Professional Documents
Culture Documents
Κολιογεώργης Παναγιώτης
Εργασία 1η
Ελεώνας, 08-11-2004
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Εισαγωγή.......................................................................................σελ. 2
Επίλογος........................................................................................σελ. 7
Βιβλιογραφία.................................................................................σελ. 8
1
Εισαγωγή
2
προέλευση.2 Οι θεσµοί της πόλης οργανώνονται σύµφωνα
µε αυτές τις αλλαγές. Θεσπίζεται η βουλή των 500 στην
οποία συµµετέχει κάθε φυλή µε 50 µέλη, που κληρώνονται
κάθε χρόνο. Αυξάνονται τα µέλη της εκκλησίας του δήµου
και οργανώνονται οι συνεδριάσεις της. Ακόµα και οι
στρατιωτικές υποχρεώσεις ορίζονται ανάλογα.3 Όλες αυτές
οι αλλαγές αποσκοπούν στην ισότητα µεταξύ των πολιτών.
Με τις µεταρρυθµίσεις του Κλεισθένη έρχεται στην πόλη η
έννοια της ισονοµίας, µια βασική αρχή της δηµοκρατίας.
Οι αντιπαραθέσεις όµως µεταξύ των αριστοκρατικών
οικογενειών για τον έλεγχο της εξουσίας δεν σταµατούν. Κι
αν κατά τη διάρκεια των Μηδικών πολέµων διακόπτονται οι
µεταξύ τους συγκρούσεις, αµέσως µετά οι έριδες
συνεχίζονται. Οι πολίτες αντιδρούν µε τον εξοστρακισµό,
το θεσµό που είχε θεσπίσει ο Κλεισθένης για την προστασία
της πόλης από άτοµα µε τυραννικές βλέψεις.4 Μια πιο
σηµαντική που αποφασίζεται από το δήµο είναι να
αντικαταστήσει τον τρόπο ανάδειξης µε εκλογή των
αρχόντων µε ένα νέο σύστηµα κλήρωσης. Μ' αυτόν τον
τρόπο ανοίγει ο δρόµος για τους πολίτες µετριότερης
καταγωγής προς τα ανώτατα αξιώµατα της πόλης.
Η µεταρρύθµιση του Εφιάλτη λίγα χρόνια αργότερα
(462/461 π.Χ.) έρχεται να ολοκληρώσει τη λειτουργία των
νέων θεσµών, παράλληλα µε τους οποίους εξακολουθεί να
λειτουργεί το συµβούλιο των αριστοκρατών, ο Άρειος
Πάγος. ∆ε γνωρίζουµε πολλά για τις αρµοδιότητές του
σίγουρα όµως διατηρούσε κάποιον έλεγχο στη λειτουργία
των θεσµών και θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί από
εκείνους που αντιτίθονταν στις νέες ρυθµίσεις του
πολιτεύµατος για να καταλάβουν την εξουσία. Σαν
απάντηση σε τέτοιου είδους προσπάθειες έρχεται η
µεταρρύθµιση του Εφιάλτη, ο οποίος κατόρθωσε να
περάσει µια δικαστική απόφαση που αφαιρούσε από τον
Άρειο Πάγο τις αρµοδιότητες ελέγχου του πολιτεύµατος και
τις παραχωρούσε στη βουλή, στην εκκλησία του δήµου και
στα δικαστήρια της Ηλιαίας.5 Η λειτουργία των
δηµοκρατικών θεσµών γίνεται πιο ουσιαστική και ο δήµος
αναλαµβάνει πλέον την ευθύνη του πολιτεύµατος.
Στα µέσα του 5ου π.Χ. αιώνα, µετά τις αλλαγές που
έφερε ο Εφιάλτης, η εκκλησία του δήµου γίνεται η ανώτατη
αρχή της πόλης. Έπαιρνε αποφάσεις για την πολιτική που θ’
ακολουθούσε η πόλη σχετικά µε τους συµµάχους και τις
επαφές µε τον έξω κόσµο, για τις στρατιωτικές αποστολές,
3
τα µεγάλα έργα, για τα θρησκευτικά ζητήµατα και µια φορά
το χρόνο εξέλεγε τους αξιωµατούχους.6 Η ενηµέρωση των
πολιτών και η συµµετοχή στη λήψη των αποφάσεων είναι
άµεσες.
Σηµαντικό ρόλο στην πολιτική ζωή της πόλης αποκτά
και η βουλή, την οποία αποτελούν πολίτες άνω των τριάντα
ετών που κληρώνονται κάθε χρόνο. Η βουλή προετοίµαζε
τις συνεδριάσεις της συνέλευσης εισάγοντας προτάσεις για
ψήφισµα. Εξέταζε επίσης τους δικαστές στο τέλος της
θητείας τους. Αλλά δεν είχε µόνο αυτές τις αρµοδιότητες.
Μεγάλο κοµµάτι της δραστηριότητάς της ήταν η διοίκηση.
