Working Paper

2013 ko abendua

HIZKUNTZAREN TRANSMISIOA HAUR ETA

GAZTEENGAN (III)

TRANSMISIÓN LINGÜÍSTICA A NIÑOS Y LANGUAGE TRANSMISSION TO CHILDREN AND YOUTH

JÓVENES (III) (III)

Eñaut Apaolaza Amenabar Proiektu honen laguntzailea da

As a Working Paper, it does not reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Fundazioa,
nor of its sponsors or supporting entities.
EKAI Fundazioa seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware that we may have a
conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider this report as only a single factor in making
their investment decision.

TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457

LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter
 Hizkuntzaren transmisioa
haur eta gazteengan (III)

1. Haur eta gazteen hizkuntza erabileran, 3. Hizkeren nolakotasuna eta

edo euskararen erabileran nahiago bada, zenbait
faktorek eragina dute. Aurreko working paper
batean zerrendatu beste egin ditugu (ikus
‘Hizkuntzaren transmisioa haur eta gazteengan
(II)), baina ikuspegi politiko batetik interesgarriak
izan daitezkeenak arreta bereziz aztertuko ditugu
ondorengo lerrootan.
moldakortasuna: ikastetxeetan euskarazko
jarduera formala da batez ere, eta ikasgelan
erabiltzen den, eta ondorioz barneratzen den
hizkerak erabilera formal horretan erabiltzeko
ezaugarriak ditu. Hezkuntzan, oro har, ez da
erabilera informalik erabiltzen, eta horrek bi
ondorio badakartza gutxienez:

2. Identitatea: Euskaldun elebakarrak modu  Euskara erabilera formalerako soilik

trinko batean bizi ziren espazioak desagertu eta edukitzea, informala berriz erraztasun
euskaldunak erdararen itsasoan sakabanatuta bizi handiagoz erabiltzen diren
direnetik, hizkuntzaren erabilera eta ahalmen hizkuntzetarako utziaz. Ez dugu ahaztu
handiena identitate elementu nagusienetakotzat behar etxetik euskara jaso duten ikasle
hizkuntza bera daukaten hiztunena da. gutxi dauden lekuetan erraza izango dela
gainera aldaketa hau baldin eta
Euskara bera identitate bati lotuta erakusteari ikastetxeek beraiek eta bestelako
uko egiten baldin bazaio, erabilera eta ezagutza erakunde publikoek ez badute nolabait
(handiagoa) hartzeari berari uko egiten zaio komunikazio informalerako
neurri handi batean. Izan ere esperientzia batzuk prestakuntzarik aurreikusten.
martxan jartzerakoan ulertu izan dute euskara
sakonagotik bizi ez izatearen arrazoia ez dela  Euskara prestakuntza akademikorako
ezagutza falta hutsa, baizik eta identifikazio falta hizkuntza huts modura hartzea,
batean duela jatorria, identitate arazo bat dela prestigioan eraginez, eta nerabezaroko
beraz. Beraz ekintzak ez dira hainbeste euskara hausteko gogoen testuinguruan, eta
erabiltzera bideratu behar, baizik eta identitatea ikastetxearekin identifikatzen denez,
eraikitzera modu kontzientean, alegia, euskaldun hautsi beharreko beste ikono bat
izateko hautu kontzientea egingo duten bihurtuz.
pertsonak garatzen laguntzera.
4. Zentzu honetan dialektalizazioa erraztuko
Plus bat eransten zaio hizkuntzari beraz, ez da duten ekimenak, argota sortzen lagunduko
hizkuntza hutsa, baizik eta identitate baten dutenak, hizkuntzarekin jolas egiteko moduak
adierazpenetako bat, eta ondorioz identitate hori erakusten dituztenak, oso lagungarriak izan
begi bistako egin behar da. Noski ezagutzak, eta daitezke hizkuntzaren moldakortasun, eta
ezagutzaren bidez inguru jakinetara –etxea, ondorioz informalizazio eta dialektalizazioan
eskola kideak, lagunak…- egokitzeak laguntzeko.
(dialektalizazioak nahi bada) garrantzia du, baina
horren aurreko lanketen beharra ere ikusten da 5. Gune hegemonikoak: ikerlan honetan
azaltzen ari garen parametro hauetan. gune hegemonikotzat edo nahiago bada arnas
gunetzat joko ditugu. Zeintzuei buruz ari gara?
Faktore hau aintzat hartzekotan beste faktore Euskal literatura soziolinguistikoan arnas gunetzat
guztiengan eragina izango du, perspektiba eta hasiera batean esparru geografiko jakin batzuk
orientazio jakin bat emango baitie beste guztiei. hartu dira, euskara bizirik, indartsu eta nagusi

