Απομαγνητοφωνημένη εισήγηση του Αϊδίνη Αθανάσιου Επίκουρου Καθηγητή

στο Π.Τ. Δ. Ε που έγινε στη εκδήλωση για τα νέα βιβλία του Παιδαγωγικού
Ομίλου Θεσσαλονίκης στις 15 Μαϊου 2006.

Εκμάθηση του αλφαβητικού συστήματος -

Ανάγνωση και Γραφή
Θα ήθελα με την εισήγησή μου να δω πως όλο αυτό το πλαίσιο που αναφέρθηκε από
το Γ.Γρόλλιο υλοποιείται μέσα από τα καινούργια βιβλία για το γλωσσικό μάθημα
κυρίως για την πρώτη τάξη.
Να ξεκινήσω από μια παραδοχή που κάνουν οι συγγραφείς στο βιβλίο του δασκάλου
αναφέροντας και αναλύοντας την προσέγγιση την οποία χρησιμοποιούν :

Σημαντική θεωρείται η εκμάθηση του αλφαβητικού συστήματος. Η εκμάθηση του

αλφαβητικού συστήματος λένε οι συγγραφείς σημαίνει ανάγνωση και γραφή.
Ξεκινούν από μια παραδοχή που λέει ότι ο γραπτός λόγος δεν είναι κάτι φυσικό, άρα
δεν υπάρχει περίπτωση το παιδί να μάθει να γράφει και να διαβάζει με τον ίδιο τρόπο
που μαθαίνει να μιλά. Κάνουν μια τέτοια διαφοροποίηση. Βέβαια ξεχνούν ένα
μεγάλο κομμάτι διεθνούς βιβλιογραφίας που λέει ότι εάν τα παιδιά κατανοήσουν την
χρησιμότητα του γραπτού λόγου μπορούν να τη μάθουν εντελώς φυσικά όπως
μαθαίνουν και τον προφορικό λόγο. Αυτό είναι ένα κομμάτι που αγνοούν οι
συγγραφείς και ξεκινούν με την παραδοχή ότι ο γραπτός λόγος θέλει συστηματική
διδασκαλία., αλλιώς δεν μπορεί να μάθει κάποιος να γράφει και να διαβάζει.
Σημαντικό λοιπόν στοιχείο στην διαδικασία είναι «η ανακάλυψη της αλφαβητικής
αρχής». Ο όρος «ανακάλυψη της αλφαβητικής αρχής» χρησιμοποιείται στην
βιβλιογραφία ακριβώς για να δείξει ότι το παιδί χωρίς να του έχουμε μια
συστηματική διδασκαλία των φωνημάτων μπορεί από μόνο του να βρει τον τρόπο
που δουλεύει το αλφαβητικό μας σύστημα, άρα σταδιακά να μάθει να γράφει και να
διαβάζει. Τι είναι η αλφαβητική αρχή : Είναι η γνώση ότι τα γράμματα αναπαριστούν
ήχους της προφορικής γλώσσας με έναν συστηματικό τρόπο. Αυτό είναι που πρέπει
να κατακτήσει κάποια στιγμή το παιδί. Το ερώτημα είναι πώς θα το μάθει αυτό το
πράγμα. Για να μπορέσει λοιπόν να το μάθει αυτό το παιδί θα πρέπει να κατανοήσει
ότι οι ήχοι που υπάρχουν στη γλώσσα του αναπαρίστανται στον γραπτό κώδικα-το
πρώτο- και ότι αυτή η αναπαράσταση είναι σταθερή ανεξάρτητα που θα βρω το
γράμμα, είτε θα το βρω στην αρχή, στη μέση, στο τέλος μιας λέξης...Είναι σταθερή η
αντιστοιχία ανάμεσα στο γράμμα και στον ήχο. Αυτή η γνώση με οδηγεί στην
αποκωδικοποίηση, ένα δεύτερο σημαντικό στοιχείο που υπάρχει μέσα στα
καινούργια βιβλία, που υπήρχε και στα παλαιότερα και υπάρχει πάρα πολλά χρόνια
στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Τι σημαίνει λοιπόν αποκωδικοποίηση;
Αντιστοίχηση-γνώση του ήχου του γράμματος, δηλαδή αντιστοιχίες ανάμεσα στα
γραφήματα και στα φωνήματα, τα γράμματα και του ήχους δηλαδή-, ικανότητα
φωνημικής κατάτμησης - να μπορώ να τεμαχίζω τη λέξη σε συλλαβές και σε
φωνήματα στη συνέχεια, το φώνημα είναι το σημαντικό στοιχείο στη διαδικασία
υποστηρίζεται(από του συγγραφείς), και γνώση της φωνημικής μεταβλητότητας,
δηλαδή ότι μία ποικιλία ήχων αναπαρίσταται από ένα και μοναδικό γράμμα, τα
λεγόμενα αλλόφωνα της γλώσσας μας. Αυτό είναι το πρώτο θεωρητικό πλαίσιο στο
οποίο δίνουν πολύ μεγάλη έμφαση οι συγγραφείς.

