Topic 5 Energy And Chemical

Changes

5.1 Physical And Chemical Changes

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

ITeach – Science Form 4

 Topic 5 Energy And Chemical Changes

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Perubahan Fizik Perubahan Kimia

 Perubahan berlaku pada ciri-ciri  Menghasilkan bahan baru dengan

fizikal seperti keadaan fizikal, bentuk ciri-ciri yang berlainan daripada
dan isipadu tanpa menghasilkan bahan asal.
bahan baru.

 Perubahan sementara dan tidak  Perubahan tetap dan tidak balas

balas adalah berbalik. adalah tidak berbalik.

 Melibatkan sedikit perubahan  Melibatkan banyak perubahan

tenaga. tenaga.

 Ciri-ciri kimia dan komposisi bahan  Ciri-ciri kimia dan komposisi bahan
tidak berubah . berubah .

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh Perubahan Fizik –

Perubahan Keadaan Fizik

Ais bertukar kepada Air (peleburan) dan kepada stim (pendidihan / penyejatan)

Ais Air H2o (stim)


 Tiada
Tiada pembentukan
pembentukan bahan
bahan baru
baru


 Komposisi
Komposisi bahan
bahan tidak
tidak berubah.
berubah.


 Tindak
Tindak balas
balas berbalik.
berbalik.

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh Perubahan Fizik –

Melarutkan Pepejal Ke Dalam Air

Gula/garam larut dalam air untuk membentuk larutan gula/garam

Gula

Rod kaca
Bikar
Air


 Tiada
Tiada pembentukan
pembentukan bahan
bahan baru.
baru.


 Tindak
Tindak balas
balas berbalik.
berbalik.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh Perubahan Fizik – Penghabluran

Gula/Garam Daripada Larutan Pekat
Gula/Garam

Piring penyejat Larutan pekat

gula/garam dibiarkan
sejuk pada suhu bilik.

 Air disejat dan hablur gula/gram tanpa warna terbentuk.


 Tiada
Tiada pembentukan
pembentukan bahan
bahan baru.
baru.


 komposisi
komposisi bahan
bahan tidak
tidak berubah.
berubah.


 Tindak
Tindak balas
balas berbalik.
berbalik.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh Perubahan Fizik – Pemanasan Hablur

Iodin Dalam Bekas Bertutup

Kiub ais Piring kaca

Bikar
Hablur iodin
XXXXXXXXXX


 Hablur
Hablur iodin
iodin yang
yang berwarna
berwarna hitam
hitam memejalwap
memejalwap dan
dan membentuk
membentuk wap
wap
ungu
ungu apabila
apabila dipanaskan.
dipanaskan.

 Wap
Wap ungu
ungu memejalwap
memejalwap dan
dan membentuk
membentuk hablur
hablur iodin
iodin berwarna
berwarna hitam
hitam
semula.
semula.


 Tiada
Tiada bahan
bahan baru
baru terhasil.
terhasil.


 Komposisi
Komposisi bahan
bahan tidak
tidak berubah.
berubah.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh
Contoh Perubahan
Perubahan Kimia
Kimia
Tindak
Tindak Balas
Balas Natrium
Natrium Dengan
Dengan Air
Air

Natrium + Air Natrium hidroksida + hidrogen + haba

Bahan tindak balas Hasil tindak balas

Haba dibebaskan

Air

Hasil tindak balas mempunyai sifat-sifat kimia yang berbeza daripada

bahan tindak balas.
Bahan baru dihasilkan.

Tindak balas tidak berbalik.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh
Contoh Perubahan
Perubahan Kimia
Kimia
Pembakaran
Pembakaran Arang
Arang

Arang + oksigen Karbon dioksida + Debu

Api
Arang Debu

Hasil tindak balas mempunyai sifat-sifat kimia yang berbeza daripada

bahan tindak balas.
Bahan baru dihasilkan.

Tindak balas tidak berbalik.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh
Contoh Perubahan
Perubahan Kimia
Kimia
Pemanasan
Pemanasan Besi
Besi Dengan
Dengan Sulfur
Sulfur

Besi (Hitam) + Sulfur (Kuning) Besi Sulfida (Hitam)

haba

Mangkuk pijar
Campuran serbuk
Tungku kaki tiga besi dan sulfur

Haba

Besi boleh tertarik pada magnert.

Besi sulfida tidak tertarik kepada magnet.

Hasil tindak balas mempunyai sifat-sifat kimia yang berbeza daripada
bahan tindak balas.
Tindak balas adalah tidak berbalik.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh
Contoh Perubahan
Perubahan Kimia
Kimia
Pengaratan
Pengaratan Paku
Paku Besi
Besi

Besi + Oksigen + Air Besi oksida (karat)

Tabung uji

Air

Paku besi

Besi mempunyai permukaan berkilat.

Besi oksida (karat) ialah bahan berwarna coklat.

Besi oksida ialah bahan baru yang mempunyai sifat-sifat kimia yang
berbeza.

