Libri I Auto Shkolles

DORACAK PER DHENIEN E PROVIMIT PER SHOFER
nga dispozitat ligjore mbi sigurine e komunikacionit
SHTOJCE: Testet per ushtrime kategorite A, B, C dhe D
Peje, 2004
PARATHNIE
Ky doracak nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit, sht prgaditur me dshir q kandidatve t'u bhet e mundur prgatitja pr dhnien e pjess teorike t provimit pr shofer; q i obligon kandidatt q t prgatiten n mnyren m solide pr sigurin e gjithmbarshme n komunikacion. Pasi q me dispozitat e reja ligjore sht ndryshuar dukshm programi i ushtrimit t kandidatve pr shofer, doracaku dhe testet i jan prshtatur programit t ri pr dhnien e provimit . N kt doracak dhe n kto teste, kandidati pr shofer mund t gjej do gj q i nevojitet n mnyr q t prgaditet mir pr testim. Kjo bhet kryesisht me ndihmen e instruktorit, mirpo edhe vet kandidati mund ta zotroj materien, nse i lexon me kujdes sqarimet e dhna. Ky doracak n pajtim me dshirn e sinqert dhe shpresn e editorit dhe t autorve, lypset te bhet jo vetm literatur e detyrueshme e kandidatve, shoferve t ardhshm, instruktorve por edhe literatur e domosdoshme e gjith atyre, t cilt, si pjesmarrs n komunikacion jan t obliguar t japin kontributin e vet pr nj siguri m t madhe t komunikacionit npr rrug. Autort
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
DISPOZITAT E PRGJITHSHME LIGJORE MBI SJELLJEN E PJESMARRSVE N KOMUNIKACION

Ligji mbi bazat e siguris s komunikacionit n rrug, i obligon t gjith pjesmarrsit n komunikacion t veprojn n baz t dispozitave ligjore mbi rregullat e komunikacionit dhe shenjat q jan vn n rrug. Nse nuk ka shenj komunikacioni, veprohet sipas dispozitave ligjore mbi rregullat e komunikacionit, ndrsa nse ekziston shenja e komunikacionit, pjesmarrsit kan pr detyr t sjellen sipas saj, madje edhe nse me kt largohen nga dispozitat ligjore mbi rregullat e komunikacionit. Ndrkaq, nse komunikacionin n rrug (n vendbanim ose jasht tij) e rregullon pjestari i policis apo personi tjetr i autorizuar, pjesmarresit n komunikacion jan t obliguar t veprojn sipas shenjs s tij, respektivisht sipar urdhress q jep ai, pa marr parasysh faktin se ato urdhresa ndryshojn nga krkesa q sht br me shenjn e komunikacionit, prpos rastit nse gjat ksaj kohe do t vnin n rrezik t drejtprdrejt persona t tjer ose do t sjellnin dm material dikujt. Ngassit e t gjitha mjeteve (jo vetm mjeteve motorike) jan t obliguar q, mnyrn e drejtimit t mjetit t'ua prshtatin t gjitha rrethanave dhe situatave n komunikacion, kshtu q n do koh t jen n gjendje ta ndalin mjetin, gjegjsisht ta evitojn rrezikun q mund t supozohet n kushtet e dhna. Ngassi duhet t zotroj n trsi mjetin dhe t siguroj lvizjen e drejt t tij n qarkullim, q at ta drejtoj vazhdimisht (nuk bn ta lshoj nga dora timonin e biiklets,dizgjinin etj, varsisht nga lloji i mjetit q e drejton). Pr ta arritur kt gj nuk sht e mjaftueshme vetm ta prshtas shpejtsin e lvizjes s mjetit, por sht i detyruar q t dominoj mbi mnyren e ngasjes s automjetit dhe t ket kujdes pr krejt rrethanat q mund t bhen burim i rrezikut (kushtet kohore dhe atmosferike, gjendja e rrugs, dendsia e komunikacionit , fmijt n udh, shtazt etj). Duke pasur parasysh shpejtsin e lvizjes s mjetit dhe t gjitha rrethanat e tjera t komunikacionit drejtuesi sht i obliguar q mjetin e vet ta mbaj n aso distance nga mjetet e tjera, q t mos provokoj rrezik dhe t mos i pengoj ngassit e tjer e sidomos me rastin e prballkalimit,tejkalimit ose anashkalimit t mjetit tjetr, si dhe kur lviz paralelisht me ndonj mjet ose pas mjetit tjetr. Me pengim nnkuptohet ngasja e atill m t ciln pjesmarrsit e tjer n komunikacion detyrohen ta ndrrojn mnyrn dhe drejtimin e lvizjes s vet, si; frenimi i vrullshm, kthimi n t djatht ose n t majt e kshtu me radh. Nj kujdes i veant i ngassit sht i nevojshm n pjesn e rrugs npr t ciln lvizin fmijt, apo ku jan vn shenjat e komunikacionit pr pjesmarrjen e fmijve n komunikacion. N situat t till sht detyr e ngassit q t lviz me shpejtsi q ia bn t mundur ta ndal mjetin n rast se paraqitet nevoja. Me mnyrn e prdorimit t mjetit, drejtuesi nuk bn t shkaktoj zhurm t madhe n komunikacion. Kufiri i ushtims s lejueshme sht prcaktuar me dispozitat mbi pajimet dhe instrumentet q vlejn pr mjetet n rrug.
6 Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit
Kur lvizin skaj tramvajit, ose mjeteve t tjera me t cilat bhet transporti publik i udhtarve, e t cilat jan ndalur n vendqndrimin e caktuar, ngassi duhet patjetr t zvogloj shpejtsin e lvizjes s mjetit t vet asisoj sa t mos i rrezikoj udhtart, t cilt hyjn dhe dalin nga mjeti i transportit publik. Nse udhtart jan t detyruar t kalojn npr shiritin e komunikacionit npr t cilin lviz mjeti, ngassi duhet patjetr ta ndal mjetin pas mjetit me t cilin bhet transporti publik i udhtarve. N nj situat t till sht detyrim edhe i ngassve t biikletave me motor q lvizin n shtegun e biiklistve, q t ndalen pas mjetit t transportit publik n vendqndrim, n rast se udhtart kalojn prmes shtegut t biiklistve. Objektet dhe materiet t cilat mund ta pengojn ose rezikojn sigurin e komunikacionit, nuk bn t vihen ose t hudhen n rrug. Kjo sht nj dispozit e prgjitshm ligjore q u prket t gjith qytetarve. Ndrkaq, pr tù arritur siguria maksimale n komunikacion, dispozitat e ligjit mbi sigurin n komunikacion obligojn do ngass, q nga siprfaqja rrugore t heq barrn apo gjsendet e tjera q rrzohen nga mjeti i tij mbi rrug, gjegjsisht i cili, me rastin e ndaljes s mjetit i ka vendosur. Ngassi sht i obliguar ti heq edhe ato sende apo pengesa t cilat i has n rrug. N kohn prej muzgut t par deri n agimin e plot, sikurse edhe gjithmon kur zvoglohet dukshmria, pr shkak t rrethanave t disfavorshme kohore apo t tjera, mjeti n rrug duhet tì ket t ndezura dritat prkatse. Kjo ka t bj vetm me mjetet q ndodhen n rrug e jo edhe me ato q jan parkuar n hapsirn e caktuar n mnyr t veant apo n pjesn e udhs q sht ndriuar me drita t mjaftueshme. Personat e verbr, kur marrin pjes n mnyr t pavarur n komunikacion duhet t bartin me vete shkopin e bardh si nj shenj pr tù njohur. Nse mjeti sht adaptuar q at ta ngas personi, ekstremitetet e t cilit jan dmtuar esencialisht pr t drejtuar mjetin, mundet t shnohet me shenj t veant me krkesn e atij personi. Ngassi i mjetit q lviz pas mjetit me t ciln bartn fmijt si dhe ngassi i mjetit q vjen prball, sht i obliguar q t ndalet kur mjeti me t cilin bartn fmijt sht ndalur me qllim t hyrjes apo daljes s fmijve. Mjeti q bn transportin e fmijve duhet t shnohet m shenjn prkatse. Gjat kohs s ngasjes n vendbanim ngassi duhet patjetr t'i bj t mundur kyjen n komunikacion mjetit t transportit publik t udhtarve, ose mjetit t shnuar n mnyr t veant pr transportin e fmijve, kur kto mjete sinjalizojn daljen nga vendqndrimi q ndodhet jasht rrugs automobilistike, gjegjsisht nga zgjerimi i shiritit t komunikacionit q shrben pr mjetet e transportit publik. Drejtuesi i mjetit t transportit publik, respektivisht i mjetit t shnuar n mnyr t veant, t destinuar pr transportin e fmijve duhet patjetr q me ndihmn e treguesit t kahjes, t sinjalizoj qllimin e vet se dshiron t inkuadrohet n trafik dhe se kt kyje dshiron ta bj n mnyrn me t ciln nuk rrezikohen pjesmarrsit e tjer n komunikacion. Po q se n mjet jan instaluar rripat pr siguri, ngassi dhe pasagjert jan t obliguar q brenda kohs derisa lviz mjeti n komunikacion n rrug publike t lidhen me kta rripa. N mjetin e udhtarve n ulsen e prparme pran ngassit, nuk lejohet t ulet fmija m i ri se 12 vjet, si dhe personi pr t cilin shihet qart se sht nn ndikimin e
TRANSPORTI I FMIJVE
alkoolit. Mjetet nuk bn t ken n ann e prparme instalime t sinjaleve me drita apo t instalimeve reflektuese, prkatsisht t materieve q lshojn drita t ngjyrs s kuqe, kurse n ann e prapme instalime apo materie q lshojn drita t bardha. Prjashtim nga kjo regull bjn: drita e kuqe vezulluese n mjetet nn prcjellje, drita e bardh pr ndriimin e rrugs me rastin e kthimit prapa, drita lvizse (rreflektori) si dhe drita pr ndriqimin e targs prapa, gjegjsisht targa e regjistrimit e ndriuar me drit t bardh reflektuese.
SHPREHJET DHE NOCIONET N KOMUNIKACION

'domethnie kan shprehjet ve e ve t prdorura n Ligjin mbi sigurin e komunikacionit: rrugt, siprfaqja rrugore, shiritat e komunikacionit, shtigjet, llojet e mjeteve, kapaciteti apo tonazhi, masa si dhe pjesmarrsit e tjer n komunikacion. RRUGA* sht do rrug publike dhe rrug e pakategorizuar, si dhe siprfaqja tjetr n t ciln zhvillohet komunikacioni. RRUG PUBLIKE* sht siprfaqe e ndrtuar me rndsi t prgjithshme pr komunikacion, t ciln mund ta shfrytzoj lirisht dokush nn kushte t prcaktuara me ligj. AUTOUDHA* sht rrug publike e ndrtuar n mnyr t veant dhe e destinuar eksluzivisht pr qarkullimin e automjeteve e cila si autoudh sht shnuar me shenjn e prcaktuar me ligj ,e cila ka dy shirita t ndar fizikisht (rripi apo brezi i gjelbrt, rrethoja mbrojtse etj) pr komunikacion nga kahjet e kundrta, pa kryqzim trthor me rrugt e tjera dhe me binart e trenit apo t tramvajit,n nivelin e njejt, dhe n komunikacionin e t cilave mund t kyet, gjegjsisht t shkyet automjeti, por vetm me rrugt e prcaktuara dhe t ndrtuara n mnyr t veant ndrlidhse, n shiritin gjegjs t autoudhs. RRUGA E REZERVUAR PR QARKULLIMIN E AUTOMJETEVE* sht rrug q sht rezervuar vetm pr qarkullimin e automjeteve dhe si e till sht shnuar me shenjn prkatse.
RRUGA NDRKOMBTARE* sht nj rrug publike q sht verifikuar me aktin internacional dhe sht sistemuar n rrjetin e rrugve ndrkombtare.
RRUGA MAGJISTRALE* sht rruga ndrkombtare dhe rruga publike q i lidh qytetet kryesore, apo rajonet m t rndsishme ekonomike, dhe t cilat mund t shrbejn si lidhje me shtetet fqinje.
RRUGA REGJIONALE* sht rrug publike q lidh rajonet ekonomike t nj shteti dhe q ka rndsi t veant pr shtetin prkats. RRUGA LOKALE* sht rrug publike q lidh fshatrat dhe vendbanimet n territorin e komuns, ose q ka rndsi pr komunikacion n territorin e komuns.
RRUGA E PAKATEGORIZUAR* sht nj siprfaqe q shfrytzohet pr komunikacion dhe q sht e arritshme pr nj numr m t madh shfrytzuesish t ndryshm, si jan (rrugt fshatare, fushore dhe malore, rrugt n penda, hapsirat rreth pompave t benzins, parkingjet si dhe hapsira t ngjashme). RRUGA PREJ DHEUT* sht nj rrug e pa shtresuar dhe e pa asfaltuar.
SIPERFAQJA RRUGORE* sht pjesa kryesore e rrugs e destinuar, n radh t par, pr komunikacionin e mjeteve. SHIRITI RRUGOR* sht pjesa gjatsore e siprfaqes s rrugs, e destinuar pr komunikacionin e mjeteve n nj drejtim, me nj apo m shum shirita t komunikacionit. SHIRITI KOMUNIKACIONIT* sht pjesa gjatsore e shnuar ose e pashnuar e shiritit rrugor, gjersia e s cils sht e mjaftueshme pr komunikacionin e papenguar t nj radhe mjetesh t udhtimit.
SHIRITI I KOMUNIKACIONIT PR MJETET E NGADALSHME* sht pjesa e zgjatur e shiritit rrugor destinuar pr mjetet e rnda t udhtimit, t cilat me lvizjen e tyre t ngadalshme pengojn rrjedhn normale t komunikacionit.
TROTUARI* sht siprfaqe e komunikacionit e rregulluar ne mnyr t veant, e destinuar pr lvizjen e kmbsorve, e cila nuk ndodhet n nivel t njejt me siprfaqen rrugore, apo sht ndar nga rruga n mnyr tjetr.
VENDKALIMI I SHNUAR PR KMBSOR* sht nj pjes e siprfaqes s rrugs e destinuar pr kalimin e kambsorve npr rrug, e shnuar me shenja n rrug apo me shenjn adekuate t komunikacionit.
VENDBANIMI* sht hapsir, ku radht ose grupet e ndrtesave gjenden nga njra an apo nga t dyja ant e rrugs, duke ia dhn pamjen e rrugs, ose kufijt e s cils jan shnuar me shenja t komunikacionit pr shnimin e vendbanimeve. SHTEGU I BIIKLISTVE* sht siprfaqe e ndrtuar e rrugs destinuar pr komunikacionin e biikletave dhe t biikletave me motor q shtrihet prgjat rrugs dhe q sht e ndar prej saj dhe sht e shnuar me vija gjatsore n rrug.
PEJ
SHIRITI I KOMUNIKACIONIT PR NGADALSIM* sht nj pjes e rrugs, destinuar pr shkyjen e mjeteve nga komunikacioni n rrug.
SHIRITI I KOMUNIKACIONIT PR NXITIM (SHPEJTIM)* sht pjes e rrugs destinuar pr kyjen e mjeteve n komunikacion nga rruga sekundare, gjegjsisht nga rrugt e tjera hyrse, nga objektet skaj rrugs (pompat e benzins, parkingjet, motelet etj.). SHIRITI I KOMUNIKACIONIT PR NDALJEN E DETYRUESHME T MJETEVE* sht pjesa e rrugs e shnuar pr s gjati n autoudh dhe n vendet e caktuara n rrugt e rrangut m t lart, n tunele dhe galeri.
ISHULLI I KMBSORVE* sht nj siprfaqe e ngritur n rrug ose e shnuar n tjetr mnyr dhe q shrben pr tu ndalur prkohsisht kmbsort q kalojn npr rrug ose q hyjn apo dalin nga mjeti i transportit publik. UDHKRYQI* sht siprfaqe n t ciln kryqzohen, apo lidhen dy a m shum rrug, si dhe siprfaqe e gjer e komunikacionit (sheshet etj) e cila krijohet n kryqzimin, gjegjsisht n lidhjen e rrugve.
AUTOMJETET, LLOJI, KATEGORIT DHE T DREJTAT E NGASJES N KOMUNIKACION

MJETI* sht do mjet qarkullimi i dedikuar pr lvizjen npr rrug, prve karrigeve lvizse pa motor pr personat e hendikepuar dhe mjeteve transportuese pr fmij. MJETI ME VEPRIM MOTORIK* sht do mjet i cili lviz me fuqin e motorit t vet, prve mjeteve q lvizin npr binar. AUTOMJET* sht mjet i cili vhet n veprim me motor dhe i cili n rend t par sht i destinuar pr transportimin e personave dhe mallrave, ose shrben pr trheqjen e rimorkiove t destinuara pr bartjen e personave dhe mallrave, pos mjeteve q lvizin mbi binar, biikletave me motor, traktorve dhe mjeteve t tjera me veprim motorik, t cilat nuk jan t destinuara n rend t par pr bartjen e personave dhe mallrave BIIKLETA* sht mjeti q ka m s paku dy rrot q vihet n lvizje ekzluzivisht me fuqin e drejtuesit dhe at mund ta drejtoj personi q ka mbushur 12 vjet. QERRE TRHEQSE* sht nj mjeti q e trheq shtaza. Mund ta drejtoj personi q ka mbushur 14 vjet. BIIKLETA ME MOTOR* sht mjeti me veprim motorik, me dy apo tri rrot, vllimi veprues i t cilit nuk kalon mbi 50 cm3 dhe i cili n rrug t rrafsht nuk mund t zhvilloj shpejtsi m t madhe se 50 km/h.
Doracak pr dhnien e provimit pr shofer nga dispozitat ligjore mbi sigurin e komunikacionit 11
TRAKTORI* sht mjet me veprim motorik i konstruktuar q t trheq , t shtyj, ose t bart vegla t ndryshme, gjegjsisht t shrbej pr vnien n lvizje t ktyre veglave, apo pr trheqjen e rimorkiove. Mund ta drejtoj personi q ka mbushur 16 vjet dhe ka dhn provimin pr drejtues t traktorit. MOTOIKLETA DERI N 125 cm * sht nj mjet motorik me dy rrot me rimorkion ansore apo pa t si dhe nj automjet deri n 125 cm3 q mund ta ngas personi q ka mbushur 16 vjet dhe ka dhn provimin e ngassit t kategoris "A". MOTOIKLETA PRTEJ 125 cm * sht mjet motorik me dy rrot q kalon 125 cm e nuk kalon peshn prej 400 kg. Mund ta ngas personi q ka mbushur 18 vjet dhe ka dhn provimin e ngassit t kategoris "A" AUTOMJETI UDHETARVE (VETURA)* sht mjeti motorik i destinuar pr bartjen e prsonave, i cili,prve ulses s shoferit ka m s shumti 8 ulse, t cilin e drejton personi q ka mbushur 18 vjet dhe ka dhn provimin pr shofer t kategoris "B". MJETI I KOMBINUAR* sht mjeti motorik i destinuar pr bartjen e njkohshme t personave dhe mallrave q prpos ulses pr ngassin ka m s shumti 8 ulse , masa e lejueshme e t cils nuk kalon 3500 kg . At mund ta drejtoj n trafik personi me 18 vjet t plota dhe me provimin e dhn t ngassit t katgoris "B". MJETI TRANSPORTUES* sht secili mjet motorik q sht destinuar pr bartjen e mallrave, masa m e madhe e t cilit tejkalon 3500 kg. At mund ta drejtoj personi me 18 vjet moshe dhe me provimin e dhn pr ngassin e kategoris "C". AUTOBUSI* sht mjet motorik i destinuar pr transportin e personave q prve ulses pr ngassin ka m shum se 8 ulse. Mund ta drejtoj personi i cili ka mbushur 21 vjet dhe ka dhn provimin pr shofer t kategoris "D". TROLEJBUSI* sht mjet motorik pr transportin e udhtarv q prpos ulses pr ngassin ka m shum se 8 ulse dhe q me qllim t furnizimit t motorit me energji elektrike sht lidhur me pruesin elektrik . MJETI BASHKANGJITES* sht mjet ngasjeje i destinuar q t trhiqet nga mjeti motorik dhe sht konstruktuar si rimorkio ose si gjysmrimorkio e leht. GJYSMRIMORKIO* sht mjet bashkangjits pa boshtin e prparm, i konstruktuar q me pjesn e vet t prparme t mbshtetet n mjetin trheqs. RIMORKIO E LEHT* sht mjet bashkangjits, masa m e madhe e s cils nuk tejkalon 750 kg. BASHKSIN E MJETEVE* prbjn mjetet me veprimin motorik me nj ose dy mjete bashkangjitse, t cilat n komunikacionin npr rrug veprojn si bashksi e mjeteve.Bashksit e mjeteve jan mjete pr trheqje q i prkasin kategoris B, C ose D ndrsa mjetet bashkangjitse jan mjetet me mas m t mdha se 750 kg dhe i prkasin kategoris E. TONAZHI I MJETEVE (NGARKESA)* sht pesha e lejueshme deri te e cila mjeti mund t ngarkohet sipas deklarats s prodhuesit t mjetit. MASA E MJETEVE (PESHA)* sht masa apo pesha e mjetit t zbrazt me rezervuarin e mbushur me karburante dhe me garniturn dhe pajisjet e parapara pr mjet. MASA E PRGJITHSHME (PESHA TERESISHME)* sht masa apo pesha e mjetit bashk me masn e ngarkess q transportohet n mjet, duke prfshir edhe masen e personave qe ndodhen n mjetin e vozitjes, si dhe masn e mjetit bashkangjits bashk me peshn-nse kjo i sht shtuar mjetit t ngasjes.
3 3 3
MASA M E MADHE E LEJUAR (PESHA)* sht masa apo pesha e mjetit s bashku me barrn e tij. NGARKESA BOSHTORE* sht pjes e mass s prgjithshme ose e peshs me t ciln boshti i mjetit ngarkon rrugn automobilistike n gjendje qetsie.
NGASSI DHE MJETI SI PJESMARRS N KOMUNIKACION

Gjithmon me rastin e drejtimit t mjetit ngassi duhet t ket patjetr me vete dokumentet e nevojshme si vijon: - patentshoferin, - letrnjoftimin, - lejen e qarkullimit pr mjetin q duhet t jet i regjistruar dhe - polisn e sigurimit t mjetit. Ngassi para se t ulet pas timonit duhet deomos t jet i pushuar, i aft fizikisht dhe psikikisht pr drejtim t mjetit. Nse ka udhtar, ngassi sht i detyruar ti radhis asisoj q n ulsen e prparme nuk guxon t ulet fmija m i ri se 12 vjet apo personi nn ndikimin e alkoolit (pa marr parasysh se kan vn rripin e siguris). Personi q bartet me mjet, nuk bn assesi t pengoj ngassin gjat ngasjes s mjetit as t ndikoj mbi ngassin q ta drejtoj n mnyrn me t cilin zvoglohet siguria e komunikacionit. Nuk sht e lejueshme q numri i udhtarve t jet m i madh sesa numri q sht cekur n lejen e qarkullimit t mjetit. Ngassi nuk bn t drejtoj mjetin n komunikacion: - nse sht nn ndikimin e alkoolit, t drogs dhe t mjeteve t tjera narkotike. - po q se sht i smur apo i lodhur, - nse sht n aso gjendje psikike sa q nuk sht i aft q n mnyr t qet dhe t sigurt t drejtoj mjetin. Ngasjen me mjet ngassi duhet deomos ta filloj vetm ather, kur t bj m par kontrollin e mjetit t vet. N at rast duhet t kontrolloj srish se a jan: - pneumatikt n gjendje t regullt - a jan n rregull instalimet pr frenim, ndriim t rrugs, instrumentet sinjalizuese, tabelja komanduese; - a jan t prshtatur retrovizort (e jashtm dhe t brendshm) n mes tyre. Ngassi duhet t kontrolloj a gjenden n mjet: - rrota e regullt rezerv - trekndshi i siguris - kutia e ndihms se par - kandelat rezerv - litari ose leva (biga) pr trheqjen e mjetit - veglat e nevojshme (kriku, elsi pr rrota etj). Automjetet e udhtarve pr transportin publik t personave, automjetet transportuese dhe autobust duhet t ken edhe aparatin pr fikjen e zjarrit t vendosur n vendin q shihet. PJESMARSI N KOMUNIKACION* sht do person i cili n komunikacionin rrugor drejton mjetin, ndodhet n mjet, q drejton, udhheq ose kaluron kafshn n rrug, si dhe kambsori ose personi q detyrat dhe obligimet e puns i kryen n rrug.
Me termin PJESMARS N KOMUNIKACION, nnkuptojm edhe personin i cili n rrug lviz me patina, ski , saja ose vrapon me ruleta . DREJTUESI (NGASESI)* sht personi i cili n rrug drejton mjetin. KMBSORI* sht personi i cili merr pjes n komunikacion, q nuk drejton mjetin dhe as q bartet n mjet, personi q me forcn e vet e shtyn ose e trheq karrocn e fmijve, biikletn, biikletn me motor ose karrocn lvizse pr personat e hendikepuar, si dhe personi n karrign lvizse pr personat e hendikepuar, t ciln e lvizin me forcn vetanake ose me forcn e motorit nse gjat ksaj kohe lviz me shpejtsine e ecjes s njeriut si dhe personi q rrshqet me patina, NDALJA E MJETIT* sht do ndrprerje e lvizjes s mjetit n rrug me kohzgjatje prej 15 minutash , perve ndrprerjes q bhet q t veprohet sipas shenjs ose rregulls me t ciln regullohet komunikacioni. PARKIMI I MJETIT* sht ndrprerje e lvizjes s mjetit me kohzgjatje m t madhe se 15 minuta, prve ndrprerjes q bhet q t veprohet sipas shenjs ose rregulls me t ciln rregullohet komunikacioni. PERBALLKALIMI* sht kalimi me mjet pran mjetit tjetr q lviz npr t njjtn rrug nga kahja e kundrt. PARAKALIMI (TEJKALIMI)*sht kalimi me mjet pran mjetit tjetr q lviz n t njjtn kahje. ANASHKALIMI* sht kalimi me mjet pran mjetit t ndalur ose t parkuar ose ndonj objekti tjetr i cili gjendet n shiritin rrugor ku zhvillohet komunikacioni. LSHIMI I MJETIT* sht veprimi t cilin, n kushte t caktuara drejtuesi sht i obliguar q ta bj me ndaljen e mjetit, me zvoglimin e shpejtsis s lvizjes ose me ndrprerjen e veprimit t cilin e kryen me mjet dhe at n at mnyr q nuk e detyron drejtuesin e mjetit tjetr q me vrull ta ndrroj drejtimin apo shpejtsin e lvizjes KOLONA* sht rendi i mjeteve t ndaluara n rrug apo q lvizin n shiritin e njjt t komunikacionit n t njjtn kahje, gjat s cils shpejtsia e lvizjes s mjeteve dhe veprimi i drejtuesve jan t kushtzuara reciprokisht, dhe n mes t cilave nuk mund t hyj mjeti tjetr pa u penguar . DUKSHMRIA E ZVOGLUAR* ekziston, nse pr shkak t kushteve t pavolitshme atmosferike dhe konditave t tjera (mjegulla, bora, shiu, pluhuri, tymi e kshtu me radh), drejtuesi nuk mundet n mnyr t qart t'i dalloj pjesmarsit e tjer n komunikacion rrugor, n largsin prej m s paku 200 m, n rrugn jasht vendbanimit , prkatsisht n distancen prej m s paku 100 m n vendbanim. AKSIDENTI I KOMUNIKACIONIT* sht fatkeqsia n rrug n t ciln kan marr pjes m s paku nj mjet n lvizje dhe n t ciln nj person apo m shum persona kan vdekur ose jan lnduar, apo sht shkaktuar dmi material.
VEPRIMET ME MJETIN N KOMUNIKACION

Ngassi i cili synon q n rrug t kryej ndonj veprim me mjet (bie fjala zhvendosja e mjetit djathtas ose majtas, ndrrimi i shiritit , tejkalimi, anashkalimi, devijimi djathtas ose majtas, kthimi gjysmrethor dhe ngasja prapa) bn t filloj veprimin e till vetm nse sht bindur paraprakisht se kt mund ta bj pa rrezik pr pjesmarrsit e tjer ne
komunikacion, duke pasur kujdes pr pozitn e mjetit, pr drejtimin dhe shpejtsin e lvizjes. Ngarsi sht i detyruar t veproj n kt mnyr edhe kur inkuadrohet n komunikacion (dalja e mjetit nga garazha ose oborri dhe nga hapsirat e tjera identike). Me rastin e kryerjes s ktyre veprimeve me mjet, drejtuesi i mjetit sht i detyruar q t'i lajmroj apo njoftoj qart dhe me koh pr qllimin e tij pjesmarrsit e tjer n komunikacion,duke u dhn shenj me treguesin e drejtimit. Nse ka ndrmend q mjetin e vet ta zhvendos djathtas ose majtas n rrug, t kaloj n shiritin tjetr t komunikacionit, q me mjet t kaloj djathtas ose majtas n rrugn ansore apo n siprfaqen mbi t ciln zhvillohet komunikacioni urban, drejtuesi sht i obliguar t sigurohet paraprakisht se nuk do t sjell n rrezik pjesmarrsit e tjer n komunikacion , t cilt lvizin pas tij gjegjsisht para tij, apo me t cilt prballkalohet. Vetm pas ksaj guxon t filloj njrin prej kryre veprimeve me mjet duke u kujdesur pr pozitn e mjetit, shpejtsin, kahjen e lvizjes dhe rrethanat e tjera. N rast se inkuadrohet n komunikacion nga siprfaqja n t ciln nuk zhvillohet komunikacioni, nga garazhi ose oborri, ka pr detyr t ndrmarr masa t veanta: t sigurohet personalisht apo varsisht nga nevoja prmes personave t tjer se kt veprim mund ta ndrrmarr n mnyr t sigurt, pa i rrezikuar kmbsort dhe pjesmarrsit e tjer n komunikacion. Ngassi i qerres trheqse kur inkuadrohet n komunikacion, n vendin, ku pamjen e ka t mbyllur ose t paqart nga mjeti tjetr ose ndonj objekt, apo dukshmria sht e zvogluar pr arsye t tjera, ka pr detyr q n komunikacion t inkuadrohet duke trhequr kafsht pr dizgjin. Kthimin gjysmrrethor n rrug, drejtuesi i mjetit nuk mund ta filloj, derisa nuk bindet paraprakisht se nuk do t sjell n rrezik, ose t pengoj pjesmarrsit e tjer n komunikacion. Kthimi gjysmrrethor i mjetit nuk bn fare t zbatohet n vendet, ku ekziston dukshmria e pamjaftueshme (qafa e malit, kthesa etj). Lvizja me mjet prapa mund t realizohet vetm n raste t jashtzakonshme, n pjesn e shkurtr t rrugs, vetm kur ngassi bindet se kt gj mund ta bj pa rrezikuar dhe penguar pjesmarrsit e tjer n komunikacion. Kur lviz prapa drejtuesi i mjetit sht i obliguar t mbetet n ann e njjt t rrugs npr t ciln ka lvizur deri ather. Me lvizjen e mjetit prapa ngassi nuk bn kurrsesi t hyj n udhkryqin e paqart, t lviz n kalimin e rrugs mbi binar n nivel, as t ngas n kthesa t padukshme. Drejtuesi i mjetit nuk bn ta zvogloj me vrull shpejtsin e lvizjes s mjetit. Ai mund t zvogloj n mnyr t dukshme shpejtsin e lvizjes s mjetit vetm pasi t jet bindur se nuk do t rrezikoj, as pengoj pjesmarrsit e tjer n komunikacion. N at rast ai sht i detyruar q me koh ,me disa shtypje t njpasnjshme n komandn e frerit punues (duke aktivizuar dritat stop n mjetin e vet) t njoftoj pjesmarrsit e tjer n
komunikacion pr veprimet q i ndrmerr . Para se t'i ndrmarr keto veprime n fjal (inkuadrimi i mjetit n komunikacion, ndryshimi i mnyres dhe drejtimit t lvizjes, ndalja) ngassi ka pr detyr q t njoftoj me koh dhe qart pjesmarrsit e tjer n komunikacion pr qllimin e tij duke dhn shenj me an t treguesit t drejtimit (shenjs s sinjalizimit) ose, nse ato nuk ekzistojn, do t jap shenj prkatse me dor. Kjo shenj jepet gjat gjith kohs s kryerjes s veprimeve me mjet, pas s cils gj duhet t ndrpritet patjetr sinjalizimi. Drejtuesi nuk ka pr detyr t jap shenjn gjegjse nse, pas tejkalimit t realizuar t mjetit tjetr, ka ndrmend t kthehet n shiritin e skajshm t djatht. Drejtuesi i mjetit i cili nuk ka indikatorin e drejtimit sht i obliguar q me dorn horizontale, vetm t bj t ditur fillimin e tejkalimit, dhe nuk sht i detyruar t mbaj dorn horizontalisht gjat tr kohs s tejkalimit.
LVIZJA E MJETEVE N RRUG

Ngassi duhet deomos q pr lvizjen e mjetit t shfrytzoj eksluzivisht rrugn, siprfaqen rrugore, shiritin e komunikacionit respektivisht shtegun e destinuar pr komunikacionin e llojit t atij mjeti, t cilit i prket mjeti, pos rastit t rrezikut . sht rregull universale q mjeti t lviz n ann e djatht t rrugs n drejtimin e lvizjes. Pasi q rruga mund t ket gjersi t llojllojshme, me disa shirita t komunikacionit pr qarkullimin e mjeteve, n nj apo m shum kahje kjo rregull pr ann e lvizjes, ka disa variante. Sipas rregulls s prgjithshme, kur nget ans s djatht; ngassi ka pr detyr q ta drejtoj mjetin pran skajit t djatht t rrugs, por n at largsi nga skaji sa q t mos i rrezikoj pjesmarsit e tjer n komunikacion, as q ta vn veten n rrezik nga fatkeqsia e komunikacionit, duke u kujdesur pr shpejtsin e lvizjes s mjetit dhe pr gjendjen e gjithmbarshme t rrugs. N raste t veanta, n rrug n vendbanim , n t cilin , pr komunikacionin e mjeteve n nj kahje, ekzistojn m s paku dy shirita t shnuar t komunikacionit, ngassi mund q pr lvizjen e mjetit t vet ta shfrytzoj edhe shiritin e komunikacionit, i cili nuk ndodhet skajit t djatht t rrugs, nse me kt nuk pengon lvizjen e mjeteve t tjera, t cilat lvizin pas tij. N rast se n rrug pr komunikacionin e mjeteve n t dy kahjet, jan s paku katr shirita t komunikacionit, drejtuesi i mjetit nuk guxon q t kaloj n shiritin rrugor, t dedikuar pr komunikacionin e mjeteve, nga kahja e kundrt. N rrug pr komunikacionin e mjeteve, n t dy kahjet, n t ciln ekzistojn tre shirita t komunikacionit, ngassi nuk guxon q me mjet t lviz shiritit t komunikacionit, i cili gjendet pran skajit t majt t rrugs, n drejtim t lvizjes s mjetit. N udhn, n t ciln rrugt, gjegjsisht shiritat rrugor jan t ndar me njri tjetrin, ngassi nuk bn q t lviz me mjet npr shiritin rrugor, t destinuar pr komunikacion
nga kahja e kundrt, as kahjes s kundrt t rrugs, n t ciln komunikacioni rrjedh n nj kahje. sht e ndaluar lvizja prapa n: autoudh, n rrugn e rezervuar pr qarkullimin e automjeteve, si dhe: n tunel, mbi ur, n rrugt me kthesa, n mbikalime, nn ur, n kalimin e rrugve mbi binar t tramvajit dhe n t gjitha vendet, ku do t rrezikohej siguria e pjesmarrsve n komunikacion.
SHPEJTSIA E LVIZJES
Shpejtsin e lvizjes s mjetit drejtuesi duhet t'a prshtat vetive dhe gjendjes s rrugs, dukshmris, kushteve atmosferike, gjendjes s mjeteve dhe t ngarkesave, dendsis s komunikacionit dhe konditave t tjera t komunikacionit, ashtu q mjetin mund ta ndal me koh t duhur para secils penges, e cila n kushtet e caktuara, mundet objektivisht t supozohet. Mirpo, ai, nuk bn q t zvogloj shpejtsin e lvizjes s mjetit n at mas, sa q mjeti i tij t'i bj penges zhvillimit normal t komunikacionit. Ngassi sht i obliguar t lviz me at shpejtsi q ia bn t mundur ta ndal mjetin, n largsin n t ciln do t ket nj pashmri t mir t rrugs. Ai ka pr detyr ta zvogloj shpejtsin e lvizjes s mjetit para do pjese t rrezikshme dhe t paqarta t rrugs, n mnyr q t mund t ndalet n koh t duhur. N kushtet, kur komunikacioni sht vshtirsuar n mnyr t veant drejtuesi duhet deomos ta zvogloj shpejtsin e lvizjes, e sidomos: - para vendkalimit t kmbsorve ; - n pjest e rrugs, q jan zn me lvizjen e kmbsorve, e veanrisht nse n rrug, ose buz saj gjenden fmijt; - n kthesat e prgjithshme dhe t paqarta; - n pjest e rrugs me teposhtze t madhe; - n pjest e ngushtuara t rrugve; - me rastin e prballkalimeve dhe tejkalimeve t qerreve trheqse, t kalorsve, bagtis ose gjedhave kur te shtazt vrehen shenjat e shqetsimit; - me rastin e prballkalimeve ose t tejkalimeve t kolons s kmbsorve; - kur rruga sht e mbuluar nga dbor, akull, gjethet, balta ose me materie t tjera q rrugn e bjn t rrshqitshme; - n udhkryqet e paqarta; - kur sht zvogluar dukshm pashmria. Ngassi nuk bn q n vendbanim t lviz me shpejtsi m t madhe se 60 km\h respektivisht me shpejtsi m t madhe se shpejtsia e parapar me shenjn e komunikacionit, pr gjith vendbanimin, ose pr nj pjes t saj. N raste t veanta n rrug publike n vendbanim, ku elementet teknike t komunikacionit e mundsojn kt gj, mund t lejohet, me shenjn e komunikacionit , lvizja m e madhe se 60 km /h.
Prishtin
60
Drejtuesi i mjetit nuk guxon q n rrug publike, jasht vendbanimit t lviz me shpejtsi m t madhe se:
80
- 80 km/h n rrugt e tjera
- 100 km/h n rrugn e rezervuara pr qarkullimin e automjeteve
100
- 120 km/h n autoudh
120
N rrugn publike, ngassi nuk mund t lviz me mjet me shpejtsi m t madhe se shpejtsia e kufizuar me shenjn e komunikacionit, t vendosur n rrug. N kushtet normale t komunikacionit shpejtsia i lvizjes s mjetit, n rrugt publike, nuk bn t kufizohet nn 40 km/h. Kufizimi i shpejtsis nn 40 km/h , mund t caktohet vetm n kushte t jashtzakonshme, por ai sht gjithmon i prkohshm (riparimi i rrugs etj). Krahas regullave universale t cekura m lart, mbi kufizimin e shpejtsis, sht caktuar edhe kufizimi i prhershm i saj, pr shpejtsit e dhna t mjeteve motorike dhe t tjera, si vijon: - N 80 km/h, pr autobust me rimorkio t leht si dhe pr mjetet transportuese pa rimorkio, masa m e madhe e lejuar e t cilve nuk tejkalon 7500 kg. - N 80 km/h pr mjetet motorike, q trheqin rimorkion pr banim. - N 70 km/h pr autobust, kur organizohet transporti i fmijve, pr autobust e nyjzuar pa vende pr t'u ulur, pr mjetet transportuese motorike, masa e lejuar e t cilve, sht m e madhe se 7500 kg dhe pr mjete transportuese motorike me rimorkio. - N 50 km/h pr autobust me mjete bashkangjitse pr bartjen e prsonave, pr autobust urban, per autobust q prpos ulsve t montuara kan edhe vende t caktuara pr qndrim n kmb, dhe mjetet transportuese q n sandukun ngarkues bjn bartjen e personave. - N 30 km/h pr traktort. - N 40 km/h pr mjetin motorik q trheq mjetin e prishur. Ngassit, q drejtojn mjetet motorike t kategorive t cekura m lart, jan t obliguar
t'u prmbahen kufizimeve t shpejtsis t parapara me ligj, edhe ather, kur lvizin rrugs, n t ciln sht lejuar nj shpejtsi m e madhe, me shenj.
KTHIMET
Ngassi q ka ndrmend t kthej n t djatht a n t majt, esht i obliguar q n largsi t mjaftueshme, para udhkryqit t mar pozicion n at shirit t komunikacionit npr t cilin duhet t kaloj udhkryqin. KTHIMI N T DJATHT Ngassi q kthen n t djatht sht i obliguar q kthimin ta kryej, duke lvizur shiritit t komunikacionit, q shtrihet buz skajit t djatht t rrugs, prpos nse me shenj t komunikacionit n rrug, nuk sht caktuar ndryshe.
KTHIMI N T MAJT N rrug me qarkullim n dy drejtime, drejtuesi i mjetit i cili kthen n t majt sht i obliguar q t rreshtohet n t majt t shiritit t tij rrugor respektivisht buz vijs s mesit q ndan rrugn n dy kahje t lvizjes, dhe buz harkut t paramenduar ose t shnuar i cili lidh t dy vijat e mesit t rrugs ansore.
KTHIMI N T MAJT N RRUGN ME DISA SHIRITA T KOMUNIKACIONIT N raste t tilla drejtuesi i mjetit i cili kthehet n t majt sht i obliguar q t rreshtohet n shiritin e majt t skajshm t komunikacionit, i cili gjendet n shiritin e tij rrugor, pr t'u kyur n shiritin e majt t skajshm t shiritit rrugor, n t cilin don t kyet, gjegjsisht n shiritin m t afrm t tij. KTHIMI N T MAJT NGA RRUGA DYKAHSHE N RRUGN NJKAHSHE Drejtuesi kthehet n shiritin e majt t skajshm t komunikacionit, prkatsisht pran skajit t majt t rrugs
KTHIMI MAJTAS NGA RRUGA NJKAHSHE N AT DYKAHSHE Nga rruga njkahshe, ngassi kthehet gjithmon nga shiriti fundor i majt i komunikacionit.
KTHIMI N T MAJT NGA RRUGA NJKAHSHE N AT NJKAHSHE Ngassi kthehet nga shiriti fundor i majt i komunikacionit n shiritin m t afrt pr t, e ky sht poashtu shiriti fundor q shtrihet npr skajin e majt t rrugs. Ngassi mund t radhitet pr ta br kthimin, nse sht bindur m par se nuk i rrezikon pjesmarrsit e tjer n komunikacion, duke pasur kujdes pr pozitn e mjetit, pr drejtimin dhe shpejtsin e lvizjes
RREGULLAT E KOMUNIKACIONIT DHE T PRPARSIS S KALIMIT

Pjesmarrsit n komunikacion, kan pr detyr t sillen n pajtim me dispozitat ligjore t komunikacionit, me shenjat e komunikacionit t vna n rrug, me shenjat ndriuese t komunikacionit, me shenja dhe urdhresa q i jepin prsonat e autorizuar.
Veprimi sipas rregullave t komunikacionit:

Rregullat aplikohen n udhkryqe, ose gjat ballafaqimit me mjetin tjetr, kur nuk ka shenja komunikacioni, shenja ndriuese t komunikacionit, apo persona t cilt e rregullojn komunikacionin, ather ngassi sht i detyruar ta lshoj mjetin, q i vjen nga ana e tij e djatht. Ngassi i mjetit, i cili n udhkryq kthehet n t majt, duhet patjetr t'i lshoj mjetet, t cilat duke ardhur nga kahja e kundrt, mbajn kahjen e lvizjes, ose kthehen n t djatht. Me prjashtim, mjeti q lviz npr binar ka prparsi kalimi n udhkryq apo n prballkalim me mjetin tjetr, pa mar parasysh se nga cila an vjen mjeti, nse nuk sht caktuar ndryshe me shenjn e komunikacionit.
Drejtuesi ka obligim t lshoj t gjitha mjetet, q lvizin npr rrug n t ciln don t kyet edhe kur ajo rrug nuk sht e shnuar (me shenjn e trafikut) si rrug me prparsi kalimi, nse me mjet kyet nga rruga e dheut n rrug t asfaltuar, ose nse hy n rrug nga siprfaqja ku nuk zhvillohet komunikacioni. Ngassi i cili gjat kthimit t mjetit, kalon npr shtegun e biiklistve, ka pr detyr t'i lshoj biikletat dhe mjetet e tjera, t cilat lvizin shtegut t biiklistve.
Ngassi q hy me mjet n rrug,e cila sht shnuar me shenj t komunikacionit si udh me prparsi kalimi, duhet t'i lshoj t gjitha mjetet q lvizin npr at rruge. Kjo rregull vlen edhe pr mjetet q lvizin npr binar.
Prjashtim bjn mjetet me prcjellje dhe me t drejt prparsie (policia,ndihma e shpejt, zjarrfiksit dhe ushtria) kur ato mjete jan n intervenim, kur i kan t ndezura dritat me ngjyr t kaltr dhe t kuqe, q ndezen n mnyr alternative, respektivisht dritn e kaltr rotative, duke prdorur shenjat me z. Kur kto mjete jan n intervenim kan prparsi kalimi pavarsisht a vijn nga ana e majt apo e djatht, ose nga rruga sekundare, dhe kjo vlen pr t gjitha mjetet, madje edhe pr ato q lvizin npr binar. Pjesmarsit n komunikacion kan obligim t veprojn sipas shenjave ndriuese (semaforve) edhe kur ajo dallon nga rregulla e prparsis s kalimit t shprehur n vendin e njjt me shenjn tjetr t komunikacionit.
Pjesmarrsit n komunikacion jan t obliguar t veprojn sipas urdhrave, q i jepin prsonat e autorizuar edhe nse kto urdhra ndryshojn nga regullat e komunikacionit ose domethnia e shenjave t komunikacionit t vna n rrug.
*Nse ndonj ngass ka gabuar n komunikacion, nuk duhet reaguar me vrull. Sigurisht se edhe ai, sht i vetdijshm pr gabimin e vet t cilin e ka kuptuar me von.
KOMUNIKACIONI N UDHKRYQE T PARREGULLUARA OSE T RREGULLUARA ME SHENJA T KOMUNIKACIONIT

Ngassi, i cili u afrohet udhkryqeve, duhet t ngas me nj kujdes t shtuar, duke iu prshtatur kushteve t komunikacionit n udhkryq. N qoft se i afrohet udhkryqit, n t cilin komunikacioni nuk sht rregulluar n mnyr t veant me an t shenjave t komunikacionit, (me semafor), ose me shenja, t cilat i jep personi i autorizuar, ai sht i obliguar t ngadalsoj shpejtsin e lvizjes, ashtu sa q t mund t ndalet para udhkryqit, ose mu n udhkryq dhe at asisoji sa q t'i leshoj mjetet t cilat n udhkryq kan t drejtn e prparsis s kalimit. Ngassi nuk bn t ndalet me mjet n kalimin e shnuar t kmbsorve kur, pr shkak t kushteve t komunikacionit sht i detyruar t pres pr hir t hyrjes, ose daljes nga udhkryqi . Ai ka pr detyr q n nj largsi t mjaftueshme para udhkryqit, me mjet t marr pozicion n at shirit t komunikacionit, npr t cilin sht i detyruar t kaloj prmes udhkryqit, dhe ta lshoj mjetin i cili vjen nga ana e djatht e tij, po q se prparsia e kalimit n kt udhkryq nuk nuk sht e rregulluar me shenja t komunikacionit. N udhkryq, sikurse edhe n vendin tjetr, n t cilin komunikacioni sht rregulluar me an t shenjave ndriuese t komunikacionit, ngassit jan t detyruar t veprojn sipas shenjs ndriquese t komunikacionit, e jo sipas rregullave, apo shenjave t komunikacionit.
Shenjat ndriuese t komunikacionit, pr pjesmarrsit n komunikacion, kan kto domethnie: - DRITA E KUQE - ndalimi i kalimit, - DRITA E GJELBR - kalimi i lir, - DRITA E VERDH - ndalimi i kalimit, pos pr ato mjete, q, n astin, kur paraqitet ngjyra e verdh, nuk mund t ndalen n mnyr t sigurt. Ngassi, t cilit me shenjn ndriuese t komunikacionit, i sht lejuar hyrja n udhkryq, nuk guxon q me mjet t hyj n udhkryq nse dendsia e komunikacionit sht e till, sa q ai me mjetin e vet patjetr duhet t ndalet, e n rast t ndrimit t shenjs ndriuese t komunikacionit do t pengoj ose pamundson qarkullimin e mjeteve, q arrijn nga rrugt ansore.
N kt situat, kur ngassit n semafor i sht ndezur drita me ngjyr t kuqe dhe shigjeta-plotsuese e gjelbrt n t djatht, ngassi guxon t kthehet n t djatht, mirpo vetm pasi t'i lshoj mjetet dhe pjesmarrsit e tjer n komunikacion (kmbsort), t cilve u sht kyur ngjyra e gjelbr.
Nse n udhkryq (qoft i parregulluar,ose i rregulluar me shenja t komunikacionit ose me shenja ndriuese), komunikacionin e rregullon personi i autorizuar, ngassit jan t detyruar t veprojn sipas shenjave q u jep ai, respektivisht prparsin e kalimit e kan mjetet, t cilve ua jap ai at prparsi, me an t pozits s trupit, t duarve, ose n nj mnyr tjetr. D.m.th. n rast se shenja e tij ndryshon nga rregullat e komunikacionit, shenja e komunikacionit ose t shenjs ndriuese t komunikacionit, ngassit jan t obliguar t veprojn sipas shenjs, q e jep personi i autorizuar.
SHEMBUJT DHE MNYRA E ZGJEDHJES S PRPARSIS S KALIMIT N UDHKRYQE

Kur e vshtrojm udhkryqin s pari duhet t konstatojm, a sht udhkryqi i regulluar, apo i paregulluar. Nse n t, nuk ka person t autorizuar, q e rregullon komunikacionin, semafor, apo shenja ndriuese, ather e dim se udhkryqi nuk sht i rregulluar dhe i zbatojm rregullat e prgjithshme t komunikacionit, se mjetet q vijn nga ana e djatht, kan prparsi kalimi.
Shembulli 1. N fotografin vijuese,vrejm se udhekryqi sht i parregulluar (nuk ka shenj t komunikacionit, as semafor e as person, q rregullon komunikacionin), por q kemi, prpos t tjerash edhe mjetin, q lviz npr binar, kshtu q e lshojm at t parin pa marr parasysh se kemi mjetin motorik nr. 3 (t kuq), q i vjen nga ana e djatht, pr arsye se n udhkryqet e parregulluara, mjeti npr binar, ka prparsi kalimi n raport me mjetet e tjera,pa marr parasysh a vjen nga ana e djatht, apo e majt. Pas mjetit mbi binar nr. 1 (tramvajit), npr udhkryq, kalon mjeti nr. 2 (kaltr), sepse vjen nga ana e djatht e mjetit nr. 3 (i kuq), i cili i fundit kalon udhkryqin.
Shembulli 2. Kur e shikojm udhkryqin vijues, shohim se sht rregulluar me shenja t komunikacionit,prandaj i lshojm s pari mjetet, t cilat lvizin rrugs me prparsi kalimi. Prej tyre, s pari e lshojm mjetin nr. 1 (ngjyra e kaltr e mbyllur), sepse ai kthehet n t djatht,kurse mjeti nr. 2 (i kuq), megjithse ndodhet n rrug me prparsi sikurse dhe mjeti nr. 1 (ngjyr e kaltr e mbyllur), por i vjen nga ana e majt, prandaj, ai kalon i dyti npr udhkryq. Mjeti nr. 3 (kombi) kalon i fundit, sepse gjendet n rrugn dytsore dhe sht i obliguar t'i lshoj t gjitha mjetet, q lvizin npr rrugn me prparsi kalimi. Prilikom rjeavanja prvenstva prolaza na raskrsnici takoe treba imati u vidu da se uvijek pridravamo pravila o prvenstvu prolaza, a ne blizine i udaljenosti vozila od raskrsnice, jer udaljenost vozila ne utie na prvenstvo prolaza.
PRBALLKALIMI
M rastin e prballkalimit, drejtuesi sht i obliguar q nga ana e vet e majt, t lr mjaft distanc mes mjetit t vet dhe mjetit me t cilin prballkalohet, e sipas nevojs, q mjetin e tij ta zhvendos kah cepi i djatht i rrugs, n mnyr q anashkalimi t bhet n mnyr sa m t sigurt. N qoft se, shkaku i ndonj pengese n rrug, ose shkaku i pjesmarrsve t tjer n komunikacion, ai nuk mund t bj prballkalimin e sigurt, sht i detyruar ta ngadalsoj lvizjen e mjetit dhe, sipas nevojs ta ndal, pr ta lshuar mjetin aga ana e kundrt. Pr shkak t kushteve t ndryshme t rrugs, me dispozita ligjore nuk sht definuar m konkretisht distanca minimale mes mjeteve gjat prballkalimit, por q rndom, konsiderohet se n kushtet normale t komunikacionit, kjo largsi nuk bn t jet m e vogl se 1 m. Kur n udhkryq mjetet arrijn nga drejtimet e kundrta dhe kthehen n t majt, ngassi prballkalon n at mnyr q e lshon nga ana e vet e djatht. N qoft se shkaku i ndonj pengese n rrug, t gjersis s pamjaftueshme t udhs,apo shkaqeve t tjera,sht i pamundur prballkalimi, ngassi t cilit i bie m leht, sht i detyruar t ndalet e sipas nevojs, me lvizje prapa, ose n mnyr tjetr, ta zhvendos mjetin e vet dhe t bj t mundur prballkalimin. N pjesn e rrugs, q ka pjerrtsi t madhe pr s gjati, ngassi i mjetit q lviz n teposhtze ka pr detyr q, kur ta hetoj se mjeti tjetr shkon n drejtim t tij n prpjetz, ta ndal mjetin e vet n vendin e prshtatshm dhe t bj t mundur prballkalimin pr mjetin q lviz n prpjetz. Mirpo, nse mjeti q lviz n teposhtze, nuk ka vend t prshtatshm pr t'u ndalur, e para mjetit q lviz n prpjetze ka vend t prshtatshm, ngassi duhet t ndalet dhe t mundsoj prballkalimin e sigurt. N qoft se pr hir t prballkalimit sht e nevojshme q ndonj mjet t lviz prapa, prparsi ka mjeti q trheq mjetin bashkangjits ndaj automjetit pa mjet bashkangjits, autobusi ndaj kamionit, mjeti transportues ndaj automjetit t udhtarve etj. Prve rastit kur shihet qart se shkaku i kushteve t rrugs dhe pozits s mjetit, kt gj mund ta bj m leht mjeti i cili, sidoqoft, do t kishte prparsi. Nse prparsia e kalimit n rrug me pjerrtsin pr s gjati, sht rregulluar me shenja t komunikacionit,ather vendosen dy shenja si vijon: - prparsia e kalimit nga drejtimi i kundrt, respektivisht ndalim i hyrjes s mjetit n kalimin e ngusht t rrugs para se t kalojn mjetet nga kahja e kundrt. - prparsi kalimi n raport me mjetet q vijn nga kahja e kundrt, respektivisht lajmrim drejtuesit n kalimin e ngusht se ka prparsi kalimi n raport me mjetet nga kahja e kundrt. Prparsia e kalimit po ashtu, mund t rregullohet: - me shenja ndruese t komunikacionit (domethnia e drits sht e njejt si n semafor), dhe - me shenjat q i jepin personat e autorizuar q rregullojn komunikacionin.
TEJKALIMI (PARAKALIMI) DHE ANASHKALIMI

