Mavzu : Mahalliy xomashyolardan

tayyorlangan gazabeton xossalarini

tadqiq qilish

222- Qurilish materiallari,

buyumlari, konstruksiyalari va
ularni ishlab chiqish
texnologiyalari mutaxassisligi
magistranti

Abdullayeva Ug’iljon
Kamolatdin qizi
Gazabeton
bloklar
Gazabeton
klassifikatsiyasi,
uning yaratilish
tarixi, fizik va
mehanik
xususiyatlari, xom
ashyo materiallari,
mahsulotni ichlab
chiqarish
texnologiyalari va
shu kabi boshqa
ma’lumotlarni o’z
ichiga olgan keng
qamrovli ilmiy
tarqatma material.
 Gazobeton bloklar – bu maydalangan kvars kumi, sement va gaz hosil
qiluvchi qo’shimchalardan tarkib topgan yacheykali betonlar oilasiga
kiruvchi sun’iy tosh materialdir.

GAZABETON — BETONNING BIR TURI BO’LIB,

S E M E N T Q O R I S H M A S I ( P O R T L A N D S E M E N T,

YA N C H I L G A N O H A K ) B I L A N G A Z H O S I L

Q I L U V C H I Q O ʻ S H I M C H A L A R ( A LY U M I N I Y,

R U X , M A G N I Y VA V O D O R O D P E R O K S I D

K U K U N I ) A R A L A S H M A S I D A N TAY Y O R L A N A D I .