Έλεγχε τα δηµόσια οικονοµικά και τους αρµόδιους
αξιωµατούχους και µε επιτροπές από µέλη της επόπτευε
σηµαντικούς τοµείς των δραστηριοτήτων της πόλης, όπως
τα οπλοστάσια, τις ναυτικές κατασκευές και όλες τις
θρησκευτικές εκδηλώσεις.7
Η λαϊκή συµµετοχή ήταν απαραίτητη και στην
Ηλιαία, το σώµα των έξι χιλιάδων δικαστών που
λειτουργούσαν τα λαϊκά δικαστήρια. Οι δικαστές
κληρώνονταν κάθε χρόνο από το σύνολο των πολιτών. Η
µεταβίβαση των δικαστικών εξουσιών του Αρείου Πάγου
µετά τις µεταρρυθµίσεις του Εφιάλτη προκαλεί τη
δηµιουργία µέσα από την Ηλιαία εξειδικευµένων
δικαστικών σωµάτων για συγκεκριµένα θεµατα.8
Η σπουδαιότητα που αποκτούν οι δηµοκρατικοί
θεσµοί µετά τα µέτρα του Εφιάλτη κάνει τη συµµετοχή των
πολιτών, εκτός από ουσιαστική, απαραίτητη. Εύκολα
µπορούµε να συµπεράνουµε ότι οι πολίτες µε χαµηλό
εισόδηµα είχαν πρακτικές δυσκολίες στο να αναλάβουν
αξιώµατα και να συνεισφέρουν στη λειτουργία των θεσµών.
Αυτό αντιµετωπίστηκε µε τη θέσπιση του µισθού, της
αµοιβής δηλαδή για τα δηµόσια λειτουργήµατα. Πρώτοι
µισθοδοτήθηκαν οι δικαστές, κι αργότερα ο µισθός
επεκτάθηκε στους βουλευτές και σε άλλα αξιώµατα. Η
καταβολή µισθού από την πόλη επέτρεψε στους
ασθενέστερους οικονοµικά πολίτες να συµµετέχουν ενεργά
στη λειτουργία του δηµοκρατικού πολιτεύµατος.9
4
Β. Μη δηµοκρατικές πλευρές του πολιτεύµατος.
5
του η Αθήνα κυριαρχεί στο Αιγαίο. Η αθηναϊκή συµµαχία
που ξεκίνησε µετά τους Μηδικούς πολέµους έχει καταλήξει
πλέον στην ηγεµονία της Αθήνάς έναντι των συµµάχων. Η
καταβολή του φόρου και ειδικότερα ο τρόπος είσπραξής του
είναι σαφή σηµάδια της εξουσίας που ασκούσε. Όλοι οι
σύµµαχοι ήταν υποχρεωµένοι να πηγαίνουν στην Αθήνα και
να δέχονται τις αποφάσεις της βουλής ως προς το µέγεθος
του φόρου. Απείθεια προς τις υποχρεώσεις αυτές είχε ως
αποτέλεσµα επιβολή προστίµου και αποστολή
εκστρατευτικού σώµατος για την τακτοποίηση των
προβληµάτων.15
Η εξουσία που ασκούσε η Αθήνα στους συµµάχους
της γίνεται πιο φανερή µε τα διάφορα µέτρα που τους
επέβαλλε για τον έλεγχό τους. Τοποθετούνταν στις
συµµαχικές πόλεις Αθηναίοι αξιωµατούχοι (επίσκοποι) για
την επίβλεψή τους, στρατιωτικές φρουρές κι ακόµα
περισσότερο οι κληρουχίες. Οι κληρούχοι ήταν οπλίτες της
Αθήνας που για να εξασφαλίσουν το εισόδηµά τους
έπαιρναν ένα κοµµάτι γης από την πόλη στην οποία είχαν
εγκατασταθεί. Οι σύµµαχοι δηλαδή, εκτός από την
καταβολή του φόρου και τα διάφορα πρόστιµα που τυχόν
τους επιδικάζονταν, ήταν εξαναγκασµένοι να συντηρούν
τους στρατιώτες της Αθήνας που ήταν στο έδαφός τους.16
Τα οικονοµικά συµφέροντα για την Αθήνα είναι
φανερά. Η εκµετάλλευση του συµµαχικού ταµείου και των
συµµαχικών πόλεων είναι µεγάλο στήριγµα για την
αθηναϊκή οικονοµία. Τα οικονοµικά βάρη της µισθοδοσίας
των στρατιωτών και των ναυτών, αλλά και πολλών
αξιωµάτων και λειτουργηµάτων σχετικών µε τη συµµαχία
καλύπτονται από τις εισφορές και τα πρόστιµα. Οι
κληρουχίες συντηρούν ένα µέρος του στρατού.17 Η έλλειψη
τέτοιων πόρων θα µπορούσε να κλονίσει το πολίτευµα,
στερώντας τη δυνατότητα της λαϊκής συµµετοχής στη
λειτουργία των θεσµών και αναζωπυρώνοντας τις εντάσεις
µέσα στο δήµο.
6
Επίλογος
Κολιογεώργης Παναγιώτης
7
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. βλ. Βερέµης Θ. κ.α., Ελληνική Ιστορία ,τ.Α, ΕΑΠ,
Πάτρα 2002, σελ. 101
2. στο ίδιο, σελ. 102
3. βλ. Mossé Cl.,Schnapp-Gourbeillon A., Επίτοµη
ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, εκδ. Παπαδήµα, Αθήνα
2004, σελ. 230
4. στο ίδιο, σελ. 245-246
5. στο ίδιο, σελ. 248
6. στο ίδιο, σελ. 249-250
7. στο ίδιο, σελ. 251
8. στο ίδιο, σελ. 252
9. στο ίδιο, σελ. 253
10. στο ίδιο, σελ. 254
11. βλ. Βερέµης Θ. κ.α., ό.π., σελ. 99
12. βλ. Mossé Cl. , Schnapp-Gourbeillon A., ό.π., σελ.
248,254-255
13. στο ίδιο, σελ. 255,257
14. βλ. Βερέµης Θ. κ.α., ό.π., σελ. 104
15. βλ. Mossé Cl., Schnapp-Gourbeillon A., ό.π. , σελ.
265-266
16. στο ίδιο, σελ. 266-267
17. στο ίδιο, σελ. 267-269