GIS

Šta je informacija?
Prema GIS rečniku informacija znači „Obaveštenje koje je rezultat
sakupljanja analize ili sumiranja podataka u smislenom obliku“ dok termin „
„geografska informacija“ označava fenomen direktno ili indirektno vezan za
lokaciju na Zemljinoj površini.Smatra se da 70% -80% svih informacija ima
prostornu karakteristiku.

Informacija i znanje.
Informacije postoje samostalno dok znanje podrazumjeva znalca onoga ko ga
posjeduje i ono je uvijek blisko,intimno i vezano za čovjeka. Znanje se teže
odvaja od znalca nego informacije, kao i njihov transport, prijem i prenos
između ljudi. Sem toga kvatifikacija znanja je mnogo teža nego kvantifikaciija
informacija.Znanje zahtjeva mnogo više apsorpcije- mi ga radije apsorbujemo
nego što ga pasivno držimo. Dok smo često u situaciji da posjedujemo
konfliktne informacije sa znanjem to nije slučaj.Retko želimo da zadržimo
konfliktna znanja. Ljudi su akumulirali ogromna skladišta podataka o cjelom
svjet, uključujući i podatke o tome kako nešto izgleda ili kakve je forme ili
kako nešto radi ili u kom dinamičkom procesu nastaje.

Elementi informacionog sistema.

Kao elemnt svakog informacionog sistema danas se uglavnom navode:
-tehnička oprema,
-programska oprema,
-organizaciona podrška,
-kadrovska podrška.

Šta je GIS?
GIS je organizovani skup računarskog hardvera, softvera, podataka, osoblja, i
mreža radi efikasnijeg prikupljanja, skladištenja, ažuriranja, rukovanja,
analize, modelovanja, prenosa i prikaza svih oblika prostornih informacija.
Osnovne komponente GIS-a?
Sadrži tri važne komponente:
-kompjuterski hardver, niz aplikacionih softverskih modula, -odgovarajući
organizacioni sadržaj(obuhhvataju obične ljude); ili
-baza podataka, lejeri, pravila editovannja, tabele i dijagrami, alati za
geoprocesiranje, metadata.

Prednosti GIS-a mogu se podjeliti u 3 osnovne kategorije(ključno svojstvo

GIS-a):
-geografski informacioni sistemi, - sisitem za globalno pozicioniranje, -
daljinska detekcija.
Prednosti GIS-a : -ušteda vremena, -kontrola nad izradom podataka, -
preglednost u prikazu prostornih podataka, - analiza prostornih podataka, -
brže i lakše donošenje odluka.

Glavne hardvereske komponente GIS-a:

-računar, -memorijski uređaji, -skeneri, -digitajzeri, - ploteri, -štampači, -
računarske mreže.
Digitajzer se sastoji od tabele i kursora sa tasterima koji se koriste za snimanje
lokacija na karti kroz x,y koordinate. Skener je ulazni uređaj za konvertovanje
analognih podataka u digitalne slike, crtežže ili tekst najčešće na sa papira u
računar. Ploter je uređaj odnosno automatizovani tehnički crtač koji
predstavlja izlaznu jedinicu za izradu GIS prikaza na papiru.
Komunikacija između računara se obezbeđuje lokalnim ili globalnim
elektronskim mrežama korišćenjem optičkih vodova ili preko običnih
telefonskih linija.

Podjela GIS softvera:

-Desktop GIS programi(koriste se za kreiranje, uređivanje, upravljanje,
analiziranje i predstavljanje podataka; Djele se na programe za pregled
uređivanje i analizu.)
-sistemi za upravljanje prostornim bazama podataka(koriste se za
skladištenje podataka),
 -Web servisi za karte(distribucija karata na internetu),
-serverski GIS programi(omogućuju istu funkciju kao i desktop GIS programi),
-Web GIS klijentski programi(koriste se za prikaz ili pristup analizama i
uputima serverskom GIS-u preko interneta),
-GIS biblioteke i dodaci(omogućavaju dodatne funkcije koje nisu dio
osnovnog GIS programa),
-mobilni GIS( podrazumjeva softere za korišćenje GIS-a na terenu; koriste se
za mobilno mapiranje i za mobilno preuzimanje informacija sa servera)
GIS je nastao iz 4 različite discipline:
-kartografije, -kompjuterske grafike, -baze podataka, -daljinske detekcije.
Roger Tomlinson, „otac GIS-a“ kreirao je prvi kanadski informacioni sistem za
poljoprivrednu agenciju 1968. god. (Konecny 2003.). Cilj prvog GIS-a bio je da
se uradi tačan inventar prirodnih resusa i potencijala države. Godine 1963.
formirana je asocijacija (URISA – Regional Information System Association)sa
ciljem da radi na upotrebi informacionih tehnologija u rešavanju problema
planiranja, javnih poslova, životne sredine, službi hitnih intervencija,
poslovima lokalnih uprava.

