Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash potok agregat

texnologiyasi
Reja:

1. Yig’ma temir-beton detallar

2. Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash texnologiyalari

3. Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash potok agregat

texnologiyasi
 Kirish
Temirbeton konstruksiyalar — temirbetonlardan tayyorlangan elementlar va
ularning birikmalari. Tayyorlanish usuliga koʻra, monolit (yaxlit), yigʻma va
yigʻma quyma xillari boʻladi. Temirbeton konstruksiyalar yangi paydo boʻlgan
davrlarda (19-asr oxiri, 20 asr boshlari) monolit varianti keng tarqaldi. 20-asr
oʻrtalaridan boshlab yigʻma temirbeton konstruksiyalar ham paydo boʻla boshladi.
Endilikda qurilishni yigʻma temirbeton konstruksiyalarsiz tasavvur etib
boʻlmaydi.

Monolit temirbeton konstruksiyalar poydevorlar, gidrotexnika va melioratsiya

inshootlari, rezervuarlar, suv bosimi minoralari, bunker va silos minoralari
qurishda ishlatiladi. Ayniqsa, zilzilabardosh imoratlarni qurishda juda qoʻl keladi,
chunki poydevor, ustun, toʻsin va yopmalarning yaxlit holda ishlanishi binoning
zilzila bardoshligini taʼminlaydi.
 Yig’ma temir-beton detallar
Yig’ma temir-beton jihozlari va konstruktsiyalarining
gidrotexnika qurilishida qo’llanishi, inshootlar tiklanish
jarayonlari industrializatsiyasini oshirish mehnat sarfini
kamaytirish va qurilish jarayoni davomiyligi qisqarishiga
olib keladi. Gidrotexnika inshootlari qurilishida yig’ma
temir beton hajmi umumiy beton ishlari hajmining 10-12%
gacha tashkil etishi mumkin. Bunga sabab gidrotexnika
inshootlari konstruktsiyalari individual xarakterga ega va
shu sababli temir beton jihozlarini zavodlar sharoitda kata
miqdorda tayyorlash texnik iqtisodiy jihatdan samarasiz
hisoblanadi.
Yig’ma monolit konstruktsiyalar –bu bir necha temir
beton elementlarining yig’ilishi natijasida inshootning
tashqi sirtini hosil qiluvchi konstruktsiyalardir. Ushbu
elementlarni tayyorlashda, ularga qisman yoki to’liq ishchi
armaturalar o’rnatiladi.
 Yig’ma temir-beton detallar
To’liq yig’ma konstruktsiyalar - gidrotexnik, gidroenergetik inshoatlarning yuqori
qismlarini tashkil etadi va ularning asosiy qismini yig’ma temir beton elementlari tashkil
etadi va ularni yig’ish jarayonida birlashmalarni monolit (holis) beton bilan yopiladi.
Yig’ma temir beton elementlari o’lchamlari va og’irligini belgilashda, asosiy e’tibor
yig’ish ishlarida qo’llanishi ko’zda tutilgan kran qurilmalari harakteristikalariga
qaratiladi. Element va konstruktsiyalar og’irligi, yig’ish ishlarini bajaradigan kranning
yuk ko’tarish qobiliyatidan katta bo’lmasligi shart.
Chunki yig’ish ishlari uchun, alohida yuk ko’tarish qobiliyati yuqori bo’lgan
kranlarni o’rnatish va ulardan foydalanish iqtisodiy jihatdan samarasiz bo’ladi. Ba’zi
hollarda, loyihaviy konstruktsiyaning og’irligi asosiy yig’ish ishlarini bajaradigan kran
yuk ko’tarish qobiliyatidan katta bo’lsa, konstruktsiya ishchi chizmasiga o’zgartirish
kiritish mumkin, ya’ni konstruktsiyani ikki yoki undan ortiq elementlarga bo’lib
tayyorlash va yig’ish jarayonida ularni belgilangan texnologiyada birlashtirish mumkin.
 Yig’ma temir-beton detallar
Ammo, shuni ham qayd qilib o’tish kerakki, gidrotexnik inshootlar konstruktsiyalarini
mayda yig’ma temir beton konstruktsiyalaridan tiklansa, yig’ish ishlarida mehnat sarfi ancha
yuqori bo’ladi.
Chunki elementlar birlashgan joylariga ishlov berish, betonlash va pardozlash ishlari
hajmi ko’payadi va ko’p vaqt talab qiladi. Shuningdek, elementlar birlashmalari inshootning
ojiz qismi bo’lishi va keyinchalik ulardan suv sizib o’tish holatlari yuzaga kelishi mumkin.
Gidrotexnika qurilishida yig’ma temir beton konstruktsiyalari va elementlarini qo’llash
tajribasi shuni ko’rsatadiki, ularni asosan inshootlarning gorizontal konstruktsiyalarini
tiklashda qo’llash maqsadga muvofiqdir. Bunday holatda ular barcha texnik ko’rsatkichlari
samarali bo’ladi va oddiy qurilish poligoni sharoitida tayyorlash imkoniyati borligi, ulardan
iqtisodiy jihatdan samarali foydalanishga olib keladi. Inshootlarning vertikal
konstruktsiyalarida, ishchi armaturalarga ega bo’lgan armopanellar, plitalar, ustunlar va
hokazo shakllardagi yig’ma temir beton elementlaridan foydalanish maqsadga muvofiq
bo’ladi.
Yig’ma temir betonlar tayyorlash texnologiyalari

devoriy

Yig’ma temir beton

konstruktsiyalarini
tayyorlashning
texnologik sxemalari
uzluksiz
oqim konveyer
Yig’ma temir betonlar tayyorlash texnologiyalari

1-rasm. Yig’ma temir – beton

konstruktsiyalarini ishlab chiqishni tashkil
qilish sxemasi.
I- devoriy usuli, II – uzluksiz oqim usuli,
III – davriy – oqim usuli. 1 - armatura
ombori; 2 – to’ldiruvchilar ombori; 3 -
sement ombori; 4 – suv; 5 – material
tarqatuvchi bunkerlar; 6 – dozatorlar; 7 –
betonqorgichlar; 8 – yig’uvchi bunkerlar; 9 –
armatura sexi; 10 – shakl devorlar; 11 –
forlash agregati; 12 – bug’latish kameralari;
13 – kanveyer liniyasi; 14 – qoliplarni
yechish va yangi formalarni tayyorlash; 15 –
tayyor mahsulotlar ombori.
 Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash potok agregat texnologiyasi

Uzluksiz oqim usulida bir vaqtda kam miqdordagi bir xil yig’ma temir beton
mahsulotlari tayyorlanishi amalga oshiriladi. Har bir postda bir vaqtning o’zida bir
nechta formalar o’rnatiladi va belgilangan texnologik jarayon amalga oshiriladi va
shundan so’ng ko’prik kranlar yordamida keyingi postlarga o’tkaziladi.
Keyin dastlabki postda boshqa turdagi yig’ma temir beton mahsulotlari uchun yangi
formalar o’rnatiladi. Shunday qilib, ushbu texnologik usul turli xildagi va kam
miqdordagi yig’ma temir beton mahsulotlarini ishlab chiqishda texnik iqtisodiy jihatdan
samarali hisoblanadi.(2.II - rasm)
 Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash potok agregat texnologiyasi

Temir-beton konstruktsiyalarning prefabrik elementlarini ishlab chiqarish jarayoni

quyidagi operatsiyalardan iborat: qurilish ishlarini yig'ish; blankalar va armaturalarni
o'rnatish; beton aralashmani tayyorlash, tashish va yotqizish; qattiq parvarish qilishni
jadallashtirish choralarini o'z ichiga olgan aniq parvarish; qoplamali palletdan olib tashlangan
holda qolipni olib tashlash.
Ushbu operatsiyalarni bajarish uchun fabrikalar odatda asosiy qoliplash ustaxonasini
tashkil etadilar, bu erda mahsulotlar va yordamchi mahsulotlar - temir-beton ishlab
chiqariladi. Bundan tashqari, bug 'kameralari betonning qotib qolish jarayonini tezlashtirish
uchun joylashtirilgan bo'lib, ular ko'pincha kalıplama ustaxonasi bilan birlashtiriladi. Tayyor
mahsulotni saqlash uchun saqlash joylarini joylashtiring.
 Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash potok agregat texnologiyasi

Armatura sexida armaturalar tayyorlanadi va ulardan ramkalar va

panjaralar yig'iladi; betonda - tsement-beton aralashmasi tayyorlanadi;
kalıplamada - kalıplama yig'iladi, armatura unga o'rnatiladi va mahsulot
kalıplanır (tsement beton aralashmasi shakl shaklida - karkas shaklida).
Armatura va qoliplash ustaxonalari, qoida tariqasida, yopiq
izolyatsiyalangan xonalarda joylashgan. Qabul qilingan ishlab chiqarish
texnologiyasiga qarab qoliplangan mahsulotlar bug 'kamerasiga o'tkaziladi
yoki tabiiy sharoitlarda qattiqlashishi uchun qoldiriladi.
Yig’ma temir-beton ko'priklar va quvurlar elementlari oqim agregatlari
konveyer va dastgoh texnologiyalaridan foydalangan holda ishlab
chiqariladi.
 Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash potok agregat texnologiyasi

Oqim agregatini ishlab chiqarish usuli bilan qolip va qoliplash mahsulot kran uskunasi
yordamida bir ishlov berish stantsiyasidan boshqasiga quyida o'tkaziladi.
2-rasm.Temir-beton buyumlarni oqim-yig'ma usulda
ishlab chiqarishning texnologik sxemasi:
A - beton aralash agregatlarning saqlash maydoni; Beton
aralashmani tayyorlash zonasida; Armaturali qafas ishlab
chiqarish uchun C-zonasi; D - beton mahsulotlarni
shakllantirish va qayta ishlash zonasi; L1 - tayyor
mahsulotni saqlash va tarqatish; 1 - agregatlarni tushirish
uchun joy; 2 - qabulxonalar; 3 - saqlash qutilari; 4 -
tushirish posti; 5 - konveyer galereyasi; 6 - tsementni
pnevmatik etkazib berish; 7 - beton aralashtirish sexi; 8 -
mustahkamlovchi qafaslar va elementlarni ishlab chiqarish
uchun uskunalar; 9 - termal kuchlanishni kuchaytirish
moslamasi; 10 - postni mustahkamlash; 11 - o'ziyurar
yo'lak; 12 - mahsulotni shakllantirish uchun qurilma; 13 -
mahsulotlarning ta'sir qilish zonasi; 14 - oraliq ombor; 15 -
beton buyumlarni tashish; 16 - mahsulotlarni ko'tarish va
tashish; 17 - o'ziyurar aravacha; 18 - tayyor beton buyumlar
ombori
 Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash potok agregat texnologiyasi

O'rnatishlar - agregatlar qoliplash mashinasidan (odatda tebranish platformalaridan),

beton aralashmani qolipga (pervazlarda) tarqatish mashinasidan, qoliplash stantsiyasida
(pervazlarda) qolipni yotqizish dastgohidan iborat. Qoliplarda qoliplash mahsulotlar, issiqlik
bilan ishlov berish uchun kameralarda kran bilan xizmat qiladi. Ishlab chiqarishning yakuniy
bosqichi mahsulotni palatadan etkazib berish va ularni olib tashlashdir. Sifatni nazorat qilish
bo'limi qabul qilingandan so'ng, tayyor mahsulotlar omborga yuboriladi va bo'shatilgan
shakllar qoliplash postiga qaytariladi.
Oqim agregatini ishlab chiqarish texnologiyasi bilan mahsulotni ishlab chiqarish tsikliga
kiritilgan barcha asosiy ishlar (ishlov berish, armaturani o'rnatish, tsement-beton aralashmani
yotqizish va siqish, bug'lash, mahsulotni yig'ish va omborga jo'natish) alohida
ixtisoslashtirilgan postlarda amalga oshiriladi. Postlar texnologik ketma-ketlikda kalıplama
ustaxonasiga joylashtirilgan va jihozlar (birliklar) bilan jihozlangan. Strukturaviy elementlar
ishlab chiqarilgan formalar (shakl) ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish liniyasining
barcha postlariga navbat bilan beriladi. Har bir postda tegishli operatsiyalarni bajarish uchun
zarur bo'lgan vaqtga shakl berish to'xtatiladi.
 Yig’ma temir-beton detallarni tayyorlash potok agregat texnologiyasi

Texnologik liniyalarning tarkibi odatda faqat asosiy ish turlarini o'z ichiga
oladi; sotib olish bo'yicha barcha operatsiyalar (armaturani tayyorlash va uni
ramkaga o'rnatish, tsement beton aralashmasini tayyorlash va boshqalar)
ishlab chiqarish liniyasidan tashqarida, ixtisoslashtirilgan ustaxonalarda
amalga oshiriladi. Forma temir yo'l izlari yoki ko'chma kranlar bo'ylab
harakatlanadi.
Oqim agregat texnologiyasi og'irligi 20-25 tonnadan oshmaydigan
nisbatan kichik qismlarni ishlab chiqarish uchun mos keladi, katta va og'ir
qismlar esa dastgoh texnologiyasidan foydalangan holda ishlab chiqariladi.
Oqim-agregat ishlab chiqarish texnologiyasi dastgoh yoki konveyerga
qaraganda yuqori mahsuldorlikni ta'minlaydi va shuning uchun ayniqsa
prefabrik konstruktsiyalarni ommaviy ishlab chiqarish uchun javob beradi.
 Xulosa

Gidrotexnika qurilishida yig’ma temir beton konstruktsiyalari va

elementlarini qo’llash tajribasi shuni ko’rsatadiki, ularni asosan
inshootlarning gorizontal konstruktsiyalarini tiklashda qo’llash maqsadga
muvofiqdir. Bunday holatda ular barcha texnik ko’rsatkichlari samarali
bo’ladi va oddiy qurilish poligoni sharoitida tayyorlash imkoniyati borligi,
ulardan iqtisodiy jihatdan samarali foydalanishga olib keladi.
Inshootlarning vertikal konstruktsiyalarida, ishchi armaturalarga ega
bo’lgan armopanellar, plitalar, ustunlar va hokazo shakllardagi yig’ma temir
beton elementlaridan foydalanish maqsadga muvofiq bo’ladi.
 Foydalanilgan adabiyotlar

1. O’.Xusanxodjayev., G’.Davronov., I.Axmedov. “Gidrotexnika ishlarini

bajarish” Toshkent -2008

2. www.stroytor.com

3. https://studopedia.su/