İŞLETME YÖNETİMİ

3. İŞLETME SİSTEMİ VE ÇEVRESİ

3.1. SİSTEM KAVRAMI VE TÜRLERİ

 Sistem, bir sınır içerisinde birbirleriyle

etkileşim içinde bulunan ve ortak bir amaca
yönelmiş olan öğeler topluluğudur. Sistemler,
girdileri çıktılara dönüştüren, birbirleriyle
ilişkili faaliyet ve öğelerden oluşmaktadır
 Şekil 3.1. Sistemlerin İşleyiş Süreci

GİRDİ SÜREÇ ÇIKTI

Hammadde (Dönüşüm Süreci) Mal ve
Emek Hizmetler
Sermaye
Enerji
Finans
Tabiat

Geri
Bildirim
 Sistemler, kapalı ve açık sistemler olmak
üzere iki şekilde incelenebilir.
 Açık sistemler, çevreden girdi alarak bu
girdileri belli bir dönüşüm sürecinden geçirip
işleyen, çevreye çıktılar sunan ve çevresel
faktörlerden etkilenen sistemlerdir.
 Kapalı sistem, çevre ile girdi-çıktı alışverişi
yapmayan yani çevrelerinden etkilenmeyen
sistemlerdir. İşletmeler de birer sistem olarak
kabul edildiği için, çeşitli çevre koşullarından
zaman zaman etkilenirler.
 Açık sistemlerin öğelerinden birisi sistemin
geri bildirim veya geriye besleme
yeteneğidir. Geri bildirim negatif veya
pozitif olarak ikiye ayrılır. Her sistemin bir
geri bildirim yeteneği mevcuttur. Bu
denetlenebilir bir yetenektir.
 Diğer bir öğe entropi ve negatif entropidir. Entropi
sistemin bozulması, yok olması anlamına gelir.
entropi; tüm sistemlerin eninde sonunda dağılacağı
veya öleceği biçimindeki doğa yasasıdır. Dolayısıyla
özelliği ve boyutu ne olursa olsun her sistemde
entropi mevcuttur. Diğer bir ifadeyle, sistemlerde
karışıklık, düzensizlik, bozulma sonunda tamamen
durma eğilimi vardır. Kapalı sistemlerde entropi daha
kuvvetlidir ve belirli bir süre sonunda sistemi
tamamen durduran en önemli unsurdur. Açık
sistemler ise, çevrelerinden aldığı enerji, bilgi ve
malzeme ile entropiyi durdururlar. Buna negatif
entropi denir.
3.2.1. Sistemlerin Özellikleri

 Bir sistem açık veya kapalı olabilir.

 Açık bir sistemin yaşamak için dış çevreyle ilişki
kurması sistemin dinamik bir denge sağlaması için
gereklidir.
 Her sistemde bir amaç veya amaçlar vardır. Her
sosyal sistem belirli bir amaca ulaşmak için
kurulmuştur ve sisteme hüviyetini kazandıran da
budur.
 Sistemler çevre ile ilişki kurarlar.
 Sistemde geribildirim ilişkisi vardır. Sistem bu sayede
eksikliklerini ve aksaklıklarını öğrenebilir.
 Sistemin kesin sınırları yoktur. Ancak, bir sistemin
varlığından bahsedebilmek için onu dış çevreden ayıran
sınırlarının olması gerekir. Organizasyon dış çevreden
ayırt edilmelidir.
 Sistemin alt sistemleri vardır.
 Sistemde olumlu ve olumsuz entropi görülür. Bir sistemde
faaliyetlerin bozulması, dengenin kaybolması ve sonunda
sistemin durması yönünde bir eğilim vardır. Entropi, bu
eğilimi ifade eder. Kapalı sistemler, entropinin etkisinde
kalır. Enerji kaybındaki artış sonuçta sistemin ölümüne
neden olur. Açık sistemler, bunun üstesinden gelebilme
yeteneğine sahiptir
3.3. İŞLETME SİSTEMİNİ ETKİLEYEN
DIŞ ÇEVRE KOŞULLARI
3.3.1. Doğal Çevre Koşulları

 Doğal çevre koşulları, işletme çalışanlarını ve

işletmedeki faaliyetlerin sürdürülmesine
yardımcı olan araç-gereçleri olumlu ya da
olumsuz etkileyen tabiatta var olan hava, su,
toprak vb. koşullardan oluşur. Örneğin aşırı
sıcakların ya da soğukların işletme
çalışanlarının ya da işletmede bulunan
makinelerin performansını düşürmesi gibi
3.3.2. Sosyal ve Kültürel Koşullar