As a Working Paper, it does not reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Fundazioa,
nor of its sponsors or supporting entities.
EKAI Fundazioa seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware that we may have a
conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider this report as only a single factor in making
their investment decision.

TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457

LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter
 Hizkuntzaren transmisioa
haur eta gazteengan (II)

diren lekuak, egunerokotasunak eta inguruarekin 6. Aisialdia egituratua eta ez egituratua:

komunikatu beharrak beste motibaziorik gabe
erabili eta belaunez belaun transmititu diren herri
eta eskualdeak (Goierri, Urola ingurua, Lea-
Artibai, Sakanako eta Baztango herri batzuk,
Malerreka, Bortziri…).
Baina esparru geografikotik komunikazioaren
esparru funtzionaletara ere jauzi egin du gune
hegemonikoen kontzeptu honek, eta hartara
herri gehientsuenetan, euskaldun kopurua
aipatutako eskualde horietakoa izan ez arren,
badira euskara nagusi den espazioak, uneak eta
funtzio sozialak. Hezkuntza da bat esate
baterako.
Gune hegemonikoak, geografikoak zein
funtzionala, ezinbestekoak dira hizkuntzen
berreskuratze prozesuetan, hizkuntza batek,
gurean euskarak, behar bezala okupatzen ez
dituen espazio geografiko eta funtzionaletarako
oinarri eta eredu baitira. Zentzu honetan
ikastetxeen jarduna euskaraz izatea oso
garrantzitsua da, baina badira baita ere ume asko
eta guraso asko elkartzen diren guneak, euskara
gehiago egiten delako, azoka edo festa egun jakin
batzuk, beraien ezaugarri bereziengatik euskara
gehiago egiten delako, jaialdi batzuk,
bertsolaritzari lotutakoak esate baterako (Bertso
Txapelketa Nagusiak sortu duen kuriositatea
baita erdarazko hedabide batzuetan ere adibidez
oso aintzat hartzekoa da), eta aisiari –aisia
egituratuari- lotutakoak batik bat.
Arnas gune hauek gune hegemoniko diren
neurrian bereziki zaindu beharrekoak dira
ondorioz, eta berriak sortzeko ahalegina egin
behar da, bai zerrendatutakoen artean, baita
esparru berriak gune hegemoniko bihurtuz.
Adibidez, nerabe eta gazteen kirol jarduna izan
daiteke hainbat herritan, edo kultur sorkuntza eta
eskaintzari dagozkienak.
gutxi edo gehiago herri askotan, batez ere gune
euskaldun edo erdi euskaldunetako herrietan,
aisialdia egituratuaren inguruko ekimen,
programa eta aktibitateak euskaraz egiten dira.
Kasu hauetan sarritan gertatzen da aktibitatea
bera euskaraz izan arren, nerabeen arteko
hizkuntza gaztelania dela, eta soilik euskaraz
izaten dela gidaritza daraman pertsona
nagusiagoarekin jarduterakoan. Tarteko figurek,
nerabe eta arduradun nagusien artekoak alegia
txertatzea egokia izan daiteke, beste hizkuntza
batekin, eta nerabeengandiko gertuagoko
partaidetza batekin euskara berauen arteko
harremana euskarara bideratuko dutenak.
Horrez gain, aktibitate egituratu hauez kanpoko
aisia gaztelaniaz izan ohi da. Aisia, askatasun
espazio den neurrian, batez ere egituratu
gabekoa denean, oso zaila da interbentzio
baterako objektu modura irudikatzea. Kasu
hauetan kirol eskaintza eta kultur eskaintza bera
izan daiteke palanka egokia. Ez dago zalantzarik
hala eta guztiz ere aisi egituratuan zein
ikastetxeetan egiten denak hizkera
dialektalizatzeko edo nerabeen arteko harreman
‘horizontaletan’ euskara gehiago egiteko,
ondoren, gaztaroan edo aisi egituratu gabean
eragin zuzena izango duela.
7. Eredugarritasuna: adin tarte bakoitzean
figura eredugarriek marka ditzakete portaerak,
hizkuntzarenak baita ere. Honela bada,
transmisioaren ikuspegitik dauden gabeziak
gorago esan baditugu ere, hizkuntza ohiturak
transmititu egiten dira, transmisioaren parte dira
alegia. Bestalde, gurasoen eredugarritasun ia
osoa laburtzen joango da nerabezaroan eta
gaztaroan zehar. Adin tarte hauetarako eredu
kirol eta kultura esparruetatik etorriko dira, eta
berauen hizkuntza ohiturak, edo ageriko egiten
den hizkuntzaren erabilerak lagundu egin dezake
hizkuntzari prestigioa ematen. Zentzu honetan

As a Working Paper, it does not reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Fundazioa,
nor of its sponsors or supporting entities.
EKAI Fundazioa seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware that we may have a
conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider this report as only a single factor in making
their investment decision.

TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457

LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter
 Hizkuntzaren transmisioa
haur eta gazteengan (II)

pertsona hauen produkzio kulturala –horrelakorik eragina izan dezakete haurren eta nerabeen
dagoenean- edo hizkuntzaren erabilera eta hizkuntza ohiturengan, eta hizkuntzaren
esperientzia ageriko egitea egokia izan daiteke. transmisioarengan.

8. Gurasoen funtzioa eta transmisioa: beste 9. Belaunaldien arteko lotura: euskararen

dokumentu batzuetan (ikus ‘Hizkuntzaren
transmisioa haur eta gazteengan I eta II’) aipatu
dugu transmisioaren datuek argi-ilunak dituztela.
Batetik bikote euskaldunek oro har euskara
transmititzen diete beren seme-alabei, baina
gaztelaniarekin batera neurri esanguratsu batean.
Bikote mistoetan berriz %70ak ematen die
euskara beren seme-alabei, erdararekin batera
oro har.
Lehen kasuan gaztelaniarekin batera emateak
transmisioa izan daitekeena bezainbestekoa ez
dela esan nahi du. Gauza bera bigarren kasuan,
bikote mistoen %30ek ez baitu ematen
euskararik, eta oso kopuru handia da. Kasu
batean zein bestean hezkuntzaren esku utziko da
euskalduntzea ziur asko (edo agian ezta hori ere),
eta esan bezala ez da nahikoa. Bada zer hobetua
eta non jarduna transmisioaren atal honetan.
Baina ez da hori bakarrik, izan ere gurasoen
ohiturak, hizkuntzarenak barne, erreferentzia
nagusi dira beraien seme-alabentzat, eta
umeekin egitea baina euren artean edo gurasoen
lagun artean berriz euskaldunak izanagatik ere
gaztelaniaz jardutea, transmititu egiten da.
Horrez gain hizkuntza transmisioa ez da soilik
etxeko hizkuntzari dagokiona, edo etxekoen
arteko gehi transmititzen diren hizkuntza
ohiturak, bada baita ere kultur transmisioa,
euskalduntasuna ikusteko modua,
komunitatearekikoa, balioak, eta abar. Zentzu
honetan horretarako gaitasuna dute baita ere
hedabideek, eta umeen zein nerabeen eskura
dagoen telebistak. Sare sozialek baita ere, baina
hori gurasoen eskumenetik urrunago dago
telebista baino. Honela telebista eskaintzak eta
berau erabiltzeko etxe bakoitzeko moduek ere
erabilera areagotu nahi denean adin bakoitzari
egokitutako ekinbideak eskaintzen dira batez ere,
baina ikusi dugu adin batetik besterako igarotze
uneek eragin handia dutela euskararen
erabileran, euskararen kalterako gainera
normalean (progresiboa baita euskararen
erabileraren urritzea). Interesgarria litzateke
jakitea zergatik gertatzen den hau, baina baita
ere erabileran eragin nahi denean bizi ibilbideari
erreparatzea edo belaunaldien arteko loturak ere
biltzea.
Zer esan nahi dugu? Ezin ditugu soilik nerabeak
edo gazteak, isolatutako taldeak balira bezala
hartu, eurentzako ekintzak diseinatuz, eurekin
hasi eta bukatu egiten diren ekintzak gainera.
Hori horrela, beharrezkoa da belaunaldien arteko
nahasketa eta elkarreragina ere erabilera
sustatzeko ekintza eta programetan aintzat
hartzea. Bai adin tarte batzuetan nagusiagoak
gazteagoentzako eredu direlako, baina baita ere
adin talde bakoitza bere baitan erlazionatzen den
arren, beste adin taldeekin ere asko erlazionatzen
delako. Adin talde nagusienentzako gainera ez
dago ekimen sendorik erabilera sustatze aldera,
galdutzat jotzen direla ematen du, edo ekimenen
lehorte honek hori iradokitzen du.
Bestalde, jakin badakigu erabilera ohiturak
nerabezaroan eta gaztaroan finkatzen direla,
baina planteatzen diren politiketan eta
ekimenetan ez dago ibilbide orokorraren
ikuspegirik, adin guztietarako baliagarriak izan
daitezkeen jarduera esparruak aurreikusiko
dituenik (adibidez kirolaren ingurukoak, edo
kulturaren ingurukoak).

As a Working Paper, it does not reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Fundazioa,
nor of its sponsors or supporting entities.
EKAI Fundazioa seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware that we may have a
conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider this report as only a single factor in making
their investment decision.

TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457

LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter
 Hizkuntzaren transmisioa
haur eta gazteengan (II)

10. Sare sozialak: sare sozialetako

euskararen erabileraz esan dezakeguna aisia
informalari esan dezakegunaren oso antzekoa da.
Sare sozialetan erabilera batik bat alderdi formal
eta sinbolikoenetan euskarazkoa izan ohi da,
agurretan, zoriontzerakoan… Baina informazio
trukean, adar jotzeetan, irainetan eta abarrean
berriz oso euskara gutxi erabiltzen da.

Sare sozialak egoera soziolinguistikoaren ispilu

dira, ez dira bereziki arriskutsua den espazio bat,
baina adin talde batzuetan, gazteenean, eta batez
ere nerabeenean oso gutxi erabiltzen da. Bere
garrantzia batez ere bi alderditatik dator:

 Esparru berri bat delako, eta gazteen

kasuan euskara berandu iritsi da

 Gazteentzat bereziki erakargarria den

esparru bat delako

Nerabeen eta gazteen harremanetarako esparru

finkatua denez dagoeneko, egun egiten duten
ohiko erabileran eragitea ez da erraza izango,
baina sare sozialei erabilera berriak emanaz
euskarazko erabilera sustatzera iritsi daiteke.
Kasu honetan ere kontuan izan behar da erabilera
berri hori beraien adin taldekoen artekoa izan
behar dela gutxienez, eta adin taldeen artekoa
izatea ere aurreikusi daitekeela lehen aipatu
ditugun arrazoiak direla eta.

As a Working Paper, it does not reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Fundazioa,
nor of its sponsors or supporting entities.
EKAI Fundazioa seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware that we may have a
conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider this report as only a single factor in making
their investment decision.

TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457

LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter