Bagnera, Diego: Matar por diversin, en XL Semanal, n 950, 8-14 de xaneiro de 2006.

Non o fan por roubar nin por racismo nin por pertencer a unha pandilla. Fano, e esta a terrbel novidade, por pasar o tempo. a violencia ldica que se entregan rapaces de 15 a 20 anos cada fin de semana e que s salta aos titulares cando se lles vai das mans. Viaxamos mente dun destes mozos e ao seu mbito, moito menos marxinal do que poida parecer.

Venres, seis da tarde, barrio de Salamanca, un dos mis selectos de Madrid. Lucas, de 15 anos, est estomballado no seu cuarto, sobre a cama desfeita, facendo zapping. A un lado, o salvapantallas do seu ordenador repite o seu nome baixo diversas formas cambiantes. Sobre o televisor, varios DVD e, mis al, unhas correas, roupa sen ordenar, varias revistas. Apaga o televisor e queda mirando a pantalla en negro. Parece aburrido. rguese e achgase vent. Abaixo, no parque interior do edificio, unhas nais xogan cos seus nenos. Lucas aprtase e colle a cazadora, o seu mbil de ltima xeracin, un chisqueiro, os seus cigarros e un folio dobrado pola metade que tia sobre o escritorio. Mrase varias veces nun espello, sae do seu cuarto e dirxese cara ao dos seus pais. Xa nel, achgase cama e deixa sobre esta o folio. Revolve agora no bolso da sa nai e saca da sa carteira un billete de vinte euros e outro de dez. A carteira queda aberta sobre a mesa de noite e o bolso, tamn, no chan. Non parece preocupado por deixar as cousas desordenadas. Regresa ao corredor e avanza at o saln, onde a sa nai fala por telfono. Ao velo pasar, ela interrmpese. Espera un segundo, non colgues. Tapa o micrfono e di: Lucas, onde vas...? Lucas.... Por toda resposta recibe o rudo da porta ao pecharse. A nai nega coa cabeza e volve falar. Oe, podo chamarte logo? Debo irme. Tras colgar, a muller dirxese ao seu cuarto e, nada mis entrar, nota os cambios: o folio sobre a cama e o seu bolso e a sa carteira abertos. Desdobra o papel e leo, leva unha man fronte. Volve ao saln, colle o telfono e marca un nmero. Pedro, cagondiola. Son eu, de novo. Non oes as mias mensaxes? Chmame, ostia. Qubraselle a voz. Lucas acaba de marchar e volveu deixar outra nota: Espero ver cedo progresos vosos. Quero que me deixedes unha lista coas posbeis vas de financiamento que esteades a estudar para comprar a mia moto. Sodes os peores pais do mundo. Se non teo noticias cedo, esperade CONSECUENCIAS TERRBEIS. Isto ltimo, en maisculas. Ademais, volveu faltar ao instituto e non me fala. Pedro, chmame, fai algo. A min non me fai caso. Lucas sae do edificio, acende un cigarro e, mentres camia, escribe un SMS. Unhas ras despois chega ao cibercaf. Entra sen saudar, busca e encontra un ordenador libre, senta e introduce a sa clave e o seu usuario; na sa pantalla inciase The Warriors, un dos dez xogos mis violentos de 2005, segundo a Family Media Guide de Estados Unidos. El ignrao; s sabe que un dos seus favoritos. Colcase uns auriculares, colle o mando e comeza a xogar, cando soa o seu mbil. No visor da pantalla ve escrito: Pap. Decide non atender e segue xogando. A accin reptese tres veces e Lucas s deixa de xogar cando chega o seu amigo Chema e se pon ao seu lado. Que tal, to? Ben, ti? Aqu... O seu mbil volve soar. o plasta do meu pai. Saiamos a fumar. E que quere o teu pai