BAB 1

KEDATANGAN KUASA
BARAT
 Kedatangan Kuasa Barat
Bab ini mempelajari tentang kestabilan dan kemakmuran negara telah mendorong
kedatangan kuasa-kuasa Barat ke negara kita. Kuasa-kuasa Barat bersaing
menggunakan pelbagai strategi untuk menguasai negara kita menyebabkan
op sis berlaku penjajahan dan peluasan kuasa di Alam Melayu. Sub tajuk bab ini ialah;
Sin
1.1 Kestabilan dan Kemakmuran Negara Kita
1.2 Faktor Kedatangan Kuasa Barat ke Negara
1.3 Persaingan Antara Kuasa Barat untuk Mendapatkan Tanah Jajahan
1.4 Perbezaan Strategi Kuasa Barat untuk Menguasai Negara Kita
 1.1
Kestabilan dan Kemakmuran
Negara Kita

3
 Kestabilan dan Kemakmuran Negara Kita
 Kestabilan merujuk kepada sistem pemerintahan dan pentadbiran yang stabil
 Kemakmuran merujuk kepada kemajuan sumber ekonomi daripada hasil bumi
Kestabilan Kemakmuran
◈ Dipengaruhi oleh sistem ◈ Dipengaruhi kekayaan hasil
pemerintahan beraja dan bumi dan sumber alam.
pentadbiran yang cekap. ◈ Antara faktornya ialah
◈ Sistem perundangan dan struktur kekayaan hasil galian,
sosial masyarakat tersusun dan kesuburan tanah, sumber
sistematik. makanan, kelautan, flora dan
◈ Semangat muafakat antara fauna.
golongan pemerintah dengan ◈ Seterusnya kemuncak
yang diperintah. kemakmuran negara ialah
◈ Hasilnya hubungan luar dapat perkembangan kegiatan
dijalankan dengan berkesan keintelektualan dan persuratan
4
 Sistem Pemerintahan dan Struktur Sosial

Kebanyakan
mengamalkan
sistem
pemerintahan
beraja yang
diwarisi dari
Kesultanan
Melayu
Melaka
5
 Mengamalkan Adat Perpatih
 Kedaulatan di tangan rakyat
 Bercorak demokrasi
 Pelantikan pemimpin dari
peringkat paling bawah iaitu Anak
Buah, diikuti Buapak, Lembaga,
Undang dan melantik Yang
DiPertuan Besar
 Ibu Soko ialah individu yang
mengetahui, memahami dan
menghafal adat dan asal usul
keluarganya. Dia terlibat secara
langsung dalam pemilihan Buapak
6
 Sistem Pemerintahan di Sarawak
Sistem Kesukuan diamalkan
oleh masyarakat
Iban,Bidayuh, Kenyah,
Kelabit dan Kayan

 Sistem Kesultanan
dipengaruhi sistem Sistem Sistem
pentadbiran Kesultanan Kesukuan Kesultanan
Brunei
Sistem Pemerintahan di
Sarawak
7
  Sistem Kesukuan
diamalkan oleh
Sistem Pemerintahan di Sabah masyarakat
Kadazandusun,
Murut dan Bajau

 Dipengaruhi Sistem
Kesultanan Brunei

Sistem Sistem Sistem Ketua  Sistem Ketua Bebas

Kesukuan Kesultanan Bebas berlaku apabila
pengaruh Sultan
Brunei dan Sulu
Sistem Pemerintahan di Sabah lemah
8
 Perundangan
Perundangan
Undang- Undang
Undang-undang Bertulis
bertulis ialah undang-
undang termaktub dalam perlembagaan
dan perundangan
Contoh: Hukum Kanum Melaka, Hukum
Kanun Pahang dan Undang-Undang 99
Perak

Undang-undang
Undang-undang Tidak
tidak Bertulis
bertulis ialah
undang-undang adat .Contohnya Adat
Perpatih

Di Sarawak dan Sabah, peraturan hidup dan undang-undang

adalah berdasarkan peraturan hidup yang diamalkan secara
tradisi dan turun temurun melalui kepercayaan masing-masing 9
 Hubungan Luar
Bentuk Hubungan Luar

