Aralingpanlipunan 150614222243 Lva1 App6892

Ang Pilipinas ay Isang Bansa
Layunin
0 Natatalakay ang konsepto ng bansa
1 Nakabubuo ng kahulugan ng bansa
2 Naipaliliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas ay Isang Bansa
Kagamitan : mapa ng Asya at mundo, panulat
Sanggunian : Learner’s Material, p. 2–7
K to 12 – AP4AAB-Ia-1; AP4AAB-Ib-2; AP4AAB-Ib3
Pamamaraan
0 Panimula
Ipalaro ang “Sakay, Lakbay, Salakay!” (likhang laro ni Ynnos Azaban)
Sabihin sa mga mag-aaral na kumuha ng ikaapat na bahagi ng papel.
Pasulatan ito ng pangalan ng bansa na alam nila maliban sa
Pilipinas. Tanggapin kung may magkapare-parehong bansa.
Sabihan silang bumuo ng malaking bilog na ang bawat isa ay nakaharap
sa loob nito. Ipalapag sa sahig sa tapat nila ang mga papel na may
nakasulat na pangalan ng bansa.
1
Ȁ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀᜀĀĀȀĀȀȀ⸀ĀЀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ0 Pu
puwesto ang guro sa loob ng bilog. Sabihan sila na kapag sinabi ng
guro na “Sakay!” kailangan nilang tumalikod at kapag sinabing
“Lakbay!” kailangang lumakad paikot sa kanan ang mga mag-aaral
(habang ginagawa ito ng mga mag-aaral, magbabawas ng isang
papel ang guro). Kapag sinabi ng guro ang “Salakay!” kailangang
huminto ang mga mag-aaral at tatapat sa mga papel na may
nakasulat na bansa. Ang mag-aaral na walang matatapatang papel
ay hindi na kasali sa laro at uupo na.
Ȁ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀᜀĀĀȀĀȀȀ⸀ĀЀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ1 Maaaring
gawin ang laro sa loob ng 3–4 na minuto.
Ȁ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀᜀĀĀȀĀȀȀ⸀ĀЀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ2 Big
yan ng mas mataas na puntos sa pakikilahok at palakpak ang mga
mag-aaral na matitira sa laro.
5888 Itanong:
5888 Ano-ano ang mayroon sa laro na inyong ginawa?
5889 Kung wala ang mga bagay na bumubuo sa laro, magagawa
kaya ang laro?
5890 Sa mga natanggal sa laro, ano ang naramdaman ninyo?
5891 Sa mga nanatili sa laro, ano ang naramdaman ninyo?
5892 Bakit mahalagang makapuwesto ka sa tapat ng papel na may
nakasulat na bansa?
5889 Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-
aaral. Mga maaaring sagot…
5888 Tao o manlalaro, papel na may nakasulat na salitang bansa,
sahig kung saan nakapuwesto ang papel.
5889 Maaaring hindi, dahil kailangan ng manlalaro at ng papel na
nakalagay sa sahig.
5890 Nalungkot dahil hindi na ako kasali sa laro.
5891 Masaya dahil may puwesto ako lagi. Masaya dahil may bansa
ako na napuwestuhan.
5892 Kasi hindi ako natatanggal sa laro. Kasi may puwesto ako lagi.
5890 Iugnay ang mga sagot sa aralin.
Tulad ng ating nilaro, may mahahalagang bagay na kailangan upang
matawag na bansa ang isang lugar. Iyan ang pag-aaralan natin ngayon.
B. Paglinang
0 Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 2.
1 Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng sagot
nila.
2 Ipabasa ang tekstong nagpapaliwanag sa kahulugan at mga elementong
bumubuo sa isang bansa.
3 Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 4.
4 Ipagawa ang mga sumusunod:
0.1 *DZDLQ$
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,
pahina 5.
v Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
2
*DZDLQ%
v Magpabuo ng pangkat na may tatlong kasapi lamang (triad).
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM, p. 5.
v Ipakopya sa papel ang saranggola at ipasulat ang sagot dito.
*DZDLQ&
v Gamitin ang kaparehong pangkat sa Gawain B.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 5.
v Ipabasa ang tula tungkol sa bansa.
v Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa gawain.
v Sabihin sa mga kasapi ng pangkat na triad na ibahagi sa isa’t isa ang
ginawang pagbilog sa mga salitang nagpapatunay na ang Pilipinas
ay isang bansa.
v Pag-usapan kung ang kanilang sagot ay ayos na bago ipawasto sa
guro.
0 Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 6 at talakayin ang
sagot.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 6.
Takdang Gawain
Magdala ng mapa ng Asya at ng mundo na nagpapakita ng kinalalagyan ng
Pilipinas.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
2, 3, 4, 5
*DZDLQ%
1–4. Tao, Teritoryo, Pamahalaan, at Soberanya. Maaaring hindi sunod-sunod.
*DZDLQ&
Ang mga may bilog ay ang mga salita/pariralang tao, malaya, mayroong
namamahala, at may teritoryo.
Natutuhan Ko
I. Ang mga may tsek ay ang bilang 1, 3, 4, at 5.
II. 1.  2.  3.  4.  5. J
III. Ang sagot ay maaaring:
Sa itaas na bahagi ng bandila: Ang bansa ay binubuo ng tao, teritoryo, may
pamahalaan, at may kalayaaan.
Sa ibabang bahagi ng bandila: Ang Pilipinas ay isang bansa dahil may mga
taong nakatira dito, may sariling teritoryo, may pamahalaan, at malaya.
Maaaring may ibang sagot ang mga mag-aaral. Tanggapin kung malapit sa
sagot na ibinigay sa itaas.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Bumuo ng pangkat na may tatlong kasapi. Magpagawa ng islogan tungkol sa
pagiging isang bansa ng Pilipinas. Sikaping maipakita ang katangian ng pagiging
bansa nito. Gawing gabay ang rubric sa ibaba.
8–10 5–7 3–4 1–2

Nilalaman Ang mensahe Di gaanong Medyo magulo Walang
10 puntos ay mabisang naipakita ang ang mensahe. mensaheng
naipakita. mensahe. naipakita.
Pagkamalikhain Napakaganda at Maganda at Maganda ngunit Di maganda
8 puntos napakalinaw ng malinaw ang di gaanong at malabo ang
pagkakasulat ng pagkakasulat ng malinaw ang pagkakasulat ng
mga titik. mga titik. pagkakasulat ng mga titik.
mga titik.
6–7 4–5 2–3 1
Kaugnayan sa May malaking Di gaanong Kaunti lamang Walang
Paksa kaugnayan naipakita ang ang kaugnayan kaugnayan
7 puntos sa paksa ang kaugnayan ng islogan sa sa paksa ang
islogan. sa paksa ang paksa. islogan.
islogan.
4–5 3 2 1
Kalinisan Malinis na Malinis ang Di gaanong Marumi ang
5 puntos malinis ang pagkakabuo. malinis ang pagkakabuo.
pagkakabuo. pagkakabuo.
Kabuang Puntos
= 30
Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin ang

mga mag-aaral na tingnan at basahin ang mga nakapaskil na islogan.
ARALIN 2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas

7DNGDQJ3DQDKRQ ﾵ ăDUDZ
Layunin
0 Natutukoy ang relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid dito
gamit ang pangunahin at pangalawang direksiyon
1 Natutukoy sa mapa ang kinalalagyan ng bansa sa rehiyong Asya at sa mundo
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kinalalagyan ng Pilipinas
Kagamitan : globo at mga mapa ng Asya at mundo, panulat
Sanggunian : Learner’s Material, pp. 8–14
K to 12 – AP4AAB-Ic-4; AP4AAB-Ic5
4
Pamamaraan
0 Panimula
0 Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. Pasagutan ang worksheet na
naglalaman ng sumusunod:
Teacher’s table
Column
1 2 3 4 5
Row
1
2
3
4
0.0 Itanong:
0.0 Mula sa gitna ng silid-aralan, ano ang makikita sa gawing hilaga?
Silangan? Timog? Kanluran?
0.1 Ano ang masasabi ninyo sa puwesto ninyo na isinasaad sa
worksheet?
0.2 Bakit mahalagang malaman ang mga nakikita sa inyong paligid?
0.1 Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
Maaaring sagot:
1.0 Kisame, dekorasyon, sahig, silya, at bintana.
1.1 Maaaring makatulong ang mga nasa paligid upang malaman kung
nasaan ang isang lugar.
0.2 Ipagawa ito sa kaparehong pangkat.
Hanapin sa globo ang kinalalagyan ng Pilipinas. Sagutin ang mga tanong:
2.0 Saang bahagi ng mundo matatagpuan ang Pilipinas?

2.1 Ano-ano ang nakapaligid sa Pilipinas?
2.2 Ano ang masasabi mo sa kinalalagyan ng Pilipinas?
0.3 Iugnay ang mga sagot sa aralin.
B. Paglinang
0 Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,
pahina 10.
1 Pakinggan ang mga sagot ng mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng kanilang
sagot.
2 Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa lokasyon ng Pilipinas at
sa mga nakapaligid dito.
3 Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 10.
4 Ipagawa ang mga gawain.
1 *DZDLQ$
pahina 11.
v Ipakopya sa notbuk ang mga grapikong pantulong sa LM, p. 12 at
ipasulat dito ang sagot ng mga mag-aaral.
5
*DZDLQ%
v Magpabuo ng pangkat na may 10 kasapi.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM,
pahina 12.
v Ipagawa ang gawain.
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 13.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 13–14 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng ruler na may panukat na sentimetro at mapa ng Asya at mundo.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Mga Pangunahing Direksiyon
Taiwan
Dagat Kanlurang
Karagatang Pasipiko
Pilipinas
Dagat Celebes
Mga Pangalawang Direksiyon
Paracel Islands Dagat Pilipinas
Malaysia Palau
6
*DZDLQ%
Gawing gabay ang rubrik na ito para sa pagbibigay ng puntos para sa MAPA-
TAO.
Rubrik para sa MAPA-TAO
20 15 10 5
Katumpakan ng Tamang-tama Tama ang May ilang mali Marami ang
ginawa ang pagkaka- pagkaka- ang pagkaka- nagkamali sa
20 puwesto ng mga puwesto ng puwesto ng mga pagpuwesto sa
mag-aaral sa mga mag-aaral mag-aaral sa pagpapakita ng
pagpapakita ng bagamat may pagpapakita ng tamang
mga nakapaligid ilang hindi mga nakapaligid direksiyon.
sa bansa. eksakto. sa bansa.
15 10 5 3
Kaayusan Naging Maayos ang Maayos ang Hindi naging
15 napakaayos mga mag-aaral pagtatanghal maayos ang
ng mga mag- habang ngunit may mga pagtatanghal
aaral habang nagtatanghal. mag-aaral na at maingay ang
nagtatanghal. nag-iingay. mga mag-aaral.
15 10 5 3
Kooperasyon Buong pusong Nakikilahok Hindi kusang Hindi nakikilahok
15 nakikilahok sa ngunit nakikilahok. at walang
gawain. nagdadalawang- pakialam.
isip.
*DZDLQ&
Sabihin sa kaibigan mo sa Estados Unidos:
v Kumuha ka ng mapa ng mundo.
v Tingnan mo kung nasaan ang bansang Estados Unidos.
v Mula sa Estados Unidos, tumingin ka sa malayong kanan sa gawing silangan.
v Madadaanan ng iyong tingin ang kontinente ng Asya.
v Sa kontinente ng Asya, hanapin mo ang bansang nasa silangan ng China,
kanluran ng Pacific Ocean, hilaga ng Indonesia, at timog ng Taiwan.
v Kapag nasunod mo ang itinuturo ng mga direksiyong nabanggit, at nakita ang
parang babaeng nakaupo sa mapa, iyon na ang Pilipinas.
Natutuhan Ko
I. 1. T 4. H 7. T
2. K 5. T 8. H
3. T 6. S
II. 1. HS – Philippine Sea 3. HK – Paracel Island
2. TS – Palau Islands 4. TK – Borneo
III. Ang Pilipinas ay nasa Timog-silangang Asya sa kontinente ng Asya.
7
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Isagawa ang larong 6FDYHQJHU¶V+XQW.
Panuto:
0 Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat.
1 Sabihing may kailangan silang gamit o bagay na dapat makuha.
2 Makukuha nila ang mga gamit o bagay kung matutukoy nila ang direksiyon ng
bagay na ipinahahanap.
3 Sa silid, ikalat ang mga salitang Taiwan, Karagatang Pasipiko, Indonesia,
Vietnam, Dagat Pilipinas, Palau Islands, Paracel Islands, at Borneo ayon sa
mga direksiyong kinalalagyan nito kung ang batayan ay Pilipinas.
4 Ibigay ang task card sa bawat pangkat:
Pangkat 1 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog, timog-silangan,
at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa lugar na tinukoy.)
Pangkat 2 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa silangan, timog-
kanluran, at hilaga ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na
tinukoy.)
Pangkat 3 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa hilagang-silangan,
hilagang-kanluran, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa
mga lugar na tinukoy.)
Pangkat 4 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog-hilaga, at
timog-silangan ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na
tinukoy.)
5 Sa ilalim ng mga salita ay makikita ang mga bagay na dapat kunin ng bawat
pangkat ayon sa direksiyong ibinigay sa kanila.
Lugar Lokasyon Bagay na Hahanapin
Taiwan hilaga lapis
Karagatang Pasipiko silangan bolpen
Indonesia timog papel
Vietnam kanluran tsok
Dagat Pilipinas hilagang-silangan krayola
Palau Islands timog-silangan pantasa
Paracel Islands hilagang kanluran pambura
Borneo timog-kanluran panyo
Mungkahi
Gawing dalawang piraso lagi ang bilang ng mga bagay. Maaari ding isulat na
lamang sa mga strip ng kartolina ang mga pangalan ng bagay o kaya’y iguhit
ang mga larawan nito.
0 Ito ang inaasahang makukuhang mga bagay ng bawat pangkat:
Pangkat 1 – papel, pantasa, at tsok
Pangkat 2 – bolpen, pambura, at lapis
Pangkat 3 – pantasa, pambura, at tsok
Pangkat 4 – papel, lapis, at pantasa
8
0 Bigyan ng 10 puntos ang mga pangkat na makakukuha ng tatlong tamang
bagay, 5 puntos sa makakakuha ng dalawang tamang bagay, at 3 puntos sa
makakukuha ng isang tamang bagay lamang.
ARALIN 3 Ang Teritoryo ng Pilipinas

Layunin
0 Nakagagawa ng interpretasyon tungkol sa kinalalagyan ng bansa gamit ang
mga batayang heograpiya tulad ng iskala, distansiya, at direksiyon
1 Natatalunton ang mga hangganan at lawak ng teritoryo ng Pilipinas gamit ang
mapa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Teritoryo ng Pilipinas
Kagamitan : lapis, ruler, at mga mapa ng Asya at mundo
K to 12 – AP4AAB-Id-6; AP4AAB-Id-7
Pamamaraan
0 Panimula
0 Ipakita ang ilustrasyon sa mga
bata. Sabihing ipagpalagay nila na
may bata sa gitna ng Pilipinas at
kaniyang mga kamag-anak o
kaibigan sa palibot nito. Sabihin na
karamihan sa mga Pilipino ay may
kamag-anak o kaibigang nakatira
sa ibang bansa. Sa pamamagitan
ng mapa at mga batayang
heograpiya, matutulungan mo
silang malaman o matalunton ang
kinalalagyan ng Pilipinas at maging
ang hangganan at lawak nito.
0 Pabuuin ang mga mag-aaral ng pangkat na may limang kasapi.

1 Ipalabas ang kanilang mga ruler at lapis.
2 Gamit ang mapa at ruler, ipasulat ang distansiya mula sa Pilipinas
patungo sa mga bansang nakapaligid dito.
1 Itanong:
0 Batay sa inyong ginawa, ano ang napansin ninyo sa distansiya o layo
ng mga kamag-anak at kaibigan ng bata?
1 Taga-saang lugar ang pinakamalapit sa bata?
9
Taga-saang lugar naman ang pinakamalayo?
Ano ang ginawa ninyo para masukat ang layo o distansiya ng bata mula
sa mga kamag-anak o kaibigan niya sa ibang bansa?
0 Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
Maaaring sagot:
Magkakaiba ang layo ng mga kaibigan o kamag-anak ng bata.
Malaysia
USA
Gumamit ng ruler at lapis sa pagsukat ng linya.
Alam ba ninyo na maaaring sukatin ang layo ng Pilipinas sa ibang
lugar sa mapa na parang ito talaga ang totoong distansiya o layo nila sa
isa’t isa? Iyan ang aalamin natin sa araling ito.
0 Paglinang
Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM, pahina
15.
Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang mga sagot nila.
Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa teritoryong sakop ng
Pilipinas at ang distansiya ng mga nakapaligid dito.
Ipagawa ang mga gawain.
*DZDLQ$
v Sabihan ang mga mag-aaral na kumuha ng kapareha.
pahina 17.
v Ipasulat ang mga sagot ng mga mag-aaral sa kanilang notbuk.
*DZDLQ%
v Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 17.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B.
*DZDLQ&
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,
pahina 18.
v Gamit ang dating magkakapareha ipagawa ang isinasaad ng panuto
sa Gawain C.
v Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 18.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 19.
Takdang Gawain
Magdala ng mapang pangklima ng Asya o ng mundo.
10
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin.
Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
iskalang 1 cm = 5 000 km.
*DZDLQ%
Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin at sa bansa o lugar na mapipili ng
mag-aaral.
Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
*DZDLQ&
Maaaring sagot: Napakaganda ng lokasyon at teritoryo ng Pilipinas dahil
napapalibutan ito ng iba’t ibang anyong lupa. (Maaaring may iba’t ibang sagot ang
mga mag-aaral.)
Natutuhan Ko
I. 1. D
0.768⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ‫؀‬ĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ
ĀᜀĀĀĀȀ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ C
ĀᜀĀĀĀȀ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ D
ĀᜀĀĀĀȀ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ C
ĀᜀĀĀĀȀ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ B
0 Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin ng mag-aaral o ipagagamit ng
guro. Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang
III. Ang may tsek (3) ay ang sumusunod:
0 tubig
1 napakalayo sa Pilipinas
2 medyo malayo
3 mas maliit
4 mainam sa kalakalan at mayaman sa yamang likas
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
0 Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima.
1 Bigyan sila ng task card na naglalaman ng sumusunod:
Gamit ang mapa ng Asya at ruler na nakabatay sa iskalang 1 cm = 5 000 km,
ibigay ang mga lugar na tinutukoy sa sukat na distansiya sa iskala.
0 Anong lugar ang nasa 50,000 kilometrong layo sa kanluran ng Pilipinas?
1 Anong lugar ang nasa 20,000 kilometrong layo sa hilaga ng Pilipinas?
2 Anong lugar ang nasa 60,000 kilometrong layo sa silangan ng Pilipinas?
3 Anong lugar ang nasa 10,000 kilometrong layo sa timog ng Pilipinas?
2 Isulat ang sagot sa ika-apat na bahagi ng papel at kapag nasagot na lahat ng
apat na tanong, pumunta ang lahat ng kasapi ng pangkat sa harapan ng klase.
Sabihin ang mga lugar na isinagot.
11
5888 Bigyan ng puntos ang mga pangkat batay sa bilang ng kanilang tamang
sagot.
4 na tamang sagot = 20 puntos

3 tamang sagot = 15 puntos
ARALIN 4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal

7DNGDQJ3DQDKRQ ﾵ ă ﾧ DUDZ
Layunin
0 Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa sa mundo
1 Nakikilala na ang Pilipinas ay isang bansang tropikal
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas ay Isang Bansang Tropikal
Kagamitan : mapang pangklima ng mundo, tsart ng Loop-A-Word sa manila
paper, at panulat
K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8
Pamamaraan
23 Panimula
23 Ipaskil ang tsart ng Loop-A-Word sa pisara.
24 Pabilugan sa mga mag-aaral ang salitang inilalarawan sa bawat bilang sa
LM, p. 21.
25 Itanong:
Ano-anong klima at panahon ang natukoy sa pagbilog sa mga salita?
Alin sa mga natukoy ang panahong nararanasan sa Pilipinas?

Ano kaya ang klimang nararanasan sa Pilipinas?
26 Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral.
24 Paglinang
23 Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa pagiging bansang
tropikal ng Pilipinas sa p. 22 ng LM.
*DZDLQ$
v Pangkatin ang klase sa lima.
pahina 24.
12
*DZDLQ%
v Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 24.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng gawain.
v Ipabahagi sa kapareha ang nagawa.
*DZDLQ&
v Bumuo ng pangkat na may 3-5 kasapi.
v Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa Gawain C sa LM, p. 24.
v Ipasulat sa papel ang nalikhang awit.
v Ipaawit ito sa klase.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 25–26 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng mapang pangklima.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Mga maaaring sagot: Pilipinas, India, Yemen, Omman, Malaysia, at Indonesia
*DZDLQ%
Ang sagot ay depende sa pag-unawa ng mga mag-aaral.
*DZDLQ&
Rubric sa Paglikha ng Awit
3 2 1
Kaangkupan sa Napalutang o naipakita Napalutang o naipakita Hindi lumutang o
Paksa – 3 nang ganap ang paksa o ang paksa o tema sa naipakita ang paksa
tema sa awit. awit. o tema sa awit.
Pagkamalikhain Naipakita ang pagiging Nakapagpakita ng Hindi masyadong
–3 malikhain sa paglikha ng kaunting pagkamalikhain ang pag-
awit. malikhain sa awit. kakagawa ng awit.
Kooperasyon – 3 Bawat isa ay nakibahagi Karamihan ay May mga hindi naki-
sa paglikha at nakibahagi sa paglikha bahagi sa paglikha
pagtatanghal ng awit. at pagtatanghal ng at pagtatanghal ng
awit. awit.
Nilalaman – 3 Ang awit ay kawili-wili at Ang awit ay Ang awit ay kawili-
makahulugan. makahulugan ngunit wili ngunit hindi
di gaanong kawili-wili. makahulugan.
Paglalapat ng Napakaganda ng himig Maganda ang himig May maayos na
musika – 3 ng awit. ng awit. himig ang awit.
ﾵ
Natutuhan Ko
I. Ang mga dapat may tsek:
v Ang bansa ay bahagi ng Asya.
v Kadalasang mainit ang panahon sa bansa. v
Malapit na malapit sa ekwador ang bansa,
v Nabibilang ang bansa sa mga lugar sa mababang latitud.
v Nakararanas ng matinding init ng panahon ang bansa.
v Direktang nakatatanggap ng sikat ng araw ang bansa.
II.
III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral.

Maaaring sagot:
Maganda Hindi Maganda

Masarap maligo sa dagat o beach. Maaaring magkasakit sa sobrang init.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
23 Pangkatin ang klase sa lima.
24 Ibigay sa bawat pangkat ang papel na may word hunt.
25 Ibigay ang panuto:
23 Hanapin ang mga salita o pahayag sa loob ng kahon na may kaugnayan
sa pagiging tropikal ng isang bansa.
24 Pabilugan ang makikitang mga salita o pahayag.
25 Bibigyan lamang kayo ng limang minuto para gawin ang task.
26 Ang pinakamaraming mabilugang tamang salita o pahayag ang panalo at
tatanggap ng 20 puntos at masigabong palakpakan.
14
23 Ang ibang pangkat naman ay maaaring bigyan ng 5 hanggang 15 puntos
ng guro depende sa dami ng kanilang nabilugang tamang salita o
pahayag.
WORD HUNT BOX
adfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldf
g a q t e y I a aj a c k e t u y o d e t e p a y o n g e q u y o a s k n n
PDQLQLSLVQDGDPLW k l z a g h a d t k l z a c b n k o p q a t r s n
SDOLOLJRVDGDJDW a q k t w x b z m s n o w h a s a d f g q w e a
zvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaqteyIa
a d e p a m a y p a y q y e l o a q e r w q y UDLQFRDW w l h a l o h
a l o m a c z v b a h r t y u a z v n m a b c d e f g h i j k m
VDJRDWJXODPDQ a z x c v w i n t e s x a WDJăXODQ a q a a d f g
qweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaaz
d g a e q l j s t a g- i n i t a z x v b n a q k b a g y o f u r c o a t a q w
azvhjasgqaasdafgadfgqweazvbnmjkalqaranm
qfjkloopaeuoqteyIaabahaykuboqeadfgqweaz
vbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoqtldfgaqteyIaa
haqsdpolarbeardazbjklqpoqryadgjamainitna
panahonawetqjsklqbklqheryankargshkalmqe
uIaadfgqweazvbnmjkalqaranmqfjkloopaeuoq
t l d f g a q t e b d a k l a n q m j NDODEDZ k a l q a r a n m q f j k l o
opaeuoqtldfgaqteadfgqweazvbnmjkalqaran m
ahalumigmigdqagetaqraetuikloopaeuoqtlklo
opaeuoqtlkloopaeuoqtl
15
ARALIN 5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa
7DNGDQJ3DQDKRQDUDZ
Layunin
23 Natutukoy ang iba pang salik (temperatura, dami ng ulan) na may kinalaman sa
klima ng bansa
24 Nailalarawan ang klima sa iba’t ibang bahagi ng bansa sa tulong ng mapang
pangklima
Paksang Aralin
Paksa : Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa
Kagamitan : globo, thermometer, malaking mapang pangklima ng Pilipinas
(ilagay sa manila paper), at larawan ng takbo ng hangin kapag
may bagyo
Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:
+HRJUDSL\DDW.DVD\VD\DQ
6HU\HQJ3URGHG
. Quezon City:
Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV)
www.gov.ph/crisis-response/the-philippine-public-storm-
warning-signals/
Pamamaraan
23 Panimula
23 Pagbalik-aralan ang nakaraang aralin tungkol sa “Ang Pilipinas ay
Bansang Tropikal.”
Gamit ang globo, ipaturo sa mga bata ang kinalalagyan ng Pilipinas.
Ipasabi sa mga bata ang eksaktong kinalalagyan ng Pilipinas sa mundo.
Sabihin sa mga bata na magbigay ng patunay na ang Pilipinas ay isang
bansang tropikal.
24 Maghanda ng apat na thermometer na ipagagamit sa bawat pangkat.
Pangkatin sa apat ang klase at ipakuha ang temperatura sa silid-aralan,
sa isang silid na may aircon, sa labas ng silid-aralan, at sa bagong kulong
tubig. Ipaliwanag sa mga bata ang wastong paggamit ng thermometer at
ang pagsulat ng temperatura nito. Ipalahad sa klase ang ginawa ng bawat
pangkat.
Itanong:
Ano ang temperatura ng silid-aralan? ng silid na may aircon? sa labas ng
silid-aralan? sa bagong kulong tubig?
Mataas ba ito o mababa?
Ano ang nadarama kapag mataas ang temperatura?
Ano ang nadarama kapag mababa ang temperatura?
25 Magpabalita sa harapan ng klase tungkol sa klima ng bansa. Iugnay ang
mga kasagutan ng bata sa aralin.
16
23 Paglinang
23 Itanong sa mga bata kung ano sa palagay nila ang iba pang salik na
may kinalaman sa klima ng bansa. Tanggapin ang lahat ng sagot. Isulat
sa pisara. Gamitin ang tanong sa simula ng bahaging Alamin Mo sa LM
sa p. 27.
24 Talakayin at pag-usapan ang mga salik na may kinalaman sa klima ng
bansa:
23 Temperatura
24 Dami ng ulan
25 Ipakita sa mga bata ang malaking mapang pangklima ng Pilipinas.
Talakayin ang mga panandang ginamit sa mapa.
26 Talakayin din ang mga babala ng bagyo sa p. 33 ng LM.
27 Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging
*DZLQ0Rng LM, pp. 34–35.
28 Bigyang diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata
ang bahaging Tandaan Mo sa p. 35 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 36–37 ng LM.
Takdang Gawain
0 Gumawa ng isang linggong talaan ng temperatura sa inyong lugar sa tuwing
12:00 ng tanghali. Itala sa tsart gamit ang tsart tulad ng nasa ibaba.
Lunes Martes Miyerkoles Huwebes Biyernes Sabado Linggo
0 Kapanayamin ang ilang opisyal ng inyong barangay tungkol sa ginagawa nilang

kahandaan tuwing may paparating na bagyo.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
1. I 3. G 5. E 7. A 9. B
2. H 4. F 6. J 8. C 10. D
*DZDLQ%
(Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya. Gamitin ang inihandang malaking
mapang pangklima. Ipalit ang kulay sa mga panandang ginamit—pula para sa unang
uri, dilaw para sa ikalawang uri, asul para sa ikatlong uri, at berde para sa ikaapat na
uri.)
*DZDLQ&
23 Ang climate change o pagbabago sa klima ay pinaniniwalaang sanhi ng mga
gawain ng tao na maaaring makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
Nakaaapekto ito sa lalo pang pagtaas ng temperatura kung panahon ng tag-
araw na hindi pangkaraniwang pangyayari sa ating kalikasan.
17
23 May mga pagkakataon kasi na ang kakaibang pag-ihip ng malakas na hangin
ay nagpapatuloy hanggang sa ito ay maging isang bagyo.
24 May mga lalawigang nakararanas ng maulang klima sa buong taon dahil sa
kalapitan ng mga ito sa baybayin at kawalan ng mga bundok na hahadlang sa
ulang dala ng hanging amihan at habagat.
25 Hihikayatin ko ang aking mga magulang at kasambahay na lumikas na at
pumunta sa ligtas na lugar o evacuation center upang makasiguro sa aming
kaligtasan. (Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya dahil maaaring magkakaiba
ang kasagutan ng mga bata.)
Natutuhan Ko
I. 1. D 3. B 5. C 7. A 9. A
2. A 4. B 6. C 8. D 10. C
5888 1. Hanging amihan
5888 Hanging habagat
5889 Unang Uri – kalahating taon ng tag-araw at tag-ulan
5890 Ikalawang Uri – umuulan sa buong taon
5891 Ikatlong Uri – maulan at may maikling panahon ng tag-araw
5892 Ikaapat na Uri – pantay-pantay ang dami at pagkakabahagi ng ulan
sa buong taon
5893 Babala Bilang 1 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 30 hanggang 60
kilometro bawat oras sa loob ng 36 na oras
5894 Babala Bilang 2 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 60 hanggang
100 kilometro bawat oras sa loob ng 24 na oras
5895 Babala Bilang 3 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 100 hanggang
185 kilometro bawat oras sa loob ng 18 oras
5896 Babala Bilang 4 – kapag ang bilis ng hangin ay hindi bababa sa 185
kilometro bawat oras sa loob ng 12 oras
ARALIN 6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri

ng Pananim at Hayop sa Pilipinas
7DNGDQJ3DQDKRQQDDUDZ
Layunin
Napapaliwanag na ang klima ay may kinalaman sa uri ng mga pananim at
hayop sa Pilipinas
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri ng Pananim at Hayop sa
Pilipinas
Kagamitan : mapa ng Pilipinas, malaking larawan ng kagubatan, mga ginupit
na larawan ng mga piling pananim at hayop na nakikita at di-
nakikita sa bansa, scotch tape o masking tape
18
6HU\HQJ3URGHG
. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).
MISOSA Lesson #9 (Grade IV)
Doblada, E.A. (1998) 3LOLSLQDV 3HUODV QJ 6LODQJDQDQ J.C.
Palabay Enterprises, Inc.
Pamamaraan
5888 Panimula
5888 Bilang pagbabalik-aral muling pag-usapan ang mga salik na may
kinalaman sa klima ng bansa. Magdaos din ng maikling drill sa
pagbibigay-kahulugan sa sumusunod na mga kaisipan at terminolohiya—
temperatura, climate change, mga hanging monsoon (hanging amihan,
hanging habagat), apat na uri ng klima, bagyo, at mga babala ng bagyo.
5889 Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling
kaganapan sa bansa.
5890 Maghanda ng malaking larawan ng isang kagubatan. Ipaskil ito sa
pisara. Mamigay sa mga bata ng mga ginupit na larawan ng mga piling
pananim at hayop na nakikita at di-nakikita sa bansa. Ibigay ang larawan
ng mga pananim sa mga babae at sa mga lalaki naman ang mga larawan
ng mga hayop. Ipasuri sa mga bata ang larawan. Ipadikit sa malaking
larawan ang mga pananim at hayop na sa Pilipinas lamang makikita.
Iugnay ang pambungad na gawaing ito sa tatalakaying aralin.
5889 Paglinang
5888 Pukawin ang kawilihan ng mga bata. Itanong: Ano ang kinalaman ng
klima sa uri ng pananim at hayop na mayroon sa bansa?
5889 Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa
mga pp. 38–44 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang
kinalaman ng klima sa pagkakaroon ng mga pananim at hayop na sa
Pilipinas lamang makikita. Patunghayan din sa LM ang mga nakalarawang
halimbawa ng tinutukoy na mga pananim at hayop sa bansa upang madali
nilang makilala ang mga ito.
5890 Bilang pagpapahalaga sa mga pananim at hayop sa Pilipinas, kunin
ang kanilang mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga
pananim at hayop na mayroon sa ating bansa. Himukin din silang
magbigay ng mungkahi tungkol sa pagkasira at pagkawala ng likas na
kapaligirang matitirahan ng mga hayop na nanganganib nang maubos.
5892 Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga
bata ang bahaging Tandaan Mo sa LM, p. 46 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman at isabuhay.
19
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 47 ng LM.
Takdang Gawain
0 Gumawa ng talaan ng mga pananim at hayop na makikita sa inyong lugar.
(Ipasulat sa tsart gaya ng nasa ibaba.)
Mga Pananim Mga Hayop
0 Sumulat ng isang talata na may kinalaman sa mga paraan kung paano

masasagip ang mga hayop na unti-unti nang nawawala o nauubos.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
P X K A L A W T
A I M A M A G A
L Y L B R N P L
A Z R A U V T I
Y Q M C N Z U S
W A S A T D B A
T N I Y O G O Y
B A K A W A N K
1. palay 6. talisay
2. niyog 7. tamaraw
3. tubo 8. mamag
4. abaca 9. pilandok
5. bakawan 10. kalaw
20
*DZDLQ%
0 Kinakailangan ang temperaturang hindi bababa sa 21°C at hindi naman tataas
sa 32°C.
1 Katamtamang patubig lamang at kailangang mataba ang lupang pagta-taniman
ng abaka. Kailangan ding nakakubli ito sa hangin dahil may kababawan lamang
ang ugat nito.
2 Kinakailangan ang katamtamang dami ng ulan sa pagpapalaki ng tubo. Hindi
dapat bababa sa 30 ang temperatura upang matiyak ang paglaki nito.
3 Mamasa-masa at makapal na lupa ang kinakailangan upang mabuhay ang mga
punongkahoy. Kinakailangan nito ang maulan at diretsong sikat ng araw upang
lalong yumabong.
*DZDLQ&
0 Mas maiksi ang sungay ng tamaraw kaysa sa kalabaw. Bahagyang matambok
ang gawing itaas ng mukha nito at may kalakihan ang tainga.
1 Ang mukha nito ay inihahambing sa daga kaysa sa itsura ng usa.
Maihahalintulad ang mga paa nito sa baboy at katulad ng sa baboy-ramo ang
mga pangil nito.
2 Inihahambing sa daga ang itsura at laki nito. Ang pagkakaiba nga lamang ay
malaki at bilugan ang mga mata nito. Idagdag pa rito ang kahabaan ng mga
daliri nito sa kamay at paa.
3 Ito ay may malaking tuka, pinagsamang kulay abo at tsokolate ang katawan nito
at kulay asul ang kaniyang mga mata. Mamuti-muti ang leeg at tiyan nito.
Umaabot sa tatlong talampakan hanggang isang metro ang laki nito.
Natutuhan Ko
I. 1. Tama 6. Mali – niyog
2. Tama 7. Tama
3. Tama 8. Tama
4. Tama 9. Tama
5. Mali – tubo 10. Tama
23 1. Sapagkat ang palay ay tumutubo sa lahat ng dako ng bansa lalo na sa mga

lupang di-gaanong malagkit kung magputik.
23 Ang maulan at mainit na klima sa bansa ay nakatutulong sa mabilis na
paglaki ng palay.
24 Unti-unting nauubos ang ilang hayop sa bansa dahil sa pagkasira ng
kanilang likas na kapaligiran gaya ng kagubatan na nagsisilbing tirahan nila.
21
ARALIN 7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular
7DNGDQJ3DQDKRQ ﾧ DUDZ
Layunin
Napapaliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o
insular
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular
Kagamitan : mapa ng Pilipinas, larawan ng mga daungan ng mga sasakyang
pandagat, larawan ng mga turista sa baybay-dagat
K to 12 – AP4AAB-Ig-9
+HRJUDSL\D .DVD\VD\DQ
6HU\H QJ 3URGHG
. Quezon City:
MISOSA Lesson #13 (Grade VI)
Pamamaraan
23 Panimula
23 Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang kinalaman ng klima sa
mga uri ng mga pananim at hayop sa bansa.
kaganapan sa bansa.
25 Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, pasagutan sa mga bata ang
sumusunod na mga tanong:
23 Ano ang pagkakaunawa ninyo sa salitang maritime o insular?
24 Ano ang dahilan ng pagiging bansang maritime o insular ng
Pilipinas?
Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata at ipasulat ito sa pisara.
Sabihing babalikan ito pagkatapos ng pagtatalakay sa aralin upang
mapagtibay ang kawastuhan ng kanilang mga sagot.
5888 Paglinang
5888 Itanong sa mga bata kung bakit tinawag na kapuluan ang bansa.
Ipalarawan ang bansa bilang isang kapuluan.
5889 Ipaskil ang mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipasuri sa mga bata ang mga
katubigang nakapaligid sa bansa bilang isang kapuluan.
5890 Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa p.
48 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang katangian ng
Pilipinas bilang isang bansang maritime o insular. Pag-usapan din ang
kapakinabangan ng pagiging maritime o insular ng bansa.
22
0 Bilang pagpapahalaga sa katubigan ng bansa, kunin ang kanilang mga
mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga katubigan ng bansa.