Tindak balas tidak berbalik.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh
Contoh Perubahan
Perubahan Kimia
Kimia
Tindak
Tindak Balas
Balas Antara
Antara Zink
Zink Dengan
Dengan Larutan
Larutan Kuprum
Kuprum (II)
(II) Sulfat
Sulfat

Zink Kuprum (II) Zink sulfat

+ +
(larutan tanpa warna) Kuprum
(besi berkilat) sulfat
(warna coklat)
(larutan biru)

Tabung uji

Larutan Kuprum (II) Sulfat

Zink
Hasil tindak balas mempunyai sifat-sifat kimia yang berbeza berbanding bahan
tindak balas.
Hasil tindak balas adalah bahan baru.

Tindah balas tidak berbalik.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Contoh
Contoh Perubahan
Perubahan Kimia
Kimia
Fotosintesis
Fotosintesis
cahaya
Karbon dioksida+ Air Glukosa+ Oksigen

Co2

Hasil tindak balas mempunyai sifat-sifat kimia yang berbeza berbanding

bahan tindak balas.
Bahan baru dihasilkan.

Tindak balas tidak berbalik.

ITeach – Sains Tingakatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Menghancurkan
bawang

d i n ya
a
Terj an
Mendidihkan
huj
air

Perubahan
fizik dalam Menghasilkan
kehidupan hablur gula
seharian daripada jus
tebu

Meleburkan
coklat
Melarutkan
Mengeringkan garam
pakaian dalam air

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Pembakaran minyak Memasak nasi

Pengaratan besi pagar Menggoreng ikan

Perubahan
Kimia
Dalam
Kehidupan
Penguraian makanan Harian Susu menjadi masam

Respirasi Pencernaan makanan

dalam badan

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topic 5 Energy And Chemical
Changes

5.2 Heat Change In Chemical Reactions

Perubahan Haba Dalam Tindak Balas Kimia

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Perubahan Haba Dalam TindaK Balas Kimia

 Tindak balas kimia melibatkan perubahan haba sama ada haba diserap atau
dibebaskan.

 Tenaga haba diserap untuk memecahkan ikatan antara bahan tindak balas.

 Tenaga haba dibebaskan apabila ikatan baru terbentuk dalam hasil tindak
balas.

Tindak Balas Kimia

Dikelaskan Kepada Dua

Tindak balas eksotermik Tindak balas endotermik

Tenaga haba dibebaskan ke Tenaga haba diserap daripada

persekitaran. persekitaran.

Contoh : Comtoh :
Natrium hidroksida dilarutkan dalam Ammonium klorida dilarutkan dalam
air (rasa panas). air (rasa sejuk).

Rajah
Rajah
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Perbandingan Antara Tindak Balas Eksotermik Dan Tindak Balas
Endotermik
Tindak Balas Eksotermik Tindak Balas Endotermik
 Tenaga haba dibebaskan ke persekitaran.  Tenaga haba diserap daripada
persekitaran.
 Bahan tindak balas akan kehilangan haba  Bahan tindak balas menerima haba
ke persekitaran. daripada persekitaran
 Apabila tenaga haba dibebaskan, jumlah  Apabila tenaga haba diserap, jumlah
tenaga bahan tindak balas kurang tenaga bahan tindak balas lebih banyak
daripada jumlah tenaga hasil tindak balas. daripada jumlah tenaga hasil tindak balas.
Aras Bahan
tenaga tindak Aras
balas tenaga
Bahan Hasil tindak balas
Tenaga haba dibebaskan tindak Tenaga haba
Hasil tindak balas balas diserap
 Suhu persekitaran meningkat. Bekas dan  Suhu persekitaran menurun. Bekas dan
larutan menjadi panas. larutan menjadi sejuk.

 Contoh :  Contoh :
• Pembakaran • Peneautralan • Fotosintesis
• Tindak balas antara logam reaktif
• Penguraian oleh haba
dengan air,
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Tindak Balas Kimia Dalam
Industri

Tindak balas dalam industri berlaku dalam keadaan yang betul supaya masa
tindak balas adalah paling singkat dan kos tindak balas adalah paling minimum.

Contoh tindak balas kimia dalam industri

 Penghasilan ammonia (Proses Haber)

 Penghasilan asid sulfurik (Proses Sentuh)

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Penghasilan Ammonia (Proses Haber)

Mangkin besi
Nitrogen + Hidrogen Ammonia
450C, 200 atm

Tindak Balas Berbalik

Tindak Balas Ke Hahadapan

Tindak Balas Ke Belakang
Tindak balas antara Nitrogen dengan
Peleraian Ammonia kepada hidrogen
hidrogen menghasilkan ammonia
dan nitrogen adalah tindak balas
adalah tindak balas eksotermik. Haba
endotermik. Haba diserap.
dibebaskan.
 Apabila suhu
 Apabila suhu
meningkat,
menurun, lebih  Besi
penghasilan
banyak digunakan
ammonia akan  Maka, suhu
ammonia sebagai
berkurangan optimum bagi
dihasilkan tetapi mangkin untuk
kerana ammonia proses Haber
kadar tindak meningkatkan
akan terlerai ialah 450C.
balas akan kadar tindak
untuk menyerap
menjadi balas.
haba yang
perlahan. Rajah
Rajah
berlebihan.
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Perubahan Kimia Dan Perubahan Fizik

Penghasilan Asid Sulfurik (Proses Sentuh)

Peringkat
Peringkat Sulfur
Sulfur + Oksigen
Pertama
Pertama dioksida

Peringkat
Peringkat Sulfur Vanadium (v) oksida Sulfur
Kedua dioksida
+ Oksigen
trioksida
Kedua
(daripada udara) 450C

 Tindak balas penghasilan sulfur trioksida adalah berbalik

 Tindak balas ke hadapan adalah tindak balas eksotermik. Haba dibebaskan.

 Tindak balas ke belakang adalah tindak balas endotermik.

Peringkat
Peringkat Sulfur Acid sulfurik
+ Oleum
Ketiga
Ketiga trioksida pekat

Acid
Oleum + Air
sulfurik
 Kedua-dua proses
membebaskan tenaga haba. Rajah
Keadaan optimum dikekalkan.
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topic 5 Energy And Chemical
Changes

5.3 The Reactivity Series Of Metals

Siri Kereaktifan Logam

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Kereaktifan Logam Dengan Air

Logam Bertindak Balas Dengan Air

Pada Kadar Yang Berbeza

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Bagaimana Logam Reaktif Bertindak
Balas dengan Air?

Logam reaktif bertindak balas dengan air membebaskan haba

yang banyak
Logam
Logam + Air + Hidrogen
hidroksida
Hasil tindak balas ialah larutan hidrogen yang beralkali dan gas
hidrogen dibebaskan.

Kalium + Air Kalium hidroksida + hidrogen

Kereaktifan Natrium + Air Natrium hidroksida + hidrogen

menurun

Kalsium + Air Kalsium hidroksida + hidrogen

Magnesium
Magnesium + Air + hidrogen
hidroksida

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

SirI Kereaktifan Logam

Bagaimana Logam Kurang Reaktif Bertindak

Balas Dengan Air?

Logam kurang reaktif bertindak balas dengan stim / air panas

untuk menghasilkan logam hidroksida + hidrogen

Logam
Logam + Air panas + Hidrogen
hidroksida

Aluminium
Aluminium + Air + hidrogen
Kereaktifan hidroksida
menurun
Zink
Zink + Air + hidrogen
hidroksida

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Bagaimana Logam Tidak Reaktif Bertindak Balas

Dengan Air?

Logam tidak reaktif tidak bertindak balas

dengan air sejuk atau air panas/ stim

Contoh : plumbum, kuprum, argentum dan

emas.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Eksperimen Untuk Mengkaji Kereaktifan Logam Dengan Air

Tujuan : Untuk
_______________________
mengkaji kereaktifan logam dengan air

Hipotesis : _________________________________________
Logam menunjukkan kereaktifan yang berbeza apabila bertindak balas dengan air

Pembolehubah :Dimalarkan
______________________
: Isipadu air / jisim logam
______________________
: Dimanipulasikan : Jenis logam.

______________________
: Bergerak balas : Kereaktifan logam.

Bahan ____________________________________
Magnesium / Aluminium / zink / Kuprum bertindak balas dengan air

dan Radas : ____________________________________

Pemerhatian :
Type of metal Observation / Reactivity of metal

Sodium moves randomly and rapidly on the water surface with ‘hissing
Sodium sound’.
Solution turns red litmus paper to blue.
Colourless gas is released.
Calcium Produces ‘pop’ sound when tested with a burning splinter.
Solution turns red litmus paper to blue.
Reacts very slow with cold water but vigorously with hot water.
Magnesium Releases colourless gas.
Solution left turns red litmus paper to blue.
Reacts with hot water.
Aluminum Releases colourless gas.
Solution turns red litmus paper to blue.
Reacts slowly with hot water.
Zinc Releases colourless air bubbles.
Solution turns red litmus paper to blue.
Does not react with hot or cold water.
Copper
Solution does not change red litmus paper.

Reactivity of the metal with water decrease

Kesimpulan : Most
reactive Sodium, calcium, magnesium, aluminium, zinc, copper
Less
reactive

Hypothesis is accepted

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Kereaktifan Logam Dengan Asid Cair

Logam reaktif bertindak balas sangat cergas dengan asid cair untuk
menghasilkan garam dan gas hidrogen.
Logam + asid garam + hidrogen
Contoh
Kalsium + Asid hidroklorik cair Kalsium Klorida + Hidrogen

Logam kurang reaktif bertindak balas kurang cergas dengan asid cair untuk
menghasilkan garam dan gas hidrogen.

Contoh
Magnesium + Asid Nitrik Cair Magnesium Nitrat + Hidrogen

Logam tidak reaktif seperti kuprum, argentum dan emas tidak bertindak balas
dengan asid cair.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Eksperimen Untuk Mengkaji Kereaktifan Logam Dengan
Asid Cair
Tujuan _______________________________
: Untuk mengkaji kereaktifan logam dengan asid cair.

Hipotesis : _______________________________________________
Logam menunjukkan kereaktifan yang berbeza apabila bertindak balas
dengan asid cair.
____________
Pemboleh  Dimalarkan : Isipadu dan kepekatan asid
_____________________________
ubah  Dimanipulasikan : Jenis logam
_____________________________
 Bergerak balas : Kereaktifan logam
_____________________________

Bahan ______________________________________
Magnesium, aluminium, zink dan kuprum (Semua dalam bentuk serbuk).

dan radas :
Pemerhatian :

Reactivity of metal with dilute acid decreased

Kesimpulan : Magnesium, Aluminium, Zinc, Copper

Hypothesis is accepted

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Kereaktifan Logam Dengan
Oksigen
Logam bertindak balas dengan oksigen untuk menghasilkan logam oksida
apabila terbakar dalam udara

Logam + Oksigan Logam oksida

Kereaktifan logam dengan oksigen ditentukan melalui kekuatan nyalaan

logam yang terhasil
Logam reaktif terbakar dengan nyalaan terang dan warna nyalaan adalah
berbeza bagi logam berlainan apabila bertindak balas dengan oksigen.