A LY U M I N I Y Y O K I B O S H Q A Q O ʻ S H I M C H A L A R

KALSIY GIDROKSIDI BILAN KIMYOVIY

R E A K S I YA G A K I R I S H G A N D A A J R A L A D I G A N

VODOROD ARALASHMANI KOʻPIRTIRADI. U

Q O T G A C H , G ʻ O VA K T U Z I L I S H L I G A Z A B E T O N

HOSIL BOʻLADI.
 Gazabeton yaratilish tarixi

Ixtirochi Yoxan Aksel Eriksson professor Henrik Kruger

 Gazabeton birinchi marta Shvetsiyada 1922

– yilda avtoklav pechida ixtirochi Yoxan
Aksel Eriksson va professor Henrik Kruger
tomonidan ishlab chiqarilgan. Materialning
ajoyib xususiyatlariga qaramay, uning
ommaviy ishlab chiqarilishi faqat 1927 yilda,
ya'ni kashf etilganidan besh yil o'tgach
boshlangan. Bir muncha vaqt o'tgach, ishlab
chiqarish va texnologiya huquqi
Shvetsiyadan boshqa yevropa
kompaniyalariga o'tkazildi. Ishlab chiqarish
geografiyasi dunyoning Yevropa qismi bilan
chegaralanib qolmay, balki Afrika, Yaqin
Sharq va, albatta, Xitoyga ham tarqaladi.
Bugungi kunga kelib, ushbu materialni
ishlab chiqarishda mutloq yetakchi Xitoy
Xalq Respublikasi hisoblanadi.
Chexiyalik Xoffman betonga
g'ovak struktura berish uchun
sement va gips eritmalariga
kislotalar, karbonat va xlorid
tuzlarini qo'shdi. Tuzlar
eritmalar bilan o'zaro ta'sirlanib,
betonni g'ovak holga
keltiradigan gazni chiqaradi.
Ixtiro qilingan gazbeton uchun
Xoffman 1889 yilda patent oldi,
ammo u bundan tashqariga
chiqmadi. Xoffmanning g'oyasi
amerikalik Olsvort va Dayer
tomonidan qayta ko’rib
chiqilgan. 1914 yilda ular
alyuminiy va rux kukunlarini
puflovchi vosita sifatida
ishlatishgan. Ushbu
kukunlarning maydalangan
ohak bilan kimyoviy reaktsiyasi
Avtoklavlangan gazabeton ishlab chiqarish
paytida vodorod ajralib chiqdi,
bu esa betonda g'ovakli texnologiyasining paydo bo'lish tarixi
strukturaning paydo bo'lishiga
yordam berdi. Ushbu ixtiro shu
qadar ahamiyatli bo'lib chiqdiki,
Gazabetonni (gaz silikat)
takomillashtirishga shved me'mori
va olimi Yoxan Aksel Eriksson
hissa qo'shgan. U o'z tadqiqotida
ohak, kremniy komponentlari va
sement eritmasini alyuminiy
kukuni bilan o'zaro ta'siri tufayli
kengaytirishga harakat qildi.
Ushbu yondashuv muvaffaqiyatli
bo'ldi. 1929 yilda Iksxultda Ytong
korxonasi gazbeton ishlab
chiqarishni boshladi. Ushbu
kompaniya muhandislari 1880
yilda nemis professori V.
Michaelis tomonidan patentlangan
ohak-kremniy komponentlarini
avtoklavlarda issiqlik-namlikka
ta'sir qilish texnologiyasini asos
qilib oldilar. Faoliyatining birinchi
yilida ushbu korxona 14 ming m³
gazbeton (gazsilikat) ishlab
chiqardi. Shuni ta'kidlash kerakki, Avtoklavlangan gazabeton ishlab chiqarish
Ytong komponiyasi sementdan
umuman foydalanmagan.
texnologiyasining paydo bo'lish tarixi
Gazlangan beton ishlab
chiqarish uchun biroz
boshqacha usul 1934 yilda
Shvetsiyaning Siporex
kompaniyasi tomonidan
kiritilgan. Portlend
tsement va silika
komponenti
aralashmasidan
foydalanishga asoslangan.
Bu holatda ohak
ishlatilmadi. Ushbu
usulning mualliflari fin
muhandislari Lennart
Forsen va shved Ivar
Eklunddir. Yuqoridagi
muhandislarning ilmiy va Avtoklavlangan gazabeton ishlab chiqarish
amaliy yutuqlari
texnologiyasining paydo bo'lish tarixi
keyinchalik dunyoning
ko'pgina mamlakatlarida
ham gaz silikatlarini, ham
 Avtoklav g’ovak betonlardan mahsulot ishlab chiqarish.


 Gazabeton bloklar qotish sharoitiga ko’ra
Bunday mahsulotlarning asosiy xususiyatlari – bu ularni

avtoklavlarda issiqlik va namlik bilan qayta ishlashdir, bu esa

quyidagilarga imkon beradi:
 1) Avtoklavlarda bog’lovchi moddalarning qotish jarayonini
sezilarli darajada tezlatish natijasida, ishlab chiqarish sikli
davomiyligini qisqartirish;
 2) Sementli ohak bilan qisman almashtirish, hamda maydalangan
kvarsli kum yoki boshqa qumtuproqli mahsulotlarni qo’shish
ikki turga ajraladi: avtoklav yordamida va
avtoklavsiz. Material avtoklav yordamida
qotirilganda unga yuqori bosim va to’yingan
bug’ yordamida ishlov beriladi. Avtoklavsiz
sharoitda esa qattiqlashuv atmosfera bosimi
yoki elektor isitish moslamasi bilan
to’yingan bug’ muhitida amalga oshiriladi

yo’li bilan sement sarfini kamaytirish.

 Gazabeton olishda g’ovak hosil qilish jarayoni mohiyati –

sement gidratasiyasida sementli qorishmalardan ajralib chiquvchi

kalsiy gidrooksidi va alyuminiyning o’zaro harakatidan tashkil

topgan. Sement xamiri yoki qorishmadagi gaz ajralib chiqishi va

ushlanib qolishning fizik – kimyoviy shartlari murakkabligi

bilan farq qiladi. Bu jarayonlar tezligi va to’liqligi gaz hosil

qiluvchi dispersligi, uning yuza holati, muhit harorati, muhitdagi

vodorod ionlar konsentratsiyasi bilan aniqlanadi.

