Professional Documents
Culture Documents
PRAKTIKA GJYQESORE
Praktika gjyqsore s bashku me shkencn e t drejts penale kan ndrtuar nj
varg nocionesh dhe institucionesh t cilat ligji nuk i njeh por q kan zbatim t
gjer si p.sh: Vepra afatgjat penale, kryerja indirekte e veprs, pakujdesia
profesionale, ndikimi i pakujdesis, tentimi I kualifikuar.
Mirpo, edhe krahas asaj q u tha m lart, praktika gjyqsore tek ne nuk sht
burim formal I s drejts penale.
Asnj gjykat nuk mund t gjykoj n baz t udhzimeve t gjykatave t larta as
n baz t vendimeve t tyre, por kryesisht n baz t ligjit.
Qndrimet parimore dhe kuptimi i gjykatave t larta kan rndsi juridike, pr
shkak se paraqesin ndihmn profesionale pr gjykatat e ulta, por vetm aq sa
kan mbshtetje n ligj.
SHKENCA E SE DREJTES PENALE
Shkenca e se drejtes penale nuk mund te jete burim I drejtperdrejt I se drejtes
penale poziteve.
Mirepo ajo ka ndikim ne formimin dhe aplikimin e kesaj dege te drejtesise. P.sh
me ndihmen e shkences se drejtes penale jane ber nje varg institucionesh dhe
nocionesh te drejtes penale dhe gjithashtu shkenca juridike ushtron ndikim te
rendesishem ne zhvilllimin dhe reformimin e legjislacionit penal.
Kapitulli II
KODI PENAL
PJESA E PERGJITHSHME DHE E POSAQME E KODIT PENAL
Me zhvillimin e legjislacionit penal dhe shkences te se drejtes oenale, u pa se nje
numer I madhe I normave penale- juridike permbajne disa elemente qe jane te
perbashketa per te gjitha normat penale- juridike.
Keshtu u formuan rregullat e pergjithshme te se drejtes penale te cilat formohen
nga tri nocione themelore:
nocioni I vepres penale
nicioni I pergjegjsise penale
nocioni I sanksioneve penale dhe masave te trajtimit te detyrueshem
Kontribut me te madh ne formimin e normave te pergjithsme penale- juridike dha
revulicioni francez pas te cilit per here te pare ne histori ne kodin penal te frances
te vitit 1791 u parapane disa parimme te rendesishme si norma norma te
pergjithshme penale- juridike.
T gjitha kodet penale q u nxorrn pas Kodit Penal t Francs t vitit 1791
ndahen n dy pjes:
PJESA E PERGJITHSHME
-Pjesa e prgjithshme e kodit penal paraqet nj sisitem t normave penalejuridike me t cilat prcaktohen parimet e s drejts penale si dhe nocionet
dhe institucionet themelore t s drejts penale si jan: V. Penal,
prgjegjsia penale, dnimet, llojet e tjera te sanksioneve penale, mbrojtja
enevojshme, nevoja ekstreme etj.
-Pra me normat e pjeses se pergjithshme rregullohen qeshtjet qe jane te
perbashketa per te gjitha veprat penale dhe ndheskueshmerine e tyre.
-Gjithashtu me normat e pjejses se pergjithshme manifestohet qendrimi I
nji vendi mbi qeshtjet parimore te politikes kriminale.
PJESA E POSACME
Dispozitivi
Kapitulli III
1. INTERPREIMI GRAMATIK
2. INTERPREIMI LOGJIK
publik etj.
Ky interpretim shfrytzohet kur dshirohet t konstatohet qllimi i nxjerrjes s
dispozits s caktuar dhe aktualiteti i saj.
Lidhur me interpretimin historik n teorin e s drejts penale njihen dy lloje t
interpretimit:
-Interpretimi subjektiv
Sipas interpretimit subjektiv-kuptimi I ligjit penal prcaktohet sipas
kohs qe sht nxjerr
-Interpretimi objektiv
sipas interpretimit objektiv kuptimi I ligjit apo norms s caktuar
penale-juridike prcaktohet sipas kohs dhe kushteve kur bhet
aplikimi I tij.
4. INTERPRETIMI SISTEMATIK
1. INTERPREIMI I NGUSHTE
ekzsiton ather kur fjalve, termave apo nocioneve q jan prdorur ne ligjin
penal u jepet kuptimi I ngusht
2. INTERPREIMI I GJERE
ekziston ather kur fjalve, termave apo nocioneve t ligjit penal u jepet kuptimi I
gjer.
ANALOGJIA
N drejtsi analogjia n kuptimin e gjer paraqet zgjedhjen e mardhnjeve shoqrore n baz t
normavet cilat I rregullojn mardhnjet e ngjajshme.
Kurse n t drejtn penale analogjia paraqet rastin kur nj vepr q nuk sht parapar me ligj si vepr
penale, t konsiderohet si e ktill n baz t ngjajshmris me vepren penale.
Analogjia si mnyr e krijimit t veprave t reja penale sht e ndaluar ne t drejtn penale ngase sht
n kundrshtim me funksionin themelor t parimit Nullum crimen nulla poena sine lege.
Po t lejohej analogjia n t drejtn penale kjo do t shkaktonte pasiguri juridike, do ta dobsonte
besimin e qytetarve n sisitemin juridik.
ANALOGJIA E LEJUAR
Jo do lloj analogjie sht e ndaluar. Analogjia si mnyr e interpretimit t s drejts eshte e lejuar. Me
analogji si mnyr e interpretimit t ligjit n baz t ngjashmris, zgjidhet rasti konkret n kuadr t
ligjit. D.m.th analogjia eshte e lejuar kur ajo nuk eshte ne kundershtim me parimin e legalitetit.
n t drejtn penale konsiderohet se sht e lejuar analogjia po q se ajo sht n favor t t fajsuarit
dhe nse interpretimi I till nuk sht n kundrshtim me normat dhe parimet tjera penale-juridike.
N disa raste vet ligji udhzon n zbatimin e analogjise n disa vepra penale, duke prdorur nocionin
edhe nndonj rast tjetr t ngjashm (klauzola gjenerale).
ANALOGJIA E NDALUAR
Prfshirja e rasteve qe nuk jane te parapara me ligj n dispozitat me t cilat rregullohen rastet e
ngjashme dhe zgjidhja e tyre n baz t ktyre dispozitave, paraqet analogjin si mnyr e krijimit t s
drejts (creativan analogique). Kjo lloj analogjie eshte e ndaluar
Nga kjo del q prmes analogjis nuk mund t krijohen as vepra t reja penale, e as t zgjerohen
elementet e veprave ekzistuese. Gjithashtu, nuk mund t sajohen sanksione te reja penale
Pra analogjia e ndaluar shprehet n rastet kur edhe me ane te interpretimit tejkalohet kufiri I kuptimit t
norms q sht prcaktuar.
Kapitulli IV
VESHTRIME TE PERGJITHSHME
Veprimi I legjilcionit penal d.t.th se ai eshte ne fuqi dhe se gjykatat jane te
obliguara ta zbatojne ne rastet konkrete
Njihen tri lloje t veprimit t ligjeve penale:
1.Veprimi I ligjit penale n koh
2.Veprimi I ligjit penal n hapsir
3.Veprimi I ligjit penal ndaj personave
PARIMI TERRITORIAL
Parimi I territorialsht parim themelor, kurse parimet e tjera jan t natyrs
plotsuese. Ky parim sht themelor pr shkak se m s shpeshti aplikohet n
praktik.
Sipas ktij parimi legjislacioni penal I nj vendi aplikohet ndaj t gjith personave
q kryejn vepra penale n teritorrin e tij, pa marr parasysh se a jan shtetas t
tij, shtetas t huaj apo persona pa shtetsi. Sipas dispozitave t legjislacionit
penal me territor t nj vendi nnkuptojm:
- Siprfaqen toksore
- Siprfaqen ujore brenda kufijve
- Siprfaqen ajrore mbi to
Sipas ligjit mbi bregdetin sht parapar se zona territoriale e detit shtrihet
dhjet milje nautike nga toka kurse jashte kesaj siperfaqeje konsiderohet det I
hpur.
Legjislacioni penal I nj shteti aplikohet edhe ndaj secilit q kryen vepr penale
n anijen e tij, pa marr parasysh se ku ndodhet n kohn e kryerjes s veprs
penale.
Gjithashtu Legjislacioni penal I nj shteti aplikohet ndaj secilit q kryen vepr
penale n ne aeroplan ose ncfardo mjeti transporti te regjistruar ne emer te
republikes se kosoves pamvarsisht se ku gjendet.
parimi territorial e perjashton rregullen ne bis in idem (nuk guxon te denohet
per te njejten veper dy here) ngase legjislacioni yne penal zbatohet ndaj
personave qe kryejne vepra penale ne kosove edhe nese ata jane ndeshkuar per
ato vepra ne shtetin tjeter, mirepo sipas kodit penal dhe konventave
nderkombetare ne masen e denimit duhet te llogaritet denimi I vuajtur per te
njejten veper ne shtetin tjeter si dhe paraburgu gjate procedures se ekstradimit.
legjislacionit ton penal ndaj shtetasve ton q kan kryer vepra penale
jasht vendit ndjekja penale nuk do t ndrrmeret n kto raste:
- Nse kryesi n trsi e ka vuajtur dnimin q I sht shqiptuar
jasht vendit.
- Nse kryesi jasht vendit me aktgjykim t forms s plotfuqishme
sht liruar os dnimi I sht falur.
- Nse pr veprn penale sipas ligjit t huaj ndiqet n baz t
krkess s t dmtuarit, ndrsa krkesa e till nuk sht ushtruar.
Gjithashtu per aplikimin e parimit te personalitetit aktiv duhet te egzistoj
identiteti I normave qe d.t.th se vepra qe konsiderohet penale sipas
ligjeve tona duhet te konsiderohet veper penale edhe sipas ligjeve te shtetit
ku eshte kryer vepra. Mirpo nese ajo veper eshte e ndeshkueshme sipas parimeve
nderkombetare, me leje te prokurorit te shtetit mund te fillohet ndekja penale edhe pse ajo
veper nuk kosiderohet veper penale ne shtetin ku eshte kryer.
Parimi I personalitet aktiv zbatohet edhe kur personi pas kryerjes se vepres
penle behet banor I kosove.
PARIMI I PERSONALITETIT PASIV
Sipas parimit t personalitetit pasiv legjislacioni yn penal aplikohet edhe
ndaj t huajve t cilt jasht territorit t vendit kryejn vepra penale
kundr shtetasit ton ose kundr vendit ton.
Pr aplikimin e ktij parimi duhet q shtetasi I huaj t haste n territorin
ton ose t ekstradohet.
Quhet parim pasiv ngase n aspektin kriminal shtetasi apo vendi yn jan
pasiv, jan viktima t veprave penale.
Parimi I personalitet pasiv eshte susidiar, respekton rregulen ne bis in idem,
ngase legislacioni yne penal aplikohet vetem nese ne vendin e huaj nuk
eshte ushtruar mrojtja e nevojshme. Gjithashtu per aplikimin e parimit te
personalitetit pasiv duhet te egzistoj identiteti I normave. Mirpo nese ajo veper
eshte e ndeshkueshme sipas parimeve nderkombetare, me leje te prokurorit te shtetit
mund te fillohet ndekja penale edhe pse ajo veper nuk kosiderohet veper penale ne shtetin
ku eshte kryer.
PARIMI UNIVERZAL
Sipas parimit universal legjislacioni yn penal aplikohet edhe ndaj t huajit I
cili kryen vepr penale jasht vendit ndaj shtetasit t huaj apo personit t
huaj.
Pr aplikimin e ktij parimi duhet q shtetasi I huaj t haste n territorin
ton ose t ekstradohet.
Arsyeshmeria e ktij parimi sht obligimi ndrkombtar I do shteti q ta
EKSTRADIMI
Me ekstradim ne te drejten penale nenkuptojm dorezimin e kryersit te vepres
penale prej nje shteti ne shtetin tejter me qellim qe kryersi te denohet per vepren
penale te kryer ose me qellim qe ndaj tij te ekzekutohet denimi i shqiptuar me
aktgjykim te plotfuqishem.
Ekstradimi me se shpeshti behet ne rastet kur ndonje person kryen ndonje veper
penale ne nje shtet dhe para se te zbulohet gjate procedures penale apo pasi qe i
13. Personi I cili kerkohet te ekstradohet ende nuk eshte liruar ose denuar ne
fome te prere dhe kur vepra penale eshte kryer kunder kunder banorit te
kosoves, kerkesa pasurore juridike e te damtuarit te jete e siguruar.
E DREJTA E AZILIT
Termi azil rrjedh prej fjals latine Asylum q do te thot Strehim.
N t drejtn penale me azil nnkuptojm strehimin e shtetasve t huaj apo
personave pa shtetsi n shtetin e caktuar q ndiqen pr shkak t aktiviteteve t
tyre t cilat pr interesin e gjith njerzimit nuk konsiderohen vepra t dmshme
por t dobishme.
Vshtruar historikisht e drejta e azilit sht m e vjetr se ekstradimi, kete e ka
njohur e drejta hebraike, ajogreke, romke dhe me vone e drejta e mesjetes.Ne
kuptimin e tanishe e drejta e azilit sht paraqitur n mesin e shekullit XIX me
qllim q t mbroheshin kryesit e veprave penale politike qe ne pike te fundit
kishin karakter progresiv.