Magnesium + Oksigen Magnesium oksida

Logam kurang reaktif membara dengan malap apabila bertindak balas dengan
oksigen.

Zink + Oksigen Zink oksida

Logam tidak reaktif tidak bertindak balas dengan oksigen.

Perak , emas dan platinum

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Eksperimen Untuk Mengkaji Kereaktifan Logam
Dengan Oksigen
Tujuan : __________________________
Untuk mengkaji kereaktifan logam dengan oksigen.

Hipotesis : _______________________________________
Logam yang berlainan meninjukkan kereaktifan yang berbeza dengan oksigen.

Pemboleh : ____________________
Dimalarkan : Jisim / kuantiti logam.
ubah ____________________
Dimanipulasi : Jenis logam.
____________________
Bergerak balas : Kereaktifan logam.

Bahan : ____________________________________
Magnesium, aluminium, zink dan kuprum (Semua dalam bentuk serbuk).

Radas : ____________________________________

Permerhatian :

Kesimpulan : ____________________________________

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Perbandingan Kereaktifan Logam Dengan Air, Asid Cair Dan Oksigen

Tindak bals Tindak bals Tindak bals

Kereaktifan Logam
dengan air dengan asid dengan oksigen

Paling reaktif Kalium Bertindak balas

Bertindak balas
dengan sangat Terbakar sangat
Natrium dengan cergas
cergas dan cepat dengan
dengan air sejuk nyalaan yang
Kalsium merbahaya
terang
Magnesium
Aluminium Bertindak balas
Bertindak balas Terbakar
dengan air
Zink dengan asid cair sederhana jika
panas atau stim logam dibakar
Ferum (besi) dengan kuat
Stanum Tindak balas
dengan asid cair Menyala dengan
Plumbum Tidak bertindak adalah perlahan.
malap
balas dengan air
Kuprum
sejuk atau air Tidak bertindak
Argentum panas balas dengan Tiada tindak
Paling kurang asid cair
reaktif Emas balas

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Siri
SiriKereaktifan
KereaktifanLogam
Logam
Adalah
Adalahberdasarkan
berdasarkankereaktifan
kereaktifanlogam
logamdengan
denganoksigen
oksigen
Paling reaktif
Kalium
Natrium
Kalsium
Magnesium
Aluminium
Zink
Ferum (besi)
Stanum (timah)
Plumbum
Kuprum
Argentum
Paling kurang reaktif
Emas

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Kedudukan Karbon Dalam Siri Kereaktifan Logam

Karbon merupakan unsur bukan logam tetapi ia boleh bertindak balas dengan
oksigen untuk menghasilkan karbon dioksida.
Karbon + Oksigen Karbon dioksida

Kedudukan karbon dalam siri kereaktifan boleh ditentukan dengan membandingkan

kereaktifan karbon terhadap oksigen dengan unsur logam lain.

Jika karbon lebih reaktif daripada logam lain, nyalaan terang atau baraan
akan dapat dilihat apabila campuran karbon dan logam oksida dipanaskan.
Logam itu kehilangan oksigen kepada karbon.
haba
Logam oksida + karbon Logam + karbon dioksida
haba
Contoh : Zink oksida + karbon Zink + karbon dioksida
 Karbon lebih reaktif daripada zink

Jika karbon kurang reaktif daripada logam lain, tiada nyalaan atau baraan
apabila campuran karbon dan logam oksida dipanaskan.
haba
Logam oksida + karbon Tiada tindak balas
haba
Contoh : Aluminium oksida + karbon Tiada tindak balas
 Karbon kurang reaktif daripada aluminium

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Siri Kereaktifan Logam

Eksperimen Untuk Menentukan Kedudukan
Karbon Dalam Siri Kereaktifan
Tujuan : __________________________________
Untuk menentukan kedudukan karbon dalam siri kereaktifan logam

Hipotesis : _____________________________________
Karbon terletak di antara aluminium dan zink dalam siri kereaktifan logam.

Pembolehubah : _______________________________________
 __________________________________________
Dimalarkan : Amaun karbon dan logam oksida
 __________________________________________
Dimanipulasi : Jenis logam oksida.
 __________________________________________
Bergerak balas : Kereaktifan tindak balas.

Bahan : ___________________________________________
Kuprum oksida, ferum oksida, zink oksida, aluminium oksida dan karbon (dalam serbuk)

Radas : ___________________________________________
Tungku kaki tiga, segitiga tanah liat, penunu Bunsen dan mangkuk pijar

Pemerhatian :

Karbon terletak di antara aluminium dan zink dalam siri kereaktifan logam.
Hipotesis diterima
Kesimpulan : ___________________________________________

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topic 5 Energy And Chemical
Changes

5.4 Application Of Reactivity Series Of Metals

Aplikasi Siri Kereaktifan Logam

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Aplikasi Siri Kereaktifan Logam

Aplikasi Siri Kereaktifan Logam

Kebanyakan logam yang terdapat dalam kerak bumi adalah dalam
bentuk sebatian dan bijih logam yang bercampur dengan bendasing.