Вставка рисунка
Gazabeton ho’l usul
bilan tayyorlanadi.
Ho’l usulda
gazabeton ishlab
chiqarishda
qumtuproqli
komponentlarni
sharsimon
tegirmonda
maydalash va
aralashtirish, bir
vaqtning o’zida
suvni qo’shib turib
amalga oshiriladi.
Ishlab chiqarish usuli
 Ishlab chiqarish usuli

Gazabeton portlandsement kremnezyomli komponent va gaz hosil qiluvchi aralashma asosida tayyorlanadi. Gaz hosil
qilishning eng keng tarqalgan usuli aluminiy kukuni va kalsiy gidroksidi o‘rtasida bo‘ladigan kimyoviy reaksiya natijasida
vodorod gazining hosil bo‘lishidir:
3Ca(OH)2 +2Al+6H2 O=3H2 +3CaO·Al2 O3 ·6H2 O
Hosil bo‘lgan gazlar sement asosida tayyorlangan qorishmani ko‘pchitadi. Qorishmaning quyuqlik darajasi to‘g‘ri
tanlansa, g‘ovak strukturasini saqlab qoladi. O‘rtacha zichligi 600–700 kg/m3 bo‘lgan 1 m3 gazbeton tayyorlash uchun
0,4–0,5 kg aluminiy kukuni sarflanadi. Gazbeton quyma va titratish usullarida tayyorlanadi. Quyma usulda quruq
komponentlar massasiga nisbatan 50–60% suv aralashtirib olingan harakatchan qorishma qoliplanadi. Gazbeton
komponentlari mineral bog‘lovchi, kvars qumi kukuni va suv dozotorlar yordamida me’yorlanib, o‘ziyurar
gazbetonqorgichga solinadi va 4–5 minut sinchiklab aralashtiriladi. Avvaldan tayyorlangan aluminiy kukunining suvdagi
suspenziyasi qorishmaga qo‘shiladi va aralashtiriladi. Hosil bo‘lgan gazbeton qorishmasi metall qoliplarga massani
ko‘pchitib qoliplarni to‘ldirishini hisobga olgan holda quyiladi. Qoliplardan qisman toshib chiqqan gazbeton
taranglangan sim bilan kesib tashlanadi. Gaz hosil bo‘lishini tezlashtirish maqsadida isitilgan suvda gazbeton 130
qorishmasi tayyorlanib, 40°C haroratda qoliplanadi. . Gazbeton qotishini tezlashtirish uchun avtoklavda 175–200°C
haroratda va 0,8–1,3 MPa bosimda ishlov beriladi. Gazbeton harakatchanligini kamaytirmagan holda suv sarfini 25–30%
kamaytirish maqsadida gazbeton qorishmasi tayyorlanayotganda va qoliplanayotganda titratish usulini qo‘llash mumkin.
 Ishlab chiqarish usuli