Tejkalimi (parakalimi) sht t kaluarit me mjet pran mjetit tjetr, q lviz n t njjtn kahje. Anashkalimi sht kalimi me mjet pran mjetit t ndalur ose t parkuar, apo objektit tjetr, q ndodhet n shiritin e komunikacionit, n t cilin lviz mjeti. Tejkalimi dhe anashkalimi mund t bhet vetm nse me kt nuk pengohet lvizja normale e mjeteve, q vijn nga kahja e kundrt dhe po q se n rrug ka mjaft hapsir pr tejkalim, respektivisht anashkalim t sigurt. sht regull e prgjithshme se tejkalimi dhe anashkalimi , bhet nga ana e majt. Nga kjo rregull ,ka devijim n dy raste dhe ather tejkalimi duhet t bhet nga ana e djatht. S pari , nse mjeti q tejkalohet ka zn aso pozite n rrug dhe ngassi i tij jap shenja t tilla, sa q mund t konkludohet me siguri, se ai kthen n t majt.
S dyti, nse tramvaji, ose mjeti tjetr q lviz mbi binar jan t vendosura n mesin e rrugs, e ndrmjet rrugs me binar dhe skajit t djatht t rrugs ekziston shiriti i komunikacionit.
Kur n mesin e rrugs, ndodhet ishulli i kmbsorve, apo hapsira pr parking t mjeteve, ose ndonj siprfaqe tjetr, q nuk i sht destinuar komunikacionit t mjeteve, ose ndonj objekt ose instalim, mjetet duhet t'i anashkalojn nga ana e djatht, po q se sht fjala pr rrugn me komunikacion n t dyja kahjet. Ndrkaq, nse siprfaqet, instalimet dhe objektet e tilla, jan n mesin e rrugs me komunikacion n nj kahje, e me shenj t komunikacionit nuk sht caktuar asgj n mnyr t veant - ato mund t anashkalohen edhe nga ana e djatht, edhe nga ana e majt.
Tejkalimi i mjetit sht i lejuar: - n udhkryq me kahje rrethrrotulluese t komunikacionit, ose n vendet, ku ekzistojn shum shirita t komunikacionit, n nj shirit rrugor;
- tejkalimi i biiklets me motor, i biiklets dhe motobiiklets pa rimorkio ansore, edhe te vija e plot po q se ngassi n at rast nuk kalon npr t me mjet;
- n rrug me prparsi kalimi, n udhkryq n t cilin komunikacioni sht rregulluar me shenja ndriuese t komunikacionit (semafor), - n udhkryq , n t cilin komunikacionin e rregullon personi i autorizuar, - n kalimin e rrugs mbi binar n nivel me mbrojts, ose q jan rregulluar me shenja ndriuese t komunikacionit. Para se ta filloj tejkalimin ngassi sht i obliguar t vrtetohet se me at veprim nuk i pengon pjesmarrsit e tjer n komunikacion, si dhe t'i njofton ata me koh me treguesin e drejtimit, pr veprimin t cilin dshiron ta ndrmarr. Ngassi nuk mund t filloj me mjet tejkalimin ose anashkalimin: - e kolons s mjeteve, - nse ngassi q lviz pas tij ka filluar tejkalimin , - nse ngassi para tij n t njejtin shirit t komunikacionit ka dhn shenj se ka ndrmend t tejkaloj ose t anashkaloj mjetin, q ndodhet para mjetit t tij,ose t anashkaloj ndonj penges tjetr n rrug, - nse shiriti i komunikacionit n t cilin ka ndrmend t bj tejkalimin, nuk sht i lir n largsin e mjaftueshme, kshtu q, duke marr parasysh dallimin n mes shpejtsis s lvizjes s mjetit t vet gjat kohs s tjkalimit dhe shpejtsin e lvizjes s mjetit t pjestrve t tjer n komunikacion, q synon t'i tejkaloj, do t cenonte sigurin e komunikacionit, ose do ta pengonte komunikacionin nga kahja tjetr. - nse, pas tejkalimit dhe anashkalimit t br nuk do t mundet srish t zinte vend n shiritin e komunikacionit npr t cilin ka lvizur para tejkalimit ose anashkalimit, dhe at pa penguar a rrezikuar pjesmarsit e tjer n komunikacion, prpos rastit , kur pr tejkalim a anashkalim shfrytzon shiritin n t cilin sht ndaluar komunikacioni nga kahja tjetr. Ngassi nuk guxon t nis tejkalimin dhe anashkalimin, n shiritin e komunikacionit t destinuar pr ndaljen e detyruesyhme t mjeteve n autoudh dhe n rrug t rangut m t lart, n tunele dhe galeri. Ngassi q bn tejkalimin sht i detyruar q mjetin e vet ta mbaj n distanc t duhur nga mjetet q i tejkalon dhe t siguroj dallimin e mjaftueshm n shpejtsi (por t mos kaloj kufizimin e shpejtsis m t madhe t lejuar), ashtu q t mos pengoj dhe rrezikoj mjetin, q e tejkalon. Para dhe gjat tejkalimit, ngassi ka pr detyr t jap shenj me treguesin e majt t kahjes.Nse mjeti nuk ka treguesin e drejtimit , ngassi sht i obliguar, q me dorn e majt, n pozit horizontale, t jap shenj para se t nis tjkalimin. Pasi t bj tejkalimin e nj ose m shum mjeteve, ngassi sht i detyruar, sa m par, q pa pengimin ose rrezikimin e pjesmarrsve t tjer n komunikacion, me mjetin e vet t zr srish pozitn n shiritin e komunikacionit, npr t cilin ka lvizur para tejkalimit, respektivisht anashkalimit. N raste t rralla, n rrugn q ka m s paku dy shirita t komunikacionit, t dedikuar pr komunikacion n kahjen ne t ciln lviz mjeti i tij , ngassi, q menjher pas tejkalimit t kryer t mjetit t par, duhet t bj tejkalimin e mjetit t dyt, ka mundsi, q me qllim t ndrmarjes s tejkalimit t ri dh me kusht q nuk pengon mjetet e shpejta q lvizin pas tij, t mbetet n shiritin e komunikacionit q e ka shfrytzuar pr tejkalimin e mjetit t par.
N rrug, ku komunikacioni zhvillohet n dy kahje, ngassi nuk guxon ta tejkaloj mjetin tjetr, para qafs s malit, ose n kthesa, ose kur dukshmria e rrugs sht e pamjaftueshme, prve rastit kur n ato vende, ekzistojn disa shirita t komunikacionit, t shnuara me shenja pr s gjati n rrug, dhe q shfrytzohen pr drejtimin e lvizjes s mjetit t tij. Drejtuesi nuk guxon ta tejkaloj mjetin tjetr (prpos biiklets, biiklets me motor dhe motobiiklets pa rimorkio ansore), para udhkryqit, ose n udhkryqin q nuk sht me lvizje rrethore t qarkullimit, ose para kalimit t rrugs npr binar hekurudhor n nivel pa mbrojts ose gjysmmbrojts. Prpos,mjetit q lviz n rrug me prparsi kalimi, si dhe n rastin kur komunikacioni n udhkryq shte rregulluar me shenja ndriuese ose shenja q i jep personi i autorizuar. Mirpo edhe n situata t tilla, ngassi nuk mund t bje tejkalimin, ns rrezikon sigurin e pjesmarrsve t tjer n komunikacion, ose i sjell para rrezikut. Para kalimit t rrugs mbi binar hekurudhor ose t tramvajit, n nivel pa mbrojts dhe gjysmmbrojts, ngassi bn ta tejkaloj mjetin tjetr, kur komunikacioni n kalimin e till, shte rregulluar me instalime pr dhnien e shenjave ndriuese. Ngassi nuk mund t tejkaloj mjetin tjetr q i afrohet vendkalimit t shnuar t kmbsorve, q kalon n vendkalimin e kmbsorve,ose q sht ndalur q t'i lshoj kmbsort n at vendkalim.
Ngassi, t cilit i sht dhn shenja pr tejkalim, nga ana e tij e majt, ka pr detyr ta zhvendos mjetin e tij n skajin e djatht t rrugs. Ngassi i mjetit q tejkalohet nuk guxon, gjat kohs kur e tejkalon mjeti tjetr, ta shtoj shpejtsin e lvizjes s mjetit t vet. Nse nuk i prshtatet gjrsis s rrugs, apo gjendja e rrugs nuk bn t mundur tejkalim t sigurt, ngassi i mjetit, q lviz m ngadal se sa mjeti pas tij, sht i detyruar ta zhvendos mjetin e vet sa m shum n t djatht, nse kjo nuk mjafton, ta ndal (posa t'i jepet mundsia) mjetin n vend t prshtatshm q tùa lshoj rrugn mjeteve t shpejta.zila.
TEJKALIMI I SIGURT
Pr tù kryer tejkalimi i sigurt, nga ngassi,krkohet tì realizoj t gjitha veprimet e parapara n radhitjen e caktuar. Kshtu prognoza e kushteve nnkupton q ngassi t bindet se me ndrmarrjen e tejkalimit, nuk i rrezikon, madje as nuk iu pengon pjesmarrsve t tjer n komunikacion. Tejkalimi fillon n nj distanc t mjaftueshme nga mjeti q tejkalohet. N rast se ndodh ndrrimi i papritur i fardo rrethane,nevojitet q ngassi t ket mundsi t heq dor nga tejkalimi, e q ather t mos rrezikoj mjetin q ka pasur ndrmend ta tejkaloj, apo mjetet t cilat lvizin pas tij. Largsia ansore nga mjeti q tejkalohet, duhet t jet detyrimisht e mjaftueshme n mnyr q t dy ngassit ta ken prshtypjen se jan t sigurt. Pas tejkalimit duhet kthyer me mjet n shiritin e njejt t komunikacionit npr t cilin ka lvizur mjeti para tejkalimit. At veprim duhet kryer me nj kujdes t shtuar, assesi me kthimin e prnjhershm n t djatht, me t cilin veprim mund t shkaktohet reagimi i papritur i ngassit t mjetit q tejkalohet madje edhe aksidenti i komunikacionit me pasoja t rnda. Shumica e drejtuesve me prvoj konsiderojn se kthimi n shiritin e komunikacionit npr t cilin ka lvizur m hret, mund t bhet n mnyr t sigurt, nse me kthimin n t djatht fillohet vetm ather, kur ngassi n retrovizorin,q gjendet n mjet dhe me t cilin i shikon mjetet t cilat lvizin pas tij, e vren mir mjetin, q sapo e ka tejkaluar. Me rastin e tejkalimit, duhet pasur vmendje t veant n at q, dallimi n shpejtsin e lvizjes s mjetit q tejkalon, nga mjeti q tejkalohet, t jet mjaft i madh, n mnyr q tejkalimi t realizohet n mnyr t sigurt dhe, nse ka nevoj t hiqet dor nga tejkalimi. Por, aty duhet t merret parasysh, q me rritjen e shpejtsis s lvizjes pr shkak t tejkalimit, nuk bn kurrsesi t tejkalohet shpejtsia q sht kufizuar me shnjn e komunikacionit, apo q sht e kufizuar pr llojin e caktuar t mjetit. Nj situat e rrezikshme veqanrisht, shfaqet, nse ngassi lirohet s teprmi gjat tejkalimit t kolons s mjeteve, q lviz para tij. Sjellja e ktill,sht sanksionuar si delikti m i rnd, sepse distanca mes mjeteve, t cilat lvizin n kolon, sht m s shpeshti e pamjaftueshme q mjeti, i cili sht lshuar pakujdes n tejkalim, t kthehet i sigurt n kolon, kshtu q n raste tilla, shkaktohen fatkeqsi t komunikacionit me pasoja t rnda. Tejkalimi n udhkryq dhe n kalimin e rrugs mbi binar hekurudhor dhe t tramvajit n nivel, zakonisht (n situat t rregullt) nuk lejohen. Dispozitat ligjore cekin fare qartas, se n cilat raste dhe n ' vende sht lejuar tejkalimi. Kushti i par i siguris sht t njohsh mir dhe t'u prmbahesh rigorozisht dispozitave ligjore, me t cilat jan caktuar kushtet e tejkalimit. Pos ksaj, para se t filloj tejkalimin, ngassi duhet q t bindet paraprakisht, n udhkryq, se mos po vjen mjeti me t drejt prparsie t kalimit ; mbi vijn hekurudhore -athua funksionojn instrumentet q paralajmrojn trenin i cili afrohet dhe a funksionojn instrumentet pr mbylljen e trafikut ; e n kalimin e rrugs mbi binar - a sht i lir, kalimi. Tejkaloni vetm n vendet, ku kjo sht e lejuar dhe e sigurt pr ju dhe pr pjesmarrsit e tjer n komunikacion.
PRDORIMI I DRITAVE N KOMUNIKACION

Gjat kohs prej muzgut t par gjer n t aguarit e plot (natn) dhe ditn, n rast t dukshmris s zvogluar, n mjetin q gjendet n komunikacion n rrug, duhet t ndizen dritat, si vijon: N mjetin me veprim motorik,m s paku dy drita t bardha n ann e prparme t mjetit dhe numri ift i dritave t kuqe, n ann e pasme t mjetit. N biiklet nj drit e bardh n ann e prparme dhe nj drit e kuqe n ann e pasme t biiklets. N biikleten me motor dhe n motoikletn pa rimorkio ansore, s paku nj drit e bardh n ann e prparm dhe s paku nj drit e kuqe n ann e pasme. N qerren trheqse s paku nj drit t bardh n ann e prparme dhe s paku nj drit t kuqe n ann e pasme, ose vetm nj kandel (llamp), q sht punuar asisoj q nga ana e prparme e mjetit shihet drita e bardh, kurse nga ana e prapme drita e kuqe. N kt situat ngassi dritat n fjal duhet t'i vendos n boshtin pr s gjati,t mjetit transportues, n ann e majt t tij. N raste t veanta nuk duhet t'i ket dritat e ndezura; mjeti i ndalur ose i parkuar n pjesn e ndriuar t rrugs, pasi q shihet qartas nga nj largsi e mjaftueshme. Pr ndriimin e rrugs , ngassi i mjetit me veprim motorik, sipas rregulls, prdor dritat e gjata. Burimi i drits s farve t dritave t gjata, duhet t jet m afr boshtit t vn pr s gjati, t mjetit n raport me dritat e shkurta, pos rastit kur nuk jan montuar brenda farit t njjt.
Rrezet e dritave t gjata jan s paku 100 m.
Rrezet e dritave t shkurta jan prej 40 deri 80 m.

Ngassi sht i detyruar q n vend t dritave t gjata t shfrytzoj dritat e shkurta n kto raste: Gjat prballkalimit me mjetin tjetr n largsin, nga e cila vlerson se me dritn e mjetit t vet vrbon ngassin e mjetit i cili i vjen prball. Gjat prballkalimit me mjetin tjetr, me 'rast ngassi i atij mjeti kalon n drita t shkurta,ose me ndezjen dhe fikjen e dritave n mnyr alternative, trheq vrejtjen se dritat e gjata i pengojn, ngassi sht i obliguar t kaloj prej dritave t gjata n ato t shkurta, n distanc s paku 200 m.
Gjat kohs s lvizjes pas mjetit tjetr, kur vrehet se me drita t gjata, e vrbon ngassin tjetr para vetes.
Gjat kohs derisa me mjet kalon skaj kolons s organizuar t kmbsorve. Natn dhe ditn, n rastin e dukshmris s zvogluar, ngassi i mjetit, duhet t ket t ndezura s paku dritat e shkurta pr ndriimin e rrugs. Dritat pr ndriimin e mjetit (dritat pozicionale) duhet t ndizen gjat kohs, derisa jan t ndezura cilat do drita pr ndriimin e rrugs, ose dritat e veanta pr mjegull. N raste t veanta prdoren pr ndriimin e mjeteve me veprim motorik, kur ai sht i ndalur, ose parkuar n pjesn e pandriuar t rrugs. Gjat mjegulls, ngassi i mjetit ka pr detyr q n mjet t ket t ndezura dritat e shkurta pr ndriimin e rrugs, ose dritat pr mjegull, ose t dyja dritat,njkohsisht. Dritat pr mjegull mund t shfrytzohen ekskluzivisht pr mjegull, ose me rastin e dukshmris s zvogluar.
Rrezet e dritave t mjegulls, arrin m s shumti 35 m.
Dritat e mjegulls n ann e prparme mund t jen me ngjyr t bardh apo t verdh, ndrsa n ann e pasme t kuqe. Dritat pr lvizje prapa duhet t jen t bardha, dhe ato funksionojn vetm gjat lvizjes prapa. Drita pr ndriimin e tabeles s regjistrimit n ann e pasme duhet t jet e bardh.
PRDORIMI I SHENJAVE T ZSHME (BORIS) DHE T PARALAJMRIMIT

Ngassi ka pr detyr q me shnjn e zshme ose ndriuese, t'i paralajmroj pjesmarrsit e tjer n komunikacion, nse ekziston rreziku, q mund t shpjer te fatkeqsia e komunikacionit, ose te rrezikimi i siguris n komunkacion. Kto paralajmrime nevojitet t reduktohen n mas t nevojshme, n mnyr q t mos trazohen pjesmarrsit e tjer n komunikacion. N vendbanime dhe natn, sht e ndaluar dhnia e sinjaleve t zshme, ato mund t prdoren vetm nse sht e domosdoshme q pjesmarrsve t'u trhiqet vrejtja pr rezikun e drejtprdrejt, apo nse bartet personi i lnduar, a i smur rnd, t cilit i nevojitet ndihma e mjekut. Sinjalin me z t paralajmrimit (me bori), ngassi ka obligim ta prdor gjithmon, kur kt e imponojn arsyet e siguris s komunikacionit, e veanrisht: - n rrug jasht vendbanimit, para se t filloj tejkalimi apo anashkalimi, nse ekziston rreziku nga aksidenti i komunikacionit, n qoft se shenja e till nuk do t ishte dhn, - nse pran rrugs, ndodhen fmijt, q nuk i kushtojn kujdes lvizjes s mjeteve, - n rrugn jasht vendbanimit para hyrjes n kthes t paqart, ose t ngusht, apo para arritjes n qaf-mal, ku sht vshtirsuar prballkalimi.
Gjat nats, ngassi sht i detyruar t jap shenj ndriuese (ablend), n vend t asaj me z pjesmarrsve t tjer n komunikacion, duke u kujdesur q t mos i vrboj me drita drejtuesit t cilt vijn nga drejtimi i kundrt. Shnja ndriuese e paralajmrimit, mund t jepet edhe ditn, nse I prshtatet m shum rrethanave t rrugs dhe t komunikacionit.
NDALJA DHE PARKIMI

Ndalja e mjeteve do t thot do ndrprerje e lvizjes s mjeteve n rrug me kohzgjatje deri n 15 min., prpos ndrprerjes q bhet pr t vepruar sipas shenjs, ose rregulls me t ciln rregullohet komunikacioni. Parkimi i mjeteve sht ndrprerja e lvizjes s mjeteve me kohzgjatje m t gjat se 15 min. prpos ndrprerjes q bhet pr t vepruar sipas shenjs apo rregulls, me t ciln rregullohet komunikacioni. Ngassi i cili dshiron t ndal mjetin, duhet t bindet paraprakisht se nuk i rrezikon pjesmarrsit e tjer n komunikacion dhe pr kt veprim t'i paralajmroj me shenjn prkatse. N rast se n mjet jan t montuar treguesit e drejtimit (shenjat e sinjalizimit), ngassi me to, jep shenj se n ciln an ka ndrmend ta ndal mjetin e nse nuk jan treguesit e kahjes, sinjalizon me dor lart-posht horizontalisht . Kur e ndal ose e parkon mjetin, ngassi detyrohet ta vendos n rrug n at mnyr q t mos paraqes rrezik, ose penges pr mjetet e tjera q lvizin pran tyre ose inkuadrohen n komunikacion. Mjet i ndalur a i parkuar konsiderohet edhe ai mjet, i cili me nj pjes, ndodhet n siprfaqen e rrugs, e me tjetrn n trotuar ose pjesn tjetr t shtress me dhe. N rast se n rrug sht e caktuar hapsira pr ndalje, apo parkim mjetesh, n at mnyr, q sht shnuar hapsira pr secilin mjet, ngassi mund t lr mjetin e tij vetm n at hapsir dhe n mnyr, q sht prcaktuar me shenja n rrug. N vendbanime, ngassi sht i obliguar t shfrytzoj sa m ekonomikisht hapsirn pr parkim, asisoji q mjetet t cilat gjenden prpara dhe pas tij, mund t inkuadrohen pa vshtirsi n komunikacion. N mjetin e ndalur dhe t parkuar nuk bn t hapen dyert n at mnyr q t pngohen, ose rrezikohen pjestart e tjer n komunikacion. N rrug publike, jasht vendbanimit, ngassi duhet, q gjithmon kur shfaqet mundsia, mjetin e ndalur ose t parkuar, ta vendos jasht rrugs. Ngassi, i cili, pr shkak t defektit n mjet, fatkeqsis n komunikacion, ose t arsyes tjetr , sht i detyruar t ndal mjetin, ka pr detyr t ndrmarr t gjitha masat, me qllim q mjeti i ndalur t mos i sjell mjetet e tjera n rrezik, dhe ta largoj sa m shpejt nga rruga. Nse ngassi, pr shkak t defektit n mjet, t fatkeqsis n komunikacion ose arsyes tjetr, ka qen i detyruar mjetin ta ndal n binar, sht i detyruar ta heq nga binart, menjher. Nse kjo gj nuk sht e mundshme, ather duhet t'i ndrmarr t gjitha masat, n mnyr q personat, t cilt drejtojn mjetet q lvizin npr binar t paralajmrohen me koh pr rrezikun.
Ngassi q ka ndrmend ta ndal ose parkoj mjetin n rrugn publike sht i obliguar q ta ndal respektivisht parkoj at pran skajit t djatht t rrugs, kurse n rrugn publike n t ciln komunikacioni zhvillohet vetm n nj kahje, mund ta ndal, gjegjsisht ta parkoj pran skajit t djatht apo t majt t rrugs. Nse pran skajit t djatht t rrugs gjenden binart e tramvajit ose t tjer, ngassi mund ta ndal ose parkoj mjetin pran cepit t majt. Ngassi mund ta ndal ose parkoj n vendet q gjenden n mesin e rrugs, vetm nse ato vende jan shnuar me shenjn gjegjse t komunikacionit, apo me shenjn n rrugn. Ngassi nuk mund ta ndal as ta parkoj mjetin n vendin, n t cilin ai do t rrezikonte sigurin e pjesmarsve t tjer n komunikacion ose do t paraqiste penges pr rrjedhjen normale t komunikacionit, prkatsisht pr lvizjen e kmbsorve. Ngassi nuk guxon ta ndal ose parkoj mjetin, posarisht: - n kalimin e shnuar t kmbsorve dhe n largsin m t vogl se 5 metra nga ky vendkalim, si dhe n kalimin e shtegut t biiklistve npr rrugn; - n kalimin e rrugs mbi binar hekurudhor ose t tramvajit n nivel; - n binar hekurudhor ose t tramvajit dhe n afrsi t ktyre binarve, nse me at pengohet komunikacioni i mjetve q lvizin npr binar; - n udhkryq dhe n largsi m t vogl se 5 metra nga skaji m i afrt i rrugs s trthort; - n tunele, n ura dhe n mbikalime si dhe n pjest e rrugs nn ura dhe nnkalime; - n pjesn e rrugs n afrsi t majs s qafmalit dhe n kthes ku pamja e rrugs sht e pamjaftueshme dhe ku anashkalimi i mjeteve nuk do t kryhej pa rrezik; - n pjesn e rrugs publike ku gjersia e kalimit t lir 'prej mjetit t ndalur apo t parkuar deri n vijn e plot pr s gjati n rrug apo deri n skajin e kundrt t rrugs, ose deri te ndonj penges n rrug, do t ishte m e vogl se 3 metra;
- n vendin, n t cilin, mjeti do t mbulonte shenjn e komunikacionit apo t instrumentit pr dhnien e shenjave ndriuese t komunikacionit (semaforin); - n shtegun gjegjsisht shiritin e biiklistve; - n vendin ku sht shnuar stacioni pr mjetet e transportit publik.
Prpos rasteve t cekura, ngassi nuk mund t parkoj mjetin, sidomos: - n pjesn e rrugs para kalimit t rrugs mbi binar hekurudhor ose t tramvajit n nivel dhe at n largsi m t vogl se 15 m nga ato kalime
- n largsi m t vogl se 15 m prpara dhe pas shenjs me t ciln sht shnuar vendqndrimi pr mjete t transportit publik.
- para hyrjes n ndrtesa, oborr ose garazh si dhe mbi lidhjet (degzimet) n rrjetin e ujsjellsit dhe hyrjes n kanalizim ose n rrjetin tjetr t organizatave komunale. - n vendin, ku automjeti i parkuar do t pengonte hyrjen e mjetit tjetr pr parkim ose daljen e ndonj mjeti tashm t parkuar.
Vet parkimi sht i ndaluar n trotuar, gjegjsisht n shtegun e kmbsorve, nse kjo nuk sht rregulluar n mnyr t prer me shenjn e komunikacionit. Nse parkimi sht lejuar duhet t lihen s paku 1,6 metra gjersi n siprfaqen pr lvizjen e kmbsorve, me kusht q kjo siprfaqe nuk mund t jet pran skajit t rrugs, si n fotografi. Ngassi para se ta braktis mjetin, sht i obliguar t marr t gjitha masat q t pamundsoj q mjeti t mos lviz vet, apo q personat e pa autorizuar ta vn n lvizje. Q t pamundesoj mjetin motorik t niset vet nga vendi, ku sht ln, ngassi sht i detyruar t marr masat si vijon: - ta vj dorzn e ndrruesit t shpejtsis n shkalln prkatse t transmetimit (ta fus n shpejtsi ) dhe sipas nevojs, ta aktivizoj frerin e parkimit, - nse mjeti sht i ln n teposhtze, t'i kthej rrotat e prparme n drejtim t skajit t trotuarit, e n prpjetze t'i kthej rrotat e prparme kah mesi i rrugs. - t vendos ndrvnsit (pykat e hekurta) nn rrotat prkatse, nse sht fjala pr mjetin i cili sipas dispozitave duhet t ket ndrvnsit e till.
SHNIMI I MJETIT T NDALUR N RRUG

Ngassi ka pr detyr q automjetin, traktorin ose mjetin bashkangjits, pos motobiiklets pa rimorkio ansore q sht ndalur n rrug, ta shnoj me shenj t veant,me t ciln theksohet mjeti i ndalur n rrug ( me trekndshin e siguris ) dhe at: - kur sht i detyruar q mjetin e vet ta ndal n vendet dhe pjest e rrugve, n t cilat sht e ndaluar ndalja dhe parkimi, - kur mjeti sht ndalur n rrug, n asi vendi q ngassit e mjeteve q arrijn nga kahja e njjt nuk mund apo munden vshtir t vrejn me koh t duhur mjetin e ndalur, - natn dhe n kushtet e dukshmris s zvogluar n autoudh dhe n rrugn e rezervuar pr komunikacionin e automjeteve, si dhe n pjesn e rrugs q nuk sht e qart. Prpos shnimit t automjeteve me shenjn e veant t parapar me dispozita ligjore, drejtuesi i automjetit duhet t aktivizoj instrumentin pr kyjen e prnjhershme t t gjith treguesve (indikatorve) t kahjes, nse instrumenti i till sht montuar n mjetin motorik. Shenja vhet n rrug pas automjetit t ndalur, n pozit vertikale dhe n largsi t mjaftueshme, e cila n rrugn jasht vendbanimit nuk mund t jet m e vogl se 50 m,kshtu q ngassit e automjeteve, t cilat vijn nga kahja, ku sht vn shenja, mund t ndalin me koh t duhur automjetet e veta, prkatsisht t anashkalojn pa vshtirsi automjetin e ndalur. Kur n rrug sht ndalur kolona e mjeteve ose bashksia e mjeteve, respektivisht mjeti q bart materie te rrezikshme, vihen n largsin identike dy shenja vertikale, njra pran tjetrs.
LVIZJA E KMBSORVE DHE RAPORTI I NGASSIT NDAJ KMBSORVE

Kmbsori, sipas rregulls nuk bn t lviz dhe t ndalet n rrug, kt duhet ta bj sa m afr skajit t rrugs me kujdesin e jashtzakonshm dhe sipas mnyrs q nuk pengon komunikacionin e mjeteve. Kur kmbsort lvizin npr rrug siguria e komunikacionit i obligon ata q t lvizin njri pas tjetrit, e sidomos kur kemi t bjm me rrugn e paqart,me dukshmrin e zvogluar ose me komunikacionin intensiv t mjeteve. N rast se ekziston trotuari apo siprfaqja tjetr q sht ndrtuar dhe caktuar n mnyr t veant pr lvizjen e kmbsorve, kmbsori ka pr detyr q t lviz npr t. Po q se nuk ekzistojn siprfaqet e ndrtuara n mnyr t veant, kmbsori sht i obliguar t lviz npr ato pjes t udhs, paralelisht me rrug q jan t prshtatshme pr lvizjen e kmbsorve. N situatn, kur nuk ekziston asnjra prej mundsive t cekura,
kmbsorit i lejohet q t lviz ans fundore t majt t rrugs n drejtim t lvizjes. N rastet e jashtzakonshme kmbssori mund t lviz skajit t djath t rrugs vetm kur lvizja e till pr t sht m e sigurt (brryli q nuk dallohet mir, gremina, prerja, erozioni etj). Kmbsori q shtyen biikletn., biikletn me motor ose motoikletn,personat q lvizin me an t karrigeve lvizse pr personat e paaft dhe kolona e organizuar e kmbsorve, duhet, t lvizin skajit t djatht t rrugs n drejtim t lvizjes.
Kmbsori sht i obliguar q npr rrug t kaloj me kujdes t shtuar dhe rrugs sa ma t shkurt, dhe gjithmon npr vendkalimin e kambsorve, nse n at rrug ekzistojn vendkalimet e shnuara t kmbsorve, ose kalimet e ndrtuara n mnyr t veant pr kmbsort. Kmbsori sht i detyruar q npr ato vendkalime ta kaloj rrugn, nse ato nuk jan t larguara m shum se 100 m. Kmbsori sht i obliguar q t kaloj me kujdes prmes rrugs dhe shtegut t biiklistve,apo shiritit t biiklistve dhe nuk guxon t'i pengoj me qllim, ose pa nevoj mjetet. N rast se kalon npr rrug, n vendet ku nuk ka kalim t kmbsorve, kmbsori ka pr detyr q kt gj ta bj nn kndin e drejt n relacion me boshtin prgjat rrugs. N rast se, pr shkak t anashkalimit t ndonj pengese n trotuar, kmbsori sht i detyruar t shfrytzoj nj pjes t rrugs, sht i obliguar t'i kushtoj vmendje t veant largsis dhe shpejtsis me t ciln lvizin mjetet, n mnyr q t mos rrezikoj sigurin e tyre dhe sigurin personale. Gjat kalimit npr rrug, nse nuk ekzistojn kalimet e kmbsorve, kmbsori sht i detyruar t'i pres dhe lshoj mjetet q kalojn. Po qe se komunikacioni n udhkryq sht rregulluar me shenja ndriuese (me semafor), ose kur komunikacionin e rregullon personi i autorizuar, n kalimin e shnuar t kmbsorve, n at rast kmbsort kan t drejt prparsie me rastin e kalimit, nse sipas shenjs s dhn t komunikacionit sht lejuar kalimi npr rrug. Po qe se ekzistojn kalimet e shnuara t kmbsorve, aty ku nuk ka semafor apo person t autorizuar, kmbsori q lviz kalimit t shnuar pr kmbsor, gzon t drejtn e prioritetit para mjeteve skaj t cilave kalon. Ngassi ka obligim t ndal mjetin para kalimit t shnuar t kmbsorve, n t cilin nuk ekziston semafori dhe ta lshoj kmbsorin, nse kemi t bjm me fmijt, me personat e moshuar dhe t pafuqishm dhe invalidt. Kmbsort, biiklistt dhe ata q kalurojn, nse pr lvizjen e tyre nuk ekzistojn shtigjet e ndrtuara n mnyr t veant,ose shiritat e shnuar, mund t shfrytzojn me s shumti nj metr gjrsie t rrugs, duke llogaritur nga skaji prkats i rrugs. Kur kmbsort lvizin n kolonn e organizuar, kan pr detyr t lvizin ans s djatht t rrugs n drejtim t lvizjes. Kolona e organizuar e kmbsorve lviz gjithmon e shoqruar nga udhheqsi (kolona e fmijve shkollor, funerali mortor etj) dhe nuk guxon t jet aq e gjat sa t mos bj t mundur zhvillimin normal t komunikacionit.
Nse npr rrug nisen disa kolona t organizuara kmbsorsh, ata duhet qndruar me s paku 30m larg njra tjetrs. Natn, n kohn e dukshmris s zvogluar dhe kurdoher q e krkon siguria e komunikacionit kmbsort n kolonn e organizuar jan t obliguar t ecin njri pas tjetrit, prveq nse kemi t bjm me kolonen e lejuar me dispozita t veanta. Nse komunikacioni n kalimin e shnuar t kmbsorve, sht rregulluar me shenja ndriuese ose m shenja t personit t autorizuar , drejtuesi i mjetit sht i obliguar q mjetin e vet ta ndal para kalimit t kmbsorve, kur m shenjn e dhn i sht ndaluar kalimi, kurse , nse n kalimin e till i sht lejuar , drejtuesi i mjetit nuk guxon t pengoj kalimin e kmbsorve, t cilt tashm kan hyr n kalimin e kmbsorve. N qoft se vendkalimi i kmbsorve i shnuar n pasusin paraprak , gjendet n hyrje t rrugs ansore, ngassi q kthehet n rrugn e cekur, ka pr detyr q kthimin ta bj m shhpejtsi t zvogluar dhe t'i lshoj kmbsort, q tashm kan hyr apo po hyjn n kalimin e kmbsorve dhe q sipas nevojs ta ndal mjetin. N rast se n vendkalimin e shnuar t kmbsorve, komunikacioni nuk sht rregulluar me pajisje pr dhnien e shenjave ndriuese, as me shenja t personit t autorizuar, ngassi sht i obliguar q kalimit t till t kmbsorve t'i qaset, me shpejtsi t matur n at mnyr q t mos i rezikoj kmbsort, t cilt tashm kan hyr apo q hyjn n vendkalimin e kmbsorve dhe nse ka nevoj ta ndal mjetin e vet pr t'i lshuar kmbsort. Ngassi q kthehet n rrugn ansore, n hyrje t s cils nuk ekziston kalimi i shnuar i kmbsorve ka pr detyr q kthimin ta bj me nj shpejtsi t zvogluar dhe nuk bn t'i rrezikoj kmbsort t cilt tashm kan shkelur n rrug. Nuk bn q me mjet t tejkalohen kolonat (fmijt shkollar, kolonat mortore etj.). Sa i prket kolons nuk sht me rndsi numri i personave, por organizimi. Prjashtimi nga kjo rregull sht dhn vetm pr mjetet nn prcjellje dhe mjetet me t drejt prparsie t kalimit. Kolona e organizuar e kmbsorve nuk bn t jet aq e gjat sa q me gjatsin e saj t pamundsoj lvizjen normale t komunikacionit. Nse n rrug lvizin disa kolona t organizuara t kmbsorve, distanca n mes t kolonave duhet t jet e mjaftueshme q t mund t bhet tejkalimi i sigurt i tyre nga ana e mjeteve. Natn dhe n kushtet e dukshmris s zvogluar si dhe n rastet e tjera kur kt gj e imponojn arsyet e siguris s komunikacionit, kmbsort n kolonn e organizuar kan pr detyr t lvizin n kolon nga nj, pos rastit kur lvizin kolonat e organizuara n mnyr t veant. Kolona duhet t jet e shnuar me nj drit t bardh, nga ana e prparme dhe me nj drit t kuqe nga ana e pasme e majt (llamba baterike, feneri etj).
TRHEQJA E MJETEVE
N komunikacion n rrugn publike, mjetit me veprim motorik mund t'i bashkangjiten m s shumti dy mjete t bashkangjitura pr transportin e barrs, gjegjsisht nj mjet i bashkangjitur pr transportin e personave, ndrsa n autoudh dhe n rrugn e rezervuar pr qarkullimin e automjeteve vetm nj mjet i bashkangjitur. Mjeti me veprim motorik mund t trheq pas vetes asi mjeti bashkangjits q nuk zvoglon qensisht stabilitetin e tij. Mjeti me veprim motorik mund t trheq mjetin tjetr me veprim motorik vetm n rast se ai, pr shkak t parregullsis ose nga mungesa e ndonj pjese nuk mund t lviz vet. Mjeti me veprim motorik nuk bn t trheq motobiikletn pa rimorkio ansore apo mjetin tjetr me dy rrota. Mjeti me veprim motorik mund t trhiqet natn, vetm nse n ann e tij t pasme ka drita t ndezura t kuqe pr shnimin e mjetit, ose nse e trheq mjeti q ka dhe shfrytzon gjat trheqjes dritn e verdh rotative. Nse mjeti me veprim motorik n rrug trheq mjetin tjetr t parregullt, nuk bn t lviz me shpejtsi m t madhe se 40 km/h. Mjeti i trhequr duhet ta ndjek gjurmn e mjetit trheqs. Me mjetin e trhequr nuk bn t transportohen njerzit (n t duhet t gjendet vetm drejtuesi i automjetit). Automjeti transportues i ngarkuar me barr, gjegjsisht traktori me mjet bashkangjits (rimorkio), mund t trhiqet vetm deri n vendin m t afrm, q sht i prshtatshm pr shkarkimin e barrs, ndrsa n raste t jashtzakonshme deri te vendi ku mund t evitohet defekti n mjet. Trheqja e mjeteve me veprim motorik mund t bhet m ndihmen e litarit, lidhjes s ngurt dhe duke u mbshtetur ose varur pjesa e prparme ose e pasme e mjetit pr mjetin trheqs. Me an t litarit nuk bn t trhiqet mjeti n t cilin pajimet pr drejtim ose pr frenim jan n defekt si dhe automjeti transportues dhe autobusi. Me lidhje t ngurt (me big) nuk bn t trhiqet mjeti me veprim motorik q nuk e ka n rregull mekanizmin pr drejtim (timonin), as automjeti q sht m i rnd sesa mjeti q bn trheqjen e tij, nse nuk e ka n rregull frenin punues (frenin e kmbs). Distanca n mes t automjetit trheqs dhe automjetit t trhequr duhet t jet 3-5m, nse trhiqet me litar, kurse n rast se trhiqet me lidhje t ngurt (me big) mund t jet m e vogl se 3m. Gjat kohs s trheqjes s mjetit n defekt, t dy mjetet duhet t shenjzohen me shenjn me t ciln shenjzohet mjeti i ndaluar n rrug (me trekndshin e siguris). Trekndshi vihet n mjetin motorik q trheq mjetin tjetr nga ana e prparme, ndrsa n mjetin trheqs nga ana e pasme. N qoft se trheqja e mjetit motorik (automjetit) bhet me ann e litarit ose t lidhjes s ngurt, personi q drejton mjetin e trhequr duhet t ket patentshoferin q i jep t drejt pr drejtim t asaj kategorie t mjeteve s cils i prket mjeti i trhequr.
DISTANCA N MES MJETEVE