Politik/Diplomatik Ekonomi Sosial

Pemerintah negara kita mengadakan hubungan dengan pedagang British dan

Belanda untuk kepentingan negeri masing-masing

 dapat meluaskan pengaruh

Kepentingan  melindungi daripada ancaman musuh
Hubungan
Luar  memajukan ekonomi negara
 menstabilkan pemerintahan
10
 Hasil Hutan
Hasil Bumi dan •Hasil Alam
Hasil hutan
utama ialah
rempah ratus,
damar dan rotan
• Hasil Alam
Hasil Galian terbahagi kepada
• kaya dengan bijih hasil rimba dan Hasil Laut
timah, emas dan hasil hutan
perak • Hasil rimba utama • Hasil laut seperti
• dilombong secara kayu kayan, kapur sirip ikan yu,
mendulang dan barus, rotan, timun laut dan
melampan di damar, getah mutiara
kawasan sungai jelutung, kayu
gaharu
• Hasil hutan ini
dijual kepada 11
pedagang China,
Jepun, Siam dan
India
 Memanfaatkan Hasil Alam
Daun mengkuang, daun
pandan, daun nipah dan dianyam Tikar, bakul
buluh

Bertukang Membuat perahu,

Rotan dan kayu kayan
kayu Membuat perabot

Alat senjata
Bijih timah Menempa tradisional

Di Sarawak ~ Menenun kain pua dan menyulam selendang

12
Sistem Ekonomi
Sistem Ekonomi
- Terletak di muara
sungai
- Perdagangan dan
Pelabuhan Kedah,
Pelabuhan
Johor, Klang dan
Melaka jadi pusat
pengumpulan
barang
- Syahbandar urus
pelabuhan
- Hasil dagangan -
buah keras, kayu
manis dan cengkih
- Masyarakat Melayu -
Timbang,kepul, leng,dan Ukur
Sukat
kal, cupak dan
gantang
- Pedagang Cina -
katil, tahil, pikul
- Pedagang India -
mayam, katil,
saga dan bungkal
untuk timbangan
emas dan perak
- British - aun, paun, 13
tan dan gelen
 Sistem Ekonomi

Sistem Ekonomi

- Dikenakan ke atas
Mataguna
- Awalnya Wang sistem Sistemhasil :
Percukaian
barter i. hasil
- Mata wang daripada perlombongan
timah dan ii. hasil pertanian
emas digunakan
iii. hasil hutan
- Kedah : mata wang
emas iv . perdagangan
- Kelantan : duit kijang - Cukai merupakan
Pitih
- Terengganu - pitih pendapatan
Terengganu Terengganu kerajaan untuk 14
memakmur negeri
 Kegiatan Keintelektualan
 Pendidikan bertujuan melahirkan individu berakhlak mulia, berkelakuan sopan,
bertatasusila dan berhemah tinggi
 Sebelum kedatangan kuasa Barat, dalam masyarakat tempatan, pendidikan
dibahagikan kepada pendidikan tidak formal dan pendidikan formal

Kegiatan
Keintelektualan
Pendidikan
Pendidikan
Tidak
Formal
Formal

15
m a
e Kegiatan Keintelektualan r
r a
e k
k a
a t
b
e
s
r e
d t
i e
k Pendidikan Tidak m
a Formal p
r a
i t

a s
p e
a p
b e
i
16 r
l
a
t
i
d
e r
k a
o g
l a
a m
h a

a I
g s
a l
m a
a Pendidikan Formal m

b b
e e
l l
a a
j j
a a
r r
17
a
l a
l
 Bahasa Melayu dan Penting dalam perkembangan pendidikan yang pesat
Tulisan Jawi
Kemam
puan
Kepentingan
Bahas Bahasa
menya
Melayu
a mpaika
lingua n ilmu
Menja agama ,
franca
di ilmu
dalam
pegenta
dunia huan
bahas
perdag dan
a ilmu angan penulis
di alam an
Melayu karya
kesusas
18
teraan
 Penulisan karya kesusasteraan juga berkembang. Ini
membuktikan orang tempatan mempunyai ramai cendekiawan
yang menghasilkan kitab dan karya kessasteraan bermutu tinggi

Hikayat
Tuhfat Gurindam Misa Datuk
al-Nafis Dua Belas Melayu Merpati
Jepang

19
 Latihan Objektif

1) Antara berikut yang manakah berkaitan 2. Apakah tugas utama pembesar

dengan peranan sultan dalam daerah dan jajahan
pentadbiran kerajaan Melayu?