΄Ερχονται βέβαια, ενώ μιλούν για την αλφαβητική αρχή και την συστηματική
διδασκαλία του γραπτού λόγου και την αποκωδικοποίηση, στη συνέχεια να
αναφέρουν : συχνά η ανάγνωση και η γραφή ταυτίζονται με τους μηχανισμούς
αποκωδικοποίησης και κωδικοποίησης αντίστοιχα. Γραφή όμως υποστηρίζουν,
σημαίνει παραγωγή κειμένου και ανάγνωση σημαίνει κατανόηση κειμένου. ΄Αρα
λοιπόν, ενώ πιο πριν μας είπαν ότι πολύ βασικό κομμάτι στη διαδικασία είναι η
αποκωδικοποίηση, τώρα μας λένε ότι η αποκωδικοποίηση δεν είναι το σημαντικό
στοιχείο στη διαδικασία. Αυτό που μετράει όταν κάποιος μαθαίνει να γράφει και να
διαβάζει, είναι να μπορεί να γράφει κείμενο και να μπορεί να κατανοεί αυτό που
διαβάζει. Και ενώ αναφέρουν αυτό στη συνέχεια λένε ότι μέσα από την
κωδικοποίηση οι αρχικές υποθέσεις επιβεβαιώνονται ή όχι. Πάλι το σημαντικό
στοιχείο της αποκωδικοποίησης. Αυτοαναιρούνται! ΄Αμα το πάρουμε θα δούμε ότι
ενώ υποστηρίζουν κάτι διαφορετικό στη συνέχεια το αναιρούν αυτό που έχουν
υποστηρίξει πιο πάνω. Γιατί; Γιατί έχει βρεθεί στη βιβλιογραφία ότι η
αποκωδικοποίηση δεν συμβάλλει στην κατανόηση. Δεν αποκωδικοποιώ τη στιγμή
που διαβάζω κάτι για να κατανοήσω. Αν θέλω λοιπόν να κατανοώ δεν
αποκωδικοποιώ.

