BAROMETRELER VE

ÖZELLİKLERİ

• Birim alana hava molekülleri tarafından

uygulanan kuvvete “basınç” denir:

Basınç = kuvvet / alan

• Deniz seviyesinde hava moleküllerinin
1 cm2 ye uyguladığı kuvvet yaklaşık olarak 1 kg'dır.
• Bu kuvvet bütün yönlerde eşit olarak
uygulanır.
• Atmosferdeki hava molekülleri yerçekimi
nedeniyle yeryüzüne yakın bir bölgede
toplanmıştır. Bu yüzden yükseklere
çıkıldıkça hava moleküllerinin birim alan
üzerine uygulayacakları kuvvet de
azalacaktır. Yerçekimi nedeniyle deniz
seviyesinde 1 cm3 de 25x106 molekül
varken, bu sayı 600 km’de 10x106 ya düşer.
• a) Hava ve basıncı: Bulunduğu kapta her
yöne doğru bir basınç uygular. Atmosfer
durgun haldeyken herhangi bir noktadaki
hava basıncının değeri, o noktanın üzerinde
bulunan düşey yönlü hava sütununun
ağırlığına eşittir. Atmosferin herhangi bir
yerindeki basıncı ölçtüğümüz zaman o
noktanın üzerinde bulunan hava sütununun
da ağırlığını ölçmüş oluruz.
• Atmosfer sürekli değişim ve hareket halindedir.
Buna bağlı olarak atmosfer basıncı da değişir. Bu
değişmeler hava koşullarıyla ilişkili olduğundan
hava durumu tahminlerinin yapılmasında önem taşır.
• Dolayısıyla barometre meteorologların en sık
başvurduğu aletlerden biridir. Meteorologlar
dışındaki bilim adamları da barometreden yararlanır.
• Yeryüzünün herhangi bir noktasındaki
atmosfer basıncı, büyük ölçüde o nokta
üzerindeki atmosferin kalınlığına bağlı
olduğundan, deniz düzeyindeki basınç
yüksek kesimlerdekine oranla daha
büyüktür.
• Bu nedenle uçuş halindeki pilotlar
barometreyi altimetre, yani yükselti ölçer
olarak kullanırlar.
 Havanın deniz seviyesindeki
basıncı:
• Atmosferin deniz seviyesinde 1 cm2’lik
yüzeye yaptığı basınç, yaklaşık 1033.2 gram
ağırlığa eşittir. Bu değeri 1643’te
Galileo’nun öğrencisi olan Evangelista
Toricelli yaptığı basit bir deneyle
bulmuştur. Böylece ilk cıvalı barometre icat
edilmiş oldu.
• Bir ucu kapalı olan 91 cm uzunluğundaki bir cam
tüpün içindeki havayı boşalttıktan sonra tüpün
ağzını kapatarak cıva dolu kabın içine daldırmıştır.
• Tüpün ağzını açtığında civanın, kaptaki cıva
seviyesinden itibaren 76 cm yükseldiğini görmüştür.
• Tüpteki cıva kolonu, kabın üzerindeki havanın
ağırlığıyla dengelenmektedir.
• Dolayısıyla cıva kolonunun yüksekliği atmosferik
basıncın bir ölçüsüdür.
• O halde cıvanın 0º C’ de yoğunluğu
13.5951 gr olduğuna göre, atmosferin deniz
seviyesinde ve 45. enlemde cm2’ye yaptığı
basıncın ağırlık değeri
• 76 x 13.5951 =1033.2 gr’dır.
• Kuvvet değeri ise; 76x 13.5951 x 980.62
=1013204 dyn cm2dir.
• Bu deneyden birkaç yıl sonra Fransız
fizikçi Mariotte, Toricelli tüpüne
barometre adını verdi.
• Serbest havalı basınç ölçeri 1701’de
matematikçi Varignon, metal basınç ölçeri
ise 1849’da mühendis Bourdon buldular.
 Hava Basıncı Ölçü Birimleri
• Fizikte CGS birim sistemindeki kuvvet
birim dyn’dir.
• Dyn, bir gram kütleyi saniyede 1 cm
mesafeye götürebilen kuvvettir.
• Hava basıncı birimi olarak bunun bir
milyon katı olan mega dyn alınmış ve adına
bar denmiştir. Bu değer, deniz seviyesindeki
normal basınca yakındır.
• Barın binde birine milibar denir ve
meteorolojide esas kullanılan birim budur.
• 1 mb=1000 dyn’dir.
• Yer çekimi ivmesi 45. arz ve deniz
seviyesinde, saniyede yaklaşık 980.62 cm
olduğuna göre, 1 gr ağırlığının kuvvet
değeri 1 x 980.62 = 980.62 dyn’dir. Bu
ifadeye göre 1 mb’lık basınç 1000 / 980.62
1mb = 1.019763 gr ağırlığa eşittir.
• Civanın yoğunluğu 13.5951 gr ’dır.
Barometredeki 1 mm’lik civa sütunun
ağırlığı ise 1.35951 gr ’dır.
• 1.019763 gr. ağırlık 1 mb’a eşittir.
• 1 mm = 1.35951 / 1.019763 = 1.333163 mb
• 1 mb = 1.019763 / 1.35951 = 0.750096 mm
• 1 inç uzunluk yaklaşık 25.4 mm’dir.
• 1 inçlik civa sütunun ağırlığı 25.4 x 1.35951
/ 1.0197630 = 33.86623 mb
• 1 mb = 1.019763 / 25.4 x 1.35951 =
0.029531 inç’tir.
 Tablo: Atmosfer basıncının yüksekliğe göre değişimi

