GEDRAGSTHERAPIE BIJ HONDEN versie 3

Joanne van der Borg

Naar het gedragspreekuur bij de faculteit Diergeneeskunde of het volgen van een
gehoorzaamheidscursus bij een hondenschool zijn mogelijkheden voor eigenaren om iets aan
het probleemgedrag van hun hond te doen.
Ook bestaat er de mogelijkheid professionele hulp van een gedragstherapeut voor honden in te
roepen. Gedragstherapie als mogelijkheid om probleemgedrag te verhelpen krijgt steeds meer
bekendheid onder hondenbezitters. In dit artikel wordt ingegaan op deze vorm van hulpverlening
voor eigenaren die problemen met hun hond hebben.

Hulpverlening aan huis of vanuit de praktijk

In het kort houdt gedragstherapie voor honden het volgende in: een eigenaar krijgt individuele
hulp en begeleiding om het probleemgedrag van de hond te verhelpen en/of te voorkomen. Het
kan hierbij gaan om allerlei vormen van gedrag dat door de eigenaar als probleem wordt
ervaren, zoals niet alleen kunnen zijn, agressie naar mensen of andere honden, onzindelijkheid,
etc (Askew, 2003; Landsberg et al, 2003).
Hierbij is het mogelijk dat de gedragstherapeut werkt vanuit de eigen praktijk of dat deze een
huisbezoek aflegt. Beide locaties hebben hun eigen voor- en nadelen bij het behandelen van
honden met probleemgedrag (Landsberg et al, 2003, pag. 77). Het grote voordeel van be-
geleiding in de thuissituatie is dat de hond op zijn eigen territorium (zowel binnen als buiten)
door de gedragstherapeut geobserveerd kan worden en de hulp individueel, specifiek op de
eigenaar - hond combinatie gericht is.

Anamnese
Het werk van een gedragstherapeut begint altijd met het afnemen van een uitgebreide en
gedegen anamnese (= voorgeschiedenis van het probleemgedrag) af te nemen. Tijdens het
eerste consult heeft de gedragstherapeut een uitgebreid gesprek met de eigenaar dat meestal 1
tot 1½ uur duurt, afhankelijk van de problemen die er spelen (Landsberg et al, 2003). Tijdens dat
gesprek verzamelt de gedragstherapeut niet alleen gegevens over het probleemgedrag (hoe
vaak, tegen wie of wat gericht, sinds wanneer etc.), maar ook gegevens over het gedrag van de
hond in allerlei andere situaties, omgang van de eigenaar met de hond (uitlaten, voeding,
training etc.), afkomst en achtergrond van de hond. Al deze gegevens worden aangetekend op
een speciaal anamneseformulier, de zogenaamde ‘Gedragsstatus’. Op deze wijze worden
systematisch de gegevens verzameld om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van het
(probleem)gedrag, het karakter van de hond èn de wijze waarop de eigenaar met de hond
omgaat. Indien nodig neemt de gedragstherapeut enkele gedragstestjes af of maakt samen met
de eigenaar een korte wandeling om de relatie tussen de eigenaar en de hond beter te kunnen
doorgronden.
Door een gebrek aan tijd is dit alles vaak niet mogelijk op een gehoorzaamheidscursus of bij de
dierenarts.

DogVision Gedragstherapie bij honden 1

Diagnose en therapie
Nadat alle zaken op een rijtje gezet zijn, legt de gedragstherapeut de eigenaar eerst de
oorzaak van het probleemgedrag uit en licht toe wat de diagnose van het probleemgedrag is.
Vervolgens wordt in overleg met de eigenaar behandelplan opgesteld. Het is belangrijk dat de
eigenaar inzicht krijgt in het ontstaan van het probleemgedrag en de factoren die daarbij een rol
hebben gespeeld. Vooral inzicht in de rol die de eigenaar daar zelf in heeft gespeeld en vaak
nog steeds speelt is hierbij essentieel.
Door individueel gerichte adviezen van de gedragstherapeut leert de eigenaar stapsgewijs op
een andere wijze met de hond om te gaan. Hij/zij wordt begeleid bij de praktische uitvoering van
therapiegerichte oefeningen en toepassing van eventuele hulpmiddelen (b.v. Gentle Leader of
muilkorf) om het probleemgedrag te verhelpen of te voorkomen. Ook kan in overleg met de
dierenarts een gedragsmedicatie gegeven worden ter ondersteuning van de therapie.
De keuze van de te volgen therapiemethoden hangt vooral af van de oorzaak van het
probleemgedrag, het karakter van de hond (waar is hij gevoelig voor? bestaat er kans op
agressie?) en de relatie tussen eigenaar en hond. Wat bij de ene eigenaar - hond combinatie
goed werkt kan bij een andere combinatie juist niet of zelfs averechts werken!
De kans van slagen van een therapie hangt met name af van de motivatie van de eigenaar en
de mate waarin de adviezen opgevolgd worden. De basis voor succes is dat de eigenaar bereid
is tijd te investeren en geduld op te brengen om met de hond bezig te zijn.

Veel voorkomend probleemgedrag

Agressie naar mensen (vooral naar kinderen) en het niet alleen kunnen zijn van honden
(blaffen/huilen, vernielen en/of onzindelijkheid als de hond alleen gelaten wordt) zijn dè twee
problemen waar gedragstherapeuten het meest mee te maken krijgen (Askew, 2003; Landsberg
et al, 2003).
Andere veel voorkomende problemen zijn agressie naar andere honden, angst en onzindelijk-
heid. In het merendeel van de gevallen is er sprake van een combinatie van problemen.
Vooral bij bepaalde typen van probleemgedrag of als een eigenaar meerdere problemen met de
hond heeft, is het volgen van een gehoorzaamheidscursus alleen vaak niet voldoende of zelfs
(nog) niet mogelijk (b.v. bij agressie naar andere honden).

Misvattingen
Tijdens mijn vele huisbezoeken heb ik nogal wat opvattingen van eigenaren over het
leervermogen en het gedrag van honden gehoord. Deze opvattingen zijn vaak onjuist en dienen
besproken te worden in het belang van de hond en het verhelpen en voorkomen van
probleemgedrag. Hieronder volgt een greep uit veelgehoorde uitspraken:
- het is nog maar een pup, hij kan of hoeft nog niets te leren.
Echter: jong geleerd is oud gedaan.
- hij is al 2 jaar (of ouder), hij kan niets meer leren.
Echter: een hond is nooit te oud om te leren.
- het hoeft geen circushond te worden (eigenaar leert hond geen enkel commando)
Echter: het aanleren van commando’s is van belang voor een goede dominantieverhouding
tussen eigenaar en hond.
- het probleemgedrag zal vanzelf wel weer overgaan (de wens is de vader van de gedachte!).
Echter: het ongewenste gedrag verergert meestal alleen maar en de hond zal het ook in
andere situaties gaan toepassen.

DogVision Gedragstherapie bij honden 2

- de hond is gestoord, hij zal wel een tumor in zijn kop hebben (het gedrag van de hond is
namelijk voor de eigenaar onverklaarbaar en onbegrijpelijk).
Echter: hersentumoren komen zelden voor; het gaat om aangeleerd gedrag dat ook weer af
te leren is of in ieder geval onder controle te krijgen (in zeker 95% van de gevallen!).
- we hebben alles al geprobeerd maar niets helpt.
Echter: er zijn vele wegen die naar Rome leiden.
- hij doet het uit nijd of jaloezie.
Echter: honden denken niet zoals mensen.
Het is belangrijk dat bovengenoemde misvattingen wat betreft het gedrag en leervermogen van
honden rechtgezet worden om een juiste omgang tussen eigenaar en hond te bevorderen. Dit
betekent een inspanning, een gezamenlijke taak die weggelegd is voor o.a. instructeurs,
dierenartsen, dierenartsassistenten, fokkers en gedragstherapeuten.

Samenwerking met dierenarts

Gedragstherapeuten zorgen voor een goede samenwerking met dierenartsen. Ze dienen
steeds bedacht te zijn op een mogelijke lichamelijke oorzaak voor het probleemgedrag. Indien
hier aanwijzingen voor zijn zal een cliënt eerst worden doorverwezen naar de eigen dierenarts
voor een lichamelijk onderzoek. Verder moet uiteraard voor eventuele medicatie of (chemische)
castratie, ter ondersteuning van de therapie, eveneens verwezen worden naar de dierenarts.
Meestal vindt dit plaats in goed overleg met de gedragstherapeut.
Ook verwijzen dierenartsen eigenaren van honden met probleemgedrag door naar een
gedragstherapeut. Hoe vroegtijdiger dit gebeurt des te sneller en eenvoudiger het probleem te
verhelpen zal zijn!
Zeker is dat in veel gevallen met behulp van gedragstherapie herplaatsing of zelfs euthanasie
voorkomen kan worden.

Opleiding
Sinds 1996 verzorgt het kynologisch adviesbureau DogVision de opleiding ‘Gedragstherapie
bij Honden’ in samenwerking met het Van Hall Instituut (hogeschool) te Leeuwarden. Deze
opleiding tot gedragstherapeut voor honden is de grootste en oudste opleiding op dit gebied in
Nederland.
De opleiding bestaat uit 7 modulen, waarvan de eerste 2 modulen eveneens opleiden tot
kynologisch instructeur. De totale opleiding leidt op tot gedragstherapeut en is een 3-jarige
opleiding in deeltijd op HBO-niveau (inclusief stages). De cursuslocatie is in Amersfoort of
omstreken. Als het geheel met goed gevolg doorlopen is ontvangt de cursist een diploma en is
bevoegd als zelfstandig gedragstherapeut op te treden. Vaak zijn zij verbonden aan een
dierenartspraktijk of hondenschool.
De opleiding Gedragstherapie bij Honden is erkend door de Nederlandse Vereniging van
Gedragstherapeuten voor Honden. Er bestaat in ons land inmiddels een netwerk, waarin zo'n
honderd gecertificeerde gedragstherapeuten actief zijn.

Literatuur
• Landsberg, G., Hunthausen, W., and L. Ackerman, 2003 (second edition).
Handbook of Behavior Problems of the Dog and the Cat. Saunders, Elsevier Science Limited; isbn 0-7020-2710-3

DogVision Gedragstherapie bij honden 3

• Askew, H.R., 2003 (second edition).
Treatment of Behavior Problems in Dogs and Cats. A Guide for the Small Animal Veterinarian.
Blackwell Science; isbn: 140 510 6204

DogVision Gedragstherapie bij honden 4