YAPI DİNAMİĞİ

3. Tek Serbestlik Dereceli Sistemlerin Serbest Titreşimi

Prof. Dr. Erkan ÇELEBİ

Ofis: M-8 Bina; 8203 Oda
www.sakarya.edu.tr/~ecelebi
Tek Serbestlik Dereceli Sistemlerin Titreşimi’ne ait Örnek
 TEK SERBESTLİK DERECELİ SİSTEMLER’ DE Yapısal Titreşimin
Sınıflandırılması:

1. Sönümsüz Sistemin Serbest Titreşim Hareketi (Dış zorlama ve sönüm yok)

Sönümsüz titreşimin hareketin nedeni kalktığı andan itibaren devam eden kısmıdır.

2. Sönümlü Sistemin Serbest Titreşim Hareketi (Dış zorlama yok, sönüm var)
Başlamış bir titreşimin, sebep ortadan kalktığı hâlde, pratik olarak sönümleyinceye
kadar sürmesi gereken hareketidir.

3. Sönümsüz Sistemin Zorlanmış Titreşim Hareketi (Dış zorlama var, sönüm yok)
Yapıların dinamik özelliklerinin hesabında, sönümün ihmâli, sonucu pratik olarak pek
etkilemez; bu yüzden, bu gibi durumlarda basitlik sağlamak amacıyla sönüm terimleri
terk edilir; gerçekte doğada bulunmadığı hâlde sönümsüz sistemler böylece söz konusu
olur.

4. Sönümlü Sistemin Zorlanmış Titreşim Hareketi (Dış zorlama var, sönüm var)
Titreşim probleminde en genel hâldir.
Sönümsüz Sistemin Serbest Titreşim Hareketi (Dış zorlama ve sönüm yok)
 Sönümsüz Sistemin
Serbest Titreşim Hareketi

Sönümlü Sistemin Zorlanmış

Titreşim Hareketi
( c  0)
Sönümsüz TSDS’in Serbest Titreşim hareketinin denkleminin başlangıç
koşulları altında çözümü:
Genel denklem:

c=0 (sönümsüz durum)

Başlangıç koşulları:

Çözüm fonksiyonu:

Başlangıç koşullarının çözüm fonksiyonuna uygulanmasıyla,

u(t)

T=2 s
Başlangıç koşulları altında serbest titreşim hareketi ve çözümü,

: titreşim genliği

 : faz açısı

Trigronometrik dönüşümler ile,

 Sönümsüz Serbest Titreşim

Hareket Denklemi:

Başlangıç Koşulları:

Varsayım:

Çözüm:
Faz açısı yerdeğiştirmenin u(t), cost fonksiyonunun arkasında ne kadar
geciktiğinin miktarını belirtir.
 Sönümsüz Serbest Titreşim
10-2 s
Yerdeğiştirme (m)

Zaman (s)
Açısal Frekans Frekans Titreşim Periyodu
(rd/s) (döngü/s; Hertz) (s/döngü; s)
Sönümsüz Serbest Titreşim Hareketi

genlik
Sönümlü Sistemin Serbest Titreşim Hareketi (Dış zorlama yok, sönüm var)

Sönüm
Sönümlü TSDS’in serbest titreşim hareketinin incelenmesi

kritik sönümlü hareket

kritik sönüm üstü hareket

Kritik sönümlü sistemin

Yer değiştirme tepkisi (=1 veya %100)

kritik sönüm altı hareket

Zaman
• Kritik sönüm altı hareketle azalan genliklere sahip bir titreşim
ortaya çıkmaktadır (<1).

• Kritik sönüm üstü harekette ise bir titreşim mevcut olmayıp,

genlik sürekli olarak azalmaktadır (>1).

• Kritik sönümlü hareket ise titreşim ortaya çıkarmamakta ve

genlik kritik sönüm üstü harekette olduğundan daha hızlı bir
şekilde azalmaktadır (=1).

Kritik sönüm, titreşim hareketinin ortaya çıkmadığı en küçük

sönüm olarak tanımlanmaktadır.

Her üç durumda da sistem sönümün varlığı nedeniyle asimtotik

olarak denge durumuna dönmektedir.
Yapılarda gerçek sönüm, viskoz yapıda değildir. Sürtünmeli
veya histeriktir.

Hareket denklemlerini doğrusallaştırmak için viskoz sönüm

basit bir şekilde kullanılır.

İçsel sönümlemenin modellenmesi için viskoz sönüm

kullanımı kabul edilebilir, ancak birincil yapısal sistemdeki
akma ile bağlantılı ilave sönüm veya enerji kaybını temsil
ederken çok dikkatli kullanılmalıdır.
Yapılarda Sönüm

Yapı türü Sönüm oranı

akma akma

Çelik (kaynaklı birleşim)

Donatılı beton
Öngerilme beton
Yığma yapı
Yapılarda Sönüm
İçsel Sönüm
Yapısal malzeme ile ilgili bir özelliktir
kütle ve rijitlikten bağımsız

ile kritik
İçsel

İlave Sönüm

yapısal bir özelliktir

kütle ve rijitliğe bağlıdır.

ile kritik
Dinamik Denge Denklemleri
Dinamik Denge Denklemleri
Sönümlü Sistemin Serbest Titreşim Hareketi (Dış zorlama yok, sönüm var)

Özdenklem ve kökleri,
Çözüm fonksiyonu:

Başlangıç koşullarının çözüm fonksiyonuna uygulanmasıyla,

Trigronometrik dönüşümler ile,

 Sönümlü Serbest Titreşim

Hareket Denklemi:

Başlangıç Koşulları:
Varsayım:

Çözüm:
 10-2

Sönüm
Yerdeğiştirme (m)

Sönüm
Sönüm

Zaman (s)
Serbest titreşim hareketine sönümün etkileri

sönümsüz yapı

sönümlü yapı
Serbest Titreşim
Sönümün doğal frekans üzerinde etkileri

yapılarda sönüm
aralığı

Sönüm oranı
Serbest Titreşim Hareketinden Ölçülen Sönüm Tüm sönüm
değerleri için

Çok düşük sönüm

değerleri için