Logam Bijih Logam Komposisi

Ferum (besi) Hematit Ferum oksida
Aluminium Bauksit Aluminium oksida
Stanum Kasiterit Stanum oksida
Zink Sphaletit Zink sulfida
Bijih logam diasingkan daripada bendasing dengan menggunakan
kaedah pengasingan fizikal disusuli pengekstrakan logam daripada bijih
logam.

Pengektrakan logam boleh dilakukan melalui dua kaedah utama

Elektrolisis bijih logam lebur Penurunan oleh karbon bagi

bagi logam yang lebih reaktif logam-logam yang kurang
daripada karbon. reaktif daripada karbon.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Aplikasi Siri Kereaktifan Logam

Pengekstrakan Logam Daripada Bijih Logam

Kereaktifan Logam Kaedah Pengekstrakan

Paling reaktif Kalium

Natrium Elektrolisis bijih logam
Kalsium lebur.
Magnesium
Aluminium
Karbon -
Zink
Ferum Pengektrakan dengan
memanaskan campuran
Stanum
bijih logam dan karbon.
Plumbum
Kuprum Pengekstrakan dengan
Merkuri memanaskan bijih logam
dalam udara.
Argentum Wujud sebagai unsur bebas
Paling kurang reaktif
Emas di kerak bumi.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Aplikasi Siri Kereaktifan Logam

Relau Bagas Pengekstrakan
PengekstrakanTimah
TimahDaripada
Daripada
Bijih Timah
Bijih Timah
Bijih timah dibersihkan dan dipekatkan melalui
proses pengapungan untuk mengeluarkan
bendasing.
Sisa gas Bijih timah +
Bijih timah dipanaskan untuk mengeluarkan sulfur Arang kok +
dan arsenik. Batu kapur
Bijih timah yang tulen dicampur dengan kok
(karbon) dan batu kapur pada suhu 1300°C -
1400°C di dalam relau Bagas.

 Karbon mengeluarkan oksigen daripada bijih

timah [stanum (IV) oksida].
 Batu kapur bertindak balas dengan bendasing Udara
pada bijih timah untuk menghasilkan sanga. panas Udara
Timah lebur dan sanga lebur mengalir ke bahagian panas
bawah relau. Sanga terapung pada timah lebur dan Timah lebur
kedua-duanya dikeluarkan melalui salur keluar. keluar
Sanga
Timah lebur mengalir ke dalam acuan dan
keluar
dibekukan sebagai jongkong.
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Aplikasi Siri Kereaktifan Logam

KepentinganSiri
Kepentingan SiriKereaktifan
Kereaktifan

Siri kereaktifan logam disusun mengikut kereaktifan logam dengan

oksigen.

Membandingkan kereaktifan logam, dan menentukan

kaedah yang betul untuk menyimpan logam.

Kepentingan
Menentukan sama ada tindak balas antara logam
Kepentingan dengan oksida logam yang lain dapat berlaku atau tidak.

Menentukan kaedah pengekstrakan logam daripada

bijihnya.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topic 5 Energy And Chemical
Changes

5.5 Electrolysis
Elektrolisis

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Elektrolisis
Elektrolisis

Elektrolisis ialah suatu tindak balas yang menggunakan tenaga elektrik untuk
menguraikan sebatian kimia (cecair) kepada unsur-unsurnya.
Tenaga elektrik Tenaga kimia

Susunan Radas Bateri

+ - Membekalkan tenaga elektrik.
Reostat
Ammeter Mengawal aliran arus
Mengukur arus elektrik. A
elektrik.
Anod Katod
Elektrod positif yang Elektrod nagatif yang
disambungkan kepada + - disambungkan kepada
terminal positif bateri. terminal nagetif bateri.

Anion Kation

Elektrolit Elektrod
- Cecair atau larutan akues yang mengandungi ion- Konduktor elektrik yang
ion yang boleh mengkonduksikan elektrik. membenarkan arus elektrik
- Elektrolit terdiri daripada ion positif (kation) dan ion masuk dan keluar daripada
negatif (anion). elektrolit.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Elektrolisis

Elektrolisis Leburan Plumbum (II) Bromida

Ketika elektrolisis :

Ion positif (kation) bergerak ke katod dan ion negatif

(anion) bergerak ke anod.
Ammeter Bateri
Katod
Kation (ion plumbum) terima elektron daripada katod.
A
Ion plumbum + elektron Atom plumbum
Anod
Rod karbon + - Rod karbon
Anion (ion bromida) bebaskan elektron di anod.
(Anod) (katod)
Ion bromida Atom bromin + elektron
Leburan
2 atom bromida Molekul bromin (gas) plumbum
Haba bromida
Pepejal bersinar terbentuk di katod. (elektrolit)
Gas berwarna coklat terbebas di anod.

Ammeter menunjukkan aliran arus apabila penunjuk

memesong.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Elektrolisis
Contoh-contoh Elektrolisis

Ion
Electrolit Katod Anod
Kation Anion

Ion kumprum menerima Ion klorin membebaskan

Kuprum (II) Ion elektron daripada katod. elektron di anod.
Ion klorida
klorida kuprum Pepejal coklat Gas klorin berwarna
termendap. hijau terbebas.

Ion zink menerima Ion hidroksida

Zink Ion elektron daripada katod. membebaskan elektron
hidroksida Ion zink hidroksida Pepejal bersinar di anod.
termendap. Gas oksigen terbebas.
Ion argentum menerima
Ion bromida
elektron daripada katod.
Argentum Ion Ion membebaskan elektron
Pepejal bersinar
bromida argentum bromida di anod. Gas bromin
berwarna perak
terbebas.
termendap.
Ion aluminium menerima Ion oksida
Ion elekton daripada katod. membebaskan elektron
Aluminium Ion oksida
aluminium Logam bersinar di anod.
termendap. Gas oksigen terbebas.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Elektrolisis

Kegunaan Elektrolisis Dalam Industri

Penyaduran Logam

Penulenan Logam

Pengekstrakan Logam

Bahan mentah
masuk

Gas
buangan
keluar

Udara panas masuk

Sanga Leburan besi keluar

keluar
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Elektrolisis

Penyaduran Logam
Ialah proses
Ialah proses menyalutkan
menyalutkan selapis
selapis nipis
nipis logam
logam tidak
tidak reaktif
reaktif di
di permukaan
permukaan logam
logam lain
lain
melalui proses
melalui proses elektrolisis
elektrolisis

sumber elektrik Elektrolit : Larutan yang mengandungi ion-ion

suis
- logam untuk disadur pada objek.
+ reostat
Contoh : Kuprum sulfat kerana sudu besi akan
A disadur dengan kuprum.
ammeter
Katod : Objek yang disadur.
Contoh : Sudu besi
anod katod Ion kuprum bergerak ke sudu besi dan menerima
elektron daripada katod untuk membentuk atom
kuprum yang akan termendap pada sudu besi.
Sudu Ion kuprum + Elektron  Atom kuprum
Plat
kuprum besi
Anod : Logam yang menyadur.
Contoh : Kuprum
Larutan Atom kuprum larut dan membentuk ion kuprum
kuprum bercas positif
sulfat Kuprum  ion kuprum + elektron
Penyaduran sudu besi dengan kuprum

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Elektrolisis

 Tin makanan diperbuat daripada besi

dan disalut selapis timah.
Menghalang
logam daripada
pengaratan  Paku besi disalut zink untuk
menghalangnya daripada berkarat.

 Besi pada bamper kereta disalut

kromium untuk menghalang
pengaratan dan menjadikan
Menjadikan permukaannya lebih menarik.
permukaan logam
lebih menarik  Kebanyakan barang kemas dan
peralatan dapur diperbuat daripada
besi dan disalut dengan perak untuk
menjadikannya lebih menarik dan
menghalang pengaratan.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Elektrolisis

Penulenan Logam

Logam mengandungi
Logam mengandungi bendasing
bendasing yang
yang boleh
boleh ditulenkan
ditulenkan melalui
melalui kaedah
kaedah elektrolisis
elektrolisis

Elektrolit : Larutan sebatian yang

sumber elektrik mengandungi ion-ion logam yang ditulenkan
Contoh : Larutan argentum nitrat.

reostat Katod : Logam tulen.Contoh: Argentum tulen

A ammeter Ion argentum tertarik kepada rod argentum
tulen dan menerima elektron daripada katod
untuk membentuk atom argentum yang akan
anod katod mendap pada rod argentum.
Rod
Ion argentum + Elektron  Atom argentum
Rod argentum
argentum tulen Anod: Rod argentum tak tulen.
tidak tulen Atom argentum tak tulen larut dan
Larutan membentuk ion argentum positif.
bendasing
argentum Atom argentum  Ion argentum + Elektron
nitrat
Bendasing terenap di bawah anod.
Penulenan argentum

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga an Perubahan Kimia
Elektrolisis

Pengekstrakan Logam

Logam yang
Logam yang terletak
terletak di
di atas
atas karbon
karbon dalam
dalam siri
siri kereaktifan
kereaktifan logam
logam diekstrak
diekstrak daripada
daripada
bijihnya menggunakan
bijihnya menggunakan kaedah
kaedah elektrolisis.
elektrolisis.

Contoh : Pengekstrakan aluminium daripada Elektrolit : Aluminium oksida lebur

bauksit secara industri.
Katod : Katod karbon. Ion aluminium
Anod karbon
tertarik ke katod dan menerima
elektron daripada katod dan
Katod karbon membentuk atom aluminium.
Ion Aluminium + Elektron  Atom Aluminium
Aluminium Aluminium lebur tulen disalurkan ke
oksida lebur
larut dalam acuan.
dalam
elekrolit kriolit. Anod : Anod karbon.
Aluminium lebur
Ion oksida bercas negatif tertarik ke
Bauksit (Aluminium oksida) perlu dileburkan anod dan menjadi atom oksigen.
untuk meleburkan bauksit. Ia dicampur
dengan kriolit untuk merendahkan takat lebur
Ion oksida  Atom oksigen + Elektron
bauksit.
Atom oksigen + Atom oksigen 
Aluminium oksida dalam bentuk leburan, ion Molekul oksigen (gas)
aluminium dan ion oksida bebas bergerak.
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topic 5 Energy And Chemical
Changes

5.6 The Production Of Electrical Energy From Chemical

Reactions
Penghasilan Tenaga Elektrik Daripada Tindak Balas
Kimia

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Penghasilan Tenaga Elektrik Daripada Tindak Balas Kimia

Penghasilan Tenaga Elektrik Tindak balas kimia menghasilkan tenaga elektrik

Daripada Tindak Balas Kimia Tenaga kimia  Tenaga elektrik

Elektrod : Zink lebih reaktif daripada kuprum

Voltmeter
Wayar
e- e- Logam lebih reaktif sebagai elektrod
V
Negatif / :
negatif kerana ia lebih mudah
v

v
penyambung Katod
membebaskan elektron dan membentuk
Suis
v
e-
ion.
Zink  Ion zink+ Elektron
Positif / : Logam kurang reaktif adalah elektrod
ve- v e- Anod positif. Elekron yang dibebaskan oleh
Zink Kuprum elektrod zink mengalir ke plat kuprum
e- e-
melalui wayar penyambung dan
menghasilkan arus elektrik. Ion kuprum
2+ 2+ bercas positif dalam elektrolit tertarik ke
Zn Cu elektrod kuprum untuk menerima elektron
dan membentuk atom kuprum yang akan
Larutan kuprum mendap pada plat kuprum. Plat kuprum
sulfat menjadi semakin tebal.
Ion kuprum + Elektron  Atom kuprum
Sel ringkas mengandungi dua elektrod
Elektrolit : Larutan biru kuprum sulfat berkurangan
berbeza yang direndam dalam elektrolit.
apabila ion kuprum terbebas pada elektrod dan
kepekatan ion kuprum berkurang.
Tiada aliran elektron jika kedua-dua
elektrod adalah sama.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Penghasilan Tenaga Elektrik Daripada Tindak Balas Kimia

Jenis Sel

Sel Sekunder
Sel Primer
Boleh dicas semula dan boleh
Tidak boleh dicas semula
digunakan berulangkali

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Penghasilan Tenaga Elektri Daripada Tindak Balas Kimia

Sel Kering

(+) Terminal :
Rod karbon

Elektrolit :
Ammonium klorida dan zink klorida

(-) Terminal :
Bekas zink

Kegunaan : Kebaikan Dan

Penerangan
Tenaga elektrik yang dihasilkan
adalah daripada tindak balas kimia
Menghasilkan voltan 1.5 volt tenaga
elektrik.
ITeach – Sains Tingkatan 4
Keburukan
Digunakan di radio, permainan, alat
kawalan jauh dan lampu suluh.
Kebaikan :
Mudah dibawa, murah, ringan, kecil.
Keburukan:
Tidak boleh dicas semula, tidak
tahan lama, kebocoran boleh
berlaku
 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Penghasilan Tenaga Elektrik Daripada Tindak Balas Kimia

Akumulator Asid-Plumbum

Elektrolit :
Asid sulfurik

(+) Terminal :
Plat plumbum dilapisi
plumbum oksida

Kegunaan : Kebaikan dan

Penerangan
Keburukan
Terdiri daripada enam sel asid- Kegunaan : pada kenderaan.
plumbum yang bersambung secara
Kebaikan :
berturut-turut.
Tinggi voltan, boleh dicas semula,
Menghasilkan tenaga elektrik tahan lama
sebanyak 12 volt. Keburukan:
Berat, mahal, asid boleh tumpah.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Electrical Energy From Chemical Reaction

Bateri Alkali

Elektrolit :
Kalium hidroksida atau natrium hidroksida

(+) Terminal :
Campuran mangan (IV)
oksida dan karbon

(-) Terminal :
Serbuk zink

Kegunaan : Kebaikan dan

Penerangan
Keburukan
Menggunakan larutan alkali sebagai Kegunaan :
elektrolit Kamera, pemain kaset, permainan
elektrik
Sama dengan sel kering. Kebaikan :
Menghasilkan voltan 1.5 volt tenaga Voltan tetap, tahan
elektrik. lama,menghasilkan arus elektrik
yang lebih besar
Keburukan:
Tidak boleh dicas semula, lebih
mahal
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Electrical Energy From Chemical Reaction

Bateri Argentum Oksida - Merkuri

(-) Terminal :
Zink
(+) Terminal :
Elektrolit :
Argentum oksida atau
Kalium hidroksida
merkuri oksida

Kegunaan : Kebaikan dan

Penerangan
Keburukan
Kegunaan :
Menghasilkan voltan 1.2 volt. Jam tangan, kamera, alat dengar
Selalunya digunakan sebagai bateri
jam tangan Kebaikan :
Tahan lama.

Keburukan:
Tidak boleh dicas semula.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Penghasilan Tenaga Elektrik Daripada Tindak Balas Kimia

Bateri Nikel - Kadmium

Elektrolit :
Kalium hidroksida

(+) Terminal :
Nikel oksida

(-) Terminal :
Kadmium

Kegunaan : Kebaikan Dan

Penerangan
Keburukan

Berfungsi sama seperti akumulator Kegunaan :

tetapi menggunakan bahan yang Telefon mudah alih, kamera digital
berbeza
Kebaikan :
Boleh dicas semula, tahan lama
Keburukan:
Mahal

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topic 5 Energy And Chemical
Changes

5.7 Chemical Reactions That Occur In The Presence Of

Light
Tindak Balas Kimia Yang Berlaku Dengan Kehadiran
Cahaya

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Tindak Balas Kimia Dengan Kehadiran Cahaya

Proses fotosistesis memerlukan cahaya matahari untuk menjalankan

tindak balas kimia
O2 dibebaskan ke udara
MATAHARI
O2

CO2 diserap CO2

daripada udara Tenaga cahaya

Glukosa yang dihasilkan

disalurkan ke bahagian
Air dan garam mineral
tumbuhan yang lain
diserap daripada tanah
oleh akar

Tenaga cahaya
Air + Karbon dioksida Glukosa + Oksigen
Klorofil dalam kloroplas
ITeach – Sains Tingkatan 4
 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Tindak Balas Kimia Dengan Adanya Cahaya
Kesan Cahaya Pada Bahan Kimia Peka Cahaya Dan Cara Penyimpanan
Bahan Kimia

Bahan kimia yang berubah apabila terdedah kepada cahaya dipanggil bahan kimia peka
cahaya
Contoh : Argentum klorida, argentum bromida, argentum iodida and hidrogen peroksida

Tindak balas berlaku apabila bahan kima peka cahaya terdedah

kepada cahaya

Argentum bromida Cahaya Argentum + Bromida

Hitam kelabu
Bahan kimia peka cahaya digunakan dalam filem fotografi
Bahagian yang terdedah kepada cahaya akan berwarna hitam kelabu
pada filem fotografi.

Bahan kimia peka cahaya seperti hidrogen peroksida dan

argentum klorida perlu disimpan di dalam botol gelap untuk
Penyimpanan mengelakkannya daripada terdedah kepada cahaya.
bahan kimia
peka cahaya
Kertas dan filem fotografi disimpan dalam plastik dan bekas
gelap untuk mengelakkannya terdedah kepada cahaya.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia

Tindak Balas Kimia Dengan Adanya Cahaya

Eksperimen Untuk Mengkaji Kesan Cahaya Terhadap
Argentum Klorida

Tujuan : _____________________________
Untuk mengkaji kesan cahaya terhadap argentum klorida

Pembolehubah :
 _____________________________________
Dimanipulasi : Menutup kertas turas yang diselaputi argentum klorida
 ___________________________________________
Bergerak balas : Penguraian argentum klorida / Perubahan warna argentum klorida
 ________________________
Dimalarkan : Kehadiran argentum klorida

Kaedah :

Keputusan :

Argentum klorida ialah bahan kimia peka cahaya yang akan terurai kepada atom argentum
Kesimpulan : _____________________________________________
________________________
(hitam kelabu) apabila terdedah kepada cahaya.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topic 5 Energy And Chemical
Changes

5.8 Innovative Efforts In The Design Of Equipment Using

Chemical Reactions As Sources Of Energy
Kegunaan Tindak Balas Kimia Sebagai Sumber Tenaga

ITeach – Science Form 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Kegunaan Tindak Balas Kimia Sebagai Sumber Tenaga

Kegunaan Tindak Balas Kimia Sebagai Sumber Tenaga

Tenaga elektrik terhasil daripada pembakaran

bahan api fosil

Tenaga kimia (Bahan

Tenaga kinetik Tenaga elektrik
api).

Bahan api fosil adalah bahan api yang tidak boleh

diperbaharui dan semakin berkuranga. Oleh itu, tenaga
elektrik seharusnya digunakan dengan efisien.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Kegunaan Tindak Balas Kimia Sebagai Sumber Tenaga

Cara Menggunakan Tenaga

Elektrik Dengan Berkesan

Tutup semua peralatan

Menggunakan peralatan
elektrik apabila tidak Berkongsi kereta.
elektrik yang jimat tenaga.
digunakan.

Tutup pintu peti sejuk

Tetapkan suhu penghawa Menggunakan lampu
dengan cepat sesudah
dingin pada 25°C atau kelimantang daripada
mengambil barang
lebih tinggi. mentol.
didalamnya.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Kegunaan Tindak Balas Kimia Sebagai Sumber Tenaga

Cara Pembuangan Sel Elektrik

Sel elektrik mengandungi

Sel elektrik perlu dibuang
bahan kimia toksik dan
ke dalam tong sampah
menghakis, jadi, sel
kitar semula yang
elektrik tidak boleh
terdapat di Jabatan Alam
dibuang bersama bahan
Sekitar atau di Pusat Kitar
buangan peralatan rumah
Semula.
yang lain.

ITeach – Sains Tingkatan 4

 Topik 5 Tenaga Dan Perubahan Kimia
Kegunaan Tindak Balas Kimia Sebagai Sumber Tenaga

Kegunaan Baru Tindak Balas Kimia Sebagai

Sumber Tenaga

Sel bahan api hidrogen

menggunakan
Bahan api bio-diesel
hidrogen sebagai
boleh dihasilkan
bahan api dan ia
daripada minyak
bertindak seperti bateri.
kelapa sawit yang
Hidrogen bertindak
boleh digunakan
balas dengan oksigen
sebagai minyak kereta,
untuk menghasilkan
lori dan bas.
tenaga dan air yang
tidak akan
mencemarkan alam.

ITeach – Sains Tingkatan 4

The End

i - Teach