Tuyo

Sangkap

Isda (bangus, dalag, hito, dilid, tunsoy, o kahit anong isdang marami
sa inyong pamayanan)
Asin
Tubig

Kagamitan

Kutsilyo, trey na yari sa alambrem, kawayan o ratan, tasa at kutsarang

panukat.

Paraan

1. Hugasan nang mabuti ang isda.

2. Hiwain bahagya sa tiyan ang mga isda upang tanggalin ang lamang-
tiyan.

3. Ibabad ang mga isda sa pinahalong isang bahagi ng asin ay siyam na

bahaging tubig. Hayaang nakababad ito ng 30 minuto upang
matanggal ang dugo sa isda.

4. Ibabadd ang isda sa tinimplang dalawang kutsarang asin at isang

tsang tubig ng 12 hanggang 24 oras.

5. Ayusin ang mga isda sa lalagyan na yari sa almbre, kawayan o rattan

bago patuyuin sa araw.

Tapang baboy
Sangkap

1 kilong karneng baboy

1 kutsarang asin
1 kutsarang asukal
1
/8 kutsaritang salitre
pamintang durog

Kagamitan

Kutsilyo, kutsarang panukat, mangkok na may takip

Paraan

1. Hugasan at hiwain ang karne ng pira-pirasong isang sentimentro ang

kapal at 12 sentimentro ang haba.

2. Paghaluin ang mga panimplang sangkap at ipahid sa pira pirasong

karne.

3. Ilagay ang tinimplang karne sa mangkok at takpan ito. Hayaan muna

riyo ng dalawang araw ang karne sa katamtamang temperature o
room temperature.

4. Ibilad ang mga pira-pirasong karne sa araw ng anim hanggang walong

oras.

5. Imbakin sa isa pang malinis na lalagyan ang pinatuyong karne at itago

sa lugar na malinis, malamig- lamig, at walang mga kulisap at peste.
Maaaring tumagal ng isang buwan ang tapa kung maayos ang
pagkaka-imbak nito.

Bagoong
Sangkap

Isda (dilis, sapsap, o ayungin)

Asin

Kagamitan

Palanggana, tasang panukat, garapon

Paraan

1. Hugasan ang isda sa milinis na tubig.

2. Ilagay ang isda sa palanggana at haluan ng asin. Sa bawat tatlong tasa

ng isda, lagyan ng isang tasang asin. Haluin nang mabuti.

3. Ilagay ang tinimplang isda sa garapon o palayok. Takpan nang mabuti

upang hindi dapuan ng langaw at iba pang peste.

4. Maaaring gamitin na ang bagoong makaraan ang dalawa hanggang

tatlong linggo.

Tinapa

Sangkap
 Tamban o galunggong
Asin
Asukal
Salitre
Paminta
Dahon ng laurel

Kagamitan

Kutsilyo, tasa at kutsarang panukat, trey na pag-uusukan, basyong lata

ng biskuwit

Paraan

1. Hiwain ang mga isda sa likod upang mabuksang buo ang bahaging
tiyan ng isda.

2. Tanggalin lahat ng lamang-tiyan at dugo.

3. Hiwain muli ang isda sa ilalim ng likod mapalit sa may mga tinik.

4. Hugasang mabuti ang mga isda at ibabad sa pinahalong kalahating

tasa ng asin at apat na tasang tubig ng 30 minuto.

5. Iluto ang mga isda sa kumukulong solusyon ng pinaghalong ½ tasang

tubig, 2 kutsarang asin, 1 kutsarang asukal, ¼ kutsaritang salitre,
dinurog na paminta, at dinurog na dahol ng laurel.

6. Ayunsin ang mga isda sa trey na gagamitin sa pagpapausok. Hayaan

tumulo ang sabaw nito ng sampung minuto.

7. Bahagyang patuyuin ang mga isda sa malamig at malilim na lugar ng

tatlong oras.

