Metodologija izrade Katastra javnih zelenih površina

Katastar zelenih površina je Projekat koji je od velikog značaja za funkcionisanje

svakog naseljenog mesta i svih javnih preduzeća. On spada u ekološke Projekte, a može da
pruži odgovore na veliki broj pitanja i pomogne pri rešavanju problema koji se javljaju u
svakoj urbanoj sredini. U svetu se tretira kao Zakonski dokument, što nažalost u našoj zemlji
još uvek nije jasno definisano.
Cilj Katatsra zelenih površina je jasno evidentiranje vegetacije kako bi se olakšalo
planiranje i upravljanje zelenim površinama, potom određivanje stanja u kom se zelene
površine nalaze i obima intervencija koje je neophodno uraditi kako bi se to stanje poboljšalo.
Krajnji cilj je time poboljšanje uslova životne sredine u naseljenom mestu.
Glavni zadaci izrade Katastra javnih zelenih površina su kartiranje i evidencija
vegetacije, kao i procena stanja u kojoj se ona nalazi i formiranje osnovne baze podataka.
Objekat ili objekti snimanja su drveće, grupacije biljaka i tranjaci. Pritom postoje razni nivoi
izrade Katastra, koji se određuju u zavisnosti od objekta snimanja: Katastar visoke vegetacije,
Katastar visoke vegetacije i grupacija biljaka ili Katastar zelenih površina koji podrazumeva
kartiranje i snimanje svega pa čak i travnjaka, objekata i opreme na zelenim površinama.
Obim posla se određuje na osnovu odabranog cilja izrade Katastra. On se može raditi za celo
naselje, samo za javne zelene površine, za delove naselja ili kao pilot Projekat. Obuhvat
Projekta određuje se na osnovu izabranih objekata snimanja i na osnovu odabranog obima.
Izbor obima i obuhvata Projekta zavisi svakako od cilja i namene Katastra, broja i vrste
problemana za koje je potrebno pružiti rešenje a naročito od finansija koje se mogu izdvojiti
i/ili koje su obezbeđene. Namena Katastra javnih zelenih površina može biti interna i
eksterna. U slučaju internog korišćenja podaci se upravljaju službama u preduzeću u kom se
Katastar i radi, kao pomoć pri održavanju i uređenju zelenih površina. U slučaju eksterne
namene Katastar se tretira kao osnovno sredstvo te se podaci eksploatišu, a emisija podataka
se usklađuje prema zahtevima krajnjeg korisnika, odnosno naručioca posla. Što se više
podataka prikuplja, obrađuje i prikazuje to su troškovi izrade Katastra veći, a samim tim rastu
i mogućnosti eksploatacije.
Trajanje Projekta zavisi od cilja i namene. Ukoliko je cilj izrade Katastra samo
evidencija stanja na površinama Projekat se završava kada se završi osnovno snimanje.
Ukoliko je namena projekta za interno korišćenje i eksploataciju, projekat je trajan, te se
nakon osnovnog snimanja vrši i ažuriranje situacije na terenu. Ažuriranja podrazumeva
proveru brojnosti i praćenje stanja vegetacije na svakih 5 godina, a novo snimanje
dendroloških podataka na svakih 10 g.
Fazna izrada se definiše u zavisnosti od namene Katastra, objekata snimanja, obima i
obuhvata, izbora kadrova, uloženih finansijskih sredstava i dr. Nakon pripremne faze -
definisanje ciljeva, Programa rada, metoda, objekata snimanja, modela obrade podataka,
sredstava za rad, kadrova, stvaranje uslova za rad i td. pristupa se konkretnoj realizaciji.
Osnovna hronologija izrade Katastra tokom jedne godine može se podeliti na tri faze i to:
 faza rada na terenu - snimanje podataka na terenu i kartiranja vegetacije na
površinama, sa trajanjem tokom jednog vegetacionog perioda od potpunog olistavanja
(maj) pa do opadanja lišća (novembar)
 faza obrade - unos i obrada podataka, po određenom i definisanom modelu
  faza ažuriranja - provera podataka na terenu neposredno pre prezentacije rezultata,
unos izmena, arhiviranje izveštaja
Katastar se radi po osnovnom metodu izrade bioekološke osnove. Bioekološka osnova
podrazumeva snimanje stanišno-ekoloških uslova na zelenoj površini, kartiranje vegetacije,
snimanje dendroloških parametara, snimanje stanja u kom se vegetacija nalazi i davanje
osnovnih zaključaka bitnih za izradu Projekata. Ona se tretira kao predprojektna
dokumentacija u postupku izrade Glavnih projekata uređenja i Projekata rekonstrukcije/
sanacije zelenih površina. Izrađuje se i kao sastavni deo uslova i saglasnosti pri izradi drugih
vrsta projekata ili kao predprojektna dokumentacija pomentih Projekata ukoliko je zahvaćen
veći deo zelene površine. Ukratko izrađuje se kao predprojektna dokumentacija pri izradi svih
projekata koji podrazumevaju izmene na zelenim površinama. Značaj bioekološke osnove u
tim slučajevima je u pripremi terena za realizaciju Projekta (npr. nabavka saglasnosti nadležne
inspekcijske službe za uklanjanje stabala koja su na trasi podzemne infrastrukture) i potom u
postupku vraćanja lokacije u prvobitno stanje, što je definisano Zakonom o izgradnji i
uređenju.
