HÜCRESEL ADAPTASYON

MEKANİZMALARI
Dr.Koray Ceyhan- 2022
 Homeostasis: Hücrenin (organizmanın) normal
fonksiyonlarını yapabildiği ve yapısını koruyabildiği denge
durumu
 Hasara karşı hücresel yanıt
• 1-Hücresel adaptasyon:
• hiperplazi,
• hipertrofi,
• atrofi,
• metaplazi
• 2-Hücresel hasar:
• reversibl
• irreversibl(nekroz, apopitoz)
• 3-İntrasellüler madde birikimi,
kalsifikasyon
• 4-Hücresel yaşlanma
Hücresel adaptasyon

Hiperplazi
Hipertrofi
Atrofi
Metaplazi

Displazi
gerçek bir hücresel adaptasyon
değildir(atipik hiperplazi)

Şekil, boyut ve organizasyon

bozukluğu
HİPERPLAZİ

Bir organ veya dokuda

hücre sayısı artışı

Hiperplazi ile hipertrofi

birlikte olabilir
Gebelikte uterusunda
hipertrofi ve hiperplazi bir
aradadır.

Fizyolojik veya patolojik

olabilir
Hyperplasia: Increase in the number of cells resulting organomegaly

Hyperplasia and hypertophy

frequently occur together
( uterus during pregnancy)

Types of hyperplasia
A- physiologic
B- pathologic
 FİZYOLOJİK HİPERPLAZİ
• 1-Hormonal hiperplazi: normal
• Puberte ve gebelikte memede
glandüler epitelde hiperplazi
• Gebelikte uterus düz kas hiperplazisi
• tabloya genellikle hipertrofide eşlik
eder
•
• 2-Kompanzatris hiperplazi:
• Parsiyel hepatektomi sonrası rezidüel
karaciğer hücrelerinde hiperplazi hiperplazik
(karaciğer rejenerasyonu)
• Unilateral nefrektomi
• Kan kaybına bağlı kemik iliğinde
eritroid hiperplazi
 Liver regeneration has been known since ancient times
in individuals who donate one lobe of liver for transplantion,the remaining cells
proliferate and the organ sooon grows back to its original size

Myth of fire stolen by Prometheus for the manki nd

 PATOLOJİK HİPERPAZİ
• Aşırı hormonal uyarı ve büyüme
faktörlerinin hedef hücreler üzerinde normal
aşırı etkisi

• Endometrial hiperplazi
• Benign prostat hiperplazisi
• Diğer endokrin organ hiperplazileri
• ( tiroid,paratiroid,sürrenal,
• pankreas adacık)
• Yara iyileşmesinde bağ dokusu
hiperplazisi
• Gingival hiperplazi hiperplazik
• Viral enfeksiyonlar ( HPV deride ve
mukozal epitelde hiperplazi
yapar/siğiller)
Thickened endometrial layer
Thyroid, nodular hyperplasia(goitre)
Warts
Connective tissue hyperplasia
 Hiperplazi mekanizmaları
• Büyüme faktörlerinde artış

• Büyüme faktörü reseptörlerinde artış

• İntersellüler sinyal yolaklarının aktivasyonu

• Bunlar transkripsiyon faktörlerini aktive ederek çeşitli sellüler genlerin

transkripsiyonunu başlatırlar.

• Hormonal hiperplazide hormonlar büyüme faktörü gibi davranır.

• Kompanzatris hiperplazide kalan hücrelerde proliferasyon olur.Ayrıca kök

hücrelerden yeni hücreler sentezlenir.
HİPERTROFİ
Hücrenin boyutunda artış .
Sonuçta organ veya
dokunun boyutu artar.
Hücre sayısında artış
olmaz.
Normal hücreye oranla
daha fazla DNA içerir.
(hücre siklus arresti/hücre
mitoza gidemediği için)

Fizyolojik veya patolojik

olabilir.
Birçok organda hipertrofi ve
hiperplazi birliktedir.
HYPERTROPHY : Increase in
the size of cells resulting
in increase in tissue or Hypertrophic smooth muscle
organ size .

There is no increase in the number of cells.

There is an increase in protein synthesis

Types of hypertrophy
A- physiologic
B- pathologic

-increased functional demand

- hormonal stimulation by growth factors

or hormones
leads to hypertrophy
Normal smooth muscle
In many organs hypertrophy and
hyperplasia both may occur
together(coexist)

-Uterus during pregnancy

- Breast lactational changes
 Physiologic hypertropy
• Striated muscle hyperptrophy:
due to Increased workload
• Myocardial hypertrophy: in
athletes due to increased
workload
• Uterus during pregnancy : uterine
smooth muscle hyperptrophy and
hyperplasia
• Lactational changes in breast
• Ekran Resmi 2023-09-04 01.04.20
 Patolojik hipertrofi(adaptif hipertrofi)

• Pilor stenozu ( mide duvarında düz kas hipertrofisi)

• Kronik hipertansif hastalarda veya aortik kapak

hastalarında myokard hipertrofisi

• Üretral darlıklarda mesane duvarında düz kas hipertrofisi

Hücrenin büyüme kapasitesi sınırsız değildir.

Eşik değer aşılınca hücre hasarı oluşur.
 Hypertrophy mechanisms
• 1-Mechanic strecth (increased
workload)
• 2-Growth factors : (TGF-β,IGF-
1,FGF)
• 3-Vasoactive agents/agonists
(angiootensin II,alpha adrenergic
agonists)

Activates signal tranduction pathways

Induces transcription factors

Hypertrophy results in increased production of cellular proteins

ATROFİ
Hücre yapısal komponentlerinin
azalmasına bağlı olarak,
hücrenin boyutunun azalmasıdır.