N deklaratn univerzale mbi t drejtat e njeriut parashihet se do person ka t
drejt t krkoj azil n shtetin tjetr ns sht I ndjekur nga shteti shtetesine e
te cilit e ka.
Mirpo t drejtn e azilit nuk mund ta gzoj personi q ka kryer krime kundr t
drejts ndrkombtare ose ns ka kryer vepr q jan n kundrshtim me
parimet dhe qllimet e veperimeve s Kombeve t Bashkuara.
PJESA TRETE
VEPRA PENALE DHE PERGJEGJESIA PENALE
KAPITULLI I
1. ELEMENTE OBJEKTIVE
Ne elementet objektive bejne pjese:
a)veprimi i njeriut;
b)rrezikshmeria shoqerore;
c)kunderligjshmeria dhe
d)percaktueshmeria e vepres penale me ligj.
elementet objektive ndahen ne:
- Elemente formale
Si elementet formale numerohen: a)veprimi i njeriut me pasojen e shkaktuar; b)
kunderligjshmeria dhe c) percaktueshmeria e vepres penale me ligj.
- Elemente materiale
Si elemente materiale numerohet: rrezikshmeria shoqerore.
2. ELEMENTE SUBJEKTIVE
Ne grupin e elementeve subjektive ben pjese vetem:
a) pergjegjesia penale e kryesit (fajesia).
Kapittulli II
Objektin e prgjithshm mbrojts n t drejtn ton penale e prbjn: 1) qytetari dhe 2) sistemi
kushtetues juriduk, 3) siguria e vendit dhe 4) vlerat te mbrojtura me drejten nderkombetare t
shikuara n unitetin e tyre.
Objekt I prgjithshm sht trsia e t gjitha t mirave materiale q jan t mbrojtura me t
drejtn penale.
OBJEKTI MBROJTS GRUPOR
Objekti grupor eshte kongretizim I objektit te pergjithshem te veprave penale. Objekti grupor
perfshine disa objekte te veqanta qe jane te ngjashme mes veti.
Pr shembull, jeta dhe trupi i njeriut, prona, ekonomia, detyra zyrtare,... paraqesin objekte
grupore.
Objektin mbrojts grupor e prbjn vlerat q sulmohen nga grupi i veprave penale. Radhitja e
ktyre grupeve t veprave penale sht br sipas rndsis t vlerave t sulmuara q mbrohen.
OBJEKTI I VEPRIMIT
Objekti i veprimit sht objekti ndaj t cilit kryhet akti i veprs penale. Pr t shkaktuar lndim objektit
t mbrojtur sht e nevojshme t ndrmerret akti i kryerjes se vepres penale ndaj objektit t caktuar. Te
do vepr penale, akti realizohet n ndonj objekt dhe ai paraqet elementin qensor t veprs penale.
Objekti i veprs mund t jet:
OBJEKTI SULMUES
Objekti sulmues eshte lenda ndaj t ciles sht drejtuar akti i veprs penale. Kshtu, tek vjedhja objekti I
mbrojtur sht prona,objekti i sulmuar sht pronsia, kurse objekt gramatikor sht sendi i huaj i
luajtshm.
OBJEKTI GRAMATIK
Objekti gramatikor sht lnd mbi t ciln kryhet akti. Tek disa vepra penale, objektet e sulmuara dhe
gramatikore jane te njejta. Kshtu te vrasja, jeta e njeriut sht objekt i sulmuar mbrojts dhe gramatikor.
Koncepti I pare eshte kunder qe personat juridik te konsiderohen subjekte te vepres penale sepse
personave juridik ju mungon aftesia psikike, prandaj ata nuk mund te konsiderohen fajtore. Pa fajsi nuk
ka veper penale.
Koncepti I dyte angazhohet qe edhe personat jurik te konsiderohen si subjekte te vepres penale, sepse
kjo do ta shtoj mbikqyrjen dhe interesimin e te gjith anetareve per punen e organeve dhe veprimtarise se
pergjithshme te personit juridik.
Ne kosove sipas ligjit per pergjegjesine e personave juridik per veprat penale I tere personeli I personit juridik do
te pergjigjet vetem per demin e shkaktuar kurse per vepren penale do te pergjigjet personi apo personat per te
cilet konstatohet se per fajin e tyre eshte kryer vepra penale.
Kapitulli III