*DZLQ0Rng LM, p. 50.
2 Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata
ang bahaging Tandaan Mo upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat
nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 51 ng LM.
Takdang Gawain
Magsaliksik pa ng mga karagdagang kapakinabangan ng pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
0 Ang maritime o insular ay tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa isang
bansa. Dahil sa pagiging kapuluan ng bansang Pilipinas, asahan itong
napapalibutan ng mga dagat at karagatan.
1 — Akmang-akma ang mga baybaying-dagat sa pagpapatayo ng Tanggulang
Pambansa.
— Ang kainaman ng mga daungan sa bansa ay nagsisilbi ang mga itong
daanan ng mga sasakyang pandagat.
— Nagsisilbi rin itong daanan ng mga kalakal mula sa ibang bansa.
— Sa mga dagat na nakapaligid sa bansa nakakukuha ng mga yamang dagat
na nakatutulong sa kabuhayan ng bansa.
— Nagsisilbing pang-akit sa mga turista ang kagandahan ng mga dagat at
baybayin nito.
*DZDLQ%
Hinahayaan sa guro ang pagwawasto. Tiyaking nasa iginuhit na mapa ang
tamang kinalalagyan ng Karagatang Pasipiko (gawing silangan), Bashi Channel
(hilaga), West Philippine Sea o Kanlurang Dagat Pilipinas (gawing hilaga at
kanluran), at Dagat Celebes (timog).
Natutuhan Ko
I. 1. F 2. D 3. E 4. B 5. C
II. 1. B 2. A 3. D 4. B 5. A
ﾧ
ARALIN 8 Mga Pangunahing Anyong Lupa
at Anyong Tubig sa Bansa
7DNGDQJ3DQDKRQQDDUDZ
Layunin
Napaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng
bansa
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pangunahing Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Bansa
Kagamitan : mapang pisikal ng Pilipinas, malaking mapa ng Pilipinas na
blangko, larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa,
flashcards na may mga pananda ng mga anyong lupa at anyong
tubig ng bansa, scotch tape/masking tape
K to 12 – AP4AAB-Ig-h10
6HU\HQJ3URGHG
. Quezon City:
Miranda, N.P. (2013). Ang Pamayanang Pilipino. Valenzuela
City: Jo-Es Publishing House, Inc.
MISOSA Lesson #16 & #17 (Grade VI)
Pamamaraan
3 Panimula
0 Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang pagiging bansang
maritime o insular ng Pilipinas. Ipaisa-isa ang mga dagat at karagatang
nakapaligid sa bansa.
kaganapan sa bansa.
2 Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, magpakita ng mga larawan
ng mga anyong lupa at anyong tubig sa mga bata. Ipatukoy sa kanila ang
mga larawang ipakikita.
4 Paglinang
0 Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa p. 53
ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang paghahambing sa mga
anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
1 Ipakilala sa mga bata ang mapang pisikal ng bansa upang lubusan nilang
malaman ang kinalalagyan ng mga pangunahing anyong lupa at anyong
tubig ng bansa.
2 Ipaskil ang blangkong mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipamahagi sa mga
bata ang mga flashcard ng mga pananda para sa mga anyong lupa at
anyong tubig ng bansa. Magbigay ng halimbawang pangalan ng mga
anyong lupa at anyong tubig. Itanong kung saan ito matatagpuan.
24
Tumawag ng isang bata na magdidikit nito. Ipagpatuloy ang gawain
hanggang sa makabuo ng mapang pisikal.
4 Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata
ang bahaging Tandaan Mo sa p. 65 upang mapagtibay ang mga
kaisipang dapat nilang malaman.
Pagtataya
Pasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 65–66 ng LM.
Takdang Gawain
Gumawa ng mapang pisikal ng Pilipinas gamit ang mga panandang natutuhan
para sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
1 Z 6 A M B A L E 7 S 8 S
9 P I U
2 C H O C O 10 L A T E H I L L S
E I R U
L N R
E G 3 A R A Y A T
B A M
E Y 4 M A Y O N
S E D
N 5R A G A Y
E
25
*DZDLQ%
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀȀ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀЀĀȀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ0 Kapatagan at talampas
Pagkakatulad : Parehong may malawak na patag na lupa
Pagkakaiba : Ang kapatagan ay patag na lupa samantalang ang talam-
pas ay mataas na anyong lupa na patag ang ibabaw.
0 Bundok at burol
Pagkakatulad : Parehong mataas na anyong lupa
Pagkakaiba : Mas mataas na anyong lupa ang bundok kaysa sa burol.
5888 Kipot at tsanel
Pagkakatulad : Parehong nagdurugtong sa dalawang malaking anyong
tubig
Pagkakaiba : Ang kipot ay isang makipot na anyong tubig samantalang ang
tsanel ay malalim na anyong tubig na bahagi ng isang kanal o
ilog.
0 Look at golpo
Pagkakatulad : Parehong bahaging tubig na naliligid ng lupa.
Pagkakaiba : Ang look ay bahagi ng dagat samantalang ang golpo ay
bahagi ng karagatan.
*DZDLQ&
Punan ang tsart sa ibaba.
Mga Pangunahing Anyong Lupa sa Bansa
Anyong Lupa Paglalarawan Halimbawa

1. Kapatagan Patag at malawak na lupain Gitnang Kapatagan ng Luzon
2. Bundok Pinakamataas na anyong lupa Bundok Apo, Bundok ng Sierra
Madre, Bundok Arayat, Bundok
Caraballo, Bundok Cordillera,
Bundok Samat, Bundok Mariveles,
Bundok Natib, Bundok Pulog,
Bundok Silay, Bundok Madalangan,
at Bundok Diwata
3. Burol Mataas na lupa ngunit mas Chocolate Hills, mga burol sa
mababa sa bundok at pabilog lalawigan ng Rizal, Batangas,
ang hugis ng itaas nito Samar, Leyte, at Gitnang Luzon
4. Talampas Mataas na bahaging lupa ngunit Lungsod ng Baguio, Talampas ng
patag ang ibabaw Lanao, at Bukidnon
26
Mga Pangunahing Anyong Tubig sa Bansa
Anyong Tubig Paglalarawan Halimbawa

1. Karagatan Pinakamalalim, pinakamalawak, Karagatang Pasipiko
at pinakamalaki sa lahat ng mga
anyong lupa
2. Dagat Bahagi ng karagatan, ang tubig West Philippine Sea, Dagat
dito ay mas mainit kaysa sa Celebes, Dagat Pilipinas, Dagat
karagatan Visayas, Dagat Mindanao, at Dagat
Sulu
3. Tsanel Nagdurugtong sa dalawang Bashi Channel
malaking katawan ng tubig;
malalim na anyong tubig na
bahagi ng isang kanal o ilog
4. Kipot Makipot na anyong tubig na Kipot ng San Bernardino, Kipot ng

nagdurugtong sa dalawang Iloilo, Kipot ng Biliran, Kipot ng
malalaking anyong tubig Basilan, at Kipot ng Sarangani
5. Golpo Tulad ng look na halos naliligid Golpo ng Lingayen, Golpo ng
ng lupa at ito ay bahagi rin ng Ragay, Golpo ng Albay, Gulpo ng
karagatan na karaniwang nasa Leyte, at Golpo ng Sibuneg
bukana ng dagat.
6. Look Isang bahagi ng dagat na Look ng Maynila
nakapasok sa baybayin nito
Natutuhan Ko
I. 1. Wasto
0 Wasto
1 Hindi wasto – Ang bulkan ay tulad din ng bundok, ang pagkakaiba nga
lamang ay ang bunganga ng tuktok nito.
2 Wasto
3 Wasto
4 Hindi wasto – Ang tsanel ay bahagi ng isang kanal o ilog.
5 Wasto
6 Wasto
7 Wasto
8 Wasto
II. 1. I 3. J 5. G 7. D 9. E
2. C 4. H 6. B 8. A 10. F
27
ARALIN 9 Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa
Layunin
0 Naiisa-isa ang tatlong pangunahing likas na yaman ng bansa
1 Nailalarawan ang yamang lupa, yamang tubig, at yamang mineral
2 Nalalaman ang kahalagahan ng likas na yaman
3 Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng likas na yaman
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa
Kagamitan : mga larawan ng anyong lupa at anyong tubig, manila paper
K to 12 competencies
Pamamaraan
5888 Panimula
5888 Magpakita ng magagandang larawan ng yamang-tubig tulad ng ilog
na may malinis na dumadaloy na tubig, malinis na baybay-dagat, bundok
na marami pang punong nakatanim at pamayanan na maayos at ang mga
nakatira doon ay masasayang nag-uusap. Maaari ding ipakita sa mga
mag-aaral ang larawan sa ibaba. Pagkatapos, ipalarawan sa kanila ang
tungkol sa nilalaman ng larawan.
ƉƉ Ɖ Ɖ Ɖ
ŚƩƉƉǁǁǁǁƚŚŝŶŬƐƚŽĐŬƉŚŽƚŽƐǁŝŶŝŵĂŐĞƐƚŽĐŬͲŝůůƵƐƚƌĂƟŽŶͲƐƵŵŵĞƌͲĚĂǇϰϴϰϲϲϵϮϮϭ
2. Itanong:
v Ano-ano ang nakita ninyo sa mga larawan?
v Paano nakatutulong sa atin ang mga binanggit ninyo tulad ng mga
ilog, karagatan, at bundok?
5888 Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga mag-aaral.
5889 Iugnay ang mga ito sa aralin.
28
Ȁ⸀ĀȀĀ
Ā ⸀ Ā ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀЀĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ0 Paglinang
0.0 Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 67.
0.1 Magkaroon ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat ng
sagot ng mga mag-aaral.
0.2 Talakayin isa-isa ang mga likas na yaman ng bansa sa bahaging ito.
0 Yamang lupa
1 Yamang mineral
2 Yamang tubig
0.3 Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin.
0 Ano ang kahulugan ng likas na yaman?
1 Anong mga likas na yaman ang matatagpuan sa inyong lugar?
2 Paano nakatutulong sa inyo ang mga likas na yamang ito?
3 Ano ang maaaring mangyari kung pababayaan ang mga likas na
yaman sa inyong lugar?
4 Bakit kailangan ang pangangalaga sa mga likas na yaman ng bansa?
0.4 Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.

*DZDLQ$
v Bumuo ng limang pangkat.
pahina 69.
v Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa
nang maayos ang gawain.
v Pasagutan ang mga tanong 1–3.
v Ipaulat sa mga mag-aaral ang natapos na gawa ng kanilang pangkat.
*DZDLQ%
v Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.
v Ipaliwanag na sasagutin ang Gawain B, p. 70 ng LM.
v Ipaliwanag sa mga mag-aaral na magbibigay pa sila ng mga
halimbawa ng likas na yaman na makukuha sa:
0 lupa
1 minahan
2 tubig
v Sabihin sa bawat pangkat kung saan nila maaaring ipaskil ang
kanilang natapos na mga gawain.
v Magsagawa ng Gallery Walk kung saan ang bawat pangkat ay
maglilibot at titingnan ang ginawa ng ibang pangkat. Isusulat nila ang
kanilang mga puna sa ibaba ng nakapaskil kung mayroon.
29
*DZDLQ&
v Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C.
v Ipahanda ang mga kagamitan.
v Magbigay ng paalaala sa mga mag-aaral sa pagiging maayos at
malinis sa paggawa ng gawain.
v Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 70.
v Ipadikit sa bulletin board ang natapos na gawain ng mga pangkat.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 71–72 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng mga larawan ng magagandang tanawin na madalas nilang
puntahan. Gagamitin ito sa susunod na aralin.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
*DZDLQ%
Yamang lupa Yamang mineral Yamang tubig

abaka bakal korales
goma carbon sinarapan
kapok chromite perlas
waling-waling sulphur pandaka pygmaea
tubo tanso
enerhiyang geothermal enerhiyang geothermal
*DZDLQ&
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
Natutuhan Ko
I. Tama o Mali
1. Tama 6. Mali
2. Tama 7. Tama
3. Mali 8. Tama
4. Mali 9. Tama
5. Mali 10. Tama
II. Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Pangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo. Magpagawa ng mga poster na
nagpapakita ng mga paraan sa wastong pangangalaga ng mga likas na yaman ng
bansa.
Pangkat 1 — Yamang lupa
Pangkat 2 — Yamang mineral
Pangkat 3 — Yamang tubig
Ipaskil sa bulletin board ng paaralan ang ginawang poster upang makita ng
mga kapuwa mag-aaral. Hikayatin ang mga magulang nila na tingnan ang mga
ginawang poster ng kanilang mga anak.
ARALIN 10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan

bilang Yamang Likas ng Bansa
7DNGDQJ3DQDKRQ ﾵ DUDZ
Layunin
Naiisa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa bansa
Nailalarawan ang katangian ng magagandang tanawin at pook-pasyalan sa bansa
Natutukoy ang kahalagahan ng magagandang tanawin at pook-pasyalan bilang
bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng magagandang tanawin at
pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas
Paksang Aralin
Paksa : Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan bilang Yamang Likas
ng Bansa
Kagamitan : mapa ng Pilipinas at mga larawan ng magagandang tanawin sa
bansa
K to 12
Pamamaraan
0 Panimula
0 Tanungin ang mga mag-aaral kung ano-anong magagandang tanawin at
pook-pasyalan ang makikita sa kanilang pamayanan. Ipalarawan ito at
itanong kung bakit pinupuntahan nila ito at maging ng mga taga-ibang
pamayanan.
1 Ipakita isa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa ating
bansa. Tanungin ang mga mag-aaral kung sino sa kanila ang nakapunta
na sa mga lugar na ito. Ipalarawan at ipasabi kung ano ang mga
naramdaman nila nang makita nila ang magagandang tanawin at pook-
pasyalang ito.
ﾵ
0 Ipaliwanag sa kanila na ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ay
bahagi ng likas na yaman ng bansa.
1 Sabihin din sa kanila na karamihan sa magagandang tanawin at pook-
pasyalang ito ay nakikilala na sa buong mundo kaya maraming Pilipino at
dayuhang turista na ang nagpupunta sa mga lugar na ito.
B. Paglinang
0 Ilahad ang aralin gamit ang maiksing artikulo sa Alamin Mo sa LM,
pahina 74.
1 Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral.
2 Talakayin ang mga ibinigay na magagandang tanawin at pook-pasyalan
sa ating bansa.
3 Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin.
4 Itanong:
23 Ano ang islogan ng Kagawaran ng Turismo tungkol sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan sa ating bansa?
24 Paano inilarawan ang mga tanawin at pook-pasyalan?
5 Ipakita ang mga larawan. Tumawag ng mag-aaral sa bawat tanawin at
magpasabi ng nalalaman nila tungkol sa magagandang tanawin at pook-
pasyalan.
23 Puerto Prinsesa Subterranean River
24 Talon ng Maria Cristina
25 Vinta sa Zamboanga
26 Bundok Apo
27 Philippine Eagle National Center
28 Rizal Shrine
29 Boracay Beach
30 Chocolate Hills
31 Tulay ng San Juanico
32 Hagdan-hagdang Palayan
33 Bangui Windmills
34 Hundred Islands
35 Bulkang Mayon
36 Bulkang Taal
6 Tanungin ang mga mag-aaral ng mga dahilan kung bakit kahanga-hanga
ang mga tanawing ito. Ipasulat ang mga dahilan sa pisara.
7 Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.
24 *DZDLQ$
v Bumuo ng tatlong pangkat. Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa
ng Gawain A sa p. 77 ng LM.
v Pasagutan ang mga inihandang tanong.
v Ipaulat sa klase ang nabuong sagot.
ﾧ
v Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral.
v Ipasulat sa pisara ang mga puna ng mga bata. Talakayin ang mga ito.
*DZDLQ%
v Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.
v Hatiin ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ayon sa pangkat.
v Ipagawa ang isinasaad sa talahanayan.

v Magpagupit sa bond paper ng mga pangalan ng magagandang
tanawin at pook-pasyalan.
v Ipadikit ang mga ito sa mapa kung saan matatagpuan ang
magagandang tanawin at pook-pasyalan.
v Ipaulat sa klase ang kanilang output.
v Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral. Ipasulat sa pisara
ang kanilang mga puna.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 79 ng LM.
Takdang Gawain
Magdala ng mapa ng Pilipinas na nagpapakita ng mga rehiyon sa Luzon,
Visayas, at Mindanao.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang sagot.
*DZDLQ%
Magagangdang
Lugar kung Saan ito
Tanawin at Lugar Natatanging Katangian nito
Matatagpuan
Pasyalan sa Bansa
Vinta Sa karagatan ng Zamboanga, Isang tradisyunal na bangka na
Mindanao may makukulay na banderitas.
Bulkang Taal Sa Lawa ng Taal sa lalawigan Magandang bulkan na nasa gitna
ng Batangas sa Luzon ng isang lawa
Bulkang Mayon Sa lalawigan ng Albay sa May hugis perpektong kono ang
rehiyong Bicol sa Luzon bunganga ng bulkang ito.
Rizal Shrine Sa lungsod ng Dapitan, Tirahan ng bayani na si Jose
Zamboanga del Norte sa Rizal
Mindanao
Chocolate Hills Sa lalawigan ng Bohol sa Tumpok-tumpok na mga burol,
Kabisayaan kapag tag-araw, kulay tsokolate
ang mga halaman sa mga burol.
Tarsier Sa lalawigan ng Bohol sa Pinakamaliit na unggoy
Kabisayaan
Hundred Islands Sa Golpo ng Lingayen, Tumpok-tumpok na mga pulo na
Pangasinan sa Luzon nagkalat sa Golpo ng Lingayen
Boracay Beach Sa lalawigan ng Aklan sa Pinong-pino ang maputing
Kabisayaan buhangin nito.
Bundok ng Apo Sa pagitan ng mga lalawigan ng Pinakamataas na bundok sa
Davao at Hilagang Cotabato sa bansa at tahanan ng mga
Mindanao haribon, ang pambansang ibon
ng Pilipinas
Bangui Windmills Sa Bangui, Ilocos Norte Malalaking elise na pinagkukunan
sa Luzon ng lakas-enerhiya mula sa
hangin
Tulay ng San Juanico Mga lalawigan ng Samar at Leyte Pinakamahabang tulay sa bansa
sa Kabisayaan na pinabibilis ang paglalakbay
ng mga tao at pagdadala ng mga
produkto sa maraming lugar
Talon ng Maria Cristina Sa Lanao del Norte, Mindanao Isa sa pinakamataas na talon,
ang lakas nito ay nagtutustos sa
malaking bahagi ng Mindanao
Hagdan-hagdang Sa Banaue, Ifugao sa Luzon Hinubog ang palayang ito ng
Palayan ating mga ninuno na isang
patunay ng sipag at tiyaga ng
mga Pilipino. Napasama ito
sa listahan ng UNESCO World
Heritage Sites.
Philippine Eagle Sa Malagos, lalawigan ng Davao Sentro kung saan kinukupkop at
National Center pinararami ang nanganganib na
maubos na mga agila sa ating
bansa
Krus ni Magellan sa Lungsod ng Cebu Isang pananda ng kasaysaysan
ng Pilipinas
Sto. Niño Shrine sa Lungsod ng Cebu Dinarayo ng mga relihiyoso
tuwing kapistahan nito ng Enero
Puerto Prinsesa Sa Puerto Prinsesa sa Palawan Mahabang ilog sa ilalim ng
Subterranean River yungib na may mga batong
stalactites at stalagmites.
Napasama ito sa listahan ng
UNESCO World Heritage Sites.
Natutuhan Ko
23 1. J (Puerto Prinsesa Subterranean River)
I (Talon ng Maria Cristina)
H (Tulay ng San Juanico)
D (Bundok Apo)
E (Chocolate Hills)
F (Hagdan-hagdang Palayan)
B (Bulkang Mayon)
C (Bulkang Taal)
A (Boracay Beach)
10. G (Vinta)
23 Maaaring iba-iba ang sagot.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
v Magpagawa ng isang pangako sa wastong pangangalaga sa magagandang
tanawin at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansa.
v Ipaskil ito sa bulletin board ng paaralan na nakikita ng kapuwa mag-aaral, mga
magulang, at bisita.
ARALIN 11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon

ng Bansa
Layunin
23 Nasasabi ang kahulugan ng topograpiya
24 Nailalarawan ang topograpiya ng sariling pamayanan at mga karatig-
pamayanan sa sariling rehiyon
25 Naihahambing ang topograpiya ng iba’t ibang rehiyon gamit ang mapa ng
topograpiya
Paksang Aralin
Paksa : Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon ng Bansa
Kagamitan : mapa ng Pilipinas
K to 12
Pamamaraan
23 Panimula
23 Tumawag ng mga mag-aaral at itanong ang uri ng kapaligiran sa kanilang
pamayanan.
24 Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral. Isulat ang mga ito sa pisara.
3 Ipangkat ang mga sagot ayon sa sumusunod:
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀऀऀ̀ĀĀ0 malapit sa mga ilog,
tabing-dagat o iba pang anyo ng tubig
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀऀऀ̀ĀĀ1 malapit sa mga bundok o
iba pang anyong lupa
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀऀऀ̀ĀĀ2pamayanang urban o
mga lungsod
4 Sabihin sa mga mag-aaral na ang mga ibinigay nilang sagot ay bahagi ng
topograpiya at matutuhan nila sa araling ito ang kahulugan at
kahalagahan ng topograpiya ng isang lugar.
B. Paglinang
0.0 Sa pamamagitan ng mapa ng topograpiya ng Pilipinas, ipagawa ang
isinasaad sa Alamin Mo sa LM, p. 81.
0.1 Maaaring ipaguhit ang hugis ng mapa ng Pilipinas sa kanilang kuwaderno.
0.2 Ipalista ang mga anyong tubig at anyong lupa na makikita sa bawat
rehiyon ng bansa.
0.3 Ipagawa ang sumusunod:
0.1 *DZDLQ$
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa p. 86
ng LM.
v Pasagutan ang mga tanong 1–3.
v Ipaulat ang ginawang output.
v Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna.
v Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.
v Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ%
v Gamitin ang kaparehang pangkat sa naunang gawain. Bigyan ng
kani-kaniyang rehiyon ang bawat pangkat.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa p. 86 ng
LM.
v Ipasagot at ipasulat sa manila paper ang sagot sa talahanayan sa
*DZDLQ% gamit ang mapa ng topograpiya ng bawat rehiyon.
v Ipasulat din ang mga tanyag na anyong lupa at anyong tubig na
matatagpuan sa bawat rehiyon.
v Ipaulat ang ginawang output.
v Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna.
v Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.
v Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ&
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C.
v Paghambingin ang mga ginawang mapa ng topograpiya ng bawat
lugar sa inyong rehiyon.
v Ipasulat sa pisara ang mga puna sa ginawang paghahambing ng
topograpiya ng kani-kaniyang rehiyon.
v Ipaskil sa nakalaang lugar sa silid-aralan.
Pagtataya
Pasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, pp. 87–88.
Takdang Gawain
Itanong sa mga miyembro ng iyong pamilya:
“Kung kayo ay papipiliin, saang rehiyon ninyo nais manirahan? Bakit?”
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang mga sagot.
*DZDLQ%
*DZDLQ&
Natutuhan Ko
I. 1. Bulkang Taal Rehiyon IV–A
2. Talon ng Pagsanjan Rehiyon IV–A
3. Bundok Banahaw Rehiyon IV–A
4. Golpo ng Lingayen Rehiyon I
5. Lawa ng Laguna Rehiyon IV–A
6. Hundred Islands Rehiyon I
7. Ilog Cagayan Rehiyon II
8. Lawa ng Taal Rehiyon IV–A
9. Bulkang Mayon Rehiyon V
10. Look ng Maynila Rehiyon (NCR)
1. Pangasinan
Lambak ng Cagayan
Rehiyon III
Bundok Banahaw
Tangway
0 Lambak
1 Bundok Apo
2 Rehiyon II
3 Rehiyon XII
4 National Capital Region
ARALIN 12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa

Layunin
0 Natutukoy ang mga rehiyon at bilang ng populasyon nito gamit ang
demographic map
1 Naihahambing ang iba’t ibang rehiyon ng bansa ayon sa dami ng populasyon
nito
2 Nasasaliksik kung bakit may mga rehiyon na napakarami at napakaliit na bilang
ng populasyon
Paksang Aralin
Paksa : Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa
Kagamitan : demographic map, mga istrip ng kartolina
K to 12 AP4AAB-Ig-h-10
Pamamaraan
0 Panimula
0 Magpalaro ng Blockbuster. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
Magpaunahan sa paghula sa mga salitang nagsisimula sa mga letrang
LAPOSYOPUN na itatanong ng guro. Gumupit ng tig-1/4 na bond paper
(Maaari ding kartolina) at isulat ang bawat letra, kapag nasagot ang
tanong, ididikit sa pisara ang letra. Pagkatapos, ipabuo ang jumbled
letters. (POPULASYON)
Mga tanong:
Anong L ang tawag sa anumang biyaya ng kalikasan? (Likas yaman)
Anong A ang kontinenteng kinabibilangan ng Pilipinas? (Asya)
Anong P ang lalawigang katatagpuan ng Underground River? (Palawan) Anong
O ang bagyong nanalanta sa Kamaynilaan at nagpalubog sa malaking
bahagi nito? (Ondoy)
Anong S ang rehiyong katatagpuan ng Samar, Leyte at Biliran? (Silangang
Visayas)
Anong Y ang pinakahilagang isla ng Pilipinas? (Y’ami)
Anong O ang lungsod na matatagpuan sa Zambales? (Olonggapo City)
Anong P ang prutas na may isang korona at maraming mata? (Pinya)
Anong U ang isang bayan sa Pangasinan? (Urdaneta)
Anong N ang tinatawag na tree of life? (Niyog)
Itanong kung ano ang nabuong salita? (Populasyon)
0 Paglinang
0.0 Itanong: Ano ang populasyon?
0.1 Talakayin ang nilalaman ng Alamin Mo sa LM, p. 89 gamit ang tsart at
demographic map. Mas makabubuti na makapaghanda ng malaking mapa
ng populasyon.
0.2 Cooperative Learning Technique (CLT). Hatiin ang klase sa apat na
pangkat. Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 91 at ipaulat sa buong klase.
Bigyang-pansin ang mga ginawang paghahambing ng bawat pangkat,
Pagkatapos ng pag-uulat, muli itong balikan.
0.3 Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 92 (individual). Ipasulat ang sagot sa
notbuk. Pagkatapos, talakayin ito sa klase. Bigyang-pansin ang sagot ng
mga mag-aaral at ipasuri kung bakit ang mga ito ang may pinakamarami
at pinakakaunting bilang ng populasyon. Isulat sa pisara ang mga sagot.
0.4 Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 92. Magsaliksik tungkol sa mga dahilan
kung bakit ang mga rehiyon sa Gawain B ang may mga pinakamalalaki at
pinakamaliliit na bilang ng mga naninirahan. Isulat o i-print ang sagot sa
maikling bond paper. Magtakda ng mag-aaral na mag-uulat sa buong
klase. Ipaisa-isang muli ang mga pangunahing rehiyon na may
pinakamalaki at pinakamaliit na populasyon. Habang nag-uulat, papunuan
ang tsart.
Mga dahilan
Mga rehiyong may Mga dahilan o Mga rehiyong may
o sanhi ng
pinakamalaking sanhi ng pagiging pinakamaliit na
pagiging maliit na
populasyon malaking populasyon populasyon
populasyon
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa p. 92 ng LM.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 93–94 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
CALABARZONLUZON NCR CAR LUZON CARAGA

12.61 M 11.86 M 1.52 M 2.42 M
*DZDLQ%
Unang Limang Unang Limang

Rehiyon na May Pangkat ng Pulo na Rehiyon na May Pangkat ng Pulo na
Pinakamalaking Kabilang Ito Pinakamaliit na Kabilang Ito
Populasyon Populasyon
1. CALABARZON 1. Luzon 1. CAR 1. Luzon
2. NCR 2. Luzon 2. CARAGA 2. Mindanao
3. Gitnang Luzon 3. Luzon 3. MIMAROPA 3. Luzon
4. Kanlurang 4. Visayas 4. Lambak ng 4. Luzon
Visayas 5. Visayas Cagayan 5. Mindanao
5. Gitnang Visayas 5. Tangway ng
Zamboanga
Natutuhan Ko
I. 1. CALABARZON
0 CAR
1 Luzon
2 11.80 milyon
3 Dahil dito matatagpuan ang maraming pagkakakitaan
0 2 – Silangang Visayas
3 – Rehiyon ng Ilocos
1 – Tangway ng Zamboanga
4 – Rehiyon ng Bicol
5 – Gitnang Visayas
40
III. Maaaring magkaroon ng iba-ibang sagot. Gawing gabay ang rubrik sa
pagmamarka.
Pamantayan 3 2 1 Iskor
Nilalaman/ Punung-puno Maganda Nagbanggit
Makatotohanan ng mga ideya at ang ideya ng isang ideya
(2 puntos) makatotohanan ngunit hindi ngunit hindi
(6) makatotohanan makatotohanan
(4) (2)
Organisasyon Napakaayos ng Maayos ang Magulo ang
(1 punto) pagkakalahad pagkakalahad pagkakalahad
(3) (2) (1)
Kabuuang
Puntos = 9
ARALIN 13 Ang Pilipinas bilang Bahagi

PI2CEKſE4KPIQH(KTG
7DNGDQJ3DQDKRQăDUDZ
Layunin
512 Nailalarawan ang lokasyon o kalagayan ng Pilipinas sa mapa ng mundo
513 Natutukoy ang implikasyon ng pagiging bahagi ng bansa sa Pacific Ring of Fire
514 Natutukoy ang mga lugar sa bansa na sensitibo sa panganib

515 Nagagawa ang maagap at wastong pagtugon sa mga panganib
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pilipinas bilang Bahagi ng Pacific Ring of Fire
Kagamitan : mapa ng mundo, iba’t ibang uri ng hazard map
K to 12 AP4AAB-Ii-11
http://funny.picsource.biz/63155-world-map-political-map-of-the-
world
http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/ringfire.htm
www.pagasa.dost.gov.ph
www.ncsb.gov.ph
http://www.maps.nfo.ph/philippines-tsunami-prone-areas
www.phivolcs.dost.gov.ph
2014. Disaster Risk Reduction Management. Mandaluyong City.
HYDN Publishing Agno, L.N. 1998. Edukasyong Araling
Panlipunan. Quezon City. JMC Press, Inc.
41
Pamamaraan
Panimula
Magpakita ng mapa ng mundo.
Ipahanap sa mapa ng mundo ang lokasyon ng Pilipinas. Ipaturo ito sa
pamamagitan ng arrow strip.
Talakayin ang lokasyon ng Pilipinas gamit ang drill board. Ang klase ay
hahatiin sa 4–5 pangkat, bawat miyembro ay bibigyan A – bilang 1, B –
bilang 2... hanggang mabigyan ang lahat ng takdang bilang. Ang bawat
tanong ng guro ay sasagutin sa drill board ng tatawaging numero. Ang
makakuha ng tamang sagot ang siyang magkakapuntos. Bigyang-pansin
ang pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire.
Paglinang
Itanong: Ano ang Pacific Ring of Fire? Ano ang iba pang tawag dito?
Pabigyang-pansin ang mapa ng Pacific Ring of Fire. Maghanda at ipakita
ang malaking mapa ng Pacific Ring of Fire.
Talakayin ang mga impormasyon tungkol sa Pacific Ring of Fire. Bigyang-
pansin ang implikasyon nito sa mga tao, likas na yaman, at teritoryo.
Ibigay bilang Takdang Aralin. Pag-usapan ang sagot sa ginawang

pananaliksik at ilahad sa klase.
*DZDLQ
Cooperative Learning Technique. Hatiin ang klase sa 4-5 pangkat.
Magsaliksik sa maaaring maging implikasyon sa tao/mamamayan, likas
na yaman, at teritoryo ng pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of
Fire. Pagkatapos magbigay ng sariling opinyon hinggil dito.
Implikasyon Pananaliksik Opinyon

Sa Tao/Mamamayan
Sa Likas na Yaman
Sa Teritoryo
0 Ipagawa ang Gawain A sa p. 104 ng LM.

1 Ipagawa ang Gawain B sa p. 104 ng LM mula sa ibinigay na Takdang Aralin.
Ilahad sa klase at magkaroon ng malayang talakayan.
2 Talakayin ang epekto ng kalagayan ng Pilipinas sa Pasipiko at iba pang
mga panganib na lugar dahil sa kalamidad.
3 Ipakita ang hazard map ng lindol, landslide, tsunami, bagyo, storm surge, at
baha. Ipasuri at ipatukoy ang mga lugar na panganib sa mga kalamidad
na ito. Talakayin ang nilalaman ng bawat hazard map at
42
ang mga paghahanda na dapat gawin gayundin ang mga ahensiya ng
pamahalaan na namamahala o responsable sa mga ganitong
pagkakataon.
0 Ipagawa ang Gawain C sa p. 105 ng LM.
Tandaan ang mga hakbang sa pagsasagawa ng sociodrama:
Paglalahad ng suliranin
Paghahanda ng pangkat
Pagpili sa mga magsisiganap
Paglalahad ng mga gawain ng aktor
Pagtulong sa mga mag-aaral sa magaling na pakikinig at pagsusuri
Pagsasadula ng sitwasyon
Pagsusuri at talakayan tungkol sa sitwasyon
Ipagawa ang Gawain 4. Pagkatapos, kumuha ng kapareha. Ibahagi ang sagot
(dyad). Tumawag ng 3–4 na mag-aaral na magbabahagi ng kanilang
sagot sa klase.
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
ȀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ‫؀‬ĀȀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀȀ0 1. Pacific Ring of Fire
11776 Phivolcs
11777 Signal no. 4
11778 coastal
11779 Philippine Atmospheric, Geophysical, and Astronomical Services
Administration
II.
Sitwasyon Nararapat Gawin
Babala ng Bagyo Bilang 3 Ang mga nasa mabababang lugar ay kailangang
lumikas sa matataas na lugar.
Lumayo sa tabing-dagat at mga lugar na malapit sa
ilog.
Tsunami Alert Level 1 Ang mga komunidad malapit sa tabing dagat ay
kailangang maging alerto sa posibilidad ng paglikas.
Lumilindol sa Paaralan Duck, cover, at hold
Manatili rito hanggang matapos ang pagyanig.
Pagkatapos, lumabas at pumunta sa ligtas na lugar.
Maging kalmado, huwag mag-panic.
Masyadong Malakas ang Ulan Lumikas patungo sa mataas na lugar. Maghanda ng
na Maaaring magdulot ng pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, tubig,
Pagbaha damit, at gamot.
III. Maaaring magkakaiba-iba ang sagot. Tunghayan ang rubrik sa pagmamarka.
Siguraduhing naibigay ang rubrik sa pagmamarka.
Kraytirya Natatangi (4) Natutupad (3) Nalilinang (2) Nagsisimula (1)

Paksa Malinaw ang Magkakaugnay May kaugnayan Walang
pahayag at ang mga ang ilang kaugnayan ang
magkakaugnay. pahayag. pahayag sa mga pahayag
paksa. sa paksa.
Nilalaman Maganda at Maayos Hindi Hindi
maayos, may ngunit may maliwanag makahulugan
kahulugan at ilang pahayag ang simula ang mga
kaugnayan ang walang at katapusan detalye sa
ang simula kaugnayan ng nabuong proyekto.
at katapusan sa hakbang proyekto.
ng hakbang/ o proyektong
proyektong ginawa.
ginawa.
Pagkamaka- Lubhang Makatotohanan Hindi gaanong Walang
totohanan makatotohanan ang mga makatotohanan katotohanan
ang mga hakbang na ang mga ang mga
hakbang na binuo. hakbang na hakbang na
binuo. binuo. binuo.
ARALIN 14 Kahalagahan ng Katangiang

Pisikal
sa Pag-unlad ng Bansa
Layunin
Naiisa-isa ang katangiang pisikal ng bansa
Naiuugnay ang kahalagahan ng katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad ng Bansa
Kagamitan : larawan ng mga tanawin/katangiang pisikal, mapa ng Pilipinas,
mga istrip (kartolina kung saan nakasulat ang mga katangiang
pisikal)
K to 12, AAAP4AAB-Ii-j-12; AP4AAB-Ij-13
http://www.tourism.gov.ph/Pages/IndustryPerformance.aspx
http://www.8thingstodo.com/banaue-rice-terraces-philippines
44
https://www.google.com.ph/search?q=pagsanjan+falls
http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_the_Philippines
https://www.google.com.ph/search?q=underground+river+in+
palawan&client
http://www.trekearth.com/gallery/Asia/Philippines/Central_
Visayas/Bohol/Loboc/photo336245.htm
http://achividaryan.wordpress.com/mayon-volcano-2/
http://traveldelights.wordpress.com/2012/01/18/the-philippines-
7-107-islands-7-107-adventures/
http://www.fabulousphilippines.com/banaue.html
http://www.boracayrates.net/fridays_boracay.htm
http://reviews.visitpinas.com/203/pagsanjan-falls/
http://www.philippinebeaches.net/2010/05/mount-pinatubo-and-
its-beauty-after-the-eruption/
http://lucbanhistoricalsociety.blogspot.com/2013/08/history-of-
banahaw-volcano-eruption.html
http://www.philippinen-reisen.com/amainen/index.php/places/
luzon-northern/benguet/baguio-city/
http://worldcometomyhome.blogspot.com/2013/08/0786-
philippines-visayas-chocolate.html
http://rbs.gtatravel.com/hk/promo/A4A/images/man/Tagaytay.jpg
http://billyjawboiles.wordpress.com/2014/01/20/
https://c2.staticflickr.com/8/7009/6785000709_f5b2122f34_z.jpg
http://www.hotelcaritabanten.com/foto_berita/27banana1.jpg
http://1.bp.blogspot.com/-fbqNtEFEEng/UkwNDW9ROxI/
AAAAAAAAAB4/zxxCg9BaM24/s1600/brp.jpg
Pamamaraan
A. Panimula
1. Paint Me A Picture. Hatiin ang klase sa 4–5 pangkat. Bilang balik-aral,
magpa-Paint Me A Picture tungkol sa kalagayan ng Pilipinas bilang bahagi
ng Pacific Ring of Fire at ibang panganib na lugar sa bansa. Magbigay ng
mga katanungan, halimbawa: Bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire, paano
mo ilalarawan ang mga mamamayan sa mga apektadong lugar?
Magbigay ng isang minutong paghahanda. Pagkatapos ng isang

minuto, kinakailangang lahat ng pangkat ay naka-freeze saka iisa-isahin
ng guro ang pagkakalarawan ng bawat pangkat. Ang may pinaka-angkop
na paglalarawan ang siyang makakukuha ng puntos. Bigyang-pansin din
ang mga paghahandang dapat gawin ng mga tao kapag may paparating
na kalamidad.
45
Paglinang
0 Itanong: Paano mo ilalarawan ang Pilipinas? Pabigyang-kahulugan ang
salitang arkipelago.
1 Talakayin ang mga katangiang pisikal na binanggit sa panimula bilang 2.
Bigyang-pansin ang mga kilalang anyong lupa at tubig na nagpapasigla sa
turismo ng bansa. Isa-isahin at ipatukoy ang mga larawan habang
ipinakikita o idinidikit sa pisara ang mga ito. Itanong din ang lugar kung
saan ito matatagpuan. Itanong kung gaano kahalaga ang turismo sa
bansa. Pabigyang-pansin ang datos mula sa Kagawaran ng Turismo.
Talakaying mabuti ang mga ito at iugnay sa pag-unlad ng bansa.
Gayundin ang iba pang kapakinabangan na maaaring makuha sa lupa at
tubig. Bigyang-pansin ang mga larawan.
2 Itanong: Maliban sa pagkakakitaan o kabuhayan na napapakinabangan
ng ating bansa dahil sa katangiang pisikal nito, ano naman kayang
katangian ng mga Pilipino ang napaunlad nito? Magpa-role play tungkol
sa mga katangian ng mga Pilipino na napaunlad dahil sa iba’t ibang
katangiang pisikal nito. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang ugali/ katangiang
napaunlad. Halimbawa: Pagiging matatag – dahil sa iba’t ibang uri ng
kalamidad na dumarating sa bansa.
3 Ipagawa ang Gawain A. Gumamit ng rubric para dito.
4 Pangkatin ang klase sa apat na grupo. Ipagawa ang isinasaad sa Gawain
B. Patnubayan ang mga bata sa pag-a-upload ng patalastas sa social
media. Gumamit ng rubrik para sa gawain.
5 Ipaisa-isa ang nilalaman ng Tandaan Mo sa LM, p. 111.
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
0 1. Underground River
23 Banawe Rice Terraces
24 Pagsanjan Falls
25 Mayon Volcano
26 Windmill
Rubric para sa Islogan
8–10 5–7 3–4 1–2

Nilalaman Ang mensahe Di gaanong Medyo magulo Walang
10 puntos ay mabisang naipakita ang ang mensahe. mensaheng
naipakita. mensahe. naipakita.
Pagkamalikhain Napakaganda at Maganda at Maganda ngunit Di maganda
8 puntos napakalinaw ng malinaw ang di gaanong at malabo ang
pagkakasulat ng pagkakasulat ng malinaw ang pagkakasulat ng
mga titik. mga titik. pagkakasulat ng mga titik.
mga titik.
46
6–7 4–5 2–3 1
Kaugnayan sa May malaking Di gaanong Kaunti lamang Walang
Paksa kaugnayan naipakita ang ang kaugnayan kaugnayan
7 puntos sa paksa ang kaugnayan ng islogan sa sa paksa ang
islogan. sa paksa ang paksa. islogan.
islogan.
4–5 3 2 1
Kalinisan Malinis na Malinis ang Di gaanong Marumi ang
5 puntos malinis ang pagkakabuo. malinis ang pagkakabuo.
pagkakabuo. pagkakabuo.
Kabuang Puntos
= 30
Rubric para sa Patalastas

Pamantayan 3 2 1 Iskor
Nilalaman/ Punung-puno Maganda ang Nagbanggit
Makatotohanan ng mga ideya at ideya ngunit hindi ng isang ideya
(2 puntos) makatotohanan makatotohanan ngunit hindi
(6) (4) makatotohanan
(2)
Organisasyon Napakaayos ng Maayos ang Magulo ang
(1 punto) pagkakalahad pagkakalahad pagkakalahad
(3) (2) (1)
Kabuuang
Puntos = 9
0 Ibigay ang kahalagahan ng sumusunod na mga katangiang pisikal sa pag-unlad

ng bansa. Isulat ang sagot sa nakalaang espasyo.
Kahalagahan
Katangiang Pisikal
(mga posibleng sagot)
Bulubundukin Nagsisilbing pananggalang sa mga parating na bagyo,
pagsasaka at pagmimina, maaari ding sa turismo
Dalampasigan Turismo, pangingisda
Bulkan Turismo, pagsasaka
Talon Turismo, hydropower
Kapatagan Pagsasaka, Pagawaan, at Komersiyo
47
Lagumang Pagsusulit
UNANG YUNIT
Sagutin ang mga tanong ayon sa hinihingi. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
0 KAALAMAN (15%)
Tukuyin ang inilalarawan sa bawat bilang. Isulat ang titik ng sagot.
23 Ang ikalawang pinakamalaking kapuluang matatagpuan sa rehiyong
Timog-silangang Asya ay ang ____________.
a. Indonesia c. Pilipinas
b. Malaysia d. Thailand
0 Ang samahang politikal na itinataguyod ng tao at may layuning tugunan
ang kanilang mga pangangailangan ay tinatawag na
____________.
a. bansa c. soberanya
b. teritoryo d. pamahalaan
3 Ang pangkalahatang kalagayan ng panahon sa isang lugar na may
kinalaman sa atmospera, temperatura, at iba pang nakaaapekto sa
pamumuhay ng mga nilalang dito ay ____________.
a. amihan c. klima
b. bagyo d. monsoon
3 Ang pagsasalarawan ng hugis pang-ibabaw ng isang lugar o rehiyon sa
mapa ay tinatawag na ____________.
a. tropikal c. populasyon
b. arkipelago d. topograpiya
5. Ang mapa ng populasyon ay tinatawag ding ____________.
a. climate map c. economic map
b. physical map d. demographic map
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀȀ⸀ĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ0 Batay sa sensus
ng 2010, ang rehiyon na may pinakamalaking sukat at ang may
pinakamalaki ring bilang ng naninirahan ay ang ____________.
a. CAR c. ARMM
b. NCR d. CALABARZON
0 PROSESO/KASANAYAN (25%)
A. Gawin ang sumusunod:
0.0.0 Tingnan ang mapa ng mundo sa pahina 10 ng inyong LM. Ano
ang masasabi mo sa lawak nito kung ihahambing sa China?
0.0.1 Ano ang kaibahan ng tsunami sa storm surge?
0.0.2 Suriing muli ang hazard map ng Pilipinas sa inyong LM. Aling
mga lalawigan sa bansa ang may higit na panganib sa lindol?
0.0.3 Ano ang mga kailangang gawin kung may darating na bagyo
sa inyong lugar?
48
0 Ang Pilipinas ay isang arkipelago o kapuluan.
1 Nasa timog ng Indonesia ang Pilipinas.
2 Napakalapit ng bansang India sa Pilipinas kung ihahambing sa
Taiwan.
3 Napapaligiran ng mga anyong tubig ang Pilipinas.
4 Ang Pilipinas ay nasa kanluran ng Karagatang Pasipiko.
,,,3$*81$:$
0 Basahin ang mga pangungusap. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng dapat
na gawin ng isang batang Pilipino batay sa iyong mga natutuhan.
0 Paano nakatutulong sa pag-unlad ng pamumuhay ng mamamayan
ang mga likas na yaman ng bansa?
1 Ano ang ipinahihiwatig ng kinaroroonan ng Pilipinas sa Pacific Ring
of Fire?
2 Ipaliwanag ang kahalagahan ng tao, teritoryo, pamahalaan, at
kalayaan sa pagbubuo ng isang bansa.
3 Ilarawan ang katangiang pisikal ng inyong lalawigan.
4 Ipaliwanag kung paano maging handa sa pagdating ng bagyo.
1 Tingnan ang sumusunod na mapa. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng
pangungusap na nagsasabi ng totoo tungkol sa bansang Pilipinas batay
sa heograpiya nito.
49
,9 352'8.723(5)250$16
29–40. Paggawa ng Leaflet o Brochure
Magkakaroon ng kumbensiyon tungkol sa turismo at kagandahan ng Asya
upang palakasin pa ang turismo sa mga bansa rito. Dadalo sa kumbensiyong
ito ang mga may-ari ng travel agency sa iba’t ibang bansa sa Asya at mga
kinatawan ng Kagawaran ng Turismo. Bilang isang advertiser ng sikat na travel
agency sa bansa, layunin mong ipagmalaki ang bansang Pilipinas kaya
hihikayatin mo ang iba pang may-ari ng travel agency na isama ang Pilipinas sa
Asia Tour Package na pinapatalastas nila. Gagawa ka ng leaflet o brochure na
magpapakita ng lokasyon, topograpiya, at iba pang maipagmamalaki ng
Pilipinas kasama ang klima at mga nararapat gawin o paghandaan sa pagtungo
sa bansa.
Sa pagsasagawa mo ng leaflet o brochure, isaalang-alang ang nilalaman
at konsepto, presentasyon at kalinisan, at pagkamalikhain at organisasyon ng
iyong gawa.
50
Yunit II
Lipunan, Kultura, at Ekonomiya
ng Aking Bansa
Tatalakayin ang paglalarawan ng mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang
lokasyon ng bansa bilang pambungad na aralin ng yunit. Ipababatid sa mga bata
ang kaugnayan ng kapaligiran sa uri ng hanapbuhay, ipahahambing ang mga
produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa, at
pabibigyang-katuwiran ang pag-aangkop na ginagawa ng mga tao sa kapaligiran
upang matugunan ang kanilang pangangailangan. Tatalakayin din ang iba’t ibang
kapakinabangang pang-ekonomiko ng mga likas na yaman ng bansa. Ipasusuri din
ang kahalagahan ng matalinong pagpapasiya sa pangangasiwa ng mga likas na
yaman. Kaakibat nito ang pagtatalakay ng ilang mga isyung pangkapaligiran;
pagpapaliwanag sa matalino at di-matalinong mga paraan ng pangangasiwa ng mga
likas na yaman; at pagtatalakay sa matalinong pangangasiwa ng likas na yaman sa
pag-unlad ng bansa. Idagdag pa rito ang pagtalakay sa mga pananagutan ng bawat
kasapi sa pangangasiwa ng likas na yaman sa pag-unlad ng bansa. Sa dakong huli
ay pagbibigayin ang mga bata ng mungkahing paraan sa wastong pangangasiwa ng
likas na yaman. Ipauunawa rin sa mga bata ang kaugnayan ng pagtangkilik sa
sariling produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa. Ang mga hamon at
oportunidad sa mga gawaing pangkabuhayan sa bansa ay tatalakayin din. Sa
dakong huli ay hihimukin ang mga bata na makilahok sa mga gawaing lumilinang sa
pangangalaga, at magsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman
ng bansa.
Ang ikalawang bahagi ng Yunit II ay tatalakay sa pagkakakilanlang kultural ng
bansa. Sisimulan ito sa paglalarawan ng pagkakakilanlang kultural ng Pilipinas.
Mailalarawan itong mabuti sa pamamagitan ng pagtukoy ng mga ilang halimbawa ng
kulturang Pilipino sa iba’t ibang rehiyon ng bansa; pagtalakay sa kontribusyon ng
iba’t ibang pangkat sa kulturang Pilipino; at pagtukoy sa iba’t ibang pamanang pook
bilang bahagi ng pagkakakilanlang kulturang Pilipino. Magkakaroon din ng pagsusuri
sa papel na ginagampanan ng kultura sa pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino.
Ipakikita rin ang kaugnayan ng heograpiya, kultura, at pangkabuhayang gawain sa
pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino. Tatalakayin din ang kahulugan ng
pambansang awit at watawat bilang mga sagisag ng bansa. Sa pagtatapos ng yunit
ay hihimukin ang mga bata na makabuo ng plano na magpapakilala at magpapakita
ng pagmamalaki sa kultura ng mga rehiyon sa malikhaing paraan. Pagsusulatin din
ang mga bata ng sanaysay na tatalakay sa pagpapahalaga at pagmamalaki ng
kulturang Pilipino.
Sa pangkabuuan, mithiin ng yunit na ito na masuri ng mga mag-aaral ang iba’t
ibang gawaing pangkabuhayan batay sa heograpiya at mga oportunidad at hamong
kaakibat nito tungo sa likas kayang pag-unlad.
51
Inaasahan din na maipamamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa
pagkakakilanlang Pilipino batay sa pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga
pamayanang kultural. Kaakibat ng mga mithiing ito ang mga kasanayang inaasahan
sa bawat mag-aaral. Inaasahang maipakikita ng mga bata ang pagpapahalaga sa
iba’t ibang hanapbuhay at gawaing pangkabuhayan na nakatutulong sa
pagkakakilanlang Pilipino at likas kayang pag-unlad ng bansa. Gayundin ang
pagmamalaki sa pagkakakilanlang kultural ng Pilipino batay sa pag-unawa,
pagpapahalaga. at pagsusulong ng pangkat kultural, pangkat etnolingguwistiko, at
iba pang pangkat panlipunan na bunga ng migrasyon at inter-marriage.
ARALIN 1 Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng Hanapbuhay