Drejtuesi i mjetit sht i obliguar t mbaj distancn e duhur kur lviz pas mjetit tjetr (varsisht nga kushtet e komunikacionit). Kur n rrug publike jasht vendbanimit i cili ka vetm nga nj shirit t komunikacionit pr lvizje t mjeteve n nj drejtim, lvizin njra pas tjetrs mjetet, pesha m e madhe e lejuar e t cilit i kalon 3.500 kg apo gjatsia e t cilit sht m e madhe se 7m, ngassit jan t obliguar q n mes t secilit prej atyre mjeteve t mbajn distanc prej m s paku 100 m. Veanrisht kjo nuk aplikohet n pjes t rrugs, mbi t ciln tejkalimi sht i ndaluar.
KOMUNIKACIONI N KALIMIN E RRUGS MBI BINAR HEKURUDHOR DHE T MJETEVE T TJERA MBI BINAR
T gjitha rregullat e komunikacionit (inkuadrimi n komunikacion, ana e lvizjes, shpejtsia, rregullat e kthimit etj) zbatohen pr tramvajt dhe mjetet e tjera t cilat lvizin mbi binar, prve nse kjo sht e pamundshme, shkaku i mnyrs s lvizjes apo i tipareve t veanta t konstruktit. Ngassit e mjeteve t tjera t cilat lvizin rrugs, n t ciln jan vendosur binart, jan t obliguar q mjetet ti largojn nga binart posa t vrejn se po vjen tramvaji; respektivisht mjeti tjetr q lviz npr binar, prve rastit kur mjetet e tyre kan t drejt prparsie t kalimit para tramvajit. Pjesmarrsit n komunikacion jan t obliguar q t ndalen para kalimit t rrugs mbi binar t trenit n nivel t njjt, nse mbrojtsi tashm ka filluar t lshohet, ose kur jepen shenjat ndriuese dhe tonike (me z), q trheqin vmendjen se mbrojtsi do t filloj t lshohet respektivisht se po afrohet treni. Nse jan vn shenjat ndriuese t komunikacionit, pjesmarrsit jan t obliguar t ndalen, kur shfaqet drita e kuqe titruese (vezulluese) ose drita e kuqe pa ndrprerje. N kalimin e rrugs mbi binar t trenit n nivelin e njjt n t cilin nuk ka mbrojts pr mbylljen e komunikacionit as instalim pr t dhn shenja me t cilat paralajmrohet afrimi i trenit, pjesmarrsit n komunikacion mund t kalojn npr binar, vetm pasi t binden se nuk po vjen treni.
KOMUNIKACIONI I BIIKLETAVE, BIIKLETAVE ME MOTOR DHE I MOTOIKLETAVE

Ngassi i biiklets dhe ngassi i biiklets me motor ka pr detyr q t lviz sa m afr skajit t djatht t rrugs e nse ekziston shtegu i biikletave, npr shtegun e biikletave. Nse dy a m shum drejtues t biikletave dhe biikletave me motor lvizin n grup, kan pr obligim t lvizin njri pas tjtrit. Drejtuesi i biikletave gjat drejtimit nuk bn t mbahet pr ndonj mjet tjetr, as q biikleten ta drejtoj asisoj sa q t pengoj komunikacionin e mjeteve t tjera ose, q veten ta vj n rrezik n at mnyr, q me nj mnyr t padrejt t ngasjes zvoglon stabilitetin e biiklets. Ngassit e lartprmendur nuk guxojn t zvoglojn stabilitetin e mjetit duke u ulur jasht uless s caktuar pr ngassin, e jan t obliguar q timonin ta mbajn s paku me nj dor e me kmb t mbshtetn n pedale. Kta ngass jan t obliguar t hipin kaluarthi n mjet q e drejtojn dhe nuk guxojn t'i trheqin apo shtyejn pjesmarrsit tjer n komunikacion. Ngassit e ktyre mjeteve nuk guxojn ta zvoglojn stabilitetin e motoiklets duke e ngarkuar me barr t teprt n mnyr q kjo ngarkes ti krijoj penges pr dhnien e sinjaleve me dor, apo t'i pengojn pjesmarsit e tjer n komunikacion. N biikletn apo biikletn me motor bn t ulet fmija m i ri se 7 vjet dhe at vetm nse ekziston ulsja e montuar n mnyr t veant dhe nse ngassi sht m i moshuar se 18 vjet. Ngassi i motoiklets mund t ul njeriun m t vjetr se 7 vjet nse ekziston ulsja e veant dhe nse ky person rri kaluarthi n mjet. Ngassi i motoiklets nuk mund t ngas personin, nse sht nn ndikimin e alkoolit, ose q nuk mund ta kontrolloj veten. Nse biikleta, biikleta me motor, ose motoikleta, kan rimorkion,ose sandekun pr barr, n to nuk bn t ulen personat. Biikletn me motor, n komunikacion nuk mund t drejtoj personi, q nuk ka mbushur l4 vjet. N rrugt magjistrale dhe regjonale, sht i ndaluar msimi i ngasjes n biikletn me motor. Fmijve m t rinj se 14 vjet, u sht ndaluar ngasja e biiklets n rrugt magjistrale dhe regjionale. Pr kt prgjegjsin e merr prindi, prkatsisht kujdestari i fmijs. Ngassi i motoiklets, ose i biiklets me motor, si dhe personi, q bartet me motoiklet, sht i detyruar t bart mbrojtsin - helmetn gjat kohs s ngasjes n rrug. Nse fmijt nprmes edukimit pr komunikacion, n shkolla dhe n entet e tjera, jan aftsuar pr ngasje t biiklets dhe pr kt gj, u sht lshuar vrtetimi, mundn q n rrugt lokale, t drejtojn n mnyr t pavarur biikletn. Po ashtu mund t drejtojn edhe fmijt me 7 vjet t mbushura, nse i prcjell personi m i vjetr se 16 vjet. Biikleta, biikleta me motor dhe motoikleta mund t ken rimorkion me dy rrota, t bashkangjitur asisoj, sa q sht siguruar stabiliteti i mjetit. Kjo rimorkio nuk bn t jet m e gjer se 0,8 m. , e n ann e pasme t majt, duhet t ket katadiopterin trekndsh.
KOMUNIKACIONI I QERREVE TRHEQSE DHE LVIZJA E KAFSHVE

Ngassi i qerreve trheqse sht i detyruar t drejtoj mjetin gjat krejt kohs derisa ai gjendet n rrug ndrsa qerren duhet ta mbaj sa m afr skajit t djatht t rrugs. Konsiderohet se ngassi i mjetit me qerre drejton mjetin nse kt gj e bn nga mjeti dhe nse drejton kafsht duke ecur para dhe krahas me to. Qerrja trheqse nuk bn t lehet pa mbikqyrje n rrug dhe pr t mund t lidhet nj kafsh dhe at nga ana e djatht e pjess fundore t mjetit. Me rastin e kalimit prtej rrugs s rezervuar pr qarkullimin e automjeteve si dhe n kalimin e rrugs mbi binar hekurudhor, n nivel pa mbrojts, apo gjysmmbrojts drejtuesi i qerres trheqse ka obligim t drejtoj kafshn. Qeren trheqse n komunikacion, n rrug mund t drejtoj vetm personi q sht m i vjetr se 14 vjet. Drejtuesi i qerreve trheqse q lviz pas mjetit tjetr trheqs ka pr detyr t mbaj distanc t mjaftueshme nga ky mjet, e m s paku 50m, n mnyr q t bj t mundur mjeteve t shpejta t kryejn tejkalimin e sigurt. Personat q bartn me qerren trheqse nuk guxojn t qndrojn n kmb n mjet, t uln n ansoret e mjtit, as q t qndrojn mbi bign gjat kohs s lvizjes. Kafsha nuk mund t lhet n rrug pa mbikqyrjen e prcjellsit t kafshs. Kafsha mund t lviz n rrug vetm nn mbikqyrjen e prcjellsit t saj, i cili duhet ta prcjell at sa m afr skajit t djatht t rrugs. Kafsht n tuf, ose ve e ve npr rrug, mund t'i prcjell vetm personi i cili, duke pasur parasysh moshn dhe vetit fizike mund t dominoj plotsisht dhe vazhdimisht mbi bagtin dhe t marr t gjitha masat q t evitohet rreziku. Nse kafsha prcjellet dhe drgohet rrugs publike, prcjellsi ka pr detyr t siguroj q gjysma e majt e rrugs t jet e lir pr komunikacion. Nse kafsha lviz n rrugn publike, n grupe t mdha, prcjellsit kan pr detyr q ta ndjekin (drejtojn) n grupe t ndara, pr t'iu siguruar ngassve anashkalim t sigurt. Nse kafsha ndiqet natn brenda tufs, n fillim dhe fund t kopes prkatse, duhet t gjendet nga nj prcjells, ky ka pr detyr t bart dritn e ndezur, n mnyr q dritn ta vrejn pjesmarsit e tjer n komunikacion, q ballafaqohen me ta ose i arrijn. N t gjitha rrugt publike sht i ndaluar qndrimi, braktisja dhe t ushqyerit e kafshve. N rrugt magjistrale dhe regjionale nuk bn t ndiqen kafsht n tuf ose kope ose, as t grumbullohet me qllim q t ohen pr kullos.
KOMUNIKACIONI N AUTOUDH DHE N RRUGN E REZERVUAR PR QARKULLIMIN E AUTOMJETEVE

N autoudh nuk bn t lvizin kmbsort, kafsht, si dhe automjetet, t cilat n baz t dispozitave t Ligjit mbi sigurin e komunikacionit nuk konsiderohen mjete motorike.
N autoudh shpejtsia maksimale e automjetit sht 120 km/h.
120
N rrugn e rezervuar pr qarkullimin e automjeteve, shpejtsia maksimale sht 100 km/h.
100
Shpejtsia m e vogl e lejuar n autoudh dhe n rrugn e rezervuar pr qarkullimin e automjeteve sht 40 km/h. N autoudh ngassi nuk guxon ta ndal automjetin. pos, nse pr shkak t defektit n automjet apo t shkaqeve t tjera, sht i detyruar ta ndal automjetin n autoudh, ngassi sht i detyruar ta ndal at n shiritin e veant pr ndaljen e detyrueshme t automjetit, nse n at vend ekziston shiriti i veant dhe t marr masat e duhura q automjetin ta heq sa m par nga rruga. N autoudh ngassi nuk mund t bj lvizje gjysmrrethore t automjetit nga nj kahje e komunikacionit n tjetrn, si dhe lvizje prapa t automjetit . N autoudh nuk mund t qarkulloj automjeti q pr shkak t defektit apo t mungess s ndonj pjese nuk mund t vihet n lvizje. N raste t veanta, trheqja e automjetit sht e lejuar npr autoudh , nse arsyeja pr trheqje sht shfaqur gjat kohs s lvizjes s automjetit n autoudh dhe at vetm npr shiritin fundor t djatht t komunikacionit, deri n rrugn e par bashkangjitse, npr t ciln mund t shkyet nga komunikacioni n autoudh. N autoudh, mjetet motorike duhet t lvizin shiritit fundor t djatht t komunikacionit, i cili nuk sht i zn me automjete n kolon, posarisht n pjesn e autoudhs q kalon npr vendbanim. N autoudh me tri ose m shum shirita t komunikacionit, destinuar pr komunikacion n nj kahje, ngassit e automjeteve transportuese, masa m e madhe e t cilve sht mbi 3500 kg dhe bashksis s mjeteve gjatsia e t cilave sht prtej 7m, mund t shfrytzojn vetm dy shirita t komunikacionit q gjenden pran skajit t djatht t rrugs. Ngassi q me automjet kyet n komunikacion n autoudh, obligohet q: - t shfrytzoj shiritin e veant pr shpejtim, kur shiriti i till ekziston n vazhdimin e rrugs s bashkangjitur dhe q n komunikacion n autoudh t inkuadrohet duke dhn shenjn prkatse n at mnyr, me t ciln nuk rrezikon komunikacionin e automjeteve q lvizin npr autoudh,
- ta lshoj automjetin q sht duke lvizur n autoudh, nse n vendin ku kyet n autoudh, nuk ekziston shiriti i veant pr shpejtim. Ngassi q me automjetin e vet shkyet nga autoudha, sht i obliguar q me koh t marr pozit n shiritin fundor t djatht dhe q sa m shpejt t kaloj n shiritin e veant pr ngadalsim, nse shiriti i till ekziston n hyrje t rrugs bashkangjitse. T gjitha rregullat e komunikacionit n autoudh t cekura m lart, aplikohen n trsi edhe n komunikacion n rrug t rezervuar pr qarkullimin e automjeteve. Edhe autoudha edhe rruga e rezervuar pr qarkullimin e automjeteve nevojiten doemos t shnohen me shenja t posame t komunikacionit pr shnimin e atyre rrugve. Kto shenja vendosen si n fillim ashtu edhe n fund e po ashtu edhe n t gjitha kyjet n ato rrug.
KOMUNIKACIONI N TUNEL
Ngassi i mjetit q lviz npr tunel nuk guxon ta ndal mjetin n tunel, as t bj lvizjen gjysmrrethore, kthimin me mjet ose lvizjen prapa. Ngassi i mjetit me veprim motorik sht i obliguar q gjat kohs s lvizjes npr tunel, pa marr parasysh kohn e dits dhe gjatsin e tunelit, n mjet t mbaj t ndezura dritat e shkurta pr ndriimin e rrugs.
MJETET NEN PRCJELLJE

Jan mjetet, q u sht dhn prcjellja e pjestarve t policis ose personave t tjer t autorizuar, me automjete t veanta t pajisura me aparate pr dhnien e shenjave ndriuese dhe tonike (zshme), dhe ate derisa ato pajisje jan n funksion. Ngassi q n rrug e arrin (takon) mjetin ose kolonn e mjeteve nn prcjellje, si dhe ngassin t cilin e arrin mjeti apo kolona e mjeteve nn prcjellje, detyrohet ta ndal mjetin e vet, kurse natn n vend t dritave t gjata t prdor dritat e shkurta pr ndriimin e rrugs, dhe t'u prmbahet rreptsisht urdhrave q jep personi nga prcjellja ndrsa lvizjen ta vazhdoj vetm pasi t ken kaluar t gjitha mjetet nn prcjellje. Mjetet nn prcjellje kan t drejten e prparsis s kalimit n krahasim me t gjitha mjetet e tjera, prpos mjeteve q lvizin npr udhkryq n t cilin komunikacioni sht rregulluar me shenja ndriuese t komunikacionit ose me shenja t personit t autorizuar,
dhe ndaj tyre nuk zbatohen rregullat pr kufizimin e shpejtsis, pr ndalimin e tejkalimit dhe anashkalimit t kolons s mjeteve dhe pr ndrprerjen e kolons s kmbsorve, me kusht se nuk rrezikojn sigurin e pjesmarrsve t tjer n komunikacion. Mjetet nn prcjellje nuk guxojn t tejkalohen, pos kur kt gj e lejojn personat nga prcjellja. Pr t mundsuar kalimin pa penges t mjeteve nn prcjellje, kmbsort jan t obliguar q t largohen nga rruga derisa t kalojn ato mjete.
MJETET ME PERPARSI KALIMI

N mjetet e ndihms s shpejt, t shrbimit t zjarrfiksve, t policis, kur me aparate t veanta jepin sinjale ndriuese dhe tonike (zshme), nuk aplikohen rregullat e kufizimit t shpejtsis, ndalim tejkalimi dhe anashkalimi t kolons s mjeteve dhe ndrprerjes s kolons s kmbsorve. Kto mjete kan t drejtn e prparsis s kalimit n raport me t gjitha mjetet e tjera, prve mjeteve nn prcjellje dhe mjeteve q lvizin npr udhkryq n t cilin komunikacioni sht i rregulluar me shenja ndriuese (semafor) ose me shenja t personit t autorizuar, me kusht q me kt gj nuk rrezikon sigurin e pjesmarrsve t tjer n komunikacion. Pr t mundsuar kalimin e mjeteve me prparsi kalimi, kmbsort detyrohen t largohen nga rruga automobilistike, ndrsa mjetet e tjera - t'i lshojn e sipas nevojs edhe t ndalen deri sa t kalojn ato. Sa i prket t drejts reciproke t prparsis s kalimit t ktyre mjeteve n komunikacion, vlejn dispozitat e prgjithshme Ligjore mbi t drejtn e prparsis, (q do t thot se mjeti i ndihms s shpejt nuk ka t drejt m t madhe se mjeti i shrbimit t zjarrfiksve apo se mjetet e policis dhe anasjelltas), por aplikohet rregulla e t drejts s mjetit q vjen nga krahu i djatht.
SHFRYTZIMI I PERPARSIS S KALIMIT

Shfrytzimi i s drejts s prparsis s kalimit mund t ndryshohet nga rethanat e jashtzakonshme dhe nga kushtet e komunikacionit. Ndryshimi i ksaj t drejte aplikohet ather kur me at veprim i shmangemi ndonj rreziku t mundshm n komunikacion. Ngassi q sht i detyruar t'i jap prparsi mjetit ose pjesmarrsit tjetr n komunikacion, sipas rregulls nuk guxon t heq dor nga kjo rregull. Ngassi q ka t drejtn e prparsis s kalimit, mundet q n raste t veanta t mos e shfrytzoj kt t drejt, vetm ather nse kjo nuk ndikon n sigurin e pjesmarsve t tjer n komunikacion. Bie fjala ngassi mund t'ia lejoj kyjen n komunikacion mjetit para vetes, vetm nse ka dhn me koh shenjn gjegjse dhe nse nuk ka rrezik q mjeti tjetr t vrsulet mbi t ose mjeti tjetr q kyet n komunikacion. Mirpo duhet ditur se mund t veprohet n kt mnyr vetm n raste t jashtzakonshme e kurrsesi q kjo gj t bhet rregull e
sjelljes, sepse praktika e till do t shpiente n pasigurin juridike t pjesmarrsve n komunikacion dhe deri n mundsin q individt e pandrgjegjshm, t'i keqprdorin dispozitat ligjore t komunikacionit.
LSHIMI ALTERNATIV I MJETIT

Nse gjat kryerjes s punve n rrug, ndodh ngushtimi i atill i rrugs sa q organizata e cila kryen punimet sht e shtrnguar t organizoj lshimin alternativ t mjeteve q vijn nga kahjet e ndryshme t nj shiriti t komunikacionit, ky lshim rregullohet me vendosjen e instalimeve t prkohshme pr dhnien e shenjave ndriuese t komunikacionit n pikat fundore t ksaj pjese t rrugs. Nse pjesa e rrugs n t ciln kryhen punimet sht m e shkurtr dhe m e qart n tr gjatsin dhe nse punimet zgjasin nj koh t shkurtr, kt rregullim t komunikacionit mund ta bjn edhe personat e caktuar nga organizatat punuese me ngritjen apo lshimin e flamurit t kuq dhe t gjelbr, apo me vnien e tabels s kuqe ose t gjelbrt n form t rrethit. Flamuri i kuq ose tabelja e kuqe - ndalim i kalimi Flamuri i gjelbrt ose tabelja e gjelbrt - kalimi i lir Kur komunikacioni n pjesn e ngushtuar t rrugs rregullohet me an t flamurit t kuq, respektivisht t tabeles s kuqe, kalimin e kan ato automjete q arrijn nga drejtimi ku sht ngritur flamuri i gjelbr, gjegjsisht ku sht vn tabelja e gjelbr.
NGASJA NATN DHE NGASJA NE KUSHTE T DISFAVORSHME KOHORE

Natn, si dhe n kushte t paprshtatshme klimatike, ngassi ndodhet n nj situat t vshtir. Edhe ather kur kushtet klimatike jan t favorshme, ngasja natn paraqet vshtirsi ndijesore pr ngassin, pr shkak se, n t njjtn koh sht i obliguar t ket kujdes n prdorimin e drejt t dritave, n shpejtsin e lvizjes s mjetit dhe kryerjen e t gjitha veprimeve t tjera me mjet. Ngasja n kushte me shi, bor, ngrica, mjegull gjithashtu krkon nga ngassi njohjen e plot dhe respektimin e t gjitha rregullave t komunikacionit, si dhe koncentrim t plot dhe kujdes mbi shpejtsin e lvizjes s mjetit, gjendjen e rrugs, gjendjen teknike t mjetit, ngarkesn n mjet dendsin n komunikacion, gjendjen psiko-fizike n t ciln ndodhet ngassi (lodhja, smundja) etj. N rregullat e siguris n komunikacion nuk sht posarisht e rregulluar rregulla pr mnyrn e ngasjes n kto kushte. Mirpo n rregullat e komunikacionit jan t cekura obligimet e ngassve t cilat vijn n shprehje t plot gjat ngasjes n kushte t pavolitshme klimatike. Nse ngassit n kto kushte nuk tregojn kujdes gjat ngasjes, ather ekziston mundsia shum e madhe q t vij deri te aksidenti.
PENGIMI DHE RREZIKIMI I KOMUNIKACIONIT ME SHPEJTSI TE PA PRSHTATSHME T LVIZJES

Pengimi dhe rrezikimi i komunikacionit me shpejtsi t paprshtatshme t lvizjes, sht nj dukuri e shpesht n rrugt tona. Ngassit e paprgjegjshm i detyrojn n kt mnyr pjesmarrsit e tjer n komunikacion q kundr vullnetit t vet ta ndryshojn mnyrn ose kahjen e lvizjes, apo i vn n rrezik t drejtprdrejt n fatkeqsi t komunikacionit. Kjo shkakton pasiguri gjat ngasjes t nj pjes t madhe t drejtuesve t mjeteve dhe me kt ndikon negativisht n sigurin e prgjithshme t komunikacionit, vshtirson rrjedhn e komunikacionit, sjell rritjen e shpenzimeve t karburanteve dhe bart me vete t gjitha pasojat e tjera negative. T penguarit dhe rrezikimi i pjesmarrsve n komunikacion m shpejtsi t paprshtatshme t lvizjes, paraqitet pr shkak t lvizjes s ngadalshme ose shum t shpejt n relacion me mjetet e tjera, q lvizin n kushte t njjta t komunikacionit . Lvizja e ngadalshme ndikon q pjesa drmuese e mjeteve t tjera q lvizin n kahjen e njjt, tejkalojn mjetin q lviz m ngadal. Lvizja tepr e shpejt sjell tejkalimin e shpesht t shumics s mjeteve t tjera q lvizin n kahjen e njjt. Lvizja me shpejtsi t vogl paraqet penges pr rrjedhn e komunikacionit , por edhe rrezik jo vetm pr automjetin q tejkalon, por edhe pr mjetin e tejkaluar. Lvizja me shpejtsi t madhe nnkupton se edhe mjeti edhe ngassi jan t aft pr nj shpejtsi t till, por edhe nse sht plotsuar ai kusht, mbetet rreziku nga tejkalimi i shpesht q paraqet njrin prej veprimeve m t ndrlikuara. Sipas teoris konsiderohet se shpejtsi e sigurt sht ajo me t ciln lviz afro 80% e mjeteve n rrjedhn e komunikacionit, duke llogaritur se rreth 20% e mjeteve lviz tejet shpejt ose tejet ngadal. N disa situata t komunikacionit edhe ngassit me prvoj krijojn iluzionin e nj shpejtsie tjetrfare nga ajo me t ciln mjeti lviz realisht. Kshtu te zvoglimi i prnjhershm i shpejtsis q ka qen e madhe (p.sh.mbi 100 km/h) ngassi ka prshtypjen se lviz m ngadal (rreth 60 km/h) sesa q mjeti vrtet lviz (afro 80 km/h). Iluzioni i shpejtsis m t vogl sesa shpejtsia reale, sht edhe m shum i theksuar, nse shpejtsia e mparshme ishte m e madhe se 100 km/h. Iluzioni i ktill i (shpejtsis s sigurt) shpeshher sht shkak i fatkeqsive t komunikacionit n shiritat pr shkyje nga autoudha ose n pjest e rrugs n t cilat, pas rrugs s mir shfaqet pjesa me karakteristika t kqija rrugore. Po ashtu ekziston rreziku m i madh nga vlersimi joreal i shpejtsis nse pas nj pjese relativisht t gjat t rrugs ngassi has n lakesa, sesa n rrugn n t ciln lakesat e rrugs jan t shpeshta apo t njpasnjshme.
PERSHTATJA E SHPEJTSIS S LVIZJES NATN DHE N KUSHTET E DUKSHMRIS S ZVOGLUAR

Me rastin e ngasjes natn dhe n kushtet e dukshmris s zvogluar, sht me rndsi t veant prshtatja e shpejtsis s lvizjes s mjeteve ndaj kushteve dhe gjendjes s rrugve si dhe t gjith rrethanave t tjera, q ndikojn esencialisht mbi sigurin e drejtimit t mjetit. Pr ta prshtatur shpejtsin e lvizjes s mjetit ndaj kushteve n rrug, krkohet nga ngassi aftsia dhe prvoja q vazhdimisht dhe me kujdes t
vlersoj se, cila sht shpejtsia me t ciln lviz n mnyr t sigurt e q nuk rrezikon as veten as pjesmarrsit e tjer n komunikacion. Kjo sht e domosdoshme edhe n kushtet e lvizjes normale t mjeteve, kurse nse duhet realizuar ndonj veprim m t komplikuar, si tejkalimin, anashkalimin, etj, rreziku shtohet, kshtu q kryerjes s ndonj veprimit t till mund t'i qasemi vetm me nj kujdes t posam. Nse komunikacioni sht i zhvilluar n mnyr t veant (n rrug me komunikacion t przier, n vendbanime m t mdha etj) shtohen rreziqet t ndodh fatkeqsia n komunikacion, prandaj me kt shtrohet nevoja q t zvoglohet shpejtsia e lvizjes s mjeteve n masn e duhur dhe t vrtet. Gjat komunikacionit t przier, nse n rug ekzistojn m shum mjete karakteristikash t ndryshme (automjetet transportuese, qerret trheqse, traktort, biiklistt) e vemas nse rrugs lvizin kmbsort, jemi t detyruar q t lvizim me mjet dukshm m ngadal sesa gjat kushteve t njjta t komunikacionit kur dukshmria sht e mir. Sipas regulls sht e padshirueshme rritja apo zvoglimi i prnjhershm i shpejtsis, por duhet stabilizuar tempon e ngasjes, duke u kujdesur pr nj prballkalim dhe tejkalim t sigurt.
RREZIKU NGA MOSPRSHTATJA E SHPEJTSIS

Rreziku shfaqet nse humb kontrolli mbi instalimet pr drejtimin e mjetit ose nga situatat e rrezikshme t komunikacionit q krijohen me kryerjen e veprimeve t regullta me mjet. Rreziku q ekziston realisht n rrug shnohet m shenjn e veant t komunikacionit. Ksisoj edhe shpejtsia shnohet me shenj t komunikacionit t parapar me dispozita ligjore, apo me shenjn prkatse rekomandohet shpejtsia e sigurt, ose shenjzon se n ndonj rrug nuk lejohet kyja e mjeteve t cilat pr shkak t tipareve t veta konstruktive nuk mund t arrijn minimumin e shpejtsis s sigurt. Duke iu prmbajtur urdhrave q shpreh shenja e komunikacionit e vn n rrug, ngassi ka prshtypjen se po lviz me nj shpejtsi t sigurt. Ndrkaq, rrethanat e veanta apo kushtet atmosferike, krkojn nga ngassi q vet t bj korrigjimin plotsues t shpejtsis. Po e zm nj grup m i madh pasagjersh n stacionin e autobusit, fmijt n rrug, ngricat, balta n rrug, etj, kan pr pasoj rreziqet n rrug, q jan shnuar edhe me shenjat e veanta t komunikacionit, ku gjithashtu duhet prshtatur shpejtsin e lvizjes kushteve t komunikacionit, e posarisht n udhkryqet e padukshme, n kalimin e rrugs npr binart hekurudhor n nivel, apo n sezonn e punimeve bujqsore n vendet e kryqzimit me rrugt e fshatit.
BARRA N MJET
N komunikacionin n rrug, nuk bn q mjeti t ngarkohet prtej tonazhit t vet apo prtej ngarkess s lejueshme t boshtit, respektivisht prtej mass me t madhe t lejueshme q lejojn karakteristikat e rrugs . Nuk lejohet ngarkimi i mjetit as prtej kapacitetit t shnuar n lejen e qarkullimit, dhe t ciln e lejojn mundsit teknike-konstruktive t mjetit. Barra mbi mjet duhet te radhitet asisoj dhe, sipas nevojes e forcuar dhe e mbuluar, n mnyr q: - nuk i kanoset siguris s pjesmarrsve n komunikacion dhe nuk e dmton rrugn dhe objektet n rrug, - nuk zvoglon stabilitetin e mjeteve n mas t konsiderueshme dhe nuk e vshtirson drejtimin e mjetit, - nuk ia zvoglon ngassit pashmrin e rrugs. - nuk krijon zhurm t teprt dhe nuk shprndahet npr rrug, - nuk z dritn dhe instalimet ndriuese-sinjalizuese n mjet, targat e regjistrimit dhe shenjat e tjera n mjet q jan t parapar. Barra n mjet nuk bn ta kaprcej pikn m t largt n ann e prparme t mjetit m shum se 1 m. Nse barra n mjet, kalon m shum se 1 m. pikn m t largt n ann e pasme t mjetit, pika m e zgjatur e barrs duhet t shnohet me nj plhur t kuqe.
Pika m e zgjatur e barrs q transportohet n automjetin transportues, ose n mjetin bashkangjits duhet t shnohet me tabele. Kjo tabele ka formn katrore, dimensioni 50 x 50 cm, e ngjyrosur me shirita t pjerrt alternativ me ngjyr reflektuese t portokallt dhe t bardh. Natn si dhe ditn n kushtet e dukshmris s zvogluar pikn m t zgjatur n barren q bartet me automjet duhet shnuar me materie reflektuese me ngjyr t kuqe. Kur barra n automjet apo n mjetin bashkangjits, kalon anash pr m shum se 40 cm skajin e jashtm t drits s prparme apo t pasme pr shenjzimin e mjetit, shnohet me drit dhe katadiopter, t cilt nga ana e prparme japin ngjyrn e bardh e nga ana e pasme t mjetit ngjyrn e kuqe. Pikn m t largt n ann e pasme t mjetit mund ta kaloj, m s shumti nj e gjashta e gjatsis s ghithmbarshme t barrs, me kusht q pjesa tjetr e peshs, t jet vazhdimisht e mbshtetur mbi hapsirn pr ngarkes t mjetit me t cilin transportohet.
TRANSPORTI I PERSONAVE ME AUTOMJETE DHE ME MJETE BASHKANGJITSE

Me automjet mund t transportohen vetm aq persona sa sht cekur n lejen e qarkullimit pr at automjet . Me autobus dhe trolejbus mund t barten vetm aq persona sa ka ulse t montuara dhe vende pr qndrim n kmb. Numri i vendeve pr qndrim n kmb n autobus, konstatohet n baz t dokumentacionit t tyre t lshuar nga fabrika dhe regjistrohet n lejen e qarkullimit. Po q se n autobus apo trolejbus jan parapar vendet pr qndrim n kmb, duhet t montohen edhe mbajtset. Autobusi q bart eksluzivisht fmijt, gjegjsisht nxnsit duhet t ket shenja t veanta derisa transporton fmijt, gjegjsisht nxnsit. N autobus e trolejbus me t cilt zhvillohet transporti publik, ndalohet pirja e duhanit. N automjetet transportuese n harsirn e caktuar pr vendosjen e barrs mund t transportohen m s shumti 5 puntor (persona), q punojn rreth ngarkimit dhe shkarkimit t barrs. Personat n fjal nuk guxojn t qndrojn n kmb as t ulen n ansoret e mjetit, n barrn jostabile apo barrn q tejkalon lartsin e sandekut pr barr (ngarkim). N raste t veanta, n automjetin transportues munden q n baz t lejes speciale t punve, t barten puntort nga vendbanimi deri n vendin e puns dhe anasjelltas si dhe nga nj vend pune n tjetrin. Me kt automjet me t cilin bhet transporti grupor i personave mund t drejtoj ngassi q ka drejtuar s paku tri vjet automjetin e kategoris q i prket automjeti n fjal. N automjetin transportues q nuk ka t montuar ansoret n karoseri, n hapsirn pr vendosjen e barrs dhe n automjetin transportues me shkarkuesin automatik nuk mund t barten personat . Nse me automjetin transportues bartet bagtia, n hapsirn pr vendosjen e barrs nuk mund t transportohen personat. N hapsiren e mbyllur t automjetit ose mjetit bashkangjits q nuk mund t hapet nga brenda nuk bn t barten personat. N pjest e jashtme t automjetit dhe mjetit bashkangjits nuk bn t barten personat, prpos nse sht i till destinimi i atij automjeti, (zjarrfiksit, elektrodistribuimi, pastrimi i qytetit etj). N mjetin bashkangjits q trheqet nga automjeti transportues nuk bn t transportohen njerzit.
KOHZGJATJA E DREJTIMIT T MJETIT

Prpos kushteve shndetsore q duhet t'i plotsoj do ngass i mjetit me veprim motorik, me ligj jan caktuar edhe kushtet q duhet t'i plotsoj n aspektin e orarit t puns dhe pauzs gjat kohs s ngasjes. Ngassi q drejton automjetin transportues dhe autobusin, masa m e madhe e lejuar e t cilve tejkalon 3500 kg, nuk guxon ta drejtoj pandrprer automjetin m shum se 5 or . Drejtimi i automjetit pa ndrprerje konsiderohet koha gjat s cils ngassi nuk ka pasur ndrprerje t udhtimit prej s paku gjysm ore. Gjat kohs prej 24 or, kohzgjatja e gjithmbarshme e ngasjes s automjetit nuk bn t kaloj 8 or. Ngassi q drejton automjetin, pesha m e madhe e t cilit tejkalon 3500 kg duhet patjetr para fillimit t dits s puns, t ket pushim pa ndrprerje prej s paku 10 h. Nse n drejtimin e mjetit t till, ndrrohen dy ngass dhe nse n mjet gjendet shtrati i rregulluar, q ia bn t mundur njrit prej tyre t pushoj i shtrir, secili ngass duhet ta ket pushimin pa ndrprerje, prej m s paku 8 h, gjat do 30 h t udhtimit. Pushimin pa ndrprerje, ngassi duhet ta shfrytzoj jasht automjetit. N raste t veanta, po q se n automjet gjendet shtrati i rregulluar, i cili ia bn t mundur ngassit q t pushoj i shtrir, ai mund ta shfrytzoj pushimin n shtrat t till, me kusht q gjat asaj kohe, mjeti t mos lviz. Kohzgjatja e trsishme e orarit t puns, pushimet ditore dhe javore t ngassit dhe mnyra e puns n ekuipazhet e ndara brenda automjeteve, q ndikon n drejtimin e sigurt t automjeteve, sankcionohen me dispozit ligjore t veant, q nxjerret n baz t ligjit. Ngassi i autobusit, i automjetit transportues ose i bashksis s mjeteve, masa m e madhe e lejuar e t cilit sht m shum se 3500 kg, duhet t zvendsohet me ngassin tjetr, m s largu pas 500 km t kaluara t rrugs, gjegjsisht pas 8 h, ngasjeje t automjetit. Ligji mbi sigurin n komunkacion, mbi kohzgjatjen e drejtimit t automjetit dhe pushimeve t ngassve, zbatohet edhe pr ngassit e automjeteve t huaja t cilat qarkullojn n territorin e Kosovs. Kushtet ligjore vemas e regullojn drejtimin e autobusit, ose t automjetit transportues, respektivisht bashksis s mjeteve, masa m e madhe e lejuar e t cilave sht m e madhe se 3500 kg.
TRANSPORTI I MATERIEVE T RREZIKSHME ME AUTOMJETE DHE ME MJETE BASHKANGJITSE

Materiet e rrezikshme, mund t'i transportojn vetm personat q kan mbushur 21 vjet dhe q jan profesionalisht t aftsuar pr prdorimin dhe transportin e tyre. Materiet e rrezikshme jan: - materiet eksplozive - gazrat e dendur, gazrat e shndrruar n lngje dhe gazrat e tretur nn presion, - lngjet e ndezshme, - materiet e ndezshme t ngurta, - materiet oksiduese, - helmet, - materiet radioaktive, - materiet korozive - materiet e tjera t rrezikshme. Automjetin me t cilin transportohen materiet e caktuara t rrezikshme duhet shnuar me fletza t veanta, t parapara pr klasat dhe llojet e materieve t veanta. Ato fletza kan formn e shenjzimit (sivijon):
RADIOAKTIVE
i prirur pr eksplodim
rrezik nga zjarri
materiet e ndezshme materiet radioaktive t rruhet n t that
kjo an pr s larti t manipulohet me kujdes - t mos prmbyset Fletzat duhet t vihen n ann e jashtme t kabins s automjetit. Pr transportin e materieve t rrezikshme, duhet shfrytzuar automjetet dhe mjetet bashkangjitse, q jan konstruktuar pr bartjen e materieve t rrezikshme, me kusht q t'u konvenojn kushteve t caktuara me dispozitat ligjore. Materiet e rrezikshme mund t transportohen n komunikacionin e brendshm rrugor edhe n kombibus, t cilat kan ndarsin e fiksuar n mes t hapsirs pr mallra dhe pr udhtar. materiet toksike materiet e rrezikshme materiet korozive
Automjetin dhe mjetin bashkangjits, me t cilt barten materiet e rrezikshme duhet shnuar n mnyr t veant si vijon: - nga ana e prparme - dy drita t rrumbullakta ngjyr portokalli me diametr t siprfaqes ndriuese prej m s paku 10 cm, n kndet e eprme, - nga ana e pasme - dy drita t rrumbullakta ngjyr t kuqe me diametr t siprfaqes ndriuese prej m s paku 10 cm, n kndet e eprme. Kto drita duhet t jen t ndezura, kur sht e ndezur fardo drite n automjet,dhe vetm kur t transportohen materiet e rrezikshme. Shenja pr shenjzimin e automjetit n t cilin bartn materiet e rrezikshme, sht e veshur me material reflektues - ngjyr t portoklallit, kjo shenj prbhet nga nj tabele form katrkndshi kndrejt, madhsie 40x50 cm dhe sht e rrethuar me skaj t zi me gjrsi prej 5 cm dhe duhet t jet e dalluar natn dhe gjat dukshmris s mir, n largsi prej m s paku 150m. Vendoset nga ana e prparme dhe e pasme, n gjysmn e majt t automjetit, ndrsa nse automjeti trheqs, trheq mjetin bashkangjits, ather - n gjysmn e majt, t pasme t mjetit bashkangjits. Automjeti duhet ta ket instalimin pr prcjelljen e elektricitetit statik. Automjeti, me t cilin trasnportohen materiet e rrezikshme, prve pajisjeve t rregullta, duhet t ket edhe kt pajisje: 1. Veglat e ngassit dhe vinin, pr rregullimin e defekteve n automjet, gjat udhtimit, 2. M s paku dy aparate pr shuarjen e zjarrit, prej t cilve njri i destinuar pr fikjen e zjarrit n motor e i dyti pr fikjen e zjarrit n barrn e automjetit. Kto aparate, nevojiten ta ken mbushjen, e cila, duke marr parasysh sasin dhe karakteristikat e tjera, bn t mundur shuarjen efikase t zjarrit. 3. Dy llamba dore baterike, burimi I rrezeve t drits t s cils, duhet t ket diametr m s paku 6 cm, me drit vezulluese, apo t prhershme ngjyr portokalli, q shifet nga largsia prej m s paku 150m, 4. Dy trekndsha t siguris, me t cilat shnohet automjeti i ndalur n rrug 5. Dy shenja n form t flamurit, pr shnimin e automjetit, me t cilin barten materiet e rrezikshme, 6. Dy lopata dhe nj kazm, 7. Llambn e transferueshme, q mund t lidhet n akumulatorin e automjetit. Automjeti, me t cilin transportohet materja radio-aktive, prpos paisjeve t cekura, duhet t ket edhe kt furnizim: 1. Instalimin transportues dozimetrik pr detektimin e shnjzimit. 2. Shiritin e foljes s polivinilit, t gjer 80cm, t gjat m s paku 20m., 3. Katr stilodezimetra: dy me kapacitet nga 200 mR (milirengen) dhe dy me kapacitet prej 5R (rendgena), 4. Litarin e gjat 20 m, e me diametr m s paku 0,8 cm, 5. Mjete mbrojtse personale, q prbhen prej kombinezonit, kapeles, izmeve prej goms, mass respirative dhe dorzave prej goms. Automjetet, n t cilt ndodhen materiet e rrezikshme, nuk mund t ndalen dhe t parkohen n rrug. Nse ndodh prishja e automjetit, ose aksidenti n komuikacion, respektivisht pr motive t tjera t justifikueshme ngassi sht i detyruar q automjetin ta ndal n rrug, ka pr detyr t marr t gjitha masat e duhura t siguris, q automjetet tjera t mos vihen n rrezik.
Prve tjerash, ngassi sht i obliguar edhe q: - gjat dits, t vendos pas automjetit t ndalur dy trekndsha t siguris, ndrsa gjat nats dhe dukshmris s zvogluar, dy kandela elektrik dore, ngjyr portokalli, - ta oj ndihmsin e vet n largsi prej 100 deri 150 m, q me flamurin prkats, gjegjsisht me llampa, t'u trheq vmendjen ngassve t automjeteve t tjera pr rrezikun nga automjeti i ndalur, n t cilin gjenden materjet e rrezikshme.
KUSHTET PR TRANSPORTIMIN E NJERZVE ME AUTOBUS DHE TRANSPORTI PUBLIK

Me autobus dhe trolejbus, me t cilt bhet transporti publik si dhe me autobus, me t cilt bhet bartja e njerzve pr nevoja vetiake, mund t bartn, vetm aq persona, sa ka karriga t montuara dhe vende t caktuara pr qndrim n kmb. Numri i vendeve pr qndrim n kmb, vrtetohet me an t dokumentacionit t fabriks mbi ngarkesn e lejueshme t automjeteve dhe shnohet n lejn e qarkullimit. N autobusin dhe trolejbusin, n t cilin jan parapar vendet pr t qndruar n kmb, duhet t montohen mbajtset, ndrsa - njoftimi pr numrin e ulsve dhe t vendeve pr qndrim n kmb, duhet t ceket n vend t dukshm, n automjet. Autobust dhe trolejbust, q prpos ulseve t montuara, kan edhe vendet e caktuara pr qndrim n kmb, nuk guxojn t lvizin n rrug me shpejtsi m t madhe se 50 km/h. Autobusi, me t cilin bartn ekskluzivisht fmijt, respektivisht nxnsit, duhet q gjat tr kohs, derisa bart fmij t ket shenja t posame, me t cilat pjesmarrsve t tjer n komunikacion u trhiqet vrejtja pr at se, me nj kujdes t shtuar t bhet tejkalimi, anashkalimi etj. Mjeti bashkangjits, me t cilin bartn udhtart, mund t'i bashkangjitet vetm autobusve n transportin publik lokal. N autobust dhe trolejbust, me t cilt zhvillohet transporti publik, sht e ndaluar pirja e duhanit. N automjetet transportuese, n hapsirn pr vendosjen e barrs, nuk bn t bartn personat m t rinj se 14 vjet, e individualisht mund t bartn, ndonse vetm me prcjelljen e personit t moshs madhore. Autobusi, me t cilin bhet transporti kolektiv, nuk bn t lviz me shpejtsi m t madhe se 50 km/h, at mund ta drejtoj ngassi, q ka drejtuar m s paku 3 vite automjetin e kategoris s cils i prket automjeti me t cilin bhet transporti kolektiv i personave.
DIMENSIONET, MASA E GJITHMBARSHME, DHE NGARKESA BOSHTORE E MJETEVE DHE RIMORKIOVE

Pr mjetet ne komunikacionin rrugor, sht parapar gjatsia, gjersia dhe lartsia m e madhe e mjetit, dhe raporti i fuqis s motorit ndaj mass m t madhe t lejuar t mjetit. Gjatsia m e madhe e mjetit sht: - pr veturn 6 m; - pr autobus, automjet transportues, automjet aktiv (t puns) dhe automjet special 12 m; - pr autobus, automjet special transportues dhe automjet pr bartjen e udhtarve me konstrukcion nyjor 17 m, pr autobus dhe trolejbus t komunikacionit urban dhe ndrurban me konstruksion nyjor - 18 m; - pr mjete bashkangjitse (me big) 6-12 m; - pr trsin e automjeteve 15-20 m, asisoji q pr automjetin me rimorko, arrin 15 m, ndrsa pr autobus me rimorkio pr komunikacion urban 20 m; - qerret trheqse 10 m, etj. Duhet pasur kujdes pr kto vlera sepse n disa situata t caktuara njohja e tyre, mund t ket ndihm t dobishme. Gjatsia m e madhe e mjetit, sht distanc n mes t pjess s prparme, m t largt dhe pjess s prapme m t largt t mjetit pr ngarkim. Gjersia m e madhe e mjetit sht distanca n mes t pjesve m t largta ansore t mjetit pa ngarkes dhe mund t jet 2,5 m. Lartsia m e madhe e mjetit, sht distanca n mes t bazs horizontale dhe pjess m t lart t mjetit n gjendje t pangarkuar dhe mund t jet 4 m. Masa m e madhe e lejuar (pesha) pr t gjitha kategorit dhe llojet e mjeteve motorike, me rimorkio, ose pa t, mund t jet 40 t. Ndrkaq nj kufizim i peshs pr llojet e automejteve ve e ve sht dhn duke caktuar prpjestimin (raportin) midis mass s mjeteve ndaj fuqis s motorit q e v n lvizje mjetin (me ligje, dispozita). Kshtu raporti i forcs neto t motorit (n kw) dhe mass m t madhe t lejuar t mjeteve (me t) kap peshn prej m s paku 7,32 kw pr nj tonelat deri n 14,72 kw pr nj tonelat dhe at: - pr automjete, mjete t kombinuara (kombi) dhe motoikleta m s paku 14,72 kw/t, - pr automjetet transportuese, mjetet mbrojtse dhe pr autobust me mjete bashkangjitse m s paku 7,36 kw/t. Raporti m i vogl i fuqis neto t motorit me masn m t madhe, t lejuar, sht prligjur edhe pr automjetet me veprim motorik. Vlerat n fjal, jan kryesisht tregues elementar pr konstruktort dhe prodhuesit e mjeteve. Ndrkaq, nga aspekti i siguris s komunikacionut, sht me rndsi t kihet parasysh se me tejngarkimin e mjetit mbi kufijt
e lejuar, rregullohet relacioni i fuqis s motorit dhe mass m t madhe t lejuar, kshtu q mjeti sjellet ndryshe gjat shpejtimit, ngadalsimit, respektivisht frenimit n rrugn me kthesa dhe n prgjithsi ndaj prmasave, t cilat, i ka parapar prodhuesi me rastin e prdorimit normal. Ngarkimi boshtor nuk bn t kaloj 10 t te boshti i thjesht, as te boshti i dyfisht. Si bosht i dyfisht, konsiderohet kur distanca n mes t dy boshteve nuk kalon 2 metra. Lidhur me radhitjen e masave, sht me rndsi t ceket dispozita ligjore, q thot se te mjeti i ngarkuar n gjendje qetsie, n pozit horizontale bie m s paku 1/3 e mass m t madhe t automjeteve, respektivisht e komponents trheqse (veturat, autobust, trolejbust dhe motoikletat) respektivisht 1/4 pr mjetet transportuese dhe trheqse. Pr kt gj poashtu, duhet patur kujdes, shkaku i siguris n radh t par, sepse radhitja e mass mund ta rregulloj stabilitetin e mjetit motorik.
SHENJAT E KOMUNIKACIONIT DHE SHENJAT Q I JEPIN PERSONAT E AUTORIZUAR
Me ligjin mbi bazat e siguris s komunikacionit n rrug, sht caktuar se pjesmarrsit n komunikacion jan t detyruar t'u prmbahen kufizimeve, ndalesave dhe detyrimeve, t shprehura me ndihmn e shenjave t komunikacionit, q jan parapar me Rregullorn mbi shenjat e komunikacionit dhe shenjat q i jepin personat e autorizuar pjesmarrsve n komunkacion. Shenjat e komunikacionit trheqin vmendjen pr rrezikun, i cili kanoset n rrugn e caktuar, ose pjesn e rrugs, vjn n dijeni kufizimet, ndalesat dhe obligimet, t cilave duhet t'u prmbahen pjesmarrsit, dhe jepin njoftime t duhura pr nj zhvillim t sigurt dhe pa pengesa t komunikacionit. Shenjat e komunikacionit jan: - shenjat e rrezikut - shenjat e urdhrave t prera - shenjat e lajmrimit si dhe - tabelat plotsuese
SHENJAT E RREZIKUT
SHENJAT E URDHRAVE T PRERA
SHENJAT E LAJMRIMIT TABELAT PLOTSUESE
320 m
Shenjat e rrezikut kan form trkndshi barabrinjsh, (prjashtim bjn: Kryqi i Andreut, afrimi kalimit t rrugs mbi binar hekurudhor me mbrojts ose gjysmmbrojts, respektivisht pa mbrojts ose gjysmmbrojts). Ngjyra elementare e ktyre shenjave sht ngjyra e verdh, ndrsa skajet e trekndshit, jan me ngjyr t kuqe. Simbolet jan t ngjyrs s zez (prej tyre, dallon shenja - afrsia e sinjaleve ndriuese). Skaji i kuq i shenjs, sht me gjrsi t caktuar, e simboli duhet t jet proporcional me madhsin e shnjs, dhe i vizatuar asisoj sa q njihet leht. Shenjat e urdhrave t prera kan form rrethi (prej tyre dallojn shnjat - kryqzimi me rrugn me prparsi kalimi dhe ndalimi i detyrueshm). Shenjat e urdhrave t prera jan: a) shenjat e ndalimit, respektivisht t kufizimit dhe b) shenjat e obligimit (detyrimit). Ngjyra elementare e shenjave t ndalimit, respektivisht t kufizimit, sht e verdh. Skaji i rrethit dhe shiritat e pjerrt n shenja, jan t ngjyrs s kuqe. Simbolet dhe mbishkrimet jan t ngjyrs s zez (prej tyre dallojn shnjat: ndalimi i detyrueshm, prparsia e kalimit nga kahja e kundrt, ndalimi i ndaljes dhe parkimit, ndalimi i parkimit, parkimi alternativ). Ngjyra elementare e shenjave t obligimit sht e kaltr. Simbolet jan t ngjyrs s bardh. Shenjat e lajmrimit kan form katrori, t kndit t drejt, ose t rrethit. Ngjyra elementare sht e verdh, kurse simbolet dhe mbishkrimet jan t ngjyrs s zez, respektivisht ngjyra elementare sht e kaltr me simbole dhe mbishkrime t ngjyrs s bardh dhe t zez (prej tyre dallon nj numr shenjash). N shenjat e lajmrimit, ngjyra e zez, sht prdorur n raste t veanta, dhe nuk mund t dominoj. Madhsia e shenjave t rrezikut,t urdhrave t prera dhe t lajmrimit varet prej kategoris s rrugs n t cilat duhet t vendosen Shnjat e rrezikut, trheqin vmendjen pr rrezikun, q krcnon n vendin e caktuar, respektivisht n pjesn e rrugs dhe i lajmrojn pjesmarrsit n komunikacion pr karakterin e atij rreziku. Ato vendosen sipas rregulls, prej 150 deri 250 m para vendit t rrezikshm, n rrug jasht vendbanimit, ndrsa n vendbanim, mund t vendosen edhe n largsi m t vogl se 150 m. Nse krkojn arsyet e siguris, shenja e rrezikut mund t vihet edhe n largsi m t madhe se 250 m. Nse shenja e rrezikut sht vn n largsi m t madhe se 250 m, ose m t vogl se 150 m, me shenjn duhet t vehet shenja plotsuese, n t ciln sht shnuar distanca nga vendi i rrezikshm, shkaku i t cilit, sht vn shenja. Shnjat e urdhrave t prera i bjn me dije pjesmarrsit n komunikacion pr ndalesat, kufizimet dhe obligimet, t cilave duhet t'u prmbahen. Ato vlejn prej vendit ku jan t vendosura. N qoft se sht e nevojshme q pjesmarrsit n komunikacion t lajmrohen m par pr urdhrin e prer, qoft pr hir t pamjes s dobt t rrugs, qoft pr arsye t tjera t siguris, shenja vendoset para vendit, prej nga vlen urdhri, n nj largsi t caktuar e n tabelen plotsuese, sht theksuar largsia e vendit, prej nga vlen urdhri. Shenjat e lajmrimit u ofrojn pjesmarrsve n komunikacion informatat e nevojshme pr rrugn npr t ciln lvizin, emrtimet e vendeve, npr t cilat kaprcen rruga dhe largsin nga ato vende, pr ndrprerjen e vlershmris s shenjave t
urdhrave t prera, si dhe informatat e tjera, q jan t dobishme. Vendosen asisoj q t emrtojn objektin, terrenet, ose pjest e rrugs, t cilave u referohen. Nse objekti, ose terreni, me t cilin ka t bj shenja e lajmrimit, nuk gjendet n rrugn, n t ciln sht vn shenja,lajmrimi i nevojshm, ndodhet ose n tabeln plotsuese, ose n vet shenjn. Me shenjat e lajmrimeve, ofrohen, po ashtu informacione paraprake, informata pr radhitjen, kthimet dhe informata pr kahjen e lvizjes. Tabela plotsuese sht pjes prbrse e shenjs se komunikacionit e cila m sakt prcakton kuptimin e shenjs s komunikacionit, shenjave ndriuese, shenjat n rrug, trotuaret e t ngjashme. N tabelen plotsuese pra, shnohet largesia nga vendi i rrezikshm pr t cilin sht vendosur shenja, ose vendin prej t cilit vlen urdhri i prer, apo sht dhn lajm plosues n shenjn e lajmrimit. Prve ksaj n tabelen plotsuese mund t lajmrohet largsia e pjess s rrugs n t ciln kanoset rreziku ose vlen urdhri i prer, apo plotsim tjetr me t cilin m sakt prcaktohet kuptimi i shenjes s komunikacionit. Ngjyra e tabeles plotsuese sht e njjt si ngjyra baz e shenjs nn t ciln sht vendosur, e mbishkrimet dhe simbolet jan t ngjyrs s njjt me mbishkrimet dhe simbolet n shenj.
SHNJAT E RREZIKUT
1. Kthes n t majt 2. Kthes n t djatht 3. Kthes e dyfisht ose shum kthesa t njpasnjshme, prej t cilave, e para sht n t majt 4. Kthes e dyfisht ose shum kthesa t njpasnjshme prej t cilave, e para sht n t djatht 5. Kthes e rrezikshme 6. Teposhtze e rrezikshme 7. Prpjetz e rrezikshme 8. Ngushtim rruge nga t dyja ant 9. Ngushtim rruge nga ana e djatht 10. Ngushtim rruge nga ana e majt 11. Ura lvizse 12. Afrsia e bregut 13. Rruga jo e rrafsht 14. Lugje n rrug automobilistike 15. Rrug me gunga 16. Rrug e rrshqitshme 17. Sprkatje gursh 18. Shembje gursh nga ana e djatht 19. Shembje gursh nga ana e majt 20. Afrsia e vendkalimit t kmbsorve 21. Fmijt n rrug 22. Biiklistt n rrug 23. Kafsht n rrug 24. Egrsirat n rrug 25. Punimet n rrug 26. Arritja te shenjat ndriuese t komunikacionit 27. Afrsia e pists s aeroplanit 28. Erra ansore, nga ana e majt 29. Erra ansore, nga ana e djatht 30. Komunikacioni nga t dyja kahjet 31. Tuneli 32. Rreziku n rrug 33. Kryqzimi i rrugve me rndsi t njjt 34. Kryqzimi me rrugn dytsore, nn kndin e drejt 35. Lidhja me rrugn dytsore n kndin e drejt nga ana e majt 36. Lidhja me rrugn dytsore n kndin e drejt nga ana e djatht 37. Lidhja me rrugn dytsore n kndin e ngusht nga ana e majt 38. Lidhja me rrugn dytsore n kndin e ngusht nga ana e djatht 39. Afrsia e udhkryqit me rrethrrotullim 40. Stacioni i tramvajit 41. Kalimi i rrugs mbi binar hekurudhor me mbrojts ose gjysmmbrojts 42. Kalimi i rrugs mbi binar hekurudhor pa mbrojts ose gjysmmbrojts 43. Kryqi i Andreut - pa mbrojts, ose gjysmmbrojts me nj binar 44. Kryqi i Andreut pa mbrojts, ose gjysmmbrojts me dy ose m shum binar 45. Afrsia e kalimit t rrugs mbi binar hekurudhor pa mbrojts ose gjysmmbrojts (nj vij e pjerrt e kuqe shnon largsin nga kalimi pr 80 m, 2 vija t pjerrta pr 160 m, 3 vija t pjerrta pr 240 m. 46. Afrsia e kalimit t rrugs mbi binar hekurudhor pa mbrojts ose gjysmmbrojts (nj vij e pjerrt e kuqe shnon largsin nga kalimi pr 80 m, 2 vija t pjerrta pr 160 m, 3 vija t pjerrta pr 240 m.
10%
10%
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
SHNJAT E URDHRAVE T PRERA

Shenjat e ndalimit, respektivisht kufizimit
1. Kryqzimi me rrugn me prparsi kalimi 2. Ndalimi i detyrueshm 3. Ndalimi i qarkullimit n t dyja kahjet 4. Ndalimi i lvizjes n nj kahje 5. Ndalimi i qarkullimit pr t gjitha automjetet prve motoikletave pa rimorkio 6. Ndalimi i lvizjes pr autobus 7. Ndalimi i lvizjes pr automjetet transportuese 8. Ndalimi i lvizjes pr cisterna 9. Ndalimi i lvizjes s mjeteve me t cilat bartet eksplozivi, ose ndonj materie q ndizet leht mbi pesh t caktuar 10. Ndalimi i lvizjes pr mjete me veprim motorik, q trheqin mjetin bashkangjits, prve gjysmrimorkiove 11. Ndalimi i lvizjes pr traktor. 12. Ndalimi i lvizjes pr motoikleta 13. Ndalimi i lvizjes pr biqikleta me motor 14. Ndalimi i lvizjes pr biikleta 15. Ndalimi i lvizjes pr mjetet q trhiqen me kafsh 16. Ndalimi i lvizjes pr karroca t dors 17. Ndalimi i lvizjes pr kmbsor 18. Ndalimi i lvizjes pr t gjitha mjetet me veprim motorik 19. Ndalimi i lvizjes pr t gjitha mjetet me veprim motorik dhe mjete q trhiqen me kafsh 20. Ndalimi i lvizjes s mjeteve, gjersia e prgjithshme e t cilave kalon gjersin e caktuar 21. Nalimi i lvizjes s mjeteve, lartsia e prgjithshme e t cilave kalon lartsin e caktuar 22. Ndalimi i lvizjes s mjeteve, pesha e prgjithshme e t cilave kalon peshn e caktuar 23. Ndalimi i lvizjes s mjeteve, t cilat tejkalojn masn e caktuar boshtore 24. Ndalimi i lvizjes s mjeteve t cilat kalojn gjersin e caktuar 25. Distanca m e vogl n mes t mjeteve 26. Ndalim kthimi n t majt 27. Ndalimi kthimi n t djatht 28. Ndalimi i kthimit gjysmrrethor 29. Ndalimi i tejkalimit t t gjitha mjeteve me veprim motorik, prpos motoikletave pa rimorkio 30. Ndalimi i tejkalimit pr automjetet transportuese 31. Kufizimi i shpejtsis 32. Ndalimi i dhnies s shenjave tonike (me z) 33. Ndalimi i kalimit pa u ndalur - dogana 34. Ndalimi i kalimit pa u ndalur - policia 35. Ndalimi i kalimit pa u ndalur - taksa e rrugs 36. Prparsia e kalimit pr mjetet nga kahja e kundrt 37. Ndalimi i ndaljes dhe i parkimit 38. Ndalimi i parkimit 39. Ndalim Parkimi n ditt tek 40. Ndalim Parkimi n ditt ift
Shenjat e detyrimit (obligimit)

41. Shpejtsia m e vogl e lejuar 42. Zinxhirt pr dbor 43. Shtegu pr biiklist 44. Shtegu pr kmbsor 45. Shtegu pr kalors 46. Drejtim i obliguar 47. Drejtim i obliguar djathtas 48. Drejtim i obliguar majtas 49. Drejtim i obliguar majtas 50. Drejtim i obliguar djathtas 51. Drejtimet e lejuara 52. Drejtimet e lejuara 53. Drejtimet e lejuara 54. Anashkalimi i detyruar nga ana e majt 55. Anashkalimi i detyruar nga ana e djatht 56. Udhkryqi me rrethrrotullim
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
DOGANA DOUANE
27
STOP POLICIA
28
TAKSA PEAGE
29
30
31
32
33
34
35
40
36 37 38 39 40 41 42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
SHENJAT E LAJMRIMIT
1. Prparsi kalimi n raport me mjetet q vijn nga kahja e kundrt 2. Rruga me komunikacion njkahsh 3. Rruga me komunikacion njkahsh 4. Rruga me prparsi kalimi 5. Mbarimi i rrugs me prparsi kalimi 6. Shtrirja e rrugs me prparsi kalimi 7. Vendkalimi i shnuar pr kambsor 8. Kalimi mbitoksor dhe nntoksor i kmbsorve 9. Udhkryqi 10. Rruga qorre 11. Kahja e lvizjes s mjeteve, q dshirojn t kthehen n t majt, n udhkryq ku ndalohet kthimi n t majt 12. Rreshtimi i mjeteve 13. Udhtreguesi 14. Udhtreguesi pr aeroport 5. Udhtreguesi pr terrenin pr kamping 16. Udhtreguesi pr shtpin e malorve 17. Numri i rrugs ndrkombtare 18. Numri i rrugs 19. Kilometrazhi i rrugs 20. Tabela udhtreguese 21. Udhtreguesi mbi rrugn e automjeteve mbi portal (n portn e madhe) 22. Paraudhtreguesi 23. Autoudha 24. Mbarim i autoudhs 25. Rruga e rezervuar pr qarkullimin e automjeteve 26. Fundi i rrugs s rezervuar pr qarkullimin e automjeteve 27. Emrtimi i vendbanimit 28. Mbarimi i vendbanimit 29. Ndrprerja e ndalimit t tejkalimit t t gjith mjeteve me veprim motorik, pos motoikletave pa rimorkio 30. Ndrprerja e ndalimit t tejkalimit pr mjete t rnda transportuese 31. Ndrprerja e kufizimit t shpejtsis 32. Ndrprerja e ndalimit t dhnies s shnjave zrore 33. Ndrprerja e t gjitha ndalesave 34. Zona n t ciln sht kufizuar kohzgjatja e parkimit 35. Dalja nga zona, n t ciln sht kufizuar kohzgjatja e parkimit 36. Vendparkimi 37. Parkimi i kufizuar n koh 38. Spitali 39. Stacioni i ndihms s par 40. Ofiina pr riparimin e mjeteve 41. Telefoni 42. Pompa e benzins 43. Hotel ose motel 44. Restoranti 45. Kafeneja 46. Terreni i rregulluar pr shtits 47. Terreni pr kampin nn adra 48. Terreni pr kamping n rimorkio 49. Terreni pr kamping n adra dhe rimorkio 50. Shtia e malorve 51. Mjeti pr ndihm n rrug 52. Shrbimi i zjarrfiksve
PRISHTIN
SHKUPI
10
11
12
PEJ
13 14
500 m
15
500 m
16
E-5
17
QENDRA
PRISHTIN PRISHTIN BESIJAN

21
14
18
km
103
19
ROZHAJ
TRANSIT
VITI 500 m
22
20
PRIZREN PRIZREN
23 24 25 26 27 28
60
29 30 31 32 33 34 35
S P I TA L I
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
SHENJAT E LAJMRIMIT
53. Vendqndrimi pr autobus 54. Stacioni i tramvajve 55. Aeroporti 56. Limani - port anijesh 57. Informatat 58. Kalueshmria e rrugs 59. Numri i serpentinave dhe lartsia mbidetare 60. Objekti rrugor 61. Qaf mali 61. Stacioni i policis 62. Lumi 63. Stacioni i policis 64. Shpejtsia q rekomandohet 65. Konfirmimi i kahjes 66. Tabelja pr shenjzimin e emrave t rrugve 67. Tabelja pr kthesa t rrezikshme 68. Tabelja pr shenjzimin e daljeve 69. Udhtreguesi pr rreshtim mbi portal 70. Fmijt n rrug 71. Shiriti rrugor pr mjete t komunikacionit publik t udhtarve 72. Fundi i shiritit rrugor pr mjete t qarkullimit publik 73. Shiriti rrugor pr mjete t ngadalshme 74. Fundi i shiritit rrugor pr mjete t ngadalshme
KULLE E HAPUR
DERINROZHAJ
984 m.nm.
59
Viadukti
376 m
60
53
54
55
56
57
58
KULLA
1798 mn.m
61
LUMI
62
POLICIA
63 64
PRISHTIN SHTIME THERAND

65
Rruga
Shkupi Tetov DALJA

67 68 69 70
Haxhi Zeka
66
30 30
71 72 73 74
TABELAT PLOTSUESE PRAN SHENJAVE T KOMUNIKACIONIT

Me shenja t rrezikut, t urdhrave t prera dhe t lajmrimit, mund t vhen edhe tabelat plotsuese. Kto tabela sqarojn m prpikrisht shenjn e komunikacionit, respektivisht: kohn, largsin, simbolin, fillimin dhe fundin sa jan n fuqi, pastaj kahjen etj. Ngjyra themelore e tabeles plotsuese, duhet t jet e njjt si ngjyra e tabeles pran s cils vhet tabelja plotsuese, ndrsa ngjyra e mbishkrimeve dhe e simboleve n tabeln - shtes, duhet t jet e njjt si edhe ngjyra e mbishkrimeve dhe simboleve n shenjn, q vendoset pran saj. Gjersia e tabels plotsuese nuk bn t jet m e madhe se gjatsia e asaj ane t shenjs afr s cils vhet, gjegjsisht sa diametri i shenjs nse shenja sht n form t rrethit.
1. Largsia ndrmjet shenjs, pran s cils sht vn tabelja shtes dhe fillimit t pjess s rrugs, gjegjsisht vendit, pr t cilin ka t bj shnja. 2. Shnon gjatsin e pjess s rrugs, n t ciln kanoset rreziku, i shprehur me shenj. 3. Kohn, pr t ciln sht n fuqi urdhri i prer. 4. Shnon vendin, prej nga ndrpritet ndalesa. 5. Distancn mes shenjs dhe objektit t terrenit, ose t pjess s rrugs, s cils i referohet lajmrimi.
STOP 200m
2000m
od 17-20h mbarim ndalese kraj500m zabrane
6. Simboli q cakton m konkretisht domethnien e shnjs, pran s cils vendoset.
7. Fillimin e pjess s rrugs, respektivisht t vendit, n t cilin ekziston rreziku, nga shfaqja e papritur e ngrics. Kto shnja plotsuese, shnojn zbatimin e zvendsimit t parkimit ose t ndaljes t mjetit, nga shnja n shnj, respektivisht, nga njra ose tjetra an e shenjs.
m kraj10 zabrane
5m 5m kraj zabrane
kraj zabrane
kraj zabrane
m kraj10 zabrane
SHENIMET N RRUG
N shnimet n rrug bjn pjes: Shnimet gjatsore Shnimet trthore Shnimet t tjera n rrug dhe n objektet pran skajit t rrugs. Shnimet n rrug, jan t bardha; n raste t veanta, shnohen me ngjyr t verdh dhe at: Shnimet e vendit n rrug dhe n trotuar, n t cilin sht ndaluar parkimi Vija kufizuese (skajore) e rrugs Vija e ndrprer e cila i ndan shiritat pr qarkullim t mjeteve t transportit urban apo taksive, prej shiritave tjer t qarkullimit Vija me t ciln ndahet vendi i dedikuar pr qndrim t autobusve, pr taksi, si dhe pr mjete t policis etj. Vijat e pjerrta
SHNIMET GJATSORE N RRUG

Shnimet gjatsore jan vijat e ndrprera, t pandrprera dhe t dyfishta. Vija e pandrprer gjatsore, mund t jet e ndars ndarjes dhe kufizuese. kufizuese Vija e ndarjes shrben pr ndarjen e shiritave rrugor sipas kahjeve t lvizjes. Vija kufizuese (skajore) e kufizon shiritin rrugor, shrben pr t theksuar skajin e rrugs qarkulluese dhe t ndaj siprfaqet rrugore n shirita t veant rrugor t dedikuar pr automjete t transportit publik. Vija gjatsore e pandrprer ndalon kalimin me automjet prtej asaj vije ose ndalimin e qarkullimit t automjetit npr at vij. Vija e ndrprer e thjesht shrben pr ndarjen e siprfaqeve rrugore n shirita t komunikacionit. Vija e paralajmrimit shrben pr t lajmruar afrsin e vijes s pandrprer. Vija gjatsore e dyfisht mund t jet: e dyfisht e pandrprer, e dyfisht e ndrprer dhe e dyfisht e kombinuar. Vija e dyfisht e pandrprer shrben pr ndarjen e shiritit t komunikacionit n dy pjes ku komunikacioni zhvillohet n dy kahje. Vija e dyfisht e ndrprer shrben pr shnimin e shiritave rrugor ku qarkullimi n nj shirit gjat dits mund t mbyllet, dhe njherit lajmrimi pr mbyllje bhet me an t sinjalizimit i cili gjendet mbi portal. Vija e dyfisht e kombinuar, shrben pr ndarjen e shiritave rrugor n vendet, ku kushtet e dukshmris (qartsis), lejojn tejkalimin vetm n nj drejtim. Vijat e gjera t ndrprera shrbejn pr ndarjen e rrjedhave n udhkryq, n rrug jasht vendbanimit, gjegjsisht derdhje npr autoudh dhe rrug t rezervuara pr qarkullimin e automjeteve.
Vija e dyfisht e kombinuar
SHNIMET TRTHORE N RRUG

Shnimet trthore, shnohen me vija t ndrprera dhe t pandrprera dhe ato jan: Vija e ndaljes Vijat, me t cilat shnohen vendet n t cilat, Vendkalim i ngassit, duhet ta lshojn prparsin e kalikmbsorve mit, ato jan: vijat e pjerrta, vendkalimet e kmbsorve dhe kalimet e shtegut t biiklistve npr rrug. Vija e ndaljes, mund t jet e pandrprer dhe e ndrprer: E pandrprera, shnon vendin, n t cilin ngassi obligohet ta ndal mjetin, para vendit pr ndalje, ku mund t shkruan edhe fjala "STOP" E ndrprera, shenon vendin, n t cilin ngassi duhet ta ndal mjetin, nse ka nevoj q t'i lshoj mjetet q lvizin rrugs me prparsi kalimi. Vendi para vijs s ndaljes, mund t shnohet me trekndshin e paralajmrimit.
Vija e ndaljes
Vija e pjerrt shnon vendin ku mbyllet shiriti hyrs, ku hapet shiriti dals dhe mbylljen e shiritit t komunikacionit t rezervuar pr qarkullimin e automjeteve t transportit publik.
Vija e pjerrt
Kufizuesi shnon vendin hyrs, ku sht e nevojshme t ndahet nj pjes e rrugs n t ciln pjes komunikacioni sht i ndaluar. Vendkalimi i kmbsorve shnon pjesn e siprfaqes s rrugs automobilistike, dedikaur pr kalimin e kmbsorve. Nse vendkalimi i kambsorve gjindet afr shkolls aty duhet t vendoset edhe shenja SHKOLLA. Kalimi i shtegut biiklistik npr rrugn automobilistike, sht pjes e siprfaqes s rrugs automobilistike, dedikuar ekskluzivisht pr kalimin e biiklistve.
SHNIMET E TJERA N RRUGN AUTOMOBILISTIKE DHE N OBJEKTET PRAN SKAJIT T RRUGS AUTOMOBILISTIKE
Shnimet e tjera n rrugn automobilistike dhe n objektet pran rrugs automobilistike jan: shigjetat, fushat pr orientimin e komunikacionit, vijat orientuese, mbishkrimet, emrtimet pr shnimin e siprfaqeve t komunikacionit pr destinime t veanta, shnimin e vendeve pr parkim dhe shenjzimet vertikale n objekte pran skajit t rrugs. Me shigjeta mund t shnohet, nj kahje, dy kahje, rreshtimi n dy udhkryqe t afrta, ku rreshtimi mund t realizohet para udhkryqit t par, si edhe kahja e lvizjes n drejtim t garazhave. Mbishkrimet n rrug (BUS, STOP, TAXI) si dhe toponimet e vendeve, numrat e rrugve, etj., u ofrojn pjesmarrsve n komunikacion njoftime t nevojshme. Vendet pr parkim, shnohen me njoftime pr mnyren e parkimit, pjerrtas dhe t drejt. Ndr emrtimet e tjera, hyjn ato, me t cilat shnohen pengesat e prhershme.
SHEMBUJ T VIJAVE GJATSORE Vija e plot
Vija e ndrprera
Vijat udhzuese
Vija e dyfisht e kombinuar Vija e plot e dyfisht
Shnimii rrugs i dedikuar pr komunikacionin publik
vija
e ndrprer
e dyfisht
PRIZREN
SHENJAT NDRIUESE T KOMUNIKACIONIT DHE SHNIMET NDRIUESE

Shenjat ndriuese t komunikacionit jan: - shenjat ndriuese pr rregullimin e komunikacionit; - shenjat ndriuese pr rregullimin e komunikacionit t dedikuar vetm pr kmbsor; - shenjat ndriuese pr tramvaj; - shenjat ndriuese pr shnimin e kalimeve n rrug npr binar hekurudhor; - shenjat ndriuese pr shnimin e punimeve n rrug, pengesave t tjera dhe dmtimeve t rrugs automobilistike, q paraqesin rrezik pr pjesmarrsit n komunikacion. Drita e prdorur si shenj ndriuese e komunikacionit, mund t jet e pandrprer ose vezulluese. Shenjat ndriuese jan: kahje-treguesit me xhama reflektues, ose me materie reflektuese, elementet metalike t pajisura me materie reflektuese, shtyllat ndriuese etj. Pr rregullimin e komunikacionit, shenjat ndriuese jepen me drita t ngjyrs s kuqe, t verdh dhe t gjelbr. Dritat jan vendosur n boshtin vertikal, njra nn tjetrn: e kuqja lart, e verdha n mjedis, e gjelbra posht. Drita e gjelbr, mund t ket form rrethi dhe form t shigjets t vn n rreth. Nse drita e gjelbr ka form t shigjets, mjeti mund t lviz vetm n drejtimin, q e tregon kjo shigjet.
Drita e kuqe - ka domethnie, ndalim kalimi
Drita e verdh - do t thot ndalim kalimi, prpos pr mjete t cilat kan hyr n udhkryq dhe nuk mund t ndaln n mnyr t sigurt para shenjs.
Drita e verdh vezulluese - obligon t gjith pjesmarrsit n komunikacion t lvizin me kujdes t shtuar. Paralajmron pjesmarrsit n komunikacion q semafori nuk punon dhe t zvoglojn shpejtsin, t prqndrojn vmendjen te pjesmarrsit e tjer n komunikacion dhe t zbatojn rregullat e tjera q rregullojn prparsin e kalimit (rregullat ose shenjat e komunikacionit nse ekzistojn n raste kur nuk gjendet personi q e rregullon komunikacionin). Drita e verdh vezulluese ka kuptim tjetr nga drita e verdh e pandrprer.
Ngjyra e gjelbr - do t thot kalimi sht i lir.
Ngjyra e gjelbr vezulluese - trheq vmendjen pr ndrprerjen e shpejt t kalimit t lir dhe pr shfaqjen e ngjyrs s verdh respektivisht t kuqe.
Drita e kuqe, e kyur njkohsisht me t verdhn - paralajmron nj prfundim t shpejt t ndalim kalimit dhe n paraqitjen e drits s gjelbr.
Shigjeta plotsuese e gjelbr - e kyur njkohsisht me dritn e kuqe t pa ndrprer - shnon kalimin e lir pr mjetet q lvizin n drejtim t shigjets s gjelbr, mirpo vetm kur t'i lshojn t gjith pjesmarrsit n komunikacion (kmbsort dhe ngassit), t cilve u sht ndezur drita e gjelbr, gjegjsisht nse nuk pengojn komunikacionin e mjeteve, q lvizin npr rrugn n t ciln kyen.
Ngjyra e kuqe me trajt linjash t kryqzuara - do t thot ndalim qarkullimi prgjat shiritit rrugor, mbi t cilin sht vendosur, kurse drita e gjelbr n form t shigjets me maje t kthyer teposht - kalim i lir npr at shirit rrugor.
Shenjat ndriuese pr rregullimin e komunikacionit t kmbsorve - me instalime t veanta jepen shenjat ndriuese me dritn e kuqe dhe t gjelbr. Drita e kuqe dhe e gjelbr, vendosen n boshtin vertikal njra nn tjetrn (e kuqja lart, e gjlbrta posht). Ngjyra e ndezur e kuqe, n t ciln sht silueta e kambsorit, n gjendje pasive, do t thot ndalimin e kalimit pr kmbsorin. Drita e ndezur e gjelbr, n t ciln sht silueta e kambsorit, n ecje e sipr, do t thot kalimin e lejuar pr kmbsor. Ngjyra e gjelbr mund t adaptohet asisoji, sa q n periudhn e caktuar kohore, para se t fiket, shfaqet edhe si drit vezulluese e gjelbr. Shenjat ndriuese pr rregullimin e komunikacionit t tramvajit - jan t ngjyrs s bardh, n form t vijs. Vija horizontale - do t thot ndalimin kalimi pr tramvajin. Vija vertikale dhe e pjerrt - do t thot kalimi i lir pr tramvajin n kahjen e cekur. Shenjat ndriuese pr shnimin e kalimit t rrugs npr binar n nivel - sht shenj ndriuese, me t ciln paralajmrohet afrimi i trenit, n vendkalimin npr vijn hekurudhore n nivel; jepet me ndezjen e njkohshme t dy dritave t kuqe, q kan formn e rrethit. Me t njjten shenj sinjalizohet lshimi i mbrojtsit dhe gjysmmbrojtsit, respektivisht njoftohen pjesmarrsit n komunikacion, se mbrojtsi, apo gjysmmbrojtsi, sht n pozit t lshuar. Pr t qen m t dukshm, natn mbrojtsit dhe gjysmmbrojtsit jan pajisur me xhama refleksiv, ose jan veshur me materie refleksive. Shnjat ndriuese pr shnimin e punimeve n rrug - me ligj sht parapar se pjesa e rrugs, n t ciln kryhen punt, duhet t jet e shnuar, n mnyr t dukshme. Pjesmarrsit n komunikacion, sigurohen me vnien e mbrojtsve, t cilt jan ngjyrosur me ngjyr t kuqe dhe t bardh. Mbrojtsit jan veshur me materie refleksuese ose t pajisur me xhama refleksues dhe me drita ngjyr portokalli, pr shkak t dukshmris m t mir natn. Qelqi refleksiv, gjegjsisht drita refleksive, vendoset asisoj sa q t njoftoj se n 'an sht e lir, rruga. Kur pengesa sht n mesin e rrugs dhe udha sht e lir nga t dyja ant, drita vehet n t dyja skajet e mbrojtsit. Nse me mbrojts mbyllet komunikacioni, n tr gjersin e rrugs, sht e domosdoshme q n mbrojts t vehen tri shenjat ndriuese, ngjyr portokalli.
Kur personi, i cili rregullon qarkullimin, jep shenja ndriuese, domethnia e drits sht e njjt si edhe ngjyra n semafor. Ngjyra e gjelbr - kalim I lir, ngjyra e kuqe - ndalim kalimi.
Shnimet ndriuese - me shtyllat ndriuese shnohet kufizimi i rrugs dhe at me ngjyr t kuqe ana e djatht e rrugs, ndrsa ana e majt me ngjyr t bardh. Me qelqe ose materie refleksive, t ngjyrs s verdh, shenjzohen majat e ishujve t kmbsorve, ishujt pr orientimin e komunikacionit dhe objektet e tjera n rrug, t cilat, rndom nuk jan t ndriuar sa duhet.
SHENJAT Q I JEPIN PERSONAT E AUTORIZUAR

Me Ligjin mbi bazat e siguris s qarkullimit n rrug, sht obliguar do pjesmarrs n komunikacion q t veproj n baz t urdhrave q i jep personi i autorizuar. Pjesmarrsit n komunikacion jan t obliguar t veprojn sipas ktyre urdhrave edhe nse ato urdhra ndryshojn nga rregullat e prgjithshme t komunikacionit ose nga domethnia e shenjave t vendosura n rrug. Persona t autorizuar jan polict, ose personat e tjer, t cilt n baz t autorizimeve nga ligjet, ushtrojn kontrollin dhe rregullimin e komunikacionit n rrug. Shenjat, q pjesmarrsve n komunikacion u japin personat e autorizuar, jan shenjat, t cilat jepen: Me duar, ose me pozitn e trupit (me ose pa tabel, a shkop) Shenjat me z Shenjat ndriuese Kto shenja, personi i autorizuar mund t'i jap: N udhkryq Nga automjeti N fardo pjese t rrugs Pa marr parasysh se ku i jep personi i autorizuar domethnia sht gjithmon e njjt.
Shenjat, q i jepin personat e autorizuar me duar, apo me pozitn e trupit, kan pr pjesmarrsit n komunikacion, domethnien, si vijon:
Kalim t lir (drita e gjelbr n semafor) - kan ngassit q arrijn nga ant boshtore (kah kriht) e personit q e rregullon komunikacionin, pa marr parasysh a i ka zgjatur duart, apo qndron me duar t lshuara.
Ndalim kalimi (ngjyra e kuqe n semafor) - kur personi i autorizuar sht i kthyer me gjoks apo me shpin kah ngassi.
Ndalje e detyrueshme (ngjyra e verdh n semafor) - kur personi, i cili rregullon komunikacionin, ngrit dorn vertikalisht prpjet me shuplak t hapur. Kjo sht shenj q t gjith ngassit t ndalen detyrimisht. Pas ksaj pozite, personi, q rregullon komunikacionun, e ndrron pozicionin e vet, respektivisht i jap prparsi mjeteve, t cilat, para asaj shenje, nuk kan patur prparsi kalimi.
Ndalimi i kalimit pr t gjith pjesmarrsit, q prejn kahjen e dors s zgjatur - kur personi q rregullon komunikacionine shtrin dorn horizontalisht, do t thot ndalim kalimi pr pjesmarrsit t cilt e prejn drejtimin e dors s shtrir.
Zvoglimi i shpejtsis - kur personi, q rregullon komunikacionin, lviz me dor leht posht-lart, tregon se automjetet q lvizin n at drejtim ta zvoglojn shpejtsin.
Shpejtim i lvizjes - kur personi, i cili me shuplak t hapur t dors s zgjatur, bn lvizjen rrethore nga e djathta n t majt. Kjo sht shenj pr ngassit se duhet ta rrisin shpejtsin e lvizjes s mjetit t vet.
Ndalimi i mjetit - kur personi i autorizuar drejton dorn kah automjeti i caktuar me shuplak t ngritur, do t thot se ngassi i atij automjeti duhet t ndalet.
Shenjat zrore - jepen me pip, ose me instrument t veant,pr dhnien e shenjave zrore n mjetin motorik. Dmth, se me pip jepen shenjat t cilat kombinohen me duar. Rndsia e tyre, sht si vijon: - nj vrshllim e shkurtr, do t thot thirrje pjesmarrsve n komunikacion, t ken vmendje n personin e autorizuar, i cili me ndihmn e shnjs prkatse do t shpreh krkesn e caktuar. - me disa vrshllima t shkurtra, i trhiqet vrejtja ndonjrit nga pjesmarrsit n komunikacion, se ka vepruar n kundrshtim me krkesn e shprehur me ndihmn e shenjs, ose ka vepruar ndryshe rregullave t komunikacionit, gjegjsisht shenjave t dhna, - nj vrshllim e gjat, e dhn njkohsisht me dorn e ngritur horizontalisht, do t thot ndaljen e domosdoshme pr t gjitha mjetet. Kur sht dhn shenja me disa vrshllima t njpasnjshme t personit t autorizuar, pjesmarrsit n komunikacion jan t detyruar t shikojn n drejtim t personit t autorizuar, q do t tregoj se me cilin pjesmarrs n komunikacion ka t bj dhe ka duhet t bj ai. Shenjat zrore t cilat jepen me instalim t veant n automjetin motorik; prbhen nga nj sr tonesh, lartsish t llojllojshme (toni ulurits) dhe prdoren vetm duke u kombinuar me shenjat e caktuara ndriuese. Shenjat ndriuese - Natn dhe gjat kohs s dukshmris s zvogluar personi i autorizuar mund t jap edhe shenja ndriuese (llamba me bateri, fener etj.) Domethnia e drits, sht e njjt me dritn n semafor: - Drita e kuqe - ndalim kalimi - Drita e gjelbr - kalimi i lir.
BAZAT E FUNKSIONIMIT T INSTALIMEVE N MJETET MOTORIKE DHE BASHKANGJITSE ME RNDSI PR SIGURIN E KOMUNIKACIONIT N RRUG
Me instalime te mjetet motorike dhe bashkangjitse n komunikacion, nnkuptohen: pajisjet pr drejtimin e mjetit pajisjet pr ndalje pajisjet pr ndriimin e rrugs dhe pr dhnien e shenjave ndriuese, pajisjet q bjn t mundur dukshmrin normale pajisjet pr dhnien e sinjaleve zrore pajisjet pr lvizjen e mjeteve prapa pajisjet pr kontrollin dhe dhnien e shenjave pajisjet pr prcjelljen dhe lshimin e gazrave t liruara pajisjet pr bashkangjitjen e mjetit trheqs dhe bashkangjits pajisjet tjera n mjet.
PAJISJET PR DREJTIMIN E MJETIT

Kjo pajisje n mjet duhet t jet e realizuar asisoji q ngassi mund ta ndrroj kahjen e lvizjes s mjetit leht, shpejt dhe n mnyr t sigurt. Pajisja pr drejtimin e mjetit, duhet t jet e atill q rrotat e prparme t mjetit, q gjenden n pozit pr lvizje, me rastin e lvizjes s mjetit npr siprfaqen horizontale t rrafsht, pas lirimit t timonit, t kthehen vet n drejtim t pozits pr lvizjen drejt. Hapi i lir i timonit nuk guxon t jet m i madh se 30 shkall.
PAJISJET PR NDALJEN E MJETIT

Pajisjet pr ndaljen e mjetit motorik dhe bashkangjits, duhet t instalohen asisoj, sa q ngassi ta ndal mjetin n mnyr t sigurt, t shpejt dhe efikase, pa marr parasysh shkalln e ngarkess s mjetit dhe pjerrtsin e rrugs npr t ciln lviz mjeti si dhe t sigurohet mjeti n pozit t palvizshme n rrugn e pjerrt.
Me sistemin frenues nnkuptohen: 1. freni punues 2. freni ndihms 3. freni parkues Freni punues - duhet t jet i atill, sa t'ia bj t mundur ngassit q mjetin ta ndal n mnyr t sigurt, t shpejt dhe efikase, pa marr parasysh shpejtsin e lvizjes s mjetit, ngarkesn e mjetit dhe pjerrtsin e rrugs. Ky fre, duhet t bj t mundur rregullimin e intensitetit t frenimit nga ulsja e ngassit, e q m at rast t mos e lshoj nga dora timonin. Freni duhet t veproj njsoj mbi rrotat q gjenden n boshtin e njjt. Dallimi i forcs s frenimit n rrota t boshtit t njjt, nuk bn t jet m i madh se 20%. Frenimi arrihet me frkimin e siprfaqeve frenuese. Freni punues mund t jet: - hidraulik (forca frenuese bartet me ndihmn e lngut t hidraulikut) - pneumatik (forca e frenimit bartet prmes ajrit nn presionin e ajrit t presuar dhe zbatohet n mjetet e rnda transportuese, n autobus dhe n mjetet e bashkangjitura). - n mjetet bashkkohore, sistemi i frenit punues, mund t arrihet edhe si tubacion (gypzimet fare t ndara pr rrotat e pasme dhe t prparme), q bn t mundur q freni t mos dshtoj plotsisht, vese rrotat n nj bosht. Nj nga sistemet m moderne t frenimit, sht sistemi ABS (Sistemi Anti Bllok), q montohet n mjetet m bashkkohore.N kt sistem nuk mund t ndodh q sistemi i frenimit, t'i bllokoj rrotat. Tek ai ekzistojn instalimet me rregullator, ndr t cilt, senzori informon pr bllokimin e rrots dhe pas ksaj, freni punues vepron mbi cilindrin e frenjve dhe pengon bllokimin e rrots. Kjo do t thot se sapo rrota fillon t rrotullohet tepr ngadal ose t bllokoj, instalimi me an t mnyrs elektronike zvoglon forcn e presionit deri n at mas, sa q rrota lviz srish n kufirin e bllokimit. Freni ndihms - duhet t jet i realizuar asisoj sa t'ia bj t mundur ngassit q ta frenoj mjetin, respektivisht ta ndal n distancn prkatse, nse dshton freni aktiv. Ky fre duhet t vendoset ashtu q ngassi ta prdor leht dhe shpejt nga vendi i ngassit, me 'rast nj dor e tij duhet t jet e lir pr drejtimin e mjetit. Freni parkues - nevojitet t jet i till sa q me ndihmn e tij mjeti i parkuar n pozit frenuese, mund t sigurohet me instalimin gjegjs mekanik. Sistemi frenues n motoikletat me rimorkio boshtore, ose pa t, duhet t jet i montuar dhe i realizuar si dy sisteme frenuese t pavarura, me instalime t veanta pr aktivizimin e tyre n rrotn e prparme dhe t prapme, gjegjsisht ve rrotn e prparme, ose ve n rrotn e prapme t motoiklets. N mjetin bashkangjits, masa m e madhe e lejuar e t cilit nuk kaprcen 1,5 tonelate, freni punues, mund t jetsohet me komand inercuese. Komanda inercuese, mund t jet e montuar dhe e realizuar edhe n mjetin bashkangjits, masa m e madhe e lejuar e t cilit sht gjer n 3,5 tonelata, po q se shpejtsia e lvizjes nuk kaprcen 30 km/h.
RRUGA E FRENIMIT
Me rastin e shtypjes n komand t frenit punues, mjeti nuk ndalet menjher por kalon nj rrug t caktuar deri sa t ndalet. Rruga varet jo vetm nga shpejtsia e lvizjes, por edhe nga kushtet e tjera: shejtsia e reagimit t ngassit, gjendja e rrugs, pneumatikve, frenit etj. Rruga, q e kalon mjeti, prej momentit, kur ngassi vren rrezikun deri n momentin e ndaljes, quhet rruga e ndaljes. sht kjo rrug, q e kalon mjeti nga momenti i reagimit t ngassit i aktivizimit t frenit, e deri n ndaljen e mjetit. Dhe nse nga kjo heqim rrugn e reagimit do t fitojm rrugen e frenimit. Rruga e frenimit llogaritet sipas ksaj formule: Sk = V 254k (m)
V - sht shpejtsia e automjetit, k - sht koeficienti i frkimit t pneumatikut dhe asfaltit. Koeficienti k i ka kto vlera: - 0,20 pr akull - 0,25 pr asfalt t lagur - 0,40 pr katror (makadam) t lagur - 0,50 pr asfalt dhe beton t lagur - 0,60 pr katror (makadam) - 0,70 pr beton
Rugga e reagimit: Sr=V/3,6r (m) V - shpejtsia e lvizjes se automjetit e shndruar n km/h tr - koha e reagimit e shndruar n sekonda
V km/h
ngrica asfalt
(k=0,2) (k=0,5)
Rruga e ndaljes: Sz=Sr+Sk
90
60
30
Sz m
20
40
60
80
100
120
140
160
180
200
220
240
Nga diagrami, shihet se rritja e shpejtsis s lvizjes kushtzon edhe rritjen e rrugs s ndaljes. Do t thot se sa m e madhe shpejtsia e lvizjes aq m e madhe do t jet edhe rruga e ndaljes. Rruga e ndaljes do t jet edhe m e gjat n rastet kur asfalti do t jet i lagsht apo i ngrir. Praktikisht kjo do t thot: sa m e rrshqitshme t jet rruga, ngassi duhet q shpejtsin e lvizjes s mjetit ta zvogloj sa m shum dhe n kt mnyr t ndikoj n udhtim m t sigurt dhe n zvoglimin e rrugs s ndaljes.
PNEUMATIKT
(Randsia e pneumatikve)
Pneumatikt (gomat) duhet t'i prmbushin kushtet e parapara me standardet, varsisht nga shpejtsia m e madhe e lejuar e lvizjes s mjetit,dhe masa m e madhe e lejuar e mjetit, n t cilin jan vendosur ata. Pneumatikt n bosht t njjt duhet t jen t njjt, sipas llojit (veror, dimror), sipas konstrukcionit (radial, diagonal dhe me rripa t kryqzuar), sipas peshs bartse dhe sipas dimensioneve. Thellsia e sharave t pneumatikve te automjetet e udhtarve nuk guxon t jet m e vogl se nj milimetr, ndrsa te automjetet transportuese, dy milimetra. Pneumatikt dimror (M+S), t cilt i prkasin pajisjeve dimrore, duhet ta ken s paku 4 mm thellsin e sharave. Ato mund t prdoren npr bor, dhe duhet t jen t vendosura n boshtin punues t automjetit. Ngassi duhet patjetr t'i kontrolloj her pas her pneumatikt dhe presionin n ta, sepse presioni i pamjaftueshm, ndikon n shpenzimin e pneumatikve, n stabilitetin e mjetit dhe n shpenzimin e shtuar t karburanteve. Ky kontroll i pneumatikve, nnkupton edhe kontrollin e pneumatikut rezerv.
INSTALIMET PR NDRIIMIN E RRUGS DHE PR DHNIEN E SINJALEVE NDRIUESE

Ndr instalimet pr ndriimin e rrugs dhe pr dhnien e sinjaleve ndriuese n mjetet motorike dhe bashkangjitse nnkuptojm; - instalimet pr ndriimin e rrugs - instalimet pr sinjalizimin e mjetit - instalimet pr dhnien e sinjaleve ndriuese Instalimet pr ndriimin e rrugs dhe pr dhnien e sinjaleve ndriuese, t vna n ann e prparme t mjetit motorik dhe bashkangjits, nuk bn t japin drit t ngjyrs s kuqe q shihet nga ana e prparme e mjetit, as dritn e ngjyrs s bardh nga dritat dhe materiet reflektuese, t vna n ann e prapme t mjetit, respektivisht q shihen nga ana e prapme e mjetit. Instalimet identike pr ndriimin e rrugs dhe pr dhnien e sinjaleve ndriuese, q jan vendosur n mjetin motorik me tri ose m shum rrota, duhet doemos t vihen n rrafshin e njjt horizontal dhe n mnyr simetrike n raport me rrafshin gjatsor vertikal t mjetit dhe nevojitet t jen me madhsi dhe ngjyr identike dhe t veprojn njkohsisht me intensitet t barabart t drits. Instalimet pr ndriimin e rrugs n ann e prparme t mjetit duhet t jen t lidhur asisoj q nuk mund t kyen, derisa t kyen dritat e prapme dhe t prparme pozicionale dhe dritat pr ndriimin e targs s prapme t regjistrimit, prve, kur shfrytzohen pr dhnien e sinjaleve ndriuese. Farat kryesore n mjetet motorike me katr e m shum rrota dhe n mjetet motorike me tri rrota, q jan m t gjer se 1,3 m, duhet t jen t instaluar dhe t br, si dy, apo katr fara kryesor, prej t cilve, dy pr drita t shkurta (mesme). Dritat pr ndriimin e rrugs n mjetet motorike, t cilat nuk mund t zhvillojn shpejtsi m t madhe se 30 km/h, mund t montohen dhe t realizohen vetm si drita t shkurta (mesme ).
Dritat e prparme pozicionale n mjetin motorik me katr ose m shum rrota dhe n mjetin motorik me tri rrota, q jan m t gjra se 1,3 m dhe n mjetin bashkangjits me gjersi m t madhe se 1,6 m, duhet montuar dhe realizuar si dy drita t prparme pozicionale, ndrsa n mjetin motorik me dy rrota dhe n mjetin motorik me tri rrota, t cilat nuk jan m t gjra se 1,3 m, si nj drit e prparme pozicionale, ashtu q t japin drit t ngjyrs s bardh. Dritat e prapme pozicionale n mjetin motorik me katr, ose m shum rrota, q jan m t gjera se 1,3 m dhe n mjetin bashkangjits duhet t montohen dhe t realizohen, si dy drita t prapme pozicionale, e n mjetin motorik me dy rrota dhe n mjetin motorik, me tri rrota, q nuk jan m t gjra se 1,3 m, si nj drit e prapme, ashtu q jepin drit t ngjyrs s kuqe. Nse sht montuar nj drit e prparme dhe nj e prapme pozicionale, ajo duhet t vendoset n rrafshin gjatsor t mesm t mjetit. Instalimet pr dhnien e shenjave ndriuese, shrbejn q me to t'i njoftojm pjesmarrsit e tjer n komunikacion pr qllimet tona. Stop-dritat q kyen n ann e prapme t mjetit dhe q jan t ngjyrs s kuqe, kan detyr t'ua trheqin vmendjen ngassit pas nesh, se do ta zvoglojm shpejtsin e mjetit ton, ose t ndalemi. Ato drita kyen n mnyr automatike me rastin e do shtypjeje t ngassit mbi pedale t frenit punues. Motoikletat ose mjetet q nuk jan m t gjera se 1,3 m mund t ken nj stop drit n nj an t mjetit, po ashtu t ngjyrs s kuqe. Mjetet motorike, t cilat n rrugn e rrafsht nuk mund t zhvillojn shpejtsi m t madhe se 20 km/h, nuk jan t obliguara t ken stop-drita. Treguesit e kahjes, shrbejn q ngassi t paralajmroj ndrrimin e kahjes s lvizjes. Jan vn nga dy n ann e prparme dhe dy n ann e prapme t mjetit. Frekuenca e drits s indikatorit (treguesit) t kahjes, ka 9030 vezullime n minut. Me kyjen e menjhershme t katr indikatorve (treguesve) t kahjes, paralajmrohen pjesmarrsit n komunikacion, se mjeti yn sht ndalur n rrug pr shkak t defektit. Dritat e gabaritit, nevojiten t instalohen n mjetet transportuese dhe bashkangjitse dhe n autobus, q kan lartsin e gabaritit m shum se 2,8 m. Kur kyen dritat e gjata pr ndriimin e rrugs, duhet t kyet automatikisht llampa e kaltr kontrolluese n tabelen kontrolluese n automjet, ose n tabelen kontrolluese t motoiklets. Llampa kontrolluese n kabinn e automjetit, me ngjyr t gjelbr, kyet, kur n mjet kyen dritat pozicionale, ose dritat e mesme (t shkurta). Llampa kontrolluese n kabinn e automjetit me ngjyr t kuqe, kyet kur n mjet kyen njkohsisht q t katr indikatort (tregues) t kahjes. Dritat pr lvizjen prapa n mjet mund t montohen ose t realizohen si nj ose dy drita pr lvizje prapa, kshtu q lshojn drit t ngjyrs s bardh. Kyen automatikisht, kur ndrruesi i shpejtsive vendoset pr lvizje prapa. Dritat pr ndriimin e targs, n ann e prapme t mjetit kan ngjyr t bardh. Farat pr mjegull n mjete motorike me katr ose m shum rrota dhe n mjete motorike me tri rrota, q jan m t gjera se 1,3 m, mund t montohen, si dy fara pr mjegull, kurse n motoikleta si nj far pr mjegull, kshtu q lshojn drit t ngjyrs s bardh, ose t verdh. Ngjyra e prapme pr mjegull, jep drit t ngjyrs s kuqe. Katadioptert n mjetet motorike me katr ose m shum rrota dhe n mjetet motorike me tri rrota, q jan m t gjera se 1,3 m,duhet t montohen si dy katadiopter t prapm me ngjyr t kuqe, kurse n mjetet motorike me dy rrota dhe n mjetet motorike me tri rrota, q nuk jan m t gjera se 1,3 m, si nj katadiopter i fundit ngjyr e kuqe dhe nuk bn t ken form trekndshe.
INSTALIMET Q MUNDSOJN DUKSHMRIN NORMALE

Nn instalimet n mjete q bjn t mundur dukshmrin normale n komunikacion n rrug, nnkuptohen: - Xhami i prparm dhe dritaret e jashtme t kabins dhe karroseris - instalimi pr fshirjen e xhamit - fshisa e xhamit - instalimi pr larjen e ans s jashtme t xhamit - pasqyra q ia bn t mundur ngassit dukshmrin e rrugs
INSTALIMI PR DHNIEN E SINJALEVE ZRORE

Instalimin pr dhnien e sinjaleve zrore n mjetet motorike duhet montuar dhe realizuar m s paku si nj instalim, kshtu q jep tinguj t njzshm t nj intensiteti t pandryshueshm. Komanda e instalimit duhet t vendoset asisoj q t jet e prshtatshme pr ngassin nga ulsja e tij.
SISTEMI PR LARGIMIN E GAZRAVE

Sistemi pr largimin e gazrave ka detyr q gazrat e shfryra, t krijuara me djegje n motor, t'i mbledh, t'i pastroj, t'i drejtoj dhe t'i hedh jasht me sa m pak zhurm. Sistemi prbhet nga tri pjes: - Kolektori q i bashkon dhe i prcjell gazrat e shfryera - Pjesa qendrore, n t cilin mund t gjendet katalizatori - Pjesa e prapme me amortizatorin e zrit (ena e shfryrjes).
PAJISJA N AUTOMJET
N pajimin e domosdoshm t mjetit hyjn: - rrota rezerv - shenja pr shnimin e mjetit t ndalur n rrug (trekndshi i siguris) - pajisja pr dhnien e ndihms s par (kutia e ndihms s par) - poat (dritat) rezerv - litari ose llozi pr trheqje. Ju preferohet ngassve t automjeteve q ta ken edhe aparatin pr shuarjen e zjarrit.Obligim q t ken aparatin kan automjetet transportuese dhe autobust. Kto automjete aparatin duhet ta ken t vendosur n vendin e dukshm. N kushtet e dimrit, ngassi i automjetit, duhet ta ket pajisjen dimrore, nse lviz rrugs jasht vendbanimeve, n t cilat, pajisja pr dimr sht e domosdoshme. Pajisjet e tjera, q duhet t'i disponoj ngassi, i jan ln ngassit dhe zgjedhjes s tij dhe kan t bjn me veglat dhe pjest rezerv me qllim t riparimit t defekteve eventuale n mjet.
NDIKIMI I NGASJES S RREGULLT N HARXHIMIN E KARBURANTVE

Shpnzimi i karburanteve sht caktuar nga ana e prodhuesit t mjeteve, i cili n baz t hulumtimit dhe prshtatjes s funksionimit t motorit, ka konstatuar shpnzimin mesatar t karburanteve. N mnyr q mjeti t konsumoj aq karburante, sa ka konstatuar prodhuesi, duhet t'u prmbaheni udhzimit, q e ka dhn ai n deklarat. Ngassi duhet t'i prmbahet udhzimit, qoft pr mnyrn e ngasjes, qoft pr rregullsin e motorit dhe t instalimeve, e gjer te pneumatikt. do element i shfrytzuar n mnyr jo t rregullt, mund t ndikoj n shpnzimin m t madh t karburanteve. Shpeshher ngassit, me qllim t zvoglimit t konsumit t karburanteve, n teposhtze t rrugs i shuajn motorat dhe "i heqin nga shpejtsia" duke shfrytzuar vetm frenin. Ngasja e till, jo vetm se nuk sht e sigurt, por sht e rrezikshme, sepse ndikon drejtprdrejt n sigurin, qoft t ngassve, qoft t pjesmarrsve t tjer n komunikacion. Kursimi m i madh realizohet: Me mbajtjen e rregullt t gjendjes teknike t mjetit dhe me shfrytzimin e rregullt t motorit. do nxitim i vrullshm i motorit shton shpnzimin e karburanteve n mnyr t dukshme. Mbajtja e presionit t ajrit n pneumatikt sipas deklarats s prodhuesit dhe ngasja me pneumatik t rregullt, ndikon n shpenzimin m t vogl t karburanteve. Zgjedhja e shkalls adekuate t transmisionit ka rndsi t madhe pr konsumin e karburanteve.
REGJISTRIMI I MJETEVE MOTORIKE DHE BASHKANGJITSE

Mjetet n komunikacion duhet t'i plotsojn kushtet e parapara n aspektin e dimensioneve, t mass s gjithmbarshme dhe t ngarkess boshtore, si dhe t ken instalimet dhe pajisjen e parapar n rregull. Mjetet motorike dhe bashkangjitse, q marrin pjes n komunikacion rrugor, duhet t jen t regjistruara. Mund t regjistrohen vetm ato mjete motorike dhe bashkangjitse, pr t cilat vrtetohet n kontrollin teknik t detyrueshm se jan t rregullta teknikisht. Pr mjetin e regjistruar lshohet leja e qarkullimit dhe targa e regjistrimit. Leja e qarkullimit vlen nj vit. Pr regjistrim nevojiten: - vrtetimi mbi rregullsin teknike t mjetit q merret pas kryerjes s shikimit teknik - polisa e sigurimit nga auto-prgjegjsia - provat pr pagimin e detyrimeve t tjera (rrugt publike, taksa komunale, taksa administrative etj.) - Leja e qarkullimit. Dokumentacionin e cekur e paraqet vet pronari i mjetit me letrnjoftim valid. Traktort, t cilt shfrytzohen ekskluzivisht n bujqsi, makinat e puns, motokultivatort dhe biikletat me motor, regjistrohen prhershm, prve nse bhet ndrrimi i pronsis, ose i vendbanimit. Biikletat dhe rimorkiot e lehta, nuk regjistrohen. Rimorkiot e lehta kan numrin e prsritur t regjistrimit t mjetit (targn e tret).
KONTROLLI TEKNIK I MJETEVE MOTORIKE

Pr t verifikuar rregullsin teknike t mjeteve motorike dhe bashkangjitse, bhet kontrolli teknik i ktyre mjeteve. Ai bhet s paku nj her n vit. Gjat kontrollit teknik verifikohet a i posedon mjeti motorik, apo bashkangjits instalimet e parapara me ligj e sidomos instalimet pr drejtim, instalimet e frenimit, pneumatikt, instalimet pr dhnien e sinjaleve me drit, ndriimin e rrugs dhe pr lshimin e gazrave t djegura dhe a jan kto instalime n gjendje t rregullt si dhe a i prmbushin edhe kushtet e tjera t parapara pr t marr pjes n komunikacion. Pr kontrollin e kryer teknik t mjeteve motorike dhe bashkangjitse mbahet evidenca.
SIGURIMI I MJETEVE
Regjistrimi i mjeteve, vazhdimi i regjistrimit dhe lshimi i targave provuese, mund t bhet vetm kur institucionit kompetent pr regjistrimin, i paraqitet prov mbi kontratn e lidhur t sigurimit. Pronari,gjegjsisht shfrytzuesi i mjetit motorik dhe bashkangjits, duhet t lidh kontratn mbi sigurimin nga dmi, q ua ka shkaktuar personave t tret me prdorimin e mjetit t vet (vdekja, lndimi i trupit, dmtimi i shndetit, shkatrrimi ose dmtimi i sendeve, pos pr dmin n sendet q i ka marr pr transport - n tekstin vijues: sigurimi nga autoprgjegjsia), si dhe pr dmin q i shkakton mjeteve t cilat nuk i nnshtrohen regjistrimit (traktort, multikultivatort, makinat e puns, q nuk jan regjistruar, etj.). Sigurimi i detyrueshm nga autoprgjegjsia, lidhet pr periudhn, jo m t gjat se 12 muaj dhe harmonizohet me kohzgjatjen e regjistrimit t mjetit motorik dhe bashkangjits. Sigurimi mund t lidhet pr nj periudh m t shkurtr se 12 muaj (sigurimi afatshkurtr) pr hir t harmonizimit t dats s sigurimit, t ngasjeve provuese e kshtu me radh. Ns n kohn sa zgjat sigurimi, ndrrohet pronari, ateher pronari i ri trashgon t gjitha t drejtat dhe obligimet t cilat jan t kontraktuara m par dhe at deri n prfundimin e vlefshmeris s polises Me rastin e kontraktimit t sigurimit t obligueshm nga autoprgjegjsia e mjetit motorik dhe bashkangjits, premia (tarifa) e siguris prcaktohet sipas zonave t rezikimit apo damtimit. I siguruari gzon t drejt zbritjeje prkitazi me premin e sigurimit n vitin vijues t sigurimit, pr mjetin, q ka qen i siguruar pa ndrprerje, s paku nj vit, po q se brenda asaj periudhe nuk sht paraqitur as paguar dmi, pr do vit nga 10 prqind t bonusit nga premia-baz. Bonusi rritet secilin vit t ardhshm dhe kap m s shumti 30 prqind nga premia elementare e siguris. Bonusi ka pr detyr t siguroj drejtuesit e mjeteve pr ngasje t kujdesshme n komunikacion. Bonusin e arritur pronari, respektivisht shfrytzuesi i mjetit, mund ta kaloj n mjetin tjetr me rastin e lidhjes s sigurimit t obligueshm, ose n antarin e familjes s ngusht. N rast t aksidentit t shkaktuar me fajin e vet ngassit, ather ngassi humb bonusin. Nuk ka t drejt pr kompensimin e dmit sipas bazs s sigurimit nga autoprgjegjsia: - pronari, respektivisht shfrytzuesi, bashkpronari dhe shfrytzuesi tjetr i mjetit, me prdorimin e t cilit sht shkaktuar dmi, pa marr parasysh a e ka drejtuar mjetin, n momentin e shkaktimit t dmit, - ngassi i mjetit, me prdorimin e t cilit sht shkaktuar dmi - i cili sht prgjegjs pr dmin - personi, q ka marr pjes n rrmbimin kundrligjor t mjetit me prdorimin e t cilit, sht shkaktuar dmi. Organizata e sigurimit, dmin q ia ka paguar personit t tret, mund ta regreso-j nga ngassi, q e ka shkaktuar dmin, n kto raste: - Nse dmin e ka shkaktuar duke drejtuar mjetin e vet, pa lejn prkatse (patentshoferin),ose kur patentshoferin ia ka marr organi kompetent, ose i sht shqiptuar masa mbrojtse - ndalimi i drejtimit t mjetit.
- Nse dmin e ka shkaktuar, duke drejtuar mjetin e vet nn ndikimin e alkoolit, drogs, ose t narkotikve t tjer (n rast se ka 0,5 e m shum promile t alkoolit n gjak), ose n qoft se pas aksidentit refuzon t'i nnshtrohet testit t alkoolizmit, gjegjsisht t drogs. - Nse dshmohet se aksidenti sht br me qllim.
KOMPENSIMI I DMIT
Ngassi i mjetit mund t shkaktoj me fajin e vet aksidentin, gjat s cilit mund t ndodh dmtimi i mjetit tjetr, lndimi i ndonj personi, apo dmtimi i ndonj gjsendi tjetr. N at rast, shoqata siguruese, polisn e s cils e ka ngassi-fajtor ka obligim ta kompensoj dmin e br pronarit t gjsendit t dmtuar, ose personit t dmtuar. Pr t'u realizuar e drejta pr dmshprblim, nevojitet q, pas aksidentit, t kmbehen t dhnat pr emrin, mbiemrin, adresn, numrin e regjistrimit t mjetit, si dhe t dhnat pr shoqrin siguruese (numri i polics dhe kohzgjatja e sigurimit). Po q se ngassi, i cili ka shkaktuar aksidentin, rrefuzon t'i ofroj t dhnat e cituara, duhet shnuar doemos numrin e regjistrimit, markn dhe tipin e mjetit. Personi i dmtuar, pr t realizuar damin e shkaktuar sht i obliguar: - q brenda afatit prej tri ditsh nga aksidenti t paraqes (n formularin e shoqris siguruese) dmin e shkaktuar, - q shoqris siguruese t'i parashtroj krkesn pr dmshprblim. Krkesa duhet t prmbaj: - procesverbalin e organit kompetent pr inspektimin n vendin e ngjarjes, pas aksidentit, - t dhnat mbi numrin e poliss s sigurimit, ose fotokopjen e saj, prkatsisht, nse dmin e ka shkaktuar mjeti me regjistrim t jashtm - fotokopjen e karteles s gjelbr, ose polisn e sigurimit afatshkurtr n kufi, - procesverbalin mbi dmin e shkaktuar (kt procesverbal e harton puntori i autorizuar i shoqris siguruese, q ka obligim ta kompensoj dmin), prkatsisht konstatimin e entit t autorizuar medicinal, nse kemi t bjm me lndimet (dmi jomaterial), - deklaratat e dshmitarve (nse ka pasur dshmitar t aksidentit).
OBLIGIMET N RAST T AKSIDENTIT

Personi q ndodhet, ose vjen rastsisht n vendin e aksidentit, n t cilin ka persona t lnduar, sht i obliguar t jap ndihm njerzve t lnduar n aksident. Pjesmarrsi n aksident, n t cilin dikush ka humbur jetn, ose ka qen i lnduar, apo sht shkaktuar dmi material, ka pr detyr: - t mbetet n vendin e aksidentit, asisoj q mund t largohet prkohsisht, vetm pr hir t dhnies s ndihms s par personave t lnduar, ose nse kan nevoj pr ndihm t mjekut, - t ndrmarr do gj, q ka mundsi, pr t'i evituar rreziqet e reja, t cilat mund t shfaqen n vendin e aksidentit dhe t bhet i mundur zhvillimi normal i komunikacionit dhe t mos ndryshoj gjendja n vendin e aksidentit dhe t ruhen gjurmt ekzistuese, me kusht q ndrmarrja e atyre masave, nuk rrezikon sigurin e komunikacionit, - q pr aksidentin ta njoftoj organin m t afrt kompetent dhe t kthehet n vendin e aksidentit dhe t pres ardhjen e personit zyrtar, q e kryen vendshikimin n vendin e ngjarjes. Ngassi, i cili me mjetin ka marr pjes n aksident, n t cilin ka t vdekur, ose t lnduar, si dhe personi tjetr, q ka marr pjes drejtprdrejt n fatkeqsin e till, kan t drejt t'i krkojn t dhnat personale dhe adresn nga personat, t cilt kan qen t pranishm, kur kishte ndodhur aksidenti. Pas aksidentit, n t cilin sht shkaktuar vetm dm i vogl material, ngassit jan t obliguar t'i heqin menjher automjetet nga rruga dhe t'i kmbejn t dhnat personale dhe ta plotsojn dhe ta nnshkruajn raportin mbi fatkeqsin. Nse mjeti pas aksidentit sht i dmtuar deri n at mas sa nuk mund t lviz, pronari apo shfrytzuesi i tij sht i obliguar q at ta heq nga rruga si dhe t gjitha mbeturinat e shkaktuara nga ai aksident.
AFTSIT PSIKOFIZIKE DHE SHNDETSORE DHE SIGURIA E NGASJES

Njeriu sht faktori dhe shkaktari dominant i aksidenteve n komunikacion. Mbi aksidentet e komunikacionit, nj ndikim t madh ushtron edhe influenca e ambientit, e mjeteve, e kushteve t rrugs, e sinjalizimit rrugor, e faktorit klimatik e kshtu me radh. Njeriun, si faktor m t randsishm t siguris s komunikacionit, e karakterizojn: - aftsit psikofizike, - gjendja shndetsore, - shprehit, - dijenia, prvoja... Ndikim t madh n gjendjen psikofizike t ngassit kan: - alkooli, - barrat, ose drogat, - lodhja, - smundjet akute dhe kronike, - mikroklima e disfavorshme, zhurma, vibracionet, - t ushqyerit, - duhani. Me aftsin shndetsore nnkuptohet posedimi i tipareve t caktuara psikike dhe fizike, q bjn t mundur ngasjen e sigurt. Aftsia shndetsore, vlersohet me sistemin e vizitave mjeksore (vizitat e para, t prsritura dhe kontrolluese). do smundje akute, ose kronike, mund t sjell n mnyr t shkurtr, ose t prhershme paaftsin e ngasjes. Smundjet kronike, n fazn e vshtirsimit t shndetit, shpien n paaftsin e prkohshme pr ngasje, e n fazn e qetsimit t smundjes, sht e mundur ngasja e sigurt. Ngassi, t cilit i sht lejuar ta drejtoj mjetin motorik, duke bartur syzat, sht i obliguar t'i bart syzat, gjithmon kur drejton mjetin. Sjellja asociale e ngassit sht nj gjendje psikike, q ndikon n mnyr t disfavorshme mbi sigurin e komunikacionit. Smundjet akute, t shoqruara me temepratur, rraskapitje, rrnqethje, kokdhembje, flam, kollitje, ngre n bark, jashtqitje, mund t shpien n paaftsin pr ngasje 'prej disa orve deri n disa jav. Nse, fill para fillimit t ngasjes, vozits ndien: alivanosjen, marramendjen, temperaturn e lart, spazmn, dhimbjen e fuqishme pas eshtrave t gjoksit me frkimin (dridhjen) e dors s majt, paralizn kalimtare t dors, ose kmbs nga njra an, rregullimet e t pamurit, ngushtimin e kndit t t pamit, njohjen e dobt t objekteve t largta, t pamurit paksa m t dobt n muzg, duhet ta lr ngasjen dhe t'i drejtohet mjekut pr kshill.
ALKOOLI NDIKON N MNYRN M T RREZIKSHME MBI AFTSIN PR NGASJE

Konsumimi i pijeve alkoolike e shpie njeriun n gjendje ireale, ndrsa t gjitha shkallt e ndikimit t alkoolit veprojn n mnyr t pavolitshme mbi aftsin e ngassve. Gjat konsumimit t dozave m t vogla t alkoolit (gjer n 0,2 promila) ndodh zvoglimi i koncentrimit. 0,2 - 0,5 promil: paaftsia q dritat n lvizje e sipr t shihen, ose t alokohen saktsisht, problemet n valorizimin e distancs dhe tendencave q njeriu t ndrmarr rreziqe m t mdha. 0,5 = 08 promil: vshtirsimi i vlersimit t distancs dhe i adaptimit t syve ndaj kushteve t ndrrimit t intensiteti t drits, ndjeshmria e dobsuar ndaj ngjyrs s kuqe, dobsimi i fort i zotsis pr reagim dhe prqndrim, ekuilibri i dobsuar. 0,8 - 1,2 primile: shfaqet euforia e tejvlersimit t aftsive vetiake, dobsimi i t pamurit periferik (t pamurit n tunel), dobsimi i shtuar ndaj dukurive t ndritshme e t errta, prceptimi i dobt i pengesave, prkeqsimi i aftsis s vlersimit t dimensioneve. Marrja e sasive t vogla t alkoolit me drogn, ose me medikamentet psikoaktive, intensifikon ndikimin e prbashkt t pavolitshm (dehjen). Ngassi nn ndikimin e alkoolit, nuk guxon t drejtoj automjetin n rrug, nse sht konstatuar se sasia e alkoolit n gjakun e kaprcen kufirin e parapar, ose nse shfaq shenjat e trazimit.
Birra
5%-13g 0,33 l
Vena
10%-16g 0,20 l
Sheri
20%-16g 0,1 l
Likert
30%-5g 0,02 l
Rakia/Viski
40%-7g 0,02 l
Mamurlluku zvoglon aftsin e ngasjes, shfaqet si pasoj e marrjes s sasis m t madhe t alkoolit. Ky sht nj efekt i vonuar i alkoolit dhe paraqitet pas disa orve (madje prtej 24 orve), nga marrja e alkoolit. Manifestohet me kotje, me ngadalsimin e reflekseve, me kputje, kokdhembje, me rritjen e etjes, zvoglimin e prqndrimit, me rregullimin e t vrejturit dhe mbamendjes. Mamurrluku sht shkaktar i shpesht i aksidenteve t komunikacionit. 1,2 - 1,4 promil: fillimi i paaftsis s plot pr ngasje, prkeqsimi i mtejshm i t pamurit periferik dhe prshtatja n drit, euforia ekstreme, mbivlersimi i aftsive vetanake, dobsia, reagimet bukur t vonuara dhe t dobsuara, dobsimi mesatar, ose i theksuar i drejtpeshimit.
MEDIKAMENTET DHE DROGAT

Barrat dhe drogat ndikojn mbi aftsin e ngasjes, nse merren n mnyr t pakontrolluar. Droga ndikon mbi ngassin, asisoj sa q tek ai shfaqen: - shqetsimi, tensioni dhe trazimi, q nxisin dshirn pr nj shpejtsi m t madhe dhe tejkalim edhe pse aftsia e ngasjes sht e zvogluar, - reagimet e ngadalsuara dhe t dobsuara ndaj sinjaleve zrore dhe ndriuese, - dobsimi i aftsis s vlersimit t situats (distancs, shpejtsis) dhe zvoglimi i shkalls s ndjeshmris kritike. - Ilaet, t cilt kan ndikim t dmshm mbi aftsin e ngasjes, n paketimin e vet kan trekndshin e shtypur t kuq, si shenj e vrejtjes. Trekndshi i kuq i plot trheq vmendjen se medikamenti vepron shum dmshm n aftsin e ngasjes. Trekndshi i zbrazt i kuq, trheq vrejtjen se ilai mund t ndikoj n mnyr t dmshme, vemas nse mirret me alkool. Ilaet psikoaktiv ndikojn fuqimisht mbi aftsin psikofizike, sepse japin ndjenjn e siguris, t nxitur me stimulsin e ilaeve. Nuk lejohet prdorimi i medikamenteve pr pengimin e gjumit (mbajn vigjilencn) pr hir t evitimit t lodhjes gjat ngasjes. Ngassit, i cili drejton mjetin, n komunikacion, nn ndikimin e ilaeve psikoaktiv, mund t'i shqiptohet masa e ndalimit t drejtimit t mjetit, me kohzgjatje prej tre muajve gjer n nj vit.
LODHJA
Lodhja sht nj faktor shum i rndsishm pr sigurin e komunikacionit. Ngasja e gjat e mjetit motorik n kushtet ku ka vibracione, zhurm etj, ndikojn n lodhje e cila shfaqet GRADUALISHT. N rast se nxehet tepr shum kabina e mjetit, para se t filloj ngasja e tij, nevojitet t hapet dritarja dhe dyert dhe t pritet q t ftohet mjeti. Ngasja e gjat pa pushim sjell lodhjen, e cila manifestohet t shpeshtn e herave, si: - harrimi i rregullave elementare t komunikacionit - mosvrejtja e shenjave t komunikacionit - zvoglimi pa vetdije i shpejtsis - agresiviteti q manifestohet gjat tejkalimit pa arsye. Ngassi, q fillon ngasjen i pushuar, do t'i ndiej shnjat e para t lodhjes, pas 4-5 or t ngasjes. Ligji mbi bazat e siguris n komunikacion, ka parapar se ngassi, pas 5 or t ngasjes, duhet t bj nj pauz q do t zgjas, s paku 30 minuta. Pas pauzs, mund ta vazhdoj ngasjen, por jo m gjat se 8 or n dit. Lodhja e shfaqur mund t evitohet vetm me pushim. Kurrfar mjetesh stimuluese, si bie fjala, kafeja, ose ndonj ila, nuk mund ta largojn lodhjen. Ato n t vrtet, vetm zvoglojn ndjenjen e lodhjes.
ZHURMA DHE VIBRACIONET

Zhurma dhe vibracionet jan nj shoqrues i prhershm i komunikacionit dhe ndikojn shum negativisht mbi zotsit psikofizike t ngassve. Kushtzojn shfaqjen e shpejt t lodhjes, duke vepruar prmes shqisave (t dgjimit, t pamurit, prekjes) dhe n mnyr indirekte mbi sistemin qendror nervor dhe sjellin ndryshimin e funkcionit pothujse t t gjitha organeve.
T USHQYERIT E PARREGULLT
T ushqyerit e parregullt, mund t ket ndikim negativ n ngasje t sigurt, qoft kur sht fjala pr konsumimin e teprt, t bollshm t ushqimit, qoft kur jemi t uritur. Te t ushqyerit tejet t bollshm, ndodh mbledhja e gjakut n ent e gjakut t lukthit, n favor t sasis s nevojshme t gjakut n tru, q ka pr pasoj dremitjen, rraskapitjen, humbjen e prqndrimit, gj q zvoglon vigjilencn gjat ngasjes .N gjendjen, kur jemi t uritur ngjajn ndrrime brenda organizmit, q manifestohen me rnien e sasis s sheqerit n gjak dhe me shfaqjen e lodhjes Njeriu i uritur sht i prgjumur, ndien dhembje n nyj, marramendje dhe t fikt, q s'do mend, ndikon n mnyr t disfavorshme n ngasjen e sigurt. T ushqyerit gjat ngasjes paksa m t gjat, duhet t'i prshtatet nevojave t organizmit. Duhet t marrim m pak shujta ushqimi, n do 4 - 5 or, e po q se ndrkoh, ndjejm uri, ta plotsojm me lngje pemsh, me pem, me okollat, keks etj.
NDOTJA E AJRIT
Ndotja e ajrit mund t paraqes rrezik pr nj ngasje t sigurt. Ndotsi m i rrezikshm, n kushtet e komunikacionit, sh karbonmonoksidi, nj gaz pa ngjyr, arom dhe shije, q vepron drejtprdrejt mbi qelizat e nervave. Ky gaz, krijohet me ndezjen jo t plot n motort me benzin. Koncentrimi m i madh, sht me siguri n qytete, n kushtet kur komunikacioni sht rregulluar keq, n tunele etj. Shenjat e hershme t helmimit me karbonmonoksid jan: rregullimet e t vrejturit dhe t reagimit n koh t duhur - kushteve t qensishme pr udhtim t sigurt. Sinjalet e sigurta t helmimit,shprehen me kokdhembje, lodhje, humbje t fuqis s muskujve, paraliz t muskujve dhe t nervave. I helmuari nuk mund t'i ndihmoj vetvetes, pr arsye se paraqitet ngathsia e muskujve dhe paraliza e nervave. Megjithse sht i vetdijshm ai, nuk sht n gjendje t lviz, ose t thrras ndihmn. Nse ndjehen shenjat e para t helmimit, duhet ndalur automjetin, duhet dal nga automjeti dhe lypset t marrim frym thell n ajrin e pastr, ta ajrosim mir automjetin, e vetm pas ksaj, t vazhdojm me ngasje. N rast se i lnduari, sht pa vetdije dhe ka ngjyr t kuqe t lkurs dhe t mukozs, nse sht i skuqur, merr frym me vshtirsi, duhet t nxjerret menjher nga automjeti dhe t aplikohet frymmarrja artificiale, sepse t githa sinjalet thon se sht
fjala pr helmimin me karbomonoksid. N qoft se i lnduari sht i vetdijshm, nuk aplikohet frymmarrja artificiale, porse nxjerrja nga automjeti n ajr t pastr. Pas dhnies s ndihms s par, t lnduarin duhet bartur urgjentisht deri n entin e shndetsis. Pr t'u evituar helmimi me karbomonoksid, nevojitet, q gjat udhtimit n kolon, ose gjat ngasjes pas mjetit q liron sasi t mdha gazi t padjegur - t mbahet distanca, t mbyllet ventilimi dhe dritaret, e sapo t braktiset kolona, t ajroset mir brendsia e mjetit.
T PIRT E DUHANIT
Nj nga faktort e rrezikut sht pa dyshim edhe pirja e duhanit pran timonit. Manifestimi i damshmrise shfaqet n mnyrat si vijon: - Vet veprimi i ndezjes s cigares trheq vmendjen e ngassit, q mund t ket pasoja katastrofale, - Nikotina q gjendet n duhan, ngushton ent e gjakut, gj q shkakton zvoglimin e koncentrimit, veanrisht kur ngassi sht i lodhur. - Karbonmonoksidin, q krijohet me djegjen e cigares, ngassi e fut n organizm pjesrisht dhe drejtprdrejt me an t pirjes s tij, ndrsa pjesa tjetr mbetet n kabinn e mjetit.
NDIKIMI I I DIJENIS DHE SHKATHTSIS S PAMJAFTUESHME N NGASJE T SIGURT

Rregullat e komunikacionut rregullojn n mnyr unike at se si kryhen disa veprime me mjet n komunikacion. Me zbatimin jo t regullt t do veprimi ve e ve sht e mundur t krijohen situata t rrezikshme dhe pr kt arsye aplikohen rregullat: si bhet inkuadrimi n komunikacion,ndryshimi i mnyrs dhe kahjes s lvizjes, adaptimit t shpejtsis, kthimet, aplikimi i prparsis s kalimit,t prballkalimit, t anashkalimit, dhe tejkalimit. Rregullat obligojn, n kuptimin m universal, pa marr parasysh n 'kushte jan strvitur kandidatt pr drejtimin e automjetit dhe zbatohen pothuaj n t gjitha vendet e bots, dhe jan t regulluara me konventa ndrkombtare. Rregullat pr kryerjen e disa veprimeve me mjetin n komunikacion kan karakter t prgjithshm. Objektivi i tyre sht pengimi i interpretimit arbitrar, ve e ve t pjesmarrsve n komunikacion, lidhur me t drejtat dhe detyrimet dhe t krijojn q m par, parakushtin pr marrveshje t tyre n komunikacion. Ndonse rregullat e komunikacionit dhe dispozitat q prcaktojn se si kryhen veprimet ve e ve me mjetin n komunikacion, nuk parandalojn t gjitha aktet e rrezikshme, sht e sigurt se njohuria e pamjaftueshme, rrezikon komunikacionin n masn m t madhe. Megjithat, nuk mjafton q ngassi t njoh vetm rregullat e komunikacionit dhe t'i zbatoj me disiplin. Komunikacionu bashkkohor krkon nga ngassi edhe shkathtsin gjat drejtimit t mjetit. Shkathtsia shprehet n mnyr t veant me rastin e realizimit t disa veprimeve, gjat drejtimit t mjetit, t cilat tashm jan prmendur. Njohuria dhe shkathtsia varen nga aftsia e ngassit q t'i zotroj, respektivisht, q t dominoj mbi to. Shkathtsia arrihet me ushtrim, ndrsa prvoja - me prsosjen e mtejme t shkathtsis s prfituar n kushte t ndryshme t komunikacionit.
TESTET PR USHTRIME
(SHTOJC SE SI ZGJIDHEN TESTET)
Para se t'i prvisheni zgjedhjes s testit, jeni t obliguar ta zotroni gjith materien, pasi q testi shrben pr verifikimin e dituris nga sfera q e keni msuar m par, e jo t msoni duke zgjidhur testin. Nse e njihni lndn, lexoni me kujdes pyetjen dhe prgjegjet e ofruara, pastaj vshtrojeni fotografin dhe ktheni mendjen n t gjitha hollsit se nuk do t gaboni! Shpeshher,ndodh q situatn e ngjashme, diku, n nj far testi, e keni hetuar dhe mbajtur mend prgjigjen e sakt, mirpo nuk sht e thn q prgjegjja t jet prher e njjt, n secilin test. Pr ju, ndonjher, nj detaj q s'ka pesh, mund t ndikoj q prgjegjja t jet e kundrt.
TESTI PROVUES
MBI BAZAT DHE SIGURIN N KOMUNIKACION
Udhzim pr zgjedhjen e testit Para jush gjendet testi me pyetje. Pyetjet mund t ken nj, ose disa prgjegje t sakta. Pr zgjedhjen e testit keni n disponim 45 minuta. sht detyr juaja q do pyetje ta lexoni dhe t vendosni se cila nga prgjegjet e ofruara, sht e sakt. Prgjigjja e sakt shenohet me X (iks), n katrorin e caktuar , si n shembullin vijues. 1. ka ndikon n zgjatjen e rrugs s frenimit:
rruga (asfalti)i lagsht dhe me balt, ngarkesa e mjetit, asfalti i terur

Ose, lidhur me disa pyetje, prgjegjja bhet duke shnuar numrin, respektivisht fjaln, sipas shembullit nga pyetja. 2. Me mjetin tuaj po trhiqni kamp-shtpizn. Me ciln shpetsi guxoni t lvizni? 80 kmh Pyetja n t ciln kandidati nuk sht prgjegjur, ose sht prgjigjur n mnyr t pasakt, ose sht prgjegjur pjesrisht, do t vlersohet si jo e sakt.
TESTET PR USHTRIM
PYETJET THEMELORE
1. Cilat rreziqe mund t krijohen me rastin e anashkalimit t mjetit t ndalur: a) arritja e mjetit nga drejtimi i kundrt b) distanca e pamjaftueshme ansore nga mjeti i ndalur c) hapja e papritur e dyerve n mjetin e ndalur d) arritja e kmbsorit pas mjetit t ndalur 2. Cilat veprime nuk guxoni t'i ndrmerrni ndaj pjesmarrsve t tjer n komunikacion, derisa e drejtoni mjetin: a) t'u pengoni b) t'i rrezikoni c) t'u jepni sinjalet e parapara d) ta vni n rrezik shndetin, ose jetn e tyre 3. Po ktheheni n rrugn ansore. N asfalt s'ekziston kalimi i shnuar i kmbsorve. Si do t veproni: a) kthimin do ta bni pa e zvogluar shpejtsin b) t'i lshoni kmbsort, q tashm kan vn hapin n rrug c) sipas nevojs ta ndalni mjetin, nse kmbsort fillojn ta kalojn rrugn d) ta bni kthimin me shpejtsi t zvogluar 4. 'obligim ka ngassi gjat lvizjes prapa (rikverc): a) t lviz n relacion sa ma t shkurt nse me kt s'rrezikohen, ose s'pengohen pjesmarrsit e tjer n komunikacion b) t ky treguesin e djatht t kahjes c) t ky t gjith treguesit e kahjes 5. ka ju obligon ta adaptoni shpejtsin e lvizjes jasht vendbanimit: a) numri i udhtarve q i bartni n mjet me shpejtsi maksimale t caktuar nga prodhuesi b) vetit dhe gjendja e rrugs, dukshmria, kushtet atmosferike, gjendja e mjetit dhe barrs dhe dendsia e komunikacionit. 6. Nga ka varet gjatsia e rrugs s ndaljes: a) gjendja dhe lloji i frenjve b) shpejtsia e lvizjes c) gjendja e rrugs d) dendsia e komunikacionit 7. 'duhet t bj ngassi kur ulet n automjet: a) ta prshtas ulsen dhe mbshtetsin pr kok b) t lidhet doemos me rrypin e siguris c) t'i paralajmroj t gjith pasagjert q t lidhen me rryp sigurues.
8. Cilat mjete nuk bn t trhiqen me litar: a) mjetet q kan instalime (pajisje) t parregullt pr dhnien e shenjave ndriuese. b) mjetet q kan instalim (pajisje) t parregullt pr shnjzim c) mjetet q kan instalim (pajisje) t parregullt pr drejtim d) mjetet q kan instalim (paisje) t parregullt pr ndalje 9. ka sht shiriti rrugor: a) pjesa e siprfaqes s rrugs destinuar s pari pr kalimin e kmbsorve b) pjesa e siprfaqes s rrugs e destinuar pr lvizjen e mjeteve 10. Po i afroheni me mjet kalimit t rrugs mbi binar. Mbrojtsit fillojn t bien. ka duhet t bni? a) ta ndalni mjetin para kalimit t rrugs mbi binar. b) t shpejtoni me kalim sepse treni ende nuk ka arritur. 11. Me ciln shpejtsi m t madhe t lejuar mund t lvizni rrugs jasht vendbanimit, pos autoudhs dhe rrugs s rezervuar pr qarkullim t mjeteve? ________ km/h (shkruajeni shpejtsin resp.numrin) 112. Pjesa gjatsore e rrugs e destinuar pr qarkullim t mjeteve, n nj drejtim, me nj, ose m shum shiritash t komunikacionit, quhet: __________________________ shkruani me fjal)
TESTET PR USHTRIME
SHENJAT
Domethnja e shenjave sht e shnuar me numrin rendor. Numri rendor i cili gjendet para domethnjes, duhet t vendoset n rrethin i cili gjendet prfundi shenjs (12 shenja, 14 pyetje, q do t thot 2 pyetje m shum, me qllim t testimit, a i dini, apo jo, shenjat).
10%
10%
14
E-5
1. Teposhze e rrezikshme 2. Numri i rrugs 3. Kahje e detyrueshme 4. Ndalim qarkullimi n nj kahje 5. Shtrirje e rrugs me prparsi kalimi 6. Kthes e dyfisht, prej t cilave, e para, n t djatht 7. Kthes e rrezikshme
8. Prpjetze e rrezikshme 9. Ofiin pr riparimin e mjeteve 10. Drejtime t lejuara 11. Numri i rrugs ndrkombtare 12. Prfundim i rrugs, me prparsi kalimi 13. Ndalim i detyrueshm. 14. Rruga me prparsi kalimi
TESTET PR USHTRIME
SPECIFIKAT
1. Cilit veprim duhet t'i ikni, kur hasni n kt shenj: a) frenimit t vrullshm b) ngasjes tejet t shpejt, sepse afrohemi n disa kthesa t njpasnjshme c) lvizjes se vrrullshme me timon d) ngasjes tejet t shpejt, sepse po i afroheni ngushtimit t rrugs. 2. Si do t veproni te kjo shenj e komunikacionit: a) ta adaptoni shpejtsin e ngasjes b) ta paralajamroni komunikacionin pas vetes me treguesin e djatht t kahjes c) t ngisni me shkall m t vogl transmisioni, sipas rregulls d) t prgatiteni pr disa kthesa t njpasnjshme 3. Si do t veproni te kjo shenj: a) ta zvogloni shpejtsin e ngasjes dhe sipas nevojs ta ndalni mjetin b) t'i lshoni mjetet nga kahja e kundrt c) ta vazhdoni ngasjen, sepse keni prparsi kalimi n krahasim me mjetet, nga kahja e kundrt 4. Cila shenj ju njofton se jeni duke lvizur n rrugn me prparsi kalimi? ____ (shnoni numrin) 5. far tregon kjo shenj? a) fillimin e rrugs s destinuar ekskluzivisht pr qarkullimin e automjeteve b) se lejohet lvizja vetm me automjete t udhtarve c) kufizimin e shpejtsis s lvizjes deri n 100km/h 6. Kjo shenj n fotografi tregon: a) shpejtsin e rekomanduar b) ndalimin e lvizjes me shpejtsi ma t madhe se ajo e shenuar n shenj 7. ka tregon kjo shenj: a) Prparsi kalimi n t gjitha kahjet b) shtrirjen e rrugs me prparsi kalimi c) kthimin e domosdoshm majtas , sepse rrugt e tjera jan pa dalje slijepe
8. Shenja e komunikacionit n fotografi tregon se largsia e kalimit t rrugs mbi binar, n nivel, sht: a) 160 m b) 240 m 9. Pas drits s gjelbr n semafor, do t ndizet: a) drita e kuqe b) drita e verdh vezulluese c) drita e verdh e pandrprer 10. Pas drits s kuqe n semafor, do t paraqitet: a) drita e gjelbr b) drita e verdh vezulluese c) drita e kuqe dhe e verdh s bashku 11. 'do t thot shenja, q e jep polici n komunikacion: a) kthimi i lejuar n t majt b) ndalimi i detyrueshm pr t gjitha mjetet c) do t ndodh ndrrimi i pozits dhe i shnjs s policit dhe kalimit t lir 12. Dritat vezulluese t kuqe dhe t kaltra n mjet, kan domethnien se ai mjet, sht: a) i policis b) i shrbimit komunal c) n prcjellje
TESTET PR USHTRIME
UDHKRYQET
1. Po lvizni pas automjetit t bardh si do t veproni n situatn far sht n fotografi: a) ta ndalni mjetin, sepse keni ngjyr t kuqe n semafor b) ta ndalni mjetin, sepse keni shenjn c) ta lvizni npr udhkryq me kujdes t shtuar d) ta ndalni mjetin shkaku i pozits s trupit t policit 2. Po i afroheni ktij udhkryqi. Si do t veproni: a) t lviznii para mjetit nga kahja e kundrt b) ta lshoni mjetin nga kahja e kundrt
3. Si do t veproni n situatn si vijon: a) t lvizni i pari npr udhkryq b) ta lshoni mjetin nga kahja e kundrt c) t lvizni para mjetit t kuq.
4. Po i afroheni ktij udhkryqi: si do t veproni: a) ta lshoni autobusin b) t lvizni para autobusit c) ta lshoni mjetin e kuq
5. Si do t veproni gjat kyjes n komunikacion: a) ta kyni treguesin e kahjes b) t kyeni pa treguesin e kahjes c) t'i lshoni mjetet q lvizin npr shiritin n t cilin po kyeni. 6. N udhkryq, keni ndrmend q me automjet t ktheheni n t majt. Automjeti prball jush lviz drejt (e mban drejtimin e levizjes). Si do t veproni: a) t pritni n udhkryq derisa t kaloj automjeti b) t lvizni para automjetit q mban kahjen e lvizjes 7. Si do t mbani pozitn me motoiklet n shirit t komunikacionit: a) t lvizni mesit t shiritit rrugor nse sht i shnuar. b) t lvizni sa m afr ans s djatht t rrugs nse shiriti rrugor nuk sht i shnuar.
8. far do t bni me rastin e caktimit t prparsis s kalimit t mjeteve, n udhkryq: a) t vrtetoni si sht rregulluar rrjedha e komunikacionut, n udhkryq, b) t vrtetoni cilat jan kahjet e arritjes s mjeteve c) t'i lshoni mjetet, q kan prparsi 9. Komunikacionin n udhkryq e drejton polici. Si duhet t veproni, duke marr parasysh shenjn q e jep ai: a) mund t kthehem n t majt b) nuk mund t kthehem n t majt c) mund t kthehem n t djatht d) mund t lvizi drejt. 10. N ka mund t llogarisni, n situatn si n fotografi: a) fmija mund t kthehet majtas pa dhn shenj me dor, b) ndoshta fmija edhe s'do t m vrej c) fmija do t veproj drejt dhe sipas rregullave d) fmija mund t reagoj papritur. 11. Si do t veproni kur fryen er e fort: a) t shpejtoni q ta kaloni sa m par pjesn e rrugs me er t fort b) ta zvogloni shpejtsin e lvizjes c) t mbani distanc sa ma t madhe boshtore gjat prballkalimit 12. Si do t veproni n kt situat: a) t kaloni para mjetit, nga ana e kundrt b) ta zvogloni shpejtsin dhe eventualisht ta ndalni mjetin c) ta lshoni mjetin nga ana e kundrt
ZGJIDHJA E TESTEVE
Testi: shtjet elementare 1. a,b,c,d 2. a,b,d 3. b,c,d 4. a,c 5. b 6. a,b,c 7. a,b,c 8. c,d 9. b 10. a 11. 80 km/h 12. shirit rrugor Testi: Shenjat I 8, 3, 14, 1, 9, 12, II 2, 6, 4, 11,10, 7.
Testi: Specifikat 1. a,c 2. a,c,d 3. a,b 4. 2 5. a,c 6. b 7. b 8. b 9. c 10. c 11. b,c 12. c Testi: Udhkryqet 1. c 2. b 3. b,c 4. a 5. a,c 6. a 7. a,b 8. a,b,c 9. a,c,d 10. a,b,d 11. b,c 12. b,c
LITERATURA
Dispozitat ligjore federative t Ligjit mbi bazat e siguris s komunikacionit n rrug - Fletorja zyrtare e RFJ, 50/88 Doracak pr ngassit e mjeteve motorike, Lidhja auto-moto e Kosovs, 1985 Doracak pr shofer dhe instruktor, Enti pr botimin e teksteve Sarajev, Testet dhe doracak nga rregullat e komunikacionit pr provimin e patentshoferit, METAPROMET 92, Zagreb Manual pr dhnien e provimit pr shofer "Voza", Beograd, 2000 Rregullore mbi shnjat e komunikacionit n rrug, n botim t Shoqats kroate shkencore pr qarkullim - Zagreb, 2000 Rregullore mbi dispozitat ligjore t komunikacionit, Auto-klubi kroat 2000

Libri I Auto Shkolles

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Libri I Auto Shkolles

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DORACAK PER DHENIEN E PROVIMIT PER SHOFER

nga dispozitat ligjore mbi sigurine e komunikacionit

SHTOJCE: Testet per ushtrime kategorite A, B, C dhe D

DISPOZITAT E PRGJITHSHME LIGJORE MBI SJELLJEN E PJESMARRSVE N KOMUNIKACION

SHPREHJET DHE NOCIONET N KOMUNIKACION

AUTOMJETET, LLOJI, KATEGORIT DHE T DREJTAT E NGASJES N KOMUNIKACION

NGASSI DHE MJETI SI PJESMARRS N KOMUNIKACION

VEPRIMET ME MJETIN N KOMUNIKACION

LVIZJA E MJETEVE N RRUG

- 100 km/h n rrugn e rezervuara pr qarkullimin e automjeteve

- 120 km/h n autoudh

RREGULLAT E KOMUNIKACIONIT DHE T PRPARSIS S KALIMIT

Veprimi sipas rregullave t komunikacionit:

KOMUNIKACIONI N UDHKRYQE T PARREGULLUARA OSE T RREGULLUARA ME SHENJA T KOMUNIKACIONIT

SHEMBUJT DHE MNYRA E ZGJEDHJES S PRPARSIS S KALIMIT N UDHKRYQE

TEJKALIMI (PARAKALIMI) DHE ANASHKALIMI

PRDORIMI I DRITAVE N KOMUNIKACION

Rrezet e dritave t gjata jan s paku 100 m.

Rrezet e dritave t shkurta jan prej 40 deri 80 m.

Rrezet e dritave t mjegulls, arrin m s shumti 35 m.

PRDORIMI I SHENJAVE T ZSHME (BORIS) DHE T PARALAJMRIMIT

NDALJA DHE PARKIMI

SHNIMI I MJETIT T NDALUR N RRUG

LVIZJA E KMBSORVE DHE RAPORTI I NGASSIT NDAJ KMBSORVE

DISTANCA N MES MJETEVE

KOMUNIKACIONI I BIIKLETAVE, BIIKLETAVE ME MOTOR DHE I MOTOIKLETAVE

KOMUNIKACIONI I QERREVE TRHEQSE DHE LVIZJA E KAFSHVE

KOMUNIKACIONI N AUTOUDH DHE N RRUGN E REZERVUAR PR QARKULLIMIN E AUTOMJETEVE

N autoudh shpejtsia maksimale e automjetit sht 120 km/h.

N rrugn e rezervuar pr qarkullimin e automjeteve, shpejtsia maksimale sht 100 km/h.

MJETET NEN PRCJELLJE

MJETET ME PERPARSI KALIMI

SHFRYTZIMI I PERPARSIS S KALIMIT

LSHIMI ALTERNATIV I MJETIT

NGASJA NATN DHE NGASJA NE KUSHTE T DISFAVORSHME KOHORE

PENGIMI DHE RREZIKIMI I KOMUNIKACIONIT ME SHPEJTSI TE PA PRSHTATSHME T LVIZJES

PERSHTATJA E SHPEJTSIS S LVIZJES NATN DHE N KUSHTET E DUKSHMRIS S ZVOGLUAR

RREZIKU NGA MOSPRSHTATJA E SHPEJTSIS

TRANSPORTI I PERSONAVE ME AUTOMJETE DHE ME MJETE BASHKANGJITSE

KOHZGJATJA E DREJTIMIT T MJETIT

TRANSPORTI I MATERIEVE T RREZIKSHME ME AUTOMJETE DHE ME MJETE BASHKANGJITSE

rrezik nga zjarri

materiet e ndezshme materiet radioaktive t rruhet n t that

KUSHTET PR TRANSPORTIMIN E NJERZVE ME AUTOBUS DHE TRANSPORTI PUBLIK

DIMENSIONET, MASA E GJITHMBARSHME, DHE NGARKESA BOSHTORE E MJETEVE DHE RIMORKIOVE

SHENJAT E KOMUNIKACIONIT DHE SHENJAT Q I JEPIN PERSONAT E AUTORIZUAR

SHENJAT E URDHRAVE T PRERA

SHENJAT E LAJMRIMIT TABELAT PLOTSUESE

SHNJAT E URDHRAVE T PRERA

Shenjat e detyrimit (obligimit)

PRISHTIN PRISHTIN BESIJAN

PRISHTIN SHTIME THERAND

Shkupi Tetov DALJA

TABELAT PLOTSUESE PRAN SHENJAVE T KOMUNIKACIONIT

od 17-20h mbarim ndalese kraj500m zabrane

SHNIMET GJATSORE N RRUG

Vija e dyfisht e kombinuar

SHNIMET TRTHORE N RRUG

SHEMBUJ T VIJAVE GJATSORE Vija e plot

Vija e dyfisht e kombinuar Vija e plot e dyfisht

Shnimii rrugs i dedikuar pr komunikacionin publik

SHENJAT NDRIUESE T KOMUNIKACIONIT DHE SHNIMET NDRIUESE

Drita e kuqe - ka domethnie, ndalim kalimi