სალექციო თემები:

1. საქართველოს ისტორიის შესწავლის წყაროები

2. ქართველთა წარმომავლობა
3. ქართლის სამეფოს წარმოქმნა (ფარნავაზიანთა
დინასტია)
4. რომაელთა ლაშქრობა იბერიასა და ეგრისში

ლექტორი: ანჟელა ბოკუჩავა

 საქართველოს ისტორიის
შესწავლის წყაროები
საისტორიო წყაროების ტიპები:
 წერილობითი (წყაროთმცოდნეობა)
 ნივთიერი
(არქეოლოგია/ხელოვნებათმცოდნეობა)
 ეთნოლოგიური (ეთნოლოგია)
 ზეპირი (ფოლკლორული)
 ენობრივი (ლინგვისტიკა)
 ფოტოკინოდოკუმენტები
 ფონოდოკუმენტები
 წერილობითი წყაროები
 ნარატიული (თხრობითი), ლათ. ნარრო - ვყვები
 მატიანეები, ქრონიკები,ისტორიული მოთხრობები,
აგიოგრაფიული და ჰიმნოგრაფიული;
 მხატვრული ნაწარმოებები
 სამეცნიერო ნაშრომები
 პირადული შინაარსის ნაწერები (მემუარები,
დღიურები, ეპისტოლეები)
 დოკუმენტური
 იურიდიული, ანუ აქტები
 არაიურიდიული
 უცხოური წყაროები
 ასურული ლურსმული წარწერები
 ურარტული ლურსმული წარწერები
 ბერძნულ-რომაული წყაროები
 სომხური წყაროები
 ბიზანტიური წყაროები
 არაბული წყაროები
 სპარსული წყაროები
 თურქული წყაროები
 რუსული წყაროები
 ,,მოქცევაი ქართლისაი’’

არ შედის ,,ქართლის ცხოვრების’’ კრებულში

(უძველესი დროიდან VII ს. შუა ხანებამდე)

მას ,,სამშენებლო მატიანესაც’’ უწოდებენ

 ,,ქართლის ცხოვრება’’
• საქართველოს ისტორიის უმთავრესი
წყარო
• VII-VIII; VIII-IX; X; XI-XII
• მატიანეთა კრებული
• ,,ძველი ქართლის ცხოვრება’’(უძვ.-დან
XIV ს-მდე)
• ,,ქართლის ცხოვრების გაგრძელება’’
(XIV-XVII)
 ,,ქართლის ცხოვრება”
1. ლეონტი მროველი -,,ცხოვრება ქართველთა მეფეთა და
თავდაპირველთა მამათა და ნათესავთა (უძვ. დროიდან V ს-მდე)
2. ჯუანშერი - ,,ცხოვრება მეფისა ვახტანგ გორგასლისა”(V-VIII სს.)
3. ლეონტი მროველი -,,წამება წმიდისა და დიდებულისა არჩილისა”
(VIIIს. ბოლო)
4. უცნობი ავტორის -,,მატიანე ქართლისაი’’ (VIII-XI სს. 70 -იან წ.მდე)
5. უცნობი მემატიანის -,,ცხოვრება მეფეთ-მეფისა დავითისი’’
6. სუმბატ დავითის ძის -,,ცხოვრება და უწყება ბაგრატიონთა’’ (უძვ.
დრ. XI ს. 30-იან წ-მდე)
7. თამარ მეფის პირველი ისტორიკოსი -,,ისტორიანი და აზმანი
შარავანდედთანი’’
8. თამარ მეფის მეორე ისტორიკოსი (პირობითად, ბასილი ეზოს
მოძღვარი) , ,,ცხოვრება მეფეთ მეფისა თამარისი’’
9. ლაშა გიორგის დროინდელი უცნობი მემატიანე - აღწერს 1125-
1222 წწ. მოვლენებს
10. ჟამთააღმაღმწერელი (ასწლოვანი მატიანე) – 1213-1318 წლების
მოვლენები
 სამართლის ძეგლები
• ,,ხელმწიფის კარის გარიგება’’
• ,,წესი და განგებაი მეფედ კურთხევისა
და განგებაი დარბაზობისა’’
• ე.წ. ბაგრატ კურაპალატის სამართალი
• ბექა-აღბუღას სამართალი’’
• ,,სამართალი ბატონიშვილის
ვახტანგისა’’
• ,,დასტურლამალი’’
ქართველთა წარმომავლობა

ენის მონათესაობა

რასობრივი კუთვნილება

უძველესი საცხოვრისი
ენათა ჯგუფები და ქვეჯგუფები

• ინდოევროპული  სლავური
• სემიტური  გერმანიკული
• თურქული  რომანული
• უგრო-ფინური  სკვითურ-ირანული
• იბერიულ-კავკასიური  ინდური
იბერიულ-კავკასიური ენათა ჯგუფი

ქართველური • ქართული
• მეგრულ-ზანური-ჭანური
ენები • სვანური

• აბაზური
აფხაზურ- • აფხაზური
• ადიღეური (ჩერქეზული)
ადიღეური • ყაბარდოული
• უბიხური