Μέσα λοιπόν σε όλο αυτό το πλαίσιο μιλούν για σύνταξη πραγματικών κειμένων, δεν
ξέρω που είναι τα πραγματικά κείμενα, από αυτό που είδα εγώ πάντως δεν υπάρχει
σύνταξη πραγματικών, αυθεντικών κειμένων που να ‘χουν κάποιο στόχο
τουλάχιστον. Γράφω, γιατί το γράφω; Εδώ είναι η λογική που λέει, αν δεν ξέρω γιατί
γράφω κάτι δεν μπορώ να το γράψω. Διόρθωση πραγματικών κειμένων, θα
Διορθώσω δηλαδή τα πραγματικά κείμενα που έχω γράψει, αν δεν τα έχω γράψει δεν
μπορώ να τα διορθώσω. ΄Εχουμε τη διόρθωση της ορθογραφίας που παραμένει
σταθερή και μάλιστα λέει ότι ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να γυρίζει την τάξη του και
να πηγαίνει πάνω από κάθε παιδί και να λέει : «εδώ πέρα κάτι έχεις κάνει λάθος», και
να φεύγει και να πηγαίνει στον παρακάτω, «και δω πέρα έχεις κάνει λάθος», και να
αφήνει το παιδί μόνο του να ψάχνει να βρει ποιο είναι το λάθος που επισημαίνεται
και να το διορθώνει στην ορθογραφία. Και φυσικά λένε ότι είναι πολύ σημαντική η
εικονογράφηση, πρέπει να μάθουμε να παίρνουμε πληροφορίες από την εικόνα,
φυσικά υπάρχει ένα κομμάτι που λέγεται εικονιστικός γραμματισμός, πρέπει να μάθω
όμως να συνδυάζω τις πληροφορίες που παίρνω από την εικόνα με το γραπτό κείμενο
που υπάρχει, από οτιδήποτε που υπάρχει, δηλαδή μιλάμε πλέον για διαφορετικές
πηγές πληροφορίας από τις οποίες πρέπει εγώ να μάθω να αντλώ την πληροφορία για
να μπορώ να κατανοήσω αυτό που έχω μπροστά μου και να μπορώ να το συνδέσω με
προηγούμενες γνώσεις η με κάτι άλλο που θα διαβάσω στη συνέχεια. Αυτά είναι τα
βασικά στοιχεία τα οποία αναφέρουν οι συγγραφείς. Ας πάμε όμως στο διδακτικό
μοντέλο που προτείνουν για την πρώτη δημοτικού. Συνδυαστικό λοιπόν το μοντέλο
το οποίο προτείνουν. Μέσα σ αυτό το συνδυαστικό μοντέλο θεωρητικά χωρούν όλα.
Δεν έχουν αφήσει κάποια προσέγγιση παραπονεμένη! Αναλυτικοσυνθετική, πολύ
ωραία, αναδυόμενος γραμματισμός, πάρα πολύ ωραία! Ολική προσέγγιση και
μάλιστα τη βάζουν ολική, θα το δούμε παρακάτω κάποιος μπορεί να πει ολική
προσέγγιση άρα Decrolly; Ολιστική; Τι από τα δύο εννοούν; Και λειτουργική
προσέγγιση για να μην μείνει κανείς παραπονεμένος, τα βάζουμε όλα μέσα και
προσπαθούμε τώρα να δούμε ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτού του συνδυαστικού
μοντέλου το οποίο προτείνουμε.
Πριν περάσω να το αναλύσω πιο πολύ, θα ήθελα να σας δείξω τον τρόπο τον οποίο
προτείνουν να επεξεργαστούμε την πρώτη ενότητα. Η πρώτη ενότητα του βιβλίου
όπου διδάσκεται γράμμα, δεν θα πάρω τα προηγούμενα που δεν διδάσκονται
γράμματα, είναι το Αντίο θάλασσα. Να ξεκινήσω από μια επισήμανση: Θα δούμε
λιγάκι πως προτείνουν να γίνεται η επεξεργασία. Επεξεργασία κεντρικής εικόνας :
15-20 λεπτά, κεντρικό κείμενο 20-25 λεπτά, συνοδευτικά κείμενα 10 λεπτά,
εμπέδωση γράμματος 5 λεπτά, φορά γραφής 10 λεπτά, ασκήσεις 2-3 15 λεπτά,
συμπληρωματικές δραστηριότητες 15 λεπτά. Το σύνολο; 100 λεπτά! Λοιπόν δεν
ξέρουν ότι είναι 90λεπτο το πρώτο δώρο της γλώσσας! 100 λεπτά μου βγάζουν εδώ
πέρα! Αν τα αθροίσουμε είναι 100 λεπτά! Ούτε καν στον κόπο να δουν πόσο διαρκεί
το πρώτο δίωρο της γλώσσας δεν μπήκαν!
100 λοιπόν τα λεπτά που προτείνονται εδώ πέρα. Να το δούμε λιγάκι αναλυτικά: Το
πρώτο κομμάτι είναι κεντρική εικόνα. Επεξεργασία κεντρικής εικόνας. Τι κάνουμε
λέει εδώ πέρα; Αρχίζουμε και κάνουμε ερωτήσεις του τύπου: Τι νομίζετε ότι δείχνει η
εικόνα; Τι συμβαίνει εδώ; Ποια από τα παιδιά της παρέας βλέπετε στην εικόνα; Ποια
ζώα; Αυτές είναι οι ρωτήσεις που κάνουμε. Και στη συνέχεια, δηλαδή αυτά τα 15-20
λεπτά που ασχολούμαι με την κεντρική εικόνα του κειμένου με οδηγούν στο να
προσπαθήσω να οδηγήσω τα παιδιά να ονομάσουν τα αντικείμενα ή τα ζώα π[ου
βρίσκονται εδώ μέσα. ΄Εχω δηλαδή μια σειρά ερωτήσεων με στόχο να κατονομαστεί
ο αστερίας, το παιδί, το πουλί, το καλάμι, ο αχινός κλπ. Αυτό θέλω να κάνω. Ο
στόχος βέβαια που κρύβεται από πίσω όπως στη συνέχεια αναφέρουν είναι να βρούμε
ποιες λέξεις αρχίζουν από α. Γι αυτό και λένε ότι ο εκπαιδευτικός γράφει τις λέξεις
τις οποίες λένε τα παιδιά και στη συνέχεια λέει : Τώρα ποιες από αυτές τις λέξεις
αρχίζουν από α ; ποιες από αυτές τις λέξεις τελειώνουν σε α; Δεν έχει διδαχτεί ακόμα
το γράμμα, δεν έχουμε περάσει ακόμα στη διδασκαλία του γράμματος, ψάχνουμε να
βρούμε λέξεις από α. Και φυσικά μετά λέει, αφού έχει καταγράψει σε χαρτί ο
εκπαιδευτικός -και δεν διευκρινίζει πως γίνεται από δω, τα παιδιά καλούνται στις
λέξεις που έχουνε πει και τις έχει καταγράψει ο εκπαιδευτικός στο χαρτί να
κυκλώσουν το γράμμα προς εκμάθηση, δηλαδή το α στη συγκεκριμένη περίπτωση.
΄Αρα βγαίνει ο εκπαιδευτικός από την τάξη και φωτοτυπεί το χαρτί με τις λέξεις που
του έχουνε πει τα παιδιά; -δεν ξέρουμε πως γίνεται αυτό!