Najvažniji tehnološki pomaci 1970-te:

-početak zainteresovanosti univerziteta, -interaktivna grafika, -povećanje
brzine i memorije kompjutera, -smanjenje cijene računara, -GIS školovanje, -
prvi GIS profesionalci, -posebni GIS softerii.

GIS softer:
Softverska ahitektura GIS-a treba da omogući kreiranje navedenih
mogućnosti i pri tome treba da bude usklađena sa glavnim funkcijama GIS-a.

Prvi veći uspon GIS doživljava osamdesetih godina 20 vijeka kada počinje
faza koju karakteristiše komercijalizacija GIS-a. Na širu upotrebu GIS-a uticali
je : -rastuća moć računara, -širenje računarskih mreža, -smanjenje cjena
hardvera, -upotreba personalnih računara.

Kako se zvao prvi komercijalni GIS i kada je nastao?

Era kompezacija započinje 1981. godine razvojem prvog komerccijalizovanog
softvera pod nazivom ArcInfo. Godine 1985. Sistem za globalno
pozicioniranje (GPS) postepeno postaje glavni izvor podataka za navigaciju,
geodetska mjerenja i kartiranje. U ovoj fazi pojavljuje se prvi udžbenik o GIS
principima ( Principles of GIS for Land Resources)

Treća faza GIS-a – faza eksplotacije- počinje 1999. god. lansiranjem nove
generacije satelitskih senzora IKONOS(rezolucije 90 cm) i 2001. god. Quicbird
(rezolucije 62cm).
Tri primarne tehnologije za obradu prostornih podataka: kompjuterska
kartografija, obrada slike, GIS.

Podaci jesu kodovane činjenice koje počinju da egzistiraju kada su

registrovane, odnosno zabilježene određenim simbolima(sastoje se od
brojeva, rječi, zvuka, simbola...). Podaci su spakovani zajedno u bazu
podataka a anjihove količine su određene potrebama tipične aplikacije.
Podaci koji opisuju bilo koji dio Zmeljine površi ili neke njene osobine nazivaju
se geografski podaci.
Apsolutne prostorne odrednice osim što definišu prostorni prostorni položaj
definišu i geometriju entiteta. Iz tog razloga ti podaci su nazvani geometrijski
podaci. Pod relativnom prostornom odrednicom podrazumjeva se relativni
međusobni odnos entiteta u prostoru.Podaci koji definišu relativne
prostorne odrednice entiteta nazvani su topološki podaci. Oni zajedno
definišu prostorne karakteristike entiteta.
Podaci koji definišu U GIS-u prostorni podaci su ključni, primarni podaci, i
predstavljaju subjekat za koji se vezuju ostale tematske osobine odnosno
atributi.
Prema sadržaju tematske podatke možemo podjeliti na:
-podatke o ljudima (demografski podaci), -socio- ekkonomske podatke, -
podatke o osnocnim elementima prirode..
Prikupljanje i unos podataka.
Geografskipodaci odnosno njihov kvalitet i kvantitet najznačajniji su deo
svakog GIS-a. Mnogi GIS projekti često počinju i završavaju se aktivnostima
prikupljanja podataka. To je najzahtjevniji dio svakog GIS projekta i oko 80%
troškova otpada na unos podataka.
Zemljana površina u GIS-u predstavlja se na više načina:
-pravilna mreža tačaka, -nepravilna mreža trouglova - TIN, -izohipsama i
kotama, -osjenčenim reljefom.
TIN model je oblik prikaza visina reljefa u vidu mreže nepreklapajućih
trouglova. On predstavlja vektorsku poligonsku strukturu koja nastaje
spajanjem poznatih vrijednosti tačaka u nizove trouglova zasnovanim na
Delanijevoj triangulaiji.