დაღესტნურ- • ჩეჩნური
• ინგუშური
ვეინახური • ბაცბური
 რასობრივი კუთვნილება
ბიბლიური: სემიტები (ყვითელკანიანები)
ქამიტები (შავკანიანები)
იაფეტიდები (თეთრკანიანები)
მეცნიერული:ევროპეოიდური
(თეთრკანიანთა)
მონღოლოიდური
(ყვითელკანიანთა)
ნეგროიდული (შავკანიანთა)
თეორიები ქართველთა ეთნოგენეზისის შესახებ

 ბერძნული წყაროები
• ესპანეთის იბერიიდან
• ეგვიპტიდან
 ებრაული წყაროები
• იოსებ ფლავიუსი - თუბალები-იბერები;
მეშეხი-მოსოხი-მესხები
 ლეონტი მროველი - თარგამოსი -კავკასიელ
ხალხთა საერთო წარმომავლობა
 მოქცევაი ქართლისაი - არიან-ქართლიდან-
აზო
 ლეონტი მროველი
• კავკასიელთა საერთო წინაპარი - იაფეტის
შვილიშვილი თარგამოსი
• ჰაოს - სომხები
• ქართლოს - ქართველები
• ლეკი - ლეკები
• ბარდოს - რანნი
• მოვაკანი - მოვაკნელები
• ჰეროს - ჰერნი
• კავკასი - კავკასიელები
• ეგროს - მეგრელები
 XIX-XX სს. მეცნიერული
მოსაზრებები
 ივ. ჯავახიშვილი - სამხრეთიდან (მცირე
აზიიდან) მიგრაცია

 ს. ჯანაშია - ადგილობრივი (ავტოქტონური),

წინა აზიის ხალხებთან ნათესაობა (შუმერები,
ხეთები, სუბარები, თუბალები, მუშქები)
 დასკვნა
• ენათმეცნიერების განვითარების
ენის თანამედროვე დონე არ გვაძლევს
იმის საშუალებას, რომ

მონათესაობა
დავასაბუთოდ ქართული ენის
ნათესაობა ჩრდილოკავკასიურ და
წინა აზიის მკვდარ ენებთან

რასობრივი • სამხრეთ ევროპეოიდული/

კუთვნილება
კავკასიური

უძველესი • სამხრეთიდან მოსული

საცხოვრისი
• ადგილობრივი
,,პომპეუსის ხიდი’’
გნეუს პომპეუსი
(ძვ.წ. 106-48)
ქართლის მოსახლეობის სოციალური
ფენები სტრაბონის მიხედვით

1. სამეფო გვარი (მეფე და მისი ოჯახი)

2. ქურუმთა წოდება
3. თავისუფალი მიწათმოქმედნი და
მეომრები
4. სამეფო მონები, ლაოი
არმაზის ბილინგვა
ბილინგვა - ორენოვანი წარწერა

სერაფიტას საფლავის ქვა, ეპიტაფია;

ენა: ბერძნულ-არამეული.
ნაპოვნია მცხეთაში, არმაზისხევში, 1940 წელს.
გაშიფრა გიორგი წერეთელმა 1941 წელს.
განეკუთვნება ახ.წ.-თ II-საუკუნეს. წარწერაში
მოხსენებული არიან მეფეები: ფარსმან
ქველი და ხსეფარნუგი.
თანამდებობები: პიტიახში (სერაფიტას მამა),
ეზოსმოძღვარი (მისი მეუღლე).
 ქართული დამწერლობა

 მრგლოვანი ანუ ასომთავრული (მრგლოვანი,

რადგან ასოებს მომრგვალებული ფორმები აქვს,
ასომთავრული კი იმიტომ, რომ უფრო გვიანდელ
საუკუნეებში ამ ასოებით წერდნენ სათაურებს და
იწყებდნენ აბზაცებს).
 საწერ მასალად გამოიყენებოდა - ეტრატი,
საგანგებოდ დამზადებული ტყავი. (რადგან ძვირი
ღირდა, ამიტომ ხშირად ძველ ნაწერს ამოშლიდნენ
ხოლმე და მასზე ახალი ტექსტი გადაჰქონდათ).
ასეთ ხელნაწერებს პალიმფსესტები ეწოდება.
 ქართული დამწერლობა
ქართული დამწერლობის უძველესი ნიმუშები
თარიღდება V ს. 30-იანი წლებით.

პალესტინაში - ქართული მონასტრის იატაკზე

არსებული მოზაიკური წარწერა.

საქართველოს ტერიტორიაზე უძველესია -

ბოლნისის სიონის წარწერა, 473-494წწ.
 მომდევნო ლექციის თემები
ერთიანი ქართული სახელმწიფოს -
საქართველოს წარმოქმნა და
განმტკიცება
• მეფე დავით კურაპალატი. ბაგრატ III -
გაერთიანებული საქართველოს
პირველი მეფე. გიორგი I და ბაგრატ IV.
ურთიერთობა ბიზანტიასთან.
• თურქ-სელჩუკთა შემოსევები.
• გიორგი II და ,,დიდი თურქობა’’