VOLTAIRE

SADIK
°
SAFDÝL

Fransýzca'dan çeviren:
Bekir Karaoðlu

"Düþüncelerinize katýlmýyorum; fakat onlarý söyleme hakkýnýzý sonuna kadar savunacaðým."

Voltaire

"Hiç bir zaman anlayamayacaðým düþünceleri bana kabul ettirdiði için onu asla baðýþlamayaca
Ýmparatoriçe Eugenie

"Bu adamý kimse susturamayacak mý?"

Kral XV. Louis

VOLTAIRE ÜZERÝNE BÝRKAÇ SÖZ

Yapýtlarý 18. yüzyýl Avrupasý'nýn siyasa, felsefe ve ekin alanlarýna damgasýný vuran Voltai
4-1778) fýrtýnalý yaþamý boyunca, hoþgörüsüzlük, baðnazlýk, adaletsizlik ve diktatörlüðe ka
Voltaire'in 300. doðum yýlý 1994 yýlýnda Avrupa'nýn tüm müze ve kitaplýklarýnda kutlandý. B
rak Oxford Üniversitesi tarafýndan baþlatýlmýþ olan Toplu Yapýtlarý dizisinin 150 ciltten o
eklenmektedir!
YAÞAMI

Asýl adý François-Marie Arouet olan Voltaire 1694 yýlýnda Paris'te doðdu. Cizvit papazlarýn
eðitildi, 16 yaþýnda okulu býrakýp Paris'teki sanat ve yazýn çevreleriyle tanýþtý. 1917'de
eþtiren bir taþlama nedeniyle Bastille tutukevine kapatýldý. Burada kaldýðý 11 ay içinde il
atro yapýtý olan "Oedipe"i yazdý.
Daha sonra baskýlarýn sürmesi üzerine sürgün olarak 3 yýl Ýngiltere'de yaþadý. Paris'e dönd
iltere'deki demokrasi anlayýþýný öven "Ýngiltere Mektuplarý" adlý bir yapýt yazdý. Kitabýn
iði yargýsýna varýlýnca yine Paris'ten kaçmak zorunda kaldý. Uzun yýllar birlikte yaþayacað
Markizi'nin Lorraine bölgesindeki þatosuna sýðýndý.
1749 yýlýnda markizin ölümü üzerine Prusya Kralý II. Frederik'in çaðrýsýný kabul ederek Pot
sya sarayýna konuk oldu. Burada ancak iki yýl kalabildi, kralla anlaþamayýnca Berlin'den
ayrýldý.
Voltaire sonunda Ýsviçre-Fransa sýnýrýnda "Ferney" çiftliðini satýn alýp yerleþti (1753). B
yandan ipekböcekçiliði ve saatçilikle uðraþýrken, diðer yandan en yoðun yazarlýk dönemini
Voltaire'in yaþamý ve yapýtlarý hoþgörüsüzlük, baðnazlýk, adaletsizlik ve diktatörlük karþý
önemli toplumsal, siyasal ve hukuksal olaylarý üzerine sesini yükseltti, Avrupa'da düþünce
egemeni oldu, ileri gelen devlet adamlarýyla yazýþtý. Ünlü "Ansiklopedi"ye katkýda bulundu
Ölümünden kýsa süre önce Paris'e çaðýrýldý. Yýllarca krallar ve hükümetler tarafýndan baþke
rilmeyen 83 yaþýndaki Voltaire halk tarafýndan ulusal bir kahraman gibi coþkuyla karþýlandý
sonra 30 Mayýs 1778'de Paris'te öldü. Mezarý daha sonra Pantheon'da Rousseau'nun yanýna t
aþýndý.

YAPITLARI

Voltaire fýrtýnalý yaþamýndan beklenmeyecek kadar çok sayýda yapýt vermiþtir. Yapýtlarý çok
r: Þiir, tiyatro, tarih, öykü, roman, makale, bilimsel ve felsefi deneme, ansiklopedi
maddeleri, vb... Yalnýzca tiyatro dalýnda 52 oyunu vardýr. Bunlarýn arasýnda "Oedipe" (171
8), "Brutus" (1730) ve "Zaire" (1732) sayýlabilir. Tarih kitaplarý arasýnda "XII. Char
les'ýn Tarihi", "XIV. Louis Çaðý" (1751), "Büyük Petro Çaðýnda Rusya Tarihi" (1759) önemli
, yazýnsal deðer taþýyan 18.000 adet mektup býrakmýþtýr.
Çaðýnýn önemli olaylarýný taþlamak için yazdýðý roman ve öyküler daha kalýcý olmuþtur. Günü
nlardýr. Bunlar arasýnda en bilineni "Candide" (1759) o çaðda Pope ve Leibniz'in "her þey
olmasý gerektiði gibi güzel" felsefesini alaya almak için yazýlmýþtýr. Diðer uzun öykülerin
a saray tarihçisi olarak görev yaptýktan sonra krallara öðüt vermek amacýyla yazdýðý "Zadig
yaþamsal bölümler içerir. O çaðdaki siyasal yozlaþmayý eleþtirmek için de, gerçek bir öyküd
fdil" (1767) adlý yapýtýný kaleme almýþtýr.
Diðer uzun öyküleri arasýnda, töreleri eleþtirmek için yazdýðý "Babil Prensesi" (1768), rüþ
daðýlýmý dengesizliðini eleþtirmek için yazdýðý "Kýrk Liralýk Adam" (1768) ve kozmik ölçekt
"Micromegas" (1752) da sayýlabilir.
SADIK

yahut ALINYAZISI

Bir Doðu Masalý

(Zadig, 1747)

SADIK ÖYKÜSÜNÜN ÞERÝA

SULTAN'A ADANMASI

Hicretin 837. yýlýnda Þevval ayýnýn 18. günü,

Kirpiklerin büyücüsü, yüreklerin coþturucusu ve aklýn ýþýðý; ayaklarýnýzýn tozunu öpeyim de

r ya da Ýran halýlarý veya güller üzerinde geziniyorsunuzdur. Size eski bir bilge kiþinin,
içbir iþ yapmadan yaþayabilme mutluluðuna eriþtikten sonra, keyif için yazmýþ olduðu SADIK
ini sunuyorum. Bu öyle bir yapýt ki söylediðinden çok daha fazlasýný anlatýyor. Okuyup kara
menizi diliyorum; çünkü her ne kadar güzelliðiniz ve ona renk katan yeteneklerinizle saðduy
lu davranmama hakkýnýz elbet varsa da, yaþamýnýzýn baharýnda olmanýza karþýn bilge bir akla
bir zevke sahipsiniz; sizin çok kez ince uzun sakallý derviþlerden çok daha akýllý sözlerin
tanýk oldum. Anlayýþlýsýnýz, aðzýnýz da sýký; zayýf olmadan yumuþak olabiliyorsunuz; iyili
dostlarýnýzý seviyor ve düþman yaratmýyorsunuz. Güzel aklýnýzý kullanýrken, çok kolay yapa
de, kötülük tohumlarý ekmiyorsunuz. Özetle, aklýnýzýn güzelliðiniz kadar saf, biraz da fels
miniz olduðu yargýsýna vardýðým için bilge bir yazarýn bu kitabýndan zevk alacaðýnýzý düþün
Kitap sizin ve benim bilmediðimiz Keldani dilinde yazýlmýþ. Önce, þanlý Sultan Uluð Bey'i e
mek için Arapçaya çevrildi. Bu, Arap ve Acemlerin Binbir Gece Masallarýný yazmaya baþladýkl
amanlara raslar. Uluð Bey Sadýk öyküsünü, haným sultanlar da Binbir Gece'yi okumayý yeðliyo
Hiçbir þey anlatmayan ve bir mantýðý olmayan bu öyküleri nasýl sevebilirsiniz?" diye sorard
y; "Biz de zaten bunun için seviyoruz," diye yanýtlardý haným sultanlar.
Sizin o haným sultanlara benzemeyeceðinizi ve bir Uluð Bey olacaðýnýzý düþünerek mutlu o
Belki bir gün, Binbir Gece'den pek farký olmayan sudan söyleþilerden sýkýldýðýnýzda, sizinl
e konuþma fýrsatýmýz olur. Siz, Ýskender zamanýndaki Thalestris, Süleyman zamanýndaki Saba
esi olsaydýnýz, yollara düþenler bu krallar olurdu.
Göklere yakarýyorum: zevkleriniz katýksýz, güzelliðiniz kalýcý ve mutluluðunuz sonsuz olsun
SADÝ

TEK GÖZLÜ ADAM

Melik Moabdar zamanýnda Babil'de Sadýk adýnda zengin ve eðitim görmüþ bir genç adam yaþardý
ve genç olmasýna karþýn duygularýna gem vurmasýný ve büyüklenmemeyi bilen bu adam her zaman
maya çalýþmýyor ve insanlarýn zayýf yanlarýna saygý gösterebiliyordu. Ýnsanlar ona þaþýyord
eyi elvermesine karþýn, bilisiz yargýlara, belirsiz sözlere, kaba þakalara ve o zamanlar B
abil'de söyleþi adý altýnda yapýlan kuru gürültüye Sadýk hiç tepki göstermezdi. Zerdüþt'ün
nmiþti: büyüklenme, iðne batýrýnca fýrtýnalar çýkaran hava dolu bir tuluma benzer. En öneml
dýnlarý aþaðý görmek ve onlarý baský altýnda tutmakla övünmüyordu. Eli açýktý; iyilik bilme
korkmuyordu, çünkü yine Zerdüþt'ün öðretisine göre davranýyordu: Seni ýsýracak olsalar bile
köpeklere de yedir. Bilge kiþilerle bir arada olmaya çalýþtýðý için, onlar kadar bilge sayý
usunda Keldanilerden kalan fizik ilkelerini biliyordu, metafizik konusundaysa tüm
zamanlarda herkesin bildiðini, yani pek az þey öðrenmiþti. O zamanlar geçerli olan düþüncen
ine, bir yýlýn üç yüz altmýþ beþ gün altý saat olduðuna ve dünyanýn güneþ çevresinde döndüð
lenleri ona kötü düþünceler taþýdýðýný, yýlýn on iki ay olduðuna ve güneþin merkezde olduðu
lýk ettiðini söylediklerinde o, öfkelenmeden ve büyüklenmeksizin susuyordu.
Böylece Sadýk, zenginliðine, dostlarýna, saðlýðýna, sevimli yüzüne, ýlýmlý ve akýlcý düþünc
güvenerek mutlu olabileceðine inandý. Babil'de güzelliði, soyluluðu ve servetiyle ünlü Sami
e niþanlandý. Ona erdemli bir sevgiyle baðlýydý; Samira ise Sadýk'ý tutkuyla seviyordu. Evl
ceklerine yakýn bir gün, Fýrat kýyýlarýnda palmiyelerle süslü Babil kapýlarýndan birinin ya
l kola gezinirken, kýlýç ve oklarla kuþanmýþ bir öbek adamýn yaklaþtýðýný gördüler. Bunlar,
n yeðeni olan Orcan'ýn adamlarýydý. Kendi dalkavuklarýnca her þeyi yapabileceðine inandýrýl
can, Sadýk'ýn tersine, erdemden ve incelikten nasibini alamamýþ bir adamdý. Kendini o kada
r beðenirdi ki, Samira'nýn kendisini seçmemiþ olmasýndan duyduðu kýskançlýðý Samira'ya karþ
evgi sanýyordu. Adamlarýna onu kaçýrmalarýný söylemiþti. Adamlar Samira'yý yakalamak istedi
kargaþada Samira'yý yaraladýlar ve sevgilisinin kanýný akýttýlar. Kýzýn çýðlýklarý gökleri
! Beni sevdiðimden ayýrýyorlar!" Kendi karþýlaþtýðý tehlikeyi umursamadan sevgilisi Sadýk'ý
ada Sadýk onuru ve aþkýnýn verdiði güçle genç kýzý savunuyordu. Ýki kölesinin yardýmýyla sa
ladý; sonra baygýn ve yaralý Samira'yý evine götürdü. Genç kýz gözlerini açtýðýnda kurtarýc
cam olarak seviyordum; þimdi yaþam ve namusumun kurtarýcýsý olarak seviyorum." Hiçbir yürek
mira'nýnki kadar duygulanamaz, hiçbir aðýz en büyük iyiliklerin ve en namuslu sevginin esin
ediði duygularý bu kadar dokunaklý söyleyemezdi. Samira'nýn yarasý hafifti, kýsa sürede iyi
Sadýk daha kötü yaralanmýþtý; gözünün kýyýsýna gelen bir ok, derin bir yara açmýþtý. Samira
i için sürekli yakarýyordu. Gece gündüz gözleri yaþlý, Sadýk'ýn gözünün iyileþeceði günü be
de çýkan bir çýban durumu ciddileþtirdi. Memfis'te büyük hekim Hermes'e haberciler gönderil
ekim kalabalýk yardýmcýlarýyla geldi, hastayý inceledi ve gözünü yitireceðini söyledi. Üste
zaman olacaðýný da belirtti: "Eðer sað göz olsaydý kurtarabilirdim; ancak, sol göz yaralar
irmek olanaksýzdýr." Tüm Babil halký, Sadýk'ýn yazgýsýna üzülürken Hermes'in bilgisine de h
i gün sonra çýban kendiliðinden patladý; Sadýk tümüyle iyileþti. Hermes, niçin iyileþmemesi
kanýtlayan bir kitap yazdý. Sadýk bu kitabý okumadý; dýþarý çýkacak duruma gelince, mutlulu
e gözleriyle bakmaya deðer gördüðü tek þey olan sevgilisini ziyaret etmek için hazýrlandý.
kent dýþýndaydý. Sadýk yoldayken bu hanýmýn tek gözlülerden nefret ettiðini ve ayný gece Or
ndiðini öðrendi. Bu haberi iþiten Sadýk bayýldý; acýsý onu ölümün eþiðine getirdi, uzun sür
a aklý acýsýna üstün geldi; hatta duyduðu iðrenmeyle avunmasýný bildi.
"Madem ki saray eðitimi görmüþ bu soylu hanýmýn alçakça bir kaprisiyle karþýlaþtým, öyleyse
vleneyim." dedi. Kentin en olgun ve iyi yetiþtirilmiþ kýzý olan Azora'yý seçti. Onunla evle
di ve bir ay süreyle mutlu bir yaþam sürdüler. Fakat Sadýk karýsýnda biraz hafiflik sezer g
oldu; Azora en akýllý ve erdemli gençlerin en iyi giyinenler olduðuna inanýyordu.

BURUN

Azora bir gün gezintiden eve öfkeyle döndü: Sadýk ona "Sizi böyle kýzdýran nedir, sevgili e
iye sordu. Karýsý "Benim tanýk olduðum olayý siz de görseniz çok kýzardýnýz," dedi, "Bir sü
casýný yitiren Hüsrev'e baþ saðlýðýna gitmiþtim. Bu kadýn kocasý için ýrmak kýyýsýnda bir m
arýlarýnda, ýrmak burada aktýkça kocasýnýn mezarý baþýnda olacaðýna söz veriyordu." Sadýk,
vmiþ olan saygýdeðer bir kadýn!" deyince, Azora "Ýyi ama, ben gittiðimde ne yapýyordu, bili
musunuz?" dedi, "Irmaðýn yataðýný deðiþtirmeye uðraþýyordu!" Azora genç dula verdi veriþti
rdem ve namus gösterisi Sadýk'ýn pek hoþuna gitmedi.
Sadýk'ýn Kadir adýnda bir arkadaþý vardý; Azora bu arkadaþýnýn ötekilerden daha dürüst ve a
di. Sadýk karýsýnýn baðlýlýðýný denemek için bu arkadaþýyla bir plan yaptý ve aðzýný sýký t
di. Azora kent dýþýnda bir arkadaþýný iki günlük bir ziyaretten döndüðünde hizmetçiler, koc
cý haberi iletmeye cesaret edemediklerini ve Sadýk'ý bahçedeki atalarýnýn mezarýnýn yanýna
i söylediler. Genç kadýn aðladý, saçýný baþýný yoldu, ölmek istediðini haykýrdý. Akþam üzer
birlikte aðladý. Ertesi gün biraz daha aðladýlar ve birlikte öðle yemeði yediler. Kadir on
kadaþýnýn mirasýnýn büyük bölümünü kendisine býraktýðýný ve isterse bu serveti onunla payla
. Genç kadýn aðladý, öfkelendi, sonra yumuþadý. Akþam yemeði öðlenkinden daha uzun sürdü; k
oldu. Azora öleni övdü, ancak birçok eksiði olduðunu, Kadir'de bu eksiklerin olmadýðýný sö
Yemek ortasýnda Kadir þiddetli bir karýn aðrýsýna tutuldu; telaþa kapýlan genç kadýn tüm ko
erek karýn aðrýsýna iyi gelen birini denemek istedi. Büyük hekim Hermes'in Babil'de olmayýþ
akýnarak, Kadir'in aðrýyan yerine eliyle dokundu: "Çok canýnýz yanýyor mu?" diye sordu. Kad
ona "Bazan ölecekmiþim gibi oluyor," dedi "Ama bana iyi gelen bir ilaç var: Yeni ölmüþ bir
damýn burnunu aðrýyan yerime sürmek." "Ne tuhaf bir ilaç bu?" dedi Azora. "Arnou Efendi'ni
n inmelere karþý önerdiði keselerden (1) daha tuhaf deðil." dedi Kadir. Bu gerekçeye genç a
akýllý oluþunu da ekleyen genç kadýn kararýný verdi: "Rahmetli kocam yarýn Sýrat köprüsünd
rnu biraz kýsa olsa Azrail ona daha mý az yol verecektir?" diye düþündü. Azora bir býçak al
sýnýn mezarýna gitti; önce biraz aðladý sonra boylu boyunca yatan Sadýk'ýn burnunu kesmek i
laþtý. Sadýk doðruldu ve bir eliyle burnunu tutarken ötekiyle býçaðý aldý: "Haným, Hüsrev k
" dedi. "Burun kesmenin bir ýrmaðýn yataðýný deðiþtirmeden ne ayrýmý vardýr?"

KÖPEK VE AT

Sadýk, Zind kitabýnda yazýldýðý gibi, evliliðin ilk ayýnýn balayý, ikincisinin de zehir ayý
adý. Bir süre sonra, birlikte yaþamak zorlaþýnca, Azora'yý boþadý ve mutluluðu doðayý incel
"Tanrý''nýn gözümüzün önünde açtýðý bu büyük kitabý okuyan bir filozof kimbilir ne kadar m
"Bulduðu gerçekler onun olur; ruhunu besler ve yüceltir; erinçle yaþar; insanlardan korkma
z; sevgili eþi burnunu kesmeye gelmez."
Bu düþüncelerle dolu olarak, Fýrat kýyýsýnda bir kýr evine çekildi. Orada, köprü kemerleri
saniyede ne kadar su aktýðýný incelemedi ya da fare ayýnda yaðan yaðmurun koyun ayýndakinde
kadar fazla olduðunu merak etmedi. Örümcek aðlarýndan ipek, kýrýk þiþelerden porselen yapma
di; fakat özellikle hayvan ve bitkileri inceledi. Kýsa zamanda o kadar þey öðrendi ki öteki
insanlarýn bakýp da göremediði yerde binlerce ayrýntý görebiliyordu.
Bir gün korulukta gezerken, melikenin harem aðasýnýn telaþla ve peþinde birçok görevliyle k
gördü. Hepsi de en deðerli þeyini yitirmiþ gibi oraya buraya koþuyorlardý. Haremaðasý Sadýk
"Delikanlý, melikenin köpeðini gördün mü?" Sadýk usulca yanýtladý: "Bu, diþi bir köpekti,
remaðasý "Haklýsýnýz," dedi. Sadýk "Küçük boylu, kýsa süre önce yavrulamýþ, kulaklarý çok u
opal bir tazý köpeði," deyince haremaðasý heyecanla "Demek onu gördünüz!" dedi. "Hayýr," de
"bu köpeði görmedim, ayrýca melikenin köpeði olduðunu da bilmiyordum."
Yazgýnýn bir raslantýsý olarak, ayný sýralarda melikin ahýrýndaki en güzel at Babil ovasýnd
rin elinden kaçmýþtý. Baþseyis ve diðer görevliler, harem aðasýnýn köpeðin ardýndan koþtuðu
ler. Baþseyis Sadýk'a raslayýnca melikin atýný görüp görmediðini sordu. Sadýk "Bu, çok hýzl
yak, nallarý küçük, kuyruðu üç buçuk ayak boyunda bir at. Koþumlarýnda yirmi iki kýrat altý
, gümüþten nallarý var, deðil mi?" deyince baþ seyis: "Ne yana gitti," diye sordu. Sadýk ya
erdi : "Atý görmedim, var olduðunu da bilmiyordum."
Baþseyis ve harem aðasý Sadýk'ýn melikin atýný ve melikenin köpeðini çaldýðýndan emin oldul
ayýp kadýlar kuruluna götürdüler. Sadýk falakaya ve ömrünün kalan bölümünü Sibirya'da sürdü
rar henüz okunmuþtu ki atýn ve köpeðin bulunduðu haberi geldi. Kadýlar kararý deðiþtirmek z
ldýlar; ama bu kez, atý ve köpeði görmediðini söylediði için dört yüz altýn ödemeye yargýla
edikten sonra Sadýk'ýn kendini savunmasýna izin verdiler. O da þöyle konuþtu:
"Kurþun gibi aðýr, demir gibi sert, elmas gibi parlak ve altýn gibi saf olan siz adalet
yýldýzlarý, bilim denizleri, gerçeðin aynalarý! Bu yüce kurul önünde konuþmama izin verildi
osmade adýna ant içerim ki melikenin saygýdeðer köpeðini de, melikin kutsal atýný da görmüþ
ulukta gezerken harem aðasý ve baþseyisle karþýlaþtým. Yerde bir hayvanýn izleri vardý ve b
ir köpeðin ayak izleri olduðunu anladým. Kumdaki ayak izlerinin arasýndaki çizgiler memeler
nin büyümüþ olduðunu ve onun kýsa süre önce yavrulamýþ diþi bir köpek olduðunu gösteriyordu
yakýn daha deðiþik izler köpeðin uzun kulaklarý olduðuna iþaret ediyordu. Ayak izlerinden b
iðer üçüne göre daha belirsiz olduðu için de bir ayaðýnýn topal olmasý gerekiyordu."
"Melikin atýna gelince, koruda dolaþýrken at izlerine rasladým. Ayak izleri eþit aralýklýyd
koþan bir atýn izleriydi bunlar. Yedi ayak geniþliðindeki yolun kýyýsýnda aðaçlarýn tozu ç
adan atýn kuyruðunun üç buçuk ayak uzunluðunda olduðu sonucuna vardým. Aðaçlarýn beþ ayak y
geçit oluþturduðu kapalý bir yerde yeni düþmüþ yapraklar gördüm; buradan atýn beþ ayak boyu
ni düþündüm. Yolda mihenk taþýndan olduðunu bildiðim bir taþta altýn izleri vardý; ölçünce
iki ayar altýn düðmeler olduðunu anladým. Sonunda, çakýl taþlarýndaki nal izlerinde gümüþ
Tüm kadýlar Sadýk'ýn derin bilgisine hayran kaldýlar. Bu haber melikin sarayýna ulaþtý. Sel
, haremde ve divanda herkes bunu konuþur oldu. Bazý bilginler Sadýk'ýn cadýlýktan yakýlmasý
ktiðini söyledilerse de, melik dört yüz altýnýn Sadýk'a geri verilmesini buyurdu. Mahkeme g
isi ve yazmanlar resmi giysileriyle Sadýk'ýn evine altýnlarý getirdiler. Ancak, üç yüz doks
sekiz altýný mahkeme gideri olarak alýkoydular ve hizmetliler de bahþiþ istediler.
Sadýk fazla bilgili olmanýn bazan tehlikeli olabileceðini gördü ve bundan sonra her gördüðü
eye karar verdi.
Böyle bir fýrsat kýsa sürede çýktý. Hapishaneden kaçan bir tutuklu Sadýk'ýn penceresinin ön
adýk'a sorduklarýnda yanýt vermedi; ancak pencereden baktýðýný kanýtladýlar. Bu suç için be
verdiklerinde, Babil göreneklerine göre, kadýlara teþekkür etti. Sonra kendi kendine söylen
i: "Tanrý'm, melikenin köpeðinin ve melikin atýnýn geçmiþ olduðu ormanda gezmek de tehlikel
ncereden bakmak da! Bu dünyada mutlu olmak ne kadar zormuþ!"
KISKANÇ

Sadýk yazgýnýn sýkýntýlarý içinde avunmak için çareyi felsefede ve dostlukta aradý. Babil'i
erinden birinde ev tutup, dürüst ve bilge bir adama yakýþan tüm sanat ve eðlencelerle donat
Sabahlarý kitaplýðý tüm bilim adamlarýna, akþamlarý sofrasý tüm dostlara açýktý. Ama bilim
ar tehlikeli olabileceðini kýsa sürede anladý. Anka kuþu yemeyi yasaklayan Zerdüþt'ün bir y
rinde tartýþma çýktý. "Böyle bir kuþ olmadýðýna göre onu nasýl savunabileceðiz?" diyordu bi
bir bölümü de "Zerdüþt yenmemesini söylediðine göre var olmalý," diyorlardý. Sadýk onlarý
ka kuþu varsa yemeyelim, yoksa zaten yiyemeyiz; böylece Zerdüþt'e saygýmýz sürer."
Anka kuþu üzerine on üç cilt yapýt yazmýþ olan bir bilgin hemen koþup, Keldanilerin en apta
olayýsýyla en baðnazý olan baþrahip Yebor'a Sadýk'ý þikâyet etti. Bu adam Güneþ tanrýsýnýn
eçirip bir yandan da keyifle Zerdüþt'ün ayetlerini mýrýldanabilme isteðiyle yanýp tutuþuyor
'ýn arkadaþý Kadir gidip yaþlý Yebor'u buldu: "Güneþ ve Anka kuþlarýna selam olsun! Sakýn o
zalandýrmayýn; o bir azizdir. Bahçedeki kümesinde anka kuþlarý besliyor ve hiçbirini yemiyo
Onu suçlayan adamsa dinsizdir; tavþanlarýn toynak ayaklý olduðunu ve yenebileceklerini söyl
r." Yebor dazlak kafasýný sallayarak yanýtladý: "Öyleyse, Sadýk'ý anka kuþu hakkýndaki kötü
diðerini de tavþanlar hakkýndaki kötü sözlerinden dolayý kazýða vurmak gerekir."
Kadir, daha önce bir çocuk peydahladýðý ve rahipler okulunda çok aranan saray nedimesi bir
adýný Yebor'a gönderip olayý yatýþtýrdý. Kimse kazýða geçirilmedi ama birçok bilim adamý Ba
oldular. Sadýk içini çekti: "Mutluluk nasýl bulunur? Bu dünyada var olmayan bir þey için b
bunca sýkýntý çektiriyorlar adama." Bilginlere ilendi ve bir daha yalnýzca iyi insanlarla
bir arada olmaya karar verdi.
Babil'in en dürüst adamlarý ve en düzeyli kadýnlarý için evinde çaðrýlar düzenledi. Zevkle
lerden önce konserler dinleniyor, yapýlan söyleþilerde insanlarýn kendilerini beðenmiþ konu
rýyla bu aydýn topluluðu bozmasýna izin verilmiyordu. Ne dostlarýnýn, ne de yemeklerin seçi
gösteriþ için yapýlmýþtý; her þeyin olduðu gibi görünmesine özen gösteriyor ve böylece gerç

Karþý evde Arimaze adýnda, ruhu da yüzü gibi çirkin bir adam oturuyordu. Büyüklenme ve kýsk
olan bu sýkýcý adam yaþamda baþarýlý olamadýðý için kötülük tohumlarý ekerek öcünü alýyord
e evinde yaðcýlardan baþka kimseyi toplayamamýþtý. Akþamlarý Sadýk'ýn evine gelen arabalarý
e konuklarýnýn övgüleri onu çileden çýkarýyordu. Bazen kendisi de Sadýk'ýn çaðrýlarýna çaðr
ya oturuyordu. Sineklerin, konduklarý eti çürüttüðü gibi, o da hemen topluluðun neþesini ka
imaze birgün önemli bir hanýmý çaðýrdý; kadýn onun evinin önünde durmadan geçip Sadýk'a kon
r gün, Sadýk'la birlikte sarayda konuþtuklarý bir vezir Sadýk'ý evine çaðýrdý, Arimaze'yi ç
nefretlerin temelinde bazen çok ufak nedenler yatar. Babil'de Kýskanç diye anýlan bu ad
am mutluluðunu kýskandýðý Sadýk'ý yok etmeyi kafasýna koydu. Zerdüþt'ün dediði gibi, iyilik
bir kez fýrsat çýkar, kötülük etmek için yüz kez.
Kýskanç Sadýk'ýn evine gitti ve onu bir kadýn ve iki erkek arkadaþýyla bahçede gezinirken b
Sadýk her zaman bu bayana art niyetli olmayan övgüler yöneltirdi. Konuþmalarý o sýrada mel
n, komþu Hirkanya'ya karþý kazandýðý savaþ üzerineydi. Bu kýsa savaþta yiðitlik göstermiþ o
dan meliki övüyor ve bir yandan da bayana güzel sözler söylüyordu. Taþ tabletlerini çýkarýp
ada dört satýrlýk bir þiir yazdý ve okumasý için bayana verdi. Arkadaþlarý bu þiiri kendile
kumasýný istediler ama Sadýk alçakgönüllükle kabul etmedi. Çünkü, hazýrlýksýz yazýlan þiirl
iþi için bir anlamý olacaðýný biliyordu. Yazmýþ olduðu tableti kýrýp iki parçaya ayýrdý ve
i bir yaðmur çýkýnca eve döndüler. Bahçede kalan Kýskanç çalýlarýn arasýný arayarak tabletl
u. Tablet ortasýndan kýrýlmýþtý ama elindeki parçadaki sözcüklerden meliki yeren korkunç bi
du:

En korkunç güçlerle
Melik saðlam tahtýn üzerinde
Halk barýþtayken yalnýzca
Tek korkulasý düþmanýmýz o
Kýskanç ömründe ilk kez bu kadar mutlu oldu. Elindeki þey erdemli ve dürüst bir adamý yok e
için yeterliydi. Sadýk'ýn el yazýsý olan bu tabletin hemen saraya ulaþmasýný saðladý. Sadýk
aþý ve bayan konuðu yakalanýp tutukevine atýldýlar. Duruþmasý, ona savunma hakký verilmeden
bitirildi. Ýdam edilmek üzere yola çýkarýldýðýnda, yolda bekleyen Kýskanç ona iyi þiir yaza
af attý. Sadýk iyi bir þair olduðunu düþünmüyordu zaten, ama iki arkadaþý ve o güzel bayaný
utuklu olmasýna üzülüyordu. Konuþmasýna yine izin vermediler; tablet onun yerine konuþmuþtu
il'de yasa böyleydi. Ýdam alanýna giderken yolda toplanmýþ olan halk ona acýdýðýný gösterem
a yüzünde korku izi olup olmadýðýný görebilmek istiyordu. Akrabalarý üzülüyordu, çünkü mira
aklardý. Servetinin dörtte üçüne melik el koymuþ, kalaný suçu bildirene verilmiþti.
O ölmeye hazýrlanýrken melikin papaðaný balkondan uçup gitti ve Sadýk'ýn bahçesindeki çalýl
Aðaçtan düþen bir þeftali yerdeki bir tablet parçasýna yapýþmýþtý. Kuþ bu þeftaliyi pençele
rlikte kaldýrdý, melikin kucaðýna býraktý. Melik hiçbir anlam taþýmayan ama güzel sözcükler
izeleri merak etti. Kendisi de þair olan melik eþine bundan söz etti. Melike Sadýk'ýn mahk
emedeki tabletini anýmsýyordu. Hemen onu getirtti; iki parça yan yana kondu ve Sadýk'ýn ya
zmýþ olduðu þiir ortaya çýktý:

En korkunç güçlerle yerin sarsýldýðýný gördüm.

Melik saðlam tahtýn üzerinde gözetir her þeyi.
Halk barýþtayken yalnýzca sevgi savaþlarý olur.
Tek korkulasý düþmanýmýz o sevgi olmalýdýr.
Melik Sadýk'ýn getirilmesini ve arkadaþlarýnýn salýverilmesini emretti. Sadýk melik ve eþin
yere kapandý, kötü þiirler yazdýðý için baðýþlanmasýný diledi. O kadar akýllý ve zarif bir
ve eþi onunla daha sonra da görüþmek istediler. Sadýk daha sonraki ziyaretlerinde daha da
beðenildi. Onu haksýz yere suçlayan Kýskancýn tüm serveti ona verildi; ama Sadýk bunlarýn
ca geri verdi. Kýskanç tüm bunlardan yalnýzca malýný yitirmemiþ olmanýn sevincini duydu. Me
gözünde Sadýk'ýn deðeri her geçen gün daha da arttý. Onu tüm eðlencelerine çaðýrýyor, devl
du. Melike de onu o kadar beðeniyordu ki bu durum kendisi, melik, Sadýk ve ülke için teh
likeli olabilecek dereceye varmýþtý. Sadýk mutluluðun zor olmadýðýna inanmaya baþlamýþtý.

ÝYÝLÝK YARIÞI

Babil'de beþ yýlda bir kutlanan bir bayram gelmiþti. Babil göreneklerine göre, her beþ yýld
ir kez, en eli açýk ve en iyiliksever insan seçilirdi. Seçici kurulda soylular ve rahipl
er yer alýrdý. Kentin yönetiminden sorumlu vali son beþ yýlda yapýlan güzel þeyleri anlatýr
oylamaya geçilir ve kararý melik açýklardý. Bu bayrama ülkenin en uzak yerlerinden insanla
gelirdi. Kazanan kiþi mücevherlerle süslü kupasýný melikin elinden alýrken, melik onu "El
e veriyorum. Tanrý bana sizin gibi insanlar baðýþlasýn!" diye kutlardý.
O gün gelince melik tahtýna çýktý, soylular ve rahipler yerlerini aldýlar; seyirciler de at
arýn hýzý veya kýlýcýn gücüyle deðil, erdemle kazanýlan bu oyunu seyretmek için alana doluþ
u ödülü kazanabilecek iyi insanlarý ve yaptýklarýný sýraladý. Sadýk'ýn Kýskanca servetini g
en söz etmedi; çünkü bu, ödül alabilecek bir davranýþ deðildi.
Önce bir kadýyý övdü. Bu kadý, kendi sorumlu olmadýðý halde bir yurttaþýn mahkemesinde haks
varmýþ, durumu sonradan öðrenince yurttaþýn kaybýný karþýlamak üzere tüm servetini vermiþti
Sonra bir gençten söz etti. Bu genç sevdiði kýzla evlenmek üzereyken, bir arkadaþýnýn bu ký
k üzere olduðunu duyunca, aradan çekilmiþ ve üstelik verdiði baþlýk parasýný da geri almamý
Daha sonra Hirkanya savaþýnda büyük bir erdem örneði gösteren bir askeri anlattý. Niþanlýsý
askerleriyle boðuþan bu askere, diðer bazý Hirkanya askerlerinin az ötede annesini kaçýrma
re olduðunu haber vermiþlerdi. Asker aðlayarak niþanlýsýndan özür dilemiþ, koþup annesini k
gitmiþti. Döndüðünde niþanlýsýný ölmek üzere bulunca kendi canýna kýymak istemiþti. Ancak
sine bakacak baþka kimsesi olmadýðýný söyleyince yaþama gücü bulmuþtu.
Seçiciler bu askeri beðeniyorlardý. Melik söz aldý: "Bu askerin ve diðerlerinin davranýþlar
ama beni þaþýrtmadýlar. Oysa Sadýk dünkü bir davranýþýyla beni þaþýrttý. En önemli vezirler
miþtim. Ondan hep þikâyetçi olduðum halde görevliler ona çok yumuþak davrandýðýmý söylüyorl
; o da bana vezirin iyi olduðunu söyleme cesaretini buldu. Geçmiþte yanlýþýný servetiyle öd
i, aþkýndan vazgeçmeye razý olanlarý, annesi için sevgilisini feda edenleri çok görmüþtüm.
bir vezir için iyi þeyler söyleyen bir saray görevlisi hiç görmedim. Bu sözü edilen iyi in
rýn her birine yirmi bin altýn veriyorum; ama kupayý Sadýk'a vereceðim."
Sadýk söz aldý: "Efendim, kupayý siz hak ediyorsunuz. Kendi buyruðunuza karþý görüþ bildire
unuza kýzmamakla, en þaþýrtýcý davranýþý siz gösterdiniz."
Herkes melike ve Sadýk'a hayran kaldý. Servetini veren kadý, sevgilisini arkadaþýyla evlen
diren genç ve annesini niþanlýsýna yeðleyen asker ödüllerini aldýlar; adlarý eli açýklar ki
adýk kupayý aldý. Melik iyi bir ad yaptý ama bu çok sürmedi. O yýl þenlikler daha görkemli
sya'da bunun anýsý hâlâ sürer. Sadýk "Artýk mutluyum!" diyordu. Ama yanýlýyordu.

VEZÝR

Melik baþvezirini yitirmiþti. Bu göreve Sadýk'ý getirdi. Babil'in tüm güzel kadýnlarý bu se
ar, çünkü imparatorluk kurulduðundan beri bu kadar genç bir vezir olmamýþtý. Ama saray göre
beðenmediler; kýskanç komþusu fenalýk geçirdi ve burnu þiþti. Sadýk melik ve melikeye teþe
en sonra gidip papaðana da teþekkür etti: "Güzel kuþ, yaþamýmý kurtaran ve beni vezir yapan
in. Meliklerin atý ve köpeði bana kötülük edilmesine yol açmýþlardý, ama sen bana iyilik et
anýn yazgýsý nelere baðlý! Bu tuhaf mutluluk belki de çabuk bitecek." Papaðan yanýtladý: "E
u sözcük Sadýk'ý þaþýrttý; ancak fizik bilimine inandýðý için papaðanlarýn geleceði görebil
a kendini çabuk toparlayýp vezirlik görevine dört elle sarýldý.
Önce insanlara yasalarýn kutsal gücünü öðretti; bunu yaparken kendi kiþisel aðýrlýðýný duyu
diðer vezirlerin sesini kýsmadý; her biri çekinmeden görüþünü açýklayabiliyordu. Bir konuy
arken kararý veren o deðil, yasaydý. Yasa çok sert olduðunda onu yumuþatabiliyor, yasa olma
man da Zerdüþt'ün bu durumda ne yapacaðýný düþünerek karar veriyordu.
Uluslar þu büyük ilkeyi ondan öðrendiler: Bir suçsuzu cezalandýrmaktansa bir suçluyu salýve
ha iyidir. O, yasalarýn caydýrýcý olduðu kadar insanlara yardým edici olmasý gerektiðine in
u. Sadýk'ýn baþlýca yeteneði, diðerlerinin karanlýkta býrakmak istedikleri gerçeði araþtýrm
Bu yeteneðini göreve geldikten hemen sonra insanlara gösterdi. Babil'in tanýnmýþ bir tüccar
distan'da ölmüþtü. Bu adam evlendiði kadýnýn iki erkek kardeþini kendi çocuðu olarak üzerin
da iki kardeþe eþit pay verdikten sonra, kendisini daha çok sevdiðini ispat edecek olana
otuz bin altýn daha vereceðini belirtmiþti. Büyük kardeþ babasýna görkemli bir mezar yaptý
eþ aldýðý mirasýn bir kýsmýný kýz kardeþine, yeni bir evlilik yapabilmesi için, çeyiz olara
ar "Büyük oðlan babasýný daha çok seviyor; küçük oðlan kýz kardeþini daha çok seviyor. Otuz
vermeli." dediler.
Sadýk iki kardeþi yanýna çaðýrdý. Büyüðe "Babanýz ölmedi, gelen haberlere göre iyileþmiþ ol
dedi. "Tanrý'ya þükürler olsun," dedi büyük oðlan, "Ama bu mezarý yaptýrmak için o kadar ha
tým." Sadýk ayný haberi küçük kardeþe bildirdi. Küçük oðlan "Tanrý'ya þükürler olsun. Tüm v
. Ama kýzkardeþime verdiðimi onda býrakmasýný isterdim." deyince Sadýk ona "Hiçbir þeyi ger
nize gerek yok," dedi, "Otuz bin altýn sizindir. Babanýzý siz daha çok seviyormuþsunuz."
Çok zengin bir kýz iki rahibe evlilik sözü vermiþti. Her ikisinden birkaç ay ders aldýktan
ra gebe kaldý. Ýkisi de onunla evlenmek istiyordu. Kýz "Beni hangisi ülkeye bir çocuk vere
bilecek duruma getirdiyse onunla evleneceðim," dedi. Rahiplerden biri "Bu hayýrlý iþi be
n yaptým," diðeri de "Bu yararlý iþi ben yaptým," dedi. Kýz yine "Çocuðuma en iyi eðitimi h
verirse onu babasý olarak seçeceðim," dedi. Bir oðlan çocuðu doðurdu. Her iki rahip de onu
iþtirmek isteyince dava Sadýk'ýn önüne geldi. Sadýk rahiplerden birine sordu: "Ona ne öðret
in?" Rahip "Ona dinsel konuþmanýn sekiz bölümünü, yýldýzbilimi, þeytan bilimlerini, salt ve
iz olaný, soyut ve somutu, monadlarý (2) ve önceden kurulmuþ düzeni öðreteceðim." Diðer rah
adil ve dost olmaya deðer bir insan yapacaðým," deyince Sadýk ona þunu söyledi: "Çocuðun b
lup olmadýðýný bilmiyorum, ama bu kýzla sen evleneceksin."

TARTIÞMA VE OTURUMLAR

Böylece her gün aklýnýn parýltýsý ve ruhunun güzelliðini sergiliyordu Sadýk; halk ona hayra
k onu seviyordu. Ýnsanlarýn en mutlusu olduðunu düþünüyordu herkes. Tüm ülkede ünü yayýlmýþ
rek süzüyordu; yurttaþlar adaletini beðeniyor, bilim adamlarý onu yol gösterici olarak görü
rdý. Rahipler bile onun yaþlý Yebor'dan daha çok þey bildiðini itiraf ediyorlardý. Anka kuþ
onu dava ettikleri günler geride kalmýþtý; ona inanýlýr gelen her þeye insanlar da inanýyor
Babil'de bin beþ yüz yýldýr süregelen ve ülkeyi iki inatçý mezhebe bölen bir tartýþma vardý
ekiler Mitra tapýnaðýna sol adýmla girilmesi gerektiðine inanýyor, öteki mezhepse buna karþ
arýyla girmekte direniyorlardý. Kutsal ateþ bayramý yaklaþtýðýnda halk Sadýk'ýn hangi mezhe
eðini merak eder oldu. Tüm dünya sanki onun iki ayaðýndan baþka þey görmez olmuþtu. Tören g
aklý bakýþlarý arasýnda Sadýk iki ayaðýný birleþtirdi ve eþikten zýplayarak tapýnaða girdi.
yeri ve göðü yaratan Tanrý'nýn insanlarýn sað veya sol ayaðýndan birini yeðlemeyeceðini an
Kýskanç ve karýsý Sadýk'ýn konuþmasýnýn iyi olmadýðýný, yeterince örnek vermediðini ve akýc
inlerken denizlerin dalgalandýðýný, yýldýzlarýn kaydýðýný veya güneþin mum gibi eridiðini d
saf doðu deyiþi yok." diyorlardý. Sadýk aklýn deyiþiyle konuþuyordu. Herkes ondan yana old
dürüst olduðu, akýlcý konuþtuðu veya iyiliksever olduðu için deðil, baþvezir olduðu için.
Yine akýlcý adaleti sayesinde, beyaz ve siyah rahipler arasýndaki tartýþmayý da çözümledi.
r doðuya dönük olarak, siyahlar da batýya dönük olarak yakarmanýn günah olduðunu ileri sürü
herkesin istediði yönde yakarabileceðini karara baðladý.
Böylece tüm özel ve kamu davalarýný çabuklaþtýrarak öðleye kadar iþini bitiriyordu. Günün k
il'i güzelleþtirmek için uðraþýyordu. Tiyatrolarda herkesin aðladýðý trajediler ve güldüðü
du. Modasý geçmiþ fakat beðeniye deðer her þeyi yeniden canlandýrýyordu. Sanatçýlardan daha
i ileri sürmüyordu; onlarý ödüllendiriyor ve yeteneklerinden gizli bir kýskançlýk duymuyord
mlarý melik ve özellikle melikeyi eðlendiriyordu. Melik "Büyük vezir!" ve melike "Sevimli
vezir!" diyor ve ikisi birden ekliyordu: "Asýlmasý çok büyük kayýp olur!"
Hiçbir saray görevlisi onun kadar bayanlardan görüþme isteði almadý. Hiç tanýmadýðý pek çok
liþkisine girmek istiyordu. Kýskancýn karýsý ilk gelenler arasýndaydý; ona kocasýnýn davran
eri onaylamadýðýný, Tanrý' Mithra, Zend-Avesta ve kutsal ateþ üzerine ant içerek belirtti.
kocasýnýn çok kýskanç ve kaba olduðunu söyledi; Tanrýlarýn onu cezalandýrmak için, insaný
etenekten yoksun býraktýðýný itiraf etti. Bu arada dizbaðýný düþürdü. Sadýk her zamanki kib
aldý ama bayanýn dizine yeniden baðlamadý. Bu küçük yanlýþ daha sonraki büyük yýkýmlarýn ka
hemen unuttu, kýskancýn karýsý hiç unutmadý.
Her gün birçok bayan geliyordu. Babil'in gizli kayýtlarý onun bir kez bedeninin isteðine y
enik düþtüðünü, bayaný dalgýn bir biçimde kucaklarken zevk almaktan þaþýrdýðýný ileri sürer
gi belirtileri gösterdiði bu kadýn Melike Astarte'nin oda hizmetçisiydi. Bu sevimli kadýn
kendisini þöyle avutuyordu: "Babil'in iþleri çok yoðun olmalý, bu adam aþk yaparken de onla
" Birçok erkeðin hiçbir þey demediði veya kutsal sözcükler haykýrdýðý bir anda Sadýk "Melik
mýþtý. Hizmetçi önce onun devlet sorunlarýndan baþýný ayýrýp kendisine "melikem!" dediðini
dýk yine dalgýn bir biçimde Astarte'nin adýný mýrýldandý. Böyle mutlu anlarda her þeyi iyim
layan kadýn bunun "Melike Astarte'den daha güzelsiniz!" anlamýnda söylendiðini düþündü. Son
yanýndan güzel armaðanlarla ayrýldý. Gidip içten arkadaþý olan kýskancýn karýsýna baþýnda
ttý. Kýskancýn karýsý Sadýk'ýn hizmetçiyi yeðlemiþ olmasýndan büyük öfkeye kapýldý: "Bak bu
medi, þimdi onu takmak bile istemiyorum," deyince hizmetçi kýz "Aa, siz de melikenin d
izbaðýndan kullanýyorsunuz! Yoksa ayný terziden mi alýyorsunuz?" diye sordu. Kýskancýn karý
vermeden derin düþünceye daldý, sonra kocasýyla konuþmaya gitti.
Bu arada Sadýk saray görüþmeleri veya mahkeme sýrasýnda dalýp gittiðini fark ediyor, ama bu
edenini bulamýyordu; tek üzüntüsü bu sayýlýrdý.
Bir gece bir düþ gördü: Önce, kuru otlar arasýnda uyuyor ve bu otlarýn arasýndaki birkaç di
batýyordu. Sonra gül yapraklarýndan bir yatakta uyurken yapraklar arasýndan çýkan bir yýla
nu zehirli diliyle yüreðinden yaralýyordu. Düþündü: "Eskiden dikenli ama kuru otlar arasýnd
ardým; þimdi ise gül yapraklarý üzerinde yatýyorum. Peki yýlan nerede?"

KISKANÇLIK

Sadýk'ýn mutluluðu ve özellikle erdemi, onun yýkýmýna neden oldu. Her gün melik ve onun soy
Astarte ile görüþme yapardý. Bu konuþmalarda hoþa gitme isteði, güzelliðin süslenme isteði
prili olmaya zorluyordu. Böylece Astarte, kendisi de farkýnda olmadan, Sadýk'ýn gençliði ve
zarafetinden etkileniyordu; saflýðýn ortasýnda bir tutku gittikçe büyüyordu. Astarte art ni
siz ve açýk olarak, kocasýnýn beðendiði bu adamla birlikte olmaya can atýyordu; onu kocasýn
hizmetçilerine anlatýyordu. Sadýk'a armaðanlar verirken aklýndakinden çok daha anlamlý ilt
tlar ediyordu. Kýsaca hizmetinden hoþnut olduðu bir görevliyle konuþtuðunu düþünüyordu, ama
zen mantýklý bir kadýnýn söylemek istediðini aþýyordu.
Astarte, tek gözlülerden nefret ettiðini söyleyen Samira'dan ve kocasýnýn burnunu kesmeye k
lkan diðer kadýndan çok daha güzeldi. Astarte'nin içtenliði, yüzü kýzararak söylediði tatlý
istediði bakýþlarý sonunda Sadýk'ýn yüreðinde, onun da þaþýrdýðý bir ateþi yaktýlar. Önce b
en yardým istedi, ondan bilgi ýþýklarý aldý ama yüreðini serinletemedi. Görev, vefa ve hükü
 haklarý gibi kavramlar önünde öfke tanrýlarý gibi dikiliyorlardý. Savaþýyor ve kazanýyordu
zafer ona gözyaþlarý ve inlemelere mal oluyordu. Artýk melikeyle o hoþ özgürlük içinde konu
erini bir bulut kaplýyordu. Konuþurken kýsa ve resmi oluyor, melikenin yüzüne bakamýyordu;
linde olmadan baktýðýndaysa, melikenin yaþlý gözlerinden alevler çýkýyor ve sanki ona þöyle
Birbirimize tapýyoruz ama sevmeye korkuyoruz; ikimizin de ilendiði bir ateþle kavruluy
oruz."
Sadýk melikenin yanýndan, yüreði taþýyamayacaðý bir yükle dolu, sersem gibi çýkýyordu. Çýrp
ir anýnda dizini arkadaþý Kadir'e açtý. Kadir ona "kendinden bile saklamaya çalýþýyorsun am
uygularýný daha önce anlamýþtým," dedi. "Aþkýn iþaretleri kolay saklanamaz. Düþün bir kere
ben fark ettim, melik de bu duygularýný fark edip gücenebilir. O çok kýskanç bir adamdýr.
duygularýný Astarte'den daha çok bastýrmaya çalýþýyorsun; çünkü sen bir filozofsun, oysa b
enüz kendini suçlu saymadýðýndan rahatça bakýþlarýný konuþturabiliyor. O bu düþüncede olduk
bir karara varmýþ olsaydýnýz, tüm gözleri aldatmanýz kolay olurdu. Oysa doðmakta olan ve e
enen bir sevgi sonunda patlar; karþýlýk gören sevgiyse saklanmasýný bilir." Sadýk meliki al
ma düþüncesinden titredi; istemeden kapýldýðý bu suçluluk duygusu arttýkça ona daha özveriy
der oldu. Fakat melike Sadýk'ýn adýný o kadar sýk anýyor, andýkça yüzünün kýzarmasýna engel
gidiyordu ki melik rahatsýz oldu. Gördüðü þeylere inandý, görmediklerini de düþledi. Örneði
terlikleri mavi, Sadýk'ýn terlikleri de mavi renkteydi; karýsýnýn eþarbý sarý, Sadýk'ýn baþ
ydi. Bunlar ince bir hükümdar için korkunç ipuçlarýydý ve kýsa sürede kafasýndaki kuþkular
Hükümdar ve eþlerinin hizmetçileri ayný zamanda onlarýn yüreklerinin casuslarýdýrlar. Astar
duygulu ve Moabdar'ýn kýskanç olduðu kýsa sürede anlaþýldý. Kýskanç karýsýndan, melikeninki
baðýný saraya göndermesini istedi; üstelik bu dizbaðý da mavi renkteydi. Melik artýk öcünü
u. Bir gece melikeyi zehirlemeye ve sabaha karþý da Sadýk'ý iple boðmaya karar verdi. Acýma
bir harem aðasýna buyruklarýný yerine getirmesini söyledi. Bu sýrada melikin odasýnda dils
bir cüce vardý; dilsiz olmasýna karþýn saðýr olmayan bu cüce sarayda bir eþya gibi doðal ka
eye köpek gibi baðlý olan bu dilsiz cüce ölüm buyruðunun verildiðini duyunca dehþete kapýld
t içinde gerçekleþecek bu yýkýmý nasýl önleyebilirdi? Yazmasýný bilmiyordu, ama resim yapma
yüzleri benzeterek çizebiliyordu. Bütün gece melikeye anlatmak istediði þeyi çizmeye uðraþt
un bir köþesine harem aðasýna buyruk veren öfkeli meliki çizdi; bir masa üzerine mavi dizba
baþlýklar koydu. Tablonun ortasýnda hizmetçilerinin kollarýnda ölmekte olan melikeyi, onun
yaklarýnýn ucuna da Sadýk'ýn boðulmuþ cesedini kondurdu. Yarý soðumuþ bir güneþi çizerek bu
an olacaðýný anlatmaya çalýþtý. Tabloyu bitince koþup Astarte'nin hizmetçilerinden birini u
tablonun hemen melikeye verilmesini el kol hareketleriyle anlattý.
Gece yarýsý Sadýk, odasýnýn kapýsý vurularak uyandýrýldý ve melikenin bir mektubu verildi.
uðunu sanarak mektubu titrek bir elle açtý. Okuduðunda umutsuzluk ve yýlgý içinde kaldý: "V
yitirmeden kaçýn, Sadýk, çünkü yaþamýnýz tehlikede. Kaçýn, bunu size aþkýmýz ve sarý eþarbý
e, günah iþlemedim, ama suçlu gibi öleceðim."
Sadýk konuþacak gücü bulamadý. Arkadaþý Kadir'i çaðýrttý ve bir þey söylemeden mektubu ona
na mektuba uymasýný ve hemen Memfis yoluna çýkmasýný söyledi. "Eðer melikeyi görmeye giders
n ölümünü çabuklaþtýrýrsýn; melikle konuþursan yine onu yitirirsin. Melikenin yazgýsýyla be
, sen kendi yazgýnla uðraþ. Ortalýða senin Hindistan'a gittiðini yayacaðým. Yakýnda senin y
ir, Babil'de olanlarý anlatýrým."
Kadir hemen sarayýn gizli bir kapýsýnda iki güçlü deve hazýrlattý; güçsüz Sadýk'ý zorla bin
i, yanýna da bir uþak kattý. Kýsa süre sonra arkadaþý gözden kayboldu.
Bu saray gözdesi kaçak Babil dýþýnda bir tepeye geldiðinde uzaktan saraya bakýnca dayanamay
yýldý; ayýldýðýnda dünyalar iyisi melike için gözyaþlarý döküp ölmek istedi. "Ýnsan yaþamý
Ey erdemler, bana neye mal oldunuz! Ýki kadýn beni alçakça aldattý, suçlu olmayan ve diðerl
nden daha güzel olan üçüncüsü ölmek üzere! Yaptýðým iyilikler yýkýmým oldu; mutluluðun doru
en iðrenç çukurda buldum. Belki ben de kötü yürekli olsaydým, þimdi onlar gibi mutlu olurdu
u kara düþüncelerle gözleri ve yüreði dolu olarak Mýsýr yoluna koyuldu.
DÖVÜLEN KADIN

Sadýk yolunu yýldýzlara göre çiziyordu. Orion takýmyýldýzý ve parlak Sirius yýldýzý ona Can
oðru yol gösteriyorlardý. Gözümüze zayýf birer ýþýk gibi görünen bu çok büyük ýþýk küreleri
lmasýna karþýn, büyüklenen insanoðluna büyük ve kutsal gibi görünen Dünya'yý düþündü. Çamur
irini yiyen böcekler gibiydi insanlar. Bu düþünce onun ve Babil'in yazgýsýnýn ne kadar önem
lduðunu göstererek onu avuttu. Ruhu, duygularýndan arýnýp sonsuz uzaklara atýlmak istiyordu
Sonra, kendine gelip Astarte'nin ölmüþ olabileceðini düþününce evren gözünden siliniyordu;
ek üzere olan Astarte ve talihsiz Sadýk vardý.
Bu derin felsefe ve büyük acý arasýnda gidip gelirken bir yandan da Mýsýr sýnýrlarýna yakla
ntin varoþlarýndaki bir kasabayý fark edince gidip ona kalacak bir yer aradý. Bu arada S
adýk köy bahçelerinde geziniyordu. Yol kýyýsýnda aðlamakta olan bir kadýn ve onu kovalayan
bir adam gördü. Kadýn bu adamýn dizlerine sarýldý, adam da bir yandan baðýrarak onu dövmeye
irinin dileyen yalvarýþýna ve ötekinin öfkesine bakarak, aldatýlmýþ bir kocayla aldatmýþ bi
uklarýný düþündü. Ancak, kadýn o kadar güzeldi ve hatta biraz da Astarte'ye benziyordu ki o
ve kocasýndan nefret etti. Kadýn Sadýk'a "Bana yardým edin," diye haykýrdý, "bu acýmasýz ad
inden beni kurtarýn."
Bu çýðlýklar üzerine Sadýk koþup aralarýna girdi. Az bildiði Mýsýr diliyle adama þöyle dedi
arsa güzelliðe ve zayýflýða saygý göstermenizi dilerim. Ayaklarýnýzýn altýnda ve gözyaþlarý
olmayan doðanýn bu baþyapýtýna nasýl kýyarsýnýz?" Adam acý acý güldü: "Ah, demek sen de onu
ensin. O zaman senden de öç almalýyým." diyerek kadýný býraktý ve mýzraðýný kaparak yabancý
adýk soðukkanlý bir biçimde vuruþu savuþturdu ve mýzraðý yakaladý. Ýkisi çekiþirken mýzrak
kince Sadýk da ona uydu ve dövüþtüler. Biri yüzlerce atak yaparken diðeri onu ustalýkla sav
ordu. Kadýn çimene oturup saçlarýný düzeltmeye koyuldu. Mýsýrlý güçlüydü ama Sadýk daha ust
nýþlarýný öfke yönetirken, diðerinin aklý koluna yön veriyordu. Sonunda Sadýk adamý yere dü
ayayýp yaþamýný baðýþlayacaðýný söyledi. Mýsýrlý onun gevþediðini görünce hançerini birden
kýlýcýný adamýn boðazýna saplayýp onu öldürdü.
Sadýk kadýnýn yanýna gelip "Onu öldürmek zorunda kaldým," dedi. "Artýk özgürsünüz, gördüðüm
unuz. Sizin için baþka ne yapabilirim, bayan?" diye sordu. Kadýn "Geber git, köpek!" diy
e baðýrdý, "Sen benim dostumu öldürdün. Senin yüreðini koparabilseydim." Sadýk "Böyle bir d
lmasýna þaþýrdým. Sizi dövüyordu, benden yardým istediniz diye beni de öldürmek istedi." de
"Keþke yaþasaydý da beni dövseydi," diye aðladý, "Ben bu dayaðý hak etmiþtim; onu kýskandý
dýk hem þaþýrdý, hem de öfkelendi: "Bayan, bu kadar güzel olmanýza karþýn ben bile sizi döv
im; ama bu sýkýntýya girmeyeceðim." Sonra kasabaya dönmek üzere devesine bindi. Tam birkaç
atmýþtý ki Babil'den gelen dört atlýnýn baðýrýþlarýný duydu. Bunlardan biri kadýný görünce
a uyuyor," diye baðýrdý. Yerdeki ölüye bakmadan kadýný yakaladýlar. Kadýn çýðlýklar atarak
u: "Bir kez daha yardým edin, soylu yabancý! Size kýzdýðým için baðýþlamanýzý diliyorum. Ya
ceye kadar sizin olurum!" Ama Sadýk'ta bu kadýn için dövüþme isteði kalmamýþtý: "Size baþka
in."
Üstelik Sadýk yaralanmýþtý, kendisinin yardýma gereksinimi vardý. Bu dört Babil askerinin M
Moabdar tarafýndan gönderilmiþ olabileceðini düþünerek kaygýlandý. Ývedilikle kasabaya döne
'den gelen dört askerin bu kadýný niye yakaladýðýný ve kadýnýn tuhaf davranýþýný düþünüyord

KÖLE
Mýsýr kasabasýna girdiðinde çevresini halkýn sardýðýný gördü. Herkes onu gösteriyordu: "Ýþt
Kletofis'i öldüren adam budur!" Sadýk onlara "Efendiler," dedi, "güzel Missuf'u kaçýrmakta
Tanrý' beni korusun, çünkü o kaprisli bir bayan. Kletofis'i kendimi savunmak için öldürdüm
güzel Missuf'u acýmasýzca dövüyordu, baðýþlamasýný dilediðim için beni öldürmek istedi. Ben
yabancýyým. Sizin korumanýza gereksinim duyarken, bir kadýný kaçýrýp kocasýný niçin öldüre
Mýsýrlýlar doðru ve adil insanlardý, onu baðýþlayýp kente aldýlar. Önce yarasýný tedavi ett
disini ve uþaðýný ayrý ayrý sorgulayýp gerçeði öðrenmek istediler. Sadýk'ýn bir katil olmad
salara göre insan kaný döktüðü için köleliðe tutuklu edilmesi gerekiyordu. Ýki devesi kamu
týldý; getirdiði altýnlar yoksullara daðýtýldý; sonra uþaðýyla kendisi de köle pazarýnda aç
etok adýnda bir Arap tüccar onun için pey sürdü; ama uþaðý efendisinden daha pahalýya satýl
uþu deðerini artýrýyordu. Böylece Sadýk uþaðýnýn yanýna katýldý; ayaklarýna zincir vurulup
düler. Sadýk yolda uþaðýný avutmak için yaþam üzerine düþüncelerini söylüyordu: "Görüyorum
a yansýdý. Yaþamýmda o kadar tuhaf þeyler gördüm ki! Bir köpeðin geçtiðini gördüðüm için ce
azýða çakýlmamý istediler; meliki öven þiir yazdýðým için hapse atýldým; sarý baþlýk giydim
i de dostunu döven bir adam yüzünden seninle birlikte köle diye satýldým. Ama üzülmeyelim,
r da geçer; Arap tüccarýn baþka köleleri de olduðuna göre biz de onlarla ayný yazgýyý payla
iyi hizmet görmek istiyorsa kölelerine iyi davranacaktýr."
Tüccar Setok iki gün sonra köleleri ve develeriyle Arabistan'a doðru yola çýktý. Boyu Horeb
bulunuyordu. Yol uzun ve yorucu oldu. Yolda Setok Sadýk'ýn uþaðýyla daha çok ilgileniyordu,
bu köle iyi yük taþýyordu; tüm iltifatlarý ona oldu.
Horeb'e varmadan iki gün önce develerden biri öldü; onun yükünü kölelere paylaþtýrdýlar; Sa
i aldý. Kölelerin iki büklüm yürüdüðünü gören Setok gülmeye baþladý. Sadýk ona niçin eðiler
kurallarýna göre açýkladý. Tüccar önce þaþýrdý, sonra bu köleye daha baþka bir gözle bakar
gisini çektiðini görünce, ona ticarette iþine yarayabilecek birçok þeyi açýkladý: metalleri
arýn eþit hacýmda farklý özgül aðýrlýklarýný, hayvanlardan deðiþik yararlanma yollarýný anl
olduðunu anlayan Setok artýk ona daha çok önem vermeye baþladý ve bundan hiç piþman olmadý
Boyuna vardýklarýnda Setok, daha önce iki tanýk önünde beþ yüz altýn vermiþ olduðu bir Yahu
nu ödemesini istedi. Ancak, o iki tanýk ölmüþ olduðundan Yahudi, bir Arabý kandýrma fýrsatý
Tanrý'ya þükredip, parayý geri ödemeyi reddetti. Setok artýk düþünce danýþýr olduðu Sadýk'
ona "Bu dinsize parayý nerede vermiþtiniz?" diye sordu. "Horeb daðý eteðinde büyükçe bir t
a," dedi Setok. Sadýk "Size borcu olan bu adamýn huyu nasýldýr?" diye sordu. Setok "Düzenc
inin biridir," deyince Sadýk "Onu sormuyorum; bu adam soðukkanlý ve sakin mi, yoksa ac
eleci ve atak biri midir?" dedi. Setok "Tanýdýðým en atak düzenbazdýr." deyince Sadýk "Öyle
izin verin mahkemede sizi ben savunayým," dedi. Setok Yahudiyi mahkemeye verdi; da
vaya çýkan Sadýk "Sayýn kadýlar, bu adamýn efendime olan beþ yüz altýnlýk borcunu ödemesini
" diye baþladý. Yargýç "Tanýklarýn var mý?" diye sordu. "Vardý ama öldüler. Fakat paranýn v
e büyük bir taþ vardý, o tanýklýk edebilir. Buyruk verin görevliler bu taþý getirsinler. Ha
rýný efendim Setok üstlenecektir. Taþ gelinceye kadar Yahudiyle ben burada bekleriz." Ka
dý bunu kabul edip adamlar gönderdi ve diðer davalarý görmeye baþladý.
Gün bitmeye yakýn kadý Sadýk'a sordu: "Ne oldu, taþ niye hâlâ gelmedi?" Yahudi buna gülerek
verdi: "Efendim, yarýna kadar da bekleseniz gelemezler. Çünkü o taþý kaldýrabilmek için en
beþ adam gerekir." Sadýk kadýya döndü: "Size taþýn tanýklýk yapacaðýný söylemiþtim. Bu ada
tiðimi bildiðine göre parayý aldýðýný da açýklamýþ oldu." Yahudi önce þaþýrdý, sonra her þe
yný taþa baðlanýp, parayý ödeyinceye kadar aç susuz býrakýlmasýna karar verince ödemesi çab
Köle sadýk ve bu taþýn ünü kýsa sürede Arabistan'a yayýldý.

DUL ATEÞÝ
Çok mutlu olan Setok kölesini yakýn arkadaþý olarak benimsedi. Daha önce Babil melikinin ya
týðý gibi, onu yanýndan ayýrmýyordu; Sadýk bu kez efendisinin evli olmadýðýna þükretti. Efe
ik ve dürüstlüðe yatkýn olduðunu keþfetti. Onun eski Arabistan'da yaygýn bir inanç olan kut
re, yani güneþ, ay ve yýldýzlara taptýðýný görünce hoþnut olmadý. Onunla uzun uzun konuþtu;
nin taþ veya aðaç gibi birer madde olduðunu, tapýnýlacak þeyler olmadýðýný anlattý. "Ama,"
, "Bunlar bize yarar saðlýyor. Doðayý ýsýtýyor, mevsimleri düzenliyor. Üstelik o kadar uzak
i insan onlara saygý göstermekten kendini alamýyor." Sadýk "Þu gemilerinizi taþýyan Kýzýl D
n daha çok yararlanmýyor musunuz? Bu deniz de yýldýzlar kadar eski deðil mi? Uzakta olan þe
lere tapýlacaksa, Dünyanýn öbür ucundaki Kangurular ülkesine de tapmak gerekmez mi?" Setok
Hayýr, ama yýldýzlar o kadar parlak ki tapmamak olanaksýz," dedi. Akþam geldiðinde Sadýk ye
yedikleri çadýrda bir sürü mum yaktý; efendisi geldiðinde mumlarýn önünde diz çöküp "Aydýn
hep yol gösterin," diye yakardý. Sonra Setok'un yemeðiyle ilgilenmeden yere oturup yem
eðine baþladý. Setok ona "Ne oluyorsun?" diye sorunca "Sizin gibi yapýyorum, onlarýn efend
isini býrakýp bu mumlara tapýyorum." diye yanýtladý. Setok kölesinin verdiði örnekteki deri
avradý. Sonunda Sadýk'ýn bilgeliði onu etkiledi ve yaratýklarý býrakýp onlarýn yaratýcýsýna

Arabistan'da o sýralar, Ýskitlerden kalma ve Hindistan'daki brahmanlarýn Ortadoðu'ya yay

dýðý korkunç bir gelenek vardý. Evli bir adam öldüðünde, karýsý azize olabilmek istiyorsa,
diri diri yakýlmaya razý oluyordu. Bu, dul ateþi denilen bir törenle yapýlýrdý. Bir boyun
gýnlýðý yakýlan kadýnlarýn sayýsýyla artýyordu. Setok'un boyundan bir adam ölünce, çok dind
a yakýlmak istediðini söyledi, yerini ve gününü ilan etti. Sadýk, efendisine bu geleneðin n
ar korkunç ve insan soyuna zararlý olduðunu anlattý. Ülkeye çocuklar verebilecek veya diðer
klarýný yetiþtirebilecekken, genç dullarýn yakýlmasýnýn hiçbir yararý olmadýðýný söyledi; b
olup olmadýðýný sordu. Setok "Bin yýldýr kadýnlar yakýlmayý istiyor. Zamanýn koyduðu bir ya
bilir? Yanlýþ da olsa eski bir yasa saygýdeðerdir," deyince Sadýk "Akýl daha da eskidir," d
di. "Siz boyun yaþlýlarýyla görüþün; ben dul kadýnla konuþacaðým."
Kadýnýn evine gitti; önce onun güzelliðini ve inceliðine iltifat ettikten sonra bu güzellið
eþe atýlmasýnýn ne kadar yazýk olacaðýný söyledi; cesareti ve kararlýðýný övdü. Sonra, "Dem
viyordunuz?" diye sordu. Arap kadýn "Ben mi? Hiç sevmiyordum ki onu. Kaba, kýskanç ve da
yanýlmaz bir adamdý. Ama ateþe atýlmayý istiyorum," dedi. Sadýk "O zaman ateþte yakýlmanýn
n bir yaný olmalý," dedi. "Korkudan titriyorum, ama zorunluyum. Ben dindar bir kadýným,
yanmazsam onurumu yitiririm, herkes benimle alay eder." Sadýk ona, baþkalarýnýn düþüncesi i
anmak istediðini kabul ettirdi; sonra uzun uzun konuþup, yaþamýn güzelliklerinden söz etti.
O kadar güzel konuþtu ki kadýnda Sadýk'a karþý bir ilgi uyandý. Sadýk ona "Yanmaktan vazgeç
dýnýz, ne yapmak isterdiniz?" diye sorunca, kadýn "Benimle evlenmenizi isterdim," dedi
.
Sadýk'ýn yüreði hâlâ Astarte ile dolu olduðundan bu öneriyi duymazdan geldi. Hemen boyun ba
a gidip olaný anlattý; yeni bir yasa koyarak dul kadýnlarýn genç bir erkekle bir saat baþ b
kalmadan yanmalarýna izin verilmeyeceði kuralýný getirmelerini öðütledi. O zamandan beri A
istan'da hiçbir kadýn ateþte yanmayý istemedi. Böylece Sadýk yüzyýllardan beri süren korkun
bir günde yýktý. Gerçekten de Arabistan'a bir iyilik meleði gelmiþti.

AKÞAM ÞÖLENÝ

Setok dünyanýn en büyük tüccarlarýnýn katýldýðý Belzora'daki büyük panayýra giderken, artýk
sini de götürdü. Sadýk deðiþik ülkelerden birçok insanýn ayný yerde buluþmasýndan mutluluk
tüm Dünya Belzora'da toplanan bir aile gibiydi. Ýkinci günün akþam yemeðinde yanýnda bir Mý
Hintli, bir Çinli, bir Rum, bir Keldani ve Arabistan'a sýk gelip gittikleri için Arapça
konuþmayý öðrenmiþ birçok konuk vardý. Mýsýrlý öfkeyle konuþuyordu: "Bu Belzora çok kötü bi
malý için bana bin altýn vermediler." Setok sordu: "Neymiþ bu iyi mal?" "Halamýn cesedi. O
Mýsýr'ýn en saygýdeðer kadýnýydý; her gittiðim yere benimle gelirdi, ama yolda öldü. Cesed
a mumyalattým. Ülkemde olsaydým çok pahalý satardým, ama burada bin altýn bile vermediler."
böyle sýzlanýrken bir yandan da haþlanmýþ tavuktan almak için uzandý. Yanýndaki Hintli onu
tutarak "Ne yapýyorsunuz?" diye sordu. Mýsýrlý "Bu tavuktan yiyeceðim," deyince Hintli "S
akýn ha! Merhum halanýzýn ruhu bu tavuða geçmiþ olabilir; halanýzý yemiþ olursunuz. Tavuk h
oðaya aykýrýdýr," dedi. Mýsýrlý "Doðanýza ve tavuðunuza baþlarým ha! Biz Mýsýrda öküze hem
deyince, Hintli "Öküzü nasýl yiyebilirsiniz?" diye sordu. "Elbette yeriz, yüz otuz bin yýl
yiyoruz, kimse de þikâyetçi olmadý." Hintli: "Biraz abartýyorsunuz. Hindistan'da doksan b
in yýldýr insan yaþýyor; bizim uygarlýðýmýz sizinkinden daha eskidir ve üstelik Brahma öküz
sizin onlarý kebap etmeye baþlamanýzdan çok önce yasaklamýþtýr." Mýsýrlý : "Bizim Apis Öküz
n Brahmanýz kim olabilir! Bu Brahma ne gibi güzel iþler yapmýþtýr?" Hintli yanýtladý: "Ýnsa
kuma ve yazmayý öðretti; üstelik tüm dünya satranç oyununu ona borçludur." Onun yanýndaki K
söze karýþtý: "Yanýlýyorsunuz; bu mucizeleri Balýk Ohannis'e borçluyuz, ona þükretmeliyiz.
lir ki bizim tanrýmýz çok alýmlýdýr; altýn bir kuyruðu, insana benzer kafasý vardýr ve günd
ak için karaya çýkar. Birçok çocuðu oldu, hepsi hükümdarlýk yaptý. Evimde bir resmi var, on
apýyorum. Ýstediðiniz kadar öküz eti yiyin, ama balýk yemek günahtýr. Aslýnda ikiniz de ben
r soylu deðilsiniz. Mýsýrlýlar yüz otuz bin yýl, Hintliler seksen bin yýlla övünmesinler; b
bin yüzyýllýk tarih kayýtlarýmýz var. Bana inanýp putlarýnýzdan vazgeçerseniz size Ohannis
resmini armaðan edeceðim."
Pekin'den gelen Çinli söz aldý: "Mýsýrlýlarý, Keldanileri, Rumlarý, Kelanileri, Brahmanlarý
'i, güzel Balýk Ohannis'i saygýyla anýyorum. Ancak, bizim Li ve Tien (3) Tanrýlarýmýz öküzl
e balýklardan üstündür. Ülkemi tanýtmama gerek yok; Mýsýr, Hindistan ve Keldanistan'ýn topl
aha büyüktür. Daha eski olmakla övünmüyorum, çünkü eski olmak önemli deðildir. Ama tarih ka
diyorsanýz, tüm Asya bizim kayýtlarýmýzý kullanýr; Keldaniler aritmetiði öðrenmeden çok önc
ayýtlarýmýz vardýr."
Rum haykýrdý: "Hepiniz ne kadar bilisizsiniz! Her þeyden önce kaos vardý; evreni bu duruma
madde ve biçim getirdi." Bu Rum çok uzun konuþunca Keldani onun sözünü kesti; tartýþma sýr
içmiþ olan bu konuk herkesten daha bilgili olduðuna inanýyordu. Ant içerek Tanrý Teutas ve
eþe yapraðýndan baþka konuþmaya deðer konu olmadýðýný söyledi; kendisi her zaman cebinde me
larý Ýskitler dünyaya gelmiþ en iyi kavimdi; evet bir ara insan eti yemiþlerdi ama bu, ins
anýn atalarýna saygýlý olmasýný engellemezdi. Ayrýca, her kim Teutas'a karþý konuþursa onun
aþacaðýný söyledi. Bunun üzerine tartýþma çýðýrýndan çýktý; Setok masada kan döküleceðinden
siz kalmýþ olan Sadýk ayaða kalktý. Önce en kýzgýn olan Keldani'yle konuþtu; haklý olduðunu
ndan biraz meþe yapraðý istedi. Sonra Rum'a dönüp güzel konuþma yeteneðini övdü. Böylece he
n az Çinli'ye söyledi, çünkü içlerinde en akýlcý o konuþmuþtu. Sonra onlara birlikte seslen
larým, boþ yere tartýþýyorsunuz, çünkü hepiniz ayný düþüncedesiniz." Bu sözlere herkes karþ
sordu: "Siz aslýnda bu meþe yapraðýna deðil, onu ve meþeyi yapana tapýyor deðil misiniz?" K
i "Evet," diye yanýtladý. "Siz, Mýsýrlý dostum, bu öküzün özünde, size öküzü baðýþlayana ta
ayýnca Sadýk sürdürdü: "Balýk Ohannis yerini, denizi ve balýklarý yaratana býraksa doðru ol
ldani "Kabul," dedi. "Hintli ve Çinli dostlarým, sizin gibi, bir yaratan olduðunu kabu
l ediyorlar; Rum'un süslü sözcüklerinden bir þey anlamadým, ama eminim ki o da, tüm madde v
içimin kaynaðý olan bir Üstün Varlýk'a inanýyordur. Rum Sadýk'ýn kendi düþüncesini iyi özet
leyse, hepiniz ayný düþüncedesiniz, kavga etmenize gerek yok." Bunun üzerine konuklar kuca
klaþtýlar. Setok tüm mallarýný iyi bir fiyata sattýktan sonra Sadýk'la birlikte boyuna dönd
irdiðinde Sadýk, yokluðunda yargýlanýp suçlu bulunduðunu ve ateþte yakýlacaðýný öðrendi.

BULUÞMALAR

Sadýk Belzora'dayken yýldýz dininin rahipleri onu cezalandýrmaya karar vermiþlerdi. Ateþte
akýlan genç dullarýn mücevher ve altýnlarý onlarýn hakký oluyordu; Sadýk bunu engelleyerek
efretini kazanmýþtý. Önce Sadýk'ýn Gök Tanrýsýný aþaðýladýðýný ihbar ettiler; tanýk olarak
batan güneþin denize dalmadýðýný söylediðini duyduklarýný belirttiler. Bu korkunç sövgü kad
; bu günah sözcükleri duyduklarýnda kendi giysilerini yýrtmak istediklerini söylediler; Sad
eyecek olsaydý belki bunu yaparlardý. Sonunda onu ateþte yanmaya tutuklu ettiler. Seto
k dostunu kurtarabilmek için bütün gücünü boþuna harcadý. Yaþama yeniden baðlanmýþ olan ve
esleyen genç dul Almona onu kurtarmaya karar verdi. Kafasýnda kurduðu plandan kimseye
söz etmedi. Sadýk ertesi günü yakýlacaktý; onu kurtarabilmek için bir gecesi kalmýþtý. Bu i
r ve önlemli kadýn þöyle yaptý:
En pahalý takýlarý ve kokularýyla süslenip yýldýzlar dininin tapýnaðýna gitti ve baþrahiple
görüþme yapmak istediðini iletti. Bu saygýdeðer yaþlý adamla baþ baþa kalýnca ona þöyle ded
l oðlu, Boða burcunun kardeþi, Köpek Yýldýzý'nýn yeðeni (bunlar baþrahibin unvanlarýydý); s
a geldim. Kocamýn ölümünden sonra kendimi yakmayarak büyük günah iþledim. Oysa ölümlü bir b
yitirecek neyim vardý? Üstelik bedenim þimdiden çürümeye baþladý." Böyle derken ipek giysi
alayýp çýplak ve bembeyaz omuzlarýný gösterdi. "Görüyorsunuz ya, hiç bunlara deðer mi?" Baþ
narak bu omuzlarýn pek deðerli olduðunu söyledi. Dul kadýn "Belki omuzlarýmda biraz güzelli
almýþtýr; ama göðüslerimin artýk pörsüdüðünü kabul edin," diyerek giysisini biraz daha sýyý
mediði güzellikte göðüslerini açtý. Bunlarla kýyaslanýrsa, fildiþi üzerindeki bir gül gonca
kök boyasý gibi veya suda yýkanmýþ kuzular kirli sarý gibi kalýrlardý. Buna ek olarak iri k
leri, tatlý bir alevle parlayan yanaklarý, Lübnan daðýndaki kule gibi düzgün burnu, Arap de
indeki en güzel incileri içeren mercan gibi dudaklarý yaþlý adamý birden yirmi yaþ gençleþt
ndýrdýlar. Baþrahip kadýna aþkýný ilan etti. Almona onun ateþlendiðini görünce Sadýk'ýn bað
el bayan, benim baðýþlamam bir iþe yaramaz; çünkü diðer üç rahibin de imzasý gerekir." Almo
e de imzalayýn," dedi. "Pekâlâ, ama benimle olmanýz koþuluyla," dedi baþrahip. Almona: "Sev
nerek, güneþ battýktan ve Sheat yýldýzý çýktýktan sonra evime gelin. Ben gül rengi bir diva
olacaðým; bana istediðinizi yaparsýnýz." Genç kadýn baþrahibin imzasýný alarak çýktý; yaþlý
istekle dolu olarak, yýkandý, Seylan tarçýný, Tidor ve Ternata baharatlarýndan yapýlmýþ bi
ve Sheat yýldýzýnýn çýkmasýný bekledi.
Bu arada Almona ikinci rahibin yanýna gitti. Bu rahip de ona güzelliði yanýnda güneþ, ay ve
diðer yýldýzlarýn sönük kaldýðýna yemin billah ediyordu. Ondan da ayný istekte bulundu ve k
i aldý. Ona Güney yýldýzýnýn çýktýðý saatte gelmesini söyledi. Daha sonra sýrayla üçüncü ve
er birinden imzalarý aldýktan sonra ayrý birer yýldýzýn doðuþunda gelmelerini söyledi. Ýmza
olunca önemli bir konu için yargýçlarý evine çaðýrdý. Yargýçlar gelince dört imzayý göster
abilmek için her birinin istediði bedeli söyledi. Rahipler sýrayla gelmeye baþladýlar; her
iri yargýçlarý ve diðer rahipleri görünce þaþýrdýlar ve utandýlar. Sadýk kurtulmuþtu. Setok
isinden o kadar mutlu olmuþtu ki onunla evlendi. Sadýk kurtarýcýsýnýn ayaklarýna kapanýp te
tikten sonra onunla esenleþti. Setok onun gideceðini duyunca aðladý; sonsuza kadar arkad
aþ kalmaya ve hangisi büyük servet kazanýrsa diðerine haber vereceðine ant içtiler.
Sadýk Suriye yönünde uzaklaþýrken bahtsýz Astarte'yi ve peþini býrakmayan kötü yazgýyý düþü
köpeði gördüðüm için dört yüz altýn ceza ödedim! Meliki öven acemice bir þiir için baþýmýn
ildim! Melikenin eþarbýyla ayný renkte baþlýðým var diye boðazlanmam istendi! Dövülen bir k
ak istedim diye köle gibi satýldým! Þimdi de genç Arap dullarýnýn yaþamýný kurtardýðým için

SOYGUNCU

Arabistan ile Suriye sýnýrýnda yalçýn bir kalenin yanýndan geçerken kaleden çýkan silahlý A
un çevresini sardýlar. "Neyin varsa bizim, canýn da efendimizin malýdýr," diye baðýrdýlar.
anýt olarak kýlýcýný çekti; gözüpek uþaðý da ona uydu. Üstlerine gelen ilk Araplarý devirdi
n sayýsý iki katýna çýktý. Sadýk ölene dek karþý koymaya kararlýydý. Bir kalabalýða karþý i
zla uzun sürmeyecek gibi görünüyordu. Kalenin efendisi Arbogad bir pencereden Sadýk'ýn yiði
ni görünce ona saygý duydu. Aþaðý inip adamlarýný ayýrdý ve Sadýk'ýn yanýna geldi. "Toprakl
, ayrýca baþkalarýnýn topraðýndan alabildiðim þeyler, hepsi benim malýmdýr. Ama sen yiðit b
yorsun; senin için ayrýcalýk yapacaðým." Onlarý kaleye aldý, adamlarýnýn onlara saygý göste
stedi ve akþam olunca Arbogad Sadýk'ý yemeðe çaðýrdý.
Bu kalenin sahibi soygunculuk yapan bir Araptý; bir sürü kötülüðün yaný sýra, bazen iyi iþl
dý: çalarken açgözlü, ama daðýtýrken cömert; savaþta acýmasýz ama ticarette dürüst, eðlenir
rdu. Sadýk'ýn söyleþisini çok beðenmiþti; uzun bir yemekten sonra ona "Benim buyruðuma girm
sterim," dedi, "Bundan daha iyisini bulamazsýn; belki bir gün benim yerimi alýrsýn." Sadýk
: "Bu soylu uðraþý ne zamandan beri yaptýðýnýzý sorabilir miyim?" Arbogad: "Gençliðimde baþ
bir Arabýn uþaðýydým; iþim dayanýlacak gibi deðildi. Ýnsanlarýn eþit hakka sahip olduklarý
payýma hiçbir þey düþmemiþ olmasýný kabullenemiyordum. Sýkýntýmý yaþlý bir Araba açtým; o
ma,' dedi, 'Vaktiyle çölün ortasýnda unutulmuþ bir kum tanesi yazgýsýndan yakýnýrmýþ; yýlla
olmuþ. Þimdi Hint hükümdarýnýn tacýný süslüyor' Bu sözler yüreðime iþledi; o kum tanesi be
aya karar verdim. Önce iki at çalarak baþladým; kendime ortaklar bulduktan sonra küçük kerv
arý soyacak güce eriþtim. Böylece insanlarla aramdaki eþitsizliði gidermeye baþladým. Bu dü
metlerinden payýmý faiziyle birlikte aldým; bana herkes saygý duydu; bu kaleyi ele geçirdi
kten sonra bu bölgenin baþ soyguncusu oldum. Suriye valisi beni buradan atmak istedi
; ama artýk ondan korkmayacak kadar zengindim. Valiye para verip kaleyi elimde tut
tum. Üstelik beni bu bölgedeki Arap boylarýnýn vergilerini toplamakla görevlendirdiler; þim
i verdiðimden fazlasýný alýyorum."
"Babil'deki vali, Melik Moabdar'ýn adýna, beni öldürmesi için buraya bir adam gönderdi. Bu
dam elinde fermanla geldi; ben önceden haber almýþtým. Yanýnda getirdiði dört adamýný onun
rdum; sonra ona beni öldürürse ne kadar ihsan alacaðýný sordum. Üç yüz altýna kadar çýkabil
Ona benim emrime girerse çok daha fazlasýný kazanacaðýný söyledim. Þimdi yanýmda ve en iyi
dan biridir. Bana güven, sen de onun gibi yap. Melik Moabdar öldürüldükten sonra Babil'de
kargaþa çýkalýdan beri burada soygunculuk iþleri çok açýldý."
Sadýk haykýrdý: "Moabdar öldü ha! Ya Melike Astarte ne oldu?" Arbogad "Bilmiyorum," dedi,
"Tüm bildiðim, Moabdar aklýný kaçýrýnca öldürmek zorunda kaldýlar. Þimdi Babil hýrsýzla, so
; tüm ülke þaþkýnlýk içinde, soygunculuk için daha iyisi bulunmaz." Sadýk "Ama melike nered
ne olduðunu bilen yok mu?" diye umutla sordu. Soyguncu "Hirkanya'daki bir prenste
n söz ediyorlardý; melike o kargaþada ölmemiþse þimdi onun odalýðý olmuþtur. Ben de bir sür
aldým, ama hiçbirini yanýmda tutmadým. Güzel olanlarý, kim olduklarýna bakmadan, iyi paraya
tarým. Ama soyluluk tek baþýna para etmiyor; çirkin bir kadýn melike de olsa alýcý bulamaz.
lki melike Astarte'yi de alýp satmýþýmdýr; kimbilir belki ölmüþtür. Senin yerinde olsam onu
duðunu merak etmezdim." Böyle diyerek daha çok içmeye baþladý ve Sadýk ondan daha fazla bil
alamadý.
Sadýk sersemlemiþ, ne yapacaðýný bilemez durumdaydý. Arbogad sürekli içiyor, fýkralar anlat
yanýn en mutlu adamý olduðunu söyleyerek Sadýk'ýn da kendisine katýlmasýný istiyordu. Sonra
kisiyle gevþedi ve uyumaya gitti. Sadýk'ýn heyecaný bütün gece sürdü. "Demek melik delirdi
Ona acýmaktan kendimi alamýyorum. Ülke parçalanmak üzere ve bu soyguncu mutlu olabiliyor.
Ey yazgý! Bir haydut mutluyken doðanýn baþyapýtý bir kadýn ya çok kötü bir biçimde öldü, y
beter bir yerde yaþýyor. Ey Astarte! Sen neredesin?"
Sabah olunca Sadýk kalede rasladýðý herkese sordu; ama herkesin çok iþi vardý, kimse ona ya
ermedi. Gece yeni bir soygun yapýlmýþtý, ganimetler paylaþýlýyordu. Bu kargaþada yapabildið
gitmek için izin koparmak oldu. Vakit yitirmeden ve üzgün bir yürekle oradan ayrýldý.
Sadýk bir yandan yol alýyor, bir yandan da talihsiz Astarte, Babil Meliki, arkadaþý Kadi
r, mutlu soyguncu Arbogad veya Mýsýr'da Babilli askerlerin kaçýrdýðý kaprisli kadýn, kýsaca
hsizlikleri aklýndan geçiyordu.
BALIKÇI

Arbogad'ýn kalesinden birkaç fersah ötede küçük bir ýrmaðýn kýyýsýna geldiðinde hâlâ yazgýs
lýkçý gördü; yorgun elleriyle bir aðý tutarken göklere haykýrýyordu.
"Ýnsanlarýn en mutsuzu benim. Herkesin bildiði gibi, Babil'de en tanýnmýþ peynir yapýmcýsý
sonra iþlerim bozuldu. Benim gibilerin bulabileceði en güzel kadýna sahiptim, ama beni
aldattý. Bir evim vardý, onu yaðma edip yýktýlar. Þimdi bir kulübeye sýðýndým, balýkçýlýk y
utamadým. Ey að! artýk seni deðil, kendimi suya atacaðým." Böyle diyen balýkçý yaþamdan býk
kalkýp suya yürüdü.
Sadýk düþündü: "Demek ki benden daha mutsuz insanlar da varmýþ." Bu düþünceyle adamý kurtar
onu durdurdu. Ýçten bir ilgiyle onun dertlerini dinledi. Yalnýz olmadýklarý zaman insanlarý
daha az mutsuz olduklarý söylenir. Zerdüþt'e göre bu, arabozuculuktan deðil, gereksinimden
kaynaklanýr. Böyle durumdaki insanlar mutsuz birine kardeþ gibi sarýlýr. Mutlu bir insanýn
evinci aþaðýlama gibidir; iki mutsuz, fýrtýnada zayýf iki aðaç gibi, birbirlerine dayandýkç
urlar.
Sadýk ona "Kendinizi niye koyveriyorsunuz?" diye sorunca balýkçý yanýtladý: "Çünkü bir çare
m. Babil'de Derlbak köyünün en saygýdeðer adamýydým; karýmýn da yardýmýyla en güzel peynirl
Melike Astarte ve Baþvezir Sadýk peynirlerimi çok beðenirlerdi; en son onlara altý yüz kal
peynir göndermiþtim. Bir gün paramý almak için Babil'e gittim; melike ile Sadýk'ýn ortadan
bolduðunu söylediler. Efendi Sadýk'ýn evine koþtum, melikin askerleri, ellerinde onun ferm
anýyla, evi yasal bir biçimde yaðmalýyorlardý. Oradan melikenin mutfaðýna gittim; uþaklarýn
ir bölümü tutuklu olduðunu, diðerleri de kaçtýðýný söylüyorlardý. Ama tümü de peynirlerimin
i söylediler. Karýmla birlikte, müþterilerimden Efendi Orcan'ýn köþküne gittik; ondan bize
olmasýný istedik. O karýmý elimden aldý, beni kovdu. Karým en nefis peynirlerden daha beyaz
yanaklarý Sur kumaþýndan daha parlak kýrmýzýydý. Karýma mektup yazýp Orcan'ýn evine gönder
iye demiþ ki: "Ah evet, bu mektubu yazan adamdan bana söz etmiþlerdi; iyi peynir yapar
mýþ; peynir getirirse alýn ve parasýný ödeyin."
"Üzüntü içinde mahkemeye baþvurmak istedim. Altý altýným kalmýþtý; ikisini danýþtýðým avuka
kan yargýca, kalan ikisini de mahkeme yazmanýna vermek zorunda kaldým. Mahkeme daha baþl
amadan karýmdan ve peynirlerin deðerinden daha fazlasýný harcamýþtým. Köyüme dönüp evimi sa
urtarayým dedim."
"Evim altmýþ altýn ederdi; ama beþ parasýz ve acelem olduðunu gördüler. Birinci müþteri otu
si yirmi ve üçüncüsü de on altýn önerdiler. O kadar çaresizdim, tam kabul edecektim ki o sý
rkanya'dan bir prens Babil üzerine yürüdü ve yolundaki her þeyi yakýp yýktý. Evimi önce tal
sonra yaktýlar."
"Böylece paramý, karýmý ve evimi yitirdikten sonra bu gördüðün yere geldim ve balýkçýlýk ya
uðraþtým. Ama insanlar gibi balýklar da benimle alay ediyorlar; hiçbir þey tutamýyorum; açl
ek üzereyim. Sen dert ortaðým yabancý efendi, sen olmasaydýn ölmek üzereydim."
Balýkçý baþýndan geçenleri böyle bir çýrpýda anlatmadý; çünkü Sadýk ikide bir onun sözünü k
oldu? Onun ne olduðunu biliyor musun?" diye soruyordu. "Hayýr, efendim. Yalnýzca meli
ke ve Sadýk'ýn peynirlerimin parasýný ödemediklerini, karýmý elimden aldýklarýný ve umudum
orum." Sadýk: "Belki de paranýn bir kýsmýný geri alýrsýn. Bu Sadýk denen adamýn dürüst oldu
Eðer tahminim doðru çýkar da Babil'e geri dönerse size borcunu fazlasýyla ödeyecektir. Pek
muslu olmadýðý anlaþýlan karýnýza gelince, onu yeniden kazanmaya çalýþmayýn. Bana güvenip B
. Ben atlý ve siz yayan olduðunuza göre, sizden daha önce orada olurum. Tanýnmýþ bir aileni
u olan Kadir'i bulun; ona arkadaþýný gördüðünüzü söyleyin ve beni onun evinde bekleyin. Hay
talihiniz hep böyle gitmeyecek." Sonra gökyüzüne dönüp sözünü sürdürdü:
"Ey her þeye gücü yeten Orosmade! Bu adamý avutmak için beni buldun. Ya beni avutmak için k
mi göndereceksin?" Sonra Arabistan'dan getirdiði paranýn yarýsýný balýkçýya verdi. Adam þaþ
Kadir'in arkadaþýnýn ayaklarýný öpüyordu: "Siz bir kurtarýcý meleksiniz."
Bu arada Sadýk yine Astarte'den haber alamamýþ olmanýn üzüntüsüyle aðlýyordu. Balýkçý hayký
bu kadar iyi bir insan, yoksa siz de mutsuz musunuz?" Sadýk "Senden yüz kat daha faz
la mutsuzum," diye yanýtladý. "Veren bir insan alandan daha mutsuz olur mu?" Sadýk: "S
enin mutsuzluðun gereksinimden kaynaklanýyor, benimki yüreðimde." Balýkçý: "Yoksa Orcan siz
de mi karýnýzý aldý?" Bu soru Sadýk'a tüm gördüðü kötülükleri anýmsattý. Melikenin köpeðind
ri balýkçýya anlattý. Ona "Orcan Tanrý'nýn cezasýný fazlasýyla hak etti," dedi, "Ama nedens
adamlara yazgý yardým ediyor. Her neyse, sen Kadir'in evine git, beni bekle." Bunun üz
erine ayrýldýlar; balýkçý talihine þükrederek yürüdü; Sadýk yazgýsýndan yakýnarak atýný koþ

BASÝLÝKOS (4)

Sadýk yeþilliklerle dolu bir otlaða geldiðinde birçok kadýnýn dikkatle yerde bir þeyler ara
den birine yaklaþýp onlara yardýmcý olup olamayacaðýný sordu. Suriyeli kadýn ona "Sakýn ha!
ancak bir kadýn eli deðebilir," dedi. Sadýk "Ne tuhaf? Yalnýzca kadýnlarýn dokunabildiði bu
nedir?" diye sordu. Kadýn "Basilikos yýlaný" dedi. "Onu niçin arýyorsunuz?" Kadýn: "Þu ýrma
gördüðün kalenin beyi ve bizim efendimiz Ogul hastalandý. Hekim gülsuyunda piþirilmiþ basi
eti yemesini istiyor. Bu az raslanan yýlan yalnýzca kadýnlarýn kendisini tutmasýna izin v
erdiði için, efendimiz Ogul hangimiz bulursa onunla evleneceðini duyurdu. Þimdi lütfen ben
i býrakýn, yoksa diðer kadýnlar benden önce onu bulabilir."
Suriyeli kadýnlar aramayý sürdürürken Sadýk uzaklaþtý. Biraz ötedeki dere kýyýsýndan geçerk
ma bir þey aramayan bir kadýn gördü. Uzun boylu ve yüzü tülle örtülüydü. Kadýn dere kýyýsýn
iyor, bir yandan da elindeki çubukla kumda bir þeyler çiziyordu. Sadýk kadýnýn ne çizdiðini
k edip yaklaþtý; S ve A harfleri çizilmiþti. Sonra D harfi yazýldýðýný gören Sadýk heyecanl
nra kendi adýný kuma yazýlmýþ görünce çok þaþýrdý. Bir süre sessiz kaldýktan sonra "Ey sayg
"bu talihsiz yolcuya söyler misiniz, o güzel elinizle niçin SADIK adýný yazdýnýz?" Bu sesi
an kadýn bir çýðlýk atýp yüzündeki tülü açtý ve Sadýk'ýn kollarýnda bayýldý. Bu kadýn Sadýk
si Astarte idi. Genç adam bir süre hiç konuþamadý; sonra sevgilisinin gözlerini açýp kendis
aktýðýný görünce "Ey her þeye gücü yeten tanrýlar!" diye haykýrdý, "Bana Astartemi burada v
geri veriyor musunuz?" diyerek yerlere kapandý ve Astarte'nin ayaklarýný öpmeye baþladý. Ba
il melikesi onu yerden kaldýrdý; yanýna oturttu. Bir yandan da gözlerinin dinmeyen yaþýný s
yordu. Sadýk'a baþýndan geçenleri sordu. Ýkisi de yüreklerinin fýrtýnasýný biraz dindirdikt
genç adam, bu dere kýyýsýna gelinceye kadar baþýndan ne geçtiyse anlattý. "Fakat, benim tal
melikem, siz bu ýssýz dere kýyýsýnda, köle giysileri içinde ve basilikos arayan diðer köle
arasýnda nasýl bulunuyorsunuz?"
Güzel Astarte "Onlar basilikos ararken ben size neler çektiðimi anlatayým," dedi. "Biliy
orsunuz kocam melik sizin insanlarýn en iyisi olmanýzdan hoþnut olmadý; bir gece beni ze
hirleyip sizi de boðmaya karar vermiþ. Tanrý'ya þükür, küçük dilsiz uþaðým bana haber verdi
yolcu ettikten sonra gizli bir geçitten benim odama geldi. Beni kaçýrýp Orosmade tapýnaðýna
orada rahip kardeþine teslim etti. Beni büyük bir yontunun altlýðýnýn içindeki boþluða sak
ada mezarda gibiydim; ama rahip bana gerekli her þeyi saðlýyordu. Gün aðarýrken melikin ecz
cýsý saraydaki odama elinde bir kadeh zehirle, bir diðer asker de sizin evinize elinde
mavi ipekten bir boðma ipiyle gittiler; ama kimseyi bulamadýlar. Kadir, meliki daha
iyi kandýrabilmek için, saraya gidip ikimizi de ihbar etti. Sizin Hindistan yoluna,
benim de Memfis'e kaçtýðýmý söyledi. Melik peþlerimizden atlýlar gönderdi."
"Beni arayan atlýlar beni tanýmýyorlardý; yüzümü kocamýn rýzasýyla yalnýzca size göstermiþt
ne gittikleri Mýsýr sýnýrýnda bana benzeyen, belki benden daha çekici, bir kadýna raslamýþl
n Babil melikesi olduðundan emin olarak yakalayýp Moabdar'a getirdiler. Melik yanlýþlýðý gö
lere bindi; ancak bu kadýna yakýndan bakýnca onu beðendi ve kýsa sürede avuntu buldu. Adý M
uf olan bu kadýnýn çok kaprisli olduðunu söylediler. Moabdar'ý kendine baðladý ve onunla ev
sini saðladý. Evlendikten sonra gerçek huyu ortaya çýktý; artýk korkusuzca her türlü çýlgýn
adam olan baþrahibin kendi önünde raks etmesini buyurdu; adam karþý koyunca ona iþkenceler
etti. Baþseyisten reçelli turta piþirmesini istedi; asker adam ben aþçýlýk bilmem dediyse d
inletemedi. Pastayý yapýp getirdiðinde, Mussif onu yanýk buldu ve baþseyisi kovdurdu. Bu gö
eve kendi cücesini getirdi. Daha sonra baþvezirlik makamýna çocuk yaþta bir uþaðý getirtti.
e Babil'i yönetmeye baþladý. Halk beni arýyordu. Kýskançlýk bunalýmýna girmeden önce dürüst
n melik, bu kaprisli kadýna duyduðu aþk yüzünden tüm erdemlerini unutmuþtu. Kutsal ateþ bay
lk günü tapýnaða geldi. Benim saklandýðým yontunun önünde diz çöküp tanrýlardan Missuf'a ak
ledi. Ben saklandýðým yerden sesimi kalýnlaþtýrýp baðýrdým: "Ýyi bir kadýný öldürmek isteyi
la evlenen zorba bir melikin dileklerini kabul etmiyoruz." Moabdar bu sözleri duyu
nca korktu ve aklý baþýndan gitti. Benim kehanetime Missuf'un eziyetleri de eklenince
kýsa sürede delirdi."
"Delilik ona gökten bir ceza gibi gelince, halk bunu bir iþaret saydý. Ayaklanmalar baþl
ayýnca herkes silaha sarýldý. Uzun bir dönem barýþ içinde olan Babil'de kanlý bir iç savaþ
yontunun içinden çýkarýp karþý topluluðun baþýna getirdiler. Kadir sizi Babil'e getirmek i
s'e gitti. Bu durumu haber alan Hirkanya prensi ordusuyla gelip üçüncü bir topluluk oluþtu
rdu. Melik, çýlgýn Mýsýrlý kadýnýn etkisiyle, hazýrlýksýzca bu güçlerin üzerine yürüdü. Sav
zananlarýn eline düþtü. Ben de ayný sýralarda Hirkanya ordusuna yakalandým ve Missuf'la bir
te prensin önüne çýkarýldým. Prensin beni Mýsýrlý'dan daha güzel bulduðunu söylersem hoþunu
ma beni saraya kapattýðýný duymaktan hoþnut olmazsýnýz. Prens önemli bir askeri giriþimden
ana döneceðini söyledi. Talihime küstüm; Moabdar öldüðüne göre artýk Sadýk'ýn olabilirdim,
line düþtüm. Duygularým ve konumumun verdiði gururla ona, bana sahip olamayacaðýný söyledim
sanlarda doðuþtan öyle bir özyapý gücü olurmuþ ki bir bakýþ veya bir sözle karþýsýndakinin
duyumsatýrmýþ. Hirkanyalý beni yanýt vermeye deðer bulmayarak harem aðasýna, benim küstah a
olduðumu söyledi; ona seferden dönünceye kadar bana iyi bakmalarýný, gözde odalýk konumunda
alarýný ve onun tarafýndan onurlandýrýlmaya hazýr duruma getirmelerini istedi. Ona kendimi
eceðimi söyledim; o bana bu sözlere inanmadýðýný, kimsenin kendini öldürmediðini söyledi ve
e kapatan bir adam gibi oradan ayrýldý. Dünyanýn en güçlü melikesi, üstelik Sadýk'ýn sevgil
zor bir durum!"
Bu sözler üzerine Sadýk sevgilisinin ayaklarýna kapanýp aðladý. Astarte onu sevgiyle kaldýr
"Bir barbarýn tutsaðý ve birlikte kapatýldýðým çýlgýn bir kadýnýn rakibi olmuþtum. Missuf b
rý anlattý. Kendisini kurtaran yabancýyý tanýmlarken söz ettiði günün tarihinden, bindiðini
ve diðer bilgilerden o yabancýnýn siz olduðunuzu anladým. Artýk Memfis'e ulaþtýðýnýza inan
u bulup ben de oraya kaçmaya kararlýydým. Mýsýrlý'ya "Güzel Missuf," dedim, "Siz benden dah
lýmlýsýnýz, Hirkanya prensini benden daha iyi eðlendirebilirsiniz. Kaçmama yardým edin, ban
yilik ederken bir rakipten kurtulmuþ olursunuz." Missuf kabul etti; kaçýþ planýný birlikte
aptýk. Yanýma Mýsýrlý bir hizmetçi kadýn katýp gizlice kaçmamý saðladý."
"Arabistan sýnýrýna gelmiþtim ki oralarýn tanýnmýþ soyguncusu Arbogad beni kaçýrdý ve tücca
lar da beni Efendi Ogul'un yaþadýðý bu kaleye getirdiler. Ogul beni kim olduðumu bilmeden
satýn aldý. Bu adam yemekten baþka bir þey düþünmeyen biri; dünyaya ziyafet çekmek için gel
r. Aþýrý þiþmanlýðý yüzünden sýk sýk yüreði týkanýyor. Ýyi sindirim yaptýðý günlerde yüz ve
ekim onu gül suyunda piþmiþ basiluikos eti yerse iyileþeceðine inandýrdý. Efendi Ogul odalý
an hangisi ona basilikos getirirse onunla evleneceðini söyledi. Gördüðünüz gibi bu onuru di
anýmlara býrakmýþtým; hele sizi görünce onu bulmaya hiç niyetim yok."
Bunun üzerine Sadýk ve Astarte o zamana kadar gizledikleri duygularýný, acý çekmiþ soylu yü
rinden gelen sözcüklerle birbirlerine anlattýlar; göklerde sevgiyi düzenleyen çemberler bu
cükleri Venüs'e kadar ulaþtýrdýlar.
Odalýk kadýnlar Ogul'un kalesine elleri boþ döndüler. Sadýk Ogul'un yanýna çýkýp kendini ta
di: "Ölümsüz saðlýk melekleri sizi kutsasýn! Ben hekimim; hastalýðýnýzý duyunca koþup geldi
suyunda piþmiþ basilikos eti getirdim. Sizinle evlenmek istediðimi sanmayýn; yalnýzca yeni
satýn aldýðýnýz Babilli odalýðý salývermenizi diliyorum. Eðer sizi iyileþtiremezsem, onun
 kadar Büyük Efendi Ogul'un kölesi olmaya razýyým."
Bu öneri kabul edildi. Astarte, onu olup bitenlerden haberdar etmeye söz vererek, Sa
dýk'ýn hizmetçisiyle Babil'e doðru yola çýktý. Ayrýlmalarý buluþmalarý kadar duygulu oldu.
býnda yazýldýðý gibi, ayrýlýklar ve kavuþmalar yaþamýn en önemli iki anýdýr. Sadýk ant içti
iyor, melike de söyleyemediði kadar onu seviyordu.
Sadýk Ogul'a döndü: "Efendim, basilikos eti doðrudan yenmez; onun iyileþtirici etkisi deri
nizdeki gözeneklerden içeri girmelidir. Onu ince deriden yapýlmýþ þiþkin bir tulum içinde s
um; siz bu tulumu bütün gücünüzle defalarca iteceksiniz, ben de onu size geri iteceðim. Bun
yaparsak birkaç gün içinde ilacýmýn ne kadar güçlü olduðunu göreceksiniz." Ogul çalýþmaya
sonunda o kadar yorulmuþtu ki öleceðini sandý. Ýkinci gün daha az yoruldu ve daha iyi uyuya
ildi. Sekiz gün sonunda tüm gücüne ve saðlýðýna kavuþtu, neþesi yerine geldi. Sadýk ona ger
op oynadýnýz ve rejim yaptýnýz. Bilin ki doðada basilikos yoktur; biraz vücut çalýþmasý ve
nsan saðlýklý olabilir. Aþýrý zevkleri ve saðlýðý birlikte yürütmek yýldýzbilimcilerin ve r
of taþýný bulmak kadar olanaksýz bir istektir."
Ogul'un kiþisel hekimi bu adamýn týp bilimi için ne kadar tehlikeli olduðunu görünce, onu ö
da basilikos aramaya göndermek için efendi Ogul'un eczacýsýyla anlaþtý. Bu kadar iyilik yap
rak cezalandýrýldýktan sonra, obur bir efendiyi iyileþtirdiði için ölmesi isteniyordu. Onu
mli bir yemeðe çaðýrdýlar. Ýkinci tabakta zehirlenecekti; ama birinci tabak sonunda Astarte
den bir haber getirdiler. Sofradan kalktý ve yola çýktý. Büyük Zerdüþt'ün dediði gibi, "Güz
sizi severse, bu dünyada belalardan kurtulmak hep olasýdýr."

TURNUVA

Melike Babil'e vardýðýnda, kötü günler geçirmiþ güzel bir prensese yakýþýr biçimde coþkuyla
daha yatýþmýþ görünüyordu. Hirkanya prensi yitirdiði son savaþta öldürülmüþtü. Kazanan Bab
n seçeceði bir melikin Astarte ile evlenmesi gerektiðine karar verdiler. Babil kralý ve
Astarte'nin kocasý olacak kiþinin düzenci veya deli biri olmasýný istemiyorlardý. En yiðit
en bilge kiþiyi seçmeye ant içtiler. Kent dýþýnda büyük bir arena ve seyirciler için süslü
uldu. Yiðitler arenaya silah ve zýrhlarýný kuþanmýþ olarak girecekler, adlarý ve yüzleri sa
aktý. Seyircilerin gerisinde her birinin görünmeden giyinebileceði çadýrlar kurulmuþtu. Tur
a dört aþamalýydý; önce dört rakibini yenen yiðitler sonra kendi aralarýnda çarpýþacaklar,
yiðit turnuvanýn bu aþamasýnýn galibi olacaktý. Bu kiþi dört gün sonra bilginlerin karþýsýn
eceyi yanýtlayacaktý. Doðru yanýtlayamazsa yitirecek ve turnuva, bir melik seçilinceye kad
ar, yinelenecekti. Çünkü hem yiðit ve hem de bilge biri olmasý isteniyordu. Bu süre içinde
ike çok sýký korunacaktý; yüzü örtülü olarak turnuvayý izlemesine izin verilmiþti ama, haks
, adaylarla konuþmasý yasaktý.
Ýþte Astarte mektubunda bunlarý haber veriyor ve sevgilisinin herkesten daha yiðit ve bi
lge seçilmesi için dua ediyordu. Sadýk yola çýktý; Tanrý Venüs'e dua edip bileðine ve aklýn
ni diledi. Büyük günden önceki gün Fýrat kýyýsýndaki turnuva yerine geldi. Kurallar gereði
leyerek, yarýþmacýlar listesine yazýldý; sonra kurayla verilen çadýrýna giderek dinlenmeye
. Onu Mýsýr'da boþ yere arayýp Babil'e dönmüþ olan arkadaþý Kadir, melikenin gönderdiði zýr
em atýný onun çadýrýna yolladý. Sadýk bu armaðanlarýn Astarte'den geldiðini anladý; sevgisi
i arttý.
Ertesi gün, Babil'in seçkin bayanlarý ve efendileri tribünlerde yerlerini aldýktan ve meli
ke bir köþede yüzü örtülü olarak oturduktan sonra atlý yarýþmacýlar arenaya çýktýlar. Her b
önüne koydu. Çekilen kurada Sadýk sonuncu oldu. Birinci yarýþmacý Ýtobad adýnda zengin bir
du; büyüklenen, fazla gözüpek olmayan ve akýlsýz bir adamdý. Uþaklarý onun gibi bir adamýn
asý gerektiðini söyleyerek aklýný çelince, "Benim gibi biri kral olmalý," demeye baþlamýþtý
pýrlantalarla iþli altýndan bir zýrh giymiþ, yeþil kurdelalý bir mýzrak taþýyordu. Atýný yö
a, onun Babil krallýðýna yaraþýr biri olmadýðý anlaþýlýyordu. Karþýlaþtýðý ilk yarýþmacý on
nu atýnýn üzerinde tersine oturttu. Ýtobad kendini toparladý, ama tüm seyirciler gülmeye ba
akibi mýzraðýný kullanmaya deðer bulmayarak, eliyle bacaðýndan yakalayýp yere indirdi; iki
klarý gülerek koþtular ve onu ata bindirdiler. Dördüncü yarýþmacý bu kez sol bacaðýndan tut
bünler onu yuhalamaya baþladý. Çadýrýna güçlükle götürülen Ýtobad bir yandan da düþünüyordu
e serüven ama!"
Diðer süvariler tüm güçleriyle çarpýþtýlar. Bazýlarý iki rakibini, daha azý üç rakibini yen
Prens Otame dört rakibini yenmiþti. Sonunda Sadýk'ýn sýrasý geldi; o da zarif bir biçimde p
dört rakibini alt etti. Þimdi Otame ile Sadýk'ýn yeniþmesi gerekiyordu. Otame mavi zýrh ve
orguç kuþanmýþtý, Sadýk'ýnkiler ise beyazdý. Seyirciler ya mavi ya da beyaz süvariyi tutuyo
melike beyazlý süvari için yakarýyordu.
Ýki yiðit öyle bir kapýþtýlar, o kadar çevik hamleler yaptýlar, mýzrak kullandýlar ve atlar
ki, melike dýþýnda herkes Babil'e iki melik seçilmesini diledi. Sonunda atlar ve mýzrak tu
tan kollar yorulunca Sadýk þöyle bir hamle yaptý: Mavi rakibinin arkasýndan dolanýp onun at
terkisine atladý, rakibini belinden tutarak yere attý ve sonra onun eyerine oturdu.
Tribünler coþmuþtu: "Yaþasýn beyazlý süvari!" Otame kýpkýrmýzý bir yüzle kalkýp kýlýcýný çe
a uydu. Kýyasýya çarpýþtýlar; güçlü kollar ve çevik ayaklar birbirini zorladý; sorguçlarýný
, zýrhlarýnýn zincirleri döküldü. Kah saðdan, kah soldan darbeler kafalara veya göðüslere i
ri ilerlerken diðeri geriliyordu, kýlýçlarýn çarpýþmasý kývýlcýmlar saçýyordu. Sonunda Sadý
atmaca bir hamleyle Otame'yi devirdi, kýlýcýný elinden aldý. Otame haykýrdý: "Ey beyazlý yi
bil meliki sen olmalýsýn." Melike çýlgýnlar gibi sevindi. Kurallar gereði, mavi ve beyaz sü
iler de diðerleri gibi çadýrlarýna götürüldüler. Dilsiz uþaklar onlara yemekler taþýdýlar.
rý için yalnýz býrakýldýlar. Kazanan yiðit ertesi sabah baþrahibin önüne gelip kendisini ta
Sadýk ne kadar âþýk olursa olsun yorgunluktan uyuyakaldý. Onun yanýndaki çadýrda Ýtobad uyu
. Gece yarýsý kalktý ve Sadýk'ýn çadýrýna girip beyaz zýrhýný ve sorgucunu aldý; yerine ken
aktý. Gün aðarýnca baþrahibin önüne gitti ve gururla kendisi gibi birinin kazandýðýný ilan
kimse beklemiyordu; ama Sadýk hâlâ uyurken Ýtobad'ý galip saydýlar. Astarte þaþkýn ve üzgün
il'e döndü. Sadýk kalktýðýnda tribünlerde pek az insan kalmýþtý; zýrhýný aradý ama onun yer
Mecbur kalarak bu zýrhý giydi ve arenaya çýktý.
Tribünlerde kalmýþ az sayýda seyirci onu yuhaladý. Çevresini sarýp alay etmeye baþladýlar.
onun kadar aþaðýlanmadý. Sonunda sabrý tükendi, kýlýcýyla çevresindeki serserileri daðýlma
yapacaðýný bilemiyordu. Melikeyi göremezdi; onun gönderdiði beyaz zýrha sahip çýkamazdý, çü
a melikeyi ele verebilirdi. Öfke ve endiþeyle Fýrat kýyýsýnda geziniyor, yakasýný býrakmaya
ihine yanýyordu; tek gözlüleri beðenmeyen kadýndan baþlayarak yitirdiði zýrhýna kadar baþýn
baktýkça, bu dünyaya mutsuz olmak için geldiðine inanýyordu. "Ýþte geç kalkmanýn sonu budu
daha az uyusaydým, þimdi Babil Meliki ben olacak ve Astarte'ye kavuþacaktým. Bilim, ahla
k ve cesaret yalnýzca beni mutsuz etmeye yaradýlar." Tanrýlara ilenç sözcükleri aðzýndan çý
da iyi insanlarýn yazgýsýnýn eziyet çekmek, yeþil süvarilerin de hazýra konmak için yaþadýk
ya baþladý. Onu yuhalatan bu yeþil zýrhtan nefret ediyordu; oradan geçen bir tüccara onu uc
z fiyata satýp bir giysi ve uzun bir baþlýk aldý. Bu giyimle bir yandan Fýrat kýyýsýnda dol
bir yandan da tanrýlarý kötü yazgýsýndan sorumlu tutarak söyleniyordu.

ERMÝÞ

Gezinirken sakalý göbeðine kadar uzanan bir ermiþ gördü. Elinde dikkatle okuduðu bir kitap
dý. Sadýk durup onun önünde saygýyla eðildi. Ermiþ onu o kadar soylu ve anlayýþlý bir biçim
ki Sadýk durup onunla konuþmak istedi. Ona okuduðu kitabý sordu. Ermiþ "Bu, yazgýnýn kitabý
raz okumak ister misiniz?" diyerek kitabý Sadýk'ýn eline verdi. Genç adam birçok dil bilme
sine karþýn kitaptaki yazýyý çözemeyince meraký daha da arttý. Yaþlý adam ona "Siz çok üzün
. "Yazýk, o kadar dertliyim ki," dedi Sadýk. Ermiþ "Sizinle geleyim; belki yardýmým olur.
Daha önce üzüntülü insanlara biraz umut verebildim" dedi. Sadýk bu adamýn konuþmasýna, saka
itabýna saygý duydu; onun sözlerinde bir aydýnlýk gördü. Yaþlý adam yazgýdan, adaletten, ah
amu yararýndan, insanýn zayýf oluþundan, erdemler ve kötülüklerden o kadar güzel söz ediyor
adýk ona görünmez bir güçle baðlandýðýný duyumsadý. Ondan Babil'e kadar birlikte yürümeleri
rmiþ "Bu nezaketi ben sizden istiyecektim," dedi, "Bana söz verin; önümüzdeki birkaç gün, b
ne yaparsam yapayým, yanýmdan ayrýlmayacaksýnýz." Sadýk söz verdi ve birlikte yola koyuldul

Ýki yolcu akþama doðru görkemli bir konaða vardýlar. Ermiþ kendisi ve yanýndaki arkadaþýný
erini istedi. Bey oðlu gibi giyinmiþ olan kapýcý onlarý küçümseyerek içeri aldý. Onlarý kar
onaðýn efendisinin yaþadýðý yerleri gezdirdi. Sonra yemeðe çaðrýldýlar, uzun bir masanýn ge
n ev sahibi onlara bakmaya gönül indirmedi. Ama onlara da diðer konuklar gibi özenle ve
bolca hizmet edildi. Sonra, ellerini yýkamalarý için onlara zümrüt ve yakut iþlemeli altýn
leðen verildi. Yatmalarý için güzel bir odaya götürüldüler. Ertesi sabah bir uþak ikisine
r altýn getirdi ve yolcu etti.
Sadýk "Bu konaðýn sahibi iyi bir adama benziyor," dedi, "Gerçi biraz büyüklenmesi varsa da,
hizmette kusur etmedi." Bunlarý söylerken ermiþin cüppesinin ceplerinde bir þiþkinlik fark
tti: Bu cepte dün gece ellerini yýkadýklarý altýn leðen vardý. Þaþýrdý ama bir þey soramadý
Öðleye doðru ermiþ cimri bir zenginin yaþadýðý küçük bir evin kapýsýný çaldý, birkaç saat d
. Kötü giyimli ve yaþlý bir uþak onlarý kabaca karþýladý; yaþlý adam ve Sadýk'ý bir ahýra g
tin, kuru bir ekmek ve bozuk bira getirdi. Ermiþ dünkü kadar neþeyle yedi ve içti. Sonra,
bir þey çalmamalarý için kendilerini izleyen ve gitmeleri için sýkýþtýran yaþlý uþaða sabah
týný uzattý, gösterdiði konukseverliðe teþekkür etti. "Sizden rica ediyorum, beni efendiniz
dedi. Uþak þaþýrdý, sonra onlarý efendisine götürdü. Ermiþ zengin adama "Saygýdeðer efendim
i karþýlamakta gösterdiðiniz soyluluða karþýlýk verebilmek ne kadar güç olsa da, þu altýn l
enizi rica ediyorum." Cimri adam þaþkýnlýktan küçük dilini yutacak gibi oldu; ermiþ onun to
nmasýný beklemeden genç arkadaþýyla oradan uzaklaþtý. Sadýk yolda "Baba, neler oluyor?" diy
du, "Siz bildiðim adamlara hiç benzemiyorsunuz; sizi cömertçe aðýrlayan bir efendinin altýn
nini çalýyor, sonra da onu sizi layýk olmadýðýnýz bir biçimde karþýlayan bir cimriye veriyo
Ermiþ "Oðlum, kendi zenginliðini sergilemek için yabancýlarý konuk eden o büyüklenen cömert
nsanlýðý, bu cimri adam da konuk kabul etmeyi birgün öðreneceklerdir. Hiçbir þeye þaþýrmayý
eyin". Sadýk onun deli mi, yoksa bilge mi olduðuna karar veremiyordu; ama yaþlý adam o k
adar etkileyici konuþuyordu ki Sadýk andýný anýmsadý ve onu izlemeye koyuldu.
Akþam üzeri sade fakat zevkle tasarlanmýþ bir eve geldiler. Ev sahibi dünya iþlerinden kend
ni çekmiþ, bilgelik ve erdem arayan, buna karþýn caný sýkýlmayan bir filozoftu. Yabancýlarý
z ama içten bir biçimde konuk ettiði bu evi kendi yapmýþtý. Kapýya kendisi gelerek onlarý k
inlenmeleri için rahat bir odaya götürdü. Bir süre sonra yine kendi gelip onlarý yemeðe çað
yici ve lezzetli bir yemek sýrasýnda konuklarýyla söyleþti, Babil'deki son karýþýklýklardan
. Melikeye baðlýydý ve Sadýk'ýn arenaya çýkýp tacý istemesi gerektiðini düþünüyordu. "Ama i
bir yöneticiye layýk deðiller," dedi. Sadýk kýzarýyor ama sesini çýkarmýyordu. Konuþma sonu
adaki iþlerin her zaman bilge kiþilerin dilediði yönde geliþmediðini söyledi. Ermiþ ise Tan
yetlerini her zaman anlamanýn mümkün olmadýðýný, olaylarýn küçük bir parçasýný görerek kara
dýðýný savundu.
Duygulardan söz ettiler. Sadýk "Ah onlar, ne yýkýmlara yol açýyorlar," deyince ermiþ "Duygu
geminin yelkenlerini þiþiren rüzgâr gibidir," dedi, "Fazla güçlü olunca gemiyi batýrýrlar,
lar olmadan yol almak da olanaksýzdýr. Örneðin öd kesesi insaný öfkeli ve hasta yapabilir,
o olmadan yaþayamayýz. Bu dünyada her þey hem tehlikeli ve hem de gereklidir."
Sonra zevkten söz edildi; ermiþ bunun tanrýlarýn bir armaðaný olduðunu kanýtladý. "Çünkü in
duygu ve düþünceler oluþturamaz; acý ve zevk, öz varlýðý gibi, ona dýþardan verilmiþtir."
Sadýk garip davranýþlarýna tanýk olduðu bu adamýn böyle güzel düþünebilmesine hayran kalýyo
e eðitici bir söyleþiden sonra, ev sahibi onlarý odalarýna götürdü; erdemli ve bilge iki ko
derdiði için Tanrý'ya þükretti. Onlarý incitmeden, soylu ve doðal bir biçimde para vermek i
. Ermiþ bunu kabul etmedi; gün doðmadan önce Babil'de olmalarý gerektiðini söyleyerek þimdi
zin istedi. Esenleþmeleri sade oldu; Sadýk böyle iyi bir insana saygý ve sevgi duydu.
Odalarýna çekildikler ve uyumadan önce yine ev sahibinin iyiliðini birbirlerine övdüler. Gü
oðmadan önce yaþlý adam arkadaþýný uyandýrdý. "Gitmemiz gerek. Herkes uykuda, ama bu adama
verliði ve ilgisine layýk bir aný býrakmak istiyorum." Bu sözlerden sonra ermiþ bir meþale
ve evi ateþe verdi. Sadýk baðýrarak ona engel olmak istedi; fakat yaþlý adam kendinden bekl
nmeyen bir güçle onu evden dýþarý sürükledi. Epey uzaklaþtýktan sonra dönüp yanan eve baktý
rý'ya þükür," dedi, "Ýþte sevgili ev sahibimizin evini yerle bir ettim. Ne mutlu ona!" Bu s
eri duyan Sadýk, hem kahkalarla gülmek ve hem de bu bilge ermiþi sopalayýp oradan kaçmak i
steði duydu. Ama, ermiþin etkisi altýnda olduðundan, sesini çýkarmadan onu izledi.
Son konaklama yeri olarak, iyiliksever ve erdemli bir dul kadýnýn evine geldiler. Bu
kadýnýn yaþamda tek umudu olan, on dört yaþýnda ve iyi huylu bir yeðeni vardý. Kadýn onlar
geldiði kadar iyi aðýrladý. Ertesi sabah ayrýlma zamaný geldiðinde yeðenine, konuklarýný i
ve tehlikeli bir köprüye kadar yolcu etmesini istedi. Çocuk önlerine düþüp yardýmcý oldu.
ldiklerinde ermiþ çocuða "Buraya gel, teyzene minnettarlýðýmý göstermek istiyorum," diyerek
saçlarýndan yakaladý ve köprüden aþaðý attý. Çocuk ýrmakta bir süre çabaladý ama sonunda ak
aykýrdý: "Ey kýyýcý ! Ey insanlarýn en kötüsü, bunu niye yaptýn?" Ermiþ "Bana söz vermiþtin
aktýn," dedi. "Ama þunu bilmende yarar var: yazgýnýn evini yaktýðý adam yýkýntýlar arasýnda
ne buldu; bu bir. Yazgýnýn suya attýðý bu çocuk bir yýl sonra teyzesini öldürecekti; etti i
dýk baðýrdý: "Bunu sana kim söyledi, barbar? bunu yazgý kitabýnda okumuþ olsan bile, sana k
miþ olan bu çocuðu ne hakla suda boðarsýn?"
Sadýk konuþurken birden fark etti: yaþlý adamýn sakalý yok olmuþ, yüz çizgileri gençleþmiþt
gitmiþ, ýþýk saçan omuzlarýnda dört kanat belirmiþti. Sadýk onun ayaklarýna kapandý: "Ey ta
Bu zayýf kuluna, tanrýsal gücün amaçlarýný öðretmek için gökten mi gönderildin?" Melek Jesr
bir þey bilmeden deðerlendirmek ister. Ýnsanlar arasýnda aydýnlatýlmaya en layýk olaný sen
dedi. Sadýk konuþmak için izin istedi: "Ýçimde yine de bir kuþku var. Bu çocuðu cezalandýr
ine, onu eðitmek ve erdemli kýlmak daha iyi olmaz mýydý?" Jesrad yanýtladý: "Erdemli olsayd
e yaþasaydý yazgýsý, karýsý ve çocuðuyla birlikte öldürülmek olacaktý." Sadýk: "Ama bu düny
hep yýkým ve acý olmak zorunda mý?" diye sordu. Jesrad yanýtladý: "Kötüler her zaman mutsuz
r; onlarý bu dünyadaki bir avuç iyiyi sýnamakta kullanýrýz. Sonunda bir iyiliðe yol açmayan
ktur." Sadýk "Hiç kötülük olmasa, yalnýzca iyilik olsaydý?" diye sordu. Jesrad "O zaman bu,
a bir dünya olurdu; olaylarýn geliþimi baþka bir tanrýsal düzene göre olurdu. Kötülüðün yak
baþka düzen ancak Tanrý'nýn katýnda olabilir. Tanrý birbirine benzemeyen milyonlarca dünya
attý. Bu çeþitlilik onun çok büyük gücünün bir iþaretidir. Yeryüzünde birbirine benzeyen ik
vrenin derinliklerinde benzer iki küre yoktur; þu doðduðun atom küçüklüðündeki dünya, her þ
uyruklarýna göre, önceden kararlaþtýrýlan zamanda ve yerde oluþtu. Ýnsanlar bu çocuðun suya
nin yanýþýný nedensiz sanýrlar; oysa raslantýlara yer yoktur: her þey bir sýnama, bir önlem
eza veya bir ödüldür. En talihsiz insan olduðunu sanan o balýkçýyý hatýrla. Onun yazgýsýný
osmade seni gönderdi. Ey ölümlü Sadýk, tapýlmasý gerekenin iþlerini tartýþmayý býrak." Sadý
cek oldu. Tümcesini bitirmeden melek kanatlanýp göðün onuncu katýna doðru uçtu. Sadýk dizle
Tanrý'ya yakardý ve inandý. Göklerden meleðin sesi duyuldu: "Babil'e yoluna devam et."

BÝLMECELER

Sadýk kafasýný tam toparlayamadan sersem gibi yürümeyi sürdürdü. Babil'e girdiðinde, bir gü
ada dövüþmüþ olanlar, bilmeceleri açýklamak ve bilim adamlarýnýn sorularýný yanýtlamak üzer
unda toplanmýþlardý. Yeþil zýrhlý dýþýnda hepsi gelmiþti. Sadýk kente girdiðinde halk onun
ndý; onu görenlerin gözleri gülüyor, onun melik olmasýný diliyordu. Kýskanç onun geçtiðini
baþýný çevirdi. Halk onu yarýþma yerine kadar omuzlarda götürdü. Sadýk'ýn geldiðini öðrene
endiþenin heyecanýný birlikte duydu. Sadýk'ýn neden zýrhsýz geldiðini, Ýtobad'ýn neden beya
ni merak ediyordu. Sadýk'ý gören seyircilerden bir uðultu yükseldi; onu gördükleri için hem
de sevinmiþlerdi.
Sadýk söz aldý: "Diðerleri gibi ben de dövüþtüm; ama benim zýrhýmý burada baþka biri giyiyo
madan önce, benim de bilmeceleri yanýtlamama izin verilmesini diliyorum." Bilim adam
larý aralarýnda oyladýlar; Sadýk'ýn erdemi henüz kafalardan silinmemiþ olduðundan, katýlmas
verdiler.
Baþ bilgin önce þu bilmeceyi sordu: "Dünyada en uzun ve en kýsa, en çabuk ve en yavaþ, en d
ve en geniþ olan, en az önemsenen ve en çok aranan, o olmadan hiçbir iþ yapýlamýyan, küçüðü
büyüðü canlandýran þey nedir?"
Ýlk yanýtlamasý gereken Ýtobad bilmecelerden anlamadýðýný, arenada herkesi yenmiþ olmasýnýn
duðunu söyledi. Diðer yarýþmacýlar deðiþik yanýtlar vererek talih, dünya veya ýþýk olduðunu
nýtýn zaman olduðunu söyledi. "Uzundur, çünkü sonsuzluðun ölçüsüdür; kýsadýr, çünkü tüm tas
avaþ, mutlu olan için çabuktur; sonsuzluða kadar geniþ ve bir an kadar dardýr; insanlar onu
emsemez, ama yitirilen zamaný ararlar; o olmadan iþ yapýlamaz; kalýcý olmayan eylemleri un
utturur, büyük iþleri ölümsüz kýlar." Bilim adamlarý Sadýk'ýn yanýtýný doðru buldular.
Sonra þu bilmece soruldu: "Teþekkür etmeden kabul edilen, nasýl olduðu bilinmeden zevk alýn
n, nerede olduðu bilinmeden baþkalarýna verilen ve farkýnda olunmadan yitirilen þey nedir?
"
Herkes bir yanýt verdi, ama bunun yaþam olduðunu bir tek Sadýk bildi. Sonra, diðer bilmece
leri de kolayca yanýtladý. Ýtobad her yanýttan sonra, bunun kolay olduðunu, isteseydi kend
isinin de yanýtlayabileceðini söylüyordu. Daha sonra bilim adamlarý adalet, kamu yararý, yö
im sanatý üzerine sorular sordular. Sadýk'ýn yanýtlarý en doðru bulundu. Seyirciler "Böyle
r adamýn kötü bir dövüþçü olmasý ne yazýk" diyorlardý.
Sadýk "Saygýdeðer efendiler," dedi, "Arenada tüm rakiplerimi yenme onurunu kazanmýþtým. Bey
zýrh benimdir. Efendi Ýtobad ben uyurken onu çaldý; herhalde beyazýn yeþilden daha çok kend
ne yakýþtýðýný düþünüyordu. Burada herkesin önünde, ben zýrhsýz ve bir kýlýçla, o tüm beyaz
dövüþelim; yiðit Otame'yi benim yendiðimi kanýtlayayým."
Ýtobad kendine güvenerek bu öneriyi kabul etti; kendisi zýrh ve miðferle korunmuþ olduðunda
gömlekli ve yün baþlýklý bir yiðidi kolayca yenebileceðini düþünüyordu. Sadýk, kendisini he
en melikeyi selamlayarak kýlýcýný çekti; Ýtobad kimseyi selamlamadan kýlýcýný çekti ve kork
olmayan biri gibi Sadýk'ýn üzerine yürüdü. Onun kafasýný uçurabilecek bir hamle yaptý. Sad
kaldýrýp önünde tutunca Ýtobad'ýn kýlýcý parçalandý. Sadýk rakibini belinden tutup yere att
una dayadý: "Teslim olun, yoksa sizi öldürürüm." Ýtobad, onun gibi bir adamýn baþýna gelenl
olarak, kabul etti; Sadýk'ýn zýrhýný ve silahlarýný geri verdi. Sadýk beyaz renkli bu görk
ve silahlarý kuþandý; bu giyimle melikenin önüne gelip diz çöktü. Bu arada Kadir zýrhýn Sad
tanýklýk etti. Tüm yargýçlar oybirliðiyle onu Babil Meliki ilan ettiler. Astarte sevdiði ad
bunca eziyetten sonra kocasý olmaya herkes tarafýndan layýk görülmesinin sevincini tadýyord
. Ýtobad evine dönüp uþaklarýndan kendisine yiðit denmesini istedi. Sadýk kral oldu ve mutl
aþadý. Melek Jesrad'ýn sözlerini hiç unutmadý. Eþiyle birlikte Tanrý'ya bütün yürekleriyle
prisli güzel Missuf'un ülkeden gitmesine izin verildi. Sadýk, soyguncu Arbogad'ý çaðýrtarak
a ordusunda yüksek bir komutanlýk verdi; iyi bir savaþçý olursa daha yüksek göreve getirece
ama soygunculuðu sürdürürse onu astýracaðýný söyledi.
Arabistan'dan Setok ve güzel Almona'yý çaðýrttý; Setok'u Babil'deki ticaret iþlerinin baþýn
di. Kadir'i sarayda kendisine yakýn bir göreve atadý; dünyada gerçek dostu olan tek kral o
ydu. Küçük dilsizi de unutmadý. Balýkçýya büyük bir ev armaðan etti; Orcan'a büyük bir para
e balýkçýnýn karýsýný geri vermesini buyurdu. Fakat, artýk akýllanmýþ olan balýkçý yalnýzca
Sadýk'ýn bir gözünün kör olacaðýný sanan güzel Semira ile onun burnunu kesmek isteyen Azora
inmiyordu. Sadýk onlara armaðanlar vererek acýlarýný hafifletti. Kýskanç, öfke ve utancýnda
il barýþ, þan ve bolluk içindeydi; bu, Babil tarihinde yaþanan en güzel çað oldu. Çünkü ada
iyle yönetiliyordu. Sadýk'a þükrediyorlar, Sadýk da göklere þükrediyordu.
(Buradan sonraki bölümler Voltaire'in ölümünden sonraki basýmlarda eklenmiþtir.)

DANS

Setok'un ticaret iþleri için Serendib adasýna gitmesi gerekiyordu. Ancak, herkesin bal
ayý diye bildiði evliliðin ilk ayýnda olduðu için, karýsýndan ayrýlmak istemiyordu. Arkadaþ
endi yerine gitmesini istedi. Sadýk "Yazgý yine güzel Astarte ile aramdaki uzaklýðý artýrýy
akat bu iyi adamý geri çeviremem," diyerek kabul etti. Gözü yaþlý yollara düþtü.
Serendib adasýnda onun olaðanüstü biri olduðu anlaþýlmakta gecikmedi. Tüccarlar arasýndaki
zlýklarda yargýcý, bilgelerin dostu ve söz dinleyen az sayýda insanýn damýþmaný oldu. Sulta
duyup görmek istedi. Sadýk'ýn deðerini kendi gözleriyle gördü, onun aklýna inandý ve arkada
ltanýn içtenliði ve ilgisi Sadýk'ý korkuttu; Moabdar'ýn iyiliklerinin ona neye mal olduðunu
utmamýþtý. Ama sultanýn ilgisinden kaçamýyordu; çünkü büyük dedesi Sanbusna, dedesi Nabassu
usannab olan Serendip Sultaný Nabussan Asya'nýn en iyi krallarýndan biriydi ve onu tanýdýk
tan sonra sevmemek olasý deðildi.
Bu iyi sultan hep övgülere boðulur, aldatýlýr ve dolandýrýlýrdý; hazinesini yaðmalayanlarýn
Haznedardý. Sultan bunu biliyordu; ama kaç kez haznedar deðiþtirdiyse de, gelirleri eþit o
lmayan iki parçaya bölen, küçük parçayý sultana ve büyüðünü de yöneticilere veren bu alýþka
Sultan Nabussan derdini Sadýk'a açtý: "Bu kadar iyi þeyler bilen siz, beni aldatmayacak
bir haznedar bulmanýn yolunu bana gösterin." Sadýk "Sevinerek," dedi. "Elleri temiz ka
labilecek bir adam seçmenin güvenli bir yolunu biliyorum." Sultan onu kucaklayarak n
e yapmasý gerektiðini sordu. "Haznedarlýk görevine istekli olanlarý toplayýn ve dans etmele
ini söyleyin. Ýçlerinde en kývrak dans edeni bu göreve getirin." Sultan "Benimle þaka mý ed
rsunuz? Hazine yönetecek kiþi böyle oyunlarla seçilir mi? Yani, en kývrak dans eden adam m
ali konularda en uzman kiþi mi olacaktýr?" Sadýk en uzman olacaðýný söyleyemem, ama en dürü
olacaðýna eminim," dedi. Sadýk o kadar kesinlikle konuþuyordu ki sultan onun maliyeci s
eçmekte insanüstü bir sezgiye sahip olduðunu sandý. Sadýk "Doðaüstü güçleri olduðunu ileri
ve insanlara inanmam. Majesteleri bana güvenip bu testi uygularsa ne kadar basit
olduðunu görecektir. Üstelik, gördüðünüzden fazlasýný öðreneceksiniz," dedi. Serendib Sulta
bunun basit olduðunu duymak hoþtu. Kabul etti ve ertesi günü kente haberciler saldý: hazne
darlýk görevine istekli olanlarýn ipek birer cüppe giyerek timsah ayýnýn birinci günü sulta
ul odasýna gelmeleri istendi. Altmýþ dört maliyeci adayý geldi. Kabul odasýnýn yanýndaki sa
çalgýcýlar yerlerini almýþlardý; ancak bu salonun kapýsý kilitliydi ve oraya gitmek için l
leriden geçmek gerekiyordu. Bir yol gösterici gelip adaylarý tek tek çaðýrdý ve sýrayla bu
iden içeriye gönderdi. Sultan bu galeride hazinesini sergilemiþti ve her aday bu geçitte
birkaç dakika yalnýz kalýyordu. Adaylarýn tümü salonda toplanýnca sultan dansýn baþlama iþ
erdi. Bu kadar yavaþ ve zevksiz danseden dansçýlar hiç görülmemiþtir; herbiri boynu eðik, s
ur ve elleriyle ceplerini tutarak dans ediyordu. Sadýk onlarý gördükçe "Vay hýrsýzlar," diy
leniyordu. Ýçlerinden yalnýzca biri baþý dik, kollarý açýk ve bakýþlarý emin olarak kývrak
s ediyordu. Sadýk ona baktýkça "Dürüst adam, dürüst adam," diyordu. Sultan bu iyi dans eden
amý kucakladý ve haznedar ilan etti; diðer adaylarý da aðýr para cezalarýna çarptýrdý, çünk
lýk galeriden geçerken ceplerini doldurmuþtu. Sultan altmýþ dört maliyeciden altmýþ üçünün
nlýk adýna umutsuzlandý. Loþ galerinin halk arasýndaki adý istek koridoru oldu. Ýran'da ols
bu adamlar kazýða çakýlýr, diðer bazý ülkelerde ateþte yakýlýrdý ama tüm bu cezalar kamu gi
da artýrmaktan baþka iþe yaramazdý. Diðer bazý ülkelerde ise bu maliyecilerin davranýþýný h
kla uygun nedenler bulunur, kývrak dans eden adam suçlu ilan edilirdi. Serendib'de y
alnýzca kamu gelirini artýrma cezasýna çarptýrýldýlar, çünkü Nabussan hoþgörülü biriydi.
Sultan ayný zamanda iyilik bilen biriydi; Sadýk'a hizmeti karþýlýðýnda büyük para ödülü ver
rayý, Babil'e haberciler göndererek Astarte'nin ne olduðunu öðrenmek için harcadý. Haberci
iye binerken Sadýk'ýn gözleri doldu, yüreðindeki acý arttý. Sadýk sultanýn yanýna döndü; od
bulunmadýðýný sanarak aþk sözünü etti. Sultan içeri girdi, Sadýk'a "Ah aþk! Yüreðimdeki sýk
arým, nasýl dürüst bir haznedar bulmayý öðrettiyseniz, bana her bakýmdan iyi bir kadýn bulm
rsiniz," dedi. Sadýk kendini toparlayarak ona, mali konuda olduðu gibi, zor olmasýna k
arþýn gönül iþlerinde de yardýmcý olmaya söz verdi.

MAVÝ GÖZLER

Sultan bir ara "Beden ve yürek..." diye söze baþlayýnca Sadýk onun sözünü kesti: "Sözünüze
iye baþlamadýðýnýz için size teþekkür ederim. Bu sýralar Babil'de hep bu iki sözcük kullaný
ne de sahip olmayan birçok kiþinin yazdýðý kitaplarda hep akýl ve yürekten söz ediliyor. Fa
lütfen sözünüzü sürdürün." Nabussan: "Bendeki beden ve yürek sevmek için yaratýlmýþlar. Bu
ini doyurmak kolay; haremimde birbirinden güzel, sevimli, iþveli ve hatta benimle ol
maktan zevk duyarmýþ gibi yapan yüz tane kadýn var. Ama yüreðim yalnýz; hep Serendib Sultan
diklerini, hiçbirinin Nabussan'a deðer vermediðini düþünüyorum. Karýlarýmýn beni aldattýkla
ama beni gerçekten seven birini arýyorum. Böyle birini bulsam, tüm hazinemi feda ederdim
. Bakalým siz, bunlarýn arasýnda beni gerçekten seven birini bulabilecek misiniz?"
Sadýk ona "Efendim, iþi bana býrakýn ve güvenin," dedi. Serendib'de bulunabilecek en çirkin
kamburlardan otuz üç, en yakýþýklý gençlerden otuz üç ve en güzel konuþan budist rahiplerde
nesini seçti. Onlara sultanýn kadýnlarýnýn odalarýna girmekte serbest olduklarýný söyledi.
kamburlarýn her birine dört bin altýn verdi. Kamburlar daha ilk gün mutlu edildiler; yakýþý
ençlerin parasý yoktu ama onlar da iki üç gün içinde kazandýlar. Budistlerin iþi daha zordu
at bir ay sonunda buda dinine baðlanan otuz üç kadýn bulabildiler. Tüm hücreleri gizli bire
delikten gözleyen sultan bu sýnavý þaþkýnlýkla izledi. Kadýnlarýndan doksan dokuzu gözleri
ldatmýþtý.
Geriye yalnýzca çok genç ve haremde yeni olan bir kýz kaldý; sultan henüz bu kýzla birlikte
mamýþtý. Ona bir, iki, üç kambur gönderildi; yirmi bin altýna kadar para önerildi ama kýz b
aþmadý; üstelik, böyle çirkin adamlarýn parayla kendilerini beðendirebileceklerini sanýyor
arýna güldü. Sonra en yakýþýklý iki genç gönderildi; kýz sultaný daha yakýþýklý bulduðunu s
birinden çok güzel konuþan iki budist gönderildi. Kýz bunlarý geveze buldu. "Yüreðin sesi h
en önemlidir," diyordu, "Ben ne kamburun altýnýna, ne gençlerin yakýþýklýlýðýna ve ne de bu
el sözlerine kanarým. Ben yalnýzca Sultan Nabussan'ý seviyorum ve onun beni sevmesini be
kleyeceðim."
Falide adýndaki bu güzel kýzýn sözleri sultaný mutluluktan þaþkýna çevirdi. Gençliðin çiçeð
, güzelliðin alýmý hiç bu kadar büyüleyici olamazdý; ona yüreðini verdi. Tarih onun iyi diz
erçeðini saklayamazdý; ama periler gibi dans edebiliyor, deniz kýzlarý gibi þarký söylüyord
nek ve erdemlerle donanmýþtý.
Nabussan seviyor ve seviliyordu. Fakat kýzýn gözlerinin mavi oluþu büyük bir üzüntü kaynaðý
bir yasa sultanlarýn mavi gözlü bir kadýnla evlenmesini yasaklýyordu. Bu yasa beþ bin yýl
Serendib Sultaný'nýn metresine göz koyan baþrahip tarafýndan koyulmuþtu. Serendib'in tüm il
gelenleri sultana gelip sýkýntýlarýný anlattýlar: halk ülkenin son günlerini yaþadýðýný, b
eceðini düþünüyordu; sözün kýsasý Nusannab'ýn oðlu Nabussan iki güzel mavi gözü seviyordu.
r, maliyeciler, budistler ve kahverengi gözlüler yakýnmaya baþlamýþlardý.
Serendib'in kuzeyinde yaþýyan yabanýl boylar bu genel hoþnutsuzluktan yararlanarak Nabus
san'ýn illerine baskýnlar yaptýlar. Nabussan halkýndan parasal destek istedi; devlet gel
irlerinin yarýsýný alan budist rahipler ellerini göðe kaldýrýp güzel dualar ettiler, ama ka
a el atýp sultana yardým etmediler.
Nabussan "Ey sevgili Sadýk, beni bu zor durumdan yine kurtaramaz mýsýn?" diye yalvardý.
"Sevinerek," dedi Sadýk, "Size rahiplerin tüm parasýný getirebilirim. Onlarýn kilise ve ev
lerinin bulunduðu topraklardaki korumanýzý kaldýrýn, yalnýzca kendi yerlerinizi savunun." N
bussan böyle yaptý; budistler gelip sultanýn ayaklarýna kapanýp kendilerini korumasýný dile
er. Sultan ellerini göðe açýp onlarýn topraklarýnýn korunmasý için güzel dualar etti. Rahip
da para vermeye razý oldular ve sultan savaþý zaferle bitirdi.
Böylece Sadýk aklý ve erdemiyle, mutluluk getiren önerileriyle ülkedeki tüm güçlülerin düþm
budistler, maliyeciler, kamburlar ve kahverengi gözlüler onu yok etmeye ant içtiler.
Onu Nabussan'ýn gözünden düþürmek için çaba harcadýlar. Zerdüþt'ün dediði gibi, yapýlan iyi
kalýr, kuþkular eve girerler. Her gün ayrý bir suçlamayla karþýlaþýyordu. Birincisine inan
incisi hafifçe dokunur, üçüncüsü yaralar ve dördüncüsü öldürürdü.
Sadýk'ýn cesareti kýrýlmýþtý; bu arada arkadaþý Setok'un ticari iþlerini bitirmiþ olduðunda
dip Astarte'den haber almayý düþündü ve adadan ayrýlmaya karar verdi. "Serendib'de kalýrsam
distler beni kazýða oturturlar; ama nereye gitmeli? Mýsýr'a gidersem köle olurum, Arabista
n'da yakýlýrým, Babil'de boðazlanýrým. Fakat Astarte'nin ne olduðunu bilmem gerekiyor. Gide
ve yazgý bana daha neler hazýrlýyor görelim."

Sadýk öyküsünden geriye kalan elyazmasý burada bitiyor. Bu iki bölümün on ikinci bölümden,
Suriye'ye varýþýndan önce yer alacaðý anlaþýlýyor. Onun baþýndan daha birçok þeyler geçtið
ni okuyabilen bilginlerin bu öyküleri buldukça yeni kuþaklara aktarmalarýný dileriz.

SAFDÝL

Gerçek Bir Öykü

P. Quesnel'in elyazmalarýndan alýnmýþtýr.

(L'ingénu, 1767)

Bu roman Milli Eðitim Bakanlýðý Klasikler Dizisinde `Safoðlan' adýyla yayýmlanmýþtý. Bu yen
"L'ingénu" sözcüðünün karþýlýðý olarak `Safdil' kullanýlmýþtýr.

1.
NOTRE DAME DE LA MONTAGNE MANASTIRI RAHÝBÝ VE KIZKARDEÞÝNÝN BÝR HURON'LA KARÞILAÞMASI

Evvel zaman içinde bir gün, Ýrlandalý aziz Dunstan bir daða binip Ýrlanda'dan yola çýktý, F
arýný aþýp Saint-Malo körfezine geldi. Karaya çýkýnca bu garip tekneye þükranlarýný sundu;
m verip geldiði yoldan Ýrlanda'ya döndü.
Aziz Dunstan bu bölgede küçük bir manastýr kurdu; Notre Dame de la Montagne adýný verdiði b
astýr, herkesin bildiði gibi, günümüze kadar bu adý taþýdý.
1689 yýlý 15 Temmuz akþamý, manastýr rahibi de Kerkabon ve kýzkardeþi Matmazel de Kerkabon
a almak için deniz kýyýsýna çýkmýþlardý. Yaþlanmaya yüz tutmuþ olan rahip önce kadýnlar, so
uluðunca benimsenmiþ iyi bir din adamýydý. En beðenilen yaný yemeðe çaðrýldýktan sonra yata
di gidebilmesiydi. Din konusunda oldukça bilgiliydi; Aziz Augustin'in yaný sýra Rabela
is'nin yapýtlarýný da okuyabiliyor; bu nedenle herkes onu seviyordu.
Çok istemesine karþýn evlenememiþ olan Matmazel de Kerkabon kýrkbeþ yaþýnda hâlâ canlýlýðýn
ylu, duyarlý, eðlenmekten hoþlanan ve dindar bir kadýndý.
Rahip denize bakarak kýzkardeþine þöyle diyordu: "Ne yazýk! Ýþte zavallý kardeþimiz ve karý
Kerkabon bu kýyýdan Hirondelle gemisine binerek Kanada'da göreve gitmiþti. Öldürülmemiþ ol
di yaþamda olurdu."
Matmazel de Kerkabon sordu: "Sizce, bize söyledikleri gibi, yengemizi Ýroki kýzýlderilil
eri yemiþ midir? Yenmemiþ olsaydý, kesinlikle ülkesine geri dönerdi. Onu hep özleyeceðim; ç
i bir kadýndý. Kardeþimiz de yaþasaydý þimdi büyük bir servetle dönmüþ olurdu."
Ýkisi de bu anýlarla duygulanýrken, küçük bir geminin Rance Koyu'na girdiðini gördüler: bun
ecek alýþveriþi için gelen Ýngilizlerdi. Rahibe ve kýzkardeþine selam vermeden karaya atlad
kýzkardeþ bu kabalýða üzüldü.
Fakat arkadaþlarýnýn arasýndan karaya çýkan bir delikanlý böyle yapmadý; matmazelin karþýsý
iz bükme göreneðini bilmediðinden, baþýyla onu selamladý. Yüzünün güzelliði ve giyimi rahip
dikkatini çekti. Baþý ve baldýrlarý çýplaktý; ayaklarýna sandal giymiþ, saçlarýný at kuyruð
baðlamýþtý. Bir elindeki þiþede Barbados suyu, öteki elinde bisküvi ve bardak vardý. Frans
ukça iyi konuþabiliyordu. Barbados suyunu Matmazel de Kerkabon ve kardeþine ikram etti
; onlarla birlikte içti. Tüm bunlarý çok doðal, sade ve arkadaþça yaptýðý için rahiple kýzk
ldular. Ona yardýmcý olabilmek için kim olduðunu ve nereye gittiðini sordular. Genç adam ne
eye gittiðini bilmediðini, Fransa kýyýlarýný merak ederek tanýmak için yola çýktýðýný söyle
Rahip onun vurgusundan Ýngiliz olmadýðýný anlayarak hangi ülkeden olduðunu sordu. Genç adam
Huron'um," dedi.
Matmazel de Kerkabon bu kadar kibar bir Huron görmekten þaþýrarak onu akþam yemeðine çaðýrd
m nazlanmadan kabul etti ve birlikte Notre Dame de la Montagne Manastýrý'na gittiler
.
Kýsa ve þiþman Matmazel de Kerkabon yolda genç adamý süzmekten kendini alamýyordu; bir ara
deþine "Bu çocuðun teni zambak ve gül gibi düzgün; bir Huron'un teninin böyle olduðunu bilm
um," dedi. Rahip "Haklýsýnýz, kardeþim," diye yanýtladý. Kadýn genç adama yol boyunca sorul
ruyor, o da hep saygýlý bir biçimde yanýtlýyordu.
Manastýrda bir Huron olduðu haberi kýsa sürede çevreye yayýldý. Kasabanýn insanlarý akþam y
abilmek için yarýþtýlar. Rahip de Saint-Yves ve iyi eðitim görmüþ olan güzel kýzkardeþi gel
e tahsildar eþleriyle geldiler. Yabancý adamý Matmazel de Kerkabon ile Matmazel de Sai
nt-Yves'in arasýna oturttular. Herkes ona hayranlýkla bakýyordu, hep bir aðýzdan konuþuluyo
ve ona sorular soruluyordu. Huronyalý genç tüm bunlarý tepki göstermeden yanýtlýyordu. Son
a bu kadar gürültüden býkarak yumuþak fakat kararlý bir sesle "Sayýn konuklar, benim ülkemd
la konuþulur; sizi duymamý engellerseniz nasýl yanýt verebilirim?" dedi. Akýl insanlarý kýs
ir süre kendine getirir. Derin bir sessizlik oldu. Sonra, yabancýlarý sorgulamayý uðraþ edi
miþ olan yargýç aðzýný yarým ayak açarak sordu: "Bayým, adýnýz nedir?" Huron yanýtladý: "Ba
r; Ýngiltere'de bulunduðum sýrada da bu adla çaðýrdýlar; çünkü ne düþünüyorsam onu söylerim
rým."
Yargýç "Huronya'da doðmuþsunuz, Ýngiltere'ye niçin gittiniz?" "Beni zorla götürdüler; Ýngil
aptýðýmýz zorlu bir savaþta tutsak alýndým; Ýngilizler de bizim kadar yiðit ve dürüst olduk
iki seçenek sundular; ya anne ve babama geri verilecektim, yahut da onlarla Ýngilte
re'ye gidecektim. Ben ikincisini seçtim, çünkü yeni ülkeler görmeyi çok seviyorum."
Yargýç "Fakat bayým, anne ve babanýzý böyle kolayca nasýl býrakabildiniz?" Yabancý "Çünkü a
iç tanýmadým," dedi. Konuklar duygulandýlar, birbirlerine" ne anasý var, ne babasý" diye fý
dýlar. Matmazel de Kerkabon kardeþine "Biz ona ana babalýk ederiz; bu Huronyalý genç çok il
inç biri," dedi. Safdil hem saygýlý bir biçimde teþekkür etti, hem de hiçbir þeye gereksini
madýðýný duyumsattý.
Ciddi yargýç sorgulamayý sürdürdü: "Bay Safdil, görüyorum ki bir Huron olarak çok güzel Fra
yorsunuz." Genç adam yanýtladý: "Ben küçükken Huron'da bir Fransýz tutsak alýnmýþtý; onunla
k, bana kendi dilini öðretti. Öðrenmek istediðim bir þeyi kolay öðrenirim. Kendimi anlataca
uma gelir gelmez ülkenizi görme isteðine kapýldým. Fransýzlarý, fazla soru sormadýklarý sür
viyorum."
Bu küçük uyarýya karþýn Rahip de Saint-Yves ona bildiði üç dil olan Huronca, Fransýzca ve Ý
n hangisini daha çok beðendiðini sordu. Safdil "Hiç kuþkusuz, Huronca," dedi. Matmazel de
Kerkabon haykýrdý: "Nasýl olur? Brötonca'dan sonra dünyanýn en güzel dilinin Fransýzca oldu
nýyordum."
Bunun üzerine Safdil'den Huronca sözcük öðrenme yarýþý baþladý: Huroncada tütüne taya, yeme
ildiði öðrenildi. Matmazel de Kerkabon seviþmenin karþýlýðýný sorunca genç adam trovander d
cüðün en az Ýngilizce ve Fransýzcadaki sözcükler kadar güzel olduðunu söyledi. Konuklar tro
el olduðunda birleþtiler. (5)
Rahibin kitaplýðýnda meþhur misyoner papaz Sagard-Theodat'nýn armaðaný olan bir Huronca dil
gisi kitabý vardý. Masadan kalkýp onu getirdi. Kitabýn yardýmýyla Safdil'in gerçek bir Huro
lduðu kabul edildi. Dillerin çokluðu tartýþýldý ve Babil Kulesi olayý (6) olmasaydý tüm dün
konuþur olacaðýnda birleþildi.
O zamana kadar yabancýya kuþkuyla bakan yargýç sonunda ona derin bir saygý duydu; sonraki
konuþmalarýnda ona kibar davrandý ama Safdil bunun farkýnda olmadý.
Matmazel de Saint-Yves Huronlarýn ülkesinde insanlarýn sevgilerini nasýl gösterdiklerini m
erak ediyordu. Safdil "Sevdiðiniz insanlara güzel davranýþlarda bulunarak," dedi. Tüm konu
klar þaþýrarak alkýþladýlar. Matmazel de Saint-Yves kýzardý ama hoþuna gitti. Matmazel de K
da kýzardý, ama iltifat kendisine yapýlmadýðý için biraz bozuldu; fakat iyi bir kadýn oldu
Huron'a olan sevgisi azalmadý. Tatlý bir sesle ona Huron ülkesinde kaç sevgilisi olduðunu
sordu. Safdil "Yalnýzca bir sevgilim oldu: dadýmýn arkadaþý Bayan Abacaba. Irmak sazlarý gi
i düzgün, kakým postu gibi beyaz, koyun gibi yumuþak, kartal gibi gururlu ve geyik kadar
kývrak bir kýzdý Abacaba. Bir gün köyümüzden elli fersah ötede bir tavþaný kovalýyormuþ. T
Algonquin kýzýlderilisi onun tavþanýna el koymuþ; ben bunu duyunca gittim, baltamýn tersiy
e Algonquin'i devirip el ve ayaklarýný baðladým ve sevgilimin ayaklarýnýn ucuna sürükledim.
aba'nýn anne ve babasý onu yemek istediler, ama ben bu tür þölenlerden zevk almýyordum; onu
gür býraktým ve arkadaþ olduk. Abacaba benim davranýþýmdan o kadar duygulandý ki tüm âþýkla
beni arar oldu. Bir ayý onu yemeseydi, þimdi hâlâ beni severdi. Ayýyý cezalandýrdým; uzun s
n postunu giydim, ama üzüntüm geçmedi."
Matmazel de Saint-Yves bu anlatýlanlardan gizli bir mutluluk duydu, çünkü Safdil'in yalnýz
ca bir sevgilisi olmuþtu ve Abacaba artýk yaþamýyordu; ancak mutluluðunun kaynaðýný pek çöz
nuklar gözlerini Safdil'den ayýramýyorlardý; herkes onun bir Algonquin'i yenmekten kurta
rmasýný beðenmiþti.
Yargýç sorgulama huyundan kolay kurtulamadýðý için merakýný yenemeyip Huronyalý gencin hang
n, Anglikan, Galikan veya Protestan mý olduðunu sordu. Safdil "Ben kendi dinimdenim,
týpký sizin kendi dininizden olduðunuz gibi," dedi. Matmazel de Kerkabon haykýrdý: "Ah! Gö
orum ki bu talihsiz Ýngilizler onu vaftiz (7) etmeyi düþünmemiþler." Matmazel de Saint-Yve
s sordu: "Tanrým, neden Huronlar Katolik deðiller? Cizvit misyonerler onlarý dinimize
döndürememiþler mi?" Safdil ona ülkesinde kimsenin kimseyi din deðiþtirmeye zorlamadýðýný,
lerinde dinsiz sözcüðü olmadýðýný söyledi. Bu son sözler Matmazel de Saint-Yves'in çok hoþu
Matmazel de Kerkabon rahibe dönerek "Onu vaftiz edelim, " dedi, " Kardeþi siz olursu
nuz, ben de analýðý olurum. Rahip Saint-Yves onu çeþmeye getirir. Bu çok güzel bir tören ol
tüm Aþaðý Brötanya'da bundan söz edilir." Tüm konuklar ev sahibine katýlarak "Onu vaftiz e
!" diye tempo tutmaya baþladýlar: Safdil onlara Ýngiltere'de insanlarý rahat býraktýklarýný
i. Bu öneriyi hiç beðenmediðini, Huron geleneklerinin Aþaðý Brötanya geleneklerinden daha a
lik yarýn gideceðini anlattý. Sonra onun getirdiði Barbados þiþesi boþaltýldý ve herkes yat
tti.
Safdil odasýna götürüldükten sonra Matmazel de Kerkabon ve arkadaþý de Saint-Yves bir Huron
nasýl uyuduðunu merak ederek anahtar deliðinden baktýlar. Genç adam yatak örtüsünü yere se
um bir biçimde uyuyordu.

2.
SAFDÝL ADINDAKÝ HURON AKRABALARINA
KAVUÞUYOR

Safdil alýþtýðý biçimde güneþin doðuþuyla ve ülkesinde gündüz trompeti denen horozlarýn ötü
keyfiyle geçiren ve yine de yaþamýn çok kýsa olduðundan yakýnan insanlardan deðildi.
Erkenden iki üç fersah dolaþýp, bir avuç saçmayla otuz kuþ avladýktan sonra Notre Dame de l
tagne Manastýrý'na döndüðünde rahip ile kýzkardeþini bahçede gezinirken buldu. Onlara tüm a
boynuna astýðý küçük bir kolyeyi konukseverlik gösterdikleri için armaðan etti: "Bu sahip
n deðerli þeydir; bunu taþýdýðým sürece mutlu olacaðýmý söylemiþlerdi; sizin mutlu olmanýz
orum."
Rahip ve matmazel onun saflýðýndan çok duygulandýlar. Bu kolyenin ucuna oldukça kaba çizilm
i insan portresi asýlmýþtý.
Matmazel de Kerkabon ona Huronya'da ressam olup olmadýðýný sordu. Safdil "Hayýr, bu kolyey
i dadým vermiþti; onun kocasý da bunu Kanada'da savaþtýðý Fransýzlardan, ölen birinin üzeri
bildiðim bu," dedi.
Resimlere daha dikkatli bakan rahibin rengi uçtu, elleri titremeye baþladý: "Aman Tanrýým!
Bunlar yüzbaþý kardeþim ve eþinin resimleri." Kýzkardeþi de resimleri ayný heyecanla incel
en sonra ayný sonuca vardý. Ýkisi de þaþkýnlýk ve acýyla karýþýk bir sevince boðuldular ve
. Bir yandan resimlere bir yandan da Huron'a bakýyorlar, çýðlýk atýyorlar, genç adama bu re
lerin dadýsýnýn eline nerede ve ne zaman geçtiðini soruyorlardý. Kaptanýn yola çýkýþ zamaný
saplar yapýyorlardý.
Safdil onlara anne ve babasýný tanýmadýðýný söylemiþti. Akýllý bir adam olan rahip Safdil'i
alýnýn çýktýðýný fark etti; Huronlarýn sakalý olmadýðýný biliyordu. "Çenesi tüylenmiþ olduð
m ve eþi 1669'daki Huron seferinden sonra kayboldular; yeðenim o zaman kucakta bir b
ebek olmalýydý; Huron dadý onun yaþamýný kurtarmýþ ve ona annelik etmiþ olmalý." Kýsacasý,
n sonra rahip ve kýzkardeþi bu Huron'un kendi yeðenleri olduðu sonucuna vardýlar. Gözlerind
n yaþlar akarak onu kucakladýlar; genç adam, bir Huron'un Aþaðý Brötanyalý bir rahibin yeðe
sýný anlayamadan gülümsüyordu.
Komþular haberi duyunca koþtular. Ýyi bir fizyonomist olan Rahip de Saint-Yves resimle
ri ve Safdil'i inceledi; onun gözlerinin annesine ve burnuyla alnýnýn merhum yüzbaþý de Ker
abon'a benzediðini, yanaklarýný da her ikisinden aldýðýný belirledi.
Matmazel de Saint-Yves, anne ve babasýný hiç görmediði Safdil'in onlara týpatýp benzediðini
i. Herkes Tanrý'nýn gücüne ve dünya olaylarýnýn gidiþine þaþýrýyordu. Çevresindekilerin bu
nu gören Safdil, baþka biri kadar sevebileceði rahibin amcasý olduðunu sonunda kabul etti.

Onlar manastýra þükretmeye giderken Safdil, ilgisiz bir tavýrla, evde kalýp içmeyi sürdürdü
Onu getirmiþ olan ve dönmeye hazýrlanan Ýngilizler dönüþ zamanýnýn geldiðini haber verdiler
onlara "Anlaþýlan siz amca ve halalar bulamadýnýz; ben burada kalýyorum, siz Plymouth'a dön
Eþyalarým sizin olsun, artýk bir rahibin yeðeni olduðuma göre, dünya malýna gereksinmem ka
dedi. Ýngilizler Safdil'in Aþaðý Brötanya'da akrabasý olmasýna ilgi göstermeden yelken açt
Amca, hala ve diðer komþular manastýrda Te Deum duasý okuduktan, yargýç Safdil'i sorularýyl
ine sýkýþtýrdýktan ve þaþkýnlýkla sevincin söyletebileceði tüm sözler söylendikten sonra Sa
e vaftiz edilmesi kararlaþtýrýldý. Ancak, yirmi iki yaþýndaki bir adam hiçbir þeyden habers
r bebek gibi vaftiz edilemezdi; ona kurallarý öðretmek gerekiyordu, çünkü Rahip de Saint-Yv
s'e göre Fransa'da doðmamýþ kiþilerde görgü kurallarý geliþemiyordu.
Safdil'e önce hiç kitap okuyup okumadýðý soruldu. O da Rabelais'nin Ýngilizce çevirilerini
Shakespeare'den birkaç parça okuduðunu, bu kitaplarý da onu Amerika'dan Plymouth'a getir
en kaptandan aldýðýný söylediði. Yargýç bu kitaplardan ne anladýðýný sordu. Safdil "Vallahi
lar gibi oldum, ama aklýmda kalmadý," dedi.
Bu sözler üzerine Rahip de Saint-Yves bu kitaplarý kendisinin de okuduðunu, ancak insanl
arýn genelde hiç okumadýklarýný söyledi. Sonra Safdil'e "Herhalde Ýncil'i okumuþsunuzdur?"
"Hayýr, sayýn rahip; kaptanýn kitaplarý arasýnda bu yoktu; adýný hiç duymadým."
Matmazel de Kerkabon "Ah bu Ýngilizler," diye söylendi, "bir Shakespeare kitabýna, eri
k pudingine veya bir rom þiþesine kutsal kitaptan daha fazla önem verirler; zaten bu yüz
den Amerika'da kimseyi hýristiyan yapamadýlar. Tanrý onlarý bir gün ilençleyecek ve biz Jam
ica ve Virginia'yý onlardan geri alacaðýz."
Sonra Safdil'i baþtan ayaða giydirmek için Saint-Malo'nun en iyi terzisi getirildi. To
pluluk daðýldý; yargýç sorularýný baþka yerde sormaya gitti. Matmazel de Saint-Yves ayrýlýr
dil'e bakmak ve durup durup diz bükmekten kendini alamýyordu.
Bu arada yargýç üniversiteyi yeni bitirmiþ olan iri yapýlý oðlunu Matmazel de Saint-Yves'le
nýþtýrmak istedi; fakat genç kýz Huronyalý gencin kibarlýðýndan o kadar etkilenmiþti ki yar
e bile bakmadý.

3.
SAFDÝL'ÝN DÝN DERSLERÝ
Rahip de Kerkabon artýk yaþlanmakta olduðundan, Tanrý'nýn kendisine gönderdiði bu yeðeni va
ettikten sonra onu hizmetine alýp yerine geçirebilmeyi umuyordu.
Safdil'in belleði güçlüydü. Aþaðý Brötanya topraðý Kanada iklimiyle bütünleþince saðlam bir
fa oluþmuþtu. Kafasýna vursan acýmýyor, ne öðretirsen ezberliyor ve hiç unutmuyordu. Özelli
luðunda bir sürü safsatayla doldurulmadýðý için, öðretilen þey kafasýnda daha duru oluyordu
Yeni Ahit Ýncilini okutmak istedi. Safdil onu büyük zevkle bir solukta okudu. Ancak,
bu anlatýlan olaylarýn nerede ve hangi zamanda geçtiðini bilmediðinden, bunlarýn Aþaðý Bröt
lup bittiðini sandý; Caifus ve Pilatus'u yolda görürse kulak ve burunlarýný keseceðine ant
rdu.
Bu güzel geliþmeden hoþnut olan amcasý onu kýsa sürede yetiþtirdi. Safdil'in heyecanýný övd
u heyecanýn gereksiz olduðunu, çünkü bu olaylarýn yaklaþýk bin altý yüz yýl önce geçtiðini
sürede tüm din kitaplarýný okudu. Sorduðu bazý zor sorularla rahibi terletiyordu. Rahip bu
urumda meslekdaþý Saint-Yves rahibini çaðýrýyordu; ikisi de yanýtlayamazsa bir cizvit papaz
rdý.
Sonunda mucize gerçekleþti; Safdil Hýristiyan olmaya söz verdi. Ancak önce sünnet olmasý ge
tiðine inanýyordu; rahibe "Çünkü, bana okuttuðunuz kitaplarda sünnet olmamýþ kimseye raslam
im de sünnet olmam gerektiði açýk; bir an önce olsam iyi olur," diyordu. Hiç vakit yitirmed
n köydeki cerrahý çaðýrdý ve sünnet olmak istediðini söyledi; böylece Matmazel de Kerkabon
ini daha mutlu edeceðini sanýyordu. Daha önce hiç böyle bir ameliyat yapmamýþ olan cerrah a
ye haber verdi; rahip ve kýzkardeþi kýyameti kopardýlar. Matmazel de Kerkabon yeðeninin bu
iþi kendi baþýna ve acemice yapmaya kalkýþmasýndan endiþelendi; olabilecek bir kaza kasaba
i bayanlarý çok üzebilirdi.
Rahip Safdil'in yanlýþýný düzeltti: Ona, sünnetin artýk modasýnýn geçtiðini, oysa vaftiz ol
sit ve saðlýklý olduðunu, Tanrý'nýn kurallarýnýn biçimci olmadýðýný anlattý. Dürüst ve doðr
sonunda, tartýþan Avrupalýlar arasýnda pek raslanmayan bir davranýþla, yanýlgýsýný kabul e
aman isterlerse vaftiz olacaðýný söyledi.
Bunun için önce günah çýkartmasý gerekiyordu ve burada zorluk çýktý. Amcasýnýn verdiði kita
ayan Safdil bu kitapta günah çýkartmýþ bir tek havariye raslamadýðýný söyledi. Rahip ona Az
s ile ilgili bölümde, günümüzde bile dinsizleri çileden çýkaran þu tümceyi gösterdi: " Birb
larýnýzý söyleyin." Safdil kabul etti; genç bir rahibi çaðýrarak ona günah çýkardý. Fakat,
onra genç rahibin kolundan tuttu, önünde diz çöktürerek ona "Þimdi de sen bana iþlediðin gü
bakalým, yoksa buradan çýkamazsýn," dedi. Bunu söylerken diziyle onun göðsüne bastýrýyordu
çýðlýklarý manastýrda yankýlanýyordu. Gürültüye koþanlar Safdil'in genç rahibi Aziz Küçük
duðunu gördüler. Ancak, Aþaðý Brötanyalý bir Ýngilizi vaftiz etmek o kadar önemliydi ki bu
üzerinde durmadýlar. Bazý din adamlarý da günah çýkarmanýn gerekli olmadýðýný, vaftizin he
i sürdüler.
Hazýrlýklar bitince Saint-Malo piskoposundan gün aldýlar; bir Huron'u vaftiz etmekten gu
rur duyan piskopos tüm yardýmcýlarýyla birlikte, gösteriþli bir törenle geldi. Matmazel de
nt-Yves dualar edip en güzel giysisini giydi ve Saint-Malo'daki berbere saçlarýný yaptýrdý.
Sorgu yargýcý tüm kasabayý getirdi. Manastýr görkemli bir biçimde süslenmiþti. Ancak, vafti
getirmek için Safdil'i almaya gittiklerinde onu bulamadýlar.
Amcasýyla halasý onu her yerde aradýlar. Alýþkanlýk edindiði gibi yine ava gittiðini düþünd
lar ormaný ve komþu köyleri karýþ karýþ aradýlar; fakat Huronyalý genç yoktu.
Artýk onun Ýngiltere'ye dönmüþ olmasýndan korkuluyordu; çünkü birkaç kez orayý çok sevdiðin
ve kýzkardeþi Ýngiltere'de kimsenin vaftiz edilmediðinden emin olduklarýndan yeðenlerinin
uhu için endiþe ediyorlardý. Piskopos þaþýrmýþ ve geri dönmeye hazýrlanýyordu, yargýç gelen
ddi bir yüzle sorguluyordu. Matmazel de Kerkabon aðlýyordu. Matmazel de Saint-Yves aðlamýy
or, ancak bu dinsel törenden duygulandýðý izlenimi verecek biçimde içini çekiyordu. Ýki kad
e Rance ýrmaðý kýyýsýndaki söðüt ve sazlarýn arasýnda gezinirlerken ýrmaðýn ortasýnda bir a
arýný göðsüne kavuþturmuþ olan bu adamý tanýyarak çýðlýk atýp kaçtýlar. Ancak sonra, merak
güçlü çýkýnca, sazlarýn arasýna saklanýp onu seyrettiler.

4.
SAFDÝL'ÝN VAFTÝZ EDÝLMESÝ

Rahip ve meslekdaþý koþup geldiler, Safdil'e orada ne yaptýðýný sordular. Safdil kaþlarýný
r, vaftiz edilmeyi bekliyorum. Bir saattir suyun içindeyim, beni böyle býrakmanýz hiç hoþ d
l."
Rahip tatlýlýkla "Sevgili yeðenim, Aþaðý Brötanya'da vaftiz böyle olmaz; giysilerinizi alýn
imle gelin," dedi. Sazlarýn arasýnda Matmazel de Saint-Yves arkadaþýna "Acaba giysilerin
i giymesi uzun sürer mi?" diye sordu.
Fakat Safdil giyindikten sonra da rahibe karþý çýkýþýný sürdürüyordu: "Bu kez beni kandýram
onusunu iyi çalýþtým, baþka türlü olmasý olanaksýz. Kraliçe Candace'in hadýmaðasý bir ýrmak
bana verdiðiniz kitapta bunun baþka türlü olduðunu gösteren bir satýr bulamazsýnýz. Ben bu
baþka yerde vaftiz olmam." Ona uzun uzun geleneklerin deðiþtiði anlatýldý; fakat hem Huron
e hem de Bröton olan Safdil inatçýydý. Ýkidebir Kraliçe Candace'in hadýmaðasýndan söz ediyo
sazlarýn arasýndan onu gözlemiþ olan iki matmazel, böyle bir adamý kendisiyle kýyaslamasýný
olduðunu ona söyleyebilirlerdi; ama kibarlýk edip seslerini çýkarmadýlar. Piskopos da oray
gelip onu caydýrmaya çalýþtý, ama boþuna; Safdil onunla da tartýþtý: "Amcamýn bana verdiði
ak dýþýnda vaftiz edilmiþ birini gösterin, her istediðinizi yaparým," diyordu.
Bu arada yanlarýna gelen iki matmazeli selamladý. Halasý onun diz bükmeyi öðrendiðini görün
u oldu, özellikle Matmazel de Saint-Yves'i daha derin selamlamýþtý. Bunun üzerine hala genç
kýza dönüp Safdil'i inandýrmasý için yardým istedi.
Matmazel de Saint-Yves bu kadar önemli bir görev almanýn verdiði gizli zevkle kýzarmýþtý; S
'e yaklaþýp onu elinden tuttu: "Bunu benim için yapmaz mýsýnýz?" diyerek baygýn gözlerle on
tý. Safdil "Ah! Siz isterseniz su, ateþ veya kan vaftizi, ne olursa olsun yaparým," de
di. Böylece, rahip, yargýç ve piskoposun yapamadýðýný Matmazel de Saint-Yves iki sözcükle b
dan mutluydu, ancak bunun derecesini tam bilemiyordu.
Böylece vaftiz töreni tüm görkemi ve ciddiliðiyle yapýldý. Amca ve halasý Safdil'i çeþmede
runu Rahip Saint-Yves ve kýzkardeþine býraktýlar, Matmazel de Saint-Yves analýk olma sevin
cini yaþadý. Bu unvanýn kendisine ne gibi sorumluluklar yüklediðini bilmiyordu, ama ciddi
sonuçlarýný bilmeden kabul etti.
Hiçbir tören sonunda þölen eksik olmayacaðý için, vaftizden sonra bir yemek verildi. Yemekt
acýlar vaftiz edilemiyecek tek þeyin þarap olduðunu söylüyorlardý. Rahip Hazreti Süleyman'ý
abýn insanýn yüreðini ýsýttýðýný belirtti. Piskopos Juda papazlarýnýn eþeklerini asma aðaçl
anrý''nýn üzüm vermediði Aþaðý Brötanya'da böyle yapýlamamasýnýn çok yazýk olduðunu söyledi
alýðýna vaftizle ilgili övgüler yaðdýrýyordu. Hiç vazgeçmeyen yargýç Safdil'e vaftiz sýrasý
utup tutmayacaðýný sordu. Safdil "Matmazel de Saint-Yves'in ellerini tutarak verdiðim sözl
eri nasýl tutmam?" diye yanýtladý.
Huronyalý genç bol bol analýðýnýn onuruna içtikçe kafasý bir hoþ oldu; ona "O soðuk suyu ka
opos yerine siz dökmüþ olsaydýnýz, herhalde ensem ateþ alýrdý," dedi. Yargýç bu sözleri anl
da geleneði olduðunu düþünerek çok þiirsel buldu. Fakat analýðý zevkten kýzardý.
Safdil'e vaftiz adý olarak Herkül adýný koydular. Saint-Malo piskoposu hiç adýný duymadýðý
kim olduðunu sordu. Pek bilgili olan cizvit papazý bunun on iki mucize göstermiþ bir az
iz olduðunu söyledi. Aslýnda Herkül'ün on üçüncü mucize sayýlabilecek bir yaný daha vardý a
an söz etmedi: Bir gecede elli kýzý kadýn yapmýþtý. Çaðrýlýlar arasýndaki bir þakacý bu muc
tý. Tüm bayanlar bakýþlarýný öne eðerken Safdil'in, adýný taþýdýðý bu azize layýk olduðunu
5.
SAFDÝL'ÝN AÞKI

Vaftiz töreni ve þölenden sonraki günlerde Matmazel de Saint-Yves, piskoposun kendisine

Herkül Safdil'le ilgili bir törende yine görev vereceðini umuyordu. Ancak, çok terbiyeli v
e utangaç olduðundan duygularýný kendi kendine bile açmaya çekiniyordu. Safdil'in yanýnda o
zamanlarda bakýþlarý ve davranýþlarý elinde olmadan utangaç bir havaya bürünüyordu.
Piskopos ayrýldýktan hemen sonra Safdil ve Matmazel de Saint-Yves nasýl olduðunu anlayam
adan bir araya geldiler. Ne dediklerini bilmeden söyleþtiler. Safdil onu bütün yüreðiyle se
diðini, ülkesinde sevmiþ olduðu Abacaba'nýn onun yanýnda sönük kaldýðýný söyledi. Matmazel
uþaklýðýyla ona, bu konuyu rahip amcasý ve halasýna açmasýný, kendisinin de kardeþi Rahip d
ves'e bir iki söz edeceðini, herkesin olurunu alacaklarýný umduðunu anlattý.
Safdil kimsenin oluruna gerek olmadýðýný, ne yapacaklarýný baþkalarýna sormanýn gülünç oldu
gun görüyorsa diðerlerinin buna saygý göstermesi gerektiðini söyledi. "Uyumak, yemek yemek
a ava gitmek istediðimde kimsenin görüþünü almýyorum. Sevgi söz konusu olduðunda sevilen ki
almak elbette doðrudur. Ama ben amca veya halama âþýk olmadýðýmdan, onlara baþvurmayý düþün
arsanýz, siz de Rahip de Saint-Yves'in oluruna bakmayýn."
Güzel kýz Huron sevgilisinin direncini kýrabilmek için zekâsýnýn tüm inceliklerini kullandý
ndi, sonra yumuþadý. Akþam olup rahip kardeþi onu eve götürmek için geldiðinde tartýþma sür
l, amcasý ve teyzesi törenden yorgun düþtükleri için o gün konuyu onlara açmadý. Gecenin bü
isine Huronca dizeler yazmakla geçirdi; aþk her ülkede sevenleri þair yapar.
Ertesi gün amcasý, Matmazel de Kerkabon'un yanýnda ona geleceði konusunu açtý: "Sevgili yeð
m, Hýristiyan ve Bröton olduðunuz için Tanrý'ya þükredin; fakat bu yeterli olmayabilir. Kar
in bana býraktýðý küçük toprak pek bir þey getirmiyor; bu manastýrýn geliriyle geçiniyoruz.
a çömezlik eðitimine girerseniz, size bu görevi býrakýrým; rahat bir yaþam sürersiniz."
Safdil yanýtladý: "Amcacýðým, Tanrý size uzun ömürler versin. Çömezliðin ne olduðunu bilmiy
mazel de Saint-Yves'le birlikte olacaksam kabul ediyorum." Rahip þaþýrdý: "Yeðenim, ne diy
orsunuz? Siz o kýzý seviyor musunuz?" "Evet, amcacýðým." "Üzgünüm, yeðenim, onunla evleneme
" Safdil "Pekâlâ evlenirim; dün onunla konuþtum, ikimiz de ayný düþüncedeyiz," dedi. Rahip
lanaksýz, yeðenim; o sizin vaftiz analýðýnýz oldu. Analýðýn oðluyla evlenmesi hem tanrýsal
oplumsal kurallara aykýrýdýr," dedi. Safdil þaþýrdý: "Benimle þaka etmeyin, amcacýðým; insa
ve hem de güzelse niçin evlenmesin? Bana verdiðiniz kitaplarda gençlerin vaftiz anasýyla e
vlenmesini yasaklayan bir þey görmedim. Vallahi, sizler burada kutsal kitapta yazýlý ola
nlarý yapmýyor, yazýlý olmayan bir sürü tuhaf þey yapýyorsunuz. Kafam iyice karýþmaya ve ký
Vaftiz oldum diye güzel Saint-Yves'le evlenmeme engel olunursa, onu kaçýrýr ve vaftizlik
ten çýkarým."
Rahip ne diyeceðini þaþýrdý; kýzkardeþi aðlamaya baþladý. Sonra aðabeyine dönerek "Sevgili
izin ruhu ilençlenmesin; kutsal babamýz papa hazretleri ona ayrýcalýk tanýrsa, sevdiðiyle e
lenir ve Hýristiyanlýktan çýkmamýþ olur," dedi. Safdil halasýný kucakladý: "Seven gençlere
n bu iyi adam nerededir? Onunla hemen konuþmalýyým."
Ona Papa'nýn kim olduðunu anlattýlar. Safdil iyice þaþýrdý: "Kitabýnýzda papadan söz eden b
yoktu, amcacýðým. Ben ve Matmazel de Saint-Yves burada okyanus kýyýsýnda yaþýyoruz; þimdi
radan dört yüz fersah ötede Akdeniz kýyýsýnda yaþayan ve dilini bilmediðim bir adamdan sevg
e evlenebilmek için izin isteyeceðim! Bu gülünç bir þey. Þimdi bir fersah ötedeki Rahip de
-Yves'e gidip konuþacaðým ve bugün sevgilimle evleneceðim."
O sýrada içeri giren yargýç alýþkanlýðý üzere Safdil'e nereye gittiðini sordu. Safdil "Evle
orum," diyerek bir koþuda evden çýktý. Matmazel de Kerkabon içini çekerek "Ah kardeþim, kor
ki yeðenimizi çömez yapamayacaksýnýz," dedi.
Yargýç Safdil'in gittiði yeri öðrenmekten hoþnut olmadý; çünkü oðlunun Saint-Yves'le evlenm
ordu; oysa bu çocuk babasýndan daha kalýn kafalý ve çekilmez biriydi.

6.
SAFDÝL SEVGÝLÝSÝNÝN EVÝNE KOÞUYOR
VE ÇILGINA DÖNÜYOR

Safdil sevgilisinin evine gelir gelmez yaþlý hizmetçiden hanýmýn odasýný öðrendi; hemen yat
a girip yataða yöneldi. Matmazel de Saint-Yves uyandý ve bir çýðlýk attý: "Ah, siz misiniz?
apýyorsunuz?" Safdil "Sizinle evleniyorum," diyerek yataða daldý. Genç kýz namusunun bütün
direnmese gerçekten de evlenecekti.
Safdil bu karþýlamayý hiç anlamadý, þakadan da hoþlanmýyordu: "Ülkemde Matmazel Abacaba böy
mazdý; bana evleneceðimizi söylemiþtiniz, ama evlenmek istemiyorsunuz; sözünde durmamak köt
þeydir; sizi doðru yola getirebilmek için bunu öðreteceðim."
Safdil adaþý Herkül gibi güçlüydü ve dediðini yapmak üzereydi. Genç kýzýn çýðlýklarý üzerin
dadý ve kapýcý koþtular. Onlarý gören genç adamýn hevesi azaldý. Rahip "Hey, komþum, ne yap
diye sorunca Safdil "Görevimi yapýyorum, komþu; sözümü yerine getirmek istiyorum," dedi.
Matmazel de Saint-Yves üstünü baþýný düzeltti, Safdil'i baþka bir odaya aldýlar. Rahip ona
nlýþ olduðunu anlatmaya çalýþtý. Safdil doða yasalarýný örnek göstererek karþý çýkýyordu. R
r takým kurallar konulmazsa doða yasalarýnýn karýþýklýða yol açacaðýný söyledi: "Bu iþ iç
evlilik cüzdanlarý, harcamalar gerekir," dedi. Safdil de "Birbirinize karþý bu kadar önlem
aldýðýnýza göre sizler dürüst insanlar deðilsiniz," dedi.
Rahip bunu yanýtlamakta güçlük çekiyordu: "Aramýzda dürüst olmayan birçok kiþi olduðu doðru
arda olduðu gibi. Ancak, akýllý, dürüst ve aydýn insanlar çoðunluktadýr ve yasalarý onlar y
ne kadar iyiyse yasalara da o kadar uymalý, kötülere örnek olmalýdýr."
Bu yanýt Safdil'i þaþýrttý. Adil bir düþünceye sahip olduðunu daha önce söylemiþtik. Böylec
p, övgü yaðdýrarak yumuþattýlar: her iki yarýmkürede insanlarý tuzaða düþürmenin bu iki yol
a makyajýný tazeleyen Matmazel de Saint-Yves'i de karþýsýna çýkardýlar. Her þey uygar bir y
di. Fakat yine de Herkül Safdil'in gözleri çakmak gibi parýldýyor, sevgilisinin ve ev halký
yüreðini hoplatýyordu.
Sonunda güçlükle onu evine yolladýlar. Güzel Saint-Yves'in onun üzerindeki etkisi belli olu
ordu. Yalnýz kaldýklarýnda genç kýzýn üzüntüsü arttý. Rahip Saint-Yves kardeþinin velisi sa
an âþýðýn elinden kurtarmaya karar verdi. Gidip yargýca danýþtý. Oðlunu Matmazel de Saint-Y
lendirme umudu taþýyan yargýç zavallý kýzý bir manastýra kapatmayý önerdi. En ilgisiz kýzýn
karþý çýkacaðý bu öneri seven bir kýzýn yaþamýný karartabilirdi.
Safdil eve dönünce olanlarý bütün saflýðýyla anlattý; onlar da ayný gerekçeleri öne sürdüle
abul ediyor, ama duygularýna dinletemiyordu. Ertesi gün sevgilisinin evine gittiðinde
karþýsýna dikilen yargýç Saint-Yves'in manastýra kapandýðýný söylerken zevkleniyordu. Safdi
manastýra gideyim," deyince yargýç "Hayýr, bu mümkün deðil," dedi ve nedenini anlattý. Saf
bunlardan manastýrýn genç kýzlarý kapattýklarý bir tür tutukevi olduðunu anladý. Huronlard
dýðý bu korkunç geleneðe karþý, týpký adaþý Herkül'ün Kral Oechalie, kýzý Ýole'yi vermeyi r
öfkeye kapýldý. Gidip manastýrý ateþe verip sevgilisini kaçýrmak veya onunla birlikte yanm
tiyordu. Matmazel de Kerkabon bir yandan aðlýyor, bir yandan da yeðeninin çömez olmasý düþl
n bittiðini görüyordu; sanki vaftiz edildiðinden beri Safdil'in içine þeytan girmiþti.

7.
SAFDÝL ÝNGÝLÝZLERÝ GERÝ PÜSKÜRTÜYOR

Derin bir üzüntüye kapýlan Safdil omzunda tüfeði ve belinde av býçaðýyla deniz kýyýsýnda ge
an gördüðü kuþlara ateþ ediyor, bir yandan da kendini vurmayý aklýndan geçiriyordu. Fakat,
llikle Matmazel de Saint-Yves'i çok seviyordu. Bazen amcasý, halasý ve tüm Aþaðý Brötanya'y
niyor, bazen da sevdiði kýzý tanýmasýna neden olduklarý için onlara dua ediyordu. Gidip man
yakmayý düþünüyor, ancak sevgilisini tehlikeye atacaðýný düþünerek vazgeçiyordu. Manþ Deniz
nun yüreðindeki bu çalkantýlardan daha az ürperticiydi.
Böyle yürürken bir trampet sesi iþitti. Uzakta bir öbek insan denize doðru koþuyor, diðer b
de kaçýyordu. Her yerden çýðlýk sesleri yükseliyordu.
Safdil merak ederek çýðlýklarýn geldiði yere koþtu. Rahibin verdiði þölende tanýþtýðý milis
larýný açýp karþýladý: "Ah, Safdil bu! o da bizimle savaþacaktýr." Korkudan titreyen milis
ri de hep bir aðýzdan "Safdil geldi! Safdil geldi!" diye baðýrmaya koyuldular.
Safdil "Baylar, ne oluyor? Niçin bu kadar telaþ içindesiniz? Sevgililerinizi manastýra mý
kapattýlar?" diye sordu. Yüz kiþi birden "Ýngilizler karaya çýkýyor!" diye haykýrdýlar. Saf
nda ne var? Onlar iyi insanlar; beni çömez yapmaya veya sevgilimi elimden almaya kal
kýþmadýlar," dedi.
Komutan ona Ýngilizlerin Montagne Manastýrý'ný yaðmalamak, amcasýnýn þaraplarýný içmek veya
e Saint-Yves'i kaçýrmak için geldiklerini anlattý; onu ilk kez getiren küçük gemi aslýnda b
f gemisiydi. Ýngilizler hep böyle Fransa kralýna savaþ ilan etmeden düþmanca eylemlerde bul
nurlardý. Safdil "Ah! demek böyle," dedi, "O zaman onlarla konuþurum; Ýngiliz dilini iyi
bilirim, onlarýn böyle kötü bir niyetleri olduðunu sanmýyorum."
Bu konuþmalar sýrasýnda Ýngiliz filosu kýyýya yanaþmýþtý. Genç Huronyalý hemen bir kayýða b
o komutanýnýn gemisine çýkýp ona, gerçekten de savaþ ilan etmeden ülkeyi talan edip etmeyec
ordu. Amiral ve yanýndakiler kahkahalar atýp gülmeye baþladýlar; sonra ona viski ikram edi
p gönderdiler.
Bu davranýþa kýzan Safdil artýk eski dostlarýna karþý ve yeni akrabalarýnýn yanýnda savaþma
anladý. Çevredeki tüm köylerden yardým geliyordu; ellerinde birkaç top vardý. Safdil onlara
týldý; toplarýn baþýna geçip birer birer ateþledi. Ýngilizler karaya çýkmaya baþlayýnca koþ
en üçünü öldürdü; kendisiyle alay eden amirali de yaraladý. Onun bu yiðitliði diðerlerine d
erdi; kýsa süre içinde Ýngilizler gemilere binip uzaklaþtýlar. Kýyýdakiler bu zaferi "Yaþas
yaþasýn Safdil!" naralarýyla kutladýlar. Herkes onu kucaklýyor, aldýðý ufak yaralarýn kanýn
du. Safdil içinden "Ah, Matmazel de Saint-Yves burada olsaydý, yaralarýmý sarardý," diyord
u.
Bu çatýþma sýrasýnda evinin mahzeninde saklanmýþ olan yargýç gelip diðerleri gibi onu kutla
Safdil'in bundan sonraki sözlerini iþitince çok þaþýrdý: "Dostlarým, Montagne Manastýrý'ný
a bu bir þey deðil; þimdi suçsuz bir kýzý kurtaracaðýz." Bu sözler kalabalýktaki tüm gençle
tý; herkes onun peþinden manastýra doðru yola koyuldu. Eðer yargýç garnizon komutanýna habe
rip de onlarý durdurmasaydý, Safdil dediðini yapabilecekti. Ancak, kalabalýk daðýtýldý; Saf
amca ve teyzesinin yanýna getirdiler.
Rahip ve kýzkardeþi gözyaþlarý içinde onunla konuþtular: "Görüyorum ki siz çömez veya rahip
sýnýz, sevgili yeðenim; belki de yüzbaþý kardeþim gibi bir subay olacaksýnýz." Matmazel de
n da aðlayarak "Siz de babanýz gibi savaþta öleceksiniz; ne olur, çömez olmayý kabul edin,"
ye yalvardý.
Safdil çatýþma sýrasýnda yerde, belki de Ýngiliz amiralin düþürdüðü para dolu bir kese bulm
e tüm Aþaðý Brötanya'yý satýn alabileceðini ve Matmazel de Saint-Yves'i büyük bir haným yap
iliyordu. O sýrada herkes ona, Versailles'a gidip kraldan bu kahramanlýðýnýn ödülünü almasý
Milis komutanlarý ona yazýlý belgeler verdiler. Amca ve halasý da bu yolculuðu onayladýlar;
kralýn huzuruna kolayca kabul edilirdi ve bu, onun kasabadaki saygýnlýðýný artýrýrdý. Safdi
kendine "Kralý görürsem ona Matmazel de Saint-Yves'le evlenmek istediðimi söylerim; o ben
i reddetmez," diyordu. Bunun üzerine tüm kasabanýn alkýþlarý, teyzesinin gözyaþlarý ve güze
ves'in dualarýyla yola çýktý.

8.
SAFDÝL'ÝN PROTESTANLARLA KARÞILAÞMASI

O çaðda baþka yol olmadýðýndan Safdil Saumur'e giden posta Arabasýna bindi. Saumur'e vardýð
in hemen hemen boþalmýþ olduðunu, birçok ailenin eþyalarýyla birlikte ayrýldýðýný gördü. On
tý yýl önce kentte on beþ bin insan yaþarken, bugün altý bin kiþi kaldýðýný söylediler. Kal
sýrasýnda bu konuyu açmadan edemedi. Masada birçok Protestan vardý; bir kýsmý sýzlanýp duru
r kýsmý öfkeden titriyor, diðerleri de aðlayarak þu sözleri söylüyorlardý: Nos dulcia linqu
, nos patriam fugimus. Latince bilmeyen Safdil bu sözlerin anlamýný sorunca yanýtladýlar:
Sevimli kýrlarýmýzý býrakýyoruz, yurdumuzdan kaçýyoruz.
"Peki niçin ülkenizi terk ediyorsunuz?" diye sordu Safdil. Protestanlar "Çünkü Papa'yý taný
istiyorlar," dediler. Safdil "Onu tanýmayý neden istemiyorsunuz, sizin de evlenmek i
stediðiniz analýðýnýz yok mu? Çünkü bu konuda onun çok anlayýþlý olduðunu söylediler," dedi
ayým, bu Papa krallarýn mülkünün sahibinin kendisi olduðunu söylüyor," dediler. Safdil "Siz
iz nedir?" diye sorunca "Biz kumaþ ve iplik yaparýz," dediler. Safdil "Papa kumaþ ve i
pliklerin sahibiyim deseydi, karþý çýkmakta haklý olurdunuz; ama býrakýn da krallar buna ka
iz ne karýþýyorsunuz?" dedi. O sýrada karalar giyinmiþ bir adam söz aldý ve kalabalýðýn sor
getirdi. Nantes fermanýnýn kaldýrýlýþýný (8), elli bin ailenin göçe zorlanýþýný, diðer ell
katolik yapýlýþýný öyle bir heyecanla anlattý ki Safdil'in gözlerinden yaþlar geldi: "Gücü
kadar uzanan bu büyük kral kendisini seven bu kadar yüreði, kendisine hizmet edecek bu k
adar eli nasýl geri çevirebilir?" diye sordu.
Kara giysili adam yanýtladý: "Çünkü, diðer tüm iyi krallar gibi, onu da aldattýlar. Onu, sö
bir söz üzerine herkesin kendisi gibi düþüneceðine ve dinini deðiþtireceðine inandýrdýlar.
anda beþ altý yüzbin insaný yitirmekle kalmadý, düþman da kazandý; kendi saflarýnda savaþa
u Fransýzlarý þimdi Ýngiltere kralý William Fransa'ya karþý hazýrlýyor.
"Bu yýkýmýn asýl üzücü yaný, Kral XIV. Louis'nin uðruna halkýnýn bir bölümünü feda ettiði P
düþmaný olmasýdýr. Yýllardýr aralarýnda çatýþma eksik olmuyor. Bu çatýþma öyle bir noktaya
ký sonunda ülkeyi haraca kesen ve boyunduruðu altýna alan bu yabancýdan kurtulmayý düþünmek
Bu büyük kralý hem ülke çýkarlarý ve hem de gücünün erimi konusunda yanýlttýlar ve ülkesini
kýn gözünden düþürdüler."
Daha da üzülen Safdil Huronlarýn da çok sevdiði bu kralý aldatan Fransýzlarýn kim olduðunu
"Bunlar cizvitlerdir; özellikle kralýn özel rahibi Peder La Chaise. Tanrý'nýn bir gün onlar
ezalandýracaðýný ve bizim kovulduðumuz gibi onlarýn da kovulacaðýný umuyoruz. Savaþ bakaný
vois üzerimize cizvitleri ve askerleri yolluyor."
Artýk kendini tutamayan Safdil þöyle dedi: "Baylar, ben hizmet ödülü almak için Versailles'
idiyorum. Orada bu Mons de Louvois'yla konuþurum. Kralý da göreceðim; ona gerçeði anlattýðý
yu göreceðinden eminim. Yakýnda Matmazel de Saint-Yves'le evlenmek için geri döneceðim, siz
eri de düðünüme çaðýrýyorum." O zaman bu iyi insanlar onu, gizli yolculuk yapan önemli bir
adamý sandýlar; bazýlarý da kralýn soytarýsý olduðunu ileri sürdüler.
Masada oturanlar arasýnda Peder La Chaise'in casuslarýndan bir cizvit papazý vardý. Bu a
damýn raporlarý önce Peder La Chaise'e, sonra da Mons de Louvois'ya gidiyordu. Casusun
yazdýðý mektup Safdil'le ayný gün Versailles'a ulaþtý.

9.
SAFDÝL'ÝN VERSAILLES'A GELÝÞÝ VE
HUZURA KABULÜ

Safdil'in bindiði posta Arabasý onu sarayýn mutfak yanýndaki kapýsý önünde býraktý. Kapý ön
dama kralý ne zaman görebileceðini sordu. Adamlar, Ýngiliz amiralin yaptýðý gibi, kahkahala
gülmeye baþladýlar. Tepesi atan Safdil onlarý pataklamak isteyince onlar da karþýlýk verdi
. Ortalýk kan gölüne dönmek üzereydi ki oradan geçen Bröton asýllý bir saray korumaný onlar
l ona sordu: "Bayým, siz iyi bir adama benziyorsunuz; ben Notre Dame de la Montagn
e Manastýrý rahibinin yeðeniyim; Ýngilizlere karþý savaþtým; kralý görmeye geldim, lütfen b
nýna götürün." Saray göreneklerini bilmeyen bu yiðidin kendi köyünden olmasýndan çok mutlu
man ona, kralla her gelenin konuþamayacaðýný, Mons de Louvois'nýn onu krala sunmasý gerekti
i söyledi. Safdil "Öyleyse beni Mons de Louvois'ya götürün," deyince "Bu çok daha zor; sizi
ce bakan yazmaný Bay Alexandre'a götüreyim, bakanýn kendisiyle konuþmuþ gibi olursunuz," de
i.
Fakat yazmaný göremediler; Bay Alexandre bir bayanla görüþüyordu ve rahatsýz edilmemesi içi
in buyruðu vardý. Koruman "Öyleyse Bay Alexandre'ýn yazmanýna gidelim; bakan yazmanýyla gör
olursunuz," dedi. Safdil korumanýn peþinden bir odaya girdi ve orada yarým saat bekled
iler. Kendi kendine söyleniyordu: "Ne biçim yer burasý? Burada herkes görünmez olmuþ sanki.
Aþaðý Brötanya'da Ýngilizlerle savaþmak Versailles'da birini görebilmekten daha kolaymýþ."
a köylüsüne gönül derdini anlatýyordu, ama o arada çalan saat korumana görevini anýmsattý.
buluþmaya söz vererek ayrýldýlar. Safdil odada Matmazel de Saint-Yves'i düþleyerek yarým sa
daha bekledi.
Sonunda yazmanýn yazmaný göründü. Safdil ona "Bayým, sizi beklediðim kadar Ýngilizleri bekl
im, Aþaðý Brötanya'yý rahatlýkla talan ederlerdi," dedi. Bu sözler yazmanýn ilgisini çekti,
tiyorsunuz?" diye sordu. Safdil "Ödülümü istiyorum, iþte kanýtlarým," diyerek belgeleri çýk
man bunlarý inceledikten sonra herhalde ona bir teðmenlik rütbesi satýn alabileceðini söyle
i. Safdil þaþýrdý: "Nasýl? Ýngilizleri kovduðum için para mý ödeyeceðim? Benimle alay mý ed
na karþýlýksýz bir süvari bölüðü verin. Ayrýca, kralýn Matmazel de Saint-Yves'i manastýrdan
le evlendirmesini istiyorum. Krala elli bin aile kazandýrmak için konuþmak istiyorum.
Kýsacasý, yararlý olmak istiyorum; benden yararlanýn ve önümü açýn."
Yazman "Böyle yüksek sesle konuþan beyefendi, siz kimsiniz?" dedi. Safdil "Oh! oh! bel
gelerimi okumadýnýz demek! Adým Herkül de Kerkabon; vaftizliyim ve Mavi Kadran Oteli'nde
kalýyorum; sizi krala þikâyet edeceðim," dedi. Yazman onun aklýnýn yerinde olmadýðýný düþü
tmeden gönderdi.
Ayný gün, kralýn özel rahibi Peder La Chaise casusun mektubunu almýþtý; bu mektupta Brötany
kabon'un Protestanlarý savunduðu ve cizvitleri suçladýðý yazýlýydý. Bunun yaný sýra, Aþaðý
s de Louvois'ya gönderdiði mektupta Safdil'in manastýrlarý yakýp genç kýzlarý kaçýrmak iste
erseri olduðunu bildiriyordu.
Safdil can sýkýntýsý içinde Versailles'ýn bahçelerinde bir süre gezindikten sonra otele dön
i gün kralý göreceði, bir süvari bölüðüne komuta edeceði, Protestanlara eziyet edilmesini d
Matmazel de Saint-Yves'le evlenebileceði umuduyla uykuya daldý. Sabaha doðru jandarma
lar odasýna girip onu uyandýrdýlar. Tüfeðini, kýlýcýný ve cebindeki parasýný aldýktan sonra
bindirip Kral V. Charles'ýn yaptýrdýðý konforlu þatoya (9) götürdüler.
Safdil'in þaþkýnlýðýný anlatmak zordur. Önce bunun bir düþ olduðunu sandý. Sonra birden öfk
lardan ikisinin boðazýna sarýldý ve ona engel olmak isteyen bir üçüncüsüyle birlikte arabad
Diðerleri üzerine çullanýp onu bastýrdýlar ve yeniden arabaya bindirdiler. Safdil bir yanda
"Ýþte Ýngilizleri Aþaðý Brötanya'dan kovmanýn karþýlýðý bu. Ah, güzel Saint-Yves, beni bu
erdin?" diye sýzlanýyordu.
Sonunda tutukevine getirildi ve, bir cenaze gibi, ona ayrýlmýþ olan hücreye kondu. Bu hücr
ede iki yýldýr kalan Gordon adýnda yaþlý bir tutuklu daha vardý. Jandarmalar ona "Ýþte sana
arkadaþ," diyerek kapýyý üzerlerine kitlediler. Ýki tutuklu tüm dünyadan ayrý baþ baþa kald

10.
SAFDÝL'ÝN BASTILLE'DE BÝR JANSENCÝYLE (10) KARÞILAÞMASI

Bay Gordon yaþlý, fakat canlý ve atak bir adamdý. Yaþamda iki þeyi iyi biliyordu: zorluða d
nmak ve mutsuzlarý avutmak. Güleryüzle Safdil'e yaklaþýp onu kucakladý. "Mezarýmý paylaþmay
siz; kim olursanýz olun, bilin ki düþtüðümüz bu cehennem çukurunda sizin acýlarýnýzý dindi
acýlarýmý unutacaðým. Bizi buraya getiren tanrýsal güce þükredip, sesimizi çýkarmadan acý
umuzu yitirmeyelim." Bu sözler Safdil'in ruhunda bir ferahlýk yarattý ve þaþkýn gözlerini b
abancýya çevirdi.
Bu güzel sözlerden sonra Gordon, sözünün tatlýlýðý ve iki talihsizin birbirine duyduðu ilgi
zorlamadan yüreðini açarak içindeki yükü hafifletmesi için güven verdi. Fakat dinledikten s
onun dertlerinin kaynaðýný anlayamadý. Þöyle dedi: "Sizi Ontario'dan Ýngiltere'ye, sonra da
ansa'ya gönderen, Aþaðý Brötanya'da vaftiz ettiren Tanrý'nýn bir amacý olmalý. Demek ki kur
için sizi buraya týktý." Safdil "Vallahi, yazgýmý þeytanýn çizmiþ olabileceði akla daha ya
r. Amerikadaki kardeþlerim bana bu barbarlýðý yapmazlardý. Onlara vahþi diyorlar; ama bu ül
in insanlarýnýn yanýnda kibar sayýlýrlar. Ben de dünyanýn öbür ucundan gelip burada bir pap
patýlmýþ olmama þaþýyorum. Ayrýca binlerce insanýn ölmek için bir ülkeden kalkýp diðerine g
ve tüm bunlarda Tanrý'nýn bir amacýný göremiyorum," dedi.
Onlara bir delikten yemek uzattýlar. Konuþma, Tanrý'nýn iyiliði ve bu dünyadaki zevklere ka
mama sanatý üzerine sürdü. Yaþlý adam "Ýki yýldýr burada kitaplardan baþka bir dostum olmad
çalýþýyorum; þimdiye kadar hiç umutsuz olmadým," dedi.
Safdil "Ah, Bay Gordon, sizin de Matmazel de Saint-Yves gibi bir analýðýnýz olsaydý, þimdi
mutsuzluktan çýldýrýrdýnýz," dedi. Bu arada aðlarken biraz rahatladýðýný duyumsadý. "Niçin
latýyor? Tam tersi olmasý gerekmez mi?" diye sordu. Ýyi yürekli Gordon ona "Oðlum, benliðim
zde her þey fizikseldir. Her salgý vücuda yararlýdýr, ona yararlý olan ruhumuza da yararlý
r; bizler Tanrý'nýn makineleriyiz," dedi.
Her zaman aklýný düþüncelere açýk tutan Safdil bu sözler üzerine derin düþüncelere daldý. S
akinesinin neden iki yýldýr kilit altýnda tutulduðunu sordu. Gordon yanýtladý: "Tanrý'nýn l
jansenci olarak tanýndým. Devinimin önderleri Arnauld ve Nicole'le tanýþtým; cizvitler biz
eziyet ettiler. Bizler Papa'nýn da diðer piskoposlardan farký olmadýðýna inanýyoruz; bu ne
le, kralýn özel rahibi Peder La Chaise, hiçbir yargý yoluna gitmeden, beni tutukevine at
malarý için kraldan izin kopardý." Safdil "Ne tuhaf," dedi, `Haksýzlýða uðramýþ kimi gördüy
de Papa'nýn yüzünden bu durumlara düþmüþ. Tanrý'nýn lütfuna gelince, bu konuda bir þey bilm
kötü bir durumdayken karþýma sizin gibi baþkasýnýn derdiyle ilgilenen acýma duygusu olan b
çýkardýðý için Tanrý'ya þükrediyorum."
Böylece konuþmalarý her gün biraz daha ilginç ve öðretici olarak sürüp gitti. Ýki tutuklunu
birbirine daha çok yakýnlaþtý. Yaþlý adam çok þey biliyordu, genç olaný da öðrenmeye susam
a geometri öðrenmeye baþladý. Sonra Gordon ona, o sýralar güncel olan Rohault'nun Fizik kit
býný okuttu; Safdil bu kitapta kuþkucu yargýlardan fazla bir þey olmadýðýný gördü.
Sonra Malebranche'ýn (11) Gerçek Arayýþý adlý kitabýnýn birinci cildini okudu. Bu kitap on
ýþýk gibi aydýnlattý. "Nasýl? Ýmge ve duyularýmýz bizi bu kadar yanýltýyorlar mý? Cisimler
uþturmuyor ve onlarý kendi kendimize de yaratamýyoruz ha!" Fakat ikinci cildi okuyunca
bu kadar mutlu olmadý; bir þeyi yýkmanýn yapmaktan daha kolay olduðu sonucuna vardý.
Bu kadar genç birinin ancak bilge kiþilerden duyabileceði düþünceleri ortaya koymasý hocasý
e öðrencisine daha çok baðlandý.
Birgün Safdil elindeki kitabý göstererek "Sizin bu Malebranche kitabýn yarýsýný aklýyla, ka
arýsýný da düþlem gücü ve önyargýlarýyla yazmýþ," dedi.
Birkaç gün sonra Gordon ona sordu: "Ýnsanýn iç dünyasý hakkýnda ne düþünüyorsunuz? Yani, dü
imiz, özgürlüðümüz sizce nasýl oluþuyor?" Safdil "Vallahi, bir þey düþünmüyorum," dedi. "Te
e yýldýzlar ve elementler gibi, tanrýsal bir gücün etkisi altýndayýz; o bizi de, evren dene
e kendi yapýtý olan bu büyük makinede birer diþli çark gibi kullanýyor; özel durumlar için
nel yasalar yapýyor. Bu kadarýný anlayabiliyorum, diðerleri benim için karanlýk bir uçurumd
farksýz."
Gordon þaþýrdý: "Fakat, oðlum, bu, Tanrý günahýn da sahibi demektir!" Safdil "Fakat, sayýn
sizin tanrýsal lütfunuz da Tanrý'yý günahýn sahibi yapýyor: bu lütfun verilmediði kiþiler e
h iþleyeceklerdir; bizi günaha teslim eden güç günahýn sahibi olmaz mý?" dedi.
Bu saflýk yaþlý adamý umutsuzluða düþürüyordu. Safdil'in saðduyusuyla onu düþürdüðü bu açma
lý görünen ama hiç anlam taþýmayan o kadar çok söz ediyordu ki Safdil ona acýyordu. Elbette
un iyilik ve kötülüðün kaynaðý sorunuydu ve zavallý Gordon daðarcýðýndaki Pandora'nýn kutus
murtasýný delen Arimane, Typhon ile Osiris arasýndaki çatýþma ve ilk günah öykülerine sýðýn
ki dost karanlýk bir gecede birbirlerine kavuþamayan iki kiþi gibi koþturuyorlardý. Ama tüm
bunlarýn iyi yaný, kendi zavallý yaþamlarýný ve yeryüzündeki kötülükleri unutuyor olmalarýy
rken kendilerinin yakýnmaya haklarý yoktu.
Fakat, akþam sessizliði çöktüðünde güzel Saint-Yves'in görüntüsü Safdil'in yüreðinde tüm me
erini silmeye yetiyordu. Sabahlarý onun gözü yaþlý uyandýðýný gören jansenci Gordon, tanrýs
ansenius'u unutup, arkadaþýný avutmak için çýrpýnýyordu.
Kitaplar ve felsefe tartýþmalarý arasýnda baþlarýndan geçenleri birbirlerine anlatýyor, son
ne kitaplara dalýyorlardý. Genç adamýn kafasýndaki bilgiler giderek artýyordu. Matmazel de
aint-Yves'e aklý dalýp gitmese, özellikle matematikte çok ileri gidebilirdi.
Okuduðu tarih kitaplarý onu çok üzüyordu. Dünya ona daha kötü ve daha sefil görünüyordu. Ge
rih bir tür suçlar ve kötülükler tablosudur. Temiz ve sessiz insanlar bu büyük arenada kayb
rken, sahneye hep tutkulu ve ahlaksýz adamlar çýkar. Tarih, olaylarý sanki tutku, cinaye
t ve yýkýmlarla süslenmiþ birer trajediye dönüþtürmese, ilginç olmaktan çýkacakmýþ gibidir.
i Cleopatra'nýn eline de bir hançer vermek gereklidir.
Diðerleri gibi Fransa tarihi de dehþet tablolarýyla dolu olduðu halde, Safdil onun kurul
uþ yýllarýný iðrenç, geliþme çaðýný sýkýcý, hatta IV. Henri zamanýný bile küçük çapta, büyü
erini süsleyen o güzel keþiflerden yoksun buldu. Dünyanýn bir köþesine sýkýþtýrýlmýþ bu yýk
patlýyordu. Gordon da ona hak veriyordu.
Böylece günler, haftalar, aylar geçiyordu. Safdil âþýk olmasaydý, bu umutsuz yaþama alýþýp
lirdi. Ýyilik dolu yüreði Notre Dame de la Montagne Manastýrý rahibi ve Matmazel de Kerkab
on için de üzülüyordu. "Benden haber alamadýklarý için kimbilir ne düþünürler? Beni iyilik
yeðen sanacaklar," diye endiþeleniyordu. Kendinden çok, onu sevenleri düþünerek üzülüyordu.

11.
SAFDÝL GELÝÞÝYOR

Okumak ruhu ferahlatýr, iyi bir dost avutur. Safdil daha önce bilmediði bu iki nimette
n yararlanýyordu. Kendi kendine "Bu deðiþim masalýna inanasým geliyor; kaba biriyken insan
a dönüþtüm," diyordu. Harcamasýna izin verilen paranýn bir bölümüyle kitaplar alarak kendin
bir kitaplýk oluþturdu. Arkadaþý ona düþüncelerini yazýya dökmesini öneriyordu. Ýþte Safdil
yazdýklarý:
Uluslarýn da uzun süre benim gibi yaþadýklarýný sanýyorum; uzun süre eðitimsiz kaldýlar, ge
ceði umursamadan, günü gününe yaþadýlar. Kanada'da beþ altý yüz fersah dolaþtým, bir tek an
da kimse atalarýnýn ne yaptýðýný bilmiyor. Ýnsanýn doðal durumu bu deðil midir? Bu kýtadaki
iðerinden üstün olduðuna inanýyorum, çünkü sanat ve bilim yoluyla yaþamýný daha da zenginle
i. Acaba bunun nedeni bunlarýn sakallý oluþu, Amerikalýlara Tanrý'nýn sakalý esirgemesinden
abilir mi? Sanmýyorum; çünkü Çinlilerin de sakalý yok, ama beþbin yýllýk bir sanatlarý var.
kayýtlarý dört bin yýl eskilere dayandýðýna göre, en az elli yüzyýldýr bereket içinde yaþýy
Niçin ülkeler kendi ortaya çýkýþlarýný görkemli gösteriyorlar? Pek de eski olmayan Fransa t
azanlar onu Hector'un oðlu Francus adýnda birine dayandýrýyorlar. Romalýlar kendilerini Fr
igyadan gelmiþ sayýyorlar, ama dillerinde Frigya dilinden kalmýþ bir tek sözcük bile yok. T
nrýlar Mýsýr'da on bin yýl, þeytanlar da Ýskitlerin ülkesinde beþ bin yýl kalmýþlar ve Hunl
Thukidides'ten önce yazýlmýþ tarihlerde Amadis'in yazdýðý romanlarýn kötü birer kopyasýný g
de hayaletler, mucizeler, büyüler, deðiþimler, düþlerde görülen gizli geçitler büyük küçük
irlemiþler. Kâh konuþan, kâh tapýlan hayvanlar, insana dönüþen Tanrýlar ve Tanrý'ya dönüþen
Eðer bize masallar gerekiyorsa, hiç olmazsa gerçeðe yakýn masallar olsun. Filozoflarýn masa
larý beni düþündürür, çocuk masallarý güldürür, ama bu sahte masallar beni iðrendiriyor.
Birgün Bizans Ýmparatoru Jüstinyen'in tarihini okudu. Orada, bu yiðit kralýn þu sözleri iç
hiplerce aforoz edilmek istendiðini okudu: Gerçek kendi ýþýðýyla aydýnlýktýr, kafalar odun
dýnlanmaz. Rahipler bu sözlerin dinsizlik olduðunu, oysa Hýristiyanlýða uygun ve evrensel o
an düþüncenin þöyle olmasý gerektiðini söylemiþlerdi: Kafalar ancak odun ateþiyle aydýnlaný
ýþýðýyla aydýnlatamaz. Bu rahipler, kralý buna benzer sözleri için aforoz etmiþlerdi.
Safdil öfkelendi: "Nasýl? Bunlar kimi aforoz ediyorlar?" Gordon yanýtladý: "Rahiplerin a
forozlarý Konstantinopolis'te halk ve imparator tarafýndan alay konusu oldu; çünkü bu iyi
imparator rahiplerin iyilikten öte bir þey yapmalarýný engellemiþti. Bu rahipler daha öncek
imparatorlarý çok daha ciddi konularda aforoz ederek halký býktýrmýþlardý." Safdil "Ýyi ol
i, "Rahipleri dýþlamadan denetim altýnda tutmak gerekir."
Safdil'in kaleme aldýðý düþünceler yaþlý Gordon'u dehþete düþürüyordu. Kendi kendine "Nasýl
"Ben elli yýl okuyup kendimi yetiþtirdim, ama yabanlýktan gelen bu iyi çocuðun saðduyusuna
riþemedim. Ben karmaþýk önyargýlar üretirken, o doðayý dinliyor."
Yaþlý adamýn kitaplarýnýn arasýnda aylýk dergiler de vardý: bu dergilerde, kendileri bir þe
yen insanlar baþkalarýnýn ürünlerini kötülemekten zevk alýyorlardý. Safdil, Racine ve Fenel
yen birkaçýný okuduktan sonra þöyle dedi: "Bunlar, yumurtasýný en güzel atýn kýçýna býrakan
iyorlar; at bu yüzden koþmaktan geri kalmaz."
Daha sonra birlikte gökbilim okudular. Safdil hücreye küreler getirtip okuduklarýný görmeye
lýþtý ve buna hayran oldu: "Ah! ne yazýk ki özgürlüðümü yitirdiðim bir sýrada evreni tanýyo
atürn bu sonsuz boþluklarda geziyor, milyonlarca yýldýz milyarlarca dünyayý aydýnlatýyor. A
renin bu köþesinde, beni bunlarý görmekten yoksun býrakmak isteyen yaratýklar var. Tüm evre
n var olan ýþýk benim için yok. Çocukluðumu geçirdiðim o uzak ülkede ýþýðý benden gizlemiyo
dýnýz, sevgili Gordon, burada bir hiçlikte olacaktým."

12.
SAFDÝL'ÝN TÝYATRO ÜZERÝNE GÖRÜÞLERÝ

Genç Safdil kýraç toprakta büyüdükten sonra verimli topraða dikilen aðaçlar gibi köklerini
kýsa sürede alabildiðine geniþletti. Bu topraðýn bir tutukevi olmasý þaþýrtýcýydý.
Ýki tutsaðýn boþ zamanlarýný dolduran kitaplar arasýnda þiirler, Yunan trajedilerinin çevir
e birkaç Fransýz tiyatro yapýtý vardý. Aþk üzerine okuduðu þiirler Safdil'in yüreðini hem z
de acýyla doldurdu. Bu þiirler ona sevgili Saint-Yves'den söz ediyorlardý. Ýki güvercin þii
yüreðini parçaladý: güvercinine geri dönebilmekten çok uzaktý.
Moliere okumak onu çok eðlendirdi. Bu oyunlar ona hem Paris göreneklerini ve hem de in
san doðasýný öðretiyordu. Gordon "Bu oyunlardan hangisini daha çok beðendiniz?" diye sordu.
fdil "Hiç kuþkusuz, Tartuffe," dedi. Gordon "Ben de sizin gibi düþünüyorum. Beni bu hücreye
r tartufe (12) týktý; eminim sizin dertlerinizin kaynaðý da baþka tartufeler olmuþtur."
Gordon "Yunan trajedilerini nasýl buluyorsunuz?" diye sorunca Safdil "Yunanlýlar için
iyi," dedi. Fakat bu alanda Racine'in Iphigenie, Phedre, Andromaque, Athalie gib
i yapýtlarýný okuyunca büyük zevk duydu, gözyaþlarý döktü ve onlarý neredeyse ezberledi.
Gordon ona "Siz bir de Rodogune'ü okuyun; beðendiðiniz diðer oyunlar onun yanýnda sönük kal
," dedi. Safdil daha ilk sayfada baþýný kaldýrdý: "Bu ayný yazarýn deðil?" Gordon "Nereden
?" diye sorunca "Çünkü bu dizeler ne kulaða, ne de yüreðe sesleniyor," dedi. Gordon "Oh! bu
lar yalnýzca dize," deyince Safdil "O zaman niye yazýyor?" dedi.
Safdil oyunu büyük bir dikkatle ve yalnýzca zevk alabilmek için okudu; bitirdiðinde kuru v
e þaþkýn gözlerle dostuna bakýyor, söyleyecek söz bulamýyordu. Sonunda duygularýný þöyle aç
n bir þey anlamadým; ortasý berbat; son sahne beni duygulandýrdý, ama pek gerçeðe benzemiyo
Kiþilerin hiçbirine yakýnlýk duymadým ve, belleðim güçlü olduðu halde, yirmi dize bile bell
adý."
Gordon "Ama bu oyun en büyük yapýtýmýz olarak tanýnýyor," diye karþý çýktý. Safdil "O zaman
nduklarý konumlarý hak etmeyen bir çok insan gibi görünüyor. Aslýnda burada bir beðeni söz
belki de benim beðenim tam geliþmemiþ ve yanýlýyor olabilirim. Ancak, duyumsadýðýmý ve düþ
iyorsunuz. Ýnsanlarýn yargýlarýnda çoðu kez düþlem, moda ve kaprislerin etkisi olduðundan k
um. Ben doðal olaný söylüyorum; belki doðanýn bendeki geliþimi tamam deðil, belki de insanl
yý pek sorgulamýyor." Bunun üzerine Iphigenie'den ezberlediði dizeleri okudu; sesi acemi
ceydi ama yaþlý Jansenciyi aðlattý. Sonra Cinna'dan dizeler okudu; Gordon bu kez aðlamadý,
ma güzelliðine hayran kaldý.

13.
GÜZEL SAÝNT-YVES VERSAILLES'A GÝDÝYOR
Kahramanýmýz bir yandan avuntu buluyor, eðitimini tamamlýyor ve yýllarca kullanýlmamýþ aklý
iyorken, Rahip de Kerkabon ve kýzkardeþi, güzel Saint-Yves acaba ne yapýyorlardý? Rahip ve
kýzkardeþi ilk bir ay merakla beklediler, üçüncü aydan sonra üzüntüye kapýldýlar: Paris'te
haberler sonucu onun ölmüþ olduðuna inandýlar. O sýrada Brötanyalý bir saray korumanýnýn a
azdýðý mektuptan, Safdil'e benzer bir gencin Versailles'a geldiðini, ancak gece yarýsý tutu
lanarak tutukevine götürüldüðünü ve bir daha haber alýnmadýðýný öðrendiler.
Matmazel de Kerkabon aðlayarak kardeþine þöyle dedi: "Yazýk! Yeðenimizin baþýna bir iþ gelm
lde saray göreneklerini bilmediði için yanlýþ bir davranýþta bulunmuþ olmalý. Sevgili karde
gidelim. Ben Paris'i ve Versailles sarayýný hiç görmedim; hem gezmiþ oluruz, hem de belki
yeðenimizi buluruz. Kardeþimizin oðluna yardým etmek görevimizdir. Belki de gençliðin verd
eyecaný geçince çömez olmaya razý ederiz. Anýmsýyor musunuz, Eski ve Yeni Ahitleri ne güzel
mluyordu? Onu biz vaftiz ettiðimiz için, ruhunun kurtuluþundan biz sorumluyuz. Sevgili
si Saint-Yves her gün aðlýyor. Eðer Paris'te o sözü edilen eðlence yerlerinde kötü bir evde
onu oradan kurtarýrýz. Paris'e gidelim."
Rahip kýzkardeþinin bu sözlerinden çok duygulandý. Safdil'i vaftiz etmiþ olan Saint-Malo pi
koposuna giderek izin ve yardým istedi. Piskopos izni onayladý ve kralýn özel rahibi Ped
er La Chaise'e, Paris baþpiskoposu Harlay'e ve Meaux piskoposu Bossuet'ye yazýlmýþ tavsi
ye mektuplarý verdi.
Sonunda iki kardeþ Paris'e geldiler; ancak daha ilk günden karmaþýk bir labirentte kaybo
lmuþ gibiydiler. Her gün kiraladýklarý arabalarla araþtýrma yapýyor, ama bir sonuç elde ede
lardý.
Rahip Peder La Chaise'i görmeye gitti. Kralýn özel rahibi o sýrada Matmazel du Tron'la öze
l görüþme yapýyordu ve köy papazlarýyla görüþecek vakti yoktu. Rahip sonra baþpikoposa gitt
mli kilise iþlerini görüþmek üzere Madam de Lesdiguieres'le odaya kapanmýþtý. Sonunda Pari
Meaux piskoposuna koþtu: o da Matmazel de Mauleon'la gizemli konularý görüþüyordu. Rahip s
nunda bu din adamlarýna haber ulaþtýrabildi; üçü de yeðeni çömez olmadýðý için bir þey yapa
iler.
Zaman geçiyor ve iki kardeþ yeðenleri için bir þey yapamadýklarýndan ötürü umutsuzlanýyorla
O sýralarda Aþaðý Brötanya yargýcý aptal oðlunu evlendirebilmek için manastýrdan çýkmýþ ola
nt-Yves'i sýkýþtýrýyordu. Genç kýz vaftiz oðlunu hâlâ unutamamýþtý, bu gelecekteki kocadan
. Zorla kapatýldýðý manastýrda Safdil'e sevgisi daha da alevlenmiþti. Aþk bir genç kýzda, y
ca ve haladan daha güçlü duygular uyandýrýr. Üstelik güzel Saint-Yves manastýrda okuduðu ro
an cesaret almýþtý.
Güzel kýz kasabada konuþulan Brötanyalý saray korumanýnýn mektubunu duymuþtu. Versailles'a
kendi elleriyle bilgi toplamaya ve eðer sevgilisi tutukevindeyse bakanlarýn ayaklarýn
a kapanmaya karar verdi. Ýçinden bir ses ona saraylarda güzel kýzlarýn kolayca geri çevrile
iyeceðini söylüyordu. Ama bunun bedelinin ne olduðunu bilemezdi.
Kararýný verdikten sonra yatýþtý, damat adayýný eskisi gibi terslemez oldu, kayýnbabasýna i
andý ve böylece evine erinçli bir hava geldi. Düðün gününden bir gece önce, sabah dörtte dü
deðerli ne varsa toplayýp gizlice kaçtý. Planýný o kadar iyi yapmýþtý ki sabah odasýna gird
o çok uzaklardaydý. Herkes þaþkýn ve öfkeliydi. Yargýç o gün ömründe sormadýðý kadar soru
er zamankinden daha aptal olmuþtu. Rahip de Saint-Yves kýzkardeþinin peþinden gitmek ist
edi. Yargýç ve oðlu ona eþlik etmeye karar verdiler. Böylece yazgý tüm Aþaðý Brötanya'yý Pa
Güzel Saint-Yves kendisini izleyeceklerini biliyordu; gittiði yollarda arabacýlara þiþman
bir rahip, iri yarý bir yargýç ve aptal bir genç görüp görmediklerini soruyordu. Üçüncü gün
ce deðiþik bir yola saptý ve onlar boþ yere Paris'te aranýrken Versailles'a ulaþmayý baþard
Fakat genç ve güzel bir kýz Versailles'da yalnýz baþýna ne yapabilirdi? Her türlü tehlikeye
vunmasýz, bir yardým edeni olmadan kral korumanýný nasýl bulabilirdi? Aþaðý tabakalardan bi
vit papazýna baþvurdu. Bu cizvit papazlarý her tabakada vardý. Baþlarýnda kralýn özel rahib
gallik kilisenin þefi denen Peder La Chaise olmak üzere, daha aþaðýda prenseslerin özel rah
pleri vardý. Bakanlarýn cizvitleri yoktu; onlar o kadar aptal deðillerdi. Sonra halkýn c
izvitleri vardý; örneðin hizmetçi kýzlarýn özel rahipleri kýzlarýn sayesinde hanýmlarýnýn g
liyorlardý. Güzel Saint-Yves'in baþvurduðu Peder Tout-à-Tous bunlardan biriydi. Ona derdin
i anlattý ve kendisine güvenilir bir aile yanýnda kalacak yer bulmasýný istedi.
Peder Tout-à-Tous onu bir saray subayýnýn eþi ve en yakýn sýrdaþý olan bir kadýnýn yanýna y
aint-Yves eve girer girmez bu kadýnýn dostluðunu ve güvenini kazanmaya çalýþtý; Brötanyalý
atýp eve getirtti. Bu korumandan Safdil'in bir bakanlýk yazmanýyla görüþtükten sonra tutukl
nce bu yazmanýn yerine koþtu. Bu güzel kýzý gören yazmanýn huyu hemen deðiþti, çünkü Tanrý
erkekleri uysallaþtýrmak için yaratmýþ olmalý.
Kýzýn durumundan duygulanan yazman ona her þeyi açýkladý: "Sevgiliniz bir yýldan beri Basti
Tutukevindedir, ve eðer siz olmasanýz, ömür boyu orada kalacaktýr." Güzel Saint-Yves bayýl
endine geldiðinde yazman ona "Size yardým edecek yetkim yok; bana yalnýzca kötülük etmek iç
yetki veriyorlar. Bence siz bakan Louvois'nýn yeðeni Bay de Saint-Poulange'a gidin,
o hem iyilik hem de kötülük yapabilir. Bakan Louvois'nýn iki ruhu vardýr: biri Bay de Sain
t-Poulange, diðeri ise Madam du Bellay. Madam þu anda Versailles'da deðil, geriye bir
tek þansýnýz kalýyor: Bay de Saint-Poulange'ý yumuþatmak."
Böylece güzel Saint-Yves, bir parça sevinçle üzüntü, biraz umutla derin korkular arasýnda,
andan kardeþi tarafýndan kovalanýp, bir yandan sevgilisi için gözyaþlarý dökerek Bay de Sai
ulange'ýn evine koþtu.

14.
SAFDÝL'ÝN KAFACA GELÝÞMESÝ

Safdil bilimde, özellikle insan bilimlerinde hýzlý bir ilerleme gösteriyordu. Kafasýndaki
bu hýzlý geliþmenin nedeni, yabanýl bir ortamda büyümüþ olmasýnýn yaný sýra, soylu bir öze
kluðunda hiçbir þey öðrenmediði için önyargýlar da kazanmamýþtý. Beyni çarpýk düþünceye alý
aylarý olduðu gibi görebiliyor, çocukluðumuzda bize söylendiði biçimde görmesini bilmiyordu
aþý Gordon'a þöyle diyordu: "Size baský yapanlar aþaðýlýk insanlardýr. Eziyet gördüðünüz iç
t jansenci olduðunuz için üzülüyorum. Her mezhep benim için bir yanlýþlýðýn belirtisidir. S
geometride mezhepler var mý?" Gordon "Hayýr, oðlum," dedi, "Ýnsanlar kanýtlanan her gerçek
e uzlaþabilirler, fakat kapalý gerçeklerde farklýlýklar doðar." Safdil yanýtladý: "Bana kap
klerden söz etmeyin. Yüzyýllardýr sakýz gibi çiðnenen bu laf yýðýný arasýnda en ufak bir ge
ye kadar kanýtlanýrdý ve tüm insanlar ayný düþüncede olurlardý. Bu gerçek dünya için güneþ
ydý, þimdi onun gibi ýþýldardý. 'Ýnsanda temel bir gerçek var, Tanrý onu gizliyor,' demek,
insanlýðý aþaðýlamaktýr."
Doðanýn eðittiði bu saf çocuðun her sözü yaþlý bilge üzerinde derin izler býrakýyordu. Kend
a, þimdiye kadar düþ ürünü þeyler için ömrümü boþa mý harcadým? Tanrýsal lütuftan çok kendi
larýmý Tanrý'nýn ve insanýn özgür istemini araþtýrmakla geçirirken, kendi özgürlüðümü yitir
, ne de Aziz Prosper beni bu delikten çýkarabilir."
Safdil bir ara arkadaþýna þöyle dedi: "Böyle akademik ve boþ konular için kendilerine eziye
ttirenler bana pek bilge kiþiler gibi gelmiyor; onlara baský yapanlarsa canavardan b
aþka bir þey olamazlar."
Ýki tutuklu bulunduklarý durumun adaletsizliði üzerinde anlaþýyorlardý. Safdil "Ben sizden
ez daha þanssýzým," dedi, "Özgür bir ortamda doðdum, sevdiðim biri var; ama nedenini bilmed
ve soramadan ikisinden de ayrý tutuluyorum. Huronlar arasýnda yirmi yýl yaþadým; onlara ba
rbar diyorlar; ama onlar kimseye baský yapmýyorlar. Fransa'ya ayak basar basmaz kanýmý b
u ülke için akýttým; belki de bir kasabayý kurtardým, ödül olarak bu hücrede çürümeye býrak
keden ölürdüm. Öyleyse bu ülkede yasalar yok! Ýnsanlarý dinlemeden tutukluyorlar. Ýngiltere
le deðil; ah! asýl çarpýþmam gereken Ýngilizler deðilmiþ." Böylece Safdil'in yeni geliþmekt
lozof yaný öfkesini dizginleyemiyordu.
Arkadaþý ona karþý çýkmadý. Gözden uzak olana karþý sevgi daha da artar, felsefe de sevgiyi
mýþ. Safdil metafizik kadar sevgilisi Saint-Yves'den de söz ediyordu. Duygularý saflaþtýkça
vgisi daha da artýyordu. Birkaç roman okudu, ama ruhuna uygun olaný pek azdý; yüreði hep ok
duðundan ötelere gidiyordu; "Ah! bu yazarlar yalnýzca sanat ve zekâlarýný konuþturuyorlar,"
yordu.
Ýyi yürekli yaþlý jansenci giderek ona daha çok baðlanmýþtý. Safdil'in etkisiyle, daha önce
bir günah saydýðý aþkýn, hem ruhu yücelten, hem de erdemli kýlan yüce bir duygu olduðuna i
Bir Huron'un jansencinin düþüncelerini deðiþtirebilmesi bir mucize sayýlabilir.

15.
GÜZEL SAÝNT-YVES UYGUNSUZ ÖNERÝLERE
DÝRENÝYOR

Güzel Saint-Yves, yanýnda kaldýðý evin hanýmýyla birlikte yüzlerini örterek Bay de Saint-Po
görmeye gitti. Kapýya vardýðýnda ilk gördüðü kiþi, evden ayrýlmakta olan kardeþi Rahip de S
u. Önce ürküye kapýldý ama arkadaþý onu avuttu: "Size karþý olanlar daha önce geldiði için,
de konuþmalýsýnýz. Bu ülkede suçlayanlara hemen karþý çýkýlmadýðý için her zaman haklý oluy
kadarýyla, sizin yüzünüz kardeþinizin sözlerinden daha etkili olacaktýr."
Bu sözlerden cesaret alan Saint-Yves huzura çýktý. Gençliði, alýmý, yaþlý gözleri odadakile
tini toplamaya yetti. Bakan yardýmcýsýnýn dalkavuklarý bir an için efendilerini unutup güze
seyretmeye koyuldular. Saint-Poulange onu bir odaya aldý. Genç kýz bütün içtenliðiyle ve i
liðiyle sorununu anlattý. Saint-Poulange etkilenmiþti. Titreyen genç kadýný avuttu: "Akþama
ne gelin görüþelim; buradaki kalabalýk içinde sorunlarý aceleye getiriyoruz, oysa sizin sor
nunuz derin bir inceleme gerektiriyor," dedi. Sonra genç kadýnýn güzelliðine ve soylu duyg
ularýna övgüler yaðdýrýp akþam beþte gelmesini tembih etti.
Genç kýz akþam yine oradaydý; ev sahibesi de onunla gelmiþti, ama o salonda kalýp Hýristiya
timi adlý kitabý okudu; Saint-Poulange genç kýzý özel odasýna aldý. Önce ona "Biliyor musun
mazel," dedi, "Kardeþiniz benden sizi hapse attýrmak için bir belge istedi? Doðrusu, onu
n Aþaðý Brötanya'ya postalanmasý için bir belge hazýrlasam daha iyi olurdu." Saint-Yves içi
i: "Ah! Bayým, ben kardeþim için böyle bir þey isteyemem. Yakýndýðým yanlarý var, ama insan
ine saygý duyarým. Sizden kasabamýzý kurtaran, kralýmýza iyi hizmet edebilecek olan ve göre
aþýnda ölen bir subayýn oðlunun, iyi bir insanýn özgürlüðünü geri vermenizi rica ediyorum.
dýklarýný bilmiyoruz; bir insaný dinlemeden nasýl tutuklayabilirler?"
Bunun üzerine bakan yardýmcýsý ona cizvit casusun ve iki yüzlü yargýcýn mektuplarýný göster
aykýrdý: "Nasýl? Dünyada böyle alçak insanlar olabilir mi? Bu kötü adam beni oðluyla evlenm
lamak için bunu yaptý. Böyle insanlarýn görüþleri alýnarak mý yurttaþlarýn yazgýsýyla oynan
yardýmcýsýnýn ayaklarýna kapandý ve hýçkýrarak sevdiði adamýn özgürlüðünü istedi. O kadar
sevgilisine sakladýðý hazinelerden kendisine de biraz tattýrabilirse baþarýlý olacaðýný im
enç kýz þaþkýnlýk içinde duymamýþ gibi yaptý. Ama bakan yardýmcýsý önerisini daha açýk sözl
er defasýnda genç kýzýn kabul etmediðini gören adam, yalnýzca tutukluluðu kaldýrmayý deðil,
evler, arabalar vermeyi öneriyordu. Genç kýz bunlarý geri çevirdikçe Saint-Poulange'ýn iþta
da artýyordu.
Güzel Saint-Yves divan üzerinde yarý baygýn, þaþkýn ve duyduðuna inanamayarak aðlýyordu. Bu
t-Poulange onun ayaklarýna sarýldý. Aslýnda çoðu genç kýzýn geri çeviremeyeceði yakýþýklý b
t-Yves Safdil'i seviyordu ve onu kurtarmak için de olsa sevgilisini aldatmanýn günah o
lduðuna inanýyordu. Saint-Poulange'ýn yalvarmalarý ve ödülleri iki katýna çýkmýþtý. Sonunda
ip sevdiði adamý kurtarmanýn tek yolunun bu olduðunu bildirdi. Bu tuhaf görüþmenin uzadýðýn
hibesi Hýristiyan Eðitimi kitabýndan baþýný kaldýrýp söylendi: "Tanrým! iki saattir içerde
? Bay Saint-Poulange'ýn hiç bu kadar uzun görüþme yaptýðýný görmedim. Herhalde genç kýzýn i
ki hâlâ yalvarýyor olmalý."
Sonunda arkadaþý özel odadan çýktýðýnda sersem gibiydi, hiçbir þey konuþamadý. Ýnsanlarýn ö
a bu kadar rahatça oynayabilen devlet büyükleri ve yarý büyükleri üzerine derin düþünceler
döndü.
Arkadaþýnýn evine geldiðinde dayanamayýp her þeyi ona anlattý. Dindar ev sahibesi istavrozl
rýp onu avuttu: "Sevgili arkadaþým, yarýn Peder Tout-à-Tous ile görüþelim; o Bay Saint-Poul
yakýndan tanýr; evindeki tüm hizmetçilerin din öðretmenidir. Peder iyi bir insandýr ve birç
nýma yardým etmiþtir. Benim gibi siz de onu sýrdaþ kabul edin; ben hiç piþman olmadým. Biz
lý kadýnlar, hep bir erkeðin yol göstermesine gerek duyarýz." Saint-Yves ertesi gün Peder T
ut-à-Tous'u görmeyi kabul etti.

16.
GÜZEL KIZIN CÝZVÝTLE GÖRÜÞMESÝ

Güzel ve mutsuz Saint-Yves, Peder Tout-à-Tous ile görüþtüðünde ona, hükümette güçlü bir ada
den çýkarmak için yardýmcý olmayý kabul ettiðini, ancak bunun için büyük bir bedel istediði
le ahlaksýz bir öneriyi kabul etmek istemediðini, yalnýzca kendi yaþamý söz konusu olsaydý
iyi kabul etmek yerine canýna kýyabileceðini, ancak niþanlýsý söz konusu olunca ne yapmasý
tiðini bilmediðini söyledi.
Peder Tout-à-Tous çok kýzdý: "Þu iðrenç dinsizin yaptýðýna bak! Bana bu görevlinin adýný sö
ansencinin biridir; onu sayýn Peder La Chaise'e þikâyet edeceðim ve niþanlýnýzýn yattýðý hü
attýracaðým."
Genç kýz uzun bir kararsýzlýktan sonra Saint-Poulange'ýn adýný verdi.
Rahip duraladý: "Ah! Bay Saint-Poulange mý dedin, kýzým? O zaman dur bakalým: kendisi þimdi
e kadar gelmiþ en deðerli, en Hýristiyan bakanýmýzýn yeðeni olur; bu iyi bir adamýn böyle k
eti olamaz, siz yanlýþ anlamýþ olmalýsýnýz." Saint-Yves "Hayýr, çok iyi duydum, çünkü defal
h! ben ne talihsizim. Ya utanç içinde öleceðim, yahut da sevgilim tutukevlerinde çürüyecek,
iye aðladý.
Peder Tout-à-Tous genç kýzý tatlý sözlerle yatýþtýrdýktan sonra þöyle dedi:
"Kýzým, bir kere þu sevgilim sözcüðünü kullanmayýn, çünkü bu söz Tanrý'nýn gücüne gidebilir
lmasanýz da ona kocam deyin; bu daha dürüst olur."
"Ýkinci olarak, düþünce ve niyetinize göre kocanýz olan bu adam gerçekte kocanýz deðildir.
, baþkasýyla yapacaðýnýz iþ zina olmayacaktýr; bu günahý iþlemek dinimizde çok kötüdür."
"Üçüncü olarak, niyetiniz temizse, görünüþte kötü olan bir eylem Tanrý'nýn katýnda kötü say
yetiniz gerçekten temizdir."
"Dördüncü olarak, dinimizin tarihinde sizin durumunuza uygun düþen birçok güzel örnek vardý
Augustin'in yazdýðýna göre, Ý.S. 340 yýlýnda Roma'da Septimus Acindynus egemenken, Sezar'ý
kýný Sezar'a ödeyemediði için ölüme yargýlanmýþ bir adam varmýþ. Adamýn ödemesi gereken mik
ama onun hiç parasý yokmuþ. Bu adamýn çok güzel ve akýllý bir karýsý varmýþ; zengin ve yaþl
dýna, kendisiyle günaha girerse kocasýna gerekli olan yarým kilo altýný vereceðini söylemiþ
ocasýnýn yaþamýný kurtarabilmek için buna razý olmuþ. Aziz Augustin bu kadýnýn özverisini d
dýr. Gerçi yaþlý komþu onu aldatýp parayý vermemiþ ve kocasý asýlmýþ; ama bu kadýn kocasýný
en geleni yapmýþ oldu."
"Kýzým, bir cizvit size Aziz Augustin'i tanýk gösteriyorsa, en doðrusunu söylüyor demektir.
z aklý baþýnda bir kýzsýnýz, size hiçbir öðüt vermeyeceðim. Ama kocanýza yararlý olacaðýnýz
int-Poulange dürüst bir adamdýr, verdiði sözden dönmez. Sizin için dua edeceðim, umarým her
nýn istediði gibi olur."
Güzel Saint-Yves bakan yardýmcýsýnýn önerisi kadar ürkütücü olan bu sözlerden sersemlemiþ o
vine döndü. Bir an kendine kýyýp sevdiði adamý o korkunç tutukevinde býrakmayý, en deðerli
vereceði utançtan kurtulmayý düþündü.

17.
GÜZEL KIZIN ERDEMLÝ DÜÞÜÞÜ

Güzel Saint-Yves ev sahibesinden kendisini öldürmesini istedi; ancak bu kadýn da cizvit

rahip gibi hoþgörülüydü ve ona uzun uzun öðütler verdi: "Ne yazýk! Güzel kýzým, bu tanýnmýþ
ray çevresinde iþler baþka türlü görülmüyor. En büyüðünden en küçüðüne tüm konumlar sizden
ilmiþtir. Bakýn, bana güven ve arkadaþlýðýnýzý verdiðiniz için size þunu itiraf edeyim: ben
ar zorluk çýkarsaydým, kocam þimdi evini geçindirdiði bu iþi bulamayacaktý. O bunu biliyor
na kýzmak yerine, beni velinimeti olarak görüp saygý duyuyor. Siz sanýyor musunuz ki tüm bu
valiler, ordu komutanlarý bulunduklarý konumlarý yalnýzca görevlerindeki baþarýlara borçlul
unlarýn büyük çoðunluðunun yükselmesinde eþlerinin payý vardýr."
"Siz þimdi çok ilginç bir durumdasýnýz: sevgilinizi kurtarýp onunla evlenmeniz söz konusu.
yüce bir görevdir. Size sözünü ettiðim o güzel bayanlarý kimse ayýplamadý; sizi de alkýþaya
emli bir amaç için ufak bir günah iþledi diyeceklerdir." Güzel Saint-Yves "Ah! Ne erdem! N
e ülke! Ýnsanlarý tanýmayý yeni öðreniyorum. Peder La Chaise ile gülünç bir yargýç sevgilim
attýrýyorlar; ailem bana baský yapýyor; bu zor anýmda bana elini uzatanlar beni kirletmek
istiyorlar. Bir cizvit yiðit bir adamýn yaþamýný karartýrken, baþka bir cizvit namusuma el
týyor. Her yaným tuzaklarla dolu ve benim dayanma gücüm kalmadý. Ya kendimi öldürmeli ya da
alla konuþmalýyým. Kral kiliseye veya tiyatroya giderken onun geçtiði yola kendimi atmalýyý

Ev sahibesi "Sizi ona yaklaþtýrmazlar," dedi, "Hele onunla konuþmayý baþarýrsanýz, Mons de
vois ve Peder La Chaise sizi ömrünüzün sonuna kadar bir manastýra kapatýrlar."
Arkadaþýnýn bu sözleri genç kýzýn kararsýzlýðýný ve umutsuzluðunu daha da artýrýyordu. O sý
i; Bay de Saint-Poulange'dan bir mektup ve iki pýrlanta küpe getirmiþti. Saint-Yves bu
nlarý almak istemedi, ama arkadaþý onlarý bir kýyýya koydu.
Haberci gittikten sonra ev sahibesinin okuduðu mektupta Saint-Poulange iki bayaný akþa
m yemeðine çaðýrýyordu. Saint-Yves asla gitmeyeceðini söyledi. Arkadaþýnýn ona zorla takmak
eleri fýrlatýp attý. Bütün gün direndikten sonra yenik düþtü; arkadaþýnýn getirttiði arabay
i bilemeden bindi. Yolda ev sahibesi küpeleri yine denediðinde karþý koyacak gücü yoktu. Ye
ek sýrasýnda onun durgun olduðunu gören Saint-Poulange umutlandý. Yemeðin sonuna doðru baka
ardýmcýsý ona kocasýnýn salýverme kararýný ve bir bölük komutanlýðýna atanma buyruðunu göst
er verdi. Saint-Yves içinden "Ah! Kendinizi sevdirmek için bu kadar uðraþmasanýz belki siz
i sevebilirdim," diye düþündü.
Daha sonra uzun bir direniþ, hýçkýrýklar, gözyaþlarý sonunda yorgun düþen genç kýz kendini
Bütün bunlar olurken yalnýzca Safdil'i düþünmekten baþka dayanaðý kalmamýþtý.

18.
GENÇ KIZ SAFDÝL'Ý VE JANSENCÝYÝ
KURTARIYOR

Gün aðarýnca genç kýz elindeki belgelerle Paris'e koþtu. Bu yolculuk sýrasýnda yüreðinden g
latabilmek zordur. Soylu ve erdemli bir yürek düþünün, bir yandan sevgilisine özgürlüðünü v
udu, diðer yandan onu aldatmýþ olmanýn suçluluðu; bu iki duygu arasýnda parçalanmak üzereyd
týk, aklý taþra eðitimiyle daraltýlmýþ bir kýz deðildi. Sevgilisinin akýl yoluyla erdiði ol
e yýkýmlarla ulaþmýþtý. Kadýnlar erkeklerin düþünmeyi öðrenmesinden çok daha kolay duygular
arý dört yýllýk bir manastýr eðitiminden daha öðreticiydi.
Çok sade giysiler içindeydi; bakan yardýmcýsýnýn karþýsýna çýktýðý o süslü giysilerden nefr
leri ev sahibine býrakmýþtý. Böylece, hem Safdil'i özlemiþ olarak ve hem de kendinden nefre
derek, karmaþýk duygularla tutukevinin kapýsýna geldi.
Arabadan inerken gücü yetmeyip sendeleyince ona yardým ettiler; gözleri yaþlý ve yüreði çar
ri girdi. Onu müdürün karþýsýna çýkardýlar; konuþmak istedi ama sesi çýkmadý ve belgeleri g
'i çok sevmiþti, onun salýverilmesine sevindi. Baþkalarýnýn talihsizliðinden yararlanmak ve
onlarýn gözyaþlarýndan zevk almaktan hoþlanan diðer birçok meslektaþý gibi yüreði taþlaþmam
Müdür tutukluyu odasýna getirtti. Ýki sevgili birbirini görünce bayýldýlar. Güzel Saint-Yve
süre kýmýltýsýz ve ölü gibi kaldý. Müdür Safdil'e "Bu haným eþiniz olmalý," dedi, "Bana evl
emiþtiniz; duyduðuma göre, özgürlüðünüzü onun çabalarýna borçluymuþsunuz." Saint-Yves "Ah!
deðilim," diyerek yine bayýldý.
Ayýldýðýnda Safdil'e bu kez bölük komutanlýðýna atanma buyruðunu gösterdi. Safdil mutlu bir
bi soruyordu: "Niçin buraya kapatýlmýþtým? Beni nasýl kurtardýnýz? Siz göklerden inen bir m
bi yardýmýma koþtunuz."
Güzel Saint-Yves bakýþlarýný eðiyor, sevgilisine baktýkça kýzarýyor ve gözleri yaþarýyordu.
'e, ömür boyu kimseye söyleyemeyeceði ama Safdil dýþýnda herkesin kestirebileceði o ayrýntý
diklerini anlattý.
Safdil öfkeyle söyleniyordu: "Bu sefil kasaba yargýcý benim özgürlüðüme nasýl kastedebilir?
m ki bazý insanlar en yýrtýcý hayvanlardan daha kötü olabiliyorlar. Ama kralýn özel rahibi
izvitin de bu sahteciliðe karýþmasý ne kadar kötü. Peki siz benim gibi bir yabancýyý nasýl
? Yol yordam bilmeden, kimseden yardým görmeden Versailles'a nasýl gelebildiniz ve zin
cirlerimi kýrdýnýz? Demek ki güzellik ve iffetin demir kapýlarý kýrabilen ve tunç yürekleri
n tanrýsal bir gücü varmýþ!"
Bu iffet sözcüðü üzerine Saint-Yves aðlamaya baþladý. Oysa kendini suçladýðý o günahýn için
fetli olduðunu bilmiyordu.
Sevgilisi þöyle sürdürdü: "Baðlarýmý koparan melek, eðer biraz daha adalet getirecek gücünü
n bana sevmeyi öðrettiðiniz gibi bana düþünmeyi öðreten yaþlý bir adamý da kurtarabilir mis
eni bu adama baðladý; onu babam gibi seviyorum, siz ve o olmadan yaþayamam."
Saint-Yves þaþýrdý: "Yani ben yine bakan yardýmcýsýna ...!" Safdil "Evet, her þeyimi size b
lmak istiyorum. Bu yetkiliye yine yazýn ve baþladýðýnýz iyilikleri tamamlayýn." Genç kýz on
ni yapmasý gerektiðini duyumsuyordu. Yazmak için kalemi aldýðýnda eline egemen olamadý. Üç
mayý denedi, üçünü de yýrttý. Sonunda bir mektup yazdý ve iki sevgili, tanrýsal lütfun kurb
nciyi kucaklayýp ayrýldýlar.
Mutlu ve üzgün Saint-Yves kardeþi rahibin kaldýðý oteli biliyordu. Ayný yere gidip bir oda
tular.
Henüz yerleþmiþlerdi ki bakan yardýmcýsýndan bir haberci geldi. Yaþlý Gordon'un salýverme k
ren Saint-Poulange genç kýza ertesi akþam için randevu veriyordu. Böylece, yaptýðý her iyil
nunda biraz daha kirleniyordu. Genç kýz insanlarýn yýkýmlarý üzerine yapýlan bu ticaretten
ordu. Salýverme kararýný Safdil'e verdi ve bakan yardýmcýsýnýn randevu önerisini geri çevir
dil ancak arkadaþýný kurtarmak üzere sevgilisinin yanýndan ayrýlabildi. Koþarak tutukevine
erken bir yandan da dünya iþlerinin nasýl döndüðünü düþünüyor ve iki kiþiyi kurtaran bu kýz
nlýk duyuyordu.

19.
SAFDÝL, GÜZEL SAÝNT-YVES VE AKRABALARI BÝR ARAYA GELÝYOR

Güzel ve günahkâr Saint-Yves, kardeþi rahip Saint-Yves ve Safdil'in amca ve halasýyla bir
araya gelmiþti. Herkes olup bitenlerden dolayý þaþkýnlýk ve farklý duygular içindeydi. Rahi
nt-Yves yaptýðý haksýzlýktan piþman olmuþ kardeþine sarýlýp aðlarken genç kýz da onu baðýþl
vinçten aðlýyorlardý. Bu güzel toplulukta kötü yargýç ve sýkýcý oðlu yoktu: düþmanlarýnýn s
oradan ayrýlmýþlar, kötülük ve budalalýklarýný kendi kasabalarýnda yaymaya gitmiþlerdi. He
i bu dört kiþi Safdil'in arkadaþýný özgürlüðe kavuþturup dönmesini sabýrsýzlýkla bekliyorla
-Yves kýzkardeþinin yanýnda konuþmaya cesaret edemiyordu. Matmazel de Kerkabon "Yeðenimi gö
eceðim," diye sevinçten uçuyordu. Güzel Saint-Yves ona "Yeðeninizi göreceksiniz, ama o artý
ildiðiniz adam deðil; duruþu, bakýþý, düþünceleri, her þeyi deðiþmiþ; saf olduðu kadar bilg
lenizin gurur duyacaðý bir insan olmuþ. Keþke ben de öyle olabilsem," dedi. Rahip de Kerka
bon ona "Siz de ayný deðilsiniz; baþýnýzdan neler geçti de bu kadar deðiþtiniz?" diye sordu
Bu konuþmalarýn ortasýnda Safdil elinden tuttuðu jansenci Gordon'la çýkageldi. Amca ve teyz
si yeðenlerine sarýlýp uzun uzun öptüler. Rahip de Saint-Yves artýk saf olmayan Safdil'in ö
neredeyse diz çöküp özür diledi. Ýki sevgili duygularýný ancak bakýþlarýyla anlatabiliyorl
bakýþlarýnda minnettarlýk ve sevgi, diðerininkinde ise utanç ve sýkýntý okunuyordu. Kimse
mutlu gününde durgun oluþuna bir anlam veremiyordu.
Yaþlý Gordon bir anda ailenin sevgilisi oldu, çünkü genç tutuklunun sýkýntýlarýný paylaþmýþ
u. Yaþlý adam özgürlüðünü iki sevgiliye borçlu olduðu için aþka inanmaya baþlamýþtý, eski v
Yemekten önce herkes baþýndan geçenleri anlattý. Ýki rahip ve hala bunlarý, hortlak öyküle
eyen çocuklar veya yýkým haberlerine meraklý adamlar gibi, gözlerini iri iri açarak dinliyo
lardý. Gordon þöyle dedi: "Ne yazýk! Matmazel de Saint-Yves'in kýrdýðý zincirlere baðlý dah
fazla insan var; onlarýn ne olacaðýný kimse bilmiyor. Güçsüze vurmak için birçok el kalkark
dým eli o kadar az ki." Bu düþünce onu daha duygulu ve minnettar yapýyor, güzel Saint-Yves'
n davranýþýný daha deðerli kýlýyordu. Her þey genç kýzýn kararlý ve soylu davranýþýný bir k
ma, genç kýza duyulan hayranlýk, sarayda etkili birine duyulan saygýyla karýþýk bir hayranl
biydi. Bu arada Rahip de Saint-Yves arada bir "kýzkardeþim kýsa sürede bu gücü nereden almý
bilir?" diye düþünmekten kendini alamýyordu.
Yemeðe oturduklarý sýrada Versailles'da evinde kaldýðý bayan her þeyden habersiz olarak çýk
Saraya gider gibi gösteriþli bir arabayla gelmiþti ve içerdekileri büyüklenen bir tavýrla
amladý. Sonra Saint-Yves'i bir kýyýya çekip konuþtu: "Niçin beyefendiyi bekletiyorsunuz? Ýþ
mas küpeleriniz; onlarý takýn ve beni izleyin." Alçak sesle söylenen bu sözleri Safdil duyd
; sonra küpeleri gördü. Rahip de Saint-Yves, amca ve hala da bir þey anlamadan bu mücevher
lere hayranlýkla baktýlar. Bir yýldýr kendine egemen olmayý öðrenmiþ olan genç adam yine de
edi. Güzel Saint-Yves sevgilisinin yüzündeki anlatýmý görünce ölü gibi sarardý; ayakta zor
. Ev sahibesine "Ah! Madam, ne yaptýnýz? Beni ölüme gönderiyorsunuz," dedi. Bu sözler Safdi
'in yüreðini deldi; ancak kendini tuttu ve yüzü bembeyaz olmasýna karþýn kardeþinin yanýnda
isine bir þey söylemedi.
Sevgilisinin yüzündeki deðiþikliði fark eden Saint-Yves kadýný salondan dýþarý çýkarýp küçü
i onun ayaklarýna attý. "Benim bunlara kapýlmadýðýmý biliyorsunuz; size bunlarý verene söyl
eni bir daha asla göremiyecektir." Kadýn küpeleri yerden alýrken genç kýz sözünü sürdürdü:
eri alsýn, ister size versin; þimdi lütfen gidin, beni dostlarým önünde daha fazla mahcup e
meyin." Kadýn bu davranýþa bir anlam veremeden oradan ayrýldý.
Güzel Saint-Yves yüreðindeki bu fýrtýnalara dayanamayarak boðulacak gibi oldu ve yataðýna ç
istedi. Ancak, diðerlerini telaþlandýrmamak için konuþmalara þakacý sözlerle katýlmaya çal
sevgilisine baktýkça yüreðine oklar saplanýyordu.
Genç kýzýn katýlmadýðý yemek baþta sönük geçti; ancak bazý durgun toplantýlarda olduðu gibi
leri yerine, yararlý ve derin konuþmalar oldu.
Gordon birkaç tümceyle jansenciliðin tarihçesini anlattý, gördükleri baskýlardan söz etti.
ise, insanlarýn aralarýnda yarattýklarý bölünmeler yetmiyormuþ gibi düþlem ürünü amaçlar iç
erini eleþtirdi. Gordon anlattýkça Safdil eleþtirisini yapýyordu; konuklar bu konuþmayý hey
nla dinliyor ve yeni bakýþ açýlarýyla aydýnlanýyorlardý. Yýkýmlarýn uzunluðu ve yaþamýn kýs
aþýn baþtan çýkarýcý ve tehlikeli bir yönü olduðuna dikkat çekildi: krallardan tutun da dil
dar herkes suçu doðada buluyordu. Nasýl oluyordu da, birkaç kuruþ için diðer insanlara cell
, gardiyanlýk ve dalkavukluk yapmaya hazýr insanlar bulunabiliyordu? Bir görevli hiç gözünü
madan bir ailenin yaþamýný söndürecek imzayý atabiliyor ve cellatlar bunu büyük bir zevkle
e getirebiliyordu?
Gordon þöyle dedi: "Gençliðimde mareþal Marillac'ýn bir akrabasýný tanýmýþtým; bu adam ünlü
yerde eziyet görmeye baþlayýnca Paris'e gelmiþ, baþka bir ad altýnda saklanýyordu. Yetmiþ i
a bir adamdý. Ona sürgünde eþlik eden karýsý da ayný yaþlardaydý. Tek çocuklarý hayýrsýzýn
aþýnda evden kaçmýþ, önce asker olmuþ sonra asker kaçaðý, her türlü kötülük ve ahlaksýzlýða
l de Richelieu'nün korumanlarýna katýlmýþ ve böylece kanunun pençesinden kurtulmuþtu. Bu se
adam anne ve babasýný tutuklamakla görevlendirildi. Bu görevi efendisine yaranmak istey
en uþaðýn titizliðiyle gözünü kýrpmadan yerine getirdi. Onlarý tutukevine götürürken yaþlý
gýlarýna ilendiklerini iþitti; onlara göre en büyük üzüntüleri oðullarýnýn kötü yola düþmüþ
"Yine Peder La Chaise'in bir casusunun küçük bir ödül için kendi öz kardeþini ihbar ettiðin
u casusa ödülü vermediler; ölürken, yaptýðý kötülükten deðil cizvitlerce aldatýlmýþ olmakta
"Uzun yýllar yaptýðým aile rahipliði görevi bana çok þey öðretti. Dýþarýya karþý mutluluk m
enin bireyleri arasýnda acý ve nefret olduðunu gözledim; en büyük kötülüklerin açgözlülükte
Safdil söze karýþtý: "Ben yine de yüreði soylu ve duyarlý bir insanýn mutlu olabileceðine i
; güzel Saint-Yves'le sade bir mutluluðu yakalayabileceðim." Burada Rahip de Saint-Yve
s'e döndü: "Umarým, geçen yýl olduðu gibi, olurunuzu bizden esirgemezsiniz." Rahip sýkýntý
r dileyerek karþý çýkmadýðýný belirtti.
Amca Kerkabon bu evliliðin yaþamýnda en güzel gün olacaðýný söyledi. Ýyi yürekli hala sevin
kardeþine "Onun çömez olamayacaðýný size daha önce söylemiþtim; böylesi daha güzel; Tanrý i
en onlarýn anneleri olurum," dedi. Böylece herkes Saint-Yves'e övgüler yaðdýrdý.
Safdil, sevgilisinin yaptýðý iyiliklerle yüreði dolu olduðu için elmas küpeler olayý onun ü
ir iz býrakmamýþtý. Ancak, iþittiði "beni ölüme gönderiyorsunuz" sözleri onu gizlice endiþe
ve bu mutlu gününü zehirliyordu. Konuklar iki sevgilinin mutluluðu üzerine konuþmayý sürdür
elecek için tasarýlar yapýyorlardý. Birlikte Paris'e taþýnmayý, buralarda iþ bulmayý, en kü
luk ýþýðýnda kolayca düþlenen tasarýlarý ortaya attýlar. Fakat Safdil yüreðinin derinlikler
arý geri çeviriyordu. Kendisine verilen Saint-Poulange ve Louvois imzalý atama belgele
rini yine okuyordu. Konuklar, Fransa'da en deðerli özgürlük olan þölen sofrasýnda konuþma ö
narak, ona bu iki devlet adamýnýn gerçek yüzlerini anlattýlar.
Safdil þöyle dedi: "Ben Fransa kralý olsaydým, þöyle bir savaþ bakaný seçerdim: Soylulara d
bilmesi için en soylu birisi olmalý. Orduda teðmenlikten mareþalliðe kadar hizmet etmiþ olm
sýný isterdim; böylece askerlik yaþamýnýn ayrýntýlarýný bilmiþ olurdu. Subaylar bir sivil b
, savaþta birlikte çarpýþtýklarý birine yüz kez daha baðlýlýkla hizmet ederlerdi. Ayrýca ba
sprili ve neþeli olmasýný isterdim; ülkemiz insanlarý özyapýsý böyle olan birine daha çok g
." Safdil bakanýn bu özyapýda olmasýný isterken, neþeli birinin kýyýcýlýða daha az yatkýn o
u. Mons de Louvois onun bu tanýmýna pek uymuyordu.
Onlar sofradayken genç kýzýn hastalýðý aðýrlaþtý; içini kavuran bir ateþle yanýyordu. Ancak
neþesini bozmamak için yardým çaðýramýyordu. Onun uyumadýðýný bilen kardeþi bir ara yataðýn
durumunu görünce haykýrdý. Safdil ve konuklar içeri koþtular. Genç adam her zamanki tatlý
yarlý davranýþlarýyla sevgilisine sarýlýp ilgilendi.
Hemen bir doktor çaðýrdýlar. Bu doktor her yere koþarak giden ve bir önceki hastalýðý bir s
le karýþtýran, saðduyu ve deneyim yerine kitaplarýna inanan türden bir doktordu. Aceleyle o
sýrada moda olan bir ilaç yazarak durumu daha da aðýrlaþtýrdý. Modayý da hekimliðe sokmak P
yaygýn bir uygulamaydý.
Solgun Saint-Yves de hastalýðýný aðýrlaþtýrmada hekime yardýmcý oluyordu. Yüreðinin acýsý b
fasýndaki karmaþýk duygular damarlarýna sanki bir zehir salgýlýyordu.

20.
GÜZEL SAÝNT-YVES'ÝN ÖLÜMÜ VE SONUÇ

Ýkinci bir doktor çaðýrdýlar. Bu gelen de genç bir bedende doðayý özleyen tüm organlara yar
erine meslektaþýna karþý çýkmaktan baþka bir þey yapmadý. Hastalýk iki gün sonra ölümcül bi
Duygularýn beþiði denen yürekten sonra, düþüncenin beþiði denen beyin de hastalanmýþtý.
Hangi anlaþýlmaz mekanizma duygu ve düþüncelerle organlar arasýnda bir ilinti kurabiliyor?
azen acý bir düþünce kan dolaþýmýný nasýl deðiþtirebiliyor ve bu dolaþým bozukluðu da düþün
arlýðýndan kuþku duyulmayan bu bilinmez akýþkan bir an içinde tüm yaþam kanallarýna nasýl g
arý, belleði, üzüntü ve neþeyi oluþturabiliyor? Unutulmak istenen bir dehþet anýný anýmsata
r hayvaný, düþünen veya sevilen biri yapabiliyor?
Bunlar Gordon'un aklýndan geçen düþüncelerdi; insanýn pek ender aklýna gelen bu düþünceler
rlýlýðýný azaltmýyordu, çünkü o, duygusuz olmakla övünen filozoflardan deðildi. Bu genç kýz
nun ölümünü gören bir baba gibi onu üzüyordu.
Rahip de Saint-Yves ve Safdil'in amcasýyla halasý umutsuzca gözyaþlarý döküyorlardý. Fakat
l'in soylu yüreðinin üzüntüsünü anlatacak sözcükler hiçbir dilde bulunamaz.
Halasý ölmek üzere olan kýzýn baþýný zayýf kollarýnýn arasýna almýþ, kardeþi yataðýn kýyýsý
vuçlarý içinde tutuyor ve gözyaþlarýyla ýslatýyordu. Ona kurtarýcým, umudum ve eþim diyordu
genç kýz içini çekti, ona sevgiyle baktý ve sonra dehþetli bir çýðlýk attý: "Ben, sizin eþi
ilim, ben bu sözcüðe layýk deðilim. Ölmeyi hak ediyorum; cehennem þeytanlarýna sizi kurban
için Tanrý beni cezalandýrýyor. Beni düþünmeyin, siz mutlu yaþayýn." Bu sevgi dolu ve kork
anlaþýlamýyor, ama tüm yüreklerde derin etki býrakýyordu. Genç kýz sözlerini açýklama cesar
r sözcüðü baþucundakileri þaþkýnlýk, üzüntü ve acýma içinde býraktý. Bir haksýzlýðý düzeltm
u günahsýz kýzý kullanan o güçlü adama hepsi ilenç yaðdýrdýlar.
Genç adam sevgilisine "Siz suçlu deðilsiniz; suç yüreðimizde olur, oysa sizin yüreðiniz sev
iffetle dolu," dedi. Bu sözlerindeki içtenlik genç kýzý yaþama döndürür gibi oldu. Biraz a
ulurken hâlâ sevilmesine þaþýrdý. Yaþlý Gordon jansencilik günlerinde onu kusurlu bulurdu,
ona saygý duyuyor ve aðlýyordu.
Bu gözyaþlarý ve üzüntü arasýnda, genç kýzýn içinde bulunduðu tehlike tüm yürekleri dolduru
bercisi çýkageldi. Kralýn özel rahibi Peder La Chaise'den Montagne Manastýrý rahibine haber
getirmiþti. Mektup Peder La Chaise'in yazmaný ve uþaðý Valbled kardeþten geliyordu ve yaþlý
be randevu vererek görüþmek istiyordu. Mektupta yazýldýðýna göre Sayýn Peder La Chaise rahi
inin baþýna gelenleri haber almýþtý; hapse atýlmasý büyük bir yanlýþlýktý ve böyle þeyler b
em verilmemesi gerekiyordu. Rahip ertesi gün yeðenini ve onun arkadaþý Gordon'u getirirs
e Valbled kardeþ onlarý huzura kabul ettirecek, daha sonra da Mons de Louvois ile görüþtüre
ekti.
Mektupta ayrýca kralýn, Safdil'in Ýngilizlere karþý gösterdiði yiðitlikten haberdar edildið
alýn yarýn koridordan geçerken onu ödüllendireceði ve belki de ona göz ucuyla bakacaðý yazý
dýþýnda saray hanýmlarýnýn yeðenini özel odalarýna çaðýrýp "Hoþgeldiniz Bay Safdil" diyecek
ay þöleninde kesinlikle ondan söz edileceði yazýlmýþtý.
Rahip de Kerkabon mektubu yüksek sesle okumuþtu; Safdil öfkelendi, fakat haberciye bir
þey demedi. Sonra kader arkadaþý Gordon'a dönüp buna ne diyeceðini sordu. Gordon þöyle yan
sarayda insanlara böyle maymun gibi davranýrlar. Onlarý döver, sonra dans ettirirler."
Bunun üzerine Safdil mektubu alýp yýrttý ve haberciye "Ýþte yanýtýmý aldýnýz," diyerek önün
andý, sürgüne gönderileceðinden korkarak hemen bir mektup yazýp özür diledi.
Bu arada güzel ve talihsiz Saint-Yves aðýrlaþýyor, sonunun geldiðini anlýyordu. Artýk dayan
almayanlarýn dinginliði içindeydi. Safdil'e "Ah! sevgilim," dedi, "Yaptýðým yanlýþlýðý yaþa
ak sizin özgür olacaðýnýzý bilmek beni avutuyor. Sizi aldatýrken seviyordum, ölürken de sev
"
Genç kýz baþkalarýna "cesaretle öldü" dedirtmek gibi boþ bir hevesle metin olmaya çalýþmýyo
rmi yaþýnda sevgilisini, yaþamýný ve iffet denen gururunu yitirirken metin olabilir? Zaten
durumunun acýlýðýný kendi söylemese de bakýþlarý anlatýyor, aðlayabildiði kadar aðlýyordu.
Bazýlarý ölümü metin karþýlayanlarý niçin bu kadar överler? Bu, hayvanlarýn yazgýsýdýr. Biz
astalýk sonucu kaçýnýlmaz olan ölümü böyle karþýlayabiliriz. Büyük bir kaybýn acýsý elbette
a çalýþan her kimse ölümün kollarýnda bile büyüklenmeyi sürdürmektedir.
Sonunda genç kýz son soluðunu verdi; baþucundakiler gözyaþlarý ve hýçkýrýklara boðuldular.
larýný yitirdi. Özyapýsý güçlü kiþilerin duygularý daha þiddetli olur. Ýyi yürekli Gordon o
dine geldiðinde canýna kýymasýndan korkuyordu. Ortalýktaki tüm silahlarý kaldýrdýlar. Genç
bunu fark etti; aðlamadan onlara "Yeryüzünde benim yaþamýma son vermemi engellemeye kimin
hakký ve gücü olabilir?" diye sordu. Gordon ona, özgürlüðümüzü yaþamýmýza son vermekte kull
u dünyada nöbet baþýndaki asker gibi olduðumuz üzerine bilinen beylik laflarý etmedi. Sanki
nrý için bir miktar maddenin orada deðil de burada toplanmýþ olmasýnýn önemi var mýydý? Cat
hançer darbesiyle yanýtladýðý bu tür temelsiz düþüncelere yer yoktu.
Safdil'in fýrtýnalara gebe sessizliði, gözlerindeki duraðan bakýþlar ve dudaklarýnýn titrey
kileri hem acýndýrýyor, hem de dehþet içinde býrakýyordu. Herkes gözücuyla onu kolluyor, ya
amasýna dikkat ediyorlardý. Bu arada otelci ve eþi geldiler; güzel Saint-Yves'in soðumaya
baþlayan cesedi sevgilisinin gözlerinden uzakta baþka bir yere götürüldü.
Onlara otelin kapýsýnda dualar okuyan iki papaz da katýlmýþtý. Yakýnlarýnýn aðlaþtýðý, sevg
ya hazýrlandýðý bu ortamda birden Saint-Poulange ve Saint-Yves'in ev sahibesi geldiler.
Saint-Poulange'ýn bir kez tattýðý mutluluk onun hevesini geçirmemiþ, genç kýza daha da baðl
çevrilmiþ olmak onu kýþkýrtmýþtý. Peder La Chaise böyle bir yere gelmeyi düþünmezdi, ama b
li gözlerinin önünden gitmeyen Saint-Poulange, kendi gelse iki kezden fazla görmek istem
iyeceði bu kýzýn evine koþmuþtu.
Bakan yardýmcýsý arabadan indiðinde ilk gördüðü þey bir tabut oldu. Zevk içinde yaþamaya al
san acýlarýna gösterdiði duyarsýzlýkla yüzünü çevirip yukarý çýkmak istedi. Versailleslý ka
merak edip sordu. Saint-Yves'in adýný duyunca kadýnýn gözleri büyüdü ve bir çýðlýk attý. B
-Poulange yüzünde þaþkýnlýk ve acýyla geri döndü. Ýyi yürekli Gordon da orada gözleri yaþlý
rýný kesip bu saray adamýna olanlarý anlattý. Saint-Poulange kötü doðmuþ biri deðildi, ama
zmeti ve saray yaþamý onun ruhunu þaþýrtmýþtý. Yaþlandýkça yüreði taþlaþan bakanlardan deði
inliyor, gözlerinden yaþlar süzülüyordu. Aðladýðýna kendi de þaþýyor, ömründe ilk kez piþma
Gordon'a döndü: "Bana sözünü ettiðiniz bu olaðanüstü genci tanýmak istiyorum. Ölümüne neden
siz kýz kadar bu gencin yazgýsý da beni etkiliyor." Gordon onu odaya çýkarýp yakýnlarýnýn ç
sardýðý genç adamýn önüne getirdi.
Bakan yardýmcýsý Safdil'e "Sizin yaþamýnýzý kararttým, kalan ömrümü onu onarmaya harcayacað
il'in ilk düþüncesi bu adamý oracýkta öldürmek ve sonra da kendini öldürmek oldu. Ancak hiç
yoktu ve çevresi sarýlýydý. Odadakiler tüm nefretlerini ve aþaðýlamalarýný Saint-Poulange'a
o hiçbir þey söylemeden dinledi. Sonunda zaman her þeyi yumuþattý. Safdil Mons de Louvois'
ordularýnda baþka bir ad altýnda iyi bir asker olup çýktý. Buyruðundaki askerler bu hem fi
of, hem yiðit komutaný benimsediler.
O bazen bu serüvenden söz ederken duygularýna egemen olamayýp aðlýyordu. Yaþamýnýn sonuna k
l Saint-Yves'in anýsýna baðlý kaldý. Rahip de Saint-Yves ve de Kerkabon yeni birer göreve a
andýlar. Halasý yeðeninin askerliðe, din adamlýðýndan daha çok yakýþtýðýný söylüyordu. Vers
ri kendi taktý. Peder Tout-á-Tous çikolata, kahve, þeker ve deri ciltli Saygýdeðer Peder Cr
iset'nin düþünceleri adlý kitap gibi birçok armaðana kavuþtu. Ýyi yürekli Gordon ömrünün ka
le geçirdi; tanrýsal lütfu bir daha aðzýna almadý. Yaþam felsefesi olarak, kötülük de bir i
açabilir özdeyiþini seçti. Kimbilir ne kadar dürüst insan bunun tersini düþünmüþtür: kötülü
<PIXTEL_MMI_EBOOK_2005>26</PIXTEL_MMI_EBOOK_2005>