BAB 5

BAB 5
PENTADBIRAN
PENTADBIRAN
BARAT DI SARAWAK
DAN SABAH
BARAT
DI SABAH DAN
 KUMPULAN 3=
1.SYUHAIDAH BINTI SUPENO
2.PUTERI LAILI INSYIRAH BINTI NOR
AZHAR
3.NUR AINUL IZZATI BINTI MOHD FAZIL
4.INTAN NURSYAFINA BINTI ZAIDI
5.NUR HANIS BINTI MOHD FAZLI
6.RAJA NUR AFIQAH BINTI RAJA ABDUL
KARIM
7.NUR ALYA ADRIANA BINTI MOHD WAZIR
PENGENALAN BAB 5.1
SARAWAK DAN SABAH TELAH
MEMPUNYAI SISTEM
PEMERINTAHAN YANG SISTEMATIK
SEBELUM KEDATANGAN KUASA
BARAT . NAMUM
BEGITU,PERUBAHAN BERLAKU
SEIRING DENGAN KEMASUKAN DAN
PERLUASAN KUASA DINASTI
BROOKE
SISTEM PEMERINTAHAN TEMPATAN
Sistem kesukuan

Sistem ini dilaksanakan oleh

masyarakat tempatan di Sarawak
dan Sabah .Asas yang penting ialah
pengangan dan kepatuhan kepada
adat masyarakat .
SISTEM KESUKUAN SARAWAK
• Antara yang • Pemilihan
mengamalkan sistem ini pemimpin
ialah Iban,Bidayuh bukan sekadar
,Kenyah ,Kelabit dan faktor
Kayan Bagi keturunan,tp
Bagi
masyarakat lebih utama
masyarakat
Iban, kepada
Melanau
pemimpin kebolehan
ketua dikenali
utama ialah peribadi
sebagai
TUAI
MENTERI
RUMAH.
Dalam
masyarakat Ketua dlm
kenyah dikenali
bidayuh sebagai PERAN
sumber LEPO
aitoriti ialah manakala • Penekanan
TUA kayan dikenali terhadap
• Pemimpin menjadi org tgh
KAPUNG sebagai kepatuhan
menyelesaikan KELUNAN
pertelingkahan dlm kepada adat
MAREN
kalangan penduduk
 SISTEM KESUKUAN SABAH
• Antara masyarakat yg • Pemimpin
mengamalkan sistem dikenali
ini termasuklah sebagai
kadazandustan,Murut, Sistem ORANG TUA
Bajau Pegangan pemerintahan (ketua
adat menjadi mempunyai kmpng)sebagai
MAJLIS pemimpin
alat kawalan
KAMPUNG
sosiopolitik utama
dan
yang TUKANG-
berkesan TUKANG
masyarakat Majlis
ADAT
bajau di kampung
pantai timur membantu
Sabah, orang tua
pemimpin dalam • Tukang adat
• Mattoa menjadi pelindung pengurusan pula
dikenali sbgi adat dan
adat dan kepentingan MATTOA memastikan
kehidupan
anak buah setiap upacara
dijalankan dgn
betul bg
mengelakkan
SISTEM PENTADBIRAN SARAWAK

Sistem pentadbiran Pentadbiran dijalankan Kawasan di sungai

dipecahkan kepada oleh pembesar tempatan sarawak ditadbir oleh
TIGA BENTUK iaitu yg menjadi wakil sultan Datu patinggi,Datu
sungai Kerajaan,sungai atau pembesar yg bandar,Datu
Tulin,dan sungai memiliki wilayah temenggung sbgi wakil
Kuripan tersebut Sultan Brunei

Kuasa kesultanan
Brunei di Sarawak
Kawasan pedalaman
adalah berasaskan
ditadbir oleh ORANG
kepada sistem
KAYA (OK)
PENGUASAAN TANAH
.
SISTEM PENTADBIRAN SABAH

Pantai barat dikuasai Kuasa Kesultanan Pentadbiran dijalankan

oleh kesultanan Brunei Brunei di Sabah oleh pembesar tempatan
manakala pantai timur berasaskan sistem yg menjadi wakil sultan
dikuasai oleh kesultanan PENGUASAAN (pengiran)yg memiliki
Sulu TANAH wilayah tersebut