Razlika između Katastra zelenih površina i Bioekološke osnove time nije samo u
značaju Dokumenata već i u obimu podataka koji se snimaju. U okviru Katastra vrši se
detaljan "sanitarni pregled" vegetacije, naročito drveća, ukazuje se na uzroke stanja u kom se
objekti snimanja nalaze i preporuke vezane za sanaciju stanja. Takođe se daju i preporuke
vezane za osnovnu hronologiju revitalizacije, kako bi se unapredilo stanje na zelenim
površinama.
U JKP "Zelenilo" radi se Katastar javnih zelenih površina, čija je namena internog
karaktera. Obuhvat posla su sve javne zelene površine. Hronologija terenskih radova je
sukcesivnost kretanja po lokacijama u okviru jedne mesne zajednice (osnovne organizacione
jedinice grada). Obim radova je definisan tako da se pored osnovnih podataka snimaju i
podaci koji mogu da pruže informacije neophodne za prelazak na eksternu namenu. Obrada
podataka se vrši po interno definisanim modelima, šo zavisi od inženjera koji snima podatke
na terenu. Kartiranje vegetacije se vrši pomoćnim metodama snimanja bez geodetskih
instrumenata, a sa visokom preciznošću. Metodologija rada je prilagođena GIS Programu.
Podaci koji se prikupljaju mogu se svrstati u sledeće grupe:
 geografski podaci - dobijaju se kartiranjem i izradom dvodimenzionalnih podloga.
Objekti snimanja su pozicija vegetacije (drveća, grupacija biljaka, travnjaka) na
zelenoj površini (tačka ili površina), reljef i elementi reljefa na površinama, objekti,
instalacije, putevi i dr.
 dendrološki podaci - određuje se tip objekta (drvo-lišćarsko ili četinarsko, žbunje, žive
ograde, cvetnjaci, perenjaci, puzavice, travnjaci) i vrši se determinacija vrste/ sorte/
forme biljke, odnosno biljaka
 dendrometrijski podaci - snimanje se vrši u zavisnosti od tipa objekta. Kod drveća se
snimaju: visina biljke, visina debla (deo stabla slobodnog od grana), prsni prečnik
(prečnik debla na visini 1,3m - najbolje je snimati prsni obim), prosečan prečnik (kod
biljaka sa niskim grananjem), širina krošnje (prosečan prečnik projekcije krošnje na
površinu zemlje) i dr.
 podaci o stanju vegetacije - ocene zdravstvenog stanja (postojanje oštećenja i
oboljenja na biljkama, intenzitet i uticaj) i dekorativnosti, funkcionalnost na zelenoj
površini, uzroci stanja u kom se nalaze i td. Za ocenjivanje biljaka prihvaćen je
 osnovni model koji je predložen u okviru GIS Projekta, koji su usaglasili Šumarski
fakultet i Urbanizam Beograda.
Metodologija rada na terenu usaglašava se sa kategorijom zelene površine. U slučaju
drvoreda kartiranje vegetacije je jednostavno i vrši se razvijanjem linijskih i poligonskih
vlakova, korišćenjem primarnih i sekundarnih repera. Nakon kartiranje pristupa se
određivanju granica segmenata, kao osnovnih organizacionih površina na lokaciji. Potom se
pristupa determianciji vrsta i snimanju dendrometrijskih podataka, pri čemu se visina biljke
određuje na kraju. U zavisnosti od popunjenosti drvoreda podaci o stanju vegetacije snimaju
se nakon snimanja svih dendrometrijskih podataka (bolji metod) ili paralelno sa snimanjem.
U slučaju većih površina kartiranje se vrši poligonski, po metodu kvadrata, korišćenjem
većeg broja sekundarnih repera. Stanje vegetacije se određuje paralelno sa snimanjem ostalih
podataka i sa determinacijom biljaka, a kretanje po terenu zavisi od pozicije biljaka na terenu.
Modeli obrade podataka su usaglašeni sa prikazom rezultata i internom namenom.
Najvažniji podaci koji se prikazuju su dendrološki sastav na lokaciji, brojnost vegetacije po
tipovima objekata (drveće, grupacije biljaka i travnjaci), pozicije na kojima se može vršiti
sadnja drveća, prosečne ocene kondicije (zdravstvenog stanja) i dekorativnosti za sve vrste i
za svaku pojedinačno, osnovni uzroci stanja u kom se nalaze biljke, a naročito vrste drveća
koje su definisane po brojnosti kao glavne drvoredne vrste, stanje u kom se nalaze travnjaci i
dr.