I. Mengetuai pentadbiran negeri A. Menasihati sultan dalam pentadbiran

II. Menjadi lambang kedaulatan B. Mempertahankan kedaulatan negeri
III. Mematuhi perlembagaan C. Mengendalikan pendidikan agama
IV. Mengetuai peperangan D. Melantik bakal pengganti sultan

A. I dan II
B. I dan IV
C. II dan III
D. III dan IV

20
3. Raja di bawah berkaitan dengan tugas 4. Negara kita merupakan pusat
pembesar dalam masyarakat Melayu pengeluran sumber hasil hutan seperti

I. Damar
II. Buah pala
III. Lada Hitam
IV. Rotan

X ialah : A. I dan II
B. I dan IV
A. Penghulu Bendahari C. II dan III
B. Ketua Hakim D. III dan IV
C. Bendahara
D. Penghulu

21
5. Bagi timbangan emas dan perak, orang 6. Istana berperanan sebagai tempat
pendidikan formal dalam masyarakat
Melayu menggunakan ukuran saga, kati,
Melayu. Apakah yang diajar di istana?
mayam dan bungkal. Ukuran timbangan ini
diambil dari A. Ilmu berkaitan agama Islam
B. Hal pentadbiran negara
A. Pedagang Arab C. Mentaati raja dan pembesar
B. Pedagang India D. Ilmu falsafah dan agama
C. Pedagang China
D. Pedagang Portugal

22
 Latihan Subjektif
1. Nyatakan peranan pembesar seperti yang terdapat dalam rajah di bawah

Sultan ( Raja)
Ketua kerajaan
i………………………………………………………………
Lambang kedaulatan negeri
ii………………………………………………………………
Pembesar
Mentadbir jajahan dan daerah
i………………………………………………………...
Membantu mengekalkan kedaulatan negeri
ii…………………………………………………………

Penghulu/Penggawa
Memungut cukai
i………………………………………………………..
Menyampaikan arahan raja
ii……………………………………………………….

23
2. Apakah tujuan pendidikan tidak formal diajar dalam masyarakat Melayu?

i) Lahirkan individu berakhlak mulia

…………………………………………………….
ii) Berkelakuan sopan
…………………………………………………….
iii) Bertatasusila
………………………………………………….....
iv) …………………………………………………….
Berdikari
v) Berhemah tinggi
…………………………………………………..

3. Dimanakah pendidikan formal di ajar?

i) …………………………………………………….
Istana
Masjid/surau
ii) …………………………………………………….
Pondok
iii) ………………………………………………….....
Madrasah
iv) …………………………………………………….
24
 1.2
Faktor Kedatangan
Kuasa Barat ke Negara Kita

25
 Pengenalan
 Kestabilan dan kemakmuran negara kita mendorong kuasa-kuasa barat untuk
menguasai kekayaan tersebut
 Pada peringkat awal terdapat lima kuasa Barat bersaing untuk menguasai
perdagangan rempah di Alam Melayu
 Garis masa persaingan kuasa-kuasa Barat dapat dilihat melalui 2 garis masa ini:

Abad Portugis Sepanyol

ke-
Tujuannya: Membina empayar perdagangan dan
16
menguasai jalan perdagangan di
Lautan Hindi Kuasai
sumber
rempah
ratus
Syarikat Hindia Syarikat Hidia Syarikat Hindia
Abad Timur Inggeris Timur Belanda Timur Perancis
ke-17
Tujuannya: Memonopoli perdagangan Alam Melayu 26
27
Kedatangan Kuasa Barat Pada Abad ke-16

Faktor Kedatangan Kuasa Barat abad ke-16

• Mendapat barang mewah dari • Perlukan pusat pengumpulan barang

China seperti teh, sutera dan
tembikar
• Juga rempah ratus, minyak
wangi, emas, perak, gading
batu permata & hasil hutan
mentah tempatan yang diperlukan
China seperti emas, perak, bijih timah
& rempah ratus
• Pusat pengumpulan itu terletak di
tengah laluan perdagangan China-
India

• Pelabuhan persinggahan sementara • Menyebarkan agama Kristian

menunggu peralihan angin monsun dan • Matlamat penjajahan adalah
mendapatkan bekalan air, makanan dan untuk kekayaan, kemasyhuran dan
membaiki kapal sebelum ke Canton keagamaan
28
Kedatangan Kuasa Barat Pada Abad ke-17 & 18
Faktor Kedatangan Kuasa Barat Pada Abad
ke-17 & 18
Revolusi Perindustrian
Revolusi perindustrian bermula di Britian pada
abad ke-17

Jerman dan Perancis turut menjadi negara

perindustrian

Perlu cari pusat perdagangan dan tanah jajahan

untuk dapat bahan mentah berterusan

Perlu pasaran luas kerana kilang

keluarkan hasil yang banyak

29
Kedatangan Kuasa Barat Pada Abad ke-19 & 20
Faktor
 Perkembangan industri kereta menyebabkan
Kedatangan
permintaan terhadap getah asli meningkat
untuk cipta tayar.
1. Perkembangan industri
 Getah diperlukan juga untuk perusahaan
kereta
penebat barangan elektrik.

 Negara kita mempunyai tanah yang subur

dan iklim yang sesuai untuk tanaman getah,
2. Kesuburan Tanah dan
tebu, padi dan tembakau.
kekayaan hasil bumi
 Juga kaya dengan hasil bumi bijih timah,
emas, bijih besi, petroleum dan arang batu

30
Kedatangan Kuasa Barat Pada Abad ke-19 & 20
Faktor
Kedatangan
 Bijih timah diperlukan untuk industri
mengetin makanan, minuman, membuat
3. Industri mengetin makanan bumbung rumah dan tong minyak
 Permintaan dan harga bijih timah turut
meningkat

 Pembukaan Terusan Suez yang

menghubungkan Pelabuhan Said di Laut
4. Pembukaan Terusan Suez Mediterranean dengan Suez di Laut Merah
mempercepatkan urusan perdagangan
 Perdagangan di antara Alam Melayu dengan
Eropah semakin bertambah
31
Kedatangan Kuasa Barat Pada Abad ke-19 & 20
Faktor
Kedatangan
 Ciptaan kapal wap membolehkan dapat
membawa muatan lebih banyak, menjimatkan
5. Ciptaan Kapal Wap
kos, percepat perjalanan dan penghantaran
mudah serta murah

 Wujud persaingan kuasa-kuasa Barat seperti

Britian, Jerman, Perancis, Sepanyol dan
Amerika Syarikat untuk mendapatkan tanah
6. Persaingan Kuasa Barat jajahan
 Mereka sanggup berperang kerana semakin
luas tanah jajahan semakin tinggi sanjungan
yang diperolehi.
32
Kedatangan Kuasa Barat Pada Abad ke-19 & 20
Faktor
Kedatangan  Ciptaan telegraf membolehkan ahli
perniagaan Eropah menghubungi ejen atau
7. Ciptaan Telegraf wakil mereka di Tanah Melayu dengan cepat

 Slogan "Beban Orang Putih" digunakan untuk

sebar pengaruh dan tamadun mereka dan
mewajarkan tindakan mereka
 Slogan Beban orang Putih bermaksud
tanggungjawab dan tugas mereka membantu
8. Slogan "Beban Orang
dan memberi kesejahteraan kepada wilayah
Putih" yang ditakluki
 Perancis menggunakan slogan Tugas Menyebar
Tamadun kepada penduduk dunia bukan Barat
yang dianggap mundur 33
 Latihan Objektif

1) Mengapakah Alam Melayu menjadi 2) Apakah kesan pembukaan Terusan Suez

sasaran utama kedatangan kuasa dan penciptaan kapal berkuasa berkuasa
Eropah? wap ke atas Alam Melayu

A. Memajukan Alam Melayu A. Penguasaan ekonomi oleh kuasa barat

B. Menguasai rempah ratus B. Taraf hidup penduduk meningkat
C. Menyebarkan budaya moden C. Permintaan tinggi terhadap rempah
D. Tanggungjawab berat mereka D. Peningkatan pendidikan moden

34
 Latihan Subjektif
1. Mengapakah Barat memerlukan pusat pengumpulan barang yang terletak di
tengah-tengah laluan perdagangan di antara India dengan China?

Barat memerlukan pusat pengumpulan barang yang terletak di tengah-

tengah laluan perdagangan di antara India dengan China kerana
kedudukan yang strategik , laluan perdagangan dan kawasan yang kaya
dengan sumber alam
2. Nyatakan kepentingan pelabuhan persinggahan.

Kepentingan pelabuhan persinggahan adalah sebagai tempat berlindung

sementara menunggu peralihan angin monsun. Selain itu ia juga penting
untuk memudahkan kapal berlabuh bagi mengisi makanan, minuman dan
membaiki kapal
35
3) Jelaskan kepentingan Revolusi Perindustiran kepada Negara-negara Eropah

Kepentingan Revolusi Perindustrian kepada negara-negara Eropah

ialah pengeluaran barangan secara besar-besaran untuk
memaksimakan keuntungan. Selain itu perlu mencari pusat
perdagangan dan tanah jajahan untuk dapat bahan mentah berterusan
serta memerlukan pasaran luas kerana kilang keluarkan hasil yang
banyak

36
1.3
Persaingan Antara Kuasa
Barat untuk Mendapatkan
Tanah Jajahan

37
 Pengenalan

 Kuasa Barat berlumba-lumba

memiliki tanah jajahan untuk
kepentingan ekonomi
 Sepanyol, Britian, Perancis dan
Rusia mempunyai empayar
 Amerika Syarikat, Jerman, Itali &
Belgium menyertai perlumbaan
mendapatkan tanah jajahan
 Persaingan ini menimbulkan
kebimbangan British kerana negeri-
negeri Melayu, Sarawak dan Sabah
kaya dengan bahan mentah dan
merupakan kawasan pasaran yang
penting.
38
39
Latihan Subjektif

1) Senaraikan kuasa Barat lain selain Britian yang turut bersaing menyertai perlumbaan
mendapatkan tanah jajahan di Asia Tenggara
Sepanyol
i. ………………………………….
Belanda
ii. …………………………………
Perancis
iii. …………………………………
Rusia
iv. …………………………………
Jerman
v. …………………………………

40
1.4
Perbezaan Strategi Kuasa
Barat untuk Menguasai
Negara Kita

41
 Pengenalan
 Kuasa-kuasa Barat menggunakan pelbagai strategi untuk menguasai negara kita.
Contohnya:-
i. Portugis guna strategi menyerang semasa menjatuhkan Kesultanan Melayu Melaka
ii. Belanda guna strategi serangan fizikal, perjanjian dan pakatan kuasa Barat untuk
mendapatkan tanah jajahan
iii. British guna strategi bersifat diplomasi berdasarkan isu dan faktor setempat

 British mula mengubah dasar tidak campur tangan kepada dasar campur tangan
selepas Parti Konservatif mengambil alih pentadbiran daripada Parti Liberal

 Dasar campur tangan ini dipengaruhi oleh desakan pedagang untuk melindungi
kepentingan pelaburan mereka dan kepentingan ekonomi British

 Gabenor Harry Ord telah digantikan oleh Andrew Clarke untuk memaksa
pemerintah tempatan menerima naungan dan campur tangan British