Επεξεργασία κεντρικού κειμένου : το δεύτερο κομμάτι στη διαδικασία είναι η

επεξεργασία κεντρικού κειμένου. Τώρα, προσέξτε ότι πριν μας έχουν μιλήσει για
αυθεντικά κείμενα. Να το κειμενάκι:

-΄Αρη, Μαρίνα! Ελάτε! Πάμε..

- Αα, μαμά, έλα!
- ΄Ενας αχινός!
- Θα πάρω άμμο από την παραλία.
- Αντίο, θάλασσα.

Αυθεντικό το κείμενό μας, πολύ αυθεντικό! Τι πιο συνηθισμένο από ένα τέτοιο
κείμενο για να το κατανοήσουν! Τι κάνουμε τώρα : Η διαδικασία είναι να το διαβάσει
ο εκπαιδευτικός μεγαλόφωνα, να επαναλάβουμε την ανάγνωση μαζί με τους μαθητές,
και μετά να προσπαθήσει ο κάθε μαθητής να το διαβάσει από μόνος του, με τη
βοήθεια του/της εκπαιδευτικού. Αυτή είναι η διαδικασία με την οποία επεξεργάζομαι
το κείμενο αυτό. ΄Όχι ακόμα το γράμμα, δεν φτάσαμε ακόμα στο γράμμα! Λοιπόν
έχουμε μέχρι στιγμής 20 λεπτά για την επεξεργασία της κεντρικής εικόνας, και 25
λεπτά για την επεξεργασία του κεντρικού κειμένου. Αυτό θεωρείται το κεντρικό
κείμενο του μαθήματος. Και στη συνέχεια «Συμπλήρωσε: τα Α α και δες τι έγραψε η
Μαρίνα στην άμμο. (τα παιδιά πρέπει να συμπληρώσουν το α που λείπει στη λέξη
χωρίς να το έχουν διδαχτεί ακόμη!) και στη συνέχεια έχουμε το ποιηματάκι που
ακολουθεί «Αχ, και να ‘μουν αχινός, βουτηχτής αληθινός, στην άμμο να ξαπλώνω τα
αγκάθια μου να απλώνω!» Και έτσι τελειώνει η επεξεργασία του κειμένου. Στη
συνέχεια, υπάρχουν τα συνοδευτικά κείμενα για 10 λεπτά όπου τα παιδιά έχουν να
συμπληρώσουν την άσκηση και μετά να ασχοληθούμε με τις ρίμες.
Και περνάμε στο τετράδιο εργασιών το οποίο συνεχίζει Εδώ έχουμε την εμπέδωση
του γράμματος. Εδώ λοιπόν στην αρχή, προφανώς για να αναγνωρίσουμε το γράμμα,
-δεν πιστεύω ότι αυτό έχει και κάποια άλλη αξία γιατί δεν το αναφέρουν και
πουθενά- μας δίνουν αυτά για να βρούμε το γράμμα που είναι προς διδασκαλία, δεν
λέει τι άλλο μπορούμε να κάνουμε μ’ αυτά, είναι ένα βιβλίο ή δύο βιβλία και κάποιες
πινακίδες(εικόνες από το τετράδιο) Δεν μας λένε όμως τι θα κάνουμε μ αυτά τα
στοιχεία που μας δίνουνε στο τετράδιο εργασιών. Κι αυτές δεν είναι πραγματικές
εικόνες, ούτε καν μια φωτογραφία δεν πήγαν να βγάλουν. Και στη συνέχεια
ερχόμαστε στη διδασκαλία του γράμματος. Το σημαντικό στοιχείο στη διαδικασία
είναι ότι η φορά γραφής του γράμματος από το βιβλίο του δασκάλου φεύγει και
μπαίνει στο βιβλίο του μαθητή. ΄Αρα λοιπόν ενώ υπήρχανε αρκετοί εκπαιδευτικοί
που πλέον δεν έδιναν σημασία στη φορά γραφής των γραμμάτων, τώρα βάζοντάς το
ως υποχρεωτική άσκηση μέσα στο τετράδιο εργασιών θα πρέπει το παιδί να μάθει να
γράφει τα γράμματα με τον τρόπο με τον οποίο προτείνουν κάποιοι. Εδώ θα ήθελα να
ανοίξω μια παρένθεση για να σας δώσω λιγάκι μερικά παραδείγματα. Το γράφει
κανείς σας το Ν με αυτό τον τρόπο που προτείνεται; ...(Υπόδειγμα του βιβλίου)
Αυτή είναι η ορθή φορά που προτείνεται! Ούτε σ’ αυτό μπήκανε στον κόπο να το
αλλάξουνε κατά τι. Το ίδιο για το Π όπου στο Π κάνεις πρώτα τις δύο κάθετες και
μετά την οριζόντια, πολλοί από εμάς το κάνουμε διαφορετικά, όπως και το Λ όπου
πρέπει και οι δύο γραμμές να ξεκινούν από πάνω από την κορυφή. ΄Ετσι πρέπει να το
κάνουμε! Κάποιοι το ξεκινούν από κάτω και το κάνουν μονοκόμματα. Υπήρχαν και
στα προηγούμενα αλλά ήταν στο βιβλίο του δασκάλου. Εδώ όμως είναι υποχρεωτικό
σύμφωνα με το υπόδειγμα. Φανταστείτε ότι ακόμη κι αν ένας εκπ/κός δεν θέλει να
διδάξει φορά γραφής των γραμμάτων δεν μπορεί, οι γονείς το έχουν αυτό στο σπίτι.
Φανταστείτε τι έχει να γίνει με τους γονείς που θα προσπαθήσουν να κάνουν αυτά τα
πράγματα.

Στη συνέχεια έχουμε λοιπόν τη φορά γραφής, δηλαδή η εμπέδωση του γράμματος
που γίνεται εδώ, τα παιδιά κάνουν το γράμμα με πλαστελίνη, στον αέρα κ.τ.λ,
ακολουθείται από ένα 10λεπτο που τα παιδιά προσπαθούν να γράψουν το γράμμα με
την ορθή φορά, και στη συνέχεια έχουμε ένα 15λεπτο για τις ασκήσεις 2 και 3 όπου
είναι να κυκλώσουν το γράμμα που διδάσκω - κλασική άσκηση, υπήρχε και στα
προηγούμενα βιβλία - και να γράψω τα γράμματα που λείπουν : (τα). Ουσιαστικά δεν
έχω να γράψω τίποτε άλλο, το άλφα (α ) είναι. Και να μην ξέρω τι μου ζητά η
άσκηση βάζοντας α τη συμπληρώνω.

Τελειώνοντας λοιπόν με αυτό το κομμάτι, αφήνει ένα 15λεπτο, στο οποίο 15λεπτο
λέει έχω συμπληρωματικές δραστηριότητες.
Προσέξτε τώρα : θεωρώ ότι αυτό το 15λεπτο, που αφήνει στο τέλος - και το οποίο
βάζοντάς το στο τέλος πολλές φορές κανένας δεν θα προλαβαίνει να το κάνει, γιατί
μάλιστα δεν αφήνουν καμία ελευθερία στην αλλαγή των ασκήσεων, το λένε
ξεκάθαρα ότι οι ασκήσεις πρέπει να γίνονται με τη σειρά που προτείνεται γιατί
υπάρχει μια συνέχεια στη ροή των ασκήσεων, άρα δεν μπορώ να κάνω πρώτα τις
συμπληρωματικές δραστηριότητες και μετά να πάω στη φορά γραφής του
γράμματος- πρέπει να τις κάνω με τη σειρά που προτείνεται.
Στις συμπληρωματικές δραστηριότητες λοιπόν γίνεται τι; Υπάρχει αυθεντικό υλικό
από εφημερίδες, περιοδικά ...που έχει φροντίσει να φέρει ο εκπαιδευτικός μέσα στην
τάξη και επεξεργάζονται τα παιδιά αυτό το αυθεντικό υλικό. Θεωρώ ότι θα έπρεπε να
αρχίσω μ’αυτές τις συμπληρωματικές δραστηριότητες. Αν θέλω πραγματικά να
εντάξω όλα αυτά τα πλαίσια του αναδυόμενου γραμματισμού, της λειτουργικής
χρήσης της γλώσσας, της ολιστικής προσέγγισης κ.τ.λ Από ‘κει έπρεπε ν’ αρχίσω και
μετά να πάω σε όλα τα υπόλοιπα. Οι συγγραφείς το αφήνουν στο τέλος και πάντοτε
εάν ο εκπαιδευτικός έχει φροντίσει να φέρει στην τάξη κάποια παραπάνω στοιχεία
για να μπορέσει να τα επεξεργαστεί. Αυτός είναι ο κορμός που προτείνουν οι
συγγραφείς για το πώς πρέπει να γίνεται η διδασκαλία. Ταυτόχρονα λένε προτάσεις
επεξεργασίας κειμένων από το Ανθολόγιο για το συγκεκριμένο κείμενο που είδαμε, Ο
παπαγάλος, Το τρομαγμένο χελιδονάκι, Γιορτάζουμε το ΟΧΙ. Αυτά είναι κείμενα από
το Ανθολόγιο που μπορώ να χρησιμοποιήσω γι αυτό το κείμενο ή για τη διδασκαλία
του συγκεκριμένου γράμματος που έχω.