agora? pregunta Chema. Pois o de sempre: apertarme as caravillas porque llo pediu a mia nai. Ma, ademais, tcanos volver ao psiclogo da Fiscala. Foder... Vaia pau do que me librei. Si, tiveches sorte de non estar connosco aquela noite. Silencio. Lucas morde as uas mentres fuman; Chema insiste: E que pode pasarche se deixas de ir?. Pois o mesmo lles d por meterme nun centro; non sei. Xa... Otra vez silencio. E como vai o asunto da ta moto? pregunta Chema. Un pouco chungo -responde Lucas-, pero caern. A mia nai xa est bastante asustada. En fin, meu; dixao. Chamamos a Luisma? Poderiamos darnos unha volta por debaixo do viaduto a ver que 1

pillamos. Sempre hai algn durmindo al, pero teriamos que estar os catro. Vale... -balbuce Chema- Vale. Imos chamalo a ver que di. Ao outro da, Lucas e os seus pais chegan Fiscala do Menor. Lucas entra primeiro, mascando goma de mascar, e senta, medio estomballado, coas pernas estiradas, nunha das das cadeiras que hai fronte ao escritorio do psiclogo. Despois, pasa o seu pai e detrs, a sa nai. O psiclogo dille a Lucas que deixe sentar aos seus pais, que agora lle achegar outra cadeira. Non, non -intervn o pai-. Dixeo: o rapaz est canso. Senta ti, Lusa. A nai obedece e o psiclogo achega unha terceira para o pai. Ben, que tal -pregunta o especialista-. Como foi todo? Lucas adintase a responder: Pois a estamos; tranquilos. Ah -di o psiclogo-. E que tal o instituto? Ben -afirma Lucas-, ben. Ests a ir..? Si, si. Sempre, sublia o menor. Ao ver que a nai baixa a mirada, o psiclogo insiste: A ta nai, ao parecer, non pensa o mesmo. En xeral, non estivo a faltar -di ela-; s hoxe... Xa, xa... -responde o especialista mirando ao pai-. Podo facerlle unhas preguntas, Pedro? Si, claro. Dgame tres cousas positivas do seu fillo. Silencio. Bo... -contina tras uns segundos-. Ten carcter... Sabe que quere na vida. Quere ser mdico, o cal fala ben del; independente e... iso... Xa -responde o psiclogo-. E sabe como se chama o titor de Lucas no instituto? Eh... -pecha os ollos- Non o lembro agora. Lusa a que mis vai ao instituto porque, como eu viaxo tanto, a maiora das veces non podo ir. Ah... xa, xa. E ti, Lucas, cntame. Preocpache o estado do rapaz ao que golpeastes aquela noite? Ben, si..., di desganadamente. Pero foches a velo ou chamchelo? Non. Pero arrepnteste, sentes remordementos polo que lle fixestes? Se cadra fisenos a man, pero el mirounos mal. El s vos mirou desafiante a vs os catro? Se non quere crelo... Sabes que de non ter chegado a Polica poderiades telo matado? Lucas permanece calado. Por que o fixestes? Non sei, deunos o punto. Como iso? Ben, foder; beberamos un pouco, estabamos aburridos e, vale, si, nos pasamos un pouco. Non quixemos deixalo as. Xa -di o psiclogo-. Agora, dime algo: que faras se eu e tres amigos lle gastamos a mesma broma ao teu pai. Matarate, responde Lucas sen vacilar. O psiclogo cala e abre unha carpeta. Lucas, por favor, sae un momento. Quero falar cos teus pais. Oe, non me iredes a meter nun centro, verdade? Anda, anda, sae un momento. Agora falamos, di o especialista, quitndolle ferro ao asunto. Lucas enderitase: Oia, non por favor -nchenselle os ollos de bgoas-, non me enviedes a un centro. Por favor, non fagades iso, dicdelle que non. Imos, non esaxeredes tanto as cousas.