560 750

580

600 800

620

640 850

660
900

mbar
Torr

680

700
950
720

740
1000
760
0 500 1000 1500 2000 2500
BİRİMLER dyn/cm2 Milibar ( hPa ) Bar kg/cm2
1 dyn/cm2 1 ( 10 ) –3 ( 10 ) -6 0.102 x ( 10 ) -3
1 Milibar ( hPa ) ( 10 ) 3 1 ( 10 ) -3 0.102 x ( 10 ) -2
1 Bar ( 10 ) 6 ( 10 ) 3 1 1.02
1 kg/cm2 = 9.81 x ( 10 ) 5 9.81 x ( 10 ) 2 9.81 x 1
1 kg/m2 9.81 x ( 10 ) 9.81 x ( 10 ) -2 9.81 x ( 10 ) -3
1 Torr = 1 mm Hg 1.33 x ( 10 ) 3 1.3332 1.33 x ( 10 ) -3 1.3 x ( 10 ) -3
1 mm H2O 98.1 9.81 x ( 10 ) -2 9.81 x ( 10 ) -3 0.97 x ( 10 ) -4
1 inc ( Hg ) 0.34 x ( 10 ) 5 33.86 0.034 34.54 x ( 10 ) -3
 Basınç Ölçme Metotları
• Atmosferik sütunun, bir sıvı sütunu ile
dengesini kullanmak
• Bir zarın veya bir metal levhanın bir
tarafındaki basınç, diğer tarafındakinden
farklı ise zarın şeklinin değişmesi.
• Sıvıların kaynama noktaları
– Atmosferik sütunun, bir sıvı sütunu ile dengesi:
Sıvı olarak alçak buhar basıncına sahip cıva
kullanılır. En sıhhatli ölçüm bu yolla yapılır.
– Barometrelerde herhangi bir sıvı da kullanılabilir.
Ama öteki sıvılar cıvadan hafif olduğundan,
bunların kullanılması durumunda tüp
yüksekliğinin çok daha uzun tutulması gerekir.
– Örneğin, su ile çalışacak bir barometrenin tüp
yüksekliğinin en az 9 m olması gerekir. Oysa civalı
barometrelerde tüp yüksekliği yaklaşık 1 m’dir.)
• Bir zarın veya bir metal levhanın bir
tarafındaki basınç:
• Basınç yüzeyin her iki tarafında farklı ise
zarın şekli değişir. Bu metottan
yararlanılarak Aneroid (Metal)
Barometreler ve barograflar yapılmıştır.
 –Sıvıların kaynama noktaları
–Yüzeyleri arasındaki basınca bağlıdır. Sıvı
üzerindeki buhar basıncı, üzerinde duran
atmosferin basıncına eşit olunca
buharlaşma başlar. Sıvının kaynama noktası
ölçülerek barometrik basınç bulunur. Müfettiş
barometresi olarak kullanılan hipsometreler
bu metotla yapılmıştır.
– Cıvalı barometreye göre basınç ölçümü
standarttır. Öteki aletler cıvalı barometreye
göre ayarlanır.
 İyi Bir İstasyon Barometresinin Vasıfları:
a) Barometre hassasiyetini uzun süre muhafaza edebilmeli
b) Okunması kolay ve çabuk yapılabilmeli
c) Nakli kolayca yapılabilmeli ve bundan dolayı da
sıhhati bozulmamalıdır.
d) Cıva sütununu taşıyan cam borunun genişliği 7
mm den dar olmamalı ve tercihen 9 mm olmalıdır.
e) Alet standart bir barometreye göre ve makbul
sayılan çerçeveler dahilinde kalibre edilmiş olmalı.
a) Cam boru vakumun üstünde doldurulmalı
ve cıva saf olmalıdır. İki kere damıtılmalı,
tekrar tekrar yıkanmalı ve filtre
edilmelidir.
b) Cıvanın tepesi düz olmamalı.
c) Cam borunun havası iyice boşaltılmış
olmalı.
h) Iskala bölümü cam boru üzerinde çok sıhhatli
olarak tesis edilmeli
 • Kalibrasyonda bilinen standart
barometrelerdeki indeks hatalarına
karşı aşağıdaki toleranslar yapılır.
• Maksimum hoş görülebilir hata yaklaşık
• 1000 hPa da ................................... ± 0.3 hPa
