SÜRREALİZM

Gerçeküstücülük
 Sürrealizm nedir ?
• Sürrealizm, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan bir sanat ve edebiyat akımıdır.
Bu akım, gerçeküstü veya rasyonel düşünceden uzaklaşarak bilinçaltının ve
hayal gücünün özgürce ifade edilmesine odaklanır.
• André Breton tarafından 1924 yılında kaleme alınan "Sürrealizm Manifestosu"
ile akımın örnekleri ortaya konmuştur. Bu manifestoda; sürrealizm akımında
gerçekliğin ötesine geçen bir sanat ve yaşam anlayışı savunulmuş, bilinçaltının
özgürce ifade edilmesinin önemi vurgulanmıştır. Gerçeküstücülük sanatçıları,
geleneksel sanat anlayışını reddetmiş ve akılcı düşünceye meydan okuyarak
yaratıcılığın ve spontane düşüncenin peşinde koşmuşlardır.
 Sürrealizm nasıl ortaya çıktı ?
Breton ve meslektaşları, yaratıcılığın amacının bilinçdışı zihni uyandırmak olduğuna inanıyorlardı.
Onlara göre insan türü seks, şiddet ve ölüm olmak üzere üç temel itkiyle güdümleniyordu ancak
buna rağmen batının "düzenli” toplumlarında bu içgüdülere göre davranmak mümkün değildi.
Breton ve çevresi, dadaizmin önemini tartıştıkları çeşitli makaleler yazdıkları gibi görüşlerini
LittErature adlı bültende düzenli olarak yayımladılar. 1920'li yıllarda, Max Ernst (1891-1976) gibi
sanatçılar Fransa'nın başkentine yerleştiler. Breton, dadaizmin doğaçlama özelliğini beğeniyordu
ama akımın nihilist ve sanat karşıtı yaklaşımlarını eleştiriyordu. Yine de, dada tekniğiyle yapılan
kolaj çalışmalarını, kendi "poetik" amaçları için ideal bir görsel araç olarak benimsiyordu. Breton,
dadaizmin "gerçeküstü" bir şeyler ortaya koymak istediğini ama gerçekliğin çatışan yönlerini
birbirine karıştırdığını anlamıştı. Ernst'de Paris'e taşındıktan sonra çok sayıda kolaj çalışması yaptı.
Aynı zamanda, frotûj nesnelerin üzerine kağıt koyup kurşun kalemi sürterek kopyalama -ve grataj
tuvaldeki henüz kurumamış boyayı çizerek altındaki nesnenin görünmesini sağlama gibi-
tekniklerini de geliştirdi.
 Sürrealizm sanat akımı
• Sürrealizm Sanat Akımı, Gerçeküstücülük 1920’lerin başında başlayan kültürel bir
harekettir ve en iyi görsel sanat eserleri ve yazıları ile tanınır. Amaç “rüya ve gerçeklik
arasındaki çelişkili koşulları gidermek olmuştur. Bu akım ilk defa Fransa'da ortaya
çıkmıştır. Bu akımın ortaya çıkmasında Dadaizm akımının etkisi büyüktür.
• Sürrealist çalışmalar sürpriz olarak, beklenmedik bitişiklikler ve tutarsızlıktadır. Ancak,
pek çok sürrealist sanatçı ve yazar eserleri bir objeden önce felsefi hareketin ifadesi
olarak görmektedir.
• Sürrealizm insanların bilinçaltında bulunan karanlık ve karmaşık duyguların gün yüzüne
çıkarılmasını kendine hedef edinmiştir. Sürrealistlere göre bütün gerçekler bilinçaltı ile
alakalıdır.
 Sürrealizmin Gelişimi

• Birinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa'da kaybedilen huzur ve barış ortamı yeniden
sağlanmaya çalışılıyordu. Bu amaçla yapılan çalışmalarla ve aynı zamanda gelişen
teknolojiyle insanların refah seviyesi hızla yükselmesine rağmen, insanlar manevi
olarak bir açlık ve yoksulluk yaşıyordu. Sanatçılar bu açlığın çözümünü yeni pek çok
akım yaratarak buldular. Sürrealizm de yaratılan bu akımların en önemlilerinden biri
haline gelmiştir. Sürrealizmin kısa sürede bu kadar benimsenmesinin sebebi olarak
dönemin zorlu hayat şartlarını gösterebiliriz. Kısa süre önce savaş ve ölüm görmüş
insanlar; akıl, mantık ve gerçekçilik yerine bilinç dışının düşsel dünyasına yönelmeyi
seçtiler. Bilinen gerçekle bağlarını kestiler ve bilinçaltında yeni bir gerçek yarattılar.
Sürrealist sanatçılar zihnin ürettiği ifadeleri algılamak amacıyla uyuşturucu
madde kullanmak, alkol tüketmek, ruh çağırma seansları düzenlemek, hipnoz ve
transa geçme çalışmaları gibi deneysel girişimlerde bulundular. Ayrıca hızlı kelime
oyunları oynayarak gizli kalmış çağrışımları ortaya çıkardılar ve "otomatik yazım”
oturumlarıyla daha önce üzerinde düşünülmemiş şiirler yazdılar. Bununla birlikte
rüyalarını yazdılar ve toplanıp Sigmund Freud'un psikanalizle ilgili metinlerini
okuyarak bu rüyaları analiz ettiler. Andre Masson (1896-1987) 1924'te sürrealistlerle
birlikte çalışmaya ve grubun şiir yazma tekniğine benzer şekilde "otomatik çizim”ler
yapmaya başladı. Sanatçı, tuvallerin bazı yerlerine rastgele tutkal sürüp daha sonra
çizim yapmak ve boyamak için üzerini zımparaladığı deneysel yöntemleri araştırdı.
Bir Andre Masson eseri:
Sokak Şarkıcısı
• Andre Masson'un Sokak Şarkıcısı isimli bu
eseri 1941 tarihli olup orijinali Museum of
Modern Art New York'da bulunmaktadır.
Eserin orijinal boyutu 59,6 x 44,7 cm'dir ve
kağıt üzeri karışık teknik olarak çalışılmıştır.
Salvador Dali: Belleğin Azmi
Eriyen Saatler
• Dali'nin en önemli eserlerinden biri olan
"Belleğin Azmi" isimli tabloda erimekte
olan saatleri görürüz. Bu saatler bize
gerçekle hayal arasındaki bir dünyayı tasvir
eder. Sol alt köşede gördüğümüz karıncalar
ise bize ölümün bir sembolüdür. Resmin en
arkasında bulunan deniz kenarı ise bize
gerçek dünyadan bir kesit sunar.

• Tuval üzerine yağlı boya, 24.1 x 33 cm, Museum of Modern Art,

New York, ABD
Picasso’dan Guernica
• 1920'lerin başından beri Picasso
kıvrık, organik şekiller ve
doygun renklerle çalışıyordu.
Siyah beyaz yaptığı Guernica'da
Picasso, savaşın çirkinliğini ve
kaotik ortamını sürrealist bir
yaklaşımla betimledi.
• Guernica, yaklaşık 3,5 metre yükseklik ve
7,8 metre genişlik ile dikkat çekici
büyüklükte, tuval üzerine yağlı boya ile
yapılmış bir resimdir.
Giorgio de Chirico
Magritte: The Lovers

• "The Lovers", Magritte'in sürrealist

akımındaki stilistik özelliklerini
yansıtan bir örnektir. İroni,
sembolizm ve gerçeküstü imgeler,
Magritte'in sürrealist tablolarında
sıkça kullanılan unsurlardır.
Sürrealist akımın temel ilke ve
prensiplerini taşıyan bu eser,
izleyiciyi gerçekliğin ötesinde bir
düşünce sürecine yönlendirir.
René Magritte: Pipe
Pipo ve Adam
• René Magritte'in 1928 yılında
tamamlanan resmi "Pipe" (Tütün),
sanatçının en ünlü eserlerinden biridir.
Bir tütün pipo resmini içeren eserin
altında "Ceci n'est pas une pipe" (Bu
bir pipo değildir) yazısı bulunur.
• "Pipe" eseri, Magritte'in sembolizmi
ve gerçeküstü imgeleri kullanma
tarzının tipik bir örneğidir. Sanatçının
çalışmalarında sıklıkla gerçeklik
algısını sorgulayan ironik veya
alışılmadık durumlar yer alır.