Takdang Panahon: 1 araw
Layunin
Nailalarawan ang mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa
23 Natutukoy ang mga uri ng hanapbuhay sa kapaligiran
24 Naiuugnay ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay rito
Paksang Aralin
Paksa : Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng Hanapbuhay
Kagamitan : graphic organizer, mga babasahin, mga larawan ng iba’t ibang
uri ng hanapbuhay
Sanggunian: Learner’s Material, pp. 116–119
CG AP4LKE – IIa-1
Palu-ay, Alvenia P. (2006). Makabayan: Kasaysayang Pilipino,
Batayang Aklat sa Ikalimang Baitang, LG & LM, p. 43
Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya
Integrasyon: Pagpapahalaga sa kapaligiran at kaugnayan nito sa uri ng
hanapbuhay
Pamamaraan
23 Panimula
3 Ganyakin ang mga mag-aaral sa isang paglalakbay gamit ang kanilang
imahinasyon o imaginary field trip. Sabihin ito habang nagpapatugtog ng
musikang instrumental. (Gumawa ang guro ng sariling script kung paano
gagawin ang imaginary field trip.)
4 Maghanda ng larawan ng mga uri ng hanapbuhay upang maipakita
pagkatapos ng gawain.
5 Itanong:
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ̀ĀĀ0 Ano ang napansin ninyo
sa larawan?
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ̀ĀĀ1 Ano-anong uri ng
hanapbuhay ang nakikita ninyo sa larawan?
ᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀĀĀĀĀĀȀĀ⸀ĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀĀᜀ̀ĀĀ2 May kaugnayan
kaya ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng isang rehiyon? Paano
mo ito nasabi?
52
0.0 Isulat ang mga sagot ng mga bata sa pisara.
0.1 Iugnay ang mga ito sa araling tatalakayin.
B. Paglinang
pahina 116.
0.1 Magkaroon ng brainstorming ayon sa mga tanong na ukol sa paksa.
v Saan kayo nakatira?
v Anong hanapbuhay mayroon sa inyong lugar?
v May kinalaman ba ang hanapbuhay sa inyong lugar sa kinaroroonan
o lokasyon nito?
0 Tanggapin ang lahat ng mga kasagutan ng mga bata.
1 Ipabasa ang nilalaman ng babasahin sa LM, p. 117.
2 Talakayin ang aralin at bigyang-diin ang angkop na sagot ng mga bata.
0 Ano ang kapaligiran?
1 Bakit mahalaga ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng mga tao?
2 May pagkakaugnay ba ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng isang
tao? Ipaliwanag.
4 Ipagawa ang sumusunod:
Gawain A
v Bumuo ng apat na pangkat.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain A sa LM, p. 118.
v Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang maisagawa
nang maayos ang mga gawain.
v Ipakita sa klase ang natapos na gawain.
Gawain B
v Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 118.
v Ipaliwanag sa mga bata na ang sagot nila rito ay batay sa ginawa nila
sa Gawain A.
v Ipasulat ang kasagutan sa sagutang papel.
Gawain C
v Ipaliwanag ang panuto sa Gawain C sa LM, p. 118. v
Ipagawa ito sa mga bata.
v Bigyan sila ng sapat na oras sa pagsasagawa ng gawain. v
Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.
5 Talakayin isa-isa ang bawat gawain.
6 Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 119.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 119.
53
Takdang Gawain
v Magsaliksik ng iba’t ibang uri ng hanapbuhay na naaangkop sa iba’t ibang
lokasyon ng bansa.
v Isulat ito sa notbuk sa Araling Panlipunan.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A
Pagsusuri sa poster: Iba-iba ang sagot.
Pamantayan Batayang Puntos

A. Nilalaman
1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng pangkat sa kanilang 5
gawain/output.
2. May mga ilang detalye na hindi maayos na naipaliwanag o 3
nailahad ng pangkat.
3. Halos walang naipaliwanag o nagawang output ang pangkat. 1
B. Kagamitang Biswal
1. Angkop ang mga kagamitang biswal na ginamit ayon sa hini- 5
hingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman ng
mga kaalaman na dapat mailahad sa klase.
2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi 3
kumpletong naglalarawan o naglalahad ng tumpak na katu-
gunan o kaalaman na dapat makita ng klase.
3. Walang handang biswal 1
C. Pakikiisa ng bawat Miyembro sa Gawain
1. Lahat ay nakiisa sa pangkatang gawain at naglahad ng 5
kanilang kaalaman at kasanayan na kakailanganin sa gawaing
iniatang.
2. May dalawa o higit pang miyembro ang hindi nakiisa sa 3
gawain.
3. Walang pakikiisa ang bawat miyembro ng pangkat. 1
Kabuuang Puntos 15
Gawain B
Iba-iba ang sagot.
Gawain C
0 pagsasaka
1 pangingisda
2 pagtatanim
3 pagtatanim
4 pangingisda
54
Natutuhan Ko
0 pagtatanim
1 pagdadaing
2 pagsasaka
3 pag-aalaga ng hayop
4 pangingisda
ARALIN 2 Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon

ng Bansa
7DNGDQJ3DQDKRQ ﾧ ăDUDZ
Layunin
Natutukoy ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang lokasyon ng
bansa
Naihahambing ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang
lokasyon ng bansa tulad ng pangingisda, paghahabi, pagdadaing, at pagsasaka
Nabibigyang-katuwiran ang pag-aangkop na ginagawa ng mga tao sa kapaligiran

upang matugunan ang kanilang pangangailangan
Paksang Aralin
Paksa : Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon ng Bansa
Kagamitan : mga larawan ng iba’t ibang uri ng hanapbuhay, mga larawan ng
iba’t ibang produkto at kalakal
CG AP4LKE – IIa-1
Agbon, Zenaida C. (2002). Pilipino, sa Isip, sa Salita, sa Gawa 3.
Diwa Scholastic Press Inc. pp. 56-66.
Integrasyon : Pagmamalaki sa mga produkto at kalakal ng bansa at mga
gawaing sining
Pamamaraan
Panimula
0 Ganyakin ang mga bata sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga larawan
ng mga produkto at kalakal.
1 Iproseso ang gawain sa pamamagitan ng pagtanong ng mga sumusunod:
1.0 Ano-anong produkto at kalakal ang nakikita ninyo sa larawan?
1.1 Saang lugar matatagpuan o makikita ang mga produkto at kalakal na
inyong binanggit?
1.2 May pagkakaiba ba ang mga produkto at kalakal na makikita sa
bawat lugar? Paano ninyo nasabi? Ipaliwanag.
55
Paglinang
0 Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima at bigyan ng flashcard na may
nakasulat na uri ng hanapbuhay.
v Pangkat I – Pangingisda v
Pangkat 2 – Pagmimina v
Pangkat 3 – Pagsasaka
v Pangkat 4 – Pag-aalaga ng hayop v
Pangkat 5 – Paghahabi
1 Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper at panulat. Ipasulat sa bawat
pangkat ang alam nilang mga produkto at kalakal na naaayon sa
hanapbuhay na nakatakda para sa kanila.
2 Ipaulat ang mga gawa ng bawat pangkat. Sabihin sa mga mag-aaral na
unawaing mabuti kung ang kanilang mga sagot ay tumutugma sa aralin na
kanilang gagawin.
3 Ilahad ang aralin gamit ang susing tanong sa Alamin Mo sa LM, pahina
120.
4 Ipabasa at talakayin sa mga mag-aaral ang babasahin sa Alamin Mo sa
LM, pp 121–124 at ipasagot ang sumusunod na mga tanong.
0.0 Ano-anong produkto at kalakal ang makukuha sa pangingisda?
pagsasaka? pagmimina? paghahabi? pag-aalaga ng hayop?
0.1 Ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga produkto at kalakal na
matatagpuan sa iba’t ibang lokasyon sa bansa?
0.2 Paano iniaangkop ng mga tao ang kanilang gawain sa lugar na
kanilang kinalalagyan?
0.3 Bakit mahalaga ang lokasyon ng bansa sa mga pangunahing
produkto at kalakal nito?
5 Ipagawa ang Gawain A sa LM p. 125 sa notbuk. Ipaliwanag nang mabuti
ang panuto upang maunawaan ng mga bata. Bigyan ng sapat naa oras sa
pagsasagawa ng gawain.
6 Hatiin ang mag-aaral sa limang pangkat para sa Gawain B sa LM, p. 125.
Bigyan ng manila paper at pentel pen ang bawat pangkat. Ibigay ang
sumusunod na panuto sa bawat gawaing isasagawa ng mga mag-aaral.
0.0 Gamit ang Venn diagram, pumili ng dalawang lokasyon ng bansa.

0.1 Itala ang mga produkto at kalakal na makukuha rito.
0.2 Ihambing ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga produkto at
kalakal.
7 Iuulat ng bawat pangkat ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga
produkto at kalakal na matatagpuan sa dalawang lokasyon.
8 Ipagawa ang Gawain C sa p. 125 ng LM gamit ang dating mga pangkat at
ang Venn Diagram sa Gawain B. Ipaliwanag nang mabuti ang panuto.
Gabayan ang mga bata sa pagsasagawa ng gawain.
9 Talakayin isa-isa ang mga gawaing isinagawa ng mga mag-aaral.
Bigyang-pansin ang mahahalagang impormasyong dapat matutunan ng
mga bata.
10 Bigyang diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 125 ng LM.
56
Pagtataya
Ipasagot ang gawain sa Natutuhan Ko sa LM, p. 126.
Susi sa Pagwawasto
Natutuhan Ko
1. C
0 F
1 A
2 B
3 E
II. Iba-iba ang maaaring sagot.
Lokasyon Produkto at Kalakal

Misamis Oriental Pinya, langis ng niyog, niyog, palay, abaka
Bukidnon Palay, mais, tubo, kape, rubber, pinya, mga gulay
Cebu Mina ng copper; produkto mula sa kahoy; mga
pagkain gaya ng litson, danggit, otap, at sitsaron;
mga gawang kamay; gitara
Camarines Norte Mina ng ginto, niyog, prosesong pagkain, mga
gulay
ARALIN 3 Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko

ng mga Likas na Yaman
Layunin
Naipaliliwanag ang iba’t ibang pakinabang na pang-ekonomiko ng mga likas na
yaman ng bansa
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko ng mga Likas na Yaman
Kagamitan : crossword puzzle, graphic organizer, at tsart
CG AP4LKE – IIb – 2
Pamamaraan
Panimula
0 Pasagutan ang crossword puzzle na nasa LM, p. 128.
1 Maaaring palakihin ang puzzle at ipaskil sa pisara.
2 Itala ang mga kasagutan ng mga bata at iugnay sa aralin.
57
Paglinang
0 Ilahad ang aralin sa pamamagitan ng mga susing tanong sa Alamin Mo
sa LM p. 127.
1 Tumawag ng mga bata at ipasagot ng mga tanong.
2 Itala sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata upang gawing batayan sa
paglinang ng aralin.
3 Ipabasa ang babasahin sa LM, pp. 128–129.
4 Pasagutan at talakayin sa mga mag-aaral ang mga katanungan sa LM pp.
129–130.
5 Bigyang-diin sa talakayan ang pagpapaliwanag sa mga pakinabang na
pang-ekonomiko ng mga pinagkukunang-yaman.
6 Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM p. 130.
Gawain A (Indibiduwal na Gawain)
v Ipaliwanag ang gagawin sa Gawain A.
v Sabihin sa mga mag-aaal na maaari silang sumangguni sa LM, pp.
128–129.
Gawain B (Pangkatang Gawain)
v Hatiin ang klase sa dalawang pangkat para sa pagdedebate.
v Ilahad ang paksang pagtatalunan at ang paraan ng pagbibigay ng
opinyon at panig tungkol sa paksa.
v Bigyan ng sapat na panahon upang makapaghanda at makapagbuo
ng pangangatuwiran ang bawat panig.
v Wakasan ang pagtatalo sa pamamagitan ng pagwawasto sa ilang
ideya na salungat sa paksa.
Gawain C (Indibiduwal na Gawain)
v Ipaliwanag sa mga bata kung ano ang poster.
v Bigyang-diin kung ano ang dapat na maipahayag at maipakita sa
poster na gagawin.
v Bigyan sila ng sapat na panahon upang matapos ang gawain.
v Ipakita sa klase ang nagawang poster para sa kanilang pagpa-
paliwanag tungkol sa nilalaman ng kanilang ginawa.
Bigyang-diin at pansin ang mahalagang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p.
131.
Pagtataya
Basahin at pasagutan sa papel ang Natutuhan Ko sa LM, p. 131.
58
Takdang Aralin
Magsagawa ng pananaliksik sa inyong lugar tungkol sa likas na yaman na
nagdudulot ng kapakinabangan at di-kapakinabangan sa ekonomiya ng bansa.
Magtanong sa mga taong nakakatatanda at may kaalaman tungkol dito.

Isulat sa 1/2 manila paper.
Iulat sa buong klase ang nasaliksik.
Susi sa Pagwawasto
Alamin Mo
Pababa
1. palay
marmol
durian
langis
Pahalang
2. marmol
niyog
isda
troso
ARALIN 4 Mga Isyung Pangkapaligiran ng Bansa

Layunin
Natatalakay ang ilang isyung pangkapaligiran sa bansa
Napahahalagahan ang pagpapanatili ng malinis na kapaligiran sa bansa
Paksang Aralin
Paksa : Mga Isyung Pangkapaligiran sa Bansa
Kagamitan : larawan o video ng mga isyung pangkapaligiran ng bansa
CG AP4LKE – IIb-d-3
http://tl.answers.com/Q/Ano_ang_mabuti_at_masamang_
epekto_ng_industriyalisasyon_sa_kalikasan
http://tl.answers.com/Q/Ano_ang_dahilan_ng_pagkaubos_ng_
puno_sa_kagubatan
Integrasyon : Sining, pagpapahalaga sa pagpapanatili ng malinis na
kapaligiran
59
Pamamaraan
Panimula
0 Pagbalik-aralan ang tungkol sa mga likas na yaman ng bansa.
1 Ipagawa ang panimulang gawain ukol sa mga isyung pangkapaligiran ng
bansa.
Panuto: Pagtapatin ang mga larawan sa hanay A at isyung tinutukoy nito
sa hanay B.
A B
1. a. Pagkakaingin
2. b. Industriyalisasyon
3. c. Reforestation
4. d. Illegal logging
3. Iwasto ang sinagutang gawain ng mga bata.
60
Paglinang
0 Ipakita ang mga larawan o video na nagpapakita ng mga isyung
pangkapaligiran sa kasalukuyan at itanong ang mga tanong sa Alamin
Mo sa LM, pp. 132–133.
1 Isulat/Itala sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata.
2 Iwasto at ulitin sa mga bata ang kahalagahan ng pagpapanatili ng malinis
na kapaligiran.
3 Ipagawa ang Gawain A. Tingnan sa LM, p. 134.
4 Iwasto ang mga kasagutang ibinigay ng mga bata.
5 Pangkatin sa apat ang mga bata.
6 Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 135. Patnubayan ang mga bata habang
ginagawa ang takdang gawain.
7 Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 135. Bigyan sila ng sapat na oras sa
pagsasagawa ng gawain.
8 Gumamit ng rubric sa pagsasadula na nauukol sa mga isyung pangka-
paligiran na gagawin ng bawat pangkat.
9 Bigyang pansin at diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, pahina
135.
Pagtataya
Takdang Aralin
Gumupit ng mga larawan o newsclips mula sa pahayagan tungkol sa mga
isyung pangkapaligiran sa kasalukuyan na maaaring nangyayari din sa inyong lugar.
Ipaskil ito sa bulletin board.
Susi sa Pagwawasto
Panimula
C
E
A
B
Gawain A
Pagtatapon ng dumi at langis sa mga katubigan
Kaingin
Walang habas na pagpuputol ng mga puno
Labis na pagbuga ng usok ng mga sasakyan at industriya
Kawalan ng mga punong sisipsip sa tubig-ulan
Gawain B
Tingnan ang sagot ng mga pangkat. Itama kung kinakailangan.
61
Gawain C
Pamantayan sa Pagbibigay ng Puntos sa Pangkatang Gawain C
Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay

Pamantayan
4-5 2-3 0-1
Pagbibigay ng Malinaw, angkop Hindi gaanong Malabo at hindi
Diyalogo ang lakas o hina ng malinaw at angkop maintindihan ang
boses. ang boses. pagbibigay ng
dayalogo.
Malikhain at Malinaw at may Hindi gaanong Walang pagkilos.
Epektibong Galaw o paglalapat ang kilos- malinaw at lapat ang
Pagkilos galaw, ekspresyon pagkilos-galaw.
ng mukha, diyalogo,
atbp.
Kawastuhan ng Malinaw ang Hindi gaanong Malabo ang mensahe.
Diwang nais Ipahayag mensaheng nais malinaw ang
o Pinapagawa iparating. mensahe.
Malikhaing Pagbubuo Epektibo ang Hindi gaanong Walang bisa ang
at Paggamit ng mga mga materyales, epektibo. materyales.
Materyales nakadagdag sa
ikahuhusay ng
pagtatanghal.
Nilalaman Malawak ang Hindi gaanong Walang bagong
kaalamang ibinahagi. malawak ang kaalamang ibinahagi.
kaalamang ibinahagi.
ARALIN 5 Matalino at Di-Matalinong Paraan

ng Pangangasiwa ng mga Likas na Yaman
Layunin
Naipapaliwanag ang matalino at di-matalinong mga paraan ng pangangasiwa ng
mga likas na yaman ng bansa
Napakikita ang wastong saloobin sa wastong paraan ng pangangasiwa ng mga
likas na yaman ng bansa
Paksang-Aralin
Paksa : Matalino at Di-Matalinong Paraan ng Pangangasiwa ng mga
Likas na Yaman
Kagamitan : speech balloons, diyorama, tape recorder, awiting Ilog Pasig
62
Integrasyon : Sining, Pagpapahalaga sa pangangalaga sa mga likas na yaman
Pamamaraan
Panimula
0 Pagbalik-aralan ang tungkol sa mga isyung pangkapaligiran ng bansa.
1 Iparinig at ipaawit ang isang awitin na nauukol sa matalino at di-
matalinong pamamaraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman ng
bansa. (Iparinig at ipaawit ang awiting Ilog Pasig.)
2 Itanong ang nilalaman at mensahe ng awitin. Iugnay ito sa aralin.
Panimula
0 Sagutin ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM, p. 136.
1 Isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata.
2 Iwasto at ulitin sa mga bata ang kahalagahan ng matalino at di-matalinong
pamamaraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa.
3 Ipagawa ang Gawain A. Tingnan sa LM, p. 138.

4 Iwasto ang mga kasagutan dito.
5 Pangkatin sa apat (4) na grupo ang mga bata.
6 Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 138. Bigyan ng sapat na oras ang bawat
pangkat sa paggawa.
7 Gumamit ng rubric para sa pangkatang gawain.
8 Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 139. Gabayan ang bawat grupo sa
pagsasagawa ng gawain. Bigyan sila ng sapat na panahon para sa
gawain.
9 Gumamit ng rubric sa pagbuo at pagtasa ng dayoramang ginawa ng mga
bata.
10 Bigyang-pansin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 139.
Pagtataya
Takdang Aralin
Gumawa ng isang bagay na maaaring i-recycle mula sa mga lumang kagamitan
sa tahanan. Gawing malikhain ang gagawing proyekto.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A
3
7
3
3
3
63
Pamantayan sa Paggawa ng Diyorama
5 4 3 2 1
Batayan Mahusay na Mahusay Medyo Di-gaanong Hindi
Mahusay Mahusay Mahusay Mahusay
Pagka- Sariling Sariling Sariling gawa Sariling gawa Sariling
malikhain gawa na may gawa na may na may kaun- ngunit walang gawa ngunit
kakaibang kakaibang ting kakaibang masyadong walang
estilo at estilo ngunit estilo ngunit kakaibang kakaibang
angkop sa di-gaanong di-gaanong estilo at di estilo at
paksang angkop sa angkop sa angkop sa di-angkop
tinalakay paksang paksang paksang sa paksang
tinalakay tinalakay tinalakay tinalakay
50% (2.5) (2.0) (1.5) (1.0) (0.5)
Kaayusan Maayos ang Malinis ang Maayos ang Nakagawa Walang
pagkakaguhit pagkakaguhit pagkakaguhit ng proyekto kaayusan
at ngunit di- ngunit di- ngunit di ang ginawa
pagkakalagay maayos ang malinis ang kakikitaan makasulit
ng mga min- pagkakalagay pagkakalagay ng pinag- lamang/
yaturang likas ng minyatura ng minyatura planuhang walang
na yaman ng likas na ng likas na gawain ginawa
(miniature) yaman yaman
30% (1.5) (1.2) (0.9) (0.6) (0.3)
Kaugnayan Nakikita sa Nakikita sa Nakikita sa Nakikita sa
Nakikita sa
sa Leksyon ginawang ginawang ginawang ginawang ginawang
diyorama, diyorama ang diyorama ang diyorama ang
diyorama
ang 9-10 7-8 miniyatura 5-6 minyatura 3-4 minyatura
ang 1-2
minyatura o larawan o larawan o larawanminyatura
o larawan na may na may na may o larawan
na may kaugnayan kaugnayan kaugnayanna may
kaugnayan sa araling sa araling sa araling
kaugnayan
sa araling natutunan natutunan natutunansa araling
natutunan natutunan
10% (0.5) (0.4) (0.3) (0.2) (0.1)
Kabuuang Nakikita ang Nakikita ang Nakikita ang Nakikita ang Hindi pinag-
ganda ng kahusayan kahusayan kahusayan kasimplehan planuhan
diyorama sa paggawa sa paggawa sa paggawa ng paggawa ang pagka-
ng diyorama, ng diyorama, ng diyorama, ng diyorama, kagawang
makulay makulay di-gaanong di-gaanong diyorama,
at may ngunit di-gaa- makulay at makulay at di-gaanong
disenyong nong angkop angkop ang kulang ang makulay
angkop sa ang disenyong disenyong disenyo at walang
album ginamit ginamit disenyo
10% (0.5) (0.4) (0.3) (0.2) (0.1)
TOTAL/Kabuuang Puntos: _______
64
ARALIN 6 Kaugnayan ng Matalinong Pangangasiwa
ng mga Likas na Yaman sa Pag-unlad ng Bansa
Layunin
Naiuugnay ang matalinong pangangasiwa ng likas na yaman sa pag-unlad ng
bansa
Naipapaliwanag ang kahalagahan ng matalinong pangangasiwa ng mga likas na
yaman
Paksang Aralin
Paksa : Kaugnayan ng Matalinong Pangangasiwa ng mga Likas na
Yaman sa Pag-unlad ng Bansa
Kagamitan : larawan na nagpapakita ng matalinong pangangasiwa ng likas
na yaman, tsart, at graphic organizer
Pamamaraan
Panimula
0 Magpakita ng larawan na nagpapakita ng matalinong pangangasiwa ng
likas na yaman ng bansa.
1 Itanong:
1.0 Ano ang ipinahihiwatig ng larawan?
1.1 Ano ang kaugnayan ng pangangasiwa sa likas na yaman sa pag-
unlad ng bansa?
2 Itala o isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata upang maging
batayan sa paglulunsad ng bagong aralin.
Paglinang
0 Ilahad ang aralin sa pamamagitan ng susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
p. 140.
Itanong: Paano nakatutulong ang matalinong pangangasiwa ng likas na
yaman sa pag-unlad ng bansa?
1 Magpalitan ng opinyon o ideya tungkol sa paksa.
2 Itala ang mga kasagutan ng mga bata upang gawing batayan sa
paglinang ng aralin.
3 Ituon ang pansin sa mga larawan na nasa LM, p. 141.
4 Pasagutan at talakayin sa mga mag-aaral ang mga katanungang
nakahanda sa LM, p. 141.
5 Ipabasa nang tahimik ang talata o babasahin at pasagutan at talakayin
ang mga katanungan sa huli.
6 Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, p. 142.
65
Gawain A (Pangkatang Gawain)
v Hatiin sa apat na pangkat ang klase.
v Ipaliwanag sa mga bata ang gagawin ng bawat pangkat.
v Ipakita sa klase ang nagawa nilang output.
Gawain B
v Sa parehong mga pangkat, ipaliwanag sa mga mag-aaral ang ibig
sabihin ng islogan.
v Ipagawa ang islogan sa isang sangkapat (1/4) na illustration board.
v Paalalahanan na maaari nilang lagyan ng disenyo ang islogan
subalit mas bibigyang diin ay ang islogang ginawa.
Gawain C (Indibiduwal na Gawain)
v Pasagutan ang gawain sa isang sagutang papel.
v Sumangguni sa LM, p. 143 para sa gagawin.
Pag-usapan at bigyang-diin ang mahalagang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM
p. 144.
Pagtataya
Pasagutan sa sagutang papel ang nasa Natutuhan Ko sa LM, p. 144.
Susi sa Pagwawasto
Natutunan Ko
3
7
3
3
3
7
3
3
3
3
ARALIN 7 Pananagutan sa Pangangasiwa at Pangangalaga

ng Pinagkukunang-Yaman ng Bansa
Layunin
Natutukoy ang kahulugan ng pananagutan
Naisa-isa ang mga pananagutan ng bawat kasapi sa pangangasiwa at
pangangalaga ng mga pinagkukunang-yaman ng bansa
Nahihinuha na ang bawat kasapi ay may mahalagang bahaging ginagam-panan
para sa higit na ikauunlad ng bansa
66
Paksang Aralin
Paksa : Pananagutan sa Pangangasiwa at Pangangalaga ng Pinagku-
kunang-Yaman ng Bansa
Kagamitan : kartolina, panulat, at pangkulay
Sanggunian : Yunit 2, Aralin 7, LM pp. 145–152
K to 12 – AP4LKE-IIb-d-3
Aklat
Cruz, Maritz B., Julia T. Gorobat, Norma C. Avelino (2007). Yaman
ng Pilipinas. Makati City: EdCrisch International, Inc. pahina 54,
62-74.
Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana ng Lahing Malaya.
Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 172, 177 -181.
Macapagal, Ray Ann G, et. al. (2013). Araling Panlipunan HEKASI,
Pilipinas: Ugat ng Lahing Pilipino sa Dulo ng Panahon 4. Tarlac
City: Wizard Publishing House, Inc. pahina 312-313
Internet
Mga Batas Ukol sa Pangangalaga ng Kalikasan (2010, July 10)
Retrieved July 16, 2014 from
http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mga_Batas_Ukol_sa_
Pangangalaga_ng_Kalikasan
Mga proyekto ng pamahalaan na nangangalaga ng mga likas na
yaman (n.d.). Retrieved July 16, 2014 from http://
www.maybenow.com/mga-proyekto-ng-pamahalaan-na-
nangangalaga-ng-mga-likas-na-yaman-q23978128
Modyul 4: Mga Layunin at Tungkulin ng Isang Nagdadalaga at
Nagbibinata (2012, July 24). Retrieved July 16, 2014 from
http://www.zeke7766.blogspot.com/2012/07/modyul-4-mga-
layunin-at-tungkulin-ng.html
Porta, Julie Anne (2013, October 8). Aralin Panlipunan I: Mga
Pinagkukunang-yaman ng Pilipinas. Retrieved July 16, 2014
from http://www.slideshare.net/jarl143/araling-panlipunana-i-
mga-pinagkukunang-yaman-ng-pilipinas
Santiago, Mary Ann (2013, September 2). Likha ng Panginoon,
Dapat Pahalagahan. Online Balita. http://www.balita.net.
ph/2013/09/02/likha-ng-panginoon-dapat-pahalagahan/
Pamamaraan
Panimula
0 Maglaro ng isang sikat na laro sa telebisyon, ang “Pinoy Henyo.”
1 Ang guro ay tatawag ng dalawang mag-aaral na uupo sa harapan.
2 Lalagyan ng guro ng papel na may nakasulat na salita, ang noo ng isa sa
dalawang bata.
3 Ang batang may papel sa noo ang nakatalagang manghuhula ng salita na
nakalagay sa kaniyang noo.
67
Ang isa pang bata ang tutulong sa isa pa na mahulaan ang salita gamit ang
pagsagot sa mga tanong nito.
Tanging ang mga salitang oo, hindi, at puwede lamang ang maaaring isagot
sa mga tanong ng batang manghuhula.
Bibigyan ng guro ng dalawang minuto ang mga batang naglalaro para
mahulaan ang salita. Subalit kapag nahulaan na ang tumpak na salita
kahit wala pang dalawang minuto, idedeklara na ng guro na sila ay panalo
at isusulat sa pisara ang eksaktong minuto at segundo ng kanilang
pangkakahula.
Mga salitang gagamitin ng guro para sa palaro: pamahalaan, paaralan,
simbahan, pribadong samahan, pamilya, at mamamayan.
Itanong sa klase:
v Ano ang pamahalaan? paaralan? simbahan? pribadong samahan?
pamilya? mamamayan?
0 Isulat sa pisara ang mga sagot ng bata sa mga katanungan ng guro.
1 Sabihin sa mga bata: Sa araw na ito ay ating pag-aaralan ang paksang
ito: Ang Pananagutan ng Bawat Kasapi sa Pangangasiwa at
Pangangalaga ng Pinagkukunang-yaman ng Bansa.
2 Himukin ang buong klase na bumuo ng suliranin mula sa paksa.
Suliraning mabubuo: Ano-ano ang pananagutan ng bawat kasapi sa
pangangasiwa at pangangalaga ng pinagkukunang-yaman ng bansa?
Paglinang
0 Ipabasa ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 145.
1 Tumawag ng mga mag-aaral upang sagutin ang mga tanong. Tanungin
ang mga mag-aaral hinggil sa kanilang binasa.
2 Pagtuunang-pansin ang mga sagot ng mga bata upang magamit sa
pagtalakay ng aralin.
3 Gawin ang bahaging Gawin Mo.
Gawain A
v Ang Gawain A LM, p. 149 ay isang gawaing paupo.
v Gamit ang bubble map, ibigay ang mga kasingkahulugan ng salitang
pananagutan.
v Gamit ang caterpillar map, sasagutin ng mga bata ang mga tanong sa
LM, p. 150.
Gawain B
v Pangklaseng Gawain, LM, p. 150.
v Ang lahat ng bata ay patatayuin sa gitna o harap ng silid-aralan. v
Laruin ang Lost at Sea scenario.
v Magtalaga ng batang gaganap na pamahalaan, paaralan, simbahan,
pribadong samahan, pamilya, at mamamayan.
v Ikuwento ang Lost in the Sea sa mga bata.
v Hayaan ang mga batang pumili ng bangkang sasamahan.
68
v Kapag nakapili na sila ng bangka, tanungin ang mga bata na
sumama sa iba’t ibang bangka.
Gawain C
v Hatiin ang klase sa anim na pangkat.
v Ipagawa ang Gawain C LM p. 151.
v Ipabuo ang imahe ng isang pyramid sa mga bata gamit ang iba’t
ibang kasapi na may pananagutan sa pangangasiwa at
pangangalaga ng pinagkukunang-yaman ng bansa.
v Tiyakin na ang bawat pangkat ay may kulang na isang tatsulok.
v Itanong: Bakit hindi mabuo ang pyramid?
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
Gawain A
kasingkahulugan: tungkulin, obligasyon, responsibilidad
kahulugan: dapat gawin ng isang tao para sa sarili, kapuwa, lipunan, o bansa
Maraming posibleng sagot
Gawain B
v Sariling opinyon ng mga bata.
v Hayaang magkaroon ng debate sa loob ng klase. Alamin ang opinyon ng mga
bata kung anong kasapi ang may pinakamalaking pananagutan.
Gawain C
v Hindi nabuo ang pyramid, kulang ito.
v May nawawalang pyramid sa aming grupo.
Lahat ay dapat gumawa ng kaniyang tungkulin.
Para sa ikauunlad ng bansa
v Bigyang-diin ang kaisipan na ang lahat ay may pananagutan na dapat
gampanan para sa ating mga pinagkukunang-yaman. Mahalaga na
magampanan ng lahat ang kanilang pananagutan. Ang pangangasiwa at
pangangalaga sa ating yaman ay higit na maisasakatuparan kung ang lahat ay
makikiisa at gagampanan ang kaniyang pananagutan.
Natutuhan Ko
1. puso
0 araw
1 mukhang nakangiti
2 kidlat
3 bituin
69
Maraming posibleng sagot. (Isulat ito sa manila paper.)
Likha ng Panginoon, dapat Pahalagahan

Posted by Online Balita on Setyembre 2, 2013
ni Mary Ann Santiago
Umapela si Manila Archbishop Luis Antonio Cardinal Tagle sa mga Pinoy na

gampanan ang kanilang tungkulin bilang tagapangasiwa ng kalikasan.
Ayon kay Tagle, maiiwasan lamang natin ang matinding hagupit ng
kalamidad kung ang lahat ay magiging mabuting tagapamahala ng kalikasan.
Kasabay nito, hinimok ni Tagle ang mamamayan na maging
bahagi ng katekesis at pagkilos sa iba’t ibang parokya, mga paaralan,
mga non-governmental organization at iba’t ibang grupo para sa
pangangasiwa sa kalikasan na nilikha ng Panginoon.
Umapela rin ang Cardinal sa lahat na magbigay-puri sa Diyos na
lumikha ng lahat.
“Nananawagan po tayo sa ating mga Kapanalig, lalo na dito sa Archdiocese of
Manila, inilunsad po natin sa araw na ito ang panahon ng paglikha o season of
creation. Sana po sa mga programa ng Katekesis at pagkilos para po sa
pangangasiwa ng kalikasan at likha ng Panginoon sa ating mga parokya, paaralan at
iba’t ibang grupo ay makiisa po tayo at ito po rin ay panawagan para sa lahat ng
Kapanalig saan mang bahagi ng Pilipinas ng ating bansa tayo po ay magbigay puri sa
Diyos na lumikha ng lahat at gampanan ang ating papel bilang tagapangasiwa na
mapagkatiwalaan niya,” sinabi ni Tagle sa panayam ng Radio Veritas.
Nauna rito, pinangunahan ni Tagle ang isang misa sa San
Fernando de Dilao Parish Church sa Paco, Manila kasabay ng
paglulunsad ng Archdiocese of Manila ng “season of creation.”
Sa kanyang homiliya, hinikayat ng Cardinal ang bawat parokya at
komunidad sa Archdiocese of Manila na makiisa at makibahagi sa
layuning mapangalagaan ang kapaligiran at kalikasan.
Umaapela rin ang Cardinal sa mga magulang na ituro sa kanilang mga anak
ang kahalagahan ng pagiging malinis ng paligid at pagpapahalaga sa kalikasan.
Sanggunian: http://www.balita.net.ph/2013/09/02/
likha-ng-panginoon-dapat-pahalagahan/
Pangwakas na Gawain
Pangkatin ang mga bata sa apat na pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng
na kartolina, panulat, at pangkulay. Pagawain ang bawat pangkat ng poster gamit
ang temang:
“Ang Kalikasan ay ating kayamanan
Pangangalaga nito ay ating pananagutan.”
Ipaskil ang gawa ng mga pangkat sa isang bahagi ng silid-aralan.
70
Rubric sa Paggawa ng Poster
Nangangailangan
pa ng Dagdag na
Mahusay Katamtamang Husay
Pamantayan Pagsasanay sa
(3) (2)
Paggawa ng Poster
(1)
Kawastuhan ng Wasto ang detalye May mga mali sa mga Mali ang mensahe ng
mensahe ng mensahe ng detalye ng mensahe nagawang poster
(x2) nagawang poster. ng nagawang poster
Kabuuan ng mensahe Kompleto ang detalye May ilang kulang sa Maraming kulang sa
(x2) ng mensahe ng detalye ng nagawang detalye ng nagawang
nagawang poster. poster poster
Kasiningan ng Masining na masining Ordinaryo ang Magulo at hindi
Pagkakagawa ang pagkakagawa ng pagkakagawa masining ang
(x2) poster. pagkakagawa
Kalinisan ng Malinis na malinis Medyo malinis ang Marumi ang
pagkakagawa (1) ang pagkakagawa ng pagkakagawa ng pagkakagawa ng
poster. poster. poster.
Kabuuang Puntos
ARALIN 8 Mga Mungkahing Paraan ng Wastong

Pangangasiwa ng Likas na Yaman ng Bansa
Layunin
Nakapagbibigay ng mga mungkahing paraan ng wastong pangangasiwa ng mga
likas yaman ng bansa
Natutukoy ang mga posibleng bunga ng wasto at hindi wastong pangangasiwa ng
likas na yaman ng bansa
Naipakikita ang pagmamalaki at pagpapahalaga sa mga wastong panga-ngasiwa
ng mga likas na yaman sa pamamagitan ng pagsulat ng pangako sa sarili
Paksang Aralin
Paksa : Mga Mungkahing Paraan ng Wastong Pangangasiwa ng Likas na
Yaman ng Bansa
Kagamitan : awit at manila paper
Sanggunian : Yunit 2, Aralin 8, LM, pp. 153–158
Aklat : Hiyas ng Lahi 2 (2013). Sampaloc, Manila: St. Augustine
Publication, Inc.
71
Internet : Mga Likas na Yaman sa Pilipinas (n.d.) Retrieved July 16,
2014 from http: // homeworks-edsci.blogspot.com/2011/10/
likas-na-yaman-sa pilipinas-mga-uri.html
Pamamaraan
0 Panimula
0.0 Ipaawit ang awitin: “Ang mga Likas Yaman ay Gawa ng Diyos.”
Awit:
Ang mga bundok na matataas
Ay yamang lupa
‘ Wag nating patagin
Ulitin
‘Wag ka nang malungkot
O, Wow Philippines.
Palitan ang mga salitang bundok na matataas, yamang lupa at patagin ng

mga sumusunod:
v ilog na umaagos/yamang tubig/dumihan
v puno na mayayabong/yamang gubat/putulin
v haribon na lumilipad/yamang hayop-gubat/panain v
magsasaka na masisipag/yamang tao/maliitin v likas na
yaman/gawa ng Diyos/sirain
Itanong:
0 Anong mga likas na yaman ang nabanggit sa awit?
1 Ano-anong uri ito ng mga likas na yaman?
2 Ano-ano ang hindi natin dapat gawin sa mga likas na yaman na
nabanggit sa awit?
3 Ano-ano ang maaaring mangyari kapag hindi natin sinunod ang mga
sinasabi sa awit?
Isulat sa pisara ang mga sagot ng bata gamit ang talahanayan.
Mga Likas Yaman Uri ng Likas na Yaman

Halimbawa:
bundok yamang lupa
Hindi Dapat Gawin Maaaring Mangyari
huwag patagin magkakaroon ng matinding pagbaha

dahil wala nang bundok na sasangga sa
mga bagyo
Sabihin sa mga bata na pag-aaralan nila ngayon ang tungkol sa mga paraan
ng wastong pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa.
Hikayatin ang mga mag-aaral na bumuo ng suliranin mula sa paksa.
Suliraning mabubuo: Ano-ano ang mungkahing paraan ng wastong
pangangasiwa ng likas na yaman ng bansa?
72
Paglinang
0 Ipabasa ang bahaging Alamin Mo LM sa p. 153.
1 Tumawag ng ilang mag-aaral upang sagutin ang mga tanong sa ibaba ng
pahina. Tanggapin lahat ng sagot ng mga bata.
2 Bigyang-pansin ang mga sagot ng mga bata sa mga tanong upang
magamit sa pagtalakay sa aralin.
Gawain A
v Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Magtalaga ng bata na magiging
lider ng pangkat.
v Magbigay ng pamantayan sa paggawa ng pangkatang gawain upang
higit na maging maganda ang produktong malilikha ng grupo.
v Ipakita ang video ng “Awit para sa Kalikasan.”

