BAB 2.

2
PENGGOLONGAN DAN
PENGHASILAN BUNYI
BAHASA
DISEDIAKAN OLEH : NURISFARINI BINTI SULONG
 SOALAN :
Berapakah bunyi huruf vokal
yang anda ketahui ?

Cuba sebutkan ~
 Jika anda menjawab 5, maka jawapan
anda salah.

Tetapi, jika anda menjawab 6, maka

jawapan anda tepat kerana walaupun
huruf vokal hanya ada 5, tetapi terdapat
satu vokal yang menghasilkan dua jenis
bunyi, iaitu huruf [e] yang mempunyai 2
bunyi – e taling dan e pepet.
2.2 PENGGOLONGAN DAN
PENGHASILAN BUNYI BAHASA

2.2.1 BUNYI VOKAL

2.2.2 BUNYI KONSONAN
2.2.3 DIFTONG
2.2.4 TRANSKRIPSI FONETIK
2.2.1 BUNYI VOKAL
 BUNYI VOKAL

Vokal ialah bunyi yang dihasilkan dengan

udara keluar dari paru-paru ke rongga
tekak dan terus ke rongga mulut tanpa
sebarang sekatan oleh mana-mana alat
artikulasi.
 BUNYI VOKAL

Bunyi vokal BM ialah bunyi bersuara, iaitu

semasa penghasilannya pita suara
bergetar.
Bunyi vokal mempunyai ciri kelantangan
dan kepanjangan.
 BUNYI VOKAL
Setiap vokal membentuk satu suku kata,
misalnya kata “Aku” ada 2 vokal.
Aku = /a/ + /k/ /u/ (2 suku kata).
Ada 6 vokal dalam dalam BM baku yang
menggunakan 5 jenis huruf.
Bunyi [e] e-taling dan bunyi [Ə] e- pepet
dilambangkan oleh huruf e.
Vokal dalam BM terbahagi kepada 3, iaitu
vokal hadapan, tengah dan belakang.
 BUNYI VOKAL
Rajah kedudukan vokal bahasa Melayu :

DEPAN TENGAH BELAKANG

Sempit [i] Sempit [u]
Separuh sempit
Separuh sempit [e]
[Ə] [o]
Separuh luas [Ɛ] Separuh luas [ ]
c

Luas [a]

Rajah tersebut merupakan keratan rentas lidah,

iaitu bahagian depan, tengah dan belakang.
Garis melintang pula merupakan gambaran
ketinggian lidah.
 BUNYI VOKAL

Dalam bahasa Melayu baku, hanya 6 ada

vokal, iaitu /a/, /e/, /i/, /Ə/, /u/ dan /o/.
Vokal /Ɛ/ dan /c/ hanya terdapat dalam
dialek daerah.
Kita akan fokus kepada 6 vokal dalam BM
baku yang menggunakan 5 jenis huruf.
Bunyi /e/ dalam ejaan diwakili oleh huruf e-
taling dan bunyi /Ə/ pula ialah e-pepet.
PEMBAHAGIAN VOKAL