• Maksimum hoş görülebilir hata herhangi
başka barometre basınç oranı için:
• 800 hPa’dan aşağı olmayacak ......................... ± 0.5 hPa
• 800 hPa’dan aşağı ............................................ ±0.8 hPa
• iki hata arasındaki fark 100 hPa’dan azsa ..... ± 0.3 hPa
• Deniz barometrelerinde(Şekil.2) max hata payı .± 0.5 hPa’ı
aşmamalıdır.
DENİZ BAROMETRELERİ
 BAROMETRENİN YERİ
• a) Barometrenin bulunduğu odada sıcaklık fazla
değişmemeli, yani kuzeye bakan bir oda olmalı, alet
pencere kenarına koyulmamalı.
• b) Bol aydınlık olmalı, fakat gelen ışık diffüz nevinden
olmalı, direkt ışından korunmalı.
• c) Barometreyi taşıyacak mesnet çok sağlam olmalı ve
barometreyi düşey doğrultuda tutabilmeli.
• d) Aleti soba gibi ısı veren cihazların yakınında
bulundurmamalı ve kuvvetli hava cereyanları da
olmamalı.
• En iyi nakil şekli, barometre baş aşağı
çevrilerek bir deri veya tahta sandık
içerisinde bir ip veya bir kayışla asılı
olduğu halde taşınmasıdır. Taşımada
mesul bir şahıs yoksa, alet yine baş aşağı
gelmek üzere elastiki yaylarla kafes
şeklinde askıya alınmalıdır. Bu halde bile
sarsıntılı dönüşlerden sakınılmalıdır.
 Okunuşta Dikkat Edilecek Hususlar
• Barometrenin yanına gelir gelmez, sıcaklık, barometrenin
üzerindeki termometreden okunmalıdır. Sebebi, vücut
sıcaklığından, rasat lambasından veya hava cereyanından
termometrenin etkilenmemesi.
• Barometrenin alt kısmını oluşturan civa dolu boru elle
tutularak birkaç defa ileri geri sarsılmalı veya parmakla
hafifçe vurulmalı; böylece borudaki civa sütunun tepesi
kararlı bir tepecik halini alır. Eğer barometre sabit
hazneli değilse, hazne içerisindeki civayı fildişi ucu ile
temas temin edebilecek şekilde gereken ayarlama yapılır.
• Barometre ıskalasının arkasındaki kısım
bir el veya cep lambası ile aydınlatılır.
Böyle bir ışık yoksa, cep aynası ya da
beyaz bir kağıt kullanılmalıdır.
• Verniyerin alt ucu, yani sıfır noktası, civanın
tepesiyle hemen hemen temas edecekmiş kadar ve
yukarıdan aşağıya doğru yavaş yavaş indirilir.
Gözden verniyerin alt kenarlarından ve civa
kubbesinin hemen tepesinden yatay bir hat
geçiyormuş gibi bir görüş elde edildikten sonra
okumaya geçilir. Verniyer hiç bir zaman civanın
tepesini kesmemeli ya da yukarıda kalmamalıdır.
• Okunuşlar milibar veya milimetrenin onda
birlerine, inçin ise binde birlerine kadar
olmalıdır (daha da hassas okuma yapılabilir).
 Cıvalı Barometrelerin Sınıflandırılması

• Barometreler genelde iki grupta

sınıflandırılır.
• Cıva sütunu yüksekliğinin ölçüldüğü barometreler: Bunlar
yukarı civa yüzeyi, aşağı civa yüzeyinden küçük olan hazneli
barometreler ve yukarı civa yüzeyi, aşağı civa yüzeyi alanına
eşit olan sifonlu barometrelerdir.
• Cıva sütunu ağırlığının ölçüldüğü barometreler: Bunlar yazıcı
alet olarak kullanılmaktadır.
• İki tip cıvalı barometre kullanılmaktadır.