Este mesmo cadro, reproducido a partir de casos reais tratados polo psiclogo da Fiscala do Menor Javier Urra e o tamn psiclogo e profesor da Universidade de Valencia Vicente Garrido, dse, segundo a estatstica, en case un milln de familias espaolas. Os casos permanecen, porn, moito tempo adormecidos, latentes, case marxe da realidade, at que unha noite, como no recente suceso coa indixente de Barcelona, uns rapaces se exceden -fallan no grao, non na accin-, algun morre e o asunto salta aos titulares. Son casos de violencia ldica, chamada tamn 'gratuta, anda que o custo a pagar por todos sexa demasiado alto: unha praza nun centro de menores ascende a 252 euros diarios, s por mencionar o custo mis indolente desta historia. Unha violencia, en suma, sen mbiles delituosos -como roubar- nin racistas -como o dos skins- nin de pandillas, como o dos Latin Kinge os etas. Os mbiles, aqu, son exclusiva e sinistramente recreativos: o plan do fin de semana de mozos de entre 15 e 20 anos, de clase media, media alta e alta, que encontran unha satisfaccin persoal no dominio, o control e a vexacin do outro, elixido sempre por dbil, en nmero ou condicin. Novos que, en determinado momento, tndoo case todo, entenden que o tipo de vida que levan non lles satisfai e necesitan algo -non saben ben que- que os encha, levando a cabo algo moi arriscado, que non faga ningun, que os site, ante todo, nunha posicin dun gran poder respecto a outra persoa. Os expertos non dubidan: psicopata. E na antesala desta tembel forma de diversin, como primeiro fondo recoecbel do problema: o aburrimento, o desexo de desexar, segundo a definicin do novelista ruso Leon Tolstoi e que, etimoloxicamente, provn de 'horror. Horror a que?

Cando rascas na epiderme destes casos explica Javier Urra, que foi o primeiro Defensor do Menor-, saen moitas cousas. Dise: 'proveen de familias normais'. Que significa iso? Familia propietaria dun piso, dous coches e con fillos nun bo colexio? Iso abonda? Detrs desa realidade parcial, s socioeconmica, o 'normal : matrimonios mal levados, separacins mal levadas -que son a inmensa maiora- e unha constante mensaxe aos menores: Non me quites tempo, 'non sei para que te trouxen ao mundo'. Normal, entn, case non lles dedicar tempo aos fillos, non os coecer . Normal o pai que mete cocana e vai de putas, algo que, na batalla conxugal, a propia nai lle conta ao seu fillo. E isto, que haber que ver se normal, si , lamentabelmente, moi frecuente. Esas pequenas cousas danche a explicacin de todo. Porque nas familias normais tamn hai, s veces, moita psicopata. As temos cada vez mis rapaces, nada marxinais, que actan violenta e antisocialmente nas ras porque non estn ilusionados polo presente nin polo futuro. Senten unha autntica nusea e vomtana. Pense sada do Metro e din: 'Ao que saia o quinto, dmoslle unha malleira'. Van buscando algun a quen bater, a quen desprazar a sa dor. E esta violencia comeza nas casas. Flase moito do bullying, da violencia na escola, pero moito menor da que se produce nos fogares cara s nais. Isto o mis destacbel e atendbel, porque cada vez mis mozos de 16 e 17 anos agreden as sas nais, alertndonos de que ma, cando vivan en parella, agredirn as sas mulleres. Javier Urra acaba de rematar un novo libro, El pequeo dictador (que se editar proximamente), que aborda a mesma problemtica dos fillos tiranos. El sndrome del emperador (Ed. Ariel), asinado por Vicente Garrido Genovs, unha das maiores autoridades na investigacin e o tratamento da personalidade delincuente e violenta. Ambos os dous abordan a instancia na cal os pais se converten en vtimas dos seus propios fillos. Son rapaces para os que non hai autoridade -di Urra-, aos que se lles emiten mensaxes contraditorias todo o tempo, rapaces que nas sas casas s oen falar mal da sogra, do xefe, do vecio -da nai e do pai, segundo quen fale- e, nese contexto, aproveitan para ser moi tiranos. E o mis terrbel de todo que, despois, nas fiscalas e nos xulgados, cando estes rapaces actuaron antisocialmente nas ras, os pais son os primeiros en defendelos, pedindo que non se lles sancione. Dito isto, hai que recordar tamn que non s educan os pais e mestres: educa a televisin, os terrbeis videoxogos, as pelculas e un longo etctera. A sociedade non pode inxectar violencia por todos os lados e sorprenderse logo de que algn mozo cometa feitos terrbeis ou decida descubrir que se sente matando. Estamos a facer rapaces dunha gran dureza emocional. Insensbeis. Deshumanizados. Pero, por sorte, e isto hai que sublialo, a inmensa maiora dos mozos espaois non son violentos. Poden ser moi pouco respectuosos, pero non agresivos e, mis que exercela, padecen a violencia. Iso si: cando os hai, os casos son dunha maldade extrema, o cal demostra que unha parte do noso organismo social est moi enfermo e que hai que collelo a tempo para que non se nos converta nun autntico cancro con metstase. Estamos a tempo, pero hai que actuar xa.

Entrevista Vicente Garrido

Vicente Garrido doutor en Psicoloxa e Criminoloxa pola Universidade de Valencia e unha das maiores autoridades en Espaa na investigacin e o tratamento da personalidade violenta. Foi asesor da Direccin Xeral de Institucins Penitenciarias e exerceu de Consultor de Nacins Unidas para a Prevencin da Delincuencia Xuvenil en Latinoamrica. Hoxe integra un comit internacional para previr a delincuencia e acaba de publicar Los hijos tiranos. A sndrome do emperador (Ariel), que aborda a violencia de mozos non marxinais aos seus pais, unha tendencia en aumento. XLSemanal. Por que algns mozos son violentos s fra da casa, e outros dentro? Vicente Garrido. Non o sabemos. Se cadra, porque queren conservar unha imaxe que lles dea liberdade ou non lles coarte a que teen, ou porque non racharon anda o tab de bater nos seus pais. Mais, basicamente, a psicoloxa dos rapaces que mataron a indixente no caixeiro de Barcelona e do que agride, ameaza e extorsiona os seus pas a mesma.

XL. Est aumentando esta violencia gratuta realizada por mozos non marxinais? V.G. Entre 2000 e 2004, en Catalua, por exemplo, as denuncias de pais aos seus fillos multiplicronse por oito e, en Valencia por 14. Se nos cinguimos violencia brutal cara s persoas de fra da familia, a tendencia alza, anda que non moi marcada por agora. Por iso hai que se preocupar canto antes, porque esta violencia ldica denota unha problemtica de tipo psicoptica o seu fin pasalo ben en base ao sufrimento alleo e realizada por individuos que precisan materialmente poucas cousas, mais vivencialmente outras que os poan nunha situacin de poder. E como nos ensina a historia do crime, estas psicopatas tenden a se manifestar matando unha persoa. XL. Que dispara estes casos? V.G. complexo responder. Habera que falar de cada caso en particular porque resulta moi difcil explicar as causas en termos xerais. Hai sempre un factor individual. Son mozos que tiveron, ante todo, un problema para desenvolver unha conciencia, uns sentimentos de culpa e uns afectos verdadeiros. Mis al disto, a sociedade actual dlles unhas oportunidades para a desviacin, a vida rpida, hedonista e egocntrica que antes non tian, facndoos sa vez impermebeis a calquera outra actividade que implique sacrificio, tesn, responsabilidade. Por iso, hai un pouco das das cousas: uns aspectos individuais, que condicionan mais non determinan e outros aspectos socioambientais que, dependendo de cales sexan, poden estimular que se desenvolvan e radicalicen esas tendencias iniciais. XL. Os videoxogos violentos, inflen? V.G. Ante todo, diminen o tempo que os mozos dedican a socializarse, o cal, dende logo, encerra un importante efecto negativo: se non tivesen esas diversins, os mozos procuraran outras formas de pasar o tempo, mis integradoras. Pola contra, llanse, e iso, en rapaces con dificultades de socializacin, supn un risco, xa que eles poden atopar nesa diversin virtual un cdigo lingstico que valide a sa forma de pensar, propiciando mesmo os seus desexos de levar prctica o que fantasean fronte pantalla. Agora ben, un rapaz ben formado ponse a xogar e non acabar sendo un asasino. O ambiente social pode estimular unha predisposicin ou compensala, diminula ou, mesmo, pode chegar a neutralizala por completo. XL. Son actos de salvaxismo aos que se chega sobrio ou normalmente existe consumo dalgn tipo? V.G. Non preciso que haxa consumo. De feito, moitos destes suxeitos beben, se beben, para se dar valor hora de cometer un acto que xa teen decidido e os seduce. Fano para experimentar 'unha festa completa'. Pero me difcil xustificalos polo consumo, que nunca a causa desta violencia sen conciencia, que quedou eliminada; non a conciencia de saber o que un est a facer -que o saben-, senn a que nos xera un sentimento de culpa e nos impide ver unha diversin onde non a hai. XL. E como o perfil destes mozos? V.G. Son persoas baleiras, sen unha meta definida, e aburridas. Teen un profundo egocentrismo e un sentimento de ser superiores aos demais. E como non teen lazos afectivos, substiten a empata, o amor e a compaixn, polo dominio e a vexame impiadosa do outro. Teen, sa vez, unha grande capacidade para dar unha imaxe distinta de si mesmos, acomodada sempre situacin que atravesen. Finxen e aparentan moi ben. XL. Son bos alumnos? V.G. Non. Son ms ben irresponsbeis, impulsivos, e trampean con promesas e mentiras as tarefas que os seus pais lles poen. 4

XL. As sas vtimas sempre estn entre os mis dbiles? V.G. Si. difcil que se enfronten a algun que lles opoa resistencia. Non buscan demostrar que son valentes: os demais non contan. S queren sentir plenitude a travs do dominio e a explotacin do outro. XL. Son fillos de pais excesivamente permisivos? V.G. o que se cre, pero dubdoo. Os seus pais non resultan precisamente permisivos; unicamente non puxeron a atencin que deban en saber que problemas, caractersticas e necesidades tian os seus fillos. Adoitan ser os ltimos en se decatar do que fan os seus fillos, se cadra, insisto, porque non quixeron ver. Hai tamn outros pais moi preocupados que sinxelamente non puideron cos seus fillos. Pero ningn rapaz chega a estes niveis de psicopata sen ter antes unha serie de caractersticas individuais. XL. Estas psicopatas, ascianse ao trastorno de personalidade? V.G. Si, si. o que son, porque o que est trastornado o modo de se relacionaren coas persoas e co mundo. A diferenza dunha enfermidad mental, no trastorno de personalidade o suxeito non perde contacto coa realidade nin ten alucinacins ou delirios. Se pose unha maneira peculiar de se relacionar co seu contorno, que, neste caso, excle a preocupacin polo benestar alleo. XL. A violencia est de moda? V.G. En realidade sempre o estivo. O novidoso agora que a violencia converteuse, como nunca antes, nunha actividade masiva de diversin. -------------------------------------------------------------Agora est en titulares a morte da indixente de Barcelona pero houbo outros... Tres mozos matan a golpes a un sen fogar # Madrid, agosto 2002 Francisco Jos, Rubn e Carlos, de 25, 19 e 18 anos, respectivamente, mataron a golpes ao indixente Antonio Micol mentres durma s portas dun garaxe preto de Atocha. Coecano de vista e propinronlle golpes cunha barra metlica e unha cadea antirroubo e ferrono cunha navalla. Morreu por hemorraxia masiva. Os mozos alegaron que s queran darlle un susto, pero non convenceron o xurado. Foron condenados en maio a penas de entre 20 e 22 anos de cadea. Gravan en vdeo as malleiras que propinan # Barcelona, outubro de 2002 Atacar ancins, esnaquizar mobiliario urbano e golpear mendigos estaban entre as diversins dun grupo de sete amigos de entre 18 e 20 anos. Pero apedrar mendigos e lanzarlles ccteles molotov non era suficientemente satisfactorio por si mesmo, as que gravaban en vdeo as sas actividades para poder recrearse despois niso. A Polica incautouse das fitas e acusounos de delitos contra a integridade moral e de danos. Uns rapaces prenden lume a un mendigo # Mlaga, decembro de 2005 O indixente durma no chan da praza do aparcadoiro municipal da Fortaleza cando dous mozos duns 25 anos lle prenderon lume. Envolto en chamas, logrou chegar at os lavabos e mollarse con auga, pero tivo que ser un vixilante cun extintor quen sufocase o lume. O suceso produciuse unha semana despois de que tres mozos fosen detidos en Barcelona por queimar viva a unha mendiga no interior dun caixeiro automtico. 5