gortynios.blogspot.

com

Η θάζνδνο ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηηο

βνπιεπηηθέο εθινγέο ηνπ 1933

Αζήλα
Ινύληνο 2010
Πεξηερόκελα

Δηζαγωγή 3

Κεθάιαην 1: Ι΢ΣΟΡΙΚΔ΢ ΚΑΙ ΙΓΔΟΛΟΓΙΚΔ΢ ΚΑΣΑΒΟΛΔ΢ ΣΟΤ ΑΡΥΔΙΟΜΑΡΞΙ΢ΜΟΤ

1.1 Ζ ίδξπζε ηνπ ΢.Δ.Κ.Δ. θαη ε πνξεία ηνπ πξνο ηε «κπνιζεβηθνπνίεζε» 4
1.2 Σα πξψηα βήκαηα ηεο νξγάλσζεο «Αξρείν ηνπ Μαξμηζκνχ» 5
1.3 Σν Αξρείν ηνπ Μαξμηζκνχ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ 1925-1927 7
1.4 Ζ λέα πεξίνδνο ηνπ «Αξρείνπ» 8
1.5 Απφ ην «Αξρείν» ζηελ ΚΟΜΛΔΑ 10
1.6 Οη ζρέζεηο «Αξρείνπ» - νκάδαο «΢πάξηαθνο» 12

Κεθάιαην 2: Η ΠΟΡΔΙΑ ΠΡΟ΢ ΣΙ΢ ΔΚΛΟΓΔ΢ ΣΗ΢ 5Η΢ ΜΑΡΣΙΟΤ 1933

2.1 Ζ αλψκαιε εζσθνκκαηηθή θαηάζηαζε ηνπ ΚΚΔ θαη ε καδηθνπνίεζε

ηεο ΚΟΜΛΔΑ 14
2.2 Οηθνλνκηθή θξίζε θαη πνιηηηθή αζηάζεηα 14
2.3 Σν ρξνληθφ ηεο εθινγηθήο εθζηξαηείαο ηεο ΚΟΜΛΔΑ κέζα απφ ηηο ζειίδεο ηεο
«Πάιεο ησλ Σάμεσλ» 16

Κεθάιαην 3: ΟΙ ΜΔΣΔΚΛΟΓΙΚΔ΢ ΔΞΔΛΙΞΔΙ΢ ΚΑΙ Ο ΑΠΟΛΟΓΙ΢ΜΟ΢ ΣΩΝ ΔΚΛΟΓΙΚΩΝ

ΑΠΟΣΔΛΔ΢ΜΑΣΩΝ 25

Βηβιηνγξαθία 28

[2]
Δηζαγωγή

΢θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε ηεο εθινγηθήο δξάζεο ηεο
Κνκκνπληζηηθήο Οξγάλσζεο Μπνιζεβίθσλ Λεληληζηψλ - Αξρεηνκαξμηζηψλ (ΚΟΜΛΔΑ) θαηά
ηελ δηάξθεηα ησλ βνπιεπηηθψλ εθινγψλ ηεο 5 εο Μαξηίνπ ηνπ 1933, φπσο απηή θαηαγξάθεθε
απφ ηε εθεκεξίδα ηεο νξγάλσζεο, «Πάιε ησλ Σάμεσλ» αιιά θαη απφ ηελ εθεκεξίδα ηνπ
Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο Διιάδαο (ΚΚΔ) «Νένο Ρηδνζπάζηεο».
΢ην (εηζαγσγηθφ) πξψην θεθάιαην ηεο εξγαζίαο επηρεηξείηαη κηα παξνπζίαζε ησλ
ηζηνξηθψλ θαη ηδενινγηθψλ θαηαβνιψλ ηεο αξρεηνκαξμηζηηθήο νξγάλσζεο. ΢πγθεθξηκέλα
παξνπζηάδνληαη: 1) ε δηαδηθαζία «γέλλεζεο» ηνπ «Αξρείνπ ηνπ Μαξμηζκνχ» κέζα απφ ηελ
ηδενινγηθή δηαπάιε ζην εζσηεξηθφ ηνπ ΢νζηαιηζηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο Διιάδνο (΢ΔΚΔ)
2) Ζ ζηαδηαθή καδηθνπνίεζε ηνπ αξρεηνκαξμηζκνχ, ε ζχλδεζε ηνπ κε ηνλ ηξνηζθηζκφ θαη ε
ζπλαθφινπζε ζπγθξφηεζε ηνπ ζε δηαθξηηφ πνιηηηθφ ξεχκα κέζα ζην ειιεληθφ εξγαηηθφ
θίλεκα 3) Οη ηδενινγηθνπνιηηηθέο δηαθνξέο ηεο ΚΟΜΛΔΑ κε ηελ επίζεο ηξνηζθηζηηθή
«νκάδα ΢πάξηαθνο» .
Σν δεχηεξν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο μεθηλάεη κε ηελ παξνπζίαζε ηεο πνιηηηθήο θαη
νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο κέζα ζηελ νπνίν δηεμήγνλην νη εθινγέο ηνπ 1933. ΢ηελ ζπλέρεηα
παξνπζηάδεηαη ην πεξηερφκελν θαη ζεκαληηθφηεξνη ζηαζκνί ηεο εθινγηθήο δξάζεο ηεο
ΚΟΜΛΔΑ φπσο θαηαγξάθεθαλ ζηα ζρεηηθά δεκνζηεχκαηα ηεο Πάιεο ησλ Σάμεσλ θαη
(δεπηεξεπφλησο) ηνπ Νένπ Ρηδνζπάζηε.
΢ην ηξίην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην ηεο εξγαζίαο παξνπζηάδνληαη ηα γεγνλφηα πνπ
επαθνινχζεζαλ κεηά ηελ εθινγηθή αλακέηξεζε ηεο 5 εο Μαξηίνπ 1933 θαη επηρεηξείηαη έλαο
ζχληνκνο απνινγηζκφο ησλ εθινγηθψλ απνηειεζκάησλ.

[3]
1.Ιζηνξηθέο θαη ηδενινγηθέο θαηαβνιέο ηνπ Αξρεηνκαξμηζκνύ
1.1 Η ίδξπζε ηνπ ΢.Δ.Κ.Δ. θαη ε πνξεία ηνπ πξνο ηε «κπνιζεβηθνπνίεζε»
Ζ εκπινθή ηεο Διιάδαο ζηνλ ν Α΄ Παγθφζκην Πφιεκν ζπληέιεζε αλακθηζβήηεηα θαηαιπηηθά
ζηελ εθδήισζε κηαο γεληθεπκέλεο δεκνζηνλνκηθήο θαη νηθνλνκηθήο θξίζεο πνπ έπιεμε βαξχηαηα ην
ζρεηηθά κηθξφ αθφκα, πξνιεηαξηάην, ηα κηθξναζηηθά βηνηερληθά ζηξψκαηα θαη ηελ αγξνηηά,
δεκηνπξγψληαο έηζη ζπλζήθεο πνπ επλννχζαλ ηελ ξηδνζπαζηηθνπνίεζε ησλ κηθξναζηηθψλ
ζηξσκάησλ θαη ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ησλ πφιεσλ. Παξ’ φηη ε ξηδνζπαζηηθνπνίεζε απηή
ελζσκαηψζεθε θαη εθθξάζηεθε θαηά θχξην απφ ηνπο δχν κεγάινπο αζηηθνχο ζπλαζπηζκνχο
εμνπζίαο ηεο επνρήο, ηνλ «βεληδειηζκφ» θαη ηνλ «θσλζηαληηληζκφ»/ «αληηβεληδειηζκφ», κηα κηθξή
αιιά ζεκαληηθή, κεξίδα πξννδεπηηθψλ δηαλννπκέλσλ θαη θνηηεηψλ, πνπ σο κηθξναζηηθφ ζηξψκα
δέρεηαη θαη απηή ηηο πηέζεηο ηνπ πνιέκνπ θαη ηεο θξίζεο, ζηξέθεηαη πξνο ηνλ ζνζηαιηζκφ. ΢χληνκα,
νη ζνζηαιηζηηθέο ηδέεο δηαρένληαη κέζα απφ ηα δηάθνξα ζνζηαιηζηηθά θέληξα θαη ηηο θηλήζεηο, πνπ νη
πξψηνη απηνί ζνζηαιηζηέο δεκηνπξγνχλ, θαη βξίζθνπλ απήρεζε ζε θνκκάηηα ηεο ππφ δηακφξθσζε
εξγαηηθήο ηάμεο (Παινχθεο, 2004: 15-16).
Μέζα ζ’ απηφ ην πιαίζην, ην Ννέκβξε ηνπ 1918, θαη αθνχ είρε πξνεγεζεί ,έλαλ κήλα πξηλ, ε
ίδξπζε ηεο Γεληθήο ΢πλνκνζπνλδίαο Δξγαηψλ Διιάδαο (Γ΢ΔΔ) ηδξχεηαη ην ΢νζηαιηζηηθφ Δξγαηηθφ
Κφκκα Διιάδαο (΢ΔΚΔ). ΢ην ηδξπηηθφ ζπλέδξην ηνπ θφκκαηνο έιαβαλ κέξνο 34 αληηπξφζσπνη ,
εθπξνζσπψληαο ηνπο πεξίπνπ 1000 ζνζηαιηζηέο πνπ ζπζπεηξψλνληαλ ζηηο ήδε ππάξρνπζεο
ζνζηαιηζηηθέο νξγαλψζεηο/ θηλήζεηο. ΢ην ζπλέδξην δηακνξθψζεθαλ ηξεηο ηάζεηο: ε «κπνιζεβίθηθε
Αξηζηεξά»1 κε επηθεθαιήο ηνπο Σδνπιάηη2 , Ληγδφπνπιν3, Κνπκηψηε, ην «δεπηεξνδηεζληζηηθφ
Κέληξν»4 κε επηθεθαιήο ηνλ Μπελαξφγηα θαη ε «Γεμηά»5 κε επηθεθαιήο ηνπο ΢ηδέξε, Γηαλληφ,
Γεκεηξάθν. Οη θχξηεο δηαθσλίεο ησλ ηάζεσλ ήηαλ γχξσ απφ ηα δεηήκαηα ηνπ πνιέκνπ θαη ηεο
επαλάζηαζεο. ΢ην ζπλέδξην επηθξάηεζε ηειηθά ε δεμηά ηάζε αιιά ε λίθε ηεο ήηαλ πχξξεηα θαζψο
«ην θχξνο ηεο βγήθε κεησκέλν απφ ην ζπλέδξην» (Καζηξίηεο , 1978α:1 6-18 θαη 30-31). Όπσο
ζεκεηψλεη ν Παινχθεο (2004) «Σν Α΄ ΢πλέδξην ηνπ ΢ΔΚΔ, παξφηη ππεξαζπίδεηαη ηε ιήμε ηνπ

1
Ππωσ γράφει ο Καςτρίτθσ (1978α:22-23) τθν μπολςεβίκικθ τάςθ αποτελοφςαν αριςτεροί φοιτθτζσ και εργάτεσ τθσ
"Σοςιαλιςτικι Νεολαία Ακθνϊν" οι οποίοι «*…+ ιταν απόλυτα ξεκακαριςμζνοι οπαδοί του Μπολςεβικιςμοφ. Ιξεραν πολφ
καλά τθν οπορτουνιςτικι φφςθ τθσ θγεςία τθσ δεξιάσ. *…+ Ιξεραν ότι μζςα ςε αυτό το ςυνζδριο ζπρεπε να κάνουν μιαν
ανελζθτθ πάλθ κατά του ρεφορμιςμοφ. Ανζλαβαν το ιςτορικό ζργο τθσ υπεράςπιςθσ των αρχϊν τθσ προλεταριακισ
επανάςταςθσ. Ιξεραν ότι το επαναςτατικό κόμμα δεν μπορεί να γίνει δίχωσ το ξεςκζπαςμα των ανοιχτϊν ι ςκεπαςμζνων
πρακτόρων τθσ ρεφορμιςτικισ προδότριασ 2θσ Διεκνοφσ»
2
Ο Φραγκίςκοσ Τηουλάτι καταγόταν από τθν Κζρκυρα. Εντάχκθκε ςτο ςοςιαλιςτικό κίνθμα από πολφ νεαρι θλικία. Θ πρϊτθ
θ επαφι του με τισ ςοςιαλιςτικζσ ζγινε χάρισ ςτθν ςυγγενικι του ςχζςθ με τον πρωτοπόρο Ζλλθνα ςοςιαλιςτι Ρλάτωνα
Δρακοφλθ, ο οποίοσ ιταν κείοσ του. Θ γνϊςθ ξζνων γλωςςϊν του επζτρεψε να ανελιχκεί ςτθν θγεςία του κινιματοσ.
Σφμφωνα με όςα γράφει ο αρχειομαρξιςτισ Λουκάσ Καρλιάφτθσ –Καςτρίτησ (1976α:23) «Ζβλεπε μακριά. Είχε τθν τάςθσ
μελζτθσ των κλαςςικϊν του Μαρξιςμοφ. Αυτό του ζδωςε πίςτθ ακλόνθτθ και ςτακερότθτα. Ιταν βακυςτόχαςτοσ.» Ο
Τηουλάτι ιταν ςφμφωνα με τον Καςτρίτθ (1976α:24) «ο αναμφιςβιτθτοσ θγζτθσ τθσ μετά τον "Κομμουνιςμό"
αρχειομαρξιςτικισ κίνθςθσ , και ς’ αυτόν ανικει θ τιμι του προςανατολιςμοφ προσ τον Τρότςκι μετά τθν ιςτορικι αντίκεςθ
με τθν γραφειοκρατία του Κρεμλίνου.»
3
Ο Λιγδόπουλοσ γεννικθκε ςτθν Ακινα το 1896. Σποφδαςε ςτο μακθματικό και κατά τθν διάρκεια των ςπουδϊν
ίδρυςε, το 1916, τθ Σοςιαλιςτι Νεολαία. Συνελιφκθ και καταδικάςτθκε ςε 4 χρόνια, απελευκερϊκθκε όμωσ φςτερα
από διεκνείσ παρεμβάςεισ. Λδρυτικό μζλοσ του ΣΕΚΕ, θγζτθσ τθσ αριςτερισ/ μπολςεβίκικθσ πτζρυγασ εκλζχκθκε ςτθν
πενταμελι Κ.Ε.. Εξζδιδε τθν εφθμερίδα «Εργατικόσ Αγϊνασ» που ιταν το επίςθμο όργανο του ΣΕΚΕ μζχρι το 1921,
ο
όταν αντικαταςτάκθκε από τον ΢ιηοςπάςτθ. Το 1920 ςτάλκθκε αντιπρόςωποσ ςτο 2 Συνζδριο τθσ ΚΔ. Κατά τθν
επιςτροφι του ςτθν Ελλάδα , δολοφονικθκε ςτθ Μαφρθ Κάλαςςα από πειρατζσ ςτισ 21 Οκτ. 1920 ςε θλικία μόλισ 24
ετϊν. («Ε-Λςτορικά», 20 Νοεμβρίου 2003, τ.212 , ςελ.27)
4
Το Κζντρο ςφμφωνα με τον Καςτρίτθ (1978α:24-25) «*…+ ψθφίηει τισ απόψεισ τθσ δεξιάσ, αντιτίκεται ςτισ ακραίεσ
θ
δεξιζσ απόψεισ τθσ τάςθσ Γιαννιοφ. Είναι ςτακερά δεμζνο με τθν Σοςιαλδθμοκρατικι 2 Διεκνι. Σθμειϊνει οριςμζνα
ηιγκ-ηαγκ προσ τα αριςτερά κάτω από τθν επίδραςθ τθσ ριηοςπαςτικοποίθςθσ των μαηϊν και των ςειςμικϊν
μεταβολϊν που προκάλεςαν ο πόλεμοσ και θ επανάςταςθ του Οκτϊβρθ».
5
«Θ Δεξιά *…+ αντιπροςωπεφει τισ κλαςςικζσ απόψεισ τθσ ςοςιαλδθμοκρατίασ: εξελικτικόσ ςοςιαλιςμόσ,
μεταρρφκμιςθ αντί τθσ επανάςταςθσ, αςτικι δθμοκρατία, υποχρεωτικι διαιτθςία που τάχα κα απζτρεπε τον πόλεμο
*…+ , Εκνικι Άμυνα, ζνταξθ ςτθν " Κοινωνία Των Εκνϊν " *…+» (Καςτρίτθσ, 1976α:27)

[4]
πνιέκνπ θαη ηελ εηξήλεπζε ρσξίο απνζπάζεηο εδαθψλ, δελ ηνπνζεηείηαη αξλεηηθά ζηελ
κηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία θαη, θαηά έλα ηξφπν, αλαπαξάγεη ηηο ζέζεηο ηνπ βεληδειηζκνχ ζε κηα πην
αξηζηεξή εθδνρή. Σν αληηθαπηηαιηζηηθφ πξφγξακκά ηνπ δελ θαηαιήγεη ζηελ επαλαζηαηηθή δξάζε,
αιιά πξνηείλεη έλα ζηαδηαθφ κεηαζρεκαηηζκφ πξνο δεκνθξαηηθφηεξεο δνκέο πνπ ζα θαηαιήμεη ζηε
"Λατθή Γεκνθξαηία"». Ακέζσο κεηά ην ζπλέδξην, ηίζεηαη έληνλα απφ ηελ «κπνιζεβίθηθε ηάζε» ην
αίηεκα γηα απνρψξεζε ηνπ ΢ΔΚΔ απφ ηελ Β’ θαη έληαμή ηνπ ζηελ Γ’ Γηεζλή. Σειηθά ην 1919 ην Α΄
Δζληθφ ΢πκβνχιην ηνπ Κφκκαηνο «απνθαζίδεη λα απνρσξήζεη εθ ηεο β΄ Γηεζλνχο θαη λα απνθεξχμεη
ηελ νπνξηνπληζηηθήλ ηαθηηθήλ ηεο.» Παξάιιεια, «δίδεη εληνιήλ εηο ηελ Κεληξηθήλ Δπηηξνπήλ λα
πξνπαξαζθεπάζε ην έδαθνο δηα ηελ πξνζρψξεζηλ εηο ηελ γ΄ Γηεζλή...». Ζ απφθαζε απηή γηα
ζχλδεζε κε ηελ ΚΓ, ρσξίο πξνζαξκνγή ζηηο απνθάζεηο ηεο, απνγνήηεπζε κεγάιε κεξίδα
ζηειερψλ θαη κειψλ ηεο κπνιζεβίθηθεο ηάζεο ηνπ ΢ΔΚΔ, νη νπνίνη παξαηηήζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα
ησλ δηαδηθαζηψλ ηνπ Πξψηνπ Δζληθνχ ΢πκβνπιίνπ ηνλ Μάην ηνπ 1919 θαη απηνλνκήζεθαλ απφ ην
΢ΔΚΔ, κε ζθνπφ λα πηέζνπλ ηε δηνίθεζή ηνπ λα ζπλαηλέζεη ζηελ νξγαληθή πξνζρψξεζε ηνπ ζηελ
ΚΓ. (Παινχθεο, 2004: 17-18)
Οη παξαηηεζέληεο, θπξίσο λενιαίνη, κε εγέηε ησλ Φξαγθίζθν Σδνπιάηη ζπλέζηεζαλ κηα ζεηξά
απφ καξμηζηηθνχο κνξθσηηθνχο ππξήλεο, νη νπνίνη ζπγθξνηνχζαλ ηελ Έλσζε Μαξμηζηηθψλ
Μνξθσηηθψλ Οκίισλ (ΔΜΜΟ) θαη ην ΢επηέκβξην ηνπ 1920, εμέδσζαλ ην δεθαπελζήκεξν πεξηνδηθφ
Κνκκνπληζκόο, φπνπ δεκνζηεχνληαλ θπξίσο κεηαθξάζεηο ζεσξεηηθψλ θεηκέλσλ ηεο ζχγρξνλεο
καξμηζηηθήο θηινινγίαο. ΢ηηο αξρέο ηνπ 1921, ν θχθινο Σδνπιάηη κεηεμειίζζεηαη ζε πνιηηηθή
νξγάλσζε κε ηελ ίδξπζε ηεο «Κνκκνπληζηηθήο Έλσζεο» ε νπνία ζπλερίδεη ηελ επηκνξθσηηθή
δνπιεηά θαη ηα καξμηζηηθά καζήκαηα ηεο ΔΜΜΟ. Σα ελδηαθέξνληα φκσο ηεο νκάδαο είλαη πιένλ πην
πνιηηηθά θαη γη’ απηφ ην πεξηνδηθφ αξρίδεη λα ηνπνζεηείηαη ζε δεηήκαηα ηεο ζπγθπξίαο, φπσο π.ρ. ν
πφιεκνο. Οη λενιαίνη ηεο Κνκ. Έλσζεο ζα επηρεηξήζνπλ λα εθαξκφζνπλ κηα νξγαλσηηθή δνκή κε
βάζε ηνπο 21 φξνπο ηεο ΚΓ θαη ζα δηεθδηθήζνπλ ην ρξίζκα ηνπ επίζεκνπ εζληθνχ ηκήκαηνο ηεο
Γηεζλνύο. (Παινχθεο, 2004: 18) Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1920, ην ΢ΔΚΔ εληάζζεηαη ζηελ Βαιθαληθή
Κνκκνπληζηηθή Οκνζπνλδία (ΒΚΟ) θαη ηνλ Απξίιην ηνπ 1920, ζπλέξρεηαη ην Β΄ ΢πλέδξηφ ηνπ, φπνπ
επηβεβαηψλεηαη ε ζηξνθή πξνο ηελ ΚΓ, απαιείθνληαη φζα ζηνηρεία ηνπ πξνγξάκκαηνο θξίζεθαλ
ξεθνξκηζηηθά θαη απνθαζίδνληαη ε πξνζρψξεζε ζηελ «γ’ Γηεζλή ηεο Μφζραο», ε απνδνρή ησλ
αξρψλ θαη ησλ ςεθηζκάησλ ηεο, ε απνδνρή ησλ 21 φξσλ ηνπ Λέληλ γηα ηνλ πνιηηηθφ-νξγαλσηηθφ
ραξαθηήξα ηνπ κπνιζεβίθηθνπ θφκκαηνο θαη ε πξνζζήθε «Κνκκνπληζηηθφ» ζε παξέλζεζε ζηνλ
ηίηιν. Σνλ Ηνχιην ηνπ 1921 ηελ πίεζε ηεο ΒΚΟ θαη ηεο ΚΓ, ε «Κνκκνπληζηηθή Έλσζε» δηαιχεηαη θαη
ηα κέιε ηεο επαλεληάζζνληαη αηνκηθά ζην ΢ΔΚΔ, χζηεξα απφ πξφζθιεζή ηνπ . (Παινχθεο, 2004:
17 θαη 22)

1.2 Σα πξώηα βήκαηα ηεο νξγάλωζεο «Αξρείν ηνπ Μαξμηζκνύ»

Παξά ηελ, ρσξίο φξνπο θαη πξνυπνζέζεηο, αηνκηθή πξνζρψξεζε ησλ κειψλ ηεο
Κνκκνπληζηηθήο Έλσζεο, ζην ΢ΔΚΔ(Κ) πνπ έγηλε ππφ «ηνπο απφιπηα εγεκνληθνχο φξνπο ηεο
εγεζίαο ηνπ Κφκκαηνο» (Παινχθεο, 2004: 22) ε νκάδα δηαηήξεζε ηελ ζπλνρή ηεο ζπλερίδνληαο ηε
ζπζηεκαηηθή εξγαζία πξνπαγάλδαο θαη νξγάλσζεο κνξθσηηθψλ νκίισλ. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηελ
νκάδα Σδνπιάηη δελ ηθαλνπνηνχληαλ απφ ηηο δηαθεξπθηηθέο ζέζεηο πξφζδεζεο ηνπ ΢ΔΚΔ(Κ) κε ηελ
ΚΓ, θαζψο νη 21 φξνη θαη γεληθφηεξα νη απνθάζεηο ηεο ΚΓ δελ εθαξκφδνληαλ ζηελ πξάμε. Έηζη
ζχληνκα θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα, φηη ην θφκκα δελ αληηζηνηρεί ζηνλ θνκκνπληζκφ, πνπ εθείλνη
αλαγλψξηδαλ θαη εθάξκνδαλ σο γλήζην κπνιζεβηθηζκφ κέζα ζηελ Κνκκνπληζηηθή Έλσζε θαη κε
απηφ ην ζθεπηηθφ πξνρψξεζαλ ην θζηλφπσξν ηνπ 1921 ζηελ ζπγθξφηεζε ηνπ Πξψηνπ Ππξήλα πνπ
δξνχζε κπζηηθά κέζα ζην θφκκα , αλαπηχζζνληαο δξαζηεξηφηεηεο αληίζηνηρεο κε απηέο ηεο
Κνκκνπληζηηθήο Έλσζεο. ΢ηαδηαθά ε νκάδα ζα δηεπξπλζεί θαη ν Ππξήλαο ζα κεηεμειηρζεί ζηελ
νξγάλσζε «Αξρείν ηνπ Μαξμηζκνχ», πνχ πήξε ην φλνκά ηεο απφ ην νκψλπκν πεξηνδηθφ ηεο.
(Παινχθεο, 2004: 23)
Ζ νκάδα Σδνπιάηη εθηηκνχζε πσο λαη κελ είραλ δηακνξθσζεί ζηελ Διιάδα νη ζπλζήθεο εθείλεο
πνπ ζα νδεγνχζαλ αλαπφθεπθηα ζηελ επαλάζηαζε αιιά ην ειιεληθφ πξνιεηαξηάην δελ ήηαλ
πξνεηνηκαζκέλν θαη ηδενινγηθά θαηαξηηζκέλν γηα ηελ πξαγκάησζε ηνπ κεγάινπ ηζηνξηθνχ ξφινπ
ηνπ. Έηζη πξψην κέιεκα ησλ θνκκνπληζηψλ ζα έπξεπε λα ήηαλ ε καξμηζηηθή δηαθψηηζή ηνπ. Με
απηφ ην ζθεπηηθφ ε νκάδα Σδνπιάηη πξνρψξεζε ζηελ έθδνζε ηνπ πεξηνδηθνχ «Αξρείν ηνπ

[5]
Μαξμηζκνχ». πνπ θπθινθφξεζε γηα πξψηε θνξά ηελ Πξσηνκαγηά6 ηνπ 1923 κε ζθνπφ λα κνξθψζεη
καξμηζηηθά ηα ζηειέρε ηνπ ΢ΔΚΔ(Κ) (Παινχθεο, 2004: 24-25). Σν Κφκκα θαηαδίθαζε ηελ έθδνζε
θάηη πνπ φκσο πνπ δελ έπξαμε ε Κνκκνπληζηηθή Νενιαία Αζήλαο, ε νπνία θάιεζε κάιηζηα ην
΢ΔΚΔ(Κ) θαη ηελ δηνίθεζε ηεο ΟΚΝΔ λα ππνζηεξίμνπλ ηελ έθδνζε ηνπ «Αξρείνπ». (Καζηξίηεο,
1976γ: 17)
΢ηελ κεγαιεηψδε Γεληθή Απεξγία πνπ μεζπά ζηηο 18 Απγνχζηνπ 1923 ελάληηα ζηελ θπβέξλεζε
Πιαζηήξα πξσηνπφξα αλαδεηθλχνληαη ηα ζηειέρε ηνπ ΢ΔΚΔ(Κ) πνπ πξνέξρνληαλ απφ ην
κηθξαζηαηηθφ κέησπν ή ηνλ κηθξαζηαηηθφ ειιεληζκφ7, παξνπιίδνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν πνιηηηθά ηα
παιηά εγεηηθά ζηειέρε. Ζ απεξγία απηή, κε ηελ ηδηαίηεξα ξηδνζπαζηηθή δπλακηθή ηεο αλέδεημε θαη
δηακφξθσζε έλα λέν εγεηηθφ ζπλαζπηζκφ κέζα ζην ΢ΔΚΔ(Κ), ν νπνίνο θαη αλέιαβε ζηελ επφκελε
θάζε λα «κπνιζεβηθνπνηήζεη» ην θφκκα, ελψ έλα κέξνο απηνχ ηνπ λένπ εγεηηθνχ ζπλαζπηζκνχ ζα
απνηειέζεη αξγφηεξα ηελ ηξνηζθηζηηθή αξηζηεξή αληηπνιίηεπζε ηνπ πεξηνδηθνχ ΢πάξηαθνο
(Παινχθεο 2004: 33). Καηά ηελ πεξίνδν απηή εληείλνληαη νη δηακάρεο ζην εζσηεξηθφ ηνπ Κφκκαηνο
θαη πνιιά απφ ηα ηδξπηηθά ζηειέρε8 ηνπ, πνπ άλεθαλ ζηελ «δεμηά»/ζνζηαιδεκνθξαηηθή πηέξπγα
δηαγξάθνληαη ή αλαγθάδνληαη λα παξαηηεζνχλ. (Αζηεξίνπ & Λακπάηνο, 1995: 67)
΢ηηο 16 Γεθεκβξίνπ ηνπ 1923 δηεμήρζεζαλ εθινγέο θαη ην ΢ΔΚΔ έιαβε κφιηο 18.000 ςήθνπο
φηαλ ζηηο εθινγέο ηνπ 1920 είρε ιάβεη πεξίπνπ 50.000, γεγνλφο πνπ ζα θαηαδείμεη ζπλνιηθά ηελ
απνηπρία ηνπ ΢ΔΚΔ(Κ) λα εθθξάζεη πνιηηηθά ηηο ξηδνζπαζηηθέο δπλακηθέο πνπ είραλ αλαπηπρζεί
ζηελ ειιεληθή θνηλσλία κεηά θαη ηελ Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή. ΢ηηο αξρέο ηνπ 1924 ζα έξζνπλ
ζηελ Διιάδα κε ην θαξάβη «Σζηηζεξίλ» νη ζεηεχζαληεο θνκκαηηθέο ζρνιέο ηεο Δ΢΢Γ, ΛΔΝΗΝΚΟΤΡ΢
θαη ΚΟΤΣΒ9, νη νπνίνη πξννξίδνληαλ γηα θνκκαηηθά ζηειέρε θαη ζα κείλνπλ γλσζηνί ζηελ θνκκαηηθή
ηζηνξία σο Κνχηβηδεο. Οη εμειίμεηο απηέο ζα θαζνξίζνπλ γηα άιιε κηα θνξά ηνπο ζπζρεηηζκνχο κέζα
ζην ΢ΔΚΔ(Κ) (Παινχθεο 2004: 33) .
Όηαλ ζηηο αξρέο ηνπ 1924 ηέζεθε, κε δεκνςήθηζκα, γηα πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή θνηλσλία ην
πνιηηεηαθφ δήηεκα ε δηνηθνχζα επηηξνπή ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο κε αλαθνίλσζε ηεο, ην
Μάξηε ηνπ ’24, μεθαζάξηζε πσο δηαηεξψληαο επηθπιάμεηο θαη γλσξίδνληαο ηνλ αζηηθφ ραξαθηήξα
ηεο δεκνθξαηίαο «δελ ζα ηεξήζεη αξλεηηθήλ πνιηηηθήλ εηο ην πνιηηεηαθφλ δήηεκα» εθηηκψληαο, φηη ε
πάιε γηα ηελ αζηηθή δεκνθξαηία ιεηηνπξγεί επλντθά ζηελ πάιε γηα ηελ εξγαηναγξνηηθή δεκνθξαηία.
Σνλ ίδην κήλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζην ζπίηη ηνπ Φξ. Σδνπιάηη έλα «αθηίθ» ζην νπνίν ζπκκεηείραλ
30-35 άηνκα10. Ζ ζπγθέληξσζε απηή ησλ ζπληξφθσλ ηνπ Σδνπιάηη έκεηλε γλσζηή σο ε Πξψηε
΢πλδηάζθεςε ηνπ Αξρείνπ. ΢ηελ εηζήγεζή ηνπ ν Σδνπιάηη δηαθψλεζε κε ηε γξακκή ηνπ θφκκαηνο
ζην πνιηηεηαθφ, θαζψο θαη κε ην ζχλζεκα γηα εξγαηναγξνηηθή δεκνθξαηία, θαη αληέηαμε ην ζχλζεκα
ηεο ζνβηεηηθήο δεκνθξαηίαο, πξνηείλνληαο ηελ ελεξγεηηθή απνρή. (Παινχθεο, 2004: 34)
Ζ δηαγξαθή ηνπ Σδνπιάηη θαη ησλ ζπληξφθσλ ηνπ απφ ην ΢ΔΚΔ(Κ) δελ άξγεζε λα έξζεη.
΢πγθεθξηκέλα πξνέθπςε εμαηηίαο ηεο παξαβίαζεο θάπνησλ βαζηθψλ αξρψλ ηεο νξγάλσζεο, φπσο ε
κπζηηθή χπαξμε θαη δξάζε. Αθνξκή ηεο δηάζπαζεο ζηάζεθε ε ελεκέξσζε ηεο θνκκαηηθήο εγεζίαο
απφ έλαλ δηαγξαθέληα αξρεηνκαξμηζηή, ηνλ Λεπηέξε Απνζηφινπ, γηα ηελ χπαξμε, ηελ έθηαζε θαη ην
ραξαθηήξα ηεο θίλεζεο Σδνπιάηη. Σνλ Απξίιην ηνπ 1924 ζπλεδξίαζε ε Σνπηθή Δπηηξνπή ηνπ
Σκήκαηνο ηεο Αζήλαο θαη απνθάζηζε ηε δηαγξαθή ηνπ Σδνπιάηη θαη γξήγνξα αθνινχζεζαλ θαη
άιιεο. Παξ’ φια απηά φπσο αλαθέξεη ν Παινχθεο (2004: 35) «γηα αθφκε δχν ρξφληα νη
αξρεηνκαξμηζηέο δε ζα πάςνπλ λα επηκέλνπλ ζηε κπζηηθή "ζηελή" δξάζε, δηαηεξψληαο πνιιά κέιε
ηνπο κέζα ζην θφκκα εθαξκφδνληαο απηφλ ηνλ πξσηνγνληθφ ζε ζρέζε κε ηνλ ζεσξεηηθνπνηεκέλν
ησλ κεηέπεηηα ηξνηζθηζηψλ εηζνδηζκφ.»