• Değişen hazneli barometreler (Fortin tipi)

• Sabit hazneli barometreler (Fuess tipi)
• Fortin Tipi Cıvalı Barometreler: Jean Fortin
tarafından yapılmış ve ilk kez XIX. Yüzyılın
başlarında kullanılmaya başlanmıştır.
• Fortin Tipi Barometrenin Yapısı:
• Beş kısımda incelenir:
• 1. Cıva Çanağı (Haznesi)
• 2. Cıva Tüpü
• 3. Gövde (Cıva Tüpü Muhafazası)
• 4. Verniyer Taksimatı
• 5. Barometre Termometresi
Fortin tipi barometre
 Cıva Çanağı (Haznesi):
• Cıva haznesi, deve derisinden yapılmış bir torbadan
ibaret olup, torbanın açık ağzı fiber veya şimşirden
yapılmış makaraya bağlanmıştır. Bu torbanın dış
etkilerden korunması için üzerinde madeni bir muhafaza
kapağı bulunmaktadır. Bu muhafaza kapağının altında,
torba ile irtibatlı ayar vidası bulunmaktadır.
• Haznenin üst kısmında gövdeye bağlı fildişinden yapılmış
bir sabit işaret noktası vardır. Cıva ayar vidası ile,
haznedeki civanın fildişi noktasına yükseltilmesi veya
düşürülmesi sağlanır. Cıva seviyesinin yükseltilmesi ve
düşürülmesini gözle takip etmek için, haznenin üst
kısmına bir cam boru flanş ve vidalarla gövdeye
sabitlenmiştir.
• Bu tip barometrelerde hava ile temas için ayrı bir hava
vidası yoktur. Cıva ayar vidasının dişli boşluğundan giren
hava, deve derisine etki eder.
 Cıva tüpü

• Cıva tüpü cama borudan yapılmış olup, borunun içi çapı

8 veya 9 mm.dir. Bir tarafı kapalı, diğer tarafı ise daha
ince ve uç kısmı açıktır. Cıva dolu tüpün açık kısmı
haznedeki civanın içine gömülecek şekilde barometreye
monte edilmiştir.
• Cam tüp, fiber flanş mesnedine güderi ile sıkı sıkı
sarılmak suretiyle tutturulmuştur. Bu suretle, hem
hazneye hava girmesi mümkün olmakta, hem de
barometrenin taşınması esnasında civanın dökülmesi
önlenmektedir.
• Fortin tipi barometrelerin çapı 3-15 mm arasında değişir.
Çapı 3-5 mm arasında olanlar dağ istasyonlarında, 8-9
mm olanlar meteoroloji istasyonlarında, 10 mm ’den fazla
olanlar ise büyük rasathanelerde kullanılır. Çapı
büyüdükçe, barometrelerin doğruluk derecesi artar.
 Gövde (cıva tüpü muhafazası) :

• Gövde bölümü, cam tüpü dış etkilerden korumak,

ıskala ve verniyer taksimatını üzerine monte etmek,
barometre termometresi ve bütün barometreyi taşımak
için, madeni borudan yapılmıştır. Iskala, inç, milibar
ve milimetre olarak taksimatlandırılmıştır.
• Bazı barometrelerde, bir taraf milimetre, diğer taraf
inç olarak taksimatlandırılmıştır. Iskala, kalibrasyon
esnasında aşağı yukarı kaydırılarak ayarlanabilecek
şekilde yapılmıştır.
 Verniyer Taksimatı :
• Gövde üzerinde civa tüpünü görebilmemiz için
açılan pencere içerisine yerleştirilmiştir.
Gramiyer dişlisi (Lama üzerine açılmış üç dişli)
üzerinde yuvarlanan silindirik bir dişli
aracılığıyla hareket eden ve üzerinde 9 mm’lik
bir uzunluğun 10 eşit parçaya bölünmesi
şeklinde taksimatı bulunan parça ve bu parça
ile eşleşerek okunuşu sağlayan pencere
kenarlarına monte edilmiş olan taksimatlı
parçadan ibarettir. Böylece, milimetrenin onda
birine kadar okunuş hassasiyeti elde edilir.
Verniyer taksimatı
 Fortin tipi barometrenin çalışması :
• Fortin tipi barometrede; havanın basıncı arttığı zaman
çanağın içinde bulunan cıva sıkışır ve kendisine
gidecek bir yol arar. Çanak, fildişi ayarı yapılarak sabit
hale getirildiği için, cıva tüpün açık tarafından girerek
kapalı uca doğru yükselmeye başlar.
• Basınç azaldığı zaman ise, tüp içerisindeki cıvanın
ağırlığı, çanak içindeki cıva yüzeyine gelen basınçtan
daha fazla olduğundan civa çanağa geri döner. Bu da
cıva tüpünün içerisindeki civa sütunu yüksekliğinin
düşmesini sağlar. Böylece, hava basıncına göre cıva
sütunu yüksekliği ölçülmüş olur.
• Fortin tipi barometrenin avantajları