(1) VOKAL DEPAN

(2) VOKAL TENGAH
(3) VOKAL BELAKANG
 (1) VOKAL DEPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/i/ Vokal • Depan lidah dinaikkan tinggi ke Ikan,
depan arah lelangit keras tetapi tidak Imam,
sempit menyentuhnya.
• Hujung lidah didekatkan pada Pimpin,
gusi. Biskut,
• Lelangit lembut dan anak tekak
Sapi,
dinaikkan untuk menutup
Topi.
rongga hidung.
• Udara dari paru-paru keluar
melalui rongga mulut tanpa
sekatan.
• Bibir terhampar.
• Pita suara bergetar.
 (1) VOKAL DEPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/e/ Vokal • Depan lidah dinaikkan ke arah Elok,
depan lelangit keras tetapi tidak Enteng,
e-taling separuh setinggi seperti vokal /i/.
sempit • Hujung lidah didekatkan pada Leher,
gusi tetapi lebih rendah dari /i/. Leleh,
• Lelangit lembut dan anak
Tempe,
tekak dinaikkan untuk menutup
Kole
rongga hidung.
• Udara dari paru-paru keluar
melalui rongga mulut tanpa
sekatan.
• Bibir terhampar.
• Pita suara bergetar.
 (1) VOKAL DEPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/a/ Vokal • Kedudukan depan lidah adalah Ambil,
depan rendah. Angkat,
luas • Lelangit lembut dan anak
tekak dinaikkan untuk menutup Tampal,
rongga hidung. Sampah,
• Udara dari paru-paru keluar
Bola
melalui rongga mulut tanpa
Ketawa.
sekatan.
• Bibir berada dalam keadaan
neutral.
• Pita suara bergetar.
 (2) VOKAL TENGAH
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/Ə/ Vokal • Kedudukan terletak di tengah Empat,
tengah lidah untuk membunyikan Emping,
vokal separuh luas dan
e- separuh sempit. Lemak,
pepet • Lelangit lembut dan anak Tempah.
tekak dinaikkan untuk
menutup rongga hidung. #vokal ini
• Udara dari paru-paru keluar tidak hadir
dlm suku kata
melalui rongga mulut tanpa
terbuka
sekatan.
kecuali
• Bibir berada dalam keadaan perkataan
neutral. “ke” & dalam
• Pita suara bergetar. bahasa lisan.
 (3) VOKAL BELAKANG
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/u/ Vokal • Bahagian belakang lidah Ular,
belakang dinaikkan ke arah lelangit Ukir,
sempit lembut tetapi tidak
menyentuhnya. Bulat,
• Hujung lidah diundurkan dari Tukar,
gigi bawah.
• Lelangit lembut diangkat Suhu,
Suku.
untuk menutup rongga hidung
agar udara keluar melalui
rongga mulut tanpa sekatan.
• Keadaan bibir bundar.
• Pita suara bergetar.
 (3) VOKAL BELAKANG
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/o/ Vokal • Bahagian belakang lidah Obor,
belakang dinaikkan ke arah lelangit Ongkos,
separuh lembut tetapi tidak setinggi
sempit vokal /u/. Sotong,
• Hujung lidah diundurkan dari Tolong,
gigi bawah.
• Lelangit lembut diangkat untuk Polo,
Solo.
menutup rongga hidung agar
udara keluar melalui rongga
mulut tanpa sekatan.
• Keadaan bibir hamper bundar.
• Pita suara bergetar.
 ARTIKULASI TAMBAHAN

Semasa kita bercakap, kita menyebut

bunyi-bunyi dalam satu himpunan, iaitu
dalam perkataan.
Dalam penyebutan sedemikian, wujud
keadaan saling mempengaruhi antara
bunyi tersebut, sehingga seakan-akan
wujud bunyi lain.
Bunyi tersebut disebut sebagai artikulasi
tambahan.
 ARTIKULASI TAMBAHAN
JENIS HURAIAN
(1) • Nasalisi berlaku pada vokal yang
Nasalisasi mengikuti bunyi konsonan
atau sengau.
penyengauan • Hal ini bermakna semasa
penyebutannya, lelangit lembut
dan anak tekak tidak dinaikkan
dengan cukup tinggi untuk
menutup rongga hidung.
• Ini disebabkan pengaruh
penyebutan bunyi yang
mendahuluinya.
 ARTIKULASI TAMBAHAN
JENIS HURAIAN CONTOH
(1) • Vokal yang mengalami
Nasalisasi nasalisasi ini hadir dalam Mana = [mãnã]
atau posisi seperti yang berikut : Nyanyi = [ɲãɲĩ]
penyengau a) Mengikuti bunyi konsonan Mengantuk =
-an sengau [n], [m], [ŋ] = (ng), [məɲãntuɁ]
[ɲ] = (ny).

b) Vokal dalam perkataan yang Mawar =

[mãwãr],
pola suku katanya KVKV dan Mahu =
[mãhu],
KVKVK. Maya =
-konsonan 1 – sengaun [m] & [n] [mãyã].
-konsonan kedua – separuh
vokal [y] dan [w] atau geseran
glotis [h].
 ARTIKULASI TAMBAHAN
JENIS HURAIAN CONTOH
(1) c) Dua vokal yang mengikuti Naik = [nãĩɁ]
Nasalisasi bunyi konsonan sengau Maut = [mãũt]
atau dalam pola suku kata KVVK.
penyengau
-an d) Dua vokal yang mengikuti Semua =
̰
bunyi konsonan sengau [semũã],
dalam pola suku kata Dunia =
KVKVV. [dunĩã]

e) Bunyi vokal yang mengikuti Takat =

bunyi konsonan rongga [taɁãt]
tekak. Wakaf =
[waɁãf]
 ARTIKULASI TAMBAHAN
JENIS HURAIAN CONTOH
(1) e) Bunyi vokal yang mengikuti Takat =
Nasalisasi bunyi konsonan rongga [taɁãt]
atau tekak. Wakaf =
penyengau [waɁãf]
-an
[Ɂ]. Dalam tulisan Jawi, bunyi Nota :
Mengikut ejaan
ini dilambangkan oleh huruf BM, tanda /’/
’ain yang dahulu
digunakan
(‫ – )ﻉ‬Bunyi ini terdapat untuk merujuk
pada perkataan pinjaman bunyi ini telah
Bahasa Arab. digugurkan.
 ARTIKULASI TAMBAHAN
JENIS HURAIAN CONTOH
(2) • Unsur bunyi wujud dalam
Pelelangit- penyebutan vokal rangkap, Main = [ma y in]
kerasan iaitu vokal yang hadir secara Baik = [ba y iɁ]
atau berturutan; seperti rangkap ai, Biawak =
palatalisasi iu, io atau ia. [bi y awaɁ]

• Dalam penyebutan vokal

rangkap ini, lelangit keras
turut terlibat kerana bunyi
yang wujud di situ ialah
seakan-akan bunyi /y/
(separuh vokal lelangit keras)
 ARTIKULASI TAMBAHAN
JENIS HURAIAN CONTOH
(3) • Unsur bunyi yang terhasil jika Faedah =
Pelelangit- terdapat dua vokal hadir [faɁedah]
lembutan berturutan.
atau Keindahan =
glotalisasi • Semasa membunyikannya, [keɁindahan]
berlaku hentian di antara kedua-
dua vokal itu. Suun =
[suɁun]
• Unsur bunyi ini menyerupai bunyi
hentian glotis k [Ɂ].

• Semasa penyebutannya, udara

ditahan pada bahagian glottis
kemudian dilepaskan dengan
serta-merta.
 ARTIKULASI TAMBAHAN
JENIS HURAIAN CONTOH
(4) • Artikulasi tambahan ini hadir Kuat =
Pembibiran apabila bunyi konsonan diikuti [ku ww at]
-labialisasi oleh bunyi vokal [a], [u] yang
diikuti pula oleh sama ada bunyi Sauk =
vokal [u], [o], [a] atau [i]. [sa ww uk]

• Sewaktu menghasilkannya Paut =

kedudukan lidah mengalami [pa ww ut]
perubahan manakala bibir berada
dalam keadaan bundar.

• Bunyi yang hadir itu seperti bunyi

separuh vokal dua bibir, iaitu
bunyi /w/.
2.2.2 BUNYI KONSONAN
 BUNYI KONSONAN

Konsonan ialah unit-unit fonologi atau

bunyi-bunyi bahasa selain bunyi vokal.
Ketika menghasilkan bunyi konsonan,
udara yang keluar daripada paru-paru
mengalami sekatan atau sempitan atau
gangguan di rongga mulut, hidung dan
tekak.
Bunyi konsonan ada yang bersuara dan
ada yang tidak bersuara.
 BUNYI KONSONAN
Penentuan jenis konsonan bergantung
kepada :
1. Keadaan pita suara semasa
menghasilkannya.
2. Daerah artikulasi yang menjadi lokasi
sempitan.
3. Cara sekatan.
4. Rongga yang menjadi tempat laluan
udara.
 BUNYI KONSONAN

Bunyi-bunyi konsonan pula terbahagi

kepada dua, iaitu konsonan asli dan
konsonan pinjaman.
Konsonan asli = konsonan sedia ada dalam
bahasa Melayu.
Konsonan pinjaman = konsonan yang
dipinjam daripada bahasa asing (B. Arab @
B. Inggeris).
 KONSONAN ASLI
Terdapat 19 konsonan asli yang terbahagi
terbahagi kepada 7 jenis :
1. Letupan 5. Sisian
2. Letusan 6. Sengauan
3. Geseran 7. Separuh vokal
4. Getaran
 RAJAH JENIS KONSONAN ASLI
JENIS DAERAH ARTIKULASI
KONSONAN
DUA GUSI LELANGIT LELANGIT GLOTIS
BIBIR KERAS LEMBUT
LETUPAN p b t d k g Ɂ
LETUSAN č ǰ
GESERAN s h
GETARAN r
SISIAN l
SENGAUAN m n ny = ɲ ng = ŋ
SEPARUH w y
VOKAL
 KONSONAN ASLI
Konsonan /Ɂ/ merupakan kelainan atau alofon
bagi konsonan /k/, iaitu apabila “k” itu hadir
pada akhir perkataan asli BM.
Contoh : pekak = [pƏkaɁ].
Konsonan dengan lambang fonetik yang
berbeza seperti huruf c = /č/ dan huruf j = /ǰ/.
Konsonan berangkap pula dilambangkan oleh
dua huruf dan dinamakan digraf,
Contoh konsonan : ny = ɲ dan ng = /ŋ/.
PEMBAHAGIAN KONSONAN ASLI

(1) K. LETUPAN (2) K. LETUSAN

(3) K. GESERAN (4) K. GETARAN

(5) K. SISIAN (6) K. SENGAUAN

(7) SEPARUH VOKAL

 1) KONSONAN LETUPAN
Ada 7 konsonan letupan dalam BM.
3 konsonan jenis bersuara, 3 jenis tidak
bersuara dan satu lagi letupan glotis atau
hentian glotis.
Ciri utama konsonan letupan ialah berlakunya
sekatan udara pada daerah artikulasi tertentu
dan sekatan itu dilepaskan dengan serta
merta.
Hurufnya ialah /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/ dan /Ɂ/.
 1) KONSONAN LETUPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/p/ Letupan • kedua-dua bibir dirapatkan Patung,
dua bibir untuk menyekat laluan udara. tempat,
tak • Sekatan udara itu kemudian lembap.
bersuara dilepaskan dengan serta-
merta.
• Lelangit lembut dinaikkan
untuk menutup rongga
hidung.
• Pita suara tak bergetar.
 1) KONSONAN LETUPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/b/ Letupan • kedua-dua bibir dirapatkan balut,
dua bibir untuk menyekat laluan udara. tabuh,
bersuara • Sekatan udara itu kemudian adab.
dilepaskan dengan serta-
merta.
• Lelangit lembut dinaikkan
untuk menutup rongga
hidung.
• Pita suara tak bergetar.
 1) KONSONAN LETUPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/t/ Letupan • Hujung lidah dinaikkan pada tadi,
gusi tak gusi sebelah atas bagi bantu,
bersuara menyekat laluan udara. perut.
• Sekatan udara itu kemudian
dilepaskan dengan serta-
merta.
• Lelangit lembut dinaikkan.
• Pita suara tak bergetar.
 1) KONSONAN LETUPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/d/ Letupan • Hujung lidah dinaikkan pada datang,
gusi gusi sebelah atas bagi pedang,
bersuara menyekat laluan udara. Kod.
• Sekatan udara itu kemudian
dilepaskan dengan serta-
merta.
• Lelangit lembut dinaikkan.
• Pita suara bergetar.
 1) KONSONAN LETUPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/k/ Letupan • Belakang lidah dinaikkan ke kata,
lelangit lelangit lembut. akar,
lembut • Lelangit lembut dan anak aku.
tak tekak dinaikkan untuk
bersuara menutup rongga hidung.
• Sekatan dilepaskan dengan
serta merta.
• Pita suara tak bergetar.
• Konsonan /k/ hanya hadir
pada awal dan tengah kata
sahaja kecuali dalam
perkataan pinjaman.
 1) KONSONAN LETUPAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/g/ Letupan • Belakang lidah dinaikkan ke ganti,
lelangit lelangit lembut. agak,
lembut • Lelangit lembut dan anak dialog.
bersuara tekak dinaikkan untuk
menutup rongga hidung.
• Sekatan dilepaskan dengan
serta merta.
• Pita suara bergetar.
 1) KONSONAN LETUPAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/Ɂ/ Letupan • Pita suara drapatkan. KakaɁ,
glottis • Udara tersekat pada tekaɁ,
atau bahagian pita suara. taɁluɁ,
hentian taɁkul.
glostis • Udara yang tersekat itu
dilepaskan dengan serta #wujud
merta. pada
• Oleh sebab bunyi ini berlaku suku kata
pada pita suara, maka ia tidak akhir
dapat dikatakan sebagai tertutup
bunyi bersuara atau bunyi tak sahaja.
bersuara.
 1) KONSONAN LETUPAN
[Ɂ] letupan glotis adalah alofon bagi fonem /k/.
Hal ini kerana keadaan itu mengubah makna
perkataan.
Contohnya, perkataan “rokok”.
Boleh dibunyikan sebagai [rokok] atau [rokoɁ].
Oleh itu, bunyi [Ɂ] merupakan variasi atau
alofon bagi fonem /k/, iaitu apabila huruf /k/
hadir akhir suku kata tertutup.
 2) KONSONAN LETUSAN

Hanya ada 2 konsonan letusan dalam BM.

Satu jenis bunyi bersuara dan satu lagi tidak
bersuara.
Hurufnya ialah c = /č/ dan j = /ǰ/.
 2) KONSONAN LETUSAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/č/ Letusan • Depan lidah dirapatkan pada Cantik,
lelangit lelangit keras. baca,
keras tak • Udara yang tersekat itu Mac.
bersuara dilepaskan dengan perlahan-
lahan.
• Lelangit lembut dinaikkan.
• Pita suara tidak bergetar.
 2) KONSONAN LETUSAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/ǰ/ Letusan • Depan lidah dirapatkan pada Jantan,
lelangit lelangit keras. kejar,
keras • Udara yang tersekat itu kolej.
bersuara dilepaskan dengan perlahan-
lahan.
• Lelangit lembut dinaikkan.
• Pita suara bergetar.
• Konsonan / ǰ / hanya hadir
pada awal dan tengah kata
sahaja kecuali dalam
perkataan pinjaman.
 3) KONSONAN GESERAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/s/ Geseran • Lidah dirapatkan pada gusi Saku,
gusi tak untuk menyempitkan ruang basah,
bersuara udara. habis.
• Udara keluar melalui sempitan
itu.
• Lelangit lembut dinaikkan.
• Pita suara tidak bergetar.
 3) KONSONAN GESERAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/h/ Geseran • Pita suara dalam keadaan Hangat,
gusi terbuka. tahan,
bersuara • Lelangit lembut dan anak bantah.
tekak dinaikkan.
• Berlaku geseran pada udara
yang keluar melalui pita suara.
 4) KONSONAN GETARAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/r/ Getaran • Hujung lidah dikenakan pada Rumah,
gusi gusi. Tarik,
bersuara • Hujung lidah menampar- tabir.
nampar gusi.
• Udara yang keluar melaluinya
mengalami getaran.
• Pita suara bergetar.
 5) KONSONAN SISIAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/l/ Sisian • Hujung lidah dinaikkan pada lurah,
gusi gusi. malam,
bersuara • Udara keluar melalui kedua- tebal.
dua belah tepi lidah.
• Lelangit lembut dan anak
tekak dinaikkan.
• Pita suara bergetar.
 6) KONSONAN SENGAUAN

Hanya ada 4 konsonan sengauan dalam BM.

Kesemua konsonan itu adalah bersuara.
Hurufnya ialah m /m/, n /n/, ng /ŋ/ dan ny /ɲ/.
 6) KONSONAN SENGAUAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/m/ Konsonan • Kedua-dua bibir dirapatkan. Makan,
• Lelangit lembut dan anak sampah,
sengauan tekak diturunkan untuk Sekam.
2 bibir menutup rongga mulut.
• Udara keluar melalui rongga
hidung.
• Pita suara bergetar.
 6) KONSONAN SENGAUAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/n/ Konsonan • Hujung lidah diletakkan Nakal,
pada gusi. pantul,
sengauan • Lelangit lembut dan anak pohon.
gusi tekak diturunkan untuk
menutup rongga mulut.
• Udara keluar melalui rongga
hidung.
• Pita suara bergetar.
 6) KONSONAN SENGAUAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/ŋ/ Konsonan • Belakang lidah dinaikkan Ngilu,
(ng) ke lelangit lembut. Tangguh,
sengauan • Lelangit lembut dan anak Senang,
lelangit tekak diturunkan untuk
lembut menutup rongga mulut.
• Udara keluar melalui
rongga hidung.
• Pita suara bergetar.
 6) KONSONAN SENGAUAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/ɲ/ Konsonan • Depan lidah diletakkan Nyanyuk,
(ny) pada lelangit keras. Kunyah.
sengauan • Lelangit lembut dan anak
lelangit tekak diturunkan untuk *konsonan
keras menutup rongga mulut. ini tidak
terdapat
• Udara keluar melalui pada akhir
rongga hidung. perkataan.
• Pita suara bergetar.
7) KONSONAN SEPARUH VOKAL

Hanya ada 2 konsonan sengauan dalam BM.

Bunyi ini disebut sebagai bunyi separuh vokal
oleh sebab penyebutannya tidak sempurna
sebagai penyebutan vokal penuh.
Bunyi ini termasuk dalam bunyi konsonan
kerana sewaktu penghasilannya berlaku
sekatan pada laluan udara pada rongga mulut.
 7) KONSONAN SEPARUH VOKAL
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/w/ Separuh • Belakang lidah dinaikkan ke Wajib,
vokal dua arah lelangit lembut. tawar,
bibir • Lelangit lembut dinaikkan takraw.
bersuara untuk menutup rongga hidung.
• Dengan pantas, belakang
lidah digerakkan ke arah
penghasilan bunyi yang
mengikutinya, agar tidak
terhasil bunyi vokal belakang
dengan sepenuhnya.
• Keadaan bibir bundar.
 7) KONSONAN SEPARUH VOKAL
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/y/ Separuh • Depan lidah dinaikkan ke arah Yakin,
vokal lelangit keras. sayang.
lelangit • Lelangit lembut dinaikkan
keras untuk menutup rongga hidung. #bunyi ini
bersuara tidak hadir
• Dengan pantas, depan lidah pada
itu digerakkan ke arah akhir
penghasilan bunyi yang perkataan
mengikutinya, agar tidak asli BM.
terhasil bunyi vokal depan
dengan sepenuhnya.
• Keadaan bibir terhampar.
 KONSONAN PINJAMAN
Konsonan pinjaman hanya terdapat dalam
perkataan pinjaman daripada bahasa
sumbernya.
Mengikut sistem ejaan BM, ada antara
konsonan itu tidak diberikan lambang huruf
yang khusus.
Ada antara bunyi itu, dalam sistem ejaan BM
dilambangkan oleh dua huruf.
 RAJAH KONSONAN PINJAMAN
DAERAH DAERAH ARTIKULASI
ARTIKULASI GESERAN LETUPAN

BIBIR/ GIGI f v
GIGI
đ
ᶿ -

GUSI z
GUSI-LELANGIT š/ᶴ ž
KERAS
LELANGIT LEMBUT x ɣ
GLOTIS ɦ
RONGGA TEKAK/ ʕ q
ANAK TEKAK
 KONSONAN PINJAMAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/f/ Geseran • Gigi atas diletakkan pada bibir Fakir,
bibir-gigi bawah dengan tekanan yang nafkah,
(f) tak mencukupi. mualaf.
bersuara • Udara yang keluar melalui
rongga mulut mengalami
geseran disebabkan ada
sempitan pada bibir-gigi.
• Lelangit lembut dinaikkan
untuk menutup rongga hidung.
• Pita suara tidak bergetar.
 KONSONAN PINJAMAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/v/ Geseran • Gigi atas diletakkan pada bibir Versi,
bibir-gigi bawah dengan tekanan yang novel.
(v) bersuara mencukupi.
• Udara yang keluar melalui
rongga mulut mengalami
geseran disebabkan ada
sempitan pada bibir-gigi.
• Lelangit lembut dinaikkan
untuk menutup rongga hidung.
• Pita suara bergetar.
 KONSONAN PINJAMAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/z/ Geseran • Hujung lidah dinaikkan Zaman,
gusi sehingga menyentuh ustazah,
(z) bersuara bahagian gusi. tahfiz.
• Udara yang keluar melalui
sempitan pada bahagian gusi.
• Lelangit lembut dinaikkan
untuk menutup rongga hidung.
• Pita suara bergetar.
 KONSONAN PINJAMAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

ᶴ
BANG
/š/ / Geseran • Depan lidah dinaikkan ke Syarat,
gusi- arah gusi-lelangit keras. mesyuarat,
(sy) lelangit • Udara keluar melalui Quraisy.
keras tak sempitan pada gusi-lelangit
bersuara keras.
• Lelangit lembut dinaikkan.
• Pita suara tidak bergetar.
 KONSONAN PINJAMAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/x/ Geseran • Belakang lidah dinaikkan Khabar,
lelangit sehingga menyentuh lelangit akhlak,
(kh) lembut lembut. tarikh.
tak • Udara keluar ke rongga
bersuara mulut melalui ruang yang
sempit pada lelangit lembut.
• Lelangit lembut dinaikkan.
• Pita suara tidak bergetar.
 KONSONAN PINJAMAN

LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH

BANG
/ɣ/ Geseran • Belakang lidah dinaikkan Ghaib,
lelangit sehingga menyentuh lelangit maghrib,
(gh) lembut lembut. tabligh.
bersuara • Udara keluar ke rongga
mulut melalui ruang yang
sempit pada lelangit lembut.
• Lelangit lembut dinaikkan.
• Pita suara bergetar.
 KONSONAN PINJAMAN
LAM- NAMA CARA PENGHASILAN CONTOH
BANG
/q/ Letupan • Akar lidah digerakkan hingga Quran,
anak ke bahagian anak tekak IqraɁ,
(q) tekak tak untuk menyekat laluan Khaliq.
bersuara udara.
• Udara yang tersekat
dilepaskan dengan serta
merta.
• Pita suara tidak bergetar.
KONSONAN PINJAMAN YANG TIADA
LAMBANG HURUF YANG KHUSUS

Konsonan ini menggunakan huruf yang sedia

ada dalam sistem ejaan BM.
Konsonan ini dipinjam daripada BA yang kosa
katanya menggunakan fonem tersebut.
Kosa kata itu jarang digunakan dalam
komunikasi harian.
Kebanyakkan merupakan istilah dalam
bidang pengajian Islam.
KONSONAN TANPA LAMBANG HURUF
LAMB- NAMA HURUF HURUF CONTOH
ANG JAWI
/ / Geseran gusi s ‫ﺚ‬ Thalata
ᶿ tak bersuara /th/ (Selasa)
/đ/ Geseran gusi d ‫ﺾ‬ Dharab
bersuara /dh/ (darab)
/ž/ Geseran z ‫ﻈ‬ Zahir
lelangit keras /z/ (zahir)
bersuara
/ɦ/ Geseran glotis h ‫ﺡ‬ Ahad
/h/ (Ahad)
/ʕ/ Geseran k ‫ﻉ‬ maarifah
rongga tekak (pada akhir (makrifat)
suku kata)
2.2.3 DIFTONG
 DIFTONG
Diftong ialah rentetan dua bunyi vokal yang
mempunyai satu puncak kelantangan dan
diucapkan dalam satu hembusan nafas.
Kelantangan adalah pada vokal yang
pertama.
Diftong dianggap sebagai satu fonem.
Semasa menghasilkannya, tidak wujud
hentian yang boleh memisahkan kedua-dua
vokal itu sehingga membolehkan
terbentuknya dua suku kata.
 DIFTONG
Dengan kata lain, diftong membentuk satu
suku kata sahaja.
Semasa menghasilkannya, wujud
geluncuran bunyi vokal daripada satu vokal
yang mendahului kepada satu vokal yang
mengikutinya.
Ini bermakna berlaku geluncuran lidah
daripada kedudukan penyebutan sesuatu
bunyi vokal kepada penyebutan vokal yang
lain.
 RAJAH KEDUDUKAN DIFTONG
DALAM BM

DEPAN TENGAH BELAKANG

Sempit [i] [au]
Sempit [u]
[ai] [oi]
Separuh sempit
Separuh sempit [e]
[o]

Luas [a]

[ai] [au]
 KETERANGAN RAJAH
Anak panah merah menunjukkan arah
geluncuran lidah.
Bahagian akhir anak panah menunjukkan
had geluncuran lidah.
Sebagai contoh, semasa membunyikan
bunyi diftong [ai], walaupun geluncuran
lidah menuju ke arah kedudukan semasa
membunyikan vokal [i], tapi lidah tidaklah
dinaikkan terlalu tinggi, sebagaimana
membunyikan vokal [i].
 CARA PENGHASILAN DIFTONG
LAMBANG CARA CONTOH
PENGHASILANNYA DALAM
PERKATAAN
/ai/ •Depan lidah awalnya aidil,
diletakkan pada keadaan haiwan,
semasa menghasilkan
vokal [a]. ramai.
•Kemudian, kedudukan
lidah digeluncurkan ke
arah penghasilan vokal
depan sempit [i] tetapi
tidak setinggi sewaktu
membunyikan vokal [i].
•Pita suara bergetar.
 CARA PENGHASILAN DIFTONG
LAMBANG CARA CONTOH
PENGHASILANNYA DALAM
PERKATAAN
/au/ •Depan lidah awalnya aurat,
diletakkan pada keadaan tauliah,
semasa menghasilkan
vokal [a]. pulau.
•Kemudian, kedudukan
lidah digeluncurkan ke
arah penghasilan vokal
belakang sempit [u] tetapi
tidak setinggi sewaktu
membunyikan vokal [u].
•Pita suara bergetar.
 CARA PENGHASILAN DIFTONG
LAMBANG CARA CONTOH
PENGHASILANNYA DALAM
PERKATAAN
/oi/ •Belakang lidah pada oi (kata seru)
awalnya diletakkan pada boikot,
keadaan menghasilkan
vokal [o]. sepoi.
•Kemudian, kedudukan
lidah digeluncurkan ke
arah penghasilan vokal
depan sempit [i] tetapi
tidak setinggi sewaktu
membunyikan vokal [i].
•Pita suara bergetar.
 PERBEZAAN DIFTONG
DENGAN VOKAL RANGKAP
DIFTONG VOKAL RANGKAP
• Bunyi dua vokal yang • kedua-dua vokal
sewaktu penghasilannya dilafazkan dengan
berlaku geluncuran lidah sepenuhnya.
dan vokal kedua tidak
dilafazkan sepenuhnya.

• Tidak wujud artikulasi • Wujud artikulasi

tambahan kerana diftong tambahan seperti
dianggap sebagai satu labialisasi /w/ dan
fonem. palatalisasi /y/. tetapi
ini tidak berlaku pada
penyebutan diftong.
 PERBEZAAN DIFTONG
DENGAN VOKAL RANGKAP
DIFTONG VOKAL RANGKAP
• Kelantangan wujud hanya • kedua-dua vokal
pada vokal pertama. mempunyai kelantangan.

• Hanya membentuk satu • Vokal rangkap

suku kata. membentuk dua suku
kata.
Contoh : Contoh :
[se] + [rai] - [ser/ai/] [ba] + [ik] - [ba/y/ik]

• Melibatkan rentetan • Boleh terdiri daripada

vokal /ai/, /au/ dan /oi/. mana-mana vokal.
 2.2.4
TRANSKRIPSI FONETIK
 TRANSKRIPSI FONETIK
Transkripsi fonetik ialah penulisan sesuatu
ujaran, sama ada perkataan, frasa, klausa
atau ayat dengan menggunakan lambang-
lambang fonetik.
Lambang-lambang fonetik bersifat universal.
Maksudnya semua bahasa menggunakan
transkripsi fonetik yang sama.
Tujuannya adalah untuk memudahkan
seseorang mempelajari sesuatu bahasa
sebagai bahasa kedua.
 TRANSKRIPSI FONETIK

Berdasarkan lambang fonetik, seseorang

pelajar itu dapat menyebut perkataan-
perkataan yang baru dipelajarinya.
Oleh itu, kebanyakan kamus dalam bahasa-
bahasa antarabangsa menyertakan
transkripsi fonetik bagi perkataan-perkataan
yang termuat dalam entrinya.
THE INTERNATIONAL PHONETIC ALPHABET
CONTOH TRANSKRIPSI FONETIK

PERKATAAN TRANSKRIPSI FONETIK

menyinggung [mƏɲiŋguŋ]
syakirin [šakirin]
keghaiban [kƏɣaiban]
bongkok [boŋkoɁ]
keikhlasannya [kƏixlasanɲ]
meraikan [mƏraʕikan]
 SEKIAN,
TERIMA KASIH !