 Avtoklavda issiqlik va bosim ostida ishlov berish texnologik murakkab

bo‘lgani uchun gazbetonni xona haroratida sirtaktiv moddalar qo‘shib qotirish
texnologiyasi yaratilgan; qotishini tezlashtirish uchun atmosfera bosimi ostida
bug‘lash kifoyadir. Gazbeton ishlab chiqarish unumdorligini oshirish uchun 10–
12 m3 hajmdagi (balandligi 2 m gacha) yirik bloklar quyib, struktura
mustahkamlikkacha qotirilgach, maxsus stanok yordamida standart bloklar
holida kesiladi, so‘ng issiqlik bilan qayta ishlanadi. Gazbeton frezer stanogi
yordamida kalibrovkalanadi, yuzasi tekislanib, jilolanadi. Hosil bo‘lgan
gazbeton elementlardan armatura o‘tkazilib, bir qavat devorbop panellari
yig‘iladi. Havoyi ohak, kvars qumi kukuni yoki kul va metallurgiya shlaklari
kukuni asosida gazsilikatbeton tayyorlanadi. Havoyi ohak va kvars qumi kukuni
1:3 dan 1:4,5 gacha nisbatda (massa bo‘yicha) olinadi. Bir metr kub
gazsilikatbeton tayyorlash uchun 120–180 kg havoyi ohak sarflanadi.
Gazsilikatbeton ohak va kremnezyom o‘rtasida bo‘ladigan kimyoviy reaksiya
natijasida qotishi tufayli faqat avtoklavda ishlov beriladi.
 Turli hil materiallarning issiqlik o’tkazuvchanlik ko’rsatkichi bir hil
1 metr kub g‘isht 1800-
bo’lgandagi qalinliklari.
2000 kg og‘irlikka ega
bo‘lsa, shu hajmdagi
gazobetonning og‘irligi
atigi 500-700 kg ni
tashkil etadi. Bu esa,
qurilish jarayonini
nafaqat tezlashtiradi,
balki bino fundamentiga
tushadigan og‘irlikni
ham kamaytiradi.
Qolaversa, gazobetondan
foydalangan holda
qurilgan uy-joylar yozda
Ushbu rasmdan ko’rinib turganidek 210 sm
salqin va qishda issiq,
qalinlikdagi devorning issiqlik o’tkazuvchanligi 44 sm
havoni mo’tadil saqlashi qalinlikdagi gazabetonning issiqlik o’tkazuvchanligi
bilan ahamiyatlidir bilan bir hildir. Aynan shuning uchun ham bu turdagi
qurilish materiallaridan keng miqyosida foydalanish
davlat siyosati darajasiga ko’tarilib ulgurdi.
 Gazabetondan qurilgan uylarning afzalliklari

 Gazabetonning afzalliklari juda ko’p. Ma’lumot o’rnida, gazbeton

ekologik toza material hisoblanib, inson hayoti uchun mutlaqo
bezarardir. Tovush izolyatsiyasi bo’yicha 50 – 58 detsibalgacha
bo’lgan tovushlarni g’ovaklari sabab ushlab qola oladi. Ya’ni g'isht
bilan solishtirganda, gazablokli konstruktsiyalarning ovoz
o'tkazmaydigan xususiyatlari 10 baravar yuqori. Sovuqqa
bardoshlilik bo’yicha 50 siklga dosh bera oladi. Gazabeton tabiiy
mineral xom ashyolardan tayyorlangani uchun yonmaydigan
materiallar sirasiga kiradi. Bir tomonlama olov ta'siriga o’rtacha
4-7 soat davomida bardosh bera oladi. Gazabeton konstruktiv va
issiqlik izolyatsion materialdir. Bu isitish xarajatlarini kamaytirish
imkonini beradi. Gazabeton quyosh nuri yoki isitishdan olingan
issiqlikni to'playdi. Bu yozda uyda salqin saqlash, shuningdek,
sovuq mavsumda yoqilg'ini tejash imkonini beradi.
 Gazabetondan qurilgan uylarning afzalliklari
Uni terish davomida ish suratining tez
Rasmdan ko’rinib turibdiki g’ovak beton
bo’lishi esa, ustalar uchun mehnat kuchi
tosh va bloklarni turli o’lcham va shaklda turar kam sarflanishiga olib keladi. Shu bilan
birga keramik g’isht bilan solishtirganda
uylar qurilishi uchun samarali devor materiali
gazablokdan qilingan devor konstruksiyasi
sifatida ishlatsa bo’ladi. Hajmiy og’irliga 800 yengil bo’lishi ham ahamiyatga molikdir
kg/m3 ga yaqin va mustahkamligi 40 -50
kg/sm2 bo’lgan toshlarni tashqi o’z – o’zini
ko’taruvchi devorlar uchun, hajmiy og’irligi
1000 kg/m3 ga yaqin va mustahkamligi
100 kg/sm2 bo’lgan toshlarni 4-5 turar
joylarning ko’taruvchi devorlari uchun
ishlatiladi. Gazabeton mahsulotlarini
qurilishda asosan devor terish ishlari
uchun munosib qurilish materialidir.
E’tibotingiz uchun rahmat