42
 STRATEGI KUASA-KUASA BARAT

BRITISH BELANDA PORTUGIS

 Manipulasi  Serangan Fizikal  Serangan

 Ugutan/Desakan  Pakatan
 Tipu Helah  Perjanjian
 Perjanjian
 Pakatan
 Pajakan
 Serangan Fizikal 43
Strategi Belanda Untuk Menguasai Negara Kita

Serangan
Perjanjian Pakatan
Fizikal

44
 Strategi Belanda
. Menyerang Pulau Pangkor (1650) dan Kuala Perak (1651)
disebabkan monopoli bijih timah oleh Belanda.
• Berperang dengan Selangor dan Rembau (1763) kerana
bimbang penguasaan Selangor terhadap Selat Melaka
Serangan • Berperang dengan Johor (1782) disebabkan perselisihan
Fizikal perdagangan
• Berperang dengan Johor dan Selangor (1784) kerana perebutan
perairan Selat Melaka
- 1650 perjanjian dengan Perak untuk mendapatkan bijih timah
• 1786 perjanjian dengan Selangor, Sultan Ibrahim setuju jual
bijih timah
Perjanjian

. 1641 berpakat dengan Johor mengalahkan Portugis di Melaka

• 1824 berpakat dengan British menandatangani Perjanjian
Pakatan Inggeris Belanda
45
 sa i
u a
K
h
is t a
i t
Br a Ki
Manipulasi Serangan Fizikal

e i
g ar
t
S tra N eg
Strategi
Pajakan Perjanjian
British

Ugutan/
Pakatan
Desakan
Tipu Helah
46
 Strategi British

Serangan Ugutan /
Perjanjian
Fizikal Desakan

• 1831 dan 1832

serang Dol Said yang • Mendesak Sultan
enggan tunduk pada Perak , Sultan • Mengugut Sultan
kekuasaan British Selangor, Yamtuan Selangor dan
• Membedil Kuala Seri Menanti dan
Pahang menerima
Terengganu dan Sultan Pahang
Residen
meminta Sultan menerima naungan
Omar tidak campur • James Brooke
British
tangan dalam perang • Sultan Brunei mendesak Sultan
saudara di Pahang bersetuju Brunei mengiktiraf
dan masalah takhta mengiktiraf James sebagai raja
Sultan Mahmud Brooke sebagai raja
Lingga
47
 Strategi British
• 1819 - mendapat
Tipu Singapura
Pakatan Pajakan Manipulasi
peluang
Helah daripada
perebutan takhta
Johor
• Berpakat • 1871 – campur
• Melalui tangan di Perak,
dengan pajakan dan
• Mendapatkan Belanda peluang
pemberian daripada
Pulau Pinang mendapatkan
piagam, perebutan takhta
melalui tipu Melaka
SBUB • 1874 – campur
helah kepada melalui tangan di
Sultan Kedah Perjanjian meluaskan
pengaruh ke Selangor
Inggeri- peluang
Belanda 1824 Sabah
daripada
rompakan ke
atas kapal
dagang dan 48
serangan rumah
api Tanjung
Rachado
 Iktibar
 Setiap rakyat
haruslah
bersatu padu, berm
uafakat,
bekerjasama mem
ajukan
ekonomi negara

 Sentiasa ber
siap siaga
menangani ancam
an negara
demi mengekalkan
kedaulatan negara

49
50
Latihan Objektif

51
 Latihan Subjektif
1) Mengapakah British mengubah dasar tidak campurtangan kepada dasar
campurtangan setelah Parti Konsevertif mengambil alih pentadbiran daripada
Parti Liberal?

British mengubah dasar tidak campurtangan kepada dasar

campurtangan setelah Parti Konsevertif mengambil alih pentadbiran
daripada Parti Liberal kerana dipengaruhi oleh desakan pedagang
untuk melindungi kepentingan pelaburan mereka dalam perdagangan
bijih timah selain untuk kepentingan ekonomi British di Tanah Melayu.

52
 Sekian !

©Cikgu Meriam Yusoff / 011 4035 2002 53