Dünya’nın Şekli ve Hareketleri

• Dünya güneş sisteminde yer alan sekiz gezegenden biridir.

• Yüzeyi kayaçlardan oluşan karasal bir gezegendir.
Dünya’nın Geoid Şeklinin Sonuçları
o Ekvatorun yarıçapı kutupların yarıçapından fazladır.
o Yerçekimi basıklık nedeniyle kutuplarda daha fazladır.
o Ekvator çevresi kutuplardan geçen bir çemberin çevresinden uzundur.
o Ekvatorun yarıçapı kutupların yarıçapından daha büyüktür.
 Dünya’nın Küresel Şeklinin Sonuçları
• Dünya’nın bir yarısı aydınlık diğer tarafı karanlık olur.
• Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları, Ekvator’dan kutuplara doğru daralır.
• Cisimlerin gölge boyları, Ekvator’dan kutuplara doğru uzar.
• Sıcaklık genel olarak Ekvator’dan kutuplara doğru düşer.
• Paralellerin boyları Ekvator’dan kutuplara doğru kısalır.
• Meridyenlerin boyları eşittir. Meridyenler arası mesafe Ekvator’dan kutuplara doğru daralır.
• Sürekli termik basınç kuşakları oluşur. (Ekvatordan TAB kutuplarda TYB kuşağı oluşur.
• Dünya’nın kendi çevresindeki dönüş hızı(çizgisel hız) Ekvator’dan kutuplaradoğru azalır.
• Tan ve gurup süreleri Ekvator’dan kutuplara doğru artar.
• Harita çizimlerinde hatalar meydana gelir.
• Aydınlanma çizgisi çember şeklini alır.
• Kalıcı kar alt sınırı Ekvator’dan kutuplara doğru alçalır.
 Dünya’nın Günlük(Eksen) Hareketinin

Sonuçları
• Dünya kuzey ve güney kutuplarından geçtiği varsayılan yer ekseni etrafında
batıdan doğuya doğru döner.
• Eksen etrafında dönüşünü saatte tamamladığı bu süreye bir gün adı verilir.
• Dünyanın eksen etrafında dönüşüne bağlı olarak iki hız açığa çıkar bunlar çizgisel
hız ve açısal hızdır.
• Birim zamanda alınan yola çizgisel hız,birim zamanda oluşan açıya ise açısal hız
denir.
 Dünya’nın Günlük(Eksen) Hareketinin
Sonuçları
• Gece gündüz birbirini izler.
• Günlük sıcaklık farkları oluşur. Bunun sonucunda günlük basınç farkları meydana gelir. Meltem
rüzgarları oluşur.
• Gün içinde güneş ışınlarının geliş açısının değişmesine göre gölge boyları değişmektedir.
• Doğudaki yerler batıdaki yerlere göre güneşi daha erken görür.
• Yerel saat farkları oluşur.
• Merkezkaç kuvveti oluşur. Bunun sonucunda sürekli rüzgarların ve okyanus akıntılarının
yönlerinde sapmalar görülür.
• Sürekli dinamik basınç kuşakları oluşur. 30 ve 60 enlemlerinde.
 Dünya’nın Yıllık(Yörünge)
Hareketinin
Sonuçları
• Dünya Güneş etrafındaki hareketini elips şeklindeki bir yörüngede 365 gün 6 saatte tamamlar.
• Yörüngenin bulunduğu düzleme de ekliptik düzlem ya da yörünge düzlemi denir.
• Yörüngenin elips şeklinde olmasının sonuçları:
• Dünya 3 Ocak’ta Güneş’e en yakında konumdadır. Buna günberi(perihel) denir. Güneşe en uzak olduğu zaman
4 Temmuz’dur. Günöte(afel) adı verilir. Bu durum yarım kürelerde yaşanan mevsim sürelerini farklılaştırır.
Sıcaklık üzerinde etkili olmaz.
• Yakın konumda iken hızı artar. Uzak konumdayken hızı azalır bu da Eylül ekinoksunun iki gün gecikme ile
yaşanmasına sebebiyet verir.
 Dünya’nın Yıllık Hareketinin Sonuçları
• Güneş ışınlarının bir noktaya düşme açısı yıl içinde değişir.
• Sıcaklık değerleri yıl içinde değişir.
• Cisimlerin gölge boyları yıl içerisinde değişir.
• Aydınlanma çemberi yıl içinde kutup daireleri ile kutup noktaları arasında yer değiştirir.
• Astronomik mevsimler oluşur.
• Aynı anda farklı yarım kürede farklı mevsimler yaşanır.
• Yıl boyunca öğle vakti Güneş’in ufuk düzlemi üzerindeki yükseltisi değişir.
• Güneş’in doğuş ve batış saatleri ve doğduğu ve battığı yerler değişir.
• Muson rüzgarları oluşur.
• Gece gündüz süreleri yıl içerisinde değişir.
• Güneş ışınlarının atmosferdeki tutulma oranı değişir.
• Matematik iklim kuşakları oluşur.
 Astronomik Mevsimler- Özel Tarihler
• 21 HAZİRAN (GÜN DÖNÜMÜ)
 21 Haziran’da güneş ışınları öğle vakti Kuzey yarım kürede bulunan yengeç dönencesine dik açıyla
gelmektedir.
 Yengeç Dönence ’sinde öğle vakti cisimlerin gölgesi oluşmaz.
 Bu tarihten itibaren KYK de yaz mevsimi başlarken GYK de kış mevsimi başlamaktadır.
 KYK de en uzun gündüz ve en kısa gece yaşanırken GYK de en uzun gece en kısa gündüz yaşanmaktadır.
 Bu tarihten itibaren KYK de gündüzler kısalmaya başlarken geceler uzamaya başlar. GYK de gündüzler
uzamaya başlarken geceler kısalmaya başlar.
 Aydınlanma çemberi kutup dairelerinden teğet geçer. Buna bağlı olarak Kuzey Kutup Daire’sinde 24 saat
gündüz yaşanırken Güney Kutup Daire’sinde 24 saat gece yaşanır.
 Güneyden kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar.
 21 ARALIK (GÜN DÖNÜMÜ)
• 21 Aralık’ta güneş ışınları öğle vakti Güney Yarım Kürede bulunan Oğlak Dönence’sine
dik açıyla gelmektedir.
• Oğlak Dönence ’sinde öğle vakti cisimlerin gölgesi oluşmaz.
• Bu tarihten itibaren KYK de kış mevsimi başlarken GYK de yaz mevsimi başlamaktadır.
• GYK de en uzun gündüz ve en kısa gece yaşanırken KYK de en uzun gece en kısa gündüz
yaşanmaktadır.
• Bu tarihten itibaren GYK de gündüzler kısalmaya başlarken geceler uzamaya başlar. KYK
de gündüzler uzamaya başlarken geceler kısalmaya başlar.
• Aydınlanma çemberi kutup dairelerinden teğet geçer. Buna bağlı olarak Kuzey Kutup
Daire’sinde 24 saat gece yaşanırken Güney Kutup Daire’sinde 24 saat gündüz yaşanır.
• Kuzeyden güneye doğru gidildikçe gündüz süresi uzar.
 21 MART ve 23 EYLÜL EKİNOKS TARİHLERİ
• Güneş ışınları öğle vakti ekvatora dik açıyla düşer.
• Ekvator’da öğle vakti cisimlerin gölgesi oluşmaz.
• Aydınlanma çemberi kutup noktalarından teğet geçer.
• Dünya’nın her yerinde gece gündüz eşitliği yaşanır.
• Aynı meridyen üzerindeki noktalarda güneş aynı anda doğar aynı anda batar.
• 21 Mart’ta KYK de ilkbahar başlar, GYK de ise sonbahar başlar.
• 23 Eylül’de KYK’de sonbahar başlarken GYK’de ilkbahar başlar.
• 21 Mart tarihinden itibaren KYK de gündüzler uzamaya başlarken geceler kısalmaya başlar. GYK de gündüzler
kısılmaya başlarken geceler uzamaya başlar.
• 21 Mart tarihinde Kuzey Kutup noktasında 6 ay gündüz yaşanırken güney kutup noktasında 6 ay gece
yaşanmaya başlar.