S obzirom na karakter podatka, strukturu zapisa odnosno na njihovu

organizaciju GIS integriše sledeće tipove podataka:
-rasterskke podatke, -vektorske podatke, -alfa- numeričke podatke, -digitalni
model visina.
Osnovni tipovi podataka u GIS-u su:
-hijerajhiski, relacioni, -mrežni, -objektno-orjentisani.
U sekundarnim izvorima podataka nalaze se i geografski podaci o prirodnim,
privrednim pojavama i procesima na lokalnom, nacionalnom i
internacionalnokm nivou.
Nacionalne i panevropske institucije kreiraju skupove podataka za sledeće
proizvode:
-EuroBoundarymap – adinistrativne i statističke jedinice u razmjeri 1:100 000
-EuroGlobalMap – topografski skup podataka u razmjeri 1: 1 000 000
-EuroRegionalMap – topografski skup podataka u razmjeri 1: 250 000 i
-EuroDEM - digitalni model terena. Digitalni izvori podataka su danas sve
aktuelniji.
Rasterski podaci su forma podataka bazirana na mreži redova i kolona
koje čine ćelije(pikseli) pomoću koje se daje prikaz Zemljine površine u vidu
karata, slika, DEM i drugih tematskih vrijednosti. Rasterske slike su podaci u
digitalnom obliku zasnovane na matrici. Matrica je predstavljena određenim
brojem kolona i redova.

Osnovne karakteristike rasterske slike su:

-rezolucija slike, -dimenzije slike, -dubina slike(broj boja), -format zapisa.
Rasterske slike se djele na: -georeferencirane slike(prostorno definisane), -
negeoreferencirane slike(slike koje se ne mogu ili koje nema smisla
georeferincirati). Osnovne karakteristige georeferenciranih slika su:
-sadržaj slike – mape (bit-mape)
-set podataka o prostornoj, položajnoj definisanosti (parametri
georeferenciranja). U georeferencirane slike spadaju karte, satelitski snimci,
a u nekim slučajevima i digitalni model visina.Georeferencirane slike u
zavisnosti od tipa vrijednosti atributa piksela dijelimo na:
-skenirane karte, -satelitske snimke, -aerofoto snimke, -grid slike.
Skenirane karte predstavljaju georeferencirane slike kod kojih vrjednost
atributa piksela predstavlja intezitet reflektovane boje skeniranog materijala
u ovom slučaju karte.
Aerofotometrija metoda korišćenja posebnih zračnih snimaka za izradu
planova i geografskih karta. Aerofotosnimci predstavljajju poseban oblik
georeferenciranih slika kod kojih vrijednsot atributa piksela predstavlja
intezitet reflektovanog optičkog snopa svjetlosti od površine zemlje
Rezolucija slike predstavlja veličinu piksela izraženu dimnzijom piksela u
dužinskim jedinicama ili br. Pikslea po jedinici dužine mjere. Tri osnovna
načina za prikaz jednostrukog resterskog seta podataka su :
-korišćenjem samo dvije boje ( crno-bjele sike; 1-bitne),
-nijanse sive boje (256 nijansi jedne boje,8 bitne),
-karte u boji ( slike sa 1.67 miliona boja; 24 bitne )
Vrste rezolucije: -prostorna, -spektralna, -privremena, -radiometrijska.
Prednosti rasterskog tipa podataka:
-jednostavna struktura, -moćan format za napredne prostorne i statističke
analize, -sposobnost predstavljanja kontinualnih površi i njihovih analiza, -
sposobnos uniformnog pohranjivanja tačaka, linija, pologona i površina, -
sposobnnost prikazivanja brzog overleja sa kompleksnim setom podataka.
Mane rasterskog tipa podataka:
-mogućnost prostorne nepreciznosti u vezi sa limitima nametnutim
dimenzijama ćelija,
-rasterski set podataka potencijalno je veoma veliki, rezolucija raste sa
smanjivanjem veličina ćelija , takođe i prostor na disku i brzina obrade..

Tri osnovna načina za prikaz jednostrukog resterskog seta

podataka su :
-korišćenjem samo dvije boje ( crno-bjele sike; 1-bitne),
-nijanse sive boje (256 nijansi jedne boje,8 bitne),
-karte u boji ( slike sa 1.67 miliona boja; 24 bitne )
Format rastera označava tip fajla za pohranjivanje rastera(podaci koji
podrazumjevaju digitalni zapis). Najčešći formati su: bmp, gif, jpg, pch i drugi.
 Skraćenica „dpl“ ili dot per inch – tačka (piksel) po inču i odnosi se na
rezoluciju.

SINONIMI : piksel – ćelija

Gird – mreža ćelija
Ortofotosnimak je avionski snimak koji je ispravljen tako da se može koristiti
kao karta.Predstavlja odličnu podlogu za prikaz prostornog informacionog
sistema.
Digitalni model visina (DMV) prema tipu podataka nejčešće spada u :
a) rasterski b)vektorski c) mješoviti d) bazu podataka

DMV je organizovani skup podataka o visinama terena zapisan u digitalnom

obliku.