Atrofide daha az
mitokondri,myofilaman ve ER
vardır.
Fizyolojik veya patolojik olabilir

Fizyolojik atrofi:
Bazı embriyonik yapılar fetal gelişim
sırasında atrofiye
uğrar(notokord,tiroglossal duktus)

Menopoz da uterus, meme ve overlerde

atrofi
 Physiologic atrophy

• Common in normal development

• some embryonic structures undergo
atrophy during fetal development
such as notocord , thyroglossal
ductus, ductus arteriosus, umblical
vessels….

• Decrease in the size of uterus after

parturition

• post- menoposal vaginal, uterine ,

ovarian and breast atrophy due to loss
of hormonal stimulus

• atrophy of thymus(involution)

• Senil atrophy of brain (with aging)

 Cerebral atrophy atrophy
narrows the gyri, widens the sulci
 PATOLOJİK ATROFİ DENLERİ
• İş yükünde azalma(immobilizasyon)
• Kırık sonrasında hareketsiz kalan organda çizgili
kaslarda atrofi gelişir

• Denervasyon atrofisi (innervasyon kaybı)

• Sinir demetlerinde hasar çizgili kas
• atrofisine yolaçar.

• Kan akımında azalma (iskemi)

• Ateroskleroza bağlı beyin atrofisi/senil atrofi
• Yetersiz beslenme: Açlık atrofisi/malnutrüsyon
• Kronik hastalıklar
• Kronik atrofik gastritis, kronik pyelonefritis

• Bası: Doku kompresyonu

Büyük kitleler(tümörler) çevresindeki dokuya bası
yaparak kanlanmasını bozarlar(iskemi).
Testiküler atrofi
Ubiquitin-proteasome pathway , major mechanism in protein degradation
In many situations atrophy is also associated with autophagy
 ATROFİ MEKANİZMALARI
Protein sentezinde
azalma ve
Kanser kaşeksisi
yıkımında artış
Esas olarak protein
yıkım artışı anahtar rol
oynuyor.
Sellüler proteinlerin
degradasyonu/ yıkımı
Ubiquitin-proteazom
yolağı: ana mekanizma
Birçok sitozolik ve nükleer
protein bu yolla parçalanır.

Bu yolak özellikle kanser

kaşeksisinden sorumlu

Proteinler ubiquitin ile

konjuge olur.

Daha sonra proteolitik büyük

sitoplazmik organel
içinde(proteazom)
parçalanırlar.

Proteazom, büyük protein yapılardan

oluşan moleküllerdir. İntrasellüler
proteinlerin degradasyonundan
sorumlu
 Bir çok durumda atrofide aynı
zamanda otofaji de artar
• OTOFAJİ( self-eating) : hücrenin kendini/ kendi
komponentlerini yemesi yemesi, Açlık durumunda hücre
besin ihtiyacını azaltmak için bu yola girer
• Otofajik vakuoller:
• Atrofide sayıları artar.
• Membran ilişkili vakuollerdir.
• Mitokondri ve ER gibi hücre organelleri içerirler.
• Lizozom ile birleşerek otofagolizozom oluşturulur.
• Lizozomal hidrolitik enzimler sellüler komponeneti degrade eder.

• Lipofuscin granülleri(residual body) oluşur.

• Fazla miktarda oluşursa dokuda kahverengileşme olur (brown atrophy)
Lipofuscin granules may cause brown
discoloriation in tissues/brown atrophy

Chocolate brown myocardium

Pulmoner hipoplazi
aplazi
METAPLAZİ
Diferansiye (epitelyal veya
mezenşimal)bir hücre
tipinin geri dönüşümlü
olarak bir başka diferansiye
hücre tipine dönüşümü

Adaptif bir cevap

Strese duyarlı hücrelerde
olur.

Kolumnar epitelin
skuamöz epitele dönüşümü
en sık(respiratuar sistemde,
kronik irritasyona bağlı)
 Barret özofagus
skuamöz epitel kolumnar(glandüler) epitele dönüşür.
• Sigara silialı solunum yolu epitelini skuamöz
epitele dönüştürür(skuamöz metaplazi)
• Tükrük bezi , pankreas ve safra duktus taşları
skuamöz metaplaziye yol açar.
• A vitamini(retinoik asit) eksikliği solunum
yolunda skuamöz metaplaziyi tetikler
•
• Metaplazi hücreyi hasardan koruyucu
mekanizma ancak devam ederse malignite riski
taşır.
 Mesenchymal metaplasia :
• Bağ dokusu(mezenşimal)
metaplazisi:
• mezenşimal dokuda kemik,
kıkırdak veya yağ dokusu
metaplazisi
Myozitis ossifikans:çizgili kasta kemik
dokusu gelişimi(kırık sonrasında)
Osseous and cartilaginous metaplasia
Apocrine metaplasia in breast
tissue
 Metaplazi mekanizması
• Normal dokularda var olan kök hücrelerin veya mezenşimal
indeferansiye hücrelerin yeniden programlanması ile oluşur.
• Prekursor hücreden yeni bir hücre tipine farklılaşma olur.
• Diferansiye hücre tipinde fenotipik değişiklik sonucu oluşmaz.
• Prekürsor hücreden yeni bir yolak ile farklı bir hücre tipi gelişir.