Να δούμε τώρα τι γίνεται : Αναλυτικοσυνθετική. Ουσιαστικά δεν πρόκειται για

αναλυτικοσυνθετική, και γιατί δεν πρόκειται για αναλυτικοσυνθετική: γιατί η
μέθοδος είναι αναλυτική, δηλαδή, έχω τη λέξη μαμά, την αναλύω σε συλλαβές, και
μετά την αναλύω σε γράμματα :Ανάλυση. Πριν (στα προηγούμενα βιβλία) είχαμε και
τη σύνθεση στο τέλος, το ξαναβάζαμε όλο μαζί(τη λέξη), γι αυτό ήταν
αναλυτικοσυνθετική. Τώρα είναι αναλυτική, δεν έχω σύνθεση, φτάνω μόνο μέχρι την
ανάλυση.

Αναδυόμενος γραμματισμός λοιπόν υποστηρίζουν οι συγγραφείς. Ο αναδυόμενος

γραμματισμός, πρωταρχικό στοιχείο, βασική αρχή του αναδυόμενου γραμματισμού,
είναι ότι βασίζεται στις γνώσεις που έχουν ήδη τα παιδιά, και στα λάθη που κάνουν
τα παιδιά, έτσι ώστε να χρησιμοποιήσουν αυτά τα λάθη για να μάθουν. Αυτή είναι
βασική αρχή του αναδυόμενου γραμματισμού. Αυτό τι μου λέει; Μου λέει ότι θα
πρέπει από πριν να ξέρω, τι ξέρουν τα παιδιά, και εφ’ όσον ξέρω τι ξέρουν τα παιδιά
μου να διαφοροποιώ τις δραστηριότητές μου και τη διδασκαλία μου. Αυτό κάνει ο
αναδυόμενος γραμματισμός. Γιατί σέβεται τον ρυθμό με τον οποίο μαθαίνει και
αναπτύσσεται ο κάθε μαθητής μου και η κάθε μαθήτριά μου. ΄Όταν έχω ένα
απολύτως δομημένο βιβλίο που μου λέει ότι θα ξεκινήσεις από «εδώ» και μάλιστα
μου δίνει και χρόνους για να μπορέσω να προλάβω, δεν μπορώ να αλλάξω τη σειρά
με την οποία κάνω ασκήσεις, δεν μπορώ να το βγάλω απ’ έξω πιθανότατα. Επίσης
δεν μας λένε γι αυτό τα 25% που είχε τη δυνατότητα να αλλάξει ο εκπ/κός, που
υπήρχε στα παλαιότερα αναλυτικά προγράμματα. Δεν ξέρω αν ισχύει για το
συγκεκριμένο βιβλίο. Σε μια βέβαια υποσημείωση οι συγγραφείς λένε: καλό είναι ο/η
εκπ/κός της τάξης, στο μέτρο του δυνατού, να πληροφορηθεί τι γνωρίζουν ήδη τα
παιδιά από το Νηπιαγωγείο ή το οικογενειακό περιβάλλον, ώστε να οικοδομήσει
πάνω στην υπάρχουσα γνώση. Πώς; είναι το ερώτημα. Να μάθουμε! Και πείτε ότι ο
εκπ/κός προσπαθεί και μαθαίνει τι ξέρουν οι μαθητές και οι μαθήτριές του. Πώς
λοιπόν θα οικοδομήσει πάνω στην προϋπάρχουσα γνώση;

Η παραγωγή κειμένων και η ανάγνωση αυθεντικών κειμένων είναι σημαντική στη

διαδικασία του αναδυόμενου γραμματισμού. Πού βρίσκεται αυτό μέσα στα
καινούργια βιβλία; Από την αρχή - εάν δούμε το πλαίσιο του νηπιαγωγείου όπου
εφαρμόζεται η θεωρητική προσέγγιση του αναδυόμενου γραμματισμού - θα δούμε ότι
τα παιδιά επιχειρούν να γράψουν, παράγουν κείμενο. Θα μου πείτε δεν το παράγουν
σωστά. ΄Όμως το παράγουν. Εδώ πέρα δεν έχω παραγωγή κειμένου! Δεν έχω
ανάγνωση αυθεντικών κειμένων για να δώσω το ερέθισμα στα παιδιά να αρχίσει μια
συζήτηση μέσα στην τάξη για να καταλήξω κάποια στιγμή κάπου, όπου πραγματικά
θα γράψω ένα κείμενο όπου θα έχει κάποιον αποδέκτη.

΄Ετσι λοιπόν ερχόμαστε στο βασικό ερώτημα, όταν έχω παιδιά με διαφορετικές
γνώσεις μέσα στην τάξη μου, πώς τα αντιμετωπίζω αυτά τα παιδιά; Όλα θα κάνουν τα
ίδια; Θα διαφοροποιηθώ; Πώς; Δεν μας απαντούν οι συγγραφείς.