Golongan datu inilah

kuasa golongan datu
Sultan Sulu memiliki sebernanya
pula bergantung pada
semua tanah di bawah menjalankan
milikan bilangan hamba
pengaruhnya,namum pentadbiran di pantai
dan kemampuan
pemerintahan timur sabah dan sistem
menghantar ufti secara
diwakilkan oleh datu ini dikenali sbgi sistem
tetap kpd sultan.
datu
SISTEM KEDATUAN SARAWAK
Kerajaan
Sistem ini Sawaku antara
diamalkan
oleh kerajaan kerajaan awal yg
awal yg terletak di
wujud di sekitar sungai
Keturunan Datu
Merpati Jepang Sewaktu Sarawak Sarawak
turun menurun pengaruh
menguasai kesultanan
pentadbiran di Brunei
kawasan ini dgn golongan
gelaran datu pembesar
patinggi,Datu menjadi wakil
bendahara,Datu bg pihak sultan
Mereka
temengunggung berkuasa Mereka
mentadbir bertanggungjawab
Sarawak
tanpa campur
menjalankan
tangan pentadbiran dan
Kesultanan membangunkan
Brunei Sarawak
SISTEM KETUA BEBAS SABAH
Ketua bebas ini muncul
dari sikap BERANI dan
KEPERWIRAAN
seseorang tokoh yg
mencabar kewirbawaan
sultan di kawasannya.
Mereka berkuasa dan Antara ketua bebas yg
bertanggungjawab dikenali ialah Syarif Osman
menjalankan pada tahun 1830-1840 dan
pentadbiran di kawasan Datu Kerunding pada abad
masing-masing ke -19

Mereka tergolong Mereka mempunyai

atau mempunyai undang-undang
pertalian keluarga tersendiri dan tidak
dgn sultan Brunei mengiktiraf kuasa
atau sultan Sulu lain.
PENGENALAN BAB 5.2
PERLUASAN KUASA BARAT DI
SARAWAK DILAKUKAN OLEH
PIHAK PERSENDIRIAN,IAITU
JAMES BROOKE.KEKAYAAN
SARAWAK TERUTAMA
SAGU,ANTIMONI,EMAS MENARIK
PERHATIAN BELIAU….ALASAN
KEGIATAN PELANUNAN
DIGUNAKAN SEPENUHNYA OLEH
BELIAU HINGGA AKHIRNYA
SARAWAK KETIKA KEHADIRAN
JAMES BROOKE
Sultan Brunei menghantar
PENGIRAN INDERA MAHKOTA
sebagai pembesar Brunei untuk
menguasai ekonomi.
Pada tahun 1820-an ,masyarakat
melayu bertumpu di LIDAH
TANAH yg terletak di sekitar sungai
Sarawak.
Kawasan ini menjadi PUSAT
PERDAGANGANdan
PENTADBIRAN.Kawasan ini sangat
starategik keranan mampu mengawal
kegiatan perdagangan.
BEBERAPA INDIVIDU YANG TERLIBAT

Sultan Omar Ali Saifuddin ii

 Sultan Brunei yg mentadbir Sarawak berhasrat mahu

mengawal kegiatan perdagangan di Sarawak
 Pengiran Indera Mahkota mendirikan pusat
pentadbiran di kuching
 Menimbulkan perbalahan dgn pembesar tempatan
kerana MENGENAKAN CUKAI YANG TINGGI dan
KERAHAN TENAGA
 Penentangan dipimpin oleh Datu Patinggi Ali yang ingin
membebaskan Sarawak daripada cengkaman Pengiran
Indera Mahkota
 Pengiran Raja Muda Hasyim

Dihantar oleh sultan untuk

menyelesaikan masalah di Sarawak .
Merupakan bapa saudara Sultan
Brunei
Berusaha memujuk Datu Patinggi Ali
dan pembesar melayu ,namum
GAGAL
Beliau meminta bantuan James
 JAMES BROOKE

 Mencari peluang utk mendapatkan Sarawak

 Pada peringkat awal,menjalankan aktiviti
pengembaraan di antara Sarawak dan Singapura
dengan KAPALNYA ROYALIST
 Mendapat sokongan pihak British melalui angkatan
tentera laut
 Menerima pelawaan Pengiran Raja Muda Hasyim
utk menyelesaikan masalah di Sarawak
 James Brooke mengenakan syarat,iaitu Pengiran
Raja Muda Hasyim perlu menyerahkan Sarawak
kepada beliau .
 DATU PATINGGI ALI

Pembesar tempatan di Sarawak

Melakukan penentangan terhadap
pentadbiran Brunei pada tahun 1836
Menentang tindakan-tindakan wakil sultan
yang menjejaskan kehidupan masyarakat
tempatan
Bersetuju berunding dgn James Brooke
dan menamatkan penentangan terhadap
Brunei
JAMES BROOKE MENDAPATKAN
KUASA PEMERINTAH
JAMES BROOKE MENGGUNAKAN 4 STRATEGI DALAM USAHA
MENCAPAI MATLAMATNYA UNTUK MENGUASAI SARAWAK

1.RUNDINGAN
• Digunakan oleh James Brooke apabila
berunding dengan Pengiran Raja Muda
Hasyim
• Pengiran Raja Muda Hasyim menawarkan
Sarawak kepada James Brooke
2.UGUTAN
• Menyebabkan Pengiran Raja Muda
Hasyim bersetuju menyerahkan
Sarawak setelah menggugut untuk
menyerang kedudukan Pengiran Raja
Muda Hasyim di Kuching.
• Sultan bersetuju menyerahkan Sarawak
apabila James Brooke hadir ke Brunei
diiringi oleh angkatan tentera laut
British
3.PERJANJIAN

James Brooke
memerintah Sarawak
Perjanjian 1841= dan menguasai hasilnya
James Brooke dgn
Pengiran Raja
Muda Hasyim James Brooke harus
menghormati dan
memelihara undang-
undang dan adat
Melayu
 • Sultan Brunei menyerahkan
Sarawak dari kawasan Tanjung
Batu ke Sungai Samarahan
• Semua hasil pendapatan diserahkan
kepada James Brooke
Perjanjian 1842= • James Brooke memberikan ufti
tahunan sebanyak 2500 Dolar
James Brooke
Sepanyol kepada Sultan Brunei
dengan Sultan • Tidak boleh campur tangan dalam
Brunei hal agama dan adat penduduk
• Tidak boleh dipindah milik tanpa
kebenaran Sultan Brunei
• Sultan Brunei mengiktiraf James
Brooke sebagai RAJA PUTIH
SARAWAK
4.KETENTERAAN
 James Brooke turut menggunakan kekuatan
ketenteraan dalam usahanya untuk mendapatkan
Sarawak
 Bantuan ketenteraan diperoleh melalui sokongan kapal
HMS Dido yang dimiliki oleh angkatan tentera British
 Kapal itu digunakan bagi memerangi ancaman lanun
yang menggangu perdagangan serta ketenteraman
Sarawak
WALAU BAGAIMANAPUN,KEJAYAAN JAMES
BROOKE INI HANYALAH PERMULAAN KEPADA
PENGUASAAN YANG LEBIH LUAS .IA MELIPUTI
KAWASAN KAWASAN LAIN DI SARAWAK YANG
MASIH DALAM KEKUASAAN KESULTANAN
PENGUKUHAN KUASA JAMES BROOKE
1.KEKUATAN TENTERA
• James brooke memperoleh bantuan serta sokongan dari tentera
laut British
• Kapal perang HMS Dido berjaya menghancurkan kubu kuat
orang iban di Sungai Saribas dan Sungai Skrang

2.MENETANG KEBANGKITAN ORANG

TEMPATAN
 James Brooke menganggap kebangkitan orang tempatan
sebagai lanun
 Isu itu menjadi alasan tindakan meluaskan kuasa di kawasan
orang iban sebagai tindakan yang sah serta mendapat
sokongan British
3.MEMPEROLEH SOKONGAN
SEBAHAGIAN MASYARAKAT TEPATAN
 James Brooke berjaya memperoleh sokongan daripada
sebahagian orang tempatan termasuklah sebahagian orang
Melayu dan Iban

4.MENGAMBIL KESEMPATAN DARIPADA

PERTELINGKAHAN MASYARAKAT
TEMPATAN
 Di Mukah,James Brooke menyokong Pengiran Matusin yg
berkonflik dgn Pengiran Ersat kerana Pengiran Ersat dan
Pengiran Nipa lebih dihoramti penduduk
 James Brooke menyokong Pengiran Matusin hingga
membolehkan dia memecahkan kekuatan masyarakat tempatan
di Mukah
5.MENGHAPUSKAN TOKOH TEMPATAN
YG MENENTANG KEDUDUKANNYA
o Sharif Masahor dituduh terlibat dalam menyingkirkan Brooke
dibuang ke Singapura
o Datu Patinggi Abang Abdul Ghafur bin Abang Qahar dibuang ke
Melaka

6.MEMPERKUKUH PERTAHANAN
SARAWAK
 Benteng dan kubu dilengkapi dgn meriam didirikan di
kawasan strategik bagi mengawal kawasan tersebut
 Kubu di Sungai Skrang dibina pada tahun 1849 slps perang
Beting Maru tamat bagi memerhati pergerakan kaum Iban
Skrang drpd menentang pentadbiran Brooke.Kubu itu
dinamakan FORT JAMES
 Pada tahun 1862,ranjer Sarawak ditubuhkan
7.Sokongan kewangan
 Dalam usaha meluaskan kuasa di Sarawak,
James Brooke memperoleh sokongan
kewangan daripada pemodal Eropah
KRONOLOGI PERLUASAN KUASA DINASTI BROOKE

TAHUN 1814 TAHUN 1853

• Penentangan orang iban
•James Brooke berjaya
di Saribas dan Lupar
memperoleh kawasannya,
berjaya ditumpaskan
Kuching
dgn menggunakan
•Merangkumi kawasan dari
alasan menghapuskan
Tanjung Datu ke Sungai
lanun
Samarahan
• Sadong,Batang
•Sejak tahun 1840-an, James
Lupar,Saribas,Kelaka
Brooke berjaya menguasai
berjaya diperoleh
Batang Lupar dan Sungai
• Separuh diberikan
Saribas
kepada sultan
 TAHUN 1861 TAHUN 1883

 Sultan Abdul Mumin  Orang Kayan yg

menyerahkan Sungai mendiami kawasan
Rajang kepada James sungai baram bangun
Brooke dengan bayaran menentang Kesultanan
4500 Dolar Sepanyol Brunei
untuk menghapuskan  Charles berjaya
kebangkitan orang mendapatkan Baram dan
tempatan keseluruhan lembangan
 Kawasan yg terlibat Sungai Baram drpd
termasuklah sultan Brunei
Oya,Mukah,Tatau dan  Dengan bayaran ufti 4200
Bintulu Dolar Sepanyol setahun.
 TAHUN 1885 TAHUN 1890

 Kawasan di Sungai Trusan  Limbang diperoleh

diperoleh oleh Charles Charles Brooke
Brooke dgn bayaran 4500  Tindakan ini
Dolar Sepanyol yg diserahkan dilakukan apabila
oleh Temenggung penduduk Limbang
 Tindakan ini diambil bagi bersetuju untuk
membolehkan isu menyertai Sarawak.
pembunuhan beberapa  Bayaran sebanyak
peniaga Sarawak oleh orang 6000 Dolar Sepanyol
Murut di kawasan itu dapat kepada Sultan Brunei
diselesaikan .
 TAHUN 1905

Pada 12 Januari 1905,kerajaan

Sarawakmemperoleh hak terhadap Lawas
yang sebelum itu dimiliki oleh SBUB.
Sempadan Sarawak itu masih dikekalkan
hingga kini
JAMES CHARLES
BROOKE,RAJA BROOKE,RAJA PUTIH
PUTIH SARAWAK YG SARAWAK YG KEDUA
PERTAMA (1842-1868) (1868-1917)

CHARLES VYNER
BROOKE,RAJA PUTIH
SARAWAK YG KETIGA
KESIMPULAN
Jelaslah bahawa kelicikan dan kemampuan James Brooke
menggunakan pelabai strategi membolehkannya berjaya
mendapatkan Sarawak daripada Sultan Brunei.
Perpecahan dan konflik masyarakat tempatan
memudahkan beliau
Dalam hal ini,sejarah membuktikan bahawa tanpa sifat
bersatu padu dan berwaspada,orang asing akan lebih
mudah untuk mengambil alih kuasa dan lebih teruknya lagi
akan menguasai negara kita.
 TAMAT

SEKIAN,TERIMA
KASIH
BUBYE,ASSALAMUALAI
KUM