Navesti još neke moguće tipove atributa (osim tabela):

Mogu biti još u formi skeniranih slika, dokumenatai fotografija.

Manja veličina ćelije znači veću rezoluciju i sporiji prikaz?

DA NE
Veća rezolucija znači manju veličinu ćelije
Manja rezolucija znači veću veličinu ćelije .
*Ako je zona pokrivanja 5*5 onda je rezolucija:
a)5 b)25 c)125 metara

U aerofotogrametriji snimanje terena iz aviona se vrši sa:

a)jednog mjesta b)dva mjesta c)tri mjesta d)četiri mjesta

Panhromatski senzori imaju:

a) 1 opseg b)2-9 opsega c)10-16 opsega d)preko 16 opsega

Vektorski podatci su posebni tipovi podataka čiju strukturu čine osnovne

geometrijske primitive: - tačka, -linija, -poligon. S obzirom na vektorski položaj
ovi podaci su dobili naziv vektorski podaci.Osnovni element vektorskog sadržaja
je tačka.Tačkom su prikazani entiteti veoma malih dimenzija(predstavlja sve što
može biti opisano x i y lokacijama na površi Zemlje). Linija je organizovani skup
povezanih tačaka (predstavlja sve što ima dužinu kao što su putevi, reke i sl).
Linija predstavlja jednodimenzionalnu geometrijsku primitivu. Poligon je
organizovani skup linija koji se definiše kao neka oblast a kod kojih se prva i
poslednja tačka poklapaju. Poligon predstavlja dvodimenzionalnu geometrijsku
primitivu(opisuje sve što ima političku, administrativnu, prirodnu granicu).
Podjeiti vektorske podatke prema dimenzijama:
-tačka (0D) objekat koji ima poziciju u prostoru ali nema dužinu ni dimenziju
-linija (1D) sastoji se od dvije ili više povezanih tačaka.
-poligon(2D) površina koja je ograničena sa najmanje tri linije
-volumen(3D) ograničen je sa najmanje dva poligona

PREDNOSTI: -dobra prezentacija stvarnosti, -kompaktna struktura podataka, -

topologija ( mrežne analize), -visok kvalitet karata.
NEDOSTACI: -kompaktna struktura podataka,- simulacija može biti otežana, -
neke prostorne analize su teške za prikaz..

Alfa -numerički podaci.

Alfa – numeričkim podacima nije moguće grafičkim putem prikazati sve
neophodne podatke entiteta. Iz tog razloga pored grafičkih potrebne su i druge
vrste dokumenata. Najčešći nosioci alfa-numeričkih podataka su razni oblici
satelitskih godišnjaka, izvještaja, tablica, pregleda itd.

Objasniti relacioni model podataka:

-stepen tabele je broj atributa tabele,
-dva atributa daju tabelu sa binarnom relacijom,
- n-atribut daje tabelu sa n-relacija
Stepen tabele označava broj atributa tabele.

INSPIRE je skraćenica koja označava – infrastruktura prostornih informacija

Evrope.

QUADTREE metoda kompresije

Ova metoda dodjeljuje ćelijama sa istom vrijednošću veće ćelije(rastere).
Predstavljaju se površinama iste veličine(kvadrati) . Na taj način smanjuju
zahtjeve za memorijom.
Objasnite termine Cloud Compunting
Osnovno načelo koje karakteristiše cloud compunting su takve tehnološke
mogućnosti koje se ne nalaze na jednom mjestu, već u oblaku i isporučuju se na
zahtjev korisnika usluga preko interneta.
GIS je našao najveći nivo upotrebe u sledeće 4 oblasti:
-Vladine institucije i javni servisi, -poluslužno i uslužno planiranje, -logistika i
transport,-zivotna sredina.
Daljinska detekcija.
To je metoda prikupljanja i interpetacije informacija o udaljenim objektima bez
fizičkog dodoira sa objektom. Obuhvata upotrebu različitih snimaka:
topografskih, termalnih, radarskih itd.
U julu 1972. NASA je lansira prvi satelit ERTS -1
Geografski podaci se dobijaju daljinskom detekcijom unošenjem pisanih
zapisa,unošenjem postojećih podataka, sakupljanjem podataka direktno sa
terena uz pomoć GPS-a, digitalizacijom i skeniranjem karata, globalnim
pozicioniranjem i slično.
Digitalizacija je proces precrtavanja odnosno prenosa papirnih karata u
računarske formate. To je način konvertovanja različitih podataka iz analognog
u digitalnni oblik.
Svi podaci imaju tri dimenzije: vremansku, tematsku i prostornu.
Vremenska nam daje određenost-kada su podaci prikupljeni. Tematska opisuje
pojavu stvarsnog sveta na koju se podatak odnosi. Oni se često u GIS-u nazivaju
i neprostorni ili atributski podaci. Prostorna dimenzija može biti predstavljena
kao vrijednost, niz karaktera ili simbola koji se šalju korisniku informacija o
lokaciji pojave ili objekta koji se posmatra.
Geografska mjerenja predstavljaju najtačniju metodu za prikupljanje podataka
o zemljištu.Mjerenja na terenu vrše se geodetskim mjernim uređajima posle
čega se podaci automatski ili manuelno unose u računar.Prema statističkim
proračunima oko 70% svakog GIS-a je stvaranje baze podataka.

Prostorne karakteristike entinteta definisane su : GIS koristi model

slaganja slojeva (lejera i tema) kako bi dobili što vjerniji model realnog svijeta.
Lejeri, tema ili sloj su skup geografskih entiteta i njihovih atributa koji se
posmatraju kao jedna cjelina.
Termin „baferovanje“ označava privremeno čuvanje izlaznih i ulaznih podataka
(tačke, linije i poligoni)

Modeliranje je postupak izrade umanjenje kopije realnog sistema i kreiranje

njegove logičke zamjene.
Tri nivoa modeliranja su: konceptualno, logičko, fizičko.
Konceptualno modeliranje je okrenuto ka korisniku: -model baziran na poljima(
gdje zamišljamo da se ispitivani atrinut mjenja u prostoru)
- model baziran na entitetima ( smatramo da je prostor sastavljen od entiteta
koji se opisuju svojim atributima; lokacije se kartiraju pomoću koordinatnog
sistema).
Logičko odgovara na pitanje „Kako definisane predmete interesovanja
predstaviti kao forrmalni sistem?“ Geografski entitet na logičkom nivou opisuje
se preko dvije vrste informacija: -geografskih simbola (pozicija i oblik) i -
topoloških veza( odnosi sa ostalim geografskim entitetima).Osnovni elementi za
prikaz geometrijske primitive koje služe za prikaz realnog svjeta su: tačka, linija i
poligon. Termin „primitiva“ naglašava njihovu osnovnu ulogu.
Fizičko modeliranje rešava kako apstraktni model prevesti na jezik računara.
Geografski entiteti se na fizičkom nivou opisuju preko: -vektorskog i rasterskog
modela, -odgovarajućeg modela prostorne baze podataka.
Topologija.
Čine je diskretni prostorni aspekti geografske informacije. To je matematička
procedura za eksplicitno definisanje prostornih obilježja i prostornih odnosa, tj
geografskih entiteta koji su predstavljeni tačkama, linijama i poligonima sada se
povezuju u jedinstvenu cjelinu. Topološki aspekti se mogu opisati korišćenjem
jedne ili više topoloških primitiva. Tri osnovna tipa topoloških primitiva su: -čvor,
-ivica i – izgled.

Razvoj i korišćenje navigacionog sistema (GPS) u Evropi odvija se pod

imenom GALILEO, u Rusiji se odvija pod imenom GLONASS, a u SAD pod imenom
NAVSTAR.

GPS – sistem za globalnno pozicioniranje postavljen kao kontrolni sistem

Ministrastva odbrane SAD. Obezbeđuje specijalno kordiniranne satelitske
signale koji se obrađuju i šalju na prijemnik na kome se očitavaju podaci o
preciznoj poziciji, brzini, tačnom vremenu. Sastoji se od konstalacije 27 satelita
(24 navigaciona i 3 rezervna) a često ih bude i više s obzirom da stari sateliti
zamjenjuju novim. Svaki obiđe Zemlju za 12 na visini pd 20 200 km .Četiri satelita
računaju četiri dimenzije: x,y,z (poziciju) i vreme (T) što se dalje korisiti za
naviggaciju, pozicioniranje i tačnu raspodelu vremena.
Korisnički segment GPS-a sastoji se od : prijemnika , i opreme za prijem signala
sa satelita. GPS se sastoji od tri glavna segmenta:
-svemirskog , kontrolnog i korisničkog.
Osnovne komponente GSP prijemnika su: -antena podesena na frekvenciju GPS
satelita, kristalni oscilator koji služi kao casovnik, mikroprocesor koji obrađuje
signale.
GPS prijemnici na osnovu radio signala mogu da odrede svoju tačnu poziciju:
nadmorsku visinu, geografsku širinu, geografsku dužinu.
Osnovna podjela senzora: aktivni i pasivni.
Tipične greške koje se javljaju su: selektivna dostupnost, - greške časovnika, -
greške nastale uticajem jonosfere i toposfere, -greška koja rezultira višestruke
refleksije signala, -greška koja rezultira uticaj geometrije satelita.
Baza podataka predstavlja osnovu, jezgro GIS-a. Organizovani arhiv
informacija naziva se baza podataka. Ona je najvredniji dio sistema i u njoj su
uskladišteni podaci koji informacioni sistem čine jedinstvenim i neponovljivim.
U širem smislu baza podataka je sistem koji čini:
-podaci (korisnički i meta podaci)
-sistem za upravljanje bazom podataka,
-server aplikacije,
-WEB serveri,
-korisničke aplikacije ( WEB brauzeri)
Osnovna funkcija Web servera je ta da server obrađuje podatke na upit i šalje ih
na izradu klijentu.
Sistem za upravljjanje bazom podataka (DMBS).
je softverski sistem kojim se obezbeđuje:
-efikasno arhiviranje podataka,
-jednostavna komunikacija,
-višestruki istovremeni pristup podaciam,
-uzajamna nezavisnost aplikacija i podataka,,
-pouzdanost podataka,
-sigurnost podataka.
Efikasno arhiviranje podataka pre svega podrazumjeva skladištenje podataka sa
minimalnim ponavljanjem (redudansom).
Osnovni zadaci server aplikacije.
To su : - procesiranje transakcija, -ostvarivanje optimalne veze između korisnika
aplikacija i baze podataka, -generisanje Web interfejsa, -integracija različitih
korisničkih aplikacija u jednu cjelinu.
Web Server.
Osnovni zadatak mu je da podrži komunikaciju između servera aplikacija i
korisničkih Web aplikacija. Korisničke aplikacije su softverska rešenja preko kojih
krajnji korisnik pristupa podacima.Goddove teorijske postavke su realizovane u
vec priznatim sistemima za relacione baze podataka kao što su: DB/2, SQL/DS,
ORACLE, RDBMS, ACCESS, itd.
Pakovanje podataka u DMBS tabele.
Dvije osnovne karakteristike relacionih baza podataka su: 1.podaci pakovani u
tabele, 2. relacije između tabela.
Tbele su kolekcije redova i kolona. Redovi (zapisi) su kolekcije informacija o
zasebnim predmetima stavkama. Kolone su karakteristike predmeta. Realacije
su logička veza između tabela. Sistem za upravljanje relacionom bazom (RDBMS)
koristi se za slaganje vrijednosti u višestrukim tabelama prema informacijama u
jendnoj tabeli u odnosu na drugu tabelu.
Objektivno orjentisane baze podataka sadrže informacije o objektima koji
postoje u realnom prostoru. Prostorna baza podataka može imati više kategorija
podataka, npr. Topologija zemljišta u obliku digitalnog modela terena, 3D
prezentacija terena, statički podaci o gustini naseljenosti.
Arhitekturu inteligentnih baza čine tri osnovna nivoa: -alati visokog nivoa, -
interfejs sa korisnikom, -procesor inteligentne baze podataka.
Složenost sistema datoteka u GIS-u.
Sa pojavom grafičkih ekrana ali i odgovarajućeg sooftvera za interaktivnu obradu
grafičkih podataka započinje druga faza modela digitalnih podataka o prostoru.
Ovu fazu karakteristišu softveri za crtanje – CAD i CAM softveri.
Projektovanje geografske baze podataka.
Druga faza kreiranja geografske baze podataka je projektovanje konceptualnog
modela podataka. U ovoj fazi na osnovu definisanih projektnih korisničkih
zahtjeva, vrši se indetifikacija entiteta, odnosno odabir onih entitata iz realnog
sveta koji su bitni za definisanje baze podataka. Krajnji rezultat ove faze je logički
model podatka koji sadrži definisane objekte i veze između njih. Projektovanje
logičkog modela geografske baze podataka obuhvata:
-definisanje objekta i veze, -definisanje atributa, -definisanje uticaja poslovnih
pravila.
Faza definisanja liste objekata i veza obuhvata:
-indetifikaciju kandidata za objekte, -indetifikaciju veza, -definisanje objekta i
veza, -kontorolu.
Prema standardu ISO /IEC 13429-3 geometrijski tipovi podataka su: Geometry,
Point, Curve, LineString, CircularSting, CompoundCurve,Surface, CurvePolygon,
Polygon, GeomCollection, MultiPoint, MultiCurve,Multi LineString,
MultiSurface, MultiPolygon.
U praksi najčešće korišćeni koordinatni sistemi su: -geocentrični koordinatni
sistem, -koordinatni sistem koji se odnosi na elipsoid, koordinatni sistem
definisan nekom od kartografskih proekcija.
Za razliku od logičkog modela fizički model podataka direktno je zavistan od
tehnologije na kojoj će se realizovati geografska baza podataka. Odnosno, izgled
fizičkog modela uslovljen je karakteristikama konkretnog hardver, operativnog
sistema, DBMS i mreža na kojima će geografska baza biti implementirana.
Osnovne faze definisanja fizičkog modela podataka su:
-prevođenje logičkog modela u fizički model, -imenovanje tabela i kolona, -
imenovanje i definisanje indeksa, -definisanje kolona
Implementacija je poslednja faza projektoovanja baze podataka.
SQL
Osnovna namjena SQL je:
-definisanje strukture baze podataka, -pretraživanje podataka, -dodavanje,
promjena i brisnaje podataka, -kontrola pristupa i načina korišćenja baze
podataka. SQL je vremenski vezan za nastanak relacionih baza pdataka. Kao
početak razvoja relacionih baza podataka često se navodi 1970. god.
Standrdi u GIS-u
Osnocni cilj standardizacije je da omogući razmjenu robe i usluga. Za realizaciju
ovog cilja odgovorna su tri tjela:
-ISO(Međunarodna organizacija za standardizaciju)
-IEC(Međunarodna elektotehnička komisija)
-ITU(Međunarodna unija za telekomunikacije).
Prostorna analiza i vizuelizacija.
Geograska informaciona analiza je novi koncept rada generisan kroz različite
kontekse. Njeno nastajanje je vezano za znatno stariji termin prostorna analiza.
Četiri prepoznatljive, bliske oblasti koje se ranije susreću u literaturi imenovane
su kao: -rukovanje prostornim podacima, -analiza podataka o prostoru, -
prostorno statička analiza, prostorno modeliranje.
Rukovanje prostornim podacima upućuje na GIS koontekst koji označava
upotrebu tehničko – tehnološkog skupa za rad sa prostornim podacima.
Sve karte kao izlazni rezultat GIS-a mogu se svrstati u nekoliko grupa:
-karet koje pokazuju određene lokacije, -karte koje pokazuju promjene, -karte
koje kreiraju sami korisnici, -karte koje prikazuju rezultat prostornih analiza i -
karte koje pokazuju rezultat geoprocesiranja.
Dinamičke karte mogu biti definisane preko dve komponente:
-preko uputa kojima se vrši selektovanje konceptualnih objekata iz baze
podataka, -preko modela vizuelizacije kojima se formiraju objekti za prikaz na
osnovu konceptualnih objekata.
Animacija može biti korisna tamo gdje je izražen vremenski element podatka koji
su prikazani. Animacije su nacrtane kao serija karata od kojih svaka predstavlja
prostornu paletu posmatrane promjenljive u određenom vremenu.
GIS u osnovi pruža nacrt (plan) i alat za crtanje uz čiju pomoć se lako pravi velika
prezentacija sa jasnim dokumentom.Primjena GIS-a u okviru kompjuterske
kartografije i obrade slika uglavnom se zasniva na posmatranju i modelovanju
fizičkog okruženja.
GIS je našao najveći nivo upotrebe u sledeće 4 oblasti:
-Vladine institucije i javni servisi, -poluslužno i uslužno planiranje, -logistika i
transport,-zivotna sredina. GIS nalazi veliku primjenu u:
-poljoprivrednoj proizvodnji, ekonomiji i trgovini, trgovini nepokretnostima, u
okviru komunalnih službi, telefonije, hitne služe su takođe usvojile GIS softere,
u medicinskim istraživanjima, vojsci.
WEB GIS
Prvi začeci i razvoji interneta javili su se u okviru vojen industrije SAD u vreme
hladnog rata kada se javila potreba za stvaranje mreže koju ne bi bilo moguće
uništiti napadima. Krajem 50 -tih god, osniva se Agencija za napredne
istraživačke projekte (ARPA).
WEB GIS koncept
Softverske komponente za razvoj Web GIS-a su: -server aplikacija, server
middleware za posredovanje prilikom interpretacije zahtjeva klijenta odnosno
za interakciju sa Web GIS aplikacijom i pakovanje podataka za transfer kroz Web.
Hardverska komponenta GIS-a uključuje centralni računarski server, računare
klijenta i konekciju kroz internet ili intranet korišćenjem LAN i WAN mreža.
Novi softverski sistem kompanije ESRI pod imnenom ArcGIS for Servers pruža
mogućnost kreiranja, organizovanja, i distribucije kartografskih servisa i
publikovanja na Web-u.
MapServer je internet kataloški server otvorenog koda. Razvijen je na
univerzitetu Minesota (SAD) za potrebe angencije NASA u cilju jednostavnijeg i
javnog korišćenja satalitskog snimka.

Definisanje Web GIS-a

Najednostavnija forma Web GIS-a bi uključivala najmanje jedan „server“ i jednog
„klijenta“. Pod serverom se podrazumjeva Web aplikacioni server a klijent može
biti Web čitač, desktop aplikacija ili mobilna aplikacija. Server ima svoj URL kako
bi ga klijenti pronašli na Web-u. Klijent se oslanja na HTTP specifikacije da bi slao
zahtjeve ka serveru. Web GIS se često zamišlja i kao GIS koji se izvršava u Web
čitaču. Može se reći da je Web GIS bilo koji GIS koji koristi Web tehnologiju.

Karatkteristike Web GIS-a

Internet i Web omogućavaju trenutni pristup informacijama bez obzira na to
koliko su korisnik i server udaljeni. Ovaj kvalite GIS-u daje brojen prednosti nad
tradicionalnim desktop GIS-om. Te prednosti podrazumjevaju:
-globalni pristup, -veliki broj korisnika, -sposobnost rada na više platformi, -niske
troškove u odnosu na prosečan broj korisnika, -jednostavnost korišćenja od
strane krajnjih korisnika, -objedinjenje update, -raznoliku svrhu upotrebe.

Pod web gisom se podrazumjeva distribucija prostornnih podataka za

korisnike preko web pretraživača.
Komercijalne Web kartografske aplikacije kao što su Google Maps, Google Earth,
Microsoft Bing Maps,Yahoo Map i MapQuest obično se navode kao dobri
primjeri Web 2.0 faze razvoja Web-a. Ovi Web sajtovi omogućavaju pristup
detaljnim kartama i prikaze brojnih regiona u svetu u visokoj rezoluciji.
Google Street View je mogućnost koju pružaju Google Maps i Google Earth.
Web sajtovi bazirani na GISu mogu se podjeliti na :
-web sajtove statičnih informacija,,
-web sajtove dinamičnih informmacija,
-interaktivni alati za prikazivanje geografskih podataka,
-interaktivni alati za geografske analize.
Softverske komponente Web GIS-a su : server aplikacija, softver za
posjedovanje, i klijent web pretraživač
Arhitektura Web GIS-a
Postoji više strategija koje se mogu upotrebiti kako bi se kreirala funkcionalnost
GIS-a na Web-u:
1)serverska strategija - omogućava korisniku da šalje zahtjeve za podacima i
analizom ka Web serveru.
2) klijentska strategija omogućava korisnicima da izvode pojedine manipulacije
sa podacima i analize na njihovom lokalnom računaru i
3)Serverska i klijentska strategija može biti kombinovana u hibridnu strategiju i
izlazi u susret posebnim potrebama korisnika.
CGI, Java, ISAPI i NASPI su neki od često korišćenih standarda koji omogućavau
Web serveru da komunicira sa potrebnim GIS aplikacijama.
Podjela i funkcije Web GIS-a
Podjela Web sajtova baziranih na GIS-u:
-Web sajt statičnih informacija (kartografske prezentacije)
-Web sajtove dinamičkih informacija (dinamička kartografija)
-interaktivni alatti za geografske analize(decetralizovani GIS)
Polja upotrebe Web GIS-a
Polja upotrebe su sledeća:
-Web GIS kao novi poslovni model,
-Web GIS kao moćan alat za e-upravu,
-Web GIS kao nova infrastruktura za e-nauku,
-Web GIS kao neophodna komponenta svakodnevnog života.
Geografska baza podataka.
Predsvaljaju poslednji oblik organizovanja podataka u prostoru. Prema svojoj
strukturi i mogućnosti one su veoma složen, ali i veoma efikasan. način
organizacije podataka o prostoru.Specifične karakteristike baza podataka:
-mogućnost definisanja geometrisjkih osobina entiteta,
- mogućnost definisanja topoloških osobina entiteta
- mogućnost definisanja tematskih osobina entiteta
Predstavlja pojednostavljen ali vjeran prikaz realnog svjeta dat u obliku
organizovanog skupa prostorno definisanih i logički povezanih podataka, kojima
se definišu geometrijske, tematske i topološke osobine entiteta. Baza podataka
u kojoj je impementirana barem jedna prostorna relacija naziva se geografska
baza podataka.
Pet osnovnih i najčešćih vidova upotrebe GIS-a su : kartiranje, mjerenje,
nadgledanje, modeliranje, menadžment.