• Kolayca taşınabilirler.
• Haznedeki civa miktarındaki hafif bir
eksilme okunuşu etkilemez.
• Ölçülecek her iki civa yüzeyinin gözle
görülerek kontrolü mümkündür.
 Dezavantajları
• Fildişi noktasının doğru bir şekilde tespiti için
haznenin ve haznedeki cıvanın sık sık
temizlenmesi gerekir.
• Basıncın tespiti; biri fildişi ayarı, ö t e k i d e
ıskala olmak üzere iki ayar gerektirmesi, eğitim
görmemiş personel için hata miktarını artırır.
 Kew (Fuess) Tipi Barometre:

• İngiliz Kew barometresinin sabit bir ölçeği ve yalın bir

kabı vardır. Atmosfer basıncındaki değişiklik, tüp
içindeki cıva düzeyinin değişmesine neden olurken kap
içindeki cıvanın düzeyinde az da olsa değişikliğe yol açar.
Bu farkı dengelemek için ölçek, uygun biçimde daraltılır.
Baca biçimli bir hava kapanı, kaptan girebilecek hava
kabarcıklarının vakuma ulaşmasını önler.
• Açık civa düzeyindeki değişmeler için ayarlama, ölçek
bölümlerinin yeri değiştirilerek yapılır. Kap ve cıva sütunu
tam silindir biçimindeyse cıva yüksekliğindeki görünür
değişme, gerçek değişmeye göre değişmez oranda olacaktır.
Bu oranı, kap çapını sütun çapına göre çok büyük yaparak
bire iyice yaklaştırmak olanaklıdır.
• Kew barometreleri genellikle gemilerde
kullanılır. Sallanma nedeniyle cıva sütununda
oluşan titreşimler, basınç ölçümlerini bozar.
Cıva sütununun, aygıtın duyarlılığını
bozmadan titreşimleri söndürecek biçimde
kısıtlanması bu sakıncayı ortadan kaldırır. Bir
başka yenilik, barometrenin eğilmesiyle ya da
sallanmasıyla cıva kabından girebilecek
havanın, aygıtın tepesindeki boşluğa gitmesini
önleyen hava kapanıdır. Kew barometreleri
taşınabilir biçimde yapılır ve genellikle cıva,
cam tüpün tümünü dolduracak biçimde baş
aşağı taşınır.
• Barometrenin yapısı :