 Toplumların belirlediği çeşitli yazılı ya da yazılı

olmayan kurallar, işletmeler içinde önemlidir.
Toplumsal gelişimlerin çok hızlı yaşandığı ve insan
ihtiyaçlarının sınırsız olduğu bir dünyada toplumları
etkileyen bu kurallar da zaman zaman bu gelişim ve
yeniliklere paralel olarak değişim gösterir. Bu
nedenle, toplumsal değer yargılarını dışlayan, bu
değer yargılarına saygı duymayan işletmelerin
varlıklarını sürdürmesi mümkün değildir. Örneğin
kendi ülkesinin örf ve adetlerine aykırı üretim yapan
bir işletmenin, o ülkedeki konumu gibi.
3.3.3. Hukuki Koşullar

 İşletmelerin faaliyetlerine başlayabilmeleri için çeşitli

hukuki prosedürleri yerine getirmeleri ve hukuki
kurallara uymaları gerekir. İşletmelerin faaliyetlerini
düzenleyen çeşitli kanunlar sayesinde kişilerin ve
toplumun çıkarları korunmuş olur. Örneğin her
işletmenin ürettiği ürünlerin fiyatlarını düzenlerken
ekonomik dengeyi çok fazla bozmayacak şekilde
düzenlemesi gibi.
3.3.4. Teknolojik Koşullar

 Teknoloji, işletmelerin mal ve hizmet üretiminde

kullandıkları teknolojik araç ve gereçlerle yani bilişim
teknolojisiyle iş yapma süreçlerini içerir. Teknolojik
yeniliklerin toplumsal hayata girmesiyle birlikte
işletmelerin, bu yeniliklere duyarsız kalması imkansız
hale gelmiştir. Çünkü işletmelerin en önemli
beklentileri, verimliliğin artması, az zamanda çok
miktarda işin yapılması, üretim maliyetlerinin en
düşük seviyeye çekilmesi ve üretimin arttırılmasıdır.
Bu nedenle işletmelerin teknolojik gelişimleri takip
ederek çağa ayak uydurmaları gerekir.
 3.3.5. Uluslararası Çevre Koşulları
 Günümüzde bilimsel ve teknolojik gelişmeler sonucunda
dünya küçük bir pazara dönüşmüştür. Bir ülkede üretilen
mallar çok fazla değişiklik yapılmadan birçok ülkede
pazarlanabilir hale gelmiştir. Kitle iletişiminin yaygınlaşması
ve hız kazanmasıyla, dünyanın birbirinden uzak pek çok
noktasında pazarda yaşanan değişimlerin diğer pazarlar ve
dolayısıyla tüketiciler üzerindeki etkileri göz ardı edilemez
hale gelmiştir. Başarılı çalışmalara kendi ülkelerinde ulaşmış
işletmelerin, ulusal sınırları aşarak uluslar arası arenalarda
faaliyetlerini başarılı bir şeklide sürdürebilmeleri için, kendi
ülkelerinin çevresel koşullarına göre uyarladıkları işletme
sistemlerini, yabancı ülkelerin koşullarını da dikkate alarak
düzenlemeleri gerekmektedir.
 İŞLETMENİN ULUSLARARASI ÇEVRESİ

İşletmenin Ulusal Çevresi

DEVLET

İşletmenin Yakın Çevresi

İşletmeye Kredi Sağlayan Kuruluşlar

* Yöneticiler,
* İşletme Sahipleri,

Tüketiciler İŞLETME Rakipler

(İç Çevre)

* Çalışanlar
*Hissedarlar,

Hammadde ve İşletmenin Diğer

İhtiyaçlarını Karşılayan Kurumlar

TOPLUM
ÇEŞİTLİ KURUMLAR

İŞLETMENİN ULUSLARARASI ÇEVRESİ

3.4. İŞLETMENİN İÇ ÇEVRESİ

 İşletmelerin iç çevresinde,
 işletme sahipleri ve hissedarlar,
 işletmede çalışanlar,
 yöneticiler yer alır.
3.4.1. İşletme Sahipleri ve Hissedarlar

 İşletme sahibi ve hissedarlar, işletme sermayesini

karşılayan, işletmenin kuruluş aşamasından itibaren
işletmelerinden ve işletme çalışanlarından beklentisi
olan kişilerdir. Bu yüzden bu sermayelerinin en iyi
şekilde kullanılarak, verimli çalışmaların sonucunda
belli bir kar seviyesine ulaşmayı hedeflerler.
Sermayenin iyi bir şekilde kullanılmadığını gören
hissedarlar daha karlı yatırımlara yelken açabilmek
için, hisselerini şirketten geri alabilirler.
 3.4.2. İşletmede Çalışanlar