8. Pausukan ang mga isda sa lata ng isa hanggang dalawang oras

hanggang maluto. Maaaring gumamit ng kusot, ipa, uling, o iba pang
materyales sa pagluluto ng mga tinapa.
Priniserbang
Buong Kamatis

Sangkap

Kamatis
 Asin
Apog

Kagamitan

Kutsilyo, kutsarang panukat, kaserola, garapon

Paraan

1. Pumili ng sariwa, hinog, ngunit matigas na mga kamatis. Hugasan

nang mabuti.

2. Ilubog ng isang minuto sa kumukulong tubig o pasingawan ng dalawa

hanggang tatlong minuto.

3. Ilubog ang mga kamatis sa malamig na tubig at tanggalin ang manipis

na balat at ubod.

4. Ayusin ang mga kamatis sa isterelisadong garapon hanggang umabot

sa isa’t kalahating sentimetro sa bibig ng bote. Lagyan ng kalahating
kutsaritang asin at 1/8 kutsaritang apog. Huwag lagayn ng tubig ang
mga garapon.

5. Pasingawan nang walang takip ang mga garapong may kamatis.

Maaaring ilagay ang mga garapon sa kalderong may tubig na 77 ̊C
ang init ng 15 minuto o humigit-kumulang sa 45 minuto bago kumulo
ang tubig. Ang tubig sa kaldero ay hindi dapat umabot sa bibig ng mga
garapon upang huwag pasukin ng tubig ang mga garapon.

6. Takpan ang mga garapon at pakuluan ng 35 minuto bago palamigin at

imbakin ang kamatis.

Atsarang Papaya
Sangkap

6 papayang hilaw
2 pirasong karot
2 pirasong malaking siling pula
¼ kilong sibuyas Tagalog
¼ kilong koliplawer
1 pirasong luya
 1 tasang suka
¾ tasang asukal
2 kutasaritang asin

Kagamitan

Kutsilyo, gadgaran, sangkalang, palanggana, kaldero, sandok, tasang

panukat, garapon

Paraan

1. Balatan at hugasang mabuti ang papaya. Gadgarin ito nang pino

at budburan ng asin. Haluin itong mabuti at itabi.

2. Gayatin ang karot, siling pula, sibuyas, koliplawer, at luya.

Maaaring lumikha ng iba’t ibang disenyo, tulad ng mga bulak-lak
at dahon sa karot at siling pula. Ilalagay ito sa gilig ng garapon
upang magandang tingan.

3. Pigain nang ilang ulit ang papaya upang maalis ang katas nito.

4. Ihalo sa papaya ang iba pang gulay na inihanda.

5. Pakuluan hanggang matunaw ang asukal at asin sa suka.

6. Ibuhos ang pinakuluang matamis-maasim na solusyon sa

palangganag may pinaghalong mga gulay. Haluin ito nang
mabuti upang maging pantay-pantay ang pagkababad ng
matamis-maasim na sabaw.

7. Ilagay ang atsara sa malinis at isterilisadong garapon. Padaanan

ng kutsilyo ang gilid ng garapon upang matangganl ang mga
bula. Takpan ang garapon at imbakin.
Minatamisang Pinya

Sangkap

Hinog na pinya
Asukal
Tubig

Kagamitan

Kutsilyo, tasang panukat, kaldero, garapon

Paraan

1. Balatan ang pinya at alisin ang mga mata. Hugasan nang mabuti at
patuluin.

2. Hiwain sa nais na laki at ayusin sa milinis na garapon.

3. Magpakulo ng pinaghalong isang bahagi ng asukal at isang bahagi ng

tubig hanggang maging malapot.

4. Lagyan ng mainit na arnibal ang mga garapon at padaanan ng kutsilyo

ang gilid ng garapon upang maalis ang hangin.

5. Takpan ang mga bote at isarang bahagya. Pakuluan ang mga garapon
sa kaserolang may tubig ng 20 minuto.

6. Isarang mabuti ang mga bote at palamigin ito bago itago. Ang paraang
ito ay maaaring gamitin din sa ibang prutas tulad ng manggan, milon,
at pakwan.

Kending Santol

Sangkap

Santol
Asukal
Lihiya

Kagamitan

Kutsilyo, trey na aluminyo o yari sa kawayan, sandok, kaserola,

termometrong pampagkain

Paraan
1. Hugasan ang santol. Tanggalin ang balat sa pamamagitan ng
pagbabad nito ng limang minuto sa pinaghalong 1/3 tasang lihiya at
isang litrong tubig na pinainitan ng 94 ̊C.

2. Hugasan kaagad ang mga prutas sa malamig na tubig upang maalis

ang lasa ng lihiya. Tanggalin ang balat ng santol habang hinihugasan
ito.

3. Ilubog ang mga prutas sa kumukulong tubig ng sampung minuto.

Palamigin sa dumadaloy na tubig.

4. Hiwain ang mga prutas nang pahaba at alisin ang mga buto.

5. Sukatin ang mga prutas. Sa bawat tasa ng santol ay maglagay din ng

isang tasang asukal. Paghaluin ito sa isang mangkok at hayaang
nakababad ang magdamag.

6. Tanggalin ang anumang katas na lumalabas sa prutas at alisin ang

asukal na kumapit sa santol.

7. Ilatag ang mga hiniwang santol sa mga trey at patuyuin sa init ng

araw.

8. Balutin isa-isa sa cellophane kung ipagbibili o itago sa malinis at

tuyong lalagyan.

Atsarang Sayote

Mga Sangkap

1 kilong sayote
2 kerot, katamtamang laki
1 siling pula
1 siling berde
20 pirasong sibuyas Tagalog
1 maliit na pirasong luya
1 tasang suka
¾ tasang asukal
1 kutsarang asin

Mga Hakbang
1. Hugasan, balatan, at hiwain ang mga gulay nang manipis at
mahahaba. Ihandang isa-isa ang mga gulay at lagyan ng kaunting asin
upang bahagyang matanggal ang katas ng bawat gulay kapag
diniinan.

2. Paghalo-haluin ang mga gulay at ilagay sa isang malinis at tuyong

garapon.

3. Ihanda ang sabaw na pamburo. Tunawin ang asukal at asin sa suka.

Pakuluan ito at salain.

4. Ibuhos sa garapong may pinaghalong gulay ang sabaw na pamburo.

Tanggalin ang hangin sa pamamagitan ng pagpapadaan ng maliit na
kutsilyo sa gilid ng garapon. Isara nang mabuti.

Manggang Chutney

Mga Sangkap

6 pirasong manggang hilaw

2 siling pula
2 siling berde
2 siling labuyo
1 ulo ng bawang
20 pirasong sibuyas Tagalog
1 maliit na kahong pasas
1 pirasong luya
Asukal, asin, at suka

Mga Hakbang
1. Talupan ang mangga at hiwain nang maliliit na may tatlong milimetro
ang kapal. Ilagay sa malinis na mangkok at budburan ng dalawang
kutsarang asin. Hayaang nakbabad nang magdamag o limang oras.
Hugasan at patuluin pagkatapos.

2. Talupan at hiwain ang sibuyas, luya, sili, at bawang.

3. Sukatin ang mangga. Sa bawat tasa ng hiniwang mangga, gumamit ng

¼ tasang suka, isang tasang asukal na pula at isang kutsaritang asin.

4. Pakuluan ang sukang may halo hanggang maging malapot na malapot.

Kending Kamyas

Mga Sangkap

20 – 25 pirasong kamyas
asukal
apog

Mga Hakbang

1. Pumili ng malaki, mabeberde, at magugulang na kamyas. Tusukin ang

mga ito at ibabad sa tubig na may apog (isang kutsarang apog bawat
litro ng tubig) nang magdamag.

2. Hugasan ang mga kamyas at pakuluan sa kaserolang may sapat na

tubig upang ang mga kamyas ay lumubog. Maaaring lagyan ng katas
ng kalamansi ang tubig.
3. Hayaang kumulo hanggang bumalik ang berdeng kulay ng kamyas.
Hanguin ang kamyas at ibabad sa malamig na tubig sa loob ng
dalawang oras.

4. Patuluin at dahan-dahang diinan ang bawat prutas upang lumabas ang

sobrang tubig.

5. Gumagawa ng arnibal na isang bahaging tubig at isang bahaging

asukal. Pakuluan dito ang mga kamyas nang 30 minuto. Hayaang
nakababad sa arnibal nang magdamag.

6. Maghanda ng mas malapot na arnibal na dalawang bahaging asukal sa

isang bahagi ng malabnaw na arnibal. Pakuluan muli ang kamyas.
Ipagpatuloy ang pagluluto sa marahang apoy hanggang lumapot ang
arnibal. Hayaang nakababad nang magdamag.

7. Ayusin sa isang bilao o trey ang mga kamyas at ibilad sa araw.

Baluting isa-isa sa cellophane kapg tuyo na ang kamyas.

Priniserbang Santol

Mga Sangkap

25 pirasong santol
2 kilong asukal
hugas-bigas
apog

Mga Hakbang

1. Pakuluan nang buo ang santol.

2. Talupan nang manipis at hiwain ang bawat santol sa gitna.

3. Ibabad sa sapat na dami ng hugas-bigas na may kaunting apog ang

mga santol nang dalawang araw. Palitan ang tubig araw-araw.

4. Hugasan ang santol at tanggalin ang mgab buto. Hayaang tumulo ang
tubig.
5. Pakuluan ang anim na tasang asukal sa anim na tasang tubig upang
magkaroon ng malabnaw na arnibal. Ihulog ditto ang mga binalatang
santol. Hayaang nakababad sa arnibal nang magdamag bago ito
hanguin.

6. Gumawa nag malapot na arnibal. Paghaluin at pakuluan ang anim na

tasang asukal sa tatlong tasang malabnaw na arnibal. Ihulog dito ang
mga santol at lutuin hanggang maging malinaw ang balat. Gumamit ng
marahang apoy sa pagluluto.

7. Ilagay sa malinis at tuyong garapon ang bagong lutong santol at

takpan nang mabuti.

Inatsarang Itlog

Mga Sangkap

12 itlog ng manok o pato

11/2 tasang suka
¾ tasang asukal
¼ tasang asin
½ ulong bawang
1 kutsaritang pamintang buo
kapirasong luya

Mga Hakbang

1. ilaga ang mga itlog. Balatan at ilagay sa malinis at tuyong garapon.

2. Pitpitin ang bawang at luya. Ilagay ito sa suka, kasama ang paminta.
Timplahan ng asin at sukal.

3. Pakuluan ang sabaw nang ilang sandal. Salain ito at ibuhos sa mga
nilagang itlog. Lalong sumasarap ang itlog habang tumatangal ang
pagkababad sa sabaw.
 Burong Mustasa

Mga Sangkap

Mustasa
Asin
Hugas – bigas

Mga Hakbang

1. Hugasang mabuti ang mustasa. Ibilad ito sa araw nang dalawang oras
upang malanta.

2. Pagpatong-patungin nang maayos sa isang malinis na garapon o

palanggana ang mga dahol ng mustasa. Budbruran ng isang bahaging
asin ang bawat sampung bahagi ng mustasa sa bawat patong.
Hayaang maburo ng isang araw.

3. Buhusan ng katamtamang dami ng hugas-bigas ang mustasa upang

matakpan at mababad ang mga dahon.

4. Takpan ang garapon ng sinamay o telang katsa uoang huwag dapuan

ng lngaw at ibva pang insekto. Buruhin nang isang linggo.
 Pagtatatuyo
Ito ay isa sa pinakaunang paraan ng pag – iimbak ng pagkain. Ang mga
pagkain ay ibinilad sa init ng araw upang matuyo ang tubig at katas nito
nang maiwasan ang pagkabulok o pagkasira. Ang pagpapatuyo ay maaaring
gawin sa iba’t ibang pamamaraan. Ang pinakamapitip na paraan ay ang
pagpapatuyo sa pamamagitan ng pagbibilad sa sikat ng araw, ang iba ay
hinuhurno o kaya’y tinatapatan ng isang bentilador nang mahigit sa 24 na
oras.
 Pag-aasin

Ito ay matandang pamamaraan ng pag-iimbak ng pagkain na madalas

na ginagamit ng mga mangingisda lalung-lalo na kung marami silang huling
isada. Maaari rin maimbak sa gnitong pamamaraan ang karne at ilang gulay.
Ito ay nagpapatigas sa laman kayat napipigilan ang pagkabulok. May
dalawang uri ng pag-aasin, ang una ay ang pagsasama ng asin sa pagkain
tulad sa tuyo, daing, tapa at bagoong. Ang pangalawa ay ang pagbubuhos
ng solusyon ng tubig at asin na tinatwag na brine solution sa pagkain na
nasa tapayan o katulad na sisidlan. Ang itlog na amaalat ay isang
magandang halimbawa ng pagkaing iniimbak sa ganitong paraan.
 Pagpapausok
Ito ay isinasagawa sa mga sariwang pagkain ng bahagyang nilagyan
ng asin at itinatapat sa usok na galling sa mahinang pagsunog sa kusot at
balat na kahoy. Ang pagpapausok ay nagpapatuyo sa pagkain, nagpapatigas
sa ibabaw at laman at nagpapabawas ng taglay nitong tubig. Ito ay mabagal
na paraan ngunit ang mga pagkaing dumaan sa pagpapausok ay matakas at
may naiibang amoy at lasa. Kabilang sa mga pagkaing pinauusukan ay mga
tinapa, hamon at tapa.
 Pag-aatsara
Ito ay paggamit ng solusyon ng suka, asin at asukal at iba pang
pampalasa sa pag-iimbak ng pagkain. Ang mga preserbatibang ito ang
nagpipigil sa pagtubo ng mikrobyo bukod sa nagbibigay pa ito ng kakaibang
lasa sa pagkain. Ang mga gulay na kadalasang ginagawang atsara ay ang
hilaw na papaya, carrots, pipino, labong at iba pa. May dalawang uri ng pag-
aatsara:

a. Payak na pag-aatsara – matapos na maihanda ang pagkain, ang

solusyon ng suka, asin, asukal at iba pang pampalasa ay idadagdag.

b. Pagbuburo – matapos maihanda ang pagkain, ang solusyon ng tubig at

asin na pinakuluan at pinalamig ay idagdag. Ito ay tatakpan at
hahayaan ng ilang araw hanggang ang sabaw nito ay umasim. Ang
 mga binuburo ay hilaw na mangga, santol, kamias, gulay na mustasa
at sibuyas.

Pag-iisterilisa
Ang mataas na temperatura ay nakapapatay ng mikrobyo at bakterya
kayat ang pagpapakulo ay mainam na paraan ng pag-iimbak. Ang mga
karaniwang paraan ng pag-iisterilisa ay ang mga sumusunod:

a. Pagluluto ng pagkain direkta sa apoy at pagkatapos ay ilalagay sa

malinis na garapon at sasarhang mabuti
b. Pagsasaayos ng pagkain sa pinakuluang bote sa isang kaldero o
sterilizer at pakukuluan ito ng ilang minuto batay sa uri ng pagkaing
iniisterilisa.
 Pagmamatamis
Ito ay kadalasang ginagawa sa mga prutas. Ang pinakuling asukal at
tubig o arnibal ay isang mabisang pamamaraan sa pagpigil ng pagtubo ng
mikrobyo. Sa pamamaraang ito, ang arnibal ang laman nito. Nagagawa ito sa
pamamagitan ng mabagal na pagluluto ng prutas sa arnibal na mahinang
apoy hanggang ang tubig nitong taglay ay nawawala at napapalitan ng
asukal.
 Pagbuburo
Ito ay maaaring gamitin sa gulay at karne ng hayop. Kapag ang gilay
bo karne ay nilagyan ng asin, ang tubig ay lumalabas, ang asin ay
pumapasok sa himaymay at ang pagkain ay tumitigas kayat ang pagkasira
ay maiiwasan.