v Talakayin ang mensahe ng awit gamit ang Tsart na A-N-NA.
Alam Na Nais Malaman Nalaman
v Ipasagot sa klase ang kahon ng Alam Na at Nais Malaman. Isusulat ng

mga bata sa manila paper ang sagot sa Gawain A LM sa p. 156. v
Ipasagot sa bawat pangkat ang bahaging Nalaman. Ipasulat ang
kanilang sagot sa manila paper.
v Itanong: Mula sa video ng “Awit para sa Kalikasan,” ano ang inyong
nalaman na mga kasalukuyang pangyayari sa ating kalikasan o mga
likas na yaman?
v Bigyan ang mga bata ng sapat na oras upang magawa ang kanilang
output. Sabihan ang kanilang lider na maghanda para sa gagawing
pag-uulat ng kanilang output.
v Tawagin ang lider ng bawat pangkat at ipaulat ang likha ng pangkat.
v Itanong sa klase: Ano-ano ang inyong mungkahing paraan ng

wastong pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa?
(Maraming posibleng sagot.) Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara.
Gawain B
v Gamit ang parehong pangkat, gawin ang Gawain B sa LM, pahina
156.
v Ipaliwanag sa mga bata ang kanilang pangkatang gawain gamit ang
Fish Bone map.
v Ipapaskil ang gawa ng bawat pangkat sa isang bahagi ng silid-aralan.
v Bawat pangkat ay bibigyan ng guro ng sapat na oras para tingnan at

basahin ang mga output ng ibang pangkat.
73
v Sa ibaba ng likhang output ng ibang pangkat, susulat ang pangkat na
tumitingin dito kung sila ay sumasang-ayon o hindi sumasang-ayon
sa gawang Fish Bone map ng pangkat.
Gawain C
v Gamit ang parehong pangkat, ipagawa sa mga bata ang Gawain C
sa LM, p. 157.
v Ipakopya ang graphic organizer at ipasulat sa mga bata ang kanilang
gawang pangako sa sarili.
v Tumawag ng tig-tatlong bata sa bawat pangkat at ipabasa sa harap
ng klase ang kanilang gawang pangako.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 157 ng LM.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 157–158.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A, B, at C
Maaaring iba-iba ang sagot. (Tingnan kung akma ang mga sagot sa aralin.)
Natutuhan Ko
1. Wasto
0 Wasto
1 Hindi wasto
2 Wasto
3 Hindi wasto
II. Maraming posibleng sagot

Pangwakas na Gawain
Pangkatin ang mga bata sa apat na pangkat. Gamit ang role playing, ipakita
ang sumusunod:
v Pangkat 1: Mga mungkahing paraan ng wastong pangangasiwa ng mga likas na
yaman ng bansa
v Pangkat 2: Mga posibleng bunga ng wastong pangangasiwa ng mga likas na
yaman ng bansa
v Pangkat 3: Mga di wastong paraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman ng
bansa
v Pangkat 4: Mga posibleng bunga ng hindi wastong pangangasiwa ng mga likas
na yaman ng bansa
74
Rubric sa Role Playing
Nangangailangan ng
Magaling Katamtamang Galing
Pamantayan Ibayong pagsasanay
(3) (2)
(1)
Pagbigkas ng Malinaw at angkop Hindi gaanong Hindi malinaw at hindi
diyalogo ang mga diyalogong malinaw at angkop rin angkop ang mga
(x2) ipinakita ang mga diyalogong diyalogong ipinakita
ipinakita
Kilos ng katawan Angkop at mahusay Hindi gaanong angkop Hindi angkop at hindi
at ekspresyon ang mga kilos ng at mahusay ang mga mahusay ang mga
(x2) katawan at ekspresyon kilos ng katawan at kilos ng katawan at
ng mukha sa eksenang ekspresyon ng mukha ekspresyon ng mukha
ipinakikita sa eksenang ipinakikita sa eksenang ipinakikita
Pagpapahayag Maayos na Hindi gaanong maayos Hindi maayos na
ng mensahe at naipahayag ang na naipahayag ang naipahayag ang
impormasyon mensahe at tumpak mensahe at tumpak mensahe at tumpak
(x3) ang impormasyong ang impormasyong ang impormasyong
pinakita sa mga pinakita sa mga pinakita sa mga
tagapanood tagapanood tagapanood
Nagpapakita Lubos na naipakita Hindi gaanong Hindi naipakita
ng angkop na ang angkop na naipakita ang angkop ang angkop na
katauhan ng papel katauhan ng papel na na katauhan ng papel katauhan ng papel na
na ginagampanan ginagampanan na ginagampanan ginagampanan
(x3)
Kabuuang Puntos
ARALIN 9 Pagtangkilik sa Sariling Produkto

para sa Pag-unlad at Pagsulong ng Bansa
Layunin
Natutukoy ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto
Naiuugnay ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-unlad at
pagsulong ng bansa
Naipakikita ang pagiging makabayan sa pamamagitan ng pagpili ng produktong
gawang Pinoy
Paksang Aralin
Paksa : Pagtangkilik sa Sariling Produkto para sa Pag-unlad at Pagsulong
ng Bansa
Kagamitan : awit, basket o bayong, bilao, alampay, mga larawan ng iba’t ibang
produkto, manila paper, at panulat
75
Internet
Ako ay Pinoy. Retrieved July 16, 2014 from
http://akoaymakabayan. weebly.com/
(2014) Pagtangkilik sa Sariling Produkto. Answers Corporation
Retrieved July 16, 2014 from http://tl.answers.com/Q/Pagtang-
kilik_sa_sariling_produkto
Irawa, Ruth (2012, February 9). Nasyonalismo Pagtangkilik ng
Produktong Pilipino. Retrieved July 16, 2014 from http://
group1nasyonalismo.blogspot.com/2012/02/pagtangkilik-ng-
produktong-pilipino.html
Pamamaraan
Panimula
Iparinig ang awit ni Regine Velasquez-Alcasid na “Tara na, Biyahe Tayo.”
0 Itanong sa mga bata ang sumusunod:
v Ano-anong lalawigan sa Pilipinas ang nabanggit sa awitin?
v Ano-ano ang matatagpuan sa mga lugar na binanggit?
v Sumasang-ayon ka ba sa mensahe ng awitin na kayganda ng
Pilipinas? Bakit?
v Nahikayat ka ba ng awitin na bumiyahe at libutin ang Pilipinas? v Kung
ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na makabiyahe, saang
lalawigan sa Pilipinas ang iyong unang pupuntahan?
v Bakit iyon ang naisip mong unang puntahan?
1 Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. Isulat sa pisara ang kanilang
tugon sa panlimang katanungan.
2 Sabihin na ang paksang tatalakayin ngayon ay tungkol sa kahalagahan ng
pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa.
3 Hikayatin ang mga mag-aaral na bumuo ng suliranin mula sa paksa.

Mga suliraning maaaring mabuo:
v Ano ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-
unlad at pagsulong ng bansa?
v Paano nakatutulong sa pag-unlad at pagsulong ng bansa ang
pagtangkilik sa sariling produkto?
Paglinang
0 Pabuksan ang aklat sa bahaging Alamin Mo sa LM, p. 159.
1 Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bahaging Alamin Mo.
Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata.
2 Talakayin ang aralin gamit ang mga sagot ng mga bata sa mga tanong.
3 Ipagawa ang mga gawain sa bahaging Gawin Mo sa LM, pp. 160–162.
Gawain A
v Hatiin ang klase sa tatlong pangkat.
v Patnubayan ang mga bata sa pagbubuo ng mga pamantayan na dapat
sundin sa paggawa ng pangkatang gawain.
76
v Laruin ang Mother Goes to Market, isang uri ng relay game.
v Ang bawat pangkat ay pipila nang maayos at bibigyan ng guro ng tig-
isang basket o bayong, bilao at alampay.
v Ang miyembro ng bawat pangkat na nasa unahan ay magsusuot ng
alampay at bibitbitin ang basket o bayong papunta sa harapan kung
saan nakadikit sa pisara ang iba’t ibang produkto, maaaring imported
o gawang Pinoy.
v Kukuha ang mga mag-aaral na may hawak ng basket ng isang
produktong ibig nilang bilhin at babalik na sa kanilang mga kagrupo
upang ilagay sa kanilang bilao ang produktong binili at ipapasa ang
basket at alampay sa kasunod sa pila.
v Gagawin din ng kasunod na kasapi ang ginawa ng naunang
kamiyembro hanggang ang lahat ng kasapi ng pangkat ay
makapamili na ng kanilang produkto.
v Ihihiwalay ng bawat pangkat ang kanilang napamili sa dalawa:
Produktong Imported at Produktong Pinoy.
v Ang grupong may pinakamaraming napamili na produktong Pinoy
ang panalo.
Gawain B
v Gamit ang parehong pangkat, ipagawa ang Gawain B sa LM, pahina
161.
v Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper na may guhit na Butterfly
Map at panulat.
v Ipasulat sa Butterfly Map ang mga sagot ng mga bata sa gawain.
v Talakayin ang kanilang gagawin gamit ang halimbawa.
v Pangkat 1: mga lalawigan sa Luzon at mga produkto nito
v Pangkat 2: mga lalawigan sa Visayas at mga produkto nito
v Pangkat 3: mga lalawigan sa Mindanao at mga produkto nito
v Bigyan ang mga bata ng sapat na panahon para sagutin ang
katanungan.
v Ipaulat at ipapaskil ang kanilang mga gawa.
Gawain C
v Gamiting muli ang parehong pangkat. Ipaliwanag ang Gawain C sa
LM, p. 161.
v Ipakita sa klase ang kanilang gagawin at ipagawa ang Gawain C. v
Tiyakin ang mga sumusunod: Batid ng mga bata ang mga
pamantayan sa paggawa nang maayos at may sapat silang oras
upang gawin ang kanilang gawain.
v Ipadikit sa pisara ang kanilang output.
v Hanapin ang magkakatulad na mga sagot at gamitin ito sa talakayan.
77
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
Gawain A, B, at C
Iba-iba ang maaaring sagot.
Natutuhan Ko
Laguna – mga palamuti, tsinelas, barong
Bicol – pili, kagamitang yari sa abaka gaya ng bag, tsinelas, basket
Marikina – bag, sapatos
Bukidnon – pinya, saging
Pangasinan – bangus, bagoong
Sulu – perlas, palamuting yari sa shells
1. N
0 N
1 N
2 NK
3 NK
Pangwakas na Gawain
Hatiin ang klase sa limang pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper
at panulat. Bawat pangkat ay lilikha ng kanilang jingle song tungkol sa pagtangkilik
ng sariling produkto at kahalagahan nito sa ating pag-unlad.
Rubric sa Jingle
Hindi Gaanong
Pamantayan Napakahusay Mahusay-husay
Mahusay
Pagkakaawit Magandang-maganda Maganda ang Hindi gaanong
ang pagkakaawit pagkakaawit maganda ang
pagkakaawit
Dating sa Tagapakinig Malakas ang dating at Medyo malakas ang Mahina ang dating at
panghikayat sa mga dating at panghikayat hindi nakahihikayat sa
tagapakinig sa mga tagapakinig mga tagapakinig
Kaangkupan Angkop ang ginamit Hindi gaanong angkop Hindi angkop ang
na mga salita sa jingle ang ginamit na mga ginamit na mga salita
salita sa jingle sa jingle
Kawastuhan Wasto ang Hindi gaanong wasto Hindi wasto ang
mensaheng nais ang mensaheng nais mensaheng nais
ipahatid ng jingle ipahatid ipahatid
Kabuuang puntos
78
ARALIN 10 Hamon at Oportunidad sa mga Gawaing
Pangkabuhayan ng Bansa
Layunin
Natutukoy ang mga hamon ng mga gawaing pangkabuhayan
Natutukoy ang mga oportunidad kaugnay ng mga gawaing pangkabuhayan
Nakagagawa ng isang mungkahing planong pangkabuhayan
Paksang Aralin
Paksa : Hamon at Oportunidad sa mga Gawaing Pangkabuhayan ng
Bansa
Kagamitan : malaking larawan ng bundok, manila paper, at panulat
K to 12 – AP4LKE-IIa-1
Aklat
Cruz, Maritez B. et. al (2007) Yaman ng Pilipinas 6. Makati City:
EdCrisch International, Inc. p. 7.
Internet
Calvan, Dennis and Ephraim Batungbacal (n.d.). Roadmap to
Recovery of Philippine Oceans. Retrieved July 16, 2014, from
greenpeace.org/seasin/ph/PageFiles/616503/Roadmap_
to_Recovery_July_2013.pdf
Apelacio, Catherine T. (2014, February 19). Tagalog news: Fishing
Industry sa lungsod, palalaguin ng LGU GenSan. Retrieved July
16, 2014, from http://news.pia.gov.ph/index. php?
article=1671392783662
Pascual, Anton (2014, February 6). Magsasaka, Tuloy-tuloy ang
Pakikibaka. Retrieved July 16, 2014, from veritas846.ph/
magsasaka-tuloy-tuloy-ang-pakikibaka.
Plantilla, Lyndon (2013, July 23) . Tagalog news: Pamahalaan,
mamumuhunan sa pangingisda. Retrieved July 16, 2014, from
http://news.pia.gov.ph/index. php?
=article=52137550690#sthash.59NGOLdN.dpuf
Roncesvalles, Carina I. (2012, March 15). Mamuhuan sa agrikultura
ng bansa. Retrieved July 16, 2014 from http://
hongkongnews.com.hk/mamuhunan-sa-agrikultura-ng-bansa/
Pamamaraan
Panimula
0 Awitin ang “Magtanim ay Di Biro.”
1 Itanong sa buong klase:
1.0 Bakit hindi biro ang magtanim?
1.1 Sino sa ating mga manggagawang Pinoy ang masipag magtanim?
79
1.2 Ibig mo rin bang maging magsasaka?
1.3 Kung ang tatay mo ay isang magsasaka, ikararangal mo ba ang
kaniyang hanapbuhay?
2 Tanggapin ng guro ang lahat ng mga sagot ng mga bata.
3 Magpakita ng larawan ng iba’t ibang manggagawang Pinoy.
4 Itanong: Saang gawaing pangkabuhayan sila nabibilang?
5 Pabuuin ang klase ng suliranin mula sa paksa.
v Ano-ano ang hamon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa? v
Ano-ano ang oportunidad sa mga gawaing pangkabuhayan ng
bansa?
Paglinang
0 Ipabasa ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 164.
1 Ipasagot ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng kasagutan.
2 Bigyang-diin ang araling tinatalakay gamit ang mga sagot ng mga bata sa
mga tanong.
3 Ipagawa ang bahaging Gawin Mo sa LM, p. 167–169.
Gawain A
v Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 167. v
Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
v Ibigay ang mga pamantayan na dapat sundin sa paggawa ng
pangkatang gawain.
v Bigyan ng manila paper at panulat ang bawat pangkat. v
Ipaliwanag sa bawat pangkat ang kanilang gagawin.
v Ipaisa-isa ang mga hamon at oportunidad sa iba’t ibang gawaing
pangkabuhayan sa bansa.
Pangkat 1 at 3 – Pagsasaka
Pangkat 2 at 4 – Pangingisda
v Ipagamit ang Venn Diagram sa pagsagot nila sa gawain.
v Bigyan ang mga bata ng sapat na panahon na matapos ang kanilang
pangkatang gawain.
v Ipaulat ang kanilang output sa klase.
Gawain B
v Gamit ang parehong pangkat, ipalaro ang Search the Area. Ipagawa
sa klase ang Gawain B sa LM, p. 168.
v Itatago ng guro ang inihandang mga istrip ng papel na sinulatan ng
iba’t ibang mga hamon at oportunidad ng mga gawaing pang-
kabuhayan sa iba’t ibang lugar sa silid- aralan.
v Mag-uunahan ang bawat pangkat na mahanap ang mga istrip ng papel
na ito.
v Ilalagay nila sa basket ang lahat ng oportunidad at sa basurahan ang
lahat ng mahahanap nilang hamon.
80
v Ang pangkat na may pinakamaraming nakuhang tamang istrip ng
papel na nailagay sa tamang lalagyan ang panalo.
v Talakayin sa klase ang kaibahan ng hamon sa oportunidad.
Gawain C
v Hatiin ang klase sa dalawang pangkat, mga lalaki laban sa mga
babae.
v Ipakita ang malaking larawan ng bundok.
v Ilagay ito sa harap ng silid.
v Sabihin sa mga bata na ang bawat pangkat ay mag-uunahan sa pag-
akyat sa tuktok ng bundok sa pamamagitan ng pagsagot sa mga
tanong na nakadikit sa larawan ng bundok.
v Kapag ang tanong ay mga halimbawa ng oportunidad, sasagutin nila
kung ito ay oportunidad sa pagsasaka o pangingisda.
v Kapag ang tanong ay halimbawa ng hamon, sasabihin ng pangkat na
sumasagot ang pass o lalagpasan.
5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa LM, p. 169.
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
Gawain A
Gawain B
Mga oportunidad: pagkakaroon ng mga modernong kagamitan tulad ng
underwater sonars at radars, pagpapatayo ng mga bagong pantalan, makabagong
teknolohiya sa pagsasaka, bagong pag-aaaral upang magkaroon ng magandang
ani, programang Blue Revolution at Biyayang Dagat
Mga hamon: mga sakuna sa dagat, problema sa irigasyon, El Niño
phenomenon, pagdami ng mga imported agricultural products, at climate change
Gawain C
Pangwakas na Gawain
Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay gagawa ng isang plano
ng kabuhayan o mapagkakakitaan. Ipasunod ang pormat sa ibaba.
Planong Pangkabuhayan
Pamagat ng Planong Pangkabuhayan:
Pokus ng Gawaing Pagkabuhayan:
Mga Hamon:
Mga Oportunidad:
Pamamaraan:
Maaaring maging resulta:
81
Rubric sa Paggawa ng Planong Pangkabuhayan
Kailangan ng Dagdag
Katangi-tangi Katamtaman
Pamantayan na Pagsasanay
(3) (2)
(1)
Kalidad at Wasto, may kalidad Wasto, may kalidad at Halos lahat ng
kabuluhan ng mga at kabuluhan ang kabuluhan ang ilan sa impormasyon ay mali
impormasyon mga impormasyon na mga impormasyon na at walang gaanong
nilagay sa ginawang nilagay sa ginawang kalidad at kabuluhan.
plano plano
Pagkakaugnay- Malinaw na naipakita Hindi gaanong Hindi malinaw
ugnay ng mga ang pagkakaugnay- malinaw na naipakita na naipakita ang
impormasyon ugnay ng mga ang pagkakaugnay- pagkakaugnay-ugnay
impormasyon ugnay ng mga ng mga impormasyon
impormasyon
Pagkakalahad ng Lubhang maayos at Hindi gaanong maayos Hindi maayos
impormasyon malinaw na nalahad at malinaw na nailahad at malabo ang
ang mga impormasyon ang mga impormasyon pagkakalahad ng mga
ukol sa plano ukol sa plano impormasyon ukol sa
plano
Kompleto Kompleto ang mga May ilang kulang sa Maraming kulang sa
impormasyon na mga impormasyon na mga impormasyon na
inilagay sa plano inilagay sa plano. inilagay sa plano
Kabuuang Puntos
ARALIN 11 Likas Kayang Pag-unlad

Layunin
Nasasabi ang kahulugan at kahalagahan ng likas kayang pag-unlad o sustainable
development
Nakalalahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga at nagsusulong ng likas
kayang pag-unlad ng mga likas yaman ng bansa
Naipadarama ang pagmamahal sa kalikasan sa pamamagitan ng paglahok sa mga
gawaing may kinalaman sa likas kayang pag-unlad
Paksang Aralin
Paksa : Likas Kayang Pag-unlad
Kagamitan : awit, larawan ng umiiyak na puno, tansan, lumang tela, bote ng 1.5 L
na soft drink, straw, binhi o punla, at pambungkal ng lupa
82
Sanggunian : Yunit 2, Aralin 12, LM, pp. 171–176 K
to 12 – AP4LKE-IIe-6
Aklat: Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana Lahing Malaya.
Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 173, 182
Internet: Philippine Strategy for Sustainable Development (n.d)
Retrieved July 16, 2014 from http://www.psdn.org.ph/
agenda21/pssd.htm
Cajes A.S. (2013, April 30) Understanding Sustainable Develop-

ment Retrieved July 13, 2014 from http://kalamboan.blogspot.
com/2013/04/understanding-sustainable-development.html
Ang Ekonomiya, Ang Kalikasan at Ang Likas Kayang Kaunlaran by
National Statistics Coordination Board. Retrieved July 16, 2014
from http://www.nscb.gov.ph/peenra/Publications/
Pamphlets/Pamphlet%20Filipino%20Version.PDF
Pamamaraan
Panimula
0 Pakinggan ang awiting “Kapaligiran” ng Asin.
1 Itanong sa mga bata:
1.0 Ano ang ibig iparating sa atin ng awitin?
1.1 Sa pagmamasid mo sa ating paligid, masasabi mo bang maka-
totohanan ang mensahe ng awitin?
1.2 Ibigay ang iyong opinyon sa mga linya sa awitin na “hindi masama
ang pag-unlad kung hindi nakakasira ng kalikasan.
2 Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata.
3 Magpakita ng larawan ng isang punong umiiyak.
4 Itanong ang mga sumusunod:
4.0 Bakit kaya umiiyak ang puno?
4.1 Sa palagay mo, bakit siya nasasaktan?
4.2 Sino ang dapat sisihin sa ganitong mga pangyayari?
4.3 Ano ba ang ginagawa ng tao sa mga puno?
4.4 Ano-ano ang maling ginagawa ng mga tao sa ating mga likas na
yaman?
5 Sabihin na ang paksang tatalakayin ngayon ay tungkol sa likas kayang
pag-unlad.
6 Ang klase ay bubuo ng suliranin mula sa paksa.
v Ano ang likas kayang pag-unlad at ang kahalagahan ng pagsulong nito
para sa mga likas na yaman ng bansa?
v Paano ka makalalahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga at
nagsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng
bansa?
83
Paglinang
0 Ipabasa sa mga bata ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 171.
1 Ipasagot ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga
bata.
2 Talakayin ang aralin sa p. 172.
3 Bigyang-linaw ang aralin gamit ang mga sagot ng mga bata sa mga
tanong.
4 Ipagawa ang bahaging Gawin Mo sa LM, pp. 173–174.
Gawain A
v Gawin ang Gawain A sa LM, p. 173.
Gawain B
v Ipagawa sa klase ang Gawain B sa LM, p. 174.
v Bigyan ang bawat mag-aaral ng bond paper at ipagaya ang guhit na
puno na nasa Gawain B.
v Sa loob ng puno ay ipasulat ang kanilang Kontrata ng Katapatan sa
Kalikasan o KKK.
v Tumawag ng piling mag-aaral at ipabasa ang kanilang likhang
kontrata.
v Idikit ang mga punong kinalalagyan ng kanilang kontrata sa isang
bahagi ng silid-aralan na may guhit na malaking bundok.
v Itanong:
Ano-anong gawain ang iyong lalahukan na lumilinang sa
pangangalaga at pagsulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas
na yaman ng bansa?
Gawain C
v Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
v Ibigay ang mga pamantayan na dapat sundin sa paggawa ng
pangkatang gawain.
v Ipaliwanag ang Gawain C sa LM, p. 174.
v Ipakita sa bawat pangkat ang halimbawa ng kanilang magiging output
at ipagawa ang Gawain C.
v Tiyaking may sapat na oras ang mga bata para matapos ang kanilang
gawain.
v I-display ang kanilang gawa sa labas ng klase at ipagbili sa abot-
kayang presyo. Ang kikitain ng bawat pangkat ay hahati-hatiin ng
bawat kasapi sa kanilang mga sarili.
v Itanong sa mga bata ang sumusunod:
4.0 Talaga bang may pera sa basura?
4.1 Paano nagiging pera ang basura?
4.2 Dahil iyong napatunayan na may pera sa basura, ano ang
iyong gagawin sa mga basurang maaari pang mapaki-
nabangan?
5 Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 175.
84
Rubric sa Nagawang Recycled na Kagamitan
Pamantayan 3 2 1
Kagandahan, Magandang maganda, Maganda at malinis ang Maganda ngunit hindi
kalinisan at matibay na matibay at nagawang recycled na gaanong malinis at
katibayan malinis na malinis ang kagamitan ngunit hindi matibay ang nagawang
nagawang recycled na matibay recycled na kagamitan
kagamitan
Orihinalidad Orihinal ang disenyo Nilagyan ng kaunting May pinaggayahang
pagbabago mula sa disenyo
ginayang disenyo
Kapakina- Magagamit sa Magagamit paminsan- Hindi magagamit
bangan pang-araw araw na minsan kailanman
pamumuhay
Rubric sa Malikhaing Gawain

Kailangan ng Ibayong
Mahusay Katamtaman
Pamantayan Pagsasanay
(3) (2)
(1)
Pagkamasining Napakamasining ng Hindi gaanong Hindi masining ang
pagkakagawa masining ang pagkakagawa
pagkakagawa
Orihinalidad Orihinal ang disenyo at Hindi gaanong orihinal Hindi orihinal
pagkakagawa ang disenyo at ang disenyo at
pagkakagawa pagkakagawa
Pagkakagawa Napakalinis at Hindi gaanong malinis Hindi malinis at
makabuluhan ang at makabuluhan ang makabuluhan ang
pagkakagawa pagkakagawa pagkakagawa
Materyales at Angkop na angkop Hindi gaanong angkop Hindi angkop ang
Estilo ang materyales at ang materyales at materyales at hindi rin
magandang maganda hindi rin gaanong maganda ang estilong
ang estilong ginamit maganda ang estilong ginamit
ginamit
Kabuuang
Puntos
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
Gawain A, B, at C
Maraming posibleng sagot
85
Natutuhan Ko
I. Maraming posibleng sagot
1. puso
0 puso
1 puso
2 puso
3 puso
Pangwakas na Gawain
Pagtatanim ng punla sa hardin o gulayan ng paaralan. Ang buong klase ay
pupunta sa hardin o gulayan ng paaralan upang magtanim ng mga punla o binhing
dala ng mga mag-aaral.
ARALIN 12 Kulturang Pilipino

Layunin
Natutukoy ang ilang halimbawa ng kulturang Pilipino sa iba’t ibang rehiyon ng
Pilipinas
Natatalakay ang kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa kulturang Pilipino
Paksang Aralin
Paksa : Kulturang Pilipino
Kagamitan : mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko, mapa ng Pilipinas,
manila paper, at panulat
K to 12 – AP4LKE-IIf-7
_____. Hiyas ng Lahi 2 (2013). Sampaloc, Manila: St. Augustine
Publication, Inc.
Capiña, Estelita at Alvenia P. Palu-ay (2000). Pilipinas: Bansang
Papaunlad. Quezon City: SD Publishing, Inc. pahina 24-35.
Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana Lahing Malaya 6.
Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 40-61.
Santiago, Rosario M. et. al. (1995). Pilipinas: Perlas ng Silangan
Bayan ng Magiting. Manila: Innovative Educational Material,
Inc. pahina 106-123.
Internet: http://philmuseum.ueuo.com/nm_museum/nmtreasure/
antro_final4.html
Mga Pangkat etniko sa Pilipinas (2014, July 8) Retrieved July 16,
2014 from http://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_pangkat_etniko_
sa_Pilipinas
86
Pamamaraan
Panimula
0 Magkaroon ng Walk to a Museum sa loob ng silid-aralan.
1 Ipakikita rito ang mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko sa bansa.
2 Itanong sa mga bata:
2.0 Ano-anong pangkat etniko ang inyong nakita sa Walk to a Museum?
2.1 Ano ang napansin ninyo sa kanilang mga katangiang pisikal at mga
kasuotan?
3 Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. Sabihin na tatalakayin sa
araling ito ang tungkol sa kulturang Pilipino.
4 Ang klase ay bubuo ng suliranin mula sa paksa.
v Ano ang kulturang Pilipino?
v Ano-ano ang bumubuo sa kulturang Pilipino?
Paglinang
0 Ipabasa sa mga bata ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 177.
1 Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng
kasagutan ng mga bata.
2 Talakayin ang nilalaman ng aralin, pp. 177–187.
3 Ipagawa sa mga bata ang mga gawain sa bahaging Gawin Mo sa LM, pp.
188–189.
Gawain A
v Gawin ang Gawain A sa LM, p. 188.
v Gamit ang mapa ng Pilipinas, ipatukoy sa mga bata kung saang
lalawigan matatagpuan ang iba’t ibang pangkat etniko ng bansa.
Gawain B
v Ipagawa sa klase ang Gawain B sa LM p. 188. Hatiin ang klase sa
tatlong pangkat.
v Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper at panulat.
v Isa-isahin ang mga pamantayan sa paggawa ng pangkatang gawain.
v Bawat pangkat ay pipili ng tatlong pangkat etniko mula sa tatlong

malalaking pulo sa bansa
v Gamit ang Organizational Chart, tukuyin ang mga kulturang Pilipino sa
mga napiling pangkat etniko.
v Ipakita at ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang output.
Gawain C
v Gamit ang parehong pangkat, ipagawa aat ipaliwanag ang Gawain C
sa LM, p. 189.
v Muling pag-usapan ang mga pamantayan sa paggawa nang tahimik at
maayos.
87
v Tiyakin na ang mga bata ay may sapat na oras para matapos ang
gawain.
v Gamit ang Catch the Falling Stars, tutukuyin ng bawat pangkat ang
iba’t ibang kontribusyon sa kulturang Pilipino.
v Ipaulat at ipa-display ang kanilang gawa sa isang bahagi ng silid-
aralan.
v Itanong sa mga bata:
4 Ano-ano ang kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa ating
kultura?
5 Anong pangkat ang may pinakamaraming kontribusyon?
6 Mahalaga ba ang kanilang mga naging kontribusyon sa
kulturang Pilipino?
Bigyang-diin ang mga kaisipan sa
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
Gawain A, B, at C
Natutuhan Ko
I. A.
1. Ifugao 6. Ilonggo
2. Manobo 7. Maranao
3. Bikolano 8. Kapampangan
4. Ilokano 9. Yakan
5. Cebuano 10. Ivatan
II. 1. Arabe 4. Espanyol
2. Amerikano 5. Hindu
3. Intsik
III. 1. A 6. B
2. A 7. A
3. C 8. C
4. B 9. A
5. C 10. A
Pangwakas na Gawain
Charade
Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay bibigyan ng guro ng
tatlong listahan ng mga pangkat na nakaimpluwensiya sa ating kultura. Ang klase ay
maglalaro ng charade. Hulaan kung sa aling pangkat kabilang ang mga ipakikitang
halimbawa. Ang pangkat na may pinakamaraming mahulaang tamang sagot ang
siyang tatanghaling panalo sa larong charade.
88
ARALIN 13 Mga Pamanang Pook
%LODQJQJ$UDZ ﾧ ăDUDZ
Layunin
Natutukoy ang mga pamanang pook bilang bahagi ng pagkakakilanlan ng
kulturang Pilipino
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pamanang Pook
Kagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacards
Sanggunian : Modyul, Aralin 13, LM, pp. 192–196
K to 12 – AP4LKE-IIe-f-7
Pamamaraan
Panimula
0 Magkaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin.
1 Balik-aral: Ano-anong kultura ng pangkat-etniko ang iyong hinaha-ngaan
at bakit?
2 Pagpapakita ng video ng Tubbataha Reef.
http://www.youtube.com/watch?v=2apv2zAL1JA
Gabay na tanong: Ano ang naramdaman mo nang mapanood mo ang isa
sa pinagmamalaking pamanang pook ng ating bansa?
Paglinang
0 Pagpapakita ng mga larawan ng mga pamanang pook.
1 Pagkakaroon ng malayang talakayan ukol dito. Iugnay sa aralin.
2 Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, pp. 195–196.
Gawain A
v Ipakuha sa mga mag-aaral ang LM at pasagutan ang Gawain A sa
pahina 195.
v Ipasagot sa mga mag-aaral ang Data Retrieval Chart.
Gawain B
v Hatiin ang klase sa apat.
v Pipili ang mga mag-aaral ng kani-kanilang pinuno at hahayaang pumili
ng kanilang gagawin.
v Pagtatanghal ng bawat pangkat
v Pagbibigay ng puntos sa bawat pangkat gamit ang rubric.
Gawain C
v Ipakuha sa mga mag-aaral ang kanilang reflection journal at
ipasasagot ang tanong na: Sa inyong naging paglalakbay sa mga
pamanang pook sa Pilipinas, alin sa mga ito ang lubusang
nagpahanga sa inyo at bakit?
3 Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 196.
89
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, p. 196 ng LM.
Takdang Gawain
Gumupit ng limang larawan ng mga Pilipino na naging tanyag sa kanilang
kakayahan. Ilarawan ang kanilang talambuhay.
Rubric para sa Paggawa ng Likhang-Sining sa Gawain B
Batayan Mahusay na Mahusay Mahusay Hindi Mahusay

(5 puntos) (4-3 puntos) (2-1 puntos)
Pagkamalikhain Nakagawa ng isang Nakagawa ng isang Hindi naipakita ang
50% likhang-sining sa likhang-sining sa pagkamalikhain sa
pinakamalikhaing malikhaing paraan paggawa ng likhang-
paraan sining
Kalinisan at Malinis at maayos ang Malinis ngunit hindi Hindi malinis at walang
kaayusan ginawang likhang- gaanong maayos ang kaayusan ang ginawang
30% sining pagkagawa ng likhang- likhang-sining
sining
Interpretasyon Naipaliwanag sa Naipaliwanag sa Hindi naipaliwanag
20% pinakamalinaw at maayos na paraan ang nang malinaw at
pinakamaayos na ginawang likhang- maayos ang ginawang
paraan ang ginawang sining likhang-sining
likhang- sining
Pangwakas na Gawain
Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Gumawa ng travel brochure para ipakita
ang iba’t ibang pamanang pook sa ating bansa.
ARALIN 14 Pagsulong at Pag-unlad ng Kultura

%LODQJQJ$UDZ ﾵ ă ﾧ DUDZ
Layunin
Nakagagawa ng mga mungkahi sa pagsusulong at pagpapaunlad ng kulturang
Pilipino
Paksang Aralin
Paksa : Pagsulong at Pag-unlad ng Kultura
Sanggunian : LM, Aralin 14, pp. 197–203
K to 12 – AP4LKE-IIe-f-7
90
Pamamaraan
Panimula
0 Magkaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin.
1 Balik-aral: Paano ka makatutulong para mapangalaagaan ang iba’t ibang
pamanang pook ng ating bansa?
2 Pagpapaawit sa mga mag-aaral ng awiting Journey ni Lea Salonga.
Gabay na tanong: Ano ang naramdaman mo habang inaawit ang kanta ni
Lea Salonga?
Nais mo bang maging katulad niya? Bakit?
Paglinang
0 Pagtalakay sa aralin, LM, pp. 197–203 at pagpapakita ng mga larawan ng
mga Pilipinong naging sikat sa iba’t ibang larangan gaya ng mga
sumusunod:
0.0 Panitikan
0.1 Pagpinta
0.2 Paglilok o eskultura
0.3 Arkitektura
0.4 Musika
0.5Sayaw
0.6 Tanghalan at pelikula
0.7 Pagandahan at palakasan
0.8Agham at teknolohiya
Talakayin ang aralin habang ipakikita ang mga larawan.
Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, pp. 202–203.
Gawain A
v Ipakuha sa mga mag-aaral ang LM at pasagutan ang Gawain A,
pahina 202.
Gawain B
v Pagsulat ng mga mag-aaral ng sanaysay gamit ang gabay na tanong:
Paano mo matutularan ang mga natatanging Pilipino na nagpaunlad
ng ating kultura?
v Gamitin ang rubrics sa pagbibigay ng puntos sa gawain. v
Susing sagot: magkakaiba ang posibleng sagot
Gawain C
v Ipatapos sa mga mag-aaral ang pangungusap
v Hayaan ang mga mag-aaral na magkaroon ng sapat na panahon
makapag-isip.
v Ipasagot ang di natapos na pangungusap sa metacards na
ipapamahagi ng guro.
Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 203.
91
Pagtataya
Takdang Gawain
Kapanayamin ang mga lolo at lola. Itanong ang mga katangiang taglay ng isang
Pilipino. Isa-isahin at bigyan ng paliwanag.
Susi sa Pagwawasto
Magkakaiba ang sagot batay sa pananaliksik ng mga mag-aaral.
Rubric para sa Takdang Gawain
Nangangailangan
Napakahusay Mahusay Katamtaman
Pamantayan pa ng Kasanayan
4 3 2
1
Nilalaman Napakahusay Mahusay ang May kahusayan Maligoy ang
ng pagkabuo ng pagkabuo sa ang pagkaka- talata. Nakalilito
talata. Malawak talata. Malinaw buo ng talata. at hindi tiyak
at marami ang at tiyak ang Tiyak ang mga ang mga
impormasyon at impormasyon at impormasyon at impormasyon.
elaborasyon. paliwanag. paliwanag.
Pagtalakay Masusi ang May ilang tiyak May pagtatang- Hindi natalakay
pagkatalakay ng na pagtalakay sa kang talakayin ang paksa
mga paksa. paksa ang paksa
Organisasyon May mahusay na May Hindi gaanong Malabo ang
organisasyon at organisasyon malinaw ang organisasyon
pokus sa paksa. organisasyon. kung mayroon
man.
Paglalahad Angkop ang Karamihan sa Hindi gaanong Hindi gumagamit
mga salita at mga salita at angkop ang ng tiyak na
pangungusap pangungusap ay mga salita at salitang angkop
sa paksa at angkop sa paksa pangungusap sa mga pangu-
mambabasa. at mambabasa. sa paksa at ngusap, paksa at
mambabasa. mambabasa.
Pangwakas na Gawain
Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Gumawa ng isang brochure na
naglalarawan ng ng iba’t ibang pamanang pook sa bansa. Lakipan ito ng mga
larawan ng mga nasabing pook.
92
ARALIN 15 Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang
Pilipino
Layunin
Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng kultura sa pagbuo ng pagkaka-
kilanlang Pilipino
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang Pilipino
Iba’t Ibang Katangian ng mga Pilipino
Tradisyon
Sanggunian : LM, Aralin 15, LM, pp. 204–211
K to 12 – AP4LKE
Pamamaraan
Panimula
0 Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin.
1 Balik-aral: Paano nagsumikap ang mga Pilipino upang mapaunlad at
maisulong ang ating kultura?
2 Pagpapakita ng mga larawan ng mga katangian at tradisyon ng mga
Pilipino.
Anong tradisyon ng Pilipino ang ipinapakita sa larawan?
Ano ang nais ipahiwatig ng mga larawan?
3 Ipatukoy sa mga mag-aaral ang mga katangian at mga tradisyon ng mga
Pilipino.
Paglinang
0 Pagpapangkat sa mga mag-aaral sa tatlo.
1 Ipahanap at pabilugan ang mga katangian na makikita sa HANAP-SALITA
sa p. 205 ng LM.
2 Tunghayan ang LM sa p. 205.
3 Pagtalakay sa aralin.
Talakayin sa mga mag-aaral ang iba’t ibang pagdiriwang sa ating bansa.
93
Pagdiriwang Petsa Lugar ng Pista Paglalarawan
Pista ng Sinulog Ikatlong Linggo Lungsod ng Panlalawigang patimpalak tungkol
ng Enero Cebu sa kahulugan ng pagdating ng
mga mananakop na Kastila para
mapalaganap ang Kristiyanismo.
Araw ng Pebrero 3 Cabanatuan Binibigyang diin ng parada
Cabanatuan ang paglago ng Nueva Ecija at
pag-unlad ng Cabanatuan mula
noong bago dumating ang mga
Espanyol hanggang sa pananakop
ng mga Hapon at hanggang sa
kasalukuyan.
Semana Santa Marso 24–30 Buong bansa Pagpapakita ng paghihirap at
(Mahal na Araw) pagkamatay ni Kristo
Pista ng Kalilang Abril 10–15 Marawi City Pista na nagpapaalaala ng
Lanao del Sur anibersaryo ng charter ng
Lungsod ng Marawi; pagpapakita
ng mga tradisyonal na awit at
sayaw ng Muslim, eksibit ng
kulturang Maranao, mga gamit,
pagkain at mga gawaing ukol sa
relihiyong Muslim.
Santa Cruz de Huling araw ng Lahat ng bahagi Pista na nagtatampok ng
Mayo o Santa Mayo ng bansa magagandang dalaga ng bansa na
Cruzan nakasuot ng magagarang tunika.
Pista ng Maskara Oktubre 19 Bacolod City Pinakamalaking taunang
Negros pagdiriwang na nagpapakita ng
Occidental pagmamahal at kasayahan ng
mga katutubong taga-Bacolod.
Kasabay sa pagdiriwang ng charter
ng lungsod ang mga paligsahan
sa isports, palatuntunang kultural,
at pagsasayaw sa kalye ng mga
nakasuot ng damit at maskara
tulad ng sa Mardi-Gras.
Pista ng Gran Nobyembre Lungsod ng Pagdiriwang sa rehiyon na
Cordillera 17–25 Baguio ginaganap sa Benguet taon-taon
na nagtatampok ng pagtitipon-
tipon ng mga tribu na nagpapakita
ng mga sayaw ng tribo at
pagtatanghal ng mga ritwal ng
pasasalamat.
94
Pista ng Disyembre Paskuhan Village Pista ng malahiganteng mga
Higanteng parol San Fernando, parol na may iba’t ibang kulay.
ng San Fernando Pampanga Sumusukat ng mula 10 hanggang
15 piye ang diyametro ng mga
parol na ito.
Sayaw sa Mayo 17–19 Obando, Bulacan Tatlong araw na pagdiriwang
Ubando ng pista ni San Pascual Baylon,
Sta. Clara at Nuestra Señora de
Salambao. Ang mga mag-asawang
walang anak, nagpapasalamat na
mga magulang, nagpapasalamat
na mga magsasaka at mangingisda
ay nagsasayaw sa kalye kasama
ng mga babaeng may kasuotang
makukulay para ipagdasal ang mga
bata at magandang ani.
Pista ng mga Hunyo 29 Tubod, Lanao del Isang kasiyahan sa kalye at
Pintado Norte paligsahan na nakasentro sa
matatandang kaugalian ng
pagta-tattoo na nagpapahiwatig
ng tapang at istatus sa isang
pamayanan
Pista ng Sagayan Hulyo 3–5 Basco, Batanes Kakaibang pistang kultural
na nagpapakita ng sayaw ng
pakikidigma ng mga lalaking
katutubo at ang “Kasiduratan” ng
mga babaeng Muslim na suot ang
kanilang makukulay at kakaibang
kasuotan. Sumasali sa pistang
ito ang lahat ng mga bayan ng
lalawigan.
Pista ng Palupalo Agosto 4–5 Malaybalay, Pagtatanghal kultural ng iba’t ibang
Bukidnon bayan ng Batanes na nagpapakita
ng mga kakayahan ng mga Ivatan.
Pista ng Setyembre 5–7 Bukidnon Kakaibang pista ng mga awit,
Kaamulan sayaw at sosyo-kultural na gawain
na nagsasama at pinag-iisa ang
mga tribo ng pamayanan at ang iba
pang mga sektor ng lalawigan ng
Bukidnon
Pagsagot sa mga Gawain A at B.
Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 210.
95
Gawain C
v Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Ipasuri ang iba’t ibang katangian
at tradisyon ng mga Pilipino. Isa-isahin ang epekto at bunga sa
pagbuo ng pagkakakilanlan ng Pilipino.
Pagtataya
Takdang Gawain
Gumawa ng isang liham na nagpapamalas sa paghanga sa mga katangian at
tradisyon ng mga Pilipino.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A Gawain B
1. T 1. J
2. M 2. I
3. T 3. H
4. M 4. D
5. T 5. C
6. T 6. B
7. M 7. F
8. M 8. E
9. T 9. G
10. T 10. A
Pangwakas na Gawain
Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
Pagtatanghal ng mga mag-aaral ng isang dula-dulaan na nagpapakita ng mga
katangian at tradisyon na dapat panatilihin ng mga Pilipino.
ARALIN 16 Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan

sa Pagkakakilanlang Pilipino
Layunin
Maipakikita ang kaugnayan ng heograpiya, kultura at pangkabuhayang gawain
sa pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino
Paksang Aralin
Paksa : Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan sa Pagkaka-
kilanlang Pilipino
Kagamitan : larawan, laptop, projector, at metacards
Sanggunian : Learner’s Material, Aralin 17, pp. 211–214
K to 12 – AP4LKE
96
Pamamaraan
Panimula
1 Balik-aral: Ano-ano ang mga katangian ng mga Pilipino na naglalarawan
at nagpapaiba sa kaniya sa ibang tao sa mundo?
2 Paglalaro ng Pinoy Henyo.
Papahulaan sa mga mag-aaral ang mga sumusunod:
v SDJVDVDND
v SDEULND
0 OXSD
1 SDJOLJR
v LVGD
0 Ipabasa sa mga mag-aaral ang mga salita at ipapangkat ito ayon sa
konsepto.
Paglinang
0 Pagpapangkat ng mga mag-aaral sa tatlo.
1 Ipasagot: Ano-anong salita ang may kaugnayan sa heograpiya? kultura?
kabuhayan?
2 Hayaan ang mga pangkat na isulat ang kanilang mga sagot sa mga bilog
a cluster map.
Heograpiya
Kultura Kabuhayan
Gabay na tanong:
Sa paanong paraan nagkakaugnay ang heograpiya sa kultura? ang
heograpiya sa kabuhayan?
Naging salik ba ang uri ng kabuhayan sa uri ng pamumuhay ng mga
Pilipino? Bakit?
97
Pagpapagawa sa bahaging Gawin Mo sa LM, p. 213.
Gawain A
v Pagkakaroon ng pangkatang gawain.
v Pagsasagawa ng talakayan hinggil sa kaugnayan ng heograpiya,
kabuhayan at kultura sa kanilang barangay.
v Pag-uulat ng napag-usapan sa klase.
Gawain B
v Pagkakaroon ng pangkatang gawain.
v Pagsasagawa ng talakayan hinggil sa napiling pangkat etniko. v
Pagtatalakayan.
v Pag-uulat ng napag-usapan sa klase.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, p. 214.
Takdang Aralin
Ano ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang mga sagisag ng bansa?
Sa paanong paraan higit na maipakikita ang pagmamahal at paggalang sa ating
watawat at sa pambansang awit?
Pangwakas na Gawain
v +DWLLQDQJNODVHVDWDWORQJSDQJNDW
v 0DJWDQJKDO QJ LVDQJ SDODEDV QD QDJSDSDNLWD QJ QDWDWDQJLQJ
DZLWLQ ﾤ tradisyon, paniniwala sa inyong lugar.
ARALIN 17 Pambansang Awit at Watawat

bilang mga Sagisag ng Bansa
Layunin
Natatalakay ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang sagisag ng
bansa
Paksang Aralin
Paksa : Pambansang Awit at Watawat bilang mga Sagisag ng Bansa
K to 12 – AP4LKE
98
Pamamaraan
Panimula
1 Balik-aral: Paano nagkaugnay ang heograpiya, kultura, at kabuhayan sa
pagkakakilanlang Pilipino?
2 Video analysis. Pagpapakita ng video ng Lupang Hinirang https://www.
youtube.com/watch?v=ourtXdYLsjg
Gabay na tanong:
v Ano ang iyong nararamdaman tuwing inaawit ang pambansang awit?
v May pagmamalaki ba sa iyong puso habang iniaawit ito?

Paglinang
0 Pagtalakay sa aralin. Pagpapaliwanag sa kahalagahan ng watawat at
pambansang awit bilang mga sagisag ng bansa.
1 Pagsagawa ng bahaging Gawin Mo sa LM, p. 219.
Gawain A
v Pagsasagawa ng mga mag-aaral ng Singing Bee.
v Iaayos ng bawat mag-aaral ang pagkakasunod-sunod ng liriko ng
Lupang Hinirang.
Gawain B
v Pagsagot sa Gawain B, LM, p. 220.
Gawain C
v Pagkakaroon ng dula-dulaan.
v Gamitin ang rubric para sa dula-dulaan.
Kailangan pa
Katangi-tangi Mahusay Katamtaman ng dagdag na
4 3 2 pagsasanay
1
Napakahusay ng Mahusay ang Hindi gaanong Mahina ang
pagbigkas ng dayalog pagbigkas ng dayalog mahusay ang pagbigkas ng dayalog
nang may angkop na nang may angkop na pagbigkas ng dayalog nang may angkop na
lakas ng boses lakas ng boses nang may angkop na lakas ng boses
lakas ng boses
Ang kilos ng katawan Ang kilos ng katawan Ang kilos ng katawan Ang kilos ng katawan
at ekspresyon sa at ekspresyon sa at ekspresyon sa at ekspresyon sa
mukha ay lubos mukha ay nakatulong mukha ay hindi mukha ay hindi
na nakatulong sa sa pagpapahayag gaanong makatulong nakatulong sa
pagpapahayag ng damdamin ng sa pagpapahayag pagpapahayag
ng damdamin ng dayalog ng damdamin ng ng damdamin ng
dayalog dayalog dayalog
99
Gumamit ng Gumamit ng sapat na Gumamit ng kaunting Hindi gumamit ng
maraming materyales materyales para sa materyales para sa materyales para sa
para sa ikagaganda ikagaganda ng dula- ikagaganda ng dula- ikagaganda ng dula-
ng dula-dulaan dulaan dulaan dulaan.
Lubhang malinaw Malinaw na Hindi gaanong Hindi malinaw na
na naipahayag ang naipahayag ang malinaw na naipahayag ang
mensahe ng dula- mensahe ng dula- naipahayag ang mensahe ng dula-
dulaan dulaan mensahe ng dula- dulaan
dulaan
Lubos na wasto May ilang mali Maraming mali Maling lahat ang
ang mga datos at sa datos at ang mga datos at mga datos at
impormasyong impormasyong impormasyong impormasyong
ipinarating ng dula ipinarating ng dula ipinarating ng dula ipinarating ng dula.
3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 221.
Pagtataya
Takdang Aralin
Ano-ano ang kultura ng bawat rehiyon sa Pilipinas?
Magbigay ng mga katangian ng mga kultura na ipinagmamalaki sa bawat rehiyon.
Susi sa Pagwawasto
Gawain A
Bayang magiliw Perlas
ng silangan Alab
ng puso
Sa dibdib mo’y buhay
Lupang hinirang Duyan ka
ng magiting Sa
manlulupig
Di ka pasisiil
Ang kislap ng watawat moy
Tagumpay na nagniningning
May dilag ang tula
At awit sa paglayang minamahal
Ang bituin at araw niya Kailan pa
ma’y di magdidilim
Lupa ng araw ng luwalhatit pagsinta
Buhay ay langit sa piling mo
100
Sa manlulupig Di
ka pasisiil
Sa dagat at bundok
Sa simoy at sa langit mong bughaw
Gawain B
Analohiya
kagitingan
lusong
Luzon, Visayas at Mindanao
Emilio Aguinaldo
3
watawat
balkonahe ni Hen. Emilio Aguinaldo
Julian Felipe
masaya
kaliwanagan ng isipan
Pangwakas na Gawain
Hatiin ang klase sa tatlong pangkat.
Gumawa ng video ng mga pamamaraan sa pagpapakita ng pagmamalaki at
paggalang sa watawat at sa pambansang awit.
ARALIN 18 Pagpapahalaga at Pagmamalaki sa Kulturang

Pilipino
Layunin
Nakabubuo ng plano na nagpapakilala at nagpapakita ng pagmamalaki sa kultura
ng mga rehiyon sa malikhaing paraan
Nakasusulat ng sanaysay na tumatalakay sa pagpapahalaga at pagmamalaki sa
kulturang Pilipino
Paksang Aralin
Paksa : Pagpapahalaga at Pagmamalaki sa Kulturang Pilipino
K to 12 – AP4LKE
Pamamaraan
Panimula
1 Balik-aral: Ano ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang
sagisag ng ating bansa?
101
2 Ipakita ang mga larawan ng iba’t ibang kultura ng bawat rehiyon at
ipatukoy sa mga mag-aaral kung saang rehiyon ito kabilang.
B. Paglinang
3 Talakayin ang aralin, pp. 222–226.
4 Ipasagot ang mga Gawain A at B.
Gawain A
v Ipasagot sa mga mag-aaral ang inihandang Data Retrieval Chart. v
Pagtukoy ng mga mag-aaral sa kultura ng bawat rehiyon.
Gawain B
v Hatiin ang klase sa apat na pangkat at ibibigay ang kanilang task card.
Gawain C
v Indibiduwal na Gawain.
v Pagsulat ng sanaysay tungkol sa pagpapakita ng pagmamalaki at
pagpapahalaga sa ating kultura.
v Gamitin ang rubric.
5 Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 225.
Pagtataya
Takdang Aralin
Gumawa ng scrap book ng mga larawan ng natatanging kultura na iyong
kinabibilangan.
Pangwakas na Gawain
Pagsasagawa ng mga mag-aaral ng poster tungkol sa paraan ng pagpapakita
ng pagmamalaki sa kultura ng rehiyong iyong kinabibilangan.
102
Lagumang Pagsusulit
IKALAWANG YUNIT
KAALAMAN (15%)
Basahin at unawaing mabuti ang mga katanungan. Piliin ang titik ng wastong
sagot. Isulat ito sa sagutang papel.
Ang magkakaibigang Ramcis, Ronell, Susan, Wilma, at Walter ay nakatira
malapit sa malawak na taniman ng palay. Anong uri ng hanapbuhay ang
naaangkop sa kanilang lugar?
A. Pangingisda C. Pagmimina
B. Pagsasaka D. Pangangaso
2. Ito ay mga lugar na kilala at angkop sa pagtatanim ng mga gulay,
prutas, at mga bulaklak.
A. Tagaytay at Baguio C. Paracale at Davao
B. Batangas at Mindoro D. Quezon at Batanes
Ang mga taga-Marikina ay kilala sa pagiging mahusay sa mga gawaing
pangnegosyo. Anong uri ng mga produkto ang kanilang nililikha o
ginagawa?
A. Damit at pantalon C. Alak at de lata
B. Alahas at palamuti D. Bag at sapatos
Anong produkto o kalakal ang matatagpuan o makukuha sa mga lugar na
malapit sa baybaying-dagat?
0 palay, abaka, at mais
1 hipon, mani at saging
2 perlas, isda, at alimasag
3 manok, baboy, at kalabaw
Ang hagdan-hagdang palayan ay isang pamanang pook. Ito ay
matatagpuan sa Hilagang Luzon. Mahigit 200 taon itong ginawa ng mga
Ifugao. Sa paanong paraan nila ito inukit?
A. Kamay C. Siko
B. Paa D. Kahoy
Tinagurian siyang National Artist sa larangan ng Arkitektura. Ang mga
kahanga-hangang nagawa niya na lubos na nagpamalas ng kaniyang
galing at talino ay ang Cultural Center of the Philippines, Philippine
Plaza, Catholic Chapel sa Unibersidad ng Pilipinas, at ang palasyo ng
Sultan ng Brunei Darussalam.
A. Leandro Locsin C. Rene Corcuera
B. Pedro Paterno D. Gregorio Santiago
103
PROSESO/KASANAYAN (25%)
Sagutin at gawin ang mga sumusunod: (10 puntos)
7–8. Ipabuo sa mga mag-aaral ang graphic organizer upang maipakita ang
matalino at di-matalinong paraan ng pangangasiwa ng likas na yaman.
Pangangalaga sa Likas na Yaman
Matalinong Paraan Di-Matalinong Paraan

ng Pangangasiwa ng Pangangasiwa
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
5. 5.
9–10. Ano ang pagkakaiba ng dalawang larawan? Sa aling mga materyal kaya
nagmula ang mga produkto sa ikalawang larawan?
104
11–12. Magpapakita ng limang larawan. Kulayan ang larawan kung nagpapakita
ito ng tama o wastong pangangasiwa ng likas na yaman na nakatutulong
sa pag-unlad ng bansa.
13–14. Magpagawa ng isang time line. Mag-isip ng tatlong mahahalagang

pangyayari na iyong naranasan mula pagkabata hanggang sa
kasalukuyan na may kinalaman sa pag-unlad ng bansa. Iguhit ito nang
sunod-sunod ayon sa pangyayari sa loob ng mga kahon.
15–16. Sa pamamagitan ng cluster map, iguhit sa loob ng mga bilog ang mga
gawain o hanapbuhay ng iyong pamilya na naaangkop sa uri ng
kapaligiran na mayroon dito na ipinagpapatuloy o ginagawa pa hanggang
sa ngayon.
III. PAG-UNAWA (30%)
Ang iyong kapatid ay mahilig magtapon ng mga bagay na alam mong maaari
pang gamiting muli. Ano ang gagawin mo para maiwasto ang ginagawa ng
kapatid mo?
0 Isusumbong ko siya sa aming mga magulang.
1 Sasabihin ko sa guro niya na turuan ang kapatid ko tungkol sa 3Rs.
105
2 Kukunin ko ang mga itinatapon niya na puwede ko pang mapa-
kinabangan.
3 Tuturuan ko siya kung paano muling mapakinabangan ang mga
bagay na akala niya ay basura na.
Bakit dapat nating tangkilikin ang sariling produkto?
0 Dahil sa ganitong paraan ay makatutulong ka sa pag-unlad ng sarili
mong bansa
1 Dahil mas matibay ang gawang Pinoy kumpara sa gawang imported
2 Dahil mas mura ang mga produkto rito sa Pilipinas
3 Lahat ng nabanggit
Nais ng aking ina na bumili ng perlas para sa aming magkakapatid. Kanino sa
mga sumusunod kong tiyahin kami lalapit para magpabili ng perlas?
0 Sa aking Tiya Maria na taga-Bicol
1 Sa aking Tiya Lucia na taga-Davao
2 Sa aking Tiya Arsenia na taga-Sulu
3 Sa aking Tiya Soledad na taga-Cagayan
Kabilang sa mga hamon sa mga gawaing pangkabuhayan sa Pilipinas tulad ng
pangingisda at pagsasaka ang pagbabago ng klima at iba pang likas na
mga pangyayari tulad ng kalamidad at El Niño phenomenon. Ano ang ibig
ipakahulugan nito?
0 Malaki ang epekto ng kalikasan sa mga gawaing pangkabuhayan ng
bansa.
1 Maraming hamon at oportunidad na hinahaharap ang iba’t ibang mga
gawaing pangkabuhayan sa bansa.
2 Sa kabila ng mga hamon, dapat puro oportunidad lamang ang isipin
ng mga magsasaka at mangingisda.
3 Dapat manatiling matatag ang mga magsasaka at mangingisda dahil
marami pang ibang hamon na darating sa kanila.
Bilang isang guro, paano ka makatutulong sa pagpapatupad ng likas kayang
pag-unlad o sustainable development?
0 Pagbabawas sa pagpalaki ng mga rural na lugar
1 Pagpapaigting ng edukasyong pangkalikasan
2 Pagkakaroon ng Property Rights Reform
3 Pag-aayos ng mga nasirang ecosystem
Si VM ay nagmamadali sa kanyang pagpasok sapagkat mahuhuli na siya sa
klase sa Araling Panlipunan. Sa kaniyang pagpasok sa gate ng paaralan,
naabutan niyang inaawit ang Lupang Hinirang. Kung ikaw si VM, ano ang
iyong gagawin?
0 Lalabas ng paaralan at uuwi na lang
1 Magpapatuloy sa pagtakbo para makahabol sa klase
2 Maglalakad nang tuloy-tuloy at magkunwaring walang narinig
3 Titigil, ilalagay ang kanang kamay sa dibdib, at aawitin nang may
damdamin ang pambansang awit
106
Ang kultura ay bahagi na ng ating pang-araw-araw na pamumuhay. Bilang
isang mamamayang Pilipino, sa paanong paraan mo maipagmamalaki
ang kulturang Pilipino?
0 Panonood ng mga cultural dance
1 Pagbili ng mga produkto ng iba’t ibang bansa
2 Panonood ng mga pelikulang Pilipino at banyaga
3 Pamamasyal sa ibang bansa kaysa mga pamanang pook o lalawigan
ng bansa
Handang damayan ng mga Pilipino ang kababayang nawalan ng mahal sa
buhay. Ano ang ipinapakita nito?
0 Ang Pilipino ay tiwali at hindi mapagkakatiwalaan.
1 Ang Pilipino ay maawain at matulungin.
2 Ang Pilipino ay malupit.
3 Ang Pilipino ay tamad.
Si RJ ay pangulo ng Supreme Pupil Government. Nais niyang makatulong
upang patuloy na mapanatiling malinis ang kapaligiran at makaipon ng
pondo sa pagpapaganda ng kanilang paaralan. Ano kaya ang maaari
niyang gawin sa mga plastik na bote na kaniyang makikita at mapupulot?
0 Ibabaon sa ilalim ng lupa para hindi ito nakakalat.

1 Pupulutin at ibubukod sa mga napulot na mga basura at ibebenta sa
junk shop.
2 Ire-recycle ang mga napulot na bote at ibebenta ang mga nagawang
produkto mula rito.
3 Pupulutin at gagamiting lalagyan ng tubig na ipandidilig sa gulayan
sa paaralan.
Paano ka higit na maging mabuting tao?
0 Hindi ako sasama sa kahit anong kultural na grupo.
1 Pag-aaralan na matutunan ang kultura ng ibang mga grupo.
2 Sasama sa pinakamagaling na grupong kultural sa sariling bayan.
3 Hindi ko pakikialaman ang paniniwala, kaugalian, at pagpapa-halaga
ng ibang tao.
Ano ang mabuting gawin ng mga taong magkakaiba ang kultura sa isang
komunidad?
0 Makipaglaban sa isa’t isa upang magkaroon ng iisang nangu-
ngunang kultura lamang.
1 Magtulungan sa pagpapaunlad ng kanilang komunidad.
2 Mag-iwasan para maging mapayapa ang komunidad.
3 Ipagwalang-bahala na lamang ito.
Ano ang palagay mo sa iyong kultura?
0 Pinakamababang kultura sa lahat
1 Mas magaling sa kultura ng ibang tao
2 Pinakamagaling na kultura sa buong mundo
3 Iba sa kultura ng ibang grupo, ngunit ayos lamang ito
107
IV. PERFORMANS / PRODUKTO (30%)
29–34. Gawin ang mga sumusunod. Gumamit ng rubric sa pagtaya ng natapos
na gawain.
Gumuhit ng nararapat na anyo ng ating kapaligiran.
Iguhit ang epekto ng hindi magandang pangangalaga sa ating
kapaligiran.
Gumawa ng poster na makahihikayat o makaaakit sa wastong
pangangalaga ng kapaligiran.
Iguhit o ilarawan ang uri ng kapaligirang dapat nating panatilihin ngayon
hanggang sa hinaharap.
Kumpletuhin / tapusin ang sumusunod na pangungusap:
0 Ako ay tumutulong sa pangangalaga ng ating mga pinagku-
kunang-yaman sa pamamagitan ng ______________________
_____________________________.
1 Mapangangalagaan ko ang aking kapaligiran kung ________
_____________________________.
35–40. Sumulat ng sanaysay na nagpapahayag ng pagmamalaki sa mga
Pilipinong nagbigay ng karangalan sa ating bansa. Gumamit ng rubric sa
pagtaya ng natapos na gawain.
108
Yunit III
Ang Pamamahala sa Aking Bansa
Isang mahalagang sangkap ng estado ang pamahalaan. Ito ang institusyong
nagpapahayag ng damdamin at mithiin ng mga mamamayan. Ito ang inaasahang
kakatawan sa mga mamamayan at magtataguyod ng kapakanan ng bawat isa.
Sa yunit na ito ay tatalakayin ang kahulugan at kahalagahan ng pambansang
pamahalaan ng Pilipinas.
Nakapaloob dito ang iba-ibang aralin na tumatalakay sa balangkas o estruktura
ng ating bansa, mga ugnayan ng kapangyarihan ng mga pamahalaang lokal at ang
paraan ng kanilang pagtutulungan, kahulugan ng simbolo at sagisag ng
kapangyarihan ng tatlong sangay ng ating pambansang pamahalaan, mga proyekto,
programa, at iba-ibang paglilingkod ng pamahalaan upang matugunan ang mga
pangangailangan ng bawat mamamayan.
ArAlin 1 Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan

ng Sangay nito
layunin
Natutukoy ang kahulugan ng pambansang pamahalaan
Natatalakay ang kahalagahan ng pambansang pamahalaan
Natatalakay ang kapangyarihan ng tatlong sangay ng pamahalaan
Paksang-Aralin
Paksa : Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan ng Sangay
Nito
Kagamitan : larawan, manila paper, at pentel pen
Pamamaraan
A. Panimula
Ipakita sa mga mag-aaral ang larawan ng Palasyo ng Malacañang.
Itanong kung ano ang sinisimbolo nito. Ipahinuha na ito ay kumakatawan sa
pambansang pamahalaan.
Paglinang
0 Itanong ang pakahulugan ng mga mag-aaral sa salitang pamahalaan o
pambansang pamahalaan. Tanggapin lahat ng sagot ng mag-aaral. Isulat
sa pisara. Iugnay ang kanilang mga sagot sa aralin.
1 Ipaskil sa pisara ang mga larawan ng tanggapan ng tatlong sangay ng
pamahalaan.
2 Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, p. 228. Talakayin ang aralin.
3 Ipagawa ang mga gawain sa LM, pp. 230–231.
109
*DZDLQ$
v Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat. Bigyan ang bawat pangkat ng
manila paper.
v Ipagawa sa bawat pangkat ang Gawain A, p. 232 ng LM.
*DZDLQ%
v Ipagawa ang Gawain B sa p. 233. Tingnan ang mga sagot ng mga
bata.
*DZDLQ&
v Ipaliwanag ang bawat hakbang sa gawain. Ipagawa ang Gawain C, p.
233 ng LM.
v Paalaala: Ipabasa sa mga mag-aaral ang rubric sa pangkatang
gawain.
rubric sa Pangkatang Gawain A-C
Pamantayan Puntos Natamong Puntos

Lahat ng kaanib ay nakikilahok sa gawain 3
Nakakagawa ng graphic organizer 3
Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at 3
may angkop na disenyo
Katamtaman ang lakas ng boses 3
Maikhain sa presentasyon ng output 3
Kabuuang Puntos 15
Pagtataya
Ipasagot sa mga bata ang Natutuhan Ko, p. 235 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
Natutuhan Ko
I. 1. Tama
Mali, dalawa – tatlo
Mali, piling hurado – senador at mga kinatawan
Tama
Tama
Mali, mambabatas – hukom/mahistrado
110
Tama
Tama
Tama
Tama
II. 1. J 6. I
2. A 7. H
3. C 8. G
4. F 9. D
5. B 10. F
Aralin 2 Mga Antas ng Pamahalaan

layunin
Natatalakay ang mga antas ng pamahalaan
Paksang Aralin
Paksa : Mga Antas ng Pamahalaan
Kagamitan : manila paper at pentel pen
Pamamaraan
0 Panimula
0.0 Ipakita ang larawan ni Jesse Robredo at larawan ng Pangulong Benigno
Aquino.
0.1 Itanong sa klase kung saan unang nanungkulan sa pamahalaan si Jesse
Robredo bago naging kalihim ng Kagawaran ng Interyor at Lokal na
Pamahalaan.
0.2 Itanong din kung saan dating nanungkulan ang Pangulong Benigno
Aquino. Itanong kung ano ang katungkulan niya ngayon at ano ang
kaniyang nasasakupan. Dapat lumabas sa mga sagot ng mga bata ang
antas na pinamumunuan ng dalawang pinuno.
0.3 Iugnay ang kanilang mga sagot sa paksang aralin.
B. Paglinang
0.4 Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, pp. 237–241.
0.5 Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa mga sumusunod:
Pangkat I – Pambansang antas
Pangkat II – Lokal na antas
0.6 Ipatala sa bawat pangkat ang katangian ng bawat antas.
0.7 Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat.
0.8 Papunan sa bawat pangkat ang Venn diagram.
111
v Ilagay sa unag bilog ang mga katangian ng lokal na antas.
v Ilagay sa ikalawang bilog ang mga katangian ng pambansang antas v
Sa overlapping circle ilagay ang pagkakatulad ng gawain ng lokal
at pambansang antas.
Ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang output.

Gamitan ng rubric ang pangkatang gawain ng mga mag-aaral.
rubric sa Pangkatang Gawain

1. Lahat ng kaanib ay nakilahok sa gawain 3
2. Nakakagawa ng graphic organizer 3
3. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid 3
at may angkop na disenyo
4. Katamtaman ang lakas ng boses 3
5. Malikhain sa presentasyon ng output 3
Kabuuang Puntos 15
*DZDLQ$
v Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat.
v Ipagawa sa bawat pangkat ang balangkas ng mga antas ng
pamahalaan. Ipahambing ang mga antas ng pamahalaan.
v Ipabasa sa bawat pangkat ang rubric ng pangkatang gawain.
v Ipaulat ang output ng mga mag-aaral sa klase.
*DZDLQ%
v Sa parehong pangkat ipakopya ang tsart sa manila paper.
v Bigyan ng panahong magsaliksik ang bawat pangkat.
v Ipagawa ang hinihingi ng gawain.
v Ipaliwanag at gabayan ang mga mag-aaral sa gawain.
*DZDLQ&
v Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga katanungan.
v Ipawasto ang kanilang mga sagot.
Pagtataya
Ipasagot sa mga mag-aaral ang Natutuhan Ko, p. 241.
112
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$ă&
Tingnan ang kasagutan ng mga bata. Maaaring iba-iba ang sagot.
Natutuhan Ko
1. B 6. I
2. D/E 7. C
3. G 8. E
4. F 9. H
5. A 10. J
ArAlin 3 Ang mga namumuno sa Bansa

layunin
Natutukoy ang mga namumuno ng bansa
Paksang Aralin
Paksa : Ang mga Namumuno sa Bansa
Kagamitan : larawan ng mga pinuno sa bansa, at manila paper
Pamamaraan
Panimula
0 Ipaskil sa pisara ang larawan ng pangulo, pangalawang pangulo, punong
mahistrado, maaaring kilalang gobernador, alkalde, at kapitan ng
barangay.
1 Itanong:
1.0 Sino-sino ang mga nakalarawan sa pisara?
1.1 Ano ang katungkulan nila sa pamahalaan?
1.2 Ano ang mahalagang gawain nila sa pamahalaan?
Paglinang
0 Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, pp. 242–248.
1 Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa sumusunod:
Pangkat I – Pangulo at Pangalawang Pangulo
Pangkat II – Senador at mga Kinatawan Pangkat III –
Punong Mahistrado
Pangkat IV – Gobernador, bise-gobernador
Pangkat V – Alkalde, Bise-alkalde, Kapitan ng barangay
2 Ipatala sa bawat pangkat ang gawain ng mga namumuno na nakatalaga
sa kanilang pangkat. Magpasaliksik ng kailangang impormasyon.
3 Ipabasa sa klase ang rubric ng pangkatang gawain upang mapanatili ang
kaayusan ng klase.
ﾵﾵ
rubric sa Pangkatang Gawain
Pamantayan Puntos natamong Puntos

1. Lahat ng kaanib ay nakikilahok sa gawain 3
2. Nakakagawa ng graphic organizer 3
3. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at 3
may angkop na disenyo
4. May katamtamang lakas ng boses 3
Kabuuang Puntos 15
4 Ipasaliksik sa mga bata ang talambuhay ni Jesse Robredo at ipabahagi sa

klase ang kanilang natuklasan at natutuhan. (Maaari din na ang guro ay
magpakita ng power point presentation tungkol sa buhay ni Jesse
Robredo.)
5 Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ0R, p. 253 ng LM.
*DZDLQ$
v Ipasagot sa mga bata ang mga tanong sa papel.
v Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata para magawa ito.
v Iwasto ang mga sagot ng mga mag-aaral.
*DZDLQ%
v Ipasagot sa bawat mag-aaral ang gawain.
v Ipasulat ang mga sagot sa notbuk.
v Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral para masagot ang
mga tanong.
v Ipaulat sa klase ang mga sagot.
v Tanggapin lahat ng sagot. Isulat sa pisara. Itama pagkatapos kung
kailangan.
*DZDLQ&
v Ipasagot ang mga tanong sa mga mag-aaral.
v Ipasulat ang sagot sa sagutang papel.
v Bigyan ng sapat na oras ang mga mag-aaral para magawa ito.
v Iwasto ang sagot ng mga mag-aaral.
Pagtataya
Ipasagot sa papel ang Natutuhan Ko, p. 255 ng LM.
Takdang Gawain
Ano-anong kuwalipikasyon ang ginagamit na pamantayan sa pagpili ng pangulo,
mga mahistrado ng korte suprema, senador, at mga kinatawan ng mababang
kapulungan?
Anong mga kapangyarihan ang kaakibat ng pagiging pinuno ng bansa?
114
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Pangulo
Punong Mahistrado
Pangulo ng Senado
Ispiker ng Mababang Kapulungan
Pangulo
*DZDLQ%
pinuno ng Sangay na Tagapagpaganap
pinuno ng Sangay na Tagapaghukom
pinuno ng Mataas na Kapulungan
pinamumunuan ng Ispiker ng Mababang Kapulungan
mga piling hukom at puno ng kaniyang gabinete
*DZDLQ&
Benigno Simeon Aquino
Jejomar Binay
Franklin Drilon
Feliciano Belmonte, Jr.
Maria Lourdes Sereno
Natutuhan Ko
B
D
E
A
C
F
ArAlin 4 Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan

ng mga namumuno ng Bansa
layunin
Natatalakay ang paraan ng pagpili at ang kaakibat na kapangyarihan ng mga
namumuno sa bansa
Paksang Aralin
Paksa : Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan ng mga Namumuno ng
Bansa
Kagamitan : manila paper
115
Pamamaraan
A. Panimula
Itanong sa mga mag-aaral kung sinong kilalang lider sa buong mundo ang
kanilang idolo. Itanong kung bakit nila ito napili. Maaari din na ang guro ay
magpakita ng mga larawan ng kilalang lider tulad nina Nelson Mandela, Indira
Gandhi, Mahatma Gandhi, at Aung San Suu Kyi. Itanong kung paano sila
naging kilala sa buong mundo. Ibigay ito sa mga mag-aaral nang mas maaga
para makasaliksik sila sa internet. Iugnay ito sa aralin.
Paglinang
0 Talakayin ang aralin sa pp. 249–255 ng LM.
1 Bigyang-diin ang ano mang katanungan ng mga mag-aaral.
2 Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ0R, LM pp. 253–256.
*DZDLQ$
v Ipasagot ang mga tanong sa LM p. 253.
v Ipasulat ang mga sagot sa manila paper.
v Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat sa pagsagot sa mga
tanong.
v Sabihin sa mga bata na maghanda sa pag-uulat ng kanilang output
pagkatapos sa itinakdang oras.
v Ipaulat sa klase ang gawa ng bawat pangkat.
*DZDLQ%
v Sa parehong pangkat, ipasagot ang Gawain B, sa p. 254 ng LM.
v Ipasulat ang sagot ng mga mag-aaral sa manila paper.
v Bigyan sila ng sapat na panahon para sa gawain.
v Pagkatapos ng itinakdang oras, ipaulat sa bawat pangkat ang
kanilang output.
v Maaaring gumamit ng rubric para sa gawain.
rubrics sa Pangkatang Gawain

1. Lahat ng kaanib ay nakilahok sa gawain 3
2. Nakagawa ng graphic organizer 3
3. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at may 3
angkop na disenyo
4. May katamtamang lakas ng boses 3
Kabuuang Puntos 15
116
*DZDLQ&
v Ipasagot ang gawain sa papel.
v Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral sa pagsagot sa
gawain.
v Ipawasto ang mga kasagutan.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 255–256.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$&
Maaaring iba-iba ang sagot. Tingnan ang kasagutan ng mga mag-aaral.
Natutuhan Ko
Pangulo/ Ispiker ng
Pangulo ng Punong
Kuwalipikasyon Pangalawang Mababang
Senado Mahistrado
Pangulo Kapulungan
1. Marunong bumasa at 3 3 3 3
sumulat
2. Katutubong mamamayan 3 3 3 3
3. 10 taong naninirahan sa
Pilipinas
4. Rehistradong botante 3 3 3 3
5. 40 taong gulang 3
6. Abogado ng 15 taon
at naging hukom sa
mababang hukuman
7. May malinis na budhi, 3
may integridad, subok na
kakayahan, at malayang
nakagagawa ng desisyon
9. Dalawang taong nanirahan 3
sa Pilipinas bago ang
halalan
117
1. Mahistrado
0 Pangulo
1 Pangulo
2 Mahistrado
3 Senado
4 Mambabatas
5 Pangulo
6 Pangulo
7 Pangulo
8 Mahistrado
ArAlin 5 Paghihiwalay ng Kapangyarihan at Check and

Balance sa mga Sangay ng Pamahalaan
layunin
Naipapaliwanag ang paghihiwa-hiwalay ng tatlong sangay ng pamahalaan
Naipapaliwanag ang check and balance sa tatlong sangay ng pamahalaan
Paksang Aralin
Paksa : Paghihiwalay ng Kapangyarihan at Check and Balance sa mga
Sangay ng Pamahalaan
Kagamitan : diyaryo
Pamamaraan
Panimula
0 Magpakita ng larawan ng leon, trono, korona at iba pang katulad nito.
1 Itanong:
Anong mga larawan ang nakikita ninyo?
Ano ang pumapasok sa isipan ninyo kapag nakikita ninyo ang mga
larawang ito?
Ano ang sinisimbolo ng mga larawang ito?
2 Iugnay ang ipinakitang mga larawan sa paksa.
Paglinang
0 Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, p. 257.
1 Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat.
2 Bigyan ang bawat pangkat ng diyaryo. Mula sa mga balita sa diyaryo,
papiliin ang mga mag-aaral ng balita na nagpapakita ng kapangyarihan ng
mga sangay ng pamahalaan.
3 Ipasulat ang sagot ng mga mag-aaral sa tsart.
118
Mga Balita sa Diyaryo na nagpapakita ng Kapangyarihan
ng Tatlong Sangay ng Pamahalaan
Sangay na Tagapagbatas Sangay na Tagapaghukom Sangay na Tagapagpatupad
Ipaulat ang output ng bawat pangkat.

Ipabasa sa mga mag-aaral ang rubric sa pangkatang gawain upang
mapanatili ang kaayusan ng klase.
Ipagawa sa mga mag-aral ang Gawain A hanggang Gawain C.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng bawat isang gawain sa
LM, pp. 258–261.
v Bigyan ng sapat na panahon sa pagsagot ang bawat pangkat.
v Ipaulat sa mga mag-aaral ang kanilang output.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 260–261 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$&
Maaaring iba-iba ang sagot. Iwasto kung kinakailangan.
Halimbawang sagot:
nagbubuo o gumagawa ng mga batas
Naglilitis ng iba-ibang uri ng kaso
Nagpapatupad ng mga batas
Mahalaga para sa maayos na pamamalakad ng bawat sangay
Di-pagkakasundo at di-pagkakapantay-pantay ng kapangyarihan
*DZDLQ%
Mali
Mali
Tama
Mali
Tama
*DZDLQ&
Iba-iba ang sagot. Iwasto kung kinakailangan.
119
Aralin 6 Epekto ng Mabuting Pamumuno sa Pagtugon
sa mga Pangangailangan ng Bansa
layunin
1 Nasasabi ang kahulugan ng mabuting pamumuno
Natatalakay ang epekto ng mabuting pamumuno sa pagtugon sa pangangailangan
ng bansa
Nasasabi ang kahalagahan ng isang mabuting pinuno o lider
Paksang Aralin
Paksa : Epekto ng Mabuting Pamumuno sa Pagtugon sa mga Panga-
ngailangan ng Bansa
Kagamitan : lapis, bond paper, at krayola
K to 12-AP4LR-IIId4
Ang mahusay na pinuno
Ni Rhojani Joy Nasiad 9-St. Hildegard
Pamamaraan
Panimula
0 Magpalaro ng Marching Drill. Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Pipili
ang bawat pangkat ng kanilang lider. Tiyakin na pareho ang bilang ng
bawat pangkat. Bibigyan ng pagkakataon ng guro ang bawat pangkat na
makapaghanda sa kanilang resentasyon ng marching drill. Gabayan ang
mga bata sa pagbubuo ng mga bata ng kanilang marching drill.
1 Itanong:
v Ano-ano ang una ninyong mga ginawa?
v Paano kayo nagplano ng inyong gagawin?
v Ano ang unang hakbang na ginawa ng inyong napiling lider?
v Paano ninyo ito naisakatuparan?
v Sa palagay ninyo, bakit naging maayos at maganda ang inyong
presentasyon? Sumunod ba kayo nang maayos sa inyong lider?
Bakit?
2 Isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata.
B. Paglinang
4 Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 262.
5 Kunin lahat ang mga sagot ng mga bata at isulat sa pisara.
120
Ipabasa ang Alamin Mo LM, pp. 262–264. Talakayin ang mga halimbawang
sagot sa bahaging ito.
Bigyang-diin ang sagot ng mga bata na angkop sa aralin.
v $QRDQRDQJNDWDQJLDQQJLVDQJPDEXWLQJSLQXQR"
v 0DKDODJDEDQDPDJNDURRQQJLVDQJPDEXWLQJSLQXQR"%DNLW"
v 6DSDODJD\QLQ\R ﾤ SDDQRWXPXWXJRQDQJLVDQJPDEXWLQJSLQXQRVD
pangangailangan ng bansa?
v 3DDQRPDLSDNLNLWDQJLVDQJOLGHUQDQDNDWXWXJRQVL\DVDSDQJD
ngailangan ng bansa, lalawigan, bayan, o barangay?
0 Ipaliwanag ang mga naging kasagutan ng mga bata.
1 Ipagawa ang mga sumusunod:
*DZDLQ$
Sagutin ang tanong:
v Sa inyo bang barangay ay nagkaroon ng mga programang
pangkabuhayan? Pang-edukasyon? Pangkalusugan? Panlipunan?
Ipaulat sa mga mag-aaral ang kanilang sagot.
*DZDLQ%
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM, pahina
265.
v Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata upang magawa nang
maayos ang gawain.
v Pagtawag sa ilang piling bata upang ipaliwanag ang kanilang ginawa.
*DZDLQ&
v Gumuhit o magdrowing ng isang epekto bunga ng pagtugon ng
namumuno sa pangangailangan ng kaniyang nasasakupan.
v Ipaliwanag ang pamamaraan ng Gawain C.
v Paalalahanan ang mga mag-aaral sa pagiging maayos at malinis sa
paggawa.
v Ipagawa ang Gawain C.
v Pumili ng ilang bata at ipakita ang kanilang mga iginuhit sa klase.
v Ipapasa ang mga guhit.
121
Pagtataya
rubric para sa Paggawa ng likhang-Sining sa Gawain C
Batayan Mahusay na Mahusay Mahusay Hindi Mahusay

(5 puntos) (4-3 puntos) (2-1 puntos)
Pagkamalikhain Nakagawa ng isang Nakagawa ng isang Hindi naipakita ang
50% likhang-sining sa likhang-sining sa pagkamalikhain sa
pinakamalikhaing malikhaing paraan paggawa ng likhang-
paraan sining
Kalinisan at Malinis at maayos ang Malinis ngunit hindi Hindi malinis at walang
kaayusan ginawang likhang- gaanong maayos ang kaayusan ang ginawang
30% sining pagkagawa ng likhang- likhang-sining
sining
Interpretasyon Naipaliwanag sa Naipaliwanag sa Hindi naipaliwanag
20% pinakamalinaw at maayos na paraan ang nang malinaw at
pinakamaayos na ginawang likhang- maayos ang ginawang
paraan ang ginawang sining likhang-sining
likhang- sining
ArAlin 7 Ang Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag

ng Kapangyarihan ng Pamahalaan
layunin
Naiisa-isa ang simbolo at sagisag ng kapangyarihan ng pamahalaan
Natatalakay ang kahulugan ng ilang simbolo at sagisag ng kapangyarihan ng
pamalaan
Paksang Aralin
Paksa : Ang Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag ng Kapangyarihan ng
Pamahalaan
Kagamitan : mga simbolo ng bawat ahensiya, lapis, papel, krayola, at bond
paper
K to 12-AP4PAB-IIId-5
Ref. Kayamanan Worktext sa Araling Panlipunan I (Bagong
Edisyon, pp. 396–402
122
Pamamaraan
Panimula
0 Ipalaro ang Egg Hunting. Sa larong ito, maghanda ng mga simbolong
gagamitin. Nakasulat sa bawat simbolo ang mga paliwanag kung paano
mo makikita o mapupuntahan ang kinalalagyan ng mga itlog.
1 Itanong:
v Paano ninyo nakita ang mga itlog sa kanilang kinalalagyan?
v Sinunod ba ninyo nang tama ang mga paliwanag na nakasulat sa
simbolo?
v Malaki ba ang naitulong nito sa inyo? Bakit?
Paglinang
0 Ilahad ang aralin gamit ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM, pahina
268.
1 Magdaos ng kaunting tanungan o palitan ng kuro-kuro kaugnay ng mga
tanong.
2 Talakayin ang mga sagot sa bahaging ito.
3 Bigyang-diin ang mga kasagutan ng mga bata lalo na iyong mga angkop
sa aralin.
v Ano ang simbolo?
v Ano ang tinatawag na sagisag?
v Paano nagkaroon ng ugnayan ang dalawang ito?
v Bakit nararapat nating pahalagahan ang mga simbolo at mga sagisag
nito?
5 Ipakita ang ilang halimbawa ng simbolo na nagpapakita ng kapangyarihan
ng pamahalaan.
6 Ipagawa ang mga gawain A-C.
*DZDLQ$
pahina 271.
v Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata sa pagsagot.
v Ipasulat ang sagot sa notbuk.
*DZDLQ%
v Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 271.
v Hayaan ang mga bata sa pagsagot sa mga gawain; bigyan sila ng
sapat na oras.
v Talakayin ang mga sagot sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga
larawan.
v Paano nakatutulong ang kaalaman natin sa kahulugan ng mga
simbolo sa mga sinasagisag nito?
ﾵﾧ
Pagtataya
Ipagawa ang Natutuhan Ko, p. 272 ng LM.
Takdang Gawain
Sumulat ng mga programa sa inyong barangay na may kinalaman sa
kalusugan.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
pagnanais ng kalayaan at kasarinlan
Luzon, Visayas, at Mindanao
kasaysayan ng impluwensiya ng mga Amerikano
impluwensiya ng mga dayuhang Espanyol
may kalayaan at soberanya ang bansa
*DZDLQ%
v 0DDDULQJPDJNDNDLEDDQJPJDVDJRWQJPJDEDWD0XOLQJLSDOLZDQDJNXQJ
kailangan ng pagwawasto.
Natutuhan Ko
rubric para sa Gawain
Pamantayan Batayang Puntos

A. Nilalaman
1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng mag-aaral sa ka- 5
niyang gawain/output
2. May mga ilang detalye na hindi maayos na naipaliwanag o 3
nailahad ng mag-aaral.
3. Halos walang naipaliwanag o nagawang output ang mag- 1
aaral.
1. Angkop ang mga kagamitang biswal na ginamit ayon sa hini- 5
hingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman
ng mga kaalaman na dapat mailahad sa klase.
2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi 3
kumpletong naglalarawan o naglalahad ng tumpak na katu-
gunan o kaalaman na dapat makita ng klase.
3. Walang handang biswal 1
124
ArAlin 8 Mga Programang Pangkalusugan
layunin
Natutukoy ang ahensiyang may kaugnayan sa kalusugan
Naiisa-isa ang mga programang pangkalusugan
Napahahalagahan ang mga programang pangkalusugan
Paksang Aralin
Paksa : Mga Programang Pangkalusugan
Kagamitan : papel, lapis, krayola, bond paper, mga bote ng gamot, mga
kagamitang pangkalusugan, at manila paper
K to 12
Ang Pilipinas: Heograpiya, Kasaysayan, at Sibika I, pp. 218–220
Pamamaraan
Panimula
0 Hatiin ang klase sa dalawang pangkat.
1 Ipakita sa mga bata ang salitang KALUSUGAN.
2 Magpaligsahan sa pagtukoy ng mga programang pangkalusugan na
inilunsad ng pamahalaan.
3 Kung maaari, magpakita ang guro ng isang sipi ng mga programang
pangkalusugan upang mapag-usapan ito.
4 Itanong:
4.0 Anong ahensiya ang tumutulong sa pangangalaga ng ating
kalusugan?
4.1 Paano naisasakatuparan ng ahensiya ang pangangalaga sa ating
kalusugan?
4.2 Paano kayo makatutulong sa mga programang pangkalusugan?
4.3 Ano-ano ang nararapat gawin upang maging kaisa sa mga
programang pangkalusugan ng pamahalaan?
5 Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga bata. Iugnay ang mga ito sa aralin.
Paglinang
0 Ipabasa ang aralin sa p. 273 ng LM.
1 Gabayan ang mga bata sa talakayan.
2 Itanong:
v Ano ang kalusugan?
v Sino-sino ang kadalasang nagsasagawa ng mga programang
pangkalusugan?
v Paano sila nakatutulong sa suliraning pangkalusugan?
v Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong nagsasagawa
nito?
125
v Bilang mag-aaral, paano ka magiging kabalikat sa ganitong uri ng
gawain?
v Paano mo magagamit sa iyong pang araw-araw na pamumuhay ang
kahalagahan ng kalusugan?
3 Lapatan ng angkop na pagpapaliwanag ang mga kasagutan ng mga bata.
4 Bigyang-diin ang mga sagot ng mga bata na angkop sa aralin.

5 Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ0R, pp. 276–277.
*DZDLQ$
v Bumuo ng tatlong pangkat.
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng *DZDLQ $ sa LM.
pahina 276.
v Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang makagawa
sila nang maayos.
v Iwasto ang kanilang mga naging kasagutan.
*DZDLQ%
v Sa parehong pangkat, ipagawa ang *DZDLQ % sa LM, p. 277.
Talakayin ang gawain sa pamamagitan ng pagpapakita ng
halimbawa.
v Ipapaliwanag sa klase ang kanilang ginawa.
v Hayaang magbigay ng mga puna ang mga bata.
v Itanong:
0 Ano-anong programa sa kalusugan meron sa ating lalawigan?
1 Ano ang naitutulong nito sa ating mga mamamayan?
2 Paano makatutulong ang kaalaman natin sa programang
pangkalusugan?
*DZDLQ&
v Ipasagot ang Gawain C (indibidwal na gawain)
v Talakayin ang sagot ng mga bata.
7. Bigyang-diin ang Tandaan Mo sa LM, p. 277.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, p. 278 ng LM.
ArAlin 9 Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad

ng Edukasyon sa Bansa
layunin
Nasasabi ang mga pamamaraan ng pagpapaunlad ng edukasyon sa bansa
Naitataguyod ang kahalagahan ng edukasyon sa bansa
126
Paksang Aralin
Paksa : Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad ng Edukasyon sa Bansa
Kagamitan : lapis, bond paper, krayola, at magazine
K to 12-AP4PAB-IIIf-g-6
Hango sa saligang batas ng Republika ng Pilipinas, Artikulo XIV-
Edukasyon
Pamamaraan
Panimula
0 Laro: Word Bank. Bubunot ang mga bata ng isang pahayag mula sa word
bank.
Š pagpapaunlad ng yamang tao ng bansa

Š pagpapaunlad ng edukasyon sa ating bansa
Š ang programa para sa edukasyon
Š mag-aral nang mabuti
Š edukasyon at pagsasanay
2. Itanong:
v Anong salita ang nakuha mo sa loob ng kahon?
v Sa iyong sariling pagkakaunawa, ano ang ibig ipahiwatig ng salitang
nabunot mo para sa ating lahat?
Paglinang
0 Ilahad ang aralin sa Alamin Mo, LM, p. 279.
1 Itanong:
1.0 Ano-anong programa sa edukasyon ang pinatutupad ng pama-
halaan?
1.1 Ano ang layunin ng mga programang ito?
1.2 Paano ka makikibahagi sa mga programang ito?
3. Talakayin ang aralin.
127
*DZDLQ$
v Pangkatin ang klase sa apat.
v Ipakopya ang graphic organizer sa manila paper.
v Papunuan ito.
v Ipalahad sa klase.
v
*DZDLQ%
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B LM, pahina
281.
v Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata upang magawa ng
maayos ang gawain.
v Pagtawag sa ilang piling mga bata upang ipaliwanag ang kanilang
ginawa.
*DZDLQ&
v Ipagawa ang Gawain C sa LM, pp. 281–282.
v Tumawag ng ilang bata at ipalahad ang kanilang pangako.
Pagtataya
Aralin 10 Mga Programang Pangkapayapaan

layunin
Nakapagbibigay ng mga halimbawa ng programang pangkapayapaan ng
pamahalaan
Nailalarawan ang mga tungkuling pangkapayapaan
Paksang Aralin
Paksa : Mga Programang Pangkapayapaan
Kagamitan : mga larawan ng iba’t ibang uri ng paglilingkod na may kinalaman
sa kapayapaan
Aklat, Masipag na Pilipino 3
Pamamaraan
Panimula
0 Magpakita ng mga larawan ng mga naglilingkod sa ating bansa,
128
lalawigan, bayan, at barangay.
0.0 Sagutin ang mga katanungan:
0.0 Ano-ano ang inyong mga nakita?
0.1 Sa palagay ninyo, ano ang kanilang mga tungkulin?
0.2 Sino sa inyo ang malimit na makakita ng nasa larawan?
0.3 Ano-ano ang kanilang mga ginagawa?
0.4 Paano sila nakatutulong sa komunidad?
0.1 Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara.
0.2 Ipaliwanag at iugnay ang mga kasagutan ng bata sa aralin.
B. Paglinang
0.3 Ilahad ang aralin sa Alamin Mo sa LM, p. 284.
0.4 Magdaos ng palitan ng kuro-kuro, kaugnay ng aralin.
0.5 Itanong:
5.0 Ano ang ibig sabihin ng salitang kapayapaan?
5.1 Sa palagay ninyo, sino-sino ang mga taong nagpapatupad ng
kapayapaan at kaayusan?
5.2 Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong ito?
5.3 Bilang isang mag-aaral, ano ang magagawa mo para makapag-
ambag sa kapayapaan at katiwasayan ng bayan?
0.6 Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain sa LM, pp.
286–287.
0.7 Ipagawa ang mga gawain.
1 *DZDLQ$
v Ipabasa ang panuto at ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 286 sa
notbuk.
v Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata para sa gawain.
v Iwasto ang mga sagot.
*DZDLQ%
v Pangkatin ang klase sa apat.
v Ipagawa ang Gawain B sa LM p. 286.
v Ipasulat ang kanilang sagot sa manila paper at humanda sa palitan
ng mga ideya.
v Sumulat din sila ng kanilang mga puna at nakita at pag-usapan sa
harap ng klase.
*DZDLQ&
v Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C, p. 287 ng LM.
v Ipagawa ang gawain.
v Tanungin ang mga bata: Anong tulong ang kaya mong gawin para sa
kapayapaan ng inyong barangay?
v Ipaliwanag at palawakin ang mga kasagutan ng mga bata na may
kinalaman sa paksa.
129
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 287–289.
Takdang Gawain
Kumuha ng mga diyaryo. Gumupit ng mga artikulo o balita tungkol sa mga
gawain ng mga ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa kaligtasan,
katahimikan, at kaayusan ng mga mamamayan.
ArAlin 11 Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng Bansa

7DNGDQJ3DQDKRQăQDDUDZ
layunin
Nasasabi ang kahulugan ng ekonomiya at ang kaugnayan nito sa pag-unlad ng
bansa
Natutukoy ang mga layunin ng pamahalaan sa pagtataguyod ng ekonomiya
Nasasabi ang mga paraan ng pamahalaan upang maitaguyod ang ekonomiya ng
bansa
Paksang Aralin
Paksa : Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng Bansa
Kagamitan : mga larawang may kaugnayan sa ekonomiya
K to 12 – AP4PAB-IIIf-g-6,
Integrasyon : Pakikiisa sa mga Programa ng Pamahalaan
Pamamaraan
Panimula
0 Balitaan. Pag-usapan ang napapanahong balita na may kaugnayan sa
paksang aralin. Halimbawa: Naniniwala ba kayo na maunlad na ang
Pilipinas kung ihahambing sa nakalipas na mga panahon?
1 Simulan ang aralin gamit ang paglalahad at mga susing tanong sa
Panimula.
2 Ibigay ang kahulugan ng mga salitang illegal logging, total log ban,
selective logging, export market, investment, kalakal, reforestation,
smuggling, importasyon, at kooperatiba.
3 Balikan ang mga tanong sa Panimula bago magdaos ng brainstorming sa
kaugnay na mga tanong.
Paglinang
0 Ipabasa ang Alamin Mo sa LM p. 290.
1 Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga tanong na nakapaloob sa
Sagutin, p. 295 hanggang sa maunawaan nang husto ng mga bata ang
ﾵ
tungkol dito.
*DZDLQ$
v Ipabasa ang panuto sa *DZDLQ$, p. 296 ng LM.
v Iwasto ang kasagutan ng mga bata.
*DZDLQ%
v Pangkatin ang mga bata.
v Ipaliwanag ang panuto sa *DZDLQ%, p. 296 ng LM.
v Ipalahad ang kanilang mga sagot sa klase.
*DZDLQ&
v Sa parehong pangkat, ipagawa ang *DZDLQ&.
v Talakayin ang mga sagot ng mga bata.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko sa LM p. 297.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Comprehensive Agrarian Reform Program
reforestation
monopolyo
Lingkurang Bayan
korporasyon o kooperatiba
*DZDLQ%
Bahaging ginagampanan ng
Programa o Proyekto Mga Pakinabang
Pamahalaan
Industriyalisasyon Pinangangalagaan ang Nahihikayat ang taong bayan
mga manggagawa laban sa na tangkilikin ang mga
panggagaya ng kanilang mga produktong Pilipino
produkto
Pangangalaga sa mga Pinangangalagaan ang mga Nakokontrol ang paglabas
Industriyang lokal mangangalakal laban sa at pag-aangkat ng produkto
pagpupuslit ng kanilang mga mula sa ibang bansa.
produkto
Pagpapaunlad ng Agrikultura Naglalayong mabigyan ng Pagtaas ng ani at kita mula sa
makabagong kagamitan ang lupa.
mga magsasaka.
Pagpapaunlad ng Kagubatan Reforestation Napipigilan ang illegal logging
Pagpapatupad ng selective at pagtotrosong panluwas
logging o Total Log Ban Naiiwasan ang pagkalbo ng
kagubatan
ﾵﾵ
Pagpapaunlad ng Yamang Naglalayong mabigyan ng Natutulungan ang maliliit na
Tubig makabagong kagamitan ang mangingisda sa paggamit ng
mga mangingisda. yamang tubig at lumaki ang
kanilang kita
Pagpapaunlad ng Yamang Binibigyang-permiso ang Nabibigyan ang mga Pilipino
Mineral ilang dayuhan na magmina at ng tulong teknikal upang
linangin ang yamang mineral mapaunlad ang ating yamang
ng bansa. mineral
Pagpapaunlad ng Lingkurang Naggagawad ng prangkisa Naiiwasan ang pagdami ng
Bayan sa mga Pilipinong may mga negosyanteng walang
kakayahang magpatakbo ng permiso (colorum)
negosyo ayon sa kanilang
kakayahan
*DZDLQ&
Mga kontribusyon ng OFWs sa ekonomiya ng ating bansa (Maaaring iba-iba ang
sagot.
Ang mga salaping kanilang ipinadadala o remittances dito sa Pilipinas ay
tumutulong sa pagpapatatag ng ating pambansang ekonomiya.
Karamihan sa kanilang mga anak ay nakakatapos ng kolehiyo at nakakahanap ng
maayos na trabaho.
Naiaangat ang kanilang social development at karamihan sa kanila ay nagiging
magandang ehemplo sa lipunan.
Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 297 ng LM.
Aralin 12 Mga Programang Pang-impraestruktura

ng Pamahalaan
layunin
Naipapaliwanag ang kahulugan ng impraestruktura
Nakapagbibigay halimbawa ng mga programang pang-impraestraktura atbp ng
pamahalaan
Nasusuri ang mga proyektong pang-impraestruktura ng pamahalaan
Nasasabi ang kahalagahan ng mga programang pang-impraestruktura ng
pamahalaan
Paksang Aralin
Paksa : Mga Programang Pang-impraestruktura ng Pamahalaan
Kagamitan : larawan ng paaralan, munisipyo, palengke, ospital, at iba
pangpasilidad na itinatayo ng pamahalaan
Sanggunian : Learner’s Material, Aralin 12, LM pp. 298–303
AP4PAB-IIIf-g-6
Integrasyon : Pag-iingat sa mga pampublikong pasilidad
ﾵﾧ
Pamamaraan
0 Panimula
0.0 Magbalik-tanaw sa nakaraang aralin tungkol sa paraan ng pagtataguyod
sa ekonomiya ng bansa. Alamin sa mga mag-aaral ang mga konseptong
natutunan tungkol dito.
0.1 Magpakita ng iba-ibang larawan ng mga lalawigan noon at ngayon na
nagpapakita ng pag-unlad ng kanilang mga pasilidad o impraestruktura.
0.2 Itanong: Ganito rin ba ang nakikita sa inyong lugar?
Mayroon bang mga pagbabago? Magbigay ng halimbawa.
B. Paglinang
0.3 Ituon ang pansin ng mga mag-aaral sa mga larawan na nasa bahaging
Panimula ng LM, p. 298.
0.4 Pag-usapan kung saan karaniwang matatagpuan ang mga pasilidad na
nakalarawan. Ano ang pagkakaiba noon at ngayon?
0.5 Magkaroon ng talakayan tungkol sa iba pang mga pasilidad na wala sa
larawan.
0.6 Sabihin sa mga mag-aaral na ang bawat lugar sa bansa ay may
itinatayong mga bagong pasilidad bilang bahagi ng pagliligkod ng
pamahalaan sa mga mamamayang Pilipino.
0.7 Ipabasa at talakayin ang Alamin Mo. Isa-isahin ang mga proyekto at
programang inilahad para sa mas malalim na pagkaunawa.
0.8 Gamitin ang mga susing tanong 1–4 sa pagtalakay.
0.9 Ipaliwanag ang pamamaraan sa mga gawain.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Tingnan ang nasa LM, p. 301
Maglaro tayo!
*DZDLQ%
Programang Pang-impraestruktura Tungkuling Ginagampanan

Department of Public Works and Responsable sa pagpapanatili at pagsasaayos ng
Highways mga daan at mga patubig sa buong Pilipinas
Department of Transportation and Responsable sa pagpaplano, pakikipag-ugnayan,
Communications paggawa ng mga polisiya para sa pagpapalaganap
ng malawak na network sa sistema ng
komunikasyon at transportasyon.
Department of the Interior and Local Nagpapatupad ng mga proyekto para sa malinis
Government na supply ng tubig at iba pang pangangailangan sa
lokalidad.
Department of Education Responsable sa pagkukumpuni ng mga silid-aralan
at iba pang pasilidad sa paaralan.
ﾵ
National Telecommunications Nangangasiwa sa paggamit ng makabagong
Commission teknolohiya na nagpapabilis ng komunikasyon sa
buong bansa tulad ng cellular at mobile phone,
internet , at iba pa.
Department of Agriculture Responsable sa pasilidad sa patubig, pagtatayo ng
farm to market roads , at iba pa
*DZDLQ&
Programang
Pang-imprastraktura ng Proyekto Paglilingkod
Pamahalaan
1. Department of paliparan, daungan mabilis na paglalakbay at
Transportation and paghahatid ng mga kalakal
Communications
2. Department of Public Pagawaing Bayan at mabilis na paglalakbay at
Works and Highways Lansangan (Nautical Roads/ paghahatid ng mga kalakal
Highways, tulay, at iba pa)
3. National Makabagong Komunikasyon mabilis na ugnayang
Telecommunications pangkomunikasyon ng mga
Commission tao
4. Department of Education Silid aralan, pasilidad sa mas maraming bata ang
paaralan nakapag-aaral dahil halos
lahat ng barangay ay nagka-
karoon na ng paaralan
5. Public-Private Light Rail Transit (LRT) Natutugunan ang
Partnership Program Metro Rail Transit (MRT) pangangailangan ng bansa sa
transportasyon
Magkaroon ng pag-uulat at talakayan tungkol sa kanilang mga ginawa.

Pabigyang-pansin sa mga mag-aaral ang nakasulat sa Tandaan Mo.
Pagtataya
Pasagutan ang gawain sa Natutuhan Ko, LM p. 305.
Takdang Gawain
Alamin at itala ang mga karapatan ng bawat mamamayang Pilipino.
ﾵ
ArAlin 13 Tungkulin ng Pamahalaan sa Pagtataguyod
ng Karapatan ng Bawat Mamamayan
layunin
Nasusuri ang tungkulin ng pamahalaan na itaguyod ang karapatan ng bawat
mamamayan
Napahahalagahan ang tungkulin ng pamahalaan sa pagtataguyod ng mga
karapatang pantao.
Paksang Aralin
Paksa : Tungkulin ng Pamahalaan sa Pagtataguyod ng mga Karapatan
ng Bawat Mamamayan
Kagamitan : sipi ng Artikulo III ng Saligang Batas 1987, larawan ng iba-ibang
ahensiya ng pamahalaan, sipi o halimbawa ng search warrant o
warrant of arrest, at tsart
K to 12 – AP4PAB-IIIh-7
Integrasyon : Paggalang sa Karapatan ng Bawat Isa
Pamamaraan
Panimula
0 Simulan ang aralin gamit ang paglalahad at mga susing tanong sa
Panimula.
1 Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong.
2 Tanungin ang mga mag-aaral kung alam nila ang kanilang mga karapatan
bilang bata. Pagbigayin sila ng mga halimbawa. Ilista sa pisara ngunit
hindi tatalakayin. Iugnay ito sa aralin.
Paglinang
0 Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 304.
1 Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga susing tanong na
nakapaloob sa Sagutin.
*DZDLQ$
v Ipabasa ang panuto.
v Iwasto ang mga sagot ng mga bata.
*DZDLQ%
v Ibigay ang takdang gawain ng bawat pangkat.
v Bigyan ng sapat na panahon ang mga pangkat.
v Ipatupad ang mga ito sa klase.
v Gumamit ng rubric.
ﾵ
*DZDLQ&
v Ipaliwanag ang panuto.
v Ipasagot ang mga tanong.
v Ipapaliwanag ang kanilang mga sagot.
Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, LM p. 310 sa pamamagitan
ng mga gabay na tanong.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, LM p. 311.
(Essay)
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
1. T 6. T
2. T 7. T
3. K 8. K
4. K 9. T
5. K 10. K
*DZDLQ%
(Rubric)
*DZDLQ&
(Essay)
ArAlin 14 iba pang Gawain ng Pamahalaan

para sa Kabutihan ng lahat
layunin
Natutukoy ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaan para sa kabutihan
ng bawat mamamayan
Nasusuri ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaan sa kabutihan ng
lahat o nakararami
Nasasabi ang mga epektong dulot ng proyekto o gawaing ito para sa lahat
Nakapagbibigay ng opinyon kung dapat o hindi dapat ipagpatuloy ang mga
proyekto o gawaing ito
Paksang Aralin
Paksa : Iba pang Gawain ng Pamahalaan para sa Kabutihan ng Lahat
Kagamitan : sipi ng Batas Republika 7610 at 7432, larawan na nagpapakita
ng paglilingkod ng pamahalaan sa iba-ibang paraan, larawan ng
mga sitwasyon sa panahon ng kalamidad (baha, sunog, lindol,
at bagyo), pagtulong sa mga taong may kapansanan, at iba pang
may kaugnayan sa aralin
ﾵ
K to 12 – AP4PAB-IIIi-8
Integrasyon : Kahalagahan ng Simbolo at mga Pananda Pagpapahalaga sa mga
Paglilingkod ng Pamahalaan
Pamamaraan
Panimula
0 Balitaan.
Itanong:
1 May karanasan ba kayo tungkol sa pagdating ng kalamidad, tulad ng
bagyo, baha, sunog o lindol? Hayaang magkuwento ng karanasan at
magpalitan ng kuro-kuro ang mga bata sa klase.
2 Sino ang tumulong sa inyo sa mga panahong iyon? Paano?
3 Iugnay ang ginawang activity sa aralin.
Paglinang
0 Ilahad ang mga susing tanong sa Panimula. Pag-usapan.
1 Isa-isahin ang mga programang paglilingkod ng pamahalaan na inilahad
sa Alamin Mo, LM, p. 312 at pasagutan ang mga nakapaloob na tanong
sa Sagutin.
2 Ipaunawa sa mga bata na maraming programa at proyektong ginagawa
ang pamahalaan upang matugunan ang mga pangangailangan ng
mamamayan. Ang mga binanggit sa araling ito ay ilan lamang. Dagdagan
ang mga impormasyong nakatala sa LM.
3 Magbigay ng mga dagdag na impormasyon sa mga ahensiyang katuwang
sa mga proyekto at programang pinag-usapan.
4 Ipagawa ang bawat gawain.
*DZDLQ$
v Pangkatin ang mga bata sa apat na pangkat.
v Ibigay ang mga takdang aralin. Tingnan sa LM, p. 318.
*DZDLQ%
v Sa parehong pangkat, ipagawa ang Gawain B, p. 318 ng LM.
*DZDLQ&
v Gamit pa rin ang parehong pangkat, ipagawa ang Gawain C, p. 319
ng LM.
v Ipapaskil ang mga clippings sa isang bahagi ng silid-aralan.
v Gumamit ng rubric para dito.
*DZDLQ'
v Ipagawa ang Gawain D, p. 319 ng LM. (indibiduwal na gawain)
6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 319 ng LM.
ﾵ
Pagtataya
Ipasagot ang Natutuhan Ko, p. 320 ng LM.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$'
*DZDLQ%
Proyekto o Iba pang Ahensiyang

Tungkuling Ginagampanan
Gawain ng Pamahalaan Nangangasiwa
Pagtulong sa mga may Kinukupkop ang mga batang palaboy o DSWD, CHR
kapansanan at matatanda inabandona at mga matatandang iniwan
ng mga mahal sa buhay
Pabahay Ibinibigay sa mga mamamayang GSIS, PAG-IBIG
nasunugan, manggagawang maliit ang Fund, SSS
kita o sahod
Pagtulong sa mga biktima Nakikipag-ugnayan sa iba-ibang NDRCMC, DSWD,
ng Kalamidad ahensiya upang makalikom ng pondo MMDA, DILG
para sa mga nasalanta
Malinis at maayos na Pagtatayo ng pamilihang bayan o NHA, NFA
pagkain palengke
ArAlin 15 Pagtutulungan ng Pamahalaang lokal

at iba pang Tagapaglingkod ng Pamayanan
layunin
Nasusuri ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan ng pamahalaang pambayan,
pamahalaang panlalawigan at iba pang tagapaglingkod ng bayan
Nasusuri ang paraan ng pagtutulungan ng dalawang magkaibang antas ng
pamahalaan
Nakapagbibigay ng mga halimbawa o sitwasyong nagpapakita ng pagtu-tulungan
ng pamahalaang panglalawigan at pamahalaang pambayan
Napahahalagahan ang mga pagtutulungang ito sa pamamagitan ng pagpa-pakita
ng mabuting saloobin
Paksang Aralin
Paksa : Pagtutulungan ng Pamahalaang Lokal at Iba pang Tagapag-
lingkod ng Pamayanan
Kagamitan : mga larawang may kaugnayan sa pagtutulungan ng mga
pamahalaang lokal
ﾵ
K to 12 – AP4PAB-IIIj-9
Integrasyon : Pakikiisa sa mga gawaing bayan
Pamamaraan
Panimula
0 Magbalitaan. Iugnay sa aralin.
1 Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Panimula, p. 323.
2 Ibigay ang kahulugan ng sumusunod: pamahalaang lokal, pamaha-laang
panlalawigan, pamahalaang pambayan, pamahalaang barangay,
counterpart, at insurance
Paglinang
0 Magdaos ng brainstorming kaugnay ng aralin.
2 Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga susing tanong na
nakapaloob sa Sagutin, p. 324 hanggang sa maunawaan nang husto ng
mga bata.
*DZDLQ$
v Pangkatin ang klase sa apat at ipagawa ang Gawain A, p. 324 ng LM.
*DZDLQ%ă&
v Ipagawa ang mga gawain.
v Tumawag ng ilang mag-aaral upang magbahagi ng kanilang sagot.
Pagtataya
Pasagutan ang Natutuhan Ko, LM p 326.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Punan ang hinihinging detalye sa chart.
Sangguniang Sanggguniang
Paraan ng
Panlalawigan pagtutulungan Pambayan
sa bayan
Pagkakaloob ng mga pondo Pagsasaayos ng kalsada

para sa mga gawaing sa mga kalye (barangay road),
pangbarangay tulad ng pagbibigay ng ayuda sa mga
elektripikasyon, patubig, atbp. gawaing pangkabuhayan ng
barangay
ﾵ
Note: Ang mga nakatala ay ilan lamang sa mga inaasahang sagot ng
mga bata. Magdagdag ng iba pang impormasyon.
Ipaalala sa mga mag-aaral na ang mga nakatala sa gawaing
pambayan ay maaari ring gawin ng pamahalaang pambayan. Ito
ang magbubukas ng talakayan na ang dalawang pamahalaang
lokal ay may pagtutulungan.
*DZDLQ%DW&
Iba-iba ang sagot.
140
Lagumang Pagsusulit
iKATlOnG YUniT
$ .DDODPDQ
ﾵă
Sagutin ang sumusunod. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
Ito ang ahensiyang naatasan na mangasiwa sa mga gawaing pambayan at
lansangan upang maging mas mabilis ang paglalakbay.
A. CARP C. DOTC
B. DPWH D. NTC
Ito ay sistema ng pangangalakal kung saan iisang korporasyon ang nagtitinda
ng isang produkto.
A. monopolyo C. monopolisa
B. monologo D. monarkiya
Dito makabibili ng murang gamot sa barangay.
0 Botika ng barangay
1 Drugstore
2 Sari-sari Store
3 Tindahang Kooperatiba
Makikita sila sa mga lansangan at namamahala ng batas-trapiko para sa mga
motorista at mga tumatawid na mga tao, sino sila?
A. bumbero C. sundalo
B. pulis D. guro
Ito ay programa sa paaralan upang mapanatiling malusog ang mga mag-
aaral.
A. Feeding Program C. Pagbabakuna
B. Deworming D. Fogging
6. Ano ang tawag sa kapangyarihan ng pangulo na tanggihan ang isang
panukalang-batas?
A. Commander-in-chief C. Humirang
B. Veto D. Vote
% 3URVHVR.DVDQD\DQ
ăﾵ
Kumuha ng kapareha at magtanungan: Anong mga ahensiya ng pamahalaan
ang nangangasiwa sa paglilingkod sa panahon ng kalamidad. Itala ang
sagot ng bawat isa.
Gamit ang tsart, punan ang bawat kolum ayon sa hinihinging detalye. Iulat sa
klase. Sundin ang binigay na halimbawa:
141
Ahensiya Tungkuling Ginagampanan Programa/Proyekto
Department of Social Kumakalinga sa mga bata Child care centers, feeding
Welfare and Development at matatandang inabandona program
9–10. Magpalabunutan. Pag-aralan ang mga sitwasyong nakasulat sa papel.

Pag-usapan kung paano ito pahahalagahan.
Sitwasyon I
Nagpagawa ang pamahalaan ng pampublikong palikuran,

paano ninyo pahahalagahan ang paglilingkod na ito?
Sitwasyon 2
Nag-aaral ka sa pampublikong paaralan. May itinatayong bagong gusali
at may bagong deliver na mga upuan. Paano mo ito pahahalagahan.
11–16. Punan ng sagot ang tsart ayon sa inaakala mong maidudulot ng mabuting
kalusugan at may kalidad na edukasyon.
Mabuting Kalusugan May Kalidad na Edukasyon

11. 14.
12. 15.
13. 16.
142
& 3DJXQDZD
ﾵﾧ
Ipaliwanag ang iyong saloobin sa sumusunod.
Ilan sa ating mga kababayan ay nakikilahok sa mga rally sa lansangan upang
magpahayag ng kanilang saloobin sa pamahalaan. Sang-ayon ka ba rito?
Bakit?
Hindi magkapartido sa politika ang gobernador at alkalde ng dalawang
pamahalaan kaya hindi maipatupad ang proyektong patubig na hinihiling
ng mga mamamayan. Ano ang mangyayari kung ganito ang sitwasyon at
bakit?
Sino ang higit na maaapektuhan kung hindi magkakasundo ang mga pinuno sa
pamahalaang lokal? Paano?
Ipaliwanag sa sariling pananalita ang iyong pagkaunawa sa kahulugan ng
kaarapatan sa pamamahayag.
Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng check and balance ng tatlong sangay ng
pamahalaan?
Kung ikaw ay bibigyan ng kapangyarihan na magtanggal ng kuwalipikasyon ng
pagka-Pangulo, alin ang aalisin mo? Bakit?
Ano ang mangyayari kung hindi igagalang ng tatlong sangay ng pamahalaan
ang prinsipyo ng separation of powers?
Bakit mahalaga ang pagkakatatag ng pamahalaang lokal?
Kung may pagkakataon kang maging pangulo ng bansa, anong programang
pang-edukasyon ang ipatutupad mo? Bakit?
Bakit mahalaga ang kahulugan ng simbolo at sagisag?
Paano pinahahalagahan ng pamahalaan ang katahimikan at kaayusan ng ating
bansa?
Bakit mahalaga ang mga paglilingkod na pangkalusugan?
' 3HUIRUPDQFH
ﾧ
29-40. Gamit ang petal web magtala ng mga natatanging karanasan sa panahon
ng kalamidad. Kung wala pang karanasan tungkol dito, maaaring itala ang
mga pangyayaring napanood o napag-aralan.
Mga karanasan
sa panahon ng
kalamidad
ﾵ
Batayang Natamong
Pamantayan
Puntos Puntos
A. Nilalaman
1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng 5
pangkat sa kanilang gawain/output.
2. May ilang detalye na hindi maayos na 3
naipaliwanag o nailahad ng pangkat.
3. Halos walang naipaliwanag o nagawang 1
output ang pangkat.
1. Angkop ang mga kagamitang biswal na 5
ginamit ayon sa hinihingi ng gawain.
Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman
ng mga kaalaman na dapat mailahad sa
klase.
2. May kaunting kakulangan sa mga 3
kagamitang biswal at hindi kumpletong
naglalarawan o naglalahad ang mga ito ng
tumpak na katugunan o kaalaman na dapat
makita ng klase.
3. Walang inihandang biswal. 1
C. Pakikiisa ng bawat Miyembro sa Gawain
1. Lahat ay nakikiisa sa pangkatang gawain 5
at naglalahad ng kanilang kaalaman at
kasanayan na kakailanganin sa gawaing
iniatang.
2. May dalawa o higit pang miyembro ang 3
hindi nakikiisa sa gawain.
3. Walang pakikiisa ang bawat miyembro ng 1
pangkat.
Kabuuang Puntos 25
144
Yunit IV
Ako sa Pag-unlad ng Aking Bansa
Ang pangunahing yaman ng bansa ay ang tao o mamamayan dahil dito
nakasalalay ang kaniyang kinabukasan at pag-unlad. Kaya, nararapat lamang na
malaman ng bawat isa ang kanilang kahalagahan bilang mamamayan, ang kanilang
mga karapatan, mga tungkulin, at kung paano sila makatutulong sa pag-unlad ng
bansa.
Sa yunit na ito, tatalakayin ang mga batayan ng pagkamamamayang Pilipino,
ang mga karapatan na kailangan nilang matamasa at pangalagaan, at ang mga
tungkuling kaakibat nito.
Kasunod nito ay tatalakayin din ang kahulugan at mga halimbawa ng gawaing
pansibiko at ang kabutihang dulot nito sa mga mamamayan at sa bayan.
Bilang panghuli, pag-uusapan ang mga katangian ng isang produktibong
mamamayan sa loob at labas ng bansa.
Inaasahan na sa yunit na ito ay maipakikita ng mag-aaral ang kahalagahan ng
kaniyang pagiging bahagi ng isang bansa bilang isang mamamayang may
karapatan at tungkuling sumusuporta sa pamahalaan. Dagdag dito, naipamamalas
din niya ang pagiging produktibong mamamayan na makatutulong sa pag-unlad ng
bansa.
ARALIN 1 Ang Pagkamamamayang Pilipino

Layunin
Natutukoy ang batayan ng pagkamamamayang Pilipino
Nasasabi kung sino ang mga mamamayan ng bansa
Paksang Aralin
Paksa : Ang Pagkamamamayang Pilipino
Kagamitan : mga larawan ng mamamayang Pilipino at mga dayuhan, flash
cards, CD ng awiting “Sabihin Mo” ng Smokey Mountain,
at cd player
K to 12 – AP4KPB-Iva-b-1
Antonio, Eleanor D., Banlaygas & Emilia L. ( ). Kayamanan 6.
Batayan at Sanayang Aklat sa Araling Panlipunan (p.179–
182). Rex Book Store.
Chavez, Ronnie O. & Espiridion-Somera, Emelyn E. (Pilipinas
Kong Mahal Grade 6 (p. 62). Anvil Publishing, Inc.
145
Pamamaraan
Panimula
0 Iparinig sa mga mag-aaral ang awiting “Sabihin Mo” ng Smokey Mountain.
Sabihin Mo
0.0 Sabi ng tatay ko,
kapag merong nagtanong
Kung nasaan ang bayan mo
isagot mo ay yung totoo
Sabi ko sa tatay ko Di bale
nang mahirap
Basta lahat ay pantay-pantay at nagkakaisa.
Koro:
Sabihin mong ikaw ay Pilipino
Kahit saang bansa ikaw ay magpunta
Sabihin mo ikaw ay Pilipino
Pilipino ka, yan ang totoo....
0 Sabihin man ng lolo mo Ika’y
Kastila o Kano Pagmasdan
mo ang kutis mo
Kulay lupa walang kasing ganda. (ulitin ang Koro)
Itanong ang sumusunod:
0.0 Ano ang hinihiling ng awitin?
0.1 Ayon sa awit, sino raw ba ang Pilipino?
0.2 Magpakita ng mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko at mga
dayuhan. Ipatukoy kung sila ay mamamayang Pilipino at bakit.
0.3 Ito ba ang mga batayan ng pagiging Pilipino?
0.4 May katibayan ka ba na ikaw ay Pilipino? (Maaaring sagot: Ito ay
makikita sa katibayan ng kapanganakan (birth certificate)
0.5Kung ito ay nakasaad sa inyong birth certificate, anong katanungan
ang sinasagot nito? (Pagkamamamayan o citizenship)
0.6 Alam ba ninyo ang ibig sabihin ng pagkamamamayan?
1 Sabihin na sa susunod na araw ay pag-aaralan nila ang mga batayan ng
pagkamamamayang Pilipino at kung sino ang mga tinaguriang
mamamayang Pilipino.
Paglinang
0 Ilahad ang aralin gamit ang susing tanong sa Alamin Mo LM, pahina 329.
1 Isulat sa pisara ang salitang pagkamamamayan at itanong kung ano ang

ibig sabihin nito batay sa kanilang kaalaman. Magkaroon ng brainstorming
at tanggapin ang lahat ng sagot.
2 Ipabasa sa LM ang kahulugan ng pagkamamamayan at suriin kung tama
ang kanilang mga naging kasagutan. Talakayin.
146
Sabihin na ang pagkamamamayan ay may mga basehan o batayan at ito ay
nakapaloob sa Saligang Batas ng Pilipinas. Ipaliwanag sa mga mag-aaral
ang kahulugan ng Saligang Batas – na ito ay ang pinakamataas na batas
ng isang bansa at nakasulat dito ang mahahalagang batas na dapat
sundin ng bawat mamamayan.
Sabihin na aalamin nila kung sino nga ba ang mamamayang Pilipino ayon sa
Saligang Batas.
Ipabasa sa mga mag-aaral ang nasa aralin. Gumamit ng isang cluster map sa
pagpapaliwanag.
Mamamayan ng Pilipinas
nang pinagtibay
ang Saligang Batas
Sino ang Mga dayuhang

Ang ama o ina ay mamamayang Pilipino nagpasyang maging
mamamayang Pilipino ayon sa Saligang mamamayang Pilipino
Batas? ayon sa batas na
naturalisasyon
Mga mamamayang isinilang bago

sumapit ang Enero 17, 1973 sa
mga inang Pilipino na pinili ng
pagkamamamayang Pilipino pagsapit
ng 21 taong gulang.
Itanong kung ang isang Pilipinong nakapangasawa ng isang dayuhan ay

maituturing ding mamamayang Pilipino. Ipaliwanag.
Talakayin ang tungkol sa dalawang pagkamamamayan o dual citizenship at
kung paano ito makakamit. Itanong sa mga mag-aaral kung may mga
kakilala silang nasa ganitong sitwasyon. Magbigay ng halimbawa ng mga
kilalang personalidad. Halimbawa: Anne Curtis, at Sam Milby
Pangkatin ang mga mag-aaral at ipasagot ang sumusunod na mga tanong:

Sabihin na pagkatapos nilang mabasa ang mga sagot sa mga katanungan
na ibinigay sa kanila ay iuulat nila ito.
Pangkat A – Ano ang dalawang uri ng mamamayang Pilipino? Ano
ang kahulugan ng naturalisasyon?
Pangkat B – Ano ang dalawang prinsipyo ng likas na mamamayan?
Pangkat C – Ano ang dapat na maging katangian ng dayuhan na nagna-
nais maging naturalisadong mamamayang Pilipino?
147
Pangkat D – Paano nawawala ang pagkamamamayan?
Pangkat E – Paano maaaring makamit muli ang pagkamamamayan?
0 Pag-uulat sa paggabay ng guro
1 Pagsusuri at pagtalakay sa mga inulat ng mga mag-aaral
2 Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ0R, pp. 334–335.
*DZDLQ$
Pasagutan sa mag-aaral ang mga katanungan sa Gawain A kapag
natapos ang aralin tungkol sa “Sino Ang Mamamayang Pilipino.”
*DZDLQ%
v Ipagawa sa mga mag-aaral ang Think-Pair-Share.
v Pagparisin ang mga mag-aaral. Sa bawat katanungan, bigyan ng
pagkakataong mag-isip ang isang mag-aaral at pagkatapos ay pag-
uusapan ng magkapareha ang kanilang sagot.
*DZDLQ&DW'
Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga katanungan.
Pagtataya
Pasagutan ang 1DWXWXKDQ.R sa p. 336 ng LM.
Takdang Aralin
Sumulat ng isang maikling talata tungkol sa iyong nararamdaman sa iyong
pagkamamamayan at paano mo ito pahahalagahan.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
1.  4. 
2.  5. 

*DZDLQ%
Mamamayang Pilipino dahil Pilipino ang kaniyang mga magulang.
Hindi siya mamamayang Pilipino dahil nagbabakasyon lamang siya sa Pilipinas.
Hindi siya mamamayang Pilipino dahil hindi pa siya naturalisado.