 İşletme çalışanları, belirli bir ücret karşılığında bir işletmede

faaliyet gösteren yani emeğini ortaya koyan insan gücüdür.
Emeklerini ortaya koyan bu çalışanlar, her şeyden önce
çalışmalarının karşılığı olan hak ettikleri ücreti alabilmeyi ve
kendilerine hak ettikleri şekilde davranılmasını isterler. Yani
eşitlik ilkesi doğrultusunda, çeşitli ödül ve teşvik sistemlerinin
uygulanmasını, iş güvencesinin olmasını, özel yaşamlarına
saygı duyulmasını ve işletme faaliyetlerinden haberdar
edilmeyi beklerler. İstekleri karşılanan çalışanlar daha verimli
çalışırken, isteklerinin karşılanmadığını düşünen çalışanların
verimliliğinde düşüş görülür. Bu da işletme yöneticilerinin
karşılaşmak istemedikleri bir durumdur.
3.4.3. Yöneticiler

 Yönetici, başkalarıyla birlikte iş gören,

başkalarını sevk ve idare eden kişidir .
Çalışanları sevk ve idare ederek, farklı
düzeylerde çalışan, gerekli işleri yürüten
profesyonel nitelikte olan, başarılı çalışmalar
ortaya koyarak çalışmalarını sürdüren
yöneticilerdir. Burada unutulmaması gereken
nokta yöneticilerinde belli bir ücret
karşılığında bir işletmede çalışıyor olmasıdır.
3.5. İŞLETMENİN YAKIN ÇEVRESİ

 İşletmenin yakın çevresinde,

 tüketiciler,
 rakipler,
 işletmeye kredi sağlayan kuruluşlar,
 hammadde ve
 işletmenin diğer ihtiyaçlarını karşılayan
kurumlar bulunur.
IS/ YAKIN ÇEVRESI
İŞLETME AN ALIZI
VE YA KIN ÇEVRESİ

OLASI RAKIPLER RAKIPLER

MÜSTE RILER
TEDARIKÇILE R

IKAME ÜRÜNLER
3.5.1. Tüketiciler/Müşteriler

 Tüketiciler genel olarak, işletmenin çıktısı olan mal

ve hizmetleri alıp kullanan ve bu çıktılar sonucunda
işletmeye çeşitli geri bildirimlerde bulunan potansiyel
bir kitledir. Günümüzde, mal ve hizmet çeşitliliğinin
artmasıyla birlikte, tüketicilerin de kendileri için en iyi
olanı seçmek için daha bilinçli davrandıkları
görülmektedir. Aynı zamanda tüketici haklarına
gerekli önemin verilmesiyle birlikte tüketiciler daha az
tedirginlik yaşayarak mal ve hizmet talebinde
bulunmaktadırlar.
3.5.2. Rakipler

 Rekabet doğrudan doğruya veya dolaylı olarak

işletmenin pazarına mal veya hizmet sunmaya
çalışan işletmelerin faaliyetleri bütünüdür. İşletmeler
arası rekabet fiyat, kalite, hizmet ve benzeri
faktörlere dayalı olmalıdır. Yani işletmeler haksız
rekabet ortamı yaratarak, diğer firmaları zor durumda
bırakmamalıdır. Günümüzde işletme sayılarının
artmasıyla birlikte rakip firmaların sayısında da artış
görülmektedir. Bu rakip firmalar, faaliyetlerini
sürdürürken zaman zaman karşı karşıya
gelebilmektedir.
3.5.3. İşletmeye Kredi Sağlayan
Kuruluşlar

 İşletmeler faaliyetlerini sürdürebilmek için çeşitli

girdilere ihtiyaç duyarlar. Bu girdileri satın alabilmek
için yeterli miktarda sermayelerinin olması gerekir.
İşletmeler, bazen sermayelerinin yetersiz kaldığı
durumlarda çeşitli kuruluşlardan kredi talebinde
bulunurlar. İşletmelerin kredi taleplerini karşılayarak,
işletmelere destekte bulunan kuruluşlara, işletmeye
kredi sağlayan kuruluşlar denir.
3.5.4. Hammadde ve İşletmenin Diğer
İhtiyaçlarını Karşılayan Kurumlar

 İşletmelerin hammadde ve diğer ihtiyaçlarını karşılayan

kuruluşlara tedarikçiler denir. Tedarikçiler, işletmeye
hammadde, yan mamul, enerji gibi her türlü girdiyi temin
eden kişi veya örgütlerdir. İşletmelerin faaliyetlerini
kesintisiz bir şekilde sürdürebilmesi için, üretimde
kullandığı hammadde ve yardımcı malzemeleri
tedarikçilerden istediği zaman, istediği kalite, miktar ve
fiyatta sağlaması gerekir. Bu ise tedarikçilerle iyi ilişkiler
sonucu gerçekleştirilebilir. Tedarikçiler, işletmelerden
ödemelerini zamanında yapmalarını beklerler.
İşletmelerin, tedarikçilerle karşılıklı güvene dayalı uzun
süreli ilişkiler kurmaya özen göstermesi gerekir.
3.6. İŞLETMENİN ULUSAL ÇEVRESİ

 İşletmenin ulusal çevresinde

 devlet,
 toplum ve
 çeşitli kurumlar yer alır.
3.6.1. Devlet

 İşletmelerin faaliyete geçebilmeleri ve bu

faaliyetlerini yürütebilmeleri için devletin
çeşitli kurumları ile sürekli ilişki içerisinde
bulunmaları gerekir. İşletmeler devletin
belirlediği ilke ve koşullar çerçevesinde
faaliyetlerini yürütmek zorundadırlar.
 Devlet üstlenmiş olduğu tüm görevleri
yürütebilmek için işletmelerin maddi ve
manevi desteğini bekler.
Ayrıca devlet işletmelerden aşağıda
belirtilen hususlara uygun
davranmalarını ister:

 Vergi ve benzeri yükümlülüklerini zamanında ve tam olarak

yerine getirmelerini,
 İstihdam yaratmalarını, işsizliğin önlenmesine katkıda
bulunmalarını,
 İhracat yaparak döviz tasarrufunu sağlayıcı girişimlerde
bulunmalarını,
 Ülke kalkınmasına katkıda bulunmalarını ve geri kalmış
bölgelere yatırım yapmalarını,
 Ülkenin içine düştüğü darboğazlarda ve olağan üstü
durumlarda (afet ve felaketlerde) yardımcı olmalarını,
 AR-GE’ye önem vermelerini,
 Devletin yürütmekte olduğu politika, plan ve programlara
uygun davranmalarını bekler.
3.6.2. Toplum

 Toplum, tüketicilerinde içinde bulunduğu daha geniş bir

kitledir. İşletmelerin gerek kullandıkları kaynaklar ve
gerekse yarattıkları sonuçlar toplum açısından
önemlidir. Toplum işletmelerden, toplumsal kaynakların
verimli kullanılmasını, ekolojik çevrenin ve dengenin
bozulmaması için korunmasını, doğal kaynaklara ve
canlılara zarar verilmemesini, toplumsal sorunlara
duyarlı olunmasını, kültürel ve sanatsal faaliyetlerin
desteklenerek toplumsal yaşamın zenginleştirilmesine
katkıda bulunulmasını, toplumsal değerlerin işletme
faaliyetleri ile yıpratılmaması vb. ister.
3.6.3. Çeşitli Kurumlar

 İşletmelerin toplum ve devletle ilişkilisi, bunlardan

oluşan kurumlarla ilişkilerini de belirlemesi gerekir.
Bu kurumlar başta aile olmak üzere dini, askeri,
politik, kültürel, sosyal ve ekonomik nitelikli
kurumlardır .
 Örneğin sağlıklı işçi-işveren ilişkilerinin kurulması için
sendika ile, mali işlerin düzenli yürütülebilmesi için
finans kurumlarıyla, zamanında ve ucuz girdi tedariği
için faktör sahipleriyle iyi ilişkiler kurmak gerekir
 3.7. İŞLETMELERİN ULUSLARARASI ÇEVRESİ

 İşletmelerin ulusal sınırları aşması, uluslar

arası nitelik kazanması halinde ilişki kurulan
kişi ve kurumların miktarı, nitelikleri
genişleyerek uluslar arası bir görünüş
kazanır. Çok uluslu işletmeler, gittikleri ülke
hükümeti, ekonomik ve ticari kurumları ile
ekonomik ilişkileri düzenleyici anlaşmalar
yapmak ve uluslar arası yasal düzenlemelere
uymak durumundadır
Uluslararasi
ULUSLARARASIçevre
ÇEVRE ve unsurlari
VE UNSURLARI

 SAVAS OLASILIKLARI  GÜMRÜK BIRLIGI

ANTLASMALARI
 ÜLKELER ARASI
BIRLESME VE  ORTAK PAZAR ANT.
AYRILMALAR

 EKONOMIK
 AMBARGO VE
KOTALAR ISBIRLIKLER

 SERBEST TICARET  GLOBALLESME

BÖLGELERI