ATMOSFER

050 01 01

07.11.2023 1
Atmosfer

Atmosfer terimi; dünyayı çevreleyen, yer çekimi kuvveti ile

dünya’ya tutunan, dünya yüzeyinden uzayın sınırına kadar
uzanan ve dünyanın dönüş hareketi ile hareket eden gaz
karışımı olarak ifade edilebilir. Atmosfer, dünyanın yüzeyinin
yaklaşık 1000 km üzerinde uzanır ve sıcaklıkla tanımlanan
katmanlardan oluşur.

07.11.2023 2
Atmosferin Bileşimi
Atmosfer yoğunluğu yükseklik ile birlikte azalır. Yer çekimi nedeni ile alt seviyelerde

yoğunluğun azalma oranı, yukarı seviyelere göre daha hızlıdır. Aşağı seviyelerde kuru

havanın bileşimi;

• Azot (nitrogen); %78.09

• Oksijen (oxygen) ; %20.95

• Argon (argon) ; %0.93

• Others (1%)

• Carbon Dioxide (CO2) 0.035%

• Ozone + Others (Neon, Xenon etc)

• Water Vapour (variable from 0 - 4% locally)

07.11.2023 3
Atmosferin Bileşimi -- devamı
• Others (1%)

• Carbon Dioxide (CO2) 0.035%

• Ozone + Others (Neon, Xenon etc)

• Water Vapour (variable from 0 - 4% locally)

• En az 60 km boyunca bileşimde değişim yok.

Üst stratosferdeki ozon artışı hariç

• Daha yüksek rakımlardaki yer çekiminin daha az olması oranlarda

değişim olmasına neden olabilir.

07.11.2023 4
 Atmosferin Katmanları
Atmosferin tabakaları birçok özelliğe göre
sınıflandırılır. Atmosferin yüzeyden yukarı
doğru sıcaklığa göre sınıflandırılmasında dört
tabaka vardır. Sırasıyla,

 Troposfer

 Stratosfer,

 Mezosfer

 Termosfer (iyonosfer ve ekzosfer)

07.11.2023 5
 Troposfer
Troposfer; atmosferin yere temas eden en alt

katmanıdır. Gazların en yoğun olduğu

katmandır. Troposferin bittiği seviyeye

«Tropopoz» denir. Yüzeyden ortalama 11 km’ye
kadar uzanır. Troposferin kalınlığı; mevsimsel
ve enlemsel olarak değişim gösterir.

07.11.2023 6
 Troposferin özellikleri
• Sıcaklık; tropopoza kadar genel olarak yükseklik artıkça düşer.

• Su buharının hemen hemen tamamı bu katmandadır.

• Tüm iklimsel-hava olayları (bulutlar) bu katmanda gerçekleşir.

• İrtifa artıkça rüzgar hızı artar.

• Yatay ve düşey hava akımları nedeniyle bu katmandaki hava göreceli

olarak kararsız yapıdadır.

• Kararsız olması kendi kendini temizlemesine neden olur.

• Atmosferin toplam kütlesinin %75 ini içerir.

• Uçuşların gerçekleştirildiği katmandır.

07.11.2023 7
Tropopoz

Troposferin üst sınırı tropopoz olarak bilinir.

Troposferi stratosferden ayırır.
Troposferdeki sıcaklığın yükseklik ile azalması
(lapse-rate), tropopozda son bulur. Sıcaklık
değişimi sabittir. Yani izotermal olması nedeni
ile kararlı olması, troposferden yukarı
atmosfere su buharı geçişine engel kapak
işlevi görür. Kalınlığı bir kaç km’dir.
07.11.2023 8
Tropopozun özellikleri -- Yükseklik
• Seviyesi enlem, mevsim ve hava durumuna
göre değişir.

• En düşük kutuplarda

• Yaklaşık 26 000 ft – 8 km

• En yüksek ekvatorda

• Yaklaşık 52 000 ft – 16 km
Troposfer kalınlığının belirlendiği tropopoz seviyesi
• Ortalama orta enlemlerde 45 0

yüzeye gelen güneş radayasyonu ve düşey karışma oranı

• Ortalama 36 090 ft – 11 km
gibi parametrelere doğru orantılı oalrak bağlıdır. Bu
• Ekvatordan kutuplara gidildikçe
neden ile tropopoz seviyesi soğuk bölgelerde sıcak
tropopoz seviyesi azalır
bölgelere göre daha düşük seviyede bulunur.
07.11.2023 9
Tropopozun özellikleri -- Yükseklik

07.11.2023 10
Tropopozun özellikleri -- Sıcaklık
Sıcaklığın yükseklik ile azalması (lapse-rate),

tropopoz seviyesindeki sıcaklık ekvatordan

kutuplara gidildikçe artar. Çünkü kutuplarda

tropopoz yere daha yakındır. Bu durum

yüzeydeki sıcaklığa zıt bir durum teşkil eder.

• Tipik olarak tropopoz seviyesindeki sıcaklık;

• Kutuplarda -50 0C

• Ekvatorda -80 0C

07.11.2023 11
 Stratosfer
Stratosfer;
• Tropopozdan 50 km ye kadar uzanan katmandır.

• %1 lik su buharı bu katmandadır. Kurudur.

• Sıcaklık alt stratosferde -57 oC iken üst stratosfer 0 oC’ye

kadar çıkar.
• Sıcaklığın yükseklikle artması bu katmanın kararlı olmasına

neden olur.
• Çünkü güneşden gelen ultra-viole radyasonu alt

stratosferdeki ozon (O3) tarafından absorblar ve kızıl ötesi

dalga boyunda geri yayar. Nacreous clouds form at about 20-30 km

07.11.2023 12
 Stratosfer -- devamı
 Stratosfer en belirgin özelliği, sıcaklık enverziyonu gözlenmesidir.

 Sıcaklık enverziyonunun nedeni bu katmanda görülen yoğun ozondur.

• Kararlı olmasından dolayı dikey hava hareketi görülmez. Sadece

yatay hava hareketi görülür.

• Troposferden stratosfere geçen partiküller uzun süre yeryüzüne

dönmeden birkaç yıl orada kalabilir. Örneğin büyük volkanik

patlamalardan oluşan küller, stratosferde korunur ve global soğuma

işlemine neden olur.

• Stratosferi mezosferden ayıran tabakaya Stratopoz denir.

07.11.2023 13
 Mezosfer -- Termonsfer
• Mezosferde tekrar sıcaklık yükseklik ile azalır.

 Termosfer tabaksında sıcaklık yükseklikle hızlı bir

şekilde artar. (ultraviyole radrasyonu ısıya
dönüşmektedir moleküllere ayırırken açığa çıkan ısı)

 Güneşten gelen güçlü enerji molekülleri elektron ve

iyonlara ayırır. Termosfer iyonosfer olarak
adlandırılır.

 Bu nedenle haberleşme sinyalleri ve radyo dalgaları

çok iyi iletilir.

07.11.2023 14
Standar Atmosfer (ISA)
Gerçek atmosferdeki değişimlerin sürekli olması durumu özellikle basınçlı aletlerin
kalibrasyonlarında sorunlar oluşturur. Bu durum havacılık açısından problemlere neden
olur. Bu nedenle Uluslararası Standart Atmosferi (ISA) tasarlanmıştır. ISA, gerçek
atmosferin ortalama bir resmini temsil eden tamamen varsayımsal bir atmosferdir.
ISA 1964'ten beri kullanılmaktadır ve en yaygın kullanılan varsayımsal atmosferdir.

• ISA tamamen kuru kabul edilir.

• Tropopozun MSL’den yüksekliği yaklaşık 11 km

• Yükseklik ile sıcaklık azalır (lapse-rate)

07.11.2023 15
Standar Atmosfer (ISA) -- devam
• ISA tamamen kuru kabul edilir.

• MSL;
• Sıcaklık 15 oC
• Basınç 1013.25 hPa
• Yoğunluk 1225 g/m3 (1.225 kg/m3

• MSL ile 11 km (36 090 ft) arası sıcaklık yükseklik

artıkca 1.98 (~2) oC/1000 ft (6.5 oC/1 km) azalır.

• 11 km ile 20 km (65 617 ft) arası sıcaklık sabit ve -56.5

o
C (tropopoz)

• 20 km ile 32 km (104 987 ft) arası sıcaklık 0.3 oC/1000

ft (1 oC/1 km) yükseklik ile artar.
07.11.2023 16
Standar Atmosfer (ISA)--devam
• ÖNEMLİ NOT: Pratik hesaplamalarda bu oranlar;

 sıcaklık için : - 1.98 ºC / 1000 feet

 basınç için : - 1 hPa / 27 feet

 Not; JAR sınavında 2 0C / 1000 ft

olarak kullanılmaktadır.

07.11.2023 17
Standar Atmosfer (ISA) -- devam

07.11.2023 18
 ISA Sapması
Havacılıkta, atmosferin belirli bir
zamanda ISA'dan nasıl farklı olduğunu
bilmek önemlidir. Bu bilgiler performans
hesaplamalarında ve cihaz hatalarının
düzeltilmesinde kullanılır. ISA sapması,
ISA sıcaklığı ve gerçek sıcaklık
arasındaki farktır. Pozitif veya negatif
sapma olabilir. sıcaklık için : - 1.98 ºC / 1000 feet

07.11.2023 19
ISA Sapması -- soru

sıcaklık için : - 1.98 ºC / 1000 feet

07.11.2023 20
ISA Sapması -- cevap

07.11.2023 21
 TEŞEKKÜRLER!!!

SORULAR??
07.11.2023 22