Siya ay Pilipino dahil ang kaniyang ama ay Pilipino. Ito ang prinsipyo ng jus
sanguinis at ayon sa Saligang Batas ng 1987.
Nawala na ang kaniyang pagkamamamayan dahil sa pagtakas niya sa kaniyang
tungkulin bilang sundalo ng pamahalaan.
*DZDLQ&
1. B – jus sanguinis 4. A – dual citizenship
2. D – naturalisasyon 5. E – Saligang Batas
C – jus soli
148
*DZDLQ'
Mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay ang Saligang Batas ng 1987 noong
Pebrero 2, 1987.
Ang ama o ina ay mamamayang Pilipino.
Mga mamamayang isinilang bago sumapit ang Enero 17, 1973 sa mga inang
Pilipino na pinili ang pagkamamamayang Pilipino pagsapit ng 21 taong gulang.
Mga dayuhang nagpasiyang maging mamamayang Pilipino ayon sa batas na

naturalisasyon.
A. Likas o katutubong mamamayan
0 Naturalisadong mamamayan
A. Jus soli
0 Jus sanguinis
1DWXWXKDQ.R
Si Noel ay mamamayang Pilipino dahil sa prinsipyo ng jus sanguinis at ayon sa
Saligang Batas kung ang iyong ama o ina ay Pilipino, ikaw ay mamamayang
Pilipino.
Si Joy ay mamamayang Pilipino dahil ayon sa Saligang Batas, ikaw ay
mamamayang Pilipino kung ikaw ay mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay
ang Saligang Batas ng 1987 noong Pebrero 2, 1987.
Si Sarah ay mamamayang Pilipino dahil sa batas na dual citizenship.
Siya ay naturalisadong mamamayang Pilipino dahil isa sa mga katangian ng
pagkamamamayan ay kailangang 10 taon nang naninirahan sa bansa nang
tuloy-tuloy.
Si Sam ay Pilipino dahil ang kaniyang mga magulang ay Pilipino.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Gumawa ng isang islogan sa bond paper tungkol sa pagpapahalaga mo sa
iyong pagkamamamayan. Ipaskil ito sa bulletin board.
ARALIN 2 Mga Karapatan ng Mamamayang Pilipino

Layunin
Natatalakay ang mga karapatan ng mamamayang Pilipino
Paksang Aralin
Paksa : Mga Karapatan ng Mamamayang Pilipino
Kagamitan : mga larawan, video, cd player, flash cards, at meta cards
K to 12 – AP4KPB-IVc-2
Antonio, Eleanor D. & Banlaygas, Emilia D. (n.d.). Kayamanan 6
Batayan at Sanayang Aklat sa Araling Panlipunan. (p. 188). Rex
Book Store.
149
Abella, Lilia Cas L. (n.d.). Ang Pilipinas sa Makabagong
Henerasyon Grade 6. (pp. 160-163). Vicarish Publication and
Trading, Inc. pp.
Pamamaraan
Panimula
0 Itanong sa mga mag-aaral kung ano-ano ang naibibigay sa kanila ng
kanilang mga magulang, ng paaralan, at ng pamayanan.
1 Itanong kung bakit ito ibinibigay sa kanila.
2 Ipakita ang larawan sa p. 339 ng LM. Itanong kung ano ang nakikita nila
rito. Ano kaya ang tawag sa mga natatanggap nating mga serbisyo at
pangangailangan na ibinibigay sa atin? Magtanong hanggang makuha
ang salitang KARAPATAN.
3 Sabihin na pagkatapos malaman kung sino ang mamamayang Pilipino,
kailangan ding malaman kung ano ang mga karapatan bilang
mamamayan ng bansa.
Paglinang
0 Maglagay ng malaking larawan ng isang tao sa pisara o manila paper.
Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang pangangailangan ng taong ito
upang mabuhay at lumaki nang maayos.
1 Pangkatin ang mga mag-aaral at ipasulat sa metacard ang kanilang mga
naisip at kailangang idikit ito sa paligid ng larawan ng tao.
2 Maaaring gabayan ng guro ang bata sa pagpapangkat ng mga salitang
kanilang inilagay. Halimbawa: maaaring pagsama-samahin ang mga
salitang gatas, gulay, at karne bilang pagkain.
3 Itanong ang sumusunod:
3.0 Bakit kailangan ng tao ang mga nakatala sa pisara?
3.1 Kailangan din ba ito ng lahat ng tao?
3.2 Ano ang mangyayari kung hindi maibibigay ang mga panga-
ngailangan niya?
4 Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang pumapasok sa kanilang isipan
kapag naririnig nila ang salitang karapatan. Itala sa pisara ang sagot ng
mga mag-aaral. Bigyang-halaga ang kanilang mga kasagutan at mula rito
ay hayaang maibigay nila ang kahulugan ng salitang
KARAPATAN.
5 Ipabasa sa aklat ang kahulugan ng karapatan at magpabigay ng mga
halimbawa. Itanong kung lahat ba ng mga tao ay may mga karapatan na
katulad nating mga Pilipino. Ipaliwanag na hindi lahat ng bansa ay
binibigyang-halaga ang karapatan ng mga tao gaya ng mga mamamayan
sa mga bansang komunista. Hindi sila maaaring pumili ng nais nilang
kurso, hanapbuhay, o bilang ng mga anak. Kaya mapalad tayong mga
Pilipino na nakapaloob ito sa ating Saligang Batas upang makatiyak ang
ating pamahalaan na masunod ito.
6 Sabihin sa mga mag-aaral na may tatlong uri ng karapatan. Ito ay ang
karapatang likas, ayon sa batas, at konstitusyonal. Ano-ano kaya ang mga
ito?
150
Ipabasa sa mga mag-aaral ang bahaging Mga Uri ng Karapatan sa LM.
Magkaroon ng brainstorming at talakayan ng bawat uri.
Isa-isahin ang mga karapatan na nakapaloob sa ating Saligang Batas – ang
karapatang Konstitusyonal na napapangkat sa tatlo: pampulitika, sibil,
panlipunan at pangkabuhayan, at nasasakdal.
Ituro ang karapatang pampulitika sa pamamagitan ng cluster map.
bumoto
magsalita,
maglimbag,
pagkamamamayan
magtipon
KARAPATANG
POLITIKAL
gumanap ng bumuo
tungkuling
ng samahan
pampubliko alam ang
alam ang
mahalagang
mahalagang
impormasyonr asyon
Ipabasa sa mga mag-aaral ang karapatang sibil. Pangkatin ang mga mag-aaral
sa labintatlo at bigyan ang bawat pangkat ng isang karapatan upang
ipaliwanag at magbigay ng halimbawa sa harap ng klase. Gabayan ang
mga mag-aaral at magbigay ng mga halimbawa.
Sa pagtuturo ng karapatang panlipunan, maaaring magpakita sa mga mag-
aaral ng mga larawan ng bawat karapatan at ipatukoy ang mga ito.
Pangkatin ang mga mag-aaral at hayaan silang magkaroon ng
brainwriting (ito ay isang paraan ng brainstorming kung saan sa halip na
sabihin nang pasalita ang kanilang naiisip ay isusulat nila ng sunod-sunod
sa papel o manila paper o pisara). Tanggapin ang lahat ng naisulat ng
mga mag-aaral at pagkatapos, ipoproseso isa-isa. Ipabasa ang nasa aklat
pagkatapos nito.
Ilahad ang karapatan ng mga nasasakdal sa pamamagitan ng pagta-tanong
kung ano ang ibig sabihin ng salitang nasasakdal. (Kailangang bigyang-
diin na hindi maaaring tawaging kriminal ang isang akusado dahil hindi
lahat ng naakusahan sa korte ay may kasalanan. Kailangan muna itong
mapatunayan ng korte). Ipabasa ang nasa LM, p. 340 at itanong sa mga
mag-aaral kung ano ang pagkakaunawa nila rito. Iproseso ang mga
kasagutan ng mga mag-aaral at magbigay ng mga kongkretong
halimbawa.
Simulan ang aralin sa karapatan ng mga bata sa pamamagitan ng
pagpaparinig ng awiting “Bawat Bata” ng Apo Hiking Society. Talakayin
ang nilalaman ng awitin.
Hingan muna ng opinyon ang mga mag-aaral sa nalalaman nila sa kanilang
mga karapatan.
151
0 Talakaying isa-isa ang karapatan ng mga bata na nasa LM, p. 341 sa
pamamagitan ng pangkatang gawain. Bigyan ng isang karapatan ang
bawat pangkat upang ipaliwanag at magbigay ng mga halimbawa.
*DZDLQ$
v Ipasagot ang Gawain A sa mga mag-aaral sa pamamagitan ng
pagtawag sa mga mag-aaral na nais sumagot upang maiproseso ang
kasagutan.
*DZDLQ%DW&
v Pasagutan ang Gawain B at C at talakayin ang kanilang mga
kasagutan upang makasiguro na lubos nilang naunawaan ang aralin.
*DZDLQ&
v Ipagawa sa mga mag-aaral ang mga tanong sa pamamagitan ng
Think-Pair-Share.
*DZDLQ'
v Pagkatapos sagutin ng mga mag-aaral ang mga sitwasyon
kailangang iproseso ito ng guro.
Pagtataya
Pasagutan ang 1DWXWXKDQ.R sa pp. 344–345.
Takdang Gawain
Gumupit ng isang artikulo o larawan sa pahayagan tungkol sa paglabag sa
anumang karapatang napag-aralan at sagutin ang sumusunod na mga tanong. Isulat
sa ibaba ng ginupit na artikulo o larawan.
Ano ang ipinapakita sa larawan o artikulo?
Anong karapatan ang nilabag?
Ano ang reaksiyon mo rito?
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
E – Karapatan ng nasasakdal
C – Karapatang politikal
B – Karapatang sibil
D – Karapatang panlipunan at pangkabuhayan
A – Likas na karapatan
*DZDLQ%
1. 7 4. 3
2. 3 5. 7
7
*DZDLQ&
Karapatan sa edukasyon
Karapatang alagaan at mahalin ng magulang
152
Karapatang magpahinga at maglaro
Karapatang mabuhay
Karapatang maging malusog/karapatan sa sapat na pagkain
*DZDLQ'
Karapatan sa lihim na korespondensiya at komunikasyon
Karapatan sa di-makatuwirang pagdakip at paghalughog
Karapatang hindi mabilanggo dahil sa pagkakautang
Karapatang ipahayag ang sarili nang malaya
Karapatang mapangalagaan sa pagsasamantalang paghahanapbuhay
1DWXWXKDQ.R
D – Karapatan sa pagbubuo ng samahan
B – Karapatan na maalagaan at mahalin ng magulang
C – Hindi, dahil hindi niya binoto ang karapat-dapat sa tungkulin
D – Hindi, dahil mapanganib ito at nakasasagabal sa publiko
D – 1 at 4
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Magpagawa ng album sa mga mag-aaral ukol sa karapatan ng mga bata.
Maaari itong sa pamamagitan ng pagguhit o pagdikit ng mga larawan. Kailangang
may paliwanag ang bawat isa.
ARALIN 3 Mga Tungkulin ng Mamamayang Pilipino

Layunin
Natatalakay ang tungkulin ng mamamayang Pilipino
Nasusunod ang mga tungkuling iniatang ng pamahalaan
Paksang Aralin
Paksa : Mga Tungkulin ng Mamamayang Pilipino
Kagamitan : mga larawan, cd player, video, at flash cards
Pelingo, Lazelle Rose & Sablaon, Ela Rose. ( ). Ang Lahing

Pilipino, Dakila at Marangal 6. (pp. 49–50). Rex Book Store, Inc.
Pamamaraan
Panimula
0 Iparinig ang awitin o ipakita ang video ng “Ako’y Isang Mabuting
Pilipino” ni Noel Cabangon. Makikita ito sa www.youtube.com/ watch?
v=cTqCtln848g
Talakayin ang nilalaman nito.
Itanong kung ginagawa ba nila ang ipinakikita sa video. Itanong din kung ano
ang tawag dito.
153
0 Itanong kung ano ang katatapos nilang napag-aralan (Inaasahang sagot
ay “karapatan ng mamamayan”). Sabihin na ang karapatan ay laging may
kaakibat na tungkulin. Kaya tama lamang na ang susunod nilang
matutuhan ay ang mga tungkulin ng mamamayan.
B. Paglinang
1 Pabuksan ang kanilang LM sa Aralin 3 ng Ikaapat na Markahan LM,
pahina 346.
2 Ipasuri ang mga larawan at itanong kung ano ang nakikita rito.
3 Itanong kung ano ba ang kahulugan ng salitang tungkulin.
4 Hingan ng opinyon ang mga mag-aaral hanggang sila mismo ang
makapagbigay ng kahulugan nito.
5 Sabihin na may mahahalagang tungkulin ang mamamayang Pilipino na
dapat gampanan nang buong puso.
6 Isa-isahin ang mga tungkulin na nakasaad sa LM. a.
Pagmamahal sa Bayan.
v Maaaring simulan ito ng pagbigkas ng Panatang Makabayan.
v Talakayin ang isinasaad dito. Bigyang-diin ang:
Dahil mahal ko ang Pilipinas,
Diringgin ko ang payo ng aking mga magulang,
Susundin ko ang tuntunin ng aking paaralan,
Tutuparin ko ang tungkulin ng mamamayang makabayan.
v Ipabasa ang LM at talakayin.
v Magpabigay ng mga halimbawa sa mga mag-aaral kung paano
pa nila maipakikita ang pagmamahal sa bansa.
b. Pagtatanggol sa Bansa
v Ipaawit ang “Lupang Hinirang.”
v Bigyang-pansin ang linyang: “Aming ligaya, na pag may mang-
aapi Ang mamatay nang dahil sa iyo.” Itanong kung ano ang
isinasaad sa ating pambansang awit at kung ano ang ibig sabihin
ng mga linyang ito.
v Ipabasa ang nasa LM p. 347.
v Bigyan ng kaunting kaalaman ang mga mag-aaral sa
pagtatanggol ng mga bayani sa kalayaan ng Pilipinas.
v Itanong din kung paano natin maipagtatanggol ang ating bansa
sa panahon ngayon.
v Hayaang mag-brainstorming ang mga mag-aaral. Isulat sa pisara
ang kanilang mga kasagutan.
v Dagdagan ito ng iba pang halimbawa na hindi nila nabanggit.
c. Paggalang sa Watawat
v Balik-aralan ang mga simbolong matatagpuan sa ating watawat
at ang kahulugan ng mga ito.
v Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang kahalagahan ng
watawat.
v Magbigay ng kaunting kasaysayan ng pagkakagawa ng
watawat ng Pilipinas na matatagpuan sa http://watawat.
154
blogspot.com/. Nakasulat dito ang mga alituntunin na dapat
sundin sa pagbibigay-galang sa watawat.
v Talakayin ang nasa LM, p. 348.
d. Pagsunod sa batas at paggalang sa maykapangyarihan
v Itanong kung ano ang batas. Itanong din kung ano ang
mangyayari kung walang batas.
v Ipabasa ang nasa LM at talakayin.
v Sabihin na may mga batas din tayong dapat sundin sa tahanan,
paaralan, pamayanan, at sa buong bansa.
v Pangkatin ang mga mag-aaral at magpatala ng mga halimbawa
ng batas o alituntunin na dapat nilang sundin sa:
7 Pangkat A – tahanan
8 Pangkat B – paaralan
9 Pangkat C – pamayanan
10 Pangkat D – bilang mamamayan ng bansa v
Pag-uulat ng bawat pangkat
v Pagsusuri ng kanilang inulat
v Bigyang-diin din na kaakibat sa pagsunod sa batas ay ang
paggalang sa mga maykapangyarihan.
Pakikipagtulungan sa pamahalaan
v Simulan ang araling ito sa pamamagitan ng pagtatanong kung
ano ang kahulugan ng salitang pagtutulungan at pamahalaan.
v Ipabasa ang nasa LM.
v Itanong kung paano tayo makatutulong sa mga programa at
proyekto ng pamahalaan. Mag-brainstorming ukol dito.
v Magbigay pa ng mga halimbawa ng mga programa ng
pamahalaan na maaaring makipagtulungan.
v Magpabigay din sa mga mag-aaral na bilang bata, ano ang
maitutulong nila.
f. Paggalang sa karapatan ng iba
v Balik-aralan ang mga karapatan na napag-aralan.
v Basahin ang nasa LM, p. 349.
v Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang kahulugan ng “Kung
ayaw mong gawin sa iyo, huwag mong gawin sa iba.”
v Magpabigay ng mga halimbawa sa mga mag-aaral.
*DZDLQ$
v Ipasagot sa mga mag-aaral ang Gawain A sa pamamagitan ng
pagtawag sa mga mag-aaral. Itanong din ang dahilan sa kanilang
sagot.
*DZDLQ%DW&
v Maaaring ipasagot ang mga katanungan sa Gawain B at C nang
papangkat.
155
Pagtataya
Pasagutan ang 1DWXWXKDQ.R, pp. 352–353.
Takdang Gawain
Punan ang talaan:
Tungkulin sa
Tungkulin sa Tahanan Tungkulin sa Paaralan
Pamayanan
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Pangkatin ang mga mag-aaral at magpagawa ng collage ng sumusunod:
Pangkat A – Tungkulin sa Tahanan
Pangkat B – Tungkulin sa Paaralan
Pangkat C – Tungkulin bilang Mamamayang Pilipino
Ako’y Isang Mabuting Pilipino

ni Noel Cabangon
Ako’y isang mabuting Pilipino

Minamahal ko ang bayan ko
Tinutupad ko ang aking mga tungkulin
Sinusunod ko ang kanyang mga alituntunin
Tumatawid ako sa tamang tawiran
Sumasakay ako sa tamang sakayan
Pumipila at ‘di nakikipag-unahan
At ‘di ako pasiga-siga sa lansangan
Bumababa’t nagsasakay ako sa tamang sakayan
(Nagbababa ako sa tamang babaan)
‘Di nakahambalang parang walang pakiaalam
Pinagbibigyan ko’ng mga tumatawid sa kalsada
Humihinto ako ‘pag ang ilaw ay pula
[chorus]
‘Pagkat ako’y isang mabuting Pilipino
Minamahal ko ang bayan ko
Tinutupad ko ang aking mga tungkulin
Sinusunod ko ang kanyang mga alituntunin
156
Di ako nagongotong o nagbibigay ng lagay
Tiket lamang ang tinatanggap kong ibinibigay
Ako’y nakatayo doon mismo sa kanto
At ‘di nagtatago sa ilalim ng puno
‘Di ako nagkakalat ng basura sa lansangan
‘Di bumubuga ng usok ang aking sasakyan
Inaayos ko ang mga kalat sa basurahan
Inaalagaan ko ang ating kapaligiran
[repeat chorus]
Lagi akong nakikinig sa aking mga magulang
Kaya’t pag-aaral ay aking pinagbubutihan ‘Di
ako gumagamit ng bawal na gamot
O kaya’y tumatambay at sa eskwela’y ‘di pumapasok
Ipinagtatanggol ko ang aking karangalan ‘Pagkat
ito lamang ang tangi kong kayamanan ‘Di ko
ibinebenta ang aking kinabukasan Ang boto ko’y
aking pinahahalagahan
Ako’y isang tapat at totoong lingkod ng bayan
Pabor o lagay ay ‘di ko pinapayagan
Tapat ang serbisyo ko sa mamamayan
‘Di ko ibinubulsa ang pera ng bayan
Ipinagtatanggol ko ang mamamayang Pilipino
Mga karapatan nila’y kinikilala ko Iginagalang ko
ang aking kapwa tao Ipinaglalaban ko ang
dangal ng bayan ko. Pagkat ako’y isang
mabuting Pilipino
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$





*DZDLQ%
F – Pakikipagtulungan sa pamahalaan
D – Pagsunod sa batas
C – Paggalang sa watawat
A – Pagmamahal sa bayan
B – Pagtatanggol sa bansa
157
*DZDLQ&
C – Sasabihan ko siya na hindi tamang magkaroon ng kodigo.
B – Ipaalam ito sa tanggapan ng punong lungsod
D – Awatin ang mga nanggugulo at tumawag ng ibang pulis.
C – Dalhin ang mga basura sa barangay upang i-recycle.
C – Hihintayin kong magkulay-berde ang ilaw-trapiko
1DWXWXKDQ.R
1. 3 6. 7
2. 7 7. 3
3. 7 8. 3
4. 3 9. 7
5. 3 10. 3
ARALIN 4 Mga Tungkuling Kaakibat ng mga Karapatan

ng Mamamayang Pilipino
7DNGDQJ3DQDKRQDUDZ
Layunin
Natatalakay ang tungkuling kaakibat ng bawat karapatang tinatamasa.
Paksang Aralin
Paksa : Mga Tungkuling Kaakibat ng mga Karapatan ng Mamamayang
Pilipino
Kagamitan : mga larawan, cd player, at meta cards
Pamamaraan
Panimula
0 Magkaroon ng pantomime ng sumusunod:
0.0 Dalawang mag-aaral na nagkukuwentuhan at hindi nakikinig sa guro
(karapatan sa edukasyon)
0.1 Batang pinapakain ng gulay ngunit ayaw kumain. (karapatan sa
pagkain o maging malusog)
0.2 Batang yakap ng magulang ngunit nanghahampas (karapatan sa
pagmamahal ng magulang)
0.3 Batang naglalaro habang nagsisimba (karapatan sa relihiyon)
0.4 Tinderang nandaraya sa timbangan (karapatang mamili ng
hanapbuhay)
1 Ipatukoy ang mga karapatang nakita nila sa pantomime. Isulat ito sa
pisara. Itanong kung ano ang napansin nila sa mga ipinakitang karapatan.
2 Isa-isahin kung ano ang mali sa pantomime. Maaaring sagot ay: a. hindi
nakikinig ang mga bata habang nagtuturo ang guro, b. ayaw kumain ng
bata ng masustansiyang pagkain, c. matigas ang ulo ng anak, d. hindi
nakikinig sa misa, at e. nandaraya ang tindera.
158
3 Itanong:
3.0 Tama bang karapatan lamang ang mayroon sa isang tao?
3.1 Ano kaya ang kailangang kaakibat nito?
3.2 Ano kaya ang mangyayari kung ang karapatan ay walang kasamang
tungkulin?
4 Sabihin na kagaya ng nakita nila sa pantomime, hindi tama kung walang
kaakibat na tungkulin ang mga karapatan.
5 Sabihin na sa araw na ito ay sisimulan nilang matutuhan ang mga
tungkuling kaakibat ng mga karapatan.
B. Paglinang
6 Pabuksan ang kanilang LM sa Aralin 4 ng Ikaapat na Markahan, pahina
354.
7 Ipabasa at ipasuri ang usapan nina Tengteng at Dodi.
8 Ipasagot ang katanungan pagkatapos ng diyalogo. Talakayin ito.
9 Bigyang-diin ang konseptong “Lahat ng karapatan ay may kaakibat na
tungkulin o KARAPATAN=TUNGKULIN. Ipaliwanag ang dahilan nito.
10 Sabihing mababasa nila ang ilan sa mga karapatan at ang katumbas ng

mga tungkulin nito.
11 Sa pagtalakay nito, kailangang magbigay ng iba pang mga halimbawa at
mga maaaring nakaakibat na tungkulin sa bawat karapatan. Mas mainam
kung sa mga mag-aaral muna kumuha ng mga ideya bago magdagdag
ang guro.
12 Maaaring gumamit ng mga graphic organizer gaya ng halimbawa:
Kumain ng Alagaan
masustansi-
ang sarili
yang pagkain
Huwag Bawasan
kumitil ang
ng buhay masasamang
ng iba bisyo
Karapatang Huwag
Maghanap-
mabuhay manakit
buhay ng kapuwa
Mula sa nakasulat sa aklat ay marami pang tungkulin ang maaaring itala sa

bawat karapatan. Sumangguni sa Aralin 2 ng yunit na ito para sa iba pang
karapatan.
Maaari din itong gawing pangkatang gawain at iuulat ng mga mag-aaral.
Kailangang gabayan ng guro ang mga kasagutan ng mga mag-aaral sa
pag-uulat. Mahalagang maiugnay ang mga ito sa sariling karanasan ng
mga mag-aaral.
159
*DZDLQ$
v Maaaring ipasagot ang Gawain A na pasulat dahil inaasahang
natalakay na ito.
*DZDLQ%ﾤ&ﾤ DW'
v Mas mainam kung ipoproseso ng guro ang mga sagot ng mga mag-
aaral sa Gawain B at C. Maaari itong pasulat o pasalita.
10. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 358 ng LM.
Pagtataya
Pasagutan ang 1DWXWXKDQ.R sa p. 358 ng LM.
Takdang Gawain
Ipasulat sa notbuk ng mga mag-aaral ang mga karapatang personal na
natatamasa nila at ang katumbas nitong tungkulin.
Karapatang Natatamasa Tungkuling Dapat Gawin Nagagawa/Minsan/ Hindi Nagagawa

Hal. Karapatang mag-aaral Mag-aaral nang mabuti
Gagawa ng mga takdang aralin
Makikinig nang mabuti sa guro
Karapatang magkaroon ng Tumulong sa paglilinis ng bahay
tahanan
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$(Mga posibleng sagot ngunit hindi limitado rito)
Alagaan ang sarili, huwag kumitil ng buhay ng ibang tao
Kumain ng masustansiyang pagkain.
Huwag gumawa ng mga bagay na makasisira ng pangalan ng inyong pamilya
Suklian ng pagmamahal ang mga magulang. Sumunod sa mga tagubilin ng mga
magulang.
*DZDLQ%
M
T
T
M
M
*DZDLQ&
KT
KT
K
T
K
160
*DZDLQ'
B –Magsabi ng katotohanan
D – Gawin ng tapat ang tungkulin
E – Sinupin nang maayos
A – Sundin ang mga batas sa lugar
C – Maging mabuting kasapi
1DWXWXKDQ.R
D – Hinaan ang kanilang mga boses upang hindi makaabala sa maysakit.
C – Maghanap ng pagkakakitaan.
D – Hindi, dahil kailangan niya ring mag-aral at tumulong sa bahay.
C – Magtrabaho bilang assistant sa silid-aklatan.
B – Bumili ng sopas at tinapay dahil tungkulin niyang sumunod sa kaniyang mga
magulang.
A – Magpakabait at sumunod sa mga tagubilin ng nag-ampon sa kaniya.
D – 1 at 2
B – Sabihin sa abogado ang totoong nangyari.
D – Hindi, dahil ipinagbabawal ito at nakasisira sa kalikasan.
10. C – Hanapan ng warrant of arrest ang mga pulis bago sumama.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Ipagdiwang ang ating mga karapatan! Pangkatin ang mga mag-aaral at bigyan
ng tig-isang karapatan ang bawat pangkat.
Mga mungkahing gagawin:
3DQJNDW ﾵ – Karapatang alagaan at mahalin ng isang pamilya
Sumulat ng liham ng pasasalamat sa mga taong nag-aalaga at nagbibigay
ng pagmamahal sa iyo.
3DQJNDW ﾧ– Karapatan sa paglilibang at pagpapahinga
Iguhit ang larawan ng inyong mga laruan o libangan.
Magpasalamat sa mga taong nagbigay nito.
3DQJNDW – Karapatan sa pangalan at nasyonalidad
Itanong sa inyong mga magulang ang kahulugan ng inyong pangalan at
sino ang nagpangalan sa inyo. Isulat ito nang malaki sa isang magandang
papel at lagyan ng palamuti. Sulatan ng pasasalamat sa ibaba.
3DQJNDW – Karapatang mag-aral
Gumawa ng liham para sa paborito mong guro.
3DQJNDW – Karapatang mabigyan ng proteksiyon sa lahat ng uri ng pang-
aabuso
Gumawa ng maikling pasasalamat sa mga taong nagbibigay ng
proteksiyon sa iyo gaya ng iyong magulang, kamag-anak, kaibigan, pulis,
doktor, at bumbero.
161
3DQJNDW – Karapatang mabuhay
Gumawa ng isang liham para sa iyong sarili at gumawa ng pangako:
paano mo mapagaganda ang iyong buhay. Hal: Mahal kong Che, ……..
Nagmamahal, Che
ARALIN 5 Kahulugan at Kahalagahan

ng Gawaing Pansibiko
%LODQJQJ$UDZ ﾵ ăDUDZ
Layunin
Naibibigay ang kahulugan ng kagalingang pansibiko
Natatalakay ang mga gawaing nagpapakita ng kagalingang pansibiko ng isang
kabahagi ng bansa
Paksang Aralin
Paksa : Kahulugan at Kahalagahan ng Gawaing Pansibiko
Kagamitan : panulat at news clips
Sanggunian : Yunit 4, Aralin 5
Learner’s Material, pp. 362–367
K to 12 – AP4KPB-IVd-e-4
Pamamaraan
Panimula
0 Tumawag ng mga boluntir. Gamit ang kanilang katawan, ipasulat ang mga
letrang bumubuo sa mga salitang, gawain at sibika. Ipahula sa pangkat o
klase ang nabuong salita. Bigyan ng kredit ang naunang nakahula.
1 Itanong:
v Madali bang hulaan ang mga letra kapag isinusulat gamit ang
katawan?
v Alam ba ninyo ang ibig sabihin ng salitang nabuo ninyo?
v Sa palagay ninyo, ano ang ibig sabihin ng mga salitang, Gawaing
Pansibika?
2 Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga bata.
B. Paglinang
4 Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,
pahina 363.
5 Magdaos ng brainstorming kaugnay ng tanong. Tanggapin lahat ng sagot
ng mag-aaral.
6 Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 363. Talakayin ang mga halimbawang
sagot sa bahaging ito.
7 Ipagawa ang mga gawain sa pp. 365–366.
162
*DZDLQ$&
v Maaaring pangkatang gawain ang Gawain A.
v Ipasagot ang mga tanong sa Gawain A, p. 365. Ipasulat ang mga
sagot sa notbuk.
v Sundin ang panuto sa Gawain B, p. 365.
v Ipagawa ang Gawain C, p. 365 ng LM.
Pagtataya
Ipagawa ang 1DWXWXKDQ.R, p. 367 ng LM.
Rubric sa Balita
Mahusay na Kailangan pang
Mahusay
Pamantayan Mahusay Paunlarin
2–3
4–5 0–1
Paksa at Malinaw ang paksa May mga Hindi malinaw ang
Pinanggalingan at ang mga batayang nakaligtaang detalye paksa at halos lahat
detalye hinggil dito. sa paksa. ng detalyeng kaugnay
nito.
Organisasyon ng May kaugnayan at May ilang diwang Hindi magkakaugnay
Diwa sunod-sunod ang hindi kaugnay sa at di sunod-sunod
paksa. paksa. ang mga detalye.
Pananalita at Maayos at kawili-wili May kakulangan Magulo ang
Pagharap sa Klase ang pagbabahagi sa sa maayos na pagbabahagi.
klase. pagbabahagi sa klase.
Impormasyong Sapat ang mga May kakulangan sa Magulo, halos walang
Ibinahagi detalye pati na ang mga detalyeng dapat detalyeng ibinahagi.
mga salitang ginamit. na ibinahagi.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang sagot. Pakinggan ang sagot ng mga bata. Ipaliwanag,
dagdagan, o iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ%
D
A
B
C
A
163
ARALIN 6 Mga Gawain at Epekto ng Gawaing Pansibiko
Layunin
Nakapagbibigay ng mga halimbawa ng gawaing pansibiko.
Naipapaliwanag ang kabutihang dulot ng gawaing pansibiko sa isang bansa.
Nahihinuha ang epekto ng kagalingang pansibiko sa pag-unlad ng bansa.
Paksang Aralin
Paksa : Mga Gawain at Epekto ng Gawaing Pansibiko
Kagamitan : panulat at bond paper na may nakadrawing na pizza
Sanggunian : Yunit 4 Aralin 6,
K to 12 – AP4KPB-IVd-e-4
Pamamaraan
Panimula
0 Maghanda ng kopya ng mga civic pie sa bond paper. Hatiin ito sa walo at
sa bawat hati, lagyan ng iba’t ibang gampanin o gawaing pansibiko:
v Tumatangkilik sa mga produktong Pilipino
v Nagtitinda ng mga tiket para sa mga benefit show v
Sumusunod sa mga batas pampubliko
v Tinatapon sa tamang lalagyan ang mga basura v
Tumutulong sa paglilinis ng kapaligiran
v Humihinto at nakikiawit kapag narinig ang pagtugtog ng Pambansang
Awit sa paaralan o pampamahalaang tanggapan.
v Tumutugon sa kailangang tulong ng mga senior citizen. v
Lumalahok sa mga gawain ng komunidad
1 Bigyan ng kopya ang bawat mag-aaral. Sabihin ang panuto: v
Pag-aralang mabuti ang civic pie
v Sa ilalim ng mga gawaing pansibiko, humanap ng mga kapuwa mag-
aaral na nakagawa na nito at ipalagay ang pangalan.
v Ang unang makalikom ng mga pirma sa bawat hati ng pie ang
magwawagi.
2 Iproseso ang gawain. Itanong: Bakit madali ang paglikom ng mga pirma?
Bakit ito mahirap para sa iba? Sino-sino ang mga nakapirma sa iba’t ibang
gawain?
B. Paglinang
3 Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo, LM, pahina
368.
4 Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat ang
sagot ng mag-aaral.
6 Talakayin ang paksa.
7 Ipagawa ang mga Gawain A-C.
164
*DZDLQ$&
v Maaaring pangkatang gawain ang Gawain A.
v Ipasagot ang mga tanong.
v Talakayin ang sagot ng mga bata.
v Ipagawa ang Gawain B, p. 370. Ipasulat ang sagot sa notbuk.
v Ipagawa ang Gawain C. Iwasto ang mga sagot.
Pagtataya
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang sagot ng mga bata. Ipaliwanag, dagdagan, o iwasto kung
kinakailangan.
*DZDLQ%
D
B
C
D
A
*DZDLQ&
Panandalian
Pangmatagalan
Panandalian
Pangmatagalan
Pangmatagalan
Takdang Gawain
v ,SDJDZDDQJ1DWXWXKDQ.R bilang 2. Ipaalaala na dapat maging orihinal ang
iskit na itatanghal. Pangkatin ang klase sa apat.
v *DPLWLQDQJrubric sa pagmamarka ng iskit sa ibaba.
Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay

Pamantayan
4-5 2-3 0-1
Pagbibigay ng Malinaw, angkop Hindi gaanong Malabo at hindi
Diyalogo ang lakas o hina ng malinaw at angkop maintindihan ang
boses. ang boses. pagbibigay ng
dayalogo.
Malikhain at Malinaw at may Hindi gaanong Walang pagkilos.
Epektibong Galaw o paglalapat ang kilos- malinaw at lapat ang
Pagkilos galaw, ekspresyon pagkilos-galaw.
ng mukha, diyalogo,
atbp.
165
Kawastuhan ng Malinaw ang Hindi gaanong Malabo ang mensahe.
Diwang nais Ipahayag mensaheng nais malinaw ang
o Pinapagawa iparating. mensahe.
Malikhaing Pagbubuo Epektibo ang Hindi gaanong Walang bisa ang
at Paggamit ng mga mga materyales, epektibo. materyales.
Materyales nakadagdag sa
ikahuhusay ng
pagtatanghal.
Nilalaman Malawak ang Hindi gaanong Walang bagong
kaalamang ibinahagi. malawak ang kaalamang ibinahagi.
kaalamang ibinahagi.
ARALIN 7 Pagpapahalaga ng Mamamayan sa Pagtataguyod

ng Pambansang Kaunlaran
Layunin
Naipapaliwanag kung paano itinataguyod ng mga mamamayan ang kaunlaran ng
bansa.
Paksang Aralin
Paksa : Pagpapahalaga ng Mamamayan sa Pagtataguyod ng Pambansang
Kaunlaran
Kagamitan : panulat at mga larawan
Sanggunian : Yunit 4, Aralin 7
K to 12 – AP4KPB-IVd-f-5
Pamamaraan
Panimula
0 Magpakita ng 10 larawan sa klase. v
Nakalbong kalikasan
v Nagkalat na kabataan sa ilalim ng tulay v
Naglalakihang gusali
v Naggagandahang tulay at parke
v Masasaya at malulusog na kabataan
v Nag-aaral na mga kabataan, magandang pasilidad ng paaralan v
Mayabong na kalikasan
v Mga pangkat etniko na nag-aaral sa kani-kanilang komunidad v
Nakangiting mga pahinante o manggagawa
v Nagkakamayan na mga pinuno ng bansa
166
0.0 Tanungin ang mga mag-aaral kung ang larawan ay nagpapakita ng
kaunlaran o hindi. Tanungin din kung bakit nila ito nasabi.
0.1 Magbigay ng pahapyaw na paglalarawan ng ibig sabihin ng salitang
kaunlaran.
B. Paglinang
pahina 373.
0.3 Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat ng
sagot ng mag-aaral.
0.4 Ipabasa ang aralin sa LM, pp. 373–375.
0.5 Talakayin isa-isa ang mga paraan ng pagtataguyod ng isang maunlad na
lipunan.
0.6 Ipagawa ang mga gawain sa pp. 375–376
1 *DZDLQ$
v Ipabasa ang panuto sa Gawain A, p. 375 ng LM.
v Maaaring sagutin ang mga tanong nang pasalita o ipasulat sa notbuk.
v Mga tanong:
Ano ang mga katangian ng isang maunlad na bansa?
Ano-ano ang ginagampanan ng mamamayan bilang bahagi ng
isang bansa?
Bakit mahalaga ang bahaging ginagampanan ng mama-mayan sa
pag-unlad ng bansa?
Paano maitataguyod ng mamamayan ang kaunlaran ng bansa?
Magbigay pa ng mga paraan ng pagtataguyod ng kaunlaran ng
bansa.
v Talakayin ang mga sagot ng mga bata.
*DZDLQ%
v Ipabasa ang panuto sa Gawain B, p. 376 ng LM.
v Mga pangungusap:
May mga nakatapos sa pag-aaral na umaalis ng bansa upang
manilbihan sa ibang bansa.
Marami ang bilang ng hindi nakababasa at nakasusulat.
Ang mga 15 taong gulang na kabataan pababa ay pinag-
tatrabaho.
Masaya ang nakararaming mamamayan sa panunungkulan sa
pamahalaan.
Sapat at makatuwiran ang kinikita ng mga tao.
Laganap ang rebelyon at krimen sa mga lalawigan.
Maraming dayuhan ang dumadalaw at namumuhunan sa ating
bansa.
167
0 Naaabuso ang mga likas na yaman.
1 Hindi nakikinig sa Pangulo ng bansa at hindi sinusunod ang
mga batas.
2 Walang krimen na naitala sa loob ng isang buwan.
*DZDLQ&
v Pangkatin ang mga bata sa apat.
v Ipaliwanag ang panuto sa Gawain C, p. 376.
v Ibigay bilang halimbawa:
Ilalagay ito sa mukha ng isda. Piniling pahayag kung paano
makakatulong sa pag-unlad ng bansa: Linangin ang sariling
katalinuhan.
Ilagay sa mga tinik na bahagi sa itaas ng isda: v
Mag-aaral nang mabuti
0 Hindi lumiliban o nahuhuli sa klase.
1 Nag-aaral ng ibang kasanayan.
Ilagay sa mga tinik na bahagi sa ilalim ng isda ang mga
halimbawa ng mga kabaliktarang detalye o dapat iwasan:
0 Pagsasawalang bahala sa pag-aaral
1 Hindi lubos na paggamit ng mga kasanayan
2 Pagpapalampas sa mga oportunidad na mapaunlad ang
sarili
Ilagay sa buntot ng isda ang titulo: Kabaliktaran ng paglinang sa
sariling katalinuhan o mga dapat iwasan.
v Gabayan ang mga pangkat sa pagsagot.
v Ipaulat ang kanilang mga sagot sa klase.
v Iproseso ang mga sagot.
Pagtataya
Gamitin ang rubric sa ibaba para sa gawain.
Pamantayan Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay

Paglalahad Malinaw ang Hindi gaanong Kailangan pang
pagbibigay ng malinaw ang linawan ang diwang
mensahe pagbibigay ng nais iparating
mensahe
Katumpakan Wasto ang diwang Hindi gaanong wasto Kailangan pang
nais iparating tungkol ang diwang nais wastuhin ang diwang
sa ibinigay na paksa iparating nais iparating
168
Paglalapat Kumpleto, angkop Hindi gaanong Kailangan pa ng
at tama ang kumpleto, angkop at ibayong paglalapat sa
pagkakagamit ng salitatama ang pagkakalapat islogan at guhit
at larawan/guhit ng salita sa larawan/
guhit
Craft Masinop ang Hindi gaanong pulido Kailangan pang
pagkakagawa ang pagkakagawa pakinisin ang likha
Hikayat Malinaw at Hindi gaanong Kailangan pang
nakapanghihikayat ang nakakahikayat ang paunlarin ang
pahayag pahayag pahayag upang
makapanghikayat
Takdang Gawain
Sumulat ng pagninilay-nilay kung ano ang maaari mong gawin upang maging
bahagi ng pag-unlad ng bansa.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Iba-iba ang maaaring sagot.
*DZDLQ%
May bilog na mga bilang ng pangungusap: 4, 5, 7, 10
*DZDLQ&
ARALIN 8 Pagpapaunlad ng Sarili, Pagpapaunlad ng Bayan

Layunin
Naipapaliwanag kung paano nakakatulong sa pag-unlad ng bansa ang
pagpapaunlad ng sariling kakayahan at kasanayan
Paksang Aralin
Paksa : Pagpapaunlad ng Sarili, Pagpapaunlad ng Bayan
Kagamitan : panulat at tula, Sa Kabataang Pilipino ni Jose Rizal
Sanggunian : Yunit 4 Aralin 8
K to 12 – AP4KPB-IVd-f-5
169
Pamamaraan
Panimula
0 Ipabasa nang malakas ang tula. Bigyang-konteksto ito. Sabihin:
v Nanalo ang tula ng unang gantimpala sa isang prestihiyosong
paligsahan kung saan mas maraming Kastila ang lumahok.
v Nasa 16 na taong gulang pa lamang si Rizal noon.
6D.DEDWDDQJ3LOLSLQR
Ni Jose Rizal
Itaas ang iyong noong aliwalas

ngayon, Kabataan ng aking pangarap!
ang aking talino na tanging liwanag
ay pagitawin mo, Pag-asa ng Bukas!
Ikaw ay lumitaw, O Katalinuhan

magiting na diwang puno sa isipan
mga puso nami’y sa iyo’y naghihintay
at dalhin mo roon sa kaitaasan.
Bumaba kang taglay ang kagiliw-giliw

na mga silahis ng agham at sining
mga Kabataan, hayo na’t lagutin
ang gapos ng iyong diwa at damdamin.
Masdan ang putong na lubhang makinang

sa gitna ng dilim ay matitigan
maalam na kamay, may dakilang alay
sa nagdurusa mong bayang minamahal.
Ikaw na may bagwis ng pakpak na nais
kagyat na lumipad sa tuktok ng langit
paghanapin mo ang malambing na tinig
doon sa Olimpo’y pawang nagsisikap.
Ikaw na ang himig ay lalong mairog

Tulad ni Pilomel na sa luha’y gamot
at mabisang lunas sa dusa’t himuntok
ng puso at diwang sakbibi ng lungkot
Ikaw, na ang diwa’y makapangyarihan

matigas na bato’y mabibigyang-buhay
mapagbabago mo alaalang taglay
sa iyo’y nagiging walang kamatayan.
170
Ikaw, na may diwang inibig ni Apeles
sa wika inamo ni Pebong kay rikit
sa isang kaputol na lonang maliit
ginuhit ang ganda at kulay ng langit.
Humayo ka ngayon, papagningasin mo

ang alab ng iyong isip at talino
maganda mong ngala’y ikalat sa mundo
at ipagsigawan ang dangal ng tao.
Araw na dakila ng ligaya’t galak

magsaya ka ngayon, mutyang Pilipinas
purihin ang bayang sa iyo’y lumingap
at siyang nag-akay sa mabuting palad.
Source: http://www.seasite.niu.edu/tagalog/Other_Language_Activities_(Intermediate_
Readings)/Jose%20Rizal%20Readings/sa_kabataang_pilipino.htm
v Unang ginamit ang salitang Filipino bilang pagtukoy sa ating lahi dahil
indiyo ang paratang sa atin ng mga Kastila noon. Ginagamit lamang
noon ang Filipino sa mga peninsulares at mga mestisa.
v Pinapanawagan ni Rizal sa tula na tayo, lalo na ang mga kabataan ay
magpakahusay at ialay ang galing sa kapakanan ng bayan.
0.0 Lagumin ang talakayan sa isang hamon na kung naisip na ni Rizal ito
ilang daang taon na ang nakakalipas, hindi ba’t dapat na ginagawa na
natin ito matagal na – ang magpahusay at ialay ang galing para sa
kapakanan ng bayan.
B. Paglinang
pahina 378.
0.2 Magdaos ng brainstorming kaugnay ng tanong. Tanggapin lahat ng sagot
ng mag-aaral. Iugnay sa aralin.
0.3 Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, pp. 378–380.
0.4 Talakayin ang mahahalagang punto.
1 *DZDLQ$
v Bigyan ng tig-iisang tanong ang bawat pangkat ayon sa nakasaad sa
bilang: Pangkat I – bilang 1, at iba pa.
v Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat sa pagsagot.
v Ipaulat ito sa klase. Magbigay ng karagdagang paliwanag kung
kinakailangan.
171
*DZDLQ%
v Ipagawa ito bilang indibidwal na gawain.
v Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.
v Papagbigayin sila ng kaunting paliwanag sa kanilang mga sagot.
*DZDLQ&
v Sabihin sa mga mag-aaral na pumili ng kapareha.
v Ipagawa ang Gawain C, p. 381 ng LM.
v Ipapaskil ang mga gawa sa isang bahagi ng silid-aralan.
v Iba-iba ang maaaring sagot. Iproseso ito.
v Gamitin ang rubric sa ibaba.
Pagtataya
Ipagawa ang 1DWXWXKDQ.R sa LM, p. 381.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
Maaaring iba-iba ang sagot. Ipaliwanag, dagdagan, o iwasto kung kinakailangan.
*DZDLQ%
Mga bilang na may bituin: 1, 2, 3
*DZDLQ&
Rubric para sa Comic Strips
Pamantayan Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay

Kahalagahan ng Malinaw at Hindi gaanong Parehong may
Diwang Nais Iparating makabuluhan ang naiparating ang diwa kalabuan ang diwa at
diwang nais iparating pati na ang layunin layunin ng komiks
ng komiks
Katumpakan ng Angkop ang salitang Hindi gaanong Limitado ang salita at
Paglalahad ginamit sa diyalogo angkop ang mga daloy ng diwa
pati na ang daloy ng salitang ginamit pati
diwa na ang daloy ng diwa
Kakintalan ng Guhit Wasto at kawili-wili Hindi gaanong wasto Hindi maunawaan
ang guhit at kawili-wili ang guhit ang guhit
Takdang Gawain
Ilista ang mga katangian ng isang produktibong mamamayan.
172
ARALIN 9 Mga Katangian ng Produktibong Mamamayan
Layunin
Naibibigay ang kahulugan at katangian ng pagiging produktibong mamamayan
Paksang Aralin
Paksa : Mga Katangian ng Produktibong Mamamayan
Kagamitan : iba’t ibang larawan ng maunlad na mamamayan at pook
Sanggunian : Yunit 4 Aralin 9
K to 12 – AP4KPB
Pamamaraan
Panimula
0 Ipaskil isa-isa ang mga salita sa pisara.
Pagkamasipag Pagkamaka-Diyos
Mapagmahal Malakas at Malusog na Mamamayan
May Pakikipagkapuwa Magandang Saloobin sa Paggawa
Pumapasok sa takdang oras
1 Papagbigayin ang mga mag-aaral ng mga gawaing naglalarawan sa
salita.
2 Iugnay sa aralin ang mga sagot ng mga bata.
Paglinang
0 Ilahad ang aralin sa Alamin Mo sa LM, pp. 382–385.
1 Magpabuo ng suliranin. Halimbawa:
1.0 Sino ang produktibong mamamayan?
1.1 Ano-ano ang katangian ng produktibong mamamayan?
2 Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat.
Unang Pangkat – Mamamayang may Magandang Saloobin sa Paggawa
Magpasagawa ng dula-dulaan.
Ikalawang Pangkat – May Pakikipagkapuwa
Sa pamamagitan ng circle map, itala ang mga paraan ng pakiki-
pagkapuwa.
173
Ikatlong Pangkat – Pumapasok sa Takdang Oras
Ipaliwanag kung paano nakakatulong sa kaunlaran ng bansa ang
pagpasok sa takdang oras.
Ikaapat na Pangkat – Malakas at Malusog na Pangangatawan Ipaguhit
ang halimbawa ng may malalakas at malulusog na pangangatawan.
Sumulat ng paliwanag ukol dito.
3 Ipaulat ang gawa ng mga mag-aaral. Talakayin ang paksa.
4 Ipagawa ang mga gawain sa pp. 385–386.
*DZDLQ$
v Ipasagot ang mga katanungan sa Gawain A.
*DZDLQ%
v Sagutin ang mga katanungan sa Gawain B.
*DZDLQ&
v Ipagawa ang Gawain C. Sabihin sa mga mag-aaral ang kahalagahan
ng pagsagot nang tapat sa mga katangian.
6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 386.
Pagtataya
Ipasagot sa mga mag-aaral ang 1DWXWXKDQ.R, pp. 387–389.
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Gamit ang parehong pangkat, magpakita ng sayaw o larong kinawiwilihan ng
maraming Pilipino.
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
*DZDLQ%
Tamang saloobin sa paggawa
Pagiging malusog
May pinag-aralan at kasanayan sa paggawa
Ginagamit nang wasto ang mga kalakal
Nagtitipid sa enerhiya
*DZDLQ&
Iba-iba ang sagot.
174
1DWXWXKDQ.R
1. B 6. A
2. D 7. B
3. C 8. D
4. D 9. D
5. D 10. B
ARALIN 10 Pagpapahalaga sa mga Kontribusyon

ng mga Pilipino sa Daigdig
7DNGDQJ3DQDKRQ ﾵ ă$UDZ
Layunin
Napahahalagahan ang mga pangyayari at kontribusyon ng mga Pilipino sa iba’t
ibang panig ng daigdig tungo sa kaunlaran ng bansa
Paksang Aralin
Paksa : Pagpapahalaga sa mga Kontribusyon ng mga Pilipino sa Daigdig
Kagamitan : larawan o video ng mauunlad na pook/kilalang tao
K to 12 – AP4KPB-IVh-6
Pamamaraan
Panimula
0 Maglunsad ng balitaan na may kinalaman sa paksa.
1 Balik-aralan ang nakaraang talakayan ukol sa produktibong mama-mayan.
2 Itanong: Paano nakatutulong sa pag-unlad ng bansa ang produktibong

mamamayan?
3 Tanggapin ang mga sagot mula sa mga mag-aaral. Bigyan ng papuri ang
may pinakatamang sagot.
Paglinang
0 Magpakita ng video o mga larawan ng mga mauunlad na pook at mga
kilalang tao sa ating bansa.
1 Itanong:
1.0 Bakit kaya tinatamasa ng mga pook at mga tao sa pinakitang video o
mga larawan ang kasaganaan sa kanilang lugar o sa kanilang sarili?
1.1 Bakit patuloy na dumarami ang mga Pilipino sa ibayong dagat?

2 Gawing lunsaran ang mga tanong.
3 Magpabuo ng suliranin. Halimbawa:
3.0 Paano pahahalagahan ang mga pangyayari at kontribusyon ng
Pilipino sa iba’t ibang panig ng daigdig?
3.1 Paano sila nakatutulong sa pag-unlad ng bansa?
175
Pangkatin ang klase sa lima. Sabihing magtitipon ng mga datos at
mahahalagang impormasyon ukol sa larangang nakatalaga sa kanilang
pangkat. (Maaari ding magpakita ng mga video o larawan ng mga Pilipino
mula sa iba’t ibang panig ng mundo na nagpapakita ng mga kasanayan at
tagumpay).
Unang Pangkat – Mga Taong Nagpaunlad sa Larangan ng Musika at
Sayaw
Ikalawang Pangkat – Mga Taong Nagpaunlad ng Panitikan, Tanghalan, at
Pelikula
Ikatlong Pangkat – Mga Taong Kilala sa Larangan ng Sining, Iskultura, at
Timpalak Kagandahan
Ikaapat na Pangkat – Mga Taong Nakikilala sa Larangan ng Agham at
Teknolohiya
Ikalimang Pangkat – Mga Pilipino sa Ibayong Dagat (Overseas Filipino
Workers)
Ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang gawa. Talakayin ang paksa.
Ipasagot: Paano nakatulong sa kaunlaran ng bansa ang mga
kontribusyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang panig ng daigdig?
Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ0R, p. 395. Ibigay ang mga panuto sa
Gawain A at B. Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.
Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 395.
Pagtataya
Ipasagot ang 1DWXWXKDQ.R sa LM, pp. 396–397.
Susi ng Pagwawasto
*DZDLQ$
Panitikan
Pagandahan
Pagpipinta
Agham at Teknolohiya
Palakasan
*DZDLQ%
Guillermo Tolentino
Megan Young
Juan Luna
Carlos P. Romulo
Overseas Filipino Workers
1DWXWXKDQ.R
A
D
A
A
B
176
3DQJZDNDVQD*DZDLQ
Pangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay magtatanghal ng isa sa
sumusunod:
Katutubong Sayaw
Awiting Pilipino
Dula-dulaan (Ipakita ang magandang epekto sa kabuhayan ng Pilipino mula sa
ibayong dagat.)
Dance Interpretation – Pinoy Ako – ng Orange & Lemon
ARALIN 11 Pakikilahok sa mga Programa at Proyekto

na Nagtataguyod ng mga Karapatan
Mga Layunin
Naipakikita ang pakikilahok sa mga programa at proyekto ng pamahalaan na
nagtataguyod ng mga karapatan ng mamamayan
Nakapagsusulat ng sanaysay tungkol sa pagka-Filipino at sa Pilipinas bilang bansa
Paksang Aralin
Paksa : Pakikilahok sa mga Programa at Proyekto na Nagtataguyod
ng mga Karapatan
Kagamitan : mga larawan
K to 12 – P4KPB-IVi-7
Pamamaraan
Panimula
0 Balik-aralan ang napag-aralan na mga karapatan ng mamamayang
Pilipino sa aralin 14.
1 Sabihin na ang pamahalaan ay gumagawa ng mga programa at proyekto
upang matugunan ang mga karapatang ito.
2 Itanong kung may alam silang mga programa ng pamahalaan.
3 Itanong: Paano kaya magiging matagumpay ang mga programang ito?
4 Ipaawit ang awiting “Magagawa Natin.”
0DJDJDZD1DWLQ
Magagawa natin ang lahat ng bagay
Ang lahat ng bagay sa mundo
Isang bagay hindi magagawa
Hindi magagawang nag-iisa
Malulutas natin ang mga problema
Kung tayo’y magkaisa
Ang suliranin dagling mapaparam
Kung tayo’y nagkakaisa.
177
5 Itanong ang sumusunod:
5.0 Ano ang mensahe ng awitin?
5.1 Bakit mahalaga ang pagkakaisa?
6 Sabihin na sa araling ito ay matututunan nila ang kahalagahan ng
pakikiisa o pakikilahok sa mga programa ng pamahalaan na nakatutugon
sa mga karapatan ng mamamayan upang ang mga ito ay maging
matagumpay.
7 Itanong sa mga mag-aaral kung alam nila ang kahulugan ng paki-kilahok.
8 Hingan ang mga mag-aaral ng ideya ukol dito bago ipabasa ang
kahulugan nito sa Panimula ng LM, p. 398.
Paglinang
0 Ilahad ang aralin gamit ang mga larawan sa Alamin Mo, p. 398 ng LM.
Kung maaari, gumupit ng malalaking katulad na mga larawan.
1 Itanong kung ano ang nakikita nila rito. Itanong kung anong mga
karapatan ang kailangang tugunan sa mga nakalarawan.
2 Sabihin na may mga programa ang pamahalaan upang maitaguyod ang
mga karapatan ng mga mamamayan ngunit hindi ito magtatagumpay kung
hindi makikilahok at makikiisa ang mga mamamayan.
3 Ipabasa sa LM ang mga halimbawa ng mga programa at proyekto ng
pamahalaan at ang mga paraan ng pakikilahok. Talakayin.
4 Hingan din ang mga mag-aaral ng sarili nilang opinyon kung paano sila
makikilahok dito.
5 Maaaring magpabigay ng iba pang programa ng pamahalaan (maaaring
programang pambansa o simpleng sa kanilang barangay o paaralan) at
kung paano sila makikilahok dito.
Munting basura
ibubulsa ko
Susunod sa
Clean, Green Magdidilig
alituntunin
and Organized ng halaman
ng paaraln
Titiyaking
maayos ang
gamit
178
6 Pangkatin ang mga mag-aaral at sabihing kailangan nilang umisip ng
isang programa o proyekto at kung paano sila makalalahok dito.
7 Isulat ito sa manila paper sa pamamagitan ng graphic organizer.
Hal: proyektong CGO (Clean, Green and Organized)
8 Pag-uulat sa paggabay ng guro.
9 Pagsusuri at pagtalakay sa mga inulat ng mga mag-aaral.
10 Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ0R, p. 402 ng LM.
v 3DVDJXWDQVDPDJDDUDODQJPJDNDWDQXQJDQVD*DZDLQ$
v ,SDVDJRW VD PJD PDJDDUDO DQJ *DZDLQ % VD SDPDPDJLWDQ QJ
Think, Pair, and Share.
0 Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 402.
& 3DJWDWD\D
Pasagutan ang 1DWXWXKDQ.R, p. 403–405.
Takdang Aralin
Magpatala sa mga mag-aaral ng mga proyekto ng pamahalaan na nagta-taguyod
ng karapatan at kung paano sila makikilahok.
Pangwakas na Gawain
0 Magpagawa ng poster sa mga mag-aaral ukol sa pakikilahok sa programa
o proyekto ng pamahalaan na nagtataguyod ng mga karapatan.
1 Sumulat ng isang sanaysay ukol sa:
1.0 Pagka-Pilipino
1.1 Bansang Pilipinas
Susi sa Pagwawasto
*DZDLQ$
3
3
7
3
7
*DZDLQ%
Maaaring iba-iba ang sagot. Ang mga kasagutan ay matatagpuan sa LM.
1DWXWXKDQ.R
D
D
B
D
C
A
D
A
D
179
Iba pang mga Sanggunian
Fernando, Robertita. Alternative Delivery Modes.

https://www.boundless.com/political-science/political-participation-and-
voting/voting-as-political-participation/
http://www.cwc.gov.ph/index.php/cwc-content-links/49-history-content
https://www.google.com.ph/search?q=Etymology+of+the+word%2C+%22Ci vic
%22&ie=utf-8&oe=utf-8&aq=t&rls=org.mozilla:en-US:official&client=firefox-
a&channel=sb&gfe_rd=cr&ei=DqvGU4jpNKOL8QeIxIGoDA
http://plato.stanford.edu/entries/civic-education/
http://en.wikipilipinas.org/index.php/Civic_Welfare_Training_Service Galston,
William A. (2001) Political Knowledge, Political Engagement and
Civic Education. Annual Review Political Science. University of Mary Land.
4:217-34.
https://www.google.com/search?q=tamaraw&oq=tama
r a w & a - qs=chrome..69i57j0l5.12057j0j1&sourceid=chrome&es_sm=122&ie=UTF-8
https://www.google.com/search?q=lingayen+gulf+pictures&es_sm=122&tb-
m=isch&imgil=QkmoynW51gJIOM%253A%253BWMVW5nQW4lCZZM%253Bh ttp
%25253A%25252F%25252Fnest.su.se%25252Fmnode%25252FAsia%25252F-
Philippines%25252Flingayen%25252FLingayengulf.htm&source=iu&pf=m&f-
ir=QkmoynW51gJIOM%253A%252CWMVW5nQW4lCZZM%252C_&usg=__ R 9 o
Gpg_1G-P9rcrT8LkSITuIPs0%3D&biw=1093&bih=514&
v e - d=0CDIQyjc&ei=JMHaVLblKKO2mAXs1oKYBA#imgdii=_&imgrc=Qkmoy-
nW51gJIOM%253A%3BWMVW5nQW4lCZZM%3Bhttp%253A%252F%252Fnest.
su.se%252Fmnode%252FAsia%252FPhilippines%252Flingayen%252FLINGAYEN.
gif%3Bhttp%253A%252F%252Fnest.su.se%252Fmnode%252FAsia%252FPhilip-
pines%252Flingayen%252FLingayengulf.htm%3B694%3B474
180
Lagumang Pagsusulit
IKAAPAT NA YUNIT
, .$$/$0$1
ﾵ
Ano ang tawag sa prinsipyo ng pagkamamamayan batay sa lugar ng
kapanganakan?
A. Jus soli C. Naturalisasyon
B. Jus sanguinis D. Dual citizenship
Ang dating mamamayang Pilipino na naging naturalisadong mamamayan ng
ibang bansa ay maaaring maging mamamayang Pilipino muli. Ano ang
tawag sa pagkamamamayang ito?
0 Naturalisasyon
1 Dual citizenship
2 Pagkamamamayan
3 Likas na mamamayan
Alin sa sumusunod ang kabilang sa likas na karapatan?
A. Bumoto C. Mabuhay
B. Maglaro D. Mag-aral
Anong uri ng karapatan ang nauuukol sa ugnayan ng mamamayan at
pamahalaan?
A. Sibil C. Panlipunan
B. Politikal D. Pangkabuhayan
Binigyang-halaga ang karapatan ng bawat mamamayan sa Saligang Batas ng
1987 upang mapangalagaan ito at makapamuhay nang
matiwasay ang mga tao sa lipunan. Ano ang dapat na maging kaakibat
nito?
A. Batas C. Kasunduan
B. Tungkulin D. Alituntunin
Isa sa mga katangian ng isang dayuhan upang maging naturalisadong Pilipino
ay ang paninirahan nang tuloy-tuloy sa Pilipinas sa loob ng sampung taon.
Kailan ito maaaring mapaikli ng limang taon?
0 Kung ang isang dayuhan ay mayaman.
1 Kung ang isang dayuhan ay tanyag sa kaniyang bansa.
2 Kung ang isang dayuhan ay nakapangasawa ng isang Pilipino.
3 Kung ang isang dayuhan ay may kilalang mataas na opisyal sa
Pilipinas.
Alin sa sumusunod ang tungkulin ng isang mamamayang Pilipino?
0 Magsimba tuwing Linggo.
1 Sumunod sa utos ng magulang.
2 Magkaroon ng negosyo sa Pilipinas.
3 Sumunod sa batas at sa maykapangyarihan.
181
Anong termino ang tumutukoy sa pinakamataas na kabutihang makakamit at
mararanasan ng mga mamamayan?
0 Gawaing pansibiko
1 Kamalayang pansibiko
2 Kagalingang pansibiko
3 Produktibong mamamayan
Alin ang sakop ng Kagalingang Pansibiko?
0 Edukasyon, Negosyo, Pagbisita ng Papa, Isports
1 Edukasyon, Kalusugan, Pananakop, Giyera
2 Edukasyon, Kalikasan, Kabuhayan, Kababaihan
3 Edukasyon, Kalikasan, Kabuhayan, Kalusugan
Anong mga salita ang maaaring kabahagi ng Kagalingang Pansibiko?
0 Bayanihan, Boluntarismo o Pagkukusang-loob
1 Pagkukusang-loob, Kalakasan
2 Pagkukusang-loob, Kasipagan
3 Bayanihan, Katapatan
Anong pahayag ang maaaring itumbas sa kaunlaran?
0 Tapat na mamamayan
1 Masaganang buhay
2 Tiyak na negosyo, walang katiyakan sa serbisyo
3 Mabuting pamamahala
Ano ang salitang pinagmulan ng kagalingang pansibiko na ang ibig
sabihin ay pagbuwis ng buhay para sa kababayan?
A. Civique C. Civil
B. Civilian D. Citizen
3526(62.$6$1$<$1
ﾧ
13–20. Punan ang graphic organizer ng mga katangian ng produktibong
mamamayan at kaakibat na kagalingan na maaaring idulot nito.
Dulot
Katangian
na Kagalingan
13. 17.
Produktibong
14. 18.
Mamamayan
15. 19.
16. 20.
21–26. Bilang mag-aaral sa ikaapat na baitang, paano mo pahahalagahan ang

sumusunod na mga karapatan?
21–22. Karapatan sa paglalaro
23–24. Karapatang makapag-aral
25–26. Karapatang mahalin ng magulang
182
,,, 3$*81$:$
Si Juan ay isang sundalong Pilipino na naitalaga sa Mindanao. Nang
nagkaroon ng labanan ang Abu Sayaf at mga sundalo ng pamahalaan,
natakot siya at nangibang-bansa. Ano ang maaaring mangyari sa kaniya?
Ano ang dapat niyang ginawa?
Ano ang kahalagahan ng paglahok sa gawaing pansibiko? Paano ka
makikilahok dito? Paano mo aanyayahan ang iba na lumahok dito?
Bilang isang mag-aaral, paano mo maipakikita ang pagsunod sa batas at
paggalang sa maykapangyarihan? Bakit kailangan mo itong gawin?
Nagkaroon ng proyekto sa inyong barangay na: “Mumunting basura, ibulsa
mo.” Ano ang iyong dapat gawin?
Tuwing Lunes nagkakaroon ng pagtataas ng watawat sa inyong paaralan. Ano
ang dapat mong gawin? Gagawin mo ba ito tuwina? Bakit?
Sumali ka sa samahan ng mga Iskawt sa inyong paaralan. Ano ang

pinakamabuti mong gawin? Paano mo pahahalagahan ang pagiging
iskawt?
Tuwing Linggo isinasama ka ng iyong magulang sa pagsisimba. Isang araw,
niyaya ka ng kaklase mong iba ang relihiyon sa kanilang simbahan.
Napansin mong iba ang kanilang paraan ng pagsimba. Ano ang iyong
gagawin? Bakit mo ito gagawin?
Ibinili ka ng iyong tatay ng bagong ipod. Ano ang iyong dapat gawin?
Magiging maunlad ang bansa kung ang mga mamamayan mismo ay
mangangalaga ng kanilang sarili. Tama ba ito? Bakit mo nasabi?
Nais mong ipakita sa iyong nakababatang kapatid ang ilang halimbawa ng
pagiging makabayan na kaya niyang gayahin. Ano-ano ang ipakikita mo?
Bakit ito ang mga gagawin mo?
,9 352'8.723(5)250$1&(
Gumuhit ng isang karapatang sibil na may katapat na tungkulin nito.
Gumawa ng sariling islogan ukol sa karapatan ng mga bata.
Bilang isang anak, paano mo maipakikita ang tungkulin mo sa iyong mga
magulang? Iguhit ito.
Ipakita sa pamamagitan ng pagguhit ang paggalang sa watawat.
Gumawa ng isang islogan kung paano mo maaaring ipagtanggol ang ating
bansa laban sa mga bumabatikos o naninira dito.
Gumawa ng isang album na nagpapakita ng pagiging produktibong
mamamayan.
Lumikha ng isang tula na may dalawang saknong hinggil sa maunlad na
Pilipinas.
183
Rubric sa Pagguhit ng Larawan
Kailangan pa
Katangi-tangi Mahusay Katamtaman ng Dagdag na
Krayterya
4 3 2 Pagsasanay
1
Interpretasyon Lubhang Makabuluhan Hindi gaanong Mali ang
makabuluhan at wasto ang makabuluhan mensaheng
at wasto ang mensaheng at wasto ang binigyan ng inter-
mensaheng binigyan ng mensaheng pretasyon.
binigyan ng interpretasyon. binigyan ng inter-
interpretasyon. pretasyon.
Estilo Angkop na Angkop ang Hindi gaanong Hindi angkop
ang estilo at estilo at angkop ang estilo ang estilo at
materyales na materyales na at materyales na materyales na
ginamit. ginamit. ginamit. ginamit.
Pagka-masining Napaka- Masining Hindi gaanong Hindi masining
masining ang ang pagkamasining ang ang pagkaguhit.
pagkaguhit. guhit. pagkaguhit.
Pagka-kagawa Napakalinis ang Malinis ang Hindi gaanong Hindi malinis ang
pagkagawa. pagkagawa. malinis ang pagkagawa.
pagkagawa.
Kawastuan Wasto ang May ilang mali Maraming mali sa Mali ang larawan.
ipinakita sa sa larawan. larawan.
larawan.
184
Rubric sa Islogan
Kailangan pa
Pamantayan Napakahusay Mahusay Katamtaman ng dagdag na
pagsasanay
Paglalahad Malinaw na Hindi gaanong May kalabuan Malabo ang
nailahad ang malinaw ang ang mensahe. mensahe.
mensahe. mensahe.
Kawastuan Wasto ang May isa o May mga mali sa Mali ang mensahe.
detalye ng dalawang mali mga detalye ng
mensahe. sa detalye ng mensahe.
mensahe.
Kompleto Kompleto ang May isang May ilang kulang Maraming kulang
detalye ng kulang sa sa detalye ng sa detalye ng
mensahe. detalye ng mensahe. mensahe.
mensahe.
Pagkakagawa Napaka- Masining ang Ordinaryo ang Magulo ang
masining ang pagkakagawa. pagkakagawa. pagkakagawa.
pagkakagawa.
Hikayat Lubhang Nakahihikayat Di-gaanong Hindi naka-
nakahihikayat ang mensahe. nakahihikayat hihikayat ang
ang mensahe. ang mensahe. mensahe.
185
Talahuluganan
DKHQVL\D– sangay ng pribado at pampublikong tanggapan/opisina.
DOWLWXG – kataasan ng isang lugar.
DUNLSHODJR – tumutukoy sa pangkat ng mga pulo, tinatawag din itong kapuluan.
EDWLG – alam.
bukal – anyong tubig na nagmumula sa ilalim ng lupa.
bulkan – mataas na bahaging lupa na may bunganga sa tuktok.
bundok – mataas na bahagi ng anyong lupa; pinakamataas na anyong lupa.
EXURO – mataas na lupa na mas mababa sa bundok; pabilog ang itaas nito.
&
climate change – hindi pangkaraniwang pangyayari sa kalikasan na maaaring

makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.
FXUIHZ– uri ng ordinansa na naglilimita ng oras ng pamamalagi sa lansangan.
'
GDJDW – bahagi ng karagatan.
GD\XKDQ– banyaga/mga bagong dating sa lugar o bayan; tawag sa mga tao na

hindi Pilipino o may ibang nasyonalidad.
GHOHJDV\RQ – pangkat ng mga delegado upang katawanin ang isang pangkat (na
pampolitika o panlipunan) sa isang kalipunan o pagtitipon.
demographic map – mapang pampopulasyon.
186
'HSDUWPHQW RI (QYLURQPHQW DQG 1DWXUDO 5HVRXUFHV – isang
ahensiya o departamento ng pamahalaan na nangangasiwa at nag-aalaga sa
kapakanan ng kalikasan at mga likas yaman ng bansa.
GLPDWHU\DO QD NXOWXUD – ang mga kaugalian, tradisyon, panitikan, musika,

sayaw, paniniwala at relihiyon, pamahalaan at hanapbuhay ay sumasaklaw sa
di-materyal na kultura. Ang mga ito ay nagpasalin-salin sa iba’t ibang panahon.
GLVNULPLQDV\RQ – pagtatangi, di parehong pakikitungo.
dual citizenship – ang mga dating mamamayang Pilipino na naging mamamayan

ng ibang bansa sa pamamagitan ng naturalisasyon ay muling naging
mamamayang Pilipino.
HKHNXWLER – tagapagpaganap, tagapangasiwa.
HNVSORUDV\RQ – pagsisiyasat sa mga pook o lugar na hindi pa alam,

pagsasaliksik, at pagtuklas.
HSHNWR – naging bunga at sanhi ng mga pangyayari.
HVWHUR – bahagi ng bunganga ng ilog na tagpuan ng agos at dagat, kanal.
expatriation – Itinakwil ang kaniyang pagkamamamayan at nag-angkin ng

pagkamamamayan ng ibang bansa.
global warming – lubhang pag-init ng atmospera dulot ng mga makabagong

makinarya na ginagamit sa mga pabrika na nagbubuga ng mga usok na
nagiging dahilan ng pagkasira ng ozone layer.
JROSR – bahagi ng karagatan na karaniwang nasa bukana ng dagat.
hanging amihan – malamig na hanging buhat sa hilagang-silangan.
KDQJLQJKDEDJDW – hanging mainit buhat sa timog-kanluran.
187
hanging monsoon – paiba-ibang direksiyon ng ihip ng hangin batay sa kung saang
lokasyon mas mainit o malamig.
hazard map – mapang nagpapakita ng mga lugar na may panganib sa kalamidad

tulad ng lindol, bagyo, baha, tsunami, at pagguho ng lupa.
illegal logging – bawal at walang habas na pagputol ng mga puno
ilog – mahaba at paliko-likong anyong tubig na tumutuloy sa dagat.
LPSOXZHQVL\D– pagtulad o paggaya sa mga bagay o gawi ng mga dayuhan.
LQGXVWUL\DOLVDV\RQ – pagbabago at pag-unlad ng lugar at kapaligiran.
informal settler – sinumang naninirahan sa isang bahay o pook nang walang

pahintulot o hindi niya dapat tirahan.
LULJDV\RQ – pagpapalabas ng tubig sa mga lupaing taniman sa pamamagitan ng

mga ginawang kanal o patubig.
Jus sanguinis – pagkamamamayan na naaayon sa dugo o pagkamamamayan ng

kaniyang mga magulang o isa man sa kanila.
Jus soli – pagkamamamayan na naaayon sa lugar ng kaniyang kapanganakan

anuman ang pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang.
NDND\DKDQ– taglay na abilidad o kagalingan sa pamumuno.
kalakal – bagay na ibinibenta, ipinapalit, at iniluluwas sa loob at labas ng bansa.
kalamidad – kapahamakan.
NDSDOLJLUDQ – kabuuan ng mga kondisyon na pumapaligid at

nakaiimpluwensiya sa isang organismo (Agno).
NDSDWDJDQ – malawak at patag na lupang sakahan; malawak na lupain na patag

at mababa.
188
NDSD\DSDDQ– pagpapanatili ng katahimikan at kaayusan ng bansa.
NDUDJDWDQ – pinakamalalim, pinakamalawak, at pinakamalaki sa lahat ng

anyong tubig.
NDUDSDWDQ – anumang bagay o mga paglilingkod na tinatamasa dapat

tamasahin ng isang tao na naaayon sa batas; mga kapakinabangan o
pribilehiyo na tinatamasa ng bawat kasapi.
NDUDSDWDQQJQDVDVDNGDO – Ito ang mga karapatang nangangalaga sa

nasasakdal sa anumang kasalanan upang mabigyan ang mga ito ng
makatarungang paglilitis.
NDUDSDWDQJ SROLWLNDO – Ito ay mga karapatang nauukol sa ugnayan ng

mamamayan sa pamahalaan.
NDUDSDWDQJ SDQOLSXQDQ DW SDQJNDEXKD\DQ – Ito ay mga karapatang

nakatutulong sa pangangalaga ng kapakanan at kabuhayan ng mga
mamamayan.
NDUDSDWDQJVLELO – mga karapatang nauukol sa pagtamasa ng mga

mamamayan ng kapayapaan at kaligayahan sa buhay.
NLSRW – makipot na anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking anyong

tubig.
NRPHQWDU\R – paglalahad ng kuro-kuro, puna, o opinyon.
NRRSHUDWLED – samahang pangkalakal na itinatag ng lima o higit pang kasapi

na ginagamitan ng puhunan ng bawat kasapi at nagbabalik ng tubo sa
puhunan o pinamili.
NXOWXUD – paraan ng pamumuhay ng isang pangkat ng mga tao sa isang lugar;

nagbibigay ng pagkakakilanlan ng isang mamamayan.
lambak – patag na lupa sa pagitan ng mga bundok.
ODZD – anyong tubig na halos napapaligiran ng lupa.
libelo – paninirang-puri.
OLNDVND\DQJSDJXQODG – pagtungo sa pangangailangan at aspirasyon ng mga

tao nang hindi kinukompormiso ang abilidad ng susunod na henerasyon na
makamit ang kanilang pangangailangan.
189
OLNDV QD NDUDSDWDQ – karapatang ipinagkaloob ng Diyos sa tao upang
makapamuhay nang matiwasay at maligaya.
OLNDVQD\DPDQ – mga pananim, hayop, halaman, at iba pang pinagkukunang-

yaman na makikita sa mga anyong-lupa at anyong-tubig.
OLSXQDQ – binubuo ng iba’t ibang kasapi.
OLULNR – pagpapahayag ng damdamin at emosyon.
OLVHQVL\D – kapahintulutan o laya sa paggawa ng anuman na nakukuha sa mga

awtoridad upang maisagawa ang isang negosyo, propesyon, o iba pang
gawain.
look – bahagi ng dagat na nakapasok sa baybayin nito.
PDJVDVDND – isang taong nagsasaka sa bukid o bahagi ng anyong lupa.
makabuluhan – may saysay.
PDQJLQJLVGD – isang taong nangingisda sa mga bahagi ng anyong tubig.
PDSDJNDZDQJJDZD – matulungin sa kapuwa/walang pinipiling tutulungan.
maritime – insular; tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa isang bansa.
PDVXVL– matagal na pinag-iisipan ang mga plano o mga gagawin.
PDWHU\DOQDNXOWXUD – kinabibilangan ng mga bagay na pisikal o nakikita

tulad ng pagkain, kasuotan, tirahan, alahas, gusali, at mga kasangkapan.
medical mission – pangkat ng mga doktor, nars at iba pang volunteer na sama-
samang naglunsad ng tulong medikal lalo sa mahihirap na mamamayan.
PLQLPLWKL– pinapangarap na maabot at mapagtagumpayan.
PRGHUQLVDV\RQ – pagkamakabago.
mouse deer – pilandok.
mungkahi – isang pag-aanyaya sa taong gusto mong magkaroon ng isang mabuti

at tamang gawain.
190
N
QDVDVDNGDO – inirereklamo.
QDWDWDQJL – naiiba, nabubukod, o pambihira.
QDWXUDOLVDGRQJPDPDPD\DQ – mga dayuhan na naging mamamayang

Pilipino dahil sa proseso ng naturalisasyon.
QDWXUDOLVDV\RQ – ay isang legal na paraan kung saan ang isang dayuhan na

nais maging mamamayan ng isang bansa ay sasailalim sa isang proseso sa
korte o hukuman.
QHJRV\DQWH– nagbebenta ng iba-ibang produkto o serbisyo.
3DFLILF 5LQJ RI )LUH – lugar o bahagi ng Karagatang Pasipiko kung saan

nakalatag ang mga aktibong bulkan; kilala rin sa tawag na Circum-Pacific Belt.
SDJDDQJNDW– pagbili ng produkto mula sa ibang bansa.
3KLOLSSLQH $WPRVSKHULF ﾤ *HRSK\VLFDO ﾤ $VWURQRPLFDO DQG 6FLHQWLILF

$GPLQLVWUDWLRQ
3$*$6$
– ahensiya ng pamahalaan na nangangasiwa sa mga paparating na bagyo at iba pang
kondisyon o kalagayan ng panahon.
SDJEDKD DW SDJJXKR QJ OXSD – epekto ng pagpuputol ng mga malalaking

punongkahoy lalo sa kabundukan.
SDJNDNDLQJLQ – paglilinis o paghahawan ng bahagi ng gubat o bundok sa

pamamagitan ng pagsunog.
SDJNDNDNLODQODQ – isang proseso ng pagyari at pagbibigay-kahulugan na

nagmumula sa kagustuhang mapaiba.
SDJNDPDPDPD\DQ – pagiging kasapi o miyembro ng isang bansa ayon sa

itinatakda ng batas.
SDJSXSXVOLW– lihim na pagpapasok o paglalabas ng mga produkto sa bansa.
SDJVXORQJ – pag-unlad.
SDPDQDQJSRRN – mga antigong estruktura at kagamitan.
SDQDQDJXWDQ – dapat gawin ng isang sektor o tao para sa kaniyang sarili at

para sa kaniyang bayan.
191
pandaka pygmaea – tabios; isa sa pinakamaliit na isda sa buong mundo.
SDQJNDWHWQLNR – grupo ng mga tao na may iisa at sariling kultura na tatak ng

kanilang pagkakakilanlan.
SD\DSD – tahimik.
3KLOLSSLQHHDJOH – agila na kulay tsokolate at abo; matatagpuan sa Pilipinas.
3+,92/&6 – ahensya ng pamahalaan na namamahala sa mga pagkilos ng mga

bulkan sa bansa.
SLJHRQ OX]RQ KHDUW – kalapating may kulay pulang hugis puso sa may dibdib
nito.
SROXV\RQ – pagdumi ng hangin, tubig, o kapaligiran dahil sa maling paggamit o

pag-aabuso ng mga likas na yaman.
SRSXODV\RQ – tumutukoy sa bilang ng mga taong naninirahan sa isang tiyak na

lugar.
SURGXNWR– bagay na ipinoprodyus o nililikha ng kalikasan, industriya o sining

(Agno).
recycle – muling paggamit ng mga luma o patapong bagay upang mapakinaba-ngan

pa.
reduce – pagbabawas ng mga basura sa paligid.
UHKDELOLWDV\RQ – pagbabagong-tatag, pagbabagong-buhay.
UHVSRQVLELOLGDG – tungkuling nakaatang sa isang tao o pangkat.
reuse – muling paggamit o pagkumpuni sa mga patapong bagay na maaari pang

pakinabangan.
VDJLVDJ– nagbibigay ng kahulugan sa mga natatanging mga pananda; simbolo.
6DOXDJ,VODQG – pinakadulong pulo sa gawing timog ng bansa.
VDQLWDV\RQ – kalinisan, kalusugan.
192
VDULOLQJSURGXNWR – mga bagay o kalakal na gawa sa sariling bansa.
VHJXULGDG– proteksiyon.
VLPEROR – panandang nakikita sa pamamagitan ng paglalarawan.
storm surge – hindi pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat o karagatan dulot

ng malakas na hanging dala ng bagyo.
WDODPSDV – patag na lupa sa ibabaw o itaas ng bundok.
WDORQ – tubig na umaagos mula sa mataas na lugar.
tarsier – mamag; matatagpuan sa Bohol.
WHNQLNDO – may kinalaman sa tama o tiyak na bahagi ng anumang sining o

siyensiya.
WHPSHUDWXUD – nararanasang init o lamig sa isang lugar.
WUDGLV\RQ – kaugalian na naipapasa sa salit-saling lahi.
WVDQHO – anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking katawan ng tubig.
WVXQDPL – di pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat sa normal nitong lebel

bunga ng paglindol.
WXQJNXOLQ – mga gawain o mga bagay na dapat isagawa ng isang tao o mamamayan.
<
<¶DPL,VODQG – pinakadulong pulo sa gawing hilaga ng bansa.
193

Aralingpanlipunan 150614222243 Lva1 App6892

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aralingpanlipunan 150614222243 Lva1 App6892

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ang Pilipinas ay Isang Bansa

8–10 5–7 3–4 1–2

Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin ang

ARALIN 2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas

2.0 Saang bahagi ng mundo matatagpuan ang Pilipinas?

Mga Pangunahing Direksiyon

Mga Pangalawang Direksiyon

Paracel Islands Dagat Pilipinas

ARALIN 3 Ang Teritoryo ng Pilipinas

0 Pabuuin ang mga mag-aaral ng pangkat na may limang kasapi.

4 na tamang sagot = 20 puntos

ARALIN 4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal

Alin sa mga natukoy ang panahong nararanasan sa Pilipinas?

III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral.

Maganda Hindi Maganda

WORD HUNT BOX

0 Kapanayamin ang ilang opisyal ng inyong barangay tungkol sa ginagawa nilang

ARALIN 6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri

Mga Pananim Mga Hayop

0 Sumulat ng isang talata na may kinalaman sa mga paraan kung paano

23 1. Sapagkat ang palay ay tumutubo sa lahat ng dako ng bansa lalo na sa mga

1 Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging

Anyong Lupa Paglalarawan Halimbawa

Anyong Tubig Paglalarawan Halimbawa

4. Kipot Makipot na anyong tubig na Kipot ng San Bernardino, Kipot ng

0.4 Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.

Yamang lupa Yamang mineral Yamang tubig

ARALIN 10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan

v Ipagawa ang isinasaad sa talahanayan.

ARALIN 11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon

ARALIN 12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa

6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa p. 92 ng LM.

CALABARZONLUZON NCR CAR LUZON CARAGA

Unang Limang Unang Limang

ARALIN 13 Ang Pilipinas bilang Bahagi

514 Natutukoy ang mga lugar sa bansa na sensitibo sa panganib

Ibigay bilang Takdang Aralin. Pag-usapan ang sagot sa ginawang

Implikasyon Pananaliksik Opinyon

0 Ipagawa ang Gawain A sa p. 104 ng LM.

Kraytirya Natatangi (4) Natutupad (3) Nalilinang (2) Nagsisimula (1)

ARALIN 14 Kahalagahan ng Katangiang

Magbigay ng isang minutong paghahanda. Pagkatapos ng isang

Rubric para sa Islogan

8–10 5–7 3–4 1–2

Rubric para sa Patalastas

0 Ibigay ang kahalagahan ng sumusunod na mga katangiang pisikal sa pag-unlad

ARALIN 1 Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng Hanapbuhay

Pamantayan Batayang Puntos

ARALIN 2 Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon

Nabibigyang-katuwiran ang pag-aangkop na ginagawa ng mga tao sa kapaligiran

0.0 Gamit ang Venn diagram, pumili ng dalawang lokasyon ng bansa.

Lokasyon Produkto at Kalakal

ARALIN 3 Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko

Magtanong sa mga taong nakakatatanda at may kaalaman tungkol dito.

ARALIN 4 Mga Isyung Pangkapaligiran ng Bansa

3. Iwasto ang sinagutang gawain ng mga bata.

Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay

ARALIN 5 Matalino at Di-Matalinong Paraan

3 Ipagawa ang Gawain A. Tingnan sa LM, p. 138.

ARALIN 7 Pananagutan sa Pangangasiwa at Pangangalaga

Likha ng Panginoon, dapat Pahalagahan

Umapela si Manila Archbishop Luis Antonio Cardinal Tagle sa mga Pinoy na

Ipaskil ang gawa ng mga pangkat sa isang bahagi ng silid-aralan.