• Bu tip barometrelere sabit hazneli barometreler

de denir. Bu tip barometreler, Fortin tipi
barometrelerde yapılan çift ayarlamayı ortadan
kaldırmak için yapılmıştır.
• Fuess tipi de denilen bu barometrelerde,
içerisine belli miktarda cıva doldurulan
demirden yapılmış bir hazne bulunmaktadır.
• Hazne üç parçadan meydana gelmiştir:
• Birinci parça, barometrenin gövdesine bağlı olup,
üzerinde hava vidasını taşır.
• Ayrıca ortasında bulunan vidalı kısma, cıva tüpü
vidalanarak yerleştirilir.
• İkinci parça (orta parça), cıva çanağını iki bölüme
ayıran perde şeklinde olup, üzerinde iki ya da daha
fazla delik bulunur. Bunlar taşıma anında y a d a
araçlarında kullanılırken, cıva çalkalanmasını
deniz
önleyecek dalgakıran görevi yapmakta ve delikler
vasıtasıyla da haznedeki cıvanın bir bölmeden diğer
bölmeye geçmesi sağlanmaktadır. Bu kısım birinci
parçaya vidalanarak birleştirilir.
• Üçüncü parça ise, nakil veya istasyon vidasını üzerinde
taşır ve ikinci parçaya vidalanır. Böylece cıva çanağı
(hazne) meydana getirilmiş olur.
• Bu barometrelerin cıva tüpü; kapalı ucun iç
çapı 8-9 mm, açık ucu iç çapı ise kapalı
ucundan daha dar olan iki adet cam borunun
birleştirilmesinden oluşmaktadır. İki
borunun birleşme noktasında, hava kapanı
dediğimiz ikinci bir giriş ağzı yapılmıştır.
Bu kapan, cıva tüpüne girebilen hava
kabarcığının , kapalı olan uca doğru
geçmesini engeller.
• e) Barometrenin asıldığı yer asla
sallanmamalı, bunun içinde alet en sağlam duvara
asılmalı.
• f) Alet kaba kullanılışlarında tozdan korunması için
menteşeli bir kapısı olan bir camekan kutu içerisine
alınmalıdır.
• g) Barometre sıfır noktasının denizden olan
yüksekliği metrenin onda birlerine kadar sıhhatli
olacak şekilde belli olmalıdır.
• h) Nakil esnasında büyük bir ihtimam
gösterilmelidir.
• Kew tipi barometrenin çalışması :
• Bu tip barometrelerde, Fortin tipinde
kullanılan deve derisi yoktur.
• Bu barometrelerde haznenin hacmi değişmez.
• Hava basıncının düşmesinde ise, tüpteki cıva
tekrar hazneye döner ve tüp içindeki cıva
seviyesi düşerken, haznedeki cıva miktarı
artar. Haznedeki civa sütunu yüzeyi ile tüpteki
cıva seviyesi arasındaki fark, cıva seviyesinin
yüksekliğini direkt olarak verir.
• . Kew tipi barometrenin avantaj ve
dezavantajları :

• Basıncın tesbitinde iki ayar gerektirmediği için

okunuşu ve kullanılışı daha kolaydır.
• Cıvanın oksitlenmesi daha geç olur.
• Haznedeki cıva miktarında eksilme, hatalı okumaya
neden olur
• Taşıma esnasında daha dikkatli olmayı gerektirir.
• Bir istasyon barometresinde WMO’nun
belirlediği şu şartlar bulunmalıdır::
• Doğruluğu uzun süre değişmemelidir.
• Kolay ve çabuk okunabilir şekilde olmalıdır.
• Doğruluğunu kaybetmeden taşınabilmelidir.
• Cıva tüpünün çapı 7 mm ’den aşağı olmamalıdır.
• Tüp, vakum altında (havası boşaltılarak)
doldurulmalıdır. Cıva iki kez temizlenmiş olmalıdır.
• Cıva tüpü çapı 20 mm ’den büyük olmadıkça, civa
sütununun üzerindeki menisküs düz olmalıdır.
• İndeks düzeltmesi için bir termometrenin barometre
üzerinde olması gerekir.
• Alt 0º C ’de kalibre edilmelidir.
• Standart barometreye göre, bir barometreyi ayarlamada
aşağıdaki toleranslardan
• daha fazlası tanınmamalıdır:
• Yaklaşik olarak 1000 hPa ’da kabul edilen azami hata ±0.3
hPa olmalıdır
• Iskalası 800 hPa ’dan yukarı olan barometrelerde, azami
hata ±0.5 hPa
• Iskalası 800 hPa ’dan aşağı olan barometrelerde, azami
hata ±0.8 hPa
• Her 100 hPa arasındaki fark ±0.3 hPa ’in altında olmalıdır
• Deniz barometrelerinde hata miktarı ±0.5 hPa ’li
geçmemelidir
• Cıvalı Barometrelerin Arıza ve Bakımları:
• Cıvalı barometrelerde civa tüpünde ve civa çanağında bulunan
civa zamanla okside olmaktadır. Bunu azaltmak için
barometreler güneş ışığından uzak tutmak gerekir.
• Aletin cıva çanağından cıva dökülmesi ve cıva tüplerinin içine
hava kaçmasıdır. Bilindiği gibi cıva ağır bir madendir ve araya
sıkışan hava kolay kolay çıkmamaktadır. Bunu önlemek için
barometreyi sarsıntı ve sallantılardan korumak gerekir.
• Cıvalı barometrelerde en önemli arızalardan biri menisküs
düzeltmesidir.
• Barometre aletlerinin özel bir bakımı yoktur. Ancak barometrenin
tamamının temiz tutulması sık sık tozunun alınması gerekir.
• Metalik (Aneroid) Barometreler :
• Bu barometreler, bir zarın iki tarafındaki
basıncın farklı olmasıyla, bu zarın şekil
değiştirmesi prensibinden yararlanılarak
yapılmıştır.
• Daha az güvenilir olmakla beraber,bilhassa
denizde, meydanlarda, uçaklarda
kullanılabilecek sağlamlık ve portatiflik
özellikleri, cıvalı barometrelere göre üstün
yanlarıdır.
• Aneroid barometreler iki çeşittir
• Vidi barometresi
• Burdon barometresi
• Burdon Barometresi :
• Kavisli, içi tamamen boşaltılmış olan bir
Burdon tüpü ile, buna bağlı göstergeden
ibarettir.
• Basınç değiştikçe burdon tüpü büzülür veya
genişler. Böylece serbest uca bağlı ibrede
hareket ederek kadran üzerinde basıncı
gösterir. Bu tip barometrelerin
meteorolojide kullanılma alanları daha
azdır. Daha ziyade sanayide buhar veya gaz
basıncını ölçmede kullanılır
BURDON BAROMETRESİ
 »Vidi Barometresi :
barometre, havası kısmen veya tamamen
boşaltılmış kapalı, madeni bir odacık ve odacığı koruyan
kuvvetli bir yay sistemi olmak üzere iki
kısımdan meydana gelmektedir.
» Herhangi bir basınçta, yay kuvveti ile dış basınç kuvveti
arasında bir denge meydana gelir. Madeni odacık, yay gibi
esneme özelliği bulunan çelik veya berilyum bakırdan
yapılmıştır. Odacık, bazen yay yerine azot gazıyla doldurulur.
Basınç azalıp yükseldikçe , odacıklar şişer veya çöker. Bu
hareket bir ibre ile kadrana aktarılır ve mevcut basıncı
gösterir. Yay ve odacığın konumuna göre değişik tiplerde
aneroid barometreler vardır.
• Hata Kaynakları:
• Sıcaklığın Tesiri: Sıcaklıktan dolayı yayların
gevşemesi aletin yüksek bir basınç göstermesine
neden olur. Bu tesir aşağıdaki koşullar sağlanarak
azaltılabilir:
• a) Manivela kolundaki bir halka yardımıyla
• b) Kutu içerisine bir miktar gaz konmasıyla
• Elastikiyet Hatası: madeni barometre hızlı bir basınç
değişimine uğrarsa, terk ettiği mıknatısiyetten dolayı
ilk basınca oranla bir fark gösterir( İstasyon
barometrelerinde böyle büyük değişimler olmaz ).
Bunun miktarını standart barometreyle
karşılaştırarak bulabiliriz. İyi bir madeni barometre
± 0.2 mb arasında kalan bir sahihlik gösterir. Bu
yüzden en az haftada bir civalı barometre ile kontrol
etmek gerekir.
• Aneroid Barometrelerde Genel Prensipler: İyi bir
aneroid barometrede aranılan özellikler şunlardır.
• a. Taşımaya dayanıklı olmalıdır.
• b. 0.1 hPa ‘a kadar okunabilecek şekilde olmalıdır.
• c. 30º C’lik sıcaklık değişmelerinde ± 0.5 hPa’dan
daha fazla değişiklik göstermiyecek şekilde sıcaklığı
dengeleyebilmelidir.
• d. Herhangi bir noktadaki skala hatası ± 0.5 hPa’ı
geçmemeli ve bu durumunu bir senelik sürede
muhafaza etmelidir.
• e. Mıknatıs atalet, 50 hPA lık değişmede tekrar
orijinal kıymete dönüşteki fark ± 0.5 hPa’ı
geçmemelidir.
– Hipsometrelerin Genel Prensipleri:
– Her sıvının kendine has bir kaynama noktası vardır.
Bu sıvının cinsine ve atmosfer basıncına bağlıdır.
Tabiatta, atmosfer basıncının en yüksek olduğu yer deniz
yüzeyidir. Burada 1 cm2 ’ye düşen basınç 1.033 kg, suyun
kaynama noktası ise 100 0C'dir.
– Deniz seviyesinden yükseldikçe, basınç düşer, kaynama
noktası azalır. 3000 m yükseklikte suyun kaynama
noktası 78 0C ’tür. Bu özellikten yararlanılarak yükseklik
tayini yapılabilir.
– Genellikle her 100 m yükseldikçe sıcaklık 0.5 0C , her
10.5m yükseldikçe 1 mb basınç düşer, suyun kaynama
sıcaklığı 0.05 0C azalır. Dağcılıkta, barometre yerine
hipsometre kullanılır.
– Bir sıvı, belli basınç altında daima aynı derecede kaynar.
Suyun belli bir basınçta, daima aynı sıcaklıkta
kaynaması prensibine dayanarak hipsometreler
yapılmıştır. Üzerinde uzun bir çift tüp bulunan bu alet,
bir kazan ile buhar içine sarkıtılmış bir termometreden
ibarettir. Çalışırken, buhar ortadaki tüpten yükselir ve
dıştaki tüpten aşağı doğru iner.
– Böylece, ortadaki tüpün cidarlarında, termometrenin
doğuracağı radyasyon en düşük bir duruma getirilmiş
olur. Termometresi mevcut buharın sühunetini gösterir.
Bu termometre üzerindeki taksimat, mm, mb veya hPa
cinsindedir. Bazılarında, hem suhumet hem de basınç
taksimatı bulunur.
 – Barograflar :
– Barografın tanımı ve parçaları :
• Belirli bir süre içinde, atmosferik basıncın
değerini otomatik olarak kaydeden aletlere
barograf denir (Şekil.10). Başlıca dört kısımdan
meydana gelmiştir:
• BAROMETRE BAŞLICA 4 KISIMDAN
MEYDANA GELMİŞTİR.
• Hassas kısım (Vidi kutusu)
• Hareket iletim sistemi
• Saat (Silindir)
• Gövde ve kapak
– Barograf Tipleri:
– Meteoroloji istasyonlarında aşağıdaki tip
barograflar kullanılır :
• Orta model barograf
• Sikletli barogarf (Şekil.12)
• Mikro barograf
• Sifonlu (şamandıralı) barograf
Sikletli Barograf
– Barograflarda Genel Prensipler:
– WMO ’nun barograflar için belirlediği
standartlar şöyledir:
- Taksimatı hPa cinsinden olmalı
- 0.1 hPa ’a akadar okunabilmeli
- Diyagram üzerindeki 1.5 cm yüksekliğe 10 hPa
’lık ıskala sığabilmeli
- 20 0C ’lik sıcaklık değişiminde, 1 hPa’dan daha
fazla değişiklik yapmayacak şekilde, sıcaklık
bakımından dengelenmiş olmalı
- Iskala hatası, herhangi bir noktada 1 hPa’yı
geçmemeli
 - Mıknatısı atalet (elastiki geri alma), basıncı
önce 50hPa’lık basınca tabi tutup, tekrar eski
orijinal değere döndürüldüğünde 1 hPa ’yı
geçmemeli
- Kapağı kaldırılmadan kontak yapılabilecek bir
ayar tertibatı bulunmalı
• Kalem kolu, kalemin yerçekimi nedeniyle
diyagram üzerinde kalabilmesini sağlayacak
şekilde, ekseni meyillendirilmiş olan bir
metal içinde dönmelidir.
– Barografın konulacağı yerde ve okunmasında dikkat
edilecekler:
– a) Alet sıcaklık değişmesi yüksek olmayan yerlere
konmalı
– b) Aletin konduğu yer sallanmamalı ve toz toprak da
bulunmamalıdır
– c) Direkt güneş ışığına maruz bırakılmamalı
– d) Vuku bulan sallantıyı önlemek için alet sünger bir
yastığa oturtulmalı
– e) Gerektiğinde suni ışık kullanılabilmeli
– f) Barograf yüksek bir arz derecesine götürülürken
kolu sökülmeli
– g) Barograf alete dokunulmadan okunmalı
– h) Gerek kontakt (zaman işareti) ve gerekse aletin
17. yy'dan veri kullanılan bu sulu barometrede düşük
su seviyesi yüksek basıncı gösterir.
Yapım yılı 19. yy. olan İskoç malı bu barometre
madenciler tarafından kullanılır.
• Elektronik Barometreler için:
• Deniz seviyesine indirgenmiş anlık basınç
• 100-1240 hPa arası ölçüm
• 32 saniyede bir ölçme periyodu
• 0-50 º C arası ± 0.05 hPa hata payı
• Kararlılık: 0.1 hPa
• HPa, mm Hg ve Hg olarak ölçüm yapabilir.
• Her 30 dakikada bir gösterge değişimi
• 9 V luk yedek şarjlı pille çalışabilir.
• Barograf için:
• 970-1040 hPa arası ölçüm
• Grafiğin kenarına tarih ve zamanı yazabilme
• Günlük veya haftalık okuma
• Sayfa hızı: 24 saatte 28,54,108,162 mm
• Sayfa: 25 m,112 mm yüksekliğinde.