6
Το πρϊτο τεφχοσ περιείχε μεταφράςεισ ζργων των Μαρξ , Ζνγκελσ, Λζνιν, Κάουτςκυ, Βάρκα και Μπόρχαντ.
(Καςτρίτθσ, 1978γ:18)
7
Μάξιμοσ, Νικολινάκοσ, Ευαγγζλου, Σταυρίδθσ κ.α., ενϊ ςτουσ Ραλαιοφσ Ρολεμιςτζσ ο Ραντελισ Ρουλιόπουλοσ
(Ραλοφκθσ, 2004:33)
8
Ν. Δθμθτράτοσ, Μ. Οικονόμου , Α. Δοφμασ, Σπ. Κουμιϊτθσ, Μ. Σιδζρθσ κ.α. (Αςτερίου & Λαμπάτοσ, 1995:67)
9
Κομμουνιςτιτςζςκαγια Ουνιβερςιτάτ Τραβαγιζρςκι Βαςτόκ = Ρανεπιςτιμιο των Εργαηόμενων τθσ Ανατολισ: ςχολι
εκπαίδευςθσ και προετοιμαςίασ των ςτελεχϊν που επάνδρωςαν τα κομμουνιςτικά κόμματα των βαλκανικϊν χωρϊν.
10
Στο «ακτίφ» ςυμμετείχαν τα πιο γνωςτά ςτελζχθ τθσ κίνθςθσ, όπωσ ο Σαραντίδθσ, ο Δεδοφςθσ, ο Καββαδάσ
(Σφφρθσ), ο Τςιγαρίδθσ (Ροντίκθσ), ο Γκοβόςτθσ, ο Γιωτόπουλοσ, Ρίνδαροσ, Καρλιάφτθσ (Καςτρίτθσ), Γυφτόπουλοσ,
Αναςταςίου κ.α. (Ραλοφκθσ, 2004:34)

[6]
 Σν Ννέκβξε ηνπ 1924 ζπλεθιήζε ην 3ν Έθηαθην ΢πλέδξην ηνπ ΢ΔΚΔ(Κ), πνπ έκεηλε γλσζηφ σο
«ην ζπλέδξην ηεο κπνιζεβηθνπνίεζεο». Σν θφκκα απνδέρηεθε πιήξσο ηνπο 21 φξνπο ηεο ΚΓ θαη
επηζεκνπνίεζε θαη ηππηθά ηελ απφ θαηξφ αιιαγή ηνπ νλφκαηφο ηνπ ζε Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα
Διιάδαο (Διιεληθφ Σκήκα ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο) – ΚΚΔ (ΔΣΚΓ). Νένο εγέηεο ηνπ Κφκκαηνο
αλεδείρζε ν Παληειήο Πνπιηφπνπινο, «ν νπνίνο κφιηο είρε επηζηξέςεη απφ ηε Μφζρα θαη θαηά έλα
ηξφπν έθεξε ηελ εκπηζηνζχλε ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ, αιιά θαη παξάιιεια ήηαλ έλαο
άλζξσπνο πνπ είρε αλαδεηρηεί κέζα απφ ην αληηπνιεκηθφ θίλεκα θαη, βέβαηα, εμέθξαδε ην, νξηζηηθά
εγεκνληθφ πιένλ, κπνιζεβίθηθν ξεχκα.» (Παινχθεο, 2004: 52) ΢ηηο απνθάζεηο ηνπ ζπλεδξίνπ, νη
νπνίεο αθνινπζνχλ ην πλεχκα θαη ην γξάκκα ησλ απνθάζεσλ ηνπ ζπλεδξίνπ ηεο Γηεζλνχο
μερσξίδνπλ δχν δεηήκαηα: Πξψηνλ, ε αλαδηνξγάλσζε ηνπ θφκκαηνο ζε «πξαγκαηηθά ιεληληζηηθέο
γξακκέο» - νη φκηινη θαη ηα ηκήκαηα, βαζηθέο κέρξη ηφηε κνλάδεο νξγάλσζεο ηνπ Κφκκαηνο,
αληηθαζίζηαληαη κε ππξήλεο κε βάζε ην ρψξν δνπιεηάο. Γεχηεξνλ , ε πηνζέηεζε ησλ ζέζεσλ ηεο
ΚΓ θαη ΒΚΟ γηα «αλεμάξηεηε Μαθεδνλία-Θξάθε» (Μπφιαξεο, 2008: 113). Σν ζπλέδξην, ηέινο
πηνζεηψληαο κηα ζέζε παξαπιήζηα κε απηή ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ, αλαγλσξίδεη κελ ηελ σξίκαλζε
ησλ αληηθεηκεληθψλ ζπλζεθψλ γηα ηελ επαλάζηαζε, εθηηκά φκσο δε , φηη δελ ηζρχεη ην ίδην θαη γηα ηνλ
ππνθεηκεληθφ ζπλεηδεζηαθφ παξάγνληα (Παινχθεο, 2004: 52-53) .
΢χκθσλα κε ηνλ Καζηξίηε (1978γ: 159-160), ν Σδνπιάηη είρε πξαγκαηνπνηήζεη κηα ζεηξά απφ
επαθέο κε ηνλ Πνπιηφπνπιν γηα λα αθνινπζήζνπλ κηα θνηλή ηαθηηθή. Δπαθέο πνπ απέβεζαλ φκσο
άθαξπεο θαζψο: «Ο Π.Π. ήηαλ αγσληζηήο καδηθήο θαξδηάο δξάζεο – Ο Σδνπιάηη έδηλε
πξνηεξαηφηεηα ζηελ ζηελή δξάζε. Ο Π.Π. πίζηεπε φηη ην ΢ΔΚΔ κπνξνχζε λα γίλεη θνκκνπληζηηθφ –
Ο Σδνπιάηη απ’ ηε καθξνρξφληα εκπεηξία ηνπ ην απέθιεηε. Ο Π.Π. αγσληδφηαλ γηα ηελ αλαγέλλεζε
ηνπ ΚΚΔ – Ο Σδ. πξνζαλαηνιηδφηαλ γηα ηε δεκηνπξγία λένπ θφκκαηνο».
Σελ πεξίνδν απηή ε νκάδα ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ, ζα απνιέζεη ηηο δηαζπλδέζεηο ηεο, ηελ
απνθιεηζηηθφηεηα ζηελ εθθνξά ηνπ θνκκνπληζηηθνχ ιφγνπ θαη ηνλ αληηπνιηηεπηηθφ ξφιν ηεο σο
αληηεγεηηθή νκάδα πίεζεο γηα ηελ απνδνρή ησλ «21 φξσλ» ηεο ΚΓ. Θα απνκνλσζεί ζπλεηδεηά ηφζν
απφ ην Κφκκα φζν θαη απφ ην εξγαηηθφ θίλεκα θαη ζηελ πξάμε δελ ζα παίμεη θαλέλα ζεκαληηθφ ξφιν
ζηελ εμέιημε θαη ηελ δηακφξθσζε ηνπ λένπ θνκκνπληζηηθνχ θφκκαηνο θαη γεληθά ζα απέρεη
ζηξαηεγηθά απφ ηηο εμειίμεηο ηνπ πνιηηηθνχ ζθεληθνχ. Ο αξρεηνκαξμηζκφο ζα παξακείλεη ζπλεπήο
ζην έξγν πνπ αλέιαβε, λα δηακνξθψζεη δειαδή ηα ζηειέρε ηνπ λένπ θνκκνπληζηηθνχ θφκκαηνο.
Παξ’ φια απηά ε πξψηε απηή νκάδα ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ ζα ζπλερίζεη λα δηεπξχλεη ηελ επηξξνή
ηεο θαη λα ζπγθξνηεί λένπο ππξήλεο, θαηαθέξλνληαο κάιηζηα ζηελ επφκελε ηεο θάζε λα
απνζπάζεη έλα ζνβαξφ δπλακηθφ απφ ην ΚΚΔ θαη λα θεξδίζεη θνκκάηηα απφ ηελ επηξξνή ηνπ
Κφκκαηνο θαη λα αλαδεηρηεί έηζη ζε ηζφηηκν αληίπαιφ ηνπ. (Παινχθεο 2004: 35)
Αμίδεη θιείλνληαο απηήλ ηελ ππνελφηεηα λα αλαθεξζνχκε ζηελ άπνςε ηνπ παιηνχ
αξρεηνκαξμηζηή, αιιά πηζηνχ ήδε απφ ην 1937 Πνπιηνπνπιηθνχ, Υξήζηνπ Αλαζηαζηάδε (ςεπδ. Υ.
Αζαλαζηάδεο) γηα ηελ κεηεμέιημε ηεο Κνκκνπληζηηθήο Έλσζεο ζε «Αξρείν ηνπ Μαξμηζκνχ»: «Ζ
Κνκκνπληζηηθή Έλσζε ήηαλ κηα νκάδα πνπ μερψξηδε απφ ηνλ Αξρεηνκαξμηζκφ ηνπ 1923 κε
νπζηαζηηθέο δηαθνξέο: αλνηρηή πνιηηηθή δξάζε (φρη θιεηζηνί «απνιίηηθνη» κνξθσηηθνί φκηινη) –
θηινθνκκαηηθφο θαη φρη αληηθνκκαηηθφο (γηα δηάιπζε ηνπ Κφκκαηνο) πξνζαλαηνιηζκφο ηεο –
ζπλχπαξμε κέζα ζηηο γξακκέο ηεο δηαθνξεηηθψλ ηάζεσλ (φρη κνλνιηζηθή ππεξγξαθεηνθξαηηθή
δνκή). («Μαξμηζηηθφ Γειηίν», η. 23, Ηνχιεο - ΢επηέκβξεο 1984, ζει. 56-65).

1.3 Σν Αξρείν ηνπ Μαξμηζκνύ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ 1925-1927

΢ηηο αξρέο ηνπ 1925 ζπλεθιήζε έλα λέν «αθηίθ» ηνπ Αξρείνπ πνπ έιαβε ηνλ ραξαθηήξα ηεο 2εο
΢πλδηάζθεςεο ηεο νξγάλσζεο κε θχξην ζέκα ζπδήηεζεο ηνλ νηθνλνκηθφ απνινγηζκφ ηνπ
πεξηνδηθνχ. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο ΢πλδηάζθεςεο ηέζεθε γηα πξψηε θνξά απφ ηνλ Κψζηα Γθνβφζηε
ε αλάγθε γηα πνιηηηθφ άλνηγκα ηεο αξρεηνκαξμηζηηθήο νξγάλσζεο. Ζ Γεχηεξε απηή ΢πλδηάζθεςε
ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ ζπλέπεζε αθξηβψο κε ηελ αλαθήξπμε ηεο Γεκνθξαηίαο απφ ηελ
εζλνζπλέιεπζε, γεγνλφο πνπ έδσζε ψζεζε ζηελ θίλεζε ησλ ζσκαηείσλ παξνπζηάδνληαο πξνο ηελ
θπβέξλεζε Παπαλαζηαζίνπ θάζε είδνπο δηεθδηθήζεηο. Ήηαλ επφκελν, ινηπφλ, θάπνηα
αξρεηνκαξμηζηηθά ζηειέρε λα πξνβιεκαηηζηνχλ πάλσ ζην δήηεκα ηεο πνιηηηθήο θαη ζπλδηθαιηζηηθήο
δξάζεο. Ο δεχηεξνο ιφγνο πνπ ηίζεηαη πιένλ δήηεκα επαλαράξαμεο ηεο πνξείαο ηεο νξγάλσζεο
είλαη ην γεγνλφο φηη δξα πιένλ απηφλνκα, αληηπαξαζεηηθά θαη εθηφο ΚΚΔ κε απνηέιεζκα ε ζπλέρηζε

[7]
ηνπ ηδηφηππνπ «απνθξπθηζκνχ» θαη ηεο εζσζηξέθεηαο ησλ πξψησλ ρξφλσλ ηνπ Αξρείνπ λα
θαληάδεη αλαπνηειεζκαηηθή. Ζ εγεζία Σδνπιάηη απάληεζε ζηηο «αηηηάζεηο» απηέο επαλαιακβάλνληαο
ηελ ήδε ραξαγκέλε θαηεχζπλζε θαη κεηαζέηνληαο ην πνιηηηθφ άλνηγκα ζε κηα πην επλντθή πεξίνδν κε
απνηέιεζκα ε νξγάλσζε λα κείλεη καθξηά απφ ηηο εμειίμεηο πνπ εθδειψζεθαλ κέρξη ηελ δηθηαηνξία
ηνπ Θ. Πάγθαινπ ζην εξγαηηθφ θαη αγξνηηθφ θίλεκα παξά ηηο θνηλσληθέο πηέζεηο ηεο βάζεο ηεο.
(Παινχθεο, 2004: 56-57) Οη αξρεηνκαξμηζηέο ζα κείλνπλ αθνζησκέλνη ζηελ κνξθσηηθή θαη δνπιεηά
θαη νηθνδνκψληαο έλαλ «ηεξάζηην κνξθσηηθφ κεραληζκφ» ζα θαηνξζψζνπλ λα θεξδίζνπλ έλα
ζεκαληηθφ κεηνςεθηθφ θνκκάηη ηεο εξγαηηθήο ηάμεο πνπ «ζα ηνπο επηηξέςεη ζηε δεδνκέλε ζπγθπξία
λα ζπγθξνηεζνχλ σο ηδηαίηεξν ξεχκα» (Παινχθεο 2004: 60). Ζ ηαθηηθή απηή θαηά θάπνην ηξφπν
δηθαηψζεθε αθνχ ιεηηνχξγεζε επλντθά ζηελ αλάπηπμε ηεο νξγάλσζεο. Όπσο ζεκεηψλεη ν
Παινχθεο (2004: 59) «ν αξρεηνκαξμηζκφο απέθπγε ζε κηα δχζθνιε θάζε γηα ην εξγαηηθφ θίλεκα λα
αλαπηχμεη ζπλεηδεηά κηα αλνηρηή γξακκή ζχγθξνπζεο πνπ ζα δνθηκαζηεί, ζα θξηζεί θαη ηειηθά ή ζα
εηηεζεί ή ζα θαηαθέξεη λα κεηαηνπίζεη ηνπο ηαμηθνχο ζπζρεηηζκνχο.» Παξάιιεια ζηελ αλάπηπμε
ηνπ Αξρείνπ ζπλέβαιαλ θαη νη απνηπρεκέλεο επηινγέο ηεο εγεζίαο ηνπ ΚΚΔ, νη νπνίεο έζπξσμαλ
πνιιά κέιε ηνπ πξνο ηελ αξρεηνκαξμηζηηθή νξγάλσζε πνπ ζπληζηνχζε ην κνλαδηθφ αληίπαιν δένο
κέζα ζην θνκκνπληζηηθφ θίλεκα χζηεξα απφ ηε δηάιπζε ή δεμηά κεηαηφπηζε κηαο ζεηξάο κηθξφηεξσλ
νξγαλψζεσλ θνκκνπληζηηθήο/ ζνζηαιηζηηθήο αλαθνξάο.
΢ηηο αξρέο ηνπ 1926, ν αλακθηζβήηεηνο κέρξη ηφηε εγέηεο ηνπ Αξρείνπ, ν Φξαγθίζθνο Σδνπιάηη,
παξαηηείηαη μαθληθά απφ ηελ εγεζία ηεο νξγάλσζεο γηα ιφγνπο, φπσο αλαθέξεηαη ζηηο δηάθνξεο
πεγέο, «θαζαξά πξνζσπηθνχο». (Παινχθεο 2004: 69). Ο Σδνχιαηη ππέδεημε γηα δηάδνρφ ηνπ ηνλ
Γεκήηξε Γησηφπνπιν, ν φπνηνο είρε γίλεη κέινο ηνπ πξψηνπ ππξήλα ηνπ Αξρείνπ ην 1924. Ζ
πεξίνδνο Γησηφπνπινπ ραξαθηεξίζηεθε αθ’ ελφο απφ ην πξνζσπνπαγέο θαη αθξαίν ζπγθεληξσηηθφ
ζχζηεκα ιεηηνπξγίαο ηεο νξγάλσζεο πνπ επέβαιε θαη αθ’ εηέξνπ απφ ηελ αιιαγή πιεχζεο ηεο
νξγάλσζεο πνπ αλέπηπμε πιένλ έληνλε ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο.
(Καηζνξίδαο θαη ζπλ., 2003: 31-32)
Ζ εξήκελ ηεο νξγάλσζεο αιιαγή ηεο εγεζίαο , ε ζθιεξή πνιηηηθή γξακκή Γησηφπνπινπ
απέλαληη ζην ΚΚΔ θαη νη αληηδεκνθξαηηθέο πξαθηηθέο ηνπ, είραλ σο απνηέιεζκα ε νξγάλσζε λα
γλσξίζεη ηελ πξψηε ηεο δηάζπαζε απφ κηα ηάζε πνπ νλνκαδφηαλ «Σξίηε Καηάζηαζε», δειαδή νχηε
θφκκα νχηε Αξρείν, θαη δεηνχζε δεκνθξαηηθή ιεηηνπξγία ηεο νξγάλσζεο, αλνηρηή πνιηηηθή θαη
εληαηνκεησπηθή ηαθηηθή κε ην ΚΚΔ. Ζ Σξίηε Καηάζηαζε απνθάζηζε ζε ζπλδηάζθεςε ηεο ηελ
πξνζρψξεζε ηεο ζην ΚΚΔ. Ζ εγεζία ηνπ Κφκκαηνο ζπκθψλεζε αιιά νη απζηεξνί φξνη πνπ έζεζε,
ζέινληαο λα απνθχγεη ηελ ελίζρπζεο ηεο Αξηζηεξήο Αληηπνιίηεπζεο ηνπ Πνπιηφπνπινπ,
θαζηζηνχζαλ ηελ πξνζρψξεζε απαγνξεπηηθή. ΢χληνκα ε «Σξίηε Καηάζηαζε δηαιχζεθε, θάπνηα απ’
ηα κέιε ηεο πξνζρψξεζαλ ζην ΚΚΔ, θάπνηα επέζηξεςαλ ζην Αξρείν θαη θάπνηα αιιά
απνζχξζεθαλ απφ ηελ ελεξγφ πνιηηηθή δξάζε. (Καηζνξίδαο θαη ζπλ. 2003: 32)

1.4 Η λέα πεξίνδνο ηνπ «Αξρείνπ»

Ζ αιιαγή θξνπξάο ζηελ εγεζία ηνπ «Αξρείνπ ηνπ Μαξμηζκνχ» ζεκαηνδφηεζε κηα λέα πεξίνδν
γηα ηελ νξγάλσζε θαηά ηελ νπνία ν αξρεηνκαξμηζκφο ζα θαηνξζψζεη λα ζπγθξνηεζεί σο δηαθξηηφ
πνιηηηθφ ξεχκα κέζα ζηελ ειιεληθή εξγαηηθή ηάμε. Ζ λέα εγεζία ηνπ «Αξρείνπ» αλαγλσξίδεη πιένλ
φηη ην παιηφ νξγαλσηηθφ κνληέιν κε ηνπο αζχλδεηνπο κεηαμχ ηνπο ππξήλεο δπζθνιεχεη ζηε
δηαηήξεζε ηεο ζπλνρήο, ελψ ν απνθιεηζηηθά κνξθσηηθφο ραξαθηήξαο ηνπο δελ ηαηξηάδεη κε ηνπο
λένπο πξνζαλαηνιηζκνχο θαη ηελ αλάγθεο πνπ γελλά ε καδηθνπνίεζε ησλ γξακκψλ ηεο νξγάλσζεο.
Έηζη ε εγεζία Γησηφπνπινπ, πξνρσξά ζηελ αλαζπγθξφηεζε ηεο νξγάλσζεο πξνζαλαηνιίδνληαο
πιένλ ηελ δξάζε θαη ζπγθξφηεζε ηεο δνκήο ηεο κε βάζε ηνπο εξγαηνπαξαγσγηθνχο ρψξνπο, ζηα
πξφηππα ηεο κπνιζεβηθνπνίεζεο ηνπ ΢ΔΚΔ(Κ) ην 1924. Ζ ηδηφηππε απηή αξρεηνκαξμηζηηθή
«κπνιζεβηθνπνίεζε» δε ζεκαίλεη θαη απνβνιή ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηνπ Αξρείνπ, θαζψο ε
νξγάλσζε, ππφ ηνλ θφβν ησλ θξαηηθψλ δηψμεσλ, δε ζα κεηαζρεκαηηζηεί ηειηθά ζε αλνηρηφ
ιεληληζηηθφ - κπνιζεβίθηθν θφκκα θαη παξά ηελ καδηθνπνίεζε ηνπ ζα δηαηεξήζεη ηελ ηδηφκνξθε
κπζηηθή δξάζε. (Παινχθεο, 2004: 72)
Μπνξεί νη αξρεηνκαξμηζηέο λα δηαηείλνληαλ φηη ήηαλ νη κφλνη γλήζηνη ελ Διιάδη θνκκνπληζηέο
άιια ε ηδενινγία, ε πξαθηηθή θαη ε δνκή ηεο νξγάλσζεο απείρε παξαζάγγαο απφ ηα ιεληληζηηθά –
κπνιζεβίθηθα πξφηππα, αθνχ φπσο ζεκεηψλεη ν Παινχθεο (2004: 76): ην Αξρείν ζπλέρηδε λα

[8]
ιεηηνπξγεί ζπλεηδεηά κπζηηθά, ρσξίο ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα θαη θαηαζηαιαγκέλε
ηδενινγηθνπνιηηηθή ηαπηφηεηα. Σν πεξηνδηθφ Αξρείνλ Μαξμηζκνύ θαη ηα θιαδηθά έληππα δελ
αληαπνθξίλνληαλ ζηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ είρε ζέζεη ν Λέληλ ζην Ση λα θάλνπκε;. Δπίζεο, ν
αξρεηνκαξμηζκφο δελ πηνζέηεζε, εθηφο απφ ηελ Πεξηθεξεηαθή Δπηηξνπή ηεο Θεζζαινλίθεο, ηε
δηαδηθαζία ηνπ δεκνθξαηηθνχ ζπγθεληξσηηζκνχ, πνπ ζεκαίλεη απφδνζε ζε φια ηα κέιε ηνπ
δηθαηψκαηνο ηνπ εθιέγεηλ θαη εθιέγεζζαη. Σα αλψηαηα θνκκαηηθά φξγαλα θαη νη εγεζίεο δελ
εθιέγνληαη θαη νχηε απνινγνχληαη ζε ζπιινγηθά αληηπξνζσπεπηηθά ζψκαηα εθιεγκέλα απφ ηηο
νξγαλψζεηο βάζεηο θαη, γεληθά, ην νξγαλσηηθφ κνληέιν ζπλερίδεη λα κελ ζηεξίδεηαη ζε ζπιινγηθέο
δηαδηθαζίεο. Γελ ππάξρεη έλα αλψηεξν ζπιινγηθφ απνθαζηζηηθφ φξγαλν, φπσο ζην ΚΚΔ. Ο
Πνπιηφπνπινο (Ηαλνπάξηνο 1932) γξάθεη ραξαθηεξηζηηθά: «Ζ αξρεηνκαξμηζηηθή νξγάλσζε
εμαθνινπζεί πάληα φπσο θαη πξηλ λα απνηειεί έλα ζπγθξφηεκα γξαθεηνθξαηηθφ πνπ κπξνο ζηνλ
απνιπηαξρηζκφ ηνπ δελ είλαη ηίπνηα ην δηνηθεηηθφ θαζεζηψο ηνπ ζηαιηληζκνχ […]» . Αληίζηνηρε
άπνςε δηαηππψλεη θαη ν Α. ΢ηίλαο (1985: 170-171): «νξγάλσζε κε ηελ πην ζηνηρεηψδε έλλνηα απηνχ
ηνπ φξνπ δελ ππήξρε. Οχηε ζπλεδξηάζεηο νχηε ζπλειεχζεηο ησλ κειψλ, νχηε ζπλέδξηα, νχηε
ζπδεηήζεηο, νχηε απνθάζεηο ζπιινγηθέο, νχηε εθινγέο δηνηθεηηθψλ νξγάλσλ, νχηε θαη ππήξραλ
ηέηνηα φξγαλα. »
Μεηά ηελ αλαδηνξγάλσζε ηνπ, ην Αξρείν απεπζχλεηαη ζε καδηθφ θνηλφ θαη έρεη κεηαθέξεη πηα ην
θέληξν βάξνπο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ κέζα ζηνπο ηφπνπο εξγαζίαο θαη ηηο γεηηνληέο, αλαδεηψληαο
κηα πην ζηελή θαη ζηαζεξή επαθή κε ηνπο εξγαδνκέλνπο. Απφ ηελ άιιε, φκσο, δηαηεξεί θάπνηεο απφ
ηηο παξαδνζηαθέο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπ, θαζψο απνθεχγεη λα ηνπνζεηεζεί αλνηρηά ζηα θεληξηθά
πνιηηηθά δεηήκαηα, δελ απεπζχλεηαη ζηελ θνηλσλία κε δεκφζην ηξφπν θαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο,
φπσο π.ρ. ζηηο βνπιεπηηθέο εθινγέο, επηιέγεη λα ζηεξίδεη ην ΚΚΔ. ΢πλερίδεη λα ιεηηνπξγεί κπζηηθά
ρσξίο λα απνθαιχπηεη ηηο δηαδηθαζίεο ηνπ, ηελ εγεζία ηνπ, ηνλ ρψξν δξάζεο ηνπ, δελ δηαηεξεί ζε
θάπνην ζεκείν ηεο πφιεο γξαθεία, νη απνθάζεηο, νη θηλήζεηο, ε δνκή θαη ην πξφγξακκα ηεο
νξγάλσζεο δελ είλαη πξνζβάζηκα νχηε δεκνζηνπνηήζηκα. Γεληθά, φιεο νη θηλήζεηο ηνπ γίλνληαη ππφ
ην θαζεζηψο ηεο κπζηηθφηεηαο. Βέβαηα, εθ ησλ πξαγκάησλ νη αξρέο ηηο κπζηηθφηεηαο ραιαξψλνπλ
ζηαδηαθά φζν ν αξρεηνκαξμηζκφο ιεηηνπξγεί πην πνιηηηθά θαη γίλεηαη γλσζηφο ζηνπο εξγάηεο. Ο
αξρεηνκαξμηζκφο παξάιιεια δηαηεξεί θαη επεθηείλεη ηελ κνξθσηηθή ηνπ εξγαζία πξνζαξκφδνληάο
ηελ ζηηο λέεο ζπλζήθεο ηεο δξάζεο ηνπ. Αιιά ζχληνκα ζα θαηαγξαθεί κηα ζεκαληηθή αιιαγή θαη
ζηνλ ηνκέα απηφ: ΢ηα 1928, ζηακάηεζε ε έθδνζε ηνπ πεξηνδηθνχ Αξρείνλ Μαξμηζκνύ πνπ είρε
δψζεη ην φλνκά ηνπ ζηνπο αξρεηνκαξμηζηέο. Σα λέα πεξηνδηθά πνπ αληηθαζηζηνχλ ην Αξρείνλ έρνπλ
θαζαξά ζπλδηθαιηζηηθφ πεξηερφκελν θαη θέξνπλ ηνπο ηίηινπο ηνπ θάζε θιάδνπ, π.ρ. ν Αξηεξγάηεο, ν
Τπνδεκαηεξγάηεο, ν Κνπξέαο, ν Φνηηεηήο θ.α. (Παινχθεο 2004: 78).
Οη αξρεηνκαξμηζηέο ζα επηρεηξήζνπλ λα εκθαληζηνχλ αλνηρηά ζηελ εξγαηηθή ηάμε σο
ζπλδηθαιηζηέο ζηηο δηάθνξεο ζπλειεχζεηο ζσκαηείσλ, ζηα ζπλέδξηα θαη ηηο ζπλδηαζθέςεηο θαη
γεληθφηεξα ζε φιεο ηηο θηλεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο (Παινχθεο 2004:118).
Όπσο αλαθέξεη ν ΢ηίλαο (1985: 172) ην ζπλδηθαιηζηηθφ άλνηγκα ηνπ Αξρείνπ έγηλε ππφ ηελ πίεζε
ησλ εξγαηψλ πνπ είραλ εληαρζεί ζηηο γξακκέο ηνπ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηθηαηνξίαο ηνπ Πάγθαινπ,
φηαλ ην ΚΚΔ «είρε ζρεδφλ δηαιπζεί». Οη πξψηεο φκσο ζπλδηθαιηζηηθέο παξεκβάζεηο ηνπ Αξρείνπ
ήηαλ ην ιηγφηεξν απνγνεηεπηηθέο κε απνηέιεζκα λα ππξνδνηεζνχλ αληηδξάζεηο ζην εζσηεξηθφ ηνπ
θαη λα ζεκεησζεί ε πξψηε ηνπ δηάζπαζε κε ηελ δεκηνπξγία ηεο Σξίηεο Καηάζηαζεο, ζηελ νπνία
αλαθεξζήθακε ζηελ πξνεγνχκελε ππνελφηεηα. (΢ηίλαο, 1985: 172)
Οη αξρεηνκαξμηζηέο αλέπηπμαλ ζηαδηαθά πινχζηα ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε ζηα ζπλδηθάηα
αξηεξγαηψλ, ππνδεκαηεξγαηψλ, επηζηηηζηψλ, δαραξνπιαζηψλ, καξαγθψλ, νηθνδφκσλ θ.α.
Δπεθηάζεθαλ επίζεο ζε κηα ζεηξά απφ πφιεηο ηηο επαξρίαο φπσο ην Αγξίλην, ε Πάηξα, ε Καβάια, ν
Βφινο, ε Κέξθπξα, ε Κεθαινληά, ε Καιακάηα, ε Κφξηλζνο, ε Κνδάλε, ε Ξάλζε , ε Έδεζζα (κε
ζεκαληηθή επηξξνή ζηνπο ΢ιαβνκαθεδφλεο), ε Κνκνηελή θ.α. (Καηζνξίδαο θαη ζπλ., 2003: 32). Καηά
ηελ πεξίνδν 1929-1930 νη αξρεηνκαξμηζηέο αλέπηπμαλ επίζεο κηα «εμαηξεηηθή δνπιεηά κέζα ζηνπο
αλέξγνπο» , ζπγθξνηψληαο επηηξνπέο αλέξγσλ ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε θαη νξγαλψλνληαο
καδηθέο ζπγθεληξψζεηο θαη καρεηηθέο δηαδειψζεηο πνπ ζπρλά θαηέιεγαλ ζε ζπγθξνχζεηο κε ηελ
αζηπλνκία. (΢ηίλαο, 1985: 172-173)
Έλα απφ ηα λέα ραξαθηεξηζηηθά ηεο λέαο απηήο πεξηφδνπ ηνπ Αξρεηνκαξμηζκνχ ήηαλ ε βία,
ακπληηθή θαη επηζεηηθή, πνπ αζθνχζαλ απέλαληη φρη κφλν ζηελ αζηπλνκία, ηνλ ζηξαηφ θαη ηνπο
εθπξνζψπνπο ηνπ «θξαηηθνχ/ εξγνδνηηθνχ ζπλδηθαιηζκνχ» αιιά θαη ζηνπο ζπλδηθαιηζηέο ηνπ ΚΚΔ
θαη ηνπο δηαθσλνχληεο ζην εζσηεξηθφ ηνπ Αξρείνπ. Ο ΢ηίλαο (1985: 171) αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά:

[9]
«Έλα απφ ηα θχξηα παηδαγσγηθά κέζα ηνπ αξρεηνκαξμηζκνχ ήηαλ θαη ην μχιν, φρη κφλν γηα ηνπο
αληηπάινπο αιιά θαη πξν παληφο γηα ηνπο δηαθσλνχληαο ζηηο γξακκέο ηνπ». Παξ’ φια απηά ν ίδηνο
ζπγγξαθέαο (1985: 177) ζεκεηψλεη πσο νη θαηά θαηξνχο θαηεγνξίεο ηνπ ΚΚΔ ελάληηα ζηνπο
αξρεηνκαξμηζηέο φηη είραλ δηαπξάμεη νξγαλσκέλεο δνινθνλίεο κειψλ ηνπ, είλαη αζηήξηθηεο:
«Καλέλαλ δελ ζθφησζαλ νη αξρεηνκαξμηζηέο. Αληίζεηα ήζαλ κέιε ηνπ ΚΚΔ απηνί πνπ ην Γεθέκβξε
ηνπ ’2611 ηνλ αξρεηνκαξμηζηή αξηεξγάηε Γεσξγνπαπαδάθν (΢αθαξέινο) θαη χζηεξα απφ έλα ρξφλν
ηνλ ππνδεκαηεξγάηε Λαδά (Φιαξάθνο)». Όζνλ αθνξά ηηο ζπγθξνχζεηο ησλ Αξρεηνκαξμηζηψλ κε
κέιε ηνπ ΚΚΔ ν Παινχθεο (2004: 188) ηηο δηαθξίλεη ζε δχν είδε «Οη ζπγθξνχζεηο ηεο "ελέδξαο" πνπ
έκνηαδαλ πεξηζζφηεξν κε "μεθαζάξηζκα ινγαξηαζκψλ" κεηαμχ καθηφδηθσλ νξγαλψζεσλ, δηφηη δελ
αθνξνχλ πνιηηηθά δεηήκαηα, αιιά ζέκαηα "ηηκήο" δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηηο αλνηρηέο καδηθέο
ζπγθξνχζεηο πνπ αθνξνχλ δεηήκαηα ζπζρεηηζκψλ δχλακεο κέζα ζην εξγαηηθφ θίλεκα. Οη πξψηεο
ήηαλ θπξίσο ππφζεζε θάπνησλ θνκκαηηθψλ νκάδσλ θξνχζεο πνπ ζπγθξνηνχληαλ απφ ηα
"πξσηνπαιίθαξα" ησλ νξγαλψζεσλ, ελψ ζηηο δεχηεξεο ιάβαηλαλ κέξνο ην ζχλνιν ησλ κειψλ ησλ
νξγαλψζεσλ, έζησ θαη εάλ ηελ πξσηνβνπιία, ηελ θαζνδήγεζε θαη ηνλ ζρεδηαζκφ αλαιάκβαλαλ νη
ππεχζπλνη γηα απηέο ηηο δνπιεηέο. Οη πξψηεο δηεμάγνληαλ θξπθά ζηνπο δξφκνπο θαη νη δεχηεξεο
αλνηρηά ζηηο ζπλειεχζεηο θαη είραλ πεξηζζφηεξν πνιηηηθά ραξαθηεξηζηηθά.»
Κιείλνληαο απηήλ ηελ παξνπζίαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο δνκήο θαη ηεο δξάζεο ηνπ Αξρείνπ,
αμίδεη λα αλαθεξζνχκε ζηνλ ηδηαίηεξν εζηθφ θψδηθα πνπ είραλ αλαπηχμεη ηα κέιε ηνπ. Όπσο
ζεκεηψλεη ν Παινχθεο (2004: 167) «Γηα ηνπο Αξρείνπο, ε ηαμηθφηεηα δηαπιέθεηαη θαη ζπγρέεηαη κε
ηελ εζηθή θαη θαηαλννχληαη καδί ζαλ έλα εληαίν ζηνηρείν ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο πνπ ηέκλεη
θαη δηαρσξίδεη ηελ αλζξψπηλε θνηλσλία αλάκεζα απφ ηε κία ζηνπο εζηθνχο θαη ηίκηνπο εξγάηεο πνπ
είλαη ελ δπλάκεη πξαγκαηηθνί θνκκνπληζηέο θαη απφ ηελ άιιε ζηνπο αλήζηθνπο εθκεηαιιεπηέο ηνπο.
Ζ εζηθή έρεη ζηελ αξρεηνκαξμηζηηθή ζθέςε ηαμηθφ πξφζεκν.» Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα
απηνχ ηνπ ηδηφηππνπ εζηθνχ θψδηθα θαη ηεο ζρεδφλ αζθεηηθήο, ζα ιέγακε, δσήο ησλ
αξρεηνκαξμηζηψλ αληινχκε απφ ηηο Αλακλήζεηο ηνπ, αξρεηνκαξμηζηή εθείλε ηελ πεξίνδν, Γ.
Σακηάθνπ (2004: 66-67): «Ζ νξγάλσζε ζηελ νπνία κπήθακε, ήηαλ θαηά ησλ ρνξνδηδαζθαιείσλ,
έηζη ρνξφ δελ έκαζα αθνχ ρψζεθα απφ 17 ρξφλσλ ζηελ βηνπάιε. Σνπο θαθελφβηνπο ηνπο
θαηεγνξνχζακε. Οη αξρεηνκαξμηζηέο ήηαλ ελαληίνλ ηνπ θαπλίζκαηνο θαη θάλαλε ζρεηηθή εθζηξαηεία
ελαληίνλ ηνπ.[….] Οη ζηαιηληθνί φκσο καο έθαλαλ θξηηηθή γη’ απηφ θαη καο ξσηνχζαλ ηη ζα γίλεη κε ηελ
δνπιεηά ησλ θαπλεξγαηψλ αλ δελ θαπλίδνπκε. Δκείο ιέγακε λα βάινπλε θαιακπφθη, λα βάινπλ
άιια πξάγκαηα. Μαο ιέγαλε δελ θαπλίδεηε, δελ πίλεηε, δελ πάηε ζηα ρνξνδηδαζθαιεία, ζαλ ην
γάηδαξν ηνπ Ναζξεληίλ Υφηδα είζαζηε, πνπ ηνλ έκαζε λα θάλεη φ,ηη ήζειε απηφο, λα κελ ηξψεη, λα
κελ πίλεη. Πνπ δηαζθέδαζε… Άιινη καο ιέγαλε παιαηνεκεξνινγίηεο – έλαο κε είπε κάιηζηα
αζηεηεπφκελνο θαη κάξηπξα ηνπ Ηερσβά – άιινη αηξεηηθνχο. [….] Μεηαμχ καο, ε αιήζεηα είλαη φηη
πεγαίλακε ζηηο "δεκφζηεο", πεξηνξηδφκαζηαλ δειαδή θαη ζην ζεμνπαιηθφ »

1.5 Από ην «Αξρείν» ζηελ ΚΟΜΛΔΑ

Μεηά ηελ απφζρηζε ηεο Σξίηεο Καηάζηαζεο αθνινχζεζε θαη λέα δηάζπαζε γηα ην Αξρείν, κε
επίθεληξν απηήλ ηελ θνξά ηηο νξγαλψζεηο ηνπ Πεηξαηά. Ο Γεκήηξεο ΢νχιαο εγεηηθφ εξγαηηθφ
ζηέιερνο ηίζεηαη χζηεξα απφ εληνιή ηνπ Γησηφπνπινπ ζε δηαζεζηκφηεηα. Οη αξρεηνκαξμηζηέο πνπ
ηνλ αθνινχζεζαλ νλνκάζηεθαλ «θξαμηνληζηέο»12, κε απηφ ην φλνκα ηνπο απνθαινχζαλ ηφζν ν
Ρηδνζπάζηεο φζν θαη ν ΢πάξηαθνο. ΢χληνκα, ηελ δηαγξαθή ηνπ ΢νχια αθνινπζνχλ δηαγξαθέο θαη
άιισλ ζηειερψλ απφ ηνλ Κεληξηθφ Ππξήλα ηνπ Πεηξαηά, νη νπνίνη ζπγθξνηνχλ ηνλ πξψην
«θξαμηνληζηηθφ» ππξήλα. Οπζηαζηηθά κε ηελ δηαγξαθή ησλ κειψλ ηνπ Κεληξηθνχ Ππξήλα, ε
νξγάλσζε ηνπ Πεηξαηά «απνθεθαιίδεηαη» απφ ηα εγεηηθά ηεο ζηειέρε θαη κέζα ζε ιίγνπο κήλεο ην
Αξρείν ηνπ Πεηξαηά θαηαξξέεη, ελψ ε θξίζε δηεπξχλεηαη θαη ζηηο νξγαλψζεηο Αζήλαο θαη
Θεζζαινλίθεο. ΢ηα 1930 ζα απνζρηζηεί κηα άιιε νκάδα απφ ην «Αξρείν», θπξίσο θνηηεηηθή, κε
εγέηε ηνλ Μηράιε Ράπηε θαη ζα πξνζεηαηξηζηεί ηνπο «θξαμηνληζηέο» ηδξχνληαο ηελ Κνκκνπληζηηθή
Δλσηηθή Οκάδα. (Παινχθεο, 2004: 149)

11
Τθν περίοδο εκείνθ ο Α. Στίνασ ιταν ακόμα ςτζλεχοσ του ΚΚΕ.
12
Στθν ςυγκεκριμζνθ ομάδα ανικει και ο κρυλικόσ κομμουνιςτισ Μιχάλθσ Μπεηεντάκοσ που το 1929 εντάχκθκε ςτο
ΚΚΕ.

[10]
 Απφ ην 1927 είραλ αξρίζεη ζην εζσηεξηθφ ηνπ Αξρείνπ νη πξψηεο ζπδεηήζεηο ππέξ ηεο ξσζηθήο
Αξηζηεξήο Αληηπνιίηεπζεο, ε νξγάλσζε φκσο νπδέπνηε κέρξη ην 1930 βάζπλε ηε ζπδήηεζε ή έιαβε
ζαθή ζέζε απέλαληη ζηε δηακάρε Σξφηζθη-΢ηάιηλ. Σν 1929 ην Αξρείν κεηνλνκάδεηαη ζε Έλσζε
Γηεζληζηώλ Κνκκνπληζηώλ θαη αξρίδεη λα πξνζαλαηνιίδεηαη αλνηρηά πξνο ηνλ ηξνηζθηζκφ,
αλαδεηψληαο επαθέο κε ηξνηζθηζηηθέο νκάδεο ηνπ εμσηεξηθνχ. Σελ άλνημε ηνπ 1930, φηαλ
πξαγκαηνπνηήζεθε ε Ηδξπηηθή ΢πλδηάζθεςε ηεο Γηεζλνύο Αξηζηεξήο Αληηπνιίηεπζεο (ΓΑΑ) ε
αξρεηνκαξμηζηηθή εγεζία απέζηεηιε επηζηνιή ζηνλ Σξφηζθη κε ηελ νπνία γλσζηνπνηνχζε ηελ ηζηνξία
θαη ηελ δξάζε ηνπ Αξρείνπ θαη εθδήισλε ηελ επηζπκία ηεο γηα ζπκπφξεπζε. Δθείλε ηελ πεξίνδν ν
Σξφηζθη δνχζε εμφξηζηνο ζηελ Σνπξθία θαη δηέκελε ζηελ Πξίγθεπν. Αληίζηνηρε επηζηνιή εζηάιε
φκσο θαη απφ ηελ νκάδα ΢πάξηαθνο ηνπ Π. Πνπιηφπνπινπ. Ζ ΓΑΑ απέζηεηιε δχν αληηπξνζψπνπο
ηεο κε ζθνπφ λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηηο δχν νξγάλσζεο θαη λα ηηο ελψζνπλ θάησ απφ ηε ζεκαία
ηεο ΓΑΑ. Οη ζπαξηαθηζηέο αξλήζεθαλ φρη κφλν λα ελσζνχλ αιιά θαη λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηνπ
αξρεηνκαξμηζηέο, ζεσξψληαο φηη ήηαλ ιάζνο ηνπ Σξφηζθη λα ηνπο αλαγλσξίζεη. Έηζη ην 1930 ν
Αξρεηνκαξμηζκφο ζπλδέεηαη κε ηελ Αξηζηεξή Αληηπνιίηεπζε σο ηκήκα ηεο ζηελ Διιάδα.
(Καηζνξίδαο θαη ζπλ., 2003: 32-22 , Παινχθεο 2004: 154-155)
΢ηηο 28/9/1930 πξαγκαηνπνηήζεθε ε ηδξπηηθή Πξψηε ΢πλδηάζθεςε ηεο Κνκκνπληζηηθήο
Οξγάλσζεο Μπνιζεβίθσλ Λεληληζηψλ Διιάδαο Αξρεηνκαξμηζηψλ (ΚΟΜΛΔΑ) ζηελ νπνία έιαβαλ
κέξνο 45 αληηπξφζσπνη απφ ηελ επαξρία, ηελ Αζήλα θαη ηελ Θεζζαινλίθε, θαζψο θαη νη δχν γάιινη
αληηπξφζσπνη ηεο ΓΑΑ, Μηι θαη Μνιηληέ. Ζ κεγάιε ηνκή ηεο Πξσηεο ΢πλδηάζθεςεο είλαη ε
εθαξκνγή ησλ κπνιζεβίθηθσλ νξγαλσηηθψλ δνκψλ θαη ε απνθαηάζηαζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ
ζπγθεληξσηηζκνχ ζην εζσηεξηθφ ηεο νξγάλσζεο. Δθιέγνληαη Κεληξηθή Δπηηξνπή θαη Πεξηθεξεηαθέο
Δπηηξνπέο. Ακέζσο κεηά ηελ ΢πλδηάζθεςε εθδίδεηαη ε εθεκεξίδα Πάιε ησλ Σάμεσλ πνπ ζα
θπθινθνξεί κέρξη ην 1949, αθνινπζνχλ ηα ζεσξεηηθά πεξηνδηθά Γαπιόο θαη Αξρεηνκαξμηζηήο θαη κηα
ζεηξά ζεκαηηθψλ θαη θιαδηθψλ εληχπσλ. Σν Οξγαλφγξακκα θαη νη πνιηηηθέο θαη ζπλδηθαιηζηηθέο
ζέζεηο ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζα νινθιεξσζνχλ ζην Πξψην ΢πλέδξην ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηα 1932.
Αδηακθηζβήηεηνο εγέηεο θαη γξακκαηέαο ηεο νξγάλσζεο παξακέλεη ν Γεκήηξεο Γησηφπνπινο, ελψ
δεχηεξνο ηε ηάμε είλαη ν Γηψξγνο Βηηζψξεο. ΢εκαληηθά ζηειέρε ζπλερίδνπλ λα είλαη ν Λνπθάο
Καξιηάθηεο, ν ΢ση. Σζηγαξίδεο, Κψζηαο Αλαζηαζηάδεο, ΢ηαχξνο Βεξνχρεο, Παλαγηψηεο Καβαδάο
θ.α. (Παινχθεο 2004: 156)
Σν θπξηφηεξν πνιηηηθφ δήηεκα πνπ ζα πξνβάιιεη ε ΚΟΜΛΔΑ, είλαη ην Δληαίν Μέησπν κε ην ΚΚΔ
θαη ηελ νκάδα ΢πάξηαθνο θαη γεληθά ηελ ελφηεηα ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θηλήκαηνο. Ζ πξνζήισζε
απηή ηεο νξγάλσζεο ζηελ εληαηνκεησπηθή δξάζε νθείιεηαη ζηελ ζπκθσλία ηεο κε ηελ ΓΑΑ, πνπ
ήηαλ λα ιεηηνπξγεί ηαπηφρξνλα θαη σο μερσξηζηή νξγάλσζε θαη σο αληηπνιίηεπζε ζην ΚΚΔ
πξνηάζζνληαο ην Δληαίν Μέησπν, θαζψο εθείλε ηελ επνρή ν Σξφηζθη, ζέινληαο λα πξνζηαηεχζεη
ηελ ελφηεηα ηνπ θνκκνπληζηηθνχ θηλήκαηνο δελ πξνζαλαηνιηδφηαλ ζηελ ίδξπζε κηαο λέαο Γηεζλνχο
(Παινχθεο, 2004: 155 θαη 157).
Όπσο ήδε αλαθέξζεθε ην 1932 ζπλεθιήζε ην Πξψην ΢πλέδξην ηεο ΚΟΜΛΔΑ. Καηά ηελ
δηάξθεηα ηνπ πξνζπλεδξηαθνχ δηαιφγνπ ζηελ εθεκ. Πάιε ησλ Σάμεσλ δηαθάλεθαλ δχν θπξίσο
γξακκέο. Δθηφο απφ ηελ εηζεγεηηθή πνπ ππεξάζπηδε γεληθά ηελ πνξεία θαη ηελ εμέιημε ηεο
νξγάλσζεο, έθαλε ηελ εκθάληζε ηεο θαη κία θξηηηθή, ε νπνία πξνβιεκαηηδφηαλ πάλσ ζε κηα ζεηξά
δεηήκαηα γηα ην παξειζφλ θαη ην παξφλ ηνπ αξρεηνκαξμηζηηθνχ θηλήκαηνο, φπσο ε εζσθνκκαηηθή
δεκνθξαηία θαη ε απνπζία γηα πνιχ θαηξφ απφ ηελ ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε. Δθηηκνχζε φηη απηέο νη
αληηιήςεηο ζπλερίδνπλ λα πθίζηαληαη σο βαξίδηα ζην εζσηεξηθφ ηεο νξγάλσζεο, παξά ηελ ηεξάζηηα
αιιαγή. Σα ζέκαηα πνπ απαζρνινχζαλ ηελ ΚΟΜΛΔΑ αθνξνχζαλ ην ζπλδηθαιηζηηθφ, ην νξγαλσηηθφ
θαη ηελ ζπγθξφηεζε Δληαίνπ Μεηψπνπ κε ην ΚΚΔ. Σέινο, ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ δφζεθε ζηε ζπδήηεζε
γηα ηνλ θαζηζκφ. Οη απνθάζεηο ηεο ΚΟΜΛΔΑ δεκνζηεχηεθαλ ζην πεξηνδηθφ Γαπιόο. Γξακκαηέαο
επαλεθιέγε ν Γεκ. Γησηφπνπινο (Παινχθεο, 2004: 157-158).
Ο Γησηφπνπινο ακέζσο κεηά ην ζπλέδξην αλαρψξεζε ζην εμσηεξηθφ θαη αλέιαβε ηε ζέζε ηνπ
Γξακκαηέα ηεο Γηαξθνχο Γξακκαηείαο ηεο ΓΑΑ κε ην ςεπδψλπκν «Witte», θαζψο ε ΚΟΜΛΔΑ ήηαλ
ε καδηθφηεξε νξγάλσζε ηεο Αληηπνιίηεπζεο. Ο Γησηφπνπινο πξηλ θαηαιήμεη ζην Βεξνιίλν
επηζθέθηεθε ηνλ Σξφηζθη ζηελ Πξίγθεπν φπνπ δηαπίζησζε φηη νη δηαθσλίεο ηνπ κε ηνλ εγέηε ηεο
ΓΑΑ δελ είραλ ιπζεί ζε κηα ζεηξά δεηήκαηα. Σν 1933 ν Γησηφπνπινο ζα έξζεη ζε ξήμε κε ηνλ
Σξφηζθη πάλσ ζην δήηεκα ηεο ίδξπζεο Σέηαξηεο Γηεζλνχο, κε ηνλ Ρψζν εγέηε λα ππνζηεξίδεη ηελ
αλάγθε ίδξπζεο ηεο θαη ηνλ Γησηφπνπιν (παξαδφμσο αλ αλαινγηζηνχκε ηελ κέρξη ηφηε πνξεία ηνπ
αξρεηνκαξμηζκνχ) λα δηαθσλεί. Ζ ξήμε ηνπ Γησηφπνπινπ κε ηνλ Σξφηζθη είρε σο επαθφινπζν ηελ

[11]
δηάζπαζε ηεο ΚΟΜΛΔΑ ην 1934. Ζ πιεηνςεθία ηεο νξγάλσζεο ηάρζεθε κε ηνλ Γησηφπνπιν ν
φπνηνο επηθξαηψληαο θπξίσο ζηελ επαξρία, θξάηεζε ηνλ ηίηιν θαη ηελ εθεκεξίδα, κεηνλνκάδνληαο
ηελ ΚΟΜΛΔΑ ζε Κνκκνπληζηηθφ Αξρεηνκαξμηζηηθφ Κφκκα Διιάδαο (ΚΑΚΔ). Ζ κεηνςεθνχζα
ηεηαξηνδηεζληζηηθή ηάζε ηεο νξγάλσζεο κε επηθεθαιήο ηνλ Βηηζψξε θαη κε επηξξνή θαηά θχξην ιφγν
ζηελ Αζήλα ζα ηδξχζεη ηελ Οξγάλσζε Μαξμηζηψλ Λεληληζηψλ ή Μπνιζεβίθνο, απφ ην νκψλπκν
έληππφ πνπ εμέδηδε. Σν 1935 ζα κεηνλνκαζηεί ζε Κνκκνπληζηηθή Γηεζληζηηθή Έλσζε Διιάδνο
(ΚΓΔΔ). Οχηε ην ΚΑΚΔ νχηε θαη ε ΚΓΔΔ ζα έρνπλ φκσο επηξξνή, αληίζηνηρε ηεο ΚΟΜΛΔΑ.
Ζ δηάζπαζε ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζεκαίλεη θαη ηελ θαηάξξεπζε ην αξρεηνκαξμηζκνχ σο έλα δηαθξηηνχ
καδηθνχ ξεχκαηνο ζηελ εξγαηηθή ηάμε. Ζ απφπεηξα γηα ηελ νηθνδφκεζε ελφο δεχηεξνπ
θνκκνπληζηηθνχ θφκκαηνο ζηελ Διιάδα ζα απνηχρεη. Παξάιιεια, ην ΚΚΔ βξίζθεηαη ζε αικαηψδε
αλάπηπμε θαη ζα θπξηαξρήζεη νινθιεξσηηθά κέζα ζην θνκκνπληζηηθφ θίλεκα. Σν ΚΑΚΔ ζπλδέζεθε
κε άιια επξσπατθά θεληξηζηηθά ξεχκαηα/ θφκκαηα φπσο ην ηζπαληθφ POUM, ηε γαιιηθή νκάδα ηνπ
Πηβέξ θαη ην αλεμάξηεην Δξγαηηθφ Κφκκα Αγγιίαο. Σν 1947 απέβαιιε ηελ ιέμε «θνκκνπληζηηθφ» θαη
κέρξη ηελ δηάιπζε ηνπ ζηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ ’50 νλνκάδεηαη Αξρεηνκαξμηζηηθφ Κφκκα Διιάδα
(ΑΚΔ). Ο Γησηφπνπινο απέθπγε ηελ ζχιιεςε θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηθηαηνξίαο ηνπ Μεηαμά θαη
θαηφξζσζε λα θζάζεη ζηελ Ηζπαλία φπνπ ζπκκεηείρε ζηνλ εκθχιην κέζα απφ ηηο γξακκέο ηνπ
POUM. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο Καηνρήο βξίζθεηαη ζηελ Γαιιία θαη ην 1945 επηζηξέθεη ζηελ Διιάδα
ζπλδέεηαη κε ηελ ζνζηαιδεκνθξαηία θαη πηνζεηεί αληηθνκκνπληζηηθέο ζέζεηο. Πέζαλε ην 1965 θησρφο
θαη απνκνλσκέλνο απφ ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ. (Καηζνξίδαο θαη ζπλ., 2003: 37 θαη 40-41)

1.6 Οη ζρέζεηο «Αξρείνπ» - νκάδαο «΢πάξηαθνο»

Οη ζπγθξνχζεηο (πνιιέο θνξέο αηκαηεξέο) ηνπ Αξρείνπ κε ην ΚΚΔ, απφ ην νπνίν ν

Πνπιηφπνπινο «απνγαιαθηίζηεθε» πιήξσο κφιηο ην 193413 ηνλ είραλ ζε κεγάιν βαζκφ επεξεάζεη,
πξνθαηαβάιινληαο ηνλ αξλεηηθά απέλαληη ζηνλ αξρεηνκαξμηζκφ. Θεσξνχζε φκσο φηη κπνξνχζε λα
ππάξμεη θάησ απφ θάπνηεο ζπλζήθεο ζπλέλσζε κεξίδαο ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ κε ην θφκκα, έηζη ε
ζπκπησκαηηθή κε ηελ έλαξμε ηεο αληηπνιηηεπηηθήο ηνπ δξαζηεξηφηεηαο δηάζπαζε ηνπ Αξρείνπ θαη ε
ζπγθξφηεζε ηεο Σξίηεο Καηάζηαζεο, είρε σζήζεη ηνλ Π.Π. ζηελ δηαηχπσζε θάπνησλ
θηιναξρεηνκαξμηζηηθψλ απφςεσλ. ΢χκθσλα κε ηνλ Παινχθε (2002: 64) ε κεηέπεηηα πηνζέηεζε κηαο
13
Μζχρι το 1934 θ Αριςτερι Αντιπολίτευςθ του ΚΚΕ, (γνωςτότερθ ωσ «ομάδα Σπάρτακοσ» από το όνομα του
κεωρθτικοφ περιοδικοφ που εξζδιδε) με επικεφαλισ τον Ραντελι Ρουλιόπουλο δεν προςανατολίηονταν ςτθν
δθμιουργία ενόσ νζου κομμουνιςτικοφ κόμματοσ αυτόνομου και ανταγωνιςτικοφ ωσ προσ το ΚΚΕ αλλά ιταν
προςθλωμζνθ ςτθ εςωτερικι μεταρρφκμιςθ του Κόμματοσ, τθν οργανικι του αναςφνταξθ και τθν αλλαγι των
ςυςχετιςμϊν ςτο εςωτερικό του. Το 1934 όμωσ ςθμειϊνεται μιασ κακοριςτικισ ςθμαςίασ αλλαγι ςτθν πολιτικι
γραμμι του ΚΚΕ, αλλαγι που κα επιφζρει και τθν ανακεϊρθςθ τθσ ςτάςθσ του Σπάρτακου απζναντί του.
θσ
Συγκεκριμζνα με τθν απόφαςθ τθσ 6 Ολομζλειασ τθσ Κ.Ε. του ΚΚΕ που ςυνιλκε τον Λανουάριο του 1934 ςτθν Ακινα ,
αλλάηει θ βαςικι γραμμι του Κόμματοσ, όπωσ αυτι είχε χαραχκεί με ςυνζδριο του 1923. Το Κόμμα ανακεωρϊντασ
τθν μζχρι τότε αντίλθψθ του για τον χαρακτιρα τθσ ελλθνικισ οικονομίασ/ κοινωνίασ υποςτθρίηει πλζον ότι θ Ελλάδα
είναι υπανάπτυκτθ χϊρα, κακυςτερθμζνθ, αςτικοτςιφλικάδικθ, εξαρτθμζνθ από τον ξζνο ιμπεριαλιςτικό ηυγό,
μιςοαποικιακι, με αςυμπλιρωτο αςτικοδθμοκρατικό μεταςχθματιςμό, ικανό να ολοκλθρωκεί μόνο από μια
"αςτικοδθμοκρατικι" και όχι από μια ςοςιαλιςτικι επανάςταςθ.(Λιβιεράτοσ, 2008: 57-61 , Κατςορίδασ, Λανουάριοσ
1995), Ο Ραντελισ Ρουλιόπουλοσ αντιδρϊντασ ςε αυτι τθν δεξιά ςτροφι του ΚΚΕ οποίοσ ςυνζγραψε ωσ απάντθςθ
ςτθν νζα γραμμι του Κόμματοσ το μνθμειϊδεσ ζργο του με τίτλο Δημοκρατική ή Σοςιαλιςτική Επανάςταςη ςτην
Ελλάδα, όπου εκφράηοντασ τισ απόψεισ τισ Αριςτερισ Αντιπολίτευςθσ και μζνοντασ πιςτόσ ςτισ αποφάςεισ του
Κόμματοσ του ’23-’24 υποςτθρίηει ότι: «Ανεξάρτθτα από τισ ιςτορικζσ περιπζτειεσ του βακμιαίου αςτικοδθμοκρατικοφ
μεταςχθματιςμοφ τθσ χϊρασ και ανεξάρτθτα από το βακμό τθσ εξζλιξθσ των κακαρά αςτικϊν καπιταλιςτικϊν μορφϊν
ςτα διάφορα πεδία τθσ οικονομικισ, κοινωνικισ και πνευματικισ ηωισ τθσ, ςυγκριτικά με τισ εξελιγμζνεσ χϊρεσ τθσ
Ευρϊπθσ, οι μορφζσ αυτζσ είναι ςιμερα αναμφιςβιτθτα κυρίαρχεσ ςτθν ελλθνικι οικονομία.» (Ρουλιόπουλοσ, 2003:
38). Αυτι θ αλλαγι ςτθν γραμμι του ΚΚΕ που ςιμανε τθν ολοκλιρωςθ τθσ διαδικαςίασ «ςταλινοποίθςθσ» του
Κόμματοσ που είχε ξεκινιςει με τθν διαγραφι των Αντιπολιτευόμενων, ςτάκθκε θ αφορμι για να προχωριςει το 1934
θ ομάδα Σπάρτακοσ ςτθν ίδρυςθ τθσ ΟΚΔΕ (Οργάνωςθ Κομμουνιςτϊν Διεκνιςτϊν Ελλάδασ) ςε ςυνεργαςία με τθν
Λ.Α.Κ.Κ.Ε.(Λενινιςτικι Αντιπολίτευςθ του Κ.Κ.Ε.), κρίνοντασ πωσ το ΚΚΕ ιταν αδφνατο πλζον να αναμορφωκεί. Θ
ςυνζνωςθ αυτι ζγινε ςτα πλαίςια τθσ νζασ γραμμισ του Τρότςκι, που από το 1933 και εξαιτίασ των ευκυνϊν που
καταλόγιηε ςτο γερμανικοφ ΚΚ για τθν άνοδο του Χίτλερ ςτθν εξουςία, ιταν υπζρ τθσ οικοδόμθςθσ νζων κομμάτων και
νζασ Διεκνοφσ.

[12]
έληνλα αληηαξρεηνκαξμηζηηθήο θξαζενινγίαο απ’ ηελ νκάδα ΢πάξηαθνο νθείιεηαη επίζεο ζηελ
πνιεκηθή πνπ δέρζεθε ν Π.Π. απφ Κφκκα γηα ηελ ζεηηθή πξνο ηνπο δηαζπαζζέληεο αξρεηνκαξμηζηέο
ζηάζε ηνπ αιιά θαη ζηελ «ζπλέλσζε ηεο ηάζεο ηνπ κε ηελ ηάζε Μαμίκνπ, πνπ φπσο θάλεθε απφ
ηελ πνξεία ησλ πξαγκάησλ ήηαλ πεξηζζφηεξν πηζηή ζηε κνλνθνκκαηηθή αληίιεςε», πξνθξίλνληαο
έηζη ηνλ «θνκκαηηθφ παηξησηηζκφ».
Όια ηα θχιια ηνπ ΢πάξηαθνπ απφ ην 1930 πεξηέρνπλ έλα άξζξν-πνιεκηθή ελάληηα ζηνπο
αξρεηνκαξμηζηέο, πνπ ζπλήζσο ππέγξαθε ν ίδηνο ν Πνπιηφπνπινο. Όηαλ ε ΚΟΜΛΔΑ ζπλδέζεθε κε
ηελ ΓΑΑ ν Πνπιηφπνπινο απέζηεηιε κηα έθζεζε ζηνλ Λ. Σξφηζθη φπνπ πξνζπαζεί λα ηνλ πείζεη γηα
ηελ ζπκθσλία ηνπ ΢πάξηαθνπ κε ηελ ΓΑΑ θαη γηα ηελ απφζηαζε πνπ ρσξίδεη ηελ νξγάλσζε ησλ
αξρεηνκαξμηζηψλ απφ απηήλ, επηθεληξψλνληαο ηελ επηρεηξεκαηνινγία ηνπ γχξσ απφ ηελ
πξνέιεπζε, ηε ζηάζε θαη ηε ζρέζε ησλ δχν νξγαλψζεσλ κε ην ΚΚΔ. Μεηαμχ άιισλ αλαθέξεη: «Γελ
ππάξρεη πην ςεπδήο ηζρπξηζκφο απφ ην φηη ν αξρεηνκαξμηζκφο γελλήζεθε σο πξντφλ ελφο αγψλα
κέζα ζην Κφκκα, παξφκνηα κε ηελ αληηπνιίηεπζε "΢πάξηαθνο". Ο αξρεηνκαξμηζκφο απφ ην 1922-
23, πνπ άξρηζε γηα πξψηε θνξά λα νξγαλψλεηαη ζε νκάδα "κφξθσζεο" πνπ αζρνινχηαλ κε ηελ
αηνκηθή ηξνκνθξαηία ελαληίνλ ησλ νπαδψλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ ηνπ Κφκκαηνο θαη ελαληίνλ ησλ
αληηπνιηηεπνκέλσλ κέρξη ην 1930, φηαλ μαθληθά παξνπζηάζηεθε ζαλ "αξηζηεξή" αληηπνιίηεπζε, δελ
είρε πνηέ αζρνιεζεί νχηε κε ην ηη ζπλέβαηλε ζην Κφκκα, νχηε κε ηηο δηαθσλίεο ζηελ Κ.Γ., νχηε κε ηα
αληηπνιηηεπηηθά ξεχκαηα θαη δελ είρε πνηέ δηαηππψζεη κηα πνιηηηθή άπνςε γηα ηα ιάζε ηνπ
Κφκκαηνο» (Αζηεξίνπ & Λακπάηνο, 1995: 46)
΢ε άξζξν ηνπ ζην ΢πάξηαθν ν Πνπιηφπνπινο (Ηαλνπάξηνο 1931) γξάθεη: «Ο αξρεηνκαξμηζκφο
είλαη έλα πξσηφηππν ειιεληθφ ππνθαηάζηαην ηεο ζνζηαιδεκνθξαηίαο ζε κηα πεξίνδν πνπ ην
θνκκνπληζηηθφ θίλεκα δελ έρεη αθφκε θηάζεη ζηελ νξηζηηθή ηνπ ηδενινγηθή απνθξπζηάιισζε. Δίλαη
δειαδή έλα ξεχκα πνπ δεηεί λα ηξαβήμεη ηελ εξγαηηθή ηάμε καθξηά απφ ηνλ επαλαζηαηηθφ δξφκν
πξνο ηνλ νπνξηνπληζκφ, κα έρεη ηελ ηθαλφηεηα κε ηελ εμσηεξηθή "θνκκνπληζηηθή" ηνπ εκθάληζε λα
ηξαβά πξνο ην κέξνο ηνπ εξγάηεο θαη νπαδνχο ηνπ Κφκκαηνο κε επαλαζηαηηθή δηάζεζε, αιιά κε
ηδενινγηθή ζχγρπζε, πνπ είλαη ζπλέπεηα ησλ ζθαικάησλ θαη εζσηεξηθψλ ειιείςεσλ ηνπ Κφκκαηνο
θαη ηνπ αδηακφξθσηνπ αθφκα κέζα ζην Κφκκα πνιηηηθνχ ζηεξεψκαηνο». Γηα ηελ ζρέζε ηνπ Αξρείνπ
κε ην εξγαηηθφ θίλεκα γξάθεη: «Οχηε κπνξνχκε λα βξνχκε κέζα ζηελ 8εηία απηή έζησ θαη κία κφλν
πξάμε ζπκκεηνρήο ηνπ αξρεηνκαξμηζκνχ νπνηαζδήπνηε ζηνπο ηεξαζηίνπο εξγαηηθνχο αγψλεο ηεο
επνρήο ή ηελ παξακηθξή πξάμε αιιειεγγχεο ηνπ πξνο ηα αζξφα ηφηε ζχκαηα ηεο αζηηθήο
αληίδξαζεο. Ζ απφ ηα 1926 θη χζηεξα ζπλδηθαιηζηηθή ηνπ εξγαζία είλαη νιφηεια
ζπληερληαθννηθνλνκηζηηθή πνπ ζπλνδεχεηαη απφ ηε ζηεξεφηππε δηαθήξπμε ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ
ζσκαηεηαθψλ παξαγφλησλ φηη είλαη "θαζαξνί εξγάηεο θαη φρη θνκκνπληζηέο ή ζνζηαιηζηέο"».
Καηεγνξεί κάιηζηα ηνπο Αξρεηνκαξμηζηέο φηη «Καηαζθεπάζαλε έλα καζνληθφ ηεξαξρηθφ νξγαλσηηθφ
ζρεκαηηζκφ κνξθήο άγλσζηεο ζηε ζεσξία ηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο φινπ ηνπ θφζκνπ – θη ερψξηζαλ
ηα κέιε ηνπο ζε θιεηζηέο "νκάδεο" θαη "ζπλεξγεία" έηζη ψζηε φρη κφλν ε δηνίθεζε λα κελ εθιέγεηαη,
φρη ν έιεγρνο ησλ κειψλ λάλαη αδχλαηνο, αιιά νχηε λα γλσξίδνπλ ηα κέιε ηνπο αξρεγνχο ησλ, φιε
δε ε νξγάλσζή ηνπο λα δηνηθείηαη απφ έλαλ δχν κπζηεξηψδεηο ηχπνπο ζηελ Αζήλα φπσο ε Μεγάιε
Αλαηνιή ηεο Μαζνλίαο!» ΢ηελ ζπλέρεηα ηνπ άξζξνπ ηνπ, ζε επφκελν θχιιν (Φεβξνπάξηνο 1931)
γξάθεη γηα ηελ ζηάζε πνπ πξέπεη λα θξαηήζεη ν ΢πάξηαθνο απέλαληη ζην Αξρείν: «Πάιε ηδενινγηθή
ελάληηα ζηνλ αξρεηνκαξμηζκφ, αιχπεην μεζθέπαζκα ηεο αιεζηλήο ηνπ αληηθνκνπληζηηθήο –
νπνξηνπληζηηθήο νπζίαο, είλαη έλα θαζήθνλ γηα ηνπο θνκκνπληζηέο ζηε ρψξα καο. ΢θνπφο κηαο
ηέηνηαο πάιεο δελ κπνξεί λάλαη άιινο απφ θείλνλ πνπ έρεη ε πάιε θαηά ηεο ΢νζηαιδεκνθξαηίαο
ζηελ Δπξψπε: δηάιπζε ηεο αληίπαιεο νξγάλσζεο, θαηάρηεζε ησλ εξγαηψλ ηεο ππέξ ηνπ
θνκκνπληζκνχ.»
΢ηηο εθινγέο ηνπ 1933, φηαλ ΚΟΜΛΔΑ ππέβαιε δηθνχο ηεο ππνςεθίνπο14, ε νκάδα ΢πάξηαθνο
θάιεζε κέζα απφ ηηο ζειίδεο ηνπ πεξηνδηθνχ ηεο λα ζηεξίμνπλ ηνπο ππνςεθίνπο ηνπ ΚΚΔ θαη λα
θαηαςεθίζνπλ απηνχο ηεο «ςεπηνεπαλαζηαηηθήο αξρεηνκαξμηζηηθήο νξγάλσζεο. (Καξιηάθηεο, ρ.ρ.)

14 ου
Αναλυτικά ςτθν τρίτθ υποενότθτα του 2 κεφαλαίου.

[13]
 2. Η πνξεία πξνο ηηο εθινγέο ηεο 5εο Μαξηίνπ 1933

2.1 Η αλώκαιε εζωθνκκαηηθή θαηάζηαζε ηνπ ΚΚΔ θαη ε καδηθνπνίεζε ηεο

ΚΟΜΛΔΑ

Σελ επίζεκε ζχλδεζε ηεο ΚΟΜΛΔΑ κε ηνλ Σξφηζθη θαη ηε Γηεζλή Αξηζηεξή Αληηπνιίηεπζε
αθνινχζεζε κηα αμηνζεκείσηε αχμεζε ηεο επηξξνήο ηεο νξγάλσζεο. Οη εθξερηηθέο ζπλέπεηεο πνπ
είρε ην δηεζλέο θξαρ ηνπ ’29 ζηελ Διιάδα είραλ σο απνηέιεζκα ηελ ξηδνζπαζηηθνπνίεζε κεγάισλ
θνκκαηηψλ ηεο ειιεληθήο εξγαηηθήο ηάμεο θαη πνιινί εξγαδφκελνη εληάρζεθαλ ζηηο γξακκέο ηηο
αξρεηνκαξμηζηηθήο νξγάλσζεο . ΢ηελ καδηθνπνίεζε απηή ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζπλέβαιε κεηαμχ άιισλ θαη
ε εζσθνκκαηηθή θαηάζηαζε θαη ηαθηηθή ηνπ ΚΚΔ, ην νπνίν εθείλε ηελ πεξίνδν ζπαξαζζφηαλ απφ
ηελ ζθνδξή εζσθνκκαηηθή δηακάρε πνπ έκεηλε ζηελ ηζηνξία σο «θξαμηνληζηηθή πάιε ρσξίο αξρέο».
Ζ εζσθνκκαηηθή απηή αληηπαξάζεζε ήηαλ ην απνηέιεζκα ηεο παηαγψδνπο απνηπρίαο ηνπ ΚΚΔ λα
πξνζαξκφζεη ζηα ειιεληθά δεδνκέλα ηελ γξακκή ηνπ 6νπ ΢πλεδξίνπ ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο
πεξί «ηξίηεο (θαη ηειεπηαίαο) πεξηφδνπ ηνπ θαπηηαιηζκνχ». Ο ΢ηίλαο (1985:146-147) ζπλνςίδεη
απηήλ ηελ πνιηηηθή πνπ φπσο γξάθεη «ππαγφξεπζε» ε ΚΓ ζην ΚΚΔ σο εμήο: «Βξηζθφκαζηε ήδε
ζηελ Διιάδα φπσο θαη ζε φιν ηνλ θφζκν ζε επαλαζηαηηθή θαηάζηαζε. Οη κάδεο απζφξκεηα κε νξκή
πξνρσξνχλ ζηελ ηειηθή αλακέηξεζε [….] Σα θνκκνπληζηηθά θφκκαηα αξγνχλ φκσο ζε ζρέζε κε ηελ
νξκή ησλ καδψλ. Σν θαζήθνλ ηνπο είλαη λα ζπγθεληξψζνπλ φιεο ηνπο δπλάκεηο θαη λα κπνπλ
επηθεθαιήο ησλ εμεγεξκέλσλ καδψλ. Σα θχξηα άκεζα ζπλζήκαηα ήηαλ: Γεληθή πνιηηηθή απεξγία θαη
έλνπιε θάζνδνο ησλ αγξνηψλ ζηηο πφιεηο […] Οη ζνζηαιηζηέο ραξαθηεξίδνληαλ ζνζηαιθαζίζηεο,
αθφκα πην επηθίλδπλνη απφ ηνπο θαζίζηεο θαη απζηεξά θαηαδηθαδφηαλ θάζε ζθέςε ζπλεξγαζίαο
καδί ηνπο θαη ηηο νξγαλψζεηο ηνπο. Ζ ελφηεο ησλ εξγαηψλ έπξεπε λα πξαγκαηνπνηεζεί απ’ ηα θάησ
θαη κφλνλ θάησ απφ ηελ ζεκαία ηνπ θνκκνπληζηηθνχ θφκκαηνο». Αθνινπζψληαο απηήλ ηελ γξακκή
ην Κφκκα θαηεγνξεί ζην εμήο σο «θαζίζηεο», «ζνζηαιθαζίζηεο» θαη «αξρεηνθαζίζηεο» φιεο ηηο
αληίπαιεο πνιηηηθέο δπλάκεηο: Βεληδειηθνχο, θαθαληαξηθνχο, θνλδπιηθνχο, βαζηιηθνχο, ζνζηαιηζηέο,
αγξνηηζηέο, ζπαξηαθηζηέο θαη αξρεηνκαξμηζηέο. (Καηζνξίδαο θαη ζπλ., 2003: 58)
Ζ αλψκαιε εζσθνκκαηηθή θαηάζηαζε θαη ε -αλ κε ηη άιιν- ιαλζαζκέλε πνιηηηθή γξακκή ηνπ
ΚΚΔ επλφεζε φπσο ήηαλ θπζηθφ ηελ αχμεζε ηεο επηξξνήο ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ. ΢χκθσλα κε ηα
αξρεία ηνπ Σξφηζθη γηα ηελ Διιάδα φπσο απηά δεκνζηεχζεθαλ ζην ηεχρνο 24-25 ηνπ ηξνηζθηζηηθνχ
πεξηνδηθνχ «Δπαλαζηαηηθή Μαξμηζηηθή Δπηζεψξεζε»15 (Ηνχλεο – Ηνχιεο 1981: 32-41,) ηνλ Γελάξε
ηνπ 1933 ππξήλεο ηεο ΚΟΜΛΔΑ ππήξραλ ζε 28 πφιεηο ηεο Διιάδαο θαη ε νξγάλσζε αξηζκνχζε
ζπλνιηθά 2.281 κέιε (509 ηαθηηθά, 400 θαηλνχξγηα θαη 1.372 δφθηκα κέιε) . Απ’ απηά, ην 75% ήηαλ
εξγάηεο, ην 7% αγξφηεο, ην 3% κηθξναζηνί θαη ην 6% δηαλννχκελνη.
Καηά ηελ ππφ εμέηαζηλ πεξίνδν νη αξρεηνκαξμηζηέο αλαπηχζζνπλ, φπσο αλαθέξζεθε θαη
παξαπάλσ πινχζηα ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε. Ζγνχληαλ κάιηζηα αξθεηψλ ζσκαηείσλ ηφζν ζηελ
Αζήλα φζν θαη ζηελ πεξηθέξεηα: ησλ Αξηεξγαηψλ, ησλ Σζαγθαξάδσλ, ησλ Κνπξέσλ, ησλ
Εαραξνπιαζηψλ, ησλ Αλαπήξσλ Πνιέκνπ, ησλ Μπεηαηδήδσλ, ησλ Μπνγηαηδήδσλ, ησλ
Ξπινπξγψλ, ησλ Κισζηνυθαληνπξγψλ, ησλ Κνπινπξηδήδσλ, ησλ Μηθξεκπφξσλ, ησλ Δξγαηψλ
Αξγπξνρνΐαο, ησλ Γθαξζνληψλ θαη ησλ Οξθαλψλ Πνιέκνπ ζηελ Αζήλα. Σσλ Σζαγθαξάδσλ, ησλ
Κισζηνυθαληνπξγψλ, ησλ Ληζνγξάθσλ, ησλ Ξελνδνρνυπαιιήισλ θαη ησλ Δθεκεξηδνπσιψλ ζηελ
Θεζζαινλίθε. Σσλ Σζαγθαξάδσλ ζηηο ΢έξξεο. Σσλ Γθαξζνληψλ θαη ησλ Σζαγθαξάδσλ ζηελ
Κνκνηελή. Σσλ Καπλεξγαηψλ θαη ησλ Μπιεξγαηψλ ζηελ Καιακάηα. Σσλ Δξγαηψλ Μεηάιινπ ζηελ
Πάηξα, ησλ Εαραξνπιαζηψλ ζηε Λακία θαη ησλ Αξηεξγάησλ ζηε Μπηηιήλε.

2.2 Οηθνλνκηθή θξίζε θαη πνιηηηθή αζηάζεηα

Οη επηπηψζεηο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία άξρηζαλ λα

νμχλνληαη ηδηαίηεξα ην 1931, φηαλ ε Μεγάιε Βξεηαλία πξνρψξεζε ζηελ απνδέζκεπζε ηεο αγγιηθήο
ιίξαο απφ ηελ ρξπζή βάζε. Ζ δξαρκή ζπλδέζεθε ηφηε κε ην δνιάξην κε απνηέιεζκα λα ζεκεησζεί
ξαγδαία κείσζε ησλ ζπλαιιαγκαηηθψλ απνζεκάησλ ηεο Σξάπεδαο ηεο Διιάδνο, ηα φπνηα ζρεδφλ

15
Τθν «Επαναςτατικι Μαρξιςτικι Επικεϊρθςθ» εξζδιδε θ τροτςκιςτικι οργάνωςθ Εργατική Διεθνιςτική Ζνωςη (ΕΔΕ).

[14]
εμαληιήζεθαλ ηνλ Απξίιην ηνπ 1932. Ζ θπβέξλεζε Βεληδέινπ αθνχ εγθαηέιεηςε ηελ πνιηηηθή
ζηαζεξνπνίεζεο ηνπ λνκίζκαηνο πνπ κέρξη ηφηε αθνινπζνχζε, πξνζέθπγε ην 1932 ζηελ Κνηλσλία
ησλ Δζλψλ δεηψληαο αθ’ ελφο ηελ έγθξηζε ελφο δαλείνπ χςνπο 12,5 εθ. αγγιηθψλ ιηξψλ θαη αθ’
εηέξνπ ηελ πεληαεηή αλαζηνιή θαηαβνιήο ησλ ηνθνρξενιπζίσλ ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο ηεο ρψξαο.
Ζ Κνηλσλία ησλ Δζλψλ απέξξηςε ηειηθά ην αίηεκα ηεο Διιάδαο θαη ε ειιεληθή θπβέξλεζε,
αθνινπζψληαο ην παξάδεηγκα ησλ ππνινίπσλ επξσπατθψλ ρσξψλ, αλαθνίλσζε ην 1932 φηη
δηαθφπηεη επ’ αφξηζηνλ ηελ εμππεξέηεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ρξένπο, θαηαθεχγνληαο γηα κηα αθφκα
θνξά ζηε «ιχζε» ηεο έθδνζεο πιεζσξηζηηθνχ ρξήκαηνο.(Μεηξνθάλεο, 2003: 152-157)
Όζν επηδεηλψλεηαη ιφγσ ηεο παγθφζκηαο θξίζεο ε θαηάζηαζε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ηφζν
εληείλεηαη θαη ε ιατθή δπζαξέζθεηα γηα ηηο πνιηηηθέο ηεο βεληδειηθήο θπβέξλεζεο. ΢ηηο
αλαπιεξσκαηηθέο εθινγέο γηα ηελ Γεξνπζία ην 1931 θαη ζηηο επαλαιεπηηθέο δεκνηηθέο εθινγέο ζηνλ
Πεηξαηά ηνλ Φιεβάξε ηνπ 1932, ην Κφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ εηζέπξαμε έλα κέξνο απηήο ηεο
δπζαξέζθεηαο, βιέπνληαο ηα πνζνζηά ηνπ λα ζεκεηψλνπλ κεγάιε πηψζε. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο,
ζηηο 25 Μάξηε ηνπ ’32 ζπλεθιήζε απφ ηνλ Βεληδέιν ζχζθεςε κε ηνπο πέληε εγέηεο ησλ θνκκάησλ
ηεο αληηπνιίηεπζεο (Π. Σζαιδάξεο, Γ. Καθαληάξεο, Α. Παπαλαζηαζίνπ, Κ. Εαβηηζάλνο θαη Γ.
Κνλδχιεο), κε ζηφρν ηε ζπγθξφηεζε νηθνπκεληθήο θπβέξλεζεο. Σελ πξφηαζε Βεληδέινπ απέξξηςε ν
εγέηεο ηνπ Λατθνχ Κφκκαηνο Π. Σζαιδάξεο πνπ φπσο ήηαλ ινγηθφ δελ ήζειε λα κνηξαζηεί κε ηνλ
πνιηηηθφ ηνπ αληίπαιφ, ην θφζηνο δπζάξεζησλ νηθνλνκηθψλ κέηξσλ ιίγν θαηξφ πξηλ ηελ ιήμε ηεο
ηεηξαεηίαο. Λίγεο εβδνκάδεο αξγφηεξα ζηηο 26 Μαΐνπ , ε θπβέξλεζε Βεληδέινπ θαηαξξέεη ελ κέζσ
πνιηηηθήο πφισζεο, απεξγηαθψλ θηλεηνπνηήζεσλ θαη δηεζλψλ πηέζεσλ ιφγσ ηεο ζηάζεο
πιεξσκψλ. (Μαξαληδίδεο, 2005: 341)
΢ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ αθνινχζεζε, κέρξη θαη ηηο εθινγέο ηεο 26εο ΢επηεκβξίνπ 1932 ε
πνιηηηθή αληηπαξάζεζε νμχλζεθε αθφκα πεξηζζφηεξν κε ηνπο εγέηεο ηεο αληηπνιίηεπζεο λα
θαηεγνξνχλ ηνλ Βεληδέιν φηη εηνηκάδεη πξαμηθφπεκα θαη ηνλ ίδην λα θαηαθεχγεη ζηελ πφισζε γηα λα
επαλαζπζπεηξψζεη ηελ παξάηαμε ηνπ. ΢ηηο εθινγέο, πνπ έγηλαλ κε ην ζχζηεκα ηεο απιή
αλαινγηθήο, νη Φηιειεχζεξνη φπσο ήηαλ αλακελφκελν έραζαλ κεγάιν ηκήκα ησλ ςεθνθφξσλ ηνπο
πεξηνξηδφκελνη ζην 33,4% (98 έδξεο). Οη δπζαξεζηεκέλνη ςεθνθφξνη ησλ Φηιειεπζέξσλ
θαηεπζχλζεθαλ θαηά θχξην ιφγν ζηα κηθξφηεξα θφκκαηα ηεο βεληδειηθήο παξάηαμεο (Καθαληάξεο
8,4%, Παπαλαζηαζίνπ 5,9%, Κνλδχιεο 4,1%, Μηραιαθφπνπινο 1%). Ηδηαίηεξα εληζρπκέλα απφ ηηο
εθινγέο βγήθαλ Αγξνηηθφ Κφκκα (6,2% θαη 11 έδξεο) θαη ην ΚΚΔ (5% θαη 10 έδξεο). Σν Λατθφ
Κφκκα ζην νπνίν ζηηο ελ ιφγσ εθινγέο, ζπζπεηξψζεθε νιφθιεξε ζρεδφλ ε αληηβεληδειηθή παξάηαμε
αλέβαζε ηα πνζνζηά ηνπ παίξλνληαο 33,8% θαη 95 έδξεο. Παξά ην επλντθφ γηα ηε βεληδειηθή
παξάηαμε απνηέιεζκα ν Βεληδέινο, κε ζέινληαο λα ρξεσζεί ην πνιηηηθφ θφζηνο ησλ δχζθνισλ
απνθάζεσλ πνπ θαινχληαλ λα ιάβεη ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο χθεζεο, επαλέθεξε ηελ πξφηαζε γηα
ζρεκαηηζκφ νηθνπκεληθήο θπβέξλεζεο, ηελ νπνία απέξξηςε μαλά ν Π. Σζαιδάξεο. Σειηθά ζηηο 4
Ννεκβξίνπ 1932 ζρεκαηίδεηαη θπβέξλεζε κεηνςεθίαο κε πξσζππνπξγφ ηνλ Π. Σζαιδάξε, ν νπνίνο
είρε ζην δηάζηεκα πνπ κεζνιάβεζε απφ ηηο εθινγέο αλαγλσξίζεη ην πνιίηεπκα ηεο αβαζίιεπηεο
δεκνθξαηίαο. ΢ηελ θπβέξλεζε εθηφο απφ ην Λατθφ Κφκκα ζπκκεηείραλ επίζεο ην Κφκκα
Διεπζεξνθξφλσλ (Η. Μεηαμάο) , ην Δζληθφ Ρηδνζπαζηηθφ Κφκκα (Γ. Κνλδχιεο) θαζψο θαη νξηζκέλνη
αλεμάξηεηνη. Φήθν αλνρήο ζηελ θπβέξλεζε έδσζε θαη ην Κφκκα Φηιειεπζέξσλ. (Μαξαληδίδεο,
2005: 342-345)
Ζ αληηβεληδειηθή παξάηαμε αλαιάκβαλε μαλά ηα ελία ηεο ρψξαο ζε κηα εμαηξεηηθά αξλεηηθή
ζπγθπξία γηα ηελ ειιεληθή νηθνλνκία. Ζ δξαρκή είρε απνιέζεη ην 75% ηεο αμίαο, βπζίδνληαο ηελ
εξγαηηθή ηάμε θαη ηα ιατθά ζηξψκαηα ζηελ θηψρεηα θαη ηελ αλέρεηα. Πξαγκαηνπνηνχληαλ πνιιέο
απεξγηαθέο θηλεηνπνηήζεηο πνπ ζπρλά θαηέιεγαλ ζε ζπγθξνχζεηο κε ηελ αζηπλνκία θαη ζπλερψο
εληεηλφηαλ ε πίεζε ησλ βεληδειηθψλ πξνο ηνλ Βεληδέιν λα αλαηξέςεη ηελ θπβέξλεζε Σζαιδάξε. Κάηη
πνπ ηειηθά ζπλέβε ζηηο 11 Ηαλνπαξίνπ ηνπ 1933, φηαλ κεηά απφ κηα ζθνδξή θνηλνβνπιεπηηθή
αληηπαξάζεζε δχν εκεξψλ γηα ζέκαηα δεπηεξεπνχζεο ζεκαζίαο ν Π. Σζαιδάξεο αλαγθάζηεθε λα
ζέζεη ζέκα ςήθνπ εκπηζηνζχλεο, φπνπ θαη θαηαςεθίζηεθε (91 ππέξ, 109 θαηά θαη κία ιεπθή ςήθνο
ζε ζχλνιν 201 παξφλησλ βνπιεπηψλ). Ύζηεξα απφ ηελ πηψζε ηεο θπβέξλεζεο Σζαιδάξε θαη
αθνχ ε πξνζπάζεηα ζρεκαηηζκνχ θπβέξλεζεο ππφ ηνλ Γ. Καθαληάξε απνηπγράλεη, ζηηο 16
Ηαλνπαξίνπ, ζπγθξνηείηαη κε ηελ ζπλεξγαζία θαη ησλ κηθξφηεξσλ βεληδειηθψλ θνκκάησλ, ε έβδνκε
θαη ηειεπηαία θπβέξλεζε ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ Δι. Βεληδέινπ. Ο Βεληδέινο κε ζέινληαο λα
θπβεξλήζεη φληαο φκεξνο κηαο αζηαζνχο θαη αλνκνηνγελνχο πιεηνςεθίαο 131 βνπιεπηψλ (ζε
ζχλνιν 250) εμεβίαζε ηε δηάιπζε ηεο βνπιήο κε εκθαλίδνληαο ηε λενζρεκαηηζζείζα θπβέξλεζε ηνπ

[15]
ζηε βνπιή γηα λα ιάβεη ηελ απαηηνχκελε ςήθν εκπηζηνζχλεο. Ζ ρψξα νδεγήζεθε έηζη ζηηο εθινγέο
ηεο 5εο Μάξηηνπ ηνπ 1933, ζηηο φπνηεο ν Βεληδέινο ήιπηδε, βνεζνχληνο θαη ηνπ πιεηνςεθηθνχ
εθινγηθνχ ζπζηήκαηνο, λα επαλαιάβεη ην ζξίακβν ηνπ 1928. (Μαξαληδίδεο, 2005: 346)

2.3 Σν ρξνληθό ηεο εθινγηθήο εθζηξαηείαο ηεο ΚΟΜΛΔΑ κέζα από ηηο ζειίδεο ηεο
«Πάιεο ηωλ Σάμεωλ»

΢ηηο 28 Ηαλνπαξίνπ 1933, κεηά θαη ηελ δηάιπζε ηεο βνπιήο, δεκνζηεχεηαη ζην πξσηνζέιηδν ηεο
εθεκεξίδαο ηεο ΚΟΜΛΔΑ Πάιε ησλ Σάμεσλ (αξ.θπι.220) αλνηρηφ γξάκκα ηνπ Π.Γ. ηεο Κ.Δ ηεο
αξρεηνκαξμηζηηθήο νξγάλσζεο πξνο ηελ Κ.Δ. ηνπ ΚΚΔ. Με ην γξάκκα απηφ ε ΚΟΜΛΔΑ θαιεί ην
ΚΚΔ ζε θνηλή εθινγηθή θάζνδν, θάηη πνπ είρε, αλεπηηπρψο, πξάμεη θαη ζηηο πξνεγνχκελεο εθινγέο.
΢πγθεθξηκέλα νη αξρεηνκαξμηζηέο πξνηείλνπλ 1) ηε ζπκπεξίιεςε κεξηθψλ αξρεηνκαξμηζηψλ (πνπ
ζα ππνδείθλπε ε εγεζία ηεο νξγάλσζεο) ζηα ςεθνδέιηηα ηνπ Κφκκαηνο ζε πεξηνρέο φπνπ ε
ΚΟΜΛΔΑ είρε επηξξνή θαη 2) ηε ζπγθξφηεζε κεηθηψλ εθινγηθψλ επηηξνπψλ, απνηεινχκελσλ απφ
κέιε θαη ζπκπαζνχληεο ηνπ ΚΚΔ θαη ηεο ΚΟΜΛΔΑ, ζε φιε ηελ ρψξα. ΢ην «γξάκκα» απηφ ε
ΚΟΜΛΔΑ εξκελεχεη ηελ απφθαζε ηνπ Βεληδέινπ λα πξνρσξήζεη ζηελ δηαιχζεη ηεο Βνπιήο σο κηα
πξνζπάζεηα ηνπ, αθ’ ελφο λα θεξδίζεη κηα θνηλνβνπιεπηηθή πιεηνςεθία πνπ λα ηνπ επηηξέπεη λα
πάξεη εθείλα «ηα κέηξα ηα θαηαπηεζηηθά, πνπ ζα επηηξέςνπλ ζηε κπνπξδνπαδία λα βγεη απφ ηελ
θξίζε ηεο»16 θαη αθ’ εηέξνπ λα απνθιείζεη απφ ηελ θαηλνχξηα Βνπιή, κέζσ ηνπ πιεηνςεθηθνχ
εθινγηθνχ ζπζηήκαηνο, ηνπο «θνκκνπληζηέο εθπξνζψπνπο ησλ εθκεηαιιεπνκέλσλ». Αλαθεξφκελνη
ζηελ αληίιεςε ηνπο γηα ηελ εθινγηθή δηαδηθαζία νη ζπληάθηεο γξάθνπλ ραξαθηεξηζηηθά: «[...] ζθνπφο
ησλ θνκκνπληζηψλ δελ είλαη λα πάξνπλ ςήθνπο γηα λα κπνπλ ζηελ βνπιή, φζν ην λα ‘ξζνπλ ζε
επαθή κε ηηο θαξδηέο κάδεο, λα θέξνπλ ηα θνκκνπληζηηθά ζπλζήκαηα κέζα ζε απηέο, λα δηδάμνπλ
νκαδηθά θαη λα θηλεηνπνηήζνπλ κεγάια ζηξψκαηα ησλ εθκεηαιιεπνκέλσλ.»
Ζ απάληεζε ηνπ ΚΚΔ ζην γξάκκα ηεο ΚΟΜΛΔΑ ήξζε κέζα απφ ηηο ζειίδεο ηνπ «Νένπ
Ρηδνζπάζηε» ηεο 31εο Ηαλνπαξίνπ (αξ.θπι.502, ζει.2) θαη ήηαλ, φπσο ήηαλ άιισζηε αλακελφκελν,
αξλεηηθή. Με έλα ηδηαίηεξα ζθιεξφ αλππφγξαθν άξζξν – πνιεκηθή πνπ ηηηινθνξείηαη «Με ηνπο
ραθηέδεο θαη ηνπο δνινθφλνπο δελ ππάξρεη εληαίν κέησπν» ν «Ρ» επηηίζεηαη ζηνπο αξρεηνκαξμηζηέο
-ηνπο νπνίνπο, θαηά ηελ πξνζθηιή ηνπ ζπλήζεηα, απνθαιεί «αξρεηνθαζίζηεο»- θαηεγνξψληαο ηνπο
πσο κε ηελ πξφηαζή ηνπο επηδηψθνπλ «λα ζνιψζνπλ ηα λεξά γχξσ απφ ηε ραθηεδηθή
αληεπαλαζηαηηθή νξγάλσζε» ηνπο θαη λα «ζπγθξαηήζνπλ ηα πξνιεηαξηαθά κέιε ηνπο πνπ
δηαξξένπλ». Μεξηθέο απφ ηηο βαξχηαηεο θαηεγνξίεο πνπ εθηνμεχνληαη ελαληίνλ ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ
ζην ελ ιφγσ άξζξν είλαη πσο είλαη «νξγαλσηέο νκαδηθψλ δνινθνληψλ θαηά ησλ κειψλ ηνπ ΚΚΔ»
θαη «ζπλεξγάηεο ηεο αζθάιεηαο» , φηη «έζπαζαλ ηα γξαθεία ηνπ Ρηδνζπάζηε» θαη φηη «έθιεςαλ
θαηέζηξεςαλ ην εθινγηθφ πιηθφ ηνπ Δληαίνπ Μεηψπνπ ζην 1928». Ο αλψλπκνο ζπληάθηεο θιείλεη ηελ
πνιεκηθή ηνπ πξνθαιψληαο ηελ ΚΟΜΛΔΑ λα απνδείμεη ζηελ πξάμε ηνπο ηζρπξηζκνχο «φηη χζηεξα
απφ ηε κεγάιε απεξγία ηνπ Γεθέκβξε [...] ν ζηαιηληζκφο ππέζηε παλσιεζξία θαη φηη απηνί
αληηθαηέζηεζαλ θαη έπαημαλ ηνλ ξφιν ηνπ θφκκαηνο, φηη θαζνδήγεζαλ θαη επέδξαζαλ θαζνξηζηηθά
ζηελ πνξεία ησλ γεγνλφησλ» θαηεβάδνληαο «[...] γηα δνθηκή έλα ηνπιάρηζηνλ ππνςήθην, ζηελ πφιε
φπνπ έρνπλ ηε κεγαιχηεξε επηξξνή γηα λα δνπλ πσο νη εξγάηεο πιεξψλνπλ ηα φξγαλα ηεο
θεθαιαηνθξαηίαο»
΢ηηο 31 Ηαλνπαξίνπ (αξ.θπι.221) ζην πξσηνζέιηδν ηεο Πάιεο θηινμελείηαη άξζξν ππφ ηνλ ηίηιν
«Οη εθινγέο θαη ην θαζήθνλ ηνλ θνκκνπληζηψλ» φπνπ πεξηγξάθεηαη κε κειαλά ρξψκαηα ε
πνιηηηθννηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο Διιάδαο, γίλεηαη θξηηηθή ζηελ εθινγηθή ηαθηηθή ηνπ ΚΚΔ θαη
επαλαιακβάλεηαη ε έθθιεζε ελφηεηαο πξνο απηφ θαη αλαπηχζζνληαη νη ζέζεηο ηεο νξγάλσζεο γηα
ηηο εθινγέο θαη ηνλ αζηηθφ θνηλνβνπιεπηηζκφ. Σν άξζξν γξάθεη ραξαθηεξηζηηθά: «νη θνκκνπληζηέο
δελ πηζηεχνπλ πσο κε ηηο εθινγέο ζα πάξνπλ ηελ εμνπζία, πηζηεχνπλ πσο κφλν ε αδηάιιαθηε
επαλαζηαηηθή πάιε ηνπ πξνιεηαξηάηνπ, ζηεξηδφκελνπ πάλσ ζηε ζπκκαρία ησλ θησρψλ αγξνηψλ,
ησλ θαηαπηεδφκελσλ κεηνλνηήησλ θη φισλ ησλ εθκεηαιιεπνκέλσλ ζηξσκάησλ, ζα νδεγήζεη ζε κε
κηα ξηδηθή αιιαγή ηεο θαηάζηαζεο, ζα γθξεκίζεη ην θαζεζηψο εθκεηάιιεπζεο αλζξψπνπ απφ
άλζξσπν θαη ζ’ απειεπζεξψζεη ηνπο εξγαδνκέλνπο. [....] Καηεβαίλνπλ ζηηο εθινγέο γηα λα
δηαθεξχμνπλ θαη ζε απηέο ην πξφγξακκα ηνπο. [....] Γελ θξχβνπλ ην πξφγξακκά ηνπο, νχηε
16
Σε όλα τα παρακζματα από άρκρα και ρεπορτάη τόςο τθσ «Ράλθσ των Τάξεων» όςο και του «΢ιηοςπάςτθ» που
περιλαμβάνονται ςτθν παροφςα εργαςία δεν ζχει διατθρθκεί ο τονιςμόσ και θ ορκογραφία τθσ εποχισ.

[16]
ρακειψλνπλ ηελ επαλαζηαηηθή ηνπο ζεκαία.» Σν ΚΚΔ, ην νπνίν ζπκκεηείρε ζηηο εθινγέο κε ην
φλνκα «Δληαίν Μέησπν Δξγαηψλ θαη Αγξνηψλ - ΔΜΔΑ», θαηά ηελ ΚΟΜΛΔΑ δελ αθνινπζνχζε
απηέο ηηο θνκκνπληζηηθέο αξρέο, αθνχ φπσο ζεκεηψλεηαη ζηελ απφθαζε «δηπιψλεη ηελ
θνκκνπληζηηθή ζεκαία. Παίξλεη κηα κάζθα εξκαθξφδηηε, έλαλ ηίηιν πνπ ηίπνηα δελ ιέεη θαη
κεηαβάιιεηαη ζε έλαλ θνηλφ ςεθνζήξα». Παξφηη φκσο ην Δληαίν Μέησπν ραξαθηεξίδεηαη
«αρξσκάηηζην» θαη «αηαμηθφ θαηαζθεχαζκα ηνπ ζηαιηληζκνχ» νη αξρεηνκαξμηζηέο επαλαιακβάλνπλ
ην ελσηηθφ ηνπο θάιεζκα πσο ην ΚΚΔ ζεκεηψλνληαο πσο «νη θνκκνπληζηέο ζα πξέπεη λα θαηέβνπλ
ζηηο εθινγέο κε ελσκέλεο ηηο δπλάκεηο ηνπο, κε εληαία ςεθνδέιηηα θαη κε ηελ θνκκνπληζηηθή ηνπο
ζεκαία αλνηρηή». Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζα πξέπεη λα νξγαλσζεί ε εθινγηθή δξάζε ησλ
θνκκνπληζηψλ, νη νπνίνη «παξάιιεια πξνο ηελ εθινγηθή θακπάληα» ζα πξέπεη «λα ηξαβήμνπλ ηηο
κάδεο πξνο αγψλεο εμσθνηλνβνπιεπηηθνχο γηα ηηο άκεζεο δηεθδηθήζεηο ηνπο» πηνζεηψληαο
(κεηαβαηηθά) αηηήκαηα φπσο: 1) παξνρή ηνπ δηθαηψκαηνο ςήθνπ ζηνπο λένπο θαη ηηο γπλαίθεο, 2)
ηηκαξηζκηθή πξνζαξκνγή θαη αχμεζε ηνπ κεξνθάκαην, 3) επηδφκαηα, ζπζζίηηα ζηνπο αλέξγνπο, 4)
7σξν, 5) θνηλσληθή αζθάιηζε ζε βάξνο ησλ εξγνδνηψλ θαη ηνπ Κξάηνπο, 6) θαηάξγεζε ησλ ρξεψλ
θαη ησλ εμνπιηζκψλ, 7) θαηάξγεζε ηνπ Γηεζλνχο Οηθνλνκηθνχ Διέγρνπ, 8) εζληθνπνίεζε ησλ μέλσλ
εηαηξηψλ θαη εθαξκνγή ηνπ εξγαηηθνχ ειέγρνπ, 9) γεληθή ακλεζηία, 10) ελάληηα ζε φια ηα κέηξα πνπ
απνβιέπνπλ ζην μεπέξαζκα ηεο θξίζεο ηνπ θαπηηαιηζκνχ ζε βάξνο ησλ θαηαπηεδνκέλσλ. Σν
άξζξν θιείλεη κε ηελ πξφηαζε ηεο δεκηνπξγίαο, ζηα πιαίζηα ηεο ηξνηζθηζηηθήο ηαθηηθήο ηνπ εληαίνπ
κεηώπνπ, Δξγαηηθψλ ΢πκβνπιίσλ φπνπ ζα αληηπξνζσπεχνληαη νξγαλσκέλνη θαη αλνξγάλσηνη
εξγάηεο φισλ ησλ παξαηάμεσλ θαη ηα νπνία ζα «εμαζθαιίζνπλ ζηελ εξγαηηθή ηάμε ηα φξγαλα πνπ
ζε κηα πεξίνδν κεγαιχηεξεο φμπλζεο ησλ θνηλσληθψλ αληηζέζεσλ, ζε κηα πεξίνδν επαλαζηαηηθή ζ’
απνηειέζνπλ ηελ έθθξαζε ηεο δηθηαηνξίαο ηνπ πξνιεηαξηάηνπ».
΢ηηο 4 Φεβξνπαξίνπ 1933 δεκνζηεχεηαη ζην πξσηνζέιηδν ηεο Πάιεο (αξ.θπι.223) ε «Απφθαζε
ηνπ Π.Γ. ηεο Κ.Δ ηεο ΚΟΜΛΔΑ πάλσ ζην εθινγηθφ». ΢ηελ απφθαζε επαλαιακβάλεηαη ε άπνςε ηεο
νξγάλσζεο φηη νη εθινγέο πξνθεξχρζεθαλ ππφ ηνλ θφβν ησλ ιατθψλ αληηδξάζεσλ κπξνζηά ζηελ
φμπλζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη ησλ θνηλσληθψλ αληηζέζεσλ θαη κε ζθνπφ ηνλ ζρεκαηηζκφ κηαο
ζηαζεξήο θπβέξλεζεο πνπ ζα πάξεη φια εθείλα ηα κέηξα πνπ θξίλνληαλ απαξαίηεηα γηα ην
μεπέξαζκα ηεο θξίζεο εηο βάξνο ησλ εξγαδνκέλσλ. Δθηφο ησλ πξναλαθεξζέλησλ ν ειιεληθφο
θαπηηαιηζκφο ρξεζηκνπνηεί, ζχκθσλα κε ηελ αλάιπζε ηεο ΚΟΜΛΔΑ, ηηο εθινγέο γηα λα
απνπξνζαλαηνιίζεη ηηο κάδεο θαη λα θαιιηεξγήζεη απηαπάηεο γηα ηε δπλαηφηεηα βειηίσζεο ησλ
ζπλζεθψλ δσήο ηνπ, αλαθφπηνληαο έηζη ην θχκα αγσληζηηθψλ θηλεηνπνηήζεσλ ηεο πξνεγνχκελεο
πεξηφδνπ. ΢ηελ ζπλέρεηα αθνχ πεξηγξαθνχλ μαλά νη ζέζεηο ηεο νξγάλσζεο γηα ηηο εθινγέο θαη γηα ην
πνηα ζα πξέπεη λα είλαη ε ζηάζε ησλ θνκκνπληζηψλ απέλαληη ηνπο, ε ΚΟΜΛΔΑ επηηίζεηαη ζην ΚΚΔ
ραξαθηεξίδνληαο ηελ απφθαζε ηνπ λα «θξπθηεί πίζσ απφ ηελ αρξσκάηηζηε, αηαμηθή θαη ρσξίο
πεξηερφκελν κάζθα» ηνπ Δληαίνπ Μεηώπνπ σο κηα «παξέθθιηζε απφ ηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηνπ
καξμηζκνχ-ιεληληζκνχ θαη ηηο απνθάζεηο ησλ ηεζζάξσλ πξψησλ ΢πλεδξίσλ ηεο Κνκκνπληζηηθήο
Γηεζλνχο». Παξφια απηά ε νξγάλσζε ζηα πιαίζηα ηεο εληαηνκεησπηθήο θαηεχζπλζεο πνπ πξφθξηλε
ε ΓΑΑ «ζηεξίδεη ζην πξφζσπν ηνπ ΔΜΔΑ ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα θαη ηελ ηδενινγία πνπ νδήγεζε
ην ξσζηθφ πξνιεηαξηάην ζην ζξίακβν ηνπ Οθηψβξε» , παξάιιεια φκσο νη αξρεηνκαξμηζηέο
δειψλνπλ φηη ζα θαηαπνιεκήζνπλ ακείιηθηα απηήλ ηελ ηαθηηθή θαη φηη ζα θαηαγγείινπλ ζηηο κάδεο ηε
«ιηπνηαμία ηεο ζηαιηληθήο δηνίθεζεο». ΢ηελ απφθαζε απηή αλαθέξεηαη επίζεο πσο ε ΚΟΜΛΔΑ
ρξεζηκνπνηψληαο ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ηηο παξέρεη ην πιεηνςεθηθφ εθινγηθφ ζχζηεκα ζα ζέζεη ζε
νξηζκέλεο πεξηθέξεηεο ηηο δηθέο ηεο ππνςεθηφηεηεο, εθ’ φζνλ φκσο θάηη ηέηνην δελ ζα «κεηψζεη ηηο
ςήθνπο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο» θαη δελ ζα «δηαζπάζεη ην εληαίν κέησπν ησλ
θνκκνπληζηψλ». Αθνινπζψληαο ηε ζέζε απηήο ηεο αξρεηνκαξμηζηηθήο νξγάλσζεο ην Π.Γ.
απνθάζηζε «ηελ ππνβνιή αλά 2 ππνςεθηνηήησλ ζηηο πφιεηο ηεο Αζήλαο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο,
φπνπ νη εθινγείο έρνπλ ην δηθαίσκα λα πξνζζέζνπλ ζην θνκκαηηθφ ςεθνδέιηην ηα νλφκαηα 2
ππνςεθίσλ πνπ δελ πεξηιακβάλνληαη ζε απηφ». Απνθαζίδεηαη επίζεο πσο ηηο κηθξφηεξεο
πεξηθέξεηεο φπνπ ην δηθαίσκα απηφ δελ παξέρεηαη απφ ηνλ εθινγηθφ λφκν ε ΚΟΜΛΔΑ ζα ππνβάιεη
ππνςεθηφηεηα κφλν ζηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο φπνπ ε επηξξνή ηεο νξγάλσζεο ππεξηεξεί απηήο ηνπ
Κφκκαηνο ή εθεί φπνπ ην Κφκκα δελ ζα θαηεβάζεη δηθφ ηνπ ππνςήθην. Σνλίδεηαη επίζεο πσο αλ
πξνθχςνπλ ηέηνηεο πεξηπηψζεηο νη ηνπηθέο νξγαλψζεηο ηεο ΚΟΜΛΔΑ «νθείινπλ λα θαιέζνπλ ηηο
αληίζηνηρεο νξγαλψζεηο, ηα κέιε θαη ηνπο ζπκπαζνχληεο ηνπ Κφκκαηνο λα εθαξκφζνπλ έλα εληαίν
κέησπν ππνζηεξίδνληαο ηνπο δηθνχο καο ππνςεθίνπο». Σπρφλ ηνπηθέο ππνςεθηφηεηεο, ζχκθσλα
κε ηελ απφθαζε ζα πξέπεη λα ππνβιεζνχλ κφλν θαηφπηλ έγθξηζεο ηνπ Π.Γ. ηεο Κ.Δ. .

[17]
Απνθαζίδνληαη ηέινο: 1) ε ζπγθξφηεζε ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε ηξηαθνληακειψλ εθινγηθψλ
επηηξνπψλ θαη ππνεπηηξνπψλ, πνπ ζα ηεινχλ ππφ ηελ θαζνδήγεζε ησλ πξψησλ, ζε θάζε ζπλνηθία,
ζσκαηείν θαη εξγνζηάζην. 2) ε δηεμαγσγή «εθινγηθνχ εξάλνπ» ζε εζληθή θιίκαθα κε ζθνπφ λα
ζπγθεληξσζεί ην πνζφ ησλ 200.000 δξρ. πνπ απαηηνχληαλ γηα ηελ εθπιήξσζε ησλ εθινγηθψλ
δαπαλψλ ηηο νξγάλσζεο. 3) Σελ θαζεκεξηλή έθδνζε ηεο (ηξηζεβδνκαδηαίαο) εθεκεξίδαο17 ηεο
νξγάλσζεο κηα εβδνκάδα πξηλ θαη κηα εβδνκάδα κεηά ηηο εθινγέο. Ζ απφθαζε θιείλεη κε ηελ
επηζήκαλζε ηεο αλάγθεο ηεο θιηκάθσζεο ηνπ εμσθνηλνβνπιεπηηθνχ αγψλα ζηα πιαίζηα «εληαίνπ
εξγαηηθνχ κεηψπνπ ελάληηα ζ’ φια ηα θφκκαηα ηεο θεθαιαηνθξαηίαο», παξαζέηνληαο σο θαηάιιεια
γηα ηε επηηπρία ηνπ αγψλα απηνχ, ηα αηηήκαηα πνπ αλαθέξνληαη παξαπάλσ (βι. ζει.17).
΢ηελ απφθαζε απηή ηνπ Π.Γ. ηεο Κ.Δ. ηεο ΚΟΜΛΔΑ, ην ΚΚΔ απάληεζε κε πξσηνζέιηδν άξζξν
ζηνλ θπξηαθάηηθφ Νέν Ρηδνζπάζηε ηεο 5εο Φεβξνπαξίνπ 1933 (αξ.θπι.507). ΢ην άξζξν πνπ θέξεη
ηνλ ηίηιν «Οη αξρεηνθαζίζηεο αξρεγνί αλνηρηνί δηαζπαζηέο ηνπ εληαίνπ κεηψπνπ», ν «Ρ» θαηεγνξεί
ηελ ΚΟΜΛΔΑ φηη ε θάζνδνο ηεο ζηηο εθινγέο απνζθνπεί ζηελ δηαζπνξά ζχγρπζεο ζηνπο εξγάηεο
θαη ζηελ δηάζπαζε ηεο πξνεθινγηθήο πάιεο έηζη ψζηε λα επσθειεζεί ε θεθαιαηνθξαηία ηεο φπνηαο
ζχκθσλα κε ηελ εθεκεξίδα ε αξρεηνκαξμηζηηθή νξγάλσζε είλαη φξγαλν. Ο εθινγηθφο έξαλνο ηεο
ΚΟΜΛΔΑ ραξαθηεξίδεηαη σο πξνζπάζεηα ησλ «αξρεηνθαζηζηψλ» λα δηαζπάζνπλ ηνλ εθινγηθφ
έξαλν ηνπ Δληαίνπ Μεηώπνπ θαη λα «θιέςνπλ» ηα ιεθηά ησλ εξγαηψλ ψζηε λα εληζρχζνπλ ηελ
εθεκεξίδα ηνπο ε φπνηα, ζχκθσλα κε ην δεκνζίεπκα «ςπρνξξαγεί». Καηαθιείδα ηνπ αλππφγξαθνπ
άξζξνπ ηνπ «Ρ» είλαη έλα θάιεζκα ελφηεηαο ζηνπο «εξγάηεο πνπ παξαζχξνληαη απφ ηνπο
αξρεηνθαζίζηεο εγέηεο» νη νπνίνπ θαινχληαη λα επηιέμνπλ ή «λα πξνδψζνπλ ην ηαμηθφ ηνπο
ζπκθέξνλ», ζπλερίδνληαο λα ζηεξίδνπλ ηνπο αξρεηνκαξμηζηέο ή λα «ελψζνπλ ηηο δπλάκεηο ηνπο κε
ην Δληαίν Μέησπν Δξγαηψλ θαη Αγξνηψλ». Σν άξζξν θιείλεη κε ην ζχλζεκα: «Κάησ νη δηαζπαζηέο!
Πεληάξα ηζαθηζηή ζηνλ έξαλν ηνπο! φινη ζην Δληαίν Μέησπν...».
Ζ αληαπάληεζε ηεο Πάιεο ησλ Σάμεσλ ζην πξναλαθεξζέλ άξζξν ήξζε κε έλα δεθηηθφ ζρφιην
ηεο ζηελ πξσηνζέιηδε ζηήιε ηεο «Απφςεηο» ζηηο 7 Φεβξνπαξίνπ (αξ.θπι.224). ΢ην ζρφιην πνπ
θέξεη ηνλ ηίηιν «Πνηνη είλαη νη δηαζπαζηέο;» ν αλψλπκνο ζπληάθηεο ηεο Πάιεο αληαπαληά ζηηο
θαηεγνξίεο ηνπ «Ρ» γξάθνληαο, κεηαμχ άιισλ: «νη αμηαγάπεηνη ζηαιηληθνί αο κελ μερλάλε φηη δελ
επηηξέπεηαη λα παίδεη θαλείο πεηξνπφιεκν φηαλ ην ζπίηη ηνπ είλαη γπάιηλν. Καη νη ζηαιηληθνί έρνπλ
ζην θεθάιαην ηεο δηάζπαζεο νιφθιεξε ηζηνξία θαη παξάδνζε». ΢ην ίδην θχιιν ηεο εθεκεξίδαο ηεο
ΚΟΜΛΔΑ, ε νξγάλσζε αλαθνηλψλεη φηη εμειέγεζαλ ηα κέιε ηεο Κεληξηθήο Δθινγηθήο Δπηηξνπήο18
θαη ηεο Πεξηθεξεηαθήο Δθινγηθήο Δπηηξνπήο19 ζηηο νπνίεο, θαηά θχξην ιφγν, ζπκκεηείραλ
αξρεηνκαξμηζηέο ζπλδηθαιηζηέο. Σέινο δεκνζηεχνληαη γηα πξψηε θνξά ηα νλφκαηα ησλ ππνςεθίσλ
ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε. Τπνςήθηνη ζηελ Αζήλα είλαη νη Γ. Βηηζψξεο εζνπνηφο θαη
κέινο ηνπ Π.Γ. ηεο ΚΟΜΛΔΑ θαη Υαξ. Αιεμφπνπινο εγεηηθφ ζηέιερνο ηεο Γεληθήο ΢πλνκνζπνλδίαο
Αλαπήξσλ θαη Θπκάησλ Πφιεκνπ. Τπνςήθηνη ζηελ Θεζζαινλίθε είλαη νη Αιέθνο ΢άθθνο, κέινο ηνπ
Π.Γ. ηεο ΚΟΜΛΔΑ θαη Γηάλλεο Κεθάιαο ζηέιερνο ηεο Π.Δ. ηεο Οξγάλσζεο Θεζζαινλίθεο θαη κέινο
ηεο Κ.Δ.. Ζ νξγάλσζε, εθκεηαιιεπφκελε ηελ ζρεηηθή δπλαηφηαηα πνπ ηηο παξείρε ν εθινγηθφο

17
Αξίηει να ςθμειωκεί ότι κακ’ όλθ τθν διάρκεια τθσ προεκλογικισ περιόδου θ εφθμερίδα τθσ ΚΟΜΛΕΑ, κζλοντασ να
αυξιςει τθν κυκλοφορία τθσ, δθμοςίευςε ςε ςυνζχειεσ ζργα του Λ. Τρότςκι και άλλων μαρξιςτϊν κεωρθτικϊν, όπωσ
το «Κίνδυνοσ του Κερμιδϊρ».
18
Στθν Κεντρικι Εκλογικι Επιτροπι ςυμμετείχαν: Γ. Καραβίασ (ταμίασ) Β. Βαλβισ, Α. Ραπαδόπουλοσ (αντιπρόςωποσ
τθσ Επιτροπισ Συμβουλίων), Β. Δευτεραίοσ (Γενικι Συνομοςπονδία Κυμάτων Ρολζμου) Σ. Βεροφχθσ (Ζνωςθ
Καπνοπωλϊν), Μ. Μακιόπουλοσ (Σωματείο Ξυλουργϊν), Χρ. Χατηθχριςτοσ (Ζνωςθ Υποδθματεργατϊν)
19
Στθν Ρεριφερειακι Εκλογικι Επιτροπι ςυμμετείχαν: Σταματόπουλοσ (Ζνωςθ Αναπιρων Αττικισ), Γ.
Ραναγιωτόπουλοσ (Σωματείο Ηαχαροπλαςτϊν), Μ. Καβαλλιζροσ (Σωματείο Αρτεργατϊν), Κυριάκοσ (Σωματείο Μπετόν
– Αρμζ), ΢ομπότθσ (Σωματείο Κουρζων), Δράκοσ (Σωματείο Υφαντουργϊν), Φιλιππίδθσ (Σωματείο Ελαιοχρωματιςτϊν),
Αμαηίδθσ (Σωματείο Σιμιτεργατϊν), Νθςιϊτθσ (Σωματείο Αργυροχρυςοχόων), Κοκκινογοφλθσ (Σωματείο
Μικροπωλθτϊν), Χρ. Κεοδωράτοσ (Δικθγόροσ), Β. Βαρικάσ (φοιτθτισ) Στ. Αναςταςιάδθσ (Ρολιτικόσ Μθχανικόσ),
Αναςταςιάδθσ (Δθμόςιοσ Υπάλλθλοσ), Κανςόσ (Σωματείο Σοβατηιδων), Νικθτάκθσ (Σωματείο ΢αφτεργατϊν) Κοτιϊνθσ
(Σωματείο Υπαλλιλων Εςτιατορίων), Ψιλοσ (Σωματείο Εμποροχπαλλιλων), ΢εντετάκοσ (Σωματείο Κεραμοποιϊν),
Λόγγοσ (Σωματείο γκαρςονιϊν), Νικολάου (Δερμάτινων ειδϊν), Γ. Μαντζλθσ (Σωματείο Τροχιοδρομικϊν), Γ.
Μενεγάκθσ (Σωματείο Σιδθροδρομικϊν), Ραπαδθμθτρίου (Σοφζρ), Μελ. Ντάμοσ (Σωματείο Επαγγελματιϊν),
Ξανκόπουλοσ (Σωματείο Καπνεργατϊν), Μζλλοσ (Σωματείο Υφαντουργϊν), Κουτςοδόντθσ (Σωματείο Ξυλουργϊν),
Ευανκία (Τμιμα Γυναικϊν - καπνεργάτρια), Νικολισ (Τμιμα Νζων – τυπογράφοσ)

[18]
λφκνο, θαινχζε ηα κέιε θαη ηνπο νπαδνχο λα δηαγξάςνπλ ηα δχν ηειεπηαία νλφκαηα απφ ηα
ςεθνδέιηηα ηνπ ΔΜΔΑ θαη λα πξνζζέζνπλ απηά ησλ δηθψλ ηεο ππνςεθίσλ. Σν ΚΚΔ ππνδέρζεθε
ηελ αλαθνίλσζε ησλ ππνςεθίσλ ηεο ΚΟΜΛΔΑ κε πξσηνζέιηδν ζρφιην ζην Νέν Ρηδνζπάζηε ηεο
14εο Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1933 (αξ.θπι.516) φπνπ ε θίλεζε απηή ηεο ΚΟΜΛΔΑ παξνπζηάδεηαη σο
πξνζπάζεηα ησλ «αξρεηνθαζηζηψλ» λα δηαζπάζνπλ ην ΔΜΔΑ θαη νη αξρεηνκαξμηζηέο ππνςήθηνη
θαηεγνξνχληαη γηα αθφκα θνξά σο νξγαλσηέο δνινθνληθψλ επηζέζεσλ ελάληηα ζε κέιε ηνπ ΚΚΔ.
Σν ζρφιην θιείλεη κε ηα ζπλζήκαηα: «Κάησ νη δνινθφλνη αξρεηνθαζίζηεο! Μαχξν ζηνπο δηαζπαζηέο
ηνπ Δληαίνπ Μεηψπνπ! Όινη ςεθίζηε ΢θπξί-Γξεπάλη!».
΢ηηο πξναλαθεξζείζεο ππνςεθηφηεηεο πξνζηέζεθε αξγφηεξα απηή ηνπ Πέηξνπ Αλδξψλε, κέινο
ηνπ Π.Γ. ηεο ΚΟΜΛΔΑ, ζηελ Οίηπιν ηεο Μάλεο. Ο αξζξνγξάθνο ηεο Πάιεο ησλ Σάμεσλ Γ. ΢θπξήο
αηηηνιφγεζε κέζα απφ ηηο ζειίδεο ηεο εθεκεξίδαο ηεο ΚΟΜΛΔΑ (26.2.33, αξ.θπι.233, ζει.2) ηελ
απφθαζή ηεο απηή, λα θαηεβάζεη δηθφ ηεο ππνςήθην ζηελ κνλνεδξηθή πεξηθέξεηα ηεο Οηηχινπ
«θφληξα» ζην ππνςήθην ηνπ ΔΜΔΑ, ππνζηεξίδνληαο φηη ε ππνςεθηφηεηα ηνπ Π. Αλδξψλε δελ
ζπληζηά δηάζπαζε ηνπ εληαίνπ κεηψπνπ θαζψο ε (κηθξή φπσο ζεκεηψλεη ν ΢θπξήο) επηξξνή ησλ
θνκκνπληζηηθψλ ηδεψλ ζηνπο εξγάηεο θαη ηνπο θησρνχο αγξφηεο ζηελ πεξηνρή ηεο Μαλήο φπσο θαη
νη ςήθνη πνπ πήξε ην ΔΜΔΑ ζηηο εθινγέο ηνπ 1932 ήηαλ απνηέιεζκα ηεο δξάζεο ησλ
αξρεηνκαξμηζηψλ. Ο ΢θπξήο κάιηζηα θάιεζε ην ΚΚΔ λα «εθαξκφζεη ην εληαίν επαλαζηαηηθφ κέησπν
απνζχξνληαο ηνλ ππνςήθηφ ηνπ».
Απφ ηελ ζηηγκή πνπ μεθίλεζε ν εθινγηθφο έξαλνο ηεο ΚΟΜΛΔΑ θαη θαζ’ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο
πξνεθινγηθήο πεξηφδνπ ε Πάιε δεκνζηεχεη ζην πξσηνζέιηδν ηεο ζηνηρεία γηα ηελ πνξεία ηνπ,
θαιψληαο ηα κέιε θαη ηνπο θίινπο ηεο νξγάλσζεο λα πξάμνπλ φηη κπνξνχλ έηζη ψζηε λα επηηεπρζεί
ν ζηφρνο ησλ 200.000 δξρ.. Ηδηαίηεξεο πξνβνιήο ραίξνπλ δηάθνξεο «μερσξηζηέο» πξνζθνξέο ζηνλ
εθινγηθφ αγψλα ηεο νξγάλσζεο. ΢ηαρπνινγνχκε κεξηθέο απφ απηέο: ν αξρεηνκαξμηζηήο γξακκαηέαο
ηεο Οκνζπνλδίαο Αλαπήξσλ θαη Θπκάησλ Πνιέκνπ Διιάδαο (είρε ηπθισζεί απφ πνιεκηθφ αέξην
ζηελ δηάξθεηα Α’ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ), ΢ηαχξνο Βεξνχρεο πξνζέθεξε ζηνλ έξαλν έλα νηθφπεδν
αμίαο 25.000 δξρ. , θάπνηνο καξκαξάο έλα δαρηπιίδη θαη έλα καξκάξηλν κειαλνδνρείν, έλαο
θπκαηηθφο λνζειεπφκελνο ζηε ΢σηεξία ην ξνιφη ηνπ, έλαο άιινο θπκαηηθφο κηα ρξπζή θαξδηά, ν
αξρεηνκαξμηζηήο αγξφηεο Γ. Παπαγεσξγίνπ πξνζέθεξε είθνζη ζηξέκκαηα γεο αμίαο 50.000 δξρ. , νη
αλάπεξνη Μεγάξσλ 1500 δξρ., νη λνζειεπφκελνη ζηελ «Νέα Κιηληθή» ζηα Κ. Παηήζηα, θπκαηηθνί
ζηδεξνδξνκηθνί 200 δξρ., νη θπιαθηζκέλνη αξρεηνκαξμηζηέο ηνπ Γεληή-Κνπιέ πξνζέθεξαλ 1000 δξρ.
Παξά ηηο, αλ κε ηη άιιν, αμηέπαηλεο πξνζθνξέο, φπσο νη παξαπάλσ, ε ΚΟΜΛΔΑ δελ θαηάθεξε λα
ζπγθεληξψζεη ην πνζφ ησλ 200.000 δξρ. πνπ είρε ζέζεη σο ζηφρν, θαζψο ην ζπγθεληξσζέλ πνζφ
ηνπ εθινγηθνχ ηεο εξάλνπ αλήιζε ηειηθά ζηηο 160.000 δξρ. (Πάιε ησλ Σάμεσλ, 18.3.33, ζει.2)
Ζ ΚΟΜΛΔΑ έζηεζε εθινγηθά θέληξα ζην Κέληξν ηεο Αζήλαο, ηνπο Ακπειφθεπνπο, ην
Πνιχγσλν, ηελ Καηζαξηαλή θαη ηνλ Βνηαληθφ. Σα εγθαίληα ηνπ θεληξηθνχ εθινγηθνχ θέληξνπ έγηλαλ
ζηηο 12 Φεβξνπαξίνπ θαη ηα παξαθνινχζεζαλ ζχκθσλα κε ηελ Πάιε ησλ Σάμεσλ (13.2.33,
αξ.θπι.227, ζει.4) 800 εξγάηεο «κέζα ζε αθξάηεην ελζνπζηαζκφ». ΢ηελ ζπγθέληξσζε κίιεζαλ νη
Αλαζηαζηάδεο θαη Βηηζψξεο ελψ ραηξεηηζκφ απεχζπλε κηα αγσλίζηξηα εθ κέξνπο ηνπ γπλαηθείνπ
ηκήκαηνο ηεο ΚΟΜΛΔΑ. Ζ νκηιία ηνπ πξψηνπ πεξηζηξάθεθε γχξσ απφ ηηο δηεζλείο εμειίμεηο θαη
ηδηαίηεξα φζα δξακαηηθά ζπλέβαηλαλ εθείλε ηελ πεξίνδν ζηελ Γεξκαλία (άλνδνο Υίηιεξ ζηελ
εμνπζία), ελψ ν Βηηζψξεο αλαθέξζεθε ζηνπο ιφγνπο ηεο θαζφδνπ ηεο νξγάλσζεο ζηηο εθινγέο
(φπσο απηνί έρνπλ πεξηγξαθεί παξαπάλσ). ΢ηελ ζπγθέληξσζε είραλ πξνζθιεζεί ζχκθσλα κε ηελ
εθεκεξίδα θαη εθπξφζσπνη ηνπ ΚΚΔ νη νπνίνη, φπσο ήηαλ αλακελφκελν, αξλήζεθαλ ηελ
πξφζθιεζε.
΢ηηο 15 Φεβξνπαξίνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαη ε πξψηε πξνεθινγηθή ζπγθέληξσζε ηεο ΚΟΜΛΔΑ,
ηελ νπνία ε Πάιε (16.2.33 , αξ.θπι.228) πεξηγξάθεη σο κεγαιεηψδε θαη ηζηνξηθή. ΢χκθσλα κε ηελ
εθεκεξίδα ζηελ ζπγθέληξσζε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην ζέαηξν Παπατσάλλνπ έιαβαλ κέξνο
πάλσ απφ 2.500 εξγάηεο, ελψ πνιινί ήηαλ απηνί πνπ δηψρζεθαλ κε ηελ βία απφ ηελ αζηπλνκία. Ζ
αίζνπζα θη ε ζθελή είραλ δηαθνζκεζεί απφ ηελ νκάδα ζρεδηαζηψλ θαη δσγξάθσλ ηνπ Δξγαηηθνχ
Καιιηηερληθνχ Οκίινπ κε πνξηξαίηα ησλ Μαξμ, Λέληλ, Σξφηζθη θαη κηα ηεξάζηηα Κφθθηλε ΢εκαία 10 Υ
2½ κέηξσλ κε ηα ζπλζήκαηα: «Εήησ ε Γηεζλήο Αξηζηεξή Αληηπνιίηεπζε! Εήησ ε ΢νβηεηηθή Ρσζία!
Εήησ ε Οξγάλσζε Μπνιζεβίθσλ – Λεληληζηψλ». Σελ ζπγθέληξσζε άλνημε ν Π. Αλδξψλεο θαη
θεληξηθφο νκηιεηήο ηεο ήηαλ ν Γ. Βηηζψξεο, πεξίιεςε ηεο νκηιίαο ηνπ νπνίνπ, δεκνζηεχζεθε ηελ
επνκέλε ζηελ εθεκεξίδα ηεο νξγάλσζεο. ΢ηελ νκηιία ηνπ ν Βηηζψξεο ραξαθηεξίδεη ηελ πεξίνδν κηα
απφ ηηο θξηζηκφηεξεο ηεο κεηαπνιεκηθήο ηζηνξίαο θαη αλαθέξεηαη ζηηο ξαγδαίεο πνιηηηθέο εμειίμεηο

[19]
πνπ αθνινχζεζαλ ηελ θαπηηαιηζηηθή θξίζε ηνπ 1929 θαη ηδηαίηεξα ζηελ άλνδν ηνπ Υίηιεξ ζηελ
Γεξκαλία, γηα ηελ νπνία θαηαινγίδεη επζχλεο ηφζν ζηελ «πξνδνζία ηεο ζνζηαιδεκνθξαηίαο» φζν θαη
ζηελ «νιέζξηα πνιηηηθή ηνπ ζηαιηληζκνχ». Κάλεη εθηελή αλαθνξά ηηο ζπλέπεηεο ηεο θξίζεο ζηελ
ειιεληθή νηθνλνκία θαη ηδηαίηεξα ζηελ δξακαηηθή επηδείλσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ηεο εξγαηηθήο
ηάμεο θαη ησλ ιατθψλ ζηξσκάησλ ηεο ρψξαο. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, ππνζηήξηδε ν Βηηζψξεο,
ήηαλ αλακελφκελε ε πεξαηηέξσ φμπλζε ησλ ηαμηθψλ αληηζέζεσλ θαη ε αλάπηπμε καδηθψλ
εξγαηηθψλ αγψλεο, ελδερφκελν πνπ αλεζπρνχζε ηδηαίηεξα ηνπο θαπηηαιηζηέο, νη νπνίνη ελέηεηλαλ ηελ
ηξνκνθξαηία θαη ηηο δηψμεηο ελάληηα ζηνπο θνηλσληθνχο αγσληζηέο κε ζθνπφ λα ην απνηξέςνπλ. Ο
Βηηζψξεο αθνχ ζηηγκάηηζε γηα κηα αθφκα θνξά ηελ εθινγηθή ηαθηηθή ηνπ ΚΚΔ, θάιεζε ηνπο
εξγαδφκελνπο λα ζηεξίμνπλ ην εληαίν θνκκνπληζηηθφ ςεθνδέιηην «δηαδειψλνληαο έηζη ηελ απφθαζε
ηνπο γηα ηελ ελνπνίεζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ δπλάκεσλ, γηα ηελ επαλαθνξά ηεο Αξηζηεξήο
Αληηπνιίηεπζεο ζηελ Κνκκνπληζηηθή Γηεζλή θαη ηελ απφθαζε ηνπο λα αγσληζηνχλ ελάληηα ζ’ φια ηα
θφκκαηα ηεο θεθαιαηνθξαηίαο, γηα ηελ αλαηξνπή ηνπ ειιεληθνχ θαπηηαιηζκνχ, γηα ηε ΢νβηεηηθή
Διιάδα, γηα ηε Βαιθαληθή ΢νβηεηηθή Οκνζπνλδία, γηα ηηο Δλσκέλεο ΢νζηαιηζηηθέο Πνιηηείεο ηεο
Δπξψπεο, γηα ηνλ ζξίακβν ηεο Παγθφζκηαο ΢νζηαιηζηηθήο Δπαλάζηαζεο.» ΢χκθσλα κε ηελ Πάιε
(16.2.33, αξ.θπι.228, ζει.2) ηε ζπγθέληξσζε παξαθνινχζεζε θαη έλαο αληηπξφζσπνο ηνπ ΚΚΔ
νλφκαηη ΢ακαξηδφπνπινο, ν νπνίνο φηαλ θιήζεθε λα κηιήζεη άξρηζε λα επηηίζεηαη θξαζηηθά ζηνπο
αξρεηνκαξμηζηέο κηιψληαο γηα «αληεπαλαζηάηεο», «ραθηέδεο» θαη «θαηαρξαζηέο», κε απνηέιεζκα
λα δερζεί ηελ έληνλε απνδνθηκαζία ησλ ζπγθεληξσκέλσλ θαη λα απνρσξήζεη. Ζ ζπγθέληξσζε
έθιεηζε κε ηελ αλάγλσζε ηνπ ςεθίζκαηνο ηεο απφ ηνλ Π. Αλδξψλε θαη ηνπο ζπγθεληξσκέλνπο λα
ηξαγνπδνχλ ηνλ χκλν ηεο Γηεζλνχο. Ο Νένο Ρηδνζπάζηεο ηεο 15εο Φεβξνπαξίνπ (αξ.θπι.517 ,
ζει.4) έγξαςε πσο ε ζπγθέληξσζε ήηαλ δηαζπαζηηθή θαη πσο αξρεηνκαξμηζηέο δελ επέηξεςαλ ζην
αληηπξφζσπν ηνπ Κφκκαηνο λα ηνπνζεηεζεί. Οη ζπγθεληξσζέληεο ήηαλ ζχκθσλα κε ηελ εθεκεξίδα
πεξίπνπ 700 θαη ζπκκεηείραλ ζηελ ζπγθέληξσζε «παξαζπξζέληεο απ’ ην γεγνλφο φηη νη αξρείνη
δηέδηδαλ πσο ζα κηιήζεη θαη αληηπξφζσπνο ηνπ Κφκκαηνο». Ζ Πάιε ησλ Σάμεσλ (18.2.33,
αξ.θπι.229) κε ηελ ζεηξά ηεο δεκνζίεπζε ζην πξσηνζέιηδν ηεο απηνχζην θαη αζρνιίαζην ην ελ
ιφγσ «ξεπνξηάδ» - ζρφιην ηνπ «Ρ», ζεκεηψλνληαο πσο «νη εξγάηεο πνπ ηελ παξαθνινχζεζαλ ζα
βγάινπλ ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπο».
Σν κεζεκέξη ηεο 15εο Φεβξνπαξίνπ ηζρπξέο δπλάκεηο ηεο Αζθάιεηαο Θεζζαινλίθεο εηζέβαιαλ
ζην Δλσηηθφ Δξγαηηθφ Κέληξν ηεο πφιεο, φπνπ θαηέζρεζαλ πξνεθινγηθφ πιηθφ θαη ηα εθινγηθά
βηβιηάξηα ησλ εξγαηψλ θαη πξνθάιεζαλ κεγάιεο δεκηέο. ΢ε απάληεζε ζηελ πξνθιεηηθή απηή
επηδξνκή ζπγθεληξψζεθαλ κέζα ζε απηφ 300-400 εξγάηεο κε ζθνπφ λα ην πεξηθξνπξήζνπλ ζε
πεξίπησζε πνπ ζα γηλφηαλ θαη λέα επηδξνκή. Σν απφγεπκα γχξσ απφ ην θηήξην άξρηζαλ λα
ζπγθεληξψλνληαη πνιπάξηζκεο δπλάκεηο ηεο ρσξνθπιαθήο πνπ θαινχζαλ ηνπο ζπγθεληξσκέλνπο
λα ην εγθαηαιείςνπλ. Δθηφο απφ ηηο δπλάκεηο θαηαζηνιήο φκσο, ζπγθεληξψζεθαλ επίζεο θαη
πεξίπνπ 3.000 εξγάηεο ζπκπαξαζηεθφκελνη ζηνπο πνιηνξθνχκελνπο ζπλάδειθνπο ηνπο. Ζ
ρσξνθπιαθή επεηέζε ζηνπο ζπγθεληξσκέλνπο κε γθινπ αιιά θαη ππξνβνιηζκνχο θαη γξήγνξα
μέζπαζαλ γεληθεπκέλεο ζπγθξνχζεηο ζηνπο γχξσ δξφκνπο. Μεηά ηηο 10.30 ην βξάδπ νη δπλάκεηο
ηεο ρσξνθπιαθήο έθηππεο θαη πεδέο εηζέβαιαλ ππξνβνιψληαο ζην θηήξην ηνπ Δξγαηηθνχ Κέληξνπ,
αθνχ πξψηα έθνςαλ ηα θαιψδηα ηνπ ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, βπζίδνληαο ην ζην ζθνηάδη. Ο
απνινγηζκφο ηεο εηζβνιήο θαη ησλ ζπγθξνχζεσλ πνπ επαθνινχζεζαλ ήηαλ 10 λεθξνί θαη πάλσ
απφ 100 ηξαπκαηίεο. Σελ επνκέλε κέξα ηεο αηκαηεξήο επίζεζεο ηεο ρσξνθπιαθήο ε ΚΟΜΛΔΑ
κνίξαζε πξνθεξχμεηο θαη νξγάλσζε παξάλνκεο ζπγθεληξψζεηο θαη δηαδειψζεηο εξγαηψλ ζηελ
Θεζζαινλίθε φπνπ ζπκκεηείραλ εθαηνληάδεο εξγάηεο. ΢ηελ Αζήλα ζπλδηθαιηζηέο ηεο ΚΟΜΛΔΑ απφ
ηελ Δπηηξνπή Γεληθήο Ακλεζηίαο, ηελ Γεληθή ΢πλνκνζπνλδία Θπκάησλ Πνιέκνπ θαη ηε Πξνζσξηλή
Δπηηξνπή ΢πκβνπιίσλ πξαγκαηνπνίεζαλ παξάζηαζε δηακαξηπξίαο ζην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ
δεηψληαο ηελ απζηεξή ηηκσξία ησλ ελφρσλ. Ζ νξγάλσζε εμέδσζε επίζεο ρηιηάδεο πξνθεξχμεηο γηα
ην γεγνλφο θαη ζπκκεηείρε ζηελ ζπγθέληξσζε πνπ νξγάλσζε ην Δλσηηθφ Δξγαηηθφ Κέληξν Αζήλαο
έμσ απφ ην Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ (φπνπ ζεκεηψζεθαλ εθηεηακέλεο ζπγθξνχζεηο), ελψ κηα αθφκα
ζπγθέληξσζε νξγαλψζεθε ζην Δθινγηθφ ηεο Κέληξν φπνπ δχν ζηειέρε ηεο κίιεζαλ γηα ηα γεγνλφηα
ηεο Θεζζαινλίθεο. Ζ ΚΟΜΛΔΑ θάιεζε «φιεο ηηο πξνιεηαξηαθέο πνιηηηθέο θαη ζπλδηθαιηζηηθέο
νξγαλψζεηο φπσο θαη εθείλεο πνπ δηαηείλνληαη πσο αγσλίδνληαη ππέξ ηεο Γεληθήο Ακλεζηίαο» λα
ζπλδηνξγαλψζνπλ κηα κεγάιε ζπγθέληξσζε θαηά ησλ δνινθφλσλ ησλ εξγαηψλ ηεο Θεζζαινλίθεο
θαη ππέξ ησλ πνιηηηθψλ ειεπζεξηψλ θαη ηεο Γεληθήο Ακλεζηίαο.

[20]
 Όπσο ήηαλ θπζηθφ ε αηκαηεξή επίζεζε ηεο αζηπλνκίαο έδσζε λέν πεξηερφκελν ζην ήδε
νμπκέλν πνιηηηθφ θιίκα ηεο πξνεθινγηθήο πεξηφδνπ. Υαξαθηεξηζηηθά είλαη ηα ζρεηηθά δεκνζηεχκαηα
ηεο Πάιεο θαη ηνπ Ρηδνζπάζηε: «Οξγαλψζηε ηελ απηνάκπλα ζαο. ΢ηε βία απαληάκε κε βία! [....]
Δθδηθεζείηε ηνπο ζθνησκέλνπο εξγάηεο ηεο ΢αινλίθεο. Δθδηθεζείηε φια ηα ζχκαηα ηνπ ηαμηθνχ καο
αγψλα.» (Πάιε ησλ Σάμεσλ, 18.2.33, αξ.θπι.229), «Κάησ νη δνινθφλνη! Κάησ νη βδέιιεο! Κάησ
αξρηδνινθφλνο Βεληδέινο!», «Ο δνινθφλνο γέξνο, ην ζαξαβαιηαζκέλν ηνκάξη θαη ε ηάμε ηνπ, ε
ρνχθηα ησλ βδειιψλ πνπ ηξέθεηαη κε αίκα ζθιάβσλ, δνινθνλεί, ζθνηψλεη, εμνληψλεη, ζθάδεη [....]
Σξέκεηε παξάζηηα! Πιεζηάδεη ε κέξα πνπ εξγαηηά ζα εθδηθεζεί. Καη ηφηε, φηαλ ζα ζηνιίδεηε ηα
θαλάξηα κε ηηο γιψζζεο έμσ θαη ηα κάηηα γνπξισκέλα, ηφηε ηέηνηεο δηθαηνινγίεο δελ ζα ηηο αθνχηε.
[ζεκ.: νη Αξρέο απέδσζαλ ησλ ζάλαην ησλ εξγαηψλ ζε αζθπμία] Ζ επαλάζηαζε δελ έρεη αλάγθε
απφ δαχηεο. Υηππά ακείιηρηα θαη αηζαιέληα.» (Νένο Ρηδνζπάζηεο, 17.2.33, αξ.θπι.519)
΢ηηο 24 Φεβξνπαξίνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην ζέαηξν «Αιάκπξα» ε δεχηεξε πξνεθινγηθή
ζπγθέληξσζε ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηελ Αζήλα. ΢ηελ ζπγθέληξσζε ζπκκεηείραλ ζχκθσλα κε ηελ Πάιε
(25.2.33, αξ.θπι.232) 3.000 εξγάηεο, παξά ην θιίκα ηξνκνθξαηίαο πνπ επηθξαηνχζε ζηελ πεξηνρή
θαζψο «εθαηνληάδεο ραθηέδεο θαη αζηπθχιαθεο είραλ πιεκκπξίζεη ηνπο γχξσ δξφκνπο»
επηρεηξψληαο λα εκπνδίζνπλ ηνπο εξγάηεο λα πξνζεγγίζνπλ ην ζέαηξν. Ζ αζηπλνκία απαγφξεπζε
κάιηζηα ζε φζνπο λένπο δελ είραλ ην δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ λα εηζέιζνπλ ζην ζέαηξν. Απφ ην
ζρεηηθφ δεκνζίεπκα ηεο Πάιεο πιεξνθνξνχκαζηε φκσο φηη δελ ήηαλ κφλν νη δπλάκεηο θαηαζηνιείο
πνπ επηρείξεζαλ λα εκπνδίζνπλ ηνπο εξγάηεο λα πξνζέιζνπλ ζηελ ζπγθέληξσζε θαζψο, φπσο
ππνζηεξίδεη ε εθεκεξίδα ππήξμε πξνζπάζεηα ζακπνηαξίζκαηνο ηεο θαη απφ ηνπο ζηαιηληθνχο νη
νπνίνη ζθνξπηζκέλνη ζηνπο γχξσ δξφκνπο δηέδηδαλ ζηνπο εξγάηεο πνπ πξνζέξρνληαλ ζηελ
«Αιάκπξα» πσο ε ζπγθέληξσζε απαγνξεχηεθε. ΢χκθσλα πάληα κε ηελ Πάιε ηηο εκέξεο πνπ
πξνεγήζεθαλ ηεο πξνεθινγηθήο ζπγθέληξσζεο κνηξάζηεθαλ 60.000 πξνθεξχμεηο, θέηγ-βνιάλ θαη
εθινγηθά πξνγξάκκαηα ηεο νξγάλσζεο, ελψ πεξίπνπ δέθα ήηαλ νη αξρεηνκαξμηζηέο πνπ
ζπλειήθζεζαλ θαηά ηε δηαλνκή ηνπ πξνεθινγηθνχ πιηθνχ. ΢ηελ ζπγθέληξσζε έιαβαλ ην ιφγν νη
ππνςήθηνη ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε Βηηζψξεο, Κεθάιαο θαη Αιεμφπνπινο. Ο
Βηηζψξεο αλαθεξφκελνο ηφζν ζηνπο βεληδειηθνχο φζν θαη ζηνπο αληηβεληδειηθνχο ζεκείσζε: «Όινη
απηνί καδί κε ηνπο δεκνθφπνπο αγξνηηζηέο θαη ςεπην-ζνζηαιηζηέο θαη ηνπο απεξγνζπάζηεο, δελ
έθαλαλ παξά λα ππνδνπιψζνπλ θαη λα ππνηάμνπλ ηηο κάδεο ζηνπο μέλνπο θαη ζηνπο ληφπηνπο
κεγαινθαπηηαιηζηέο θαη λα ηηο ξίμνπλ ζηελ εμαζιίσζε θαη ζηελ πείλα», επηζεκαίλνληαο ελ ζπλερεία
ηηο βαξηέο επζχλεο πνπ θέξνπλ «ςεπηνζνζηαιηζηέο» θαη ζηαιηληθνί, πνπ κε ηελ πξνδνηηθή ηαθηηθή
ηνπο νη πξψηνη θαη ηα εγθιεκαηηθά ηνπο ζθάικαηα νη δεχηεξνη είραλ θαηαδηθάζεη ην πξνιεηαξηάην
ζηελ δηάζπαζε θαη ηελ αλνξγαλσζηά. Με ζπειιψδε ρεηξνθξνηήκαηα ππνδέρζεθαλ νη
ζπγθεληξσκέλνη ηνλ ππνςήθην ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηελ Θεζζαινλίθε ν νπνίνο θιήζεθε ζην βήκα ηεο
ζπγθέληξσζεο γηα λα κηιήζεη ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε ζηε «ζπκπξσηεχνπζα». Ο Κεθάιαο
μεθίλεζε ηελ νκηιία ηνπ ιέγνληαο «΢αο θέξλσ ζχληξνθνη, ηνπο πην ζεξκνχο επαλαζηαηηθνχο
ραηξεηηζκνχο ηνπ ηκήκαηνο καο ηεο ΢αινλίθεο θαη ηνπ εξσηθνχ πξνιεηαξηάηνπ πνπ αληηκεηψπηζε
πξηλ ιίγεο κέξεο κηαλ άγξηα ζθαγή απ’ ηα φξγαλα ηεο ηάμεο ησλ εθκεηαιιεπηψλ». Έπεηηα εμέζεζε
θξηθηαζηηθέο ιεπηνκέξεηεο απφ ηα γεγνλφηα ηεο ΢αινλίθεο: «Οη έλνπινη ρσξνθχιαθεο, κέζα ζην
ζθνηάδη, κε ην θαθφ ζην ρέξη, ζεκάδεπαλ θαη ζθφησλαλ ηα ζχκαηα ηνπο!!!». ΢ην άθνπζκα ηεο
πεξηγξαθήο απηψλ ησλ αζηπλνκηθψλ θξηθαιενηήησλ νη ζπγθεληξσκέλνη άξρηζαλ λα θσλάδνπλ «Θα
πάξνπκε πίζσ ην αίκα ηνπο!» «Θα εθδηθεζνχκε!» «Θα ηνπο θξεκάζνπκε ζηα θαλάξηα ησλ
δξφκσλ!». Δλ ζπλερεία ν Κεθάιαο, αθνχ πεξηέγξαςε ηηο εθδειψζεηο αιιειεγγχεο ησλ εξγαηψλ ηεο
Θεζζαινλίθεο ζηνπο πνιηνξθνχκελνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο, ζηηο νπνίεο φπσο ζεκείσζε νη
αξρεηνκαξμηζηέο βξίζθνληαλ ζηελ πξψηε γξακκή, θάιεζε ηνπο πξνιεηάξηνπο ηεο Αζήλαο λα
εθδηθεζνχλ γηα ην ρπκέλν αίκα ησλ αδειθψλ ηνπο ζηελ Θεζζαινλίθε. Σειεπηαίνο ζηελ
ζπγθέληξσζε κίιεζε ν Αιεμφπνπινο, ν νπνίνο σο εγεηηθφ ζηέιερνο ηεο Γεληθήο ΢πλνκνζπνλδίαο
Αλαπήξσλ θαη Θπκάησλ Πνιέκνπ πνπ ήηαλ, κίιεζε θπξίσο γηα ηα «θαηλνχξηα πνιεκηθά καθειεηά
πνπ εηνηκάδνπλ νη ηκπεξηαιηζηέο» αιιά θαη «γηα ηνλ ηεξάζηην θίλδπλν κηαο έλνπιεο επέκβαζεο
ζηελ πξνιεηαξηαθή καο παηξίδα, ηε ΢νβηεηηθή Ρσζία» , θιείλνληαο θάιεζε φινπο ηνπο εξγάηεο λα
αγσληζηνχλ θάησ απφ ηε ζεκαία ηεο Αξηζηεξήο Αληηπνιίηεπζεο ελάληηα ζην γεξκαληθφ θαζηζκφ θαη
γηα ηελ ππεξάζπηζε ηεο Δ΢΢Γ. Ζ ζπγθέληξσζε έθιεηζε κε ηελ αλάγλσζε ελφο ςεθίζκαηνο ελάληηα
ζηηο ζθαγέο ζηελ Θεζζαινλίθε θαη ηνπο ζπγθεληξσκέλνπο λα ηξαγνπδνχλ ηελ Γηεζλή.
΢ην θχξην πξσηνζέιηδν άξζξν ηεο πνπ ηηηινθνξείηαη «Ζ επαλάζηαζε ζηηο πφξηεο!» ε Πάιε ηεο
26εο Φεβξνπαξίνπ (αξ.θπι.233) αλαιχνληαο ηελ θνηλσληθνπνιηηηθή ζπγθπξία ζπκπεξαίλεη φηη «νη

[21]
ηάζεηο γηα εμσθνηλνβνπιεπηηθέο ιχζεηο απνθηνχλ πεξηζζφηεξνπο νπαδνχο» θαη ππνζηεξίδεη φηη «νη
εθινγέο ηεο 5εο Μάξηε ζα ρξεζηκεχζνπλ γηα ηα λα θαηακεηξεζνχλ νη δπλάκεηο ησλ αληηκαρφκελσλ
ηάμεσλ». Γηαπηζηψλεη ηέινο πσο ηα κηθξναζηηθά ζηξψκαηα ηεο πφιεο θαη ηνπ ρσξηνχ ηα νπνία
ζπκκεηείραλ -θαη πνιιέο θνξέο θαζνδήγεζαλ- κηα ζεηξά απφ δπλακηθέο ιατθέο θηλεηνπνηήζεηο ηνπ
ηειεπηαίνπ δηαζηήκαηνο ζα αλαγθαζζνχλ λα ζπγθξνπζηνχλ κε ηελ κπνπξδνπαδία «ζπάδνληαο ηα
ζεκεξηλά πιαίζηα ησλ θνκκάησλ ηεο». Θεσξεί κάιηζηα πσο «ε εμφγθσζε ησλ ςήθσλ ησλ
κηθξναζηηθψλ θφκκαησλ είλαη ην πξψην βήκα πξνο ηα αξηζηεξά ησλ κηθξναζηψλ ηεο πφιεο θαη ηνπ
ρσξηνχ.»
Καζ’ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο πξνεθινγηθήο πεξηφδνπ πνιιά ήηαλ ηα θξνχζκα θξαηηθήο
ηξνκνθξαηίαο θαη δηψμεσλ ελάληηα ηφζν ζηνπο αξρεηνκαξμηζηέο φζν θαη ζηα κέιε θαη ζηειέρε ηνπ
Κφκκαηνο. Μέξνο απηνχ ηνπ αληηθνκκνπληζηηθνχ νξγίνπ θαηαζηνιήο ήηαλ ε ζχιιεςε ηνπ
ππνςεθίνπ ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηελ Οίηπιν Π. Αλδξψλε20 θαη άιισλ δχν αξρεηνκαξμηζηψλ ζηνλ
Γεξνιηκέλα. Όπσο θαηαγγέιιεη ε Πάιε ησλ Σάμεσλ (28.2.1933, αξ.θπι.234) ν θπκαηηθφο Αλδξψλεο
μπινθνπήζεθε θαη βαζαλίζηεθε άγξηα απφ ηνπο άλδξεο ηεο ρσξνθπιαθήο κε απνηέιεζκα λα θάλεη
αηκφπηπζε θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο κεηαθνξάο ηνπ ζην θξαηεηήξην ηεο Αξεφπνιεο. Απφ εθεί νη
ζπιιεθζέληεο κεηαθέξζεθαλ ζην δηθαζηήξην ηνπ Γπζείνπ φπνπ ζηηο 27 Φιεβάξε δηθάζηεθαλ, ρσξίο
ηελ παξνπζία δηθεγφξσλ, θαζψο θαλέλαο δελ δέρζεθε λα ηνπο ππεξαζπηζηεί. Ο Αλδξψλεο
θαηαδηθάζηεθε ζε έλα ρξφλν θπιαθή θαη έλαλ εμνξία θαη ππφινηπνη δχν ζε 8 κήλεο θπιαθή θαη 8
κήλεο εμνξίαο ν θαζέλαο. ΢ηελ απνινγία ηνπ, απνζπάζκαηα ηεο νπνίαο δεκνζηεχζεθαλ ζηελ Πάιε
ηεο 2αο Μαξηίνπ (αξ.θπι.236) ν Αλδξψλεο ππεξαζπίζηεθε ηελ θνκκνπληζηηθή ηνπ ηδενινγία
δειψλνληαο ζαξξαιέα: «Δίκαη θαη ζα πεζάλσ θνκκνπληζηήο, ππεξαζπίδνληαο ηα ζπκθέξνληα ηεο
εξγαηηθήο ηάμεο». Ο Αλδξψλεο δηθάζηεθε μαλά ζηηο 30 Μάξηε θαηεγνξνχκελνο γηα ηελ πξνεθινγηθή
ηνπ δξάζε ππέξ ηνπ ππνςεθίνπ ηνπ ΔΜΔΑ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ εθινγψλ ηνπ ΢επηεκβξίνπ ηνπ
1932.
Σελ 1ε Μαξηίνπ κε πξσηνζέιηδν ηεο άξζξν ε Πάιε ησλ Σάμεσλ (αξ.θπι.235) απεπζπλφκελν
ζηνπο πξνζθπγηθνχο πιεζπζκνχο ηεο ρψξαο, επηηίζεηαη ηφζν ζηελ βεληδειηθή φζν θαη αληηβεληδειηθή
παξάηαμε γηα πξνζθπγηθή ηνπο πνιηηηθή θαη ηε πξνεθινγηθή δεκνθνπία ησλ δεπηέξσλ πνπ
κνηξάδνληαο, πξαθηηθά αλέθηθηεο ιφγσ ηεο ηξαγηθήο δεκνζηνλνκηθήο θαηάζηαζεο ηεο ρψξαο,
ππνζρέζεηο επηρεηξνχζαλ λα απνζπάζνπλ ηνπο πξφζθπγεο απφ ηελ παξαδνζηαθή επηξξνή ηνπ
Βεληδέινπ. Ζ ΚΟΜΛΔΑ, ζεκεηψλνληαο φηη ηα ζπκθέξνληα ησλ πξνζθχγσλ ηαπηίδνληαη κε απηά ησλ
ληφπησλ εξγαηψλ θαη θησρψλ αγξνηψλ, ηνπο θαινχζε λα αλαπηχμνπλ θνηλνχο αγψλεο κε ηνπο
ληφπηνπο θαη λα ςεθίζνπλ, ρσξίο απηαπάηεο γηα ηνλ αζηηθφ θνηλνβνπιεπηηζκφ, ην Δληαίν
Κνκκνπληζηηθφ ςεθνδέιηην.
Μεηά απφ κηα ζεηξά απαγνξεχζεηο πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο 29 Φιεβάξε κέζα ζε θιίκα
ηξνκνθξαηίαο ε πξνεθινγηθή ζπγθέληξσζε ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηελ Θεζζαινλίθε, φπνπ ζπκκεηείραλ
πάλσ απφ 700 εξγάηεο. ΢ηε ζπγθέληξσζε κίιεζαλ νη Βηηζψξεο θαη Κεθάιαο, αλαθεξφκελνη ζηελ
«παγθφζκηα θαη ηελ ειιεληθή νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή θαηάζηαζε» ζηα θαηλφκελα θξαηηθήο βίαο θαη
ηξνκνθξαηίαο πνπ είραλ ζεκεησζεί ζηελ πφιε θαζψο θαη ζηα ζπλζήκαηα κε ηα νπνία θαηέβαηλε ε
αξρεηνκαξμηζηηθή νξγάλσζε ζηηο εθινγέο (Πάιε ησλ Σάμεσλ, 2.3.33, αξ.θπι.236, ζει.4). Σνλ ιφγν
πήξαλ επίζεο ν εθπξφζσπνο ησλ λενιαίσλ ηεο ΚΟΜΛΔΑ, Αδακίδεο θαζψο θαη έλαο εθπξφζσπνο
ηνπ ΚΚΔ ν νπνίνο ζχκθσλα κε ηελ Πάιε (ν.π.) «αλακάζεζε ηηο ζπλεζηζκέλεο βξηζηέο θαη
ζπθνθαληίεο ελάληηα ζηνπο αξρεηνκαξμηζηέο θαη θάιεζε ηνπο εξγάηεο λα απνρσξήζνπλ νκαδηθά
απφ ηελ ζπγθέληξσζε».
΢ηηο 2 Μάξηε ζε άξζξν ηνπ ζηελ Πάιε (αξ.θπι.236, ζει. 2) κε ηίηιν «Γηαηί θαηεβαίλνπκε ζηηο
εθινγέο θαη ηη πεξηκέλνπκε» ν Γ. ΢θπξήο, αθνχ πεξηγξάςεη ηνπο δηάθνξνπο αληηθεηκεληθνχο θαη

20
Ο προερχόμενοσ από τισ γραμμζσ τισ ΟΚΝΕ και ςτζλεχοσ του Αρχείου από το 1923, Ανδρϊνθσ είχε, λίγεσ μόλισ
εβδομάδεσ πριν τθ ςφλλθψι του, κατθγορθκεί από τον ΢ιηοςπάςτθ ωσ «ςυνεργάτθσ τθσ Αςφάλειασ». Απατϊντασ ςτθν
ςυκοφαντικι αυτι επίκεςθ του ΢ιηοςπάςτθ ο Ανδρϊνθσ δθμοςίευςε ςε δφο ςυνζχειεσ ςτθν Ράλθ των Τάξεων το
άρκρο με τίτλο «Ροιοσ είναι ο ςταλινιςμόσ» όπου κατζρριπτε μία – μία όλεσ τισ κατθγορίεσ που κατά καιροφσ
εκτόξευε θ θγεςία του ΚΚΕ ενάντια ςτουσ αρχειομαρξιςτζσ. Λδιαίτερθ βαρφτθτα προςζδιδε ςτο εν λόγω άρκρο του
Ανδρϊνθ το γεγονόσ ότι δθμοςιεφκθκε τθν περίοδο κατά τθν οποία βριςκόταν κρατοφμενοσ ςτα μπουντροφμια τθσ
χωροφυλακισ. Ραρ’ όλα αυτά ο Νζοσ ΢ιηοςπάςτθσ ςυνζχιςε ςτισ 2 Μαρτίου (αρ.φυλ.531, ςελ.3) τθν ςυκοφαντικι του
επίκεςθ ενάντια ςτον Ανδρϊνθ κατθγορϊντασ για μια ακόμα φορά ωσ «χαφιζ τθσ Αςφάλειασ» και καλϊντασ τουσ
ψθφοφόρουσ τθσ Οιτφλου να τον «μαυρίςουν».

[22]
ππνθεηκεληθνχο παξάγνληεο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ εθινγηθή δξάζε ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζεκεηψλεη φηη νη
αξρεηνκαξμηζηέο δελ πξέπεη λα ηξέθνπλ απηαπάηεο γηα ην «εθινγηθφ απνθξπζηάιισκα» ησλ
πξνζπαζεηψλ ηνπο θαη ζέηεη ην πήρε ησλ εθινγηθψλ πξνζδνθηψλ ηεο νξγάλσζεο αξθεηά ρακειά:
«Αλ μεπεξάζνπκε ηνπο 500 ςήθνπο ζηελ Αζήλα θαη 400 ζηε ΢αινλίθε θαη ηνπο 100 ζηε Μάλε δελ
πξέπεη λα ‘καζηε δπζαξεζηεκέλνη».
Όζν πιεζίαδαλ νη κέξεο ησλ εθινγψλ ηφζν εληείλνληαλ νη επηζέζεηο ηνπ Ρηδνζπάζηε ζηνπο
αξρεηνκαξμηζηέο. Υαξαθηεξηζηηθά είλαη δχν δεκνζηεχκαηα πνπ θηινμελνχληαη ζηηο ζειίδεο ηνπ
Ρηδνζπάζηε ηεο 3εο Μαξηίνπ (αξ.θπι.532). ΢ην πξψην πνπ δεκνζηεχεηαη ζην πξσηνζέιηδν ε
ζχληαμε ηνπ Ρηδνζπάζηε θάλεη ηελ αθφινπζε «έθθιεζε», πνπ απεπζχλεηαη θαη ζηελ βάζε ηεο
ΚΟΜΛΔΑ: «Δξγάηεο, εξγαδφκελνη! ηεο Αζήλαο, Θεζζαινλίθεο, Οηηχινπ! Με ιεξψλεηαη ηα
ςεθνδέιηηα ηνπ Δληαίνπ Μεηψπνπ κε νλφκαηα ησλ δνινθφλσλ ραθηέδσλ ηνπ αξρεηνκαξμηζκνχ
Αλδξψλε, Βηηζψξε θαη ΢άθθνπ. Δξγάηεο αξρεηνκαξμηζηέο! Με γίλεζηε δηαζπαζηέο ηνπ Δληαίνπ
Μεηψπνπ εξγαηψλ θαη αγξνηψλ. Φεθίζηε γξακκή ην ςεθνδέιηην ηνπ Δληαίνπ Μεηψπνπ ρσξίο θακία
δηαγξαθή.» ΢ηελ επφκελε ζειίδα ηεο εθεκεξίδαο ηνπ ΚΚΔ δεκνζηεχεηαη έλα κηθξφ θείκελν κε ηνλ
ηίηιν: «Πξνζνρή ζην αξρεηνθαζηζηηθφ ιαζξεκπφξην» κε ηηο θσηνγξαθίεο ησλ ζεκάησλ ηνπ ΔΜΔΑ
θαη ηεο ΚΟΜΛΔΑ. Ζ θσηνγξαθία ηνπ ζήκαηνο ηεο ΚΟΜΛΔΑ θέξεη ηε ιεδάληα: «Σν ζήκα ησλ
θαιηζεηνθφξσλ δηαζπαζηψλ αξρεηνθαζηζηψλ - Με ξίρλεηαη ςεθνδέιηηα κ’ απηφ ην ζήκα». ΢ην
κηθξφ θείκελν πνπ ζπλνδεχεη ηηο δχν θσηνγξαθίεο νη αξρεηνκαξμηζηέο απνθαινχληαη «δηαζπαζηέο
θαη πξνδφηεο ησλ αγψλσλ ηεο θησρνινγηάο» θαη «ζπλεξγάηεο ηεο Αζθάιεηαο θαη ηνπ Γεληθνχ
Δπηηειείνπ» θαη θαηεγνξνχληαη φηη επέιεμαλ λα ρξεζηκνπνηνχζνπλ σο ζήκα ηνπο ην ζθπξνδξέπαλν
κε ζθνπφ λα ζπείξνπλ ηελ ζχγρπζε κέζα ζηε θησρνινγηά. ΢ην ίδην κνηίβν θηλνχληαλ θαη νη
αλαθνξέο ηνπ εθινγηθνχ καληθέζηνπ ηνπ ΚΚΔ ζηνπο αξρεηνκαξμηζηέο21.
΢ηηο 4 Μαξηίνπ, παξακνλή ησλ εθινγψλ, δεκνζηεχζεθε ζην πξσηνζέιηδν ηεο Πάιεο ησλ
Σάμεσλ (αξ.θπι.238), θάησ απφ ηηο θσηνγξαθίεο ησλ ηεζζάξσλ ππνςεθίσλ ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζε
Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε, ην εθινγηθφ καληθέζην ηεο νξγάλσζεο. Σν καληθέζην, πνπ απεπζχλεηαη
«ζηνπο εξγάηεο, ηνπο θησρνχο ρσξηάηεο θαη φινπο ηνπο εθκεηαιιεπφκελνπο ηεο ρψξαο» μεθηλάεη κε
ηελ ζέζε φηη ζηηο εθινγέο ηεο επνκέλεο «φπσο θαη ζε φιεο ηηο πξνεγνχκελεο» ζπγθξνχνληαη δχν
θφζκνη: «ν θφζκνο ησλ εθκεηαιιεπηψλ [...] θαη ν θφζκνο ησλ εθκεηαιιεπνκέλσλ» . ΢ηελ ζπλέρεηα
αθνχ ππνζηεξίμεη φηη νη εθκεηαιιεπηέο θαηεβαίλνπλ ζηηο εθινγέο «κε δηάθνξεο κάζθεο» γηα «λα
μεγειάζνπλ» ηηο κάδεο θαη «λα πνπιήζνπλ ην ηνκάξη ηνπο ζην θεθάιαην» παξνπζηάδεη ηηο ζέζεηο ηεο
γηα ηνπο δχν θπξίαξρνπο αζηηθνχο πνιηηηθνχο ζπλαζπηζκνχο: Ζ βεληδειηθή παξάηαμε είλαη γηα ηελ
ΚΟΜΛΔΑ «ην θφκκα ηνπ κεγάινπ θεθαιαίνπ, ησλ ηξαπεδηηψλ θαη ησλ βηνκεράλσλ. Δίλαη ην θφκκα
πνπ ζθνπφ έρεη βάιεη ηελ εμππεξέηεζε ηνπ θεθαιαίνπ. Γη’ απηφ κπήθε ζηνπο πνιέκνπο ην 1912-13,
γη’ απηφ κπήθε ζην κεγάιν πφιεκν πνπ βάζηαμε απφ ην 1914 κέρξη ην 1922. Γη’ απηφ πήγε ζηελ
Οπθξαλία γηα λα ρηππήζεη ηνπο Ρψζνπο αδεξθνχο ζαο, γη’ απηφ πήγε ζηελ Μηθξά Αζία», γηα ηνλ
αληηβεληδειηθφ ζπλαζπηζκφ νη αξρεηνκαξμηζηέο γξάθνπλ: «Μα θαη ην άιιν ζπγθξφηεκα ησλ
Σζαιδάξε-Κνλδχιε-Μεηαμά πνπ παξνπζηάδεηαη σο ππεξαζπηζηήο ησλ ειεπζεξηψλ ηνπ ιανχ, πνηνη
είλαη; Ο θαζέλαο ηνπο ρσξηζηά έθαλε ππνπξγφο ζηα πεξαζκέλα ρξφληα θαη εθκεηαιιεπφκελνη ηνπο
μέξνπλ. Σν Λατθφ Κφκκα θπβέξλεζε ην 1920-22. Πφιεκνο θαη θαηαδηψμεηο ησλ εξγαηψλ θαη ησλ
ρσξηθψλ. Απηή είλαη ε πνιηηηθή ηνπο. Ο Κνλδχιεο θαη ν Μεηαμάο ππήξμαλ άλζξσπνη ηνπ θεθαιαίνπ
θαη δνινθφλνη ησλ εξγαηψλ θαη ησλ ρσξηθψλ. Μα θαη ε ηειεπηαία ηνπο θπβέξλεζε γηα δχν κήλεο
ζαο έδεημε ηη ζθνπφ θαη ηη πξφγξακκα έρνπλ». Σν καληθέζην ζηελ ζπλέρεηα αλαθέξεηαη ζηηο ζέζεηο
ηεο ΚΟΜΛΔΑ γηα ηελ πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή δηεζλή θαη εγρψξηα ζπγθπξία κέζα ζηελ νπνία γίλνληαη
νη εθινγέο θαη αθνχ ηνλίζεη γηα κηα αθφκα θνξά ηηο ζέζεηο ηεο νξγάλσζεο γηα ηηο εθινγέο θαη ηνλ
αζηηθφ θνηλνβνπιεπηηζκφ θαη θαπηεξηάζεη ηε δηαζπαζηηθή ζηαιηληθή γξακκή πεξί «ζνζηαιθαζηζκνχ»
πνπ δηεπθφιπλε ηελ άλνδν ηνπ Υίηιεξ ζηελ εμνπζία, θιείλεη κε έλα θάιεζκα ζηα κέιε θαη ηνπο
νπαδνχο ηνπ ΚΚΔ, πνπ θαινχληαη αλ δελ ζέινπλ λα ζπκβνχλ θαη ζηελ Διιάδα φζα ζπλέβεζαλ ζηελ
Γεξκαλία λα ζηείινπλ κήλπκα ππέξ ηεο ελφηεηαο ησλ θνκκνπληζηψλ θαη απφξξηςεο ηεο
δηαζπαζηηθήο ινγηθήο ηεο ζηαιηληθήο εγεζίαο ηνπ Κφκκαηνο, ςεθίδνληαο θαη ηνπο ππνςεθίνπο ηεο
ΚΟΜΛΔΑ. ΢ην ίδην θχιιν ηεο Πάιεο (ν.π., ζει.3) δεκνζηεχεηαη αλαθνίλσζε ηεο θεληξηθήο
επηηξνπήο ηεο ΚΟΜΛΔΑ κε ηελ νπνία δίλνληαη νδεγίεο ζηνπο εθινγηθνχο αληηπξνζψπνπο ηεο
νξγάλσζεο, νη νπνίνη θαινχληαη λα ζπεχζνπλ απφ ην πξσί ζηα εθινγηθά ηκήκαηα ηεο ρψξαο θαη λα
πξάμνπλ ηα δένληα έηζη ψζηε λα απνθεπρζνχλ θαηλφκελα βίαο θαη λνζείαο εθ κέξνπο ησλ αζηηθψλ

21 θ
Το μανιφζςτο δθμοςιεφκθκε τθν 1 Μαρτίου ςτο πρωτοςζλιδο του ΢ιηοςπάςτθ (αρ.φυλ.530)

[23]
θνκκάησλ. Οη αξρεηνκαξμηζηέο εθινγηθνί αληηπξφζσπνη θαινχληαη, ηέινο, λα αληηθαηαζηήζνπλ
απηνχο ηνπ ΔΜΔΑ ζε πεξίπησζε πνπ ζε νξηζκέλα ηκήκαηα δελ έρνπλ ζηαιεί εθινγηθνί
αληηπξφζσπνη ηνπ Κφκκαηνο. ΢ηελ 4ε ζειίδα ηεο, ηέινο, ε Πάιε θαηαγξάθεη ηελ «άγξηα
ηξνκνθξαηία» πνπ «μαπνιήζεθε ζ’ νιφθιεξε ηε ρψξα» θαηαγγέιινληαο φηη ζηελ Θεζζαινλίθε «νη
εθινγέο ζα γίλνπλ θάησ απφ θαζεζηψο ζηξαηησηηθνχ λφκνπ» , φηη φια ηα γξαθεία ησλ εξγαηηθψλ
νξγαλψζεσλ «θξνπξνχληαη απφ κπνπινχθηα ρσξνθπιάθσλ θαη ραθηέδσλ» θαη φηη ν
αξρεηνκαξμηζηήο Αρηιιέαο Ννκηθφο δέρζεθε «άγξηα δνινθνληθή επίζεζε» απφ «εζληθηζηέο
κπξάβνπο».
Σν πξσηνζέιηδν ηεο Πάιεο (αξ.θπι.239) πνπ θπθινθφξεζε αλήκεξα ησλ εθινγψλ ηεο 5εο
Μαξηίνπ θνζκεί έλα κεγάιν ζθίηζν πνπ απεηθνλίδεη κηα νκάδα εξγαηψλ λα δηαδειψλεη θάησ απφ
έλα παλφ ζην νπνίν είλαη γξακκέλν κε θεθαιαία γξάκκαηα ην ζχλζεκα: «Εήησ ην Δληαίν
Κνκκνπληζηηθφ θφκκα». Σν θχξην άξζξν ηεο εθεκεξίδαο κε ηίηιν «Κάησ ηα θφκκαηα ηεο
εθκεηάιιεπζεο, ηεο πείλαο θαη ηνπ πνιέκνπ!» είλαη επί ηεο νπζίαο κηα πεξίιεςε ηνπ εθινγηθνχ
καληθέζηνπ ηεο νξγάλσζεο.
Ζ ηξνκνθξαηία πνπ θαζ’ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο πξνεθινγηθήο πεξηφδνπ ην θξάηνο είρε εμαπνιχζεη
ελάληηα ζηνπο θνκκνπληζηέο θνξπθψζεθε ηελ εκέξα ησλ εθινγψλ κε ηελ ζχιιεςε ησλ ππνςεθίσλ
ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηελ Αζήλα κε ηελ θαηεγνξία ηεο «εζράηεο πξνδνζίαο». Οη Βηηζψξεο θαη
Αιεμφπνπινο, θαζψο θαη ηξεηο αθφκα ζχληξνθνη ηνπο, ζπλειήθζεζαλ, φπσο θαηαγγέιιεηαη ζηελ
Πάιε ησλ Σάμεσλ ηεο 6εο Μαξηίνπ (αξ.θπι.240), φηαλ ην απηνθίλεην ζην νπνίν επέβαηλαλ,
πεξηνδεχνληαο ζηηο ζπλνηθίεο ηεο Αζήλαο, πεξλνχζε απφ ηελ πιαηεία Οκνλνίαο. Δθεί δέρζεθαλ
επίζεζε κε γθινκπο απφ «εηθνζάδα ραθηέδσλ», ε νπνία αθνχ αθηλεηνπνίεζε ην απηνθίλεην, ηνπο
μπινθφπεζε θαη ηνπο νδήγεζε, παξά ηηο έληνλεο δηακαξηπξίεο ηνπο, ζηελ Γεληθή Αζθάιεηα. Μφιηο νη
ζχληξνθνη ηνπο πιεξνθνξήζεθαλ ηελ είδεζε ηεο ζχιιεςεο ηνπο, ζπγθξφηεζαλ πνιπκειή επηηξνπή
εξγαηψλ κε επηθεθαιήο αληηπξνζψπνπο ηεο Κεληξηθήο Δθινγηθήο Δπηηξνπήο θαη δηακαξηπξήζεθαλ
ζηελ δηεχζπλζε ηεο αζηπλνκίαο απαηηψληαο λα αθεζνχλ ειεχζεξνη. Ζ απάληεζε ηνπ δηεπζπληή ηεο
αζηπλνκίαο ήηαλ πσο νη αγσληζηέο ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζπλειήθζεθαλ γηα ηελ «αλνηρηή» θνκκνπληζηηθή
ηνπο δξάζε θαη φηη βαξχλνληαη κε ηελ θαηεγνξία ηεο «εζράηεο πξνδνζίαο»22. Δθηφο ησλ
πξναλαθεξζέλησλ ζηηο ζειίδεο ηεο Πάιεο ηφζν ηεο 6εο φζν ηεο 8εο Μαξηίνπ θαηαγξάθνληαη κηα
ζεηξά απφ βίαηεο επηζέζεηο ελαληίσλ ησλ εθινγηθψλ αληηπξνζψπσλ θαη άιισλ αγσληζηψλ ηεο
ΚΟΜΛΔΑ, θαηαγγέιιεηαη κάιηζηα φηη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ην «έξγν» ηεο αζηπλνκίαο
«ζπλέδξακαλ» ζηειέρε ηνπ ΚΚΔ.

22 θσ
Στθν Πάλη των Τάξεων τθσ 14 Μάρτθ (αρ.φυλ.248) αναφζρεται πωσ οι ςυλλθφκζντεσ αρχειομαρξιςτζσ
θσ
αποςπάςτθκαν «από τα χζρια τθσ αςτικισ δικαιοςφνθσ» όταν κατά τθν διάρκεια του ςυλλαλθτθρίου τθσ 6 Μάρτθ
οι ςφντροφοι τουσ πραγματοποίθςαν επίκεςθ κατά του δικαςτθρίου όπου γινόταν θ δίκθ τουσ. Σε μεταγενζςτερθ
όμωσ μαρτυρία του, ο Λ. Καρλιάφτθσ, που ιταν ζνασ από τουσ ςυλλθφκζντεσ, αναφζρει πωσ ναι μεν υπιρξαν
ςυνκιματα αλλθλεγγφθσ κατά τθν διάρκεια του ςυλλαλθτθρίου, αλλά αυτόσ και οι ςφντροφοι αφζκθςαν ελεφκεροι
μετά από ακωωτικι απόφαςθ του δικαςτθρίου. Το εν λόγω κείμενο του Καρλιάφτθ είναι διακζςιμο ςτο:
http://www.marxistbooks.gr/karliafti_1.htm

[24]
 3. Οη κεηεθινγηθέο εμειίμεηο θαη ν απνινγηζκόο ηωλ
εθινγηθώλ απνηειεζκάηωλ

΢ηηο εθινγέο ηεο 5εο Μαξηίνπ ηνπ 1933, ζηελ πιένλ πνισκέλε θαη ακθίξξνπή εθινγηθή
αλακέηξεζε ηνπ Μεζνπνιέκνπ, επηθξάηεζε ηειηθά ε εθινγηθή ζπκκαρία ησλ αληηβεληδειηθψλ23 πνπ
απέζπαζε ην 46% ησλ ςήθσλ (136 απφ ηηο 248 έδξεο). Οη βεληδειηθνί κε αληίζηνηρν πνζνζηφ
πεξηνξίζηεθαλ ζηηο 110 έδξεο, ελψ δχν έδξεο απέζπαζε ην Αγξνηηθφ Κφκκα. ΢ηελ, θφληξα ζηα
πξνγλσζηηθά, επηθξάηεζε ησλ αληηβεληδειηθψλ ζπλέβαιαλ αθ’ ελφο ε αλαγλψξηζε ηεο αβαζίιεπηεο
Γεκνθξαηίαο απφ ηνλ Σζαιδάξε θαη αθ’ εηέξνπ ε ζπλεξγαζία ηνπο κε πξσηνθιαζάηα ζηειέρε ηεο
βεληδειηθήο παξάηαμεο (Κνλδχιεο, Υαηδεθπξηάθνο), κε απνηέιεζκα λα ζεκεησζνχλ καδηθέο
κεηαηνπίζεηο, αθφκα θαη πξνζθπγηθήο πξνέιεπζεο, βεληδειηθψλ ςεθνθφξσλ πξνο ηνλ
αληηβεληδειηθφ ζπλαζπηζκφ. Μεγάιε ήηαλ επίζεο ε δηαξξνή ςήθσλ απφ ηελ βεληδειηθή παξάηαμε
πξνο ην ΔΜΔΑ, ην νπνίν απφ ην 6,6% πνπ είρε ζπγθεληξψζεη ζηηο εθινγέο ηνπ ΢επηεκβξίνπ ηνπ
1932, έθηαζε ην 9,2% (Κνιηφπνπινο, 2005:347-349). Οη ςήθνη ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ , πνπ
πέξαζαλ ηειηθά ηνλ -ρακειφ- πήρε πνπ είρε ζέζεη ν Γ. ΢θπξήο, έθηαζαλ ηηο 1387: 773 ζηελ Αζήλα,
550 ζηελ Θεζζαινλίθε θαη 64 ζηελ Οίηπιν (Πάιε ησλ Σάμεσλ, 18.3.33, αξ.θπι.250, ζει.2).
Όηαλ αξγά ην βξάδπ ηεο Κπξηαθήο ησλ εθινγψλ έγηλε πιένλ θαλεξή ε λίθε αληηβεληδειηθήο
παξάηαμεο ν βεληδειηθφο ζηξαηεγφο Νηθφιανο Πιαζηήξαο επηζθέθζεθε ηνλ Βεληδέιν θαη ηνπ
αλαθνηλψζε φηη ζθφπεπε λα εκπνδίζεη κε «ζηξαηησηηθφ θίλεκα» ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ην
Λατθφ Κφκκα, θνβνχκελνο φηη ε επηθξάηεζε ηνπο ζα ζήκαηλε θαη παιηλφξζσζε ηεο βαζηιείαο. Ο
Βεληδέινο απέθπγε, νπζηαζηηθά, λα ηνλ εκπνδίζεη θαη ν Πιαζηήξαο εγθαηαζηάζεθε ηα μεκεξψκαηα
ηεο επνκέλεο ζην Τπνπξγείν ΢ηξαηησηηθψλ, αλαιακβάλνληαο ηα θαζήθνληα ηνπ ππνπξγνχ Γ.
Καηεράθε θαη εθδίδνληαο δηαηαγέο πξνο ηηο ζηξαηησηηθέο κνλάδεο ηεο ρψξαο. ΢ηελ ζπλέρεηα
πξνρψξεζε ζηελ θαηάζρεζε ησλ εθεκεξίδσλ πνπ αλαθνίλσλαλ ηε λίθε Σζαιδάξε, ζηακάηεζε ηελ
αλακεηάδνζε ηειεγξαθηθψλ κελπκάησλ θαη δηέηαμε ηελ ζχιιεςε ηνπ εγέηε ηεο αληηβεληδειηθήο
παξάηαμεο. Πξνρψξεζε κάιηζηα, αθνχ εμαζθάιηζε ηειεθσληθψο ηελ ππνζηήξημε πνιιψλ
ζηξαηησηηθψλ κνλάδσλ, ζε επίζεκε αλαθνίλσζε, φπνπ γλσζηνπνηνχζε ζηνλ ειιεληθφ ιαφ ηελ
απφθαζε ηνπ λα αλαιάβεη πξαμηθνπεκαηηθά ηελ εμνπζία κε ζθνπφ λα απνηξέςεη αθ’ ελφο ηελ
παιηλφξζσζε ηεο κνλαξρίαο θαη αθ’ εηέξνπ ηελ εμάπισζε ηνπ θνκκνπληζκνχ, θάηη πνπ, θαηά ηελ
γλψκε ηνπ, δελ κπνξνχζε λα επηηχρεη κηα θνηλνβνπιεπηηθή θπβέξλεζε. Ο Βεληδέινο γηα λα βειηηψζεη
ηελ κεηεθινγηθή ηνπ ζέζε, επηρείξεζε λα εθκεηαιιεπζεί ηελ πνιηηηθή θαηάζηαζε πνπ πξνθάιεζε ην
«θίλεκα» ηνπ Πιαζηήξα πξνηείλνληαο ζηνλ Σζαιδάξε ηνλ ζρεκαηηζκφ νηθνπκεληθήο θπβέξλεζεο. Ο
εγέηεο ηνπ Λατθνχ Κφκκαηνο απέξξηςε απηήλ πξφηαζε, ηειηθψο φκσο θαη ππφ ηνλ θφβν ηεο
αηκαηνρπζίαο πνπ ζα πνπ ζα πξνθαινχζε κηα ζχγθξνπζε ηνπ κε ηηο δπλάκεηο ηνπ Πιαζηήξα,
επηθξάηεζε ε ιχζε ηνπ ζρεκαηηζκνχ θπβέξλεζεο απφ κέιε ηνπ Αλψηαηνπ ΢ηξαηησηηθνχ
΢πκβνπιίνπ. Έηζη ζηηο 8.00κ.κ. ηεο 6εο Μαξηίνπ ν Πιαζηήξαο εγθαηέιεηςε απνγνεηεπκέλνο ην
Τπνπξγείν ΢ηξαηησηηθψλ παξαδίδνληαο, κεηά απφ ζχζηαζε ηνπ Βεληδέινπ, ηε ζέζε ηνπ, ζηνλ Αιέμ.
Οζσλαίν, ν νπνίνο ζρεκάηηζε πξνζσξηλή θπβέξλεζε κε ηελ ζπκκεηνρή αλψηαησλ ζηξαηησηηθψλ
θαη δεκνζίσλ ππαιιήισλ. Ο Πιαζηήξαο γηα λα απνθχγεη ηελ ζχιιεςε θπγαδεχηεθε ζην εμσηεξηθφ
θαη ηειηθά ζηηο 10 Μαξηίνπ ζρεκαηίζηεθε θπβέξλεζε ππφ ηνλ Π. Σζαιδάξε (Κνιηφπνπινο,
2005:349-350) .
Σν «πξαμηθφπεκα» Πιαζηήξα δελ έκεηλε αλαπάληεην απφ ην ιατθφ θίλεκα· πξαγκαηνπνηεζήθαλ
κεγάιεο δηαδειψζεηο θαη ζεκεηψζεθαλ άγξηεο ζπγθξνχζεηο κε ηνλ ζηξαηφ θαη ηελ αζηπλνκία. Σν
πξσηνζέιηδν ηεο Πάιεο ησλ Σάμεσλ ηεο 8εο Μάξηεο (αξ.θπι.243) κηιά γηα ιατθή εμέγεξζε θαη
γξάθεη πσο «ε Αζήλα παξνπζίαδε πξνρηέο έλα απέξαλην πεδίν κάρεο». Δπίζεο ζην πξσηνζέιηδν
ηεο εθεκεξίδαο, δεκνζηεχεηαη πξνθήξπμε ηεο ΚΟΜΛΔΑ «πξνο ηνπο εξγάηεο, ηνπο θησρνχο

23
Και οι δφο κυρίαρχεσ παρατάξεισ ςυγκρότθςαν εκλογικοφσ ςυναςπιςμοφσ. Οι βενιηελικοί ςυγκρότθςαν τον «Εκνικό
Συναςπιςμό», όπου ςυμμετείχαν το Κόμμα Φιλελευκζρων, το Ρροοδευτικό Κόμμα (Καφαντάρθσ), το Αγροτοεργατικό
Κόμμα (Ραπαναςταςίου) το Συντθρθτικό Δθμοκρατικό Κόμμα (Μιχαλακόπουλοσ) και μια ομάδα προερχόμενθ από το
Αγροτικό Κόμμα με επικεφαλισ τον Αλζξ. Μυλωνά. Ο ςυναςπιςμόσ των αντιβενιηελικϊν ζφερε τθν ονομαςία
«Θνωμζνθ Αντιπολίτευςθ» και ςυμμετείχαν το Λαϊκό Κόμμα, οι Ελευκερόφρονεσ (Μεταξάσ), το Εκνικό ΢ιηοςπαςτικό
Κόμμα (Κονδφλθσ), θ ομάδα του Αλζξ. Χατηθκυριάκου και οριςμζνοι πολιτευτζσ του Αγροτικοφ Κόμματοσ.

[25]
βηνπαιαηζηέο θη φινπο ηνπ θαηαπηεδφκελνπο» φπνπ σο ηζχλσλ λνπο ηνπ πξαμηθνπήκαηνο
θαηεγνξείηαη ν Βεληδέινο θαη ε απφθαζε ησλ «ιατθψλ» λα ζπκβηβαζηνχλ κε ηε ιχζε ηεο
πξνζσξηλήο θπβέξλεζεο ησλ ζηξαηησηηθψλ εξκελεχεηαη σο απνηέιεζκα ηνπ ηξφκνπ ηνπο
«κπξνζηά ζηελ έθηαζε ηεο ιατθήο εμέγεξζεο». Ζ πξνζσξηλή θπβέξλεζε «έξρεηαη», γξάθεη ε
πξνθήξπμε «κε πξφγξακκα λα επηβάιεη ηελ ηάμε. [...] λα πλίμεη ζην αίκα θάζε εθδήισζε, λα
εγθαζηδξχζεη κηα βνλαπαξηηζηηθή ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία, λα ρηππήζεη ηελ εξγαηηθή ηάμε, λα
δηαιχζεη ηηο νξγαλψζεηο ηεο, λα εμνληψζεη ηνπο αγσληζηέο ηεο». ΢ηελ ζπλέρεηα θαιεί ηνπο
αλαγλψζηεο ηεο λα κελ δείμνπλ θακία εκπηζηνζχλε νχηε ζηελ πξνζσξηλή θπβέξλεζε αιιά νχηε θαη
ζην Λατθφ Κφκκα θαη λα απαηηήζνπλ, κεηαμχ άιισλ: ηελ παξαπνκπή ηνπ Πιαζηήξα, ηνπ Βεληδέινπ
θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ ζε ιατθφ δηθαζηήξην, ηελ θαηάξγεζε ηνπ ηδησλχκνπ, ηελ παξνρή γεληθήο
ακλεζηίαο ζε φινπο ηνπ θπιαθηζκέλνπο θαη εμφξηζηνπο αγσληζηέο θαη ηελ παξνρή ζχληαμεο ζηα
ζχκαηα ησλ ζπγθξνχζεσλ. Κιείλνληαο ζεκεηψλεη: «Ζ ρζεζηλή κέξα έδεημε πνηα δχλακε θξαηάλε ζηα
ρέξηα ηνπο νη κάδεο ησλ ζθιάβσλ ηεο δνπιεηάο, Ζ δχλακε απηή πνπ ζε ιίγεο ψξεο ζάξσζε ηε
"δηθηαηνξία", κπνξεί λα ζαξψζεη νιφθιεξν ην θαζεζηψο ηεο πείλαο, ηεο εθκεηάιιεπζεο θαη ηεο
εμαζιίσζεο. Μπξνζηά καο αλνίγεηαη κηα πεξίνδνο ηζηνξηθή. Ζ δσή καο, νη ειεπζεξίεο καο
βξίζθνληαη ζηα ρέξηα καο.»
΢ηελ Πάιε ηεο 14εο Μαξηίνπ (αξ.θπ.248) δεκνζηεχζεθε ε απφθαζε ηνπ ΠΓ ηεο ΚΔ ηεο ΚΟΜΛΔΑ
«πάλσ ζηε δηακνξθνχκελε θαηάζηαζε κεηά ηηο εθινγέο ηεο 5εο θαη ηα επαλαζηαηηθά γεγνλφηα ηεο
6εο Μαξηίνπ». ΢ηελ απφθαζε ηφζν νη εθινγέο φζν θαη ηα επαθφινπζά ηνπο (θπξίσο απηά)
ραξαθηεξίδνληαη «γεγνλφηα ηεξάζηηαο ζεκαζίαο». Οη εθινγέο θαη «ηα επαλαζηαηηθά γεγνλφηα» πνπ
επαθνινχζεζαλ απνηεινχλ, θαηά ηελ ΚΟΜΛΔΑ, έλδεημε ηεο κεηαηξνπήο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ηνπ
παγθφζκηνπ θαη ειιεληθνχ θαπηηαιηζκνχ ζε θνηλσληθή. Παξάιιεια ζεκεηψλεηαη πσο νη αληίζηνηρεο
κε ηηο ειιεληθέο, νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο ζηελ Γηνπγθνζιαβία, ηε Βνπιγαξία θαη ηε
Ρνπκαλία ζεκαηνδνηνχλ ηελ είζνδν ηεο Βαιθαληθήο ρεξζνλήζνπ «ζηελ πεξίνδν ησλ κεγάισλ
επαλαζηαηηθψλ εμεγέξζεσλ θαη ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ». Ζ νξγάλσζε επηζεκαίλεη επίζεο πσο ζηηο
εθινγέο δηαηππψζεθε κηα ζηξνθή ησλ ιατθψλ ζηξσκάησλ πξνο ηα αξηζηεξά, «ε νπνία αθφκα ζε
κεγάιν βαζκφ ζπληειείηαη κέζα ζηα πιαίζηα ησλ κηθξναζηηθψλ δεκαγσγηθψλ "δεκνθξαηηθψλ"
θνκκάησλ». Ζ ζεκαληηθή αχμεζε ησλ ςήθσλ ηνπ ΔΜΔΑ ζεσξείηαη απφ ηελ ΚΟΜΛΔΑ «δπζαλάινγε
κε ηηο ζεκεξηλέο επλντθέο ζπλζήθεο γηα ην επαλαζηαηηθφ θίλεκα θαη δείρλεη φηη ε ζηξνθή ησλ καδψλ
δελ έρεη πάξεη έλα μεθαζαξηζκέλν θαη ζπλεηδεηφ ραξαθηήξα». Οη επηδφζεηο ησλ ππνςεθίσλ ηεο
ΚΟΜΛΔΑ ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε απνηεινχλ, ζχκθσλα κε ηελ απφθαζε, «κηα ζρεηηθή
επηηπρία». Λακβαλνκέλνπ κάιηζηα ππ’ φςηλ ηνπ γεγνλφηνο φηη ειάρηζηα απφ ηα κέιε ηεο
νξγάλσζεο είραλ δηθαίσκα ςήθνπ (90 ζηνπο 800 ζηελ Αζήλα, ζχκθσλα κε ηελ απφθαζε), ηα
απνηειέζκαηα δείρλνπλ, θαηά ηελ ΚΟΜΛΔΑ, «φηη εθαηνληάδεο επαλαζηαηψλ εξγαηψλ ζηξέθνπλ
ζήκεξα ηηο ειπίδεο ηνπο πξνο ηελ Αξηζηεξή Αληηπνιίηεπζε».
Ζ ιατθή εμέγεξζε πνπ αθνινχζεζε ηελ (παηαγσδψο απνηπρεκέλε) απφπεηξα πξαμηθνπήκαηνο
απφ ηνλ Πιαζηήξα ήηαλ γηα ηελ αξρεηνκαξμηζηηθή νξγάλσζε κηα «θαζαξά επαλαζηαηηθή εθδήισζε
ησλ ιατθψλ καδψλ θαηά ηεο θεθαιαηνθξαηίαο θαη ηνπ θαζεζηψηνο ηεο». Δπηζεκαίλεηαη κάιηζηα ε
ζηάζε ηνπ ζηξαηνχ θαη κεγάινπ κέξνπο ησλ ρακειφβαζκσλ θαη κεζαίσλ αμησκαηηθψλ πνπ
«εηάρζεθαλ κε ην κέξνο ηνπ επαλαζηαηεκέλνπ ιανχ». Ζ νξγάλσζε ζπκπεξαίλεη κάιηζηα φηη ε
«κεγάιε κπνπξδνπαδία έραζε ηε βάζε ηεο ζην ζηξαηφ, πνπ γηα ηελ ψξα επεξεάδεηαη απφ
αληηθεθαιαηνθξαηηθφ πλεχκα». Παξ’ φιεο φκσο ηηο πξναλαθεξζείζεο ππεξαηζηφδνμεο «θνξψλεο»
ηεο ΚΟΜΛΔΑ, ζηελ ζπλέρεηα ηεο απφθαζήο ηεο, ε νξγάλσζε επηζεκαίλεη φηη νχηε ε εξγαηηθή ηάμε,
«ζαλ ηάμε ρσξηζηή θαη αλεμάξηεηε», νχηε θαη νη θνκνπληζηέο δελ είραλ πξσηεχνληα ξφιν ζηηο
εθινγέο θαη ζηα γεγνλφηα ηεο 6εο Μάξηε: «Δθηφο απφ ηελ Αζήλα φπνπ ζεκεηψζεθε θάπνηα θίλεζε
ζπαζκσδηθή θαη αλνξγάλσηε, ζηηο επαξρίεο ην θίλεκα πέξαζε πάλσ απ’ ηα θεθάιηα ηνπο», ελψ πην
θάησ ζπκπιεξψλεη πσο νη εξγαηηθέο κάδεο ήηαλ απηέο πνπ ζχξζεθαλ πίζσ απφ ηηο κηθξναζηηθέο
θαη φρη ην αληίζηξνθν – «Τπφ νξηζκέλεο αλαινγίεο» γξάθεη ε απφθαζε «ππήξμαλ [ζεκ.: νη εθινγέο
θαη νη ιατθέο αληηδξάζεηο ζην πξαμηθφπεκα Πιαζηήξα] κηα Φεβξνπαξηαλή Δπαλάζηαζε» . Δλ
ζπλερεία ε εγεζία ηεο ΚΟΜΛΔΑ αζθεί θξηηηθή ζην ΚΚΔ γηα ηελ αλεπάξθεηα ηνπ θαηά ηελ δηάξθεηα
ησλ γεγνλφησλ, θάλεη φκσο θαη ηελ απηνθξηηηθή ηεο ηνλίδνληαο φηη «ε έιιεηςε ζπλνρήο δηεχζπλζεο
θαη βάζεο ζπλεηέιεζε ψζηε λα ραζνχλ νη πξψηεο θξίζηκεο ψξεο, ρσξίο κέζα ζε απηέο λα
θαηνξζσζεί έγθαηξα ε δηνρέηεπζε ησλ ζπλζεκάησλ κε ηα νπνία ε Οξγάλσζε ζην ζχλνιν ηεο ζα
έπξεπε λα ξηρηεί κέζα ζηηο κάδεο» κε απνηέιεζκα λα παξακειεζνχλ «ηα δεκνθξαηηθά ζπλζήκαηα»

[26]
θαη λα εθδεισζνχλ «εμηξεκηζηηθέο θαη ζερηαξηζηηθέο ελέξγεηεο» πνπ «απείιεζαλ ηελ απνκφλσζε»
ηεο νξγάλσζεο «απφ ηηο κάδεο».
Δλ ζπλερεία, αλαθεξφκελε ζηελ εθινγηθή λίθε ηνπ Λατθνχ Κφκκαηνο, ην ΠΓ ηεο ΚΟΜΛΔΑ γξάθεη
πσο ζχληνκα νη ειπίδεο ησλ καδψλ πνπ ην αλέδεημαλ ζηελ εμνπζία ζα δηαςεπζζνχλ. Ζ αληίθαζε
ησλ «βαζηά αληηθεθαιαηνθξαηηθψλ» επηδηψμεσλ ηεο βάζεο ηνπ Λατθνχ Κφκκαηνο θαη ηνπ
αληηδξαζηηθνχ πξνγξάκκαηνο ηεο εγεζίαο ηνπ, ζα πξνθαιέζεη ζχληνκα, θαηά ηνπο αξρεηνκαξμηζηέο,
κηα δηαθνξνπνίεζε ζηηο ηάμεηο ηνπ θπβεξλψληνο θφκκαηνο θαη ηηο κάδεο πνπ ην αθνινπζνχλ θαζψο
ζα ζπλερηζηεί θαη ζα επηηαρπλζεί ε δηαδηθαζία «αξηζηεξνπνίεζεο» ησλ καδψλ. Ζ ΚΟΜΛΔΑ εθηηκά
πσο ην Κφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ, ην «θφκκα ηνπ κεγάινπ θεθαιαίνπ» φπσο ην απνθαιεί, ζα
αλακείλεη ηελ δηάζπαζε ηεο αληηβεληδειηθήο παξάηαμεο, γηα λα επαλαιάβεη ηελ απφπεηξα θαηάιεςεο
ηεο εμνπζίαο κέζσ ηεο βίαο.
Ζ απφθαζε θιείλεη κε ηελ επηζήκαλζε ησλ «ηεξάζηησλ» θαζεθφλησλ ησλ θνκκνπληζηψλ νη
νπνίνη ζα «πξέπεη λα απνζπάζνπλ ηηο κάδεο απφ ηελ αζηηθή επηξξνή, λα ηηο θαηεπζχλνπλ ζηνλ
θνκκνπληζκφ, θαη λα ηηο νδεγήζνπλ ζηελ Δπαλάζηαζε». Χο απνηειεζκαηηθφηεξν ηξφπν γηα ηελ
επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ ε ΚΟΜΛΔΑ πξνθξίλεη ην εληαίν εξγαηηθφ κέησπν θαη ηελ πηνζέηεζε
κεηαβαηηθψλ νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ αηηεκάησλ, ηα νπνία «κπνξνχλ λα θέξνπλ ζε αληίζεζε ηηο
κάδεο κε ηνπο κηθξναζηνχο αξρεγνχο, λα ηηο θηλεηνπνηήζνπλ ελάληηα ζε θάζε ζηξαηνθξαηηθή
απφπεηξα, λα ηηο ξίμνπλ ζηελ πάιε γηα ηελ εμνπζία». Σπρφλ απνηπρία ησλ θνκκνπληζηψλ,
πξνεηδνπνηεί ε ΚΟΜΛΔΑ, ζα ζπξψμεη ηηο κάδεο ζηελ παζεηηθφηεηα θαη ζα δηεπθνιχλεη ηελ
«αηκαηεξή εγθαζίδξπζε ηεο δηθηαηνξίαο ηνπ θεθαιαίνπ» θαη ηε «ζνβαξή εκθάληζε ηεο θαζηζηηθήο
θίλεζεο, ηεο νπνίαο ηα ζπέξκαηα ππάξρνπλ ήδε ζηε ρψξα καο».
Απζηεξφηεξα «εθινγναπνινγηζηηθφ» -αλ είλαη δφθηκνο απηφο ν φξνο- ήηαλ ην άξζξν ηνπ Γ.
΢θπξή πνπ δεκνζηεχζεθε ζηελ Πάιε ησλ Σάμεσλ ηεο 18εο Μαξηίνπ (αξ.θπι.250, ζει.2) κε ηίηιν
«΢πκπεξάζκαηα απφ ηηο εθινγέο». Ο ΢θχξεο επηζεκαίλνληαο πσο νη εθινγέο ηηο 5εο Μαξηίνπ
ζπλέπεζαλ κε ηηο δξακαηηθέο πνιηηηθέο εμειίμεηο ζηελ Γεξκαλία ραξαθηεξίδεη ηελ εθινγηθή θάζνδν
ηεο ΚΟΜΛΔΑ «ζηαζκφ ζηελ ηζηνξία ηεο Οξγάλσζεο». Αλαθεξφκελνο ζηηο ςήθνπο ηεο
ζπγθέληξσζε ε ΚΟΜΛΔΑ ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε επηζεκαίλεη πσο λαη κελ μεπέξαζαλ ηηο
πξνβιέςεηο ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ αιιά δελ είλαη απηφ ην θπξηφηεξν απ’ φζα επέηπρε ε
αξρεηνκαξμηζηηθή νξγάλσζε κε ηελ ζπκκεηνρή ηεο ζηηο εθινγέο. Ζ ΚΟΜΛΔΑ έδεημε κε ηελ ηαθηηθή
πνπ αθνινχζεζε ζηηο εθινγέο πσο «φηαλ ν ζηαιηληζκφο ιηπνηαθηεί νη κπνιζεβίθνη – ιεληληζηέο
παίξλνπλ ηελ ζέζε ηνπ» θαη απέθηεζε κεγαιχηεξν αθξναηήξην ζηελ εξγαηηθή ηάμε θαη ηα ιατθά
ζηξψκαηα. Παξφηη φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ην πνζφ πνπ ζπγθεληξψζεθε θαηά ηελ
δηάξθεηα ηνπ εθινγηθνχ εξάλνπ ηεο ΚΟΜΛΔΑ δελ έθηαζε ηνλ ζηφρν ησλ 200.000 δξρ., ν ΢θπξήο
ζπγθξίλνληάο ην κε ην ζπγθεληξσζέλ πφζν ηνπ εξάλνπ ηνπ ΔΜΔΑ, ην ραξαθηεξίδεη «αλψηεξν»
θαζψο ην ΔΜΔΑ ησλ 80.000 ςήθσλ κάδεςε 600.000 δξρ. , ελψ ε αξρεηνκαξμηζηηθή νξγάλσζε ησλ
κφιηο 1387 ςήθσλ ζπγθέληξσζε 160.000 δξρ. Αθνχ εμπκλήζεη ηελ "ηδενινγηθή θαζαξφηεηα" θαη
"αλσηεξφηεηα" ησλ αξρεηνκαξμηζηψλ έλαληη ησλ ζηαιηληθψλ, θηάλνληαο κάιηζηα ζην ζεκείν λα
δειψλεη: «Οη θνκκνπληζηέο πήξαλ 1384 ςήθνπο ζε ηξεηο πεξηθέξεηο. Απηνί είλαη νη πξαγκαηηθνί
θνκκνπληζηηθνί ςήθνη ζηελ Διιάδα», ν ΢θπξήο πξνρσξάεη ζηελ (κάιινλ ήπηα) θξηηηθή ησλ
«κεηνλεθηεκάησλ» ηεο δξάζεο ηεο νξγάλσζεο, αλαγλσξίδνληαο ηεο ην «ειαθξπληηθφ ηεο πξψηεο
θνξάο»: έιιεηςε νξγάλσζεο θαη ζπληνληζκνχ ησλ ππξήλσλ, ειιηπήο παξέκβαζε ζηηο ζπλνηθίεο θαη
ηελ επαξρία, πεξηνξηζκφο ηνπ «εξάλνπ» ζην εζσηεξηθφ ηεο νξγάλσζεο, κε θαηάιιειε ρξήζε ησλ
«δεκνθξαηηθψλ ζπλζεκάησλ». Ο ΢θπξήο θιείλεη ην άξζξν ηνπ αλαθεξφκελνο ζηελ εθινγηθή
επίδνζε ηνπ ππνςεθίνπ ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηελ Οίηπιν Π. Αλδξψλε. Τπεξαζπίδεηαη ηελ επηινγή ηεο
νξγάλσζεο λα θαηεβάζεη δηθφ ηεο ππνςήθην θφληξα ζε απηφλ ηνπ ΔΜΔΑ, ν νπνίνο φπσο ηνλίδεηαη,
γηα κηα αθφκα θνξά, δελ είρε θακία ζρέζε κε ηνλ θνκκνπληζκφ θαη ππελζπκίδεη ηηο ζπλζήθεο ππφ ηηο
νπνίεο δηεμήρζεζαλ νη εθινγέο ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξηθέξεηα.

[27]
 Βηβιηνγξαθία24

Αζαλαζηάδεο, Υ. (Ηνχιεο 1984). Ζ ηζηνξία ηνπ ειιεληθνχ ηξνηζθηζκνχ ζηελ θιίλε ηνπ Πξνθξνχζηε.
Μαξμηζηηθό Γειηίν. 23:56-65. Γηαζέζηκν ζην: http://www.marxistbooks.gr/simiomata_e.htm
(Αλαθηήζεθε 10 Ηαλνπαξίνπ, 2010).

Αζηεξίνπ, Δ. & Λακπάηνο, Γ. (1995). Η Αξηζηεξή Αληηπνιίηεπζε ζηελ Διιάδα. Αζήλα: Φηιίζησξ.

Καξιηάθηεο, Λ. (ρ.ρ.). Η θάζνδνο ηεο ΚΟΜΛΔΑ ζηηο εθινγέο. Γηαζέζηκν ζην:

http://www.marxistbooks.gr/karliafti_1.htm

Καζηξίηεο, Κ. (1978α). Η ηζηνξία ηνπ κπνιζεβηθηζκνύ-ηξνηζθηζκνύ ζηελ Διιάδα: κέξνο πξώην. Αζήλα:
Δθδφζεηο "Δξγαηηθήο Πξσηνπνξείαο".

Καζηξίηεο, Κ. (1978β). Η ηζηνξία ηνπ κπνιζεβηθηζκνύ-ηξνηζθηζκνύ ζηελ Διιάδα: κέξνο δεύηεξν.

Αζήλα: Δθδφζεηο "Δξγαηηθήο Πξσηνπνξείαο".

Καζηξίηεο, Κ. (1978γ). Η ηζηνξία ηνπ κπνιζεβηθηζκνύ-ηξνηζθηζκνύ ζηελ Διιάδα: κέξνο ηξίην. Αζήλα:
Δθδφζεηο "Δξγαηηθήο Πξσηνπνξείαο".

Καηζνξίδαο, Γ. ( Ηαλνπάξηνο 1995). Παληειήο Πνπιηφπνπινο: Μηα δηαθνξεηηθή αλάιπζε γηα ην

ραξαθηήξα ηνπ ειιεληθνχ θαπηηαιηζκνχ. Θέζεηο 50. Γηαζέζηκν ζην:
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=482&Itemid=29 (Αλαθηήζεθε
10 Ηαλνπαξίνπ 2010).

Καηζνξίδαο, Γ., Ληβηεξάηνο, Γ. & Παινχθεο, Κ. (2003). Ο Διιεληθόο Σξνηζθηζκόο: έλα ρξνληθό 1923-
1946. Αζήλα: Φηιίζησξ.

Κνιηφπνπινο, Η. (2005). Ο αληηβεληδειηζκφο ζηελ εμνπζία. ΢ην: Ο Διεπζέξηνο Βεληδέινο θαη ε επνρή
ηνπ. Δπηκέιεηα: Βεξέκεο, Θ. – Νηθνιαθφπνπινο, Ζ. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα.

Ληβηεξάηνο, Γ. (2008). Παληειήο Πνπιηόπνπινο: Έλαο δηαλννύκελνο επαλαζηάηεο. Αζήλα: Δξγαηηθή

Πάιε.

Μαξαληδίδεο, Ν. (2005). Ζ πνξεία πξνο ηελ πφισζε. ΢ην: Ο Διεπζέξηνο Βεληδέινο θαη ε επνρή ηνπ.
Δπηκέιεηα: Βεξέκεο, Θ. – Νηθνιαθφπνπινο, Ζ. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα.

Μεηξνθάλεο, Γ. (2003). Ζ Γεκφζηα Οηθνλνκία: Αλαζπγθξφηεζε θαη θξίζε. ΢ην: Ιζηνξία ηνπ Νένπ
Διιεληζκνύ 1770 - 2000. Δπηκέιεηα: Παλσγηψηνπνπινο, Β. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα.

Μηραήι, ΢. (Ηνχληνο 1981). Ζ ηζηνξηθή αιήζεηα ελνριεί θαη θνβίδεη. Δπαλαζηαηηθή Μαξμηζηηθή
Δπηζεώξεζε. 24-25:32-41.

Μπφιαξεο, Λ. (2008). ΢.Δ.Κ.Δ.: Οη επαλαζηαηηθέο ξίδεο ηεο Αξηζηεξάο ζηελ Διιάδα. Αζήλα: Μαξμηζηηθφ
Βηβιηνπσιείν.

24
Στθν ακόλουκθ βιβλιογραφία δεν περιλαμβάνονται τα άρκρα τθσ «Ράλθσ των Τάξεων» και του «΢ιηοςπάςτθ» που
χρθςιμοποιικθκαν για τθν ςυγγραφι τθσ παροφςασ εργαςίασ.

[28]
Παινχθεο, Κ. (2004). Η νξγάλσζε "Αξρείν ηνπ Μαξμηζκνύ" , όςεηο θαη ηάζεηο ηεο ηδενινγίαο, ηεο
πνιηηηθήο θαη ησλ δνκώλ ρεηξαθέηεζεο ηεο ειιεληθήο εξγαηηθήο ηάμεο ζηνλ κεζνπόιεκν.
Γηπισκαηηθή Δξγαζία. Εσγξάθνπ: Παλεπηζηήκην Κξήηεο Φηινζνθηθή ΢ρνιή Σκήκα Ηζηνξίαο
Αξραηνινγίαο. Γηαζέζηκν ζην: http://www.scribd.com/doc/14742310/- (Αλαθηήζεθε 10 Ηαλνπαξίνπ,
2010).

Πνπιηφπνπινο, Π. (2003). Γεκνθξαηηθή ε ζνζηαιηζηηθή επαλάζηαζε ζηελ Διιάδα. Αζήλα: Δξγαηηθή

Πάιε.

Πνπιηφπνπινο, Π. (1930-1931). Κνκκνπληζκφο θαη Αξρεηνκαξμηζκφο. ΢πάξηαθνο. 6, 7, 8-9. Γηαζέζηκν

ζην: http://www.marxists.org/ellinika/archive/pouliop/works/1930/12/10/Commarchgr.htm
(Αλαθηήζεθε 10 Ηαλνπαξίνπ, 2010).

Πνπιηφπνπινο, Π. (Ηαλνπάξηνο 1932). Σξφηζθη θαη Αξρεηνκαξμηζκφο. ΢πάξηαθνο. 19. Γηαζέζηκν ζην:
http://www.marxists.org/ellinika/archive/pouliop/works/1932/01/Trotskyarch.htm (Αλαθηήζεθε 10
Ηαλνπαξίνπ, 2010).

΢ηίλαο, Ά. (1985). Αλακλήζεηο: Δβδνκήληα ρξόληα θάησ απ' ηε ζεκαία ηεο ζνζηαιηζηηθήο επαλάζηαζεο.
Αζήλα: Ύςηινλ.

Σακηάθνο, Γ. (2004). Αλακλήζεηο κηαο δσήο ζην επαλαζηαηηθό θίλεκα. 2ε έθδνζε. Θεζζαινλίθε: Κχθινη
Αληηεμνπζίαο.

[29]