10.

2 KEMUNCULAN
PEMERINTAH
TEMPATAN
 PENGENALAN
• Wujud beberapa bentuk pemerintahan tempatan yang
tersusun dan tersendiri
• Berdasarkan kawasan geografi pesisir pantai
muara sungai
lembah sungai
pedalaman
 SARAWAK
• Penduduk Sarawak telah mendirikan beberapa
kerajaan awal di pesisiran pantai
dan lembah sungai
• Di kawasan pedalaman – masih mengamalkan
masyarakat kesukuan .
• Menerima pengaruh KMB
 1.KEPIMPINAN KESUKUAN
• Di kawasan pedalaman
• Berbeza dengan pemerintahan di muara sungai
• Setiap kaum – ada ketua tersendiri- bebas dari mana-mana kuasa luar .
• Contoh :
Kaum Ketua
Iban Tuai Rumah
Kayan Kelunan Maren @ Hipun Uma

Kenyah Peran Lepo

Kelabit Laih Rayeh

 KEPIMPINAN LEMBAH
SUNGAI
• Kaum Melayu di pesisir pantai dan lembah sungai - Menerima pengaruh dari
kerajaan Alam Melayu dan membentuk pemerintahan .
• Terbahagi kepada :

A.Kerajaan
• Kerajaan di Lembah Sungai - Sawaku , Samadong , Kalka , Saribas ,
Melano
- Ada interaksi dengan kerajaan luar
- Wujud sejak abad ke 7
BATU BERHALA
Batu Bergambar

Batu Gambar di Santubong membuktikan

kewujudan kerajaan Sawaku
 Kerajaan-Kerajaan Awal
Kerajaan Lokasi Masa Pengasas

Samadong Samarahan dan Sadong Abad Ke 7

Sawaku Santubong dan Sekitar Abad Ke 7 Datu Merpati

Sungai Sarawak

Kalka Kuala Sungai Kalka Dayang Hubu dan Dayang Ruku

Melano Sungai Retus Abad ke 11 Tugau

Saribas Lembah Sungai Saribas dan Abad ke 15 Pengiran Temenggung Abdul Kadir
Sungai Rimbas
Pusat :
Tandang Sari Muara Sungai
Rimbas
 B. Wakil Raja
• Masyarakat sentiasa bergerak dan berhijrah – membentuk tamadun yang lebih tinggi
• Penduduk di Pesisir pantai Sarawak yang terdiri dari orang Melayu dipengaruhi oleh:

• Srivijaya
• Majapahit
• Brunei
 Kerajaan Pusat • Membentuk sistem
Sawaku Santubong
berkerajaan sendiri
Samadong Lembah Sungai
Samarahan • Gelaran raja :
Kalka Kuala Sungai Krian  Datu
 Datuk Abang
 Dayang

• KMB kemudiannya mengekalkan sistem pemerintahan kerajaan

Melayu di Sarawak kecuali Kaum Dayak yang diberi gelaran seperti
Orang Kaya
 RUMUSAN
• Lokasi memainkan peranan dalam pembentukan
pemerintahan tempatan di Sarawak .
• Penduduk pedalaman – Membentuk pentadbiran
berdasarkan suku kaum @ puak tertentu
• Penduduk Lembah Sungai – Membentuk perntadbiran
menerusi kerajaan atau wakil raja
 SABAH
• Mempunyai sistem pemerintahan tempatan berdasarkan lokasi
tertentu .
• Penduduk pedalaman Sabah – membentuk kepimpinan kesukuan (
hampir sama antara satu kaum dengan kaum yang lain )
• Penduduk Lembah Sungai – diketuai oleh wakil raja dan ketua
bebas.
 1. KEPIMPINAN KESUKUAN
• Masyarakat pedalaman – kepimpinan kesukuan yang tersusun
dan bebas daripada kawalan kuasa luar .
• Contoh : Kaum Kadazandusun , Murut dan Orang Sungai .

• Mempunyai bentuk kepimpinan yang sama .

• Mempunyai seorang ketua- Orang Tua
• Bobohizan / Bobolian ( Kadazandusun ) • Uruskan adat
istiadat dan
• Babalian ( Murut )
pantang larang
3. Corak Kepimpinan Berbeza di
Sabah

• Berdasarkan keterbukaan kawasan lembah sungai

• 3 corak kepimpinan yang berbeza mengikut
pengaruh :
• KMB
• Kesultanan Sulu
• Ketua Bebas
2. KEPIMPINAN LEMBAH SUNGAI
• Terdedah kepada pengaruh Kesultanan Melayu menerusi wakil
Brunei , Sulu dan ketua bebas .

A. Wakil raja
• Pengaruh dari Brunei dan Sulu adalah menerusi wakil raja .
• Kuasa pemerintah wakil raja adalah dari aspek :
a. Kehakiman
b. Menjaga keamanan dan kebajikan penduduk
c. Mengutip cukai dari penduduk dan aktiviti
perdagangan
 B. Ketua Bebas
• Diketua oleh seorang ketua Bebas
• Mentadbir wilayah di muara sungai
• Terdiri daripada :
a. Syarif Osman ( menguasai Marudu )
b. Datu Kurunding ( menguasai kawasan Tungku )
• Mereka menegakkan kekuasaan dan jalankan undang-undang
sendiri.
• Mereka mempunyai pertalian dengan keluarga diraja sama ada
Brunei , Sulu atau keturunan Arab Syarif .
 PETA KEDUDUKAN
PEMERINTAHAN TEMPATAN AWAL DI SARAWAK