Συνεχίζοντας πάλι στο πλαίσιο του αναδυόμενου γραμματισμού, είναι ο σεβασμός

στον ρυθμό με τον οποίο μαθαίνει ο κάθε μαθητής και η κάθε μαθήτρια. Αυτό δεν
υπάρχει στο καινούργιο βιβλίο.
Πηγαίνουμε τώρα στην ολική προσέγγιση, που ως ολική προσέγγιση μεταφράζουν
τον όρο Whole Language Aproach.Ο όρος στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως ολιστική
προσέγγιση, ακριβώς για να υπάρχει ο διαχωρισμός ανάμεσα στο Whole Language
Aproach και στη μέθοδο Decroly. Χρησιμοποιούν το ολική προσέγγιση. Εμπάσει
περιπτώσει - αναφέρουν μάλιστα χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο γιατί αυτός ο όρος
χρησιμοποιείται στο αναλυτικό πρόγραμμα. ΄Αρα λοιπόν για να μην έχουν
διαφοροποίηση με το Α.Π συνεχίζουν να χρησιμοποιούν το Ολική Προσέγγιση και
όχι το Ολιστική που είναι το ορθό ή τη Γλώσσα ως όλο. Βασική αρχή της
συγκεκριμένης θεωρητικής προσέγγισης είναι η χρήση αυθεντικών λογοτεχνικών
κειμένων και όχι αποσπασμάτων. Χρησιμοποιεί η συγκεκριμένη προσέγγιση τα
λεγόμενα μεγάλα βιβλία, που είναι ολοκληρωμένα λογοτεχνικά βιβλία,
ολοκληρωμένες ιστορίες σε ειδική εκτύπωση και μέσα από την επεξεργασία αυτών
των αυθεντικών λογοτεχνικών κειμένων τα παιδιά ανακαλύπτουν την αλφαβητική
αρχή. Δεν υπάρχει πουθενά μέσα σ’ αυτό το βιβλίο. ΄Αρα το λένε, ίσως εννοούν τη
μέθοδο Decroly γιατί ο στόχος τους είναι να απομνημονεύσουν τις φράσεις που έχει
το κείμενο, άρα λοιπόν μπορεί να πηγαίνει περισσότερο σε Decroly άρα ορθώς ίσως
αναφέρουν ότι πρόκειται για Ολική προσέγγιση και όχι για Ολιστική.
Το ίδιο ισχύει και για την Λειτουργική προσέγγιση για την οποία μιλούν. Γιατί λένε
ότι το κείμενο προσεγγίζεται λειτουργικά. Ποιο είναι το αυθεντικό κείμενο για να το
προσεγγίσω λειτουργικά;
Συνεχίζουν να υπάρχουν οι κλασικές ασκήσεις συμπλήρωσης γράμματος, εύρεσης
των λέξεων που έχουν το συγκεκριμένο γράμμα, αντιστοίχιση εικόνων και
γραμμάτων ή λέξεων, φορά γραφής, ορθογραφίας, αντιγραφής. ΄Όλα αυτά συνεχίζουν
να υπάρχουν στα καινούργια βιβλία. Και η προσέγγιση συνεχίζει να είναι ίδια, στις
τελευταίες ενότητες το κείμενο μεγαλώνει «Το παράξενο ταξίδι της συννεφένιας» στη
συνέχεια όμως οι δραστηριότητες είναι ίδιες, αυτό είναι από τα τελευταία κείμενα του
πρώτου τεύχους, συνεχίζω να έχω να βάλω το γράμμα που μαθαίνω εκείνη τη στιγμή,
και φυσικά στο τέλος πάλι έχω ένα ποιηματάκι και έχω τις κλασικές ασκήσεις. ΄Όπως
ξεκινάει δηλαδή έτσι και τελειώνει το συγκεκριμένο βιβλίο με τις κλασικές ασκήσεις
για την εμπέδωση των γραμμάτων κ.τ.λ
Στις αρχές δε του δευτέρου τεύχους αντί να έχω ένα γράμμα, έχω ένα δίψηφο
σύμφωνο ή φωνήεν. Με τις ίδιες ασκήσεις και την ίδια λογική σειρά που είχα και
προηγουμένως.
Στο τέλος τώρα της Α΄ Δημοτικού έχω θεματικές ενότητες και θεωρώ ότι αυτό το
πλαίσιο των θεματικών ενοτήτων είναι κάτι πάρα πολύ καλό, δηλαδή οργανώνονται
τα κείμενα θεωρητικά σε θεματικές ενότητες, πουθενά όμως δε μας λέει πως θα
αξιοποιήσω αυτή τη σύνδεση των κειμένων μεταξύ τους. Μπορεί να ανήκουν στην
ίδια θεματική ενότητα αλλά τα επεξεργάζομαι χωριστά τα κείμενα, δεν τα συνδέει
μεταξύ τους. Αυτό είναι ένα κείμενο για το Αλφαβητάρι με τον ήλιο που υπάρχει
προς το τέλος της Α΄τάξης, αρκετά μεγάλο κείμενο, με ερωτήσεις κατανόησης που
έχει αφού διαπραγματευτούμε το κείμενο μετά κάνουμε ερωτήσεις για να δούμε τι
νομίζεις ότι εννοούσε αυτός που το λέει, και συμπλήρωση λέξεων. Οι ασκήσεις πλέον
προς το τέλος της Α΄ Δημοτικού είναι να βρω τις λέξεις που λείπουν και να τις βάλω
σε μια σωστή σειρά, Τι είπε το μυρμήγκι και αυτό είναι η ορθογραφία ουσιαστικά,
πάλι δεν ξέρουμε, υπάρχει τετράδιο ορθογραφίας;
Κλείνοντας μιλάει για αυθεντικά κείμενα λογοτεχνικά και μη. Εγώ δεν τα βρήκα.

Διάρκεια επεξεργασίας κάθε ενότητας. 100 λεπτά; 110 λεπτά, 120 λεπτά; Το
Ανθολόγιο πώς μπαίνει; Αν έχω 100 λεπτά στα οποία έχω να κάνω την υποενότητα
που δείξαμε, τα τρία κείμενα του Ανθολογίου πότε θα τα βάλω μέσα;
Διάρκεια διδασκαλίας του κάθε γράμματος; Μέχρι σήμερα η διδασκαλία του κάθε
γράμματος είχε δύο δίωρα διδακτικά, άρα λοιπόν θα έπρεπε να το κάνω σε δύο μέρες
το κάθε γράμμα, Αλλάζει; Μία μέρα το κάθε γράμμα;
Με ποια σειρά επιλέγονται τα γράμματα για να διδαχθούν; Ποια είναι η λογική;
Τετράδιο Ορθογραφίας και Αντιγραφής υπάρχει; Αν όχι πώς γίνεται η επεξεργασία
της Ορθογραφίας και Αντιγραφής;

Πώς γίνεται η σύνδεση των κειμένων που υπάρχουν σε κάθε ενότητα; Πώς τα βλέπω
δηλαδή ως όλο;

Πώς γίνεται η παραγωγή του κειμένου που αντικαθιστά το Σκέφτομαι και Γράφω και
με οδηγεί στο να είναι αυτό το κείμενο πραγματικό κείμενο;

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ!