Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecursu122mign
 TP, ADrnO CAI HOLICA-
SjECULVM IX. ANNUS 873.

JOANNIS SCOTl
OPERA
QOAE SUPEUSUNT OMNIA
AD FIDKU !

ITALICORUM, GE IIMANICORUM, BELGICORUM, FR ANCO-GALLICORUM,

-•I BRITANiXICORUM CODICUM

"
i

PAUTIMPUIMUS EDIDIT, PARTIM IIECOGNOVIT

HENRIGUS JOSEPeUS FLOSS

i

6»S. 'flical. et Phi!. D^, iu Coiiviciorio ilieologoi-iiin calholiceriim i'rpc(?n«,

ft^S. 'fheol. iii UuJTcrsKatc Iridcriciu C^uilclwia iihcuuua yriTailuii doccu».

ACCEDUINT ADRIANl PAPAE II EPISTOLAE.

- . «-Ji i

sa^-o-g-ga
TOMUS UNICUS.

iLXCI)l)i:HATnil HT VENIT APUD J.-P. MICNl^ EniToRl.M

IN VI r-K.TA TUUIAUT, OLIM irAMBOJSE. PUOPE FOUTAM LDTKTI.-E PAlikSIOIUJM VI.IXO
n'ENtiili WOMINATAM, SEU PEUi-.mrHiOUGK. MJNC YFHO iWlUA MOLNIA PAUISINA.

1805
 TRADITIO CATIIOLICA.
SJECULDM IX. ANNUS 872.

IIVDEX
OPfiRUIVI ET AUCTOaUJU QUI IN HOC TOaiO CONTINENTUR.

JOANNES SCOTIJS.

Kxposllioues super lerarcliiain caeleslein S. Diouysii. 126

Exposiliones super lerarcijiaui ecclesiasticam S. Diorijsii. 20a
1'Aposiliones seu Giossao in myslicam Theoiogiam S. Dion.ysii, 207
Uotuilia in prologum secundum Joanneui.
S. Evangelii 283
Coiiimeiuarius iu S. Evangelium secundum Joaunem (rragmeu tali!). 297
Liber de Praedesiinatione. 347
Do divisione Naturae.
Liber de egressu et rogressu animae ad Deum (fragmeutumi. 1023
Versio operum S. Dionysii Areopagitae. 1023
De caeiesli lerarcbia. 1035
De ecclesiastica Icirarcliia. ^ 10G9
De divinis nomiuibus. 11 11
Da mystica Tlieologia. 1171
S. Dionysii episloiae. 1173
Versio Ambiguorum S. Maiimi. 1193
Versus. 1221
Commenlarii iii Eyaag. sec. Joan. fragoienlum IV. 12V3

ADIUANUSPAPA IL

Epislolac el decreia 1259

-. —nBu C^saaw»*-- —

S.A.F. IWiiih. — Ei Typis J.-i'. m^yyr..

 A
)
I

4 t

»
h
 PROOEMIUM.
I.

EDITIONIS CONSILIUAI.

§ 1. Quaenam polissiiiium causa ad Joaniiis Scoli Iheologi libros coiligendos ae perpo-

liendos me impuierit, si quaeris, leclor Ijeuevole, en paucis lijji consilii mei ralioiiem ape-

rium. Etenim ante lios fere tredecim aniios, quum liieologicarum ac philosophicarum liic-

raruin ruclis fere ac iraperilus in illius Joannis libros incifiissom, hujus scriptoris seGulo IX
vivenlis haud parum rae movisse speciosom ac paone singularem dispulandi subliiilalem
confiteor. Nec tameu non me otfendit quorumdam e.v-noslratibus temerilas, oxtoltentiuni

ac praedicantium ejus philosophicas Ilieologicasque Iheorias, quippe cum ejus primarium

opus, quod « de divisione Nalurae » inscribitur, ab Honorio P. 111. igni adjudicatum, et

ante fere ducentos annos quum inAngiia typis esset expressum, in Indicem librorura pro-
hibitorum reialum esse inter oranes constet. Alque jam tum mihi proposueram, et quid
Joannes Scotus sfrriptis suis profecerit, et in quibus locis erraverit, diligentius indagare, et

alitiuando justa iibra ulrumque expensum, in honorem acfruclum sanctae Ecclesiae expo-
nere. Non ita muUo post in itinere lilerario, quod por Germaniam, Helvetiam, Iialiam,

Bclgium instituebani, occasio mihi oblata erat, inter cetera, in quae incurabebam, studia
criiica, et ex Joannis Scoti libris quinam superessenl in bibliolhecis delitescentes, investi-

ganili, el quidquid reperissem, ad pleniusjudicium de ipso ferendum in lucem prolrahendi.

In quam remiicet jiiurimas bibliothecflsperluslrassem, tamen iibrorum ipsiuscodices ms.s.

haud ita raullos reperire mihi contigit. Ex his codicibus quae descripsi fragmenta tiaud
san« spernenda, nunc piimum a nobis in lucem emiltuntur. Deniquo uiajori cum fructu

nuper bibliothecam Kegiam Parisiensera adii. Ubi quum plurcs codices librorum Joannis

Scoli invenissem, eos quoque in usus meos convertendos esse pulavi. Ad eorura igitur fi-

dom et « de Praedestinalione » el « de divisiono Naturae » libros diligenter excussi. Co-

diccm quoque Laudunensem mihi liberaliter Parisios transmissum, haud sine fructu exa-

rainavi. Quod vero integrum Scoti operura, quae supersunt, editionem, non omisso su-
spectae fidei libro de principiis, quem « de divisione Nalurae » inscripsit, huicPatroIogiao

inseruimus, haudfacile queraquam miralurura esistimo, qui reputaverit, oranino Joannem

Scotum cum acutissimis suis profundissimisque disputationibus, quarum etJpse ex Pla-

tone Aristoteleque haud raro argumenla pelivit, sensu quodam latiori Scholaslicae, quam
dicunt, Theologiae praeambulum,. tum versione sua operum Pseudo-Dionysii Areopagiiae,
suisque eoruin exposilionibus, ceterisque suis crebro allegoricis theoriis, raysticae quam
Yocant theologiae tanquam praecursorem haud immerito a viris doctis judicari. Irapnmis

vero Joannis Scoti versione operum, quae sub S. Dionysii Areopagilae nomine feruntur,

utebanlur medii aevi ThcoIogi.Qui quoniam graecam linguani ipsi non callebant, libros,
quorum auctorem S. Dionysium Areopagilam ut Patrcm aposlolicura colebant ad unum
oranes, ab Joanne Scoto latine conversos legebant, eamque versionem commenlariis suis
Patrojl. CXXtl y ; a
•3IIO
II PROOLMIUM.
illuslrabant. Quarc qinim oni*iino Joannos Scolus (-jusmodi ?cri{)lor sil , cnjus opera in
« Cursu comploto » Scriptorum ccclesiaslicorura de.siderari vis dcijeanl, iiitegram operum
pjus cdilionem adornari el justum et ab hujus colleclionis corisiiio haud prorsus alionum

esse duximus. In his autcm Joannis Scoli operibus si qune occurnuit, (piil)us juste offen-
daris, non omisimus « Momtis ad Lcctorcm. « praemissis, ubi opus eral, principales erro-

res nofare, nec noM hic illic notis subjeclis, quao 1'also aut minus rcctu di;]uitanlur, cor-

rigere. Praeterea in commenlationc « de viln ct praocoj.tis Joanrns Scoti » huic opcrum

cdilioni piaemissa, errores ipsius acriitr perstringuntur. Si cui niliilominus in notai dis
Joannis Scoti erroribus aliquid a nobis neglectum essc videalur, escusabunt nos cum rei

diriicullas, (um lemporis, quod nobis in paranda edilione coucedi poteral, angustiae.

5 2. Et de fine.hujus editionis haec quidem hactenus. Praelcrea duo nobis reliqua sunt:
pnmum, ut codices ,
quos adhibuimus , enuraeremus , deinde , ut de Joannis Scoti vila

quid compertum habeamiis, exponamus. Ubi tamen in usus meo^ convenere non dubitavi
Wliiin cotnntentationem de vila et praeceptis Joannis Scoti , abhinc aliquot annis editam
auclore anonymo, quam operibus praemitterestatuimus. Quae quum in capitibus gravio-

ribus sil bene adornata, solum id supereril, ul nonnulla, in quibus ab ejus scriptore no-
bis dissordiendum cst , dilucMemus.

II.

CODIGES.
§ 3. Et primum quidem ad codices quod atlinet, in cdendis Exposilionibus snper lerar-
(liiain caelestern S. Diomjdi , hucusque inedilis a€ paene incognitis , adhibuimus Ires.

E (piibus cudox Vaticanus G52 , initio seculi XI eleganter scriptus , constat 58 raembranis

in fojio mincri. Continet vero solas ilias Joannis Scoti eipositiones. In prima membrana
nianus sccuii XIV, ut videlur, adscripsit : Iste libellus ex....; ex vix legi potest , cetera

«ninino oblilerala sunt. Ilem raanus seculi XIII exeuntis , ut videlur, in inferiori mem-
bianac parte scripsit : sumus (sic I) omnium thcologorum iste ,
quae vcrba quanquam di-
iuere quidam studuit, tamen bene possunt adhuc distingui. Quater vei quinquies ad mar-
rjnom deprehendunlur glossae trium vel quatluor verborum ,
quas quum vix polueri:u

dignosccre, neglcxi. Is, qui' librum descripsit , sensum vix unqur-ra atligit ; quare inter-
punctio falsissima e<J ;
quin imo duo verba Iiaud raro in unum conlrahunlur, alia dismcm-
b;anlur, Finem versus menda sunt crebriora. Graeca verba, quac occurrunt , raale scripia

i-u')i. Ex hoc igilur codice quum Carolus Greilh, ecclesiae S. Galli in Uelvetia nunc praepo-
s>tiis bc officialis , expositiones illas doscripsissct , liberaiiter mihi copiam sui aj^ographi
f;,'cit, quod deindc Piomaedenuo ad codicis fidem et ipse diligenlcr contuli.

^ i, Alier est codex ms.Jat. 380 bibliothecae llcgiae Monacensis, olim Elecluralis bibho-

theoue sorenissimoriim utriusque Bavariae ducum , ut ex i/^s/gfnj eorura , interiori parie

cperculi affixo , cognoscitur, membranaceus , secuH XHI , k", literis exaratus mi"3usculis

s^lis nitide , ct cum abbreviatura vulgari , in principio mutilus; uunc ronslat foliis 90-

Tituli el numcri capilum sunt miniati. Initiales rainio cum pigroento caeruleo adhibil».»

sunl eloganter eiaboralae , ductuque haud raro usque ad fmem raerabranae perlingente
praoditae. A variis manibas passim scriptura radendo vei corrigendo in ipsalcxtus linca

mulata, haud pauca supra vel ad marginem adscripta sunt. Continenfuc eo haec :

1 l.d. 1,1 — J^,2 fragmontum versionis caclestis Icrarchiae. Quod incipil : supn-
 PROOLMIUM. m
pleni luminis praeperfeelae perfec^tionis ; etenim niidl perfeclum aul non indigens

universaliler perfectionis , nisi verc per se pprfecfum et proepcrfectum. Cap. XI. hlis

uvAem delerminalis iHud di(jnum altevdere ,

proptcr quam causam vniversas sitnul

(mgelivus subslanlias catlestes virtutes vocare consuTvimus, ccl. riniiur verbii : cap.dein

aulem virtutem prncdiclis habenlia praetermisimus ct commensurationcm (o. m. corr.

comcnsurationi) sermonis providentcs , et supcr uos cccullum sihntio vcneranles. F.x-

plicit liber beati Dionysii cpiscopi Athenarum ex Arcopagilts de caelesli Icrarchia.

2. fol. 5,1 — 19,1- Joannis Saraccni versio ccclesiasticae lerarchiae. Orditiir a litulo
niiniato : De ccclesiastica lerarchia. Incipit prologus Joannis Saraceni ad magislrum
Joannem dc Saraberiis de ccclesiastica Jcrarchia. Post iranslationcm angelicae lernr-

chiae translalionem ccclesiusticac distuli, cct. Prologum cxcipit versio, quac sic finilur ;

Trade igitur. ojunicc, et ipse niihi pcrfecliorem illuminationem, ct monstra meis oculis,

quas videre possis convenientiores pulchriiudines et uniformiores ; confido cnim, quod prae-

dicla ego repositas in (e divini ignis accendam scintillas. Explicit Hber Dionysii Areopa-

gitae episcopi Athenarum ad Timothcum episcopiim Ephcsi ds ccclcsiaslica imnchia.

3. fol. 19,2- 2'i,l lileris mullo niinoribus et plurimis abbreviaturis tractatus arionjrni ,

qui incipil a titulo ininiato : Incipit quidam tractatus bonus, qui non est de libris Dionysii, et

durat usque ad VJI folium ibi memor osto, cet. (alia manus post vocera memor atramenlo
• • • •

liigro supra atiscr. hospitii), et ordilur a verbis : Omnis cognitio aut est initialis, aut ex

praecxistenti aliqua; omnis autem initialis aut est singularis, aut universaUs ; si singuiaris

cst, erit sensus sive cxpcrienliasive mcmoria, si tmivcrsalis, eril intcUcctus cet. Finilur sic :

Sunt enim angeli, qui hoc habent in munerc, ut eorum ministerio fiant miracula, et eis me-
diantibus fiant virtutes in hominibus. Ui constituunt ordinem., qui dicitur virlutes.Ui

adesse tradunlur in altari, cum panis mutatur in corpus Christi. De eerum consortio eruni
illi, quibus spirilualiter datum quasi spirituali muncre, faccremiracula. Iluic ordini oppo-

situm est illud cotlegium daemonum, ministerio quorum fiunt prasstigia ad homines
iiludcndos. Dc eorum consortio vel convcntu erunl illi, qui praestigiis et divinalionibus

intcndunt ; ordinate autem praedictum insinuat primus articulus dcscripiionis, cum dicilur

nec Icgibus occurrens. Praedicti aulem angeli ncc Icgibur^ occurruM, quippe pronter
legem, nec multa miracula faciunt. Sunt el alii angeli, qui hoc acccpcrunt in tnuncre. Ad
inarginera adscri[)lum legilur: deficit aUquid.

Reliqua pars fol. 2'i-, 1 legitur rebus nullius momenli, a recenliori mnnu pallido ati-a-

nienlo pessime exaratis ; fol. 24, 2 diclis Augustini, recentiori a^lia manii at!'amenlusali5
nigro melius si'ri[)tis.

h-. fol. 2li, l — 'j2, 1 Jonnnis Saraceni liber de divinis noauriibus. incipit a titulo miinaio :

Incipitiiber primus de divinis nominibus. Can.I. Vrologus'.- Joannis Saraccni ad Odone:v,

scncti Dionysii reterendum abbalcm, in libros beuti Dionysii Areopagilae de dii^inis nomini-
Inis, et ordilur: Memor hospitii ct meae sponsionis diu litcras vesirac sublimitntis exspec-
tcivi, qnas quoniam mullis de causis non misisse potcstis, spomioni meae satisfeci ce!.
Finitur verbis: et tradidimus ct trachmus, sicut quidem ct ncs S7'.)nus snfficicntes diccrr, el

qtiibus dicitur andire etnihil, Iraditioni iniuriam fncientcs, nfsi forsilan ud intcUigevtiam
iiut fxpositionem ipsorum infirmcmur: sed hae guiclem, qunliicr Dco crit am.icum, itu et h-.k
 IV FUOOEMIUM.

beantur et dicanlur, et sic quidem iste intcUi^jibiHbus Dei nominaiiontbus securtdum nos finis.

Ad syinbolicam aulem Iheologiam duce Dco transibimus. MaiVi£\ui vcrba miniala adscriiKa

sunl : Dionysii Aredpagitae liber de di^inisnominibus cxplicit.

5. fol. 42, 1 — 4-3,2 Ejusdotaliber de aiysticatheologia. Incipitalilulo miniaload marginem

adscriplo : incipit prologus ejusdem Joannis Saraccni ad eundem Odonem sancti Dionysii
abbatem in librum de mystica theologia, et orditur a verbis : Ante mysticam theologiam symbo-

lica Iheoloyia essct transferenda. Nam ceV. Finilur verbis : Quonium ct super omnem posilio-

nemest perfecta et unita omniutn causa, el super omnem ablationem exccssus ab omnibus sim-

pliciler absoluti et supra tota. Explicit liber magni Areopagitae Dionysii de myslicu theologfa.

6. fo). i3^2- 48,2 Yersio epistolarum. Incipita litulomargiiii adscripto: Incipiunt cpistO'
lae. Kpistola prima Gajo monacho, et ordilur a verbis : Tenebrae occullantur iumine et inagis

multo lumine; ignorantiam occultant cognitiones et magis multae cognitiones ; haec exces-

sice, sed non secundwn privationem cet. Fitiilur ullima epistola verbis : Dignus aatem
crcdendi snm omnino praecognita tibi, et discens exDeo, et dicens, quia et a custodia, quae

esl in Pathmo, dimilteris, et ad terram Asiae reverteris, et faciesibi imilationes, ct his quicrunt

posl tc, trades. Explicit.

7.fol. V9, 1—95,2 JoannisScoli expositiones. Incipiunt a titulo miniato : Incipiunt exposi-

tiones Joannis Scoti super lerarchias sancii Dionysii, el ordiuntur a verbis : i'a/ic/e Dionysit
Artopagitac primus liber cet. Finiuntur verhis : et nonnisiin animo. Hae igitur expositiones
suiit nilidius aliquantum, quam celerae couicis partes, scriplae. Tituli sunt miniati, et ver-

sionisverba in primo capite linea miniata, in ceteris capitibus linea atramento nigro ducta

insigniti: i.dem de singuiis quoque versionis verbis, si repeluntur, valet. Graeca verba
quae occurrunt, sunt viliosissime scripta. Ab alia seculi XIV, ut opiuor, raanu, quam B*
insignivi, scriptura saepe radendo vel corrigendo in ipsa textus liuea, vel supra adscri-
bendomutaiaest,necpaucaad marginemadscriptasunt.Terliaquaedaminanus,primaeaetate
fere suppar, quam B** insignivimus, nonnunquara verbaquaedam admarginem adscripsit

atramentoaliquanlumpallidiore.Raro eliam recenlior raanus ad raarginera adscripsit, quara

insignivimus rec. ?«. Si prima manus ipsa correxisse videbalur, id notavimus corr. B,
Notandum insuper, foliis71, 2. 72, 2. 73, 2. 74, 2. 75, 2. 77, 2. 78,2. 83, 2. 84, 2. 85, 2. 87,

2, 89, 2. 90, 2. 91, 2. 95, 2 iri exlrema membranae surarailate res quasdam nullius momenli
esse adsci iptas. Praeterea in nonnuilis foliis recentior manus seculi XV vel XVI, sLilo cerus-

sato raulia adscripsit in niargine, quae tamen i(a sunt oblilerata, ut legi araplius nequeant.
Ueliqua pars fol. 95, 2 et fol. 96 rebus icctu ditliciliimis nuUiusque momenti tegitur.
Ucslal, ul monearaus, ad illud versionis fragmentum, quod ibl. 1,1 — 4,2 codicis legitur,
aut eadera aut alia suiipari manu literis minutissimis fragmenta Joannis Scoti expositionum
in cacleslcm lerarchiam ad marginem adscripta esse. Quae elsi raaximam piTlem iu expositio-

nibus, quas edidimus, infra legunlur, tamen capitibus, ad quae pertinent, adnolatissinguh

ordiue, (p.io in codice extant, hic nrof«renda esse duximus. Columnarum, quibus infrj

occurrunt, numerura sul)junii.

Cap. XI. Scottis. Qiiomoilo iiUellccius esseniiae, ratio virluii, sensus inierior operaiioni aduuetur, nec
riUii una sit, in libro peri lisiun satis aperinir. Yide infra col. 230.
(iuae iriuilalts lioininis et aiigeli, sed
CAr. XIU. Apologian), quod inlerpreiatur defensio vel salisfaclio. /«/ja col. 233.
Inteliige de niveel glucie, quae (iiius rcsolvuaiur, quam in eis appareal calidiiAS, vel lales subitantias
 PKOOEMIUM. V

qitne nnllo modo

tM\ (ieri possiinl, srilice> rrigidissirnas. Ideoqnt; omnia frigirlA veliiii morliii^ calida auiem
viva dicijntur, quoniam per caliditalem omnii miUeria corporaliter rorni:Uiir cA relormalur. Infrn col. 257.
l)i)0 operalur ignis, calidilai.cm cx illuiuiiiaiionem, sed quae ad oamia vadil virlus ejus iMlefacieniia, illu-
minaiiVa vero in densis rrpiiiniuir; ^leniui non ad oiiinia illuminaiio cius extendiiur. Primilivam vocat
operaiionem in igne, quae calelacii. Infru col. ^58.
Hoc daUir inielligi, quod ipsi iJuo ci inielieeiuali et ralionali creaturae id ipsum esl esse, lucere, videre,
Esse euim ipsorum lux esl et visio. Infra col. 240.
Propier lalsos deos, ul siini dii gtiniiurn, autsancios, qui sunt dii pergraiiam, non naturani. Infracol.V*^.
Seiisus e t liuiusmodi : causalis omnium consiiluit, iii superpo&ila qiiaecunqiie e^seiilia subseqiienti su
essenliaedivina lumina perse ipsam ir.wisveiKil, vcl invelial, vel supervehat; iu omiiia liaec polesl verbum
illiid iraiisrerri iTco-/j.-:z\ii(jH%i. Infra col. 2iO.

Scotus. Hoc pulcbre dicilur, (|uia oiunis caelestis esseniia proprietati/m siiarunri fii et dicilur participalio,
V ! quanlum parlicipalioiu" subsislciiles (innt. Infru coL 242. *

Hoc per cardines lempli uiystice s.ignificalur, vel secreia slngularitate iinmutabile fundamentuin. Infra
col. 244.
Scottts, Fftcies sedeniis super soliuni, id cst, superessentialis Dei allitudo, quae velatur alis, quoiiiam in
eam reveicnler el trepide respiciunt angeli. Pedes aulem scdentis sunl prol'undi,ssiiiia ejus iii universaii
creatura vesiigia- Oiios duabus aiis obiegunt caelestes essentiae, timentes scrutari, quomodo Dominus, cum
sil supcr omniri, diduiidiliir iu oninia, ei qui esl snppressonlialis, ei omniuin esst*ntia, el quomodo ubique
est, sine quo nihil esse potcst. Duabus alis scmpe!" voliiaiit, propter aelemum iinitaiorinm diviuao opera-
lionis. fcicce in seiiis alis peifeclio motuum inlcljigibiliura exponirur. In eo aulem, quod binae suni, aul
factoris et factorum dileclio et conteiupialio el. aclio, aut duplox pars divinae sciemiae affirmativae et
netraiivae; una eniin induit praedicanJo de eo omnia quae sunt,"reliqua exmt r^finovendn, el ulraque vera.
Infra col.no. U6.
Sjinctus, sancu:s, sanctus Dominus exerclluuni. In lioc ternario liyinno laudatur uua esseniia in irilus
personis vel subslaniiis. Infra col. 2iG.
Non alia haec chritas iniellijjiiur, quam Verbum aeiernum, qiiod in s«crciissimis Patris sni sinibus
omnes .sanctos [perficii] intelleciibus in primordiaUbus suis causis, ei priiisqiiaia ex inaccessibiii lucedivri-
exiens radius ad proximos venit. Infrci col. 24*j.
iiilslis
Tres ordines : iinde durein nomiiift, qiii», qimd i<nu'i faci?, omnes f;;cere inlclUguntur. Infrn col. 248.
€ap. XIV. Ita deliniuntur, quemadmoduni cai>l.'isiis Urarchiae inielligeniiq ei scieutia eis insita esi ; sub-

slantia siquidem eorum et luaierus inlellifeCiilia esl et subo.laniia. Infracol. 257.

Cap. XV. AJ 1)00 ciput recenlior (juaedainmanus literis lectu ditlicillimis varias inlGi-
prefariones adscnpsit, inter qaas nonuullas lo. Saraceui, liaiic vero Scoli :

lo. ScotHs. Discretus; nuUo quippe ^Uo elemenio incrassatur, sed in sua siuceritate discreius permanet.
liifra col.256.
Resiiiens; ab omni corpore alliso, de nubibus, dc petris, de ferro oninis quippe collisio ignem creal {a).
;

Infra col. 256.

Q. d. imagines, signiticant easJem esse disposiiiones io primis, inediis et uhiniis. Infra coi. 238.
Acutius videt gquih, quain bomo canis foriius odorat. Inlru col. 258.
;

Et secundum ratwnabilem intelligentiani conlinuilute. Virtus siqiiideni ralionabiiis scieniiao conllnua e.t;
prius eiiim desinet subsistere, quam et in momento raiional.iii cairre scieiaia. Infra col. 259.
Sicut olfaclus contrarias a convenientibus discerail exiialaiiones. Infru col. 259.
Paciivum ad raanus, operaiivum adJbrachia, iiciivum ad buineros. in quibus veluliquodam cardihc nclio-
nis motus primo volviiur, deinde per brachia in manus t^xteiidiiur. In aniuiu raiionabili, in aniuio, esi
priraus ejus motus, sicut quibusdam suis hunnjris ; deinde (iescendeus per progressionoin numerorum veluli
per qnaeVJam brachia in anificis aesti.nationem, operaiioiiiis nomen ni.tepi! diim in enectum moli torpoiis ;

exserilur, factivus non incongrue vocilatur. Ita, ui opinor, in taelesiibus aniinis, dum veluti p_rimo molu
primordiales causas in principio oinnium, qiiod Deus est, supni se intuentur, aclio eorum est; dum iii
seipsis, quae supra se vident, conformant, operalio ; dum vero quae facienda suut in nalura, juxla analo-
gnim eorum, quae supra se contemplautur, et in &e conformant, (aciunt atque eflioiuat, vol etfeciivus
«otuiQ motus non incouvenienter dicitur. Infra col. 2(il.

Pariter ad versionein epistolarum Pseudo-Dionysit, quae fol.A3,2 — i8, 2 exstat, oadem

tuanus iisdeni literis minutissiniis ad luargineni giossas salis multas adscripsit. Quas
quuni accurate examinassom, o sckoliinS.Ma.ximi samptas esse invoiii.

§ 5. Tertium in edendis Joanriis S;oli F.rpostlionibus saptr lerarchiam caelcslem

S. Dionysii adliijjui codicem ms. Ijiblioihecae Briigensis n" 1, mernbranaceum, fu!.. inaj.,

seculi XV vel XV". Quo conlinetur, Joa.inis Scoti lersio operum Pseudo-Diouysii, ila

quideni disposita, ut singulis capitibuo ex-^)osilioncs S. Maximi, Huyonis a 5. Vic.tore,

Joannis Saraceni, alioruin, in quibiis el nostri Joanni.< Scoli expo.^itiones m lerar-

chiam caelestem, subimy^aulm\ Neque laiiion Joannis Scjti e.xpositiones integrae suni,
sed fol. 171 , 2 couicis desinunt his verbis : Verbi f/ratia prima Icrarchia mediae,
media tertiae, tertia quartae, quae est in hominibus,divinas Iribuit illuminationcs vide infru

col. 239), ita ut (inis desiJerelu: . Kjn,>iiiodi collecliones cxpo.^iliontim in Pseudo

(a) Diicretus oi «luae Sf'q!n:!;iii! us;jne ad voc-in </(."(/ rer C; li- r i)i.ir.;b a jcti'
vr PROOEMIUM.

DiuDysii libros, a Joaniie Seolo in seruiouem lalinum conversos, Jiide a seculo KiV
Gn;bro oecurraul. Duo cxemplaria persimilia iiispexi Romae in cOLJicibus Vatitaiiiii 177,

meivibrni)., fo!., seculi XIV, foiiorum 208, el 17G, meinbran., fo!., sefuli XiV, fo!io-

lurn 29.J. in quibus pariter iliae Joannis Scoti expositiones a nobis nunc priinum
edilae reperiunlur sparsim per aliorum scri[)lorum expoiiliones singulis vursionis capi-

fibus subnexae. Quos quidem codices Valicanos quum ob temporis angusiins excu-
lere non potuerim, ad iliius codicis Brugensis tidum oxpositiouum locos aut depra-

vatos aut corruptos saepe emendavi. Sed ul rationem islarum collectionum intelligas,

coliect<,ris praefationem e codicibus Brugensi ot Vaticano erutum, data liac opportu-

nilate, adscribere lubet.

Brevis et valde necessaria declaratio dispositionis totius opcris subsequentis,

et quae legentiOus iitilitas,

Cr,nipei!il me, (iilcciissime, opportuneiiRporliitie pia el provideiis luaedilecUor.is inslanda, novo et insucio
opcri , vigiliaium el s.olUciludinis pleuo , (jualemcunque poiuero diligenliam adliil)L'rc , el humeris
aiiiici praeseriim debilibus ouus importabile soperponis. Verum quu quatiliUel (lifOciiia ievja et
prope nuUa facil anior, Clirislo duce el praevi , libens aggredinr quod horlaris , licel non igno-
•

rem , quod io boc opere linguas corrodenliani non eilugiain tleiractoruin. Sed non mulium nioveor
\:»iii simis invidorum' contra v«»rilalein lulratibus , verissime sciens , opus isiud , si ad caleem donanle
Doinlno perducaUir, non solum libi, sed «l oujnibus diiigculer alque lideiiler inspeciuris nori inodicuni
ad pliirini.n profuiururn, et niaxime ad facilioreui noiiii^m rerum visibilium et iranscurreniiuT, earorn,
(juae falsae el fallaces el nunquam iiusquam.iue stantes (?). feUcitalis conlemp iim, slque ccriior*;m spiri-
luaiiiiia in!eiligenli:in, sobriumquc eoiomdem vera,<» ei slabfiis ct aeiernae bealitudims ;'ppetituiii. Novit
eiiim (liscreiio lua, quia, sicul nulluin maitim vilabile , iiisi cognilum, ila nulluni boniiiii appelibile ,

si fiieril ianoralani , dicenie Aiiguslino « Nulio :modo diiigitur, quoil peniius ignora»',u >, [oiiim
aulem cogiViiione babila, auxilianle graiia , de facili iinpiclur, quoJ iii psa.imo praecipilur ; t J»ecHna
a malo et fac bonum k In quibus duobus duus partcs jusliliae consislere non ignorat. iVimam igiiur,
id .^st, angelieain lerarcluam rcacarii Areopagilae Oionysii curo suis e\posilionibii«; laiiter ordmare
(lesidero , quofi praescriplis in serie capiiuiis,, quae a comn.entatcnbus ad evidenliain iiuius operis
in suo.-uin principiis tractuum praenotantur, poslquam ad explanalionejn literae pervenlum fuent , nihil
prursus (le meo adjiciens , fiibil de coinmenlaiiorum exposilionibns praelt-imilleiis , iuip/ifnis ca|<in!liim
de iexiis ierarciiiae ini^erain , cui sialim si pponam transldtain de Graeeo in Lalinuiu giossauirani eidt ui
capilulo congruenteiii. Postea praescripii capiiuli secundum inagnuai ilugoaem .'ie S. Vidore exposilio
sul)iu"t5Ciur, dciii Joiinnis Scoli , ad ultimum Jjannis Sarateiii eiusdem capiiuli c\plana'.io tubsc:jucli!:.
Erit ij^ilur dispo:-itionis hu us oido talis , quod praescripto lcxtus capitulo venerabiiium doclorum exposi-
liones siibscribiiutur, praeiitulatae per singulas suorum noniinibus tractatorum, ut ta!i (ompetidio ci
legenti riaical faciiis , quanlum huinaf.a bine' iuiirmiiaj, catlcs',ium iiilelligentia secrelorum , ([uae i:i
sextu ipsiiis lerHrrhiae cdiitinelur, el (Cvolvendi piures libros oiierosa necessilas .lureralur. Sed notan-
durj) , (('uod glossulae per Anasiasium , aposlolicKe sedis bibliutbecariuai , de Graeco iu Laiinuni
ir nslalae , partini a beato coofess(?re Maximo , parlim a sancio .io nne Scylbopoliiano pmitilice sunl
e ilae. Kas lamen oinnes in boc opere nomintt Maximi praplilnlar.' di.sposui , ne forie propler idouiiiaiein
noininum , Joanwis videlicei Scyihopolitani , et Jeannis Scoii, Joannisque Saraceni inteu.io legenlis iu
aliqni» perlurbeiur. Nec tamen ideo (tatur nosira praeiituialio inemlosiiaiis argui. INam quuin in omnibjs
veriia is pracconibus nniis ot idem b)quitur spiriuis, dicente Doinino : « jSoii eiiini vos eslis, qui ioqui-
mini , sed .Spirilus l*atiis veslri , qui loquitur iu voiii^ », cerlum est, quod nobis propler eiu.,;dein coin-
liiunionem Spiritus in regno c:ilh(ilicaa veiitalis singula suoi omnium cl omnia singuiorum. Quare con
iiiviio p opier eundem in ipsis lof|ueuiein Spiril'Mn , q:iod M:(xiinus dixil , Joaunes jndicai esbe suum , et
ijiiod Joannes , Maximus a .Se non repuial alienuni. Nec non et hoc diligenter considerandom est , quod
•.'ilucuMijiie liierac texlus duplex occuneril, interiinearis Uleia speeialiler ad explanationem Joannis bcoli
jiv.nni.sque Saiiiceni pertincl , sicut in serie hbri luca clarius apparebil. l'jt naec lainen pro laliore
praesenris operis retriiniiionem obiinere dcsideio , ul ))iecibus ci ineritis buius summi posi beatos
aposrolo-. Tbeoloj^i bcalorumquc, de quibu.s tania nosse et scribere pronierucrit, in p.-aesenti sullragiuin ,
fuluro consorliufn promerear angelorum. Adsil igitur rnihi , precor, luis precibus impetraia fenebrosae
meini , id esl meai', iliuir.iMairix gioria , ni ips:i praevenienle, cooperantc et subscquente opus tam dulce
laia uiile, lain deleciabiie pioruin Ihcosopliiae sluleini'iin ineniibus (ipporiunum inilium sorliiiiur
progressum ordinaiuai accipiai, aique fiiie conipelenii et debito iciininetur. Amen.

Et liacc (iuiilem do codicibus, e.^c quibus « Joannis Scoli Expositioaes lerarchia*

caeleiilis » nunc primum edidimus.

§ 6. .Juaiinis Scoli I'ApOsilionum in Psoudo-Dionysii iibros de lerarchia ecclesiasti
Pri>lo(juin erui e lri!)us codicibus, Lipsiensi bibl. Universit. 188, membran., foi., se

culi Xlll, Valicano 177, membran., fol., scculi XIV, et codice 'Sorbonn. 1353 biblio

lliecoe llegiae Pa;iSien,sis, mcmbian., -V", seculi Xlll. E quibus Lipsiensis, «lui Joanni
 rUOUf:M(UM. vn

Scoli versiouem openim Pseudo-Dionysii inlegratn fonlinel, Proloyam illuni liljro de

lorarohia ecclesiaslica praefixuin eihibel. In codice Valica.no, qui de lerarchia caclosti

Jibro expositiones variorum, nec non Joannis ScoU, addilas conUnet, libro dc lerar-
chia ecclesiastica idem ille Prologus initio mutilus praeaaissus cst. Eiiam Parisien-
sis Proloyum (Mdem Pseudo-Dionysii libro j^raefixum iiahet. Ad horum igilur trium
codicum fidem istc Prologus nunc primum in hicem prodit. Restat, ut moneam, (.liain

iu codice Darmstadieijsi, olim Goloniensi 30, membran., seculi XII, nec non in codice

M()na..-eijsi Ollilonis seculi XI, qui iniVa § 13 describentur, Prologi verba : Praecum-
bcvliuin rapitulorum doctrinam ccl. usque ad iterum mysterii synaxeos exposilo, deinde
Thcorincjus{v'n\e infra col. 268. col. 107J) in fronlelibri delerarchia ecdesiaslica cshiberi.

§ 7. Joannis Scoti ExposiUonum in librum de divinis Nominibtis nulla usquam vesli-

gia inveni. Verum ejus Expositiones seu glossas in mysticam Theoloyiam Pseudo-Diony-

sii deprehendi in codice Vindobonensi ms. hist. eccles. n* CXXXVI, meaibran., se-
culi. XIV, 4°, foliorum 51, ubi exstant expositiones fol. 33-39 tam malu esaralae , ul

permuitum temporis ac laboris in iis describendis atque adornandis consumere dobue-

rim. Nec tameu oporam perdidi, quum texlum fere ubique resUluere mihi conUgeiii.

CoiiUnenlur autem oodice haecce :

-

lol. i-k InduUjentiae et rcliquiae ecclesiarum iirMs Romae, fol. 4-19 traclatus magislii

Samuelis Israelilue, per quem dare probatur adventum, fol. 29-22 Clementis P. YI lilerae

super anno Jubilaei Romanis missae, foi. 22-24 epistola transmissa o Lucifero Pajjuc et

Principibus ecclesiasticis, fol. 24-26 Precatorium scriptum ad Clementcm P. VI ex parle

Domini Ludoicici Impcraloris a. 13'i-3 sept. 18, fol. 26-27 Copia cujusdam lilerae Reyis

Angliac transmissae summo Pontifici d. d. sept. anno regni Franciae IV, Reyni vcro Anyiiac

XyU (exlunl apud Piajnaldum), foi. 27-29 Copia citationis Tribuni electi per Romanum
popuium, qui citavit Dominum Ludowicum, qui se dicit imperatorem, et Dominum Karulu-n
regem Rohemiu6, et omnes principes et archiepiscopos electores regis Romani, fol. 29-33

Proloyus Sibyllae, fol. 33-39 Joannis Scoti expositiones a nobis editae, fol. 39-51 Liber /«

ijtio continentur-multi horribiles eientus in ttmporc propinquo : Vade mecum in tribuiutione

^onlra et adversus Antichristum propinquum tel. Praelerea fol. 28-29 insertum ost Lxamer
Manichaeorum medii aevi haud spernendum, quod datu hac opportunitaio in gratiam

Ifclorum hic a nobis communicatur. Esl autem laiis :

Jii exuminatione alicujits.

Priinum jubealur iurare, scllicei, quod sine onini fallacia et deceplione et se.isus tiuplicaiione, ei secun-
diiai inielteciuin el audieiUia;n, ad oinnia iriierroginiia respondeat. Pos! praesiituin sacraiiienlutn, si
liieratus est, inierrogeiur de synibolo Aihanasii ' » Quicunque vuU i per sing.ilos versus et ariiculos. Postfa,
si iit literalus sive non, de sui)SC(|ueniibus aniculis interrogeiur ila, cu n, i:l suepius, ds luodo ei ii le
iuramenii expressius admoneaiur Credis iu Deuni, Patrem omnipoieniem, et Fdium. ei Spiiiiuus saii-
t

etum, et in hac Trinitate umim Deua», utiicum Creaiorem esse caeli et lerrae, curporum ei a.-nmarum.
visibiliura rerum ei invisibilium, omniuii creaiurarum ? Crt,'dis, (juod animae homi.ium wr.i sum iili
daemones ^t spirilus maligui, qui de C5«;io cecideruiil? Credis, quod d^ .unoimni j.uilus uui|ijani salvsbi-
tnr, neque aliquis illorum bominum. qui in illis' pecaalis. quue nos catholioi diciuius mjruii;i, deceiuni''
Crt-dis, qiKui ammae iW^.c, quas Ch is!us ri.'doniii, ab inferis se''i!m ve.vii in caeluni, el i|i:ofi animac Apf-
Siolnruu) ct alio'um sauciorum cum Cbrisio regnanl iu caeio, pl quod noiiis in lerra vivrtiiiibus pjirocinii
parare possun! ? Credis, qyod oraiioucj >t eJeftuiosynaf, (pjas * fucimu.s pro (irlrliosis deluntiir, piosunt eis''
Ciedis, quoil moriui resurgem? lilt quod IfX Moysi a Dco oaia e.st, el nou a (habolo? Ciedls,<juocl bapii/ans
et Vffe parudos facil Chrisliaiiws, fl qiod bapu&mus, qui lit parvnhs in ajjua, noa &il iler.indus, in alirjuo
a'io nuxlo quasi ni.tlioh i'.nmutaudu-;,ei q-:o.i pleue cl ptMl" ci!^ poiesi baptizari p:irvnlu.s iw.U-.i aanoj discre
lionis, *( h'!C in lide parep.lum'-». ecle.-.is.c? Ciedis, quod p.-r poi-niteiHi.iDt ri^miltnur pecrnl"!!)? Cu-dis, quod
sia-; c:)rdib contDtioiif, oiis coniesSione, opeiis s&tisiailione non '
ifmUlilur peccsium '
Credis, t(uijd poies

YAUIAE LECilOMS
' Co '. Anasi-aiti. * Cod. quac- * non om. co ., addjdi ex conj.
7IIJ PROOEMIUM.

panis coiiverljin verum corpus Chris i? Credis.qoodsoli Deo non sufficil conrileri.ncc laico, sedsoli sacer-
doii? Credis, quod coniuncii simul penuanenles sine separatione possunt ^alvari? Credis, qood conftrtnaiio
esi t f f magis qitamalibi etquod hi, qui al)stinentiam nnn voverunt, sir>e peccato pogsunt vesci camibus?
Vis esse obediens Papae et aiiis Praelatis oosiris lihi d<>nui)ciaiis a nobis? Credis etiam, quod sioc fide
«aiholica nuUis polest salvari? C edis, quod indulgenute a praelaiis raiionabiliter collatae possnnt pro-
desse? Credis, quod moriale peccatum sacerdotis nondum praecisi (?) non po*e»i irapedire aiiquid sacra-
mentum, quod celebraiur ab eo? Credis, quod quaedam mendacia nou sunt mortalia, ct quod jiiramcm»im
in tnbus casibus non est peccaium? Cnjdis, quod juiiices S' culares non ppccanl secuiaits jus e damnando
ad mortem? Credis, quod orani homini, eliam praedicaioii. manibus est laborare? Credis, quod homo per
liberum arbitrium potest damnari, cl gralia cooperante saivari, ita quod ei non esl iimata aliqua neces-
sitas salvationis vei damnationis? Credis, quol post diem iudicii nulium erit danmaiis solaiium? Credis,
quod proprieiates possidendo potcsl homo salvari? Credis, secundas vel leriias nnpiias non e»se damna-
biles? Credis, quod Vetus Teslamenturp iinpleium est per Novum, et oirumque boniim? Credis, quod
spiTituHlebonum et parvuto est a1 aeternam remunerationem, divinis oiliciis, ma\ime missarum solemniis,
interesse, et oblaiiones ibi offerre? Credis, quod jejunia et peregrinaiiones ad limitia Sanctorum et noctur>
ms vigiljasad inslaniiam oraiionuni mnlium valei ad rcinissionem peccatorum ei ad retributionem aeiernae
viJae? Credis poenas esse purgaiorias? Credis Dei Filium coaequalem esse P-itri, ipsum vere esse inear-
natura humaniiate in Belhleiiem ex Maria virgine pcrpetua, ipsura D Filium, Deum et bominem circum-
i

cisnm, a Jcanne baplizaium, a diab lo tentaium, vere passum sub Pontio Pilaio, crucifixum, mortmim et
.sepultuni, ad inferos descendisse, tertia die a mortuis resurrexisse, discipulis stis apparuisse, et eis viden-
iibus ad caelos ascendisse, ipiisqwe Spiriium sanetum missum de caelo reccssisse, ipsosque aposio'o5 hatic
fidem catbolicam per ui iversom munduin praeiiicasse, approbasse raiionil>us el aucioriiatibus, sequensibus
signis, et ipsam tandem fiJem catholicam, quam ipsi sic praedicavenmt , et beaius Peirus Antiochiae pri-
mum, et poslea Rouiae praedicavit et confirrnavii, et successores siii zpostolatus usque ad praesens nunc
tenuerunt, et hodie conliieutur hoc et lu ipse confiieris et lirmiter lenes tanquam ab eo recessurus? Post
:

hoc secundura faclt iuramentum, qood velit obedire Papae et Praelaiis sibi denorainaiis. Tvrlium iuramen-
lum, se nunquam habere famiiiaritaicm scienier cum eis, qui contrarium dicunl vel credunt, et qaod
nunquam oraittat eos prodere ei accusare, ubicunque faciint vel invencrint, ei nominalim eiprimere, cl
(jjuod nunquam audiat eos praelicaie, quod omnes conver.anlur haerelici hoc anoo.

§ 8. Venio ad Joaunis Scoti nomileticos et exegeticos libros. Ex illis sola ejus superest

homilia in prologum S. Evangelii secundum Joannem. Quam primiis e codice bibliolliocac

Alenconieasis edidit M. Fclix Ravaisson in libto qui ioscribitur Rapporls sur les hiblio-

tiuques des depariements de rouest. Paris, l8il, 8% p. 334- sqq. Denuo e<iita est in libro,

cui litulus : Scot Erigine ct la philosophie scholastique, par M. Samt-Rcn6 Taillandier-

Strasbourg, Paris, 18.V3, 8% p. 299 sqq. Textum i^rimi editoris pas&im a nobis emendatuni

i-oddidiums. Sed codex il!e qaalis sil, editor non dixit.

§9. Ad oxegelicos Joaunis Scoli de sacra^Scriptura libros quod atlinel, ioh (ragmenla
commeritarii inS. Kmngelium secundum Joannem supersunt, quac e codice ms. Laudunensi
81 ideiu M. Felix Racaisson priinus edidit in libro qui nuncupalur Catulogue general des

tnanuscrils dcs bibliolhcques pnbliques des departemenis, publid sous les auspices du.ministre

de l^instruclion publique, Tome premier. PariSf impnmerie Nationale, 18*9, k", p. 503 sqq.,

ubi de iilis fragmentis p. kl haec verba facil : « Les nianuscrils de la bibliolhequc do

Laon ofTrent un assez grand nombre de monuments in^dits, ou du moins que je crois

tels. On trouvera r(§unies dans TAppendice, a la fin du volurae, quelques pi^ces, qui m'ont

semble mdriter, ^ divers titres, d'6tre publi6es. La premi^re est un fiagment consid^rable

<l'un comiuenlairs sur rEvnngile de saint Jean, que je crois pouvoir attribuer au c^l^bre

fondateur de la [ihilosophie et de la Ih^ologic mystique au mojeu ^ge, Jcan Scot firigene.

Ce morceau ne porte pas de titre ni de nom d'auteur dans le manuscrit; mais il me parait

impossible d'y .ni^cotniailre rouvragc de Jean Scot. Dabord Ttoture du manuscrit est dt

rX'si6cle, dij temns oii ce per.sonnage a vecu ; eusuite Fouvrage m^me est tout enti(

conQii el o.\(5cute dans sa mani^re, Ires-facile a reconnailre. La doctrine est bien celle doii

lc grand dialogue de Divisione Naturae prt^sente le develof>pemenl, et qui est emprunte^

presque onti(>remont aux 6crits du prtJtendu saint Denys lAr^opagite et do son commef
tateiir sninl Maviiuo. Lcs nulours qn'on cite de pr6f«irence dans notre Commentaire soi

Sainl Deiiys, v.;iiiil Maximc ot saint Gr^goirc de Nazianze, c"est-a-dire les aulcur> favorij
 PROOEMIDM. IX

dc Jean Scol, el quil ful a peii pres le premier a faiie cOJinaitre en OcciUenl. On y 6tale

cetle connaissance de la langue grecquo qtii ^tait uri des principaux lilrea du savant Irlan-

dais h l'adnuratiun de ses contemporains, et dont il fait parade dans lous ses onvrages.

On affecte, comrae lui, d'eniployer des mols grecs lalinis^s; enfm, r^lcculioa a ce lour

po^tique, lout particulier, qui caract^rise les 6crits de Scot ifirigdne; c*est lout a fait le

sl^le de son Homolie sur 1'Evangile de saint iean, que j'ai publiee ailleurs, et qui, du

reste, est tout ii faitdislinete du pr6senlcommentaire. Malheureusement nous n'avons ici

d« cet ouvrago qu'un fragment comprenant le commentaire de la plus grande parlie des

cinq {)remiers chapitres de saint Jean , et du commencement du sixi^ree. II est tr^s-re-

grettable que nous n'a_y'0ns pas du moins le comnientaire du resle de ce dernier chapitre.

On y aurail sans doute Irouv^ une exf>osilion compldte de la doclnne de Scot £rig6ne sur
rEucharislie, doctrine dont on n'a gu^re jug^ jus^u'Si pr6sent que par celle de B6renger

de Tours,qui faisait profession do la suivre, nrrais qui s'ea (icartait, ce semble, assez

notableraent. Les deux passages suivanls du fragraent que nous publions fournissent
quelques lumi^res nouvelles sur la th6orre propre ^ nolre auteur : « S|nrilualiter eum
fSalvatoreni) immolaraus, et intelleclualiter mente, non dente, comedimus. Spirilualis

homo negat Christum carnem esse,quam jam in spiritum versam esse intelligit...

Caro ipsius (Christi) exaltata est, et rautaia in animam rationabilera. "» Du preraier de ces

deui passages, vl parait r^sulter que Jean Scot niait la pr^sence reelle du corps de Jesus-

Christ, tandis que C^renijer pretendait )'admettre, et ne rejeter que la transsubstanliation.

Dans le second on apercoit ia raison sur laqueile il fondait son oiiinioii, et qui ^tait que la

cbair de Jesos-Christ avail ^te changL^e en espcit, et que, par const5quent, Jesus-Christ

wavait plus de corps et n'^lait qu'esprit pur. En effet, dans le de I>ivis'one Nuturae, si

Scol £rigdne reconnait un corps k J^sus-Christ, il soutiont que ce corps est tout espiit,

exempt de toutes les conditions, soit du temps, soit de respace; et il ajoute que tels

seront tous les corps dans T^tat glorieux de la vie future. 11 avait cmprunl^ cette th6orie

des corps spirituels aux P6res de TEglisc grecque, lels quo saint Gr<^goire de Nazianze, t

a saint Arabroise, qui leur est g^ndralemenl conforme. »

Quae Joannis Scoti de Ss. Eucharistia doctrina fuerit , infra expendendum erit. Codi-
cem vero M. Felix Ravaissbn, l. I. p. 85 sic descripsit : Provient de Nolre-Dame dc

Laon.Cecommentaireestincomplel. Le manuscrit commence par «In propria venit y hoc est

« in humanam naturara incarnalus esl, » etfinit, dans le courant de rex[)lication du rairacio
de la raultiplicalion des pains , par ces mots : « duobus sensibus conveniens. » Ce n'est

poinl le commentaire de B^de ni cclui d'Alcuin ; selon toute apparence, c'est eelui do
Jean Scot firigdne. On y reraarque en effet de frequenles cilations de mots grecs el
quelquefois des mots grecs Iatiin's^s (
par oxemple, chasmate , de x'^i^»''-)- 0''» on sail

que Scot Erig^ne aimail k fairo ainsi etalage de ses connaissances dans la langue

grecque. On y trouve ^galemeut la doctrine bien reconnaissable de Tauteur du c de

divjsione Naturae. »

Haec quidem haclenus. Codiccm nuper a Regimino Francorura mihi liberaliter

Parisios tiansmissum diligenter ipse inspexi. Ac primum quidem ,

quamvis in codice

iiulla csslet aucloris nientio , (luin Joannis Scoli comraeii{-ariu.s sil , leclori pcnlo
j
PROOEMIUM.
ilubiuiuesse nequU. Codes nurr.eiis folioiuiu cnret : coiislal Ibiiis 48. Iiiilio mulilus

€St. In foliis sedecim prioribus exslat fragmenluKi primum ,

characleriljus soculi X
atramento nigro puiclierrimceiaratuui : p:igi!ia23 lineas hnberesolet. Folia viginH
vel XI,

sex ,
quae scquuntur, fragmentum allerum exhil^cnt. E quibus oclo priora et prioi-

pa-iiia Roni atramento multum pallidiore eadem manu suntexarala; ci'lera foiia eodem

liiyro , quo frag:iientum primum. In pagina lineae 2i numerantur. Tertium

denique fragmenlum quinque foliis conslat, alia ma-iu aeqaali arttius ac negligen-

tius scrii>tum. In pagina lineas 29 numeravi. Scriptor quator iiitegras sentenliaa, quas

omiserat, infra aut supi'a mGigini udscripsil. In altera quiviti foiii pagina fragmentum

ila desinit, ut ejus 10 tantum lineas legal.

Ilaecigiturtriafragmcntaa M. F. Ravaisson edita typis repetivimus. Codex vero quum

sero in manus meas venisset , varias iectiones senlenliasque integras ab illo neglectas

aut omissas ad calcem edilionis adscribendas curavi. Nec non quartum fragmentum ,

qnoil aciem iUius omnino effugerat , delexi. S])alio cnim Irium linearum relicto

eadem manus primi et alterius fragmenli alramento quidem pailidiore , sed paritcr

nitide hoc fragmcntum subjunxit. Quod quin ejusdem commentarii ffagmentum sit, vix

dubitaris. Quare hanc quoque parliculam ad calcem edilionis dddendam putavi.

IJItimom denique codicis paginam tabula paschalis tenet.

Quapropter quum res ila se habeant , equidem suspicor, scriptorem codicis, cum
coe[)is3ct commentarium diligenter describere , mox suscepti pertaesum aJii id mu-
nus persequendum Iradidisse, sed ad locos de sacra coena [Jcann. VI, 11) quum
is pervenisset , ne ineptias ,
quas de Ss. Eucliaristia Joannes Scotus docuisso ferlur,

i;)Se tueri videretur, omnino coepto destitisse, solum autem fragmentum quartum
de sacrillcio missne in usum suum siibjunxisss. Postea membranae nonuuliae, qua-
rum arguraenUim quoad doctrinam pariter oflensioni erat , abscissae sunt. Quo faclo

m piara perd.rentur , ligatura recenliore cautum est. Probe enim animadvertas

hoc ip.so loco , ubi falsa peccali originalis doctrina coeperit ,

primum fragmentum,
et Evang. Joan. IV, 28 alterum .fmiri. Piestat ut moneam , in fine fragmenti 111

(iiifra col. 3V7), vocem cerebrim manu scriptoris in locuna vocabuli rasi substi-

lutum di^lincle legi. Haec quidem de hoc commentario sufficiant.

§ 10. Transeundum est ad systemalicos Joannis Scoti libros. Ex quibus ille, qui

de Pyaedeslinalione inscribitur ,
prodit ad fidem codicis Parisiensis S. Germani 1314
olim 63i , recognilus. Est autem codex membranaceus seculi X , 4°, uitide exara-

tus , coMstatque foliis 204. Scrvatur in bibliotheca Regia Parisiis. Joannis Scoii

iiber exstat fol. %,1 — 150,2. Tiluli capitum in codice leguntur ; solus [;rimi

capilis litulus desideratur. Numeros "capitum recentior manus alramenlo pallidiori

uddiilit. Librum e Codice Corbeiensi bibiiothecae S. Germajii a Prads solus edidil

3/«uj/um, in sylloge cui titulus : Yetcrum Auctorum ^

qui JX seculo de Praedeslina-

tione ct Gralia scripserunt , opera et fragmenla Paris. 1650, 4% Tom. 1, p. 109

;v;'|. Nr:; nljsimlle veri csse videtur, eundem codicem esse , qtio ufobatur Mau-
guinas, Q;;i (punn muntrc negligenlissime functus sil,^ ad codicis tidem loxlum

jter[)oli'. ihuis at icparavimus.

 PROOLMIUIVI. Xi

§ 11. li) leilu lihroruin ile diiisioii'i ^'oturae /jdornando iiKigniJui einendalionum

et .variaiiim Ifcliuiiuiii o (odii-e Parisiensi descrit/laruiQ apparalum , qui ad calcerii

tHliiioiiis Galean.ie lei^ilui" , "lulto cuui IVuctu adhiijuiruus. At(jue dici jietjuit , (juarito

laliore adornalio !:ujus iulricali et S[)inosi liljri nobis corislitcrit. liUf-rpuiiclio erat

rpctti constitucnda ,
plurinii loci corrupti einendandi, verboruiu sententiuo enuclean-

d.'io. In (juil)us oinuibus qiiuni Tfiomas Gulc ,

qui piimus euin librum edidit ita

inscriptuin : Jonnnis Scoti Eriacnac de Divisione Xattirae libri (/uinque diu desidcruti. Ac-

cedit uppcndix ex Ambifjuis S. MaximiGracce ct Lutine.Oxonii 1081, nibii lere pra<^slileril,

alter, qui nuper eum dcnno prelo dedit, C. li. Schluler, hoc litulo : Joannis Scofi Erirjenae
de Divisionc Naturue libri qninquc. Editio recoynila cl emendatu. Monaslerii Guestphalornm
18.18, 8", non solum nihil rec-ognovii, nec emendavit, iuio incnJa ty])ogtaphi(.a auxii, et

tolum dluru apparalum emeiidalionum variarunique lectionuin, editioni [irincipi addilum,

[lenitus noolexit. Quod cum cuivis alii auctori oppiobrio verti debeal, iii Schliitero v. cl.

excusandum est, ([ui inse ocuioruin lumine privalus non nisi per alios niinus [lerilos edi~
tionem [^arave potull.

Tali iijiiurmodo quuoi non inediocrem operam curamque in recensendo textu consuin-
[jsissem, Parisiis codices ([uattuor insignes iiiveniie inihi contigit. Jain iiovi lahores,

novus sudorl Premebat tcmpus, urgebol redem[)tor libri, inslabanl Oj^eiae, impediebant
S|tinuS! ac vjtiati operjs dillii-uiiatcs. AUamcn siies nu: tenet, gravioris moinenti nihil

dilig.jnliaiu iiieam c{l'ugij.se. Codices ai;lem illos conluli onmes.

Alque primus est codex S, tjermani llOd, olini iJVS, ful. maj., membran., seculi Xf,

alramento nis;ro [lulcherrime exaralus. Constal paginis 4V7. Ouarnin ultima 1-V lanlum
liiieas habet. riniliir veibis : Quiilis invidia hononim ancjdorum dc sulute hnrnani (jeneris

\r.fe'l'.'jitur , dfitnii cju^ reditu ad Patrem suiun, cujns substaiUiam , hoc cst iniaginis gra-
tiavn iii vH!:i mortalis hujus vitac scrvicns diabolo dissipavit. Vide hb. V, cap. 38, inlra

coi. lOi".. In fronto prlinae paginao ab uno latere manus seiiuli XVi scripsit 5. Petri

Corbeiensis , ab altero in extremitale membranao uianus seculi XIII ve! XIV lileris mi-
nusculis : idic libcr est conventus Corbejae ; sed monachi hahent unum memo ^" pro isto libro

pcri phision, scd non totum quod memori ^^ : vcl comburatur vel reddaliir monachis beati

Vinccntii in Lauduno ; melias enim csset , ut crcdo , quod combureretur proptcr haercscs
datwiatas quae sunt in eo. Manus seculi XVII, ut videtur, ab una [)arte Joanncs Scotus
Erigcna, ab altera suncti Germani a Pratis adjecit. Codex orditur a tilulo miniato : Incipit

primus Tzspi ^vuivj Mag. Saepe mihi cogitanti cet. lu margine hic illic glossae deprehen-

duniur. Haud raro argumentuin literis miniatis margini adscriptum est. Idem codox
1'arisiensis S. Germani esse vidctur, quo ulebantur Petrus Alix.ius, alii, a quibus varias
iecliones e codice S. Germani descriptas Thomas Gale obtinuit. Qaod si bene conji(;io, is,

qui codicein contulit, munero satis negiigenter iunctus est. llcstat, ut moneam, in iblio

chartacco praetixo mai-um recentiorem , Petri Alixii, ut sus[)icor, scri[)sisse : Uic con-
tiuirJur Joannis Scoti Erifjcnac TrtoL «.vffioov Hbri omnes exceptis 22 paginis, qr.ae aiio in

ltbro7'cperiuntur. Qiicm aiium iibrum innuat , nisi codiceni ms. S. Germani 830, olim 549,

mos: describemJuin , ignoro.

Aller est codex lal. bibl. Keg. Paris. 1764, fol-., maj., menibran.., secuii Xll, dual^us
xir PUOOEMIUM.
columnis exaratus. Numeris foJioriim caret. Coniinel varia S. Ambrosii, Alcuini, Hiero-
nymi, Gregorii opepa. Ultimis 45 loliis exslat liber primus et pars libri secundi de
divisione Nalurae. Desinit verbis : subslanliam fdialam (jemtit et procedeniem substantiam.
Videinfralib.il, cap. 23. Mendis scatel. Suspicor, hunc esse codicem Thuanura valde
mutilum ,
de quo Thomas Gaie ad vocem illam : et procedentem observat : Hic deficit

codex, qui olim fuit Thuni. E Colberlina enim in l)ibliothecam Regiam transiisse videtur.

Ad calnem fragmenti de divisione Naturae eadem manus carmen subjunxit detritis iiteris

leetu difljcillimum hocce

sacre .o sub Hnnin inolimine s?ilvo,

. .

opus rulihit. ctini geiimis liiureque inixlufn,

(liii .

Nescio quis pugnos ((liod vidjt dicere possi».

Olli Chnstus anior fif, viitu?, gioria, fiilgor*,
Corporis osque inanusque, ^piui simul omnium membrH,
Carceris inluviem, r^biesque rabiemque ' ferarum,
Ac tenues lelas discriminans fulmine pulchro.
Auriuin llorigeris concordsnt carmiue Musis
Tam doctos lcxendi sapliyro fulva
Quisquis ^ coniulerii facieni, i)ac sindons munda
Verbera, \incula, famem, virgas, tormenla, catcnas
Non inala, serpenlis * uon seniiunt ipsa venena.

Joannis Scoti carmen esse haud temere conjicio. Sed quid versus corrupti sibi velint,

non plane me perspicere fateor.

Tertius est codex S. Germani 280, olim 166, fol. maj., membran., seculi XII. Conslat

foliis 235. Duo fragmenta libroriim de divisionc Naturae exstant foliis 192-235, quorum
unum incipit verbis : rationale^mortale ,visibile ^ profecto angelusneque animal rationabile

est , neque tnortah ncque visibile cet. , vide infra lib. 1 , cap. h ; et desinit fol. 222, 2
verbis : vidcsne er§o quemadmodum vera ratio categoriam faci, vide infra lib. I, cap.

74; alterum incipit fol. 223, 1 vcrbis : Mactenus de divisionibus deque adunationibus
cot., vide Infra lib. II, cap. 13, et desinit fol. 235, 2 verbis : Non solum concedo , verum
etiam intelligo excellentissimum animae motum circa incognitum Deum ultra omnem creatu-
ram verissime vocari ct subsistere intcllectum. Sed quomodo vcl qua ratione inteUecttis dum
intra terminos humanae naturae ; vide infra lib. 11, cap. 23. Is igilur codex cum codice
prirao S. Germani 309 fere ubique concordat.
Quartus denique codex S. Germani 830, olim 5+9, m^nbran., fol., seculi XI, pulcher-

rime scriptus , constat foliis 207, quibus conlinentur libri lY ct V de divisione Naturae.

Foho 207, 1 jineae 5 latitum habentur. Saepissirae argumentum ad marginem adscriptuoi

est. In folio chartaceo praeflxo haec leguntur : Liber quartus et quintus irspi ifvasMv Joannis
Scotti Erigenae , eadom mai]u scripta, quam Potri Ali.vii esse supta suspicabar. In fronte

primae membranae rnanus seculi XIV scripsit : De supcresscntiali nalura. Recens seculi
XVII manus , ut videtur, addidit : S. Pctri Corbeiensis.

Et de codicibus , qnos in perpoliendis hisce libris adhibuimus, hacc quidem Hactcnus.

Codicera 1976 bibliothecae civitatis Abrincatum examinare non (lotui. Quem M. F.

Ravaisson in libro Rapports au ministre cet. p. 197 sic descripsit : N" 1976, m folio ; XI W
siecle. In hoc volumine coniinetur tdtima pars Pcriphision [nepi i^vacwv] Joannis Scoti,
sctlicet libri III et semis. In alio volumine continetur prinni pars ejusdem libri , sciiicel

VAitlAE LECTIONES.
CoJ. falcor. ' Cod. rabemqne. ' Cod. Quc quis. * Cod. ISon mulu ierpeulcs.
 ['KOOEMIUM. r \iii

tiber primas et II semis. Fecil cniin idem Joanncs V iibros cie Nalurae Dioisione, obscuris-

simos et caute leycndos.

§ 12. Duo haec opera sysiemalica oiiiii integra supersiiit, lertii ue eyressu ei regrcssn

animaead Deum [jarvuin UuUuin fragmeutuai exs(al.-S»?d is lii)tif integeroliin re{)eriebalur

in bibliollieca Electorali Treverensi, ul teslalur G. Ue Norlhausen , vir doctus , qui c. a.

1594 codices mss., quibus bibliotheca Valicana locujtletaretur, in Germania colligebai.

Is igitur in codice ms. Vallicelicnsi C. 28, cui lilulus: Index voluminum , qui ternpore

Caesarci Baronii in variis bibliothecis Romae ct alibi asseivantur , p. 192 baec memoriao

tradidil : Codices, inquil, mss. membranacei, quos e cumulo librorum ccclesiae Mctropoii-

tanac Treverensis me vidisse memini , lii sunt. Sequitur catalogus , in quo sub n° 15 haec

legunlur : Joannis Scoti Benedictini , qui fuit unus ex quattuor primis fundatoribus acade-

miae Parisiensis ^ opus « de egressu et regressu animac ad Deum )> Hylo scriptum Platonico.

Quod licet errore aliquo circa Ss. Trinitatem , ut Alexander Halensis et alii post eum do~
ctores Gymnastici notant,inspersum sit, servaii tam.cn potest in usum Theologorum , quundo

ad pleniorem Scholasticorum inteUectum erratiun Scoticum in ipsa scaturigine velleni in-

spicere, Treveris codicem fru.stra ipse qiiaesivi. Mabillonius hujus libri codiccm vidit

Glaromiscensem prope Audamaropolim ,

quem descripsit Act. Ord. S. JJened. Sec. IV.

P. II. p. LXVI. Neque hic codex superesse videtur. Parvum ilaque fragmentum iibri

illius e codice collect. 596, membrau., k% biblioihecae Christianae erutum quum Carolus

Greith in Spicilegio Yaticano Frauenfeld, 1838, p. 80 sqq. ediderit , iliud ad ejusdem

codicis fidem denuo recognitum jam hic exhibemus. Exstat vero in hujus codicis mem-
brana nona perpulchri candoris. manu seculi X exaratum.

§ 13. Jam de versionibus Joanni.s Seoti dicendum est. Nam Ijaud pauca in Latinum ser-

raonem converlit scripta veterura Graecorum. Ex quibus rnaximam fucile oblinuit famam
versio illa operum S. Dionysii Areopagitae. Quorum Graecum exemplar cum Michael
Baibus imperator Ludovico Pio a. 827 dono dedissel , Joannes Scolus jubenle Carolo
Calvo instituit versionem ad verbum faclam , sed obscuram et ad intelligendum difli-

cillimam. Melior vero ac planior quum deesset , versio Joannis ScoLi per muita secula

lectaest,et amplissimorum medii aevi Iheologorum commentariis Ulustrata. Unde fit,

ut eam in bibliothecis codrcum mss. hodieque crebro invenias. Ex codicibus vero , quos
evolvi, primum locum oblinet cod. Emmeram. B. XLlV,fol., hodie insigiiitus cod.
Ralisb. S. Emmeram. 137 , bibliolhecae Regiac Monacensis , membran. , fi^l. , seculi X
exeuntis, conslat foliis 113. Tiluli et initiales capitulorum sunt miniati. Inilio singulo-
rum librorum initiales aureae perpulchrae nilcnl. Continetur eo sola versio operum
Pseudo-Dionysii. Codex nilidissime ipsa manu Olblonis perillustris S. Emmerammi
monachi llafisponensis scriplus est, cujus versus in fine hi leguntur

En ego laniilliis Olloh viilgo vocilaius,

Qtiamvis omnigenis corrupius siin malefactis ,

Sal lanien islud o\nis scnbendi luuoi libi promptus,

Sancte Dionysi, niartyr celeberrime Clirisli :

Unile mei qiiaeso piecibus saci is meinor esio,

Vos quoqne qni legUis veiiiaiu iniiii posco peialis

Cratia regiminis nostri codicem Bonnarti nobis missum diligenter excutere licuil.
XIV PROOKMIUM.

Secundiitti locaui ohiir.et cotlox 971 biijl. Viiniulj., oliia Salisburg«nsi'> !S7, seculi Xi
4-% folioruui 152, in cujus inleriore operculi [>arle hanc legantur ; Hic libcr cst sancti

Jiadberti ei canonicorum Salzburgensium, quem quinqitis abstulr.rit, anatkcma sit. Continetur

hoc codice niiiil practer versioneiD iliaui integiyui. Lii)!i singuli j)ictis , c;ij:ita niiniatis

initialibus incipiutu. Codex nitidissime scrintus esl, scd sub (inoin, id est in nijslica theo-

logia el in epistolis S. Dionysii, rriendis scatet.

Tertiusesl cod. VindobonensisToV, oliu) cod. tlieol. CCXVil, membran., fol., seculi Xll

ineuntis, con.slat foiiis 100. Fuit olim, ut manus scculi XiV fol. 4-5, 2 testatur, canonicorum
regularium S. Augustini in nova civitate. Codicem haud spernendae auctoritalis descri{)sit

Dcnis Codd. mss. bibl. Palat. Yindob. lat. Tora. I, p. G77 sqq. Quare plura de eo hic vcrba
facere supersedemus.

Accedunt duo codices, Darmstadiensis ol Monacensis. Eic quibus ille ut in fronte

jirimi folii legitur, olira i\i\\, majoris ecclcsiae in Colonia , dcinde concessus fratribus mi-
nc»n6u5. Est autem codex membran., fol., secuii XII. Conslat foJiis 403, quibus integra
versio liabelur. Codicem Hartzheim descripsit m catalcgo historico-critico codicum mss.
bibl. ccclesiae mefrGpclitanae Colonicnsis Colonia£ 1752, k", p. 20 sub n" 30. Margini

schulia perpetua S. Maxinii, laline reddita, adscripta sunt. Epistolae S. Dionysii finiuntur

fol. 101, 1, ubi liaec legis : Expletae sunt deccm epistalae JDionysii Areopagitac archiepiscopi
facti Athenariim. Subjungunlur pars rpistolae Polyeraiis ad Yictorem papam (Euseb. ///5/.

eccl., Y, 'ik), oi historia de juvene latronc ,

guem a scclere revocalum Joannes Evangelista
ecdesiac restituit (Clemens Aiexandrinus <y?^i5 dives salvctur, c. 42; Easci^. flist. eccL, III,

23). lleliqua pars membranae rebus nuliius momenli occapatur. AUer codex Monacensis
lut. Fiirstenfeid. 9, fol., seculi XV, partira chartaceus partim membranaceus, itaquidejn,
ut qualtuor folia chartacea duo excipiant folia membranacea, conslatfoliis 3o9; versio inlegia
nitidissime scriptafol. 1-109 legitur; reliquam partem codicis Commentarii domini Alberti
episcopi Ratisbonensis in iibros Pseudo-Dionysii occupant.

Superest, ul duos codices commemorem Vaticanos 177 et 176, quos descripsimus supra
§ 5. .Quibus pariter versio integra conlinelur, ita, ut monuimus disposita, ul singnlis
capitibus commentarii variorum scriptorum subjunganlur.

Ad (iden) igitur horum septem codicum Joannis Scoti Praefationem cl vcrsus versioni
praemissos, necnon pessimi argumenli ad calcem versionis obvios recognovimus. Sed
in lexlu ipsius tcrsionis recensendo tres tanlum codices ndhibuimns, Monacensem
Olhlonis, Darmstadiensem, et Fiirstenfeldensem. Neque horum varielalem lectionis lo-
lam descripsi, sed solas gravioris momenti varias lectiones addcndas pulavi.
Praeterea inspeximus istius versionis codicem Lipsiensem 188, nieinbranacoum fol.,
,

seculi XIM, quem supra § 6 laudavimus, codice.m Florentinum Plui. LXXXIX , Sup. io
mcnibran., ibl. rnaj., seculi XI vel XII incuntis, foliorum 253, ubi versio oxslat fol. 1-lOi,
codices Gandavensem , Parisienses , necnon pluriraos alios minoris prelii codices ,
quos
quidem hic enumerare et longum et a re alienum esse videtur.

Versioni pracmisi epistolam Anastasii bibliothccarii ,m co licibus Florentino laudato et

duoinis Valicanis 17G et 177, ncc'non in quibusdam aliis, quos inspeximus, item versioni
praensam.Toxtum verohujusepistolaoadfidem cditionisUsseriiin£';>j.fro/a>-um////;cnjtcGrM/;j

sylloge, cdilionis Argentinonsis O[»orum S. Dionysii 3..I0O3, et iliorum codicura recjnsnimus.

Soddolemus, quod Iai)su ine'nr;ririo variolalcm lcctionis, e tribus codicibus dosumplam, tini
 rROOKMIUM. XV

Florenlitjo lcibiiimus. Hunc igilur crrcrem, quem corrigcre jara non licet, hic libero fa-

Iramur nccesse est.

Praelerea monendum est, vorsionem acljunclis commentariis variorura prodiissc Argen-

tinae 1503 lioc litalo : Opera Diomjsii veteris el novcie translatiunis, etiam novissimae ipsius

Marsilii Ficini, cum commentariis Hugonis, Alberli, Thomac, Ambrosii oratoris, Linconiensis
et T'crce//cnsis.Nova edilio aucla prodiit Colonia.» hoc litulo : S. Dionysii Areopagitw; martyris^

episcopi Alkeniensis, et Gallorum apostoli opera, quae quidem exstent, omnia, quintuplici

iranslatione versa, et commenlariis D. Dionysii a Rikel Carthusiani nunc iterum diligeniiS'

sime editiselucidata, ab innumeris, quibus antehac scatebant, mendis sedulo vindicata. Coloniae
anno Christi nati 1556 mense Januarii, Ibl. Alterara hanc edilionem in edenda versione ad-

hibuimus.
Dala hac opportumtate licebil de Otliione monacho, cujus codicem insignem modo lau-
daviraus, ad fidem codicum Monacensiura nonnullasubjungere. Is enira coenobiiS. Kmrae-

rarami Ralisbonensis monachus fuit. Vixit exeunte seculo X et ineunte XI. Cujus opera

ex autographis edidit Pez Novus Thesaurus Anecdotorum, Tom. 111 P. II, p. ik2 sciq. Au-
tographa hodieque exstant in bibliotheca Regia Monacensi codd. Eramer. E. CXIIl , 4-", et

h. 10, 8°. In quorum altoro hoc, foJ. 112, Olhlo libros, quos sua manu descripsit, hos

cjiumerat : 3Ves quoque libros Evangeliorum, et duos cum epistolis et evangdiis, qui

lectionarii vocantury suosque officiales^ nec hon volumijia duo sancti Augustini , in.quoruin

uno VIII , in alio V Hbri continentur, collaiionesque Patrum et lerarchiam scripsi. Ex

eodem autographo Mabillonius Vett. Analecta ed. Paris. 1723, p. 108 sqq. Oihionis librum

edidit falso hoc tilulo : Anonymi monachi Matisbonensis iibellus de ipsius tentationibus

varia fortuna, et scriptis. Liber in codice instribitur : Incipit liber de lentatione cujusdam

monachi. Mabillonii (exlus mensis refertus et in fine truncatus cst, ila, ut nova editio ad
autographi fidem recognila peroptala esse videatur. Altero aulem autographo cod. CXIII,
fol. 1-1 G, habetur Othlonis Ubellus manualis de admonitione clericorum , qui sine nomine
auctoris prodiit in Opp. Bedae Coloniac 1688, Tom. II, p. 200 sqq., ila inscriptus : de Sul-
slantiis libellus. Monachi Benedictini, qui seculo XI vel XII anliquior non sit, opus esse
conjecerant Oudin de Script. eccles. T. I, col. 1687, 1706, et Fabricius bibl. v. Beda.
Libellura cxcipit fol. 16-18 carmen Othlonis, ila inscriplura : Sermo melricus ad clericos
.ipecialiter dictus, a Pezio neglectura. Quod quum instante anno millesimo, quo fmem
mundi exspectabant , clerum ad poenitentiam rcvocet , illos versus in gratiam lectorum
hoc loco adscribendos curaviraus. Sunl autem hice :

Olhlonis sermo metricus ad clericos specialiter diclus.

fratres cari, doctores aiqne magistri

Iilcclcsiae sanciae sub cieri corxliiione,
Deprecor, audile, qn?e jam vo!o verba. referre.
prope sil tenipus, qoo mondus eril riiiturus,
Ctiin
b Vos, qni diligitis vtiae promissa perennis,
Fories atlileiae, «ursum «p tu menils fiabele.
Ne qiiid in hoc mundo jain possi ealis aniando.
Rcstat enim \obh frgctus patriae melioris,
Si modo siitceri siudearls riia mereri
10 Ad quani qnarrenbam praeseDtejn sperniie vifain,
Usibus txcepiis, per qoos ilUic propereiis,
Ei qnibus inierea ftiveanliir corpora veslra.
Noii vos seducat, si censns copia abunUai;
Si sunt divitiae, per eas nolite perire.
13 Nan) Deus bas tribuens, in eis interrogai omnes,
Quis Tfelii in donis potius corislare fldelis,
Non alias ulli suDignniur ccinm«KJa mundi,
jiv» IMtOOEMIUM.

Quamvis pcrpliiiea cupiautrumc essc poicnleis

Scilicei iiiieDti magis ad convivia secii,
20 Qiiam curis aniniae conitiiissis suppediiare.
\ Vos aiuern, frairep, quac niuutli sunl, fugienies,
Quaerite vestrarum consunier opes aDimanim.
Mam qiiid honor grandis, &\ taniunri pondus iiuiioiis?
0»id prodest landein, si mundum suniilis onnieMi.
2S» ('ost eius casum sine fine pati criiciaium?
Ergo aitendfiidum nob>s est atque (imendum,
Ne plebs iiidocta pereat per crimina nosira.
Nos eienim docii pec sacrae iiogmala Itgis,
Ut bene vivendi reliquis o^empia daremus,
50 Ei si res peterei, occasio quaeqne venirf t,
Pro fldei sociiseiiam moriem paiercmur,
Lebimur in primis congre^^sibus impielatis,
Tanquam nil nisi coiitra vires inimici :

El qufld adhnc gravius miserabiliusque videiur,

35 Non solum fiigimus, quo praecipimur fore munos,
Sed quoque conm^issa laoeraates morc luporum,
Quaedam vastamus, quaedam maie desiituemus.
Naui quibus ut patres deberemus dare victum,.
Si vis ulla loci vel casus posceret anni,
40 His ut raplores crudeliter advenientes,
llia asportamus, quod erit miserabile diclu,
Quae pieius aiiena dedit pro nomine Cliriali.
Cum
peccatore3 male f»cia sui metuentes
Ad pro veniae causa fugienl capiendae,
Mc»s
A^ His aut terribiles, plus quam res poscat et usus,
Seu, plus quam liceat, clemenles inveniemur;
Y«l dedignant^s super his decernere (^uicquam,
Justa cautela lantum conimiitimus illis,
Quos sceleratorum socios existere scimus.
50 Nos quia coiisiricli sub suliicitudine mundi,
OrScioque Ducis fijngenies, aut Vice regis,
Couimissae plebis curam pensare nequimus,
indignumque foret, iQni claros tamque poienles
Degeneri lurba^ nos ip>03 Siippediiare.
55 Suntalii plures quis conveniai iabor iste,
Ui vulgus doceant.et ut exemplis bene pracsim.
Nos inundi proceres, nos constat ad olia nalos,
Uique canum, volucrum sectemur ludiera taniuro,
Seu quaecunque placent, hisdelicii»poiiamur.
60 Nam Vitae hujus opes quaerunt illos seniores,
Qiiisupradictis $.tudei»ni insialere ludis,
Nec fuerit luxus, quod mundi postulat usus.
Haec si non diciu, tamen aflirmantur in aciu,
Sicut et ipse probat mps cleri quolidianus.
65 Est et adhuc vitium reliqiiis compar referendum :

Ejus eoim crimea, qui speratur quid babere,

(^aiisa manet ncbis, ejnsdem rebus abuti.
Tunc rapiis rebus misernm non corrigit ullus,
pro conunis is aliquatenus bic reparatus,
IJt
70 Possit pcrpeiuae flainmas evadere poenae.
Sed qiiis tam doctus per singula currere posset
In quibus auciorcs scelerum convincimur esse
Nos , qui plus aliis divioa negoiia scimus?
Dum:nodo nosier bonor celebris habeatur in orbe,
75 Et variis pompis ruiilantes efliciamur,
Nil manet illaesum per nos utcuoque palratum ,
Aiit maie poscendo , seu , quod pejus , rapiendo.
Qui comphre uequit damnum , vet menie parabit :.

Sic fuga doctoium itecis exstat causa sequentum,

SO Nec gravior pesiis, cum pastor erit gregis hosiis.
Nam nimis audacter dum clerus abuliiur orbe
Quid tunc indoc.i possunt aliter meditari
Ni pariter cimciis perversa licere reaiitur?
Jam merito llenms, qui talia conia tenemus ,
85 Imo dies \eoieiii, si non purgamur in istis ,

Quamvis nunc risus nos occupet immoderatus ,

Cumdolor aeternus circumvailatcruciandos.

Qiiid p!us Judaeis «^gimus bene yel Pharisaeis ,
yuos foris fcIl)atos legimus, sed pectore fcedoii
90 Dum tantum lingua volumus coiuptere statuia ?
Ut mihi fert anunus, pejore-s heu sumus iliis.
1

Denique si quirquam ptacier legalia scirent

lliforiasse minus lam grandc nefas sequereniur.
At nob in libris non soiuui crimen eorum
 PKOOEMIUM. xvii

95 Sed (luoque mollijrum cernenfes gesta aliorum ,

1 Qiiaerta.in coniposiia pro vindifi« reproborum ,

Quaedani pro hi avio sjjerando liicla pionim ,
S^ire quideiii iransaciH veiut pr:i«:sentia quirnus ,

Mec lameii a pariiius viiiis ces&ure limeinus.

100 Hys cxecramiir, quod lam perversa siiifiebai)l,
Neu aitendentes, qiiia iios idein lenei error,
ijiiipraflcepla I)ei labiis lanlum vpner.imur.
ipsi namque Oeuiii lai)quain iios ore colebaiir,
Aiteslaiiic Dco per ls«iae di» ta propliciae ,
105 Ouae pariler riiristds Jiida«is jjosica dixii :

Haec plehs ine lahits (olil, ei corde est procul a me.

Saepe quiiiein loquimur dte sancia reiigione,
Ei cum iiiagnificis perhibemus caelica verbis ,
-1'ondera ponenles graviu in huiiieros alioruiii ,
110 Quae luc cum digito volumus coiiiiiigeiti iioslrt»,
Ceu Doniino cura itoa sil pio lalibus uUa ,
Ac nus peocanies soliia iioii arguat iru.
Elijjite ergrt locuin, «juo convcuialis iti unum ,
Vo5, quibus est liciiuin , lac non concessu poieiias,
115 Sub p.islorali oura convertcrri inundum ,

Ul, ciini sit tenipns veiiiae. inores renoveinus

Ki sicut per nos primuin "frigescere coepit,
Sic nunc a nobis recalescat atuor pietaiis.
Natn varios casus, quos prolert hic inodo iiiund«$,
120 Arhitror ex nostiis prorsus contin^ere culpis ,
Qui pro siibjeciis curflin nullain relinenies,
llios eseniphs jaclamus iu iufima pravis.
Sic igilur lolus cori"uinpitllr undique inundus,
Stc quoque conlingil, ul pro nihiio rcpuie.nur,
1
12.J Cutn cleri ofliciuni seclalur opus laicoruin ,
Ki pariier laici slasuuntur iii ordine cleri.
Sed dispar longe peccaiuin consiat utrnmque;
Dcnique plus pi;cc;»nl, qui plnra sciendi>^)robabant
Cuique Uaiur muiium, quaeretur ab huc quuque muiluin.

§ [k. Joannls Scoli versionem Ambiguorum S. Maximi a Mabilloifiio v. el. [d". Act. SS.

Ord. S. Benecl. sec. iV P. II p. LX,Vlj acceplaro mutilam edidit Thomas Gule in Appendic»
ad libros de divisione Nulurae, p. 1-45. eodices liujus versionis nullos offendi. Suspicor,
iit codice bibliolliccae armainentarii Parisiensis, e quo M. F. Ravaisson tria carmina do
S. Maxiino, tiuae illam vei"sioiiem respiciunt, edidit Rapporls cel. p. iJ56 sqtj., tuiaiii vei-

sionem inlesi^ram reperiri. Doleo, quod nuper, cum Parisiis essem, ad codiees hiijus bi-
bliolliecae adilus non patebat. Textum igltur pro virili parte, adhibilis etiatn Tlioinau

Gnlo emendalionibus ad caicem editionis suae subjunctis, passim castigatum reddidimu;.,

§ 15. L't iliis temporibus luos fuit viroruin doctorum, qui in aula Kegia vfcrsabantur —
solum in montem revoco Alcuinum — ieatis diebus aut alia data opportuuilato carmina

condere, laudesque regis aut rcginae, Christi, Sanciorum canerc, ita Scotus quoque noster
Versus fecit, qui \u codicibus Valicanis bibl. Christinae 1587 et 1109 inveniuntur. E (juibas
quum EminentisAm.us Cardinalis Angelo Mai illa carraina Classicorum Auctorim c codicibu.t

Vaticanis edilorum iom. V, p. 426 sqq. primus ediderit, jam ad eorundem codicum lidem a

me recognita atque emendata denuo [irodeunt. Codex 1587 membrau. secuii X vel Xi,

8% constat Toliis 66. Carmina leguntur fol. 57,1—64,-2. Altero codice 1709 membran., se-
culiXl 8% carmina exstanl fol. 16,2—18,1. Ex priore lubet aliud carmen anonymi, qi:od
fol. 4 habelur, proferre. Est vero lale.

Vcrsus collecti ad exemplum communium sil.

Mens lenebrosa tnmet moriis ohsciira tenehris.

,

Vir humilis mos&lo caelum conscendil ab humo.

Kegii» beaia poli sic jamqtie scandere spes e&l
Cujus amor uianeal, cujus in corde per «uni
Sanciae, ojuvenis, tibi sif sapieiuiae ardor.
• Sophia .noia tuae et mens nola fcophiat.' .

Hoc esi decos , hoc animae virius, hoc e&i hiclylos ordj.
pATliOL. CXXll.
 Condite gaza polo, uccos vacuaic gazaiuo),
Aula teoei Chrisii Chrislum in pectore et aola*«
Dc jalla puella,
•
Dds nunquam , seitipcr pfcmiiiis, Galla , rcganti
Si seuiper failis, jam rogo, Gall^, nega.
De tineoso.

Turpepecus, inulifc, lurpe, sine grairiine capu»

£l siiie fronde fruUx, et siiie crinc caput.
A(l ebrium.
Dic rnilii, «iic, ti)rie, vivis an morie gravaris?
Pallidus ecce jaccs, ecce sine mentc qnieecis ;
Non bona, ron ntala, noii dura, poji moHiascuiie.
Hoc tanium dislas a fati sorte scpuili
Quod lenuis mi&eros subpungit anlieliius artus.
De viuo.
M.*gnus tu, Bacclie, magna tua virtus ouiqne,
Coiiira le cenaaies lu semper palmum levasii.

Joaiujis Scoli vcrsus de S. Maximo e codice armamentarii eniil M. F. Ravaisson. (J|u03

]n libro, cui lilulus : Rapporls ccl, p. 3oG-358, edilos nunc rediiiiiiuius. Codex qualis sit,

edilor non indicavit.

Versus Joannls Scoli exslare in cod. ms.Benedictino apud Cantabrigienses, lestalur Thomas
Gale iu praefatione ad libros de divisioiie Naturae. lHec dubiura est, quin is iulellexeril

eosdem versus, quos beatu.s D' Oehler ante hos fere decem annos dcscripsit e cod.
Cantabrig, coUogii Corp. Chrisli N" 223 seculi IX. Cujus copiam, elsi fratrem liaeredem
idenlidem rogassem, ut mihi in usum hujus edilionis concedeiet, non oblinui, imo respon-
sum nuUum accepi. NcqueCanlabrigienses votis meis, ul carmen in usum meuin descriijc-

retur. obseculi sunl. Quare solum carminis fiuenj, quem D' Oehler cuotamico communica-
verat, edero polui. Conslat ipso tesle carmen argumenli dogtnalico-ascelici versibus 101.

Versus de S. Dionysio initio <jl iu fine versiouis operum ejus repciiuntur. Pariler versus

qualtuor inilio libri de Praedeslinatione occurruut. Duos vcrsus e codice bibliothecae

Re^liie evuh CousiUt Fragmcnts phUosophigues, Tom. II f Append. p. 32G. Quos infra addi-

dimus. Alii versus, qui Joanni Scolo Iribuenda esse videbanlur, supra § 11 adscripsimus.
Accedunt Joannis Scoli graeci versus incompti et horridi, qui e codice S. Germani pro-
dierunt Jiteris uncialibus una cum glossis iatinis in Prarfatione ad C. Luhlei ghssaria. Qui
e!.si taiu corrupli sint, ut ipso Angelo Mai leste 1. 1. p. 451 sanari vix posse videaiilur, tameii
in iis einendLindis ac reparandis noti sine fructu nobis laborasse videaiur. Quare ii castigati

hic denuo edunlur. Codicem S. Gerraani in bibliolheca Regia Parisiensi fruslra quaesivi.
Casu in manus meas venit carmen graecum, hteris lalinis seculi IX exaratum, adscriptis

glossis tatinis. Quod quum anle hos quinque annos D' M. C. B. Bock v. cl. e codice
bibliothecaeBurgundicae Bruxellensis descriplum Lerschio nostro ehea! praematura morte
liobis ereplo misisset, ut primum inspexiy Joannis Scoli ve«su.« esse cogiiovi. Codicem,
nuper cum Bruxcllis versarer, in Franciam raissum, inspicere non i)olui. Fst vero cod.
10078-10084, meriibran., fol., seculi Xil. Conlinentur eo yirgiliana yvlgentii t-t glossae de

oustrusis sermonibus. \n quibus glossis et hosce versus, in honorem S. Dionysii compo-

filos, numerari suspicor,
§ IG. Kuper poliicilus est D. Pitra v. cl., Spicilegii Solcsmensis Tom. II se Joannis Scoii

commcntartos in Martinnum CapeUam evulg<iturum. Quos doleo nonduin comparuisse.

Nijperrimc (piuin Parisiis versabar, in cudice ras. S. Germani 1110, oiim 589, meinbran.»

Ii05 .jminontarios deloxisse ixiilii videor. Nec lainetiolium inihi suppeiebai eosdescribeiidi.
Quare D. Pilra liierispcrmuMus redeini»loris hujiis librl tradiiisqaum rogassem, ut mihi oo-
 PROOEMIUM jiit

piam suaui Jl couiparandaiii in usuoihujus e(iitioniscOftcederet,ne ab liocquidcm rcspon-

sura accepi. AUamcn codiceni S. Gcrmani istum breviter describere non omittani,ut ille cura
in nsum suum converlere ossit. Est autem codex membran., fol., duabus columnis manu
(

seculi XIII exaratus, in fine mutiius. Constat foliis 125, quibus varia legunlur. Fol. 31, 1-
38,2 exstat liber 1 de divisione Naturae usque ad cap. 32, in cujus Hno fragmenluru
verbis : Omnis siqtiiJeni natuta seu essentinrum seu accidcntiiim imniutubilis esi finitur.

Quod iam Iribus, quos snpra § 11 laudavi, codicibus examinatis npglexi. Fol. 47,1-115,2
<'xt,uit Annotationes in Martianum^ quns .Toannis Scoti esso suspicor. Incipiuiit : IIujus
fabulaeauctorcm Martianum comperimus fuisse Cartliaginiensnn generp, nec non et Romanum
citem, undeet latiari ritti tctronomos, hoc est, (juattuor nominibus nominatus es!, Marliav.us
(jfuippe, Mineus., Felix el Capella vocatus. Martianus fjuidem proprio nomiue ; Mineus vero
(X colore, ut aiunt, quiu mfus eral; Felix nescimus, felicilcrne vixit necne; Capella autem
quia sic quaedam satyra, sive nutrix ejus sive udmonitrix fuerit, suis scriptis nam aperte
patet, cum nouunavil cet. Fol. 67, 2 legiiur : Incipit exposilio s(cundi libri nuptiarum
Philologiae et Mercurii; fol. 89, 2 Finit de rethorica; fol. 90, 2 Incipiunt haec pauca in
Martiani geomctriam; jbl. 97, 2 Finil de geometria : incipit dc arithmetica ; fol. 107, 2 In

musicam Martiani haec pauca. Finiuntur couimentaiii fol. 115,2 \x\^ ytthis : Decertum
i. e. drcertatum. Urbs Elisae i. c. Carthago. Jugariorum i. e. de Jugaria provincia fuit
Martiumis. Marcidam t. e. antiquam. yelernum, untiquuni. Explicit item (Mlossa de Musicu.
^'^t-.i yaci;. Qtiae usque ad finem codicis sequuiUur, ali^ manu scripta sunt.

TIl

DE VITA ET SCRIPTIS JOANNIS SCOTl OBSEKVATIONES.

§ 17, El de codicibus, quibus in paranda hae edilione usi sunms^ haclenus. Kestal, ut
nonnuila de vita et scriplis Joannis Scoti exponamus, in quibusa scfi, torecomui-enialioiiis

infra imnressae nobis dissentiendum est.

Ac priinum quidem in explicando Erigenae nomine, quotquot hucusque do Joanne So<)t<»

.scripserunl, haud leviter erraverunt. Neque id mirum, quum Erigena yQv»\y\\\\\m \\\h\[

nisi genuini nominis Icrugenac depravalio sil, nnla illa, ut opinor, seculo demum XV. M
quod codicum tide facile probatui

Omnibus enim, qui supersunt, Joannis Seoti srripti? in eodicihus soium noiuen Jocnnis
Scoti praelixum est. Sic in Expositionum caeleslis lerarciiiae codicibus legitur : Incipiunt
cxpositiones Joannis Scoti, in codice Exposilionum uivsticae theoPogiae : Jncipit prolugu.f
Joannis Scoti ceX. versus codicis Valicaui tnscribuntur Joannis cxoooi , versus codicis
Canlabiigiensis nomen prae se ferunt Jeunnis Scoti , homiiia inscribitur : homiiia Joannis
Scoti. In sula versione operum Pseudo-Dionjrsii Areopagitae pro Scoii aiiu.d cxsliU
cognomeu, non quidem Frigena, sed lerugtna. llaec fmm legis in velustissiiuis, qtios

evoiviuius, ijodicibus, MonaGcnsi Othlonis, el duobiis V}ndobonen.sibus : Incipiuni lihri

sancti VinniMi Arfopufiitae, qaos Joannes hrugfma tnmstulit de Graet0 iu LntiKnif-..

Pariter codex Fiirslenfeidonsis Monachii, nec non ambo Vatieani haUM^-.d h-rngena. Soii
rodices Floreutinus el l>armsiadiensis haijenl Eriugena.

Quae quuui ita sint, jain quaeritur, quiUnam hoc cognomen lerugena signiiicei. (^ioc
hauJ seio an non sit diffieile ad inveniendum. Compositum est enim ex 'jciv:, soi!ic*;f.
KBc-ov, el gena, ita ul sil onundat^ cx insufa sanctorum. Quo T^oniine RprJellaMin- essf ai u
XX PROOEMIUM
quilus Hiberniam sciiiiit omnes. U/iov/ 'ducitur nb Itpii, o^., forraaturque nomen Jtrugenh
ex jjenilivo «pov moro 'Lalinorum eodeni niodo, quo Grujugenay quo nomine ipse Scotus
nosler S. Maximum honorut in lioc versu:
Quisquis araai formatn pulchrae iaudare Sophiae,
Te legat assidue, Maximc GraJM^cnrt.

En simplicissimam, eamque haud dubie vcram islius nominis eiplanotionem. Quod

quum versionem descripserunt, minus intelligerent, in Eriugena ideo, ut
posteri, qui

.idetur, mularunl, ul ad nomen Erin aliuderct. Poslea, quum haud raro m litera magis

jn forniom y literae exarareiur, pro Jerugena viri docti legerunt Erygena, Erigena, in quibus
primus fere Trilhemius fuisse videtur.
Itaque ecutissimae virorum doctorum conjecturae, opinantium, Joaonem Scotum e lerra
Jirgene, e pago Eriuven, vel ex urbe Aire oriundum fuiise, et quae copiose infra in com-
nientatione de hoc nomine disputata inveniuntur, ut vana collabuntur. Neque hoc loco
j)raelermittendum esse videlur, ascriptoribusaequalibus Joannemnunquam aliocognomine
uisiScoit vel Scotigenae nominari, neque in codicibus unquam JoannemScolum Jerugenam
una et conjunctim logi, sed, ut monuimus, aut Joannem Scotum, aul Jounnem Jerugenam.
In allero lantum carniinura codice Valieano et in titulo versionis Ambiguorum S. Maximi
nppellatur Joannes sapientissimus, vel simpliciter Joannes.
Nec obstarc videntur, quac nuper scriptor anonjmus iu lincyclopaedia cui tituius

Jiirchenlexicon oJer Encyclopaedie dcr Catholischen Theologie von JJ. S, Wetzer und
li. Welle V. Joannes Scotus Erigena objecit, illam sententiam meam non minus quaiu
oeterorum dubiam esse, el limites conjeclurarum non excedere. Imo vero sententia noslia
fide codicum nititur, in quibus Joannes lerugena diserte vocatur. Cognominis vero sensuna
non conjectura, sed vera verbi originatione asseculus esse mihi videor.

Nunc vero optime quadrant verba Prudenlii Scotum increpantis ha«cce : Te solum om-
nium acutissimum Galliae transmisit JJibernia, ut, quae nullus absque te scire p»terat, tws
cruditionibus obtineret. Nec jam offendere potest, quod Guileimus Malmesburiensis tesU-
lur, in codice versionis se legisse, Joannem Scoturn //eru/tg-enamnominari. Eruligena eniru
nihil aliud est, nisi Erinigena, id est, oriundus cx insula Erin, quae est fere versio latina
vo{;cibuii ierugena. EruUgena autera et Erinigena scriptura codicum vii diflerunt, in

quibus uli et ini satis accurate conveniunt.

§ 18. Alia est quaestio, quae haud niinus virorum doctorum ingenia excercail', de libro

Joannis Scot', quem deSS. Eucharistia scripsisse fertur. Ex scriploribus aequalibus librum

pcculiarem Joannis Scoti de Eucharislia nullus commtmorat. Hincmarus enim non nisi
errorem perslringil : quod sacramentum altaris non verum corpus et verus sanguis sit Domini,

sed tantum mcmoriaveri corporis et sanguinis ejus, eumque salis aperle Joanni Scotigenae

impulal. Pariter Adrevaldus monachus Floriacensis seculi IX suum quem de corpore et

sansuine Domini librum condidit, contra ineptias Joannis Scoti inscripsil. Gerbertus seu
quisquis fuit anonynius ille Cellotianus, qui seculo X de coutrover.sia Paschasiana scri-

psil, ceterosfere oinnes, qui eo tcrapore libros de corpore et sanguine Domini ediderunt,

t^numerat, nostrumJoannem Scotum praelermiltit. Priiuus demum Berengarius Tuionensis

Joannis Scoti de Eucharislia librum , uode ipse Berengarius pessimum eriorem suum

hauserat in hominum notitiam produiit, Poslea sub homine Joannis Scoli in raullis

synodis daranatus est liber, conscissus, et igni adjudicatus. Quid igitur? Num synodi in

joanne Scoto damnarunt, quod ipsius reapse non eral?

 rUOOEMIUM. XXI

Vcrum res ila se habere videtiir. In Berengarii libro de sucra coena, qui prodiit hoc

lilulo ; Berengarii Turonetisis de sacra coena adversus Lanfrancum liber posierior e codice

Guelferbytano primum ediderunl A. F. et F. Th. VischeriBerolini 183V, p. 37 haec legun-

tur verba: « Dc Joanne auteni cur conscissus fueril, te ipsura quibusdara narrantcin
causam conscissionis audivi, quia in quodara scripli sui loco posuisset, ea, quae iu

allari consecrantur, esse (iguramy signum, pignus corporis ct sanyuims Domini. » Haec
omnia quadrant in libruni de corpore et sanguine Domini, qui sub noniine Ratramni
saepissirae edilus est. Ibi enim sub finem eadera vocabula idenlideni occurrunt, Ac-
cedil quod Ascelini verba ex illo libro Joannis Scoli petita haec : spccie geruntur ista,

non veritate, in illo Ratramni libro ad vcrbura loguntur. Sane potuit ficri, ul duo scripto-

res, inter quos magna intercederel ingeniorum similitudo, illis praeserlim lcninoribus-,
etiam in eadem vocabula et integrum enuntiatum casu inciderent fortuilo ; al rea;>se ^'1

factum esse in his, de quibus agimus, verbis tam absimile est veri, ut am()liorc dcmon-
stratione supersedearaus. Neque profecto ista verba veritali ita congruunl, ut, quod oi^jtro-

brio verti potuerit scriptori, nihil conlineanl^

Itaque vixdubiura esse videlur, Berengariura usum essQ libro Ratyamni de-corpore et
sanguine Domini, euraque Ratramni librum in synodis damnatum, conscissum, concrema-
lum esse. Ralramni autem illum librum esse testantur codices, e quibus evoivi olim Lob-
biensem, nunc Domini Vergauwen Gandavensis, seculi X, quem doscripsit Mahiilon AA.
SS. ord. sancli Bened. Tora. VI, praef. Nro 83. 129. 130, Heidelbergensem 8. XX. sc-

culi XI, qui olim [>ertinuit ad abbatiara Salcm, a Mabilionio laudatum i.i ilinerario Arta-

iectaParis. 1733 fol, p. 14. 17, et duos codices Gottwieenses 11° 58 cf 312. Qui ad unuiu
tunnes Ralramno libium inscribunt, l.obbiensis quidem i!le his \evh\s :

INCiPIT LIBER RATRlM DE COKP ET SxVNG DNI.

-At qui factum est, inquies, ut in ilio certamine Berengariano nemo extitcrit, qui librum
ad verum ipsius auctorem Ralramnura referret ? Qui factum es(, utsynodi verum auctoreni
non deprehenderint?
Quibus quacslionibus occurro qnaeslionibus hisce, quae non minus aptc fiunt. Si iibro
Joannis Scoti utebatur Berengarius, qui factum est, ut vel ipse vel schola ipsius nunquam
ad persimilemRalramnilibrura, errori suo maxiraopere faventem, provocaVerit ?Qui faclum
est, ut omnino in lota isla controversia libri Ratramniani nulla usquam menlio fierel?
Synodi quidem de libro judicarunt, non de auctore. Ralrarani autem liber tara inlric<ito
ac singulari dicendi genere utitur, ut viri doctieum Joanni Scoto Iribui facile paterenlur.
Ncque taraen unquara apud veteresduolibri de SS. Eucharistia, Joannis Scoti et Ratrarani,
ab uno eodemque scriptore laudanlur.

Jam vero si recle dubitatur, Joannera Scotum peculiarem lib^^um de SS. Eucharistia scri-
psissi% ubinam ipse errores saos atque ineptias de sanctissimo corporis et sanguinis Do-
mini sacramenlo sparsil ?

Sparsit in commentario in S. Evangelium secundura Joannem, qui capite VI, 11, ubi Jo
SS. Eucharisiia loqui coeperat, in codice desinil. Sparsit, opinor, in Expositionibus lerar-

chiae ecclesiasticae Pseudo-Dionysii Areopagilae, in quibus ipsi uberius de SS. Euchari-

stiae sacramento erat disputandum. Exposiiionum enim ierarchiae caeJestis a nobis edila-
rum capite primo qnura m Paschasianos impetum focisset, vix (iubium est, quin postea
ad Dionysii de SS. Kucharistia doctrinam accedens, copiosissimf suam scntentiam aperae-
„„ PROOEMIUM.

rit, Quare illas pariler eipaiitioues rescissas dflelasque esse, ideoqueii.i codicibus juoi de-

siUerari suspicor,

His igitur scriptis uberius prolalos Joannis Scoti de corpore el sitnijuiue Domini crrores
Ilincinarus perslringit, his scriptis quae continebantur, itipplias Adrevaldus monaclius

refiJlavit. Postea autem, quum Berengarius Turonensis ia librum Ralramni iocidissel,

eum Joannis Scoli esse» ei sibi et aliis persuasil. Uic autem Uber etsi errores Berenga-
rianos non aperte profert, tamen incerlae, quae ei iubunt, arabiguaeque definiliones ita se

liabent, ut cum Berengarianae, lum Calvinislicae de eorpore et sanguine Domiui bae-

reseos quasi matrix recte possil vocari.

Neque vero loci duo oommenlarii ia S. Evangeiium sec. Joan., quos M. F. Ravaisson
citat (cf. § 9), ejusniodi sunt, qui Joannis Scoti doclrinae de SS. Encharistia, novaui
Jucem atrundant. Nain Scoti verbarci spirUualUer eim [Salcolorem ve\ agiium mt/slkum}

immolamuSt ei inlellectuaUter mcnle, non denie coine^imus, etsi veritatem totam non ex-

primere videaniur, reapse tanien verilaiis limites non migrant. Irao Scotus immohri
Christum profitelur : quomodo vero immoletur, si ren>iter praeseris non sil? immolatur
aulem spiritualiler et rcuiUer, comedilur inlelleclualiter et realiter, mente et orcy nou
dente. Is igitur locus persimiiis est ejus, quiin Ex[M>sitionibus in lerarchiam caelestem

infra col. 140 occurrit. Idem fere de allero loco hoece sM-.spiritualis homo... jam nou
sohim negal Christum carnem esse, quam jfm in spiriiim versmn esse intelligit , veriun

eliam ipsum depellit rationabilem animum esse. Ut entm caro ipsius exaUuta est et mulala

in animam rationabUcm, ita rationabilis ipsius aniina in inteUeelum et subjecta est et versa,

QuomoiJocunque de his placitis sentis, tamen Christum jaai esse curpore destitutum, tt

tiumanam naturam inteijram non amplius habcre, ex iis nnw sequitur : sed Joannes Scotu.**

id polissimuuv agere videlur, ut, quumi sit adversarius Paschasii, corpus naturalo et cor-

pu.3 iilorificatum probe discernat.

Noli aulcm mirari, quod rnigmcslum de SS. Eucharistia a M. F. Ravaisson e coJico

Abrineatensi editum liapports cet. p. 372 sqq., et a TaUandicr Scot Erigcne cet, p. 325
dcnuo lypis niandatum, in hac editione omnino neg(e.\imus. De quo Ravaissdo h.-icc

verba iacit : Cest peut-4Lre un fragment de Bdrenger de Tours, peut-4tre de Scot Erigeue
dont le « de corpore Domini » est perdu. At virum cl. spes fefeiiit. Nam est fragmentum
libi-i Ualrumniani ceulies typis repetiti, quo fere medio ad verbum exstat. Id quod edi-

tures cl. prorsus fu;^isse videtur,

§ 19. Jam tertio locoid expendendum restat, quod non minus est difticile expeditu

quaiis Joannem Scotum inter elByzantinos ejus temporis necessitudo exstiterit. Hoc qui-

dem sub nuilam dubitalionem cadil, Joanncm Scotum in libro de divisione Nalurae de

processione S. Sj^iritus magis fere Graecorum adstipulari doctrinae, quam Laiinorum.

Weque non ubique Graecorum s-ipientiam laudibus extollit. Semper suam cum graecis lite-

ris famiiiaritatem in scriptis suis prae se fert, et quasi a Graecis omnis omniuo snpientia

petenda sit, horum laudem ubhi^ue praeconiis amplissimis praedicat.

Qaum igitur Joannes Scolus apud Carolum Calvuoa auctoritate sua plurimum pollerel,
quid, si Photius, quid si Byzantini, qui eo lempore schisma moliebantur, aulicum Grae-

coruni ainaniifisimum et praejiolentem, in suas partes trahere conali sint ? Eisi quidem
de hac re ccrti nil coustei, hoc tamen salis compertum est, Joannem Scotum, si non

reapse, tainen inclinalione mentis a Photii partibus sletisse. Quori versus pessimi argu-
 PnOEMlUiVI. »"»

menli, quos versioni oiJenirn S. Dionjsii j;ubiijnxit, aperlissiiiie produar. SuiU euitn lales;

Nohilihiis <|uninlam foeras con?».rrc'3 palronU,

Subdiu niine ssrvis heu! luale. Roma, rui«.
Deseruere lui tanlo te teinpore reges,
r.«ssit cl acl Graecos nomen hoiiosque tuus. -

Conslanlinopolis fli)re«s nova Rama vocaltir,

Morihus el muns Roma vetusla caaiK.
Transiii imperiiitu, m:insilque superbia lecum,
Cuiius avariiiae te Diinium superai.
*"
Vulgus ab ex.(remis di-jtracium pariibus oibis,
Servonimscrvi, nunc tibi suiit riomini.
lo le iiobilium, reeiorum neuu) remaneiil,
Iiig^Muiique tui rura pela^ga coluiit.
Truociisii vivos t.rudeli vuliiere saiicios,
Vendere nunc horum mortua raembra solef
Jam ni le merituuiPeiri Paulique roveret,
Tcmpore jam long> Roma mi»ella fores.

Hos versus. sine scriploris nomine edilos in opp. Bedae ed. BasiKa. 1563 T. I,"p. 538.

ed. Coion. T. 1, p. U9, re vera Joannis Scoti esse, auclores sunt eodices veieres Mona-

censis Olhlonis,duo Vindobonenses, el Fiirstenfeldensis, supra laudali. Quibus quideru

oflanibus ad caleem versionis illud carmen additum est. Neque id le movere debet, qnou
legis , vulgus ab extremis distractwn partibus orbis, servorum senos, Romae dominari. Qui-
bu3 vix dubium est, quin intelligantur Saraceni, quieo temporo saepius ferruna nanJiuam-
que Roraae minilabantur. Vide Muratori, Annali d'Italia, T. V.
Siautem JoannesScolus is fuit, id quod jam vixdubilari posse videtur, qui Graecissanclao
apostolicae sedi reluclantibus in aula Regia Parisiensi faverel, quid mirum, quod Nico-
laus P. I regi ppprobrio vertit, quod libri S. Dionysii ab Joanne Scolo in latinum sermo-
iiem conversi sine approbatione apostolica in vuigus emissi sint, postulatque, ut illo

Joi^nnes, qui non sane sapere in quibusdam frequenti rumoredicatur, Romae repraesontetur,
aul cerle a Studio Parisiensi, ciijus capitat olim fuisse perhibealur, removeatun, ne cum
tritico sacri eloquii grana zizaniae et lolii miscere dignoscatur, el panem quaerentibus venc'
num porrigat. Quid Nicolaus hisce literis suis profecerit, memoriae non prodilur.
Neque hoc loco praetermittendum esse videtur, ea, quae de longis itineribus Joannis
Scoti per Graeciam et Oricntera susceplis fabulali sunt nonnulli, argumentis, qnae qui-
dem firraa sint, probari nuliis. Ae Labbeus quideni in praefatione ad Glossaria recle ol>-
servat, Joannem Scntuni a£ ceteros tjus aeti in graecis literis magistellos hac in lingua non
adeo versatos fuisse, ut in Francium Carolinis temparibiis migrasse Athenas ewistimandum
sit, id, quod cum rudia carraina graeca Joannis Scoti, tum ipsius versioncs, quibus se iu

Graecis merum verborum mancipiura prodit, satis comprobant. Ceteruna ipse graecarum
*
literarum interaequales perilissimus babebatur, necdubilavenra, quin noster intflligendus-

sit Joannes, de qno in Psilolro ad noxios quosque humores extrinsecus desiccandos, et

pUos qui displicent extirpandos codicis 2\)i-0, i", secuii Xi, bibliolhecae civitatis Abriuca-

tum, haec exstant ; «Non solum autem, ut superius diclum est, piios delet, verum eliam
noxium [lumoruDa impetum reprimif, quo el frequenter Pardulus utebalur episcopus, et

Fregus grammaticus, qui et dicebat : Quicunque hoc lertio usus fuerit in Marlio, non opu*
ei fobrium molestiam timere in anno. Graeci quoque sapientes, ut audivi a Joanne, hoc

maxime uiuntur medicamine. Nec nliquando fortassis alteram pro desiccandis humoribus

cu7-avit accipere potioncm ». M. F. Ravaisson Rapporls cet. p. 132.

20. l)e [laientibus el cognalis Joannis Seoli nihil comperlum est, nisi ei fratrem fuisse
§

Aldclinum. Quem indicar. codex S. Germani, 1108, olim y>2, fol. *2, 1, ubi in fronte mem-
branae ,
quae labula dominicali tcgitur, mauus forte seculi IX ad margiaem adsoripsil
xxiv PROOEMIUM.
hnecce : Frater Johannis Scotli Aldelmus fpcit istam paginam \
... literam teneanno Domiiti ^

DCCOXCV I' i scquenti anno tenebrae |

XII literarumab M. F. Z. j etsicdein \
ceps \
incipit \

salt... \
ubi Xill^ I
linea \
accip. \
..ur. \ CodicemlSiadiil CousinyOuvrafjes InMils d^Abilard,
'

append.y p. C22.

§ 21, Noper D' /. B. Weiss m Jibro : Gescluchte Alfreds des Grossen Schaffhauscn 1852. auclor

sententiae fuit, Joannem Scotuiii ab Alffedo rege vocatuni e Gallia in Angliara venisse, et

a. 891 Malniesbiirii mortuum esse. Nilitur argumentatio ejus tluobus chronicis, Petnbur-

gcnsi Angliae, Tliuano Franoiae. IDud edd. Jo^oph Sparke, Uistoriae Anrjlicanae seriptores

varii e codd. mss. niinc prinium editi 1723, et Giles Londinii 18*to. Ubi ad a. 891 haec ex-

stant : NormanniWormaciae. cpiscopum occidunt. Juannes Scotns monachus Malmesburii obiit^

con.fossus,ut diciiur, graphiis piierorum, quorum magistereral. Chronicon bibiiolhecaeThua*-

nae (Du Chesne Scri[itf., Tom. 11!, p. 359. Bouquet Scriptt., Tom. VII, p. 253; haec profert

Iloyutu Eifredi JoannesScolus rediil a Fruncia, ubi erat cum Carolo Calvo, Sed horuifl

chroniconim quae sit auctoriias , expendendum erat. Ciironicon Tliuanum iji hoc loco
(iuilehno Malmesburlensioinniti, quis non suspicetur! Chronici aulem Pelriburgensis locum

ex. eodem fonte fluxisse, jam fabula de graphiis puerorum, ver))iSMi dicilur additis, haud
obscure indicalur. Deniquo quo jure ille contendere possit, locura Assueri de Joanne Eald-
saxone supposititium esse, sanenon assequor. Nam posilo, ut locus Assueri, qui incipit « o

quodam tempore » ,
genuinus non sil, t.amen ejus narrationi d<i Joanne Ealdsaxone primo
AetheUngiae abbate, quae paulo anle praecedit, fides non esl abroganda. Joannes vero ab

Alfrcdo rege una cum Grimbaldo in Angliam vocalus, quin sil idem hic Eahisaxo A«the-

lingiae abbas, vix dubitandum erit. Fortasse scrutationibus accuratls iu Anglia continget,

ut inveniantur nova momenta, quibus haec quaeslio de Joannis Stoti in Angliam rediiu ad

liquidum perducatur,
§ 22. Joannis Scoti libri, qui supersunt, quo ordine scripti siut el in lucem editi, vix

polest detlniri. Hoc soium constat, « Espositiones lerarchiae caelestis i> post libros «de di-

visione Naturae» compositos esse, ad quos respiciunt. Libros « dedi\ isione Naturae /> Wul-
fndo deuicalos esse, e fme corum ad ridem codicis S, Germani a nobis recognitocolligitur.

Wulfadus ecclesiaeRemensis oeconomus interfuit concilio Carisiacensi contra Gotescalcum

habilo a 8V9. Ab Ebbone ordmatus in concilioSuessionensi a.853gra(iu privatur. Deindea
Camlo Calvo arcessitus, in aula regiaCaroiomannum, regis filium, instituit. Ubi amicitiam

oum Joanne Sculu iniisse vidttlur. Nicolaus P. I. a. 865 clericos ah Ebbone ordinalos in
priitinos gradus leslituit. Paulo [)0st Wulfudus CaroliCalvifavorearchiepiscopamm Bituri-

leiisem adeptus est. Obiit a. 87o. De quo viJe Mabiilun. Ann-ji!. Tom. III etllist. luleraire

de la France, ToiiJ. V, p. 477. Teuijms, quo Joannis Scoti ^< liber de Praedestinatione»

conj[(0s;tus sit, facile coHigitur. Pariler carmen 1 infra impres^um belluin inlerCarolum
Calvum et Ludovicum Gerraaniae regem connatum respicil. Cetei'a Joannis Scoli scripta

qnanuo composila sint, non com[icrium habetur.

Catalogis veterum de libris Joannis Scoti scriiitorum si fides habenda cst, pluriraa ejus

Rcri{)ta desiderantur, auideperdifa, aut in bibliothecis delitescentia. Ex catalogis igitur eos,

qui inler lestiraoniu Thomao Gale infra impressa non recensentur, hoc loco adscribere luiiel

Vincentius Bellovncensis ( i 12GV) in Speculo historiali lib. XXV cap. 'i2, hoc liliilo : De

imptrio Caroli Calvi el scriptts Joannis Scod, tradidit haerre : Hoc tetnpore clarnil Jaanuei
 PROOEMIUM. «»
Scolus, vir perspHiicis ingemi et mdlUae facundiae. Qui dudutn concrepantibus uudiqut

bellorum fragoribus in Franciam ad Carolum Calvum transierat. Cujus rogatu lerarchiam

Vionysii Areopagitae de Graeco in Latinum verbum e verbo Iranstulit. Composuit etiatn

librujn, quod peri fision mcrismUy id est , de Naturae divisione litulavity propter quaestiones

solvendas bene utilem, si tamen ei in aliquibus ignoscatur, in quibus a Latinorum Iramite

dcviavil, dum in Graecos acriter oculos intcndit. Hic succedentibus annis munificentia

Alfredi aUectus venit in Angliam, et apud monasterium Mabncsbcricnse apueris, quos doce-
bat, graphiis, ut fcrtur, perforutus, et martyr aesiimalus est. Hujus epitaphium hoc fuit :

Clauditur in luimilo ?anctus sophisia Joannes,

Qui (iitatus erat jani vivens dogniate miro.
Mariyrio tan.iem Ohrisii conscendere regoum
Quo 'nieruit, sancii rcgriaiil per secula cuncli.

Scabri sunt hi versus, el moderni temporis lima carenies. Subdil : Hic Joannes Scotus phi^
losopUns, ut dicit Lunfrancus, in fide desipuit. Unde liber ejus de Eucharistia lectus est et

damnatus in synodo Vercellensi, celcbrata sub Papa Leone IX, eodem anjio, quo se Laufran-

cus ub errore Berengarii purgavit. Idem etiam Joannes super Icrarchiam Dionysii commen-

iavit. Helinandi (* 1223) chronicon lib. XLVI, quem Yincenlius auctorera cilat, inspicere

non potui. Prodiit Helinandi clironicon cura Bertrand IHssier Bibliotheca vetcrum scriplo-

rum Ordinis Cistercicnsis. Antoninus Florentinus (^ Uo9} in chronico suo, Sec. IX, cap, 2,

lit. XVI, § 3, Vincentiuoi ad verbura reddidit.

Tritheraiiis ( ^ 1516) inter duos Joannes Scotos, equibus unusBedae discipulus fuofil

diserte dislinguit, deceptus, ut opinor, loco Vincenlii Bellovacensis, qui 1. 1. lib. XXIV
otnnia raiscuit scribens : Fueruntque Parisiis fundatores hujus Studii quattuor monachi,
Bedae discipuli, scilicet Babanus et Alcuinus, Claudius et Joannes Scotus. Quae verba quo-

modocunque intelligis, veritati non conveniunt. Trilbemius igilur in libro de Scii[!lt.

Eccles. ed. Francofurt. 1601, p. 252, haec refert . Joannes Scotus monachus ordinis S. Bene-

dicti, Bedae monachi ei doctoris clarissimi quondam auditor utque discipulus, colfega Albini,

veniens cum eo de Britannia in Galliam, apud Carohim Imperatorem Magnum in pretio fuit.

Qui cum esset vir in omnibus scripturis doctissimus, edidit claro sermone clarissima opu-
scula, de quibus ista fcruniur : In Evangelium Matlhaei lib. III. De officiis humanis lib. I.

De divisione Naturue iib. l.Alia quoque multa composuit, quae adnotiiiam meam non vrnc-

runt. Claruit sub temporibus Caroli Magni Imperatoris anno Domini 800. Deinde ibid. p. 2oY

haec addit : Joannes, dictus Erigcna, ni07iachus, in divinis Scripiuris doctus, et in disci-

plina secularium discipltnarum ei'uditissimus, graeco el latino ad plenum instructus eloquio,

ingenio subtilis, sermone cojnpositus, jubente Co.rolo, filio LudGxcici, frutre Lotharii Impe-
ratoris, Iranslulit in Lalinum : lerarchiam et libros Dionysii lib. IV. Scripsit super eisdem

lib. IV. Et quaedam alia. Claruit sub Lothurio Impcralore anno Domini 830. Pariter in iibro do
viris illustribus ordinisS. Benedicti lib. II cap. 27 lioc titulo : De Joanne Scoto iiaec tradit

Joannes Scotus monachus, in Anglia auditor venerabiiis Bedac presbyleri, socius et collega

domini Alcuini jam dicti, vir in divinis Scripturis doctissimus, et in sccularibus literis

magnifice inslructus, scrtpsit non contemnendac lectionis opuscula, dc guibus ad meam noii

tiam paucaperoenerttnt : In Evangeliwn Mutih. lib. IV. De officiis humanis Ub. I : et muUa
aUa.' Claruit anno Domini 780 sub Carolo. Quibus 1. 1. lib. III, cap. 212 hoc indice : De
^xyt PKOOEMIUM.
5. Joanne Scoto martyre haee subjunxil . Jounnei Sc4>ius, moiiachm Malbesberiensit in
Anglia, vir doclus el religiosae conversaLionis^ cujus eiia^H in secundo volumine fecimus

tnentionem, apud Carohim Cuhum Imperatorem magno in prciio fuit. Qui landem martyrio
coronatus a morte transivii ad vitam Confossus enim graphiis puerorum^ quo» doetbat,
nescio guo instigante, post morlem muUis claruit signis. Legi aulem in quadam scriptura,
quod fucrit episcopus Mij}iden.hurf]emis sub Uremeusi. EJus natale colUur kJdus ^ov^mbri*.
Claruitanno Domini 880 sub Carolo Caho, et vixit adhuc muUis annis post eum. Alii i>olmt-y
quod claruerit sub Umrico quarto aniw Damini lOGO. Sed prior opinio mihi vldetur ckr-O'

nicis.consentanea ct ideo verior. Nisi forte duo fuissent, uno murtyrii gencrc diversis tem-
poribus intcrcmpli.

.Io;uines Baious (ij^oirca 1360), qai pariler duos JoannesScotos discfrnit, iri libro, cui lilu-

jus : JUuslrium majoris liritmniac scriptorum summmium 15'i8, fol. 57 liaec tradit: Joannes
Mailrosius, cognomiue et notione Scotus, Alcuini coUega, ct vmerabUis Bedae cum eo quon-
dam discipulus, atque dum Cantnbrigiae honas iiteras profiterelur, fregtiens auditor extiiit.
Is cura esset utriusqae Unguae, uilinue et graecae, perttissimus ,
quod de ips^ historici fere

omnes iinanimi tcslimoniortfcrunt, adjuncto sibi Cluudio Clemente pari doeirinapnmdiio cum
mercatoribus Anglis (keanuin mare trajecil, Parisiumque pervenit. U-bi cwn iniei- ceicros in
pubUcum prodiisset forum, ncc quicquatn patria praeter bonas discipU.nas cj:porlasscl^ m
sapientiam proftteri, camqne habere venalem cum socio conclamabat. Quod audiens rexCaro-
lus cognomenlo Magnus, provtsis neccssariis, eos iUico retlnuit, ul conflucntes ad ipsas un~
dique nobiUum Francorum adolescentes UberaUtcr erudirent. Frequens inde advenieatium
itluc conventus tffecit, ut Parisii slatim percelebrc ciset auditorium. .Sanxit CaroUts provo'

cante Alcuino, ut deinceps iUic essel generalc honaram artium studium, et ut Claudius in eo
prdeposituram gereret, Joanncsvcro Papiarn concedcrei, ut et illic quoque gymnasio inilia po-
nerei. Composuit iUe eleganti sermene rogantibus discipuUs clarissima opuscula, praecipue
haec: In Evangelium Maithaci Ub. III. De efficiis harmms Hb. I. De itfficiis divinis Ub. 1.

l)e divisione Naturae Ub. I. De germanis juxta Jrcnicum lib. l. Cvmnentarios Scripturarum
lib. I. IlomiUas eruditas Ub. I. Kcc dubilo, quin his longe plura condiderit. In libro suo de
Naturae divisione solvendis quaestiouibus est utiUs, sed Pa{)istis piMimum Antoninc tcste

dtspUcuit , quod Grcieas advcrsus eorum insyncera dugmala in plerisque consentiat. Div4
Augustini monasterio CaroUis hunc Ticini seu Papiae praefecit anno noslrae redemptionis
792, in quo c' senem obiissc tandem nonnulU credunt, Scotis dominante Solvathio rege. Sutis
clarct ex dictis, Alcuinum et Joannem inter Anglos ila fuisse ductissimos. Doinde foi. 6'*

de nostro Joanne Scoto narral iiaecce : Joannes Palricius,^aUas Erigena, Brttannus natione
stu GuaUus Anglicus, in Menevia Dcmctarum urbe, sive ad sanctum Davidem, ex patricio
qcnitore naCus, a pkrisquc scripluribus philosophus, ab aUis vci'o, sed perperam, Scotus co-

gnominatur. Dam Anglos Daci rapinis et beUis infcstarent, ac omnia iUic tumultibus esseut
p(cna,longam peregrinutionem Athenas usque suscipiens, qunm plurcs annos Uteris graecis,
chaldaicis ct arabicis insudavit. Omnia enim visilavit phHosopiiorum loca ct studia, imo e!

tpsum oraculum soUs, quod Aesculapius sibi construxei'at. In quo abstinenlissimo cuidam hir

miUimus scrvivii, nt sub eo omnis philo^fophiae investigaret seoreta. Invemms iandnn, quod
tam lonuissimo labore quaesicerut, in ItuUani et GaUiam est reversus. Ubi oh incredibUem

ernditionem Carolo Calvo, et post eum Ludovico Balbo aceeptus , Dionysii Artopagilae

Uhros dc caelesU Urardiin, cx ConstanlinopoU tnnc missos,. ietinos fecit anno Domitii 853.
 PHOOEMIUM. xxm
Proftclus aliquando posi in Diilanniutn Meneviensi in monu»leiio, quod ud Daiidi» ftiuinn
dicitur, sc monacliwn facil in uUimis GuaUiae finibus. Nec polerat in eo diu latere, sed indt
vocatus ab Alfrtdo Anglorum re^e, lain sibi, (juam suis liheris auliihilus est praeceptor.

Unde ct ipso adhortante practtr aliu studiorum suorum inonumenta e Graeco translulit in Ires
iinguas chaldaicam, arabicatii et latiuam Arislotelis moralia dc secretis secretorum seu re-
cto regimine principuni, opus exquisilissimum. lloc viro eximio seu 'jentali quodam sidere
udornabat Alfredus academiam suam Oxoniae tunc inchoataiv. liruC illc primus, qui illic

fiublice bonas arlcs profitebatur. Joannts isle, subtililGle inijenii pcracutus, quaedam no-
sCrae rcliyionis accuratissime dispulnta conscripsit, pracsertim : De immaculutis mysteriis
lib. /. De fide conira barbares lib. I. De corpore et sanguine Domini hb. I. Pro iiistituendis

nobiliuinfiliis lib. I. Versiones Diongsii lib. I. Moralla Ariftotelis lib. IX [Nonreliqui locum
nec ieinplum]. In lerarchiam commentarios lib. IV. In thoologiam mi(slicam lib. I. Panrphra-
sticostomoslib. I. Epistolas addiversos lib. I. Dogtnata pkiiosophorum lib.I. Et adfiuc alia.

In libro dc Eucharistia fidem suam cx Scripturis futcbatur, hoc ipsumsentiens et docens, quod
ex bihliis et Auguslino didicerat, ct quod scivcrat in Galliis Bertramuni presbyf.ernm tradidisse-
Quiliberin Vercellcnsi synodo a Leone IX pontiftcc Romano postea dnmnatur, quod eorum ad~
lerselur quacstui. In Mulmesberiensi cocnobio tandem, quo recreationis qralia se conUi.lerai,

inter legenduma quibusdam disdpuUs pugionibus interimebatur anno Christi S8Y ,

fortassis

'^on sine monachorum impulsu, quanwis eum intcr Ecclcsiae martijrcs poslea numerarcrlut.

Decipiuntur fere omnes historiarum scHptores, qui istum cum praecedente Joanne illo Scoiii

Mailrosio unum fuisse falentur, tam licinitatc lemporum, quani nominuni ac doclrinarum
paritate occaecati. Vidcbit viyilans Argus, scu oculatus lector, non satis convenirc, quod au-
divtrit Bedam, et hucusf/ue aeUUem protenderlt, nisi annos centum et LXX ad niinus ci con-
cesserit.

Posl Balaeum npostatam audi Leslaeum cpiscopiim Rossensem {)^ 1593), coiislanlia ao fid<^i

siiiceritate illustreni. Qui in libro cui litulus : De origine, moribus et rebus gestis Scotorum
lib. X, Bom. lo78, p. 188 de Joanne Seoto liaec scri[)sit : Plurimum ornamenti conlulit nationi

nostrae Joannes Scotus, vir divinarum rerum scientissimus, qui post multos annos Athenisin

yraecis literit consumptos a Ludotico Romanorum Imperatore accersitur in Galliam, ac prae-

ler alia sludioruin monumenta, jubente ipso Ludovico AugustG, lerarchiam D. Dionysii fecit

latinam. Exstat opus insigne Commenlariis Ilugonis a S. Viclbre Theologi illuslratuin. Brcvi

post missus a Carolo terlio in Anglium hgatus ad Alfredum Anglorum rcgan, optimo prin-
cipi gratulaturus, quod post partam advcrsus Danos victoriam paeem cum Scotis ac Fran-
cts inicrit, ob eximiam eruditionem ex icgato Alfredo factus est hospes, regiisque Uberis ad-

hibittts praecepior. Verum posiea in Maiinesburicnsi coenubio dicinas humunasque literas frc-

quenti audilorio profilenlem, quidam corruptissirni adolescentes ,

quorum insoleitiiam rno-

nimque pravitatem acrius argucbai, ipsum pugionibus confossum inicrcmcrunl, qucm intcr
Christi mariyres summi ponlilicis auloritalc rex numcrari, ct eidem insignc monumcniuin
tn eodemcoenobio erigi niecuravit.

§ 23. Haec igitur lestimonla ,

qualiacunque sunt, avijieienda nobis visa sunt. Error*?s iii

Joannis Scoti libris, qui supersunt , sparsiaut scriptis PseuJo-Dionysii nitualur, aut cx
Sirailibus Neoplalonicorum liuris , quornni aliqaam ropiaia biijiiotlnH.-ac Parisicnses iofii

suppeditasse videntur , hausti sunU Nonn.inqMatn vero Ot iginis quoque falsas opiftioncs

c !at. Dei ne graccis Patiibus SS. (irogorios Nvssennui ct t^tTian/viviii). et S. B;!si!ium . tv •

jxvMi PROOF.WllJM

laliijis Auguslinuru el Ambrosium in delensfoiieuj plac loiiiin suoraiu airerl. Necdeiueruni

tlieolugi at^quales, qui sana SS. Palrujn docliina imbuti, philosopliicam,quaui ille jaclilabat,

iii quaeslionibus l-ljeoloj5icis solvendi.s ratioriom, iudoii 'iterarum ihcologicarum cjus oovi

omiiiuo reiiugnantom, fortitep et magua cum erudilione impugnarenl. In quorum numrio

Prudenlium Tricassinum et Florum Lugdunensem fuisso , e controversia de Praedesliua-

tione compertum esl. Ceterum Joanues Scotus ipse se prodit virum sublimis ingenii » rari

acui&inis,multiplicis doctrinac, mirae in dicendo facilitalis. In veteribus laudal Ciceronem,

Virgilium, Horalium, Plinium, Boelhium, alios. Dolendum est, quod auimi dotibus, quibus
excelluit, parum in fructum Ecclesiae usus est.

De Joanne Scolo uberius disputant Oudin in commentariis de ^criptoribus ecclesiusticis V.

Eriij^na, et Histoire Utteraire de ta France Tom. lY. Y. Libri peculares de Joanne Scoto

hi nominandi sunt : Peder Hjort, Johan Scotas Erigma oder von dcm Ursprung einer

christlichen Philosophie und ihrcm heiUyen Beruf Copcnhagcn 1823. Frunz Anton SUia -

denmaier JoannesScotus Erigena und die JVissenscUaft seiner Zcit. Erster Theil Francfurt a.

M. 1834. M. Saini-Rene Taillandier Scol Erigene et ta philosophie scholastique, StrasOoarg .

Paris. 1843. A^ic. MbUer Joannes Scotus Erigenauad seine Irrthiimcr Mainz 18iV. De Juanne
Scoto Erigena commentatio Bonnae 1843. Atque novissimani iianc commeatalionem laMUo
scriplam huic editioni praemitlendam curavimus.

§24. Superesl, ut moneam, codices, «juos adhibui, in fionte singulorum librorum in-
dicalos esse. Abbreviaturae, quibus usus sum, vulgares sunt. la iis libris, quos primum
odidi, codicum manum religioss secutus, in variisleclionibuaetiam puncta supra aul infra

adscripsi, quae sunt signa liturae. lu hac re enim magis religiosus, quam negligens esse

volui. Plagulas sedecim priores Parisiis carrex.i ; celeras Bonnam transmissas semel tan-

lum perlegere potui. Quod si menda typoihelica hic illic occurraul in hoc opere laboris
elaerumnae plenissimo, benevole excusare velis.

Quod lib. lii cap. 40 de divisione Nalurae, infra col. T40, fcslinanlius conjcci fuUca, nunc
retracto : rclinenda esl leclio coJicis, una liierula mutata, loUgo. De quo pisce vide Plmium.
Denicpie locus : « Sive quolidianos aestus sive recessus, sive maliuas sive ledones pera-

gat » lib. V. cap. 3 de divisione ISalurao, infra col. 874, ubi labem suspicabar, sa:ius est,

sive ex tide codicum Parisiensium ledones, sive cum edilione priuci{>e Galcana Udunas scri-

bitur. Nain voces maUna et ledo, vel Uduna, vel leduna, signifi-jare « lunaria Oceani incre-

menla ai decremenla » auctores suut Du Cange in Glossario el Scaliger ad Varronem de Un-

gua latina lib. IV. ed. Biponl., T. II, p. 52. Cf. Forcelliui lexicon v. Uduna , Fabri Ihesau-

rus, Poslremum quod epistolae Adriani Papae II, quanipiam -a noslro consilio alieuae, ad

calcem adjeclae suut, in hac re redemplori rogauli advcrsari nolui.

Kl hae!,- quidem, leclor benevole, cpiae dicerem iuibui.E quibus si quid libi probnbile

videlur,

Dede inanus, aut si falsuui est, accingere conlra.

Bonnae XI. Cal. Octobris MDCCCLll

 DE smm scoTo GRiGEmi coinramio
AIJCTORE ANOMMO

DE ViTA" ET PRAECEPTIS JOAIXNIS SCOTI ERIGECSAE.

PARS PRIOR.

CAPUT I. A et <lc ejiis palria liac saliem iii ic omiies coiisoniiatii,

fiiisse cain in illis insiilis, qiiac a nobis Maii^iiae Hri-
Vbi el quando ualns sit Jofinnes Scolus V.rigena.
tanniac iioinine appellanUir, sine iilla (inliilaiione
Qiiouiatn pnnmm <Ie J. Scoli F,ri2;eriao paiiia di- lioc conneilcniluai esse piKamns, sponie so.pii, m in
ccjidiut) e^si; visiim luU, rcrmn iiiKl(!!v,.s paniia ccrli illarum Magnae Urilanniae parliuin ali((iia lociini
le c:\ n.TrTie soleiif, (juippe (pa iii (iivoitjas parlcs nalalein lialjncril Joaiiiics, in
qua per cau» aelalem
abeaiii. Suot, ipii com in Hibernia iialiini esse di- Scoli bomincs sc.lein babiierui:!. Qiiae piuti-s r-.icre
cant, sonl oliaii:, fjui x\ngiiain ejn.s palriam fiii.^jse iinpriinis lIiberiiia,Scolia, Wallia. De Hibeiniani(jnc
zflinnciii, nec desiint, qiii acleo dc ilia terra, giiam Scutia res esl noiior, qiiam ul ulla explicalione in-
miiic Scoliani lippeUainns , cogilare vi.v dnbilciit. digeal (/) : de VValliii pancis diccndum videdir. Hac
Qiiod in lanta opiiiioiuiui varieiatc nostra (inidem igilur in terra eisi homiacs, a Scoiornm g<^iitc i!i-

sciUcniia nia\iinam vcrilalis specicm praebere vi- vcrsi, propriiim ccilamqne babilalioiiem ohlinueic,
dealnr, ipsos aniiqnissiinos scriptores seculi, alqiie tamen una cum iiisce ciian» Scolos consedisse, ahine
praelerea Tliomae Giilci, Oxoniensis, conjeclura («) iis lemporibii.s, qiiibns INosler iii iianc liicein ediliis
plurinuim adjuii, pnqionere conabiniiu". est, babitassc, cerlissimis argiimenlis diicii, Siaincn-

Qnod igilur olim more fui: receplum, nl homincs B <]um essc arbitramar. Primum cnim vci per se li-
cognomen haben.-nl a palria dicium, id ipsum ellam qnel, hanc occidentalem Angli:<o oraiu, ciii iiQmun
in i\oslro nsu venil. INam su^ilum ejus nomen, Joan- Wailiae, qiiippc quae Scotis, genti tam inqiiieiae et
lies Scotus Erigcna isive Eringena), prociil dubio duo bellicosap, alqiie jam anteChristum naii:ni ll:ben!iam
nd palriam ipsius sigiiilicandam addilamenla babet. incolenli, proxime adjacuerit , jain per miiUa anle
De prioie primum videbimus. Scolum e;im dictmu Joannciii nosirwm secula sivc bello sivc piofociioni-
csse, qiiod Scotus, id ost, Scotorum gentis fueril bus a Scotis sacpenumero acccssam essc. Ncqiie
cerliim est, cum auclores ejus aequalcs iidciuque fruslra hujus rei indicia .ipiui rerum Hibcrnica:ii;n
gravissimi passim teslenlur, eiun natione Scoium auctores qii;icruiiiur (//). Nonne autein necesse fuii,
fiiisse. tali ticcasioiie oblata Scolos homiiics hic iUic pcr
Nicolaus quidem L Pont. Max. in cpistolade Noslro Wailiam remancrc sibique doinicilium conslilu(>rc ?

ad Caroliim C.iivum scribil: « Joanncs. gciicre Sco- Deinde sine ulla dubilatione lemporum decurju fa-
tus(6j». Pimliibis, f piscopus Laudunensis, qui ilem clum cst, iit Mctorura gen.» e Scotia profec;-: iu
Noslri ineniionem facit, « Scoium iiium I, ail, « qui Wallorum rinibus con.-,eJeril eosque ipsos qui ,
,

esl iii palaiio n^gis (Caroli Calvi) Joftuncm nomine ctiam nvnc siml, Wallos progeneraveril (A). Qi ua
scribere cocgimiis Idem {>'anede co afTirmant, C vero buic Pieiorum genii Scotos fuisse conjimciis-
(c) ».

qni < Scotigenam » ipsum appeiiant. Hi sunt Hinc- biinos, lii!(is([ue oe ipsi addidisse percgrinatiomim
niarii.s, archiepiscopus Remensis (</), ei Anaslasius Ijillornmtinc socios , ex historicorum libris oii-
bibliolliecarius{#). stet (j)^ certe duiiitari non poiest, qiiin una cum
Quuni igilur Joannes noster fucrit nalione Scolii.s, Piclis eliam Scoti in Wallia incolucrint, atipie

Jonimis Scoii Eri.jeiuie de divisionc JS^aturcie

(fl) c. 31.
libriquinquc diii desiderali. Acc.edil <ip}}i'it(lix exam- (e) Cf. fr?gm. c-pislolae ab Anastasio ad CarcdMin
higuis S. ^faximi Graece el J.niiiie. Oxoiril e tliealro Calviim scriptae a(>iid Gale. 1. 1. tc.stiiii. p. S.
Sclieldoniano mdccxxxi. Tcblim. vcicrum de J. — (/) Cf. Tbcm:!S Moore, Hi.storij oflrelaixt. Vo'. !.
S(Oto Erigena exstant p. 5 sijq. cap. 6 ct 7; Jsidori Orig. xiv, Ito; Ucdac Yciieii!!).
(/>) Cf. Nalalis Alexander in Hi (. cccle.s. seculi ix Hist. eccles. gentis Anglorum I, 1; iMabiiloii. Aniial.
ot X, disseri. xiv § -4 in line. Cale. 1. 1. icatim. p. fi IJened. tom. 1, p. 20G; Nouvelle Bibliotk. dcs auieurK
et8. ecclesiasl. par Mre L. Eilies di\ Pin. lom. Vll, p. 77,
((•) Cf. Gale. 1. 1. tesilm. p..^. Hic ipso Pardiili lncus nota a.
ex epistola ab eo ad ecclcsiani Li;g Jiincnscin sciipta {g) a. Tbom. Moore. 1. 1.

exslat in libro eccles. Liigd. dc tribiis epislolis cap. (/() Moore. 1. J.

Cf. 'Iliom.
•51). Vid. .Alaxiiiia Bibliolli. vei. i'i'.lrmn euit. Li.*g;bi- (») Cf, Thom. Mucre.M. 1. (hoc loco cf. Bo;»;ie
neiisis lom. XV, p. 088 A. Vener. liisi. eccles. gcntisAngl. l, 1), 174 sqq. ifjO,
{d) Cf. Hinen». de pracdosl. Dei el de libero arbiirio D 273
* Proslat Boiuiae apud Adolphiim Mareiim r.iDr.ccxx.\v

Patuoi.CXXU.
3 DE J. SCOTO COilMKN lATlO. k

uract.soa ;et-?iiio (>iopr;') suo Scolonuii rtouiliie in- A nmiu triljnerc soleui. Thouias qirnJem Mooreus laa-
ler Pit ios l(;iLi«:ive:iiii. iNec UMnpoitiui ifliio Iiis iio- lum iii eo Yiili iiifsse, ui uulium prope argumenio-
fiUi» r.iiioiiibus alicna esl : Irjsec eiilm facta suiil rum potiilus viticere uoii queal. Cl C. B. Scblueierus
fireiii.-r DC. posi Cliriit. iial. aminn» («), oi Joaniics ail {g) ; Tliomaui Moorciim iii re sua c couGrinaivda
nosti-r. noii liuilflli.s, qii.uilUin reporiirius, [»er e,i ccrlissimis- 1 iniiili < argiimeiilis >.

tempDia W;illiae iijcdli.s, ciTciler IhAAl po.sl Cliiist. ili igiltir ila coiitemiuiii : t Ililjeruiam Joaniiis

riiit. aiiiiiim in Iijtne Incem su.-c<'|)iiis esi. Ueblal, nt nosiri patriam esse, propterea quod nulla alia ile

.•iuc,iorii.iiem iboiuae Calei aileramus, iiui.cMmioin caiisa fieri poluerii, ut cogiiomen gererei Erigenae,

rioltiscup.i rem prolialuriis, (iiserie aii, < Scotos ;sli- quod sii ia Erin (sive llibe.^nia) naii i.

qiiaiKlo Wallorum lines occupasse {b) », ul sil iii liaque ad alierum Joannis noslri cognomen, qiio,

liiio ecclesi »0 Laiulavensis el apuil Giraldum Cam- i<l qiioi supra jam nionutmu$, palria cjus signiiice-

brcnbom. tur, perveiitum est.

lam qui Hoc cognomen Joanni, cum crones jomnino viri

Qiijlms ila cxposjiis apparct. posse illos,
docii nsque al> antiquis lemporibus bac de re cun-
nii;cr;iiam, quan» qui Scotiam , vel tieuique ip.sam
!?enseriui,a patiia indilum videri conceilimiis; al»
Aiigiiam Nosiri pairiam fuisse conleiKluiil, elsi ua-
rocie judicare. Jam vero do ^iu- ^ ''•'•" P^'"'=^ »J ^•"^1"'" vi.leri negamus ; imo qmiiii
ti.,„o, Sroi.is fiiii.
duo pnoia argumenia ii!)n osiemlerenl, Joiiiiiiein iii
gVilis vi.iiMnliim c^l.
natum cssc
Joaimem iiosiriim
llihetiiia esse iihIuiii, boc polius osteinli pulamu!»,
yui iii liibi.Thia

pluribus ulmiiur aigumeutis ^<-), quorum

cum non iu iiibenua cs!^e iialum *. Nain primimi
voIiiiU,
jiiri' miicris, qiii faclum sit, ul polius vocabiib»
(symniam «irdiue propoiiemiis, simulque diligeuier
semibarbaro IJigciia appellalus sil, quain nion}
H\iimiiiabimns.
Qsiite igiliir priuium Joannes fuerit genere Scoliis,
buiiio jniternigeua. Deiudc, ul jam Petrus deMar»a,
lemporihus propria Scotonim vir dociissinius, arcbicpiscopns Parisicn^is, ani-
irib^'iiiia aiileni illis
dummodo cogi- iiiadvetlit, ab Erin formari deliuil uon Erigenn,
sedci, lioc argumciiuim conclderit,
lemporib;i3 sed EnnUjcna. Siinl qiiidem, qui dicanl, Joaiiucui
laYo.is, ciiam in Scoiia el in \Yallia illis
ctiam Kiiii<!;cnain appeilaliim essc, scd boriim i!e- •

liahilavisso Scolus.
«tcUiin oiMii amtoriiale caret, qtium anle Triibc-
LViiitie linbi nl S. Piudeutiiim, «pisfopum Tricas-
miiim, qiio.l lios qiiidcm iiivcncrimus, iiemo dc
sitr.im (siveTieci'n.sem), qiii cum Joauni' \ixil, ei
omniuni Kriiigfua loculus sii, et e\ Ttionia Galco saiis
de 4'i» lcijuens « Tc soliim», ait, « at:titi>si-

Hibernia Yeruni ne cv ciHisiol, Joaiiiiem andquissimis leniporibus iii.si

inum G.tlliae trausmisit {d) ».

l.uc qiai!«n, quiiiquam sequiiur, niM Joaniieiii <-x ^ i^''b'<'"-"" vei eiiam Eritigei.am appellalum noii

Hibftinia iu Galiiaiii»venisse; nuljo niodo inde efii- esse (//). >iam Tbomas Galeus 1. 1. Iiaec li.ibci :

cilur, ui ciiam iii liibornia naiiis isit. Sed puiavcris t Omnoa codicos inss. iino quasi ore el perpeiuo
l»rae so forunl aut Ei igenam aul Eriugenani ** ei,
fursiian, nos S. l*rudentii verliu nimis ad apiccm »

ncc plura concedere recusamns. ( sacpiiis in antiquis iibris Eriugena dicilur, quaiii
€sy; iuierprci:iU)s :

Erigoiia; ccrie in coitico uliimae anliqniiatis, qiii

Nam ct?c |Mjieb!, ul Joannes in Hibcrnia fortas.tse

operam deJerit, atq-.ic ita iiimc scivaliir in biblitjtb. collegii S. Trinitalis

Jongmn pcr lcniiius litlcris

ciiid'i.iis in Galliam se coniiileril. Quoil Caiilabr., quo iisus esl Csseriiis Arniacbanus cl
aii llibcinis

rcvora rar;itm vi.lcri, inlra [e) osieiidemiis. liaec cgo qiioqiie, scribilur l^riugcna, non Erigeiia. iia

comossio oumino S. Pruilcnlii veiiiis

iioslra quoqtic Siifli idiis l*etri, ila iu suis re}>cril Dionvsius
aijlcii!

saiislacie!. (jcrlc MarcMS quidam saepcnumcro di- Peiiiviit.s, ila Pbiiippus Labbcus ». Constal deniipie

ccbatur lliboriiiis, cum essel etiucaius in lliboruia, iuter omnes, Noslri tcmponbus plurimos cs iliberiii^

ul de eo scribil Ericus .\niissiotlo- in Galliam venis.se '.iros, doi'lrinac laude adinutlum

•
iiaiioiie iliilto,

\i\\M> iii iine !il). i. de Miraciilis S. Genitaui t/)

llorenlcs, i;ec taiocii uli.im rcperies, qui appellaius

ilesiaL lerlium argumentum, cui auclorcn [tiiiri- sii Erigeiia; onines sive Scoti, sive Hiberni» sive
1

Tboui. lloorc. oppoiiit « sicr.u ip-iiis clt.quentiani Cellicani », ijui

U) Cr. 1. I.

ut .ip>e di^ s<i ait, fi>ii

{b) Ki. TIkiiu. Gaie. i I., p. JO. liiiuei!,

(rj Cl'. Itislohi' lUihdire de iu Irunre, pnr <les iU'- liespori.5 geniius, t'.elia,s deduclus et «llus.

iiijictw iH)tcdiciiiif< lie la Coiiijieiiiiiioi! ue Sriinl-^Jtmy, Cr. tlis!. lic. de lu Iritnce. lom. V, p. %\^ el Mabill.
Itius. Y, p.ilO; Dii i'iii, .\ouc. Ptiljliuth. t. I. .'sc.loiii. Anual. U.iieJ. tom. ill, p. i>.
T7;Tbuiii Mo.iro. I. I. Yol. 1. tap. 15. inlcrp.
VII) p. (( ) lii Cap. II.

Gerii». Vt»l. l. p. oM. coi. cet.

\l) <:r. fii. Gale. I. I. lesi. p. G. Erici liber
c.vsi.ii

(ii) <".r. Tbom. Calo. I. I, lest. p. <"<, qui biiuo lo- iii P. Lablici liibliolb. Mss- tom. 1.

cutii bjhol ex S. I*iii.i. libro do iMaodi^l. adversus {Q)CA.J. Scoli t:ri(). de tiiv. Nat. tibri V. Kditio
Scolum, cap. li. ('i. Maxima bibilotb. vol. i>atrum, reeotinilu el einendalu. Monaif. CHestp/uiioruiJi

edit. Lugduiicu.six iiiiu. NkV \>. hoi l'.. Iloc lnoo S. mi)Cti:\\\viii, p. 5.
Vrudoniius « IlibPinitis liri;-;oiiai; oiudiiio.-iii.us, » {It) Cl. Tboui. Galo. 1. I. Ic3l. p. 9.

* i,ii'jnin n.»i.*msi (lepravaium iitnT^»ii .Ur\ii\,:vt videniiir. Pyooemiutn nosirum. Aximai.v. Edi r.
«:f.
'* Vi\ ciedidoiini, codicH)US aiirK)iiis legi Erigt-
»»sl, tpit)(^ esl urtunJiJS ex insuiii fituiCiorniH , scilicct
/yif<'//ii4i.Qu:iro. ;»,'|ijaehncioo(idecogin»miiierj(jr/7a v.;:rn. Ouid tt.dices, tpifw ipsi cvolvimu*. prolerau
copi';.siiij ilii.pti'aatur. ui van.i prorsus leiicienda esse lojjis in i'rooemio Hx<;iri». Amu.auv. Eb^r.
5 DE VITA ET PR.f.CEPTIS J. SCOTI. - VM\S l 6

Sco>.o-nil)crni iliccbauliir. Kriciis qnidcni Aniissio- A »!"«' «|tii(lc»u tlic.iio |iariiiii ilisciepAlab Eilogftti («)'

<l«rcnsis atl Caroltuii C:ilvtnii il:i sctibil (/i) : » Quid (tl conlraclc ErjjtMio). J.iiii Jola lt;iri« ab ijisis Wiilli.t

llilieiiiiam iiieiiioiem, coniempio |>clagi riistiiminc, iiioileriiis iliv:iitir Eryiiii}.', \A Krcinne. Qiii obser-

ppiic Joto oiiru givge uliilo.soplioriim a«J liilon liosira vaveril, ({iiaiiuc in alii» liiclionibijs barbaris ad
iiiigranlcm » ! Eadcni ilc re coiisiili poiosi J;icoliiis noriuam laliiiam t!e(orqi;*^n(lis innlaiioiies plernmiiiie

Usscriiis, Arniailiaiuis aicliicpi.scop;is, ici pradalione iiaiit, nou aegre bas lcvitibciilas ulicrcailones milii

ail opislolariim Hibcriiicariim syllojicii : piuros eniui li:tc in vuce conccilel. Enimvcro lilnT ecclcsiac

Ircce vir «locli>siiiiiis rccenscl Mibenios, qni per LaiiJavciisis iii loin. Ui .Monnsli-i Aiiglicniii, Gi->

C:inin .Magni, Caroli Calvi, Airictli Magni lcmpora raltlas qiioque Cambrcnsis in C:imbriae tlescripiione

tloctrina praesianfes iiiiioUieiv. Qni vcro ol) palriam pleniiis »!e liac rcgitmcnla docobuiil. Qiioriini liic

lliberniam Erigeiia cognominalus sil, iiiveniu» esl noiai, fuisse pariem tJit>ecfseos Mcncvciisis (f)...

ncmo. Htijtis quoqiie provincioiae nieiiiinil liber Uomcsday,

CcrUssimiim igiliir es<c piilanuis, Joannem non in qnosic lego : »» « llae coiisuclutlines eraiil Wal-
iiiCA esse cogiiomin.iium Erigeniuu, ul iiniiceUir lonsium T. II. E. in A.rclieiiefcKU, u\ csi Ergeiie »».
I ab Eiin geiiiU'S » (b), scd cogiioiiien Erigenae ipsi Quae cuiu iia sinl, Itanc tle Scoli pairia coiije«-lii-

aliiiinie vcnisst*. U\ qiium inU*lligercnl viri ilocli, '^ raiu neinini non placiuirain csse arbiiramur. Nobis
cticpliiin csl qtiacri, niiih vcslifti;! aiiqtia tleprcben- ceric iia arriiiet, ut, qui praeierea niliil, tpiod pro-

doreiitur, uii(!e Erigcnae iionuMi lincUim viiieri possit. piiisad vcrisiiniliiudineni accedai, eruere posse vi*
Jaiii cuncii si:iUicrunl, itl qiitnl nos quuqne pto- deainur, lioC loco in ea acqiiiescendnm pitiemns. **
itanius, iHiii niinus Erigenae, quani Scoli nomcn ad Idque eo libenlius Aicinius, quuin eliain virtiiu

Nosui oiiginein declaranilam pcrunere , aU|ue i!a doclissTtnum l>r. C. F. llockiuin , ctijus judiciiHH

pono, qiuim nouiinc Scoii natio, et inde lerra pairia iiobis pliirioii csse Ucbet, iiac in senteuiia versai't
significila sit, nomiiic Erigcnae ipsani regionem, \ideamus {g).

vcl ipsuiii oppidtim, in qiio htijus coeti liiceni pri-> Uesiat, u( jain de tcmpore videamus, qiio ii;ilus

iiiiim conspexcril, indicari. sit Joannes. Elsi igilur iie liac qiiidem de rc upu.l
Ilanc raiioiicm secnlus G. Macticnzius conjectura aiitiquos auclores diserlis verbis qnidqnant pcrscri*
a.ssci|ui vobiit, Scotiaiii csse Joannis patriam (c). ptuiii sil, iv.periunlur lanieii indicia, ex qiiibtts sal-

Nam in Scolia sitnm es.se oppidum Aire, qiiod lor- lein aliquid coiligi queat. €oiislal eniiu qtiodammodo
Uisse progeneraverii Joannem, 4|iiiiin cx biijusoppidi de lcmpore, per quod doclrinae lau-le coiispicaus

iiomine ia(;ile ductuin csse possil iiomen Erigcnae. fuii.

En qiiittqi>id causae viri docti,- iil Scoliae patriae ^ Nam veisiis uliquul ab ipso conlecios babcmiis \h),

Joaimem vindicai^eni, iti meditim prottilcnint. \e- qui, ciiin Joannis VIII, Siiiumi ronUlicis, Meiiiloiu-in
rum in eo, dum ceriius vc! probabitius aliijuid iiive- raciaiit***,iioi»anle iinem ai-ni UCCCLXXII p. Clir.
iiialiir, baiid facile qitemqnam acqiiie.score posse iial. scripli snnl; iiec laiueu praelerquain tjtio Ijinu
strbilraniiir. Qtiod diim ncque ex Ilibcrnia, ncque cx circiier annum DCCCLXXY, ut cum aliqiiz cerie
Scotia ullaiuiu videmiis, Tbonias Galcns alliilil ex veri.'>i!nili(udinc ex epistola Aiiastasii biblioliiecarii
Wallia. Ulius seuleiUia ferc Iiacc csl : iiomcn Eri- de Joannc uostro ad Curoium Calvuni script:) (;)

gennc non csse rumposituin, scd si:nplieilcr ducluiti coiligitur, dieni suprcinuni vidclur obiisso, iiilis

nomiho ioci natalis. {)e iioc loco naiuii ila dis- omuiuo, qiiae probari possinl, argiinientis, id qnod
seril («') : « Est Ergeue pars non oonicmneuda iiilVa (cflp. V) oslendemus, oHicilur, ipsuiii ulira
liercfordensis comitaius, Waliiae coiileriiiina; iiiio, aniium ciicitcr DCCCLXXV viiaiu produxisse.
!iiiiiiii e rcgiiis Walliae lijil lioc (onipore, Alfrido iJeiiule satis expIoraUim babettir, J;un circiicr ac-
iribularium. In hoc tracta reperio locum Eriuven, iiuiu DiiCCL Joannem uustruut ca docirinao gloi-ia

[a) a.
Tiumi. Moore. I. I. I. 13. Wood (Hisl. ei anliq. Oxonii p. 15) aiicloribus Ualco
(//) Supra diximns « iii Eriii accuratior ]) ct Fiisco iiiiid oppiduiii, ctii iiomen S. Menevia si vc
ii;tiiis » ,

giammaticac raiio posuii;ii < 'ab Eriii geuiius ». Eamiiii Daviiiis, Joaiinis locuiu natalem iuisse ptt-p
Cf. auduigima, alienigena, Lnlouiijena... lant. llisce enim auctoribus, de 1. Scoto Erigeua
(e) Cf. G. Mackcuzie, Lives and Clunaclcrs o( reieroiiiibus paruni iidei baberi possc, iiil'ra(Cap. \i
Scots Writers. Edinb. 1708, lol. Vol. 1, p. id. osteiulemus.
[d) Cf. Iboin. Ga!e. 1. 1. tesl. p. 10. (i/) (T. ejiis de J. Sc. Erig. scripiiuucttlaui, qiue
\e) Moneuduui esl lioc loco, iNostriim, nt supra reperiiur in eplieiner. l^ouiieus. /asciculo \vi, n.
nsliMiilimus, iii an)iqnis<^i!i>is liliris lain Eriiigciiinu
(!ici, quam Erigenaiu. Qtiae rcs iiiaximi prolccto (A) Cf. Ac'.a Sanctof. Ord. 3. Benedicii. Par-»
esi iiiomenti '^. II. p. 5li.
{/) Esi igilur forta.sse, iil veri aliqnid iateat in co, (i) Cf. Njit. Alex. llisi. cccles., loiu. VUUisscrtat.

qiioti Uuiaeus (ilist. Uiiiv. Paris. lom. I, p, OOUj ci de J. Scut. Erigeua... § 1, VI

* In c antitpiissimis) libris .iobatiiicm dici Lrigiii;ini Eritjena mo.io inoiiuimns, nec iion ilia, uuae de boc.
licc docuil Ttioittas Galeus, ncqtic oiiiniiit) veiisjjsiili; capiie stipra in Prooemio iiostio dispuianuir. Axi
viHehir. Iii aniiquiisimis cni;ii couiciluis ilicilnr Ji-rti- .MADV. El)IT.
•»**
(jenu, in aliis s«'C. .vi vel xit l.rimjfnu ; Erhjcmi m*. .\u Jidianncs papa Vlll iiitelligcndiis si», qiii
meri iii codicilius iiiiivjuum iiiveni. kmiiKOi. liuM, in isiis versilttis iaudaliir. ptilcst d<ibiiari, nec adsuul
'• Rcspice. qiiot '^0, ca, quae de nomiitr ienujFna, rauoiics, iiuibits id evincere poisis. ANiiiAbv. Emr.
 DE J. SCOTO COMMKNTATIO. €
per Galliam iiotum fuUse, ul in SKinmornm viroium A omiii docirinat' gener^ iosinicitmi, iii Galliam per-

de pracdeslinalioiie coniroversia Hincmarus, archie- rcxisge ad Carolnni CaUuin, qui ob cani ipsam, qtiam
piscopus Remensis, el Pardulns, episcopns Laudii- miram in homiiie ines.sc viiierit, Jltieranim scien-
nensis, ciim, qui siiam (pioquo !iac ile re scnleniiam liam , ciim aula su/. benignissime exceperit. Ncque
lilieris ilhistrarel, inipulcrint (a). Scoii libcr (ie liabemus, cur liac in r.;, id (juoci inlVa in aliis rebus
praedcstinalioiie prodiil anno DCCCLI{i). Huc acci;- usu vcnittt, Guilelmo sil ditlidenduin.
quod Scotus sine ulia (liibilatione, iil in capile lU
(lii, Ciiii) utioqiio lo( iisdeiii forc veibis iisus sil, alic-

osteiidomiis, jam aiiic DCC(X Caroli Calvi jussu rum tauLum, cumqiic maxime pcrspicuiim liuc ap-
Pseado-Dionysii Aicopagilac libios ex grn?co ser- panemus (>) « Hic(l>igei!a) ndicia pairiaiinj Fraii-
:

ntone iii lalinnm Iranstulit. Vernm si quis iiiHic ciam ad Cair.iumCaWtim vcnit, a quo magna dijma-
ipsam rem accuiiite pcrpejidcril, faci^e, opin.^^mur, tioiie siisccplus , Irimiliariimi pnrtium babebatur,
concedci, Joiiimem jam aliqi.ot foiia$>sc aimis aaie iraiisigcbalque ciini ko lam seria, quain joca,... qiii;\

aimum DCCCL in Gallia luisse. Qiiae res liiiium miraculo scieniiae ejiis rex capiiis > «ssci.
quantum eo firmaHir, quod S. Prudeitiiws , episco- Si igilur accuraiius landom euin , qttein qnacri-
pus Tricassiims, ul procul ilubio aninnare posse mus, aniiajn coiistiluere velimus, liaec sinl obser-
adcmiir, jaui anle aunuui D(X'.CXLV|I iii iniimam B vanria : primum , osicndi potius posse, Eiigenam,
cum Jo.iiinc «oslro familiaril.ilem perveuit ; idrpic in eisi sub liiiem anni DCCCLXXU adh-.ic vixil, lamen
ipsa Caroii Calvi rcgia versaiis. (lompeliat enim S. anlc animm DCCCLXXV moiiiiiim essc, qiiam etim
Prudenlius in libro suo, qui inscribiliir * De prac- past huiic ipsiim aununi vixissc ; dcinde, eiim circi-
(Ifisliuaiione coiiira J. Scolum i (Lrigenam), quiqtie lcr aimum DCt-CXLV ailuha jani liiisse aciaie aiqu«

liber eo ipso, ciijus meniioncm fecimus Joamiis ,

abomui (locirinac genere in»irucium. Aique hinc,
Scoii de praedestinaiione libro provocaiuserat, euin dum illorum lemporuni, qiiihiis haud facile ante iri-

ul homir.em, antiqua jam lamiliarilalc sibi conjuii- cesJmiiin vilac annuni quisiiuani lalein sibi doclrinaft
ciissimum. In ipso libri exordio {c) ; < Blasphemias gloriani par.Tire poluit , ralioncm habticris , facHv;

luas », ait, < Joamies, percurso pciversifaiis Uiae nobiscumcolliges, nalum videri Lrigenam inicr DCCC
libro co nioleslius accepi, qiio le familiarius ample- el DCCCXV fere p. Chr. nat. ainios.
ciebar, peculiaiius diligebam », ei in line cjusdem Yerum ulcunqtic res se habei, hoc cerle non ve-
libri {d) liaec habel : < His in iiomine Dci pi-o caplu rcmur, ne quisnobis opponal Slaudenmaierum, euin-
mcae piisilliialis , luae quoqne correclionis, Fraler que, qui hunc secuius csi, Schlueierum , ipii
(j)
Joannes, gratia exaralis libet succincte singnla ad- Erigcnam ciiciier aimuni DCCCXXVIIJ nalum esso
iiotare i. Aiqui S. Piudcntius, puenilus cji; llispauia G volunt , his usi ralionihiis (A) : i Circiler aimuiu
pairia in Gailiam deduclus ibique educatus, com- UCCCLHI Erigena jam fama salis magna e.\cellebai
pluvcs annos ante dioecesin Tricassinam ipsi man- (vjdimtis, hoc ipsijampUiribusannis anie eum annum
daiam mandandamve in Cai-oli Calvi aula vixil (e), conligisse) : « scripla ejus juvenilem spiranl animi
lilterarum sludiis nnicc ('.ediius : anno aulem ardorein (lalia argumenta jam per sc admodu:n
DCCCXLVII eum jam suscepisse invenimus dioccc- esse soleni iiiiirma; praeterea , si llockio (/) crcdi-

nin Tricassinam (0- 0"«^*^ ^4'"^ ''3 '>'"l« nemo non nnis, omnia alia invcnimus) : iiaque coniidenii^,
libenlcr adscnlietur Thomac Mooreo, in his rebus Erigenam illo, de quo diximns, lemp&re, viccsimum
Lauiganum scquenli, qui piital, circiler aiinumi quinlum \'i\&^ annum egisse, stalui polesi >.

DCCCXLV Erigenam ad Gallos vcnisse (g).

Quodsi, qtiac adhuc de Scoli :ieiale dispuiuta sunt, CAPUT 11.

u\ quod facile crediderimus, a vero non abhorreni,

Qme in Joanne Scolo fuerini erudiiio aiqm lilUriie,
Guilchuo Miilmcshuricnsc accersito cerlius quoiUtni- et urde eas perceperil.

modo naialis e]us annus consiiiui potesl. Is igilur

quanium reperimus, auctor, qui data
aniifi lissimus, ^ Rccognoscenlibus nobis tanlummodo ea, quae jam
opcra dc Erigeuae historia egit, quemque posleriores proximo capile de Scoto dispuiata suiit, proniptum
chionicorum scriptores hac in i-e , ul (it, ad vcrLuni propositum(|ue erit, haud vulgari iiliim homir.em,
foiG sccuti sunt duobus locls , , quos ex « inefllli.s » quae ejus aeiatis esl raiio, doctrina excellnisse,

cjus libris Thoma.s Galeus inlegros cxscrip3il(/i), sa- alqiic adeo iiilcr ipsius aequalcj , qui hac in re ipsi

tis aperie docci, Etigenam adullajam aciaie, ati^ue compararelur, vix invcnlum esse qucmquani. Qiiae

(fl) Cf. snp. tol. l, not. c. Ceriiian. Vol. I p. 55L

Ib) Cf. rSat. Alex. Hisl. cccles. s.icc. IX X , diss. (li) Cf. Thoni. Gale. 1. 1. tesiim. p. 5. 7.

V § VI. iS. VH; Uiit. liit. deta t'raiKe,{om. V p. 422 \i) Cf. Gale. I. I. p. 7.

inod., p. 2154 extr., p. 229 med. (;) Cf. ejus librum, qticm sup. col. 4, nol. g Uvi-
(ci Cf. Maxiuia biblioth. vci. Palrum, tom. XV, daviniu^i, p. IH.
p. 'i()8 n. {k} Cf. Staudcnmaier Joh. Scol. Erigena imd die
(0» Cf. 1. 1. p. fiiri B. WMssenscbafi sciiicr Zeit. ErslcrTh;il. Frankfml a-
tpjiiErigcnaipuxpK^fiiil.Vid siip. col. Lnot.c.
{c)\:\ M. 185i p. Ii6 scq.. ubi tamci! in iiiia pag. 12G, ul
(f
Cr. tiiir. liit.dela Frofiee, lom. V,p. i^Useq., cx iis, qiiac seguuntui', palel, pio SfjS mcndose scii-
et qut ibi l.iiidantui auctorcs. ptiim c;U Si)8.
Cf. Hisluria c]us Ilib. Vul. I, cap. 13. Vers. (/) Cf. liiiruin co\. C, not. g lauil.
[(f)
9 DE VITA ET PR.4:CEPTIS J. SCOTI. — 1'ARS I.
\o
Scoii (loctriiia hic paulo accuralius esl perse^jucnda. A locos ahlegari possimtis, lli vero locr, quain panun

Seioel laincii at(jue iuiivor:ie ila mor.ilunt e&se volu- ponderis soli per sc haheant, luco est eiarius (i).

niiis, quidquid Loc loco ip»i lancUs UibuaUir, id INec desunt alil loci, iibi Erigena nianifestos EXX
iiistejusaeialis iialila ralioitc, ipsi iribuiiiiHiioDesse. Interpretuirj ei vulgatae versionis errores amplexus,
Primum igiiur saiis inagnam in eo depreiiendi- c dehebraica veriiaie > nihil co^^ilal (j). Libro V de
miis laiinarum lilteraruui cogiiilioiiem. LaudaiBoe- Div. Nat. eap. oSita scrihii : < Jcsaphal composiium
iliium, PJiiiium, Virgilium, Ciceroiiem, alios; quos ost ex «Kw cl Cwfur. VA t«« quidem niullas inlerpre-

magnam pariem ipsc legil («). Pluriraa latioc scri- taliones habel; inierpielaUir eniin visibilis, ani Do-
psil , cjusque oratio lam poetica quam prosa esl minus, aut gloria, ani existens, aiil crai, aiit est, ct

perspicua, plena , iere elogans. Quo factum esl , iil futurus est; Cayar aulcm verlitiir in jiidioiuiit. »

adeo Clirysoslomi eum coguomine honesiaverinl {b). Qiiod cerle scripiuriis non fiierai, si iion cx Giaeco.
Deiiide eiiani, id quod ccite aihiiirandum est, grae- aliquo llcbraica sua sustnlissei, sed ipsc hebiaiciifr.
cae lingiiae scientiam sibi coniparaveral; nec eam sacroriint bi!)lioruin codicem cvoUisset (/.). Hiic ac-

mcdiociem. Esl quidem , iil e.v anliqiiis Graeciae cedil, qiiod ipse de divis. Nat. Y, '1 med., iibi in-

sctiploribus classicis vix uUum legisse vidcatur ; terpreialionem nominis « Cherubim » proponit, ejus
verum inter Patres Ecclesiae, qiiosvocant, loiige b ijiiei-ptelalionis anclores laudat Pseudu-Dionysium
melius novit gratcos qiiam ialinos. illos saltem sae- Areopagitam el Epiphaniiim, ciijus librum t de H*;-
pissime lesies proferl, illos plurima laude prosequi- braicis Nominibus > ciiat.
tur(c). Scriplis suis, praecipue (}ua<i sunt <le geiicre Cave tamen credas, nos hac dispiilalionc do Scoii
p<»elico, mulla Gracca inseruil; in car«iiiiibus ejiis laiidc qiiidquam rielraclum yelle. Verum neqiie in
inlegri versiis graeci reperiiintur (d) *. Noniiiillos virlutibus eis commemoiari vohiimus, qii!i.e iion es-

(liioque Pseudo-Dionysii Areopagilae libros et Scho- soiit, et brevi patebii, qnam haec ipsa (lispiiiatio ad
lia Maximi ciijusdam, qiiae et ipsa subdiliiia dicun- aliam de Scolo quaeslionem dijudicandam pertiMeui.
lur, rege Caroio Calvo postulante [e) e graeco ser- Qiiidiiuid Scoii temporibiis praeter saci:>s lilieras
mune in lalinum convertit. iii scholis docebatiir, liberalium ailium fere finibus
Quod vero fuerunt, qui vel heliraice et syriace circumscripUim Neque
erat. inter ejus aequales in-
Erigenam scivisse suspicarcniur (f), eos certe opi- ventus est, qui harum arlium fere liwes uitra ea,
niofefellil : satis enim apertiim e$t, nisi paucissima, quae lum in hominum manibiis essc solebani, com
nec ea lam hebraica aul syriaca ,
qtiam super he- pendia, u!io modo proferret. Jure igilurjam laudan-
braicis ei syriacis, ipsum non lenuisse. Uiio tantum diis est Joannes, qui tanlam ciim hisce libris con-
hco{(j) syriaca quaedam alferl, sed ita, ut ipse in- ^ irasisso videatur familiantalem. ul omnino in i>s
,: ... ^- o. -i: , .1 ...t •- . '-' . . - .
diiel, sese S. Basilioeu debere, Hebraicorum saepius iiabiiaverit. Certe enim , etsi illos lihros non omnes
quideui meiitionem facit, nec lamen dociius ; quippe omnibus locis nominat, res, quas conlineut, satis
(fuae el ipsa snis oculis ininime inspexcrit. Al^lega- sihi cognitas luisse, ubique scripiis suis declaiai.
mur (/*) ad locum in libro II, cap. 20 de divisione Cujus rei argumento singulos locos allegare lonjjimi
Naiurae, ubi legilur : < terra autem erat invisibilis est, iKiqiie necessarium arbitrainur (/). Nam supra
et iHConiposita »; sic transtulerunt LXX Interpieles; jam Malinesburiensem audivimus, ciim ila narrarel,
seu secundum hebraicam veriialem, i lerra autein . Carohmi Calvum « miraculo scienliae », qiia fuis.set
eral inanis etvacua». Eodemjure a.i pUires eiiam Scoltis, captum, in omniblis rebus ei plurimum iu-

(a) Cf. de div. Nal. i, 56; ni, 11; rv, 7; iii, 5i- Sitiii auiem Ilegelii de Scolo tol feie erroreii, quot
5Lsi, 10; 1, 55; ti, 17; ni, 55; i, 45, 43, 8, 10, 7, dicta.
59 cet. De ptaedesi. xvm. {(}) Cf. dft div. Nat. 11,19-20.
{b) Cf. Staudeumaierum p. 206 , Gaio. tesiim. (it) Cf. Iliort. [. 1.
p. 15. Cf. SlaudcimiaiiM' p. 20G seqq. not. 5. .\l(jiie
(/)
(f) Platonem saepius citat; nec tamen ejiis libios ea ipsa locutio : < Hebiaica veritas » procnl (iuliio
ipse videlur exciissi.sse cf. de div. ni, 56. Si «ir.cm-
:
ad S. Hieronymi versionem speclat; hnjiis eiiitu
qmuii , Aiisioi.eiem ."?uis oculis viderit ; cf. Hoger. D iiiiid numeu fuit.
Baco. apiid Wood. llislor. univ. Oxon. I. p. 15. (;) Yelut de div. Nat. 11, 29, iibi locum illum
Deinde cf. «te div. Nat. ii, 29; iii, 21, 26, 27. 50. 52, psnlm. cx "(Yulg. Cix) v. 5 omnino perperam con-
55, 5i; IV, 16; iv, 1; ii, 28; iv, 3; v, 23; i, ver5'.iii» liNbei.
10, ci-t. cet. [ii) Siilleni eiiim , opinaiimr, Heiuaiciiui iiomeii
Cf. edit. Schliioleri p. :>y7, 601, 602, 603, mi.
{(t)
•jrwTirV {Ji'huscftapl'.at) mm scrij^si^^ct Josaf.ltui, la
009. iAiigeio Mai.Ciass. Aiiet, lo.n. V, p. 431, ri8,
440,441, 442, .i50; uifra carinen, 11. V. \l. Vli. Graecis, quippe qiiibiis iiiieia li d<'s;l, et irsde Vul-
YIU. Aui/nadv. Eda.) t,'alae, qi.iaiii vocanl, mos <>:l n{H|ue soivisset lioc ;

[e) Cf. iiilVa Cap. 111. nomeii iii lau (([iwl ilfebraiciim noii Cbl) cl kk-^v-i-,
sed iii .T.T [JcUo [vul!\) et 'C-lU'^ rschnpliul).
(/) Cf. Joann. ScoliiS Erigena, odcr von dem L'r-
spruiig einer chriiitiicheii Pliilosophic uud ihrem (/) Oiii tamen singnlos locos inspioere veliietii,
heiligen Deiuf. Von Dr. Peior Hiori. Kopppnha2;eii adeal de div. Nai. I,'l6, ^22, :^9, 52, 55, 59, iG. 57y,
1825 p. 44 scq. Hegel's Ycrles. uber dic Gesch. (Icr 111, 38; V, 4; praccipue 111, 5i-5(> el de praedesl.
Ptjiios. lom. III (^opera oinnia Vtil. XV) p. ICO 101. cap. XVIll.

* Immo iniegra cnrmina Graeca composuii, in- Calvi aevo migrasse Adicnas lostamia, qu;.o iitfid. a
compta qwidem ci horrida, nec in Eranciam Caroli nobis ediia Jeuuntur- A.mm.uiv Emr.
 '

U I)E J. SCOIO COMMLINTATIO. 12

dalsisse. Uiiiim luiiior. hcc locu mor.eiiduin csi»e \m- A apud nos pondeiis cssc dcbel (e). Atqiie de industria
l:uiuis. Scoiutn iiosiruiii «ie iclius niattK-iniilicis di- eos tiiittuin lioc loco (cstes adiiibuiiuus, qui ipsaui
.Sj[.iui.'^iileiu, itiiniui liuaiilitin a iniiliiotti-ciiic.i sublili- Erigenae pijilosopliiatn siinimo opcre dctesianliir.
laUi altcssc (!c{it'eiictt(li : (|uoil ctiin altiis ipsi itsu Qita dc rc ilcriuu Dfuckcri verlta Iranscribcre li-

voiiil, liiin veio {>.k div. Nat. l}l,ol— 3(i), iibi |jiu- cciit : pr;u?scflim qiiutn siuiiil. idtpiod iii cxtromn hii-

lilms cxplical, qiini^ siiii do incjisura lciirtc, lunae, juscapitisparlenobis usiii crit.aprriissiutedcclarun!,
cci. ccl. verisiuiiUinij viiicaniui' (//). qualis hacc ipsa pliilusopliia liieiit. Ail igilttr ]>ru-
Il;uit!c co ju;fveNtitiii csi. ul, «itiao in Jicinnc fiieril ckerus (/), oimicm Scoti pirtlosopiiiam hiic rcdirc :

('liilosopiiiuc cl tlicolugiae sciculia, ilciiKittsliaiiduMi ( Omnia, qunccunqtie sunt, ii.-.it radicalilor moilo
sii. cl virtuaiitcr, sed ct esscniiidiler in Dco continori,
Ccniiiii igilur cxpliiiatuitKiuc itabcinits, ouiniuin aiqiio adco oiunia cx Dco ah aoicriio progressa essii
CHiiitii rciuin, iiuac ilia aelatc a llieoiogis (lisceban- et nuxissc, inquc varias classos iiiicriorum ct supe-
liif, ipsiiiii salis j.'uaritin fuissc. Quanlopcie graccis riorum, dctcriorum niciiorumque cmliim distincta,
cccicsia; l*aifiliiib sese dedctii, jain sitpra exposiluin tandcin in funtom origincmquc suam (id csl in
cs!, iiec iicriiiii tlccaniarc libel. : el latinos, eisi ra- Dcuni) redilura csse ». Jurc de eadetn Erigenac
rius cofuin tcsliinoiiia pfofert, laincn idco iiou ne- " phtlosopltia hoc quoque lcgilur apitd Bruckerum (</)

glcxit. Av!i.Misiiiiuiii iiuidcin pluris lcre aesliinare el < Qiiae quamvis exlcrna diaiecticae methoilo ira-
diltijcniiifs icgissc videliir, quam ulluin de grac- cJandique ordine Arlslotelem referat, quem Scotu.><,
eis \bj. Graecae linguae accuraie gnarus, iegisse vi-Ietiir,
Sacrani ileindo Sciiplurani, (|uo sludio pervolnta- tola lanien Alexandrinum Pialimicorum rccentioritm
vii ? Qititni (unuiuni Yiriuni intcntione accuratissime sysiema exprimit, apcriumqiic facit, totam citm
cK.tlicarc cOiiatus est? Initutnera liujus diiigenliac (Scotum) mclapliysicam suam ex Psoudo-Dionysio
argunicnta vel solis dc divisione Nalurae libi-is inesse (Areop.igiUi) hausissc, ct juxta horum philusiiphu-
vidotniis. -Ncc deiru|uc alia dc causa {iori poluit, ul rum piacita phiiosopliuri >.
tits iii doclissinioruin itiniiinuin de rehus llicologicis
Atquc de Scoli doclrina saiis dictum esu Vcnimus
dissousiunc, id quod nio\ pcculiari dispuiatione per-
ntinc ad id, ciijus gratia lotam illam disputaiioucm
seqiicniin (r), a gravissimis \irisetipse ad scriljcn-
lioc loco inscruimus , unde Scotus doclrinam suain
dum sii. iitipuisus.
jiorceperit.
Ouod auiciti iii llieo'ot,'iae iincs ingenio suo pliilo-
sopho niniis acre pcrmisissc dicilur iniperium, licel Quamquam ca «'ieialc, qua nostro judicio Erigena
veviini .sit, liaiic iaincn sonicntiatn nosiraiu irritum C naiusesi, seculo nono ineunte, per totam Scotiam
non facii. atquc Angliam litterarum sludia oninino inlcrmurtua

Jaiii vcro in pliiioscpliia, qiticunqiic idonci liujus jacehant, i.anicn, sive in Scoiin natalem locunt ha-

rei jitdices stit.i , Scoio prae otnnibus ejus acquali- liuit, sive, id quod nobis cerlissimuin visum est, iii

hus nalmatu dcferrc Jtoii dtibiiant. Prodeal vir cclc- Anglia, uiroque ccrte loco prima eruditionis atque

bcrftinus, J. Hruclvcrus, qui in criiic;i philosopliiae doctriiiae suae fundamenta faciilime sibi constiluerc

hisioiia {d) ita scripsit : « iNemo lioc scculo (ix) poutit. Asscrus quidem, vir illc- dociissimiis, ciijiis

philo.^opiiiuc iuude magis &itiin(iit, qitain J. Scotiis). lideiissima opcra in exciiandis liltcrarum siitdiis

Et dtiadc : t Sapieniis nomett ob ptiiiosopitiae noti- Alffcdiismagnus utcliatur, in ca ipsa regione(/<),

fiam prorsussingubi-cu» accepit. — In pnsillo (Scolij qu:t Erigciiam natum vidcri diximiis, non soltim
corporc nKiguum habiiavil ingenium — siqtra mo- cducatus, vcrum eliam erudituscsl. Nccntullo postca

dum acuUnn cl exediens, sic, ui nemo illi ista ae- hoc factum esse constat.
I3(e in pliilosopiiia praestiicrit >. llis Druoiiori di- Cunsiderantcs aiitem , quantam rerum copiam
ciis. quibus plura ejusdeni auctoris addcre possc- quam accuratc cogniiam iiabucrit Erigona, sine itlbi

miis non miiius Scoio honorifica, omnino conscn- _^ ditbitatione rojiciuiurad Hiberniam.quaeillisiempo-
tiuni alii viri, quoruin judiciuiu el ipsuni pltiriini ribus et norcntissima optimarum artium quasi sodcs

iu) Qmre
Sclilucu^»'uni eiiiim in co errassc credi- Ilist. Philus. Vol. Vlll, pars I, p. Gu scqq., dorlis-
mits, qiio.l (p. Itl) dictl < Carolus Calviis rcx Sco- siini Bcnediciini e cmigi^egatiune S. Mauri in ilist. j

tuin Parisios voc;»vii et magistrum in matliesi... Liu. tom. V, p. 417, ccl. cel.
ct.usiiiuit ». Cacicriiin id quoqiic latcndtnn rsl, nul- (/) Cf. 1. I. p. C21. Qiiarc hic ad Erigcnae philo-
iiiii) omitiuu a nobis itsicin rcpcrtum essc, cujus au- so|diiain dcclarandain Brnckcri poiiiis verbis tiii nia-
.itifiliilc coiifisus Scblitciurus Itoc dixissc putari liiffimui», (|uam iioslris, esl, opinauitir, in promplti.
»iuoal. magiio opere nos movoi, quod uinhi cl iloiti
rSoijiic
vi-) Cf. (ic div. N.d. I, i"^: IV, U (ubi'« scioiiiis<i- tilior. svllabarum aucupum vclil agorc, in his
qiti
muiii divinissiintmiqnc ibcologum > * tauluiu ct Bnickcri vorbis, (luac roprcliCiiual, facili tjpora in
lam virum > euni aiipelhu, aliis^uc prai!-
m.igniiiii Vciiiro possil.
tcroi laudthus orual, ncc iton diligcnlissiiiiaiii cjiis ir/i (.1. I. I. p. 020.
tcciionciu ostcndit), I, -i;>; II, 15, iO, 'i',, 28, 2i); (/.')paric, iit ifiMlilitr
Iii (of. siipra Cap. I) dioe-
11). 8 U», cot. ccl. ccsis Mfiioxoiisis alquc in : ii»sa .Menovia Assoriis ad
fci Ca;>. IV. liileras inr.itltiiii. (il. .Muhill. aiiiial. Boncd til)

{'ij Cr. 1)111 UKcdil. Lipsicns. i7-i1\ p. Gli <cq. xxjiviii. !i. 71.
(*) f. Ur. Hi>r|<. 1. i. p. o!> si'qq , Tcnueniam.
13 DK VITA ET rR.FXEPTlS J. SCOT!. — PARS I. t4

crai (a), ei ab iiiiuimcra propemoiliini cxleruruin A Hincjain satiscxisiimari iicm, ({uibii&ex foiiiibiis

Iioiiiiiiuni, qiii :id liuercn;in slutiia se applicabnnl, Erigeiiae pliiiosopliia proYt>nerit, euniquc in Gailiti
iiiulliUidiiic pficbaUtr (<*). lliberniae igilur eiiain primmn illos Pseudo-Oionysii libro? cogiioviase.
Scotus iioslcr, iil conjeclnra itla quiiicin, al cenis- Alque hoc luco non esi praetercunduiii, quod plu-
(Uma , assc(iiii possnmns, salietn polilioris illius, qua rhiii auctorcs de luiiginquis ilineiibus. (loibus Eri-
valuil, dO(;triiiac sunnnaui dobebal : hic laliiiae cl geiia, anlequain in Galliam pi^uieclufsit, et Graeciam
graecae (t) lingiiac praoc(>plores nancisci polcral, ei Orienteni sludionim causa perlustravcrii, p.ir-
iiic bonarum ai liuui , liic ilicolo^iac cl aoiiiloaliiu tiin c&nfideniius, parlim tiiiiidius ineniiunem factTe
(lialeclicae philusupliae (ti). Quibus scnnonibus nuliam prorsus fidem
solcaiit.

llaec coiijectura onmino vera esse dechiralur illo adhibendam esse censcinus. Taiitiini eiiim abcst, iit
S- Prudcniii, episcopi TricassiiiJ , loco, quein supra ulia sutis iirma auclorilate aui alia ralione iiitatitui -,

aiiuliinus, quo<iue hic doclissiiiius vir , Scoti et lit, quibus oinniiiO expugiienlur, in niciliuiii jirfwVrri

nc(|ualis et e\ aniico adversarius, ipsi (e) :.t Te queant. Baleiis igilur el Pitsous, qui < hisloiiam lii-

lioluin oinniura », ail, < acuiissiinum Galiiae traits- terariam Uiilaniionuu » coinposuenint , quantunn
niisit Itibernia , ut , quae nullus absque te scire nos quidem schnus ^f), primi de illis peroijriuaiio-
poierai, luis eniditionibus obtinerei; sed absit, ul g «ibus scripsere. Verum IVusira ipsus iis dcli-iidiMidis

Oclticu cloqueniiu luas nubilaiiones admittat i. atqiie aQiriiiandis conalos esse, jam ox Uru(l<ero oi
tjuid hoc looo apertius ? Expressis fere verbis Eri- Thonia Galco {j) intelligimus. Mulliini deiude iri-

gonain in ilibcrnia erudiiuiu, atque iia in Galiiam buunl iis verbis, <[uae ul < ipsius Erigenae voibu
profectum esse connrniat. Rogenim Bacoiicm iiioinoriae prodidisse logamiis
Diviii.us niodo t dialeciicam philosopham > a Scoto apii.l Anl. AVood (k), duiumodo Jtogerus Haco da
in Ilibeniia disci potuisse, ipsam philosopliiani non eoium auoiore noii erraveril (/) ». Nos auioiii, si
comniemoranles, quum laiuen, ut in priore hojus quid videmus, ciiani hoc fatcudum esse arbijrainur,
c:ipitis parie vidimuS(etiam illius satis periius fuerit. ne liaconi qiiideui illa verbu necessariu adseribcnda
tloc ideo facUim esl, quod sola illa dialoctica, iu esse. Ita euim illo looo scripium cst : < Uugorus si

«pia externa Erigenianae philosophiae fornia cerui" quideui B;»conus... pro fidissimo euhi (Scoiuni)...
li.r, cs Hit^eriiia ipsi profocta esse polest : ipsa ejus linguaruio iiiierprele... depraedicat (in glossis siipcr
pi.itosophia , id quod jam ex Llruckeri voibis, qiiac libniiM Aristoielis dcsocrelisseereioruui — in. scilpi.

sitpra (f) uliiuio loco posuimus, pianuni est, aliunde p. 4) ; cui irihuendum porro censet, ([uod libris (jui

venit, llnjus rei luculeniissimum ipsius Erigenae busdam Aiisloielicis veris ac geuuinis fruim<;r. iNon
testimonium proponemus, quod exsiut in prooemio C rtiiqui tocuni, uicjuit iite Joannes, nec templum, t.i

a..l < Soiiolia S. Maxiini in Gregoriiim itieulogum (g)i. quil)us plalosophi consueveruni componere ei ropo-
Eo iglUir loco paucis vorbis totius philosoptiiae suae ip^re sua operasecreia, quac non vibitavi, nec aii-

indolem accurate describii, huic descripiioni ita queinperilissinium,qucincredidi halkore aliquoni no-
praefatus : < Forlassis... noii lam dcnsas subierim tiliam descriptis phitosophicis, queni uon oxipiisivi».
catigiii.es (S. Maxiiui) , nisi videreia praefaluin B. Quae igitur verba, si ne Uaconis quidem sini, in-

Ilaximuni... in processu sui operis obscurissimas certiuseliam est, nam siut Erigenac. Esio ; haboantui*
S. Dionysii Areopagilae senlentias, ciijus symbolicos cl Baconis ei Erigonae. Qiiid iiido? Nuiii do ea po-
llieologicosque sensus nuper vobis (h) siniHiter jii- regrinatione loquuiilur, qii;ini supra disintii'»? Cor-
bcntibiis transtuli, inlruduxisse, mirabilique inudo rnerint, ubi, quod inox.faciuri suinus, gravioia a<t
«iilucidasse , in tantum , ut nulto modo, dubitareir, ceriiora ipsis opposiieriinus (;«). Suni deifique, qui
divinain clemenliam, quae iliuminat abscondiia le- puteni , vel ca de cansa Scoii illud iier in dubita-
aebrarnni, sua hiefiahili providenlia hoc disposiiisse, tionem vocasiduin nou esse, quod (ani inuiiarum
«itca qnidem, quaenobis niaxime abslrusa in pracT rcruin scientiaui in eo depietiendaimis, quas, iiisi

diciis IJ. Dioiiysii iibris aut vix pervia seaisusque in Orienle, nusqiiaru discei-e polueril.ilis auiom Ikm^
nostros fugere videhaniur, aperiret , sapienlissimo D ipso capite jaiji satiaCactum esse piaainus. llcbiaite
|)raefato JWaxiino lucidissime explananie. Eseinpti aut syriace Scotus nescivit : graocas liiieras iu
Causa, iii uiiuni de pluribus dicam, quoinodo causa ilibciTtia discerepotuil : etiam tioc donionstiavimus,
o.^i^nium... >. quo de foutc ejus phiiosophia uiaiiavt^iii. .\ec ilUul

(«) Cf. Thom. Moore. , hist. llib. Yol. 1, cap. 15, teslini p. 9.
Yers. Gcrm. I, p. 54l-3.'»4. (
;) Cf. loc. laud.
Thom. Moore. I.
(b) Cf. 1. p. 5.51, 331. (fi) Cf. Histor. el auiiq. L'n:v. O.vnn. fGTi fot.
Tliom. Moorc. 1.
(f) Cf. 1. p. 550, el, quein itle Lil). I, y. 15,
cilal, Usser. in episi. Hib. (/) Cl. liiori. p.38,30; SiaudeunKiier. p. Ur.-!17.
(d) Cf. Thom.
laoore. 1. 1. p. 352. (fu) Celeruni oiiam i)i-. liocliium, v, d. , tt;s,
(e) Cf. S. Pruil. de praedest. contra J. Scouim (piao dicuiijur, Erigouao vorl>is, nuiloiu ess.* ;ip|i:i-
cap. 14. Maxiina bitilioih. vet. palrum edil. I.uj,'duii. ret; concedeifS enini (I. I. p. 35) de ilincriijis ii:i
loin. XY, p. 53i. E. sorii>il : < Er k;uii wacli gro.ssoii li.eis( n , dio tr /;ir
(/) Cf. Cap. Il.-col.
12, not. g. .\iilsucluui;«philosophisoher Werke iiiid im Umgang;;
(tj) Cf. Thom. Gale. Append. p. II. mil Wi-ihon soiiier «ifeil verwt-.iidei li;.iio, :.ii dca
(len
{l!) Gd csi,'Cdiolo Calvo. Cf. iiilra cao. iU. Ilof Cciils des Kalilcn » (huc ost }ia(jn\i iii/icnuin :

[h Cf. Ihucker, t. l p. {>i:i; Thoni Gale !. I. aa [jerijar.cnUa opcra }>Uih.iopit'Cu ci udsapienilisiniot

iS l)E J. SCOTO C0.MMENTAT10. 16

quidqiiafii valoi, t\no6 a viris ilooJis (q) animadv^j - A epislola, ad ipsntn Caroluni Calvirm scHpla conli-
siini est, siniiiliiiiain essc Erigeofle pliiIo90j»lii:iiri el nenlur, magiiopere dillidas, proptcrea qood, qulbus
liidoniiii, quae Sankhyiea voc;siur el \ogica. Neqne nrniari queant , salis muiia habemiis (/*). i!I? igiliir

eiiiin noviun aiil inaudiluni iorei, si ol Scotiis elln- Eiicus: t Yel inaxinic»,inquil, t Vobisaeleriiam paral
dicae iUiiis phiiosopliiae auclores suo qiiisijiie Marie memoriam, quod fainatissimi avi Yesiri Caroli sln-

.«;iLi ova puMosque fecerint r el eos ipsos fhiloso- dium ci-i;a iinmoriales disciplinas non modu ex acqun
phos, quos Erigeua silii duces elegil ac pneceplo- repraesentalis, veruin etiani incomparabiii fervore

res, plurimuin liidoruni philosophorum scrinia com- iranscenditis; dum quod ,

iile sopitis eduxil ciiieri-

pilnsse scinius. biis, Yos foniLnto i>ni!li['.lici , tiim beneiicioruni,

.lain vero exposilo , quam nnlla probahili ralioue l;iin aucloritalis, iisque qnaque provehitis Id

adliihila rninores il!i de Joannis noslri iiinerihus cir- voliis singiilaie siudium efiecisiis, ui sicubi lerrarinn

cumiaii fiierinl ,
pancis id ,
propler quod polissitnnin magistri florerent aftium, quarum principalem ope-
ea omnino nulla essc piUemus , cxplicabimns. Pri- ram piiikisophia pollicetur, hoc ad publiram erudi-
nuin» igiiur habemus fiagineiUunj epislolae, quani tioncni uiidecunqne Vesira celsitndo conducciet ,

Anastasius bibliolhecarius, Scoii aequalis et sunimus coiniias .'^tlraheret, dap.siiilas provocaiet ,

admirator, de eo ad Carolum Calvuni mlsit, qua is 1> Quid Iliberniam memorem conlempto pelagi discri-
,

quidem aperiissimc denionsiral, se iiihil unqiiani de inine paeiie tolo cnm grege philosophorum ad liltora
nlla longinqua ejus peregrinatione audivissc. Scribit iiostra inigrantem? Quoruin quisqnis perilior esi,
oniin {b) Mirandum quoque esl qnoniodo
: t ,
ille vrr ultro Sibi indicit cxilium, ut Salomoni sapiemissiino
baiharus, Joannem dico, ille, qni in linrbus inundi fannileturad votum »

posiius, quanto ab honi inibus con versa t ione, Atque inter hos viros, docirinac laude Ciuispicuos,
lanto credi potuil alierius liiiguao dictione longin- quorurn partim vocalos, pariiin ultro ad Caroluin
quus, laUa intelleclu capere in aliamque linguam venisse ex Erico videmus , fama ad posteros certe
Iransfene valnerit (c) ». Deinde S. Prudeniius, prae omnibus ceteris eminnil Joannes Scotns. Quo
qnem etipsurn Scoli aequalem el ex ainico adversa- aulem jnre recenliorum plurimi (jf) eiim a Carolo
riuni faciuin esse audivimus. quo loco de Hibernia Caivo arcessitum dicant, nos quidem profecio iion
ul Erigenae magistra Icquilur (d), ccrle cliani Orien- iijtelligimus.GuilelmHS eniin Maknesburiensis, qusm
lis aui Craeciae meniionem injeeissei, dnra (|uidquam primum hac de re scripsisse jarn ex Thoina Galeo (A)
de his comperisset. lliic accedil ,
quod millas oinnino culiigas, quemque Simetm IMiiielmensis Maithias ,

ex Erigenae scripiis locus aderri potest, "ul^i ipse de "NVestnionasieriensis alii ad verbum fere desc-ripse- ,

exieris philosophis ,
quibusciini corain sibi collo- C rui!t;sed Guilehnus .Maln>esburiensis tribus locis (i)

qiiendi lacuUas fuerii, serinonem facial, aui ullius iisiiem propemodum verbis : « (Scolus) , ail , relicfa

peregrinationis sludiorum causa susceptae meinine- patria Eranciam ad Carohnn Calvum transiit, a qiio

ril; quiim senq)er cos aiictores alleget, qnoruin li- niagna dignatione susceptus familiarium partiiim

bros in Hibernia aiilinGailia excuiere potuil. Quid habeLatur... ». Addit praeierea in iibris de geslis
denique illa lenipestale vel in Graecia doctrinae ac- reguni Angiorura, * concrepantibus undiqiie bellorum
qniri poiuerit, non hercle inlelliginuis : ne ibi qni- fiagoribus » ipsum in Galliain abiisse.

dem S|ilendidam tum phiiosopiiiae condilionem in- Quo tcmpore ad Carohini s<,*cessisse videatur, in

veniiniis : Athenac obmntuoiant (e). prinio capiie cxposniinus,circiterannnin DCCt^XLV.

Atque haecde re tam lutiii dii;isse sulficiat : pro- IIuiic, si quisquam, verum sibi Maecenaiem d(?-

trrediainnr ad rellqua. vinxil. Eaque Caroli facililate ita asus fuisse narr:'-
C.IPUT III. lur, ut non magnopero ageret Horatiiim, cui ab An-
Quae fuerit Scoti conditio apud Cnroltm Calmm. guslo scriplum ferimt, i siimerei sibi aliijuid jiiri;>

Caroius Calvus, quum multa, quae Loni rcgis sunt, aptul ?c , lanquani si convictor sibi fiierit ». Mal-
in se desideranda faceret, optiinas taraen artes pro- niesbufiensis quideni (7) : 1 (Scoius), inquil, liaiis-
pi<^rea non neglexit. Ericus quideni Altissiodorensis, D igebat cum eo (Caioloj tain s.Mia , quaiu joca, in-
qui eius aequalis fuit , summis eum hac de re dividuusquecomes el niensao et cubiculi efal , miil-

laudibus oraal : nee est, cur hujus laudibus, elsi iii lae faceli.ie ingenuiqne Iciioiis, «fuonini exemp:a

quo^qae siii iievi conveniendos siisceplis ad anlam Ca- liihoc aulein Erici loco describeiido saepins Slaii-
roH Cnlvi v::iiit. Asimadv. Edit.) dcnmaiero recessimus qiiuni poliiis Buliaiiiiti:n'
—
,

{r() Cf. Hock. 1. 1 , p. o3 nol. 2; Ritter. Gescbi- , (Julii inen». toni. VII, p. -.:21 F 2i2 A) sequcn-
«hic der Philosophic. llamburg. \ol. IV, p. 3GI ihim esse dnceremiis. qinim illum.
JiOt. 1. («/) i.f. Hiort. p. .oO-^iO, Siamlenmaier. p. I."il.
(/>) Cf. Thoin. Gale. lesiim. p. 8. Solilnelerus SitlliMii hoc habel, Scolum postquam ,

{c) S>u"nio esl de Pseiido-Dionysii libris, quos Eri- in Cidliiini se conluUsset, a rege Carolo Parisios vo-
{•ena e praeca oratione in lalir.ain converiil. Eo ealiim esse.
miiuis igiiii:- iiobis dnbilai-ionis dari piiiesl, in (/i| Cf. Tboni GaK'. 1. I. lestiia. p. 5.
Graccia ci;m fnisse nogai-libns. ii) in liliro V do i*oiilirK-ibiis iiu-riilo (Ga!e. lost.

(J; (.1. siipra col. 13, uoi. e. p. 5) in episloia ad IVitiini (inendain (ex codire
.

• (ej Cl. I5ri;i.ker. I. I, p. lilo. riiiianco MS. apud Tbnmam Gale. I. I. p. *() , i»
•/) Cl. Siaudenmaiei, I. p. I,M l.')'>», qni niaJfi-i
,
liliiis df !'es(is legum Anglitr. il, ».
mam teslimoniorum lutbam undiqne cuiiijcssii. (/'1 Cl, Gale. I. i. p. 5-(i.
17 DE VITA ET PR.tCEPTIS J. SCOTl. - PAKS I. 18
hodiefiiie conslanl (a), ul stinl isia : Assodenu ad A annos praefuissft iradiiiir. Phirinios iKiIiemus liiijiis

merisam ccnira lejjem aij aliain labirlao parleni; rei aiiolores; iiniim, queni reliqni seciiii siini
pruc^-denlibii.s poniiis.... Caroliis froi-lii liilariori queni(|ne jure seqtii poliieriint, si re vera illius osl
pnsi i|ii:ic(l:iin aiia, rnm vidissel JoaiiitPiii »|;rKl»laiit (csliinoninin (c) , htic alieu;abimns. Kxslal iocus
leciss*' ,
qtJotl G;tllitaii:):ii ooinil:Ueni onViiikTot, ur' t'pis<o!ae .Nicolai I Ponl. IVlax. ad Carolinii (.:alviim
Uane iiicifepuil cl riivil : Ooid (iis!:>l. iulcr Stilliiin scripliie, qno loco, ul plurinii tonlentiiiiil , liacc
cl Stolliin!? Ut>liilit illi« soloiiiu^ oonviliiiin in aiiclo- suiit legenda i Hinc est, qiiod dileclioni
: veslrae
lein tU respondii: Tabul:i taninm!.... iNcc vero rcx veliementer roganles niandamus, qnalcnus Aposlo-
commolus est ,
qnoti jniraciilo soicnliae ipsiiis capliis lalui iiostro praediclum .Joannem ropraesenlari fa-
advcisiis MrtjiislMim iicc diolo insnfgcic vellct. Sic cialis, aul cerie Parisiis in Sliidio » (id cst scliol;i).

enm usiiale vocabal. Iicm cum rcgi coiiviv;inli ini- < cojiis capiial > (id cst ciipul) < jam olim ftiissepcr-
tiisler palinam oltiiilissel ,
<(iiae ditos pisces prae- hibetur, inorari non sinalis... (/) k De icmpore, quo
grandes a jeclt) iiiio niiniiscnlo coiaineret , dedit liaec epislola scripta sit, lcgitur apiid nnlaeiim :

ille MHgistro, ut accumbeiililtus ditolms juxla se i Datum anno .\post. noslri 111, » qui csl anmis
clericis dcpiiilireltir. Eraiil iili gigaiiteae molis; Ipse DCCCLX : aliidiciint, circiler quinque annis posl
percxiiis corporis. Tiim, qiti seinpcr aliqiiid honesli B eam esse dalam. Quod si hic illiiss episloiae lociis
i^iTcnichai, iil laetitiam convivatitium »?.\citaret, re- uec dubitamus, quin ita sil, rc vora cst Nitnlai
if!iUis sibi dnohns majoribus, nnuin niinorein (tuo- Scolus noster circa eos annos, qiios di.ximus, jam
hus dislribuit. Ar2;nenti iniqiiitalem paililionis regi : pridem Parisiensibus lilterarum studiis non soUtm
bno, inquit, beiie feci et aeque, nam hic est unus par- inlerfuit, verum ciiam piaefiiil. Quamdiu airtem
vus, de se dicens, ct duo giandes, pisces langens : ilem- postea eo honore ac loco manserii, plane ignoramus :

que ad eos ronvcrsus, hic stinl duo magnr derici im- nec ullibi quidfjuam perscriptum invenimus, undft
inensi et^mns exignns,piscom nihilominus langcns». appareat, ulrum Nicolai jussu Iioin;»m missns sii.

llaqtie Joannes noster, ut videmus, intima Carolo nec ne. Staudenmaierus (p. 16G-IG7) eum non csse
famili.-^ritiUeconjiinclus in ipsa n^gia alquein summa missum affirmai : nec est quod nimiac ipsr.m le-
homlnum celebriUile versabaiur. Quod ilem Pardu- mcritalis argtiere velimus. Consial enim, quam ca-
lus episcopus l.aaduncnsis teslatur, qui circiter an- rus regi suofueriiErigena, et hiinc Ipsiim regem eiiani
«tim DCCCUIl iia de eo scripsit : « Scoius ille, qui aliassummorum pontiiicum mandaJa parum curas.se.
esl in palaiio ivgis (Caroli Calvi) , Joannes no» Reliquum esi, nt de gravioribus quibusJam iiego-
mine {b) >. iain ex his conjicias, cnm usque ab tiis, quae praeterea Joaniii a Carolo mandaia esst»
illo lcmpore, quoadCarolum venlt, phirimos annos ^ accepimus, pancis dictindum sit. Quae «luidem om
dcinceps in ejus rcgia vixisse. Hoe auiein nescimns, nino fut^re dtio : alieruni, ul lalinc reilticrtU ct iibros
aii certius etiam coliigi queat ex iilis Scoti ca.riTil- aliquol Pscudo-Dionysii ct Sciiolia Maximi eiijtisd.im
iribus, (inae Schhieterus suae (jdiiioiii librorum de in Gregorium tlieologum (qnao itein subdiiilia esso
divisione Nalurae adjecil; qnac oerie diveisis tem- credijniiir), alierum, ut, orta per Paschasium Kail-
pnribiis composiia sunl,ac passim manifestissime beruim dissensione de S. Eiicliarisiia , Fpse quoque
dtK,oiil , etmj sibi fuisse auciorem qni a Carolo ale- , scribemio lianc rciii cxplicaict *. Aliciini! aiitem ,

retur (c). Qnae res etiam eo snmmt>pere videiiir con- pioximo oaidte sigiliaiim tJt; conlroversiis theologicis
fMinari, (juod ipse Scolus in prooemio libri sni de quibus Erigena implicalus fuit, acturis, hic laninm-
Piaodcslinationc Caroli benevolenlia ac liberalitatc modo commemorandnm, ceieroi|uin mitlendum esi
sibi ol.ligissc ail, ut, quod lempiis aiii lebns gerendis de altero, quae dicere Iiahcainus, hitiic sunt.
insnmere «leheant, id a se litterarum sludiis impen- Ludovico Iwo complura.Pseiido-Dionysii Areopa-
>.alu". Qiioad hic niansisse exislimari possit, mox (rf) gitac soriptadono mi.stM"al Miclctel Balhus, non nt ,

videbimus ,
quuni de nilimis ejus falis disputabitur, quidam opinali fiiernnt (^), ;'.fino DCCCXXIV", SctJ
Ncqtie solius Caroli , id qnod pattU ex Malmtsbn- anno BCCCXXVflai'', nec in iatinnm sennonem con-
venim cliain
D
rionse, Magistnim dicuiil Joauiicm : veisa, quoJ ilem pulAnml viri Jocli \h), sed gtacca,
celebeirimae illi i scholae Palaiinae t multos per Hanc lempt)ri.s ralirtfiem ver.mt csse demonstr.ivil v,

(a) Cf. Cale. 1. I, appena. p. 88. (jitod verba de « Schoh Parisiensi ejusque pr;cfeol(i
ib) Cf. Cap. l, cul. 9, nol. c. Lrigcna » ipsc inseruissei. Ver!;m eninivcro, tpiod
[c) Cf. Carni. XI, 4; VI , 35-41 ; II, 00-72; I, 77- alii, qui lantiifu quajdam ex .Nicol;ii cpislola exccrpla
8!: I,4fi-77... habebani iii his illn vcrba no!! lejvercnl Bulaci li-
, ,

id) Capile Y tlem non expugnal nec id tpmd iili qu.-Nrjd^m lcgc-
; ,

(o) Cf. Staudenmaicr. 1. l. p. IBO not. T) el p. 166 rtMtl^tniae apiid huuc noo enini. >iain ot Ii;ii;teus,
jiol; 1, iil Slaudcnmaier. 1. I. lecte monet, forsiian solum
(f) Sic Nicolai 1. verba sc h;\beiil apn;l Pnl.teiim excerpla babuil.
(hisl. Universil. P;iris. tom. \. p. 184), tjni tie aiili- ig) Cf. Hisi. litl. de la France, (.
V p. 42.S, lliort,
qtio exemplari ca dcprompta Crseait, bmd.tns Ca- j 1. \. p. io, elBaroii. annnl. ad :m. UiiCCXXIV ccl.
briel. Naitdci Ctilleft. ex bibiiolh. Oxoii. > Sed in- (/<) Cl'. iMabili. aiioal. lib. XXIV, ii. 59, Uim. (iu.
venliis est, qui Buiaeum Irauiliouiu'. insimtil.nie vellnt, de laFrauce, tom. V, p. 145 cet.
* Joanni a CarohCrJvo mnndatuni esse, d in coittio- aperirel, omninononcons ai Quidnoslcr iii illoccrta-
versia Pasohasiiina suum dc ss, euchaiisiia senscm mine ogerit, in Pjpa-ni/yexpesuimns. AniMviiV. EbiT,
19 DE J. Sr.OTO COMWENTATIO. so
cl. r^gliis li) t Criiioa iii aiuial. fJaronii » (k) : de A qucmaJinoduin capiie proxiruo n iwbis esl expiica--
li!»iis ttraeco stfrmone scripiis uitniein aiiiiiio liosiro tuin , loUitn »e iis (iarct , lolainque ex eorun» saciis
fcrnpulisin eveliit Hilduiiiiis aijbas, (;«i ipse eos scr- pliilosoiiliiaiu sibi suiim repeleret.
vandos .loceperal, :Uqiic hn tlc iis scri|t!.il (£>) : i)c icmpore, qua liis negoiiis occupaliis fuil, nihilj
t AuLlif.Klicos nani(i»ic cosiieaijiliios griieca liii^iia libinc apud auciores liabctur. Crediinus auleiii , noftj
conscriplos pro miuicrc inr.giiosusccpioms >. initlto post cjus in Galliatn advenluni, ciiam ante ni)«

Sumnitiiu l)is iVivolis (uiic ciui) iiiaxiaic howreiii Dnm DCCCL lianc rcm usit vcnisse. Cerle iii librol
habebaiil Gr.lii. iNilnbanl ciiiiii, cjus Dioiiy^ii i[»sa siio dc praeJcslinatione, quein circiter annuin DCCCLJ
esse, qui |ii'imiis AliiCiiis epiicopiis luil, cl iii Galiia cor.sctipsit, j;)trt inullo plura longcqiie alia (i) pro-J
divmam J;'s:i CiiiisU i!i)clti!i:!iii lii". olgiisse cn-dcba- lulit, liiiatn quae a solis Ilibi-riiis pliilosophis aiil
lur (c). Ludovicus i^iiiur, qiiando per lohint Gatlian!, Ibcoiogis cutti didicisse credas. Ilue accedil, quoi]
tjui non mcdiocri , sed ali(]ua giaccae liiiguae scieii- C:4i'(il<in) , piocui dubio Areoi>:igitain legei'c suiniiie]
lia iniliuhis cssd , vi.v rtporicbatur, st:it!in boruni cupieiUcm, quutn Erigciiani liospilio exccpissci, noilj
iibroriim (juasi vci'si')ncin <|u:inijaiu iuililuissc vidc- (liu yracci siii codicis oblilutn fuisso pulainits. Dci!i-'
lur, iii.iuc pcr li;id:iiii:iii) , i:i moiiitalcrio S. Dionysii quc niisqiiain ,
qiianluin sciinus, iiisi in epislola illa
abbait^m, cutn ipsum, ciii illos scrvandos iradide- ^ dodicatoria, versioiti Aicopagiiae praeniissa , ulla ra-
lal ui). llae dc vcrsione, titoiinqiic fuit , tiiisquain tione ab Erigena signiflcatuin esl , aliunde scse iii

lerc coniMiciiioialiiiii esl; qnaic , si fiiil , ceric unUo Galliant venisse. Eo autein ioco scripsit : c llanc li-

i.T p:(i!o Ii:i!)iiri potuil (c). Ii;-..{ue C:irolus Calvus, nl baiiisacro Graeconitn ncclare rurlatu, Advena Joan-
cr;il iiilcianim, )u'accipuc sacrariiii) , studio Uiiice ncs archhi nieo Carolo (/) >.

dt^diius, qiuiin naclus esscl ICrigenatn hotuinem Veriim quiilqnid hac dere slaluis {k) : anle annuin
prneier soliliini gniccac lingiiac perilum , commil- DCCCLX vel DCCCLXV Dionysius absoluius fuiu
UMdwm i.cn pulavil , ul a fortuna dalain occasionetn, Exsialea de reapudUulacuiu (cf. col.25, not. f). haec
justam l:iii(!em iiloiiiir. liliiorimi intorprelalioticin sibi Nicolai I., i*ont. Max., epistola : t Nic. S. S. D. Di-
Coijiparandi , dimiucivl. Qii;iniobrc!ti co jubciilc Kri- lecto (ilio Carolo Glor. Franc. R Scd iiuper do-
gena ari iibrospMMido-nionysii in laliniini scrinonciu liiimus, nt reiaiuin est Apostolatui nosiro, quod opu.s
«•onvolciiHos aniintirit adjpcil (/'). yiios aulcm illius Dionysii Areopagiiae quidam vir Joatincs, naiione
aucloris libros liline rcddiilcril , ipse Erigcna narrat Scoius, nupcr transluht iu Latinutu, quod juxta
in cpisiola iledicaloria ad Caroluin scripla ,
quatn niorent Fcch^siae iiobis niitti et nostro jitdicio debuit
laiiiio siio ArC')p:igilac praemisil ({/) : libros de hie- ,
approbari. Praeserkiiu quutn ideiu Joannes multa;}
inicbia coclcsii , dc hicrarcbia ecclesiaslica , de di- '
scieiiii:".c csse pracdicetur oliui , sed uon sane sapci-e
vinisnominihus , dc ihcologia inyslica, practeroade- iii quibnsdain frequcnii rumore dicalur Daiuin
com cpislolas. aiino .\posi. noslri ili. > Ilic esl anniis DCCCLK; se.t
Hoc hiboit! absidiilo Krigcna cjiisJcm regis jussu alii voliiiit, hanc epislolaiu circiier aiiuunt DCCCLXV
siis( epil ilhini aUerum, S. Maximi SchoHa c gr:icca scriplam csse (/;.

lingua iitlalinam iranslVrcndi [li). FaCla igilur Scolo Qiioii NicolausL, Poiii. Max., qiierilur sibi eos
noslro li«c occasioiie illonim libroritm ci)pi;t ,
q.iosol liliros tKuiduin inissos fuis.$e, inccrlttui esi, iilruiu

ipsc, ulsupra (cf. iioiic.jjam signiricavimus, UioiiVaii hoc posiea factuni sil , ncc ue. Nos quideui hac de
ci IVlaximi, viroriiin s;inctorun), essc pniabai, adeo re nihi! cogniiuni habeinus («i).

ipsius iiigiiniitin ct p)'opicr sapiimliae , <ptam conii- Anastasius bibliothecartus compluribus annis posl
iieiciii, pracstaniiiim ct propler illoruin,qui cos itade Erigeniana Areopagilae versione ad Carohiai
composiiisseni, aiictoi'iialeni , ah iis iilcctuiu est, ul, Calvuin scripsit(n) : » Mivandmn quoqueest, quo-

(u) Cf. Pagi. Crilica in ann;il. Uaron. ad an. librode pracdesl. exposuii. Cf. infra Cap. !V, col. 27,
DCCCXXVII, n. XIV. not. c. iNcqiie lamen id qiiod jani proximo cajdie ei
(b) Cf. Ililduiiii x-pisl. ad Ludov. Pium, An^opogi- rj loco quodam (cf.supracol. I3,uol.fl) prooemii Lrige-
licis (cdit. Coloiiieiis.) piactixa. liivctijtiir Hilduini iiiani ad scliolia S. .Maxinii patere aniiua.lvcrtimiis,
lociis apud Siaudcniuaier. p. 1G3 el apud Paginm ullo pacio, csl verisiniitc, eum, priitsquam ad Cari^
"
loc. hunl. lum Calvuii) venerit, Areopagilac libros cognovi»
ir) Ci'. Scoii carin. X. XI ci Xil, tn edil. Schiueter. (j) Cf. Sclilael. p.-G08.
p. (;u7-(J09. (k) Schluctcrus coinperinm hahere videtur,
(f/) Cf. Slau.Icuniiiicr. p. IGo seq. anniim DCCCLV dcntum Erigenam ad iltud negotiui»
(e) Cf. Slaudcnm. p. 1(»3 "iG^. iiiipulsum esse. Postquam enim (edit. ejus p. IV| de
(•/ )CI'. Erigenac praef. ad conversaah eoS. Maximi concilio Valent. quod ilto ipso aiino (cf. Ma^. annJl.
S.holiac cl. cct.,(iuae esl apiid Tbom. Gale. inedii. Uencd. libr. 54. n. Q^, Nal Alexand. Iiist. eccles. sce.
lihri i!e div. Nal., Appcnd. p. ll et III. iXei X, disseri. V, § XI) habitiiiii est. commemorj-
(y) KdiJa est cpislola et ft Jacobo Usscrio in
h;-.cc vil, hoc modo pergit : c Post hacc Carol, Calv. Eri- -il

episi- llibernicanim syllcge Paris. iGGfi 4'" p. iO f!cii:>mad(Pseudo-) Dionysiuin > (sic!!]€ vcrlcnihiin
Siq ct iu Arcop.igiiicii (i. e. coHi^ctio piiirimarum
. «";xcitavil ». Ne hocquidein, unde didiccril, ullo uiodc
aniiqiiarum Ar(!ii[ia|j;itae vcrsionuin ), qiiae typis dc- icpcrirc potuimus.
scripi;ie prodierc r.oloii. 1530 el i53G. fol. (/)Cf. Staudenmaicr. 1. 1. p. IGG noi. i.
!h) Cf. Erige:!. hic. snpra col. 15, nol. jf. (m) Cr. SlJudetiiiiaijr. p. IGG .»C((.
(i) Nani, ul alia taicamus, scntcntiam dc pj^ccaio, (n) tsser. cp. bib. syllog. p. -i.^i saq.
<ie pcccali pociia, quam Aicopagil;ic debel, j;)ivi in
tl DE VITA ET l'R.rr.i:PTlS J. SCOTI. — PARS I. ?2
•ir»,lo iile vir harhaiiis i:ili» iiiiellccin capcre, in A cil:ivil P:4srliusius Uadberius, GaHii.'i cocuoltii Cor-
ii:imq:ie linsMam uansrern! valii<»ril — Seil lioc beien^is auiisles.
ij«M"iius csl ilie arlifex spiriliis, ^ni hui:o nrilciileni Veriini cx insliluli iioslri raliwne nou integra»
ariior cl loquenieni rpcil; r.isi eniin ev pnilia ipsius illas rixas, sed eas lanluiii parles explicabiiinH, <piae

:nc (;:iiilalis llngiussol, n<v|iini|u:iiii (!onii:u liiigr.is Scoii fiKMinii, qii:u'<;MO liis ij.'si> Scoli parliliiis utf-
oqueii.li procnl iliil)io s!is«u"|iissri..,. — Ciim essci cessnriam liiccni afCundtiie \iilcanliir.

luiiiilis s|>irilii , iion pracs;iir.j*sil , vetlii |):opricU- Dainiiavit. i}^ilur Goili(»scaKum (/*) ul pracdcslina-
eiii iJescreie... — Uiitic raolumesi , iil t:intiini viriim lianae inieresis convicliim iliiiciiiariis, iirciiiepis^^tH

Diooysiuin Arcop:igilaiii) iiilra ciiiiisilai» l.:il>yriiillii piis ncnicnsis, cu:ii syiiodo I apiid Carisiucuni a.
jillicilia irrelirel , et Va aiilris pr<)f;iiid!oriI»i:s invisi- l)C(XXLIX liabil:» {{i). I>;iiiiii;ivcral eiiiidem jaui
biliorcii quodant niudo-tolldcarff, oi «jiumii iiilcrprc- proximo aniio coiH-iliiim M<ii><iiiiiiitjm il snli Ilra-

lalurnin susccperal, adliuc rodderi'( Jnlorpiel.in- hano.qiii eo ipso lenipoie archicpiscopiis Mo;?unli-
«tiun ». Koiicin plane nioilo <!e illa versione Kiigcnae nus eral crcatus (/<). Apud iilum enim Goihescalcus.
ndical Guilc!mu.s Malmosi>.uric:isis, judicanl ii q;ii qiii iii iiiiicril.us pcr Italii^m Cermaniamqne f:iCli!i

ninc sci|uiintur, .Siineon DiincliTicnsis, cl. Matlhias primiim ile ^cniina piaedcslinaiioiie scrmoiiom fe-
Wesimonaslcriensis. lllc : i Verl.iim », ic.qnit.» e B cissel, islins crroris a(>cnsalus fiieral : alqnR Imcc
verho(ff), Iranstulil. Qjio lii, ul vix iti!elli<rati;r la- ipsa syiiodii.<t damnatum eum iniserat lliiu-nnrv
liu» liitera, quae voluhiiitalc iiiagis giacci, quaiii muiiachoriim Orhaccnsiiim metropoliiae (t).

pDsiiione construitur noslra » i. e. latiiia. Qiiae fneril concilii Mogimtini s«iit:'niia de Gothc-
Aique propter hanc ipsam interprotaiionis Erij/e- scalco lal:i, doccl cpislola lIiMiwsni, peraclo conoili©
niiinac ohecuritalein faclum csse piilnnl, ni po.slea Hiiper hac ipsa re ad Itincnnirum scripla. In ea igiiiir

oulivioni Iraslerelur, nec nisi perpaiica ejus e.\empla- epistola (_/) : « Gotlicscalc, », ail, < v(Mut ad nos Mo-
lia propiiis ad nosiram aeialcm acccsscrinl [b) *. Ty- giintiam, novus superstitiones et ROxiarn doclrinam
pisdcscriptaprodiitColoniaeAgiippinae unacumaliis de pracdeslitialionc Dci introduccns, ct popnlos in
quiliMsdant antiquis Pseudo-nionysii vcrsioniims (c). <»rrorem niiltens, dicciis, qnod praedcslm.ilio Dei,
Alierum, de.quo diximus, Erigenae opiis, inier- sicul in hono, sit il:i cl iii m;ilo, cl lales sint in hoc
prel:iiioncni Scholiorum iii Gregorium (licologiim, uiniido qiiidam, qiii proptcr praedcstiiialioiiem Dei,
Tiiomas Galeus, Oxonicnsis, una ctini libris de di- qiiae eos co};at in morlCin irc. iioii possinl ah errore
visione Naturae edidil (d). Acccpcral id, ut ipse ait, el peccai.0 se corrigcre, quasi Dciis eos fecissci ab
opera Joannis Mabillonii {e). iiiitio incorrigihiles essc, et pocnae obnoxios in inlc-

CAPLT IV. rilnm ire >.

Quae ges$ent Frigena in iilis tlifiologornin coitirovcr- lloc jiidicium sy.odiis Carlsiacensis, ad quain
siis, quarum pniticeps JKil. Ilincm:irns missum sibi Go(lie.scalciini de intcgro
Diiae oiDnino, vi snpra jam dccninius, iueninl thco- judiciuidnm adduxerai, omniiio raiiim biihnit, .itqiie

I<)p;orum pngnae Scoli Jemporibus pcr Galliam com- practerea infeliccm ilhim monaclr.im proptcr pcrtl-
missae, qiiarum nuiic snmns inciilionem facinri. i'.:iciani, qiia usns essct, gravissimu poena ailcrit.

Alicra de praedcslinaiione inota csl a Gothescalco, Narrai hanc rem Hiiicmariis in lihro de praedesii-
Orhacensi monaciio , alteram de S. Encliarislia cv- nalione (fc) : « Gothcsculcus », inquit, i sic, ul cl in

{a) Cf. Thom. Gale. I. ). K.-siim. p. 0. cogereJiir. Is lamen in coenohio Fuldensi apiid Ilra-
{b) Cf. Ilinloir. liil. de in Fr., loiiu V, p. 420. l.aniiiii tliiitius nninere nohii!, secessilque ad Gallos,
((•) Cl., snpra
coi. 19, iiol. </. nhi in 0:ti:iceiisc moiiasleriiim sese ahdidit. Cf. Ma-
{li) Sc. F^rig. dc divis. \.\\. libii V. Acce-
Cf. Jo. hillon. aii!i. lih. X.\X, n. r>(>; Ccnliir. Magdeh., «.•eiil.
dii .Appt;ndix e.v Amiiigms S. "hi.vimi GiMCe ct La- IX. c.ip. ct 10, edil. B.isil. cohimii. i04, ui3, 34«. '.)

tint^. Oxoiiii e tlicalro SfhcMnniiino a. MlXiLX.VXI. (</) (if. Miinsi, s. concii. nova ei umplissima Col-

(<) Cf. Thom.Gale. 1. 1. testim. p. 12. leciio lom. XIV, col. 9M) C-OSiJ E.
;/') Erat is Oilacensis qnidcm monachiia,
y;.-') 1)-9I8 E.
iiec ta- (/;) Cf. M.uisi. 1. l. col.

meii ualione Galliis, scd S:ixo. raiii! ciiim osiis csi ^) (») (Jiinm Orhacensc ironaitcriiini projn-je essct
coiiiite Beriio, noliiiissinio iulcr Saxoncs jrpncie. (ii»icC(.'.--!s Sncssonensis, el cum liac (h;:iium uiocccsi
Tniduiit anlem, Golhescalciim pucinlnm adhuc a iii mcli(>|)oliiae llt;m(!ii.sis jiirisdii lioncm conccdcrei,
|)fl(cnlihus suis in cm'tiohio Fnldcnsi « \)v.ct csse oh- niittcndiis fiiil iioii an-tiicpiscopo llcniccsi, sed cpi-
ialiim ». iiic iiiia cnm eo ad Httcras incnbuii Wala- scopi) Siii'-, oiicc.rii. Vcnini ip.sc Hiiictii:iiiis in cpisl.

Iridus Slrabo, qiiem Inihnil amitissinrLiim. Cf. \V;i- :id Miruhiiim I. iiiiss;), (|ii;ie csl iiji^id Fliidoardiim
l;ifr. po(^m. in Max. hiblioth. pntruifi, edii. Liii^duii. (cf. l''h)do;ii-di iiis!. (T< les. riciiiPiis. Ili, c;ip. 12-
li!).

(oni. XV, p. iial C-G.

adolescerci Oiiiim
vii;tm , 14), dccl;u-;i( , «ni- Gillicsc:ilciis , cpiM-opo Sces-
monacliicam pert;icsus pciiit ;ib Oiuaiio, .nrcliici». sioiKjiisi icliito, a st- ptil;s?imiif>i j'idicalHs sil : « (|ui;»

Mogiinl., nt, qiinniaui invilus ad c;iin :idductus cs- Ho;li:idijs, de parochia etai, ilii ccsrichai re-
cujiis
sei, ejus volunlaie ipsam iclinqiJtMc sihi jieiT.iille- si.slcrc * Idcm. Uoltiadns cliam zpiscopaiii siio cje
r»;tur. Neque 0l2.Trii!s ei peienii defuii. Jam vero <-lus est (cf Hnt. lill. dc lu Lrancf, lom. V, p. uOO:.
Hialianu-*, ab!)as Fnhlciisis 'a. nCL(,XXIX), Ludi)- (.) Cf. Maiisi t. I. col. Oii E. scq.
viciim Inip. pcr litteras udiii, ciqtif dcmonsiravil, {)() a. Mansi I. I. col. '^IM F. sc<|., En Ics. Lugd.
paicnliini voio piicr(!s in peipcli;iim consiricios le- iih. de liihus epist. cip, 'i», (Max. bibl. l\il. cdiX.
ocri. Qiio faciiiiu csi, iit Goihesciiieus rcmauerc Logd. lom XY,p. tiii) C-l>;.

* Falliliir; itiiusenim vcrsioms [ilurinia hodicdum vero expreisa esi. (piantui:'. sciam, bis laiiium vellte
jn bibliolhecis repcriuiilur exemplarta mss., lypi* Siiec.XVI. tif. Proueniium. AdiMAoy. toiT.
23 DE J. SCOTO COMMENTATIO. 54
Mogiinlina civitale, invenlus (est) haerelicus atque A slt,... praecipue conlra 1'elagianos... a B. Augustino
incorrigibilis. Honore presbylcrali abjectus, et plenius... esse cognoscitur inculcatnm. Unde le
pro 6ua irrevccabili coiituinacia ut improbus (Ilrahanc) polius ejusdem doctoris asserlionihus ma«
virgi8'cat'sus.... ne aiiis noeeret, qiii sibi (ipsi) pro- Iiieram niti, quam erroneis opinionibus Massiliensis
tlessc iiolebai, ergasUiio est relrusus ». Gennadii... »

Qiiae poena niiseranduin in inoduin Golbcscalco Atque haec ipsa res summorum Iheologorum siu-
Irroguia, inovil, ut fieri solet, hominuin tum niise- dia exciiavil. Ilincinaruin in Golhescalci pracilesii-
rationein tuin indignaiionem. Ac, si cui haec res natione damnanda S. Augustinum peiiisse arbilra-
niiiiiis cordi essei, cxsliierunl stiinmi iheologi, qui bantiir. Itaque acriterimpugnantl!iiiciii::riiin cj-isque
vererenlur, ne injuste fccisset Hincmarus, quod amicuin, qui in Golhescalci causa (iiiflissimani ei
Goihescalci placita praedestinatiano errorc infecla operain praesliieral, Parduluin, episcopnm Eaiaiu-
esso jiidicasset. nensem. Iuter qiios Iliiicniari Pardiiliquc advcrssrio»
Nee hercle, quaecunque alioquin Goihescaki Ilatramnus, raonachus Corheiensis, S. Prudeniins,
senientia fuit, ex ipsius verbis, quibus eam Mogun- episcopus Tricassinus, Lupus, ahhas Ferrariensis,
linae synodo explicavil, quaienus hodieque exslanl, cnnspicui fuere (•'). Ili omnes sciiplis suis eliam
nUo pacto colliges, quae el Hincniarus et Hrabanus B malorum hominuni piacdeslinaliunein defendenles,
illi irihuebanl, atque cum synodissuis in il!o damna- iisdem fere cum Goihescalco, (|uia et S. Au^u-
verunt. Refert haec verba, id quod hoc loco cerle stini erant, locutionibus ulebantur. Ne.'{uc ullo
summi esi momcnli, ipse lliiicmflrus. Is eniin iii pacto ea in re culpari possunt, quippe qui nnn
lihro siio de praedestinalione (a) duas a Golhescaico illum in his sensum incsse voluerint, queni lliiicm.n-
iii Synodo Mogunlina scripiiones prolalas esse docet, rus eum suis. Hincmarumaulem, quae nou spenue-
quarum allera fuil t fidei de praedesiiuatione con- val, ad incitas fere redcgerunl. Satis enim prohe
lessio }, aitera i lihellus ad lirabanum > (b) : illain inlelligebat, cum a ccleberriinis theologis lam ma-
habet integrani, ex hac afferl fragmenla. Haec vero lorum qiiam bonorum, sive gcmiiia praedestiii.^^tio

Coiliescalci verba non coiilinenl haercsim praede- docerelur, quam ipse in Gothcscalco danmasset, de
siinalianain. Neque enim coniendunt praedesiina- , faiua alque existimalione ornaiuentisque omnibu«»
lam esse a Deo usque ah omni aelernilaie allerain sibi esse decertandum. Quare scriptoribus oppone::'
hoininiim parlein ad heiie recieque vivendum, alic- dos esse censebalscriplores. Ilaque ab liincinariana
rain ad male praveque agenduni; illam proinde ad parie ciini alii, tiiin praecipnc Scoliis noster, qiii ge-
scmpiiernae vilae healiludiiiem, hanc ad aeternam ininam illam praedentinalionem (/) Hbris ediiis ex-
fulurae viiae calamitatein : qua re fiori, ut nihil ^ pngiiareut, soilicilali siiiit (g).

prorsus libero hoininum arbiirio sit n^lictum. De- Composiiit igiiur Scolus libruin suum de pracde-
inonstrani cuntra saiis apcrte, Deuin iiomines im- sliiiatione adversus Gothescalcum, euinqiie edidil
pios praedesiinasse illos quidcin ad < niorlem anno DCCCLl (li). Seincl lanlum hoc Scoli opus ty-
seiHpiternam >, nec voluisse, ul i perpeiim salveu- pis descripUim protUil : est apud Mauguinum in li-

tur >, sed < propler ipsoruni mala merita », ideo bro, qiiem iufra (not. e) laudavimiis.
qiiod cos < pessimos futuros esse pracscivissel t !
De PruedesUnulione liber undeviginli coinplccli-

Quare solae illae loculiones, quibus Goihescalcus tur capita, quae prftecedii proocmiuin, subsciiuiiun

iisus cst, oSousionem habuisse vidcaniiir. At ejus- cpilogus : nec admoduin ningiiicst volumiiiis. Missumi
madi lociitiones rcperiuntur eliap.i apud S. Augusii- esl, lit iti proocmio legilur, liincmaro Reiiieiisi el

niiiu (<:), ex cnjus libris Goihescalcum sibi suslulisse Pardulo Laudunensi ;

quoruin causae palronum se
aibiirainur suas. Ait enini ipse in scriplione illa ad exstilisso Scolus scribit.

Hrabanum [d) : < De libero arbilrio, quid teinMiduin Itaque hoc 6olum ipsi agendum fuit, ul geniinarc

(rtXXcap. Y cap. XXI, cnp. XXIV c^p. XXVII. § VI, Max. bibliolh. voK pat., edit. I.ugduii. lom.
Ipsa G(»lhesc;i!ci verba, onin breviiali aliquid
i.b) [)XV;Gilb. Mauguiii. \eieruiti aucloriim, (|ui sec.
dainiuin essel, describeie noliiiiniis. Ccleniin eiiiiin IX dc pracdesl. t;l gralia scripserunl, epeia el fiag-
;iptid Natal. Alex. rcperiuiiiur. Cf. Nal. Alex. in hisl. ineiila pliiriina. Paris. IHfiO M vol.
4'". Hac in bi-
eccles. sec. IX et X, diss. V § III. biioih. palrum et apiid .Mauguinum smj^ula coriini
((•) Cf. de civil. Dei XV, 1
« Est una (homiuuin : aiiclorum. (|uos laudavimus, scripla, qualentis ex-
socielas), qua« praedeslinala esl, iii aelernum le- Slziii-, facili opera iuveniunlur. qiiarc cormn locuni
gnare ciim Dco, nltora .Teiernum suppliciuin subire accuraiius intlicape superscriimus.
<'um diabolo t, Ibid. XXH, 2i in iinc edit. Taiiclm. (/} De sola seniiiia praede>l non dc rcliquis .

l.ips. IHiiri, vol. Quid-igilur dabit(Deus)

II, p. 41:2 : « duabus quaesiioRihus (I de libero hoiniiiiim arbilrio.
iis. quos praedesliiiavit ad vilam, qui hapr eiian» II. uiruin l^brislus pio ofnnibus hominibu.s inorluus
«lcdil iis, quos piatideslinavil ad mortcin »? Et pas- sil, an pr<i iis Canium, qiii pracdzslinati siiil ad vl-

Sim in aliis S. Auguslini scriplis tales loculiones in- lam), quae et ipsat; acriicr propuuereiitur ideo ,

yaniuniur. locnli suums, quod haec ipsa oiuniuni capul

(d) Cf supra (hac od.) n ct l>. Jdannes Scoiu';
iiot. ei (liia.ii paiciis fuit ncc t^colus rcliqims illas
,

depraedesl. adv. GoiViesc. cnp. \!, § Sl « Goihe- : CUIM\il.

scalcus ». maxime AugusUiio iiefaudi sui di>«;ma- '^ (tj) Cf. Eccles. I.ugdun. lib. dc iribus epist. cap.
ait. ^

liscausa> relerre soloi >• r)9:in Maxim. biblioib vel. pair. edil. Lugdun. loni.
(ti} Cr. His(. lin de. lu France. lom. V. p. 7>^i: XV. p fi8T 11. seq.
Wal. Alfx. in hisl. eccles. sec. IX et X dtsserl V. (hi Cl: supra Cap. I, (ol. 7, nol. b.
 25 DE VITA ET PI\/€CEPTiS J. SCOTT. — PARS 1. 26
iUan» pfa(,HJesViii^iionem, qm^ ab llincmari Parrtu- A PK^ril : nocenli(»r siionin» causac fuit, qnani uti-

li(j!ie ndversaiiis derpiulcbaUir, iilonels argiunoiUis iior.

oxpugnnret, sln ininns, G(Uliesv?a!oiirn rc vera jjr^e- Maxiiiiae auiem Inrhae, ni'inxinn.a Kominurn tum
Ueslinaliaiiae hacresi airinem fiii^se oslemierel. His adHiitalii) iiim iiidign.ilio mola siint eo, quod Scolt
igiUir iii rdtiis (jiia diligentin vcrsanis fjerit, pfinlo lil)er sunimani illtj quiiiem erga Deiiin pietatem spi-
acCistalids porsequemur. Quac. auletn praeierea (le nibal, at enoriim, incpliarum, mirabiliumque re-
S(;nii liliro, (jiii miiic iii nostris esi manMu/s nim, qiijts illa aetale iicc faiido audivisscnt, iiiulti-

iiieitioraiu cligiia vicicanUir, ca dcinccps expiioa- liidine referliis oral iiigcnti. Hoc iijilnr, qiialeniis iii

iiiiiiiis. praesentia fieri pol»sl, declaialiui, j:ti)i dc lolius

OeColliescalco niiiil (lubil;U»ir, quiii < diaboliciim libri sumiiia uispiitabinius.
isttid (Idgiiia » fiicrit amplexatiis. Legimus etiim (a) Quac siimina liac fere in re vcrsatur : non osso
* ox Golliescalci serleiilra dnas esse in Dco pr;«(3esli- duas Deo praedestinationes{f), scd imam lanliu!i,
in

naiioncs, atieram bononim, maloriimaHeram : illiiis eamqiio hominuni bonorum.

coactn fieri, iit iina homirium pars recie vivai aJ(|ne Atque Iiujus quiilcm rei argiimenla reporiunliu"
ad aeieinam beatitudinem perveniat, Imjus neces^i- plurima et perquam varia. Hoinin quac m;i\iitie

laic iiiefuclabili alieram marialium pjriem et im- " coinmemoranda esse videaniur, ea pro lnijiis volii-

pr(d.'e vivereciin aelernamiricurrere calamilalem ». minis ralione (|uatii accuralisbime cxplicabimiis.

Stimma adco cum indignalione acerbissimn iii Go- Sunl etiiiu ila &aiie ooniparala, niliil ut ni;tgi» ;ul

ili(rsc;>lcum convicia iiigerunlur (t). Quaiwquam au- vcrum Scoli ingcfiiuin declaiandum pcrliiieat.

ttim Scoto id masime spectandiim fnit, iil infolicem l. I Diviiia voluiilaset divina praodcstinatio omrii

jllum bomincm lanti erroris coarguerctpoiiiis, qnain cirent necessiiate, qiiae eas vel impcllerel, vol iin-

acciisai'el, lamen nelevissimumqiiidem argiimenlum, pediret: illa, ideo quod est suinma oinnium rerum
<|uo hac in re patroni partibus satisfacorel, pi-oferre causa ; liaec, propterea qiiod, pariler ac voluntas
Siiiduit. TeneriGethescBlcum praedestinaiianae liae- divira, Deus esi (g) ,.

rosis cnlpa nusquain demonstrat, iiusquam non cre- Quld iiide ? Nos qui.lom non videmus, quid baec
pai. sili vclint, nisi forle aul diviiiam volur.latcm oum
Noc niinus in altero illa, quod Scolo perficiendum liinnaiia eandcm puies, aut ca ipsa- dccausa, qtiou
fuisse monuimus, suorurn exspcclaiio est decopi?.. illa esl libera, lianc qiioque liberam esse arbilroris.
Nam et si fortissime adversijs geminarum praede- Scolus nos incerios rclinquil, praelcrquam quod ;dio
siiiiationiitn lerricula proeliaius est, laiuen illud lan- qiiodani Inco {li) sci^ibit : c debuisse crcatriccm vo-
lum.quodnec curare dehiiil, juste inipugnavii, iljud ^^ lnntnlem divinam crearc volurtatcm lioiriinis siii si

autcni, qiiod proprie petciuitim fuit, vix curavii, ac niileni, id csl liberam i

phimlMiO soliim, ut aiant, gladio invasil. Justc enim II. t Qiiaecunquc de Dco praedicantur (vchit es-
impugnavit illud, qiiod Hincirisrus ciim suis in Go- senlia, sapientia, virlus) suiit unum » : i attiiii pihil
Ihescfilco datniiavcrat; proprie peiendum fuit illud, dc eo verius et honcsiius diciliir, qiiarn jiracdesii-
qudd Hiucniaiijinae pariis adversarii in Golbescalco, natio ». i llaqiie eliam pracdeslinalio i!iiaesi(i) ».

ut ita dicamus, defendcrant. Atque haec, id qiiod III. f Contraiium cst essenliac — non osse, viiae
siipi-a a noWs eKpositiim est, tolo coelo iiiter se dif- — inieiire, jiisliliae — pecc:iluui, Lealitiidini — mi-
fcrunt. lllud ubique sibi aggrcdiendiiin sumpsil (c) seria : quare eliam coruiTi onusae (duuo illae prae-
in hoc iinpetumaljquein eiim fecisse conccsscriinus. deslinaiioiies) inler se conlrariae sinl nec* sse est.
ideo (^uod inier ?.rguinenta, qtiibus illud everiere Eas igilur uaiura diviiKi, quae uiia laniuni esi ac
studuit, re|ieriuntur, (luae eliam huic opposita dixe- simplex, in se coiijiinctas habere nequil (/) ».
'"'^
v")' IV. < Boni piobi<|ue homines iiiiila «eccssilale ail
Aique de illo aut victo aut non victo inter eos, virtulejn compeiluntur : adjuvanlur autein graiia
advcisusquos Scoto res esset gerenda, ne niutivisse divina, cui co()i>eraniiir siia liberiatehiimaiia (h)
-^ »
qiiidmn inveniiniis qiiemquam ipsi quoque illud V. Mali pravique
; < homines «ulliui coacur ad s

siimme improbaveranl : hocaulem, quam iioii vicium pcccandum pereuiidumve adigiiiiiiir, qiiamvis SS.
exisliniavorint, infra docebimus (e). [laqiiejani hinc aiictores iiiodo quodain abusivae ioouiionis soleant
satis paiCBc arbilrarnur, qualein Scotus patronuin dicere praedestinalosad mcrteiu, vcl iuteritum, vcl

(/() Cf. cap. I, § 4; cap. IV, § 1 .seq, ct passitn. prupoiiemiis.

(b) Cf. proocm. cap. I, § i. 4
; ; onp. II, ^ i ; can. Sul (iiiem primae hwjiis capitis particulac.
(e)
Hl.§4, §•!; cap. XI, §2;epii. §5 '^ ' '
lsi«s videlicct, (jiias Scoliis(ioliiescah o tribnit»
(/)
K) Cl. cnp. I. § 2;cap. II, § 1, § C; cap. Xf, qiia(»que aui * vivendi » ant < pcreundi » nccessiia'
§ 1 ;
crqi.l\, § 3 : praelei-ea liuc sunt alf' poMda i!la fep«i lem liominibiN imponnni.
argiiinenla quoruin pondeie (cap. II
, cap. VIII ) — G
(g) Cf. II, § l, § 2. § ;
.

III, § I. Deum essii dfciC

geiidiiam praedeslinalioncmstusin dcpriniei-ciiitilur Scoius illaquacDeo sunl c .suhstiMiliulia», non cae'
qiiateiuis videlicet lioc
piob;Uuiu voluiit, non posso cidonlaiia
_§2.
.. C-f. II,
Doiim aiii libero hoininum ariiLirio vilneiii Cf. Vlll. § l
(//) § 4,
aiil ad moruin praecepla ini?raiida cogerc (iii^-ni- Cf. II, 5-C;
qiiam.
(i) III, 1,4,5
(;)Cf. IM. i.
[il) Cf. cap. IX — cap. XIX, qiiorum suinmain nio.v (h) Cf. IV, 5-8; m, 7.
27 DE J. SCOTO COMMENTATIO. 2

pDfiiaiii. i)i;niO |ioccahmi, oiiinisque yieccaii poc- A oiiiiiiiiiu prin<^i|)iii!ii ij ) deseninl, deorsiiinquc lorf
11.10 propria innniiiis voliinlalo, libeio arbitrio xiiale quoriiin conupiiunes suui, iu iiiliilum reiiire co:i

Kioiiiis, liasfiiiiiiur ;.() ». teni!uii(; qiiod coiiira, (|m;ik suni pfccal» pjii.sq!;

De iil;<'to voliuiitiiii ;trbii.nt> Scotus hacc docet conscqueuiiis opposiia (iii(cgiii«s, vita, IjealiiucK

« ipii taiiluai reiio vivciv possil, iioii prave, euin &iir?,uai vers:is leiiduiil, iinumque illiid oniniuni prin

111)11 poiiitus essc liliiMuui ; libenun eiiiia arbitrium cipiuiu appcliinl. — Qiiid eiiiin appedl iinpiorui
c^se eiociioiieiii siv<- lioui, sivo iiiali {b) >. oinnium el diaboli nei|uilia, nisi ai» eo, qiii c;

iiiiic :i;iiein (iin!(! a cap. IX) jam « liiii copia ma- suniina esseiUia recedere in lanluii), ul eoruiii na

ii;ibii;d [ileiiiiui l)(ii;g;io » ciroruin iiicpiiarunique tura , si icx diviiia siiicr<^t, in niliilum mit:ii
• (>j.!il,i!l;t coriiu ». Id quiiin iii prioic parte miillo lliiic ii;iiii(|inj iicquiiia csl dicla, qiiod ucquicqniiii

ininu.s u.sti vciiiic!, (['lao ibi cx co gouere roperiren- id est niliiliini essc couieiidil {g) >.

liir, i.Icruniquo cousiilio praelcrinisinius. Quaecuin iia siiil, facilciu j:\in liabcnl expliciilui

A»(pie liac in parlo (cap. IX — cap.XIX) dispula- peccalornm pooiiac. Siiiit enim niliil, nisi i voliiuu

li(iiicii) suaiu Scoiiis jior longa (juaedam alqiie lene- lis, quae poci ai, cnicialiis, qiiibiis afticiliir, diiiii ei

bricosa iiiiiera circumducit. Ucin lolaiu in uiium quae luale aiii iiidigne iti^peiii, babore non siiiiiiin

corpiis ctiilcctai;!, ad iiaec i-esecari jiosfec exisiima- B « ^U'" enim iiii|iioriun nequiiia nibil aliud ajipe

vinius. l>i> idsi abco, qui csi sumina esscnlia in lanium r(

yuiiiijiiid esse ptilalur poiyali, <|uidquid diciiiir ccden;, ul corum iialiiia iii iiibiluni rcdoal- dill

peccaloruni iMionae — omniiio iiibil esU i iNemo cullas ei cx aclcniis lcgibus obsislil, ne iii t:iiiUii

^eiiiii!) liO:: viiiol, liisi qui sonsu carel, loluni, quod cadal, quantuiii voliol : e.x ea dilbcuUale iabural

diciiiir, pecc:auiii c.itiS(jiie conscqueuli:is, inorleiii laliurando lorqiieiiir, juinitur, crucialur (//) >.

alqtio nrisoriaii», iion i.liud esse, quam inlograc vilae Quibus exposilis <ii!odamiiiod(i jam paiero arbitr:

iieai:i;(|!ie cornijiiioiios, iia ul singulao singulis oj)- iniir, queui raiio pocnarum auciorem liaberi jubeai
poiianlu!-, i:il.;griiati poccaliiin, viiae mors, bealilu- Hiic igilur, quae dc eo doccnlur, afforeuda esse pii

di-ii miseiia : illa siinl, baec j^enitus iion sunl ; illa lavimus.
iiilra icrniiiios naluralium fonnaruui iiilelligunlur, 1'ervcrsa igilur voliinlas, quam proprie etpeccar
liftoc iii (Mrum dcicclu aiijiie privalioue iicscioiido ei ptiuiri dociiiiiius, iio:i iiliundo illos cruciatus siioi

scimtlor; illa nialeriain, fonnam, speciem babeiit, quibus ob ii:e.\piebilcin islam lilddinem, nequidqiiai
l:a,"cTr!:'.leri«, io;i)ia, sj)ecio caroiil (c) ». qiiasi < objocU):i vilae qu:iereiilein etfrliigere cla

Ex !iis t(.-i)cndiiiii esl, quom seiisuiM liabeanl iilae ibros >, allioiliir, iioii aiiunJe etgo illos criici:ilt'

Scoli lociuioucs, (|!iai.;ssunl : « peccaliiui iiibil esl», C percipit, uisi ex !i:.c ipsa perver.sitale ac libidiiio s«i.

< poti itii pitonHC Siiiit liuiiae ». < .Noii oni;ii :i!ia siint iiir.lrumcnta lorqueiidac ia

Jam vno o! poccalum, el pcccalorum pocnae ac- picialis praolor insam iinpictalem ; unicuiijue siq

curatius doscrii)oiida suiil pliciiun bol de suo pcccalo : diabolo sua (>i

Fcccauim uoii (!Si iiaiurae (;/)(< sefjiierelur Ciiim, perbia suificii ad torqucndum ». < Unde pecc:
ciim Ueiis iiaaiiaiii roc.rii , pcccaium esse ex lum, iitde «lors; iiude niors, inde niiseria, quae e
Deo jf] »),scd Iibor:ic voluiilalis : csl auloui < ii.olus poena vcl swpplicium (/) ».

pervcrsusvo!ii:ila(;s liliei;u?, libero siio ari.-itrio niale Alqiie ex bis, qiu^e dojicccalo ejtisque poena sii

iiieulis, ciiiii ijuis avcriilur a diviiiii vercqiic luauen- dicUi, plauum cssc arbilramur, Scotum, duin cu
tibiis, cl ad nuiialiiiia alqiie inccrla coiivcrlilur ». stare sibi vclil, ncgalurum e.sse, Dci uulu ac jiis
« Pcccaliinrj virielicei cjusquc coiise«[uei!iiae summum jicri, ul sii, iiou diciniuspeccaluni, id quoJ jam a

{„) a. V, § I --.; VI, 1-3. Deo in primo boiiiii;e ctiain oiiinium bominum pr
ifc) (.r. V, 8-0. priaiii voiiiiiliilcii., :it jiit^ itii iii ou peccasse noii ti

[c) U. A, i. i>. Z\ XV, 1, 5, o-C; ei p.issim, lur;eoinniiiiii gi-iicraliUiicm, scd itniuscujusque iui
r.olormu iioc lnoo, id q;ii)d seiiiol atque iii uiiivorsiim viilii^iiti voldiiUilcm ». Cf. XVI, § 5.
diciiiui vtliiiiiis, illafTi Scidi sculeiitiaui de peccalo, I) (/;; Cr. XVI. h: XVIII, 7. tisi aulem dilige
(ie |)o«;i;i, (iiia('(|!if i']iisdoiii siiiiJ goiicris, propoiii- l(^r :iUoii.icii.ii!ni ,
qtiiil pro|>rie ailiciattir poci
Uitis, iiii:iiii iu libio praodcsl. soquiliir.
.;.; Qiiciiiadiiio.iiiui if:iiiir (d. siip. nol. d, e)
(a) lloo osl 1 n i, (ptae \ere csl, » « quae aii- — ii:iiiira |»ocoal aod perversa voluiiUis : sic n
,

qiiiil siib3i:tt >>. Ct. X, u. liiiliira |iiii:iU:r, scd cadein voluntas pcrvet's:i.
^,-) cr. \v,4. (iiie li;io |)orcoii>iii;ido liansri'rii possil lacus
q
(;; lio(.esi Oeiim. un.nn) oiiiiiiiun roniui c!ispnli:im
• ilam ox caj). \VI, ^ 1 : « Quid? Si tiiilla luilt

atqiie si»i)>laiiiiaiki. » ^!. X, h\ XVill, i. 8. I»e jian- fiioril puiiiia , uuiiitjuid erit misera ? Non vid.
tbiisiiio j:ti!: i(K: :>.<icl; ([uaiii ciiiii i;o(- iit libro Sco-
I Qiia ciiim (-.iiisa aliiiua natuia eril luiscra, iiisi li

lus i.oii Oiiii'.:oril. rii piiiiita? Il:\(;iic si iiulla naitira juiniri |)ole«^l, m
(g) Cl. V), XVI, -l-G;X, i. i; XVlll, 7, ccl. iiaiura miseia i-rii. —
Oiniiis aulem itaUira aui Di
Alquo tioc loco pr;ioioroiiiida iion Sioli
\idctiir esi. aiilab eo lacta, iNaluiain ve.^t ctealriccin t
i)CiiU'i!li;i dc pcccaiii origiiiali, i|ii:te qitiiicrn in libro .seriat; esse capacem, dcmciitissiniiitn csl suspu»

tle p»aci:osl. logiliir liis loic verois : » ntiiiics lio;:ti- (.-le.tirix auu':ii ii.itura, qii:t justilia puniluia
nes iii ptiiiic» hurriino {lOccavoniiit. Qii;.i;<tiu;iiii aii- luiiiii-as, ijuas ipsa creavit, iioii inveiiio. Xulla lict
lcrr. gi';\or;iii'ii« vsTiitis l>uni;ini i.aliiiitiri iit ni iio.^vii i:;uiii-a |iuiiiolur; i.un piii.iui non ciil roiKri
Dcur; baoc laiitoit pcccaru iion jioiuii. i|ui|ij)e (putui cr. XVI, i. u.
l«ei)s iororil. Qiiare ncct-ssc Cst subsiiliiliiiii e.^se a (i) Ct. -Wl G; XV, 8 01 pluribuslocis.
29 DE VITA ET PRi?:CEPTlS J. SCOTl. ~ P/vRS I. 30

expiesse negavii, sctl peccali poeua. Neqiie fulliiriur. A placull pniicre. — Si Domlii!; oi-.d.an- 'u suuii! m,.\

ConUiientcr eniiii velat, nc qiiis illoruiii quiitqu^tm erubi.ii ;ii)i'llaie ilciluiu \pro non t»le<'lu), c;ii S,

u Deo ellici puiel. Nam, quod ailiil sil, i;l iion « esse Augusiinus crubcscercl, eundi-in pioditorcm vocare

a Deo, a quo illa laulum sinl », quae vcre csse pi':i(Hloilinalii!ii k (|>i'() iion praeJc^slinatO) [lij ?

iticantur : nequ.'; id, quod ex perveisa hoininuin < ynoliesciMniiio i-\\iu <liciinltir priicilcslinstii bo-
\oluntalo orialur, ullo pacio ad Dciim auclorcta miiics impii, quacfiue ad eos peilinent, |iul<'hcrr»irn»

lelcrrj possc (a). PermilU lanium a D*o illa, ut bt saluberrimo itlo coniraneiaiis modo intcrprcian-

« liant luoiii proprio liberoque rationalis creaUirae, dum cat I.

perverse uicniis naiuralibus bonis > : < «Jeserii lan- At in boiiis tiomitiibns corumqiie viriiiic ac ;ir;)e-

luin a Deo, qui sini piiniemJi , ut sua propria pervcr- miis res socus sese habet. Ilacc ct voie su.ni, ft a

siiaic punianlur {b) i. Dco facla sunt, et ab infsniia Dci t)oi:cvoi iiti;i ei

Concesso autem, pcccatum ejusque poenam nec graiia danlur, Qtiare horum praodosiinaiio vorc ac
esse, nec Deo irahere originem, racili jam opera
a proprie dici poiesl, neqiie, qitum a S. Scripiiua oi ;•

Oeii!0!istrntiir, ipsa a sunimo illo numine divino ne SS. Palribus (ioceliir, a conlrarii» osl accipioo;!;. [ii.

praesciri qiiidcm , neilum cuiquam praedeslinari Ptiustiuam laiiien aJ roliqua pcrganius, suiijioioii-

Kes dcatiiendo oonficilur. « Est (enim) divina prae- ^ ilnn» viileiiir disp;ilaiioiii no3lr;;0. quoil Scotns suljo-

desiinalio omiiium, quae Deus faclurus erat, anto cil suae; senlentiam dicinius de igite a'ieni<i apud
secula piappataito alqiie dispositio (c) ». « Tan- inforos. Est aiiteni haoc ; « ilaiul facilo crcdi poiesi,

liim (aiKem) in Deo valel praeseienlia, quaiiiuin aliuni etitn csse, praeier ipsiim, qiii c^\ qii .1 niit

piacdcstiiiatio; plane, qnia nnum sunti. Exoederoi miuuli eloniotiiuiu. Noc imoii;jrue credetiuutu, (jnoa

i^tiidcm praescienlia praedcslinaiionis fines , cum coipora sanoioiiiin in aolboieam muiabuntur (jueii-

llla oiiam aU eas rcs perlinere puJetur, quas Dens talotn, quac ab alia oonsumi non polcsl; iinpionim
noii fcoil, velitt peccaia : verum enimvero, quac Deus veio corpot;\ iii aercain qiialiiaieia Iransitufa, ni ab

1)011 leoii, ca non snnt; quare nec ab eo praesc.iun- suporloie igiie pati;innir. lliiio osl, qtiod di;:bo!ii.<i

lur. Aiqiio sutit ciiam < el pracdcstinatio cl piae- posl lapsuiu (lotiusiis ab aodiereo spalio, iKijuncii.ti

soioiiiia unins ejusdeinqtie diviaue mUtirae, in qnu csl ei iitvilo :ieteitiii oorpus , in qiK; poinias hii;ie sii-

alitid aiio plus niinusve non est : ubi c-t natiirae perbiac Itial (jj.Quod si cui incredibile videtur, cor-

simpliciias, iion e&i ulla diversiias, quoiiinm i.n ea pora scnipcr arsnra, ncque tameii peritura, vido.at

(inn.ia iiiiitni suiit (</) *. s:ilaiitaii:!i'ain in igiie vivain, vidcat lapidcin usbe<
Esi ergo njaitifosiis&imum, nec peccaia, nec eo- ^ sium (/;) ».

Knm pooiias praesciri a Deo aut praedeslinari {e). Vcnimus nitnc ad «lisserendi demonsiraiuliquc
Quo;l si niliilo secius i dicitnr JUeus et fecisse ea viam, qu;un Soolus boc in libro ingio^siis est.

^i praescivisse vel praedestinasse, ad exercilium nc- Ilaec vcio ex iis , quae de lolitis libti argiiuieiiio
Strac intelligenliae Dc-usprocuravii, et in scripluris cji:irraviiiiiis, salis forlasso paliierit. Yidiinus igilei*

suis ei iii traciaioribus ojus, iii audieiis tales locn- loiigc ciini alia vi:t iiioedoniciti, quatn roli(p:os ojtis

tioimin iiiodos evigilaret nostra inlentio ad inielli- aelaiis llieoi'.>gos, quaniquo ipsuiii dectiil. Uli eairrj

gendum, quid in eis niyslicum laleal, non quid sim- t^olis prope!no.luni S. Scriptutijc ei SS. Piitrutn ii-sii-

plc.v vorboruin giiperlici;'S osieniiat {[) 1. moniis auoloritaliLu.-jque nileb-aulur, tiic « dispala-
ynein lioc loco dicat mysiicum sensum, pluriinis ex- loriao arlis, 1 ut soribi:, « ro^iilis > iilobaltir . ilii

plicalnm legitiir. Sciibiiigltit:', portTiiilta « a coniratio» S. Sciiplnrae Cl SS. Palriiiii ;itic;orilaiibi:s piu ac
osse aooipiciida : < in sccttlaribiJS lilicris rarcas dioiiis t-injplici atiiir.o se sttbjiciebani, liic auclorilatcs iiias
csso, qiiod iinlli paro;tnl, hice;n, quod no.i lti<;i!aii, (hiro ac supcrJio iiigenii sui iniporio sabigobut. Me-
( itidiviiiis Scripturis invcniri Ji:duni prodiloicm anii. niiniinus piofeclo, quani contomptis artliioiis, qtiorl

cuni a Jesu appoilalum, cnm fuerit Inimiiiis.eleoliiiii, conlra seracote vi.lissot, lU asciaoere videah:r, eiri;-

tuiii fiicril niyii elccltis, el «>jtis giiioiis pliint (f/)». coril. H;io arte, qiiem illo bo.-iem non prelligaioi !

«Proindo, 1 ail, « noiividco, cnrSS. patres>inbiluient,

D Ivsltjoidem, uiipscquoqucS. Soriptttr:ie, S. -Anfinsiiiii
puleliro loculiouis modo liducialiler cnuiitiare }ii'ae- loc;>s siiae sesilontiao argiiiuonui profcraJ, veritm ll:i,

desiinatos ad poenam vel interittmt (pro non prae- si, 0! hisvcibistitamnr, jiniea ipsi seulentiiiC sjuiC rue-
desiinalis), < quotics iis in libroruni suoriim serlc rini [)robaii(/). Neqaefaccn^nfmpossumus, qtiiiiobis-

(<i)Cf. Itl, 5; X, l-b ci saepius alias. (i) \1-.K1V. Est :'.tile;n <cr'.c miriim, qtii f.^<'li:m

(t)Cr. X, i-5;XYn,'i. sit.iil S.-iiius, qniiin toalormr. boiniiiuiu piiicde^ii-

(c)Cf. 1^,2; XI, «-7; XII. i soq. ii:iiio:icni noco.^iSaii^.tn itbtip.ie di."ieiil piave agcudi

(d) Cf. XV, 5-4; 5-6; XVIII; praef. in fsii. o;4ti.sai:i, iii»n Lamt:ii de LoiiOHiin noiniiinni pi;n.-(io-
(e) Cf. XV, I ; XVJ, (>; XVil-, i, cet. eel. siitiiiiioiio laiiqttiiii! ncccssaria be^ie vivendi o:iiis;4
(f)Cf. XVI, 0. Cf. XVII. 2; X, 1 seq. cogiiavofit.
(<f)
Cf. X, 1 sc(i. XV, 6-7. -2 ; Xlll, i scq. (/) liic •tomo non reminiscetur, opinantur, Uii-
(jfi) Cf. XHl, '1; W^h
((|no laiuoti looo baiio ffiu gr-liis.

longc aliler oxpouil: diiii otiiia idoitoo |.r;iesioion- ini C.i. XiX 1-i. Supra aiiloiu di\it, solam loti-
liniii praeilosiiiiationcni iion propiie, scd a conlratio soif^iiiiiMii puniiii.
praedlcari dc Deo, (pjod iti ipsuiii non caJai leiuporis (/) E;id(.!ii pla;u' ooiiiiiiihi; Sootiis iii liliris do div.

ratio); X, t seq. Xil, 2; XV, 2 cct. iSa;. Cf. tlocic. iti cpliemor. Uomiciis. Fasc. XV>
51 DE J. SCOTO COMMENTATIO m
sitiim, vA ainnl, liac de ce ifsciiUj ex Scoli lihris de A monstraiivaui, r^-solulnnm. Earum exempla. iii pri)-

<iivisioiieN;ti'.ir:ieaiTei'ui!jiis.Sernio«;sl<!ess(.raeScri- (es.sii hiijns operis osleiideinus. llis eiiim laiiquam

pliirae ei SS. PalniKi aiK-lorilile. Scrihiiaiileni {n) : iiiili quuHam ei huncslo humanae r:itiucinatioiu.4
"

< Aucioiila.s v:K vo;a rnlioiic procossil, no(|r,;ii!ii;»iii qiiadtivio ;td i|isarn dispuhindi di^ciplinani, qiiae esl
niiioc.v p.ialoriJ;iie:<tr!iiii^:Uiierijaitc!oriias,(ii!;ii^ vcra vcrilas, omiiis in ea eruililus pcrvt iiiri n;m (lubiiai.

nilioiic lioit :ipi>ioi>«itjr, iisfiiiiKi videliTr esse. Vei;i Uujiis discipliniie regulis nccessario iili julteiniir,

auleiu jaiio nuiliiis aucioriuuis. asiipiilaiioiie diim adversus Gcthescalciim (iJiemdam rcsponderr
roboniri inHiget ». compeHimur ».

Nc<i-.;e lierclo, qiiinn Scoli inccpta gravilcr rcpre- Quam isl(! hoc loco pltiiosophiani- cum vera reii-

hendcriiniis, qiiihiis e.vcusari qiicaiU, siicnlio pra«- gione e.uideni conlendil? llsliie ea , qiiac i!/is leirpo-

lermiuainus. Traiistiileral (cf. siip. Cap. lll) Caroli rihus communiler hocnouiine appellabatur, qiinc(|u<i

Caivi jussii lilnos l^scudo-Dionysii Areopagiiae el vix aut v.Q vix quidem dialeciioae fines transgretlie.

Maxiiui, quos re el f;icio a virir iitiy, quilius irihui balur? Ipsa Scoli \erba , nisi forlc < a coulrario i

.solebaiil, conscripios pulabat. liaqiie magnaiu pio- siinl inlerpretanda, eam rerle philosopliia<u si^nili-
feolo partein suninia stincieruni viioi uin ;llorum cant , ciijus inr.im vc| primarium imiiius hac iu re
aucioriiate factum esl, ut, qiiaj in illis libris repe- cornalur, ut instrumenla quasi ae uiachiuainenta,
B
risset,atieo ad!!niarel,nibii iil iis nrbitrarettir verius, qiiorum ope pliilosophi regias moles snas esciiaiti,
r.ibii (iiviniiis, neqiic ullo pJtcto iiul)iiaii<luin e«se oomparet alqiie swppt^dii.et. Undt; autem t;iiita oni-
eenserei, qi);e vei in sacra Scripiura vcl apiitl SS. niiini rerum perturbaiio? Sunt, qui cjus causam ad
I^fllres edocms iurra!, aJ illoruin viiorum philoso- panlhei.Muum Erigeiii.inuiu referaiU (</). Qinwl non-
phiaiii rcsccar'. At(Hie Scoius is eral. qui, 'iuot'- tra Schlucterus afiirmat (*i), i illain sentcnliam fve-
cun(|iie voruiu esse sibi pcrsuascrat, .'•anclum duce- i';tm p!iih>sopi:iam eandem esse cum vera reiigioiK;)
rel sfoqiie loco lib re coiiliiftiuluin. Ail ciiim in in aucloris iioslri orc non magis cssc suspeciaiT^,
priiTio tif NitiUiis (/)) ; * Nun il;vsuin terriius ;iuclo- qiiam id, qiiod prope oinncs SS. palres doceant, le-

ritai^, 2ut iniiius eapaciiiiii animoruin oxpavesco velationeni scilicetChristi essesinnm:im sapiei:ti;ini,
inipciuiii, ut ea, qua; vera ratio clare coilieit in- alque omnem conlinere philosopiiiam >. Veriiiu
«Jubituili.i-qu;;, dilunil, .Tjierla frnme proniiiUi:ire Schlueteriis satis aperle declarat , sese illam Kri-
coiiiuntbu', pr;esertim cumde t;,libiis nou nisi inlcr gcnae sententiam in ipsius Erigenae liiiro ne ;>.i-

sapiciitcs irciCtaiKliiiii sil, ((uibus ni! sinvius esi ad spexisse quidem! Qui enim iieri poluit, ut a vera
auilieiidiiin vera ratioue, nil delcctabiliiis ad iiive- ejiis sensu t;mi procul abcrrarei? llla E'igenae phi-
5lij^;andi;in, quiUKlo (iu;eiit!ir, nil piilchriiw ad coii- C h^ophia cerlc diaicclicam conipleclitur, <niam i'i-

lempbndum, quando invcnilur! » lluc accedil, inen < Christi revclatione > coniiireli non dixcrimus,
qiiod Scoi! pieias erga Dciim plane insiguis est di- SS. Palrum quisquam dixcrit!
iiec
^
ceiitlA, lUqoe Anasiasiiis Bibboliiecariiis viruin Nobis auteni ad illum Erigenae Inciim accuriiiins
eam piaedicai < pe/ omnia^sunctum. i perspiciendum plurimiiin conferre videlnr, (|i;<»il

i^ostiemv; ccile opeiie preiium failuri videiniir, in librisde divisione Naturae (f) scribit; < ars iii.t,

Si\ illa, (iiiibus Crigeiia < dialeciicie suui srtis > qiiae AtK^EXTtxni dicitur, non ab luimaiiis m;icliina:i<i-

«isuui probitre conaiur, in angustum redacta rciule- iiibi!.s est f:icta, scd in natura reruni ab auclore <.ni-

riiniis. liicil igitui' (c) : : Curn omniii piae perfectse- riium artium condita , a sapiciiiibus invcnla, ei aj
que dociriuic modiis, quo cninium renim ralio uliiiiatem solerti^ rerum indaginis usilata >.

apcrlissimcinvenitur, in pliilcsophiasitconslilutus, Vernm iieque iioc, opi;i;;n.ur, m^gligendnm esl,

de ejus divisioniijus quaedam sunt disserenda. Sie Scoliim forlasse hac sola de causa veram philoso-
«liim, iil aii S. Aii^ustinus, credilur, « non aiiam phiain ciiin vera religione eandem fecissc, ut sigiiili-

esse phiiosophiam et aliam religioiicm, cum hi, quo- (Carct, eas iiiter se nihil prorsus reluclari aiil advei'«

I um di^ctriiiam no» appiobanius , iiec sacraiiieiita sari. Qua re ficri , iit, qiium iieiilra neutri obtrecia-
nobiscum commiinicanl» )>. Quid csl aliiidde piii!o.so- '^ rel, sei! allera ciim altcra conconlissinie quc;U vive-
phiji traciare , iiisi verae i-cligionis , (pia summa re, eiiain allera, siimlat.iue aut r.eocsse zul conm<9-
onuiium rcniin caiisa, Deiis. ei huniiliter colitur, el (luin cssc vi.suin ;>it, in aitetius.aiiitiliuiu advocafi
ralionabiliter invesligalur, regulas exponere? Conli- possit.
iitiir indc, veram esse phiiosophiam veiam religio- Atq',;e siiper ipso Noslri libro de pme;!esiin;:lioue
nem, conveiRiroqiift , Vi;i;i!u icligioncm esso veiani salis diclum cst; pn.gi-ediamur a 1 reliqtia.
j'liilosoi)[iiain. Qiwe dum mullifaiiam divid;tUir, bis roslquam igitiir eiiitus cst Scoti lilter, Woiiiio,
binas t;unen pai tes principaies ad omnem quaestio- archiepiscopus Senonensis, qt::ie ab inicllecfi s:io

licin solvcndam iiecessarias hiibcro digno.scitur,qu;ts se qiioilauimodo divertenlia essc'nl », in eo dcjy-i

biline po&suiiiUs diceie divisoriam, diilinilivam , (!i;- heii.Ht. Undevigiuii hacc capitibas (quo! eiiau. Iibri

p. .'iO. Cf. cliam /iis/. /,•//. de la Fraiice, tom. Y, p. (c) Cf. de pr.iedcsi- I, 1 scq.
420 seq. Iii) Cf. I, V. Conei chnstl. .l/;;j.'/4. vol. l, p. -ii
iii) Cf. (h; N.il. 1,71. (.} Cf. i. Sc. Erig. p. XVI.
{i'j C.ip. Oy. iCi (.r. iV. i. •
 53 DE VITA ET PR.«:CEPTIS J. 5C0TI. — PAR5 I. M
capila csse (lli\iinus) coniprcheiisa inisil S. Pruden- A Lugdunensis ,
qiuim praeessel coDcillo Yalpnlin«,
lio , episcopo Tricassino, ul < quaecunque in iis a quod anno DCCCLV a qualuordeciin episcopis liabi-
vero exorbilaiilia comperisset , uiiicuique de libris lum est, ut Scoti doclrina ctiam ab hac synodo
evangcliois el catliolicoriini tiocioniiii auctoriialibus dainnaretur, effecit. Suiit igilur in hiijus syuo;li ra«

devianii capiiulo, coiigrua deproincrel abunde rc- nonibus cuin alia adversus Scotunj dicla, luin vcro
sponsa (flj I. Ncque Wenilonis volunLiiem neglcxil haec [f) : t Ineptas quaesliunciilas el auiles paeue
Prudciitius. Aniea tamcn ipsuoi Scoli libri cogiio- fabulas Scotorumque piiltes, puiilaii fidei nauseam
soere voltiit. Id cura ip^ ii&u Teuissel, pccuiiari cum inferenies ne !iicnles Chrislianae liidc cor-
scripiione Tclieiueiiter oppugasmt {b). rumpaniur el cxcirianl a simplititale el caslilaie
Qiia in re adjulricem naclus «sl ficciesiam Lugdn- fidei , quae csi in Chrislo J.;su, penilus rcspui-
iiensein (c). Main ad hanc «juoque « veiierant vanilo- nius (^) ». Et haec : t Ista (Scoti) c;ipiiiila XIX
qui (iliius) et garruii bominis scripla — vanissima, syllogismis ineplissime conclusa in qiiihus
contra ndein ac veritalem Dei, piena mendncii et commeiiliim diaboli poiius,quam aliquod argumon-
crroris », quae doctis quidem hoiniuibus risiii es- tum fidei deprehenditur, a pio audiiii Fideliuin pe-
scnt', ab indoctis auiem , quique ilhiin hoininem nilus explodimus, et ut talia et simiiia caveanlur.
tquasi eruditum admiraiioni bahcrent », non siue B per omnia aulboritate Spiritus saiicti intcrdicimtis.

sumroo, aut ipsorum periciilo aiit Christlanae reli- Novarum eliam rcrum introduciores, ne disirietiuij
gionis detrimeiilo legerenlur (d). feriantur, casligandos esse ocnsemus (//) ». Hoc Va-
Uterque Scoti adversarius eodem fcre modo rem lenlinae syiiodi judicium omnino raluin habiiit c.on-
gessit. Arciissime atque per siiigulas paene senien- ciliuni Liugonense
DCGCLIX) in qnarto enini (a. ;

tias ejusvestigia premenies,simulac quae a vero ab- canoiie : « XIX SYllogisniis iue-
Capiluia 5,ail,€
horrere videantur, depiehenderunl, ea acerbissime ptissime ac mendacissiine a quodam Scoio conclusa,
notant. Si qua in re dialecticorum regulis repugna- ubi non argunienlum fidei sed potius commenium ,

terit, regulis dialeciis, sin sacrorum Bibliorum vei porlidiae patet, nullu onuiino pliilosophiae arte, ul
Fatrura ecclesiasticorum auctoritati minus consen- arroganler a quibusdam jaclatur, constriictuiii, sed
Berii, horum ipsorum tesiimoniis cum aggrediuntur. jnani fallacia et deccplione impeiiiissiuie eoiiclusum,
Saepius eiiani , quae Scotus ratiocinando eflecisset, a pio fideHum auditu penilus explodimus (/) ».

testimoniis auctoritatibusque oppositis redarguere Tradunt etiam Nicolaum I, Poiit. Max., horuni con-
conantur. I*iec desunt loci, ubi , ira ob ejus errores ciliorum canones apostolicae sedis aucioriiate con-
abrepti , conviciis eum dilacerare non dubilent. S. firmasse (;). Scolus autem, quanlum scimus, ail
(Quidem Prudeniius , quo loco Scoius coniendii (e), C haec sese ne coininovii quidcm; quam rem Slau-
• Deum praescirc dici posse pro nescire : ita etiam denraaierus ipsi (cf. Slaud. p. 196-197) in laudem
praedestiiiare pio non praedestinare », hoc modo verlit.

jn euin invehitur : c ingenium veneuis infecium! Venimus nunc ad alieram illam ilieologorum con-
o sensum errorum teiiebris iiicomparahiliter obscu- troversiara, cujus Seotum participem fuisse dixi-
ratum! nunquam quippe etiam hacreticorum quisli- mus.
]jel ante te hunc nefarium intclieetuui admisii. Nul- Paschasius igiiur Radberlus (A) (a. DCCCXLIV.)
ius Catholicorum saliem nienie concepit, ut Deum opus suum «decorporeei satiguine Doinini »,jam
scire pro eo quod est nescire , et praedesiinare pro dudum illud quidem anle coaiposiium, sed tuiic cuu»
eo quod esi non praedesiinare, aut inielligereni aut maxime pluribus locis emendaium Caroio Calvo, ,

inlelligendura suaiJereni ». Atque innumera ejiis- quippe qui ipsum petiisset, dono misit (/). Quam-
modi dicla in S. Prudenlii libro reperiuniur. Eccle- quam auiem toius esl in eo, ut catholicorutn dogma
Bia aiiiera Lugdunensis ne postea quidcm cuiii Scolo de transsubstantialione (eisi hoc nomineuti nondiiin
uon hellHvit. S, eiiim Remigiiis , archiepiscopus potuil) argumeniis tum es S. Scripiura luru ex SS.

(«) Cf. S. Prud. de Praed. adv. Scot. praef. Max. D (;') in Ann. libro XXXV, n. 58 rem dubiain
MaL.
bibl. PairiHii Liigd., toin. XV, (>. 467 F rehiiqiiii;Schluelerus (I. I. p. IV) haec habei
(b) prox. snpciiorem.
Cf. noi. « Nic. 1 canon. conc. Val. . . conllnnavil » ad- ;
(c) Lugd. lib. adv. Scoii erroneas defi-
Cf. Eccles. dens «« Vonenum »» doginatum Eiigcnae pcrsirin-
:

niiioiies. Max. bibh patrum. 1. 1. p. 611 seqq. Quis gebalur, ipse lamen Erigena haud damnutus esl >.
hunc libriim composueiit, incertiim e.sl. Sunt, qni (t) Hic in Suessioiiibus humiliiino , ui virielur,
Florum, LugdunensisEcclesiae diaoonum.cjusauclo- loco orlus jam a puero monasteria resquc mouachi-
rem dicani sitni coiilra, qui enm S. Uemigio, archiep. cas secuuis, taiidem in ConV.ieiiso ooeiiobiuni se con-
Lugd., aut Ebboni,. episc. Graiianopolitano^adscri- lulit, cujus pnaium monachus deinde auiisies evasii.
bani. Cf. Ludov. Cellot. S. L hist.' Golhesc. p. 140 Vixii auleiu per prirham seculi noni parlem dinii-
seq. diam, alque ab eiuuilione ac doctrina, quae illorum
Id) a.Eccles. Lugd. lib. praef. 1. L p. 61i U. temporum esi raiio, adiuodum instriioliis fuii. Cf.
(e) Cf. S. Prud. 519 H seq. i. I. p. liisi.inUr. de la France, lora. V, p. 2S7 seq., qui-
(f Cf. Conc. Valent. apud Mansi. l. L tom. XV, qiie eo loco ciiantur auctores.
col. 1 seq.
(/) Cf. Marteii. ei Durand. vet. scripi. et monu-
•
ig) Cf, 1. L can. VI, col. 6 D seq. ment. amplissiina Cullect. tom. IX, col. 374 A seq.,
(//) Cf. I. 1. can. IV, coi. 5 D. qijo loco i]>siim (juoque Pasch:isii opus cum l'racfu-
(i) Cf. Maiisi. tom. XV, ool. 558 A-B. '
^ tionibus ad Caroluui lypis descripium est.
Patkol CXXIL 2
 55 DE JOANNE SCOTO COMMEISTATJO. 36
Pairum o|)eribiii» proiiiu» d«i'enc!ai aUiue cou(iniiei : j^ luopvrc luuduius {y), et Hiticinanis, aiehiepi&copus
tainen , qtnm iiuva qiiaeUjun aique aJ id le^t^pus Reoieiisiii. Cuinposuit eniiu Adrevaldus < optf^ium
iiiiiiiidiia aspersiese \idereiiir uonnullis, qiiae alicuhi dc cnrpt^reet sanguine Doniiiii contra ineptias Joaii-
«ITetHuonern pareranl, in Uoc e']\is iibro occurreruni. iiis Sioli », ciijiis lil>eJli insigne fragnienlum edliJfi
Cujus generis exeiupfa (a) suni iiaee : < (S. £iic]ia- Luc. Darherius in t veieruin scrijttor»in Spicile-
rUiiu) non alia plane (care) esi, quain quae nala Cfl gio {/)) >. Hoc fraguieniuni niliii aliiid ajit, nisi ul S.
de Maria, el passa iii cruce, ei resurrexil de ticpul- ilicronyiui , S. Aiigusliiii , S. GregO! ii p;ip»e locis
cro {b) ». — c Vera ulique caio Clniili, quaecruci- quain piuriniis veraui Jesii Clirisli in S. Cncharislia
fisa e$i ct sepulia, vcruiu iliius cami^ sacramenlum pracbentia:!' osiondat alquc conlirmet. Miiiiis qaidcm
quod per sacerdolem super allure in verbQ Ci*ri«li .nperiuiii esi Hiiicmari lesiiinoniinn, nec lauien id,
per &piriuiim S. diviuilus consecraiur {c) i. quo.i prorsus sit liCijlig.Mi.Iinu. .\(;er!;e oiiini iii lihro
llaqae Carolu^ Caivus, cui for$iiun el ipsi res illue siio <lo Pracdosiinatione (/) iiolins errore» ali(|uor,
mluus probureiilur, Ualiamnura Codjeiensein {d) ci in quos incidisseiii S. Prudenlius el Joannes Sooii-
Joannein Scouini (^), ul, quae vera essei S. Scrlpiu- gena : * Siinl el alia >, inquii, i quae . . . contrat
rae ei S$. rairuin de coipore ei sangutnc Djniiiii Fid<'i Catliolicae vcritaiein dicunt : videiicet . . .

senteniia, scripii* pci-seq«ieienlur, volunlalc atque B q>'<)il sacramenlnni aUaris non vcrum corpns et ve-
aucioriiate sua exciiavil. Rairannii libcr exsUl ms san^uis sil Doiniui, se.i tautiMii memoria veri
Scoii iiividia leniporume&i abstiinplus. corporis cl sanguinis ejus i. Quac res, rum in S.
iSeque tanien iioe loco non suni coninieinorandae, Prudenliumnulio pacto cadoieqiieat {]), in Joanne.Ti
qn»e snper libris eoniinqiie aui^loribus inlcr viros Scoiunicadal, necessc esi. Qiiodsi in Scolnm c.Tdii,

doct03 exoilae sunt dissensiones. Fuerunl igilur ,

ex libro aiiqiio ipsius viiis doctis petila videtnr, ideo
qui unnin nH)da de S. Eucbarisiia opns ,
quod Ua- quod leliqiios fere errores, qiii ab Hincmaro ibi.fcm
tt&niini csi^ dixinius, Curoii jussu conscripiuni esse persiriiiguntur, in bbris ipsius liodicqne legiinu».
puiarant , ncquo id Kairqnino, sed Scolo uJscriiie- nnoo vcro, &i quid scrtipuli in animo nnsiro relin-
reut, Uii auietn jain pridein iia satisfactuiu esl, ui, qunni, loliini id a Bcrongario Turonensi etqiiidqukk
qiii bediequc iiluiu iibs^uiu non ad Uatrainnum, sed fere docturuni bominum cum eo vixit, inde exiinc-
uu ScQluin auciorcm referal, iavenialur neuio {[) tur. Nar.i , ul paucis banc rem comprebendamus,
Quae puj(iia po&lquaai desiit, in aiiam qiiundaui de praeter ipstim Berengarium, qui innumeris fere lo-
ilie Seoii Iibr9 snspicioncui ventum esi. iianc vero cis libruiu Joannis Scoli de S. Eucbarisiia landat,
rau&am iU optimc ct fuciUiiue dijudicare possc vi- qiii eum Curoli reg's jussn adtersus Pasciiasiuin
dsimur^ sj aniea, quibus polissiumm urgumontis, C scriplum esse ait, ejusque placiia sibi sola probari
Scoiuin de S. Eucbarisiia scripsisse, ef&ciaiiir, pau- contcndit (A:), non solum singuli iioinines di>cli, qai
io accuraiius a nobis fuciit cxplicaiuui. llabontur vel privaiiin vel publice iu tbeologorura conveniibus
autom ejns rei tesies cum ipsius Scoli aequuies, lum cum ipso egcrunt vcrum eliam omne^ propemo-
(/),

voro Bereiigartus Turonensis quique cum lioc vixe- dum synodi, quibuscom rcs fuit Berengario, quae-
runt biUuitK^^. docii. Aiqtie iiiius gcneris sunl Adre- que magnam parlem ab insigni efuscoporum docto-
vuidus., in&u»c|)us i-ioriuceusis, viA- u dD..irina sum- rumque iioininum frequenita sunt habitae(in), Joan-

(a) Cf. Dr. i. 3. Ritlcr, IJandbueli der Kircfienge' MDCCXXtll seqq. fol. tom. I, p. 150 sei(. Scribimt
achkhte, etWi. li, vot. li, p. 186-194. praeterea de Adreval<ii iibro nini aiii, lum Hi»t. lii-
(i») Cf. Fuscims. ei«p. I (apud Man. et Dur. L I. ier. de la France^ tom. V, p. 519.
COl. 3H5 A. sei]q.). (i) Cap. 3J.
(f) Gf. l*as<.bas. cap. lY (apud Mart. el Dtir. 1. l. ij) Cf. Mub. aci;. Bened. aec. iV, pars II pracf.
59i D. ««qq.). n. 132.
(d) Cl. ii^itrainn. Dom. praef,
de Corp. ct Sang. \k) Cf. Bereng. episi. ad Richard. apud Uansi. I.
ad Caioi. Caiv. EJitus bic iibor in Cuirtciiiti ser- e.sl ]. toin. XIX, columna 735 A soq. Ejnsd. epist. ud
nionem eoiiversus a J.:cob. Boiieau. Parisiis a. La^ifranc. i^piid Mansi. i. 1. coliinina 7(>S k-M.
MDCCXii li "' : l.itinus pvodiit Colon. a. MDXXXII p. EjiiStl. epist. a.l Asoelin. apud iiansi. I. 1. coluiuna
ei saop
saopius, noc tauieii ut Kulraiuni lilier, setl ut iier- 735 C-77t> D. tadem planc ros saepissiioe eliam iii
traoni. Yerum bis duobus nominibus iiiium euiideni- ilto Berengarii libro legilur, queai (^. E. Lessing. ev
qiie Itnminem signillc;ii'i dooet Mubilion. AQt.Befled. biblioib. Cuetferb. priiuus eruil.
saec. lY, paisil praef. n. 81. (/) Cf. Lui.rrane. eonuu. coiilra Bereng. ap. MansL
(e) Cf. Dcrciiji. Tur^utens. epist. ad Hichard. syi>b. \. 1. roi. 759 D ei sa'pius. Durutid. %bb. Troarneus.

apiid Man$i in tuttc CoUet;^. toin. XtX, c^i. 7S5 1( ap. Maitsi. coi. 78i U E. Ascoliu. epist. ad B«- —
icq. reiig. ap. .Maftsi. i, c. 777 A C. Anonyinus (qui —
(f) Cf. Mab. act. Bijned. sec. IV, pa:*s 11 praef. «Oiiciiiis advers. Bereagarium babiiis se inlorfuisse
n. 31 — S9 ; J.ncob. Boiieuii. iti {Huef. ad Rairanm. scribit) iii opusc. de iiereng. daiunHiioao aiultiplici
tJe coi-p. et wiig. Dotnini; i'ii3i. ixncr. ds la Frgnce, ap. Mansi. 1. 1. cul. 7.57 E.
lom. V, p. 3S7 seqq. Dr. I. i. Rjiicr, Handbuch dn (m) l)e ^ynodo Vcrceltensi s. ML) cf. Mansi. I. i.
Kirche»ijeicliifh(e, edii. H, vol. II, p. 1^4 seqq.
Br. ; col. 757 K seqq. el col. 773 S el cul. 7 8 E : «fe —
l. I. i. Uoliiuger , Lehrbnch der kirclieuqeichichie, «ynodo Romana (a. MUX) ibiii. (uL 902 A - B. et
io\. i, p. iU». col. 7S9 A : —
do s»yaudo Parisiensi (a. ML) cf. Du-
(g) KX, HiH.linix. deia France, tom. V, p. 515 raiid. Troarn. ap. Mausi. L i. r{.i, T^i £ <le synuJo :

seq. - . Turonetisi (a. .MLtV) cf. Guil. .Ualinesb. ap. llioui.

(Al Cf. Spicileg cdil. I. Pans. a. MDCLV seq. tiale. 1. !. (cstim., p. II..

l'"» tom. Xil, i».

30 seq., «.'l edil. 11. Paris. a.
 37 DE YITA ET Wi/ECEPHS J. SCOTl. - PARS I.
58
nis Scoii libriim Je 5. Eutirjrislia novertml, lcgc- A «wse e»l, quod iliis lemporibui anclwrM, ttip«r ea-
i-uiil , (latniiaveruni. Nec (|ui»(niafli iiitcr taiuam dem re scribentes, iisdem prope arguineniis,
iisdeni
suinmotum vimrutn inuliitudinoiu, «nifloi per«iinos fcre locutionibus, nou dishiiiiiii scribendi
geiiere
coulincnler fere Derengariana causa fueruni occu- eliaiB gaepiiis sunl usi (d).
Noque desunl coiiira
pali , exstitisse narratui*, ctil alia de iiliHs libri au- qiiae exScolo nobis iunoiucriui, ncc lamen uiii
ciore in uieniein venerini. Qnare prof<^cio miruin cominode ad Uatramnum perlincre vidcjinlur (<•).
csse iion polosl, qni lacium sii, ui ab illis iisque bacccc paiibilum icvccta ad Ualramnum
Diciiiilur
tcmporibus apiid omnes omniiio hisloricos criiicoS- posse appcllero verum enimvero, si jam alieno
:

<jue ita consliieril : composiiisse Scotum Caroli i-egis stiiil loco, eliaiii Iioc qiiacritur, iium forie paiilii-
jussuadversusPaschasiumJibrum iJe S. Eiicli.irisiia, lum revccia ad longe atiiim auclorem appclieie
quo libro postea nereng.irius nsus sit. possixit.
Nosira auiem aetate fuit, qui diccret, librom Pliiiiimim tril)ui videmus (f) Ascelino, qui in
illum Berengarianuiil noii fiiisse Scoti, sed Ka- episl. ad Bcreiigarinm ita <!e Scolo scripsit : dixisse
(ramni *. Ilunc falso adscripiiim esse Joaniii Scoio. ciim iii ej.po!ieiido oiationcm illam Giogorianaiii fy)
Quaie ne hoc quidem cerlum essei, aii Scoiii!» < inler caeiora lidei noslrai; coiitiaiia : < c ypecic
ulluni unquam de S. Eacliarislia opus cxcude- JJ geiuniur isia , non vciitatei). Quibiis Ascelini
rit (fl). veibis hic Uatramiii locus isoiatiis esse credilur :

Veniin eninivcro quanlvrs aculc .^lqiic siibti' «« Peiliciani in nobis, Domine, quaesumus, lua sa-
liier ille ia disputartdo sil Yersaius, id lamen si . cramcnla, quod ox)iilineiil. iit qiiae ntinc specie
,

quid vidcmus , non est assequutns, ui tam antiqii.^ gerimiis, rerum verilaic capiamiis »». « Dicil (sci-
Iios possessionc Uoc iit planum ftai,
exiurbai^ei. licet oiatio illa), qiiod in specic gcraiiliir isia, non
paucis rei summara proponemus aique exaniinabi- in veriiaie, id esi,per similitudinem, non per ipsius
finus (b). rei nianifcsialionem. Differunt aiitem a sc spcciescl
Quod primiim, quaccmiqiie Berengarins ejusqoc veriias. Qtiapropler corpus et sanguis, quod in cc-
aequales dc Scolo smo dixissenf, cliam de Ilalramtii clcsia gcriiur, diflcri ab illo corpore cl saiigiiine.
libio dici posse afritmavit, ae jam iudc, libros illos qiiod in Cliristi corpore per resurrectionem jam
iion diios, sci' unum cundemque fiiisse, conciusum glorificatum cogr.oscitnr. Ei boc corpus pignus
voiuil, esl islud quidem aliquid, veru.ii jn eo nc- csi et sp(!cies, ilhid vero ipsa veritas. Hoc cniio
quaquam sunl oinnia. Haberet certe jus suum ita gcritur, donec ad illud pcrveniatur ». Ul.i vcro ad
concludendl, si pturibus ille Scoii lit)cr nobis descrt- illud pervcniiim fuerii , hoc reraovebiiur. Qsiae
plus esset, qnae omnino in Uatrainni opos qiiadra- C suijt In Iioc loco fidci nostrae coBiraria ? Ipse
rent, nec facile in duobus duorum aiiclorum 'libris Laufrancus, acenimus Berengarii adversarius, si-
iain inicT sfe similia possenl rcpcriri. Al paucissima mili raiione lociUiis est (A). Ubi hoc loco Rairain-
Unlum de Scoii Ilbro comnicinoraniur, alqne ea, niis, suis ipsius verbis usus, c specie », inquit, « gc-
ex quibus facilius colligas, divcrsum illuin a Ra- rantiir ista, non ventaic », Ecciesiae verba socuo-
Iramni libro fuisse, quam cum.boc unum eun- dum Ecclcsiae senteiitiam explicai. Quodsi hanc rein
demque. cuiqiiam auciori viiio dare poiuil Asceliiius, iribu»
Est qaidem, iil honnuUae res de Seolo sint scri- Anilcyris caput ejus insanabile fnisse oporioi. Lonj:(j
|)lae(c), quac eodem fore paclo ad Ualramuum irans- alium Erlgeuiani illius Ioci,qiiem Asceiinus ob oco-
icri i Queant ; verura liis idco parum inoveamur ne- los liabuit, ex ipsius Ascelini verbis contcilum, qui

(fl) Cf. F. W. Lanfs : Ucber die fur verloren ge- r.iisse et missum ad c Caroliim magnum imperalo-
It.nUene Scbrifi des Joh. Scotus voii-der Eucharisiie, reiM»! Deiiide h.iec ips.<i veiba, Rairainni libro
in Fjbre, qtti inscribilur : TJieoloyische Studien u. praeniissft, non ipsius Uairamni esse credimns
Hritiken von Di. UUraann u. Dr. Umbrcit. 1,4, p. nam anliquissimo codicc ms.
in quem xMabilL ,

755 sk^q. (.icla Dened. saec. IV. lom. II. praef. n. 83) vidii
,
(b) Q;iamquam haec
res digna esi, qiu^e aceura- Ua seriplnm fuii . lucipil liber Uatramni de cor-
:

Uus Mallae aulem sunt causae, qiiae

exploretiir. »' puro el s,inguii)e Domini. Jussistis. gloiiosc Piin-
uos, quoiitiniis jam nunc id praesiemus, impediant. ceps >. MbiTdeniquc cst in eo, qiiod Scolus, codcni
(c) Cf. Laiifs. 1. 1. p. 765, ^65. Quae p. 7«3 legiin- pacto, quo Ratramnus, Caroli jussu scrij.sisse di-
rur: « Caroli Magni, anecessoris •..<, up;<d b.jciic- ciUir, qtium iii Golbescalci cansa el Ualramiiiis rt
fiutn, ita se habciit : < Caroli Magiii autec«^ss04is>..> Lupus Ferrariensis jiibentc, ei Scoius « aanueiiie »
Apud Mansi. (coiic. Coll. loin. XlA, col. 756 A) scii- Carolo libros suos composueriiK.
pUim e&i « Caioli nia^ni aiueccsboris ». Qiiod si in
: (d) Cr. .Mab. acta Ueiicd. sec. i V. p. If praef. n. 8S .

IU* Bereiigarii c]>isi. ad Uicbard. uoiesi lcgi : < no- f) Cf. Laiifs. 1. I. p. 7Ci, 705, HiG no\. a.
7tJ8.
vcrit » (Hriiiricus l, rox GallorU;»). « qiiae sclil)il /) Cf. Laiifs. p. 767 -- 700.
Joannes Scolus, m inilii eum scripsisse praecario- g) Perficiant iii uobin tua Dominc, sacramenta, ,

que Caroli inagni anieci-ssoris sui... », qno jiire ex ^uoi coMinciK, iii, qaue nuiic tpecie gerimut, rtrun\
iioc loco culligiiiir, lilirum illum, (pieiii speclai Oc- verilate capiamus.
rcngai iiis, coiiem mudo, ac Uatramui opus, scripi^iin (/») Cf. Mab. aclaUcncd. scc. IV. p. H. praef. n. 88.

* Id qtiod ei nobi.s verisimiHiiniini esse videiur, pnotulit, non possiimus quin disseniiamui; Ct
uberiiiSijiie a iiobis disceplaLiir in i*»"Ooctfi!tJ. O.T^niiu» Proocnuttm. .Ani«adv. Lpi r.
ascrJpiore commciitaiionis i« iis, quat dchoc capiie
39 m JOANNE SCOTO COMHENTATiO. 40

vflcalur, »uiucndum csse, ii^minem uon videre piir A Alque hoc toco salis mirari non possumus. quiti

lamiis. facium sit duumviris Staiidenraaiero el. Sehlneiero.

de hoc Asceiini loco egiiiiusi qiiia qui vix (j) ac ne vix qaidem (j) dubiianies, quiii
Pltiribus ita
Scoltis Ik'rcn^'arii lcmporibus falso illtus iibri aiiclor
quod conlra iiosiram senienliam pugiiet,
pluritnuffi,
Iiabitus sil, conlidoiiiissiiiie niiiiiomiiiiis aOirment,
coniinere puialus esl, quum lamcn mullo plus, iit
vi.limus,q!!0ti pronoslra sonieulia piiijnol, conlineal.
hominem elscripsisse cuni Ratramiio conira Pascha-
siiim, et, id quod Schlueierus, Staudeiiniaierum in-
Qiiae (leiiide nieinoraiu digna videaniur ex iis,
lerpretalns, ait c cum Uairannio spiriiiiale
: polis-
quilius itiipugnainur, haec sunt. c Anonymus iUe
simum dogmalis moTucutuin iiliisiiassc >. Hujiis
C.8lloliaiiiis (a)de coiilroversia Faschasiana scribens,
enim rei, subblis fierengarianae a»latis te.><tinioniis,
qiuiiii aliorum scripta lum Uatramni librum novil,
nec ulla indicia raanent {k). Adrevaldum quideni
nitiliini vero Scoii {b) 3. Al ille Anonymus plures
FioriaceAsem et Ilincmarum Rhemensera, qucs siipra
libros, qui ad illain rem perlinent, non ciiavit : velut
audivimns, si queui SitoU librum persirinxcre, noii
Heimonis, episc. llaibcrsladiensis (c). Neque lier-
eum, quo Beren^arias usus cst, petiisse arbiiramur.
cle iilus inde coUigi potesl quod t Sigeberlus
,
Quod mot paleliit.
Cembiacensis et alii qiii de scriptortbus ecclesia-
,
Acerba profecto iibri bujus Erigeniani fala fticre.
Rlitis disseruere, Scoii liliruni de S. Eucharistia non "
Berengarius enim iUnai docirinae suau aiictorein
laodaveniiii, » : nemineui enira iliorum aucioruin, qiji
iaudans, morlifera U^i vulnera inflixil. Lectus et
saiis accurale Scoli iibros recensnerit, inveniimis.
damnatus esl Paiisiis, in concilio (a. ML.) snb rcge
Sigebertus praeler versidncm Areopagitae, cujus
Henrico hal>iU) {i) ; lectus et < sub anathemaie >

(cap. J>4.) nieminit, nuliuin prorsus commemorat.

liamnatus esi iu synodis Verccllensi ct Uomana (a.
Kesiat, ut, quac praelerea defendi posse videan- ML.) sub Leone IX, Stimmu Pontifice, congiega-
itir, breviier adstricta pioponamus. Primnm igilur lis (m). Posiero tewpore pejus etiam in eum ronsiil-
Rairanini libro non cpnlincisir ea, quam Berenga- tum est. NiooiaQs tmm II, Pontilex Maxinuis. ciim
rius amplccicbalur, de S. Eiicharistia opiiiio. Be- conciiio BomanD (a. MLIX.) BerengHrium, ut ipse
retigarius eniin panis viniqiie snbstantinm non re- euei, omnibus, qni «deranl, inspectantibcs, acccnso
mancrc negabat (rf; Ralramnus, elsi obscura in-
:
»d id fooo injiceret, sna auctorilate coegii (?i).

lerdnm aiqi:e ambigua utiiur oratione, hac lamen Quam detiique Scetus sententiam de corpore et
in re a caiholicae Ecclesiae sensu non recessil {e). sianguine Domkii proposuerit, quum ipsius liber jain
Deiude illis lempoiibus, quibus pogna Berengariana pridem visus non^sit, conjiciendum est ex Beren-
llagrabal, alqne Joannis Scoti liber ideniidem iege- garii opinionibus, utpc^ qui continenter ipsum
q siiae
batur dainnabarurquejRalramnus illius operis, qnod docicinaeauctoremjactare^t soJiius (0). Hanc vero
ab co scriplum scimus, auclor et condilor notus illa potissimnm Berengarii adversus Lanfrancuiu
Anonymiis quidem ille Celloiianus, sive cum
fiiii. scriptione, quani G. E. Lessingius, eo usque recen-
Mabilionio Herigcrum, abbalem Laubiensem (/"), qu> lioribus incogniiara, ex Guelferbylanae bibJiothecae
a, MVII moriuus est, eum dicimus, sive, ul Pezius latebris proiraxil, quanlum satis est, in apeiia luce
oslcnderc conatur (3), Gerberlus, qui postea sumnii collocaiam atque in vuigus notam esse constai (f) ;

pontilicls sedem obiinuit, is est habendus, cerle qnapropter si eain hoc loco explicare vclimus, acta
liaud ila muUo anie Berengarianos molus Rairam- tantum agere videamor.
ui)iu sui libri conscripiprem fuisse lestalus esl. Huc •
Hic autcm difiiculias quaedara nobis occurrrt. Ex
accedit, quod Mabillonius duos vidit Ratramni co- iis enira, quibus ab Adrevaldo ei Ilincniaro Scotum
dices uianuscriplos, qui Bcrcngarii .letatera facile noiari diximus, apparet, verara ipsum ac realem,
siiperarcnt, Rairamni nomine signatos : quorum quam vocant, Jesu Christi in S. Eucharistia prae-
al^r in indiceui librorum, a. HAXLIX confecluin» ut sentiam omnino negasse. Id vero, quum nec Bereu'
Uatramni libcr relatus fuit (/<). gariusausus sitdocere, neca Berengarii adversariis
Quibus igitur iu expositis Scoio opus suum de D in Scoto Guipatum invenialur, iu illo ipsius libro,

S. Eucharisiia satis grandi argumentorom pondere quein Berengarius habuii, uost/a quidein sententia,
vindicasse vidcinur. reperlum non esi. Non tamen in Scoto boc mirum

L. Celloiii Hisior. Gothescalci praedest.

(n) Cf. P. (A) Cr. Hab. I. L praef. n 85. Du Pin. nouv. bi-j
.

Pacis. MDCLY.fol. In Append. p. 539-548. bliolh. loin. VU, p. 63, i. Hi$t. tiit. de U Fr., totuJ
ib) Cf. Laufs. L I. p. 779, Y p. 359.
U) Cf. Jiisl. liuiu de ia Fr. tom. V. p, m. (ij Cf. Staadenm. f. Scot. Erig. p. 203-203.
{d) Cf. Riiier. Handb. der Kirchengesch.., edit. II, (;) Cf. Scblueler I. Scot. Erig. de div. Nat. libri VJ
vol. U,p. 211. p. V-
(e) Cf. Mab. acta Bened. sec. lY, p. II, praef. n» (A) Cf- Laufs. I. L p. 768-779-
»i seq. lliil. liltir. de ic France, toni. V, p. 535 (0 Cf. Mansi. tom. XIX, coi. 782 E.
seq. Quare etiam Cenluriat. Magdeb. (ceni IX, cap. {tn) Cr. Hansl. 1. L coL 757 E scq., coi. 773 E,
«ledoclr.etcap. dccereinomis)libenierlioclargiuplur, 778E,cdi.760D^8eq.
habere Uairainnum iranssubstaniialionis semina I (if) Ct. Mansi. K I. col. 902 A-B, col. 759 A.
{{) Cf. Mab.
acu Bencd. saec IV, p. U. praef. § III. Ritter.
(0) Cf. L I. vol. II , p. 18 J . et supr^
ig) Tieaaur. anecdot. lom. I, disseri. isagogic. col. 56, not. k.
p. IXIX". (p) Cf. Riucr.l l. vol. H, p. 2JI »<^
*« DK VITA ET PR^CEPTIS J. SCOTl. - PARS I. i<i

viilelnr. Saepliis enim frentibus adversis secum pu- A pamus Jesum per fidem, el in liiiero (/i) pariicip.ilii-
giianlla composuil (a). mus (t) per specieni, eique adiinahimus (i) per cnri-
Nequ« dcest, qnare AdrevaWum et Hinemarum tatem. Quid crgo ad lianc magni tlieologi Dionysii
non niliU seculus esjse dixeris. Est enim inier Scoti praeclarissimam Utbam respondent, qui visibilcni
cirmina, qiiac Schlueterus ex paiimpscstis Angeli Eucharisliam nil aliud signilicare praeler se ipsani
Afnii a se edita soribit, unum (6), quod non obscure vuluot asserere? Dum clarifi£iina luba praefKla cl.i'

istum erroretn significat. Descpjpto pasdiate Israe- mat, non illa sacramenta visibilia coleiida, neqiK;
litarum, mitfe nibrum transeunlium, ita pergit : pro veritate amplexanda, quia siguifioaiiva veriiuiis
« Haeei^ionJamfueruat venturi iv«dVtt« Cbrlsti, sunt, neque propter se ipsa inventa.qnoniam in ipsis
Irv qiM) coitucent, quae !atuer« djiu.
Qui sobia vtetor proslrMo prin^-ipe mundi flnis tQtielUgentiac non esi, sed propler incompic-
Transacto iriduo prosibl ex Erebo. hensibilem veritatis virtulem, quac Cbristus esi, in
Ae. primus caicans moriem iranNi'?^ in alta,
Solus nam iit)er namine tanareo.
'
unilate humanae divinaeque suae substanliae iilira

Sopgiiinfs et proprii fandens libAnitM pnra omne quod seDsu seniitur corporeo, siiper oiiine,
Mundo salvato ijAseha novum dediRat.
Sponie sua Dominus se mactat ipse sacerdos, qiiod virtule percipilur intelligeQiiae Deus invlsiljilis

guae Patri plaeeas hostta sola fuit. iu ttiraqQe sua naiura > *.
Hft^tia, quae toiiim pargavit critBine monduiD,
Muitduro, qaem potuit peplere prinius homo. B CAPUTV.
Ex uQo veniens mors e&t oxpulsa per unum ; Cum de aliit quibvtdam rebut, ffuce preeieren nd Scoii
Morte bona vit»e mors maia victa perit. wiam Htuttrandam pertineunt , tum prwcijiue de
PrtmHiae r.lirislusreseravit septa seputeri tUtimit iptiut falit.
Nosfae N»turae perdita restiliicns.
Ranim nuiic rerum celebranlur sjmbola saera Pofitqnam igilur Scotus, ut longe veri siiuilliiHuni
1)um iiarcDt oculis, mentibus noia pi ius, esse probavimus, circiler annum DCCCXLV ad C:i-
Dum cori>«i$ Cbrisii, dum sacri sangiiinis undam
Et pretium mundl mens pia corde sapit, rolum Calvttm venit , is multos annos deinceps noii
Diira noeroores coeoam Diimini revocjnuos ia annos, ^lura eouvictorem eum atque amicum babiiit, veruiu
Dumplures odas consoiiat ipse cboros.
AeteruU epulis, quas mvstica signa (igurant, etiani, qiiod item piuribus a nobis esl rclaiinn, ut
Digaeris Caroluin pascere^ Chrisle, loum. » res multas easque graves exscquerelur , voluntai<;
Huc itetn pertiuet locus ille de sancla Eucharisiia, sna comnwvit. Eo autem loco et honore qiianiditi
quem Hoeflerus (c) ex commentario quodam ad Pseu- Scott^s permanseril , incertura est : qnaiiiqiiani boc
dp-Dio«>ysJi Areopagitae bierarcbiam coelestem satis exploraium babere videmiir, illud lcinpus, qiio

quem Scolus iwsier scripsisse traditiM- (ef), protulii. inde abiit, vix ante annuni DCCCLXIIl fiiisse. Naiii-

Ipse locus hic est : c Sequiiur : el in unum prind- que, ut alia miniis cerla mittamus (;'), exslal |N;ema
pationis (e) ipsam divinissimae Ei.icharisliae assum- quoddam Scoti ad Carolum {k), in quo manifeslissima
plionem. Intuere, quam expres^ C reperiuntiir vestigia, illum, quo id lempore scripseril,
quam pulchre ,

asserit, \isibilem hanc Eucharistiam, quam quotttiie adbuc in Caroli regia baesisse qiiodqtie, quoniam ,

sacerdoles Ecclesiae in altari conficiunt, typicam in victoria, quamCarolus brevi amede Noriliinaunis.

esse similitisdinem spirituaiis principationis (f) Jesu, popererit, pro more glorialur, anno DCCCLXII scri-
quara, fideliter solo intellectu gustamus, hoc est, in- pluni esse oporiet (/).

telliginius, inque noslrae nalurae interiora viscera At si non in regia , certe lamen in rcgno CaroU
snmiinus,ad nostram salutem et spiriluale incremen- usqite ad aunum DCCCLXXHI vixit. Quod illi versi-
tum el ineffabilem deificationcm. Oportet ergo, in- culi testantur,quonim jam supra (m) menlio esl iii-
qnit, humanum animum ex sensibilibus rebus in jerta. llis enim Hincmarus (Remensis), Liuddo qui-
coelestium vjrtutum similitudinem et aeqoaliialem i»m, homo Graecus, qiii apud Hincmarum fuisso vi.
ascendentem arbitrari, divmissiraam Eucharistiam detur(n), alqiie Joannes VHl, Pont. Max., qncni
visibiiem, in Eeelesia conformalam, maxime lypuia exeunte anno DCCCLXXil in il!u diguitaiis gradn
esse participftiionis {y) ipsius, qua et nnne paFiici- coUocatum esse censlat, admodum hotiorifice com-
(a) Cf. Scoti lib. de div. Nat. psisse (Cap. III) narravimus. In ea enim, ulbabetiir
(frJCarm. 5dePjischate(Angek)Maid»8s. Aocl., t)apud Bulaeom, Erigena « studii Parisini » (id cst
. V, p. iS^. Sclilueter p. 597.) stAolae palatinae, quam vocabant) jam olini « capi-
(c) Die deutsclien Papste. Abtbeil. 11, p. 80. tal fuisse > dicitur. Ex his coHigas, quo tempore M-
(a) CL inf. Gap. Vlextr. de scriptis Erigena
»enae du- coi. L illam epistolam composuit, eo Scotum adbuc
biis. Nro. IH. in < palatio » regis habitassei Convenii aiiicin,ut
{e) Tidetur, I^endum esse < p&rticipadonis . Cf. diximus, iuter Oinnes, aiil aniio DCCCLX aut quiu-
>

iuf. not. g» quennio post eam esse scriplam.

mCf. not.e. (k) Carmen i , Aiigelo Mai I. I. p. 426 seq.
(g) Ex iiis locis patere videtur, quo jure supra Schlueier, p. 593-595.
Hot. c legenduin esse arbilrati simus Pro < prin- {/) Cf. Mahill. annal. lib. XXXV, n. 93 9i ei 1U7
eipalionis t —
< participationis >. extrem.
{h\ t futurp ». (w) Cf. cap. l, coh 6, nol. //.
jn adunabimur. («) Cf. Mabill. annal. lib. XXXV, n. .^; XXXYUI,
Ij) Velut illam epistolam. quam Nicolaum I, Pqot- n. li.
ttax. de Joanne nostro adCarelnitt Caivum scr;-

* Locos depravatus ct ex parie roulilusest, Inte- infra col. liO. Respice e.n, qitac ibi in hunc loiunix
7er et ad trium codicum ftdem casiigalus exiat in aiiiinadvcrlinius, Amimauv. Euif.
. Scot. expositionibus, a nobis nunc primum editis.
 *5 DE JOANNE SCOTO COMMENTATIO. 44
meiMOraijtMr*. Aique illos vei sieulos exlrenK) viiae A dical, ignoumi e»t. Petrus Atixins etiro faisse esi-
icmpore, ui opinamiir, Neque eniru, qtiod
coridi«Hl. stimaviiWiilfadiim,prjmum Remeiiseni caHOiricvm.
posiea scripserit, reperiiur quidquam («), el vix posiea Bituncenscm episeopmn(e). HancAIixfi cwi-
incnriio inierjeclo Anaslasiiis, Ro-
libliothecarios jeclurara Schlueierus (f) ul rem confessam reeepU.
maiius, iii cpisiola ad f.arolura Calvum missa, iia Quaesitum «st etiam, tium Erigena clerieus fu-
•ie eo nieiiiioneiii fecii, ut eum tunc jam mortmnn eril, necne. NegaiH Hiorthis (ji), Tlwinas Moore (A),
fuisse crodas. Conqiieslus etiim
de eo, quod in Tcr- M.tial. Alex.^nder (r), Mabilloflius (» : veri similli-
lindo Areopagiia tam obscurus fuerit, haecce adji- mum putaitt lloHiius (*) , Siaodenmalerus (/) : af-
cii (b) : < Quod eiim noii egisse ob aliam caiisam firmat < (licet alil dubilent) >, Schliieieru» (m). Sed
exisiiiiio, iiisi qiiod, cuni essel liumilis spirrto, non qiiinegant, miilio magie, qiiam qui ailirmaiU aliirma-
praesiimpsit vcrbi proprieiaieiii desercre Hacc rintve, rebus certis factisqur nitnntur. Hi enim,
>. quac
«pisiola, ui In codice ms. Pttrum Soc. Jes. Biiuri- seqiianlur, in eft po&iia e»se dicwit, quod Scotus
censium lecium esse aii Natal. Alcxanrfer, scripta theologiae ac pliilosophlac stndio niiice deditu» fue-
csl < X. Cal. Aprilis, indictione VIII >, qui esl an- nt, cunique, orla de rebua lliMioficia rixa, vel epi-
uus DCCCLXXV. scopi, ut suam de illis senlentlam proponeret, rogn-
Cerliora liujus rei indicia ad nostraim aijtatem non B verint ; hasce aulcm res ilia a«tt(«, nisi in ho.^niue
pcrvcneruni. Neque iillo lcsiimonio, cui quidem slne clerico, vix aul ne vix qntdem usn ftiisse veniuras.
erroris periculo credere possimiis, inier rerum au- Quasi vero, qui lunc aiiquo casu, forsiiau ipsa u«-
etores vcl lioc coitsiaie rcperitur, quo loco Erigena lura ferenie, in scholis ad philosophiac ei ihoologiue
viiatn posueiii, prieierqtiam quoil l^|^bilionius < vi- studia delaius ea adanusscl, utiu iis jMjrsiaret, clo-
deiur », aii, i iu Francia perseverassie ». ricus debuisset e?a<lerc ! Episcopiis autem iiioc tuui
Sunl quideni qui Scotum diulvHs vixisse, atqoe Erigenam adiisse consi;a, quum, rebus suis admo
adeo circiier annuni DCCCLXXX ab Alfredo Magiie duni angusiis, a qiio defenderenlnr, vis haberciil
»n Anglii»!!! accersiiuni esse coniendai>l, sed earuni quemquam. Quarenos magi^allera illa raiio muvct:
«^iisa sic profeclo est comparata, nulhun ut iis fi- idipie vel liac sola do causa, quod, ebi Ulis tempo-
dcm Iiaberc queas. Quod niox videbimus. «ibus inore ftiil receptum, ut, qui aliquent clericatus
Plura omnino Joanni iiosiro scripia tribuuntur : giadum obiinuissei, couliuonlei' teie eo nomine ap-
quorum parltin, uipote quibus certus quid.vn locua peliarelur, Scoius lamen ncc ab ahis scj-ipioribus,
\id«retur convenire, eo ym salisi, opiiuimur, eo- qui cum eo vixerunt, nec a semet ipso appollalus in-
piose descripsimiis, parlim infra, cum nihil plane venllur, nisi « Scotigeua », « Scoiusille », « cxireuins
de iis niemorlae sil prodilum, nisi lioc ipsuin, Erige. sophiae sludentium », et quae simt gcneris ejusdem.
nam esse eorum auctorem, peculiari capiie recen- Hauti facilo crediderimus, iiiter homines, quaUs
scrc in animiim induxinv.is. Erigena fuit, qucmquam exstilisse, de quo uiajore
Quoniam aulem homiaibus ei ingenio ei doetritia conlroversiaruin mulliludine ab bii^ioricis agiiattiia
praesiaiiiibns solenne esl, ul, qui eoritin disciplinain ^^- llaqiie, qiiamvis magnam earuin numerum jam
sequaniur, Laiicanl, compliires arbilramur praeci- adtij^efiinus, una lamen esi reliqua. Narrani (euim)
puam Erigen;te operam dedisse, jjiisqne seciatores i^ermulli auclores, eonirn quod nobis in Gallia, ut
exsiiiisse, pi-aeseriLm cum celeLerrimae illi < scholae diximus, ntorluus esse videiur, cum ab Alfred'0
palalinae > piacfuisseciedaiur. Quamquam vix unus Miigno (eirciler a. DCCCXXXV) iu Angliam, ui do-
«orum nominalim poiesl proforri. Sola enira hislo- Irinae suae Auglis hominilms copiain faoercl, accer-
ria opiscoporuni Aniissiodorensium quendam Scoti siium oase ; hicad abi>alki digaiiaiem eum ptrveuisso
diacipuiuin novii, Humbahiuin Camcracensem; quem et, quum vioienl* neee occidisset, etiam in < san-
abomnis doctrinaeelcganiia summopcre inslructnm ftorum mariyruiB t numeroesse habitiim. Uane nar-
fuisse scribtt (c). Deinde hoc loco id quoque moni- ralionem his duccnlis feic annis, cum co usqiie diu
tiim velimus, quod Scotns ipse in rjite hhrortim de iuconcussa steiisset, Mabillonio (n) duce ac signiiero
^
Kaiuris (d) lioiuiiiem c«in|>ellat, quo ulaiiir familia- diligeniissiini quiquehistorici acerrimcin^^iuguaruni.
rissimc, ciijusqiie ei exhoriaiionibus et soleriia il- Nosira antcui aeiaie oxstitit, qui rem despcratam in
'ud optis inchoaium ac perfeclum sit. Qneni aulem prisliniim reslilu^re conarelur (o). IIoc, quam no>i

(fl) Cf. Mabill. atinal. lib. XXXVIjl, n. 1%. X. Jl.n. n.

(b) Cf. Nalal. Alex. disscrtal. XIV. in Uisl. eccies. 0) Cf. Acia Bciietl. sec. IV. p. 11. pag. 510; a«-
s«culi IX. ei X. et § I, n. VL nal Bened. !ib. XXX VIII. n. 72.
ic) Cf. TlMjra. Gale. I. Sc. Erig. tesliin. p. 5. (ft) Cf. Bphemer. Bonnctis. Aisc. XVI. p. ^.
Id) V, AO. (/) Cf. Scot. Eri|. p. 1$4.
1.

(«) Cf. Thom. Gale. I. 1. appand. p. 80. De Wul- (m) Cf. I. Scot. Erig. p. UI.
Jado cf. Uitl. liil, de la Fr. u>ib. V, p. 477; («) t.f. Acia Bcne<l. sec. IV, lom. H, p. 508 seq.
(/) Cr. Sc. Ens. p. 592.
l. (») DiciniHS Slaudeuiiiaierum; cf. ejus IHtruin,
Iq) Cr. 1. Sc. Erig. p. 46. qui iiiscrilMinr Joannes Scoius Erigcna cet. c^^t.
:

(/») Cf. hisl. of Irel. vol. l. I. 13. p. ilOscq. Hiilc adscnitiur Schlueterus in sua H-
(i) Cr. Disserlai. XIV. in hisl. eccl»«. sec. IX et broruin dc div. IS:(l cdiliunep. V seq.
* Luiddoncm Craccum fnisse, isiis vcisibus reapse non scquitur. Insius menlio fii apud Flodoard.
Hisl. Rhem. III, 12. 15. Animadv. Edu.
45 DE VITA ET PR^XEPTIS J. SCOTI. — PARS I. 46
c»ii$€Ci>*.us iik, \ici\ pUusoreiH smua iiiven(ri\, pau- A quftm Nicolaus l dc eo ad Carolum C&lvum iiii»ii {e).

«is, opinamur, dectaFaii potCHt. in Galliam adventum, relicU Gallia, ad Airr«>dunn,

Quanlamcunqiic, qui rcm ikfendiini, lesiiunonio- hHJus I munificenUa i!leetu« i »e coiiluleril, quufri in
nim E»rragineiu congerunl («), anliqui»6ima al> iift confasiio habe;Uur,Alfredwin ^snLe aniium DCCCIyXX?»,
scriploiibiis repcluiil, qui «luc(>ntis, el auiplius, aniiit; bellonim niultiliidine di»tr»eium, de docti» honttnl-
posi Scoltim vixeriiiii : Ingnlfam liiciiuus ub)>;4lem liis illiciendis ne cofilasse quidein, qnum deniqu*
et Cuil«Iiiii>m Malincsburicnsem. Ad horum fidem, illa epislola jain anno DCCCLX au'. qitinque annis
qul postea scripsere. sese fere reoipiimu Cnjn Mal- posi scripla sit (/").

mesburiense quidein illi, quos inler reliqu.im lurbnm Titin litgul.ius Scotuin suum Aeihcliiiijiensi moua-
habent veiu^ iuier igitcs iunam miiiores, ad verbum aierio abbaiem praefecii; qiiod cuiilra Maimesbu>
lcre consenliunt, practcrquam quod, ul^i iile Ciiuiiiis rie>.sis suum in .Vfalmesburiense cueiiobiwm uiixil(<;).

dubitai, iii plcrumque coiiQtlciilor ailirniant nec : Ceierum Ingulfiis salis maiiifc&lQ ostendit, unde sibi

iiliu paclo, id quod jum N;iialis Alexuiider vidil, du- error isle objectus sil. Scribii cnini [h) : i (.Alfredus)

bitindnm est ,
quin ille ab bis 9«! verbum 'transcri- de veieri Snxouia Joannein, cogiion-ienio Scottim,
plus Kit (^). Quuve ad JngulfumeiMalmesburicnscm, aeerriiiii iiigeniipUilosophiim, »d se allicicns, Ade-
(aiiquam ad triarios. rc» vf^nil. Hi «uLem, quamvis " Ii:ig:uo nionasi.eirii sui consliluil prael^ttuni >. Jam
(ii&erlis verbis iilsro narrittiondai tradiderini, lainen, vero Asserus in vita Alfredi (i) relert, vocasse Al-

eum neque ii sint auclores, qiios adniodum fide fredum ad sc ex Gallia i Ji>anncm quendam, presby-
dignos habere soleant, et, id qnod supra j:un monui- tcrumac monachum, Ealdsa\onem (j) genere, viruni
mits, prirai post Seoii aetaiein, a qua ducentis et dociissimum, quem poslea Aethelingiensi coenobio
amplius anui ab&unt, de Seolo in Angliuin profeclo abbaleai praefeceril ». IngiiUos aulem, qiii haec ipsa
&ermonem faciaiit, magno opere consiJeranduin esi, scirei, sinuilque dc Joaiinc Scoto, ingenioso illo phi->

quanta iis fiJcs bac in re sit habenda, aul polius, losopho, ea fere aeiale, qnt Alfredus vixii, apuii

ikum forte proplor diversas ajgumeiiloruin rationes Gallos noUssimo, ut videttir, audivlssel, quo» duos
o:)ini:3 iiac in re fnles iis sil abrcganda. Aique di- habere debtiif, eos gnum eiindemque habnit, aiqtjc

vcrsa ab eurum lesiimonlo argumcnta babemus sane hujus nomen nomiai iilius taoquam «ognomen
£ravl3. Priiuum enim Asserus &lcnevensis, Bunco- &djecit.

rensis abbas el Schireburnensis episcopus, qupm AI- Quoniam aulem Slaudenmaierua MAlmesliurien-
fredus projxlcr eximiain litierarum scienliam a.. se sein poiissimum se^niiur, etiam <k boc sigillaiim
vocavcrat, ciijosijue lidelissiina opera in optiroaniu) nonnulla dicaiiuis. Is igiiur praecipue in bac narra-
{«rtium sliidiis bene insiiluendis utel>ati:r, inVila Al- lioiie de Scoio nostro ssepiiis velicmenler erravit.
fredi a se scripta accuraiissimc doctorum virorum, Cujus rei uniim exemplum jam proliilimus, iiec

qui ad Alfrcdum vencriinl, quorumque ipse qnasi plura dcstiiil : aii enim (h). Florum (/) scripsisse ad-

collega fuii, inenliouern facil, neque de Scolo nosiro versiis Scoll libnim de divisione Naturae, quuni scri-
quidquam dicit, pluribu8 cerie de eo, uipote viro pseiil adversus librum. do praedesiinalionc, el quae
bumiua docirinaelaudecoui^picuo, conurenioniturus, suiii ejtisdera geiicris. Deiiide iie id quidem negli-

»i is unquam ad Alfredum venisset (c). gpndum cst, quod iii libro suo de geslis regumAn-
Quae vel una res ad plures Malmesburicnses atquo gloruin (m) rem ul dnbiam iiarral : utitur loculioni-

Ingulfoii rcfelicndos V;ilet. Deinde Malmesburiensis ii?. nibus, quales sunl « credilur » — i ul feriiir >
—
scribil, ouasi Scotus staiim (d) post iliius episudae, ( quod sub ambigiio noii dixerim i. Quamquam

(a) Slaudenm. 1. I. omntuiyi, qiios vidimus, {du- haiiebitG. M:ihuesburiensem.

rima habci quare ad ejus libruiu, qui reia cogni>-
: (c) Gf. Hist. Hit. de la Frauie. lom. V, p. 419.
scere cnpianl, ablegavcrimus. (rf) Cl\ Thoir.. G;!le. I. I. losiim. p. 6, p 8.

(b) Cf. Nat. Aiex. disseri. in hist- eccles. see. IX (e^) Cf. sup. c:>p. III, col. 17, not. e ci
/'.

#»t X, § IIl. .\IbericHS, Trium FonliHnn moHachus, in (f)iJ. Siaudtmm. p. \^.

tlnon. suo ad a. MCCXXV fatoiur, novam histo- j) {g) Cf. Sl^udeHm. p. 156. Rertim Aitgl. scripi.
riam Anglorum sibi duceni fuisse nanai autem <ie post Bedain piaecipui. Fraucof. .MDCl lo|. p. 87y.
:

^colo (ad a. DCCCLXXVHi) iisdein prope cuin. G. Sup. not. d.

Malmesb. (lib. de rslius gest. peguin Angl. H, 4)
verbis. HuHC Albericum Slaudenmaierus non laudu-
vit. Qiios auiem laudavit, b? et ipsi satis aperie dc-
(darant, eundem G. Malmesb. verba sibi sua prae-
bui' se. Nam quae. G. Malmesb. (cf. Gale. I. 1. lest.
ii cl p. 8) narrat, ad verbum fere, ut jam dixlmus,
K..ibeni et Ipsi. IDun» auiem boruJu verborum aucto-
rom cssc, iiide paterearbiiramur, quod, ubi IIIcscb-
bit I ut intellex! i
: —
h.ibent isti c ut jntelligitur », cabant. ;
{h) Cr. siip. riot. «.
(i) Cf. Mabill. Joatinis Aeibelin^;. al>b. elog. hist.
acUi Bened. saoc. IV, p. II, p. o07 seq.
(j) Hoc esl, isaxoiiem cx Gcrmani;» oriuiidiim, iit
muUis exCMiplls probavit Maliill. I. ). p. -^08-509.
Vir dociissiraus exisiimavii pr;ieierea, yixissc iiluui
E:il.Jsaxoneiii apud Gallos in ii^oiiasieiio Corbeiensi,
qtio luin phires Saxoiifis es: Gennania piiuodos edu-

qiiod illo dicente i scripsit librum bene uiilem(sc. lk)a. Tiiom. Oale. 1. 1. lesl. p. 6-8,
—
:

Scyliis) } isiorum quispiain ila doc«t : scripsit
libruin, qnem utilem esse ait >. lilud e scrip«i^ > di-
citur de Scolo. i Ait » auiem, quijra ad Scoiiim re-
lerri ncqueat (quia Scolus nusquam talia de Uiiro suo
ait), ad eum referendnm est, ex quo isie quispiani
4r iila Ubri utitilate c<^novit huoc vero nemojiu'i :
(/) Hoc ?iu, S. Prudeiitius, episc. Tricassinns, cu-
jiis noinen crat i Florus Prmieutius Galindo » vol —
Florus, diaionusLiigduaciisis, cui ab aliquibus iibcr
ecclcs. 'i-tigtl. adversiis Scolum liibuilur.
(m) Cf. N;ilaJ. Alex. j, laud. § III.
47 DE JOANNE SCOTO COMMENTATIO. 48
aliis locis(o) iiihll (Iiibilal. Quoil aulem his ipsislocis ^ nnmero XIV : in prooemio iibri de praedestinai.
adjicil< nlex scriplis regis (Aifredi) inicllexi, (Joan- habeturl; prooemio interpreialionisPseudo-Dionysii
nes) subiimis Malmesburiae resedii > , haec pro- adjecta sunt II; Cangiiis in praefatione ad Labbei
feclo, rebus alioqnin ila, nl expiicalun! esl, se ha- glossariiim edidiil; Schhielerus ex codicibus Angcli
benlibns, paruni nos movenl. Esl enim fortassc, nt Maii, nl dicil, nova prolulit X {[)*. Brevissimum IV,
ex regis scriplis iniellcxerit < rescdisse Mahnesbu- longissimuin ad LXXX versiis iiabel. Missa fere snnt
riae Joaisncin », de suo aiilem addideril, eadem fere Carolo Calvo. Omnium ferme argumcnta ex phiioso-
ciiin Ingiilfo ralione, < fuisse hunc Joannem Sco- phorum theologoriimque chariis deprompla sunt :i

inm Lrigenam ». Ejusmodi errores illis scriploribns, canilur < Christus crucifixus >, < crux >, < pasclia il

ex qiiorum numero est Guilelnius, saepissime offusi alque simiiia. Errores continent muhos eosdemqiicj
suni. Aiqiie faciliorem eliam haec lola res explica- propemodum cum libris de divisiotie Nainrae et dc
lum baiiet, si Joannem ilium, ut noslrum, Scoiorum praedcstinalione. Auclorem sihi fuisse oslendunC
genlis fiiisse fcceriinus. Scimus aulem, maximam niulio magis erudiium, quam poeiica facuhale in-

ea aelate dociorinu hominum mulliiudinein, qui signem. Habcnt omnino permnlla sic pntida atqiic

Sroloruni geniis esser.t^vraecipne ex Hiberr.ia pro- argiiia, ut diiigeniem leciorem non offendere non
Iccios, in Aiiglia, Gallia vixisse(6).Hiic accedil,quod .> queanl. Ailamen, quac illorum leniporum est ratio,,
inajiis eliam esl, ut annales Hidenses diserlis ver- summa profecio laude digna sunt. Walafridusqiiidero
l>is lcslcntur (c), fuissc inter eos, qiii sub Alfredo Slrabo nec facililaiis, nec elegantiae palmam Nostro,
rcge Oxonii jiivenluiem instiiuisseiii in artibusopti- praeripere potuit. Libcllum < de visione Dei » Ma-
mis, praeicr illam Joanncin EalJsaxoncm (d), de quo billonius deprehcndil in ms. codice ClaromarisceiiM
siipra fuii nientio, eiiam Joannem, ecclesiae Mene- propc Audomaropolim. Post eum, quod quidem scia-
\cnsis nionachum. Potuiine ergo ficri, nl Alfredus mus, qui lihriim viderii, fiiiliiemo, quainquam plures
Inuic ipsum, aliqiiamdiu muncre illo funcium, qnera- eum diligentissinie qiKicsiverunt {g).
fldniodum Joannem Eahlsaxonem Aethelingiensem Referl Mabillonius, iniiiiim cjiis 1m)c fui*e:< Tra-
ahbalcm consiituit, itain Mahncshuricnse coenobiuin clalus Joannis Scoii dc visione Dei. Oiniics scnsiis
miUerei? Poluitne lieri, ut hic ipse, qiium dicalur corporei cx conjuiiclione nasciintur animae el cor-
monachiis Ecclesiae Menevensis, etiam Scotus vel poris (/j) >. Argumeiitum libelli, iii fallatur, in eadein
esset, Tel appellareUir? Certe enim meminimus, do- re, ait, versalum esse, qua Lupi, ahbatis Fcrrarien-
cerenos supra (Cap. II, col. 12not. /«et Cap. I), habi- sis, epislola XXX ad Goihescalcum, uionachum Or-
lasse procul dubio in illa ipsa regionc Meneveiisi ho- baccnsem. Quae Lupi episiola (i) locum quendam
iriines Scotos, alqiic adeo Scoium nostrum ibidew q cxphcat, qui est apud S. Angusiinum in libiis de
(cf. Cap. II, col. 12 not. //) naium videri. civiiaie Dci XXII, 29 < de qualiiate visionis, qua in :

fuluro saeculo sancti Dcum sint visuri >.

CAPUT VI.
Librorum V de divisionc Naiurae sive
< > < Ktfil

Df iilis Erigenac scriplis, qitae adhuc a nobis recensila yuffewf /xejoio-fxoO >, qui iidem appellanlur < de Na-
non suni. tiiris >sive < Tvtjoi yOorrwf >plures rcperli sunlcodices
PoslPseudo-Dionysii el S. Maximi ioterpretationes, mss. (j). Duoscoruin Rlahillouins ipsiiis Scoti aelale
post lihros de praeileslinalione ei de S. Lncharislia, exaraios dicit : iicc t;imcn ullus noincn auctoris
<^uoruni jam nienlio est facLi, super illis, qiiae iiem habuit. Guilelmus Malmcsburicnsis et Ilugo a
Mcre siint Erigcniana, aliquol carminihus, Iraciaiu S. Victore primi (/»), quanUim pro cerlo a nobis
de visione Dei, de divisione Natur.\e dala
libris V stalui poicsl, Scolo noslro libros siios atlrihuerunt.
opera dispulare decrcvimus {e). Nam quae a nonnnl- Niiiilominus tamen eliam ineunte seciilo Xlllfuere,
lis praclcrea Scolo adscripta sunt, non reddiia tamen qui Anialrici Benensis eos esse opinarentur (/) : Tri-
falionc probabili, ea, quum librorum ope dcstitntis thcmiiis abbas et Baleus adeo ad Joannem Scotum,
«obis ipsorum causam dijudicare non licueril, dein- quem Mailrosium vocanl, Bedae Vencrabilis aequa-
ceps simplicitcr tantum enumeranda arbitramur. D lem, hos iibros relulerunt fw). Verum enimvero, si
Carmina igilur Scoti, quae nobis innoluere, sunt quis vel aliud agendo libros de Raturis cum Erigeirae
(n) Apnd Gale. 1. 1. p. 6-8. (h) Eiiain in tib. 11. de div. NaL c. 23. scribit
{!>) Ci. Siip. Cap. I-III. « Exteriorsensus conjuuciio quacdam esl amimae etj
(f) Cr. Gale, 1. 1. lest. p. 5. corporis >.
[d) Joaimes Ealdsaxo est is, quem annales Hiden- (i) Cf. Max. biblioih. vei. Palrum cel. Lugdunens
ses (iicuiit « coUegam S. Grinibaldi. > Hos enim una lom. XV. p. E seq.
15
cx conlinenU ah Alfredo accersiios constai. Cf. Thom. Gale. testim. p. 12. Mahill. acl
{j)
(<?) Sunl, qiii eliam de episiolis loquaniur. Vernm Bened. sec. IV. p. II. p. LXVI. Hisi. litt. de
praeier illas, qiiae Areopagiiae et Maxinii inierpre- Frnnce, tom. V. p. 425.
latioiiiim prooeinia sunl, prorsus nuJlac exstanl, nul- (li) Cr. Thoin. Galc. lesUm. p. 1-2, p. 6-7. Alb
Ifle tnemoranliir. rici, Trium Fontiuni monaclii, ClinHiiron ad aHtiUE
(f) Cf. Ejns edit. libr. de div. Nat. p. I, p. 595 seq. MCCXXV, ed. LeibnU. lom. I. p. 5U, 515.
{g) Cf. acu Boned. sec. IV. p. II, p. LXVL Thoin. (/) Cf. Thom. Gale. le.Uim. p. 12.
G»le. I. 1. tesi. p 12. Iliori. 1. 1. p. ^G. (m) Cf. Thom. Galc. I. I. p. 12.

"Schlneierns illa carmina e codicibits liiblin:hec«e Classic. Aiict. t. V, p. 426 scqq. edila typis rep«»ti"
Valicanac non primiis pivitilit, scd nb Angclo. Maio vil. Cf. Proocmium. .A.mm.vdv, Edit.
 i9 DE VITA ET PRiECEPTIS J. SCOTI. — PARS I. 50
libro tle praeilesiinatione coniiilerit, niliil prorsus A «leni in foniem originemqiiesiiam (id esl Deuai) red-
tlubitationis ci rclinquclnr. Qiio ractum est, iit jam itiira esse i.

|iriiiem inlcr viros doctos uno qnasi ore hac in re Qiiac philosopliia, quam accurate lulnleiilnm istud
sil consensura. (sit veiiia verbo) chaos Alcxandriniim recentiornm-
Q;iod autem TlioiiMns Galcus iii p.aefalionc edi-* qiie Plaloniconim, (juos vocanl, referal, iicmo non
lioiiis suae (p. 4) scrihii, icsics iide dijjnos aHirmare, vidcl, alqiie iii rapiie II uberiiis a iioliis demoiislra-
Floium (a) hos libios, quo racilius coiiriitaret, dc- liim est. Ilaqiie jain per se liquerc arbitramur, qui
pravasse, liacc quidem omrdiio inunis est siisjiicio. factum sil, nt alii piiilosopliiam isiam Erigenianain
Testes illi sunl, ciedimus, Mntthias Wcsimonasle- quam niHxime sint aliominali, alii contra amplexati
riensis (ad anniim DCCCLXXXIII), el si qni fortc in fucrinl ciipidissime. Ilonim autcm, qni laiidarcnt,
liiijus verba jurariiiil. Scd, <|niciinque snnl, quiim nnmeriis, qiium patrum nostrorum memoria admo-
Florns ilie (quem Wcslmonasieriensis < ignorari » dnm exiguiis ftiisset, noslia r.etaie , nec praeter
conlcndil) non libros de Naluris, sed libnini de prne- eoriim, qui sapiiini, opinionem! immane •qiianfuin
destinatioiie impugnaverit, vchementissime errave- est auctns. Qiionim partem, qui operae pretium
runt. Hiic accedil, qnod ipsos libros acciiratc perle- dtixerit cognovisse, adeal Schlueteri praefationem
gcniiea apparelpartiuni cohaerentia, is olTeriiirsen- B p. VII seq. Esl tainen, ul in senatu illo — t lanqnam
i.ntiarum iiexus, nl liocsolo argumenlo confisus vir alti0!'e spiritu a(fl:tto » videamus non neniincm
doctissimus, Ilockius, illam Thomae Galei snspi- (p. XII-XIII), qnem superciliiim censoriiim perqiiam
cionem, ul vanam, juie rcpudiaveiit (/»). facile islinc inoverit. Jam vero illos qni vil)ipcra-
Bis omiiino libri de divisione Natnrae lypis snnt rniit, si cnwmcraic velimiis, dies profcclo deficial (e).

primum ai MDCLXXXI prodiere Oxoiiii

dcscripti : Qnarc hoc loco ca lantnni narrabimiis, qnne ab liis,

per Thomam Galetiin Oxoniensem; dcinde a.,

qni ad S. Ecclcsiac nosiia giiljcniacula consedere,
MDCCCXXXVIII Monasicrii Guesiphalorum opera adversns libros de Nalnris gesta siint.

C. D. Schliieleri, Monasteriensis. Posierior editio Fuit igitur incnnle saectilo Xlil, qiium Amalriciis
proplcr mullitudinem mendorum, qiionim ne index Beiiensis, David dc Dinando (s. Dinanto) hornmqiie
quidem adjectnsesl, priori longe esi poslponenda [c). reliqna lurha loiiiis Gaiiiae Ecdcsiam vcliementis-
Exterua dissercndi forma, qu;\ Scolus liis iu libris sime vcxabant. Doclriiiam siiam, qiialciius meiiio-
ntitiir, esl dialogi : magislriim enim cum discipnlo riae cst proditum, fcre Joannis Sccti lihro de divi-

colloqnentem finxii, horumqiie sermonibiis altornis sioiie Naturae debelKinl. Gersonius qniilem, vir do-
lolain dispulalioncm rite dediicil. Ut magister, iia clissimiis, nnivers. Paris. cancell., haecdocuisse ail

discipulns nunc inierrogal, niinc inlerrogatur; atque C .\malriciim (f): < Oiiinia siiiil Deiis : Dcns et oiniia.

ille, rium alliorem ac spccuhiivain, qnam vociiamns, Crealor cl crcatura idem snnt. Dens ideo dicilur
philosophiae Uicologiaequc cognitionem exceperis, finis onininin, qiiod omnia rcviTsnra snnt in ipsnm,
vix una schola dici queal doctior. ul in eo immuiabililcr conqnicscanl : et nniim indi-

Dc loiius operis argnmcnto aique indole, qnoniaro vidiiuin aiqiie incommuiabiie permanebuni. Sicul
n altera noslrae scripiionis parie proprie dispulan- Abraham ei Isaac iiniiis cjnsilem naiune sunt, sic
lum est, hoc loco satis haiiendum arbilramnr, si omnia csse unum, et omnia esse Denin : Dcuin eiiirn

Ua Bruckeri. verba, qnae jam supra a nobis allala esse.omnitim creaturariim esscntiam, c«. ». David de
.iint, ilernm nostra fecerimiis. Ail igilur Biucke- Dinando, Amalrici discipnlus, easdcm rcs tanlum
us {d), omnem Scoii philosophiam huc rcdire : non iisdcm verbis docnisse tradittir (g). Qnoium
Omnia, qnaecunqne sunl, non radicaliler iiiodo et seiitentia niliil esl Erigciiianac similiiis. Q'!od infra
iriualiier, sed et essentialiter in Deo coniincri, atque a nobis exponetur. Neipie hacc rcs illa actate laiuit.
deo omnia ex Deo ab aeierno prngiessa esse el Diserte eniin narrant historici, Scoli nostri opus
luxisse, inque varias classes inferiorum el superio- compilalum esse ab .\ma!rico (h). At tradnnt ctiain,

um, deteriorum meliorumqiie entium distincta tan- ilIos,qnornm erni, non solum damnasse Scoti iibnim,
D
(rt) Cf. snp. Cap. V. col. 46, not. /. pravatam » dicas, qnam nl ipse (p. I) « emen lalan) ».
Ephemer. Bonnens. fasc. XVI. p. 37.
{b) Cr. (<i) Cf. Cii!. philos. Llps.
hlslor. lom. III (eiiit.

(4 Aique hic salis graviter conqiieri non possii- 1741), p. 621. Alque de liis ipsis Briickcri locniioni-
itis! Esl apiid Galenm niendornm multilndo ingens : bns consulas velimus , quae dicta snnt siip. C^p. 11,
csiinl plurimis locis iiitegra verba, inlegri vcrsiis. col. 1 1 nol. d.
lorum Schlucierns nisi paucissinta iion snslulit : (e) Cf. snp. Cap. II, col. H not. e, uhi eorum non-
ec nova desiml. Collegerat autein Galcns sna inenda nullas atliilimns.
uam eorum indici cgrcgias
diligpnlissime; inseruerat (/) Cf. Joaii, Gersonii opera oniiiia. Edil. Ellies
lane variantes », qiias vocanl, cx m. s. coiiice
< di! Piii; Anlwerp. loin. IV. col. 821 seq. Vide ehani
..aiisiensi : hic Galci indcx per dcceiii paginas for- Tcniiem. hisl. philos. vol. VIII, pars I, p.oIOs. s
lliae maximac porrigiinr. Ilunc vero Galei inriiccm (q) Cr. Tlioni. Aqtiin. in IV libros senleiit. II dist.
'
chlueierus fcrc nnsqnam aiil cnravii aul ciiiare XVII. Q. I. Ari. I, ci .^li)erll siimmathcol. p. I. Iracl.
•^liiit. Ipsius quidcm lypothela affirmavit, Sciiluete- IV. Q. XX. Vidc Teniicm. I. 1.

im ita solilnm fnisse dicerc < illud opns non esse ».

:. {Ii) CI. Gcrson. et Tcnnem. !oc. sup. (nol. f.)
iiareejus edilionem vi\ llocci ducas, ct poli;is < de- land.
fi
* Cf. ea. qnae in Proormio de liac ediiione mo- luminf privaMis, non nisi pcr alios rcnim
ocid(»rtim
niinus. Dolendnm cnimesl, qiiod Schliiclcnis, ipse mimispcritosciiilionempararepoiuil. A.m»jad\j tuiT.
St DE JOANNE SCOTO COMMENTATIO. 54
vt-rum eiiani publice »c soleiiHiier comburi jus- A ft>is, prodiisse dft iiiiejjro in puWicum libros jam
Eisse (fl). Anicriciis, iriuin fonliiim nioiiacliiJS,-<|ui prideiii damiwlos, Uoinae iii iiidicem Ubrwrum pro-
admotlHjn (ide dignus liabciur (b), ad aiin!im hibiiorum i-elaii suiU; quem locuin *«um ad hodior-
MCrXXV haec mkn : t Lillerfle summi ponlilicis mim diem obiiniieninl (<•).
iisque
(Hooorii III) — . . . Iioc aiino (dc) solonni damiiaiioiie'* Neque lameii ullo paclo Schiiielenis reprehenden-
ciijiisdam liijelii Joaiinis Scoii. Ilonorius episcopiis, dus esl, proplerea qiiud, eisi calholicum se pioliiea-
serviis servorum Dei, archicpiscopis et cpiscopis, lar, poslhabila summorum ponliliciim auciorilal*».
e(c. Iiiimiius homo zizania Loiio semiiii sup<-rscnii- dciiuo ilios libros ediderit. Ni»m iiiium lioc ipsuin
narc noii cessal, clc. Noper siquidem, sicui noliis niiper a (jiioflam nionilus Itiissci, per aiiolesceiacm
kigiiilicavii venerab. fraler iiusler Parisieiis. cpisco- ,sibi amicissiuium cerlioreiii euiii focii, sese uec
pis, esl quidain liber, qni Perilisis lil.ilaliir, inveiitus, audivisse iimjuam, ncc cicilere, wlhim Joaiiiiitt Scoli i

lol scaleiis verniibiis haerelicae praviialis, unde a Erigfiiae opus in liidicciu iibroriim prohil.iloriim -j

Yeiieral)ili fratre nostro archiepiscopo Seiioiicnsi et rol.-^liim cssc; eum rorias?e, noiiiiiuim simiiiludiiie
«tillVaganeis ejus, in provinciali concilio congregatis, decppiiim, qiiae do Joauiie Duiis Scoio invcnissel,
jiislo est Dei jiidicio reprobalus. Qiiia igitur iiber, ad Joaunem Scoluni Eiigen.im iraduxisse.
siciil recepimus, in nonnullis monasleriis et aliis B Venimns iiuuc ad ea siuipiiciicr affeieiida, rpnv,

iocis habclur, et clauslrales iionuulli el viri schola- iifiiis el iicm aller siiie caiisa necessaria Erigeii;ie
sJici . . . se sludiosius occiipanl lcctioiie dicli libri... li ibuil, Siinl frre Ikicc (.'/) :

uos juxta pasloralis solliciiiidinis debilum corru- 1. < Kxcerpla cx M;iC!obio de diffcrcntiis ct sorip-
pielac, qtiam possel iiigerere liber hujusiiiodi, oc- laljhus Gnicci LMiiii(|ue verhi >. II. < Homilia Ho
turrere salagenles, voliis universis el singnlis ia iniiio Evangelii tectmdum Joanjicm i. Qiiac <liio

virliite S. Spirilus disli icie praecipiendo mandamus, liliqiie Erigeniana esse, vcrisimile pulalur. III.

qiiaienus libelium isliim sollicite perquiraiis, el ubi- ( Coniineiiiarium iu Uionysiiiiu .Areopaijiiam i. Hoc
cunqiie ipsum vel partem ejus inveniri coniigeril, ad qui videiit, qtiod quidem iili , q;ios (sup. noi. d>
ims, si secure fieri possii, sine dilatione miitaiis »o- auciores iiosiros laiuiavimu», sil;i peibuuseruni, ''sl

lcn iier comlmreiidiim, alioqiiin vos ipsi pubiicc forlas^e nenio. Jain vero iiosira aelale Dr, Crciihiii?,
combiiiaiis eiindem, siibdilis vestris expresse injun- parochiis S:tiiKalIcnbis, in biblioiheca Vaiicana repc-
geiiles, uf, quicmique ipsorum haheiit vel haberc vil (e) t exposiiioncs iii Joaunis Scoii ad Pseudo-
possiint in loio vel iiiparle exemplaria dicii libri, ea Areopagiuehicrarchiam coclestem ». Typis noniivjm
iiobis (ne) diffcranl resignare, in omiies ,
qui iiltra csi liesciipiiim; pratlciquain qtiod locum queudam
XV riies, poslquam hnjusmodi mandattim seu denun- ^ de S. Eiicharislia ex co prolulii iroeflerus, quem io-

citilio ad nolitiain eoriim pervenerii, librum ipsuin, cum uos quoque snpra (cap. !V exlr.) exsoiipium
iolum aut paiUem, scienler lelinere praesumserini, liabenuis*.(4ijus loci oraiia tsl salis Erigcniana. IV.
cxcommunicaiionis seiiteiiiiam incunisse, iiotamque Iiilcrpretaliones Laliriae el < .Moralium Arisloielis •

pravitatis h;ierelicae noti evadeiit. Dalum Laleraui el « varianim mirabiiiiim hisioiiaruiii >. Illa Sroli
X Cal. Febr. » cet. csse faiilius iiegalur, quam concedilur : <le h:ic

Haec igilur postquam ab Honorio III advcrsus negare rioit diibitaiU. V. « Commentariiim in tvan-
libros de Naturis siipremo supplicio saiicila sunt, per gciiam seeunduHi Matihaeum », c tiaciaius de olii-

proxiiiios CCCCL aniios, diim Tliomas Calei, Oxo- ctjs hiimuiiis t t^l. cct. Qiii lil;ri, quaudo a Joaitne

nieusis, opera lypis describunlur, omiiiiio propemo- vel a Scolo aliquo scripli dic;iulur, coiuinuo a \iria

diun obiivioni tradilos eos fuissc credas. Neqiie ilii, doctis, qu! opinaihlo phirimuiu valeresuleaiil, Joauni
qtii interea sancii concilii Tridenlini jiissu inJicem jiosiro adscripti cieduiitiir ; couslarc eiiim , atiis.

librorum prohibilorum confecere, Scoii libros dc ipsos ferc auclorjbiis diberj, qujbus uiuiin ve! Josi
iiaturis curaverunl. Al quum primua; reuunliaium iiia vci Scoti uomeii cum Notjlro cuiumuiiefueiii.
^

PARS POSTKRIOU.
§i- quid < vel animo pcrcipi pole^i, vel animi inlentl

Nalurae (s. fuaiup) nomine comprehenuiiur, quid- nem superal >.

(a) Cf.Gerson. eiTeiinem. 1. 1. Thora. Gah;. lesliui. (d) Cf. Hisl. litt. de la Frnnce, tom. V, p. 4?7 »e
p. l|, Bist, lill. de la Frauce, lom. V, p. 4'i."S. Thom. Gale, lesl. p. it el p. 15. Nos lllam potissi
(fci) Qiiod pliiriiius probai vir sumraus G. C. L«mI)- mtim hisloriam secutl sumns, qiiae, iit s^^rius, iU
iiilius in praef. ad alteruiu voiuiu. parative a se hu- aciuralius liac de ic dispiiUisc videalur, quaM
jiis Alherici edilioiiis. Thooias Galeiis. i
[c) Cf. Ind. lihror. ^Tohibil. e lit. Mcchliuiens. a. [e) Cf. Iloeller, die deuHchen Papste, Ablh. l\, p
WDCCcxxxviii, p. m. 80 scq.

CoQiQienlariorum fragmenta qu.ie suiicrsuni, e codicibus ciula niuuc priniuui edidimus. Amkauv. Kn

ti
53 Dli; YITA ET PRyECEPTIS J. SCOTI. - PARS II 54
^8. A pri« n«iita« siiii iiiceiitla«, ffu;<« vore »c pmprie rt-
I. f Prinis «e Bumma (rufUirac) divisio eti in ea periantur nii^uam. Qu;«re louge a{ia t^\ ratio, cum
(f4ije luni, «i in «a quac non »unt >. (I, 1*) Scouis^ pcfcala peccalonimqNe pocnas esso ncpanK)
Habeiiiur «ulem «{uinque t inodi », quiitu» «liquitl p(^cca(:i eniin ei pocn»e ei vere niilla suut, quippe
(lici potcsl vel < csse, > vel < non cssc >. qiiac iiisi in rerufu, quae sunt ,
privaiionilius i.on
iiilclliganiur (c).
§3.
§9.
f Ouonim primus videlur, pcr qucm raiio snadcl,

onini;», quae corporco scnsui vel inJelligeniiae por-

H. Jam vcro alia eftl luuhoquc gravior Natuiae
divi:iio.
ccptiohi succiimluinl, posse rAiionabililcr dici csse :

« Qiiae divisio videliir quaiuor species rccipcre

quHC vero pcr excellenliura suae nnturae omMCin :

raiionemqiie jure videri

qitaruui prima est, quae creal ct iiou creatur, se-
bensuin, intcltecliiiii fiigiiint,
cuiitia, qiiac creatiir «l creal; leriia qtiac creatnr
nou essc >. Hoc igiiur modo dictmlur esse quaodaiu ,

ct non cieal; qiiaita, quac iicc creat nec crcaUir.

uiiiuscujiisque esseniiae accidentia, non csse vero
ipsas essenlias ; esseuliae (cnim) agnoscuulur nou
Uarum qualiior binac iiitor se oppDniiuinr : nam
tertia oppouiiur primac, qiiarla scciiiidac. Sed qiiarU)
( quid siul >, sed (tanium) i quia sinl >. (1, 2-5.)
*'
inter impossibiiia puniliir, citjns diflciCiilia cst, noii
§*. posse esse, — Miiilum (tliscipiiliis intit) me movci
« S«eundu« Qtodus in naturarum crcMarum ordi- qtiarla species ; nam ile aliis iribiis nuilo modo bae-
nibus etindideraUir. Unusqnisque ordo poiesl dici siiarc ausiiu, cuin piima in causa omititim , qiiae
este, et uoa esse. kirertoris enim <itljtma(io, supe- &iiui, el (juac nou sunl, iiiiflligalur; seciiiida vcru iii

rioris esi ne£p»lio ; infericris negalio, cst siipetiuns primordialilms causis; lcrlia iii bis, qiiao iii geiie-
afl)rm»Uo * c<il. (1, 4.) -
raiio!ie tcmpoiibusqiic ac locis cognosciiiiiur (W).

Alque de siiigulis dispulari subtiliiis necessarinui

( Tertio niodo ea, qiiae ex causis suis in maleria esl >. (I, I. II, i.)

'ormata, in lemporibus et tocisgenerala roguoscini- § 10.

ur, qnadain constietudine dicimiis csse ; qitae veru A. ( Prima i^jiiiir Naiurae spocics visa esl ca, quae
itiiiuc iii ipsis' iialur:ie sinibus conlineiiliir, nec iii creni ei nou creaiiir >.
RDrmala maieria . . . apparenl, eadero consuciudinc llaec ( de solo Oeo locie prapdicaliir : hic cni;u

ticiinus non esse >. (1,3.) solus omnia ci'eai'.s, soUis siuo principio osse inlel-

§6. C Hgtlur, quia principalis caiisa oinniuui, quae e\ ipso

cl peripaum facta siiut soliis esi ac per boc el , ;
« Quarlus moJus secundiira pbilosopbos imu im-
omuiiim, quae ex ipso siiut, fmis csi ijibtim eniiu ;
milabililer ea lauium vere esse dicit, q\n6 solo in-
omiiia appetiiut. Piiiicipium esi, (|iiia ex ipso sunt
lUectu coraprehenduniur; quae auieiTi lucorum spa>
omnia, quae csseniiam pariicipaat ; fmis esl, qui:i
iis temporiimquu inoubus variajilur, colHxuntur,
ad ipsum movoniur omiiia, quielom moiiis sui suac-
vualur, vere dicuntur non esse >. (I , (>.)
^ue perfeciionis siabiUiaiem quaeieniia >. ^l , i%)
§7. §11.
< Qiunius moilus in sola naiura bumana a ratione
« Ex esscntia coriim, qnae suiil, ex mlrabiii roriim
M^iiicitur. Ilaec eiiim qiiouiam divinfte iinaginis
,
ontine, ei motu orouiiim siabili ibeoiogi rerte iuicl-
niuitein, in qua proprie substiiit, peccando dcse- leKeronl, Naiuram crcatricem ci esse, ei sapere, et
nneritQ esse suum perdidit , ei ideo dicitur non vivere. Ai^ perhoc iuquisilores veriiatis iradiderun!,
; (lum vere Dei gr;ttia reslaurais ad prisli-
per esseiiiiam inlelHgi Pairem, per sa|»ieiiii;iin Filium,
subkianttae suae statunr) reducilur, iucUoai vi- per viiam Spirilum Sancium. iiaque iriniiaiem do-
(«),.(I,7.) cueruut csse iu uuilaie. Uuam omuium causauv —
§8. D iHieruni uniiaiem. llujus anlcn), niirabili eam muU
« Videmus il»que, cavcodiiin es&e, ne iliis, quae iiplicitaie coniueules, Ires subsianlias {e} inlellexere

^QUis Malurae noitilfle comprebendil, piiiribusqiie iugeuiiam, geniiam, proccdeiiiem. UabiUim (s. rela-
I

jiKiis aul esse aut bou ess« dici posse declaral, ullo lionem) ingcnilae .-xd geniiam uomin»iveruiil Palrcm,.
).clo oontineri exisliraenius res, quae vere acpro- habitum geuilac ad ingenitam dixcruiit Fiiium, ba-

(«^Reducetur videlicet aliquando, quodcunque esi Deuin. Dciis cnim, qiioniam ex se ediixit, qiiaeoiiii-
'Ulinum (et cum hominibus etiam reliqiia i visibi- que rerum creaiarum ambitii coiiiiiieniiir diciiur ,

m mnim naiiira >) substaRtiaiiier in substaiitiam N;ilura non creaia creans, quoniam auiem aliqiiaiidt»
rinain. Quod infra laiius expone^ims. omuia illa in se reducta comprchciulei , niliil ant-
pliiis ex sc ediiceiis, iNaiiira :ippellaiur non
'.b\ Cf, sup. Ciip. IV. col. 17, uot. c soqq. ci'eala

,c) Cf. de Div. Nat. I, a. uoii crean*. Cf. II, 2 Ul, 23. ;

Quarta iila naturae specics ita inier impos- (e) Llb. 11, i9 scribii Uiia essoniia in inbu<t :
,<Q
tUia pouitur >; ui noii sit qumldam per se c sul>-
(

subsiantiis, ei Ires siibsiauiiae iii iiua csseniia vel —

lens > qiiaiiuroque a tribus iliis divmom. Duce- secundum usum Roiiiaiiae liiiguae : una subsianiia
inus autem itilra, quartam nosirum loiiirac spc- in iribus personis, et ires personae in uiia subslau-
n\ esse unam eauuemquc cum spccie primu, ipsum ii4.Cf.II, 23.S4.
 55 DE JOANNE SCOTO COMMENTATIO. 5C
Ijitum proredeniis a<j Ingeiiilam genitamque appella- A boniias (superbonus) eic. Omnia, quae adjeclis par-
verunl Spirilum Sanclnm. Iia Abraham esi nomen liciiiis super, plusquam, dc Dco praedicantur, d«as

subsianliae (s. pcrsona6) el Isaac esl nomen sub- illas iheologias comprehejidunl: in pronuncialiont
«tantiae: illius habiius ad hunc dicitur ppter, hujus esl forma yMzufunri);, in intelleclu aulem uTtofKrtrra
habilus ad illum vocalnr filius >. (1, 14.) .
virlus. (I, 16.)

§ 12. § ^5.

Dc processione Spiritus sancti Scotus mulio magis Palet igilur ex iis, quae supra proposuimns, Dennf

Graecorum sentenliae favet, quani Laiinorum. Ait

humanae mentis acie prorsus ferc es.se inaccessttm
igitur, quemadmodum dicatur, una essenlia divina
Verum ipse semeiipsum cognosoit. Est quidem om-
nino diccndum « nescire Deum, se quid esse »
:
in tril)us snbstantiis eic, ita (cnm esscnlia divina
sil omnium causa) eliam dici posse, unam cansam in
< Deum non in aliquo se cognoscere », et qnae sun
generis ejusdem, at haec est vera virtus illius,
tribus oansis. Jam vero, cum nullibi inrerumnalura qn:'.(

in Deo est, cognoscendi faouliatis. Rinera eiiin

flx duabns cansis fiat una, se non videre, quo paclo
Dcus non est qiiiil,non cst in aliquo, l)OC esl non es
ex Paire et Filio (duabijs cansis) procedere possit
certum
^^*^.'"' non hiihoiur et circumsoiibilur U
aliquid,
Spiritus sanctns [ima causa (a)]. Quod si dicas, ideo p
^ qiio
'^*'' eorum,quac suni et reriira creatarum numen
Spiritiim sanctum dePatre Filioqiie procedere, quod
comprehcndunlur. (II, 28-29.)
per Filiuin de Palre procedat, in hoc vix quidquam
Sin vero qnaesicris, qua ralione Deiis, qiiac co.
esse, cnm Fiiius el ipse causam suam hal)eat Pa-
giioscit, cognoscere exisiimaii debeat, respondebi
irem (II, 19 ; II, 30-35). Neqiie tamen recn^are au-
tnr : c qnod nec sensibilia per scnsiiin, nec inlelligi
det, quoininus credat Spiritiimde Palre Filioquepro-
hilia por inielleclum, nec sensibilia per iniellecium
ccde.re: nam sanclos pairesLaiiiiosc raiioiiabi!iler t,
nec iiilolligibilia per seiisuni, sed omnia in aeteraii
si qnis eos h;ic de re interrogasscl, sibi < respoii-
suis raiionibus oonlemplanir >. (Proocm. ad iiiler
Sisros » videri, ei sacrae Scriplurac foriitan auclo-
pre!. Anibb. S. Max. ap. Gale. app. p. lY; dc diy
rilale posse defendi. (II, 35.)
Kai. 11, 20, 28; V, 17.) t Aeternae illae rationcs i

/ § 13.
snni « ideae », quas vocanl, omniuni rerum, qiiai
t Num decem categoriae vere ac proprie de nu- Deus erat factnrus» i exemplaria principalia », Hai
mine divino possintpraedicari, diflicile est dictu. Esl siinl rcrum tanlum substantialium, el ipsae qiioqm
aniem in hac quaestione usui theologia «Ttofanxn et res siibstantiales. (Gf. inf. § 23 — § 50.) Hinc Scoiu:
x«TayftTtxjj, quarnm illa negat, haec afiirmat, esse suo jure eliam boc contendit : < Divina scieniia es
divinam subsiantiam boc vel illud eoruin, quae sunt, ^ reriim oninium, qnae suiit, causa » — < quorun
velui ossenliam, bonitatem, solem, stellam, aquam, Deus caiisa non esf, ea nescit » — < rernm, qu^
leonem, ursum », cet. Yidentur haec esse inter se sunt, cognilio » (videlicei in Deo) « cst veraciier rc
conliaria, sed, cnm circa divinam versenlursubsian-
eae, quae sunt ». (II, 20. 28 : V, 27; Hl, i. Dcind
liam, omnino consenliunt. Namque wTKfctTix») non cf. ejusd. de praed. sup. Cap. IV.)
ait, divinam subsiantiam esse illud proprie, sed (per

niciaphoraiu) ila § 16.

posse appellari ; antHfarun vero
contendit snbslaniiam divinam nec vere iilud esse, Cum nulla categoria proprie de Deo praedicatui
nec proprie ita vocari. tum neque nona in eum cadit, 7ro«TTt(v. Dicitur au
Qiias qiiidcm Iheologias pulcherrirae a S. Dionysio
lem Dens creasse. Sed creare et esse in Deo uiiui
Arcopagiia sibi suppediiaias, Erigena immorlaUter idemqnesunl h.ibeada. < Deus non erat, pri-isqnai
gaiTdet. (I, U, 16, 7S cel., cel. Prsief. ad Maximi omnia faceret. Coadternum esl Deo suiun facere <

ambigua [Gale. opp. p. IV]. ).Longa autem oraiione coessenliale. Deasel suum facere, hoc esl, sna acli
perseqiiilur, nullam esse inler decem illas catego- sunt unum simplex et individuum; nam Deus, qi

)ias Arisiotelicas,quam vere ac proprie de Deo pos- j. esi innuinerabilis, numernm in se non recipit. Cui
sis praedicare simul harum aiiquam de ipso afilr-
: orgo audimus. Denm oninia f;icero, nil aliud dehemi
mavcrii -xaT<x^Ttxyi,'contiuuo eam negari a;ro^txp. iiilolligere, quain Deum in omnibiis essc, hoc est, e

(1,17-80.) soniiam omnium subsisiere. Ipse enira solus per

5 14. vore est, et omne, qnod vere in his, qnae siml, di(

< Deiis, quod ipsi oppositum sit, non habet (i). tiir esse, ipse solus est. Nihil enim eorum, q«.
Quum vero essentiae opponatnrnihil,bonitaii autem siint, per se ipsum vere est ;
quodcanque auiem
inalilia elc, Deusnon est essenlia, honitas, elc. sed oo vore iiueiligilur, parlioipalione ipsius uniiis, q

plas qiiara essenlia ( superessentialis), plus qiiam soliis per se ipsum est, vcre esse accipit ». (I, 74.

(a) Qiiam haec concludondi r.ilio nnlla sit, Scotns tia patris naium, aut spiriiiiin sanctiim ex osseni
ipse animadveriisse videlur : iie auiem, qui repre- palris procedcre, cmn ex persona palris natus
hendant, ita respondet, sola reruni natiira diice .tJ flliu5, ex persona patris prooedal spirilus s:inclii;
nuininis divini sanclaoqiie irinilalis inlclligenliant (iici onim, cx patro natuiii filium, ex palir priKCik

porveojri Cf. II , 51
! siil) fin. IlaLetur prae- .spiritum, neqiie i.tMien subslanliaHV sctt solam |N

lorea apud Scotum in doctrina de S. trinitate sonani palri i's';p propriam ». (34.)
ftiam hoc , ne quis piiiot , « filiiim ex esscn- ib) Cf. inf. ^ 18 20.
57 DE Vrr.\ ET PR.CCEPTIS J. SCOTl. - PARS li. 58

R 17, A ei plus quam infinUum , infiniias enlm infiniloruiu

csi, el simpiicem, ei plus qijain sinipiicem, oniniuin

Aiqm^hic ipse Scoli locus i.croommodum nobis .inipliciiasesl.Eicumipsoniliiiesse
e„i,j^sin,j»,-n.ii^jn
iransimm paral ad aliam quaiidam de crealrice ejiis
j.rejitvei inlelligil;quoniami|isceslambilusomniuin.
Naliira dis|uilau<mem. quae sunl, elquae, min sual, el quae esse possunt et
cenii
^il igimr imc loro videiur aperiius! Ociilis quae esse iion possuai ei quae , ci contraria seii opposiia
dixeiis liorreudum panlheismi monslrum! E.xprcssis
similia ci dissimilia. Esl
videntur essc, ul non di«lm
verbis scriplmn est, eieatiicem Naiuram, quam
eniin ipse similium similitudo, ei dissimiliiudo dissir
Deiim appellari diximus, ita esse in omnibus rebiis,
contrariorum
milium opposiioruinque oppositio et
qiias fecii, ut ca ipsa sit sola ac vera liarum rerum
coulrariclas. Haec enim omnia pulchra inellabiltquo
esseniia. Aique eadem prorsus lalioiie Erigeiiam
harnionia in una concordia colligil alque coinpo-
saepissime loculum invcnimiH. Yelul in libro primo
nil {b). (I, 74.) Deinde ad hanc ipsam illius, quam
de div. Nal, cap. 73 : c Fieri », iiiquii, « aesiima-
Erigena statuit, divinae superessentialilalis explica-
lur Deus in creaturis suis universaliier, diim iii eis
lionem id qiioque perlinet, quod saepius (I, 3. 73) :

iion solum inlelligiiur esse, sine quo csse non pos-

„ .... „ I Esse omnium, » ait , i est , superesse divini-
suul, sed el eoriim essentia sil i . Ll ibidem cap. o :
jj ^^.^ ^^
Deus namqne omnium essenlia csl, qui solus vere
,
-^^^^J^ ^^^^^^^^
^.^.
,„j,g„ii„ji„g„, hnnc quoquc lo-

esl >. Nequcnon animadvertendum esl, uliimo hocce

cum adjiciamus : i Nemo lamen esi pie credentiuni
h»co eam ipsam rem, quani esseniiam Scotus vocat,
et veritatem inteUigentiuin, qui non coniinuo excla-
etiam subsiantiae nomiae ab eo appellari, nec noii met, causam iotius universilaiis creatricem snperna-
salis accurate ila describi, ut vere ac proprie sub- luralem esse el superesseniialem ct supra omnem
Stanliam agnoscere coacii simus. In libro secundo
vitam, et sapieniiam, el virlulem, et supia omnia,
dediv. Nal. cap. 2 i Quid », ftil, < si creaturam
:
quae dicuntur et inlciliguntur, et omni sensu perci-
crealori adjunxeris, ita ut nihil aliud in ea inieiligas
piuntur, (ium sit horuin omniuni principium causale
praeier ipsum, qui solus vere esl ? INil enira extra
et mediiun implens esscnliale, el iiuis consummans
ipsum vere essentiale dicitur, quia omnia, quae — el ambiius omnia, qtiae sunt el quae nou sunt,
ab eo snnt, nil aliud sunt, in qiiautum sunl, nisi circumscribeiis ». (lll, i.)
pkrlictpatio ipsius, qui a se ipso solus perse ipsiiin

creatorem et crcaturam §19.

subsistit. Nuin negabis ,

huic enim resistere ridicu- Deus igitur hicce siiperessentialis iia quasi supra
unuin esse? Non faciie :

losum videtur ». >^ oainia, quae sunt, quae cogitantur, iquae menli&
aciem eCfugiuht, est constituius, ul ea cuncta, tan-
S 18.
quam universilatis quoddam corpus sua essentia
Huc item esl refercndum, quod Nosler (sup. 1 14) compleclatur, sua essentia impleat , sua essentia
affirmal , Deo nihil prorsus oppoiii, qua re fiat, ut,
efliciat. Itaque lanlum abest, ut Scolus, quum Ari-
cum € essentiae » opponaiur < nihilnm », Deus non siotelicam essenliae categoriam, utpoie cui opposi-
sit essentia , sed plus quam esseniia, sive superes- tuin sit nihilum , cum Deus ,
quod ipsi opponalur,
sentialis. Nam si non est, quod Deo opponatur, hoc non habeat, de numine suo divino proprie praedir
certe concedendum arbitramur, nihil esse praeier rerum universitaiis essentiam
cari negal (c), idcirco
Deum, hoc esi, Deum esse, quidquid est. Hac autem de ipso toliat, ut eam diserle ipsi relinquat, atque
re missa sequamur consectarium illud, quod Scotus adeo plaue ac diserie iribuat.
ipse proposuit, Deum, quum « essentiae » opponatur
§20.
< nihilum », non cssenliain, sed plus quam
esseniiam

esse, sivc superessentialem. Haec igilur supercssen- At occurrenl nobis, quicunque aliendcruul, eo,
lialiias propterea de numine divino praedicalur («), qiiod Erigena Deuin s. Naturam non creaiam crean-
quod supra illam i essentiara », cui opponitur « iii- ,. lem, quuni ab initio qualuor Nalurae species con
hiluirt t (sup. I 8), iia quodammodo sit constitutum, stilueret, item Naturae speciem csse dixerit, atqu»

ul ipsurn sit quasi lertium quoddam quo illa, quae ,

adeo tertiae Naturac speciei, Naturae creatae non
inter se sunt opposita, simul comprehendantur, effi- creanti, ex diametro, ut aiunt, opposuerii. Saiisfa-

cianiur < concordique », ut ila dicamns, i pace li- ciat iis ipse Erigena. Is igitur de Naiura nun creaia
genittr ». Sunt enim apud Scoiuni haec : Fidcs creante, priiua illa Nalurae specie s. furma : i si

'calholica ac vera ratio fatetur, Deum esse infinitum, rite ), ait, i species vel fcrma diccnda esi prima

(a) Quamquam aliis locis etiam aliis de caiisis nu- iliud Sehlueieri (p XII!) : i Doclus Hegelius diajc-
men divinum dicitur supcressealiale , vehii ideo, ctico , ut hoc verbo utauiur, inonismo suo (per-
quud supra omnia iUustriorem quasi essontiae Socum auam) mukifaric Erigenae mcmona allerl ».
oblineat, quod i omnium esseniiarum fons sit > et (c) Hanc etiain proplerea de Deo pracdicari nc-
quae sunt gcneris ejusdcm. Sed nunc non esi his lo- gat, quod Deus aon t sil » certa quaedam atque de-
ciis. lllas aotem explicaliones lniic nostrae, qiiam (iiiiia suiisianiia ,
quae hic vel illic i in creaiarum
hoc loco proponimus, nihil reluciari infra (§ 22) de- substantiarum numero reperialur ». Cf. sup. § 15;
clarabimits. H, 28>29. -^-
(6) Opiimo igitur jure de Scolo diclum putamus
59 DE JOANNE SCOTO COMMENTAT?0. 60
Oiuuiiiui causa,i)(ixc superal omuein foriuaiii ei f>pe- A < extinplii principalia i. Ilas «leindc caiisas pri-
cieiii, duin &il furuiiiruKi ei specierutu omnium 'u\- mordi;iles idem Dcus Paier per Spiritimi sancium in

loriiie principiiMit... liiforme auicm piincipiura pro ipsarum effeclus, Niiiuram crcaiain non creanitm,
pierca Deuin dicinius , iie quis eum rorinanim iiu- lianc toiatH rernm univcrsilaiem , 1 divisJl atquc
nvero aesiimei censeri^ duin sil formarum omniuia mulliplicayii >, iia ul iie({uc propria sua $ede, quam
eausa. Ipsum elenino omiie iormaiiim nppeiii (a), Msqiie ab oinni aelcrHitaie in ipso Deo obiiauere,
eiim sii per se ipsum iiiiiniltis, el pliis ({uam iiifir di^jicercniur, ci sola illariiin pariidpaiione subsian-

nilus; «st enim infiuilas omiiium 11)^1:1! laluin >. li;i)i sil id ipsum,
reium oniversilaic (jtiod in liac

(II, 1.) verc ac propric essc dicatur, oinnium rerum esseuUa,

§21. substaniia. Poslrcino Natura creaia non creaiis, per
creatam creanlem ex non creaia creanie substaniia-
Itaqiie, ul arhilraniur, in promplii est, nuilam ex lilerevoluia, eaiidem viam remensa, subslaiiiialiter
Scoii scnleulia in liac reriiin universitaie feubsl:iii-
iii non crcatam creaiilem rcvolvetur {e).
liani reperiri, praeter substaiiliain Nalurae creairicis
Habel igiiur Scoius iieque ullain prorsus iii u!la
divinae, neijue quidquam, ui ipse (U, 2) ail, c extra
.,...,,,,..,
illam vere essenliale diciQtiod qujs nac de re > si
,
1?
re siibstanliam, nisi subsl.intiain divinam, el Detinr»

,./... .,,.
eiiam nunc oubitel huic firmissime persuasum ,
••
!

ir'
ab
. ..
iis,
'
quae
^ crcavii,
'
.

(luasi
•
.

separaium
* aique
1
scinii-
j
ctum.
speraoius, quum de reliqiiis Naturac formis dispii- j

Quiie cum ita siiii, iios quidem profecio non vidc-

iabilur.
mtis, qiia ralione ftai, ul, qiii paulo aiteniius rcm
§ 22.
liaclaveril , simulaique Erigena, communi forsiiaii
Nihilomiiius lamen les nosira posuihtre viHolur,
luqneiidl iisu scrvions, ita fuil lociitus, quasi Dciiin
ut jara ntiDC, quae nwi ncmiiii [b) bac iii c^uisa
proliiealiir a creatis rebus diversum , coniiniio of-
Erigeniana fucuni fecisse videinus, quaiji.u:n in prae-
feiidi sibi videalor, Scotumque, ab auiiquis lempori'
seiilia fieri poiesl, declaraie atijuo diluere couonuir.
bus paiulicisini accusaium, noii rnodo absoIvtMidum,
Sunl ojwiiiio coniplures loci iu libris de riivisioiieNa-
verum etiam omni honorum gcuero, t quum ainussfin
lnrae , ubi Erigena , communi forlassc bomiir.im
veiitalis iion sll iransgipssus >, censeal r.iactanduin
sensu inscrvieiis, ila scripstt, quasi Dcum liabeai al>
alqueaugendum. Ncqiic, herole, Scliliiclcrus^dum ba^
hocuniverso separalum («). Legimus eriim cum alia,
ralione, itl nuuc a r.obis esl evposiia, i(i$um Scoii
lum haec : 1 Ipse Deiis in se ipso uUra omnem crea-
philosopbiain pcrspicere htiiduisscl, lam frusira eo
luram — nullo iiitelleciu comprohenditur >. (1, 3.
,
*^
^, ^ ,.,
j
aluue
cxcusando „ j r. ^ .j„ ..^, „ „• .
defendendo essei coiiaius. ,v
>erijni
7,' cel. ) Legimus adeo (il,
^
I eic;' : f Crealuram L . . , ., ,. • •. , ..
' *• liifra plurilius cliam ipsi crit occurrendum. .\tque
pci nominc ( per metapiioram ) posac ai>pcll.iri,
de Naiuia non creaia creanie saiis esl dicium.
propierea quod a Dco f:icla sit [d) >. Qiiac quibus
5 is.
facile refclli queanl, sigillatim comniemcrare nolu-
unum dicimus, ex ipsa Erigeuac philoso- B. ( AUera Naturae species cst ea, quae creaiui
•iBus : hoc
eum lam haec docere, el creat. t
phia spoiiie sequi, potuissc
% Hacc itOR nisi in primordialibus caiisis reriini.ut
quam quae eum supra (§ 16-21) doceniem audivimus.
aestimaiur, inieUigeiKla cst. Ipsae primordiales re-
Esl auiem pbilosopbia isia . id quod infra pliiribus
D(uis P.!lcr, NaJiini nou TumcausaeaGraecis;r^06)T0Tvir«, lioccsi primordialia
«lemonslrabitur, ierc liaec :

ab aeieruitaie in Filio suo cxcmpia, vel npoopivuuix, hoc est praedestiiialiones,

CTCala creans , us(}ue

unigenito creavii, hocest,cx sua subslaniia subsian-

itcmdc-(R9s).i3,u9cTa, hoc est diviaae voluniales,vei eiiaiii

iialiier cmisil — Naiurain crcalam crcantem, omuium iUiu, h. c. species s. forinae, in quibus rerum oin

rcrum quaecunque universiiatis corpore couiprc- iiium faciendaruiQ, pritisquain essem', iirtnuuabiles
,

kenduulur t caiisas primordiales >, hocesi ( ideas>, rationes condilae suut, soleiit vocari (/). — Kec i.ni-

(n) Hoc est, Hl nobis quidem videtur. c omne hr- n per ad inferiora deflueniia, iierumque per soceiis-
niaiiim (ui ex eo processii, iia ei) esseutiaiu «yus simos naturae poros occullissimo niealu ad fonleui
stium redeuni >. Quamquam autera hac ratiorte ht
•

narlicipat >, substauiialiierquc cum eo cohaerci.

•

Cf. 1. 12- i 3. 7i;lil, 1. 3-4. iu omni.bus oninia Deus , UmieD super omuia 6sse
iion desinit ». (111,20.)
(^ Cf. SchlucL, p. XYIII, scqif.
(c) Cf. Scbluet. 1. I. {/) Quum
Erigeua Plaionicorun» doclrinam de ideis
(«) Hoslocos respicerc debuerat Schluct. (p. XIX) :
in hac sua de caiisis priiiiordiaUbiis dispulalione
c»nie eiiim ea ad Scoium excusandum pioiulibset, iftfcrai, vel maximeoperae pieiiuin fccisse vittetuur,

quae longe fuissent dictu speciobiora.
{e) ( Siquidem, > Scotus (lib. 111 , c.ip. i.) aii,
< «K fonte totum numeu priiicipaiiler maaai, ct pcr
«jas alveum aqu;!, quae primo siiigit in fonte, sem-
per ac sinc ulla inlenitissioue deruudiiur sic dlvina
bonilas ei esseuiia et vita et sajiientia et ouini;i,
si boc, quo nuuc suimis, loco, quid proprie fiicrjl
ideaPIaloiiica, paucis mouuciinius. Llamtirllrnckeri
verbis. Is igilur in « liisl. cril. phil. lom. III. p.
UOo. hacc habet : ( Piaioni idea non esi ill;i, qu..^
: ex conlcmplatioiic objc.uoruin siisguhirium rxjtiigit,
iiotio universiialis, leiipic alicujus gf-ucrali* coufc-

qua« in fonte oauiium > (boc esi in Deo [cf. lY, 1]) |,lns sed ideae sunl illi «•SAiUlialia reniin ou»-
Slinl, primo iu priinordiales causas deUuuiit, el cas iiium siiigularium e.xetttphiria, cf^iwwffia gaudeulia, »

ad quorum naluram iiidolciuqiie res siiij;«!l»ick fof

«&9e taciunl ; deinde per priiuordiales causas iii
earum cJlcclus iueffabili modo pcr coiiVTnicules sibi maiae sunl, el quae his rebus ver.^m. cj-rtain labi»

universilalis ordines decurruni, per suiioriora sem- lonuiue csseuliaui lai,ji.in;ur. Ilue ideae ex divinf

1
 61 m VITA ET PR.£CEP1TS J SCOTJ — PAflS H. $S
aiarilo slc xppeiiuiiiur quonifim, Paier it. e. priiici- \ t\ Paire ^id quod usqu« ttb omni aeleruiiate (MLium
piufn omniuin in\>rbos<to, unigenito viiieiicel Filio, osi) racliie sunt praedestinaiiones sul>st.intiales (li.
oinnium refuui rationes, quas faeieiidas «sse volwii, e. causae piiinordial«s) iii verbo Dei. Causas siqui.
(iriusquaiii res tierefll, praeformavi; ». (il, i. oti.) deni priiRordiaies Pairi ei Filio cuaeicrii£>s esse cre-
dimus»(IU, i6;II, liO- 21.)

t Causnc igiturprtnioniiales, (|uum non quariindain,

Sed Scutus, eisi iiis locis disorte dixit , causM
snd oinuiuiu vibibiiiiiin invisibiliuiDque reiutii causae
priiiioidi;ilesPatri f iiiuqueesse t coaeleritas », lameiv

nuniero careanl iieicsse

aliis iocis conlendit , ipsas iion oninino iiis esse
siiil, esl. Quain<{iiaiii auicm
I co.icteriias ». < IJoo (euiiii) *,ait, i causas pri-
iieqiie cerinni ordincm iiahcni, iia ui qiiacvis cx
mordiales Deo liiciinns coaeiernas, quia seinper
ipsaruni numeio prima csse possil , S. lanien Dio- i*n

iiybius juro,
Deo .siiie uilo teinporali prlncipio subsisluiil, ideo
ul viilelnr, iias deccin priinas consli-
ipsi iion co.ieicrnas, quia noii a se ipsis, scd a guo
liiit : Pcr sc ipsaiu buuitas, pcr se ipsaiu esscniiu,
per se ipsam vila^ per sc ipsain raliu, per sc ipsai» creaiure iiicipioiiiesse, ipsc vero ciealor nul.o inoitio
incipilesse ». Esi auieiii bac iliiii.s lei explicatioiift
inieliigcniia, per sc ipsaiu sapieniia, |H'r se ipsaiu
viiius. perse (ipsam) beaiiiudo, per seipsjim veii- """^'^ ^''^'" miianda lalio quaedam, quae .luic ip^i
,,
•- • ,x . '^ e^pHcaliuni csiadjecia: I Si inipsa causa causarum
las, perse ipsam aeiei'niias(/(). .
Aique iia inter
.

cau-
omniuni, in S. Triniialc, quaedajn inleiliguur pro-
S»A primordiales, qu-ti leriim oiuiiium principia
Tini sapienles appellani, sunl oinnes virtutes ac ra-
di-
cessio — Deilas eniiii giguens et mitUMis praecedil
genilam el protedcnlcm, duiii sil una el insepara-
tioncs [b), quas semcl et simul Pater fecil in Fiiio,
et secundum quas ordo oinnium rcrum a sumnio
bilis Deilas —
noii mirum e&t, aut incredibilc, cau-

usque deoi-sumiexiiur,
sariiin omnium causam praecedere ea quoruiii
lioc esl, ab inlelleciii.ili crea- ,

caiisa esl». (de div. JNat. II, 21; ill, 5 soqq.)

lura, quae Deo posl Deuin esl pro\ima , usque ad
I QnanKiiiam auteiii capi neqnit, quomedo causae
extiemum rerum omniuui erdineni ,
qiio cuipura
cuulmeoiur >. (tll, li, i II, 3t>.)
p imoidiales ct iaclae e\
aclernae possint esse, res
;
taineii illusiratur exeinplo numemruui, qui simui
§ 23. aeiei buuI el fatii
iii ; aciemi in monade, lncVi in
f Visibilium rerum causis primordialibus esi exi- monadis muhiplicaiionc ». (lil, il seqq.)
•nia sublililas, iueiiabilis nalurae simjUidlas .euquc
§ 28.
obscurilas, quaeuuilo coloiis iiimine, nuiia iorina-
ruin discretione sit declaraia : inieilecUialis vcio Viva igitur ilia (snp. § idG) umnium viriulum rali<«-

estsenliae causae priniordiules habeul incomprolieii' C nunKjiie, qulbiis icruni naliirae uiiivcrsitas eUicilur,

sibiiem aliiludinem, exeiiipla priiaipali.i, qtias primordiaios cau.sas ap-

iniiiiilam sui per omnia dilTu-
sionem, quae nullo pcrcipiiur sensti, nuilo cumpre- peUavinnis (§ "lo "24), iiuii suluni Dco suut coacterna
lieudilur intcllectu, praeque iiieffabilis suae puriiaiis (Ji
til), verum cliam iibque abomni aeleriiitate cuui

eicjilejjlia leaebraram uumine inerueruni appeiiuii. Deocoiijniicla aique, adeoiii ipsu Doufuere. Namqtie

£x effeclihus, lioc est ex processionibus in gencra a Deo I*aire, bunimo omiiium rcruni printipiu, in
furmasque sensibiies atque Fiiio unigemlo, creata seu condita seu lacla siml, ut
inlelligibiles coguoscuu-
lur, quia suiii, iiuu taiueii
seinper « in ipso subslilcrinl 25-2i; | 2{i-27.>
». (§
iuieUiguutur, quid suiit ».

iU, 47. 20.) Quoinodo aulem casisae priiiiordiales ia Veibo l)t.i

26. linigeniiu condilac siul, « omnes superal

§ inlelieclU!»,
soliqiic Verbo, in qiiu suiit condilae, «oguilum esl
I Si quis nossc velit, ulrum principaiia ilia exem- t.

pia sc ipsa iuiellig*nt, priusiiuam in res, quarum (111, lC-i7.) iNibiiominus Eiigena alio qiiodam loeo
causae sunt, pruHiiaat, uecue, buic broviter respDsi- scribil : < Siquidem ex foute Ihimeu ptiiicipalihT
denduui, i.euiti iu sapientia sua (c) eas lecisse, quo iiianat, el per ejus alveum aqua, quae suigil iu foutc,
llat, ul uou soiuiu se defundiliir,
*^ sic uivina bonitas, et essenlia, et \ita,
ipsa cognoscaiit, sed elium q cl
rei-um, qnaruiu primipia suui, sapientia, ei omnia, qiiae iu ioni.e onmiuin (h. e.
noiiiiaw habeaut. iu
Non euim credemliiin esl, in diviiia sapicntia aliquid Deo [cf. IV, i]) suul, in primordiaic» tausftj
iiisipiens ei sc ipsum iguorau* coudiluin dcfiuuut, et ea» esse fatiunl ». ^IU, 4.)
fais&e. »

(U, 18, 20. V, 24.)

S 2«.
5 27.
Alqsie haec ipsa verbii apeite declarant eiia«
I Fuerunl auien» causae iilae primordiales usque illud, causas pt imordi.aies cssc reruiu exempla sub*
ab omni aeieniilale. Sunlquidem faclae, veruiii ita, slaulialia, quac suhslanlialiter ex divina fiuxero
ul neque aeterniias earum iaciuram, neqiie faclura
subslaniia, ejiisdemqnc euin ipsuDcosunt essentiae.
earutu aeiernitaiem praecedat. Nasccule ettiiu Filio Quod Scotus s;tlis cuiisianter itadii. Lcgimuseum
menle orimttur, inque ea radicaniur, s«ia autcm pro- posilaesl ». (11,56; IH, 1.)
pna gandeui subsianiia i. {b) Quae verba ab liiorlio veriuuiur (p. 70.) «//«
(«) llaeo ideu per se essc dicontur quod « «uius , IhklifjeH, tebeiidiyiH Ucyii/fe.
univeisurmn c.iusae jarticipationes sutil, nequc illa
eteatura inier ipsas ei ifnam umnium causam iniei- de
(f) iloc esi, ia Fiiio suo uiiigciito. Cf. sui». 6 \%.
Uiv. II, 22.
15»' ;
 63 DE JOANNE SCOTO COMMENTATIO. 64
rrelia alia, lum haec : « Dicit sacra Scripiura : Aquaiii fiigere possit.Scolmii his locis (lll. 9, praeci-
i( Iii pnncipiu fecii Deus coelum el lerram > >, It; e. pne lil, <20-21)uiiaia quaudaui rem prubandi siudio
Dcus Paler in Deo Filio uuiversiJaiem loiius crea- fnisse abrcpiuin, nos quidcm illa, ( Filium Dei cum
lurue visiLiiis ei iuvisibilis condidil; ei quid in prin- ISauira creaia creaiiie uuuin esse et id ipsum >,
cjpio suo, in verbo suo, in Fiiio suo unigeuilo paicr ( Filiiim Dei esse crealum i, nou oinninoad vivum
cotuleret, quod ipse Filitis {a) noii esset? Alioquin exisiiiuamus resecanda.
r.on iu ipso cundideril. Aul qiiomodo palercitir, fieri
31.
iu se verbitm {b., quud &ilii cotisubstanliule non es-
C. Veuimus nunc ad ( leriiani Naturae speciem,
£et? i\on eniiu lux siuit in se teiiebras, iicc veriias
quae crealur, el uon creat i.
in serecipit figmenlum i. (111, 17.) Uubeiur deinde ( Ilaec specicH in iis rebus intelligilur qufte in
/ill, i) hoc : < lu ouinibus causis priiuordialibus geiieraiioue leuiporibusque :ic locis cogiioscuulur,
unilormiier Laec rcgula observatur, quod per se
hoc est, in primordialium causarum eJTectibus ex-
ipsas participationes principalcs sunt unitis omnium tremis i. (I, 1; lY, 1.)
causae, quae Dous cst t (ci'. II, 56). Quid autcin isia
§ 32.
. participatio . propiie sibi velil, pluribus (111, 3; B ^^^^^^ ^^.^^^^ primordiales rej^um on.nium, quae
ab Erigena e.xplicatur, qiiorum summara ita proposi
Nalura creaia uon creauie cojnpreheaduutur, exeiu-
taoi inveuimus : < Jiinc racillime datur inteiiigi, nihii
pla priucipalia. quas Dcus (isqiie ab omni aeteniiiaie
aliud csse parlicipaiiouem, nisi ex superiori essen-
in Fiiio suo coudideral, gempor iii eodem uuigenito
tia secundae post eam esscnliae derivationem >.
Dum
Dui Fiiio &ubsuierunt. (§ 23-30 ; Ili, 8-9) (
Jta igitur causae primordiales unius omnium
autem in principio omnium, iuYerbo Uei uiiijjenilo,
causae, quae Deus est, sunt participationes, ut
suhsiitulac intelliguuiur, uuum sunt ct simplices,
« carum essentia ex hujus cssentia sit derivaia i
nulloque cogniio ordiue dcliiiieae aui segregaiae.
hoc est < ian(juam aqua ex foute proHuxerit i. (cf.
Iloc in elTeclibus suis pariuiilur. Dtim eiiim iu efle-
Ul, 5 5.)
cius suos, in inftniiuiumuUiplicalos, procertunl sive
§ 30.
proQuout.numcrosam ordiualaiiique sui pluralilaiem
Neque lamen hoc loco praeiereunda videtur illa
rccipiuui. Rcsclariuselucescit iuiueulibuscirculuiii
Schlueteri opinio (c), plane errasse 1. Goerresium {d), eum ducias. O.nnes entm
alque lineas ex ceiilro ad
qiium ita scriberet, Kaiuram crealam ci^eanlem, lineae iu centro uiiuiu suiii»uec uUo modo separaiae:
quam Erigena staluat, esse Filium Dei unigeuitum. vero ex ceiitro proieuduuiur, spaiia, quibus
Q dum
Utcrque errore ductus est : ScMuetcrus majore, segreganiur, crescere iucipiuiil, douec ad e.\ireinuui
quam Gocrresius. Nam Scoii seutentia haec csi. circuiuiu pei veniuut, ubi laiissiraa sua diaslomata
Deus Palcr usque ab aetcrnilatcgeuull sibi Filiuiti mciisurauiur i. (III, 1 seqq.)
suum unigcniium (cf. sup. § ii). DeiudePater, iteii

usque ab aeteruilale, in hoc Filio suo creavit (h. e. § 53.

ex substanlia sua subslaniialiier emisil) toiius reruni « Deinde uua omuium causa, Deus, causas pri-
I
univcrsiiatis caiisas priinordiales, exempla princi- mordiales, quemadmodum iii Filio suo condidit, ila
palia, quae ejtisdem plane cum Fiiio subslantiae suiit, per Spirilum sancium in eflectus suos dividit aique
quorumque coiuplexio Naturam cfQcit crealam crean- multiplicat. Ait sacra Scriptura : ( Et Spirilus Dei
lem (§ 23-29). llaque Naiura creala creans, univer- ferebatur super aquas >. Uujus rei facillimus occur-
sale quasi lotius condendae uiiiversit^iis exemplum vit intellcctus, si, ul Syrum qucndam translulissa
principale, non solum in Fili<) Dd unigenito contiiie- feruut, legaiur : ( Ei Spiritus Dei fovebat aquas ».

tur, verum ei.iam ejusdcm cum ipso est subs(anli:ie. Spiriiusenim sanciuscausaruiuprimordialium aqua«v
Potuit .«'itur Scolus jure qtiodammodo, quae Coer- ut in ea, quorum cnusa sunt, prothiereiit, fovebaif
resius dicit, pro philosophiae suae decretis revera id cst, diviui amoris foiu iiulriebal. .Ad hoc namque
docere.
D ova ab alitibus iovenlur, ut intima invisibilisque vis
Itaque faclum est, ut conienderet (III, 9), ( et
seminum, qiiue in iis latet, per niimeros locorum
ipsuiii Verbum (li. e. Filium Dei) et muliiplicem lcuiporumqiie in fcrmas visibiles corporalcsquc pul*
toiius condilae uiiiversiiaiis raiioiiem principalissi-
chrituilines erumpat i. (U, 36, 19-22.)
inam (h. e. ISaiuram creatam creantem) id ipsuni

esse I. Aique est, ubi majore ciiam nisu rem gesse- i 54.
rit. .^Hirmal euim (111, 20-21). confidenlissime ctiam « Haec autem unius omnium causae, quae Deus'
boc : ( Filium Det i (noii geuitum, sed) ( cre;Uum, est, iu omnia, quae sunt, per causas priuiordialet^
iu creaturarum numero factum i. divisio atque multipiicalio iia iit, ul por gcneralem
Verum enim vero, cum alias saiis cunsianter do- omnium esseniiam primo, deinceps per geiiera goiie*
ccaalur ea, quae supra explicavimus, ucque qut-m- ralissima, deinde per genera generaliora, iude por

{tt) Qtiort non esset ; ipsi Filio oonsnbsianliale i. sive Naluram creaiam creanlem. Cf. § 30.
ef. lll, 47; 11,20 seqq.; lll, 8-9; praecipuc V, 24 [c) Cl'. |>. xvui seq.

seqq. [d) Cl. Chrisit. Mystik, vol. 1, p. 245 244.

i^b) Hoc est causarum primordialitim coinplexioneiu
1
6K DE VITA ET Ptt.^ilCEPI nS J. SCOTI. - TARS II. 66
jiperies spocialiorcs usque :ui spccics spccialissimas A bu» succunibuni, nr,n ipsae res •ubsiauiiales vero-
per (lifTerciilias propriel^^tesqne «lescembl ». (111, quc exisientes, sed ips-irura rcrum vere evisleniiuin
54; II, 2; prael". ail Mas. «inbb. op. Gal. app. quaedam iransitori.ne imagines «l resiiilaliones in-
p. 111.) ldiig«'nd:\ siint. Cnjus raiionis cxempliim est voi,
35. ejusquc im?,gi;, qii.nc r,/jl> vocalur, scn
•^
corpora ipso-
c Ilinc qiiaeciifH|iit' ali mio oniniiini priiioijiio pci ruuuiiic umt;rae : quae cunda non n-.s, scd falsac
nniurales descensioncs nsqiie jkI oxirciniuucm loiiijs rcriim imat^inos pro!»ai)lur csse >.

nalurae, qua corporn ronliijcn!ur, .«.unl consiiiiila, Nos vero, quuin lji;if r.a paiiciorl!;us lantum locis
uuitm ill.iid oniniiini principium, uiium omnium foii- hiiiu; in inodum lociilus sit, illam polissininm so::-

tom parlicipanl. E^i «111111 pajiicipi<lio nibil aliud nisi icntiam, <juani .'iliys iii;i(jue exprimere vidclur, nobis
ex siipcriori essctjiia tierivaiio, cl ab ca, <jii:ie pri- sequcndain csfM; puiavimtis. Saii.s aulein erit , haviC
inuiQ hal-el esr<e, seci;ii('ac, i:t sit. ilislriiailio t alieram a noiiis non esse nogloclam. (Cf. inf. § 04.)
(III, 5). t Causac prinioniiales, inier quas et reriim
g 57.
oniuiuiii causaiij niilla crc.iiura inlerposiia csl, immc-
Qulbus exposiiis, lucc, ut arbitranmr, ciarrus est,
diale uitam illamoniniiim cansam pariicipaiii ; ipsae
quae Scolus nosier ct de origiiie ct dc siibslauii;\
a rellquis reruui ordinibus, proul barum causae
NsiUnae cieaiae non crcaniis, quo nouiine lianc ro-
siint, parlicipantur. Nam qiuccunqiie bona suiil,
runi univcrsiialcin appt-llat, in libris de div. Na-
suutpariicipaiioncs per se ipsain bonilatis; quaecun-
lurae docuerii. Nam, si quis aiius, emanaiivum,
qu« esseniium habent, sunt parlicipaliones pcr se
quod vocant, systema cxpressii Qimin vcro nostra
ipsam esscnliae; quaecunque viviint, sunt participa-
aetate fuerint, «lui, opiuar.tos foria.ssc, illam noo
tiones per se ipsam viiae>,atque tta porro de
fuisse verain Scoti senioniiam, vix ant ne vi\ qul-
ceteris principiis (cf. § 24) eodem modo intelli-
dem dubitarenl, qnin .Scou ratio omninu sana aiquc
gere, non alienum est a Yciitaie. (III, 5-4; 11, 56;
inlcgra esset, neque ulio pacto paniiii^ivmi. {{110111
Jii, 1.)
appellant, accusanda («}, huic di.^puiaiioni noslriic
§ 53.
inium praeierea ct e\ Uhvh dc div. Naiiiraft
alteriiin
( QuemBdmodum autcm causne primordiales sola
locum adjiciemus, unde apcriius ctiam, si licri po?-
nnius.omnium rerum causae, ex qua fluxerunt, par-
sit, hujus oociiinae Erigcni:inae indulcs pcriiosca-
ticipAlione sunt aique subsisiuni, iia omnespost eas
rerum ordines, manaverunt, sola illanim
lur. Deinde videbimiis, hanc ipsam cl vcrain csss
qiii ex iilis
librorom de div. iNalurae sententiam.
pariicipatioue siini aique subsisiuut >. (i|, 5S; lil,

1. 8-9, 5^. 20.) C § •>»•

Hisce locis ejtprcsse di.scris doccri , ipsas omnium I. « De his, qiii de eo niliilo, quod lolius essentiae
rerum, quibus hoc universura cDficilur. subsianiias ncgallonem significat vel habiiudinis ejus piivatio-
de primordialiuin causanim scde, qii.ie esl in Fllio nem vel absentiam, nmndum factum fiiisse arbi-
Dei, in lioc universum, roienia lantummodo siniiil tranlur, quid dicain, ignoro. Non eiiiin vidco, quare
illa sede, de.scendisse : quod aliis locis exprcssius non considerant », quae vel maxinie suni conside-
Cliam docelur (cf. III, 4. 25; inf. § 38)., At libro randa. (III, 22.)
"quinto (cap. 14 seq.) haec lcgimus Ul ipsae
; <
Ac nostris iJa verbis Scoli verba clausimus, propicr-
causae primordiales non deserunt sapicniiam (id est
eu quod, quae ipse illis addidil,exscribero non pclui-
Verbura Dei), sic ipsae subslantiae noii descnint mus. Namque per densissimam nugarum silvam sc-
iausas, sed in eis semper subsisimil el quemauino-
:
raet ipsum circumvolulando tanquam in.saiiOs vex.-tl
h\m caiisae exlra subslantiam nesciuQt essc, sic alque exagilal illos, quibus iis verbis, quac nto.'©
ubstanliae exira cau«as non possunl flnere. — Re- iniegra exseripsimus, bellun» indixit. Quam ipse lie
u-ii itaquc, de qualitaiibus substanisarum, qiialit^ales
illo mhilo, qiiae sit cerla quaedam
maieria, ex qua
!Ul.em dico, sicut solenl snpieniesomnia, qoae sub- Deus mundum composuerii , uaani ac solam sequa-
tantiis acciduni, appellare, quia ixulabiJes sunt, et J^
tar senienliam, plurimis versibus explicai (111,19.
irca subslantias suas votvaniuri hunc nuindum fa-
23), quorunr. summa haec est : < Eo nomine; quqJ
ricaiuin comp;iciumque fuisse. — Nec sic lainen esl nihiium, inefiabilem et incomprebensibilem dl-
raetliclaK subsiantias,
subsiantiarum qualitates suas vinac bonttatJs (s, nalurae) inacccssibilcniqiie dari-
ubstaniias circa quas voiyuniur, omrino deser«re,
tatem, omnibus inleUecUbus siv€ humanis sive an-
!i iii m:iJerjiMn «ensibilis miindi convenire arbitra-
nur;sed miiabiliei
gelicisincognitam j(superesseRtiaIis est enim su- n
hic.Tabili modo,)foli fsbricatori
pernaturalis) significamus, quae dum per se ipsatn
Hiuj cogniio, el circa sues siibstantias, quibus iji- cogilaiur, neque esl, neque fcrai, ..e.iuc erii 1 ,cf.
«parEbiliier adbaoicni.seinpor pfriuauenl, ci bunc snp. § 1-8) ; i in nuilo cnim Inleliigiiur exisien-
iiunduff) modoquodam inieUigibilitQniposaionibu^i tiiim, quia superal omnia;
vero per condc- cum
uis perilciunt atijue compouuni >.
scensioncm quandam ine/Tabilem ii\ ea,qu;»e sunt»
El iiem Ijbro quinlo (ca[v, 25.) 1 Onnia, quae
r
meniis obiulibu* inspicJtar, ipsa sola invpnitur in
Dcis temporaiibusque varianlur, corpoieisque sensi^ omnibus esse, et esi ei erai. et crii t liem (III, 1
7y
(a) Cf. Schlueieri praef. p. vi seqq
Patroi. CXXIi.
 67 DE J. SCOTO r.OMMF.NTATlO. 68
i.lpsa iiiaUM-iob >, aii, < lie ({uu legiiur bcus utuadtint ^ enim pariiui cottlin<:ii , in toto iieri Deus uou sinii,
fecisee, ab ipso el iii ipsoesl, et ipse iti ea est, quaiiluin cujus nec universitatis lurpitudo turpise&i, nec ma-
iiitelligilur ca esse : uoii eiiiiii indiget Oeus altevius liiia iiocei, nec error errat ».

inaieriae, quae ipse non sii, in quu se ipsuni facit; Alque eodeni modo etiam alibl (cf. 111, 17) el rcoi.ie
alioquin inipolens viderelur el in se ipso iuipt;r> ri.iioiiis ei doctrinae Clirislianae senleatia (hujus
fyclus t. rerwm iinivcrsilatis substaitliam a substaniia diviiia

II. I (Deus esi) causa crcairix exislcnliuiii et non esse peiiitiis divcrsani) diseriis verbis aique de indu-
cxisienliuin omniuin , a nuUo creata , unuin princi- slria relcUiiur,nec non ludibrio fcre babclur.
pisiin, una origo, unus ei uiiiversalis universoium V. Hisce uiium dcnique locum arijicieinus , qiii

foiis, n nullo nianans, diim ab eo manani oinnia >. etiam lioc doceat, quam acerbe ac petulauter Scol ts

OV, 1.) sacrae Scripturae sensum, ut ad suam eum scnteu-

ili. « Ipsc Dcus oinniuni est factor el in oiunibus tiam deiorqueat, vexaverit, depravaverii, corrupcrii.
faclus, cl duin snper oniiiia qiiaeritur, in niilla in- Verum haec res est profccto ea, quae sanis nienlibus
venilur essentia ; iiondum enini est esse : duni vero sunimam lum miseruiionem tum iiidignalionem noa
in oiurtibus inleliigilur, ni! in iis, nisi solus ipsc movere non queat.
siibsisiil, ei neque esi lioc, hoc aulem non, sed om- B Multis igilur, quibus nibil forlasse unquam dicliini

i»2 est: proinde ex supcressenlialilale suae naturae, sit delirius, quorumque partein jam supra (§ 29. § 55)
in qua dicilur non esse, primum descendens in pri- relulimus, sed muliis de ipso Genesis exordio elfuii-
mordialibns (causis) a se ipso creatur, et fil princi- tis, baec docenlur : t Fiat lux » ! hoc est i procetianl
pium omnis esseniiae, oninis vitae, omnis intelli- primordiales causae ex incomprebensibiiibus lialurae
gentiae, el oraniuin, quae in primordialibus causis suae secreiis in fornias et species comprehensibiles >.

considerat, gnosiicu iheoria : deinde cx primorilia- ( El facia est lux Deo volenle ac dicenle
>, hoc est t

libus causis, quae medieiaiem quandam inler Deum obscuritas primordialium causarum iu formas et
ei crealuram obtinent, iioc esl, inler iliain ineffabl- species processil apertas ». f Ei divisil Deus a tene-
lein superesseniialitaiem super omnem intelleclum, bris r,hoc esi < segregavit notitiam effectuum ab olv
et manifesiam subsiantialiier naiuram, puris animis scuriiate suarura principalium causarum. Divisio
conspicuus, desceiideiis in cfTectibus ipsarum fit, et quippe iucis a tenebris est discreiio rerum, per for«
maniies(e in ibeopbaniis suis aperitur : deinJe per mas ei specios appareniium, a principiis suis, in

imsliiplices elleciuum formas usque ad cxlrcmum quibus omnem superant intcllectum >. Ideoque prae-
itjlius Naturae ordinein, quo corpora contiiieiUur, dixii : ( Et vidiiDv us lucem, quia esset bona i , hoc esl
procedil, ac sic ordinale in omnia provenieus facit C f placuii Deo, originales causas. ante omnem crea-
onmta, el iii in omnibus omnia, et, dum in omnibui iit, turam, ultra omnem inlellectura conditas, intellecti-
siipc.r omnla osse non desinit, ac de nihiio faciiOiii- bus sive humanis sive angelicis, iuce quadam inielli-

ni;\, de sua scilicetfinperesscniiaiiiate producit essen- gentiae superfusas manifestari >. « Appellavitque
tias, de s»pcrvitali(ate vilas, de superinleiieciualitaie lucein diem, et lenebras nociem * , hoc esl « contem-
iniellectiis, de negalione omniom, quae sunl el quae planlibus aniittis praestilit, luauifestaiicnem visibi-
non sunl, aflirmaliones omnium, quae suni, ei quae lium ei invisibilium pcr furmas ct species diem ap-
non sunl *. (II!, 20) Cf. praelerea III, i. 17. 25, qiii- pellare, eoruin autem in principiis suis inconipre-

biis locis eadem res iisdeni fere verbis dcclarala csl. hensibilem altiiudincm vocarenociem ». i Factuinque
csi vespere el iiianc dies unus > , i quainvis eniia
lY. ScoUis, posiquani ea, quae modo (§ 38, III, de
inter obscuriiatem causarum et clariiatein efieciuum
div. Nai. 111, 20) integris ejus verbis explicata sunl,
divisio iiiteiligatur ei diOerenti >, unus tamen ideni-
cdisseruil , hac ratione pergil : i Haec ardua valde
que dies est, hoc est, unus coruin iniellecius; iion.
sunl, el a scnsibus corporalia et visibilia cogitantium
enim alia crcaiura inlelligitur in causis facta, abu ia
rcmoia; his vero, qui spiritualiter in cogniiionem
effectibus causarum condiia, sed uua eadeinque in
Nverilaup ascenduni, verissime clarescuni. Quis enlm
t) rationibus aeiernis, veiuti in quibusdam tenebris
tlaram sapioniiae liicem cernere nolentium talia au-
secretissimae sapienliae, omni iniellectu remoiae, el^
diens non continuo erumpat : c |n$aniunt ,
qui bacc
in processionibus raiionis in eifectus intelleciibus
diciint? Quomodo eDim Deus iovlsibilis, incorporalis,
succumbens, irduli iii quadam die perfectae noliiiae
incorrupiibilis poicst a se ipso deseendere, et se
znanifestata (n} >. (lU, 25.)
ipsum in omnlbus creare, ut sit omaia in omnibus,
e.iusque ad exlremas hujus rauudi visibiiis turpKu- |39. _

dines et corruptiones ^ilissimaSi formas el species iSeque alienum videtur, jam uunc , quQ faciUus,
si

procedere, ul ipse eliam ia iis sil, si omnia in om- qut haec iecturi sin(, causam coguoscanl, de pan-
nibus cst » theivno Erigeniano cuin iltis argusnenlis , quae a

« Ignorans (est), qui dicit nullam lurpitudinem Schluelcro {b) nobis opposiia suat » rem tot»m coa-

in universilatc loiius crealurae posse esse? Quod focerimus.

[a) Nec ratione alque inlertium pejus

disbiinili tissirae enarrat, Erigenianac phiIos<^hlAe tfecrel
eiiaiii in loio « opcrc sex dierum i exponoiulo (III,
24-40; IV, 5 scqq.) quae sacra Scripiura vel apcr-
iiligata diniiirqueiitur.
{b) Cf. praef. Scliluei. p. xvi-xxi!. i
69 Dt VITA ET PRyECEPTlS J. SCOTl. - PARS II. 70

^40. A accideas est » ei rursus {II, 1) : « Non est Deus

genus creaturae,- nec creatura species Del, sicul
liaqun nostro landeu» jure hoc nobis suinere vide-
creatura non est genus Dei, neque Deiis specics
tnur, aocuisse Erigonam re et faclo ilia, q\iil»us su-

|ira (§ S?.) tolam ejiis pliilosopliiain conlineri <lixi-

creaturao est. — Deus non esi loium crealtirae nc(|i'.c

diviiia Oiixissi',
creaiura pars Dei ; nec creatura esi totum Dei,"ne«
mus, sui)sliuili:ili!or ex siibstaiitia

nianasse caiisas primonliales oiuiiiuin rcnun, qiiae-

que Dcus parscreatuiae, — Metaphorice Deus (lieiiur

ei geniis, el lolum, et species et pars oinne enim,

tiimjiie h<>c uiiiversilalis corpoifs «'onipieboniiatiUir,
;

qiiod ih ipso ei ex ipso est, raiionabiliter de eo

exenipla priiicip;iiia liasque dt-inde cansas priinor-
praedicari potest, sedintelligibiliquadam universitalis
«!i;»les in cariun eflectiis, h;inc ipsam rcrum univer-
noque de coniemplatione : universitalcra dico Deiim el Crea-
siiaiem, pruflusissc, promanassc, iia iil
iiiram * : postremo etinm lioc (IIJ, f ) : < Causa to-
propria sua.scde, quain usque atj oinni aeiernilatc in
iiiis universitatls coiuHtae oreatrix est superiiatiira!is
ipso Deo ejusque spienuore coelesii obiinuerinl, sint
ei siiperessentialis -el supra ouinem vitam ei sapien-
dejeciae, ei sola ipsarum pariicipaiioiie subslantiali
tiam et virtuteni, ei supra omnia qiiae dicunlur et in-
sii iii ipsum, quod in hac reruui uiiiversilaie proprie
csse dicasur, omniutn reruni subslaniia.
{elliguntdr ot oiuni sensu percipiiiiitur, dum e.st ho-
B mni omnium principium causae et medium implcns
§ 4i.
essentiale, et (ini.s consummans — et ambitus omnta,
Poiuit igitur, imo vero etiam debuil Scolus, si
quae sunt, et quae tion sunt, circumscribens >;
haec, quani paucis explicaviinus, vera ejus fiiit sen-
43.
leotia, ei cum lis, qui panlhcismum sequuniur,
iinam lanium iii omnibus rebu.s subsiantiam staiuere, -
iiitec igitur et his similia, ut necesseesl, in librls

eaniqiic diviiiam, et uno eoiletnque lemporc cum de divisione N'aturae legunlur. Ai sane mirandum
communi liomihum, qai recte seutiunt, loquendi cst, qui racium sit, lU Scotus, qiium h^ec sola com>
usu beum agnoscere, ciijiis sedcs quasi ac domici- munem hominum loijiiendi usuin referre videa:Uur,
iiuin slt supra omnem rerum naluram, qui hanc baec tarnen ipsa longo paucioribus locis, quam crc-
loiara reruin naturam creaverii, suaque essenlia , ul dcres, scripsisse depreheudaiur.
ita dicamus, suiierei))ineut. Modo ne lioc expressis Quis auiciii est, quin videat, non esse inter hos
verbis coniendal, subsiantiam divinam ab earuia locos, qiiibuu p:iniheismus Erigenianus, quem qui-
rerum, quae a Deo creaiae dicantur, substantia pe- dcm supia ftxplioavinius, iillo paclo labefactelur, no
niius esse diversam. iiicamus disjiciaiur? Sunt contra in eorum iiunicro,

§ 42. (]
qui plane ac discric panrhelsinum doceant!

Yeruin enimvero lantum abest, ut, quod uliimo Quae qiium ila sint, lioc piofecio stare arbitramiir,
'

loco posuiraus, ullibi in libris de divisione NaUirae nUiil omniito ex (ib>is de. divisioue x^inlmae poiae an-

contenderit, ut ubique fere per illos libros, vel aliud quiri ,

quod nb illo panilieismo , quem emanalivumt
agendo (u), vel data opera ea, quae inodo paucls qtiod vocant, sijiilema exprtmii, poiH
ipsds Hbernri

comprehensa proposuimus, docuerit, ac praeterea dedaret. ^

eiiam pluribus locis (sup. § 38, I. IV) conlra illos, § 44.

qui diversa sentianl, acerrirae delenderit. Nibiiorainus Srhlnctortis (p. XJV seqq.) invenisse
llla vero, quae iiem ab Erigen:i doceri et posse et sibi videiur, quae illortnn libroruni doctrinam pan-
debere animadvertimns, sedem quasi ac < esse Dei theisn>o plane absolvant. Pugnat autem illo iocoad-
doniicilium supra omnem rerum naturam • » esse — versus Goerresium, cui hanc tribult senienliam :

Qeum loiius rcrum nainrae causam » t super- — « Scotum Areopagitae ideas ac noiiones evolvenlem ^

Jmineri hanc rerum universitatem essentiae dlvinae necessitate quadam vetus pantheisml pcriculum iii«

iracstiintia » : haec igitur, ei his similia in libris de currisse, qui in scriplis Ai-copagitae . . . latucrit....
livisione Naturae pluril-us locis reperimos. tegilur Naturam ereatara creantem esse Wyov, medium sci-
jnim saepius (I, 5. 7 cet.) : « Ipse Deus in se ipso D Ijcet inter non creatam creantera (Deum) et creat.im
illra omnem creaturam nullo inieilectu comprehen- non crcantem (Crerauram) [losilum. Itatjue Dcuin
liiur » : iiem (IV, 1) : « Deus esl causa creatrix irinum sese Sooiocum creatura miscuisso.... Crcan-
sxistentiuin et non existeniiuin oinniiim i : ei hoc lein autem creari naturam ideo ab Erigena docerj,
l, (7) : < Categoriarura significaiiones,qiiae proprie «iuiaDeus superessentialis ei superquaiiiativus duln
Q rebus conditis dignosctintur, de c:.usa oinnium ex aonoraasia in panlonornasiam per iheopha^ia&
lon absurde possunl proferri; nec lameii ^ropric, quasi procedat, per hanc processionera (quatenUs
ed translaUve : nnm st aliqua catcgnria de Deo per ideas... sese explicet) quodamraodo oinnia ia
'rnprie praedicarclur, necessario Deum genus esse omnibus fial (*) ».
eqtjerciur; Deus antem nec genus nec species nec Adjiciuntur his ipsis nonuuHa ex Goerresio de re>
(o^ Saepifisime. iit alia laceamus. lepittir « mun- ideo ab Erigena doceri, quod Erigena rlociierit,
<us-exr fx De^ » ei nusp snni peneiis ejusdem. Cf. Deum ex aonomasiai in panionomasiam per ibeo-
Jill». § iO rte div. Nat. I!, 19-:^0 (t lolo fere lihrol.
; phani?.s procedere, nec non dici posse, Deum per
{b) E.-? Gnprr*>sii SAHtenli.i Schlu<>terii£ liocscriljere uanc prbcessionem seraeiipsum creare ».
detuit : « Naturaiii crcatam crcanicm \i'{V) cssc
71 DE J. SCOTO COMMENTATIO. 72
dilu uninium rerum in Deunk ; quae quidem, qaum A reni ui probet, laudai ScbUieienis de div. Nai. IV, 5
hoc loco uuUiiJS sini momemi, praeienniueiiila esse sub liiiM nbi haec leguntiir . < Deus ct suura osimia
sxisliinaYimiis. et in omuilius est, ipsc siquidem esseuiia oiiinium
Deinde Sclilsieterus toiam lianc Goerresii accusa- esl. qiii vere solus > (solus vere) esl.
liojiem bis verbis coiupreliCJnlil (p. XVI) : < (Eri- IIL Monilo aotein (p. XX), tie qtiis Eiigenianiim
gena) paiulicisiniim proliieiur, quum Aeyov, Deum ilbiiu Naluiae quatcrnariuin cum S. Ternario ilo«
Filiuai, emananicni a l*airc, creaiuraiu Pairis es5€ giiiatis uito rno.lo niium esse piilot, Scotus (p. XXII
afnrmci). oinni culpa absolvilur, proplerea qnod « si pan-
§45. theismuin fiterit seclatus , docerc non potiiissct,
|[oc aiitem pacio depravalus alqiie niMlilatus qnae docueril : a) Deum esso snperriaiurali-m et su-
Goerresiusfacilijamiabore devinciiur. Verum si quis peresscutialem et supra omnia, quae oniiii seusii
scire cispiai, quibiis polissimitm argumcuiis i^eiilus percipiautur, dum sit hornui omaiiim principiuni'
wi, fere liacc siint causale, ei mediutn implens essenlialc, et iinis conc
I;. < Quaiiiqoam i, «il Sehtiieienis (p. XVIU) ail, suiniuans, — el auibitus circuinscribens, — neque i

« nonDuilis locis Nalura oreaia crcans cwin Logo (-\risloielicain) < calegoriam essenliae , ncqiie ccte-
confusa, velnon saiis abeo disiiticta videiiir, muliis B ras novem categorias > (quae omiies proprie, lii

lamen locis dctenninalea Logo aelen^.e genito niiin- Scotus [i, 17] ait, in rebus conditis digiioscuntur)
tlus in Logo conditus ei pcr Logon facius ui N.Uni-a « in Denm possc cadcrc » («). b)< Humanam voUniia-
actertic creaia discerniiur, lioet cum Logo conjun- icin csse iiberani ad eligendum vet bonutn vel ina-

cius, qiiando Naturac crcaue non crennii opponilnr, Iiiin, et genns bunutiinm in Adamo praevaric.ituni
idem ei cteala ei crrans appeHcinr Natura. PraeltT- inoriique olnoxiiiiii facium, in Cbrislo ct per Chri-
ea Scotiis iii e^^positiouibas, quas Jc tS. Tcrttario stuni salvatiiiu csse et vitae aelernae redditum >. c)
proferi, singttlas personas sccundam dogma distin- < Superbiain Lueiferi, qui sua virtute Deus esso c;:-

guit, atquc iia Logon dicit aetcrne genitum, nec pro- piisset, deiestabilc crimeii fuisse i. d) < Deum eflicere,
cedeiiiem, nec creatunt i. ui inulta extra comuiuncm natiirae ordinem eveniaiit,
Loci, quibns ilia inter Loi^on et KaMiraia creatam quo oslendat, sc soluin essc Dominum i. Ilisce
creantetn el Naiuram creatatu not) creaniem disiin- quinluin additur boc : < Scotuin, sipanilieisirtunifue-
oiio clatissiine videatlir iiiuccscere (praeter iilos, rii sectaius, notionero classicc dogmaticam S. Ter-
<}uib<ts Deusgenitus a Deo gencrante et prpcedeiite narii iioti potuisse pmnibus locis relinere recietiue
non niinus, quam a crcatura distinguatur) e.v inuU cxplicare i.

lis afierunlur bi C Habemiis igitur cuncta illa argumenia, quoruni

Lib. I{, %i : « Oiunis crcatMra incipil essc, quia pondere Schluetertis iion solum Goerresium, sed
erat, ((uum non erai ; eiai in causis quidem, non una cuin Goerresio (cf. p. XIV) eiiain, quicnnque
erat in etToclibus noa onuiiuo igitur vere aeicrni-
: unquam Scoium pantheisini accusarunt, sati.^ su-
tali eoaelerna esi s. — Deinde babeniur lib. III, 16. perque sibi reprcssisse visus esi.
17. tS. II, iS, «luibus locis» ul »os quoque supra
§46.
(S 28. § 30) audsvimus « iolius crealurae univer-

silas in FUio De» unigenilo facia , condila » dicitur. Nos auiem haec argumenta iam ditigenier descr
IL Tuni Sfiblueierus (p. XIX) ita fere pergii :
psimus non quo inultum iis velimus tribuere
,

< S5 tero Erigena aliis locis (Jll, 20 seqq.) conieiv id qnod profecio, qtium iola Erigenae disciplina
dii : I Deuin creari iu omnibus, < sive : > Deuin esse jam accuratius a nobis explicata fuerii, necesse
ii>se, Heri increaturis, c ideni, ut inulti alii fece- non esi , sed ne quis arrogantiae nos acctiset,
runt, leciioncm lantum illam apud S. Joannem ea, quibus aliquid iribuaiur, vix digna esse conten-
Kvangel. 1, Z'\ : < Quodcunque Htclum enim es<r dentcs.
in ipsa vita erai. Ei vita erai > seqnitur. At L
Quanlopere igltur (§ ki) Goerresii aceusatio
sane injustum forei, propier haec verba Erigenam
D depravaia esi atqtte muiilaia Is enim saiis aperte, '.

panlbeismi accusare ! Nonne eliam picior, qui regis qni sil ille pantheismus, in quem incidisscl Erigena,

imaginem pingit, quaerenii quid faciat, respondet, dedaraverat, qiium ita dicerel, « Areopagiiae ideat
fit rex I ? evolvenlem enm in pantheismi periculHHi iiicnr-

Posi nonnulla ex S. Aiigustino ei ex A. Gnenthero risse i. Atque boc ipsum, licet in hac causa dijudi-
in alienissimum sibi iocun; cuuipuisa, Scblueterns canda, ut (| 22. § 40-^ § 45) satis copiose deinon-

(p. XX) bae« bat^et : < Age ergo, ciiara Erigenae stravimus, longe mavimi sil uiomenii, Schlueierus
indui^nuts dicenii : i Deus est in se, flt in crea- neglexit. Neque illam injuriam, sive quo alionQimne
luris », quum propter Paulinum iilud : < qui esi per rem appelles, irapune luleril, propterea quod hac
omnia et in omnibus », alterura ejn«dem .4postoli re. opinanuir, factum esi, ul docirinam
Erigenia-

•I qui esi, supr^ otnnia, nMsquam ncyglexerii >. iiimm nain , pantheismo penilus infectanrt paulbeisnii ,

(c) llloc lO^o non ipsa Sci\lueleri verba aiiegavi- dlv. Nat. II, 1 praeiermisinous : eum euiro supra £ 4S
mus, sed illa fere scripsimns. qnae ipsc suis verbis y.m posuimus.
ex Krigenae argumcnto proiutit. Locum iltum d«
•73 DE VITA ET PR^CEPTIS J. SCOTI. — PAftS If. 74

culpa piiiaverii aiisolvcndam. Namqne iliae ipscic A qni nosirn aelale panliieismum duccnl, eornndctn
res, qti:is a p.inilicismo Erigeiiiuno una ciim com- Chiis:iaaac religionis rapiiuin nomina saUcm re-
miini liomimtm, qui recte jiidicani, loquendi usu lincanl.
doueri .njque sumi non solum posse, verum cli.ijn Y. Scliluelcrus (p. VI) ; « Erigenan)>, ail , f muUi
debore (§ 40 — § 43; osiendimus, qnae nemiiiem inuliismodis perpcram inlellexere. Ilaudfacileiintim-
pioleolo iii Erigciiae doctrina offendere debueraiir, quodquc ejus dicluni, si e\ oralionis conicxlii ab-
SclilueieiJ), iil in dcfensione sua apejiissime dccla- nimpaiur, dofendcrc qucas. .\l airirmarc audemus,
iVivii, verlia dedftniiil. Quod h:t;id s:imasan ritrlum euin.si loium rcspicias, aniussiinvcriialis nusquam
iion csset, diini illiid Gocncsii nionil;j:n, ul ucqiium iraiisgrcssuin esse >.
Aiil, dili^cnliiis ciirassei. Ilacc verha significare videnlur, Schlueierum nen
II. Qiiid .'111100» illa {d. § 11) : < (Eiigenaj pan- singiila Erigenae dicla, quae liic illic occurrani, qui-
lljcismiim proliicUir, quuin ^oyov, Dei r ilium, cma- J.U3 Ei igeiia impngneiur, in mcdiuin allaia, sed ad
n:iiiicm a Palrc, cicaluram Palris es^e alfirmel », iniijnos philosophiae Erigenianae rcccssus, ul his
quid igiiur illa sihi vclinl, vix iiilolligimus. Pan- locis, qiiid ipsa reruin agal, perspiciaiur, penclrz-
llicismuin nos dociiisse, quuiu docuerimus, Filium lum voile. Quae raiio, si vcruin falcamur, summo-
Dei iion gcnilum, scd creaiuin? Ai Schluelcrns, id ^ pcrc nobis placeret. ilic aulem scnsus in illis verbis
qiiod ex iis, quae (cf. § 4o) ad liaec respondei, pa- inesse non potesl , propleroa qiiod seqnereiur
lere :irbiirainur, iia scribcie dcbuil : < (Erigena) Schlueleruin iila ipsa ratione impnguari veluisse,
.p;miheismuni piofileiur, (jiium
n; quc Naiurain crea- qua ipse in defendendo esi usus.
lam creaniein, neque Naiiiiam creaiam noncrcaii- Hoc ciiim ex iis, qnae adhuc ab ejus libello noUis
lem ab nnigenito Dei Filio, ipsi Deo Palri consub- suppedilaia sunt, luce esi clarius, ipsum in occuUos
slatiiiali, habeat disiincl.im (</) >, istius philosophiae sinus nbn pcnelrasse, ncc, ul
Scliliicierus has res a Scoionon disiinctas negat. videlur, peneiiare voluisse. Quapropier, quod de
Se<l jainpridem a nobis demonslianim esl, quod ad tota ejus defeiisioae di.\imus, non iiijuria a nobis
subslaniiam allineal, qiia una !n re hoc loco cuncla dictum arhiiia.nriur. Quid enim in Scoto dcfendendo
posita esse consiai, el Naluram creaiani cicaniem, anliqnius haberc «iehuil, quan» ul id ipsum diligen-
Cl Natiiram creaiam non creantem in librisdedivi lissime peragerel, quod pline neglexit ?
sione Nalurac cum sinigenito Dei Fdio Patri sr.o con- Denique eliam lioc dicendum est, nos profecto igno-
subsiajiiialiesse confusas (§ 29 — § 38). Hoc aiiiem rare, qiialem omnino sibi finxerit panlheismum
proprie sibi doinonstrandum fuissc, subslantiarum" aniraoque conccperil. Scribil cnim (p. XIV) nNgn- :

esse possc diversitaiem, Schluelerus, opinamur, non nulli) inJer qjios numerandi vidcnliir Thom. Moo-
aiiimadvorlii. reus, Di'. C. F. Hoekius, reccntiorum svstemaiuni,
II!. Quoil si (cf. § 45, li) apud cum hoc lcgimus, verae liberlalir.hrislianae spcculaiionis minus h-
Erigcnae, sicubi dixerit : < Dcusest in se, i'it in crea- venlium, pracjudiciis impiiciti , admodum «|uidem
luris j, sive : f Deus crealur in omnibus », hac in caveoi, ne Deus cum creatura more gentilium pan-
re esse iuduigendum , quasi hae solae iocutionos theistice coiifunfllalur, ncquaquam vero abyssum li-

iint, proptcr quas panUieismi accusatio Erigenae meni, inter uirumquc iierum hiantem, quem lesie
possil intendi, nos quidcm sane non videmus, quid S. Paulo {Ephcs. 11, 13 seq. el Coloss. I, 10) Saivalor
ipsi, qiii tamen Erigenain, quum ederet, pcrlegere noslcr iia clausil , ul i ulraquc facerel miam t.

debuit, hac in re acciderii!

IV. Nec ampliore foituna usus cst in iis, quae^cf.
§ 45, iil) quasi ex abundaiiti, ul aiunt, congessit. Quae postqi;ain de Nalura creaia non creante, hac
Uis enim de rebiis, si ima et iiem altera, quod la- to^a rcrum unkversiUile ad libros kc&j fOuEw expli-
incn vix crediderimus, quae cum paniheismo Erige cata sunl, ccieras res, ((uae super eadem Naiura
«iiino pugnet, rcperiatur, qui tandem facium est, n docentur, sol, luna, queiu habeant cursum, quae in-
ul Schlueierus ne hoc quidem respexerit, nuin forie lcrvalla, qna raiione ex quaiuor elemenlis omnia
firigena, quum illam doceret, p.irnm sibi consliicril? corpora quae sil hominis ejusque
sinl composiia,

Namque est, ubi sibimet ipsi conlradicat (b) ; nc- scnsuum natura, ct qiiae sunt generis ejusdem,
jne levissimis tantum in rebus. maxinie propierea quod ad illa, quae nobis lola hac
Quod au/eni nonniiiia docUinac Christianae oapita scriptionc proprie cordi esse debent, parum alli-

libro 8U0 inseruit, tanlum abest, ut haec islam libro ne«nt, opiimo jure pracicrmittcadas esse exisiima-
(>raviial«»m exderinl, ui ipsa quoque lotam libri pra- viinus. Sunt vcio alia longeque consilio nostro gra-
ntatein cuin suiuma sua pernicie induerint. Atque vissima in his libris, quac, quum propler senten-
lOC de muUis ipsorum jam vidimus : dc pluribu» tiarum nexum faciiliniuad ipsam de Natiira creata
iliam esse vidcbimus. noa creante dispuiaiioncin adjicianlur, huc trans-
Ceterum Schliieterus hac in ro ne somnio qui- ferre decrevimus. Dicimus autcm praecipue per ma-
tcn» cogilassc Tidelur, qiiain diligenler etiam jlli, gnas quasdam Chiislianae docirinae parles, quao

(iF) Hcc isulcn? Gocrresiiis, cui iribuilur. non (6) Cf. Hock. in cphemm. Bonnenss. XVl, p 4SL,
liiiil 4d.
V DE i. SCOTO COMMEMATIO. 76
l)hiiobop!i]ae Erigeiiianac sordiuus misere depre- A fuerat, ul nuUis usibiis corporalium sensuum indt^
fieiidemus inquinalas. geret, soloque intelligenliae orficio fruereiur ». (IV,
§48. 16, 19.)
Ipsius igiliirDci opera fnclmn fsse (§ 35) <jixiiniis, §53.
til causae primortliales in elTecUis suos prolitierenl, Scd quac landem sunt isla nugarum inonstra!
proindeque oinnia, quae Iioc universo cojuineniijr, Ideo hanc rerum upiversilaiem a Deo condiiam, sivc
desorama dignitaie sua in condiiioneui <lejicereti{.ur in siaium deieriorcm deirusam, ui liomini, qtiein
mnUo deleriorem (II, II). Ihec aulem res divinae Dcus sua sponle propciiieiu isdic prof»;cinniu) prae-
boDiiati non repugnai, ideoquod, i uj, vera ralio do- scivissef,etpoeiiitendiei secorrigeadi dareinrJocus!
ceJ, mandus jsiein varias sensii>iiesquespecie;*— — Iliuicipsam esse primi liominis praevaricaiionem,
non fuisse erpplurus dici polesi, si Dcus oasum ci iu- quani vocant, quod de causaruni primordialiura sede,
Jeriluni prinii !)ominis, uiiitaleni suae nalurae d.oscr Iioe est. ei ipso Deo ejusque Filio unigenito in hanc ler-
rentis, non praevidissel ; lionio auleni post ruinain raiii, bruiis animalibus incoiendam, sese demiserill
suam de suinnns ad ima, de aeiernis ad temporaiia, Non niodo posl pecfalum dcmuin, sed etiain propler
de spirilualibus ad corporalia — suuiu miberalii" soluiupeccalnm istaunius honiinis diviiioiieduoslio-
leni interiluoi , tali poena adinonitus, poiuii cogno mities esse faclos! diaboluni hoinines intra teli su)
scere, vl Ad suae digniialis pristinum staluni poeni jactura acceplsse! corpora, quao gestainus, hominura
tendo divinasqnc leges, quas Iransgressu* erat, im- generi dyta!
plcndp redire posluiaret >. (U, i'2.) Qiiae est isia doclrinae Chrisiianae et sacrae

§49. Scripturae, ul ita dicamus, irrislo et ludiricailo!

(^uam autein haec ipsa res, id quod nobis prorecio

Aiqueliaec ipsa Scoli verba eiiam illud oslendunt,
gravlsstniiini est, soia fere hiijus libri philosophia
/Hiid s:i ei primi oominis, ui cum iheologis loqua-
atque indole et prodiil, el prodire debuil! ISamque
mur, praevaricaiio. jls ^niin « primi hominis casus
Scolus ceteroquin nec doctrinain Christianam, nec
pi inicrilus » dicitur, quod « unilaiem dlvinae na»
sacram Scripuiram uilo pact.o sprevit aut repudiavit;
lurae qua cum reliquarum rerum causis pri-
> (in
hoc solum fecit, ut suae philosophiae placitis ipsas
mordiaiibus propriam suae dignitaiis alque essentiae
accouiiBodarei. Quod qua arle effeceril, jain supra
5edcm outinebai [i, 7 ; IV, iO ; II, 6 seqq.]), t dese-
(§ 3S, L \) aniniadvertimus, nec non illico daris
ruerll, atque ita dc summis ad ima , de %iernis ad
temporalia » —— sil delurbalus 1 1 Hcc aulefii Sco-
aiiquoi documentis uslendemus.

(us, lit pbilosophiae ipsius satis convenit, iia aliani C §54.

coftstanlcr docet. (Cf. | 50 seqq.)
( Piantatiunera Dei, paradisum in Eden, non aliud
§ 50. fuisse diciraus, nisi ipsam bumanara nalnram, qua-
( Primus hoino praevaricandc iiiam dignitaleG;, tenus ab inilioad imagineraPei (hoc esl in principali

qua in primordiaiibus causis oruatuscrat, de$eruit. sua diguiiale) facta essei : iu ea lignuni vitae (Ver-
Jiiiic abangeiica adpecorinau3 non soiumesseniiae, bum videlicel Palris) oranero fructificabai vitara;
$ed etiani muUipIicationis ralionem corruii. liac in ejus medio fons oraniura bonorum (eadem vide-
enim d& causa eUam in roasculum let feminam diyi- licet diviua sapieniia; raanabat; quattuor ejus numi-
su$ est, quura aniea, in aelernis §uis ralionibus, na, ex uno fontc raanantia, sunt quaituor principales
non haberet divisionem Sdxuunit , sed 8irapliciter animae virtutes, ex una sapienlia profluenies, ei
iiomo essei. iieiiiraque po^t uniyersaleni orapium quibus oranis virtus et foona operatio scatet >.

corporum nesurreclionem, quae in fiiie raundi fulura < Unus homo io paradiso (lioc est, in ilia feiicitaiia

dicilur, haec sexuum divLsio non amplius erit. Ta- fondilione) dicilur creatu^, quo in homine et vir ei

jis mascuH et feminae adunalio in Salvatore noslro* mulier [secundara Paires(?)] intelligiiur. \ir csi
quum resurgeret, primumest facla : ineoenim, ul ^ aniinus, voOf, uiiiversae naturae humanae praesi-

ait Aposiolus, non est raasculus neque feraina >. deps '
mulier est sensiis corporeus, aurfijjaif, cui

(H, 6 seqq. ; IV. 9. 12. iS.) incaute conscntiens animus perdilur. Qui fuit in

iiio paracliso Serpcns, est illicita delectatio. qua ea,

§ 51.
quae carnaiem sensura deleclanl, dainnabiliter con-
I Hqnio prius in stipso lapsus esl, quum a dia-
cupiscuniur. Poslquam homo in soporem incidit ci
bolo iculareiur. Si in illo slatu, quo Deus ipsuni
pbdorraivit, Deus ex ipsius costa fecit mulierem,
priinitus condideral, mansissei, in diabolura non in-
boc est, quura homo illaiu anirai intentionein, t|ua
currissct. PriuscrgoQesccndit, perversae voltiniaiis
seraper et ir.fic\ibililer creatorem suum contemplari
inotu itnpulsiis, cl in rcs tcmporales se praecipita-
dcbuerai. ad delectaiiones rcrum inaierialiuin re-
vit : cadendo autem a diabolo sauciatus et spolia-
flevisset ei carnalis copnlae appeiiiu dedissei, se
tusest .. (IV, lo;cf. ^V, 25.)
jpsnm omnino aeicrnac ac beaiae conieniplaiinn\e
'•• dolectationcm iensibihutn,
5 vigore segregavit. in

« Peccaii raerito primis boniiriibus corpora sunl oiiini viritile evBOiialiis, cecidil, sensibiis spiriiiiali-

idala : antc pocoaium honio innt:ie spiMiualiiatis bus pcnilus rrci-ssil. Q;nndo ftuicm liruno ita de
 77 PE VITA ET PB.£CEPTJS J. SCOTI. - PAHS II. 78

naturae saae dignilalc lapsus erat, eliam sui divi- A se ipso specialiJer perfecii, gcneraliier in omnibus
sioneni in roarilum el feminain, suaniquc ad simi- perBciei. Non dico iu omnibus boniioibus solum-

Ittudinero pecorum propagationem conseculus ,

inodo, sed in omni sensibili creaiura. Ipsum siqui-

est >. dein Dei Verbum, qu^ndo accepit humanani iiatu-

f harum rerum a sacra Scripiura,

Licet plures ram, nullam creaiam sulislanliam praeiermisii,

quasi anie hominis casum luciao, narreniur, Iiuc qunm iion accepit. Ac per boc, si humanain naiu-
noslrae senteuliae non repugnat ; neijuc enin> i^no- ram, quam accepit, salvavit et reslauravit, omnem
ranins, usilalissimum esse divinae Scripiurfie iro- profeclo creattiran», visibilein et invisibilem, resiau-
piun, qui a Graecis uotte/jov npoxtpcj sive nftu\o-[tg, lavii ». (V, 25; cf, V, 27. 36 [p. 289 edit. Oxonj;
a Lalinis praeposterum sive aniicipatio vocalur ». llf, 20; IV, 5[p. 170edil. Oxonj ; IV, 4; 11,9)

(IV, lG-23.) Alque hoc profecto, si quidquam, artis istiusEri-

§ &<>•
genianae specimon esl dicendum. Quam misorchanc
Tali igilur ariificio Scolus, quidquid sacriie Scri- doctrinae Chrisiianae parlem in uliginosls istis cau-
plurae.quiJquid docirinae Cliri.siiaiiac in ipsiiis plii- sariim suarum priuiordialium effectuumque ex iia

lusophiam incldit, fere depravaiuni liahet. llac eniin proiiucnlium paiudibus polluil atque lurpavit!
in re admodum sibi consentaneus fuil. Quod iucii- li Neque Scotus, dum saiis sibi conslare velit, Eccle-

lcntius etiam probaturi quam maxime operae pre- siae verbis dicere qiieal : i Qui proplcr nos homi-
lium fecisse videmur, si illa, quae de hQitiinum, neseipropter noslram salulem descendil de coolo »

Adami culpa perdi;orum, redcmplione, de peooato, sed ad suae philosophiae placita hoc poiins dicere
de peccaii poena doccntur, paucis ausiricta reiulc- Uebeal; « Qui propiei- semotipsum et propter hanc

rimus. rerum universilalem, propter suam ipsius cl propier

§56. hujus rerum universiialis saluiem descendit de
( Omnia, quae ex causa oronium i (hoc esi vel coelo »

Dcus, \el unigeniius Dei Filius [cf. § 28-^0] ) < et § 57.

ex causis primordiaiibus, in ea consiittiiis, proce- Qiioniam deuiiiue operis iiostri Erigeniani sonien-
dunt, viiescerent, imo etiam penilus pcrircnl, si ad liam de peccalo el peccaii poena sunuis exposiiuii,
fontem suum redire neque possent, neque redireiit ). qiii operis de praedcstinatione doctrinam (cf. siipra

(V,36.) Cap. IV) novorit, eliam haiic fere oogitiiaut ha-

( Deus itaque, Dei Yerbum , in quo omnia ruoia bebit.

suiii causaliicr ei subsistunt, secundum suatn divi- k. I. Quidquid esse dicitur mali. subsiantialiter
nitatem descendil in causarum, quae in ipso sub- ^ in rerum uatiira non invenitur. Noque enini esl
sislunt, elTectus, in istum videlicel sensibilcin inun- propria ac cerla suiislantia, sed niliil nisi inottis

dum I. quidam. Esl aiitom inolus ille non nalnrae (ila eiiim
< Quod humanam tanlum assumpsit naiuiain », ad ipsiisn Deum. qui eam fecit, refefreiuij, sed li-
(id est in humariara lanluni naturani descoudii)j herae voluntaiis. < Malum aulem, per se coiisidera-
< ideo faclum esl, quod in homine omnis et visibilis lum, omnino iiihil esl praoler Irraiionabilem, por-
et invi^bilis creaiura » (lioino vitleiicet ex aiiimo et versuni lilierae volunlalis moluin «. — « VoJuiitas
corpore consiai [cf. « de div. Nat. If, 3 seqq.]) coii- (eniin) », ul alio loco scripiiini esi, < libera ad eli-
iinetur >. genduni honuni, se ipsam servjlem fecil ad sefpieu-
< Desceiidit auiem Verbum Dei non aliam ob oau- diim malum». (IV, IG[ed. Ox. p. 203. p.20G]; V,26.
saiii, niSi ui caubaiuin, quas secuuduin suani divi- 50 [ed Ox. p. 282. 285. 288] ; IV, 14. 22. 23.)
niiatem aeienialiier ei iiicommulaiuliier habcl, .se- II. Quum tamen etiam libera volunias a Deo sit
cundum suam htmiaiuiatem eirecltis salvaret, inque dala, jiirc vcl hac sola de causa moliim illiiin perver-
Siias causas revocaret, ui » (eireciiis) < in ipsis » sum lion proprie nialum , sed < illiciliim » tanlum-
(causis) i ineflabili quadam adunaiione, sicul ei modo possumus appellare. (V, 56 [ed. 0\.p. 282.
j^
ipsa (communis omuium)< causa
f » (ipsum Dci 285.288].)
Verbum) « salvarentur ». (>'amj < si Dei sapicniia III. At quibusdam aiiis locis Nosler mulio
acutius
causarum, quae inca aelernaliter vivuni,
:n effectus verain rei raiioneiu vidoiur perspexisse. Saliom enim
non descenderet, causarum ralio periret; pereun- saiis coiifidenler ciim atia,lum haec alfirmat: < mo-
libus enim causarum efleciibus nulla caiisa rema- lus ille perversus exira naiusam el e.v bestiali inioi!,-
ueret, sicut pereunlibtis cau.sis nulli remanerent peraniia sumptus perspicilur » < maliim nullam : —
elTecius : haec enlm relaiivorum raiione simul oriuu- aliam in rerum natura sedem roperil. nisi iibi falsi-
lur et simul occidunt, aul siiuul et scmpci' pcrma-
nent
tas possidet, hoc est in sensn corporeo » :
— < onni ma-
>. lum ex naturali causa»(iiOcoslexnaiuia,a Doo facia)
< Tolusitaque mundus in VerboDei... incarnaio, < i),on nascalur, reciius viuelur esse < lihidiuosuui
inhumanalo adhuc specialiier rebiituius esi » (id osl appelilum » fyus causam dicere, qtiam nutlam volrtn-
hiiciisque In solius tanlum Verbi divini, iii aiuiit, i:ilcm; hic enim naturaiihus bonis excliidiiur ». —
iMitnaiiilaie) ; < in fine vero mundi gcneraliltr et (IV, 16 i^ed. Ox.206. 20o]; IV, 22 [eJ. Ox. p.
|..

uuivcrsaliicr in codcm rcslaurabiiur. Quod ciiir.i iu 2ir;:; V, 56 [ed. Ox. p. 286. 287.J)
'9 UE J. SCOTO C.O.\i.M£NTATIO. 80
lY. .Malum auiem, quuiu ii,.que OTia quaedani A tiiiem insitarum naturae virlulum operaiionis dfcfe-
fculjiLuiiia sil, neque « accideus naiurale », Scouis clus, natuialiuuiquc poleuliarunn per fallenieiu judl-
etiam hoc couleinlii : Auiintis (liviiuis uuljiiin i»!a- caiioneiu iu aliuJ praeierfinem irraiiouabilis molus.
iun». nullaia iiiiiliiiuui iiovii. Uivina euifit scieulia Fiueiii vcro dlco corum, qiiae suni, causam i (hoc esl
caiisa csl o.xisiealiuin («) : iiieoqufr, qtiidquid novil, Oeus, m * foiis oiniiis vciae essentiae > [IV, 1 ; 111,
iiecesse esl, in uniina rpniui iioii; «jiiod «uleaJ iu i]), t quam naiuraliter «[ipetunt omnia » — < quum
naiura reruui noii iiiveniiur, neqiic iti (iivli.a sciealia niilla orealura sil, quae velil vcl appetat nihil esse,
luveniri pohsi. Di^us il.iqiic iiei>cil omnfs (iiviuae nec fugiai, ne ei coiiiiiigat non esse (fc) ». (V, 26
legis piiievaiicalorc.s: iliorum suljsl.auli;ts, ouincque, [ed. Ox. p. 2.:;g]; V, 5.)
«{110(1 iii iis recil. (juodquf iii ijiso siiJisislil, novil Sed hacc hactenus : nam saiis fusc cxplicatum esi,
i|i!0/l aiilein ilhiniin pci-versis inoiibus iinlurao a se
qiiaiu Scoliis propric habcat noiionem malitiae;
siihsiiiiilae acculii. oiuuino ijfnonl. (V, i7 [I. I. [>.
iicmquc, ([uatcims esi maliiiae opposiia, virlulis,
2^-9]. ) Alque hanc ipsaia iciji Scoiiis iisdem prti\)i;-
Tronseamus %d leliqu».
jnodum vorliis saepius docol {ci'. l\, ^S , ejiisd. de
ii. i. < Mafitta consummaiionem accipict, ei in
jtraedcsj. siip. Cap. IV, (ol. 27 hui. »'s<>qq ;. Quo aii-
luiita naiura remanebit. hc pcr hoc natura iiostra
lcmpacio iuoc^ullispliilosophiaiiF.rigeni.inacsiiiiljus
" iiu!i .scn^pcr maliiia deriucbilur, sed linilu oiiini lualo >
naia jum supra (§ 1-i) iuJicax.niu.s. v}u;«rc Scoiiis
sil,
(hoc osi moiu illo [lerverso, (lui ad i noii-esse » len-
nosicr parum, ul aibiinuuur, siUt couseni:inci!S ruil
dii) « ad boniim rcvcrsura esi >.
(u hoc, qiiod nonnuUis iocis, quae a Deo iu lioinini-

Ijus l';icta crediiiitiir, secuuduiu Erigcnac « Sicui ciiim uiiibra icrrae. coarcianiibus caui so-
pliiloso'
phiam auiein proptcr peccaluui priini lioiniuis iis
i.dibus radiis, taudem penitus (teticil : sic maiiiia,

atciuisse sunldicenda, ideo asuuinio nuiniue dJviuo quac veiuti quacdaiu umbra dclicioiuin iiostrortnn
iii ipsis facla cssc ailirinaviL, quod , fore ut primus nosiram occu|)at uaturuui, abuu^iantia aeieruae boui-
Iioiuo pec(arct, praesdvisset (IV, 14 [ed. Ox. p. i9o].
t:tiis co;trciabitur et omiiiiio abolcbitur, dum irra*
tionaliics aniitiae liuinanae motus ad rutionaliiies
23[ibiJ, p. 210] ; cf. U, 12). ^eque, hercle, ignora-
miis, quaui Nosier luanilnis pc<libu»(iue, ut aiiiul, ne veritaUs aflccius convcrieutur ».

lp->ius philoso[)!iia doclrinae Cbrislianae advcrsari o < Ipso iriauoiiabiii motu lionilatis amplitu-
vidcaiur, obuixe facere coasueverjl ; qua in re, ul dinc circuinscripto et ponitus terininato, raiiimabi*
aliciibi alieraiu aUotiiis CQinmodo iiimis circumcide- liter scciindam insilas ipsi naturales virlutes biimana
rcl, raciniine, opiiKinuir, fieri poluit. naluia movebitur sursum versus erecia . causan»
Quod si Dous revera ouinia peccata putalur igiio- (] siiam senijier a[>peteus >. (V, 2(J [ed. Ox. p. 259
laic, noiine eiiaui ipsa ne curaic quide:n est putan- 200]; Y, 28[ibid. p. 2u4].
dus? Hiur co);(ici!uP non toiiim, ui, qui peccavil,a Haec vero Scoli vorba, practerquam quod ouiiiem
Dco iKui ;i::uialiir, id ouojI Scoius ipsc el in librode omnitio maliUam aliqiiando deieciur;4in hoc esi, .

pracdosl. (i f. sup. Cap. IV) ci in liiiris de divisione qiiaecunque perverse moventur, taiidcm rects moia
Naiiirae (cf. iuf. § 59, B. IV) expressis verbis docuil, ad Deiiin pcrvcniuia esse contcnduni, co ipso. qiiod,
veriiin eiiam aUeruin isUid muUo inajiis, ul, si qua quaccunqiic pervciso inotu indulgent, soiis forlasse

ia re inoruni praccepla ani simus migraiurl, aiil « daeir.ouibus », ul alio quodam loco ^V, 51) i^cpcri-
ii:ii;ravei'iniu.4, ne in uliam «{uidem summi illius, qiio tur, cxcepiis, ad recltini rincm rediiura aliirtnaiit,

liOs Deus complectaluc ainoris cogit;>Uonein deduci, a|ieriis.>)iiiie et lioc docent , liomiiics ctiani inviios,
.atqiie hac re, qttao profeciQ ing{>nuis bomlDibus ncdum noii volenies, dc pervcrsitaUs tramile aliacioi
accrritiuim sllmtiium addere debel, ab erroribus ad verum suuni hneui coaclum iri. lioc autem coar

uoslris pussimus abduci. Ncc mate sauum quidem ccsso, qiiis iii virtute, quaia vocamus, cxcrcenJa
proplcrea quod patcrn;» Dei caritate indignum se iocus rclinquilur liberlati? jNec tamcn Krigeiia, qiii-
prai^siiieiii, peccassc poenitcrcqueat. Sed inox, ex- bus iilc his in rebus arUiiciis excelltt, omnino, ut
po.siio, quac Scoius de peccaiorum pocnis sentiat, l) \idelur, ad incitas essei icdactus. Qiio se foriassc
jdjirii hac de re diceuins. pacto e\[)edierit, licct iiequc liuc re gravissimos
Y. Queinadmodiim i^ilwr ScoUis in libro de pra«- crrorcs eifugere queat, paucis inieijcciis videbiinus.
do..t. docnit i pervcrsuin isiuu! niotum.quod pecea- (Cf. § 57, B. m. b.)

tum appctlfi, eo couieiidcrc , ui,rfiviniset vere 11. Finiia auiem onini nialiUa alque impictate, quis
nintientibii:^ riliciis , ;»di'o a.l ipsiim iiihiluin perve- remanebit malus aul inqiius?SoIa cniui maiitia atqtie
iiial », sic eli;u:i in libii'. de div. Nalurae iiabelur : impieiate sunl ct niali ci impii. QuoJ si ouinia ia
4 Mali:ia est animjic tiiioileclualis naiuraliiim Ikuio- Deum, quem {leccando 'dc»eriicre , suni rediiura,
rum t (hoc esi roium,quae vcre smii) i oblivio et ad lioniie couscquens crii, liullaiu iiiipioruoi pucuam.
(,'.•) Cf. si:|*ia § lo. eliam rccedcre aiquc horiim viam, ut iia dicamits,
(/») L^st aiiiiMii hoc loco aliendendiim ad ea, quac acrioie peibcqui conieiiduni, ::d • uoii-
etiatii auiiiio
d(- caiisis primordialibus alque i|k<i:ii'uni ofliu libiis cs.sc » IVstiiitnl ;• ([u;ic coulia. iciicli.j causi.s pri-
sunl dicla illac vciani omniuiii roriiii: siihsUuliani
: inordi;4iib\;s ad ii^sas redire maiurAni , revera nd
conlinent. bi si quis eos per sc coiisideravtTii. nihii
, 4 es*e » propercni.
escc cJicunlur Quo fli, iii, tjo;(C cx iliis quasi lonfjus
 81 PE VITA ET PR.tCEPilS J. SCOTI PARS ir. 8fi

iiiiilam aeiernaiii iniienue moriem remaiiburum ? .\ jungeudas. ut quam posleriore iuco posuimus, pro-
flitio vero sumiuau orhiniur ilil]i(.'iiluu&>. Ubi enim pric reiineaiuuii, aUeram ad hunc rereratitus. Haec
crl* siippliciiiui ueiennini, iii «iiiuj iliiri atiiit iiiipii ? euint «i iu (ibris de divis. ISaiurae saepius occurrit
Uiii erii ae:>Ui:> iiie /luuiuiaruiii igiii!> ucierni, iu (cf. V, 29), et iu libro tle praedesi. docetur, nec noin
queiii scieriUis jiisiissiuii ju<iicis lualos esl uiissura S(o;i scuicmiae «le pet:cuio louge melius conjjruii,
diceus : <lie, lualodicii, iti igueui acicriium *? (Y, «luamilla. Qui ab ii's, (]uae vere suui, i*eccdi:os ad ea.
27.) lciidit, qiiae u(>usuul,pcccal.Quein.igiturhuichomi.:i
Scolus iia.ic rcui iUi coiillcii , iii nd «Icas poiijssl- dolorem. (jiii (luideni ipsi utillor sil, iuurcfe^iucas,
niuiu <juac-iiioi:os rcspoiulcal : i (^uuo eruui pue- quam si a pcivcrsissimo isto iitolu recle eum acsipn-
iiac »? 4 {i,n\ piiuieuliu' < ? pllciier prohibsas?
fe 121. a.) Qiiae eiuul pociinc? INec lamen prior illa seuteiiiia esl iic^ii^cuda :

I l)ivcri>us sii]>plicioi'iiut lormas iu'<{iic iii loco ue- iiauique solo iiUus atixilio Scotus ad posierioruui
qiic iii leuipore ullo esbC crci.!imiis. llruut Uiaiiim in iucitduin valot. Qua:n rempaucibaperieiiius. hnpiuj
UKjUrum voiunUluiu el corruplaruiucoiiboiiMUiariMn igitur aeternis pocuis atlecluui iri docui. lliuo pus-»
luoiii.us porversis, iiupie pcrvcrsac pole»u'ae ouuii- teiiorc iilu seiiteulia cousiituta, spoiUeciTicitur, fore
niodo subversione, lioc esl, in exsiiucia omui ouiuino JU in ucternum, qui adres, quae uon css;: dicuniur.
facultate pectiuidi, malcfa«^ieiidi, impie aijcudi. — fesiinenl, aique ab hoc p-erverso molu quasi »ioleuia
L"l)i Judas prodiior lorqiieUir? — Nus(iuam, uisi in rtiaiiu leliucanlur. Hasce auicm les, ut iufiu videbi-
poliula sua conscieutia ! —Qualem poiMjam paliiur? nuti:, Erigiiua perpetuo uiansura.s essc ni>gat, naui.
Seram poeniteutiam et inutiiem, qua semper uritur. p(«i t hujus scculi 8, ul ail, f consumuiaiioucin »

— Uiiusquisquc impie viveutium ipsa vitiorum libi -

iion amplius eruuU Quid iude? Simulaique iilae res
dine, qua iii carne exarsit, velul quadam llamma evaiiuere , nerao ccrls Inipiu.^ , qui ampJius ad
iiiexstiuguibili lorqucbilur >. (Y, "29.) eas properet aut ab iitvpinhibcii possil, iCpcritfitir.
N(ui suui igitur nialefaclorum ])oenae uisi iu per- Pociije igiiar csssabuiu '.'
ilauc d>mcuU.'icr.s pricr
versa voluulale atquo in ipscriim niaie iacioium senientia loillli
coiis«;icutia. Quod Scolus, ul in lil.ro de praedesU' k\^\s(i est priiclefiia, ulH Scoius. iia sctipsorii,
iiaiioiie, iia H m libris de div. IS'aUnac diligfuter qunsi .soia rcrum diviiutrtna ig.joraraia alqiuj iusciiJa
tenuiu Uinc facium esl, ul, qui a.oicrna im^ii^orum IkDpios Sii «.{•uoiiiUir.t (V, 31 [cU- Ux. p. S,'G;}. Jloc
l:(uniuum suppHcia a Scolo uo.siro penilus .^ q-iodl cerie cmriibus propeuiOiiau; l&cis legilur, qua« res c4
:>l]irriiare:it, exstiterint petpUuimi. Ai St^otus nihii iieg<;5J:snaa ralioai quodauimodvj couv«;siii («}, h&iio-

aliud uegavii, nisi id quod qui rccle senliunt oui- ^ ruj)) liomiuuni praemia ineoesse posita, «piou « vo-
nes ncgant, ccrtum qucmdam aui vero igue pieuuin rac ipsis fjilurae sini conlcmplatii.mes >, qiiyd * vera
istorum suppliciorum lucum essc. (Cf. V, 57.) Dei coiUeniph.uioiu; siut gavistirj. qui!i::>. iiupli luor-
Jam vcro «lc ipsa pocuarum naturaac ralionc, aiiis laiiaiu rerui» j^haniasii» lorHueaaiur >. *V, Sl -iiiid.

quibitsdam locl; uiuiioaccuralius scripium esl. Duae p. '•270]; V. 3y.) Libro pricuo (cap. Si iegiaius eilanri
aiiUMU propoiii vidcuiurseutei.iiac : t|uae lamen per- liaec : « Felrcilatem sarifiovum mkd alhfi esse juU:?-
f;50iie inler sc cyn«:i(iaulu:'. «ius, praelef ipsius liiviiiae esseuiiac puram coa-
r-iuribus locis hujusmu^li verb.i h;il>entur : < lta< tcmpIatiuRCia utque fmmediatam >.>

pii iuaues rerum sensibiiium iutagiues paiienles H^ illos auleiu qui iu ilt^geliS' vcrba juraruui.. l<snge
Luiit t. < Impiis mortaiium reru:n sempt^r erunt alia ralione ac ISosUuiu, in istas opioi-tiigs d«lai.>ps
phauiasiae ac divcrsae falsaeqnc species secundunj" Ciuislat.

tii-.ersus malaruui suarum cogitation:un moius t. Poil(]tiarn igitur domoiistraviiuus, qu.^^ies pocua$
(V,3l.) siiii. fulut^ae, ad ultcraui quasslioucin pi o^redifuUum
Alibi aiiicm Icgimushaec : * Hoc cil lotum. quod esl.

tlicilur, libcrao ac i>ervcrsae Yohinl.iiis siippiicium, ,. b.) Qui siui i>!inie;idi?

qaod inipcliis ejus iiliidiuosus relinebilur, ne, quod liacc quaeslio vau.i foriasse videaiur. Si qui tiiui

iUicitc appetil, •iipprelieudat, hoc esl, ab-iUiciiis siiis punicndi, certe puuiemlos esse ho:niiieb impios. h%
niotibus proiiibcbiuir, ne ai! Ilitem suac cupiuiialis apad.Scoiuin rese->iadmadumniagua. Scribit eiiiiu «

possiip(ii'vei!ire ». (Y, 5(>[od. Ox. p. 'Mt].) (ipsos{tOiuiuesii).<p:o.s,hoccsi,impioruiiiliou>.iium!uci>

lias igiuir sciueullas ita arbiiraiTjur inler sa ean- liiraiu.substaiuiam, uipoie (jiiae a'j ipsoDcoprofecU

((j^l Cr. Ball/er, Leilru^e zur Venniulung ciitcs riehtigen 1'riheii* iibcr Kalliolicismui mid rroiesiauiisfimn,
Fescic. 1, p. 9-M.
* l\n:fiU% iirleruat Scnfus apci (e proHlctur in ex- pitudine detinori Ali-Xiuiri coaelcrfja eril misfria i^ea -

posilioiiibiis c;\c!c>l!s lciarchiac, Cap. VIII, § ']!, iibi : litudini, malitia bonitaii, rejtKim diaboii ic^ikj Dei.
t'N'i:; (^iiiiii, iiiqiiil, di'. inac. l)ii!;iiai:s iueiraiiiiis pic- fifoi! nutein hoc diciaius, cjuuii huIIu po'^nit$it uiH.r.tiit^

Ms .<:fiii nalii.-am, (|uani sui simiic»» «ocii, ;ielci'ji3- dnm tmmquisijue »iid coiiuiciUia siuti beti'.!:iciil>iiiif\
liter ;lci'oimJlaicm pali. Peiiniiiii aulcm ad lCiiipus ?irc dainnnbiiiir iit neteniutii, ied iulnrniiiodo uqimut,
cani ul ;ividiiis ei :\rdeiiUus ad siiam d:p:iilii-
corrii^M, qnod nulla •iiiLura in lillo puitieinr .. C!. ea, qiu\tf Ut
lem i'edcui, aeriimnis siiis iustissitnii ciudita. Uaiio iuiiic locum ibid. animadrcriimus. Akjma*v. Ktt.7
Siquidcm noii conccdit, imagiiiem Dci >it aetoiua tur-
 '
83 DE i, SCOTO COAIMENlAnO. 84

&it, nuKo pacto posse punlri ». {\, 50-31. 33; de A rece«isere uausean» lanUimmodo exciiaUuuin aitii-

praed. sup. Cap. IV.) « Neque iiaec poeuis esidigna, iramur. il|a auieiu, quae summa ah isiis nugis vitae

quuin ipsaniliiipeccelauipeccarequeal >. (Cf. § 57, usui dainna queaui inlerri, magis quasi in ^tperta

A, 1.) luce coUocauda esse viileanlur. Haec igiiur iiiiprimis

Niliilominus « tonnenla illa (quae poenne dicun- in islo uno pcsita suiil oninia. quod Deus nec qui
tur) nalurali subjeclo, (|uod torqueaut, caiTie non peccanl, nec quae peccaniur, ulla raiioiie diciiur aUt

'possunl ». (V, 50 seqq.) ourare aul novisse. Soia m;ilefactormn conscientia

Quae « uodosaperplexio ut jiisiesolvalur, stalucn- euni, qui peccaudo iiidulgel, poena aflicil, sola male*

dum esi, puuiri aliquid, quod non sil substanlia, factorum conscie.iiia a peccando polesl dcierrere.
sed iaiiium subsianliae iniiaerens, ita lameii, iit haec Nonne liaec res, quidqnid ad scelcrum libidinescoer- \
ipsa subslanlia omui poena niaueai libera ). Est au- cendaseslconstituiuni, fundilus piopcmodiim evcr-
lem subsianiiae humauae inbaerens perversa isla til, disjicit, ab hominum conspeciu
Nec rcniovet?
voluntas ei baec ipsa, quemadmodu:» suo Martc
: punientem Deum quasi exacerbandi timor homines
pcccal, ita eliam soia per sepunilur ; queuiadiuodum magis ferreos, nec amaiiiem Deumquasiconlrislandi
peccaiis suis naturaie bouuin, natiiram buiiianam. nietiis honiiuesmagis ingenuos, neureniem peccandi
tui inhaeret, omnino non conlamlnat, itanequetor- B cupidiiateinpeccaudoexpleantaiqueexstiiigiiant,dum
nieniis suis, quibus puiiilur, naturale subjeclum, Scoli doctriiiam sequi voluerint, permovebit. Qiiotus
eiijus ipsa est accidens, et in quo conlinelur, ulla aulem qui^que conscientiac suae iioc tribuet, ut
raiicne torquet. Itaque irralionabiicsutolus malarum eam solam sibi ducem eligat, ncque, voluptalum vi

vulunialum puniunlur in bis, qui naturam honamet alleclante, unquam deserat! Quod si ista docirina ad

raiionabilem el impassibiiem partieipanl >. (V, 30- vitae communis usum referrelur, vemotis profecto,
5i [ed. Ox. p. 467-270].) t ISon minus igUur in quaecunque furentibus peccandi libidinibus < mo-
niaiis ])ominibus, quam in bonis — salva, integra, les >, ut Virgilii verbis ularaur, < et montes alti »

incontaminata, omni passione coulrariaimmunis erit sunl iniposita, omnia misceret pcnilusque dislur-
<a semper eritnatura humana : attamen contraria- barei.
rum quaiilatum, bonarum dico malarumque volunta' §53.
tum, virtuiis ignominiaeque > , et hac denique ra- Yenimus tandem ad quartam illam Naturae spe-
tinne < etiam contrariarum passionum est capax, *. ciem, quae nec creatur nec creal. Sed quae huc per-
(L. J. p. 270-271.) tinent, non tara prae ceteris perniciosa sunt, quam

iV. iiaec denique poslquam sunt disputata, facile ridicula. Quare quum iu iis, quae proprie perniciosa
esl ad intelligendurn, quam Scotusjuresuoet haec ^ e.ssent, longiores fuerimus, in bis, quas fortasse
scripseril : < Deus peccau punit, et, ut verius di- aniles tantum fabiiias appellaveris, erimus brevio-
cam, puniri tinit ». < Maia voluntas praevaricau- rcs.
tium totius peccati et tolius pQenue peccati caiisa § 60.
eflicax est ». (L. 1. p. 269—270.) In libro de praede- D. « Qiiarta Nalurae species, quae nec crealur nec
siinatione (cf. sup. Cap. IV), qiio ipse senteniiarum creai, profecio ipse Deus esl. Divina (enim) natura
nexus, ut diligenter de vero poenarum auclore in- creiliiiir non cieari, quouiam primitiva omiiium
quirereiur, niulio acriusposlulabat, iiludipsum, nul- caiisa est, uiira quaiii nibil esl, a quo possit creari.
las a Deo poeiias consiiiui, omni virium conieniiouc Quuin vero post rediium universitaiis conditae ia
tueri studuis. Quod auiem majus etiam est, ipsa
suas primordiales causas, quae iu ipsadivina natura
ejus pbilosophia, uL lioc doceret, cum coegit. Nam- coniincnlur, nuila ulterius natura ex ea procreabi-
queexliujus placiiis Deus nihil aliud novil,nisi tur seu iu species seusibiles inlelligibilesve muliipli-
quae sunt < substantia > aut substantiaiium acciden- cabilur, non iininerito nihii creare et crediiur el
lia naturalia , proindequc < totura , quod dicitur intelligiiur ». (IV, 26-27.)
malum >,quum in bisce non reperiatur, < omnino
ignorat ». (Cf. § 57. A, IV.) Quo profecto Kt, ut, § 61.

siianisi Dcus ipse hominibus impiis, quibus puniuii- SoDt argumenta probaiissima ex rebus sensibl-
(

lur, coustituat, hoc tamen imprudens, nedum non libus, quae reditura illumfulurura essedemonsirant.
vQlens faciftt. Itaque Deus peccata non punit, sedj ad — Sphaera caelestis aslrigeia XXIV borarum spaiio :

iummum, t puniri 8init(/i) >. adeumdem locorum siium redit : sol ad idein pun-*
ctum aequinoctialis diaraetri peractis IV anniseodea
§58.
temporis momento pervenit. Quid de aeris, terrsi«

Totura igitur iioc nosiri decretumde peccalis pec- animantibus, surculis, herbis?Noane siroiliter sua'

catorumque poenis, id quod satis paiefecisse arbi- tempora observant, quibus iii foetus, ilores, folia^^
framur, raaxiina sane gravissimoruro errorum raul- fructus crumpuni? — Et simpliciier dicenduraj™
tiludiite est refcrtum. Quos de iuiegro sigillatim nulia corporea creaiura esl vitali motu vegciala,

xm seqn.) Scoii scnten-

(o) Schlu.i.<riis, licel (p. riiiu laincn errorum, qui a nobis sunl ootati, oe
Ir.ira de < iiialo H
de peccaiorumpocnis » dcfenden- ullum (luidcni repcrisse vidctur!
dani suscepcril, idroquo de indusiria examinel, illo-
85 DE YITA ET PR^CliPTiS J. StOTI. - PARS II. 86
quae non aii prwicipiuin nioius stii reverialor. Koc A perse ci muUiiilia suniei iransiU>ria,ioci!>leuipori'
ipsuin de loio quoquc mundo iiiicilij^enduin : linis busqtie siibjeclff, generalionibus ei cornipiiontbus
enim ejus est ipsius priacipium, qwod appciit el qiio obnoxia ».(V, 13-16.)
reperlu cessabit, non ut sulislantia ipsius pereat.sod
§ 65.
Ut in causas suas rcdeai. — Simililcr aniinae ratio-,

iiabilis concepiioiies, qt;od artiuni liberalium exom- Quaecunque praeierea super illo rerum oirtninm
plo probatur, priiicipia sua repetuiii, iii quilms liiiem rcdilu, si rein generaUin alque uaiversc speclamust

moliis sui coiisiiluunt : priiicipiuiii <]uippe et ruiis memoraiu digna viileaiiUir, Scotus ipse in angusUus
in iis omnibus id ipsiiiii est. !n onniibus iioininibns rcdacla Iiis veibis exponit.

UDUS atque idein appelilus esl esstiudi, benc essendi, < Visum csl Ku!*is, quasdam thcorias dc redilii eA
perpetualiier essendi : etsi oinnis molus naturaiis fecluum in caiisas, hoe csl in raiiones, in qiiihus

noii desinit, donec 9d finem suum pervcniat, quid siibsistunt, subjungere. Cujus iienun reditus triplex
naturam humanani sislcre valet, ne ad id, quod pe- occurrebat modus. Quorum primiis qiiidim) genera-

lit, perveniai? Q:iapropler eliam dc hiimana natiira liter in transmulaliune totius sensibiiis crcaturae,
patei, ad Deum ipsam esse redituram >. qiiaeinira hujiis ntundi ambitum conliiietur, hocest,
B oniiiium corporum seu sensibus corporeis succum-'
§ 62.
bentium, seu eos prae niiuia sui suhtililaie lugien*
< Redibunl auleni omnia, quae ex Deo proccsse-
tium, coiisiderantur, iia iit nnlluin corpus sit intra
eadem via, qua processio illa esi facia. Quv^^m-
ruiii,
viiali moiu soliim-
textum corporeae naiurae, sive
adniodum igiiur prucessio ea fuit, ul omnia a snpc-
modo, seu occuUe seu aporte vegtttainm, seu irra-
rioribus ad inferiora defluereiit (cf. § 54), sic ellam
tionabili anima corporeoqiio seiisu poilens, qiiod non .

in redilu inferiora semper in superioracoiivcrieniur.

Ad nihilum enim
— Non enim vera ralio sinit superiora inferiori-
in suas «ausas occnltas reverlatur.
rcdigetur in bis, quae a c:r.isa om^
substaittiaiiier
bus vel contineri, vel attrahi, vel absuini. Inferiora
nium substilula sunt. Socundus veru modus specula-
yero a stiperioribtts natnraliier attrauitnlur etabsur-
tionis suae sedem obiincl in rediiu gencrali t4)iiiis
|>eaiur, non ut noii sint, sed ut iii iis pius salventur
hiimanae naturac, in Citristo salvatae, in pristinum
ei siiltsisUnl et untim sint >. (V, 8. 20 ; 11, 5 seqq.)
Buae condiiionis statum ac veiuii queiidatit paradi»^
§03. surn, iu divinae iinaginis (ligniialcivi, nicrito unius,
I Itaque inferior^ a snporioribus absorbentiir , cujus sanguis communiter pro saiute lotiiis humani-
non ut non sint, sed ul in iis plus salventur ct stib- tatis fusus est, it:t nl neiiio iiominum naluralihiis bo^
sistant. Hiijus rei argumcnia in rcrum.,natura inve- C „jg^ ;j, quj|j,„s comlitus est, privetur, sive benc,sive
niuntnr. Nam nin|ue aer siiam perdil siibslaQliam, malc in hac vita vixerit. Ac sic divinae bonitalis et
rum totus in liimen sulare converiitur, in tantutn, ut largilatis inefifabilis ei incomprehensiiiilis diffusio iiT)

nihil appareat, nisi lii.y, cum aliud sil lux, aiiudae.'-. omncm humanam naturam apparebil, dum innullo
Mclailum aliqtiod, in igtie liqueraolum, in ignem puniiitr, qiioii a summo bono manat. Tertius de re-
cunverti videtur saiva melaiii^ubstanlia. Gadem ra- ditu tlieoriae niodiis versatur in his, qui non solnm
tione existimo corporalem subsianiiain in animaiii in sui)iim!tatem nalurae in iis siibstiiutae ascensuri,
esse transiluram, non ut percat qitod sit, sed ut in verum etiam per abundanliam diviuae graiiae, qnae
mcliori esseutia saiva sit >. (V, 8. '20. od ei pas- pcr Chrisium el in Chrislo eieciis suis Iradeiur, su-
ftitn.) pra omnes iiaiurae leges ac terminys superessenlia-
litcr iii ipsum Deum transituri sunt, unumqiie 4n
Hoc ^utein eiiam alque ctiam nobis inciilcaiur, ipso el cum ipso fuiuri. Quornm recursio veluii post
( sic inferiora sempcr a superioribus absorberi, quosdam gradus seplem «iiscernitur. Ac priinus erit
ut salva maiieai infciiorum substantia ». (V,20.o9.) mulalio lerreni corporis in motum vitalem, secundus
Hinc qiioque proffcto coiiigas, rcbsis, quac absor- vitalis motus in sensum, torliusseiisusin raiionem.
beanlur, veram ac propriam ox causis primordiali- D debiuc ralionis in animum : in quo iinis tolius ratio-

bu3 imperiilam fuissc substantiam, quae ipsa sub- naiis creaiurae consliluitur. Pust banc veluti quin-
stantia, rebiis in causas suas reverieniibns, salva at- que partium nostrae naturae adunationem, corporis
qiie incorrupia manere dic;Mitr. Al praecipue inlihro videlicet, et vilaiis molus, sensusqiie, rationisque,
quinto, uuo de reruin omnitim re.diin disputalur, inleliecliisque, ita ul aon quinque, sed unum sint,
aitera iila setiieniia, quam supra jam expiicavimus inferioribus seinper a buperioribas consummatis,
(cf. I 50), uberius est e.xposita. Itaqiie Iiaec ilocen- nou ut non sint, sed ui unura sinl, sequeniur alii ires

Uir. Qiium non ipsae rerum sul)siaiiiiae ex causis in ascensionis gradus, quorum nnusest transitus animt
bunc imindiim iingeiuliim pro(l;ixeriiit, sed ex suh- in scieniiain omnium, quac posl Deum suni, ftecun-
Slaniiarum, qiiae iii causis rem:iiiserutit, < quaiitati- dus scicntiae in sapieniiam, boc esi, contempiaiio*
bus > iiic mundus fabricatus aiqiie compactus sit, nem intimum veritatis, quantum creatur:ie concedr-
( ipse r:'ditiis non csl sitl)siunliaruui, quae immnta" tur, tertius, qui ct summus, purgatissimorum ani.
biliier el insoliibiiilcr iii se pcriiiai.eul, sed quaUia- uiorum iii ipsum Deuin supernaluraliter occasus, ae
Itim et quanlitatum aii<»n:iviquc accidciitiiim, qtiae vcluti if.comprclicnsibilisci inaccessibilis lucis lciio-
87 TilOMiC CaLKI PUjEFATIO u
i)rae, in quibui caiisae omitluin » (Ijocesielecionim A sit, ut haec pUilo^opliia ac iliculogia leio sinl iiibiil!>a

scu « deificaioriiiiii ) « abscoiiduntur. Ei luiic i)o\ quaedam, pcrpelU9 opiitionis errore coiilicla, illud
sicul dies iilutuii)al>iliir. Iioc est secrctissiaia iiiyste- profecto iiocesse fuii, eliam ipsi Eris^enae aliquando
ria bcaijs el illuiiiinatis iiiiolieciilius iiieffabili qiio- iii mentem veuire ,
qtiam sibi adversaienlur u<>n
dam inodo apcrientiir. Tiinc perficlelur oclonarii ini- soluin, quac coiiiuiuni omniiim conseiisu vcra esse
iiierj veltiii supiTnaiuralis culii perfeclissiina soli.Ii- crodercnliir , sei! ctiam quao doclriua Christiana
las, in ciijiis lyjiosexlus liiuiaiiir F^snlinus, «« Psal- projiOiieret. lloc atitcm, siniu!al(|ue animadverlit,
niiis iJavid pcr ociava D-.Ucsurreclio quofjue Doniirii liihil anliquiiis liabct, ({iiain ul atl snae diacipiiiise
i:on aliain ob causani oclava die facta esl, nisi ut pl.iciia, quaecuuqne ipsi coulradicaul, accommodel.
lieala iila viia, qiiae posl sepl.-nariain liiijiis vilae per Aiijue liac in re mira profecto aric excellil. Per-
septem dies revolulioMcin csifiiiuia posi iniindi con- multos enim sacrac Scriplurae locos, pcrmulia do-
sunirnationem, inyslice siguificareiiir, quando iiu- cirinaeCbiistianae capita lam misere vexavil, dis-
iiiana naiura, ut praedixinuis, in suum priiicipiuiii cruciavit, ea turpitudiiiis specie poHiiil.ut, qui
per ocionariaiii ascensioiiem redilura sil ; quiiiariam eorum adspecium ferre pos->it, vix esse putemus
qui;!e!u iiiira iialiirae lerminos, lernariain vero kU- qiiemquam. Sed liacc liaclcuus. Quum res ipsas p!u-
perriaiuraliier cisiiperesseiiiialiteriiiiraipsuml)euin, B rimis explicaverimiis , dc rcbiis islis paucissinia
quainlo qiiiitarius creaturae «uuierus lernario Crea- suniciaiit.
toris adiiual.liur, iia ul iii uullo appareal, nisi soliis Qiiicunquc igiiiirhanc aUerani scriplionis noslrae
Disis, queniadniodum iii aere purissimo nilaliudnisi pariem saiis magiia cum diligentia examinavcrit, is
bola iux ». (V, 59. — a. V, 8. !(}. 20-^1. 22. 25 ccrle ad propo.sili quacsiionis argumenti verba :

I 0.6. Ox. p. 254 ; ad qiiem locum trausfereudus esl < An ei qualeiids J. Sc. Erigcuae liber de divi-
Jorijs quidaui lil». IV, 14 (I. 1. p. 194) ], 50 [l. 1. p. sione Naturae ei cnm recta ratione et cum doctriiia
28n-i90], 57 [1. 1. p. 295-294], 58 [l. 1. p. 301, Chrisliana coiiseiitial i, hoc fespoudeudum esse
508-5(19].) coucedel, ilium, quem diximus, libriim, si lotu;n
£xp;)siift Igii.ur liac ratione, quale sit {ibrorum de ipsiiis argumeutum, tolam ipsius disciplinam atquc
dirisioue Kaiurae aigumenlum, super disserendi de- iiidolem respicias, uulla ex parie aut cum recta ra-
jiioustrandiqiie via, qiiam Scoius noster in iis per- lione, aul cum doctriiia Christianaconsentire, alque
scculHsesl, quumquidempioposiiiquaesiionis argu- optimo jure ab lloiioi io lU , Pontifice Maximo , ul
ii.euti verbo re.^ipexerimus, vix quidquam amplius » scatentem vermibus haereticae praviiatis » ess(i

dicendiim videiur. Uanc eniin jam in ipso horuin damnatum. Nam pitetenpiam quod ei alitid agend«»
/iijronim argisineiUo evplicaiido, ([uaniuin necesse G et dala opera apertissimum docel pantheismiiui
esi, a iiobis pateiaciamesse arliiiramur. Nec dissi- illum videiicet ,
qtiem emanativum , «luod vocant,
miiis esi ei, quamin libro de praedesiinatione lia- syslema sequitur , ctiam hoc comniisit, ul piures
beri Viidiinws, Muila, quasi per se vera siui, suraun- easdemque gravissimas docirinae Christianae partcs
lur ; muUa aucloritatibus, praecipue Pseudo-Dionysii ad panlheismi istius decreta miserrime depravave-
ei i^scuilo-Maximi, firmaniur : ex iiis stsbiiide nova rit, et eo iisque mutilaverit, ut ne viiae quideTi
quaedam, «uuc salis sublililer, modo ciiam iae- usui masiRia iude damua , non redundare non po»-
piius, raiiocinando efficiuutur. Qua re cum facttim sint.

TmMM GALEI PRJEFATIO

KDITlOfilS, CUI TITIJLLS :

JOANNJS SCOTl ERIGENAE DE OIVISIONS NArilllAE lihri quinque Jiu demlerati. .ic-
cedil Appendix cx Ambiglis S. MaximiGrucce d Laliue, Osonii, e Ificatro Schelduniuno,
anno IrlDCLXXXI.

{Puq. ui.) Ad sopieiidas conlvoversias. quae de D pro.^^erebaiit judicia istoruui teniporuui viri eccle-
Joanne Ertgena eju.sque scriptis exoriae suul se- siastici. Qui p.uiio acuiius dc hac re judicarc sibi
cuiis piacicriils, consuUissimuju viris dociis vjsum videnlur, dinnii, Scoiiadvcrsarios nou eum oppu-
eii.eos ipsoa libtos. de quibus canieiid^ihaLur, in guasse, sii.i HincMiaiuiu per eju.s lalcra peiivisse.
hxQAiXi edere : ila ilc-iuuin , quasi labidis prolatis, Coepii opiis illud aptid p.iucos compareie; iino pcr
Ith^rioiem cjivis tt expeditioieru judicaniii fino iiov<mjdecim i:iuium capitula aliqiiaiilo leMiporu,
faouiiaiom. ()j::ie iniuiici cxcerpserani , ciicumforebstur. Fcris
Scripsit Kri^v:.i.i.. :'i/^5Ui iliticit:.!: i el 1'arduli iqui iil, lit in rcbus oliscuris pliira veris iuiagineuiiir.
tiinc in •oliiis uiuivum celebr:; ,.,:;ji' oi) crudiiio <i.^cpt?i-unl igitur tmiiii suspicari. doio ii-alo agi cum
neiu y» .•<auriilou;n ), aav.u.sus v^^io.scii.^iicuut </.- LVi.UCua ; (icsis criiiiiiMbus , cl lal.-.^ iuvidi;; liomi-
PraniL*:-tiim\one iibrtim. Varia .idinodutn d*? eo iibrc te<T' opprcssum fuisse 'ini-ieb.inlur. Ntr f«w»n
 aa IN LIERUM DE OIVISIONE NATUR.f:. ,
90
querelae islae prius habiiiirac vidcbatitur ,
qii;uii A iioiKiiim saiis aiilii liqMei. Ccile .-vmimanl iesi«s fid«j
iiilogriiiu opiis prodirct. Alqiie illiul l.iiKleiii emi dlgiii, Fioruni lios libios (!/>]) nivais^ , ul f;tcilius pos-
scruiit ii, qui libciilius leiiebris (laiiui;i.-»soul. s.H coiifiJtarc. lllud uniiiii scio, nittil (jiiicquani a me
1'Jcui Jo.innes Erigena conipobtiit opiis ile Eucltu- scifnicr cl priidonler liiisse inui;iiiinri, inepuui, Sco-
riillu, jussu Caioli C;ilvi. Conliniio dc lioc qiioque licus pulles nubilmioiies errc^ies
, , , lap3U.<J oinnes
sciipio in p:irios iliiin est. Post nnnos ducenios oninis geiieris quos invcni
li-
, , reiiqni; non ad lio-
ber Scoli inroiicibiis lig:iis iisliil;iliir. Qii;»cris qiKiia ininis inramiam , sed ad meaiu lidem conteslan-
ob reiii? Vincciiiius Bclliiacensii insi»eciilo dociH- dani.
i!;ili responilel, qiioni:un Berong^iiius Scoliinj ui- De opere inierim isto non iiitfrpoiiarti auclorita-
niiuin ailiiiiralus esse!. Punilis ingeniis gliscii aucio- icui nieain, quae
•
plaiie nulla osse dfcbet; liberuni el
ril:is : cxsiiiicto isio libro, uiagis niagisque <le eo iiitegruin volo esse legenliuni jiidiciuin. Cuiu li;;ec
di.ssiilia crevenini ;
per seciila fcre noveni, suspicio- scribcrei lCrigena , de Graecis non admodinu anii-
nibu« cl obsciuis dubiisque conjecliiri.T serra isia cubiiiter seiitiebani Laiini. Piioiius caliiedram Coa»
Irahitur. Hxiii Umdein liber ille , sub Halramni no- Sianlinopoiilanam tenebat. Nicolaus I. cncyclicas
fnlne, ut aliqui conienduni. Quid luni posiea? ad Gallos scripserai, ad refcilendos Graecorum
i^
Tum veoii posuere, onumque repeule rescdU errores. Mocuil aliena invidia Joanni iioslro. ideuque
Flaius. wahts luerces oblruderecredebatur, quoniam Grae-
Neque enim lam sacei-, aul horribilis iste libcllus cus suos subinde crepabal. Enimveru si rairumsen'
e&se dc|)rciicudilur, modo absil nialignus inter' tenliis iia utaiur, ac ipsiinsuis scripiispostierunl-; si

pre». Iia nou mavinias, quao ma>.imae suni inler- fraus, si siropba , si paralogismus oaiuis, si crypsis
dum irae, injarias faciunt. improba liuic viro abfuerit ; videiint ii, qui in eo

(
Pag, IV. ) Oiu muUumque lilleraii viri qiiae- damnani id, quod in illis Pairibus aui probaul aut
siveruiU, ubi geiJtiHiu lalereni libri ntpi yvff.wv dlssimulanl *. Porio palrociniuin ei commodare
ftf/iMrjuov, quos Joannes idem coinposuisse perhi- videtur argumenlum, quod Iraciat, lubricum illud
betur. Certe Hisioriae Anglicanae scriplores illud quidem et subiile Graeci Trtpi 'Apx^ii dicunt; in
opus ioiigni laude exluleranl , el praedicarant pro- *l"o excolendo quis esl sive Graeconuu sive Laii-
pter perplexiiatem quaruiudain quaesiionum tolven- tior\km, qui nou aliquid Iiumanilus passus est. Et
dam bene utilem, Q,\yi haec salivam non moverinl? fac permulia ease, quae deiicalus quispiain iu hoc
Qiiis non accendiiur desiderio videndi Joannis illius, scriplore desidcrare possii; cerle quidem nec bumi-
qui, ul Helias apud Judaeos , vel Agapius apud ^^'" menieiu erga Paiies Ecclesiae, nec piain erga
Graeccs , Svff6JT>jg6/wv unopmv nodos lam feliciicr ^ Deum desiderabil. PotuU ergo errare, liaerciicus
tolvil?Hinc non nemo,quasi ingemiscens,» si revixe- «sse noluil. Sed nec Erigeuae viiam nec apologlam
rit iUe liber Scoli » AUer auiem de libro ! nunquam scribere decreveram , uuUas ego ejus lites meas
viso, ( irislia ei dura omnia ». Ecce igiiur, boni faciam. Nuuquam mihi conieudendi fuU auimus, ucc
•desi corain , quem quaeriiatis. 'Hxu vex^uv xsu- otium nunc quidem. Qui igiiur pUira de Joanne
6/i«v« >!ftl ffxoTov 7ru),«c Xtrwv. Verum, e sepulcro Erigena scire cupiat» teslimonla de eo legat quae
,

musciialus an eliam cicalrices adferal Flori Pru- infra digessi , maxima ex parle hj^ieDus a nemine
denlit Galindonis (uli Hector ille Achillis vulnera), producia.

TESTIMONIA ALIQUOT VETERUM

DC JO>NNE SCOTO ERIGESIA.

{Pag. T.) Prudeniius Tricassinut in libro suo adver- D Ckronieon anonymurti apud Chesnium, tomo III,
sus Joannem Scolunu
I Hogaiu Aelfridi Joannes Scotus redUt a Frnucia^
t Te solum omnium aculissimum GaUiae iransmi- ubi erat cum Carolo Calvo >.
tit Hibernia >. Ironice.
Rogerus Wendover in Chronico ad annum 8S3.
Pardulus Laudunensis episcopus de Joanne Scoto.
i Anno 883 venit in Angliam magisier Joannes
I Scd quia haec inter se valde dissentiebaut, Sco-
Scotus, vir perspicacis Ingenii >,
tHia illum qiiL esl m
paiaiio regts [CaroU Calvi]
Joannem nomine scribere coegimu^ ». Ex VHa Grimbatdi abbatis per Goicelimn, ut DiUeiuTf
aerifjta.
Ex hisioiin Episcoporum Antistiodorensiuin.
^ « Humbaldus ariium
Cameracensis iiberalium I Aelfridu» lex consiliO Elitrcdi ijrchicpiseopi
Studii^ apprime inslructus. Joannis Scoti, qui ea Cunluariensis oratorcs uiisii a;^ mouastcriuMi S. Bcr-
t«;mpe.staie per Gallias sapicntiac fundebat radios, lini, de accers^ndo Grimbahlo, inier (]uos pre-ibyier

fecxus pcdiseqtius, cujus (^tsciprmalui loiigo terapore Joannes et Assertua, virrerudUissUui et vtvacis-simi
inl\9erei.s« divina simul et l)uiTK4na. . . didieit >. ingenit, pr«ceUeI>anti.

* Haud immcrilo damnari aut improbari Scoti nostri falsas doctriuas , jam tx iis ,
quac iu coiu-
lueniaiione snpraposita dispuiaiilur, salis Uquel. A!«imai>y. Eoit.

.
91
Annaies liidenXii.
< Anno Doininioe incarn:Ui<iiiis 88f>, r.inio sociuiiio
aiivenUis S. GrinibaUli in Aiigliani, inroepta esi Uni-
versilas Oxoniae. . . iu S. Thcologia legtnilibus S.
Neoto. . . ft Grimbaldo. . . in granmuitica
riielorica Asserio nionacho. . .
miisica ei anllinieiica Joanne inonaclio Menevcnsis
Ecclesiae ; in geomelria et ysinjnoinia (ioceiue
Joanne monacho el collega S. GriiubaliJi ».
Wiilielmus Malmesb. in lib.
diio.
Hujiis EUVedl lenipore veiiil in Ariglian» Joaiines
* (Pflj/. vii.)
Scolus, vlr piTi^picacis ingenii el nuillae facuiKliae,
qni diKinin, relicla palria, Frar.ciain :u\ Caroliiin
{laiviiin iraiisieral, a qno inngna
plus liiniiliarimn partiiini hai)ebalur, uaiisigebyli|uc
enm eo lan» seria ([nani joca, iiKUviiliiiisqiic comes
ei mensae el cnhiculi erai.nniltae faceliac iiigeniruine
leporis qnornni exenipia hociie(]iie consiani, nl
, «
siint isla. Assederal ad inensain contra llegein ad
aliain taiinlaj pariem. Pro(^edeni)bus |'.oc(jlio con-
snniplisqne lercnlis, Carohi.s fronle iiilariori post
(jnaulam alia ciim vidissel Joannein {[uiddam focisse,
qiiDdGallicanain {Png- vi) comiialem oJlenderel, ur-
bane increpnil, el dixit : Quid
«:t Scollnni? Uetnlit ille solenne couvilium in ancto-
rcm, et respondit : Tabula tanlum : inierrogaveral
i\'X de morum difTcrenli sludio, responderat Joan-
licsdeloci dislaine spalio; nee vero rex coinniolus
csi, (jiiod miiacnlo scientiae ipsius captus adversus
inagislrnm eiclo i.isurgere veilel ; sic eum usi-
iiec
i:iie vocal)ai. Ilem ciim regi convivanti minisler
patinam obiulissel, quae duos pisces praegrsmles,
.'idjcclo nno minusculo, coniinerei, dcdii
tiro, ut accnmbentibus duobus juxia se clericis dc-
jiariiretur. giganleac molis; ipse «>erexiJis
Eranl illi
corporis. Tum qui sempcr aliquid honesii uivenie-
hat, ut laeliiiam coiivivaniium excitarel, rcieniis
sibi duobus majoribns, unun) minorem duobiis dis-
tribiiit. Argucnti ini({^uitaiem parlilionis logi ; imOt
inqiiit, heue feci cl aeqne; iiam hic ost unus parvns,
de seilicens; et (hios grandcs, pisces langens. hem-
que ad cos conversus llic sunl duo n>agni clerici
: vocalur, communis opinio conseniit simulqne quia
immensi, ei unus exiguus, piscem nihiloininus lau-
gens. Carol! ergo rogalu Hierarchiam Dionysii Arco-
pagiiae in Latinum de Graeco, verbumc veibo, Irans-
tidil. Qiio ul vix intelligalur lalina iiUera, quae
lil,
voluliilitaie magis graeca, qnam posilione conslnii-
inr iipstra. Compoauii eliam librum, qiiem peri pby-
sion .Mciisimi, id esl, de iSaiurae divisione lilulanl,
propter peiplexitalem quarundam quaeslionum sol-
vendam beiie nlilem, si tamen ignoscaiur ei in qui-
linsdam, (luibns a Latinornm iramile deviavii, dum
in Graeiios acriler oculos inlendit. Qiiare el i.aeieii-
<-.ns puiatiis esl, scripsil(jnc conira enm qnidain
Florus; sunl enim revera in iibro peri physion per-
pinrima, (juae nisi diligonler discnlinnlnr, a fii!c ca-
iholiconim alihorrentia vidcantnr. Hiijus opiuionis
pariic.eps fui*se cognoscilur Nicolaus papij, qui ail
in episioia ad Caiotum < Uelatunt csi aposlolnlui:
< nostro, quoJ opus H. Dionysli Areopagifac, quoii de
< divinis nominibns vet caelestibns ordinilius ^raeco
< descripsit cloquio, quidam vir Joannes, genere
< Scolns, nnper in Latinum transiulerit, quod juxta
< rnorem nobis miiti et nosiro judicio debuit appro-
I barl, praesertim cum idem Joannes, licel mullae
< scienliae e&se praedicetur, olim noti sanc sapere in
< quibusdam iVequenti rumore Uicalur ». i*ropler
hatic ergo infamiam,crcdo, taeduit euuiFranciae, ve-
niique ad Re(;eu) Aelfredum, cujus muHificeiilia il-
lectus^ et magisierio ejus, ui ex scriptis regis iniel-
lexi , ftubliinis, Mekiuni rese.dil, ubi posi aliqnot
aniiot»a pneris, quos doccbal, grapiiiis perforains,
animani exuit lormento gravi ci accrbu, ut duni
iniqnitas valida el manus innrma saepe fruslrareiur
ci sacpe impeieiet, atnaraui mortcm obirel. Jacutt
TIIO!H.€ (;AL,£| rR.EFATlO 9§
A aliqnandin in bonorabili .scptdtura in lieati Lanrenth
ucc1esia,qii;io fsi(M'alinfaiulae caedis conscia; ^e.l uhi
divinii<;favor niuliis nodihus su[ier enin iiiceni in-
igncain, ydmoniii nio:iaciii, etim in ii!:ijoretn
iiiilsii
voro et ecclcbiani tiansluicnmt, ci ad sinisiram allaris |0-
voro ei neiiies, liis mariyriiim cjns versibus psfcdicavc*
in (iialeclica
rniii
:
Condiliir liocnimulo baiicliis sophislii Joi»niies,
cfil;i(Ub erai jijm vivens (joatn.iie miro;
(,li)i
Marlyfi«> tanucin l^lKiili coiisccn.lere r- Riiur».,
v de Pculi(icibus ine-
Quo nieruit, regnanl cuncti ptr secula saiicu.
Idem WUlielinus in eodem libro.
« Tiiraldo sui sliuitns esi Warinus de Liru mona».
cliiis. Is ciiin priiiiuin acl i.bL'a'. ani [.Malinsb.] ve-
.
'.
ilignalioite su.,ce-
anicc-essoruin lacta parvi pcnJens. lyplio qno-
liil,
dain et nausea jergaj sanclorum coriwiar-iiiiebatMr;
ossa deniqne sanciae memoriae Meiidnlphi i?l <oi6-
lonnn, (|ui olim abbales ibi, posleaque in plurllju»
locis aiitislites o!) jeverentiam palioni sui Ahielmi
** .«e in ioco tumulalum iri jnssissfiit, quos antiquitiis
veneranda in liuabns lapidcis craieiis e.t nira<[(ie
paitc altaris, disposilis inter cnjnsqiie o?sa ligneis
iniervailis, reverenier slatuerai. Haec, inquam, oin-
nia pariier conglobata velai acervum ruilernm, ve-
dJslat inier Soitnm iul reliquias vilium manci|)iorum ecclesi;ie foribn»
alienavit. Et ne ([uid impudenliae deesset, eliam S.
Joanuem Scotiim, qneui pene pari, qna S. .\Ii!ei-
inum, veneraiione monacbi colebani, extulii. Hos
igiinr onmes in exlremo angalo hasilicae S. Michac-
lis. . inconsiderate occiili, lapidiitusqiie pntfciudi
.
praecepil. leinpoia, omoics! qnis digno impro-
perio lantani proscquaiur audaciam »? cet.
magi- Idem ex Codice Tliuaneo ms.,
ille
i Peiro suo, Willehnus suus, divmae |)IiiIosopliiae
participium t.
i Fralernae dilectioni morem, frater amantisime,
geris, qnod me lamaniua consuliaiionc digiiaris. Esl
r> enim praesumlio cariiaiis, quod me laiiio mnneri
noii iii<parcm arbiiraris. Praecipis enim, nt iniltam
in lilleras, nndu Joaniics Scolus oriumius, ubi de»
fiinclns fnerit, ([nem auctorem libri, qni «spifJvttM
.
de libro illo sinisicr riiinor uspersit, brevi scrijito
elucidem, quae potissinunn lidei videantnr adversari
caiholicae. Et priunim quideni, nl pulo, probc fa-
ciam , si prompie cxpediam , quia ine lalium reruiii
verilas non laleal aiterutn vero, ut hominem orbi
:
. lalino meriio .scientiae nolissimnm, diuqne viia; et
invidia defunciuni, in jus vocein, aliius est quaiu
vires mcae spirare audp.ani. ^'am cl ego sponte te-
fugio summorum vironim Idjoiibus insidiari , qnia,
ni qnidamait^^itiniprobe facit, qui in alieno libro in-
geniosus est »». Quapropier pcne fnit. ui jussis tain
iniperiosis esbcm coutrarius, ntsi jamdndtim consli-
tissei animo, qnod vobis in omnibus deferrem , ui
patemi grur!.-isi!no, in his eiiain, quae onerarenl
p. fioniein , (}uae esseni poiioris mei pei iculo. Joannes
igilnr cognomenio Scolus opinanles, (!.uod ejus
genlis fueiil indig«na , erroris ipse argnit , qni se
Heruligciiain in tiinlo Hierarchiiie inscriiiit. Fuil
sulem gens Hcrnlornm quondam poieiiiissima in
Pannonia, quama Longobanlis penc delelaiu eoruu-
dem prodjt historia. Uic, relicta patria , Fram iani
»d Carolum Calvum venit, a qno magna dignaiione
susceptns, familiarium parlium hahebatur, iransige-
i>aique cum eo (ut aiias dixi) tam seria, quam jocii,
individuusque comes tam mensae , quam cubicnii
erai : nec nnquam inier eos fuil dii>sidium , quia
miraculo scicniiae ejus rei; c^jptus, adversus magi-
sirum (iiiamvis ira pracproperum , nec dicto insur-
gf!re vcllei. llegis ergo rogatu UierarcUiam Dionysii
deGraeco inLalinuoi, de verbo verbuni, transtulit,
<|uo fii, nt vix inieliigatur Latina , quae vdubilitale
inagis grueca, quani pof^iiione construilur nosirti.
Composuil ot iibrutn, qne.ni ntoi ^iu^nv fiepiff^ow, iii
03 IN LIBRLM Dli D!V!S»ONi: .\ATLf\/C. 04
esJ, de Nainrae divisione liiulavji, pro|jter.tiu;irmi- A i^on- '•'>•) Joltunnes fijke iu libro de Jiegibut Aiujlo
daiii pcrpifxarum quaesiionimi soli.'r"Oiiem boiic iiii Siixonum,
^tni, si lameii igiioscalur ei iii qiiibiisdaiii, qiiiljiis a tS. Griii.ltatdum aliosque ctimillo per legaios [Al-
Laliiioriim liamiu- tleviavii, (liim iii Giaecos iiiiiiiiiiu fridusj adscivit; pliircs tlc Alcicia, el iiliiiiiis terrae
rculos iiilemlii. Fuil iiuillae (/'«/• viii) lci litmis el iiiiibiis, qiios scieiiiia polliMx* iiovii, >ti re^iiiim suuiii
ciiiiosae, atris, seiJ inelcgaiilis, uliiixi, ail iiileipre- allicieiis, lioiioribus ampliavil i.
lamliim scienliae ; (|iioil eum, ut viubis Aiiaslii!>ii
Johannes Ihssm in libro de liegibus.
ll<i!iiaiiae Eccb.siae bililiolhecarii lo(iuar, iioii cgisse
aliam ob caiisani existimo, iiisi (jiiia, cum essel liu- i Uex Alvrcdiis S. GrimbaMiim Flandrensem mo-
iiiiiis spirilii, iion praesumsil verbi pioprii-Uaiem naclium de monasteiio S. 1] 'rtiiii ciim eoiisociis ,

tlosercre, ue arKpio iiiotJo a serisus veriiaie tfeciiieret. Joamio ei Asseiio, ei JtKiniiem Wailensem a nit>-
Doctiis ad iiividiam, ul Graeeorum peiiisequiis, (|iii naslerio S. David bibi niiivit i.
iiiiiila, qiiae iioii recipiaiil aurcs laiinae, libris suis Joluinnes lie Triieniicni in liuru de St:nj)loiibu5 eccla-
asperserit qiiae uoii igiioraiis (luam iiividiosa lecio-
: siusiicls.
riiiiis essent, vel sub peisona eolioiuioris sui, vel
t Jo:tiiiie» dicius llri;^ena inoiiaclins iii divinis .

siib pallio Graccorum occiiiebal. Qiiapropicr el hae-

Scriptiiris ducliis, el in discipliiia seculariiim liiio-
relicus puiatus esl, et scripsil contra eum quidam rarum erudilissimus, Giaeeii el Laiiiiu ad plenuni
Florus. Suiil enim iii libro Ttc/Jt (f.-.iffi&)v perpiurima, inslruclus eiotiuio, ii.geiiio subliiis, j>iriiionc coinpo-
quae inulioriim aesiim.iiione a lide catliolica exor- silus
"""" '' etc.
>, "'7
liiiare videantur. Hujus opinionis cognoscitur iiiisse n
Nicolaus papa, qui ail in Epistola ad Carolum :
" •'o''"""^'* i«'««a M» in libio II de Scripioribus Uri'
lunnicis.
« Kelatum est Aposiolalui nostro, quod opns beati

« Dionysii Areopagitae, qiioJ de divinis nomiiiibus, « Aelfridus Plt^jgmuiidiim, Weiefridum, Asserium,

< velcaelestibusordinilJus,graecodescripsileloquio, Alenevcnsem, Grimbaldum, Jo.oinem ntonaclium e

( quidam vesler Joaiincs , generc Scotus, nuper in Saxonia iransmariiia oriuniUim, Joaiiueiii Sctil-iim,
I Latinum kiansluleril quod juxta morcm iiobis
,
qui Oionysii liii^rarcbiaia inlerpreiaius esl, in preltu
c iiiitli, el nostro debuil judicio approbari, praeser- liabuii ei familiaritale i.
t liin cum idt^m Joannes, licei muliae scieiitiae Alque haec suntea lestimonia.quac mihi visa sunl
« esse praediceiur, olim iion sane sapere in quibus- ... , , ^. , .

cerlissimc hunc Joaiinem bcotum .lcsiguaie. Quae

« dam frequenti rumore dieeielur. Ilaqiie qiiod ha-
« ctenus omissum esl, vestra industrja suppleal, et vcro Uuieus de linjus patie Palriao, de peregrinu'
« nobis praefalum opus sine uUa cuncialione :nitial .. Hone qua Aihcnas
, poiiil , de luira in linguis Onen-
Propter hanc ergo infamiam, ut creiio, laeduii eutu
Fraiiciae, venitque Angliam ad regem Aelfredum
talibus perilia scripsii, nullain iipiid me lidem impe-
ciijiis munificentia illecius, ct magrsierio ejus, ui e\ traiit. (Juoniani auifiii cogiiomen illiut Lrif^en.i, qiiod
ficriplis ejus iniellexi , subiimis Alalmesburiae rose- Joaniii noslro iribuiiur, iiunduiii s;ilii> , ol inihi
dit. L'bi posi aliqnot annos a pueris, qiios docebui,
videtur, inlelligilur, promam uieas de co conje-
graphiis pcrfossus, aniinam exuit tormeiilo gravi et
accrbo, ul dum iiiiqiiilas valiJa el manus infirnia cturas.
p
«aepe ffnslrarclur el saepe impeierel , amaiam ^ Qtiodigiiur aii Gulielmus .Malmesburiensis in
•iioriem obirel. Jacuil aliquandiu in eccle.ia illa .
Episi^i^ superius allata. Scoliini se appcHasso llern-
Snae fucral inlioncstae caetlis conscia; sed ubi ligenuin.in
ivimis favor iniillis noctibns super eum iuc.ein iir- liiiilo Uiernrcliiue, ii.ui faeile prn vero
dulsit igneani , adiiioniii nKmachi in luajorem eiiin admiseriiii. Omnes eniin Codices AIss. uno (juasi
iraiislulerunt ecclesiam, el ad sinisirain allaris posi- ore ei coulradicuni, ei pcfpeluo prac sc lcruni aul
tum, his praedicaverunt vcrsibus mariyrem :
Erigcnain aul Kriuijeiunn. Ltigeral Giilieliuus apud

Coiiditus boc tumulo s?Dcms Soiiliisla Joamie?,

Asserium el Iiigulluui fuisse cum Alfredo Joanijem
Uui diuius eral viveti.s jarn dogin.ite iiiiro; quendaiu Laldsaxoiiem ; atqiie adeo, tpiia lioruii
IWariyrio tandein nieruil conscciulere cat-lum,
(|uo semper cuiicti reguaui per secuh saucii.
gens cranl oliiu m aniiqua Sa.\onia, hunc Jian-
iiem ex Uerulis oriundum existiniavit.

« Scd ct Anastasins de insigni s.Tnciitale adhiic

Si quis tameii credit, isia non tciiicrc Alalmesbn-
vivcrtlem collaudai his verbis ad Ciuoliim ; i iliian- riciisi cxcidisse, facial sanc pro eo, quod llenilos
« dumquoquc esi, quomodo ille vir barbarus Joan- ,
intcr Hibcrneiises olim coiisedisse veieies Scriptorcs
« nem dico, ille qui in linibus muudi posilus, qu^inio
« ab homiiiiluis conversatione, laiito credi poluii
tradanl. Qua de
ir'>u:>ni- yni^ «< re consuli polest La^ius de viiyra-

« allerius linguae dictione ionginquns, talia iutelleclu i\ am, et Beaius Uhenaiius, queni in par-
tionibus gentiuu
« capere, in aliumqac linguam iransferre valiierii, ^es vocal.
« Joannem dico Scoiigenani, \irum, quantum coiii-
« peri, per oinnia sanctum. Sed lioc operatus est
Non magis iiiilri probaliir eorum teiileiilia, qNi
I ilie ariilex spirilus, qni huiic ardenteni pariicr et cx lioc vocabiilo lirujena Joaiiiiem faciiuil Iltber-
4 bqueniem fecit ; nisi cnim e.v gratia ipsius iguc nHin. Nara et sacpiusMii aniiquis libris i.ringena
« caritatis llagrasset, ncquaqtiam donum liiigMis
dicitur quam Erigtnia; cerie in codice uliimne
t loiptendi procui dubio susccpisset. Nain luiiic iiia-
< gisira carilas docuit, quod ad luultorum insiru- ^intiquiiatis (qiii iiuiic scrvaiur in Biblioilieca co!*
« rtionem cl aedificaiionem pairavit t. Alternanl legii S. Triuilalis Canlabr.), qv.o usn.<i cst Usserius
ergo dc laudibus ejus, et infamia diversa scripia
Arinachanus, et cgo (luoiiue, scribitur Eiiugena
quamvis janipvidejn laudes praeponderaveriui. Tan-
tuin ariiiici valuit eloqueiiiia iion Erigena. tta quoqiie St:l!ridiis Petri, iia in suis
, nl luagistciio Cjiis
niaous dederil omnis Gailia. Verutn si qui iMajoruiii . rt;|>crii. Dioiiysius Peiavius, iia Philip. Lal.>beus. Et
aidaciamanhelain, ut synodiis, quae icmpore Ni- vox EHn. HiL.ernus, piwlucii noi, EriuenuM »e(i
colai p;'pae secundi Turonis coiiHrejiala esl iion in , r. • ., , , ,.
.'

euin stld iii scripta ejns duriorem se.itcniiain prae-

,
'^'»"5'''«"'«. *!"« <l"^'t*ai pacio rccif. eam d.ctionein
cipiiant. SuDt ergo liaec fere quae ooiiirovtjr.^^iaui l>inxii i*. Aiaica in Episiola de hocyoflMuead Lucaiu
P*"""^ * Dacbe:iu:u exarala. Nec luovere qiicuiquaui Jelk'ai_
95 TaOM.f: GAL .¥.[ PK.^EFATIO 96
«juod hic Joacnes Hiberntjs toilcs tlicalur; id cvftnif, A probabdiiale, magisirum Joannem cum suo disci-
quoniam sliuiiorum gratia in ea gcnlt? diu vcrsauis pulo iianc legaiionem obiisse. Andierai Joannes [jsr
eral, quae liiiic {fag. x) lenRpori.s Jjonartini liltera- Fulccnem {uuur, .irun 882, arcbieiiiscopnin Ue-
njjii oflfcina fiiit. ilossus in iiluo rlc I\t>gibus e\ meneein, nuper abbatem Berliniauam) de fama
(]uo(Ja(n aiititiuo scripiore ista de Hiliernia proferi :
Grimbiiidi Bertiniani ; redtjx ille in Angiiani aii*
Aii(iticanis stjidiis nnspensis [
per G;'egOriiim I ab 110 8S3 Aelfredo euindem coinnicndaverat. Hrnc
Angusliiii teinpore flarebal scienlia in Scotia ei sccuia esi illa legaiio aniio vel circiter 884; iiam
J

Ulbeinia ; erai veto lliberma loiius iuiic scieni.iue Griinbaldus anno iiSa.
aiipnltt hi:c isla dieia sunl,

proriituarium elalumna. Ibi slutlebat S. Cedda^ prins ne quis cxistimei, Erigvnam boc iu lempore in

S. AiUum iAuJiffer. episcopi discipulus , postea Galliis liaet>isse.* Sed bac de re plura iiiOX.

Eborum, et demuni Lindeseiae el tolius Merciae epi- Peniqiie qiiaeri ab iis poiesl, q;ii Joa:inem liunc
icopuii; cui consclwlaris [uit in liibemia f^gbcr- lliberniim gcnte etdomo fnis.^e coiiieiKlunt, cur iiic

lus ^ft ntulti prueciari mvribus et sciculia mri sulus e tol pouuluribus stiis Eriijenu cogiiominalus
rie Arigliu. Disi eiim iJeo Hibcrmiin iiiisse dic- fueril. Teslaniur certe Aunales Saxouici , teslatar
luin, quoil iiii liCteris operara dederit. Ideni acci- Ericus Antissiodorensis, aliique apiid doctissimum
dil Marco cuidani , qtii liibernui coinmunitcr dice- B Jac. Usserium Arniac. [Pag. xij .Arcb. in Praefatione
I/aiur, c»n\ tamen essiil naiione Brilto, eilncaJns ad Epiitolas ilibernicas, perplures Hibcrnos (seii
vero iii Hiberma, ui de eo scriijit Ericus Antissio- Scoio-Hibenios) orbi lilleralo iimotuisse, per Caroli
dorensis in nae librl i de ^jracijUs S. CeriDAiii. Magni, Caroli Cidvi, Aelfrcdi lempora, et deinceps;
Idein accidil S. PaUicio, Pelagio, aiiisqtie muHis. quoriiiti Ijimen nemini nomen hoc, Erigena, pro

Vt i|j;iiur paucis nieam conjeciurain couiplecittr gentili attribuium cognoscitiir. Omnes enim vel
Hiiierni, vel Scoii, ci Scolo-Hiberni audiunti
opinor Joannein islum Erigen:un diciam i^iiissc a
ioco, ui videiur» nataii. Est autem Ergeno par»non Yenio nunc ad Scoli Erigenae scrlpta recensenda.
coniemnenda Herefordensjs toniiialus, Waliiap eon- Pono auiem primo loco ea Iiominis opuscula, do
termina. ImO unum e regnis Walliae inii lioc icm- quibus liiilia apud veieres repeiitur ambiguilas. Edi-
pore Aifridp {.ribuladi^ni. Ir. iiociractu repeiin loeum dit igiHir Joannes ille :

Eriuvenr m^i^ quidem dicti.) parnm discrepal ab 1. l>u Eucbaristia libnim I.

Eriugen {el contracie Ergenc). Jam lola lerra ab 2. Vs-.sioncs Dionysii Areop. lib. lY.
ipsis Wallis modernis diciiur Ertjnug , vtl Ereinuc. Vi.lelicel :

Oui ol>servaveril, qnantae in aliis diclioiiibus bar- De Caelesii Ilierarebia.

C
baris ad nonnam ialinam iieiorquendis mulaiiones De Ecciesiastica Hierarcliia.
plerumqne fiant, non aegre Jias leviuscirlas allera- De Divinis Nomii.ibus.
liones n>ihi hac m voce cencedel. Enimvcro Libor De Mysiica Tbeologia.
Ecclesiac Landctensis, in Tomo lil Monastici AngJi- 3. De Praedeslinaiione advertnt Gotesclialctim
cani, Ciraldu& (juoque Cambrensis in Cambriae de- iii). I.

scriptione c» 5 pienlus de Jiac regiujicula docebunt. 4. \ersiones S. Maximi de Aml>iguis S. Dionysn

Quorum hic notal, Xuisse parlem dioeceseos Mene- ei Grcgorii Theologi.
densh; ubi A&ser fuit arciiieptscopus, qui fuit 5. De VisioRC Dei Tractalum.
lu-ojdnquus Asseri, qui Joar>nem Erigenatn audivit 6. De Divisione Nalurae lib. V.
docenlem» Unju* quoi{ue provinciolae memluil liber 7. Epistolas. _
Deomeadoy, in qiio slc lego ilae consuctudines : 8. Versus.

erant Wtdlensium 7. R. E. in Arckenefeld, id esl Tribuimiur eidcm et baee, quae subnoianlur •

Ergene. NotBt porro tum Giraldus, lum iiber Lun- 9. In Martii^tnum Gapellam Commenta^ii,

damisis^ Scoio« Waliorum (ines aliquaudo occu- 10. EKcerpta ex Macrobio.

passe; unde el dfoanni uosiro Scoii cognome» poii^it n i J. De Disciplina Scholariam iiber I.

accessisse. Sed iil re<ieam. Hacc etiam inde videnKu- 12. Disputalio qnaedam cuin TbeoJoro Sludiia.
confirmari , quod Joanues Erigena a' scripioribus 13. Yersio Moralium Arisiotelis.
diserle Wo.Uus appellelur, Sic Uidettsiiitn Amalium 14. Yersio libri Aristolells de Regimine Princh-
eomposii^jr, sic Rossus in libio dereglbui. hm ipse pum.
se Waltum non obscure inniiit iu caruiinc ad iS. Commentarii in Aristotelis Praedieamcnle.
Cjirdum Caiviun Advena Joannes Spendo meo 16. Dogmata Pi^ilosop^orum.
f.arola. Vox enim Wallus ei udvenit aequipollent. 17. Homiliae.
Qai viiinm Giiufljaldi hcripsii, prodii Joaunem cum 1{>. De Fide contru Bmtfnros.
Assero legaliim iii Fiandriaiu misstjm fuisse ad 19. Paraplirastici. Tonii, iiPf Commeniaril in
inviianiium, Aifrcdi uominc, Grimbaldum. Nnn carei Dicmjsium Areopaytiam.

• Qua« hncusqtie de cognomine Lrigenn et de (Irma sjiit, nullis f)robari poss« videnlur. M
Joannis Seoti in Anglinm reditu dispnlantur, aut Pro9emiunt nostrnnt.
ymnino fulsa siinl, aul argumcntis. quae quidem ANiMADV. Epir.
 IN LIBRUM DE DIVISIONE NATUR^E. 9H
97
i. Horum opusculorum primum pulanl aliqui A sieiisJ ; eas, quas seu scnl»ae nosni lesiiijaiionoc.,

itiierciilisse; aiii adbuc cxstare vuluni sub liomine seu codicis ipsius defecius multifajiam suppievcruni.

Uenrami, vel Rairarani. Praeier alios hac de rc Si quis posiliac aliquas in bac edilione ab exem-
Harca apud Lucam Dacbe- plari ms. discrepautias olj.s^^rvaverii scial eas evc-
consuli possunt Peirus de
,

rium Si>icilegii Umi. U, ct dociissimus vir Joatu nisse non cousulto, non
sed casu; nou studio,

Mabiiioiiius in Praerat. ad partem il seculi iV Act. fraude mala, sed per bumanam (nlirmitaUMn, quac

Uenediciinoruni. non videt omnia, iirepsisse. llos V libt-0!> Abbas

S. Yersiones Dionysii exslant in inanuscriplis Trilhemius adscribit Joanni Scoto, queio Mailrotiuui

coild., quoruiu aliquot viili, ipsius seculi, in quo vocant. Eum sequilur Baleus, el cum errante errat.

vixit Joan. Scolus, quanium coujeciura assequi Nam, ut de HistoHcis nihil dicam (qui quidem uni<
iiceat. De liis vide Anasiasium bibiioiliecariuui, et nes uuanimilcr hoc opus Scolo Erigenae adscribuui),

Pbiiippuin Labbeum in Atiastasio. bibl. Exslant satis conslat exversione Ambiguorum, unum el euu-

eiiam typis cusae. Observanl uonnuUi ob banc ver< dem ulriusque operis esse palrem. Diu baud dul>ic

dioueiu primo iu suspiclonem venisse Joanneui tidei sine aucioris uomine circumbli sunl bi libri; co ca-

parum sanae ruit nosler; eo etiain Pari^ieusis codex caruii. luiu

5. Tertium scriplura de Praedestinatioue lypis B »«*«<> 'g'^^''»^*^"^ "O™®" ^"^^^*'"^» "^ <^P"s 1^'''"^ <^^"''

vulgalum Parisiis auno salutis noslrae M. DC. L. uatum fuerit Parisiis, quaiu cousiiierit, cujus essci
Iiabes apud regium consiiiarium Gilbertum Maugui- foeius. Martinus Poionus sic de eo scribii ((jueiuud-

num inter scriptores seculi IX, cum variis de eo modum iu duobus MSS. penes Reverendissinuim ia

libro antiquorum judiciis et ceusuris. Chr. P. GuUelrauiu Arcltiepis. Caniuar. Kgi) : II ic

4. S. Maximus scripsit exposiliouem Amblguorum liber [m^i ywffewvj inter alioi libros coiulemmUos l*u-

aliquet locorum, quae iu S. Dionysii et Gregorii risiis ponilur, el dicilur liber Amulrici. i'ostreiiia

Nazianzeui libris occurrunU iiaec {Pag. Xll) Ambi- haec verba non coniparent lu ediiis libris Marl. Po-
gua Joannes Erigena veriii laline. Nescio an tolum ioni. Gulieimus Malmesburiensls prinuis suo auciori
Maximi opus quoniam Graeca S. Maximi integra
: viadicavii; Erigena, utparesl cxisiimare, liic aput'

i.unduni nacius sum. Quae bic in Hue legis, accepla fuos id fassus erat, quod apud exieros celuvcrat.
uiecuiu refcr pariim benelicio t. cl. Emerici Bigoiii, 7. Episiulas Scuti nullas, quoJ scio, quisqujiin

qui ex fiibiioiheca regis Galliarum ia meos usus vidit, praeter eas, quas libris suis praenxii ; noc ta-
descripla exaniinavil , parlim codici meo, qfxi coiu- iBeu dubil»iri poiesi, qulu alias scripserit. Subjoci in
plurimas ejusdem Maximi lucubraiiones couliuet. calce bujus volumiuisi iueditain episiolaiu , quam
Ceiermn, ul redeam ad Scoium, ejus ualatiouem, C scripsit Erigena ad Caroluiu Calvum dc S. Aiuximi
quam hic edo, mecum commuuicavit humanitaie et versione.
erudiiione celebris v. Joaunes Mabillon, de quo S.Viersusomisissemlibenler, nisi liosdiguosexisii-
siipra commemoravi. Uaec versio, absque iis, quae massel Baleus.quos [Pag. Xill] commeiuorarei. Ex-
in libris de divisione Naturae facile observaulur, slanlquidamiuCalceepisloUteadlibrumdePraedesii-
saiis ostendii, Erigeuam fuiisse io Graecis plane nalione; aiii habentur pracmissl ad Areupagiticu u
aiphabeiariuui. Scolo couversa. Suiit quoque uonnulii in Glossai io

5. Idem v« cl. J. Mabillonius iibrum de Visione Labbei, quod Cangius in iucem dedit. Reperluniur
Dei deprehendit iu ms. codice Claromarisceusi denique aliquot Scoii ud Carolum cariuiua iu Codicc
prope Audomaropolin, cum hoc titulo et iniiio, ms. Benediciino apud Caniabrigienscs; quae tamcii
TRACTATUS Joannts Scoii DE YiSlONE Ow- DEI. eadem forie sunt cuin iis, quos itevercndissinius
nes sensus corporei ex conjunciione nascunlur ammae iOsserius jamdudum pubiicavil.

ei corporis. Dedi ego operam, ut ad me perveniret Tribuuntur Scolo Erigcnae eliam haec, quae se-
hic Scoti liber; sed couatui adhuc uou respondit quunlur, opuscula; rectc ui\ secus, non defitiio.
successus. 9. la Martiauuiu Capeliam Conmenlariu Servaii-
6. Libros V de divisione Nalurue primus uunc ^ lur commentarii quidaiu in Cnpeliam suiis aniiquae
edo. Uos uiibi^ suppediravit supellex mea, (curia tuanus in Bibiioibeca ainpiiss. viri i. Coiiou, liuro-

aibs) libraria. Codex noster vidctur scriplus fuisse neiii : sed anoi ymi sunt, et ub nunnullus raiionc»
aute annos sexcenios. Quoniam auiem uon satis tu- puio Duncbanto Poutilici Hibcrnen.^i poiius esse
Uim existimavi unico iidere exemplari, praesertim adscribendos. Dundiauium servalBiblioiiteca ri'^i:i

in scriptioue conlroversiis obnoxia , primo locos, uostri Curoii.

quos Scotus ex anliquis PAlriiius adduxii, non indi- iO. De excerptis ex Macrobio sic clarissimus
iigeuter inspexi; unde nonnullas emendatioiie& co- Armach. Jacobus Usserius : i Joannla quuqiic no-
dex ille noster lucraius esi : deinde, cura rcscirem, striputanluresse excerpta iiia, quae iuier Macrobii
Parisiis in Monusicrio S. Germani, hujuso{>eris ser- sciipta ferunlur, liediirereniiis et socieia.iibus giueci
vari exemplar aliud (et lorie unicum becundum illud latinique verbi, cel. Iia quoque censuit P. Piiliuou»
meum uam ; Cudcx Thuaui vulde luuliius crat) ami- V. cl. i liacc llle in Episl. ilibernicls.
coruffi gratia (inter quos primus D. v. Pcirus 11. De Dt.^cipiiua Sciiol<)riuna. Puiai Joannem
Alixiu») oblinui varianies leclionesex islo ms. P:'.ri- liuiic scripsisse Buleus iii lllsioria AtftdemiMR Pati»

PAxnoL. CXXU.
S9 TflOM. GALEl PRAEFATiO IN LIB. DE DIV. NAT. 100
Bi>nsis. Equidejn aJlier oenseo. Quanquam cnim a vivos esse desiii,non cerlo deslgnat. Conslat ex
ScoUxfHWSiev barbarus erat et in finibus mundi po- Rogero WenJovero, Scotuni in AiigUam rediissc
sUu$, ul de eo loquliur Anastasius Jbibliotbecarius, anno saluiis SS3., vel, ut alii, anno 884. Hoc ipso
cerienon .adeo, ac auclor istiuslibeili, iBapSsfLpudVf anno 885. fato funcium esse scripsit magnus Baro*
nec Chrysostomi noraefl ci unquam tribuissent sui luus. Yerum senientiae suae nosirates solos biatori-
secuii honiines, si istius scripti figulum exisiwnas^' cos lestes laudat, qul id non dicunl; nani de ejus
5ent. morte loquuntur eo anno per quandam aniicipatio-
12. Disputaiio cum Theoiloro Studila hujus essc nem. Post aliquol annos (ab 885.) graphiis psrfossus
non videtur, quoniam Theodorus paulo seoior fuit^ animam exuit, inquit Gulielmus Malmesburiensis.
quam ut ad Scoti nostri fempora pcriingere possei Secuhdo anno post adventum GrimbalUi (venil Mle
deiude videtur iiia drsputaliu celebrata fuisse de in Angliara anno 884 vel 885.) iegit Oxonii.Scotus,
cultu im^ginum, qiiae vquidem agUabatur tempore sl Hdes sit Annalibus Hideusibus, qui aut primi au(
Alcwiui et Joannis Scoli Mailros. Huic igitur po- soli hoc affirmant. De reliquo vilae spatio nihll coot-
tiusquamEiigeQaexompetere videtur Istadisputa- pertihabeo.
!io : servaiur, uti aulio, in celeberrima Bibliolbeca Periit indigna raorle : grata posterltas immorta-
Regis GalUarum. B lem efficere cupiit, ideoque ejus natale ad 4. Idus
15. MoralLa Arislolelis an latine vcrteril r;escio. Novembris diu cclebravi^ Arnoldos Wion de eo
$u.>picor alius Scoti esse laborem illum. in Ligno vitae honoriflGe meroinit, notalque, in
14. Ycrsio ArLsioleUci, ut piilatur, Ubri dereqi- Marlyrologio Romano, quod excudebalur anno 1589,
mine-Principum hujus Scoti non est opus, quicquld ei locum et decus suum Integrum constitisse, a quo
conndentissimus scripserit Baleus. Habeo aiinuot tnroen sequentes edltiones .Variyrologii eum penitus
isUus libri exemplaria^ vidi alia, in quibus pmuibus detraxerupt. £0 fato mihi natus fuisse Joannes vide-
is, qui vertit, ^KxiyxtJoann^s Patricius Bispafiensis>. tur, ut hominum de se judicia seroper aUcrnaniia
Multi boc cum superjori opusculo idem esse scl$cuntt subiret. Anastasius bihliothecarius virum per omnia
quibus non accedo. 5anclum praedicat, alii ut mendacem, ineplum, de»
15. Conuneniarii in Arlsiolelis Praedicamenta mcntem, haereiicum difTerunU Pueri Malmesburien-
^unt h^jus loannis nivnitd, si Hugonem et Petrum ses eum intcriiciunt; Mouacbi sepulcruro coudunL
de S. Victore recte capio. Scio tameu in Catalogo Abbales alii pari eum ferc cum suo Aldelmo honore
guodam Biblioihecae Oxoriensis eadein alius Scoti prosequuntur^ Warinuspene pro purgaraento habe(.
nom^n praeferFC, Kihil de hls pronuncio, libris non Hi eum fastis inserunt, alii expunguoL tta ejus
vists. C fama et nomen recidiva quasl (ebii jarn diu confli-
16. Dogniaia Philosopliorum ; 17. Homiliae ; ctatur.
8. de Fide contra Barbaros milii plane sunt «pera De solo sepulturae loco intcr omnes convenit. Ca-
i^jcogDita omnra. 32 nidi^iel Baleus, utique et iiiilia talogus SS. in Auglia sepuliorum (qui nunc in col-
fiorum app&suissel. legio Benedictino apud Canlabrigieuses servatur) de
10, Ue Paraphrasijcu iomh, ohticonwmlftriisin eo sic scribit Utteris Saxouicis : S. MaildunuSf
lenuem &uspicionem nihil ha-
Diontiiiunit praeter S. Aldelmus, et Joannes saptens requiescunl in MaiW
beo; suspicor- autem esseJgannis ScyihopoUtani mesburia. Eadem habet Codex Collouianus ex Got-
napttBiasts, auas vertit Anaslasius biblioiheca- ceiino Bertiniano, nee abit ab his, iiti vidimus, Mal-
rius; vel parapnntsin Abhalls cujusdam Yerccl- mesburiensis Bibnothecarius ; nec vetusta quaedamj
tensis. connoiatlo, quae olim legebalur in Mertoniana.B|K|
Porro de scripiis Jomnis Erigenae quale fuerit bUorheca Oxonieusi : — S. Atdelmus et Joannes »a-
nnliquonim hqminum judiclum , qui scire arei, viens pausant in loc.o, qui dicilur in Malmesbiri. Fuit
IogalscriploresHislonaeGoteschaIcianac(/*asi.^lY), quoque in honprem hujus Joannis siaiua posita in

Yosstum. llsscrium, Matiguinum, CeUoUum, iiem lempJo Abbatiae Malmesburtefisis, cuin hac inscri-
Pelnim de Marca, Joan. Maliilloniura, cl P, Alixium. D piione : Joannes ^coius, qui transtulit IHonysium e
(iuo mortis genere periii Joanncs, docuit tios Guliel- Craeco in Lutinum. Iia LclanJus in Uinerario. Uaec
imtis Malraesburieniiis; quo auiem tempore inlcf habui de Joanne Erigena, quae /mnc dicereni.
m C. B. SCHLUETERl PRAEFATIO IN UBRUM DE DJVISIONE NATLR^. «02

C. B. SCHLUETERI PRAEFATIO
£D1T10XIS CU! TITULDS :

JOANNIS SCOTl ERIGENAE DE DIVJSIONE NATURAE Ubri qninque, Editio recognita

tl emendata, Acctdunt tredecim auctori$ hynmi ad Caroium Calvum ex paliinpsesti^^ An-
gdi Maii. Monasterii Guestphulorttm , typis et sumplihyjs Ubmnae Asthaidorffianae.
•

MPCCCXXXVIH.
{Pag. ni) Joannes Scotus Eiigena (a) geuere A leni adversus Godescalcum scripsll; quo mulio»
Hibernus (6K natus rorlassc circa annum 82$, iigt adversartos sibi comparavil. Posireniuni papa Nico»
palria iitierarum cnltu tuuc temporis oinnium ccle- lius J ea, quae S. Romiglus docuerat, approbavjt»
berrima , optimarum ariium studils ei graecis quo- copcUiique Valenliani canoaes ad lianc contro-
que docirinis et pliilosophia admodijm erudilus versiam pertinenles confirmavit . Qui^us eiiam
esl (c). QuiLus perJeclis foriasse jam iunc conse- t venenum » dogmaium Erigenae persiringebalur,
cratione sacerdotali inauguratus (licel nonuuUi oum ipse lamcn Erigeua iiaud damnalus est. NIjMlominus
laicum mansisse putent, aliique de longinqMiij Iiine- complures inferioriji aevi scriptores causara Eriger
ribus, quibus Graeciana et ipsum Orienlcm visita- nae egerunt, ei scrlpla ejus aduUcraia csse conien-
\erit, sermonem facianl), ut iilo lenipore mulii po- derunt. Post baec Caroius Calvus rex Erigenani
pularium ejos, in Galliani se coniulit. L'bi Carolus exciiavit , ul opera (Pseudo-) Dionysii Areopagitae
Calvus rex,in pronJoveQdisliileris acer ei industrius, graece couscripta, quac Micbael Balbus, orienialis
eum Parisios vocavii et raagistrum in mathesi et Romanorum regni imperaior, a. 827 antecesson
dialectica , praesidemque scholae aulicae tunc iirms, Ludovico Pio, donaveral, ilcrum in latinuni
perquara ciarae constiluit. Regi hilarilas eju§ et verierct sermonero. Erigena rcgis desidcrio salis-
facete ingenioseque dicta magnopere placuerunt ; B fecit, a papa autem Nicolao i viiuperatus est, qnoJ
quarc Carolo mox imo sacp^ mensae
amicissimus , ipse, qui, < licei scienlia magna cssei », tamen jam
socius aique contubernalis faclus, procul dubio ad aulca, si ad oriiiodoxiara respicias penes nmlloj
,

incitar.da opporlune eliam extra urbem Parisios, faa,?,haud boiia gauderet , iibrum ii^lerprclalioni
tolo Francorum regno liilerarum artiumque libera- faisae tam obuoxium sine PonUficIs Maximi appro-
Jium siudia nmltum valebat. Sed paulo posl variis batione edidisset. (859.) Jam alli Papam jwssiiise nar-
et molestis incoraraodis implicalus est. Monachus ^sjal, Erigenam propier istam rem Parisiis amandari
enim nalione Saxo Godescalcus {Pag. lY), quum Romamque duci, alli librum iUum sibi etiam tum
dnpllccm esse praedeslinationem, alieram bealorum, niiiii ad approbandum*^. Voiuntati Papac nescimus
alteram reproborum , illp lempore proposuisset, cm lia^id obtemperalum est^ necjue l»apam ipsura
hanc ob causam ab Hincmaro, archieplscopo Re- poslea, ut maudaium suum observareltir, instare
roensl,poenaacerbissimaaffliciuserat.Quocommoli yidemus. Atiamen, quamvis P;.pa Erigenam viiu-
insignes aliquot Ibeologl, PnKleniius, Florus Diac6- perasset, aequalis ejus Anastasius , biblioihecarius
nus, Lupus. Amolo, sancius llemigius et alii Go- Romanus,scnptoremuoslrum,propier euudem illam
descalco tuendo operam dederunt, tandemque Hiac- versioi.em, nou miims quam propter « samtara ejus
marumeo adduxerunl, ut et ipse alios quosdam rci C vitam » iia laudavil, ut probaiam ab eo ingenii
dogmalicae perilos ad se defendendum excitaret. praeslaniiam ei viriuteiu taolum ex singuiari qua-
Inier bos Erigena causam archiepiscopi recipiens ^iam graliae uivinae per Spirllum sanctum infusae
c. a. 852 librumde praedeslinatione adhuc exsian- efiicieniia derivari posse conlitcretur. Quod quidem
{a) Cf. Opus egregium quo<^ Prof. Dr. Sfaudeu- pairiau> fuisse putal ; alii , cognoujcu Scoli male
maier scnp^it : Jolumnes Scoius Erujena und dte jiuerpreiaj.ies, cum i;) leira, quae nunc Scotiji
Wmenschafi setncr Zeii. L Vol. Francf. a. M. 1834. appcltalur , nalum esse exisiimarunt.
Quae ylv ille doctissmjus ibi p. 102-213 dispaiavit, ic) Imo liabraitas ei r/uiaBse syricas etiam littei a^;
ea hic ita, Ht iu rebus lantuiu minoris mnraenu ab didici.^se feriur; cf. Johamies Stotus Erigeua, ein
ilUus sententia discrepemus, breviter exposumius. BeUnig zur (jiescukhte der chrha, Pkilosopltie mh
(6) Ceriijisimis argumentis confirmal hoc Tfcousas besondercr Itucliskht atif die Damellungenvon Uiort
MooreiDUbro:/i(»««;r«/ ofyre/a»((i., lom. I, eap. 43 und Smde)nuaier, bearhf^ifet von Dr. C. Hocr.
Siaudenmaier Eriuven, Bniuoiae locum Engenae Ephem. Bonnem. l& FasoIc. 183,".
» Joannem Scotum uiagistrum tnalhesens et aia- quenli rumore dicaiur, Jiomae repraesenlnri fncial,
wemoriae non proditur. Cf. De Joanne
leeiicae rwi^se, atu cerie Parisius in nudio moruri non iimt, nc cam
Scoio commentationeni supra pftiitfim Cap. il coL iriiico sacri etoquii grana zixuniae el {olii miieeTe
11 not. fl. Ammawv. Edit. dignoscaltir, el panem ijHtterenlibus venenum iwrriyat
** Ne liaecquidem fide velerum
niluntur. Cf.
jj cj. ^'icolai papyB l iiiieras, Joaiinis Scoli verstoni
corfimenlaiioncm laud. Cap. !Y. Ani.\iadv. Euit. Operum P.seuuo-Dio«ysii a nobis pracuxas, nec uon
itxjiw*t. I , ./^ r. f t . ,
ca,quae d»3 huc re iii cummcntaiione lauU dispu-
*^Ip5e Nicolauspapa Ipostuist uiCaroiusCatvus
uniur. .A^iruov. Enir.
Joaimem qui tton sane sapere in quiliusdam fre-
,
 105 C. B. SCI1HjET£RI PaJTATlO 104
liacumenlo est quid de to Romae et in ipsa aula
, A discipulorura tumuIiuanUuin grapbiariis {Pag. Vi)
poniiiicia fama ambigua olim aspersus esset
, licel necaius vita decessii (c). Fauia perbibet, post ejus
extslimalum fuerlt. Studium lanlum nimium arche- moriem super bepuicrum ejus lucem miram visau*
lypi ad Terbum transferendi in ea versione Anasta- fuisse , eanique tara diu refulsisse , donec ei ho-
sius reprehendendum esse putavit quamvis illud ,
uesiius eliam sepjulcrum in majore Malmesburieu-
sludjum «bumiiilali i Erigenae ad (Paj. Y) scriberet. siumecclesia propeaitare pararetur*». Quam oh caiw
Poitremum circa annum 870 doctrina Paschasii sam non minus, quam propter viiae inlegritatem
RaUberii de Eucharislia ,
quae pracseniium Christi ii» Fraifcorum Anglorumque mariyrologiis usque aa
pene niinis «amalem et adeo capheniaiiicam sta* annum IS^, quo Rouiaoorum libri liiurgici iuducti

luii, novam in ecclesia coniraversiam suscitaverat. suDi, tnter sanctos mariyres commemoratus est.
Giiam Erigena buic controversiae se immiscuit, el Saucle neque unquaui ejus vita, sed sola ejus
vixit,

cum Rairamno potissinium jjtlritualc dogmatis mo- doctrica interdum vituperata est , quaiavis inceria
mentum iliustravit. Quae singiliatim de Eucbarisiia et arabigua, ut vidimus,
ilia siut, quae aiitiquiore

tlocucrit, nescimus, quum liber, qui aquibusdanri tempore adversus orihodoxiam ejus suscepia esse
Erigenae adscriptus est, foriasse jam anle seciduu dicantur. Stalura exiguus fuit ; animi vero culiura
undcciiiium iuterierit *, Dubiuin euim noo est, quin B insigNis, ingenio acri et sublimi, scientia tam ampia
vel idem vei alius liber de Eucharistia, cujus aucio- quam prolunda, dialectica Platone et Proclo digoaf
ritale Bereagariu^usus est, et qui in concilio Pa- postremum divino quodara menlis instinctu, quo ex-

risiis Henrieo 1 rege habito damnalus, atque in con- celsa quaeque et generosa percipiebat, investigabat
cilio Vercellensi a. 4050 concremalus esl , neque ab et ad extremum usque contemplans perscrutabatur,

Erigena neque a Bertramo quodam

,
seJ a Ra- , longe plurimos et doctissimos aequaiium superavit.
tramuo perscriptus sit («). Maxinium autem ei gra- Erigenam mulii muitisque inodis perperam intel-
vissimum Erigeuae opus esl de divisione Naturae lexerunt, Id quod fierl pcne necesse fuit, quum
dialogus, quiaque libris coosians. Qui quo tempore uoamquaniqi]e veritalem, quam acutissime poiuit,
conscripitis sil, nescimus ; aucioriiaiem vero nactus cxpriraere sluderet, et ingenio indulgens opposita ita
minorem ea, quam
est nuilto meruit. Nou minus enim amplecieretur, ut locis aliisalia et diversa de eadeai
doctum quam ingeiiiosum prinium esi in Occidente re4isserens in utramque partera modum prope ex-
opus iheologlcum, quod, iudole oinninophilosopiiica cederet. Quain ob causam baud facile unumquodque
pracdilum, seiiteiuias eas proponit, quibus ct scho- cjus dictura, si ex orationis contexlu abrumpatur,
iasticorum logica et mystica mediae aelaiis theologia defendere queas. At aOirmare audemus, eum, si totuni

inaximam pariem nixa censiderari potest. Quum C respicins, araussim veritatis ousquam traosgressum
autem secuio xiii Albigenses haereiici aliquot hujus e.%se, quod etiam singiUari vitae ejus sauciitati rai-

operis locos seinper in ore ferrent, ct Erigenae au- aime conveniret.

rloriiate glorinrenlur , Honorius 111 papa eos libros Enimvero volgata illa sentenlia, quam poela noslro
nndique conqtiiri el coiicremari jussil. Praeter baec leiipore clarissiraus .proiulil : Mundi historiara,

praecipiia ,
qoae Erigena scripsit, opera, iredecim mundi esse judicium {d), quamvis inlerdum vera
laniuin hymnos , ab angelo Maio in codice pa- e^ reperialur, saq)issiiue tameo failit ; nec ni:n
limpsesio reperios, quos editioni nostrae iu fine Erigenae nostro accidit, ut pene omnes, qui euiit

adjecimus, laudandos essciduxiraus; celera, partini vituperaveruut vei laudaverunt, proftmdiiati et acu
temporis invidia deperdita , hoc loco memorare no- rolni ejus capiendis minime pares fuerint, atque adeo
kiiunis {b). Forsan tayn discolrdiae, quae Erigenara inlque de eo judicavcrint, perpaircis tantuin aliam,

inier el plures in Framria sacrorum antislltes paul- qun pr.ieditus fuit, mentem recie intelligenlibus.

latim intcrcesscranl, quara velus illa papac Nicolai I Profectoenimetiam laudcm illorum, qui philosophum

cjtalio iinpuleruat Erigenara, ul, id quod nunc nostrum tanquam Spinosae anlecessorem declaran-
prope exiia dubium posiium est (
probabiliter circa les < pantheisraum ejus el sehsum ab Ecclesia ca-

anniim 8$5 vel paullo serius), vocaius ab Alfredo D iholica {Pag. VII) abhorreniem » quam maxime po-
Magno in Angliam sc conferret. Ibi quidern Oxflniae tcrant extuleruiil .(«}^ Jpse prorsus et quidem juie

iii liiterarum uuiversiiale per quoddam lemiMwris «uo recusaret.

dpalium matbesin et dialeciicaiu docuit; po&tremum Age vero, ut aliquatenus videamus, quem locuie

in coenobio Malmesburiensi abbas facius, sub maiubua J)rigena in choro doctorum atque eruditorum ora-

Die Weligescbichte ist das Weltgericbt ».

(n) Cf. Dolllnger, Lehrbuch der Kircfiengeschichle. {d) t

Regeiisburg uiid Landsbul, 1836. Vol. U Pg- *09- Scbiiler. Cf. Th. Galei praeiht. iu iibros ds div.,
{b) Cf. Hock 1. i. pag. ultima.
(c) Alius est noster Joannes, alius Joanne»
<al)bas (e) CS. Tennemann, Gtuhichu d<r/*A«f.,lom.Vni,
Aihelingensis , qui a sicariis mercede conduciis.io- sect. 1, p. £13 et p. 72.
leifeclus esU

* Peculiarein Joannis Scoli de Eucharistla Hbrum ei de mone cjih narraniiir, comperla non e$se, i«i
oiiiniiM) "011 exsiiiisse, verisimiliiinHinnobisvideiur, Prooemio inonuinn». Cf. coDtraeniat'onem laud.
m oslentrumis iii Prooemio. Animady. ICdit. Cnp. V. Amimadv. Ei)iT.
** Uatc qu.u'de reitltu Juannis Scoti in Angliam,
 IN LIBilUM DE DIVISIOME .NATURiC. 106
105
nuimterapo-umobiiucal.eilamaliqiioijudicia mious A uberrimum bisioriaeEHgeaaeapparalum colHgeiis,

iuiqua a recenlioribus laU audiamus. Inier quos oinnium diligeiiiissiinusde lemporibus, quibus ipse
]>osi uoUim Tbomam Galeum» qui Erigenae acumen floruit, et de iis, quae proxiuie aniecssseruni, it^

admiratus, soiiis Lucusque iibros de divisione edi- flcripsit» ut apparcret, unde dociriua iitteraruinque

dil {a), primus Dr. Fctrus tJ|jori nomioandus est y scientiain eo manaverii. Nec minus accur^teidem
Danus, ingenio scieniiaque praestantissimus , qui vir eruditog efiicieaitam expriuiit, qua Erigena aJ
oiim Soris, nunc Copenbagiae pbilosopbiam remque scbolasiicae mcdiac aeiatis discipiinam e,t uiysiicam
liiterariam Gtrmanorum docct. llie euim libello a. et logicam valuerit, id maxinic agcns. ui probant
182S edilo (i>), de Erigeua , quod iudolero ejus et integramque aucloris nostri mcntem alque oribo-
excellenliam in lucein faniajitque deuuo piuvexit doxiam ostenderet. Quum pro fme bujus pracraitoni^
optime merilus est. Iljorii quidem opuscuium prac- nimis longiim toret, si es praedioto libro, (|ui sysie-

ter prooemium in tres partes dividitur. In qnariim matis Scoti uberiu& et plenius, qnam bucusqise

prima scriptor de origiiie rci litierariae occidenialis- tenlatum esl, repraescntanili, quasi prodroinus ba-
etde Theftdortci Austrogoibi, Carxjli Magni, Caroli beiidus csi, omnes roaximi gravissimique momenii
Calvi , Alfrediqne Magnl lemporibus, qualoous ad locos eliam t\ parte tanluro liic laudare veilcinus,
rew iitterariam promovendam periinebanl, doctis- B uiiiversiim opu» omnibus, qui buic rei dilig»miius
•ime agit et Erigenae narrat vitam. Allcra pars toia sludent,legendum apprime commendasse sulliciat.
iu ekponendo piiilosophico Erigenae systeinate oc^ Eleganter et bi-evi sennone cuncta coinplcctens
cuptta est, Idemque, quamvis hreviteretsummaiiui, etiam Albertus Kreutzbage , in ahna universiiate
tamen si totum respicias, ciare r^cteque adiiinbra- Gottingensi juucx acadeinicus, scriplor taiu ingeniQ
lum continet. In lerlia i>erte piiilosophia christiana quam pura mentis intentione ile pliilosopliia opiime
qua ralionc media aetate per scbotaslicos doctore& marginem inudato (<j siiigiilas
meriius, in libro ad
et subsequentibus secuiis pcr recenliores pbiloso- quasque Pbilosophi nosiri virtuies, tanquam aiiioie
phos ad Qostrum usqueaevum excultasit, cxplicatur, quodam spirilu aiQutus , digiiis laudibus effert : iu-

et sanctum, quod soriiia est mumis, propooilur. dolem diciinus Eiigenae nalivam et invenlricem ,

Seriptory IT^manni Baaderique amicus , in Ira- acumen, profunditaiem, pbilosopbiani veio eiiiisiia-

clanda (^ilosephiae historia ex parte dialecticam oam, scnnunis pulchritudinem aliiiudinemquc,eru-

Uegelii sequutus e&tmethodum. Quanti vere £ri- ditionem, sensus purilatem et diviniUtcni Spirilua-
geo» phiiosophaos sacrae Scripturae et Patrum Iisinopropriam(qua ille quidein ceieberrinm omniuui
aueloritaiem fecerit , eidem probe et ex veritaie co- poetae, Dante , viro non miuare , quam qnae illi

gnitum alque iotellectum fuisse , loco ,quo de bac ^ contigit, injuria per longum lempus iniquc aesii-

re pulcherrime agit, satis apparet. Cf. pag. 47 seq. malo ac neglecto assimilari polest ) ;
ppslremutn
Qnod si Hjortum audis , Erigenae placila nihil nisi sysiema panlheismum quamvis aliingcns, lamen
piiilosophicam Gdei chrislianae evhibent explica- creaiiauismi fines haud transgrediens, neqiie discri-
lioriem, ratione < recle, pie et catholice pbiloso- nien, quod inter Creaiorem et crealuram inlercsi
pliantis > repcrtam. ullo modo resolvens. Verum enim vero ipsa ejus
(Pflgfo YiU.) Yerum muUo praestanliora conse- verba quorum elegantiam laiine exprtmere ei
,

quutus est vir Uiiistris Anionius Slaudenmaier, omniiio reddere vix ppssis , liecai nobis hoc Iocq
theoiogiae caiholicae nunc in nniversitale Fribui-- iuserere *
^nsi professor. Qui in libro jain snpra laudalo € Heutc, me/fvlicber Freund,habe ich den kleiaeu

\a)Joannia Scoii Erigeme de dhisione mturae Beruf. Voo Dr. Peder Hjorl, Pmf. dcr deutschen
libri quiuque , diu desiderali... Oxonii a. 1681. Cf. Lileraiiir in Soro. Ropenbagen, 1845,
ibi I. p. 8 itstimoiiiuriim iu Galei praefalione. Mitlhiiiungen uber dcn EiufiHSs der Philo&o-
(c)
(b) Johaii Scoiiis Eyiffena, odev von dem Ursprung hie auf die Eniwickeliing des innern Lebens. Miinslcr,
pnt
einer chrisilichen Philosopkii^ und ihrem lieiligen bei Tbeissiiig, 1831 pag. 416 seq.

* Enistius epistolae versionem lalinam, qua seu- D inDei naturam inleUigendnm,ot inexplicandam scn
Kum auctoris nobis asseculi esse videmur teniiam gravissimoruin quoiundaiu Cbristianac re-
( Hodie, amice carissime, Scoii Erigenae de Di^ ligionis uccretoriim, deiiique» ui breviier dicam, iii-
visione naturae volunicn absolvi, alque laiido prac- veiilnin jecenlioris pliilosopbiae faoiic primariu ii
(ficoque casum, qui mibi praeclarum iHud ol rarum jam pridein Erigeiia pioposuil veibis bis » Men-i. :

opusobviam ohjecit. In perlogenda disputatione, quau eienitn et notitiam sui gignil, ot a sc tpsa amor siii
est de priniordiaiibus cauais, iterHtn alqiie ilerum et noiilia sui prooedii, quo. et ipsa et noiitiu »ui
agnottcas necesse esl, coniineri in hoc opcre oaiisas coiijimguntur >
primordiales innnmerabilium icleanun pbiloHopliica- t iNeque minus admirabile diccadi genus Eri^^c-

rum, quaepostea singnlae inlcgris pliiio»opbiae sy-
slematis auiinae ac qiiasi ccnira i>K9ltlcre. Qnin,
si recenlioros quidam pbiiosopni can lidi essf; ycilent,
palain probierentur, opiuor, principalcm sibi ideam
ab Erigena subministratain.atqiie varias,<jti'isiniere
ipsi vias,ope Erigeniani ingenii aitissimi ci aculis-
siml sibi patefacias essc.
< Funilaireniiim disputaiionam i'eceniior;im de
mentesui «onsciadcque triplicihujus meniis naliira,
atque alliores coi^nilionc», quae indc
nianum, tmsquani non enlbeum, rarani allissimi in-.
geuii cuiu acuiisi>inio coitjunolionem (nue sc fert. t'i
legendo quusi abripi videaris in lemplum vel sacrum
iucum, niiris imaginibus referiiun, resoiianieinqtut
divinis vocibus, ititima vilac soorota pattdentibns.
Atque in uuiversum spiriluaiis plitKtsupbiae siudiuiu
jd eilicil, ut primum iiiagis i»agisi|ut:dobiliiotiir ciiiu
materiaiis vita, tuin prinoipinn:, ^aod in oa taioi,.
negaodi abstracle<iuo cognosooiidi, obsctirmti illud
rediutdarunt
 ^^*^
C. B. SaiLUETERI ph^fatio m
FoUaiiteu des Scoius Erigeiia, tle divisione Nalufae, A eieaim et DoiUiam sui giguil, et a &e ipsa amor siii
lu Eiide gebraciu, undpreise dw» ZufeH, der mir 61 noiiiia sui proeedit, quo el ipsa et notiU« sui
diese» herrliche und seitiie Werk ia die Hande conjunganlur », •

spieJie. Bei der {Pag. IX) Abhaadlujjg uber die pri- i Die seitne Verbindung dcs hochsten Scharfsinns

mordiales causas ioj zweitea Buclie muss man es und Tiefsinns be! Erigena spricht sich auch ia seiner
wiederhoU anerkennoi, dass in diesein Werke die Bijerkwiirdigen , Oherali Begeisirung athmenden ,

priinordialcs causae unzahliger phiiosophischer Schreibarl aus, so dass nian beim Lesen foriwahrend
ideeo iD Fiilie vorhanden sind, weiciie seiideni ve- in einerStimmung erhallen wird , ais befande man
reiiueU ganzeu phiiosopbischen Systensen zum Le. einem Tempel oder heiligen Hain, voU wun-
sicli In

benspnncipe und Cenlium dieaeii mussien. Ja, C3 derbarer Bilder und Geistersiiinmen, welche von den
&cheinl, dass, weun manohe neuere Pbilosophen innersien Lebensgebeimaissen weissagen. Ueberbanpt
offeoherzig sein wolltenr so
wLrdeH sie hekennen hat das Siudium der spiriiualistiscben Philosophie
mussen, dass ihnen Erigena die Hauptgedanliei:! die raerkwiirdige FoIge,dass das malerielle Leben
angab; dass sie au8 der Ftiiie setnes Scharfsinns und und das ihm verborgene finsiere und verfinsternde
in
Tief^nns ihpe Systempuise nabmen za sehr diver- Princip de* vemefnenden und abstracten Verhalien*
girerrden Richtungen H immer mehr gescbwachl, und dasdurch jer.es Princip
( Die Basis der neuern Forschungea iibep das augefachte Streben zur Erfiillung des Daseins luit
Seibslbewusslseiii und seine Trinitae, die tiefern Objecteu aus der niedern Begion immer mchr fiiier>

Einsichteti,weiche von da aus in iktziehung auf das waltigt wird , so dass seine verderblicben und
Wesen der Goltheit, den Sinn mancher wlcbtiger iodtenden Pfeile und die gebrochcnen Laute seiner
Lehren des Chrisienlbums, die Crealion, daiErken- unheilvoUen Zerstorungsmacht nicht bis in Jenoi
nert gewonnen slnd , karz eine der wichUg&len ftegion zu dringen vermogen , wo im Lichtc der
Erforschungen der neuern Philosophie wurde schon gottlichea Wesenheit ood Wahrheit alies verKiart
von Erjgena jn den Worien au^esprochen : « inena wird.
uon miniis, quam ohscurans ; deinde magis r«agls- categoriae, quippe quae subjeciivae sint, mundum
H«e perdomeiur cupiilo per piinclpium iiludaccerisa, diruani atque desiruant, econtrario praestaiit niun-
quae nos impellit, ut vitam in inferioris regionis dum atque aediticani, quippe quae ohjectivae sint et
rebiis ieramus. Q»o
harum inferiorum vii-ium
fii, ut reaies. Condiiiones eniin explicant, quibus inielligi-
letalia lela coiifusique
luinuhns amplius penetrare bilia, subsiantiae, Gunt sensibilia; atque cum cate-
'
nequeant in allhorem lUam r^ionem, ob» divinae goriae simul et substanliae sint ei sensibilia, horum
naturae veriiaiisque lumine perfunduulur omtiia. aml>oruiii quoque iarter se identitalem deinonsiranl i.
t Jum
Fassi di ragfio lulta sua parvenza^ Q ^rigena instrucius accuraia naiuraliuiii
Hefllesso at gottiiiio dei mobiie primo
siudioium, ihaiheseos , astronomiae, quales et siia
Che {wende
q^iimli vivere, e polenza. aeiate nono secaio, et superioribus temporibos fuc«
E coRie clivo in ac!i|Ua di 8U0 itno runt, eogniiione, penitusque imbuius ium Graeco-
Sispecciiia quasi per vedersi adorno^ ruin plaiosopiiorum lil>ris, ium scripiis Pairum, iJ
Ouanto fe ael verdis, e nei (iort-iti opimo, strenue agii, ut soUdum quasi nucleum veritatis,
Si sopraslasitJo a) lume intorno inlorfii> quae in Christtana religione esi, diiigeniissime phi«
Vidi gpeccirursi iii piudi nriilc <;ogiie.
losophica via cogiioscendo enucleet. Eaviaad gravis-
Ou»iilo di nol bssii fauu ba rKorno.
siinas conclusiones pervenit, afque in universiim
E se rititiaio grado ia se r^tcenKlie
Si grande luuie : qiiatil' d la iarghem raro quodara exemplo, quod e posterioribus scbola*
Di qaesla rosa iielJ* eslreme fogliet siicis philosophis unus, si ingeuii acumen spcclas,

(Dante, Parudis», canto xxx, vers. 106 seqq.)
fGuentherus seciaidum morem suuin Erigenia-
nuHi systema noniine paiitheismi dependenliae insi-
gniret. ^eque polest negari, iilud saepe pantbeismi
quasi latu3 radere. Atque in liuiveriium omnia spiri-
tuaiia systeraata illuc vergunt, imo in panstieisniuat
facile alure possunt, sin\cmi sui consciae pnmae
paries tribuuniur, deinde cogUandi lc^^es pro poien
;.. ^ j.._.. ._• • "• , ,
cxaequat Thouias A({uiaas, aperte deinoustrat, ve-
ram, quae pbilosophiam iuier et Christianam reli-
gionem iniercedit, rationcm nequaquam es&e simul-
tatem Inimicarri, sed nonnisi conjunctim ambas (inem
SQDin assequi, qui qubiera linis veritatis cognitione
cernitur, nimirtirn ut veritas per cognitiooem peni->
tus \n nobis vivescat, nosque in ea simus. Sin vero
phifosophia et Ghrisliana religio di^unguniur ei dis-
' trahunlur, tuni phiiosophia
titiuuiiiuii, luiii uiiiiv:iuuui<i «tuu sterilia rupium
non nisi atciiiia luuiuii

l^^i^^^f "it^^if.fr'!"^"^^^ »> cacu.nina ascenfit, etl[uo aliius assurgit, eo^na

creandi vii ad solas ipsarum inier se retationes re-
gis< solidarn veritatem amitiit. Neque quidquAm ei
fertur. Unile eincilur, ut spiritus sit omnia oi[\-
nibus. Verum Eiigena quidem haud niif^ai «os nnes,
iii
reliiiqiiii^rx "'^^ ^^ '" i"^'^i ^^**^ ^^ ^^ ipsius um-
bn ar^uiieiur. Chrisiiana religioiie do-
Aursud in
qui paniheismuiri a creaiionis doelrin^ disjungunt.
gmala lia rigescuott ut fere maieriales exteriorcsque
fiftm etiam uui proxiinE; eos fmes aitiiiglt, velut in
Hgurae videantur. iieque aiTipiius in eis inierioieni
deilicaiione sanctorum, accura$e creaitiram a Crea-
vividauique viiam aspicere valcnt faebotes timidique
lorc secundum essentiam discriminat. Quod quidcm
ocuii eorum, qui pedes quidem in sacro loco caiceis
aperte osteudii exemplum a ifuce (lepromptum, quae
nudaverunt, oculos vero lexerunt veio. Sic revela-
aera complei, eumqueioiuna in suatn naturam milia- ti.o\ quam de gravi&simis noslrae nattirac (|iiaesiio-
re videiur, rkeque iamei^ loihi di»crimen.Saoe Erigenae nibuiiJdgmuia praeiieul, non ainpiius iiiielligilur,
priinordiaies causae, quarum evolutionibus retroque
neque cogiiu^ciiur veritatis, qua abufid£iit, pleni-
revoiutionibus mundus iia nliiiur, ui singularla in
tudo. Vcriias autem iia demuiti viviftcare ac hbe-
ufiikersaiibus permnneant, revocant haee quidcm in
rare polest, ul eam ei per eam nos ipsos cy§4osca'
ineiiionaiin Hegeiium. \erum Erigcna non ialcm
mus, el(|tud luerimu». et quid birntis. et quid recu*
dicii regre&bum, qui esbentiam loltat, riKijtje igitur
perare dei:«amus, quid sit viLie nostrae propositum,
identiiatem, sedcreMuraein Creatore immaneniiam. qualisque inierecdat iiecessiuido nosjoter et Deuui
Hae cauiiae, primum suam vim exserenles, progi- niundumque >. AatHAflY. EuiT.
ignunt caiegorius Erigenianas, quae, cum CunUanae
m IN UBR13M DE: DIVISIONE NATUU^.
uni der spateru
UQ
Ein Strahl erscheinl sie ganz, «nd dieser walll A auf eiiie vorzijgliche voti lu:iiiem
Muciulratil«iuiauf «leshoolisu-a Hininieli. Uogeii, bcliolastisclien PhUosopl\en ausser von Tl\oinas von
Gil>l Let>eu ihin uml sotiatlutHe Gewall.
Uiiil wiesuni Bacli aii seinem Fuss eiii Hiigel Aituiiio in Beziehung auf den Scharlsiiiii , erreichta
Seiu BilJniss ueigi, als siiti' t*r, liold gesi hmiiikl Weise, wie das wahre Verliailuiss der Philosopliie
MiiGriinuiio Blitm-^.iis liinel/,i>icligern iiidieseitiSpirKel;
ziim Chrisienlhume nicht ein feindseliges sci, sontlera
(Pag X.) So schien sicli alles, was von iiiis oacL drouen
Zuriicligekehrt, m
spiogeln in dern Lich»,
l>eiaenur in enger Yerbindung ihr Ziel erreielieii
Auf lauiieiid Smren riugs lieruin eiiiobeu.
Uuii lassi in sich die unierste der Reihu k6nnen, die Walirheit zu erkennen ; damit durcli
So vieles iclil, wie weii enifaliei miissea Wahrheil uas durchdringend
I

Die aussern Ulaller die:»er Hose seiu l — die Erkennloiss die iii

Werden
l»;bendig werde , und wir in ilir seien.

dodi ein.gdtilicher Seher und A. \V, dagegen Philosophie uud Clirisientl>um von einander
f Dante isl
geirennl und entfernt gehallen, soersteigl die Piii-
Scbiegel lial sicii iii diesem Biuclisiijcke ^eiiier

Ueberseiztiug seibsl zu dieseni Dictiier erhoOei) ...

losuphle nur unfruchtbare Felsenspiizen, wo sie,je

< Gunilier wtirde das Sysient des Erigeiia als Pan*

hoher kommt, immer inehr die concrete Wahr-
sie

tiieismus der Depeiidenz classinoiren,und es ist auch heit verlierl, uud iu der ausgeleerten Luft nur iio<h

wohi nicht zu laugnen , dass es oft uahg am )*an uber ihren eigenen Schatlen giubelt, Im Chrisien*
Iheismus voriiberstreift. Dieser Grauze nahem sieh B ihuine aber erstarrtdann das Dogma,al3 ob es zup

tJberhaupL alle rein spiritualisiischen Sysieme, ja ausserliclicn Gest»lt inaieriaiisirL witrdey und die

sie kunneu in Pantheismus iibergehen, wcnn der bluden undscheuen Augen der Schauenden, vielche

Standpuukt de& Sclbstbewusstseins fiir den hijdisten an der heiligen Siaiie zwar die ^chulie von deiv
F&ssen ziehen, aber dafiir eine DecVie Ciber ihre Atigen
erklart, und dann die Denkgesetze auf die WelL als
schaifrende Ageuiien iibertragen werdeu, ihr Scha/ten ziehen, vennogen sein reiches inneres Leben nicht
aher nur iu ihren Ueiaiiouen selbst Ite.steht, wodurch flnelir zu erbllcken, die OlTenbarung, weiche es iJbef
der Geist alles iu allem wird. Erigcna halt indcss die hdclv»ten Fragen unsrer Exislenz epiihalt, niclit

die Granzlinie zwischen dem Pantbeismus und der mehr zu vernehmen , und die Fiille der Wahrhelt

Creation fest. Deun selbst da , wo er dieser Griktizc jn ihm aiclil meiir »u erkennen. Die Wahrheil hauft

am nacbsten kornmt, z. b. in dcr dcilicatia sancio- Jedochnur dadurch uns beleben und belrein, dAss
rum, untersclieideL er scharf Crcator iind Creatur wir sie und durch sie uns selbst erkenneii, 1n Deni,
dem Wesen nach, wie es das frappanie daselbsL was wir waren, was wir sind und w;ts wir wieiier
gebrauchte Beispiel zeigt von uem Lichie, welches erringen soUcn, was die Aufgabe uusresDaseins ist,

und diescganz iu sich zu vcrwandehi

die Lufterfiillt in wclchen Relaiionen wir aur WeU und zu GolL
scheint, aber denuoch den Uniersclued liestelien C sieben >.
lasst. Erigenas prlaiordiales causae iii iiirer die Pergeniibus sentenlias receniioruin quonmdain
Welt begrundenden Eutfaliung und Riickkehr — mit aiquedociorum deGrigen.') latas proponcrc , proxi-

dem Bestehenbteiben des Besondren iiu Allgemeinen nius nobis- obviain fit Philippus Gcrbet, philosophus
— erinnem zwar an Hejjel , aber es be/.cicUnel inler FrancogaHos hoc (empore pielaie et eruditione
CrigenadamiL nicht ein auihebendesWieilerciugetien, insignis.. Qui licetorlhodoxiae s>coti miiiui faveai.,.

mithin uicbt eiiie Idemitiii, sondern die Imnianenz larnen inluitioncDi ^ju& cuin aururji super pliilosQ-

der Creatur im Creator. Die nachste Eni.faUung phiae incunabulis repenlino cxoria cQmpacaus
derseibt^u, die Kaiegorien des Erigena, weidieia doetriiiam Erigenae, quani ab Aieopagita, relii|ui«a
ihrer objectiven Reafitat die Welt darstelteii und sysleniatum orientaliu/ii cuin Chrisliana dagniaic
construiien — wahreod die Kantischen subjecuven conjungente, accoperit, etcnu pcaprji* comin.is«iie-
Kategorien sie deslruiren — ersciieinen aU dfe Be- ril noUonibusaUiiie idefs, sysJema appcllat, c.ujus
zeiehnuug der Beditigungeo , unier denen sich die &ubliraitaseLampIiludogiganteaauducissirai$Indicae
Noun»ena,die Substanjten iuErscheiuung ubersetzen, philosophiaeconatihus aemuIetur{rt).Posiquam(P«g.
unddurch dieiiategorieiialsmitSuUsianzund deren XU) placita Erigenae de nalurA quadripartiia, de
Erscheinung idenlisch, wird auch die identitat beider ^ analysi et syiilhesi primariae iinitatis diviiiae sive
unter sich i\ervorgelioben. je creatione, itein de nomiuibus Dei, qui oinni no-
< Mit einer genaiiien Kenniniss des Standpunkts der minecareat, taiidem de rediiu omnium reruui in
physicalischen Wissenschafien. der Mathematjk innd Dcurn gradatim assurgenLinm et de apocalastasi
Astronomie in seiriem Zcitalter , dem ncunten aeierna recensuit,ac linearnenia syslematis.quaMivi*
Jahrhundert, unddes.<ien Yorzciiausgeriistet, durch^ paniheismiun eidein »apcre videatur, perspictic et
aus vertraut mit der alieu Liientur dcr gnechis- accnraie depinxit ; postremum notal , non i;im per
chen Philosophie iind den {l*ag. Xt) Leistungen der logicam arlem, quaiu per subhmem et iiigentem
Kirchenvalcr sucht Erigeua den reinen Gehait der quandam intuiiionem Erigenam ad tantam, laiui|tio

WahrheitimChrisicJiUiumephilosopihschinstrenger cxcelsam mundi percepiionem elatum fuisse; logi-

Wisseiischaflilichkeit zu erKciinen. Er gewinnt die cam ef\iin ibi metaphysicaesijbjecJam, jiecilominam

ausserordeniUdAsten Residiate und zeigt iiberhaupt quasi, sed famulain videri. Nihiloininus tamen in

(ft) Cf. Introduction u la phiioiophie d< rfmiQire, par rabbe Ph. Gerhet. Paris 1852, 3« coafm»iii:e ,

pag. 101 seq.

[" C. B. SCHLUETEUI PRiEFATlO
li»
libris Je Divisione vesilgia ei n-a-meiiia systeruaiis Veruna inagnopere A sumus, qiiod doct«in
ad.niraii
logiel sparsa reperft, quod Jate patens alle-
<:.'j(is.la.n
Hegelium, qui idem dialeciico, ul hoc utaraor verbo,
n, iiaturae scilicei syslemati, quoaararnodo respon- jnoi.ismo suo tara muliifarie memoriam Erigenae
«lcat. Dictioue prope mechanica iiiens duas
aCSrmat tantum ex audiiu vel abrupiis ex partibus
afiert,
idearum series, phiiosophicam dico el iheologicam , Erigenae opera comperta babere vldeUamus. Alia
fpiasi diffissas alteram juxta alleram per lotura opus enim ratione non
fleri poiuit, ut tam obiier et tam
ita porrigi, ui in philosophica paniheismum auctor profimdalevitateillumtractaverit, qua idfactumesse
quem Umen in theologica iinmutans
haiid effiigial,
revera reperimus in ejus historia philosopbiae (e).
atque infleclens dogmati accommodare sludeat. Si Atiamen cum Erigcna verara philosopbiam ini-
res seculi decimi publicae miniis turbulentae anl- liuiii cepisse agnoscit; sectaiorem I^eoplaionicorum
hiisque in altiora studia elevandis minus adversae et Dionysil Areopagitae ipsum appellat. Miiloso-
fuissenl, scholam existimat oriri potuisse, quae phiam ejus profundam rectamque esse dicit, sed
viiaiis Erigeoae errorihus ad intuilivam accessisset (quod Hegeliura contendisse animo vix concipi po-
Orienlalium scleiilianii et raiionem. test) exegesi et Patrum aucioritale baud nixam, iino
Cum Gerbeto tres praesianUssiinoruin InGermania prope syncretisraum referentem!
phitosophorum Fridericiim a Schlegel, Franciscura B Inter eos vero recenliorum, qui non solum cura
A Baadcr, et Anionium GunlUer conferre aplum erit. Hegelio Erigeuam prope ignorarunt, vel cuia fastu
Quorum primus non diibiiat, quin medii aevi philo- hegtexerunt, sed eiiam priorum temporuin injusti-
bophia succcssum habuisset laeiiorem, si praeter S. tiara seqimii, pie agere sese exisiimarunt, duia
iBcrnhardum, Ansclmum, aliosque, Erigenam poiissi- inveteratum de illo praejudicium ^ deniio con>
jnum, quem philosophum Christianum aeque perspi- finnarenl acuerenlque, noniiullos conspicimus, qui
cnum et simplicera atque ab omni falso rerura timore parlim laudabili ducti , ne Christianum dognia
riinandarum studio alienura , et meliore suo ipsius el opinio de scriptore nosiro quasi antiqnitus iradiia
judicio ulentem, appellat, sequuta fuisset (a). Alter,
laederetur, in dijudicandis Erigenae meritis, fas
Fr. a Baader, vir clarissimus, jam anno 1824, ei in
aequiiatemque postposuerunt. His accedunt alii ,

iibro, quem Fermenl?) cognitionis inscripsit, et aliis

qiiorum ingcnium , ci.m rem Chrisliaiiam ratione
iocis leciorum suorum aniinos ad speculalivas ope-
mere historica {Pag. XIV) tractare gestiant, omnem,
riim Erigenac sententias adverlit. Saepiusque eum, quae unquara emersii, speculativara dogmatis inda-
nbi ipsc cura illo conseniil, citans, haud infiliatur
gationem et explicaiiunem profundiorem spernit.
quidein, Erigenam hic illic panibeisinum atligisse, Alii denique, receuiiorum systematura, Terae liber-
sulam tamen Mali notionem ab eo propositara viiu- C tati Chrisiianae specuiationis minus faveniium ,

perat, qua in neologicam absiraciionem inciderit et eamque inter iines nimis angustos coarctantium,
p.opierea a catholica {Pag. XIII) Ecclesia merilo ira- praejudiciis impliciii admodum quidera cavent, iie
probalus sii (A). Dr. A. Giinlher aulem, ubi de effecii- Deus com crealura moregenliliunrpantheistice con-
\ms prolestantismi sermonem facit (c), anliquam fundatur, nequaquam vero abyssum (/) timent,
Catholtcorum in rebus speculativis libertatem laudat, inter iiirumque iieruiii hianlem, quem teste S. Paulo
«'Amquecumbodierna aniistitiimEccleslae timiditate, (ad Ephesios C. II, v. 13, seq. ei ad Coloss. C. I,

qnac cuni protestantismo incessit, comparans, siraul V. 19) Salvator noster ita clausit, ut < ulraque fa-
(iini S. Augustino Erigenae exemplum eo aptius cerelunumi. Inter ejusmodi viros numerandi vi-
:iilerre potull, quo incerliora otnnia 3unt,qu£eprimis dentur scriptores historiae Francorum niterariae,
post Eiigenam seculis adversus eum ab Ecclesia Maurini, Thomas Moore et Dr. C. F. Hock, viri
.ncta esse dicunlur. cum propter indolem, tum propter ingenii acnmen
Nec minus doctus hisloriae philosophiae scriptor doctrinamque haud parvo aestimandi. Yeriim ciiin
Rixner {d) Erigenam philosophura magnura, singu- his non litigabimus, quia res, dequa quaerilur, pro-
larem, diaieciica ac mystica arte et scienlia insignera pler slnguUtrem, quam ilU sequuntur in rebus scru-
prodignitate aestimat, et plcniorem operum de divi- ^ tandis et dijudicandls metliodum, boc loco vix possct
sione Naturae ct de Praedestinatione epitomen in absolvi.
line lomi secundi historiae pbilosophiae adjccil. Jam vero cum alio, sl non Erigeiiae, tamen ejus

(a) Philosoplne dev Gescliichie. Tom.ll, p. 159. Cf. (c) Cf. Yorschule zur spekulat. Theologle , H. Ab-
Ilugo V. Sc. Victor, von Dr. Liebeiier p. 7. ei Ueber theil., Iticarnatious-theorie, Vorwort, pag. xii.
die tnyst. Thcol. des Joh. Charlier lon Gerto», von
(d) Handbuch der GeschiclUe der Philosophie,
Dr. Hundshageii ; UlgerCsche Zeitschrift fiir hislar.
II. Tom., pag. 10— 16. Cf. Appendix, pag. 3— 10.
Theol. Bd. iV. Hefi 1, pag. 82, seq.
(b) Ferra. cogniJ. VI. fascic. pag. xxvi. Cf. eliam
(e) Vorlesungen uber Geschichto der Philosopbit.
cjusdero Spek. Jjogmatik, Hefi IV. Vorl. 9. Vom lU. Tom., p. 159-161.
Segm und Fluch der Creatur; el ; Ueber den Begri/f (/) Cf. Hoffmanns Vorhalle
xur spekulativen Lehrt
des Gul-oder posili»-und des Nichtgul-oder negaliv- Franz Baadeis pa^. 67. Ueber das Yerhuiinifs dei
gewordenea endlichen Geiites. Theismus zutn Chrtslenthutn

* Praejudicio sanc ducii non esse videntur vetcros, naiD roiilta ille doeoit, qnae veritnli noo con-
qui J. Scoti faUas opiniunes aceriime jiidicaruni; gruant. ANiNA»r, Edit.
U3 IN UBflUW DE WViSiONK NATLi;.*:, il4

doeirinae advcrsario in cerlamen dcsceiitlaiiius, «jui A incUiodo, licei inaj;Ii schola>iicc, (raciasse, cotilen-

lani inylhologiam, quam bisioriaim percogniias iia- luni, dumnioJodivinam uigcrcl iiiiitalem. Creanleni
bcns, nec miuu»ChrIsiianae specuialioais profundi- j^uiem creari naluram eam ob rem ab Erigenadoceri,
laiem edoctus, eandcmque pcrspiciens et amoro quia Deus superessentialis ct snperqualitalivus, dnni
anipleclens, postremum iniegre sine siudio et ira, «x aonomasia in panionomasiam pcr iheophanias
alque ex autopsia judicare soliius — «unc tamen, quasi procedal, per lianc processionem (qiiatenus

quod mirura; iu acie hosiili conspicilur. Dicimus per ideas, sive Btia. Btkniinra sive 7r/»oo//ief^aT« sive

J. Gdrrea, professcrem Monaclui doccniem, virum Tr^-aT&TVffaseseexplicei^quodaramoiloQmniainomni-

crudilioue et menlis acumine insigncm, cujus de bus liat.. Poslremum eundcm de sepiiforiui
notai,

Erigena sentenliam consulto usqucad [inem citalio- rediiu naluiae crealae non creanlis in Deum, et de
num nostraruin distulimus, ut ejus de iilius ortho- iransiiu inferiorum in superiora , el omnlura in
doxiaplacitis,quippead quae eliam ccterorum vilu- Deum, qui tanJem solus snpersies sit, aciiie et inge-

peria paene omnia redcant , aiiquol argumenta niose traclarc, sed eliam boc loco pantheismi erro*
maxime ex ipso Erigena petita opponeremus, et ea, rem non cffugisse.
qua decel, reverentia, et ipsi el omnibus, qui de hac Jam si haec depretio decreiis Erigeiiae, quatenus
re judicare possunt, scripioruni Efigenae relegendo- B dogma speciant aique scieniiam, tiibuciuio modo
rum ansam praeberemus. Quamvisenim paraii simus dicia breviter conspiciamus, cuncla, quae Gtierres in

ad accipiendum responsiones argumontis probaiaa ii!o viiuperanda et iraprobanda censel, ad hacc iria
eorum omnlum, qui eiiam lum, quum totum ErigC' redeuul:
nae opus perlegerinl, placila ejus absona esse a fide 1. Erigena humanae raiioni nlmium dedil, el quae
ehrisiiana couteudenl; bona tamen el cerla spc rationis sunt, cum divinis mlsccns eloquiis, revela-

ducimur, fore, ul bac via judicio de Erigena lionem XYI) nou salis a phllosophia dlsiinxit,
(Pfljf.

ferendo laelior, quam hucusque factura est, parelur declaraus veramphilosophiamveramessereUgionenu

exiius. et veram religioiiem esse veram philosophiam. Quod

J. Gorreslaudatquldem Erigenam («), qul prlmus eiiam Tennemauu anirmai, sed Erigenac iu laude
scieniifica rationc Genesim exposueril, et hanc expo- ponii [b).

siiionem (Pag. XY) cum magno mentis acumine 2. Panlheismum profitetnr : a. quum Uyov, Deum
nsque ad singola quaeque mirabililer perduxeril. fiUum, emanantem aPaire, crealuram Palrisesseaf-
Nec minus profunditatem ejus et audentiam probat, firmet. Ib. quum omaes creaturas in universali rerura
conantis progredi ultra sysiematis Arcopagitici ler- apocaiaslasi per Deum, unam scilicet substauiiam,
minos, dum Platonis dialecticam cum logica Aiisio- G doceat absorberi.
ielis conjungat. Evolveniem vero Dlonysii Areopa- 5. Ullra systemaiis Areopagitici fines ejusqiie su-^

gitae ideas ac notiones, euia ail iterura uecessliaie peresseniialera, omnia superautem divinam unitaicin
quadara vetus periculum pantheismi incurrere, qui rtonprocessit, et dogmaticam S. Trinitaiis noiionem
in scriptis Areopagitae, tanlum propier expositionem in Theologiam raysticam et speculallvain inducere
rerum universallorem et minus expressam, latuerit, omisit.
et, uttum temporis vix potuerit eviiarl, apud no- His iribu3,quae Goerres in Erigenae repreliensio-
&irum auctorem meutis quadam inte^ritate et inno- nem ooiat, accedat quarium, quod mulli iu eundem
centia prodierit. Hanc creaturae cum Deo confusio- aniraadvertcruut
nem jara in initio libri de Eucharistia (puia de 4. M^li ethici naluram alque gravitaiem haud
Praedestinaiione) apparere, ubi veram religionem agnovit, immo in universali rerum apocaiastasi in-
et veram philosophiam unam eandemque rem esse feroalia supplicia finem assequi docuit.
conlendat. Affert deindenotam Erigenae quadripar- Adl. respondemus, proposiiionem : < Vera pliilo-

litam naturae divisionem, in qua naigram creatam sophia est vera religio, et v. v. vera rcligio est vera
et creantem J. Gorres ^oyov esse aOirmat, medium ptiilosophia >, duplici et diverso sensu posse intel-
scUicet inter naturam non creatam et creanlem Ugi, sed eandem iu aucloris noslri ore non magis
(Deum)etnaluramcreatamiioncreaniem(Crealuram) esse suspeclam, quam id, quod prope omnes saucli
positum. ilaque Deum Irinum cum creaiura ei se Patres doceut, revelalionem sciUcet Christi essa
miscuisse, iudeque coactum fuisso Erigenam, ut FI« summam sapientiam atque omnem continere philo-
iiuro Pairis crealuraraesse declararet. Propier hunc sophiam. Ex quo sequilurv. v. eiiam, veram pliilo-

errorein eundem uitra Areopagiiae systema lermi- sophiam eaudem esse ac veram religionem, nec
Jiumque non longe progredi poluisse. Neque enim hauc aliam et ab illa sfparatam involvere veriialem,
cum, V'J quod Areopagiia ueglexeritj trinitalem in Erigenam vero nec sacram Scripturam, neque lesti-

inystlcarum rerum speculationem m',roUuxisse : monia Patrura couiempslsse, lam multi ioci in libris
verura sequeniem vestigia Areopagilae el librum de divisione probant, ul ridiculura foret, hoc loci»
ejus de diviuis Nomiiiibus, aeque alque illum tanluin singillalim laudandis ubcrius approbare. Duos lanlura
de unica Dei csseuiia, eadem fere contemplaiionis locos afferamus, quoram alier huraiiitaiem lesiatur,

. C«) Cf. Christliche Myslik, lom. U l^ag» 243. (b) Gescliklue der Pldtosopliie, tom. VIII, sccl. h
j?. 72, cf. p. 63.
115 C. B. SCHLUETERl rR.ilFATIO <iG

quairt i» perscruiaudis rebus divinis aucior noster A mam poiissinuim adminisiretur; lilam ibcologian»,
semper servavii, quaniacunqiie fuit liberias ejua ei hiiiic pliiiosophiam setisu angustiore, seu pliysicam
afldacia, quandoeasdem resper raiionern diviiia gra- appellai, quamvis ad felicetn succeskum uirique
lia illunnlnaJam invesiigabat ; alier vere ostendil parandum scripiuram et gratiam verbi divir\i otiw
eiindem, quamvis raiione adjuvanie, scripturam iiv- nino necessariam esse deciaret. Cf. tib. Ul, p. 187
teiligere, occulium ojus sensum penetrare, eruere el m, 3).
explicare se posse confideret, lamen cxistiinasse, {Paff. XVlII.)Ad li. a. Quanquam inlibrisdeDivi-
liunqnam ulira sauciarum Scripiurarum radium, et sione nonnulli loci reperiunlur, quibus mundas ar-
absque ope earum aliius se elevare et de rebus divinis chetypus in Logo Deo a^rne conditus, quam unne
iractarc sibl licere; In secundo libro de div. di- ideam erealionis appeUare solent, cum secunda S.
cil : I Quid enira prodesl illa velocilas, qiiam piira T ririiaiis persona confusus, vel non saiis ab eadem
veritatis contemplaiio efFugit, aut quid nocet ipsa disiiiicius vjdeiur; mulii tamen alii loci occurrunt,
fftrditas, cui desiderata facies occurrit » ? et iLidem qui determinaie ei praecise a Yerbo aelerne geiiiio,
pag. 130 (II, 23). uiundDm In eodem Yerbo condiium et per idein
{Pag. XVir.) Alterlocuscsl Hb. p. 69 (I, 66). Ycrbum, ul ipsedicit, factiim, et a Spiriiu sancto
I.

« Si quidem de Dco nibil aliud caste pieque viven-

B ^«'"'ectuin , ut naturam aeternc condilam, scilieet
llbus, studioseque voritatem quaerentibus dicendum creatam, discernitnt, licet ctim Logo divino conjun-
ref cogitandiim, nisi qnae In sancta Scriptura re- c*us, quandc naiurae creaiae non creanti, quem
periuniur, neque aliis, nisi ipsius sigiiiricaiionibus, mundumrealein,scilicetUniversum, vocare solemus»
nicndum es£ his, qiii de Deo sive quid credant slve opponilur idem et creata el creans appeijetur na-
disputent. Qiiis eniin de natura inefiabili qulppiam a Uifa. Praeierea Erigena in variis, quas de S. Tei-
seipso repertura dicere praesumat, praeler quod illst nario profett exposilionibus, quam sirictissime sin-
ipsa de se ipsa iu suis sanctis organfs, ihfcologicii f?uli»s pevsonas sive (ifcaarMsis classice secundurn
dico, inodulaia est >. Cf. eiiamlib. IL p. 105(11,15), dogma distinguil, ei consequenler etiam Wyov dicit
et llb. IV, p. 5i^, 394 (IV, 17). aeteriiegeniJum, nec aeterne procedentem, nec
Piorsus accuraiior Erigenae lectio unumqiieinque aeterne creaium. Locos, quibus iila fnier Logon na*
sanae ei jiistae meritls lectorem absque dubio con- luramque creatain et creantem disiinctio, multo
vincet, Erigenam de ratione uuTovd/iiw et, uii dica- magls etiam inier eundem et naturam creativm non
mus, solipslsrfca, quara recentiorcs siatuunt philo- creantem scilicet creaturam proprie dictam , noLis^
sophi, ne soiurio qufdem cogftasse. Iiiio nisi radio clarissime viJetur iltueescere (praeter ilius, quibus
verilaiisex verbo divino et lesiimonils sanciorum C ^^^^ genilus a Deo generante et procedeote non
Ecclesiae Patrum, rauio srmnl irilerm luminis ad- miilus, qiiam a creaiui-a disiinguitur) {c) e muUis
juvante, lanKerciur («), nuUuin novii rationis usum, afferamus hosce
nec ullam gratia diisiilutam anlmi intentionem, Llb. ]U. p. 2i8. &e<[. (lil, 16). t Credamus itaque
qu.ie ron Tirtute, opibus, rebus, fcliciqoe exilu ne- et, quantum datiir, inentis acie intiieaiTtur, oinnia
cessario carerel; nusquam ne praeieieuado qiiidem visibiiia el itivisibiiia elc, etc., quaecunqiie uiiiver-
Senlentiam, qH.Tie isium saperet rationaiisrr.um, pro- sitas loiius creaturae cohtinet, in Verbo Dei Uuige*
vero philosophiae deflaitlo Erlgenae eam
lutit. llla nilo et aeierna simiil et facta esse, et nemie aeter«
ob causain in suspiclonen» versa est , quOd simu! nitj^tem ?n eis praccederc facturam, neque facluram
Insanum lioc sigiiificare posse videbaiur, hoc vel praecedere aelernilatem. Siquidem eorum aeter*
Illud systema inere philosophicum, arteque bumans i\Utts faeta e^t, ct condltio aeicrna in dispen<<uitiond
pro libitu contextum, esae et unain feligio- vmm verbi I.

ncm, non auieirt veram refigionem, fide aecepiam, Lib. ill, p. 'HSfi (ill, 17). ( Incortcussa iiaque au«
inteileetam et operibus inaiiifestaiam , veram esse Cioriias divinac Scriplurae nos compellit crodere,
philosophiam (6), Celermn Erigena nihilonilnus tolius creaiurae Universitalem iri Verbo Dei condi-
Iheohigiae fines a philosopbiae finibus probe disctjr- D laai es-^e, ipsius vero eondilloru» raiionem ouiKes
Kit, Tespiciens tara aniborum objectu, quarn anifni irUellccius superarc; soiique Verbo, in qiio condiu
vires et faculiates, quibus paraniur ei concipitiUiir. suiii, cognitamesse».
Illi eiiim sanctae Triniiatis, causarum priraordja- Lib. III, p. 239 (!il, 18). <( Dicii enim (sacra
lluin rerumque aeternarum speculaiionem , huic Scriplura) : In principio fecil Deus coehim ci ler-
vero rerum faciaruni el per locos ei tempora appa- ram; hoc esl, Deus paie-r in Deo lliio universaliia-
reniium peicoptioiicmei iut«»;siigaiionem ad^eribit; iem loiius creatiirae visibilis ei rnvisibilis comli-
illaiii sapieiiiiam, qn.ie per inielleeium, scilicet ani- dil : ci quid in principio suo, in Yerbo suo, in Kilio
mi/ui, lianc scienliam, quac per raiioiiem seu ani- suo unigenito Paier conderet, [Pag. XIX) quod ipse

(aj Cf. Ackermaiiu ; Chrisilickes iin Plato, pag. cienies quantuni se iiifcrt divinoruin eloiiuioruio
815. radlus ».
{b) Cr. lib. II : « Nulla eium alia ntl«lium anima- (e) Cf. lib. M. ( (Jiiiniiauiem creaiura incipii esse,
rum iahis est, qii.^^iu de unu ouiiuuiii principio, quae quia crai, quum non eial; eral in caus.s quideiu
vcie praetii*:tiiliir < reileii». el qiiae vcrc civdiiiiiur iMiii orat iii eileeiibits on oriiniiio igitur vere ae>
iiiieligore >. Kt iib. l : » lii laiuiim suisum respi- ieruitati cuaeterua est i.
n? IN LlBfiUM DE DIVISIONE NATCR^. 118
Filius iioii essel; ;)liuquift non iu ipso conde- A nietite seinesVigeneoLebensbegegncl»? ^*AgeergOt
lel I. (fl). eiiam Ertgenae indulgeamus, diccnti : * Deus est in
Si vero Erigena aliis locis ex cil. lih. Ill.p. S45 8cq. se, (it in creaturisi, quum propter Pa\dinuin iilud ;

(111.18) S. Basilii verois, qui(Uoinii. 8, in Gen.) (iicit I qui esi per oinnia et in omnibus >, aiterum cjus->

« Uiviiium verbum naUira cst eorum, quae facia dcin Aposioii : a Qui est supra oinnia t, nusquam
suut > : secundum sensum ibi menioratum assen- neglexeril. {d) Poslremuin vero caveas, ne quater<
liens coniendit: f Deura creari in cinmbust, sive nartuin naturac, quae dicitur, apud Erigenam ul»
4 Deum esse in «e, fteri iit creaiuris >, iJem ul postea pote formaiem cuin sanclo Ternario dogmaiis,
i. Taulerus, S. Suso multique alii Palres lectionem quera expressis verbis dooei atque connrmat, uHo
tantum seqiiitur S. Jobannis Tbeologi (Evange- modo unum idemque esse existimes. Jani ipsius
lisiae) c. f. v. 3. -4. aniiqiiam et aduioiium vuiga- Erigenae deciaratio de quarta et de priraa iialura,
lam : < Quodcuuque factum est, in ipso vita erut el sive de nalura nun creala ueque creanle, et de na-
vtta erat Tux hcimiium >. Simililer Suso, pag. 161 lura non creata et creanie, utramque unain ean«
4 Alie Kreaturen nacb ihrer innebieibcnden Ausge- demque esse naturam, {e) secundum diversiim re*
flusseni:)eit sind evtriglich in dem Einen, nach Golt- Eipeeluin processionis et reditus rerum, sic appel-
lebender, Cottwissender , Goilwesendcr Istiglceit, B btam, satis demonstrat, banc divisionem ex parte
wie das Evangeiium in principio sagi : das vrorden ut subjectivanri tantum ei formalem accipiendam
das ist in ihin ewiglich gcwesen das Leben
ist, >. (b)'*- eise. Quod, quuni Erigenue de Trinitate do-
Sane injuslum fbret, propter haec et ejusinodi ctrina exposlta fueril , evidentius eiiam appa*'
verba vel Susonem vel Erigenam pantheisini accu- rebil.

sare! Nonne etiant picfor, qui regis imaginem co- b. Simili modo aliquot alios operis de divisione
loribus depingit, quaerenli quid faciat, fespondet locos, ubi de universali reruin instauratioiic in al-
Fit rex ! Sic etiam S. Aiigusiinus : i Crescal ergo tcro Cbristi advenlu fulura et de oltimo judicio agi-
Deus, semper perfectus esl, erescal in le.
qiii tnr, ininus aitendenii et cogilationura sericRi, ver-

(}uanlo eitim mag,is inlelligis Deum, it quanto niagis ijorumque vira negligentius perpendenti pantbeis-
capis, videtur in tecrescefe Dcus. Fpse aiileHi non miiiii sapere posse non >iegamus. Verum lainen
crescit, scd semper perfecius est. Iiiieiligebas hcri muito plures loci, qui coiilraFiuin unirmant, ei quin-
moilicum, inieUigis hodie ainplius, inlcUiges cras tus cjusdera operis iiber paene totus prudenlem
miiltoamplius : lumen ipsiiui Dei crescit in te, ita veiut quenique lectorera Oinnino convincenl, doctrinam
Deus crescit, qui semper porfectus manet. Oxeniad de uiiiver.saii rerum oinnium per Deum in consum-
modam si curcntur cujusdam oculi ex pristina cae- ^ maiione seculi absorptionc, qua jiitercil, non vero
citate, et inciperet videre pauluhim lucis, ct alin die gloriftceiur et magis salvetur crentura, a mente £ri-
pfns vidcret et tertia die anipii()& : vidctur iUi iux genae prorsus aiienam fuisse. Expi-essis enim verbis
crescere:ius lainenperfeclaest,siveipsc videat, sive non solum plaies iu aeierna beaiiiudine gradus ju-
non videal. Sic esl el interior bomo : proficit qui- slorum statuit, (f) qui. iii Jesu pro eorum ineriiis
dem in Deo ct Deus in iiio videiur crescere; ipse pracvisi et pracdeslinaii, deinceps sine rine Doum
lameu minuitur, ut a gloria sua decidat et in gioriam videbunt, verum etiam cerlum immerora singuiari
Dei surgat >. [c) Nec minus A. Giinttigr in libro gratia in deilicationem supra omiiem (Pag. XXI) na-
Thomas a Scruputis p. 223: « Und wis konnte diese luralein virlutem eiecioruni esse docci atqiie descri-

Liebe aodres sein, als jene, mit der sich <(0tt auch i>it ; inio fuoestum Uluni errorem, quo creala omuia
in der Kreatur liebt, weil er in ihr isein.en ewigen in Deo pereunt et cum Deo uno superstite confuii-
Gedanken {Pag. XX) wiederGndet, ia ilireineni Mo- duntur, ipse nominaiim reprobat el asperuAtur. Jam

p.
a\ Gf.
iii (11,
lib. 11,
22) <
p. m (U. ^2>
Oinniu i^itur >
«

uU
Ad quid > cet., «t (/) Cf. lib. f, p. 8 (I, 8). ( Nain unnsquisque, ut
diximus, unigeniti Verbi Dei noiitiam in se ip.<io
genmnl Amandus Lehen
Heinrieh Svs^^s T^ po»sidebil, quaniuni ei gratia donabitur... Quotus
(*) Cf.
und Schrifienvm Mdchior Oiejjcnbrock. 2 AufL, Re- eniin utinierus eleciorum, tot erit numerus mansio-
gcnsburg. 1837. iiuin; quanta fuerrt saiict.trum animarum muliipli-'
catio, tauta eril divinarum tbeotiiianiaruin poj&«3-*
Hdlige Kunst dfr llebrder. Voi. I.
(o) Cf. Giigler,
slo >. Et lib. V, p. 58(> (V, 38) : < Quando erii nQti
p. 36. Item de Div. iib. iV, p. S32 (IV, 7) < Hine S.
solum g^nei'aie sattbalum in oinnilius divinis op6-
Augustinus> cet., ubi S. Angiistinus niiris vei-iiis
ribus; vcrum eliaui et speciaic sabbatum saLbato-
omniiio idem qtiod Erigerta docet. Ilcin p. 341 (IV,
runi in sanctis angeiis sanctisque honiioibus; ct im«
!^ < Quapropier de inieileciu > cet. Ilem iib. V. p. piebitur doraus Dei, in qua unusquisque, ordine sibi
4/5 (V.») < Quid euim sapientia > cei.
con^ruo, conslituelur : alii inferius, aiii sitpenus,
(d) Cf. lib. IV, p. 520 (IV, 5) « Miior cur > cct. . alii in subUmitate nattirae, alii siiper omnem naiu-
{e) Cr. lib. III, p. 248 (lll, 23) < Sed quod raicin virtuieni circa ipsum Deuin >. Eliam p. 5|3
tlieol. > cet (V, 3i) et 474 (V, 24) ei 550 (V, 36).

* Laiiiie sic reddi posse videntur : < Oiiines cren- ** Laiine sic verii po.3(>e videntur ; < Et hic quideni
turae, iitpuie quaeelfisixer» eaederoque iniiiiansrre, amor quisiiam aiiiisesse potesi tiisi ille, quo Dens ^*i
in un» aeteritjesunt, vivente.s inDfO, De.iim cogiio- aniat, et iii creaturis, in quibus aeieriiamideamsuam
sceiiies, quusi deificaiae. ni iegilnr iti Evangetio : reperit, moraeiiium quasr prOpriae vilae ofTenJit »J
Quod facium e*t, inipto viiaerut». A.n mov. Ldit. AxiMADV. Edit.
 119 C. B. SCHLUETEKI 1»R.£FAT10 m
81 ati utuUas piilchr;«!jquc re$>picere velis analogius, A >• Huuiuuam volunuteui csse libernin ud etigen-
quihus Erigcna ulilur ad lianc fuluri seculi 6£iu9iv ditm vel bunuiQ vel tnaiuni, et geitus iiumanuin in
quodautmodo explicaudaui aique dilucidandaui, de Aiianiu praevartcalum mortique obnoxUtm faclura,
itac re prolinus miitinie dubilubis. Hae aualogiae iii Clii-isio el per Chrlitum salvalum esee et vltac
suni, cxeinpii gralia, de fcrro iii igue caudesceuie, aeiernae redditum (e).

quod, totnnt ijiiis facluin , nihiioiniiius non desiiiit 5. Superbiam Luciferi, qui sua virtuie Deus esse
esse ferrum ; de aere illuminaio, qui lolus lux soiaris^ cupiebat, deleslaiidam crimen fuisse. Cf. lib. V.
factus, lamcii aer roanel ; de slellis, quae orienie 4. Deuiii efficere, ut uiulla exira communem na-
sole evanescuiil el lameu nou desinunl esse. Quaer turae ordtnem eveniant, quo osleudal, se solumesse
siniilitudiitcs apud oiunes fere probatos theoiogos Doniinam, neque alium qacadam — et cousequea*
primorurn seculorum mediaeque aelaiis specuia- ter, niiracuia posse fieri. < Nullis > , iaquit, c coD-
tivos possunt reperiri, nec scilicet confusionem Del jjecturis animi inquirendum, cur — res nalurales — .

ciim creatura, immb pcuetrationem seu inbabiiatio' ex invisibilibus causis in vi seuinum semel coiisti'-

item et iiiexisienliam ainborum ciarissime s'^nili-' tutis noa simui, sed lemporis intervallis et locorum,.
cant. (o) Al teste S. Puulo iiomo, qui Deo adliaerel^ in formas sensibiles debent procedere, quasi iiou^

unus cum Deo ftt spiritus. Nec qiiisquam veieribus B aiiier ficri possetU, si divinae voluiiiati aliter fleri

tUeologis iu viluperium vertit, enibusiastice proli- videretur , quae nulia lege conslringilur. Nam»
teniibus, eum in rinem Deum faclum esse hominem, et consueium ualurae cursom mul»
saepe contra
tit homiiii polcsias reddcrelur, qua Deus liercl, seu ta solent osiendaiur, quod diviitO'
fieri, ut nobis
deificareiur : t Touroy ^/k/s yivof iVftffy i ; cf. I Cor. providentia doq uno, sed luuliiplici modo alque
VI, 17. Ceterum locos, quibus pantheisiicam Dei ciim iiifinito poiest omnia admiuislrare >. Cf. lib. 111, p.
creatura uiiionem, qua ereatura absorbealur et per- 229 (lU, 16).
eai, auctor noster deierminate aspernaiur^ hos af- 5. Nolionein classice dogmaiicam Temarii sancti
ferre siiQiciat noo poiuisset omnibus locis reliDere recteque espli«
Lib. |il, p. 2i3 (UI, 20). Cf. el iib. V ioit. care. Yerum ut hanc rem uberius esponamus, simul
I Muialio itaque bumanae naluiae in Deum, non accingimur ad icrliam, quam supra DOtavimus, ob»
tn subslauiiae inieriiu aestimauda est, s«d in pristi- jeciionem refulaDdam.
num staium, quem praevaricaudo perdiderat, mira" Ad lU. Sane Erigena saDctam TriBttatero in spe*

biiis ei ineifabiiis reversio >. — Uem : < Non cnim culativam theologiam iDtroduxit et eandem secun-

vera raiio sinit supeiiora inferioribus vel conlineri, dum symbolum Atbanasianum, et oolionem ab uiii«

vel aiirahi, vel consumi. Inferiora Yer& a supei-iori- ^ ^^f^a Ecclesia reccptam per sexluplicem analo

liiis itaturaliter atirabunlur et absorbentur, non giam explicavit. ^uas simililudinesplerumque.ipsius

,

ui 0011 siut, sed ut in eisplus salventur et sub" dogmatis verbis propooil el tDierpretatur , eadem ratio-
De, quaS. Bonavenlura,S. Berobardus (Pa^.XXUl), el
sisiaiii ei unum sint i« Item, utlib. V etiam monei '.

f Non autein, ut saepe dixiraus, essenliarum aul

jam auie eosetErigeuani,S. Augusiiuus analogiain,.
siii slaiitiaruiti confiisioite aul iuleritu », Deoique
sumtam de memoria, iniellecui et voluniale auiiiiae
eiiara p. 5S9 (V, 57). humanae,quae io se uua cst atque simplex cet., eun-
dem in finem adhibuerunl. Erigeua quidem :

Gregor. Nyssenus ibid. ;

1. Similitudinemaireiide communi omniuiurcrum
« Omnino lempore resurrectioais, secundum bene creaiarum natura sumlam, eae stve rationabiles sint,
fiituram conversioueDi iu Spiriiu sancto, per gra- sive irrationabiles. Oinues enim iii hoc coDveniuut»
tiain uicarnati Dei, absorbebilur caro ab anima Id quod ia eis kaec unum sunl : Esseulia, Virtus
spirilu, anima vero in Deo {b) >. ei Operatio, {ovoia, Suvxpit;, cvjpycuc quorum
(Piig. XXil) nenique si Erigciia paniheismum secta- primum absque intercedenie tempore secunduiu
i^lur, docerc non posset, (juae docet tamqusn) gignii; tertinm veroex primo, utedianie
1. Dcum esse caus^im oiinium super esseutia- ^ secuodo, procedii lolumque manifestat (/').

Jam (c), nec categoriam esseniiae sivc oOviac, nec 2. Aiiera, quae eiium apud nounuUos patres anie
ceteras novem calegorias iu Deum posse ca- Erigeuara reperiiur, analogia est : Esse, velle,
dcrc (d). scire; qtiae ab Erigeiia ad priorcm reducitur;

(«) Cf. lib. III, p. 243 (Ili, 20). 1 Dciitde peri cel. quae non sunt circiimscribens >.
(b) Cf. nol. f. (d) Yid. lib. 1 81 lib. II. < Nou CDim Dcus genus e. (
{c) Cf. lili. UI. < Ncmo
tameii est pie credcntium crealurae > cet.
i>t veriliUeui iiiteliigeiuiuin, qiii uon oouiinuo absqiie (e) Cf. lib. V, p. 521 (v, 34). « Yideiur enim > cot.,
iilla cunciationc exciamet, causam totiiis uiiiversi- et p. 51t> (Y, 31). i Qi:amvi9 » cei.... < quarta > cet.
iatis crealiiocm, suiienialuralem csse et siiperessiMi- et lib. IV, p. 370 (IV, 14). < Multa enim praescit,
lialcm et siipra oinaein vitani, ct sa^iieittiam cl vir- qtiorum non est causa > cet., el lib. V, p. 535, 540,
tu!i>iu, cl supra oiiinia, qiine diciiiilur, iateiligiinliir 543 (V,3e).
•
cl oiuiii sciisu penipiiintinv diim sil liortun omiiiiiia
(f) Cf. lib. L < Deuroergo » ccl., ei ibid. « Absque
priiicipiiim cau.^ale, cl luediiiin iinplen.s csseiitiale vero et>seutia >,lib.U, p. 126(,ii> 25). < Nihi ntihi»
ot iiiiis coitsiimiiiaiis omiiemquc uiolum stabililaii» coi.
qiiiclumqiic f.iciciis, cl amiiiius oiniiia quae siiiit et
 m IW UBRUM DE filVlSIONE ISATLRifi (22

«slcndil ejum, Vdle ;ia Yirluien), Scirc aulem ad A ^ed in illicilo lanium luijiis ToltiiUaUs mom ejus(|iie

Operaiionem raiionalis creaiurae rcferri fa). abusu, sequens S. Augustinum, ponii (e), perperant

3. Tcrlia a ciealura irnilioiiabili, a luniine scili- judicaveril, ideoque inali aboininaiioiicm et turpi-

cet solari pciita ; Sol , solis Uadias, et radiorum tudluera negaveril, atque sancti Del leges et in»li-

Splciiclor ab iiii'0(|iie proceclens. lutiones adversus idem sancitas ci ordinatasnegie^o

i. Qiiaria. raiionaleia lanluiu creaiuram respi- xil et contempserlt. Verum si eloquia ejus Lac de re
cicns, in hiiniana anima el ejusdcin moiibus seu fa- breviler acsummalim concipius, senlentiara repeiles
cullalibus mauifestalur : Inleliectus seu Auiinus cum docirina Cionysii Areopagitae et S. Augustini

Ratio, Sensus interior (voGc, Uyof, Siavota) (*). paene omnino congruam. Erigena enira in hac rc-
o. QuinU simili modo elucel ex imagine diviiia gione, ia quara homo praevaricando (depulsus, ut

aninii : Mens, Perilla , Disciplina. Augustious ait, a bonis non ad mab, vernm ad niimis

6. Itera : Mens, Notltia sul, Amor sui io ant- iona ei e honis malisque mixta) de seile Paradisi ce-

ma humana, quae si ad lumen omnla illuminans cidit,ip8aetiamvitia,quae Deo quamvisnon volcnte,

convertilur, pcrfectissiina ftt S. Trinitatis imago(c). tamenpermitlenle, humanara naturain usque defor-
Ad De Iheoria mali saoe non omnino sulfi-
IV. niant,nonqaideminhominis,tamen inCreatoris lau-
cienie, quam scquUur Erigena, pauca tanium hic B dem quodammodo vertendaputavii (f). Nullum enim
animadverlenda sunt. Quum eoira auctor nosler lana vUium exi8lereaulumat,quod nonnmbra sil alicujus
pieiale, quain hilarilaie iusignis, fere non dissimiiis virtutis, ut.< ira correclionis.luxuria quielis > , cet., vel

Adamo, priusquam praevaricalus esset, quodammodo ex (Pagi.XXY) cujus coniparaiione opposita ei virtus,

Dcum in omuibus el omaia in Deo videat, et usque cujus defectus et privatiuest, majorem non acqiiirai
-cognoscere studeat : sane specishtio ejiis praecipue laudem et magis extollatur ({/). Sic eiiam pulchram

in describcndis bonis, datis scilicet et donis dlvlnist piiantasiam mali, suh specic boni coloralam, a Deo
per quae Deus in opere creationis, redemptionis, fu- .creaiam atque ideo bonam
haud (lifliietiir (A)
esse,
turaeque censummalionis se ipse glorificat etcreatu- non Tero mendacium maiumque, quod hac sub spe^
-ram beaiifical,cujn(Pa^. XXIY) sublimi admirationis cie latet el veluli abyssus per eandem operitur.
amorisque inleUectualls gaudio versatur {d). Quara Porro In consummatione seculi, quando cunctae
«bcausam nihil ab eo magis alienum fuit, quam Dua- res in Deum redibunt, Deusque ominia in omnibu»
lismus iste tristisei rlgor Manichaeorum obscurus. erlt, omuem malitiam periturain esse afllrraat (t),
Celerum etiam, quis negabii, In depingendu rerum neque Deo rerum universitaiero peocare, id est, uni»

universitate albedinera el nigredinem absque verila- vcrsum hunc mundum, sub aeterniiatis specie et pcr
tis diminulione varla atqtie diversa ratione componi, C ^jug causas consideratum (j) corara Deo valde b»-
niisceri, et alierutram praevaleie posse, prout io phi- num esse (/:), etiam post praevaricationem hominis
iosopho vei timor atque lex, veldilectio, quae est per Cliristi gratiam redempii. Quae omnia, si recte
legis plenitudo et sapientiae perfcetio, locuin obti- intelilgas , sensum continent sanura probumque;
neat potierem; prout vel dolor peccali et tri$iitia quin apud Dtonysium Areopagitdm et S. Auguslinum
propter nefas ab homiiie commissuoi, vel |;audium multos ejusn>odi iocos reperlre queas ,
qui suspicio-
redemiionis et beata conscientia praeclari et imI- nem eodem cum jure el jusiius niovere possint
orandi, quod Deus hoino perpetravii, operis In ejus Exemplt gratia, quum ille i malum omnino uihii
mente praeponderet? At quaeritur, num Erigena de esse -i (l), ad significandam ejus absolutara impoten-
ortu mali, quem recie neque io Dco neque in ulia tiam et vanitatem, contendat ; hic daemonem ipsun^,
principali quadam eausa mala ab aeierno existenlt, ^ui homicida ab iniiio mendacium et dixit et TGcit,
neque In crealura, qua opere Dei, nec consequenter bonum appellet, quatenus m4 , sive esse particlpet

Id hominis vel angeli voluntate qua dlvtnilos dat;^, quum porro malunn in nMindl hisioria dimicaos ciun

in) Cf. lib. Y, p. 509 (Y, 51). i NonaUtcr * cei., T. (Y, 56). Cf. etiam Aekermann « CLristlicbes iin
locos ex Augtistino et Dionysio citaios. ^* Plato >, p. 187.

{b) Cf. lib. II, p. 127 (II, 25) et ibid. <... siquidem {() Cf. lib. V, p. 525 (Y. 35). < Et hoc est raalum »,
Pairis in aniino, Filii in ratione, S. Spirilus iu sensu cei. Eiibid., u, 522(Y, 55). « Aliud enim » cel.
apertissima lucescil siniirilndo >. (gf) Cf. lib. Y, p. 52! (Y,55). « Yidelur eolm » ceX.
(c) Cf. Ilb. 11, p. 161 (11, 5i), ubi eiiam S. Augu- et p. 552 (V, 56) et alibi.
stinus ciiiitur. Iiem lib. 11, p. 115 (11, 19), et om- (/t) Cf. Ub. Y,p.540XY,56). «Nam luculenlisslme »

.jiinoItbrum secundnm. cet.

(d) Cf. lib. V, p. 358 (Y, 56). < quaniuin » cet. (i) Cf. Ub, V, p. 516 (Y, 51). < Aliud esl enim »

(e) Cf. iib. lY, ( Et quia omne malum nec in na- cet.
tura rerum subsianiialiicr ioveniiur, neque e.v cena (j) Cf. lib. Y. p. 658 (V, 56) et Ackerniann p. 520
'Causa et naiurali procedit ; per se enini considera^* tamcn et ibid. p. 251 et 502.
tum omnino nild! est praeter jrrailonabilcin et per- {k) Cf. lib. Y, p. 521 (Y, 55). « Yidetur enun > cet.
versuni imperfectuuique rationabilisnaitirae motuni: et ibid. p. 522 (Y, 55). < Aliud enim > cet.
nnliam aliam in universa creatura sedein reperit, (i)Cl, Dieangebl. Schrifleu des Areopar,itm DiO'
nlsi ubi falsitas possidet ; piopria autera fatsiiniis »11/«, von Engediardt vol. I, pag. 97, et : Clirislliches

possesslo e$t sensus corporeus >: Et porro ibid. Flah von Ackermann pag. 61 oi
f Cujos mulier sensns, cui incAute animus (« vovft

Adam) con&cnticns pertliiiu > cet. et lib. Y, p. 544

m
in der
ct 187.
i*liilosophie
m C. B. SCIILUETEKI PR^FATiO IN LfB. DE DIV. NAT. 124

bouo anlilJielis rlieloriim comparct, qaibas sermo ^ vfsuros cssc ;

gloriam vcto et gratiam deificaiionis
acrius »'xciialur ;
quiin» aDii»a<1verlai, per ipsos ina- eleclorum jusiorum, eorumque bealiludinem rtpro-
los vcrluiis el virlulis scclaloribus vicioriam parari 1)0S in aelenium iion parlicipaluros. Quin eliani aiiis

ina]orcm {n) ;
quum denique asseidieine Leibniuio locis aflirmal, eos posl mortem vanis rerum, quibii»

ile raagna mali, quod voealur, parie, non allier Ira- eliara in hac viia inquieto et insaliabiliter inbiantes

ciet, nisi ut de minus bono et perfecto, cui lantum cTrcumagebantur, (Pajjf. XXVU)phantasiiselappeliiu
niajor desit reiiliias. Vix aliud Erigena, Deum aftir- tanialico puniri (/). Poslrenium animadvertas, se-
ntans nullara naiuram, vel nil in ulla creaiura, quod culo nono Cbrislianau) doctrinam, quae de damna-
ipse feceril, punire, sed islud lanium mbilet incau- torum est suppUciis, nondum tara accurato Ecclesiac

sale, quod non fecerit, quaravis praescivertt ; iramo dogmale denuilam et fii*raatam fu)8se,quam deiiiceps

hoc, malum scilicei, secundura aeleriias creaturae seculo xiii per conciliurn Laleranense quanum fa*

rationali a Deo indiias lcges se ipsum poiius per ir- ctum esi. Quod ex ipsius Erigeuae verbis clarissimc
rationalflmeliimaiuraiemvoIunlaiis(i*a^.XJ)tYI)per- paiet (j(). Immb praeier Origenera eiiam Cregorius
vcrsae niolum punire, quum usque fruslretur, et JNyssecus, Gregorius Nazianzcnus, Basillus, ei ipse

iamcn a uiala voluntate non cessei {b). CcleruKi jVmbrosiuseiHieronymuspassim universalem reruni
Erigerta el de superbi», quam capul omuis nvaliiiae B apocalaslasin docuerunt, sifnul cum ea liQem suppU*
vocal, et praeserlim in Lucifero deiestalur, ei de cioram aeiernalium staiuenies.
falso libidinoaoque volunlaiis molu aique carDalis co- Postquam baec de Erigenae vita, iodole et scripiis

pulae appeiitu, qui in Adamo fuil, et deconcopisceo- commemoravimus, $imulqHe lestimonia de eo a cla-
Ua serpeniis iuslar Evam.id est, seiisum («wt9»jj,v), rissiuiis viris praeleri^i «l magls eliaro praesentis
et dein per hanc eliam Adaraum, id est> intellectuin temporis lala adduxinms, nec rainus gravissimas in-
(vovv) aiiicrente et sedacenle (c)j uberrime iraclaL. cnsaliones contra ejus placita factit;ita»recensuimus,
Superbiam et libidinem raaximam siuliiiiam vocat« iectori benevolo opus lioc rarissimum, quod pro vi-
neque verbft, (^uilms ptinii parentes post 4ransgres- rili parie a typographicis mendis prlmi et solius co-
slonem mandati divini sese coram judic^i excusare dicis hucusque ediii * iiobis cura fiiit puig.-jre, iradi-

siudent, ullo modo probal. £x originali auiem pec^ maSt potissimum eum in (inem, ut novae et accura-

eato 3oIumprof^ndam dcrivat reriim divinarum

iioi^ Uon inquisitioni de meriiis viri pracclari, qui tam
ignoraiUiain et malam meniis coDcupisceniiam, mor- diu rumore flagravii sinistro, ansam praebeamus.
leiu, et ceJera mala, verum eliam corpus homini? Cooferas ergo, benevoie iector, syslema de Naiurae
materiale, quod sub lunicis pelliceis, quas Deus prs- divisidne ab Erigeoa proposiium cum eihica Spiiio-

rois pareniibus fecit, innui putat; immo et sexualem ^ zacaliisque recenliorum sysienjatispantheisiicis,et,
inascuU et feininae diiferenUaim et divisionwn, simul uU nfis •juidem cpiuamur, aniraadvertes, specie lar^--

cum geiieris bumani propagaUone, ul nune est, ani- tHninrtodo verae el genuinae cujusdara sapienliae
iiiali, homine Indigii^, quae in fuluro seculo ces-
el divjnae taro mulla alquc praeclara ingenia potiiissc

sabit, quando in universali rerum reditu omuis ma- seduci ; quod sane minime faclum fuisset , nisi Eii-

ieria veJuU foeuum ia flamnia ardebit, totusque hic genae aliorumque sysleraaU multo majore piofun-
niundus destrMeiur. Deniq«e de suppUciis daranato- ditate, copia, et meniis acumine insignia , sinuilque
rum, quamvis apud Erjgenam passim significaUone5 Christiano dogmaU nuigis congrua, propter tcmpor

reperianlur, quyJcs sunl :

« ^elerna supplicia, aelernae nira invidiam lam multos aequalium laiuissent. Aiio-

poenae, aeierna dsranaiio, inexsiinguibilis flamma «}uin euim certo Erigena ingenu sui splcndore istos

irrevceabile judicium Dei (d) », et quae ejus sunt vipisset ei obscurasset. Speraraus Vamen, fore, iit

geaeris, tamen mulljs aliis locis senteuU.^ contraria, pliilosopbia noslri aevi, praescrtiiu ea, quae maxime
quae sciiiceV supplicioruiu aelernitaleiia dQ^iruU, ab speculaUva sst, et di.ilecticji virluie poUel, ei quae,

eodem proponi neminem a Deo

videtur. Dicit eaim , postquam omnem speciem sensibiiem et veram sin-
privari iiaturaUbussiveconcrealisbonis(e), etdam- jv ceraraque iinaginationem , ualuram, historiara et
natos tempore resurrectionis et restauraliQiiis unw dogina posiiivuro reliquU, uni iscilicci raiionis abs-
versalis, ubi ornuis maliti?! per^at, innovatum raim- iraciae et kutov6/:xou noiioni univeraali addicia,onmia

duai nulla prorsus umbra, uUo di.screpante con-

iiec faceie et excogiiare, nlhil accipere ei fide inielli-

ceiUu dilTorraaturos , immo per Uieophaiiiam quau- ^ere, omnia toUere, iiibil ponere gestil, etjam in eo
dain, quamvis a visione beatifica jusicrum luullo est, ut in absoiutum incidat nihilismuro, eUam per
diversam,Deum,tuncemuiauiomnibusapparenlenn, Erigcuae placila, qui, noUoni universali et diale-

(fl) Cr. Ub. V, p. mi

(V, SS). tVideiur enim » eet. (d) Cf. Ub. V, p. 505, ibid p. 5i0, 552,555 et 5oS
cum miris ipsius Augusiiui verbis ibi nlljilis ei p. 525 /y, 50. 56. 57).
(V, 5i)€ Quidenim» c»t. (e)Cf. lib. V.p. 5l0;ibid. p.535ei534 (V,51.56).
{h) Cf. iib. V, p. SlSrV, 81;. < Impiis vero » ce.1. et M
Cf. Ub. V, p. 5J5, 5ia, 513, 5!6 et 617 (VJ
p. 551 (V, 31) « Consideiaviinusenim » cei. 49. 51. 32K 1

(c) Cf. col. 129, not. e et alibi. (Cf. lib. V, p. 490 ; \b\A.
{g)
(V, «7. 3i). SM
Tribus sane codicibus.Tliomas Gale in adomari- io teitinoniis, quae silluUl, supra excusis. Anim^dv^
da edilione prinia usus est, muUIo Thiiani, suo ime- tDtT.
gro, iiec nou codice Pansicusi, id quod ipsc testatur
 m EXPOS. J. SCOTI SUPER lERARCHIAM CAELESTEM S, DIONYSII. 196

Cllcae artj quamvi* faveal, uinen nec ?iisloriani, iicc A aelerna idea exposiulal, quamntie nonnulii recentin-

fidei dogrna, nec speciena visibilem onirjino deiterii rum lajnquain propbeiico quodaiu soinno denuo de-

et abnegal vel {Pug. XXYill) conieronit, ad exiiuin «iderare coeperunt, f.am in viia, (juani in scripiis re

laeliorem pcrducaiur. Haud lamen inGcianior, H^ vera expriioere pvluerint. Itaque magni hujus inge-
geiii specnlaijonem, praccipue si eani cum pliiloso- ni» eiTigics |)onalur juxia ini.agines Dantii, Bonaven-
phia criiica el cum subjeciivo idealismo conipares, lurae, J. Boebmii, paucorumque aliorum, qui injuria

de Chriiiiauft philosophia et ilieologia oplime esse leniporum paulisper oppressi, ei situ obscuraii ei

merilam, aique etiam Erigeaae scriptis faciliua in^ peoe ignoll, nunc (andem ea, qua decel, inler Cliri.

ielligendis quodammoiio cerieviam aperuisse. Deni- sUanos philosophos ei poeias prae ccieris ernintn-
que oinnes <iui auctoris nosiri leclioni ciniveuieniein ^cs gaudenl gralia ei reveieniia. Jani quicunquc
openm navabunt, libenter etiam illorum reiiiinisccn- divina ei aeterna adhuc suspiratls, eamque seciamiui
tur lemporum, quibus lam fide crcdere, quam ra- ei ainaiis sapieniiam , quae omnes vere sapienles
lione rerum nexuin et causas invcsiigare, et aiterum iuce sun illuminat, sive parvi sinl, sive inagni, sil
alleri «om;iiiar€r, tAiniiiibus magis io proniptu el vobis hoc Erigenae mouumentum prufuudae el paci-

tanquam natural« fiiit; quippe qui, quanlacuiique feraedeleclationi, instiluiioni, ei validae in sanct^
fuit iilius aevi asperitas et violentia , lameu saepe B fide el pictate oonQrnation^ Yeniie cl gusiale quain
divin&m quandam siibUinitatem cum liumilitate piis- suavis sit Dominu^
slma, meniis pauperistem cum ubei ri na aelernaruin Monajierii Gue&lphalcrmn 4 Jan. 1838.
veritaium abundanlia, vitam ei grandia opera cuin
r n <;

cogitfttioiio alta et profunda coniungere sciverinl. r. • ^ j <.<

'
/•

Bam ob canasm illis coniigit, ut facihus philosophiac f„ rty/fl Acadenim Bbniiikq

el poeseos ciim rcligiom) unione/n , quain vera el monMitm Guesifliulorum.

JOANNIS SCOTI
EXPOSiTIONES
mm lERARCHIAJH GAEliSIEM S. DIONISIf.

Cod.Vat. 632, sec XI A

Cod. Mon. mi. laL 38Q, stie. xn. , . B
E^usdem codicis altera manus. . . . B"
—• — leriia — . . . . B**
Cod. Briigensis n. 1, sec m vel xv C]

INCIPIUHT

EXPOSITIONES JOANNIS SCOTI

SDFER

''

^tt&vchm0 0mcii l3tont}^tt

CAPITULUM I. Q inseribilur de caelesti lerarchia , xv capitulonini

S&ncli Dionysii Areopagilae ' primus liber, qui serie contexliur, quorum prinii titulus est : Quonlam
YARIAE LECTIONES.
* A dvoni^ii. sic ubique. B* diomw, sic ubique. '^
AB C urioDugiiat.
127 EXPOSITIONES JOANNIS SCOTI m
omuii divlita Ulnminaiio tecundum boniiaiem varie A ne luireris, quoU diximns, nullain substiitiiam crea-
in eu t quae praevisa suni, proveniens, iioc csl, quo- turani , iiisi coiivei-iaiur ad Crealoi-eiu, perfeclani
iiiaui divinae boaiiaiis onitiis iUurainaiio, quae inul- fieri posse. Vera siquidem docei raiio, oiniiia, quae
lipliciiei* iu ea, quae piacvisa suul, facienua pro* suni, ad causiim suain, ex qua, ei per quam, ei iu
cedil, nianet simpta iii seipsa ', el, ilum dilTuudilur qiia subsislunt , ut perGciantur, respicerc. Iniel-
uiilversaliier in ca^, quae sunt, ui sinl, quia iiulla leclualia quitlem ei ratioiialia immediale * per se,
alia esl reruin ontniun: scnsibiliuin ct inleiliglbiliuin Inielleciu vero et ralione carenlia quadam medielate
snbsislenlia priaeler divinae honilatis illuniinalionem ralionabiiium et inleliigibilium interposita, ad ununi
ei difTusionein , non desinii esse iu se ipsa siinplex universiialis printipium converluntur. Omnis itaque
et inexbausla. Est enim foiis uon deficiens , et in dalio oplima, et omnis donatio perfecla, desursum
oiunia, quae sunt, inOnita numerosiiate profluens, est, id est, desursum descendit; a quo, nisi n fonie

Et non solum in oniniu manatet provenit, ui subsi- inetfabili omnium bonoiTim, a Patre luininura? Q(io-
stanl, verum eiiam * universa, quae ex ipsa, etin cuitque enira seu sensu corporeo *" inierniiiitianie,

ipsa , et per ipsam subsistunt , in unam ineilubiiem seu puro iutellectu invesligante, in universiiaie coii-
liarmoniam ^ coapiat, ila utiu universilatc muliiplex dita ad liquidum percipilur atque cognosciiur in
sit * per iniiniiam mulliplicationem, et in ipsa ouinia B substiiuiionibus naturae et perfectionibus graiiae,
uuuni sint [ter iiicomprehensibilem adunationem. Et non aliuiide nisi a Patrc luminum procedit. Paier
hoc est quod ait : maiiet simpla ,et non lioc soium, aulem luminum est Pater caelestis, luinen priuium
sed uniftcqt illuminala, lioc est, per suam illumina- alque intimuin, a quo iunien verum, VSibum suuin,
tionem et processionem facia. Totus itaque (itulus per quod facia sunt omnia, ei " inquo substiiuta
csl primi capituli: Quoniavi omnis divina illuminatio, suiit omnia, unigenilus Filius suus nascitur, a quo,
secundum tionitaletn varie Jn provisa ^ proveniens, Paire dico, coessenliale sibi Verboque suo lumen
manei simpla, el non hoc soluin^ sed unificai iilumi- .
procedit '' Spirilus sanctus, spiritus Patris et Filii,
nnta. ia quo et per quem donationes gratiarum disin-
§ 1. Ipsum vero capiiulum ex sententia Jacobi jbuuntur in omnia. Et haec esl triua lux, el trina
apostoli ordilur : Omne duluin opiiinum, vel utexpres- boniias, ires subsianiiae io una esseniia Paier et ,

sius dc verito in vcrbum transferatur : oranis datio Filius et Spiriius sancius, unus Deus, unabouitas,
optima , et vmne doiium perfectum desu rsum est, descen- unum lunien dUTusum in omnia,quae 6uut, ut essea<-
dens a palre luminum. Quae apostolica senten(tadivi-> tiaUier subsisiaut, spiendens in omuibus, quae sunt,
iiam daiionem cx divina donaiione inirabili discernit ut in aniorem et cogitatiunem pulchritudiuis '^ suae:
diflercnlia , oplimam quidem daiionem universalis ^ converianlur omniu, superemiueDS ouinia, qiiae sunt,
creaturae subsiitutioni distribuens, perfectam vero ut perfectiouis suae pleuitudine fruantur oinnia, et
donationem divinaegratiaelargiiati;quoniam omne, in ipso omnia unum sint. A Patre itaqws luminuoi
quod cst, duobus niodis divinaip pariicipat bonita- oiunia lumina desceudunt.
tem, qiiorum primus in conditione naiurae est, nlier Sed fortasse quis dixerit : Quomodo uninia, quaej
in disiribulione graliae p«rspicitur. JNibilquippe est sunt, luinina sunt? Quuinvis enim universilas reruii
in universali creatura ,
quod bis duobus careat. omniura *^'*
a Patre per Filium el Spirilum sanciur
Subsislit enim omne, quod esl, ac divinae graiiae condita sii, Puter quippe vull, Filius facit, coopera
juxta convenieniem sibi analogiam particeps esl. Et lur Spiritus sanctus, proprie lameii et specialiicr de
noiandum, quod non simpliciter est diclum : Omnis intellectualibus et i-aiionaiibiis condita luniina
datio oiniina et omne dvnumperfecdm- Primordialiter Patre luminum per geniium lumen perque lume
'
qiiippe iu omnibus , quae sunt, praecedil datum procedcns oporlet praedicari, cetera vero plus iilu

iiaiurale subsiituium, cui subscquenter ' distribuilur minari, quain lumiua esse, credenda suiit! Sed hui
pcrfcctue douutioiiis augmeutum. Ct ut scias dationis consulta ratione facile possumus respondere. Et
etdonaiionismanifestissimamdiscreiionem, inluere, prJmo quidem dicendum si Paier luininum per se:
jy
quod ait : Omnis datio optima, hoc est, omuis crea- ipsum !ux est, neque enim Paler luminum esset, si
in se ipso lux non subsisteret, omniA, quae fecit, in
turae substiiuiio valde bona ; sicui scriptum est
sapicntia sua fecit, quae et ipsa lux est", quoitiani
( Ei vidit Deus, et ecce umuia bona valde >. Quo-
coesseutialis Patri luminum est uumquid ahter
:

nium vero nulliussubstituiio perfecta sit, nisi adCrea* '' omnia quae Pater lux iii
extsUniandum uisi ut ,

torem couveriatur, sequitur ; ei omne donuin perfe- sapienlia, coesseuUali sibi luce condidit, lumina con-
(lum. Praecedit iuqueoptimaaaturaesubstilutlo,cui dila credanlur ct iQtcUigantur? Pater auteni suae
ad perfectioueiu addilur adCreaiorcm couversio. El sapicnUue Putcr est. Sgitur omnium, quae iii sua

VAKIAE LECTIONES.
«I
AB. * B in ea universaliter. eriam. * AB armontani,s'u
'Bvefumuiinen. C nt subsisierenl. vere.
' Sic
' A B iiiiHez
iibitiiie. *fisilmuliiplex. *SicA B. ' B donum dutuin. ' BstibsisteiUer, \V iiorw substiluto.

diale, sic feie ubit|ue in aiiU' m. / non ailsiiiiilalur. '* coniereo ont. B. " et uiii. B. ** B proa
luiiun. '* A B pulcriindiiiiy sic uiuquo. " U «i«/it«m leium. '* fst oin. B. "^ m/ oin. B.
 ^^^ SLTER lERARCIIiAM CAELESTEM S. DIOXYSII. 130
saplenlia fecit, ipsc P;»ler esse necesse esi, soilicel A INilchre igiturllieologus Deum Patrem limilnumpa-
Patreni. Quoii eliaiii ipse Dominus evidenler aslruit abipso sunl omni:^, in quibus
lr«;inappcil:ti, (luoniaiii
dicens :
i Contiteor libi , Doniine Pater caeli el olpcr f|uacoiniiibusse manifestai, etinjuce suae sa-
terrae >. Est et alia ratio, qnae luculenter edocet, pienliacluminisconforniiaunificatelfacit. Ikatnsau-
omnino creaturam visibilem el invisibilem lumen lem DionysiusAtbenanim episcopnsdecaolesli ierar-
esse condilum a Paire Inminum. Si enim summa cbia, bocest, de caelcsti episcopaln
SMpermmidalium
bonilas, quaeDeusest, onmia.quac volnil, propterea virtulum.inquibus maxime et principaliterposlpri-
feoii, ut, quoniam per selpsam invisibilis
el inac- mordiales caiisas pater luminum dala sua opiima et
cessibilis Inx est, omnem sensum et inlellectum dona sua perfecia el multiplicat in infinitum, elin se
siipfiaiis, per ea, quae ab ipsa • faota sunt, velutj ipsumrevocalin unuiu, vnlens scribereprHefalatheo-
perquasdani lucubraliones»in nolitiam intellectnalis logica, tbeoriamoisusest, qnam subsequenler expla-
et raiionalis crealurae possil descendere, quod eliam nat, dicens Sed
: el omnis Putre moio manifesialionis
Apostolus edocet, ail cnim t Invisibilia ejns a : luminum processio, in tios opiimeaclaryeprovenieni,
creatura raundl per ea, quae facia sunt, inlellecla itermnut unijica virtus nos replel, eiconveriii ad con
fonspicinntur » : qnid iniruni, si omne, quod inac- gregantisPalris^^ unUalem et deilicnm shnplicilaicm.
cessibileiii l.icem qnodam niodo \ ut accessiiiilis fi Quoniam beaiuin Jacobum de processione et miilii-
,sii, puris intellectibus iniroducil, lumeii illtiminans plicatione divinorum biniinuni per data naiuiao ei
animos, et in cognitioiiem Creatoris sui eos revocans, dona gratiae soluramodo videbai dixisse, de adima-
Mulla raiione obstante inlelligatiir? Verbi graiia, ex * lione vero eorum, inque fonlem suum resliluiione
intimibnaluraeordinibusparadigmasumamns. Lapis siluisse, nierito banc senientiam subneciii. Ae si
isle vel boc lignum niibi » lunieu esl et si quaeris, ; dicerel : Non soliini data et dona divina, qii«e post
quomodo, ralio me adnionet «, ul tibi respondeam, angelicas substaniias in bumanis meiuibus adhiic
iiunc vel hunc lapidem consideranli ^ multa mibi morlali carne gravaiis maxime fiiinl, desursuni s.mt
occurrunt, quae animum meum illuminant. Eum a paire luminum descendeniia, verum eiiam nmnis
qtiippe anm)adverlo subsistere bonum ei pulchrum, processio divinae illnminaiionis. quae inelfabili
pa-
secundum propriam analogiam esse, genere specieque lerno motu in nos copiosissime et multipliciter
pro-
|»er differeniiain a c^eleris reTum
generibus et spe- venit, iterum ipsa congriienier. dum sii virtiis nos
ciebus segregari, numero suo, quo unum aliquld fil», nnincans aique resiiiuens, sua graiia impletetcon-
contineri, ordinem suum non excedere, locum sunm vcrtit ad ipsum Pairem, qui ad se
congregat qnr.o
juxia sui ponderis qualitatem petere. Haec borumque
a se procedunt, el in se unifioat diversa. ^i deificli
simiba dum in hoc lapide cerno, lumina mihi fiunt, C sibi conformia, simplicai «»
e'i veluii in infinitan. nu-
hoc est, me illuminant. Cogilare enim incipio, unde merosiiaiein muliiplicata. Qiia >'
.oiitem .aiione
ei taha sunt, et iniueor, quod nullius creai.irae
sive TraTpox.iv-riTo;, id e^t, paier motus a Graecis dicatur,
is.bilissive mvisib.bsparlicipalionenaiurabierhaec
noi. incongrue quaeriiur. Qnomodo enim imniutabi-
«ii»sui.t,acmoxrationeducesuperomiiiaincausam raoveiur, vel a
lis quomovetur. vel in quid »»
ei ad
ommum iniroducor, ex qnaomnihus locus et ordo, nu- quid movetur. non infructuose a sapienlibus invesii-
inerus et species genusque, honitasel
pulGl,ritudo»et gatur. Movet igitur seipsum «on iocaliter, .lon tem-
essentia ceteraque data el dona distrihuuntur./Si-
poraIiler,sed " superesseniial.ter superloca et tem-
ciihter de omn. crealura, a summo» usque ad deor- pora mvetur NuUa «iquidem cansa nrae
a seipso. •

ium, hoc esi, ah intellcctnali usque ad corpus, ad cedit, quae ipsum moveai, cum sitipse p.imauna-
audem Creaioris referenlibus eam et se ipsos, et que causaomnium motuum. Ipseesl motusei staius.
ieum sunin studiose quaerentibus, et in omnibus, motus stabilis et stalus mohilis.Quoaiguinenio, die
luaesunt, eum Jnveniieardentibus.elsuperomnia, qnaeso, approhas immobilem Palreui moveri' Ex
luae 8unt, eum laudaie diligeiuibus lux introductiva nomine argu.ii.mtor. Si quaeiis no.nen llliid, andi.
«l, SHis ralionibus consideratis liquidoque menlis
, In ulraque liugua, graeca .idelicet latinaquc, Paier
ontuitu perspicuis. Hmc est. qiiod universalis bujus D voeatnr; ei graecequidem cGmponiturTrc^T/;», hor est,
aund.fabnca maximumlunien fit, ex nrallispartibus
:r«vT« rvjp^.v '*, id est, omnia servans. Non' >'
tibi vi-
eluti ex muliis lucernis compactum,
ad inlelligibi- detur rec.e moveii, ul ousiodial oinnia. qui servat
um remm puras species revelandas el contuendas et salval omnia, .qaa<j in unigenito suo
fecit? Audi
«»118 acie, divina gratia et ralionis ope in etiam
corde illm; : Patei- et Deus vocatur, hocest, es%' »%
ilehum sapientum cooperantibus.|
currens, nomen a verho 6.-« '*, quod idem curro.

VARIAK LECTIONES.
'i'?u6rano«^s. ' A (luodammodo. ' B «.' ab ex (puncl. indicat, ex deleiidum esse). » michi,
luwu:l^^<i
'.mudo om.B. B u^snmo. " Pnms om. AB, marg.
'" adscr. B" '^ AC simpt.ficat. '^
K' mar?.

'""'* ''''^^'''' "''"' " ^^' <^' '^'° P'"^ ^''^^'

IdeTaveruo.
^'"^ ^^ "^'"^'^ ^»*^

Patkol. CXXil. K
 m EXPOSITIONES iOANNlS SCOTI 132

u^rivnium '. Cnrrii * oujn^ per omiiia, iiuplcns ol A lioue.i, .'/«««/Mm poisibile en, reipicicmHS. Jam runc
subsfaiiiificoiis omiii;». lili liuis el <nialis ' esi ojus iiicipli tlo caelcsiibus icnrciiiis, l»oo osi, ciiiscopaii-
inotiis? Voibir.ii siiuui nioius siuia csl, sormo suiis bus Iraclare. El «it «nlo voi'boruiii : Noiiiie ei"go
moius ejiis e&l, iic uuo.r&almisia fiii : « Voiuciier rospicicinus, <|ua!iiiiii» (Xkssibikj esi, iii sacraiissliiio-
currii sermo cjns », cl ipsc scruvo iio sc ijiso : « Ei riiin oioquioiuiii a Paire iradiias iiliuniuarioiics, in-
scrmo. impiii, (lueir. a.iilisiis, jiou esl juous, se»l vooaiiics Jesuoi? Siuisiis anltim lalis csl : Quiiiiiam
iniuciilis me Palris j. .\aiii ei aliiiui luoium Pairis, c\ ipso Paire oiimia voinuui, ci iii ipsuin i-cileuui,

cuoessejnLialem sibiei filio siio, qui mouis proceJeiis uoiiiie nos, qei invocamus Jcstim, qui csl *• paier-
diei.itir Spiriiiis verilalis, qiicm liiiuil Paler iii iio- liiim limieii, lumeii viileiicoi de luiuijie, ci vcruio
miuc Filii siii. Summa ilaquH Triiiiias trinus iiiimy- l.imcii iJc vero lumiiic, qiii illiiminal omnem li(»-

biiis nioins e&l : Palor iiiovciur gignendo Filium miiiom venieniem iii mumlum, iii ipso ei por ipsum
'"
sumn, in quo ei por <piem fecii omnia; Filius moveiur resiauraium '*, per quem, Jesuin scilicei, ad priii-

fariens quae vhU Paier; Spirilus moveiur co(>perAns cipale lumen, qnod Paieresl, accessnm babuimus,
Filio el Palris volimlali. (iiiaccessibilis cuim cral iiobis illa incompreiiensibi-

De moiu summae bonitalis a.l servanda, faciend.'», lis liiv P.ilris, prius<|uam incarnarclur cl lioii.io iieicl
perliiicitda omnia. ipsc Dio.iysius copiose diss(!i'il. P liix ab eo genita, (piaeesi Ciirisius; ipso aulcm bu-
Sed nolandum, ipmd i.i bac periodo *, sicul et in inanaio, ei in nosira natura facio, accwssum liaiie-

coteris ac paene onmibns, simpllGia verba pro * in nms ad invisibilem Pairem ; nam duni inicllitrijjius

G^acct) composiiis * p.oi»ler faciiiorem iiiiroiluni Chrisli iium.in!luiem,prorecto(:ogii()Scimus,quantuiii

<i fificiilimorum iiiielleclimmiranstulimus procpwco- dalur nobis cognoscerc, ipsius el Palris el Spirilus
rpo(v£tac ^ jioc esi, lumiiiuin apparitioiiis, illumina- utrinsque abdiiam " diviniialom: liinc csl, quod
lionis soaommodo ponenles, ei pro (iYaBoSiTw; ®, ipseail: i Pbilippe, qui me videi, cl Palrem iiienm
qiiod est .'^dverbiaiiier ©iiiime *, daiive, alTaiim, vel vidol », lioc esl : (jui nic veriiin Deum et bomUier.i
bene ac l.irge. lili>detiain, c.uod diximus uos replet, inicIligii,ipso Palrem meuni inme inielligil, quiaei;<;

quoiiiam ex ainbijriio Gracco, qiiod esi ava7c).av *', i'i Palre oi Paler iii me el ego Cl Palcr' uiium sumos)
iranslalumest, poiesi etsic iransferri : noscompli- in sanoiissimorum eloquiortim a Patre iradilas illu-

€11, uL sil seiisns : Queniadmodiim divinae illumina- miaaliones, boc est, in divinas visiones, quas Paler
lionis processio copiose nos mtiliiplicai in iiifiniia- nobis iradidii in sacris " Scripliiris, quanlum possi
tem. iierum complicai ei unilicai ei restimii in siin- bileesl adliuc carnecircnmscriplis, rcspiciemusVAui,
plicem coiigreganiis et «leilicaniis nos Pairis uniia- iil exprcssiusinGraccoiegilur«v«v6uy&»^aEv **,bocesl.
A lem. lloc atiiem dico, quoniam lero toia beaii Uio- ^ nuium inierioruni *' cordis oculorum erigeinus *^?
nysil per()mfi'>s boslibrosinleiilio esl " de inrmiia lloc auiem dioil, (juoniam e.v visioiiibtis proplie-
numerosilaie nHiliiplicaiioiriS suijsisienlis per .«ie licis, qtiasGraeoi C/£o})«vi«? " .^ppellanl, id esl divi-

summi Jjcni snonmia, quacper se '*

ipsaiiec ossent, Jias aj>paritiones , caclestiuin \irluium ordinaiione^
nec bona stibsisiereni, nii.i pariicipaiidue ipsius es- ci dispo.?iliones. (juas ierarcliias vocai, hiayini^ lni-
senliae boniiyiisfiue esscnl, et bona e.ssen!, deque maiiis mentibns in (piilinsdam ex seiisibilibus rebns
ipsiiis miiliilbrmis niimi^iosilatis iterum rcduclionc conformalioiiiluis similibus vel dissiiiiilibus inlro-

reciiiuque in ipsuin snmmum bonum, iii quo nume- diiolae stinl. Ll l.ioc est qiiod subjunxit : cl ab iitsii

** uobis el (nmjoyice inuuifcslalas cach-

rosiiasiniinita (iiiem poniiel uuum est. Va imc apo- snmboticc
siolico perhibel lo&timonio dicens ; Elcuiin ex ipso mium ammoinm ierurctiias, (iHaiilum polentes snmux
omiiia el in ipsum, iil diviiium ail verbum. Ae si di- ii!.-ipiciemns, lioc est, per ipsas (livinortim cloipiiorfmi

oei(>i : Proplerea divina virlus colligilnos et coin- illtiminaliones, iii mcnlibtis propliolicis a Dco tp.uli-

plicai ad coiigregaulis Patris iini!..lem et deilicam '"S, noii |HM' sc ipsas, vertim per symbola ,
hcc esl
simpliciiaiem >', ul sancia aposiolica icslatur sen- pcr signa .scnsibilibus rebiis similia, aliq.iando ei
leiiiia. _^ ptira, .'iliquanda dissimilia ei confiisa, ei per a«r.i{jo-

§ 2. Seqniiiir : Ergo Jeium invocanies putenitim gen. hocesi, por ascensioncm meiiiis in divimi my-
lameu^ijuodeHveinmdelvmine^^^^^fiiodillumniatom- slcria ** conlemplabimtir, quantiim nobis siniUif,

nem homiiiem venienian in munium, per qi\em ud manifesiaias caelestinm inlclleolnnm disposilionp-s.
principale tuinen, Pairem, access^nn habuimus in sa- '-l qm)niam primipinm cl funs csl lolitis illmnin»-

frflfiss/HiorHm elo(ptioriim a Puire iraditas itlumina' ''""''=^ invisibilium suhstanliarmn, sive prius in thoo-

VAUiAi: LECMONFS
'
B* supra adlscr. e«/dcrivalum; C qiiod cst curro <?i/ derivainm. ' C cucnrrii. ^
A (jnidiicr. * AC

yeriodu. Pro om. ABC, addidi cx coni.

'•
C opposiiis. '
AIIC '.«Toy>v.«; II' mzr^, adscr. pio '^

ifiololanias. " B marj». adscr. i. c. (Kjtidolhos. " .\ ot>tiinc. '*

Sio .\H. " SioC.- cs! om. All, supi.t
Jdscr. B'. " Sic BC, sc om. A. '^SicC. sinr.pticitatem om. A8. "* /Ji: tuminc o\ti. toMiis iiracc.
ci
a. Scoli versio. '• Sic <.'., pro <;iii cs/ AIJ que. '"^
AC reituuratum est. " Jesum om.U. ""
Si«: AC« B
yddiium. " HC siinclis. ** IV marg. adsep. unaneusomen. *- Coni, \ inleriorism , P» inlerieiisin (piui.

cia B* adiccisse videliiri, C hoi- ci\. miruin interiorcm. *' W eri(jemui-,C cxigcmns. "11" marg. adscr.
Llieophanias. '^'
AH snnbolice sicB. fere ubiquo, A inlordum. ** 1» mistcriuy ubiqiic.
,
 i53 SUPER IERARCni.\M CAELESTEM S. DtONYSlI. m
logorum visioiiibiis, Jk^e poslerius iii spiritualinin A ipsosGraoros pro ccunposiiis S!in|»licia. fpsi quippe
vlrorutii menlibus ,
q.iibus daliiui est divina nosse P'0 Biupxt/M " P.dre e«rov r.u.-zic.a. *'
, id osl tSivi-

arcana *, paier huninuni , a quo oinnia proveniunt »••!«» Palrem, el pio fu-zrjooabx ^af/.Kj8iav- '*, id esl

ei in qiiem omnia recurruni, |<roj)ieiea sulijunxit dariialem, freqiiejitissime ponunt ". Quis esl au-
el principulem el sxtperpriucipalem di>Ani Pairis da- leni ra(lii's ille sinipiey paleniae claritatis, in ciijii!»

conspeetu ** ab ipsa
riiuWiH, quue anijeiorum nobis in figurciiis sifmbolis claritaie iinmaterialibus e' noa
mauifeslai beatissimas ierarchias,immaierialibus * et litubanlibus mentis oculis intellecla leponinius, me-
non iremeuiibHs metuis ovulis recipimies , iternm ex rito quaerilur. Et luibi quaerenli nihil probabiliui
ipsa in simpiiim suum ' resiiiuitnur * radium. In- occuriil ad creilenduni el inlelligenduni , quain Dei
tuere, queniadmotlum processionem divinae illumi- Patris Verbum *', quod insiar ladii ab inaccessibili
nalionis a Deo Palre in nos , et iterum ex ipsa pro- el invisibili sole, id est Palre, iii universiiatem
eessione claritaiis et niultiplicalione ' nostram sensibilis et inielligibilis creaturae, ei inaxirjic ac
resiitutionein in siinplum ipsius procedentis lucig priiicipaiiter in angclicos ei liumanos inieiiecius
radium per singulas edocet periodos ®. Esl aulem diLfundilur, implens omnia ,
per/iciens iinperlecla
liujus ' periodi verborum ordinalio : et re3tituimur penetrans obslrusa, iiluminans mysieria , Ibrmans
iterum, ex ipsa videlicel multiplici datione, In sim- B visiones in inierieribus sensibus Uie<dogorum , ape-
plum ipsius radium , duin recipimus * immateriali- riens iniellectus cas visiones quaerere el intelUgere
bus el uon tremeiuibus mentis oculis, sed spiritua- volenlium et seipsum secundum analogiam unius-
,

libus et iiifirmis simul " theoriae oblulibus, princi- cujus<jue omnibus in se intuentibus manifesiaiis.
paleni ei superprincipalem , hoc est , plusquam Quod ex consequcniia praeseniis c&pituli iaciiiime
principalemdivini Patris clarilatsra, id est, ex divino quis poiest approbare. ^'ara sequiiur : Etenim neque
Patre dalam ilUimiHationem , quae ang»>iorum nobis ipse usquam unquam a propria singulari sua unitate
in figur«tis symbolis , hoc est , per formas signitica- deseriiur, hoc cst, Ipsa pairis iuiniiium claritas " pure
tivas, beatissimas nianifestat ierarcbias. Ac si pl.^ne a tiobis ac firmiier inlellecla in simplum suiim ra«
dicerel: Dum principalem, el plusquam principalcm diuin nos reslUnit, quoniam ipse radius nulia loco,
ex diviiia procedefltem clarilalc " intellecluali visu nulio teinpore, a propria et singnlari siia uniiate iU
et vacillaniis aiiimi contiiitu percipinms , per quam est simplicitaie, reliiiquiiar. Quid " enim simplicius
iiobis be.!iiissiniaeangelorumierarchi:ieperquaedani Verbo Dei, dum per seipsum in Paire suo super
symbola manifestaniur, iierum pcr ipsam in sim- omiiia cogitauir, quantum se sinit cogitarl? Qald
plum suum radiura restauramur. Ei notandum, quod eodem muliiplicius , dum super omnia, quae in ipso
hic quoque, sicut superius, simplicia pro composi- ^ et per ips Jin facia suni, expanditur, intelleciibusque
lis transtiilimus verba. Pro eo enim , quod est Bsxp- sapere valeiiiium niMiiciose dislribuitur? Ei ne eil-
Xiii^ivnctrpof ^\ divini Patris,ei^^fMroBoaiKv,clarita- stimes, quod aliud sil clarilas Paiiis, aliud radius'
tem posuimus. Nam Qta.px^k " ad purum transferri Patris. Chiriias Pairis", radius Palrjs, Filius suus
non potest, nisi per periphrasin "; dicitur eniai est, qai P;Urem clarilictivit mundo, qui super omnia
Isat/jxwo» " Pater, quia totius Deitaiis principium uniformis tsl '*, ei forina omnjum '*, et in omnilius
est, Filii per generationem *•, Spiritus sancti per rouliiformir. est, el n>uItifo£niiiasomnium,etmaxime
processionem. f-wTeSoertoe " vero' .esl luminum in angeHcis ethumanis mcniibus. Et hoc aperie de-
daiio , qtiac specialiter ad Patrem refertur, qui chraliiicensiAd anayogicatnvero e/uni/icameorum,
omnium luininum dator est. Pro eo itaque, quod tftic-e provisa sunt *^
, coniemperaniiam optime et pul-
potest per ambitum transferri sic : et priacipalem et chre muliiplicaiur ei provenil^ mimeique intra se m
plusquam principalem lumimim dationem a Patrc, inconimulabilisimilitudine mifurmiler fixus, et inse
qui in Deitale piincipiumest, faciliusnobisvisum '*, quantum fas est, reapicientes proportionaliler in te
qoamvis virtute verborum longius, ponere : et prin- extendit *» uni^cai secundum simplicem std unita-
ei

cipalera et superprincipalem divini Patris claiiia- lem , hoc est diviims radius*, quamvis proprian
:

tera *•, ea ratione ducti, qua sacpe inveniiiius apad " sinr.jjlicilatem et singulaiem unilaiem saan» non

VAIUAE LECTIOiNES.
• AB archana, sic fere uhique. * ^w.aieria,W supra adscr. /i/jus. ^ i n non
trementibus simpluvx ~
mum om. B. * A remituuulur. = AC multipiictttionem, B muUiplicalion<:m (puiict. B' adjec. videlur).
» ACperindas. hnjiis om. b; C ejus.
"^
' \ recepnnuv.. A simJlitei.' "SicABC; forlasse 1«-^ ^" '

Kendum : ex divino Putre prucedenlem clarimtem. " B* mavg. adscr. themchicoy patris. ' '* B* inarg.
adscr. el pro eo quod est photodosian. " B* marg. adficr. thearchico.<. »^ AB
perifrasin; sic /
[WO ph fere iibique. »« B* marg. adser. ihearchicos. *« Sic C; AB pro Fiii:\ per generaiionem simnliciier
aroferunl deitas, quod seiisu caret.
:
" B* marg. adscr. pkotodosia. ^« 8*
;,dscr. esi visum. '»
Sic \\C.
4.J clarilaie. ** B* marg. adscr. (/iearcAicfl. *^ maTg. nihcv. id est thion}.'atera. " Sic AB ; B* marg! C
«i*cr. id esl pkotodosia lamptyron; C proferl ct pro pholodoiia lamplyron. «^ j^j^,
gQ ^ ,^3 „yj,j-,_ :a,
jj
"' Ikcens manus in B marg. adscr. qvu4
:9Hti)ectum. Dei Patris Verbum in universiliitem cel. «*
S'c C, A
IUaritatis,
B clarilatis (puncl. arijee. B*). " B* marg. adscr. De simplicitate et mulliplici.ute Dei. *" la' A
iMnus recens vocem supra adscr., quam radius aiit Pater Ieg;is. B* adscr. Pai.er est, etmarg. adscr. compa-
'alPatrem ud claritatem, Filiuniad radium. *^Qui Patrem clari/icavii
'* B
mifovmts esl oiw. B. '"Pro omw/uff» —
Z honiinum. quae suni prqevisa. '* B extendii in se
155 EXPOSITIONES 40ANNIS SCOTi m
ihacr.d ,
piiltiiU' i,'iii!(-ii uiuUiiiiicaiiii el procetlil A nosira, qua lebus sensibilibus adliaeremus, reductio-
ia ea , fjiiae piovi.a * sunl, ad eorui» anngogi- nem per intelligibiies aetaies, quibus per acUonem
ram el uiii(icani coiileniperaiiliam , coaduiialioiiem eiscieniiam rationaiis anima crebcii, doncc occurra-
illam vitleiicel ,
qiiae sursuin ducil " el uniiical luiis in virum perrecUini, hoc est, in plenissimam
oninia. Non eiiiMi osunia sui)sislei'eiit , iie<iuo ,• ac Chrisli, qui est linis |)crreclionis nostrae, conlempla-

vdiili iiuis dixeii! : (;ua nslioue el ciir siinplox inui- tioiiein, el iiiipso el ciini ipso perleclissimamaduna-
lipiicalia? ud pslMcipiiiui siniui ,
qnod siirsuiii esl, tioiiem. llaque " et ipsa suiiima ac sancla Triniias,

Paliein Oiniiiuiii diio, r«Miirenl , si noii radius ille el '" specialiier ipse Filiiis, omnesque caelesles viriuies
ii.ciriibilis (liHliiidojciiii' iii oninia , ul sui)sislere«l in quibusdani siiniliiiidinibus divinis apparuere pro-
onii)ia , 01 ifi ipso u»!uni ciric(Mciil ^, sii0(iue copa- jihelis, in liuinana videlicet elligie , in leonina, vilu-

kiienlur iiiitio. Ei, duni pulcbre nn!!liplic;it;!r el in lina,aqiiilina, cqnina *', diversi coioris, igiiea, nebii-
oiiniia procedit, inau;'! in scipso, nio\elur iiiconimu- losa, eleclriiia, iiuviali, rolali, celeriier currenti, ce-
13
taitilis, Siii simnl uniforinis (ixus, el eos ,* qui in se, lerisque ''*
similiter figuralissyinbolisrornianiur. In
tjnanlujn fas esl, hoc csl, (|ii:ti!iiii;; iicet eisque con- sequenii aiitein iiljro per sacranienla visibilia ei

re 'itur, rcspiciuiil, jiixla illormnpropriam uualogiam corporalia Veieris Kovique Testameiiti idem Dei ra-
in se ipsum cxiendil, lioc est, ad se ipsum erigil ei B (jjus, Yerbum, caeleslesipie viriules propler noscon-
uiiifical eos ad siinilituJineat suae stniplicis uniialis. formari docentur. Verbi graUa, in tabernaculo "
Sed quia ipse radius, pcr se ipsum incompreheiisiLM- eral arca '^ teslamenli in figura Dei Verbi propter
lis, invisibilis , inaccossiidlis esl omni creaturae, si- iios incarnati; eriint duo Cherubim '* circa arcam
quideni sensus omnes oiiiiiesiiiie superai inlelleclus, hinc iiide volitantes '* in similitudine " supercade-
iion poluil omnibus , in (jiiibus mulliplicatur, apija- sliuin substaniiaruiii, (luae circa Domiiium Jesum
rere, nisi per (juaet!am velamina nobis connaturaltfl, Cbristum aeleruoet inieiligibili volaUi ciicumvolani.
quibus sese adhuc in luic carne constilutis qr.oquo- Similiter iierum in lemplo eadem arca Cherubimque
inodo manileslare voluil. Seqiiilur ; Et enim neque eranl in eodem lypo, celeraque iegalia symbola. lii

possibile est , aliler nobis liiccre divinum radium, uisi iNovo *' vero ^**
sacranienta baptismalis, altaris, cali-
vnyietaie sacrorum veiaminum anagoyice circmnvela- cis, vini, panis , sacerdolum, ei niystici chrismatis,
tiun, el im '*, quue secundum uoa sunt,per providen- ceieraqwe, quae in figura Christi poaiintur , de quibiis
timn palernum connaluialiter el proprie praeparatum. traciare nunc et longum est et superlluum, quoniam
Ac s." diceret : Paterna piovideiilia, el ineffubiledi- in secundo copiosissimeaciitantur. In eo *' vero, qui
vini amoris ei-i^a salulem el re<Juctio;ieiii " noitra*» est de divinis nominibus, peripetesmala
*'*
radii sunt
a<ita, quaepeccaiidodesoruiimis, sludiuiii, invisiM- ^ principales causae, verbi gialia bonilas, essenlia,
lc:it*® per se ipsuin radiuni vririis ac ' sacris vel^ vita, sapicnlia, veritas, virtus, et similia. Et ui bre-
a.inibusjuxta ralioaes anagogaecircumvelavil, ct e.x viler dicam, omnes species vi&ibilis el invisibilis
liis, quae coniiaturalia nobis sunt et propiia, el ut creaturae, omuesque allegeriae, sive in factis,6ive
comprehensibiiis iiobis essol, quialiter comprehendi iu dicUs, pcr .omnem sanclam utriusque Te«iaineuti

uo:i polest , moiliiui quendam apparilionis ?pi;iepara- Seripturam, velaiiiiiia paternl radii sunt , et ipse
vit. De quibus volaininibus ei iu hoc libro, qui est radiiis secundum carncni suam siiimet secunduui Dei-
.'e^caclesli ier.archia,-et iu seifuenii, qui scribiUir de laicm niaximum velameu esl nobisque connaturale.
oi.cle^siasiica ieriu-chia, nec boii et in lertio de diviuis § 5. Sequiiur : Propier qttod el sanctissimam no
iiOiuiiiibus alUuenter iraiilalttr. Sed si quaoris, pauca siram ierarchium ztltzv.^yji; ** sucrorum posilio caele-
de pluribus propier praei»entis perioili re.serationiitn siiunt ierarchiarum supcrmundana imiluiione dignam
|.raegiisiabinius. In " hdc ii;ique libro vclamina, jndicans, ei diclus immateriales ierarchias uiaterialibus
(juibus divinuscircumveliitur radiiis, et per pateriiam figuris et formatibus '"'
compositioHibus varificans Iradi-
IHOvideniiam propler nos praeparatur, pro[)heticatt (///.Ordo verborum": Propler quod trailiditTi).<T(i|BX'f
visioiu.-s sunts quae per angelicas virluies in siniili- sacrorum posiiio, hoc est, telelarchicum *• sacerdo-
liidinemrerum sensibilium, iufiriniiaf.inostraeadhuo D
^' Imm, cl sanctissimam noslram ierarcliiam judi-
sensibus corporeis succumbeuii ** naiuraliter con- caiis digoam supormuudana imitaUone caelesUum
gineuUura, memoria
in Iheologoruin coniorniai;uj "ierarchiarum , ei varilicans dicias iminaleriules
junt. ad eruditionem uostram, ei ab iufanliiiiale ierarchias materiahbus liguris et formalibuft »» com-
VARJAE LECTIOiNES.
Sic ARC.
•
H sursum esi, ducil. -
B' corr. efflcercnlur. B /.•(/* sic iibiqne " Sic .\C; ,

r^dempitiincm * Corr., AIjC studio imisibUi 7 ./(• om. AC. ^ D" niar.

hoc
toc iibro.
iibrii. ' ir maijj. adscr. Ue prupiuiica iir.ioncel recclutionis, el qiu:re sic fil reveLitio. "^ mdo
I ;subcumhenli, U' orr. succambcnti. >» Sic
ABC, B' corr. liique, ot niarg. adscr. De diversis modi
(

[pparuionum. '^ P, nc.

13 eqnataa. »•
iJ" marg. a iscr. qnae.
'•''
"» II mar^. iidscr. De qui> agitur I
iibro seqiiemi qui rst de eccleiiaslica ihcrarchia. *«
SioAC; B hubiiaculo. AB archa, sic nbiiiuu. ^
»« li i.henibiu. sic uhi(pie. "» Sic BC A volulantes. »* S;c AC B siinirnudincm. ;
*' H nono,
" Sic ABC, suppie resiumeuio. «« jj. „,.j|.g
^.\^^.^.^ [)., ,^„„ „(i,-,,„. ,•„ ///.j-o ,^,.,/o, </«/ esi de dioiuh
;

iiominibus ''' Ah peiii;>e:.usiH,Uu. B' supra .;cr. id csi n&i\. C per iipeta.-imala. " B" mai^g. ;idicr,
.

e. tliflelurc 'c.w, t. V. perleitissiinn. «" A

formttbiiibus. ^"
B' siiora scr. csl.
»"
Corr. ]i' . AUC xeieiar
ch'tnin. "•'
Sic Ui'.; \ fonnal>ili>'ius
 SLPEU lEUAUClllAM CAEIESTEM S. DIONYSII. »58
157

|iosilit»nibus. El esl sensushtrjusiiiodi cOuoiiiam Pii- A sumiria Triniias Ur^oQiiia, quasi u^&wv Oiffut, hoc esl
leriia pruviilenlia siiiipiiccin suuinraLiiuin per coii- sacrorum posilio, coiivenieiiler " dicilur, quoniam
iiMiiiratia iiobis volainina mulliplical, nl nos meriio ipsa " est omniiim sacrorum mysleriorum, (juibtis "
p«ccali oriijiiialls dispersos in prislinain nalurae woslra ralionabilis naliira enidilur in doclrina, pur-
oosirae simplicilaiein, in ({iia lacli suimis ad imagi- galur in aclionc, illuminalur scieiUia, deificalionis
nem '
divinae uniuuis, revocarel, proplerea eiiara Irtuie pei'ficilur, primum et immobile firmanienliim.
sanclissiniam noslram ierarchiam, hoc est , sanclis- Ac " veluli quis interrogaril **, cur <aelesU;s siib-
*
simum ecclesiaslicum episcopaluiii, ipsa teXstkjox'? slantiae, quas niilla seiisibilis forma scii figiua cir-

sacroium posiUo, quae graece dicilur TeleTu.pyji ctimscribit, nulla parlium conipositio conjiingil, per
ItpoifyiK, iioe esl Ttltripy^n ^ saccrdolium , tradidit diversas formas figurasque et composilioncs,sive iii-

el consliluil, quoiiiam iuilicavit, eam, nosiram dico Irinsecus visionibus prophelicis, sive exlrinsecus
ierarctiiam, dignain esse stipermiindana simililiidinc sensibus corp<n'eis variaiilur el mullipijcaiiuir, sub-
caelestiuiii episcopaiuum,iit Ecclesia, quae adhuc in junxit dicens : nt prepoyiionabiliter *' uobis ipsis a
peregrinaiione est hujus vitae, sparsim per loca ci
^"
sucralissimis fonnalionibus in simplas el non (icjuralas

lcmpora, variaiim * per tiiversa mysieria, mulliplex tscendamus alliluUines et simUitudines. iloc est ;

in doclrinis, composila in symbolis caeiestium virlu- g propterea ad similitndinem noslram caelesies ieiar-
luin, in quibus nulia diversitas esl, unilatcm el chiae in sacralissimis varilicanlur formaiionibus, ut
aequalitaiem possil ascendere, el praediclas ierar- per eas sanctissimas imagines valeamus ascendere in
chias, jd est caeresles essenlias, dnm * sint nalura- simplam omniqiie imaginalione careniem c^ieleslium
liier immaleriaies, superoinnia locael lempora, su- -virtutuiii simililiidincin, ut *' per omnia iii omiiibus
*' ralio
per oimies materiales liguras et foimas et coniposi- aequales eis elBciamur. Et hoc eliain suh-
liones, per inateriales fignras eC lurmas et ccinposi- nexa insinuat. Ait enim •?st : Quonium im}wssHfile

llonesadsimilitiidinemnoslraeierarchiae, qtiaeadhuc noslro animo ad immaterialeni ascendere caelestium

'" imilationeni et contemplalionem,
in lerrisesl, varificavit, hoc esl, in diversis visioni- ierarcliiarum et

bus ei symboliset allegoriis multiplic"avii, et nosti*ae nisi ea, quae secundum ipsum est, mnteriaii munu-
infirmitati conformavit ,
quoniam earum siinplicilas duciione utaiur. Ac si liicerel : Nam non poiest
nosler animus, densissiiuis divcrsoruin dileclonim
"
il ininielligibilis uniias per se ipsam lucere no-
bisimpossibile^erat^.Te/sTK/Jxti^ulc^^^^poScffiK^hoc errorum, falsarum cogitalionuni, matcrialium plian
c.si TslttKpxn ** sacerdoiiuni, est summa sanctaque lasmalum *' caliginibus nndique sppltis doceptusque,
Trinitas, priina omnium ierarcbiarum ierarchia, ex ad iminaterialem civium caolesiium imilalionein, boc
qua omnes ierarchiae in caelo et in lerra ct factae C est, siinililudinem secundum naluram, el conlem-

el ordinatae el tradiiae sunt. Cur autera summa plationem siimmae omnium cansae per Uieologicaui

tali nomine, qnod est x{ktvnypy,ig " {xtltrh

Trinilas '* gratiam exallari, nisi prius introduclione niaterialium
autem **aGraeci3 dicitur hoslia purgaiiva omnium rerum, ut ad hoc perveniat, uialur. Denique quid
peccaiorum, per quam de homine efBciiur Deus), ac sit " ipsa maierialis manuductio *% qua huinaims
boc sancta Trinitas dlcitur »* unus Deus? Quo- «nimus ad angelicae natmae et gratiae alliludineui
Iper
*• sublevetur, consequen-
iiiam causa et principium est toiius nostrae purga- ut uniformem aeqr.alitatem
et deificatioius, pulchre et rationabiliter xt\s- ler subjunglt, dicens Yisibiles quidem " formas in-
:

Ijonis
ripx^i " vocalur, lioc est Tt^sxcoKpyri ", principium mibilis pulcliritudinis iniaginaliones arbitrans, boc
iicHicet purgationura el finis. Siquidem Kpyn " apud mt, d\m arbitralur et iucnnctanter jiidicat, visibiles
Jraecos ei principium .termas, sive quas in nalura rerum, sive quas ia
significat el finem. Causa
iuippe subslilutionis nosirae secundum naluram ea- sanciissimis divinae Scriplurae sacramenlis conteiu-
ein est causa et sanctiflcationis noslrae ei perfe- plattir,nec pr«pter se ipsas faclas, nec propier se
lionis secundum graliam, Simili ratione cadera ipsas appelendas seu " nobis promulgalas, sed invi-

VAUIAE LECTIONES
• A ymaginem, Vic A fere ubique, B persaep'. * B' niarg. adscr. tlieletarchis. ^ Sic AB inore laUuo

iim m finiunt adjcctum in is, e; apud Graecos lalc adjeclivnm in 19, t terminatur. B' marg. adscr. //je/(?lfl»-
iis
i« ierotesa h. e. theletarce. * B" infra scr. per lempora. ^ In B rad. corr. variatir; C uarialum. ^ Sic A
vu
,^ cum. ^
B' corr. non possibilis, C inposnibile' • Berai (va
siipra scr. B'). » Corr., ABG ««r
Rursus adject. firitur in e pro i. B* marg. adscr. tkeletarchis aul ierotesie h. e. tlteletharce. C qtmi!

>tthelelarcliis.BUnAr%.iniscr.thelctttrcisvocalurpater. " B' marg. adscr. leUte. »* Sic AC; B a«/^;tj

dicitur om. B. »»
B* marg. adscr. teletarcis. '«
B' marg. adscr. iheletarche. " B' marg. adscr. arche,
Verba : —positio con- on\. B;B' supra voc. venienler scr. cou et marg. adscr. trinila»
iriniiusltpoSeiTiu
oo9sa-ta, i. e. ierotesia quasi kpSi-j QtaiK i. e. ierorUesia. '" Sic CB*, AB. ipse. ** B* marg, adsci.

ot. numerat operationes sibi invicem ordinatas scilicel erudire, purgare, illr.minare, perficere ; alibi auteni
'ntum tres ponuniur, omisso erudire. *'
Sic C ei rad. corr. B; A aut. ** C interrogaverit, B' interrogu-

\t. " Sic BC A proportionabiiiler. *^ Sic C B* corr. et ut ; AB virtutum et similHudinem ut. ** B Et eliam
: ;

lunciaB* adj. videtur), C Elheceliam. ^" B el. *' Sic AU'«; BC delictorum (B* corr. dt7^c/o)um eandeniqmi

|inc correcluram niarg. adscr.) -* U. faniasmatum, sic B fere ubique, A saepissiine /" pro ph. " Sic a
sit om. B, B" marg. adsc. quae sit, C <jrKfl« sit.
»* A manus
anus duc
ductio '^^
Con\;\ uniforme inaoqHrtiitale.n
iid
iforme in aequalitateni, B* corr. nniformtter, C uniformem aequali tate. " Sic AC.Bfii<;Hi</e«i. ^'Pro«H
 139 E XPOSITIONKS JOANNIS 5C0T! HO
S!l)i!iS rjiiif.hriUidiiiIs imaginalioiies esso, per qiias A "^^^ ^ons toUus snpieiiliae, qui <'sl CJinstus, imdiqiie
tliviiia PiOYi-.lfiilia in ipsaiu punuu cl invisibilem por diversas lliedlogiae spcouhlioiies insiiiuni. Et
piiichriimiiiioni ipsius verilalis, quam anial, el ad l'oria.-sis lioc est, quod per Psaliiiisiaiii di; bealo
ijiiaiii qiiod amai sivo sciens sive ue-
teiuiii oii!i:e viro dicilur : « Et eril lanquain ligiiiiin , quod
scipns*, liumanos aniinas rGvo<?ai. Slrailiier el dc plantatiun esl secus dccursus aquarum i, hoc est,
ceieris, qiiae soquunUir,imelligeaiinm *. Ei seasilii- sicnt Ciivislus eril, iiv cujus signilicationem lypicam
lcs suavilalcs figuras invisibilis disltibiuionis, a supe- onvi;f:s iatiualos arlss, iulra quarum te.iiiiiuos tola
rioribus siibdllur : arbiirans. Seiisiliilcs siiaviiuies diviua concbidilur Scriplura , concurrunl. Nulla
dicil corporeos odores, quos olfacieiiiii serisusreci- enim sacra Scriptura est, quae regulis liberalium
pU iji figiirani iuvisibilis UislriljiUiouis, ul, qu«mad- careat diciplinaruai. Et adumti ad divina ei or-
modum * per exierioiem seusum uariuin suaves seu dinali hubiliis earum , quae hic sunt, diiposilionutn
iflsuaves discernijnus odorum qualita<«s, ila in inle- ordines. IIuc est : omnesordiues dispasilionum, quas
riori seiisu inicIUgiijilem virlutum disiribulionem vel ex natura vel ex sapientunn bomiDum raliofrabili

per singulas i^pecios discreiionis virHiie djseernamus, lnv«niione *' et operatione m rebua sensibilibus
easfjuc dlUi^eniissimo rationis couluiiu al» opposiiis praeseniis hujus vitae humanus annnu» coniiderai.
viliis, aui eas lalsa imagiuaiioijo imilari * cou<inti- i» iinagines esse arbitrandi sunt adunalae et ordiiiutje
1...^.-.
» .*-.-.._ ri- K . • . .
" K^. U!i...]:_!~ !_!• lf_ l
* *
bus segregejuu^. Hinc * cst, qiioj ei .^anctissimHm habiludinis spiriluali.<^ qua huvnana aniuia incom-
cbrisiuutis sacramenimn, tliuris eliani fumigatio, m mutabiliter divinis adhaerei vlrtuiibus. Sequitur :

Ijpu iniiir.ae virluium suaviiaiis et virlulum dividi- Et Jesu ^* participntionii " ipsam diviaisdma^ euchn,-
catiouis * a sacerdoiibus cou.(iciuiiiur ecclesiae. Et ristiae assum/Jiioneat. Intuere*^, quam pulchre, quam
immatetiatis luctilentiue imacjinem maierialia. lumina, expresse asserit, visibilem hanc eucbarisliam, quam
subaudis. similiter a superioribas : arbitraas. la hoc quolidie ^''sacerdotesEcclesiae in altari coQflciuntex
loco pro ^wToSoc-twf ^ id est lumimim dalionis *, lu- &ensibill materia panis et vini, quamque confeclam
''
culentiae * posuimus. Malerialia *»lumina, sive-quae et sanctincatam eorporaliter accipiunt, typicam
naturaliter '^ in caelestibus spatiis ordinata ^^se simiUtudinem spiriiualis parilcipatiouis '^ Jesu,
sunt,
sive quae m terris humano ariilicio efliciunlur, ima- qucin '" rideliter solo inieliectu gu&lamus, fiocesi, in-
gines sunl inteliigiMlium lumi.ium, super omnia telligimus, inque *' uosLrae naturae inleriora viscer«
ipsbis verae lucis, quae illmniual omnem !iominenJ sumimus, adnostramsalulem, elSj[iiriiuale IncremeH*
venieniem in mundum, quae semper et inextingui- tum , et ineiTabilem deLTicatiQnem. Opurlel ergo.
biliier in aiigeiic^s el in »^ Uunianis inieUeeiibus ardet, inquil, huinanum anitnum, ex sensibilibufi rebus iii

^i({»\lm:Eisecundumintelieciimi. conlmpktmeple- C ^'^*^^^^^^^^ virtutum similitudineaj el «equalilatem

niiudinisperms SiacrasdiseipUms ; hicquoqmsBhim- ascendenlem arbiirari, divinissimam eucharistiam
«iis '^^arbitraas; inugines esse *'
subaudi arbilran^, Sg- visibilem, in Ecclesia conformaiara *'', maxime typum
X plem disciplinai, q,uasphi!o.sopbiUbera!esappe!lani, ^^se participuiionis ipsius, qu;t el uune pariicipamus
Intelligibilisicomcmpbiivae "pleiuiudinis, qu» Deus Jesum per fidem, el in fuiuro participabimus per
45tcreatura purissime cognoscitur, signi(kaifon«s esje spcciem,, eique adiinabimur per caritatem. Quid erg*

Ipsas auiem sacras dlsciplinas J/^^J^jrif. »«

asitruii. *^ ^^^^ ms\n theologi Dionysii praeclarissimam lu-
nominai, lioc est peivias, quoniam intelligenlUMis ^^^ respondeni ,
qui visibilem eucharisliam nil

«as perviae sunt ei plafice,quoniam quaedam vel ^''"^ signillcare praelei- se ipsam vulunl asserere,
Yiae sunt, p^er qaas ingrediniur meiim sciejiliain. ^"'" clarissinie praefala tuhia " clamal, mm illa sa-

4(85o§<ixa<: " iiem ^**^

discipJinas uoiiore »'
interpretii- cramenia vlsibilla colenda, neque pro verilate am-
tione decursaliva» pos&urrius accipere. Ut enim muU piexanda ,
quia sifnificaiiva Yeriialis suat , nequo
lae a<},Hae e.>; diversi.>i fouiibus^ in unius flumioi.». aU propter se ipaa. iavent;^, quoniam \n ipsis inteliigen-
veum conflijunt atque d^currun.t, iia naltiraies ei 'i^ ft"'* " "^" ®^^ ' ^^^ pwpler incomprehei\ai-
liberales discipUnae in una eademque internae<;oji- bilenv " veritatls virlutera, qua ** Christus esi m
templaiioois signiricatione *»
quom sum- ^-niii^te humanae divinaeque " suae subsiantia!
adiiiuontur D

VAUl.iE LECTIONES.

* A D* adacp. est. C intelll^eHdim est.

nesciesciens. * ' Sic AC, quemadmodtifn om. ft. * Sic AC,

B mntari. '^W mav^i,. nd&cv. Dc sacrameato arismatiin et fumigationis thuris. * SicABC. ' B' mai^. adscr.
photodoms. * Slc CB*, AB d«/io«e. " Sic C, kH luculenier. '" AB OTa///erifltifl, sic A saepe, B raro.
** B qu.;e htcviemer naiiiraiiier (puucta B' adjjjc. videiur).
: " lu om. AC. '* Sic AC : B sutmuiti* (panci.
IV adljec. videiur.) '' Sic AC ; i>nasing$ eise om. B. ** Sic C et lilteris minialis corr. B; AB couirmpLj'
noni.i.
19
B'
> "^
niarg
niarg. adscr. dacxodifa^. " marq. adscr. diexotiicas. '-*
W
Sic C et :\d mai^. corr. B*; AU
m/t^r. Siic C; IJi tiocicie (ijnac VO.V ila scripia est, ul ad vocem uotiore proxime ;icce<laJ), A noticione\
*» Sic C; AB .siijfu(icaiiontm. *'
Sic AC; B iKvenlione rntionabili. " Sic litieris miniatis ccrr. B. PiO;
Jesii \B imniuiu ;(|»:iO voces iii coiU scrjplura UQH muiluin dilferunt a i/jt;sy). *' Corr. B*,AB firtncipationii.
»* C inthure. ^'^ A\i coHiiJh\ .sic iibi«juQ ; C colhidie. "* C lijin quam. " Sic CB', AB principationif.
^^ C confciinulinti. *' C iuba prefiua.
'" quem '* r/ ctrr. '*C/mi'j inltUigenliat.
ou»- C. in qiutn.
fin
'•' B iticoniprehen.Mltilis , intomprchQtisibilitcr, '' C flM/fC *' C ffirinfic /»Hrwajm/''/w«:.
Ul SUPER lERARCIIIAM CAELESTEM S. DIONYSII. 149
olira oinne, (jiioil scnsti senlilur forpoico , super A lu»' esl, lnunaiiiiatis :innoreni, ((iiidam iii clemeniiam ,

omne. quod virliile peroipiUir inlclligciiliao, Dciis yt),t«v0jO(»7ro; " aiiltMii iiiis<;ricors , vel humanus, vel

iiivisJLiiis in ulraque sua ' nnlura ». El qnaecunqHc cieiiiciis DeiK> c^l cl Ipse csl ri).izc(ii'/_iu *", boc csl
alia Cueiestibn/' qmdem essenliis supcvwiindunet nu- porleclae purgaiionis iiiiruini) caclcsies nobis icrar-
bis vero siimbolicc Irudila sunl. Ac lirevi sciUeiitia cliias manifeslat, el cuiisorloiii ** illarum nostrani
beatiiH r/ionysiiis iloect iios, iitciiticlaiiier non solu<u hovpyjuj ** pcrlicil jitxla possibiliiaiem uatuiae
hunianos aiiinios adliuc Iii canio tlclciilos pcr scii- iioslrao virlulis por simililudintMii ;iiigelicis subslan-
sibllia syiiibola, voniiii cliain an^olicos i!ilcll<'('iiis liis «lcif()rinis suae *' sanclilicalionis, qua nos san-
oniui caniali gravilaie absolulos pcr invisibiles sl- cillical, ci pcr scnsibiles foriuas divinos descripsii
{{niricaJioiii^s, (|iias llieoloj;ia tIi(iOH!l^"'''S iu»mlnai> inlcllocius liiviiioruiu eloipiioruiii lypicis cottligura-
ipsaiii veriiiiiciii cognoscerc, (pjoiiiain por sc ipsam lioiiibus, ul iios reoiioeioi pei- ca ,
qnue scnsibus
nulli cicatiirae S(.^u ra:io?jali sen iiiielligibili Citiiipie- succunibiml , iii ea , ipiac iiiiclleclti sotu conside-
ben&ibilis * csl , supcr ' oinitctu sensuin ei iiiiel-
I- raniur **, el per synibola '^ liiiiirata in simplam
leclimi exaliaia *, oniiii visibilici iiivisibili crcaiuia caelesruiiii viriiilum oxc(!lsiiiidinem subveheroi
veniola. Meo siiporniunJaiic, iinpiil, lioc esl, siipi^r ipsa igitur sancia Triiiilas iioslra Oiwot? cst **,

oninos sensibilcs liujus iiiundi species caclesiiltiis [\ laio esl (leifioaiio ; (loilical " ciiini nosiram nalu-
csjsoniiis anparcre veritaleni, nobis vcro pcr sonsi- ram, roduceiido eam por scnsibilia sytiibula i:: aiti-

bilia syiiibola. Neque eniin cliam angeli cognfiscimi iiidinein sxngeiicao *" nauirae, ei .'cincaiis eaiii in
per ' se •, ipiid Dens, vcl quid sii ' voriias ; hoc liis, riui
-'^
ulira oinnia iii ipsiiin Doiim iranseunt.
enim ab omni crealura rcnioiuin osi; sed soliiiiiinitdo Ipsa csl nosira TsXiTapx'* ' l'*>f' esi , perfcclis-
cogiioscunl sc esse, oi vcriiuiem snpercsseniirdilcr siinae nosirac piirgalionis ei sanclifica^ionis exor-
«sse, el ab ipsa onmia proccdcrc. Propler Itaitc crgo diuni; iiisa esi prima el s'imm:i icratcliia. Nulliis
nosiram ' ' '" vuscricers ner-
conralionobilcm Oiatnv eivim iu caclo viil in lorra, boc csi, in illa pubiica
feclionis principium et caelestes itrarcliias nobis mu- civiuiio , (jiiae suh culiu uniits veri Dei ex la-
tilfestdHS, cl conminisirum earim perftetens '^ icmr- lionabili ei inlolligibili, hoc csi , ex humana ei an-
chiam uoslram ^^adeirlnlem noslram simHiludine dei- gelica naiiira consliluitup, ordo ^", cujiis ratio nan
^^ imaginibus *'
foimis sitae 6anctilicalion's sensibilibus praeccdat iii ipsa , el ab ipsa non procedai n
$>ipeye'telestes des':ripsit inlellectus iit sacroscripiis summo us(|ue deoisura, voi in ipsain iioii rovocetur
eloqtiiorum eoinpcsuiunibns quutenHS '' nos redu- a deursum nsijue ad sursum.
, Ijisa nobis manifostal
eerct per " scnsibilia in inteUectnalia, el ex sacre viriulcs in iiguris ac formis iioslrae iiilirmitali con-
ficiuralis iKinbolis in simplas caelesliurn ierarcliiaruui gnienlibiis, \\i per eas vcliili por (luosd.im gr;idus,
q
^Hminitales. Avaxsoi/.A«iwcrtff '* osl lolius capilulr, qiiiic **
i\uos in divinis instruxiL eloqiiiis, facta dii^o pa-
Icvjssimarn exigil expcjnaiioiiem, (luoniam in prao- lri:irchanim ^' cvangelicas panbolas. oiniio.-qnc
,

Uielis osl exposila. Breviier ergo possumns ijilolli- virlirics , (}iias Domiims in cariic peregil, visibilia

l^ere sic : Piopier baiK'. noslrae naiuiae coriraiion;i- sacramciila iiov;io Icgis , quae ab ipso Domim» el
'",
bilem ei cCKicqualent ;«ngelic.ac naiirrac OioKTtv inchoala ei Siuicrtlicala siinl , el sanciis ;ipoiloti3

hoc en jleilieaiionom, riisotrcors et clenicniissimum iVofinciilaia, et cob^braia, oi anol;i, conscenil;inii:s

perlceiioms principi4im (piam '" divina

(fi')'X-i/^p(,triu-/ (piidain aciionis el scioniiac giessibiis , graiia nos
vcrluni i<i miaiCricordiam, quidain in humaniiaiem, ducenie, adjuvanlo, cotiperanie, doiiec porveniamus

\Ah\\K I.ECTItyNES.
Sic .\C; B sui.
' * G incomprehcnsibiHy. ^ C el snper.. * Corr. D . AB exaltiiri ; C. el super omnem

seHsiim exnllari et inleUeclum. * Sic C, per om. AB. * Sic AC ; 1> se (ptiiicla U* adjee. videiur).
' Sic AC ; sit om B, * nostrnm om. AB, adtiidi ad QdtMU gnioci le.xlus el J. Scoli vorsionis. • B
ttitws^. adscr.rioslrae uaiurai*. '• B*
marg. adscr. ilieosiin, i. e. deificaiioncm. ^^ {i prajiciens ,\V
corr.
pcrficiens. '* ierarchiam nostrftm ofn. AB,addidi ad (iilein praoci loxtus ci.I. Scoli veisionis. '^
Corr.
W , Pi^ scnsfbits.
^' .Kli tfuaiinus. "Af/p*?/-; H ci per '^ AB «vazcyc<>£;&.(3-£>. B lilleris minialis marg.
'"
adscr. AnaccpUalcosis i. e. recapiiiilalio. C pioforl Aaccphaleosis i. e. recapitulalio. B liltoris uu-.

nialis iiiarg. adscr. : /.'icosi». "^BIiilciis miiiialis marg. adscr. : pltUaniropian.

opian. " li
'* B' marg. adsci phi-
marj?. auscr.
laniropos. "^ B" m;ug. adscr. tctetarcliia. Ex COIIJ. pro el cousoriein A eam sorlem, B et... ior-
tem, U" niarg. adscp. juxla, ila ul lcgendum sil e( ju.Uu soriein. C juxia sortein '-*
B* marg. adscr. i*.
c. krarchiam. " AC sivc, B sine. -^ Sic CB*, AB lon&iderant ^* B !i!".'',"/; (pimel. adj. ei sim^
sintji

Liila snpra scr. B* ) AC sintnda. *" B* marg. adscr. thcosls est. " B' marg. adscr. QuaHier deiftca'
mur. *• C;
Sic .\ euuamjelice, B (piincl. ;idjoc. B*). *' Sic .AC, B qnue. '* B suara scr.'
c;.«j/(ii(?/»c?
esi. '' Sic BC, A ipso. '* Sic AC, B intUvinus, B *
pro - diviuus ni:iig. adscr. divinis. ''^
A pa-
trhircarum.
rSOTAE.
a Quae
Scoius de SS. Eucharislla-hfc dtspuiai,
J. J) liaai > , pliis(ptam mcrnm symbolum in SS. Eucha-
reapsc a voriiatc Ciirisiiana noii eiiam recedere vi- risiia se agnosccre aperie prodit, doccns eam in
Impiignal cnini eoSj (^k) oisibilemeucharisliam
«iciitur. infcriora noslrae nntunie viscera sumi ad noslram.
praeler se ipsam volunl asserere.
nil cdiitd siqnificare ineffiibilem deificnlionim. Q;iaro quum omnino in
Speciolius quidom iii SS. Eiicliarislin lypici aliquid PiiSolia-rtinos lioc loco iiivchatur, ipsius verbis vix
ac figuramcontineri, cum Ecclesi.-^ ilieoicigi doceni ad aliquiil iisosse videiiir, qiioU ci opprobno verli de»
uiiuiiiojuiios. Ncoiion ipse Scolusplus(iuan) : memo- bcai.
143 EXPOSITIONES JOANNIS SCOTl iU
aeqnaliler cum angelis iii simplicissimam purarr>- \ qiieulaiu "^ aclione et scieiilia. Deinde caelesffs
que iiicommiilabilis veiitalis speciilalioiiern. Sed ierarcliias laudare seciindum ipsarum in elo'juiit

lorussis prolixius, quani res evigit, primuin capilu- munifestalionem, subaudis a superioribiis : oporlftl,

Iiim exposuirnus; quauia laraeii in seqiieulilius Ac si diceret : Posi generalis ierarcliiae , ejusqse
aperial, sludiosus leclor, iii lallor, inveniel. ExpUcit Ibnnaruio ei st>c<'ieruin, et utiiiiaiis uniuscujusque
itttcliitut) defriiiio capitulo K Incipil de secundo. caruni divinis laudatoribus, hoc csl his, qui divina
caiiuiii iiiieiioie ei exicrioie laudo, specuiationem
CAPITULIJM II.
couseqiieiiier o|)oriet caelestes ierarcbtas laudare«
' Quoniam pul- •'
Sccuiicli cnpiluli iTiiypv.iiaa est : glorificare videlicel ei praedicare, jiixta sua io
chre dioina et cuelesiia eiium per dissiinilia symbola divinis eloquiis symbola, per quae, quauivis dlssi-
m<anfcslanlur. Diviria, iiiquit, el caeleslia, hoc est, inilia siiit, «iiobis niauifeslanlur. Consequenierque "
caelesies virtules, [quas] ' llieologi in ires divi- liis dicere , quulibus divinis formulionibus cuelestes fi-

dunt ierarcliias, siciit in piocessu praeseritis operis (juranl ordines eloquiorum sacrae descripliones ". Diira
*
ricclaraUilur ,
piilchre porsymbola ,
qiiamvis eis iiaec , inqiiit, quae praediximus, conseqiieiili natura-

dissiinilia sinl, manifeslantiir nobis el sigiiincanliir. lique ordiiie fiierini considerata , oporiel dicere
Nuila siqiiifiein Kensibiiis species est ,
quae omjiino ft (piales divinas formalioncs B&nclorum eloquiorum
•
inlelljgibiiium siiuilitudinoin assequalur. Longc sacrae descripliones *'', boc est, sancla Jbrmarum
enitn a se discrepnnl, ct ppnitus dissiinilia suiif, assimilalio ad caclestes ordines significaudos figu-
qtiae sensn corporeo oxlrinseciis, vcl quae * phan- lanl alque coiiformant, utrum abs^flulae siiil el a se

lasiice iiilerius apparent , ut sunt visiones sive iiivicem iiatiiraiibus diflerentiis discretae, ut est
sompiiianliuiu, seu ii.eniis esccssuin, quent Graeci liomiiiis effigies, seu leoiiis, seii aqsiilae, au diversis
*
ezcTTKc-tv
'^
Yocant ,
palientium iii spirilu, et ea naturaliuni rerum imagiiiiluis iina qiiaedam raixla
quae puro el iiitimo menlis contuiiu, nulla plian- etcomposita imagiiiaiio sii *', ut roia iii rola, mixta
lasla seii sensibili specie inlerposita, per se ipsa quoque quaiuor animuiia, sibi invicera in singuiis

inlelligunlur. At vero quoniam noster animus<5 ut coiinexa. Sequilur : el ad qualem oportel ascendere
" *'
siiperiori capitulo dictuni est, ad ipsam inlimam per formas rerilaUm '*, velul expressius iran»-

in(elligibiliu;n rerum speculationem non conlinuo, ferri poiest : per figmenia in noii figineniura. Con-
nulla mediante intftrcapedine, potest ascendere, pul- sequens est, inquit, diccre, ad qualem el quara pu-
chre divina Providentia dissimilia symbola inierpo- ram et sincerara intelligibilium rerura veriialein
siiit, similia quidem nobis adliuc corporeis sensibus omni figmento carentem oportci nos .claro menlis
detenlis, dissimilia veropurisinleIleclibus,adquorui« C contuilu asccudere. Et qua ratioue debemus tara
contemplalionem per illa noster ducilur intelleclus. alte ascendere? Sequitur : ul non et nos eodem

§ 1. Oporlet igitur, ut aeslimo, primum expcnere, viodo velut multis ''*

immunde existimemus caeitste$

quam quidem esse speculationem omnis ierarckiae et deiformes animos muUipedes e»sequ9sdam,etmuUo-
aestimamus. IIoc est : ordo rerum exigit, ut arbiiror, rum mdluum, et ad boum pecHdalitalem,aut adleonum
priusquara ad expositionem *' digsiniilium symbolo- beslialeni imaginationem formatos *', ef ad aquilarum
rum, per quae ad purara caelestiura virlutuin visio- ctirvo roslro speciem , aul ad volatitium triperlitaM
uein animus introducitur , veniamus " primuin ,
alarum commotionem effiguratos. £a ralio esl, in-
explanare, qualem speculationem , id esl ,
qualem quii, quae nos adraonet ** , ulira omnes propheticas
definilionem judicamus esse omnis ierarchiae, id visiones et forraationes raentis contuitu supervoli-

csl imiversalis ierarchiae. Est enim generalis ierar- tare, ne et nos eodem niodo , sicut ct inulii carna-

chia, qnam ** generaliler oportet definiri , quoniam liter spirilualia cogiiantes, et uitra ca , quac sensu
siibdiviililur in mullas iorarchias, quac veluii species corporeopercipiuut, nihil " esse iinmundis suift

*' puiantes, eiistimemus, siiniles illi»

ipsius simt, suasque speciales definitiones ab laii- cogiiationibus
datoiihiis. Et " quid unaqnaeque , species generalis facti, caelesies el deiformes angelicarum virtuluin
ieraichiae, divinis suis profuit *'*
(audatoribus **, animos, quosdam quidera raultos peties iiaturaliler^
hoc esi, qualem et quanUm pulchriludinem con- habcre, dum mombrorum compage corporaliuiii

tuli.t liiii, qui per eara et in ea divinM laudes fre- omnino carent, quosdani vero raultas spccies simi

YARIAE LECTIONES.
cupitulo ouK B; B* inarg. adscr. litulo. "
B* niarg. adscr. epygrama esi i. e. superscriptie

lexl. graec. ct vorsio; C i. e. '*AB profitil oin. AB, ad raarg. adscr. B**
idem, ^ *P'
*" Sic C, A frcquentantur , B frequcntantuf
cies ipsius divina inofuil laudatoribus.
ienerulis ierarcliie.
(puncl. adjeo. videlur B'). " Sic C, in oin. AB,supra adscr. B *. '* H consequentibus, rad. corr, (onser
quepierqne, AC con&equentibusque. '*
A dispositiijncs , C descripciones. *" B eloquiorum sanctornm d*A
ncriptiones xacrac. Vrn sucrue descriptioucs. ki.'. !>ticru deSi-riptio.
*' A //'/. " Sic CB*, AB uiinelatertli
?•'
AB velud, sic B passiiii. -'' B lad. oorr. multi. " Corr. B*, AB foiinalns. '' AB ammonett
sic seinper. ' B nicliil, sic ubiqiic. *" Sic C, et rod^ corr. B', AB coqitutiones.
U5 SUPER lERARCHlAM CAFXESTEM S. niONYSH. 146

coinnilxlas, wun oiDiii specift vjsihili, sive tliscrela , A ipsis inlclieciihiis, qiionua symbola sunl, ijuasi i|>$a

sive coiifusa absoUili bint.quosdflrn hi eirigie iKMiiii ir- siiil, accipianlur, oporlel ascendere , liclanue ex
i'alioiiabiiiiiiii,quosil:un in iniagiiiercrociiiii) ieonun), verii!, segregaie. Seipiilur : Eleniin ualdn mlificia-

qiiosdani in spccie aquilaruin, quanuii iiaUiralc pro- liier *» iheohgia factitiis sacris foiniaiionibus tn

piium esl rostri curvalura, quosdam sex aias lialierc non liytiralis inlelieclil)u$ usa csl, noslrum, ul dt-
volaliles, qiianiiii iriibrniis di-.tribulio esl, eluiia qui- clum esl, atiiiuum relevans, elipsi piopriu el conndtu-
denn iii duas vuitum aiiiinaiis velanies ', ailera iii duas rali rcducliofic provtdens , el ud ipsum refoimnut
ejii.-)dciii aiiiinalis pedes legentcs, orlia f in duas sursum aimgogicas sacrus Scri/Huras. Siquideni, iiiquil, mul-
seiiiper cxpjnsis pcniiis voiilanles. ilaec eiiiin suiil lum avlificiose theologia , illa videlicet virlus ",
dissiinilia syiiiljola iii propliclicis visionilius, iii * quae naturaliler liutnanis inest menlibus ad divinas
eoruin propiieiarum spiriiu adininisliaiione an^'elica rationes qoaerondas, investigaiidas, contemplaiidas,
plasiiiaUi, ad noslrani eruditioiiein el iiilroducLionona amandas, faclitiis, lioc est, ficlis sanclis imaginalio-
ao piirissiinas caelesiium essenliarum iti semeiipsis, nibus, ad sighilicandos divinos intelleclus, qui omiii
remota omni pliantaslioa ' plasinalione, cogiiilio- ligura el forft»a scripta el sensibili carent, usa «st,
ne$ *. Quae • propbelica figmenta si quis incauie tali uamque arle " iiclarum imaginum aiiimum iio-

cogiiavcrit, ila ul in eis • iiiieni cogniiionis suae '

B strum relevans, velul expressius iransferri potesi,
cuiislituat, el non ultra ea ascendai iti wnteinpla- animo iioslro consulens , ipsiquc animo propria et

tionein rerntn intelligiliilium, quanini ilia imagincs connaturali rediiciioiie ,

quae videlicet ingeniose iii

sunl, noii solum ipsius animus non purgalur el exer- iinaginibus rerum sensibilium formatur, quae nobis
ciliilur , verum eliam tiirpissime polluiiur el stultis- adhuc in canie constilutis connaturales proptf^r de-
sime opprimitur. In quibus aiitem prophetanira licta nostra *^ sunt, providens, ad ipsum, hoc esl, ad
tales visiones leguntiir, superfluum est inseiere, ipsius animi reduciionem, sanclas Scripiuras an-
quoniam ouinibus sacrae ^ Scriplurae pcritis luce agogicaff, sursiim scilicel aiiimum ducentes, confor-
clarius occiirrunt. Sequitur : Et rclas quasdum* mavii. Ac si apertc dicerei : Quemadmodum ars
igncas tuper caelum imnginemtis, *• et ihronos male- poetica per iictas fabulas allcgoricasque similim-
riales Divtmlali ad recubilum necessarios, el eques dines moralem doclriiiam seu pliysicani coinponii
"
quosdam mtdlicolores, et amiiferos archistralcijos ", ad liumauorum aniraorum exereiiaiionem , iiocenini

et quaeciinque alia ex eloquiit nobia sacre et fortna- proprium esl beroicorum poelarum ,
qiii virorum
bililer in varielate manifi^sialivorum symbolonm fortiiim facta el mores flguraie laudani : ita tlieo-

tradUa sunt. In onmibus hujus " periodi colis

**
logica veluti quaedam poetria sanctam Scripturaia
dum sit lelracolon , a superioribus aperitur intel- ^» ficiisimagiuaiionibusadconsultumnosiri animietre-
lectus sic: Et ul non imaginemus **, roias igneas duclionem corporalibus sensibus exlerioribus, veluti
super caelttm, lioc est, in su])crcaelestibu8 essenliis, ex quadam imperfecia pueiitia, in reruin inlelligibi-

obi ^'^
»uUus ignis sensibilis cst, et iit non imagine- liumperfeciam cogiiitioniMn, quandam *' tanquam in

flus ** ibidem tbronos maieriales, hoc est, sedes ex inlerioris " hominis grandaeviiatem conformai. Non
corporaii niaieria fabricatas, ad recubiluoi Divinitali enim " humanus aniinus propier divinam Scri-
Beccwarios, velut expressius iraiisferlsr opportu- pluram factus est, ciijus nuUo modo indigeret,
Bos " vel c«aptaios, et ul non imaginemus '^ iu spi-
propter humanum aniaiuni
si nen peccaret ; sed
ritualibus aaturis armiferos archistrategos, hoc est,
sancta Scriptura in diversis symbolis alque doctrinis
ftrmiferos duces principum exercitus. ^Apxi-vrpKx-n-
conlexia *' scilioel esl, ut per ipsius introduciionem
yie *• eniHJ diciturquasi «pxiwv cou crp«.ro\) wycpiwv ",
ralionabilis nosira nalura ,
quae prevaricaudo ex
fuod est , principura exercilus dux. Quu nomine
contemplatione veritatis lapsa est , ileruni in pri-
sifnificantur caelestis exercilus principum duces.
iNon igitur solummodo principes caelestis militiae stinaoa purae eoatemf4ationi« reduccretur altitu-

sunt, sed eliam ipsoruin principum duces. Ne igitur dinem.

'taiis imaginatio tam inanis et proterva noslris sub-
D
" §2.Sequilur : Si cui autem sidetnr^ mtras qutdem

repseril intelleciibus, super omuia visil)ilia, veritati recipi eomposiiionei tanquam simplicium in «tf*fwt«

jreruui intelligibilium dissirailia symbola, ne pro ignotorumque nobi* et inconiemplaltHium tubtitUn'

YARIAE LECTiONES.
* Sio C et corr. B*, AB B* marg. adscr. quod sitniiitudines, quae fiunl in spirilibus propheta-
volantes. •

Irum, fiunt ininislerio anqclorum. Sic C ei corr B', A plianlasica, B fanlasia.

^ Corr. B', AB cogni^
umpcr necessuria ad inifUeclum luibendum
Itoni*. C cogiiaiiones. " B* niag. adscr. scr. visio intelleclnalis seinpcr esl
* BC sanclue. ' B quas-
[prophetiae in spiritn factae. * Pro in eis B mens. B cogitalionis stiae jinctn.

\das, C quidcm.
'•
B* corr. imagiiietnur C ymadinenmr. ,
" Sic C et ra.l. corr. B', AB urchislragetos.

[« B' infra aclstr.

aclsi huius modi. *^ Emend., A penodicoii, B periodicor, C peridicolis. " B* rad. corr.
Umagiiietnur; C ymaginamr. '« A vero. »«
*^ B*C ul supia. "
" BL
BC
,

WC
.

oporlunos. "* iU supra. '» AB 6C

'-*
B* luarg. adscr. i. e. ab airhon e.l slralotj ei cgcinon.
*' Sic AB et versio graec.
jC archislruu-gos.
"
'-
B m:iiP adscr.
I{ nijig. :i.l^(i- quid r^l ihcologic
niinl est ihenliuiin
-'
-
bU', C
Sic K. el rao. toir. B';
01 rad. n ; AB ai ante. ' ii noslra
Ilex?. «T£/vwf. . '

M\ quendam " Sic C ei rad. corr.

Ideheiu ''^
AC eomponunl. U loinpoiintit |)uiicl;i iidj. B' -'•
.
{'.orr., i

jB ; ABiiucriorihiii. -^
I'.' maii;. ad^cr. i<i/i esset iieC':yi>crit! divina Sciplura homift:, si non peccassel.

l" B coiUc.iu. H corr. coniexia, »J iuune.ra

 ii7 EXPOSITIOWES JOANNIS SCOTl liS

(i)t/j/, inconvfnieules uero aeslmui .-iunclorum inlel- A Kl si ille, iiiqiiil, (jiii saiiclne Scnphnac ijnagiuaiio-
lecluum in eto<iuiis»aeras (tesciiplionei rosi(]ijam re- ncs sanciis intclleclibus angelii is incOiiveuienKjs esse
prelicndii cos, qHi divinu symboli^ diviiias^nie iiiia- cxistirnat, iheologos, perfecios vi(Jclicel, dum ex ab
ylnaliones, qiiiljiis sanela S«jrjiriiira proplw iioscon- litudine diviuae coiileniplationis desccndiint ad cor-

lccla e.'*l, earnaliler ;ic larpiier accipiiiiii^arbilraiites pjieani facturnm, lovjioribus '•*
videlicet simileir,,

jpsa .syfnbolaip.sasqiie iiiiagiii.Tiiioii^s iieiinc '

iuiagi- iiiiiVfisaiitcr iucoiporalium, hoc esi, omiiiuo iitcoi-

naiioiiCaesse ucc symbola, sid i|>sas ijuiK-rcaelesirS j)or.iliuni virtutiim , volcnies in qnibusdam simi-
viriulesjier si.ipsas, in suis projiriis iialuralibosijuc liiu iiiiibus rerimi se!i.sibiliiiiii, quod sensoin siipciaSj
ro''(nis, (juae a conditore oiatiiititi iaciac sonl, iii bignilicarc, (Icbuisse fia» incorporalia sciiicel, pro-
spiriiibits :t(>p;aTuis5c projihciicis, iia ui iniiliiin iu priis ct , quantum possibib^ eis tbeologi!» essel,
Hpparilionibus myslicuin ailcgoricuiu imini- co^iiaiis '^ l;oc csl (T/iinati»r;iiibus
ijisis cl , llgurjtiioniliua

ralur, sed veluti jjitua qiiaedain (.'i simpiex }iisio»'ia f(jrii!;i!'c '*. Vacat " cniui re m hoc loco , et pro

renim "latnraliier raciarnm, courertil %e perspfcax formare refoiiHiirc iiosuil. rormare «juideni prius,
iiiagisler el agii adversus eo», q»i noii negani, sed in spirilibiis suis, iu quibiis primoidiiililer veliiti vi-

plaiiC aririiraiitur, saiicias coinposilas Ibrinalioncs sibiies angelicarum viriuluui sjiccics adininistra-
'*
divinac Scripliirae in ligiira i^iinpiiciiim siilislaiuin- B lione diviui r.uliis liguranUir ; poslerius vero nia-
ruiri, qnae per scipsas * incogiiilac cl inconlcmjiia- nilesuire, divinis videiicet scriplis sd lioslruin a;ii-

Jiilcs liobis sunl, recipicmlas <^t inlclligendas essc, inum crudiendmii nnindare, Noii cx vilibus maLe-
inconvenieiitcs autem arbilraniiir lales descrij>iioncs riairurn rerum forinis, verbi gratia, hominis, ieoiiis,

sanclormn intdiecluiiin in sai!Cti.s e!o(]iiiis fieri. ecleiorumque spccicbits aniiKalium, (juae de leircria
Aiunt cnim : iSon oporlcbai iFiPologos, boc es(,, di- humirKjiie hac '*' fragili matcria condila suni, iioii

viiios pr()plietas tam inlioncstas et conlusas loiigis- ex liis, ini|ii;.m, ilieologi (Icbuisscni iiicorpoialiiiri>
sinicque 'disianles sancioruin* inicllcctuuni veii- simililudincs facere. Ijrsis " siquidein propbeiis d«!-

taie sacris liitcris commcndare descriptiorics ;

pro- pulftt visiories, (juas angcli in s>)iritibus corum dj-
jnne siquidcm descriplio dicilur formaruni imaginalio scribiint, sedexliis, quac nos exislimamufi pt*cliosiS'

sioiiiiiina bis, qironim descrijviio e.?i ; ncc sic iii .sioia ac veluli iminaicrialia, ex aetherAa videiicei
r/j;iiilibiis eorum app:.rei'e debere ''; et ad lioc du- igneaqiic nalura, atque caelesti, qtise superoaelesti-
ciiiitur, iit per desciipiiones divinae Scripiurae iion bus siibstaiitiis pro.vima alquc vicina esi iu lantiim,
^auclos [arbiirentur] * iiitellectns accipicndos, vcriim ut non immcrito spiritus vocitetur, quoniam incor-
eiiam quos^rain humani aiiimi rationabiics niotua, jioi^^iliiiiis noi) iiicorrgriic sptrilibtis similisesl. Qao-
si descripiiones bonesiae sint, quosdam vcro irra- niodo cl supcrcmiiicniibns '® cssentiis, vclitt ex|>res-
^
jioi;a!)iics, si tiirjics alqiic confusae, dc moiibus sius transfcrlur, quomodo ct superemincntium (!S-

lioslris omnia inleiprctari conantes. Si itaque, in- scntiarum, co scilicct modo, qv.o siipcFemiiientiuni
i";uit, fslicui vidctur, mulios in uno * conformans, sa- essentiaruin imagines licri ojioricl. Propterea seqiii-

cras compositiunes non propter se ipsas rccipi dc- tur : Et non caeJestibus et dcijormibus simjdici'.atibus

bere, sed propter quae<iam siniplicia nobis(j«e iiv terrenai tiocmimas circinnpoxiiai iiulliforwiutes. Ac
cogniia ct inYisibilra , saiictis auledi rntclkctibus si diceret, iion dcberetlieoiogos Caclesiibus icrrenas,
oinniuo non cortvenire, adliiic dicens : Ei omne, sic el deif(irn>ibu3 vilissiiiias lodusque crcalurae '•
ei-

dkere, dnnm hoc aiigelicomin nontiitum thctnrum. trcmas, ei siniplicibus composiifts assimilare niuhi-

IIoc esk; El si eidcm videiur de sacris conqjositio- formitafes. Irebnerani *" enim caclesics per cacle-
nii)us tic il-icenduiri : omiie boc angclicorum nomi- s;i;», (tciformes jrepsuminas lnjius mundi naiura»,
nuni iheatrum duriim et incouveniens.esi sanciis Siinpl'citaies sinipliciiim i>er simpiici» eleinenia si-

inicllcclibus, et plus Iheatrica ci monstruosa rigmen- giiilicare. Itoc qnidevi ei ttostrum subiimius fuiurum*'

ta, qiiam supercacleslium esscntiariim signi/icativa csset. Viluli dicerct : Si iioe ihcologi fecisseni, id

udicanda suiit. Angclicorum auiem nominuni dicil, . esl, si cx sublimibus Imiiis mundi naHuis su).nnies|;
I

lioc (?st,aiigclicaruni
,. . .

imaginum nominibus
• -1. ...•*'•imaginarcr.i
practitii
• . . ti^ .i f .
iiiicllecius. fiilutun>essei profeLio,
. _„_>». «f.. . , . '

Ijilm'. Kt de.liiiisse, ait, ilicolorjoa ad corporeim fnctu- slruni animirm sublimiiis in cogaiiionein reniiii

rum ® universaHler incorporalimn venienlcs, propriis tclligi1)iliuin exallari. El supennHndftnas nianiiesliv.

i'l,quaitlnin possibile **, coyualis " reformareet muni- nes noH deducercl in inconveuienles" dissimilitudinu,
festare fiiiuraUunibuis ex apud ucs prcliosissimis et velut expressius potcsl transferri : iii obscuras di»-

immaierialibus iinomodo el tiitperemineniibus esteniiis. Simiruudines. Hoc wl : non soium essei fitiunM»-

VARJAE LECTiOMES.
y
* AC nec. B ipsas. ^ \i lonffissime, C !f(ji:iimc(ju,-. "*
Sic AB, C a sanclovum. ^ ABC. Sic
aiunl. '
flr6/<r<j/jfar om. AliC, addidl exconi. • Corr. !>', XHC
^ ^\c Xii, moribus. C mullatim
/irtnuns. ''
l*, corporcam ft^Hram fnoluram. '* B supra s<'r. esl- "
Sic C cl corr. B', .\B cofjrtiri*.
corporibus. '''
Sic C ct corr. IJ', ,\U coiiuiiis. '^ !>' strpra scr. rcforniare. '" Sic C et corr. H" Abi
" Sic C, A ammiimtraiionem, Iv aminisiral onem •punct. B" adj. videiur.) '*" B 1';h1. corr. ac. " B' ili
adscr. De prophetia. '* Fa super Bom.. IV marg. adser. "* B cri.'afuTas. " Sic C el corr. LV, A
btifral. =' fnlurum i.ya\. B. ** Sic rad. corr. B", A i» Jeducerel inconvenientes; C in convrnienles.
4y SUPtU lEKAHCIHAM CAELF.STEM S. DIONYSH. «50
iijiliitiiiis 2iiiiiiiur. noslniiii asceniicrc/nistiper eiiaiii A resiaiivis '"clarerloquiis, liocesl, in divinis eloquils.

ui.-^niiwiiilauas inanifesiaiioiies.lioc esi, snperiimii- in quibtis dare ei apprle non ipsi per se sujKrircaele-
aii.iniiii virliiluiii iiiiftgiitationes iioii liciliioerci iii sies iiit««l!fe(tts, sed eoruni sifTiilitudines matiifeslan-
:tcoii;:ritas ei leticbrosas ili.'»similituJi;ies. Sef|iiitiir: iiir. Ac per lior, ne lalia carnales animos decipeieiit,
loc eliam in dhinas iUtifv.me non injurium (aceiet non debiiere ibeologi per tam viles vilium reniiu
iriuies. Hoc ipsmn, iiuiuii» quod (li.vi oeberc theo- imagines in visiouibiissuisoftclestesvirtutes llgurare.

L'gos liescribere, iioa facerei ' injusle divinantin Haelenti» ev porsotia leprelieiitlcntis ilicologos iu
iriitliim iDJuriaiu. Quae eiiitu uujor iiijuria esi, diviuis descripliotnlius. Niiiic aulcm convincit euiii

uatn ttl «|iiis cneiesies lerrtMiis, diviiios tDorialibus, niagisier dicens : Scd vcrilaiis, iil c.ristimo, rnqHisitio

iiupiices coniposilis iiti;iginil)us sigoei * itiiellecius. osieiidil eloiiuiorum sacratissiuiani sai)ientii:in iit
,

il a€(f.uc uoslrum non seduccrel animum in

* '*
ini' ani^norum cuelestium [ormalionibus " ulruiniint vaide
aundtts ' sese inserenlcni composilioncs. Ac si dice- providisse, ita ul ne(]ue iu divinas, sic foysilun dicerei
ei : el iilipsum siniiliter ooii deciperel noslruin aiii- (juis, injuriam facercl virlules, uexfae '" nos in vi'.e:'.

iittin, qui prompius e;t se ipsum inserere iu immiiu- passibililer infujercl inuujimm hnmiHtateii. Ac si

[as compositiones. Itiinuindas auleivi iiicii compo< diceiv.l : Non ita est , ut lu falso, quiiuiique Os,
iiioucs.aut quia ex animalium i.erre»orum simili- ^ proplietizas "'. Re|)reiietidis vtsiones, sed, sicul ex
uJiiie fiunl, aut quia mi.vlim ex diversi^ formi» di- siimo, ei non fnllot', veriialis inquisilio ei inveutio
.iiiimalium compoiiuuiur, vel certe quia **
ersoi-uitt apcrlissime oslendit, sacratissima:ii sapieniiam
;x immundis in * iege ci ad Ycsceiidtim proliibitis divinorum eloqtiiornin, dum caeleslitnn virlulii!;i

lestiis, ui sunl ieones et equi, imagiiiatiiur. Ei for~ foniias de5.cribii., iiaec duo Iieiie providisse, iia tu
assls cliam exisiimalninlur sitpercaeleslia leoninis neque " iii divinas, sic loisiiaii dixerit qitls, sicul
mibusdam el equinis mulliludinibus rcpleri ', et mu- cgo dico ci omnis, quicuaque recie inielligit, conlu-
^tiia landum pralione, el lolaliti ungetorum princi- nieliani facerei virluies, iieque animum iioslruni
utu, et animtttibus aliis, et materiis ignobilioribns, passiljiliter dctinerei in visibilibits liumilibt.'3t|ii«

unquuni nd inco-nsequens el vjnobite et pa^sibila re- divinarum imaginuin descrlpiionibus. Siquideiu in

tusu diiscrrbendo per omnia deformes " ctare manife- quatiiiini viles e.v vilil.us, bumiles e.\ liuniilibiis ler-

ativorum ctoquiornm simitiiudines. Hoc esl * : lV>r- renisque animalibus imagines diviiiarum virttituni
assis eUatn, quod gravius esi, ab Itis, qui terrena myslice fiiigunUir, iti laiiiom ipsae virtules el lau-
olunimodo sapiunt, ei caelestia peniins ignoraui, dantitr et cKaltantur. jSuHa e.iim major laus esi ea,
ilfihniabuntur iheotogi supei"cae!estia non iniagini- quflc ** e.\ coiitrarioriiai coniparaiione a.ssitiMiiur,

MS,sedvcris lconibus, veraqueeqiiorum muliitudine '^

vel eertcdiviiia per aiigeloa adminislraiio in visio-
eplerc, et mugientium boKm OavoV/tWs- '", pro qtto nibus prophclicis non in maierialt^es leircnasque
ranslitlimusr iaudem oratioiie; csi enim hymnolo- species, sed eanim caelestcs et spirituales raiioncs
ki " Ofxvwj ).o7^z, lioc csi, lauduin oraiio vei laiida- cOfUetiiplala esl ". Saepe enim vidcmus in " vilioii-

)ria ovatio, quasi in siipcrcaelesiibiis sinl boves, Lus atiiaialium, friicliKim berbarum speciebus,
,

ui r.alurali miigitu ncum lauitare possint, ac velnli qtiain in ptiicbrioribus majorcm virtuieiH sajii.Miles
)i sint principaius angclorunr, volatiltnm naiurali- laudare. Quid cnitn vilius e.sl giano siniipeos, aul
ribrniis ciicumscriptoruni, auiHrarraque " aliadi- quid preliosius virtule iilius, quandoquidt^io cJ ca-
jrsigeita ; igitobiles quoque maieriae, quae de icrra ibolicae fldei iiec non cl ipsi Cbrislo " compaialnr,
ascuntur, lb'-tassts existimabuntnr babiiare siipei-- ul cvaiigelica " docel paiabola! Ouibus aulcm car,-
teleslia, qiiod vable abominabile " ost ab boinine sis iiifonncs iitlelleetus et carentcs timni ligura per
igilari; lanquai^i ad fd, quod incoogruunr estcacle- formas aique liguras ai nos crudiemlos imaginanlur,
ibus haI.ii:>toribus, ei ad fd, qiiod ignobile *' ei conse<|uenier snbjunsiiur Quia " quiucm " t'.-»'/?»» :

issibtle esi, vile videlicct el nioritjle, i-eclasa, Iroc ijiqitil, pnlchre procuralac iunl informium formae cl
31
t, pateracla " siiu'* si'percaelestiuifl virtutnm Ita- fifptrae carentium fujuris, non iinam cansani diccrel
lacidr. ; describe.ido, id esl, diinubeologi des(.ri- ^ t/riis esse noMram aiuitoijiam, non vnlemem immc-
ml, pcr omnia deformes ", velul cxprcssius trans- diats " in invisibites exlendi contemptationes, ei desi-

rlur per omnia di5.similes, simi!lludines.in inaiii- derantem proprias ei connuturales rcduciiones, qv.ae

VARIAE LECTIONES.
^SicCeirad. coiT. U", A /«cere. * Emcnd.; A15C sJifiiaK ^H subducerci. *7Hom. A. ^ Cinmundas.
Sic AC, IJ '", •
B* corr. repltre. « li' corr. difformesi C deiformes. » est om. AF,0, addidi e.K
e.v

mtique.
« IJ" mar^. adscr. i. c. Vianimalia.
ijmnoloifin.
Sic C, A iqnorut>iie, U ignonibHc (pimcl. IV atij. videiur).
'* '» Sic C
'* AB nbhomiuahile, sio

et
«'

corr. D', AIJ paiela-

AU ymnologia. '*

ie. " Ij sunt.

" B" eo.rr. difformes. '»
Uad. corr. B'. AB mamfcsiaKiris, C muuifisiiiioriis.
** B A'»JC. *^ AliC prophctias. '^ su-
in nHimoninicaelcstinm fotmalionibus 0»)., supplevi e\ vers.
!Wfjrt.'itoii!. B, C habel sa^ie/i/irtJ» i'/i7iUH»H diviiioriiiiv (da.^iiiorum cel. " ita ttt neque om. AB, marg.
scr. IV, Cul neque {iln om.) *' A eaque. -» B comcmplalio-nesi pro io supra adscripliiiit eiat .., (luo

Slea eraso B" corr. io>?Yt'ni/;/.'?f/o««->jM.'. "/«om. A. -' C/nisJo om. B. ''^
Qevanijelinu. " B' corr.

wd. »" Ememl., A qiddam, B quidam (pmict. B* adj.). ^'

B* corr. (iixerii. '* A B in «erfiV .'..'{c, U*
. .. ,.
rr, immcdietute.
 451 EXPOSITIONES iOANMS SCOTI 152
puuibUet nebii fornuiiwnes praetenduni iaformiuiH fidtfum; corrtinipiuir qiiippe luijllts ddkUs faljaci-
snperm(uraUum<fue ' HpecHlalionum *. Ac si dij.'e- busque eogilaiionibus. Neque ©mnibus, ut divioae
jtH Nemrt recie intdligeiiiium dixerii, iimm sin-
: perhibenl Scripturae '*, conc^dilur &umnia scieftUa.
giilaremqufi proruialiirimi ^ lormaruin et tigiira- Et non hoc divinae boniiaiis imputatur largitati, sed
Tiiin * inroniiiimi iniellecluiim, carenliiimiine Cv^u- poihitae meiilis larditati ac malevolentiae ", siciit
lis caiisam esse, iioslraiii videlicet proportionom scriptum "* esi : f in malivolam aiiimuDi non iairat
adhuc ififirinam ei mortalem, ac perhoc noii vah;ii- sapienlia ». Solis igitur puris sancijficalisque aniniis
lem absque aliqiia medietale interposita ad invisi- aperla ei pervia csl divinoruni intelleciuum veriias,
hiles diviiionim animonim asceiidere conlemplatio- eiiam per niyslicariun imaginum aenigmaticann
nes. Semper desiderat » proprias el coniialiiralos descriplionem iii visionibus prophelarum. Et for-
sibi seii?ibiiiiim imagiiiuni maiiuduciiones, ijuaecum tassis hoc est, qnod diviuus ait Apostolus, < nunc
sint possil)iles nobis ad cognitionem, praeteiiduii!, videniiis j>or spociilum ei aeiiigmate **, tuuc autcm
lioc est, prius n<d>is osiendunl formalioiies, imagi- videbimiis facie ;^.d faciem ».

iies profeclo, informium, careiilium videlicet forma, Poslqiiam aiiiv,in conviclos repulsosque habet
supernaturaliumqne cogilalionibusqiie * gravata- et '* eos, qui immiiiida siia cogiiaiione decepii
rum ' speculaiionum *, divinoriim scilicet aniino- B caelestes viriuies sensiliilibu?. terrenonini animalium
rum, qnos iioii immerito speculaliones appellai, qiiia fonnis circumscriptiis " putanl, et nil aliiid signifi-
non aliier nisi gnostica ' summae conieniplaiionis calivum in spiriiibus theologoriim apparuisse,
virtuie inielligi possiiul. Non igiiur haec sola causa praeler ipsas per se ipsas, eosque **, qui signlficati-
est proplieticarum imaginationnm , nam el allera vas ** imagiiies rerum invi^iidliuin nobisque incom-
iion iiifcrior, forlassis aulem et superior causa ad- prehensibiliiim, in spirilibiis prophctaruiu descri-
ducitur, qiiam subsequenter conn^ctit, dicens : Sed plas"'*, non sohim noii iicgani, verum etiani incun-
quia et hoc nujslicis eloqniis est decenlissimum per cUmter recipiunt, cas tamen angelicis inlcUeciibus
,

incomprehensibilia divim neniijmaia occultare, et '•

inconvenientes esse approbant : cenverlit sevmo-
invinm niullis poiierc sacram altdilam^ue snpcrmun- nem, et agit itcnini coiiira cum, qiii exisliiuat de-
duHorurn intellecluum veritatem. E«t, inquil, allera formcs causas " diviiiaruni imaginuna descriplionis,
causa sancianim in Scripiiiris divinis descripiio- el ait : Si atilem deformes imaginum detcriplionis
num " deceniissima convenientissiraaque «« divino- causas aeslimaverit quis, dehonestari dicem referri
rum eloquiorum inysleriis, Et ea est, sacram secre- sit turpes formaliones deiformibus et lanclissimxt dit-
lamque verilatem supermundanorum spirituura posiiiombtis -", sufficit ad eum dicere. Si quis, in-
oceultare, inviamque inullis ponere per incompre- C quit *', aestimaveril causas ueformes, qualescunque
liensibilia et diviiia aenigmala, hoc est, per difiii- sint irralionabiies ralionabilis animi niotus, de-
cilliinas et inacccssibiles divinasobscuriiates his, scriptioiiis iniagiuum in sancta Scriptura **, et
qui indigni suut pura caelestium virtuiuin cogni- dehoncstari dicit deiiormcs et sanctissimos ange-
tioiie. lornm ordines , si eis lurpes tales forinaliunes
Est igiiur honestissima cansa obscuritatis iiicoin- myslicarum visionum referanlur, sal est «dver-
prehensibiiiuin divinae Scriplurae formatittnuin. sus perniciosam ipsius opinioneni respondcre : ^iie-
oceullam facere inviamque multis poUutis animis modo duplex est sanctae mmifeslationis modus, uhm
arcanam ** angelicorum animorum veritalem. Et quidem *" quasi " consequens, propler similes pro-
cur hoc? Audi quod sequitur : Kst etiim non omnis venieniiutn sacrarutn /igurarum imagines, alter ver»
sacer, neque omnium, ut eloquia aiunl, scientia. Ve- proplerdissitniles forttiarum factnrat in otnnino inceu-
Ititi aperte diceret : Proplerea decebat myslica sequetis et indecorum formaius. Duo, inquit, inovti

eioquia vcrilatem supermundanorum '* intellecluuin sunt, quibus sanctac manifestalione* sanctorum aii-

per aeaigmata occultare , inviamque abditamque gelorum in divina Scriptura per iraagines fiuni,

l^eBere, quia nou oronis humanus animus '• purus quorum unus est, qui spiritualium suljstantiarura
ei sancUficat^is est, veritaUsque contemplatione ^' intelligibiliumque viriutum, quibus ratiooalis ani-
VARIAE LECTIONES.
' B
supernaturaliierque , B' corr. supemaiuraliutnque. * Emend. , ABC speciilationem. ' Sic
corr. videtur B*, ABC procuraturam. formarum et figururum om. B. ' B" supra adscr. r/HM
"*

sernpel' desiderat; C setnper consideranletn. ^ BC cogitatiotiibus , B* corr. cogtiitiotiibus. ' Conj.,

ABC gravatam, W
litlcras ra punclis insignivil et supra ua posuit signiini, quasi legisset grauerniay:
* B" corr. speculaiionem. " B gnosiica (puncl. B* '* B" "inarg. adscr. Quure sacra Sci
adj. videtur).
ptura figurativc et parakolire laquilur, et hoc idetn dicii ista glessa J' Scoti et J" Sarrnceni. " Sic C, A:
descriptwnetn. '* |{
coincnieniissima, B* supra adsor. et convciiieiuissima. C ct convetiieuiTssinia. '• l^

archanuin, sic B siMiiper, A saep;;. '< A mundanoruin. '• Anitnus oni. AB, liabet C el ad niar?

•"«'i"^
'/
^* "^ '^ ncriplurnl; perhibcnl, C ut proliibent diiiinc scriplure. '"
B tnali luletuiae, C ttinliuoleiici
'" <ie>tiiinintc,\i' supra adscr. in cnigin:Ue.
'! ^' ct om. C; pro hobel et B" rad. oon ^'^
L
nnbel. iT'-
*' Sic C el
corr. B", A ciriuinscripiis, B habuisse videlur tiivnJHsori/JM". ** Coir. B*, eiimqu< AB
C eoi, siijniluuiicus (que qui om.) *'-
Sic C et corr. B', descriptis. *" A deformes cnusas deformn AB
B dclvrnu\<cnu!>ns dlijormes |iii!icl. ot i supra adscripl. B' adj. videlui) «« Rad. corr. B", AB ii>

.rnbus *' t A> si dicerci : Si quis. -<*

B //( noslra causa siriptura. B '
srqiia adsor. eu.
lexlu version'.5. AB </«/ na B "
^upra adscr, eu.

I
153 SLTER lEIURCHIAM CAELESTEM S. DIONYSII. 154

ma decoreliir, '
altsolulis quibiisdam convenien- A exceliere qualicuiiquc modo proljajilur, Jioc wi.
laudantur, denciunt tamen, etiarasi '* sic exeeUentefi
tilxisque -
iiiiugiiiulioiiibus ' foniialui', ul esl in
ei supermateriales sint, clivina '* simiiiiudine, buc
ProiiliCiH : « Viili Doniiuum sedciiieui supersoiiuim,

el in Apocalypsi : < iMiilier uniict» solc, cl luiia siib est*divitiam simililudincm ipsius non atiinguiit, dum
podibiis ejus v. Haec quippe liiiinaiiis latiunibus spi- veritas consulitiir. £t hoc esl qiiod sequilur : Eil
riluuliiiinqiic aiiimae oriiainciilorum simililudinibus cniiu iupgr oinuem eiteniium el vilatn, uullo ciuidcm

assuinpla siiiit. Aller vcro, qni l>osti;.riiiii rerociuni ip.sain^*luinine caracleiizaure, hoc est, flguranie, seu
superbaruiuque *", ul h-onis el e(|ui, seu turpium, ut formante, oinnUjue ratione ei inielleclu similitudine

ursi et verinis, scn, qnoil loiigissluie pulatiir dislare,

ipsitii incomparaHliler dcreliclis; id esl, diiin omriis

bominmn, ul Oavid ia poru Gelli, aut

iiisanienlium r:ilio et inlellectiissimiiitndine ipsiusalienaliir. Nulli
siqiiidem ratio vel iiiielleclus csi, qui '*
temulenlorum, ut Noe el Lotli, aul furibundoruui, similitudi-

ut " saepissime logiiiir : « Iralus est Domiiiiis i, el ncm ipsiiis, qaoniain iiicomparabilis est, possit at-

I exarsii liiror cjus >, ceteroriiinqiie borum siiiiiliiim liiigeie. Deserilur enim el vilescit oiiinis crealura

conrijr,'uratioiiibus iingitur. liuc etiain accedil rorma- visibiiis et invisibilis, dum compaiatur summae et

ium coiifusiu, dum in una eademque imagine species' supernaturali naturae, quae super omnia est.

Iiumana, vituiina , aquilina monstruose miscelur, u Sequttur seGundus forniationis modus, qui omnino
4)uoii omnino absolutis naturalibusque foriiiis contra- inconsc^uenset indecorus, hoc est, inconveiiiens divi-

riuiii perspicitur. Et prioris quidcm modi paradi- nis virtulibus ei deformis esse videlur. Aliquando vero

gmala subjungit dicens : dissimUibus manifestalionibus ab ipsis eloquiis snper-

§ 3. Ilaque colendaui siiperessenlialis 9tapyju{ ' mundane laudalur, eam invisibilem, et infmitam, in-
beaiitudinem manifcslativoruin eloquiorum mysticae compreliensibitemque vocantibus, et ea *% ex quibus^
tradiliones aiiqnando quidein ut ralionem et intelle- non quid est, sed quidnon est, significalur. Secundus.N.
clum et essenliam laudant, divinam ralionalitateiH et inquit, niodus divinarum manifestaiionum ,
quibiis
tapientiam ejus declaranies, el vere existentem subti- in divinis Scripturis superessenlialis Dlviiiilas supra
stentiam, et eorum quae suni subsistentiae causam omuem mundum '* laudalur ", duplex est. Aut euim
veram •, et quasi lumen eain reforinant, et vitam per dissimilos formas et inconvenienles longissime-
rocmt. Colenda, inquit, et adoranda bealitndo queab ipsa , ut praediximus , dislantes imaginatur *",

timpyJKj ', boc est, summae Deiiatis, quae supe- aut per ea , ex quibus non quid est , sed quid noa
rat omnes essontias , in tradiiionibus mysticis di- est, significatur, iunuitur, dum invisibilis el iniinita

vinorum eloquiorum , quae inicUigibiies virtiites et incomprehensibilis vocatur. Siquidem dum suni-
q[iiibiisdani figurationibus niauifesiant, saepe qui- ^ niam Deituiem et boniUilem invisibiiem el in(initani
d«m laudatur in figura rationis *" et inielleclus et et incomprebensibilem diviiia vocat Scriplui-a, non
^ssenliae, dum superai oinuem raiioneni et sapien- quid ipsa cst signiiicat ; non cnim invisibililas et
iain, quam in hoc loco iniellectum nominat. Omnis iniinitas et incomprehensibiliias cssentia ipsius esl>
{iiidetn intdlectus, qui veriiatem intelligit, sapientia sed, iiuid non esl, ostendil. iNon est eniin visibilis,
>st. Esseniia dicitur, et quasi lunien formatur, sub- neque finita, neque compreliensibilis. Et quoniam
istens, et plus quam exisleniia et substanlia, quo- duplex *' divinae siguificationis ralio est : aut enim
liara eorum, quae sunt, siibsisientiaeTera etiiicom- aflirmalive significaiur ", verhi graiia, duiii de ipsa
imtabilis " causa esl. Essentia dloitur, et quasi lu- praedicatur : ossenlia est, seu boiiitas, seu vita, seii
|aeii lormatur, el veluti vila vocatur, dum sil super sapioiitia, seu veritas, ceioraque siiiiiliiiiii virluium*'
mne lumen et super omnom vitam loiius luminis et nomina, quae divinae alliiudiui aique subsisteniiae
itae fous inexhauslus. Et bae sunl mirabiles et su- convenienlissimacssevideiitur; aut negaiive, ut ciun
ermateriales forinae ipsiiis priiicipalis Deitatis, et "'dioiturinvisibilis, infinita, iiicohnprebensibilis, invia,
jpercaeleslium virluium quae ciica eam sunl. Quod et ii!vestigabtlis,cetcraque, quaedeipsa per uegalio-
iHisequenter adjungit dicens : Tantis inirabilibui re- nemproniinlianlur. Proptei-ea sulijecil " : Hocenit», et
trmatioHibUs ijloriosioribus quidein exisleatfbus, et^ aestimo, potentius est m i/>sa. AeslimO, inquil, banc
laieriales farinationes exccUere quoquo inodo prebatis, lalionein, quae est negativa, poientiorem elconvrtiien-
ifleienlibut el tic lliearchica »* ad veritulem siinilitU' lioreniinipsa,hocesi, iii ipsiussummaedeibtissigni-
. Tales suut, inquil, tantae, ot tain magnae mi- licatioiie, dumanobis colilur et adoraliir. Validius
ibiies tormae, quae gloriosiores existunt, omiiesque qiiippo ei pFopinqinus veritas ineffr.bilis et d'vitia
ateriales formationes el imaginationes superare el exisieniia negalive, quam afliimauvo insiiiualur. £t

YARIAE LECnONES.
* ABC.
Sic - H conccnienlihus. ^B imayinibus. Sic C elcorr. B *, Ali saperborumque. " Sic
C "^
.

oni. AB, supra adsor. B'. " speui.^s oiv,. B. ' B 6j«^^£ao, B*ni;iiii. adsor. /. c. lliearchinc. B. >*

iram aiusdm. B (5:-.yo/«ae '^puncl. adj. B' cl ad marg. adser. i. e. lerurchiae '^
Corr. B ', AB m
'*
.

hurationibus. " Sic .AB, C et iiicominuiahilis. '* Curr.,

AB Ihcarchia, C iiiearchie. •^
Luiond., A
]et juin si, C n. '* ij marg. adsoi. f/?cflrcitfi. '" Sic
C, AB //wo. '
\ quis. '' B siipia udscr. ^^' '

ir ea. •'*
miu/d;/m oiii. B ''*
B '
ud niaig. adscr. creitluntin. *" A imuijiuaniur, U, intujiuuntur (pur.cl.

|j
B '), C imaginenlur. *» A dupplcx. -^B siijnificalur affifmitlivc. "- B oiriuium t>imUium. -^ B dum,
iSic ABC.
155 EXPOSITIONES JOANMS SOOTI «56
!ioc esl (juod sequittir : (fuonum qiudevi, ut occidia A tlisf|ue nnluralwi in Mgnifieaiione ipsius. qui buj?er
W saceidolalis IradiUo subinlrodvxit, non esse seciin- omtiem formam ct (igiiratii vn scii»so ahsq-ac fornia
lium quid eornni, quae suni, eam vere dicimus, iijno- eubsisiii cl (igura, plus possiim itecipi, ul exislimem,
tamns nnlcm supercssentialem ipsius et invisi- Deum, ipsum iiicircinuscriplfiu, bumana " efligic

bilem ei ineffabV.em inlinaiiiatcm \ Ac ^i dice.rcl circumscribi, el iiivisibilein cl iiieirabilem [viilcn"J,

Projticroa iicgniiva ratio iii diviiiis sigiiilicalio- " ac de eo aliqiiid " lari. Dum vei'0 in eisilcm visio-

liibus iiraepoiiiiur aninnaiivac, quoiiiam verc iiibue peimaii bomitus ac volibinlis imagiiieiit iuvc-
drcimus ipsam Deilalcm , «jiiae superemiiiel om- nio iii sigiiilicalioiie caclcsiiuui vi;-luluin seu ipsius

iria, noii essc aliquitl corum quac suut, et igno- Diviniialis, veluii celer: volalu omnia peiieirantis,

lanius, qiiid ipsa sil ipsiiis supcrosseutiaiilas et non fucile fallor, quoiiiam iii natura renitn visibi-

invisibiliias cl iiicfrabiliias ci iiiliiinlilas; non au- lium peiiiialuin liomiiiem ct volitanier.i nec vidi, nec
leni vcrc diciimis, dum ali<(uid eorum, quac suiu, legi, nec audivi. Esi eiiim moiisiruosum et oiiiuim»

esse ' eam allirmamus. NuUa siquidcm cssenlia esl, ab lii;ma«*a ualura " alieiuim. ^am cl p»>eiica

nullaquc boulias, quia supcrcssenlialis est, el plus ligmenla iu falsissima fabiila «ie volaiu Daedali noii

qiiam boiiiias, ci supcr omiie, quod dicitur el iulel- ausa suni " liiigcie pUimas ei alasue corpoi-c ipsiii»

ligiiur, cxaliaia osi. Et propierea subjungii : Si iyiiur B bomiiiis naluialiier crevisse ; iiicrcdiiiile eiiim essel

depuhioues^ in divinis verae, inlentiones * vero in- ei deloniic. At pcr liocciliusadducoi'ad iicgaiidum,

conifacice, obscuriiati arcanorum '^

maijis npla esl tali imagine omaiiio diviiias viriuies ipsumquo Deuin
per dissimiles rc{ormatioim manifesiatio. Si, inqnit, circumscribi el deformiier for:iian; onuie siquiiiem,

depnlsioiies, boc esi negatjones, quas Graeei ftrt)y«- quod contra naturam est, lurpe atque " f.erormc

ctic ^ vocaiit, in divinis sigmr.caiionibus verae esi ;

quam ad conseq.ieiKlum, talcs liguras iiaiura-

sunl", noii autxiin iiiteutioives, allirmaiioMes vidcli- liler in c^elestibus csse. El coniinuo nulla mora
*' pcrepicio, imagiuaiioties divinae
ecl, quas xuTK-fuaui " dicunl, eisdem divinis sigiii- inierstianie illa»

ficaiionibus coiupactae ei amYcnieriias suni. Vcrc Scripiurae stguificativys essc naturidiuui rerum,
«ttim negatur Deus aliquid corum, qiiae sunt, non sinipiicium quidem, omnique fornia aiquc figura

aulem vere aiiquideoiumpraedicaiuresse, quoniam scnsibili circumscripiaque careiiiiuHi, non auten»

supcr omiiia superessciitialitcr ab omnibus reioove- 5p-ias iiaiur:xs, quae islis si^nibcalionibus au purgan-

lur. r-ofeclo obscurilati arcanoruin, boc esi, inelTa- das noslras icrreiias cogitaiio;ies iniimaniur. Sicut
biliuin niuUo aplior * cst por dissimiles formatio- iiaque licgaiio affiriuaiioni praeiH)nitur in sigiiilica-

nes, quani " pcr simiies " niauUestatio '*. Ac si lionibus **, iia inconvciuenios aique dsformcs spc-
dicerei : Si vera esl ncgalio in divinis rebus, non C cios formosis couvciiieiUibus,jUC praeponuniur ima*
auten) vera sed metypborica aflirmatio "; vcre cnim ginaiionibus mauirestaiionibustpie di\inari:i;i reruin,
dicilur Deus iiivisibiiis, non aulem visibilis vere ac seu sensus corporeos, iiisunt Jtigclicae viriuics, i-u
prcprie dicitur, simirtler iidinitus, incompreiiensi- omnein »niellcct4im, ut est ipsa Diviuiias, iuelfabih-

bilis vcie de eo praedicaiur, fiiiitus vcro et conipre- ler superaniium. Ft ijuod dc cfligie volalilis " hominis
hcnsibilis non proprie, sed modo quodatn loqtiendi : diximus, ipsum de lconc viluloquc pennoso, iicii! de
quid lairun), &i naiuralibns simpiictbKsque formis aquila hitmana tuUu configuruta, coierisque coiifitsis

longedissimiles, mixtat. confusac, deformesquft jdus liguris, seu in eodeni gencre siipcrfluis, ul animali»
ad diviuA e.t iucflabilia valeaut signincanda, qiiam iiia sciias a!as habentta, esi, intcliigeiiduni. L'l ctiim
absoluiae, e: '*
omnique confusione
sjmplices, ca- hacc omnia naiBrales abnegini fornias, ita caciestc?
renios naiuialium lonuanim imagina(ioHo&, tt ul virlules his oinnibus ** sjwciebus c?irere manifesiis-
planius dicaiu, plus intelligo Dcum, dum audto do simc iiisinuanl. Sequitur : Ei nunc iiaque nun luq^ci,
jpso praedicaiiiem : esscnlia non esl, bonitas non vchii expresse iraiisfertur posiroinae **, leiAent

est, quoniam siij^cressciiiialis csi, cl ]>His qMam caetesles ornaius etoquiovnn sacrae de&cTipiioncs,

jstnjus, quam diim audio : essenlia osi, bonilas est. <iissiniH\hus eos formarum facturis iuanifestnn"

Hoc cniui Detim intcr oimiia connumcral, iWuii iin- ie$, el per lias oslendentes mctenaiibus ^*^
simul onf

\lem super omnia ipsum cxaltal. Eadem ralione duni nibus supermundalium exceiieniias. Breviler coii-

quae hacicnus *' praedixit, convincens

in sanclis visioniliuK saticiorum prophetarum lcgo cludil,

humanam cfligieni pulchiam, absolutam, omnimo- eos, qui carnaliier divsna cogitanl, existimautcs
VARIAE LEGTlOiNES.
'
ADC et iucflabilem eMnrinaliiaieni. * Haliquid esse eorum quae sunt esse. >B'8upra$cr. neyatio'
nes. ^'B* supra scr. ajpimrthones. '^
Ti arclian°!^'^"^ obscuiitati. « B* marg. adscr. i e. apofalei.

* Corr, B' ABC Hliior. '•

Sic C et rad. corr. B*, AB vere fiunt.
1*.
' * B" marg.' adscr. caiavhases.
** Sic manifestuttones,l\mn-
plitsquam. «»
SicC, A dis*iHi»/M, B </i,wJmi7<?s (piitict. B* adj. *idolur). C, A.

uifestationes (puncl. B' adj. vidclur).' " Sic C, AB fnmaiio. B* supra adscr. affirmaiio. '* B ac. '• Bti
humana \ei forlassc addidi cx conj.
B* addidii). " Sic Ccicorr. B", A iuquu,^^
•''
Vuleri oiii. ABC,
inquid. *" iv«iurfl
o>n. Sic C, B
B, B'adniarg.
ausa sum, B * corr. ausu» sum.
:\dscr. " B m, «»

" A inslante, C iutestanle. '" Ad purqandiis—aiyinlicationibus om. B. "Rvolatis; B' corr. vnluntis. *' Sic
C, A liomittibns,[iliominibus (iium puiicia B* adjeccrii, diibium csl). " B' marg. adscr. tHaferia/JNiJ,
'*B' supra adscr. a matcrialibus. "A acienus.
i57 SUPER lERARCHIAM CAELEST1:M S. DIONYSII. 158
ra seiisil>iiibu.s fonnls, sive absolulis, iiioiliuiiqne A «JOi^j similitudiiiei rnirubiiilef descendil. Ne illuii,

iiaiunH* i;ou oxicdeiiiiliiis, sive oonliisis , s^ive Inquil , simplices iniprudenlesi|ue ndeliuiu aniiir.te
fcu()e:'fluis, ui superius dicluin esi, circuiiiscrilii, palerentur, boc esl, incircumscriptos *'spiril»s cae-

simJlilcr «l eos, qul im;)j,'iiies qiiideui sigiiific.ilivas leslium virliitum aureis quibusdam formis pulchris-
es8«! recipiiiiii, aiigelicae laiiieii ei stipeiviuiiieniis «jue liumani corporis, iiiembrorum , armoruin cir-

iiaiur.Hi) «Jigiiitaic ifidignas arbilraiitur, <lei'ideiis, nec cumscriplos , pi'ciiosissim?.i|ue vesiinienia induios,
'*
lion ei eos, qui spiriluaiium iiiiagiu.nlionuni causas fislsis suis plianiasiis dcceptae, occasiones eii;une.\

tnrpes ei irraiionabileik uulumnnl, refulans. El lioc propbeticis visionibus. accipienies, exisiimarent, se-
es( quoiJ ail : £l miiic ilaque, jain videJicet, consi- que ipsas seducereiit , abomiiiabiliaque idola , longe
divinis inielleclibus remota, in suis cogitaliunibus '^
(ieraia verilale ilivinaque sapicnlia coiisulia, iion

repient, ut insi|tieDles exislimanl ', inatcrialibus lingerent , sapienlissinia Itieologia , bumanae insi-
sacrae descripliones, sanciae scilicet imaginationes, pieniiae consulcns, cliain ad deforniium formarum
wnctorum eloquiorum caelestes ornalus. dtim eos dissimiles imaginationes descendii, qiias nec natura
liissimilibus sibi formis manifesiant, ei per cas, dis- visibilium rcrum " recipit, nec invisibiliiim subli-
bimiles videlicet * rornias, siiper omnes simul ma- mitas omnino sibi convenire permitiit. Ac si aperte
leriales species supermundalium viiiiitum alliludines ^^ ipsa sancia lljeplogia clamarel : qiiemadmodum lalcs
osiendunl. Hac autein coiiiroversia finita, ad laudem deformes inhonestaeqiic imagiuaiiones '•, quas na-
(iissimiliuin simiiiiudimim convertii sermonem el luralis simplicilas respuit . el pulchrilndo deridet
ait : Quia vero el noslrum aiiimiiin reducuul magis caeleslium inlellectuum ", ineifabili sinceriiate el
(iissiiniles, velut significaniius transfertur obscurae, incomprehensibili uniformitate "* refellniilur, quara-

Buuililudines ', non aes:imo (lucmquam bene sapien- vis in figuriseorum tenebrosissimis apparuerntii :

ium contradicere. Non arbilror, inquit, ullum eo- ila, et non aliter, foiniosissimae imagines illae ",

i.nm », qui sapiunl, coniradicere * mihl dicenli, quae humanae dignilaii pulaniur congruere , al»
dissiiniles vel obscuias ® similiiudines inagis quam eorundem intelleciuum '* purissima iu<ircuniscri-
siiiii/eset aperlas animiim nosirnni reducere in ve- plaque subsistentiauniversaliier removeniur. Has
ram cielestium viriuium coniemplationem. Quod siquidem omnes sacras figuratioiies divinae Scriplu-
cliam ratione subnexqi suadet dicens *' significaiivas
: Jn quidem ejiim rae esse, non autem subslantivas *',

}:re!iosioribus sacris formalionibus consequens est vciissima verilaiis speculaiio acclamai. Non conce-
ieUnci nuriformes quasdam aestimanles'' essc caeteslcs (iens *^ materiale noslrum in turpibus iuiaginibus
essentias, et quosdam viros fulgureos, decora indutos manens requiescere.^ou concedens, inquit , llieolo-
vesiimenla, candide et iqnee innocueque resplendentes, gia, materiale nosirum, hoc esl, iiosiruin *' aniinuin
ft * quibuscunque aliis similibus imaginalis formis rebusmalerialibuspromplissimumseinserere, in lur-
ilieologia caelestes /iguravit inlellectus. In preliosis, pibus imaginibus manendo requiescere, imiue els *"

inquii, hoc esi, pulchris naluraeque similibus sanctis finem cogitaiionis ponere, ad obscuras indecorasque
imaginaiioiiibiis facillime possunl seduci, qui exisii- similitudines pervenit. In Graeco " .scriptum esi :

mani , caelestes substantias aureas habere formas, 7rpoa-0>ov «fiwv, id est , materiale iiostrum , omne vl-
ci (]uosdam viios luculentos ibi esse, qui pul- delicet, quou in nostraanima ad simiiiiudinem matc-
(hra indiiii sunt veslimenla , quiqiie '
caji- rialis nostri ^" corporis faciUime" inclinalnr, inque
dido colore et ignco, innecue lansen resplciidenl '*, amorem rerum visibilium irraiionabiliier fleclitur.
aliasque similes imaginatas formas htimanorum Purgans vero sursum versus anitnam, el suggerens
corporiim configiiralionibns siir.iles habilaie <aeles- deformilate compositionum, tanquam neque jusio «e-
lia fingiint, sjiiritualium et invisibilium virlulum in- que *' vero probanle csse , neque ^* valde materiali-'
teliigibiles naturaliler subsiiluiiones nec recle cogi- bus, quia sic turpibus simitin secundum veritutem sunt
tarc, nec pure cognoscere valentes, et, quod est supercaeleslia ei divina speciacula ^*. Hoc facil, in-
ruiserabilius ", vix in humana multitudine paucissi- ^v ^"'^' ^''ovida iheoiogia, pui^ans sursum versus ani-
nius sapienttim numerus invenitur, qui tali errore mam, hoc est, supeiiorem pariein animae rationalis,
seduci non possil, falsa pro veris approbare re- quae pars animus seu iiitellecius a sapienlibus no-
spuens. Sequilur : Quod quidem ne palereniur, qui minalur, ab omni falsoruin phanlasmaiuin conta-
nihil visibilibus bonis " a!lius inteUigunt , sancla gione " mundans. Pro eo qiiod translulimiis » snr-
ilieologorim rcsiiiutiva " sapientia, et *^ ad inde-sum vcrsus animam k, in Grac<^> scribllur « «v&i^ii^ff

VAHIAE LECTiONES.
* A existiinent,
estimant. C
' H ridelicel
dissimiles. ^ Sic vers. el lexi. graec, AB similes. * uUnm
eorum om. U. co'('ii/dw><?om. B, ad marg. adi-cr. B*
* ^ \ oscurus. '
A aesiiinontis. * Sic V(.'r-
sio cl text. giaoc. pro ei A e.-fi om. B. :
* H quibus. ">
U resplent,B' corr. rcspleudcnt. " Sic C,
Bimrubihus. '"Bdonis ^^ A inrtitulivu.
''
B* supra. adscr. fMfliM. '» A cjrcumsmp/os. '*A in.
bic C ei coir. B*, AB coyii.niones. '* rerum
om. B. " A CGgilaliones. '"
B virlulum, co;r.
lorle eadcm m. iniellecluum, "'
Corr. B*. AB incomprelieiisibiHum formiiuie. ** B Ulae inn.gines. "B iu-
lellectum. ** B .s«i;i«s scriptunte »» B subsianlias. *^ Sio (-
diiinae fiijuraliones. AlJ cedens, B* ad ,

iJiarg. adscr. co«-ce(iti;iS. ^^ noiirum

om.B. " B manens. ** B in iericko, B' pro icridm ad inarg.
-dscr. gracco. ^» S!<'
C el ra.l. <>oir. W, AB nostrae. »'
B nec. ^- B'nec. " Ex vei's. , ABC expccut '

<:ula. '- B co(jii!it:onc.

 159 EXPOSHTONES JOANNIS SCOTl m
^vx^f » hoc esi ^uod sursiim feriur in ani-
T>5f » :
A ilieologia per descensionem ad huniillimas ei coo-
\ rna.Mens quippe, quae nosirae nalurac sublimissi- fiisas inUoneiitasque raaierialiuu) rernm coufonna-
ma par&esi.sursum semper ad spiriUialia uaiurali* liones''*, quibusdiviuiaQinii signiiicaniur. Nunc vero
appetilu feriur. Hinc * aii Aposielus : f wenie servio iractareincipit, quod nonsine ralione divina ibeologia
legi Dei , carne ;uUein le^M peccati » ; icleoque ipsa siuiililudines ruruiu invisibiliuinexojuni visibilicrea-

pars noslra ' «iivjn:te llieologiae adntinisiralione lura suBipserit. Propierea seqniiur : Sed ilaque el

purgaiur, ul pnrgala in caelesliuni virluUun^ ipsius- hoc inteUigere oporlel , nihil eoium , qu»e tunt «

que causae omniiim conleniplalioneni apia (iat alque esie unioersuliter boni parlicipaiione privuium , siqui-
insirucia. Ei suggerens, veliit proprie iransferlur dem, ui eloquiorum veriiaa *• ait, ouinia bona valde.
aiibpiingens ^ seu siibslinnilans inenteni , ipsa Oporiel nos, inqiiit, "• inteliigere, quod iiulla crea-
5ieoiogia per deforinilalem composilioniiiTi, lioc esl, liira est, quae omoino juxta suatn anatogiani parii-
per defonnes imaginalionuni mixluras. Et lioc sug- cipaiioae sumiui boni privetur. Ait enini Scripiura :

gerit menli, qtiia, sicut insipienliljus " vidoliir, di- « et vidil Dens, et ecce omnia bona valde i. Li " ai

vina * speclacnla el supercaeleslia similia siini ^. ila est, quid mirum, si in rebus materialibiis specn-
secandiun veriialcm lurpibusimaginatioiiiiius. Neqiie lationis inielligibilium occasio sumaiur, ul, qiio-

iuslum neque verum boc est, neqtie ulU jusiiiia ne- B niam omnia summum bonuin participant, ex sinii-

que nlia veritas approbat, neque valde res ipsae ma- iitudine inferioruin bonoruin ad cogiiilionem subli-

teriales llunl incircuHiscripiibiiiuni ^ spirituum *, niiuin hiunanus aniinus possit ascenderc? £t liocest
similes *' sibi esse supercaelestes essenlias appro- quod sequitur ;

bant, magig autem suis speciebus respuunt. Natura- § i. Esl ergo ex omnibus inlelliyere bonas specu'
Utcr quippe uiaterialia oninia in spirilualia transf<erri latioues, et invi!>ibilibuii et inielicclualibus ex mulenis
appeiunl, spiritualia vero ad nialeriaiium hiiuiiieni *' reformare diclas dissiniitts " siiniiiiudines, allerv
yiiissiniuniqne exiremiiateivi inclinari nolunt, quo- tnodo inlelleciuulibus habeinibus, ijuae aeniiibilibus
oiani inipossibile csl. Possibile est namque inferiora aliter ditlnbula sunl. Si, inquil, oinnia siimini boiii
ad sniieriora ascendere , descendere vero superiora parlicipanlia snnl, oportul prulecto ex oninibns m-
ad iufeiiora naturali Iransmutatione, inipossibile teliigere,hoc est, in omnibus maierialibus cuuipi-
tsi. El si quis dtxerit : videtnr *' ilaque beatus cari bonas innnaierialiuin ^* conleinplaiioncs, el ex
Dionysius argelicas virtutes omnino carere '* corpo- materiis sensibilibus forinare praediclas dissimiles
rlbus praedictis rationibus [dicerej **. €ui brevi- similiiudiiies, ut per eus invisibiles et inlellcctiiales
** '•
ler esl respomlendum. Terrena malerialiaque intelligantur viriuies, diim non eoiiein , sed altero
corpora morlalia, corruplibilia, meinbrornni "^ couv ^ raodo intplligibiiium virlus et sensibilium naiura
positionibus distincia, sensibitibus " forniis locali- perspicilur. Quod coiisequcnter suhnectii rticens : £l
busque spaiiis circuinscripia, temporibus inuiabilia, enim furor irralionabilibus quidem ex passibili molu
seu horum omniuin imagines, sive '^ interius in ineit, el omni irralionabiliiate est repleius furibundut

phantasiis ^* memoriae, sive exterius in seusMuni eorum motus; sed in inlellectuulibus allero modo
impressionc "*, divinos animos habere peuitns dene- oportei iratcibile iutetligere. Furor, inquil, el it*a

gai. Spiriiualia auleni corpora simplicia, nuilis for- besiiis raiione carentibus ex passibili, naturali ta-
** ** coarlata *',
flnarum sensibiliuin lineainenlis inun motii, vel, sicnl in Graeco scribilur, «$ s,:^?:*-

ipsis divinis aniinis siatillima el convenienlissima fioO; of>fitf;;, ex pa<ssibili impetu vel cupiditaie, iiislta

po&sidere eos non soluin non dcaegat, veruin etiaui suni, irratiunabilisque eoruin niotus pleniis est irae
afflrmai. in quibus, caeiesiibus vickilicet sublilis»i- alqtie furoris, ut in leonibus ceterisqne feris ft^roci-
misque suis corporihu^, humanis obiutibus saepe hus, quarum furibiinda rabies vix doiiiuri polest.
visibiiiter apparuure, ut Abrabam et Tobiae , traDS- Moii tainen in eis lales niolus repreliendunlur, (|iio-

iButantes invisibiieii et iucircumscriptas suorum spi- Riam naiuralcs siint, ct sine quibiis nalurae pix}-

ritualium corporum quaiitates inquascunqueformas ]^ieias ip&ariiui besliaruni perfecla esse iion poteiil;
vi^ibiies, in quibus hominibys se ntanifestare ve- opiitis enim luu ko uon est; sed dum talis inipeii^

lint. furoris el irae sive de Deo, sive de inlellcctnan

Hactenus de providaergapurgationemnostri auimi sive rationali " sapientia, tamen creatura , pracdi

YARIAE LECTIONES.
* B Nuf.c. ^ B nostra ett.
Sic C, A naturalia, B no<«r«iia (punet. adj. B*).
* * Corr. B" (B scr;.

subpongens), A subjmigen», C su'jpongens. * Sic C, B inspicieniibus B" ad inarg. corf

psisse viilelui ;

tiutpieHtibus. • B* supr^ adsc. (jruod divina. ' ii rad. corr. sint. * &. incircumscriptum, B vi.iuut^
habuisse incircumscripluum. sed rad. corr. incircuinscriplnm, B' snpra adsc. corr. i/;cirfi<mscrip/ii'i/ihfii,
» jpin/Mum om. B. '" Coni., ABC. siuiiliu. " B* niaig. a.iscr. h/;i4Hi angeti lih-
C incirruBii.riproiMffi.
beanl corportx. '*
Sic ABC. " rficert; om., addidi ex coiii. '* £i< o.n. A. ^* h inateriatia. ••
U
'* B sea. ^^*
b exleriiis phantasias. »*Bi»i»i.'H-
membrorumque. '^
B srnsiftus, B'sii|.ra adsc.-li-.
suum tmpressionem ** B.sen»i/;u/n. H* rorr. sensibiiium. " ABC liniumentis. •* ABC caariuia.
»*
B reformaiiones. " Sic ad mari;. corr. B' A oeiens, B veiens (punci. subj. B").
;
«' B inquit not.
»' B sed. «« Sic AB. *'
B similes. B siipra. adscr. dii-. " ="
Sic C, AB bona si in malerittltbus, B
KCtr. bottas siin malerialium. *'
A ralionalis.
161 SUPtR lEKAUClHAM CAEIXSTEM S. DlOxNYSIl. 1«%

i-aiur, aliera raiioue, <i;unii in hcsUis pcrspiclUir, A cxplanalioiicm. Aii cuim ; Simili modo ,
lior «61.

oporlel iulelligi. Proplorca seciiiilur : Ueclaram, ut tiuemadmoduin de furore, isia, quae '-'
diximus.dft

eorum virilem rationabililtitem ' el immitein ccucupisceiiUa quoqiic irialionabiliinu auiui;di»iui

iiestiino,

tjuietem in divinis et immutabilibus fnndamenliH. Fu- dicere debenius. Nihil aliud quippe esl concnpisccn-

ror ila(|iie el ira, dum de iniellcciujlibus legiuitiir lia irraUonabilium, itisi iucousulia, absque raiioua-

quadam bili vidclicel coiisilio, ei maieriiilis iugeiiila passibi-

uaturis, uo» ferocein impeliim, seil siuiili-

quae cx nalurali moiu seu frequeiiii '• con-

Judine viriieiu foriemqiie raiiouabiliiaiem, el iinmi- lilas,

lem *, lioc esl irrcpreliensihilem ', quieiem * in sucludiue, siue ulla couiiueniia, in rcrum iimiabi-
lium impaUenU amore *' nascilur, ei irraUonabilis
diviuis ac semper numeiilibus esseuliis, declaral •,

ul " quadain pulclierriina melapliora furor iu lieslia, corporeae libidinisassiduilas, quaeomneauimalcogii

irraiionabilis videiiccl luolus, raiiunabilis vigor el in illiid coucupiscibile, quod csl secuiidum sensum,

foililudo iu natura iulelligibili accipilur, ei lesUa- prouo iiiipelu ruere. Cum vero dissimiles similitudine%

lis • ira irrepreliensibilcm • quieieui diviiii auimi iu intellectuahbus circumponen!es, concnpiscentiam eis

diviiiis coUocaUonibus, quae semper et incommui.i- coaformemns '*, amorcm divinum ipsam inteUigeti

manent. Esl igilur furor irraUQiiabilis raUo-

bililer oportet super raiionem el intelledum iinmaterialitatiSt

wabilis forUludinis imago '•; esl ira " {erzWsqjneBetinflexibile^etnonindigensdesideriumsvperessentia

impeius " auimorum in divina ** se-
intelligibilium liter castae el impassibitis conlemplationis, el ad Ulum
veritate inque immulabili amorc juslitiae immiiis puram et svblimissimani clarif.atem, e' invisibilent et

irreprehcnsibilisque ** absque ulla adulatione per- formicam pulchritudiiiem aelernae vere el invisibilit
pciuae qnieludiuis symbclum. Videsne quomodo in- socielntis. Et pcleuiiam excipit quidem ** in su^-^

feriora b«na, quae ex participalione summi boui " cienti ^^, et incmversibili, ei a nuUo alJlicji valeHie per

proveniunt, prlmaque '* boiia^ summoque bono pio- ittconfusam et immutubilem divinite pulehniudinit

xima imaginaniur '^? Et ne mireiis ", quod beaius amorem el universalem revocaiionem in id ,
qucd
magisler a.ft-.ihy.xw £^iv,boc est, iuimiiem quieiem iii vere est appetendum. Bum vero, iuqnit, " dissimiies

liiviuis et iinmuiabilibus lundamenlis dii^erit. Immi- simililudiues ex maiirialiura rerum ratioueque ca-
tis •* eniuj quies est severa el inflexibilis in amore rentium '* naluralibus " circa iniellecluales , veluU
4:aelesUum virtulum incommul.nbilisque possessio. quaedam vesiimenla, ponimus viriules, et concn-

Scc resislii, qued ail Dominus : < Beaii miies, quu- piscetiiiam cis circu^uformainus, nou irrationabilem
iiiam ipsi possidebuut terram >. Necesse est euim, molum, sed amorcm diviiunn per ipsaiw concupi-

eos, qui mitcs sunt iu malo, hoc est, toiius maliUac scentiarn iuietligere debemus. Quid divinus amor?
cxperles, immiles Beri in bono, ia bonarum vide- C Esl laudabilis coucupisceniia ipsius inimaieriabtaiis.
licet viriiiluiu *' severa diligentiqiie cuslodia, earum- quae siiperai omnem raiionem el iniellecium. Ean-
que zclo lauda!)ili ira commolos, adversus ^' ouinia dein quuque concupiisocutiam in (igura inflexibilis

vilia '* pugnare non desinenles, " vigilique semper ei uon iudigeuiis, hoc esl, noii ex iuopia reriira tem.
aniuto, ne aiiqiio praevaleaul, in pace virtutiim, poralium nascenUs desiderii superesseuiialis et c^*
qiias cuslodiunt, quiescenles. liinc apustolus di- siae el iinpassibilis coalemplationis, ei aeieruae
cit •* : ( Irascimini et noliie peccare». Et alibi de vcraciier et invisibilis aJunaiionis ad illam puram
^furore spirituali atque supeibia ** laudabili praecl- et exceiftissimam Iiu^uienUam et invisibilem pul-

pit : 4 Quae sursum sunl sapite, non quae super chriiudiuem, ex qua omnis forma ei puKhriiudo"
terram ». Sequitur : Eodem modo concupiscentiam faclaest, accipere nos oporici. Et ipsa spiritiialls

^uidem esse dicimus in irrationabilibus inconsutt(sm concupisceiitia polenliaiu, vel ut *• siguiticaulius ex

^andam et maleriatem ex nalurali molu aut con- ambiguo Giacco, qiiod esi to iy.ptnri; **, potest irans-

suetudine in mutabilibus *^ inconlinenter ingenitam " forri, puritatem suscipii in suflicieiiii, hoc esi forti,

passibilitatein , et irratianabilem corporatis volupta- slrenuo, robiisto, el iucouversibili ^*, in eo videli-

tis " conlinuitalem , simul omue aniinal compellentis cel, quoJ sr.fficiens esi slrenuunique aique robu-
in tecundum sensum concvpi&cibile. Brevem quaerilDsium, inconvorsibiii " quoquc , et in eo, quod a

YARIAE LECTIONES.
* B* marg. adscr. Not. quod in angelis raiionabiliias dic. * B miiem; B* supra adscr. Inmitem.
* B irrepreheiisibHem. * Coi r. B*, ABC rem. " decUtrat om. , ad luarg, adscr. B'. * B aut. ' el

Om. B. * B* marg. adscr. i. e. quid dicatur ira in besliis, ostendit. » B irreprehsnsibilem. *• B* SU-
pra adscr. i. e. ad. " B* inarg. adscr. quid est ira in feris? Est enl. »*
B* supra adscr. in besliis. " m
divina oiu. B. " B
irreprehensibilisque. " boni om. B. A '' prima. "
B* supra adscr. i. e. iinkantur.
*• B meinineris, B* puncl. snbi., el ad marg. adscr. inireris. " B* marg. ;idscr. quid est quies imtnids.
•• B virlutum videtia-t. " B* iiifra sdscr. vilia. - vHia om. B. ** B desinenie. *' A iiocel. ** B*

raarg. adscr. De Auperbia laudabili. *« Corr. B*, AB ininnlubilibus. " iv.gewtum om. AB, ad inarg. adscr.
*• votuptntis om. *» Sic C el r;\d. corr. B*. AB istn({ue. *" B frequenter.
B*. B, ad marg. adscr. B*.
•* Btn paiientia niore. ** B" corr. circuinformamns. *^J. Scotus igilur pio gzAiSoiujv, quodesl apud Corde-
rium, legit sx)i6oi idv. •• Sic rad. co,t. B*, A in>:u/ficientre. inquH om. B. B ralione careniiumque^ " "
" B* ad marg. adscr. sensibus natiiralibus. " Sic C, et corr. B*, AB pulchritudine. ^» Sic C, AB eeht.
*f
B" marg. adscr. i e. toaciirates. *'
Sic C ct rari. corr. B*, -AB inconsersabili. ** in eo videlictt —
inconversibili om. B.
Patrol. CXXII. , 6
 m EXPOSniOKES iOAKNlS SCOTI 164

«ullo '
alTiigi polesl *. llis ciilm oifnnibus noniiiii- A feciaih railonis tl sonsns, scd superemlnciuiain
J>U3 (IJvfiiaii) \iilutein significal,, ui arbiiror, quiie earum, qiia nosiram raiionem nostrnmqne sensunt
suffi<iciiteni •„ sircnuam, robustamque Ct inconver- exsuperant, oportel me accipere. N'on enim adbue
Mbilcin polenliam desitleranliljus se lirgilur, qiiac ralione el sensu comprebendimus aUitndi:>em nain-
\ii!e!icot poientia vel jnirilas a nulla alia virtiiie rnc supercaeleslinm, doiiec pcrvenianius in eorum
sibi oppcsita vc! aflligi vcl vinc: valei. Ei boc loLiim aequalilalein. Est ilaquc non dissonas refohnc.re
dalur proplcr incc.fusnm cl liqniiluni el inimuiabi- caeleslibus fvrmas **, et cx vilibus matcriae jKtrlibns,
lem dtvinae pulcbsiludinis amorem, el propter ca- quomam et ipsa ex vere bono subshlentram posxideus,

ihoncan» rcdu. tioncm in id, quod verc cst :(pj)elen« per omnem sui malcrialem dispositionem resonanliai

duni, snmmum vidclicet bonuni, quod .'tp|)Ctii omrTe qnnsdam intelleclualis pulchritndinis liabet. Etpos-
amare poie.sl. sibiU ett per*' eas reduci ad '* immateriales primns
qiiod
PosKtuam vcro dc similitudinihns * longe dissi- fffrmas, dissimililer , ut diclum es'., simitiludiuibi.s

n»iliiniis,qnaee.\ naiuranbus molibns irrationabilium acceptis, et cisdem non siiHililer, compnclc auieiit

besiiarum ad Taiionabiles ^ ii.telHgibiUum animo- et *" pulchre intelleciuuHbusqite ** et sensibilibus pio-

rnm virlutes fiigniliciindaj sancta inlroducil. Ibcolo- prielfitibtis deftuitif.. iSoianduni qiiod ex *" abiin-
,

gia. trnclatum est, quiJ ipsa irrationabiVitns raiio jj daniia graecae loculionis sacpe praoposiiioncs j-o-

nabilium cl iiis; rsualit^s sensn carenlium in ipsis niinUir, «i nulbim aiig' ni iniellectiini. El maxirr.a
rebus, qiiibns naturaliier Insimt, poicst definiri, bae ires re, et, ad ; «va,
: x«t, Trpii ; xara similitt-r,

quid jn divinis confonnal intellcciibus, aptisi5inie quae in diver.sas veriilur translationes. Quas prae-
snl)ji;ngil et ait : Sed et ipsam irraiivnubiHtalem et positiones vidclicet pro|)ter ditigentiam interpreta-

ir.scnsualilatsin in quidcm irrfitionabilihus auimalihu.s, tionis nobiimns " pr;>elf rire, praescrtim cum cusiii-

aul inanimatis * materiis, dcfectum rationis et sensus siis lector perspiciet, nbi neces.^iariae sunt, et ulj
proprie vocamu» ; in animuiis ^ aulem immaleriali- snperabunilanl ". Est itaque, inqnii, boc est opor-
bus et inlelleclualibiis essen:iis , saucle et dccenier tei, formare formas non dissonas, sed convenientcs
SKpcreiiiinens earum , ul superniUndalium , confile- caelesiibus stgnilicandis csseniiis, etiam *• ex vilibiis

inur • noiytra transitoria et corportH ratione, ct ma- parlibns terrenae morlalisque maleriae ; nec sine
teri.ili alienalo incorforaUbus • atiimis sensu. Ipsa ralione, quoniam et ipsa maleria ex summo bono,
inquil, irralionabililas irralionabilium aninialium quod sobim vere csl, subslaniiam possitlct in oiniii-

defecius rationis cst ; insensualiias vero carenliurri bus suis niaierialibus ordinibus, et babei reso!ianli.is

anima scnsuali '• niaieriaruin, de'iectus sensus csi" quasdam, boc est, rcsiillaliones inlelleclualis pul-

el proprie dicitur. Dum '* aulrai irralionabililas ei G ciniiudinis. Resonr.ntias autem dico vel resiilta-

liones quas graece *• it.Krr/J,.;j.c.7K ^*

liisetisnalilas de imnialcrialibiis*' el inlelleclualibus , vocaiil, renirn

praedicalur ebsenliis, insensualitas quidem de im- inteiligibilium imaginalioncs. Sicut enini imago vo-
materialibus, de intelleclualibus vero ** irrationa!)i- cis in rupe qiiadam seu aliqaa concavitate, vclsicni
lllas ", pulcbre cl religiose confitemur significari, imago corporis ex speculo " resultai, ita inlelle-

qiiod in ipsis supermnndalibus si pereininel, boc cst, ctualis pulchriiudinis caeleslium virtuluin iinagina-

criieni[datioiiis earnm virtus, quae omnem fensura liones cx omni lerrena vilissiniaque niateria respon-

lioslruni nosiraniqjie ratioiscin siipcrgreditur, dum dent. Meoque possilule esl, nosirum aniinnm rediici

nostva tran-iloria et corporalis raiio, boc cst, adbuc per resonanlias ad immaloriales primas forn:as,
inorlali corpore gravala , ct niaierialis sensus lon- qnas Graeci kayjTJm«s " appclbint, qiiarnm resid-

pis.>ime ab incorporalibns "' aniinis iilien.^^.nlur. lanics iinagines sunl, ita tamen, ut dissimiiiipr

Ilac " forma locnlionis Aposldlus '* niilnr, dicciis : ipsae simililudines accipi;nitur in materialibus, uiide

t StuUuin Dei sapienlius esl bcminibiis », siiperemi- rcsiiltant, et in iiiini.-Morialibns, " qiiibns resull.inl.

ner-liam divinae sapienliae in fignra slnUiliae l.u- Aliier cnim furor in leone difTn.itur, aliler in an-

dans. Diim crgo lego vel '- anili.), intcllecliiales es- gelo. El eisdem simitiiudinibus non eodem modo
sentias in formis irratiom-.V.ilium a:iimaliuin, vel in ^ consideralis *S sed juxta diirerenlias malerialiinn

simililndinc rorum nialeii ilium, aninini el sensu ca- rcrum et allitudines immalerialium. Compacie .iiiiein

pulchre proprictas deliniiur *' uniuscujusque io

reniium, apparuisse vcl Hjrnificalas fr isse, non de- cl

YAUIAE LECTIONES.
'
l*ro quoque cl in eo quod a nnllo B in eo quoqnt' quod. * B* supra adscr. non potesi. ' U sHffirirn

ter. * Sic rad. corr. li ; AC dissinitlitudinibus. * B irralionabiles. * Coir. B", AB in amatis. Corr. '^

IV, AB in nmalis {aiiimatis oni. texltis gmecus et versid). ' B carum ut super ccnfttemur, corr. enrum
" Sic C. A « sensuali, B
W
coiifueuiur ut sutier. • \l\ in corporalibus, B' corr. ah incorporalibus.
««fn«uH/i (p»incl.'?idj. B*)- " fsl supra adscr. B*, ora. ABC. »*B* corr. D»Vi/Mr, malerialihus, B "B
corr. imnnleritd'ibux. *'* praedicalur vero om. B. ^*^ iminortr.tiius— ( /cr» supra scr. B"). "B fl

corpornlihus. B" snpra adhcr. c.rr. nb incorporaUhu^. *' Sic C, A Ha^i , B Uacc rsi. '* B* ad inarg. adscr

//M/i aposioliis. '• re/ i>m, B. *'Corr. B', AB (oimis. *' per om. B. " ad oiii. B. ad niarg. adscr. K"
** Bal. corr. B*, AB ii'.. *' B intelleciualibus. *' ex om. B, ad inarg. adscr. B*. *• A nolumus. " S
snperliabundanl, sic iibiquc. *' Sic C, AB et iom. *' Sic A. B qr. "» B' marg. adscr. i. «u dpcchemal^i
*' r.oiij., A snecilit, B ipeciHo, V, spr.cula. ** ABC upy_iT\)zixc. B' supra adscr. i. e. arcltitipias. " Sl€^|
C el rad. ((iri. B', AB 'U innhicialibu.t. "''
Sic C clVoir. B", AB consideratas. diffiniiur. "AC
165 SUPER irUARCHlAM CAELESTICM S. DIONYSll. 166

iiite!li'ctut'.lJ)iis virliitibus et tsensiliiltijus nutteriis. A in priiuordiis coiiivxir.siuiiis iiciiuuiac ani(r.ae " &()

Verl>i gralia, irraiioiialjilitas defectiis ralionis esl in Deum snnm inci;)il oriri, subiiideqiic pulche>riin!is
aiiinialibus ralioiie oarcnlibus, ii> c^elestilxis vcro splendor prncticae, id esi, actioni» virlutuin, au-
esscnliis su|>eremineniia rationis el superraiioiialii- reusque ruhel Tulgor piiysicae , naluralis scilicet
lilas , qua siiperanl oiiuicni rationcm nosirum et scicnti.'»o o;iiijiunrrcrum , qiiac posl Dcuin sunl , el

soiisiun. Sequilur lioc lonlumin spe fuUirae gloriae peragilur, et su-

§5. Huec vtijslicos (hcolofjos inveniemus^ non sulum pcr luicc 01)1 .ia posl maximuai iuierioria lioininis

cttelesliiim disposilionum * dedaralionibus mirabili- luiHinare , hoc cst, posl exiiniaui diviiiae Thcologiae
it'i- circuniformanles, sed ci ijisis aliquando thearchicis Uiciiienjiain, quae sola divirja , omneui iiitclTccium
munifcstalionibus. Ilaec.iiiquil, quae «lixiinus de cae- Siiperaniia ", giioslica virtiilc llag.^^Anlissiniae cari-
lcsiiiiiu fonnalionibiis cx iiiaicriae parlihus assump- latis consideral : qui.! sequitur, nisi ipsiiis venlatist
lis, lioti soluii) inveniiuHS divinus Uicolo^os Cuclosti- incirciinivclaiinn lufiicii , hoc esl, ouuii velaiulno
Iius i!eclai-aii(tis niirabili inodo circumronuarc, ve- seusibiliuin JiguiMnini carens, clper se '* ipSHin in
t'tii:i cliain aliqtiando in ipsis diviiiis, id «st , in ip- divinis lucutibiis altimdiiie '* iiiiclicctualis coiucm-
('ius aiiiiiiiiac ac sanclae deiiaiis manirestalienii>iis plaliouis relulgcns **? El iiitucrc has trcs iiiiiigiuu-
accijK-re, ut eisdein dissimilibtis ^ hoc csl, longe di- B lioiics divinae sapicniiae cx subliiuissiuris niaierialis
Maiitii.us simiiitudinibus el ipsae caclesies esseniiae, hujus niundi parlibus iutroductas, soleiu vidclicct
tH ipsaiiini snmina et uuiversans OHiuium , quae et lucirciuin, acMiereumque lumen, qijoJ ubiqne "
siiiit, oausa-signilicctur. Propterea Inplicein nioduin scinper spleudet, nulla(/ue »* tencjhraruin cali^jiuo
divinac iiuaginationis siilijiingit dicens : et aliijuando obumbniiur, nullo '• lerrenoruui corporuin seii ali.

quidem ipsam, videlicel Deitaiem, ex luminibHs pre- qua niole ciiTuiitscriplorijm ohsiai ulo iiiqiedilur, scd
tioiis laudant , ut * sotem jusliliae , ul '*
slellam ma- iibcruiii uhiqiie |>urissiinumque diflunJilur. Ex ine-
tutinam in anininm sancte orienlem , et :U ' lunicn diis aiitcin uiundi parlibus, boc est, ex acre humi-
*
incircumvelale ei iniellectvaliter resplendens. Hacc doque elemeuto duas similituuines Theologus susc^-
suiil |)rctiosissiinae et subliinissimae liujns nuinui pit *', ignem plane et aquain. In superioribus nam-

p:irtcs. Aliquando vero ex niediis, lioc esl niundi que aeris parlibus, qui ** aethereis spaiiis adjungi-
piulihns, a/ ignem innoeue tiAendentem, ui aiiuum tur, flammas innocuasesse physici aHirmaiii. Iiino-
tu'a/is pleuiludinis dairiccm t et , stjmboiice diceu- cuae " vero proplerea sunl, quia nuUam corpiilen-
</(/m,' trt venirem • subeuntem flumiuaque redun- Uain,inqua ardesnl, inilii reperiuiit *% q.ioniani
duntem inmensurabiliter refluentia. Animadverte , leauissiinus spiriuisi in suhlimiiale aeris hiiJMS cir-
qiijun pulchre el hrcviier biugula expotiit. Siqui- ^ cumlabilur. Qui iguis,nl arbiiror, ipsui.i imaginat,
dcm "^
sol isie visibilis, ipsiiis solis invisibilis justi- qui de seipso ait ; « Ego sum iguis coiisuinens ».
tiae imago cst , el sicUa niaiiiliua *" inox in auimo Siimma siquideiu ac saacla Triuitas Dons uniis hw-
fidelium oricniis sanctae iliiimiaalioiiis pcr lidem. Kiaiios animos, iu quihus iiabiiat, in se ipsum con-
Prinia si(|uidein rniiouabilis animae ad crcaiorem veriii alque cou.sumil, uon ul eis noceal, seii iil in
rcdeuiilis iiluniinatio csi donum fidei, qnod poi" sa- eis solus appareal, non ui consiim.u eor»in siib-
crameiila b::p:ismaiis ct datur ct significalur. id-^o- siaiUiam , sed ut perfuiat eoruiii bciUiiudiiicm. A<j»a
que non iiicongnic fnies suiumae et coessentialis Tri- eiiam vilalis esl pleuiiudointorjiae siapieuiliie, qiiai',

i;i(atis, quac primitus in anima ridelium surgil el dum primo oecullc et iuvisibiliier in abdita raiiona-
spparet, sub syiubololuciferae stellae a sanctis lhi'.o- lis animae, veliit m queiidani vontrem iiubit, jnel-
logis innuitiir, qiiam stellain mysticani clara sequi- fabili mealu veluli ** in apcria ilumina virtuliiin cl
isiraurora, splendor videlicct iictionis el scieiuiae ininensurabilia di inorum dogiuatuin llueuta redun-
in spc robusiissima futurae beatiiudinis, deiudc sol, dat. liinc est quod Doniinus ait : « qiii credit iii inei,
flarissiina profeclo species summaeacsanctae Theo- sicul dicit Scripiur.^, < flumina de >,
Ciitre ejus fluent
|>haniae rclucet.et fcrveulissima virlus divinae ca- aquae vivae >. Sequiiur : aliquaudo o.mem e.t novis-
ritalis iii his ,
qui ipsam verilalem et conteinplantur simis, til unguentam suave , ul lapidcm angularem.
?ldiligunt, ineffabiiis graliae ardore ineensi,pul- Sed et beslialem ipsi formam circumpomint, et leonis
ihritudiiie aUecii. Et lioc estquod aii : ut lumen in- ei et pantheris ** speciem *' coaptmit . et pardalin
•ircumveiale el inlelleclualiter resplcudens. Dmph eam " vesiiunt et ursam saevientem. Posi mediaruni
'iiim clarissima lidei stella in inalulinis , hoc csl ", iiiundi parliam imaginationes conscquenier novissi-

YARIAE LECTIO-NES.
*Sic text. graec. ci versio ; AB inoenimus. * A dispoiitionem. ' Sic C, AB eu * B rt. '
ui ntu.
l. * Sit AliC. ' B* corr. vidctur dicendo. » Sic C et corr. B', Af^ invenire. ' ARG Si qniilcm.
• SicC, A slellam matulinam, B slelium matullnam (punct. B* adj. vidc.iir). " esi Oiii. AB. '*
in ntu-
ufims-animae oin, B. "
Couj., A cvperant n §nostica, B s;tpera7it agnoslica, C superal guoslica virtule fla-
;raiuissime, cct. '* se om. B. " B* corr. altnude. " refdUjcns om. B. " B ubi, B* siipra adscr. abique.
' \H nulloqiie t. calig. «» B nullnque. * B accepit. *' A qua. " f?' marg. adscr. Araumentum liic
uvd iqnis in pnrle superiori non comburil nec arriet , sed iolum splendei.qnin non inuenil' ibi maleriam
'>rpulcntam, in qnain agnt combnrendo. " B reppeyiunl. • \ uelut. " B' ni:ug. adser. vel panlher.ce.
Rad. corr. B" A speiimcn. '" Al>. pa:dii:iiieum
;

i
167 • EXPOSmONES JOANNIS SCOTI
\,^c\t^i^^^ *^*

marum pai-adigmata subdunlur. INovissimae aiiiem A g<i'is in iibris Ktpi yOffewv " Jaiius Iraciaviinus.

(ntiiidi paries sutii, quac (errenae iiiolis constiiuun- }pseesl ieo de iribu Juda, qui vincil muiidum ipsiu&<
lur ' consiilulioiic *. Quae, quamvis in nalura vi- qire principem. In farma quippe^-loonis foriiiudo
sibiliuin novissinium aique veluii vilissimum obii- Cbi isli expiiniilur, el furor irralionalnlis, qno adver-
neiil * lociim , virtuie lamen divinanui» rerum signi- santes nobis iniquas potestaics, omniaqiie virtulibiis

ricaiionis non sunl novissima , sed c.vcelsa ct incom- opposila contcmnit '^ pcnitusque interimit. Mysticiis
quoqiie panlheri ** esl. Pantheri quippe diciinr
prehensibilia, et maxime utriusqiie ^ naturae uiiigo-
niii niii Dei ilomini el salvaioris noslri Jesu Cbrisii quasi paniber, hoc cst bestialissimus ; fcrocissima

Ungueniiim • itaque siiave Cbrislus

enim oranium bcsiianim est. Quac figura dupliciler
significaiiva.
in-Christo intelligilpr : aul enim e conlrario acci-
esl, in ciijus imagine sub figura Ecclesiae ail ibeolo-
pitur, ul per nimiam ipsius besiiae ferocilaiem iiiof
gia : f dum essel yqx in accubilu suo, nardus in ca dcdil
fabilis divinae pielalis ciementia ot mansueliiiiu,
odorem suum >. Lege inysiicam reiiiiiiam, quuepaulo
qua vult " omnes hominos salvos fieriei in ngi;iii«-
anle passionem fudit alabastruin ' in capile Domini, ei
nem veriiaiis venire, significdur, aul " per nuMa-
imptela estdomusodore, bocesl, totus mundus suavis-
pboram saevissimae bestiue zelus diviuae boiiiiaii.s.
»ima docirina passionis Don.ini et resurrcctionis
^ „ „
^,,,, ^,^^,^^^^ ^^ ^^„^„,„^ ^^^,,^^ f^^^,^^ ^^ .^^..^

celerarumque viriulum, quae propter nos peregit, *'. In

tionabiics nostrae naturae motus, imaginatur
repleius esi. Hoc mysticum unguentum in consecra-
cadem figura ei pardalis ursaque sacviens introdu-
lione crismatis eailiolica componil Ecclesia. Lnpis^
citur. Ralionabilis quippe ei plus quam rationubilis
angularis Chrislus esi. qiicm Jiidaei })erlidi respuunt,
divinae bonitatis amor irralionabiles et plus qtiiMn
sed angularis nobis faciiis est. In ipso eniin conjun-
irralionabiles noslrae nalurae molus seinper appctii
giiur Ecclesia ex Judaea et gentibus collecta. Iii ipso
delere, ipsnmque naluram liberam, omniquc feiaii
ralionalis ei inlelleciiialis, angelicri videlicel ei hu-
suo iatpelu ereplam in seipsam ineflabiiibns divL-
inana paiura unurn facla esl. Ipse, esl enim pax i;o-
norum aliineiitorum morsibus consumerc. Seijui-
stra, qni fecil uiraqiie unum. 1« ipso diviiiilas ei
Addam vero quod omnium ** vilius eae
lur : et el
humanilas, verbum et caro, una subsiitMia in dua-
magis significnre visum est ,
quia et termis specie
bus * naluris enccia ». Et quis idoneus esi, angu-
ipsum seifsnm circumformanlem dmui sai)ienles tra-
losilalem '" Clirisli digne e.vplanare? du»i prae-
diderunt. Addam, inquil, praedictis imaginaiionibui»
ter " quod dixinuis deadunaiione circumcisionis el
illud bymbolum, qnod omniuni ** viliiis ** essc vi-
praepuiii caelestiiun iiem lerresiriumque, hoc esl,
sum cst, et magis s?ijj;nificaie, vcl ui *' e.xpressius
intelieciualis ei. ralionalis crealurae in unamdivi- c
,,ansferiur, raagis obscurum vcl »« dissimile. Divini
itam ac summam civiiaicm, nec \m\ dciialis et bii-
siquidem sapieiilcs, id esl liioologi, iradidcrunt,
nianilatis in ipso, quiiuuplex ipsitis angiilariiaUs a
ipsam sapieniiam in specievermi.s.seipsam formasse,
sanciis Pairibus Iraditur uiodus. Ipse siquidem in *»
eo locn fortassis, ubi per propbeiam loquiiur
seipso ulrumque scxum, masculinum videlicet et « Ego siim vermis el non houio». Hoc eniin intelli-
temininuui, in simpliciiatan divinae imaginis, se- gitur de Chrisio, qui de virili semine no:i esl natus,
cundum quam factus csl homo , coadunavit. < lu sed sicul vermis de simplici nalura lerrae, ita ipse
<:hrisLoenim », ail
'* Apostohis, < non est masculus cx ViSceribus perpcluae virginis et inconianiinalae
neque '^ femina r. hi ipso orbis lerrarum eJ. para- cni-nem assumpsii. Nibil ^* iiaque in natura rirruiit

disus per resurreciiouis snae graliam unus effici- malerialium vilius verme, qui de simplici limo " con-
tur paradi&as. In ipso genoraliler terra et caelum cipilur, et lamen per ipsura incaruaiio Dei Verbi,
pcr simililudinem 'iuruanac el angelicae vitae unum quae superat omncm sensum et iniellectum, ima-
eflicilur caelum. In ipso corpoialis et spirilualis ghialur. « Gencrationem ejus quis enarrabit i? Po-
ereatiira per adunalionem substanliae una fit spiii- lest et sic inlelligi Ego sum vermis el non homo,
:

lualis creaiura, diiin inferiora ui)i({ue transeunl in boc est, ego ** stim vermis, el non homo vermis ".
superiora. In ipso omnis crealura Crealori copulaiur 1> Ac si diceret : Ego, qui plus quam homo sum, se-
in 'Mpsa per spcciem. Videsne quinqueparti-
rc creta penetro ^Moiius naturae, sicul vermis visceia

tum angularem '» Chrisli modiim, dc quibus sin- terrae, quod uullus alius Immanae naiurae parli-

VARIAE LECTIONES.
* Sic C, A consiiluHomm, B constiiutionem. » R
' A con,
sed rec. m
in cod Aad marg. adsor. eonsiituuniur.
jlincnt, sic saepe
^ iAacr.-que.
B uirius, B' supra adscr.-j/u^. * bic
Sic C el corr. B ungentum, Umgeulum.- * B
B*,, A ?iHj
oplincnt, saepe. **

dicitur lapis
'—
angularu. •
Corr.
* Coii-. R*, AB rfuotu*.
•
•B*su- '

abtiuslrum.
olabtiusl '
B" marg. adscr. quare Chrislus
'^ B inre.
raadscr. e«/.
nra >» Sic AB, C ««gu/orim/em. '' Kpropter. '\att om.B. B nec. '* Conj.,

A angulorem,
angu BC
__ anQulorum.,
" B ' iiiarg. adscr. de naturu scihcet. contetempnit, sic ubique. '" Sic "B
*" Sic C, A ac, B om., B * ad marg. adscr. aut. »» Sic
ABC. " vutl om. ABC, ad marg. adscr. B'.
'* *» B impginaius est.
A »| omnium om.. addidi ex vcis.
C et rad. corr. B ', AB quod. duoverai.
»» ^*
"»*
om. AB, sed
seu habei
nanei C
t. et au
ei ad marg. auscr. B . »'
adscr. j» - aic C, a
bic i., A
ct text. graec. B corr.
*
r. onmibus.
omiiibus. vUius
vilius
»» om. AB B *
primuio xad. corr. propheta, deinde Peslltuit prophetr.ni,
B velud. *« B quam. Sic C, per ;
»' A umo. »* B
'

** B* marg. adscr. Not. ijjornm (?) ad humilitatem.

voce per ad marg. adscripU
marg. adscr. Ego ium verinis
ni|rp.
riula.
»» B rermh (punct. adj. B * .) »• Sic C el corr. B ', AB /v-
«115 ti non homo.
I
«69 SUPER lERAUClHAM CAl :LESTEM S. DiONYSll. 170

feps poiesi agcic. Ciii scnsui anidei, qiioil in alio A sancli iolcilecliis sancioium. Ei dissimilem sanciAm
|isalnna sciipluin esl : < cl sul>slantia niea in iiiferio- (igiiram iioiioranl, hoc esl, saiicta illa divinarum
lilius lerrac , lioc i;si, el snbsiaiilia nica ', qiiao per rcrniii (iguralio, quamvis longe dissimilis sil ipsis

ibt^ipsaai sapieiilia * esl , iii inreriorildis leirae, Iioc iiilellpclibus per eam significalis, honoraitir a s^n-
esl, in inliniis iiauirae condilae sinilnis ' siib^islit. clis llieosopbis :ilqiie '* propliclis. Dnin enim ca»
l-SJ-e eniin oinniuni osl, siipcrcssc Divinilalis. Vci- rcs, quae signincaniur, piire iulcliigunl, ipsas prius

iiiis ilaque, qni abJila lolius crealiirae ]>eiieli'al, lionoiant, ([iioiiiaiii divinae el superiiiuniianue sunl.

sapicniia paiiis esl, quae tluni esl * lioiiio, oiniieift Conscqueiiler ciiam earuin liguralioiies '*, sive ex

superal huinaniuieni. Audi AposloUim de sc ipso R;iperioribus maierialis crealurae partibus, sive rae-

loquenlcin : < Paulus .'^poslolus, iioii aii lioniinibus, diis, sive iiovissiniis Irauslaias, iion immerilo vene-
jicquc per liomineni, sed per Josuiii Chrislum, ei raiiiur, inlollecluaiiqiie dislinclionc el discreiiyne

Deum pairem, qni susciiavil eum a morluis>. Noa- res ipsas suis iigurationibiis segreganl. nee figiiras

11« ipse esl mysticus ille vermis, in cujus imagine pvo veris inielleciibiis, nec veros inielleclus pro
«|iiingenlesimo ' scmpcr anno iransacto dc cinere figuris approbant, sed omnibiis remota omni confu-
arabicae avis, plioeiiicis * dico, proprii sui pecloris sionc suas deriniliones cl cogtiiiioncs distribuunt.
ftamma coiisuRiplae, vcrmis nasciUir, el ad prisli- B Ac ", veluli quis interrogaiel_, cur sancta dissimilia
iiam viridilalem rcvocaliir ? Chrislus siqiiidem ar- symuola '" saiictorum inlellecluum a tbeologis el
(fore passioiiis, quam sponte sua susccperat, con- figuranlur et honorificaniur? — raiionaiius '*quippe
siimptus c»t, el desccndii ad infcros inirabilis ver- viderctur, similla syinbola sauctis intelleciibus con-
niis. Scd mox post iriduum reversus est, suique figurari, quam dissimilia — reddiinr (ausa dissimi-
aposloli, qui euui in cruce ardcntem videraiU, ia lium sigiiificationum. El •• boc, inqiiii ,
quod quac-
spirituali corpore resiiigenl,em conspexere, virlu- ris, repcrtum est, ut nequc divina Iruciabilia sint,

luinque peiiuis volanicm, ad Palrcmque suum asceu- boc csl, ut ueqne divini iiitellecins pervii ei pate-
lieiilem miraii sunl. facti llereul iminundis. poilulis videlicci hominibus»
SeqiiiUir : Sic omnes iheosophi et occuUa "^
iuspi- delicsorum impielatisque vcl cerle snpcrbiae sordi-
ratione proplielac sanciis incoiitatuinulis disiin- biis conlaminalis, quibus nec scnsibilia diYinaruin
guunl sancla sanclorum, el dissiniilem sauclam figu- rerum licei vidcre sacramciiia, quanlo magis tra-
ralioncm honorant , ut ' neque diviua ivimundis claie; qiioiiiam, dum divitia sacramenia ** conspi-
Iraclabilia sini, neque uurabilinm agalmatuni studiosi ciunt, veluti piieiilia et ludibria ei uuilius spirilua-
contemplatores tanrjHam veris remaneanl (iguris. Et lis *• iiilelieclus signiiicaliva coiitemnunt. Et nolan-
divina konorificani veris negalionibus, et ad novis- ^ dum, quod in co ioco, quo transliilimus iraetabiha»
tima compactarum resonantiarum diversis simiiiludi- in Gracco scriplum esl t\tyjipi>-.«, quod nos possu-
nibus. Tali inodo, iiiquit *, figurarum omnes tlieo- ir.us dicera facilia, ut labs senstts sii : Propterea
iogi, quos nuHC ibeosophos, lioc cst, divina sapienies divini sapientes sacramenla divinarum rerum dissi-
appeilal, et oinues propbelae octulia ** sancli Spi- milia ipsis rebiis, obscura, mixta ", ex maierialibus
rilus inspiralionc formali disiinguunl sancla sancio- assumpia conrormant, ne diviiia iiiysieria facilia
rum a sanciis inconiaminatis ". Ac si aperie dice- riereiiL ad inteliigendum iinmundis animis indignis-
ret : A sanclis et inconlaminalis dissiniiiium iiiiagi- que cognitione verilatis. Ei haec una ** eausa dis-
naiiomim symbolis, quae non immerito irtconlami- simililudinis sanctarum imaginum. Aliera vero esi,
iiaia dicuntur, quoniam diviiio spirilu in menlibus quam subsequenter " adjungit dKeiis : Neque mi-
tbeologorum el prophelarum descripta siini, sancia rabilinm agalmatum studiosi coniemplalores tan-*

sanctornm, id csl, inielleciuaics csseitliue ipsaque quam veris lemaneanl ligiiris '*. Ad lioc eiiam ob-
Divinitas discernunliir per ibeclogos ineffabiii sum- sciiraeet dissimiles imaginaliones faetae suni; huc
mae sapieniiae adminiblratioue, ila ut el illa sym- est, neque " finem suae spcculaiionis ponanl, qut
Itola sancia et immaculala ab his, qui iutelligunl, studiose mirabilia agalmala, divinas scilicei imafi-
quae per ea sigiiilicanlur, lionorabiliter venerenlur, *^ oationes conlemplantur» in ipsis liguris, putanles
ct .sancla saiieiorum, quorum imiigines siiul ^% ub cas veras esse et nen figuraiivas, neque ulira eas
ris longe segrtgeniur iniellectuaii discreiione. Di- virtiitena inlimae coniempialiunis erigere volenies.
\ina itaqne symbola sancta suul '*, res vero, qua- Talis siqnidem error inulios " ac paene omnes in-
'' sauctorum, boc adhuc
ruiu symboia sunl, sancla esl, vasil et invadil, existimanies, sensibilia sa-

YARIAE LECTIONES»
' mca om. B. corr. sapieniiuvt.
B. * * Sic C, AB ftnibus. * est om. B, supra adscr. B *. ' B quin-

geutissimo. ABC /enjci*. ''Uobscura. ^Aei.

* *<iK/«Jf om. B,admarg. adscr.B*. ** occulia om.B. " Sic
C, B sanctiscoHluminatis, B* supra adscr corr. sauctis et inconlumiualis. *-*««< om. B, ad marg. adscr, B '.
" B suHl saHctu. -^ B «UHf sancta. '» B t/. "Pio<?«rMHi figurulioues b signilicaiiunes. " B «/. '• B
tytubola disiimilia. '• B* supra scr. inlerpositie. " Supra scr. B*, .ABC Ad. *' B dum diui sa ramenia
(puncl. adicc. vtdclur B*), C sacramenia divina. -* B
iutellectualis. *' quod nos possumus dicere mixia —
«»in.B., ad ii.arg. adscr. B*. '^ \i' snpra adscr. est una. " li conscquenier.
**
B marg. adscr. quid sH
agalmu. " l> nec vel ne. !>' oorr. ne. *' B omncs.
^'f EXPOSITJOWES JOANMS SCOT» 172
crameniu ni! aHiiis slgnific.ue praeter soipsa; nc omne,
A q.iod diciiiir ci i»tvi!isiiui ; it:» non proprie,
per hof approbaiiies lalsa pro veris et seipsos fal- sed traaslalivc dc co " quis difii, e.ssc:tlia e:.l, sub-
liifii et siinpliciores <ieci|Miiiii, toinano.nlcs in figiiria, slaniia esi, bonilas est, verilas esi, ceieraqiic lio-
iii eantm vcio mysiicinn inteiiecinin meniis aciem nun siniilia. Ac pei hoc sicitl ipsuni niagis lioiiornl,
in<igere negligcnles. i)e lalibus ail aposloltts : i Lil- qiii n.gal euin " esse qiiid, qiiira qiii cuni a!nrn:al
tera occidif. , spiiilsis aiilem vivilicat ». Oinr;cm quid esse, ita plus euni sii;iiinoai " aiqtie Iionorat,
quippe, qul niliil iilira qtiod sciilii, existiniai essc, qiii fig:iram Ijesiialcni ipsi circumilal, i|iiam qiii
"
Jillera oocJdil, qucniani spiriliiin, il csL ipsius lil- •in liiiinana efligieaiiro gctitmisqne decorai preciosa-
lerae inicllecium, neiliie valei ncqiie viiii ailirigci-e. qi:c induta vesiinienta, caelesiibusve splendidissiHiid

Ubi notan-.luin, quod bcaius aposloius non illain corporibus circumscripta, ipsum imaginal. Pulal
soluniinodo litleram [dicit] ', quao * im;igo vocis enim eum sic subsislcrc; non autem dccipiluv, (lum
esi, scd gencniliter oinnes mysiicas ligiiras, sive ia de ipso besiialcs tnrpesve coiifusasve fornias Ira-
diciis , sive in factis, sive in rcruin sensibilium dal -'; nalurali eniin ingcnio veraque ralione ductas
iinaginaiioniibus dcscriplas in lotins divinae Scii- omninoeum sic csse fidiKialiter '' negat.
piiirae scrie, pcr qniis vcritas rcrum spiritualium ct Seqiiilur : JSiliH ergo *^ iiiconKequeus, si e( euelcsles

superiiiundaliuin arcana ad exercitalionem humani B esseniias ex inconveniernibus dissimititus simiiiiudi-

animi, ct a terrcnis ad caeleslia Siibveclionem si- uibus reformant secundum diclas causas. Koii iira-
gnificanliir *. Agalma auteni, ex qiio singulaii no- lioiiabiliier, iuqiiii, secundum praedicUts causas, ne»
minativo pluraliler agalinata fleclitur, nmltipiicilcr que inconscqueiiler " sancii tlicologi caclcstcs cs-
etiam ab ipsis Craecis intelligitur. Agalma * eniin gentiasper inconvenienles, ul " significantins irans-
dicunl omnem expressdm •.imaginetii, qiiae inlneii- fertiir, pcr oltscuras dissimiiosque conformaiii si-
libus laeliiiain cQicil. Agalaia qnoqtie dictmt. ido~ n:iIiiodiues. Hfictemis de exposilione sanclanmi
lum * vel siimilacrum ^, ipsi, ciiins jmago », si- imaginationiim SHpermiindanoruui inlellcctuum. De-
militutio csi ', siiniliinium. Agaima quippe diciiur inceps apologia est, cur in lianc inqnisitioiiem vc-
quasi ^'yav xh^y. '«, hoc cst, vallc excclstirn. Ei oivina nciil **. Sjc igilur deft-nsioneiii suani aggicdilur.
iiaque ''
hononficant myhieria sancii iheologi vcris Non euim. forlassis acque non " nos in qu:iesliviiem
iiegatioiiihus, hoc esi, per ncgaiiones, quac vere de auidem ex indigenlia, in anagogen quoque per diU-
uivi.iijs pracdicaiiiitr. Ul cnim praedicliim esi, in genlem dirinorum seruiationem veniremus. Non for-
divinis sigiiificallonibiis v;er.ac '^ snnt ncgaiiones **,. lassis, iitqiiil; nam caiisalis cotijimclio, qnae esl
affirinaiimics vero metaphoricae, ac veltiti exsirinse- cmm . vacat ^*
venireiiiiis
'•
el acq;ie " non
ciis acquiijitac,
aul oinnlno iiicompactae hoc est, , G venircmus nos in hanc quaeslioncm de mysiicis
non propriae. Et non soliim per iiegaliones vcras di- sanciae Scripturae imnginationibus ex indigcn-
viiia iioiiorii^canl, verum e;iam pcr divcrsas i^iniili^ lia, hoc est, ex inopia inlelligcniiac; non eniiii

liidines, vel iii ' cxpressiiis Iransfcrliir, pcr alienas iios lalebat mystlcus sanclarum figiiralioniim iiilcl-

similiitidines " cctnpactanim resohantiartitn, hoc lcciiis ; ncque in aiiagogcn, Iioc e.st, in scnstiin ad
*,5t, consO!:::nl;imi imaginalioiium ad novissima, ad snpcriora dnceiilom per diligenlcm uiviiioriim sym-
malcrialium videlicet cl corpoiT.liiim rermn formas bolonmj scruiatioiic:n vcniivmiis , »j.si deformilaa
el specics. enim nos ^' extoffjuerci niiinifcstatoriae anffelorum reforma'
IJi siipeiius coiifdcl'im csl '*, >«i-

<'uiplus divina lioiiorificari. hoc csl, cxpressius si- lionis, noH sinens uoi^trum «ninuan remuncre in dissi-

gninoari per veras negaiiones, quam pcr translatas mi'ihvs formarum fucluris, sed luclaniein negare nv.te-t

alJipmalioncs possunt : ita |.-i:is ol significantins ea- riales passihilitates, ei assuesccniem purc exiendi peri
dem divina ^ov aiionas simiiiindincs iiovissim irum- xisibiiia in snpermuudanns ullitudines. Ac si diccrct:
que niaicriaiiiim rcritm imiiginaiiones, qnam per In hii.jus qnaeslionis, qiiac Aa divinis symbolis cs! J
pulchras caele.stiiim ralionabiiiumqiie rernm formas diligoiilem investigalionem '^ non descendcremus,
mentilms hiimanis insinuantur.Qnemadmodtmi nam- si noii deformitas ac veliili tiirpituilo formatioimm.
qiic dc Dcopraediijal ", qi;i dicil, invisibilis est, in- ^ H^ae acgeiicas virtities in divinis Scripiuris masiiro-

comprchoiisibilis est '», non csl substantia, non est *'•'"'' ^^^^ " ^*"*'"' '»^»'<>s cogcivt '• ei exlorq-.icrci.

os*cntia, nihil esl eorum, qiiae sun;; superat enim ^"'-' "eformilas non sinil nosirum animura rema-

YARIAE LECHONES.
'
om. ABC, add. ex coni.
dicil * sic C, A neque. B nec. \V rad. corr. niai. *B^ft^arg. adscr. SiqnificavH.
* 15* marg. ailscr, quod agnlma muitipliciter diciiur. " l) unpressnm. AH ijdotum. 7 A siimulachrum.
" IV ad marg. adscr. esl vel. » csi om. U. ** B" maig. udsor. i. e. aqanumia. B iia. " H et vtrae.
'* A liae ncgalioncs. »^ Sic C, AB vctud. "r^/ ut nimititadines om.A. '* est om. B. siipra adscr. IV. —
' B" s::pra adscr. proprie praedical. '* incomprehensit^ilis esl om. B. ** de eo om. B. *• eum om. ABO,
ad mai-g. adscr. B*. *' Pio eum signiftcal B cnnxignifical. ** qui mn. B. *^ tlonj.. ABC traclal. *M»ro
sic esse fiducialiter B sic /iduriaHler se, B' supra adscr. corr. sic fiducialii^r ctSi:. ** B iioc. *" B ronse'

qnenter, B' siipra adscr. imonseijueuter. «^ Corr., AHC aut. ** veneril om. AB. ad maig. adscr. R", C cur

in hanc xeneril in ncquisilionem. *» Pro «Y/i/e non IV marg. adscr. neqve. " A vaccat. *' iVo« /br/oMi*
---»eiii)v;jiHs om. B. '* (ionj.. A iilaquc. V, iiiique. C iunrque
{J. uliqiiei. " Sic C ct siipi;» adscr coi r.
•i* AB »0«.
, *' Co;r. B", ABC uiln;enli inuestigudone. noi om. AB, sijpri) adsei. IV '* Corr. i

B'. \P.Ccogirel.
 CAELE^TEM DIONYSU. 174
173 SI:PER lERAIVCIlIAM S.

**
non soluin\isibiliunisacramciiloruni,veriim pii:im
i;e«e in dissimilibus divliioriinii inicllcciumu fprina- A
lionilius.; hoc aiileni dicil condftscens his, (\n\ car^ " corum inlelligenlia, cuslodianl mysieria. Quae
*'
iiijliler diviiia accipitinl symbola; sed slnii nosirniQ nniformiJi sunt; tinum enipn significanl, in qno
aniinum luciari adversiis falsas phantasias vana co- omqia wmvct sunl. Prohibel enini divina Scripiura

gilanliuin *, ct negare maierlales passibililalcs

*
invisibiles margaritas divinoruro intcllecluuni iii

spiritnalibiis c:^rii:)iiier iiiessc snbslaniiis, el assu^- porcos, hoc esi. in gupcibus imnnindosque hoini-

sceniem, lioc esl, discenlem nosiruin anjmuin sinjl iies projicere, earninque, margariiarum dico, disiin-
pure cxteiKli, in iiiconianiinata viilclicet siibvelii, per ctunu, luculentum " bencrKiimqne, boc est, amantes
in superinnnilanas divinorum deificaniein or'
visiWiia s?crainenta e) inielligentes sc benef;«cienlem ct
inlcllocluiim excclsiludines. El hoc breviter concln- natiiin.
dit (iicons : Tanta qnidem a twhis dictn siint proptet CAPITULUM III.
tualeriales cl inconvenienles divinoriim eloquiorim
Cnjns pracfaiio esi
angelicarutn imaginum dacvipiioncs. Posl vero apo-
Quid sU itrarcliiu el quae per ierarchiam utiHlut »,
logiam seqiieniis operis brevis seijnilur divisio. Ki\
enim : Deinde auletn segregari oportet, quid * ipsam § i. Esl quidem ierarcfiin sectindvtn tne ordo divhtUf
quidem esse * ierarchinm aestimamus, qtiidve ipsa B ei scientia " et actio deiformi, quanlum possibiie, st-

icrarchia ' prosit ierarchiam sorlietilibus. Hoc est tntdata, juxtn iitdilns et diiinilus illuminalioncs pro-
oporlcl nos de cclero segregare *, eerlls scilicet porlioniililcr in Dei simililudinem ascettdent. A de^fi-

lerminis delinire, qnid ipsam generalcin ierarobiam, nitione ieravchiae capiiiilum inchoal. Esl, inquit,

td esl, poniilicafnin arbilranmr^ esse, qnidveipsam, ierarchia secundnm nie, hoc csl : qnanlnm inihi vi-

jeiieralem videlicet ' ierarchiam, sortiontibiis pro- detur, ierarcliia est ordo divinns et scieittia ol actio.
dcsl nnaquaeqne specialis ierarchia. Tota siqnidem Tribus ilaque partibus dofinitionem ierarcljiae oon-
hojiis operis intenlio est de g^nerali ponlificatu de- cludit. In omni siquidom divino pontificalu hacr iria

que ejus formis traciare. Sequilnr oratio: Dux vero considerari necesse est : qiio ordine, qua diguitaie
sU sermonis * ChristHS, siquidetn tnihi fas ***
dicere, qiiis constiluitur et perficit et perficitur, qiir.tittini ia

nietis , tolius ierarchiue. ^^ ttianifeslatioins i/i-spjra- notiiia, hoc est, in scicntia et disciplina divinanim
tio. Dnx, inquif, sermoiiis mei,.si licet inihi dicorc, rerum et ilhiminalur et ilhiminai , el qnaleniis in

Christns mcus, a qiio incipit et inspiralur tota pon- aclione mandaiorum proficit et purgalueet purgat.
lifloalis configiiratio. In fine vero totiiis capiluli Ti- Ac per hoc perfectus animi hahilus in ordine, cogni-
moiheiiin ", episcopum Ephesi , vel certe oiniies, lio vero rerum spirilualium in sciemia , divinoninfi

qni hmic sennonem lecluri forent , alloqnilnr in- C vero mandalOnim custodia in aciioiie perficilur. In

^Aiiens : Tu vero,o piier, secundutn sanclimi nostrne hoo enim iiigpno universalis Eociesiae sive in caelo

iacerdotalis tradiliotiis lcgislalionem ipse sancte et sivc in terra plenitudo formaltir. Ilincest, quod
decenter auscuila mirabililer diclorutti dicinus in Deo siiintiii boni, a qiio hacc Iria procedunt , coiifessio

ei in docirina factiis, et secrelo atiitni, qiiae saticia trina est. Hinc eiiam *^, qnod " ralional>ilis creatu-
«UH/, circumlegens,,ex immutid.i ttiullitudinc tanquatn rae ad Deum siiuni conversio iriformis esi; fi:Iesiqui-
nniformia cnstodi; non emm fas ", tit eloquia iiinnt, domeispeci carilaie reformiiiur, inque naitiialem
in porcos projicere irivisibiliuiti tnargarilarutn incon- stii dignilatem etgraliam reverlilur. El nolamiuin **,

fustm et {ucifortvem beneficumque '^ ornalum. Ilis qnod iheologus mulatione definiiionis ierr.ichiae

verbis hortattir " onines minislios divinorum sacra- usus est- Ipsa
'"
siqnidem definilio dirooliin " our-
rocniorum, sicnt sacerdolalis promulgalio Iradif, ut rcre " videlur sic : lerarthia esl " aciio el seicnlia
ipsi sancic et hoiiosie divinis auscnltent dictis '*, et divinns ordo. Praecedil enim in asoonsionilius
diviiii in Deo el in divina doclrina peifecti, et ul " \iriulum aciio divinorum mandalorum, per quatn
in secretis animi sancia mysteria circuinlegant, et pnrgaiur inierior animi oculns sive ralionalis " sive

ex imniunda cainaliler cogitanlium spirilualiaque '• intelleolualis ^* creaturae, utlnlimos snmnii boni ra-
penittis ignoraiiiium niultiludine, quae indigoa est D dios in omnia diffusos vaIe:U suslinere, omni vana
YAP.IAE LECTIOXES.
Sic C, A vana cogituli. . . ., corr. rec. m. vatins cogilamium ; B tatins cogitnnlium.
' * Sic C el corr. B'^

AI5 passibilesaue. * A quod. * B esse qtiidem. * Coiij., AB ipsam ierarchiam. * B segregare dc celcro^

'"A arbiiratiiti.<!. * ridelicel oni. B. » B snrmonis sit. '* B* snpia adscr. est. " Corr. B', AB ierar^
eliiae. " AB Thimollieum. " B' snpra adsor. cst. '* Corr. B, A beiteficlumque, B heneficininque. '"Cor»
B', AB ortatur. '« B'
corr. divina atisculietil dicta. " ut oni. B, '» Sic C el corr. B*, AB spir^
tuaitque. **
B quae immunda est ittdigna. " etiam om. B, adscr. B*. *' Pro in quo W in, sed rad. ^or"
ei. " B' adscr. *' Corr. B*, AB scietiiiae.
e/
*' B* snpra adscr. est.
rucnienttim. ** quod om. A, '* B'

supra adscr est. *' W

marg. adscr. Ostendii qtio ordine deberenl poni ilia iria in di\fiuiHone ierarciiiac.
*' Corr.,
ABC directum. * B curere. " Sic C, cst om. AB, snpra a.iscr. B*. *' sive tationatii oni.

B, ad inarg. adscr. B', supra vocem raiionalis scr. hominis. *' B" siipra icr. angdi.
NOTAE.
Ctiins praefatio
^»
utilitas ex coni. el ad fidem J. — haec falsa profort : Capttulutn ociavum (B' ma rg. adsor.
Scoiivorsionisego addidi. Nainfinilo CapiluIoA^fere Capiiuhtm ///), ctijus prmfntio cst de doiniiuiiionibut
sex lincarum spalio reliclo, ipsis verbis Capilnli se- el virtulibus et poleslalibtis el de tnedin earum ierar-
«jUeniis pergit. B vero lilleris miniatis liluli lo<o chin; atqne iiem pergii vcrbis Capiinli sequcuiis.
m EXPOSITIONES JO.\NMS SCOTI 1 76
phantarsia omniqiie viiioruin callgiiie libe? ei absolur A lala sit, sicul scriptum est : < Sanguis> Chiisii fllii

lus. Deindc soieniiae asppcliis scquilur, qui omnia, ejiis, Palrisviddicel, mundainosahomnidelicloi, se*l

quae posl Detnn suni, nalurali motu appelit intueri, ipsius diviiiitas, nec non ei Palris el SpiFitussancti,
Oinneque, nuoil viribus inieiiigenliae poiest inspi- unius Dei, tolius purgalionisei iiluminallonis et per-
cere, ad ijuidein CreaJoris referre. Hinc in ordinem fcciioiiis csi principium; non qiiod ilia hoslia,idest
'

suiimr perfeciissiiuum dico (Jivinae conlempliitionis diviniins iilli '^ superiori se immolaretur, quia supra
habiiiiui, subjcclus jiixla donaiam sibi graiiam unus- se nihil esi, sed quod eo inodo loquendi, quo cau-
quisquc ascendit, boc esl, in ipsiim Deum, cui sinii- sa per factum "* significatur, hostia dicitur, ac per
iis erii , ct in quo incommuiabih'ler stabtl. Et boc hoc, quonlam ipsa caasa et principium piirgationis
esi^quoi] sequilur : dcilbrmi quantum possibile si- est ", non incongrue purgalio dicitur el hosiia, cum
mulala, id est, similis et ' ipsa ierarcbia omnesque plus quam liostia sit. Hinc ipse Dionysius in nega-
pariioipcs ejiis deiformi , formae omniiim scilicet, lionibusmyslicae iheologiae ait : < Neqiie hoslia est »,
quueDeiisest, quanium possibilc creaturae Crealo- volens de ea praedicare '°, plns quam hosiiam es»e,
ris simiJiiudinem parlldpare; inque ipsam ascen- ei liGStiaruro principium. Quarc subjunxit : distri-
rlens * pnporiioDaliier * et congruenier juxia in- buliva Tcro *', ipsa videlicet divina
dilas ei diviniius illumiiujlioncs, sive per naturam ^
raiionis el inlcllectusdignilatem *, sive pcr gratiam,
[Periodo media praeclsa est expositlo, neque ipse textus
quae pariicipanles se siipra nalurales illurainaiioncs
codicum vel spalium vel signum omnino vrodit, qnibii»
iu ipsiuii Deumsiiblevaf. Postdefiniiionem vcroierar- indicetur, deesse lioc loco quidquam. Elenim in codi-
thiae laus snmmae bonilalis scqnilur, cujus simili- cibus post ipsa Yideliccl divina endem linea le(jis
condnuo : iuminum dationis accepllvum cet., tanquam
liidinem oiiniis appeiit ierarcliia : Divitia pulchritu-
liuec esaenl ejusdem periodi verba, quum reapse jam nd
lio, ul simpla, ul optima, ul re^eTafxtxa^/JMrfl quidem seplimum Cnpitulum perlineant, ita ul e.Tpnutidiium
/•?/ universalner omni ' dissimililtidine, diatribiiliva linud exiqua pnrs, abliinc scilicel usque nd Capiluluin
Vil fere medmm desideretur.]
rero sccundum dignilatem uniuscujuicunq :e proprii lu-
mn>$ perfeciiva in sacrificio divinissimo secun- CAPITULUM VH.
cnm ad
', et

seipsam perfeclorum compacte immntabilem

\
'
fornxationem. Pura , inqiiil, cst oi omnino omi;i luminum dalionis aoceplivum, vel sicui pl.-\nius

dissiniililudine nuinda el absolula divina pulchrilii- transfcrlur, supcrexcelsissiinae illuminalionis acce-

do. nec immerilo, qiiia siinpla esl, quia optima, qiiia Iilivum, hocesl, capax. Habent siiiuiucm gnosticam
perfeciioniim et illiiminationum p: incipalis. Nain ct viriulem, id cst, scicniiae habitum; habeni deivi-
ipsa simplex el opfima ^-
divina pulchriludo *, cui ad- dam ". Deuin videlicet considerantcm .spcculalio-
bacrere *• siinilisque ei fieri omnis " vila purgaia nem, el superexcclsissimae illuminalionis cauaciia-
uaiiiraii appclit desiderlo, uoii aiiam ob causain te- tem; habent lereticam, lioc esl, contcnipUtivam
).st(y/!;fiv>3'*asanclislheo]ogismeriiit vocari, qiiam " scieuliam pracoperalricis virtuiis divinae decorosi-
quod T£)-sii3 «jOj^^Sf '*sit, hoc esl, lioslia principalis lalis ; habcnl pleniludincm sapientincae traditionis,
et purgaliva ralionalis et intelleclualis crealurae. dociriuae scilicet, quae cap;iccs sui animos sapien-
Purgal •"enim caelestes animos ab igiiwanlia suiu- '^
lcs efficil*'; babcnl conimuiiic;Uionem abundaiiler
mi boni ipsoque siiperbo et irraiionabili moJu, qiio ad socunda, boc esi, ad assequenles "ordiiies, fi«-

apostalae spiriius aclernum '*

iii praecipiiati sunl sioni datae sapienliae, vel planiiis transfertiir, f:isione
lormentum. Purgat bu nanos aiiimos ab omui nebii- doiiatae sapieniiae, ut sit sensus : Sequeuiibus se
losa caligine, qua inipcditiir oculiis mentis , quem ordinibus communicanl fusioni, hoc esi, ad fusio-
philosopbi ralionem dicuiit, ne veritatem po^sil con- nem vel in fusione donatae eis primo sapientiae,
spicari, ejusqiie piilcbriludine delectari. Puigal ab et pcr eos sequenlibus se dilTiisae '*. Prius siqiiideni
oinni rcaiii uiorlis, posiremo ab ipsa morte purgat ipsa summa sapientia, qiiae Deiis est, in eos diffun-
aclerna. Noii enim purgationis inifiiim est Domiui dilur "imincdiale; deinde per eos in inferiores
nosiri Jcsu Cbrisli bumaniias, qiiamvis ipsa pro piir-
D
fiisio jlla denuil inslar finmiiiis deorsum snlienlis.
galione totius miindi sancta et unica hoslia iin:iio- Post expianaiioiiem noininationum Serapbim el Clse-

VAIUAE I.ECTIONES.
•irradcorr.es/. * Corr. 1i' , XJiC ascendere, * A. proporiiaiiier, " digniiate. \
• B* marg. adscr. /rf

es' tlielelarcica i.consii^umativa.

e. ntarg. * IJ' AB, ad marg.
adscr. nb omni. ' dtstribuliva luminis oin. —
adscr. IV. * B* marg. adscr. n& oinni.
• B' siipra adscr.es/. ^*B ndlineret. •' SicC. AB omwis^Me. " B*
marg. adscr. iliplanrcica. '^ Coiij., pio qunm ABC propter. ** ABC ruzzr.
a.pxi:> B* uiaric. ailsc. Ihelelar-
cnis. "* B' luarg. adsrr. qitnre divinn pv'chriludo dicilnr purgatha. '''
Sic C, AB principati, B* corr. pro-
jecti. " Sic C, AB illi. " Sic C el rad. rorr. \V, \\i pcrficlum. " B est purgalionis. *• B praedicnre
*'
uolens de ea. 1) *
uiarg. adscr,;4^ hoc hca deficil cxpautio nsqiie fere ad primam teriiam portem septimi
capiluli. Beccns maniis sec. "XV, Ul videiiir, addidil ; Alt ho9 loco, ubi post principium lerlii capiluli dicttur
diJiribuiivii est proprii htminis iecundinn dignitaleta ctt.j deficit esposilw usque ad septimum puisuin seplimi
capiluli, ubi Hiciiur post principi(//n Ipsa Chcritbim
: wo
cognitum ipsorum cl Dci inspcctum ccl. ** B
'

corr.et nHdam. ^^keffecit. *' likaliundamer. ^'^ IV corr. ariscqucntes.

** Corr. B' .\[i dcjnsae. '^
A dc-
funditur.
177 SUPEft lEHARCHIAM CAELESTEM S. DIOJsVSH. HS
nibiru '
sig!iiiiMliO(iem * Tiin»iioruiii voca!;nli ex- A inenlum lolis virlulibiis iiicommulabiliter ci slabili-

poiieridaii» coriseqncnlei' iiigiediiiir. Jpsn auiem ul- ler ac ponderose ciica vere excelsuin, suniniura vi-

hnsimarum rt conipactanim sedium ontni * dHigeiiler delicel boiinin, qiioii sicul verc bomim, ila eliam
rxaltari iqiiominia subjeclionis, el ad summum super- veic cxcelsum esl- Nec non acceplivum docel, boc
munduue sursum [erens, et ex omni pxlreinitnleiui'/}'u- esl, acceplioncin divini (lesdpor aiivcnliis alisqne

hiliter in suhHmissimum, ct circa vere excrlsum lotis passibililale el malerialilaic, seJ in oinni impassi-

virtutibns inconimulabiliier el slabililer collucnliim, bili inimalerialil;>.le. SiipeiaDt naiDqne omTieni pas-
el divini siiperadventus in onmi impassibilitnte ct im- siliilein malericm. Deileriim qnoqne docel, boc cst,
maleriatilale acceplivum et deifernin el finnuluriier deigeram eoriim virliilem. Denm namqne siifTe-

in divinm susceptiones apertum. In bac senienlia rnnt el sabveliiinl faiuiilarilcr, boc cst, ol e lienler

paiei S quaedam excolsissiinarnm ei sublevaianim laudanl ipsum snlTerre el subvebere omiiia. Non
sediuin omni diligenler exiolli circumcaicalioiiis eiiim snfferlnr, scd suffcrl; nec snbvebiiur, scd sub-
vel deambiilatiouia niinorationc, ei sursum suj>cr~ vcbit ; neqye sedel in aliquo, qni '• in se sedcrc,
muitdaitc fcrens, et omni ab ' exiremiiaie inflcxi- hoc csl, quioscerc facit omnia. Docet aperium, vel
bjiiler siirsura posilum, ei circa vere excelsissimum siciii planius transrerlur, siiggcsliim, boc esl, sedile

universalibus virliitibus immobiliier el pondeiose B in divinas suscopiioncs. Siiiil cniin siiblimissimi

fuiidatum, el divini superadventus in impassibilitale siiggcsti ", alta videlicet sedilia, in divinas snsceplio-

Oinui ct immaterialitale acceplivum et deilcium ncs, in divinorum plane intcllecluum recoptiones

«l famiiiariler in divinas susccpiiones suggeslnin. parati atqiie apcrli, rcpandique ei '* ad diviuam ses-
Ipsa, inqiiil * — superioribus siiiiiiiier subaudiiur : sioiiem babilos.
«oiiiinalio allissiiiiaruin el coinpattarum vel siiblc- § 2. Ilaec qnidem nominum ipsorum, quantum ad
vaiariim se lium; ex anibigiio enim graoco lra;!sfer- uos, declnraiio. Ilacc esl, iiiqtiil, <{uantuni nobis vi-
liir : srijofiivwv, qiiod, uirum a verbo ir.ict^ "^
, i<l (ieiiir, el a nobis iiiieliigilur. exposiiio iioniinum
esi {•ompaiigo vcJ aduno, an a verbo iraip-.i *, i 1 irinm ipsoruni primao iorarcbiae ordinum. Diccn-
«st susloilo • derivatur '*, diibiiiin est — doccl boc dum vcyo,quam ierarcliium eorum aeslimtmms. Sed
diligcnler. Quid dooel? Exaliari plane eas sedcs, dicere, ail, oportcl nos, qiiain ierarciiiain, boc esl,

vel extolii ab omni ii;noiiiiiiia, vililalo soilicet siilije- qiialen! ierarcbiam coriiin arbilrainur " ess'\ Omnis
ctionis, vol oxpressius Irr.nslalum, ab oniui ciiciim- quidcm eorum ierarcliiae speculationem Deum imi-
calcaljonis seu dcainbulalioiiis niinoralioDe. El csl innii '*
deifornnlaie dcpendenlem iufle.xibililer

scnsii» : Thronoruin nominalio docel, excolsissimas esse, et dividi omnem ierorchicum actionem in pnr-
divinas sedos diligenlor exaitari ab omiii igiiOiiiiida ^ iicipalionem sucram el Iradiiioncm pnrgationis purae
subdiiae multorum pedibus inliniiiatib ^', el ab omiii el divini Ittminis ct perfeciivae scieniiae, suj^irienter
loco buinili, qui circunicalcanlium et deanibulan- jam a nobis dictum esse arbitror. Omn.s, iiiqiiil,

tium planlis teritur et minoraiur, boc esl, bumilia- boc est, univcrsalis iorarcbiac spcciilalioiiem,

lur et snpponiiur. Ut ergo aliissime a communi dcfinilionem plane, Deum imiianii " dcif(»imiiaio

omnibus planiiie, quae veluli igiiomiiiiose undifine dopondenlem , id est, quae desnpcr '" pondoi,
calratur el deambulatur, inedila alqtie snblimia oiiginemque ducilcx siniililudine '» divlnae fornio
exallantur, iia Tbronorum siiniliiimque sui ordo, in silalis (superius, siquidem iii lerii© Capiiiilo, niii-

quibus sedoi regnans et judicans omnia Diviniias, versalem ierarchiam definivii dicens : lorarcbia esi

superexaltalus esl el a coinmuni omnibiis bumiliiaie ad Denm ,

quanlnm possibile, similiiudo ei uniias)

remoius, id esi, omni malcriali creatura bumilique. inflexibilitcr esse, id csl incommuiabiliter, sullicicn
Vi
*'
Et lioc aperlissime Tbronorum nominalio docct. ter jam a nobis dioliim arbilror. Arbilior etiam

Docei etiam corum virtutem, qiiae eos siipra niiin- suflicieiiier diclum, dividi omnom ierarobicam ac-

duui in summum bonum siibvebit, el ab omni extie- lioncm, vel sicul planius traiisferinr negotiationein,
niitale corporalis crealurae, quae veluii in conipa- in parlicipalioncm sacram ipsiuspiincipalis omnii-m
laiione inlclligibilium rerum vilis huiiiilisqnc vide- ^ ieiaichiae, qu.ie cst Diviniias, ct iradilioncm ,
pcr

tup, in sublimissinium ineffabililer subleval, Deiim snpericra inferioribus, piirgalionis purac, nulla dis-
videlicet, qiii sublimissimus esl, el cnjiis paiiioip.i- similitudine inlermixta, ct in divini luminis, »' simi
participaiionem el Iradiiionom. eJ ib perfecti-
lione ipsi Tbronisublimes suni. Docei iilud colloc.i- liier

lum, vel fandatum, boc esl coilocaiioncm el funda- vae scienliae, eodeni modo pariicipaiionem et ira-

VARIAE LECTIONES.
» Corr. B *, AB signifu-aiionum. » B ' siipra adscr. ab omni
'
B seraplm cherubin, sic saepissime.
el
Sic C; Mi qui, quod est quoniam. * £x conj., pro omni ah AB omnio ; ub or.i. (.. B inqiuu, U corr. tn.
"'if. '
AB babere videntur inipao>. " Aninipc^. « Sic ABC. Foriasse logond. e.slsublevo, qnae vox a
i sustnllo scripiiira vix differt. Voccm sublevo expecies, qiiia siipra in codd. Ins babebaiiir 5u/)/(?i)tf/a-

um , non sublaiarum. '» B * corr. derivetur. »' C et oorr. B 'infirmilalts. »' Sic C el rad. con
.
B , A«
mnef. " A subqesii. '* ei ora. B (rad. delevissc vidolur B *).
" Sic C et corr. B , AB arbitramis. ' Ex
ers. Scoli el lext. graec. ; AB imitati, B corr. imitale. " Sic C, AB .»hi/«/i,
" B* wiitale. Cor»- 8^ B ,

endit; C
qtiae stippendit. " simHitttdinem. '"
B A
cnfm , U" puncl. s-ibj- ••! inarg. adscr. ettam. B
iiarg. ad o.r. ct pcrfectivac scicniiae.
*'®

diliouem '; quoiiiam in praefalo

EXPOSITIONES JOANNIS SCOTI
leriio Capiltilo «
A rerum leuiporalium ciipidine '*
,180
opprinailur, ilivcrso-
Isnne tripliccm lolius ierarciiiae praedixil nioiium,
rumqne errorum anfractibus scducitur, ei quoJ
pnrgalionem videlicet, et illuniinationem, et perle- omnium perniciosissimura esl, ab amore ei cogni-
ciionem. Primo eniio ptirgat parlicipanles se, deinde lione verilalis elongalur, divina gralia nos revo-
illominat divinorum iniellecluum scienli;i, postrerao cante *'. Niinquam
recipimur, ip«ae recipiunl.ir
perHcil in ipsius scieniiae incominulabili haliilu. enim deliclonim «ordibus coniaminaiae, nunquain
jVunc anwm direre dirjtte ijfrotequfimur ' exceUisH- ni.Uerialibus piianlasiis vel opprcssae vel dcprava-
mos ititellecius, jam $ecundum eos ierarchia
quonicdo tae, vel a conlempiaiione summi Loiii repnUac
«b eloquiis mnnijeslalur. Ac si dieerel qiioniam :
sunt '*. Sed ut omni subjeclione, vel sicut expres-
superius toiins ierarcliiae ei definilio ei divisio suf- omni
sins iransferri poiest, minorationo, boc est nb
licicuier a nobis dicta est nunc prosequamur *
,
nialerialium, mortalium, localium, lemporaliumve
digne dicere excelsissimos divinos inlelloclns, prin- rcrum contempiibili in comparaiione " caelestium
cipales scilicct primae ierarcbiae ordinas ; hoc est, esseiiliarum immatcrialium , inanoriaiium , omni
qu:)craijms, qnomodo ierarchia, quae secunJuni eos locali el temporali motu carenlium vililate ct ex-
est, quae scilicel in eos consiiiuitur, in sanclis ma- iremitale, niundas ei alliores, ceieris videlicet cae-
nifesialur ejoqiiiis. Primis et$eniiit, quae post sub- B leslibiis essenliis. El boc esl quod sequilur : Oinni
tlttnlificam eurum llieerchiam collocatac " [siini] ^ et supiMfirm.ilo lemplo, vcl ul '• simpliciier iransferlnr,
veluli in veslibiilis ipsitis ordinalae, omnem in.visi- oiuiii supcr.nrnialo sacro '* : «am i.iph; omnesacriim
bilem et visibilem snperexceUenies factatn virtulcm, Graeci vocant, ol maxime lemplnm, supercollocalas
proprifim aeslimaudum est essc et omnina aeqmfor- oniriibus deiformosissimis virlutibus. Omni bupcr-
t}iem ierarchiam. Ordoverborum : Aeslim.^ndum est, firmalo lemplo, omiii *' pcrfecio *', mnndo** et in-
' jiidiiandum plane, piopriam et ©mnino aequifor- coiitiiniinalo spirilui, in quo Dous el babilal et col'-
r.iem, aequalem sciiicei iss ordinibus suis, ierar- tiir, snpercollucantur. Sequilur : Et proprio per se
cbiam csse * subsiilntam in primis caeleslibus es^ viotu et eodem motu secvndim diligentit Deum in-
scnliis, quae posl subslanlificam earum tbcarchiam, conversibile ordinis inflexibiliter ** receptas. A supe-
diviniiatem profeclo, collocalae sunt, ac vebUi in rioribus subaiidilur : esi *' aeslimandnm vel duccn-
veslibiilis ipsius, proximis videlicet ipsi ordinilius, dum ", reccptas esse, prim;is videlicel esseniias,
ordiiifiiae, superexceilentes omnem invisibilem el iiiflexibiliier **, llecii " enim non poiest, vebili cir-
visibilem f;iciam virlutem. Primae siquidem cae- cnlari motu seu spliaerico ** revolulae, proprio pcr
lesics essentiae in prima icrarcbia ' coUocalae et se motu, qui ex scmeiipsis cst, quoniam per se mo-
«rdinatae omnes facfas supcreminent virlulcs. Pwras C ventur, et eodera molu; esl enim uiiiformis moius
igiiur eas aeslimandumt twn ul immundis mucnUs et eoruro, quoniam verissime de eo praedicainr moii»s
inqninationibus liberalas, nequc ut •" maierialibus re- siabiiis el sfatus mobilis. Et hoc esl quod sequiinr
ceptas phantasiis, sed ut omni subjeciione munJas, et Sccundum inconversibile ** diiigcnlis Deura ordiris.
altiores, et (tmni superfirniato templo secundnm ex- Omnissiquidem ordo Deum diligens inconversibili ",
ceUenlissimnm caslilatem, ontnibus deiformibus vir- hoc est, nulb) modo variabili motii, sed semper uni-
tulibus sufercollocatas. hm de laude qnaiilatum " foniii circa Dcum *oIvilur. Quod atiiein ait proprio :

priinae ierarchiae copiosius incipii tractare. Puras per se moin, diligenli indiget inquisilione. Si enini
igitur, inquii, boc est, omni dissimilitudine mundas, a Deo omnia moventur, ut " vera docet raiio, nno-
eas, prim.-^s videlicet essentias caelesiium icrarcbia- modo caelestes essentiae, et maxime primordiaie>,
riim, existimandum, vel siciit planius Iransrcrlur, circa Dcum proprio per se motu moveri diciiniur?
dicendum, non " ut iminundis maculis et inquina- Nam si qnis dixerit : oinnis cre;Uura a siimmo iisqno
lionibus iiheralas. Ac si aperte diccrcl : Non sicut deorsum snnm proprinm.po?sidPl niotum, naliiraivm
nos homines nioriales ab immundis maci-Jis delicto- viiielicet, quaerelur ab eo, qnid igiiiir magnl e.';t, si

Tnm et inqninationilHJS tolius nosir.ie immnndiiiae in laude caelcstis et excelienlissinii ponalnr Throni,
divina jratia nosirara purgationem opcrantc et co- *^ qnod non minus periinei ad laudem vcrmicidi, si

operanle libcramur, ipsae liberaninr. Neque sicul uiiaqiiacqiie crealura siium babel naturdii*»r mo-
nos, roalerialibus '*
piianlasiis, hoc est, falsis ma- liim? Sed forlassis in hac qnneslione non irrat!on;i-

rerum vanisque imaginaiionibus, qnibus

lerialiuin bilitcr est dicendnm : onmc qiiod a siiporiori se
inaxime carmiis aninia, carnaliter plane vivens, in creatura non moveiur, scd ab ipsa sola causa om-

YARI.\F, LECTIONIi^S.
* A pe-scquamur.
et in perfeclitae-r-tradiliort^m om. B.
* * B capilido terlio ' .K per$-quamHr.
B* supra ad.scr. sunt.
' * siinl o,m. AB, exlat in vorsione. *
' B'
«>" siipra adscr. ,
, i. e. jud. * i

este ierarchittm^ » ierarchia om. B, ad marg. ads( r. B*. " B' siipra scr. ul nos. " Ha»l. corr. B",
ABC qualiiatem. " B" marg. adscr. tnundas ncn iil, cet, " B' marg. adscr. recrpUis. ** A cupidinem, B
ciipidinem (piinct. adj. B'). " B recipiuniur (ptiiicU adj. B"), '• B suul repulsne. " Sic C; .<B inrompa-
raiione.
it
Sic C; A velut, B velud. " Conj., pro tarro ABC letHplo. " B* supra adscr., i. e. o» jif. 31

profecto. ''' Conc, ABC niodo. •' .

B' rad. con». ineffabUiter. *^ est snpr. a<isc. \V, .\l\ et. *• B*rad.
corr. dicendum. »« B* rad. corr.
r. ineffahHiler. • Conj.. AllC fari. " AB sperico, C speriio. *' Sic f. cl
«
rad. corr. B*, .\ inconvcrsibit', mncouversabili. " ^c C, ci rad. corr. B*, AB iKf()»iiris«/ii/i
}i
A «^

I
m SUPKU IKRARCIIIAM CAKLESTEM S. DIONYSll. m
niiiin iinnietVials prliK:i>iiiin sni nioius :ucipii, a A inr, iuefraliili erg.i silii siibjccios " pieiale ei oari-
nullo moveri iion iinmoilfo diriinr, (tuoni:iin cniisa lAtc inovcnlur, iiulluin eoriiin peiire aiil in aliqco
iTiolii3 stii siipfresseiiiialir; esi. ei siiperat oiiiiie, conlcmpiii siiienlcs. ('.oiiieviphtliinsqne itetuin s<r//s>-

(piod esl, el ' qiioJ noii csl. CcJcii vcro iiiiiver.^ila- hitium stitr.liolonim, uul iiili-lleciunHnui s}}eculiilionix.

Cis condiiae oniiiies, qnainvis in iina oaiisa oiDniuni A siipciioriiitis suiiauMilur : aesliinanituin qv.oque,
inouis siii prinoipiuin coiisriliianl, i:on tanien iinme- e;'S conlcniphlivas csse scnsilnliiim symholonini ;ii;l

(liale ab ipso, scd graditlini per siipcriorcs scinpcr i!!!cllccliiaiiiiin, nl siibaudialur simiiiicr syin!><)Io-
inferiores el inovcnliir ci a(l.iiiii;sli;»riiur. Pnlchrc riim, spccnlalionis. Quiic scnlenlia dnplicilcr " po-
igimr excclienliMsiini caclcsiiiini es^ciilinriini orJi- lcsi iiilclligi, ul scnsus stl ^' : scnsiiiiliiim syinbo-
iie.sa07oztvvjT«t, liocesl, per se moii ci siiiiiet noini- loriiin aut inleliigiliirmm coiilemidaiivae sunt spe-
nantur, quoniain per seipsos scipsos inovcnl, ei a ciilaiionis, lioc est occ!iii;ie iiiielligenliac. Ul cnini
seipsis inovcnliir. A niillo eniin siipcriori so nio- iiiicl!i>ciualiuni, ila eliam scnsiliilium symboio-
vsninr, nisi ab ipso Dcti, qiii nuHiiis propric prii'ci- niin Cimlcmplaiilur inlcllccimn. Sc-nsibilia auicm
piiiin moiiis esl, (p'.oiii;iiij onmiiim gcnenlc csl; hyiiibola swnt ,
qiioium iiiiellcclmn caclcsies
qiiod aulom oiniiiiim gcncrale esl, nuHiiis prcpriiiin virtiUts coiilcmpl.tnt:!r, velcris lcgis sacnimonla,
est. Ilac ralionc non solnm primoidiales omitinin I) verbi gralia l;»bcrnaculi:m, ct omnia, quac in eo
reruin caiisac «.-•iTovfJoro'', veriiin eliam cxcollciitis- firri Pomiiius pracccpii, dcinde visioiies proplie-
siiiii * caelcsies ordincs miiicupanlur. Ilinnan.". qiso- lanmi in v:iriis formiilis aKiue llguris, poslrcmo
qiie aiiim a. a pliiiosophis «vTo/tvvjTo;, lioc cst, pcr ecclcsiastica Novi Tcslamcnti niyslcri;i, quormn
mola '* pcr-
fecipsam ' iion irralioiKibiliicr iiominattir, qiiia omiiiuni inlimiim liimen saiicti angcli cl;ue
iinlla crcaliira |»ropinqiiiorcsl Dco,el, si noii pccca- spiciiiiil. Quac sint vcro inteHigibiiia symboia ,

rel, pcr miiltim supcrioicm sc ordijteni adinini.^lra- noii facile nobis occiirrit, nisi forle dioamns,
retiir, qiioiiium nulius supeiioriiia lieietordo,q:icm- .ipsasllieopii:ini;is, in ouibuscst'' spccicsvcrilalispcr
admodum ron crii , quando ^ in prisiinam naturae se omni iiilcllcclui invisibilis **, mo.lo qiiodam noliis
suaerevocabitur diguitateni. Ei insnbjecta conlime- adliiic iiicogniio inlclicciualia " syndiola, lioc csl,

iam oinnino nescientes. lloc est, qu^unvis iii siibli- maierialiiim rerum similitudine carentia ipsis c.sse,

inilale universalis creaturae posi Deum coiisliiulae iia ul in ipsis iheophaniis, lioc est, divinis apjiari-
sint, omiiino tamen in ea, quac sibi subjcct;i snnl, lionibiis ,
qiias iiilcllecluali ocuio contcniplaiitur,

COnlumcliam, vcl sicut planius iransrertur, conlein- inlimos divinos iiiicUectus perspiciaiit, qiiemadmo-
)ium facere ncsciunt. Ei non hoc solum, verum diim nos pcr sensibilia symboia, qu:intum datiirnobis
eiiain in amoreni et cognilionem coinmunis Creato- C intelligcrc, quaedam divina occiilla mysteria '* co-
ris subdiios sibi admonenl el revocant.
ordines "*
gnosccre jiibemur. Poli:st cl sic intelligi : Coatcm-
Quod conscqiienler subjungit Sed incasualem ul : plativas scn&ibilium sy:nboiorum esse exccllentcs
et intransinHlubilem habenles piojjiiue deil'ormis es.sciitiae existimandae siint, aut conlcmpialivas spe-
specialitaiis })uri.i$imam coilocaiionein. Hoc est, non ciil.itionis, hoc csl, coguitionis iiiielieciuaiium (\»Si-

M>ium conteii:piiiiii in suiijecla silii iicscimil, verum liiimciiii.pie reruni. Non enim cogimuv siibaudirc in

ctiam uabcni iiicastialom, ut «-i intransmutabilem, nlroqiie : symbolornm, sed ahsolule soliimiiioiio

purissimam (•ollocaiionem propriae dcirorm[.>} spc- conieinpialivas inlellcctnalium, ul^ quodcunque cui-

cialitatis. Purlssimani quippc coliocaiionom , fiinda- libcl piobabilius viiloaiiir, subaudiat, sive reruiii,
aentum * piane habent incasuaiem. quo:l iiuiiqiiam sivearcaiiorum, sivc virttilum, sive liiij;ismodi simi-
'»
ruil, el meriio, qtiia inlraM-mutabilis est; nesril lia, Sed quemadmodiim eaelcslcs esseniiiie, cutn
iniin moveri. El "^
quae esl " ilia coUocaiio? quod sint omnino incorporalcs, sensibiiia coniemplanlur
undamenlum? Propria plane dciformis spccialicis, symbola, non parva indiget indagiiie, nisi forledica-
pjam oinnis appciii croatura, sive sciens quid ap- m';s, eas spiriinalium coiponim habiHidinem imiui,.
)etat, sive nesciens, omiiino casu el transmiilabi- ut pensibilia per seiisus cognoscant : vd cerle cre-
|ilate carel, nulli creaiurae a so condiiac incuriam ^ dendiiin est, eas non sobim iiileliecltKilia, veruiij

leu contemptum iiifcrl. lia excellcnics esseiitiae, etiam sensibilia absqiie idio corporaliiim sensuum
Ipsi formae simillimac alqiic proximae, omnino il- adminiculo ccrncre posse, sicut Elisaeus " Na.wnaa
|jm sequenies ei imiiantes, in incomniiilabili na- Svn:m se in Jordanc bivantem spiriluali ocuio vi.iil.

jliraesiiae stalu cl pulcbritudine divini principalis »

Ni'(inc " ut varietalc sacrae Scripiurae tlieoriae in

[zempli ", quam aijsque ulla dissimililiidine seqiiini- diviiinm rediiclas, sed tU omnis immaterlaiis scicn-

VARIAE LECTIONES.
' A «0. ^ R excelsissimi. ' Sic el rad. corr. B', AB mo/am. * J) fort. t/Kum. '^
H (idmonent. ' B ad
IHS
h»rg. adscr. sioc fand.imenlum. ^ H' marg. adscr. osW.ndil. * It sil. ' I> principnlii (punct. adj. ef lus

lupra scr. B'. '" Sic C; AB exemplu,

B' corr. exemylo. " Sic. iWerga siibjectos sibi tubjertos. B : erga
Ubjeclos sibi iubjeclos (puiicl. B* stibj. videliir). '*
A dupplicilcr, B ditppliciler (puncl. adj. B'). '^ K sil

hnsiis. •• li
dare, B' corr. ctnre. '' Conj., ABC c/«. '" Sic C, X iniellcctuuin visib'His, B inlelleciuim

hibitis (piincl. adj. \V). ' B* supra adscr. per iiitclleciualia. * iJ musieria occulia. '* Kad. corr.
•, ABC dum. '' AB helisaeus. *'
B nec.
183 E>iPOSmONES JOAKNIS SCOTI I8t
tifie ' tiUtoris tuminis repietai, el furmificae ei princi- A •ive, aliqua plane iii forma, figuranl, vel ul exprcs-
palis pulchrituiiiuis el^ superessenlialis cl ter Incentis » sics Iransfertiir, reformanl deiCcam in seipsis
conlemjjtalionis , (luanliim fns, referlas *. Ncquc, siaiilitudinem, Non siquidem adhuc veluli parvuli in
iiiqnit , aesiiniandum^ coniemphilivas esse eas symliolis sanctisque figmenlis divinam similiiudineni,

sensil.'ilinm symbolorum et inlellecliiaiium rerum qua iinnc in lide deificamur ", el in spccie deifica-
sppciilalionis, aUae piane intpiligenliae, ul ' redu- liiinur, in ** nobis formaimir**, sed ut vere, lioc est,

Clas, lioc esi, quasi rcdiicias in Deiim ex varietale absque iillo figmenlo ipsi, videlicet Jesu, approxi-
iheoriae sacrae Scripi.irae. Non eniin, sicut nosira inaiiles in prima parlicipalione sunl scienliae deifi-
mcns, qnae praevaricando divinos desoniit intelle- corum " ejiis luminum, hoc esi, deificanllura se

cUis, ad eosdem iiernm per variclatem et mnltifor- ejus, Jesu pkiue, iUuminalioiium. Nulla qnippe ima-
inilalcm sacrae Scriplurae conleiiijdationis reduci- ginaiio , iiuUum sacramcnlum vel figineiilum for-

inr, iia priiicipales cssenliae primae ierarchiae in nialnni inier eas est medium et ipsum Jesum
Deiun rciiiicuntur; sed sicul salialas omui iminatc- Clirislmn, cui proximae snnt. Et quia Deo siniite
riali scieiilia altioris, divinioris videlicel, luminis ipsis subjeclissimc donalum est ; seinper superius

el referlas, qnanlnm fas esl, lioc esl, quantiiin licel verbiim repetitur : est aeslimandura ", quia Dca
creaturae, formificae el prim ipalis pnlciiriludiiiis B simile ipsis donatum est, hoc est, Dei similitudo do-
nala est subjeclissime, proxima *^
01 * snpcresscnlialis ei ler lucenlis "^
coniempla- videlicet sub-
tionc. Plcnac siquidcm suni superniundana scieniia jeclione, siquidem, dum omnia Deo subjecia sunt,
liiminis,quod superat omne * luinen, et causalis subjectissimum, hoc est, proximum subjectum sibi

pulchriiudinis, quae formincal omnia, ut" superes- est trinus primae ierarciiiae oido. El communicant
senlialis conlempialione. Ideo antem diciinr caeies- liujusmodi, ut possibile, in praeoperalrice virlute dei-

linmesseiiiiariim ceteras supereminentiuiii ierarchia ficis ipsius et humariis lirtulibus. Quoniam, inquil,

plena coniemplaiione , siiperessenlialis '*, et ler divina similitudo ipsis donala cst, veluli pro\iiiio

lucens, vel ler appaiens, vel »t simpliciier Iransfer- subjeclo, proptcrea eiiam cominunicant hnjusmodl

lur, irUu.ce, quoKiam ante alias inferiores essentias ordines **, quanltim eis dalur, in pracopcratrice,

superessenlialitatem lotins universiiatis causam im- quae iii eis praeoperalur, virtute deificis et huma-
liis, idesl, clemenlibus seu Iiumanilatem diligentibas
mcdiale cnnspicatur. Quae eiiam iriluca non immc-
rito dicilnr, qiioniam ter hicet; siquidem in Iribus ejiis virtnlibus, cum ** cooperatrices sint el adini-

subsianiiis iniiu.s rjusdemque esst*nliae clarissime iiistralrices noslrae salulis el deiricalioiiis. Perfectat
*'
ruiilal se qnaeiealibiis pie ct inteHigenlibus veie; autem siiniliter, non ul sacra varielale anutylicam

Jiicel enim in Palre, a quo omnia ; lucel in Yeibo, ^ scienliam illuminatas, sed ut jmmae ei supcreminenlis
deificutionis *• reptetas, secundum excetsissimam
per quod omnia; lucel in dono ", qno beala siiut
,

f>muia. Ct nolandum quod, ubi iranstuiimus piil- quunlum in angelis, divinorum operum scientiam.

chriludinis, ibi in Graeco -xaAoyj '*, qnod poiest Aeslimanilum similiier ; hoc est, prioribus benfficii»

transferri el formae et pidcliriiudinis. Ncc disiat aequaliier perfeclas esse, non qiiasi iliaminaias,

sensus. Nam tiivina bonilas, sicui formilica '^, iia et

sicni iios, sancla symbolonim varielate in analyiica
sdenlia vel disciplina -'. Ulruiuque eiiim signifieal
pulcbrinca estoninir.ra. Communicalione autemJesu
simililer dignefaclas, vel ul
''*
simpliciler iransferlnr :
iKL9Tn'/.r,v, nam et iii scientiam et in disciplinara

veriiliir. Nosier quippe animusJpsa disciplina, quae

Jcsu aut.nn commiinione similiter dignas ; a superiori-
** e.<;se commu- a Gra:cisdicilur avx).jrt-«, per s.vcrara syrabolorum
l)us supplelur : aeslimandum dignas
varietatem illuminaius in aliituJinem supeinae
nione, parlicipaiione scilicel Jesu. Similiter autem
,

deificaiionis reduciiur. Duae quippe pariessuiil dia-

di.vit, ut inlclligamus, aul sicut praefalis virlutibus,
lecticae disciplinae, quariim una SjatoeTtzij, aliera
ila et Jesu coniinunione dignas, aul quia tres ordi-
ftvr/Ajrtxsj nuncupatur. El SiKiptrixti quidem divi-
nes primae iciarchiae simililer, hoc est, aequaliler
sionis vim possidcl; dividit naraque mavimoruin
coinmniiicalione Jesu digni facti sunl. Non in ima-
ginibussacre fuclis formative ficjurant deiftcam simi- genefum uniiatem a summo usque deorsum,-donec

liludinem, sed ul vere ipsi upproximnnles in prima ad individuas species perveniat, inque iis divisi>mis

parlicipalione scienliae '® deificorum " ejus luminum. terininum ponat ; «va^yTtxjj vero ex adverso sibi p«-
hoc non sltae parlis divisiones ab individuis sursum vcrsus
Non in imaginibus, inquii, sacie faclis, est,

sicut nos diviniliis '* plasniatis, forma- iiicipiens, perqne eosdem gradus, quibus illa duscen-
in symbolis

VAKIAE LECTIONES.
* sic AB. ' B' corr. est relerias. ^ B* supra a.Iscf
«
K corr immnteriali scieniia.
rau. coir.
B'
r-id
^
^^ rad. corr. B', B babiiisse videiur ut. Verba ei tti •>

esl. ' B' marg. adscr. ncque ui ^^ ^^^^

" Rad^
* h rad. corr et.
'• B* marg. aiiscr. lumiuh.
/awilisBad niarg. adscr. ^ A om>ui».
'^»
Emend., AB x«/>-o^, C x«A>ot. " A .i formica. " AB re/«/ (B »'^(«'0. <]
rorr. 1B,' Midomo:
corr. B
B scentiae (puncl. adj. videlurB). " Coir.
sic C et corr. B', AU digna.
.6 ''
vel u(.

ABC dfificum «8
B diviniter. ''
A deilicamns. " B'" snVi:» ad&cr. ei in. *' B' corr. formabimur\
*' Sic C el corr. B , "i| AB
ABC deificim. " Sic siipra a.lscr. B*. AB et.
pro.xm«.
»• Ct, I. ii\
scin^^
^;;;^- "^^r^B ;iarg.;to:B- C;,: ^^'B^ulscr. ei puncl. aty. corr. rU anagtica
'* .\vi unalylicum scicntwm vel disciplmam, B. Ii|
'«
B riid. corr. priL el superminenti dcificafione.

analyiicum scicnliam vel disciuUnani (puncl. adj. B )

m SUPER lEUARClHAM CAKLESTEM S. DIO^YSII. 186

Uil, ascjiadeiis, cumvolvil et colligii, e;>sdeiii4ue iii a pt" oirinia ab uiio grucco verbo veniuiu ,
quod est
uiiitat«iii njaxiuioruiii geiierum reducii; ideonue ^iuwpiai '*, cujus icilia persoiia |»Iuralis esi avoOv-
"*
rcductira diciliir seu reditiva '. Ac per lioc nilio- tv.i ", el in loi praefnias interiirelalianefi verli
nalis auinia, poenaui piaevaricalionis suae luens, ia polcst, quue Ituic luco cotivcniuul; naiii ftuoOvTat *',

int:lti|>ltces luuUirormescioe leniporalium rerum ap- duin veriilur in oculos cohibeul , huic scnleiiliat;
peiilus veliiii quadain diaerciicu vi * pariiia * conveiiire non video. Ubi posiiiinus : sanciilicaiae
fsl el scissa, doiieo partilionis suac in aiuore rerum suut, ibi el sacrilicalae el iioiuolalae in eodeiii lii-

corporaiiuui terininum posiierit S iiifia qgem pro- nien sensu possunius " ponere. Perfeciiojiis autem
dire iion poliiil. Sed iterum Cieatoris sui gralia priuceps csl, quae graece tiltruf>xi» vocatur, ipsa
praeventa, salvala, adjula, revucata , (juibiisdam Divinitas, quac sibimct excelsissitiie, hoc est, in
gradiiius analyiicis in scipsant recuHigilur , ac summitate universitatis ordiites primae ierarchiau
deinde • iu unitatem Creaioris sui, qiiam peccando sanclificat, sacrifical, itninolat.

«ciderat, in deincaiionis virlule reslauraiur. INon § 5. Iloc ergo iheologi aperie declarant, supposilait
ita csl in caelestibus essenliis, praeserlinique emi- quidem caeUstium etseuliarum dispositiones a "
iientibus, quaenunquamCreaiorissuiunitalem disru- superfirmatis ordiiiate entUiri deificas scieniias ;

))ci'aiil •. Noti euim eas «v«).-jTtxfl \ id est, reductiva B omnium vero altiores ab ipsa ihearchiay quanium fas,
hive rediliva « scieniia reduci aestiuiandum, sed docirinas iliuminari. Declaranl, inquit, aperiissime

>'eluli prima et superexcellenti deificaiione repietas Iheologi, prophelae videlicet in visionibus suis hoc,

juxla euiinenlissiiuam divinorum operum scienliam, q^o*^ «" caelesiiuiu essenliaruin disposilionibus, or-

qimnlum aiigeiis dalur,,eas debemus lionorificare, dinalioaibus piane, supposiii »* ordines a super-
qitoniiim iuintediate ab ipsa divina viriute ei illii-
finnaiis, hoc esl, eicelsioribus ordin»la lege eru-
ininanliir et perficiunlur. Et hoc esl quod sequitur :
diiiiilur in deiflcis scienliis , iii diviuoriitn scilicet

Non eiiim ver alias sanctns esseiUias, sed ab ipsa ii'lellectuum raulliplicibus discipliuis, qiiae eos dei-

tbearchia » sanciificalae, in ipsam inmediale exten- ^'canl ; alliores vero omnium , tres scilicel primae
uuntttr, omni superemiiienii viriuie et ordine, et ad ierarchiae ordines, qui ceteras caelesies essenligs
castissnuani omnino foiliiudinem collocanlur, el ad dignilaCfe praeceliunt, ab ipsa Divinilate, quantum
immaleriulilalem el invisibilem pulchriiudinem, quun- divina sinit lox, in doclriuis iiieffabiiibus illuminan-

tum las,in conlemplationein adducHnlur,el divinorum l"'"- 'psa siquide.-ii Divlnilas proximos sibi ordines

cpcrum scibiles rationcs, ut primae el circa Deuni docel, ipsi aulein itiferiores erudiuut , ac sic ** gra-
essentiac, (lectuniur, ei ab ipso perfeciionis principe dalim usque ad nuvissimum oriiatuin per superioics
excelsissime sanctificatae sunt. Nuliiiis expositioiiis C in itiferioresdivinadescenditdoclriiia. QuasrfameH/m
indiget haec sciileuiia; in quibusdam tanien anceps earuminiroducuniaprioiibussacreerudiins.Doniinum
liaec '•
iDleiprelalio esl. Quippe, ubi tratisluliiiius :
esse caeleslium virtnlum, et regem gioriae in caelos
ad casiissiinam ontnino forUludinem , ibi poiesl /'w»i«»J'«s rece/j/«ni. Exemplo approbai quod dixit.
Ciiam tj-aiisferri : ad casiissiraain iiiflcxibiiilaiem ;
Iniroducunt eniin, inquii, ipsi theologi in visioiiihus

«pfeirif " eiiim in Graecoest *» scripium, q;iod " el suis quasdam erudilas essentias a prioribus. El in
feriitudifiem el inflexibililalem significal. Nec lamen quo eruditae suiit? lu eo plane, quod Dominits cae-

«lifieri sensus, quoniam vera foriitudo a nuUo ilecii lestium viituium, ei rex gloriae i« ipsa Jtumanitale,

polesi. Similiicr ubi invisibilem pulchriludinem, ibi quara ex nobis propier iius acceper.il, in caclos as-
intelligibileia decorem poiest quis ponere 'S iu sumptus est, hoc est, quod humanitas Domiiii nosirl
eodeiiique *» tatnen inlelleciu. Nam invisibilis pul- «^^" Christi , qul est Douiinus virtulura ei rex gio-
Cbriiudo nil aliud esl, quam inielligibtlis decor; »"'36. *" suam divinilaieai, quaw caelos appeiiant,
siquidem EJTr/si-sta '•
ei in pulcliriludinem veriitur P«st resurrcctionem exaltatasit, et quod ulriusque
ei decorem. L'bi quanium fus, ibi poiest dici quaiitum naiurae, divinae videlicet atque humanae, proprie-

quanluni lex, vel quanium jiistum. Ex uiio

licet, vel talibus inconimutabiiiter ex uniiate subslantiae per-
^.

enim Craeco verlunhir BipLtxuv in uno iniellcclu ™*"cni»i>"s quemadmodura Verbum caro factum
,

omiic quippe fas ei iicet, ei lex est, et jusliim est, ila caro Yerbum facta lotus Deus in totis suis
esl. Item ubi : et circa Doum essentiae nectunlur, naturis. Et ne mireris, diviuiialem Clirjsli pluraliier

proflecluntor poiesi iransferri " perficiuntur, vel caelos vocari. Si enim ipse inuliipiex et infinita sa-
docculur, vel iniiianiur, vel imbuuntur. Ilaec quip- pientia Palris est, duni sil uua ei individua , et si

YARIAE LECTIONES.
' B recitiva, corr. ii* rediliva. » Coftj., AS quedarn diaretica B* pro diarelica corr. dialeiica.
ui, »
C
quaiiiim dioreiica imperlila. * B* corr. posuit. » B demum. B diruperant, H' corr. diruperun/.
*
ABC u-jKk\)-txK. " Sic C, AB recidiva. • Ex lcxt. gr. et vers., AB ierurcliia. '"
haec om. B.
" ABttaoiTnB,-, Cpanarepes. in textu graec4)legis nn-Moftirii. ^* esi om. B. " B quod (punct. adj. S' .

'^ Pro quis ponerc rad. corr. exponi. " B* rad. corr. eodem.
B' •» AB euTzpinioc C euprepia.
" ABC /ieri, B' stipra adscr. trans-, et rad. corr. {eri (forie leg. dici). '• AB
ftvousci, C myan. '»
AB
^cvrai, C mtjonie. =""
B iransferi. »* AB piwovT«v, C myonte. " Sic C ct corr. B*, AB posuimus.
" a auu AB, ad marg. adscr. B". »» A supposi. " Con B*, ABC *i. .
 187 EXPOSmONES JCANKIS SCOTI iU
jpsa, Clnisii viiidioci divisiiLjs, utia el singularis A inqMJli e«'" " saucti llicoiogi prl:juis caelesles es-
donKib esl l';ilrit>, ei lumeu iu ipsa lutillae iiLaiisio- seniias ab ipso Immediate doceri introducunt, quja
nes sttiii, quiJ expeiiit, si eaiiciti credalur ei iuleili- ipse, dum iu tautuni, quanlum praidi\iiiiiis,ceteras
gatur caeluiii el caeii? Caeliiin qiiidem projitcr su- omucs simul in dlvinis iilumiiiaiiuuilius supcrcini-
perstibsianiialiintis suae excelieiillain; caeii vero netil ul mediate, liecesl, veluii supcriore uaiiira
proi)ler sapieuiiae suae uiuliipiicem iufisiiiaieui, inlerposiia, qiuieiUoiiii» reverentcr appcluut, id csi
quouiara sapieiiiiac ej:is nou est nuHierus. Quae- ruuide, quod graecc dicilur £0),«'wf, dcslderaiii.
dam vcre caclcsics virluies a supeiioribus scin- Ei).«0cta enim est cuin amore timiditas vcl verecuii-
per disciinl, quomodo Jesiis Domiuus esl ' cae- dia. Ei eniiH non Inde inerrogutu, lioc eil, et enim
lestium viriiiiuin et rex gloriae , et quoiuodo iui- non ipsuin Jcsuiii iinuiediale iiilcrrogani, </M(.re^t;i'*

nuiniias ipsius in diviiiiiaiem assuinpta esl, nou ut ritbru veslimenla? vel sicut in lueiioribus excuipla-
assuntplionis ipsius ^ nioduui itilellig;iiil; superai ribus iuvcnilur, quare tui " coccinea veslimenta?
quippe oiniieni iutellecluin ; sed ut ipsi^m assumpiio- Apud scipscs '*•
vero delibeninl ante interrotiare, vcl
'»
neui supernaiuraliter et iueflabiiiici esse faciain co- siiiipliciicr tian^rcriur, apud sc ipsas cuiictantur
giioacaiit. Quusdatn vero apud ipsttm JesuiH vcl haesitaiit •* an:c dicere. Potcst ei sic
i.hrl- iiilelligi :

sljnn ' qiuterentes , et pro nobis sme divinae " ^^ '•"'"• JiO'» ''»'Se iiilerrogjut, et eiiiiii ne imie, ab
actionis scientiam disccntes , el eas Jesian * in me- ipso videlicct Jcsu, interiogant. Siquidem prae-
dielule " doceniein et praelurgiens eis mauiieslantein dixit, ut meiliale, id esi qu;;si mediatc, uoii aulem
siiam Jiuinauam benitjuitalem. Introducunl quoque, emiiino mcdiale; niilla qiiippe creatura inier ipbas
iiKjuii, tlicoiogi quasdam, hoc est, eicellcniissimas cl Jcsum altior esl , ul pr;ie!alis laiionibus iiicon-
caclestes essentias, apud ipsum Jcsum immediale cusse de!initum ". Cur ar.lem quasi meriiate, nori
£eii:per esse, quaerenles ei disccnies ab ipso suae auiem peniiiis immediaie, vel penilus n;edialc inter-
pro iiobis divinae acliouis, Ijoc est, inearnationis, et rogam? Rationem reddit : apud se ipsas vero deii-

passionis, et resurreclionis, elassuniptionisincaelum beraiit iiitcriogarc, velut planius translertur, dlcere;

scieiitiam. El introducunt ipsum Jesutn docentem deiiberant quippe allitudine mysieriorum expave-
«as inimediaie et manifeslautem iis ®, praelargiens, facli , uiium inlerrogareut " neciie. El ipsa '»

lioc est, prius quam ceteris iargiens, vcl sicui etiam dellberaiio veluii **>
quaedam inedictas a tbeologis
poicst iiiterpretari, praclargientem ^ suam huma- vocaiiir. Ideoque iicque medielas est , ncqiic *'
iiam, hoc esl clemeniem erga saiulem liuinaui go- jmmedieias. Mihi autem videtur non aliunde hanc
neris benigniiatem. Kgo enim, inquit, disputo jusii- deliberaiionem excellentium cssenliaruiii llieolugos
liam eijudicium Sulutaris. Seiiienlia sanciae Sa\- ^ iulellexisse, nisi c\ ipsa visione, qiiae describit, duc
pturae appiobal, quod Domiiius J.sus proximas sibi Clieriibim"scinviceinii!tucrietquasiconsiliari,quod
cadesics es,seutias sempCr doceal. Ego, inquit, Jcsiis eii;im iste uiagisJer iii scqucntibus voluisse videiur.
viJelicet , dispulo jusiiiiam et judicium Salutaris, Oslendcntes quidem, quia discunt, el deificaescicnliae'^*

iiiei pioleclo, qui ' caclesiiiim ct terreslrium salus «;?/je/«n.',liocest,per hanc deliberaiiiinem ostenduut,
Siiiii, el pax, et rcdeinpiio. Quae enim major juslitia i'iiia discuiil, et deificam scientiam, qiiae se '^ dcifl-

esi, (jtiam ut ' Ciealor crcaiiiram qiiam ad inw- cat, ab ** Jcsu petunt. ISon autem praesitienles
,

gincin suam fccerat, ab erroiibus suis revocel simi- per ** divinam processiouem imlilam illuminationem ;

iemqsie sui reslitual; quid nuijus judicium, quam ut koc est , uon ita petunl diviuain scientiam , utj
jr.ii.iiti in creatura, quod noii fecit, liberet, quod fe- praeoccupeni iaditam sibi iiiu:iiiiiaiionem perdivi<l
cil. Hiuc Psalmisla ail: < Misericordiam el judicium nam processioncm *^. Nihil eiiim petunt, nisi piius
taiilabo tibi, Doinine i : misericordiam videlicet libe- processione ilivini lumiiiis cognoscant, ulnim pciant,
rando tialurain, judicium vero puniendo dclictum. et quid, et quomodo pciere eos oportet. Et hoc est
J/;roj- autem, quia ei caelestium essentiarum pritnae. quod dicit *" : non praesllientes in litam iiluminatio-

et Intilutn siinul otnnes supereminent ihearchicis itlu- pv nem divinae precessionis. Non "• ergo pritna caele-
vunulionibus ut mediute quaestiones reverenler •• stium intellectuutn ierarchia ", ab ipsa rzU-^xfyia.

iippciuiit, Ordo verijorum : .^iiror, quia appetunt ut sanctificata, quo in eam immediate exlenditur ", san-

jncdiale quaesiiones rcvcreiiicr primae caeleslium clissima purgiitione mulio Itmine anieperfcctae cou'
esseiiiiaiuiii , ei siii>erefT)ineiit laiitum siinul omnes summationis , proporlionatiter eam impiens. purgulirrf
Ihcarchicis illuiniiiaiioiiibus. Et est seusus : Miror, el illumiHatur, et perficilur. Ordo veilwrum : Noune

Y.\UL\E LECTIONES.
• B est * B illivs'.
dominus. * Clirisium om. C, vers. el lexl. gr. * Sic AB; vers. ct lext. gr. ifsum

Coir. A iminedietatem. ® B B praelurgienter. * A quidem. * A «7. "^

Jesum. B*, * in tnedietaleni, li eis.
'**
AB lU reveren(er. " B com. '* B' eorr. tua. '^ B" corr. tua *^ Corr., AB seipsos. " Sic C et
raol. forr. B* AL5 cunctanler. ; ^^ AB esilntU.W supra adscr. hesitani. " B' siipra adscr. est. '• Coiij

AB delibefnbnnt. "• Sic C corr. li* .\B ips^e. " \ vclul. *'
n
B ncc. ** B clieruhiu, sic ubique
;
83
{i=

lad. coir. deificum scienliain: C oslendens quidem q. d. et deificam scietuiain. *^ se om. B. *' Iu B
rad corr. a. '" B
ptr. " inditam illuininatiotmn, lioc est non ila peluui processianrm otn. B. '* U —
dicitur. "' B '
rorr. Nonnc. "" A ierarrlii. *' c.vtcndilur oin. AB, addidi cx vers. Ct lext. gracc

I
 189. SUPEK lERARCHIAM CAELESTKM S- LIONYSII. 190
crgo p-.irgalur, ftl il!uminal'.ir, el pcrftoilnr (cinia j\ ris, diviiionuii irilell«cliuim docliiime iiitlilae saai,
caelesiiiiininlellertuum ioi:nTl\ia,abipsaTc).£Ta;/!X'«i perfecliorqiie eariiJ» S(ionlia ". Distis qnippc setn-

lioc esl, ab ipsa Riviiitlale, qiiae liosiiarum princeps per ab ipsa Deilate divina mysieria, quae eam la-

esi principium ', snnciiJicata scu , iil commmiitis leiil. IlJHminal aiilem ipsa liivina cognilione, hoc e.-t,

traiisfeitiir, qiiamvis inusiralius, poiilificala;ei* siib- quam cl puryat non prius

eadein diviiia scienlia, per

.'itidiiiir : Eo modo, q-.io iii catn * Imnicdiatc exien- conlempiantem, primam videlicel ieraichiam, qtiae
ditur ^.inciissima pnrgaiionc; iinilloluminc, in uuiUo non contempiatur, nisi priiis piirgalur; quam iiiani-

lumiiu!, vel iniinilo liiminc,vel m«gno valile liimiiie, fesUit, hoc est, quam ierarcliinui dcclarat ipsa scili-

Yel purissimo lumine , bacc enim omtiia ab imo cet divina cognilio, per aliiorem quam ceteris dalur

graeco verliiniur «aaIto-j aiiie perfeclac con.sum- ; ilhmiiiraiionem , et perficiens iierum, qiiasi lertio

jTialionis, qiind eliam poiesl iatorprelari anlcper- , gradu, eodem lamine .scienlia , lioc esl, in scienlia

fcciae consuimnalivac vel peifcclivae theletaicliiae; lucidissimanim docirioariim, quae esl secuiulum ha-
pl.iiie proporiionaliter r>am, ierurchiam
srilicei, im- bilum. Purgat iia(|iie primiius divinae scieiKiae
pleii.s; suo siquidem iiiftniio lumiiie ibelciAidiia assumpiio primam ierarcliiam per indilam scieiiliam
piiinam implet ierarchiam. Onim qnrdem ^ mhora- perlVclioris doclrinac. Deiiide illuminat eam, qnae

tionc pura, primi vero Ivmiiiii ' ^ilena, el primo dalnm Q prius '*, quam purgclur, Boncontemplalur, per decla-
cogniiionem el scietiiistu particiodKS perjecta. Pora, ralionem aUiorisilUuninationisdivinorumarcanorum.
inqnil, omni uiinoralione, hoc est, omni subjectrone Teriio eam " cadem iliuminaliono in habilu iiicom-
absoltila •; nnlUenim creaiurae ordine ei dignilate muiabili apcrlissiniarum perficU doclrinarum. Anii.I
^ubjiciiur; plena autcm primi luminis, diTini vid<i- enim •' purgareabignoranlia, alitul illuminareperdi-
Iket, ct perfccta ;
primo dalam cognilionem el scieu- sciplmam, aliiid perficere animum iii habiiti inconcusso
liam participans, hoc esl, duin parlicipal e^ prhno scie Ui,iciniellectarmnpurgaiissimereriiaidivinarum.

datacognUione el scientia.sive.ulcommodius tiaiis-

§ 4. ]psa ergo est ,
quantum ad nostram
ferenium, primo dalae cognitionis et scienliiie par- scienliam , pr/ni« caeleslium essenliarnm dispo-
licipaus. Comprehendfns ttulem el ^ /wf dixerim for- silio, in circuilu Dei el circa Deum immediale slans,
tussis non immerilo, ^uia el purgatio est, et iUuinina- et simpliciler el incessanler circumiens aeternam ejm
tiCj tl pei^feciio divinae scientiae assumplio. Tanqtiam scienliam , secundum excellcnlissimam ,
quunium in

si quis inlMTogaril,quae sit ipsa pHrgalio,el iUiimi- antfelis, semper mohilem co//(;ca/ioH<?wi. Ipsa est ",
halio, el perfeclio, respondel dicens; comprehen- inqMil, quanlum nostrae scienti.ie, humanae vitlcli-

dens, hoc esi, brcviier colligens : Et non immerilo cet**, daturcognoscere. primacaclestiumesseniiarum
dixerim, quia assuirpiis (iiviiiae scieniiae * purgaiio C disposilio ", id csl, primiis ornalfs in circuilu '* Dei
€st, et illumiuaiio, et pcrfeclio. Lna enirn eademque ei circa Deum, geiiC! aliier plaiic ", si( ut el ccterae
diviiia scientia assumpia sumpiores suos et ptirgai, esseniiae, in circuitu D:;i , s|.i'(ialiler vero circri

ei Uiuminat, et perlicii. Ubi auiem posuimus : jNon Deum ; immediale qiiidem, ntilla creaiura interpo-
iaiiiierilo, ibi iii Gracco o-Jx «Ttsr/dto)?, quoJ com- siia; nam et duodecim iribus Israel in circiiilii la-

ttiGile ac proprie iransferlur e noh indccore » , sCu bernaciili leslimonii iiniJiqiie castra melabanlur, lon-
I noa iudecenler >. Et ilerum velmi interrog.-^ieiur, gitis lamen, circa vero labcrnactiltim immediaie et
quid divinae scieniiae assumpiio purgat? «jiiid illu- proxime summi sifccrdoles el levilae; slans, slal
minat? qnid perficil? el vn quo? et quomodo? con- quippe ipsa; ei simpliciier, lioc esi uuiversaiUcr, ei
TesUm explanat : Ignoraniia ' quidem ulpole purgans. incessaiiter circumiens*", sive, si volaeris tr;uisferie.
ticundumordineminditasr.ientiaperfecliorumdiutrt- incomprehensibililer ambiens aetcrnam ejus scieti-
v.arum, illuminans ttuicm ipsa diiina cognitione, pcr liam. Slal crgo et, dum sl^l, universaliier el inces-

^uiun el purgat non prius coniemplanlem ,

quain ma- sanler vel incomprehcnsibililor circumit *' vel ambil
nijcsiat per allioiein illuminalionem, et perficiem aelerBani Dei scientiaiu. Stal qiiidem ,
quia unifor-
**
hcrum ipso lumine, secundum liabitum sciemia iuci' raiter iii eodem permanel, amblt vero ct circumil
r.isimum doctrinarum. 'Pm^til, inquit, ulpole, hoc ^' univcrsaliter, qiiia *' nibil est in diviiiis abuilis,
^>l, verbi gratia ab ignorantia per indilara ordinale quod non inquirat : spiiiius enim scrutatur ctiaiii

jcientiam perfecliovtim dociriuarum, lioc est, per profundaDei; ei incessanier, quia sempor tsiovcttir;
iii.siiam iii primo ordiiie caelesliHin essentiaruin , de incomprehensibililervcro,quoiiiam nec a so** ipsa'*,
T!0 sermo est, perfiM.tiorum doclrinanim scicntiam. iiec ab inferioribiis comprehendiltir, quomodd vol
['vTfecUores " enim pritnae ierarcbiae, quam ceie- qualitcr acleriiaiu Dci scicniiam ambit vcl circumit.

VAillAE LECTIONES.
* B* stipra athcr. et principium. * ABC (lUffd, IV quod punci. insignivit et ad marg. atiscr. et. ' A ?«. * R
siqiiidem. 'Corr. B*; iprovero luminis, AB vohiminis; vero oin. C. • SicC; kabsoluiam,\iabsolutom{in'.nci.

\dj. B*]. ' om. AB, add. ex

vers. el lexl. graec. * B srtpientim. ® B' ad marg. adscr.
cl Al> ignoran-
'.ia. '• A Perfectionis. "
B" stipra aiiscr. est scienlia. " Sic C el corr. B*, .\B proprius. '•'
Pio eui% B
lero. ** B" supia adscr. est. '• A est el. Inquil; el *« B scilicel. '^ I)
rad. dol. B. essenliarium cogmcin
iir.positio (piinct. B* atlj. videtiir). '^ AB c»rcwmf/H, sio iibi^iiic; «cd B sciTiper, utio lioc bu-o e.xcepio,
aci. corr. firi-«i/M. '* plane otii. B. *' B circumienSf sed rad. corr. firfufe/j.s. '' B oircumil (puncJ. adj.
B- ). " B rad. corr. circnit. " B qnoniam. '*, Sic C pro
;
nec a se k necesse, B ncce. " B* illa.
m EXPOSITIONES JOANNiS SCOTI m
4iubil aul«Mu aelerium scienliam, iioii ut eMavius A excelsissimue ipiius UluminulioiiU em/HC«/Ja. L:\adcs

vaiu ' circuuisciibal, seU ui iiilcrius eam lusirel. ipsius (licii , quibus Deum ii;Iorilicat tbeologia, bo-

Quaeaau) creaiura sit, quae aelerii-.tm sui Cieaioris minibus tradidit '\ .4/ii quidem enim ejus, sensibiliter

scieniiara ambire possii, quae oniiiia iiilra se * coii- dicere^^, hoc esl, aliiquidem pariicipcs ejus, priinae
viJelicet ierarchiae, sensibiliter dicere "•a '" iheo-
linet alque coarlal? Secuiuiurn excellenlissiiiiaiii,

quaiiluui aiigclis conceditur, seinper inobilein colln- logis tradiintur, tanquam vox aquarum reboant : Be-
caiionein; seiiiper qiiippe collocalio ejus, hoc esl, tiedicia gloria Domini ex loco suo '*. Alii vero iilain

slauis niobilis csl, et niotus collocaliilis uniformilur, valde luudabilem et piissimam reclamant llieoloyiam :

viileliccl stabilis. Quid iiiirmn, dum ei bujus sensi- Sanctus, Sancins, Sanctus Dominus Deus '•
Subaolh,
bilis spbaerae * siabilis niolus quoniam unilor-
sil, plena est omnis lerra gloriae ejus. Ubi posuimus piis-

«liier luovetur, el siatus mobilis, quoniam semper simam , ibi eliam honorabilissimam , vcl valde ado-

uioveiur *1 Mullas quidem el beatas videns pure con- randam '* potest inlerpreiari. Quod auiem dlcit,

templationes , simplos * vero et immediale fulgoyes sensibiliier eos diccre *', non facile patet, uiruni

iUuminala, et divino ntimenlo replela. Mnltas, inquil, veluii per quaedam spiritualia corpora *° sibi conna-

et bealas theorias prima ierarchia pure vidot. Ipsa turaliter adjuncia, in quibus etiam bunianis visibus
quidem divina sapientia ,
quam clare conspicalur, 6 appaniisse divina Iradit historia, praefaias laudes
iitultiple^L est et beata. Quoniam vero ipsa mulliplex. corporeis sensibus sensibili voce coapialas bymni-
sapientia simpla est et individua, propterea sim- zant**, an quia propbeticis visionibus ila appariieie
plices suos fiilgores in primam priniiius dillundit veluti sensibiles, in simililudine vidclicet sensibiliuio

icrarcbiam, quibus illa illumiiiatur, ac veluli divino vocuin prolatae. Yerumtamcn qiiaquomoJo sinl,

alimeiilo, sive, ui planius iransferiur, divina laelitia ab cxcclsissimis priinae ierarcbiae e^seutiis eas fieri

saiiala replelur. Muttii quidem primo data fusione, llieologus iste leslalur. Ait cnim : ilas auiem excel»

tolu rero domeslica el unifica divinae refeclionis uni' sissimas caeleslium auinwrum liyuuiologias jam qui-

late ; multuque communione Dei et cooperalionediyna dcm in liis qune sunt de divinis luudibi/s ,
quanlum
e/fiCia nd eam, ut possibile, simililudine bonarum ha- postiibHe , aperuimus, et dictum esl de liisin illis

biiudinum et aclionum. Ycrborum conslructio talis quanlum ad nos , sufficicnler ; ex quibus in admonitio-
esl : Digna eiTecla est muUa primo anie alias ierar- nem sufficit dicere tanlum secundum praesens tempiis.
cbias fusione snpicntiac, sola vero, hoc est singulan, E\ hac sententia possumus cognoscere, de diviiiis
tlomeslicn, proxima plane, et uiiifica diviuae refa- I.iudibtis ipsum scripsisse, quoniara i^nJi!n;odcdjvnii$
ctionis uniiaie; noii eium omms uniias unilica csl, nontiuibus ex amaioriis liymnis sancti Jeroibci quae-

sed aola divina; muUaque communione Dei et coope- C d^nTnurodnxit, in quibus de praediciis lauilibus ni-

ratiane digna facta. Eum quippe priino omiiimn bil tractaiur. Ubi posuimus admonitionem ", ibi

communicat, hoc esl pariicipat, eique * cooperaiur uTrouvrjcrtv in Graeco, hoc est, admonitionem vel re-

in admimstratioue universitatis infra se condiiae. cordaiionem. Suilicit , inqitit, haec pauca cx diviuis

Quomodo comiiiunicat et cooperatur ? In siinilitu- laudibus ad praesens tempus in aiimoniiioiiem vel

dine, videlicet ad eain, c(unmunionem plane , el recordationem dicere. Quia iheologicam ** scientiam
coo|>eratione bonarum babitudinum et aciionum ,
ipsa prima disposilio**, quantum fas, illuminata e$f

qiiantum poiest lieri. In simililndinc itaquo bona- a tliearchica bonitale, hocest, quia prima ierarchia illu

ran» habitudinum, hoc cst virtiitum, vjrlus enim minala est iu theologicam scicntiam ab ipsa divini
eslbabiius raiioiialis uut inieHeclualis aiiimi, et iu bonitate. Et ne mireris constructionem : ilhiniinata

&imilitudin6 boiiarum actionum communicat Deo, iheologicam scieniiam; cst enim rata, diiinius

Multaque divinorum superposite iUuminor *' a te artein, docco le disciplinain

eique cooperatur, qiiippe
cognoscens , el divinae scienine et cogniiionis in par- Qua tnnquam deiformis ierarchia el aliis quidein ean-
ticipulione, secundum quod fas ".st, facta. Factaqtie est dem deinde tradidit hoc cst ex (pia divina bonilato,
; :

®
sccuudum quod fas, hoc est ', licet, esi " juslum vel ut planius iransfcrtiir, ex eadem divina boiiiiaie:

tu participationc diviiiae scientiae et cognitionis, D lanquam deiformis; quemadmodum ijuippe diviin

cognosceus, dum oognoscil, supereinineuler mulla** boitilas conformal oiiinia , ila et ipsa prinia ieraiclii

divinorom,siibauditur inlelleciuum. Sequilur : Pr»- ceterarum sequcniium se deiformis cst, hoc esl, p.i^

fitereaet laudesipsius ihsologia his, qtii in terra^^ sicut Dciis foriii:it; el aliis qiiiiiem eainlcm doiiui

sunt tradidit , in quibus mirubililer manifeslalur tradidit, id est, candcm diviiiam bouitalein ,
qui
t

YAUIAE LECTIONES.
'
A eum. * ie om. B. * AB spere. status inobUis quoniam semper movetur om. B.
* et ' Sic .AB. ' B

«•-orr. utque. ' B quod hoc fas esl, b' adscr. corr. quod fas est fas esi. • Conj., AB et. ' B* adscr. est. C i-

patlicipaiione secundum quod fns esi, hoc est licet et uijnstum in parlicipalioiic cet. '" Sic
C, AU tupir
jinineiilem mullnm. ''
A iiitrn. '* in quibus miraliliter [radidii om. B. " dicere om. fi. " B' corr —
dicendo. ' \i hoc est a. '* Veiba supra omissa in quibus mirabililer emineniia U ad marg. adscr. : —
Aeii falso huc inscreiida esse indicavil. " Sic AB, in Crseco eso; dcest. '* SicC, el nirr. B", AU adora»'

tetn. ^* Q dicere eos. ticorpora spirilualia.

** *' .AUi/mni^aH/, sicubique. *'
li' carr. umnwniltonem. "B
theoloyicam (puncla U" adj. videlur). *'*
Sic C el corr. B*, AB dcpusuio. '* Corr. B', AB i/A
quia «iiSflfn

ninc, B* marg. adscr. vel erudior. C illumino le ariem

i
»93 SUPKU lERARCHIAM CAEI.ESTEM S. DIOINYSU. 194
primo illtiminatiir, aliis deindo, st?t|ueiililt\is vii!«v A fonniriiiio Jtet»'/ , quod iiascitur a verbci oijtui, \-.nc

licelsc, dislribuil. lllud ;cr brevitalein dicere mb esi pervenio '* vtlptiielio; hoo eniiu pnipler faciii
iiiiruducens, iioc e.sl, illuil breviler dicere suliinlro- taioiu intelligeiiliae feci ••. Sed si quis propiietaiem
diK-il ipsa ierarcliia, ipsam * piis$}ntam el i>lm quam iuierpretalioiiis soqui voluerit, proexleudens polcsi
laudr.bVem el (audubilissiiuam llieurchiiim fas esi be- dicere perveiiire'* vel peiietrare facicns , ut talis sil
ueliclum* esse a llicodochis'^ quanlum possibile'*, sensiis: A supercaelesiibus essentiis iisque a;l novls-
cuijnosci^et lauduri, inieUeclibus ; ipsi enith sitnl tnn- bonitatem suam, boc cst providcnliani,
sinia lerrae
tjuum deiforwes divini loci llicarcliicae , ut eloquia omnia, quae sunt, penetrare faciU Tunquam omnii
aiunl,<iuielis. Hoc esl , iiiqiiil, quoJ breviier subiii- eisenliae $upcrprincipale principium el causu omniu
,

Iroiiucil prima ierarcbia, qno<l fas esi et lex el ju- SHperessenlialiler immensurabili coniineniia circuin-
siuin. Ipsain piissiiiiaui, vel bonorabilissiinam, vel ligans. Non inmeriio, inqnit, providenlia ojus extea-
valde nilornndani , et siipcrlau^abilcin cl laudabilis- ditur in omnia , vel pcneiral omnia. Est eiiim oiniiir?
«iinaiu Divinilaleuifas est beuedictam * esse a thoo- essentiae superesseutiale principium, et oin
(locliis iiilelicciibus, ex rocipieulibus videlicei Deuiu nia superessentialiter rmmenaurabili continentini
Iniclleciibus. Ipsi cnim iutellecius, qui Dciuu lec» jrcumligat. Cbi similiier, nl facilius intelligere-
piiint, iaiu|uam deiformes divini loci suni divinae B ^r, circumligans transinli pro graeoo participia
quiciis, ut sancta tcstanlur eloqiiia. In ipsis siqui
irzpiSiBpKyiiivKt , quod proprie inlerpreiatur pahtio
Jein Dcus quiescil. Tbeoilocbos auioin dicitnr quasi vel piigiiocomprebendens. Fiuilcapiiulutn seplimuuu
JfoO ooxof , boc csi, Dfi receptor. Quo nouiine oinnis liicipit oclttcuni.
purus"~aniinus sive humanus slve angelicus poiest
vocari. In ipsis enim dnobus Dcus quiescit. Ct quia
CAPITLLUM Vlii.

nonas et el • unitas, tres substanliaHler. I5oc qiioqtie Ciijus praefaiio esl :

«nbinlroducii ^ scqneniibus seierarcbiis prirua ierar- De Dominaiionibus et Virtuiibus et Polesiatibui et ds

nxedia earuin ierurchia •.
^faia caeleslis, qiiod thearcbia, id est Diviniias. mo-
las', hoc esl iinitas; Ires substaniialiter, Diviniias § 1. Tratiseunduin nunc nobis in " medium cae-
(uippe unijas^st [n essejitia , triniias in siibstantiis. lt$lium inlellectuum exposilionem , Domitiutiones illas
nter mona da autem et enada, quamvis apud nos $upermundani$ oculis, quantum po$sibile e$t, expto-
nam habeant inierpretaiionein, nion;iS enim dici- rantibus, et vere poteniia specula.nina divinarum Po-
•r unitas, similiier enas unitas, talis diffeicnlia lestatum ei Virtulum. Post explanationem, inquit,
iiietur inieresse , quod inonas sit proprie ipsa uni- piimae et sublissiniae ierarchiae iranseunduin nunc
is» ex qna omiiea nuineri procediint, C in mediam ierarchiam, quae eiiam secunda
prinoipiti.ti est, no-
uippe el causa est tojins numerosjtatis, enas * vero bis exploranlibus, vel sicnt propiie transfertur, no-
»t ipsa uiiitas substanliaram sive iti snperessenli-jii bis iniuentibus Dominaliones" iilas inleiloctualibus
iseniia, qo;ie Deus est, sive in generihus, sive in ocnlis secnndum jioslram possibiliiaiem, et in vere
rmis, et simpliciler iu omnibus, qnac unani ean- poteatia** speciilainina divinarum Potesiatuui ei
;mque participant essenii.im. Divina ii uiue boiiitas Virtuluni, simiiiter siibaudis transeundum.
Etenim
onasest, quoniam principium ct oaiisa esl omni.i;!! unaquaequc super nos essentiarum cugnominalio pro-
lae sunt, enas'-' auiem, quoniam uniiasest^' in pria earum signi/ical virtults*". 1 gitur sanctarum Do~
ibns subsiaiiliis, ot tres subsiuntiae iii unitate es- minaiionum manifestativam nomimtionem Geslimo
iniae. A supereaelesiibus essenliis usqne ad novis- declarure ubsolutam quandum el omni ignominiu mi-
na " terrae exieudens bonilaicm suam in omnia quae norationis liberatn anagogen. Quod eiiain sic possii-

nl providentiam. Hoc item prima icrarcbia in lau- mus interpreiari, non servilem quandain et omni
in Divinitatis subintrodiicit, quod a subliiviissimis sulipedestri minoratione liberam anagogen. Hoc
• elestibns cfssentiis nsqne ad novissinia ityrae in- quoque in laudibus Tbrononira posuit. Igaominio-
I
idiiboniialemsuam, viJelicet inomnia, quae siint. sum quippe est et minorationis ct subjectioiii&f id
pvidenliam. El nemo me
D
**
pede ingrcdi, ox qua libera
arbilivtur, per ignoran- est, servitulis indiciuni,

I m Iransiiilisse : extendens, pro graeco pariicipio et absohua esl oaelesiiiim Dominaiiouuiu anagogv,

VAIUAE LECnONES.
i/)»am om. AB, add. ex Sic G, kJi benedicta.
vers. et texi, ' B* oorr. (Iieolochis.
graec. * * B'

acr. ^st. Sic C ei oorr. B*, AB

' oni. A3, add. ex vers. et
benedicta.lest. graec. ^ el^ B iii*
tiucil. * B* siipra adscr. est. ' A enaks.B enahs. ** A B sive in suptressentiaii C sii, superessett' ,

lii. " A enahs B enalis. ** est om. B. ""Ra.i.corr. B; A novissimum, B nooissimam. *'Emend., A Bi'.
p evenio. ^" B facilitalem feci inieliicieniiae. ** Sic ABC. " B* supr. adscr. esl in. ^^ K donaliones.
c C etcorr;B', AB vere polenie. »* Sic AB, versio habet coi»ni)minaiio Dei imiiaiorias earum signifi^ :

. deiformes proprietales, quae cum texlu graeco ad veibum conveniuni.

NOTAK
A liltorrs miniatis : Finu capilutum sepiimum. cinibus et Archnngelis et Arigelis el de ulliaia corum
h f)ii octiivum, cujus praefaiio esi dc Domiitnlianibus ierurcliiu; W in infima parie
adser. membranae
irlv.liiiit* e.i Polesluiibux et de rnedin eurum ierar' Capiliilum \ltl da Oominaiionibus et Viriulibus ei
. B JUltMis miiiialis : Cfipiiuium nonumde Prin- Fotestalibus et de /nedia eorum ierarchia.
P.^.Ti;oL. CXXll.
*9S KXrOSiTIONES JOANNIS SCOTI 196
hoc est, SHrsnm versus aliiiudo ; nii enim terreniim, A meinbris, sitbaiidiiur a superioribua : aesUmo declu-
fiil viie, ml servile ipsarum alliludinein deprimii. rare. iVcprieov universale, ipsum sjmmum bci^niu
Ncn aisimitat lijrannicaium dissiinitiliidinum^ tiUo dicit, quod proprie est, ei umversale bonum esl.
modo, hoc est, sc lingil* vel colorai illarum alllludo, Omnia siqnidem bona non per se bona, sed pariici-
Unam esse lyrannicarum dissiraililudinura. Tyran- palione universalis boni , quod vere " bonum esl,
nica quippe dominalio verae Dominaiioni dissimilis* bona sunt. Ideoqtle dixil : ad nuliimi vana vidcniium,
est. Caelesles auiem Dominationes non tyranntce, adnullum eorum^^^quae per se considentla
fioc est,

non superjje, sed mofiesie el huinilitef iu amore vana videntur.Yideuiium enim dicit pro visorum, hoc
l)a el sujjdiiornm sibi dominaniur. Vymersaliler est, quae videntur, usiiatissimo " Graecorura more,
eam inclimlum tiberatiur'* severam dominationem, ei quia a verijo 56zou«i** , hoc est video el'^ videor,
omni nintuliiae'* seriituli superposilam, a superioribus derivatur , quoniam commune est ; ut sit seiisus :

Mibauiiiiur, aeaiimo declarare, universaliler inclifta- sed " aestiino declarare conversara non ad aliquid
lam modesie ol liumiiiier el liberaliler severam, sive eorum, quae vana vidcniur, quia per se non sub-
nl polcsi iraiisferri, irreijrelieasibilem * dominalio- sistunt, sed ad id, quod proprie est ei universale.
nein superposiinm onmi nunoraiivae serviluii. H^on Animadvertendiim, quod Graeci Deum vocaiii ali-
inJigeniem subjeciionis omms et remotam ab vni- B quando neuiraliter ov ,
quod esl, aliquando niascu-
tena dissimiliiudine el kyriarchiae'' inc€ssanter ap- line uv, qui est. tit kyriarchicae ** semper deiformiict-.i
Ae&iimo declarare " nullius subjectionis'
petfniein, ia purlicipatione secundum quod possibite ipsi facturu.
indigeiitem , nisi soli'" Deo ei " praecedenii " se Uoc uUimum oinnino palcl. Quod enim dicil in par-
ierarchiae; ct remolam abomni dissimilitudine, quae ticipatione kyriarchiae ^* deiformitatis faclam*',
cam deformcm dissimilemqueCreatori ''suoefTicial**, commune esi omuium caelestium esscntlarum. Om-
ct kyriarchiam" , hoc est^ ipsam Divinilaiem, quae nis quippevinus earum in participaiione Deitalis
hyriarchia '* dicitur, quonlam princeps est et princi- esi**, quae *' est Dominaiionum princeps. Ipsam "
pium lotiusdominationis, indesinenier desideral. Et vero sanclarum Yirluiim, subauditur aestimo decl:j-

ad ipsam illitts ipsivs naturaliler subsistenlis virtttia rare nominaiionem, foriem quandam et ineemwvta-
$imililudinem ,
quanlum possibite y et seipsamt et bilem viritilatem in omnes secundum earum deifor-
ifuaeposteam sunt,deiformiter conformanlem. Uauc mitatein operationes, ad mltam susceptionem rndita-'

^entenliam propicrea sic inlerpretati sumus per ani' rum ei divinarum illuminationum imbecilliler infir'
bilum, quoniam xuf-ta " in Graecoest posilum, cujus malam polenter in imitalionem ** Dei reduclam, nvi
,

fmlerpreiaiio propria uno non exprimitur verbo, sed relinquentein suimet imbeeillilale deiformem motuin,
sic : naluraliter subsisiens virtus, at sii sensus : lu- C ^^.d ^rmiier fereiuem in superessentialem et poteniifi-

desineniepappeiii similiiudinem ad ipsam kyrran", eam ** virlulem, el ipsius imar/mem virluli simitemjuxia
hoc esl viriulem, qnae naiuraliter per se subsistil, quod liccl faclam ", et ad ipsam quidem ut principO'
el quae nibil aliud esi, iiisi ipsa per selpsara sub- lem virtutem poienter conversain, ad secunda vcra

sislens Divinitas, quae, quanlum possibile est, ei viilulis dulricem el deiformiier proveuientem. Nomi-
ipsam, dominationem videlicet, ei quae post eam natio, inquii, Yirlulum foriem et ineommuiabiiein
sunt, w
iuferioribus ordinibus conformat. Videtur caruin viriiitaiem vel vigorem vel strenuitaiem in

posse sic breviier" transferri ; Et ad fpsam

enioi. omnes deiforines operaiioues declarat, quae virilitas

«jusdem propriam*" similitudiuem, quantum possi- iiulla imbecilliiaie inflrraalur in suscepiione insiu-

bjJe^S ei se q^sam, et quae posi eam eunt, confor- rum sibi divinarum illuuiinatiOHum, quae poler.ter io

niantein, ul sensus sii*: Ei aesiimo deciarare appe- imitaliouem Dei rcducitur, hoc est sursum duciti:r,

lentein. ad ipsam propriam simililiidineni ejusdem, quae nun relimjuii" sua debilitate, quia lu.uquain
Kyriarchiae plane, quanlum possikile, ei seipsam, debihlatur, deiformem motum, sed firmiler se ipsant

dominationem scihcet, et quae posi eam sunl, dei- fert, hoc est, nrmiier teiijiit in superessentialem,

formiter conformanlem el effingentem. Et ad nullum divinam plane virtuiem, quae" se poienieui facit**,

mna videutium, ted ad proprie *ou universate eonver- D et quae *' facta estimago ipsius superesseutialisvir-
sam ; m omnibus hujus senientiae colis", boc est dum tulis, sll virtuli similis, et quae convertiiur pfr*
^
VARIAE LECriONES.
*Corr., AB (/isstJnJ/i(«din€r«. * Sic C, A set ingit B fringit , , rad. corr. fiuqit. • simj/is. A * B u-
hcralitUer (puncl. ii* adj. videlur) ; B' supra adscr. el hberaliler. ' B miuuli. o supra adscr.-te. * B int-

preheniibitem (puuct. adj. et s Supra adscr. B*, ut tegas irrevressibitcm). ' Corr. B*, A kyiarcliiae, H tiyrar-
cliiae. * Sic BC, B' corr. deciinare, A dcctinnre, ' A iubveciionis. '• B soit (ii^pr. scr.B*). " A «.
'* Sic C ei corr. B*, KHprafcidenii. ^* vnalori (punct. adj. et cre supra scr. rideuir B*>. " Corr. 1

ABC in(iciat. *'Sic AC; H liijriurchiam. C el coir. B*, AB k^rarehin. '« vSic *'
AB rvpfiu. '* B hyri
B sic bieiiler pusse. ** B propriam ejiisdem. *' B' siipra a<lscr. est. ^' Sic
'•*
C, A
colus, B coliis.
C el corr. B*, AB quid vero. <* eorum oiu. A, ad maijj. adscr. B. *" Coir. B', ABC usiiuiissiino
raarg. •jn\&cr. dochoimtjm.
*' B' corr. vel. ** B" o(;rr. ei. ** B
E\ vcrS- el lc*iil. jiiaec., A cfiiiiatchie, "'
riarch.e, C t^tjriatcliie.
»* AB kyriurchie. «' Sic C el corr. B', AB formum. *»bic C. AB suni. **
ttl corr. B*, AB qui.
** B* marg. adscr. l)e vniuiibus. " A imiltiHow. »• Corr. B", AB poniificum. " Bi
vera. el lext. graec, AB (ucta. ^* Sic C ol
eorr. B", AB Tdtquit. -^ B* vo«fi quae puncia suly., supn d
scr. per. *' fucit. om. B. ** B quue se.

ji
1S7 SUPER lEKARCHIAM CAELl-STEM S. DIONYSII. m
lenleradipsani virlntennnierilopriiiripaleni.quoniam. A P«'" mediam illam »' iecunda muuife.Unlhne delaiis.

omniiirn virUiiumet priiiceps CL principium esl, qnae Ilas, inquit, pniprias virlules ac deifornies medius

cliam adscciinda viruii<:ni daiet deifonniler prove- caelesliuin aniiuoruni ornalus habel, ideoiiue purga-

nit, hoc esl, instar ilivinae processionis.El nolandu!!i liir et illuminalur et pferfieitur ,
quemaduioduir.
quod, ubi posirimus * virlnli similcm cl viilnlis <ia- dictiim est iu superiori (^apilulo de prima ierarchia.
Iriceni, ibi in Graeco composila suni vorba, ([uae iNec alitinde piugaiur et illuinim^liir el perliciuir,

eoniposiiive non possumus lrai>sferre, nisi fnrie, nisi a divinis illuminalioniWus, indilis sibi seriindo.
*'
quamvis inusilalc, dicimus 5vv«uQ»t5fl * virUilifor- adverbium'* estsecuHtlo, perprimam ierarchicam
nicni ; Suva.tzoSoTwj ' ve-ro, duin adverbiuin videtur, disposilionein, quoiiiaiu illa primo , ista vero se-
non nisi noiiMnibiispolesl iransferri, ne niininm in- eimdo per iUam divines parlicipat illiiiniiialiones,

usilalO! verlaUir. Proplerea diKimus : virtuli sinu- et per mediam illam iierum secun.ia manifesiationH

lem el virlulis dalricem. Jpsatit'' aulein sancutrum Po~ in tertiam ierarchiam veluii per secun<bm '* inanife-

tesiaium, hoc estj ipsam nominationem sanciarum fttalionem ipsis divinis illuminalionibus delalis, 6ive
Poleslalum aeslimo ' dcciarare uequipoientem * divi' ut proprie transfcftur, dislribuiis.
mrvm Dvminationum ot VirltUum bme ornatutn et § 'i.Itaquepcr ntiam dicdonem veuire in alium aKgelum
'* **
inconfitsam circa divinas susceptioue.i ordinalionem, audifumySijmbo'um faciemus a loutfe supcrperfecLie

H ordiualum ' ^Hpermundanae ct inleUeclualis pote- ei per processionem occullae in sequcnliam '* perfectio-

$lafis, non ttjraunice ine.i, qm^ iitferiora SMnt", polo- nii. Haec, inquit, supernoi uin civiuni coiloqnia
slafivis virlutibus praecipiiatue, slhI potenferin diurna quibns videmus per aiium angelum diciionem venir«
post \yene ordimfas reduelcw, et posf se dBifarmUct ir\ alium angelum, in quo esl audiius, si[jnum facie-

rtdttcenfis, et patenfiftcim ' exM«»au'/H«»u '", quan- musa lotige SHperperfeGiae, hoc csi, plus quam per-
lum fax est, Hisimilatae, et eam, nl po^sibilc, angeli^ feciae perfectiouis , ei per processiouem.occuitae iii

revelantia m beneomaHs per- ipmniordinibus poiesta* scquentiam *''.

Ac si aptjrie diceret : Nos homines,
liva virlnUe. Ipsa", Hiquil, noiriin.-tliosanclanim Po- qui non experimento, sed arjjumenlo divinos expln-
lestatuin decIaraE .•vequepoteutcm" vel aequeordi- ramus sensus, faciemus *' argumenlum et apertissi-

natam'^ ordinalioii<>m divinis Dominalionibus et iv.um signum, (juid de longe, hoc esl, ab ipsa celsi-
\irtulibas, et hene ornaiam, et inconfusam, quae ludine divinae sublimiiaiis, quac longissime ab
non lyrannice, hoc est, nou abnsiva potestate in ea, omnibtis, quaesunt, renjovetur, plus quam perfecla
'* '''
quae sibi subdiia sunt, in ficia similitudine po-. etpjH- arcanam processioncm occuUa perfcctione
testativarum vinutum praecipiialur; sed potenieir, gradalim elordinale irv scqnenliam^", in caelestiuiu
sive ut proprie t-ransfertur, poteniissime in divina virlutuu> videlicet couse«iu(«ite!n ordinationem de-
rcdiM5iturposl hene ordinatas, hoc esl, posl primae scendii. El hoc esl iiiud argumenlumet signum, per
lerarcUiae pulchre ordinatas virtuies , quae eani alium airgelum profecio " venire diclionein a SHtnma
praecedunt, et postse, id est ", infra se ordittatas Divinitaieln alium angelum, in quo illud verlitur *'

Tirtules deiformiier reducii *", sursum ptane dwcil, uietuni in auditum ; moii quod in eis corporei .sensus
01 poteniiflcac exusiarchiae, hoc est Diviriiiaiis, sint, sed quod sic visio piophelica formata sil. Si
^uae i?owc£Offowf '*, quia polesiates faeii, i^wcMfi- ergo,quod summa bonitas praecipil, printa ^' ierar-
jjf«'*vcra, quia polesialum princeps esletprinci' chia in aliam atque aliam icrarchiain, veluli in
i4uin, nomtnatur, quantum licet, similis faeta est, alium atque alium angt<ium , in quibus illa diciio
Hearn i-^wKif-xj.ee»^^ , quantnm possibile, angelis audilur, descendit, signum ^Ht ^'*
incunctanler di-
-eTClat potestaliva virtuie in bene ornatis oi-dinibus vin.te processionis per ordiuatos gradus a sunur.o
)eripsam, suam videlicet ordinaiionem, per quam usque deorsum, hoc esl, ab excelleniissiinis caele-
iiferiores ordines ornantur. Has hnbcns deiformes siibus essentits usque ad homiitcs , qui eiiam angeli
nopriefates media caelesdum animorum disposilio pur- dictmiur, quando divinum consi ium, quod per su-
atur quidem el iiiuminalur et perficiiur, quemadmo- i\ perioresangelosaccipiunl, inferioribus scaiinuiilianl^
'umdiclumc.st, a divinisilluminalionibus, indilis sibi Woc. autcm dicit, ul intelligamus mirabilem reru^n
fcmdc per primam ierarclticnni*" disposilionem, ci disposilionem, per qiiaiu divina Provi-.ienlia tuaver

VARIAE LECT10.NES.
' Corr. B*, pro quod ubi posnrmus k B ubi posuimus * ouvK'0:t'ji7 iu codd. ila
quod, C, quod non posuimns.
cripiura esl, ui taciUime lc^as falso Svvat/oo-iav, quare B* maig. adscr. i. e. dnnamosian. - IJ' maig,

dscr. »• e. dinamodolos. * B' marg. adscr. /)< poteslntibus. ' A ips. nom. sancl. potcst. vominaliouem
eslimo, ^ ips. n. s. p. vominuiio:it'm at^siimo. Sic ABC. ' B' adscr. i. e. ordinntionem. *-
B sf(/a infe- '^

iora. Corr. B*, AB poniifieam.

* *"
K' supr;i sv.w nUfer crivsalem pofefillim. " A i;)sam. ''Sic.4B, C
equipotentem. »^SicABC. ''*S«lC, AB iuficla, '» Sic C et rau. coir. \W AB idem. *• B reHuctae,
corr. reducens. ''
A f(jo oya-iOTrou, B cqo o-jc-t»- Qwj. '* A B e<io o'ji7i«ovr.«, B" «oir. jxoijo-- " A8
y*ovffj«ox«S(*, B*co!T. £:c<y(7. '"C(HT. B", AB lernrcftiam. **B' inarg. adscr. ilLim e. primum iernrchiam. ?'.

'k Ad verbum " Corr. !V, AUC ierurcliiam. *^ B sauciam, B" 8::pra scr. secundam. '" B' m^.-g,
dscr. simbolum i. e. e.ri.>.nph.iii sivi demvustrutionem. *" fCjucntia. '-'
B' corr. sequentia. ^^ B /ar/«:

l* adscr. -m«s. " Bad. corr. 11, \\i pcrficiionem. ^^' H seqneniiam [punct. adj B ). *' Corr. B', A
Urfecio. " B vertitur illud. "''
A per primu. B per primo.. (p-,!iiit. adj. B )
-' Corr. B" , AB ejas.
199 EXl'OSl'riONES JOANNiS SCOTI 200
siialls condltae pliMiiuuUucm incffabili processionc A «'ipium ornnium, quod supcrcsscntiale esl, Deum
di^ponil. littim snpieules circa mcrut noslras * im- videiicet, reducuniur, ei a " paFiicipaiione lelelar-

violatlones * aiunt ,
pcr seipsas lucenles divinoruin cbioarum, diviuarum videlicet, purgalionum el illu-

pteniludiiies, per alicras contemplativarum * parlici' minationnm et pcrfcclionum.quantura licet, elTiciuu-

palivnum , esse perfecliores. Quod praedixil ,

per lur, Divinitas " auiem, ui saepe jam diciom " ,

SumuKtrum sacer.loUua approbai lesliuioatum. teleiarcliis dicilur sive lelelarcliia, qnoniam iiostia

Sapieuies eniui, inquil, qui sacras iioslras hoslia» rum principium est et princeps. Ei haec " lex ex
*'*
ei imuiolaiiones * myslicas perfectc inlelligunt, di- divina laxiarchia, iioc esi ", ex ipsa deitate. quae

«:unt, per se ipsas immcJiaie luceules pieuitudin«s propierea laxiarchia dicilur, quia loiius ordinaiio-
nis piiucipium es*.ei priuceps, quasi t«$;mv «^//j •*,
divinorum inicileciunm, boc esl, divinos inlellcclus,

qui per se ip&os immediaie plenissime lucenl, per- qiiud csl ordiuum principium, tradita est, secunda
fi.'et.iores esse, quam conlemplaiivae participaliones, sciliccl speculamiua per prima diTiaas parlicipare
* cunltnuplalivi
**'

scilicet inleileclus, qui divioam illuminalioncs. Invenies uulem lioc et muUoiiens "
coniemplationcm per alleras viriules parlicipanl. theologis " exprcssum. Ac si dicerei : uon solum a
Ouod hteviier eoiligere possumus. Perfeciiores sunl sacerdotaJi irailitione, verum eiiam ab ipsij luopho-
diviui inl.liecius.qui per se ipsos immediale divin»m {j lis saepissime praelaiam lcgem invenies incolcaiaia.
parlicipanl couiemplutibuem, quam ceieri, qui * per Quando cniin dioina et palerna liumunilas *' hrael
"
luedteialem aUiortim sc candem contempi»liouem conversibiliier ^^*
pro sacra ejus salute erudiens, et

suscipiuiil *. liituerc , uhi jiosuimus sapieotes, ibi in ulcisccnlibus et immitibus mtlionibus in correclionem
Graeco 5etv»t, pro quo poiest " quis diccre : reve- tradens, omni^ena provisorum in meiius iraduclioue,
rendi vel periti vcl sapieutes. Sic uenimo, el mgeli' et captivilaiem dUnisit, et ad priorem clemenier redu'
corum ordinum immediaiam participationem primo xit conslfluiiam, videt theologorum unns 'lackuriat
in Deum exieniorum perfeciiorem esse per medietatem unum primorum, ut aestimo, el ciica. Deum uugelo'

perfeciorum. Ouemadmodum, inquit, per sc luceules rum; commuae enim est " omnibus hoc
'^" angelica
'* lioc
pftrlectiores suut bis, qui per alios Sucem accipiunt, cognominatione'*, ab ipso^^ Deo discentem de
tta aibitror angelicos ordines, qui immediate primi- consolatoxia,ut dicttim est, verba.Mrio verbonim '•

iiis in pavticipationem Dci exiendunlur, perfectiores Yidel euim " theologorum, proplieiarum plano,

esse perfectorum ", eorum videlicel, qui aliqua mc- unus iiomine Zacharir.s unum primorum angeiuni...,

dietftie interposita perfecli sunl. Ubi posii : perfe- principaruun videlieet \irluiun», «luae ciroa Deiim
ciiorem, ibi in Graeco iw.fiytvupccv ", quod possu- sunt, ut aestimo; hoc eiiim iiomeu, quod cst ange-
mus dicere : perfectiorem, vel potentiorem, vci C lus, ut praedixi, commune est omiiibus caelesiibus
crrle elficaciorem. Propler quod et a noslra sacerdo' virtulibus propter angelicam, hoc cst, nnnuniiaiivam
lali iraditicne perfeciivae et ** lucificae el purgativae cognominalioncm ; ab ipso Dco disceniem, didicit
virtuies primi '* inlellectus nominanlur inferiorum , enim ipse uuns primorum angclorum ab ipso Dco
lanquam pet se^inomniuin superessetuiale principiuni immediale de hoc, de rediiu plaiie Israel, consolaio-
r^iductoruni, et theieiarchicarutn purgationiim et illu- ria verba, sicut dictutu est, in prophetica scilicet

minatioautn et perfeciionum in pariiciputione, secun- visione, qiiando divina el paterna humaniias, boc
dtim eis fas, faclorum, Hoc enim est omnino divina esl clemcntia, dimisil captiviiaiem, ct ad prioreni
laxiarchia
*^^*
divinitus promulgalum ", perprimase- reduxil indulgenler consianiiani, erudiens Isra?!

cunda dieinis parlicipare illuminationibus. flac una couversibiliter, hoc est, ut coiiverierciur, pro sacra
perplana *' lucidissimaque seotentia ordinem caeie- cjus salute; noluii enim eum hoslibus suis tradere
Suium essenliarum dignilatemque hreviier uperii atque asperilale vindictae, sed voluil corrigere et salvare
Cimcludit.Propterea, inquit, nostra humana sacerdota- mansuetudiue clementiae; el ulciscentibus, sive ul
tisducirinaircspriraosordinesprimae caelcstis ierar- congruentios huic loco transfcrlur, coeroeniibiis, «I

ciijart perfeclivas ei lucificas et purg;ilivas nominai immitibus, vcl asperis iii coireciionem " tiadens, ad
virlutcs. quouiam inferiorei» ordines per eos ad prin- D corrigendum, ouiQigena *' provisorura iraduclione,

VARIAE LECTlOiNES.
• Bnoitras sacras. 'B' marg. adscr. i.e. sucrificia sive sacrameHla. ^B'marg. adscr. i. e. ronlemplaiitil
* B*iwmoialiones ei hoslias. * B perfectioues participuliones. • Rad. corr. B' , AB eoniemplaiim
1 qui om. B, ad marg. adscr. B*. ' conlcmplationem om. B ' B (.bucipiunt. '• poiest om. B, ad marg
adscr. B*. " B' marg. adscr. i. e. perfeclis. '* AB hiyyttrxipov. " ei om. AB, add. ex conj. ei
lexl. graec. *'B' maig. adscr. ;;rimi i. e. supremi. " B* marg. adscr. per se i. e. per eos. "A/aji
chicn. B taxiarehica. " B vertnulgalim , torr. promnigalum •* AI>C per ptana. '^ B" rad. corr.
*• Sic C; AB divinitus. *' B* supra adscr. ** B* voci haec puncl. subj., »1 .^d maig. adscr. haet
esl. ,•

quii est. " est C el supra adscr. B*. ** Sic C,

om. AB, haliel nd. ** B" marg. adscr. taxeonurd
AB
** SiC AB. *'B" siipr»! adscr. « iheologis. ** B' stipra scr. i. e. pictas. ** Had. corr. B", AB conoersi
liler. *" B' corr. comniunis. " B* marg. adscr. .«. nfgolio caplivilalis el rcduetiows israel ul diciumI tsi
isi >'
•

pruphelia. ** B. cognamiiiaiionc ipunct.

a<ij. B ). *' AB hvc (tb ipto. ** h el d«. *• B' adsc
**Benim (puncl. adj. B"). *' ]J coieptionem. *" B' iiiaig. adscr. vcl omnigeHu i. e. videlicet tntrtiJ
gtntrii

Qdau \...

Ji
!0( SUPER liLRARCHlAM CAELESTEM S. DIONYSIl. 308

lioc est, otnniiiioJa eorum, qni diviiu |«roviJenUd A cluose, iiitdleKU muUiplicAro r«JeuraiA «le caplivitale

regtiitlur ei corriguiuur *, maaiuluclione io melius. popnli propngalionein "^; qui vero trnnslulil : sine

l)bi diximus roiistaiiiiam, ibi io Graeco cuTraOeucv ^, nturo, enndein sensum sigiiincare votuil, ac si di-

|uoil Cicero voliiii Iransfern^ conslanliani ; ipsi au- ceret : laniu tnnliiiudo populi erit, ul niuro ainbiri

lein Craeci riTraStiKv * dirniil luipyjciutv *, id esl, non possil. Alter auiem iheologorum Execliiel " et
)encfacieuliani. E-jnu.StMi' aiilcfniressunlsecmulum ak ipta, inquit, hoc sacratistime promuhjatum este
sioicos, voluiitas,' gaiidiuni, caulio. cl nonnisi iit Cherubim super/irmala (jloriosisiima Divinilate. Al-
iniiiio snpientis constitnuntur; volitnialeiu dico atno- teriu» '* theologi quod praedixll approbai tesii-

-ciii boni, gaihlinm vero de veritatis invenliune, inonio, Iioc est, qiiod divina cnnsilla in piimis an-
raiiilo diligejis reruin consideratio *- Noa aulein gelisimmediate suscepta per inferiores angelos in
liciinus vjr:u.Qiiy.; * gaudium ", aniorein, odiitro. iheologorum spiritibus fonnantnr ", dicens Allcr :

risliiiain , qiiando in aniino s&pienlis * vlriu- antein iheologorum Eiecbiel dicit, ah ipsa super
es sunl, ut : < Gaudetc et exuliate, qiioniam luerces lirmaia, snperessenti^ili videlicei, gloriosissima Divi

'estra copiosa eslin caelis »; ilem : < Qnj diligit me, iiitate Iioc**, qiiod seqiriiur, sacratissiine **,diviniius

lliligetur a Palre ineo > ; et alibi : < Tu scis, Doniine, plane, promulgatuin esse, hoc est, Iraditiim fuisse

(nia aino le »; i Iniquos odiohabui»» »; « Trislisest ^ »psis " Cherubim immediaie". Enim Israel, ui di-

niina mca usque'ad luortera». Innnimovero insipien- ctum est, exercilaliva Humanitas per disciplinat in

metius tradueens justiliadiTina obnoxios condemnnt ^*,

is (luin consideranlur, y.xinoni.Qvtu '^, hoc esi, inalae
lassiones recte dicnntnr ", si ianiengaudium in innoxios justificavii. Traducens Israei, hoc est, dum
nima insipieiili poiesi intelligi : estenim gaudium, traducebal Israel, ut diclum esl in divina Scriplnra,
>etiiia, qiiant nunquam sequitiir irisliiia, quod in- exereitativa hutnanilas, iJesl, divina clementia,quae
ipientibus evenire non poiesl. Alterum vero subje' traducendo exercet per disciplinas In mcliits, qiios

lorum a»gelorum, in occursum pruui provenieutem, liberare vuU. lioc doceiur primus posl Cherubim,
inquam ad illuminationis maceplionem el melnle- Inmbos sappjtiro praecinctus, qui poderam jnxla sym -

sin •». Vidil vero ipse Zacbarias aliura angelnm de bulum ierarchicum induebatur. lleliquos (lulem ange
linoribus obviamprimi*'' provcnireadsusceptioncnt los, qui secure-i habebant, divina taxiarchia iwperul a
luminationi), revelaiioni» videljcet divinae, qnae priori •* dqceri de hoc divinum judicium. IIoc 4ocelur,
rius sninmo angelo ab ipso buo dicta est. £t inquit, id cst, de iioc judicio, obaoi^iQS damn^^ndi,
jetalepsin **, id est percepiioneni, pariicipaiionem innoxios vero jnstirfcandi, docelur pritnus angeius.
ilicei; melalepsis '* eniin '^ dicilur proprie parli id esi unus ex caelesU ordine, qui sequiiur Cheru
paiio. Deinde ab ipso divinum ccnsiliunt tanquam a ^ biin , verbi gralia upus Dominationum dlu Viriuium
immo sacerdote erudiium, el hoc docere iheologum seii Polestatum, quoniaiu primo Clierubiiu *^ ab ipsa
tmersum. Deinde, inquit, videt occnrreniem ange- Diviniiale iiumediute de eodem judicio edocii, ipsi
[m, eruditum ia divino coniiilio ab ipso primo an- vero Cherubim primunipost se docenl *', qui " prae-
elo, lanqnam a su|pmo sacerdote, el videl Uieolo- cinclus er£|t poderam "
luinbos sappbiro, qui eiiam
im seipsnm plaqe conversuia hoc docere *" Israel, induebalur secundum symbolum'", secundum habitum
jod a primo angelo per Eecunduin didicil. Pote&t et Kup^rai sacerdutis in Israet. Sutnini giquidein sacer-

c transferri : el hoc docere *' Uieologum " conver- dotes perizomala, id esl fcinoraiia seu succinctoria
mtem, ut sit sensus : el videt convertentera angeluin sappbiro celerisque pretiosis lapidibus omaia prae-
mm propheiaiu, ut hocdiscerel. QKoniam fructuose" cingebantur. Podera quoque lunica, videlieet (aUri,
ibilabilur Jerusalem a muUitndine homiuum. induebanliir. Podera autem dicilur, quia usque ad
anc inlerpretaiioneai a Sepiuaginta accepit; llie- *', id esi, usque ** ad pedes |»endebaU
jro'5«f In
•nymus " quippe trauslulit : Quoniam ** sine muio tari habitu ilaque *' snmmi sacerdoUs primus angelus
ibitabitur Jerusalem a nuiliitudinc Iiominuni. Unus post Cherubira visns erat prophetae. Divina auiera
men sensus in ulrisque est. (^i eiiiiq dUit : fru- n ta}.iarchia , id est sutnoia bonila^, quae ordinat

VARIAE LKCHONES.
corriguniur om. A.
ei * B* marg. adscr. t. e. eupaih'um{- * I^* niarg. adscr. i, e. cupathiam.
Conj., A J> evspyfiM. B" niarg. adscr. i. e. eueryesiam, C eilergesiam. * B' iu;irg. adscr. eupathie.
Jtn U' marg. aJscr. tres sunl eupalhiae i. e. bonae pasniones secundum Sioicos. * A recens
an. sec. xv in superiore parte membianae scr, Amor est vis unitaiiva irnnsformans aniantem
amatum. ^ B' marg. adscr. enpathias. * B* inarj?. adscr. gaudium, amor, odium, irisiiiia, quaiido in
linio sapienlis sunt, virlutes sunt. • B* corr. snpienlis suni^ " B hodiu. ^* A U x^xoTraStott, C kaco'
iliie. "SicC et corr. B*, A\i dueunl, '*Emend.,AB metalempsin; H' vwr. me:aiempsini. '* Slc AB,
pnmo. " Euiend., A melalemysin, B metulempsim, C me^altempiiim. "' A inetalemp.its, B melakupsis,
metallempsfs. " B vero. ** Sic C ei corr. B*, AB dicere. *' Conj., AB dicere. •« docerc iheologuat
i». C. ** B* tnarg. adscr. i. e. copiose. " A ieronymiis, B ieroniwus. ^^ B qnod. '* B purgationem.
AB ieiechiel , sic ubiqne. ** B" marg. adser. Ilcm de visione prophelica. *' B fmmnnier, B' corr.
vmantur. " B Aot est (puncl. adj. B*) •• B* marg. adscr. <:/i*rufr/«i. ** Corr. B*, .\B ipsius.
B*
*'

arg. adscr. transduccns Jpsum. ^* B condempnnt, sic ubique. " B' corr. priore. •* B cherubin primo,
Sic C, \B dor.ere. " Sic C el corr. B*, AB 7<//iin. "^B podera.
B* ntarg. adser. ierar- •*

icum scilicet, t. e., ftguYum lerarchicam, qnia ierarchia risibilihus fiyuris uiitur ad inoisibiiiunt denomina-^
'«'iM. '"AlJ. podas, *••
ttsqne oiU. A. ^ C in lali tjuoque hubitu.
 ip?i EXFOSITIONES JOANMS SCOTI 204
omnia, imperai, per Cheiul.im relkjuo^ »n|gelos, qui A raiitia divioorutn sacramenloruin. Non eiilm iniperi
iricurcs lialiehaiil, doceri a priuri ' ungclo diviuuiM lus divinonim iutellectuum Tiam verilalis potest
juiliciiHu de hoc, ut discerent scilicei divinain jiisli- tngredi, nec lacem ipsius oonspicari, sine qna neino
(iaiii de hoc discriinine ubnoxiorum ct innoxioruni. diiincabitur. Siquidem »* non snfficit, ut qnis sagii-
£i quidcm etimi dixit mediam transire Jerusnlem, et tam de vulnere relrahal, nisi adsit »", qui sanaudo
ttare reguum in frontes iHfioxiorum virorum ; aliis vulneri medicinara adhibeal. Gratia »• uamque ba-
Lxite iii ciiHititemposl eum, el percutiu\ et itolite pur- piisiiii hoc solum praestat, praelerila non " nocere
i'ere ocuiis vestrLs, ad omiies autcm, super quos est dclicta, et in diviiiam non autem
(ilielalem nasci :

sigmm, Jie appropiiiquelis. Ei quidem *, iiiquit, or- largitur lutura commissa non iropedire; hoc **quipp9
iliiii ' Cherubim, vei absohtie, ei CUonibim, quo- divinae gratlae per poeniteuliam }ibero arbilrio
niam Cheruliiin ei Sei'uj){'iini hebraice * uliiusque commillitur, divinae quidem gratiae per poeniten- j

numeri ' conimnnia nomiua sunl. Nam ei Cherub liara, libero arbilrio per providcnliam. Polesi *»

ei Clieriibim singuiaiiier pi-^ierunlur per o-uvri^tv, namque quis, ne incaute peccet, providere, sed non
hoc est per cotisiruciiouem mancrorum; sjniiliter sine graiia. Poiest grytia peccala induljgere, neque
da Serub * el Seraj>bim, et pluralis nuineri et Itoc absque bona hominis voluntate. Neque er.im
roasculiua nomina sunl. Ipsi it:.que Cherubim divina £{ liivilos vult Deus fitlrahere, sed vOleiites, ne donura
(»xiarchia dixil, primum post se "^
mediam perirans liberi arbitrii in serviiutem redigere videatur *".

ire ci^itaiem. Velut &impliciier potesi iiilelUgi, ei Primus ergo posi Cherubim sigual fionles innoxio-
primo post Cherubim, sed per se ipsum Cherubim rum. Oluioxii erant, sed signorum noxii sunt factl»
4\\\i mediam* perlrajisire Jerusalem; mediam' vevo Quare Ciirisins crucifixus priraus dicitur post Cbe-
dicit, hoc est, in obnoxios innoxioftque divisam; et rubim.AudiPsalroistara : < Minorastieurapaulominus
dare signum, criir,i§ Clirisli vidolioel, in frontes in- ab angelis ». Yis nosse, quomodo^ninoraius est? Audi
nox.ioruiii. Ualum " esl enim signum " T " in frontibu$ paulnm : « Semetipsumi.lnquit, ? exinanivit,formam
enrum. T.tu aulem siniiliiudinem crucis gcstare quis servi acclpiens in similitudinem" hominum faclus,
lideiium ignoral? IIU soli igitur '^ liberantur, qui obediens Patri usque ad mortem i ; audi signurntin
crucem Domini Odeliier crediint.i Arhitramureninn, froiiiibus signalum : < morlem autem crucis >. Solus
;«il Paub.is, « jusiiiicari hominem per .fidem >. Alii signat, solus quippe liberat; angeli 'J ejus securibus
»uieiii seonies habebant, qalbusiinperatum est nuUi percutiunt, per ministros suos acdificat sibi domuq}
paicere. Puidire autcm '* unus innoxiorum •" signat, ex humana natura dolata, ex informitate sua imfof -

oi non alio siguo ni5i crucis. Unus est enim Ciiristus, mam ipsius, ad cujus imaginem facta esl, reducta.
qui suae passionis virlute crcdenles in se jilierat. G Q''Od vero securi '^ ferire *'jubenlur, neniini si:ii

Alii autero seoures, hoc est, dohiiitia gesiabant aruia, oculis parcere, significat severiiatcm divinae Scri-
quae phis aedincaiioncm significant quam fuinam, ptiirae " in discvelionibns et correctionibus " deli-

diviiiQe jusliiiae severilalem figurantia, quae per ciorum, quorum judc^ esl. Uonorum siquidem ma-
.'iiigclos, praedicalores ^plime Ecclesiae, virlutes a gisirorum juste "
discernere, non auiera blandiri.
viliis, naturam a culpa segroganl, superflua inci- rson iiaque ^" Deus naturam, quam fecit, inierimii,
danl ", naluralia confowiant, cx (juibus domum sed ab CA, <luod cam inficjt, se^regat. Non eiiini di-

divinae possessioni apiam consLruuiit. Adeosauieiu, vjnae honitaiis inellabiiis pietas sinit naturam, quam
qni sola iide diviuae passionis, dum primilus sacra- )kui similem fecit, aeternaiiter deformiiatem paii.

mcnium bapiismaiis snheuiit, liben sunt *'',

accedere " Permittit aiitcm ad tenipus eam c.orrigi, iit avidius
prohibeuiur. Dulaii enim prius "; omnis qiiippe ei ardeBiius ad suam digiiitatem redeal, aerumnis "
suptMfliiiias eonim dono fidei '* ampuiata *'. Nam **
stiis justissimis crudiia. Itatio ^iquidem non concu-
quisqiiis pjsi graliam haptismatis adeptam non dit, imaginem Dei in acierna turpiludine detineri.
poccaverii, correclionc " deliptorujn non .indigebit. Alioquip coaeterna ccil miseria beatitudiiii, malilia
Purgaltir quippe semel et simul ab onmi originaii hniiiiati, regiium diaboli regno Dei. Nou autem lioc

piopricqiie peccjnto. Indiget autem pnrg.iri ab igno- D dicimus. qua^ nulla poepa " sit aeierna, dum uiu'S-j

VAIUAE LECTIOXES.
'. IV corr- priore. Corr. B*, A8C* r/HJ.i est. * B* adscr. i. e. vrdini. » AB ehraice. * £ic]
C ct (orr. B*, tiuri. AB
• B serup, B* corr. .<:erap, (] clteruh. ^ B vose, B* corr. per se. A me-
dium. « A media. »«
BC signa. »«
Conj., \BC
,om. C. *Dicium. •«»
si igitarA T Coiij., AB lUi
B* corr. Jlli igiittr, et ad marg. adscr. sffii C j/(i ergo soli. '^ Pro autem A ait. B* inarg.
,
"
8dscr. fronies iimoxiorum. '•'B' corr. abscidunt. *' Corr. B* ; pro liireri Tunt h^ tiberis , C iibe-\
ros. " B accidere. ? B* corr. sutit piins. *• Sic C et corr. B* . A Arfi , B fide. «' B* siippj

adiicr. est amputala. "

B* tuur^. stAscr. ^uue purgaiio et quoruvi datur in baptismo, et quaerestat posi
bdvtistnum: " B. correptione. *' Binarg. adscr. non sufficit tetum abstraliere, si vult vttinus sannre. ** A
BG <:siJ.'.
'^^' mM-^.
!ii\scv. Quidpraestai graiia baptismi. " Sic C, jjoh om. AB, ad-cr. B*, **ii'marg.
ndsor. QHidexiqiitir ail vitandum peccatum post baptismum seu poeniieviia per graliam, piotideiitia per ttbenim
arbiintim. *» B' marg. HdsCi pccciUuin potest quis vilatye, xed non sine grafia.
.
»• B* inarg. adscr. Dt

^uilificatiohe impit. qi'od exigiiur graiia et ustis tiberi arbitrii, seu botta roluntas. " h similitudine.
•" }y marg. ads-cr. Qttod boitt (ni;)e(i suut execulares poeiturum infligindurutn. " B* corr. securibus.
^* Emend., AB feriri *» ,1} doctrii.ac. ** B correptiottibus. *"
B' supra adscr. rs/ juslc " A t.'a. ^* B
eTumpuis. " AB penn, sic scmper.
 205 SIPER lERARCHlAM CAELESTEM S. DIONYSIl. m
quisquc siia couscientia sive beaiiflcabitur , sive A ''hiarum summi sacerdoles possuni appellarl ; suni
damoabiUir in aeiernnm, sed solummodo agiinus, emra poniifices, qnainvLs eorum poniittcains aeqna-

(jiiod nuila naiura in ullo puitieiur ^. Redesmus ad tis non sit; alii quippe alios praecuiiunl. Ni.>i forio

proposiium. Pulohre iiaque duonim proplielarum, quis dixeril, unum fuisse ex ordinil>iis secundue ierar-
Z;uliari3e liico elEzechiel, visiones coosonae appio- thiae, pcr quam veluli ineJieiaiem quanduin lci-
biuii, Deum immediale cxceisissimas essenlias, quae lia * doceiur. E( si ita esl, cogeinur"' snbinlelligere,

circa eum siini, docere, deinde ordinatim per pii- aiit aliuin angelum inferioreni illo mcdininreni fuissc
mos seciindi, per secundos lerlii, per lerlios quarii, inter ipsum el iheologum , si per leriiam icrar-

lioc esl* iheologi, docenlur ordines. Zacharias eniin chiam docenliir hoinines; vel cerle non solura san-
aii,se vidisseuiiuin primoriimab ijwoDcodiscentem ^. ctos iheologos * per angelos leriiae ierarcliiae, ve-
Cui aiior occiirrit inferiorum angeiorum, qui veluli rut.i eliam per angelos ntediac, nec non el primae,
secuiuio gradu per priiDum divina didicit consilia; ab ipsa eliam Dciiate ^ posse doceri, non c-<t negan-
qui iteruni secundus angelus veluti summus sacerdos duin. Quod iJcm Dionysius iu libro : Ecclesiaslica
llieologum, Zachariam dico, erudivit,si quis sic velii ierarchia videtur assurcrc, ubi ail, htimanos aniuios
iniciligert', quod raagisier ait : deinde ab ipso occur- sccundum propriam uniuscujusque a'. ;aloi;i :u\t iri-

refiie angelo tanquam a sumrao saccrdoie crudilurh B bus c.^^elcstibus ierasciiiis insitos esse. Qiiiseiiim ab-
videt convcrsum iheologum ; el boc doccre videt, imcrii ", raplum Aposiohnn in lcriium caclnm, In
quoniam fruciuose hnbitabilur Jeriisatem. Si vero tcrtiam plane ierarchiam fuisso, ubi in medictate
quis inlelligcre vull : deindc videt eruditum occur- ab ipso Deo inelTabilia auilivit verba? Qidd forlassin

rentem angelum ab ipso primo, qui ex Dco didicil, quh dlxerit de dicenle amjeload Duuiel : Exioii sermo?
tanquam a summo sacerJole, consequens crit, iii aiit de ipso priino ignein ex luedia Clierubim rect-

non ipse occurrens, sod primus a Deo discens sum- jiienl'^? aut illud ejiisdem abiindanlius^^ in ordini»

mus sacerdos iniclligatur; ul eubinferalur : et vidil angclici osiensionem, quoniam et Chernbim imnnHi
conversiim iheologum hoc dicere, iJesl, vidii secun- ignem in inanns sandnm slolam induli? aul dc vo
dum * angclum a primoerutiilum docere theologuni cnnle diviniisimum ^^Gabriel, et dicenleei ; Fac illuin

conversum in quoniam frucluose haltiiabi-

hoc *, intelli^^ere visionem ? ant quaecunque '^ cHn n sacn
lur Jerusalem. Ezccliivl vcro ait primo ' ab ipsa theofoijis dicta mnt de caelesilum ierarcliiarum dc •'*

{jloriosissima Divinitiile Cherubim doceri deinde , formi ornalH, ad qucm nostrae ierarchiae ordinatio,
per ipsos primws post doceiur, qui in sacerJolali ha- iecuiidum quod possibile esi, ossimilala, angelicatt:
I>iUi visus esl; per quem iterum vcluti lerlic grauu _^
pulchriiudinem ", qnanium inimaginibui" habebii.
docentur angeli; ut onlo sil : ab ipso Deo Chonibim ^ formalam per eum, el rednctam ad superesssnlialem
inslriiunlur, ab ipsis Cherubim primus, quic inqiie simnl oninis ierarchiae. Qui.«i esi angelits, qui lucutus
sil, ex ordinibus secundae ierarchiae doceun', qui esladDauiel,sancia ilcclar.si liisloria ".i Adhuc»,ia-
iierum rerujuos angelos lertiae ierarchiae docet quii ipse Daiiiel, c mc loi^nenie In oraiione, ecce vir
per quos posiremo Iheologorum animus iiluminutur. Gabriel, iiuem videram in visionc a priucipio, cito
)n visione lamen Zachariae dnbiilm videlur esse, volans teiigit me in teuiporo sacriricii vesjtertiiii. Ki

"uirum dc secundae an de terliae icrarchiae ordini- docuii me, ei iocutus est mibi, dixitque : Daiiiel !

bus eral illo ailer primorum occur-

angclus, qui uni nunc ego '* egressus sumi ul docwem te, ei iniclli-
rii, per quem theologus eruditus est. Nam quod geres. Abexordioprecuiniuyrum egressusestsermo;
suuimiis sacerdos appellalur, nuUi mirum debct vi- ego aufem veni* ul jitdicarein Ubi, quia vir deside*
dcri, qrioniam omnes animi irium caclestiura ieiar- riorum es. Tu aolem auintac-verie sermoneun, ei in-

YARIAE LECTIONLS.
Sic AC, esi
'
om, B. » Corr. fi*. AB
descendsnlem. Q.abeo iiiso descendenlem. ^ B sanctum. ^B' sHpia
adscr. sn/ufi, » Sic C
Bprimotiit.AB tcrtiae. ' A cogcmus.
* * Coi.j.,
;
ABC «<i»c// theQlogi.
*B' marg. itdscr. Quod revelalio propiieuca quandcque fii per angelos teriiae , qunnUoqnc per anyeto*
niediae, qnandoqne per uugelos priinae ierarchiae, quundoqne el ab ipso Deo immediale rsvelalio-
uein accipium. «» A abnuere. " D luibundan^ius, sic ubique. ** Ex vers. et text. gracc. A U dignis-
simum. ^^ A quencu;iqui\
li quemcunque (punct. a<ij. IV). '* Conj. A thcrnrchiarum \i iU<furchiaJum, ,

B" corr. iherurchiarum ( foriasse legobalur f/iej-rtr:/tiarK»t pfo ierarchiaruni, umic error in^epero po(uil).
'

'* A
siinilitudincin. •*
It* supra aJscr. est. " AU istoria, sio ubique; C hgsioria. «* Sic C ei coir B'.
AB ergo.

NOTAE
• EaiJcni fero dc natura non punienda, ueqiic D 'es naluras rationales nutu omnipoienlissimo punil
aelerna pocna, quac nihil nisi conscienli.i »il pecca- autaIiquattdoma:vfeslo, :itiquattdo occulto, nunqiiam
loruin aeierna, J.Scoius saepius, nccnoii in liltrodc luinen lnjtislo juJicio nalur.is creatas a nalurisrrea
praedest. cap.XVI docuit. Ad qiiae reoie Prudenlius : lis punfri jiibet vel siuit ». Et dopocnis acU>inisidem
t Qiiod Deus, iiiquil, piiniat peccalores, omnes di- haecaift < Pi^en.^is nihil alind quaiii cnnsciciiiiam
vinorum cloquionim p;vgiiiao lcstar.tur. . . . Audis pcccaU)rwm jiixla Origenein, Viii sccuuiiiim lo, iolum
Dcuiii piiiiioiilem. hoininentquc punitum, el non so- absenli:»iit bealiludinis vis intelligi. . . . Asl orlhodoxi
bjin hi)minem, venim cliam lerram iii poenam liliiis iranslaLores non solnm aliam pooiiam, verur» eLiam
puiiilam, ei itegas nalura puniri naluram?. Aut . . . diipliccm esse poenam gebeiinae sonliif.l aucioriiale
jps«Crcaiornaiuiar'jiii rebelles sibi aic^ueinobedien- saiiciae Scripiurac > cet.
 ^^^ .EXPOSrriONES JOANNIS SCOTI 208
leriige yisionenrj Septiiaginia hcbdomadcs
: . ei lotiis A dicia sunl de caelesiium ierarcliiarum «•
deifornii
scrmo, qui sequiiur de rediiu populi ex capliviiate ornaiu, ad qneui oriiaiuni noslra ierarchia, qiian-
ei de advenlu Christi. El hoc esl, quqd breviier
tum hominibus possibile ", similis facla esl in suis
bealtis Dioiiysif.s
inlroducil dicens Quid forlasse
: ordinibus. Angelicam siquidem pulchiiludinem imi-
qois dixeril de dic«infe aiigeK) ad Daiiiel Exivil
: tatur, quantiim polesl, in figiiris et symbolis seiisi-
serniO, Quod graece dicilur : si;f,l^vj o lo^/o;, »
p:o bilibus. Ipsos namque Domiiius Jesus Chrislus docci
que Hieioiiyniiis posuil : egressus esl scnno, aut swae copieniplaiionis praesenlia, nos adhuc erudil
ex oie Darii regis,' ul iterum aedificareiur » Jerusa- per symbola, donec veniamus in unuin. El hoc est
leni, velccrteabipsoDeoperaiigeiu^i iaaniinumpro- quod angelicam " pulchriliidinem, qiianlum ii)
ait :

phetae^ Quod aiilem sequiiiir aul de ipso primo :

imaginibus habebit. Habet eiiim nunc caelesiiiiin si-
i;,M!ein cx medio Cfierubim recipicnie,
e.\ Ezechicl nniitudinem in divinis symbolis , habebil luiic
assumpmm ost, qui aii : < Ei vidi, el ecce in firma- eorum piilchritudincn in principalibiis exemplis,
menlo, quod erai supor capul Cherubiiu, qoasi lapis quantum possibile esl fieii iii imaginibus. Imagi- ,

sapphirus, quasi species siiniliJudinis, soli appaniii nesvocal, ul arbilror, Iheophanias, in qiiibus el
super ea. Et dixit ad virum, qui indutus erat lineis.
ipsi angeli, et hoinines in aequalem eis bealilud:-
et ait Ingredere in medio rotarum, quae suut inter
: B „em gh.rificali, ipsum Deum videbunt, quoniam >»
per
Cherubim, eieirunde superciviiatem). Elhoceslquod
se ipsuin invisibilis et esi el eiit oiiini inlelleciui.
sequitur : aut illud ejusdem abundanlius, hoe es(, il- Supcresscniialiias qiiippe illius omncin superai in-
symbolumejusdem, Ezechiel, quod estmanirestius
lud
lellechim, Nostra itaqiie ierarchia aivgclicam pul-
ad oslensionem ordinis angelici, quoniam et Che-
chriludinem habebit, quaiitum in Iheopltanicis ima-
rubim immiliil ignem ia manus sanctam siolam in-
ginibus .seu simililudinibus haberi poteril, fonnaia
duli. Quod, quamvis ita in oraefala visionc scriptum
l>er eum, ornatum videlicet caeleslium viriutum.
6SS8 nun videalur; ibi enim sohimmodo soripuim
Nani ecclcsiaslica ierarchia per caelesies virlules ei
est t Ei diii t ad virum, qui indulus erat lineis, et aii
:
ordinalur el forinatur el rediicilur ad superessentia-
Ingredere in medio rolarum, quae sunt * subtus leiu omuis ierarcbiae, ad ipsam sctlicei omuium
Cherubim, et imple mannm tuain prunis potcsi
», causam.
lamen inieliigi aut in sepluaginta iHterpietuin edi-
lione, ex qua beaius Dionysius isla omuia introdu-
CA*PITULUM IX.

xit, sic scripium, aut ipsum sic inieillxisse : < Impie Cujus lilulus est
ifianum tuam prunis ut subaudiaiur, quas ipsa » Che-
> ,
De Vrintipibus et Arclinngelis el Angelis et de ullima
rubim tibi Iradi^iura sunt. El ilenini quod seqiiitur: eorum ierarchia ».
aul de vocanie divinissinium Gabri«d et diccine ei :
§ i. Reliquus mhisin conlnnplationem *'*
orna(u*,
Fac illum inielligere visioncm, ex Hbro Daniel susce- Prin-
an^elicfis conclndens ierarcliias, a deiforniibus
plum «, ubi dicitur: « Et ' facturaest aulem, inquit,
cipibus. Archanyelisqueel Angelis disposilus ". Restal,
cura viderem ego Daniel visionera, et quacrei-ein
inquit, nobis speculaiio ipsius ornatus, qui '* om-
intelligeniiam.ecce sletitin conspeclu mco quasi spe- nes " aogelicas conoludit ac terminat ierarchias,
Cies viri, et audivi vocem viri, el clamavit, et ait Archangelis et .\ngelis
: qiiiquc; ex Priricipatibus el
Gabriel,facinlelligereislam risionem i. Haec« aulem conslruitur. Et primas iiuidem dicere uectstarium
omnia propterea et in propbetis et sciipf.a et visa aestin\o, secundum qiiod mihi possikile , sanctarum
sunt, et a beato isto n.agisiro inlroducla , nl cognominalionuin manifestaliones. (Juemadmodiim iii

jnielligaraus animorum disposiias or-

caelestiura exposilionibus primae el mediae ierarchlae " inier-
dinaiiones, el quosdam quidem ab ipso Deo imme- pretiiliones.'* noiiiiniim prius exj^lanavit, deiiide siii-
diate doceri el illuminari, eosque ilerum gradaiim giiiorum ordinum proprias et communes virtuies ei
se inferiores docere el illuminare , qui a supe- admiiiislraiiones ; ita et nunc in ex|>osi(ioiie lertiae
rioribus docenlur el illuminantur. Et hoc est ierarchiae inierprelationes, quas Vi>cal inanifesuiio-
quod ait : et quaocuiique • alia a sacris tlieologis D nes cognominationunn, primo iiigrediiiir cxpaneie

YARIAK LECTIONES.
' AB
^vj/.fiivf/osrt (iif !), C i^KoJ jfra^cf! «fafur per quo icvoMiiniis (e^wA^ev o /o'/«f. pro om. C). ' Sic C, A
B aedificatur, U' corr. aedificelur. ^ B' inarg. adscr. sitpple hic et in seguentibus inlerrogationibus : nisi
quis sil infcrior a superiore eruditus et accipit doctrinain. * Sic .\C, snnl om. B, inarg. adscr. U'.
•Corr. B", AB ipsae, C ip^as. « B' supra
adscr. est ; est orf\. C. ' B
ff.
* Sic C ei corr. B'. Mi fJanc.
* A quencunque. '* Sic
C, A archearchiarum, B urckearchicarum. ' B* adscr. est. '" B. marg.
adscr.
DeyisiQne in patria. '* B*
raarg. adscr. cave cuin dicutur in Jo. lii. videbimus enm sirut est, sed poiesl
aici cjuoad capaciiulem lolius. '• A
conlemplalione. ** IV rad. corr. disi>osiii>t. '• Sic C cl coir. B", AB
9«/'. " omnes j)m. C. **
Quemadmodum ifrarekiae oiu. B. '* —
interprelationes oni. B, ad niarg
aoser. B*.
NOTAE
nonnm de principibus el orchaugetis
« Ca.pilulum paiie B' scripsil : C i\ de prineipihus el prinripa-
el de ultima eorum ierarchiu ; B lilteris
atigelis, et libus et archangelis el angelis et de uttima eurum
miniaiis •.CapUulum decimum. cvjus litulus est re- "
ierarehia.
peiuio sgnage angelicae ; sud in innma memhranae
m SUPEK ILIUARCHIAM CAELESTEM
:
S. D!ON\S».
stinimi
211)

Quod consequcnler ad]tingtl 'J/a/nTejrrt< «niiM t/;sa a manifeslaiissime declaial stiperessenllaienr»

quidem caeletlium principum illud deiforviiler prtn- boai, quod Deus est, laxiarcliiniu. Esl eiiini loliiis

cum ordine sacro principaiivis caelestis iniliiiae priaceps s'.l priiuipiiini l»eiis. El
af)ale educliium el

lecenlissimis viriulibus , et nd principale principium nulHndnin. qnod |n,oprie oiiin uiiiilnm laxis graeco
uliaa ierarchice dnci, iiominalur. ldeo(|ne DetiS ipse l.jxiarciies el laxiar-
eas uniuersaliter converli *, et

iid iUud ipstim quautum possibHe, * reformari cliia (iiciliir, (inia upxof cl upxO' •'"^ ^^^ princeps
el ,

princificum principium, manifcsiureque sttpcressentia- el priucipiuin universalilfi i .lelchlis niililiaestibsislil.

iem cjus laxiarchiam, ornutum principalium viriu- § "2. Ipta " auteni sanclorum Archmijelorum
la

l%m. Declaral, iinj[nil, ipsa cognoniinalio caelesrniin aequipolens iiuidem esl caeleslibus Principaiibus. £»(

riincipum iiiiitl principaie educlivuin, hoc est, quod cnim '* et eorum et AngeUrum '*, v.l dixi , iernrchia

principes el d:ices sinl ' oinniiiin naiionuin, per lo- unn el dispositio. Ips;», inquil, sanclorn;n Arcliange-

luin orbem iioniinibns babilahilcm. El lioc deifor larum cognoininalio ejusdein poieiitiae esl caciesli-

miter, ad simililndinein vidoliccl unins veri Dei, qui l)Us principalilnis. Aet[ualis siqnidem significalionis

unns e» summns omninm princeps est et dux. Cum suiit et Piincipnm el Arcliangclonim noniiiialinnes.
ordine sacro et principalivis dccenlissiniis viijij^li- Esleni'.net)ruin, Arclian^^elornin vidclicel. ei Princi-

l:us, lioc est, cum sancta divinaqne ordinalitine, B p-un, el Ajigelorum, ut praediclnm ", tina ierarcliia
cumqiie virintihus convenienlissiinis ornaiui piinci- nnatjue disposilio. Hbi jmsiiimus aeOjnipolcns, ibi

paiivo. El nonsolumprincipaniur gentinm, dnccsque ouoTa7»iff " in Graeco, pro qno pos^^umus dicore ot

earnm sunt suis virtulibus, verum eliam.lpsas, 3e<juipoUms, et coilega ", seu simililer honorabilis.
'

suas ^ Sciiicel» vJrlnlos, ad snperpriiicipale princi- Vcrumlcmcn ijuoniam quidem non esl ierarchia non

pium , Deum plane, qui est principium onniium cl primas el medias el utlimas virlnles liabens, Ar-
principinm ' el plus cbangeloruni sunctus ordo *• commnnicative ierat''
principioriim, et principale ,

quani iJrincipale principium, universaliter conver- rhicae *huedietati e.tlremoruin recipitur. Hoc osl, i\\iod

tunl. IIoc eniin commune est * omnium caeiestinm aii: Qiianqiiam " Principatuumei Arcliangclonim el
animoruift, priinnm qnidem ad causam suam con- Angelorum nna iorarchia sil el disposilio, v«runla-

verti, ul ab ea formenlur, deinccps ad inferiora se, men non parva disccrnuntur tlilfereniia. Arcliange-
iil in eis, quod ab nna '^
omniiim cansa percipinnt loriim siqnidem ortlo nieuielniis proporliononi inter

laciendum, pernciant. El boc e&t, qnod ait : et ad tluos cxlremos, hoc ordinemPrincipatuum
esi, inter

superpriiicipale principium eas universaliler conver- et ordinem Angericitm quoniam niilia

oblinel *\
li ; ni subaudias : el cognominalio caeiCbtium Priii ierarchia esl, sive humana sive aiiifelica, quae nou

fipum dtxlaral, eorum virtutes omnino ad Denm, ^ habeat et priinas el meiliiss cl iillimas virliitcs. Ordo
*' Piiucipa-
qui est suporpi hicipale principinm, converli. El alias iiaque Archangclorum medius csl inler
ierarchice duci, et ad illud ipsiim, ()nanlum possi- inum quasi superiorem, ei Angelorum velnli inferio-

Jbile, reformari princificum principium. Hoc est rem. El nihil alind esl ipsa niedielalis proporliu, nisi

non solum ipsa cognuminaiio proprias * Principum ierarchia, id esl, ponlificaUs communicalio. Unnm
virlulos ad omnium principium converti , vernni enini discroli ordines comnuinicanl,sumniuin quippe
eiiam inferiores eis virtuies, sive humanas, sive an- bonnm simul oinnes appelunl, simul, quamvis non
lcas, quihus principantur * et praesunt, pereos aoqnaliler, parlicipant. El hoc esl , quod sequiiur :

poulilicali ordine dnci declaral. Et ad illud Ipsnm Eienim sacratissiniis Principatibus communical " ei
secmuhim possibililalera princificum pnncipium, sanctis Antjeris. Qiialis autcm sil ipsa coinmunica-
Siunmum honum plane , qnod omnem principatnm liva medicias , subseqni^nler adjungii dicens:/p«$
sua perlicit virlute, reformari, Ac si dicerel : non qi/idem, quia ud superessentiale principium principu-
solum caclesies Principos snas proprias virtutes ad liter conveniiur, ff ad ipsum, ut posstbile ^', rcfor

lipsmn principium , qiiod eflicit otnne principium, malur, et Augelos uni(icatsccundum benc ornalos ejvs
sedetalias, qnilms principanlur, ducunt alque re- et oruinalos " et invisibiles ducatus *". Ipsis, inquit,
I)
|fornianl. Manifestareque '* snperessenlialem ejns PrincipalibuscominunicalArchangelorum oido, qnia
ilaxiarchiam, oinaium principalium virtuium ; hoc ad superessenliale princinium , Deuin profeeiu,
lcsl : Principatuum nominatio manifeslal ornatuni Principaliler, hoc est, sicul ipsi principains, conver-
Uriucipaiium viriuiuminanifesiare superessentialeiu liinr, ei ad ipsnm, ui possil-ile, lelbrmaiur, ».-1 qui»
iLiiiiarchiam ejus, superprincipalis videUcei " prin- Angclos unilkat sccundnm bene orniilos el ordinaios
hipii. Ornalus siquidem cueiesliuio principnm nubis ei invisibiles praesnlalus. Hoc eniin ei ipsi Priuci

VAIUAE LECTIONES.
» om. AB., marg. atiscr. IV. » B supia adscr. esi. * B sunl. * Pro ipsns suas B suas ipst»
converti
Deum — principium
om. B. "SicAC;«j< om. B, adscr. B'. ' Coni. ABC uuo. * B per proprias
** 9',
k principunter. »* Sic AC, B manifesiare, B' supra adscr. maniicsi. ei. ** videiicet. oit\. V,.
^

laarg. adsci-. De nrchunqelis. " B' marg. adscr. coqnominuiio. *' Corr. B"; pio Est enim. A B Eienim.
** sic C el corr. B', AB coliigu
I*
B archangeluruni, '* B'
Kdscr. esl. "B rec. m. inarg. Adhcr.omoiages.
B* rad. corr. t.isi. »^ ordo om. B, ad m.Tig isdscr. B -' B ierarcluae, ** B ct tfoanquam. "^ B o\)lineL, .
Y B* ^* ordo " B' supra
|ic plei-umqne. »' ad adser. ardi/jcm.
niars». li communicat archanyehrurn
cel. q[^
"icr. est. »' ejus e( ordinalos om. B. -' Corr. B'. AB diculus.

1
211 EXPOSrriOxNCS JOAJNNIS SCOTI . S12
palus faci(int/Nam Aitgelos iiinncaiil ad communi- \ corpora non ae^iiialitcr sohiriiim radiorum capacia
calioiietii siiperosseiilialis princiijii, el *
quemadnio- suiit, oinuibus tamen aeijuaiiter y.ipcrlumiunlur, de-
duni uiiiiiliis e«niii> el ordiiiMtio el inlellitjibilis qiie omnibus n^silieinlo relucenl. Sic siinl oinnes
priiicipaius Deiiin conimunioai, iu et angeios sibi inleliecluaies aiqne raiionales aii!ini.^'iilli!? quippe
unificant-*, ei pei' inedieiaiefii arcbangcloniin Oc.iin illoruni esi, sive piirus sit, sive conlaininalns, qui
coiiimuiiicare iticiuiii, inque siiam socieiaiein pos expers sii " divini radii./Non taiiien aoqnaliler ejus
suhveiiere cumeiidiii!l.i/s(is vero, quia el eis hypo- capacos iiunl, noqiie lioc agit radii inlirniiias, sed
phelico " est ordine, dicirics iilurninationes ierarckice animiirum cap;icit;is. Cur autem non aoqualiter om-
psr primas viylules suscipie;is, el Angelis ens deifor- nes ei angelioi cl humani animi capaces suul divini
miler annunciinis, ei per Atujelos nobis munifesihns, radii, ipse beaius Uionysius alibi e.vpo,suit. Si enim
secnudum sucram nitiusciijuiiinte diviniius iUuminalo- Deiis aequaliler, ab.sque ulla ordinuin diversorum '*

rum analocjiam. Islis vero, hoc est Angelis, archan- diirereniia et propriciaie et ascensioneet descensione
{,'eiicus ordo cotumunicat, quia eis esl liypophelicus, varioriim graduum univcrsiiaieni condiiam faceret,
iii esi, prapiieticys ordo; Archangeli siquidein an- el nullus forlassis ordo in republica naturarum
geioi uni proplietac suiit (Uiin Jivinas illuminatio- Iieret.^Si nullus ordo ficret
; , nulla harmoniajf Al sl
nes ieraiclike, id est punlilicali ordiiie, per prinias g niilla barmonia , nulla sequeretur pulcliriiudo/"
virtutes, Piincipatus videiicet, qui se praecedunl, In omnino enim similibus sicul nulla barmonia est,
suseipil, et eas ijhiminaliones iiobispor Angelos ma- ila iiulla pulohriludo/E.st enim barmonia •*
dissi- »"

nifestal secuinjum sanciam analogiam uniuscujus- miliuin inaequaliumque rerum adunaiioJ Universi-
quc ex Deo iUumiiialoniro hoiniriuui. Duobus iia.-pie talem aulem nalurae conditae pulchritudine carere,
inodis Arcliangeli angeli communicativain possi- Crealori omncuni judicaretur inconvenientissiuiuin.
dent socieiiiieni. rrimo quidein , quia divinae Porro si ncmo recie philosophanlium universalem
sapieiuiae iliumiMalioiie» , quas per piiores se crealurani iii pulcheri ima hannoiiia esse consiilu-
vii lules suscipiunl, Augelis Riinuntiant. Secundo lam dubilai, sequiiur, eliam de
, ordiiie ipsius nulli
quia per Angelos iraiiilas sjbi illuminationes no- sapientuni haesitare liceie. Non eiiim niinc de apo-
iis Hiaiiifeslant. Ubi dalur inleiligi, quod, quenj' stplis angeiis cl coiilaminalis hominibus, qui merilo
admodum * Archangcli niediaiores Principaniinn maliliaesuae divinac illua^inalionis radium a ."^6 " ro-
et Aiigcloruni , ila Angeli mediatores Archange- [lellunl, sermo eal, aed de iiatiirali ordine universalis
loruin ei hominum. Quo in loco non spenieiufa nalurae. " Sequitur '' : Ipsi eiiiin AntjcU, sicut
wilur quaeslio :
^ Si Iii tres ordincs tertiae ierar- prixediximus , compiectioe consuinmaTU omues caelC'
chiae, PnncipaltJS dico , Archungeios ei AngeJos, C «•'*»« unimorum disjjositiones, secundum quod con-
onioi.iges, id esi, aequipoientes * seu colh;gae ' seu summundum est, ut in caetesiibus esseniiis habente^
sirniliter ' lionoral»iIes suiit, qua raiione ArchangcU angeiicam " proprietatem. Piopierca, inquil, Archan-
mcdialores stint Principaluum superiorum se, cl geii pcr Aiigelos supernas itluminationes" iiohis au'
An{!;eloruin,qi!osextremos omnium caelestium virlu- niititianl, qnoniam Angeli, sicul praediclmn e.si,

lum theohigica iradidil doctrina ? Nec hoc in terlia complenl el consummani oiuiies dispositiones, or-
soltnn, sedetiam inseciinda, quae esi et niedia, ei in iiatus videlicel , caelesiiuui anioiorum. SeLunJiiin
prima qiiaeriiur ierarchia. Qiiomodo eniin Seiaphim quod consummandum esl; ea scilicet ratione, qua
et Ciieruliim et Thiotii coUegae et aequipotentes ' disposiiio aniinwuin caelestium *" cunsummanda
.sunl, si (diiMubim niedietatis locjini inier primas ei delcrmir.anda csl *'. Quam ratioucm subjuiigit:
Saraphim ei uiiiiiias Thituioriun virtutes leiient ? ut in caeiestibus essenliis habentes angelicam pri>-

Siuiiiiter di; Virtulibus, Poiestalibus, Domiiialionibus prielalem. Ac si dicerct : utpote diim habeiit iiiler

consiilcr.iiuliin!. iii qua quaeslione nil mihi commo- c:ie!estes esseniias qiiandain proprietaieui , qu:i spe-
ilins occurrit dicemium. (piain omnes ae<pie polen- ciaiiter Angeli uoininantur, quae soli gnoslioae vir-
les '• esse in appeiilu socielalis superesseniialis om- luli ** cogiiila est, per quam sitigulis Cdelostium arii-

nium causae, in ejus vero participatione nniliipiices i) uiorum ordinibus proprictaies discernuntur dis- •',

ascensionis ct desccnsioiiis gradus possidere.\'nus- tribuunlur.Sequitur *""

Et magis apud nos Angcli
:

quisque enim caelestium aniinorum ordo juxla suam quani priorcs uplius nominali, quunlum el circa siijni-
analogiain divinarum iUuminationurn capax est. licanlius ipsis est ierurcliia, et magis circumornalus.
NuUus autcm eis privatur, quoniain in omues com- Nunc ralionem '' reddit, cur ** omnes caele&ies
niitniter difliuiditur. iNani ci aer et aqua lerrtmaque osseniiae a iheologisangeligeneraliler appcilenliir ",

YAIll.Mi; LlXTlOiNES.
» Emcnd., pro e/ ABC nl. «
AB uinificanl, ^AB ypcfetico, slc uhique ;B'uiarg. adscr.!.e.pro;>/jtf-
SicC-
{icoS' propiielici). '* B. i;)-!. < oir. quenwumodnm fnil.C quem ad nwdum. * l\ nnirg. ndc-cr. Qiians!io. * B aeque
i^Wiues. 'SicC, M\cotiiiiae. ''SicCetcovr. B',proSi;usiii.'//i('.'r AB.se humUler. 'Wueqnepoievies. "Corr.
J, AB
ueqne pulesiaie.s. C, eijuefolenie.s. " Sic C el lad. (orr. B; A expressii. " ti dioersorum vrdinutu.
»« pM/c(i»;lU(/i^ om. B, marg. ad.sor. B '. ' Sio AC, pio «i;/ t'.»*iiH B «/tnim. " B adscr. est. •«• B a «i?
railixin^ *
^^ crealure. '"
B iiiaig. adsor. i>e ungdis '" i////;c'.'i<v.m om. AB'.
"
uiaig. adscr. B *. "B
coclcsiiiitnoniinorum. *' cs; oiil \BC, snpia ndsei H *. -" Sii; C el o<ut. B", M\ viriuie. " Sio AC. B •

'* *
rirc,im,Ccurc;m. *' C apprliauuir.
(iiHernunlit^ «puncl. ttdi. B") '* B .sm</. B raliones. Cori B'. \\i I l ' .
 515 SUrtK lERARCHlAM ( :aelestem s. dio.nysii. 2u
cxtrfimis ordo liO;iiinibiiS(jiie proxiimis spj^cialilcr A nntionibus et Virtulibut et Potestallbut, ejus ". qunt
pngelicusnoiuiiuUiir '. Magis, inqiiii, apiitl nos lio- esl Principibus ' et Archanijelis el Angelit, ierarchiue

iniaes, qiiaiu apud caelesles virlutes apiius liomiiiali principari. Paiet quod ail : Aestimaiidam vcro, \o-
siiniangcU, quani priores, hoc esl, quain praeccdeii- quii, seciindam ierarchiam lertiae lerarchiae princl-
les eos virlulcs, quoniain plus qiiain superiores or- pari. Ut eiiim prima sccundam ", ita secniula tcr-
'
diues nobis appropinqiiant, inagisquc iiobis diviua liain sanctificat et diicil *'. Dux vi lelicet ipsius esl
aiiiiun|.iant et aperiiiiil niyslcria. Qiianluin cl circa ejus principaliis. Prima qnidem ierarchia ae.stimantla
signlficanliiw ipsis est ierarcbia ei niagis circumor- cst principari " leitiae manifestins qiiidcm, qiiain

nalus, boc esl, in lanluin apud nos aplius iiuininali prima ierarchia principalur mediae, occnliius vero,
snnl angeli, quain priores, iii quanlum esi ipsis ic- id est, altius et secrelius, quamea, terlia '* vidclicet,

rarchia* circa i|liid,quodsigniiicantius, hoc est, iiia- quae posl cnm, mediam planc, constituia csi. Quod
nifcstius el exprcssius iioijis per eos aniiuiilialiir. polest sic dici : ineiia ierarchia manifeslior esl
Juluere, quod significantius seu, ul expresse trans- quain prima, occultiorvero quam lcrlia, ea prole-
ferlur, inanifcslius non sunt comparaliva adverhia, cto ralioae, qna occultiora ei incompreitensibiliora

sed neutraliuin . noininuin comparaiiva. Et niagis sunt, quae causac omnium appropinquanl, bis, qnae
circumornalus, id esl, niagis nobis eoruin ^ ornaius f> loiigius ab ea ordinata sunt. Prima itaque ierarcbia
circuiuscriptus est, aii intelligendiini videhcet. Omne immedlate post Dcuin occultissima esl,' quoniam
enim, quod facile intclligilur, quodaminodo circunii' on:nino incognitae caiisac proximam possidet rcgio-
scriptuin inlellectu * videlur; altiores siquidein iieni. Tertia vero, quae caelesiium essentiarum ex
viriuies loiige a nobis reiuoiae snnt, qui adhuc ler- iromitatem tenel, manifcstissiina cst, quanlmn cae-
rciiae iiabitaiionis sepiis circiiiitcludimur ', ne 11- lesfcs virlutes manifeslari pos.^^-unt. Siedia vero ,

bero mentis voiatii ad caelesiia intelligenda puro qiiia ncquo pioximum iieque ** exlrennun " obiinet
conlnilu valcainiis ascendiMC. Scquitur : Etcellen- locuin comparatione inieriorii manifeiiia est; in
, in

ttssimim quldem enhn, ut dicinm est, disposilionem, comparalioiie vero exleiioris occnlta probalur a iheo-
tanquum ipsi occutto primilns ordinatc proximanteni, b)gis csse. Principuluum aulem et Archangelorum et
ciam fornutns. aeslitnandnm sundificnre secundum. Anfielorum manifestutivam disuositiomm humdiiis ie-
Onlo verborum : Aesiiniandmu quideai eniin , ei- ntrchtis per consequenlia pruecipere. A siiperioribiis
cellenlissiinam disposilionem, lanquam proximanr subaudiiiir : aeslimandum esl auteni, nianifestali-
leni ipsi occulto primilus ordinate, ciam Ibrmans vam disposiiionem, id esl, ornaium iNiiicipaliiuin el
sanctificarc secnndam aniem sensus
*. F.si : Pro- Archangelorum ct Angeloruin, terliam videlicel "
plerea ultiraus ordo nobisque pioximus aplius a no- '-'
ierarchiam, humanis ierarcliiis per consequenlia "
bis angelicus nominatur, quoniam excellenlissima divinae ordinalionis praccipere. Manifestaiiva autem
caeleslinin essentiarum disposilio, prima videlicet dispositio terlia vocalur ierarchia, quoniam divinA
ierarchia, veluti proxima ipsl occulto, Deo plane, hiimanis ioraivhiis manifestat consilia. Ut eiiiin

qiii proplerea occultns dicilur, quoniajn siiperat om- prima mediac, ei media tertiae, ila tertia " htiinanls
nem intelleclum, ac primitus anie alias ierarcliias praeest icrarcbiis. Si autcni quaeris , ctir plures
ordinal, aestimanda est et incimctanler intciligenda, hnmanas appellat ierarchias, invenies in libro de
sanctificare, id est ordinare, vel nt proprie transfer- ecoiesiastica icrarchia ad simiiitudinem trium caele-

lur, sacrificare secundam, mediam scilicel ierar- slium ierarchiirnm ires hnmanas icrarchias ; de
chiani, forinans eam clam, pcculte scilicet ei invisi- quibns hoc loco disscrere morosam osi. Ubi posui-
biliter, ei non solum ab h'.imu;iis inlcUeciiuus, ve^ mus : per conse(|uentia, ibi in Graeco ZC «>.V/jX(»v,

riiin etiam et angclis reinotissime. Ui enim ineffa- qiiod poie.^^t transf. rri vicissim, vel inter se invicem ;

bile et incomprehensibile esi, ei occultiiin omnilius nt sensns sit : Principaliis per Arcbangelos ", Ar-
icrarchiis, quomodo prima icrarchia ab ipso Oeo et •changeii per Angelos hum.Hnisordinibus praesunt al-

ordinatur ei sanciificatur vel sacrificalur, ila renio- que praecipiuiil. Poiesl eiiam qnis dicere n«n iii-

lain est et iiicognitum, quomodo secunda per pri- congrue, ui opinor , leriiain caelesiium ic!-.ir(:ina:u

(nani, et tertia per mediam or.iinaiur et sanciilicainr hoininibus iiiiperare vicissim, qtioniam ct an elos
ab ipsa ' omniuin causa. Ac per hoc, si haec cae sanctis homiinitiis obtempcrare divina iradil historia,
lesiibus esscntiis incognita et incomprcbensibilia etin gcsiiseoramlegilur. Scriptuinesteiii:iiin Ap(H:a-
Kuni, quid niirura, si a nobis comprehendi iion pos- lypsi.quodangclns Joanni volenti seador:HC;ii,vciil:
sunt ? Secunda vero, quae completur a sanctis Domi- tCoiiSL-iViis tniis snm » . C/< sil " pcr ordinem ad Dettm re-

YAftlAE LEGTIONES.

• li nominatur angelicus. B' marg. adscr. ct praecc.pta vel olficivm.

* ' B eorum nohis. ^ iniellectu ora.

B. SicCl et corr. B', AB circumclndunlur.

* ^ A. seruuitum. ' Sic C, AB ipso. * B' rad. corr. «'(.
• B* siipra adscr. fficprinci|>ibiis. '" Sic
C ol corr. B*, AB secninia. " Sic C el oorr. B', AB dicii. ** B*

niiirg. Mhcr. vel pcrci:eredii'inas iUnminationes. ^"Com.,\liCler(iae. ^- Yinec. ^''limedinm. "Curi.B*,

riro videlicel AB vero, C /. e. " B" niarg. adscr. i. e. consequenier poslqunm ei o. superioriOus praccepium.
* SicCelcoiT. B', ^Bleriiue. "Sic C et a<lmarg. «dscr. corr. B .\\i ung<flos. ^* j»».««i. D, supradscr. B". ,
 SI5
liuetioelconveysioei communLaiio ei unUas,(i!iameiiei
EXPOSITIONES 40ANNIS SCOTl m
A «se. Pulchre auiem angelorum iinperia et prlnclpa^
Deoomiiibus ierurcliiis • opiime indila.et communicative tiis rectas appella; scienilas. iNon enim alio mudo le-
supeneniens,etcumoruattisacratissimoprocessio. Vro- guni gcuies, quibus tiyiiaulur, nisi scieiilia e( sa-
pierea, iuqoit.ierarcliiarum ordo a snperioribus gra- picntia. Ii:lellectnales quippe creaturae sunl stieii-
riaiiiu sic«descendil a snperiorilius» ad inreriores, ul ii;„? supientiaeqiie capaces, sicul scriptum esl : « (jui
ilcruni per eundeui ordtnem iiiferioies per supeiiores fccisii '« caeios in iuieiiectu t.Sed illo» ipsospTopriis
ad Deun) reducanlur el couverlaulur ad unuin oin- inflexiombus ex eu qmie esi indivinum recinredu-
tiiuin princi. iiiiii, coniinuuiceiilque simul, el * in ciione rcddenirs, amore projjrio el superbia el i;;sit
ipso"^ oinues uiiuui suu. Ailauioii uou aiiundc • bo- ophiionum divinitHS cofrnlionnbiiiter culiu '». Ordo
luui oniuiuui proccssio esl \ iiisi a Deo,;i quo oui- vcrlwruuj : scd oporiel accusaie illos »* ips«»s, grn-
liibus icrarcliicis ordinibus optime ei comurjniier, tiuiu Yi;!eiicet populos, rocideutes, retro cadeiiies,
jioii laiueu siuc diirerentia, iuilila est, el cum oniaiu propiiis iujlexioiiibus, lioc est, propsiae voluulalis
saiJciissinio ip;ia supervenii pvocessio. Ul eniui in ii ralionabililms inotibus, ex ea reeia i-educlioue, id
cuin ouui a convertu-iiur per ix).Iiiuui,'iia ab eo oin- esl, ab ipsa rccia verf.e *' religionis via, quae est in
nla procreautur per processiouein. lude ilieotogia disiiuiiu, quac vidclicet ducit iu divinuin vcri Dei
uoslram ierarchium Angelis disiribuil, principem Ju- U culiuui ", et iioc ejs evenil aniore proprio. Se naui-
daeorum populi Uichael nominans, et ulios geniiuin que ipsos, non Deuui suuin aniabaut, iiiQaiisupfrrbi:!,
amicos. Statuit enim excelsus tertninos genlium se- plus ciealurae scrvieiites, quain Creatori, ei culiu
cundum numeruni Angelorum Dei. Quoniain, in<juit, opinioiiuni suaruui ^educti sunl. Corraiioiiabiliier
:d>ui>a ^ oiiiuiuni cuusa ci^ugeiic^irum et huniaiiaruin ipsis diviuitus, hoc esl, convenienler eis diviuo con-
ierarcbiaruin descendii processio, et ad ipsriin iie- silio boc (i!M*i conccssuiu ". Tradidil eniin cos Deu«
niin ascciidii reversio ;
propterea tbeologia nostrain in reprobuui scusuni, ul faciani, quae non coirvs-
ierarchiatn angelis dislribuil, hoc est, aiigelisdisiri- niuiil. Hoc perltibelur el ipse UebrueoruiH populus
butain Iradit. Principein namque Judaici populi iMi- pei-pessus eise. iloc, id esi, ex recla via, qua unus
(ha«l nouiinat, quo uno aigumenio ' docetnur, ce- Dc;:s colilur, sicut ei ceierae jiaiioncs, recessisso
teras loiius mundi n;>iiones suos principes aiigelicos idolaquc coluissc perhibeiur {Icbruicus populus,
babere, quos vocat genlium ainicos. Docent namqiie iileoque niiiouein diviiiaiTi pcrpessus esi. Cognitto-
;i;eucrulioiies, quibus praesunt, ad unius vevi Dei ncm enini Dci, ait, ** repulisli, et post cor tuum exi-
cuUuin converli **. Michacl aulem intcrpretatur : sli. Ncijne euim coaclam habemus vilum, neijue per

i^uh sicui Dcus? vel pax forlis, id est, pax Dci, vel provisorum proprium polestuiem divitfn lutr.ina proci-

vir virlulis. Quod auiem iiitroJuxit : staluit excel- ^ dae illvminaiionis obcaccaniur , sed inielleciualium
lcnuinos geniium secunduin numerum angcio- **
jjiis visionum dissimilitudo super plenu patcrna bonilate
rum Dei, non ita intclligendum, utopiuor, quasi tot lucis donationcm, aut omnino non parlicipatam facit,

geales sint et linguae, quot angeli Dei ; sed lot sunt et ttd earum relormationem non dislribulam, aut par-
tcrmini gentium, quot " numerus esl aiigeiorum, licipationes facil differeines, parvas uut magnas, ob-
qui specialiter prineipes earum constiliiti
'* '* siijit. scuras aui clarat, ufiius el $implicis et setnper ** eo-

§ 3. Si avtem quis dixcril,et quomodo llebraeorum dem modo habenlis et superexpatisi fonlali* rudii. Iii

popului reduclus esl soius in divinas illuminatiunei, bac aiitem senteniia liberrinium ralioiialis crealurae
ireieris iiaiioaibus iii lcne!;ris igtioranliac atque per- conimendat arbilrium, cl s;ipi*rplenaiii paicrii:ie bi»-
l]di;ie deteiitis ante iucarnationein Dei Verbi, dnia nilati^, inliiiitauupie illiiiiiiiiaiiuiiuni communiicr hu-
omnes similiierduciores augelos, sicul Ifebraei, ha- inanis auimisoifusionem. Aiteuim : iiequc"coactaui,
bereut, respondenium, quia non Amjelorum recia$ sed libcr.iit) nos liomincs liabemus vitani. Ac si di-

scienlias accusuri oporlel uliurum ** genlium ia non cerel : Xou ideo condiior el ordiuaior omi)iiim na-
exislentei deos *• errore. Respondendum, liouitm priiici[ies aiigelos eis praeposuit ui eas in-
inquit, ,

quia neminem oportei accusare reclas scieulias, hoc r^ viias, ab<que liberi aibitrii ap.peiiiii, ad culliiiu suiim
esl, recta judicia sanctorum angelorum, propter er- converterent; si enim hoc lierel, divinae profeclu
lorcm •* aliarum geniium in non exislenies, in fal- iuiaginis gloria in scrviiutcm redacta viiescerei; sed

sos videlicet deos, qui non suui, quoniam dacmones propierea aiigelos suos nescieniibus se geueraiioni-
eorumqueludibria,iuiserrimariimqueralionabiIium" biis pracor.iiiiavil, iit occulla et iiibdligibili adiiioiii-
aniiiiaruia irraiionubilia inucliiuaoienla probaiiiur tioiie iiiicljccluaiis raiioiialcm, adcogiiiiionem Crea-

VARl.^E LFXTIONKS.
*Aierarchicit. •«icom.B. 'S\c kC,lia»uperioribusilescendil{j;>aucl. anlj.B',) ^B«/. » comm. «im»7i/«r
* B supcr " Euieud., ABC uno. » SlcCetcorr. B*.
el iii utio omnes cel. adscr. '///.* ' esi.om B.
\fi auymenfo. ^'^
Docem converli oia. \. —
" B" corr. </ho/i(s, C i/uoniii. '• B principes specialiler, C
princept. " Solus in diriniis illiminationes om. AB, ad mgrg. adscr. B". '^ B' corr. de aliarim. '* Dfot
Sic. C, AB crrorHJM.
'* '» B. lad. «orr. fecii. »» It
oiii. A, ad marg. Jvilscr. B. «^ B. ralioniibiiiuinfiue.

opinionim cuhu diviniius corralionahUiler. " SicC, A. ad illos, H ad illos (punrl. adi. B".} •' Sir C el
«•orr. B* : AR i'/»yr<'.
'* A culin. *' B' rofra adser. est conccssuni. ** Pro enim Dei uil B ail Dii.
•' boniinlc palerna. '* Corr. U", AB se pvr. " Q tiec.
217 SUPER lERARCUUM CAELESTEiM S. DIONYSII. 2(e

loris sui S{H)»»laneo motti rediicerel ; neqiie eiiiin A petmjun, nouuitcmgenae quultnn imperabaui dit.Quo-
coaciam liabciiius viiain. Quoniain vero lani infiniia iiiam slatuil excelsus leriniiios gcnliuni secundum
ei lani ooninuHiiu suiil Uivina luniina providae iilu- numeruin angelornm l)ei, et quoniam Miciiael prin-
luiualionis, lioo esl, ilivinacj proviilenliae, quae iilti-
cipein llebraeorum '* esse Sciiplura leslalur, deiode,
iniiuit oniiicin Iioniiiieni veuicnlein iii Lunc inunduin, boc est, hac '^
de causa dalur inlcliigi, quia noH
lU 01 nulla [iropriu poleslale liberi uihilrii eoiuin, alienigeiiao quidani iinpenhanl dii el aliis ^enlibus,
ijuae inovlsa suni facienda, obcaeeaii, lioc est, oli- cx quibus ci nos lespeximus, Iioc est, credidimus in
«ctirari ol alienari, u comniuiii omnium cl ' intcl- illud uperluiti el inagnuin et copiosum pclagiis paru-
iigihiliuin el ralionabiliuin co[;Miliuiie vnieanl pru- tum oititiibus iii Iradilioiioin "*. Fromptum iiaii<que
Iiiberi*; nam omnibus cupaciijus suls ' univciSH- esi infiniiac boiiitatis pehigus, Iradcre se omnibus
liier dislribuuntur, uullaque crcatura illorum prae- valentibus participarc illud ; nulli enim denegatur,
seniia privaiur, inestiiuc omnibus cognilionis euruni quia niilti invidei, iion esl enini acccpiio-persoiiarum
«aluralis possibilitas : proplerea dicii : ue.|ue per apud Dcum ; conimunicuri ab omnibiis voKmis. Alie-
provisoriiin propriam poiesiaiem divina iumiiia ((ro- nigeiias auiem deosappelbtdacnioiics, tiuosalienige-
vidae illuminaiionis obcaccantur. Sive eniin iniel- iiae nationes praeler llcbracos colebaiit, ignoranles
lecliiales sive rationalcs crealurac iatra * naturales » \\\\^^^ Ot.-, gii,-, impei-asse. Unum auiem omniuni prin
siios ' niotus permaiieaiit, eosquc non rumpuui, sive cipium, et ud ipsuni reditxerunt sequetites, secundum
per conlrarios motus naturue lerminos velinl irans- unatnquamque gentem '* principanles '* Angeli *'.

gredi ; siciii divinas lege» excedere, ila divinis illu- Uniim esi eiiim omnium principium, ud quod priii-
minaiionibus coninmniter et generaliler careie iion cipanles angeli per singulas genles reiliKciunt, *e-
possunt. Sed facit dissimililtido inlcUectualium \i- quentes, obedienies vidciicei sibi. Sequiiur laus
sionuni, seu vulluum, o-^ie ^ namque ct visioeiviiUus Melcbisedecb regis et sacerdolis Hebraeorum. Mel-
inierprelar^ potest, hicis donalionem ex supeiplena, ctiisedech intelligendum summum sacerdotem, exislen-
Iioc est, plus quam plena paierna boniiale "^,
aul tein Dei ainicissimumcxisteiitibits **, non exiitentium,
«innino iioii pariicipaiamet i:on distributam ad ea^ sed verg existenlis excelsi Dei. Quae laus aperlioribus
rom, visionuni videlicet, rerormationem/Suntenim, verbis polest dcpromi, ui sit sensus : Melchisedech
qiii divinae iliuminationis radium sibi praesciilcm inielligef.iilus *' est summns sacerdos existere noti
nolunt pariicipare, seu sibi distributuni fieri, inteU eorum *', quae sunl ", sed vere existenlis cx-
iectuales suosociilos ^ sponie sua, ne divinum lumen ceisi Dei, aiiiicissimus Dei ex his, quae sunt.
doao liberi utbitrii abutentes.
recipiant, claudemio, Poicsi etiant sic intcipretaii : Mclchisedech in-
ei,quod ad relormaiionem suam sibi Uistribuitur, ^ lelligendum sunimum sacerdotem, e\islentein Dei
respuentes yobcaecaium enim est ' insipiens cor amicissimum evisteniium, non exisieutium, sed
eornm. Aut eadeiii dissimililudo inteliectualium vul- ipsius vere exislenlis excelsissimi Tei. Fere lamcn
l'ium parlicipationes facit differeiites, parvas uul dicerei Inlelligcndiis ** e5t
unus sensus; ac si :

maguas, obsciiras, claras **; quidain namque <Iivi- Helchi<edech quasi " sumiuiis sacerdos ei amicissi-
nuui parlicipant lumen minus, quidam pbjs, qiiidam nius exisienlium Deo; non exisieiulum tamen, sed
cbscurius, quidam clarius. Dei '* saccrdo.s
Unius cl simplicis et ipsius vere exisleniis excelsissimi
seniper eudem modu incommutabiiiier habeniis, et esl. Ktenim sic simpliciier Metchisedcch ipsi iheoso-

super expansi "; sive, ut poiesi transferri.super- phi non amicuin Dei lantum, sed et sacerdolem voca^
cxtemi lonlaiis radii, Dei Verbi plane, ex patcrnae verunt. An ut sapisntcs aperte significarenl, quia non
bonilaiis lonie uasccntis, et o.mnibus iiiteilcctualibns solum eis in ipsiim, qui vere est, Denm conuerlii, ad-
ocuiiscQnimuniler superfusi, sive quiseum recepeiil, huc uutem el aliis ul summus sacerdos eduxii ea quae
*".
sive non. Etenini ei sol iste visibiUs aequaliler om- est
** (^d verum et solam diviniiaiein reduciione
Bibus sui iuminis radiuin dilfundil ", non tamen ab An foric, iiiquil, divini sapienies non amicuni Dei
omiiibus, quibiis difliindilur " aequaliier participa- j) lanlum, verum el sucerdolcia Dei vocaverunt Mel-
»* si-
lur/. viirum peneiiat, silice repercuiitur 'S purum chisedech, ut sapieulibus aperle evidenieique
aera pervolal, aquosa nube resuliat. gnKicarent, quia non solum ab eis, Hebreeis plane,
§ 5. Deiitde quia el aliis genlibus, ex quibus el no$ in Deum converiit, adbuc autem et ab aliis nr.lioni-

respexiatus in illud omnibus paratum in traditionem

'•
bu? cduxii suiamus sacerdos ea recluciione, quae esi
et apertum diuini luminis et magnum et copiosum ad veram el salain Divinilalem, lide vidchcet el acta

VARIaE LECTIOHES.
» el B. « B perhiberi.
om. ^ Sic AB. * Corr. B*. AB inier
*
B svot nuturales. * B oys. ' B6o-
vitate palerna. " B oculvs ^uos
\ios 'B esl enitn. " B* supra adscr. aul claias. " Rad. corr. B", AB
expnnsis. ^* A defundit. »^ (liffunditur om., addidi ex coni.
ri;
'''
Emend., AB si licere percutilur. ** l'ro m
Iradilionem A. inirudiclionem. '«
'"
B
li qraecortiin,
gr(. C ebreorum. "•'
Sic C et marg. adscr. B', hoc om. AB.
" A inlradictiortem. '» Rad. corr. B*, AB genles. ^" B prmcipante B* corr. principantes. ** Corr.
ex vers. et lexi. graec. pro nngeUfiJ^ populi. "B* corr. existeniium. " Sic corr. B , ABC inleHigen-
;

dum. *'
Sie AC, ** quae. suni om. B. « Sic BC, A inteiligendurn. " Oonj., A
B non eorum existere.
HHm L " HaU. corr. D', AB esse. " Uod. corr. B AB reAw
qui esi. «^
Eere tcmm unui -^ Dei om. B. ,

ctionem. ''
Corr. B', AB uidealerqHe, C evidenler qutu.
 m EXfOSlTIONES JOANNIS SCOTl m
el ' coniemplaliooe. Pulcure aiilem posl * angeios, a l>^»<>s, ui vidii Joaeph, ei praeside proprio, dnm pio-
Qui siiigulis nati(>nib.us iiupeianl, inlrudticilur Mel- pritjs *» aiijjelus praesii. *^ Babyloiiioriim pnncipi, ul
,
clvisedecli, jfcx videlicei el smnmi Dei sacerdos, «(ui vidil Daru«k iiis aperiisiounis ejsGmpli.s iniiuUitanJer
non soliiiuex Heijraeoruni populo, verum oliani ex (iatuc imeiiigi, omnibiis geniibiLs angylos l>ei prae-

aliis generalionibii» iriollos in cuUutn veri Dei cou- essc, eosque piopiieiis visi^.ncs reveias&e.Ordoauiem

veriil. Qiiod quamvis in sancta hisloria scripliun non H «jiialiitas prophelicae vi&ioiiis snbncclilur : Fo;-
sit, nuilo inoilo del)emus dubiiare reran» faciarum niQlwnum ab aiujelii vLsiouis maniie&liUione anqeio-
verilaiem ' iuissc, duobns niaximis arguiueniis ad ruiii, couLhmo sacris u/rjs, Daniel el lotiepli, ex Deo
fidem causae dubiae ducli. rriinum qnideni bealus per unaeioi recelaUi. IlypcrLuioa «st *', cujus cido
*Dionysius laiia incnncianler uon dixeril., si apo- esl :inanifeslalione revelala visioivis foruiaiionuin "
slolica auclorilale, quos videial el andieraJ, Iradila ab angelis angeloruni ^" coniinnu e.\ Deo per ange-
noH didicerit; secundo " velus * tesiameiiluni ind- los sacris viris Daiiiel el lusepiu Ei «st seusua " :

iuHi palriarcliarnm tradil, qni lanUnn gesseril figu- Haec Qinnia per propiiclicas visiones in noiitiam

ram Clirisli, quanlnni ipsc Mclchiscdech. Chrislus lioniiniinv tratlucta suni, dnin reveiala est manilesia-
auleni'' cum cainis origine Hebracus sif, non lamen lio, hoc esj, cxposilio visionis fornialionum, iniagi-
ab " llebraeis solumniodo, veiuDi eiiain ab omni- R naiionnni videlicci cl figuraliouunv, quibus propUe- "'

bus genlibns eleclos adduxit, quibus snam Ecclesiani tici spiriius formati suat , ab angclis angdorum , id

unicam sibi dorDuw et consirnxit el spiriluali con- est, a superioribus angelis, infei iovibus revelata est

jngio ' dileciam sibi sponsain copulavit. Quod manitestalia''', et coniujuoipsa revelaia manifesiaiio

mysicrinm snb synibolo Melcbisedech esl praenoU- per airgelos ex Deo santiis propheCis Iradiia esl..

Pnlclirc, nl dixi, posl '" aiigelos genlium priu- Prius ergo angeli vcrbi graiia prim ipanlur '*
iiini. , ,

cij^es
''*
inlroducitur, nt per l^oc inieliigamus, non arcliangelis, el consequenter archaiigeli per angelos

solum angelos, vcrnm el sanclos homin«s culln sauciis iiominibas iiroplielicae formaiionis revelatae

divinae dispejisaiionis aique prudenliae legibus snnl, elhoc laluin cx Drio. Quod cans<.*qnenier sub-

singnlis linguis ei nalionibus inij.«rare. Posl *" vero nectit dicens : Umrin e&t oinuium principiiim et ptovi-
myslicam MelcUist^dfi^!) secnnduiin haec '' comir.e- dentia. Ac si dicerel : A nuUo ri^guntiir oinnes ge-

moraiionem ad e\einpla, quibus angeli imperare neiaiioncs, sive qnae jain credidere, siveqiue adbuc
nalionibus pvobaninr '% converlit inluilum dicens : leuebris ignorauiiae deinienuir , nisi ab ipsa una
§ A. Et hoc tuam •*'
sumjwic sacerdolulcm inlelligen- providenlia uiiius ^^ omnium principii. Aequaiiier
iiani advLonebimus, f/itia el Pituruoni aimd ipsos Ae- eniin ei communiter divina '• bouitas omnibus
Babyloniorum '*
Quod connesim **
gyptios imperanie angelo, el princiin C providei nuiionibus. edocel Et :

vruesiue proprio omnium protidenliue el domimiiionis nulh. ** modo uesiimandum ^''.Juduostfuidem pLcJuicr
'*
*' previdum el poU:sia(iium secuudum visiana dis- duxisse divinilatem , angelifs aulem sp^cialiter, avi

iribtitum e&l, el cjeudbns iliis veri " Dei ministri du- aeque konorubiiiler, atU oppositis, uut deos quosdam
ces &i*ftXN.'» sunl. El admoneltimus, inquil, o Tinio- oMeros imperare aliis cjeniibus. Ac si aperle diceret :

ibee ", luara summam sacerdolulem inielligenliar), nnllouiodo iniclligenda est diviniias Jodaeis pleniter.
ut incuncianter cognoseas hoc, quia disiributum est vel sicul e.^prcssins iransfeKtur, cwisummative
providum el polesiaiivum, id est pcovisio et pote- boc est uUra celeras rationes imperasse per
I
,

^" polestate iniorpnsita.

stas, omniuiu providcntiae et dominaiionis, Dei se iissam, nulla asgelica
Verbi vidclicet, qni *' providcnlia et dominalio cst angt.IosauieiUfepeciaiit€r, idest, viritiin ", velatque"*

ountium, distributa *^ secundnm visiones, boc esi, honorabilitei- aliis geuiibus, boc cstgeniibus^S qU3c
juxla *' quod in visiotiiltus propheiicis est revela- aequaliier honorabilessunt, verbi gratia itomanis.

tum '^, et quia gemibus illis viri Dd miuislri daccs Graecis, cclerisque simiiibus el aeque poieulibus,
alatiiti sunU Qnod probaiur augelo imperanie Pha- aut oppositis, iJ est, contrariis aiiis gentibus v^i
raoni, duni impeiai angelus Pltaraoni apud Aegy- D sibiinei vel iudaeis, an; deos quosdam aiteros,

* i\o acln pt A eclne, C fl aciione et. * Sie C; A B plus, D* corr. priiis. ' Corr. B*, ABC veritate. * B' supi

adscr. qnod heaiiis. C Prlui priinus quidcm quod i>ealus. * B secundum, C secundum quod. ' Sil C. Pro
velus A el eius, \i ul eius. Voci ut \i' puncl. subi., et ad marg. adscr. quod. auiem oin. B. * Sic C, av "^

om, Ab, bupra aiiscr. ir ^SicCclcorr. l>% AR spirilualileriu^c. ""Sic C; AB/j/«s,B* corr. ;jii«s. ^*Sic
ABC. !>' corr. prtnceps. "Conj., proPool AB Plus, B* corr. prms. '^ Cou}., pro secundum liaec, A sed liuec,
hsed liuec (puiicl. adi. B*). *^ H probabnntur. *• A totumtuam. '* Corr. ii*, AB Babyloni eorum. " B
donuiiones, B* corr. dominaliones. '"
Corr. B*. AB divisiones. " Corr. B', AB i'»ii. *" Emend., AB
'ihimotlie, C Oiytnoihee. *' B' coiT. quae. ** B ti donatio (B* corr. doDunalio) esl (piaicl. adi. B*) omnium
disiribnliva cst. "
Sic C et rul marg. corr. B*, AB tusta. *''
Ji relalivumf B* corr. reietaium. *' Coit.

b\ .AB pyopriis. proprio prcstde dum nngeuis ccl.

C el ** B' corr. piuejuil. *' Corr. B'
;
pro Htjperbal^n
eu -^B Yperbatoncin, covr. B' Yperunton esi/C Yprobolon. **. Sic C el corr. B*. AB formalionein. "B
(inqchcornin. B sensus est. *' B muviiestatio es!. ** Sic C, A B principaiur. *' A untis. '* divina oin.
\. *' Sic C, pro connexim AB
quone.rim, B* corr. quo conncxim. ** A a nttilo, B
q nulto (puiict. adi R").
-'''
B* siq)!;^ adsrr. esf. **
B, supra adscr. ii".
se oii;. *« B* marg. adscr. i. e. singUtatim._ *' Sic C, pro

AB *' gcniihus om. AD atti« ^entibiti'

vel ueque ncinie. B' voci neque pu:)Ct. asii. cl marg. adscr. v*l aequc.
(pUQCt. adi B') gcniibi.s. C geitlibus.
!ioc esl i. c.

I
221 SllPER lERARCIHAM CAELESTEM S. DIONYSJl. 93^
daeinones phmc , iroperare. Adversus SHperbiain A ctonin» nngeiorum vipiUin " iii ceuris gciilibii!*

JiMlaeornm !ioe tticium arbiiror, qui ipsnin Deiim imperium, utpereun». angelum vidclii.et, gemem,
'
per se ipsuin, non per aliquem angdorum sui ciii prncest, in cogiiilionem uniiisomnium principii,

impeiaro Bii)i auiurnani, ideoque se * honorabiliores qiiod ipse Dominus esi, rediicerei : propteica dixii

celeris genlibus glorianlur, quasi speciale imperium Michael Judnicum dnxisse populuin, ut per ununi
ufiius Dei elecius populus Israel. Sequilur Sed ei : ducem «nius " geniLs express<j nominatum " ce-
ettxfmum Ulud secHHxium ip»am sucram inlelligenlhm teros ceierarum genliuni duces nobis insinuaret '

accipi«n:{um *. Non secundum, inquil, falsam su- et ul falsam opinioiiem Jinlaenruin deslruerei, qul
per^mqiie ^ Judaicam opinionem, qua se veiuti opinanliir, nullumprincipe;n uisi ipsum Deumimm<»-
propriam Dei haeredilalem jaciilani', divina p.rovi- diate silU ifuperare. Soq;iiliir Apene noi edocens^',
:

denlia accipienda est , sed eloquiuin iilud accipien- umm =" esse omnium providcnliam " simut vm-
dum, hoc est, divina Scriptura scrutanda secundum nibus invisibilibus et visibilibus vinuiibut super-
ipsaut sanciam inielligentiam, quae docet, rempu- essenlialiter supercoilotalam *•'.
Tjinquain si dicerel
biicain untversalis erealurae cominuni provideiitia Propterea theologia *' siiignlos singiilarum gen?ra-
et saluie • gubernari. Propierea subdilur : Non ut lionum angelos tradil , imank uni disnibuens, ui
ffurtienie Deo cuni alii$ diis aul angeiis nosirum fi
aperte nos edoccai, unaiu '^^
esse oiHniuiii provide.')-
d^catum, et Israel in gentia prineipatum et gentis tiam , quae simul omnibus invisibilibus ei visibili-
ducatum cojiienio ^, sed ui ipsa quidem una simut bus viituiibus super oiniiem esseniiain supercolio-
emnium excelsa providentia omnes Iwmines stUutariler catur. Omues aulem per singulas gtntes imperantes
propriorum angelorum restHuteriis imnuduclianibus angeios ipsum ui proprium principium seaucnt»i,
, in
tiisiribuenle, solo fere * uiira omnea Israel in veri votuntate essenliali quasque virlules exlendere. A sii-
Domini iiluminalionbm et cogniiionem eomerso. Non perioriLus siibauditur: ut doceret nos e;idciii iheo-
quasi, inquil, partirelur Deus cum alieris diis aut logia, onuies iniperanles angcli per singulas
quo.l

angefis, boe cst, divid^rei ' inier alleros deos aut gentes exlendunt, hnc est, subvebuni seqi-.enies,
angelos no&trum ducalum, eeterarum videlicet gen- obedlentes scilicet sibi voluiiialc cssentiali ^*, libf.ro

lium, ex quibus ad culluni unius veri Dei vocaniur, plenae " voluiaalis ivrbilriG , quod cssenlialiter hu-
iinperium quasi contenlus *^ sit nianis meniibus
*°, solo Israel in inest, quasque viriuies , id est,
geniis priiicipaium gentisque ducalum, iii essei quascunque ** viriuies animoium libiLo se sequen-
priiiceps genlis et diux gciilis, nea alicajus, nisi lium, jn ipsura Deuni ul props-ium principium; ine-
soiius Judaicuc, seJ quasi una providenlia simul riio quia Dominus proprium et soliim ralionalis
,

«Mnniuni excelsa omnes boniines salutaiiier, causa q crealurae principfum esl. Ordo it^iqtic diclionum
videlicct omnium saluiis, disirihueret restitutoriis est : omnes per
singulas gentes impentntes angdos
ia cullum Dei inanuduclionibus , auxiliis piaiic, sequentes quascunque virlutes voluntaie cssiMiliali
propriorum angelorum, duni solus fereexira omnes in ipsum et proprium prinoipium exteiulere docci
naliones in veri Domini lucem el cognilionein Israel theologia. In hac una sentenlia sanissiina ei aliis-
coivversus sil. Unde iheologia quidem se " ipsum siraa iradilur nobis doctrina. Primum qnidem quia
,

possedisse israel in vere Dei fumulaium iignificans, sancti angeli nostri praesules sunl, el noaaliam ol)
(atla est poriio Domini, ail. Uude",quamobrein,qua causain imperant nobi.s , nisi ut nos revocent no-
de causa, quoniam solus fet^ israel in cogniiionem slris " erroribus et ignoraniiis in iinius oninium
oonversus est, theologia se ipsum, Doniinumprofecio, principii et causae cogniiionem , quae sola noslr»
possedis.%e Israel in fauiulaium suuin signirican», saius esl et ^^'
purgatio ei illurainatio el perfectio ei
facta eslportio Domini, aii. Poiesi eiiam inierpreiari summa beaiiiudo et deificatio. Et quod nemo no-
Factus est, ut subaudialur Israel,. poriio Dotnini. strum invitus reducitur, ne naiuralis gloria divinao
Oslendens autem et eum virilim ceteris gentibus iinaginis, quae noaxime in lifaertale arbitrii nobls
disiribuisse cuidatn sanciorum angelorum in coguo- dala esi, decoloretur ^\ sed UDiiiscujiisque nostrum
weadum per eum ununvomnium principium, Michuel D «uleriori virluti electio datur ei liberlas et possibili-

dixil Judaicum duxisse populum. Ut ** oslenderei, i-is i^edeundi in eum, ad ciijus iraaginem facii st>-
niquii '*, ipsum Dominum disiribulsse cuidam sau- inus, et iii ipso deilicandi " et beaiificandi, ipso per

YAUIAE LECTiONES.
' Sic pro suorum. " se om. B. * B* adscr. esi. «.^ C,
* Sic „, .»^ superbiamqtic.
«..^....^.«.«.^«t. *AC
x,^. inctant.
luctanf. AB
' Sir C
el corr. B*, s«/MiJ. AB
'B coTaemplo, h' conv conl3\(o. ^ vere. » Sic C et corr. B', AU AH \
diuidere.
Cpnlenlus.
ienlentus.
*• B* adscr. et

C
,
itnperiunK " Corr. B* ; pio quasi conlsnius A quae
quasi conlemplus.
coniempius. ** quidem
?""^ contcmptiis,
contempins,
em. C,
quas
qua>
se oin. AB.
..." Pro unde .\ vide. *'*
*''
C
B
'»
*/ Pro
Prc
tifiquU B in. ** B* niaig, adscr. : i. e. singillatim vel ul expresiius dicuiur unam mi vet uuam
quamque unkuique vel sitignla singutis. " B* supra adscr. et isniu.s. ** Sic
C, AB mlnattim. " Sic C
et rad. corr. B*, AB itisinueret. " Sic C el rad. corr. B*, AB sedocens. '»
A ttniim. "* AHttn. ciu:
omniim esse proaidenliam. "Corr. B', AB supercoHocuium. »' Sic
C, A nd tkeologiam B ad theologiap\
{punCI. adi. B'), »" A una. »• B superassenliaU. '" C, ei corr. B' platie. ^"li' niarg. adscr." ne/ «jj;^M/flj.
*» B' super adscr. a nostris. »' C*yi'r."'B', AB ut ; tl om. C " Sic .^C, B decoiereiw. '» Sic C ci corr. B',
AO deificiendi.
225 EXPOSITIONES JOANMS SCOTl m
angeloR sjios iios r^^voranie', adjiivanit*, qui coiii- A riimi ilifiieilior, {|iiouiain causae omninni oniuinu
n^.unilcr iOliun diiijii giMiiis bumiinuni. invi.sil)iliei'ino.o(iijireliei;sibiIiprop!n(|iiior,Maiiifesii^)r

CAPITULUM X. vcro ui aiile daia, lioc eit : propierea maiiiCesiior '\

Ctiius tiiuliis :
tjiiia aiite oninia dala pl constiKita, non icn-porc,
BcpetHlo et anagoge nngelicae ordinaiionis .
venini iiignitate el sulilimitalo naliiiao, eupna pii-

ii) boc capitiilo irium caclestinm ier^rcliiarain mo, anle omnia,lucelposlinaccssiI)ileni luoein, qiiae

exposiiio repeiiiwr breviier carumqiie ordinaiionis eam condidil , cl quia universalior celcris, id est,

congregatio et differeniia '. oinni varielale et dissimililuiline absolulior, ei

Coiinexa esl uque sic ipso qtiidcm houorabi'

quia rr.agis in e:an , qiianlum oporlet coniprclieiuli.
§ l i

lisiiiiia circa Deuin animorum diipoiiiio ex lelelhur-

forma omiiiiini efTasa esl , unigenilum videlicel Dei
Verbuni ad '* quod ei per quod formanlur omnia.
ehica * illufiiina ione ^ sunciificala ", in eam inmedia' ,

occuUior el inanifestior. Uiviniialis

Quatuor niodis inanifeslior cst aliis oinnihus ierar-
te * asrenilendo,
purgatur el ilhimiiiatur et per/icilur. chiis. Primiini (>uidem , quia anie onines condiia iii
illtitniiKilione

Conr.exa cst , coiijoiioia videlicel sibi invicem et excclsitudine naturac; sccundo, qiiia primordialiier

insepaiabililer copulaia, Ipsa bonor.d ilissiina dispo- posl Deum Iiicet cl se sequeiuilnis et •* sihimei;

siiio, ijisc plaiie subliniis ornalus, aniniornm, i[u\\ K lerlio, quia ordiiies ipsitis universaliores, hoc esf,
se invicen» siuiiliores suiil; quarto, quia '•
innneiiiaie ' ciica Deum siint, tres scilicet ordincs iiitcr iii

priniae ierarcliiae; el est ipsa disposilio ex tclciar- cam phis quani iii allis omnium forinu difliindiCur'*

cbica illuii!inalione , id esl ipsa Divinilale, qiiae expressius([ue In ea nianifestalur. Obscurior igitur
leletarcbis diciiur; perfectioniiin *quippe et sanciili- ceieris prima caelestis iorarchia, qnia manifeslior,

calionuin princeps esl; sanctificata, vel sicul e.vpics- id esl lucidior, et liicidii^r, quia obscurior. Nam
s\\i% trnnsfcrinr '*, quamvis inusilatius, ponlificaia, clariias ipsius cctcroruin caelcstiuin animorum su-

iii poniirifaloin videlicet ordinein subvecta et subii- perai fulgorem, eisque infert caligiiiciu, sicul S!il

inaia; ipsa namqiie est primum sacerdoiiuiu *' cae- intueiitibus euui vertiiiir in ienebras. Sapientior cnim
lciiliuin csseiiiiarura , ab ipso Deo constiiiita: in cninibus esl el incompreiiensibilior. Ab ipsn autem
eann, teietarcbicam planc illuininraionem iinmediatc iterum^* proporlionaliler secunda "', ei a secunda ler-

ascendendo ccieris sequenlibiis se ierarchiis occul- tia, el ex terlia secunduiu nos ierarchia , secnndam
lior ot manifestior per illuminalionem Diviitilalis ipsam bene ornanfis *'*
taxiarchiae leqem , in hanno-
purgalur et iliuniinulur et perficitur. Pnrgalur qui- nia divina el analogia , ad simul omnis boui ornw.us
dem omiii '* ignoranlia, illiiminatur oinni sapicn- snperprincipale principinm el consummationem ier-

lia, peificiliir onini deificaiione ". Quali auiem ^' flre/iice *' icf/«ci(«r *^ Patel ({uod ait; Ab ipso Deo
laiione occnllior sit ei manifesiior una eauenniue proxima sibi ierarchia in se ipsuui rediicitur, hoc
priina ierr.rcbia , subjungiliir : Occntlior qwdein '*, csl, sursum diciiur. Ab ipsa aulciii priraa corratio-
taiKjUuiniuvisibiiioretmagis simplicaia '^ et vnifuatu, riabiliier rediicitur seciinda ; a secuiula reducilui'
mani[estior vero, ut ante data el primo lucet et ani- tertia; ex leriia noi.tra, id esl huinana reducitur
versalior, el mngis in eam, ut oporiel ,
[orma effusa. ierarchia juxt;» leges bcne ornanlis laxiarcbiae,
Occuliior est ceteris, quia plus invisibilis ; vel sic;:t Dcitalis vidclicet , in adunalione divina el propor-
'*
expressius inleriiretaripolesl.intelleclualJor, quia tione. Et quorsum oinnes reducunlur ? Sursiiin pro-
plus ceieris iiilcUectiialis est, propter propinquiia- fcclo ad siiperprincipale principiinn el supcrcon-
tem imniedialam illius , qni superal omnoin iulcllc- siimniaiivani consuminatioiiem omnis boni ornalus,
clnni, et niagis simpla facta esiet unilicata. Tribus ad ipsuni plane Dcum, qui esl omniuin priiicipiorcin
itaqiie inodis occuliior est ceicris, qiiia phis invi- pHiicipium el pliisquain priiicipiuin. etomnium con-
sibilis ct intellcctualis, ct qiii:i magis simpla, ei (|iii» suminaiionum consuinniaiio, id est, fiiiis ci pi'<!»

niagis unila conslilula cst. Oinnis qiiippe creatura. quam linis; ierarcbice *' autein reducitur, hoc es:,
iu quaniuni intelleciu-.ilis ct simpla el iinita est, iii iinaquaeque ieraichia socundum suas legcs iii diNl-

tanluu) ceteris creaturis obscurioi' ct ad co^nosocn- £) nain subvehiiur harinoniam et analogiam

YARIAE LECTIONES
B* siipra adscr. et adjuvanie, C nos vocante et adjiivanle. * In hoc capiinlo — differenlin om. B. * Cop
B*, \b leletitrchia. Corr. B*,
''
AB illmiinalio. » Corr. B*, AB sanctiftcavi. * Pro immediate A in mjj
dielatp. B' corr. quonium.
' Sic ABC,
^ 2\ in n;edielutc. * Sic BC k profeclionum. *" transfertur
,

oiH. ABC, marg. ads, r. B* ^' .\ sacerdolum. '* Sic ABC,B* supra adscr. ab omnl. " Sic AC, B
aedificaiioiie. '''Htameii. ^'^
iicorv. siinpU/icala. '* Bafi. coir.
B', AB r/«fl)?i, C qiwniam.
''
Sic ABC.
B* supra adscr. esl. '" Sic C cl oorr. B", AB «/. " Sic AC, el oin. B. *" A qnia magis in, B qnitt
fHujfJs i;i (puncl. adi. B"). ^^
H difj'iiridilur omnimn [onna. * A iterum antem. ** secunda OHi.h '^ ItaiL

corr. B*, AB ortuintibus. *' Covv. B*, AB ierarchine. *' A diicitur. " A ierarchiae.
"
NOTAE.
« A, litJcris miniatis denmum capilulum. cvjus lur , B' alrameoio pro »(»;rf«iiMHfn coit. dtri-
lituhis liepcliiio rt auayoge (stipple ordinationis). mum , xocibw^ quar/ — «ofnM/nr punct.
adj.,mar«i-
In hoo capilnlo triuin caelestium cel. B liiieris nii- niqiie ariscr. Repetitic synagoge uugelicae konae or-
ni:ilis : (Supiivium nndecimutr)^ cui tituius esl : Qnare dinalionis.
omnci cneleslts essentiae comrnunner rtrlnies vocan-
 225 EX!>0S1TI0[NES SUPEI\ lERAUCHiAM CAKLESTEM S. DIONYSII. 226
§ 2. Maniletlaiores antem nninei, el augeli eonnu, A lii» inivllrgiii;r. Alii quidem alle, aiii aliiu$. ;iliis-
(jui anle ipsoi suiil; ipsi quidein hanorabilisniini Dti siiiic '* alii; vel '* certe nuii soluin »iiii{ulao
moventis, proportionaliier uutein ccleri ex Deo mo' ierarcliiac, et ipsa geiieralis iii priiuas el medias
lorutn. Oiiuies virlutes caeiesles Jiiaiiireslalores suiil el ulliii)as dividunlur virtules. Sed nou teiuerc
ei ang^ii eorui», qui se |»r8eoe(liiiit, ita iii (trdines iliceuduin, ipsain disposilioncni pcr singulas 3pe«
primae ierarcliiae, qui smil celeroruni excclleiilis- cialiler, idesi singiilos ordinessiiigiilaruin ierarchia-

siini , iiiariireslaiures el aiigeli ' siiit * Dei ,

qiii luni •*, in Ipsis *' divinis liarmoniis a su|^rstiltslan-
omiies movcl, celeii vero propoilioiialiicr angcH liali liarmonia discretos esse inpriitias, iuedias",iil-
siiil * coruni, qiii ex Dt;0 moveiilur. llt eiiim piinia linias ** virluies. Et ut aperliiis dicam : non soliiin
ier.ircliin ipsiim i)eiiiti aiiiiuulial, ita niedia aiiiiiiii' siugulae ieraichiae iii tres ordiues discenniniuf,
liai * primam * lei li;ie, ei icnia aiiiiuniiai ineiliam veruiu eiiaui el unusqnisqiie oido iii prinias, el iiie-

quartae, quac esi nosira. El iii breviier dicaiii : iii- dlas, el uUimas viriules discernitur. Verbi graMa,
feriores ordines gradalim asceiuieiites supericruni prima ierarcliia in Serapjuin veluli prinias, ei Clie-
se angeli ^uiit, el oinues comuiuniier Dei. Tautim rubim veluli medias, el Tlironos veluli ultimas dis-
enini oinnium superessenliaiis hurmonia unicuique cernilur virtules. El iloriiin Scrapliim ordo suas
rationaliuni el inlelleclualium sacro ornalu i:l ordi- B prinias et iiiedi::s el ulliiiias posshdel differeiiiias.
nata Huclione praevidit, quantuni ipse ierarcltiarum Similiier de celeris ordiuibiis singiilariiin lerar-
unutquisque erdo * sacre et decenler positus ^ est. chiaruin inlelligendum. Qiiod aperte subsequen-
Tantuni, inquil, superessenlialis liarnionia, sutnnia tibus verbis datur inlelligi. Propter quod el ipsos
videlicei oiuniuin eaiisa , praevidil unicui(|ue ratio- divinissimot Seraphim ipsi " theologi aiunt *' ul-

nali ei inleiiectuali creaiurae oriialu sacro et ordi- terum nd alteruni clamare, in hoc, ut nestimo **,

nata reduciione " disiribucie ,

quanlum ipse unus- dectarantes, quoniam (heologicas scieniias ipsi pri-
quisque ' videlicel ordo ierarchiarum " sancte el mi secundis tradunt. Propteiea , inquii , iheologi
pulchre, Iioc csl, in qiiaulum ordo ierarcliiarum " dicuni, allerain ad alieruin ^*
Seiajtliini cla-
exigit, in tantum ei dislribuilurexsuperessentialioni- niare, ut per boc declatareni, quod ipsi Seraphim,
nium adunatione. E( omnent ierarchiam videmus in qui priraas virtules habeiit, secundis Seraphim, qui
primas ei meiias et ullimas viriutes divisam. IIoc secundas, theologicam tradunt scicHliam, id eit
eiiaui iu superioriltus capiiibus esi praediclum, qaod divinarura rationuin speculalionem *^. Eadem ralio
otnnis ierarchia tribus ordinibus subslituta sit, quo- in Ciierubim et Thronis reliquarumqiie ierarchia-
riim duo extreiniiatum , terlius niedielatis obtinet rum ordinibus observanda. Praecedit itaque Sera-
locuin, ut est archaiigeioruiu ordo inter principatus ^ pbim alium Seraphim,elCherubim alium Cherubimi
ei aiigelos. Sed «t ipsam, per singulas dicendum, dis- ei thronos alium thronum, virtus virtutem, poic-
positionem ipsis divinis harmoniis discrevit. Ac si slas polestatero,dominaiio dominationem, princl-
'* *'
diceret : non solum &iugulas ierarcbias videraus palus principatum, archangelus archaiigelum, an-
in primaset medias et ullimas virtutes divisas, sed gelus angeium ; in ordiiiibus -* episcopus '' episco-
etiam dicendum ^ quod superessenliaiis itarmonia pum, sacerdos sacerdoiem ^*, diaconus diaccnum
ipsam generalem dispositionem onmium caeiestium ceieraque hujusmodi, ita ut siib eisdeni significalio-
ierarchiarum ** in ipsis divinis barmoniis, aidunatio- nibus nomjntim priinac ei mediae el ultiniae iiiieiil-

iiibus videlicet , per singtii.-^s ierarchias specialite.r g.^iiilur ** virlutes.

discrevil *^ in primas ei inedias et uitimas virtutes. § o. Addiderim autem fortassis ei hoc non incon-
ierarcbia siquidem virtutum, poteslalum, et «lunii- grue, quia et secundum se ipsum iinusqnisque et cue-
iiationum proportionaiis medietatis inier ires '* or- lestis ui humanus animus speciales habet el primas
dines primae el tres lerliae ierarciiiae Iiarmoniam et medias et ultimas ordinaliones et virtuies, ad diclat
possid^i. Ut enim a prima praeccditur media , iia per unumquodque ierarchicarum iiiuminalionmr, pro-
niedia praecedit ierliam; et conversim, queraadino- piias anagogas proporliqnaliter manifestas, per quus
diim praeceditur iftriia a media, lla media praece- ^ unumquodque in participtttio^ne (it *', sicui idipsum
dilur a prima. Et liaec praecessio et successio in et fas est et possibile , superincognilissimae purgo'
divjnaruin iiluminalionum participationis difEeren- liomi plenissimi iuminis anlcperfeciae perfectionis.

YARIAE LECTIONES.
•Cnrr. B' ; pro et angeli . ABC amjelis. * Emend., ABC sunt. * Emend.,ABC sunt. ''ilameJtia amuiuiat
oni. AB, iiiarg. aiiscr. B', Cipsum
umiuniiant secunde ,itasecunda unnunliui primammedieeiiertiomediam
l>eiii!i

quane, q. e. n. * Corr. B*, Miprima in. ® ierarchiarum videitcei quisquis ordo uhusquisiqiie (puiut, H'

adj. videlur). ' Corr. B*, AB positos. * B distributione. * Sic i.), A ipss qui unusquisque , B ipse qni
"f(«asfMi«^K< (puncl. adj. videliir B*). A ierarchicarutn. *' Sic C, A.li ierarchicurum. ^"
A siugulareZ ^^
** A tijde;»iar. ^* &-.C C, \H icrarchicarutR. ^^Adecrevil. "(resom.B. " B* mars[. adscr. aiit akissimi'.
'* Pro vel B mn, •• SicC, A ierarchicarum, B ieiarchicciram (ftiinl. *'
adj.B'). •''C in primis. C e( supra
adicr. B* e« nifcdias. '^^ ultimas oiu.}i,C el uhimas. *^iieiipst. ^* iiik^.coir. H', \]i Uieologiajuncti. ^«Cfirr.
b', kii ui usltiitonio. flii "
alternm oni. B, ad niaig. adscr. H'. C alttrum Serapliitn ad altenim clu'
-mure. *' Sic C ei eorr. B", AiJ tpeculutionum, ** Corr. B", AB oninibus, C i« h^-miiitius. *' Sic C ei coir.
B*, AB cpiicopis. *' Sic C, AB i,acerdoium. *'
Sic C el corr. B", Mi .nletiiguiur. " Coiij., AB iii.
PathDL. CXXIl. 8
527 JOANNIS SCOTl 2<18

Possem, inquii, addere praediclis et hoc, qiiod *

a ""lac, (luia.circaDeuiii, mediao vero, qtiiR circa n;»-

non vidcmr IncongridJiu, quamvis vidfaiiir esse ob- luram coiidilam, iillimae, quia circa mores, qui na
scarum. Ki qujd csliHud? Quia non soiuii» generalis Uiramsequuiilur,Yirium siianim pcr:i^'uiUoflicia, noii

omnium lerarchia, c( speci;iliuin iciarchiarum ordi- incoii^riic vocaiac suiil. rsam in;er Deum et moie»
nes, ipsique singuii ordiiies, verum cliam imusquis- medielas qiiae;!am nalurue dala esl. Ul enim Dcu^.,

que caelesiis ei hiuiianus unimiis tn se ipso * spe- qui su]ieiiialitralis esl, praecedii iialuram, ila iialuia

ciales hahet primns el medias H uliimas vlrliiles, praei-edil mures. Kl (piemadmodum virtulcs mdruin
sccumhiiu dicl.is per muiUiquodque, hoc est, per seqniinlur luttiirules virtuies, ila iialiirdlcs sotinuulur.
ununiqnemiiiic ordJnem proprias anagDgas, reduciio- diviuas.
ne> plaue, ierarchicarum iliuminaiioiium proporlio- CAPITULUM XI.
naliler manifesias, id esl ilhimiiialas, per qnas pro- Cujus lilulus csl :

prias anagogas uniimquodque ooruiii, quae prac-

QiHtre ownes caelesies essenline comniunl er rtriiite^
dicia siml, in panicipalioue fil suiierincogiiilissi- cuelesles lucaniur, hoc eit, ifuure omnes caeleMcn
mae pnrgaiionis plenissimi lumiiiis anieperfeciae, aninii uno vocabulj viilulnin, nuemudfiiuiium com-
iuuni cocubulo unijelorum uppcHuniur «.
id esl plusqunm pcrieciae perfeciionis, Divinitniis

plane, sicul ipsum, hoc esl, sicul parlicipalione Dei B § 1. ///s au:em defialiis, illud diynuminielHgcre.ol
lasesl esse * et possibile, qui esl supeiiiicoguilis- ifuani causam omnes sUnililcr amjelicus esseniiat vir

-Mma purgalio pleuissiuiumque liimiMi, cl aniepcr- tules caeUsles vocare consueviuius. Non eniin esl di-

fecta, id esl, piusquam peifecla porfectio. Esi eniin cendum, lU iti amjelis, quunium omr.ium novissinia esi

nihil pcr se j)er('eiium, iudigens universalis perfe- disposilio. iSon eadem, inquii, reddcnda esl ralio "
clionis, riisi verc ferfeclissimuin el anteperfectum. <le commuui vocabulu virluium, quae de angclonuti.
Proplcrea, inqull, nmnis humanus el caeiiislis aui- dum (luaeriiur, cur omncs esseuiiae angeli voiun-

mus * iiipariicipalioue lil divinae purgaiiouis ei il- lur. Noii eiiim possumus dicere : propterea comiim-

lumiuaiionis ei pcrfeoiioiiis, (luoniam pei se ipsum nileV caelesles auimi virlutes nomiiianlur, qui;» '•

ipsa disposiiio sanclarum virlulum in diviuisordinl-

'

nec periici nec illuiiifiiari iiec purgari potesi. Nihil

*'
ei.Jm esi eorum, quae suui , per se perfecium , hus esi iiovissima. E;i siijuidem ralio de angelica

dum iudigel.uiiivoisalis * oniiiium perleclioriis, quae cogiiominalione reJdita esl, quando (piaerebanir.

esl unius oiiiniuiu causac paiiicipaiio, iiisi vere per- cur ouines caelesles essenliae augcli geiieraliier ap- ,

fecussimum ei anieperfeciiim , lioc cst, nisi vcre peliaieulur, qiioiiiam augelicus ordo iuler onr.nes

summum bonum qnodper ,

se * ipsum ei perfeclis- caelesles exlremum possiilei locuiii. Ei quidem na-
simum csl ', ei plusqiiam perfcctum, or[\mniinme C visiimaruwsamtael decoraiUuminaJione^''superposi-
tarum essiniiarum dispositiones participant, uliimac *•
perfeciioiiuiii fmis aique **
priiicipium. Si aulem
quacritur, quae sim primae ei mediacei uUiiune vir- vero piunurum nulto modo. Pioposiiam orditur '^

tuies uiiiuscujusque caelesiis el liumani uuimi, re- cuuiiilnre quacsliunem sic: El quidem nuvissimuruni
'''
animo has ircs viiiuies esseiiii:irum pariicipanl sancta ei decora *\ veJ uii
spondendum : Hiimaiio
inessc conlemplamur. Cujus primae virlutes exprcssius translertur, sanclos deceiile Hlumiiia-
lioiie ' supeipo.^itaruiii cssenliarum ordines pariici-
suni iuielieclualcs ,
quae supernatiiraliier so-

lummodo circa omuium caus:mi, quae Deus esl, pant. Qaod aperliiis. poiesl dici : suporposilae dispo-
siiioucs, ordiiialioiics videlicel, caelcsiium csseuiia-
versanlur; mediae vero ralioiiales, (piae circa lerum
omniiim condiiarum ualuiaccognilioiiem vim guam ruin saactain ei decoram iihiminniionem, vel svn-

exercer.i;uliirTiae, quae circa naiuralos aiiimi molus clos dcceuteni illumiualiuneni liuvissimarum virlu-

operntiones siias imp.-aduni. llns (pioque viriiites tuiu pai ticipant, uilimac vero e.sseiiliae sanctas dc-

caelesiibiisanirriis inesse, noii facile crcdiderimullum ci-nx-m iliuminalionem primarum iliumiiialiouuni

recle philosophanlium dubilan; ", dum caclehtes noii parlicipaiit. iSuila !>iquidem virlus esl in

aiuiiii el cTrca Deum inielligibililer el circa rerum novissimis, ({uae iKm subsislat iti primis. in primis
auicm novissimis non subsisiuiil.
naluras rationabihter, el circa iiaiuraiessuos molus qiiae
^^ suiil , iu

inicrioriscnsupiaedili*'' volvaulur.Etprimacqiiidem Deinde proiwuil : et cnjus (jraiia caelcsics iiuidein

virSules sive in caelcsli sive in humanoaiiimo, Iheo- .inriules emnes tlivini inlellcclus .mminantur ; Heru-
logicac, mediue phy.sicac, uiiimae inoralcs a lliCo- _pliiin autem el Throni et Dominaliones mtUo modOt
omnes divini iniollcclus vocanlur; pariicipatae enim
sophia appellanlur. Ei primae qaidcm propieioa pii-
VAUIAi: LECTJONES.
Sic ABC. B* cori-. quid. Sic C el corf. B*. \l{ ipsos. * esse om. B. B hninunns animut et => ^*

ciitlems. 'nnitienalis om. B. ' Sic C, .«.? om. Ali. marg. adscr. I>'. K. est et perjectissimum. *H ">

^ lipuyiicipare. '* Conj A sensus praedicii. li sensu, C sensu praedicii. ** li rntio redJeiida eU
et.
**\\V. quoiiiam.
"
<;«M)m. AI5, supr« adscr. 8'. C s</.
^**
ii sanctum el decuicm illuininuiiouem »» Corr.

"* Sic C et rad. Afi proposila morditur ^\li sanctam ei decuram. '* AB
B", A»J u/ti/«.'.'. corr. R'.
reluii. C t'c/ «1. " B decentem itiuminntionein.
rtOTAE
Capilulum dvode- cantvr punci. subi.. subsiituil bnec Omnescaele' :
aSic fk- l\ liiteris minialis :

cummunncr vocanlur caelesiesvniute».

cimum cvjvs ttulus est Quare secundum hommts . nes essenfiue

ierarchiae anselL voca^tur. B wahus:

secundum vo-
 '

229 EXPOSITIONES SUPRU lERARClUAM C.AELERTEM S. DlONYSfl. 230

exlrcmac exce.lBnaonia '

sun/ uiiioeisalikus propiu-ta- A N«^f ii»lio<iiiciiims,inquii, confuSidncm prof)fietalufn

tihus. rrnpierta. iiiijuii. banr quacsiionem nrojioiio, (jivinoiiiiii iiiieiieciu(im,iippclUiil6s eosiiominevirUi-

cur (iivini iiilcllfcliis ornnes virUiies nominiiului', lum.sed exisiim.ineii stiinus r.i/>ifOiiG-:ix-'>i ", lioc esi,

non auiein Sei;ii»liiiu \el Jlirui.i vfl Dominaiioafes; per lircumloculioneiil sig'iilicare cos, divinos videli-

l>arli(i|>aiae caiiu sunl exlinniie cssoiaiae ali exccl,- cet aniiiius, de qiiibiis uubis senno osi, cx ea ge»

sissiiiiis csseiiliis in univfrr,alil>us piopriplalibus. nfrali csseiiiia ei geiicrali viriule, suh.iudiiur eliaiu

Idi-oqiie noa uiiniiii, si iiuiiiinibiis <-\ire>iianiii) ex- generali opcraiione, (piae Kinjjulis eorurn inesi,

ci'l>-issiinae denoiniuareniur *, (]uia nulla projnietao (liinndo vocaimis sinuii oniucs divinos anirnos, aiit

eM ini'x:re!i)is, (|uan» i»o;i parllcjjjeiil iniuiae. Aiirum quosdaiu corura specialiter inobservaie , Imc esi,

siiliMi, cur noiniue virUiUiui ouiucs diviiii iiiieil<-cUis coiumuui et indiscreia siguilicatioue cflelesles e.v

\oeiiaiiiur, cum virtules iuler cvcelsas suijstautias seniias aiit caclestcs virtules aut caclestes opera-
coiup'.itaiae sinl *. Lst euiiu luc^liae itMarciuac pri- tioues. Nec sine raiione hoi; agimus. Tiipariita
luiis oido. Ideo subjungit : Ipsi uamque Angcli, cl cniiu iilonim csl parlilio , in esscntiam videli-

atUeAiiijeios Aicltuiiijeli, ei i:*wiciimus,ei PoU-aiuies, ^'^1. oi virluieiu, et opcralioneiii. lCl fonassis haec
l'OSt Xivivies ub ipsti llievlogiu oidinuli, coinuuntkei- nii» suul, de quibus in supeiiori '^
Capitulo, dum (ie

s:iej>e a uobis iiinHitcy (iliis tanclia esscnliii. cuclctUes B P'i'iiii>, Juediis, el ultimis viitatibus muuafujusque
viiiutes vocditHir. .\c per hoc nuu iuiiueriu» qu.icii- caelestis et huf»iaiii«nirni iijeieiur '^, tractaium csi,

Lur, cur iafciioies et uovissiuii ordiii 's loiige prae- u' P»ii»as in esseniia, medjas iu viruiie, uliiuiai iii

ccdentiuiu >e viriuiuui * appellaiiouo biguilscaulur, operatioiie iuielligamus. t^uoinodo ;«uiem iniclieeluji

Dicimus coininuniici in omnibus csseulia<j, el ralio virUili, et .^eiisus inieriur operu-

§ 2. uuleiii , </«i«

uienles cuclestiuin noiuinc wtulain'^ iion confHsioneai ^'oui aduualur **, ul i;(m duae tiJuilalcs, hominis ei
quuudtnn uniuiicnjus(}ue disi>osiiionis propricuanvi uugeli, sed uua sil, saiis, aibitror vtpi **, in iibr.is

introduciiuus. Oiuiesliouem sotvii, quaiu proposuit. y-jrj&jvdiscussimus. Neque cnim superpv.iiiam pro-
Diciuius, iuqaii, lioc csl, respoudoiuus, qi^ia nou iu- prielulcm jum bcne u tivbis discretaiitm suncluruiu
xiylutuin,cl *' minoribus oiuidno
Iroduciuaiscoi.fusioiieiuabquam propricluiuiu iiuius- (itineclerc es&cntiix

fujusqiie ordiaiTs, duiu iu oinuibus diviuis auiiuis "* convcvsione inconfusde uiu;elicorum ofnatuutn
cohuuuniler uliuuir caclcstium uomiuatioue virlu- laxiarchiae. A superiorilius subaudiuir; Neqiie, iu-

tuia. Ac si dieeret : Dum uouiiue virtulum ouinesdi- Q"iW !iesiimauduui esi, uos superpositam propiiPi;»-
vinos auiu.os appeilaiuus, uou auferimus proprieia- ^em sanclaruiu viriuuuu, quas a ceie; js diviui* iii-
4atem suam ab ipso ordiue virlulum, iieque eam, lellectibus Lcue discreviuius, eiiaiu *' niiuoribus

propriclaiem dico, aliis essentiis superioribus iule- C aii«ectere cssculii.s, vcluii iu couversione ci pci iui--

lioiibusve commuuiler aliiibuere judicandi sumus, haiioue iucouiusae " taxliirciuae, hoe est, inciuitusi
quottiam uon ipsius * ordiuis viriuium proprlela- ^ivini ordiuis. Ac si diceiel : Nemo uos ezi.»5iifnci

tciu ^ siguilicamus, sed aiiaju virtutem, quae geue- propneiaicm saiiciarum viriuimu minoribus csseri'
ralitcr omuibus diviuis luest aiiimis, signiiicaiuus. liis adjuugcre
, seu iuconversibileui oi iiicuurusiuu
Kl iioc est quod seqiiitur : Sed (luonium in irla (lici- laxiarcliiam pcriurbare, sed geueraleiu »" virluiem,
dunlur secuniium se supermundana ralione omttes dt~ quaeei " orr.nibus ei siiigulis couuuuuis est, oirmi-

vini itttellecius, iu esscniiaiu, ei viriutem iCt operaiio- bus el singulis vinulis uoiaen iuiperliri " duccro.
nem,cumsimul omites, uut eorum (juosdqni inobser- Jnxiu enim boepc a itobis recle reddiimn raliouem
Vulecaelesies csseitlius, uui caclcsles vocumus virluie.i, ipiCiC iiuidem super/iitriaiae " disposiiiuncs abuudHti
fos itsotfficiuaxiiwi *, de quibus sermo et', siijnilicarc ler hnbent ei minotuir. suctas propiielules ; uldmae
itos aesiimandum ' ex eu ,
quiie per sinyulos eorum vero majuruia superposilas universiiates non ftitUcnt,

est,esscn:ia vel virtttlc. Ordo diciiouuin '*: Sed acsli- particuUtcilcr in - eus jmnio apparcniibus iliimi-

inanduiu est, uos si^nilicare eos jrgct^-^ac^Tt^twc» de nnlibnihus per pritnas proportionalitec eis disnibulis.

«juibsi? sciuio csi, cuiii vocaiiuis siuuii ouiues ;;.;l Uepelili<) esi superius exposilac diirerciiliae pi-im:i-
coruui (luusiiam iuohservale caelesles es.->cu!ias ;uii 1) ''U'i' ^l uUia»aru'u caoieiliuiu esseuliaruui. S;iepe,
caelcsles virtiiU;s e\ ea esseiilia vel virluie, quao iuquii, ralioucm reddidimus de co; quod suueroiv
esi per siuguloscoruiu, quouiam iu iria diviihiuiur diuali diviui auimi abundaiiter saucias propriet:i~

«ccuudum »' so superuiuudaua ralioue oiuue.>» diviiii 'cs nou habent, dum apparenles iliujniuaiioues pd-
inielleclus, iu csscaiiaiu,eiviiiuieui, eloperaiiuiiem. "lis prinio uaivcrsaliier i'u co.s, ultiuios" videlicei,

VAiUAi: LECTfONES.
* ira.^marj,'. udsor. rtO excels. " l.t(/fHOMi/H(^r(?/f.'«r(puucl. adj. B*j. ' .\ sunt. *
Sic C el rad. corr. il*
pni se viriuluiH XB serviiutum.
nppellalione siynificanlur i'jr/«/;(;;i oui. 8; U* sd Urtirg. adscr. Lii^iittui stutem
* —
quia coinmuniler u!cnie& catlesliutn nominatione virlutum. *.1V corr. ipsis, ' U propficiatem viiluunn.
• B rec, iiiau. uiarg. :idscr. pertjfrusiicos. » B' atiscr. esi, '* It" adscr.
cst. "SicC; s,\u,i!ditm om.*
Ab, marg. adscr. li*. ** b' luarg. ;ulscr. pL'rw/r«s/;t-oj>. ^•' li priori. *' agereiu, om. il " Sic AlUi. U*
Corr. ndunclur. '* iJ' suju-a
adscr. ut urbitior; ('. ul urbitror *' II" corr. iii:!rii. *'
AU a jum. ^ A it%
coufusione, ii inconfusione. ** A detjenerulem, i> dcgctieralcm ^puiici. li' ;idj. vidduri, C sed tu' gciietuH vir
1«/^,quae et oiu. C; " pro et A in. »* IV el rec. i«. C. corr. imparfirj^
iii ^' A sufh-rjnmUttic, U supcf'
prini/a/e (punci. adj. B';. *'parliculanier «a/(';;i iii " U wiimu
231 JOANNIS SCOTl 23S
panicuhiiiler pcr pr^mos ei proporiionaliier eis, A iiisp»siiionesinferiorumesseniianini,eiif»saequiden)
nlliinis, dislril)Liunlur. Qiiod Lreviier colligendum. .]iarlicipnnt eandcin sapienliitin el scieHliarn, parii'.
*'
(lopiosc iiabenl pritno ordines el suas el ininoriiui, «iilari lanieii ei subjecta parlicipatione ad iiios, ia

sed divin:(s priiiio iii se apparcnles illuQjinnliones, coniparatione videlicet iUoruin Cberubiin. Quod au-
non aulern copiose, id est univeisaiiler , sicut ipsis iein inedium ordinem primae ierarcliiae procxeiniil»»
priinis, sed parlicularitor per priinos ulliniis, prout posuil,'aut brevitalisoccasione aut medietatis, cutn
aiiaiogia eoruin exiail. eaedeno * illuminaiiones di- qua seniper extrenia subintelligunlur , cst'actu,m, m
stribuunlur. opinor. Et quidein omnino in parHcipalione supieniine
CAPnULUM XII. esse et scientiae, commune est omnibu§ deilormibut
Cujus esl liiuius ':
tHiellectualibus *", aitenie autem et primo, uut se-
Quare secumlutn hcmines ierardiiae angeli vocanlur^ cundo, aut infray nequaquam commHue, scd sicui
id est, qunre sumfni saeerdoles Eccliiiue ienenae
adliuc ttiigeU vocan(ur «. unicuique ants propria definilur anuloyia. I'a-

§ 1. Quaerilur auletn el hoc inleiligibilium eloquio- tet quod ait. Commune est omniuni diviuoruin

rum siudioie intueiUibus. Si enim parlicipanda ex- inteilecluum sapientiam ei scientiain participare.

celsiorum universilalum non^unt u(t/rna,. ob quam Atteniius aulem, hoc est perspicajcius et potius.
causam secunditm nos^ summus sacerdos angelus ^ «^ primordialius, aut secundo, aut inferius non esl
Domini omnipotiniis ubeloquiis nominatur'*^. Quaeri- omnium ccmmune. Prima siquidem ierarcliia primo
tur, iiKpiit, et Iioc ab bis, qui inlelligibilia studiose participat, secunda secundo, hoc est paulo inferius,

iniuentur cloquia. Si enlnj, prout posuit •, ultimi tenia infra, quarta, buniana videlicet, ilerum infra
ordincs exceisiorum universitales non parijcipanl, tertiam, secundum *» quod praedefinitum " est

quare suinnnis saccrdos angelus Doinini oinnipoten- prius " unicuique ierarchiac per propriam analo-
iis a sacra ScriplJira nominaiur, dum angelici ordiues giam. Hoc autem et de omnibus divinis meniibus non
univcrsiiatem non pariicipanl? foriassis quis errans definiei. Ac si diceret : Hoc,
§ 2. Eslaulemnonconlraria ralio, utaeslimo, ante quod de ordinibus dicium est, alios videlicei prirao,

<^/iiii.ts. Ordo : Esl auleni ralio non conlraria, ut alios secundo , alios infra in parlicipatione scieniiae

aestiiiiO, ante defmiiis, rationibus scilicet. Dicimus et sapientiae esse, non deliniet quis errans idipsura

enim,quia universuli * et superposila majorum ^ or- de omnibus divinis mentibiis. Singulae qiiaeque**
natuum virlute relinquunlnr ' uttimi. Diciinus, inquit, quippe divinae menies " non aequaliier participanl,

quia reiinquunlur, id est » superantiir, ultimi orna- primis*'* siquidemsuis" virtuiibus ** primo, mediis"
lus ab iiniversali et snperposita virtute majorum, vel secundo, ultiniis " infra in partieipatione scientiae

siciit propiie transfertiir, honorabiliorum ornatuum. ^ et sapieniiae sunt. Etenim sicut priml abundanier ht
Medlaeniru et proporlionubili parlicipnnl virtute ** ul- beal tninQrum sanctas pulchrasque pToprietales, sie

timi orn.^ius; niediam dixit pro particuluri ; juxia habent ullimi eas primorum, non lamen similiter, sed
unain el conjnnctivuni societalem , una siquidem om- infra. Hoc de conimuni parlicipatione dictum esi
nibus esl societas ,in qua lamen " universales '* et Sicul «nim primi ordines '* proprielates minoruai
particiilares '" sunl. Quale esl , sanclorum Lherubim se, ita ultimi cas proprietates priorum ***
se habent;
ordo parlicipat sapientia et scientia aitiore, sub ipsos non tameii similiter, sed infra. Siquidem universa-
auiem essenliarum dnposiiionet participanl quidem el liter primi proprietates ultimorum, particulariter
iptae sapienlia tl scientia ,
particulari tamen ad illos auiera uliimi proprietates priorum possideni.
et iubjecta. Non le moveat coustructio graeca,in qua !>julla enim virtus est in ultimo angelo , qiiae

verbum fjLeti/^a, qiiod esi participo '\ ei genilivam non sil in excelEissimo ; multae autem viriules

trfthil el nblaliviim; y.«Tixwaoy,par.iicipotui et ie'*. sunt iii excelsis&imo, qnae non sunt in ultinio.

Quale es( : hujusmodi esl **, inquit ; dico,ordo san- Nihil ergo, ut aeslimo, inordinalum, sielsecundum
clorum Cherubim pariicipat sapienliam el scieutiam nos summum sacerdolem angelum theologia vtcat,
alUoreni.Altioremposiiitproaliius. Sub ipsos autem. juxta virluiem propriam participanlem angelorutn
d oslsubipsis,velseexlendentessuhipsosCherubim, propheiiea *' proprietaie, et ad manifestativam eorum

VAKIAE LECTIOiNES.
'
B\ Ali eadem C
Corr. , eodem. titutus om. A, add. ex conj. nos om. B, marg. adscr. B*.
'
* Emend. AB uominnniur. possunt, B* corr. posuit., C * B posiil. in umversuli.
' iJ ' B malorum.
•
,

Emead., Ali r«/iHqHi(Mr. * proid «af B iflt. *• .Sic ABC, B* corr. weUiam proporiiouabitem virtutem —
" B in quanlum. ** A uteiversalilates, B «jMi'er4«/tfa/as ipuncl adj B'). " C universiiales et parlicularitaH:
'* Sic C; A participio, B pariicipio (punctadj. B*). "" Sic C, A parlicipio poiui el ate, B participio poiUi

«/e (puncl .idj. B*). »* B est (puncl adj. B*). " parlicipatiene om. B. •* B corr. inre//i;f/i6«J.__ " Sic

elcoir. B*, ,\B siar/. *" B

diffinitum. *' prius om.
A. "' quaeque om. B, *" A divini mettlis,C vten
** Sic C, B rad. corr. primae. ** snis ota. B.
diuinac. ** B rad. corr. i!ir/M/«. V ^ "''• *^'''"- '"**'""'
•• B rad. corr. ul ima0. *» B ad- marg. aiiscr. )iaffoni. •• Sic AC, B propriorum (punct b' adj. viiieiu
*• Conj. , AB 1« profelica
NOTAE. ._
Sic A ; B litteris minintis Capitutmn tertiodec
" : mum B* verba a Siraphim —
Ysowa obliieravil, marginmi|
.

(D* aliarncnto corr. duodecim) cujus litulus : Quure a adscr. Iiacc hominum lerurche vocaniur a»i/eti.
:

Serapliim diciiur purgaius fuiise propheia Ysaias.

 533 EXPOSITIONES SUPICH ILnARCHlAM CAF.LtSTEfcr S. DlONYSIl. 23f
snniliiudinem, qiiantum possibile liotnittibus, exien- A tcHecUialibiis ct ralionalibus aiiiiuis in se uniyer-
***
tum. Si, iiiquil, oiuries diviiii animi sive caclesies s.iliter coiiversis ei absque interniissionc exlcniis
sive liiimaiii coiiimiiniier, qtiamvis non aeqiialitcr, ei sJcniliuidineni suam iiDperiiiuir et vocabulum^
in pariicipaiione snpienii»e el scienliae subsiitiiii
CAPITULUM Xin.
sunt, noiicsl inordiiialum, si snmmus sacerdos apuil
iios angelus dicatur juxla siiam viriutem, qua par- Cujus tilnlus cst

licipalpro|>heiicam aiigclonini proprieraiem, ctqua' Quare a Seraphim diciliu purgaltis ftilsse propheta
Isaias * **.
exlenditur ad manirosiivam siiniliiudinein ooruin,
qiianliim [Hissihilc ost homini. lll enini liomini * pro- § .Age, et lioc secundum virlutem inspiciamvs, «f-
plieiae suiit snminornni aiigeli * sacerdoium, tia quid a llieologis Serapliim missus fuissedicatur. Age,
quod •* noslrae dispulalioni objici potesl, si
suiiuni sacerdoies homines inferiorum se piopheiae inquil,

snnl ^ ccclesiaslicorum ordiiinni. El queinadinodum humana ierarchia per novissimnin or.iincni caele-

angeli divina mysteria siiinmis sacerdolibiis mani- slium Yirtntuin, quiproprie ingelicus vocaliir, dispo-
fesiani, id esl annuntianl. eadcm sin)ililiidine sum- nilur, ul praefali siunus, <juare Seraphim, uniisvide-
nii '' sacerdoles eadem niysieria inrejriuribus seau- licel exnumero prunae ierarchiae, purgai frophe-

nutitiaro non cessant. B lam? lllud enim ad angelos pei linel. Qua raiione hoc

§ 3. Inveuiesauiem, tjuiact deos llieolotjta vocal et a iheologis diciumsil, juxia vir!uiem noslrae inlelii-
caelesleset supernas * esseiilias el apud nos amicissimos genliae quaeramus. Siquiilem non esset quaestio, si
Dei et mirabiles viros. Non miriiin, inquit, si suin- non dediiiremus, neqiie Seraphim inferiores virlute»
nium sacerdoiem iheologia asigelum Dei vocaverit, posse " nominari, neque *' nisi " per exiremos an*
qiiia invenies eandem ilieologiam deos vocare cae- gelos uostram ierarchiani administrari. Quod coiisc-

lesies esseniias el honiines, quia amici Dei sunt. Si quenter subjungilur : Etenim exponeret quisquam,
crgo homines dii vocanlnr, qiiid miruin, si dicaulur quia non suppositorum (luis angelorum, scd unusqui'
,
suniini sacerdoles angeli? Et quidem ^ divina obscu- dam maximis "* essenliis in nmneris purgal sncerdo-
riiale " superessentialiter simul omnibus et remota et tem. Potest et sic interpreiari : Elenim responderet
'

supetxoUocaia eorum ^,qut:e sunl,nuUmn simUe va- mnisquisque, qnia non subjecloruin quis angclorum,
'
lel proprie ei omnino " ab ea " nonmari. In lanliim sed ips^ Seraphim, vi^lelicel qui " csl in honor.dii-
eniuidivina boniiasocouliaestet invisibiliset super- iissiinis cssenlialibus numeiis, purgat propheiam.
esseniialis el ah oinnibus reinola, ut riullum sibi UuusiameniiiieUeciusesiulriusque inierpieialioiiis;
similesii, quod ab ea propiie valeal denominari, uam aTrooijffii» " potest iuierpretari el exponerel el
Deus proprieaul honitas aut veritas dicatur. Ve-
i!i ^ responderet ", 7rf»oyvJT«j
'" s.iiuiiiler el saccrdos et.

rumtamen quaecunque " el inleileclualium et rationa- propheta.

iium ad unilutem '^ ejus qnaUscunqin ^*'
virtus uni- §i. Qiiidamergoaiunt, qniajuxlajtmanle rcddHam.
vcrsaliler converlilur, et ad (iiviuas iUuminiuioties, cuuciorum inleUecitium societalis dfHniiioneia , non
quantnm possibile '*, incessabUiler exlendinir, stcun- unam circa Deum primarujn menlium noininal elo-
dum viriutem, sijuslum est ** dicere, divina imilatione quium in theologi purgation.m venisse^^mndani veio
ci divina uuivocatlone " digna fttcta esi'. Quamvis, iu- praeslanlium nobinangelorum, sacrificaniemprophelae
quil, divina invisibililas siiperexallet omnia , ut **
purgationein, Seraphim aequivocalione vocnium luiitse,
nuUa creatura ab ea proprie valeat dcnominari, ve- propter igneam el cueleslevi diclQnun obluiionein pec-
ruiniamen quaecunque el qiialiscunque virtus inlel- cutorum et purgaii in divinam ohedienliain resuseitU'
leciuaiis et rationaiis ad unitaleni ejus universaliier Hanc, dicii, qnaesiionem juidani volunt expla-
tioiie,»». (

converiilur, et adiUuminaliones ejus. quanium crea- nare dicenles, quiajuxta anie w^dJiia.m ab cis, non
lurae possibile "esl, indesinejiterexlendiinr, secun- a nobis„ oinniuiu caelestiuin iiuelleciuum dcliniiio-
dum siiam virtuiem,si fas estdicere, digna facia est ncm societalis — dicuni enim, quod cuncii cuelesies
divina iiniiaiione ct divina univocaiionc, hoc est. inlellectus taniae socieiaiis sunl, ul el omnes et

divina similitudine el divino nomine. Inel&bilis singuli omiiium et singulorum nominaiionibus et

siquidem divinae bonilaijs largilas omnibus in- coiomuniter. appelicnlur— non unum ex ipsis Soi a
VARIAE LECTIOMES.
'
Sic AC, B* pro qtia ad marg. ecrr. juxia qitam. * B* pro hotnini ad marg. adscr. angeU. * Corr. A
tngelorum, B angeiorum (piinci. adj. W), C summi angeli , ita s. s. Sic C ei corf. B "^
,
Ab pro-

pheles. •
A 'id' esl"summi. ^ \ .'iupemos. .' Corr. B', AB quid. « Pro divina obscurilate B* corr.
divinae obscimleli quae. Conj., pro eorum AB est. omnino
» " Cor. B , AB quueque. » oni. B. "Beo.
'^
n* corr. unilaiionem. »''
B" supra adscr. et qualiscunque. »''
B* ad.scr. esl. " Uad. corr. U , pro
justiim esl AH juxla. «'
B invocatione. '* Sic C ct rad. corr. B, AB aut. » ii possdtle crealurae.
" Sic. C el corr. B, pro exlentis Ali extenti sunt. " A Esnias, sic ubique, B Ismas, sic lere «''nque. A
qttoniam. «' Rad. coir. B, AB possei, C tpse. »' B nec. " nisi om. B, ad marg. adscr. U'. H coir. ae

niaxiiuis. " kquae. *"" AMuiroppn^yv^Capophysi. ^^ <,\cC cl covr. h Mi respondent. AU •.•7ro^>3Tn.-, L. ='«'

prophijlis.
MOTAi: .
w ;
• « Sic A , B oni. liliiUiin , B* alraiuemo adscr. C.
.

itiii , cujus liLulus eU quare a

• j,-
berapfi>m aiciiut
piugnlus fuissc propheia Msaias .
235
^
JOANMS SCOTI » m
pitim, se.l timtm ex angelis, qui nobis fnaesiiiil, sa- A pl'i!i! ai:gt^l'>im''fii>ri jnssil, idesl piirgarepmplielaai,
crificflre, id esl, puigare propheiarn llieologi (iicuin, non ipsi aiigelo, qni fecii, seil Deo aiiribiiii *' el

eumquc, angeluiu dico, di\imim dofjnimu nomiiie ipsiim «* Serapliim piirgasse dicit prophelain. Quem
* vocare Serapliim * propler fcrviiJam el igneam cl sensum bcaJiis Dionysins veluli siium seqiiiliir ei

caeleslein abialionem peccalonmi, hoc est, purga- approbai. S::biieciil qnippe : Ei uumqiad *' j^io<i

Uonem proplieiae, qui dixil, sc peccasse in vcrbis *«'<^ •''"'<' verax esi7 Ah emm qui *' hoc dixit, id

?«fs, el in medio peccanlis popiiii habitasse, el idco est, qiii inmc sensuni prolniit : Quoniodo ** divim

piirgaliir, iit rcsiisciletur ' in divinam ol)edienliam, virius in omnia veniens iniplet, subaudis oninia , e
ail praedicalionem ''videlicet peccatorum populo '. jtcr "^^
omnia immeniurabililer pervenil",et omnibm
£a * ilaque, inquiunt , ralione angelus aequivocus -iterum csl invisibilis, non solum qiiasi^^ ab omnibm
8era;:iiini faclusest, ul per hoc signiiicarctur, quod supcressen.ialiter remola, sed et (juasi occuUe it

Omnes caelcstes virlulas spirilualis ignis vim obli- omnia j>ermiltensprovi4assuasoperaiiones,scdl(tmet

ncant. Seraphim quippeaiil<incendciisi,auticalef.i- «' omnibtis *® inielleciualibtis proportionaliier " su-
ciens » interprelatur ; calefacil ' aulena hominem et pertucet, el propriam illuminaiionem ingerens preiio-
inccndil qnaliscunquc viilns, per quam Deus purgat sissimis essentiis, per eas quasi primas in siibmuniiai
iios a delictis nostri:^, el iMuiniinat mentem nosiram B se ** bene ornate distribuii, secundum uniuscujusqui
tapienliaesiiaesuperveiiienlibus* radiis. Eteloquium dispositionis contemplativam mensurationem. Lauda
iinum ex Seraphim simpticiter » dixisse aiunt ^^', non qtiippe et docel divinam virtuiem in omnia vciiien-
circa Deum coltecaiarum *', sed nobis praestandum tem, ct implcntem ^* omnia, el oninia i;ifinita su
purfjativarum vlrtutum. Ea '*
ratione suum sensuin diffnsioiie"*peneiranlem, dum sitomnibusinvisibilh
slfirmant , quod non dixlt Scriplura, unam eirca quoniam snperessentialis esi el ab omnibus retnoia
Oeum virtutum piirgasse prophetam, sed simpliciler occulie in omiiia provldas suas actlones permiitens
ignoamquamlam praestAniium nohis Seraphim voca- vel, nt *''
proprie iransferiur, perveiiire faciens, e
vii, qirae ziiitiiiurmuDdare laLia piopheiae. duni sit ab omnibnsremota, ineffabili qiiodam moio*
omnibus intelleclualibus crealuris sectindum uniiis
§ 3. Aller autem non nimis inconsequenter ^^quan- cujusqiie proportionem, hoc esi, capacitate:n super
dam ** praestitit mihi apologiam, id esldefeiisionein, liicet, propriarn*que '* suain " iiluniiiialionem pre
««pejprflcs^m i jns/a»if ja, hoc est,super praesenii quae- '^
tiosissimis, hoc est , iiitVa se conslitutis se ipsnn
slioiie. Sedilliidaliuinscu .Uermn " qui sit,siibsilen- bene et ornaie distribiiit, jiixia mensnraiam uiiiii»
«io reliquit. Apologia au.'.em cldefensioei satisfactio cujiisquc ordinis contemplationein. Ubi posuimii:
inlerpretaripotesl.4t74fr/W!,7uiap)opnamp?<ri7a<?i'rrm C supeiidcel, rbi in Graeco lmfATitT».i, quod poics
sacrificaliouemmcgnus ille, qui ivnc erat, visionem vel superapparct, vel
Iranferri siiperlucel , il!iicel
formans angelus, in docendnm divina ttieologum, in Simiiiler uiTi posuimiis ingerens, ilii in Giaec
Deum ef, post Deum in praeoperairicem ierarcliiam re- eyx^sipi^ovTK '", pro qno possumus diceie iiigerens
vosiiil, Dicii, inqiiit, quia magiius ille angeitis, qiii vcl porrigens, vcl coinmciidans. Qvam '" , ul apei
fi>niiavti vision;!ii in ^irophclico spiriiu, ct purgaiio- '* ** '*'
tius dicam, tl per propria exempla, elsi deiicienfi
v.ein labioium ejiis Siicriflcavit, eum dociiit '*
divina Deo *^ omnibns remoto, verumtamen nobis mn>iift\
praecepia; ad hoc enfm theologns, ipse videlicot Ordo siinu! cl seiisus
iliora. " : Ut aperiius dicaiu)
Isaias, propriam '' acUoncm purgalionis non sibi ips.i •" quam, hoc est, divinae virtulis in otnnia distril)Uti<
rcposuit, idest, i',eputavii*», seo Deo, qni omrjium pur- nein, et per propria excmpla, elsi deiicienlia,
gaiionum iniiii m est; el in ipsa prima ittrarchia, est, non omniiio ^' Deo siniilia, qni omnibus exen
I»cr qnam Den.s pracoperarctiir , et in ccleris se- plis remotus cst, nobis lamen ccieris exeiiipi
<iiioiilibus C;io!c.stibu8 icrarchiis et hiimanis piirga- manifestiora suadeam, lalia proferam paradignuit
«oiiain perficit virtutcm. Qnod ergo Dcus pcr Sera- Sotaris radii dislributiones inprimam maleriam ke

YARIAE LECTIONES
' B*, AC uomina vocari.
r,(ir. - C cloquiuin nojHJiiar* Scraphim- ' Sic C el corr. B* , .4B resuscitatur. *
Cs\
II', AIJC priicdiiunidum. ^ Sic C, AB pojmlum, H* corr. popalis. * Sic C el corr. B*, pro ea AB
' Sic C, .\B cnhfncta. * B auperuenieulibus. * impUciler oiii., add. ex vers. et lcxl. graec. '* A aii

dixisse. "
Corr. S', AR collocnlurum. *•
U el. *^ 9rct iuconsequenter A iu consequeutem. '* Corr. '

AB qncnilam. Sic AC, B alium. Exgpcclcs

•'"'
Sed ille alius sen alter. '* C>orr. B* pio eum docu
:

el docere, C cl docuit. '' A purgat

propriam, B purgat prqpriatu. ' Sic C, AB ipse. "'.orr. U*, AB '
itiiione, C Isuian purgalur Corr. B*', ABC auqelo.
propriam. '"
-» altribuil om. AB, ad inarg. aiiscr

C nlirihHilnr. -» " Corr. B*. ABC non qtiid. '* Bad. corr. B, AB quid.
Corr, U*, ABC i; «.
«orr. quoiiiam. '* A iii. " \\ provenil, B* corr. pcrvenil. ^" Corr. B*, AB quns. *" Coir. B*. prn o
bus AH i:ommnmbus. ^ proporlioualiler inn. AB, add. ex vcrs. ct lexl. gracc. *' Kad. corr. B .

fed. '" A inipinite. •' Corr. \V AB diffusiit, C di/fusi<mcw. ^' ut oin. C. " Sic C el corr. B*, A
,

e/fabiliter quomodo, ]i iueffabtli quoinodo. *"•

Couj., A froprielitlem, B proprictnlcm (piiiicl. adj. I'
proprinm. " B s«ffm (piiiict. aMj. B"). " Sic C AB
; roHS/t(«frt.<i. ^^ \\i tyy^fpv^ujiK.C egchiritusa.
"

iiiarjr. ad^cr. qnam sciliiccl distribitlinnem. '^

per om. A,B /no. B' coir. ji^r. ^* Corr. B'. .Mi f^rc
" AB ,t .m".
''
AW di'/i,i,nii n Iho, B' ron . defuiintin a Iho. ^*
Sic A. B Ordo seusus siiunl, B" corr.
'

Si»' C tt cui r. B'. A oiinn iioii, I! omiiiinoH.

cr sriir.vjs siiiiiil. (. (^/(/o reiiarniii .^imilis ct seubus. **

4
m
iiistributae, implenl
EXPOSITlONtS
onmimu lucidhrem,
SIIPI.R
ei
ItUAKCHlAM CAELESfLM S. DIONYSU.
jjei eatn '
538
A pe«' calidiiaiem ofnnis malcri;» corporaiis formamr
manifesiius proprios dtclurai bpleudorei. Solaiis, ei reform.nlur a quae oiania corpor.i
generali vita,

iitijiiil, radios, i|ui per spaiia muudi hujns vi&ibili> adminislrat. Propierea dixii: ad esseniias vero con-
oxteiiiliiiir. iii prim:tia maieriftm, ij esl, in ueiliiMa irarias reConnalionibus suis, lioc esl, iiiiuia sni

cl su[icritiiem |jroviiiiuiu sibi aeia lieiie disUibu- frijjidilate ad foniialioneni suaui incDrninodas ii»Si»,

tiis * eiiiiir tliUusiis iiiiiilel luridiuieiii ceicns niuiuli caliditas, nuHuni vestigiiim e\,occuUaio " primilivac

partilMJs niaieiiaiii, el acra vitlelirel, ut inaeiiixiiiius, snae oj>eralioiiis inanifesUU. Pulclno autem ail :

01 aoiliera, qiius duus iiiundi paiies prao uiiiiia Kui abscoiiso »* priiiiilivac opcrallonis. Priina siiiuideiu

siil>lililale, iiiiila curpuleiilia olisisieiiie , inetlabili opemiio iyiiis csi caleficaip, quae ** orcuUe in om-
celeritale et elaritale suJaris peiietrat ' tadiiis e!, niims corporihas agcre perhibelur. Invisihilis enim
** aclia
implei, ei per eaiii, liuidiorem maieiiam, ei ia ea * esi caliditas. U"'> uutem ratiouc praepouiiur

inaiiifcsliiis teleiis proprios splendores deciaral. calefaciendi .utiwii illuminandi , cum ulraeque

Accedcns veru ciussiuribus muleriiSf obscuriorem ignis sini, lacilc'-*occurrii, dum peraperie videamus,

babel dislribuUoum • siiperapparitiouem, ex illumi- calorom plus pcuelraie oorpora, <iuam iucem. Der.«;a
mndurujti mideriiiniiti ud iUiimnalionis distribnti- quippe iucem cxcludunt, calorem excludere i.e-
queuni. El quis diAeril, Uu penelral sjlaciem, non
vum hobiium impuriuiiiinle. pum iJeni radius cras- B si

sioribus inatoriis, iuleiiori piaiio bujus acris parli, au.em ca4or, vidoai glaciem non vi luminis, sed ca-

quaeexlialationibus * aquaticis alqiic loiTonis cias- loris solvi, quam si iion iiilMrei, neque quidem sol-

sior spissior(|iie, quaia supcriores iiiuiiiii ' partes ver'3t. Puicsl etiaiii sic iraiisrerri : Ad vero conira-

e.llicitur, nec aon el aquaruai " «alurue iiccedil, ric *" formalas coiilrarias cssentias nullum abscon-

<ibscuiius siiperapparilioncm sni disiribuit, ucque diluin =^^

aliqiioU cx prima operalioi.c veslisium ap-.
lioc e.v lanlilalo aialeiiarum", qiiae illuminKaJae parol. L'l sil sonsiis : la conlraiiis ossonliis. quae
sunl, ud dislribuiivam habiluia iiiiiniinalionis. Non coiilra iKiiiiram caloris " formuutur, acllum vol
*»

(iiim capaces sum siipornae Uicis in lanUim ei

' saltoin '"*
o'iscuruin vesligiiim priiuiiivaooperaiioiiis,

jiorfoctum habiium illumiaaliimis. Soiiiiliir :i'< pnuto iii osi, caleiicalioais iuipriuiit. iNix Mqtiidcm ei gU-
pos'. cx " hoc ud perjecte (ere indisiribulum cour- tii'S priiis (iosiueiit esse ", quui» aliquod v.osiigiura

latur ", Ac Non loage '^ uccipeio '* cnloris. QuiU de balatnaailra donaioaii
si dicerel : poslinoduia
iiilVa crussiores iiiaterias id est crassissiina in '^^110, saopooiiam frigidllaie corporis c.Kli;igaeiiie.
, ,

lorrenaquo coipora solida luciqno adiiuin noii (lifeadiim"/ Ei lioc iiinpUus, itl cst , el Uuc aiiipUus
pracslantia, ul fere nihil sui liiininis dislribuai, ai.^iiinoiitmii esl. praefalo argmnoiao am- viiloiicol

ipsc radius **, G |).ilins ei apertiiis, 7«/« /tis, ^Hf/e ko» i«t/J to</ii«/«
",
coart,.lur hoc esl prohibeiur.
llerum iyiiis caiiditas muijis se ipsuni dinribuil p>:r opporluua sibi liabentia uduiittilur primuitt, Uoc
in capaciura, ei ad simiUiudinem bene couvenien- csl, qnia calidilas priinuin permiililur »* his corpo-
*'* nua sunl coguata ", id esi, oouaaluralia
tiu el beue diicia; ad vero rciofrnulionibus coii- riiius, (|tiae

irarias ** essentiai ** ipsu iiuilum ubsconso *"

pri- carnlilaii, |)Cr opporlunu cor{)ora habpnliu i-onna-

Priaium luraliliUem sibi boc ost, ipsi =>"

crilidilati. Polosl
tuiticae operalioiiis vcsliijium manifestat. ,

(laradigina c\ solari railio , scciin Juin qiialilatoni el eliura ia oodein sonsii ita iiiicrprel«ri : 0"»^ »'«"

Ciipaciiatoni uiaieriaruat visibilom itiundum '" iin- connataraUbus per eam caliditaieni.
fauiiliaria ad ,

plonlo ci illiiminanie, assumitur. Socuuduia vcro pertineniia adducilur pnnuiai. Qnod aptirlo siibst>-
quealibus >iocel oxemplis : Vipote iijuiiu fnciens ub
e\ qiialil:ae ignis, cuUditalo videiicoi ,
quae piiis
*' igiieis fucile moOiiia, lioc csl, calida lacicn.s, qua«j
|>riinilu.s(iuo capacia sci ct siiaJlia sibi Calt;;-

ab qualilalibus movoiaur iu ca!oivm

llt.al, contrarias voo roformalionibus, id esl faciie ijiiiois
itt
per hacc aul uijmm *' uut alleruin quid noh
nTjjidissimas essenlias fniiio aiodo rof jriaal. Ulooip.io el

«iiinia frigi la veluli mortua al(|uo dtforinia, caliila fucUe igncsctnlinin

" proporlionaliter mleficiuis.

vcro ,viva formo^uqnc iiominari dicuiuur ", tiuoniam ^ Verbi gruiia, syluris calor primo aeieii) sibi •"> cogna-

VAIUAR LF.CTIONLS. • , w> ...

l.oir. h
Al) uJsiribHior, C di>.lriouitii:is. ^ C el oorr. l\\ Ab
pe'ii(rat.
'
<:orr. IV, AB ea. *
C.ovr. B\ ,

* A exullalivinbux, li exallaHontons puiio».

ABC eMin. «
K\ vers. et lexl. i-iaec. Ali utstribulioiwyn. ,

adsc. ir), CexalulioiiHKS. '

muncli om. \i. M:mij.,pio ci mjinmiiiu \{i eu iiHnrum. b cor cistiuurum. i.
^^ \ coorlatur, \i roatTlaUn-.pvnci.^i^l.i.). •/<>;»
easijuarum. ' \C »Mi /.Mpu.ul. adj. B). 'Mfei.
om. •='
cvar,u!ur, F> co.-irclalnr ^puiicl.
Al{ iion loityo. adj. ii
A ). Corr. b .
An ui. u
i: ,

contrarias. " 1) absentics ^junict. adj IV).. '^ Pro absco, ^o IV ad mai-K. adscr. corr.uel
«d niaiv. adsor. .iiis

al>scun.u,m.
'-'
\i muiidum, sic ^aopo" Vr corr. mundum, sic saepe C >nuudmn lUuminanle, inipletUe
assumilur. •»
Sio C, A porimiiusque, IJ ponnulustiue .puncl. adj. ir). -^ B diclur. B corr. duuiilut.

•'
l{ *!faorcSo\pnncl. adj. ei vel absconsum supra adsor. 11'; U ex occudo. " B' corr. abs-

»^ ** A proponiiur.' « Sic C ei oo.r. IV, A6 focili. " Corr. B AB conir^-

consum'. B^oorr. quum. .

^^ IV supra adscr. »ei nbsc.ndaum. '^ S.r € 61 COrr. B AB

ria, C rotiirariu,. ^altern
"'f«se^ ,/^f
•
'

AP. dei..nenie esl, li'corr .^''^•'''<",^«^.«5^ C ^' (^«/«i.«t B ;

om. AGC. supta adscr. ?>'. ^" A suUaem.
supri adser. sil ^.fcipere. » Corr. Ii\ AB cog^iia.
»' B rorr. ndmKtaur. Sic C ei corr. B » AL coq-
niU. " Sic C 01 rad. corr. B AB ipsa. " Sic.C el coir. H pro au'. qaam
.
AB autem qua. .
3« p<lfr

om ABC supra adscr. B'. '* Stc C el corr B AB igniscenitum. *^ iKQsibi aerem.
,
259 JOA.NNIS SCOTf 440
luni i»Cijeiraiaique caicGcui facili operaiiyae, ueJude A expb«alionefli divinae virtulisei iUnniiiialiunis. Esl,
per caleracium aera ai|uuiu frigiditoi, aui allenim i:>^uil , commuBe et uiiiversale cunclis iiiuiuinalis
quippiaoi, quod noii facile pole&l caleiicri, uaUirali Ycl iiluminandis — uirumqueejiimpoiesUraniferrialj
conT&nientia caleiicau Piana suiii, quae sequuniur : eo. quod esl »«To?ox£v«'.r — prircipium illuuiinandi.
Jux((i hunc ii/ilttr ofdiHalionis rtiiiouem *, id esi, Et quod esl liiud pri.niipiuin? Deus qnidem nalura^
juxu siiiiililudincffl lucis el c^doris, stipernaluraUs el rere, et ^uprie, u: " iHminis essentia , et ipsits
ipsc oinnit boni* ornalus risibilit el inridbiHs laxiar- etse el ridere causutes **. Deus f iiim solus nalura Deus
chia, divina scilicel virlus, quae loiius ordinis prin- esi, el solus vere ei proprie Deus esi. Ce4eri eniin,
Cipium csl ei princeps , congruae delticidaiionis . iJ qui dictuitur dii, aul falsi suiit, ul dii genlium, dae-
esi proporlionaiis illuminaiiouis, clarilatem prlmo niones, aui si veri si:ut , non per naiuram, se<l per
apparentem, ab occiillisTidelicei suis, ia quibus per gratiaiu dii sunl **
, quiliiis per propLetaiu diciiur :

se ipsaui Inaccessibilis esi , eruinp*^nlcni in reniia c Ego <li\i, dii esiis, et tiiii excelsi ouines ». Ul lu-
fiaiuram, copiosisiimis , boc esl, quanium iu copio- mluis essemia, ei ipsins esse eausalis ; « i:l
» •• iii hoc
«issimis effusionibus , excelsissimis , proxirais pl;.n?, ioco apponiiur pro ** causali coiijunciione ; ac si di-
m^inifesuil esscnliis, ei per eai, (laue post suni * es- cerei : Deus, qui sohis nalura Deus csi, ex Loc co-
stntiae, ditinum * pariicipant radium. Eae » e-ni/H B gnostilur iUurainalis principiura iiluminandi esse,
prunue cognoscenles Deum. , el dieinam saperemiAen- qtiia liiminis esscniia esU Li ipsd enini ei omne iu-
itr* desiaeran;e* viriulem, et fraeuperairices ^ .ieri, men omneque ** iUuminaium subsislil quoniam et
,

^uanlim possibile *, Deo • *j/Mi/i virsuie •• el ipsius esseniia lux esi, ei ipsius esse caa>n. Omne *
ttclione " dignae effeaae sunt **, el post se '* cssen- siquiJem. qtiod est, non ;iiiiinde ei esse esi, nist ab
itas ipsae ad similem rirtulem, tu virius, hoc es",
eu, qui superesscuiialis esi ", ei causalis ipsius il-
quanium virlus uniuscujus<]ue es&eniiae divini nujii dere. InQuitivA " ioco nouiinuni posuil. Uhi paichre
capax esi, deifonniier exienduat . copioxe iysis tra~ daiur iniell'gi, qued non aiiuj est ei ipsi Deu et
denies ex supenenicnie in eus clariiaie . el iHce ile- OBiiii ralioiioii ei inieliectuali creaitirae esse, et
rum, iJ esi, quae post ''
exctyssima> evseniias coa- aliud !u\ ess?, ei afr.id videre, hoc esi, inleliigert
SUlulae suul, subjeclis tibi, suj»ei venieulem tradunl giiQsiica vir:uie. Id ipstim iuque ipsis est esse el
cbritaieui, et per siuyulus priuia d, quae est posl Iucei"e ei videre. Esse CHim ipsorum lux esi el visio.
eam, iradil.*\'eihi graiia prinia ieiarchia niediae, Uoc dciforme el Deo simlle i-ermanet, qupd proprid
media teriiae, lertJa quartae, quae esi in lii>raiui- tr;insferiur : hoc (leiforntiier ei Deo similiier coii-
Ims, diviuas ifibuil illuuiittaiiones. Teriium seiiuitur siiluens; ipse vlJellcei qui cai!saUs *^ o.aiuiuui es!.

paradigiua •
Ipsa aqua nonne et in onims propor.io- ^' Ei qoid esl illud? Superposila ei post se UHnquict^^He
naiiier pervenit ? Ac si dioerei : Noniie ipsa aqaa, dirinii lumina perte^ iu iHam tmnfrekere. Iloc esl,
quemadmodum el solaris radius, et caiidlias iguis, oamiuni coiisittuit , ul siiporpo^ita quae-
causi.lis
proportioiialiler in omiies pervenit maierias/ Hunc ainque essentia subsequenti se essenti;ie divin;»
locum propier inieiligeniiae faciliiaiein iu iransiu- lumina per se ii» ** iilaiH irausvebai vel su-
limus. Potest tamen plus expresse ", quamvis '*
ob- pe."vebal. ^K9/_tr%Jtc9xt " eniin ct transvebere
slrusius, eodem pi-ufec.o s?usu
inierpreUiri, iu : eos, supervebere, et invebere |>oiest inierpreuiri.
aqua quidem ergo el iii " omnes '* proponio-
noii Ergo escellentissimam caelesiium aHimorum <jfis-

naiiier pervenieus '*? Tap.quamdlceret Nonne qui- : posi;ionem smiul owjtiaoM reliqHamm ** eiseniiae^
dem ergo aqua et in omnes Dialerias disiribuitur i^cundum quod consequens est post DeMm priucipium
|>roporiiona!iier perveniens ", boc esi, corratioaa- miraHiur, onnis sacrae e: dninae tcienliae el dirinae
biliicr ei similiier perveniens " sclari radio et cali- imitaiiottis, timquam per iiias rn omnes et uos ditina
ditati ? Humi siquidem radiciius occulie arboribus iUumiitatieHe distribuia •*. Oruu et sensus : Ergo
berbisque iliaLilur, deinceps gradalim in siipiles ei niiranlur, vel arbiiranlur; rycCvTcu enim ei mii-au-
ihjrrsos *«, ramos, folia, flores, fruclus. Est ergo simul lur et ** arbilrantur polest inlerpretari ;
pbis lainen
cunclis illuminaiis ' principlum ilhir.iinaudi. Poj.i ^ conveuit sensui in hoc ioco minintur, qui:\ ad lati-

paradigma »d proposifim reYeriimur **, boc esu ad dem pertineu Ergo niirantur siraul esseniiae oia-

VARI.VE LECTIONES:

B rclionem ordinaiionis.
' '
Sic C et rad. corr. B" AB bonis'. * Sic C ex ra!l. corr. B" ,

pro pcst funt AB possunt. * Cori. D\ AH dioiuo. * Pro Eae D* niorg. adscr. itae. * Corr. A super-
eminenies, B* rad. corr, suptfmlntntem. ' B opereirices." • B' siipra adscr. «/. ' Corr., .\B DeHm.
^^
K virtuiem, B virtuiem (pjnLi. a^j B). ''• A ar^K/u»!, B aciic/jr.fi i^pmiel. adj. B'). " Corr. B, .\
ejftcla es. ''Cor. B. AB* te. '^
post om. B, ad niarg. a;lscr. B.' •' Conj., AB ^xprfjsiii*. B' ct>rr.
expressiusque. •*
ConJ., AB qunm vos. ' in om. AB. siipra adscr. B'. '* B' ad niai^. ailscr. diitrihuitnr.

'• Conj., AB ptmenienies. " Con]., \ proiKntentes, B pcrienienies. *' Con|., .\B perrenienli. B" corr.
peri^nienles. " AB tirscs. •* Corr. B', AB iliHminaiuis. ** H" rtd. corr. reof r/iJ«r. " Ex vers. et lexU
gr. AB et..
*'
B casualis. B" corr. causaiis. *' W suni dii. •• B' corr. et. *» Corr. B', AB prn qui apf-
nilur. '"
A omnemque. B omncinque (piiiKl. artj. B ). " B omnem (puuct. adj. B*;. ** eu om. B, supr»
adsrr. B* M F.nnend AB infimia. » B casuaiis. »» scovn. B. ad nui^. .idscr. B*. •* in oui- AB, snprj
.

adscr. IJ" "AB

cTtax^^f^oCtat ^B" admaig. adscr diipoiii/onwm. "Corr.B AB rf/jiri^iUi. *• fi om g.
 i4l KXPOSITIONES SUPEI\ lERARCHIXM CAELESTEM S. DlOfSYSlf. m
reliq!inniin cjplpslium esscr.iiarnm disposi- A S"'ii priinae, |rtruci});u.l qiiidem inrcrlus igneam
Oiiiin
virluieni Serapiiiui, sapieniem suenlenitiuc thcni-
Uuid mirBninr? Kxcellcr.lissimamcaclfsiium
lione^'.
animonim rlisposiiinnem , secundum quod conse- bini virlulom, Dfi susceploriain virluiern Throno-
* posl Ueum. El qnid dc ea iniranlur % rum. El nd prhnas ati>icientet **, el per ea», primas«
miefii es),

hoc esi i;iudanl? Quod sil princlpium posl Deiini ut " imilalione divina '• praeoperalixe digne (actnt in

umnis sacrac el divinae scienliae el divinae iinila' deil'orniital!S possibHe reduclae : hoc est, ad primas

lionis, unqiiam p^^r illas, esccllcnlisbimae videlicet essentias niediae converlnntur, el per eas, pninas.

dispnsiiionis essonlias, iii omiies ceieras caclesies, inf>i'ilo «ligne faclas in similituJine divina pracopcra-

ei iii nus honiines, qiii hiimai)ain parlicipamns essen- Irices iii deirorniiialcin possibilem rednrunlur, id

liam, divina ^ illuniinationedistribnla, quoniain pcr csi, sursiim diicuninr

'^ seciindae. Re enitn s:iepis-

nias divina illiiminalio ilislriltuitMr, ac veluli posl siiiie pro riirsum ponilur. De iiliima aul^^m caelc-

unum el priinuin ointiitini priiicipinm, Denin dico, sliiiin ieiaichia, deqne huiiiana siibinlelligoiKiuni i«-

et pioiinium siibsliluliie sinl *. Propter qnod et liquit. Ul eniin sccunda parlicipal viriuies primae,
cmnem tueram et Deo gimilem operationein in Deuni jia lerlia virlules secundac, el quarla lerllae, ac si

qaideni quuti cnutaleni rfferunl. Subaudiliir, aiigeli : ignoa et sapicns el eciens Deique susceploiia '* virlus

deindc pnmos *, lioc est, in priinos dcifonnes iiilel- B priaium a Dco in priiuain, socuiulo pcr priinam in
lectux iiinquiiinprimos opL'ruloresdh'inoruiu,\an\'miim 8cciiniJ:»m , lerlio por secundam in lcrli;iiii, (j.iarto

vtlelicei, el raagisirox. Ac si diceiel : Quonir^ni per lcrliam in qu.Trfam descendit iernrchiam ;

gra-
exccllcniissima caolesiis disposilio immcdiai.e posl daliin siquidem ", iioii lan\oii aequaliter. El iloruiil

Deum csl, proptcrea inforiores virtutcs omiieni suam quarla*' pertertiam, lertia pcr scciind;ini, «ecniida^^
Mcniii Deeque siniiloin operaiionem iii se ipsas per primain ,
jiriuia per ijisum Deum in praefala*
.referuiil. Sed primo in Deiiin, el consequonler iii roJncitur virtuies. Dieias ergo suncias proprieinics'
Fpriiiios intellccuis, qui primi operalores sunl et quarutn parlicipuiio per primas post eus 6ubsislenlct
mj^gistri diviiiorum, seu luininuin vis subaudire, sou fiunl, ipsis illis
'* poat Deum laiiijuain ierurcliiis re-

mysterioruiu, seuarcanoruni ceieraruniqiiesimiliuni. ponunt. Praedictas eryo, inquil, sanclaspropriet;ites;

Sequitiir reoapiiulatio iiilerprelalionis nouiitium pri- proprinin eniiii anjjelici ordinis, qui ullimus cst,
mae ierarcbiiie. iVon ^ ergo prinia sanclorum aiigelo^ purgaliones *' propbet.iriiin ocleraequo operalione»,
'
ruin dispusitio magis siinul omnibus habet igueani qiiae divin;i bonilftte larjjionic iii hiimana poragunlui'
prvprietaiem ? Ac si dicerel : Nonne, qtiamvis oniiics iialuia ''. Quaroni proprietatiim pcr primas essenlias
'* **
caelcsies virtutes • habeanl igncain propritjialoni, subsisienies posi cas liunl pariicipaiio. ilcpununt.
h"CCSl,piirgalivamoper3lio:ieni, inaijis lameiicetcris C \^ ggt. referunl " ipsis illis ienirchiis, lanquam posl
prima ierarcbia, ciijubpriiiiusordo Scraphini noinina- Deum, hoe est, quoniam pos'. Oeuni sunt. Quod
tur, id esl, incendenies vel c;defacieiilts? £/^/^/(5^)/« brovitor possumus coHiscre : angelicus ordo sanctas
diuinae sapieniiae traditionem, el mijsticum excelsissi- proprias operaliones iiim in seipsuin, sed i« ipsns
mae dirinarum itlumiuationum tcientiae ; subriuditiir, ierarchias, quae post Dcuin sunl, quoniam ;ib ipsi-s

magis omnibus habel priina disposilio, cujus ordo accepil, relerl. Pulchre aulem dicit : quariiiu par-
sccund'js Cherubim diciliir, id est, miiltiludo scieii- licipalio snbsisienles liiini, quuniam omnis caelcstis

liac, siveefTusio sapieiiti:)e. Kt sessivam proprselulem essenlia propriolaluni suarum et fil cldiciiur parli-
gestanlein divinam tuscepiionem significaiuem ; simi- cipatio. Potcsl lamen raciruis interprelari : dictas
lilersuL.audiliir, magis euinibus babei divinaesodis ergo sancias proprietalcs, in quarnni parlicipatione
proprietaleiM, quae Deum gesiat, divinamqiie recep- per primas posi eas " subsisleiites liujil. Quoniam
lionem siRnificat, prima ierarcbia, cujus terlius ordo enim in Graeco csl oV/ fxe-o'Jo-i>:,qiiariim participallo,

iiouiinalur Tbroni, id esl, sodes. Omnes igitur cacle- et in quaruni parlicipaiione p«tcsl inlelligi ; utm-jvta
s:es viriuies habenl^' igiieam viiu el eiiusioiiem sa- quip[>e el nominativus casus accipitur, et dativus
pietitiae ei myslerium scieniiae et divinae sessionis **.
pro ablalivo poitilur
receptionem, niagis lamen ceteris omnibus priina § 4. Ait ergo haec dicens, vci sicut proprie inter-
i«*iarchia. Ipsae vero suppositarinn disposiiiones es- pretatiir : dixit ergo (pii haec ait, hoc esl, qui hunc
umiuruin ignea snpienii ei tcienti ^*
Dei susccptoria scnsnm protulit depurgatione prophelae a Seraphin»,
viriuU ^* parlicipant quidein infra. IpsaCyUni&ii, tlli- visiomm ub i//a, diviiia scilicel viriuic, susceptiim
positac esseiitiae mediae icrarchiae, qutie siijiposilae fuisse throloijo per unum operantium nobis sancterum

VAllIAE LECTIONES.
'
Sic AB. ' B a. oi. siipeiscr. m. AB niiyaiur. *A dirinain. * Co-T.
fon.v7M^«$. *B corr." a.
AU * B iynenm hal>et proprietaiem. ' B Cff«-
B', siiiit. * B' .sujira Nonne. ari.«icr. in primos. '
H corr.
Ustet virtiiies omnet. ''
iyneum oiii., adiiidi ex (-onj. " /(«/^e»/ om. AIJ. ;irl iiiarg. adscr. B". '* EnieutU
pro supieuii el tcienii el AB siipiencic icieniipt \V corr. ei sapitnwm scieniemquc. 'MV corr. susceptt^'
riiimvinuifm. '' Kx vers. »i wii. nrM\-.,\U >iiipienus. '* B' corr. in. '° llad. corr. D, AP. dnihnm
" Conj., AB dicuiitur. 'MIoisj., AB tubsiitruioria. '* \ quidem. *' Corr. 15', pvo quurlti A IJ terliiie.
*'Uad. corr. B', AB i<-CHndom. " Bad. corr. B*. AB »//;».<. " B" snpra :i(ls<:r. est piii-aiioiie<i *' Corr.
B\ AB naiurue. ^* Con. B', KK subsislciiis. *" \ refertur. '"
Emend., A (?m;», B t-a ^*Corr.B",A
6 potiiui.
243 J0ANNI5 SCOTI 2U
ei bealoriim anyelorum, anle iUiwiiiiuiiuum ipsiu^, sHmme
el
A i>laiie, cl esic el bcne esse, etium ipsia miiui.
ungeli, rnunuduclionem, i|ii;i (liixit ' lhe()l()?;iui, in lis ^'^ esl vifiulibus. Qnod ergf» prophfla vidcl Duiui-
illuni functuin. visionis plane, conleniplalionem rc- . iuiiii sedere siiper excelsissiiiias essenlias, remoiam
pusuisM', lioc esi reiulisso, iii ipsiim viileiicci Scra- ab oiiiiiibiis ipsius •' supcressiiiuialilalein, cl qii(»d
phiiii, a qiio cl pcr qneiii ^'
visns csl piirg.iio pro- uiiiversaliler oinnium e\c»;lbi.->siiiioriii:i el alj oiiiiii
plielara. Iil sedere vidcl excelsissimus essentius, inlcileclu reniolissiiiioruni remolisMums
iil sit, elquod
Csl, supercxcelsissiuias essonlias, ^««rt/am nciiue primae essenliae siinilcs ci sini,
j/j «*/;«- omni siijui-
bolis dicendum, hoc esl, quanlum per symhola dici dcm siaiililudine relinqiiilur, qiianivis, ui de eo di-
jx^lesl, quod ineffahile est , post Deum et circa calur aliquid, cx cicalura siiniliiudiues ci adhiheari-
Vcuin collocalas , superprincipuleni summitaiem tiir, siguilicat quod auleni priiicipiuin «.il ornniiui!
, ;

siipcressenlialein vidclicet boiiilal.-m, in medio ol caiisa siihstaniilica secirluiuiiue et imrnulabila

suijerlirmHalarum * virintum sitpercotlocalam. Bre- el singularc landaiiiciilum, '* cardines lempli,
per
yilcr commenioral visionein prophelae, qiiac sic ciica quos omnia, qiiae inuvenlur, volvuniur, dum
ili hebraica veritate scripia csl Sepluaginia pcnnaneanl, niyslice ligura-
; in soipsis iniaiulabilcs
enim prae manibiis non habemus, qnos soqiiiUir '
liir. Deinde easdcm sr.nctiisiinorum Seniphim edoctut
Dioiiysins : « Vidi Dominum sedenlem supcr sylium
B esl deiformes virlules ; sucru tiutdcm ipsurum cotjnu-
excelsum et elevaliim, et ea, quac snb ipso eranl, viiniiiione, (juod est ujniium, de ifuo puulo i>osi -dicc-
iinpiebant lcmpliim. Seraphim slahaiil sui>er illtid, w/hs, (luunium posdbile subinlroducere in deiforme
sex a!ae iini ", sev alao altori. Duahiis voiahaitl f;i- iijnitue viriuiis unugotjus. Ipsorurn, intjuii '', cogno-
cioni ejiis, el diiabus velahaiil pcdes ejus, cl duahiis ininalione — iilri^iiic oniin Serapiiiiu liominanliir —
volabanl el clamahant ahor ad aliori.nn ol divobant quae osi ig.iiiujii, ilo <ino igniio paiilulum poslerius,
Saiicius, Sancins, Sancltis Dominus Dc.is cxcroi- *"
qiiaiiiuui nohis possibile csl suhinlrodncere. noj
tiiiiin ;
plena est onuiis lcrra gloria cjiis. Kicoinmola tlicemus. Edoclus csl piui»hoia aiiagogas, hoc esl,
Siiiil siijiorliiiiinaria car;liiiuiii a vooo (.lamanlis, el as(_cnsioncs conim Scraphiui iii doiibrmc igniiae vir-
domus inipioiii o.sl ftinio* lliyiiiiamalis '. Ll dixit lulis. Inloilooiu quippe iioiiiiiulionis erudilUa esl iii

Y;io iiiihi, qnia taciii, qiiia vir poliuttis labiis cgo ascciisiunihu.s ouiuin iii dcilurniem igniiarn viriiiiem.
Jitiiii, et iii modio populi pulluta luhii^ « hahentis cgo Ignea siqnidcm virtiia Ueo siiuiiis esl, .|uaniiim seii-
liahilo, et rogom Doininum oxereitimm vidi «cuiis sibiiihus crcaiuns similiiiido ojiis iinpiiinilur. lli:

iTicis. Lt vol.ivil ad me iiniis do Sorapiiijii, et i;i elipseail:,« tgo sam ignis consumcns ». Munuu
inanii ojus calciihis, qiioui forcipo tiileral de allari, vero cjrpantiu siaru formulione in divinuin in primis,
et lciigil os mcum 01 dixil: Ecce loligi hoc iabia C i,i
»«
mcdiis, i/i
*' ultimis intelleciibus ubsulutam el

tiia ci aMreroliir iiiiiiiiitas lu;ii. DiiUcil iiiiinr^ visio- tillissimum ejAcnsionem, huc csl, por exp:u:S.im s;i-

mbus ipse ikeolotjns, quia juxta oinnem sitperessen- ciain formalionem *' alarum ; cxpansas qnippc So-
liaiein supercmincnliuin incomparattililer snpercolto- rapiiim alas propheUi vidit ouocliis abatihua.n, iil

ciilnmest divinitiu siinut omni viiibiii invisibiiiqni.' "* esl, cilivokm cl altisbiniain cxtensioiiom, cuiUoi.>
virlnte. Didioil, iiiquil, Isaias " visioiiihus suis, qiii.i piaiioiiC viueliccl in Dcum, in piimis, in mcdiis. i:»

solus Deus siipercsseiilialis osl el supcremincns ct uliiiiiis inJclIeoiibns ; unaquaeijue eiiiin caelesiis cs-

incimiparabilitor siiporcoilocatns omni visihili invi- sciiiia, ul in .>upciioribus lraclaiui.i est, primas '^ ol
liihiliqiie '* viriuie. I'uiesl eliaiu iiuerprelaii : in- modias el uiiim:is \iriuies habet. Anie ilaqiie o\-
eumparabililor supeicollocalum csl divinum omni pansac alliludincm intoliigciui:ic symb_ulj/.ant. Sed ei

•\i.-ihili invisihiliiine viitule. Diviiiism antem dixii corum muilijicuiu et multifonne videns iniellecluufit

ipsiim Dcum, iisitalissimo Graccorum more. Ipsi tlieolo(jus,ct alis disiintjui, eam subtus pedes ct eunt
enim dicuul rjȣi,- cl Qelnv, hoc est, Dens et diviuum. subltis fttcies visionem, et eum in mediis ulis seinpcr
Atqui '^*, vcl et quitlcin, a snperioribus suh:iuditur : viouuiu lluc irilormi alarum dis'ini tiuiic ab ipsa
didieit '% qnia omnium esl remoiissimoruin , vol pimie visione rt;durnt.s <;»< prophola, id csl, sursiini
'* excelsissiinonim, siiporeminens subamli, vl uni- duciiis ineorutn, ijuite visa sun!, coijiiitiosicm, muni-
rcrsule, subaudis divinuni, neqne primi.': coriiin, iiuue fesntla ei aliissimorum inteileciunm mult^cin ei mniti-
suiil, essenliis simile. Qiiac oniiu essenlia snpcres- luda virtute ; boc est , dnm nianifcslala est ei,

scnliiili siinilis esse poltisl? Adituc el omnium ipsum, prophcl.»e, aliissimoriim inieliootuuin muliiplex iii

divinum vitlelicot, principium ei cnnsnni sitbstitnli- vjis siiis, et in visiuiiibus siiis mulliplex virliis.

ficnin esse didicit, el cornin, ijuue suni, stcretu siiigu- Q'iid auiem iriparlita alarum disiinclio siibsi-

(aritatc immulabite funtiunienlum cx iino, diviiio adjungit dicei.s /•."/'* cuiuim

; uinii '», ctmscquCiiter ;

V\RI.\E LE(.;'iit).M:S

•
IV rad. ctm-.dixtt.
•"
A15 ./»ot/. ' (aut. D* , \\i .^uperfirmaAm.
r.rHr. 11 ,
* Corr. B* , kM qni.
« IJ .so.r (dioii. ['.' ourr. uni. Vetis unx. A.
^cx alne ^ AB timiumnHs. " Corr. \i', AU Inbiis.
''

8 lierijo. ^"
li i»\>i>(ilnli uimhirci/ue. " A esuins . li oorr. i/..(/i(i». »' Kmond. , ^ro n*i/'i.'4 invisi-
biti<r-ie A iiivisibdi inoisibilicive, B inu)S!bi!i ri.<ihilifiue.
'• 15" siipra adsi r. curr. Al </«'«. " Emond,
AU dicii. '"
D f/.
"•
i'> tAd t.ni. inmis. " i>siH.'J otii D. '"^
15 *
ni;irg. a.lscr. de curdintOhs /em-
»'
pli.
^^»
iiniuit um. IJ.
'"
in om., ailrluli ex cuiij,
*' B si:pra a.l?rr el mediis et in. Emciid., Al". for
'" Ali ut
mntiunum. '^ Lmciid. I^ , AB pnenu ''
ii
"
'.urr. insinii ri. i^.^d. ccrr. ii ",
 7^ EXrOSITiOiNtS SUPEK lERARCIHAM CAELESTEM S. DlONVSII. 240

sacra fonmw.m, <inmn '

lutbenl mireimuudane in A alae a«it carilalis l.iformcm ratioiiem ,
qiia Dcu.t»

aUiorum el gravioruin snpcrbain el audacem et iin- Shuin, el omnia qiiae faclii sunt, quuniam ab
possibilem scrulnlionem ; a siiperiurihiis stibaiidilor :
eo facia suiii , diligiinl, insiimat, aiil aclionem
et e(loo(us esl idein ^ propiieia coiuin, Seraphim, el " conleiiiplalioncm siiam, aul gerainam tlieo-

s:icra rormiiiiiie, liocesi, pio Ciisloque liuiore, quam logiae parlem , quariim nna est alli rmati va , al-

formidineui ^ liabciii siipra himc seiisibilcra miin- tcra nc"|iliva , uiia Deuin induit , praedicando de
(luin in superlia et ntidaci et iinpossibili scrutatione eo oiniiia qiiae stint, aliera exuii, negando ciim
nlliorum, scn diviiioriiiii nrcltaiioruiii , quod ^ pcr csso quid eorum, qiiae sunt et quae dici possuiil,
diins ;»I;is facies vchiiilcs iiiimitnr, el snperba et mi- Aiiibae lauicn vcrac sunl, idqtie ipsiim conficiunl,
daci el inipossilili sciulaiione graviorum, seu pro- quamvis videantiir coniradicloriae. Sed et illnm di-
fiiiidiorum, seii videlicet divinorum isiyslerioriim, viiiam et miillum preliosam ij_t*vw5tav *' enidiltis «f,
qiio prr diias alas pedes lcgenles " formanle visiotiem angelo secundum *' rirluiem ** ipsi
I signiflcalur.
Lhi auteiu posuiuuis siiperbam •, ibi in Graeco est lheotogo,cl tradenlc proprium sacram scien(i<im.'YiJ.vif

«iSior?, pro quo possumiis dicere siipoii.am, vol «t«v dicit < Saiuliis, Sanclus, SaiictiisDomiiiiis Deiis

proiiiplam, vel voIunlari:un, vcl libilam, vol sc e.\crciluuuii. Iimjuo Iiymno sitmma iKinilas iii irihiis

ipsam promitlenlem. Et in coivmciisuralione Deiiin g sulisuijiliis laudaliir. Est eiiim unaessciitia in liibus
vuilanlium aclionum incessabile el alliiolnin smpi'r s;il(slaiiliis. 'Xuvwoie< auleni *' conqiosiluin nomen
molionis. Ilic ilerum ' subaiidilur, ab wjivw lioc es», a lau.ie ci c.intu *•.
edoclus csl ; cl est ei wojj,

esl seiisiis: per diias alas, qiiibus semper volabanl % 'Yfivxioiu. eniin esl laus.cum cantu. De qu:i laudis

inlellexii propbeia incessabilem ct aliivolum semper eiudiliis csi iheoiogiis, dura forroai. angeliis visioiiem,

nioiuu» in niensura acliomim, qnac ^ Doiim scmpcr et secuudum virtulem ipsius ibeologi iaiidis iny-

imiiantur. Facies iiaque Domiiii esl sedcnlis supiM' sterium iradit. Docuil ergo euin el lioc, id csl '*, de
._ soliiiiii, hoc es»., super excelsissinias caelcsies essen- eo (juod sequilur , (jnia piirgnlio est rjuautmncunujne
lias siiperessciilialis ipsius alliliido, qua super oniuia purgiitis, ipsa divinnc claritalis iucotjuilne, ijunnium
ct ab omiiibus remolus cognos(;it!ir, quam Seia- possibile, pariicipalio. Est igiliir p.irgalio omi.iiiim,

phiin ceieraeqiie caelestes viriuies "* ;ispicerc irepi- qiii spiriliialilor ptiiganlur, qiioqiioiiiodo piiiganlur,

danl ", ne fortc vcliiii superbo ei auibici el impos- parlicipalio diviuae clarilalis incogiiilae, boc csl,
sibili contuilu incaute de ca aliqiiid '* scrulentiir diviiiae inteliigeuii;u*, quae siipeiv.i oinnem inlelie-

« inscrulabilia eniin simt jndicia ejiis, el iiivestiga- cluin, quanltim possibile esl ralioiialtili cl iiileile-

biles viae cjiis in omiii lempore». Qiii videlicei divi- ctuali creaiunie caiii pailicipare. llnec aniem e.v

nae alliiudiuis facicm terrili Serapliim diiabus siiis (] ipsius Divinilulis reinolis ciii:siSy in qun oivnes sn-

a'is obtegiint, liinenu^s eam intueri. Pedes aulcm cros" inlellccliis superesieniialiter occuliationeper-
^* quo-
sedcHlis super tlironimi sunl piorundissima ipsins ficiens, ullissimis circa se virtutibus manifeslior

in " universali (rc;ilura, ijitam condidit, vesligia. modu esl, et maijis sewciipsi^m mnuifestnt el disiri-

Quos dual)us alis eonieguiil caeiesles viiliihvs, ti- buit. Sed iindc se inaiiifest;il el maiiifesliorcm se

liientes s; viilari, (juoinoJo Domiiius, qitum sil siiper f;icil *"? Diim ipsa al» occullis s;iis eninipil '", ex
oninia, diirunlilur in omiiia, el iibiqiie cst, slne qiio ipsius planc Divinilalis remolis caiisis omiiibus iiico-

nihil essc poi.est, i|uoniani corum, qiiae suni, esscn- gnilis. In qti;» occidialione Divinilalis omnessauctos

tia el substantia ipse est, ciim sii siiperesseniialis H iiilcllecius iiivisibiliicr ipsa clarilas perficit. In liac

siiper.<^ubstanlialis. Dnabiis tamen alis scmpcr voli- seulentia pnjidire dalur inlelligi, noii aiiamclaiitalcin
l^nt "• aelernae suae aclionis commeiisurabili molii, disisse, nisi Vcrbum Deum, videlicel filiiiiii, qui in

quoniam in eiini scniper inspicere concupisciinl, cl secrcli.^simis sui Pairissinibusom:;es sanclospcrficil

reverentcr '" enm quaeruiU, ne in ejiis conlempla- inteileclHS " in primoi-dialilms siii.s causis, ac vcliiti

tione ulios inciirranl errores, quibus ab incffabilis et ex Itice Diviiiiialis inaccessibili iiislar chtrissimi radii

inromprelicnsibilis clarilalis ejiis conluilu digtii vi- proceJit, piiiisiniam seipsum proximis sibi viiluli-

dcantur excludi. Sciiarum aulom alarum eorum (ii- £) bn.smanifesiiorcm[se]"facit^^,ei(ji!omodoest,idcst,

sliuclioiiis '* in lias binas tros " divisiones muhi- (piomodo maiiifeslatio ipsius polest lieri, et '* inagis

plcx iiileiprelatio est. Nam qi:od sen^ie sinl '", cl se ipsum coleris ^' maniicslat el distribuil. Et Iiaec
n.iliirae aiigoiicae iiilelligibiliumijue ip.siiis molinim csl ipsa puigatio el illuminalio el perfoclio, ipsius
porfodioiicm incunctanier signilicat. Dinac " vcro Yidclicelp:tiiicipatio. Poleslel sic iiiterprLi:ui : ll;icc

VAUIAE LECTIONES.
" B lelan-
* Corr. 1} *, AB
* Corr. B *, AFJ idest.
qui. ' Corr. B ', A Hformidet. Corr. U *, AIJ qnam. ''

1*5. i\
'^
Conj.,
sitperba. AB *
it«^ue. " Asupervolubanl. Hioii.i., ABr/iii. ^" caeltstes uu\. li. ** .\ irupi-

dant. ** b. aliquid de ea. " ih oin. AB, supra adscr. |{ '. ''H supeiToHtaui, \i' corr. seinpcr loiilnul.
** i.oi\i., kii revercnlur. '* Corr. AB dislii:Clio. '' .V ter. '* B coir. si>«/. '" A bcnc. *' A nnl.
*'B' marg. adscr. jiuuiodiam i. e. Inus diiiiin. ** (ioir. ii
\ Mi sccuiulnm. '• Ad maig. C(/ir., B *, AB
visioncm. ^' Corr. AB fijil. '^ •Tuvwo^oc r(;(./w oiii. H. -* Eiiioiid., Al? ;</f;/j. *' Em.^ud., .\B sncras.

(lorr. B *, Mi fcr.il. llad. coir.. B ', A iiiicllfiiibns

*' \ irnniipil. ^''
"«B' ;»d marg. adscr. fil. *•'
.

"sesiipervacancum esse vuleliir. *-'(ioir. B*, AB/(.vi/. '^'civ.n. AB.iiifia adscr. B . •" rio icteris^iiuuetens
Corr. B nui tclcris {piiiM t. adj. B' ).
 247 JOANNiS SCOTl 248
aiiiem ex ipsius Oiviiiilalis remoiis causis *,ctijiis* A "«' sacerdoles pmgans aut illnminans, ipse diciiur
omnes sacros iniellecius siiperesseniialiier perficil. purgare et illuminare, per ipsum purgaiis ordtn tus
In nuilo ' laineii disVdl sensus. Deinde ex secuiidis aut per se in seipsum reponeniibus proprics sacrus opera"
nouissimis aut noslris inlelleclualibus virtuiibus, quun- tiones; lioc est, dum purgali orJines pcr ipsum
lum ab ipsa unaquaeque secundum deiforme extitit, summum sacerdoiem per se iii ipsum proprias sacras
sic maniffsiam suam illuminationem coududt ad pro- operationes referunt, quasi ipse fecerit *^ quod ipsi
pnae occuluaionis '^
luudandum ignolum. Poslqnam, faciuiit : sic ct propriam puryativam scienliam el vir-
inquii, divina clariias ex secrelis suis erumpil ', ac tulem, ipsepurgulionem theologi perpciens angelus, in
primo omnium excelsissimis sibique proximispiimae Deum quidem veluli causalem , deinde in ipsum Sera-
ierarcliiae ordinibus manifesliorem se aperil, conse- pliim, tunquam primo ageutem summum sacerdotem
queiiier sic manifeslain suain illuminationem, hoc reponil. Simililudo sequilur : veluti fortassis quis
csi ^, in inaDilestara suam illuminationem conducil, dixerit, cum angelica revercntia purgalum educens
vel, \n apenius transfertur, congregat. Unde congre- Loc est, ila loquiiur angelus ad proplieiaiii, tanquam
gat? lilx secundis aut novissiinis, hoc est, ex secundae, sl quis angelica reverenlia dignus pmgalum aliquem
aiil lerliae caelesiis ierarchiae ^ ordinibu»,autex no- docerel, quomodo, quo ordi:ie purgaius sit. Quia in
siris intiilleciualibus virtutibus, ex humana videlicet jj rc, o purgate a me , qni te purgavi, perficiendae
ierarcliia, quanlum exlilit, hocest, quantum substi- purgntionis principium quidem esl excelsum, vel sicul
luta est ab ipsa divina claritale unaquaeque viruis proprie transforlur remoiissimum, et essenlin ** et
vel ierarchia, secundum deifornse ", id est, juxia di- crealor, et causalis, primasque esseniiab ad esse addu-
vinam similitudinem. Ad quid congregat? Ad pro- ccns, et circa se '^ collocatione ** continens el obser-
priae phne occultationis laudandum ignotum, hoc vuns inconversabiles et casn carenies, el seipsum mO'
est, ut secretissima omnibus^ue ignota ipsius laudeut vens in primas " propriaruiu providarum operationum
mysieria. Lucet aulem, ipsa divina claritas, pSr siu' participaliones. lloc enim haec me docens ail ipsiui
guln generaliter.sed quo modo.quo ordine? secundis, Seraphim mnnifeslare missionem. Iloc, inquii eyeni-
inquil, per prima, et si oportel breviter dicere, primo? pUini veluli ioquenlis ** ad purgatiim prophetain de
ex occulio, secrelo videlicet suo, ad manifesium dn- causa el onliiie purgationis siiae, qui me docuit li.iec

cilur per primas " virlutes, subaudiendum reiiquit : (ie purgalione propheiae, missionem ipsius Seraphiiii
secundis, per secundas •'
vero leiliis, per lerlias manifestare ait. Ac si dicerei : Noii ego DionYsius
quartis in " manifestum ducilur. Hoc ergo iheologus hanc similitudinem introduxi, sed me docui ille, qui ,

didicit ex luceducente^^ er.m angelo. Ac si diceret : quid missio Seraphim " significarei". Et mox '* quasi
«;x angclo, qui eum in lucem intelligeniiae, visionis C ad verba ^" loqueniis angeli *' ad prophetam roverii-
inlroduxit. Hoc eb.t : purgationem et omnes divinas lur. Summus aulem sacerJos et posl Deum dux ipse
operaliones, per primas esseniias relucenles, in onines praestantium essenliarum ornalus, a quo ego purgure
reliquiQs dislribui secundum uniuscujusque ad deificas deiformiter eruditus sum. Ordiiicm Seraphiin atque
porticipuliones ***
analogiam. Explanationis non indi- ornatum veluli iinum sammum saceri-oiem et post "
get. I^ropler quod el ignite purgalivam prcprletaiem Deum duccm r.oniin:it; non aliam ob causam, ul
ipsis Serupliim consequenler past Deum " repostnt. opiiior, nisi quia lanta unitas cst '* caelestium ani-
<}uoaiam, inquit, per primas virlulos oninis divina inorum ^'*,
ul, quod unus agil, omncs unanimilcr
operaiio rcliquis dislribuiiur, propterea ipse angelus agcie intelligantiir ''. Ipse igilur est, sumnins sacer-
purgationem propholae, quain instar ignis ipsc pro- dos videlicet Seraphim cruatus, per vie, o Isaia ", te

prie peregit, ipsis '* Scraphim post Deum relulii, purgnns, per qneui proprias providas " actiones ex
quoniam a Deo per Seraphiui visusesi angelus pur- occuUo et jam in nos, qui aiigeli sumus, produxit ipta

gareprophelam. Nihil ergo inordinatum, si^purgure lolius cuusa et opifex purgalionis, id est, omniiiiQ

theologum dicitur Seraphim. Sic enim Deus •* purgat intelligibiiium et raliunabilium virlutum. Finis solu-

omnes, quoniam " lotiuspurgationis est causa. Deindc tae quaeslionis Haecillequidem*' docnil me, ; id esl,

cxemplum introducit magis rtw/«?m, subaudilurdicen- D quod

:
^' de hac qun«slione dixi ille quidem , docuii
**
<\am; proximeenimuietnurexcmplo,lioc csi, proxi- nie. Quis auiem ille , ignoramus ; aigiimentamur
mo causae, de qua agilur, ulemur exemplo. Sicul tamen aiil *' ipsnm Paulniii apdslolmji, cujo!

secundum nos *" tumiHus sacerdos per suos minislros erat discipiilus, aul Jcrulhcum, quem in libro de di-

VARIAE LECTIONES.
•
B remotis.
CrtHsis ' Pro cujus B' corr. esl qnae. * Corr. R* , AH nulla. * B oicultionis, 9
" Sic AB. * ent om. AB, su|n'a adscr. B*. ierarckiac caelesiis. • Corr. B', /
corr. occullalionis. '

srdi forme. ' B* corr. primum. B primns per. " Corr. B*, AB. serundis. '* in «m. B. 1.1
Cooj
AB lucc dicente IV
A parlicipadonis. '* AB eiim, B corr. deuin. »*Coir. B*, .\n ipsc. " si om. AB
.1 '* B* siipra adscr. et Deiis. '* Corr. B", AB quoruin. *• Corr. H". AB non. »' \\ di.rerlt,ti
a:!scr. B".
.supra adscr. corr. fecerit.
** \etessentia om.A.
"se oni. B, siipra aiiscr. B*. *'* l\:\<\. corr. H. AB (ollii
raiionem. *' Corr. B", .\ piiiun,R prim. *" B loquenlisveluli. " IV ail marg. adscr. ipsius Scraphl»'|
*"*
\ siqni/icar'il. *" Pro iHO.r A iioh. '* Bad. corr. B", pio «rf i'«;r/>(^ AB (/(/ivrft/rt. " «»«/.7» oiii. .\ " P*']
om. AB, ad niarg. adscr. B". ^^ cst om. B. »* B* ad.scr. est. " B iiiielligumur. "Pn) me, o YsniM,
inro esaiiis, B mc oiisaiar., B corr. me oijsaia. *' B providas pmpriiis. '''
Corr. B", pro qnidcm AB (/KJtf *-|
'* Corr. B*, A qui, Hquid. ''*
B' cvvr. (irijuincntanius. *' .\ iiiiffiii.
249 EXPOSITIONES SUPER IKRARCHIAM CAELESTEM S. DIONYSU. 250

viiiis noiniuibus luagnis laudibui cx.-^liai. Qiiisquis A Dei videlicel, magii amabiUm coruemplaiioticm •*, hoc
aulein fucril, qui laiiitim viruin educuii, sapiciilein esi , per coniemplaiioiiem praeseiiiis quaeslicuM,

fuisse nnii dubitabimus '. Scquilur : Tibi aulem, o Ti- quae eis inagis ceieris amabilis esl.

mothee, ego trudo, quae ab illo didici. Tua ' aulem CAPirULUM XIV.
concesserim iHlelleduali et discreiiva scienlia, aut alie- Cujus lilulus cst

ram parlem diclurum causarum absolvi dubitatione, Qutd iijjuificat anijelicus uumerui *.

e( eurtdem liouorareante alteram, tanquam consequens § Et hoc autem dignum, ul aestimo , inlellecluali

el ralionabilc et aeqne verum habentem. Quoniain, cogniiione, quia " eloquiorum de angclis Iradiiiomil-

inquii, praescnieui (|uaesliuiicin duobus niodis rese- tiei *• miUia esse ait, et dccem mitlia decies. milties,

rari pusse diximus. .Ant eiiiin purgans prophelam secuudum nos suhlimisiiimos numerorum in se ipsatn

angeliis Seraphiin noniine proplerea vocalus esl, revoloenset muUiplicans. Dignum cst, inquit, inlelie-

quoniain iilud nomen omnibus caelesiibus virlulibus ciuaii cogniiioue, id esi inielieciualium rerum scieu-
commune * ; inosi euim omnibus communiler, quam- lia ", quid de aiigelicrS numeris divina Iradit Scri-
vis '
iion aequaliier igiiea purgaiiva vis, quae
,
• ptur.ni. Ipsa siquidem (rudiiio niaximos numerorum
bcraphini significare ipsa nomiuis inlerprclatio ma- teriuinos secundum uos in seipsam revolvit, et in
nileslai. Ila quippe qiiidam praesenlem qiiaesiioneui B seipsam muliiplical. Non enim ipsa iradiiio infini-
solvere conaiilur. Ac • quid luihi probabilius vide- tae iuimero;sitalis angclorum leriiiiiios in bis iiumeris
tur, qui exoeisissiiiioriim inielleciuum propri;im ap- comprehendit , neque delinit ;
perspiciens vero
pellaiionem propriasque virtules ulliinis aiigciis no- noslrae ralionis adhiic inorlnli habilaculo coarlfttae
bisque praesidenlibus "^
smllo modo conveuire disse- inririnilaiem , ila ut uUra denarii nuincri cubos **,

rui. Propierea angehis, qui purgavit prophelam, eosque per seipsos muUiplicaios, hoc esi, iniliies

Seraphim vocabiilo noniinatus esl a iheologia, (iiio- millia, ejusdemque iierum deuarii iii millibusdecem,
niam ipse stiam propriam operaiionein, qua piiiga- qiiia ab eo iiascuntur ", per seipsum inulliplicaii

vil propbeUim*, cujus labia myslico leligit calculo, quanlitatem, hoc esi dccem millia decies inillies

noii in seipsiim reiuiit, sed in ipsuin Deuni, qui non possii ascendere, quouiam iurinilaiem altioruni
iolius purgalionis causa esi et priucipium, et ipsum' numerorum neque valet perspicere, nec noininare.
quasi summum sacerdotein Seraphim ,
per quem vi- Taiiia enim vis iiumerorum esl, ul ducius iuQiiitus
sus esi prophelica labia mundare. Coiicesserim ego, cxisJiuieiur. I*er hos eiiim humanae ratiocinaiio-
a*

tua inteliecluali ei discreliva scientia ani alleram ni comprehcnsibiles el iiominabiles numcros infini»
pariem diciarum causariiin *^, id est, alteram dua- lanT caeieslium mullitiKliiiem voluil sigiiilicare. Usus
rum praediciaruiu solutionum ab omni dubilatione siquidetn frequentissiinus diviiii eloquii est , per
absolvi, lamque iticiinclanler roborari, el eamiem, fiuila infmita innuere. lloc autem scripluiu est in
altsoluiionem videlicet^quaeiuainieilectuaiis scieutia Daiiiclc propheta , ubi ait ; t Aspiciebain , donee
et absolverit ei rolK)raverii, honorare ante alteram, throniposiii sunt >. Ei: < Aniiquusdierumsedit, vesti-
ei " uuain aut peuitus respuas aut in comparalione menium ejus quasi nix candidum, et capilli capiiis
alieritis parvipendas, lanquam quod conscquens ** cl ejus qu.asi lana inunda , ihroiius »' ejus ilammae
raiiouabile et aeque, liocesl, " recte veiiim habuerit. ignis, rotae *® ejus iguis accensus; fiuvius igneus
*'*
Aulf si neutra illarum libi sufiicit *", a te ipso quid rapidtisque egrediebaiur a facie ejus, inillia millitim
aere vero '* vicinius " invenire concesserini, aulub a/* miuisirabani ei , el decies millies ceiiiena millia
lero^ cnjus inteliigciiiia et meain et tuam supcrat in- assisieijanl ei >. Ita i>eaius Hieronymus Ir.insiulil.
lcntioii«iu, dtcere, Deo videlicet dantc,$\\'e tibi siveal- Sancius aitieiu Dionysiiis anliqiia:n seculus cst in-
leri.a quo discere volunvis.e/ pr(«sTecJ/;ifin/;(>i.'s a«^e/is terprelalioneiu. El per hos, numeros, aperle signi/i-
ab ipso videiicct Deo, qui omuium conlemplaiionuin etins, ipsa iraditio, innumerabilcs caeUitium esseniia-'
iu)> esi et causa et effectus, et angelornm amicis. rum ordiuaiiones. Muila enim sunl bealae mililiae
luniinis videlicet Iiominibus, per qiios iT,ys,ier\A,
^ supermuHdaiium iniellecluum, inftrmam el coartalani
quae a Deo recipiunt, angeli inferioribus se aperiun- mnierialium secundum n»s
fuper.(}ntes numerorum
ixif,noljis revelare subauditur concesserim, per ejus, eomweniuriiionem. Hoc autem dicit non quod ipsi
VARIAE LECTIONES.
'Couj. A dubilartmus U dubiKirimtis. (puncl. adj. B*). » Corr. B% AB tu. » IV adscr. M(.
Corr. B*. AB quts. Enieiid. , AB nisque. * B Al. "^
D praesetitibas , R* corr. praesi-
detitibui. * \erbAs'erapliim—prophetem om. B. * Fnrle leg. in »/^sum. '» B cflHSfln/m divtnrum )iurtem.
" Sic AR, forle ut. » Corr. B', AB icquens. '» esl «ni. AB, ad marg. adsc. B*. '*
Corr. B\ AB
me utra. '" Pro snfficil, A tion siiffich, B mm mfficil (puuct. adj. B*}. " Corr. B*. pio quid vere vero AU
auaerere vere. " B* ad marg. adscr. sj7. *^ Cm].,
in conlemnlalionfm. AB *^ B c.orr. quare. «* AB wj-
'.let, sic ubiquc. «»A sclcntiatn, B scieniiam. jpunct. adj. R*). Corr. B*, .
" AB cibof. »'
Emead. AB ho-
icuHiur. "'
enim om. A. " AB
ironus. »« Corr. AB.
recle.
'

rsOTAE.
• A minialis (:rtpj?jju»i .(^uor/nw cleclmum,
lilteris significat angelicus tiumcrus trnditns, lilterisqne mi-
Isujus liiulus eit cet.,M tilulum om. 15* liiieris ma- nialis .iddidil \.e.d:!Uii vd
: diffiniins a Scripturis.
Iiuacuhs alranienlo adscr. T(7(i/u* J/r ca/»?/i(/i; Ovrf
25J JOAiNNlS SCOTI 2S2

numcri, dum sini cubici «, ei insola niioui! subsii- a atiier.i vel " requipscwe volenies aH dividfiam et

luli, inaieiiales iucrinl ', sed quod nos \ qui ailluic inuliiparlilain '"^
Ifililiulinem , hoc est , innlliplicen»

maieiiaies ol morlales sumui, cos i:i!ra iiosniet- reriim visibilium superficiem " nJultiTorniis " va-

ipsos el cogilanHis Cl iioniinnmiis '. rroplerea iiui- rietaiis aiij^elii.^^.rum lornialioauin. Da siqiiideni, de
leriaies di<uiil;ir , vel certe ideo malerialcs iiumc- quibus j.-^at Irnciavimiis , solu nientis oculo stiper

ri dicuiilnr . quia aut vix aul nuii(|iiaiit !:inc nia- uinne ", quod *- dividi el niulliplicari potesl, Sn-

lerialiunireruin iniaginalionibns ni riniinolracianlur. pei*' onincni rcrnm visil.ilinni siinililudinein et irra-

Et a sota gitostirn ' defiinlae , lioc esl , definilae ginalionein contempiari sapienics possnnl. Ea vero,
ad quae *' inteUcctualeinoci.luiu rcUeclere voluintis,
siint bcalae mtlitiae caeli^siiiim inleliechinni a sola

gnostica, ipsa vidcliret sapicntia, «|uae eas el fecii lAtiliidineiii, iU csi, snpcrnciein et apparitioncin aii-

el ordinavit *. Diviaa aiiieni sapieulia ideo dicilnr gelicaruiu formarum aslcndunt, qtiue supeiTicics di-

gnoslica, id est, cogniliva, (iiiia oniiiia ,

quae per Yiduu cst el innitipliciter parlila, in (|iiiLiiis la-

ipsain aul in ipsafacUsunl, sola inlelliyil et circiiin- inen acies mcnlis vcluti sibi cugnitis ci faini-

sciibit. Secuuduin ipsam iuperuuindntuie el caelcstis liaribns rci|!iicsccre videtur, ac veluti leinis-
sins, quani ** in caeicslilius essentiis, cnr-
inletligeiiliae el srieniiae. (jiKie cojAoiissime eis dottula iii

csf. Tta enku deriniuiiiur, (]oemadinodiinrj cfteleslis 15 poraiibus laLoral. Iloc antein facimns , dese«n-
inleliigenlia et scicnlia eis insila cst. Subslaniia dcnles ilcrum, hocesl, dum pusl subiiiniuni rerum
sitpiidem cornnt et numerus inlelligenlia cst cl conlcmplalioiieiii ileniin dc.scendiniiis iii ipsis,

scieniia. Ilinc pcr l*saimisi«m dicilnr : » Q"' '^'''- angeiicis videiicol myslicis formalionibus, lan([uam
sti ^ caelos in iniellecin », hoc esi, lecisM * eos in conse<{ueniil)us, hoc est, non coiivenienlibus lon-
inielleclus. Satiitdie dioitta, id esl, ab iniej^rilJite geque dissimilibiis divinorum inteiiecluiim alliuidini
divina , wullae scienliae sapienii/iccie ,
quae cas sfi- et nniforniitali , rellexis»* laraen llieoieiica viriule
pienics* lacit. Ei ciijtis esl illa rriuila scienli.isapien- anaiylice, hoc esl, per analyticam iii simpliciiuiem
lilica? .Nuiliiis, nisi erisictilis piincipii el cuusae cacleslinm aniinorum. 'AvoijTtxKJenim esl discipliua,
snbslaiilificae ct cuitriiieniis vitltUis cunsimtnalionis quae visibiiinm imaginniu interpretalionem " in

ex qua cacleslis inlcUigcntia cl scienlia copiosissinie invisibiiium inlcilccluum uniformilatem vcsoivil,

«upernmndaniius inteUeclibus donata ost. omni formu carenlium. L't eniiu symbolice visibi-

lium rerum imaginibus sive discrelis et conve-

OAPITULUMXY. iiientibus, sivc confusis ei incuavenicniibus divi-
Cujus titulus esi nos iiidnit intellcctus, iiu eosdein analyiice onmi
G corpoiea simililudine conformaiioneque cxuii.
Qiiae sinl (ormuiicae atigcdcaiijin vitiiiiuin imagines, Unnin autem sit libi praecognilum, tiuomodo sacre
et qituc dcinde, iioc esi a leltniiu ".
formaluriiin iiiuiyinuiu rcsoluiioHes easdem aliquundj
cueicsiiuin esseniiuruin disposiliunet suttclificaittei ${'•
§1. Fer^^qitiid reslut, retnitleitiesnosiru4n,siuidcltir,
htlellcclualem ocultim circa subitmes cunlempluiioties ynificanl, el ileruin sanclificalas, ct ttoi,'iss:mas sun-
untjelico " oitjore itd diuiduam cl rrMllipariitum^^ lali- clificanlcs, sancliftcalasque primas, et easdem, ut

tudineiH iHtdliformis ujiijedcnrurn spcciftcalionuin va- dictum est, pritnus et medias et ultimas^^ Itabeittes

rietalis, dcsccndeities tlcrum irt ipsis taiKiuum in cousc- virlulef, nuUu inordinata rulione inlroducta, secun-
qHcniibiiiiitsimplicilulein caelcsiiuin anintoruin anuty- dum liujusinodi reserationum *• modum. Prae ccie-

tice "rcpexis. SibiipsiimpeiJtl velTiniolbeo, cui iiacc ris, inipiit, sit libi lioc nnutn aulecognitum, ul iu-

sciipsii: Fer quod lestat, iioc esl, faip quod prac- teiligas, ((uomodo sancturum imaginum ,
quibu»
seniis oporis esl rcsidunn». llemiuenles »', vei, ut caeleslcs inlcliccius figiirantnr, resolutioncs, hoc csl,
proprie li.Tiisfertnr, leqnioscere facienlcs nosiruin , interprolaliofies, vcl, sicui proprie de Graeco iraiis«

sl iil>i videiiir, o '* Timoihee, i.Mielleouinlcin ocu- fertur, rciiuigaiionos vei discietioiies seu iudicaiio-

lum ab angelico vigore ***, ab aniieiica platic tiieoria. nes signiiicanl -" cosdem ordincs, qtios vocat disptt-

quac haclenu.-. oiica sublimes caelestiiim csseniia- *^ siiioftes caelesliuin essenliarum sauLlilicantes, hoc
rum conlcinplaliones aciem snam excrcnit; nuno obl *», se inferiores ordiuanies, ci iierum " sauclili-

V.VIUAl': LMCTIONES.
» CoiT. B*, AIJ ci/)/(7. Conj., pio »os AB « iiotis.
^Xfucmnt. Q ei nominamus, \ cogiiumus. » U*
' '^

»» B" supia adscr.

marg. adscr. so/jicM/ia. ^
H' iM\r. fccil. h ornavit,
'^
\i' covr. fccil. * li sapienler.
"^

Fcr age. " IV siipra adscr. ub angelico. »* R' inuHiperiilum, *^ AB unalilice, sic ubiqne. *•• (^orr. B',

AB r<fiM!<i('$. "Ooiii. A. '® vigore om. B. a.i adsci B" » B* corr. veluli. '" B mulliiierliiaoi. .

" Corr. B", AB snpcrfacicm. *' Corr. B", AUmf(/n'/ormi. -' A OHinm. " Conj., AB (/«aw. "B«a/W
(pnncl. adi. B*;. ^' i.Dvr. R';[\ioad qiiue M'> uiifue. ** A (/ui' »* Cdit.B*, AB rf/I«.n/. " Corr. B*. AB
interprelalionuin. =* It ultiinus ai mcdius. ''
Ad matg. corr. B', AB ra<iouM»H. *'
B* ad oiarg. adscr. ali-
ifuoiylo. *' cst om. B, supra adsci'. W. " itcrum om. B.

iNOTAE.

Sic A lillcris ininialis. B lilnlnni oniillit, B' qui quae formatxvae attgclicarum vututi

I
a iial : sitit

mari;. adscr. C. X\ Incipii iructulus de litulo \V iinii<jiiicii, quid sil igneum cet.
 553 EXrOSiTiONLb SUrEIl IKRAllCHIAM CAELESTEM S. DlONYSIl. 234

caios *. a supenoiibus viaoliccl ordinaios.ul ei uuiis A «' ^otictificari tlicimus ««, nunquam " culcm earun-
ideiiKiu.i (;rd*v sitncliiicaus sil se iulfriores » , ci a dem '«
, aut nb eisdcm, sed eiis siiiyulin saiiclifican

su|>criori se sanclilicalus; cl quouuulo sigiiificanl » (fuidem a prioiibus, sinuiilicare uulem tiovissimas,

eaotlein resolulioiies * iiovissinios oidi.ies caelesiinni uon iuconsequeiuer forlassis quis dixerit, in eUufuiis
esbenliannn sanclilJcaiiles, priinos veru, Mui siml in «"<'f factas fonnus eus «» tiliquaiido posse el primis

prinm ieranhia , sanclilicalos. Vcrl)! graiia iiniis ex ei ulliiius et niediis virlutibus pulchre el lere circum-

novissinio oi\!ino sai;cliii*:avil Isaiani proplioiaiii Wart'. Si, inqiiit. «lixliniis, easden» caelcsics disposi-

Sci-apUim veru, cui pnrgalio pripiicl.ie ilcpuialiir, liones el saiiclrlicare ei sanclilicaii , nmi(piani "
ab ipso sanciilicalioiiiini onininin piiin ;pio el ca.sa, .autein, vel, siciit propric liansforiiir, nondnm auieni
• canind(;in sanclilicaliicesdViniiis, aul alj eisdeio
Dco Sciiicol, sancliricari diiliiiiiii n;ni osl. ?.le<!ios ,

aiiloni ordines ei a piaocoiloiililius saiic;ir:cari , et sanciillcalas, (fuoiiiani gignil amphiboliani **, scd
scquoiites sanclilicaie, liicoloyica doclaral raiio. l',t eas sinjjiilas dicirnussancliilcari quidenn a pi ioiiliriS

easdeni, ul diciuin esl, dispositiones signilicanl lia- noino cr.iin nisi a pr.icccdcii;! se sancliiicari poiesi;

hahere piinias et ullinias sanclificaie auli-in iiovi>sitnas unanKpianiqiie '*

Leiiles, hoc csl, et inedi.iS ;

viilnles. Onod duplicilcr inleliiiji poiosi; aul eiiiin, qnippo saijclilicalarinn a priorihii-i !rii:icri(ic;>re no-
ul • niiivoisiiliter dc iribus caeleslilnis ioraivltiis !> vissinias ordo loriini OAii^il : si orgo sic diciiaUs,

dicltun sil, iil priina primas, ineuia luodias, ullinia iion iiicon^MMio foriassis (|ii<ciinque liixerii, sacrc<
iillinias possidoanl ^ virtulcs, aiil ccrle de singtilis faclas rornias in Scripluri^ se posso pulohre el veie
&iii<,MilaruiVi iorarcliiitniiu ordinibus, (lo(pie ipsoriini eircum.laro eas e( priiiiis el uttiniis el liicdiis virlu-

or.iiiiniii siiigiilis itilollcciihus, in (|i!ibiis triparliia * ti-.ns, hoc osl, easJem lornias lilifpiaitdo piiiii»,
virtiis iniellisiliir, quac ilori;jn Irifariani t!iscoriiiliii'. aiitpiandouUiniis, aliiiiiaiitio niediis*' virlinih-is ct.u-

Siquiiiein uinisqiiistpio divinus ordo ol aniinus habet venire, polesl asiruere. Saepe oiiiin niia eadeinqut!
csseiiiiaui, oi virtiiloni, el operaiionein. Uabel oiia:n forina juvta conveiiicjitcmSiriplnrae lociini prinian;
' ci nliimam el !ne.!iiini iiiiiiisciijustiiie divini animi »*
virlulem sancJilicari , sed a siipeiiorinus voluti

primam , hahel viriulom sanclific;\lionis siiao, tpia po:oyl lijjiiraro virliitotii. Lliirum auloiii triiim vir-
, saiictus " esl, veliiti " -seoundam , liaboi virtiitoni lutimi n.iiUipiox into.prolatio osl, (piaruni una ol
i sanclificare sei]uonlos sc , vcluli loriiain. Aliud probatissiina st^ijuilur : L't SHrsM/.'i ** i(/i/Hr f</«i'i'r.sj-

j
ifiiippe esk sanctifnaii , aliud sanclilicalioncm ha- biiiler •* exlcinii, et enja scineiijisus finuiter coucohi,

[
here , aUini sanctiticare. Nullu inordinata ra- propriurum existeutcs custodillvus virlutum, cl enju
lione ininxiucia, id cst, milla ratio coiifusionis reuieiilia sociabili processtoiie, prnvidiis eas iu parti-

atit am! iguiialis iiilroJucilur sccunjJmn niodiini C cipuiione virluiis csbe, omiiibus >i(i!i fii!so couduuubii
hujtismodi reseiatiomim, solulionuni plaiie el in- cueleslibus essentiis , ctsi aliis quidem superpositi et
lerprolalionnm diviiiarum imagiiium. Siquidem unicersuliler, ul saepa dicium est, uliis vero parlicu-
emm siniciiftcari quasduiu a prioribiis diceremus , lariler el subjecte. Ordo el Inieiicotus verboruni " :

aeiude curuudein sanctificaiiles priores ilerum **

, El coadunabit ", qui se .litil pos>o circmiid.iro oa-,
sauctificuntes ntiiniaium sandificuii ub ipsis iliis dcm foi-mas et primis Ct ultimis ol intjdiis «' virli.ii-
sanclificutis ^ vere »^ inordinulione res et confu- hus, el non falso coadunahil omnibus caeleslibus
: si«'jeniH//.'ji/j/«r/;os/ia;siibaudi licrel. Ac si dicerei: cssenliis. Quid eis coadunabit ? Sursum planc ex-
'"
j
Si lalibus vorhis uttMvmur in explanalioaibns sau- londi couversibililer *», Ad Deum quippe commtmiicr
! ciarum ligiiranim, prae niniia coium coiifusioiie el onnnos cadesies cssentiao el converimiiiii- el ^«
ex
.
inordinala consiructionc res, de qua agliur, iiior.li- londunlui". Siquidem n I'eo coiiver;>io illariim esl
nato ei confo.«ie explicarciur, vel poiius periuiba- pulchra ci vera [nrmaiio- Ei haoc o>t earum prima
^
rolur. Quiil cnim prodost, si quis dixcrll, baiictificari virlus. El coadunabil omnil-us caoli^slibiis esseiiliis
quasdam a priorihus ei,<iuaesunl iliao *' prioros, erga semelips.^is firmiler couvtdvi evislcnles custodi-
> nequaquam discornil?Ll si Hixeril earundem sancti- livas pioprianim virluium; hoc est , dnm exislunl

t licanies prioi-os, ot lU' (luibns fioc dichl , oniiiino Kiianim viiluluni castoditiva.'. Omiios siquidein siias
f .^ilei ? tii ilcriin! si dixciil, sanclilioantes u)iin;anfm viiiiiles cusiodiiiiit, ne aiii ponilns pei"eanl, .lul ullo

t s:iiiciifii-ari , ijon rte»noiistrans, qiiao disp.isitinnes niodo minnanlur, seu floctanlnr; ol circa eas coii-
f.
nlliinas sanctiliianl, ot a quibiis sani;ti*icalis ipsac volvunlur, iic looum flectcndi iiifcriiis invciiiant. el
i uUiinae .sanclilicanlui? .Smvjo o«s(/c'i« £7 s««f/i^rrtrc iil s.-niper iii (.•odem incomnuilabiii siio slalu por-

VAUJAK LECTIONCS.
' • (loiii. Al? suitciiiiraiites; \i' cmr. sunctijicnlas. * Corr. H", Wl iitfcrioiis. ^ l) sniictifcuul, W Uifr.i
? adsor. sicintficanl. *
Conj., .AH i^olutioues. 'U. l.n Cii.l.. .\I5 jiJ.'<iiJ. * jjJ osii. AB, ad ma::,'. adst r.

«,' (>tin\ U, .\15 posiiiiiiuntlur. ^

Afj :>miclilicundi. B " .\ sunctis. " tv/«/i «i». 1»
Iriperlitii. ' Corr.
'.i li* siipra ati^cr. f/ ilerum. '^ jvie oiii. IJ, a.i :iiai';j;. adscr. j{'. '' <^'o:i]., AU e.xemplutiouibus,
U* cori
ti«jrm/,'/<iiifl;i(»/i6?.s. •* Corr. B*. .\Vi iUa. '* B c .'IT. (iJ.T(wjjj.«. «^ B coiT. «.)». " Corr. 1)', AB eoij.«.7.;«.
.''"B e.is forinu.\. *' 1»* corr. jjojj. »i Co;tj., pro ij'{l'iit umvhibolium, A tiiifHitam /ibotium , li fiboHum
^ifiuitam, IV corr. umfibolin qxinilur. ««Cori. ?>' , S\^ unaqiiacque. ^'^ \i uiiqnuudo mediis, Bliquundo
;S *' B" sdscr,
jhimis. -* I! animi divini. '' Corr. IV. .K\l rursuii'.. t!oi"r. \V .\\i coni-ersubiiiler. esl .

'* K adunahjt. ''0 fii medijs* ei uliimm. " Ciiii. i>', Ali iOJ?ueii>Hii/i/e.-. ^' Itad, coi-r. B", AIJ <i.

tt
 255 lOANNIS SCOTl 256

sisianl. El naec esl inedia eaium virlus. El eoadu- A el inferioribiis Ciiclesiibus essenliis, iynitam honorui
riahil oninibus caeleslibiis essenliis providas esse seleclim »" formarum facturum '''.

Cfga venieiilia, vel secunda. Llrunniue enim a * Krgo iijneum signi/icare censeo caelestium animo-
Graeco, f[uod ' est livztpv. ', poiest Iransfeni. rum deiformi-isimum '*. Exislimo, inquit, quod rae-

Sociybili processione, per sociabilt-in processioneiii, leslium esseiiliarum ignea conformalio nil aliud

qna seqiienles se *, hoc esl , inferiores se, el posl sigiiilicat" piaeter diviiiam, quae eis inesl, formam,
se cxeunles esseulias comniuni dileclione inluendae quae maxime iii Scripturis sacris per ignein signili-

veritati.^i sibi consocianl. El haec forlassis csl ulliina cari soiet. Quod subsequenler adjungit : Ipsi enim
*" sancli liieolo(ji superessentialem informem *•
illariim virUis. Eas esse in parlicipalione divinae el essen-

virtulis coadiinabil ontnibus caeleslibiiS geneiale liam in iyne saepe describwU , tanquam habente *'
;

eiiim sibi est in paMicipaiiouedivrnae virlulis esse, viullas divinae, si fas **dicere,proprielatis,quantum "
elsi aliis supereiiiinenlcr ci universaliier, aliis parli- invisibiiibits , imagines. Nuila quippc visibilis esi

culiariter el subdile. Hac ilaque conitniinione om- creatura, in qua lanium divinae imagines c.xpriman-

nium ' caeiesiium esseniianuu in pariicipaiione di- lur *', qiianlum in igne.

vinae viriuiis ,
quam oinnes quamvis non aequaliter Laus virtir.uin sensibilis iguis sequilur : Ignit

appeliiiu, eflicilur, ul omnes forniae vel imagines, B cnim sensibilis esl quidem, sic dicendum. Ordo ver-
. Tel figurae, vel qnocunque alio nomine vocari pos- borum *' Dicendum quidem sic Est ignissensibilis : :

sunl, omnibus signiftcandis communes sinl. Signifi- in omnibtis, et per omnia clare venil, el removetur

eant enim illarum iriforincm viriiilein,conversionem omnibus »*, et lucidus esl simul el quasi occulius, in-
"' non accumbente materia,
quidem ad Deum , et propriarum viriutum cus- cogniius ipse pcr seipsum,

lodiam, ei erga subsequcnles se sociabilem provi- lioc esl, dum non habel maleriem »*, in quam pro-
deniiam. priam manifesial *' aclionem. Incognilus " ; propria
quippe igiiis aclio esl et ardere el lucere in aliqiia
§ 2. liichoandum uniem raiione, el quacrenduin in materia;siquidem sinealiquamaieria est^'. Immen-
prima formarnm resolitiione , hoc est reseralione '
surabilis incomprelieusibilis el invisibilis per se
, ,

prophelicarum figuralioiium, ob quam causam. tlieo- ipsuni, polens simul omnium, lioc est polens simiil iii

ioyia fere ullra omnes invenitur, honorans igmtam ommbm, el quaecuuque in iis^^sunl, l\ai\[, adactionem
sacram descriptionem, liocesl, qiia de causa theologia propriam hoc esl, ad propriam aciionem illius per-
,

prao celeiis imaginalionibtis igncam sanclam con-

agendam, ui caiefioeniurvidelicelel iiluraineniur. Ul
iormalionem honorat. Invenies crgo, eam * non solum enim omniaoiiinino caiore carcntia *' veUil- iiioilua

rotas ^gneas conformaniem, hoc esl, invenies ergocon-

C smit, ila ahsenle luce deformia. Mobilit ; nil eiiim ign«
loimaniem'tJieologiam nonsolum eas rolasigncas", mobilius, cum pcr eumouinis movenlur *^ corpora. et
st'd et animalia ignita,et virosquasi ignis ^^fuUjuran- sine (jiio iiiilluiu movctur. Tradens seipsum omnibus
circa eas ** caelesles essentias »^ '*
tes, cl cmnulos quiiqnomodo approximantibus, hoc esl, iiifuiidit .«e

carbonum ignis circuwponcntem, subaudi : invenies ipsuni oninibus sibi connaliinilibus. Renovativus na-
VhcoIogiam,e//7jimma inme:isurabiii sonitu, vel, sicut turae cuslodia; pcr ipsum si((uiuem renovaiituroinnia
propiie Iraiisierlur, fluxu ignc flagrantia , sed el sensibilia, ei toiius nalurae sensibilis cusiodia cst,
Ihronos uit ihcologia igneos esse, et ipsosexcehiissimos muritiir enim absente eo. Illuminalivus circumvelalis
Seraphim caeiilus urdenles, ex cognominatione sigiii- splendoribus, hoc esl, iliuniinal circuinvelaia " sais
{icare ". Hocesl ctail ilieologia ipaosexcelleniissirrips
:
splendoribus. Incompreliensibilit clarus , hoc est
Serapliim seipsos sigiiilicare ardentes esse cogno- diim claret , non comprehendiiur. /^iscrc/ux; nullo
mine suo. Seiaphinn «jnippe iiicendentes vcl ardeiiics quippe ^^ aho elemenlo incrassatur, sed iii sua sin-
sunt. roiesl el sic inieliigi et significarc, hoc esl,
:
cerilate discteliiS permancl. liesiliens ; resilil eiiiiu
ei sigiiilicabat inlinitivum pro praeierito imperlecio
;
ab omnicorporeailiso, rcsilitdcnuLibus ", de pelris,
posuil, quod ct Craecis et Laliiiis agcre usilaUim
delerro,celerisqiiecorporibiis;oinnis quippecollisic
est. Ei sigiiiflcabai iiaque iheologia ex cognomina- ^ ig„emcreal. Sursum /"«mjs; ignis siqiiidem acccnsii:
lionc Serapliiiii ardenies esse. Et ignis proprietatem
nammam siirsum crigit, spalia lerris remoUi pelens
et operaiionem ipsis, Serapliim plaiie distribuit el Acv.e means; peiictrat enim onuiia aciile ",
, ,
iiieflaba
oinnino suisuin deorsnmque, hoc esl siiperioiibus
iii celerilale. t:.rcelsus; aiuut philosephi empyriiim cae
YARIAE LEGTIONES.
.
« B* corr., in. » Corr. , Mi qnae, B' oorr. quale. » AB Srjo«. '
se om. B. * divinae om. A. omwM
om. 15. ' hiic esi rescratione om. B. * Rad. coir. B', AB eas * B hoc eFt invenies ergo conforinanleti
(puncl. adj. B'). «» theologiam igneas oiu. B. —
" B' rad oorr. iguem.^*9T0 eas B* ad marg. corr. ipnii
subslantias. '» esscndas oin.,
addidi ex vers. el lexl. gr. ^* Corr.
B*. pro cmihiWos, AB cum mllios i(
(I
gni/icnre oiii., .tddidi ex vers. ci lext. graec. '* B selecinm. " IV ad marg. adscr. caelestium, qiiae ?o
|orlc formarum lospicil. '« Corr. ir,AB dciformosissimum. '*
Corr. B', Aiisujnilicare. «* Corr. B*. Al
injormam. »' ,\ habend. »' V,
fas est. " B" pro quanium ad marg. corr. quemadmodum. »* B impri
innntur. " B* adsor. est. " B" supra adso. ab omnibus. " B* supra adscr. c/ iiioogiiiins. »* B" corr
rnaterii.m^ ''^
\i' v.orv. manifeslct. ^''
B" siipra ailsor. «••i/. " «/ oni. .AB, sitpra adscr. H'. '* B" con
eo. " Corr. B'. /\B (VMVH/?. ^' li' corv. moreanlur. '* Corr. B', A ciicuwvelatas, li circumoelalis. ** \

qnippe nullo. " Corr. B'. AB nubili. -" Conj. B occulle. *

 2K7 EXPOSITIOXES SUI-ER irUAncillAM CAEI
ESTEM S. MONYSII. 258
* '.insii..iL.ii A .Vfn,,e
alia plu";. alia mmiis vel iil.iiiiiii,.;
ainbire. iVoM rda'/;/«s conlumeliu ntinontlionii vel ralen-
; iii Cal •*. y^i muttai " fuitassis '*
//«i* iiioetiiei ig/iin pro-
niillo euiiii iiiinuimr, quoiiiaiu iibi./ue tolu» osl i;i
prieltttespulilinis, ui in scnsil^ilibus
frcatiuis visibilihiis, qiiamvis , id.si, quanium
iiuii «bique cl acqiM- iii sensihilibiis, iiiiuymibus diuinne operituuuis. For-
liier* appareal. P..icsi ei sic iioii iiicoiigriie ' iiiier-
lassis, inqiiit, qiiisqitis sludiose igneas virMiles in-
|)ieuri : iioti recipioiis subiiigressioiiis sul.jeciioiieni.
vesligaveril, inveniet iiinlia.s pcoprietalcs ignis, in
N.illi eaitii corp«>re;ie creaUiiae subjicilur, qui;, sii-
l.treu.ineiis *
quibiis imagincs divjnae opeialioiiis, qitaiiUim iii
iii ointiibiis esi. Sanfier muins ; ik.u
sensibiiibiis isnaginari polesl, niauilcsle reperiat.
citiiu slai, sed iiicu>.sal)iliier iiiovelur pcr oiiiiiia
iiioveiis oinnia. Per seipsuin molus Ueus siquidem iii oninibiis est,
qiioniain ipse tsscn-
; a iiullo quipj),!
corporeo eleiiieiilo luoiuiii palilur. i)Jove,ts
tia onuiiuin esl, cl per oinnia veuii, quia oiutiia dis-
t.lienim,
siibaudis eleiiieiiUiiii ponit, ei iviiiuveiur ab oninibus, quia siipere'»-
; iiiovel enini per »
seipsuiu
priuio acra, per acra
senlialis esl super oinnia, el hiccl iii cieaUira, «|iiani
aquaiii, per aijuam leirani
lenvuaque oinnia corpoia. l'ecil,.quia occullus el incogiiiuis pcr seipsiim essei.,
Coinprelieiideus incom-
fjrehensus; devoral quippe, el si non " nniversalom c.eaiiirain \ci'Jli qoanrlam
iii se coiisuMiii. oumia
niateriain »', in qiia upparerel*', condeiel, el in qua
corpora solubiiia a luino auleiii consuniiiurj nou
,
B acliones suas inanilcstarei. .El hoe quis igiiora;,
eiiun ipsum •, operaiioiiem ejus, aqua exiiiiguii. i.isi

Non indigens atlerius; nullius autniiniunislullus, aut iiimiam pciTuhi.s, Doutu iin-
eleiiieiiii iiKligens
(luiii oiiiiiia niilrii
niensurabileiu esse ei invisibileiu [icr seipsoin ? Ki
et fovet. Laiens vere; ignea ' siqui-
''

deni naiura • iiivisibilis est », in siiis auleni opera-

ui breviter coUigaui oinnia. quae " uc laude i^'nis

tioiiibusse raanifeslat. Calore sentitur, Iucevi.jeUir. pracdicantur, pulchiv per iiielaphoraiii de Deo prae-

Ciescens a seipso; omnibus qiiipi^e corporibus iiicre- dioari *' po&>unt. Uoc eigo sciemes Tlicosophi, caelesies

nieauiin dat, iiulliusque alierius elenienio essenlias ex iyne conforinanl , siyniftcantcs earutn
crescii,
se.I perseipsuni crescii, quainvis dicatur aquarnia deifonne, et quaiituin possibilc *• Dei imUubile. Nam si

e.\IiaIalionibus nulriri iion ul crcscat iii creatura corporea, igne dico, divin;ie opeialionis
, ab eis, sed
III eas in seipsuin consninal. Et ad stiscepias mitie-
el deiformitatis et divinae iuiitatioiiis mulia nt [tul-

rias manifesuins iui ^" maijnitudinem in

cbra iudicia siiiil *"; «luid tle spirilualibus divini.squo
; lualeiiis
jlaneardentibus nuigniiudinem ardoris aiiimis scntiendiiiu? iNon dubilanduin csl, plus et
siii deciarat.
ictivus potens; polenter siquidem agit iti inferio- iiicoiiiparabitiler imagines divinarum operationum
ibiis so creaiuris, ex quariim nulla patiuir. Simul ei.s inesse.
mnibus prtiesens invisibiliier ; praeseiis
quippc om- G § ^- *''>**^ ignem dehumana iracial enigie. Sed ci

lihiisesl, quibuscuain absenspiuauires.se; in gia liuinuttiformeS ipsas dmr//;/irt/, boc esl, non sohuu
ieilnive non puialuresse; nou lamen. si eis mu Tbeosophi ipsas caelesles essentias ignilormes, ve«
lessei, eo solvereutur,aui '* sui caloris '« parlicipes nim eiiam e; hiifnanilormes doscrjimnl; propter in-
ssent. Neglecius non esse putalur, boc est, duiii ar- tellectualc el sursnin. lutbendo iiituitioas viriuies, eo
ibili aliqua inaleria nuiriri negligiiur, noii essc psi- quod inielleciualis creaUira est homi», ad imaginem
ilur, ac velutj inortuus csse. Attritu aulcm subrio Dei faclus, ei eo qiiod cotileinphaivas viruiles sur-
'*
:htceiis, siculi quadum vindicta conualuraUier et pro- siim, quando se el naluialiier ci raiionabiliiei'

ie, hoc est, duin •* ainiuts, secretaque sua movet, ad Deumsuiim couversus; el ftynrae recium
liete excilaiiis, qiiasi inviuis siibiio iciucel, ac et litculeiilum , hoc est, propier ligurara corporis sui
iluli qnadam «* viiidicia maieriein, qiin;n arripit, reciaiu ei claram ; el sccundum naluram principale
vadil connaturaliier et propiio; nali.riue q-iippe el regdU, quia nalura humana ad prin.;ipai>ifn el re-

sius esl et propriain, iiiisijue ulla mora aiiriUis hi- gimeu loiitis sensihilis uiiindi crealn esl *'; et quod
re. Et ilerum incompreliensiOililer itnpalpabilis secundum sensum miniinum quidem, quontum ad rg-

qiie eiiiin coinpreliendi se sinit, neqtie " p;ilpari iiquas irrutionabiiium nnitnaiium *" uirtules, omnium
m minulus in tnnnibus dilissimis suimct tradilio- ^^ ^'^^'o potenlissimum secundum inteilectus maynitudi
i'tt5; oninibus siqitiilein iJili.ssiine seipsuin iradit «cm rir/a/e, boc tsl, propier minimum *' corporalis
Jpwlilei' el in ituilo miantiis, qiiamvis sensus virlulisiu coniparalione reliquorum anima-
non in
Miibys atqualitcr operaiiones suas cxerce;.i. lium. Aciiihis ** enim videi aquila homine; forlius

VARIAE I.ECTIONES.
li huneigneum
igneum. ^Pme/ aequaliier A ei aequalitaler, 8 aeqaalitaHm (punei. B' adj. vidctur). ^ B
i. iuyruenter
T. * Corr. U*, pro anpereiiiincns AB subeminens. ' per i>m. A. * Sic AB. ' .
B igne.
'" A s:<i £f,
* itura oin . B. ^ li esl natnru. B sui e^ (pnnel. adj. B'). " i>' ad inarg. adscr. si non.
1'Mnen.I., AB coloris. " B* siipi';i adscr. esi. " Corr. B% AB quaudam. '^
nec. B" AB calificat-
forr. B', AB mii//i«. .** A fortns^e. '»
iion om. AB, itdsf»-. B". *" B niniericm. B' corr. materiam.
l apiiaret. " A qtti. *^ Corr. B", AB praedicure. "* B* supra adscr. est. ** Carr. B" pro indicia
U \fi indicias. *• i*ro n.^lttral!ler
ei iUiiunabiliier R raliOitJbiiitcr el naturabiliur. " Corr. B". AB
^Horem. »* artimaiium om., adriidi e vers. et loxi. griiec. *' Corr. B", AB ntmiujn '"Corr. B",AB
»' "5.

P.xTnoi.. CXXi!. 9
 259 JOANNIS SCOTI 2G0

cdiirs«<lores discernii. E( seqiiliur : oinuium vero A tiivins^ '"^(''''^^tu^ts su^ceptivum. Inspirsiioiicni po-

poieniisstmum viruue iMagnitiidinis inteilecliis. Ut suUprovocifi^raaone, eo mcdo,quoc'itisapn»«ire('{it

eulm solds minds mtiiiis nriinialibus aeumen habei jiWniior. Caii^a auttfnt vocis fst spiriiUii aelhereus.

soiilienrfi, ita solus (.imciis * aitiiiianlilius virlutem GuslutivaM auiem iimstvUium eseurum flenitudiium

possirlei iiiielligtfidi. tl tecunriuoi ralhtu^bilem in- el dirir4irvm et aUtttium premotuttm susceiJiivum

telligiiUiavt conluinitaie- virliis iiquitieui r;»lion.il)ili» boc «st, gi>»t:itivas vii-iutei» Uicuut signitlcare pieni-
soiciiliae coiilinua rsl; prius eiiiiu d*s*iiel stibsi- iudirivrii " invisibiiium ei liivinarun) estarum, qnibus

siere, (juaw siifUMii ^ vcl iniiiiuio ' nioiuculoratiuna- e;ieIcs(esesscnti!M: rcftciuntur; signilTcurceilian) iiluU,

bili * Sfi^nlin carere. /:.'( iecHiuium ualura ' «ni- quoU in ms susdpit. Aientes proinotuj, lioc e»i,

niae libtrum fl yiosetiUmmum ; nulli quij.jio anina- nuit-icDiia increment^.

iiuiii praetcr lutrniiieiti libernin nririlrinin »?i ^ott^ulia fuciivuj nero c^nunleniis am nQeeniJe in seientia

elcciionis daiuai esi naiwraiiter. Ubi daini inieiiigi, diagimiieitiu. Virtu(««, inqwi», «iiiae lo iiensn lau-

libeiuiu voiunialis itrbitriuni inicriJiita nalur;!^, nou gendi sunl, Uicuiil sigriincarc (lia£/iosticuui '^, Uivi

iiiicr ilona * giatiac (oininiinndum. €5l discreiivun» in scltt>iia , quo caeleste* cssrntiac,

4,'jr Mutem f." ' ijcr siwjulu, ul neniniv, rorpamlii quo^i silii convcnit, ab eo , <|uod sibl noert, liisiiu-

noitruc mHUijiluis partiiiouis invenirt; cu,;l*sit5 virtn- B pijunl*'. Quo senau ititeiligibili fnii nobimtpiimus
ics. E*i, intiuil, TheoiOi»Iii)rinn, cackslcs virlule*, iionio, qui nolMit coMvenioniern sibi obetlieiUiaiu sc-

h(»c csl caelcstinui \irlulHin tniaginc» inver.ire pcr qui, ei noceniciu sibi supprbiani rugere, ^icut noiuit

singula iiicytbi:i, til judico, quibns innliiplcx parti- ^eiernac bt^atitutiini} esfiun gustare , cujus pleniin-
bilisnoslri corporis liarmoniu coiisliluta e»t. J)ice»- dincn) si su^ciperei , iteicrnis increini>ntis liivinau

les, cou*;irciii>ii$ quidem siifiiijicare eirtul<!S ipsuin ucl conciipisc«nti;4e et alerciur et provebcrctur. Mfllnil
- irinu itnninnritt clurissimiiin respeclHm, i.oc c«t, duin &ii.Miiiter inicUcctuaU aure suscipcre vocem jtmeci-
diciitil Tlioosophi, clarissimuin nculonini nosirornu) I)ientis ^ibi obe«lire ntandaiis , Roluit intcilijibili

coftiuiciin in divinx liiminrtria. :t Oi\> \ii!(Hicel in ii\f?tciu suavcoienies aetern:ic vii.te cxbai^tioues aU
caclo(ondil:t, significarcconicntplaiivns c:ielcsiiuin* aetcrnae iiuirli!» fociidis*' cxhaiationibu» discoroerc,

("ssciiliariiiii \iiluies. Et }!entm tmnam ti H(jui- itoiiiii pnlcherrirnac vcriiaiis sp«'cioin contenipbri
dttin ei uor. repercuimim, %td aciiie uivbileni ei puriim noluri siiriiuiii se erigere in cuni , <|iii Mt diiigenici

ei plamm impnitibitiicr, siibaudis, ocuionini noslro- HJlyiijtic ndiiaereutes ileiiicat , sed jironiis in reruni
riiin iiiliMilionem ^ignilicarc, diviuaruni mitceptuinem , arnaliun) doJecldllonem el concupisc«?nliain corruil,
caclcslei virluies «li\inas onmi
i
illurninutioniini, (['la .siisci- $pirii!i:ili sensu privatus.
piunl illiiiiiinaUDncs *. Pupilla wquidein oiuUnuin '
Paliifl-ras deiiHU el superciiio dirinarum titionHm
lonerH, liquiria '", ci, dun> gil sana, cidij^ine non rc- inieUig^ntiue ciistodiiivam, subaudls : signiiicare di-
pcrcuiiiur ". cuni.
Poslooiilos |iOiiil oiracinm. Otfaciiunn " vero di- Juvcnilem rero el adullam eetalem illud iuitovnndt

scrcliviii virtuh>s, subiiiuli : dicentes signilicare iliud, temper vitalis virtutis, ln>o pst, illud, quoJ renoval
snpcr intellecnun suavcoleniis dislriiiutionit, quantuut geiiq)cr viialoui virlnlen) im^tjjinaro dicuitt. Sed si

1
,

possibilc '\ recepiioum, el non liujuimodi scientia di- qtj^eri», qutd esl iiiud et iliud ,.cl iiuoliescunquo."
scretirum,ctomnino refngitivum. Uiciinl, in([uil, liieo- ia b:ic dispuiaiione dicitiir illud , uno modo poi.Htiiu

uUacliis, qiiibiis uisccrniir.tis cxlialaliones '•,

.«<ipl'.i, resj)ondcrc : ilitid esl ineffabilc ct innlliplcTi «livinao
siijMiilioare iii caoioslii-.us essenliis iilitd, quiHl roci- diilribiilionis iniinus iii oitiiics divinas esseniias.
pil super stiuiii iiitellccliitn suavedlenlcnf dislribtiiio- Dentes ttiuem diuiiiviim indilae nutrieniis '' perfe-
iicm, divinnruin vidolicel graliaruin doiiulioiics, et eiionis. I>rnles liuinano:*, iiKpiil -^, dictint inuiginartt
non '* Inijusiiiodi, id
qiiod dihccniil per scicnliani osl, (livisivinti, lioc esi disorcliviin), (juod intntain cae-
qnao lalos nonstml; ei
•'"'
oinnino reitigit; disccrnil If-^iibu.^ essonliis ntitrilivain pascit perfecti3ncm.
qiiippe tlivina virltis snporessentialiis a coiiltariis ^ UiwjKafifnc eiiiini'tsrinia**inlelli>ct:iulit douninmtih
e.inun, siijiil oiraciemii seiiSiis siiavcolenics a noii II diviniore uuiformem inteliKjcuiium provida virtuie

i^uavculeiitihus iii»tiiiguit exlialaliones. dibidil ei multipUcal ad inferiorit ductrieetn annlc-

Anrium vcrii virlules t^iouiil sigjiilic.ira illud parti- yitim. I^ryplerea dit;niil pcr ilenies figiirari discreiio-
ceps.el gnosiicum diviiuie inspiratiunis suscepiivian; neni **, quae inieilccliialent pcrrerlioncD) intlilani
planc, qiiioqiiid sil illiid, (jiiod " pariicepsost iii cac- caclcstibiis esscnliis niilrit , quoniam uiiaqitaeque
leslibui os>(;nliis , cl giiastioum , id est co;?iiiiiYniii, esseiiiia inieilecinalis (luiiaiain sibi a diviniorc, id

VAHiAt LiiCfiONES.
'
B* sitpra adsor. ;;i«« oniiciis. * .\ sa/«?ein, B srt/«if;H (piim i. aiij. B"). * B' corr. in iino. ^Eincml.,
;\B rHlionubiiis. " ilniend. dala. , AiJ naturam.
" Corr. B, .\\i hec. * " pro doiia .\ Ciielesiin"*
(1111. S>. * A.d inarg. corr. l>\ Mi viriules- " i>' adscr. c.oir. c/ liquida c«t. •* (]orr. IJ", ,\B repercutii.
" Corv.. .\li olfactum. '^ IV siiiiia adscr. est. '' .\B
exalaiioues. '• (^orr. B", pro non .\B qune.
" Bo/. '" Corr. B'. AB ^uoe^ ^" A plcniiudinum. " i'(r//i.'('j— Jinf/i/os/ioKm oni. B. ** \i ditlin^uii.
** AR ;>Mdis. "^ AB
tjuncienscunque. -'Corr., A nulritiu B" rad. corr. nutriccm. ,
*' li. denlct, imiuit.
fiuinanos. "' U U naqnueque eisei/lta enim. *' Corr. B', AB discreiione.
261 EXrOSlTIOlNKS SUPKR irKARCHlAM CAELESTEM S. DIONYSH. Ul
esi SMperioio, essemla uniformern inldligfiiaiain vc- A peo<ora innnere incioniitani cuslodiam vjvificae dis»

luU (leitlibn.s (liscretioni^i conimiiiuil cl innlliplical iribuiionis, quae » snpposilo corde originei» duciu

per proviJani virlulcin juxla (Uiruiceni ^iiialogiani Cor siqiiidem corporali situ sub peciore, sic ' veluii

inffrioris cssenliae. Diicliicein prootlucalriccin (.lixil. sub mnnimine tulo Iirmai|uc custodia vitalis "* sul

Diviiia siqnidcin inysieria, iiisi iiilellecuiuljbns deu- moius. qno lulum niotu corpus vivificat, naturaliter
lihus pritis coniinnnicanliir a inaui.slris, non possunl dnrnm posnimus, ibi iii Gracco
constiliiinm est. Ubi

prodcssi' (tiscipulis ', nec viJalc iiicreincjiluni "prae- «Sa^avrov ", quod durum significat et iadonn-ei

siare. Granuni nam(]iie sinapis, nisi cunltis^m fcurit, Uun.

viin siiam e.xcicere nescil. Dorsa vero coniinuum simul cuiiclerum** fcriiUum
tlumeros (inlem el brncUia, el iteruin nuians, facii- virtulim. Dorsa iiomiiiis signiiicanl conliimaiioncm
vum,*el opernlivuin, el ailivum, sigitilicare (liciiiil. Iii ferlilium virtulum. Ul eniin ossa spinae sibi iiivi<

his eniin tribiis ineinbris Iiiimani corporis XoriiiiKio cein coadhaerenl, ei per illorum meduUas vitalis
consistit. Faclivnm ad manns icferiur ; ipsac enim motus in lotnm corpus dilTunditnr, el maxime qui
raciiiiil; opcrativuni aJ brachia, in (^uibus tota vis csl in tacliim : ita spiriluales virlntes silji inviceni
opcratioiiis cxislii; aciivum aJ Iiumeros , in quibus adnnanlur inseparabililcr, «i, iibi " una, ibi omnes.
veliiti quodani cardine aclionis molns primo volvi- B Ab uiiia quippe, earilule vidolicct, omnes procedunt,
uir, deinde per bracbia iit inanus extewdiuir. Ul et concalenatim singulac singnlis depejideni '*, et
autem in anima rationabili primns inotns cjus in fertiliialem angclicisct bnmanisinferunt. Ubi posui-
animocsl, veliiti quibiisdam *uis humcris, qui motus n)»s ferlilium, ibi in Graeco ^woyovojv, qnod proprie
aciio dicitiir, deindc dcscendens per progxcssiorcs fcrlililatem signi.lcal.
«umcros ' veluii per quaedam bracbia in arlificis l^cdes antem , subandi significant, mobile et velox
aesiimationcni , operaiionis noipen accipit, dum in et cursile in '" divina semper euniis molionis, boc est,
effcclum moti corporis exseritnr *, fflclivus vel mobilem veloceinquc ci curreniem molum caelc-
effcciivns non incongrue vocilalur " : ita, nt opiuor, stium essentiarum in divina mysieria. Propicr qiiod
in caelcsiitus animis, dnm veluli primo moin pri- et pennatos tlieologia sanctoriim intelleclunm figuva-
mordiales c.ausas in principio omwiwm , quod Dens vit pedes. Pennatus uamquc siguifical uncgocjicam^
est, snpra se iiiineniur, actio eori)m *, dnm jn seipsis, hoc cst, siirsum duceniem ''
velocitgtem, et cnelesten
qiiod supra sc vident , conforiDaoi , opcratio, dum sursum versus " iiineris aciivum, id est, caclesttsni
vero, quae facicnda sunt in natura reriim juxta ana- aciionem ilincris viruilum, qiiod siirsum ducil i»
logiam corum, quae supra se contejupbnlur el in se verjlalis contcmplaliunem, et ab omni humili pei
coiiformaiil , faciunt atque eiriciunl, faciiviis vel C sw'"-'«^»J /^'<?"5 rfHiofHia , boc est , pcnnati pedes san-
illcciivus eorum molus non Incojivaiiicnter diciinr. cloruni inieilcctunni significant, qiiod ipsi ab omn»
Cor vero symbolim esse deiforviis viiae proprium humililale corporalis crealurae rfimoli sniit, per sur-
liiiilepi viriuiem deifoniiiier in ea, quae p"aein'.eUecta sum fercns, id cst, per inicllecliialem tlieodum, qua
;it»i/, scmJHaniii. Dicunt es.se cor symbolum sigmuu , siirsum lenmlur iii causam rcruni volitantes. /p^a
ilaiie, deiformis vjtae, qiiae esl iii
''
inteileclualibus vero pennarum levilas niclfil terretmm , sed lotmti
i ralionabilibus crealuris, quae propriani vitalcm vir- munde et sine gravilaie in excelsHin ascendens. Su-
iitem deiformiter semiiiat in c^a , quae diviua provi- perins e.xpositnni esl '*, quod levilas pcnnarvim si-
eniia, priusqiiam fierent, praeintellexit. Quo in loco gnilicat, nibil in caclesiibus essentiislerrennm cssc»
otaiiduni , quod omnes \irtiues, quae per singula sed totas eas mundas omiiiqiicgravitate absoliuas iii

'.embra humani corporis fmaginanlnr.non solum ad c.vcclsuni, Deum plane, ascenhere. Noiandum quod
lelesies essentias, verum etiam ad causam omnium, bLaius istc inagisier, siciiii (^jjleri ejusdcin lingiiae
V qiia oiniies procediinl virtuies, (lossuiil rclerri. dociores, omnia genera , omnes n.imeros omniutn
X qna ctiam veliiii intimo corde vitalis moliis in vcrljorum celeraniinque pariium significalivarum
iivei'siiatem visibilis et invisibilis cicalurac tan- iiitellecins *pcr singularia nemialia nomiua, saepe
i.im in onum qiioridam corpus disiribuitur alqiie P cliam per verborum inliniia nsiliitissime insinuanl.
ininatur. intucro etiani quod ait : Cor csse syml>o- Nudtim quoque et discalciatum, dimissum, et abiolu-
III deiformis vitae vilalem virtuiem seininaniis, ei tum, et immensurabite, purum eorum ", quae exira
et

lellige, hunc pracclaium magisirnm scdcin viiaiis SHiit , appositione , et ad simplicitatem divimm .
itus lotius iiostri corporis non in cerebro, scd iu qunntum possibile, adsimululivum. Ac si diceret :
Irde constitiitam docere. Quod (nieleslinni esseniiarum myslicae imagines in
Pectora ilervm significare durum et custodiiivum, simililudine nudi homipis el absquc calceainenlis
a supposito corde viiificae distribulionis ". Dicuiil, stanlis seu ingrcdienlis visac suiil, quid aliuJ signi-

YARIAE LECTIOJSES.
A disciplinis. * Corr. B*, AB fariivuin. ' B* corr. proijressiones nvmerorum. ^
AB exeritur. ">
A ro-
llir. ^* B* adscr. est. ' in om. AlJ, .su|>fa adscr. B'. '* B dislribmioiiis vioijicae. Conj., jiro sic AH »

R* siipra adscr. cmn sit. '"

Corr. ]}', AB vilali. " AB uStu.uiro-j vel uu.u.ccrrtiv. " Corr. B', AB
lctonnn. '^ Corr. B*. AB ibi. "* Corr. ti' , .Mi dependunt. •* ;m om. AB,
siipra adscr. B*. " A sur-
l»difff ».•»•. '' B vnsui sarsiim. '* est om. AB, a<l.«cr. B'. " B* inlVa .^dscr. afr cciic^
265 ' JO/^NNIS SCOTl 264

fical, nlsi quoatlivuji animi dimissi, Iiicsi, liberi Pl A scieniia fcoundanl; qtjitm rustodiam m^ximelempe-
absoluli siiJl», sua propria voImiiUiIc rulioiiiibili- raniiae el < onsmntir.c eihnici aiiribuunl. Esi eaim
lcr fnienies Doo? el quod immeiisur.ibiies sini? in- consianlia viriuium cusios ac veluii z.ona, habilum

finitaesi eiiini iHorum iiatura ci incircumscripla, illaiam iiraccinjions, quoil consequenier aijungil;

iiisiso!ocoiuiilore*siio,quionnib (lcliuii clcircuin- ct congietjdntem eas hubUum in seipsum unlte con-

scribil; et qnod puri sinl? incoiilaminali • videli- verti el circnlanier, eum fttcilitale casn cirente m-
cet adjectioiie eorum, quae oxtra siinl , sensibilium inrae similitudine circa seipsuni circumfcrri. Hoc csi:

videlicci ei corporalium rcrum , et quibus caelcsles S^ona sigiiiliciii lirildii-.n. ,

qni eas congrcgai virtuics

virliiles omnino remolat ct quod siniiles sinl siai-

,
i^i uniim, ei iiiMim liabiliim in se ipsum per aduiia

piicilali * divinae , quanium imiiari eam crealurae lioiiem viriuiiim in simul converii , quemadniodmn
possibile"? zoiia in seijisain rcvolviiur ", ei circulariicr circa

Sed qnomiim ilerum muUiim vnriu sopliia

sinipla el ^e ipsum circuinfi.Mri cum facili el ^iiie casii nalurali

<i nndos veslit,cl vasa qnaedamdut ipsis circtnnferre, siinililudine. 'ffdis i-i,jiiidem diflfereiilia csl iiiier vir-

animorum caeleslium sacros amictvs et orqa-

* ct lii«es el vilia, qiiod villa dissimliia sibi sunl ei a rc
^ipz
iffl, secundtm quod nobis possibile\aperiamus. Sed ipsis discrepantia, virtuics vero sibimcl siinillimae

fipt ", inquit id esl »,age " , quoniam apml C ac vebiii teres roia in seipsam revoluia, ita ut ieve

Gr.'*ecos horialiva adverbia Minl fipz, ««/s ". aperia- omuas una videaniur " ei una oinnes, insilis lameii

mi!S, boc est exponamus quanlum nobis possibiie naturalibus diirereniiis illarum barmoniae.
,

til, quid sancti amiclus sancta(iiie organa aniiiioruni " Yir(J'is elium, subaudi significare aeslimo, regalc el

ca»'b.-slium syn.bolizanl; quoniam non sidjin sopbia, rf«c«/c reciaqne omnia deiiniens. Uiioniam virga re-

i(l «st sapientia, quao simpla ei mulium varia est, S'"" »"» ^^"cu«> J^ign»»" est, omnia quo«iue, quae
Rni>i!OS caclcstes veluli niidos bomines niysticc coii- recto defmiuniur ei mcnsurantur, moilum qiiendam
formal, verum eliam eos, quos uudos descrlbit, ile- ^«'8:1« imitaii dubiumuon est. Piopleiea in Graeco»'

rinn vesiit, et dal ipsis gestare nuaedam vasa opera- scripium cstnonpaSSoyf simplicilcr, sed evpKeSovf »•;

t.i(mibussuis congrua,quaeoigana vocaniur. Orga- bocesl, iion virgas, sed leclas virgas; iiou (•nini

num est enim gcnoraliter omne insiriiincnlum non omnis virga recla est.

solum musicis, sed ct '- celeris operationibus ap- T<^la vero et secures dissimiiitudinunf separativum

l„,p_ el discernenlium virluium acnmen el cfficox et acluo-

CAaram qnidem enim veslem " ignenmque signi- <"'«• Tcla et securcs, qiiae prius organa caelcsiiiim
juxtu ignis imtiginem lucu- auijiiortim vocavil, signilicare acslimo (tividicalivam
f.6are acslimo deiforme et

(f.ntum projiier in caeto quietes '*. Arbiiror, impiit, ^ corum virlutcm, qua vebiii quadaiu securi dissimili»

flaramigneamquesanctarumimagi.nKnvtesicmsigni- « similibus scparanl, ratiouabiles nioliis ab irra-

ncaie divinorum animorum deilormiiatem, q.ure in lionabilibus, bumiJes a siiperbis, volenics" a non
jmagine igiiis solct aiiparere, eoruiiHiuc luci.Ientiam, voieuiibiis sc emcndare, signatos T *^ a iion siitnaiis

(«uac iiislar aetheris splendidis.simi milloijue spirilu fittolcs plane ab infidclibus, credentcs in criitem

penurbaii quiclam vitam in cacio ducit. Vbi lumen Clirisli a iion credeniibus ; el discernentium virlu-

.'/ otnnlno inrisibile diceudutn avi inleHcclualiter illu- ttim acumen sigiiilicare, ut securis acuUt, el eflicax.

vunaiia, aut inlelleciuaHier iliu>ninat:mi. lu caclo ul lebim velox, el acJ^iosum, .nctionis plenum. Divi-

quippe hJi. invisibilis el in.ic.ressihilis esl, ei omiiiiio na siqiiidem virtus, discernens omnia, penctrat quae
direndum, aul inldlecf.ialiler iibiminans Iiimen in fliscernil, .nc sinc mora ten.poris agil. Velle qiiippc

caeio esl. ut Ocus, aui inielieciualiter illuminaium, *^]^^ "olio ej"S est, sivo per seipsam sive per angelos

ul divini iniellectus a Deo ilbimiiiali, (|ui soliis iUii- suos.

minans Iu.k cbl, el a nullo iUuminaliir. Sacerdotalem C.eomelrica el lectonica, hoc esl fabricativa, vum
%>ero, subaudi vestem significarc acslimo »\ ad (iii'/«a signlficar^^ aesiimo fundutivum et aedifuaiivum el

tt viyHica sveculamina ductrvuiu , et loiius vila& vo- tv perfectivum, hoc esi : quo mensurali cl fuiulali et
"°',
itim. Ksienim saccrdolum, cos, quibiis pracsutil collocaii siinl diviiii anitui incommuiabilitcr absque
in (iivinas el niysticas spcculaliones ducere aclionis ulla.riiina aposlasiae. El quomodo aedificali sunt"?
cxemplo dociiinaeqite sludio, toiamque vilam suam Snpcr illud fuudameniiim, Deum vitleliccl Verbum,
sequentiumqiie se Deo vov(?rc. lUntiiiium nosiriuii Jcsuni Cbrislum, siiper quem
'•
Zontts qnoque, signirirare aesiimo, fecundarum veluii incoiicus.sam peliam univeisalis Ecxlesia ra-
»pj«r«m cuslodiiivum ^^virtutum. qu.-ie animam «clii, lionabilium el inl»*lligibilium fabricatiir. Et qtiomodo

VARh-^E LECnONES.
* Corr. B", AU ahsolutii. - B' corr. soli condilori. ^ supra adscr. corr. B', AU
conlaminati. * Corr.

" AH
B". AH simpficiiaie. • B adscr. est , fere. IV mar«;. .idscr. ei atfe enim. B" supra adscr. est.
'

* Afi
fere^ i'i<' id esl
''
B f/. "^ nqc B. ad inar;;. ad.<cr.
oin. li". " AB fere ct ui',e. '* Coi;j. , pro
*l k de, B de (puncl. adj. 8'). " oesiem om. B, mar^. adscr. I)'. *• B quietcs in caelo. '* B acstimfi.
*• Bpossitui. " rorr. B", AU fecnndare. '" ipsarum lumoiHdvnin om. a.ididi ex vcrs. et icxl. gr, .

•' A resotuii. " A ridealur. " A graecus. " Pro sed rjpuiHo-jc H scde u/^c.6ov;. •' Coir. B', A poeM-
lenies, B polenits. ** Curr.. AB TgtO. " t.oir. H', AR uedificuiis.
I
m EXPOSITIONES SLTKH lEKARClJlAM CAELESTtM S. DIONYSIT. SS«

j«r/otlJ »aiii ? iii iimore m coiileraplaiivac vftrilalis. A tfecU»:>ni, quae diio diviiio convcniuiil jmlicio. qiiod

OiiOJiiodu oiiaiii iiifcrioics essenlins ad id ' ipsiiin aui in discijilinam corrigendi per miscricordiam .

l.iiidiiinciitiiin iii c.indem * uediricaiionein ei |)ciT*!C- aul iii severilulem ^ |)uniendi pcr iiisliiiani dividi-

redr.cuiii ? <jiiod siibsequenier ;u!jiiii^it ei tiir el unnni i|iiidcm per virgain , sicnt ail fsalmi-
lioiiein : ;

viiga corieclionis virga rcgni liii », allenKii

^uaccuiKiiiC atiit reilucenlis et couveiienlis sunl secun- sia : t

dorum providentiue, huc esl, el qnaecun(|ue alia syin- perse(turim ", jam >, iuquilpraeoursor. » t securisad
«
'*
liolu C.V iiumanorum corporuin liarmonia inlrodn- r.tdicem arboris »* positaesl; omnis .irbor, qnae
cuntur adsignilicandam divinain provideiKiam, <|iiae iioii facil fruclum boniim. exi idetnr et i:i ignem niil-

reducil et converiit sccundos ^ animos inlelii.'CiuaIes lelur I. Alia vero angiislia '» iibertalcm, vel ex insi-

ei rationales per priiuos in unins oinnium cansae diisliltcriuiem; inCracco quippe csi rttpiaxuate.tv'-^

participniionem *. E).su9f oiav, pro quo posstimns dicerc aii;?!islia, vel

Esl anlem qnando el in noi divinorum judiciorum iiisidiis lilterlatcni.qnod cliam per virgani forn»atur.

fuiil symbola illa quae acla sunl, hoc esl gesta sunl Ad lioc enim corripimur, di.sciplinisquc misericor-
",

a saiiclis angelis organa, aliis quidein declaranlibiis diae excilauuir, ul al) angnsliis deliclorum nostro-

eorrigentam diiciplinnm atit punieniem jusliiium, aliis rum cl a diaboHcis insidiis libereniur ; aul discipll-

tero angnsiia ' liberiatcm aut discipHnae fmem aul B ii.ie (inem ; lolius divinae discipiin.ie Gnis esl habitus

prtorts conslantine resumpiionem nut apposilionem viriiilisci acdi(iciiim,qiiactecloniciaorganis pulclin»

nlioriun donorum parvorum nnt magnortnn, sensibi- significantur ; aul prioris coiislantiae resumptio-
lium aut invitiibilium, et omnino forsan non dubilarit iicm '"*.
In Giaeco est vjrsoiBsi».;. E0ff«6ei«v Cicero
perspicax animHS pulclire invisibilibus adtinare visi- inlerprelatur consianliam, ut jam diximus, scqucn-
biria. Yasa, inquit, qnae gesiare angclos divina ira- tes sanctum Angustinnm : eO7Tx0ci'/t siiut, id Ciji
,

dit Scriptura . syutbola sunt nliqnaiido divinoruin conslantiae ires Sftcundum Stoicos, vojmitas, gau-
jiidiciorum, quibus nos judicamur, dum alia quidem diuni, cauiio, el non nisi in aniiiio. Explicit ".

rarrigentem disciplinam uul punieniem jnstitiam

VAIHAE LECTIONi:S. /

* H svni
'
Corr. B', AB addit. « Corr. B*, AB edem.
Cimi., A!J sccundo. \ pariicipilione.
» '*

gesta. • Sic AB, B* ad rnarg. adscr. ub angusiia. ' Conj., Mi^se veritulem. ' RaJ. corr. B, AB
" '* AB 7rt/>f
xecurum. ' H praectissor. '» rtr6ons om. A.' C (/«i. '* B' inlVa adscr. ab unguilia.
ffTKiTtwf. '* Corr., A fesumptiotte. "* E.rplicit (»ni. A.

JOANNIS SGOTI
EXPOSITIONES

SDPER lEMRCfllAM ECCIESIASTICAM S. DIONISIl

Cod. ms. bibl. Univers. Lipsien. i88, membran., sec. xui A.
Cod. ms. Val. 177, inembraa., sec. xiv. . B.
Cod. ins. Sorbonn. 1393 bibl. Heg. Parisiensis, membran., sec. xm. .G.

INCIPIT D quidcmordine, nliima vero diguiiaic legalelit *sacer>

dotiura. Quod iii variis ' valdeei ' obscuris symbolij
PROr..OGl]S SECUNDI LIBRI. pcr legislaiorem Moysen plane carnali a<Iliuc populo

litteraeque, noii spiritui servienii distribuiuni est.

Secundus vero libcr, cui est inscripiio de eccle-
siastica lerarchia ', humanac natnrae , Salvatoris Cujns maxiuius characier. crat tabcrnaculura ilimi
in Aiabico monte lignratc inonsirauiui. Secuiula
iioslri sanguine redemptae, ^mitatem denuniiat, ad
qnanlum vero, quae el media, sacerdolicm , qnod nur.c esi,
simililudinem videiicet caelestis sacerdotii,
Ecclesiam dico Isovi Tcslaineirii, quidcns siib gratia
possibile est, niortalibus, adhuc ordinatam. Cnjiis
anmmus pontifes esl ipse, qui eam sibi per graliam coiisiiiulam, parliin symbolis visibilium sacrameu-

suam * coadaptavit, qui etiam loiius ierarchiae, loruni disposilam, pariim vero verilatis contempla-

caelesUmn quidem et lerreslrium, principium est et tione perfectam. Et csi finis praeterilac priniae

medium el linis, ad qnem omnia referunlur. Haec initium vcio fulnrae, icrarchiae, quae est lerua
itaqne nostra icrarchia iiistar caelc^stis tripartita esl, nunc e\ p;Mte inchoata iis primiiiis conlomplationib
ScUicet in tres ieiarcbias.<3iiarum prima lemporali perficieiKla vero post gloriam futiirac resurreclio

VARIAE LECTIONES.
*
kterarchga '
Sic C «ua;»in coi. Am. glossaloriS supr» adscr. »C,f»ii. *SicC, A rani*. ^Wom.^C
 267 JOA>>iII> SCO rt n^g
quaado
ttis, visibiliuni sacraiue/acrum velatniuibus
x cum coiisoriibus suiu in propi io ordiiie ei laudis of-
Kublaiis ipsam veritatetnperspicuaclariiatc * conlena- ficio semper assisuim, et in coftsijcraiione sacraiis-
plabim«r.l<leoquepraesens,ul(liximus,ecclesiastica» sinii chrismatis, quae uniforrais el uniordo " sym-
ierarcbia media est inter legalem praeleritam et boiis esi sanciissiraae eucharisliae. In qua videliccl
caeleslem fuluram, qiioniam non solura aeiernarum chrismatis iuitialione " ordinem SerapLim bQiii-
rerum symlwla per.igii el visibililerconsiderat, ut gnum Jewim qui in onmibus sanclissimus **
san-
,

iegalis praeieriia ,
sed ei spirilualem eorum Intelli- ciifical seipsum pro nobi<*, et ouini sanctincatione
geniiani iiivesligare inver^jreque non cessat, ul cae- tjos » replet in ipso perfecios, atque ex «« Deo naios,
lestis fuiura.
dr€umsiare",etmuliiiau(1ailiaymnologia,quampro-
Epygrammo^in beatum Diony$ium in hoc de ecde- pbe^a Serapbim seaudissecfaraarertescribit^eundein
siastica ierardiia. Dominura nosirum Jesum Cbristum inielligibiliter

Symbola divinorum mirabilium sacrorum uniformi laudare, obsequenlibu» eliam ceteris angelorum
ratione. choris, ei sehsualiter AUeluia concinoniibus, liquido
In itngulariiatem resolvisii unius luminis unum cla- nionifestal.

riiatem. fJoec insunt in hoc de ecclesioMim ierardtia iotum

Viomjm * Areopagitae episcopi Aihenarum ad Ttj- ^ *°P""^'' ^'"-

uwlheum episcopum de ecclesiastica » ierarchia secuw *' ^'""' *" ierarchiQe tradiHc ,
el quae
««^«^/«'««'f»"
*/»"«'«'««•
dusnbersicincipHK
A rr -1 ... „, ,. ^^f'»
lu De perfcienais m bopiismaie.
Ad
, I
beatuin
,

Tymotbeum secuudum .
scnpsil libniiD
magnus Areopagiia Dionysius de Hi- De perficiendis iu iymsL
ecclesiastica ie-
larchia, id esl, de ecclesiastico sacro priacipaiu, ^V. Dt perficiendis in mro it in ipso offerendis. :

distiiicle per capiiula, quae infra sequuntur, elegau- Y. De sacerdoialibus confirmatiombus, ;

lissime iiiysticum sacramentum prius ' ponens, el ,7, r> c • / v •/

'

. . , ... . ,. Vi. De perficiendorum ordintbus.

sic singuias siiiguhs capilulis mysticorum sacramen- :

Verfidendis in dormientibus «».

lorum iheorias subjungeiis. In quibus osieudU, ^'^^' ^^ |
"^
cu»c3a, quae in eci;!e»iasiicis sacrameiiiis et sacra- Praecumbeniium capitulorum docirinam secuu-
'
tissir/Ms niysleriorum consecrationibus fiunt », an- «ium duplicem perficit inodum. Piimujn enim expi»
gelico niinisleno secundum convenientiam uuius- Jiit quomodo peificitur mysierium *' capiluli
boc :

ciijusque orUiuis una cum luinistris ailaris, el prae- Jic deinue iheoria quadam liaditionem utpulamyste :

cipue ierarcha ', id est saccrdote, qui unus de an p rii ilhiminationis expositio primum, deinde seciiiida
geiis " secundum fas eflicitur, caelilus operuri ; ina- iltooria ejus» ilerum " mysterii synaxeos exposilii,,
xime in '* roinisterio sancti sacrificil Doininicae deinde theoria ejus^et codera modo de ceteris.

passionis sanctissimi priiicipalus miliiiae caelestis Celera desiderantur.

VARIAE LECTIONES. M
' ^' ^ verhate. « Sic C, kyraesens ui
diximm 6cclesiasiiea. ' Sjc C, A epfqrammal<t. llic inci-
.

pil cotl.
^'f Val. ecclesiasltca om. A. «
secundns liber sic incipit oni. C. A Sacrameiituni prius prius po- ">

iiens. U sacramentis consecratiouibus misteriorum fuerit. » B ierarchia^ "> Sic C, B qui unius de an^
/15, A qui unus angelis. »*
om. B. " uni ordo, m«* " snnctissimis. " C omni noi
B mUiadone. A
sancti/icatione. Sic C, ex om. AB. " Bcircumsianie. * Quati 6i'b numeris i-vn bic habeutur , iu A
supra post eptgmmmata exlaiit. "A ministerium. " A ilem.

TioU.^^e^u JOANNIS SGOTI

EXPOSITIOffiS SEU GLOSSAE

m MYSTICAM THEOLOGIAM SANCTI DIONVSU.

?x cod, ms. bisl. eccl. bibl. C»esar. Vlndob. 136, membran,, $ec. xiv, pessime exaralft.

itiqpiT PROLOGis aOANNis* scoTi LV WYSTi- D ciiuf, arbitrcf, librun de simbolica il.eolwgia et aljo»
CAM THEGLOGiAM lkati DipNYSti EPiscopi. s. Dionysii libros duabus ex causis rarius * inve-

PROLOGUS *'"''' ^"^ **^ H*iod haereiici libros ipso*, sicui cm».
tra se tnauifeslo agcntes, pro viribus consuinpderuiit;
b prologo super librum de divinis nominibus di- alia , quod catholici oliteslaiione dicii Dionysii

VARIAE LECTIONES.
• Cod. Johannis. »Corr., cod. radiis.

I
i69 EXrOSmUNES !N MVSTICAM IHtOLOCIAM S. DIO^YSII. 'i70

p:;4nl'sirKli,i;c iujperiue muliiluaim, «.ed soUs (!o- A sciiMiun» H viriuin ineuuliutn '', qno oliUHno Jpvu

cii> ;l (Jignii su;i kCi ipU, qucsi miillaruui capacitaleii» rdjjniiti» ob$ti»i«iur, <4ul9 in excessiim niaj.iris co^jtii-

levelaieut; ilociis «tclicicuiibus coiuin lionis augmciilalur, el latitudo vcibi vnrali» vol
oxceJl.»iUw,
•'**
aulpa uivixl»i>e, ui re\>r, qui pr»elaiiuiics cccleiiiaium ui.-iilaiis restriugalur in iiinplii il;«lfiii vcrbi acliM'-

qualiliui»cu'iquccoiireiunl,eiliioraloruiui'C!>pecluiti* iiiiii^. Ibi nt eliain (kinculio, iU ekliic l.iiiii;iiiis in di-

i|\iibui cuiiimiUercul , nuu iMbucruiii. Forstia» viiia liiiivsiiiulaliu. ei illud, (|U0il esl iunotnni per iu-

llieronyuius ^ • vceiltiuU^siitius Areo^agiUui * litier vesiijjaiiou»!!» vaiiunia «l i»iiell;'Ctuali» opri;(iiouis-,

i'o«;l«i>iaslico$ $cri;ilores tioii aiiincr;;vit, qu'u lUii*os tit ijiiioliuA jpcr eKcessuui utiiiiuuii. iia taiueu, qiiod

cjus, «icui citiiiieute», »A CDuiuiitiicrst ut>tiii»in re))0' lalis i^iioraniia .nuiuniA eM apiiU mnjotem scit^uiiHtu.

nentioi itoit pttiavit. NL^laiu ciiiiit luciuicucm iiujoi»

«luclori!» el bucruiit lii>roi'.iut facit iii ]ii>''o ile viriH

Triuilaa tuperzubslimtiaiis^ el sujwdca ", vl m-
iliitsliiliU), ci:ui alioruisi l\iii\ii\\ a ieuiiXiriLus ii|H»-
jmboiia, iuspenrijc divime sopieniias Cliriciiurioriw,
btuloriiin usqite atl nu:i, uU cuani, quu» libros &cri-
diriije nos ad luyfticonnn etoquionim suuerit;iiti!tim
picrint, cuin buile celebrai ', i)ieiii!>iKtur.
el auperxpUmdeul^in ^^ iuumuin veiticetn, ui/i iiiviAi-
iSClPIT Uiit:H S;\UPKttl * MYSilCA THEO- . ciu ct aiiioiuta el iucorn-eriHiiHa tlieolojjiue m}jsi*!ri<i
LQGIA \ TLAiLS CVM GlOSiilS. cooperid suut iecundwn iuperiptetideniem occ<Uie di-
cii " ideulii caligineiiu »« obscurisshuo superclariai^
TrlnHus supenuinarjialis cic. TijulusliujusliLvi esi
vium supenplendere ^^focieiilem , el in omnino impalpa -

lie my&Ucit litcoiogi», td esi, cJ&usa vei occuiia ;

qtu.i
bili tl itn'\sil>i!i iuperpuUitri* cluritnlibus svpeiiinplen-
quiilquiJ ilii diciiur, (juasi iticxplicabile lolum cLui'
* teu» mii habeiitcs oculos meutei. l(ji:ur quidnu mihi
siuH cH cccuUuiu rclim{iii(ur. V^i auieiu iTi^^leria
isia sunl " oratione poituUiia.
liiijus iiiui ipiC Deu5, iu i«e siiuplicilcr coiiHderatii

causii uuturae ^, '° respcclu

liablto ud crcaiuras. CLOSS.V.
tiit^uio cju:> est, codiiucudare veratu s:ipiei\iiaiti
Iritut uuiias. ^"1 una triiiilas, dlvinaruui viileiiciH
(iiiri&tiaiiorunt, et sapieutiam piiilosopliontm rcpro-
poi'sonarttni, supcre>icedcus oinne eus quoad perso-
imre. Utn[ta$ i-ju» est, inducere apicem per.-vouis iu-
nuin Palri.s, et itupere.xcedcns oinueiu sapieuiiatn ct
vlnm ", id est iiniri Deo per sui^erinielfeclu-iieiu
••.•ienltaiit quoad person.iiu Filii, ol siipcrcvccilciisotu-
ciigiiitiouein ci nlfeciionein sui, ut uiio vocabuio di-
iitvn exisienieu) b(uiiiaie!u ({iio:hI pcr»oii3in.Siiirilu5
cjiiu ", utrumque per (Iviticationem. Foruja sive
suitcti : quAC iuspicicndo ^-.pprobas el approbando
modus Iraclaniii lalis est. Primo Deum invocat, ul
itispicis sapienii&tn ndeliuin, (|ii:< Ueus cQguo.scilur,
l>€r ipsum ad ipsuni dirigalur. Secuiido insJruit Ti- C ^"^
qiii sfcilicei] csl opiitua posiiio Mariae. Diiecio ra-
luoibeniu, quoitioJo vera sapietiiia iuquiratiir; ibi
dio a te aii nos, iios ad le olcvaudo rege, ul pcrvc-
Ti» amem, o aniice. Jitnothee. Tertio proliiliet, ne
niatuus ad te |ku' coiileitipluiioueut, (lui esi siimmL
Ihesaiirus ipsius s^pi&rutiae indiguis ostendalur, iu-
veriex sanciaruni Sciipii;r.irum, nos quideni su-
imeiis crroreni, quo iini)cdiuniur, no vera ab cis
perignotui, iti te auiciii supeiS{)leiidens, in qiiti,
s.npieiilia invenialur; ib* : Videauleiuiie {juis. Quatlo
siilioei suiuuio allissiiuo verlice, sei).lcr.iiao sacrac
(isiendii secundum diver3?.s raiiones et vias, qttod
Scriptur;tepi'oruttdissiiucsuiil cUiusaect abscondii;ic,
ouinis creaiura sine aliqua conlrarietaie airsrinalur
ci sicutin arce siiupiicissiiiia coar»aiae, et a Ycrl>o-
eiiiegaiui; ibi : Opoiiei in ipsa. Quinlo deniiraiur,
ruiu vebniiiiibus absolulae. Unde qnuuiodo sunt siin-
qiiod sunt, quibus graiia pervenicndi ad Ueunt pcr
plices, sunl el iuconvcrtibiics, ci tanluui uuo niodo
&uperiiit*JleciuaieiU cognilionein datur; ibi : Et non
intftlligiblles. Suat autetu ct iu islo verlice cooperiac
iimflicu^r. Et liaec oiniiia faeit iu prinio capiiulc.
isi.ie senlenllae seoundunr luccin, quac babei exce^j-
CAPiTULtM 1. suiu liiruiui.s, ct ideo sorliiur iioincn caligiiiis, cn-

§ i. Quod divina liix per divinani uoclcni aspici- jus spleiidor occullus cst vfibiitu aelcriiuiu, qiu d
lur, et ipsa nox per occasjnt luiiiinutn " iuvenitur. .v Paier .tb aelerno inaudibiliier loquitur. Qitod qiii-

Ibiqtie qiiod est claruin obscuiaiiir, qnod esl nir» (Kont iii illa suiuma iiivisibiliialc Deuin, qui esi su-
giiuni coarlatur, quod est bumaiuun deificalur, (luod pcrclarissitnus, facil dcsiijicr i';td!autcni, el ir. islc

psl ignoiuni, luagis ignoraiur. Divina liiv est diviii.ie siaiii verbi nec raiio iuvi^siigauuo palpat, iicc iiiicl-

cugiiilioiiis caritas; divina nox esl ipsius cogiiilioui'* ligcr.tia *' conteniplaiido coiisiilerat, radiis aelenia-

incompreiiensiliiliias; quae cutu aspiciiur, Deus cog- iiier siinplicibus ci cireciualiier niuliiplicibus supcr-
iioscilur. Invenilur autem ipsa iiicoinprcbeiisibililas fuiidil caeicslcs ni;'nics, <iuae'*sibi lolae sunt oculus.
per occasuin iuminuin, ct por cxcessuin omniiun vel qiiae iioii uluniur in.Mcrialibus sensibus ; et isl;«

YAillAE LECTlO:s'ES
Cod. aiiuplhifiiium. .lcrommus.
»
Con., cod.
'Couj., c<i I. ce!eb\ s
^Cod.
<?)',•«».;.

'Ct)d.£rt/a/osf;(i.
^'
» Coiij.,
«Coiij.. co.l. iVt.
cod. c/ iiieratos re<:piciii>tl.
'* Cod.
' C<>
"
!.

i\ov].,vin\.coiisid .
•

alitn. nal^.

f ibiiH. " Corr., col. in vin. "Coiij.. cor. dicanl »3 Coiij., cod. /M»iiii<.'ce. ''Cod 'uiinhinn. ''^Siccwd
Cod. sii])er icinotinn ct suver .^dendenlein. *' Coir. cod. doni
'* Cod. supe
«H/;ei clarissi
'Co.l. supn ih'a. '«

nuin super spbnderc. 'M^ur., coil. /'d.'.'. '"'Co 1. s. »' Coiij., u)d. iH/W/iy;/. "' Coii ,
rod. ^hj.
471
JOANMS SCOTI 272
"^"^'o"'5 ^ ^*^o
i»^^«"I*>' ^uo-
l!"'"^l' ^T "^""^T.
niam iiou aliier
A secrclas comemplaiiones, de quibus te c.ipio me in-
inlelligunicr, ni.si«per cicationem a
slruere, sic cooperante divino radio, el •*forti nien-
Deo iiiipeireiur. Et nime qiiare veriex divinornm
lis- conaniiiie derelinquas usns sensnnm corpora-
Sftcrelorum dicitur superignotus,
supersplcndcns, el liuin, cum sensibililtiis exercitiis, el inteHectuales
summus?
opeiaiioMcs, ct aniinas et angelicas siibstantias, ei
Siipcrignoius diciiur, qoia ad ipsum raiio ('cficil ofTiiiia, quae dc verbo aeierno inesse prodiderinl, el
per invest/gationem supersplendens dicilur,
;
quia omnia, quae, srcilicei] •» in ipsoverbo, suni conlem-
ad ipsum intellectus deficil per supercllluvn- piabilia; cl sunl oiiinia iranseiinda; cl, sicut lua
lemMuminis elTusionem; summus diciiur, quia requirit possibiiiias, scientervc scilur •*, qiio noii
ad ipsum intel/igentia » deficilper cxc.Hleniem alJe- videt " oculus, <onsurge *• per principaleni afTe-
clionis nniiionein. Ibi senieniiae sacrae Sciipiu- ciioncni ad Dci unilionem, qui esl super oiniiem
rae sunt simpliccs, quia, sicut videntiir. imelii- subsianiiam inefTabiliier collocalus, et snper omneia
gunlnr; sunl absoliuae,
quia nullis ci.,qiiiorum tognitionem tam huinanam, quam aiigelicam incoin-
velaininibtisdeiineniur; el iiiconveriibilcs.
quia ul prehcnsibiliter collocalus. Elenini cum le ipsum cl
hunc vel illnni inlellecliun non redHcnnliir; suiii oninia alia mundus excesseris **, ita quod illorura
coopertae, qnia siiperlncenti lumiiie obiegnniur. 3 amore iion valeas retincri, vel alias impediri, pur-
Quod Iiiinen diciiiir a beato Dionysio '-
siipersplen- gaius ab ultimis animaephnnlasiis*<^ lam spirituales
dens occiilie dicii silentii Haec
caligo. est inconi- quam divinas operaiiones postponendo elevaberis ad
prebensibilitas, qnae dicitur caligo propier luminis superclarissimum lumcn occullissimae Deitaiis ,

cxcessioncm dicii el dicitnr propter verbum aeier- quac videlicet diciiur tenebrae,
;
quia supervideiur,
num, qnod Paicr ab aeierno loqnitur; diciiur eiiam quod non videiur, vel quod superinteliigitur, quod
occnlie supersplendpi.s propicr iniimani, vel in a nobis non coniprehendilur.
inlimo siatum =«, luminis supcreffusioiiem
; dicilur
TEXTUS.
fiilentii, proplerea quod generatio talis verbi ab in-
!•*

teliectuali audilu non percipitur; unde qiiia auditui § 2. \'ide aiuem, ui nullus indoclorum istu nudiat;
iiiielleciuali • non esl percepiibilis, ideo a istos *• autem dico, qui in exisientibus sunt formati,
verbo
orisnon est enarrabilis. Unde videliccl < genera- :
tiiliil super exislentia supersubstanlialiter esse opincn-
lionem ejus quis enarrabil » ? Quasi diceret : tes, sed putantes scire ", quae secundnm ipsos esl
jNuIIiis.
Ki in illo sialu obscurissimo per
oxcessum luminis coiinitione etim, qui ponit lenebias ad lalibultun suum.
Deus, qui esl clarissimus per naiuiam, Si attlem super istos sunt divitiae doclrinae mijslerio-
fit menii
supersplendens per radiorum abundanliam. Ihi ra- C '"'»' '/""' '^''^^' quidem aliquis de ttiagis indoctis, qui-
lio nibil palpaf, quia nibil esl ibi
cnnque omtiibus superposilam causam et ex poslremii
Invcsiigabile; ibi
iiitflleciMS nihil videi. quia nibiJ est i:i existetilibus fiijurant, et niliil ipsam habere dicunl
ibi conlempla-
fihs et tarneo pulehris ' lucibus <liviiiae refulgen- super compositas nb ipsis impias et mHltiformes for
liaesuperimpleiiiur, per se ipsas et alia a se nintiones.
ipsis
videntes human^ie et angelicae CLOSSA.
<!eificaiae inlelJi-
geniiae. Tnlis sensus cst. Cdyfi, ne aliquis increduloruiu I
TEXTIJS. vel incxperitorum isla secrclu audiat ; islos autent

In autem, olamice Tiniolhee. circa dico, qui naturalibus rationibus amore existeDtium
itiij.vicit.'i visio-
nes foni conientione el sensus darelinqne, iiinituntiir *^', nrmiier existimantes, quod iiiLil sit su-
el inlelle-
ctuales operaiiones *, et omnia sensibida per ens , quod dicitur subsiantivuiu melaphorice '*,
et inteiligi-
bili,:, tt oinniu existentiu*: el sicwt est possibile,
tiim crcata, quam increata continens, juxta suaiu
igiiote consurge "• ,td
ejiis unilionem «', opinionem. Et boc babes ex illo verbo, quod dici-
qui est su^er
umttem substanlium et cognilionem. Etenim ercosiix tnr in Exodo : « Ego sum qui sum >. Sed boc di-
tui »» ipsius et omnium irreicndbili ei obsolulo, tnunde
cMini est, ut \n prima iniellectu se offerl nobis,
ad supenubtianiiaiem radium. ^ quasi qiioddam *'*
mcmoriale, ul so compiitarpl no-
cunctu auferens, et a
cumtis absoluius, sursum utjeris '\ bisciim babere, qui eral toialiter sum, esse. Ei qui
tales putant per investigationem creaiaTum, quae
G!.os.--.\,
in eis generaiis ** est, pervenire ad cjus cognilionen»
Talis est sensus. To, Tiiuoiboe, quae
qiii por veniin vel divinam comprehensionem , siiper suppli»
amorem aller ego ftiibi factuses, ui possis iutclligere cationem suam oiuni cognilioni occultaruAi scieo

V.^UIAE LECTIONES.
Cod- «• * Conj., cod. deficieii et super efflueniem. ^ Conj., cod. itiiellign. * Cod. diiosiisio. * Sic cod.
*
** Conj., cod propler. « Coiij.. cod. inlia. ' Cod. pulrliribns. » Corr., cod. opposiiiones (giaece htpysiys).
• Sic cod., in texlu graeco xal 7r«vT« oiix
ovt« wl 'jvra, fn versione ft imiHe non cns tt eus. " Coil. cotisnrg'e.
!' C.orr.yCiid.uniiaciongm. _'• Corr., cod. cur. '^
C<)iv.,ein\. absohilis sursutu agcns. »'Cod. n/. ••Cod.»;
" Conj., cod. sciffnr^r ueuir. " Conj.. cor. uidul. '» C<»d. connurgle. *» C<nT. cod. menHn f..rccssHt. .

^" Cod.fantasiis. " Cod. ii/?s. "^^ Cod. scare. "' Cod. (tmori e.visuiuium e( nituniur. ** 0>A. tuelufoiice
** Conj., cod. quodam. »» Cod. «/*Mera/»5
q. vel ronffan<r<//K
 EXPOSmOMES IN MVSTICAM THEOI.OCIAM S. IMONYSll. 27«
:73

philosophoniu. «
exceiliiiM, (nian- a monibus desiguaiur, ei iiem imicissimis, i.Jco'^quia
i.iriim l-.tiilonim
DL-om, nec raiiooe rapiUir, nec iii:clli:i'lii com;>rehcii(li:ur,
iiirt iiiagis cxccilil inpt.riliaiii corum, «[ni

|iii esl siipcrposila oumiinn oaiisa, iii exiremis ri ii1»'0 vcrbo '" non exprimilnr, quia omnibtis siiper-

(jiuie inferiora siiol snhslaiili.iliter siiperptoiilnr. lilis aiiieiii v»lis sine

Maleiiisexisiei.lium Uigiiraiil,
iiisiiper piilaiil, qnod Deiis so ali- velauiisio ni.,"rliis, sciiicei pcr ionisam iltilcediiieiii
jnimalis, iiec iii

juid haheal sublimii:.*, qiiam liguiae el formae el siiavilalom iupermixiam ", qui omuia seo.sibilia el

impie compoiiuiilur. inioMigibilia ol.iftrionim sive speoi:»colonmi i»

uiullipiices, qiiac ab ipsis ,

(jiiibiis scilicel iuK^llecliialis conlemplalionis cxerci-

TFXTUS»
liiun coiisitinahir '^, rl onniino irnuliationes iui
Oportel aulem enhn in ipsa c, mnues ex.siennum
j,,^^.,,,,^^,,,^, perliucnles, el in..pir:,lio..es a.nbigoas,
concre el o(firmarc ,miiiones, s,cu, omruum causu.
.^ ..^,,.^,,,,,,,,^., .,^i,.r„ns den.-iioquuul, el i.ilroeuut
Ho,nnesma,jisipsus,,ropnenegare,s,cutsuperomn,a
^^^^. „^.„i,^„^^„ .,j s..M.eiiulelleclual.:.u Dei iurom-
nverexislenle, el non nega^ones o,,positas opinan
,,,cheusibilila5e... . ubi ii. p.opri.i forma sccumlum
me uflirmalionibus, sed multo ,,r,us tpsam snper
^^...ij,^,,,.,,^ leslimo.iiun. esl Deus super amim el
^rimtiones el quae cst ivpcr oninem ubUmonem ei pn-
..^ ,„,,^,. g„j. ^. enliiaiem dieilur c.iim it.
,„,,^^,1^,,,^ ;

""'""'"'•
B l^ixoilo , »11.0(1 Moyscs ascci.clil iii caligiucm , in quo
§ 3. Jta igitur dii<i,tus liarlhuiomaeus dicit, e.l mul-
^
ifli» tlteoloniam |cssc1 * el riiinimam , el EvangeHum ,.,.v,iic

talnm, el magutnn, ct rursus coucisu,n : ul ntihi vide- „

hlctim non simnliciier diviuus Moyses munaan
,

(«r,
.,,
illna
.
/r ,
suj^cnaturahter intelltgens
,-, •
. I
•, r/?/ja
•

et
, ^
mul- i '
et
, ,-.
,, .
, ; . •, ipse printus ivrueciinlur, el rursus u ^^ non taiibns se-
\oru,n sermonu,n esl bo,ia omittum causa, et breuium ' '^ i
>
, ,

,. . .,. ,. , ... . , ,. qreqari, et ivosl omnem iiiuiidrtlioucn aud,t inultarnfn

,
ittcuonum .simihier, et
,
raltonabtlts, sicit, neque ratiO' J if
^

, i
uMnliabens,neiineinlelleclu,n,])ropter(iuoa ijjsaomni-
•
. II . . I- voium
i"' '"<«'"
hufcinns,t el videl lumitm mulla cum litlgure »

"
.
n
r. , . emiiiciiiia
" '" niuudos et ninlinm eflulsos
" radios. Postea

...
.
I
hns supersubsiantiatUer est superiwstla, et
. . .
solnm nonI " •

,, , g , , , . . . , , , 7
' « multis sefircqatar el cum e.leclis sacerdottbus sufn-
lelate * et vere appuret h,s, qui itnmunaa et muiida •' '
. .
.
, . ., mitutetn ditinartim u.scenstonum peritngn ;
quatnvis
ra,tseuttt, el omntnm sanctorim extremitatum
ontnetn . , ,
..... , . ver lioc uuidcn ,ton s,l ctim Uco, sed conlem,)l:tiur
i'sce,tsumsuperveniunl, etomma' atcina luminaetso- '^
. ' . .,. , ,
,.
, , ,. . , ,. • non tiisum, tiivistotlis esi enim, seU lociiin tiui est.
los et sermones caclestes de.reltnqunnt,et ad caligiuem '

nlroeunt, ubi vere esl sicul eloqttia dicunt, qui est gloss.v.
,

iiper omnia. Sen&us talis esi. Ita, (iiiae suprs» «'.iximus (Je irans •

CLOSSA *.
(l censu (livinoniin liiiuiiniia elsonortiin elserinonum,
Seitsus fii : 0<ii»i»vis ilii isia seMsernnl , lamcii ei iiiltiitu iii caligincin, iii ipso .Moyse lypice simi
e(esse esl seciindum reciam inielligenliam, omnem oslensa, quod non soluiu iii se ipso muuiiari juliCiur.

trmain vel figurain vel subslanliam, el omnein iii Deuin prae celeris allius coniempleiiir, scd oi ab
mnino creaturam non laiiquam subjeclo , sed siciii imuuindis vel dissimilibiis sep:irari. lil posi 01111101.1

imiHin causae, ipsi aHribucre. et magis.proprie ol purgaiiouem seiisuuin a scnsibilibiis , ei inlelleclus

•r;teiierabca removere, sicul rei, cui nUiil exisien- a phaiilasnialibiis, aiidil sive ineute percipil niulla-
iin secundum quod Deus. Et
inliaerere polesl, ruin iuielligenliarum iiispi tiioues, cl co:iienipl:ilur

lainvis exislenlia Deo allribuaiitur vel ab eo , niiilla spectacula hictilenl sima, desupcr abundaitli
moveaniur, iion Lomen credendura csl, quod iiiier pieniiudiiie emananiia ci! a caiulore radios, iii sub-
ein airirinaiionem vel negaiionera cadai aliqua *"
siantiasimplices, et iiilel igeiiiia inuliipliccs. Taiidem
iiirarietas : inio oporicl senlire, ipsam causam scgregaiiisa inuliiiudine poptilari, id esl , inullifaria

«iiiiuin siiperiorem es.se omni ncgalionc •'

el «nir- opinioue nialeriali" cum priucipalibus afleclioiiibus.
uione '*. Diidede ea.non polesi esse aliqua posi- ascendil ad Deum vidcudum. F.jus lamen subslan-
', vel ablalio, sive alTirmalio vd negalio. Et jiixla liai.i noii viilel, ciim sil iiivisibilis, sed locuiii ,
ubi
i ic cousidcraiioiieni Baribolomaeus Deo coiiformis I) Detis csl, sivc ipse lociis sii caeluin screiMini ,
&i\c

sibil, Ihcologiam " prolixam esse in vcrbis, ci apex lapidis sapphiri, sivc iguis anlons, sive cacumi-
c iiaiain in sensibus, el Evaiigeliunilaliiiii in paia- na " monlis.
'
's, el magnuiu iii hislojiis et nirsum artiim cl
TF.iTUs.
,

Iloc autem ptilo significure divinissima visornm

et
iim in mysteriis. Per hoc aulem dico, b.-alum
lioluinaeuin divina sapieulia plciiiim , siipermuii- inlellecorum esse subjectas quttsdam rnliones ««6;«-
,

•i tim iiiiellecuim habui.^^se , videlicct qiiod ipsc ctorutn onmia excedenii, per quae ,,ruese,ttia eju$ ^

^ s, qui esl bonorum oinnium causa , inullis scr- qnae cst super omnem cogitationcm, vtanifestatut

M V.\UI.\i: LtXTIOMlS.
Coh]., cod. ,,h'iorum. * <'onj., pro cnusa in cod. tnm. * r.onj., cod. t iicium. * esse om. cod., afld

?"frs. el lexl. gr. * Coir., cod. ininndejis. Con., cod. non solum noit velule. •* ' V.orr. ,
cod- ^tii >»

da el menda. * Cor. ad oi.iuia » i.tossu om., add. ex .-onj. •" Cod. uliq. " C.orr., pio oinfit^ uega-
cod. cuin tiegociaciiini 'M".<id. ajfiimacioni. '^ <:ol. cuintogiam. '' )'io ideo co.l. in co. " Cod. ei
rhuxn. ' Cod. per mi.ttain. " Corr,, cod. tnielleciuules (oniemplaiiones exerciiinm consumutur^
m
" Corr., col. emittentis. " Corr., col. miati. " Corr.^ cod. cacomims.
! prr., cod. el.

I
 273
JOANNIS SCOTI
vilfUiyibWbus summiiulii>its tu,utii$iu,orum locovum
\ scere eum, qui et', mtter Qinnem ri»ioncm el cvgni
fjut snperveiiieiii luiic ei ab
; iijsis lolriiur vitis ,'t uein ; iu ipto noiuiiiere €i non cognosreig esl * «;j
videnitbus, et ad caliyinem ignonnniae introt,qHiie
substantiulem supcrmbsiuniialiler laudare per omHi
fuiiyovere mytiicu, in t/uu cluudil omnet coynifia-
eni
existeiuiutn uiiladoHetH^ tiriu ipiius natuite
iuti
ties\ el iu impalpaiili omiiino el iiuisil/ili
fU,omnlt facieniei, auferenig» prokititioues offuienles * mu/i
existeut ejus, qui ett tupcr om,ii'.,,el iiuUiut,
neque &Hi ucculti * viiioni, et iptatu in le ipsa abialiore sola
ipiius, neque alleriut, omHim uulem
ignoto tacationv culinm tnauifeslantes puicltriiudinefu.
cmiiit cogui!ioni% Mcuwlum « uiglius
unilHS^ a eo,
EXFOsrno TiTfx.i.
quod niliil cognoscit, super menieni cognoscens.
Quomodo oportel uniri. Slalii« niiilioniiuion jx>i
aliier obiiiieri, nisi |wr fVnftniissiuium deslikn
Talis esl teiitut. Dioimii csi nienialis oraiiouis, et ptir virtuiein
, i>,.iii„ |,o„ vi.l.ri, siipermenl
sed lotuin, iibi vsa, U esl lii (rc:iliiiis quiimstiain aHfeciioiiis, ad q;:ain no:» {»U;i;gii oculus inieilecii
qiiae liiriinliir el divini.^siiitu siibj.vla visoniai lis ccgiiiiioiiis; uiidc lalis eogoilio dicilur
ei fleri
inlell5'0(o:isiii, vol (liviiiissiia:i ioca quia ignoraiiliain. Proprius aijieiu iiyinnus
, uiliil di- sive uia
viiiiiis iiieulo iiUuejnur. Quibiis :ubilror deiignari l^'"!''-» laiwijiiitii esl per iiogalioiicin, sive per rcii
&iimmas ei aeieriia» aiciiilipias sive raiioiies, sive lionem, situt e«l viderc in fi-»!!!*» iijiea, a qiia (a
c.\eiiip!aria ouuiiiiw crealiiraruin Deo subjeciaruui, »U"Si*5 videlur pulclifiludo ngiirac.
pcr quiis Deus fil piae-ieus , el cogniiive iiobis iiia- Modus ' vero luijiis Uudis el in operc '" nb in
r:fesial seipsiiin, nobis despiriia i:if;jiitlen.s ei iiia- riorilius a J siiperiora ascendeaao.
nifestans prineipaliore» ei supeiioics iuielii^viilias 'lEXTlS.
eorundeai quae uu;ijiiipie * uobi* suiil inlel-
laiiouiiai, In huc supertncenii eic.
ligibjlcs per fi>€culuui ^ Pusica Moyses scparatur ab CL0S>A.
l:is, qui seciini locuin Dei vidcram, id esi, ab oinui- Seusus latis eil. Toio uienlis aflectu opiaitiiis i

l3i:s inielleciiliilihus opiuionibus , el siibtraliilur ^!) fieri in laligine liuperlucenli, iJ esl, ia slalu [su|h
oaiiii iulelligeniia cl visu lueulali ", quia lucidior esl", quain
, tl iiiliai ad cali- iiitellccluali iutellecti
Kiiitm igiiorauliae, uuia uuilur incoiiiprelieusibililati lis , ui per ineutis e.\ces.suui [quod] '* jntellfc
,

divinae, qui apex inlcllijjejiiae iion pcuelralur, qnae nou videi. nec aiiquo moio coguoscit , possiuiuii
caligo vere esi inysiica, id esl, dausa, quia vere esi Deiun cojjnosccre ei videre superiulelleciualit«
oinnis coguiiionis clausura , el iu sc claii.iil secrc- per reinotioueiii viueiicel iutellcctiialis coguiiioii
tissiiua tclal Deus vjsu
, oiiiite.s coinprebciisivas coguili.>!:es, ^ cuni ijise iiitellcctnali nulbilcuus auiaj
Kicul iii priuia oiiiniuui causa, ctpcr lianc c;il.giueiii iu«". Kti.un pietaiuur ", nos laudare posst» sup.
omnii aniuais unitur Deo, id esl, siiper oninia fit iii sulistaiiliaiem siii>ersubsiaiitiaiiler, id esl, ]L>eu

filaiu excellentissiiiu), queiu ntc ralio paipal pcr qui cxcedit umnem
sulistautiant ei oiiine ens, \
iavcsiigatiouem, nec iulellecius ciuteniplatur per ablalioiieni omniuiii exislentiuui, sicul esl videre
visioiicni, per qiiem et statuiii ab oiniiibus aliis , ei artificibiis. qui aliquam fabricanl siinililudiiieiu
a se ipso separaiur, quaiituni ad iutelleciualein i^liqua inauiinaia uiitleria, qiii sculpeudo el iiiciden

propriae coguilionis praeseniiain , cl pcr iinionem riunovenl cxleriores partes uialeriae grossiores,
diiectioni», quae csl cflcciiva coiiveisae coguiiioiiis, occultaui et cooi^eiiunl, ne videri possit iila pi;

iinitiu' Dco iiilelleciualitcr, Deo ignolo ', coguiiioiic, imngo, qiiae uatiiraliltT cl polentialiler " csl
<lu:ieinulto uielior est, qiiamsit cogi.ilio iulellectua- terius, cl per solaiii l:ilium offeniiiculoruni i-enioi
lis, el in eo , qiiod iiiielleciiialeui coguitioiicni derc- nem siiie :ilio adviitanieiilo inanifestatur iii prop
iinqiiii, sive iiilelleclum, et nieiitein Domini coguoscii, specie ipsius iiuagiuis pulcliriiudo, quae prius la

id esi, [»er saplciitiam iulellcciualeui quae "super Lal in occulto.

,

t!o»M!ui inlt^llecius. Illa eniui Deum p.gnoscil propier TtlXTlS.

uniiiouem, Iiacc vero per raliones Verbi. Explicit Oportel aulem, sicul arbiiror, ublalionei taue
i)
priinum Cupitulum. contrario, quain pcsiliones. Eieiiiin illas a primis
cipieitles, per media ud ullima [descendentes, hio
c.\pituli:m if.
lcni ab iiltiiiiis]
'" ad principuliora uscensum faciei
Quomodo oporlel uniri cl lujinnos refeirc omnium per mcdiii rursus ad e.rlrema omnia auferimns , ul
catisee et super omnin.
veliilc cognoacHmus illam ignoranliam ub cw»'
lEXTLS.
noscibilibus in Puiiilbus exislenlinm circumvclaiaui

§ 1. /a tiac superliicenli caliyine nos fieri preca- supersubslaniiulem iiium ridcumus caliginein ab c

tnur, el per non videre '* occultam.

et ignoruic vidcre el cogno- luminc in existentibus

VAfilAi: l.tiCTlONES.
' Coiij., vox iii cod. tam coriiipia, i:l legi lifqtu^w.

spt^c/HrKm. Lociis iii cod. coriiiptissiiiiiis csl.

* Fro m-nnduin rod. sed. * CoJ. nfq
' {'.,)n'\., (ah\. iqnolu. • l".oir. (otl. et. Conj.. Crt^l. '^
I
ficienws. * Con., t yd. ucctille. ^ Cod. inodicu. '" Sif
cod.! fost. lej;. el iii hoc op.-re. " Cmij., cw\
tellednuli : S((/\"r ad.l. o.v ruiii. '- C.ni.. cod. W. '' <//;y;7 oiii. lod., ;idd. fA «(mi. •• « yir., «iid.

samiis. (
'liOi (.1.1. pnvamiir <'.ori. (dd. pulrnlioiiulitcr. • dcscriidenies - ullimi- »in. <
,

add. ex rouj. '• Conj., pio iu ejci^tcniibus cod e.xevnHbus.

I
n EXrOSlilONES IN WVSTICAM THtOLOGIAM S. DI0NY8U. «78

Clussa. A "^'" naluraltin a Dco tpsuiu Oeurii tiiiiJeiu iiiverusi

singulareni.
iii pi«eiiirKtis librit Deum laudare per airinnaiio-
TEXTUft.
eni, in islo aulem oporiei laiidare per iiegaiiones et
Igilur iH iheologicit etc, ut i[upra].
iniitam ablalioiies, quoii ' coiiirario illis *. Ibi enim
CLOSSA
ictioiuiles ab aniriualioiie vel potiUbue (jriricipili»-
Taiis est unaus : In iraeiaiu de <liviuis chft-
im pcr nieiiia ad uliinia de^ceM»uni raciebainus.
racteribiis, id esl personalibus Uisiinctionibu4
ic auiein ab uUimoruni ablalioiie iiicipienles
inaxime atCnnationibus usi suojus, tive positioa!-
ique ati «blalionem principalioruin gradaliiu per
bus in divinis laudibus, ubi osteuditnug, quod diviii;»
ledia ascendiirius, et iierum ad extrenia rellexiiu
naiuru siu^ularis est iu e.^euiia, et triiva in perso-
innia ab eo pariter aureriinus» quud jaiu facimus,
nis, elqualiler inielligenda esl paierniias et (ilialio.
l sineyelo mysticuesignincaliDnis cognoscaniLis di-
et [quid] s.t^niflcei proprielas, quam sacra Scripiur»
inain incoinprehensibiiiuicin, qu»e exccdit omiie
aliribuit Spiriluisanclo, id esl pr.icessio juxla illcd :

iis, quae vere occulia est ab omni scienliu in ouv

< Spirilum verilatis, qiii a Paire prucedit». liemquo-
ibus crealuris. *''
modo plenitudo invisibilium, quac iiifixe maiieni
CAPITLLUM 111.
»
t> iii coide Patris , pullwlal cx iiinnalemli el siinpUci

luaetuiU caiaphulkae, id c*t, affnmolivae iheclogiue; bono, id est persona Paliis; a qiia proccdii peisona
ei quae suul apopholicae ^, id est, negativae.
Filii pcr geucratiotieni, et peisona Spiritus sancli pcr
*
TEXTLS. proccssiunein, ({uorum uierque a I*a(re accepil ean-
/« • tlieologicis quidem ypolijoiibus ' inaxime deni plenliuuineni, et pcr lioc Filius ei Spirilus saiicii s
eopria ' affirmMiwie theologiae laudauiinua % ffuo- maneut in Palre, cl in se ipsis, et omnes Ires ii> se
iodo divina et bona naiura singulaiis (iicilur, (pto- invicem, el ipsn iuminum plenitudo iii Filio el Spl-
lodo trina, quaa secmdum ipaam dicto pnterniias ei lilu sancto permanei coaeierno Palri, a quo uierque
tialio,quid vitU momtfare Spiritus theologia, quotno- eorum originem habet , qui tanien nilnloininu»

ex immateriati et s)r\plici bono in eorde manentia loius " manel in Patre./ln codem eiiani libro tra-
^^
oniiatlspullulaverunt lumin<i,et quomodo tnamione ctavimus, quomodo Jesus, qui esl supersubstanliali&
1 ipso et in se ipsis 6t in se invicem coaeiertia pullula' secamium deitateni, factus esl homo secuiidum ve-
oni permansiranl iuegresiibilia, quomodo iupersub- rani humanitalem, el alia mulia Iraclaviinns jiixta
antialis Jesus , humanae nalurae virtutibus substan- expressa Scriplurac tcstimonia. lu libro auiem de
i faclus , el qudecunque atiu ab eloquiis expri.\sa /n divrnis nominibus iiactavimus, quoniodo Deus dici-

eologich ypoiifoiHu» taudanlur ''. /n ttbro nutem £ lur bonus, quomodo existens, quoinodo vita " el

divinis nominibus, quomodo bonus nominatur\ sapientia, et de aliis intelligibitibus Dei noniinaiinni-

omudo exislens, quomcdo vita ", et quemodo su- bus. lQsynil)ulicaautem theologia tractavinius trans-
;;/t/ta, el virtus, et quaecunqve alia intelHgibitis sunt positiones vocabulorum sefisibilluni ad dfcsigiiaiKia

.'inominalionis ^*. In symbolieu autem theotogin, quce anagogiee '° invisibilia divina, monstrando scilicet,

.1/ a sensibus ad divina ifansnominatienes ^^\quae quoinodo acciptenduiTi sit, quod iJeo nttribuuntnr
iit divinm formcte,et partei, iniirumenlaqtie, divina. fonnae, ul iilud « qui eum in forma Dei essei i,

ta, et qiii orniJttit, elqut furores, el quue Iristiiia, Ggurae, uliliud Osee: < i^xt»s\ icaeiia >, nut partes,
fjuae insaniut '*« et qttae ebrielales, et craputne, tt nl illud Ezcchiei : < Benedieta gloria Domiiii dc loco
(iiejurainenla, et matediclioneSt qui sompnii et qttae sancto suo >; aut ornatus, ni illud : < Yesiitus pon-
Vilaliones, et quaecunque alifte sunt sanclae compo' ttcre >,aulfurores, ut illud : < Domine, iie in furore >.
s e forhiQiiones symboHcue Dei forrnaUonii ". aut Irisliriae, nt id : < Tristis esi anima me» >, aui
TITllLUS HJJJUS CAPITULI. insaniae, ui Id Oseae : < Scito lelsiael stultuni, pro-
calaphathae '*. Nec "' solain de iraciavi
'tnsas tatis est. ifuae sunt In* phantim, fnsaniim ». islis

lius voluminibus egtt beatns Dionysius de cata- liius, sed et de aliis composiiis formaiionibus, Deo
liltica , id est, aOirnialiva ilieologia : in libro de H aitributis, in libro de symboiica ihcoiogia.
ifosibus, iii quo egil de distinciionibus persuna- . TEXTUS.
; in secundo de divinis nonrinibus; in tertio de Et le arbitror couspejtsse ,
quomodo pturium ser-
'lulorum insupposilionibus '^ ad divina de- monum sunt uUima, quam ptitna. Kienim oportebat
nda; in quarlo, id est, mystica iheologia spe- tlteotogicos ypotifoses, el divinorum nomiiium resera-
er agit de apopiiaiica , !d est negativa, quae tionem paucorum sermonum esse '*, quam syinbclicam
3t omnia a Deu removei, tam inferiori, quum theologiam, quoniam, quantum ad superiusrespicimus,
3, quam superiora, ut videlicet per renictio- tatttum ** sermones conspectibus inieiUyHnlium eon-

VARfAE LECTIONES.
od. q. * Conj., pro iliis cod. m\ • Capitulum om. cod.m *Cod. calafalice, apofutice, sic seinpcr.
^Texlasp". ' Cod,
/jj. (igilur?). ' Cod. pro OrroxvTrwffeffi. ® Corr., cod. ;;roj>ric. * Cod. tauda^
"•
Cod. nmNMones, "
Corr., cod. /«udflfl/. " Corr., co(t. /«/«. "SicaKl. "* Conj., cod. «ri difira
'" Coir., cod. fonnaliouin.
ominucionis. ^'*
Cunji, cod. infamido; lext. giaec. fxijviSif, vers. muniae.
\. calhefaiice. '^ CoJ. isupanbf. "' Sic col. '* Corr., cod. /oia. _" Corr., cod. oriu. " Cml.
isuaiidatn anaiitgogice. *' Corr.
cod. hc. *'' Pro csse cod. f<. "
, Cod. /»i s'm,lioc esi,/u/««J sffHHrfiim.
 279 JOANDilS SCOH i

lurbanhir, quemaimodum el uunc ad caiijhem^ qtiae .4 Quaeris " aiiiem f»riassU, quac kit rsiiio, qu
fsf iuper meiiiem inlroeunles, non sermonum brerU
', positiones iucipinius a dignioribus, et ablationes
taiem, sed irraiionabililfilemperfectam et bnpruaen- iMferioribus. Cnjus rei ralio talis esl :quia,
quai
tiatn ' inveniemus *. Ei ibi fiuiilem a superinri ad volumus per pdsiiionem Doum, quiestsiiperomn
exlrema dcscendeus senno secundnm quuntiluiem posilioncm, desigiiaie, conveuii, iit ipsa digniora
descensus ud porlioiialem dilatabalur mullitudinem; magis piopinqua principalius altnbuamus eide
ei
nuuc fnttem nb iuferioribut ad supremum ascendem quando vero voliimus ipsum designare per ablal
secundum mcnsuram af.rensionis comraliilur, ct pusl ncm, pariter •« coiivcuit, illiid ab eo auferrc, qi
omncm asceusionem loius siiie voce eril, et loius unie- magis :ib ipso distare videliir. Vcrbi gratia, ci
tur ^ iitclfithili, Dicis auiem fjuure lotaliler primo
, prueiitiiis el propinquius atiribuitur ei vita el bo
ponenlcs ' divlnas po^iiones^ v.b vltiniis inclioarf «» tas, quam
aer vel lapis. Similiier ab eo evidenl
ditinam abUitlonem ? Quoniam quod esl super omnem removetur (rapula vel insauia, quani dicitur vel
posilioucm pcnenles, a muijis ipsi co/jnato supposili- tclligiiur.
Vfim cffumuiionem oportebal poner.e; iliud autem,
quod est supcr omncm ublationem '^,
auferenles amagis CAPITLLmi IV.
dittantibus ab ijKO anferre. Aulnon mtifjis rila et boni- I»

lcs, fjui m aer el, lapis, non esl crapula el non esl
Quod nihil est sensibilium omnis sensibuis per tx<
lcnliuin causatis.
iiisr,nia, quain uon dicitur et non inlelliijilur?

CLOSSA. EXeOSITIO TITUU.

Sensus iiuis tsi : Jigo pulo, qiioi! lu. Timolliee, Dcus, qui est eausa causalissima omnium, mci
oculis moi.lis per^pcxeris, qmd Iraclnlns iiostii dicitur nihil cssc seusibiliuin , sive activum sit, s

«Ilimi plns abiimiaot in vprbis, qsiaii» primi. Eral passivum. El idco beaius Dionysius, ostendere vol
eniin liecessft, qiiod iil)er iJe diviiiis «.'harncieribus;, cxcdlentiam hiijus caiisae, quaevis ab eo remo
vcl pQysoiialibus distinclionibus, [el] ' de liiviiiis remotiora, ui est non substaniia, tum ut non c
riominibiis ir.iuus siiiit * iu veibisprolixiores, quani nonvivens, ut lapis, non rationale, ul pecus.
fueriiii symbolicae ibeolojjiae tractalus. Kt nsiio ista nominantur bic Ires gradus inferiorcs creaiur
csl, quoniam, qunnlo mnleria, (!e qua agilur, csl quos removet, videlicet eorum quac sunt, ct vivu
allior el a seiisu remotior, aul ab imagiiiaiione lon- etnon seiitiunt; iiem eorum '^, quae vivuni, scd r

ginquior, laiito miiii.'s esl uterKlum veibis sensibiii- rationantur, itec intclligunl; postremo removet u
bus, ct uiagis exercendus est oculus intelleclualis, n nia, quae possunt corpori vel sensibus subjacere.
propler quod iii praesenti libro, ubi fii nientio de
divina caligine,
TEXTtS.
id esi de incompreliensiliilitate,
quae excedii oninem mentera lam angelicam, quam Dicimus ergo, quod omnium causa, el snper ** oi»

humanam, vei quac esl super verbi iniellecium vo- exisiens , nec sine stibsiantia esl , nec sine viia ,

calem *, non solum invenimus vorborum brevita- sine rationef nec sine menle, nec corpus esl, nec figu
lem, sed perfeclum incomparabilem excessum ralio- nec formam , nec qualitalem , nec quanliialem ,

nis ad invesliganduro, el prudeniiae ad digne loqucn- pondus habel, neque in loco est , nec videturt nec
'dum. In praediclis eliam libris tractalus a superio- clum sensibilem habel, nec sentitur, nec seusibiie <

iribus a<l inferiores desccndens, secundum majorem nec inordinationem habet , neque luibalionibus a f

vei minorem prolixilatem et, quantu traclabamus sionibus molerifilibus perlurbata , neque impoleus
inleriora, et sensibus propinquiora, tanto magis sensibitibus subjecla casibus, nec indiga ** est lumi

i
abundal veriwriim copia proportionali ; eodem nec varialionem , nec corruptionem , aut divisiom
seDsu..... " auiem tractatus ab infcrioribus ad su- aul privaiionem, aut passionem, aut fluxumt aut
periora conscendens secundum mcnsuram ascen- quid aliud sensibilium nec habel nec esl.

sioiiis contrabitur, id esl coartatur. Cum aulem ad D GLOSSA.

inciilis excessum perveiilum (uil, tunc delici^ oinnis
sermo t^m oris quam menlis , quia verus s<rmo Sensus lalis est. Assciinius qiiod Deus, quie
mentis iiieffabilem Dcum noii loquiiur, nec ifstal vit omuia , est aliquid maieriuliter substaniiati
meiili, uisi ul tojla et lotaliter '' iiieflitbili cour.ia- sive nec vivcns, nec raiione iitciis , nec mente <

f lur. Cum eiiim intcr Deuiii el meiuem iiihil sit iiens ". Ait autem, oimiia •* a se invlceni '*5uni
mediuin , puslquam facia cst a Deo omuiiim rcmo- mola et a Deo, quia non ens remotius esl a I

*io, non rcsiat iiisi ad qisum sii|icrmci!lalis unilio. qtiain ea, quac suut cl vivunt, ncc lalionaDtur,

VAIUAE Li:t.TIONES.

•
Corr., rod. »HOH/^i/». * V^orv., coA. prudentiam. C.nrr., coi\. veniemus. » Corr., ood. Hni/vr.
'^ '0
fOd. potciites. • (.uvr., «.Dd. (ibliicivuciu. '
et mu. co.l. * l'ro sttiil cud. et vt. * Coiij.. coil. srpcr verl

tcliectuiiiem. .Mavis forlo siiiudicilcr lulclleclnm. '"

Uiia vox deesl. " (".uri'.. md. lolali: '* Corr. <

'* Conj., »1».!. p*. fnrie pro p-. '' t.oil. j/f»i verboyvm. " super oiii. cod., add. ex coiii. '* Cor ar^
kitfliqna " i.uciis corruplus fsse viiieliir '* Cod. «/ih.tm. '*
V\o niricem hh\ fiititn ricHH.
 KXPOSITIONES IN MYSTICAM THF.OI.OCWAM S. mONYSn. £8i

A »inm vmiicm abluilonem eu pr/f.v;»». rt

l.Dein ren.oveirms ab co onir.e corporcum , ei et Hitfjer

uiiita el uiiittva omnium causa, el iuper omuem ubla^

a corprni vel rei corporcae accidciilia, iil csi
lionem e»i excestus ab omuibus timvlicilcr abtuMli it
I, form.1, qiialilas, quanliias, pontlns, localilas,
aciiva (piam passiva. Simi- kupiu loinm.
uim proprietas lam
GI-OSSA.
ab eo removemiis inordinaiionom a oainalihiis
ai- Seiians lalis est : liiciiouiilcs dciiuo iicgalioiies ab
iipiscenliis provenicnleni, ct coinplotioneni (

:iilioril»us liivinis, tiicinnis. qnoii Dcns, qni csl causi

desidcrii ' a inaloiialibns passionibns pcrlurba
iiiiiniiirn, ncc aniina esl, qnin coipiis iinii vividcal
¥el turbidam factain. liciii removemns ab co
iicc mpiis, quia iion sn|)Oioiniiicl aiiiinai', r.l snporior
tentiam vel invaletndincm subjectam casibus
pars aniin;ic, iicc iilianiasiani lialicl, (Hxina \ci spiri-
bilibns. Ilem" removemiis ab eo himinis indigcn-
luaiia iniHxiiiando, ncc opiiiioiies iii diversas st^nicn-
, cl varialipnem , vel generationem , vel corrii-
tias (liversiinoiie (lcciinaiido, iif>c ralionoin inler dnbi.i
lein, et divisioncm, cnni nou sil cx diversis
(liscernendo iiec inlcllecluin lia!;cl cilia • solnm
josiluin. Simililcr passibililalem maierialem ab ,

causam lanla visihilin insislendo, ncc esl lalio intcr

iiferimus, et fliixnni leinpor:iIoni, cum iion sit
bftnnni e l nialnin disccrncns , ncc inleileclus circ.'»
lid eorum, aul iii se liabcal, nec sil aliquid seii-
u visiliilia crcala iirsisicns, ncc dicitur, quia noii osl
ium.
clfabilis, nec iiitelligilnr, quia a niiUo csl coinpre-
CAPITULUM V ».
I.cnsibilis.Ul anletn dccurrauios pcr fRPuia adcxtre-
i nihil est inteUigibilium omnis inleUiyihilis per nia, rursiis dicinr.is, quod iicqne nnnicius esl, quia
exceUentiam ciiusalis *. iion esl ad pai-ia vcl in paria proporliiiiinbilis, nec
EXPOSITIO TlTDI.i. magnilndo, quia iion osl augmenlaijiiis, ncc parvitas,
qnia nou est ir.itioralilis, iiec ac.qualitas, qiiiu nOQ
rnt enim a causa causabilissima rcmoveninr
esl coinportionaliilis, iu>c siinililiido ,
qiiia niilii rci
liHlia, cum ipsa iion sil sensibilis, nec inteiligi-
coniparabilis, ncc dissimiliiudo, qiiia a nullo esl
cjnsquc digniiatis sit illiid seiisibile vel inteUi-
1,

discrepabilis, iicc slal, quia non csl ros iinincbilis,

le, quod illi cansae sil altribiiibile, lianc inter
nec nioveijir, quiu non csl volubilis, noc silonliniu
iiiiram ct Creatorom distantium noii csi dnbinin
avit, tiuia Siou osl vcibo nienlali vel vocaii reprclicn*
lari sine niedio (aiisao exceilenliani : «jLiae sicnt
siijilis. Ui anieni ad sinnma per quaedain niedia rc-
* est iueffabilis, ita nnlli a se causaio csi compa-
vcrlauMir , et iii snminis cre;;iiiri> ne^^aliones lermi-
lis. Unde quando iiulla ei poiesl essc' Oiinipaialio
iieuins, diciinns, quod iioc vcril;'.tein hal.cl, ijaasi ab
srua, ibi cadil causa in sensibus remotionem.'^
C alio solidelur ', nec voraest, qiiasi ab iilio muuioliir,
TEXTUS. „g(. vivit^ ,jt ab alio sensiiicoiur, ncc vila esi ad re-

.ifiiM autem ascendentcs dicimiis, quod ncque jr»M»duni adque corpns accinnodaliini, i;cc subslanli.i

liii cst, nec mens, ncc jjhanlasiam, nec opinionem, esl lualerialilor subsianliatiis, itcc aevuin, quia non
ialioncm,uut intellecium habct,nec raliu est,nec est spaliuin niodo variabilo, nci- lcmpus, qi.ia noii

lectus^ nec dicitttr, nec iHieliiijiiur , iicc numerus c>t spatium vaiiabile, mnlabile. Ncc est tacliis, quia

tiec ordo, necniu<jniludo,ntx p;irritas,necuc(fua- spciindum esooniiani non cst aliqualiter langibilo,
!t nec simHiludo, nec dissimHiliido, nec slat, ncc ncc est scienli;i, qnia iion esi cognoscibilis , ncc ve-
ttur, neijue slleiaium agil, ncc tiriuiem litibet , vitas,quianonesl intcilcclninacqiialis*, ncc legnuni,
u,rltts eil, nec lumen, nec vicil , neqne viiu esi, quia non est dominaLilis, ncc sapieniia, qiiia noii
ti ubslantia est , nec uevum, ueque tempus, ncc est susieiiiabilis, iiec ununi, qnia iion esi in pbira
wi ejus intellitjibHis, ncc sciendu , nec reiilus, iiec angincnlabilis, nec uiiilas, quia noii esl malerialilcr
«jim, neque sapientiii, nec unnm, uec unilas, nec indivisibilis, uec est dcil.is a nobis intclligibilis, iic-

riifaut boniius, necspirilus est,sicutnosvidemus, qiie bonilas, qiiiu uon esl qu:ililas infusibiiis, nec
Hlliutio,necpatemitus,nccaliudaliquidcognitum spirilus a nobis iniolligibilis, nec lilialio ab aKcro
»ii», aut ab alio quodam cxistentium , nec uliquid j) siilisisienli;! ' malcrialilcr piodiicabilis, iicc cs ali-

H .Isteniium, neque aliquid est essenlium , nec exi- «piid cognilum a nobis pJene, vcl ab aliqno exislente,
i»a ipsnm coijnoscunl essc secundum qtiodjpui vsl, scii l.oinino, vcl angelo, iiOc csl aliqwid non csisien-
" ^rjnoscit eu, quiie Mtnt exutcnlia, seiititduiu qnod linm inlellcciualiier, vol aliquid cxialenlium male-
iiia sunt , iiec raiio ipsius est , nec numeu, ntc ri.ililcr, nec eAistcnliaipswni cognoscunt secundnm
'0, nec tencbrae, nec Inmen, nec error. nec ueri- quod ipsc esi, noc ipse cognoscil e;i sccundnm quod

c universalis ipsius ' posilio, nec abUilio, sed ipsa e.\isliint in so ip^i.>, sed secundum qnod suiU in
. quiv siint prueler ipsum , posilioncs el ablatio- verbo. Item ncc esl i[»siiis rationalis invesliij.iiio. i

icicnies ipsfim, nec ponimus, nec auferimus, quo- ncine noininis imposilio , iioc cognilitmis repielien '

VAHlAl!: LECTlO-NtS.
^od. desideriis. * Cod. fauxuali.';. ^ C.od. el. •
Ci»;?. lemoco (sic!) * Corr.. cotl. i/jsi. • Cod-
>Ii. ' Coiij., cod. .'ioiidet. ^ Sic legOiidum esse videiur: cn6. «jf/. '•'
Ct»d. subsisienlii.

TMOTAE.
• 'ttnrtulum V om. cod.
283 J0ANNI5 SCOTI 284
slo, iiec esl lencbrae a lumine deficlcnie», nec esl A 'pso auferimus, ipsum lamen nimquam ponimy* vel
lumen iiiieltigibile, nee est etror, quo aiiimus dcii- auferimus, qiioniaui supcr posiiionein eslpetfecla
]>(aiur nec verilas, «)ua * su;i indusiria aniinus illu- oirmium causa, el stiper ablaiioMeni est exceisu*
mifiatur '', ei omniuo luillaeslejus posiiio vel abJatio. ejiis ab omnibus ei »ii|:>er oiunia absolulus- Exflick
Scd lameii quaecumiue alia de ipso ponimus, vel ab opus muUum ulile, et obicurvm valdt-

YAIUAE LECTlONtS
* Sic cod. * Cooj., cod. htsb^alur.

JOANNIS SGOTI
UOMILIA
IN PROlOGll S. EYANGELll SECliMi\I JOAMESf.
(Cap. I, 1—1'*.)

'.X l>iblioih(>c»e Aienconiensi* primus edidil M. Felix Ravaisson, Happnrts &ur les bihliniheques des dSparlc-
co<\. rrs
rouesl. Paiis, 1811, {r.iy;. •'531 sq.; denu" excuJil M. Sainl-Keiie 'lailiandier, Scot Erigcre el la phiiuso,:Jtie
inftils tle
scliQhmque , Slrasb , lSi3, |ta^. '25)1) sqij.

Omelta Joanms Scoti translatoris /e- B bumamsmcmibubacsensil)UsiniImare?Dic, quacso,

cui lanl^ ac lalis esl donala graii.i? Forlassis rjiiis
rarchiae Vionysii '.

dicel : sumino verlici apo.sUdoi'!im , PctrodLco, qai

Vox spirilualis aquilae audimm pulsMi Ecclesiae. Doinino inierrogar.l-i ,
quem se esse exislimarel, re-
Exierior sensus liaiiseiuilem acoipiai soniluin ; iulc- .«pondit : « Tu es Clirisliis Filiiis Dei vivi >. Sed non
rior Mnimiis maueniem penolrel iiileticctum. \\>\ al- lcmcic , iit opinor, <juis dixerii ,
plns iu lypo fidei et
livid i vohuilis , iion aeia corporeuui vel aelliera vcl actionis ,
qiiam scicnliiieei coniemplaliouis Peirnni
'.oiius sensibllis mundi aiid)itiim Mjpervoiilaniis, lalia di.\issc , e:i sciiicet i-atione, qua Pelrus in forma
sed oumem ibeorium , ultra omnia , ({uae sunl , ct aclionis ac fidci pouilur, Joannos autem coniem-
quae nou sunt, cilivolis ialimae ibeologiae peiiius piaiioiiis a)({ue scicntiae typum imilatur. Umis si«

clarissimae superaeque conlempkuionis obimibus quidem decumbcbat sujkm' pecliis Doniiuicum, q;;otl

li'anscend<iilis. Dico autem t{uae suul, quae sive bu- ost conlenqdiUionis saci'ameiilum , aher saepe litti-

manum sive aiigelicum non omnino fugiunl seusum, babat, (piasiirepidaeactionissymbobiin. Aciio nam^
cum posl Dcum siiii, ci eorMU) numcrum, quae ab que maiulatorum divinorum , priusquam perveniai
nna omniuin catisa coiidita sunt , non exced.int ;
quae in liabitimi ,
puras vliquando discernit species virlu-
vero non sunt, (|uae piofecio oiiMies iiitellijiientiae G luui, aliquando falliiurejus judicinm, carmilinm co-

vii-es relinquuni. Supervolat itaque beatus ibeologus Ritaliomim uebulis obumbr.-Unm. Jntimae vero ibeo-
Joaimcs non solimi quac intelligi ac dici possunl, liae acies, posiquam semei vcrilatis perspexerit vul-

verum eiiam In ea, quae supcraul omucin intellec- itjiu , neqi^aquam repercmiiur, nunquam ralliiui<,J

lum et signilicationem s<ipcrvchitur, extraqiieoin- ,

nnlla caligino occuUaSur in j^rpetuum.

nia i|ieff;ibili meittis volalu in urcana unius omtiiuiu AmI>o lamen ciirrunt ad monuinenium. Monumen-
jiiincipii exaltatur , incomprcbensibiiemque ipsiiii lum Cliristi cst divina Scriptura, in qiia divuMiati»

pi incipii et verbi , boc est Patris ei Filii , uuilaiu m- et i)umaiiitaiis ejus mysieria densissima veluii quu-

peressenlialilatcm, nec non et dislinclam supersub- dttin numiuiitiir peira. Sed Joamies praecurril ci-

sianiialilalem pure dinoscens, Evangeiium suum in- tius Peiro. Acntiiis iiamque atque vdocius iniimu di-

ciioat, dicciis : In priucipio erut Verbum. vinormn operimi peuclrat S(»crcia virlus conlempla-
beale Joannes , r.on immerilo vocilai-is Joan- tionis penitus piiriiicaiae, quam aciionis adbuc pii-

nes. Ebrcum nomen esi Joaimes, cujus inlerprela- rilicandae. Verunnamen piimo intrai Peirus in mo-
lio graece w sxaoio-aTo», laline vci'o cui douultiui tiumenlum, dciude Joaimes. ac sicuiambo curruni,
cs(. Cui eniin tbcologorum donatuin cst, ({iiod libi ambo intrant. Pcli'us si<)uidem symbolum
lldei ,

«si domilum, abdita videlicet summi b(mi peneiriire Joanues .signilicat inleJlectuni. Ac per boc, quoniam
myslcria, et ea, quae tibi rcvelata et declarala sunt, scripiumest : t Nisi credideriiis, non iiiielligciis ., ne-

VAiUAE LECTIONES.
' Cod. Gcrarcliic Diouisii.
NOTAE.
" Sic loctis rcparari dcbel. In codice lcgitur oi- interpieialur : Joannes , in quo cst gralia. rc/ //o-

exapicaio ,
quoil esi w EXAiMc.\T(.->, id (piod cditorcs
'«'«' fl''«'«a- Derivatur enim ]:nvv a rrr.' ei pr
cl. omnino liigisse videlnr. S. Ilioi-onymns qiioque iia u( proprie significel cui Jettovu pro;-iiius.
5 ilOMIL. IN PUOI.OC. F.VANfi. SEC. JOAN. iSQ
vMriopraect^dit liiloiinnii .«uitkeniiim &aiici;)«Scri(t- .^M^ciprrc.niii piiiis incompreht!ii.sibiiiivoritaUApar«
rao. deiiuie kC)iuriib inirai. i<iielffi'iti,i,tMii pcrildriit iicipAtioii<)iu(iiKnniiefliciaiur liabcrc. Sau( tus iiaqu»
separaiur atliliu. iVirus iiaqtie Cliristuiii Ueuw ci ilienlo^ti-i.in Dcudi traii5inutAiiiii,veiit.-itiK pArliccps.
niinem jatn farlnm iit [«.'itipuriiiiis (o(fiiovil, ei nii Uetim Vorhitn) .««(ilisisti^re iii Uen priiu'i)»io, hoc esl
Tues Chri»iui$ {''iUus Dei vivi i. Aliissiiiie vuh\it. Deuin Filiutn in Pco Paire.pruitiiiillNt. hi pihcipio,

«} aittuj ille , (jMi eiiiiiiriu (!iiri:>ltiiii i>cut|i lic !)('<> iii<{uil,rr^i< r«rf>M/)( Jnliierccacluiii nperluin, Ikm'. e^l

1« oiiMMa leiitpora ^'tiillcni iiilellt^.vil, (ii<cii<t : Ih ^uiiiitiae ae sapciai^ irinita(i$ ei uniiaiis revelaluin
htcipio erul Ytibum. Ncmk» ucs evi.sijiuct Pdio nrtundu inyjterium. Animartrerie angelum divinum
annem pracfcnv. [iuW liix. fcccrii ? QiiiMuini csset super Filium huntinis ascfo^ientem, nobi<t videlicet
(^•toiortiiii aitior iiio , «|iii e.41 el diciiiir voricx aniiititcianiem. ipnuin nse anie omnia in principiu
ruin 2 Non pracfciinms l'ctro Jrtuiiiicni , scJ coii- Verliiiiu.ac mox (tesre nrienlem snpcreun^Jeni Kilium
riivuis aciioiii routciiipl^ilionciii , purgctndc adhuc hoiiiinij, cbmanlcin^juC : t^l IVr^iiin raio focium

inio perf^rii piirg;iiuin, a^ceMdeiiii ndhuc virtntu eil. Dc^.cnJil evniigfii/an^ Ui'iiin Yerbutn hiimineni
.
inconmiulai.>iieu^ iuijilirn p»*r vciiicmiMii ' jaui fsctuni snpcrii'.«liiraliier inicr umiiiu cx vir^in**.

rtuicm. Nim eniin niuic ci>iisi(ieraiinii, aposiolica- a<;ccii(lit proclaiuaud iJgniVvrliunn »ii;».';re.V'««>nti:ifit{><'

1)1 pcrsoiiMuiu di)^uiiaieuit seJ inve!»tig-ji\iu:i pul- B gcnitiiiu cx I*uii'« »uie el uiirn uinnia. hi principio ,

Ari imant •fivinoruin inyslcriordin (iiirereniiaiu. ini|uii , eiuu Veibum, ti nnUtKiuin, quod in hoc loco
PiMius ii:tque. iioc esl aciiu virtuluin , Dri Kiiiuin, non icmpoiis, s<i(i .'lubitaiitiae signinoaiiouetn be.ttu4

irabili e( ineirobili inoJu carue rii'cuuis<'rlp.'uru, pcr ev.-^ngcliiii:! iiisiitu;il per h.tnc voccni, tpiae esi trai.
rlutetu iiilei el nciiouis 4t>n.<ipicatnr : Ja£nnf s vcro, Mani el posilio i>jus, iil e&i ium , uiuic inacqiulikr

ic est niiisiinia conteinpiaiio vcritatis, Dci Ycrhuiu ileciitur, «jupiiccin conltnei inicUccluiu. Aiiquanilo

r se absuiluluin «al inniutuni in principin sno , huc i|ui(lciii siil>si^lcnli-ju\ cnjuiicunqiic lei , iht q:ia pi^ae»

l, in Paire i\to miratur. Peirus aeieiii.t siinul :ic dirainr, :ili3i;i:c iillo l*;inpur;tli niolu si^niiicai , idce*
nporalia , in Cliristo unum facla , «livina vevcla- qiie substttiitivtiui vciiintn vociiaiui-; :ilii|uanciu lera-

|ne introducius inspicii : Joanncs sola .lelerntt cjui poralcs nioltu sccumliun .liiui-iiui vcrbonua unato*
|noliliain fideiiuui animaruin iniroduoit. i}iam dcclaral. T:\le ergo e-*! quo«l ai! : ht princicia
Spirilisale igitur tmttjvov * cilivolum, deividmn, Jo- eiul Yerbim , :\c »i ap'..'rlc ilicerct : iii P;tlrc wibsislit

aeiu di«'0 iheolngiun , onvncm vikibiiein el itivisi- Filitis. Oui^ (Miini santini SRpicn:^ dixKril. tiliuin irt

eui crealiirani supcial, iimneui inlellccUnn iranai, 1'aliY. leniponiiitci' uuquain snlMilitissii? lliic cnii»
dcifu-aluin in DAuin inlral deiricaniein. liealK Sulucogilalni'ae;ci'nilai , ul>i sula iiilcllit^ilur iniiiiu-
ulc, lapiuses , ui lu ijise asseris, in loriiinn cae tabilis vcril^t.s.^^Et ne quis exialiinnict, ii.t Yerbuni '

), sed uiin ei raplns vlira oinne cac-lnm; nipius inpiincipli) sid>»i$tei'<*, iil nidla subslaiaiiiruui dilfe-
iu paradisnm , scd non es rapius super ontnem i-cnlia snliinleiligaliir inesse, coiiiiuuo subjuniiit : Et
adisuin. Joaiincs otnnc caeium caudiltiui , «iin- Veriuiu erul tipud Deuin^Uoc est , cl Filiui (uliKiitit
iiqiic creatuni parudisum , iioc est , onuiCni htiiTU- ctiin Palrc iii nniiaic fsiscnliae el siib3lanli;'.!i dlwlin-

n angclicainque transgrcditur uaiurain. in teriio clione. El iieruni, ne in (|nopiain lalis scrper*i vcne-
io , v:\s clecllnnis cl iiia^istcr gcntiuin , audisli iiosa cngiuiio, Yerbum solunuuodo in Paire ws« ,

ba inc/fabiiia , qnnc non licct iioniini lcMpii. Jonn- cl ciiui Dc-ocsw, noii anicin ipsuin Verbiiin subsian-

, intiinae vcrilatis in^pector, uitra onnie cacliit» liiiiiicr et copsseiuialiier Pairi Di^uni siibsisicre —
laradiso paruiiisoruin, hoc cst iu causjt oiuniuiu , hic namqiic crrnr fcriidos invasil Arianos-- pi^o-

ivit uiiutn Veibum, pcr «juod facu suHioiuiu.i, ei liniii adjiicil Dent eral Verimai. Vidcus iicni ,
: lCl

ilei iilud Yerbnm dicere, hominibUEque praedi- qnod noii dclnlnn esifitl qui dicerein non dc iino , ,

*, qnaniiint ItoininiLus pr:iedicai-i polcsi, ac rida- eoilctttquft Yorliocvangolistain »ciipiissc : In prnic!'

|ilcr ciawal : /« priucipio eret Vtrotitn. piu erol Yerbum , cl Detis erat Verbmii , sed aliinl vi>-

on ergo Joannei crul hoiuo, wA piusi (iu:)in hiisse KerlniMi iu principio, aliud Detis eral Yeroinn

10, (jiMindo ei seipsnm , ct onmia, qiiae s.itni, sn- ^ Jueiciicam opinitmeni dcstrutnis ,
ci>r>s^«pn'nicr sun-
vii , ci inefrabili sapicDiliic rirlulc, pui'issin>K<|ue ncclil

Itit&cunUuc s'jhvcclu> , in ca, qu:ic si:perO!im'a lloc cralin pri4tci]'io upiui Deuni , a\: •*] diccict

, seci-cta vi(i(;iicei utiius ciscniiaia in iriii>us »ub- hoc Vci'l)um ,

qnod Dous cst , opud Denm ipvim esi,
lUis, et triuni suUslanUanun in una csscniia, io- fl non aljnd «piid eral in principio. Sed bigiiifiran-

Isuse&i. r«oneiiiinalit«r|)oiiiitascendcr£ in Deum, tius ex Giaecorum cxemplaribus poiesl intelligi. In

jprius rieret Deu». IJi eiiim ladius oculorum uo- cisenim svvp; scribilnr, id esl, liie, el polcsi referri

•uin fpecies icrum itcnsibilium coIorcAijiie uoa ad uirumqne, ad Ycibnm vidciicoi el Demn; hacc
|{ poiest Hrenlire, qtiam sc solaribus radiii inuni- quiupe dco nouiina 6io,- ol /o/o; apnd Graecos in.i-
|t, uninuque in ipi^is cl ctint ipsis (iat, ila aniinus scnlini gcncris sunl. .\c per hoc iia potcst inlcliigi :

[lcrnm puram rerum spirituahum , onnicniqnc el Dei.s crut Verbitm', hic erul iti principio upud Deurn,

[lectuui super.niiium cognitionem non snllVrl litn.in.im si lii;e clarius dixerit •

Hic Deus Verbrm
VARIAI-: LECTItJNi-.S.
•
Orr , 8. perreiueiiletit. (!orr., cod. uetaiam
«87 JOANNIS SCOTJ m
apti^l Doutn , Ipif csl, de quo dixi : In prifclpio erai \ noii polnislis, quid extra me lacere poicslis? Nam et
ycrbnm. ibi no:i o-h-j , sed /jupi;, lioc esl, noti sii:e, sed cxira
Oinniii per ipsuni faciu stinl. Per ipsum Deum Ver- Ciapci scribnni. Facilius aiilem proptcrea tlixt, qiiia,

bum, vci per ipsimi VerbarTi Deum omnia facia sunt. dnm quis autiii sine ip»o , po(PSl pulare sine ipsiu»
El quiil esl omr.ia per ipsv.m facia sunl , nisi : eo iia consiliu vel aiijmorio, ac per lioc non lolun», noii
Scente anle Oii)ni:i ex Palre, omnia cnm ipsool per omnia iili lii.sli-ibiiil; ainiiens vt?ro exlra , niiiil

ipsnm facla suiil ? Nani ipsius cx l*aiie genera- omnino reliiKinil, ipiod in ipso ei per ipsum fjcluin

tio ipsa esl cuusarum ominum tondilio , omnium- noii sil.

qiie , <|uae ex causis m genera el species pro- Quod facinni e$l inipso oila eral. Posiquam remo-
ceHtinl , operaiio el ellecius. l'er gcneraiionem lissima omiii raiione ei inielleciii beuliis evangeJi-

•Hiippe Dei ex Deo principio facla suni omnia. sies ilivina revelavii inysieria. Ucuin Yerbuin viile- _
AhA\ ilivinum el inciraliile paradoxum , irresera- ri<!ei ui Deo loijueiae, in ainboljus inielligenliani

bue secrelum, iiivisihile, pKtfunilmii, incomprcliciisi- saiicu Spirilus divinae Scripliirae conieniplaloribus

bile mysleJium. Pcr nun faclum,sed geiiiluuwouiiiia reliiiquens— uleniin, qui ioquilur, in verbo, qiiod lo
facla, seil noiigoiiila. Principium,e\ijuo o.Tiuia, Pa- quilur, necessario spiriium proilal, ila Deus Pa-
ler esl ;
principium, pcr (piodoiunia, Filiusesl. l'a- R ler simui et seiucl ci Fiiium suum gigiiit el

ire loqueute vcrbum suuin, iioc esi . Pairc gijjnenie Spiriiuiu suuin pi^r genliiiui siium prodticii — ei
Mpicnlianisuam, omnia nuul. Proplicia aii;« Omnia posiquain per Deum Filium omnia facla essc, ei

u! sapieiilia fecisli i ; el alibi, personain Patris iu- niliiiexira ipsum subsislero astiuxii, veluli ab ahen»
iroduceiis : « Eruciavil cor iReum «. El quid eructa- piimordio suae iheologiae seriem dire\it, diceiis :

vilcor suum? Ipse exponit : i vcrbuin bouuin dico >, Qnod fncltim est in ipso cila erut. Praedixil enini, um.
'»erbum boututi loquor, Filium boiium gigiio. Cor nia per ipsuin fiictn snnf, ac veluli a qiiopiam n\-^i-

patris esl sua piopria subslaiiiia, de qua genila csl lus de iis, (iiiae per Dcum Verbum facia sunt : quo-
Filii propiia substanlia; praocedil Paier Yerbuni jnodo el (piid in ipso eranl. , qiiae por ipsiiiu faclu

non natura, sed caitsa. Aiidi ipsum Filium dicenlein ; sunt? respondil el ait : Quod faclum est in ipso vila

t Palcr major cst me », subslantia ejus causa meae erai. Qiiae senlcniia dupliciier pronuncialur. roiesi

siibslauliae esl. Praccedil, luquam, Paier Vcrbuni eniui subdislingui : Quod fucltim est, ac deinde sub-

causalilcr ,
praecodit Filiiis omnia , ipiae per ipsum jungi in ipso vilu ernl ,
polesl cliam sic Quod facium
:

jacia siiut, iialuralilcr. Subslanlia Filii Palri eoae- esi in ipso, ac deiuile subiuferri vila erul. Ac pcr hoc

icrna esi. Suljslaniia eorum, quae (icr ii»sum laciu ui duabus prouuutiaiionibusduos .spoculainur intclle-

sui!l. incboavil in ipso osse anie tenipora secuiaria,

G eius. Non eniin eaden» iht^oria esi, quaedlcil : quod -

non lcmpore, sed cuui icnip<jribus. Teinpus siqui-

in factuiu, locis leinporibusipie disci-eium, genoribus,

(iem inler celcra , quae (acla sunl, laclumcst; nou fonnis nuinerisque disliiuium, sensibilibus iislclligi-

aiiicm ;;rocr(.auiiu, scil fo.vcreaium. El qiiae esi con- bilibus^iue subsianiiis seu compacium seu scgregu-
bcqueiitia verbi, (piodlocuium esi os Aliissirni ? Nun lutn , hoc lolum iii ipso vila eral; ei ea quae decla-
enim in vanum locuius e.sl Paier, non iulruciuose, r:ii : qiiod facliim csi iu ipso, iion aliud crat nisi

non siiic uiaguo cirectu;nain ci houiines [inlerj se viia, ut sit sensus : Omnia, quae |)er ipsum facia
ipS!)S loqucnies aliq.iid in auribus audieulium elli- saiil, in ipsu viia sunt cl uuuiu sunt. Eranlcnini, hoc

ciuni. Tria iiaipic crcderc ei iuieUigerc debemus, esl subsisiuui in ipso causaliicr, priusquam sini iii

lyqiicnicm Pairem ,
pronimciaium Yerbuni, ea (i;iae semeiipsis elfeciive. Aliier eniui sub ipso uunt ea,
elUciunlur pcr Verbum. Paier loquiiur, Yerbuiu gi- quac per ipsuin facla sunl, alilcr in ipso sunt ca,

jjiiitur, omnJa elliciuniur. Audi Prophotam, quuiu quam ipsc esl. Omnia ilaque, quae per Verbum fa-

ipsc dixit, t'i /ac/rt s««{, lioc est, Veibum siium ge- cta sunl, in ipso vivjini iucommuiabilller, ci viia

omnia. Fi ne forte cvisli- suiil in quo neque fiierunlomnia leinporaHbus -

nuit. perquod lacta suul ; ii

mareseorum, quae suiit,quaedam quideui per ipsuni lervailis seu locabbus, nec fulura sunt, scU soluiu-

Dei Vcrbuui facla essc, qtiaedam voro cxira ipsiim

*^ modo super omni i lenqiora el locain ipso uiium sun(

aul facla esse aut exislenlia por semetipsa, ila ul cl uiiivcrsaliler siibsisluiit visibilia, invisibiiia, cor>>

imn omaia ,
quae sunt , el qnac uoii suiil , ad unutu poralia , incmporati;) , ratiunalia, irralionaiia , d
piincipiiim lereranlur , iMjni.Iusioiieju loliiis ihoolo- simplicitcr caoiuui e: tcink , abyssus,et qiiaocunqtie
j.Mae subdidil : et sine ipso factnm esl niliil'; hoc esi, jn cis suni, iii ipsti vivuui, oi vitasunt, el aciernuU-

niliil «xtra ipsitm est laclum, quia ipse arobii, iiilra ler siibsisiiint, ei (luae nobis oinni motu vitali carcrd

8e comprehendcns omnia, el nihil oi coacicrnum vci videniur, i:i Yeibo viviml. Sed si quaci'is, quomodi»

consubsiamiale inielligiiur vel coesseniialo ,

praelcr vei qua rationo omn;:t, quae per Vcrbuni lacta sunU

suum Patrem el suum Spirilum a Palie pcr ipbum in ipso viialiier ei uuiformiter ei causaiiter sulisi'

procedeiilen». Et Iioc facilius in Graeco datur inlet- siuni, accipe piiradi^Mnaia ex creaiurarum naiun«

ligi. Ubi enim Latini ponunl sine ipso, ibi f.raeci

disce faci(»rem o\ iis, quae in ipsocH>cr ipiutii factt

hnc esi exlra ipsum. Similiier ei sunt. « Invislhiiia enim cjus >, iiail Apostohis. « per
yodotc iivTOij ,
Exira me nihil ea, qu;»c facia stmt inleiiccia conspiciunlur ». Con-
i|>ie UomiiH;-> suis discipuns dicil : « ,

poiesiis facerc ». Uui per vus, ioquii, exir;i m« limi spi^jare, quomodo omnium rerum, qua.^ inuufr baju»
 m HOMIL. IN PftOl.OC. F.YANf.. SEC JOAN.
m
S90

icnsililis globosiias compveiiendii. cnusa: simiil el \ phanlasid. s«<J in ipsa vcra humanilaie, Huai io:>tiM

unironuiici in i^io %vt\e., (|ni luaxiinum luuiKJi lnmi- sibiin uiiilal(;msul)slaniinesus^.i'l'i!. apparml, su;»ni-

Inde namque r(ii'm:i' om- ijue cogiiilioucm omnibiis co-rriiosc enul)us se praesJi
n.irc vocilaiur, siibsislunl.

iiium corporum pn cctliinl, iixie distaiiliuui cuiorum lit. Liix ilaiiiittLditiinitiii llominus nosler Jesu.sClirt

pulcliriiu(io,el(-aeiera,(|uaeilesensiLili naliira prae- slus, <iui iii liumaiia iianifdi omni ralionali el inlelie

dicari possuni. Coobitlcra niuili|)licein el inliniiam cloalicrealiiraoseipsum manileslavit, jiiacquecliviiii-

seininum Yirtuieni.quumodonumerosiias licrbaf-.ufn, iaiis,(pia Pali-i acqmilis esl.ubdiln rcvelayil mysKriu.

animalium in singulis $eminihus cimiinK- tU lux in lenebris luce'. Audi Aposioiiim • i rui-
frucliium,
lur, quomodo ex eis surgil pnklira rorm.^Mum cl iti- Siis >, inquit, « ali.pi;indo lenel>rae, uiinc aiiveiw li»x

nuiueraLilis mulliplicilas iniucrc inlerioribiis «uu- in Domiiio ». Aiidi Isaiam : « Scdenlibus itt rc\i\one
;

iimbrao n:oi-lis lu-^i oria esl i. Liix iii leiiebrisidcei.

lis, quuutodo iniilliplicc» rcgul;ie. iii urle arlilicis
iiHiiniftiini, el in ajiimi)disiiorienlii>easvivuni ;quo- Toium genus bum:um:i! merilo Drigiiialis poccaii in

lejiebriserat iion exleiiorum ociiloftim.quibus sen-

modo inrinilus linearuiu itiimcrus in uiio piincio
,

uiium &ubsii>iit, ei liujusmodi nalurali:t perspice sibiliiiin formae roloresque senliunlur, sed inleno
rum, quibus iDlcUigibiliurn species el pulchiiiudines
exeinpla; ex quibusveluii pbysicae iheori;ie ptinms
B disceniuiilur; nou iii lenebris hojus caliginosi zeri$,
ullraomniasubvccuis, divinu i^ratiauiijuUis, illuuii-
sed iii lenebris ignorantiae veriiaiis; non in alisen-
naluii, puleris arcaua Verbi meuli.s acic inspic('i'&,
liu liicis, quae nnundum coipoieum decUrai, sed tfi
et, qiauluiudalur bumunisurgUiiieiitaiioiiibii.s Deiirri

3UUIII quuereiilibus, videre, qitomodu omnia, qua; ibsoniia Itjcis.quae mnndiim incorporeiirn illuminai.

per Verbuiu fuuia suiil, in ipsn vivunlel vilu suiu. lu Posicujus orUim ex virgine iox in lenebris iucel , tu

ipsoeuim, ul usloi]iiiuirdivi!iiim, viviiiiuseiinove coi-dibiisvidelicei seco^nosceniium. «,}uoniam vero lo-

niur eLsumus;ei.uluit magnusDionjsiusAicopa- »um gemis bumanum in dua<; vcluli paries div

diutr, iii cos vi.idicel, quoritrii cord;i cogniliooe

%\l^, esse uinitium esl i^uperesscnlialis divinitas.
verilalis illuminata sun'>, el eos, qiii iii obsci.-
El vila eral lux liaminum. Dci Filium, quem, o
lissimis adbnc inr.pietatis aique periidiae tene-
keaie liieuloge, prius vucasli Ycrbum, nunc vilam
bris permanoat, evangelista subjuiixil : ei lene-
nomiuus el lucem. Nec immcrito niutusirajipellaiio-
nobis si^uilicaliones. l'Kte cum non compielicnderunt. Ac si cvirteiilep
iies, ut distaittes iiisitittarcs

dicerel Lux in leiiebris fidelium aniimirimi li>-

^
Verbum siqutdeui Uei i<ilittm nomiitusli, (juia per :

eei, «l magis ac magis lucet, a fido iitcliouos,

ipsuiu lticulus|Sl i^uler ouiiiia, quum ipse di.vil el
, ad speciem lendens ; impiorum veio cordium perii-
lucia sutit ; luccm vero el viiam, quia idem rilius liix C
dia el igiioraniia lucem V«ibi Dei in carne fulatiuis
csl el vita omniiim, qu.ie por ipsum facla si:nl. Et
noii compiehenderunl. « Obscuraium esl enim » .
quid illuu>;nat? Non ;diud, nt->i scipsum , cl Patrern
ui ail AposioUis, • iniiplens cor corum », ei sa.-
suuin. Lux iiaq>ieesl, el soipsum illuminal, seipsum
ptenles se esse dicenies siiilii (acii sunl. Sed isic
rnnudo decUrat, se ipsum ignoraiiUbus se n^anife-
Lux divinae sensus moralis Pbysica vcro horiiin verbonim ihco-
Siat. co^nilionis de nmu(io r^cessil,
ria lalis esl. Htimana naiiira, eisi non pecc»rei,
dnm homo Dciim de^cniit. Dnpliciter eu^o lux
suis propriis viribus liicero non posset. Noii enim
aelenta se .ipsam mundu decUrat, per Scripluram
nauirabier lux cst. sed parlicops lucis. Capax si-
vldclicel cl croaliiiam. Non eiiim aJiler iii nobis di-
vina cognitic renovadir, nisi per divinae Sciiplurae qiiidem sapicniiae esl,- inm ip.«ia sapientia, fujus

apices el creaiurae spccics. Kiotjiild di&re divina porticipalioiifi sapiens licri poiesi. Sicul ei-i'o aer
, et

animo liio coriim conoipe inlelleciiim, in quo co- isicprr sc ipsum iiun Iticct, scd tcnebraruiii voca-

gnosces Verbum. Scnsu (•oiporeo (urmas i»« pitlcliri-

hulu nuncitpatus, capax lamcn sobtris iiiminis fsr:
Iin
lodines rerum poioipe sensibiliim!, ol iii eis iniolligos iia nosti-a ualura. dum per &c ipsam ouusider;iujr,
([itaedam tenebrosa subsiauiia, capux ac panireps

ideclarabil praelcr ipsum, qui fecii omuia, extia l'icis supientiae. tt qiieitiudmodum prai^faius aer.

queiu nihil conleuiplulurus ea, i|>iia ipse esl omnia. dum soluri radiu parlicipal, nou dicilur per se iu-
In ninnilms enim, quae siinl, qui(iquid esl, ipsc osl. cere, sed soiissplcudor dicitur in co appmere, iia ui

Ul eniui iinlhiui uonuiu substatitialc, ita ntillu essen- et naiuralem suam ubscuritalem uou pcrdd.1, el lu-

tia pra-teripsum est vei subsiaulia. El vila erat fu.c cem superseiiientciu in se reeipiat, iia lation&lis

liamiMum.yuarc /«.t addtdii/jominum;' Quasi spe(jia- nosuue nulurac purs, dum pruesei.liain Dei Verbi

liierac proprie iux sit bomiiium. (lui esi iux angeio- po^sidcl, nuii por sc resijitelbj^ibiicse; Deuia&uum,
ruiu, lux uitivcrsiuiii» coudii.-e, lux loiuis visibibs ei sed per insitum sibi diviniiin lumcu coguoscit. Andi-
nvibibilis exisieuli.e ? Au lurte Vcrbum viviiicans ipsum Verbum : » i\ou \os >, iiiquii, testi»qui loijiu-

luiuia speci»liler ac pi-oprte lux iiomiiium dicitor. mini, $ed Spinius vcblri i'uiris, iiui ioquilur i-t

|uia iu bumine uuu sulum iiuiumibus, veiuiu etiam vobis ). Hac uuu &culculia vuluii iius doceto id

mgelis, ouiuique-cr«i;iiura;, divinjc coj^niiionii par- ipsiim in ceteiis inlcliigcre, ac scmper iu «uiu
dccJuia-.il ? .Noii «mfO
iceps lieri valeuli, scipsuin cordis nosli i in^llabiii modo sonaic ; nu» vos csiis,

angclum angolisjuc^iucperan.^olum hominibus,

»er qui luceiis, &fcd Spiriius l*airis vesiri, qui lucei in
|U»J per hoininem ei hominibus et angelis, non ir\ vobis hoc esi, mein vobis lucere vobis maailcsiAt,

PATaoL. rxxii. 10

tl
291 JOANMS SCOTI 29-2

qr!a ego sum lux intelllgibilis niuiKli, hoc Gst, r.^- A •Itscernii nh eo dfe quo ti»si5mo5r(nni perhibei, iri -

tionanset inleliectualis uaiur. e. Nnn vos esiis, qni S'nn ab eo qui emillit, lueernain Incubfantem n

inlelligi'is tfte, se«! ego ipse in vobis per Spirilum lnce clarissima mun<ium implenie, tollus fjumanl
nieum mp ipsum inleirgo; quia vos non eslis aiul;- gonerls ienel>ra* mohis et tlcliciorum dcmoMente.
siMiliars lux, sed yartripnlio per se stihsistfnlis PraPcursor iiaque Domin! homo f'iii, nnnDe;!«:
Inminis. Luxitaque in lenebri'? .'ucel, quia Dei Ver- Dominus aiitem, ctijus praocursor, ijomr» stmu! futl
bum, Vila el lux boniinlfm, in nosira nalura, anno fl DenS. tVaerursor homofuil lransiliiri.'s in ncuu»
jicr se nvesfjgaia et consideraia itforniisquaodam pfti" grattam ; queni praerurrit, Deus crat per t\:\-

lenebrosilas reperitur, lucere non desiiiit, nec eam, tiiram, accepinrus homincm per huniiiit.iiem. ei
qiiainvisd^Iinqiientera, desprerevoluii, 1(61' unqiiam nostrae salntis et rpJ«mpiionis vohintatem. Hdu^n
d rtruit, formans eam per naiuram continendo, frai mi.s.s«s. A qi.o? A r>eo Verho, qnoiT praecurri:
reformar.sque per gratiam deificando. Et quoniain n.issioejiis praecursin ejus ; clamans pfaemiiiit vo-
ipstlux omni creasurae inconiprphfnsibilis est, l<'.- «em, Yoi ctaffianlis in deserlo, nunliils praepnral
neorne eum non coiiiprebenderuni : s^uperainainqiic Doiiiini aJveni.im. Cut tiomen erat Joannei, (:m
Deus oninem scnsum H inleliecium, ei soIu.s habfi donamm e$lUfs;t rcjjum lleri praecursortm.in cat-
iminortaliiaicm. Cnjus '.ux per cxielleiiiiam iftne- nati Verh? nanifestatorcm, el in spirilualem flle;;»-

brae nominafur, quoniam a nuila creaiura, qnid vel lem bapiizafortni, aeterni luuiinis voceet inanyrio
qualis sil, coinprehendilur. t>*Etainrem.

fiiH ftoir.o missus a Deo eui itomen erat Joantff^. Uic vetiiiin taslimor.ium, ui lestinionivrr. fifrhiberet

Ecce aqjila, de subliniissiino veriice niontis iheolo (le lumine. De Clirislo videlicei. Audl testimoninm
(^iae leni voiatu descendens in profundissimam val- e'us : « Ecce Agnus Dei, eccc qul lofl.t peccai.7

lem hisioriae, de tac'ospiriiiiaIls inundl pennas inunili ; » ei iteriim : « Qui post me v.-nlt, ar.ie nui

aUissiniae coniemplalionisrelavai.Divina «iquidem facijs esl. » Quod evldentius in Graeco leficur

Scriptura mundus quidam csi intelligib.Iis, siiis ejiirpotrt^v fioj, hoc esl coram me, anle conspecluni
quatuorpariibus, veluti quatuor cleinenlis, consfi- mcmn, factusest. \c sf apcrte dicerei : Qui in or-

luius. Ciijus terra est veluii in medio imoflue insiar <''"^ lemporufn pojf naiivitatpm meam nstus est iii

ceiiiri historia. circa qunm aquarum stmiliiiidine c^ni*;. anie consptcium meum, dum adhiic essem
aby.^isus ciiciimfiindiiur moralis inieilif^onii.ie, quae '" visceribjs fne<H; mairis sicrilis, prophetico visu

a Grnccis Ethce so^et appellari. Circa qiifls. histo- vidiilhim eoram mtconceptum ei hominem facmm
riam dtco ei eibicsrn, veiuti tiuas praefaii mundi C •" "S^ro virgnis.

infenores partes aer ille naturalisscient ae circuui- ^o'* ^»'^' '''«'• ^'*-f . *^^ «' tenimoniUm perhiberet de

volvilur. »|Ju;im, naioralem dico sc.ieniism, Grae<i liimim ; i supcrinribus suhaadi, ei sic inielligi' ;

vooant IMivsicen. Exlra liaec omnia ei nilra aeiho- Noii erai \\\ct !ux, sed inissus. est, ul lesilnior.iu:;!

reus ille igneus(|uc ardor empyrii cafili, boc e-i, perhiberel de iiiinine. Praecursor luminis non er;»i

superae coniemplaiionis di.inae naiurae, qiiam inx. QiiaTe ergoluferua ardens asiruuique vociiniiir

Graeci Theologiam nomiiianl, circumgiobaiur; ulira niaiuiifium? Lucerna afdens erai, sed no» proprio

quain Qullus egrediiur inlel!ectiis. Magniis iiaque igne incensus ardeJizt, non propria luce Incf^bat.

iheolfigii:*, Joannem dico, in primordio Evangelii Steila erat matutina, sed noii a seipso proitrium
excelsii.^^iiria ihe'>loi;i:is cacumiiia taiijiPiis, caeliqtie lumen aoccpit. Graiia ipsins, qoem praecurrebal,
caoloruin spiniiiiiliiim secrel;» penelrans. nllraom- in eo ardebal et spleiifiebat. N»n erai ii!e lux, sed
nem hisioriam et eihicani et physicam asfendens parlicep^ luminis; snuni non erjt, quod in se ei

ad ea, quae panlo nnle incarrulionem Vt^rbi f»cia po^t se fulgcbat. Ut enim superius diximiis, nuilj

sunt, in historiain narraiidaui vcluti in quandani sen rationalisccu inlellectualis crealura perseipsan
lerrain suuni iiitei!ij)ibilein oeflectit volainin, el viit subsiaaiialiicr lux est, sed pariicipaiione unius ac

Fuii hoina niimvs a iK-o, cui tiom^i erui Jvanties. ^ vcri lumiuis subsianlhdis, quod ubique in oinnibua,

Joannem xoiisequenicr in suani introducil iheolo- quaeinteiligjbililcr Uicent, iucet.

giam. Abyssiis abyssum invo -ai in voce diviiiorum Proplcea subdilur ; Hrat cutem lux vcra qux
iHYSierioriim. Evangt lisia praccirsoris nirral histo- iHuminal omnem hotninem venienlem in itinndum.

riain ; i!le, cui doiiaium csl Verbiim in principio Veram iuceiiidicit Dei Filiumperse subsistenlent,

cojrnoscere, illum, cui donaiiiiii e-l Verbuin incar- •,'.

Dco Patre per sc suhsisieiite anie oinnia sccul t

iiaiuin praeire, coinmeinor^ii. Fuit /lowo.inquii : noii geuiium ; veiaui liicem dicit eundem Filiutn honn-

di.vii simpiieiier, missui a Dco ; sed fuit liomo, nt neni ex iiominibus propier bomines facium. ilp»c

discernerel hoininein sulius iiUinaiiiaiispariicipem, cst iiix vera^ qui de se ipso ail : < Ego sum iux

qui praecurr C, :tb hominedtvinilatc et htiinaniiale nnindi; qui sequitur ine, uon inorabilur in limebris,
coa.tiiiiaiii cl coinpaclt». qui i>osl eiim venil ; iii so- sed hiibebii liimen viiae aciernae. > Erai lnx vera

{;reg;irft voccm ir.in^euniem ;i Verijo soiuper ei in- quap. illuminat oninein lntmincm venienlem in niun-

roiiiiiiuLabiltler luanente ; iit insinuarci inatulinam diiin. Ei quid est venienlem in nundumfH qwi
.'leil.nm iii orlu legni c;tt»|orniii app.Treiuem, el dc- esi oiunis liomo vtMiieus in inundum ?cl unde. vcmt
elararei soleui ju liiiae siipervenicnlcni. lesiero in uiunduiii? et in qucni niuiiduin venil: Si de i;s
m HOMIL. IN IMIOLOG. EVANC SJiC. JO.\N. 29i
qui t!e occullis ii.iliirae siuibuR tii liuiic miHKhim por A iiomiiiasse. Treslameii iimnfNis dobemus inielligore
gpuerulionein locis lcii>f)i>rilm.sqiiu vrniiiitl , acce- Qiiorum priinus esl, qui absolnte sulis invisibilibus
peris, qiialis illiimiualii) esi ui hnc viia n^isceiilibus et .spiriiualibtis virtuiuiu iinplclur substaoliis ; iu
ul iiiiiriaiilur , cresceiitiims lU corruiiipaiilur, com- qiiem qiiicuni|ue venciit, plenam vcrae lucis possi-*

posilis ul ^lvanliir, do qtiielutline silenlis nalur:»e det participalionein. Secundus, qui prjefalo opno<
ii) inquielutiinem lumull:iantis iniseriae c^tlcnlibus? nitui' e diverso, qiioniam absoltite cx invisibilibua
IHc, quaeso, quaiis lu\ eral spirittialis et vera pro- ct corporalibus coii.^^tiiuilnr naturis. Ei qiiamvis
crealis in vila iransiloria et falsa? NtiinquiJ uiunihis universiiaiis iiiflinani obtincai proponionetn, in en
i.4ie alienalis a vero liiniine conveitiens ii.-tbiialio laineH eral Verbuni, el pcr Veibnni facius e.si, et
esi? NuinquiU regio uinbrae inLoriis, ei lucrymarum est primus gnidus atl cogiiiiioneni verilails asceii>
vallis , el ignoranliae proritnduiii, el terrena hahi- dere per sensus voleuiibus; species namqtie visi-

laiio, buinanuni aiuniuni agpjravan.s , el e.s veri lu- biliuin ad cognilioncm invisibiliuin raliocinanteni
minis contuilu inieriores Qcul(ks eiimilans, non iiN' allrabit aDimum. Tertitis mnniiiis esl, qiil ralionein

mcrilo dicilur? Non ergo <ie iis, qui de occulits niedieiatis habet, et superioreni spiriialium, ol it)<

.seminiiin causis iu spociescurporeasprocedunt, de- ferioreincorporalium iii se ipso copulat, el de duubus

bemus iuielligere : quat illuuunat omnem hominem R unuia facil, et in bomiiie soio inielligitur , iii quo
veaieplem in mundum , sed de iis, qui spiriinaliier omnis creatura aduoaiur. Corpore eiiim consi.it cl

|tcr generalionein graiiae, quac dalur in bapiisniale, anima. Corpiis de boc mundo, animam de alitTi»

iii mitnihtm veuiunl invisibiiem , qui nativilaleni, mundo coiligens, unum facil ornalum. El corpuit
qtiac secundum corruptibile corpus esl, spernenlcs, quidein oimiem corpore;mi, anitna vero omnein in-
nativiiaiem, quae esl secuudum spiritum, cligunt, corpoream possiJet naiuram. Quae, dum compagimt
mundumqui deoisum csl calcaules, ei in munduin una conglobantur, omne mundanum horninis confio
qui dcsursutn esl asceiidenles, uutbras ignoranliae ciunt ornamonlum. Idcoque hoiiio dicilur omnis ;

ei ntoriis descreules , lucem sapientiae el vitae ap- oninis namque creaiiira in ipso velut in oni<iii;i

pcienles, iilii bomiHum esse desinentes, niii Dei quadah) conflatur. Hinc et ipse Doininus praedica-
leri incboanles, mtindiim viiiurum posiponenles et turis disCipulis praecepit : « Pracdicale Evangclium
in semelipsis deslruenics , raUndum virininm ante uinni crealurae ». isie igitur niundus, hoc esi itoino,
oculos menlis consiiiuenles, et in cnm toiis viribus Creatoreni suum mjn cognovit , isi5<itie p<!r lepis

ascendere inbiantos. Eus itaque v^^ra Inx illuminat, scriptae symbola, neqtie per visiitiiis cieaiurac ps-
qui in mundnm virtuluin veniuni, non eos, qui in radigmata Deum suum voluit cognoscere, carnaliiim
miindum viiiorum ruunt. C cogilalionum vinculis delenlus. Ei vutndus eum non
[a mundo erut. In hoc ioco munduni appellat non cognovit. Non cognovil homo Deum Veriiuin, neque
solutn generaUier visibilem creaiuram, verum eiiam anic hunianationemejuspcrscsoladiviniiatenndum,
specialiler rationalis nalurae, quae in horaine csl, nec post humanaiionem sola incarnatione vestiliim.
subslantiam. In bis siquidem omnibus, et, ut sim- Iiivisibilem ignorabat» visibiiem ncgabat. Noiuil
piiciler dioain, in universilaie condilu Verbum Itix qtiaerere quaerentem se; noluit amJire vocanlem;
vera erat. Mem subsistit, et semper erat, quia nun- nohiit colere deificantem; noluit rccipere recipien-

quam in oinniijus subsislere desislit. Ul enim, qui tem.

loquitur, dum loquitur, desinit vox cjiis esse, desiiiit Jn propria venil, in ea vidolicei , quae per ipsiint

et evanescii : sic caeiestis Pater si Verbum suum facia sntii, ac per hoc propria illius non iminerito
loqui cessaril, eflecius Verbi, boc est, universitas siint. Et zui eum [non] * receperunl. Sni sunt Oiuaes.

condit') non substiicrit. Cniversilaiis naniqne can- boinines. qtios voluit rediniere et redeinit.
ditae substiiutio esi ei permansio Dci Palris locuiio, Quolqtiot auiem receperunl eum, dedit ei» potesta-

hoc esl, aeicnia ct incommulabilis sui Verhi go- tem (ilios Dei fieri, credentibus in nomine ejus. Jain
ncraiio. Polesl cii:im non irralioiiabililer de hoc dividilur non buiuunitas raiiunalis mundi, scd Tu-
ni undo sensibili solumniodo haec senieiiiia praedi- D lunias; segregantur receplores iit(.arnaii Verbi a
cari, qnae ait : In mundo erat, el mnndus per iptum respuenlibus illud. Fideles crcdunt adveiiium Verbi
factus esi. Ne forle quis putarei Manicheae haeresis et libenier reci{>iunt Dominum sni. Impii negant et
consors, mundum corporeis scnsibus succumbenteu) contumaciler renuunl , Judaei per invidiam ,
pagani
a diabolo fuisse creatuni, et non a Crealore omnium per ignoraniiam. Uecipienlibus dcdit polestalein
visibiliuiu ct i<;visibiliuin, tbeologus subneciit : In filios Dei fieri, non recipiwililr.is dal adhuc spa-
muntio erat, hoc esi, in hoc muiulo ;;i'ai ille, qiii lium rccipiendi. A nullo eiiiin a.ifertnr possibilil;is

coiilinel otnnia, el mundui pcr ipsum [aclus esl. credendi in Dci Eiliiim, ct possibililas efiiciendi Doi
Non eniiH in :ilienis opeiilius universilalis roiiuilor liliiiin ; hoc oiiiin i:i arbiirio iioininis et coopera-
l.abilat» scd iu suii nuae fo»:ii. Atiiiiiadveriere de- lionegraliacci/iisrnutum esf. Quibus dedii poiesta
lieiiius, bealiMi» evangcliiia;!! scneialiier mundun» lem filics Doi fteri? Reci{)icunbus sty videllcei

VAaiAE i.i:cTroNE.s.

UP-; Olll. '.od.. ^.M <'X '"oni

0JJ5
JOANNIS SCOTl 296

cretlt^iilibns nomjiic cjus. MiiUi rocipinDlClirisuiin.

iti .\ asrendeniis ad Palicm, qiiando ab angebs a^sump-

Arianj reci|)iuui cuin, sccl non citMiuiil in nomiiie lus est in ('acUim. li.i stipcr ii:iec omnia aliissiinn
Pairi con- Ycrbnm,
cjus, riou creilunl miigcniiuin Doi Filiuin meiitis^coninilii coiileaii>laiusosillud, diou
Palii
subslauiialeiu ; oaocjaiov cuin Hcgan!, hoo esi, i:i principio suo apu.l Palrein siium, uld vidisU^la*

cocsseulialem; JTS/Jooufftov eum affinnaiil, hoc esl, riam ejus qnasi uni;;eiiili a Palre. IHenum grutia et

aUerius esseiiliae quaui Palcr esi. Ac per lioc iiou veritalis. Duplcx iitijus pcriodi inlclkciiis csl. l^o-
vci i-
prodesi eis Clirislum reciperc , tlum (oiianlur lisl euim de bumanitate, ac divinitale incarnaii

latoin ejus ncgare. Qui vcro iccipiimt

Chrislum vc- Vtrbi arcipi, ita iil pleniiudo graiiae reforaiur ad
ruiii Deum ci vcrum liominem, el hoc iirmissimc liuuianitalem, pieniliiilo v.;io verilatis ad divinila .

creduni, eis possibililas data csi fUios Dei fieri.^

Itim. Yorbum qnippe iiicarn:ilum Dominiis uosier
Qui non ex satujmnibus neque ex volvniale carhis, , Jesus Cliristus plenitudiiicm gialiac secumltim h»i-

sed ex Dco nali snnl. Iii an-

iieqve ex voluntn(e viri, :;jai.ilatcm a(Copii, quoniam capul Ecclesiac csi ct

liquis Graecorum exemplaribus solummodo scrilii- primogeiiiius univers.ie cieaturae, hoc csi, loiiiis

lur : Qui non ex sanguinibus, sed ex Deo nali sunt. uni\crs:tl lei nuuianiialis, quaeiu ipso cl pcripsu n
Inquii, hoc esi, noii corpoia- s;iuata el resUurata est. In ipso dico, quoui:!m
Nou ex sanguinibns,
•'
filiorum Doi
libus procreaiiouibus, qui adopiionem maximum exemplum gratiac, <iiia,
et principale
Palre p r Spi-
laerilo fidei adipiscunlur; sed a Deo nulUs praecedenlibus meriti», homo eflicitnr Deus.
Clnisli, hoc esi
ritum sanctum in cohaerediiatcm ipse cst, el in ipso itrimordialiier inanifestaluin esl.
h\ coufilioliialera unigeuiii
Dei Filii nali suul. Ncque Per ipsum vero, qnouiam de plenitudinc ojns nos
neque ex voluniale viri. Duplcx pcr graiiaii»
ex voluntaie carnis ,
oiiines accipimus graiiam deilicalioiiis,

iulioducilur sexus, ex quo in carne nascenlinm fidei, qua in eum credimus, et aciionis, qua mau-
carnaliier numerosilas propagalur; carnis quidciu data ejus cuslodiuius. Polesi etiam i.li.niiudo gia-
uonunc feniineum, viri vcio mascuUnum ovaugc- liae Cbrislide Spiriiu sanclo intelligi.Sauctui iia -
Ufiia sigmficavii habitum. que Spirilus, qui distributor et operator douaiiu-
Et ne forie dicas impossibilc videlur, moriales
:
nuin graliae. gr;viia solci appellari. Cujus Spihlus
fieri immurulcs, corruplibilcs
corrnpiione caicrc, sepiiformis operatio huinanilaiem Chri.^ti iiuplevi:,
pnros horaines filios Dei esse, lemporales aeierniia- ct in eo requievit, sicni ait propheia : < Ei rcquie;-
leiii possidcre, ex iis, quae majora sunl, accipe ar<;ii-
cct supcr -ouui spiritus Domini, spirilus saiticiilic
de qua dubitas, possis lidom
nientum, quo rei, oiintcUectiis,oispirituscousiliietf(jriitudiiiis, spiri-
accommodarc :Et.verbum caro faclum est. Si ila<iiio. ius soieiiii:c et pictaiis, et replebii eum spiriius ti-
C
quod plns est, procul dubio praecessit, cur iucreiii iiioris Domini i. Si crgo de Christo per se ipsum
liiie quod minus est, posse conscqui? Si
videiur, vis accipere, quod dicttiui est plenum graiiue, do
Filius Dei faclus esl homo, quod nemo
corum, (lui
plcniiudiue deificaiionis ejus ci sanctifi.aiionis sf-
eum recipiunl, arabigii, quid mirum, si homo cre-
cundum liumanilatem co^uosce. Deificaiionis auici.i
dens in FiUum Dei fiUus Dei fulurus sil? Ad
hoc
dico, qua lioinoet Ueus in uiiiiaieui unius subsian-
Aiquidem Yerbam carnem dcscendit,
in ui iu ipsum
tiae adunaii sunt; sanciificalionis voro, qua iioi.

Immo credens pcr carnem in Ycrbuni

caro, id e$l, S'duin de Spirilu saiicio coucepius, vorum eiiaiu
aseendai, ui per naturalem Fiiium unigcniium mul;i
pii;niludine donaUonutn ejus repleiuscst ; ac veUii
fiUi eiricianlur atloplivi. Non
propter seipsum Yer-
insummilale mystici ecidesiae caiidelabri grauaru:u
bum caro factum esl, sed propier nos, qni non nisi
lampades in ipso ci de ipso fulserc. Si vero pleiiilu-
per Yerbi carnem poiuissemus in Dei fiUos traus- iliiicm gratiac ei vcritatis incarnaii Yerbi ei Nov-.i
mulari; solus descendii, cum mulUs ascendil; de Tesiameiilo mavis inielUgere, idem cvangclisia sic
bouiinibus facil deos, qui de Deo fecil liominem.
paulo posl videiur sensisse. Ait eniiu : t Lex p<:r
Kl hnbiiavii in nobis, hoc est naluram nostram pos-
Moysen data esl; gialia aulem el voritas per JesniiX
5cdil, ul suae nalurae nos parlicipes faceret. Ei
Chrislum facla csl ». Non incongrue piontmliabi-..
i^
vidimus gloriamejus, gloriam qtiasi uniyenili a Palre.
plenitudiiicm graiiae Novi Testamonii por Christiiiu
Dbi vidisii , o beaie iheologe , gloriam incarnaii legalium symbolornm vcritaieia
osse donatam, «'i

Yerbi, gloriam humanali Filii Doi? Qut-.n^o vidisti? Apo^Kdus In qu«

iii ipso esse iuiploxain ; sic ail : «

QuaUbus ocuUs perspexisti? CorporaUbu», i:i ojiiiior, plenilu-

l.aiiial plfniludo diviiiilalis corporalitor i ;

in monie traiiforiualionis lompore. Tunc cnim lii- inysiii^os legaliuin uiu-

«linein vidoliict diviniiaiis
lius aderas tesiis divinac gli^rificalionis. Praest^us
biarum inlcllectus appcllans, quos Chrislus in carm*
«;ras, iil exislimo, in Jerusulem, ei audisli vocoin
vtniens iti sc ipso corporaUtor, boc est, voraoiiei
Palris Filium ciaiificanlis dicenlcm : « Clarilioa^i
habiiasM', cl dccuil cl nu.nilo^lavit, quoniam ipsc CSI
et iierun) clariiicabo i . Auili!>ii lurmas infaniiuni
foiis cl pioniludo graliarum, vcrilas symboloiuiB
piocl.mianlium : iHosaiina lilio Davidi. Qnid dicain
legaiiiini . lini-. [tiophpialinm visiouimi, cui sloii»
ile gloria resurrectiouia? Yidisii cum lesurgentem
cufn Pauo ct sando Spiiitu per omnia secula s.

H morluis, dum ad lo ceteiOb'r.U'. lucs donrfjscijin-

culornin. Amen.
ios ilausis 'auuis iniravii. Yidisii slonaui (ius
 29 T COMMENT. IN EVANC SEC. JO.VN. sse

JOANNIS SGOTI
COMMr.NTARlUS

IN S. EVANGELIUM SECUNDUM JOANNEM.

£«. fod. nos. 81 biM. Lauduneosis, mpmbran , ser.M,!"; primus edid. Feliic Ravaisson in libro qui in^cribiUii
CtUa(ogue y^idral tle* numiscril» tlet bibliolhe(iui's publiques det d^pm-Umentx, 'iom. l, Paris. 4% p. &05 seqq. \^,

FRAr.MENTUM I. A mireris cariiem, ideslninriatein lionilnem, in filium

Cap. I, 11-29. Uei posse Iransire per gratiam,cum majoris miraculi

sit Verbuui caro fuctuin.Nam si,quod superius est, ad
In ptopriaergo venii, Iiocesl. ir> Iiuinaii:i nalnra inrcrlu.sdescendit, quid mirum si quod inferius est,

in«>ariiatus est. Elsui eum von rcceperunt. Iluc cli- in id, qtiod siiperius, superiori.sgraiia agentc, asceu-
cium csiUe |)e>(itii.-^ Judaeisei oionihiis impiis, qui dal, praeserlim cum ad hoc Verbamcaro factum sit,

Doliicruiil Dci Vi rbuin reciporo, 1h>c est, iieqiie iii ui lioino lilius Dei nerei?Dcsccndit ciiim Verbum in
eum credere, ncquc eun) inlellijjere voliieninl. El Iioniiiiem, ut per ipsumascenderot liouio in Deunu
ne quis puiarot, oniueshoiiwneseuiii nou rece{iiss<>, Sicut euim dicimus : Verbum caro facium cbi, ii.i
u;i(n ab iiiilio mundi nuUani tenipus orat, in quo possiimus dicere : eiearo Verbum fucla esl. Kl Ver-
rocepiore» «livini Verbi non esscnl, prop^erea bum caro factum est, baec evangelica £enieniia pro»
addidit
^ Ii)(|ii!orumj[nare recurril. Et liabilavil in nobis, hoc
QuoHjuul fiulem receperunl eum, hoc esl, qulcnm- esi, couversatum csl inler nos homines ; Verbum
qiie creditlerunt in euin, dediieit potestaieni film habitavii iii nuliis. hoc esi, naiuram nosiram posse-
J)fi fieri. Non dixit : dedit eis poiesiaicu) s^ilvari, dit. Et vidimus gloriam eju$ ; nos videlicet, qiioscle>
R vidimus gloriaiii eius iu manirestissi-
aut inprislinum staluin <^ldi<;iiilaleni huuinnac iia- git de tDUiidn,

luraedediteis poleslateiii redeiiudi. sed, qiiod iucf- mismiraculis, inlransligurationcin mouiespirituuli,

faliileesl, ei omui naiunie per sc ipsam impossibile, iii claritaie resurrectionis ; ei non aliain gloriain.

dedit eis per sublimilalein siiae gr.uiaf^ lilios Oc-i sed gloriamuuigeniti a Patre. Plenumgralice, swbau-
fieri. llh qui credunt in nom\ne ejus, boc esl, bis diiiir plenum vidimus graiiae sccunduiii humani-
:

qui credunt noliliaui ejiis ' el intelligeiiliain pcr laiem, el teriiatis seiundum deiiatcni.
fi leiii ia liae vtta, ei per speciem in aliera se re* jQannes teslalur de ipso, Veibo videiiccl, el c/a-
cepiuros. ma(, vel,sirut iu Graecoiegitur : tt clamatitdicens :

Qui non ex sanguinibus, boc esl, qui non e\ semi-. Hicerut.quem dixi, Yei.sicaiiii Graecohabelur:<ju«m
nibus; neque ex voluntate carnis, boc est. ueqiie ex dicebam, qiioJ inuUosignificantius est.Nam siprae-
«exii reiuineo ; caro quippe rcmineum scxum sacjie lerilum perfeclum, quod esl dixi, poucret, peractum
sigiiilic^t ; neque ex voluntate viri, boc est, nequc ex jam praedicatioiiis cjus de Chrisio opus sii^iiificai^ei

sciuine virili. Poiesi etiam sic intelligi neijue ex vo- praeteritum vero imperrectam,quod est dicebam, ct
/Mn(ai« cnrifis, utexpositio sit, quodsequiiur, fie^ue iitrtioatioiiem pruedicationis Christi ab Joaiine si-
«X voluntttteviri.^i^ow enim desunt, qui irrationabi- (; gniiicai, et adliuc in ipsa praedicaiione pcrscverari-
lem motum, quo homines concipiuntur in carue, solt liam. Uc eral ; hic pronomeu esl demousiraiivum
carul atlribuunt, quasi nihil ad auimam pertiiieHt, praeseniis persouae; ac per hoc dalur inleiligi, ad-
«ium caro sine anima nihil in laiibus praevaieai. fuisse Chrislum in ijlo loco, in quo Joanucs Uleui
Ideuque sequitur, neque ex voluntaie viri, hoc est, deeo demousJraiionem aperic ilcclaravit. N-.c hoc:

neqiie ei voluntate toiius hoininis. Saepe sapienti-s iuiruiu sacpe euim ipseOomiiKis, adliuc fercomni-
;

viri vocabulo horoinem so!eut appellare. Sed ex Deo bus ignolus, priusquam bapiizjrelur, et praedicare
n:iti$unt, pcrgratiam videlicet baptisinaiis, in quo iiichoaiet, ad Joannem soliliis eial veoire. IJeoquc
iicipiuiii vredeiites in Chiistum ex Deo uasci. Sed ail Joaiines : Uic eral quem dixi. I:i hoc loco, sicut
iiequjstmpo&sibile exisliniaret, huminem mortalcm. Irequeiilcr el in superioribus, verbum quod esl^wi,
eaiiialem,fragilem,corruplibi!em, in tantam gloriam nou signifuiaiioaem lemporis, setl substantiae decla-

cxallari, ul iiiins Dei fierel, Yeluit evangehsta rcspi- rat, ila ut iiilciligaimis liic erat, ac si aporie diceret

lans, occultisque inlideliui» cogitatiouibus rcspoii- hic est, bic sutisistii, quem dicebam vobis. Ad quoi
dfii», foriiisiiuum posuit argcmenlum : dicelial ? Ad discipubis piofecio snos, qtiibus cl al.-

Et Veibufn caro factuni esi. Ac s» dj.veril : Nou sciileui Chrislum piacdicaLia!. ci iiracscnicmdtmon-

VARlAi: l.ECilONES
Cod. fi.

I
2** jriANNIS SCOTI 300
Mtabat.Q-oJ iii 6rqiiojUib.is nnniffslaiur, iili a i A lionis ojris confessionis, lioc osL graiiam specieipro
*\isc]pn\\s suh :
Ecre Agnus Dei (inl posl ine veuinrui gralia Cdei, graiiarn deincationi» in fuluro, pro
csl, vel, sicut in aliis codicibus scribilur, gratia aciionis ef scieniiae in praesenli. El
ijui posl ne quis
im neHJf. Nam qiiod in Giapco scriptum ip/6;;.svo-, eormn, qui se glorianluria lege, exisilmarei segra-
prpieriii lenipr.ris parlicipinm esi ct fntiiri.
<^l
«iam ei verilatem ex lege acccpisse, conlinuo sub-
Auie
me factun en. Ac si apprle difeiei : Qi,I post n;c joril ;

oi dine JeniporHm in concepiionc el naiiviuite Quiu lexper Hoysen daia

venil est. Ac si dixissei ; Pro-
111 mundiim, anic me facliis est, milii praeiatns cr. pierea dico cx pleniiiidine Clirisii iios omnes acce-
dine digniiaiis. Ego enim piirus ei s,im!)le.\
bomo pisse gratiani ei veritatem, el non ex lege, quia les
sum, iljo plus qiiam homo, cx liumaniiate
et divini- liiiluiniiiodo per quac nullam gra- Moysen daia csl,
lateconiposiius ilic Dominns, ego scrvns; tiam accipienlibiise^m spcundiim liiterain imperii-
;
illcrex.
eso prx-cursor. MeOQiie sciniinr : Quia prior vie qnoniain
itir, iiiliil aliud est, nisi uinbra quae lain ci
crat, nonsoliim aeiernii;iie
divinii.iiis. venun etiain synibtdum Novi Tesiameiili. Cralia fl verilatperJe-f
lii!ma:i:!aii.s dignitale. S.-d si
qiiisintenlus graecnni ««m Christiim fucta wl. Poiesl el sic Inlelligi quia :

.?er,iio!iem in;pexerit, alio modo inielligct quodait ; Ix.dnm consideraiurin Moyii, id»^st in liueranuda,
i)ui posl jre venturus esi hoc, ^s , qui posl me ven ^ SDlunimodo le.\ esl ; dum vero in Cbrislo, gratiaci
f.irus forel, vcl qui posi me venit in iBundum. an:e veriias esl. Spiritusenini legi.s graiia et veriiascsl
i!te fadui esi, bcc es", conm «neapparuii : et queni- i i Clsristo Jesu. Lex iiaiue, considcraia in Moysi,
i.dinodnm prophtttavi cl cog.io^i enm spiriiualibus esi gratia et veritas
•>••« ; in Cbrisio autem, graiia cl
oculis, diim essiMii i„ uiero, iia ei vcriias esi. neains Auguslinus ita Veius
iinnc carnalibus Teslamcn-
ocolis coram ii:e factiim, id e.st, vcnicnicni
con.sp cor. luni discernit a Novo; ail enim : Lex data est, ui
Uii!>dcnim in Gr.icco scriinuin c.^l ?fi.itpc.aOiv jiou, giaiia quaerereiur graiia auiem daia est, ul kx
;

i-rojiric iiiterpretaiur cvrom iniplereiur. Triaita(|ue proponit

: tnc, boc est, ante ; legem, graiian?,
ociiios mcos. Ki quid in eo per.-^picio, .sve spiritua- veritaiem ; ires ierarcbias insiniians, unam quidcni
libns sivo (orporalibiisoiulis? Nun in VeieiiTesiameiilo, in obscurissimisAenigmaiibus
aliud, nisi quia
prior meera», geu, ul S!g:ii(icaniiusin tadiam;
Graeeo.qnia sccundain, quaiu ct mcdiam dicimus, in
piMins nioi erat. Ad boc iiaque iii praeseniia mi'a Novo Testuiienio, in qno .ibundaniia gratiae, ci
laeliisest, ui cognogccremprimuni esse, boo illuin eoruni, quae niysiice iii lege et dicta ei facia sunt,
cst, in oniiiibus ine pra 'cedcre. Piaeceditenim nie aperlissima declaraiio esi; tertinm, caclesiem dico.
pleniludiuegraliae. Qiiidquid gratiapossideo, non
iii
J^'" '» viia iucboaMleni, ei in atlera vila pcrfi-
q '»='C

aliunJe, nisi tw pleniiudine sr^liae ipsius accipio. ciendani, in qnapurae vcritalis coniemplaiio, in bis
hieo coii?equcnler adjnnxil : qui deiticaniur, absqiic uIIj caiigine donabitur.
Ll de plcnUudite ejus nos omnes accepimus. Qiiam P' i»»a ilaque ierarcliia iegis nomine, secunda gra-
pleiiiludinem dicii? i\on ali;>in, nisi eam de qri;, liae, lcrlia veriiatisappelbaione iiisinuatur. De qui-
»^i\n'rHis i\[\il: El vidiutus gloriam ejui, gloriam quttii bus iribus ierarcbiis quisquis plenius sciro deside-
i:Hi<jeiiiti a Patre, i^lenum gratice el veritutii. Pleni- raii legsit sanctiim Dionysium Areopagium '.

liiiltMiuppe graiiaesccnndoin iiumanilaiem, et

ple- Deum nemo vidit unquam. Ad cumu|uin Inudi*
niHido vei ilali.s ju.Ma iliviniialem in Cbrislo liabilat. pleniiudinis Cbrisli addilur liuod ait : Deum i.eitt»»

Undc ;>ii Aposiolos : iii qn«» plenitudo diviaii.-iiis ''dil unqHam, et quasi iiae occasiono divinae
«Oiporaliier, hocestvcracilei,habiiat. Sedquomodo invisbiliiaiis «inni beatilodine ininiana privarctur
iiiClirisiopkniiudo graiiae .secundurn bumaniiaieni naiura — ipsin» nainquc conleniplaiio vera esi
lialiilal *? Non aliier, nisi qiiod ipse sil primum el beaiiludo — si iion succnrrcril diviiia bonilas pcr
niaxinMim divinae graiiae cxempluin, in eo quod incarnaiionem uni^icniti Filii Dei, qiii in canio*
boiiio Cbrisiiis, iiullis praccedenlibus boc esl in toto bomine, quem accepil, noii
nieriti^, in
uiiitaicm subsiaiiiia", vel, ut usiiatius dicj.m, per- ^ solum se ipsuni apernii, sed omniuo aniea incosui*
s.»i!at' assiimjtlus csu Plt:ni!iido anteiu veriltnis in luni Dcusn Palrem boininibus manilVsiavil, siciil
ii).so iiaiur:i)iieresl, quia ijise est vetiiaiis, ipso le- ait ipse : « .Manifesiavi nomeii tuum liominibus, quos
saiuc : i Ego sum vi;<, De pKni-
veriias el viia. » dcdisti niilil > ; el ileniin PI;ilippoquaerenl.i el dl-
tudine ij^iliir ejussecundum liiimanilalem el divini- centi : < Ouende nobis Paircin, ei suflidi nobis »,
laieiii luis omiies accepiinus. Nos omiies dicit, qiii de rcspondeliir : c Pbilippo, qui me vidci, ei Palreai
lirycl.iico populo euin recepiauis, ei qiii de celeris videt nieiim i ; ei iieruni : c Nemo vidit Filiuni niiii
loiius iiiundi nalionibus iii eum crcdiderunt,gratiaiu P.iler, ncqne Palreni nisi Filius, ci cui volicril
accei»i!i!us, qua iii eum credimus, ei vcriiaiem, qua Fdiiis revelarc ». Necsolum hoc de houiifiibus, tc-
ipsuni iiiuliigiiiiiis. E'. boc est quod sequilur : Gro' rum etiatn de :>ng«Iis iiiietligendnin. Nam el aiigrli
liam proyrttliu, ul siibaudialur :i!e plenitiidiiie ejus Deuiu suum, qui omneni inlelleciuiu exsuperal, iil

4e.;cjiinuis graiiiiin pro ••raiia ; giatiniii videlivel sua natiira cognoscere non poiueiunt, quia invisi-
conteoiplaiioiiis veriuics piogr.ilia lidei loiiiimapa- bilis cliiioogninis csl, V rbo vero incarnalo dom:-

VAUIAi: I.LX: TiO »1 s.

Cod vosfiidnt. ' (« . .\riop»yi\ui>i.
50! CO-MMKNr. IN tiVANG bF.C. JOAN.

n«ni sinmi liUclloxPruui, Dei vi^Jclicct FHiiim, el in A ips\un ei i. Iti ftpiblol;» sua Jicwn/?* < Sciintis

ipso et per' ipsurn lolani remotain ab oumilhis Tri- quia filii Dei sumus, sed nondtmi afviiariiil qiii.I

niialem. Universaliier itaqiie el ralionali ct inlel- erimiis. Scimus aiiiemquia, cum ipse flpparucrii,

crealurac profuii Dei Yerbi iuhumanalio, videbimus cum, siculi est i. Paiilus itcm : < Vid(!mus
Ifrcttiali

rationali videiioel ad lilierlatcm iiatiirao e\ «mrlft nunc per spccnlum in aenigmatc, lunc autem fi-

el serviiio diabolico, et cx ignoran'ia veriiaiis, inleJ- ciem ad faciem >, ceieraque id geuus. Qiii!l, in-

lcctaali v^ro ad cogooscendam &uam causam, qnam quam, videnl homines el angeli, vel visuii sunl,

priiis ignorabat. Hino Aposiohis : < In quo restaurala dum apcrlissimc ct saiicius Anibiosins el Diopysius
suiit omiiia, quae in caelo et in lerra ;. Sed noo ArcoDagita absque ulla cunclctinne inculcani, Deiim,
immerilo quaeritur, cur * in Veicri Toiflamcnio H in summam dico Triniiatem, nulli por se ipsain mi-
Novo frequenier legalur de Deo, bominlbns appa- quam appariiisse, nunquam apparere, nunquam :ip-

pjiiluraiu? Apparebit iiaqiie in tlieopbaiiiis siii»,

rnisse, sive visil)iliter camalibus oculis , sive iuvi-
sibilitcr pioplieticis visjonibus, diim Evangelium aii : hoc esl divinis apparitionibi»9, in qiiibiis juxla alii-
tudinem pr.ritatis el virlulis miiusciijii.^sque Detis
< De;itn itcmo viilit un(]uam >. Sod si de solo Palrc
diccrelur, qiiod cum nemo vidit, faciUime solve spparebii. TUeopbani.ic aiilcm suiit omnes crcMlu-
retur qgaeslio, ul per.sona Filii el Spivilus sancli B rae visibilcs el invisibiles, per quas D«us, el in

saepc iiiteHiganlur visibiliter appaniisse, soltim vero quibus saepe apparait, el appaiei, ei appiriliinis
Paireni remotu;^! ab omni visione. Qisojiiam vera est. Item virtuie purgaiissimaium animaruni ci

non de una perSona, sed de sola Trinit;iie, qiiae Deus intellocuium ibeophauiae suni, et in eis quaeren-
quibiis
unus esl, hoc inielligilur dictum, « Deum nemo libus et diligftuiibus se Deui» manifostal, in
vidit uriquam », esseniiam viiJelicel et sn!.si:iuiiam veliili qiiibusdam iiubibus rapiunlur sancii obviain
uuius Triniiaiis, quornam superat omiiem Lntelle- Cbnslo, sicul aii Aposlolus : « Rapicmur in niibibus

clum ralionalis ei inlellcctualis orealurae, non im- obviam Cbrislo», mibes appellans aliiludines cla-
incrilo investigandimi est, quod apparuil, duin risslmaj ilivijiac ibeoriae, in qua semper cum Cbristo
erunl. Iliuc cst, qiiod Diouysiiis ait < El si quis
diciiur Oftus siv« visibiliicr sive iiivisibililer appa- :

rnisse. Bealiis Aiigi>siinijsincuriclanter aperit, Filium eum, Deum videliocl, vidisite dixerii, non eum vidii,

appariiisse in Ycteri TestameiiK), non tajnen in ea sed aliquid ab eo laclum. Ipse enin» omnino invisi-

subslaiiiia, qiia Palri aequ.ilj$ est, sed in aliqua liilis cst, qai melius ncscicndo scitiir, el cujns ign»-

subjecta crealiira, sive visibili sive invisibili. Simi- ranlia vera est sapientia i. linigeiiiius FUiui, qni ai

Patris; vel ul in Craeco scribilur qui esl

liier quando apparuisse Spiriiiis Wgilur, verbi gralia in sinu :

in specie oolumb;\e, non per se ipsum in ca sub- C jn siiiu Pj^tris, vel in sinibus Patris. !n
qiiiliiisd-tiii

codicibus Graec«rum singiilariier sinus Pains

di-
slaniia, qua Palri et Filio coessenlialis est, sed in

subjppia crcatura esl existinvmdiim. Id ipsiim de citur, in quibusdam pluraliier, quasi siuiis
muHos
habeal. Ipse enarmvit. Iliijgenilus iLique
Palre intellige. Visioneseliam propheiarura, qjiibus Pater
prophetae Deum vidisse perhibenlur, de subjecla Filiu* Deum narravit, hoc cst, in se ipso maiii-

quadani spirituali crealura factae suiit; subslantiann feslavit, non in qiuintum tllviaitas ejus, quae om-
verodivinam perse ipsara nuUomodo eis apparuisse nino invisibilis esl, seJ quanlum iiumamlas,
in

Dionysius incunctanter aslruit, ne invisibilis et in- quam, ut se ipsum et Palrcm suum, nccnon et
comprehensibjlis aiiquo raodo videri aiit compre- Spiriium sanctum suiim hominibus manifeslr,rcl el
hendi posse existimeiur. Quaeritnr eliara, nlrum lioc a.igelis, accepit. Nam humana anima,
dum per se
[dicatur de] hominibus solnmmodo adhuc in hac ipsam invisibilis sit, per moius suos carporeos, non
sit, manifeslat. Et quid esl,
quotS
vita degenlibus, non aulem de virtuiibus caclestibus, qnid sit, sed qiiia

quaesemperin divina contemphuianecousislunt. Ad Qui osl in siim Palris » vel « in siuibus Pa-
ait : <

ioc dicendum^ qula nullus humanae seu angelicae iris »? Ulrum aliiid esl sjnus Pairis, aliud umge-
naliirae particcps ipsum Dcum perse ipsum in sua niiuii Filius Pairis? Non aliud, scd unigeniius Fiiius

propria uatur;-. potest conlemplari. Qaod enim iii ^ ipse est siiius Patris. Sinus niiiem Palris diciiur
laiiao codice scriptum, « Deum nemo vidjt », in Filius, quia Pairem iiisinuavil muudo.
Sinus ciiam
pa-
graeco I Deura nullus vidii » ; oloitj quippe et 7?emo Patris unigenilus Filius cst, quia in secrclis
milu$ interpreiatur. Qnid ergo tcrnac naturae seinpin- est, sicut ipse ait < Ego ii>
et saiiclac animae :

hominum et sanoti inlellectus augclorum vjdont, Palre, et Paier in me est s. Qiiemadmodum iiiHur
ail
dum Deura videni, si ipsum Deum non videni, (juetn domus Patris unigcnitus Filins est, sicut ipse
< In domo Palris inei mansioues iTuiilae .stnil » : ac
viderc pcrhibenlur? Yerbi graiia, ut pauca oxempla
si dicerel : In me, in quo Paler vehiti
in sua propria
dc mukis ponamiis, Esaias vidil honsinnm sedeuiem
8Upor solium cxcclsiim. Daminiis dicitin Evangelio : domo habitat, muliae mansiones sunl ; in ca enim
ei
I Aiigeli eorum semper vident faciem Patris mei, unusquisque suam receptioncm pro suis mcriiis
Qui me, diligetur a ipsiusgralia po<i3ideminr : ita'et sinusPatris esl Fi-
qiii in caclisest». Item: < diligit

me iius; in ipso enim recipii Paier, el colligit, quos vult

Paire nieo, et ego diiigara e;im. el manifestabo
YARIAE LECTIONES.
'
Cod. cur cuw.
 3«3 JOANNIS SCOTI 304
pecjpereH co%erc. Enanarii; l.oc est docirina A seu ego sum Joajinei
, < filius Zachariae., sed dixii-
eln«aiiilestalioHe ' sic.e iiicnr.wlionis J)euni invi&i- . F.go sum w« .. .Non enim jn se li.imanam subsian-
Ijtlem (lemonstravil el denionslrnl ei demonslralnms (iam consideravii, i.ec humanam goneralione.n, si-
esl; siciil ail in ipsa senieiUia, ci.nn. paulo su{>erius «ioidci» ulira haec omnia evalialus esi piaecupsor
inlroUuximus:i Q.ii dllij.il nie. diiigHur aPalie intjo, Veibi. Deseniit onii.ia, quac inira mundum conli
ei cgo (liiijsam emii, ei maiiifesiabo me ipsum ej». neiilur, ascendil in allun., faclus est vox Verbi. ila
El Iioc esl lemhiwiili/in Jounnii. Ac si dicerci ul .lullam in se subsianiiain ralcielur, p.aeier id
Hoc loium, qnoil dixinius , ab eo loco Joauiics qnod exlra onineni crealuram e\ .'ibiindaulia giali.i?
lesiimouiuni peilulK-i » usqiie ad id quoJ esl, aocepit, csse videlicet vox Yeibi. H<ic
« ille auiem iioi.ie!.
tnarravJti, lestimonium Joannis e*t praeciirsorls iioii a .se ipso, scd longe aiitc ab Esaia pnipboi;;,
dc €0, cnjos praecnrsor est. Deinde veltiil er alio iino a Spiritn sancio per Esaiain siLi esl imposi-
rrimordio iiairaiionis inclplt, dicens : (?«fl/j</tf mi- ti.ni. Iiaque cgo siiin "Ox, noii raea vo,\, se<J cla-
arutit Judaei ab Jerosolimis cel. Ei esi ordo ver in;!iilis vo\; vox cnim relalive dicilur. Clamanlu
lorum ; El confessus csl, el uon aegniil, qnundo mi- igilur Veiiii, Iioc esi, per carnem praedicaniis vox
arunt Judaei ab Jerosolimis sncerdoies el esi Joannes. Ei ubi elaniia Yerbnm, cnjns »f,x psi
lcvilas, et re-
Ii(iua. QHida.itemnonneg.vit.etqnid coiifessrsesl? lUoaimcs? In deserio. Hoc dcsertuni muU; \..lMnt
Quia Hon snm ega Christut. Pulabanl ciiira Ju- iiiicUigi dc Jiidaca, dequc iolo Israel. Judaca quippe
dnci Joan.iem i];)plista:ii Christum fuisse, qnla in in deserium redacla esl, on.ni uivino cului ev.i-
proiibciis pracdicluni, quod in mundiiin veiiHinis cuata, idoIoIalriae(H.e tordibus conlaminaia, legalc.u
essel. ruiabanl quoqiK» euiii Heliam Thesbilen, litleram solummodo, omni spiiiiuali sonsti evar'!:.-
propicr nimiaiii smi abslinenliani, et casiilatcm, el liin, divcrsls suf»erslilionibtis po'.'iilam soqiie..s; el
soliiariam viiaiu, el aspernmain (ieiiclonun repr«- qn;u^ prius confessio ('ida esl, J;.daoa eniin eonfes-
liCHsioneiu, et durissimum vindictae ruiurae tcr- .?i<; inlfrpreialiir a , in liegaiionein on.iiino verit.iiis
roiein. El praeler boc pulabant, eum, Joaiiiiem versa esl. In luic ilaijuc solitndine ot vox Vc.bi ei
dico, unum aliiiuem cx propbetis iterum surre- ip-ium Verbum prin.o praedicavit. Sed c.ir vocis ;q)-
xisse, videnUis maximam propheli:'.e graiiam in co pel!;>uone pniecursor Verbi signir.caiur, non ini-
profecisse. i Non sum ego 1, iiiqnit, < Cbrisliis, qi;ia nieiiio <iuaerilu.-. Est igiliir Vu\ inie.p.es animi.
Cbrisii piaccursor suinei vox clauiaiuis in dcscrto ». OiDiie enini, quo-.i i..tr.> semelipsum prii.s aniinus el
lteiiu.s ts lu ? Ei dixil : Non sum. Haec negaiio cogilal ot ordinal iii\isibililer, per voccni in bo.isus
duobus inodis ii.lelligil.ir. Non suiu, dixil, Hclias, :Midieiiliiirn .sensibilitiT prurcrl. Aninuis iiaque, id
sed in spiiiiu el virtute HcH veni. llem non sum ^- esl, inielloctus omnliim, Dci Fjlius esi. Ipse csi
Hclias; ille eiHin solumino !o piopbeta, ego vcro enim , ut ait sanctu.s Augnsliiius, iulellecliis om-
non solum propliei;», sed cl piaecursor. Non qiio;I niii.ii , imo oiiiuia. Cujus praeciirsor pulchre vocis
onines prophci;'.e piiucmsorcs Cbrisii iion siiii, vocabulo noniii.nl.ir, quia primo pcr ipsui.i doniou-
k'eU quod nulhis propiici^irum siimil cum Cbrisio slialiis esl iiiiriido, dicens < Eccc agnus Doi 1 ei re-
imo eodeiiupic ani.o naiiis esl, qui fierel praocu.'sor liqi.a. Alliori vero Ibcoria deserlum iiilelligiiur di-

parvo spalio inlerpusito. Pro;ihcln es in? Besiwndil viiiao nalu.ae ab on.nibus remolae inefiTabilis alii-

Non. lloHHiupliciicr iiileUigidir : aul, qiii.'! pliisqiiam ludo. Doscril.ir ei.iin ab omiii croalura, quia suporat
proplicia esi, siciii de co Chrislus p.".'>edicai, ideo omnem inlolleciu.n, cum null.ii.i iiilellecium deserit.

«egat se prophclam e.«sc, aui quod opinioni eorum tl hoc graeco noiiiine, quod esl t'jD»j,ao;, luce cl.i.-ius

rcspondir. ruiabnni onim, Joannem unuiii ex moriuis signJliraliir. *Ejcr,_u'« qiiippe ii.Ierpretalur rcmotio et
propbeiis praolcrir. icniporis fuisse.Ailergo ; Non sum o.\colsilutio, qi.od omr.ino divipac conve.r.t r.alurae.
Hn.isex ipsis propbeiis.dequorumnumero exisliroa- I.i ipso ita(|iie do.scrlo diviuae ccUitudinis Veibuiu
lis me siirrexisse, el pr;»cseniiaIilervobispraedicare. clain;it, por (piod facla suiil oniiiia. Audi iiloysen iu

JHxeruni crtjo
^'
ei : Quis
* es?
-- Si - —
^ Clirislus,, scu He- — (•onesi dicentcin : t Dixii Deus : Fiat lux > , dixit

!ias, seu aliquis propbelr»rum non cs, dic, quis es, Deus:< Firmamentum »; simiUter in omiubus (ipon-.

no absqiic losponso atque ulla cogniiioue dc te bi.s sex dierum praecedit : « diiii f»eus 1. Ubi Doi
ad eo^, qui nos rniserunl, rodeaniiis, niilluinque iiomino raln^m iiilelligiuius, t dixil » aiitem Dei Vcr-

responsunx eis redderc valeamus. Quid dicis de le hiim siguilical. Clamiil ilaque Verbum Dei in romo-

ifiso? Audivimus enim, 1« da Chrislo [iiaedicasse, lissiiua divlnae bonilaiis soliludiue. Clainor ejus na-

d»^ le autem ipso nil manifeslum asseris. Quitl e.go Uiraium omnium couiiiiio est. Ipse enira vocat t»a,

«licis de te ipso? qi.ac siiiil, laiiquam <iuae non «uiil. quia por ipsum

Ego ium «o.t clumaniis in deserto. Si qiiaeiili>, Deus V&.\ov clainKvii, id esl . creavil cuncia. qba<!

iMquit, quid i!e me ipso prolero, c«)«nosciie, (juia fieri volnii. ( laii.aul ille iiivisibililcr. priusquam
ego sum VQX. Non di^xil, < qu.a «go sum homo », iiorol mundus, iiiiindum lleri. Clamavll, in im.udum

VAUIAE LECIIONES
'
cod. doelrjnam et manifestoiionem.
NOTAE
a Hieronymus ; Judn, laudaiio v confessia. Nam rm.T duciiur a werho m* H.ph. mvt, id esi. /•"«^'ffi
 COMMENT. IN EVANG. SEC JOAN. 306
30«;

miindom "^alvari. Piiiis clamavii A rexisse ac b«pii/.:i«isc. \c 4)cr h*c non inU-rrog:.-
\enien>. visibililer
diviiiiuicm anle incar- iKinl rrupbelainm nnus es Ui •? scd SOluinmodo :

aciernaUlcr |>or solam su:>in : «

Propliola es Ui ipse vidclicel, <|ui praeJigurabal

iiatio.ifin ; ciamavit posiea per snam canicm. lit « . ?

i|uiil illa vox ejiis, linc esl praocnrsorejus^vociferal? bapiismuni. Ucspondil ei& :

Ainii. Dtrigilc vium Duinini. Qnid csl « Oiiigile viam Kyo bapdio in aqnn; ac si dicorcl ego liiigo m :

romini »? Nonne (iiiod soqnilnr. . recUis facile se- aqna solummodo pcr pnrgationeni corporum, san-
rwlo corporis el aiiimae ia eo, qui vere
niilas I? biriijitc ergo viam Dooiiiii . Iioc esl, clificalionem

pracilicale el credile Doniinnm, (|iii via es(. si<iU baplizal, praefigurans. ilediux outein restrum stal.
ipseail : < Kgo sum via el veriias clvita ..foiesl ei Loc csl, piaesens vobis apparet, quem vot nestiUs,
inieUigi: t Diiigile viam Doinini », boc esl. rcclc qnia in enmnoncrcdilis, ncquc, «[uis sit, cosnostilis.
<fiic

rredile iu Doininnin. Non enim per aliani viam Do- Jpse ev qui posi uic venluTus esl. Ilic csl ,
qui
,

ininus corda liomi-iuni in^MCcliiur, nisi per (idcni, in divina dispiilationc cl pracdicalionc, priusqnam
qnae via esl Doiuini. Sicul dixil Esaias propl.ela. lierel mundns, definitiis^esl,quod posl ine venlnrnb

Videns evangelisia senieniiamEsaiae de piaccursoro cssei in mundum. ut nf)e praccnrsorcm snnm subse»
Domini in Evangelio secnndnm Lncam plcnissiinc querelur. Qui anle mc faclna csi hoc cst, ;
qui c*»ram

scriplam, inleruutlere voluil, ne videreuir super- B oculis mcniis meae ci cor|»oiis praesens factus esi

Hiiuin, eandem senleniiam recapitulare. In hoc ioco Ipstim ijiquidem vi<k»o, ci cognosco in medio ve-
de niysiicis praecursori^ «ominibus panca jnseirre slrnin, vos anicm euni n*»sci(is. Esl el alins inlel-

ron esl inconveniens, nt oplnor. Vox voc;U(ir, qiiia, lecuis in liis verbis, nl Ma.ximo placel. Joannes

siciil vox praecedil mentis conceplnm , ita Joanne.s fguram poenilontiae gerii, qnoniam pooiiiienliam*

praeccssit Dci Vcrlmm. n^ioSpuo,- vocaViir, id esl praeriicavil; Clirislus auiom fisnram jusliiiae, non
pi'aecnr<or, qnia non soluiu Joanncs in coiioepliono solnm qiiia miiiKlum jiidioal, veriim eliam, qina ipse

ei naiiviialc, veniin eiiam in niysterio bapiismatis ]iis!iiia :ielerna esl. Poeniieiilia non nisi posl prae-

ot praedicalionis poeiiiieiiiiac Domimim pracccs- varicalionom jtisliliae valel litri ;

hnm.ina ilaqna
sil. c.jayojpof dicilur, hoc esl Incem rcrens, q;iia iialiira, qiiae logos divinas in paiadiso iransgrossa

ipso primo liicem mnndi in noliliam miinrfo :iiiiilil, esl, siib persona Joaimis poenilonuant pracdicat et
el in se ipso gostavii. Slella malutina , qiiam GrAcci faoit,ei sal>stantialcm Dei Verbi jnsiiiiam praece-
frSTjDov Trpuiivov appellanl, Joanoes dicitnr ,
qiiin, denii:m se per divinitaicm , et posi se vcnuiram por
sicnt illa slella, qtiam aslrologi iuciferiiin vocanl, carnis dispoitsationein inaiiilesie dcclarat, ni eam,
orlmn solis pracccdit, iia praccursor Domini prins bnman.nn dico naKirani, jnMa divinas legos, quas
jnimdo apparnit, qiiem sol jnsliliae subseculus est. suporbiondo sprevcral, convcrs:inlem ,
ad prisllnum
$imililer a Graccis axjsiSofxtXtT|Coyif vocilalur, pro- •.ct(Mn;tc JMStitiae slatiini i'cvocar<>l. €u)n% eyo ncn
pter snam aListinenliuin n coiiimnnibiis honiiniim suni diynus, el reliqna. Galcoamcnlum Veibi ei,l sira

kiimentis. 'Azpt» qnippe inlerprelaliir locuHa, uih caro, q'tain de virgine assiiinsoral, qnae per figiiram
mel, TjBoyfl ' esca; Kxjctoo;/j).try.oid» ilaqne locusias el calceamcnti inslniialur. Ti Cii;m caheamenlnm ex
tnel silvosirc comederis iniereretalur. corio morluoriim animalinni onicimr, ila caro Chi tsli
Et qui inissi fuerunt, erant ex Pharisaeis *. Qiiae- proplcr nos mortalis facia cst, iii morle ipsins mors
ritnr, quare Pharisaei missi sunt ad Joanncm? Sed itostra omnino interimeretiir. Nam caro Chrisii non
ad hoc diccndum : I leo specialiier Pharisaei , au- nioriio sni pcccali morlalis faoia cst, sicul caro no-»
dienles praodicalioncm Joannis gciieralem omniuin stra, sed ad nalurant noslraiu posl pcccalnm oon-
resurrectioncm e\ morinis populo snasisse, cl ma- (loscensione passibilis orat. .Woilcm siqnidtn» snbire
xiine eo loci, ubi ait, < gcnimina viperarum, quis proplor nos non renuit, cansam vero inortis, pecca-
vos Ubcrabil a supervenlura ira », in jiulicio vitle- f.im dito, iioti rccopil. Idettqnc inors ctim detinere
licei post resiirroclionem, desidcrjbani atidirc Joan- iion polnit, quia dobitor mortis non fuit. Non polerat
nein; nam cl ipsi resnrreclionem morluoriim firmis- mois dclinere capliviitn. quein non inveneral ciimi-
1)
piine cre«lcban'i ei praedicabant, ac per lioc in nuiliis nosum. A primo orgo bnujiiic apirt pecpatnm ae-
rnnscnsissft Cbristo periiibeiitur , Pauliim tjuoqiic copit absque pccc:iio osse; ab eodem posi pc«-
aposlolum frcqticiiler adjuvissc. c;ilnm acccpit inori possc; quibits flnobos lotam
Qtiid ergo baplizas, $i tu non es Cliristus, neque noslram natnrani in se ipso reslilnil. Alorlciiv

HtHet, neque prophcta? Qnacrilur, cnr Pharisaei quippc nostram oninino in se dclevit, el vitam
trjbnerint aiiclorilalem bapiismatis IJcliac, itul cui- aeicrnaiii resiituii. Eo vero, quod peccato caroii,
piani propheiarntn ; amlieraiit enim in pro^iholis, naUiram nostram, anleqnam peccarol, in se niani-
r.liristum in niiinduin vonlurum el iiaplizalnnim. feslavil. Si ilaque calccamenlum Verbi caro Veibi

Scienles ita(|ue, Jordaneni figitram bapiismatis ges- sublilitaiem, ct invcsiigabiletn porpleviooom my-
sisse, enni.|i!e Heliam el Elisaeiim siccis pedilnis sieriornm inemnaiionis inlelligii. Oiijui mysiord
jniUcai.
iransiisso, fisjuram baplismalis iii Uelia ol Elisaco alii(ndinem solver*; indi^nnm se praicnisor
|l»ftn dubiiabai»! pracccfsisso , an» illos ipsos siir-

VAKIAE LfXTIONES
' Cod O^opflf • Cod. f uTneii. ^ ('nd dijfiuilns.
 307 JUANiNIS SCOTl 5
Notanuum lanicn, ([uoJ noii dixii, I ciijns cnrrigiain A cramenlabaptisrtD(is(lislribuitnUirvelu{iinJii(1aeai
calceaitienli non solvam », sed dixil < Non snih id esl, in veran, /onrpssionem fidei et actionis
(lignus, ut solvam coriigi;im calceamcnli >. Solvit scienliae, el diJinurrt oliedieniiae, boc est, in vt
it.

<>.iiiin ille mysieria incarnaiionis Chrisli , rfiiando tatem Ecclesiae civinis legibusobedienlis lransdu(
tpsuni aperlissimemanifeslaviimundo, muUaqtift de juxta Jenisaleiii ,,osiir. est. Jenisalem quippe vh
tliviniiaie et buraaniiaie ipsius aperuit. Indignum ptn» inlerprelaiur i».
Q^iae caelcstem civitatem sigi
tamcnad hoc agendum se coniparat. Potesl etiam ficai, ad quam adhuc lnimana nalura nou pervei
per calceameiiiuni Clirisli visibilis creaiiira et sancia oniiuno, quod posi getieralera omnium resurrecti
Scripliira significaii; in liis enim vesligia.sua veUui nem fuiurum esse credimus, qoamlo ad iiitegra
pedes suos inngit. Habilus quippe Vcrbi estcrealura plctiissimainquedivinaespeculaiionishuniana naiu
visibilis, quaeeum aperiepraedicat, pulchritudinein inlroduceiur. Adhtic lamen noa longe a caelei
SMam nobis manifestai^s. Ilabitas qiioque ejus facla pairia dislat, dum adliuc in carne niorainr in doii
esi Scriptiira, qiiae ejns mystcria conlinet, quorum obedientiae. Ex parle enim Teriiaiem cogtioscii, s

Oiiitiium, id esi, croalurae et liiterae corrigiam, boc redemptoris gratia ilbiminala; ex parte propl!
esf, swbtilitaicm soivere indigniim 86 praecursor exi- lal , invisibilibus symboHs mysiicisque docirit
siimat. DtiopedfsYerbi sunl, quorumunusest natu- B ea, quae ad purum non intolligit, significans. j

ralis ratio visibiiis creaiiirae, aUer spiritualis inlel- perboc in haeuua sentenlia evangelisiae tres 1

lociiis divinae Scripiiirae. Unus tegilur sensibilis rarchiae, boc est, tria sacerdolia mystice tnsinua
uii.ndi sensibilibus formis, aller divinoriim apicum, tiir. Primum siquidem sacerdolium, quod erat si

|:oc est, Scripturnrumsuperficie. Biiobusquippemo- legc, veluti Bettiania ultra effusjones per Clirisiii
disdivinae legiscxposilores incariiationem Dei Verbi graiiae etveritalis in Novo Testainenio con*iiUi!(i
insinuant. Ouorum unus esl, qui ejus incarnationem Qiiod, sacerdolium dico, lon^e ab Jtfiusftleii», b
ox virgitie, qua in unitatcm substantiae huip.anam esl, a visione pacis distabai, prop<.er obsciira ]S

raiuram sibicopulavit, edocet. Alierest, qui ipsum tnysteria et ad intclligendum difficiilimi», propienii
Vcrbum qoasi incamatura,hocest, incrassaium lilteris mandalorum ejus densissimas caiigines, et a iu
jerumquevisibinuniformiset ordinibus asserit. Cujus vcritatisTaldc reuioias. Scciinduni sacerdotmra €
I iforiiiis calceamenti corrigia est diligens in bisomni- in Novo TestJi mcnt'» ; quod a praediiatione praecu
I us veritalis inqiiisiiio ac perplexaadinojiim vesliga- soris incipit, et in fine niundi terminahiiur, sic
lio, cujus soUitione iiidiitiium se prapcursorjiidicat. ail Scripfura : « Lex el propheiae usque ad J«a
Ihec in Belhania focta sunl (rans Jordnncm, ubi nem, elab eo regiiuin caelorum ». Qhik^ sacerth^iu
eral Joannes b/tpiiznni. Haee, inqwlf, qiiaehactenus ^ paiiim lucel cJarissima verilatis cogniliore, parti
dicla sunt a pracciirsore dedlviriiiaie D(^i Verbi et obscuralur in symbohs. Symboia auiem >ovi Te
huraanitate, deque praecursoris ipsiiis piaedicatione, lamcnli principalia tre.s xektrw. sunt, hoc est, Ir
Pbarisacisqiie responsione, in Uelhania facla sitnt, .niysiicae hostiae, quaritri im;) bapiismatisesi, alte
irai-s Jordanem, Iioc est uliia Jordanem. Bethanis (njvuiea>s*, hoc est, cominunionis corporls Doini
Uitcrprclalur dovius ohedietiiiae ». Sunl autciii duae ei sanguinis, lerlia in mysterio christnalii. Torliu
BeUiatiiae, quniuiu uiia u!l.''a Jonlaiiem, uHi erat sacerdotium in fulura vi(A celebrabltur, in qiia uuj
Joannes bspiiz.ins, aliera iiifia Joidanein, non longe «ymbola, jiulla Qgiirarum obscuriias, sed tota app
ab Jenisaiem, tihi Domii.us I.anavuui sii6ciif.vii. Sed rebit clarissiraa veritas. Ideoque sacerdatium Nc
haec pleni^sima ntysleriiMuni Siinf. Belhaiiia igilur Testamenli medielatem quandam inier praeterili
iraiisJordaneni praefignVai mystice liiimanf»ni natu- ligis, et futurum beaiae viiae obJinei -. In quibi
ratn, quae doinus obedioiuiac, priusqiiain peccaret, dam quippe verilaicm considerat ul fniuruni,
faeta est. Ad boe eiiim creata, ui divinis tnan.^aiis, qiiibusdatu tn miuisteriis ce'ebrat ut praeleriiu
sibi inlra sepla paraJi^i, hoc est, iiUia naluralia Beihania iiaque Irans jDrd.inem sac*ii1oii;im li»g.
sui
bona traditis
oLediret.ne a con7en»platior<e et ainore Beiharjia cilra Jofdanem, non longe ab Jerusn^
Creaioris sui, ad cujus iinaginem creaia esi, rece- saoerdotium gra'iae, Jerusalem pracfigurai ful
(ieret, sed SRmper ei adhacreret. Trars Jordanem boaiorura vitain. In gacerdotio igitur iegis qui
Bclhania huinana natura ullra fluenla divinae gra- trans.Jordanem sub lege nauirae et sub lege scri i

liae, (juae post iocarualionam Verbi in eam difTusa eiudiia esl ei correcta ipsa humana nniura, qi;
sunl, veluti egestaie divinorum bonormn (?t siccitaie iinagiufm Dni p<»sl praevaricationem tn sc olisr'-
-

sapieniiae confecla residebai, Bethania

iiifusionis vii prr veriiatis igiioraniiam, cl coiilaniinavii
vero in Juilaea citra Jordaneni juxia Jeruiialem ea- rerum tcmporalium conciipisceniiaMi. Ui sacev'
dcm natura, per incarnalionem Verbi Dei libfrata, No\i Testamenfi sub Chrisfo eadem iiaUira ii

«t per fluenta divinae graiiae, qu.oc primitiis per s.i- nata, et sub lege graiiae educatr^ft fmuro sac
. ^ ,
VAIWAK LECTiONES
* Cod. tijnaxws. * Cotl. oplitiet.
NOTAE.
« Hicr(»nymus : IWUutnin, domus afflictioui^ ej,Kj, Hieronymus Jerosolyma
'» S. : , risfo pncis. J.j
rd dnnius u>'ed}enlioe. I{clli:ini:i {icrivatur a vcrrho tiis voceni iiifn inierprelator tfmvlHm vr.cit4
ryj ii':pond*ii', obcdirr, depiesaus esse.
d(Mivalur a Q-X^ ,"iX-i.
7.09 COMMIilNT. IN rVA^G. Src. JOAN. 3i0
lio veliti proxinm ai«i«c peifecl:» facla csl, Ultiiiii- A flem i>i>pii!i> inanifcsltwil, dii-eiis ; « llic eral, qiHiiu

uata quideiii per niiein, ciiucaUi vcru por spoiii, i-i {lircli<i:ii voliis >. Nunc auleiti, vcluli seciiiidu iioii-

proxiina facia ilivinac visioni pcr cariia'.citi , iii ii;i, allerii dic, vrl :i|ia die, viiict Joaiincs Jesum
quaiituni diviii.^^nnn iiitciligciularum siibiiiiiitaios vcnjonleiii ad si;. Duplici coiiluilu, iiuMiiis viddicei
Jidliuc in carnc posita siniliir peiictrire. Sed si qiun;- <'l citrpoiis , Joanucs pracijuisor Doiuiiium suum,
ris liaruin iriiiiii le^Mini, n:)luralis ilico, el soript;ii.>, (p.icm praecuirebat, cifgiioscli veoieiiiem ad se, noii
elgrati.ne (fitfcreiiiinin, breviier c-ognosoe. Lex na- smIuui <;m-|ioris grcssilms, veruin inlriiioris suac coii-
lunie e»t, qiiae impor;it, oiniies liomiiies se jnvi<orii tciiiplalioiiis acccssiUus. Jcsiis vi'iii( ail JoiiiiurTO.

a0(|uuiiler djligere, ut quemadmo.luni una ea«lcin<|ut; Vciiil igliiir Jesus ad Joiinuem, lioc esl, «ligoalus e.si

nalura uinnibus idem, iia ei commitiiis oiiDumii v.h c(:g:!Osci al> Ju:inne sccunduui diviuil:ilcm stuiiu el

oumibns dileclio fial. LcS scripta csi, <ju;ie pirdiilicl liiiiiianitatem. El :iil : licce Agiim Dci, eccc qiti IvUii

legcm natqrae vlolari, ei discoinii iiit<M" viiluies ei peccntinn lituir.li. Maiiifeslo cuin popiilis prae(Iic:il.

viiia, el liguram lcgis graiiac gfrii. Ipsiimquc logciii dum diiil : 5 licce Ai^uus D«ji ». Vuihum Dei a!.

Sdlpiam dico adjuiorium esse legis iialuiai;, ut, quo- Joumie Af.'iii!s noiuiii;iliir. |ji.se ciiim cr;il, quem
niam Icx luilurac pcr se ipsam SDlummodolmmniiam niysiicus Agmis iii lcgc pr;»eligura!t;tt. .Ncc miiiini,
iKiiurain corrigerenonvalull.violciiila h^gis scripi:u;, l^ si umbia pr:iedica!ur de verilaie. Umbfa cral legalis
qirae proUibenda snnt, coercertl, et qnae adiuv Agims, vcnlas enil, ac vcliili qiiodd;iui corjms um-
pteiul.i, doccret. In tanlum qnippe lex nalurae in br.ie, Jcsus Cliristus. Aguus quoque iiomi-.iiiliir uoii

hominibus pene abolila esl, ii( nciiue coudiioiciu irraiioualiililcr. Tria euim Agims possideiiliLus se

suuin cognoscerel, neqiie iulorviriules ei viiia uliam miuislnit : lac, lauam, esn;:i ipioque suae cariiif;.

difTerenliain habere posscl. Le\ graliac cst, quae DuudiUiS noster ciedciiiiljus se indumenia i>raest:it

docel non soluni bomincs se iiivicem diligeiC, et viilntiim, lacie, boc cst, siinpiici docliina vcritmi.s
virtiites et vilia discernii, veruin eiiam supra hacc, •;os uulril, ct a<| pcif.-ctiun escaui «livinae su:ie rou-
qttod soli diviuae grati;ie possibilo esl, pn> ho- te!;:pi;iliouis pi^nlucit. Agiius diciliir r,lirisli:s Dci,.

minibiis non soluni b»)nis, venimciia:u ei malis, qui:» pro ouiui imiiido iu.Muolatus csi. idcoqiie scqui-
M iiecesse est, inori. Quam iegcm Cliristiis iii .sc tur : licce qui loliil iwccaium iniindi. loilit, ait, uoii

ipso adlmplcvil, quando uon soliim pro omnibus jie Joco ad iocum, vel de tempoie i:i tempus, sed
homiuibus, vermn ctiam pro omuibus impiis passiis omniuo l<dlit, ac omiiiiio sil, cl prr suac saiicliss'.-

csl. Vbi erat Joauiies bapiizans. Joamics bapiizabal m:»e carnis iiiteremlioiieui oiifuiuo loiuiu muiidi

irans Jordanem,mcrilo,(iuiaa<Hiuc vcrum bapiisiua, peccaiuta iulcrimil. Pcccaium mimdi dicilur origi-

qiiod liberal lolam humanam naluram non soliim *-•

nale peccatum, quo;l commune (;st lolius muudi, buc
dc originali peccaio, verum eliam de propriis delicii.s' esi huujanae naiurae; cojiis loaius nunc gratia
in liis. q>ii siibeuut iilud, non liabebat, sixl sulum- baplismalis dcmiliilur, ipsu:u vcro iu fiiie muudi,
luodo veliiii sul> ligura quadam perfecli baptismaiis, iu resurreclione onniium , oumino dcSiriieiur.
lo(a hii-
([Uod iu r,bi'>sl'<* subseculiim csl, iii sola a(pia biipii- Esl ilaquc oiigiuale piHcaliim illnd, <|iio

i:«bai. Ullra igiiiir Jordaoem b.ipiizabal, id esl, ulira luana naiura , simul cl semcl ad iuianiiieiu Dei

diviuonim dQiiornni nueiilaj qiute noudum in Ohrislo condila, ct in (pia omius homiues, ab inilia

hicboavcruiit iit bumanam ii.iiiiram d<.'scendei'e. uiuudi usqite ad fiuem, c: iiuum suui, ci sccuudum
ioaimes erat irans Jor.lanem, quoiiiam Joaimcs corpus el aiiimaiu simul creali, leges divinas per
figQram legis naturae, neciion ei lcgis scriptae ges- iiiobcdicuiiam trausgicssa csi in pp.rjt.lisi» , nuleiis

labat. Lex qulppe nalurae in Joannc praellgtira- matui;iium Dci cusii>.Iiie. Stm cniiu primiis A«i;im

baliir.Nam quisub I«'ge naiurae degunl pie cl casle, ille, qiii ex gencraiil:tte iiaiurae burraiuie auic < c-

liiuniquc carnalis couversaiLunis coniagioi.e remoia, leros iu uuindufu buuc visibilcm veiul, solns pe<:<a-

vduti in quadam snlitudine divinarum virtutuia vll, sed omiu'S pet.vaviMiiul, piiiiMpiam in mundum
•lebent viverc, ut Joaimcs. Legem quoipie scripiam procedereui. iS:im «i>'.o«i A;)osl(>!us :<it : « suai «'nirft

D! Chrislo omnes vi-

Joaiinessiguiricai.quoniamipsius nuisest; t lexcnim in Adam omncs moriunlur, ila in

el propbetae usipie ad Joauncm •.Qiioiiiaia veroiiou vificanlitr », iion lU: ipso unoae prijuo lii.miue iuiel-

solum propheta, veruin eliam nianifeslalor Cdirisli ligimus, sed noiuiiic Adam omr.em^-.Micraliltir oalu-

facliis Cst, uou mo<io iegem sij^nilical solam, srd «;l ram bumauam sigiiiJiciiri accijiimus. li.c si.';iiid«*m

Evangcliumetgraiiam. Idcoque sequiitir : < lOt ali co singuliiris i\;l.tm lioti ii;i.s«ciciur in luiiic iim:idum

reguuni caelorum > ; acsi dixisst;l: lii Joaiiue,V(l!ili corriipiihilem per gcncialioucm, si iialurae hnma-
quodam couQnio, el Icx riniliir, et maniresuitio i:ia- uac iion praccedcrcl dcncunn. Divisio quip'rio r.atu-

|tiae, quara reguuia caclorum vocat, ubeo iiicipiiur. rat' iu (lupliocm sexiim, viriK-m liico cl renriineum ,

Aliera die, vol, nt in Graeco siguificitmius seriiii- et ex ipsis bumauac pvocess:(>:i's et nuaicrosiuiiifi

jlltr, nlia die videl Joannes Jesum veHieKtcm ad n', per corri.piioiieiii i;incraiio, pcnia generalispico;iti
[Mia, inquil, die, hoc chL, alia cognitiouc. Triiia est», (}uo siniui toium -Jicnissbumanuin praevaric;i-
j'uiiii coguit o fuil, qpaiido eum concurrcnlibus iiii- t'im est inandalum Dci Iii paraiiis>. lloc i^iiurgeii''-

NOT.Mil.
» J. Scotus p.'.-siuic cmuino doict, primum Ixtiuincm antc pracvinicaliomMn .'.impliecm licrrilnen.
Sfl JOANNIS SCOTI 3!2
faie peccahmi originale diciuir; ncc immenlo, qiM>- a (ixiis depoiiil. Alius uiuversiiliiei om»iem seitsibilein
iii:iiu pcrciUiuu coiiiiiiiinis omiiium origini!» esi, luoidin iii se ipso, veluU in quailam crace, exiiiiguii,
«uJMS merilo moriis el corruptjouis omnes homioes, ita nt miUitin omnino in se ipso naturalem balieni
excoptoRedemploie, riebilores sumus; soliis siqiii- ariiim. Kl unnsqiiisque bornin socuin cruci(igil
dem ad medicameiitiiin vuineris Redemplor noslei' Chrislum. Uncsqnisquc enim ridelitim, qnatein iu
in illa massa loliiis huiuani goncris ii!)sque petcaio animo habucril liabiludincm per incremenla virtit-
relicliis est, ui per illiim soIuid seniper salvmn ioiius tiiin, iPileiiMJe Christo habebit fidem pcr angmenta
iiaturae voliius cnrnrotur, ac per Iioo ari pristinum inteilii^cniiaruni; et qnoliens prioris vilac modis et
stalum salutis totum, quod viilneralum e?t, reslitue- inreiiuri.s nioritur, el in alliores gradus snbvehiliir,
retiir. IIoc ilaqiie origiiiale pcccaliim, singulonimque toiiens opiniones de Christo, quamvis simplices, ta-
posl generalionem in liunc ntiinduin delicta, graliae nien in ipso et cum ipso morientur, el in siibliiTiio-
bapiismaiis abundaiilia per Salvatorcn) nostrum re- res de eo iheophanias fide atqnc intelligenlia provo-
laxantiir, ul oiunino noii sliil. tt tioc est, quod ait heuir. itaque in siiis fidelibus Cbristus qiiolidie
evangclista : « tlcce Agmis Dei, <iiii lotlil peccalnm morimr, et ab eis crucifigilnr, dnm camiles de eo
mundi», Uic est unicuselsingularis -ignusniysiicus, cogilaliones, seu spirituales, adhnc lamen imper-
iii eujus figiira Israoiiiifus popiiliis singulos agnosper n fecias, interimnnt, semper in altum ascendenies.
«ingulas domus paschali tfnipoie immolabat. Nam cl donec ad verain ejus noliliam peneniant; infiirmn
nos, qui post peiactam ojus incarnaiionenj el pas- eniin infiniie eiiam in purgatis^imis meniibus rcrma-
sionem el rosnrreelionem in eum credimns, ejusque lur. Aliiis ab ipsa inlellectnali opcraiione pcrfecle
mysteria, <|uanluin nobis concediiur, iniolligimus, quicsoil, veliili perfecte raortuus ; non enim soium-
et spiriiualitw enni iininolttinus, el inlellectualiter modo naluralcs aclns animae, verum eliam inlelle-
menle, non denle, comedimus^. Itaijuc unusquisque cinales ejus o|>ei'aiioiies siipcrai. Alius aoti\ae cru-
credentiiiin Chrisio, jjecundum propriam virlnlem, oifigilnr philpsophiae. Acliva aulcm philosopliia esl,
el snbjcctum sibi virliilis babilwni ei qiialilalem, el quao ciroa liaturalinm virliiliim adiinaiioncs ol di-
crucifigilnr, el crucifigil sibimet ipsiim Chrislum, screlionos versainr. .^otiva qunque philo.sophia ra-
ChriBao Dnus qiiidom soli
videUcet concnicifixns. lionos inbiimanati Vcrbi,qnaniiim valct, conslderal;
jieccato crucifigiinr, dom ab omnibus operalionibus qnas omnes, boc esl lolam moralem phitosophiiuu,
ipsiu* in oarne ei per earnem suam quielns, velnli de viriiilibiis aniniao (ic(]!je Chrisli carne spiritiialis
qnadam morlc obnilus elficitur; et illud, pcccalum homos»perans,ad ipsum nalnralem conlemptationem
tlico, c!avis timoris Domini confixnm moriifical in Spiritu, veluli n quadam carnc Verbi ad ipsiiis
rium omnes Ipsins impetns, nc quid in sita oarnc C animam iranscondil. Aliusnainrali theoriac moriinr.
operari vale.in!, refronat. Alius passionibiis, hoc csl, Eil aiilcm naturalis theoria raiionalulis animae, qnani
infirmis animae acfionibns ,
quibus piimo in sq Cbrislus accepit, virtns speculaiiva, cui spiritualis
ipSa corruinpllur, priiisqiiam per operelur — corpiis honio moritur, dnm jam non soium negat Chrislum
ecijo qnippe animae operalio vero corporis —
cst, carnem esse, quam jam in spiriluin versam esse iii'
criicirigiinr, diim per potentias restsnratae animac telligii, \enim ctiamipsumdcpellii rationabilem ani<
sanalur. Alius |)assioniiin phantasiis, hocest, iinagi- muni esse. Ui onim caro ipsius exallata est et inutata
«ibus ^renim sensibilium , quao in scnsihns cor- in anim:)mrationabilem,iia rationabilis ipsius anima
poreis,* qiios sapKentes vooanl pnssioncs, formantnr, in inlelleolum ct subvecla csl el versa; ac per hoc,
erueiligitur, dum eis, phaniasiis dico, sui sensus ob- qiii ad eum perfeoleascendil, ad niiiformcmsimplani-
Rtrnnnlur, ne in libidincm cnjnspiam reruin tempora- qne iheoricae scicntiae in mysteria indnctionem, vel-
liumpereos lurpiler allnihatur. Aliuscogilalionibns, uti a (luadam Cliristi animaad inlellectum ipsios trans-
mentisquc oonoeplionibiis, quas per sensiis oorporeos vehi necesse est. Alins abeadem simpla iheologica
ilft sen&il;iiib!is i-cI.mis liauserat, crucifigiinr, nediulius scienlia, quae maxime circa Cbrisii 4nlelIoctum cir-

iii eis Uemoreinr, a divinis oonlcmplalionibus retra- cuinvolvitnr, in ips:un perfeclam sacretamqne divt-
Cliis. Atius noii sohim pbantasiis sensuuin, vernni n:tminfinilatein pcr nogationein, oimiibus, qnae posl
eiiam omnino ipsis omnibusscnsibus moriinr, ne per Dciiin sunt, moriens, veluti a qiiodam inielieclu
cos nllo errore secuoaliir. Aliiis omnom natiiralilor Christi ad ipsius divinitatem mystice ascendil. Siii

familiaritalcmet habitiim,qnempcr sensustorporeos Agnus Dei in cordibus fidelium maclainr, ci ma-

ud sensibilia possedcrai, veluli ipsis omnibun crnci- ciando vivificalur; sic peccatum mundi abomni lui*

fuisse, at demnm
posl peccatnm biimanam natnram
in mascoliiiii ei fcminam divisan; esse. Kx qua divi-
3ioiic sirxnum nalam csse goneris bumani muliipli-
calion^m, (piae fiat gcnoratione per oorrnptionein.
Qnem errorem in libris de <liv. Nal. nboriiis expo
«oit. Uecciiseiur ill:i lioclrinn in oonimcntatione de
,1. Scolo supra posiia P. II § si|«].
bEo iiiepiiuniDi. qu.-»s, lesio .AdrevaMo.J.Soolusde
SS Fticbarisiia. «'o(uii, vcsti»i.t. Ecoihm Berenga
rius Uomaiuc subsciibore dt^buiLloi innt.«e iPanem
NOTAE.
olvinnm,qnaeinaltarip<mnntiir,po5tron?ccraiionein
non s(dum sacramentinn, se.l eti:ii)i vo.rnin corpiisel
sanguinem Domini nostri esse ; et tensHnliUr non &o-
luin saoramenlo, sed in veritale manibus sacerdo-
tiim Iraclari, el frangi ct fidehum dendbus alleri >.
^uae quid<*in dc ipecie dicla sniit ; nani n-illi rei fit
.'ifl tcissvra. Neo non J. Srotus supr» in ciipnsiiionilaw
oacloslis Ior:irobiji'« (l<»oo»>r;tl. s^tnLiiNSiinmii Kucht-
nsiiam in iifeyioia nalnrne nosirue viscern i>nini,iti
: nosiram ine(l'ai>ilem dtific-ilioiiem.
 315 COMMENT. IN KVaNC. SKC JOAN. 3U
inaiia iialura loUiliir. Uiii uoi» ?pfMii»;inla ((iiaeslio A i;»l, el iii graliaiiMiiuiiao (ilie!.llis e.vnUal, mdiinisso
»ii9urral. Merilo qiii)>(>e <|uucriiur, qiiotiiorlo Ai^inis reatii vuliiera (iP)icioniiii misirnrmu saii.aii inct-
Dei, iil est Salvaior tnuiKii, ori^iiiule lotius liuinaiiae pi.iiil. QuaiiK) cniiii lciiipore realiis, «jiiasi quoUdam
naliirae peccalum lonil, ulruin re ipsu jaiii al>ialuiii ffrniiii, iii vuliiere reniaiiserit, nulluiii vuliiu;» gaiiari
ekl, ci de lola uattira puiguluin, aii adiiuc iii sola |iossil)ile esl; co auiein suLuaclo, gpiiiiuali medici-
spo, re aule:n post coiiunuiiem htiiuaiiac iialiiiac iiao locus iriljuiliir .

lesiirreclioiiciii aiifcreiur? Nam si jaiii liuiiiaiia ua

tura ab oii^inuli peccalo leipsa liljorala est, clir F li A <j MENTU 1^1 Jl.
qiiotidie, qui bapli/.anlur iii Cliiislo, reiiiissionem Cxv. Ml, l — IV, 28.
origiiialis peccali pioprioiumquo lielicloniiii, qiiae l'^ral liomo ex i'har'nacii, Xicodenius noniine,
ab origiiiali pcccalo, quadam scaUirigiiie, mananl, prhueps Judaeoriim. Pli.nrisaciis, divisus inlerprela-

per ahundaiiliam gratiae accipiiiul? Cur eiiam, qiii iiir; IMiarisaei, divisi ''. Sccla iiainque corum divisa
in carne nascuntur sinecarnali coiicnitisceniia, quae esi a celeris Jiidaeis, id csi a Scribis ei Saddiicaeis.
iiiliil aliud esl ni^i poeiia originalis peccatl , iiasci Soli qui|)pe Tliai isaei tcsunvctioiieni morliioruiii
nou possiml"? Si enini causa, peccalum dico ori- crcdiiieiunt , celeris roiilendenlibus. Nicodeiniis
ginale, peiiitus eraiiicata esl, qiiarc suos cfiectus, li ii,ierpielaliir victorin pnpuli , vel victor populuc-
vel polius sua pocna adliuc permanel, dc qiia poi.^na, llguiniii gcslans oinnidni, qui e\ Judaico pnpulo iii

qci ex ipsa carnali concu[)iscciilia nasciinlur, gralia Chri.stuni creriidcninl. Oicniis autcm, qui crcdil in
baplismaiis purgaiitiii, inchoanles per Spinltini in Chrisliini, vincil niuiidiim. Priii.cis Jtidaeortnn,.\uH:

Cbrislo rcnasci, ifa iit iioa soliim, qiii in .carnc per esi unus de principiiiiis Judaeorum, doclus legalis
concupisrentiam carnia procrcanliir, parenliHii suo- linerao, mugisler Isracl.
riim delicli, qiio concipiulilur. veriim cliain comiiiu- liie uenil ad Jesvm nocle. )ii\li\ .Aiigiistiiinin NicA-
nis criininis, otiginalis vidcliect peccali, qsio iini- dcmiis iii litiiii» caiechumciiorum por.iiiir. Liciiijr.

versalilcr in primo hoinine omnes hoiiiines delitpie- cniechunieni, id est, in tide inslrncii, liondum lanitiii

rant, iiidulgeoliae bapliimalis indi^eant? Ad lioc hapii/ali, neqiie sacramenlo corporis el SHnguinis
ilaiiue diccnduni, iiuia jam ab oijginaii peccaio hu- Dumini Imbiili, solam ridein haLeiitcs, ad Christiim
mana nalura neqiie iii oninihiis coniHMiniter, neqne veniunl ; ignoraiues adhuc virluiein Laplismaiis,
iii singulis s|tecialiler, rc ipsa aLoliiio lacia esl per- <|uod nondiiiu accipinnl, vsluti in quarlam nocie
rpclaqne inlcreinpiio. Hoc eiiim .sorvaiijr ;:d iilli- ii^norantiae sacramenloruin accedtinl. Just.i vero
main in line iniindi vicloriRin, qiiando, iii ail Apo- (ires»ori»m Iheoirtgunj Njrodemus Ycliiti qiiidam
sldus, novissiinus inimiciis deslriieUir inors. Uum nocliinius disci|)ui:is accipilnr, conformans eos, (jui
eniin universaliter destruelur mois, qiiae masculino perreclissime in Chrislmn credunt, ila ut iiihil de
iioniine novissiinus inimlcus vocatnr, .luitniani gracce inicgritato calholicae liilei eos laleal, la^o lamen
Oiv«TOf, id esl mors, masculiiii gfnciis e.sl, iieces- perl>cloru!n operuiii cnrenl , tiincr.les cainalium
sario causa ejus, originale peccaium, omnino ab Suaruih cogilalionum cl r.ctioiuim, Vi-liili intirieliom

huniana iiatura delebilur. PraeC' dct oniin niiolilio Judaeorum iii!|>eiiim alqne iiivJdiam, sola lido collo

causae aboliiionem effecins, hoc esl, praccedel in- «piio Chiisti fiiiuiilur, Lononim ojienini ruluciam
lereuiplio originalis peccali in oiniiiiius el in siii- non habcnles. i'iOj)ifica Kvangelisla ail : t Hic ve
gulis iiiiereniptiuncm n orlis; siinililcr in toio el in nilad ciim iiocto ». lil di.ril ei : liubbi, scimus, ijuia

purle, qtiando eliam implebilur, qiioti diclum esl a iJeo UHifjislcr oeiiisli; iieino eiiiin polal haee siyna
|»cr prophetam : < Ero mors tiia, o iiiOis, et inorsiis fuccre, (juae lu facis, nini fuerit Deus cuin eo. Ek his

tuus, inferne ». Adhuc iiaque in sjie liltcraia na- verLis, quibus Nicodenr.is visiis csl Cliristum allo-

tiira, in fuluro vero reipsa lil;erabiUii-. Qn'u\ eii;o qni, datur iiilclligi, i[)Siim, Nicodcmuin dico, i:inim

daiur per graiiam diyinae geneiaiionis, perhajtiis- luissc e\: hi», qui crediderunl pauio antc in di&

iiium dico, si onmino originale peccaliini radicilus jj l'ascha. dc quibus diclum esl : « Cum autcm essei
lon e.\slirpalur ? Ad loc dicendum : rcalus soluin-
iio Hierosolomisin l*asclia in die feslo, inuhicrediderunt
mo.lo originalis jieccali j)er Laptismum laxatur, ma- 'm nomine ejus, vi«lenles signa ojus quae laciebai >.

iciilc adhuc originali percalo. .\liud enim esl sa- Ail lioc eniiii rcspicil quod ail : i ISemo potcol liaec

;itlam auferrc de vulnere, aliiid jioslea vulinis sa- signa faccre qiiae lu facis, nisi fuei it Deus ciim oo »

larc. Hoc igitur loium est, (|i:ocI nobis gi-Hiia licspondil Jesus, cl dixil ei : Ameii, ninen dico Ub\
laplismatis confert. E.\ reatu eniiu pcccali nos libe- nisi quis nains fueril Ucnno, iwn poiest viuere re~

YARIAE LMCnONES.
• Sic cod., forie leg. humanae natiime ?
NOTAE.
•E», quae J. Scoliis usque ad finem fragmenii lypis exprcssa P. 11 § 57 sqq.
e peccaio origiiiali cel. dispnlal cnm vcritalC ,
'
b S. iWe.rouyuHis, : Piierezuti, ieparai7tas. sive dn-
;hristiana non satis convenire, ncmo non inteiligit. seminati, vel (niciificuiites. Illud enim iiumen deri«
fuac ijtsius de his capilibu^ falsissiuta doclrina foe- vamr a radioe C"^^. ^cpuntre, id esi dividere.
il Cujiiosius disceplaliir in coninic:ilalione supra
315 iOANNIS SCOTI 316
./,:'<m Dei. Qiiaeritur, our Jcsus dc scciiiub iwlivi- A rum aui:n;ie. Rogicini Doi osl FiHtis Dfi , qui t «
lalc, quae csl becuiiiluin spiiiluin, rcspoiifiii Nico- fuie us<iue ad liiicm adiingii foriiter oiuisponil oninia

deiiio, ciini ijtsc nibil iutle inlerrogasse virJeaiur? suavitcr i. Ui^gniiin Dei visio veriialis esl. Quod
Sod respondendum : quoniam Doininus vidil cuui ergoail:noM;;o<cs< videre rrg-mm Dei, iion incongruc
ciediilisse, sicut el coleri crcdidcruiii, qui signa intelligiuir : non polest me cogiioscere , qul siini
ejiis vidcrunl, cl cxislimasse, fiuod sola rirics cis rcgaum Palris. Non cnim soliiimiiodo rex omiiium
siiniceict, absfjiie spiriluaiis geiicralioiiis virlule cl sum , scd ei illud rognuin ei otiinia. Recte igiiur
saoranionris, conlinuo docere eum coepil de nalivi- Tisio veritaiis rtigiiiiiii Dei ei dicitsir el iiitolligiiur.

taie, quae esl secundum spiriluin. Ac si ei aperie Dicil ad euiii Nicodeinua : Qaomodo jtotesl homo
dicerei : Non sufTicil libi, soiiimniodo in me credi- nasci cuin seuex sil? i^umqnid poiesl in venirem
dissc, alsl sacramenia bapUsinalis accipias, virlii- viatris suue secundo inlroire et [re]nasci '? Carnaliicr
ienu|i!e spiriiualis gcneraiionis inleliigas. Nolaii- inicllexii, qui adbuc seciindutn carncin solummodo
du:u, quod in codicibus Graecorum avwSjv lcgilur, natiis fuit, et ideo carnaliier respondit, quoniam iiori

«bi ii) lalinis codicibus demo reperiiiir, ut sit sen- erat naliis ex sacramento Lapttsmalis ct spiriin.
siis : iiisi qiiis nalus fueril «voSev, hoc est desiir- Aiiamen verc dixit, qiiia nemo polest bis nasci
siim , ut desursum dicanuis prodeitno; qiiod et fa- B secundum carnem , sicat iiemo potest bis nasci
cilius intclligiliir, cl duabiis uativitalibus, lerrcnae scciinduin spiritum. Ut enini nascilur seniel hoiiio
vidclicei atfpie caeh^sii, coiiveiiicnliiis. Ait enim in carne ex carne, ita semcl nnscilur homo ex spirilii

AjiOiiolus : < Primus bomo do lcrra terrenus, sc- in spirilu. Sacramentum namqtie baptismalis semel
cujidus hoino de caelo caelcslis i. Duae siquidem acccplum nemo polcsi iieranr.
nalivilales suiil, ut ail Atigustimis ;
qi:arum una de Respondit Jesus : Amen, amen dlco libi, nisi qiiis

lerii!, aliera de caelo, lioc esl desuisum; una ox natiis fueril ex aqua el spirilu, non jwtest introire in
paroniilius, secundum cariicm, allera ex Clirislo ct regmm Dei. Ubi daltir intelligi, non aliud esse
Ecclesia , secundum spiritum ; r.na iii similiiiidiue vitiere rcgnum Dei , cl aliud introire in regmiiu
iumciilonim pcr p*^.ccatum in morlom, alleia iii si- Dei , sed iiiipsum. Qui enim videl rcgmim Dci,
iiiililuiiiue caclesliiin» .irliitiim per graliam in vi- i!Ie iiitrat; et qui iistrat, iile videl. Yidere eni:u
lam; iiiia conira naturam per dcliclum, altera "Se- inirare esl , et intrare videre , hoc esl vcriLi-

ciiiidum naluram per «leliciorum icmcdiu:n. Grcgo- tem coguosccrc. iY;si qnis natus fueril ex oquu
fius auiem thcologus quaiuor n;ilivilates aslruii., et spiriiu , hoc csl, cx sacramcnlo visibili el inlel-

quas cliam Domiiius noster J^siis Cbristus pro sa- iectu iuvisihili. Ac si nperie dixissct : Ni;»! quis

hiie Immanae nalurae suliiisse digiiaius csi. Qiiarum '

symi)oIiim bapiismatis accepcrit visibiliicr, ct spi-

|'.rima esl nalivit:ts iiia, iii qiia loium geuus iiuma- ritum, id esi, intcilecium ipsiiis symlioli iion poice-

num slmui de niliilo naium ; <!e qua sci ip*um cst pcrli, non potest iulroire iii rcgnum Dei. Potcsi ci
f El Deus homiiicm ad imaginem et simililii-
fccit sic intclligi :ex aqua, hoccsl, ex visibiii sacramcnio,
dinem suam i. Secunda quae liomiuis dclicium ,
cl Spirilu sancto. Qiiaeriiur, qua dc cau.-^ Doutiuus

8UiiScc<iia cx ulroque scxu, ad similiiudiiiem ccie- visibild sacrainenium bapiismaiis iii aqua lieri con-
rorum ai;imaliuiii, de qna cadcm Scilplura dioii siituil, cum videatur sola docirina sptriiualis psr
^ Masculum ei reminan\ fecit eos i ; per quam fidem suilicere ad nalivilatcm hominis cx spiiitu.
lolum genus humamim in iufiuiium nuiUipIicatur Sed el lioc dicendum : quoniam liomo ex visibiii

terreua succcssioue. Teriia, quae e.st secuniium corporc et invisibili anima consiiiuitur, necessariuin

fpiritum, de qua nunc Domiuus ait : < iSisi quis erat sacramentum visibiie ad purilicaiioncm vibihilij

iiaius UieHl denuo i ; in qua iiativiiaie iiicipii tiu- corporis,sicul nccessaria esl iuvisibilis Gdei doclrina

mana i ''ura ad siiam prisliuam sedem , de qua ad sanctificalionem iuvisibiiis aiiimje. Q':i:iiuvii

v;orruit, rcdire. Quarl;( crit iu resurrcciione <mi- enim sacramcniiini visibile bapiisnialis iiihil adhut

nium, quandu nascctur simul loia iiosira iiaiura, iii lutc viia corpori vidcaiur confcne, in rcsur
^
moi te intcrempia, in vilam acternam. Prima itaquc ro( tior.c Ininoii rittiirit de murt;di ellicict iuimurtale

iitiluralis, secumia proplcr peccatum , lcrtia per gi a- <lo coi ruptilili incorrruptibile , et cetera, quue ai

liam IieJcm|)loi j<, quarta secundum naluram simtil gloriam futurae resuirectionis periincbunt. Yeruin
oigraiiam. liiesl onlm naturalilcr humanae nalurae (:imcneliam inpraeseiiii viia sanciilicai fideliumcor
virius rcsurreciioiiis . siiiuidem coniraria omniiio |)ora virlussacrajneiiti.cum tcmplum Dei efficiantu»'

sibi esl mors a( loiiia. Quid f>iilctii nalura coitlci t dicente Aposlolo : < ^Cbcilis, quia corpora vcsli:

resurreetioni, cl qiiid gratia, .iliits dissercndi lociis lomplum saiicti Spiriiiis stint >? Sed :>i qui^ pien

est. iSon yotesi viderc regnuni Deu lU^gni Dci niulii- viriuicm liaptismaiis noscere desiJcral, icgat ««ni
plex iutclleclus csl. Itcgiiiim Dci i'<;l c<'clf£i:< fide- tium Dior.yslum Aroopagiiam in libro de EccltHaji
lium.dc (^ua ^cri|itiM;i : < Rcgnum l>el inler vos csl ). Mira icrat.:iiia.
Urgiium l>ci uoiver.sita^ corpoiuli^ el spiriliialis SiMiuitcr : Qnod mitum csl ex ninif, caro est, <

freai(!:ac riouu^Mi! \)v\ laj^Iosifs MiiuLosoi Jiisto- (tKod vniuineii ex spiriltt, sp'<i!uscit. Duas naiivilf

v.mii.m: i.Er.TioiNEs.
l.,>i r . onr nu^C;
i

i
 ^'^ COMMEM. rN EVANC. SEC JOAN. 3,g
;o3 r.poll., ex Mr„« vi.lelicol ci cx spiriu,. O..o.i A sens.is : s,,irims ubi m.U v„cem ejus
spiral , ,-t
nal.im osl cx r.^rne. Iioc esl, cx prinio l.omine pcr auffis, seil ncscis nnde venil
qno vailil, quoniam
cl
cnrnis s.ic.:essio..etn, caro osi. hoc esl carnale (^sL ailh.ic non es
, nat.is ex spiriln sic esl omnis? A-
•

Noland.im, qnod
hoc loco nomine carnis non
in d.xissCl
si : poinsnc sic csse omncn. na.ccnie.n
farnem solummodo, scd loinm carnalem homin.n. ex spiriiu, ul audial vocem spiril.is, is.iO.ci auicn.
signif.cavcr.l. Siqu..!em saepe aniraa carnalis un.le
cai-- venil et quo vadil? Noli hoc cxislimar» N.i.I
nis romine voo.iial..r , nndc Aposloh.s « Caro si nascaris ex spiriiu, non solum
:
vocem (^"us audies,
concupiscil .-^dvcrsiis spiriniin , el spiriiiis adve.\siis veriim eliam cognosoes, unde veiiit ei qiio vadil,
rariiem ». Sciendnm qnoqiie, qitod sicnt
, loi.is Veiiii a Patrc per Fili.im , sicui alihi scripimu :
liomo carnahs afiiina ei corpore caro dicilnr, ila ci Qiein mitiet
« 1'ater iii nomine meo, ut et se cre-
loius hon.o spiriiualis aniinu el corpore
spirltus, tfenles in Cl!i'}si..m nascaniur ». Iteuit ad Palr6iii
qiioniam nascciilOb homiires io Chrislo pcr Spirilum per cundcin Filiiim, nascenles ex se in divinam
s.inct!.m iinuni ciim ipso SpnMt.i efncinntur secun- fiiielatem rcduccns.
ihtm corpuj ct animam. Uhi dafur inlclligi, quod tiespoudit Mcodemus et dixU et : Quomodo pos-
8;.cra.ne..ium hapi.smaiis mutAfionem c.rnis i„ smi haec /ien? Adhuc hae.sitat, qui liitcram legia
.r.niu.i. ruturam cssc p.ac(igurat. logerat, spiritum
B aulem ipsius omnino ignorahL
Ao,. mirmj rjma d,.n uh : Oporiet vos nasci Quod aitAposlolus : . Lilleraoccidil, spi.iius aulo.u
denuo. Ac s. dlxis.et : non sil lihi luirum et incre- viviHcat ». Lex enim lccia ct non inicllecla occidit
dnnle, hommem nnsci lierum ck spiritu. lecta vcro et intellecia vivifieat. Proinde impossibilj
Spmius ubi vuli sp.rai. Uhi Spiriius sancfus vir-
Nicodemo visi.m crat, qnod dc nativitaie
cx spiritu
lu.emsanclincai.o.nssuacvuliperr.cere.!bispiral. Dominus pr«edic.hal. Igoorans spintum
divinae
h. sanchhcaiionem perHcit. Ex hoc mlelligitur, docirinae relelliiur judaica supc.hia
quae ne-u .!-
l..od Hdes, qua credmms In Chrislum, ei Sac.-a- liora cse legis liitca, in qua redolenl divina
jnentum. quo r.nascimu.-, dona s.ncU Spi.-Uus .sh.t, ^^sL
ri;,. Ae per hoc repreheuditur Nicodemus a
m\m ubi vult sptrat,
DomLo
hoc esi, operalur in his. io Ait evangelisla • "

ilnribus vi.It operari, dividens sii.gulisproprln. prout

nespondii Jesus ct dixil ei Tu
; es mnns'er hrael

JaUst verha sanct. A.igusiini ponere. Ait enim Dominus dixii w„

jTSemo
: ., „^aaister iLel sed Dc.h am
vnlei sp.rilUm quomodo audimus vocem
; cpprimcndo, quae nihi) praeter litte an o vc a t ct
"O^c.at
,Jr..rUus? Sonat psalm.is vox est spiriius. Sonat
, car.ialem naiivitatem
J va,.j;elmn,, vox est spirinis. Sonal sermo divi- C Ameu. nmer. dico
J ,
vox e.t .p.niu.. Voc.nejus audis,ct „.
tihi, quia gnod
scUns loauimur
et,»odridirr.,,stes^a,nur,ettcLoninmr^Zr2
il
!•«, unde vmat et tfuo vadal. Si nasceris el lu de accipitis. Ac si aperle
diceret P...nc,.. •

elirilu, hoo cns ut illc. on Cst nalus adhuo

0..i Judaee. et vir.ulenrj vinorureb^^^^^^^^^^
<

„il.piritu, nescit de "''?"'

tc. unde vc.ias et quo vadas
;
nos diccre, qno r H f .U o n"
1 "l
,

J>c6nim
J|^
ait

..W.
seculu.^
:
Si. est el omnis ,ui nutns
Hactenus verh. Augustini. Vox
».
lestari?
Ua
N^n^.a eS 3sa 1 1 s
'

ilur spiriuis est vox Chrisii quam audivii Nico-

.mvit quae lo.^ -l;:!':;:-
ir^^r"^^^^^
, e.st enim sap.onl.a, qune nec fallit
i,ec lalliiur. Ipse
Vmus. Scd quoniarrj adhuc non est .latiis e.t
ille fist visio, quae cmria, prius
|iritu. neque cognoverat, unde veniai spiriius,
quam fiercnt, vidit. L.
ei ipsa visio suhstaniiaest
10 vadai, quarr.vis vof.em ejus audierit, eorum quae vi:>a sunt, cujus
drcit.ir ei :
testimonium venim e.d, quoniam
U nescis, unde vcniat et quo vadat, quia adhiic Omno aulem. quod
ipse e.>i veritas.
cx veritate procedii, vfcrunesse

«r:r;r
i,o«nasci homi.iem in ;-.;:r
^a<«>»e.n
spirim, aut ad
ducit ipsam nascentem ex se
hominem.
r.== qualem :.-r
p(?rfe
.. -^^^^^^^^^^
et ip.e oe
vobis, non esi
.se ipsoa.t
Scrmo, quem locutns sun,
: ,

mcus, sed mitieniis mo Pairis ». !..-

\m^ qni ex eo nasciiur, imus
cum eo effiniur. spiceergovim verhon.m /'/«of/snmus
Jmad.noduin lcquimur, f,,.o-
llle Spiritus sanctus est per nniii-
niam ipse csi scieniia ei loc^oiio
; ct ^«0«; nV^mus f2s,„.
V na^cenlem ex se spiritum sa.icium cfTi-
«la et
mur, quoniam ipsc cst visio
piv graliam. Sic est vmnis ac ver.nn teslimonium.
qui natus esi ex spi
Non ut I.. Nicodeme. qul nondum naUi^^s ^^"^'"''-
.
I^i^llrrX -t^;':;- i^lrT"'''

e. n.n.

".. ...i,
0.

.ir
perducit: MiSi

e.t o.nuts natus

.f^:^
e^ spmtn, u, sit
it;:::^^:!
.xislimans ; sc^ audit
~ a Domino
^^^^
: si terr.nu d.cei.m

I
519 JOANMS SCOTI m
coiis. Ou.icriliir,our, «rm nihil lerrenwiii iii prii**- A l'J siiUi Muyses t>xallaoii serpenwm in de^erlo, itc

dicMis scniioiiii>:is virt^^aiiir «lixisse, omnino eniin spi- exadart vporiel FUium hominis, ul omnis credens t»

riiualia (lixii, spirituiiieni iialivilatem ex spirilu do- eum uonpereuiy sed habeut vitam aeternam. Figiiram

cens , «lixcrit : si tenciia iiicebuni iwliis? A<1 lioc di- suaiii ipsa vorilas ejipoiiil ; (iniluiini suain ipsun» cor
«•euduin, ijuia iion aiJ practliii:) n-spiril rospoiisio, pus asseril. Divina ii.ural iiisiorin, populuin Di^ :»

seii :id ca, (jiiae siiptTiusin t!ic l';is(lia i!i\or.il (;u;iC- serpenlibus in (Jcscrio :tllli( liiin, crebrisijue eorinii

rnniiius Mgnum Judaeis : « Solviie lcntpi:irn liot, morsibus ina{;iiam sliagem ruis.se; sed Moyses, ju-

el iii tribus tiiobus sostilubo illud >. Ail crgo t Si i!c lenle Duiniiio, aciicuin serpcnicni feceral, (iueui in

ineo i<TienD adlnic corpore solvendo panlo siipcrius alla arbore suspenderal, pnpiiloqnejusseral, nl, (jui-

dicciirtin vobis, eliiou ciedidislis, qiiomodo, si (iic;ini cuiKiue niorsus esset a diaconii>us, in aeneuin susj»!-

vobis caelcslia, crciielis? Iioc csl, spirilualein nali- oerei colubrum, et sanareiur, el a scrpeniina [ilaga

viialem a s:ii:clo Spiriiii, (jine caelesiis est iihjLiC liberaretiir. lloc (otum innbra futtiri esi, uoc esi,

divina ? Si igiliir terreni corpoiis niei soluiioncin i:i n<;ura Chrisli niorituri pro salute omniuin, quos ser-
pa?sione, el tt*rlia die ipsiiis resiirreiiloiH^in iion peiilcs deliclorum suoruin venciiosis morsibus iiilcr-

credidislis, quid a nie (juaerilis spiritii:ilis !i:ilivilalis iiiiuiit. Miiyscs itaijiie ip.NC Cliii.-,tus est; serj.c.is

ep(»riie vobis niystcria, (jnao, (juoni^tm ren;>.ti non IJ aeneus niors Clirisli : lignuin , in (juo serpens
estis ex spirltu, o:nniuo crederc «lon valelis? Dic:ini su.spensus, ciu.x Cbristi, in qiia moiiem subiit jno
lanwM caeleslla, (jnanivis inlelligcre non possitis. saluic omniuin in se credcntium. Pulciire qiioijMie

tJ nemo mcendit in cuclum, uiai qui de rnelo mors Cbrisli per ser|)cnlein tiguiatur a forina, ijiia

desceudil, fHiui liominis, ijni esl iii caelo. Ascendll, causapro cflcctu {)onitur. Caiisa^juippentorlisCiiri."!!

anibignum cst, cnjus iom|ioris vcrlium sii, utrum serpens erat. Ac per boc cl serpcns liguraic effccaim
jinctcriii, 'Mi pracseuiis. Sed in Cracco noii esi ain- suum, id est niortem praetendebal, ut omnis, qui
biguiim ; piacierUi teniporis esl. In b;ic sentcntia credii iu illum, non pereat, sed habeal vitam ac-
quacriiur, quis cst dcscciisus Filii bominis, el quis lernam. Iliigna distaniia est iiilcr litierain cl spiii-

ascensiis qnod caelum, in quod asccndil, cl de

; el tum, inier iiguram ct veritatcin, inler uinbrain ei

quo doscendit, el in quo semper maucl, dnm ascen- corpus. Lillera esl iaclum, (jnoJ sr.ncta narrat bis-
dii et descendll ? Sed ne, innitorum sensus de lioc toria ; spirilus esi mors Cbrisli, quam tradit Evango-
dicendo, moras faciamus, quod verisiinilius vidrtur, liiini: scrpens nguratur in ligno suspcnsus; asjM-

sat csi dicere. iu divina Scripiura Pater ca^lesiis, cietuibus sc \iia:n praeslabat lemjxn.dem ; mors
qui e&l pnncij>luin oniniuni, nomine caeli crebro no Cbristi credeuiibus in euin vitam pracsiat .Tctcniain.

minalur. Sacpe in i-Ivaiigelio legilur, Dominnui snr- (.. Sed qnid h:R'c :•.;! sccundiun iialivitaiein ex spirili;,

rcxisse in caelum, id cst in Palrcni. INon cnini cre- uon immerito quacriliir? Facillimc solvitur. Nemo
«lenduin est, ipsum cievasse oculos suos in boc abceiidil in (.bristo ad Palrem, nisi «jui ex sjiiriiu

cacliiiii sidereum, <!orpoialc, circtiinscriplnm, mor- nascjlur, ul conrormis lial imaginis FiiiiDci, hocesi,

lale. In l'atrcin igitur cleval)ai oculos, ut euni aspi- ul Cbristus in ilio fonnelur, ct umini ciuii Cbri^lo

cicnlos i!idubit;);iler ciedcrenlsem|)er in Palre fuisse, bil. Similiter ncmo salvalur per inortcm Clnisli, ti]%i

ad qnem intendcbat. Qtiod crgo ail : uemo u^cndit qui cs spirilu nascilur; nemo c.v spirilu iiasciiur

incaclum, «js/r/ui de cuelo descendil, filius hominis, pcr bapiismum, nisi in niorte Christi, sicut aii Apu-
tfui esl in caeto, piiiclirc nliis \crbiscxi>onilur : ncino stoliis : I Conscp;;lli sumus cnm Cbristo j'Cr bap-
ascendil in Pnireni,nisi qui de Palre dcscendil, lilins tisnium, nisi in mortem, ui, qucniadmodum Cbrisi!.*

homini*, qui esi iu Patre. Qualis autciu dcaccnsus surrcxiia moriuis in gloriam Patris, ita ei nos in im

cjus et asccnsns, ipsc alibi aperte evjwsuit, dicens : vilalc vitae aniliulemiis >.

< Exlvi a i>atre et veiii in mundum, el iterum relin- sic cnimDcus dilexil muadum, ulFHium suumu
quo immdum ct vado ad Patrcm •. Kxilus ergo ojus
a Paire humaualio cst, et reJiius ('iiis
* ad Pairtin
liomiuis, qucin accepil, deificalio, el in alliludincm
'
\j^.,^},u„^

,v ii-t'm
^
i
jarel.
.
Causam bumaaae
\ . a . ^,
i^
videlicci caolestcm, ex <juo omnis salus ei
. ^
...
saluti.s aperii,
^ I
Pi
.
le-^
r-

./..,,.
. . , .

.
.^
. . j. , slitulto buinanae natnrac icr nnivcnitum suum iii
divinilatis assumplio. Soliis ille (lescendil, qui;i solus ..,. ,^ .

, .. ,
,., . Si>iritu .suo. Diteclio itaiiucPalriscausa ei huiinnrte
incain;iius esi ; sed, si soliis :isceiidit, qiiac spes cst ' '

^"l"'i'*' 1"' '" ^»"""" ^'''^^'^ munduni, ul Filium

his, pro quibnsdcscendil? iMagi.a quidcni el inex-
plicabiiis, quoniam onines, quos salvavit, in ipso S"»m unigeoitum darel, lioc csi moiii traderei, ul

rscendunt, nunc jier lidem in sjie, in fine vcro j)cr oinnis aspiciens iii morlemejus iion peroal, sed hi.

sjkeciem .in re, sicul ail Joannes in Epislolii' siia : l)eat vitam nelornam. Sed quaeritur, qiiem iimndiim
« Sciuius (joonidin lilii Dci suiniis; nondiim apparuit dilexit Deiis? N«n enim credendum esi, mundurt»
qnid ciinius; rum anlcin appaineiil, similesei eri istum, id esi universitaiem, quae conslal pa caeio el

mus ; vidcbimris eiiiiii curfi, siciili esi t. Solus iia- lerra, i'air(iin dile;iisse. illo cnim iioii proptcr SO
qoOilescendit.eisoliis :»sc«ndil,(juia ille curnomnibus ipsoiii, scd p:()pier supeiioreni nniiKluin lartus «isl.

suis mentbris uiius Dcusesl.uniriisl^iliuj Oei. in ipso Munduni igiiiir S!iperiore:n, (jiiem ad iina;^incm e<
Cnini oinnoscredenlfs in ipsnrn unurn sun( imus iuque : stmiliKididem suum condidil. \i esi humdnain iiaiu*

Christus, corpijs rum niembris. ascendii in Pairem. ram \*Mer dileiil (Ia, ui Fiiium suum pro to irad«-
 521 COMMENT. IN EVANC. SEC. JO\N. 322
r^l. Sod noiniiilijiii, quod muiiflus. <|ueiii Paler di- A queiKer s-.ibjungil, diocns : Eieni aiiiH eoium m.ua
lcxii, i<i esi Iiu:jio, iioii pro|tteica iiiiiiulus vocaiur, ojiera. Qiwe siini ilia mala opera ? Non aiia, uisi imnie-
quod quatiuor eJeaieiiiis coiisiitei i', quod soluin se- las eiincrcdulilaseiodiumaeiernaelucis.ei iioller:«ui
«undiiin corpus fieri fn terrcno adhuc lioniine con* aspiccrc,vellfi aiileminienehris pecoaioruj» mamcre.
sidcralur ; sed idco hoiuo x<5ffjAo; vocatur, (|ui)niara Omuis cnint fnala agens odit iaeem , nec vemt tid
ornatus est ad imagineni ei siniiliiiidinoa) Dei, qiiae lucem, ul non rcdarguantuv opera ejus. Ideo tugil
Vcl solum, vel inaxime in aniin:i iniclligiiur. Kdjpioj implus liicfim veriialis, ne impietas ejus mauilcsta
•l"'P!>e Staece ornntus proprie iiilerprctalnr, non qua omnia mala opera coniiDeniar. Ui eniin
fiai, iu

miindus. Et qiiaecrcatura «amornaia est, <n)nin eoi pielasnullo bonooperecnvet, iia impictas nulio maio-
qiiae ad imaginom Crcalons coiidila? Ad hoc iJaque Qni atilfni facil verilatem, venil iid lucem, ni ma-
riile.til Deus nmndiim, et pro eo Jradidii Filiuni. ut nijeslvntur sua operay quin in Deo sunt facin. Qnis
omiiis crcdeus in cuin non pnreai, sed liaLcal viiani, esl qni laeit verilaiem, fioc est, quis esl qui uoiia
nod lciiiporalem, sed acle:nai;i. opera, quae jabel veriias, porficit, ni.<i quj credil iu
ifoiienim luiiil Deus FiHum $7i;tmin mnndum, hoc ChrisUun? Kt quis cst, qui venil ad Incem, iioe ej;
esl. in hcmaiiam naliiram,H«jH,7im,hocPst, »«•«.
^---.. -.,--. v-w-i danmei
, •
ad Christiiin cl
-- docirinam
-— ejus,
wj .Tw ut ••iii^^tr.iiiUf
i*v mfiiiifesieniur f

|iropiersiium peccaiiim,m««.-/Mm,hoi»!ine;iividcUcet, 1> opera sua houa, quia in Deo sn*it facla, nisi ipse.
sed ul salvelur muiidus hiimaiiae n;>lurae peripsniii qiii crcdil in Chrislum, el «lantiata cjus cijsioilii'?

Qui credit non judicalur, qui nutem non credit jam Posl huec venil Jesus ei discspuJi ejus iu Judaeun
iudicaius est. Qui aiiiem credil in Filium Dei, iion lerram, clrcliqua. Non esi exislimandum, conliiino
iiidicaliir. qiioniam
dlmitlunuir ei omnia.poccala, post dispuiaiioncm cum Nicodemo, quae facla esi
pro quibiisjudicareiur. Qni iion credit, finiliim est in Jerosulymis. venisse .lesum ei discipnlos ejtis iii

de eojudiciiim, non credii; ,ic per hoc habct

qiiia Jiidaeam lerrain, sed pcraclo spatio lomporis ue
l»eccala,pro qiiibusjiidicatur, qiioniom neqiiecredil, Galilaea in jiid:ieam rediissc, ;V!ofaIi sensu Judaca
neqiie dimiiiere ci sna peccaia vuil. Ubi notandum. terra esl cor fidelium. Judaea quippe cunfemo inler-
qiiod unu.«quisqiie se ipsum judicat \d non judical. prelainr ». Confessio aulera ditplex esl, l::sJ enim corv
Nonjudicat se ipsum, qui considorat dimissa ei do- iessio peccaiornm , est et coufessio d>viMar«ni btt<
licta, ei non In eo iiiauel, quod jud cetur qui aulem
; dum. In quocun.iue ergo conle diipie.\ iila coixrcssio.
non crcdii, ipse se judicat, quouiaai iu se deiinel ppccaioium videiicei cidivinaruin
laudum, fueril, ci
digiia jiidicio. Jflm;udiV/Wus«/, lam
adhuc dixil,
illuc venil Jesus cl discipun ejus, hoc fsi doclriuu
inpraesenii tempoi-e, Quamvisenim judicium, quo
»e jud Cil dan.u;.naum, occullum sil adhuc in Lac
q ejus e'. iliuminaiio , ibiqne uentoratar el pmg;.t
illud ab omniLus deliclis. Et hocesl quod seqiiitui :
viia, iu fuiura tamen majurestafailur. Quare

dicalusesi? Quia non creditjin

jam ju- Et illic demorabalur cum et m bapiizavil. Jiui.-»
Momen unigeniii Fi- cum discipulis vpi cuiii
iitieram demorabatur Jesus
'ii Dei. Nihil aliud esi ergo judicium, id est aeierna credeniibiis iudaeis tn Judaca.
Ambiguum esiim cs;
;ondemnat!0, nisi non credcie iu Filinm Dei, sicut quod ail demorabatur cum eis, uJrum cum iliscipulis
lihil aliud esl bcatiludo el viia, nisi credere ei co- suis, an cum credenlibus in eum Judacis, aul, quoj
[noscere Filium Dei ; sicul ipse ail : .i Ilacc esl aii- verisimilius est, cum ulrisque. Lt bapiizavit. \\\n
em vitu aeierna, ut coguoscani le verum ac .solum quaerilur, si Clirisliis ipse baptizavit , qtiort»otio
»eum, et qiiem misisli Jssum Christumi. Sequiiur; evangelisla in sequenUbus dicii ; Quanquaiu Jesus
«

Hoc est aulem jndicium, quia lux venit in minidum. non bapiizarei, sed di.ticipuii ejus «. Sed &\i h<?c
lux non veairei in uiu.idiim, nou cssct de mundo dkcndum quod , ipso Cbrisius b:;ptij£avit discipti}i>!i
idicium, sicul Dominus ait : < Si non venissem el !o- suosprimum,deindeipsidi8cipulibapiizabant credcn-
ilus fuissem , peccaium non halierenti.Lux itanue, les In Cbristum. Quamvis quidam existmienj, ne.iii-
>c est Dei Verbi incarnaiio el doctriiia ei passio ei nemeum bapiizasse per seipsum, sed diciiur bapii-
ssurrcctio, judicat inuiidum. Qiii vuU accedcre a.l ZBSse, «j^ui discipuUs guis jussii bapiizare. Sequitiir ;

cem, hoc est ad Filium Dei, ut in eiim credal, IWai auiem Joaunes bapiizan^ ^
in A.'vi> juxta
imqtie cognoscat, non jmlic.ilur; qui auteni nequc Sa{eim,qiiia aquae midtae erunl illic. Adhuc Joanncs
eum credit, neque iutellisii in iejiebiis suis ,
bapiiiabal iu Jordaue, diim Clirislus in Judaea coe-
Tanelil, in quibus damnabitur, hoccst iudicabilur, peraiei discipulos suos, ei per «;os alios bapii^iire.
llttns accedcre ad lucem. Et dilexerunt ftomiues
iSon euiiu debuerat pniccursor discipulits praecitr-
hflis tenebras quamlucem. Pulcbre ait homin^s boc ,
RioiiJs Stiae mysterioin iiitermiltere. priusqii«m ipstf,
cariiali^s, impii, increduli, non spiriiuales; nam
cujus piaccuisop erai, inciperel veriuicm osiendcro.
ulira hominem i)scenduni el superant suam nuiu- IJmbra adhuc permansit, quia nou oimiiuo iu"; pale-
hi|)er ejiis, qiii eos illuminat, graJ.i;.m. Cnr auiem ho- lacia luii. /w ,la««on, hoc est in uijuis '»: enos*' caini
jiies diltx('rui!l magis lenebras quauilucein, conse-
bcbiaicft aqua dicilur-, idco subsccuios ail , quasi

1* tofi. Aemion. ' Sic cod. pro Aettnon.

Ln .
xNOTAE.
•^"''^"'« *'*^'^ S''P'=^
l sSs
'"'"^ f""*'^^'^"® ^•^'"^'
P7 a VV. fons , p«/f«s. 3. Hieronym.is : Aer.on,
1'RecieJ Sroiu.siftierprci.-iiur 0^11)5. Namderivaiiw
pruliiz. aui fons eumm.
PiTr.OL. CX,\iI. li
5r> JOANNIS SCOTI 52i
lijlcrprelaiionem nnminis apericils : (juia aqdufmui- A lioc dicendnm-, quod , si Chrijlus soliis a Joxnne
lae erant Ulic. De Salcirn anieni varie iradniii. Qni- bapil/areuir, p!us bapiisma Joannis, quani Chiisli, i

dan» volunl dc Jern.salcm accipi , qu.ic non longo b.ipfi^r^lis eonfene >jJeictur. Miiilo enim.mernis ,

Spalio locoiuni dislal ;ib Jonlane. JNam primiliis potuil exisiifiari unicuni bapiisma, qno Doininus '

Safeim slnipliciier nomiiuta, nlaiunl; ilcinde Ebns-. bapiizams esl, qnAia bjptisma, qiio innlii ali ipsu

8alein,<inia ab Ebusseis possessa; deinde Jerusalem, Douiiiio ei disiiojilis suis baplizaii sunl. Sed ne hoc
bfic esl lewplum pucis, proiilor nobilissimi leinpii a pularemr, miilti a .loanne sunl bapiizaii. Si anlem ,

Salomone consliucli Uivulgaiain in fines munUi glo- quaerilur, uiruni iu aiiquo piofnii ipsi Domino,
'

'

riosissijnain faniani £. Alii veio, quibus, nl aesiinio, quod a sno praecnrsore bapiizalus sil , qnid.Tni
rides niagis habenda , Salcm dicunl oppidnm ullra non absurde respondeni, Christuni sanctiticaiioneni
Joidaneni siium , co loci, quo Jordanus iniral in quandani Joannis eficcisse. Illud auieni baptisina
lacuin Asfalll, hoc esl in lacuni bilnuiinis, el in ilio iiihil Chrislo contulit. Scimns lainen , Craecoriiin
opp do (iiiondani W«Ichiscdt'ch rcgnasse, ciijns oppidi auclores fidiicialiter assererc, samlifiealionein hn-
»dhnc vtcslii^ia remancnl. Juxia illud baplizabat niftnilalisChristi per s;',cranientuni baplis-naiis Joan-

Joannes, ijiii;» eranl ibi aqu;.e inulue. nis auclam fuisse. Qnod nia.vime ex debcensione
N&u[tlinn] enimmissus [uerat in curcerem J oannes. B Spiriius sancli in specie columbae super ipsuin ba-
Nainposiquamniissusesiincarcerem,conliiiuodesivit piizaium argnmenlaniur. Nec iniruni, cuni evang,-
bapiizare, bapiismaie Chiisli incboanie. Quaeritur, lisia dicat : t Jesus aulein proficiebat sapieniia et
quiii b:iplisma Joannis his, qni ab eo baptizali sunt, aetate el graiia apud Deum et hoinines >. Qnid
profnilt Niillo niodo enim credenduni est, non solu:n mirnm, si quoddam angmentnm humanitatisChrisii
originalis peccali, verum eiiam propriorum deliclo- per sacramentum praecursoris sui baptismatis Chri
rum reinissioncm conlnlisse Quid ergo coniulit? ''. slus atcipiMei, verbi graiia humilitittis suae merito,

Magnum qnideni. Quanium eniin cai.clniniejiis non- qna bapiisma siii scrvi snbire noii dedignatus est?
dnin baplizalis' doririna iidei 'prodest , tantnm Accepii graliain, nl sui baptismalis virtnte oinnium
ioaniiis bapiis-.iia baplizatis in eo , prius(inaiii ba- delictorum el orii;in:iiiiMn et proprioruni oinnes cre-

piisina Chrisii subireot, profuiU ioannes quippe dentes :n se rcmissioneo) accipereni. Addil etiani
paetTiteiiiiani prxdicubnt, et baplismumChrisii prx- Augusliiins aliani cansani baptizandi Doinini a servu-
nuijiiabat, ei in cognitionem veritatis, quie mutido siio : ne calechnineui caste :it(|uc pie post acccpl.in»

apparuit, attraxii. Nonne siniiiiier qiiotidie niini.^lri fldem vivenies superbirenl, c.\i.-tinaantesniyslcriiirn
facinnlEt^clesiiL'? Etndiunl primo vc;ii<'ntesad lidcin; bapiisniatis nil eis addere posse, cnni secnndum
dciiidepecciita eorum redi.i^uuni ; deiiidc reinissiu- iilam, qua iuibuti sunl, rideui /ivant. Sed ne in boc

nein oinniiiin peccalorum iu baplismale proiniitunt errareni, el in vanum laboraient, Dominaii vobiil
ac sic ad cognitionom ei dilectioneni veritatis eos cxeiiiplun" «is dare de suo baptismaie, ui nnllus
Sltrahunt. Addiiur ad cnni Uiin landis et nliliialis, cornm audcrci inOari, videntes Doininum snuin servi

quam Joannis baptisma perfecil.Debuilquippe prae- sni baptismuni subiisse. Si enim Dominus baplisinum
cnrsor vn omnibus praecursionis suae effecinm sui scrvi noluildespiccre, qua rationcitii baptisinuiu

implerc , ul ,
queniadniodnm praecessit Chrislutn Domini sni noUeni subire?
oaiiviiaie ei praedicalionc , iia eliani baplismaiis I''aclaest ergoqutiesliofX discipulis Joannis CHinJ c
simililudine. tU enim aurora praecedil orlufii solis, dacis de pttrilicalione. Discipuli Joannis, videntcsmul-

ita sacramenla Joannis opera Chiisii praecesserunt, los Judaeoruin credidisse in Christnm, et bapiizai

tt qnemauinodum auroia qnodammodo umbras cx- fuisse a (liscipuiisejus,invidiacominori,inlerrog.tlia:ii

cnlerc, ila (lodrina et myslerium piiiecursoris tene- ipsos Judaeos de purificalione, iioc est de bapti.^inaio.
bras ignoraniiiic lolius inundi iiiciioabal e.\cuterc. Miiabanliirenini aliospusse biXptizarc praolcr Joan-
liaqiic, nc snbilo vernm baptismA Christi apparcrcl iicin cl dihcipidos ejiis, exisli.nantcs, majorcni es>«
muiklo, pracccssit figuratiiin baptisma, nt ailius et j- Joaniieui Cbristo, (luonium viderunl non lunge ante
clariiis veiiias ebicpsceret, si prius sedeniibns in ipsum Ch;is,li:in a Joauiic in Jordane bapiizaluin.
tenebris tigura aniuereU ileni qu;ieiilnr, «ur Cliri- Lt \}.:irnin[ nd Juuitnem, accnsarc Cliiv.luia vo-
sins baplizains esi ;( ."«uo secvo. Ad quod diconuKin : hniles ejiisqiie di^ci|iiilos, vebili in injuiiam cjus

propierea Clnislusa scrvo bapii/.;iii (iignalns est, ut bapti/.are praesnnienUs, el dixcrHnl d : Iiiibb!,qui

piacciirsoris sui oHicinni el honorilioarcl, el vi.Ynm erul icfwn irans Jordiinem, qui videi>alur discipnlus

itlnd fuiese, omnibns Judacis ac toio innndo uuluni iuus lcinpore, quo a tc bapliziiius csl liinis Jorda-
faceroi. Scil si sola h.'icv: causa fuit baptizandi a iiem, cui lu lestimoniitm perliibuisti, ditendo : « Eite
scrvo suo Lioiiilni, cur iion .solub Chribtus bapti^aius sigiiiis Dei, ecce qni lollil peccalmn muiidi », ccce

esi H Joannc? Sniliciciial enim ad iandeai ct testi- hic baplizal, nuiic iii Jiidaca ,
qnod valde niiramur,
lYionium bapiisniaus sctvi humilitas Domini. Seil .id ei omues reniunt ctd eum. Yulunn:s ilaqiie te inier-

VAUIAE l.ECTIONES.
'
Cod non. ' Cod. non contuHsxc. * (."od. bdptismaiit.
•
IMOTAE .
,

* S. Hiororiynius : Jerusaleut, i/isio pacis, limvbil fiomus pacis, prncferenflp esl alleri a iTn^ c» Op©.
pcrfecie. Dei-ivalio \erh\ Qvrri' ab n^cl aStS idest, jd os\, pase^sic pufis.
 ^^5 COMMKNT IN EVANC. SEC JOAN.
g^g
ro.^arc. de hoc pra.sump.ianc .-bl videiur.
,,uiJ
A .V.« pote.t houw accipere gnia,uam, nui fuent r
hetpondu Jaanue, el d,xU : A>r, fwl^.t homo ucd- <la!um de caelo, l,oc e.l de Palre,
qdi principiuin esl
pere ^uuquam \ nisi fuerii ei daium de caelo. \n f>.nniu.n i,onorura ; a.;, si de Palre, ..liaue prin.o uer
«|u,u.dam cd.c.bus Graecorun. legiiur nni fnerii F.liuu., de
: cuj..s pleniiudiue nos omnes accepi.nus
« dalum de.ursum de caelo. Humili.er respo,.dil Jp,i vos mihi leui.noniunt perhibeli,. Hoc ...ihi .
«rvua accusaui.lus Domiuum suum. Sou /.o.'*./. solumniodo iu
vest.is verbis congrui». qui
.t, homo accpere ,u:cgua^.
non so-
Ac si .licerei Pu- : lum nou credilis ia euu. qui me Ja veru.n eiiat

r.orsu.x.;ern,ns.neum..oacredeutes,etign<^
,u.d s.t e, unde veni. e. puUUis u.e esse
«..tc..,
quod
,,„„,
Christus,
^,,,,^.^
^U ^uia nussu.
Ci«o/ji^
sum
J .-
,,« «TZ
..on sun. Ut autem sc.ai.s. quid ille
,
anie ilLn. ^ d sTs
sit. el quid ego cx me baec verl>a quando de eo
sum. aud..e raeum .^sponsum
, Jui. eba. u

,acc.rere .,u,cquam,
Son poust
llomo s..u) et
:

non Deus.
homo iordancm; audisiis utique
.ql2 iS^^^
iilc ve.o erat .ecua. uans Jordanem,
cui tcsUu;on' uu. u
ei beus bomo
quiue ^11.^"
est et Ipse est. de quo testi,nonium '
h.buisii , ; el si audistis. .
perh:b«. d.ce«« De pleniiudine
: i
ejus nos omnes lesii.nonium perbibui . ad me accJaii ^^J
q...
occepimus
nou
Ho.no i.aque su.n; a n,e nibil accepi. B i.Our.au.
,

babeo. quod a me .ccipian.. Quicquid Cbristus

.nealL muUo
sed simpe.. bo.L; uon sum «"1.,"" ,
IZ^-'^IZ
accepi, ab eo accepi. Si graliam accepi
praecursoris, PaUe pleni;udi..e spiriius. ille auie.n unctus;
«b eo accepi. Eiiislimalis. nie ulira naiuram ei fie
esse ple.,iiudine ejus accepi. Sed quia
liumaoam. Quia audislis, quod non sine missus su.i. wnie
mi.aculo lUum. missus sum in ...undun, prius,
divinae viriulis nalus sum , ex .iascendo anie
pareniibus quippc ilbim. lllc anle o.nnia secula
beu^i cuiu Deo Patie,
provectae aelaiis, ac veluti uiira
bumanae nalurae ego boino iu line seculi missus iu
caiae, aniequam'
t«nsuetudinem nalus sum, propler boc puiaiis,
iwe itle nasccitilur in carne.
ullra homiuem esse. Non iia, bomo solummodo sum. Qui hubel spQmain, sponsus es(. Videns praccursor
Si cognovisseiis quid sum, .lon
exaltareiis me ultra cogiuilionessuoiui,) discipulorum, qui
id quod sum ct si cognoscereiis taiiii de Cbri-
; quid
nuUo ille cst, sio ejusque baplismaie p.-oferebaui
inodo compararetis et audieba.it
me iiU. Uomo enim sum, ilie sui magistii respo.wu.n
,

de se ipso ei de suo bapii-

Deus;qu.cqu.daccep,,abiIloaccepi.S.ipienlissimus
smate dicens •
, Nn» ,..i..i .

MJ«»pr.,«,„«„ren,.. Duo c,„s,„eram«,

„ hon.ine ; ^„..,„ .,„„„,«,. <,„; pr„,,.e. tl;clesi..,„, ve,.i>!.ui
laiun» videbcei ei <Jonun,.
Dalum referiur ad naiu- baberet sponsam venii, qua.n D.ine ineipii
•am, do.,um refertur ad graiiam. p.v J.idaifu
Et qua.nvis nnilum populo vocare, multos Judaeoiuin
mm ex Deo, sicut ait Apostobis
«ii nisi
.0 sponsus
bapiiziins. ipse
:
est. Ego autem , ui exisilmatis, .leque spou-
iwno, quid habes quod Jion accepisii
» ? solel lamen
sus sum, neque spou.sa,ii
kripluia daiuu. naiurac quasi l,abeo , sed jn nunicio
ipsi bomini, douum sponsae me ipso.u compulo.
«ro uuUi nisi Deo adscribere. L'l sdAi^i aulem, quid
Ad lioc eniui dedii sum. ci (lualem gratian, balnio ab
*eus naturam, ui eaio o.na.ei per illo spoitso, qui
graiiam. Ei boc babet spunsam , audiie : A»>icus aulem spon-.i. Noii
sl quodail potest homo
: y^i !,oc esl bumana ,
suin sponsus, sed magn;,,,,
alu,a. accipere quict/uam graiiae, jj gr;ui!„n sponsi J,a.>eo,
nisi fuerit ei da-
amicus ejus suna. Qui aat ct uudii eum,
*m de caelo. Daium in boc ioco i^ro doi.u.n gaudiu gau-
Joannes det. Ego amicus sponsi sum,
«stiil quod saepissiaie invcniiur in divina el sto iu ejus graiia •

,
Sci- .n ejus an.icitia i)e,-.nai.eo;
tura. Dalum enim p.o doao, uon caflo; i)Je me cuslo-
ei douu.n p.o daio d,t, ne cadam ille u.ihi dona... i,e
otcst accip,. lia enim junctu g,-ai;am suam ricse- ;

data natnrae et dona ram , sed sempersten, etaudiam

raii:,e, ul insepaiabUia Ue.i eum. audiau; .iocin-
videanlu.-. Nulla quippe
nam ejus, nou exirinsecus solutomodo
aiura est raiio.ujlis, quas anrecoipori.s,
omnino dono giaii.-ie vennn eiiam intiinsecus au,e cordis,
»reai. Mii fuerii datum de caelo. De
etplus innlnse-
q.,o caelo' cusquam extrinsecus. Vox ejus iesi,.no:.ii.m ejus
c Pai,e videlicei. Audi Jacobum apostolum. diceu-
quopeibibei se Fiiium Dei ei sponsum Ecclesi^e-
•m : < Omne dalum
opli.uum el omnft ,ionum ei
per- quia audio verb:,m ejus
ciuin «iesursuinesl,descendeasa gaudeo prop/er uocem ,
Pat,-eluniinuin spousi. Desc ip^o ergo
>
mbt^s ve,-bis oiunino congruil |>,-ofert joannes quo/l aii :
, quod Joanncs ajl Amicus aulem ^ponsi, q„i slai euaudit
eum, gcjydio
VARJAE f.KCiiaNES.
' Cod. quicquam aceipcre. Coir., cod. auaniies.
527 JOANNIS SCOTl 328
{jaudei pyopier x'ocein spouKi , lU disci|tiili siii r.perie A Grrine.s lerreni pf^ccaiiim ei poeiiam peccaii, hoc esl
oognoscereni, quid ipse essei, ei (inid (Ihrisins, iu. morteni, Iraxere, imie swm. El idco lerra sum, quia
quem adbuc noii Cicdideranl , iieqnfi l)oplisimjm «fc lcrra naliis sum, nec aiiud me csse aililror.
cjus ficceperaiit. IIoc ergo yiiudium meuin impleium Si quid supra Jiaec irabeo, de pleniludiiie ipsius
csl. Ac .*-i dicerel : !ii iioc gaiidium mcum irr.pielum, qnem missus sum. F.l de terra loqui-
ncci|)io, .Tnle

iti eo, qiiod facliis sum amicas sponsi, ct sio in tnr^ hoc csi, iie iVaijililale meae nalurae Ifxjuor,

cjus gralia, ci audio vocem spor.si , vocaiilis iiunc cognoscens cam i:il essc, si dcsursiim non acciperct.
sponsam in Judaea cx Jndacis, el inchOHiitis per se Et iie mireiis, Joamicm de se ipso voliiii de qnadam
ipstini el praedicare ol bapiixaro; qiiod jam iion leriia persona dixisse, nec sine ralione, quoniam
seniiiis, qul iii eiiiu non CiCd.iiis. Et ne miremini, jicisonam oinnis lcrrcni liominis in se osiendii. Qui-
quod ille liaplizat, ol onines vtninnl ad eiim. ut cre- de caeioxenil, super oiiincs cst. Eadem vcrba sunl,
daiii cl bapiizeiiliir, ci qiiod plures discipnlos liaLci, praoler qiiod prius desursum venit, niinc aulem
qoam ego : de caelo venit. Ei quae esl isla repeiitio, ci ijiiid

Itlum oporlet crescere , me otttem minid. 11- Yull? An Cprte aliud csl t dcsursum venil », alimf
iuni oporitfl crescere in meniibus veslris, quem < de caelo venil > ? Chrisius desiirsnm venii, Chri-
•idhuc solummodo homiuem et nullius poicsiaii.s B slus de caefo vcnil, ideoque super omncs esi, et
exisiimaiis; sed illum oporlct cresccrc , ul non siiper omnia. Poiest itaqiie lalis disiamia inter
soliim verum iioniincm cognoscalis, sod eiiam verum < desursum venil » el « dc caelo vonii » inlelligi,

J>eiim, ei suo aeqiiaiem Pairi. Oporlei iiaqiie ctmi ut in eo ,

qiiod dixit < desursum vciiit >, inlelliga-

crescere in cogiiaiioiiibus vcslris,uic auiem mimii. ]iius altiiudijiem humanae nalurac anie priini
Ptiiaiis majorem [rne] * esso, quam siim, iilum vero hommis delictum, de qiia altitudine hominem ve-
minoicm, quaiii esl. Opiiiio veslra de loe in vobis nisse Ciirislum noii dubiiamus. Nam si de honiine
miiiueiur, opinio veslra de illd iii vobis augebilur. posi peccatum venirei, pec aio forsan non carerel:
Ouod si cugiioscerelis, c.n; visibilibus signis aiiguien- qiioniam vero peccato caruit, recie credendiis " esi
lari poluisseiis. Ego decolUboi' , ille cxallabitur in hominem anlo peccalum acccpisse. Nam Doiniiiu.«

«ruce, ul per lioc oo!j(oob.calis, qiiia oportel illinn iioster icsus Christns, hiiuioiue condiior nuluraii
cresccre super omnia in meniibus perfecte crcden- akjiie salvalor, el de primo liomiiie acccpii anie
linm in euai, me aiitcm miiiiji , ul neiiio dc mc peccatuMir ct veluli de sccundo homino posl pccca*
exisiimel, praoicr quod sum et ab oo accepi. lu tum. Quid acccpilat) homiucante pcccatum? Carerc
ipsum signilicat, qiiod ipsC luce iiichoante orcsiiei'^* peccaio, quia humana natura, prinsquam peccare!.
teiiebris aiitem decrescere natussit; ego vero hice *^
oranino peccato carebat. Quid accepii ab homiiie
inchoaiite minui , lemdiris aulem inchoaiil^biis cre» posl peccatuml' ,Mori pro peccalp^, abr.quc ullo roalu
scere naius sum. l'otcst el fditer inieiligi. Jaannos peccaii. Quo.l ergoprius ait « qui desursum vcnil »,
figuram legis gesial, Ciirislus vero /igijram siiam, recte ifllolJig-iiur, qui do sablimitatc humanae na-
id esl vcriiatis. Appai'enlc igitur veritate in mundo lurae, ad imaginem Dei rattae, aiitequam pcccarel,
coepit lcx miaui , hoc est carnalia opera. Co^no-. venit. INiilUia cnim indo vonit, nisi ipsc solus. Quol-
scens haec praecursor et prophela el plusquam quot enim venornnt in mundiim, ab honiine poc-
pfoplieia, aii : Itlmn oporiet crescere , me nulem cantc venerunt; solos iUc absque peccato ab homine
minui. llle, quia voriias esl, crescet in nmndo, hnc anie peccaium procossil. Quod aulem i:i seipiouiibus
esi, ciarissiine cognoscelur ab iiis qui crcdunl el dixit, qui de caeto venil, super omnes esl, ibi luielli-

orediluri suul in cum. Lex aisleni, cujus figurain gimns Palrem cacli nomiiie sijnilicalum , a quo
gero. mtni.rclur, verilate ci'escenlc. iiiissus cst ClivisliJS in niuiidum , siciit ipse ait

Qul dcsursnm venit, suptrr omites esl. Ilcrum redit 4 Exivi a Faii'€ , ei veui in mnudiim». Duobus
servos ad comparaiionom sni ci Domini sui. Qui itaquc modis unigeiiitus Fiiius Doi super oumi»
desuisim venit , hoc est , qui cx Patie venil in esse o>'cden'.lus e^t : primo, quia supcromnem liu-

jnundmo, ul salvaiet mundmn, super vinncs fs/, ^ ir.aniiaiem cxalt:\lur, qui do ipsa, priysquam pecca
Don soliim me superai sorvum ci praccursorcm rel voiiit ; secuntio.quodjuxtaallitudiiiem divinitaiiSy
sumn, veriim omnos homines,
etiain ct non solum jn qua Pairi aequaiis esl, omnem superat croaiuram.
bomiiios, verum ciiam omnos viriutes caelesics, ei Ei (iHOd vidil et audivit,Uoc leslatur. Qiiid est, qiiod
omnia, qiiao sunt, ol quac non suiil. Noc lioc juxta Filiiis Dcividit? iNonaliud, nisicognovit,se iii Palre,
divinitaiem, sod ju.\la hiimanilutem ; iiomo quippc et aequaUtalem ipsiusesso. Et aMdirii.Quidaudivil?
esl ct plusquam liomo. Diviiiiias ojus nihil stiptrat, Amlivila Paire Ego iiodic genui te >. Vidiligilurse
: t

qnia onmia csl. Qui esi de lcrru, wrra eit, ct de ip.sqm sccundiim snam divinitatcm in siu» Pairc ei ,

taru. lotiiiUUT. Do se ipso hoc ail , ae si dicerct andivil a suo Patre, qcod ipse cum genucnl aequaloin
Ego, qiii de lcrra suin, hoo esi de ten-cnis parenti- siiii. Hoc tcslalur. Qtiid tesialur? Quod Filiiis Dei
bus, naius ex iilo, cui dicliim est. « Terra cs cl in sit. Et iibi leslaiur? ilcdige ad supcrioi'a, nbi ipse
lerram ibis », hoc osi ipso lerreno homine, ex quo de se ipso Aii : < Non enim inisit l^us Fiiium suum
VAKIAE LECTIONES
» me om cod., add. cx co j. = Corr. , r«<i. crcdendum.
 S29 COMMLNT.MN EVANC. SEC. JOAN. 330
in inundum, iil judicei munduoi, sed iil salveliir A mr aUiiie Ml«m Spiriuis, tlivideiis siiigulis propria,
mundus pcr iiisum. Qiii «Medil in ouin , i.oa judica- proul vull i. Chrislo yulem, qiii esl ca; ul Jictlesiac,
uir. Qui aulctii non crcdit, jan) judicalus est, qui.a non e nieusura dai Deus fpiriiuin , se(l &icu(, louini
iion credil in noiniiie unigeaiii Filii Dei K IIoc ilaqiie. ex se ipso lolo genait Filiuin suum, iia incanian»
ost, qiiod vidll Filius Dei, el dc se ipso lcstalur. Et Fiiio suo loHnu spiriliiin suum dedil, non pariici-
teslimonium ejus nenio accipit. Si leslimouium ejus paiiier, nou per suWivisiones , sed gcncraliler el
nemo accijwt, quare vonit, ct quid itlilitaiis munda universaliier.
t'Onlu!il? Joannes praecursor, p^lenns graiia divinae P^ler diligit Filium et omnia dedil iil uianu ejui.
piophcliae, providit eos, qui in Cliristum credimrl Causam reddit, cur ceicris honnnibus cx mcnsura
siiiil, lesiiinoniuin illius accipienles, ei eos, qui ineuin dai Deus spiritum antem snonon ex mensura,
Filio
,

noii suiil credituri, leslimoniuin iliius respuenles. ex lota

s<;(i dal spiriium. Qiiare?Non ob aliud nisi ,

Oc his, qni non creduntneqiie crediiuri snnt ', a se quia Pater diligit Filium , ideo dedit ei tolum siiuin
ip»is[:»d] interitam praepaiati, nemo accepit lcsiiino- spiriiun;, et omaia dedii iu manu ejus, Quae oiiinia?
niuin Filii Dei. Dchisauleni, qui credunt ei crcdituii An lorle omnia, q^uae in ipso facla sunltln principio
sunl, nemo esi, qui te&liinoiiiun) ejus non accipiai, enim fecil Deus caelum et lerram ; et psaimns
ae per lioc, qui ssiviis non sit. Uleoqne sequiiur : B ' Omiiia in sapienlia fecisii >. Illu iiaqiic omni
Qui accipil ejus tesiimomum, sigmivit quia Oevi quae in Filio facta sunl, dedil Paier in manu ejus.
vcnix esi, boc est, in conle sua firmavi», et qiiasi si- AUjus omnia dedit in manu ejus , hoc est , oniBia
giilo incominulabili porfcclae (idei conchisil, quia: quae siibslanlialilcr habct Pater, dedil Filio, gi-
Deus verax est. Quod facilius intclligitur, si gracciis. gnendo ipsum dc se aeqtialera sibi per omnia.
sermo legatur : Quia Deus venis cst, utsil sensus Qui credii in Filium, habei vitam aeternmn.QwMtil
Qni acoipii leslinioniuin Filii Dei de se ipso, qiioJ Q«ia Ipse Filius viia aeiernaest, sicul ipso ait
filius Dei sit, ci quod pro sahite mondi Paler suus i Ego sum verilas el vita ». llerilo ergo, ^«1 cyedit
eum miserit, ilie firmiter credit, qnia Dcus verus esi, in Filium, habel vilam aeternam. Ac si dixiss-.-l : Q;>.\

qui de se ipso, quod verus Deus sit^ veri Dei Filius, credit in Filiuin, habet ipsum Filium, ac per lioc
lcsdinoniuiy perlubuit. jiabel vitam aeternam, quia ipse Filius vita aeioiiia
Quem enim misil Deus , verlta Dei loqutlur. lloc de esl. Qui nutem uon credit in Filio, utin videbit vitam
Filio Dei loquiiur soluminodo, qui, qnoniain a Deo aelernam. Eodem genere ioculionis : qui aulem non
Patre niissus esi, verba Dei lofpiiiur. INoiine » el pro credil Filio,^non videbit Filium, qui esi viia. Sed
phelae ab eo missi sunt? Nonue ' el aposioli ab eo ira Dci manet super eutn. Non dicit t ira Dei veniei
missi sunt, ei verba Dci locuii simi? Quid ergo de C S"per eum, sed ait : maneisupcr eum. Quae est illa
solo Chrislo dictum est : Quem misit Dcus, verba Dei ira Dei? iNihil aliud , nisi maledictio illa , qua Dcus
/o7Ht/«r.9 Yidelui- enim dixisse : Qiiem misii Dcus, maledixit primi homiiris peccato, raandatum suuo^
ilhus mitienlis se Dei verba loquiiur; quod j^rophe- transgredientis, dieens : « Maledicla lerra in operi-
tae fecerunt similiier apostoli. Quid ergo magnum bus
, inis i. Illius irae eOectus esl raors, et corrupiio,
datur Chrislo, quod aliis non daium^ Intende in ver- omulno veritalis ignoranlia , quae omnia manent
et
ba :
Quem mistt Deus, Pater videlicet, verba Bei lo- super eum. De illa ira ait Apostolus : i Fuisiis ali-
quiiur; quoiiiam et ille, qui raissus est,
Dens est, quando filii irae sicut et celeri i. !ra Dei potesl ori-
ideo verba Doi loqnilur, ui sit sensus : Quoin
misit ginale peccaium inlclligi quoniam illud originale ,

Deus, profecio Deus esi, ac por hoc vcrba iilius peccaium iram Dei in humanam naturam provoca-
wba Dti suiil; eigo veiba Filii de se ipso, leslimo- vit; quod originale peccatum manet in his, qui no,-
lium peiliineiitis quod Deus sit, verba Dei sunt. lunl credere jn eum, qui pio illis mortuus esi.
^tvhix prophciarum ei aposlolornm verba Dei siinl, Vt ergo cognovit Jesus, qnia audierant Pharisaei,
juia verba Dei locuti sunt. Sanctiis enim Spirilus qtiia Jesus plures discipulos facil, et baplizat, quam
ocuius est in eis, nec tamen illa verba reforuiilur ad Joannes, etsi Jesns ipse non bapiizavit, sed discipuli
ut iiiorum verba
lfc)s,
sint, sed veri Dci verba. D e/Ms. Baptizavit Chrisius ei non bapiizavil. Baptiza-
erba Chi isJi ad se ipsimi referuntur, ct verba Dei vii, id est purgavii in spirilu, quos non ipse, sed sui
icuiilur merilo, quia naturaliter Deus cst, et lotus discipuli aqua tiugebanl in corpore.
•eus, ei toia sapieniia et in eo pleaitudo donorum
,
Judaeam, et abiil iterum in Galilaeam.
Reliquit
'ei, Propierea sequitur; Non enim ex mensura dat Posiquam Dominus cognovit, cui omnla corda co-
^eus spiritum. Ac si dixisset Ex mensura dat Deus
:
gniia sunt, quod aiuUerant Pharisaei plures disci-
Meitnm suum singulis hominibus,. sicul ali
Aposio- pulos ad eum vonisse, quam ad Joannem, et plure.-i
s: « per Spiritum sermo sapientiae, alii
Alii (lainr
baplizasse quam ioannes, reliquil Judaeam. Pliari-
•rmo scieniiae » , ceteraque spiritualium dtnorura
saei quippe commoti adversus Chrisiuiu
, invidia
visio, Qiiibiis vorbis ostendinir, ex mcnaura dari ejusque discipulos, videnles bapiismum Joannis pau-
>«*ilum saiiotim» membris Ecoiesiae. Qiiod conse- iulum vilesoere, quoniam maxime ex Pharisaeis di-
lenter aii Apostolus, dicens Ijnus autem opera
: ,< -
scipuli Joaunis fuerunl, sicut etiani tunc el Ciirisli.
VARIIR LECTIONES
['.Corr pro suni cod sed. - Cod. nunquid, ^ fod. nunquid
 ^'*
3^,
JOANNIS SCOTl
pum irarvsiPe per genies s..b leije
ChrUii creseere ci nu;ner»n. dlscipu- A ^iae, oporiebai
bapiisn-ia vero
ex eis sirniliur in slriiclu
iiHliirae cunstiloias, ul
Inrun:ejiis, insiiper eiiam cogiioscem«6 per
(lociri
cleeio*; per liderft lapii!» voca-
Voleiisqiie Testam»fnli lam, quaoi coei.eial,
i»:»m Ciirisli iegcui ovacuari,
lel. Siimana «luippe ab aiiei.igenis, lioc esl ab bit,
cacriiiioiiias ,
quod iii doclrina Joannis non |>oHic-
el Jegali iillera quac «oli carnaJi Israel impo-
ilaque zclo tuiiwii, CUrisltiin •{tii ,
nint oogi.osccre, lali
naiuraJi lege usi suiil seii ab»i«i posscssa
ipsuiu silM el ,

soos^iuc discipulos oumesque credenlcs ii. ,

esl, ul cum imiversaii Ecciesia , el :ib Judaeis et a

cogiiahant pcrsequi. llac occasione reliquit Jesus
g»nlibus collecUi el ae;lificala, ipse labrieaior iti Ga-
coi^itanies
Ju(Jaeain, id esl Pliarisaeos inci*dulos,
lilaeam acieruae beatitmlinis rediret. Quod aiilem
pcrscqui. Jloc autcm fecit, non quasi timidus
eum solum «.i in-
Jiulaea 3 Gaiiiaea acieniaiu viiaro significei, imhi
Mcl inipolcns; potuit enim permanere in
lerpielalionc polesl cot.jici , venim eiiam 9\. divinis
perseiMiiJone carnalium impioriunquc
Pliaiisaeorum
geslis, quae in ea peracia sunl. G:»lil:iea quippe
illaesns; sed ul cxempliim crediiuris in eiim reliu-
transmlyvalio facia yel^revoluiio inle.-prelalur •;
q.icret, dans eis suo excmplo poiestatem fugiendi a
iraiisiviigiaiio aqlem facia esl iiumanae naiurae iii

faoic persequeiitium se, eos.iue ad tempus^dcserere,

Salvalore suo de lege priinum carnaii in leges i.aUi-
1)0 ai.te lempiis teo placitum
niaciiuni ei
et i>ran;ii!iii.uiii ab
praermiium au eis
^»^ "^
.
.1
m leges „,,_
aetcr-
B ralos. ab ipsis iierum ulira naluram
coniprchen.iercntm ac per I.0C in Ju.iaea diutius
•

nas. In Galilaea qnoque juxia ttdcm rerum

gestaruui
maneiel, si, qu&s rcliq«iil crcdituros cognoscerel. ,

iransformaiioChrisli facta est, per quam signrficatur

Jiixia vero leges tlieoriae reliquil Jesiis Jndacam
humanae naiurae irai.smulaiio ii. prisrmain gloriara,
Etclcsiae
post.juam ex Judaico popnlo primordium
quam peccando deseruiu In GalUaea ascciidit in
in his, qiii »» eum crcdiderunt, siiscepil;. reliquil
quo oclonariam docirinam discipulis suis
lilieram scqueu- moniem, in
carnales pcrfi.los(iue Judafcos. legis quae
Iradidit per quam ad beaiiludinem fulurae ,

les, ci ad spiritum ipsius

lUlerae, q«i 6sl CUrislus, ,
Chrisiuiii
Dominus in Ju- oclonario numero innuilur, eredenles in
acceucre nolcntes. Morabalur ilaque
peliquU Judaeanv, Iransituri suiU.
<Jaea, ut salvarel quos volnil; Saniariae, qune 41-
Yenit tiHiem Jesut in civilatem
deser«ns mcrilo suae superbiae salvare ne-
quos
citur Sicliarjuxta praec^iHm, quad dedil Jacob Josepk
j^loxii. Di'seruit liiteram legis,
quat nemiiiem ad
perfectiim filio suo. Samaria, ul praediximus ,
genlHis poH»
porleoium ducii; lex cnim neminem aU Sama-
Galibeam, hoc esl. sub naturali lcge constiiuii lypus esl; civius
,lu\ii ; 01 ab iis iierum [:tbiilj ' iri
fidelium iJ-
qui per riac , qiiae dicla est Sichar, cdleciionis
liiierae inielleclum,
iii

G-»!'
s|.iri:iialcm

1 »01111
Galil.»c:tiii
ipsius
nguratur. Nec
sviuboce neuratur.
syiubolice vacal quou
)>ec vacai quod aii,
ail M"» popuH
r^F""
liiis ""^
— -
fidein Cbristi ——
accipjentis. Sichar quippe
• "

cst: Posl- his conclusus eral. Conclusii Scriptura omui;. suL

Jadaeani, sicut in superioribus scriptum
i

ct diAae,
peccalo. Ipse est rarous deoleaslro cxcisus
Jcsus el discipuli eju* in Judaeam lerram
>
bac vciiil
eujus rami fracti sunl, jnscrtus. Notandum,
Sichai
bonitatis fiRuram
t;^lilaea caclesiis viiae ac divinae
pro Sychem corrupte poni. Sychem
Interprciaiui
gerit,i!e qua 1'ominus nascens in
carne venit iu
legis, quae iiM«ci«' : clecios cx geniibus
numeratos invesiiga-
in Jin!a«am,hoc est, in sacramenla ipsius
qnoniam ipsa naturalis ratio nw
primo Judaeis data est, sicut ail Aposlolus : « Dum lio manct. Et
bonorum, a De.
icraporum misit Dcus Filiuia aJiunde surgit, nisi a causa oraninm
aHieiii veiiil pleiiitudb ,
iu esl ralioio
mulieie, factum sub lege ». Quoniam \iddicet, pulthre dicilur fons Jacob,
suum lactumex Fons quoqu
qui in eum Palris altitudine procedeiis.
vero noluit manere sub iege, nequecos,
finiU\ ,

pariem hoc «
sub lege cssent» Jacob hanc universitalis inQmam ,

crediiuri cssenl, reli<iuil legem, ne

intra hujus mundi sensibilis lermi
hoc est, qnod Apostolus ail, ul
spiritu. Et
omnia visibilia
sed sub BreviU
non incongriie signilicat.
hocest, de ser- coariala
oos, qui sub lege crant, rcaimerel »,
ttc»s ,

spirilus revocaret. ergo coUigendum : fons Jacob aut sensibilis natuni

viiute carnalis legis in riberlatem
aut intelligibilis rationis symbolimi
est.
Kl hoc est abiii i« Calilaeam.
v
D Jesus ergo (atigalus ex itinere sedii
sic super foi
Oporlcbai aulem irunsire per Samariam.
Inter Jii-
ejus est. Nostra
tem. Fatigatio Jesu incarnalio
daeam Galilaeam Samaria conslitula est, hoccst,
el
peccuti, laboribi
per Judaean», quippe naturam roeriio originalis
interlpgem lilierae, qiiae significalur faiigalain, accepit. Il
Deuin revolulas, qua- hujus mundi atque aerumnis
el ;veltriias divinas l.'ges circa ad Miscipiend»
natnralis in medio ejus desccnsus divinitatis suae ,

ri:m figuram geril Galilaoa, lev Absqne lal.ore cit

Qn.miam igiiur Chrisius primo qni- iwsirae nalurae simililudinem.
consiiuila csl.
vii nos per fliviniialem, cum
labore crcavit nnui^
«lem cx legft litlera.! lundameiita suae sumpsit Eccle
\AUIAE LECTIONES.
Abiil oin .od., add ex coni.
NGTAE.
^S. llieronvmus Corrfip« pyo Sicliem f*
: ,
aul trausmi^
• S irnM-oiivinus Catilaca.volulabilis,;

irauslertur iu hnmer s Sicbar legcreiur usuim

%t
perpetrhla vel roUi. J. Scotus recle voct-m deri- videlurH«nnT.pr..//«m<r..s
Oiulio „,<irJ.S..otu.logis.
irantmigralio respi- saf.S accurala csl, naiB
m
val a SS: , «o/wiv ; interpretio iiiterprcl;iii.> uumeri
Josua V. 9. chem .icrivftlur a QZVJ-
«•il '^i^i , ('.h.<;al.

»•
'sie S H.eronvmus: S)charconclusiosioerumu^.
 COMMENT. IN EVANG. SEC. JOAN. 554
3J3
'eni spiriinnlcs escds, lioc esl f.dmn ct aciione.n
humaniu.ien.. A«(ernnliiei i.. ^p ipio e» in F.are s.io a
el coKnilioiicm, quilms spiriluales magislriEcdesiae
maiieiis el ihiuniinlililer, movil se ipsiiin vcluli quo-
saliantnr. Priino biquidcm ab liis, qiiibiis pracdi
dain iliiierc lcniporalls liisponsiaionis per (arneui.
Clirisli incoinmiitabilis canl , fidcm posliilaiil, dcinde congrnas ipsi fidci
Si-dli super foitlem. Ses.-iio
postremo cognilinnciu verilalis propler
tlivinilalis suae in iioslra i.aiur.i posscs^jio. Nnsha a&tioiies, ,

toiisi.U quippe ex visiliili quam el fidcs praedicalur et aclio scicniiaqne perfl-

anieiii iiatur:» diiplex esl :

fi.rpore el invisibili aniiiia. Quae duo cluplex ipsius cilnr.

iijiilis iiilcrprelalio-indital. Praedicliii.i naniqiio esl, Dicil muUer Saniaritana : Quomolo lu,
ergo ei

et raiioiiabilein aniniain ei visibileni creaiurani fon- Judaeus cum si$, a me bibere pelis, diim sim mulicr
leni figiirasse. Quoniani vcro liiinianilas Ciirisli non Samaritana ? ^'on cuim coulnnlurJudaeiSnmarilanit.

veruin eiiani onuiem ii.iel- Mulier illa Samariiana quae lypiim Ecclesiae scu
,
6ol.ini oniiieiu visibileni,

enim el iialiirae geslabal , miraliir Dominum, qncni adhuc

lectiialem creaiuram superat, lioino «liciiiir

plus qiiam lionio apie snper foiilom sedissc naira- ignorabal sed laiilnm Judacum fuisse cogiioveiat,
,
,

tur, qnamvis ex itinerc fitigalus. liifirinitas eniin cur petieiit ab ea bibere, cum esset innlier Saniari-

omni crealura forlior esl inerito, laiia. Non enim, at ait, couiuntur Judaci Samari-
liumanitaiiti ipsius
«»>' secnudiim liticram qi-aeriiur. q.ud esl,
qniainDciiniassumpla. Hora.rfl/vufljisex/a.SexlaBla"?'^-
q"od ail femina, non enim contuniur Judaet &iwiflr«-
hora sexiam mundi aeialcm praefigural. Cuj.is prima
'««'« <!"•» Samarilani et sub legc Moysi oininlin*.
aelas ab expulsione primi hominis dc paradiso us- .

quc ejus praeccplis el symbolis vixerint, suiiulqiic

tliie ad altare, quod Noe exietis de arca post dllu-
compuiatur. Secunda, inde us- cohabitarini, ac per hoc, si sub una kge vivebanl,
viuin construxeral ,

in cibis ctiani comniunicasse exisiiniandum. Iii quo

que ad allare, In quo Abraham jiissus a Deo iinmo-
lare Isaac Terlia deliinc ad altare regis David in ergo non couiebanlur? Ad lioc dicenduin : JuJaei cl
,

area Ornan Jebusei. Deinde quarta, usqiie ad altare Samaniani, sub una lcge degenles, uiuim Deuiu,
Zorobabel in lemplo reaedificalo. Inde qiiinla, usque Palrem videlicel adoiabaut , scd de loco oralioiiis
coiileudebant. Judaei quippe iii nullo alio loco aJ-
ad baplismnm Juaniiis, seii, ul nuiliis non irraliona-
orari puiabant, nisi in templo quod eral llicios»)-
liiliter videtur, usque ad verum aliare, Iioc est us- ,

limis. Samaritani vero in monte Samaviae , in quo

que ad Christi crucein , qiiani cuncia praefata lypi-
Ciiliaiit altaria. Proiendilur hinc sexla ael-as usque babilavit Jacob , Demii colendum existimabant. in

ad flnem muiiili ; nutic agiiiir. Sepiiina namquc aelas hoc ergo non couiebaiilur, de loco oralionis discre-
In alia viia perficilur in aniinabus corpore solntis pantes. Si enim lex Judaica Judaeos Samarilanis
;

quae aetas incipit marlyrio Abcl , ei in fine mundi C couii prohibeiet, foriassis Christus figuiaium poiaiti

rcsurreclione omnium terminabilnr. Posl quam a muliere non peterel, nec suos disciptilos cibos ab
eis emeic siuercl , cuiii indubitanlcr noii
poluui
Klava incipiet apparere, qiine niillo fine circum-
aquae corporalis, sed palum fldei spirliualis pctiissc
«cribetur. Poiesl etiam in sexia hoia perfecia cae-

C3tis graliae clariias, qiiae Chrislo inhuraanato ple- credendum sit.

lleipondil Jesus el dixit ei : S' scires donum Dei, tl

iissime illnxii muiido, lypicc ligurata iulelUgi. Se-
quis est, qui dicit libi : Da mihi bibere, lu petiisei
larius aiquidcm i.umcrus perfecius esl.
aquum. Ac si dixissel Si ui,
Veuii mulier ex Satnaria haurire aquam. Samaria, eum, et dedisset libi :

et in nie pcrfecte credcrcs, ct

si
il pr^iedixiinus, /igiiram genlium suggenl. Muliev niulicr, nosses me,
scires ilonuin Dei, hoc est Spirilum s.uncluin. (u
'gressa de Samaria Ecclesia c^t , ex ipsis genlibiis
darem mciito liiae fida
ollecia, qiiae, suscepia fide verilalis, fontein ipsius. petisses a me bil»ere, ct libi

aquam vivam. Spiritum videhcel saKciuin.

J esl Christum, haurire desiJeral. Item mulier de
DicU eimulicr Domine,neque ItaurUor^um habes,
ivitaie egrcssa n.-»luram hcmaiuim. quae
indical :

^t puteus allus est. Quomodo er<jo habcs aqmm vi-

aii.raliter raiionis foniem oppetit, «nde siU suae,
ciedcns,
oc esl. indilo sibi verae cogniiionis appetiti.l wtis- »""«? 'Hulicr. adbuc carnalis et uoiiiiuiii
pul.veral cnitn
.cere valcal quod ante incarnationem conditoiis, ^ ig''orabat verba loquenlis cu.n ea;
;
Dominmn dixisso cuin ipse
ui est fons vitae, adimplcre nequiveral, Bibcbat la- iila de sensibili aqua ,.

Putcus alius, iii piaedixi-

ico laboriose ex naturali fonte vatioiiis sibi insilae, de inleliigibili iraoiarel.
m.tuiae signilicat,
aiuram rerum pliysico niolu vesligans, ipsiusque nius, aul prt)rr.ndiiatein hnniauae
crcalu-
atuiac crealorem et caiisaui. Dicit <i Jesus : Du aut Immiliiaicni sen.sibilis atque corpuralis
diciluf. qiiia nihii in
ihi bibere. Discipuli eniiH ejus abicranl in civkatem, rae, qnae pioplerca profunda
esl coiporali
'
cibos emerent. Jcsus supor fotilem sedcns petil ab uiiivcrsitaic reruiii crealaniin inferius

oclesia priinitiva, quain ex gcnlibus elegcrai, po- uatura. Hauriioriuin vcio sUifiium sapienliao, qtio

hIIU lidei, qua in eum crediiur. Peiil u natura po- inliniis nalnrae sinibns ralionis unda pronsuiijatui-,
dc hui.iaiia suiislanlia siiisibilive crealiira
[lin ralionis , qua condilor aiqne redeinptor suus duin
[vesiigaiur. Discipuli iu civiialem cmeie cilK>s physica iracial investisalio. Sanclus AniJusliMUS
dclcclaiioneiii coipuraiiinu
leantes, ajH>stoIi sunt iu mundum ini.ssi, iiL eir^e- puteum pioftinduia '

\AIUAE LECIIONES.
Cod. dclecliouem.

i
35S JOANMS scori 335
rerufri, cx (|iill)us ct ii: ijiiibub inslar aqiiae nuuiaii- A liunuiDani.uauiram i.ariicipanlis fignram praelendiJ.
lis ipsa dclocUiio surgii,, siguiiirnro aslruii; hauiilo- Alidier iiaipie est aiiiiii:i raiiojiidis, cujiis vir iulelli*
tiuiii ylto oupiciituieu» cainalis auimae, «juae scui- giiur auinius , (pii uiullipliciler uoniiiiaiur ; a!i-
per appeiil (icloclalioue * lcuipoir.liuiu el coipora- «iiando cuiui iiiiclleclus, aliipiaudo nieiis^,. ali-
lium renini sali.iri. Scguitur : quando aiiinuis, saepe eliam spiritus. Ue ho(^
Numquid lu mujor es palre nuslro Jacob, qui dsdil \iro ail Aposloius : * Capul niiilicrii vir, capul
nobis puleum , el ipse ex eo bibebat , el jilii sni, el viri Clirislus, capiil Clirisii Deiis > ; ac si aperto.
pccora sua? iliilier Sauiarilana alienigena eral; pa- diceret : Aninrae rationalis capul esl vir ejus, ijilel-
irern ;iulem suum vocat Jaeob. Mec iuimcrilo, quia lectus ejus; ipsius vero iniellecius capiit esl Chii-
sub lcgc Moysi vixeral , el praetiium , cpiod Jacob slus. Hic est enim naluralis ordo buHiauae creu-
lilio suo Josvph (lederal, possidebal. Qtiod ergo ail lurae, ut sub resjiimine mcniis subdatur auiina, miMJS
Xuimiuid lu rtiajor es palre uoslro Jacob ? vidcliir boc aulem sub Cli.risio ac sic toius Ijomo per Christjm ;

velle, ac si diceret : Nuimpiid iMajoris pptesialis cs jungilur Deo ei 1'atri. Nam et sexus duplex, viiilis
paire iiosiro Jacob , quibuuc puieum foderat , el sane ai{]ue fcmineus, qui in solo corpore exierius
hauriloritiin baliebat, quo aquam el sibi ei filiis et iuspicilur, inieriores animi ei aiiimae habiludinej»
pecoribus suis ministrabal? Tu aulem iietiue bauri- ^ praelcDdil *-. Ternaria quippc ralioiiabiiis aiiimae di-
Loriiim iiabes , iicque ulluni insirumentum aquae visio esl ; in auimusn, et ralionem, ct scnsum inle-
irahciuiae, el niihi promitlis dare bibere; verba lo- riorem. A.iimus semper circa Deum voKilur, idco-
quciuis sccum adbuc iioii intclligens. que vir atque recior celcrarum auimae parliuin
/ipspoiidil Jesus et dixil ei : Onuiis qtii bibit meriio diciltir, quonia:ii inler ipsum el Crcalorem
ex aqua
Lac, qiiam liaurire vis, femina, ct cxislimas iiie a le
smim nulla alia iuletposii.a est creatiira. llalio vero

pciere, sio.ct ifeium, leniporalem videlicet sitim tem- circa rerum cieatarum causas et cogiiilioues versa-

poralitcr cxsiinguit. Quicumque auiem tur, et quic(p.iid animus a siiperna coiilemplalioiit;

biberit ex
iUjua, ({uatn eifo dubo non percipst, ratioui tradit, ralio veio commeiidalme-
ei, siiiei in nctcruum. Ac si

dicerel Ciiicuinque credcnii in me doimm moriae. Teriia pars aiiimae esl sensus inierior, qi;i
: sancli
.Spiiilijs a Paitc per nie proccdeniis dedero, noii ralioiii subdilur, quasisuperioriparti. ac per h(;C por

siiiet iii aol^rnum. Diciurus enim esi cum l»salajisla :

ratioiiem subditiir menti, Sub illo vero inierioii
« Saiiabor, ciim apparucril gioiia liia . sensu iiaiurali oidiue sensus exicrijor posiLus csi,
pcr quem lola aiiMna quiuquepartilum corporis seii—
Scd aqm, quuni dabo ei, [tel in eo foiis aquae sa-
. ... ,. sum vegeial, vegit, toiuiiique corpus vivilicat. Ouo-
iienlis in lilam aelernam Aqua spirilualis, boc p
doiw«;;i sancii Spiiitus salii
it
... aeiernain. Aqua
in viiain aeiernam.
111
,
est,
' ^^
•
niam
•
•,
iiaqiie
„
amma
,
•

•
.•
ra:ioi)aIis nil
•
i- -i
de superms duius
i
•
i
•

,
perciperc valet, nisi per virum suum, boc cst per
i

corporiilis doors.um fliiil, aqua spirilualis sursum sa-

aniiiium, qui priiicip.aum lollus naturae lciiel, me-
lil, ac seciiju eos, quj eam iuibibunt, in aeternam
liiojui.etur * mulier, aiiima videlicet, vocare vi-
gloriaiii el binuiludinem subvebil.
rum suum, iiitelicctum suum, cmii quo cl per qi:em
liicii ad eum miUier : Pomine,dii mihi liaiic uquam doiia spiritiiaha potesl bibere, absqr.o quo nullo
ui no!t siiium, iiejue veitiam liuc haurire. liicipil na- modo supertiae gnitiae [poiesi] * csse pariiceps.
ima ro^iujsrcre (.unditorem suum inesl ciiim la-
;
Ideo vmim tuum elrenihuc; absipie vin)
ait, i'oca
tionisliili iioaiarac appeiilns beatiludi.nis el verae liio miiiime praesumas ad me venirc. Abscnto. quo-
co^uiiiijnts, «ui;d p(>r Samaritanaii» n:ulierem prac- (]ue iutellectu, nemo iiovii aliitudiiiem theologiae
riXiiiabalur. liuipil Ecclesia fulsm, quam pritis sim- asceiidere, ucc doua spirilualia parlicipare.
plieiier civpit baiiriie , aliius cognosccrc, dum in Respuudjt mulier ei dixil ei : Non haoeo iirum. l)i-
lhe(;logicus raiioiK^s incboat iiUrare.
(it ei Jesus : Ueiie dixisti, quia virum uon habes. ik-iit)

Dicit cl Jfsus : Vude, vocaviiuin iuum, ei leni huc. dixisli,ait; laudo, quod di.Kisti, quae " vere dixisti.

\c si diccrol : Pelis a me aquam salientem in vilam Novi enim le non habenj virum, neiiue ideo iiovi,

^etcnuim, .Spiriiiini vi<le!icet s;:iiclum, cujiis doiio ^^

«l»'!:'
lu dixisli, te noii babere, &ed i>cr me ipsuia,
vilarr» aeteriiatn do. Mon polcs taicm ai|uaiii biberc, cui vacat onmia nosse.
m.si \niim iuuiu \ocaveris. Vado eigo, si visbibere, Quiitque eniin viros habuini, et nunc qnem habes,
vo(a viiuiu luiim, ct cum illo veiii biic; boc esi nou cal luus vir ; htip rcre dixisd. Ue quinque viris

orcdc 111 me, ul el lu.ci imisvir, Spirilum saiicliim uiysticae im;iieris, id est raiionalis aiiimae cirnaliicr
imbib:is. lu hoc K^co de tjeuere in speciem iranoilus viveniis , seiisus aiicioritm variaDtiir. QuiJau, de
iiuolli^itiir uicoriae. Praediclum csl iiauique, (jiiod qiiiiKpie libris ^ipbuicae logi» accipiunl; qiioiuia
Sanuirjl:iiia mnlier et goneralisCccJesiiie de geniibus seiisus propierca noii piobatur, quoniam Judueb
roileeiac ei t^iinenlis himiauae nahiiae syinbolum sohimmododiila C£l lox Mosaii';!, bacc autciT) muiicr
sil Nuiic vcio cadem miilie;-, et mtiiiscuju«.q!u; iti 1,'eiieialiter omiiem humanam animain sigiiilictU.

iinilale Ecclesiae lontliluli, el iiuiusenjustiue aniMiae Au^iisiiuus (iiiiiique s-jnsus corporis quinqae viros

VAHIAK LFXTIONi-:S.
(od. drieciuiionom.
'
Cod praeie/iaunt .
^ C.od. luuelur ' pulesi om. cod., a Id. ex coiij. ' Sic Cfi

fijrtt quia?
337 COMMKNT. LN EVANG. SEC. JOAN
inieliigii , sub qiiibus uiiamqiiHUique ariifnaiu •
, A projK)Suil qua^blionem, ac si Hioei-cl: Quouiair. viileo

priusquani-iid peilcciaiu aeUlein veiieril ,

qiia ra- le el ii)dubiiaiiif:r cogiiosco pioplielain csse, solve

liocic i:li possir, noii dubium esl vivere. Visus e,iiini inihi quaesliouena , de qna Judaei et Saiiiarilaui

in inf;tnJil)iis vigel, siniiiiler audiius, oifaclus, gu- conlcndunl, de Ipco videlicel adorandi Dcnm, pro
iius, taclns. Ullra lios cariuilis adliiic aninia alqne qna ipbi Jiidaei nobis nou couluolur, lioc eiit, a nu-
infaiililis niliii [jolcsl }»arlicii)aie. Diini aiilein veiic- bis dissentiunt.

ril ad aelalcni aduUain, (ju:'si cuidani sexlo viio co- Pulres nosiri m vwnle hoc adorabant. Id est, Ja-

piilalur, id esl ralioni. Sacpc tanicn carnalis aisiina cob, el filii ejns, el omnes Saniaritani, qui sub lego

aiquo iiisipicos, neglcclo ralionabili niolu, vcluli Mosaica dogcbant, ot vos»; JnJaei, dicitis, quia ia

nalnrali viro crroii snbdilur, a q;!0 et per quen» f^l- llicrosoiyinis csl locus, ubi oportct aiioiaie. In hoc
lilur, et ca, qnae coittra inilnrain sui sunl, dcreliclo itaqne dissenliinus, in iioc unaniiniter non couliinur.
nalurali ordine appetil. Mcoque de co dicilur. <*< In nionte lioc Saniariae adoranins Uenin, nbi Jacob,

riunc queni Imbes nun esl liins vir ; lunm viruin de- vos in lentplo nierosolii»il.ino. Quoniam ilai|ue vi-

semisii et obeJire ci iiolnisti, adulieruni secitla cs, dco te prophelam, nosse «niniu te «on diibilo;" ac
:ic per hoc adultcra f;icia. Sed si vis bibere de aqmi, per hoc fnc ine cerJani ue liac conienlionc, id esl

quani dabo libi, vade, voca virum tuuni, cui snbje-- U veslra et nostra, nbi adoiairt Deum debeinus, in ijuc

cla dcljcs fieri ct spiiitiiali conjugio adjniigi. Desere ioco, an llieiosolimis.

adnliernm, ne sis aduliera; desere errorcm, qno Dich ei Jesus : Mulier,erQde mihi, <]uia lenU hora
sedncla es; viruin inum reliqui.^ti, el naturalcm quandomqueinmontehocnciiueiullierojiolimi&ai'
casiiialis tuae puichritndinem viobisli. llactenus Au- orabiiis Pc.lrem. Yos adoratis, quod nescilis, nos ad-

gnstinns. M;(xinius qninqne viros qninqne leges bii- ornmxis, (fitod scimus. Uis verbis niiilieris jactantiaiii

manae aniinae dalas significare asserit. Qnarum Siiniarilanae oinninjnqiie Sainaiil;inornm upprimit.
prima in yiaradiso aiite peccalnni dat.t esl honiini, Saniari(:'ni qnippc pnlahaiil, se Jioii niinoris religio-

de illicito ct piohibiio ligno. Secnnda posl piaevari- nis fuisse, quain Jndaei. Kx persnna ^gilur Jndaeo-
eationem et expulsiontm ejus de paradiso, de mnl- riiin loquiinr, uon inipiornin se non recipientinm,
tiplicationc Liunanae propagiiiis. Terlia Noe anle sed paui^ircharuin et proplieiarnin, et eorufli, (jui

dilnvium. dcarca fabricanda. Quarla post dilu\iutii, iu se ciedidernnl paulo anle in Judaea. Pioplerea

de divisionibus gentinm. Qninla Abraham, de cir- ait Vos adoratis Patrem qnern ncscilis, nos auiem
:

c.umcisione ci imniolalione liiii sui. His quinqne lc- adoramns enn lem Paircin qnem scimus. Ncm«
gibns, .«{uasi quibuslain quinque viris , hnmana euini polest adorare P;areni, nisi prins adoraveiil
aniina ab inilio mniidi ns(jiie ad legein Moysi sul:jetta '"
Filium. Q:ii crcdit in Filinin, ipsc novit Filinni, ac
er;it. Le.v anteni litterae, <inae data est pcr Mdysin, per iioc ni:vil ct Pairem. Ait eni;n : « Philippc, qni
jaou ad liberandani anin:am vcl juslilicandam daia nic videl, el Patrcm memn videl j. Tu igitiir, niu-

est, sed ad redargnendam, el graviialem sacramcn- lier, cviin Ina iola [geiiie] nescis Palrem qncni ad^
lornm opprim-.ndain, qnae ei nnihim salntcm con- oias, (}ui;i adbnc nmi credidisii in Filinin cjns, per

inleiant, nisi ad gratiain Novi Teslamenli confnge- (jtieni ad Palris notiliflfn pervenitnr. Kl hoc e»t
rcl. Lcx enim dala esl, ut gratia (|iiaereietnr, grali;i quod sequilii;- : Quiu snius exJuilueis. Ac si aperle

anlenidata, nl lex iiiiploretiir. Quoniam ieilur lex dicciet : irieo scimns quod adoraims, adjnngens se
Hlieiat! nilinmionao nalur;ie cpnlulcril »d saiuteMi, credentibus Judaeis, quia iolus ex Judaeis, qui:i
ncmiiiem enim lex ad peifecJuni duxit, sed ad cu' Cliristiis. qni cst totius muntli salns, ex Judaeis est,
.mnliiin dclictorum valnit, sicnt ail Aposlolns : «Vir- non soliini origine carnis, vernm eiiam propagine
Ins poccali lex », idem : < Lex aulem suhintravit, ut lidci ; ex eis enim orla csl Udes el priiiuiiva Lc-
abnndaict peccatnni >, pulchre ail Dominus Sania- clcsia.
rilanae: Et nttnc quem habei non al tuns vir; diniitie Sed venii hora el uunc esl. H&ram tlicit pracsca'
liiteram, non esl Inusvir; vade ad virum luum, ad iii)m suam in carne. Tu, inquil, inulier, de l»co.

spiritnm lilterae; voea lcgcm gratiac, quae est laus ^ adorandi ine consulis; i.Icq lihi dico, vcnil hora,
vir,aq;io spirilualem virtntnm proleu» concipies, praesens sum, et nnnc snni in cavaQ. Qunndu ueri
cur.i qao doiia sancti S[»iritus tibi dabo, qiiibus m advrutores adorabunl Pnlrein in spiriiu el ueriiate.

me crcdcre valdiis. Uonudiato igitnr sexto viro, Priusqnam venirem, ncmo polnit adorarc Pairem
camali videlioet lege, jnbelur nitionabilis anima vo- in spiritn et veritale, praeier paliiarchas el piophe--
care virum suum, hoc esl Novum Testamciiluw, lc? las, qiiibns pracsentia inea in caine rcvelaia est pep
gein graiiae, sub qna so!a salvari polerai. Spirilnai, anteqnam veniicni in ni;indnm. Nori erga.
Dicil ei mulier Domine, video, quiu prapl^ela esiu.
: mulior, in nionle hoc, iicqr.e in Hicrosolimis ver»
l]l cognovil mulicr ex his, qiiae ei Dominus dcjHi- adoiMlorfS ador;ibunt meetPatrem meiim, sedinle-
ineio virorum suornin, deqnc sno adulierio cum rins in inlinio templo cordis sni iijielli£:erUiaeque
viro alieiio, qnod ipsc proplioia fuciil , tonliimo suae. Purgabiluv prius i^er lidem, illummabitur per

VARIAI'. LECTIONLS
' Ced. uncijnaeque amnin.
 339 JOANNIS SCOTI 540
scipiiiium, pcrdcielur pei deiricaiioncm. lii i\K)m.c A divinae giibsiniiiiae in cnnie, rfliijuil hydri;im suurrt,

iticologiuc iii spirilii aiioniiiui!!, qiii Spirilu saaclo reli<iuit usuiii suiim (•arnjlfiii, reiiquii aqtiani ei
Dluiiiiiiaii eruiil. Kieinni Paiey iuUi (juaerii adoran' Sludiuui CiM^Dulis scieiitiae
letie, qui oiiiii iii spiriitiMto ci iii verilule cogni-
lioiiii) stiae aiioraiit. Qiiod |iiaeiii.\ii laiiotie cenclu-

bit, dicciis :
FRAGMENfDM III.

Spiiilus DciiS, et uaoraulen se m spirilu cl verltale

Cap. VI, 5-14.
oporti'1 adarQie. Ac si {lict-rel : Si Deus corporeus
aiil corpiis essel, Corlassis (nmererel !oca coqiuralia
ad »^e ntioraiiiiuiii. Jaiii qi:ia spirilus ' esl, eos lurbani ad se venieiitcm videre doii possel, si ocuios
(|unerii, qui iii spiriiu suoet iii iiilelleciu pcr veram suos iion levaivt, qui ,
priiisqiiain iieret mumius,
cogiiiiiojicii» se adoreiii. omuia viderai, iieqiie uii(|iiaiii corporalinm oculo-
Dicit ei inulier : Sciu, tjuiu Messius renii, tjui dicU ruin inslrumeiitis aJ viiienduin indigcbai. Kleval
tur Clirisius. Qiioiiiatii praeilixit Doniiitus : < vcuit ergo oculos suos, etiocens cordis noslri oculos ele-
hora ei iiimc est » , puiabui iiiuiier (.lc Messia, iioc vare, tolumqne iiiuiidiiiii uiidi(|iie ad lidein Cliristi

ost de vt'iilurQ Clirisii», qiiom ailliuc praeseniem B foncurreic. tevare ctiam oculus uosiri cordis exein-
noii cogiioverat, qiiaside :ilio dixisse. Audieral enim plo Clirisli admoiieniiir, ut, si forte, eo iios docenie
ex projiiietis Chrislum veiiliirum. Kieo ail : Scio quia ei interiiis iliumiiiattie, aiiiludinein aclionis et
ilcssias venit. Vt'>;// dixil, iion « vctiicl >, ul sua scicniiae, netnoii ei tiicologiae ascciulere permilta-

verba verhis pi'opliet;iocoiiiparaiet, cum (luo loqiic- mur, lurba soqiienttum carnaliMin cogilationiim nos -

hatiir; auliiuodamiiiodo iliumiiiaia a s^>irilu \oni(rii- non pertiirbei, el 3 conlempinlionis altitudine deji-
lom Chrislum praeseiilialiier inteitexii, aiU qiiia ciat, sed eas spirituaiibus cscis, qiianliim possunt
iisiis loipteiidi esi, ui de eo, qui est iii iiinere, venii, capere, saiisfacieiido pascere piotureiniis. Dicit nd
Quu adhuc iion vcneril, dicatur. Mcssias heliraicam Philippnm. Plulijipiis, qui interpreiatiir os lampadit «,

iiomeii est, (|uod gracce iiiterprctatur Chrislus, iu c lifnram gerii. praedicaniium fideni, quibus in aliilu-

cst iiiiciiis. C'/i(U venerit ilU', nduunliubil uobis omnia. diue contempiationis cum Cbrislo constitutis, dt-
Adhiic noii intelicxil pfirccio praesontem Christum, carnaliuiu cogitaiioaum turba pascenda Domiims
( redidil tamen, a prophciis orii<iila, advenliim Chri- qiiotidic loquitur : Unde emcmus panes ul maniiuccnt
sti et doc.lrinam ejui iiituram. Adiiiiiulubil nobis Iti? II oc aatem dicebat tentcns etun, hoc cst fidcr

omnia, cuiicla vidcliccl, (|ii:ie ad ciiUum suum et ipsitis de rutiiro mirnciilo c(m.4ulens. Dcus lenlat
Piiliis siii perliiioitt. C iuuloruiii cst.Teiiiat auloin elecios probandi graliaj
Vicil ei Jcyus : Eijo suin, qui lo(jUor libi. Primo non supplaniandi. Tentaiionis siquidem duae specieftj

Domiiuis inlclkcliim mulieris aperuil, iil (rfderel, suiii, quariim uiia jusiorum probal lidem , allera]

deinde se ip>.um ei iii;tnircslavil. llla siqiii-!em cre- iiupiorum rcprobat perAdiam.

rJidil prophcias, q;ii de adveiilu Chrisii praodixe- Jpse enim sciebat, qiiid fiituruin erat farere. Pro-
niiil; idoo(|iie niciiiit loqiii ciim ipso, ({ueui fiiluruiii bandi, inquit, gralia tcntal Domiiius Piiiiippum, noa
creiiiderat, quannis iHijiiii' iiracsonlem uon cogno- disceiidi, qtiid faciendum ioreX. Ipse enim novii,
veral. Ciijiis hdei mcrilo voiiil ad cognitioiicm lo- priusqiiam fieict mundus, omnia miracula , quae
qiieiilis de se ipso Chrisli ct diceutis : Ego suin ipse A\ciuriis esset in miindo. Quod enim ail, ipse eniin
Chrislus; qiie;ii cogiio.^cis fulurum, jam cognosce sciebai, noii ante aliquod tempiis, sed ante omnia
pi .".esciUcm. lempora cogtioverat, quid ruturum ei erat fa-

£l coiiiinuo venerunl discipuli ejus, et mirabatHur, cere.

vuiu rum inuHcre loquebalur. Qti;ire mirahaiitur, Respondil ei Pltilippus : Ducentorum denariorum
cum saepissime (!hrisius hiouiiis est cum mulieri- panes non siifjiciunt liis, m; unusquisqut medicum
lius? Non i-rgo min^banliir Dominum suuui loqiii (]uiil accipinl. Adlnic Philippus lactc doclrinae uu-
rijiii muliorc, sod lioc s(iUi!!i mlraliaiitiir, qiiia cuni Iriius, soliilum verae fidei aliiue cognilionis cibum-
Samaiilana, id esl aii<,-nige:ia moliore, igiiorantcs capcre iiuii v;ilens, jiixia suae jam virlutis faculta-
mysicriiim Ecclosiae de «euiilMU fniurae. ?icmo lom re^pondil, inipossibile cvistimans, tantam inul-

tamen dicebai : Quid ijuueris aut q,tid loquerii cnm liludiiiem par.cis panibus relici posse. Erudiendi
eu: Nmi cnim aiisi sii::t discipiiii inlcrrogarc Donii- iia(|ue graiia Iudit Dominus cum Philippo, leiilaii^

num siiiiiii, tiniijnles. m* ab i^o rciirfheiidcrcniiir, cjus iidoi siii.plicitalem, ul per lioc discorcl alliu^

Si iniuuie ciim iiilerrO;4;ii(':il, iioudum viileutes ascoiidere , imliamqiie difllcullalcm Doo crcdoret
lulurac F.cclosi:te mysliniKui oogiiosccre. inessc. Ordo ilaqiie cvaMgilisaiitiuin, qui, iil dixi*

Heliquit eigo liijdriain nuain miilier. Postipiam mus, per Pliilippum lypice insiiitiaiur, tentanli se
F.cclosia se ( huiiiana naiura cugOijvii praeseuliam Domiiio, hoc est, fidem illorum protxinli, ac pcr hOC

VAIUAE LECTiONES,
' (.urr., C();i. (/»:i a ipirifu.
not.vl:.
*•
.Mirasane inierprciaiiu, tjorivaic «»r.irr. videiur voccrti Plulippus a "^r, os, ot >m'jtu:.
 341 COMMLNT. IN EVANC. SEC. JOAN. 3+2
ciiuiii lututanli, ivs|ioiidil : DuttMitoium dciiarioiuut A sibiiiiim reruiii bi(;niric.itioiiibu.s nuiriatur, pulcbre
|iancs iioii sufliciiiiil. Ceiilciiurius iititnerus perieciiis Domiiius scquenli sc liiibae ridelium pane» distri-
est; decies eiiiiii decein eiiiii cunficiunt; qiii luinie- buii liordaceos,. ul prius inde satialos * , »i ndcm,
rus si fueril duplicatus, faciuiit (luccnlos ;
pulciire quain accepcranl, servaTcrint, ad splrilifalia ei :iU

perreciionein bonao aciioiiis cl i*aiioiial)ilis scicntiae liora rariuiiabilis creaiurae alinicniu perducai, qui-
lypuin gereiis, quac p^sccndis, hoc esl audieiulis in Lus, prinsqiiain corpnreos sensiis, oniiiiaque, qune p<?r

fide noii siifficiuiit, nisi eis aUili)do llieologiae adda- cos accipiuiil, li-aiiscendnnl, nutriii non pDSsnid.
tur. Actio qiiippe virtulum (ideliiiiii animas soliim- Qiiod cvgo a\l, sed Uoc ^uid esl in irini.osT lale ei^l,

iiioclo piirgal, scieiilia veio rcriiin crcalaruni illii- ac si dicecel : Lcgis lillera sni coiporei seiisi:s cl

niinat; sed illa piirgatio alqne iiiuniiiialio eis r.on corpoialia, qnid suiil? qnid prostinl ad taiil.nni miil-

suflicit, nisi Iialjitus perfeclae conlemplalionis adda- liludiiiem lidelium, qiii iii le credilnri snni, et spi-

tur, <|ui solus aiiiinas ad consiiiiiuialaia spirilualiuin riliialla aiiinenla pelilnri ,

quae omnem liilerain

refectioiiuiii plenitudineni perduciL oninemqiic corporeum seiisum siii»erani? « iNrc enim

Dicit ei ttnus discipHlorum ejtis Andretis, frafer ociilns vidil, nec aiiris audivil, iiec in cor honiinis
Siinonis Petri: Ksl puerulus unus liic,qvi habel quin- asceiidii, quae praepaiavii Deiis diligcniibns se ».

tiue panes hordeaceos, el dttos pisciciitos, sed haec B '

Dicit untem Jesin : Faciie Uomines recumhere. f.rat
quid sunl in tanlos? Eadeni simpliciiaie, qna el Phi- aulem foenum mttltum in /oro. FotMiiiin ninllmn logis

Ijppiis, i"es|»ondil Andreas fraler Simonis Pelri. In liaeram significai.,<inae muliiplex eral iii symbolis,
ea lameo simplicilaie inuliiplex coniineiur theoria. foenuin qiioqne nuiliiim carnalium cojjiuiliiiniim,

Puerulus isie, qui jnxia fidem rernni gestarum aut qnae per cornoreos sensiis animae iugerunmr, ai)
iinus ex discipiilis inlelligiliir, aut puerulus quidam eaque ilcruni cilissime laliuianr , non incongruo
ex lurba, qiiae eos scquebaiur, mystice. iegislalorera signifjcal. Pulchre qiioque discipiili jubeniui facei-e

significat, lloscn videlicet.qui veliiti quidam pueru- homines reciioibere, quonia;» magisli i verilatis, iiisi

ius non incongrue diciliir, quia ipsa le.v, quuf per prJMS veliili in innmis locis, in sinipliciUiic lilterae et

curo daia esi, neminem ad perfeclam jnsiiiiae aela- viiiibilis crealurae eos, qnos n»il.riveraiit, erudiie
lcm pcrduxit. Unus pueruiiis dicilur legislator, qnia incipianl, ii» alliludiiicm conlempiaiioiiis erigcie iiwi
unilaiem Ecdesiae fuluram praeiignrabat faciis, v:ileni. Primus qnipp' gradus esl, ad :isceiideiidaru

dictisque propLetabat. /iic dixil, hoc cst in Yeicrt aUiludiiieiii virtulniii, sanclae Scriplnrae liliera, re-

Teslamenio, qiiod jam Novo clarescenlc vilescere nimqiie visibilium species, iil prins lecia liUcra,sc«
roepil, adhuc tamcn omnino non recessit. Qui kaket crcaliira inspecta, in spirilum lilterae, et in raiionem
qainque panes hordeaceos; qniiique panes hordeaci C crcatorae, rectae ralionis gressibus .iscendant. Hg'
sunl qninque Mosaicae legis libri, qui hordeacei non atbuernnt ergo viri uunuro (juasi qiiittijtie tmllia.

imineriu. clicunlur, quia carnales honiines iUis p.v Eadem raiione ibeonafc, sicui pcr quiiKisic p;mc3
scebanlur. Hordeuin quippejumenlorum esl proprie qninque libri Mosis, qnantum ad liitcraiii aiiinel,

alimentum, nou hominum. Carnalis populus adJwic seu quinqne corporis scnsiis significaiUtir, iia pcr
sul> Jitlera degens, et veluslalem primi hominis, de qiiinque millia multiludo eorum, qni siib lcge iiiierao
quo scriptuinest: i Homo, cum in honore esset, non vixerunt, scu corum, qui c^rnalibus seiisibiis adhuc
inieliexit, comparatuii esi jumcniis insipientibus, et subjiciunlur , recla rationc innuiiur. MiUenarius
similis factus est itlis >, non desereiis, in numero quippe nuinerus perfeclus ac cubiciis esl. Decies
jumrnlornm brulorum compulabaiiir, ac pcr boc qutppe decem dccics millcnarii numeri summam
S0\» littcra, quasi qtiodam hordeaceo pane mixto cum conriciuni. Qui , diiin per quiiiarium Ruinerum
palea, non autem spirituali mcduila ipsius lilierae nmUiplicalur, carnaUier vivemium plenitudinem in-
vescebalnr. Granis siquidem horde.'»ceis iia nalura- simiat. Qui mox, fii sancla hisioria el visibili rerum
liier inlimi palearum foUicnli adhaerenl, iii vlx ab Miporilcie ertidiii fiierant. ad .^Uiludinem spiritua-
cerum medulJa segregari qiicant, iegalium sacra- lium reriim transiiiiri sunU
mentorum neciion el praeceplorum diiriciillatcm in- D Accepil aulempaneiJesus, et gralia* arjens, distri'

leiiigenliae sigiiincanles. Qninarins quoqiie nuine- bnit recHinbenlibus , simiiiier et ex pi.^cibus quantum
rus hordeaceorum panum quinqne corj>oreos sonsus volebanl. Acct^pil Domii.iis p3iies,qiiia ipselcgem per
iiisiniiarc non incongriie intelligitur. Quanlo siqui- Mosen dedit, jla til !ex illiiis pioprie dicaliir, qui
dem quis lidelium in his, qtiae per <|iiinq(tepuriitiiia dedil, liOii iilitis, pcr qiicm velttli niini<;irijm data
corporis sensum :iccipiunlur, dclectalur, Umlo inier esl. El ijraliiis a{jein, diilribuit recuntbenlibns ; ctii

hrula animalia tiordeo vescenlia compiiiabitur. gr.Uias, nisi Palri,qiii sic dilexit mundiim,ul Filium
Iium vero eos, scnsiisdico, aclionis et scieiiliae in- suiim daret, per qiiem p.iscerei muiKium visibitibus
«'remcnlo deserens spiriliiali esca vescilur, non jain sacraiiienlis el sensibilibus creaturis, lU per Iiaec ad
iiiler brula, sed inter raiioiiaiia aiiiinaiia reptiiaiur. &e cogiioscendnm p«rduceret aiqiie luiirirci? Duo
^^iouiam itaque nenio ad aUiltidinem virtnliiin el pi.vcesdiio lesiair.eula, quaiilum ad sensibilia syin-

eonlemplationuin stnilur ascendere, nisi prius sen- bola perilnenl, iiisinuanl. Pisces qitippe iu aqtia

VARIAE LECTIONES.
'
Cod. satiali.
 343 JOANNJS SCOTi 344
sunl sensibilia syinbo!;i, in (atDali :i(ll;iio jiopulo, per- A bus spirilualia fiagrneiila diviiiorum inlcliecluum et
feclc lamen vivere iiKhoanli. Qiiae syuibola, dum celligiiiiUir ei .salvaniur.iio quid eoruin pereal. Iilem
allius quodaimnodo inlolligi iiioipiiiniur, recle desi- niiinerus diviiiiinr in septcm el quinque.qui numeri
deraiiiibus, quaniuni voliiiii, disUilniunlur. DisUi- musicae liumaiiac vocis allribuuniur, niirabilein >ue
l)uere quippe est, visibilia synibola ab invisibiiibus concoruiam oinniuin rcrum ad uinim finem rcdeiin-
eonini inlelletlibiis discerncro, el juxla uniuscujus- liiim indicat. Quinarius siqnidein iii se ipso mulii-
quccapacitalem disporliri. QiiiJiijii vobinl, per duos plkalus, vi^inti quinqiie numerura complel. Seple-
pisccs duas persor.^s in legs, ragis vidclicei el sa- narius vero in duo meni4)ra dividilur.quorum niajus
cerdoiis. quidain, propbeias et psaltnos slgiilficari. qualernarius est, minus ternarlus. Si*ltaque seple-
Ut auiem stiiiiruu suiii, dicit discipulis suis : Colli- nariuni nupierum per inferius membrum sui nmlti-
ijittf, qiiae siiperaveriiul, (riKjmcnia, ne quid percat. plicaveris, ununi
viginli cfficies. Cui nuniero si.

Simplcx fi.leliuni lurba s(da liuera, visibilj creatiiia, iiiajus mombruin addideris , crit simib'ler viginli
neciion 01 visibilibus syinbolis salniaia atque con- quinqtie; ac per hoc ad unum fioem quinaiius ei
lenta; liilcrae elcroaiurae et symboionnn splriiua- seplenarins mulliplicali dlcuniur, Spiriiuales igiiur
les iniellccliis voluli residiia quaodam copbini sunl, qui viriuie actionis et
fr;igrtJeiila, scienliae ad
qaae carnales non po.ssuni assiinicre raagistri
.ullinc ^ unnm fiiicm aciernaecoiiloinplaiionis porvcniunl.
Ecclesiae coUigere jubenlur, nequid ex ipsis iiilelle- Ilomims ergo videnles- quod signuni Jesus,
feiil
'

ctibus non imeliccliim pereat, sed ex eis spirilualium dicebant : Quia ip&e esl vere proplteta, qui venil in
animarum ralionabiie desidoriuin in divinis conlein- mundnm. Iierum imperfecla lurba redarguitar ineo,
plaiionibus siuieuir. Fragmeula ilaqne siinl iioxdoa- Moo^i propier signum visibiie, iion propter virluiem
ccorum panum, subliles ae diirioilcs inlollectus san- iutelligibilem signi dicebant ; qu\a ipse est verepro-
clae Scriplurae ei seiisibiliiim sacraino!ilon!m,qi!as phela, qui venit in mundum. In boc miraculp quina-
doclores Ecclesiae jn unum coI;jgtint,ne qtiid r»»e quanliiatls bordeaeeorum panum non sinecausa
ex eis
percat, boc esl, ne aliquid ex eis romaneai, quod "
quaeriiur, quid vult, quod fraguienta quinqiiepanum
capacibus ifttelligibilium sejiisuum non distribuaiur. solunimodo, non aulem duoriim pisclnm colliganiur,
toUifjebitnl ergo, et impleceriinl duodecim cophinoi cx quibus duodocini copbiniiinplentur, cumexquin-
fmgmentoruin ex qitinque panibus liordeaceis, qui sn- que pauibus et duobus piscibus quinque millia bomi-
1>eraverunl maudiicamibiis. Diiodeiiarius
copbinonim uum saluraia fuisse Evangelium narret. Ciijus niy-
nmiieius capaeitatem hapieniuro spiritualcsqiie
in- sterii obscura mibi videlur profunditas, ut vix Inve-
tollectus colligoniium lypice
Duodenarius figiirat. sligari queat. Augusliuiis qujppe in exposilioiie sua
quippenumcrusperfeciissimnsest, m'iUisqucmo.iis^ in Joannem nll inde Ir^clat, scd omuino praeler-
consideratus, in aciione viriuium, et in scieniia inisil. Qiiamqtiam muliis siifficere viJeaiur, qnod in
rerum, e! in lheol()gia,qfiae oiica divina solummodo Marco legilur : c lulcrunt fragnsenlorum duodocim
\ersatui', pracciiios diviiionini
bominum inlellccliis copbino-splenos, el a piscibus », ut subinlelligatur :

si,gmficat. Priinum qaidem duodonarii porfeoiio con- el a piscibus luleruni fragmonla.aut alia,aut eadein. j

sideraltir co, qiiod senarii mimeri

duphis est. Soiia- Sed si alia, non xi!, sed xxiiii copbini fuerunt, si
rius autcm numerus perfooiionem
bonorura ope:-um eadcm, suiroceral diccre : tuleninl fiagmenloruin
in bac viia in.sJnuat; quae tbipiicata fuerjt,
si in duoJecim copbinos. Yidetiir non vacare mysierio,
aeternam coniemplaiioiiem, qtiae lotius bonae quod veluii post fragmcnta panis coUecta et a
ope- ait : <

ratioiiis fruciiis cst, voliili pi duodenaiii immeri piscibus 1, ai}solule, nil addens. Matthaeus siquidem
quiJntitalcm concrescil. [tcm am-
«iuodfnariiis intra se et Lucas indiscrele fragmenlacommemorant, in
loiius musioae bannonias coiitjuet. Habct enim dia^: bigiio linqiienieg, utrum sobimmodopandm, ut Joan-
tessaron * in qualernario ciim lernario co:Iato; iies, an panum simul el pisciura. Conemur itaquc,
««beidiap-nte ia teniario el binario; babel diapa- quantum bix menlium dederil, inquirere. non alio-
8on mior seipsum ct scnarium. Inlra
octonarium p. rum scnsus pracjudicando. Praediximus <|uippe,
qiioqve mimeriim iiilcgra diapason esl. Haliot quinque sensus corporis seuquiiiquo libros Mosaicos
lonum
inler uovenariuni ei octoii;irium. Qui omiios quinario pauuin nuinero insimiari, duobus vero pis-
niimeri
iotra lenniiios duodenarii conliiicniur. Ac pcr oibus ulriusque Tcslamenti symbola. Ubi prirao
boc
omnium reriim visibilium el invisibirmm barmonia quaerendum, qiiid inter mysteria disiat utiiusqiie
foiiiiexa laii nuinero figuraiur. Quae barmonia sfdis legis, lilierac videlicel eigratiae, ei symbola. Mysie-
divinas ros iiitoliigenlibus, quanlmn (laliir bomini- ria ilaque proprie sunt, quae juxla allogoriam ei
bus. nola 01 coiiipiebcnbibiiis ost. Duoilenarins qiio- facli el dicli tradiiiilur, lioc est, ei seciiiidiim res
quo mimerus iii dccom dividiinr ei duo. Pioptereaot gestas facia sunt et dicia, quia narranlHr. Verbigra-
begCiU sigiiifioai biicrae, (|tiao dciiaria es!, oi cari- lia Mosaicum tabernaculum ct socundtiin rem ge-
taiis praooopuim, (iiiod iii se gcminatur, et iii quo stam ernl oonstructum, el loxiu sanclae Sciiplurae
lex peiidtini ei prtipliolao. Idooque qtii legein pnio- diclura atqtie narralum. Similiier sacramenla loga-
ceplo cariialis adimplent, ipsi sunt oophini, in q:ii lium bosliaruui ol secundun! bistoriam facla suiil.

^ . . , NOTAE.
» Kespioii Craecorum harmonias
 545 COMMENT. IN EVaN(;. SEC. JOAN, 5A6

tl riicla suni secundmii nunalioiit^nri. Cirtiimcisio a ni"li"if' li'<?'^'. f*"*^''^""' '-"•'''^'^' P*'''''*»^- til^i ^''i.

simiiiier ei iacbi csi \n canie, el nnrrala csi iii lii- I rcversus iii luonlem ipse solus i ; iii sccunduni rcs
flera. Iii Novo qiiO(|iie Tesiaiiieiiio inysieria b^piis- g<?sUs accipiaiuus, sohiiii DDuriiiium cum discifuilii

malis, Douiiiiici (luoquc corporis ac sauguinis, nfc- suis prius asceiidissc iii moulem, -m deinde iierum
'iioii cl saiicli chrisuialis juxl;i ros gCaUis coiinciini- ad iulcriora dcscenriisse, iiiiiaeiiioquti peiacio so-
lur, cl lilleris iraiiuulur cl (iicuiiuir. Dl liacc ioriua luiii iicruui iii nionleui rediisse. iliiic luiiiiiiiiJini

tsucramcnlorum allcgoria fucti el dicli a sauclis Ta- ndein Clirisli esurieuli a;>puuuuiur quiuquc panes
[tribus raliuiiabililcr vocilaiur. Altcra roinia est, el duo pisces, hoc esl sacraiiieiila, (jubc el lacia el

fquKe proprie syiuljoii iioimcu acccpil, el alicgoria sciipta siwii, el syiuliola , iiuae s(diiin;iiodo dicLa,
[(iicli, nou aulein iacli appollalur, !|uoiiiaui iu dic.lis nou auleiu laeia. Accipicns Chrisius paues ijuinque
!soluuiiiiodo spiriLualis doclrinae, noii aulcm in ia- el duos pisces, el gralias ugeus, Pairi vidciicel ,
qi.i

[etis seusibiiibus coiisiiluiliir. Mysicria iiaque suut, voluii fidelos 8uos symboiis ac sacranienlis pAsccic ,

luac iii ulroque Tcslameijlo el secuuduui iiisloriani Iradil discipulis suis, inugislrissuis, iiuuisUissuis;
[facta sunt, el secunduui lilierain narraia ; syiuiiola ipsi vero lurbae dividunu l*anes hordeacei a disci-
[vero, quae solummoJo iiou facia, sed quasi facla pulis franguniur, dum ab eis uuiusque legis iuysie-

fsola doclrina dicuuuir. Verbi graiia, iii vcteri loi^fe B '"'•> '<> res gcsi«is el in earum spiriiuales iuicliecuis
[scripiuin csl : < Non coqucs haeduin in lacie maliis dividunlur. Siiiiplici bistoria pabcuiitur carnalcs
Miaei. iilud siquideni nuiiquam secundum hisiotiain diviiios ipsius hisloriae iiilellccius quasi quaedam
legiiur fuissc, lcsie Augusiino ; dicium est lauicn el fnigmeuia coliigunl spiiitii;iles. Fr;:gmt'jila , quac
[«ciiplum, ae veluli faclum Iraditur, cum veritas di- coinedunl c;iinalcs el saluraniur , res gestae ; ira-
Iviiiae hisloriae factum fuisse iiOii invcniiur n;iirare. giueuia , quae coiuedunl spirittialcs , diyini iniel-
[Iieiu iii Psaimis : « Moules exuhaverunl ui arieles, lcctus rerum gcslarum sunt. Verbigralia, legalur
n cuilcs siciil at^ui ovium i. Iii bis caiin divin:ie lii>er Geiicscos, eo loci, ubi lrausitu« i;ariia s biael
kriplurae locis ei in mullis simiiibus allegoria soia per mare rubium narrauir. Siinplcx Chrisiianui
'dicti, iion aulom facli ct liicti, intelligiliir. In Novo adhiic , veluli in fueao rerum tcuiporalium aiqiip,

Teslamenio miilla narrantur, quac secuudum fidcin cariialiiiin rccumbcns, sola pascilur ijisloria.Quidquid
liislorlae non sunl facla, sed sulummodo dicta ac ciiim ibi lacluin est , quinque ijciisibus coiporcis
veluii facla ; quiie esempla ma:cimc ia alicgoria pu- uoium luil. Naiij el visi .•iunl IsiMclilac siccis pedibiis
rabolaruin Domiiiicarum rcperiuniur, verbi giaiia, niarc trausisse, Aegypllaci vero nccali fuisse. Hoc
parabola de divile et Lazaio paupere in sinu Abr;i- qu(jque a iiiiitimis geiililius audiuiui esi, uiida rriari-

haai,dequeinlerp'jsilo€hasiuale, de Ilamma, d« lin- *^-' na guslala csl , oU;icia et lucla. Quae cuucUi sini-

gua, de digilo, quae oiiiitia nulla auclorilas scctui- picx adhuc lidelis animus secuiu iraclat ct ccgilal,

lium rcs gesias fuisse Iradii, scd figurate omnino indeque, veluii quibusdam fragiiicntis divinne his-
dicta suiit. Quae forma in omnibus fcro jiar;ibolis loriae, salialur. iiileliectum veio ipsiu» liUerae iioi:

.cognoscilur, propricquc syuibolica noniii)aUir poiesi caperc, ideoquft ab his , qui spiiiluaiiu sa-
quainvis usus divin;\e Scripturae sii, symbola pro piiioi, coUi^jiiur, ne pereat , sed vaieniibus iiiielli-

niysteriis, el niysteria pro syinbolis vicinit;ile qu;i- gcre iiroiioiai. Ecce quinque paiies Lordeaceos :

dam alque simililudincpouere. Pouamus ergo quau- rnysteria vidolicd rcru»a gesiarum, in liueram et

dam siuiililudiiiein, qua possiiuus suadcre, quod vo- spirituift divisa, Cl, qtianlum litiera csi, scnsibus
*
iuinus assererc. Carnalium lidclium populus ei in corjioreis (luijiariis CKiiveniuul

veieri lcge pracccssit et iii nova. Jaiu csl, qui iiii.ii • •• •• ••• •»•*••« «

cxira liueraio scnsusque coipoicos exisiin;al csse, Abraham »,inqulj, < duos lilios hRbiiii, unuin qui'
«

«Hsouiain allius ulu-a lilleram Scriplurae, el ea, quae dcm de ancilla, aiieruin de libera *. Ecce hisioriae
per seiisus accipiuutur, [non] « poiesi asccudcre. prima fragmcuia siinplicibus suilicieniia. Cousc-
Siniiliier in veieii lcge perfecii et s.-^pieiues iu actio- «liicalcr subjungil fragiuenia spiriuiaiia , dicens :

be el scicnlia spirilualiuui intellecluuni, ac in i\o\o * Haec autem sunl duo Teslauieula >. Appuiiajilar
Testainenlo fuisse narrauiur, qui, veluii discipuli, pisccs duo eideia inultiludiui, lioc est soia spiriiua-
cum Cluisloinaltiludinem coalemplationis, ixnquaia lis doclrina allegorice dicti , aun autem sccundum
i«quciidam nionlcia ascendunl, relictis cariiaiibus, hisioriain Xacii. Quae veiuli hinario nuniero coiiii-
6ub littera et scnsii in focno rerum letupoialium re- nciur, quoniain duoi>us solummodo jciisibus percipi-
«nnbentibus. i 0;aiiis quippe caro foenum, el omnis lur, visu videlicei ei audilu, ceieris Huiem scn-
gloria ejus tlos foeni *. liaqiie cogiiemus in animo sibus percipi «un poiesi. Lcaiiuj' enijn oculis , au-
Tciuli mullitudiiiom quanJ:ua simpliciiim fideliuni, ritujs audiuir, ollaclu vero seu gusiu seu laclu
111 laleribus nioiilis, seu iii planilie, hoc esi, infra remoiaesi. Verbi graiia, uieisdem uiiimur excinpus.
aUitudlnem divinoruin inlclicotuuiii resiiieutein. ieplur qtiod scripluDi csi in Exodo : i Non cuques
Nau: cx lcxui Evangeiii dalur iiuelligi, non in sum- hacdum iii lacle iii;iiris suafe >. iloc symboltun el

muaie mouJis, sed ia quadam pbnitie, nbi foenum per oculos legiiur, ei per aures audiitjr: frangi vero
VAKIAE LECIIONES.
* «on oin. cod. -
Una linea deest.
541 J0\NNIS SCOTI S48

non jK>lcst , quia juxJa renim gcstaiuin (idem nou A Fraj^mentum spiriliiale esl his ,
qui aUiiudinein dj-
acciuitur , seil suluniniodo allcgorice ilicluiii esU viiioruiu ijisius iiiyslerii iiiicl!ccluuiu valeiil t:o-

£i qiioiiiuiii it«n diviiiitur , loluui luomoriae carna- giioscero , itleoque al> eis colligiiur , nc pereal,
liuni iiUelium coititr.eiMtaiur, ul creJaiit seiisum Natn mysieriiiin ex liilera el spiiiiu confcclum par-
spiriiualein \]ii> verbis inesse, iiuamvis iioii iniclli- liiu pcrii, parlim aelcrnaliter manet. Teril quod
{^aiil. ToluiQ ah his, qul spiiilualilcr spiriluali.') videtur , quia sensibile est e l lempoiale ; manei
fogiioscuiil, colligiiur. In syuibolis iiaqiie , hoc est quocl non videlur , quia spiriiuale esl cl aeiernale.
in Jiclioiiibus spirilualis duclriuao ,
qiir:S sola alie- Symboli exempluiii nat : i In principlo erat Vcrbum,
goria lacli, non aulein dicsi, iraiiil, niilla fragmenla el Verbum eral apud Deum el Deus erat Ver!>uin i.

folHgiinliir , qnuniam iu hi>lOii;im el inteUecluui Iloc so!ummo(io dictiim, in hoc nuHa res gesia oo-
niHMiii^idiiiir- Soluf», enim iiilellcclus in eo cogilaiur, gnosciinr, ideoqiie ct lotum sim(tliciler a carnali-
nullum auiem factuui. Iicm iti N »vo Tcsiamento, nl btis acripiatur, et tolutn uiuformiter a spintualibus.
el iiidc excmpliim aocipiamus, coipus ct sanguis Nec ibi ulla fragmenia possunt fieri, quoniam nil

Doinini noslri ei si'usii)iiite- socumiuin rej jjesias ibi est ,

qiiod secundum hisloriam iuielligalur, sed
conficiiur mysierium, ci secuuiUun spiritualis in- totum ad iheologiam quae omneiu sensum ei in-
,

lellecius investigaiur cerebrum ;^?}. Qtiud exlrin- B iclleclnm superai , refertur. Oculis legitur legen-
sccus senlilur el prrcipiiur carnalibiis bominibus , iiiim, nuribus seniitur audieniium , ac per hoc . ve-
qui«qiiPpertiio corporco seiisui snbdilis, iiordeaceus luti quidam duo pisces, una eademque evaug^lista^
panis esl, quia allil;?diiiem spiriiualis inlelligentiae iheolugia accipilur duobus sensibus conveniens. .

flon valeiit i&cendeie ; ac veluli qiiodJam Iragmen-

tura est, quibus carnalis illoruni cogilatio saliaiur. Celeta deiunt.

JIOANNIS SGOTI
Ir^ l>t*ae]^(^tinatione
LIBER
A^ fiiJem codkisms. S. (icrmani \BV* (olim 63V) memhran. sec. x, '*; bibliothecae Rer/iae
I^arisiensis recoyuittu.

M^ugnini cdtlio priuceps M.

MONITUM AD LECTORE.M.

Joauues Scotus pericuiosioiem vix polcrat piovinciam suscipere, qiiam dialeclicis philoiophiciufui sui»

argumeniis quaesiioncm ilieologicam arduam obsc.urissimamque < de Praedestinatione > expedieudi. In quo I
quiiin paruni posstH pruiicere, quid mirmii, (|uod adversariorum omiiia fere lcla in se cunveriit. E quibus
FrudentiusTrica!^sinus,cl EccicsiaeLuguunensis nomincFlorus diaconus Scoli librum, ubi primum in luceni

prftdiii, vehcmeniissime irop-.igiiaruiii, ac suinma cuin cruditiune refuiarunt. Qiiorum !»cripla, quaeiu bac
Palrologia tom. CXV ei CXIX. lypi.» excusa siini, leclor udeat.

Sfotits in eo polissinmm versalnr, ul ostcitdat, nec duplam praedesiinalionem nec geminam rationi

salis cunp;i'uctc, sed lin.im latilutii t>impiicissiinae divinac unitatis csse praedeslinatiouem. LAiuque proLnre
nitilur variis arguincniis, e raiione, sacra Sciiptura, Augiistino, aliunde petisis. iNec tamen ralioncs, qu<4S

alVeil, ac rtocli inae cum vcrilale iia satis convciiiiuil, qtiiti snnae rationi aique doctrinae Ecclcsiae saepissiine
aperie repuguciii. Doceieniin. (pr<esciemi3niei prardestinatiunein uiium idenu|ueesse ;
pia^desuii^tioncm in
Dco rei'alive 'ieri iion possc ; ii?iiirnm li.-.lura noii puiiiri ; natutam, <{iiia ;> Deo sit, itec peccart, nec (luniri
u^Mitc in primn hitiiiioo pcccusse nauir^- i^encialitaieiii, ([ux quideni nalnia &i deiiqiiissci, oum uua sit, ima
proferio|K.'rii.*iBei; peccaie noii nisj uiiiusciiju»qiic iiulividuam Tuiuuialcui.puniri vpio soIuiu motnin volunl»-
rium libidiiKi&um ; tvlpm animx naturiim lolimUtHm csse ; oiune nialum esse pcccaium cl ejiis pamam, €t
luix <,r!:iiisst ; umnem perv.'i> ir volunlalisdeiecium vel privaliouein vcl ^ieccultim, riuemr^ncrjus nnoriem mi-
seri'ir.qiie soppiicioiusji aMerin)i!»iii orr.nmo nihil e^se, at pcr hoc nec pra^ciri nec proidislinari; pccc;tla
«oiumunt swuplicia uihtl tsie ; iiec ntie illnm t^neiu ieternuiu pa'u«;n, ueqne aJ eam piaepaiaiiim vel
V9 LIBE» OK PUAEDESTI^AilONf:. - AD l.ECTORF.M, JSO

praeriesiiinium ; iii <'0 projul tlutio lialiilaro oiiir lioalon iu>i) rr.iscros ; i;{iiem aelernum iVitim ipsmn
quartiim niuiidi elotiipiuurii esse, ubi corpora »:iiiC onim in ;u'tli«»rr'atii mutenltii qn.-ilii.tlem, ini.iimniin
viMO corjiora in a<'reaii» qiialiiaieni siiit traHsilnra; in coquf iiutnmruui iiura se tnirahil' perfici gaudium;
aii^iloriun lioiniiiniiujiic,
inalarum voro voluiualum iiier&ibile lornieniimi; et iia iiiii>iorum omiiiiiin,
corpora siipplici:» ii.'nis actfrni perpessura, iil iiite^iitalc. corum siilisitiilia<^ niillo inodo peiilura, eoruai
pulclirilutliiie nuilu moJo ileriUura, eorum n:Uiirali iiicoliinMUie p<irmaiisuia, oiiiiiibns deifidc naturae

bouis ad universiiatis ornanientuin iiiirabili ordine rpfiilsiiris, exc«»pia beaiiludinc, qua privenlur. acter-
nas patiamur acruninas. Deum nou esse aiicioreiii, facton-m siipf»li«;ioruiii. Poenas iiiala cssr, ideoque :»

Deo, a qiio iion sii ninlum, ii(>n esse. Dtium iioii puiiii<', quftl (ctit. iicc ab eis, qi;r»; fccii, naiuralia

bona tollcre. Deuu» iu ea naiura, quam creavil, scniper liabii-iri^ l,'ncin aeieruuiii ad urcii.luin diHboliim
tjtaiigolos ejiis, noii ad boT.ines cruciandos facium esse. Diabnlo, pohiqu.nn aeilicrc dcirusus sii, ubi iu

aetliereo corpoi c iion poler.il poeiias seiUire, addiium esse corpus aeriuiu, in quo igncai seiiiii-el. »

Haec hisque similia quiim J. Scolus cx dccrclis .suae pbilosopbi-aeconlra sanclae Eiclcsiae eisanciarmn
.Scriplurarum doctrinam ;ipcrte protulisscl, quiJ mirum, qiiod iis. qui ipsuiii .iil biiiic libMiui cond^ii.limi

imjiuierant, noocret magis qu.im prodcssel Nec saiis inielliijiliir quid sit, quod
? lliiicm:irii> ariliio;iisco-

pus, inier aequales lacile prudenlissimus, Joannem Scoium cvocaril,. qui p:ii tcs siias lali scripto defen-

derei. Prudentius vero iis Sctitum armis adoisus esl, quibus is resisiere viK poierai, iiiictorilsiibiis s.iii-

l^Clorum Pairum. locos innumeroscongessit.Scoiumqiie auliciim aceib'ssWr.t; porsirin.xii. .Nf« oini-

Quorum
simiis.ex Prude.Mlii iRecapituIatione», quam ad c-^lcem operis sui :idir*cil, noiniulhs. iiuibiis siiis(ulis Scoii
[erroribus ineJeremursuoloco noias addere. IJt vcro noscasarma, »iiiae nosier boc sf.iipio iu se converiii,
ijonnullos librorum Prudeatiiel Flornmegroslocos. in^c iioii tluarum syiiodorum judieia adscribeie lubet.

Prudeiitius cnim \n praefatione libri sui, quae \Yeniloai arcbicpiscopo Seiioncnsi iuscribitur, sic ordi-
»tur :

prout decet atgue oporiet, zelticntliolicae (ideiei verae cnritatis affeclu, pater bealisiiine, mi$isti
Acceiiitis,

mihi quaitdain icliedulam, decem et nouem cafiitula fuutiucnfem ex Ubrg cujusda-n .^coti selecin, a no tro,
tit ais, ic quudammodo init-lleelu divcrtgiaia, royans et monens, ut •juodunijue in eia a ccro evorhiianlia
tomperissein, nuicuique de libris evungelicis ei catlioliconiin Uficioium a<tcloritiliiju^ dguiami cupiluio cnn^
jjra.idepicmerem ubmde responsa. Quibus decunis solliciteqiic persp^itis, refieri in eis Pehifjiuna: venena
perfidia?, ei liliqiioiics Oiigenis ameiniam, Cntiijriunvru.nque liaereiieorum furidsiiatein, quuruin merila a
Calliolicae fidei cultotibns ac propuijuistoribus validiHiimiK confniuli cenSuraqne jusiinimai Dererilati»

muUo unis nustru lcmporu daimati sunt. Iniremui, faletir, ei oHm trrores cuni suis nuctoribut
expuvi, lol
jam sopitos, nostris denuo temporibus puiluia>e, et deficieutes qnondam fnmoi nom rura.nn nccensione tfum'
pere, suique noxietale muilurumeculas caHgare. Quibus, tii jnsserus refdUndis cum animuni perarcm appel-

itT*, iaburis difficultate perlerritus deitbernbitm piniluii omiiii/ndnin Verum fnoncntis uuclnrii-ne perpensa

duxi satiui, cum fruclu obedietiliae, eisi minus plenu, nliquatenus lnl:i. <iuain paieniai' r<'ecreniiae li/oidilaie

stupidu contraire, AHimatus iiaque merilis r4>^aniis oralii>nutn<ine ini.iMniissima puri/nte scrib^nlis visuni est

liirum eundem^ si qua fvrlt inveniri posset, diHifeiiii curiositaU perquirere^ cujus serie tuieiirosui tttniorum

errornm lorlijnes vakrent faciiius iniueri. Quo tfTatia Oei, sine qua n\hi\ sum tl nihil possum, nl uptai^efitni,

assecuto deprchendi, qw.tntum dirinitus iiispirulHi potui, l**lsijti, fJi/e/«s.'it, eoriiuiQue sequacis nc dpfennons

acerrimi, Juliuni, per dmnia scclatorem, Joannein videiicel Scoiuni, ta itniinpudontia ortliodoxac fidei Pw
iribusqne catlndicis oblairnniem, Mc si unns spirilu% Jrtliurtufn Joanriemtfu^ docuent, ur.UA idenique .tpiritas

in eis fucrit, nec dispar spiritus prr enrum limjitas lot tnntus,quc blui>plieminrum nauseus cvoinuirii Nutnel
tjratuitam Dei ijratiain puriltr impugnunt, et l)ei jusiiliam similiicr denegani, et oritjinutc peccc.tum, quod

msccntcs trahi.nus', quoque non itisi cattesii {,ratia per iiiij.^lerinm biipiinnaiis svlmmur, iraiissitntii qarru-
liiute dissuadent, anjittiisiiue dialecticis siniillitna vaniiute desipiunt. lieclissimnmeiiam sanciarum Scriplu-
rarur.x iniellactnm Pairumifue caiuolicoru-.n r,ensum sanissimum tum couciuua varicvsittite pervcriinit. uc si

Huuqnam udrersus eorum errores qnidplam fuerit actHalum. Quibuscumu Patribus praecipueque bealissimo
.iuguslino compc^entis.-^iine abuudantinimeqiie responswn fuerii, neqiiaqaaiH tnc praesumptionis u piis leciort-
ftus cielidi ind lunaum. si tuis niouitisdictonte piclule libenter ol>»equeiis,oj\eraiii pro vili poriioue indonnna la-

bernaculi Vomini mei, qitac possiin, relinqitens polioribus acdoclioribus. qnaeqnc melius vnlnerinl ei oolmnni
offertnda. Nec pot.se, ut ail S. Uieronijmus., alierius opes ulterius ptiuperititefuidnri. (•'idens ifjttur in ejus <jro-

lia, qua pracvcnimur, ui bcne veiintui, su^tequimur.ue frusiru veliitivs, rc-io/ii/i* i'ctrum foM»o,iw per omnmpu
ginii, quid quisnue eorum .mtidoti contra eadetn ceiicna coujeceril, clcccrjiere (iileti:er curuvi, pruefiX» ciijatque

doclorii uomine, librojue pariter inii.nato. Verba quoqueejnid^inJoaunl», ui ub cu Uiyestasnm. plunbns ioaa
inserui, profposiioetiain nomineiiisius cum prnccedente Uiud mta, quue grueccdicitur O/jra, quani se/iientiis cu.

VHaiibui dumnfindortim aliqui pruescribcre sQiebaitt. Si muUis emm ncn verba ejus inlcrpoiui quae loiiuucicaie
 JOANNIS SCOTl 552
S5I ^
nimia l€{ieiUibns [iiiiiidiufii inqerunl, ied sensibus eorum pro meo aiplu miae \)usiHilalis veraciler obriavi. *

Dcinfle capile piimft in Joanncm Scniiim invehiliir liis vethis :

Blasplirtnias luns, Joanites. alque itnpudeuiiae, quibtis in Oei ^ratuilain graiiam jusltliarnque inf!e^ibi'eiii

procax perrurso iuae perversitaCis Ubro, quem sub nomiue nijnsdani ColescaUi adversus omiies
iiiueheris,
molesdus acicpi, quo te familiarius ampleciebar, peculiaTius diHgebam, quippe qui
calliolicos effudisti, eo

in tnnlum vesnniae proriiperis, ul gravissimam sanctarum

Scr^piurarum aucl\>rilatem tuis praois irHerpreia-
edoceres, tiimirtim qun-
tionibus delorqueres. S!',nsuque calltoUcorum Palruni peruenis invertcnda sensibns
drivium qmddam nobis iuieUigeudi Scripturas a(f,ngens, <]Hod Patres nosiri. videlicet omues calliolici Ira-

ciaiorca, diwta humuuuque sapienlia prnefulgentes, tum mnUn eruditissime hcnlculissimrque caeliuis imbvt;,
e.rpotiendo, nlque inlclliijendi rcgulas modosgue locuiiottum tnuUiplices
aperiendo reliquerint, in quibus nul-

lum tiii quadrivii tnenliouem fecisse prcbanlur, pemlus conlempsirunl, proponcniei nobis videlicei el tnuUo
meliores, sr.ncliores, doctioresque vias, qiiarutn opiiulaliotte subitixi el
stvophnrum tuarum fneculetilias
liaurire ei propinare in nomine ei
evitare. et ptirilatem simpUcinsimae fidei clarissimis nc snnvisiiimis fonlitus

udjnlorio au.iilialricis, iino praeveniricis gratiae Dei pvssintus.

Ncc li-niter cijm ecdcm c:ipilulo paiilo posi sic incrcpal
Quamvis nDniijuorcmus, praeciplo D&mini vtisa aurea atque argenlea, vrstiumque ac gemmnrum variai»

vtiiehriludinem ab JEyijpiiis tiiuluala, ejus iabernaculu fuisse oblala. et esse dcvotins offerenda, verum
id

'quoltesnuique conlra eos agi suinma neccssilas coegil, qtn tulibus inflnti gtoriabatilur in vanitnHbui suis,

cl i:irt\p!iciiatem rtoslrcie fidei stiiUiliam deputabiint-, exsequi pm iempore non est inltibUinn, sed ftdeliler pru-
sophismaiibus inni-
Oenlerque a Pairibus usurpututn. Tu aulem a coittrario de fide adversus fideles,
nttllis

lenles, impudcmius scribens, quare ad sopltinica le deliramenla verteris?

In promplu esl nimirum jactuttliae
nnllu
sludens, el itQn jani pliilosophtis, sed plnlocompos videri appeiens, ea nobis ingerere deiegisti, quiie a
iioslium vel inlellicji. *!cl deprehendi, vel cerie confuiari posse crcdideras ; et dum siudes placere huminibus,

quibiis id cordi esse noveras, si tmnen siint aliqui, quod averlai veritns scmpiterna, neqnnquam vel cnvisii,

vel lermidastiitli displicere, de quo super taliDui prophela inenimdo praedicil, Quouiain Deus dissipa\it

ossa coinin, <ii>i liominibus pbceut ; coiirusi^siiut, quuiiUin Deiis sprHvil eos. Nec metuisli ctim Achan
uineamregidam cx Hierochnntino anaihemate contra inhibllum casiris Dominicis inferre, jamjamquc cam
ipso senleniiam tiivinae auimadversionis, nisi cilius humuiter resipiscendo poenitiieris, meriio subiturus.
Quicunqae enim prophetlcas vcl apostobcas nobis litlerns diligenier scrulati sunu viracitcr inlellcxerant, fi-
paliter cttodarunl, absirusa aperietites. plana exornantes. nodosissiina enucleantes, allegorica dctegetites, Itoc

dotissimum salegerunl, ul illo ioquendi geturc quiv.n tnaxitne uiereniur, quo etiatn a siinplicioribus absque

uravi difficuUaie, qiuie vel audireni, vei legerenl, capercntur. Qiiol cum ub omnibus pfovide ftierit obscr-

mttitn praccipui' veati^simi aiqne dociissimi po.lris Augustini, venerandae tncmoriae episcopi, opuscuUs
speciaUus elucer.cit, c-nae de doctrina Clirisliana composuit, iu guibus vel max'ine luorutn tibique similium
fiijmenla porlenlurnm cavenda el fugieuda erudilissima humtUlale et sanxU ei docttit. Nectton in ilUs, qtws
quaesiioniltn vel tocuiionum Epialeuei mirabili elucidalione exaralos nomine voliiU praenotari. Beatissimns
qiioqne llierontjmus, iot lingiiarum alqus tibronm Ulleris incoinparabilitcr eruditus, in omnibus, tam pro-
phelicis.quam nposluticis explauationibus. id sibi summopere sludii fuisse crebriut repHcando inculc.il, mallc
per se sanctarnm Scriplurarum dicia inieUigi. quam rlietorum controversiis inservire. Jnitritclus vidclicct
Iremendi judieis -oerbcre, qua propter nimiam Ciceronis lectionem adduclus acrilerque caesus tandem cir-
cumslatilium prfcibus liberalns, juruvernl Ciceionis lilires nunquam kclurum, quin episiola ad Calatas.
.'le

conleuipliiot hujwi disputaiionis ita dcpcomp.iit, dicens cel.

Cnpiie ieiiio baec exstanl, quibiis col.ijiiiir, Joaniiei» Scotum ecc]esi;»slicae digniiaiis gr.idibus uoii

tnisse insioiiiiiim : Quis te barbarum, et nuUns ecclesiasiicac digniialis grudibiis insigniium, nec unquam a
calhoticis inxignieiidum, aduersusliomunae urbis clapostoiicaesedisanlisiiieinGregorium... audiaioblalrantetn,
Capiic itp,ii:tio (jiiarto Pi luieiiliiis cuiu aceriiissioia iiooia :

le soluin, inquit, oinnitim luuti.ssirr.uin GaUiae transmisit Hibeniia, ttt, qiiae nuUus absque te scire pole^-

ral, luis erudiiionibus obtinerei. Scd ahsit, ul CeUicn eloqneniia lot tantisque fluiioruin exundalionibus tua$
nubtluiioacs admiliiit, quainuis Chrisiianue humitiiatis einincnlia allerulro cariiulii ufftcio vicissim suppedifari
tntmme pruhibeni, imrr.o uttdecunque tommodaia duxerii, aUernaliiu, qnae recta sunt, exhiberi percenseat.
Steiiiquo PrutleiKii Ul>or iiuiUir iiis vcrliis :

tSnec esl nostra fides, quiahaec csi vera, prophetica, apcsioUca, ortltodoxa atqne cniholica fides. PoteraiH
quidem ei ipse libi liicere anatliema , nisi £xspcclaretn e! mulijm cl opiarem tni correciio/ieui .

<]uain perdilioucin . i'voiudc r.unduni in le ieveritntem \anuiheniaiii jaculor , quoniain horior , mo-
neo , et loiis cordis uffcaipus raijo , ut rcsperiu supernae ijiaiiae resipiscus , el a tatn laelali it
ctrnu iandeiu nigUes, el qnnd Cijni:li(ina pnriias senliat, exquiras bcneiolu.i, kuinilis apprehendat, milisai;-
qniescos, irtunsuelus sccleris, devodis leneas el fidi-iis in omnibus exseqn 'ris. Hetinqut quadrivium raniiatU
J53 U?,EW DE PRAEDRSTINATIONF:. - AD LECTOREM. ^4
ageres, uni veiae
quod stqueusextonis viae (actus a varilttih. QuarHo wcUus ,iuaHlvqne sahibiius fi

quain quaiimii lui inflalus lyplio rupw.m tn

ieuivilemacque viue iimiiois </uod;/(?«' iHius Innnilis ic/i».

quattuor f.vaiigelia, uno ^aradisi (oute maiiantia, qui-

in diuersa deli^erps. Quadriqa Itujus viae .sun(

jmndiiur sahtari^. Quadritin hnjus iiac quatluor sunt virtulcs. prudeutia, lemperautiu,
busuobiivid
hujus viae tnnl qiiallaor diuinO'
(ortitudo, jusliiia, quibiis ijtunis niorum probitas V6nns(aiur. Quadriga
omnein sacrarnin liliera-
lum eloquioruin .';pecies. Iiisionca, elhica, allegoricu, unauogica, quibus ad
(idelitcrque sectari sludiasses,
rum intellectum itluininaule (jralia ejus .inducimur. Quuc si liumililer
incidisies. \eruiH
nunqiiain in tanta errorum atque abominatiouAni, immo blasphemiurHin ^praecipilia
quadrim inhaesisti nequuqnam eloquium libri Ecclesiuslici evadere
aum varicoso tanla pertinacia ,

voluisti, quo diciltir : Qui sophislice Joquiiur, odii)ilis esl, oiimi ic defraudabilur. Non e.n;ii) Aal^i csl iili a

Duiuino gralia. Omni cnini aapie.ilia (ielVaudaUis esl (a). El iilud : U\ multiloqnio uon eflugies peccatuni (b).

Quibus si expediri desiderus, huu.ilitali sublimissimae crucifixi supplex prosternere ,

ut cum Apostolo dicere

valeas: Niliil judicavi nic soire inier vos nisi Christum Jesum eUhunc crucifixiun (c). Et item: Mihi anieiii

absii gloriari uisi ia cruce Doniini noslri Jesu Chnsli , per quem mihi mundus crucifixus e^,l ,
cl ego

uiundo (d). Ilis in r.omine el adjtilorio Dei pro caplu el viribus meuc pusiirualis murjLi devote quain

docte, itiae qiioqiie correclionis , frater Joannes ,

gratia exarutis , libel quam breviler qiunnque siiccincie

capiltdatini simjuia adnotare, quo legenlis audieniisquc inlentiQ lecla vel audiia
memoriae lenucius valeat

coinmendare.
El haec quidem e Prudeniii iiltro haclenus. Florus Lugdunensis, qiii nomine Ecdesiae Lugdunensi.':
Is enim sicorditur Venerunt ad
librum siium condidii, Joannein Scoium simlHiinis forliier impetii arniis. :

scripta, qui oelut de praescieniin

nos, idesl ad Ecclcsium Luiiduriensem, cujusdam vattiloqui et garruli hominis
et pruedesiinniione diuina uumanis , sl , ut ips^ (jlorialur, philosophicis argumenlalionibus disputuns, nnllo

rutiom reddita, mdla Scripturarum sive saiiclorum Patrum auctoritale vraelaia,veha tenenda cl aequendu
eo quod
sola sua pruesumplione de^nirc ausus esi, quae a fidelibus el in doclrina sacra exercitatis lecloribus ,

tint tanissima el conira fidem ac veritaiem Dci, plena meiiduciir el erroris, Deo opitidanle, facillime judicantur

el respuunttir, immo etiam conlempiui el risui habcniur. Scd quia a inutlis , ut audivimus , idem homo quttsi

scholasticus ei erudilus adiiiirationi habetur, et talia (;arriens sive scribens aiios ad haesitaiioncm deducii
alios, quasi magnum aliquid dicai , errores sui miuaces efficU, omms tamcn audiiores et admiralores suos
inuni vtrbositote ei venlosa toquucitaic perniciosiisime vccupat, ul non divinis Scripturis, non aucioniatibus
Puiernii se huwiliter sHbiniilant, sed ejus polius phantastica deliramenia sequantiir, nccessnrium omnino
du.cimus, ui studio cariiatis el debito nostiiloci atque ordinis ejus insolentiae, auciore Domino, resporideremus
ut, quicuuque haec cum Deitimorc ei cura salulis suae (iileliter legere volnerint, ugnoscaut veraciter, quanlnm
uecesse sii, inhis maxime periculosissimis el cxtreinis temporibus, inhaerere [irmiler Scripturae sanciaeimmo-^
hili veriiati, obedire humitiier sanctoruin orihodo.vorum Pairum (undatissimae aiiCioiitali,clauderi el obstrtiero

aud titm indisciplinaiae et vauis!>iniaeveibositali, ei iilud Dotuinidictum lota intentiouepertimescere. quod jam
paene videmus impleri, quo ipse uit : Pulas Fi ius hoininis veiiieus inveniul (idorn in lcna ? (a) el qitofi

Aposlolus, in quo idem Dominus loriuebalur, terribiliter denuntiat diccns : Eril cnim tenipus, cum sanam
docirinam nou susiinebunl, sed ad sua desideria coacervabr.nt sibi in.^gislros prurienles auribus, ei a
veriiaie qnidem audiluin averlent, ad fabulas aulem converienlnr (f).
Vnde ei alibi sub persona dilecti et

electi discipuli omnem ftdetem, cl pruecipm ordinein pastoratem sotteriissime admonet, dicens : Tiinoiiiee.

depobiium cuslodi,devitans piofunas vocum noviiaies el opposiiionesi^svowvoaou '/vwo-ew;, id est falsinoniiniH

tcientiae, quam qiiidam proraitlenles oirca lidem escidefunt {g). Propositis igliur verbis, quae in decein ei

novem opusctdi sui digessit capitutis, proui Dominus donare dignalur, non nosiro sensu, sed sanctarum Scri"
piuraruin el liealis,iimorum calhoiicorum Patrum iia respondendum aggredimur.
Acerbissimum denique Joanni Scoto accidit , ul daae synodi Gallieanae, Valfjiiiina an. 85o ct Lingo^
nensis an. 859, ipsius librum ei capiluia, quibus comrnenlum diaboii potius quam urgunieninin aliquod (idei
Coniineatur, proscriijcreut. Ex qnibus allera insuper uniles pnenc fabulas Scoiortimqne pultes pmiiuii fulel
nauseam inferentes hand mediocriter perslrinxil. Synodi eniin Valeniinae can. 4 haec exlani i Capimia :

qiiatluor, quae a concilio fralrum nosiiorum minus prospecie suscepla suni, propier inuliliUjtem,
veletiam
noxielatem ei errorem conlrariura verilati ; sed et atia xix sijllogismis ineptissime conclnsa, ei licet juctetur,
nidta saecutari lilteraluraniteniia, in quibus coinmenlum diubiAi poiius quamargumenlum cdiquod fidei depreue/}'
dilur, a pio auditu fidetiuin penitus exptodimus, et tii iatin ei sim:tia cave^imur, per oninin uurloritale Spmtu%
'
tancti inierdicimus , novarnm etiam reruia introductores, ne districiius (eriantnr, c/isligandos ess4/ censemust.

(a) Fccl. XXXVII, 25, 21 (e) Li.c. XVill. 8

(6) Piovftib. X JH. (I) li Tiin. »V. 4. S.
[0 I Cor U, '2.
. igtlTimolh. VI. 20.
'
^
{d) C. I. \l, 14.
Patiioi,. cxxn. 11
 355 .TOANNIS SCOH 35
(bideiii vero can. G haec legiiritiii- : < Ineptas auleni ((uuminncaiai,, ei aniles paeiie fnbults Scolorumqv
ptillespurita i (iiiei Ruiisea/n in(t!renlcs,<juuc \)ericulo6issimii el fjrauissimin ternpoiibus, ud cumidum laborur.

noslrortim, iisqueud scissionent curiiaiis jniserabiliter el lucrimabtliier succre»crunl, ne vieutc3 cliristianae intl

corruvipaiitar, el excidani n iimplicilate el castilnte fiilei, quue esl in Clirinlo Jesu, penitus reipuimus, ei^ u

frulernri carilus cnuenJo a taiibiis audilum casiifjel, Doinini Christi urnoie moiienins. Recordelur fraternilas

uuilis uuiniii gravissimis se urgeri, inesse nimin iiiifjHoriUn et palcis lcvium liominuin se durissime t-u/focar

ihicc vincere fcrveal, haec corrigere iubnret, el snperfluis coelum pie doUniium el (jementiuin non oiierei , st

polius ceila et vcra fide, quod a sandis Palribns de liis et similibus sufficienler prosrcuium eU, umplectuiun

Synodas auteiii Liiigouensis aii. ^')9 ca:i. 'l Lis uiilsii' verlji.s : Porro capilula numero xix, syt

logismis Ineptisshne ac menducissime n quodam Scoio conclusu , t bi nvn argimcnium fidei , sed /x

lius commenlim pcrfidiae patel , nulla oinnlno philosopliiae arte, ul arroyanlcr a quibusdum jaclalu

conslructuin, sed inani fnllncinet decepOone imperilissiine coniusum, a pia r.udilu fideHmn penilus explodimu.
coU, ul iii syiiodo Yaleniiiia caii. 4.
Ilaec igiliir quuin ita se liabeaiu, fniiti tniruin, qiioi! illini .loannis Scoli opiis, si isiumi codiceni Parisiei

scn» exceperis, ex omui!)us ,

qiianluin scilur, biljliolljecls liljroruin niss. evanuit. Scriptores vero libr

cui lilulus : Ilist. litl. dela France, BeneJiclini, lom. V pag. 4-20 de J uinnis Scoli lil;ro judiciuni boc lu!<

runl : Le ruisonneinen! est la voie quil se propose. Muis onire que la rnison ne suffil pas pour decider di

poiiur, de foi, il fait roir, par In suile de ses raisowwncnfs, quit ne sr.uiii meme raisonner jusic. II nen fm
poinl d"an(res preuvcs que les absurdilcs et les contradiciions firqueiilen dans lesquclUs il esl lombv. lusnpi
.
pa, quae de hoc J. Scoii libro in coniuicniaiione supia lypis excusa dispuianlur, evolvas.

JOANNIS SCOTI
JDE DIVIM PRAEDESTINATIONE
LIBEIl.

rKAEFATIC. A paii, vix ;'.[ii|!i:i:ido ad vosiigia s.ipieiUiae iniucm

Oomiuis illustribns et inciito Clirisiianae fidei brovissinio leiniioris siiiimiir inlervallo. Modus i

-luonHae praeslantlsslmis , atque divino ej>isoopalis inen nostrae capaciialis, qMaiiscunque sil, de vcsl
graiiae tlono dosursum aPatre luminuin nitineraiis, pni(io!iiissiina sanissiinaquc doctrina lcsiimoniii
lliiiciuaro et Partliulo, Joanncs servas vesier devo- porliibo!)ii. Cl cnini luaxima clarissiniaqiie niui
ir.s in Doir.ino si-luteui. iuminaiia siell;iruni lucul>raliones non despiciui
Fari non possuni, quantas qualesque graliaruui sed ad expellcnJas omniiim lenebrarum caligir
actiones vobis ropendere dcbeam in eo, quod veslrae car:iin radiis ad peifectionemsui splendoris ulunlur
dilcclionis copiosissima subliinitas me lanqurtin ali- sic vos, reiigiosissimi P^trcs, cuin veslrae nobilii
quid valentein in dcfendenda omitiuin nostruin sa- clofjueniiae ad onines novcllarum haeresium ver.'

Itiie, qu.)e esi profossio caiholica * , non e.^t dedi- lias c.ivemias, convincoiidas, destruendas suffici

^iigiia coopcratorem eligcre , impos qtii;!em longe nosirae tamen raiiocinaiionis astipulalionihus
\irium vestrarum sennone alque intel!i;,'eitiia, coni- stram perfcclissimam de fide prjedesiinalionis
jtos vero fide et dcvoiione in asserendae veritalis tiniiionom * roborare non sprevisiis, ita ul el ^

fiducia. Slndiuin qiiippeveslnim pariim SU1SUI14 vor- slrae jiielatis pulchcriiina virlus omiiibus pale
,Viis coiilonipialivo eri.;,Mluf ad specubtndain voriia- jj oi noblnic obodienliae * non sperucnda humih
lem ,
parlim ^ vcro deorsum versus active repri- o!:trcscal-

raiiur ad regomlain Ecclesiiam : nos voro c dlvcrso in- In hoc ii:ique opusculo noslno, quoJ ad lesiin
'ler iindosam \eliv.-jl;iiiiqiie polagus impeiii senioris niuin vtslrac orlliodoxae professionis vobii» jul»
iiosiri, doinini vidolicoi gloriosissimi Caroli, q!ia5i libus scriliere cuiavimti^, <i;iae vera esse perspe
qnaedam iiaviciilatiiveisis fluotibus agilali, quaiiJ.j- rilis, lciioie, el Ecclesi;ie calliolicae triliuile, qi
rjuc lamen in poriu scrcniiaiis ojussial>ililaiida occn- falsa, vespuiio, el iiubis . qui liomiiies sumus, ^i

VARIAE LEC.TIO.NES.
Johaiinls Scoti
' —
prarfniio oiii. cod., rccenlior m. Seo. forle XV supra adscr. ./o/jf»in« Scolut i
" fo I. (•/irt//«j/»r«. sio leie iibimic. *Sico«iJ.,hl parum
Ernt;cna. - parum. Siocod., .M. lUi/nur.
*
'Cc
dilfinUionain, sic iibiqiie. ' C.ocl uboedientiae, sic uoique
357 IJBER DE FRAEDESTINATIONE. 558

sciie, fjdae «liiJiirt , orcJilc, doncc aiit respiicn(.ia A Deiis, eMiuniiliier coliiiir, el raiionabiliter inveiii-

esse, j^jii vcra cssc, aulseiniicr cretloiula esse prae- gaiur , regiilas cx|)onere? Cenficilur inde.. verain
< ipiai aiuioriias. De connexionis aiiicm voiboruin esse jthilosophiani vcrani relijjionem, convers5i!>qiie
iiiiionesiate noii f.K-ile aniiiii veslri oonslaiiliuin ore- voiaiii rciigioiieiii cssc veraiii pliilosopliiain. (inae
iiiderim cssc oommoveiidaiii, ul prlus taodium au- diini nuillilariain, uiveisisqiie inodis dividatur , bis

ilieudi aiires veslras praeoocupel, qiiani amor pei- biiias (aineii partes prindpales ad oinnem quaestio*
veniendi ad ea, quac suaiiore siidavimus. Quae si nein soivendam neoessarias habcre dignosciiur
ver;i suul, in eis absque verboruin oonsidcralione Ji- quas Graecis plaouit r.ominare StztpeTtvtvj, o^torixi},

ligeiidaesl vorilas. i Bonorum sii|niucm iiigoniorum », Krzaoii/.zi/.^, «vy.).vri/!rj, casdoincjiiolatialilor possunius

ut ail Anguslijins, i insigiiis est iiiJoics, i:i verbis dicere : (iivisoiiam , denuiiivain . demonstrativam,
vcruin amare, noii verba. Quid eniin prodesi clavis resolutivam. Quaruin enim prinia unum in nnilta
auVea, si aperire, quod volmnus, nun poiesi, aut disidendo .sogregat, seoiinda uiiiim de nmliis de(i-
quid obest lignea, sl iioc polest, fjuando niliii quae- niendo oolHgit, lerlia per inanifcsla oocnlla denion-
rimusnisi patescore, (juod olausuin esl i. Muuusciila slrando apeiit, qnart?. ooinposiia in simjtlicia sepa-
igilur noslri ingenii liljcnler accipite, pliis eoruin rando rcsolvit.

uiiiitaiem , si qiia eai, considoraturi ,

qiiain lione- B H- Earuin ciiain exempla in processu hojus ope-
slatein diriionis, quae aul vix, aul nulla cst, quac- ris, quantuin ipsa lux, quae illuminat *
cor qiiae-
siiuri. Doinde siipplioiter vt^sirain exoramns clenien- reniiuni se , noMs adilum rerum , quas tonannir
liam , nt, qiioiicscunqiie ' rcporiatis, ncs dixisse ingr(;di, apernerit, oslendenuis. His euim laiuiuain
aciiualitatom divinae praescienliae alquc praedesli- ulili quodain, honosloqne huinanae r.otiocinaiioiiis

naiionis,quanlum ad unilalem divinae substanliae, qiiadrivio ad ipsam dispulandi discipliuam, quae csl
in qua uniim sunt, nos sensisse scialis. llem quod veritas, onmis in ea eruditus pcrveniri non dubitat.
diximus, ea, quae non sunt, nec a Deo sciri, nec Cnjus disciplinae regulis necessario nli jubcmnr,
praesoiri posse, non ca pravilalc, qua qnidani prae- diim adversus quendam sapliropiiilum, iiomine Co-
scieiitiani Doi aulerre conanliir, dixisse nos arbitrc- tescaicum, suje hacreseos ei inventoiem siinul H
inini; seJ ea ratione, qiia docemur n^sciri, quae non assertorem, fautoresqiie ejus, si lamon snni, nescio,
sunt, el soientiam Dei esse substantiain, substan- alque ulinani ne sint , respondere oomjjolliinnr , ju-
liam atitom ejus non in nihilo, seJ in aliquo esse ». bentibus videlicet caibolicac Ecclesiae vigilaniissi-
Pax Cliristi abundet in cordibus vestris. luis pasloribus, in quornm ovili tale venonuin ser-
Caesare sub Carolo Francorum gloria pollet pere molitur , annuente praeseriiin oithodoxissiir.o
Liriore seu relagi, piscibus, alque salo : C principe domino venerabili Carolo, cujus maximum
Se('ta diahulioi dainuuiur dugaicilis, at<)ue
i^a^toruui cura splendel aiuoeua tiilcs.
« studiuni esl, pie rcoieque de Deo sentiie, prava IniC'
reticorum dwgmala veris rationikis, sanctoruniqne
CAPITIJLUM 1.
Patrum auciorilaie refellere, ad uliimuni peuilus
Quadrmo regitlnruin totius philosopkiae qmituor eradicare.
omnem (luaeslionein souvi ^ ^.
III. Nc igilur defensores veritalis incr.iics cuin
l./Cuni oinnis piae perfeciaequc doctrinae mo- assertoribus ialsiialis conlligore videamur, non iiH
ilus, qno omnium rerum ratic el studiosissiixie quae- congrne regulis dispuiatoriae arlis utemur Cuni
rilur, ei aperiissime invenitur, in ea disciplina, quac enim per ai tem rhoiorioam et vora suadeantur el
aGraccis philosophia solet vocari, sii coustitutus, fal.sa, quis auJeat Uicere, adversus nieiidaciuin iu
de ejus divisionibus seu partitionlbus quaedam bre- defensoribus suis inermeni debere consisiere veri«
viler edisserere necessariuui duximus. « Sic eniin », lalem, ul videlicet illi ,
qui res falsas persuadera
Olaitsanolus Auguslinus, i creditur et docctur, quod conaiilur, noverini audilorem vcl benevalum ", vcl
esi bumanae salulis capnt, non aliam esse pbilo- intentum, vel docilcm prooeinio * fatere, isti auieia
sopbiam, iJ est sapientiae studium, ct aliam religio- non noverinl; illi falsa breviter, aperle , verisimi-
iieifl, oum hi, quorum doctrinam non approbanms, " liier, el isti vera sic narrenl, ui audirc taedeat, in-
Itecsacrainenlanobiscum communicaut > c. Qaidesl telligerc non pateal, oredere postremo nou libeat;
aliud de philobophia iractare, uisi verae religionis, illi fallacibus argumentis veriiatem oj)pugi.ent, asse-
qoa suinina ct principalis omniuni rernm causa, ranl falsitalem, isli nec vera defenderc, nec falsa
YARIAE LECTIONES.
* C-oi. qtiotienscunqne. * Cod. gufldrurfo, sic ubique. ^ Titulus in cod. deesl; addidi ex Prudenlio.
Cod. tniMmiMai, siciihiqiie. * Cod. benivolum. ^ Cod. proiimio.

NOTAE.
« IpseJ. Scoli.isseiiti<evidetUi ,ta, quaeinhoclibro o Ad iiaec Prudcnlius : Nec iUud qundriuium , r,ec
|docuildcacqualilatodivinacpraescieiitiae ei jtraede- ullas mundanue sapienliae spccies nil oumem quue^
iMinalionis, tiecnondedivina inscitiaeoruin.quaenon itionem solvendam sufficere absque gralin iJei et f/de^
|8unl,qiio peocatuin,niors,pocnao, inaiumai> ipsonn- qune per dHeclionem operalur,ac vernci uuaio ei san»
|meraiiiur, a comniuui sensu oinnino reeedere. Lioo- cuirum sciciilia Scriplurarum.
|<|ue, iip caiholioorum animi niinis oneiuiantwr, haec Aiigusiin. de vern relig. c. 5.
<:

Ipracinunel. lleapse aiilem ejusdoclrinam in hiscr.pi-

Ibusaverilalelongc recedere, exlibr<.»ipso(acilepaie(.
S59 JOANNIS SCOTI 55(

vflleant reralar^; Tlfi animos iiiiHieniium in errorein A tifque ad fiiiem cjus, vil;im videlicciaeiernam, pos

movenles, impellenlosqne dicenih) lerreAiil , coii- sii pervenire, nemo, iiisi alierius necessitaie faii

liiiiienl , exliilarenl ', exhoricnliir arJeiiier , isa nec iti merilam inipieiaiis , nec in ejus lerminuir

pro vciiiaie lenli Irigidiqiie (lormiieiil? Quis ita nelernnin qiiidem supplicium, coanpellalur cadert

dcsipial, nt hoc sapiat ? Sod quoniam verissinie di- Qiiae sliiUissima criidtlissimaqne insania priin

clum esl, opor/e< muUas liaereses esse , ul probaii awiloriiale divina ielVHitur, deinde verae ralioiii

MiaKJfesn/IuMt »H/frt)os a, uiamur eliam islo divinae regulis atiiiullaiur. Quid enim? iiumquid per prc

providenliae beneficio. Ex his enim hominiljus hae- plielam dieilur : Universae viae Domini misericordi
jeiici fiunt, qui etiam, si essenl in Ecclesia, niliilo- el veriuis'^1 Quod aperiiiis ali1)i aperitur : ilisericoi

minus errarent. Cnin phirimum aulem foris sunt, diani el judicium cantabo itbi Domine ^. Quibiis ver

prosunt, non veruin docendo, quod nesciunl, sed ad bis lucidissime el donorup.i Dei largilas, el juslilia

verum quaerendum carnales, et ad verum aperien- ejiis aequitas comuiendaiar,

dum spiriiuales caiholicos excitando. Sunt enim r\prrri l'\l
innumerabiles in sancta Ecclesia Deo probati viii ;

quamdiu im- Arguniento necessiiaiis colligiiur duas praedesiinarn

sed manifesli viri non fiunt inter nos,
B ''^" "^" posse.
peritiae nosirae tenebrisdeleclali dormireraaUimus *, '"^*

(liiam lucem verilatis intueri. Quapropter muUi, ul i. Ubi sunt ergo, G[otescalce], duaruin praeJi
diem Dei videant et gaudeant, per haereiicos de siinatioiium tiiarum iieccssiludines? Tuaruin dicc
somno exciianlur. Ulamur ergo etiam haereticis, non divinarum. Tua eienim eas perversiias fiiixit,
iion eorum approbemus errores, sed ut catholi-
ul ideo non sunl, nec lieri possunl. Quomodo eiJ
f am disciplinam adversus eorum insidias asserenies, polest eGse, qnod conalur auferre, qiiod esi? L
vigilantiores et cauiiores simus, eliamsi eos ad sa- autem est necessiias, ibi non est voUmtas. Atqai i

lutem revocare non possimus. Deo est voluntas. In eo igitur non esi necessiia
IV. Quoniam igilur antiqui hostis misiria Im- Deusquidem onmia, quae fecit, sua propria volui
manae beatitudini semper invidei, insidias ' nostrae taie, nulla vero necessiiate fecit. Quid eniin coger
saluli pracparare non cessat. Salus autem nosira ex Deuin, ut aUquid fucerel? Quodsi aliqua eum cau:

fide inchoat. Fidem igitur dcstruere laborat, quae- cumpeileret ad faciendum, ea merito major uii

rens vasa .sibi convenienlia, quibus ea vcnena, quae liorque eo crederetiir ; ac per hoc ipsa, non ips

ejus argumentosa malitia inlerius exagitat, in aures summa omnium causa Dewsque colerciur. Si ve
credentium, impeiumque astuiiae suae cavere- non uiia el principalis toiiiis universitans causa voluiit

valentium exierius infundal. Sed quia ipsius omncs ^ Dei ei pie crediiur, ei recie intelligiiur, husira
adinventiones , quibus uaitatem Calholicae (idei ipsa, vel ante ipsam nccessilas fiiigitur. Age jaii

usque modo conatus est scindere, operanle divina Si onine, quod in Deo est, Deus esl : volimtasauti
gralia per eos, qui beati el immaculati in via lcgis DeiinDeoest: Dous est igilur Dei volimlas. N
dlvinae ambulaverunl, et lestimonia ejus scrutali enim aliud est ei esse el velle, sed quod est es;

sunt, funditus explosae [sunt] * , ne ullum nequitiae lioc est et velle. Proinde si volunlas Dei libera e
suae argumenlura praelereat , novo nunc " ma- aliter enim.credere impium est : libera vero voli:

clttnamento murum munitae fidei sclvere temptal; las omni caret necessilaie : igiiur nsiUa neoessi

pcr jninistrum nanique suum, scilicel G[oiescal- voluiilatem Dei possidet. Aiqui quicqiiid * de divi

cuin] ', duas praedestinationijs in Deo csse asserit, volunlate sane iiilelligitur , ue ejiis qiioque praev

(juibus et aequissima justiliae merita, ei miseri- siinatione necesse esl simililcr iiitelligaiur. Expii

coidissinjia j^ratiae doiia nitilur auferre. Cum eniin est auiem omnis necessiias a divina VoUiniale. Igi

gcnus humanum dividatur in bonos malosque om- ; cxpulsa est ab ejus praedesiinalioiie.
r.is*namque homo aut bonus, aut malus csi; malo- II. An forie dicis, haereiice, ad substanliam
rum aulcm, ul ait Yerilas, ftnis est supplicium aeter- voUinlalem suam, non auiem praedesiinatior
tium, bonorum vero vila aeterna *» : qui sunt mali nisi suam periiiiere, iia ut non aliud sii Deo csse ei ve

impii, et boni nisi justi? Jusiorumomnium, ut ipse aliud vero esse etpraedestinare? Sed hoc facilej)
a.lstruil , inevitabLIis effeclivaque causa consiituta sumus refellere argumento, quod sumitur a del
esl in praedestinalione una ; impiorum vero simili- liono. t Eslenimdivina piaedeslinatio >, ut ail Au
ler in allera. Una quippe, ui ait, justorum esl, al- siiiius, t oninium, quaeDeus faciurus esi, anie*e<
tcra impiorum ; in lantum, ut nenio , nisi necessi- praeparaiio atque dispositio > •. Si ergo anle 8»
taic immuiabiU unius, neque ad jusiiliae merilum, nihil creditur el inielligiitir praeter solum D<

VARIAE LECTIONES.
«
Cod. exilurenl. • Sic ood., M. malunt. * Sio cod., M. et insidias. * sunl om. cod. • Sic cod., M..I
• Cod. C, sio ubiipie. ' Emeiid., cod. jtiri, « Sic coJ., M. quidiiiiid. :

'

NOTAE. 1;

• ICor. XI. 19. a Psai. C, I. .

i

i>
Rdin. VI, 21. « Aiigusliii. de dono perscver. c. 17. |'

•:
Psal. XMV, 10. :
 i-1bi:k dk raAEDtsTiNATioNP:. 362
fiiisso : praedesiiiiailonem uui<;t)) Df>i aiiie ointieiii A tiicniuin, qiioi} ab cJQeclibus ad caiisaiii suniiliir, ntiu

crealiirani csse nuliiis saiius aiublgil : colligiLiir, incongruunij si,p:iuIo latius apcrialur.
practlcsiiuaiiouein Dei ipsuin Deiin» esse, alt[iie ad 111. Si crgo virtutcs animi, qiiae vere iiiliil aliud
niUiiraui ojus pcrtinere. Scil no forle^dicas : Qiiae de simt, nisi eiToctus unius ipsius summac umnium
Dco ante iniiiuliim ilicimliir, iioii iiliijiie seinper se- caiis:u>, divinae scilicet volunlaiis, ila intclligatitur,
cimiliim subsl;inti;\in (iicunliir. Qiiaeilam eiiiin prae- ut cum sini muliac, simul tamen inscparabiiiicr sint,
dicanlur sulislanlialilor ,
qiiaed:iin vero rchuive. qiiia ojiisdem naiurae sunt — quarum enim una o^l-
Non eniin sccundum siibsi:iiiii;im, sed sociinilum re- ligitur causa, coiiQcilur eadein esse nalura ; in eo
lallonem dicitiir Paler, dicilur Filins, dicilur Domi- namque \ in quo uiia vera virtus invenitur, omnes
nus. Simiiiter piaedesiiiiaiio ojus reluiive ad ea, viriuies (ieri raiionabiliter probanlur — appcllatioiii-

qu;ie praedosiinala snnt, piorciiii''. Audi Scripluiam bus lamen variis significari, in genera, formas(|ue
de Clirislo diccnicm : 7?j qno suut omnes thesanri ejiis, usque ad species individuas dividi patiunlur,
tcientiaa, ei sapientiae abscuiiditi ». Dic, quacso, quid deiiidc iii numcros inuliiiilicari — lol cnim virtutes

in bis vcrbis inlelligere coiiaris ? An forie sciculiani essc dicunlur, quot sunt hi *, quibus donanlur : quid
ei sapientiaio Cbristi cssc jndicas accideiitia, non mirum de ipsa i:ieflabili causa omnium, quae dum
autem ejtis secund:ini suam B divinilatem substan-
numerisque careal, gcueriluis, formis> individuis,
tiara? Quod absurdissimc credilur, et falsissimc ab ea t;imen est omiie geiius, omtiis forma, omne
suadeiur^. Sunimus enim ille intellectus, in quo totum, oinnis numerus, quoniani ipsa esi priina uni-
8unl universa, immo ipse esl universa ,
quamvis di- veisitatis essentia. Oinne quippe, quo.J esi, ab ea
jversis significalionibus nominum ab ipsa ralionali hoc est, ut sil; ipsa esl forma oinnium summa. Quid
uatura, qitac ad inquirendum eam creala est, appel- eiiim appctii nisi eam omne, quod appeiit, princi*
lleiur, lameu iii sc ipso unus atqiie idem est,
ipse piiim omiiium, sive sciens, sive nescicns ? Ab ea esi
cutu sit omniuin naturaruui causa simplcx ct niulii- omne tolura, quae in se ipsa ubique lola esl. Ab ea

')»lex. Quod esl ergo Deo esse, hoc est ei sapcre, el omnis numerus, quia in sc ipsa csl muUipIex sin»
qijod est ei saperc, hoc esl scire, et quod cst scire, fiue, sine numero numerus. Cum igitur ipsa diviiia
lioc esl deslinare. Cuin cnim omnis praedeslinatio sufcstantia, vel esseutia , vel nalura, vel qiioquo-
praescientla,nonaulemomnispraescieniinpra3desti- niodo dici poiest, in se ipsa unum, individuum, in-

non tamen eo modo dicimus, om-

natiodicatitr «, separabileqiie sit, unitas enim simplex est aiqiie
nem praedeslinationem esse piaescieniiam noa , incommutabilis, variis lainen verboVuin sigiiifica-

omnem vero praoscieuiiain esse praedestinationem, tionibus nominatur secundum afifeclus humanaa
quo solemus dicere in generibus eorumque formis, ^ mentis, quibus ad noliiiam Creatoris sui redire ni-
.verbi causa in virlulibus, quibus anima ralionalis litur. Homo namque male utens libero arbitrio sui,
ornatur, omnis prudentia virtus est, non autem om- ad cum, quein sine labore deseruerat, sine laboris
iiis virtus prudentia ; sed siciil recte dicimus, quod siudio el cooperantis graiiae dono pervenire non
2sl virtus hoc esl prudeniia, potest e.
, et qiiod cst pi-uden-
lia, hoc est virtus. INoii eniin hoc modo generalem IV. Proindc humana ralio duce verilale Deum
nrlutom, et formam ejus significamus, sed solam suum muliiplicitcr intelligens , ipsum secundum
imiiaiem naiiirae virluiiset prudentiae expiiminms. niodos suae intelligenliae diversis vocalionum signis
Rocle ergo dicitur oiunis praedestinatio praescien- appellat. Ut enim, exempli causa, pauca de mutiis
ia, non omiiis pracscioniia praedestinaiio, ui intel-
'
ponamus. Cuin aeternum intellectum, in quo sunt
igamus, quod esi praescire , hoc est praedeslinare, omnia, hoc est, ipsum Deum, ralionis intuitus aiiin-
'iquod esl praedesiinare, hoc est pf.iescire<i ; miius git. "i in eo aspicial, quod ipse divinus intellectus
miin ejusdemque substaniiae sunt, divinae videlicet aelernae suae iminulabilisque subslantiae plenissi-
laturue. Nec tamon onme, quod inieiiigimus, au- mam perfectissimamqne habeat nolionem , quae
iieiitcs Dei pracscienii;iin cogiumr inielligere,
, omneni exsuperat inteliectum creaturae, ipsa divina
iiidienlcs ejus praedcstinaiionem ; sicut non omne, notio, qua semetipsum Deus iiitelligit, sapientia pro-
H)d qiiaerimus audiondo
] virtutem, necesse sit prie vocatur. Cum auiem eadem raiio aetorno in-
juaeramus audiendo prudonliam. Hoc autem argu- telloctui copulatur, ul in eo videat esse omniura na-

VARiAK LECTIONES.
•Cod. itanqucj sic sempcr. * Sic cou., pix) /a'M. in.

NOTAE.
• Col, II. 3j. mat. Sod reapse eae plitrimum inter se diireriiir»
^ Pnidentius anima iveiiit, sapienlium,vcr!iulem: quDiiian iiiiiil;i praesciuntur, qiiae noii praeilesliiiaii-
oluiitatcin in D>'0 esseuiiatiier pracHicuri^ pruedestiiia- tnr, miUa voro praedeslinanlur, nisi piaesciaiilisr.
ionem vero el praesciernium relaiive, i;looqiie diffc- Cf. Prudeniium.
eiiliani adesse. Probescias, neininem omniiio nisi praevtfnieiilis
e
' (If. Augnstiu. dc Pra^dtsi. tiuncl. c. 10. Dei graliae adspiialioiie saUein laboiis sludiua>
•^
J. Sco!uop;iiiler(".ap. W. 4,olpassi.Ti praescioi!- possc conriperc.
.iin el praedesliniliooem uniim ideinqueresst ^iff.r
 m JOANNIS SCOTI 364
iiiiuriiin, qiiac ;ib eo cre;U:^e si:i;t, incompreheiisilii- A ssijieniia, <Jiviij;i si!lis(;'.iiii:i, tliNiua vol:iiiiiis. Dic ei»o
'ein iiolioiieiii ; ipsa niox i)j)i)«'il;ii .scieiiiiani, (iii;ie C[oiescaIce], uiii possuiil iRveniri dijac pr;icde.sliiiu-
licrnm kinc qiiasi piopriescieiilia vocalur, cuin rwn lioiies luae, quas asiniis? Eas eniin vera ralio ia
&olum cernitur in omnibiis Ijoiiis. qiiac Deus desua Deoesse iion sinii, maximepiopter vim neressiiaiie.
rl in siia uiiiversa creatiira faiicmla essc, antequain quam iiicsse ipsis asseris. Clamat enim Scriplura :

riereul omnia, disposiiit, scii eliaiii in omniljiis ma- Mitgna opcra Domiiii, PKjmnitn in omues voluiiimes
lis, quae perverso molu fiunj ralionaiis creaiurac ejus ^, et alibi : Omnia quaccuuq^ie voiuil, Dumiiius
nuilo (juidom libero utentis arLiliio, lioc csi condi- fecil c. Non di.\il in omnes necessilalcs cjiis, scd iil
torem simr.i dcsereniis, et in rorum infiinarum, ab omnes voiunlates, qiiae oniiii oaiont iieccssiiatc.
co t:!iiien creafaium libidinosam cupioitatcm cor- Quamquam cnim oinnia, qiiae<uiiniie Dcus voluit,
rueiitis. liocesse sit, ul .sint, niill:» tair.en necessiias voiiiit-
V. Ipsa igiltjr, ut dicluin csi , omnium boiioruin latcm ejus, aut ad idiquid facieiidiiin in.pcllii, aui ab
Dci m;iluri:nique perversae crealurae divina el (;iio- aii.-jiio faciendo reliabil, Voliinlali enim cjiis qnis
dammovio gencralis psacnotio pracscienlia nieiuii rcsisiii? Sed eo nioilo dicinics, quaeciin^jiie Dcus
vcc:»ri. Ac per hoc Dcus ditilnr praescire bonos ct vidijit fieri, ncccssc csl, ul sinl, <|;:o dcl emus iiilel-

in;i!os, si t;uiicn mala pracsciri possnnt, qui inodiis I) 1 gcrc, omnc, qnod voliiil Dcus fiori, licci-sse esi, ut

locutionis iii scqnciilibus osiendelur. Eadcm aulcm iion aiiler, quam ipse voiuii, sil. Quae eniin vol-.iil-

scienlia ad discrelioneiii scilicel el ^signiricationem e.sse, sunl, ci iJeo sunt, qiiia ips,» voluii ea fieri. Ac
praoJcslinalio cxp;'csse noniiuatur , dum iii divinis [»er lioc bene V(;!eitibus nihil aliud occnrril volun-

t.i;n;;i:i oporibMs coi:S{»iiiuir. Opeialio (iui['p;> divlna 'aiis (iivinae netc-ssil.is, nisi ea ipsa volunlas. Sirut
noii soliini in coiideiHlis omuilius crealuris dinosci- iiaque voluniate Dci fiunt, quae fiunl, il;i voluni;ite

ii:r, sed cliani in h!s, quos Dcus per suae gr;iti;;e ejus iion aliier fiunt, nisi falcul ipsa voluii. .Nain si

proposiliim al ritam praoparavii acternam; in ea cmniuni natiirarum esl necessitas Dei voluntas, crit

(jMKiuo occiiif.ssiiiia opor;iiioiie, qiia de malis moii- D«i voluntas naturaruni nccessitas. Fsi auiem Dei
volunias paturarum, quas ®"
l'.us rpprohoriiK', qiios ]'.'.9h} descrit, ad ex;"rcilaiio- ipsa crc;ivil, nccossilas.

r.ciii jusliiiac coi!Si;Iit coiam, quos siia pracijesiina- Eiil igilur neccssitas crcalurariiin, quas*' Ikiis

lione vccavit; in ipsis ciiam qiialilaiibus elemenlo- creavit, Dci yolunias. Coliigiiur bA voiunias ipsa
rum -, quae diim natnra sui bona cssc videiiitiM-, esi ^ necessilas, el uecessilas ipsa csi D.-i voluntas.

qr.oniam a sujiiiijO boiio suiit, poenaliler tamcn >cn- Qiiicqiiid aulcin dc divina v(>liinl:ite iiilclligimus, de
liuntnr ab ci.-^, qiiibus judcx jiistus nievilo suac ju- praedestinaiionc quoipie Dei oinni:;o scnlire de-

sliliae lormcnla p:-;icpar;ivit iieieiita', idcoque nial.'. C hemus

dicuiiiar, cum sint iiaiuraliler hona. Ilujus ergo CAPITLI.L.M IIL

raiiocinalionis coniiexionc ^ coidicitur, praeilcsti- De eo qnod diias praetlesrmaliones ralio iion sinilesse,

iiaiioiicm in Dco secuiidiim substantiam cssc, rela- ]. Jam niinc brcviler oiiuiia, (piae praeilicta col-
live auicm l:c;i non possc '.
k-gil ratiocinaiio, repetamus. iVimo ii^iliir vera ratio
Vf. Qiiapioptev si uiium '*
iiicomniutabilem Dei .'•.i!;;.sii, divi;>ani voluiit;,tcm summain, prii:» Ip:.lcin,
esscnliain, ii.divisibilemque ejns siinplicitatcm no- solanniuc esse causam omnium, quae Palcr per ve-
niinc sapii;nli:ic, noininc scicntlae, ceterisqiie nonii- ritatcm suam fccii, ipsamipie voluntatem omiiin.ouo
nibus, siciil vlrlulis, potcstatis, j'!stiiiae, veriiatis, ciiiicta neccssitale carere, q;iae vei eain inipclleirl,
iieternitatis.-opcralionis^similibusqiie non incongrue'' vel ci in.pcdiiel, sed ipsa esl suu ncccssiuis, toia
si.qiiiilcanv.iS': ncccssario scqnitur, praciiesliiialionis igiliir csl voluiitas. Dcindc (juema.inioiiiim rcclis-
qucque Yoc;dj.ilo (jusdom inscparabilis es.-ei:tiae sinie de Deo sccundum subslanliam volunlas dicilur,'

italuram conveiiientissime insinuari, Deinde si iiii- sanissime praedestinaiio praeuicatur. Quod poicsl
piuiM esi, diias cssenlias in Doo doceii, vcl duas prob;iri «vgumcnto sapientiae el scienliac veriialis •

s;;piciilias, sciciilias, virliilcs, cciera^uic oiiii.ia *, cclcrisipie, quac siil)Slaiili;ililer dc D;'o piaefiic;'.:"i

(jiiac de Dco dii.iinlur, goiiiinaii, vel tri|i!irari. vol ^ nuilus fidclium dubit;»i. Proiiidc si oiiinis iiccossilas

(;u:(Ciimqi:c midiiplici spccie cuniuUir;, (^uicimque divina loUilur voluutale, ceriissinte lollctur ' di-

(hi::s in Doo p5;iedeslina!ioiies asscrcie co!:\iiiciU!r, viua praedestiiiaiioiie, Non enim Deo aTiiiJ e>t vellc,

rcalu iHipio!a!is lig;vlur. Una cst eiiim diviiia prae- aliud prae;iesliuare , quoiiiam omne, quod fccil,

(ifsliiiiilio, sior.l iiiia Cst divina opoi;\lio, divina pracdcslinart;!© voluil, el volcndo pr:icdosliiia\i; ».
VAiiiAK lectiom:s.
Sic cod., c! oin. M.
'
('«d elinie/ttonnn.
' ^ Cod. conexione. * Sic coil., pro si unam, M, summnm. ' SIc.
(Od.,.M. ii^rofiijruia. Sic co;!., or.uiia oin. M. '' C.orr., cod. cl M. </««(?.
"^
^ Siccod,, M, os.vc, * Si<.'CoJ.,l

.'•1. soieiiliac c: v.:rilaiis. * Sic ood., .M. lollituy.

^OTAE.
Priideniius aniin^dv. riii, pyaeileiitinniwnem in d Falso dispuial. Quannis cnio» ncuJd nisi volr
Peo ttmper reiaiiue dici.
uliud rel'erli/r. pnifdeslioart vtro nuiiquam visi
ahijuid diri poiesl.
1 Psal.CX. ^l
i.ise. imjiii!, eniin /iil nihi!
ud
aliqiii^l
pracrlrsiinare.
tnin
lion
iliii.
piaodosliiiel.
Piiiri;'iii;;is

uniun ideniii»e esse.

l:;moii alioil
olisorval,
praedesiiiidii »eio yeftrri
«*.%(

velle
ad
rell^,
cd st
I
alia. irieofi'
fli

r Psal. CXm. 3.
 505 LIBER DE PUAEDESTINATIONE. 366

Muliiinoilas cliatn voces. quibus Deiiiu simni rulio- A beaiiiudo; alleia vero, quap per omiiia (.ontraria

tialis auinia sigiiifKUic nppolit, umiiii alquc iiioiii iii- c>l praedi» lae, ipsa eniiii c diver^o iion .soliiin cfiicit,

nuerc, lioc est, ipsaiii inelVabiieiii Crealoris essen- sed cii;4in cogii peccaiuin, qiiod csl non csse, deind»j
)iaiii, «juanuis noii.iimni (ii:aet.lau1 rolative dicatiliir. iiKnlis inlcrilum, qncm neiicssario scquilur nii-
Miiius elciiini liuinan! aniini, qiio principinin siii seiia : ipsue igiuir sibimol coniradicunt. Si auteni

rcpciil, gradaliiii ascoiuleie iiililiir, iilcoiine jiixu diviiia natura, sumina oninium, qisae siint, caiisa

inodos ascenbionis* siitie si^Mia vocis invenit, (jiiiljus muiiiple.x, cnm sil simple.vet una, saluberrime cre-
ea, (juae iiilus inlelligil, sensus secuni coiisccii(ien- dilur, consequonler necesse esl, nullani in sc ipsa-
lium, vclconsceiulere volenliuni, carilati obciliens *
coniroveisiain leciperc credalar. UeiinquiUir crgo,
crudil. Deiiicle conte.vilur : si oninia, (iiiae dc Deo iii Doo duas noa csse piiicdcslinaliones, quae iiitcr

pvaedicaniur, niuiiii siiiil, iiiliil auleiii el vcriiis ei se discordanlia cl cfliciaiit, cl fieri cogant. Neo
hoiiestius de Deo diciiur, quain praedesiinalio : i na eanim ulla /leii potesl. Quomodo eiiim cieditur in

esl igitur. Quam el erianJo separat, el blabphemanuo Dei nalura causa necessaiio aliquid cogcns, qui
negat, aique pro co duas a sc ipso finxit, quarnin omnia, quac fccit, bonilate voluntaiis, el voluniale
nec niia, iiec aitera stare nequit. Jnre igilur pcuilus bonitaiis suae fecit? cujus boniias sua esl voluntas,
noii suiii,i]uia neque verae, ncijuc falsae sunt. Vorae H ot vokiiilas siia cst boniias.
qiiidciii non siinl, qiioniam omne, quod verilaii con- 111. Non esl igilur iila praedesiinatio, quae cogat
luadicii, a VKiilate non esl. Oaine, quoJ a vcrilate iiioviiahiii necessitalc sua viiam, justiliam, bealitu-
esl, verum esso neoesse est; onine igitur, quod veii- dinem, nec iila, quac cogcrct pracdiclorum bonorum
!tiiii contradicit, verum non esse nccesse esi. Duac cuiiiraiia, videlicelmoricm, pcccatum, miscriam.
aulein, Ci[otesralce], praedcslina!ioiios vcrilati con- Qiiac ralio entliymcmalis argumcnlo Ciincluiiiiu:',
'*

iradiount; verae igilur uon sunt. Falsae noii sunl. quod sempcr esl a conlrario. Cujiis proposiiio " lalia

Oiiine enim faisum sub quadam similiiudinc vcri est. Noo ct Deus summa csscuiia sit, ct eorum
appeiii esse, quod non esl. Cujus exempluni in lanlum, qiiac ab eo sunl, causa non sit. Est aulein
naiiira rerum esl vocis imago, quae aGraeoisr}/w Deus suiiuna cssontia. Esl igilur corum lairuun,

vocalur, umbraque corporum, in arle vcro piclura- ab eo sunt, causa. Pccoatum, nmrs, misoria a
qi:ac
niin figuiac *, celeraquc id genus. Simililudo Dco non suut. Eorum igiiur causa Dcus non est.
eienim, sed noii omnrs, falsilalis causa csse videlur. lAcm quoque syllogismus licc moda conncciilr.r '.

Ac per hoe omne, (jiiod similitudine aliquH veii Non et Deus eorum, quae sunt, causa sit, cl eoriim,

vacat,nonesifaIsum.Praedesliiiationes,G[oiescalce], quac nibil sunl, causa sit. Est aulem Dous coruiii
nullain veri simiiiludinem liabere coiiYincuniur ; ^ causa, qiiac.simt. Igilur non csl causa corum, quan
falsac Igitur noii suni. Sed qiiid sint, noii invenio : 'iion suiit. Peccaluni, fjusquc offecius, mors profecio,
iiiird eiiim sunl : quis autem poiest invenire nibii ? otii adhacrot inisoria, non siiiit. Eoruni igilur ncc
Fabulosae ergo ropertae. Fabulosum namque esl, Deiis, ncc ojus pracdestiiialio, qiiae est, quod ipse

(juod iiecverum, nec verisimilo, ut volauis Dacdali, cst, caiisa cssc polcsl.

qui nunquam fuit, nec fieri poluit. IV. Scd quia, liaerelice, jani de lua prima con-
II. Est eiiam aliud arguiuentum, quod dicitur ab grossioiie, qiia duas praedeslinaiioiies ct asserere
cffcclibus ad causan», quo conlicilur, . duas piae- iiiendose ooepisti incaulus, ei defendcrc coniumciiose

(lesiinaiiones Dei non esse. Cujus arguiiicnti iiiaiima sudasti superbtis, el modica ^ conviclus auclorila!o
pioposiiio esl: oinnium, quaesuiitinter secoiiiraria, fugisii, ei apcriisslma veritaie proslraius occubuisti,
eorum causas inier se fieri contrarias.
necesse esl occumbendo siluisli, sileiido postcriora prioiibus
Unam eniin eandemque causam diversa inlcr se [ejora excogilasti, ut in le impiorum coiiviciiuu
loiitiaria cfficcrc ratio probibet. Qiiid autem est implfrfaiur, qiiod scripium esl ; Et erii twvlssimus
eoutrarium cssentiae, nisi noii essa? Quid vitae, iiisi enor jwjor priorc "— ut enim non te pigcl ncgare, te

inlorire? Qiiid jusiiliao, nisi peccatum? Qnid beali- pi-uidicasse duas praedesliiiaiiones, qaod lameu
Indinis, nisi mi.seria? Si cigo hacc omnia inier sc ^ dixisse a muitis (onvinoeris, ila noii le pudel iloium
coiitraria csse manifostuni est, sequitur, eoium prolerie, unam c.-ise, sed duplam ; scribWfcniiu in

quoqiie causas inter sc fieri conlrarlas. Non enim delirampniis confessionum, immo perlifiiarum lua-

^uiab imacausa, aut duabus ejiisdem generis iiasci rum, lauquam origintm crroris lui defeiiiierc voiens,

possunt. Igilur, ul hacretious asserit, si duac prae- sciilcniiam viilelicel Isidoii : <Gcmina est piaedesli-

(lostiiiaiioncs sint in Dco, qiiarum una, ul ait, non nalio sive cleoiorum ail rcipiieiii, sive reproboiumail

solum elBcit, sed ci«:im violentia siii cogit vitam, iiiortoiii iji-qiiamsic e.\ponis : « non cnim, ;iil, uuae
quod esl esse, dcinde jusliliam, quain scquiiur gunt, quia non sunl, sed gemuia, id esibif;eriit t
»
'
— ut
VARIAE LECTIONES.
'
Siccod.. M. assfiiiionis. « Cod. obocdiens, sic uliique. ^ Sic cod., M. fujnra. M^od. enlimemalii.
Sic Cod.. .M. ex\)of.\Uo. * Cod. coiiertttur. sic ubiqtic. ' Corr., ood. nodicn.

.\OiAE
n Matlli. ^XVn, 64. * Cf Confess. mui. CcltsiuUi.
^ Isidgr. Sentenl idi. u, b"
S67 JOANNIS SCOTl 5fi8

<jMt(l,(iiipudentissime ',debilis, eriervalus.oinni veri- A esl, cuiri lionim omiiium caiisa sit, iia oiiiniaiii
lalis niixilio dcscnus,»!iles renovas, qiiibus conaris pniliiim, (juibus loliim coiiliciti!!-, ctiu» omnis loliiis
te a piima tua ' iila inipudentia Iale»ier subtrabere, aiictor sii, conipaciione caret. Quali itaqiie impu-
tanquani lolerabilius sii, el iniiius veritali rcsisial, dtntia non dulitas pronunliare praedestiDaiionem,
geminani, id est, bipertilam Dei praedestinationem qiiaeDeiis est, et carihiicm biperiiias, aiidila expo-
praedioai'e, quam duas? Qiiam geminalionem, vel sitione, id est dtiplas?Pr(iindesicul nulliis lidcliiim
biperiitionem * exempio caritalis proliaie conleixtis. aiiilet dicorc geminiim, sive biperiiuim, sive dnpliim
I Taleenim >, inqujs, « esi,quoddiciturpiai»de5iin:Uio Deuiu, quia impium esl, ita etiam praedesliiiaiionem
geminj, in eiectos videlicct ci reprobos biperiila, et caritaiem geminaie, vel duplicare, vel bip«.riiil
cum sil una, licet sil dupla, quaie est, qiio-.l ricitur sacrilegum est. Quicquid eiiim de Deo crediuir, ne-
cariias vi:i (iilectio gemina, cum ulique non sint resse est de ejus quoquc praedc»tinalioiie ei cariiate
diiac, sed ima» licci sit etiain propter Deuin ei credatur.
proximum dupla > «.
VI. aeterna caritas, quanta caecitate percnssi
V. quam vere de le dicium est : De locusta suiit, qui le duplam esse praedicant, cum inveuiunt,
efjredietur bruchus *. De blaspliemia lua in praedc- praccones tiios pronuntiare, le esse geminam, non
siinaiionem egressa esl blaspbeniia tua in caritalem, '^ vaientes discernere iiit^ilecluali visione, quid inier-
lia ul prioris peccaii poena sit setpieiis pcccaium. sii iiiter te et piaeceplum tui ! Praeccptum tuuni
Kandem ila(jue (idem vidcris hahere de caritate, dominatrix poienlissima gcmiiiari dicitur, qiutniam
quam piofileris de praedeslinalioiic iitramque * ;
ad te ipsam primo, quae Dens es, dirigiiur , deinde
siqiiidcm duplani asseris esse. Concedis, ni falfor, ad proxinmm, cum et tu diligeris in illo. Nihil enim
si non insanis, Dcum cssc caritalem, Scripliira por- amalur iii omiiibus, nisi dileclio, qiiaetu es simplex ,

liibcnie^ quae ai( •

Deus csi cariUts^. Non licgare au- iiidlviJua, iacommutabilisqiie sul>slaiilia, ci nibil

sus cs, praedestiuationeiii Doum esse, quod patfnter perfecte diligit, nisi tii, vinculum insulubilu, quo
i:i confessionibus luis professiis es. Dco cnim prae- cuniinentur omnia. Tu itaque diligis, lu diligeris i

destinaiionemsuam coaeiernam esse scripsisti ; at- ideoque praccepuiin liium geminum dicitur. Partiiii

qiie iiiinam veritatcm consulcres in ccleris, qiiae siquidem jubes, ut nulla interposita naUira diligari»

liixisli de praedeslinatione, sicut in ejiisDeo * coae- in lemetipsa *', pariim iiilcrposila cieala iiauira di-
lernitate. Convenit itaque intcr proximo. Nunquid propier hoc, individua
iios de caiiiale et ligaris in

dc pracdestiuatione in eo, quod et caritas Deiis, el debcmus te credeie esse geniinam ? Nunquid uiiitas,

jiraedesiinaiio Deus, el iiniis Deus, una esseniia di- noster amor miilliplicabitur secundumnumeriim ic
viiia, aeterna, inconwnulabilis. Pioiiide si caritas ei ^ '""^. fpias ainamiis? Ncmnc eodom amore dilii;imus

lira(Mleslinatioessentialiler de Dco praedlcantur; es- omiiia, qua(; diligimus, cum uniis alijue idem amor

Bontia auiem divina nulloCaiholico duluiante unitas iioii actpjiiliter omnibus disiriiiuilur, aiiis quippe

p.st, sumnia et vera cariias iiaque ei praedestiua- pliis, aiiis

:
miiiiis accommodatur, ipso lamen iii sc

lioiinilas osl '. Quae, si una, el sola est incomuui- ipso sine aui^menlo, sine deirimcnlo slatas sui ma-

labilis, mimero carere necesse est, cum ab ca sint iieiile. No:i ciiim alio aniore jiibemur diligcrc

omnes iiumeri ; quod, si commulabilitaie * careat, Deum, et alio dilii,'ere proxiuium ; nCijue parie uiia

midtiplicari noii potesl. Primus mulliplcx est du- unius amoris praecipimur adhacrere Crealuri, parte
plus; diipla igitur non est unilas, quae cst divina altera adhaerere creaiurae : sed uno eudemque (oU>

Bubstantia. Praedeslinaiio essentialiler de Deo prae- et Dciim el proximum dcbemus amplocti. Pr;i-.{ce-

dicari non esl diibium. Essenlia aulcui unilas. Prae- plum igiuir caiitatis est gcminuiQ, noii ipsa caritas ,

dcstinatio igitur unilas. Unitas dupla noii Cat. Piae- et ideo geminiim, quia lalis dififcrentia est iii prae-

destinaiio itaque dupla uon est. Ac per hoc iiec ge- ceplo, ui Deus diligatur propler scmetipsiim, prosi-
mina. Qiiomodo cnim sii geminaiio, ubi non sit nu uius vero non propier semeiipsum, sed prooter

merus et pluralilas? Diviiia uiiiias niimorosa caret ^. Dcum. Carllas igitur in omnibus Dcum, id est, se

piuraiiiate. Careiigitur
uralilate. t^arei igitur dupl
dupliciiaie. Similis ralio de ii)sam (liiigtl, ct
l)sam diiigii, iii
III ea nulla geminaiio esl, ac per
bipertilione '. Si pracdeslinatio de unitale divinae hoc nulla duplicatio.
siibstantiae reclissime praedicatur, oi omnis vera YII. Confccium est itaqiie argiimento cariwtis,
unitas pariium sit cxpcrs, pracdcsiinatio itaquc bi- quid accipcre debemus de geminaiioue praedesiina-
perlila " nou osi, quia pariibiis composiia iion est. tioiiis, quae similiter in scmeiipsa iiec gemina, nec
Sieut enim diviiia nalura gencium, corumquc forma- blperiila, nec dupla esl, qiiamvis vidcaiiir aliqua

rum, diRcieiiiiaium, nunieiorutii quo(jue capax non diilerenlia in cflcciibiis cjus secunduin ralioues mi-

VAUIAt LECHONKS.
* Sic cod. M. imprudendxsme.
, * Sic cod. tua om. M. ^ Sic ood. * Cod. brucnt. ,
* Cod»

ulruuque, sic ubi(|UP. * Sic cod., Oeo om. M. ' Coiij.. cod. priiedcsitnitlioHnitas snut, M. /'. ;«. sit. * Con

cod. in commuKttilitnle * S\v. cod., ^\. hiycrliviie. '"Sic fcre ubiqiio cod. /j/pertidj, laro 6i/)ar(i(a. "J'*
cod., .M. itcin
'
ct ipsa.

NOTAK.
» Coiile.ssio Gotoscaloi I. b Joan. IV. Ifi.
sco LIHF.ft DE PRAKUESTINATIOM:. 370

sorirordiae nUjuc jiistili/if. Uiia siquidem oademqiie A labili ' neleriia iiraedeslinalioiie flivinac voliinlali*

praedcsiiiialione siia Deus jiisuis cl iiiisericors, po- oiDnipolciiUssimae, qiiai> niiM(|uaiii iiiisqiiaini|uc fal-

leiis iii oiiiiiilius, de massa liuniani^fiioris, ori^Miia- lilur, traclari. Sed dc piopriolale illiiis hacresis,

liier iii ciiiiciis, cxcopio Clirisio, viiiula, (piosdaiii quae eani laceral, piiiis dicendiim. Haec igiliir liae-

elegil, qiiiliiis (laiiiriis fii(»ral, (pio;! a scaiclipsis non iTsis Golescalcaiia, si lali noinine potesl vocari, in-
liabiliiri, id esl, doiia suj, qiiilius essciil vicluri lcr diias alias liaercscs, sibi iiiviceiii advei .yMe&,
(jiiosdain rcliqiiii ', <pii a seiiiciipsis iii\enluri pec- niedieiaiis Uao consiiiiiia osl, iiiter illam phiiie, quae
cala siia, quiluis esseiil. pcriuiri. lliis dedil» uiide diciiur Pclagiana, et illaiii, qaae ei repiignal; qua-
boaliUido esscl riitura, islis iioii dedil, simI perinisil, runi uni^ doiio divinac graii.ic derogal, alicra liber-

unde iiiiseria eoriiin poeiias passura '. lllis non llli, laiem arbitrii (OiKlciiinai. Polagiana siquidem secla
sed ipse pracparavil vilam, islis iioii ipse, seJ ipsi libertalem arbilrii
ralioi:ali>, naiurae iii laniiimcom-

praeparaveninl iiiorleai. Illis illiiis niisoritors boni- mendat, ut sine dono graliae ad porhciondam liomi-
las causa fuil regiiandi, isiis sua propria superLiia iiis jiisliiiam suiliciat. Ejus vero secla conlraria gra-
causa fuil el efleclus cruciandi. Ceiera qiioque tuitae graliae donuni conlinr.at, ul eo solo iii hoininc
exeuipla, quaead coiiiplicaiuiain absnrdissime prae- operanie, omni conatii liberi arbiirii coiiieniplo,

destiuationcm cumulas, plus deiiieniiae luae sunt B omnis fidelis fasiigiuin jiistitiae conlingat. Liia igi-

iiidicia, quam erroris lui. Dic, quaeso *, qua ralione lur, iil dictiiin esl, donuiii gratiae contcniiiil, allera

suiiipsisti argumeuliim ab opcre Dei biperlito ad doniim libortatis arbitrii; ambae impiolaic pares,
sdadcndam pracdestinationis el cariiaiis dupl'c.em sccla veio dispares. Uaec autem, de qiia nunc agi-
coniplicaiionem, cum opus Dei sil numerosum, quiu Uir, sic cst in mcdio inlcr ulrasqiic piaedictas taii-

crealum esl, praedesiinalio vero et caritas, sicut quam cxlreuiilaies inlcr seconlrarias conjimcia, ul
pluraliiaie, ita cliain iiumorositate careni? INunqiiid ipsis parliin consenliat, partim contradicat, pio-
quia opiis diviiium, id esl uiiiversitas creaturarum, priumque sihi vindicet *
,
quod ipsas noii habere
vcrbi gratia in duas quasi principales species divi- contcndal. Dtim enini omnium virtntum, qiiibus
dilur, spiritualom vidclicel et corporalom, propterea perveniiur ad hoaiitudinem, omniumque vitioruin,
cogemur pracdcstinaiioncm, qua Deus opera sua quibus praocipiialur ad miseriam, in praedeslinatio-

fiilura disposnil, duplicare? Qiiod si coginuir, ne- iiilius diviiiis, ul ipsa fingit, ncccssarias inevilabiics-

cessario ei quadruplain crcdcrc couipeiiemur , quo- que causas conaiur conslituere, qiiid alitid videtur
niam Augusiiiius in opusculis siiis : i Opcra divina>, suadcre, nisi Dei dona, hoc est, liborum voluntalis
inquil, < quae secula crcavit cl gulictnat, quadri- arbittium, et graiiae aiixiliiim destrtiere, quibus'
formi ratione dislinguiliir ». Virlus quoque com- duobus profecto pleniludo jusliliaehominis ct inchoa'
numis, qua omnis anima sapier.s formaun', quadru- tur, etperficiliir.

plicabitiir, quoniam in quattnor ^ virtiites liabilus II. liaec igilur iiova secJa Polagianae conseniit in
aiiinii de ipsa exprimitur. Quasi uiiilas dun< sil om- eo.quod donum gratiae graluilao nihil lioniini pro-
nium specierum parliumque expers, ab ca lameii desseasseritad fmiendam jiisiitiam, sedsolam prae-
oninis species, omnesquc paries non orianliir ! Aut (iesti;ialioiiis nocossiralom ; ab ea vero dissenlii oo,

laiiquam de impressiomi uniiis anuli ' multa vesli- quod vires liberi arbilrii penilus evacuavil, nequc
giain cera fieri nonpossint! Quid esl, quod dixisli ad btMie facore, iie<|ue ad iuala commiilcrc * praeva-
ile niundo qnadripertilo? phimbeum pugionem! lere, omnia haec in neccssitaie p-acdestinalioiiis
Au f:;rte aestimas, pracdcsiinaiionem duahns con- impudeiiiissimc^ponendo. Asi ineo, quodappciiiiim
slare quemadmodum mundus((uaUiior cle-
panlbus, liberi arbilrii laboral aurorrc, adversanlibiis l*«ia-
menlis componitur % cum sit unus? Simili modo gianae " vidcl-.ir consenlire, cui ilermn rostillal,

dcgemina arbore quid dcliras? An forte piiias prac- diim doiia divinae graliae nihil homiiii piolicere
destinationis simpiicitatem comparandam esse ra- commcndat. NcqiieeTiim doiia siint, qii.i.e noii vohin-
niis arbornm ? Jnler ilia, ul video, dolia, qiiae tibi ,, tate, sed neccssilatefiiinl, cumomnibus s.ipieniibu
praeparari jiibes, jnm invohjtus suffocaris. Alciito ct insipioiiiiuiis noiissimum sil, omnia, qiiae donan-
qiiippe in oleo alqiie pice ardere debuisli, qui el lu- tiir, ct voliuilaie donanlis largiri, ol voluiitale acci-
nicii cariiatis, et inysterium praedcsili.ationis oer- piciitis porcipi. rroprium voro hiijiis haeroscos, qiiu
|)cram docerc non timuisti «. ipsae, inier quas medietaiis loco ponilur, carere
pi(djanuir. Pclagiana eniin vires liberi arbitiii sine
CAPITLLUM lY.
acljiiloiio iliviMuegrdliac, ojiisvoro adversans doiiuin
De una, verii, solaque Dei praedestiuaiione,
sohimmodo graliae absqiie liiiori arhitrii iiisu aJ
l. Rosiat iiaqtie, do una, vera, sola^pie incommii- jusiiiiaiii perpeliandani s'i!liceic aibitialur. Scd ea

VAUIAE LLCriONKS.
' Cod. reliquid. Cod. pasura. * Cod. quesso. * Cod. quaUitor.
* * Sic cod M.annnli. ' Cod. fon- ,

ponn
)nilnr, sio uhiqiie. Cod. inconmotnbiti, sic fcre ubique.
"^
Cod. ueMdicci. * Cod. comitlere. ** Cod.
1«i;)«(<cn/is.smif, sic stMispcr. " Cod. iJelaqiiiat.
NOTAE.
I>8 quaiiuor doliis cf. Confoss. proiixior. Goiesc.
 371 JOANNIS 5C0TI 572
ruin iiulla praesumpsil (liecre, piaedesiinaiioiiis ni>- A libero coniciidit aibiirio, allera gratiac; hacc' vero
cessi!a!e:ji honiinesasU ab beiie viveiidum jnsie, aut etlibertii»aibitriiJinsiiiiul,elgraiiaemuimsdestruere
ail inale vivendum inipic reioniuerc». Relinqiiilur er- inolilur, ac pcr bacc consequenlcr clniundi salulein,
goipsu vsiiapraetleslinaiioiiisnecessilashujiislcrliae el judiciiun. Hiii<; ergo resisiiiur lali niodo. Qui noa
haeresis prwprielas. polcst vidcrc, iniino qui ncn vull falcri, nuliain in
111. Sed luec omniavciienosn diaboiicaeiinpiclatis eviiaLiicm < ompellenieiuve necessiiaieni int^sso di-
jaciila niiMiitis inexpugnabilis iidci propugnaculis la- vinae praedcslinaiioni, <iaae vcl eamcogal, ulaliquiJ
cillinte repcllunlur. Illa igiiur rationis specie, quae in creaiura sua faciat, iieque eam ipsaiu esse cau-
dicilur «Troo.-tzTtzifj, uiamur, primum adversus co»', sam necessarliim, quae vlolenter nrgeat ralionalem
qui vel negant, vel dubilani, graiiam Dci esse, ot \itam, ut vel f.ic vi\endo Deo suo adhaereat, v;d im-
arf imindi sahilem praevalerc; non quod nosirum pie Dciim snum dcserat, videat libernm volnniaiis
p!<.posiluni sit, dcbcUare Pclagianos, aut eoruin ex arbitrlumet nmnera gratiae. Mon enim sinmlpossiinl
adversa parle, pari lamen maliiia conlraiios, quod esse, ut cl lilterum- arbiirium graiiaeque doaum siiit

saiis a saiiclis Patribus esi aciiim, sed qiuul hnjus simnl <'tneoe5siiaspraedeslinationis.yuomoiioqiiippe
haeresis, de qua iiuiic agitur, sil depulsio ipsarum possuiit '*
ficri in uno el causa nccessaria cogciis, ct
duarum reftitalio. Ex eis eniiii masiare non ilubiuni voiiiiilaria ciVicieas ? Non cniin locuin habet aul gra-
esi. Qiii ergo non possimt videre Dei gratiam, videant li^e, aut voluntatis libertas, ubi cst naturae iminuta-
nitiinii saliiiem. Non cnim simul possmit esse, salus bilis capiivilas. Simul auiem ficri pbssunt, ul et li-

iiiunili cst, el grallM Doi non <sl. Si eiiim !'ratia Dt/i beriim arbitriiiineiim dono graliacsint,cl praedesli-
iminilus liou liberarei!:!'; qiioinoiio salus <jns seque- liacionis iie<X'ssilas non sii; aufcri enim plane libcr-
reiur? Simiil aulem esse possuiii ct sahis iimndi, ct ^'-^^ capliviiaicm. Si ergo , nbi liberlas arbitrii

gratia Dci. Si igiiurest sahis mundi, necessario erit f-iim dono gratiae siint, ihi praeJestinationis pe-
gratia Dei. Firmissime aulem tonemus, saluicm cessiias esse non potest, conversim seqiiitur, ubi
iiisiiKii venisse. Ccriissimc igilur leneamus, gratiain pracilestinationis necessilas esl, ibi nec libcrnm
Dci illiixisse. Audianl Apostolum dicciitom llluxh :
aibitiiuin,nec gratiae potest csse donum.Ileciissime
eiiim gralia Dci «. Dciiuie his, qui liberum volunta- s<"l«'>'"' crcdimus, et hicldissimc sentimiis, et libcrum
lis humanae arbiirinm vel penitus iiegant, vel de eo aibilrium, et gratiae donum in homine possc csse.

dubitant, eodcni modo csl respondendum. FJ'">issime igitur inlclligamus, necessiludinem prac-
Si libcrum
aibilrium creilere non poleriiis, jiuiicium mnmlifu- desiinaiionis in homine non posse esse. Omni nain-
turum esse non crediiis. Si auicm judicium mundi .^
que homhii hbcrtas data est propriae voluniatis ge-
M0!i poteslisnegare, cogcniini liberum arbilrium ^ neraliler, scd iion in onmibus, sed tantum in prae-
fa-
tcri. ^'on ciiim etjudicium mundi
futurum esl dfstinalis doiiograliaepraeparatur.adjuvalur, cuslo-
et r
I heriim arbitiium noi! est. Ilaec quippe siniiil fieri
diiur, finiiur, coronalur. In nullo autem gcneraliier
roii possuut. Nam qua justiiia fuiurum cst judicium, divina praodertlliislione urgeP.ir , captivalur, <;ed

si nonestiiberum arbilriuin? Siniul vero fieri pos- peocalo el oiigiii:ili el proprio impediiur, occnlio,
sunl, ci iiberum arbilrium cst, eljiidicium
futururn. jusio lameu Dci judicio.
Si crgo mundi jiidicium est fulurum, necessario erit Y. Proiiuk", ul ad veram praedesiinalionem rod-
iibejum voluniaiis arbitrium. Fulurura antem eauins duce ipsa firmissime credimus, apertissimc-
de ',

muudo jiistumjudicium impium esl nogare. Liberum qite Yitiemiis, eam esse mi.^im sohinupie subsianiia-
ergo arijilriiun homiui a Deo daimu impiiim
csl non lem. Deus est cuim verus, vora Oei praedciliiiario.
cr«dere. Conclusum est igitur, et liljcrum hominis qaac ;iiiti'quam omiii;i (iereiil, quao ab ipsa, et per
e!5se arbitnum, et graiiaedouum, ex eo quod oou- mcnsura mimero
ipsam, etiii ipsa facla siiui, in et
cessiim est, ci sahitem luundi venisse, el juaicium ei pomlore facien<Ja praevidit, et fa<:tiira disposuil.
essefiituaim. Via igilur rcgia gi-adieudum, nec ad
Est eiiim oiimium creaiuiarum causa voluntaria, ei
«lexleiam, nec ad siniatram diverteudum, hoc es(, crealnram
j) voIunl:vs causativa. lulerquas ralioua!<*m
iie sie defondatur liberum arbitrium, ut ei bona co;idii!il « ad sc iu;eliige:ulam, ut siimmo sui bmu),
bpcra siueDei gratia IribuaiUur, nec sic dolcmlatur coiitcmpialioue crcaiiiris suae frui possei,
hoc csi,
graiia, ut quasi dc ilia securi mala opera diligantur. laigicns ci suum doiuim, id qiiiiiom su:ie vohiuuiis
IV. Iluic verolerliaehaeresi, qiiampcrvftrsa Cole- lihorumarbilrium, uieo mimerebeiie ulemlo, hocesl,
Ecalcl logiialio iuspiianle diabolo addidil, re^pou- praeceplo pie huiuilitorque ol>edirndo,
Crealoris siii

lieuduiii. Mii-a siquidem <!i:iboiica siibliiilalc [ex] '

jnsic aUine bcale sempor vivorel. Si vcro oodi^ui
t!ufil)iispr;ieriiclishaer<'sibtis niaiiaro non est diibiuii', siininuim boiimu,
uuiucro male ulcreliir, qiiod csl
«Imn o;ir<jm vid<'aliir p.irllm essc ucgaliva, pHitiiu Crealorom vidolirei suiim deserere, corrupiibilibus-
ci)uressiv;< '. ni.iruui uamquc, ut dictiim c>i, iina que bonis viduutaie perversa inhaoivie, debiia mi-
VARlAi: IdXTIONES.
ex^nm. cod. add. P4. Cnii con f^ sina.
•
*
Orr. 4' cod liU: * Cod. ]Q$ilnl, Vi. fossim Sk
Cod . iVi. vedfani " Sic cod., M. edidit.
NOTAE.
• Til 11. II
37?; LlBi:U UV. PKAEDKSIINATIONi:. 374

seri;i pojnalilerstqiieicliir. Ju^iissiino niiippu' deser- A posl pccians nonp.olosi, si velil.sisraiia iioii juveril.

lorciii copii>sisMiriae piilclicrriiiiaccpio boaiiHKJinis VII. Uiiic .\iif!iisliinis inlibro dc doiio pcrscveran-
t,e(piiiiif ogi^las '
Uirjiissiiiiae voliiiiiaiis. .\rs ij^iiur liao : € Si erjjo alia tiocimiPiila non essenl, Incc
rpsa, per qiiani facla suiil oiiinia, (piaff csl summa di»ir»iiii<a oraiio iiobis ari cwiisain graliae, qiiani de-

incomimilaljiii.vqiie * Dei sapionlia ila iHtioiialeru rer.diiniis, sola siillircrcr., rjiiia niliil nobis rcliqMit,

creaiuram faciendasii osse praeilosiiiiaiido dispostji». iii qoo (aiiqiiain iit iioslra gloriemiir. Siqiiidcin ut

ul ei iiiilliiin nccossilatcin impoiiercl, quae eliarii 11011 tlibccdaiiius a Deo, iioii osiendil dandnin esse

noienlcin Deo siio scrvirc iiieviiabili violcniia uv- luisi a Deo, cr.iu poscendnni oslfndil a Doo. Qiii

gerel, vcl volcnlcni ci adliaercre cctgcrcl ilcsercie. ciiini iion inrcrlur ' in lemplalionem, iitin disccdil

Iii iino neinpe viJcrctiir coiHlilao ralionis c.Tptiviias, a i)f0. >t0ii csl hoc cuHiiiio in viribiis libeii arbitrii,

in allcro conililoris iniijuilas. Lo eiiiin inodo jiisii^- (jtiaios iinnc snni. rucral in boiniiit;, anicqiur.i» ca-

siino bcnigiiissinioque puklirili.dinis lolins i:iiiver- dercl. Quae lainenlibertasvolunlalis iit illinsprimao

silaiis consnluil iiaiiirae, qnain ad iinngiiiciM.ol si- conriilinr.is p!;;es:aniia qsjanluin valiifTit, apprtTuil

iniliuidinem snain creavii, ni sibi voluiilalc, noii iii angclis, (ini diabolo ciiin suis cadcnle ii» voriiaio

ncccssilaie seivircl, retlissinio qtiidi,ni divinac s.v slelcuint, 01 ad i^eeinilaieni pcrpeinain iion Oii.lendi,

pieiiliae inoderainine. Non cniin aiilcr dobiiil ficri U in qiia ininc eos cssc cortissinii sutiuis. perveir.ro

raiionalis viUi, nisi vohintaria, cuni ab ca voliiiitate, mciiieriiiil. Posl casum .';ntcnj.boiuinis iion nisi «d

qiiaeesicausa omniuni, cie.-.ia sil ad iniagincin cl giiMianiSiK'.in Deus vol.iilpcrlinere, nl lioino acccdat

simiiitudinom sui. Aul qnoniodo eitin divina volnii- ad cnm, ni^qne nisi adgraliamsnam voUiil pcrir.icre,

las, siinima vidclicet. univi^rsilalis ralio, qnac niilia ulhoinoiion icccdnLabco. llanc^raliam posuil inillo,

neccjsiiale siringiiur, qiioniain sna iiberriina poicn- in(iiiosortom consccmisunius, r-raedcs'iii.ili scfiin-
tia poliuir, iinagincin sui siinilomfacerel, si non cjiis d«m proposilnin cjns, qni universa operaUir'" >. Qno-
$ulslaiiti:im crcarel voKimatcin liberam laliona- modocrgo dcbomiisiiiloliigere,qiiod sanclus Augnsli-

leni ? imsin li^rolMicbiridion •loqncnsaii: « Liberoarbiirio.

VI. IIoc apcrtissimo piobatnr .'irgiimenlo, quod malc ukns bo !;o et scpcrdi.lil c.i ipsiim *= •, nisi forte

snniitiir e\ primi lio:!iinis {teccalo. Qnamvis cnlin Cieucndnm cst, boc emn doccre voliiiss?, non ul lii.s

Lealam vilam pcccando pcruidil, snlislahliam siiain verbis accipiamus, primiim Adam subslHiiliam ^nam
non amisii, quaeost csse, vcHe, scire. Est cnim, et perdidisse, !Uki.,1 non potuil, .scd eam in inlcriiis iiiu-

vuU,el scii, vuli se esse ei. btirCi scii so cise el lavil, qnod polnit. Melior qui|ipe lncr:U huinana

velle, Qnid ergo primusbomo liabiiiiaisic pcccaUiin, naiiira lunc, dum Inucrel vclia ot posf^e, uruim
^juod pcrdi.lii post peccaium? Non eniin a.lbiic ha- C «jui.lcm subsl;inlia, allerum vcro gi'alia, quam nnnc.

bebal viiain bcatam, (juac ei iribncnua fnoral, si cii;n babct soliun vcHc sinc possc, id esl, naU:ri;m

pracceptum scrvaiel. Si di.xerimiis libi ram vo!ui;l;i- doiio (loscrlam.

leni, perdidit igilnr suam naUiiam. Si autcm latio Viil. HincDominiiS in Kvanjjdio suls f.il discipu-

Cilocrl=>, jiii!l;;ni i';itn;a:!i po^se pcrirc, proiiibec.iiir lis : Sincvie uihU }>o!<'slh (acere^. Nr.ii dixil, nihii

dicere, lilicr.m vokiniaicm peruiiissc, (juao siiio potoslis velle- El Aposlolus iVcHc adjacel mihi, pci--

dubiosubstaiiliidis osl. i^o[) enini in hoiuiiic crcavil fisere uulem non «. Itein, qi:o(i ail idom Apostoliis :

Deus vobinlatem cripiivain, sed libcram, quae liberias Noii voleiiiii, ne^ns cnrTenliSy ,ud Dei ea /.'/istrpn-

posl pcccaium rcmansii. Nulla enim anima pccca- tii '. Non alitcr intcliisjii;ir, nisi dnm slt vf.dcns et

iri.v esi, (iuao noii vc.'il beatitudincm, ct volil misc- currcns. Natiiralilcr eiiim bacc diio insiia si:ni !i<>-

riam. Qiiid ergo plus babuil anie peccaUim? Ar.te- mini : siqnidem vull. undc est voleiis ; ei iippf^lit

quam enim perpclrarel pcccalum, voJtiit peccarc, beali!udineni,nndceslcurreiis. .N{vn tanien vo!eiilis„
noluil auiem roiser fieri. Quis vcro audei (licere, no- ncque tiinonii-;, boiia opcra vcliiicboare.vel ageio,
luisse eum sc bealum ticri, cum adhnc in nauira por vol perlicere ; boc imiin esl niiscrfnli.^ Dei rlomim.
cnin corrupta bealilndinis appciilus reniane:ilV Aii ijicul ciiiin booio in (lensissiniis tcnobris |»o;5t!ns,

forte liltcrao voluntalis vigorem poteslaloinqiic, qii;i *^ iialiens scnsiim viilendi (',iiiueiii, niiiil vi.iet, (|uia

isolapoluiL cusiodire praccepUim, si voiiei, iieccando iiiiiii poUfsl vidcre, anloqnam cvlniisei iis veniai.

pcididil? .\c per hoc vjgiir el polcslas liberi ^trbi- jiit, quain eliam adhuc clausis ocults sciilit, upertis
Ifji non eral in ptiino hoiniiic ex snbsifliitia, sod eK vcro ct eaiit, cl in ea ciiiicia circiiniposila conspi-
Ciyaloris gralin, qtioil niiigimin nv.if-us amisii inale cil : sic voliinlas hominis, qu.imriin o:iL;iiiaiis p.ec-

Ulens liberc vobinkili.s arbilrio. iNohiil ciiiiii iaceic c.iti, pr(:priv)ruiiiq!ieumbraicgiisir % ipsius caligine
quod poluit, fcoc est, mDndalUiu cuslodire, (juod impjicfiuir. Uiiin auleiti ki\ divinae iiiisericortjiae ii-

VAIUAI-; I.r.CTIONKS.
* Cod. aegesUis. ' Con. incoiumolKbiiwjue, ^ ('od. iu\'ert. * C^id. cnceiridon, " Cod. fedyilur,

NOTAK.
*
l*nii!enii(is'ad isla uniin.idveriii, rucimales i\ii\- ''
AiiSiiSln F.nchnidion. c.ZQ.
«lam crrnltiru^in loiuin noii possc perire, irrationale^ J .loan. XV. S
vtro posie. ' llom. Vll, \'6.
^ Aujjuali;!. dc dono pcnevcr. c. 1, f
Kom. iX, 15.
 373 JOANMS SCOTI 576
tuxeril, iion soltiin nociein pocciiorum onnuuni, A Quae fecisii, nieniiiiisii, nec lamen, quaememinisii,
eoruni([iie leaium desirnii , sed eliam obluium omiiia focisli, iia Deus oninia, quorum ipse aucior
infirniae vohinlalis sanando aperil, el ad se coiilem- est, praescit, nectamen omnium, quae praescii, ipsc

plaiidum bonis operibiis pnii^aiido idoneam facit. Sed aiicior ej»l. Quorum autem non est malus • aucior,

jani lenipus esl ;jd proposilum redire. justus esl ulior. Hinc ergo jam intellige, qua justilia
Dciis peccata puniat, quia, quae novil fiitura, non
CAPITULCM V. facit. Nam si propterea non debet retribuere suppU-
De eo quod prnescieniia et praedeslinaiione Dei netno cium peccaniibus, quia praevidel peccatuios, nec
coinpellilur, seu bene seu male facere.
recle facientibus debet praemia relribiiere, qiiia et
i
1, Quae cuiii ita sihl, ordo rerum, quas exequen- reclefacturosnibilominuspraevidel, immoverofaiea-
das esse praesenlis caiisae flagilai uiililas, coiise- mur, ei ad praescienliam ejus pcriiiiere, ne quid
qucnier poslulal, ut, quoniam malorum omnium, eum laleat fuiuroruin, et ad jusliiiam, ut peccaium,
(juorum Deus auctor non esi , ejus quoqiie necessa- quia voluntatc commiiliiur, ita judicio ejus impune
rio effeciivam causam non esse praedesiinationem, non fiat, sicutpraescienlia non cogiiurfieri a i. Quae
aperie rallonis regulis, iii opinor confectum
habeant, lantum abesi a vero, quort
, , ex cum ita se
praescienlia Oei firmissima bumamus argumenia, ea B Creaiori deputanda exisiimanlur pcccala crealurae,
scilicei monsiraiuri priino quemadmodum prae quamvisnecesse esi fiant, quaeipsefutura praescivil.
:

scioniia Dci peccata, qiiae piaescii , fieri non cogit, ut, cum tu dixeris, non le invenire, quomodo non ei
ita ejds praedesiinaiio peccaia, quaenunquam prae- depuleiur, quicquid in ejus creatura fieri necesse
destinat, fieri non efficit. Si enim praesclenlia non est, ego non inveniam modiim, neque inve-
cuiitra
omnia, quae praescivil, fecil, quopacto praedesiinaiio niri possc, atque omnino non esse confirmein, quo
omnia, qune non praedesiinavit, efficil ? Praescicn- ei depuieiur, quicquld in ejus creatura ila fierl ne-
lia sua Dous malefacla homiiiuiii fulura praevi- cesse esi, ut volunlate peccanlium fiat. Oinnino igi-

dit, non tamen eorum esl factor; praedestinatione lurnon invenio, nec inveniri posse, et prorsus noa
sua malefacta hominum fulura credilur non prae- esse coiifirino, quomodo tribuanlur peccala noslra
desiinasse , quomodo ergo puialur facere? Quid Crealori noslro Deo, quando et in ipsis eum lauda-
enim? Nunquid dementis est dicere, id, quod Deus bilcm iiivenio, non solum quod ea punit, sed eliam
praescil cl non facii, praedestinaiionesua fierl, cum quod uiiic fiunt, cum ab ejus veritale recedi-
jUud non praedeslinat? Si igituret auctoritate credi- lur
lur ei raiione videtur Deus omnia peccata prae- 111. Q-.iocirca firmissime falendum est, simul fieri

sciisse , non fecisse — quomodo eiiiin poiest esse noii posse, peccatorum, quaet)eus In creaiura sua
peccalorum faclor , qui est eorum et desirucior et periuittil, praescieniiam ejus, qua ea pracscivit, cau-
nlior? — nullum autem peccatuni praedeslinavit : sa'n ' non esse, praedeslinalionem vero ejus, quae
qiia impudenli siuliilia, immo nequitia aeslimalur ea non praede^slinavit, causam esse. Quicqiiid au-
praedeslinalione sua cogere, ut sinl, quae non prae- tem de puccaio ve) generali, vcl speciali conficiiur,
deslinavit, ciim eadein praescieniia sua fieii non nccesse esl i!e ejiis quo([i!e poena senlialur. Poena
cogit, sed permiltit? peccaii mois esl. Quicquid ergo de peccato diciiur,
II. Deinde, si aucloriiasquaerilur, qiiaeDeum om- necesse esl de morie dicatur. Non dico de omnl
nium nialorum, quaeabeo non sunt, esse praeseium, morle, sed tantum de illa, quae seqnitur peccatum.
causam vero eorum efiicieniem adslruat non essc, Diciinus enim, morimur peccato, idest, meiiio pec-
nniiis Palris Augustiiii dicta sufficiiint ex libro tertin caii morimur. Iiem morimur peccato diciinus, dum
de iibcro arliiirio : « ISisi fallor, non coniinuo lu liberaii a peccato jusllliae vivimus. Si ergo oninis
peccare cogeres, quem peccaturum esse praescires, peccali causa nec in pracscientia Dei, nec in ejus
iieqiie ipsa praescieniia lua peccare eum cogeret, praedcsiinationesit constituia^, evidentissimeomnis
qiiamvissine dubio peccalurus esset. Non enim ali- rj mortis, quae sequitur pecc:ilum, sicut in Dci prae-
ter id futnrum esse praescires. Sicut itaquenon
.:ique sibi scieniia caiisa non litcr praedesiina*
est, in ejus simili
adversanlur baec duo,ut tu praescienlia tua noveris, tione non esse certissimum esl. Quamvis sancii au-
quod alius sua volunlate facturus est, ita Deus ne- ctores modo quodam abusivae locuiionis soieant
minem ad peccandum cogens, praevidel tamen *
diccre praedeslinatos ad mortem, vel inleriinm, vel
eos, qui propria volunlaie peccabuni. Cur ergo non poenam, de quo poslea, proul Dominus aiierucril,
vindicel juslus, quae fieri non cogil praescius..Sicut diceuius.
e:iim lu Uienioria lua non cogis
facia esse, quae IV. Nunc interim considerare debemus, uirum,
piaeterieruiii, sic Deus praescientia sua non cogii sicul Deus nec praescieniia.nec praedesiinaiione sua j

fationda, (luae futura [sunij ». Et sicui lu quaeilani. nemincin conipellii pcccare, ila neniinem compeliatj

VAUIiE LECTIONES.
- al. nd pecratuin. funi oni. cod., ;idd. M.
''
*al. nialut oin. *Corr. M., cod. recedit. • Corr.
Cod. ciiUiu. " Sic cod., pro sil conititula .M. sic csl (uiura. •

NOTAE.
* Aug de liberv arbitrio III. 4.
377 LIBER DK PRAEDESTINATIONE. 578
pie vitfere *. Ubf Iiiloudi-ndiMii esl. ridlliiis volnnlnlis A Q"ae pervcrsa opinio ivfelliiur facile ((iiisiilia ra-
fsse vei.'«in libtrruuein, si ;ili(]iia caiisa caiii cocgerit. lioiie. Iiilerroitaiidi ([unlein sunl : Vus auleni, qiii

Ijjilur si lniniaiiain voluniaient aliqna caii3;\ praece- peocalorunivesiroruin aiicioriialeinCreaiori oinniiiiu

dil, qiiue eam invitani exlorqiieai ad bona inalave refcire iioii periiinescilis, cnr peccare liinetis? Aji
vel cogilanda, vel agenda, sequilur, non esse eam quia inoriem non vulii»? Nunquid Deus injusUis est,
vere liberam, sed ponilus eam non csse ^. UI»i eniin '1'"'^ .xhs.a, (piaiido peccaia piiiiit, qiionim occasio-
estcatisa quaecoKipellil, ihiiioneslnalura qiiaevelil. "*-'"» dedii? iNon esl igiitir littenmi aibitrium pecca-

Alqiii hiimana iialura non soltim volnnlas esl, sed toriim causa, cuin sil Dei donum.
el libera; nec cjus liberlas falsa, sed vera esl, quani- Vil. Iiem iiiterrogaiuli : Cur mori limelis? An
vis ipsa libenas posi peccainm in taniiim viiiala sii, Q"'^ vivcre vnliis? 01» lioc enim maxiine mors li-

ut ptiena ejus impediatur, ne aul recte vivere velil, incnda, quod vilam aiiferal sive corporis, sivc ani-

aul si velil, non possil. Dc qiia miseria llberalur, ut '"^ie, seu utriustpie. Si autem vivere vuliis. dicile,
ail Apostolus, gralia Dei jier Jesum ClirislHm\<-, ma- utrum beaie, an miseio? iNullus csl, qui vilam misc-

nente lamen adbue naiurali libcrlate, quae intelligi- ''am velil, quandoqoidcm nnllos csl, qui vilam bea-
lur beatiiudinis appeiilu, qui ei naluraliier insi- tam non appeiai. Quac lamen niilla osi, si velcoacia
lus esl. .^ vehiniiUe :id<)uiritur, vel siiie libertaie possideaUir,
V. Mon ergo iillo modo concedendnm, aliqiiam Aul : Si Deuslilierum arbilriutn hoiniiii nondedisset,
caiisaui compulsalivain, sivc bonam, sive malam> quo lioaliludiiiem desiderarel, purgareique se bonis

praeceilere voliintaleni hominis, seii alierius ralio- operibns, quibuscain inerilo retribueret '!
Quomodo
nalis naturae, iie ab ea merituin suae liberiatis aufe- j"=i*^ c"'" IJ<'ai-'>** ^itae gloria coronarei,qiii sibi 8ua
ratur, sive boniim, bene vixerit cooporanle divina
si yroin-n ^joluntale servire iion possei ?

gratin, sive m:dum, si malo vixerii suo motu irra- \lll. Si vero dixerilis, cur Deus houiini lale libo
lionabili perversoqiie. Proiiuie nulia causa conslrin- runi arbitriuni non dedil, cum poluil, quo lion nisi

gilhominem, scu bene, seu male vivere. Non cnim pie jiisieqiie vivere vcllei, ncc aliier velle posstft,

Deus omuiuin bonorum causa esl necessaria, sicut impie vero injusteque vivere nec vellei, nec possei
ignis ardeudi, soi calefaciendi, illuminandi, aut co- conlinuo vobis respoiidebitur : Si Deus iii bomine
aciiva, ut sensus dormiendi, silis bibendi, sed est talem voluntalem coiididisset, qiiae iioii ornnimodo
voluniaria, ul sapienlia sapienlis, visus videnlis, movere se possel , sive recle, sive perverse, non
ratio ratiocinantis, siniiliter. Sed e contrario, cuni oinnimodo libera essel, sed essel ex parle libera, ex
sit omniuin malorura causa perversus motus rati(J parte non libera ; libera quiilein jusle, non atiieiu

iialis substantiae libero volunlatis suaearbiirio niale ^ lil^era injusie vivere. Si ergo essei aliijua ex i>aiie

ulentis, ea tamen non esl iiecessaria, ut peccatum "ccessitas, non essel perfccta liberias. Aul quomodo
nioriis, mors miseriae, neccoaciiva, utpassiodolo- de eadem voluntate posset simul dici, libera esi,

ris, dolor irisiitiae, sed est voluxiiaria, ul libido ava- Jilier^ f^O'i est; liaec enim coniradictorie dituniur,
riliae avariiia fraudis. *!"'•* simul fieri non po^snnt. Si enini veruin est,
VI. Inquo loco respondendnm esl his, qui noleii- lilj^';* est, fiilsum est, libera non esi; si auiem vc-
tcs, immospernenlessua peecakacorrigere, sedque- rum esl, libera non est, falsum esl, libera esl. Ac
renles* dedivinaoperaiione,procaciterdiceresolenl per hoc liberum arbitiium nullo modo slarel, si in

cur Deus dedil homini liberum arbitrium, quo solo aliq'JO claudicaret. Si dixeriiis; Quid liomini noce-
peccare convincitur? Nonne melius erat, si eum iia rel, si liberumsuum arbilriuin parie aliiiua ciaiidi'

facerei, ut peccare non posset? Quod etiam conan- caret, id est, eo niale uti iion possei, laniuin ui eo

lur fulsissimo paralogisuio concludere, proponen- bene uiendo ad vitain pervenirei jielernam? ineliiis

tcs ; Si liberum arbitriuin donum Dciesi; omneau- csl enim, beate vivere, quam pleii;',m voiunia is

tem donum bonum esl; omne bonum iion nocet iiberlatem habere: miranda estvestracoeciias aiijue

liberura « igitur arbilrium non nocet. Quoniodo poiius miseranda. An ncscitis, quid sit jusiitia? Ui-
j)
autein non noceat liberum arbitriuin, quando eo que nesciiis. Si enim scireiis ceriissime, ccriissime

pcccamus? Aul quomodo videiur esse Dei donum tacerelis. Audile ergo, quid sii jiiJvtilia. Ila iiamque
peccandi occasio? Deus aiitem nullam niortis occa- definitur. Jtislilia esl saa cuique iribuere. Si eigo
sionem dare debuii. Oportueral quippe Deum faccre juslitiam Dei nemo polest auferre, siiiile • conlia
hominem, qiii non peccaret, quia potuit tnlem fa- eam latrare. Qiiomodo qnippe Deus jiidex justus co-
cere. Mclius est enim non esse, quam misere esse. ronam viiae dal homini, iiisi pie sibi servieuti? Quis
VARIAE I.KCTIONES.
* Cojj ,cod. queTcnlur. * Sic cod., M. et liberuni ' Sie cod., M. dssinile

ISOTAE.
* Deusreapse neminein compeUii ad peccaiuhim, l>
Probe, qiiiieso, aiiimadverlas, volunlalem re-
sed ad beiie vivendum nuiliis correplituium fjencri- vera pruecedi dioersis causis mcdeiiiis el miserenlis
biis iiiviiai, uniiio couipellil, ipso dicenie l''aciiun ; Dei,iul iri;i a vero nnllis, nisi propriae perversiialis
til in pruecepiii tneis ambuleiis, el ilcm Cuntpelle : mcriiis cxigeiiibus. C.[. Pnuu.
in.rure. 1 Kii>. liom. Vll,25.
•=
579 JOANNIS SCOTI :s80

auiem Deo pie servU,iiisi qiil ejiisiiiaurfai;! cuslodil? A catnm, si nou sil voluiUariuin, ei lioc quidem ita
Hl qiiis iuandHl.T Dei cuslodil iiisi ille, qiii ea, (Hiae maniresium esl, nt nnUa hinc doclorum paucilas,
ipse proliilsel, abliorrel, ne lncial, el ea, (]'.:ae jubet, nulla iiidoclormn turba dissentiat. Quare aut negau-
desideral, el coiilendil, ul r.icial, adjnvanle gralia duin esl peccMiuia ceinniiili , aul falcnduin esl, vo-
ejus, sineqiia iiiiiilhoiii potcsl r.icere. Sed qnixi pro- hmlale coniiniui. Non autcin reclc iicgal peccasse
nihei, nisi peecare, aal quid jubei, nisi non peccarc? aniiiiani, qui ct pocnilendo eam conigi * fateiur, et
SupeivacHO aiileai proliiliereliir * horno, ne pecca- veniain pocnitciiii dari, et perseveranteni in peccaiis
iun) cofiiiiiiUerel, si ejus corninillcndi liberam po- jusia Dei Icge ' dainnari. 1'ostreino, si non voluniale
lesialcni noii haberel. Non eniin prohibelnr, qiiod inale faciinus, iieino ohjurgandus omiiino, aut mo-
noii poiesl esse. Aul qua raiioiie jubci-elur ei non nendus est; quihiis sublatis Chiisliana lex el disci-
peccare. si nullomodo ppsset pecCare '/ illut} cnira plina oiniiis rcligionis aiiferatur necesse est. Volun-
Iteiis debuil jubere, q-jo.l posscl hoino f.iccre. Qijod lateeigo pcccaiur, et quoniam peccaii non dubium
auieni non possei boino facere, qnoinodo-Deus vo- est, nec hor qnidein dubilandiMn video, habere ani-

luii jiiberc, non video. Siquidein, ul vullis, si Deus mas libermu voiiiniaiis aibitriuin ; tales enim servos
lale liberum arbilriiim iii homine crcaret,.ul eo. suos nieliores esse Deus judicavil, si ei .scrvire.Mt

laniuin noii peccare possei, eo vero peccai-e non pos- B liberaliiei ;

quod nijllo niodo (ieri posset, si non vo-
sct, quornodo nniim prohibnit, id est, peccare, lunlaie, sed necessilaie servirent » »».

qma, ei.si non prohibercliir, non essei, quod esse

lege iiauirae non sinenle non posset, alterum vero
C4PirULUAl YI.

quomodo jussit *, hoc est, non peccare, (juaiido- De eo quod noa aliunde sil ouiup peccaium , nhi libcro
quiHem prvpiiite votuniaiis arbiirio.
si non juberclur, ul ficret, necessario fuis-
bci? Si emm
qiio pacio peccarci ?
peccare non possel naturali vi cogentc, I.

hoc
Finnissime
esl malefa(.tiiin,
is^iiur tcnendnm, nuilum peccatu
nuUamque ejus iioeJiam aliunde
J
IX. His ergo riilionibus confectum cst, Deum primo nasci, nisi piopria hoiniiiia voliintaie, libcro male
hoiniiii laiem volunlaiem ei dedisse, el in eo eam ulentis arhiiiio '". Netpio enim aliier rieri vera ralio
cpndidinse h\ ianium liberam, ut per eam posset invenil. Cnjus lei osiendendae causa utendum csi

peccare, possei non peccare, sicut poiuil mori , po- eo argumenio, ipiotf sumilur a compuralione ^. Si
luil non moii. I'roinde priiuum mandalum in medio humnna volunias e%i sccundum naiuram , unde du-
oonstiiuSLim esi iiUcr peccanJum et non peccandum. bitare siuUissiiiium , nulli dubiiim, eam non esse
lir.wni enim prohibuit, quod lieri iiucriaie nalurae summam ofnnimn volunlatem , maxime argu-
eo
poluit; aiierurn jussit, quod fieri el nalura, et gra- C mento, qaod niiilabilis sil. Si enim snmma omnnna
lia non negavii^ u'i, si ei obedire vollet, jusie ' VI-
vi- quomodo muiabilis
esset, esso possei? Non igilur
lam l.icaiam rcciperei, sin vero illud conlemneret summa. Qnooiam veio eam lalionis summ.iepartici-
jiisie debiiam mortem siibindeqiie miseiiam subirei. pem osse vidcrau.s , dabiiare non possunuis, ipsam
Qnae cum ita siiii, ntillus Cbiistianorum dubitare raiionalein subsianii.im csse. Dciiule, si raiionalis
debei, Deiiiii unjversiiatis conditorem dedlsse ho- natura irraiionalem nnjnio piaeicdil, spquilur, iix

mini liberum arbilrium, iii est, electionem sive boni, rationalis natura mutabiii^ miiior sit laiionali iii-

sive mali, nec aliier sum daie debuisse, nisiomniiiO cominutabili ', major vero irraiionaii nuiiabilique.
libenjm, eo scillcet el monstraturus , quid in ho- Summam igitur onmium divinam volunlatem nuilo-
miue praevalcrel nalura sine gralia,, quid giatia modo voluniati raiionali, qnam creavit, vel soasisstf
pessct ii) naiura, quid jnstiliae meriium, qnid pec- peccare, vel ea.n cocgisbC ad jieccamlum, eredcre
caii, qnid deinde suae ineifabilis iargiaiis donum, debemus. lirationaUs vero volunias, sicut esi ani-
in tanlum, nt quisquis liberiaii arhilrii derogel, aut maKurn, quomodo mcliorem se voiunlaiem vinceret,
niiriuendo , aut penitus anferoiido , aut blaspheman- praeserliiri cum ipiU peccaro nou po.ssii careiis ra-

do ^ , cum loiius Chrisiianae disciplinac proculdiibio lione? Quomodo potuit auL suadere , aiii cogcre ad
miiiiicum el divina et huniana coiivincataucioriias. D peccandam foriiorem se voiuntaiem, raiione quippe

Hinc Augustinus in libro Je vera religione : < Defe- uienlem? Ueslat parcjus vohmlas, quae, si aliqiui

ciusaulemisier a;i, i qui pi^ccatum vooalur, si lan- cst,aut viiio cari;i, aui vitiaia csi. Scd si viiio ca-

quam febris invJlum occiiparei , recli; iiijdsia pocna reat, quomodo vel suadere, vel cogere potesi, vitiiiiu

Yideieiur, quae peccaniem consequiiur, ei quao lieri in sua pari volunlate? NolU enim vohmlas
danmaiio nuncupalur. Nunc vero usque culec pecca- carens vitio, in alia vohintatc viiiam ellicii. Si vero
lum voluniarium malura est. ul nullo luudu sil pec- viiiata est, non eral par humanae volunialis anU

VAUi,4: LECTIONES.
Sic cod M /)rci/ii6«/«r. ,
« Cod. i«sJ/ ; sm semper. * Sic cod., M. «< iiisle. ^ Cod. blasptiemando. • Sic
cod. M. corrigi eaiit * t^ic cod., M. in/Va Dei legem, et ad marg. adbtr. ul. iusia Dei leyt. Sic cod •
, M. a
rei cot> paralione. ' Cod. incoinmolubiii sic fere obique.

.NOIAE.
» Aiiyoslinus </? vera re.liij., cap. 14. vciunlaie nasci.poenam vero ejos a Deo juslo judicc
"> Anmadveria5.p<'iCilurr) qu deiii projiiia homini.^ irrojjari, Lf Prud.
 S8I I.IBER 1)R PKAEDF.STINAHONF. 382
pefcaiiiin. Melior esii onlfn omnis vnlimias corrii- A milu vicleiiiurlioc unogeneieconlineri.cumquisque
|)ij(ine caioiJS Cd iioi» cartiiti'. C(>iitliiiliiur oiuuis aveniiiir a diviiiis verequei)ianciiiibiis,ei a«l inuia-
ni;i!el.:cii occasio, poenaque ejiis omiiis, iup-.opria bilia alijue inoeria convorlilur. Qiiac r|iiaiiifjua:u iii

IiOJiiiuis vohiiilaie. ordiiie siio recto iocaia.siiU, clsiiani (juan^idam pul-

II. Iliiic Aiigiisiiiins in prino libro deliliero aibi- cliriludinem perag«.iii, perversi laineii aiiimi esi ei
Irio: f Ergo reliniiuiinr, ui, qiioniani regnanli ineuli iiionlinaii, eis sequcudis siibjici, (luibus ad nuiiim
com|)oU(]ue viriuiis (luicrii-id par, aiii praelaUiin est, siiiim ducendis polius diviuoordiricac jure pruelaius
iion eam faclt scrva:u lihidinis propler j:isliliam, esl.
qnicqtiid aiiiom iiifcrius est, noii possil hoc f.icero CAP1TULU.M Vil.
propler infirmilalcm, sicul ea, qiiae iiiler iios con-
Quod libcrum volitntails arbilriniu numeraiidum ail
sliierunt, doccnl, nnlla res alia menle:n cnpidilatis interbona (fuue Deih hominl laruitur, (juamcis eo
comiiem facial, quam propria voUinlas el liljcruni male Hlntur, Quae cst cawia pecculi ei peccaium.
arbitrium, justcque illam pro peccalo laiilo iioeuas I. Non ergo libcrum arbilriiim inaiiiiii[esl, cum eii
peodere. Quid cnim ? Nuin ipsa poena parva cxisii- (]iiis(]iie male litalur, se(i esi niimerandiim inier
manda esl, quod ei libido dominaUir, expolialanuiue homiui divina
^ i,y„a (pjae laroilale doiiaia suiii, prae-
vir-itiiis opulenlia per diversa inopem, ai(|iic iiidi- cum polius ad bciio lUeiidum eo dalum sil. Iii
scrliyi
gciilem Iraliil , minc falsa pro veris approbanlem, hoc euim maxime aiguinir humaiia voluulas, qiiod
nunc ctiam defensiiantem, ir.mc iiiiproi)aiileiu, (p.iae 00 doiio, qijod oi d;t',iim csi ad rccle uiKnduui, ma-
autea probavissct, et nihilomiuus * in alia f;<Iba iuil perverse uli. Sed meriio <ni;teriiur, cur eo male
irrueiuem , nuuc as^eusionem su.-«pcndenlem siiam, uli potuil. Kespondetur, quia nou esl uiagiiuiii bu-
el pleiumquc perspicuas laliociualiones formidau- mim, quo nemo maie uti poiesl. Siiut ctiiHi magua
lem, nunc dcsperaulem de tota inveniioue veriuilis, boiia, qTiae a Deo homiui ' donaiii:ir, siiut lucdia,
et slulliiiac leiicbris peniiiis iuhaereuiem , nii!:c
suiit minima. Etquidcm magnis iiuilus maie iiiiiur.
conantem iii lucem inlelligendi, rursusquc f;(lig;t-
Quls cuiir. iirudcntia, Kiiupei-aiUia, forlif.idiue, JMSli-
tione dccidenteni, cum inlerea cupiditaium illud tia m;ile uli poicsl? iMediis veio bouis, n.iuliiiksqne
reguum lyramnce saevial, et vanis contrariisf.iic pro ai-biirio uteuiis et recte vivitur «
ei pcrversc.
lenipesi;Uibus loluni hoiniiils animiim , vitauKiue pcr- Poicsl euim aliqiiis iii discipliua, verbi (lau.^a, dispii-
lurbci?IIinc limore, indedesiderio, hinc auxielaie, landi, quae dfcitur dialcctica, peritiis, qtiae uidlo
inde inaui falsaque laeiilia, hiuc cruciaiu rci amis- dubitanle a Dco homini douatur, sl voluoiii , bene
sae, quae diligebalur, inde ardore adipiscendae, i,ii, quoniam ad hoc cerri.-^simo daia esi,di!m ca
quac nou habcbatur, hinc acccptae iiijuriae dolori-
^
iguorautes eam erudii, vera falsaqiuj di.sceruil, con-
bus, iudo facibus Yindicand;;e, quaquaversum polesl /usa dividii, sep;trata colligit, in omnibus veiitalem
*
coarlarc * avarilia, dissipare ^ luxuria , adjicere iiKniirii. Polesi e coiilrario periiiciose vivere ', ad
ambitio, inilare superbia, torqucre iuvidia, desidia (juoJ iioii esldala, d;i;u falsa pio veris approliaus ,

sepelire, pervicacia concitare, alllictare subjeclio, cl aiios ii! errorem millal, faUisque raiiocinatioiiibiis
qiiaecunquc alia innumerabilia regnum illius libidiuis simpllcium sensus coufundat, confuudeudo caligiuat,
frequciitanl * et exercent. Possumusne tandem nul- - ne porum oculiis lulerior, qui esi aiiinms, ad uoii-
lam istam poeiiam putare, quam, ut cernis, omues, liam purae ipsius vcritaiis perveuiat. Sicul eigo
Qui [non] iiihaerent "^
sapienliae, uecesse esl perpc- ipsa disciplina , si inlcr magna houa niiiiioraiciiir,

li»? » Quidautem quisque sectaudum et ampleclca- uuUus ea falieret, nuUiis failereiur, iia, si liberiin
dum eligat, iu volunlate esse posilum conslitit , nul- arbitrium in numero magnorum bonorum coUocare-
loquc re de arce domiuandi recioque ordine meniem tur, nulius eo male uleus primo laberelur, uuliiis
depoiii, nisi voluntale, el est manifestum, nou rem consequcnier ma!e utcndo piiniretur. Q;iis aiiiem
ullara, cum ea quisque male ulitur, sed ipsum male nou videai iroqueiiiissimc humiues male uieuiesmi-
uientem esse arguendum. _ nimis bouis, a Deo lamcu commissis., ut suut spe-
411. Quocirca licet nunc animadvertere elconside- cies corporeae , earumquc pulchritudiues , quibiis
rare, utrum sii aliud male facere, quam negh^ctis maxima hominum muliiiudo ad variaseonim Iihi:!i-
rebus aeleruis, quibus per se ipsam meiis fniitur, cum eisdem ipsis
nes explenJas mortifere uiiiur,
ei per se ipsam percipil, et quac ainans aiiuUerc pie, juste, rccteque uiereutur ad meriium bo.iiiiii-

oon poiest lemporalia, et quacque per corpus par- diuis suae, si eas ad laudem Grealoris re!orreiU?
leiuhoininis vilissimamsentiuiuur.ctnumquam cssc II. Sed ul haccaperiiiisapprobemus, sancii Paii'Is
certa pcssunt, quasi maguaet miranda scciari. Nam Augustiiii suaviloqua vcrba poucnda suul. Ail euim
boc uno geuere omiiia malcfacta, id est, pcccaia iii libro secundodelibcroarbilrio :i Couslitit liiler
VArjAK LECllONES.
* Cod. uihil liomimts. conrclare.« M. ^ Cod, desipare. Sic cod., M. adurere el ad marg. adscr. al.
* t

addiccre » Corr. cod. freqnenlaulur. Aou om.

* cod.. M. adiuierenl, ei ad marg adscr. al. inhaereni.
jio;i
biC cod., M. homim a Deo. » Sic cod,, M. itliuir. * Sic cod., .M. uti.
NOTAfi:.
* Auj^tisiin. (k libero arbiirio 1, II.
 383 JOANNIS SCOTI 384

1106, iiaiuvflwi corporis iiifenorc t;r:»dii esse, (juam A liti», ;>>ii ud inCeritis peccai. Ad propriu^n toiiveni-
miimi «atiuani, ac por hoc :ii>i:iiiiin nutjus Imnuiu iiir, cuni siiae puiesiaiis vuli essc; ad exierius. cuui
esse, (|uam corpus. Si ergo in corpo) is boriis iiive- alioruni |)iopria, vcl (piuecuiKpie ad se iioii perlinent,
ninnis aliqua, quibus non rccle uii honio possil, uec cogiiosccre slndct; ad inrorius, cuin voluplaleni cor-
Uiineii propieiea diciinus, iioii ea doii debuisso, quo- poris diligit. Alqiie ita Loino supcrbns el curiosus ct
niaiii csse coniiicinnr bona : quid tniruni , si el in lascivns eOoctus, cxcipitur ab aiia vila, qu;ie in com-
anJnn» sunl quaedani boua, quibus eiiara non reclo par.Tlione sn[teri(n'is vilac niors est. Quaeiamen re-
uli possumud. Sed i|uae '
buna suni , nou poluerniit gilur adiniiiislralione * divinae providenli:te, quae con-
(lari , nisi ab illo, a quo sunl oinuia bona. Yides gruis [sedibiisj ^ ordinat oiniiia, et pro meriiis sua
enini, quanluni bonldesit corpori.cui desunt nianus, ciiiqiie distribuil. Ila iily ul neque illa bona., quae a
ei tanien nianibus inale utiiur, qiii eis operalur vel peccantibub appctuitlur, ullo niodo nialu siiit, nci;uc
saevji vel lurpia. Sine pftdibus aliqiiein si aspiceres, ipsa volunias libera, quam jn bonis qtiibusdnin rne-
/alereris, deossc inlegriiali eorpoiis pluriiiuun bo- diis numerandaiu essa coinperimus, sed inaluin sit
|iuin, et tanien euni, qiii ad noccnduin cuipiain , vel avcrsio ejus ab incoininulabiii bono, el convcrsio ad
seipsuin deiioneslanduni pedilius uleretur, inale uli muiabilia bona quiic lamen aversio aiqiie conver-
;

pedibns noii negares. Oculis liasic iucem videmus , fi sio, quoniam non cogitdr, sed esl voiuntaria, digna
formasque intcrnoscinnis * corporuiii , idque el spe et ista cam miseriae poena subsequiiur c a.'
j
ciosissimum esl in uoslro coipore. llndo iii fasiigio Sod lu forlasiie quac.-;iiurus es, quoniam mo-
V. «

quodam digniiaiis haec mcmbra locata i.uni, ei ad

veiur volunias, cum se avertit ab incommuiabili
snlulcm lueiidain,'inuliaqtie alia viltte coinnioda re- bono ad mulabile boiiuni, unde ei isie inotus exislal,
leri usus oculorunj. Oculis lamen pleriqiie pleraqne qiii prufecto malus est, (aincisi volunias libera, quia
agunl lurpiier, ci eos inililare cogunl libidini. Et sine illa nec rectc vivi potest, in bonis numeranda
vides, qmiiituin bonumdesit in facie, si (^euii di^sunl.
sii? Si cnim inottis isie, id esl , aversio voluniatis a
Cum Jiiilem ;uisiint ^, qnis lius dcdil, iiisi boiiorum Doiniiio Deo siiie dubiiaiione peccaium csl, num pos-
oniniuin largiior Deus ? Queniadmodum ergo ista siinius auciorcm peccaii Deum dicere? Non erit crgo
probas in corpore, et non inluens eos, qui male his iste motus ex Doo. Undc igitur eril? Iia qtiaerenii
uttinlur, laudas illum, qiii haec dedit boiia : sic libi si respondeam nesciro ine, foilasse * eiis tri-
liberam voluniatcm, sine qua nemo poiesl rccie vi- stior? Sed lanien vera responderim. Sciri enim noa
vere, oportel et bonnm, et drviniius daium, el poiius potcst, qtiod niliil est. Tu tanium pietaiem incon-
eos danmandos, qui hoc bono m:ile nlunlur, qtiani cussam tciie, ut nullum tibi bonum vel sentienti, vel
eum, qui dedcril, dare non debuisse faicaris" >. C iiUelligeiiii, velquoquomodocogilanli occurrat, quod
lil. < Yirlules igilur, quibus reclc vivilnr, magnj» non sit ex Dco. Ila enim nulla naiura occurrii, quae
bona sunt ; spccies aulein quonnnlibet coroorum, non sit ex Doo; omneiu qiiippe rem, ubi mensuraiu
sine quibus recle vivi polesl, miuima bona sunt ; ei niuneruni et ordineni videris, Deo arlifici iribuere
poteniiae vero animi *, sine (luibiis recievivi non
ne cuncteris. Unde autem ista ponitus ' detraxcrls
poiesi, media bona sunt. Viriuiibus nemo nmle uli- nihii omnino remanebii, quia, etsi reinanserit aliqua
lur, ceii^ris auiein bonis, id esl mediis ei ininimis, forniae alicnjus inchoatio, ubi nequc mensurain ne-
non soluin bene, scd etiani malequisqtie nii potest. que numerum neque ordinem invenias, quia ubi-
Et ideovirtuie neino niale uiitur, (|uia * opus vir- ciinquo isia sunt, forma pcrfecia esl, oportet auferaj
lulis esl bonus ujus isiorum, quibiis cliain non benc islain ^" inchoationem formae, quae tanquani maieric!
nii possuinus. N^euio autem bene utcndo male utitur. ad perlicienduin subjacerc videiur artilici. Si enin
Quare abttr.daniia ei magnitudo boniialis D(;i non forniae perfectio bonum est , nonnullum jam bonun
soiuiu magna, sed eliam inedia ci. iiiinim;t bona essc esl el forinae inchoatio. Iia detraclo penitus onui
praestiiii. Magis laudandaesiboiiilasejus in ntagnis bono niiiil onniino remanebit '*. Omne atiiein bonuii
j^uatii in inediis, ei magis in meiiiis quam in miiii- ex Ueo nuiiaergo natura est, quaenon sit ex Deo
:

inis bonis ; sed magis in omnibus, quani si nonoin- jv Moliis ergo ille aversionis, qood fatemur eitsc pec
nia iribiiisset >» . i catuin, (|iioniaindeiectivus motusest, oninis «iheii
IV. « Yuliiclas crgo, adli.ierens coininnnialtiuein- derec;us cx quo pcrtineat cl S'
nihilo csi, vide ;

co-mtnulabili bono, iniper.it printa e< magna honiinis Oetim non pertinere non dubiies. Qui lamon de
bona, cutn ips<) sit incdiuut qtioddam bonum vo- ; feclus, quoniain est voluiitarius, in nosira esl po
liintasauiem uversa ab incommuialnli cl cornniuni siius pos.<>ibiiitatc '*. Si «niin tiiues illtim, opurtetii
Lono, ct conversa ad proprium bonum.aut ad exte- nuiis<; si autcmnolis, non eril. Quid ergo secnriu:
vauial; lectiones.
* Sic coif., al. quia. Sic cod., M coijnuicimuscl ad marg. adscr. al. tnt^r/)d$ctntt(i.
• ' Cod. atsuu

* Sit cod., ai. ninmae. Corr. M. to I. </'/i. * Cod. umininisttaiione.

• ' sedibus oui. cod., add, M. ' Co«

foiliisse, '•*
Cfid, /Jue»iiMs, sic nbiqtie '" n\. eiiutu ipsuin. " Sic cod. M. on"iii bono wi/» ^Ki^/fm >•*

uiliU, sed iiihil oiniiino reiiKHiebii. "* al. poitslute.

NOTAE.
' Aii^'ii&tm de lib. uib. II, IS. * Auguslin. 1. i. in Gne.
^' Aiig:i5liii. lOid 19
SSfi LIBER DE PUAEDESTINATIONi:. 386

qii.im cssc iii cn vil.i, ubi non possil libi cveniro, Alaiis a secondeudao subsianliastomliciii Ijojiilaiesiia,
Sed quoniani non sicul sponte homo ileiniic unicnique pio jjiatlil^ns siiis, doiia o^^re dispo-
quod non vis. ,

cecidil, ita ciiaiii sponle surgere potesi porrectani .snil largilate sua. Iiilor cioas videlicel subslnnlias na-
,

lurani in voinnlaie nilionahili * subsliiuit.

nohis dcsuper dexleram Dei, id esl, Dominuni no- lit)iniiiis

slrum Jesnm Chiistuin firina (idc teneamus, el ex- Non cnicn ideo liOino voliinlas esl, <iiiia vuluntas esl,

speciemus ccrta spe, el cariiate ardenli desidere- sedqui;'. rali()iialisV()liiiilasesI.T(»lle iiamqiifraliona-

rnus a ». lein voliir.lal(;m. non eril iiomo. Qiiod lanien no:i re-

CAPITULUM Vlll. eiiiril, nt, si lollas liouiinein , non sil ralionalis vo-

Dl differenlxa itiler ucituram hoiuinls el liberuin ejus Innlas, qiiae non in liomine lantuni, veruiu eliani iii

arbilrium. aiigelo, atqiie ipso Deo eogitoscilur. llinc ncccssario

1. Jam nunc pulsanda cst divina misericordia, ul lonsideraiuluin '', quid islii huniaiia vuluiilas lubeal

nobis aperire dignetur iinininenlis ijuaestionis difli- cx nalnra ,

qiiid ox dono. S.jd si luce «lariiis esl,

cultatein. Longe namque remolum esi, et in pro- naUiralilcr cain liabcie, quod sil subsiaiiliaiis vo-

fundae inlelligentiae secreto sinu repositum , quid lunlas, resial quacri. nndc sii ci libertas. Non onint

dislat inier liberain hominis voluntatcm, quae ex absoluie diciltir voinntas, sed libera voliinias. Si

na:ura esi, el liberum ejus arbitrium, qiiod procwl B ergo tantum ex suh^>ritutione ' siia haheai, ut sii

diihio doniim Crcatoris esse manifestuin ^ Sancio voiuntas, non aolen; lihera; relinquitur, si iibcra

6i(iuidcm Augiistino niultoties ' i)ol;is Incuioante est, quod negare absnrdiiiu, dono Mii Crealori:) et

apertissime credimus, inlerioris hominis substanlia- donatam cssc libertaiein El eril lalis difrerentia in-

lein triniialein in liis iribus, essentia videlicel, et ter naluvant el lihcruin arhiiiium , ac si huinanu
volmitale, el scicnlia contineri ^. Si enini sumhia voluiilas lion soluin sua subsiituiione accepit, iit sil.

sapientia.qiiaehuiiianam naturam sui siiniiem creare sed eliain ui libeia sit.

voluil, in se ipsa nna irinaqiie esl, nierilo hominem IV. Adluic lion est quaeslio proposita lesera^a.
sic fecit, essenliaiTi proiecio, voluiitateni, scienliani, Praedici'rt «piippc argamcnlaiionibus coHecluni est
quae Iria uiium sunt. Non cnim aliud «sl rationali omuipolPniissiinam divinam voluntatciii, quae nulla
\ilae esse, et velle, nec aliud veiie, ct scire, sed esse legc conitalur, nec. impediliir, debuis.se volunia-

ejus volunlas scieus, el voluntas cjusesseniia sciens, tem sui simitemcreare,qiiac aeiernis iogihuscroairi-

,el scieniia ejus volens essentia est. cis rogeretur, nulla vi ab agendo, ipiid veilel, arla-

II. iiaec igitur iria unura sunt, ei una naiura. relur, vol ad ageiidum, quod nollet , conipeUeretnr,
Tola deiiule animae naiura volunias esl. Sed consi- Quidquid enim facere inaUiisset , sivc boni, sive

icrandum, ntram ea voluiitaS; sicut natnraliier esi, C mali, sapientissimam erealricis suae disciplinani noii

ita lihera est naturaliter, an lantini), ul volnnias sit, excedeict, quao omnes motus liherae voluuiaiis, sive

?x naiura habeat, ul auiem iiheia, ex dono Creato- reclos. sive pervcrsos, congruis ordinibus exciperet.

is. Cura eniin omnc bonum ^utt Deiis ipse est: aiil JNon enint credendus esi universiiaiis toiuliior ra-

{uidquid ah eo esl, non tamen onuiia hona, quae ah tionaletn voluntalem fecisse servilem. An forie noii

ft sunt, eodem modo ab eo (ii'ri dicimus. Omniutn csl Itoniini suostanlialiler ralio? Quis audeal hoc
juippe honoium, quae Deus crcavii, quaedam sunl dicerc, cum sil vera tioiniiu.s deiiniiio, hoiuu ost
:jus boniiaie, qnaedam ejus largitaie. Quac au- substantiu raiionabs, sapienliae c:ipax! Quid ciko
emabipsius hontlate Hunl, snbstaniialiler liunt, mirum, huraanae voiuntali cx natura sui esso liher-
;um oinnibus accidentibus, quae eis uamraliier ad- taiem cuin non &it mimm , ea iieri ralii^nem ? Aui
laeront, ui sunt qualiiates, quantilares, relationes, ([uomodo fieri potuil nalura servilis vohintas, cni
itus, habiius, loca,, tempora, a^ere, pati ;
quo nu- nieiito ohedieniiae promiiiiiur illa fiilura libertag,

iu:ru dunario el omnis creala suhsiantta, et oinnia quoniam non Ciii peccandi oiipiditas? Nullo enim
i naluialil(ir uccidenlia comprehendi possunl.Nec paoto Deus desiruii ,
quod iu natura creavit, sed
<>s nioveai,, !>i dicaniur accidentia ' quaedam, quae q:iaedani bona naturalia, ({uae condidil, iii melius ea>
l)
xrialura non siiiu. !i\jt\ eniin sunt vere accid^niia\ dom loiivcriii, non ut ab eis, quod fecit, erual, sed
'd iiaiuralium accidonlium aul al-senliae, aul de- ut eis. quod addere voluii, adjioiat.

'ctus, id esl corrupiitMies. Quae verij latKiinte con V. Exemplo sil corpa^ bouiinis anie peccaium,
toris veniunt, profeoio dona ejus appellantiir, uec quod erai primum animalo, doiudo fulurum spiri-
iler credi oportet, (juoniarr. qnidem Iria (niaedam luale merilo obedientiae, miUa inierposiia morle.
teHi§i necesse est in oinni donandi aclu, qut dat, Cur primum aiiimalc? An quia adhuc deerat, quod
od d«lur, coi datur ei propter praecepli cusiotiiam fueral addendum , id
111. Pioinde Deus omniuni opifex piinio nniversi- csl spirtiuale, ac peihoc'e.s eo, quod aliquida per-

VAIUAE LIXTIONES.
Sic cod. • muliociens, sic uhiqne. * Cod. acccdenlia. ' Sic cod. * Sic cod. , M. ralionali. « Sic
I'
ll, M. fcsr oousideriinduiii. Sic cod., M. ad maig. adscr
^' , ibrle insliluiione; sed Iruslra, nam leclio
|)s/i/u(ione ot hoc I(jco el paulo po.st •oiiueii la est.

NOTAE.
[> Augustin. /. I. il, SiO iitiiio. ^ Auguslin. Conjess. X1I1, 11.

Patrol. CXXII. 13
5fi7 JOANNIS SCOtl 388
feclione nalnrae defdil, eral animalc, ex eo , qiiod A i>'-oU!Mi iieii quis riubiiare ;iuilrai? Proindc ('[nia tSe

nihiJ fi decsse', fndii-.ai! splriliialo. Hinc dalur in- lioniinis volunlalc anie peccaiuni quaeiilur, conce-
iKiligi, priniani hominis vol'.inUletn liberaii: naiiiia- dondiinies!, inuiu mo pioprio poluis^e el ud Deuiii
hler luisse creatam, cni laiiicji aliquid addereiur, si siiuin velle conveiii, ne peccarei, el ab eo averli, nl
praecepimu Dei servare ve!lel,iii, siciil aniniale cor- peccare',; a superiori aulein causa inoveri lanium,

pu3 poliiit nioii, qiiia adliiic iioii erai porfecluni, ila ue velU'i peccarc. Si crgo, nipraediclaerationis etk)-

valunlas libera adluic aniiiialis mcrilo, quia niorSa- cct iiive>ligalio, iiunianae subslauiiae iiiul;'& Baiura-
lis, poluil pecoare, qiioiiianiadlnic nnn eiai perfecia, lis, qno videlic*n ad Deuiii suum oognosceHduin di-

quae niiiiue perreciio iiberiaiis posi mnndaii cuslo- ligendiiniqne pii;;>o converiereiHr , deiiide ad ,e

diam implerelur, dum ea pcccaHdi ^oiuntas peniius ipsaui, duplici causa efiici persiiasuni esi, qnarurl

auferreiur, qiialis eril illa fiiluia, quaw Dominus unasiiperior, qnaenaliirarnni conimunisesi onmiuin,

nosler Jesus Clirislns daliirus esi diligenii;>us so. Sed aliera vcra inferior, qiiae in ips:ibumana giibsiaii-
iil hacc ralio roboretur, argmnenlo ula-.nur illo, quoJ lia esi consrU:ila : quiiJ iio.i proliibel, omnes ' reclos

Sumiiur a mjnori ad majiis. Si natuniliier babcnius iiioiiis auiini noslri coiidiiori iioslro refcrre, qui

iiberum sensum in oculis iioslri corpoiis, ul eoriim eiiin se ipsuio inoveai sine lenipore el Iot'o, movei
iumine ulaniur ad vidciid;i lionesla seu itirpia : quid B conditum nosiruin jpiriiuin per lenipus siiie loco,

miCHiti , si Dens. lalein iii liuiuiiio vuliinl^iicin subsli- movet corpora noslra p«^r tempus el looum. Nosfae
luisset: quae sua nalurali lilierlalo uliM-elur honesle, quoipie nainrae iHScrait causam, qua nos-nelipsos

non peccarei, aul turpiier, si peccarei? Quod ergo possemusinovere libere, *

si raiionabiliier, volunlarie

aeitur naiuraliter in corpore «osiro, cur in anima ad ea , quae nobis seqiienda fueranl, assequcniia.
oosiiu noi! ageroiiir, piaeserlim [oiiin] ', ulii est ra- Qai niotus njcriio vooaiur lilienini arbilrium nosirac
lionabiliias, ibi necessario eril liberlns? Esl auleni volnnlatis, qiioniam poieslali nostrae subjectus est

rntioiiabilis iubslanlialiler volunlas iiiiinana. Est Possenius qnippe pio nosire jiidicio recto cursu eum
igilur snbslantialitor liiiera. ' dirigere, posseinus cobibcre. L'nde igitur baberemu»
V(. Quae ciun iia sint, diligemiiis considorandum, taiein n:otum laiemque poteniiam, nisi a Deo, qni

quid csl liberum arbitriiim V Quod piocul dubio a nobis largitus ealliooproprium, qtiod essel el nostrae

i/eo est bumanae naturae conoes.-iiin -. EisJem enim naturae nou mininium bonuni, ei Creaioiis laudabile

verbis ei subsiaiuiam boiniiiis, el doiiuiii solemus domnn? Cui debemns incffabiles gralias reddcre,

enunliaro, ila ut dnliiiun sil, qnid inels natiira insi- non sobim quod nalurain noslr.ie inenlis bouitalis

nuet, quid doiiutn. Quid enim aliiid sentiinus, au- suae copia condiderit rational^m, liberam, volunla-

dienles liberum volmilalis arbilrlum , nisi Iil>erae G iiam, mobilem, sedquod nobis laigilalis suae mnnere
vuluntalis motiim,quae oumiaiiaturam hiiin.^iuae vo- cunressil, proprio noslro autu rationabiliter, liherc.

exitrimuiil. Esl eniiu volnnlas libera, ratio- vnlunlario posse nos moverc. Qui motus nutli ani-
iunl.:..tis

nalis, mulamiis. Aa forlo, si mulabilis esl, quo.l malium, praeier bomincm, conce.ssus " cst. Si enisu
Deus iinmulabiiis essc praeciuimnream iaudare pulchriiuiline " naturarum,
umnino latendum, si soliis

reciissiraecrcdiiur, quaeri poiest, iindeiuulabilises; ? qu3s sine ralionablli voiiiiilalis libcrlaic creavil,

Ad quod venssime lespoiideiur, unde esllibera, inde quaoto magis de i;o.,iia snbsiamia, Ciii lale munus
mutabilis Est auiem e.x naiura libera. Esi igilur ex do:j:ivit, ul suo pioprio molu conuilori suo adliaere-
uaiura mulabilis. 't^^ ipsumquc raot;im cohibere possel, si veilet, neab
VH. Deiiide quaeiilur, imde moveliir? Ctii reddi- eo recejeret! Qui quluem moius, si in propria bu-

tur : a sc ipsa, quia libera csi. Potesl aliunde? Po- manae volnntalis poiestaie non fieret, quis rcclc
*
tesU quia ea major ineliorque voluntas esl, qua vivtic posset, qiiis deimie pecoaretjCunr' ad bene vi-

movcri poicsi. Quae estilla? Xon alia, uisi suiuma ver.dumaDoodaliissil,nulloj«odoad male viveiidum!

divin.iiiue, quae eani creavil el movet. Potestne VIIL llinc sanotum audinmua Augiistinum : « Si

nioveri a pari, aut juinori *? Nou potest. Si enim bomo aiiq;io.l bonum essei, el iion possei, nisi cuin
omne, quod movet, plus csl, quam quod movetur, " veilot, icclo facere, debuit habere bberam vuliim;\-

iioce&swiomajora niinoribus' niovori nonsinunt. Si- icm, sine qiia recie f;ioere non posset. Xon eiiiin,

mili ratione paria non ^jossunt paria movere; alio- quia per ill.im cii:im peccalur, ad hoc eam Deoin

quiu non erunl paria nioventibus mola ac per hoc dedisse credendum esl. Salis ergo umsae esi, cur
;

lortiori ^ se causa moveniur paria. Resial planc, dari uebiiei it, qiioniain sine illa Lomo recie noa [los*

hiiinaiiam voiiwitatem aut a se ipsa moveri, aul ab s»'l vivcre. Ad bcc auiem dalam vel hino inieilij(i

o;i, quae eam oondidil. Quid, cum a se ipsa pottsl, quia, si quis ea usus fueril ad pecc.indum, di-
aiovelur,

poiesine ei recle el perverse ' nioveri? Ulrumque vinitus in euni vindicatur, quodnoujuste lierel, si

pulcsl, nl velil, quia liberum iiabel molum. Quid, non solum, ui recie viveretur, sed eiiam, nl pecca-
reliir, iibera essel voluuias data. QuomoJo enim
si ab ea inoveatur, quae eam creavii, inde reciuin
VARUE LECTIO.NES.
' Cod. concesum. ' Siccod., .M. quce. * Sic cod., M.riuld niinori.
euin om. coJ., add. e\ coiij.
•

Sic cod., M. CoA. vcrversae. * Sic cou... W. f< ouiiies. * Ci>d. ">

Sic cod., M. rt minoribus. ior//)r.». "^

*" Cod. concesus. *' Sic cod., .M. laudare de pulchiitudine.

Mluniariiif.
 :^89 UBER DE PUAKDF.SHNAHONi:. 390
jiisle viiiriicareUir iit eiim, qui riil lianc rciii usus A iriua sil — esl cjiiin, ei vull, ei scil - ila cl illud iri-

essei voliinlale, aii quam reiii i!aia esl? Nudc vero niiin fial, lii>er, niolus, iiileiiigcus : con&lal lameii,
Dous cum pcccaiiloiii puiiil, quiii aliiiu tibi vidoiui' pc-ccaluiu omne. |'oeitasq:io poccali pcrverso ejus usil
(liccie, ijisi,C!ir iioii ad caiu rciii ubus es liijoia vo- origiucin duxisse, cl iii oniiii pec. alore ad niaie vi-
liiiilalo, ad q>:aiii iil;i caiii dciii, Loc eol, ad recle venJuin vigore.
racieiKluui? Deiiidc illud bonuin, quo co.i:iucuda{ur.
ipsa jiislilia iii daiiiiiaiidis peccalis, recleque laciis
CAlMi ULU.M IX.

liDiKiiaiulis, quoinodo esscl, si liouio carorel iil:cro /)- ('() quoU ttoii ]>ro;)i!c, sed leinporainun rerum si-
Ycliiiitalis arbilrio? iSon eiiim aul peccaluin cssei, mUiiuditie praeilicuiUtir dc Uco prueaclviiliit el pruc-
ilesiinulio.
aui recie lacUini, qnod iioii fierel voluutalc; ac per
lioc el puciia injusla essei, el pracniiiini, si homo vo- \. Juiuiiunclcxluspriui:ipalisquae.slio:iisexigit,nos
Uinialcni libcrain non baberct. Debuil * et in sup- co.isiderare, ulruin piopVitt, an abusivo in sacris lii-
jilicio cl in pracniio esse ju.nilia, qiioniani hoc uiiiiiii l.Mis el sanciae ScripiuiMe, ct s.incloruin Patruin di-
esl boiioiuai, quaesunl ex Dco. l)elmit igilur Dcus caiiirDeuspraoscisse, vclpracJeiiiiiaise, sivc oinneni
ilare hotnini liberain voliinluieni" >.!uquiijU3 verbis uiiiversilatein, qiiain ipse condidil subslanlialiler,
debenuis inlcndere, ne qiiis subslauliam coniundal B sivc q;iii!,'iiiid a.iininisiraliouis divinae leaiporaliter

el inotuni, auiliens iiberain voluniaieui, quac prociil apparei in Illa, in Isis viddicot, qii.ie ipso lacil, u&n
uubio sjbsionlialis esl. Eo ilaque lociitionis nioJo quae fieri sinil. Ubi priino iiolaiidi.-iit, quoiiiani nihil
s.in(lus paier AugUbiinus usus esi, diceiulo liber;iui digiie ue Dco diciiur, Oiiniia pacne '
sive iio:iiinuni.
voluniatein pro eo, quod esl liberac volujilaiis nio- sivc verboruni, aliarunique oialionis parliuiu sigii.i

tuin, sive arbilriuin, quo soleiniijs uii, duui per cau- proprie de Deo dici non posse. Quoinodo eniui sigu i

sas siibsla^itiales earuui ^i^iiiiicaaius cQecius. tiiac sensibilia, id esi, corpo;ibus adbaercaiia rcniotani
cst vcrac raiinjiis cirouilits, pio vcrae raliocirialionis illani oniiii sensu corpcreu naluram ad liquiduni
cifcuilu — vera siquidem ralio 5;ii.i.->laiili;iliier esl in sigiiificarc possciit, quae vix purgaiissiiua incnio
homine, cujus luolus raliocin;<lio — uianus pio (ipcre, aiiingitur , oinncm irunsceiiUens inlellecuim? Eis
iies pro aukbulaiu, iingua pio verliis, cele.-aque id tainen ulitur hunianae raliocjnalioais posl pecca-
gensjs. lum piiini hominis laboriosa egcstas, ul quodani-
IX. Ho'' ergo, nisi fallor, pi'olixae raliocinaiio.iis niodo creJalur ei innualur copiosa condiloris subli-
aaihiiu codeciiiin esl, caiisas omniuia recle faclo- niilas. AnipUus si oinuia vocuin signa secunduia
runi, qnibus ad coroiiaui J!is:a€ beatiiudiiiis perve- naiuram uou suiil, seJ e\ compiacito huminuni
fiilur, in libero iHinianac vobinlaLis arbilrio, praep;> ^ ijiventa, quiJ niiruin, si nun ad ilhio naluram, quae
rante ipsinn, ipsique cooperanie gratuito divinae sola vere dicilur esse, suifici.uii exprimendarn?
jraiiae niuliipliciquo dono, consiitutas e&se; inalefa- li. Proinde signoruni verualiiiiii, quibus bumauae
cloruni vero, quibus in coiilunieliain juslatj niiseriatj locutionis consueiudiiie ad si^nificandum ipsuni
ruitur, iii pcrverso niotu liberi arbitrii suadente dia- Deuiii aut ejus ailiuiiiistraiioiiijiu iii uiiiversa crea-
bolo priiicip;dciu i'a;liceni csse fixam. Quaiita"igiiur liira utitur divina hinii:itiaque industria, qii:>.e'.!aiii

demcniia esieoruin, qui laliiim cansas inevitubiies .'«uiil -quasi piopria, quoruio exenipla suiil in ver-

coactivasque uecessitales iii praedosiinatione divina. bis quidcm suni, es, erai, esse, in nominibus veru
lalsissinie linguni, impudenlissiaie adslruuul, po- csscntia, veritas, viitus, sapientia, scienlia, dcsliiia-

slremo, quod valde doie^uium, .se ipsos conseniien- lio ceieraque hiijabinoJi, quae quoniam ia naiura
tesquc sibi adperpetuae niorlis inicriluui nierilo er- nostra quidquid primum optiaunnipie sil, siguilir
-loris tielruduutlSive iiaque Utiis diilerenlia invcnia- caui, idesl ipsani subsiauiiaiu, et ejiis opiima, sinu
uir iuter liberum arbitriuni hominis et ejus siibsiait- quibus iuujiorialis esse non poiesl, accidcfliia *,
liam, iu iit nauira in voluntate raUonali, liberuin non absurue referuniur ad lir.uni opiimuinque priu-
Yeioarbitrium in ejiis sit liijerlalecoasiitutum '-, sive <'ii»iuui omnium liouoruin qisod esl Deus ; quaeJ.'>iu
l)
iiimolH libt»roenalui'aliier voluatalis, sivein m:iiicro vcro alieaa, hoc cst traasiaia. qu.ie tribus sedibu>
hileliigeniiae, quod oiauiims ia eoainiuae dou.ilum voiiiie solent, a siuiiiiiudine videiicet, a conirario>

esi, sive, ul probabilius aesiimaiur, hacc tria in ;i ullforealia. Vnniaesedis exempia sual : Brachiutn
uuum collecta,idcsi, liber*inotus iaudliyieaiiae libe- Domiiii, cui reulaUm e&i ''«; iieni •
Manus luae (&-
riiiii yi'b;irium iiiier sc coinpc»:iuiii, ea videlicel ra- ceruitl me^ ; simililer : Oculi Dcmiui suf-er jusios, ei.

lione, ui.. queniadiuoduia subsianli;) ips;^, ii quaesi. uurei cjus iii prcces eoruin '. <2uaenicritouiieuadicun-

VAKIAF. LECTiOINES.
'
Sio cod.. -M. iipbuii >-;u.v»j e! cic .Sic cud., M.
"^
//trr, iiotus, iuteHiyeniia. Cml, poe.ie, * Coii , cod.
ei M. accedeniia. •
Sic cc^., es: om. M.
NOTAK.
a Aiigusiin. fU li!ie:o Ardil. i\, l. ias Cr, P.'.iilfe;it.
^ Taiis diileroniia uiiiins vera esse vidoi»rr. iSaiu <^
isai. I.IJI, 1.
voliiulas ra!iou;iiis roapso liber;! c-^t, iibeiHiin vero «i J.ib. X, 8.
&i'bilrium nibil aliud nisi boiii malive eiigendi faoui- e Psabn. XXXIU, 16.
3.91 30ANNIS SCOTl 392
Hir, cuni iiiviua subsianlia lalibtis corporalium mem- A Maledictus omnis qui pepcndii in ligno *. Hoc de
broviiin oniniinoilo careat lineamenlis. Simililudine Christo procul dubio diciinn esle,9«i est svper omwa
lamen quadam dc ea non incongrue praedicanlur." In bcnedictus in secula '. Nos enim, qui in prrmi Iio-

bracliiis quippe vires corporum, in nianibus ope- ininis peccalo morlis et servituiis meruinius maleiii-
ralionem, In oculis visum', aiiditum in ^uribus ctionem, in secundi hoininis justiiia vi:ae et libcr-
tanquam in sedibus suis nalura locavii.Iiaque divina latis accepimus benediclionem. Nani qHod pendenti
vlrtus et operalio, visio qiioque ejus et largitas Christo iu cruce Jiidacji maledixeriiiit, plus bcnedi-
aptissime sedium illarnm noniinibus vocilantiir. clionis insinual ,
qnam malediclionis. Ilaec igiiur
Terliae seiiis cxemplo riimi, quae ab animoruin no- forma locutionis absolule conirarieiaiis loco dedu-
slroriim perlurbationibus snmunlur ad significan- cta esi, quo eiiam Apostolus sumpsit quod ait- ,

dflin incommulabilem ' subsiantiam, ut sunt ira, Em/«, ijui non noveral peccatum, pro nobis pecco'
'"

furor, indignalio, timor, trisiiiia, ceieraque, quae de tiim fecii f

.Qnis enim duhital, bosiiam el peccalimi
differenliae loco Iraluintur, (juorum nulla simiiilnJo inler se esse conlraria, cum hostia nihil agatur, nisi

cum divina natiira invenitur, sed sola necessitatc si- nl peccaium deleatur. Chrisius hosiia generalis es

gnificarronis reniotissimo abusionis inodo soient Irans- pro peccaio loiius muudi. Recte igilur e contrari
ferrj. B pcr peccalwm sigaificatur.
111. Resiiintea, quae conlrarieiatis locosiimunlur. V. DeinJc conjuncticonirarii conslderemusexen»-
Quil>us lanla vis i;!est significandi, ul qiiodam privi- pla. Qiiae qiiidein conjuncla propierea dicunlnr,
legio excellenliae sune nierito a Graecis enthyme- quod duobus locis conveniant, siii;jlitutiiiii videlicei,

mata ' dicanlur, hoc est . conccpiiones mentis. atque conlrarieiaii. Parlim quippe eadem nomina
Qnanivis cnim omne quod voce profertur, prius
,
seu verba simiiiludine, parliin suinuntur conirarie-
iiienle concipiaiur , non lamen omne, quod raenle late, quoruin pragmata sunt praescieniia et praede-
concipiiur, eandem vim signilicalionis, dum sensi- stinatio, quando de De» praedicanlur. Et primum
biis forvore Mnfiindiiur, habere videiiir. Sicutergo quidem CQnjideramiu.m, haec ei hujusmodi seu no-
argumenlorum omnium fortissimiim est illad> qiiod mina, seu verba de Deo proprie praedicari n0!i
siimilur a contrario, ita omnium signorum vocalium posse. Qua cnim ratione dicerelur Deus praescire
apiissimum quod ducitur ab eodeni rfonlrarieta-
csi, aliquid praescicntia, vel praedcstinare praedcstina-

tis loco. Quoruui quaedam absohUe riicunlur, qnac- iione, cui niliil futurnm, qnia nihil expecta!, nibrt
dam coiijuncte. Absohiloruin forma est Perdam sa- : pracleritun), quia niiiil ei iranseal. In eoenimsicut
pieniium sapicnlum, el prudenltainprudenlum repro nulla locoruin spatia sunt, ita nulla temporum inter-
trtfto «. Quod recie inielligiiur a eontrario , ac si ^ valla. Ac per hoc nnlla recia ralio permittit, talia de

aperie diceret Perdam : inslpieniiam insipientum, Deo jure proprietalis inlellgi. Qiioiiio.lo quippe
imprudeniiam imprudenlum reprobabo. Quod aperte praescientia ejusdicitur, cni nuilafiuura sunl? Sicul

iiitelligiHir cx verbis Aposloli dicenlis : Sapienlia cnim nulla ejus meinoria proprie dicitur, cui nih 1

hujus mundi stuliilia est apud Deum ^. Si enim o;n- est praeteritum, ita nulla pracscienlia, quia nullum

nis sapieitiia a Dtmiino Dco cst, qua ralioQe ir.ielli- futiiruin. Et tainen dicitur : In memoiia ae.erna erit

geior Dens desiruere, quod ab eo est? Quod aulem jusius s. Eodeni iiamque modo Deus vidil, praevidil,

de sapientia cr^jdilur, de prudentia simiiiler crecfen- soivit, praescivit omnia facicnda, priiisquain fierent,

dum. NuUam quippe virtutem in honiine Deus per- quo videt el scit cadem, posiquam fjciasunl, quo-
dii, cujus formae absoluiivae exempUmi non facile niam, sicut ipse semper aeiernuscst, iia universiias,

de Deo inveniri potest. qiiain fecii, semper in ipso aeierna cst.

IV. Nec m1rum, cum nihil Deo conlrarium sil, Yi. De praedeslinalione quOqiie ejus cadeni scn-

Tiisi non esse, quoniain ipse solus cst, qui dixit : Ego tienda sunt, praesctiim cum Oinnis praedestiii:;iiii

tumqui sum <, cetera vcro, qiiae dicunlur csse, nec praescienlia sil. Qiio jure potest dici praedesliiiali'.),

omnino snnt, quia non sunt, quod ipse est, nec om- idest, praeparatio in co, qui nullo temporis inler-
nino non suul, quia ab ipso sunt, qai soliis estessc. D vallo praecessit ", qiio dispuneret ea, qiiae faciurus

Nisi forte dicamus, ea, quae do Doinino nosiro Jesu cssel? cujas opcratioiicm non pracccdit praeparaliu.
Christo dicla sunt secundum humanitatis suae pro- Non enim arui-i ei est praepar;ire et operaii; ulqne

prietalem , de divinitate siiuiliter cjus dici posse proprium homiiiis est praeparare, qiiae facturus, iia

prupter unius pcrsonac in duabussubstantiis insepa- Deo alicnum est, pracdcstinare, quac nunquam fa-

rabilem unitatem. Si aulem illi:d nou absurde crc- cturus. Quomodo auiem fuclnrus essct aliquid, «[ui

diiur fiert, videamus, qnod scriptum csl in lege: Oinnia ^ semel et slmul fecil? Aut quoniodu non om-
VARIAE lECTlOJSES.
'Cod. incommoiabilem. ^ Cod. cnlimemala. "^
Sic M. cod. [eruore * Cod. uo ue ra. * Cod. rciesit.
*
Sic cod., pro qui omnia, M. quomam.
NOT;VE.
• lCor. l. 19. Gal. 111,13, 4.
b ICor. 111,19. « hom. IX, 9.
c Exod. 111. U. « ilCor. V, 21.
« Deuier. XXI. '23. >< Psalm. CXl, 7
 LTBEK \)h PIUtDESTISATIONE 3S4
393
;iiafecil, qm scniperoiiniiahaboilVqiiisoiiipersuum A ncni el hujusmodi lraii;>lalive ile Ooo praeilicuri.

verbuin liabuisse treuilur, per iinoil facia siinl om- duabusqiie sedibus sigiiilicalionum posse Iransferri,
quo incomir.iilabiiilor viviiiil oiniiia, non meritoque conjuncla dioi, quoniain el loco similiiu-
iiia, el in

soluin qiiae fucrunl, scd ciiam qiiae fulura. Nec >.:i- diiiis, ct loco, qiii diciUir a coiitraiio, venire pro-

meii iii ill;) fucrutil, nec f.iUira suiil, sed lantuiniiio- banlur. Lbi apertissiiiie ii)lolligilur cl firmissiine le-

do suiil, el oumia unum sniil. Proiiulo quoniamaliKtr iieliir, in liis verbis, qiiando similitudiiie sumunlur,

sob illo sunl ea, qii.-^e per illuin faoia suiit, aliier iii nibil aliiid significari practer " qiiod ipse Ciealor

qtiaa sub omnium faciurus est, et sive in consliiuenda * uni-

eo suni ea, quae ipsn ost iii eis, illo siiul,

qiiia locis leiiii>oribusqi!e suis el cieaia el ordinala vcrsi!alissul>slaiili.T,iialuraribiisqnoojiisqualitalibus,

tiw.i, proprie (iunl verba locorum lempoiuiiique si- sivo in ejiis admiiiislralione, iii his lantuinmodo,

giiificaliva, in ois vero, qtiac aeternaliler in illo suni, <luos praeuivil, et praedeslinailt secundum proposi^
Ac per hoc sicul ab- lum gratiae suae, conformes imagini^ FHii sui » esse
iranslaiive proferri possunt.
usiire de Deodiciiurfecisse, vel faciurum esse,iia de fuluros; quajido vero de loco, qui esi a conlrar^o,

eo diciUir abusive praesciisse % praesoire, praesci- iraiisfcrtinUir eadem Ipsa verba, niliil in eis iiiielli-

uirum esse, siniili moi!o pracdeslinassc, praedesii- gendum, nisi qiiodDeus in croaUira, quam ipse con-

uare, praedesiinaiurum esse. B didii, fieri sinii moiu proprio liberoque raiionalis

VlL Conficiiur ergo, praescieniiara et praedesii- naturae perverse utentis naluralibus bonis, quae sui
iialionem similiiudine rcrum lempoialium ad Deum Creatoris largilale suscepil. El hoc est loluin, quod

iranslerri. Qui locus a coutrario viderelur, si lem- dicitur maltim, et poena cjus varia ,
muliimodaque
poralia aelernitali conlradiciorie * opponereniur. miseria.

Jani vero, quoniam aeleruitalis quaedam Simi- II. Cum eigo auuimus : pracscivii Deus, vel pra^
desiinavii vel praeparavil peccata seu nriortem,
liiudo temporalibus esl insiia, nou solum, quod ab , ,

ea facta sunl, sed eiiam quod temporaliuut illa pars, sive poenas eorum, quos jusle deseruil, id est, sua

de qiia sumuntur haec nomiiia , vidclicei humana propria perversilate puniri permi.sii ^onminoe con-

naiura, ia simililudinem quandam veraeaclcrniiuiis irario inielligere debemiis, ne nos baereiica praviias

Iransiiura sit : quomodo a conlrario sumilur, dum seducat, quae lalibus verbis m;de utens originem

a lemporali ad iniemporale aliaquaedam significalia sumpsit. eaim videnl lumen oculorum iiileno-
JNuii

transferaiur? Loco igilur similitudinis vcuiunt. Sed rum pendentes, quod omne malum perversa volun-
quis est.iUe similiiudinis modus, quaeri oporlei. El lale desceudens nibil sit. Ul omiliam iUud inabrum
»
quidemdicimusaulequaUuormodis;quo;mnprimu5p gcnxs, quod eadem conlrarielatis reguia malum
j;-- •

dicilur anie lemporis, secundiis anic dignitaiis, ter

' ..:_..:.„.:. .-.. '-'
dicilur, cum naturaliier sit Lonurn; ut esi ignis ille

lius anle originis, quartus ante aeleriiiialis. Ulorum aeternus, qui praoparalus esl diabolo luiiiisiri.sque

exenipla fiunt haec : Temporepraeoediiflos fructum, ejus. Celera omnia, quae propric vocanlur inala,
digniiate praeccdil fruclus florem, vox origine prae- unaque de causa nasceniiii ,
perverso scilicct, ui

cedit verbiim, Deus aeternilaie creaturam antecedit. saepediciuia est, molu Iil)erae voluniatis, mtiiabilis.

IJlo igitur modo, qwo Deus omnia, quae fecil, anle- averlenlis se a Crealore, maleque uleutis creatura,
cedit, id esl, :;eloniitaie, eo scilicet praescivil tt inler duos lerminos colliguntur; quorum unus pec-

praedoslinavit ea, quae facturus esset. Hinc colli- calum, allor poena ejus est.
gitur, laiia verba transferrl a primo modo ad quar- 111. On.ne igitur inalum aut peccatum est, aiit

lum , a loco videlicet lemporis ad locum aeicrni- poena peccali. Quae duo si nulla ralio vera sinit
tatis. Deum pracscire, quanto n.agis praedeslinare quis
CiPlTULUr»! X. audeal diccre, nisi econlraiio? Quid euim ? Nunquid
possumus recte scniire tle Deo, qui solus esl vera
De eo quod a conirario iulcUigendum sil, quando
dicitnr Dcus praescire, aul praedeslinare peccala. essentia, qui fecil omi.iia, quae smit, in qiianlum
vel tnorlem, vel poenas hominum, vel angelorum. ,. sunt, eoruiii, qaae neo ipse csl, nco ali eo sunl, quia

I. Resla: considerare iocum, qui, ut praediximus, nihil suni, praesoieisliam scu praedesiinaiiofiem ha-

a Dialoclicis ac Rbcloricis eKlliymeuia ^ vocatur, a bere ^'i Si enim uihil aliud csl sciouiia, nisi rerum,
Gramuiaticis vero x«TavTi9»/>«<7t», el est omniMm ar- quae sunt, iulclligenlia.qua ralione iii his,quaenon
gumenlorum signorumque verbalium nobilissimus. sunt, scienlia vel priicscienlia diceuda esl? Simili

Indicium * est aulem, praescienliam, et p<;ae'.'esli- fijodo, si iiiiiii .•>.ruid est praedoslinalio, nisi eojum.
naiionem, siculi et pracparaiioneni , et praevisiQ- q^uae Deus faoituda piaevidii, praoparaiio: quomOdo

YARIAE LECT10NE5.
Coi, presciise. K. praescisse.
*^
* Co^. coulradiclerice. ' Co^l. ciitiiuema. S\c voi\., U. diclum. '* ' Sic
cod., H. potdsl. * Sic cod., M. Conslruenda. ^ Cod. permissi.'. • Corr. M, lod. malornm,

NOIAE.
» Rom. Ylll, 29. aliquid est, id esi crcaliirac Dci, quae peccatoribua
b Pcssiu)e doce'.,
peccaliim ei |)Ocnaiii nihil osse, poonales effioiiiiiiiir,ex(opiisiis peccatis, quaepoenae
idoo(iiioiKcpi;K»soiri ueopracdoslinaii. De'i.-> piao.scil dicuiiUir prao<cdo'iliuiii peccaiorum. Cl'. Prud-
et poccauim ei poonas, .Neque poena iiihil osi, sed
595 JOA/SNIS SCOTI 596
toiuni, .'(iiaeDeu?. neorecli, nec. fiicieiida prnepr.rr.viJ, \ ria. Uia suni, isu pt^iiiius non suiil; ilb surswin ver-

fiicenila cst prarilesitiiialio? Deiinle, si nihii aliiul ttsl sns appelunl iiiiuni oinninm prinripiiim, isUi tlese-
maium, nisi boni cornipii», ct omnc boniun a-.U rnnt, (!eorsun',([ue in nihiluin Ijona, qUuO eorrum-
Dens est, quod corriniipi inni palesl, atU a Dco csl, punl, redire conicnilunl; iilarHm caiisa Dens t»&i,

qnod coi-rumpi polesl, omnis anlein corruplio nihil islarum nulla ; illa inlra lerminos naluraruim fur-
appetit, nlsi ul honr.m noii sit ; qnis diibiiare polesl niarum inlclliguniur, isla in earum defcclu ai.jue
esse maluni, quod ;ippelil honnin «lelere, ne sii ? privalionc nesciendo scinntiir. Sicut eniin cansa
xMaliim igitur nec Dcus, iiec n Deo e:sl. Ac per hcc, inalae volunlatis nequc inveniri, neque sciri polesl
sicniDcns niaii aiiClor non esi, ita nec praescius ita omnium defeciionum incriio eam consequcnlima
niaii, nec praedestinans esl. Sed si quisdubilat, nihil neque causae eilicientes sciri possnnl, noqiie ipsac
csse malum, nisl boni corriiptionem, vidcai, qnid defectiones, quia nihil sunt. Cur loco sancti Augu-
de hac ratione Aiigtis^linns dical , scribens conira siini leslimoiiium adhiliendum esse iirbiiror; aii

episloiam Fundamer.ti : < Disciie, non suhstanliam enim in libro xii de civitate De.i : i Neir.o quaerai
malum esse, sed siciil in corpore commuiatione *
eilicientem causam malac volunialis; non est enim
fonnae in delerius :imitli speciem, vel poiius minui, elliciens, sed defeclio *. Dclicere namqne ab et»,
el foedum dicitur, ([uod pulchium antea dicebatiir, n quod summe csl, ad id, quod minus cst, lion esl in-
ei displiceie corpiis, quud a^nea placiierat sio in : cipere habere voluntatem inalam.Causasporro defe-
:ininio recte volunlalis decus, <{uo pie justeque vi- ctionum isiarum, cum e/ficientes nou sini, sed
viiiir, commota in deterius voluiiiate depravari, quo deficientcs, vclle invenire, tale esl, ac si qtiisquam
pcccalo efficianimammiseram,quae lioneslate rcctae vclit TideiC leuebras, vel audire siieniium, quod
vulunlalis bcaiiludinem * oblinebat, nulla addiia latnen ulrumqtie nobis noium esl, neqiie illud nisi

«iclractave suhslantia. Quis duhilel lolum illud, quod per oculos, ncque hoc nisi per auiCi, non sane in
tlicilur maluin, niliil esse aliud-,quam corrnpiionem? specie, sed iu spocici privatione. Ncmo aulein*ci
Pussunt quidem ahis alque aliis vocabulis alia atque me scire qiiacrai, ipiod me nescire scio, nisi forie,
alia mala vocari; seJ quod omnium rcrum makim ut nescire discal, quod sciri non posse sciondum '".

sii, in quihus mali aliijuid animadverii poiesi, cor- Ea quippe, quae non inspecie, sed in cjus privationo

riipiio est. Scd corrupiio perilac aiiimae imperiiia sciunttir, si dici aul intelligi potesi, qr.o 'amniodo
vocalnr, corrupiio prudeniis imprudeniia, coi-ruplio nesciendo sciuniur, ui .sciendo nesciaiiinr. Cum
jusliliae * injustilia, corrnpiio forlilu«iii(is ^•ignavia, ej,i,j, acies eliani ocfli coiporalis currit pcr specie*
corrupiio quieiis silque IrampiUlitaiis cupiditas, vel coipoiv.les, nustiuam lenehias viJel, nisi ubi coeperil.

luelus, vel trisiitia, veljacianlia. Deinde in corpore C m>ii videre. Etiam '' non ad aliqucm alimn sen-
animaio i^orrnptio sanilalis dolor et morims; corrti- gj,,,,^ gg^j j^d gyi^.j^ aurcs perlinel sentire silcntinin,
plio virium lassitado ': corrnplio qntctis labor. De- qnoa lamen iuillomodo, nisi non aiidiendo senliinr,

inde in ipso corporecorrupiio pulchriiudinisfoeditas; sje species iniclligihiles mcns q-iidem nosira iiiiel-

corrupiio recliludinis praviias ;

corrupiio ordinis ligciulo conspicii, sed ubi dcficiunl, !!CScicndo di-

perversilas; cofruplio integrilatis discissio ', aiit scil ^^. Delkia enim qnis iuteiligii ^ ^ l A
Iraclura, aul diminulio '. Loiigum esl, el difticilfr, y. [Ijs iiaque rationibus iiiconciissc " colliclliir,

el harum rerum, quas cainmemoravi, et aliarurii, omnem perversae voluniaiis dcfocium vcl privaiio-i
innumeraliilium omnes corrupiiones neminaiim npim vel pcccaUMii, vel quocpio moslo vocari possii

eaunliare, cum eiiam mnliae, quae diciinuir hi cor- inolus ille leiifer '^, quo summiim bonnm deserilur,

pore, posslnt ei in anima «lici , et innHmerabilia dlieiiurqiie spirilus vadens, el non reJiens, Ii;iis«|ui

sunt , in quibns prcpria vocabula corrupiio ic- ipsius, moisp!aiie,miooriaque snppiiciorum aeterna-
neai ^ . ^ liuiii, omnino nihil csse. Onme quipjie carens iwa-

iV. Qiiae cum ita sinl, «juis non videat, nisi qui teria, forma, specieiiue proc;iIduhio nihil csi; ominu
sejisu carel, lotum, quod «iiciiiir peccaiMm, ejusque amein reruin absentia earumqne defeclns iribajj,

consequeniias in r.iorte aique niiseria constitutas, [) piae.Iiclis careie manilesium est. Omninoigilur noij

nonaliud csse, quaminiegraeviiae beaiae«iue conu- snni. Ac per Iioc nec piaesciri •", ncc praedesiiiiail
pliones; ita, utsingula singulis opponanlur, iniegri- airco, qui siiiiimc esl, possiint <^. niiranila, in«|

lali (juidein peccatum, vil;ie mors, heatiludini mise- dolcmia caccilaa eorum, qni e conirario inleilif.er

YARIAE LECllO.NES.
^ Sic cod.,
'
Co.r. ,M, <od. commu^alione. ' Coir. H, Cod. beatiluiem. ' Sic cod., al. juslaa. ;il.

tis. • Coii. lusiludo. *Cod. diacisio. "'

Cod. diinininulio. * al. nec
deliiiens quia iilu e/jtiiio^

sed defeciio. » a!. eiv/o. " Sic cod., M. cori. scietidtiin p»/. " Sic cod., M. videre, !/« eliam. '* al.

'* Corr. M.
(iiticit. *^ Cv^. inconcuse. ^^ CoJi. loelifer. pi ciciitf.

xNOTAi;.

*> coniru epir.tulain 1'uudam.

Aiit;i:>ii;i. .5.'>. «•.. piitiiltn-. s< paralio anim;i«'eli
Moi.s il('m. «piaoesl
'"
Ani^iislin. Dei \l'.,7. Pyal. XVIIl; 13.
((V (.';«')/«/« p()iis,c( celiennalcMioii nisi Deo judicell
p(i(!ii;ic
t
Male diiiel. iVccaiiim (inidcm piopria homi- idcoque ab eo piaescinniur. Cl. Prnd.
nis volunlale nascitnr, set! u Deo ei pi.tvscitur «H
397 LinilR^DE PRAEDESnNATlONi:. 398

iioluiil, si qnando iii «liviiia, seii liiiniaHa legcnnl A piaescienliain el praedosiiiialionein propiic fieri in

aiicloi iiaio, lUnim prncsciisso vet praftiicsliiiasfc pcc- liis, quae oiHlinc lcir.poruin pracccdiinl ca, qiir.c ct

cala, moiUMii, siippiicia, qiinc peniliis iiilMl S!ii)i, praesc'i'.nt cl pracLlcsiiiuuil ^, abusivc vero dici i:i

<|uia (icrectits smil! Qiiiil enini Cfil i^t^ccadiin iiist co, cui nulla * fulura «unl, qiioniani iiullo It^nipore,

(leiecUis jiii>iiiiac? (piitJniorg nisi vi'ac? i]niilsiippli- SfidsKaaeicrniiaic piaeccdiloninia, qiiae ab cosuiil?

cium nisi henlituiliiiis? Qui si diligcnlius allciule- Aut tiuoinodo a vcrilaie ablionvai, si dicaiur a si-

mU.omnia, (luac sunl, nonob aliud essc, nisi quia inili, praescivil Deus oninia, qiiae (acliirus essel, cl

pracscita ci praedeslinaia sunl, oninia vero, qiiae dicalur a conliano ,

pracscivii, qiiae InciJrus non

iionsunt, non ob aliud non esse, nisi quod nec prae- essel, proncGcivii? Siiniliier de piaede.siIiiaiioneiu-

scita, nec praedesiiiiala suiit, forlassis scipsos cnjen- tclligciidiiniasimiii. rraedcstinavil Deus, quos prae-
dareni, et rcsipiscereiii, auiinunHpie suuin ad lucenii liamvil ad siiain graUiilam graiiain accipieridam.
veritatis cojiverlcreni, iii in ca, et per eani'ccriiere A coiilrario pracdcstiiiavil iiii|)io.s ad inleritunri, vel

possciit iii oioui reruin iiatura, quidquid veie * iii- suppliciiiinaclciniini, (|uos lamiMHion praedesiiLiavli.
vciiiUir essc, non ;diud id essc, «isi uiiain, veram- Si enim pracdesiiiiaii siiiit , iicccssaiio pepiburfi -.

qiie es^enliam, quae ubifjue in sc ipsa loia esl. El pocnasqiit: |>atienliir incviialjiles '*. Quod si iia esi.

quae eslilla,uisionuiiiiin iiaiuraruiiipraesciciis prac- B qnoiuodo jiistc judioabltiir iiiuiidus, qiiciii necessi-

ilcsiiaatio, el praescienlia praedcstinaiis? Si auicni laspracdesiinalioiiis cogit pcrirc? Qnod iiiipieiaiis

aperlissinte iiileltigitiir, oninium natiiraruin non nropriuiii csl aestiniaii.

csse siJiiiiiiani priiuipali-nn^uc su!)'olaiUiain, praeter II. Pioiude nc iiosira tsia raliooinaiio videaLiur

divinam praescicntiani * el praedeslinalionein : (pio- iiiiila divinac scii liutuanae auctoriiaiis (oiniuia ^sse
mot'o credendum esl, iii eis esse, quae omniuo noii .'iiiirulia, (piiddivinae Scriplurac pajjinis, ipiid sancli
suiil? Si ciiim in eis cssent, prociil diibio non niliil, palris Augusliiii ditlis poicsi eflici, iiivcslisare de-

sed aliiiuid substilissont,. Ai vcro iiibil sunt. lii cis beiniis, noii qiiod " alifjrum catliolicoruin 1'a.iriim

igitiir nec praescienlia , nec pracdcslinaiio diviua exeiuplis liacc cadeni conctaderc iion possimus, sed
sunl. quod iieccssarium diuiiuus, ct iililiter ad rem per-
CAi>iTi;LU.M XI. tiiifeio videnms ", illius aucloris dicia poiiere. cui
(iia.vimc ii[(ilfScaU:usj lincrcticus sui ncfaiidi dogrnaiis
Quod divina Inimauaque auclorhate cumprobari pos-
bil,uou esse bei praedeslinatiouem, nisi de /tis, 17«»' causas solct rcfcrro. iNuita cleniiu scrijiLuiVi est, de
praepiuai.i sunl ad aelernum felicilalem. qiia noM lacile iioii jjuelligenlcs eain prava possiiu

!. Quoniani vero hujus nosirae actiunispriucipalis , sendie. Hiiicesi, quod pracdiciussaucloruni l*aiium
quaesiio proposila csl de divina praescieniia * el i"cndosus iiduiUMaior incrito, diim vcriiaiis neque
praeilc!>linalioiie, propter quam necessario diligen- sil invcsligator, licque invcntor, noii ca,quae paler
litis * Iractandam iiicidentes ^piaestionesiutroduclae AtigusliiiUs siiis vcrbis insiintaio voliiil. intcllcxii,

£uiU, eadem paulo apcriius exemplorum iuiniiiibus scd ul ea, qiiac ipse a se ipso alquc diabolo " fiiixil.
'*
dJscutienda.SftdpriusnoslrarumHtteraruiiilecloribiis suadeicl, piaei.uli 5^al.vis iion (piiuem vciba iii sibi

suadere curavimus, si tanien sint, qui eas legendas ccnveiiieiUia , sed plane resJsiciUia violoiucr rc-

judicaverint , atque uiinam eonitn carilas ad eas torsii.

|>e'-tegeiidas accedat, plus in ipsis nostiacoledieiUiae II!. Ubi pninoiiolaiiduiii, quod saiKlae bcriplurac
'^
devolionem consideraturi, quam utiiissimaedispula- auctoriiasiiiconcussa pracsciciitiam siiiial clpiac-
lionis, si tatnen aliqiia uiiliias iii ea sit, (iespeciuri, deslinalioncm, lut solam ab.soliiic praedosiinaiio-

ne forte quasi commoti in iios irruanl dicluri, nos nem, iioit nisi ii. Iiis, (pios Dcus clegii au actcruani
"".
essedeslrucioreseipracscientiae, eipraedestinatioiiis beaUtiulinem pcssidciidani, invcniaiur posuissc
divinae, qiiia, si stiuiiosius iiispexerinl, a«sertionis Ad i^utid probindum Apostoli diifa MilKciniil. .\geiis
earum pluriniiim in eis invcnient, destruvtiouis vero 'l"ii>po ad ilo nu os : Scbr.us, iiupiil, quonium dili-

niliil. Quid euim? Nunquid vcl pracscicHiuim Dei r. (jentibus Denm orrnia coopcyanlur in boniim, liis, (jui

dfeslruit, vcl ejus praedestinalioiiem coiupninil, qui secundvm proposiui.m oocnii siinl ; (juoniam , quos
eas translalc de Deo pracdicari asscrii? Qua>i * non (inlepraeschil , el lirurdcslinavit c;m(ormes fieri ima-
pcssit a temporalibiis ad aeterna, translotio Ocr; ijinis t iUi sui, ut sil ipse pri.noijcniins iii muUit fratri-

inodo quodam simililiulinis, .nut ab his, quae suiit, Ims. Quos av.lein pruedcslinavil, illos el oocavil ; el

a.i ea, qiiae non sunt, modo pulclierririw contrariti- ifuoi vocavit, ipios el justificavii.; quo;i aulcin jnsii-
'"';
lalis? Aut quasi roclac fidei rcsislat, si quis dicat. ficwjil, ipios el glorijicaiil >^. Il<;m ad Epliesios

VARIAE LECTIO.NES.
•
Sic cod., !M. e.<. * Sii; ccd.. M. r«ro. ' Corr. M., coii. ijrweH/Jftw. * Corr. M , <od. prc5c«//a. 'Cod.
deligentius. * Cod. //»rtss;. 'Siccod., W. praescioit ct yraedestinavi}. * Cod. r.uta. * Oyd. perhibuni

" Endein anl siuiiliima aeqiKiiis ihaiius ad marg. adscr. llic dicit prac(^i'siiniiiione/n neeessiiaiern inferre
" Coiij.,
ct d. numiuid. '^
Sed quod vidcmus oin. .M. " Cod. ri)rt('K/o. '* Sic cod.. M. verba non
sibi<iuidcm. '* ( od. i/tcoHOHSd. '* Cod. posSiiissff. " {'.odi. efesios.
InOTAE.
* Roin. Vlli, i.S >;;(i.l.
 ^^^ iOANNIS SCOTI 400
Bencdtcius Deui ei Puier Domim nosin Jcsu Chmli, A « Esi qnulan. no|.u!iis praoparalus ad iram Dei, cluui-
qui tenedixit nos in omni benediclione
spiiiluali in nandus curn iliabolo *
»; Kern de Jmiaeis f : « Isli iudi-
caelesiibus in Christo Jesu sicut elegii
nos in ijiso anle gnaiiies nioriui el niorii senripiieniaeprAedesliiiali *.
consliiulionem mundi, ul essemus sancti el sine ma- llem : t Qunie dixil Doiuinus Judaeis, vos non credi-
cula in conspcciu ejus in curitale
; pruedeslinins nos tis, quia non esiis ex ovibus aieis o, tiisi ,j(iia videLal
inudoiHiomm fdiorum perJesum Christum in ipsum, cos ad senipiienium inleriiuiii praedesiinaios ii
>;
fecundum plucilam volunlaiissuac^ad laudcm gloriae
iJciilideni, qnoJ Dominus dioil : ner,;o po:est rapere
gruliae suae in (jua gratiftcavit nos in dileclo Filio
,
de manu patrls mei >, cxplaiianuD peisequilur di-
suo, iu qiio hubemus redemptionem pcr sanguinem cons : ( Quid potesl lupiis, quid polesl IV.r el Uiro?
ejus, reinissionem peccatorum secundum divitias
gra- Non perdunl, nlsi ad inieriium praedesiinalos J ». lu
liae ejus,quaesuperubundavil innosin omni supientia, libro, qsieni vocal Eiicliiriaion ' : « Uaec siii.l •, in-
el prudentiu; ostendens nobis sucramcnlum vo!uKt,!iis (juil, i.ma(fna opera Dcmini exquisita in omms vo!uH'
iuae, secundum bonuni plscitum ejiis, quod proposuit tates 1'jns ^, el lani sapienter exquisila, at, cuni an-
in eo, lid di&posiiioncm pleniludinis lemporum, ul re- gelica ei hinnana creaiura peccasset, 1:1 est, iion
staur^niuroiiiniii hi Christo, quae snnt iu cueiis, et f/uae qiiod ille, sed quod voluil ipsa, fecisscl, eliam per
super terram, iu Ipso, in quo ct sortc vociiti snwus, 1) eaiideni crc-alurae voliiniatei!:, qna factuni csl, qwoJ
praede.4inaii secundum proposilum Dei ab eo qni , Creaior noluit, iiiiplerei ipse, qao;i voluii, ben.; uie;is
,omniu operutur secundnm consiHdm tolniUa-is sune^.
et malis, lanqiiani sup.i:i:e bunii^, ad eoruiri damna-
Coiiira istaiii verltaiis i;im daram lubain quis honio tionem, quos jiisie pracJeslinavit ad poenam, ot ad
sobriae vigijanlisque fi-iei voces adniiiia! humanas? eoniin saliitcm, quos bciiigue praeJeslinavil ad gra-
Qiiis in ea non audial praetlesliiiationtMii omniiiiodo tiam 1 I. lieiii ex codem libro : < Dictniitir eiiam
esse sanclorum nullo niodo posse
, fieri rcpro- filii geUennne, non ex iila nati, seJ in iliai^.! ju-aepiMa-
horum ? li, sicut lilii rogiii praoparaulur in regn::m «"». In li-

IV. Quoniam vero sanclus pater Auielius Augu- bio de pcifeclionu ji5bti:iac homirips : t l;i eo » , ail ,

siiiius.eloqucniiae Christianaccopiosissimus aucior, Igeneie hominum, ([Ui.d praedesiinaluiii esl ad inier-

solerlissinius veritatisimiuisitor, propriae translaiae- itum " », In libris ile Civilaic Dei : « Quid dabit eis,
que loculionis, adexercitium eoruni, qui eum Icciu- quos praedeslinavil aJ vitaiii, qui haec dedil eis, quos
ri cssent, nobilissinius docl3r,aliquotiens in suorum jpraeJeslinavit ad moriom • i.
Jibrorum * serie invenittir t!ixisse, Deuin praedesli VI. Ilis el hujusuiodi verbis caUiolici * aucloris
nasse impios ad irfteriium seu poenas, ac per hoc solet haereiica insaiiire vccoidia, fidemque iniiius
i::lclligentibus cuin, ul ail Aposlohis, \aclus esl odor C eruditurum hipiiiis tleiilibus laniaro. Quis eiiiiu igiio
vilae in vilam, mn iiitelligciilibus vero odornwriis iu ranlium modos loculioiium, quibiis sancli Patres uti
niortem ^>, praeseniis causaeraliopostulal,ipsii!s ver- solent, non facile possii seJuci, uuJiendo praedcsti
ba iiuasi sibiaiei repugnanlia ponamus, uii loclor naiosaeterno igni praeparatos adirani Dei praedo-
, ,

inteiligens Aicilius iniendai, qiio geni^re locuiionis siinatos a^.orii senipitornae, praedesiinatoa aJ i.iler-
dixeiit, praedeslinaiionemt'iivi!ir.ir, niriqiie honiiiium itum, ad poenani, celeraque id genus, i!l sine ulU
gencri convenire, vidclicel eleciiii per graiiam, re- liaesitution;: concodat, aul duas pr.iedcsliiialione.s,
lictisque per justiiiam, eademque tlicla, quibus unaiir plaiio sanclorum, alleram impiorum sibimcl
,

male utendo liaereiicus erroris siii pcrfidiani conaiur per oinnia con|rari;is, anl unani eandemqiie divi-
astruere, ponenda esse jiulicaviinus, ut eisdem sa- liain praedosliiiationem sanctosque impiDsqiie am-
ijiitis, quas in corda simpiiciuni incaulus exiorserai, plecti, eaiiiqiie simul contrariorum, quod ralio de-
vulueraius reccda;. negal, esse c.ipacem. Cui doicndae miseiiae iilillime
V. Ait eigo Augiislinus in quaLiam homilia ad po- succurriiiir-, quaudo ea.Ieiii praedesliiiaiiosecundum
pulum cxponeiis illud Evangoiii Priuceps hujus : eunt!em .\iigiistinum dofinitur •, ejusqoe dofinilio
viundijamjudicntusesl ^ « id est judi.-io ignis aeierni suis dictionibus defondilur. E>to igilur, haeretice.
jiTvVocabiliicr destinalus esl ''
». In exposiiione *^ paraius, aul te dcfcndcre, quod nuilo morto vale$.
quoque Evangelii secnnduai Joainnem, ubi tcsiimo- aui tceniendare, quod i>oles, siveriiati coiiiradicere
nium praecursoris sui de Chrisio explanal, dicit ^ : desiir.ts. Audi piaedesliiiaiionisuivinac lenninos de-

VAIll.AE LECTIONES.
' Sio. cod., M librorHm ruvrum. * ('(;'. dhibulo. * CoJ. encheiridon. CqJ. caloloci ; sic saepe.

'Sie. iM., ccni. succurenrtiur. '^

C.ot!. Wij^'»«(7ur, sic nhique.

r^OTAr:
" Ephes. I. 3 seqq Joan. X, 29.
MlCor. H. 16. i' Augus.tin. I. l

•
Joan. XVI, II ! HsM. CX 'J.

<• Auguslin. homilta 95 in Evange Jocnni-s ' Augu«liii iMichiridion c. lOsJ.

e Augusiin ihid. iracl. l^. " Auguslin. ibid.
^ Auguslin ibid. « Augusiii). de perfecl. jun. »•. ir».
» Joan, X.26 AugusUii. de Civit. bei ,\\li. 'ii.
b Augusrm. ibid. iraci. 48.
401 MBER DF. FRALDtSTINATlONE. ^02

finllionis, qnos iiiillits r>^clc (ledr^iUitmi ;'.iil miiuis A vcnim csl, sua, (luae lallj nrnilaii<|iie iion polcsl.

piaesciciilia opcra si:a riiliiri (iisponerc, oisiiiiito,

art:%ie, aiil plus au;!ol oxlcnderf, nuUus ciuiloiuio- iil

sus polcsl inlirmare. In libro ad Proiponmi cl liila- iiec aliiid quidquain esl pracdi^siinare : vcnmi esl iil

rium : « Pracilesliiiaiiocsl i, inqnit, t quac siiic prac- omiiino iiocaliiid quidquam

: esi piaedeslimire, «|ii;ini

scicDtia iioi) potost esse. Polesl auieiiiossesiiic |>i';ic- in. sua, (|uae falii iriiuariiiuenoii polesi. praescier.iia

desli::atioiie pi;iescienlia. PraeiiosliiialiOiXi (iiiippe opera sua fulura tiisponcre. Iliiic coiifidiur alia con-

Peus oa prjiescivil, qiiac fueral ipse facl-.iius : mule versio. Si oiunis praescienlia, q'.:a Dciis opera sua

(lictmu osl focit, qii;ie fiilura suiii. Praosciro ajiteiu fulura disposuil, diviiia praetiasliitalio esl : omnis
polpsi ' eiiam, qiiae ipse noii facil, sicul qiniecunque pracdesiinaJlo, qua Deus opera sua fiitura disposuii,
... ... . n . . ~.i. ..•:..»
peccala " > divina praescii iUiaesl : conficiUu- er^M), praedeslina-

VU. .\ileiu!o, qiialls sit isia dofiiiilio, qnae a lionem Dci itoa essc ni.si i:i opcribuo e]us, quai.'0o
ditTeroiiti:* est a^isiimp.la ". Est ijjiuir (alis (Hflerentia niiiil minns. niliil ampruis co'.uinetur iii
ejus defiiii-

inierpraedeslinaiioiieinolpniescientiani, quo.l omnis. lione pi-aeier diviuoruw operiiiu (ii^^josilioiiem.

praedesiinaiio praescienlia , non aiitcm omnis prae- SeJ ad hacc diclarus es Ad Dei opera perti-
II. :

scicnlia prae 'esiinali;». Praescieniia namqiie Ipsa, r.ere, itisle danuiaudos pracd.islinare ad
poeiiam.

Dous praescivii ea, qiiae fuoral ipse B ojusopcra pt^rliiioJ, graila salvandos prac
<(ua f;iciiirus, sicui ad
. ... .. . _ ...... . • ...,.
i;^liinoiiiis
::,«;....,!.....
ejusdem
pr;ic;loslin;ilio vore spocialiterque dicitiir. Ea vcro deslinaro aii beaiiimliuem, ei fioc
pracscie:itia,(praoa,quaoiion facit,prae£civit, i<lost, sancli Augasilni fiimare couaberis. Quae eo, qiio po-
peccaia oorumquc pocnas, praescienlia absolale p!a- suisli, ordine posaimus, ul in eis, non quod lu, sed
cuii vocari.ila, iit ea tanlummot.lopraescieiUla, quae quod ille voluit, videantus, Qtionim si unum rcoie

dicilur praedeslinatio, in hono .^eaipcr inlel!i{,'alur exposllnm, sulViciel ad cclera inlelligenda.

; fucri.
exqv.hila
50la vero praescicnlia sine praedeslinatione omnino Ponamv.s ergo [\h\d:i Magna operu Domini,
maloriim ost, qiiae Dens noa facit. V.l r.c nllus inde in »mnes volunlaies e]us 8, el lain sapienler exquifij-
id
dubiJaiot, atijocit : i Quocirca pracdesiinaiio Dei, ta, ut, oum angolica el li:i;nana creainra vecoa=.sei,
qu.-xe inlionoest, gratiae est praeparatio; graliavero est, non quod ille sed quod volnii ipsa fooisset,
,
.

etiamper eandcm creatiirae volunlalem qua

faciuiu
osi ipsiiis praeJesiinaiioniseffoclsis ^ f. I.ieni in lihro - ,

(le Dmin pcrsoveranliae easlein planius apcrit dicens csl, quotl Crealor noluil iinpleret ipse, guod volint, ,

I !st;i ijiitnr sna don.i, quihuscunqiie Dous donat, bene ulens cl lualis tanquam sumnie ijouns, ad ,

ad
procwl (.'iihio sc (latiirmn esse praescivit, ct in sua eorunt danmationem, quos jusle praedesiinavit
praesoiontia )uaeparavii. Quos (irgo praedcsdnavil, poenam, eladeorum salutem, qiiosbeiugnepracae-
ipaos el vocanl <•, vocatione illa, de qiia diclnm esl : C slinavit ad gratiam ^ i. Ecce in una ea;lemqae s.-^n-

Sine poetiiicniia funt dona et vocalio Dd d. Namipie lentia : i Pr;iedestinavit», inquit,» ad poenam»,«pr:ie-

in sna, qn.ao falli iiiulariqiie non polesl, pra •scienti;i desiinavil o.d gr:iliam». Ubi.tiiKiOsumus, responde.is

oper.'^ sna futsu-a disponere, id omnino, nec aliu.I aJea.quae inierroganuis, ulrum a;!juslii!am Dci, a;i

t^ns gratiam pertineal

praeJcsiinarc impios ad
quidquam cst praedeslinare « .. Huic clarissimac ad
llihae aiqne apertissimae Chrisiianorum casirorum poeiiam Rcspondebis, credo, ad justiliam ; ail
?
non igili:;-
qnis dissonare »
praesnmat ? Qiu^e apcrlissima voce enim, qiios jusie pracdoslinavit ad poonam,
praedeslinatio do-
resonare non desinil, id^omnino, nec alind csse, ad gr;'.U:un. Ac per hoc, si poenac
Di^nm praodesiinare, qiiam praoscientia sua opera, num Dei uon est, sed peccali judiciuin, nccessjino
quae ip.^o faclnrns fuorat, disponere. Dic, qnaeso, seqnitnr, ul aut nUsnm sil, quod ipse Augnsliuus
graiiae
ulnim i.sta definilio praedeslinaiionis vera sil, an ait : « Pracdcsiinalio Dci, quac iu bonoesi,

fa!sa
>
Si f;iisa esl, reprehende Augustinum:, si vera esl praeparatio ' » ; anl e conlrario accipitiu praede-

esl, talis lieri necesse est, qualis ipse ait in libro de poenarum. Esi anlem verum et immutahile^
stinaiio
est, gra-
animae qnaniiiale : < DoQniiio ^
nihil miiius, nihil quoddixit, praedestinalio Dei, quae inbono
inleUigi voluit,
ainplius ooniinet, quam id, quod susceptnm esl ex- _
liaeest praeparalio. Econlrarioigilur
phcantjum; aliier omnino vitiosa esl f ». Uiruiu au- ^ quod posnii, praedesiinavii ad poenam.
lem hujusinodi viiiis carcat, conveisione ' e.\plor;-.- m. Scd ne forte objicias « -Non dixil,praetlesiina- :

lur. lio Doi esi graliae praeparaiio , sed pracdesiinatit»

Ui)i
CAPITUfAIM X!I. Doi, (iu:ie in bono esl, gratiao est praoparalio.
Dc dc^iil'ione jiracdeslinationis. viaolurlocus reliuqui allerius praedestinalionis,
tjua,.-

aut cadem p.'aeJeslinatio, si

I. Fialigitar hujus dcfinitionis couversio sic. Si tanqinm iii malo sit;

VARIAE LEGTIO.NES.
» '* -•
CoJ. cunvensiom. ' Ctwi.
'
al. potcns csi. - Coil. asumpia. Covl. disonare. Cod. diffinio.

obicias.
NOTAE.
a An"iislin. dc Pnwd. Sanclorum c. lO-
f Aiifi['istiii. r/j Quamit. ani.uac.
i>
e Ps;;i. CX., 2.
.'Viign^iiiii. /. /.

e Uom. vM., r>i).

!i
Angiis!in. Encliiridion c. 100.
^ Uom. XI, 20. '
Aogusl. de Vrard. sunct. c. 10.
• Augusiiii. de Dono pcrsever. c. 17.
403 JOANiNiS SCOTl iOi

iiiia solaqiie esl, ia bono el iij mula fieri posse rion A Scriptitra, queinudinodiim inlerpellal Deiim aJversus
itegaliir. Priuiwin utlendc, un:t!i: ilcriiiiiioiiem duas Israel « el celcra. Scd t^uid dicii iUi, in(|uit, respon-
pracdcsiinalioncs onniino iion posse coiiiinere ; de- sum divinuni '! Reliqui milii seplem riiUtia t;irorum,qui

iiide, qiiod, si nuUa aiia denniiio praeJcsruiaiionis noii curvdverunl cjcnna * aaie Baal ^, Non eniin ail,
verioi' apliorqwe inveniaiur, qiiani iila, quaepraeJi- reiicla siint inilii, aut reliqucrunl se nilii, sed reliqiu

cia esl, el niliii nisi opera divina compreliendil, quac ntihi. Sic ergo, ijiquit, c/ in lioc lempoee retiquiae pcr
crcdenliuni dul)iiaiite jjona suiil quid nos eieclioncin ({raliue [salvae] '• factae suui. Si auietn
iiuilo pie :

cogii, aliud aliquid subaudirc, audienies, praedesli- yfulia, jam non ex operibus, ulioquiu gralia jum non
iiaiionein Uci, quae in bono esl, nisi scniper eani el esi <jrnua ^. El conneclcns illa, quae jain supra inier-

bonani ei ia boiio esse? posui : Qnid ergu?E\ Imic inlerrogaiioni respondens:

IV. Si aulem dicis, bonum esl , praedestinare quod qiiiierebai,nu[tx\\.,hrael,hoc non esl consectilusy

inipios ad poenam, el ideo inler opera Dfi reputan- elecliu aulem consecula est, celeri veroexcaecaUsunl^.
dum, respondemus, bonma, quia jusium. Sed quo- Ii« ••ac ergo eleciione, el in liis reliqulis, quae per
niani non cst Dei «loimm, cum ejus sii judicium, elecnonetn (jraliae sfl/tae /«c/fli? «««/ , voluii intelligi
«runis aulein prae lestiiiaiio Dci oiiinino esl praepa- plebs-m ,
quam propterea Deus non repulit, quia
yalio graiiae, umnisque gvaiia donuni , necessario B p«"acscivit,Haecest illa ciectio, qua eos, quos voluii.

colligilur omnis divina pi'aedcslinatio uonoriim cjsis e!i'(jil in Christo anle conslUuiionym mundi ", ul

yraeparalio.PoenHproculdubio impios jiisle torquei, easent sancli el irnrnacu(ali in conspcelu ejus in ca-
quod donum noii ^sl; alioquin, sl esse! dor^um, non riiaie , praedeslinctns eos in adoviionem fiUoriim'^.
torqucrel , scd iuitsue liibcr.irei. Kon esl igitur rsnllus igiiur, qui baec iiitelligii.negare vel.dubii<ire
praedcblinaiiu pcena Qiiod si cssct, non esseipocna, permiuilur, ubi ail Aposlolus : Xon rtpulit [>eas

sed gratia. Esi ;miem poena. Non est igiiur pi.acdesii- plebcm suam, quuni praescivit, praedestinalioiiem si-

iialioejus. rioinde peaedcsliiiaiionem in dorns divinae giiificare voluisse. l*raescivii enini reliijuias, qua»
largilatis seinper intelligendam esse, si quis adbnc secandum eieciionem graliae fucrat ipse facii;ruSj

dnbilal, librum sancliAugustmi de Donoperscvorai;- hoe esiergopiaedcsiinavi»; siiie dul)ioenim praes i-

liaeinteiuusperspiciai.ineoloco, ubiail: ; llaeci,irt- vit, si praedeslinavi!. Sed praedcslinasso esl hoc

qiiam, « Dei dona , si niilia est praedesiinalio, (juani pi"aescisse, qiiod i\icral ipsc faciurus. Quid ergo iios

defeiidimus.noii piaesciunlur.TDeo. Praesciunlurau- prohibei, quando apud aiiquos verbi Dei IraclalorPS

lem. iJaecesligilurprajedeslinalio,quamderen;liHius. legiirins Dei pracscieniiam ; el iigilur de vocaiione

Cndft aliqiiando cadem praedeslinaiio sigiiificaiur elcttoi um , e:mdem pr.iedeslinationem intelligei"C

eliam nomine {«racscicnii^se, sicnt.ailAposioius : iVoj* ^ ™»S'S *^"''" "' f'^>l-»sse vob.ieruiil boc verbo in ca re
uli, ijtiod ei facilius intelligilur, ei nor. rcpugiial,
»?pv/ij Deus plebem suam, qmnn prachcrcil '^. Hic '

([uod ail pra.cs(ivit, non recie iiileiligitui-, nisi pi-ae-

imo et congruil. verilati ,
qu.ae de praedeslinalione

(ifsiinavil, quod circumstanlia ipsiiis lcclionis osicn- graliaft pr«cdicatur. Hoc scio, uemiiienicoiUra islaiii

dil. Loquebaiur enim de reliquiis Judaeonim qiiae

praedosiiiiJitioneiii.quam secundum Scripturas san-
,

ctas dcrendimiis, nisi errando disputaie polciisse i ».

saivac faciae sunt pereuiilibiis celcris. i><air. siiperia.>

dixeral ad Israel *, dl.xisso Propbelaiii : Toia die Y. Si eigo sancli Auguslini credi-ndum est ;iuclo-|

exiendi ' manu^ r.ieasad popuhnn 7ion cr^uenieni, et ritaii, icnmo pcr eani verllaii , inconousse «lebemi:!

contrtjdicefiiern *>. 1'a lanquarn responderctur-, nbi banc regiilam leiicre, ut quotiescMH(|ue seu in sancL
Suniei'go faeiae promissiones Dei ad Israel, coniinuo Seripii'ra, seu in lracia\oribus ejuspraescientiamdivi

subjunxil : Dico ergo, nui quid repulti '•

Ihnis plebein nam rcperir.mus,sidesaiicloru!n clcctione seiinofue

.'iaam? Absil ; nuin el e.go hriieiiin sum , cx seminc rit, inillaleiiiis pcr eam nisi praedcsliii:il:oiic;nsigni

Abruham ", iiibu ^ iienjamin '. Tanquarti dicerel : ficariaccipiainus. Elsi sicest,quisiion videat,omnen

Nain fl ego cx ipsa plebe sum. Demde addidit, iinde Deipraescieniiain ad sanclos perlincntem nibil aiiu(

nuiif agimus : non repaln Deas pleben^ suam, quaiin esse, nisi eorum praedesiinaiionem. Proinde coi»

pracioivit. Aique ui (.sieiidciei, Dei gralia fuissc t> ncxione verae i-aliocinalioiiis colligi poiesl : omni
relici:-.s reliqiiias, iioi. meriiis operum eorum, se« ii- praescicniia periinciis ad eleciospraedestinailo es[

liis afijcnxiJ : An nesciu^ m neliu iiuod

^"
dicu J uuUa praedcslinal.o, nisi clcctorum cst : luilla igilM

VARIAE LECTIONES.
•
5ic cod., M. Ho-:. Cod. ijia/jf/, s.cobiquc •-
'
ai. expandi. * OoJ. reppulil, sic iibtque. * {-9^
A. * aL (jenu. '" saivae cqe
*Sic c;»d., i\!. de iribti. ' Si..- cod., M. (juid.
*"
arfj«/ig'"/. o:ii.
habraiiam.
" Sic cod., M. mundi consiiiuiionein. '* al. uuiem.
NOTAE.
« Uom. Xl, 4, 5, G.
a Rom. XI 9.
^ h(nn. XI, 7.
b Isai. LXV,2. '
Kl»bes. I, -t, :;.
c Rom XI, 1.
I Antriisiii! de Dono perscueranliu; c. 11 in Qu
i Rom. Xi, -i.
el C. KS,
f fium. XI i.
i
i\\ Reg. XiX, 18.

1
m LlftEll I)E PKAEDF.STINATIONE. -106

iioxil
jjracscicnlia pesliueiis ;»d eieclos iiraedt^siinatio iioii A biis, (|i:id fiilu!) snnt , iion ah illo, qui cos

esl». Niilliis cliyilMr :<il |)OCi»<»m . i)iit)rr»ii.l*i ^1^50 |tiae- iioii liabcie perseveraiiliam, (inae ad iieaiam viinnr.

de.sliiKUiir pofiui, (|iiae re)iroboni:u esl proprin ? An perducil eleclos, scit(|ue iiius [ita] * sU«re, ul prae-

tbrio, !;!i('m;uiflno(lum clocii dicunlur, (|iii nou' Mial M^ierit » esjie casiiros'' >. • iNec iios moveat, quod
elocii, iia praedesiiuaii , (juition Mini prae^lesiiiiuii, lillis suis qulhusdam Deus iion <ial istam perscve-
el rilii Dci, qiii iioii siiiil liJii cjiis, |U':icdicto coiitra- raniiam. Ab.sii enim iit ita essei, si de illis praede-

I iclalis aiodo ab aucloribus sacpe soiciil vocari. Slinaiiscsseiil, et secnndum proposiium vocalis. Qul
VI, Siautoiii (jiiacis, ubiiiivoi;ii:uiitrro|)ri)hinp|ici- vero non sunl filii promissionis ", jaiaisli, ciim pic
laii eleoli. cuiu iion siiU elecli, el fiiii Doi, (jiii lum vivunl, diciintiir Sed (|uoniam vicluri
lilii Pei. suiit

suiil liHi cjiis, loge saiictuiii Angr.sliiuuit iii iibro aij impio, ct iii oadem impielate moiituri, non eos dicil

Frosperuiii elllilarum iuijusmoiji verbislo(|ueiilcni ^ : liiiosneipracsciemia Dei. Siintenim lilii [)ei,(iui non-

• yuicuiMiiio elecii , siiie (iubio cliaiii voculi , noii diim suiil iiobis, el snnl j-^m Deo. Dequibus ait evaiige-

aulcm <|uicunque vocaii , cojiseijuouler oiccii "^. I!li lisla .loaumis " : Qida Jesu» iuorituius^yatpyo ijcnlc,

ergo electi, ut jiacpc dicluni esi, (/i/i sccunduin pro- ncc taniumpro(jeute,sed eliiuiiyUl jilios Dcl Uispersoi-

posilumvocfiti,(juioXinin ptuede&iiiiiiti,u(tjiiepr:iescili. congregarct in umm'^. Quod ulique creJeiuIo fiiluri

lloruiii si quisipi.im perii, laiiiiur Dciis. Sed uemo H erauiper Evangeiii praedicationem, ct tameii, aiile-

coruni peril, quia nuii falliiur Deiis. Ilarnm si quis- qiiani esset faclum, jam filii Dci eranl in memoriali
qjiam peril, viiio buniano vinciiiir Deus. Sgd nemo Palris sui incoucussa stabilitaie conscripli. Et suiil
eoruni piMil, quia i.ulla re vin( ilur Deus. Eli.cti oniiii rursiis quidaui, (|ni " filii Dei propier susceptam vel
siiiil atl regnnndiim ciini Cliristo , nuti qiiQinodo leiiiporaliier graiiamdicunturanobis, necsuntianien
elecius csi iudas, ad opus cui congniebal; ab illo Deo. De quibus ail idcm .Toaniies : Ex nobis exwrunt,

quippe eiecius est qui novli b( ne uli eiiam malis, sed iton eraut ex iivbis i . Cuni crgo lilii Dei djeuntur
,

ut el per ojus opiis danuiabile iilud, proptcr qiiod de liis, qui peiseveranliani non jiabiieruul, ex nohis
ipsevenerat, opus vencrabile compleretiir. Com ila- exierunt , std non erunl ex nobis , el aadiuir »»,

que audimus : Sonne ego vos dnodccim elegi, cl unus (luod si 1'uisscnl ex nobis ,
permansisseni uliijue

ex voois eiubolus esl •^, ilios (Iitbemus iuleliigere nobiscnm ,

quid xliud diciintur '*, nisi noo eranl
clcctos per miscricordiaiii, ilium per jiiiicium; illu.s fiUi, eti:im quaiido erani iu professioue el nomine
jcrgo elcgiij * ad obliiioiidiun * regtium su'i!iii, illurn lliioriini ^ »

!id fundendum saiiguineip siuiin '• « rirmina anlcm CAPITIJLU.W Xlli.

(undamenluni Vei stat , Imlieus signacuUiiH lioc Quid poiesl coliigi ex praedicta saucli Augu&lini
^ senlenua.
Scivit Deus, ijui sunl ejus <^. Iloriiin /ides, quae per
dileclionem operutur ', proleclo aut oniiiiuo non da* J.Cujnsscnieiitiaedictapaulodiligeiiliusconsideraia
ficit, aiit si qiii sunl, quorum (lelicil, reparalur, sufiiciur.l his, quae suad(ire conainur, probandis. As-
»nlc(jiiam vita ipsa liniatur, el delcla, quain incur- bumens iirupio, quod Domlnus siiis dixil discipiiiis :

eerat ^, iniqiiitate usque in liiiem pcrscvcranlia de- y«nne ego vos duodecim eleyi, et unus ex vobis dia-
putaiur. Qui veio per.u'vcr:iiuri non suiil, ac sic a bolus esl i.snbjimxii el ait: IUos (Jcbemus inieliigere,
fide Clirisiiana cl coiiversatione iapsuri sunl, ul tales videlicel aposlolos undccim tum; niimero, vocalos
eos viiae iaijus finis itivoiiiai, procul dubio nec illo secundum propositiini gratiae, illiim per judiciuiu,
l(M;ipore ,
qiio bene pieque vivuiU , iii istorum sciliceiprodilorem,secundum aeqiiainen jiisiitiaera-
nunioro co4i:pulan;ii .suut. jNon eiiim suiit a inassa pulsum. llli ad gloriam eiooii, iile ad poenam in ;

illa perdiiioiiis praescientia D^l et praetIesii:i'atione omnes sahandi per graiiam, ad linom liujiis vitae
illis

discrcti. Ei itleo nec seciiiuliint pioposiium vocaii, ac ia bono mansuri accipiendi, in lUo cinnes uioriluri
per lioc iiec olccli, sed iii eis voca'i, de quilsiis diciiim per judicium. Ad lempus vocatl ino.x proposiluni ,

csl : mulii vocaii, [el mu in eis, de quibus dielmn pie vivendi liiiserluri, oiiines tameii dicunliii' elecli.
esl] *, pauci viiro electi «. El tiimeci quis cos neget , cun» nou sint electi , nisi confornien intaginis ftlii

electos, cum creduni , et haplizanJur, ei secundmn /)«;j. Celcri vero putaniur clccti a nescieniihiis, (iiiiti

Ueu.n vivuni? Tamen « dicuntur eiecii a nescicnli- luturi sunt, ac per hoc iion electi.sed reprobi suui.

YAUIAE LECTIONES.
* al. aiitoin. crgo degit om. col., add. .M.
'
Cod. optinendnin. .sic uui(pie. * al quac intercurreraL. ''

*
'^
et nonin quibus dictuin cst om. c(ni., adil. M.
eis, di' '^:\l. phtnc dic. ' al. s/hi. iiii <>;:; « i'd , arid.
M. * al. praescirel. "*Sic cod., al. //i(i vne f>un! fiiii promiiniunis. ?iam isli. " Coi \. Joluiiiiiis, sic ubi
qiiei- ** (jui om. cod., add. M. " Sic col., M. adduni. '* Sic Cod.. M. diruni.
NOIAE.
• iJ \e:Itati uon toiigrnil. Nam oniiiino ^)i-ao- ' G:ii. V. 6
soieiitiaiii Dei intij- ot praedestinaiicioem probe di ^ hhuiU XX, i.f.

3tit)gi:cii(ium esl. '' Auguslin. de Cnrrcpt. et (•rat. 7.

•* Prudoiiliiis : Nunqnam et Palres ilu sensiss<\ n\ ele- i
Joaii. XI. ol.ai!.
r/ospio non eleciis,filios Deiuvo non liliis iiosiicrinl. j I Joan. li, i'.).

« Cf. Maub. XX, IG. ^ AngusJiii. ihiU. c. 9

^ Joaii. Yl, 71. • Joaii. M, 7t.
Ml Tiin. II. 19.
^^"^
JOANNIS SCOTl 408
Oicunliir filii Dcl, cum sinl filii {lerdilioiiis, qiios A »10(10 vacillat : si cmhcs praeJosliiiali siinl fclecii.
oiiines iii pruditore '
suo Oomiiiiis signavii. Ornns uiiJc ncino fideliiiiii dubitut; onines aiiteiu elccti
qiiippe Pulreni pro eN'Ciis snis : Quos, ail , dedinti oiniiino Filii Dei sunl; onines igitur praedcslinaii
viiltiy cuslodiii, el nemo ex his periii, nisi jilius per- Filii Dej sun!. Quae coiiuexio siare nullo modo
ditionis*. Elccius igilur dicebauir jjidas, quia vo- pussel, si hi Ires terniini aequaies uou essent, id -

cafus esl iiiler electos; lilitis direbaliii, quia iiiler csl filiolilas, clcnio, piacdeslinalio. Quantum eniin
fValrcs Cliristi a nescicntiinis coiinuineialvalur. Sicut coiuprcliendii (ili<di!us, tantuui elcciio, el lantiirT!

autcin nullus ainljigil, c conlrarlo vocari filios praeier cleclio, quautuiu pracdcaliuatio. Ideoque irespares
oos, qiiibiis liaercditas paterna desiinatur; ilaecoii- termini sine ullo vitio euiTunt. aique recurruiii.
trario vocari clectos, nisi quia consoriio aliorum, Sicut ergo fruslra quaeruntur Filii Dei praeter cjus
-qiios juslc massa dainnata in niiseria deiinel, ad electos, ita frustra putauiur cjus clecti praeler ab
bcalitiidinis gaadium segrcganlur. Elqueniadinoduin eo praedeslinatos. l.l re^ ipiocatim : -Sicut inipie
iion sunt niii si noit sinl liaerciles, sic electi nou
,
pnlantur pracdcslinati a Doo pracicr ejus clecios,
Kunt , si non siiil diiecli. QiioniOiio ergo nisi e coii- ita supervacuo (lesiimantur clccti Dei praeler ejus
irariodiccreturJiidaselectus, duinnonessetdileclus? filios. INon suiit igiiur pracdestiuaii, si iion suiii
Si euim diligeietiir, ulique non repellerelur. Aut B Dei Filii. Ul cnim simul non pofesl csse, ut cl Fiili
(juouiodo elcctiis ad judicium igiiis aeietni ,
qiii, si Dci electi siut, ct praedeslinati noii sint, ila simul
. essei clectus, pioculdubio ad viiaui periinereiactcr- noii potest esse, ut et praedesiinaii a Deo suit, el
nam ? electi filii ejus iior. sint. Prouide queniadmodum
11. Quod si ad hacc impudenler resislilur, debcmiis Judaei perfidi,quibus Salvalor ail : vos ex palre dia-
acciperp per Judae prodiloiis abusivaiu eleclionem, bolo esiis ^, a Doo praeilcsiiuati suut ad iuteiitum,
justam ejus reprobaiiuncm ; per cjus vero, q;ia ad cum omnis a Dco piaedcstinaius uecesse esl, ut sil
leuipus vocatus, liiiQliiatem, justam ejus meriioquG cjus electus, ac per hoc ejiis filius, inveuirc quis
pciernaui abdicsfliouem, quia nun(|uam elcclus fuJ!,
potest, si iioii in illum, qucm saepe diximus, oppo-
S'Ciil mmquym r.cprobus non fxit * : siiniliter amicus, silorum locum respiciatur, quo somiiur lahs a cou»
qui .sempcT erat iiiimicus. Proinde non video, cur trario forma diceudl?
saricti Patrcs dubiiareiii ,
pulchro locuiionis modo IV. Jaccat eigo haereiicorum garrula procaciias,
fiducialiter enunliare praedestinatos ad poeuam, vel teueaisaua fides pracdeslinalorum, electorum, li-
interitum, ceteraque hujusmodi, quo-ties eis iii li-
liorum Dei lianc iiiconcusseregulam,ui quoticscuu-
brorum suorum scric placuit poneie , cu:u ipsam
que vel audierint, vel legeriat piaedeslinatos ad
verilatemnoudubiiariuicodcmmodolocuiamfuissc, Cj,,.^,l,.„,^ .,j pog,,.,g^ j^j interitum, seu supplicium,
qualeimset suiumac sapieiuiac, quac in eisloqueba
nilnl aliud seiiliaul nisi non pracdesiiuatos, sed a
lur, vcstigia nou dcsererent, cl suam cloquenliam niassa damnabili meriio peccaii originalis aique
lecluris exemplo futuram prctiosissimis (Iguralac
proprii mm esse separatos, ideoque impie vivei-e
pronunl.ialionis If-pidibus oniarcnl. Si ergo Domiiuis
permissos rclictos, suUnde aelerno igiii plectendus.
proililoiem suum iioii criibiiil appollarc (;!cclum, cur
cjus iMsitator sancliis^^AtigUbliuus crubcsce.iei, euut- CAPITULUiM XIV.
dcm , scilicet prodiioreu; , vocare praedesliuaium? Teslimonia sancli Auguslini simul coUeclu, quibus
SimiliierqueJudaicumpopulum,iiividaepeifidiae^re- (ipertc couficilur, iion esse uisi unam praeJeslina-
tioncni, eamque solmntnodo ad sancios perlinerc.
fcrlum, Domiui uoslri. jesti Clirisli liadilorem, ac
pii rliocinlcremplOiem,cr.i l;acsitareipr<:edeslinatum I. Et ne quis fortc nos aeslimet nostro sensu pro-
(iiiere ad iulerilum? Cur i:ou dcinile generaliter prio talia dixisse , nullius auclorilalis gravitalc

'omiics impii ad siipplicium praedcslin:!tl enuuliarer.- sufTiilti, piacuil nobis, lestimonia * saueti patris Aii-
lur, cuiu cl vcrissima. ra'io suadcat, et aperiissima gustini simul colligere, ui prudens quisque cogno-
comprobct auctorilas , nou o.^sc Filios Dvi praeter scat, uullo modo eum duas praedesiinationcs dociii
clecios ejus, neque clectos cjus pr;!ctcr ab eo prae- ^ nec unam bipertitam, nec dtiplam , ui Golesc.;:i.
destinaios; et coiivcrsim liou csse praedesliualos edocet, et illam unam videlicel divinam^non nisi ai

praeter electos, ncqiie elcctos-praeter filios. sauctos pertinere, impiorum vero imllo niodo poss<
III. Iliuc cou!icit;ir incominutabili conciusione, si esse. In libro de Corrept. eiGratia : « Sanctis » ,iii

omucs Filii Dci elecli sunt, quod iuipium est negaie, quil,« inreguum Dci per graiiam Dei praedesiiuali:
omncs aulem dccli piociil duhio pracdcstinali, om- doniim perseverantiae dalur non solum, ul siiic isii

nes igitur Filii Dei praedeslinali sunt. Quae cou •

<lono perseverautes esse nou possiui ; verum etiani

iiexio coiiversione sui viiium non rccipit, nec uUo ul per hoc doiium non iiisi perseverantes sini ' «

YARIAE LECTIOiSES.
Sic cod., M. pgrditore.
* Corr cod. nunquani non reprobus non juit, M. nnriquam non reprobnt /"mH
^
,

*Sicc()d.,W imkUae perfidia. '

i\iM\. lcslimoni. ' Sic cod., M. e< diviuam. * al. Son tuntum tale ai
julorium perseoeruniiae dalur, sed laie ul eis perseveraniia ipsa donetur.
NOTAE.
* Joan XVll. 12. ^ .\\j%asl'i\\. de Corrept elCrait li.
<•
Joan. VIII 44.
 i09 UBKR F)J: PKAEDKSTINATIONE. i\Q

ei posl a,li(iiianla: i Ipse ijjllur cos fncii perseverare A biperiiia clivisio, iiieos procul iliibio, qiii ii) nuracro

iii boiio, (|iii ffcii ' b.')nos; qui auieiti cadunl, et praetlcsiinnionim siiftl, et in eos, qtii cxira niime-

pereunl , iii piaeilesliualoniiii nuniero iiou fue- nini pr:»e.icsliiialorum siint. i Ncscicnles eiiini »,in-

runl " ). AKciide, qiiaiR absolule (iixil, qui caduiU qiiit, i quis |)ei lineal ad praeilesliiialoriin: minieriim,

erperciint, in praeiicslinaiornu) iiumero iiou fnerunt. ([uis iioii perliiieal >. Kl iteriini : i Qiii praedestiiia-

Qiiomoilo liacc dicerei, si vcl duas praeiiestinalioiics los a praedestiiialis discernere non valemiis ». llinc

vcllel asserere, vcl unam in ihias partcs divisam, lexilnr qiiadrifariam inquisilio vcritalis pcr teira-

vel d(ip!am, iinam qnidem sanctonun, alleram veru gomim Omnis Iiomo aiil jiislus est, aul injustiK
:

liiipiis depuialani. Si * cniin duae esscnl, neccsse cst. Ilem, omuis Iiomo aiil prflcdestinalus esl, aiii

esset, tiiiam eis, quibus daliir doii:im pci'severaiiliac, praeile.iiiialiis iion esl. Si vorum es!, oinnis liomo

alteram, qiiibus catientibus et percunlibiis non da- jusins praedestiiialiis esl, falsum csl, oniiiis lioiuo

liir, distribui, millus tamcn bo:niiinin exoludercf.ir juslus prAedeslinains iion esl. Item, si verum esl.

iiuniero praedesiinatoruin. Nain si expcllerelur nu- omnis lioaio injuslus pracdestinaius non esl, falsum
mero pracdoslinaiorum, qui stando vivuiit, recipc- esi, omiiis homo iiijiisiiis pniedesiinalns esl. Vide *

leiur luimoro illorum praedestinalorum, qui cadendo vim rationis. Dno aflii inaliva iiniv(*rsaiia sihi iiivicem

|Kivii!ii.Similiter si una esscl pariita iii doas pjries, B resp •mleiit. Sicul enim omnis liomo jiisius pracdc-
^ei dupla, necessario in una sui parlc perdiios, in stiiiaiiis esl, ila omnis Iiomo praedesiinaliis jusius
aliera libcralos concludcrel. Quis crgo hoininum, esl. SimiU moilo diio universalia negaiiva sibi invi-

SPu angolorum bonorum vcl malorum, non sit in t-'^'" consentiuiil. Qiieinadmoduni enim omnis liomo
nuinero praedeslinatorum? An forle haereticus injiislus pracdcsiinaMis iion est, ita omnis homo noii

doict lertiiiin geniis ei liominum el angeloriim, quod, pracdcslinalus injuslus csl. llein, iii veibis ut.iiniir
quia ne(j bonum nec malum sit, praedcslinalorum iiisius Augiisiini, omnis Iiouio aiii ad nnmernni [irae'
nuinerum excedit. Quod si inendosissimum est, re- desiinatoriim pcrlinel, aiit non periinci. Oniiiiiim
Unquuntnr duf< lanium genera esse ct hominuin el aiilein homiimin duo genera essc, qiiis sapicnlium
angelormn. Sic eniin ralio dividil, omnis homo aiit diibital, diim verilas sine caligine clamol, noii cssc
bomi.s aui nialus cst; siraililer de angelo. Iiumani generis iiisi duos fincs, iinum (juidon pcrii-
II. Si igilur praedestinatio, ut dictuin est, divide- i:entiiim ad supplicium aelerinim , alierum vero
^reiur in-duas species aul partes, ([uarum iiiia honos, fruonrinm visa aeierna? Dtio itaque suiil sibi adver-
[. aliera malos includeret, quis extra pracdcstinalorjim sanlia.vita aeterna, et si!p|)liciiim acterniini. Proinde

numerum reperiri posset ? Et si sic esset, quomodo pcrtinentium ad nnmeriini pracdeslinaloiiim linis

praedictusauclorpronunliarcl, quica(Junlclpcrennl, ^ esl vitaaelerna, iion pcrtinenlinm vero ad numcrum

iii praedeslinalorum numero noii fuerunt. Non enim praedeslinalortim linis esl siippliciiim aciernum.
uit, in praedesilnatorum ad vitam nuuiero non Aie- Sed qiioniam promisinius, nos teslimonia saiicii

runt, sedabsolute, linpracdesiinaloruin numero noii Aiiguslini collecturos, placuil ea lantum assuiiierc,

fuerunt». Si crgo in nuinero praedestinaiorum non quibils luce clarius jicrhibelur divina praedcslinalio

fiieruni, extra eoruni numerum fuerunt. Qno confi- iioii nisi ad praep.uaiionem donorum Dei, quae suis
ciiur, cadenles el pcreiinies non esse ullomodo eleclis largiturus, pcrlinere, ac per
hoc ad ea, quae
(li-aedesiinatos. Quod apcrlissiine in sequentibus "O» ad ejus dona miscricordissima, sed ad ejus
uperitur, ubi ait : < Pasioralis necessilas habet, ne judicia juslissima occultissimaque, ouilo modo respi-

per plures serpant dira conlagia, separare abovibus, cere. Quamvis, ut saepe diclum, invenianliir auclo-

sanis morbidam, ab illo, cui niliil est iinpossibilc, res iroj)0 iilo solilo contrarieialis enuniiare prae-

iisa forsilan separalione sanandam. Nescienies. deslinatos ad pociias. In libro de Dono perseve-
?.mm, quis pertineatad praedestinalorum numerum, ranliae : < Ex duolsus parviilis » , iiiquil , < originaii

)uis non pertineai, sic adici [debcmus] ' caritaiis peccalo pariler obslrictis, cur isle adsumainr, ille

iflfeciu.ut omncsvelimus salvos fleri*»». « Proindc relinqualur, el ex duobus aelatc jam graiidib;is

[uantum ad nos perlinet, qui praedestinalos a non ^ inipiis cur isie iia vocclur, ul vocanicm se((iia!ui,

iraedesiinalis discerncre non valemus. el ob hoc '"e autem aul noii vocetur, aiii nou Iti voceliir,

nnnes salvos fieri vellc debemus, omnibus, ne [ui vocanlem sequaltir] •, inscrulabilia sunt judicia

)ereanf, vel nealios perdanl, adhibenda est a nobis Dei. Ex duobus amcm piis cur huic ilonelur persc-
nedicinaliter sevcra correptio. Dei est autem, illls veraniia usque iii fiiiem,)lli non deiur ', inscrulal.i-

nm faccre uiilcm, quia '*

ipse praescivit et prae- liora sunt judicia Dei. Illiul tainci» fidelibiis dcbel
lesliiiaviicoiifurmes imaginis filii sui « ». esse certissimiim, hu)ic esse cx pracilcslinulis, illum
Hl. Ubi daiur inlelligi loiius rationalis creaiurae non csse^^i. in eodem : i .An (Pilsqiiamdicer,'» aude-

VAftlAE LECTIOXES.
'
al.
f«n>. *Col., M. s/fv. ^ rie/»cm«s oin. cod., add. M. * Sic cod., .M. ^hos. * Sic M., cod. l''irf

iU vocantein sequaiur oni. cod., add. .\I. ' al. j//i autcm non donciur.

NOTAE.
c Aiiguslin. ibid. c. IG.
* Augustin. de Conept. ei CraL c. 12.
•^Augusiiii. i('»ii. c. ili.
«i
Aiigiistin. (!e Doxo i.erscver<trju;e c. 8.
4ff JOANNIS SCOTI 412

bil, Deuii! liOJi piacsciissc, quibiis essel dal;irus, iii A raleiniir << > * TeiiCnda esl igitur incoiioussac " liujus

credereiii, aiitquos daiurusesscl Aliosuo, ui ex eis dispntaiionis regtila,quac divinisleslimoniis darult.

jion peidciel quem<iiiam ? Quac uliqiie sj-pnicsci- pcccaloics jii nialis propriis csse " in nruudo prae-
'*
vit, profccto licncnci;! sua. qtiiijns iios (lig^inUii- sciios laiiliini, ni/ii praedcstiiialos; poenam auiem
liberare, pi-aoscivil. flaoc cst practieslitiaiio saiiclo- pincdolinaiaiii, Sfcundiiin qiiod pracsciii sunl *».

ruiii, 01 iiiliii aliiiil '

;
pracsciciUia sciiicel et pvae- V. His ci liujiisiiiodi sanctissiiiii palris Augiisiini

paraiio lieiioficionmi Dei, qiiihus ceriissinie libcrnn- di( lioiiibiis salis, ul opinor, pie credciilibus persu:i-

tur, quiciUKjue libera;j{ur. Cclcri auiein, uLi iiisi

dcii polesl, quod vcra ralio coinmcnual, Deum vi-

diviiio judicio reliiiqiiuii- dciiccl ad " poenain nulio modo pt^^ccaiKes praede-
ii) nii^ssa peidiUosiis juslo

l!ir, ul)i Tyiil rclicli siiiil et Sydouii,

qiii eliam cre- slinassc, sed suis nierilis ssipplicia condigiia prae-

dcre poiueianl Ssi iriiia illa Chrisli signa vidisseiil? deslinala eis ab eo esse. Quod etiani legibus liumanis

Scd (iuouiaru, ul ercdcreiil, noii eis

* erat dalum, possumus conjiceie. Nulla enim temjioi alia jura ho-

oliaiii unde crcdereui, esi negalum. Kx quo iipparet, niinem denniuutad pccca.nduin; pocnas aulcni pec-
lialicre<{;iO£d:nii in ijiso ingenio diviiium naluralilcr caluris dcfinicndo nihil aliud vidcnlur appclere,
iiiiinus intelligeniiac, (pio inoveanlur ad ftdeni, si qiiam prouos ad peccanduiu supplicioriim aliocitale

coiigrua suis mcsUibus vel audianl vcrba, vel signa B lcrrilos cohibcrc, ac per hoc non niinus miscricop*
c(inspi(iani, ci ti^men .si Dci altiore * judicio a pcr- diac, quaiii Yindiclae iransgrcssoribus suis cfficere.

dilioiiis niassa non sunl graliae pinedesliiiallone INuiiqnam cnitu icspublica homines decrevil pecca-

discrcli, nec ipsa cis adhibentur vcl dida uivina, re; dectevil auleni reos justa poeira corrigerc. Quod
vcl iacia, per qiiae possiut crcdcre « ». El paulo anlc si iia est iii legibiis rriuiabililaie lenqiorum iraiisi-
'
lineni ejusiiiMii : « iNullum est », inqiiani, « iilust!'ius loriis, qiiid pulanduin (icri in aelemis pielatis justi-

praedesiinaiioiiis excmplum, quam ipsc niedi;',ior. tiacqiic itnmutabiii vigore reicrtis?

^iuisquis licieiis vuli eam bene intelligcrc, attendat CAPniLUM XV.

inveniat ct seipsuni ^ r, ]>rae- Quo gencrc locv.lionum dicllur praescire Deus pec*
ipsuui, aique in iilo

claic concludcns omncs praedeslinalos in Chrisio, 'MUt, cmn niiiil suul, aul praedesiinare corum sui-
pHciti, (juae sUnililev uihil smil.
cxira (luein, quisquis cst, praedcsliiiatus non est.
IV. Qiiod aiitcm Dcus ncmiiiem praedeslinavii ad I. Majuie autem consideraiionc indiget, quod ui-

poenam, poeiiaiii vcro pracparassc , lioc esl, priiC' vina liiimauaque docirina saepissia^ie noLis iiiculcat,

desiinassi; nicriio damnandis , lalibus ejiis dictis Deiim videiicel ct pracscire crcaiurae suae ilticiia

luoidibsiinc declaiatui'. Ait eniin , « quia justus et pcccata, ct eoruin justa piacdeslinare supplioia

iniseiicois Dcus, pracsciusque ruluroriisn , ex hac ^ cum raiio pronuntiare noji dubiiet, peccata eorum-

daninal>ili massa noii pcrsonarum acceptionc , sed que supplicia nibil esse, ac per hoc ncc praesciri,

judicic aeipiiiaiis suae irrcpicliensibili, quos praescit, nec pi^acdesiinari posse. Quomodo eiiim vel pr:;e-

iniscricordiii graliiita praoparat, id csl, praedcsliniil sciuntiir, vcl iiraedesiinahtur, qtiae non sunl? Qui-
ad ucicnui.iii vilaiii, cciei-os aulem pociiii, nt prac- lins igilur iocuiioiiuni iropis lalia proicrri |«ossuiii

dixi , (iebiia punil. Quos iJeo punil ,

quia , qnid edicenvUim es.sc aibiiror. Siquidem, ul opinor, in

esscnt lulnri, prae>civil, non lanieii punicndos ipsc piioi-ibtis, prout suadcre putui, rationihus aperui,

fecit, vel pracdeslKiavil, sed lanlum , nt dixi, in ct CAcnipto siniiliuin roboravi, nullo aiio meliori

daniiiabili niassa pr;ie.scivii « ».« Dixiniiis nair.qiic de niodo nos posse imelligere , quoliescunque invenire
(!:tn;iiabili liuni:iiii gcneris nia.^.sa Dcnin pracscirc possimus lalcm diceiidi forinain, quaicin niaxime in

misciidiitii:!, non nicrilis, iiuos clcctioi.is graiia * 1 bris sancli Auguslini s-olemus legcre, J)euin scilicel

l)raciicsiiw:)\il a;l vilain, celcros vero , (jui judicio praedestinasso impios ad peccata, et eoriiiR nierila
jii.^!ilii'.c cjiis gi;iliac ' cliKiunlur cxperUs, pr;ie- supplicia, qiuiiii eo ,
qui sumitur a co.ilr:trio, ul
.sciissc laiiiiiUj viiio ptoprio p> liiiiros, uon iit pcii- sacpc dictiiiii est.

rciil piMcdc^iiiiassC : liis ver(» ", qiii saliilis (idc.n

D
II. Ciijus fiirmae iiperiissimum m Iradilore ini'
;uil piiicdiriiiani sibi accipcrc iiolunl, aut Dco jiidiic piissinio Duinini nosiri invenilur cxeinpliim. Euden^

nun piissiini , \i I :.((Cpla nialc nluniiir, ct ol) l.oc quippe ioqiiendi moiio idcm dicilnr praed(>siina(u9,
iraiiuntiir in rcj<i(>l;uui scusuiu, t:l non r.tcianl c:i, qiio a Doiniiio diccbalureiecius ». Ubi reclc debemiis
qtrae couvcniuiit ', poeiiampraedeslinaiam csse riie arciperc per cleclum, uoii ch;clum, scd meriloper-

VAlUAt: LiiCTIONi:».

'
al. Uaer prtirdesli,ialio sttuftorum niUii tJird est (jt.um praesc. - ;il. potHcrunt. "
Sic cod., M-
orai «/s. * Sic iM., cod. alieriore. " Cod. itifusiriiis, sic uliiquc. ' al. et eUdione graiiae. » al.

hac grittia. " al, Mulia inuersa. ® al. ul fuciaiil ea tjtiue tn>n convcuinnl. '* Sic cod. " al. anicqnam a-
acni. " iil. eix i.fse. *^ Sic cod. , lyl ct ;id.

NOTAE.
a AujjuSlir». de ttono perseuerantiae c. 14. '^ ii)i'i. c. i,
^ An.i^iisliri ibid. cap. ullimo. ^-
llnii.
"
HjpognosMcon VJ. 5. ' Jo.1.1. VLTi.
il3 l.)Hi;il DK PHAEnr.STINAliONK, 414

(liline J-tiae iiegl^^cuiiii ^lqaf expulsuiii , uou Hliler A ifesliMaiiouis , <|ui}jpt' cum siiil isiiiiiD cjii:',Hennf}ii<»,

oiti)de<)i pi.ifdcsiiusluD) , iiisi 1)011 piaoiicsliiialiin), divinao viilfeliucl, iialurao in qna aliud aliu plus mi«
m niassa Fr:tc relicliiin , luuueie «liviaae graiUie nusvt' nuii esi. inerilo, ubi esl naturae siinplicilas,
privatiiiu, ininiictiuk, iiou amiciiin. El laineii ex oic non est itila diver^ilas^, qooiiiani ii: ea oiiinia uiii:ii)

illius, qiiem Irailivlil, amlivii: Amicn ad (juid^? llci)) siiiit. Taniuiii ^Tgo in Deo valel piacscieiilia, quaii-

nlibi lanqiiain coiisois ilivinae elcclioiiis iiiiei" ve- tuni p)aed<;siiMaiio, plaiic , i|uia untiiu &1111I. Noii

los piaeilesiiualos, eleclos, aiuicos ahiisivi' collecliis lanieii taiiliini iale aUpje rre<;uoiiltr Scii[tlura iililiir

aiidieiMl : Noii dico vos senos, sed amices i». Siniili praedcsliiialio:ie, (|iiaiUum praesrienlia . Iii divinia

moilo ab oninicaeiest: paiernllaie abdicato (j)iasi liiio siquidein oporationibus condendis admiiiislranriistiMe
inlci' lilioiiDo^niiiiistlieebal :SoH:evocnyeiobispulrefti piaesoiciitiaiu cl piaodi^stir.ationein el siinul cl

in lena, uuus esl enim paler vestcr,qui in caclis i'st '

senipor insoparabiii jtij^o coiiiiov.is reperiiiius: iii

Aesisupienti inieraapienlosdoriuiii inieiligeniiaccoii- iiialis auloin , <{uac, cuia a \)ec liuu sio.l ,
peniiiis

ccs&uni videlur, dum Aposlolis dicilur : Yobisdaliim nitiil siint ,

praescieiiiiAin faopissiine, raro uuieti)

eti nossetniftieria regni. Si li;ec el cjiisinodi dc ini- pr^edesiiualioiicm noininaii.Qood consullo uliiilati.s

piissinio liaininir inlLl!ige:)da sunt eoonu-ario, qnid iiosirae coiitigisse credendum. Probe tjuideni, ii! 0;»

lu iniin, el i|>sun) consori.e8<jiie inalilia; suk; jure " iiiodo diccmli ailmoneroniiir, iioi! aliud c.^se prao-
siniili praedc^sltnali dicaolur. Sicul eiiim nullus iiii- scioniiam, aliud praodcstiiialioiicni, scil 11111111;,

{>ioruin eligUur ad gloriam, iia iiullus coium pr,<'- qiiaiido simul scmper iii liis, qtiae ab eis vel creaia,

Uesiiiiaiiir ad paMiain. Quemadmodum (piippeuuUo voi doitala suiit, iiilolii^untnr, iii bis vero, <|iiae neo.

iiiodo exceilit ekclio numcrum pra;deslinat<yruni, substaiilialiier ab eis openiia, nec iargitaiis c:truin

ita pra^desiinaiio nuUomodo «.\cedii numerum ele- tbesauro donala. eas voro dec^se, i^iiamvis :d)iisive

cloriini dicanlur adcsse |ta4sim ' qnidom praescioinia, jicr

III. Haec eadem diceiidi specles, qua diciiur Deus loca auiein pr^fcdi sliii:ilio, iii tuiilum, ul laoqiiaiu

praHd^^iinasseiiijusiosad poenas vel corijm pecraia, species in geitere nna videalur in altor.'», praedesti-

fhlcrcli"r recie accipi posse, ac si diccrelur, pive- naliu in praescienli:).

wiisse Deus iiijnslos pectatores esse fiiiuros, puj- V. Sfid si qiic'1) nr.oveal, <|iiod verilas suxdcre

nflsquepasauros. uiquoma Imoduin scit^niiasonipcr, iieiilibus sanis non cessiO, l/oum viderK-oi prae-
duin agitur iJe eicclis , looo piMeuesiinaii;iTils apie gcium praoqiic * dcstiii:t'.orem oiiinium ,
quac ab eo
accipilur, ila praedeslinaiio, quoliescunque de re- sunt,esse, eonim vero, (iiiae ab co non suni, idooqne
probis iractaiur, pro pi^aescienliu compensaiivc niiiil sinl, noii esse, iu se ipsum rcdeal, nUlus in-
accipialur, si vera non oltjiceret raiJo ,
pi-a6scieii- ^ tcndal, ipsam vcriialcm consulal '. Iii ea n.imquc
liam eorum, quae non sunt, lieri iion posse. Ac per kuinuc absque caligiue leliilgel praescietis praede-
lioc eodom modo dicitur Deus pracdesiiiiare qiieiu- 8jin;iiio, et praesci.-niia piaedcsilnaus es»oiiti;ililcr ;

(|i)ain ad snpplicia poenarum , qno etiam asserilur saiic qiiidem , (piando de Dco niiiil a< cidcnlaiiicr

pi-aescius csse peccalorum : in lanluui, ut pacne lino praedicilur. Quomoilo orgo suiuiiia essenlia in 'his,

i oJemque tropo praedicelur de eo p^ccaiorum prae- qiiae nihil sniit, es.se * credemla? Agejaml Si Dei

scientia, quo et praetiestinalio eorum ad tormenla ;

praescientia Deus Cit, necessaiio ' ol veritas. lluc

exceplo quod usitatiiis atque frequeniius in saeris dixerim dc j)raedesiinalione. Si ei ijisa Dous, pioc;il
leclionibus invenialur praesciisse , quam praedesli- dnWio verilas. < Yerltas aulem , ut ail Aiignsiiiius,

nasse et peccaLa el poenas. Ilinc ipse AngusUniis jiecesse esl ul in aliquo sit , hoc csi , in vori.s alOiwe

acalissiuius quidein verilalis el inquisitor el asscr- inanenlibiis rebus''!. Proindcsipraescienlia ol piao-

lor, lalium nobis exempla locutioiium in suis exem-' destinatio veritas sunt : veritas autem vcroiiim e.iK

[ilaribus relinquere procuravit, uti nos accipere noii verilas, quae ideo vei'a sunt, quia ab eo facia suiil
pigeat in praedestinalione aique praescienlia divina praescientia igilur ei pi'aedestinatio non sunt nis:

oiinilem omnimodo intelleclum, quamvis iion aequa- eorum, quae a vcritaie facla siinl. Si peccaloriim,
litcr omnimodo eas inveniauius iii Scripltiris usi- D ul opiiior, non est vcritas, qnoniodo polest em uiii

uilas. esse praescienliu vel praedosiiitatio ? Iiem si ne-

IV. Acpcr hoc saluberrimo verissimoque sensu de- cessario in A'eris rebuse.st vcritas, in eis igiiiir sun!
aemusseniire, quod ipse lanquam nosadmonensaii praescienlia eipr;iedesliiialio. Si omno ,
qnod nalu-
I
Omnis praedesiinatio praescieniia, sed non omnis raliler esl, ex vcritati^. esse necesse esl; quidqnid
iraescienlia praedeslinalio ^ i. Ac si aperle dicere.', veio secundum naluram non sit, qiiis dubilaril ox
juaiiquam praescienlia iion IraQScendat flnes prae- verilaie non essv» : pc^cal^uiit contia natuiam esi :

YAKIAE LECTlOrSKS.
' Cod. pitsim. sic sape. Sic cod.
* (jjq), M. priusquam. ' Sic M., cod. coiisulel. * Sic cod , M est
Sic cod., .M. Dcus esi, esi uccessaiio.

NOTAE.
' Maiih. XXVI, 50. •*
Aiiguslin. dc PraeJ&fl. iaucl. 0. iO.
l^Joan.XV, 14. 15. Aiijjnsiin. de vera fUliy c. 36.
• Mauh. XXni.9.
 JOANNIS SCOTl *^f5
ilS^-
non igilnr ex veritalej ac per iioc nec ex ejus prae- A VIII. lloc csl considerandiini, utrum omnia, quie
scieiiiia , nec pi'aedesiinalione. Colligam.is breviicr (!c pcccalo diximus , de poena siiniliier ejus dicere
tle peccalis. Si veritas verorum est, vera aiiiein debcaniiis.Dixiinus auleni, oninia peccata non esse
•piane non nisi qnac sunt ,
praescientia et prae- a Deo, reclc videlicet, quia non secundum naluram,
desliiialio divina prooul dubio vcrilas veroruin. l^hur scd coiilra eam sunt. Audiamus Aposiolum : Aculeus
peccala quis anibigat talsa essc, nisi qui ainbigit, a aulem mortis peccutum ». Si ergo ex pcccali vulnerc
veritaie iion csse. Conficilur eoruin iieque praescioii- mors necessario evenit, ex peccato plane erit m.ors,
liain, neque praeilestiiiationein fieri posse. quae profeclo poena peccati esl. Ac perlioc. unde
Vf. De peccato coiiclusum. Viiicainiis de poena, peccaltim, inde mors. Morteni sequitur miseria.
ve! supplicio iiUeriluve, vel qualicuiique modo vo- Uude igilur mors, inde miseria, quae est poena, vel
caii possii universiias miseriae, quae jusie sequiiur suppiicium. Proinde malorum omnium quaedam quasi
peccatum. Praediximus siquiiieni, aucloritaie pairis inseparabilis catena connexa est, Ex liberi siquidem
Aiigusiiai ulcnlcs, diviiiae praedestinaiionis cle- arbitrii perverso culpabilique motu, deserenlis vide*
mcntia niiilum praepara:iad tormenla.quamquam, licel summuin bonuni, hoc csl, Deum suum, quo
ni sacpe jaiii repeiiium, ea dicaiur pracdesiinare frui posset, faciuin est peccalum inobedientis su-

inipios ad ipsa. Ubi ', ul docuimus, aui pcr simi- ^ perbiae.Peccatum subindc subsecuiaest mors.mor-
litudincin praedestiiialio pro praescientia poiiitur, tem poenarum miseria, dequibus oinnibusquis nos
aut per illum iropum, qui dicituruTraUaYr;, quem liberare polest ? Gralia Dei per lesum Clirhlum f.

possuiiius nominare suballernationefu; cougruequi- Illapro cerloabillo non sunt.qui nosabeisllberai.

dcm,quoiiiaiii non eodeni ordine verba proierdntur, Si enim ab iilo essent, nullo dubitante non mala,

quo et seoius. Cujus exeniplum poela posuil ;«d.ire sed bona essent. Alqui*mala sunt. Ab ipso igitur
classibiis * ausiros», quod e diverso accipiiur,darc Geri non possuni. Aut cui non facile paleai,ab una
claSjCG ausiris. Non ab re igitur per bunc iropum origine nasci non posse invicem sibi adversanlia ?

possent auiliores dicere,praedestinatos es>e irripios Proreclo quidem unde bonum sit, imle malum non
ad poena!ii,acsidixissei!tpoenam impiis praedcsii- oril; unJe bumilitas, non iiide superbia; ex fonto
natain. Possciit, iiiquam, si ratio siiierel pio)>ne jusiitiaeiiunquani ma^iat iniqiiitas;exvila eprincipio

proiiunliari, poenamiiiijdis esse praedesiinatain.Si nunquain procedit mors; bealitudo non est causa
aulem eodem Joqueudigenere.ulsequenlia m.instra miseriic ^.posiremo summa essenlia nullo modo
bunl, dicuntur impii praedesiinaii ad supplicia , quo eflicit, quae iion sunl:peccaium,mors, poena, justi-

eliam snpidicia ptaeuestinata impiis , relinquiti! liae, vilae, bealiludinis dcfectus sunl: ab eo igiiur,

nnus ilie saope praefaius moJus, qui diciiur eiitby - C qui est, non sunl; ac per iibc, si ab eo non suiil,

meuia ^ qiioniam ilia meniis conceptio a contnuio quis audeat dicere, in eis aliquid esse ?

semper assumitur.
Vil. iliiic apte* a Grammaticis, ut praediximus,
IX. Peiactum, ni fallor, et pcccala, et poenas, mc
Ciijus exemplum in seculari- a Deo riori i.ec ab eo praesciri, vel praedestinapt'''.
\ocdlnv y.v-(y:jri'fptt.<7is.

ilem iiicus, Delicta enim quis inietligil ^ 1 Sed siciit dicimus, nos
hi'.s liieiis P.iicac, qnod nuili parcant,

quae Grammaiici in praescire tenebras posi solis occasum esse futuras*

quo.i i'.on luce;il, et linjusmodi,
ei silenlium posi acclaniaiionem, el dolorem post
singuiis ponunl verbis. In dictionibus vero rhelo-
sanitatis abscessom', et tiibtitiam.postqtiam tians-
nim aiarcus Tullius pro Ligario : < iNovum crimcn ,

ierit gaudiuin et laborem pereunie qniete, stulli-

Cai» Cacsar »!ln divinis qitoque apicilius multolies*
,

liam pcrdita sapienlia, ceieraque id genus, quae

haec species luce clarior arridet. Apnslolus Donale :

omnia , ui aii Augtistinus, < nesciendo sciunlur »,

mihi hanc injimatn^, et quod supra po:.uimus Per- :

«qtiorufTJ inscitia eorum est scieniia '

». Sic nimirum
dam sapieuliam sapientum, cl prudeniiumprudenlum
sancia aucioritas Detim asseril vel praesciissc ve
Evangeiio dc Joaime-
,

Tef>robubo^. Et Domimis in
praedesiinasse peccaia, vel poeiias,<iuae iiec praesciri,
Bapiista Judaeis ait : Vl quid exisUs. in deserluin vi-

dere? Arundinem oenlis agitaiam

>
? Item prodilori ^ necpt.->.edesliiiari po^sunl. Non enimmdeuniliombu$

.,uid oenisH », et cetera, quae ei, u£ ftn-mariim sciri, sed iii dereclibus earum ncsciri no-
suo : Amice, ad
praediximus.quasi Aposlohcae graiiae consorlidicla scunlnr. Uuid enim? Nunqnid ;i)iud signihcat nihil

nolionem cogiianlis deCecium essenl.ae. Ounl

sunt. Exemplo' liaec sulliciunl. Kedeamusad propo-
nisi

signilicanl lenebrae. vel silenlmm , msi nolionem

jj^mj,

VAlJAi: LFXTlONeS.
*
Ubi om. M. * CoJ. clasibus, sic semper. 'C(^ri.enlitnema. SiCiM.,cod. aperie. » Cod. gau * M.
Cod. abscesum
muUoitens.' ' Sic tod. * SicM cod. uut (jui. »
,

NOfAK.
8 FBlsissimumid quidein Nam pecc.ila li.nbi .uft
- \\ Cor. XII, 15.
b lur. sed imn praedeslinanliii preuae vero el prae- ,
1 Cor. I, 19.
sciunlor e« jiisiissimo Dei judiiio peccalori praf-
• Maiih.. XI, 7.
* Maill» XXVI, [){)
parantur.
•>
Psan XVm, \o.
rCor XV.f.li.
Augustin. de Ciuit. Dei, XII, 7.
I
'

Rom VII. 25.

in LIBEK DE l^r.AEDESTiNATlONK. 418
logitaiilis, •ld'e«lyni esseutinc? Qiiid si^iiifi:aiil lo- A dixirrius, nun li.iiionjnl iii sua iiieinoria , si nun ali-

iinbr;ic vei .siieniiiiia , liisi nolioiiem i:ujt.il.ii]lis , (]Uo ^i)-) siieiiiia liorei in sua iiaiuru. Sicut inucin
vei lucfm. vol vofeiu Jimjssc? CMiii dico, sole siipcr niillus evlia se vcriialis liabel nolioiioin, iia ci ejus
terra» ruiiluiite sciu lcuelinis esse sub lerris, non soiemiam. Vcritas est fclicilas. Niillus ergo e»lra
:iiii««J signilicarevolo.iiisi lucein siiperierrasadessc^ nalurain suaiii icliciuuis el uolioucm el scicnlinm
siil) terris vero aliesse. Quidquid lioruni dixeioiii aiii- liai.iluriis sit, l:i iniscioruiti il;iquc iialiira cril vcii

uio tiieo, de sole iiuagiiialur noiio. Sivc euiui sol sii las. Eril i^itur fuli<'ilds. Asi i|uoinodo illa iiatiiia

prueaeiis, sive abseiis, sciiiper erii ojug iinagiiialio niiscra eril, ciii lelioiias inerii , quae esi vcrilas ?

pr:!Csensiniuc!Uoria; (juacciuidetn solepraeseiilciio- Qiiid? Si nullaiialiira fiieri! piinila, nuiiquid cril mi-
meii liifis, filiseiileiciiebraiiiiiirciMpit. llooiiico, iiolio sera? iNon video. Qu;; cnim oausa aiiqua iiaUiPa crit
piai-iiciilis lux noiiiiiialiir, notio al-scnlis lcncbrae. jniscra , iiisi iueri! puniJ.-i? liafjiie si lUilla iialiirH

\. Haec crgo oi linjusuiodi sigiia iioii nisi icrinu, psiniri JwU^sl, ni;lhi iialura miseia cril. Quis aulcm
«loae suni', iioiioiiein aljscuiiac aui deieolns osicii- iion cicdidoril, orftiicm luauraiu aiil Dciiin ossc, ;uu

<Jiinl.. rri>inde (jui dolot, qnid soit, nisi abessc sa- ab eo facUini? .Naiuraui croajrieoia iniseri^ie csse

ftital2in? Dolendo igilur nou ipsuin dolorcin, sed ij)- capacein, (lcincnlissinr.iiu csl siispio.iri. Creairis :iu-

smn .viiiilalcin novil, quiiin proicolo non iiossct, si \i rcin nalura (ptali justilia piinilMra sii nuluras, qu?s
de illa iioliiiiioiu qiKiiuiaiii noii haijotot. tlooord:ilio ipsa creavil, noii invonio. >i;i'la licliinc nalura" pn-
qiiippe snniiatis in sensibus reinancl, ipsa vcro in melur, non piiniui iioti cril niiscrii.

ill:i subsi.tntia, qiiani Dciis creavit , rosid«Jl. iNon l\. Sed si qiiis forte liiiic ralioni concedere noI;ie-

cnim Crciiiur piiuii, «jiiae fccita,nec ab eis naiuralia >it, aucUiriUilcin puris Angjistini, til opinor, uon
muiioia lollil. iNain si iii ipsa nattira dolenlis qno- refutidiil, ipii in u.kIo. iiiio ilx-^nioion li!):o liis vei -

dammodo saniuis non inessot, caui penitiis igiioir.- bis pronuntiare non dnbi at : * Cuilli.ol oocurril, ct

ret, nequc ab ojus ucoiilla scienlia tneinoria p;Uicn- veruni csl alquc inanirestuin, jiisliliac ipsi csse con-

lis ipsius ab.senli;iin V foi*uiareUir, ncque amoie iriiriuin, ut nullo praecericnle nicrilo iioc ip,>iiiii in

praeseiuiae cjiis lorqucrciur. JSnlla siquideni rationa- tpjoqtic 6 Dous danincl, (ptod in eo ipse cre:iven;

lis nalura esl, quac noii vclit fugorc iniseriaiu , ct ccrlaque ct evidens daniiKtlio diaboli el a!;j,'clorum

pervcnire ad bcaiiluilincni, aiU gusiata bcaliiudine cji/s c.\ Evangclio rcoiuniir, ubi se dioiu!u:n Donii-

volil reccdore niiseraijwc* csse i>iis prouMnliavit ' cis, qni a sinislris snnl : Iie in

CAPITULUM XVi. iqnem uetefnuni.qui jirueparalus al diuOuh et Gnijelis

De fo quod uulla nulura naturam punU , el tiiliil

ejus'K Ntiiloinodo i;i co uaturain, qiiani Deusoreavi!,
iiliud esse poenas j:eccaloruiH, nisi peccata eornm^. y^ s«d nialaii! propriani voliiutateni poeiia ignis aeio
1. in m;igno ilaque acterni ignis ardore niiiil aliud nl plectendani esse credondiiin esl; noc ojusnatu-
silpocnaiis luiseria, qnain bcatae folicitatis absen- r;uii essc signi{ic;ilam ,
qiiod dictutn esS : lloc et.i

tia<:. In qna tanicn nullus cril, qiii non habeai insi- imiium fupnenli Dumini, quod fecil, nt iHuualur ub
lam sibi naturaliicr absentis Iieaiitudinis notio:;cin (tiKjelis ejus «, sed vol corpus ;iereuni, qiiod lali vo-
ejtisqiie (lesideriutn , ut eo maxinic torqueatur, quo luntrill congrucnlcr iiplavit, vcl ipsam oidinaliu:ieir»,
ardeiiler appelal ,
quod jusiuin Doi judiciuni coin- iii qiia enni fecii eiiam noleiiieiu utile;!i boni-j , vs»
preli!!ndere non .sinat. Qui procui.Uibio appelilus in (|uod pracsci^ns euiw propria voiuniate njaluin inlu-
uiisero non esset, si penitus, quod appeiil, non lia- rum,fccil cum fanien, iion abstinc:is boniUileji su3ni
berel. Occullissimo iiaque \erissimoque niodo in in praoi)onda vila aUp.ie subslanlia , fulurao cli.inf)

piofundissiina suppiiciorum miseria damnaii i):ibe- no.viae voiunlati siioMl pr;icviiiens, qininio de illo

hiiiit feiicitatem , el non haL:cbitni eam. H»beb;:iit Ijona esset" sna niiiaiiili lionilale ac p.>le>!ate ia-

(piidem quandam nolionem ad ejus ineinoriaiii, vul- ciunis I. f

Si ergo angeiica naiiua iu Uial.-oio jnsce
luin vero ejus in iiuctuin conleinplationis non buitc- iioii sinilur puniri, (piid iniruni, si huiuanain sub-
i.int. Quam profeclo feiicilatis noiionein iniseri, nt si.ititi;im ia homlnibus ctiaiii iiupiissiuiis eadeui di-

YARIAE LOTiONES.
* defeclum esseniiae —
cogilantis om. M, in codicc infra ad inarg. ansor. eail. inan. » Sic cofi., M esse

I'
Siccod., M. sicut. Sic cod., M. abseniin.
* * Stc -M, cofl. miseruuKiue. * Sic cotl., al. in ijiiOQuarri
Sic cod. , ai. praenunliavit. * Sic cod.,
M qntmla de illo bona esse.
NOTAE.
* Piudcnlins : NihH aliud Deum punire
naluras a creulis n-tturis. .Aii ;i!iu voio cn.ir.li;'.(ijiii
, id «s/ , i .

hofjiis addicere , nisi quod ferit sed merito pecciiii ,

« iNilui .•iliu;l Oasc pni-iias pcooalori;iii iii.^i jiooiias i-o-
, ,.

t^uod ipse non fecit. Non ^ ruin >, I'riideiiiiiis i;ene aiiiinadveriit
enim,'inqtt\\.,in beulo Jov p.:c- \fu,Un tss,: :

\iUum uliquod puniebalur,sed tanlum caro,quam Deus qeiura suppHciorum, vel i>raesenlinm vcl fi'.tur<irun>,
\tcit, Ei quod omnibns majus est in Domino uoslro jnsdssimi judicis prucU'r peccala.
,

Y^n Christo nliil ulind pintitum est nisi quod ipso Priideiuiiis : Ei liauc es:ie poenain, ct igiiis irdii
, •=

\!cer4>l, id esl, caro ejus. rem nimium. ei i^ertniutn comumpiioneni.

J*
Prudenlins obscr\:.t: Nullam naturam nisi ab d Mal'.h. XX.V..ii
'ia natuva puniri videlicet crcnUim naturam
, Psalrii i.m.Vl . t=

|rM<r}i*e nalura, ul ipse, qui faclor csl nalurarum f Aiiguslin. ^C^.cnc",. W, il, ^i.
Y«(iturttrum, ipse sit judex, ipse punilor, vel ereatas
ii
pATROt.. CXMl
419 JOANMS SCOTl 4*0

vina jiisiiiiu pioliibeai lurqueri * ? Non eiiim jusle A ila el proprium peccat;an ; ct qiieniaJmodum rn ilio

puniliir, nisi qnod derinqucre roiiviiicimr. NuUitis unasi}ui»quc volunlatis suae iiidt\fduuni possedoral

homiiils iiiveiiitur iniquiias, nisi suae propriae volun- nuuierum, ila in illo pcr sc ipsum singuhis quisqnc

laiis culpariilis perversilas. Quau vcrissiine naliira poluit proprruin cofiimitleie delictum. l:i niiilo

no»i psi ,
qiiia • ex Dco omiiiiim creatore in nulfa quippe vindicaiur jiiste alierios peccatuai. Proiii:lc

r^tilisianiia • esl creaia. Jiisie igiiiir puniia* miscra. in nullo natura punitiir, quia ex Deo esl, ei non
Hinc .\iigusliniis : < Nimls iinpius el io<ioclus esl pecoat. Motns aiitcm voluntarius, libidinose nicns
qiii viiiiiiii natiirac non discernil ab anclore nalurae, naturac bono, mcrilo punitur', quia naiurac legcjT)

a quo prorsus alienuin est, qoidquid in uiioquoque transgredllur, quam procul dubio non iransgrcde-

damnanduni esl. Creal enini iiomines, ul siul lio- retur, si sabslanlialiier a Deo crcareinr.
iiiiiies, iTfec mulliplicandis generalionum successio- IV. Hinc aperte colligitar, in iinpiis supplicia non

nibus opifieium suum sublrahil.secunduni consiliura perpcti quod Deus fucil, seJ qiiod sttpcrliia viiiose

tionae voluntatis suae reparalurus in mullis, quod inveiiil. Libido siquidcm perversae volunlaiis cnitia-
ipse fecit, punilurus in muliis , quod ipse non tur, dnin ea, quae male aui indigne appciit, hahcie
fecil^ >. iion sinilur : hoc enim riOmine, vidclicet libidinis,

il]. Cum ilague omuiuin honiinum nnivefsam na- ^ generalitas omnium vitiorum comprehcndilur. Quod

luram in primo homine Deos condidcrit, i adhuc sinullam naturam puniri ruiio suasit, nccessario nul-
enim, ulait Angusiiiius, ille unus omnes fuit ^»
», km naluram pmiire suadebit *. Noque cntm ctea-
quod in ipso .naturaliler crealiiiii esl , niiUomodo irix, ncque creata punit creatam, quianulla siibstan*

potuil, naluralem lej^em Creaioi'rs iransire. Non igi- tia alterius subslaniiaeconlraria csbepotesi.Anoqiiir»
lur in ilto pcccavii, quod in illo Deus creavil :in injustissiiDe punirclur aliqna nauira, cujus inahim
ifUo l;imen omnei peccaverunt «, ac jier hoc iii ipso meritum non praecederet tornientnm. Qtiod aperie
oiiiiie» moriuiilur, el consfquenter onmes puniun- Angustinusin siiapraedi<:ia senienliavoluit dcclarare
(ur.<*Proinde rectissime* creiliiur, (|ucinadnioduiii diccns : <Jusliiiue ipsicssecoiiirarium, uliiullo prae-

i;i ilio Deus i^eneralem hmiiani gencris creare vo- cedenie merito hoc ipsimi in quoque Dcus damnel,
hiii subsianiiain, ita el /)mniuin hoiuinum propriam quod in eo ipse creavit i. Qtiae ratio hincmaxime
siii>stiiuil voluntaicm. Si enini ifi uno communis probatur, quod nullius peccaii auctoritiis, iiisi mcu-

omnium, el corporalis, et spiriiualis nalurae huma- dosissime impiissimequc, ad Dcijm refortnr ". Atsi
iiac pleniiudo sil constiiuta, necessario ei inerat sin- pieccatutii ex nalura, natura aiitem cx Deo, piofecio
gdlorum voluntas propria. Non ilaque in eo peccavit peccatum ex Deo esse seqiieretnr. Qiiod ahsit iios cre-

iiaitirue generaiitas, sed iiniusciijusque individiia C derc, aiii (alsissitnum iliuni paralogisutiini aceipcre,

volunias*. « Siquidem si ea naiura dolinquerei, cum qui sic faisoculligitur : Omnis natura ex Deo est '*;

iina sit, tola profeclo periret *. ' Scd noii periil. omiic auiein peecatiim cx natiiru; ox Dco est igiiur
(juando nieiticamenium vulncris, hoc esl si!bst.<n- orniir! peccatum. Quod si hoc ubsurdissiinum esi

(ia Ufdeniptoris, hi ea remansitincorriipiiiin, prae- coucedere, lelinqnitur veiissimus ille atquc piissi-

ter quod oinncs peccavcrunt simul in uno liotuino. mus .syllogismns, et caiitaiis el catiiolicae lidci

Noii enim ilte pcccavit in omuibiis, sed onines in plenisMtttiis ,

qul sic propunilur : Omiie bonum aul
illo^ Sicul enim ille habebat propriam voiuntalcm, pftus est, aul ex Dfo faciuni est; onine quod ex Dee

VARIAE LCCTIONES.
» Corr., cod.(/Mi,M. Siccod., M. nulla su^s/rtntjam. ' Sic cod., M.4»r. * Sic M, «oft. r«ii.ss/mo.
<j[u«^. *
• Ad Dirit in primo homine hoh generaliier oinnes ftornwes, sed singuloi
iiiarg. alia nian. forte sec. xiii scripsii :

peccaste, ifuod em repugnans. Ladcm alia man. ad marg. adscr. Dkit, naiuram Adae noii delrquisso. * Ead.
• Ead. al. m. ad marg. adscr. molnm meuiii oolunla.'
alia iitftii. ad luai g. adscr. .Satnralia docel eae peccuta.
rium dicil od hco uon ....cari. • Ead. al. in. ad marg. adscr. NuiUYinn dicil vec puniri nec puuire, non rrt
ergo pas.\ibilis. *• Lad. al. in. ad niarg. adscr. Teslimoninmj (fuod assutnit, peiverse infelUait. '» Ead. ai.

in. adtnarg. ad.scr. Nec paeiar.us hoc dicit. ** Ead. al. la. ad niargt adscr. S-tn tx Deo, ted a Dec natvra.

Xon iiem pars Dei est, sed opiis.

NOTAE.

" Auguslin. /. /. D terpentis admisil, et eaJem per naiuram, id esl, cor-

k Augusliii. De pcccat. vieritis lll, 7. pus suum ligiii inhibiti pvmum
comedil.
« liom. V. 1-2. e Prutleutius Peccassc »n eo uaturae ^eneralit^-
:

Prudcniius Pitniri in diabolo el impiin liomini'

' :
Lus naturam dcprucutam ei vittatam propria votun-
tuie. Ad ea vcio, quae sequuntur » Non peocasic
jiatncam scd voluitlalciu •, Prudcniius rcspondot
^yuturampcccasse (iuidein,sed non fuisse vitium nutu-
rae,sicut a Deo bono condila esi.>>^.d sicut per propriam
lolnmntetn corrnpta esl ; ipsuni tanien peccuium non
soluininodo voluntalc, seJ cjus nuiurue, depulanduni,
CJjus wluniiii .til, ideoijue iiaiuram peccutriccm
ounilam. Nuiura Quippe,
tem,quum massam dainnalionts Scripiurae vocrtenl
ideoifue lolum a justo judicc damnaiain, nansolam
: voluniaum, vec reparari posse pinilui, >\isi yer mc-
: diatork bvmiliiuiem.
^ Ad haoo PnKlonlins respondet, lolain natiir&m
dcliqtiisse, portitdt-qiie tolain <fuoduinmo.io peri&se.
Ac por hoo lihetatorc eain indi^ciT. .^oii vniiii ii^
parvitlib voiiiiiias percau, ({Ujie uulla csl, %ed naiura
jure djmnaiae origiuis puniiur.
id cst anma, suasioncm
42J LIHKll Dt PRAtSDESHNATlOWt;. m
fnoUiM» est, iujlhim vilium l»nu ellicll; on;iie igilur A Jalio iii ;»qtiani, t'l sunocAtln, ({iiain iiiciaiis paliiur.

bonum iniHoin viiiMm booi elliceri; poiesi ; et re- Siiius terreus alia <)arte, qiia .scrtbanius, alia, qiia

•Ifxiiii : luilliu!! igilur viiirMii lioni es Imm esl. Omiie tleleamus, a labro racius esi, ci in .suo f;em'!C pul-

f>e<:o:<Uiin, (jiiia rti;iiiim esl, viliuin bniji i;sl : omiie (:lior,et ailiibumiioslriua acco:iimO(Jalus : al .si quis-
viiiiim boiii cx Ihun) iioii csl : omuc p.^t;caluiu, <|iiij pl;im <'a pario «icrihere, qiia i!(;lelur, el ca vclil dc-
(nulimi <?s(, «-x LoHoessc non poiesi. 0!Tiiiiscrc;*mra iere, qua sciibilur, t:ullo moJo sliluiumaliim leceril,
rdiioiiis partiLTps iiiagi|uiii boiiiini e.^l:ei^ uuilo bciio^ cum ipsum l;iclam juie vitiiperclur. Qiiod si corri-
niiiliiiii " : ex imlla igilur crealuia rauoiiis pariini»»? jmt, iiLi orit inalutu? Si qnis r(^po:ile meridianum
peccjium osi '.
soleiii iiititealur, rcpcrcussi ociili Uiibahuiilnr. Nuiii
V. iiiitc i(>sa Verilas ail : Bonus liomo de kano ihe- idc<> aul .sol ma!u!ii erit, aut oculi? Niilio modu , smil
iauTo cordii sui profert bona, autlui Uoino Ue mtiia etiiui siih>t;uiti;ie. Scd tt\n\\\\n est inor«liiialus as;)C-

tliesauro coriis sni profevl mala >>. Ac ii dierf^rei :

c!u«, lU ip-a, quac cnnst-quilitr, perUtrljalio, quod
oiiine bonun», (jiiod ex fogilalioiie sua Lomis hoiu<» iiialiim iioii ci it, cr.m ocuii fiiiMiiil iecre.".ti, ol liicem

prolciJ, ex 1)0110 thesaiiio doiialur, id cst ex eu, in syam congnicnle!- ;:sp(;xorinl « >. Va paulo aiile iu

tjuosHtitGtnnes iln^suv.ri sapietriiue tt sdeniine abscon «'odpm : i Si (iiii»ei'itur, qiiis iiistitueiil corpus, ille

(/«lic. Oiiirienialuiir, quod cogitalionc su:i maUmaius " quaeralur, q^ii csl omiiium speciosissimtis : ormiis
homo profert, ex malo ihesauro m%\, fX supeiliia ciiiiii .species ab illo esf. Oiiis o.sl iiiitem liic. nisi

Si ilicet, tfunv eii initiumomnis peecaii <*. De q"0 Ihe- ntiiis Dous, iina veiios, ti:ia s:dtis omi:ium, ol prrm;i
saiiro iHaliliae Atigustiuus in lihro dc vtjra Kellgione a»([ue suiiinia osseiilift, e.\ qu;i e.^t otiiiio, (inidtpiid

l(i(|iiens ;iil : i Est aiileni vilium priiiuim aisimaeia- pst, in qua:ittifii est, qiiia., iii qifantiim e.sl. (loidqiiift

iioiialis voluiilas ea faciciidi, quae vetat summa ei est, honum ost. El ideo os I)«o nou esl tiiois; uou
Iniiir.a veriias. Fia homo «1e p;iiadiso in hoc .Hecu- fniiH Deus monein fecit, nec Ineinlnr iu y.erdiiionc vi-

lum e.vpiilsus esl, id est, ab acicriils ad temporali.a, a voriun ^, quoiiiam summa osseiilia laril esse omii*',

copiosis ad egoiia, a firmitate ad inlirma. No» crgi» (iiiod 03i, iinile et cssontia (iiciiur. Mors atitem i:oii

n bono suhsiatiliali ad m.-iliim 8uhst.-iiiitiale, qiiia osso cogit, f)ui(K]iiid iiioritur, [iii qii:sulii:H moritur'|.
nulla subsi;)]ilia malum esi, scd a hono aeterno ad Nam si ea, quae moriitiitiir, ptjitiius morercniur, ail

honum tetn|hira!c, a bono spiiiiuali ad bouimi e;»r- niliiliim sine duhio pervenirent. Sed l;uilum rnoriim-
i^ale, a bouo intelligtbiti ad boiium scnsiht] a biuio tur, qii.iulimimimis ossciiii;ie p:ulicip;iiil. Qiiod bte-

&>iimno ad honum iurimum. £st igtlur quodaam ho- vhis ila dicipolosl: latilom;ij,'is "' iiiOiiiiitliir, quanlo
Riim, qiiod si dilig;tt ' aiuina rationahs, peccat, qiiia miiuis suiU. Corpus aiilem miiius ost, qu;im viia
Quare ipsuin peccaium
G
infra illam ordiiiaium esl. quaelihci, quo!)iam,qiiantulumctmque .'nanet in spc-
inahim est, iioii ca suF^stanlia, quae peccamto diti- clc, pcr vitam nuniel, si/e qua uinimquoJque asil-

giuir. Non ergo arfcor illa maluia ' est, quae In ii)f;> mal,sive qua uuiversa n;(iura iiimuli atlmitiisitaliir.
dio paradiso * plarttata [essc] * sciihiiur, sed <li- Corpiisergo miigis sulijaccl morli, et ideo vicinius
\iii> praecepli irafisgressio^quae cum coiiseqtieiitem esl niliilo. Q.iapropier vila, qitae fiuoiu corporis de-
tiatjetjustam damiratioucm, coTitingii cx il!a arbore, teciiUa negligii *' Deiim, incliiiaiur ad iiihilum, ci

(liiae coiiira TCtitum lacta esl, dijjiro.wcnlia * boni el Ista est noqiiilia. Uoc facto ;mtem »' vita carnalis ei

riiitli, quia cum stto pcccato anima fucrit impiic.tta, torrena clhcitur, ei ob hoc oiiam caro el lerra r,o-

lif^ndo pociias discil, quidintersit interpracccptum, iniualsir, ct qiiamdiu regnum bci iiou
ila esl, posst-

(litod cusiodire noluil, etpeccalum, quodfecit; atiiuo debit ^, el eiipiliir ei, quod amat. Id enim aiuai,

1.00 iiiodo liialum, quod carciido iioii didicit, discit (piod ei initius est, quam vita, ipiia corpus est, ci

>eiiiiendo, et honum, quod uon obtemperaudo minus propler ipsum peccanuii, quo anuuur, fil corrupli-
itiligt^bat, ardciitius diii^il coirparanslo. Vilium cigo bile, uifluendo deseral amaiorem siiuin, qui;» el ilL-

.iniiuae esl, qaod fecif, et diflicultas ex vitio poena liocamando deseruit Deum. Pracccpta eiiim ejus ne-
ost, qujin patitur \ Cl hoc esl totum malum. Fa- r^ gligit »* diceiuis : Hoc maiiduca, el lioc noli. Tralii-

cere autem el pati non subslantia est. tj|uapft»pif'r iurergo ad poenas, quia diiigendo inferiora in ege-

substaniia non cst malum. Sic eiiim iicc aqua ma- siaie ** volup'.alum s.i:irum, et in doloribus apudiii
iimi esl, nec anim;.l, qtiod vivit in aere: iiam isuie ierosoidiiiatur. (tuTd esle:;iiii dolor, qui dicilur cor-
Jiibsiantiac sunl : scd inidum esivoluntai la praccipi- poiis, iiisi cor: iiplio ropentina salulis (jus rei, (jua:i;

VAKIAi; LFXilO.NES.
> Ead. al. m. ad marg. adscr. Vcuaium a crmlura nun ciic. ' al. liiligii. *al. tnaia. ;il. paradiii '-

|'m(;(»m.cod.,add. .M. * Cod.d/HOsa-nii.^. sic uhiqiie. E.id. al. ii;- ad maig.adsor. vilium aiiiaioi.- tonfiler"^

\ur,(iuiidanle ne^avit. * Siccod., .M. mo;j. *i/if/tt(/;/i:/rn)»o;i(»rojn.cod.,a<1d. ^i. ** Cuuj., tod.et M. )r);//us.

y\.'M'i.neijieij<i. '» Sicctid., St. Hoc uuiem pucto. »' Cod. mgie^ii, M. ni^ifluft. '* Cod. udjesUite.

KOTAE.
* Sulium malum. hisi ex bono. Piau. <*
Aiiitiistin. de uera Reltcf. c 10.
«>Malih. XII, 35 f
Snp. I. 13
* Colosj. Jl, 5. « iCon XV. 50.
«» £ccl.. X, io.
m JOANNIS SCOTi 424
luale iilertdo anima coirii|)iioiiibiis noxiavii? Quid A de (|iio l<oiiiiiien) diviiia non absftlvii clcmcntia, !n
auiem ' dolor, q'r JxiUir :iiiiiui, nisi cMrore mula- praesciiiis lciiiporis siudio libidiuose foringeciis mi-
brlibus rebus, qiiibiis AuobaUir, a:!l iVui se posse 3eruui pecianiein iii coque perseveranlem dclecia.
spcrabal?l;oc * Cisl lo:iiin,qiiod (iiciuirinaluii), idesi Uir * , iiiuiiii-ecus vero se ipsum punil. In fuUiro
jieccaliim el pociia pccc;iU ". Quocirca diviiia
»
auiciii, cum pleniludo impielaiis peracla fnerit, oin-
aequilas iion p;iiiil, (jiiod sua iionilas cie^jie voliiii. Jiia illa.qiiise liic fueraiit, dcicclanicnla peccali rom-
VI. Prociii dubio igilur leiicnJum, niillam naui- iniiteiidi illic verlentur in iiisliuicenla peccali cni~
ram ab alia naUiia piiuiri, ac pcr lioc nullam poe- ciaiidi. Peccatum ilaque omnino pcccalo ei liic
nani a Dco esse faclani, sul/nidcqiie ncc ab co i)iae- occiilie iiicipiiur puniri, ei illic apcrle periicieu.r
scilam, nec prae*'eslinalam ^
; (Hiaiiivissae-iO dicatar lorqueii; liic inilium dolorum, illic fiiiis supplicio-
ei fccis-e, ei prae.-cisse, ycI praedcsliiiassc. Ad exer- 1 um ; hic ialsa laeiilia de voluniaria libidine, unc
ciiitiiii (juippenosiraeiiilclLgeiiiiae Dcus procuravit,. vera Irislilia de necessaria passione. Merilo quippti
el in Scripliiris suis, cl, in U'ac:aloiibus ejus, ul au- perniciosa hic didcedo libidinis illic verlelur in ama-
(|ieiiles laios loc;:ii()iiiiai modos ovigilaicl nnsira iii- riiudiiicm uliioiiis, ul, quia hic doniim divinae largi-
lenlioad iiilclligciiduiii, qiiid'' iiicis mys!icuiulau;ai, lalis, hoccsl, l:beriini voliiiitalis arbilriiiin, qiiod cst
MOU quid vor!;onim simplex supcrlicies osiendal. B nauiralis iiilelligentiae mnnus », id esl menlis acies,
Quae cum ila sinl, meri;oquaeriUir, cpiid puniturin qiiain condiior omniiius generaliier donavii ad se
miseris siipplicioiuii; oriicialibus plectendis, el quid quaerendum, diligeiiduni, ftucndum, in ususiiirpitu-
puiiit. Cui iiiiiiiisilioni bcaliis pater Augusiinus rc- dinis mutare superbiendo nequisslme vohieral, illic,
spoiidcal, qiii iii cxpo.^iiioiie psalini &eplinii * sic ue omnino verilalis lionetiate fruaUir, justiiia " per-
.•ul : t liaelligaiiius, unicuiipie lioinini sujiplicium dat, el eo carcere iniquiiaiis propriae, in qiio hic se
neri de pcccaio suo, ei ejus iniquilatcm in poenam ipsuin incluseral, lenebr^s aeiernae ignoranliae inex-
conveili, necpuieniu;',, iihiin Iranquiliilaleni el inef-
iricabiliter poenaliierque nonevilet.
fabile luinen Dei dc scpioferic, nnde peccaia punian- Hinc Augusiinus
VIII. in libro de vera Religione
Uir, sed ipsa pcccaia sic ordinare, ul, quae fucrunl c Quieigo »,inqiiit, c maleulunlur lantomenlis bono,
deleclainenla homini peccanti , sinl iiiSU-uinenla lU exlra eam visibilia niagis appctanl, quibus ad
Doniiiio punicnii » '', pidclire quidem alque praecia- conspicienda et diligenda inicUigibilia commemorari
re definiens, iioii esse alia instruinenla lonpiendae debuerunt, dabuntur eis exteiioies lcncbrae, liarum
i!npieiaiis,pracier ill.Mn ipsam iinpiclaieni. Orane si- quippe initium est carnis prudeniia et sensuum cor-
quidem pcccaium, quod in liac viia incboaiur ab poreorum imbccilliias ", et qui cerlaminibus de- I
ijomine dclcclabiliicr, perlicilur in fuiuio poenali- C Jeclantur, alienabnnlur a pace, et summis dilTicul
ier *, nisi ab co gralia divina per Jesum Chiisium tatibns iinplicabunlur. Inilium enim sunimae difTi-
Oominum el saivaiorem niiimli liboraverit, priiis- cultalis«est bclhiin aique conienlio, el hoc significare
qiiam de Iioc scculo iranscatur. ISiillum auiem pec- quod ligandtr manus
arbitror, eis et pedes «, id est,
calumesl, quodiion peccanlem piiiiial. In onini enim facilitas omnis aufertur operandi, et qiii sitire el
pcccalore simul incijdunt oriri ei pcccaium, ei poena csurire Voluut, et in libidinem ardescere ei dcfaii-
cjus, quia nulliim peccalum esl, qucd iion se ipsuni gari, ul libenier edant, et bibani, et concumbanl, et
piiniat, occulte laiiicn in bac viia, aperie vero iii dorniiant, ainanl indigenliaqi, quod est initium sum-
alteia, quac esl fuUira. inorum doloruin. Perricietur eigo in eis quod amanl,
VII. Qnod nianileslissiine probatur virlutis argu- lU ibl eis sit ploratus et siridor deiiiium^, Plures
nienlo. Omnis quippe virlus necesse esl in hac viia enim sunt, qui haec omnia initia siniu) diiigiint, ci
Micipi, ei in fuiuro pcrpetraii, iia ut, si veva sit, si- quorum vila esl spectare, conlendere, manducare,
nitil cum ea beaiiludo sua iniiium sorliatur occulie, bibero, concumbere, dorniire, el in cogitaiione sua
aperte vevo laboreni propicr adversaniia sibi, eam- nihil aliud, quam pbantasmata,quae de lali vita cui-
que peniius auferre volentia. Ei boc in hujus vitae Jigunl, amplexari , et cx eoruiu fallacia supersiiiio-
spjlio li(U'i scniper iiievilaliile esl. In ea vero vita, I' nis vel iinpielalis regulas figere », quibus decipiun-
in qua onmis pieias pcrlicitur, consumpto onini la- tur, el quibus inhaerenl, eliamsi ab illecebris carnis
boicdcfendendae virUtiis, ipsa sibinieiipsi eritpaxet concnlur [abslinere] ", quia non bene utunlur !a-
beatitudo ', Sic igil;ir e conirario omne peccatum, lenlo sibi commisso, idesl, luentisacie, quavideutur

VARIAE LECTIONES
Siccod., corrnptioti fecit obnoxiam. Quid est ahtem.
al.
\ lila al.
Sic cod., al. speraveral. Ut lioc.
—
' *

n.ail -
adscr.
iiiiug. Sullain poenuin u Oev pruesciiam nec praedesiinatam.
.--.,.._ ^ Sic M. qnod. ' Cod.
.„_ cod.,, ---
j . , ,

vii. lli 1 :il. in. ad iiiarg. ad^cr. Quod vi luic viia

inchonlur pcccainm, in futuro perficietur. * Ead. al. m. ad
inarg. adscr. bc.uituiiinem hominis viriutcs dicit esse. " cod. dilectuiur, M. delcclat. » llla al. m. ad niarg.

adsA^r. domm
gratine nuluralem dicit inicllitieiuiam. '"
Sic M., c..i\.juslitiae. " Cod. imbicilitus. ** Sic
co/1., a!. fmgcie. *' absiinere om. cod., add.
M
^orAi;.

Auguslin. ibid. c >•. ^-- «: M.lUll. XXII. 13.

Aug. in pbiil. VI sub tlucui. «••
Mauh. XIII. »>0
m UlilLK DE FHAC;i)ESTi|VAUONC. 426
biuitos, qiii doiti, aiil iiiiiniii, ;ii:l laoeti noiuinaiidir, A CAPrfUI.UM XVll
t.vcellcre; sed liabeni eam i)isud,irio obliguiuiit ' «, Cur Deus dicitur inuedesiinassc pocnus, cum eas n^n
mil i/i lena obruium •», \d csi, delicatis et siipfiduis fuiial, nec praedeslinel.

r^^liiis, aul leireiiis (-npidilaiibus iiivolutam oi op- 1. i^roiude raliono al(|iic aiictoriiate conricilur,
pr.-ssain. Ligabititlur crgo liis niuiius el pedcs^ cl fiiinissiine leiieiidniii , Dciini piorsus siipplicioruin ,

inUlenlur t/J lenebrus exieriores, ibi eril plorutus el (jiiibiis siipciba iiiqiielas actirnu lorquebitur cru-
ilrldor denlium^, iiun quia ipsa dilexeriiiit , quis cialii, iiuiloinodo es>e aiiotorein, nulloiiiodo eoruin
eiiiiu liaec diligal, sed <iuia illa , (|iiae dilexeruiu, esse faoluroiii, luilluinodo praode.sliiiatorent. Ea ta-

iiiiiia islorum suiil, el uccessario dilectores * suos inen ratione auotor eoriini os>e dicilur, ct faclor, ei
ad isla perducuiil. Qui euiui niai,ns aniaitl ' irc, praedosliiialor, qua vcrissinie oreditur toliiis univer-
(juam redire, aul pervenirc, iu loiiginqua * mil- silalis , iii (|ua sunl, faclor el ordiiinlor. Ita cnim
leiidi sunt, quoniani caro sunlj^et spiritvs ambulans, univcrsae creaturae suao, a-.iiequaiii ipsaut crearel,

el non reverlens **
». slaluui piikliriludiuis pracdesliiiavit osso fulwruin,
IX. Cui consentil sanctissiinus veracissiuiusque lil niaioruni tiirpiludo, qiiain iton praedostiiiavit,
l^itpa Gregorius in xi libro in Job, expoiiciis, qiiod quia non eain facturtis essct, in univcrso iiupis non
soripium esl : Si iucluserii hoininem, nullus est, <jni B essel, malilia noconiiuin iion nocerel, error erran-
aperiat ', t quia otntiis liotno per id, qitod niaie agil, tiuin non erraret, miseria torqueiidoruiii folioitaicin
qiiid liibt aliud, quain conscicnliae suae carcerein non lurbaret elcciorunt. ISullius eniin turpiiudo vol
facil, ul liuitc aniinae ' reatus preinal, eiiani si nialiiia vel error scu miseria praedesiinaiiun aiitt^

nemo exlerius accusnt •. Qui cuui judicanle Deo in scctila naiuralein ordinoiu delioneslare periniitiiur.
inaiiliae suae caecitalc reiinqiiitur, qiiasi intra se- II. Cuin ergo audiiiius, praedeslinavit Deus illos

niclipsuni clauditur, ne evadeiidi locutn iiiyeniat, vel illos ad iiiieritiiiii, vcl suiipliciuin, vel [loenas,
qiieiii inveiiirc niiniine nierelur. Nain saepe npunulii seu orticiatuni, scit quocpioinodo vocari solel tniseria,
exire a pravis actibus cupuinl; sed quia corundein qua toiqiietur iuiiiuiias a se ipsa, in se ipsa, per se
actuiim pondere preniunlur, in inaiie consueiudinis Jpsain , non aliud intelligcre iubetnur, (ptam ipsui il
carcere inchisl, a setneiipsis exire iion possuul. Et ante leiispora praosciisse »' ei praedosiinassc, qito

quidem ' culpas proprias puiiire cuijietties Itoc, quod ordiiie ujiiversitaiis fuluri sunl illi ,
qiios ocouliis-

recle se agere aestiniaat, in gravioribus pei^caiis* siino, jusiissimo lainen judicio amariiudiuein pecoa-
Vcrlnni, filque modo niiserabili, ut (^uod exiluin pu- lorum suorutn senlire *S quia eos iii dam- pertuisit
lant, lioc inclusionein inveniaiit. Sic videlicel rcpro- nabili oiigine rcliquit, servala illa nolissima difTe-
l)us Judas, cuttt mprlent sibi cotitra peccalum intu- C rei^iia inier praescieniiam ei praedesiinaiiunein, iii,

lit, ad aeiernae mortis supplicia peiveiiit, el pejus cum taiilitm laie f aleai praedeslinatio ,
qitanliim
de peccato poenituii, quain peccavil, Dicalur ergo : praei\cienJia,umiitt quippe aiqne idetn, divinain pro-
Si incluseril Iwmincm, tiullus esl,qm aperiat, (piia fecto 6ubstattliam,si;^ai(icantes, praedestinalio ad ea
sicut nemo obsisiit largilati vocanlis, ila nullus ob- lantum, quae in boiio sunt, periineat, praescienlia
viatjustitiac relinqucniis. Includere ilaqtie diciltii'' , vero ad bona malaqitc. Quac lamen diirereulia npn
claubis j:on aperire. Uude el ad iMcscii dicitiir de est ex natura, scd c.v usu lociilionmn.
Pfiaraone *' : E(jo obdurabo cor ejns '".
Obdtirare lii. Qiieiuadmoduin oiiiiii dicilur de Dco, ubiijue

quippe per juslitiam diciiur [Deus] *», quando cor est pracsei.lia poieslalis, sed non ubique esi grali»
reprobuin per graliani iton emoliil. Recludil ilaque habitalianis, ila de eo dici possit , ubiquo pracscien-
hoininem, qitem in suornm operum tenebris relia- lia, sed non nliiquepraodestinatione. Cum.aperiis-
quit I 8. Ideni in eodem : < Regum il.aquet«//f(!(m dis' simc veiilas clamet de Deo, ubicunque Deus fucrii
ioivii li,
qiir.ndo in his, qui bene rcgere sua jnoinbra praescnlia, il)i profccto crit habitalioae : similiier

videbantiir, propior elationis culpam castitaus cin- ubicunque fuerit praesciciilia, neccssaria erii piae-

guluin dcsiruit. Quid vero in fune »* accipilur nisi destinalioiie. Proinde quentadmodum praesenlia cl
peccatuin, sicut per Salomonom diciliir : Inifjniiates *^ habilalio !)ei noii est, itisi in his, quae ab eo faola
iuae capiunl impium, etfutiibus pecculorutti iuorutn suni, iia ejiis praescieiitia ei pcaedestinaiio iion ni.si

:onsirintjilur >', eoruin, quae ipse faoiurus ossei, credenda sunt. Ac

\)cr Iioc quomadmoduin praescntia ejus Cl iiahilatiu

VAUIAE LEl.TlONKS.
* Coi\., delectores. ' Sic
M., ood. ««(j/. SiCi:Oi]., al. vi lontjiuquiora.
'• ^ Sic
* Sic cod., al. lifjalaui.
* accuset. ' S'C cod., ai. fjiiid:im. * Sic ood., al. in ijiitiiores atlpas. ' Sic
lotl., al. aninti. Sio ood. , ai.
Ud., al. Dei exl. *" (^id. Faraoiie. " />Oi<j. ouu i(»d., add. M. '- Sic cod. , M. line. »H'.od. prcjcisit

P Sic .M., cod. prvmisil>

^otak.
• Luc. XIX, 20. f
Ev(.d. IV,2!.
^ Mailh. XXV, 18. ' Grog. Moral. in Job. XI, 5
<
Mallli. XXII, 15. h .lob \il, 18
•i
i's. I. LXXVil, 50. Aujju^tin. de vera Reiig. r. r>l i
Pro» V. 2^.
« Joi. XII. 14.
-i27 JOAiNNIS SCOTl m
iii iiis, qiiae nec sh oo «.uni, nfcca fecit, ecouirario A iHeniiiim oculos pulchritudine sui pasoal, iiullu^

«sso dicunlur, cun» in eis noii siii(, ita praftscifiilir. iorus, (}iicni praeciurissiiyia lux ubiqije diftusa, auri

ejus cl praedPStinalio e conlrario pruitiinliafUur iu geminarumque boimr a superrtcic rcsulians, eorum-

illis, quae iitc fer ii., ncc dunavii, <iuia nihil suijt •". que mirabiles colores Irahens non profundai. nulla
,Non iiicoiigrue tanicn acsiinisntiir es«e in liis, quac in ea sedc?, quai; non sil rcgia, honorilics quielique

viiio crealiiiae oria su!ii, cuni non soluin ijisam crca- ::p(a; in t.iiita deinde ac lam mirabiii aede, i:l dixi-

luram sapienier oitlinei, seil e^iaiTi viii«Jn »^us fuas Jims, paier ipse, auclor vidclicel ejus cl ordmaior,

jepes exceilere non siniit. i:iiier in ea filios suos dlsponcrct, .-diier servos,
lY. Qrtod aul.cm laiebrae pfienartiiri iwmliimrj, ei nliicr gralia peipeiaae sanitaiis mcneiaios, aliier

lencbrosissirBae conirilioiies niiorum Adain, \u hsc inopia malarum cfipidiiattini , qiias inleiriperaniia

moriali vi«a eliam bene volenies viverc noii desj- suAC libidinls traxerant, criicialos, deiuibus slriden-
iitint ocTulle punire, heatus Auguslinus ^ in iiiiro €on- les ', vermibus sialenies, diversis peieimis liisiiiiae

fcssioninn snanim oclavo, humanae miseriac impt?- generibiis laborantes : nunqiiid recle ai^stimarelur

mm in sc rpso dcplorans, aperte volitii ostcndcre : durissimus punilor, qui laiidareliir ju.siissimiis ordi-

« Ego », iiiquit, « cum ticliberabam, ul jain servirem i-alor? Neque onim hoiicslalem domiis siiae debuil

Uotniuo ^ meo, sioui iliu liisposucram, cgo eram, Iv coiifuiideie , 110 vidcivtur perverse inuieiitibiis oos.

ijui vulebam, cgo, qui nolebam, ego ^*

eram, nec qitos ordiiiai, piinire. Ar.t qiiam form«m poenarum
plCiie volcbam, nec plcnc nolebam, et ijeo mecum fecisse convinceieiur, qiii " omnJa, quae f<»ti(, non
conicndebam, et dissipabar a me ipso, et ipsa dissi in usus miseriaruni, sed in universilalis plenimdi

paiio mequidcm udiat, nec (ameti csiendebat

invito nein, pulchrittidiiiisqne ojus * graliam fieri voluii <;?

natuvam nteiuis alienae, sed poenam meae \ et Ideo VI. Hiuc Augustiims iii lihro de vera lieligione ;

nojijamego operabar illam, sed quod habitat^in < Animae vitium »,inquil, < imn iialuia cjus, .scd con-

mo peccaliim de supplipio liberioi is peccaii, quia eram tra naturam cjus est, nihilque aliud est, qiiam pec-

(ilius Ad;\m ». Non itaquC ille puuit, qui sometipsos catuin et pocna peccati. Unde ^' intelligiiiir, iiii|lam

laedenlcs amafitudinemque suortim criminum in se- naturam, vel, si melius ila dicitur ", niiliam siib-

inci^psis paiienies in illis univcrsliatis se<Iibus ho- sianliam sive cbsentiani mahim csse , iif^que do
iiesiissime ordiital, quibus eos l&borare rectissime pcecaiis poenisqLC animae ** elOcilur,. i:l miiversi-

decet. las ulia deformitUe turpelur, quia r^lioiiaiis sub-

V. Ul enim quadam sitnilitudine fongamur. Quid slantia, quae ab omni pecc.^uo inunda esi, l>eo sub-

si paicr miiitarum familiamm, qiii per artem suarn jccta, subjcclis 5;ibi ceteris doininaiur. Ea " vero.

voluil amplissimam sibi dotnum construere, longitu- C quae peccavit, ibi ordinala esi, ubi esse lal.^s dccei,

dine, laiiiutiifie, profundilalisque capacilate spalio- ut Deo condiioie atque rcctore universitaiis dccora

,«ain, lalerum , angulorum , absidarum * , diverso- sinl omnia. El est pulchritudo universae creattsrae
iunique schemaiuin'^ varietaie numerosani, aliitu- pcrhaec Iria inculpabilis, damnaiionc (leocaloriim ,

dine fimdamentorum slabiliiain , basium , siito; um e.xerciiaiione jusiorum, perlectione beaionim » J.Kt

capilcllorumque liamitihuS ordinalam , arciiuni post aliquanta de anima loquens ail : < DcIcmIu r.u-

leclorumqtte nmUiiormium elala proceittale emi- lem siio in pulchritudincs corruplibiliores , id eslj

nenlissi!nam„e.\ccllcntissiiiio lurrium aciimirie con- poenarum ordiiiem praecipilalur. Nec uiiremur,qii«Kl

suiuirtalam , exlerius inieriiisque innumerahilium auhuc pulchriludines nomino. INiUil cnim Cbt ordiiia-

colorum lormarumque polchritudiue in t:»nia pictu- tiim, qiiod non sii pulchrum. Et sicui aii ApusioUts :

lariim v;'rielalc decoram , omnium moialloru.ii Oinnis ordo a Deo esl^ i.

pi iMiosissiiuorumque Lpidum lionestatc lefertam, pcr YU. Quid ergo mirntn est, si liominis animu, qiiae,

varias muilimodasque feneslrarum species copiosa iibicunque sit, el qualisounqiie sit, omni coipore est

fiiniinis cffusione illustraiam, ceieraquc ad peireciis- melior, dicam pulclire ordinari , et de poeiiis cjiis

simam pulchriludinis gloiiam perlinentia, quae iiu- alias pulcbritutlincs fieri , cum ibi pon sil, qtian;!o

fr.orare longuin cst, ita ut nuUum in ea inveniatur ^ misera est, ubi esse bcaios dccel, sed ibi sii , i;bi

>si»aiiaiii, quod noii omnes liabilalorcs ejns amplilu- esse miseros decei. Proinde iiulla universii;iiis p::iie

'iite sui capiat, nulla pars, quac non omiiijm aspi- puniiitr impius, sed sua propria inipietaie iii se ipso,

VARIAE LIXTIONES.
M. ergo c^o * Sio.
iMc cod., M. Domiuo Dro mco. * Sic cod., ' Sic cod.j II. iiicam. al. iiwiit'.
od. ' Sic cod., M. nbiiduin. * Cod. scemaluin ' Sic cod., M. fi'eiideii(<:s. • Sic «o I., M. </«•-
iiuin rjui. ° Sic cod., M. ei. '* Sic cod., .il. iiide. n Sic cod. M., dicatur. '* Sic ced., al. ejus wii-
.iiac " Sic cod., M. Ei,
NOT.iE.
rrudenims hidivinis iloqniix 'iusqiiam Dei lui-
: pelito iiimn:ipan. ouiiu» i\:ro t-npi.i ao-iw b «• risw.l*

iiiliDiiein in 'li» quai non siiul, iiosilmu er,se, prae- caelitin,quod firmaineiiiuin oanciue SciipUtiuc iuii'C<f
<'.:m(ii« vero bei fiiam iiudiliae. el pecculis nostris piinl, sempilertia bealUudine qlortf^cari.
• thesse. «^ .Augusliii. de rera lieliy. c 45.
*
IUIl-illl. ' '»,;•( 5i Mll lO. ' Uom. Xi'l, l.-- Angti lin. ibid. c i\
«I'(|i ,.-p.)ii,nl M I '..•ii- iv :y».\. per.
 429 I.IBER DE PRAEDESTINATIONE. m
ul pr;>edl<.(:ie banciGrum Palriim sciileniiae leslan- A eadenique aqua iJaiHuicm clcvai , cadenlem soJTo-
tiir. Ul ciiiiu Dcus non idco finil solom , ul ejiis ra- cal ; duoruiii ia aula regali uno eoiienmue ioco
diis inordinalc enm aspicienlis ociilonim visus posilonim iiMns fetiricital , alter gaiidel ,
gjudeim
lerriiigal, eosqiie iii lenehras roperculial, qiias pro- iiinnia loiius aulac ornamenta deloctabiliier placeni,
n:clo non ipse, sed ipsa inordinala visio ellJcii, neque laudahilitcr appareiil, lionorabililer coiioordanl ,

iil patientem ocuiorum gravissiinani passionem tor- lcbricilanli vcro iutra se ipbum , doluribusquo
queal', riim illi in sua passione iiiiiil laDluui no< suis ardenli omiiium, quae exlrinikecus videl , iiiliit

ceal, quaniuin splendoi solaris, dum ipsa passio non euin deleclal, niliil laiidH.biIe, qiiia oinjiia viinptraj,
e.vlrinsecus naiura rerum coniingat, sed iutrim-ecus niliil conseniicnc , quia onuiium abtioiTet merito.
aliqiia corporalis saniiatis corrupliotui dolenteni lor- Quid enim bonorum ilJi nou nocerei quando
, (*i

qtieat : »io iiiniirum ignis ille aeJeriins, qui praepa- auL-tor omniiim placAMe n»n ijolorat? Aut nhi nidliim
!«<«<: (sl (iiabolo ei anyglis ejus ", nuUomodo ad linr bonum non nocebil , cui sininilo boiio frui non
*
cre;Uus, praeseriim si qiiarlum mundi cleineniuu» placiiit ?

^Stl ;
prubabilius crcdilur ad nniversilalis iflt"griui- IX. Proiiide si rujlla oeaiiiijdo esl, ni»i viia aelern*,
|iein, quam Dcus faciendan» praeviriit, esse^onditus. viia auicm »»;ieriia esl veritatis cujjniiio, niill;i igitur

[(liiain ail urendum i>po.«;talam,~cui sua snpeibi-a suf- B beaiilndo e.*(, niai veiitaiis cognirio. Sed ne isia
Uicerei ad lorinemuin. jliiic vaiioiii acldiliir, quod colleclio iiiillorriudo ii) nienlibiis nosliis nulct, ao-
riim in aeilierco corpore priimjin a Deo croaias sil, diamiis ilhim ipsam Vcritatcin aperle clamanlem :

[in quo nihii pati poiuit , corpus cjus aetbereum, Quiddiiiit me, dUigeiur * aPutre meo, cl tfj<} dHHja.ni
[postqiiani superbia inluinuit, a snpernis sedibus, eiun,el watiifestobo ineipsum illi ". Ileui alihi : IJaec
ndelicei aeihereis, in hunc aerem humidilaie aas- esl auiem vila aeierna, ut ojgimcani le soluni leium
siim ^, caliginc lep^brosum , perlurbalionilius pas>i- Ikuni, el (luem miiisii Jeaum CJiriHum ^. ^^uidquid
iLJlem deirusiis cst, iii ei inde corpus mcriti.s suis aiiteiitdebeaiiuidine trodilur, de ejui d<'fec.iu, id esi

lcotidignuui ipso nolentc copularetur, ac pcr iioc in miseria, Jieccsse est e (.oulrariocrediitur. Ita si niilia

cu iuiqiiilaie sca torquerelur >>. uiiseria est, iiisi mors aetenu, aelerna ;iu2t'm jiiors

e.si vfjitatis jgiioianlia, iiuUa igilur iiiiseria esi

Yill. Sive iiaque ignis ille corporcus , iit ait Au-
giisiinus^ sive Mnoiporeus^ ul tiregorio placei, pro nis.i verilatis igiioraiilia. Ubi ilaqiic igtionilur

sni; ut opitior, Mil>ulilale piopierHa praede.stinatus vt-i

verila.s. ii>i nnlla viia. Ubi auiem niilla vii;i , ibi no-

pracparaius (csse esi conlinuam inorlem adesjio.yuAe si ita i»iiii,

dicilii» diaDolo, (juoiiiamineofueralordi-
namlu.scuiii omitiluis nialiliae consorlibus ivjoieudiis
qiiis audeal dicere, Deu») esse piaeJcstinatorenrj

lMqueuiadmodumideiuigni.sbanu£piolectx),quoniam C poeiiae, nisi qui audrt cum assercre ;.iicloicm iguo

8 hono faciiis, noii aliam ob caitsam maluin dicalur, raniiae, duiii a.h eo ^\l omuis inlciliijeeiiLia, Un«m-
liisi quod in i^o mali ordinalissime <Iisponaniur« ita
qiiemqueigilur^ua piir.itcontuittacia.quasiiullo rriodo

oiiampoena iion incongrueasseritur, quoniam udem a Deo esl ; ac per Jioc ejus aucior nuJlomodo cre-

codem criminious dendtis esl 8.

niali iii suis libidijiose commissis
CAPITCI.UM XYill.
laboriose mi^erabiliierque cruciaoiur. ^Jon ergo ille
Quod erro>- eoriim , cim nliier, iiufm ['alres sancli
ignis esi pueua, neque ad eaai praeparaius vot prae semiuiil de praedesliiialione, ex Itberaliiim discipli-
desLiiianis. sed qui fiiecat praedesiiiiaius, ut cssel |n tiarum ignorantia inoievil.
universiiaia ommuin bononim, sedes faciiis esv im I.Errorem iinqiic iaevissin\'JiM eoruoi, qui vencra-
piorum c. in guo proeul dubio non minus liahilabunt biUum Palrum, fira.vimcqiie sancli Au«u$ii[ii siinl<in-

bcaii, quain miseri <J ; sed sicut iiiia eademque Itix Lias confuse, ac per hoc jnoriife*e ad suum piavis-
saiiis, til diAJmuj, oculis eonvenil. inipedit doienti- simum sensunt redigiuil, ex uliiium dtsciplinanim,
l)us ; unus idcnique cit>us , \el poius micibus bii- quas ipsa sapicnlia siias coinilcs invesu;;airict'Sqiie
{jueiiiiii/n aniarus, $anita!.e iruentiuiu liulcis , iHjs fieri voluit, ji^jtioranlia] ' crcdideriin sumpsisic
tpiippe siiac salulis placet integra laetiii» , istis primordia. Insuper eiiam en graecaruiTi lileraruiu
suae corroptionis displicet p<)enalis trisliiia ; wna D inscilia ii.
Iii qiiihiis pracdesiinaiioiiis inierprelatio

YARIAE LECTIONKS.
Sic cod., .M. retorqncnl.
' ' Cod. elitrcnlum. •'
Cod. nasum. * .Sic cod., M diligitur. * ijnorcntia
om. cod., add. M.
NOTAE
'•
-Mailh. XXV, 41. (liceiile Doiiiiiio : Ibuni lii in suppiieium aflernum
5'
Ketle l'iiidPii!iiis : Id Scripturae
aurlorilale jusli anlem in viiiim aciernam. .NnsqiMiu s:tcraiuiii
yroi.iieticne aique ai:vsloiii av winiine pQS!>c probari. lilU-ri.i-inii ilh' iijois vita aeieriia iiiuicuitaiur.
^'
puraiiolaui pjhi itun boiionim alqiie
Di)iiiiiii!s ciiiii « Joaii. XIV, 21.
m^il.dimi pioiiiuuias-jei Exibnnt., iiiquit, angeii et :
f Joaii. XMI, T>.

se^iurabunt nialoa da mcdio jusiorum, cl mineni eosin 6 Pnidoiiliiis Si impii in illo icfite itdfm
observai :

<aitnnum lynis. uLi eru lleiui ei mridor deiuiuin. lllu lanlun poenam \iassnri sniil, quotnorio
luibiiuri, iion el
igitur. quat' Juaniies iSculus dispuiai, veiuali jioii nultam viium luibehnnt ? Sed leritas ciaiuai, Jiabim-
fi^iis oonj/niuiit. ros iiHe impios oiiam, sed poenaiem.
" Lrrat. Noii
i-rdem siiavitalis cl ('iffiiitilis sod .
•'
P»ud('iilius Puires perjectamearuudem icjciuiam
:

aeicniuiis lorrneiauui \critasiJuicl oss.: iUum i^nem, liaiiuisie. nuilatenux dubiluri yosne Scolu/nque palnjs ,
4$1 JOANMJS SCOTI 432
nuJiain ainbiguiuiii calijjiiicni irij:i:il. Qiiae »i diii- A boiioniin, el lioiiib oonSiiUT.s eiiam i!e pocnis mala
«ciUius ab inqiiisiioriljiis vciiiaiis, iioii ;\b asscrlori- riim » ', L'bi prutcoio inlelligoncluin, uon a.'uii vo-
DiiS falsilalis allemjanliir , (ii;olii'srtiiH|iie sive de iuisse iii vcrbo practlesiinaiionis, <i(iam quod voluil
lionis usilale, sive tle nialis abniiivo praedosiinacio in wibo praevisioais.
rroiilis snae, sapieiilibus qniileni nolis»iiiiae, iiiflalis IV. Quis ergo nisi insanieris non v.deal, non csse
vcro snpcrbiae lyplio abslnisissiinae, primas paries arnulDeo piaed'j!5tiaare, qnani prai'leliniie, nec a!iuJ
cpenioril, loia niniirum, luilia inicrsianie iiiora, pie esscpraedeliniie, qnaiii prai sidere •.
^un aiiudigiiur
inlelligcniibus eam paiebil. pra(,'(!cslinare, quani piaevidcir. Pioiiule, sicul dici-
II. Esi igilur verbum apud Graecos o^sw ' ,
qiiod apud inus.Dcum pracvidissc, quae facliiriis ci quise nou

Lalinos iribus excipilur veibis ; 6/iw (piipi.-c cl video, faclnrus, ciim prociildubio, qn;!e ipse non faclunis,
<•; definio.el dcsiino inierpreiatnr. Siiniiiier coniposi- niliil sunl; o»iii/rt qnippe per ipsum facta suni , cl

inm 7r^'.3/iw, praevideo, pracdclin'o, pracdeslino. Qiiod sine ipso fuciiim csl nilid *, niiiii anlcni vidcri iio:i

(\ contcxlu sacrae Scripiurae f.icillinie colligiiur : polc?l : iia sai^pe auciorcs diccte inveiiiiuiis, Dcinii

in epislola ad Romanos : tov opuSivTo; uJoC ©iou iv praodeslinasse, quac faoUinis, el (inae noii faolurus,
oviiKvet', deslinuti filii Dei in i'n7u/e"; ad Eplicslos ^. similiicrpraedeiinisse '•. Si cnim i:i graeoiscodioibus
£y i/yv.nv irfjoofiera; riuu.; '', in curilule praeiicsiinariS H hi\e.iieulcs i![>oy'pi7e-* , non dubilamus inleliiijeii'

Hostjeipaulo pOSl;7rjBoo/j£O-eiv--:,-/«T«7:jii&£fftve£o0', pracvidit, vcl praedcliiiivil, vel praodoslinavil : quiil

prucdestihali secuntluni propusiluin Dei '^, in liis om- iios pioliibct, audienles praedeslin.ivii *' , accipeie
nibusinierpres verbo praeaeslinalionis usus esi, cum praevidil \cl praedolinivil, scrvala iiia iiiooiuiuulabili

posseleialiisuli, ide5l,eiprae\isioiiis,cipiaeiioliiiiiio- ralione, qua Iiaec cl biijusmodi vcrba in bis lanliiiu,

iiis, qnoniamhaeclria verba, ut diximus, uniusgiat-ci quac Deus fecil, inlolliganlur inesbc, iii iliis vcro,

vorbisensum Ciprimunl. liinc iilud noiiiC!! ooucig ''

vcl qnae Dcns non feoii.e conlrai io dici possc, cum uon
rfoo.oKfftf * ,
quod apud illos a verlw) i^w vol 7-|5oo;.w, sinl? Oaeleina veriias,cl vera caiiuis,osleiido lena-l-

dcrivatur, apud nos dicitur visio, vel ddiniiio, v(;l ipsum quaeieiilibus l'e in omnibus, iu quit;us es.

dcsUnalio,ci eorum composita praevisio, praedclini- Ostcnde, creatrix sapienlissima, nihil o.ssec\tru le,
'*
a coraposilo Graeco veniuni, quod Tipo6pu.(ji; '. omnia, quae sunl inira ca prac-
lio,

Dcbinc .".perte conlioilur , in liis iiibus verbis aul

ci

visa el pracdestinaia ,
lc, laiiluui a le

praeJoiiniiaeipraoscila ebse,
1
eandem seasum esso, aiil laniam inlcllig(;!iiiae vici- illa vero,quae diounlur essc, oum noii siiit, noc a i«
liiam, ut unumquodqtie allerius loco poni possit. essc, ncc in le osse, iJeoquc nec a te piaoclesiiiiaift ,

Di. Qiiaeralio ab Auguslini diclionibus lirinisslmc necpiaedcliniia, uecpraescila, necpraevisa. ODoinine

coniprobalur, Cum enim ipse iu libro, qui vuoaiMr ^' misericoriiisaime ! pcocalum non fccisli, ueque nior-

llijchiudiun *, Psaluiograpbi cxponercl versuin : teni, Lequc iiileriluiu, ncque ^suppiicium, el ideo nun
Mayna opera Domini, exquisiia in omnes voiunlutes siinl, nec a le potcsl csso, q;io;l tu iicri '' noluisli :

ejus , inler cetera dixil : i Qiios jusle praedesli- JSon vis uiorlem peccuioris, sed lis ui concertuiur cl

iiavit itdpoenam i, el coiiiinuo, < quos benignc prae- vical >>. aeienia sapienlia! da , (iui viJeal vilam

deslinavit ad graliam ^ ». Eund(?m vcrsum in xi crealricem uullomoJo fccissc inariem vitaecreuiae,

txciiieroa' librocxponens eodemmodo : < Muijna >, qtiando, si i:ioii;relur, pocnas noii patere;ur '. Quod
iuiiuii» « op^ra Domini, exquisila in omnes vuluniates si aniina peccaliix pociias paiiiiir, viverc coiiviu.

ejus. » Praevideiboiios fuiuroselcreat, pracvidei ma- cittir.

los fuluros ei creal : se ipsum ad Irucndum pracbens V. Mors igitiir animae peccaium esi : Dcus lion

bonis, aiulla nmnerum suorum largions cl malis ,

fecit pecoatum aitimac, quaudui[uideni «ie eo lib<.-ra.

misoricordiler jgnQScejis, jusic ulciscens ; ilem nii- cam: non iiuipie r.ioticm vil;.'e fcoil vilu '*. Pooui
borioordiier ulcisCv'ns, juijtc ignosocns, niliil nio- poccali mors cst : Doub morleiit iion fecili non
:

luons de cujusquam malilia, nihil indigcns de oiijus- fecil igitur jioeuain. Siipplioium pocua esl : Dous nu;.

(piaiii jiisiiiia, niliil ftibi consulens, uec deoperibus fccil puciiuiu : iion iyiiur feoii supplioium. Pocn.t

VAlllAli; LECTIONES.
*
Coil. wow ;:pocj/}w, sic ubnpic. * Cod. t&v opt(rSjvToj vwj fit Evotvav.it. * t.od. cjc.^ios. '
Cod '.•j».yxrt

jTj>ow,'>to«,- ^a«j. »Cod. TrpowptervijvTSs-y.KTK -n-/;ocr.ji]5tv et. »"

Conc, cod. oco^tik, M woot-.-i Cuuj. ct^d.
•

M 'Trpowooffta. '
CoiiJ., cod. ;7//Ow/>o<7ta, M n-^oowisocri;. *Cod. tvzst^tjov. - C.iui. «;»;7.i,ocu.. '" SiC
n/.'Ow'o-i«,
C(Kl., xM. pruclints.'ic.
" Sic coJ., vel praeUcsiinuiil — pracdcsnnacil om. Ai. ** Sic cod., M cl. '- S»c cod.,

rtf/ioiu. M. '^ Sic cod., lifa Oiii. M.

iSOTAI:..

taHiilUila scienliola ultra vires suas iumuisse, £) prAodesiinanlunieo piaeaciir.iiinlur.

carum
* Juan. I, 3.
ali^uc iii uUijpiiemtas impic prorupisse.
" L/.ooli. X.\\III, 11.
a liom. 1,4.
' iLplics. I, 4. l'rndoiiliiis; /Vodm ci praevidisse et pruedfSiindssc •
•

tuorwinetpoenns, (lui jwccinurumhoiuiiuin prucindfus,

c Ibid. 5, 11.
110. 0/, nc pcccurcl , iiitcrdixcrii , ei. si pcccutH, uiuriiu-
b vugiisiiii. Enchirid. c.
{Jenes. ad l:il, \i; U. rani illnin piucdix-^rn
• Adgu^iiii ilf
'
Prao<lesliii;iln)Uoiit niliil aliii.l «ssc qii.im prAcvi- j Si^p. I, l.')

«lonem l.dsu;:! o.-.l .Vndia oiiiin pr.-.cvi.leniii) qiu.: ricc

 433 LIBKR Dt t^KALDI-SilNATfONi:. 4X4
pmaii morscsi : mors viiai; [xvcntiim OM : iiMcna A iicquiiia lioiiesteuir laudaiida saplentiae di.-.ci»iin.i,

iiaciiic pcccali csl peccainm. INitMia csi S!i|iprKiiim : cluiiiiisparlisinordinatadeformilasloliiis liniveiiiia-

S'ipp!iciiiin igilnr peccali pecTaiiim cst. Vita aeieiDa lisordiiiatisslmampiilchiiludincninonmiiiuat.
JosusClirisliisesl : JesiisCliiistiismois morlis aclcr- \ll. Proiude summa el. ineirabilis divina sapicn-
naeest: vitaitaqiieaetenia mors niortisaoiernaecst, lia praedesliiiavil iii siiis legihiis modos, ulira qiios
siciil ipse di.vil: Ero '
mors lun, o luors, el morsus imiiioruin malilia progredi iio:i poLesl. INoii eniin si-
iuus, Q iiiferiie ". Proiiide vita nmi esl mors viiie, iiiiiir aliciijiis iiialilia iii inrinilum, proul velil, ex"
qiiam fccit, sed est inots morlis, qiiain deslruxit in temli, divinis legibns piogrcdiendi modiiin impo-
liis, ({iios praedcslinavil ad sc frueminm. lii his vcio, ncnlibus, Quid eniin a]ipetil impioiiim omuium, el
(jiios praedeslinavii Ad Inicriliim, noii deslriixit, siii capilis, quod est diabolus, nequitia, nisi ab eo,
(liiia eos in massa orijjinalis peccali remoiissimo a qui esl sumnia cssenlia, recedcre, in lanlnm, ul ee-
iiobis suo Jndicio rcliqiiii, rcliclos deseruii , dese.^^ios nim iiaiiiia, si lex divina sincret, in niliihim redi-

I;iminc lenebrae torqueiil',deserlos viia inors inter- rei? llinc nainqne ncquilia esl dicla, quod nequic-
!mit. Non quod in eis ipse fccit , relinqnil vcl dc- qiiam', id cslnihihim esse conlemlit. Sed qiioniam
r;:!ii, eorum naiura ad nihiluin
alioquin redirei, si ex aeieriiis legibiis
ei (lirficutias
" olisisiit,
-
nc ••
in U»n- '
—
.sumina essentia in eis non essei ; sed qnod in eis " tum cadai, qtiantuin vcllei, ex ea (iilliniihnc labo-

non fecil, idest superbiam, sprevit. Deus enim in ea lal, laborando torquclur, puiiitnr, criKialiir. Ki (indc
natura ,
quam ad se creavii, seinper hubiiat, ac fii misera? Inanium voliiplatitin ejrcsiaie. Piaedcsti-
|er Iioc scmper eu manet, in qua, qui sempcr esi, navii itaqiicDeus impios ad pociiam, vcl interiiiiin,
resiiicl *. Iioc esl, circumsciipsit eos lcgibii.s suis i;icomrnu
Yl. Quod vero dixi quos praedeslinavh ud iuleri- labilibus, qiias e(U'uin impietas evadcri? iion permil-
/um, proplerea dixi , quoniam beatum Aiignsiinum liiur : ad poenam profccto siiam; ca qnippe dilH-
lalia dixisscsaeperepcrio, demonslralurus adjiivanlc cullas, ul est dictum, qiia proiiilicnliir pfiYpnlre ad
.
i'uii'ino, Qiiid laii lociiiioiium gcncre insiiiunre ea. q";>e lihidinose apjietuni, clficiiiir cis poonalis
voluil piissimus doctrinae pater, pulchcrrimum inleriliis, et suae niiscrrimac cnpiilinis juslissimiis
exemplar eloquentiae, acutissimus veritatis inqnisi- cruciatus. Sicul enim Deus clccionim, quos pi;»edc-
lur, studiosissimusliberaliutn artium magisler, pro- slinavit ad gratiam, liberavil vohiiil;aem, c»m(iiie
vidcntissimus animorum exercilator, humiilimus cariialis siiac affcciibus imiilcvii , nt noii solum
pcrsuasor, ne in suis dictionibus qnis acslimet eum •"l'»» fiues aeternae Icgis g:iudc:i!il ((tiiiincri, sed
vduisse, qnod vidcaiur vcritali resistere. Non ila- eti;im ipsos Iransire ticc vellc, nec p'.vsSH m;ixifni!in
p
fjue eodem Aiodovoluit intelligi, quod dixil : i Quos ^
stiae gloriac munns essc iKm diibilcnt :,il;i reprobo-
jusie praedcslinavit ad poenain » , quo voluil, qtiod nim, quos piacdi;slinavit ad pocnam i«r|iissiniam,

tlixil : < qiios benigne praedcslinavit adgraiiain •> i. cocicet voluntalem, ul e coiiirario, tjiiicipiiil iilis

Attende in haec, qiiae seiiuunlur. Omnis creatura, perliiiet ad gaiidiuin bcatae vilac, istis vcrialur in
prinsquam fierei, ita est a Cicaiore pracdesiinata, S!!|)p!icium miscriae.

id est, praedefinila et praevisa, ut lerminos nalurae VIII. liaqiie ntriusqiie itariis piacdeslinaius esl

.yiae, intra quos fuerat condenda, oinnino implcret, numerus ; in utraque quippc Doiis substnuliaiem na-
liullo modo excederet. Termini autcm oinnium na- turae numcrum subsiiluit, subslilularn * pi.-ipdeli-

luraruin consiituii in arle omnipolcntis artificis, nivil. Uiia cnim eademiiue naiuia iiiiiTierosc miilu-

*juae est Patrissapieniia, in qua.et per quam cuiicta plicalurin omiiibus, ila ul una in siiignlis, cl siii-

8Unt condita. Naturaruin dcinde creaiarum quaedam guli in umi sint, neqiic esl aiiiul ipsa ni.^i unu.sqiiis'-

ftiint, quae ordincm Icgis aeienii transgredi nec qiie, neque aliiid umisqiiis.iue nisi ipsa. Oniniuio
voluiit, nec possunt, ul * sunt omnia ralione et in- igitur, qiios Deus crcavil, pracdeslinalus est nume-
lellcctu carentia ; quaedam vero sunl, qtiibns ratio rus; sed qiioniam cnndilor pracvidii , ipsiim niiine-

elintellectus subslantialiler insilus.Quarum qiiidcm j) rum primo hominc gcneraliler pciilijruin, cx-
in

pars una condiioris siii graiia liberala aelcrnis Icgi- cepio vulneris me.licamenlo, quod esl Christos,
bus volendo servit, adhacrcndo beala fii ; alicra * praedestinavit, hoc est, anleiiiiam liereni, definivic
vero, meiito relicta siiperbiae alque inobedienliae, et eorum niimcnim, qiios siia gr;itia libciatiirus, ei

inlra ordinem praedictacIcgis,videIiceiaclcrtiae,co- eorum, quos sua jiistitia rcliclariis, i;i i^tis' clt^-

firtari noluit, sed eam Iranscendere non potuit. Qno- ineniiae suae doiia dalurus, iii iilis '• n.a(ii;ic ii:i-

tquo modo enim sc movcat ttirpitcr rationalis volun- inerum, qiio universitas pcrficerctiir , iiT.pleliirds.

las, iii:ieternainveniel;*artft tcrmintim, inquotiirpitu- in utrisqtie divitias bonitatis suac dcmonsiraturus,

[dosua ordinabilur honeste, ita ut dc ipsius dclcstabiii omnibiis iribuens leg(is suas servandi po!e»iaiGm, si

vakiah: lectiom-s.
Sic cod. M, rrtio.
' * Corr., cod. el M loiqnenL ^ Sic M, coil. yoasidt'! *
Sic cod M uii. ' Sic
IM, cod. ailer. * Sic M, cod. ' " iubsla/)iiarn. Sic co...,
iuveniui, Cod. nequicinum. Sic « od. , .M '

\omsis. "» Sic co.l.. M illii.

NOTAE.
»Ose. Xlll, 14. *• Aii"tijt. iii Enchtrid. c. 100.

£;1
43S JOANMS SCrm m
vcllenl, anleqnain oiniips in uno peccarenl, sed noii j^ auue rnhU redt. oinnia sniislanllaliter foDSUUiU.
oinnibus tiihuens, tii velini, posc peccatum praepU' omnia Jcyil^us suis pulclierriinis. iiislissimis. mise,
raiis eiecios ad l^caiiiiidineni, (iisftonens irpTobos, iit rirordis-imisque ordinavil, ut litieraii ner unjgeni-
snis, guafiivis iiivili, legibus servlani, cum non, ul luni Dei filium Domiiinm nostruin Jesum nhristuoi
Sic sibt servirent, praedosiinavii eos faciendos, scd lihftra l>e;iteuue in eis rejmarenl. ab eo aulem * rc-

ul d vo\uiilaie pcrfecia adliaererenl; iiivili autcin licti iiiviii eis servireni, ac j^er lioc sub eis perireni,
ei serviunl, non illoruin naiura, qiiam in eis fecit, non iii de eonim naiuia, quam ipso lecil, aliquid
ei in «is non punit, sed niala voiuniaie *, qnatn pereai, sed ul in cis, quod ipse noo feci». piijiiri co
iii eis iion fceit, el iii cis pui.ii. " \n eo eniui, guod },'al. Ciiiii iianue aiidio < quosjusle pniedcslinavil ad
e\ iiiviii serviunt, puiiiuumr in seipsis siia poena , pi»eiiaui), inlelligo, quoruni nialiliam, qua oumun-
dc quu quos juslc Deus non libcrat. ad eam illos lurlegibus suis, refrenandara praedestinuvii Sicut.
quodainmodo pracparat, dum eos ad eani se ipsos enim niiilo.modo malos praedesJinavit aa malitiam,
pracpararepermiilalOjCtun \eritas doceat,el nuiliiin iia nullo modo praeuesiinavit inalitiaiu ad puaieD'
]trat3destina&se ad inieriluin , et pulli interilum dos malus. El siciil nraedesilnavii raaios inviios le-
praeparasse. gibus suis serviluros, ila lcges suas prni^desiinuvit
IX.. Praedeslinavit itaque, impios aeiernis suis ^^ fonlo!> mfilitia sua piiiiiios non evasuro';. Ubi .suMx
justissimisquc legibus inviii ' servitiiros , easque liier inlclligendum, qiiod praedestinatio ipsa sil lox,

niiilo inipf?iu inipietalis suae in profundum nialiiiae ei lex ipsa sit praedesiinaiio. Si enim omnis prae-
teiidenlis iransiiuros. eoque modo piinlendi inieri- deslinalio deliniiio csi, ei omnis Icx defiiiilio, omiii^
luros. INulla qiiippe gravior pocna innigilur servp Igitur praedesiinalio le.\ est, el omhisb-x oraedcsti-
iuiqiio, quam ui cogaiiir serviie invitus justo Domi- iKiiio. Divinaitaqiiepraedesiinaiioestlexomniura na-
no. Miis eiciiim in se ipso inierlus superbae volun- lurarum aeienia, et incominuianiiis uiscipiina,iuinai>

lalis palitirr inciiamenta, quain cxterius iu corpore inutabilis crcaiurae iii bis, quos graiia sua ciegil.
durissiiiia flageila, quia, rnm Domini sui Yoluntaiom iiiisericordiier renovans, in bis vero, quos jusle:re-
spernere nou siniliir ^, intra scmetipsum a se Ipso pulit, poienlcr ordinans, ita iit ip3a discipliua. duju si(
cniciaiur. Quisauiem recie jiidicantiuni lalis poenae cadem in se seiiiper aequaiiler inanens. diligeiiiihns
auciontatein jusio Uoiiuho , et non poiius referat eam sit bealitudinis gloria. ojLlIeniilMis eani sil siip-
injuslo servo, qu;iiidoquidcm inlia scipsum inobe- pliirimiim contumeba. diiin diliscjilium niliil aliud
«licutiac suae facibus incendiiur. priusquam a Uo- sit bei^liludo, nisi saudiuni de verilatc, odieiitiiijn
iniiio exlriiiseciis ad cumuiiim poenae lormeiituin nulla sil misena. nisi dolor de veiiiairs acquiiaie.
aliqiiod addalur. T.o igilur loqiiendi modo Deusdi-^" JHos sua Invidla lorquei in\ilos, islos sua ratllas
ciliir iifipios ad iiiteriuim pratjdesiinasse, quo dicc- coronal beuevolos •

rclur eorum iinpiclalem, ijiia inlcreuni, le^ibus suis

CATMTULUM XIX i
lirciiuiscripsissc, iiiipiMiiiiKiue Iil.iiiiin<>s!»<' poriim sii- JJeiqneaetetno.
perbiac jusiissimo sui inodciaminK leinperamenlo I. Tie asiciuio vero i^Mie. ile quo Domnujs m Kvan
rclrenassp. .ut nuro ali^iie iiiedabiii iiiodo divinurum gelio ail //«. maledicli. in iqncm wlernum, (jm rrc^-
lc^um jiulcbcrrima modeiaiio eormn neqniliae es- puraius est diabolo tl angelis ejus <=. uuiii duiiiinn-
sei deternma daiunaiio. Lua eadeinoue lc\ aequj.*^-
diim, (orporeuin esse, quaiuvis pro subtViiiaie ua-
siiiu) rciiiptiblicam ordiiic disponen.s, sicutbcnc vi- isirae iiicorpoicus esse dicatur, quemadnioduni sole-
verc voiciililius ad!ii!»iit vii;\m, ild niale vivere cu-
mus dicere .leihercura spiriUini. cuin quaila par5
picnlihiis iiilciiluui. luira oad<'iii sepla iCi^iUis aulae
sitooiporalis crealurae. ?>cc facilccre<Iidcrim, aUutn
lehruiiaiis sua iiiibcria lorquoiui. saiii'ale pollcns
igiicm praeparaium ad puuicnduin dtatndum cum
iaeiauir. Diiuriim solo:n simul adspitienliuui unus oiiinitius suis inembris, praeior istiim ipsuni qui
,

ordinalo visu illuminalur, aller inordinalo tcnobtis mundi «leuiciiium''. l.Hdd cniinyiNuiii
csL qiiartuiO
percuiiiur. Unus iJomi|ue cibus amarus iiiliimo,
j^ ^u^j mii-o,,,, si ;|i4 impiorum corpora, qiiae pro
dulcissauo; unacadcmquespirituaiisdocLrina aliis ,y^.^, ,ie bis qiuliuor coiporalii.us clcineniis sum
f>dur vilae in \ilaui, aliis odor morLisminonem. compada . in eadom rcsolveiula lcmpoie quoque
X. Pioiudc divina piaeJeslinalio, quae proculdu- praedcliniiy», ab eisdeiM ilcrum rc.«aincclioiii5 mo-
liio nibil aliud eil, (^uam divina piacvisio omnia incnto rcvikcanda, in dlo ij^nc. quo rcsurreciuii

V.\Ki.\E LECTIONES.
* Sic SI, coil. maiain volunlutnn Siccod.,M iimlc. 'Sic cod.. .M .s/Hfl/«r. * Sic cod.. M /«m^M
Cotl. lieniLotos
NOT.M'.
•» iTadeiiliiis 0i3«f;rval, ulyiiuniue. et uuluram icili- /iOi'/iaoi iniijue viocudo, rt \n init^iinalc. mrseuerHndv^
(cl, et iwlunlaiem iinpiorum Uco iimie servire, juste- et iJeum prucparnr'' co!^ jusiissiriie jadicundo.
ijuo pvniri, iion a st' (/;.s's suu jweiiit, .s.d ab illo, cujus <^
.Matih. x\v, 4.1.
{it fjotcsius jnslu.
'J
Dft hac re niliil coiisul. l*ruileiilio aiius om-
b Prmleiilius : id Ciitres iiiiikiiihiu tali loiulioii>'. iiiiio igiiis essc vidotur, qiiouinia diversae qualitniis
dicliiin srnrui^ir, <iuiit iiU" islOsct i>iuc]iurarc sc ij/soa ad .sitii.
 ill LIBKR Dt: PRAi:r)i:STINATlONE. 438

omnhiin corpora niaxime snbsianlialilei" oonsUbiinl, A j'''i, ikhi subslanliam, iie<]ue * ejiis qnalitates ge-
infrili» iiii|.>ietiiiis snac lornienlii pidPiilur iiciorna? r>eun.ili fi.'iinin;i torqiicndii», scd scnbuin patieitlis el
11. lilii non incongruc crrdfnduni, qnod corpora aniniuin reliiclHnlis aetejiia uiiseiiaiuciauiros.
SonetOMim iii netliereiin! iniiiabunlur i|i!:ilita(<;m,
EPlLOr.lJS.
quac iib ;ilia quiiliiiiie consiinii i:on potesi. cnm infc-

rioni!!! oorporm/i qunlilaies iii se mulvirti possil

' De dtuina praedeslinodotie.

jpi|jil>!'ijin Yfio nn'por:i in ocrteain qua!iialf'iri irans- I. Oiiac omn ita sint, eooc, ur.nm Deuni coic,
ilnrj,ul i) snpcriorc ignc palianlur <. Uinc t-st, quod unum unwiinin principium etsapiemiam.qiia sapieiis
djabolus posl |:ipsiiin dclrusns nh xeliiored spaiio, esl, quaecunquc anuua s:ipieiis csl, el ipsuni munus,
adjunodimesl ei invilo «crenni ooipus, iu quo pncnas tptt) bcala siiiiL , qiiacciiiiipie l.cala snnl, el cjus
snae snpcibiao Imit. Miro aiquo iiifflVibili nntiurarunt uni^in ci solam oi veraiu pracdcsiinalionein proii-
nwdo perngiiur, oo.ouiU) t;iiucn jusiotpic judicio, lour, iii.ae cst, (pioii ipse esi, qui;i lcx ejiis aeicrnii

ut, quod elcuicnia lo.undi inler se qiiasi qnoilam iia- cl inconnniitabilis esi, qiiae sicut ueniineni praede-

luralis anioris vinciilo oompiexa iuscparabililcrqne stinavil ad inleriliiin.qsiia vita esl, et rellexiin, sicul

conjinicia onlinalissimo rnotn aopelunl, vcriiaieir nulii malo pr.if^dosliriavii luaiiiiani, quiift inleriius

odienli:*u3 verlalnr ui biipplici«!iii. Ignea qni|)po qua- b cbl, iiu niilli rnaio praede.slinavii inleriluin, quia
Jilas supcrior nauirali vi inlcriorum cleinciiloruin nialjiia est. Nuili namqne oatliolico lic«Jt crcilere.

qnaliialcs iii se ir;insfui>iiere sempcr appeiil uaturali sunmiam b6iiii;ilc;n, ex qna est ouine bonum, piao-
moln, quasi i|uoddam sui alimenuim. dcslinasse aliouialii|uam maliliain.eisuinniani vilain.
111. Cum -ergo, ul diximiis, .suprcnia omu'nm cor- ex qna, el iii qiia, et per qiiani oiniiia vivunl, alicui
'
|iorum qiialilas, qiiaecst aellicrca, infcriorcs qiiali- pracdestinasse inleiitum vel poenain, (piamlo n(3

talesei inlra SGanibiendo coariai, et in se, proui jd qnideni quod se invioein perdit, perire por
,

lex naiuraruni sinit, commovcre noii de;>inai, n:it;i- Diiiiat.

rarnni iutra se mirabile perficitnr g.ii)dium,mal;irun; 11. l»roinde cuni andio praeciicaiores luos, o bea
vero volunfalum ineffabile loriHeiilum •>. Proinde lissiina verilas. viu« oainiuni comnuinis, dicentes, le
•iiupiornm oninium, angelorum vidclicet lioir.inuMi- pmedcsiinasse impios .id inleiituni, anl inleriinm

quc perversoruin, corpora i(a snnt supplitia ignis impiis, opniimio, lyx olarissiina, te illuminanle

jiclerni perpessura, ut inlegrittne eoruui &ubstanti;\e tcnebras loeas, iii le video te pracdcslinasse, id esi.
nullo modo dcfulura, eornm iialurali iucolnmitate iuiie seciila deiiniissc '" inlra lc,.^es luasinooininula-

peniiansura, omnibus dcinde iialurae bonis ad uni- biiescerluin numerum corum, qni iii sna impici.ile.
. versilatis ornamenium mirabili ordiue refulsuris •=, C quam nun([uam et nusqnani praedeslinusli,inleriiuri
excepia beaiiludine, qua privabuntur, quae non esl essenl. yuod alio inodo dioi polest : pracdestioasii,

ex naiuva, sed ex gratia, superioris ignis corjwrei Domiuo, in tua pracsojoniia, ({uae falli imilarique

C«iin inferioris aeris corporibusqualilatecplluctain<,', nou poiesi, luimcrnm illorum, quiie suae iinpielaiis

naiurali vi servala, infeliciuui animaruin intenlio de ei poenani el ir.teriinm praeparaiiiri esscni, non io
oorporibus snis aeternas patiatur * aerumnas ^J
: ita eis, qnod fccisli, pnniturus, .«c.l iii eis, quod non
jidelicet, ulidem onmibus coiporibus
ipse igiiis fiat fecisii, puuiri rdiclurns. U;ieo csl lides mea, o
jjioria «, quo damuandis animabus intrinsecus ini- aeierna lux meaiium, de tiia prae-JfcSiiiiaiione,

quilale propria exlrinsecus cuniulabilur puena. quae lu cs.

iV. Quod si alicui incredibile videluF, corpora 111. Ac ncr lioc cum omnibus oitbodoxis fidelihus
quidem seniper arsura, et de ip.soriini nibil perilu- ^maliiematizo eos, qni diouiit, duas Draedesiinaliones
rumnatura, videat illiim lapidom, qui in Arcadia sub e.^se. aui unam geininam, biperiitam, aal
dnpiaui.

uionle nascilur Erunanlbi '; qui cuui sit ferrei iii- " Si cniiu duacsuni,non una divina subsiantia. Si
cst

foris, t.iclo accensus, aliigni 'exrmgui nequil^quein geniina, non csl imlividua. Si bipertila. non esi
Graii " noiniiie vero asbestum, id esi, inexlinguibi- s,iinplex, sed pariilnis comno>ita. Si dupla est, coni
leni memoranl, ila, ul el color ei praebeatur ignea piicaia cst. Quod si probibemur divinain uniiaLcm
natura, el nihil miuualur de ejus subsiantia : videat dioere iriDlam, qr.a dementia audei baerciicus eam
salainandrara '
in igne vivenlein. Hinc potest con- asseieie duplam? Tali it;ilur monslroso, vencnoso,

VARtAE LKCTIONES.
*
Sic cod., M possel. Sic cod. el M.
"'
^ Cod. chmanu. * Sic cod., M igne- ' Cwi.exHn
j/MJ iicquitur. * Cod. Grai. ^ Sic M, cod. salainundra. « Sic cod., Maique. ' Sic coJ., M uec.
'"
Cod. di/finisse.

NOIAE.
Prudenlius : Sanclorum corpora nequaqiiam
> vcl rtinn.
in iUu igne, vel absque ijiso in aelliercam mulari quali-
' Prudonlins Vlcere ficnpluram :
: i Ubi nullus
lalem, scd in verilale provriae carnis alque membro- ordo el sempiiernuH iionor iiihnbilat >.

rum, quamlibet glorificatii, mansura, aique in aeier- <i

Prudcnliiis : iios ei animarum ci coruonim aetet
num victura, prueler inimorlutilatLm, qua jam cor- iwi peiy.eii cruciaius.

rumpi per morlem alqne dcluerenunqnam possinl. «-'

l'ri!iioiilius : Siiilam prorsu:^ fJcij ^loriam ve-
^ Prndciilins ynHvm illic (icri qav.dinm no.ivra.-
:
riirfi inicrintnnbii^ lormenium.
rum, ubi, tesiunle Doraino, fletv% crit et slridor den-
 *^9 JOANNiS SCOTi ;.iO

nuii-iifcio tJogmaie a cortlibiis iiosiiis radiciiu.s ex- A ea vero , qiiae nofi sun!, niillo moJo pertiiu-ii;
ptuso <Tcdaiuus, (iiiain afleniain i>rae:!esiir.alionem Lxvlicit^.
Dei Doinini esse, ei iion uisi in liib, quac siinl, ad .

VAHiAI'; LECTIONES.
* Ex}4icii recensaiia maniis addiulsso vitieinr.

JOANNIS SGOTI
IIEPI *YIEfl2 MEPI2M0Y
ID EST

DE DlVISIOi\E IVATDRAE

KiJiiin prinreps A
('.od. nis.{'ansietisisS. (•eriiiaiii iii edilione priii.;ii.e adliibiius h
Cod. iiis. S. iJorfnani r>(il) tiibl. He;^. Pr.ris , iinmlirm., ser. XI C
(;od, nts. lal. ITiUliibl. lleg. r:ins . iiieiiiltraii., si-c. .\ll (miilhiisi D
Coii. nis. S. (leriiiaiii 2»0 bibl. lUg. Pans., iiieiiil)raa., ssi". ,\il(iniiUliis) . . E
Cod. uis. S. Cei'nia»i 830 bibl. l\iiJ.. I'aris.,»i(jiiibra;i., sec. XI (Ub. IV el V). F

MOrsIl UM AD LECTOllEM,

Joanni^ Sooii « «ieiiivisione Naluiae » lii>r! sails ;unpH omniiio titi(jiioein spceifni prae se fertint Modo
enini lidom f^Cflosiiu' non migraiii, el « saiKioriim Patriim int;:llecliis pie ac Vfneraliililrr suscipiei!>l(iS |l
ej;so » nos cdoccnl, inoilo pliiiu.iiipliicas relcrunt liieorias a veritate pluriniuni ivotiueules. U.iJo fil, u!, cuin
his llio.orii.> piii'.;aft parlos liii.)!!;.nliir, possiir.i .safp.iiiiimero nasc:iiiltir crritres. Qnos exous;«re i;leo, (piod
Ji);.'i)iios Sidiiis alii.s locis saiiiorcm (iooLiinani pruliilil, vcl iiuerdum ipsam veiitaieni ingeniosc ac piae-
clare cxposuil, iioci lioe'.

liaec igiiiin|uum ilionim lihronim imioles

sopliiasua poiivit, ariilioio.se
sii,!ii in iis veriias cum
misccaiur,fpiid miniin.quotj Koclesiaeanlisiites lale opiis, nbi,eo«s(pie ncgle-
erroribns, (pios Joannes Scoliis e pliilo-
I
cliim, a nie.lii i-.cvi hnereliois e l)il)lioiliecis proliJihi ot pio u\)\ci^ scionliae ac veritalis vemlilari coopii,
rcsptieruiit, ilamnariinl, al(pic Iloiioiius P;ipa 111 id igiii iidjiiilicaiiiliim css.c censtiil? Ciijii^bullam iiilcgr;iii)
ui in tiiCiiiiiiii airoraiiius, ros poslularc videtur. Esl enim t;ilis :
1
ildiioriii.s t'iiiscoj us, seicHS scnoriiiii I)ei, archiepiscopis el cjtisrojits eti

liiiiiiicui fwmo zizmiia bouo semini senumre non cessai eic. Nu[)er siquidnn, sicul nobis signiliccml wne-
Ynhilis [ralcr uosicr Parisiensis episcopns, cst qnidam libcr, feripliijsis titulutns, inventns, tot scateiis vermihns
huercticae vuwilalis, nnUc a ccncrabiii frulre nostro archiepiscopo Senonensi el suff^raganeis ejtis, in provin-
eialiconcilioco,i(jrc(jaiis,justoesll)djni'<icioreprQhalus. Qnia igiiur liher , sicat recepinuis, in nonuuliii
tnonasleriis el ohis locis habeiur, et claiistralcs nonnulli et virischoiastici, novi tc.men forte plus quani expedial

aniulores, se slndiosins leciionc occupanl dicii libri. gtoriosutn repufantes, iqnoias proferre sentenlias, cnm .Apo
slilns profanas noviiaies doceal vitare , nos jnxla puslornlis soUicitndinis debilutn corrnptelae, qnuin possel
inijerere liber hujusmodi, oceurrcrc sato(jentes, vohis universis et simjuHs in rirtute snncti Spiritus distiicie
praeeipieiido mandamus, qnaicnus libellum isinin soUicitc periiuiralis, et nbicunijue ipsnm vel parlcin ejus in-
veniri conliijcrit, ud nos, si secure fteri possil, iine dilutione mittaiis solemniter coinburenduin ; alioquin ros ipsi
pnblice cvinburatis eundem, snbdilis veslris expresse injuiKjenles, ut ,
quicuiKjne ipsorinn habent vel haher^
possunl in tolo v:'! in parl,' exemplaria dicti libri, ea nobis difjeraiU rcsignarc, in oinnp.s, qni uUra quind^/im
dies, posUjUdin hiijiis>iiv-li mandaluin seu denunlialio ad noliliain eorum perveneril , librnin ipsnin lotuni aiit

partein sricnicr rclinere praesuiapserint, excommunicalioiiis senlenliiiin incnmssc notuniqiw pruvi!uti:i huerr'

licae nvn evailenl. Dalim Luierani dccimo Kalendus Febniarii elc. (a).

(o) Cltrciiiron Alberioi ad a. 16!2.''>, ed. I.eibnil/. Lipsiae MliCliC [i. iiii.
ai DEDIVISIONK NATLRAi:. — LIBIiR rniMUS. 442
I.atu tincscntentia acerliissim», nulla in(>iiiiiaevo lllonim libroriim ain|>l<ii.sm(;iiiio fit Annodemuin 1681
prodieruiU ly})is<!xcu.si ciira TlioniaeGiilei. Angli. Siaiim rcp<!limr conMira Kcclcsiae. Nani in in.iice lil)ro-
riiiii proliil)iloriiiii liacc reperis: Eri(jenu Joauncs Scoius de Divi&ione uaiurae libri V. Accedil Appendixex
Am^'iguis S. Maximi gruece e\ luliue. Dccretum III Aptil. MDCLXXXV.
Ilacc igiliir quiini iia sc Iiabeani, qiiid de iiidole ac naiuta iiorum librornm siaiueiidiini sit, inler ca»
ihdlicosdiibium essft nequil. Cur il bic lypis repcianiur, iii Prooemio apcruimus, Sysiema aulem eorum
eiipoiierc. singulosque crrores pcrsiriiigere, quod hoc loco supersedere possunuis, scripiori Commenla-
tionis dc Joainie Scolo supra imprcssae debolur cujiis ad pariein alleram, qu.ie in fioc nrgumejiio inie-
:

g'a versaiiir, iie acta agerc videanuir, deliigaiiius.

Giiil.dmus Malmesburiensis opus iiliid praedical propter perplexiialeni quarnndam qnaeslionum solven»
rinm benc ulile ; sed addit : si lamen ignoscalur ei (Joaiiiii Scoto) in quibusdam, tiuibus a Laiinorum Iramiie
deviuvU, dum in Craecos ucriler oculos intendil. Quapropler
el fiaereiicus putafus esl. Sunl enim reveta . .

perplurimn, quae, nisi dilioeuler discuiianlur, a fide caiiwlica abhonenlia vidcantur.

in libro Peri plitjsion

Aiigeliisciim Scololeiiiicr agere videlur. Libros vero Ttepi «l^Ojso),: H£p:^P^o!^siaUeiite periegeris, libi faciie
persuadebis, errores, quos in libro de Praedesiinalionc coguoviaius, e.v illorurn sysiemale quaji spoiiie
pro<cd''re.

HEPl *Y2Ea2 MEPI2M0Y

1 D EST

DE DiVISlONE NATURAE.
rol
LIBER PRIMUS

AiAGiSTER. Snepe mihi cogitanti, diligeniiiisque A (iuattiior liinae sibi invicem oppoiiuiuiir •
nam lerfia
1'jaiiium vires suppeiiiiu inquirenli, reriiiii omuium, oppoiiiiiw primae, quarla vero secundae; sed quarta
uae vei animo porcipi possunl, vel intenlionein iiiler impossilfilia poiiilur, cujus tliirereiitia esl
jiis supcrani, primam summamque divisionein esse iion posso e.sse. Reciauc libi lalis divisio videiiir, an
I ea quae suni, el in ea quae non sunt, horum iicu? Disc. Ilecla quidem : sed v.eliiu repeias, ul
iiiiiium gencrale vocabulum occurrit, quod graece praedivlarum formarum opposiiio clarius elueesoal.
Jfftc, laiiiie vero natura vocilalur,*. An libi aliler Mag. Yides, ni fallor, lerliae spteiei |)rimae oppo-
iileiur? DisciPL'LL's. Iino, consentio; nam el ego siiioiiem. Frima iiamque creai ei noii creaiur; cui
i:u raliociiiandi viam ingredior, Ijaec ita fieri re- e coiiirario opponiiur quae ereaiur elnon crcai.
illa,

Mio. Ma.g. Esl igiiiir naiiira generale uoinen, ul .Seeunda vero quariae; siquidem secuuda ei creaiur
xiinus, omiiium quae suiil ci quae non sunt. Disc. et creai ', cui universaliier quarl:» coutradieit»
I qaiJem ; nihii eniin in uiuverso cogiialionilfus quae ncc creal neque ciealur. Disc. Clare viileo. Sed
^iris poiesi occurrere, ((Uod lali vocabiilo valeal iiiulium me movei quarta species, qiiae a le addiia
reie *. M.4.G. Qiioniam igiliir inier nos convenit de est. rSam dealiis iribus iiuUo moJo iiaesiture ausim,
c vocabulo gcneraie esso, veliin dicas divisionis cum priina, ut srbiiror, in causa omuium;,quae sunt
is per diilerenlius iii species ralionem : aiil si- B el quae non suiit, intelligulur ; secunda vero in pri-

bi * libel, prius conabor dividere, tuuai vero erit, mordiaiibus caiisis; terlia in his, (luae in generaiione
isajudicare. Disc. Iiigredere, quaeso ; impaiiens loniporibiisque ei iocis eoguoscuutur. Aique ideo de
ui sum.de his veram raiionem a le audire voiens. siiigulis disputari subliiius necessarium ', ut video.
[l. M.\G. Vidciur mihi divisio naiurae per qual- M.kG. Recte aeslimas. Scd quo ordiiie ratiocinaiionis
T diffeieniias qualiuor species recipere : qiia- via teuenda sit, hocesi,de qua specie naturae primo
|a prima esi in eam *, quae creat ei iion crea- di^ciitiendum, tuo arbilrio commillo. Disc. Ualum
; secunda in eam, quac creaiur et creat; iiiibi videtur, ante aiias de prima, quicqiiid lux
liia iii eam , quae creaiur ei iion creai ;
meniiwm largiia fuerii, dicere.

[11 ta, qu;\e nec treal nec creaHir. Harum ve.ro

*
2. M.\G. Ita iiai. Sed prius de summa ae principali

VAHIAE LECTiONIiS.
SicA:C primus
incipit nrA «ijaiwv; D
litubim omililt. * A vocatur , D voc'icuir. '
Mag. est
['ir nfldoa —rarfre 010. A. *'A ii. ' /h eum om. A. " vero om. K. est OU). D. ' A creat el i>ea-
' A neceisaritim esi.
kUl
JOANNtS SCOTI kVk

ofniuuiii, »1 dixiiniis, liivi/ionft iu

ea, quac snti» cl A qui in naliirarum croai.irom »*ordinii>«is atquedilTe.

sin.L brcviier diceiidi.m fxislinio \

Disc. roiUiis consideralur, qni ab exccisissinia cl circa
quae noo
primordio ralioci- Deiim proxime constiitiia iniellcctuaii viriule in"
;urc picvifioquf Non fuimex alio.

qui-\ pburins, iiKque ad exireinita!cin rationalis irrationa-

naiionem iucboari oporlere vi.leo ;nec soluni,
le-
oinuiim. » dirie-.enli.'», seiiqui.i obscurior
*'
p.im..
lisque crealiirae d<scciidii ; hoc cst, ut aperlins

tl c^l. MaC »ta'l"e primor- dicamus, u subiiinissiinoaug.tlo iisquc ad exircinam

lens vidtuir osso, 'l>'Sa

omninin iliscreliva dilTercnlia ccrtos suaeiu- raCionabili.s irrationabilisque aniniac parteni, nuiri-
iliaHs

lerprelaiionis iooJos iniiniril. tivam dlcoel audivani '* vilam ". Qiiae pars genera-

5.Quoruui priinus vidclur esse ipse, per quem lis animae ultinia esi, quae ''^corpus nnirii et augct.

ia'.io suadel, oiania.qnae corporeo

sensui, ve! intfl- Ijbi iniraliiii inleUigcnliac inodo iiuusquisqiic oido

ligenliaepcrceplioni succuinbunt, posse ralionabiii- cum ipso dcorsum versns novissiino, qui esi corpo-

lerdicicssc ; ea vero.quae perexcelleniiani suae na- ruiii. et in quo oninis divisto leriiiiiiaiur, poiesldici

lurae non solum O/iov, id est

* omncm sensum, sed csscei noii esse. Inferioriseuim atlirmalio, supcrio-

cliaui Jnliillectuni raiionemque fugiuni, jurc videri risest negaiio. Iteniquc inferioris iiegatio,s!iptMit»ri.H

non esse. Quae nonnisi in solo Deo, rnalcriaque, ei ,, esi ailiriuaiio. Eudemque ruodo superioris allir-

in oiunium rcriim, quae ab eocondilae sunl, raiio- niaiio, iiifcrioris esi negatio. Ncgatio vero superio-

nibiisalque essentiis recic intelliguniur.. Nec Imme ris erit eflirmatio inferioris. Allirmaiio quippc lio-

rito; ipse namqiie omnium essentia esi ^ qul sotui^ minis. morialis adbuc dico, ncgaiio est angeli.

vere Cbt, ui aii Oioiij siiis Areopagila: Ess«, iiwiuii, i

Negatio vero bominis aflirmatio esl angeli ; et vi-

omnium eit,&uperesse Divinitas *. Gregorius etiain cissim. Si enim homo e.st animal * ralionale, nior-

Tbeologusmullis rationibus, nullam subsianliani .seui Cale, visibile, profiicio angelus tiequo animal ra-

essenliam ', sive visil)ilis sive invisibilis cieatiirae,j lioiiale est, ncque mortale, neque visibile **. liem
inicileclu vcl i'alioi)c comprehendi posse confirmai, si aiigcius esi e^sentialis nioius intelkctualis circa

qitid sit. Nam sicni ipse Deus in seipso iilira oiiinem Deun» reruniqBe '* causas, profcclo bomo nou esi es-

creaiuraiii' milloinlellectii comprehenoiiur, itaeiiam sentiali!) iuotMS intellcclualis circa Dcuin ct rei uiu
in wcreiissiiiiis sinibus ^ crealui-ae ab eo factae ei" causas. Eadenique rcguia in o:rnibus caclesiibiis
*" usque ad supremuni *^ Oinniiim pcr.'
in co exisientis coosiderata ouffia iiicompreheitsi- cssentlis. diiiii

bilis est. Quicquid autem iu omni crealiifa vcl seusu veuialur '* ordincm, observari potest ; ipse veroiii
corporeo pei'cipitur, seu intelleclu consideralur, nihil supra sursum ncgaiione icrmiiiatur. Ejiis nauiquc
aliud cst, nisi quoddam accidens incomprehensibile negaiio iuillain ereaturam superinreni se cuiinnnat.
:
per se, ul dictum est,uniuscuiusque csseniiae; ^»ui: Trcs auieiu ordine^ suni, (juoi ojioxcirsi; " vocani
aui^' per qiialitatein, auLquanliiatem, auLformam, quorurnprtnmsClierubim, Scrupbim.Tiiroiii; secuu-
:uil malcriem **, aul diiferenlisim quandam, aui dusVirtutcs, Potestaies, Dominaliones; leriiusPrinci-

locum, aul tempus cognoscitur ", non quid esl, paius, Arciiangeli, Angeli. Deorsum vero coiporuin
sed qtiia esl. Iste igilur modus primus ac sjm- noviasimus soluiumodo siipevicirem se aiil ncgat aiit

rnns esl divisionis eorum, quae diainlur »* es.sc et aflirmat ^*, quia infra se nibilbaiiei, quod vel auretal

non esse; quia v^-o ** modu.i islai , qui vidcliir quo- vet conslitual, quia '* ab omnibus superioribus &e
liain modo iiitroduci posse,qui in privationibuscirca pi-aoceditur, nullum vero interioromsenraecedil. Ilac

t.iibsiai!tia3 habitiidinum, ut cirtaocuios viMisei "* iieniraiioucoinfusor.loralionalisetinieileciualiscic»-

«rliiia.? '^, conslituitur, nullo modo rccipiendua esL, turac esse dicitur ei iiun essc. luii eoim, quantuin a
ui arbitior. Nain quod pcuiius non est, nec ena po- superioribus vel k seipsocognoscilur; none&t autem,
fcsi, iicc prae emineniiae suae exisientiac iniclle- quanlun^ ab infcnoribus se comprehendi noa sinii.

cium exupcral, quomodo in reriMii divisioiubus re- 5. Tcriius mouu:> nou nicongrne inspiciiur in bts.
cipi valoat, noii video, nisl forte quis (lixerit.renim. qnibus bujus muudi visiuilis pleniiiido perlicitnr, ei
quac siiiit, absentias el privatioues uon oraiiino r^ in suis causis praeceuentibus Ln secrelissinns naui-
nihi. csse, .sed carum. quarum privatioues sen abi- rae sinibus. QuK^uid enim ipaarum caus;»rBm in
eniiae seti opposiiiones suiit, inirabiii qiiailam la- luateria formaia, inien)poribusei"locis pergencra-
*°
liir&li virluie contincri, iit quoda:ii muiio sinl. uonein cognoscitur, quudam humana cousueiudin»
•4. l''iai " sccundus modus essendi el non e&sendi, diciiuresso. Quicquid vero aiUiue iii ipsis naturae

YAlilAE LECIIONKS.
A ncsiimo.
'
A priina ea omniuni.
* umay id esi om. V.l» «on soliim ni grueco prmam matlieriorum <»
'

uuiuim nullo modo prorsus formainui, oiniiem seusum (illa verba pessime diiacerala sola coiijectura assccit-
liis sf.mj. * em om. D. ' Sic CD; A diviiiiiatis. * ctiftm om. D. ' seu esaenliam oin. A. • A crenlitram

vmucm. '>
sinibtis om. D. * A inaierium.
fonsJs/<;n//s. "
'* A ugnoscilur.
flw/ om. D-
'M'. rfi- ^*
\
ciinl. "
vero oia. A. "
visus el om. AC ei xnus cl. (.il) orbulns.
'* uaturali rtm. D. " A tiul "
itjilur. " A rrcatarum el crealurarnm *' A dcscendut. *• .\C acliaam. ** C nutrilivam viiam dicn tl
.

(tclicaui. *• \) qnonittm. ** Corr. ACl) r;sii>K>. ** A «< rfiuff-. *' I) stipia adscr. SMMimJim. '* A p^.'-
.

vcniani. =' CD!'; oaotk-/-» -* Cl^ /<>»?«/, l» ic.>.'.'//rm.'//. " C </i^i. '• e/ oiu. D.

NOT.^t:.
* Verbis unimul rulionule incipil coil. K.
445 PE DIVISIONE NATUKAE. - MBER PRIMfS. U6
«nibus cotiiiiieliir, ne(|iift ?n forniaia mai*!rrn, vel A si quid praeler lios modos iiKlajjaiioi- raiio Inveiiire

loco vcl icrnpftie, cclcrisque acci<feiaibHS apprei, potesi. Sed praes»Mitialiler, iii arbitrur, de his
''"

radein praodicia consiietiidine dicitur noii esse. iiatis dicluni esi, si libi iiliicr ik.m videiur. Hisc. Sali»
Hujusiiiodr exempla late palcnt, et maxiiuc iii hii- plane, ni " me paulisp.T periurbarci ", quo J a sancio
inana naliira. Cuni cnim Deus oiniies hoiuincs iii Augusiiiio in Eiemero "* suo diclum videiur " , hoc
illo priiiio atque uno, qucm ad imagtiiem suam fecit, est : angeliram naturaw anle omncm crealuiam digni-
simul cunslituerit, scil noii simul in hunc mundum lale, non tempore condnum [uisse ; ac per iioc ei alio-
vjsibilcm produxii ', cerlls tero temporibas locis- riirnomiiiHinpraetersiMuielpriniorJiaiescausas, huc
que naiuram, qiiuiM siinul condideral, qiiadam, ui est, principaliaexompl.i, quacCraeci -r.puj-:oTj-2 no-

ipse novit, serie ad visibilem esseiitiaiiT addueit^, niiiiani, pr.us iii Dco consideiasse, deiiide iii sei|i>:i.

hi, qui jam in niiindo visibitiler apparcnt, et appu- deindeipsas creatiiias in cffeclibus suis. Naui suimel
ruerunt, dicuntur esse ; qiii veroadliuclaient, futuri causam, priusquain iu spccicMi projiriamprocederei,
lamen sunt, dicuniur noii essc.iiiler primum ci lcr- cognosccre non \ aluit. Mai;. Ncc illud tc moverc opor-
lium * hoo. dislat. Primus {^encraiiicr in omnrbus, lei. Sed iiilealius ea *', quae diclu sunt, considera.
quae " si inul et seni el in tausis ei elTeclibus fact;i Si eniin angelos principales rerum causas in Dco
sunl. Tcrtius ^ specialiter in his quae parlim ' B conslilntas cognovisse dixei inius, Apostolo rcsistere
adhuc in causis suis lalent, pariim in efrectibus pa- videbimur, qui super omne,q\ioil dicilurel inleliigitur,

lent, quiixrs proprie niundus iste conlexilur. Ad ipsum Deuni ei caiisas oiiuiium iii eo, sivo aliud sive
hunc inoJum pertinet ratio tlia. quae viriutem se- iion aiiud sint *" praeicr id, quod ipse Csl, afTirmal.
"
ininum considerat, sive in animalibus, sive in esse. .\c per hoc nccessariuin esl, rectam niejiam-
arboribus.siveii lierbis. Virius'enim semuiunieo que viam tenere, ne videamur reiistere,
vel Apuslolo
leiiipore, quo in seeretis nalurae sHet. quia nonduni vel aenieniiam«unimaeacsancije aucloriiaiis magi-
apparei, dicitur non esse ; duiu \ero in nasceniiiiii siri non obtiiiere.Uiruiiujueijiiiur veru:ii dij.isse non
cresccnlibusque animalibus, seu iloribus rruotibusve auDUanduiii, itno hrmiter leneiidum. Causam i^nur
jignoruin el herbarum apparuerit, diciiur csse. ornnium reruin ", quao omnem inlellecium cxupe-
6. Quartus modus csi, qui secundum philosophos rat, nulii creaiae iiaiurae socundum ApostL>luui "
rion iinprobabiliier ea solmnmodo, quae soio cuin- cogiiilaTii tteri, ratio sinit. Quis enim, i:i(|uil, intei-
'" vere esse; quae leclum Domini cognovil
prelientltmlur itiielleciu, dicit '/ et aUbi : Pax CliinU, ijuw
ver^j per generationem, niateriae diblentionibus ", exuperat omnem intellectum/Al si taus.i uiiiuii.iit ub

sea deiractionibus, locorum quoque spaiiis tcnipo- omiiibus,quaeab eanealiisunt", roinoia es.i, absquc
rumque motibus varlanlur, colliguiiiur, solvuniur, C ulla dubiiatioiie ratioiics oniiinim roruin, quae aeiei-
vere dicunlur non esse, ut sunt oninia corpora, quae naiiler el incommutabiliicr in ea sunt, ab omnibus,
nasci etcorrumpi possunl. quorum lationes siini , peinius rcmiu.,e suiii. m
1. Quintus niodus est '% quein in sofa humana angelicis vero inlellectibus carum raiioiiuu! ilieojiiia-
nalura ralio intuelur Quac cum divinae imaglnis niasquasdain esse, hoc est, coinprehensibilLa iui -l-

ligniiatem, rn qua proprie substilit '^ peccando d€- leciuaU " naiurae quasdam divinas appar.t.oucs
icruit, mcriio esse suum perdidit, el ideo diciiur non autemipsasraiiones, id esl principalia e.xcmpla,

loii esse. Dum vero unigeuili Dei illii gratia resiau- quisquisdixcru, non, uiuiuuioi, a veiilaie enabii/^
ata a<tpristinum suae subsiantiae'^ statum, in qua Quas Iheophanias in angclica civalura sa.-i* luin Au-
ecuitdum iniagmeni Dei condita est, reduciiur, Sn- guslinum aule omniuin geueraiioiiein iiifcriorum ac
ipit esse, ei '* in eo, qui serundum imagitiein Dei visas non iiicongrue dixisse crediniu.s. ivon ergo
onditus ssi, Inchoat vivere. Ad hunc niuuura vide- nos moveal, quod *" diximus, quia aiigcli ei primum
ir •' perlinere, quod Aposiulus dicil : Et vocat ea ia Deo, deinde iii seipsis iiilV^rioiis crealuiae causas
Aiaenon sunt, lnnquam ea quae $unt ; hoc est, qui videnl. Non euim esbeulia diviiia Deus sniaiiimwili»
I primo homine perditi suni, et ad quandam in- diiitur, sed ciiam ^' inoilus ille ", quo se uuodam
Jbsisienllain cecider unl , Deus Pater per ndeni iii D nmdo iniellectuali ei ra;ionali croaiurae. proul csi
ilium suum vocal, ut sint, sicui tii ", qui jam in capacitas uniuscujusquo, «.«.teiidit, Deus sisepe a sa'-

Itirislo renali sunt. Quanquam ei '" hoc ila inlelligi cra Sciiplura vocitaltir. Qui modus a Gr.^^cci.s theo-
lissii ei de his, quos qvotidie *^ Deus ex secreiis phania, hoc t;sl, Doi app.u itiu sjcIlL appeibn. Ciijiis
Iklurae sinibus, in quibus aesiimaniur non essc, exeiiipluni JJomuium sedeniem, el ccieia liur
: \idi
licai, ut appareani visibiliier in furma, ct materia, jusmudl, cum non spsius csseniiam, sod aliquid ab
lerisque. in quibus occuha apparere possunt, ci eo factuin vident. iNon esl ergo niirum, si irina

YARIAE LKCTIONES.
ii|'Anec. ^Sic CDE , A produxerit. ^ Sic CDE A , adduxil A lerlium modum. ' C qui. • Sic
i(i|>E; BC «ecwnd/s. ' *i pcntem. « in oin. C. ' <:, virlulis. '^ D dicjlur. ^^ A dislcmiunibus. *^
A «<
tdu$. " CE sulisielit, D iubsistit. '*
A substanliae iv.ae. ^" A cum. »' ridfiur oiii. I). " hi om. A
[k|C«. '» CDfc] co/f(/ic, sic ubique. ^^ A de Jds, ul arl)iiror, '^' A im». ^'Aiurharn. '^' Corr.. ACDF.F
flm«rro, sic ubique A'.rantfron, AF noiinunquaiii l.xatmeron •' A diclum es: ''
''h oiii. A. "* Sic CO
Krerum omnium. " rerum — Aiwslotum oni. D. '* A creuta suut ab ca.. '^ k )ii(eUeciualis,. "'
M. *• .4l et. " ilie oin. A.
Ul JOANNiS Sr.OTI 448
q»wei»iam cognjlio in angelo inlclligalur, Lna qui* A •1isi;nssiiiiiis. Disc.Quls iilc sii, vplim rppel.is ; non
dem su|ierlor, quae de aeicrnis reriim ralionibus eiiim ipsius '* recolo. Mag. Recordaribne, quid
juxla praediiltnn nioduui priaio in eo exprirtiilur. inleriios conwnerai, dumd'; Exemero sancti pairis
Deinilc quod ex superioribus exeipil, veluti in inira- .Augiisiiiii quaedatn dicebanius ? Disc. Uecordor
bili alqiic ineflabili quadan» nieuioria sibi ipsi coni- quidcm sed le iieruin de lioc
; audire volo. Mac. "
niillit, quasi quaodain iinago iinajjinis expressa. Ac Movebai le, ut aibitror, quomodo praedicius paifT
per Ijoc, si supcriora se lali niodo potesl ( ognoicere, dixeril '*, causasreriim crcandarum, qu^e aelerna-
quis audeat dicerc ', iriforiorurn (luandnin cognilio- Deo suiil, et Deus smit, angelos primum in
liler in

nein in se non li^sLere ? Rccie igitur dicuntur esse, Dco considcrasse^deiiide in seipsis, deindc ips;iruiii
qiiaeraiione atque inlelleclu coinpichendi possiint. crealuraruin proprias species difrerenl:as'|i;e cogno-
Qiiae vero oninem rationem ac intellectum exupe- visse, si iilJi '"ereaiurae divina essentia cmnralio-
rani, recle siinililer dicunlur non esse. iiibus, quae in ea siint, essentialiier neqneai compre-
8. Disc. Quid ergo dicemus de illa futura feiicitate, bensibilis esse. Disc. Tolum teneo. Mac;. Recorda-
qoac pioinitlitur sanclis, quam nihil aliud pulainus risncquidad liaec '«respondebarnus" ?Disc. Ut>que
esse *, praeter ipsius divinae essentiae piirani con- recordor, si «le memoria non failil. Dicebas fiiiin,
tenipiaiioiiem alque immediatam, sicut ait sanclus \\ non ipsascau.sas reruni,(iuae in divina cssenila sub-
evaiigclista Joannes ; Sc'mu$, quin fHli Dei sumus, sistuni, angelos vidisse, sed quasdam apparitioiies
eiuondum apparuil, quid erimiis; cnm autem appa- divinas, quas, ui ais, llieophanias Gracci appeliam,
rueiif, similes ei eri\nus; videbimus eniiii cum, sicuti causarumque aeternariiin, quariMii iniagiiies sunt,
est. Uem aposlolus Paulus ^ : ?iunc videmus per spe- nomine '" appeliatas. Addidisli etiani, uoii soiiiiit

**
culuin in aeniqmate, lunc autem facie ad faciem. Ilem ipsam diviiiam essentiam incoininuiabiliter in

S. Augustinus injlibro de Clvitaic Dei XXII de fuiura seipsa existentein Dcum vocari, scd eliaiii ipsas "
•(•onteniplatione divinae, ul arbitror, essenliae dicit tlieophanias, quac ex ea, et de ea, in naiura nitelio-

Per corpora, quae gestabimus, iu omni corpore, quod- cluali expriniuiilur,Dei noniiiie praedicail.MAC. Dene
cuiujue videbimtts, quaquaversum oculos noslri corpo- lenes; ila cniin diximiis. Disc. Scd quid ad negoiiuiu
ris duxerimus^^fipsuni Dominum perspicua clarilate prae.sens perlinel? Mag. Non parum, ut video; eo

coiuemplabimur. Nam si angelicae coiiiemplaiionis enim modo et angeios Dciira seinper videre arbi-

purissimam virtutem ' divinae cssenliae superat tror ^S jusios qiioque ei in hac viia, duin nieiUis
altiludo ;
praediciis enim rationibus conrectuni est, excossum paiiunlur, el in fuluro sicui aiigeli visuros

divinam essentiam nulli intellectuali creaturae com- esse. Non ergo ipsuin Deum per semeiipsum vidcbi-
prebeiisibilcm csse, quae ^ niaxime in angelis con-C mus, quia iieque augeli videiit; hoc enim omni
gistere dubium non est ; nobis quotiue nulla aiia creaiurae impossibile est; solus nanique, ut aii
feliciias promitlitur, qiiam ad angelicam naturam Apostohis , liabet immorldlilatem , el luceni habltat
aeqiifdiias : quomodo liiimaiiae naturne felicitas inuccessibilem : sed quasdamraclasab eo in iiobis tbeo*

diviiiae essentiac aliiiudiiKin contemplari valebil? pbanias coiitempiabimur. Non ^* nnusquisquc eniui
Mag. Aciite ac vigilanicr ; non enim sine causa iii hoc secundum suae sancliiails aiquc sapieniiae ccisitudi-
niovciis.Scdliljisuiriccreaestiii!arim,quod priusgeiie- nem ab uiia cademque forma, quam oinniu appetunt,
raliier de omni suasimus creatura ''.
Disc. Qiiid illud? Dei Yerbum dico, formabitur? Ipsa nainquo d«
Krpet.is.pclo.MAG.Nonncuiiiversuliterdefiiiiviiniisi',- seipsa loquitur in Evangelio : In domo Pairis mei
diviiiniiiessentiam iiulii coiporeosensui, uulli laiioni, mayisioues mullae '^ s:nU; seipsam domuni Palris
niiUi seu liumano seu angelico inlelleclui per se appeilans, quaecum sil una eadenupie, incomiiiuiabi-
ipsain coiiiprelieiisibiiem " esse? •* Disc. lleoordor, lisque peruKineat , muitipiex lanieii videliiur *^ his,

ac nie sic sumpsisse negare iion possuni. Sed, iit inihi quibus inse *' habitarc largielur. Nam unusiiuisque,
videlur, aiit illa praedicla comlusio penilus solvetur, utdiximus, unigeniti Dei Yerbi ** iiotiuain in seipso
el iiiicllociuali creaiurae divinae esseiiiiae per se- pos^^idebil, qnaniuin ei gratia donabiliir. Quol eiiiin

ipsaiii coiitempl-Uionem dabimus; aut, si solvi nou I^ numerus esl *•

cleciorurn, tol erit uunierus maii-
poles:, (pioniamccrlissimis ralionibusstabililae.^t, ne- sionum ;
quanta fuerit sanclarum animarum ***
niui'
ccissarium erit", iil iiiodum divinae conieiiiplaiioiiis, liplicalio, lanla erit divinariim theophuniariim pus-
quae sanclis in fuliiio pioinillilur, el in qua semper .scssio. Disc. Yerisimile viiletur, Mag. Rec;e dioi.s
yngeii subsibluiil, veris ralionibus probabilibiisqiie verisimile. Quis eiiiin de talibus firmaril ** il:i aeier-
cxerr.plis al.solvas. Mag. Qiieni iuodum quaeias, naliicr esse, dum vires bumanae adliuc in liac liMgiit
igUKio, pr;«;icr iliiiiii, de quo paulo anie bre\iier cariie inieuli«mis viilcantur '''
excedere?

YAIUAK LECTIO-NKS.
dicere on\.\).
^ ^ esse Dutamns. A
^ Pflu/ns om. ADE.
\ direxenmus. ' rirtutem oni. D. " A ijuoin. ^"

' A crciHKru svuHimns. (^DE ai^nivimus, sic nbiquc, A saepe. ' D iucompreliensibilem. '•
'-
Sic
CDK; .\ a;li!i: 11 cordaris quod superitis proponuiinus?
: '* .\. est. '* Sic CDE A ifisum. '* .V ,

de i,- iteruin huc. "* A praetHxeril. «« Sic Di-:;

C uulli '« Sic CDJi ; A Itar. " Sic CD, C r.^-^^wK-
lierimui. '" Sic CUC; A lioc. noniine " Sic CI)I\; ipsi.m oi.i. A. *' oiri. D. di-jinam ip-iM
oii). i> " AC iil Itilior. *' i\on oiri. A
;'.! * A niuitue mandioiies. * .\ viiel-ir, " SicC!>K: |ti\) in M
A ('/M'. '' A \i;i'i l>,i. *"
SioCDIO; f^6i ou\. .\. ^^Danitnarum sunciarum. A livnuirci *'
A otdccuut
4ift l)E mVISiONF, NATURAE. - LIBKR PRIMUS, 450
y. Disc. Sod vclim, quiit <le hac ll»e<»pliania cm- A lcllerlus conipreheudeie poliieiii, id iimim fii. laqiisr-
jiceie pobsis , breviier aperias; lioc esl, f|iii(l ' sil, lijiri ergo aiiiiuas virluiem coiiiprehendil, i:i lanium
*
iiiulc sil, iil)i sil, ulriiiu ti\lru i>6s, aii iiilra iKiS ipse viiius fil.

rdtiiiahir '. Mac. AlUini i|u:iei-is . el iioscio i|iiiil 10. lloruiiraulcm e\einpla si quacris, abooletn
aliiiis liiiiiiaiiis iiii]i-.ibilioiiibus flori possil. Dicai» Maxiiiio cviilenlissiiuc posita suiil '* : Hicul enim '*

ibiiiei), qiioil super Iiac rc iii libris saiicloniui Pulriiiii, ner (I sole illumiiiatus uiliil uHud videlur esse nisi luXp
<|iii lalia nusi sunl <]icere, polui iiiveiiire. Disc. Dic iion qui^i sui ualurum perdal, sed quialux in eo prae'
Mac. Quaeris itaqiie, quiU "*
ntleal '^ id ipsum '*
qiiaeso. sil, ei uiiiie, ct , «/ Incis es^e aeslimelur ;/$lc
ubi. Diso. Eliain. M.vc. Maxinium nionaciiuin, ilivi- humaiia luiluru Deo adjuucla, Deus per oinnia diciiur
iiiiiii pliilosnplniiii, iii exposilione Seriiioniiin Grego esse , non (jtiod desinal es.se [liiunumfi] " natnra, sed
rii Tlieoiogi i!e liac lheo£liaiiia allissiiiie atiiue sub- ifi-od Divinitalis parlicbialiunem accipial, ut solus irt

lilissime * (iispiilasse reperiimis. Aii eiiim, iheopha- ea Deus esse videatualiniw : Absente luce aer esl ob-
viam effici non aliuude * iiisi e.i Deo, fieri veio e.r scnrus , soiis aHlein lumen per se subsisieus ntdlo
condescensione divini Verbi, hoc est, uniifeniii Filii, sfUiu corporeo cuniprehenditiir. Cumverosolarelumen
qui esl siipienliit Pulris, veluti deorsum lersus ad aert miscealur, tunc incipit upparere, ila '• ut in
humtinum uulurama se condilam aUjue purguluni, et B seipso sensibus sit incomprehensibile ", mixlum vero
e.ruitaliune sursum versus humuiiae "^
u.iiurue ad aeri scnsibus possit comprehendifkcpQrhocU\ltl\\Qe,
praediciuin Yerbum per divinum amorem. Con.ie- liivinam esseiiliam per se incomprelieiisiljilein esse,
sceiisioiieiii liic tlico * iion eam, quae jam facia esl ailjunciam veio inieHecluuli crealurae niirabili niodo
per incarnalioneui; sed caiii, quae lit pcr ibcosin, id aj)pareie, ila ut ipsa, divina dicocssenlin.sola inea*
esl per deificiilionein crealurac/Ex ipsa igilur creatiira , iiitellecluali videlicel, appareat/ Ipsius
sapieiuiae * Dei cundescensione ad humanamnniuram eiiini iiiLtiabilis excelleniia omneni naluram sui par-
pergraii.ini, ci exallaiione eju&dem iiaturae ad ip- iic'pem siiperal, ul nil aiiud in omnibus praeler
sani sapieniiam pcr dilectionem, fit iheGpliania/Cni ipsam irilelligeiilibiis occurrat, dum per seipsani, ul
jei:s;ii saiicnis piiier Aiigustinus astipulari vidciur, dixiiniis, iiullo modo " appa^reiitlDisc. Video aiimo-
expoiiens illml Aposloli : Qui factus est nobis jusiitia diim,quid siuulere vis; sed uirum sancti palris **
elsapienlia. Ita eiiim exponil : Supieitiia l*alris '°, Auguslini verbis coiivenire possint, non salis**
in qua el per qumn omnia facla sunt, quae non esl clare " perspicio. M\g. Allenlior igitur " esto
eieata, sed creans, fit in aniniubus uostris quadam ci aJ ejiis vcrba, quae primo posuiinus, redcamus.
ineffubili suae misericordiae condescensione , ac Suiit aiiiem haec, ul :ie.slimo. in liliro vioesimo
iibi udjuuyit uoninim iiilelleclnm , ut j?ir/f,<tj// 6e«^""do ii*i '"'ije " Dei : Percorporrt ^itac jfe*ffl(>iHiM*,

quodam modo quiiedam qnasi composila (iat sapienlia "* *'"«' corpore quodcunque videbimns, quaquavcr-
j ipso desccndente nd nos, et irl nobis habi- sum ocnlos nostri corporis duxeriinus *\ ipsum Deum
aiils, e! e.i iioilr.i iuieliiyentia ub eo ^^
per atnorem penpicua clarilate contemplabimur, Yim verborum
oJ se asf.umpiti, et in se farmata. Simililer de jusiitia inluere. Non enim dixil " ; per coipora, quae gesta-
L-eicrisqiie virtuliims expoiiil , iion aiiler ficri, nisi l>!r»iJ3, jpsuin Deum " conlemplabinuir, quia ipse

xdivinaesapientiiienosiracqueinieltifjentiaeqnadim per se viilcri non poK^st; sed dixil: per corpora,

iirnOiti alque ineffahili coi.formaiiuuc. quae gesfabimns, iu ointti corpore quodcumiue vide-
I>, qiianlum
iiim. '.Jiaii MuviiiMis, humanus iuiellectns asceudil bimus, ipsitm Deum contsmplabimiir. Per corpora

er cari:u'.em, in lanium div.ita sapieulia deiceiuUl ergo in corporibus, non pcr seipsum viuebiiur.
er misericordiaui. Et liaec e>t «-aus;!
'•'
otiiiiium vir- Siiuiliter per intelleclum in inlclleciibus, per raiio-
niiiii Pt nem in rnlionibus non per seipsam divina
siibsiiintia. l^iiiir ouiiiis ll^qpbama , id cst
,.

'j nis vivtiis, ei in hac vita.in qua adliuc incipiiin bis,

csseniia apparebit. Taala eiilm divinae virluiis excel-
"i di^iii sunt, lcnlia in fulura viia omnibus qui coinlempla-
foriiiiiri, et in futura viia perfcctioiiem ,

:vinaebeatiiudinisaccepluri,no:!extiyise,sedin je. ''0"e 'psius digni futuri sunt ,

manifestabitur, ul
|>

!
ex I)eo,.-iex seipsis lilicillir 'V Disr/Ex Deo itaqiic niliil aliud praeter enm sive in corporibus sivc in
:eo[>liani;,e in natura ai'geii<.a aiquo huniana illumi- ifiiellectibus cis ebueal " : eril enim Deiis omniu in

iia.purgaia,perfeviaperg>aiiam,liuntexdesceni:io- omnibus. Ac si aperte Scriplura " diceret : Sohis

-'Mivinaesapicntiae, etascensionehumanaeaiige- Deus apparebit in otnnibus. Iliric ail sanciiis Job : Ki

;aeque inlelligentiiie.^lAC. Sane; nam Iiuic raiioni in canie mea videbo Deum. Ac si dixissel : i;i bac
carnc nica.quaemullis leHlaiionibus afi1ij;i!iir, (anta
'nvenil, quod ideni Maximus ait : Quodcumque in-

WRIAE LECTIONKS.
' Equ:. « \ (ibi sii, liiriim es/j uirnm intra iics an e.rira iios. ' E finnatur. * et f>m. A. ' B subli
ssi nc i; nou ejfiii aHiiuUe. nniuram a ^e
' !iuti!at:ae (tm. I>. * .\. dico htc. —
' sapieuiiii' oiii.
P>iapi,nlia. '*
A .sapieniia enim l»a ris. " $ic .\BDK; n iJeo. A rausa est ; cau.s<j om, I>. ' l) addit
<".
•''

jx<;. i/ jiaoi;. enim om.A

'• C ;-/ desceueiuneui ''
Sic C\)ii ; A ftddit haec dicente.
''• '" f) praevalet
^.liii.i
; D uiiijjSHm id lucn. '^ huininu oiit. CU. ku.y vero.
''" '• (i Sic CI>L
iiiccuipniicwJbili.'!. .\ " ;

(uia aliud ui omuibus

'^
rr.udo um. D. — *' puirn om. A. *^ satis om. A. -' clare oin. E. " A ergo
SicCDE; Kciviiuie. ''^ X direserimtis. '* Q diii. " SDevm ipsum. ^'Delireai. " Dscriptura aperie.
Patuol. CXXII. l^
4/J JOANNIS Sr.OTI 448
qtweiiiam cognMio in angelo iiUclligafur. Liia qui* K disoiissimiis. Disc.Quis ilic sii, vHim ^«'peLts ; iiou

dem superior, quae de aeicinis reriim ralionibus eiiim ipf?ius '* rccolo. Mag. Recordarisne, quiil
juxla prae(li<tiiia looduin priaio iii co expriniiiur. iiiler iios convenerai, dum de Exemero sancli pairis
Deiiiilc qiiod e\ siiperioribus exeipil, veluli in inira- Augiistiiii quaedam dicebanius ? Disc. Uecordor
bili alqin; iueflabili quadani nienioria sibi ipsi coiu- quidcm sed le iieriim de lioc
; audire volo. Mag, ''

niillit, quasi quaedam iinago imat^inis expressa, Ac Movebai le, ut arbiiror, quomodo praediclus paiT
per hoc, si superiora se lali niodo polesl < ognoicere, dixerii '*, cansasreriim crcandarum, quae aelerna-
qiiis audeal dicerc ', infiM-iorum ([uandam cogniiio- liliT inDeo suiil, et Dcus sunt, angelos primiim '.n
nem in se non liabere ? Rccie igilur dicunlur osse, Dco considcrasse, deinde in seipsis, deindc ipsariim
qiiacraiione alqiie iiilelleclu com)ircbendi possiint. crealararnm proprias species difl^erenlias-iiie cogno-
Qiiae vero oninem ralioiiem ac inteHecium cxupe- visse, si niii '"creaJurae divina essentia cnm ralio-
raiii, rfcle simililer dicuntur non esse. nibus, quae in ca siinl, essenlialiier nequeat compre-
8. Disc. Quid ergo <iicemus de illa fulura felicitaie, Totum leneo. M.\i;. Recorda-
hoiisibilis esse. Disc.

quao piomillilur sanclis, quain niliil aliiid puiamus risncquid ad liaec "rcspondebamus " ?Di5C. 1'l'qiie
esso *, praeler ipsius divinae cssentiae piiram con- recoidor, si «ne momoria non fidlil, Dicebas ••iiiiii,
teiiipiaiionem alque immediatam, sicui ait sanclus U non ipsascaiisas rcruni,quae in divii.a esseiiii^ sub-
evaiigclista Joanncs : Scimus, quia filii Dei snnms, sislunt, angelos vidisse, scd quasdam apparitiones
fi nondum apparuit, qnid erimtis; cnm aulem appa- divinas, quas, uiais, tbeopjiianias Grueci appellant,
ruerit, similes ei erimus; videbimiis eniiii cum, siculi cansarumque aelernarum, quaniiii iniagiiies sunt,
est. liem aposlolus Paulus * : ISuiic videmus per spe- nomine *" appcllatas. Addidisli ettani, non soiiiia

culiim in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. llem ipsam '^ diviiiam essentiam incoinmutabiliter in

S. Aiigustinus injlibro de Civitaie Dei XXII de luiura seipsa existentein Dcum vocari, scd etiam ipsas "
(•ontemplalione divinae, ul arbitror, essenliae dicit llieophanias, qiiac ex ea, etdeea, in nalura iniellfj-

Per corpora, quae gestabimus, iu omiii corpore, qnod- ctuali exprimuiilur, Dei noniiiie praedicai i. Mag, Df»ne
cunque videbiinus, quaquaversum oculos noslri corpo- tenes; ita enim diximiis. Disc. Sed quid ad negoiium
ris dnxerimus^, ipsum Dominum perspicua clarilate praesens perlinet? Mag. Non parum, iit video; eo
coniemplabimur. Nam si angelicae cfuiiemplaiionis enim niodo el angelos Dciim semper videre arbi-
purissimam virtulem ' divinae css(!nliae superat iror ^^ jusios qiioque el in hac \i'.a, dum meiUis
altitudo ;
praediciis enim rationii)us conreclum est, excessum patiunlur, et iii fuluro siciu nngeli visuros
divinam essenliam nulli inlellectuali creaturae com- esse. Non ergo ipsum Deum per semeiipsum videbi-

prebensibilcm csse, quae * oiaxime in angelis coii-' C mus, quia iieque augeli vident ; hoc enim ouini
sislere dubiuin non est ; nobis quoque nulla alia creaturae impossibile est; solus namque, ut uil

f(.'licilas promitlitur, qiiam ad angelicam naturam Apostolus , luibel immorldlilatem , el lucem liabltat

aequali.as : quomodo liumaiiae nalurne fclicilas inuccessibilem : sed quasdam.^ixctasab eo in iiobis Ibeo-
diviiiae esseniiae aiiiiudiiK'in contemplari valcbil? pbanias coiitempiabimur. Non ** unusquisque eniu»
Mag. Aciite ac vigilanier ; non enim sine causa iu hoc secundum suae sancliiaiis aiqiie sapieniiae ceisiiudi-
nioveiis.Scdlibisu(ricereaestin!arim,quod priusgene- iiem ab una cademque forma, quam omniu appetunt,
ralilcr de omni suasimus creaiiira ', Disc. Qiiid illud? Doi Yerbuiij dico, formabitur? Ipsa namquc de
K!'potas,pclo. M.^G.Noiincuiiiversalilerdefiiiivimusi',- seipsa loquitur in Evangelio : In domo Palris mei
diviiiamesseiiliani iiiilii corporeosensni, nutli lalioni, viansiones multae ** s:ail ; scipsam do:uum Palris
iiulli seu bumano .seu angelico iiilelleclui per se appellaiis, quaecum sit una eadcmque, incomiiiuiabi-
ipsam coiiiprcbensibilem ** lisque permaneat, multiplex lameii videliiur '^ his,
» esse? Disc. Recordor,
ac mesicsumpsisse negare iion possum.Sed, iiimihi quibus inso " babitarc largielur. Nam unusiiuisipie,
videlur, aut illa praedictacoiiclusio penitus solvetur, ut diximus, unigeniti Dei Yerbi '^ iioiiiiam in seipso
ct iiiiclicciiiali creaiurae divinae esseniiae per se- pos^idebit, quaiiium ei gratia doiiabiiur. Quot eiiiui

ipsaiii coiiiempluioiiem dabiinus; aut, si solvi noii I^ numerus est ••

eleciorurn, tol erit ounierus mau-
poles: , (pioniain ccrlissimis ralionibus stabilila e.>t , ne- sionum ;
quanta fuerit sanclaruin animarum *" mul«
ccbsariiim eril", iil modum divinae coniemplaiionis, tiplicalio, lanla cril diviiiaiiim thcophuniariim pus-
«luae sanclis in ftiliiro proniiltiiur, el in qua seinper .sessio, Disc. Yerisimilc videlur. .M.vg. Rec;e dicis,
yrtgeii subsibHini, veiis ralionibus probabilibiisqiie verisimile. Qtiis euiin de talibus firmarit *' it:i aeier-
cxcrr.plis alisolva.s. .M.vo, Qnem moilum qiuieias, iialiier ei-se, dum vires humanae adluu- in hac rr.-.gili '

iitiiciu, praeicr illiiiii, de quo paulo anie bre\itei- caiiie imenliouis videantur^' cxcedcie?

YAUIAE LECTIONKS.
'diceieom.D. * A esse vulamus. ^ Paulus oxx\. Af)E. \ direxerimus. ^" ^ rirtutem on\. h. * A (Vi/flin.
' CDK
'
.\ ciruiuru .sviinimns. aiffinivimus, sic ubiqr.c. A saepe. ' D '•
Sic incomi>reltensibilein.
Cl>l'i ; A cordaris
iiilili: qiiod
; superius
11, proposuiinus? '* \. eit. '* Sic CDE A i^si:m. " .\ ,

de (.- ilerum boc. '" A praedixerit. *- Sic D\i; C nuili '* Sic CDE ; .\ lioc. " Sic Ci). C r.'.<:>>i.»;-
lierimus. '" Sic C\)ll; A lioc. \ioi\mc. " Sic Cl)!\; ipsi.m oiii. A. *^ oni. D. divinnm ip.<a*
om. i> *' AC J(/ aitiilror. *' Mon om. A. '* A niuiiuc man^iones. *'
A v;.lel-;r. '" Sic Cl>K: piM <i M
A (/.'.t'. '" -V Vi-.ii Li,i. *" SiL'Cbi'J; fsioii\..\. ^''Danuniirum saiiciaruni. " A /innura *" A otdcciur
44» l)E rHVISiONF- NATURAE. - LIBKR PRIMUS, 450
y. Disc. Seil vdim, qdiil dc hac llieijpli.nnia cm- A idleclus comjfreheudere polueiii, id iimim fii. laqiur-
jiceie pobsis , bieviler aperias; linc esl, qniii ' sil, lum ergo ;iMiiu;is virluiem coniprehenilil, i:i taniunt
*
iiiulc sil , iil)i sil, iiliiiiu c\li'u itos, aii iiitra nos ipse virius fil.

rdMiialiir '. SIac. AlUim i|u:ici-is , el iiescio (iiiid 10. Iloruiir autcin exenipla si qiiaeris, ab co leni
:iliius liiiiiianis iii<]i:i^ilioiiibus neri possil. Dicain Maxinu) cvidenlissiir.c posita suiil " : Hicut enim "
(hiiien, qiioil super liac rc iii libris sanctoniui ralriiiii, (ler u sule illumiuatus mliU nliud uidelur esse nisi luXp
qiii lulia ausi sunl dicere, polui iiivenire. Disc. Dic non (jui^i sui ualurum perdal, sed quialux in eo praC'

quaeso. MAC.Quaeiis itaipie, quid sil, ei * uiule, el vulcal " , ul id ipsum Incis '" «se aeslimetur ;/$ic
ubi. Diso. Eliajn. Mag. Maxinium nionactiuin, (iivi- Inimaiia ntilura Deo adjuiicUi, Deus per omnia dicilur
iiiiiii pliilosiipliuiii, iii exposilione Seinioniiin Giego efine , non (juod desiital es.se [l»unuiun\ " natura, sed
rii Tlieoidgi do li:ic lheo£liaiiia aUissiiiic atque sub- ff-od Divinilalis jjarticbjalivnem accipial, ut solus irt

lilissiiiie * (iis|)iitassc repeiiniiis. Aii eiiini, iheoplia- ea Deus esse videatu^Unm : Abscnte luce aer esl ob-
uiam effici non aliinide * nisi e.i Deo, fieri veio e.r scnrus , soiis auiem lumen pcr se subsistens nullo
condesceusione divini Verbi, lioc esf, uniifeniii FiHi, sensu corporeo coiuprehendilur. Cumverosolarelumen
qui esl siipienliu Putfis, veluli deorsum versus ad aeri misceatur, lunc incipil apparere, ita " ul in
hunutuiim ualurama se condilaui iiKjue purgnltini, el B scipf,o sensibus sit incomprehensibile ", mixlum vero
e.Tuitaliune sursum himanae n.tiurae ad
versus "*
aeri scnsibtis possit comprehendifk.cpQrhoc'mlt\\]§e,

pruedicium Verbam per diviniim amorem. Coiide- liivinam esseiiliam per se iiicompieiiensibilem esse,
scensioiieiii liic dico * noii eam, quae jam facia esl adjunciain veio inteliectuali ciealurae inirabili inodo
pcr incaiiialioneui, sed cam, quae tll pcr ihcosin, id ajipareie, ita ut ipsa, divina dicocssenU.i,sola inea*
esi per deificalionein croaturac/ Ex ipsa igilur crealiira , iiitellecluali videlicet, appareat/ Ipsius
sapieiitiae* Deicondescensionead humanaiiinaiuram eiiiin iiitl!abilis excellentin omnein naturam sui par-
pergrati.ini, ci exaltaiione ej«s.dem nainrae ad ip- tic'pem siiperat, ul nil aliud in omnibus praeler
sani sapienliam per dileclionem, fit llicopliania/Cni ipsain iiitelligenlibiis occnrrat, duin per seipsani, ul
jei!s;ii saiicins p:iler Aiiguslinus aslipulari videtur, dixiiiins, iiuilo niodo " appa^reat|Disc. Video aiimo-
diiin,qnid suadere vis; sed uiruni sancli palris **
tXYoueus i[Un\ XposloU : Qui faclus esi nobis jusiiiia
Auguslini **
elsapienlia. Ita eniin exponil : Sapieiuia iVi/ris '°, verbis convenire possint, non salis

IH qua et per qunm omnia facla sunt, quae non est daie " perspicio. Mag. Allenlior i|il(ir " esto
cieuta, sed creans, fit in animubus nostris quadam el aJ ejiis vciba, quae piimo posuimns, redcainus.
ineffubiU suae viisericordiae condescensione , ac i>^"i i>"!0iu haec, til iieslimo. in liliro vicesimo
iibi ud^unyit noniruin iniellecliim , ut ineffnbili secundo do urbe " Dei: Percorpora quae gestabimus,
qttodam modo quuedam qnasi composila fiat sapientia ''"* *'"«' corpore quodcunque videbimns, quaquavcr-

j ipso desceudeule nd ttos, ct irt nobis liitbi-

sum ocnlos nostri corporis duxerimus *\ ipsum Deum
anls, e! e.t hosIcu inlelHyenlia ub eo " per amorem penpicua claritute couiemplabimur. Yim verborum
ad te ust,uinplti, el in se furmata. Simililer de juslilia inliiere. Non eniin dixii ^*: per corpora, quae gesia-
*'
'.'elcris.-pie virtuli!uis e.vpo:;il , non aiiter ficii, nisi
binius, ipsum Deuin conleinplabinuir, ([ula ipse

xdivinaeiapienHf.enosiracqueinielUtjmtiaequadam pei" se vidcri non pot(:St; sed di\il: per corpora.

'urabiii atijhc iiieffabiU quae gestabimus , iu oinni corpore quodcunque vide-

coi.formatiouc. lnquantum
iiim, tjiaii .M'.ii:iiiius, humanus iuteUevliis (nceudit bimtis, ipsum Deum contemplabimur. Per corpora
er cariiulem, iii lanium div.nu sapieulia descendil eigo in (^orporibus, non pcr seipsum videbilur.
er uiismcordiam . Et liiiec e>t «-aus:! '••
oiiiniiiui vir- Siinlliier per inielleclum in intcUeciibus, per raiio-
iiiiini et snbstiinlia. l^iitir oninis tl^t^phama id est nem in raiionibus ,. non per seipsain divina
,

u nis vii't!(8, ei iu hac viia.iii qna adliuc incipiiin his,

csseniia apparebii. Tania entm divinae virluii.s excel--
ui diijiii sunl, foriii;iri, et in fiitura vita leniia in fuliira vita omnibus qui coinlempla*. ,
perfcctioiiein
ivinaebeatiiudinisaccepluri,no:!exti^se,sedin je. ''O"" 'l^*'"^ ^'3"' ^"'"''' ^""*' manifestabitur, ui
|>
I
ex Deo.cte.x seipsts cJIicitlir '». Disr/Ex Oeo niliil aliud praeier e.im sive in corporibus sivc in
iiaqiie
ieophani;;e in natura angelii a aiquo humana illumi- ifiieHeclibus cis eliKeal " : eril enim Detis omniu in

iia.piirgata,peifeciapergcaiiam,liuntexdesceni;io- omnibus. Ac si apcrte Scriptfira " dicerei : Sohts

^'Sliviiiae sapicntiae, ei ascensione humanae ange- Deus apparebit in omnibus. lliric ait sanciiis Jo!) : Ki
:aeqi;e intelligeniiae.^UG. Sane; nam huic rationi in carne meu videbo Deum. .\c si dixisscl: i:) hac
'nvenil, quod idein Maximus ait : Quodcumque in-
carnc n.ea,quae muliis iPHlaiionibus affiijjitnr. laitta

V^RIAE LECTIONKS.
E (;ii;. • A tibi sii, lurtim e«t, uirum iniraucs an e.rira noi. ' K firmatttr. * rt om. A.' B subli-
ystnc. * C now effici aHinide. ' uaniratn a .se — hutnnnae oni. I>. * A dico Idc. '
supienlia- oiii.
iitapi.rilia. "*
A .sapieniia cnhn l*a ris. " $ic ABDK; a Oeo.
('. ^'' A eau.^ia esi
; cuusaow). \K '' l) addii
'jxf.-. i,
C desceuciunem
^{,„Tti. '•
Sic C\)li A cl
'"
f) praevaiel
''•
: «iddit haec ditenle. '"'
emm ow.S.
(.(iu.i D uiiipsum id lucn. '* humiiiu oi». CD. '" .\.ii.i vero. '• (. inccuipnitcirJbiliK. «* Sic CIjL .\
; ;

.'i-la ''
aiiud ui amnibus —
mudo om. D. •* pu.T/.j oiii. A. *^ salis oiu. A. -' clare oin. E. *' A ergo
SnCDE; A luiitti^, '•• X direxerimus. '* D dixi. *^ Shevrn ipsum. "Df/ircoi, *» Dscriptura aperte.
Patiiol. CXXII. lU
^SI JO^NNIS SCOTI 45ft

^loria futiira cril ' , m ,

quemadmoilmr. iiilnl in c.i A sui .swacquc porfccUonis sUbiiilatem qnacrenlia.
nunc * apparel nisi iiiors ti corruplio, ila iii fultira Disc. Finiiissiine credo.ei, qtianluindatur, inJeHigo.

viia niliil mihi in ca * apparebit nisi soIu& JDciis, qui dc divina solnmmodo omniura causa recte hocprac-
vere vilaest» el immonalilas, et incorrii()iio. Al6i ilicari, quia sola omnia, quae a se suni, creat, et a

de siii corpoiis felicilaie lalem gluriara proinisit, nulh siiperiori ac se praecedenu; creattir. Ipsa
quid de sui aiun)) ^ (iignitaie eiislimandum est enim est sttmma ac sola cansa omnium, qnae ex se
ut ait magniis Grcgorius Thcolo- et in se •*
praeserlim cuni , subsistoni.
giis, eorjiora sanclorum in ralionem, rati» in intelle- 12. Velim tamen scire, quid de hac re semias.
clum, intellectus in Demt, ac perhoc tota illorum na- Non enim parum me " niovet, dnm saepissime in
tura iii ipsum Oetini, mu!abitur? Cnjiis rci pnlcherri- libris sanctornm Patrum, qui de divina nalura dis-
ma paiaJigmata a piaedicto Maximo in exposiiione pularc conaii sunt, invejiio , eam non solum omnia,
Gsegorii posilasunt, quoruin iinum praeinisinnis,cuiu quae sunl, creare, sed etiam creari. Ea siqtiidem,
(U; aere lotjuebamur; allcruin vero nunc subjunge- «t ainnt, facit, el fit, el creat, et crealur. Si igiiur

niiis, qnod esl in iyne el fciTO. Nam cum ferrum ita est, quomodo nostra raiiocinalio '* steterit,
non
couflalum in i§iie " Diciraus enim ,
inltqtioremsolvitur, niliildenatnra facile invenio. eam solummo;lo
ejus Tcmanere sensibus videivr, ted loium in igntam R creare, a «uUo autem creari. Mac. Merilo moveris;
qiicUlaiem verlitur. Solv vero ra ione suatn naturam nam et ego de Iioc rnultuni admiror, et qaoiHo<!o
{}u<im'cis tiquefadum servaie cognosciiur. Sicut eigo haec, quae vidcutur esse contraria, sibi invicem ad-
lolusacr lux, lof.iiiiqne fernjm liqiiefaclum, uldixi- versari neqaeanl -, qnomodoque vera raiio de hoe
tiius, igneuin, into eii:iin ^ ignis apparet, mancniibus consulenda est, optarim pcr le nosse. Disc. Ingre-
tuocn eorum substaniiis : ila saiio tntcllcctu acci- dere, precor; nam de talibus oou moaio, sed luain
picnJnni, quia posl nne.ii hnjus niniidi oinnis nalura, senlenliam ratiocinandique viam expecio. Mag. Pri-
five corporca sive incorporea, solus Deus esse vide- mura ilaque, si videtur ••, de ipso noniine, quod h»

Litur, iinturae intcgrilate permanente, ul et Deus, sacra Scriptura usitalissiraum est,quod " eslDeus,
qui per scipsuin incoiupteiiensibilis cst, in crcatura considerandum arbitror. Quamvis enim inuliis no-
quodammodo coiTjpreliendaiur, ipsa vero creaiura minibus divina natura dencminetur, ut est Bonitas,
inefTabili lAiiaciilo in Deuru verialur. Sed sullicianl Essontia, Veritas, ceieraque hnjusraodi, frequentls-
isla, si libi '^
claro lucescant. Disc. Lucesiuul saiie, sime tamen eo noinine divtna uiitur Scripiura. Disc.
tjuantutr. laha cosiris meniibus ' iucere sinuniur. Plaiie videltir. Mac. HuJus iiaque noininis ctymoio-
De re ciiini ineilabili quis in hac vita iucuienler gia aGraecis assumpta est. ^iil enim a vcibo, qwoil
poi^st fari, ut nibil amplius inquirentium appetat C esl6sw/)6i, hoe est, video, derivaltir; aul ex vcrbo
desidcriuin , praeserlim cun) niiiia nlia promitlitur Gsca, huc esi, curro; aut, quod probabilius esl, quiu
iiobis ghnia praeter oorum, quae hic per fideni cre- unus idemque iiitellecius inesi ••, ab uiioque dcti-
ilunlur, et taiioneqiiaeruitiur, el quantnni licet sua- vari recte dicitur *'. Nam cum a verbo 6«j»/»w dedu-
deiilur, iii futura vita perexpeiirrentum cognitionem! cilur esof , videns interpretalur. IpiC eiiiin omnia ",
Mag. Cauic ac rationabiliter existimas *. Proinde ad qtiac sunt, in seipso videt, duin niliil extra seipsuni
**
ea, quae proposita snr^t, hoc esi, ad divtsionem Na- aspiciat, quia nihll txlra seipsum est. Cum vcro
turae reiietinduin csse ' CHnseo. Disc. Redeundutn a verbo 6£w, Seo; currens recie inielligitur. Ip'c
^anc, <]Uoniam inodus observandus esl in his, quae cnim in omnia eurrit, et niillo modo slat, sed oi)iiii.<

dicenda suni, ut ad (inem quendam possint pervenirc. cnrrendo implet, sicul scriplum esl : Vel&citer cunJ
tl. Mag. Praediciarum ilaque Nalurae divisio- icrmc ejus. Att;imen nullo ni&do movetur: de D.-o
num '^ prima dilTerenlia nobis visa est in ea:n, siquidem verissimc dicitnr moliis stabilis, et slaius

quac creat ct non crealur. Nec"immerito, qula lalis mobilis. Stai eniin in seipso incommulabiiiter, nu:i-
Naturae species de Deo solo recle praedicatur, qni quara naturaiem suam stabilitatem deserens. Movet
solus onuiia " creans S.vixf)y_o:, hoc esl, sine princi- aulcm seipsum per omnia, ul sint ea, quae a se
pio intelligititr, qiiia principaiis causa omiiium, quae '^ essenlialiter motu enini ipsius omnia
subsistunl;
ex ipso ei .per ipsum facta sunt, solus est, ac per fiunl. Ac per hoc uniis idcmque intelhxlus est in

lioc et oinnirni, quae ex se sunt, flni» est. fpsum duabus inierprciaiionibiis cjtisdem nominis, qujd
euini oinnia appelunt. Est igilur principium, me- est Deus. Non eiiiin allud esi Deo currcre pcr u !•
dium ct nni^. Principitiin, -quia ex se sunt omnia, iiia, qiiain vidcrc omnia ; sed sicut vidcndo, ita • t

** fiunt De
c]uac essentiam participani ; inedium autem, quia currendo [p.T eum] oinnia. Disc. etyniu-

in ipso, ei pcr ipsum " subsrstunt atque movenlur "; logia nominis satis ac probabiUter suasuro est. SeJ
fmis veio, qiila ad ipsum nioventur quielcnf) motus non sAiis video, quo sc inoveal, qni ubique csi, sine

VAUIAE LECTWNES.
ClfE sit. A minc nihil in ca. » in ea om. A. * Sic COE; A spniius. » A et. * Pro «i /16; C tibi. '

menlibus rroslris, • Sic CDE A aestimas. esse oni. A. ; •"A dinsionum Halurce. *' SicCDK; nofrmtKn,

*'
Sic (.W.: i) in wipw cl per .«ipsum. '* SltCDE; A niovcniur tftMMia. ** Sic CDE; A i« se ei *ri$,
^'Cmeparum. ^^ ktqtionado ncsira ; nostra nm. G. ^^Afafilenon. ** fro si videtui \ fandetur. *» A
ijui!l. "^ A e.sl. ** CK ttccipitur. ** omnia oin. A. " A uuiem. ** per eum 011:. CrE.
 *53 DE DlViSlONE NATLKAE. - LIBLR PRIMUS. 454
quo iiihil esse poiesl, el exlia quen» niliii exteiidi- A^'"i gj^ noii-qsse iii esac ; cn-alur niifpm, quia ruli l

tur; Hs( iMiiiii loiiis onmiiiiii aliiiie circuniscripUo. esseiilialtor osl praeier jpnain ; c>i Piiim omniiim'"
MvG. D^iiiii iitoveri non cxtra se dixi, scii a seipso, csseniia. Nam sicni iiulliini buiiiiin nalur^tic esi

iri seip^o, ad stipsum. Nou eniin aliuni inoUim in eo pracier ipsum, serl omn<\ qnod (Jicitiir lioiium cbsc.

opoiiei cierfi, piaclersuac volunlalis app^liluni, quo ex parlicipationc iiiiiiis sumrni boiii csl honum : iu
vull oiiiiiia (icrl ; sicul staius ejus, non quasi post omiie, quod diciiurcxisicrc '\ noinu scipso CAlstii.

inolum siet, sed ojusdcni suae voluiilaiis iiicomniu- sed paiticipaiione vere cxisieniis naturae cxlsiii.

tabitc propositum inteliigiiur, qiio oiiinia incom- Noii soliiin itaquc, lU in his, quae anie dicia siir.i '*,

mutabiii ruliouuin suarum siabiliiatc pcrinaiierc cun&iiieraium esi, divina iiaiina ficri diriiur, dum
Nun iu ipso proprie slaiiis aiil molus in iis, qui Qde, et spc, ct caritaic, ccterisquc vii lu-
delinit. eiiiiii

diciiur. liaec ciiim ditu opposila sibi iii>:coui esse tibus reformantitr, Dei Vcrbum inirabili atqiie '*in-

videulur; opposiia auicni in eo cogiiari vei inlciligi

effabili inodo iuuascilur, sicut ail Aposlolus dc Chr;-
'
vcra ratio proliibet, procscrtiin cuin stalus pioprie sto loqueus : Qui factus cst in nolns snjileulia a Dfc,

fiiiis niotionis sil. Non auteni * Deus inoveri in- C.juslificalio, el rcdi';ti\)Uo;hC\\ eli;iiii ", qiiia *' in oiri-

choal, ui ad statuin qiiendam peiveniai. IJaec igilur nibus, quae sniil, apparcl, qiiae per scipsr.ni invifi-

noiniiia, sicut et multa similia, ex creatura per B ^'''««s^ """ '"CO"g«ue dicimr facta. Nam cl noster
iulellectus, priusquaui veuiat in cogitalioiicm aUpie
quaiiJain divinam melapiioraiu ad Creaioreiu rcfe^
Ncc quoniain omniuni, quae aienioriam, uon irratiouabilitcr diciiur essc*'; est
runiur. irraiiotiabilitcr,

iii staiu ct luolii suul, causa cst. Ab eo enim iucl-

eiiiin per se iuvisibiiis, cl nulli iiisi Dco uohisqoo
pliitit currcre ut siut, quoiiiaiupriiicipiiira esi* otn- ipsis cognilus est. Duni vcro in cogiiatioiies vene-

iiiuin, cl per eum ad eiim uaturail molu reruatiir,

rit, el ex quibusdani phaninsiis forinam accijiii, nuri
ot'

ia eo incomututabiliicr atqiic acterualiier steut

immcrito dicitur ficii. Fit citim in incmoria, fornrias
quasdain accipicns rcrum, seu vocum, scu coloruui,
quoiiiam ii:tis qtiiesquc oinniuin est. Nain ullra
eum ^ utl Hppciiiut. In co eniiu sui inotus priiici-
ccteroruinque sciisibiliuin, qiii informis cral, prius-

pium Giscnr.que invc.iiuni. Deus ergo * cuirens dici-

quam iii inenioiiam vcuirci; dciude veliiii secuudain
nou quia ex..a se ciirraJ, qui scniper iu
formatior.cm lecipit, duni «juibusdam forrtuitum s^u
iiir, scipso
immuiabilitcr stat *, qul * omnia iniplei ; sed quia vocuui siyuis, literasdico, quaesunlsignavocum. eiii-

guras, quaesunl signa formarum, matbeseos scuatiis

omnia curi-eie facii ex non-cxistentibus iu existcii-
.scnslbilibus iudiciis forniatiir, pcr qiiae sentietutum
lia. Disc. Iledi ad propositum ; bacc cnini iiou irra-
scnsibus iiisiniiaripossil. Hacsiuiilitudine,quuiiivis a
tionahiliter dicla videntur. Mag. Quale proposiiuin
quacrss, admoucas peto. Nam cum de iucidcntibus ^ *"'"'=' "•''^"'' '"/^"'o'" ^*'^' ''"''*!'"• l'"»'-" P^^se" a:bi

Cftiacsliouibus quaedain dicere couaiiiur, priiicipa-'

Iror, quomodo ips:i, dum omnia creat, et ab iillo creari
ncsciat»*, ir. omnilius, quae ab ea sunl, inirabili
iiutn quacsliouuui sacpissiiue obUviscimur. Disc.
Kuiiquiri hoc pioposuimus, «i ' pro viribus iuvcsti-
niodo cioaiiir; ut, (luemadmoduni iiieii(i.s iitieili};«»n-

tia, seu proposituai , scu consiliinu , seu quoquu

garemus, qua ralioue ab bis, qiii de diviiia nalura
disptiiant, cailem * creare et creari dicilur? Cieare
modo molus ille nohter iniimus et pr.nius dici posjlt,

eniiii [eani] <*

omnia, nutlus sane iQlelligcnliuin am- dum in cogilulionein, utdiximiis, vcneril, quasdaiu»

bigii quo modo vero " creari diciiiir, non transi»

que phanlasiarum formas acccpent , deindeqoc ia
;

torie practeii-uiidura nobis visum esl ".

signa vocum seu seusibiiium motuum indii-ia pru-

Mac. Iia piofecto. Scd, ut arbitror, cx his, quac cesscrit, non incougruc dicitur (ieri ; fit euim in

pracdictu suut,ad banc quaeslio>;em solvciidam plianlasiis formatus, qui per se oroni sciisiLili caict
non
cxiguus Coufectum forma : ita divina cssentia, quae per sc subsistcns
iniroitus reseralus cst. cst
Ciiim •» inter nos, quod liaolu '• divinae nattlrac omnem supernt intcilectum, in his, quae a sc. ct

nihil aliud intclligeiidum 'S praeter divinae voiun- per se, et in se, ei ad se facta sunt, rccte diciJur

laiis proposiium ad ea condenda, qiiae facienda creari, ul in iis sive iulcllectu, si sohnnmoilo i:i;el-.

*^ iigibilia suni, slve sensu, si seui-ibilia suitl **, abhls,

suiit. ficri crgo <!i<jtur iii omuibus uiviua nalura,
i{uac niiiii aliud est, nisi divina vobintas. Noii enim qut eam reclo sludio niqiiinint, co^TiOscalur. Disc.

.•vliud in ca"i' esi cssc et velle, sed uuuni iilemque Oe Iiis sat csi dicium, ut ccnsco.

veltc ct esse in coudcudisoroiiibus, qiiae facienda 15. Mac. Sal plane, ni fallor. Disc. Sed ftdhuc
visa siint. Verbi gialia, si quis dixerit, ad Iioc di- necessarium edisseras, quarc divina naluia creatrix
viiuic volitnt:>.tis iiioius adducitur, ut sinl ea, quae soiummodo dicilur csse,el non cre.T.a, si, ul** prae-
sunl: creat igiliir omnia, qiiac de r.ibilu aiiducil, ut diclis raiionibus suasiiiu csi, et cicat et creaiur.

VAUIAE LECTIONES.
•
A en\in. * A esi princn^ium; esl om. C
i6S JOANNiS SCO! 456
Haoc fniiT! sibimel videnlur conlradicere. Mac. A gila Tiicologi) nobis verissime alijue '*pr6l)3lissime
r.ame yijjiias; nam ei iioc inquisitione (iigruiin rssc siiadenie divinae uniJalis alque trinitalis niysieria.
video. Disc. Dignam proleclo. Mag. Aueiide ila<iue Ail enim, iiulta verborum, seu nomiuum, seu tfunovn-
iii 6fl, (|uae sequuiuur ', nieniisquc coiiluilunn liuic ifue aniculalae voris SKjnilicciwne, suinmam omniuni
brevi responsion» accunimods. Disc. Piaecedc, iii- alque causalem ei&enliam posie significuri. JNon eiui»
fi-niua subsequar. MAG.Diviiuin rialiiiuin iiiiivcrsi- esl tiiiiias neqiie u;initas talis, qnalis ab linmauo
laiis I (indiiricem esse no:i dubilas. Disc. Perge ad qiianrivi.s purissimo cogilaii , aul angoilco intcileclu
tclera; liiue enim haesilaie nefas esi. Mac. Sim!- eisi screiiissimo ctiiisiderari polcsi. Sed iit de rfe

iiler [eam] * a. nudo creari, lide alque iniellcriu iiielTabili atque iiicoinpreiiCiisibiii r^ligiosi pioraui
percipis. Disc. Niiiii * eo rirnuus. Ukg. Non erg» aiiiii.orirni niotiis aliquid cor;ilare ac praedic^ire
ambigis, (.iiinri ipsain croari audis, uon ab aiia, scd posscnt, niaxinic propier eos. qui Giiiislianae Ueii-
a seipsa ' creari. Disc. Non aiuljigo. Mac. Quid gionis ralioiieiii a Calliolicis vi:is exigunl^ sive di-
i^ilur? JSonne semper [esl{ * creans, sivc seipsam, sceiiiiae veritalis i,'r:iii;(, si boni aint, sivc lenlaiidae el
sive a se crcaias cssenlias crcaveril? jNaiii cuin dici- r^'prclieiidcii(!ae "occ:isioiie, si inali, iiaec rtrii^iosa

lur seipsam creare, nii * alind recle inleiligiini'. (iJei syml-oiica verba a santlis Tjieologis el rcperu
iiiai !:aiiiras renim conciere. Ipsiiis namqne crealio, B el iradiia sunt, ul cordc credamiis, et ore foiifi-

liocesl, iii aliqco maniresiaiio, omniuai exislenliuiii tcamur, diviiiam i^onil.ilcni in uitiiis esseuliae liibus
prolccio est sub^linilio. Disc. Ilacienus quae liicla siibslanliis esse consiilntain. El nec '^
hoc absque
siml, videniur esse probahilia. Sed velim audire, spiriliialis inielligeiiliae rationabiIis(|ne investigatio'

quid de liac ineflabili alque incumpieliensibili crc:i- nis coiituitu invenlum esl ^\ Unain eaiir. ineifaliiiem
irice oinnium causnlique natura TJicoiogia edocei, onmiutn catisam, uniinique principiuiu, siinpiex at-

Id est, nlruni sil, qr.id sil, vel qualls ', el quomodo qne individuiMn, univeisaieque, qiiaiitum divino spi-
delinilur. Mag. Noniie ab ipsa. ([uain lainc ' noiui- riiu iliuminali siuit, coalempianles, unitalein uixe-
nasLi, Tiicologia, qua(^ aul soiuminoilo aul iiiaxi:i:e ruiil. Iteruni " ipsam nnilaiemnon in ^''singularilate

erga divinam luUurarn versaltir, saiis ac planc veri- quadatii el steriiitate, sed niirat)iil rcriilique mulii-

latoin iniueiiiibus suasum esijC.K his, quae ab ipsa plicilate conluentes, Ires subslantias unilatis ititel-

creaia suiii, soluuunodo ipsaia csseiiiialiier sub-. lexernnl; ingenilam sciiioel, genitamqiie, el procc-
sislere, iion auiein, (|uid sii ipsa essenlia, intel- deniem. '^ Uabitum auiem substaniiae ingeaitae ad
iigi? Naiii ncm soium, ut saepci UixitniiS, huniaiiae subsiantiam genitain, Patrein; habituin vero sub-
ratiocinationis * conatus, veriini ciiain essiiniii-.ruiu staniiae genitae ad siibstaniiain ingeuitann, Fiiiuin;
caelestiurn purissiinos superal inlellectus. Ipsuin C habiluni vero procedentis sabslaiiliae ad ingenilani
laiiien esse, ex his quae suiii; el sapieulein essc, gei>ilani«|ue subslaiitiam, Spiriuim sancluin noini-
r.s. ilivisionibiis eonim in esscnlias , in geneia iiaverunl. Sed quoniain in bac re lere omnis sao-
ii; specics, difierenliasque, niinnerosqtie; vivcroque eioriim cxpositonim sacrae Scripiurae ver»alur
(^am ex nioiii ommuni siabili cl ex siaiu inobili , re- inlcniio, salis,utarbilror, praesenliaiiter dicliinn esL
«Hae '" meiilis contuilti Tlicologi scrutali sunt. Hac Disc. Satis plane. Verumlaiuen plamusvelim '-aiidird.

ctiam ralionc causaiti onuiiiiin ler subslanleiu veris- de habilu irium divinart^m subslan>.iariim. Poleril

sitiie inver.eruiit. Nam , nl dixiinus, ex esseniia eo- cnini quis tiaec myslica sanclae Triniiatis uoniiua,

rum, quac sunt, inlciligitur esse ; cx luirabili reruin Patreiu videlicet ct Filinni ei Si>iriluiu sancltim,

ordine, sapleuieni csse; ex iiioui, viiam esse rt^per- non r>eciiiiduin habilndinein, sed sociindum ii:«iurain
1110« est. Esi igitiir causa umiiiuui creairiiqnenaiura, accipere. Paier enim subsiaiiiiae Pairis nomeii esse

ei sapil, ei vivii. Ac pcr lioc per essenliaiu Palrem, videtnr. Siiniiitcret Filitis noineu subsianliite Filii,
puxpte sancii ** nomiiiaiio iicn aliud piac-
per sapieniiam Filium, per vitam Spiriiuin sanciuin Spirilus

iuielligi , iaqtii.^iiioies verilalis iradiucrunl. Disc. ler subsiiuitiam ipsitis significfre **. Mac Foriassis

llaec inilii saiis piancquc suasa sunl, eaque veris- el nos idipsum credere atqiie faicri iion negsveri-

3im;i esse conspicio. Oiu.niiio siquidcra , quid vel tutis, si S. Giegorii Theologi suniiua venerabilisque

quaiis •', (lefuiiri iion polesi. Nani quod inlelligi auloritas, vcraqiie " ralionis approl>aiio talia crc:

«nminonon sinitnr, definiri omnino iicquil *'. Yelini dore non prohibeiel. Nain cnm ab Eunoinianis ve-

lamen audire, qua ralione T!ie;>logi unilatein cl tri- nenosissiinis cailiolicae fidei adversantilais inierro-

nilatein de causa oinnium praeiiicare ansi sunt. Mag. gaiiis essel de hoc noinine, (piod esl Pater, uiruia
Juhac ulliiiia tua propositione no:i magnoperc no- natnrae sil an opei'aiioiiis signilicaiivuin,vliviiia gi*
bis " laborandiim praei^eitiin S. Dioiiysio Arenpa- lia illuminaius mirabiiiler respondil, dicens : ^equ»
,

VAUIAE LECTIONES,
'^sequenlur. * eam om. CDE. » CE n1!. * Sic CDK ; A ab ipsa. • est o:n. CDE, Sic CE; .\C
*

M: qualis "««nc oin.A. * Sic CDE A J<.'.'iJ>.'ifi. " Sic CE, AD ur.V. Sic t«E: A
»«
nihil.
iliiute iit.
" DE
.si7.

i;e</i(J^Mr. '»
A (Wf nobis. »'Aflc.
,

'" ^xc CbE; \ uniandi — rqtrpheudeudi. >* Sk|

Ci:; A religiose; D religiosae. " C ne. " Sio CDE; \ boniiaem unius issentiae pi« j>eriouf

nihns in tribus subslanliis 'conslitulani ^l neifue l.m cel. '''SioCll; DA Ilem. " in oni. A. *'
\P»*l
cedenienHiue " SicCDE \ audire ; velnn. " Sio ADE ; C Sjnrilus suncii (iiioifuc. »• SiC CDh; *\
significai. '* Sic CDE: A IV}«C(/MC. _,
457 l)E DIVISIONE NATUHAE - LIBER PRIMUS. 453
nnluyiie essf, neiiur operalionis, sed solius ad Fiiium A slanliis, al de Iribiis siibsianiiis lu eadein iin^ essen-
'
biltiiudiiiis. Sieniin vcsjMxulcrcl, ii;)liii!K'essei!Oi:ie;i lia, vfire |»ropri<»(|iif possinl praedicaii. Mag. L^ hoc
Palrenj, iliiccniiir.Kiseqiicivnliir.ditcniitqiiCjSiinili- ncgolio noscio (|uis lireviler atque aperlc pnicsl di-
ler ci « Fiiiiiiii iionicii cssc ii:iliii;«e. Si aiileiii li«c ccre. Anlenin) (lc liiijiisnioili <:a;isa jtcr oinni» laccii-
ihiremr. necess:iiio seq.iercUir, alierius iialiiiacraier (Jun> esl, el siiiipIicilaU Oi tlio;ioxae fidci coiniiiiUen-
c.-se lu.ineii, allcriiis Filiiis; iii un:i ciiiin e:iiiciiii|Me «luiii ; nam exsu^KTai oiiinei!i inlelleclnm, sicul scri-
iiaUira duo iioiiMiia a sc iiiviccni.diiTcienlia ficri iion pluni esl : Qui soliis liabes immorlntilnlem, el Ixicem
poss;:nl, Ac pcr lioc ccuficeicnl, l*;ilr<'in cl Filiiini /jo<»i/rt» *' ;?iflav.vs(///.V/n ; aul si (]uis de ea dispntaro
iTi^ovfftovf *, lioc esi, (livcrsae esseniinc seu nainrae coeperrt, neccssario niullis juodis iiuiIii.sT.)ft argu-
cs^e. Siniililer dc opcratione rcsponsiiiu est. N;iin menl«)ioiiil)iis verisimiie '* suadebil, diiabus princi-
si darelur eis, opcratioiiis noincii Taler csse, coiife- iialihus Theolooiae paitibus uiens '^, allirmaliva/
^
sliin (.oiicludtMcnt, Firnnn esse crcalmain, qusiuJo (luicleiu, <)uae .1 <iiaeois. z«T«fO(r«z^, el al>iie^aliva, [
1'alcr operaliouis, hoc esi, creaiionis su;ie nomen qiiac '^ «;r'ja;«T£x.ij
vocalur'*. Un;i quideiii, i-osKTfz»),
ossc concediiur. Disc.iloc respoiisuni laudabile esj»» djvinttni esseniiaiu seii subsiantiam esse aliquid co-
certissimuin esl, et ex'veritate iii.spiratuni:sc(i paiilo rurn quae &iiiit, id est, quae dici aiit iiuelligi pos«
lacuicniius • consideraie debeiiius. Nam. 114 uiihi vi- B snnl, iiegat ; aliera vero, zaTKyaT/.zvj, oiniri;! .piat!

tlcJur, non conlinuo eum rcprcliendere posscnl, c!si sunt, de ea praedical, et idco afiirnialiva dicitur,
dicercl, Patrein iioiiieu naluiLie esse. Quiii cnun ? non nt coiiGrinel ** aliqiiiJ esse " conim quae siinl,

Niinquid duo noniina, a sc invicesn sono, iion .sensu sed omiiia, (juae al» ea sunl, de ea posse firaedicafi
di.screpanlia, iii i:na e.i(!eniqne n;iti:ra iulclligi n«jn suadeat. Raiioiiabiliu-r ciuni per caiisaliva cau.sale
valenl, cum el ' Abiabani el Isaac, palrein videlicel polest significari. Dicil enini esse vcritaleiii, boiii:a-
eJ raium, unam naturam significare videamus ? Non lcm, essentiam, lucein, juslitiam, solcm, siellam,
eniin alicrius nalurae nomen esl AbraLain, alleriiss spirituui, aquam, Icoiicm, urbem, vermem, cl celera
Isaac, scd luiius aique sjnsdem. Mag. Recie (iicere.s innumevabiria. El non solum ex his, quae siinl se-

i>i similiier in hoc liio exem|)Io de Abruliam el Isiiac c:indum naturam, eam cdocet, sed e\ his, ([uae

ailirmare valere&, qnod iion alind sig.Miticat Aitraham conira nalurani, quamlo eam inebriari, siuliam-
j^cu Isaac, et aiiud signi.Qcal in eis pater ei iiiiu.s. N;im <}uc"esse, et insauire dicit. Sed de his iiihic noti

Abialiam el nom«i esl ipsius Abraham, «i palcr Cst noslri propositidissererc; saiis euim de laiibus a
timne II esl eiJera Abraham. Simililer ei Isaac €i no- sanclo Dionysio Aicopagila in symbolica Theologia
men nomcn esi eidem Isaac. Scd
esl Isiac, ct fUius dictum esl. Ideoqne ad \d, quod a le quaesiluin esl.
%\o\\ de ca.icm ra Abraham cl pator, scii haac fcl ^ redeundiim. Qiiaesieras eiiun, uiium onmes cate-
filius pratHlitautnr. '.Mam de siib$l:inlia Abraham, id gori;ie d»i Dco praedicandae sinl pioprie, an quae-

esi, dc spcciafi cjus pe.soiia Abraham dici(uv;u'e dam ipsarum. Disc. Redeundum sane. Sed prius
relali«ne vcro ejus ad smini filinm * Isaac paircm considcramiujn, ut arbitror, cur praedicla oomina,
vocai-i, ncnio henc inleliigeniinm dubiiarii *. Eodcm esaentiam dico, bouiialem, veriiaiem, jusiiiiam, sa-
modode Isaac inlclligendmn ;lioc enim nomiiielsaac plentiam, celeraque id gemis, quae videnlur noa so-
propria individuaque subslantia ipsins significalur; lum divina, scd ctiam divinissima, et nihil aiiud

liabilns aulem ad palrcni suum per filinm cognosci- practer illani ipsam divinam suhstaiiliam sea essen-
lur. Non enini potes negare, lalia nomina, id esl, liam significare, mctaphorica fieri, id esl, a crea-

patrem et fllium, rdativa esse, non substanliva. Si lura ad Crealorem translala, praedictiis saaciissinui.s

ergo apud nos, hoc *° esl in noslra nainra, iiou suh- patcr aJque Theologns pronunciarit. Non enim sine

stanti liler sed relaiive lajes voces praedicantnr, quadam myslica alqtie secrela raiione lalia di\isse

cpiid de summa ae sancta dicturi sumiis esseniia, in aeslimandnm. Mag. Kene vigilas; noii eiiim hoc
•*
qiia snl).sian(iariim inier sc inTicem relaiiouis vol qnoquc inconsiderate iranseunJum [csse) video.

habiindmis lalia nomina, Pater vidclicet et Filius cl Ac per hoc rcsponde;iS velim, ulriim Deo aliquid
D opposilinn aul sibi coiiileUcclum inlei!i;i;as. Opposi-
Spiriius saneius, satra Scriplura constiigii? Disc.
Jam ;ideo praodicli saiicti Theotogi responsiim lum dico, aiit per piivallonem, aiil per conliariela-

omiiino ve.ritale MiflTulium. Noii enim potcsl, iit sua- icm, aui per iel3lione:n, aul per absenliam : coin-

snm esl, sive in divina, sive in humana natttra, re- tcllcctiim vero, hoc esi, simnl cum eo aeiernaliier
lationis uomen in gubstaniia seu csscnila recipi. iaiellecltini, non tamcn ei coesscnliaie. Di?c. (^lare

Nossctainen aperie ct hreviier per te vclim, ulrum video (|uod ^'^

vetis, ac per lioc, neqiie aiiquid t\

Oinnes catugoriae, ciim siot immeio decem , d« opposituiii, nequc sibi coiniellecluin :'t«c-jc-'!>v, hoi

sumnra divinae bonitalis tma essenlia in tribus snb- esS, qiiod sil aUcrius essenliae, quam ipsc es:, di

YARIAJ-: LECTIONKS.

»
A mrven esse. » Sic ODE ; el oin. A^ex om. D. ' Sic CDE
^ A locu-
('-DE £Tfco-.iT'K,'. • A cum. '
;

{4nius. #/om.A!). ^ ^ic C\)t\ k nUum suum.

' {ydnbiimei 'E dubitaL. ' SicCDE A (rf. "Sic(.D '"*
, :

V-^Kinhabiuts. '^ \venssime. '»

SicCDE: A ufertrfom. '" quae nm. C. SicDE: vocaiur on\.C\ k di- '="

'^*
alur. ^"Cfnmet. ' eisiom. \. dC siuniiiamque. '-
c«(f om. CDE- ^^ h quid.
 450 iOANNIS SCOTI «0
«re aiisim. Nan» opposii;i v«r rolaliniiem ija sibi A ot videnll iion videns : igUur " vripSwf , plusquaai
semjsor opj)osiia stinl, ui slMJiit el iiidio:ire inci- vidctis, si eeoff videns inicrprclailor. ScJ si *• ad
pia.ii, iik siniul esso '
dfesinniit, tli;ni * ejiisdeoi na- alium urigiiieiU' laijus noininis recurras, ila ut n<m
lurae sitil, til siiiipium i»d ^ liiipliiin, subscsqualtc- a vcil);) Qgtaf.u, video, sed a verbo 8«w, id csl curro,
iu:«i ad sesiiualtcrnm ; anl per liegalionein, ul est, ©E&y,Demn, dcrivari inlelligas , adesl tlLi si;iiiliter
nonest; aui per q«iaijla;es nalaralos; per abienliani, eadern ratio. Naiii currenti non currens oppoullur,
ul l(!x aiqiie lenebrae; ;iut secuiidum piivaiioneni, sicui lardilas cclcritali. Eril igilur uitiyjiQs, i.l csl,
utinois ei Yila; aul p;>r contiariuin , ui sai!i(as pliis<pianj curieiis, sicui scriptum esi: VelocUercut-
ct iiubcpillitas, [vox el siiouiiuiu] *. llacc aiileu! rU sermo ejus. Nam lioc do Deo Vcrbo, qtioJ inef-
his, i|ii.ie iiilelleclui succu nbunl aiipie sensui, recta fabilltcr pcr oiiinia, quac sunl, ul sint, curril, iu-
raiione aUribuuntur, ac per Imc in Deo non suut. Ea tflliijinnis. ILodem niodo de veriiale accipere dehe- -

<iuii»pi', (piae a scipsis discrepani, aeterna esse uon niu:>. Veritali cteniui falsltas o|^onitur, ac pcr hoc
|K)Ssunt. Si eui.*» aeterna essent, a se ijivlceni non proprie verilas non esl ; vittpuhA^t Igitur esi, ei
discvcparent .\eterni!as ciiiin Mii siiuilis esi, ei loia v7rj^5<).i50«tK '*, plusquam veriis, el plusquam vcriias.
per loiiiiii, in seipsa mw siniplcx indivi<l!ia(jiic sub fc):ideni raiio in omnlbus divinis nominibus obser-
Sisiii. Est siquidem oninium unuui piintipiuui unus- " vauda est. Nonenini propriediciluraelerullas, (|uoi
Qjp Ihiis, in nullo a seipso dison-pr.ns. ni;im acternitaii temporalilas opponilur ; uirt,catM*o;
14. EBdcm r.\ticiie coaoicrnum Deo c:>se, quod igilut- est, et <inip«umM '^, piu&quam aeternus, ei
sibi cocsieniiale non sit.nescio t^iiis aude:«i;:llirniarc. plnsquam .tetci nitas. De sapieutia quoquc niilla alia
Nem si lioccogiiari aut invensri putesf, ii<^cessario occui rii ralio, ideoquc propric de Deo praedicari nou
^e(}jitur, non esse unnmoinumm priucipiufi!, sed riuo Csl arbitranduiu quoniam .sapieittiae '^
el sapienli
qtMotiam seu plura, ionge a se inviceiu diilercnli insipions et nisipienlia ** oppugtiant ; proinde
Ouod ver.T ratio sine ulla haesilnlioiie roniiere coii- \)::ic,sij'j(>(, id esl, plustjuani saplens, cl impaoyix,
5ut*/i( MpiiJo afc uno omnia a duotius auteni vel piu- pius<iuam sapieuiia. lecJO vereque dicitur. Sinilitei
ribiis fiiliil essc inclioat. Mac. lUcie ni?ccplas, ut pltisquatn vii.') est, siquidcni vilac mors oppoiiilur.
aeSiimo. Si igitur praedicta divina nomir.a opposiia e Eodem inodo dc iuce. inicliigendum esl ; nam luci >

re^'ioiic bib» ulia iiomina respiciunt, necessario eiiain lencbrae Obsittni. Haclcnus, ul arbitror, dc his suHi-y
rfes, qnac propric cis significaniur, «pposltas sibi cienicr dictum est. Disc. Alqui fatendiim, salis esse
coniraneiates oLiinere iutelligiinti:r, ac per hoc 'dicti.m. Nam de lalibus quaecunque i>ccessaria suu!
do DcQ, cul nlhil '"
opposiium ^ aiit <'uin quo co _, proferri propter ea, quae pracseiiii ncgotio '• dispu
apiornalitcr natura differens nihil * jnspiciiur, pro- lauda suut, nunc noslwe disceplalionls proposiuiu
ui
pne i»r>edicari non possiint. Piaedicionifn enim ao- iioii admiltit. Redi igiiur, si pLicet, ad deiiariac
rnjnorft aJiorumque sibi
nuliaiii vr-ia laiio simillum quanlitatis caiegoriarum considerationem. Mag. ht-
repeiire poicsl, cui noii ex adversa parie, a«t socuni leniionis luae acumeu, quae adhuc admodum pcrvi-
rn eodeni gencie, differcns aliud, ah ipso uiscedcns ^il videLatur, admiror. Disc. Undc, quacso, dica^?
noineii non reperiaiur. Et .piod in nomir.ibus cogr.o M/vti Noiine diximus, quod ineflabills naiura miUo'^
Sciinus neccssarium, ui In • bis rebus, quac ab vcrbo, oullo nominc, scu aliquo seusibili soiio, iiatia
cis signidcaiilur, «•ogiioscamns. Sed quouiam di>inai- re significata proprie possit signiljc »ri ? Ei li«c <!«-
quae iu sacra Scripiura a cicaiura
stguificationes, disii. r^on cnim proprie, sed iraDsialive diciiuret»-
ad Creaiorem Iranslatae " dc Deo pntedicantin si , seniia, veriia.s, sapienlia, ceteraque liajusinodi; s<.-d

lamen recte diciiur aliquid de Deo posse praedican, Supcrcsseittialis, plusquam veritas, plusquaiii sa-
'luod alio loco coiisiderandum est, innumeritbiles pieniia, el siniilia dicitur. Sed nonne et liacc q'iasi
suiii, et purvilate nostrac ratiocinaiioiiis. nec inveiii- quaedam propria noinina videnlur esse, si CdSCiJii:!
rt, nec in simui colligi possunt, pauca tameMexeiu- proprie non dicitur, superessentialis autem proprie!
yijli graiia divina vocitbula ponenda su.it. Essentia Similiter veritas seu sapieniia proprie non voca-
si
cigodicilurDeus, sed proprie csscniia lion est, ciii tiir, pliisveroqiiam vci-itas **, el plusquam sapleiilia
opponitiir nihil; \tntpo\>fn.it; igiuirest. iJ supiT
es.l, propriedicilur '"?Non ergupropriis noininihus carei;
essenliaiih. hem l.oiutas dicitur, scd proprie bo.ii- li.i<x-. eniin nomina, qu:imvis apud Laiinos sub OM
^ las non csi ; honilali cnim inalitia opponiiur acocnlu, subqiie una" composiiionls hariuouia usir
'^rrepi.yt.OQt igilur, plusqtiair. hoous. cliw pscvuScr.?,- '
'. tule non profcrantur, ex<:epto eu numine quod esll
id esi plusf|ua.'n bonitas Dcus non
diciiiii scd '« superesseniialis, a (iraccis iaincn sub uno leiiONJ
propfic Deus esi ; visiom cnim caecilas opponilur, composiia pronunciauiui. Nunqtiam enim, aut viil

VARIAE LECTIONES.
' k eisesimui ^ Sic (:i»E A A et. .* Vox ei »tU,Uium om CDE
; sioe. A e>^m
^
*
Sic COE f '

nil >
A es< opposilum. « DK k cir. '«sicCDE A rWafae.nil. " ^ Sic CDE
CDE xjxio^yaSotv*
"iedomA. Jgitur om .\. '"^
'* s.f CDE; 5i om. A " &ic l); C vrztooXvBi^i. f. e <,ntf>a\nC» ; , \

^nep«UOr)Z urttpai/jflta. A adcii- iV/ cs/ plusqu.^n

.. cei. '• Sic CDK A aridii »o Pii plusqu.irr cd. " S» •

CDE; A. quoniam e( sapicnii, " A tfliopifntia " Sic ADE; C WfV/oOo jintest-MM. »*SicCK,A pluif iqutttl
ventffi vero. " (dcituT om, C SimiUiei si- dwiCuT om. U " Sic CE. A JuA una [) sub »rta(/u«.
;
I

*fil DE DlVIS!OSE NATURAC UBER PIUMLb. — 4W

li.vcnles, «iperijonuiu seu ' snperaeienium cele- X vldebaiilur, minc iiiler sc iuvicem foikveuire, ei
-^nxiiie simHifl ccmposiie p:oferii. Otttc. Ei ' ejo in nullo a seipsis dissciitiro, (iiiiii orc:* Deuin runsi-
ipse valdo aJiniror, qiio iiiicn lobam, qnanJn ' hanc deranlur liice ciaring patescunl. Seii quoinode ad
iion speineadain imiuisiiionein iiilatlam praeler- praeseitiis qiiacstionis soliiiionein atlineant, nonilum
iniserain. Alqiie idco eain a le .i|)criri obiiixe puslii* '
iio.3St>mc f.iteur. ^
lo. Qufl4|iio niodo eniiii diviiia siihstantia seu sim-
plicilius
Mac. Atteide Igitiir vigilantius, alque ipsas s)giii-\
oraiioiiis pariibus , seu composiiis, sen
(icationes, q.jae piins adjectac sunt, superesseniia-
soluiis, graece seu laiinc, lanluin ut proprie profera-
tur, noii ineffiihilis esse vidcbitur. Non
lein dico, plu8(»uainverilaiem, plusquam sapienliam,
eninv iiiena-
bile est, quod qiiodainmodo cetera&ffu^ similes , ad qiiam partem Thcologiac /
faii polest. Mac. Nimc
vlgilas, ul * pertineant, iilruni a/D rinat ivae an n egati vac appli-
vidco. Disc. Vigilo quidera, sed de Inc |

iulerposila candae sunt, qu.iiiiuni tibi possibile '-, euissere.

qiiaesiioiie nil adliuc video. Mag. R. di
igitur ad ea, quae paulo superius inter nos confccla Disc. Hoc per meipaum discernere non salis audeo.
»uni. Duus namqiie, ni fallor, snbliinissijnas IIicoIq- Nam cuni praedictas :^igntficationes negativa carcre

giae partes e&se diximus; et hoc non ex nobis, sed pariictila considero, quae est non , negadvae parii

auctoriiate S. Dionysii Areopagilae accipienles, Theologiae adjnngere eas " perdmesco. Si vero
qiii |>

aperllssime. utdiclum esl,bipertitam Theologiani ^®'"'"^''*.''® P'^'"^' easdeni adjunxero, inielleciviin

earuin roihi non consentire cognosco. Ciiin enim di-
asserit csse, id esl, rawfaranv ' et «iro»«ttxn»,
quas Cicero in inienlionem ' et repultionem Iransfert, citur, siipercssentialis est, nil .illud ntlhi *» datur in-

iios auteni, ut apertius vis nominum clarescat, iii

tclligl, quam negatio esseniiae. Qui cnim dicii, sn-
alfirroationein «t negaiioncm maluimus transferre. pcrcssciitialis est, aperte negal csscntiah;ii» esse.
Disc. Taliuin, ul arbitror, recordari me video. Sed Ac perhoc, quamvis in pronuncia'ione vocum nog«-i
qoid ad haec, quae nunc considcrare voliimus, pro- *'" "*" appareat, occulte tamen ipsius iiileUect<:s

slnt, nondum agnosco^. Mag. Nonnevides.haecduo, bene coiisi feianies non latet. ProinJe, ut arbitror.
aiTirmalionem \idelicelet negaiionem, sibl Inviccm faleri cogor, lias praedictas sigiiilicaliones, qtuiij

opposilaesse? Disc. Satis video , et ni! phiscontrariam iiegatione \i:!eiitur caiere, quantum datur iuielli-

possct ^ esse, arbitror. Mac. Intende igitucdiligen- gere, pliis negalivai; Theologiae parli qiiain aOir-

tiiis. Nam cum ad pcriectae ratiocinatioais contni-

inaiivae conveitire. MAC.Cautissinie el vtgllaniissime

lum perveneris, salis clare » consiJerabis, hacc duo, •'cspandlsse te vi.leo, miiUumque approbo. quomOiU»
quae videntur Inier se esse coniniria, millo inodo *" pronunciatione affiimalivae partis iiHell! ciuni
slbimeiopponi. dumcircadivinaranatiiram vcrsan-^ «egaUrae subMlissiine perspexistii Fiat igitur, &i
X
iiir, sed oer omnia io omoibu? sib: Invicem conswv P^^icel, praeseniis hnjiis qnaesilonis suliilio huc ino-
conson-
tiiint '°. i!.i ut hoc apertius fiat, pautis utanmr esein- do, ut Iiaec omnia ", quae adjeciione super vei

plis. VerlM gratia, y.«T«fotixn dicit, verilas est;

ptusqTiam partieuluruiu de Deo praeJicautur , ut esi

R7rofa?(X)f contradicit, veritas non est. Hic ii(U>tiir kupcresscntiaiis, pliisqnam veriia^, piusquam sa-

qiiaedam rurma conlratlictionis; sed dnm inteiitius

piiiiiii.i. et siiniiia, duarum prae.lici.iruin Thco-
liispicilur ", nulla coniroversia reperiiiir. Nam qnae lii,;;iau pariiiini iu se pleaissiine siiit compre-
ilicii, veritasest, non aflirmat, propriedivinam siib- hensiva; i.a iii tn pronuncialione rorroaai alTir-

iiMalvae ^* vero viriuiem

staniiam veritaicm esse, sed tali nomiiic pcr niota- , iii iiitellcctu abilicaii

vac '^ oLUiieani. El boc brcvi cuuciiidanuis cxciit-

plioram a crealnra ad Creatorem vocari posse; nu-
dain siquidcm omnique propria significaiione reli- pIo./Esseiitia est, affinnatio; es^entla uon est

ctam divinam cssentiam talibus vocabHlis vc&lil. abdicatio; supcressentiaHs est, a/Tirmatio simut
Ea vero, quaedicjt, veritas uon est, mcrito divinam et abdlcatio "*. In superAcie elenim negniione
naiuram incomprehensibilem ineOaliiieinque *» claVe carei; in '•'•
inteliectu negaiione pf>llei. Nam qtii di-
cftgnoscens ", non eam negalesse, sed verltaiein nec cit, superessenlialis est , uon, quid est, dicit, sci'.

vocari proprie, nec esse. Omnibus enim signiflca- jj fl"'»* "on es). ; dicit enim essentiam noii esse, se i

tionibus, quas '^ xaTa^aTf»! Divinitatem induit '', piusquam

"' '" Quid
essenilant. "^ autem iltud csl, quod '

drrojwrtx»; oam spoliare non nescit. IJnaeniin "dicit, plusquam cssentia est, noii cxprrniit, asseietis,
sapieniia est, verbl graiia, eam Induens; altera Dcum non es^e aliquid coruro qnae sxint, scd pliis
dicii, sapientia non eai, eandein exueng. IJna igilur qiiain ea qiiac sqnl esse: illudaiilem esscqnid sii,

dicil, hoc vocarl polost, sed non diclt, hoc propiie nullo niodo definit./ Disc. In bac quaeslioiie non
esi; altera dicil, hoc non est, quanivis ex lioc appel- cliutius dentorandum.ut aestimo, ei nunc, si vidoicr,
Jari potesi. Disc. Haec, ni fallor, aperiissime video, categoriarum naiura consideranda csi. Mag. Aristu-
ei ea " qTiae adhsic mihi a se invicem discropantia teles aciiiissimus apud Giaccos, tit uiunl, ualura-

V.\Rl.4E LECTIONES.
A'
^K/om. A. ^ kquum. * «/ om. \. M"OE id est i;i yiitstftruv*. * Sic ODK A 'M/r.'i.i«-
auf. ;

nem
m. Sic <:DE A fo<;«o«c«;.
' ; « Sir CDE A fAjs*/'. » C ctuvum. .'» Sic CDK A ro'/i;'/>firf '«A«s'jr;
; ; .

tu
...r. '^
kaiqueineffabit.nn. '* SicCDE; A i/jfioscfH*. «^ Sic CDE; A f/tifftna '« Siv CDK; .^ v,.*'»,'. " ^Wrv
om, A. " Sic CDE; eieaom. A. '» A possil)ile c»/. " A em admvger^. m7ii «ftn. A. " SicCDr. »''

\ 01. ;iro. " iii om. CD. " ;;i inlelt.ilii abdkalintf oni. E. —
Slc CDE A </''^ "Umy.-A CS»::. *'•
; '.•<•£/
^«^ JOANNiS SCOTf
4g^
liuii» renim disireiioiiis lepertor. oiiiniiim r«iim«, A sigfiificarc. Niiin si sub!iinissimae naturanimomniuin
(|uae posl Dejimsiini, el ab eocre.ii;\e, ' inmimera- posleamorfJiinianiin creaiae ransae, solis(|uep:iiae
Ijiles varlelalP.s in (lecem iinivtTsalihus generibns menlisaspeclihiis perspiciiac,abnna omniurn ineffa-
rontbisii, qi:a<: (lccem caiogorias, i({ csl, praciiica- caiisa excclienlia essentiae
bili dcserunlur, ul nulb
menla vocavil. Niliil ouim, ul oi visum *, iii miilli- modf) ejMiim vocakilis ca proprie possil si},Miificari
liidinft crealarum lernin, variisqne animorum nioti- <iuid diceiuliimde bis decem generibus prae-
csl
bus invenirl po!esl, <niod in aliquo praediciornm gc- diclis,qiiae non sobim iii reimsinlelligiliilibus, vcrum
nerum includi i:on possil. Ilacc aulem a f.raecis vo- eliam iii rebus scnsibilibus dignoscunUir? Niimquid
c:\i\Un' fyjai.c',Tc<,<7izri;,no:'jTr,i ^, rzi; Ti, y.dcBvj. Ih;, credibile cst, ul vcre ac pioprie de diviiia alqiie
To.Tor, ^covo»-, Tr/:i/.r«tv, r'/;£iv. Qiiac biliiiliier di- ineflabiii naiura j.rae !iccntur? '•
Disc. Ila aibitror
cuntiir csxenlia, ijiianlHas, qualhas, r,d nUquid, si- incredibile csse. Non Cil igilur oiixia, q-iia plus es»
/js, haiitiix, locus, leinjms, aiicre, ]uui. Ilorum quam oi^w;
aii-. cl lamcn dicilcr oO^ia, quia oranium
lenr: decem g uerum innumeralHles subdiyi.siunes ovffiwv, Id esl " csseniianim, crcalrix esl. Non esl
sunt, dc qiiibus nunc (bspulare praesens negolium quauiilas '», quia pbis qiiam qu:uitiias esl. Omnis
iion admittil, ne longius a proposiio rece.lamus, enim quaniitas iribus spaiiis exieiidiiur, longiiij.iiiie
praeseilim cum ilia pars pliilosopliiac, qiiae dicltur B quijem laliludine, aUliudJne. (J-iae iionim * tria
,

dialeciica, circa borum geuerum divisioiies a genc- fepaiia senario proiendiiniur numero. Nam longiiiidq
ralissimis ad speciali.ssima, llerumque colleciioncs* siirsum ei deorsum; laiiiudo dexirorsum el%uii-
a spfcialissimis ad gcneralissima vcrsclur *. £lrorsum; allitudo ante el rclro proteudilur »•. Do;i$
15. St^d, ul ait sanclus paler AuguslinusMn li- aulcm Quini spallo carcl. Carel igilur quanlilale.
bris de Trinilalc, diim aii * ibeologiam, boc est, Iicm quantilas fesl] ''in numero pariium, aut iia-
2U divin:ie csseniiac ii:vesiigaiioncm pervenilur, turalitcr conjmjclarum, ul esl linea aui " lempus»
catcgoriarum vi<lus omnino exlinguiiirr. .^am iu aul nalur:iliter disjunclaruiii, iil suiil uumeri, seu
ipsis naiurisa Deo condilis, molibiisiiuc caiuiii, ca- coifMvralos, seu iulelligibiles. Divina •" subslaalia
logoriao qualiscunque sil polentia, praevalel. In ea ncc coutinuis parlibus eoinponitur, nec dividiiis
vcri» iiaiura, qiue noc dici, nec inlelligi poicsl. per dislii.guitur. JSon est igilur <pianlflas. Qiianiilas,
omnia iii omnibus de/icii. Aitamcn, ul praedixiinus lamen im\ incougrue denominalur duobus inodis,
,

iiuemadmodum iereouinia, quae de nalura co;i- aul quia qnanlilas saepo pro magnitadine virlulis
diiaruin rerum proprie piaedicanlur, de condilort: ponilur, aul quia tolius qu;inlilalis principiiiin csl
reriini pcr metaplioram , signilicandi gratia, dicun- De qualiiaie qiioque non alivor
el caiisa. inielligen-
lur: iiaeiiam calegoriarum significaliones , quae ^ dum. NuHa cuim Deus qualiias esl, nulU» ei accidii,

propiie ir< rcbus conditis digno3cunlur, dc caus;; nullius est ** pariiccps. Al vero sacpis&iinc quaJiias
ojiiiiium non absurde possui ;: proferri, non ul pro- deeo practlieatur, aui quia loiius qualiiatis condiior
priOHignilicenl, quid ipsa sil, sedul iranslativi;, (luid aut quod qualitas freuuenlissimc sigiiilic»-
esl , iii

dc e;i iiobis riiiodamuiodo cam inquirenlibus jnoba- tioue virtiitiim pouilur. Nam el " bonilas ci jusi.iiia
bililtir cogiiaiulum est, suadeaul \ Disc. Claro con- ceieniequo viriulcs qualilatos^esse dicuniur, Deu»
f picio, iiidla « ralione calcgorias de nalura plusquam
iiieilfal)ill auiem virius est, el virliis.
pioprio possc pracilicari. Nam si » aiiqiia calegoiia- 16. llcluliouis aulem ralio non lam apcric paie-
rum Doo proprie praedicarelur, ueccssario geuus
tle
scil, qiioniadmodum aliarum categoriarum dofiiiilio

esse Dcus soqiioretur. D.'us auiem uec gonus, uec i;es apparenl. Videliir enim ista soia caiogtuia veluii
ppecios, mc aicidens esl. Nulla igiitir calcgoria pr<>- proprie in Oco pracdicari. Aiq;:e ideo cum siiuuui)
prie Deum siguificare potest. Mag. IkHie iuiueris. diligeuiia invesiig;uidum e.sse video, utrum proprie
Nou '• in vauiim, ularbitror, in pracdiclis ralioiiibus i;i summa ac saiicla Tiiuilale iriiim maximarmu
dtiariiiu parliiim ibeologiae sudare voluimus. Non subslauliarum P;vier relative ad Filium diciliir, "
Ciiim l;im facile ac fore absque ullo laboio ad luiHC Palrem, Spirilus (iuoque sancius
^ simililcr Fiiius a.l

catcgori.iriiin dispulalionem pervcnire valuissemus, ad P;ilrcm ol Filium , ipiia Spiriius aiuborum esl
TiOii posse scilicei proprie de Deo pracdicarj, nisi baec euim uoniiua babiiudiuum " csse sanctus paier
priiis de prtn.ordialibiis causis al> iina omniuui causa Crogurius Tbcologiis iudubilauJcr assorii : an eii;iui,

praocoiidilis, esseiiliam dico, bouilit.lom, viriuteni, (luouuuimodum celorae c;>legoriae , ila ct " isla,

verilatcm, s:ipientiani celerastuie bujustnodi, ad pu- quae dicitnr refaliouis sive babiludiuis, meUipborice
ruiu coiificeremus, non aliier uisi irauslativc Deiim dc Dco praedioari, '^ croilenduiu ci iuielligenduin

V.\RIAK LECTIONES.

' CDl'] creata. ^A ^rotoTn,-, TroTOTr,,-; CDR 7:o(roT>,T(>;.5T«,rtTr,TK. * Sic CDE A c<»//«/ione.
A vi.suni ««s^ * ;

» C wTdur.
auu-.ii. ^^ k pracdicerenlur.
«
*•
adADE; C .wndent. » Sir ACE; D non aliqua. » A cl si. " A Nou
oiu. A. ">
Sic
A idein. ^* qnnuiilas om. D. ^^ \ ilem. '* Sic CDK; A fl/M/M(/o antc el
relri), htiiiudu dexlrorsuin et siuistrorimin ;;o;n;/;f.'()-. '* cst <i:u. CDK. ''
Sio. ''K; AD el. '* Sic CDK;
I
A Divin:» nuicin siibsl. " Sic AE; C /•ii//(f,s cs/ \) wilii csse. *" ci o:u. D. *• Sic CK; A prnedicelnr Fa-
;

ler relalire nd FHinifi. — dicilnr ivv,. \). •= D liuhiinAineni. ei (un. A. '• Sic CDF.; k meiapliorico dc '•'

Deo an firoprie praedicari sed ii<t utrum iia si/ rirc nc, credcudum cel.
4fS
iJr^ DK DIVJSIONE MArUllAE. — I.IBER PlimiJS. -i^6

sii. Mac Kaiionabililev, ol ai^siimo, !«d invpsliji;:m- A «"st aiileiTi iocftlis. Niillo igiiur silii r«iiliiiel!ir.

dam verii lis myslerium p-.oicdis. Null;i cnini inie- 17. Mac. (llare, (juicl veiis, perspieio. \v. per boc
goriariiin pinpltr isiaiti solaiu do l>eo [liopiio prae- ;>d liabiludiiHS calej^oriam iranseuiidtim cssc vidco.
dicaii vidt^liir. Seu iilriim ila sil iiec iic, piissiiii* Quae oimiiiiiii caicgorinniin |)ro|»tci- uiiniaiu sui
rnuiissimequc inquircuduin. Nau; si piopiie de Dco :uii|)Iiludiiiem obbCiMi.ssimn esbe videUir. Non enim
dicilur, oionis Jcriiie praedicta iioslra raiioritintio csl ullu oaiei^oria lere, iii r|ua liabiltis qiiidaiii inve-
cvaciiabitiir. Univorsalilcr eiiim di.ximiis, nil proprie iiiii noii possii; uniii ei esscniiiie scu siil>slaiiiiae

ile Dco aiil dici aiit inlelligi posse. IMaescitim calo- liabilu quodiiiii ad se invicem re.spiciiinl. Diciuius
goria rchuioiiis noii iiilcr dcccia {leiicia Citicgoria- eiiiiii, ralioiiaiiilis esseiilii4 irraiion.^vbilisqiie qiia prO'
iHin rcpulaliilur, si propiie de Deo proituiiciaiiir. Si poriione, Id est '^ quo babilii, ad se invicein res^ii-

auicin Iioc confpcdim fueril, calcgoiiaiuni nuinerus cinnl. Noii enim irralionabilis diccrelur, nisi ab
lioii dciiaiio. seil ncivciiario coiicludetur. Kesiitl iiaiiitii nbseiiiiae r.itlonis; ((uoiiiodo uon aliaudo ra-

igiliir, iil inlelligamiis , liaiic eliaiii calfisiuiam ,sic- lioiiabiiis vocaliir, iiisi liabilii praeseuiiae ratiouis.
lil el ' ceterns, transliUive de Deo pracdicari. Vcra Ofrinis eiiim ** pioportio baliilus csl, qiiaiiivis non
biquidem rnliocii)alio ad lioc iiivital alquo coarlal. oiniiis babilus pioportio. Pruprie num(|ite proportio
nc ea, qiinc praodictn suiit, inci|:ia:it vaciilarc. Qiii-.l {) "*'" iniiius (piaiii iu duobus puiest iiiveniri; babiius
enim? Niimqiiid •veris raliocinatior.ibiis obsistit , si vero eiiam " in singulis rcbiis pcrspicitur '*. Verhi
dicamus, Palrem ct Filiiiin ipsiiis bahiiudiitis, ijuae 'g!';ilia , liabiiiis liitioiiabilis animae virliis est. Est
diciliir ad aliquid , liomiiia cssc, et pliisquitm ii.nbi- igitiir propoilio spocies qtiaedain liabitHdinis. Si au-
tudiiiis? Nnu eniin credeiidum esl, eaiiricm bahitiidi- lein exenijilo vis declaraii , quomodo liai)ilus pro-
nern in excelsissiniis * divinae essentiae subsiaistiis, porlionalis in esscntia itivcnitur, es nunicris eUge
etiii liis,qtiacposleam ab ea condila .«stinl '.Utcnim, exemplar. Nuniori enim, ut aestimo, esseniialilcr in
iii fallor, quemadniodiiin superal omnem essciiiiam, oiiiiiibus intoiligtiiittir ; iii iiumcris naniqiic oiiinium.

sapientiani, virliiti^in, ila ctiam ol oinneiii habiltidi- renim siibsislil essenlia- Yides igiliir, qualis pro-

nem ^iiiclfaiiiliiersiipcriircdiltir. Qiiisenitncredideii!, portio csi in diiobiis et iribus. Disc. Video plane,
sesqualleram '^ osse arbiinir, cl
laicm habiludiuetn inler Patrem el Vcilfum simm ' boc iino cxemplo
essc, qtiaicm iiilcr Abrabam ct isaac jMitcst cogimre? aliuriim oiiinium subslaniialiuni mimeroriim, irilfir so
Uic * eiiiin iiisbiltis c;:riiaiis ex divisioiic nat!!iao inviccm coiialoriim «\ varias proporliQiiis species
posl ^ peccatiim primi liomiuis in * iiMdtiplicilioilc possum cogiioscorc. Mag. liiloiide ila(|ue " ad veli-

pcr gencralionem inquirilur : illic iiRfl".ibilis inge- qua, el cognosce, nnllas qtianliiaiis species esse, seu
nitaegcnitaequesabslaiitiaesibimelcopiira creditur, C qiHiliUilis, seu ipsius, quao dicitiir ad rdiqnid , .'.eu

proutque datnr, divini iuiniiiis radio cogiiosciliir silus, locive, leniporisve, agendi, vcl pniicndi, iii qiij

hic qiiod quacrilur, iioii cx naliira processii. , iit

biis qiiaedam spccies babiludiiiis non repciiaiur.
diximns, sed cx viiio : illic tjuod cogitaiiir, ex inef- ])\sc. Sacpe talia ijuacsivi, et itn Veperi. Niim, iit

paiicis ^* exeinpiis utar, in (jiuntitalibiis niagna el

fabili divi!ia« boniiatis rccundiialo |)ioccdt*re co-
gnosciliir. Sed aii celer^s c^trgorias li-iinseainus. {Kirva el ittedia inler se cumparala, mulla *'
policMl

Disc. Scx rcslanl, ni fnlior, quarum p:iina y.sltiM,

iiAbiiijdiiie. licm in (|nanli:alibiis miiueroriim, liiica-

id «31 ]:iccrc, quaii) :dii siUim appcliant. Sitiis ;u!-

rtim , lC!ii|)oni!i), aiioruii>qtic simiiiuia babitudincs
proporliontiin '* persiiicae rcjierios.
teni iiileliigitur in posiiioiie cuj;!8.!am crcalur.ic,
sive visibilis sive invisibilis. Vorbi gralia, de aliqiio 18. Simililer in qualilale. Verbi gratin, in colori-

corpore diciliir, aiit jacel aut stat. Simililer de aiiiino lius album, el nigriin!,iiiediiisqiie",qiiaiiscuiiquesil,

color liabitu sibimet juiigiuilur *'\ Albffii siqiiideiu

dicilur, si ipiiotus , JAcel ; si pervigil , stai. Sintus
namque ' biiic caiegori;^e " applicari solol ; nam ei nignim ,
quae extiemos coionim locos obtinenl,
inoUis ad lcmpus referlur. Scd quia Deus nec stat, liabim cxlreniilalis ad se iiivicem respiciunl. Color
necjacel, praedicta calegciia niilla ratione proprie atitem ad exlrcnia biii , albiim dico nigrumqiie, ba-
de eo praedicari polesl ". At vcro quoniam stiindi " l)ii« medielalis rcspicil. J;i ea (|uoque categoria.quae
el Jacendi causa esi;in ipso eiiim omiiin et slant, iioc dicitur Tr^oi.- T( , id est ad aliquid, clare apparet,
csl seomidum suas raliones qualis babilus -*
, iiiiniiitabiiij(?r subsi- ' sil palris ad (iiium, .seu filii ad
siiiMl, ci jacenl, boc esl quiescunt ; finis ctiim " patre:n , amici amico, dupli ad simpiuin, ceteraque
oniniiim esi, iiltra qtiem nihil appelunt; poiest de co biijtismodi.
Iransiative jaccre vcl sitiis pracdicari. Nam si vere iS. De situ quoque Jacile paiet, qiioniodo stare el

proprieijue Detts jacet, aut sedet, atil stat, posilione jacere ba!iitudine:ii. qiianiiam inter se iiiviccm pos-
non carct. Si no»' carel positioiic iocalis esl. Non sideanl. Haec enim ex dianieiro sibi e '•'
n^gione

VARIAE LECTIONES.
^ et Sic CDE; A cxcfUniiis.vnJts.
om. D. ' ^ Sic ABCDE: siippie «'ssc ^ .k hahUudiiiem ownem; tt

oni. A
sunm 0111. A. * C Hinr. ' ' tn oin. .\. ' Sic ACIC: 1) ciaf^Ri. cutecforiae huic. "A
^*
\ pronrie pntedicari po(i>5i fle fo. " fnj/n om, A. '• Sic .\Dii!; pro id e.^i! ('. veL '' (?Him oin. D. '^ A
C. '" .Sjc A; Cl)C ifi.spi(iltir. '' A ^< sesquailoram.
^'^
.\ collucnlorum.
^"
\ iyilvr. ** .\ laHbins. *' A
MDlia^if. *' Sjc CDE A pyoporoanis. '^ A mediumqu^.
;
'" Xjumfilur. ••'
si( om. ** Sic ADE i\cx. C ;
m JOAiNNIS SCOTl m
pcsp«i«teul. N«t<iaq;iam enlm • inlellccluni slardi A P^f scipsuin projii ia sua ratione esse rKXt Ue»l«
ali&olHlum ab inic tiectii jncendi cogilabis ; sed scm- nit. De quaniUate sitniliter dicendum. Dicimus
pei- xiiiiul oceurruni, quainvis in re aliqua non simul eniin quanla esscntia, quanta qualilas, quania rela-

app»rcanl '. tio, quanius quanius habitus, quani loagnus

situs,

20. Qiiid diccndnm csl de loco? Quando snperiora, lociis, qiiam pnrvuui vel spniiosam t^mpus, quauta

iiiferiorael rnc:liu (-oitsiVcraniitr, iiunquidhabiiudiiie a<iio, quanta passio? Videsne, quain taie paiei per
c:ireni? Nullo niodo. Non eiiim tjaec omnia ex iia- cctcras calegorins quantitas? Non** lameii suuin pro*

tura reruin provcniunl , sed cx ^ rcspuctu qiiodam priuin deseril stauira. Quid de qualitaie? Noone et

intuenii& eas per partes. Sursum siquidcra ei deor- ipsa de omnibus aliis ^' categoriis rieqHeoler prae-
suin in uiiiverso non est , atque idco neque supC' dicari solel? Diciiuus eniin, qualis «uvta, qoatis ma-
riora , rteque inferiora , neque media in univcrso ^niludo, qualis relaiio, situs, Labiius, locus, tem-

SUDI; rwm universilatis consideralio haec respuit, pus, agere, pali? Haecenim omnia, qualia suni,
liarliuiQ ^ero inlroducit inteniiu. Eadcm ratio est i^ierrogamus ; non tauicu qiiaiita& sui proprii ge-

de majori et minori. Mullum cnim tn suo gencre neris rationem deseiil. Quid crgo iniruni, &i cate-
parvum aul luaguum esse potest, ex cogitatione la- goria kabitudinis, dum in omnibus inspicitur,

nien comparantiura diversas qi:antitates talia inventa |{ propriam suam rationetu possidere dicaiur? Disc.
&ttnt. Idcoquc locorum seu parliuin coiiteinptatio ha- Niitio modo miranduin; naiu verarah'o suadet, non
hitum in lalibus gignii. Nuila eniin natur.i niajor aiit atitcr esse ** posse. Mag. Nonne igilur viJes, div»<
niiiior alia natura sil *, sicut neqtic superior neque nam eiiseutiam nuUitis habitndiiiis participem esse,
inferior, cum una oinnium subsistat nutura , ex dc ea tamen non incon^-iie, qitoniam ipsiiis est
uiio Dco condiia. Disc. Qiiid de teinpore ? Noni:e causa, praedicari posse? Si cniiii proprie de ipsa
m ipsis, dutu inicr se inviceni conferuntnr, Iticii- babitus praedicareiur, neqiiaquam siiiuiet, sed aiie-
luitler kabilus arridct? Veibi graita, diei ^ ad ho- rius esset. Oiniiis quippe '^ iiabiltis in aliquo subjecio
ras, horae ad punctos, puncii ad nioaieniurn, itio- inieiUgitur, et aliciijusaociileiis eu, quoj de Deo, ciii

menti ad atoma. SimilUer iii superioribus teinporuin nullum accidii, et qiii " nccidit uulti, in iiulloque intel*
coninicnsiirationibus, si quis ascenderit, reperiet. lii ligitur, et nulliim in ipso, iinpium cst creJcre ". Disc.
eaim outnibits babilus lotius ad partes, partiuin-
Liti Saiisdc liac caicgoria dispuiatum e;&i,ut arbitror.
que * ad tolum perspicitur. M/ui. Profeclo non aliter^ 21. .nUg. QuiJ igitui? Noniie es Iits, quae prae-
Disc. Quid in diversis * agendi ei" paticudi mntibus? dicia suut, de ceteris C4>tcgoriis bteviicr possutiius
Nunne itabiius iibique relucet? Nam amare et amari coliigere? Non enim Deus locus , ueque tempus
halituiiincs suiit amJintis et amati siquidem inter C est ; attanien locos omitium transiaiive dicilur, el
st iiiviceu)* rcs|)iciunt; sive in una persona sint, tempus, quia oniiiiu:ii locorum teinponiimiue causa
quod a Graecis dicitur «OrcTraSsta, id est, cuin actio est. Oninium quippe Jeliniiioiies, qiiasi quiJam loci,

ct pnssiu in una «adeiutiue in%>picitur persona, ut iii ipso sulsistunt, et ab ipso qiiasi a qtiodau) tem-
nietpsum -aHio; sive inter diias |>ersonas, qiiod a pore, pcr ipsutn veluti per quoilJaiu teinpus, et io
ijraecis dicitur eT£.sanc(d£ta, id est, ciinri aiia pcisoiia ipsuin veluii iti fiiiem qneuJatii tcinporum, inotus
amantis, ci aiia amali "^
sii, ul anio le. Mac. Et haec ouiuiuiu ei incipil, et inovetiir, cl desinit, dum ipse
vera esse deccrno **. Disc. Qsiaero igtlur :i te, quare nec .sc inoveat per leiiipus, uec ab alio moveatur.
ista calcgoria liabitodinis, cUrn cclcris calcgOriis Quid enim ? Num ^^ si proprie locus diceretor et
naturalilcriuessevidcalur, per"sespecialitci', veluti tempus, videieiur noii e.Mra omniu per excelletitiam
snia propriis ralionibtis .s<il)nt3k:i, suiiin iii doii:iriu cssm!ti:'.e, sed in numcro oinniuni, quae sunt, in-
vategoiiaruiii (iiiaiiiiiaio locuni oliliiic:'.!. .M.vc. An ciudi? Locus siquideiu et tempus intcr oninia, quav
01 ic, .jtiia in oninibus invetiitur, propierea iii scipsa creaia sunt, computantur. In his nauique duobus
aiistscii.? Nam quudomiiium e.^t, nuliius propric esl' toius muudu.^, qui nuuc est, consisiii, et sine qui-
t>ed ita cst in omuibus, ut tn seipsa stibsislat. Eadem bus esse non potest. Ideoque a Graeeis dicuntur
eniin raiio etiam *-^
in caiegoria esseittiae inspi- ^ uvuwu to irav, id est, quibus sitie "^ universilas csse
cienca est. Quid enim? Nuiiquid, cum d',!ccm cale- no:i valet. Omiie eniin, quoJ iu inundo est, niovevi
goriae siiit, uua eariiru csseiilia scu substsutia di- lonipore, loco ** deHniri ** necesse est; et locus ipse
titur, iiovern vero accideniia sunt, et iu subsi- defiiiitur, et teuipiis luoveiur; Deus aiitem iiec uio»
sieinia subsistuni? Per sc cniui subsislcre noii pos- vcliir, iicc debniiur. Nain locus, quo definiuniur
siiut. Kssenlia in ornnibusessc viJetur, sine qiia cssc omui:i loca, lucus lucoruiu esl. Et quia ille a nulto
non possunt, ct taiiien {Krr se locntn suum obtinet. locatur, sed o.iuiia iiiira su collocat, non locus, &«d
Qiiud eniiii omniutu est, nuliius prriprie cst, sed om- plusqiiani lueusest. A nullo iianique deiiniiur, sed
iiiuni comiuune, et duin in uitinibiis stib^ist^it ,
oinnia defiiiit. Caus.i igitur est oiuniuin '^ Euden\

VAI{I.\L l.K«.TlO.NES.
'^
Srl ncqunqunm : l>ii:-<;urtqv<iin {,'n'nn o)t\] * A appureiii. ^exom.k.' Sir CDE; A fii. ' Sic A ; C1>E
c/(/'.s. *Ap(irliuinquo{jUi'. ' .-«ii- \('.K-, I) ^««/tfr.si.s. * A rW. ' iricJcm oin. A. CL; .AD
'*'Sir arr<j.'o. " Sic
CDK kdiscerito. ' SicCDlL: \ <i pei «n*. •' l'ro c/miii A «•»«. •^Acfmm. '•n/if« om. AD. '* f s*.' on>.
D ''dpropri-
A locoqiie
'^ot/iOfn.Cli:':.
*^ (.1. dlluiirt.
'*

*'["> (jiitrtium (•s(.

A cmlcrc eu. '" \\) Sam, " Sic CPE A ; «inf ^wiini. "SieCDE; I
 i69
modo
PE DlVISIONIi NATUiiAK. - LIIJKR PmMlIS. m
c;jusr. i«'mporuiii leijijiora movel, ipsa vero a a appeiiiiis nioifi <|iiodam fieri, quis dubiiarii? Est
ncillo, in n.iilti Uinporc iijoveiiir. JIsi enijii pliisqiiam iieiu alia ralio, (piae apfiiissime ca^ quae in motu,
leinpus, el plusiiniini nioiiis. Ncqiie lonis Igiliir, iie- a!j liis, (|i:ae iu siaiu siwu, ilisceniit. Ul enim <J«
que leinpiis csi. Disc. l:a qui»!ein cliam Itice clatiMS ipsa genetalissiiua ralioue niiiic pliira non dicam.
appareiil, quai> (licla siiiit, in laiiliini, nl jani nuiic quoc omnia, qiiae a D^) posl DiMiiu coiiilila sunl, io
d«; «ial'.ir:i i :it«>^o:ianiin, dcqiie er.riim Iranslalioiie ir.olu esse mauifcslal — otniiia iianiqin; ex non px»-
in ilivinac essffliiiae sigiurKaiioiicin saiis tliciuin vi- siciilibiis i:i exisieiilia jiw "^iMieialio-uMU inovcnlur,
(lealnr pvopifi «••.lera, qi:ae ail praosens nrgoliiii!i ex noii esse in esse riivina l)<;:iitaic oinnia vocanle.
neiessaiiii peiliiionl. nt sini, de niliil,); ul i:numf|';<.'dqiic eonim, quae
2*^. M.\f.. Ho.iiin lidcm gcne:-ti/n ijMaUiioi in slaiii son;, ;td essenii;i:u suai!!, gciiu«qiie., specienique,
Suo!, iil csi ouer.a, qu;miiias, siltis, loctis; scx vero nufr.orui::que suiiiii uaiurali app'.'iiUiniovetur '• — ea
in moM, quuliias, ivl.nio, liabiitis, lenipus, ageic, prop.ie dicitnus iii siaMi csse, quae per se sahsi-
PAti. ?«ec lo lalere lioc ae^tinio. Uisc. Imo milii slunl, niillinsiiue iiidi<,'cr.t subjfcti, ul sinl; qiiae
cIaic p.iiei. ac dc liis nii ainpUus quaesicrim. Scd vcro in aliquo cxis'!t;il, quia por se subsisiere "
quo: siiin isiuc ? BIag. Ul scias plaiie, deceiii gcnera non possiinl, iii uiolu cssc i:ou iiicongrue judica»
pTaedicla alii>> dmbus supeiMoribus generalioribus. B inus. Ilr.liiiu.; ilaqiie alque " lelalio in aliquo sub
que comprciieiKli, molu sciiicci aique staiti, qu.ie jeclo sunt, in qi.o semper esse natunili molu appc-
ireruni geuC' .uibsiino coliiguir.ur gencre, quod a tiinl, quia siiie eo osse iioii possunt. In rnotu igiltir
Gracoi» to ttkv, a nosiris vcro universita.^ appcllari Silllt.

cons;i8vii. Disjc. Hoc vaKle libet propicr cos, qui 'li. Disc Quic! <jg(i(;i.<>rriusde loeo, deqiiaiiliiale,
putafjl. iii nalura iviuni uuilum genus j^euiMalius iiesilu, <|nae in bis, qtiae iii staiu siinl '% jwsuisli?
pracier » decciu piaodicui gen»'ra qua-^ ab \risio- >i:i:u rii^ oJffiK, icl esi "* uemo dtil.ilat, quod
essanlia,
leie ci invenla H noniiiiai;! suiit, possc rep.Tiri. nulliu:? ini.iigft( ad 5ubsiole»id:i!ii. kb ips.t eniffi c«-
Mao. ttaiafie jlaqua ** u\>\ videlw i.aec divl^jiu aii*- le-a lulciii cieduriiu? li&ec efro, locutn dieo et
gomri;n< in moiiiiu atqiie staluui, id est, quuuuur «iianuialotTi, siiumqiic initT acciileu-lia essetiliue
iostelu. sex ir* mtun? coutiumeoni.yT. Ac [mr hox. iilud subjecii.ii!), iii qiio
'Hk IKsc Uaia quidcm. Sed adiiuc d« tluabu.'» nou suiit, el sine quo esse iion poss:.:ii, appe euiio ni;;-
ZdVit mihi palet, de babitu dico ci lel.aioiiP. liao ventiir. h\ si ila csl, omui;» iii n;olu sur.l pr.u'iei
nSfnque du.ie caicgoriae inagis inibi videultjf esse in ovffiKv, qo;ie '»ok moiu carel, eo solo excjpio, quo
slaiu, quaui jn moiu. Q.iou eiiin» (.(inque * ad perfe- oruuia app::tunl esw, quoas.ti» .sola per se sub.sistit.
clam perveiicrii ' babiCuiu, ini:iiulal»iruer niauel. C iMag. Non usquequaqtie absurda est inquisiiiu tua,
Nam si quodamiitodo moveat.ur S jain noi) esse quia opinionenj connnunem &equeris. Sed si «liligeu*
habiium maniiesluni est. Yirtus cnim 'w. atiim:i lum liiis iiiiuearis, inveuieS; locuiii a nuilo contineri,
vere habiliis aiiimi * esl, cum ej immiiiabiliier coi»iiiiei'ft ve;'0 omnia. quae in eo locanlur. Si " eiiim
adhaoiei, ut abeo scpnrari non posjli. Ideoque cor- uii
''
alii!d!a>.ussil,nis:lei'minusalqtiedeOniliuuiiiii!:-
COrum nuila vera haLitudo iir.citil.ur; naiu arnia- «;ujusque '* fiiiijae n^tune, profeclo locus nou ap|>e-
lU5 v«i iudutus psiesl armis seu iudiimetilis carere. tii, ut iii aiKjuo sil, .sed i.iiiuia , qjac iu eo s:m>^
In reiatione ilem staius piaevalerc aestimaiur. Ue- ipsutii m&iito lermimim liiieuiquc suum s>':ii{:ei (^e-

taiio siqiiidem palris ad fiiium, seii dupli ad siiii- sidcraiil, in qi.o iiiUuiaUter «;«u»ti:ieinu!-, ei siue quo
pb.icn €( econlr.-^rio, rmmobilis cst. Nam palcr s-ni- iii iiiiiiiiium lloerc videntuv. Locusltaqueiii molutiurt
per paier esi filii; similiter liiitis sempiT liiii(s esi est, cum omnia, quac iu eo sunt, ad sc inoveautur,
patris, et cctera. M.vg. Fortassi^ non magnopere *"
i|>se vero stai. Kalefr. de «|uaniitaie aique situ ra-
bdf silaSses, st diligeniius iutuereris, quia omiie, quod lio edoccl. Qufd cniui? Unumqiiodijue quiti.liialis

non slmul connatoraliier perfectae " inesi erea- scupo?ilionis se.-isibili.? i:ili'llis;il,ilisve parliccps, iiisi

turae, sedper incremenla quaedam ad inseparabilem tii .id peifeeiam suam " quaiiiiiaiem pf»aiiio.".emve
incommuLabiieuKiue pcriectionom proccdil", i'n molu ^ peivem.Al, afj,etir i;l in e;i qtiiesc:«t. ^ou eipo :;p'

esse netesse esi. Omiiis auicm bi^iiiius motu quo- petuni, Six! .ippeluniu:. in moiii iiaque iiou s;uil.
dHfn ad pcricitioiiem ascei.iiil in co, ci:ju> babitus Sifliiligilar. Di?c. !N»jrT(iia(jtie''**accidcnlia(.vff(iirb;'Ce

esl. De qua perfecl'0ne, quis firmus fieri • in liac Ina duenla .^unt, qii.tiiiilas, silus, locus , aii per sc
*' ?
vila pracsumai! Il.ibiliis igitur in niotu est. De rela- bubsisl.Miiiae

lione item miroi , cur diibilas, cum videas, eam ia 2j. ^!u,. Kt hf.c o;j;'!iiin quaesitu vldeo. Nam
UDO eodemqiie c«se non posse in duobus uamque ; juxt;i l)i;i!cc;icon:iu uiiiiiiuiMMU (Uhii..-, quod csl, aiil

scmpcr vidctur '*. Di!o;um autem ad se iuvitem Siibjiclufr: *», aui de sutjeclo, ;;!'.l iii siilijeeto esl
**

YAIilAE i.lXTIONEc.
'
SfC E; ACnpraeceaei^ ' Hnquit oro. A * Sie CDE AQaotlcunque
; enir.i * A rcisal/. * A movetur.
'K}fero animi hahilus. ^ D ma(jnv
rna(jno opere. "^
• h
i\ perifni-.
petfcrif. ^Ji
~ n. procQsiit.
iirvcaniL. *
' A tUfrii.
n. ,i<r.'i/. '"
'" A
.\ videtu'- semper.
" SiC CDIl:A rr.oi>t«/i;r "•
A e.tis<tf;c. ^Aei. ** Sic CE in h'squae orri AD; su?// or.T. A. '' .\ idem.

"C5ed. "CDIv. A nihlL. "> A cuiasque '" sjuarr om A. A irg„. *' Sic CL. D .iubiiai:ita«
'•*
"A
**
iubiecium eii. C nul subieclurn antde subietto aut insubit>e[o est aul ,n subieclc au! de muieclo.
471 JOANNIS SCOTl i72
Vera (amen ratlo consulia re.s|>onilel,siibjecUun el A feriiir, ei spccies ad genus. Genus enim spcdei esl «•

do siibjecU) iiniiiii esse, et ia nulla (iisl;»re. Nain si, geiius, ei spocies geiierisesi species. Habilns quoque
ul illi aiiiBl, C.icero .snhjeclum est ' el piima siib- ei exira oio-iav el inira rcperiiur, iii armalnm, imlu-
sianlia, iioinovpro de sulijeclo secundaqne ' sub- (luu secumluiu corpus t!i<:iuiiis. Ibi^iiiis vero ava-iac,
si.antia, qiiae (liflereuiia est juxta iialuram, nisi i|iiia generis, aiit speciei, esi viriiis ipsa immobilis, per
iimiin iii liumeio, Mlif-nim ia specie, cmiu nil alitid quaiti genus, tJiim per species (Jividiliir, In seipso
sit species, nisi riiinieionim unilas, el nil aliwd nu- semper liniiiu iiKliviilimnHiiic. peimani!!, H toiiim iu
inerus, nisi speciei plnraiiias ? Si crgo specics lola specicbus siiignbs, el singulae spccics in ipso iinum
el iina csl ini.iivi(iiiaqiie in niiiHeris, et numeri unum siMU. Eadem virtus el in spcc.ie peispicilur, qiiae,
iuriivitbiuin suiit iu .^pecie, quae, (|uattUim ail ualu- <Iiim per numeros dividatiir '*, -«uae individiiae uni-
ratit, (Jisiantia csl iiiler siibjectiim el de sulijech), nou lalis iue.vhaiist;»m vim cusiodii. Omiics!-ue numeri,
vtdeo. Simililer t!c accideiilibus primae snbslaiiliao in quos dividi vidclur in inliniium, in ipsa fiiiiii,

iuielligendum. Non aliud est cnim *, (\v,cn.\ lu uhumque individuum suni. I)e ageiido auteiii el pa-
siibjeiio dicilur, el aliiui, qiiod iii sul^jeclo siiniil liendo neuio diibilat , cuui vidcamiis corpora, diini
el rle subjccio. Nam t'i.scipiiiia, ut exemplo utar. ad qiianiitalcm pcrtiiu.-adt, ei agcrc et pati. Geiiera
iina eadennqne esl in scipsa, el in «iiis spccie- B ^unqw et species ipsiiis c-j<iiuc, ciim se in diversas
bus mirnerisf^ue. Non aliud igilur uninscitjii.sque species uumerosque 'MuDliiplicaitt, agcre videntur.
propria discipliiia, quae a Dialeclicis in siiliji^clo Si (juis voro '* rali(»nis virinie juxla illam disci-
dicilur * solummodo, et aliuil gcncralis discipliiia, pIiiiam,qu;>.e(iva>>uTtx»i vocaiiir, einiimeros iiispecics,
quae ab ii.sdcm iu subjecto et de suljjeclo vocatur, el spccies in genera, generaque in oOffiov colligendo
vcliili insiibjecio, prima scilicetsubstantia, siibsisieus arimiaveiil, pali diciintur , noit qiiod ipse coiligal
(ie siibjeclo, id esi, propria alicujiis disciplina prae- iialura enitn collecla sunl , sictit etiam divisa ; sed
diciiur : sed una eademqne eslin lolo et in pariibus. quia colligere aclu raliunis ea videliir. Nam cuni
Ac per hoc relinquiiur subjcciui)» etin subjecio. Si el ** eadem diviJit, similiier agere dicitur, ea vcru
auiem aculius vesUgia tancti Gregorli Tb^^ologi, pali.
exposilorisque sui .Maximi sapicniissimi sc(;ueus 2(>. Pisc. Haec qiuimvis vi leantur csse ohseu ra,
iiispexeris.invcnies, »(v<rt«v omniiio in omnibu.i, quaft iioii lameti sic auimum meum eUu^^iunl, ut m) iu cis

sunt, per se ips.im iacomprcliensibilem non solum purum atque discrelum ei reluce;ij. El quoniam
sensui, sed eiiam iniellectui csse. Atque ideo cx bis video, omnes fere caicgorias iiiicr se iuviccm coii-
veluti circumsianiiis suis iulelligilur exislcie, loco cateuatas '*, iil vix a se inviccm cerla ratioue
«iico, quanlitalc, siiii ; ndditur etiam bis lempus. C disc^rr.i possiiit ; o.r.nes enim cmuilius, ul video, lu-
Inlra baec siqiiidem, veliill inlra quostbm fiiies cir- seriae sunl : inqna propriclatc siiigiiia qnaeqneiiivft-
cumpositos, e.ssenlia cognoscltur circumcludi, ila iit niii valeaul, apeiias itngilo. UxG. Quid libi vidciur?
neque accidentia ei quasi in ea stibsi lentia videan- Ni:m ovata in gcneribus gencraiissimis ci in gene-
lur csse, quia exlrinsecus sunt ; neque sine ea exi- ribus generaiioribus , in ipsis (luoque generibus
sierc posse, qiiia cenlrum eorsmi cst, circa quod eorumijue speciebus, aique iierum specialissiraisspe-
volvuntur tempora, loca vcro el quanJilatcs el situs ciebus, quae aUima, id esl iiuiividua dicunliir, uni-
imdiquc ctdlocajilur. Categorlaniin igiUir quaedam versalilcr proprieque conllnetur? Disc. Nil aliuiJ

circa ovfftftv piacdicantur, (ju.tc veluti Tre/sto^jat esse video ", in quo naturaliier incsse owo-i« pORsll,
id cst, circumsiantes dicunlur, quia circa ' eam nisi in generibijs el speciebit§, a sumino usque ileor-

Inspicicninr esse ; quacdam vero in ip.sa sunt, qiiae sum descendcnlibus, boc cst, a gencralissuuis iisqnc
a Graccisc-j(/.^ay.7.T«, id est accitlentia vocanUir, qtia- ad spccialissima, id est, individiia; seu renprocalim
lilas, relatio, babiujs, agere, patl. Quae eliam exlra sursum versus ab individuls ad gcneralissima. In hls

cam in aliis cslcgoriis intclligunlur, verbi gralia, cnim veluli naturalibus parlibits universalts outrta

qualiias iii qiiantil«le, ut color in ccrpore. Item subsislil. Mag. Ingredeie ergo ad ceiera. Num alibl

qiialltasin averia^ut in * gotieribns ii'.visi!»ilitasincom- " vldelur libi esse quanlilaiis propriclas, nisi in nu-
prebensibiiilasque. llcin ^Tolaiio extra o;<Ttiv, paler mero parlium, spaliisqne **, atquc mciisuris, sive
ad iillum.lilius ad palrem. Non cnim suntex natura, illac partcs conliniiac siul, ut suiii lincanifn, lem-
scd accidentc corporum connplibili generallone. porum, ccleiorumque ,
quac conliuuH quantiiaie

Siqiijdem palor noii naiurac * fiiii palcr csl, neque ccniinontur; sivc segivgalac sinl, cerlis naicrali-
iViws. n;iluraft » palris (iliiis esl. liuius enimcj.is- bHsqiic fii!i))us discrelae, ul sunl numeri. aique
demquc nauirae siint patcr ct filius; nnlla aulcm omnis multitudo, In quibus discreia quaniiiM
naUira seipsam gignit, anl a seipsa gigniiur. (n ipsa coiislare nianlfeslum cst? Disc. Et lioc luculenier

vero '* oOfft< reiatio o*t, cmn genus ad .epecicm re- ;'.pparcl. M.\c. N-.tm ct ca, quae vocaiur quaiiias.

VARIAI-: LKOTIONES.
'
om D. * A c/ secunda. ' Sic ('.DV. A Non enim alind «s(.
Cil ; .\ dkunlur. ' A circiun. * in om D«
'
Sie CDE A rlemquc. " Sic CDE
; A natura. * Sic CDE A nunirn. : ;
'" A «rpo. " D.
est " Sic COE»,
om.
if
A diuidiiur. '" A ct ivtweroi. "' Sir CDL; A veroc-. CE Nain et '"^
ciim. '" Sic CliE; A fuitnuius.
video tise. " SicCDE; A i\iatiis.
1
473 DE DIVISIONE NATURAE. — I.IBFR PRIMU5. A^i^

pro|tria(n seJeiii oblinei, nisi \t\ fnjiHris cl superli- A «!"•$ cle aiiimo lalia dixpril. hII aliiid vidcbilur inlei-
fiebus, sive ia iialuralilius corporibns, seu lii geo- ligere, iiisi juod aiil adhuo iii p;\ssioiiil)iis deliclorum
meirids, iil sunl pl;in»e, triaiigube, quadr^iiae, mul- jace<)l, aiii quodaniiiiodo cas deserore coneUir ", ititt

ligonae , rcluiid.ie , solida eiiaiii in siiperiicie, ul oerfccie iu virliitcs eii;,';)lor. Ihsc. £t hoc ad iiiicUi-
sttiti cubic.1, coiiica , Sjdierica ? Naiii soli.la coiporn, genduiu noii adeu diDiciie videlur. Sutiuero, qiiae
»ive naluialia, sive geoinetrica, quaiuiin) iiiiciiiis reslaiit. Mag. Ilabilus restal, ul acsliiiio. Qui aper-
consideraiilur, proplcr Uia spalia , in qiiibiis siiiil, lissiinc iii virliituin scu vitioruin ccrlis possessioui-

longiturtinein dico, latiludineni ci » altilndincin *, hiis iiispicitur. O.TJiiis eniin {lisciplina, lioc est,
ad (juaniitalciii applicanlur : dum vero * si:pcriicies oniiiis ralionabilis ani iiii tn oliis aul irrationabilis,
eonun peispicilur, qualilati jcngiininr. Iteiii in duin ad certuin slaloin pervenerit, ita ul nuiioiiioiio
rebus iiicorporaiibus , iionne niaxintiini oblinel ab co uila occasiuiic niuveii possil, sed seinper
locuiii , oum oinues dikciplinae, omnes virtulc.s, sive auiiiio adliacrcal '*, ul untiiii id i|)siiniqiie ei esse *'

rationabiles sinl, seu irralionabilos, nondiiin tiiir.en vide.iUir ''',babilt:s dicilur. Acper iiocoiiiiiis peiiucia
ad iioinulabileni uienlis slalum perveisiailcs, ad eain virliis atiinio inseparabiUter ailliacrens, vcre ac pro-
referantur? l>isc. lugredcre ad ea, qiwe rcstant; pric liabilirs appellaliir. Proindo in corporibtis, iii

haec cnim plane vidco, ei sic sc babcre asscio. U quibtis nilsiabiie videliiresbC "'.aiii vi.vaulntinquain
** Qnod
Mac. ISum el ea. quae a Graccis dicitar rr^ooj t«, a proprio habilus inveiiiuir. enini seiiipcr nou
nobis vero ad aliquid, vcl relatio, aliuin locuiu pro- lialjcliir, quanivis ad.ieiiipus haheri videaliir, abu-
prie iii natuia reruin possidct, nisi in proporiionibus sivc habitus nominauir ". Diso. Teiide ad ceiera
reruin seu numeroruin, inque * reciprocis coruin, Itoc enim verisiiiiilc esse nulliis "* dcnegal.
quae ad se invicem respiciunt, couveisionibus inse- 27. Mag. Locus seqiiiiur, qtii , ut, panio anie
parabilibus, ita ul ', quod unum diciuir, noii a diximus, in deiiniiiunibus rerum, quae deUiiiri pos-
seipso, sed ab altero, qtiod ei opponitur, accipere siint, conslituitur. Nil enim aliud est locns, uisi
inlellig.itur ? Cujus iuconcussae amiciiiae insepara- anibitus, qtio untim(|uodqne ceriis tcrminis concht-
bilisque copulae exempia sunt mulliptices nuineri ditiir ''•'.
Locoruin :iutem niultae specios siinl; lul
inter se invicem copulaii, dupii, tripli, qtiadrupli, enim loca sunJ, quol res, qiiae circiimscribi po»suni,

celerique id geiius in inrmitum; item particulares, sive corporales, sive incorporales siiil. Verl)i gralia,

ul Siinl * st;s(|ualleri, scsquitertii, sesquiquarti ^, cerpiisesl compositio qiiae-Jiimquatiuor eiomenloruiu

Ctfleriqiie hujusmodi. In qiiibus omnibus non soUi:n qitalilaiibiis *', stib uii?, quadain sj»ecie conglobaia.
inle{(ri iiumeri ad sc mvicem comparali proporiio Ilac enim dclinitiom.', generali quadam desc iptione,
nibus diversis pollent, scd etiam singnlorum nume- ^ omnia cori.vora ,
quae muteric " ac iornia con-
roriira parie«s sibi invicem conjmictac proporiionum «isluiit, concluduntur. licm spiriius esi nalura in-
rationibus inseparabililer copulanlur. Et uon soltim corporea, fornia per se alqiie '* matesie " caren.>.

hoc in ipsis lerminis nuiuerorum, vernm etiam iii Omnis enirn spiritus, sive ralionabilis sivo intellce-

pJoporlionUnisproportiouura, qtias arilhmelici pro- tualis sit, per sc ipstiin iiirorinis esl. Si verc con-
porti onalita les appetlant, reperies. Disc. lllud quo- versus fiieril ad c;uisam suaiii, iioc esl, ad Verbuiii,
que uou ignoro. Ilaec enini ariium pei iiis nolissima per qood iacta siinl omiiia, tunc formaiur. E^l igiuir
uua forina omninin spiriluum, ralioiiabilium ci iu-

.Mag. Quid de silu dicemlmn esl? Nonnc iu ordi- lelleciualium , Doi Verl:iin>. Si vero irrationabilis
uibtis rerum naturalibus, seu arliticialibus corpor:)- spiriuis sit, similiicr inloifnis e.sl per soipsum, for-
lium seu spiiituaiinm posilionibus, propnum locum niauir tamcn reruiii sensibiliuiii pbantasiis. Est
©blinet? Cum enim dico, prhuum, secundum, ler- iiernm forma oiTiniiiiii spiriluum irialioiiabiliumi

tium , ac deinde, sive in toiis, sive in pariibus, sivc phantasia corporalium rerum, in incmona curam per
iii generibus, sive In specicbus, noime silumqueiidam corporales seusus infi.va. llem in tlisciplinis iibeia

sjngulorum coiisidero? Ilcm libus phirima loca reperiuniur. NuIIh cnim ars esl,
'

si dexlrorsnm, sinis-
4ror.s«in, siirsum, deorsum, ante, rctro dixrro, iiiiid quae suis locis c.are;il, ut sunl loci '• dialectici, a
aliud praeter positiouem quandam, sivc goiieraliter geiiere, a specie, a nomine, :.b anlcc^^deiiiibns, a i

tolius mundi, scu parlium ejiis deiuonstro ? Nam qui conscquentibus, a tonirarlis, cf^toritice " htijasmodi,

dicii de aliquo corpore, Jacel, seu sedct, seu slal, nii de qnibus nunt dissercre " loiigiiin esl. Nain tam

aliud iasinual, nisi aut " deoisum accumbit, aut huc paient di.".l(Hlici ioci, ut, undecunque dialeciiciU
.sursum versus » erigitur, aul vcluii "qnodamlibra- animus in " naiura rerum argumonium, quod rei
iuine iuter sursum atqne daorsum pendel. Iieui si dubiae facil lidem, repererit, locum aisuuienti esso

VAIUAE LEGTlOxNES.
•
et om. A. » et ciltiludiHem om. D. ' A auH^m. ' A alque. ' ul om. A. * Sic CDE A ./»/.
;
sesqui-
^

pon.lur. CDladha.rei. esse

venus om. A. '* i'W«n om. A
'^^

V«««f6m. D. «««/om. A. \ * [)

om.C. '*Ac.ci(/e/ur. ''kbessevideinr. ^* M.abm,, propr,e. C nominahnur. - A '•' vPns.nn.le .s«

" S.c r.DE; A cunt <.uidt aUbus A .r ;r-a/.r,«
nullus esue denegaU '»
Sic ADK; Ciruludinu: -

" malerie ac formu tilque om. D- " A matena, U inaleriue. —

*' ioa oni. »• >if LfL; /v cf/ms-

que. ••«
D diceve. *' A a.
475 30ANNIS 5C0T1 476

J6!fi»'i ibal , seu arguiteiiii sedcm. Sirniliier iii uliis A coemiln, coniponuraui', inque eas ileiuui resolutio-

srlibus r^^piMies; quac suis locis, ifl esl, |ii«i)ri:s ris lemiiorc rcdciiiit.
Ui eniiu *^ lolus isie uuiinJiis scnsihus appa-
<lelir!iU(itiliUsainbiiii:Uir. Quarufucxciniilasuni har-c. .30.

<j);AM«AiicAc?lariict:l.it::evoc!SCUsioso.i moderairis lens «ssiduo motu circa suui» cariUiiein volviitir,

i!iscii>iiii;» ^ UriETajiiCA e&l liuitam cflufani peisona, circa icrram diro, circa qu..nvveltili quod laui cen-
inaicriu *, occasioue, rjuaUlale, ioco, lenr.poro, iaciil- irum (('iria iriA cleiiioiila, aqiia videlicel, aer, iguis,

laiedisculienscopiosetiKjue oinate • disaplin;»; bre- ificessaLili lot.Tlu volvuniur, i(a invisihili niolu **

vilerquc * dt.liniri iiolcsi , nHEXoiiiCA esl iinilac cau- sine iilla inleimissione universaiia corpura.quaUiior

sae sepieni pcriocbis sa}j;ix el copiosa discipliua. clomeiila dico *», in se iuvicein coeunlia, Ringiilarum

DuLECTicv esl couimuiiiiisii auimi conceplioiiu.ii rcrum " piupria corpora conliciuul. Quae resdlula
diligcns iuveilisalrixque discijiliiia. iieiiirn cx propii#;lalii;'.!s uuiversaliiales recurrunl,
ralionabiUuni iii

Ai^iTHMETJCA esl i!ui;icrorum coiiieinplaiioiiibus ju;iiici?!tc scinper iinuuilai ililer quasi quodam cen-
animi * succumbeuliiinn r;ila inlemeraiaque riisci- iro*' ."ji.igularuiu rerumpropria naluraliquees8enti;i,
pliria. Ceometru osl plaiivirufin lijjiirarufii solidarum- qu^ic noc movcri, iiec augeri^ Bce minui potesi.
que spalia superliciesque s.-^gaci meiilis inluilu cou- Accidemiu Ciiiin in rr.oiu suiil **, uou essemiae. Kec
bideraiis disciplina. MuSic.v esl omniuni, qiuio
suul* K ctiam ipsa accidcfjiia in moiu s.mt} seti m** iacre-

sive' in motu sive in si;iiu

* scibili, naluralibusquc mf-niis, dciii:rientisve, £cd pariicipaiio eorutu ab
cs.sciilia lalcs paiiitir niui;ibililate.s. Aliier
pioporiioiiibus, iwrmouiani raiiouis lumine di.3!io- einin veri

scens ' disciplina. Astrologu esl cacle»iium cor- raiio non sinit esse. Omnis siquidem nalura eed
porum nmlusque lediiusque cerlis
spalia leinporib.is cssentiarum, seu cis accidentimn jinmuiAljiJis esi;

investigans discipliii;i. Hi sunl goneraks ioci ajliiim parlicipatio vero, ut diximus, cssentiaruin ab acci-

liberalium; his icrmiuis couiineiiiur, ijitia qi:us deiiiibus, seu acciilcmium ab Cb»eniiis, semper in

aliae iimumerabilcs suul

••. "ioiu est. P.irticipaiio siquidcii: et lncb(;;iri el aiigc:-i

28. D»sc."iiis ralioniuuscogor falcri, iiun csse lo- niiiiuique potcsl, doncc immdi:s isle ari finem suao

cumnisiiuanimo. Slcnimdcliuitiooiniiisindisciplina slahilil;ilis iii oiniiibus pcrveniat, pusl qiiem iiec

est ei onuiis disciplina in animo, licccssaiio lorus

csseiilia, ncc ;iecidcns, nec eoriim inlcr sc iiiyictui

cmni.s <1U'^ delinitio esl, uon alibi nisi iu asiiiuo p.uticip.ttio ullummolum p;ilieitir:omnia cnim unuiu
gj.^^ ct idipsuiti i:i:mubile erunt, quando in suas immuU-
Mag. P%«cic iulueris. Disc. Quid igilur dicen-
29. jy,|pg r.iiio.-cs onsnia revcrsura sunt. De quo rediia
dum fst de his, (pii dicuul,- h.ibilationes hoiniuuin ^jijjj disseicndmn arbiiror.
ecicior.tmque animaliuin locos cs.se.? similiior islum Quaaulem
^^ ^y raiiouc solummodomundicenlriim,
coiiinutiicm aera levram quoquc, omniua» Uabi-
'*, -,^ esticrra, semper siat, ceiera vero elemenia circa
'^ aestimaiit? aquam locmn pi-
i;:r!tium iii cis lofos ^.4,., actcrno moiu volvuniur , i:un parva iodigei
scium dicuiil, plaiiciartim acihera. &p!icram caelc- coiisidcralioiie. Nam ei seculariuin Philusopborunr»,
sieni aL.irorui.i lccum csse pulaul? Mac. i*^ii»il aliud, ^.j caUiolicoium Patrum de hac qu.iesiioiie seiilentia»
liisi ul aiii sii:icitfttiir eis, si riiscipliiiabiles suU el
cognovlmus «^ Plaio siquidem, pbilosophantium de
doccri YoUieriiii s\ :iul peiiiius diiuii tantur, si con- maximus, Timaeo suo multis
„,umjj, in rationibiis
leniiosi sint. " Kos eiiim, qtii talia dicuol, vera ussQiii, huiic mmdum thibilem, quasi magnumquod-
deridet lalio. Nam si aliud cst corpus el aiiud est damunimai,coriwre nmmaque componi; cujusanirna-
focus '^ sequiiiir, ut locus non sit corpus. .\er autcm ^^ corpusquidemesi quatiuorelememis uoiiisimisgew!-'
i&tius corpondis alque visiliilis mundi quarla pars ralibusque, diversisque corporibus ex eisdem eompo-
Locus igilur non osl. C.onsial etenim, liunc
est. ^^,,-^. couipuflum; anima vero ipsius esl generalis vva,
muiifimii visiijilem tpi.Mtuor elemeiilis, veluti (iuai- ^j^^^^ a „,„^10, quae iu moiu uique in siaiu iunl, lOfe-
ti;or gfiicralib-.is quibusdam partibus compos-.lum ^^i ^..^y^ movel. liinc Poela :

•
esse. El csl quasi quoddam coi-pus, siiis parlibus
each.m .c »« trrr.in c»...,,OHue liquentei,
p,;,,^^^,,^
caiiipaclt:;.!. £x quibus videiicet pailibus calbtdiCiS D Luceireuique ^liibuui Luiiae, Titauiaqutt&stfa,
Spiruus uu-.iS »bi ".
omnimii :mimaliiiiii, iirborum, licrb:irmii propria snc-

ciaiissiniaque coipwia niiiabili iiit iLLilique liiisiura Siid qiiia ipsa cjfJKu/,ul ail ip.se, aelernali(er moie-

VAIllAi: LECTIONt:'o.

'
Sic CE AD
dir.cifHuannn.
; D »i.';ffi<af'. ^ D ordinaie. * A Hue.- disciuur,,! siV bveitter. ' animi om.
'^

" E fiiifi diHosccHS. '* A addil : Sa-

D. f;uue *sunl (tui. I>. ' sife om. CDfcl. ^ sive iu &taUi viv. CI).

ytcm ztpioyyi, id (Sl, circumstautice suul, qnis, quid. cur. quoniodo, qutiUiio, iibi,.quit;us facHlialilnn
in codiciiiiis DK oniiiino desuiit. " C ad intng. adscr. i!!a veiba Sepiem vif-c.yv.', id esl. drcuin :

Huniiac suui, ^/ui,>,, r/;ii</. cur, uaomndo, quuudo. ubi, puibus faailialibua. " .Sic CE; K\) nerem. "SicCDE
\ locuin. '' AO i'a/iu'iinf. '* s/n/ om. A. »'SicCDr; A .tIiuc! e%l locus e! aliud ro/pus. " A £ff«i»»i
'SicCDE' A cf »ftf inii;sif'i/i fifiiUt.' OfTi. A). '" A quaUuor dico clr.r.enla "-' rtr.Mim oni. D. ^^Ccouiia',
OE quoddum cefihuni. »- utni oiii. D. ^^ in om. AD AO aijnciimus. *' A quta. *• A ei. '
notap:.
a Virgil. Aen. Vi 724 sqq
 *" 1>E DIVISIONE NATURAE. _ LIHER PRIMUS 4,8

P0,„,„ .,„g„l.r„„, co„j„ne„.„ib„. rcsol„.i„„il,u.. „„,„,„ „,„ „„'„,,„ ,„, „,„ J"""'
, ,„. ™vc„,l.„„, „.„« „i,„ i„ ,., nu,„r.r. i„,uoW. crro.s «,s, „is ac „ao„e o„„ „, ^ uesU ,,.U

"" """-"" """'

«. ..,.i„„ .po„.o„„.. „, ao..i.„„;
„»lu.-.(is esse vide.nr. Sed „„.„!;,
t!z: n, i:rr:r i;r
:.r
™"'"»°"»* '"''""''
" '"
„ ,,;,„ e„l!.„, l,?r ,

«„su ''"'""'^ '""""

. „,ag„.,sGreg„ri„s Nys,ae„s Ep,s „1 TZ^ T""T""- """""''""^ "'""''•''"'
..Ussi,ne disp„.a, i„ Se,.,„„,.e
de i„^;.r„,als t^Z"
V'^"" T'
'"^" •""'"• ^'"' '^'

.
«ido. ipsi„s .e„.e„.ia„,
cssesc„e„da™ u d. c ?i:, R
-*.-.£,„i,.„.i,.,i.,„„,„i:;::,:^^ ; .';«^^''*^^
T '"'"» .'!"'» '"'''"'"^ '«" «i qi,»...,«s.
"'"' "' ''""'''^'-
!;r'.re"-","
'
./„». «4, i„rir,», co.„r„ri„, ,x,rmi,m, co„„UuiZ l ff .
""'" """"""• "" "=""""
<^;«.e na.„ral,b„, .spa.iis c«e„d„„,„r, I„„gi.„di„e
.V.«"«««r..»,,.W,(«,„..i„,„ VZ,,!,ZI^
~».«,.,„, Jp„
.•„l«,i. ,„lr C Zu^ .'™. ';;:""^.»'. ".nl.i,„,ii„e, ad .oru.s .en„i„„s
ra-

».m,„c „r ..,.i„,„ ..„„« , rr,,"!

r: ~'. IZlsirliT'"
""••
T"™"'"'-
'""'" '"""'
""'""' """»
...,i.,,.„rre, .•„rf„«« rr,-.,,-,.,,
„„„„rcirc, „,
™ ^, "e! ?".
"''
!
s Tt:'::':

uem '''^"'- *
finem. Duo vcro in medio elcneuta coumiuta •
" ^'*=' '«'^"''
non sun Vi ,:

"''^"'; "'"''•'' ''•"'^ "'''"^"'» ^"^"

Sruvilalem el lcvHatem as.,due moventnr ^
ita ut guis

:r;c^:::,:r4^;.:„n^^^^^^^^^
----.-"".":::^^^^^^^^^

*«r.«
»ri«m
„r.„, ,„„i,„«, „.„ ,.,„,„ ,„„„,„„
W...c,„i.w. A.,„ „r„,.rr, L,«i,
i
! Z
c !„„,"',",
f , .r'""^'''"'"
f
!""'='• T
c.,c„,„«,ip,a. ,„in ,"
1"''"'* "'.ivoisali.as scns.-.

«.i.™ «,/.«. r„/M,„,.. « „,,„,..,r,T, /,r.„, „rf J;. S.

^'^ '"'"'''"' '^'''^' «"" "'f''^'-

. ..««„•. c.„ ,««•„,/,,«, i„.,„,..i,..j;.,„^;'' '"""""»„"

^'^"'^-
'" "'""'"'••
"""•"" Pr''e>l.«ar„,»
«« «»» '« '»"='. "' »
,«.eM«ori.„,.r,,rf.i™i/i,„di„c„,,ert,.,i.„«,„: ca.egoriarom. ,„;,s
.ia. .«nprr /„ .„.,. .„„,. „„c«d. per
,e.crJliT^ f!!?,"^
'''^^""*" "'='"""'• <""" >'•''
*«'P^'"» "
«««„.,0 i„ mmcrur, ' ' '" '"" """"" ""»»'» '"""il" co,.sid«.al«,.,
.
,„„r.« „c ,«„„.r„™ ,„.:
~'l«rcs
S"Oc„,„l,cro. .Nam .O.i„ incorpo-
n.»,»e .!«r«««,d„, « „d „,„,..„c„
f,;„„ ; ;,
?:;""''"«

„,»,m„..p«TC„ir„do.
•'" '"
"'"">'"= '^«'l»'^'" «"'"i S"l'i»a.l; vrr.,

la ^".'."•.•".l". ,li"a"aliae l.ovom cologo.iae

V ... vc-srm-
32. n,,... , , .
p.st. y,dcr.s ...<l„ pa„l. 1«„6,„, a ,,ri,.ciiali l.,r. A. si ilb >nc.,riwra ,.sl
••
„„„. »,ibi .li.er ..:.

rr,rcoiis'pr:'„t,:::rrrrr.-. r '"^-
r" -'- - '---"-^^»^^
rciic, ad ™„:,:
.r:,:::;:':z::;::i["r;„;:::
'•' '"'^ '' '-- """ "- '"-^^
.t*'''"-''

VARlAf; LECTIONES.

?""<'. » Sic Ar; ; D visibUi, Jnsibilisnu L *\^ ti<v

''"'' T^""' """.""' "^ '^^""' «^*' '^Oo "A
A «/ ""'^ '"'''"'- "
inccrpor.a. » A «o;: ^' A .r;:: '
'' '^ P^-" 'P^'
479 JOANNIS SCOTl 480

se Jiitellccuo. f^anim Unjen quacdam inicr ml- A

st' iiiielligibilia, suis propriis locis, i(i e«l, naluralibus
rabili quodain coilii, ul a!l Gregorins, maieriem Ueliiiiiionilius coniineii vera nuio edocet.
visibileiii conficiiinl; quaedani vero iii miiIIo nppa- 3G. bisc. Nec liuic coiichisioni resi.Uo, «luin ea;n

reiil, scnipenjiie incoiporuies fiinil. INaiu 6vart«, ct ver;!:ii essc video. Scii vahle niiror, (;iir in connmi-
leialio, locus, leiiipus, agt-re, pali, luillo seiisu cor- iitrm usuiM liiuriaisae viUie pervenil, iil oinnia liaet

|ioieo ai(iiigiiiilur. Qiiaiililas vero, (luaiilasqsie, si- corpora, si\ecaeles;iia, sive aeria, sive a(nialica,sive
liis , el hiiliitiis, dum iiiler se coeuiites iiialeriem, leireha, mitioniin iiilra se corpbriini iuca csse <ii-

ul praedixiiuus », iuiigudl , corporeo scnsu per- ceiv coiis.i:esc.il ;

queniadiuo.lum nil aliiid csse ae-li-

cipi soienl. Si igiuir * lucus inter ea, (pMC nullo i»i^l ovffiav piacler lioc corpus visil;iie alqiic laiigi-

rnodo crriporeis sensibus succumhuiit, counumeia- bile. Ideoipie obnixe flai^iio. ne sil tibi inoro>um,

lur; corpora vero, si sensibus non peicipianlur ^, liiulius de liac pia.'semi diiriculiale dispulare. Mag.

corpora non snnl ; iionne datur, quod locus non sit Q"id igiiur "? Neinpe janidudum inler nos esl cou-

corpiis?(;orp(Ma niiiic* dico, quaeex coituqualtuor recluiii, omnia, quae vel seiisu (Oiporeo, vel ra-

iiiundi cleiiienlorum couficiunlur. Num quaitiior tione, vel inlelieciu cognoscu:.lur,deDco merilocrea-

niundi eleiueiUa, duiu corpora sint per se ipsa dis- '"«'o omiiium '* posse piavdicari, duiii nibil eoruni,

crel:... ineffabili sua nalurali subtililale atque puri- B <i"ae de se predicautur, puia verilalis conicniplalio
'*
laie omnem sensum mortal m superani. Aliud est euui approhai esie. Visc. Id ipsum iiiconcussum
igiiur » locus, et aliud corpus. An libi aliier vide- «"sse, tuccqiie clarius lalio edocet.

lur? Djsc. iSuIlo niodo. El liaec postrenia raliociu;»- 57. Mac;. Si cigode Dco omuia, quae siinJ, uon
lioiiis nosirae conclusio iieqiiaijuam sinit coucedero, quidem proprie, sed modoqi!od:iiii trauslationis, qiio-

iocuni ei corpus uuius goi;eris csse. Sed quod iuter- iiiaiii abipsosuiil, rile pracdicaiiiur : «piid miruiii, si

f)Ositum a le video, nii i^.liiid esse materiein visibiieiu cimcla ,

qtj:»e iu loco suul, dom iriajoi ihiis se uudiquo
lorniae adjunciam — qiiicqiiid cnim apparel , per videaiili;i ciiciifninudi , locu *' possiiil nominari , ciija

apnarel— nisi accidcniium

fortii;»m t^uoriiJindam co:i- nuiiuni illorum propr;e iocus sil, sod loco siiae pro-
priae '*
cursum, noii paivu^n * me movc . M.-ng. iSon le mo • naluratr coniinulur '*, cuti^que videanius, pcr

Nam, ul di.vJ, uwgiius Grcgorius JNyssaeus in iiielonymiam, id esl Iransuoniiualioiiem, ab his,qiiue

VftaU
Sermonc de imagiiie ccriis ralioiiil>us iu» esso sua- coniintr.t, nomiiiari ea, qunecouiiiieutiir, noi ia:ueii

ilel, uil aliud diccnsrMu/<n'«r« esse, nisi accideuiium iia couliiionlurab eis, ui sinc cis iutrauaiuralessuns

4juai dam composilionem, ex inuisibi ibns cuusis ad lermiuossubsislere non possiiit. llsussii|uidem inor-

visil)ilemi mulehem procdienlem. ^nc immeriio. Si Q lalium domum, uxorem, s<'U familiam solel aiipella-
eniiu corpor:ilis huius malenae solnliiiisque ' qiiai'.- re, cum liaec u:itural ler disieiil. Ncii eniin douius
dam siiiiples alquo iminulabiiis ossriUia cl luilio praosuii uxori sou familiae subslaniia!i;er esse, sed

modo solubilis iiiessci, uuila r.uioiie uuUaque aoiiu- n:»!uiao locus. Qiioiiiam vero iu ca possideiil ".ab ca
n peiiiius solvorolur. Jam vero solvilur. JNil igi - deuominaii soloiil. Simililerque ea, quae coiilineiit,
lur ei insolubile stibesl. Nam gesiera el specics et ab liis, quae coniliieniuj-. Yejbi ** giaiia, rcr con*

aloma propleroa sempcr suni ac peruiaiieul, (|iiia liiiet iucem ; ideoque iUuminaius aer " liix die

iiiest eis aliqiiod * liuiim ir.dividiuim, quod soivi cilur. Oculus visus vocalur, scu visio, diim iicque

iiequil, ueijue deslrui. Ipsa quoqiie accideulia pro- visiis, neque vl^io sil ju.xta nalurae pioprioialcin.

pierea iii siia naiiMa iminulaliililer pennauenl, qiiia Qiiis eiiim uesci.U, oculuiu paiiem ([iianilam Cvupo-

«innibus eis unuin qiioddaiu * iiidividuiim subcsl, raleni oapiiis, hmnidamaue esse, |>€r qiiam vi^us ^'

iu quo iialuraliter omiiia iinum subsistuut. radioium iustar ex mciiica , licc cst membrauula
'*
33. Disc. Nil veiius, ut .tibilror; atque idoo coiciiri, foras fmiditiir ? Meuica voro himiiiis uaiii-

praosomom iiiqiii«i!ioiiom cO!iolu;!;\s, specto ". Uxc. nim cx cordc, iguis videlicel sede, rccipil '*. Esl
Quid roslsl, uisi iil dicamus, vcibi graiia, dum vi- cnim visus luiluralis lumiiiis in sonsu videndi pos-
demiis corpora uosfra iii liac lcrni consliliita, vel si;iei!!is radialim foias prosilieus eiuissio, quae
iioc aere circiiinfusa, nil aliud nisi cmpora in cor- *^ cum ccloribus lormisqiie exloiioium seusibiliuiiK

poribus esse? iOailem ralione pisces iu fluclibiis, coipoviuu ciifiiiufuiidiiur, mirabiii «.clcrilale ipsis

pUnelae iu aotiicre, aslra in iirinamculo, corpoia coloratis visibiiibiis formis confGrniatur. Esl eniin
iit corporibus stinl , miuora in majoribiis '*, cras- visio formarum coloriimqiie corporaliura in radiis
siora in sublilioribus. levia ia ievioribiis, pura iu oculoruui quaedam iiiiago conlbrmata, quae uull;i

liurioribus. liaec euim onniia seiisibilia, sicul eliam mora iiilerslanie sensu recipitur, inenioriaeoue seu-

YAi^lAE LECTIONES.

A eiii-u. » Sic
Sio CDK
»
A jJims (/jaii;n.'a. '-\erqo. » Sic CDl-: A percipiitninr.
;
Sic CD!^ :
*
;

CDK; A Aliud enim en^o. Sic CDF A \mium. Sic CDE " A cor\)oial\ huic maleriae solubilique.
;
'•
;

« Sic CF. A aliqiiid. ; Slc CDE A (inidilam. '" A ii/. " Sic CDE A exaperln.
'
;
D minuribus " A ;
*

irgo. " Sic CDE; A de Ueo creaioie. omniiiifi merno. " Sic COK A apiuobel '' Sic C E A locas. ; ;

'» Sic tDE A poss.demur. *• Sic C

'Sic-.DK: A propiie suae. '»
Sic CUR: C coiitirieiiuir. : ;

E AD Ideo. " Aer om. D.

.
" A visus fuius. " D rcctpii.
 '^' ^E OIVlSiONE NATURAE. - LlDER J>iUMUS. ...

iwiu. Narm ei pailwula capiiis

% qiwe proprie aam umversa, quaecnnuiuc posi Oenni eEse
diciiur, ex audim dei.oinii(aiur.
habeni
quoniam insiruinea- ac per boc non carcnt pnncipio. Omne
Win audinis egi. Aique id gcinis mijlc.
enim'
quorictimque raiionem recipii.
alio.ijnsmodi essen'
58. Disc. Et lioc piane ptrspicio.
Mao. Videsne Hae. elsi esl, non erai. liaque ali.|u(.
ila(jiie,qt.a coiisueMtdine. rerunu/ue modo essr
ftignificanda- hoc esl localiieresse, ei aliquo inodo
ruin «ecesMiaio, inclioasse t^sse'
inops vcrsnim lerum discreiionis boc esi (emporaliier csse, Ideoqiie
luinianiias J>as abusivas rcruro omr.c, ^uod «i
denominaiiones re- piacier Deum, quonia.n ali.juo
pcrerit, ijnain inediamque mundi modo subsisiit, et
visibiiis parlen), pcr gencraiioncm subsisle.e
leriam iuclioavii, ncccssario
dico, animalimn gre.ssibiiiutu noniinans loco ac lempore conckidiiur.
locum ? Cui siiniiiiei-
Unde Deum esse di-
' coadniiaian» inseparabilemqne
cenies, iton aiiqwo modo esse "
paricm, qnalitale(|ue dicift.ns. Ac per boc
f.igidiiaiis proxuuani. aquam €1 esi ei erai, simpliciier et
inlinite el absoJuie in
videlicet. locum naiamiiun * evccai *. Oeind«
naiu- ipso dicimas. Incomprehensibiie
rali ordine icniam mnndi pariem cnim omni r.tiioni
pennaii gcneris ei iftleilcciiii (livinum
locuni esse aesiimai.
esi. alque ideo praedicanies
Eodemque
-.. .j-». modo
.livuu amnlissi.na
«t/iyuissjina ipsms
insius essc,
esse, non dicinius
• intm» esse.
dic iniK ipjum »cc/» l>..
•

E.v ij.so enim

eo revoJuiornm loca uoiuinarc consuevic. Quae aliquo lijodo , super esse tl universaliier super
omnia, vera laiione discreii(mis
[
ivaiurarum coiisulia, quod d.c.inr ei inteliigiiur.
aulem .ili,|,.o modo
Si
non loca, sed paries mnndi suis
Jocis circumscripui sed *' non universaliter ea. quae simi,
conspiciunlnr. babent esse'
quemadmodum sub locoesse, per posiJi(,nem et
39. Li ;miem perspicne cognoscas n'
, Jias praedi- «lem "
rationum, in quibus secu:;dum
naiman. s....l
«las inundi generalespartes,
earumque parlinm par- ei sub lempoieesse, o.nnino
les, ns<iue ad jninnlissimas pervenionles per principium non osicn- ,

pariiiiones ileulur '«? Videsue igi.ur ",

noji csse loca. locum temp;;s<juc anie
sed Io<:i3
circumscripias, ipsins loci omu.a, quae suni, inteliigl ? Nmnerus enim
nalur;. pa.iiodiligeniius.si locorn.',
libi placet, considerand.i
et ten.porum. ul ait sanctus
esl. Disc. Placel eqnidem; Augusiinus in sexto de
et ad hoc andicndum Mussca, praecodii oninia, quae
•rdenier msi.sio. Mag. Accipe
naiionis bnjusmodi evordium,
igiiur

qnam
«
laie raiioci-

a sanciis Pairi-
Siqmdem,
creaiae
id_ ^
in eis snnt.

sujii, naiUr.^J.icr
Modus
mensura omni um ierum,~^ae
conditionem e.irum .atione
b«», Gregorio videlicei ihtoloKO, Sermonumqu« praecedit. ()ui raodus atque mensura
ejus egicgio e.vposilore u.iiuscuiusque
Mavimo snmpsimus. Omnc iocus dicitur et cst.
'''' Similiier
^'"''''''='' principium nascendi
quodcung^ie es praetcr D n^ Z7i' '
.
"' .
''^'"^'P'"'" "^^^^"'^'
ipsum
p «c |«i(j)iiie
esse proprie suus/siu,
subsislU. iHleJJiBiiur in
inieiJigiiur loco. nicimat,.
iiicboat r.iiini.*. nvo^/....^....„ .-. .. ^
raiione .piaecedere
tum q.io, virlelicei
semper^ei omnino coin-
Joco.
pe.spicitu.-. Jdeonue
omne, quod i.on erat ei esi, a p.incipio
le ligilur lernpns. Non cnim possibile esl «, tcm.ioris
looum toepit esse »«>. St^Jas iiaque
Deus inflniius esl; cciera
iubiracto icmf.o.e intelligi;
sicut neque lempus .ci„e
ubi et quando lerminanlur. id
oc. couuellig(mtia csl, Joco et tempore
deHni.i potest. Ilaec enim
inter Mon quod b.cus el lenipu» in
a. quae simui et scmper
sum, inseparabiliter po- nnmero eornm, quac
a Deo '• ceata sunt, non sint, »ed
'««nxr; ac .ine his nnlla
esscntia, quae
quod o.n..ia, nuae
pergenera- H. umversitate sunt,
r«m>m acccpii osse, non spatiis lempo.-um, sed
ullo modo valci consis.ere sola
vel raiione conditionis
ogoosci. Omn.nm praecesserint. Ncccssario tTim
iiaque existei.iium esseniia
lo- qtiae
|dis atq.ie lemporalis «:«, coniinent, priiB inlellig.mlur,
cst ; alque ideo, ni^i qn.^n. ea
in Juco q-.ae coulinentur; sicui
i »e'..pore.
et wb
Joco ei sub tempore,
nullo modo
causa praecedit etfeci..«.'
Jgins incendium, vo.x
)R..osc.tur. N.„ «nim omnium rerum ve.bum, ce.-eraquc similia Ac
universiias pcr boc non aliam beaiitudinem
d> se ..p^ et mira seipsam his, qui digni sunt
cst. Hoc enim slatuere
aest.ma..m.s- «sse promissam », nec alium
-auonabile est et in.possibiJe, hujus'
ipsam videJuei uni
rsiiatem super sj.imti "' "'""'''' «'orum
D ibeoscos^i.l^-r h v"T
• universiiaie.n e.^e •» '^"'

circn.nscripiioncm habeal
'^•^
^ 'oca '/''"'''''''"'''" ^''''"^ ^
,.....:.....,...._.
posl oinma
Ff^i omnla ur-
dr I^!^"'^
et tempo.a ascendant. Nam.
'^^scnbentem «nmia sub .
<iui luco et irn
se ipsa, ,„ se ipsa cau.
pore i
coartaniur. flniti sunl. Aeterna
issimam viriutem. autem be...
Ipseitaque Jinis exie.w locus
tudo .nf.nita esl. Aeiernae
'vcrs.iatis esl, sicut jgitur " beaiitudinis atcn.c
qujdjun deOniunt locum,
di- infimiae participes neque
;S locus est ipse cvtra
:
ioco circumscribcntur
universitatem ambiius iieque tempore. '
ipsa c-ira univcrsiiaicm
posiiio, vcl liui* com-
'iei.,.ens, ,n
40. Quod enim dt soio MelcJbisedech
I
qno comprel.endiiur scripiu-u
comp,ehcnsuin esi. patre ac mai.e caruisse.
' ' lempore ciiam " universa --
nuUumqne dicrum prin-
comp,oi.antur c.pium pcrgeneraiimiem in
esscnli:.D>, neqne fincm
^•'^'^^^^ LECilO.NtS.
et „,„ A • •
.

-'•eom.X. ^^ ^^
t^i^ accefiU, A crf^a. " A
^*Aergo. >
p<-.rK/«a,„. «^SicADE;*/
Paxuol. CWil.
IQ
 487 JOANMS SCOTl m
''
J.nii>vcrii, rftlioiii nu»i rcsislil. Uliinuun laincn, qiiod A possil dicciT, st ceriurr lor;ifn numhis po<5;der»:,
a le posiMiu ^ui, verisiniilius essft ccieris elucei. cuni consici " , sine ulla ihJermi-,sione illiid irans-
Stri ui ad cadem '
re<;ean:ns, jion niiliiplaiie palei , irp : ila neino debel dicere lotuni c«>rpori« sui liuiic
•jticinodo ouo-ia sive in gencribus, sivc iii speciebits, aorein , sine nlb inierniisiioni.* niobileoi , iiulloqao
>ivein .tloini^ tlefiniri posi^it, cuni in praeiiiciis ralio- leinporis ntPHicnto sianieni. Si aiiien» jjuij Luic
nrbiis liujus lihclii conclusuin sii, eain nul!i ' sensul ra;io;ii objecerii itiiam , quoni.iin SQi.per siai,
«i»i'poreo.. itnlii "•
liiieiiecl li roinpreherisiijilem e->se. corponwn jtire appellari locmn, \iJeai sifi.iliKT, ter-

Wac. o-joiav ptT scipoani «Llinire, ei dit^eie, qiiiJ sil, rani iiuierii-t» c-.irpuruin essfi, non iDCum. Quis au-'
f^eniu poiesi. li.\ !iis awlem, qiiae insepitrabiiilcr ei lem maieii.tni co!p«»ri;m coiundem esse iocuin r»-
aiihaereni, ei siiie (iwilins esse iioii poicst , ex loco tione ulens auijeal diccrc, piMCseriiui cuni njaieria,

(Jico et (einpo-.v— oiviiiis eniin oiiyia dc niliilo cre.Tir\, per seiphiiU! railoni; cOnsidCraM, ncc iii inotu, npc
localis ieuipo»<.li.M}iie esi; localis fjitiflotn, q.iiii nli- in 8l:»i.u sii? Iii inoiu siijuideiii non est, quod non-
qi:o (110. !o e.sl, quo.uanj iiiHuila non c<\; teinpor.ilis d;iin im'!io:uceria form.i coiiii:icii Nam pcr fiirni.iin

Ki vero, q'.ioiilam inciio;ilessc, quod non e:;U

nirtdo dcfiniri poiesi.

qiiidesi, sed dermiiur, quia esl.

QxKjia ila^nie n;illo iiiOvlo defi-

Ex
— soluti-
nam-
moveiur
Graf;. i
iiiaieria

voluni.
;

Quooniin
sine ronni»

lenipore corlo adhuc co:tria'ur? Ncc in

" imfiiobilis esi

nio^cbiioi-, ijiiod nullo loco,

, iii

jtiiiir loco p, «luilo si;iiu

ijtie, lit (ji.\ii:>'i>. , ei lemporc, accidcniiLiUsqiie aliis, csi, quia noniitini ii:ieni stiae •'
pe;fettionis [lossi-
«|.':ie ^ivc tii ipsa, seu exira inielliguiiiur esse, lan- det. Sijiius siiiuidem lini.9 rnoiior.is esi. Quoniodo
i':ni > t)cJfi u:;Mr, non quid sit, sed quiu esi. El boc «utem polcal in siaiu Jicri, ipjod non cocpit jam
{(Ciici :li;fr df oiiini oui7t« sive genCij^lissinia, .sive jnoveri?Quoniod<) igiiur*'iri:ilcria corporislocnscor.
Siieciuli^j^iiKii, sivc inediit, iioii iiiconi^nie quis dixe- poris, quod ex ea conficiiur, poies» esse, cura ei
i»t. .N;un ct ca^isa ojnuiuni^, qnae Deus esi , ex ipsa iij seipsa nuilo <:erto laco, sou inodo, seu fonna
li.s, qi."»e :dj ea " coudilasuni, soluaunudo cognosci- circuinscribaitir, nullu rerta i-iitiune definilur, nisi
i!ir e.ssc; nuiio vero creatorarum arguuieuio possu- per Qcgaiioneiii '*? Negaiur enim, aliquid ess<!
niys iriu Itii-e.e, quid sit : aiqne idco soi:» |j?iee defi- eorum ", quac tuut, cuni ex ca omnia, quae creata
nili» de Deo praedicatur, quia esl, qui plus quaru suul, condiia esse ci eduntur '^ Itcni si p.iries bujui
cf>Mt est. Dt&C. Uiiic quoque rniioiii nemo s»ue iniel- viAibilis iuuudi iiostioruin corpuruin seu alionim
jlgeurniin, tit opiiior, oo.stabit. loca suul, loCa noslra seuiper vsse non possunl. Duui

Mac. Munc igiiisr sole. luci-lius porspicis, fios eniiu corpus cujusdam aniinalis soiuiuui fiierit, par-
iO.

cs^yC rfijridctidaH, iiito etinin * doiciidos, ac per hoc lesi{ue iiliiis :id sedes suas naluraks, ex quibus ns-

li.l vcram rerum discre-iionem revocitiiiios, si voliut, < sumptum esi, separatim reveriuiiiur ", locns ej.is.

rdinquendos, suam cousueiudinem aer veibi j^iaiia, scu aqu:|, seu terra, seu ignis n.u
aiit jtoniius si

maiint, qui parles eril; sed bingUiae partos iini::s corporis siUj^nlis cou-
veriiaii iniinicissimam seqiii liu-

Ceteroruin corpitriim iiUra se naluralibuastbi clcuieuiis ita comiiiiaccniur, ui tiuiirii

Jus muiidi visibiiis

consltliiloruni iiaturalia lcca cs.str opiniiniur. Nam ui, cu:n eis siui, iiou ut iu eis sinl veluli aiiquid in aii-

vciiii Bralia, (le n">eo corpore (liciim ; auiitiaiu quippie quo. Quod ciiiin reddciur aeri, aer erit, et non qiiua.

c.iiporaiiiius hiijus inuniii gpaiii.? piiiare coniineri in qiiodani loco aeris staiuetur*'; iion, ul confjsio

iiiipudeiiiissinHnn est; si afcr isie 'ociis ejus esl, s€- quaetiain corporum sit, sed mirabili naturae luovlo

quilur, ut quarla pars sui locus suus sii. Nmn omne uiut5<|nisquc partem suam propri.i:n in singulis ba-

(.oipus visibilc quaiiuor pavtibus consiare omiiibus bebil clenieuiis, totuin per toium, non iu partc par>

noluin esi, c.x igne videliccl, aere, leria, aqua ^. tcin; ilM ut resurieciiuni.s tcmpore nullus acclpiai,

I\ii :iiUem irralioitaliililali propinquius, quain ut lo- nisi qiiud iuum eM» sicul niuiiuruui luniinariuni Iutl

tum corpus siu parie locari putetur. Tolum stquidem siniul esl cuujuiicia, ul nutia iu eu sit coiumi.\tio,

omnfts suas pa.ics comprchendere, non autcm pai-s t\Mu segfegatio. Dum cnim laia eai!em.i«e lux vi-

totiiin iocte;\ostiinaturanibirc. Uemsicorpusmeuin <i«5»lur esse, uiimn.iuodqiie lame.i luuiiuurc su.;3ii

111 i.io aore vclmi in stio looo csse dicam, sequitur, D propriam possidel lucem, aUciius luci non conin.i*-

nuiliim <;eriu:ii loouin ibi pos.se h:»bere. tsie cionitn» «atn, sed mirabiliier iniae in tolis «uni, et unuui
Aliud Igiiur '» csl aer, et sliud
«er .seniper circa toirani volvitur , ao por lioc uno 1"»"«" couliciunU
l«cus fjsi*- l^i>'J«'» »"«''« "^^' <^*^l«^' '* «'^'"«aii», P»-
o.leinquc iciiiporis spaiio imitnncrabiles locos hn-
Lcro ci.rpui in " «•<> constitulum necesse cst. Qiioil libusque soiulcrufn curporu:» sibi redd.iis, iiiieUi-

liulla ratioiie co:iceilitiir. Piiiedictis siquiiloiu raiio- gciiduin essc censeo. El si ita «st, ucccssario dabi-

nibus siiasum esi, loc.um in staiu csse, nuilot;ue niotu lur, aul isias paries mundi gcncr.dcs loca corporuni

vaiiari. Sicul tTjjo, qui in llumine stai, se.letve, seu ab eis perfu.sorum composiioiumque r.on esse, aui

liiiilal, ili:un pmlom fisminis Bon [loUrst reliuoie»», ut corpora ipsa cerium locum iion haberc, aat pc.itm

V.\U! AE I.ECT10NES.

'
Sii t:Di; ;\ cmulem * Corr.. ACIU: uidlo. » Corr., ACDi'- nulto. * oiiuun;: om. D. » Sic CkK A ;
f
* A e!. 'SicCL^.^iD aaiid, i>'nu. * SicCE; AD fH/TK. '/iiom.CDE. '* C llimiiiiis pujJirft;.-*! no:i [nAt*
retiucrc. " jc n-.i». t.DK. '''
D rofisiff/. '» /V/»ijiti rtnri. D. '^ D shj. '*A^ri/.'). CDE gencralionom. "l
'»

cutuni tne. '* ^ credttulur. " Si." AD C ; rticMafi/tir, E rtst^j/fndir. •* Sic AE; CD uutuitHi. " A trft
i^ tE DiVISiONE NATUn.VE. ' - UBER PRIMUS. i'^^
omni loco vpic»re. Quod natura rerum, vcra-jufc ip- A «lituresse, esseniialem differenilam rccipil;est enim
sius contemplatio non sinil couceilcrc. Non enim in ea iiigftniia, genila, procedens subsianlipi — ips:
ulla creaiiira cerlo suo Inco aique iminutablli , cer- t;mi<^n composiiio, quae sola ratione cognoscilur,
JisqnH lemporum spaiiis finibusque, sive corporea nulloque .nctu cl operaiione fieri comprohalur, rntio-
sii, s\ve iiicorpnrea, polest carcre. Ideoque, ui sacpe nabiliier slmplicilas essc * jiulicanda est. Ut fiuicir.
dixinms, duo liaec, locus piN)reclo el lenipus, aphi- firmins cognoscas, ouaiav, iil esj <;9seniii»m ', incor-
losopliis wv Kvjv appellanlnr, l.oc est, qnibiis siiie. njpiibilem esse, lege libnim sancli Diowysii Arco-
Nam siiie liis niilla creaiura gcnenujone '
iiiclioans p.igitae de divinis Noiiiiiiibus eo loci, qiio de nalura
ei aliquo niodo subsislens poiesl consisiere. Ulque dacmonum deqiie eorum maliiia '^
dispniai »', quo.l
proxiino rerum uiamur argumeiiio, si iocus corpori» nullatn csseoiiam, iieque eorum, nequo aliorum cor-
est Oiime quodciiuque ei ctronmrundilup color eril
, , rumpere possit, cl reperios, eum disputare subtili.s-
locus corporis. Nujlum c:enin) vlsibile corpus est sime, nullum eorum, o.uac sunt , in quanliim esse»!-
qnod liice coloris non circiimfundalur. S» aulem co- ila el naiiira esi, ullo modo corrumpi posse.
lor colorati corporis locus esi, necessario dabitur, 48. Haec enira Iria in omni crealura, sive corpo-
qualiias locus corporis esse. Sed quis (am dira siuL rea sive inrorporea, ui ipse ceriissimis argumeni >-
luia opprimilur, ut qudJtatem corporis « locum
g lionibubedo.ei, incorn.piibilia sunl el inseparabilin,
corporis esse faleaiur Al si color corporls
? qualiias oOa/^, ui sacpo, diximus, SOv.u.f, H«>vte«. boc est, es-
esl iiicorporea, et exlra corpus undique
corpori cir- scntia, vii lus, operatio iiaiuralis. Disc Horum Irium
cumfundiiur, non lamen locus ejus esse ulli sapi.cn. exemplum posco. JJ.vc. Nulla natura, sive rationalif;
lum videtur. Q.ia raiione aer iste, seu
aliquod aliud sive inielleciualis, est, quae ignorel se esse, ituani-
|T)uiidi elemenium. qiiamvi=> corporibus inira se posi- vis nescial, quid sii. Oisc. IIoc non ambigo. Mag.
iis circumfusa smi, eorum tamen uUo
modo esso D..im ergo dico, iutoiligo me esse, nonne 1« hoc ur.o
)Osse looa, non concedilur.
,.e,bo '», quod esi iulelligo . tria signif.co a se inse-
«7. uisc, Salis de bis dispuiatum. Sed adversiis parahilia? Nam me esse.
el et posse huelligere n.e
50s,qui non aliud esse corpus, ei aliud
corpoiis esse, et inlelligere me csse demonstro. Num vidcs
ssenliam pulani, ia Janium scductf, ul
ipsam sub- «no vtrbo»"cl u.eam ov^i«v meamque viriuiem, et ,

Hauiiam corpoream esse, vlsibilemque

ajqiie tracla- aciionem sig!:iljcari? Non enim intelligerem, si non
Jilfeinnon dubiient, quacdam breviter diccnda essem; neque iiitcl!:gerem, si viruiie inlelligeiiiiaG
esse
irbiiror. Nara multi ac paene
omnes lali errore fali- carerem nec i!Ia «^ vii Uis iii me silei, sed m openv
:

faniur, naiuralesrerum dilferenliasigiioranles.MAG. lioneiu intclligsndi prvumpit. Disc. Venm. ei veri-

idvtMSus slullitiam pugnare nil
est laborlosius. C simile. Mac. Xum igitur necesseesi. eos,qui dicuni,
^ulla enlm auclorilaie vlncj
faieiur, nulia ratione corp.i.s roaierlale ovatav esse, aul corpus suum ex
uadeliir. Sed quoniam non est aequalis hominum forma matcrieque coiiipositum nou esse faleri, sed
^liiiia, nec eadem erroris caligine menles eorum ovci«v iicorriipiibilem esbc, a.it corp.;s suum cor-
tbscurantur, paucis :irgumenlaiionlbus
adversus eos rupiibile ei materiale '^
essc, ac per iioc owav nou
ilenJiim video. Dtsc. Uiendum
sane. Si enim eis esse, vetiiate '* coacios*' con(;ei!ere? Disc. Nooessii
Toderit, liicrum erii; sin ^ vero, sane. Sed mlbi vidciis dicera ", nou
nosmetipsos de omne corpuj
alibtisnaiurarum discretionibus dispulaliouis siudio ovatocv esse universaliter *' , sed omne ccrprs
eriioics elRciemus. Mag. Has itaque n;a!eiia formaque compiicliun soimumodo negarc
paucas de
luribus dialeciicas collectiones
inlenius consitlera. Mag. liiteHius iiafjtsc baec iiiiiiere. NVc " me aeaii-
mne corpus, qi.ol maieria formaque componiiur, mes, non de specie quadara coiporuin, sed muversa-
uoniam solvi poiest, rorruptibile est. Mortide au Hur de omui corpore dixisse, quamvis specialiier ii
m corpus maieria formaque coiopouiiur. Corru- corpore composiio ex forma maieiiaqr.e dixeri.-n,
llbile esi igliur*. Iiem. omnis
ouo-ta simplex est, pro praeseniis quaestionis utditaie , aiiversiis eos,
ullamqtie ex matcria formaque compnsLlionem re- qui moriala S!ia corpora iraiisiioi aqiie non aliu.l
ipit, quoniam unum inseparabile esi. Nulla igiuir • ^ esso, nisi suam a-^lx-^, .suamijiie cCffiav niliil ali;ia
IffiBCoipiismoriale ralionabiliier coiicedilur esie. es.-;e, nlai corpus ujiiioriale suui:i uiV«:rs;j,qiie spa-
lOcauleiiidictum esi.qui.T omnis oO<rtK qMiiiquaio "<
cifbus** coiuposiiiim, foruia videUcei u:cue maieri^
,

Uiiliigatur e.x es^enlia cl esseniiali variisque accideuUbua, dicunl ".'•

com-
difftM-e.-.tia
oslla essc— bac enlm co-nposiiioaohulia lucorporea 49. Ul auiemphme cognoi'.as, uuiversaIiieroy(r'cry
>5emifl poiesi careie, sijiiidem ot ipsa (Hvliui
ouvix, nuJl':m coipus esso , hatic argumor.iaiioals accipe
uae aon sohua siinp!ex,,5cd piasquam sii^^plox cre- Accipiam
sjwcie.i). Di!>c. ; se;i piius qi:a;i(lam fariuu-

WmxE LECTIO.\i:S.

Sic CD; \ {lenerHtionem, K yi^nfrniioues.

*
Sic COK; ccrpom om. A. ^ ^ic ACE; D sapisniium,
"•

k si uoi'.. 5-f'
A ?rifo. VS^r.ACDF; anytT/utice, ul vioelur; f. oOcia?? ' «is? o ;;. AD. ^ i\i at
•*mtamw.\.K. «* LimiUia. »' s-ic .\LL:b a'ispiKiini. ** CDE veilfo
uno. P o^v Cl)?.: A vni^
no, ''
A uHa. i' maieiiais oin l). " i> i->rUai?n\ CDE curtcii. ** {licerc om. C •* Sic COC; "''

\. iiJiiver::iiHit ase "Cnr. ' i-^cir-ifji ai\y. C - r^icunl otn. CM.

 m JOANMS SCOTI 4^2.

Jam p»;iotiictac argunieriiaiionis lleri ««ccssarinmi G et sp^^cies divitliiur;. corpus vero veluli totum fjHoiI-
\idco. Majn piacdicia railocjiiatio |iIhs argunieiilum dani iit parles separatur. liem " corpus ii» pariibiis
ccoiiirano viJelur esse, qiiain ilialecitci syllogisrni $iiis totum iion esi. In capiic eiiini, scii nuinibus,
i?n:igo. MiiG. Fial igiliir inaxiiii:i proposilio sic : pedibusve, lolam corpus non coinprelieniiiiur. Ei est
iilruni ouffia C'>ipu5 comipii ife esl? Oiimis cio-ia iu- iicijus in oninibus suis parlibus siniul ; niiiius veru
coriupiiliifis '
esl. Oiruie incorrupiibile corjius oja- in singiilis non siinul. E contrario aiilem o-jo-tic tola
teriale iion cst. Oumis igiiiir oOo-^^ corpus iKaleiialc i» singulis «uis rorniis speciebusque esi; nec inajor
noti esi. Et renexiin : Oaiiie igilur corpus male- iii omiiibus stmul coliectis, rtec niinor in singuiis a
1 iale oOffta noii esl. Ilem ; Ouine corpus ', quod ex se iiivicein divisis. Noii enim ampHor e»l in genera-
fornia atiiue niaieria compoiiilur, simplex iiou esl. lissiuio geiicre, qiiaui in specialissima spccie; nec
Omnis aiiiem avaia. simplex esl. Niiihim igitur corpiis niiiior in specialissima specie, quam iii generatissiino
forma niatcriaque composriuui oOo-t« esi. Itera : Om- gcncre. Et ui exemplis utamur : oiicria non est major
niuiu homiiiuin unu cadcmqiie oucucest. Oninescniin in omnibus bomiiiii)ti6, quam in uno iioinine , nec
uiiam pariicipant esseniiam, ac per boc, quia oiuni- minor in «no Lomine, quam in omnibus boniinibus.
hus comniuiiis est, nullius propiie est. Corpus aulcm Non csl major in genere, in quo omnes species ani*
commune oninium lioiMiiium iion esl. Naiu unusquis- " maliiim unum sunt, qnam iii homiiie solo , vel bove,
qiie suuiii propiium posstJet corpiis, non el owaia». vel equo. Nec rninor in bis singulis spcciebiis, quam
Igiiur cdmiiiuiiis esi, et corpus comraune non ' esl. siunil in omnibus. Item corpiis in partes poiest secari,
Esl aiiieia ovacu * conimuiiis. Nou esl igitur ' cor- ut tolum SHum pereat. Verbi graiia , dum solvitur in
pas. C:idem ratio in ceteris animalibus inanimaiibus- ipsa elemenla, ex quibus coeuntibus siiperaddita
qiie * peigpicue splendet. Uisc. Ilaec forinula idonea furma conficiiur, loluni perii. Ubi cuiin partes simul
csi. Uedi, piecor, ad proiiiissam ^ aigiHuemi «ni- non sunt, neque propria forina coulineniur, loium
versalein speciem, qua conciuditur, nuihim corpus .simul esse non poiest in ali(|ua re actu ei opere ;
«lciuv osse. Mac. Oiiiiiequod longiludmc.Jaliiudiiie, quainvis siiniil videanlur esse naiuras rerum conside-
aliiludme comprebendilur, quoniam divcrsis spaiiis rantis cogit^lione. Sed aliiid cst, simulesse raiioua-
coiicladiinr, cerpus est. Quo! aulem Rullum praedi- Lili naturae coiisideralione '", quac oumia siinul
ciovum spaiioruiu recipit, quoniain uniiin esl atqiie semper iiilellcclu colligit, et iiiseparabiliter cois;pro
simplex, nulliimque moium natiiraesuae per spaiia bendil universitaiem "; abiid, quod operatioue
polcsl re.tiprro, iiocessario incorpoiale esi. oitsiu agenlis, aiilpassione palienlis, visibiliter in separa
auteni ncc longitudinc, ncc lalitudii-.e, nec aUriiidine - lioiie seu coHecUone sensibilium parliiim peragitur.
proieiidiiur, ei qtioniam ip suaenaiuraesimpliciiale Ralio siquidem omniuin nunieroium '*>
in unitaia
jndividcia pcrmanet, incorporalis est, NuHa itaqut inconcussa cst, nec augieri potest, nec minui. Corpo-
ovffi*, quouiatii caiet spatio, corporalis csl; sicut rales vero numeri sca pliantasiici et augeri in iiifi-

iiulliiin corpus, quouiam spatiis cxienditur, oWia est. nitum possunl, cl minui, ita nt peiiitus non sint. At
Di«c. Hoc ctiam * ccrta dialeciica formula iinagiiiari vero oua-ta, quamvis sola ratione in genera sua spe-
voio. Mac. Fiatitaqiie formula syllogisrai coiidiiion.v ciesqiie ei numeros *' dividalur, sua tamen naluraB
lis. Iia ni:»xui»a propositio * : utruin ovaia corpus virtule individua permanet, ac iiullo actii sou opera-
«•tst?Si avffia eoipus est,, longitudinis, latiludinis "^ tione visibiii segrogatur. Toia cnim simul et semper
fillitudinisqiie .«palia recipii. O^ffiaautem longiludi- incommulabi-
in siiis siibdivisiouibus aeiernaliier ei
nem, latilU(]inem,aItitudincmqiic"non rccipit. Cor- litcr subsistit, oiiuiesque subdivisiones sui simulae
p!is igitiir non cst. Si auiein iv^uriijiarot, boc esi. scniper in seipsa unum iiiseparabile suhC. Atque
coficeplioiiis coiiiimiiiis animi syllogisuium, qui om- ideo,eSsi corpus,quodnibiI aliud esi"quani oyffiof**
iv.umconclusionuiupiiticipatumobfinel, qaia ex bis, qiiantilas,et ut verius dicam, iion quantitas, sed
quae s!!!iul esse uon possuni, assnniilur, audire de- quantum, aciu el operalione, \ ^l ctTlae siiae fragiit-
fei^lcr:!?, accipe l.ujusuiodiformulani Non "elouyicc passionc, in diversas sc; regetiir partes, ipsa
j) tatis
:

esi, cl iiiC(M-poia!is non est. Esl antcrn oj(7««. Iiicor- per se, id esl oJ(r:«, ciijusest qii.intuiu corpiis, iin-
poialis igiiui-. Non cnim simiii esse poiesi, ut cl ov- nioriaiis inseparubiiisque sua piopria naiuraliqtte
ci.i si:, et incorBorea non siK Ikmii : Non '*
el oi- viriuie perdural.
o-i/ p.«i '\ et corpiis est. list auieui cvai«, Non esl oO. IJco auiem addidi, reciiiis corpus qiKiiiluoi
igiliif coiiiiis. Iteni iNon »» cl avaicc csl, ct incorpoia-
:
vocari q;:am quaniitas, qiioniaiii iita accideuiu
'•'•
•is ost. Est aiiteoi ovtria. Incorporalis igiliir. Ma.vi- quac ri^itiiralia dicunlur, duni in seipsis nalnral
in.im ii.iqtie a'giini(*nlmn est, ex qno digiioscilur, perspiciiiHtur, iiieurporalia snul ei hivisil.iiia,
aliiid csse corpus, aliiid ovaiixv. Nainouffi« iii geiiera circu ipsani ovaiocv, seu in ipsa so!a ^^ ratioiiis c(i

VAIUAE LECTiONES.
' l) f/if or- jf^-ij<»i/.'. » D corpm omr.e. ^*
comniune non oni. CDE. * olcia om.CDE » A ergo. •!
trih^suamiiwlibnsque oii>. A. Sic CDE; A y.rueiuiisnm. « A in. ' Sic CDE A proposilio exl. ** A
; «r 1
iiKidiiiis. " M)
i!!-fli!'.:iimn. " Sic CDE A mi/ji. " A «uw. rsi om. D. '* A ;:«tji. «^SicCOK}
;
''*

nor icrporr.ds. " SicCl;E: K lifiuqu.'. »* .\ considcrntione riuhmif-. " Sic CDK; .\ in univn<;ilal«^
^' V numerorutr. ow^^uini, ' Sk .KD IZ v.umeroique. *^ h eai aliud. "' h vuae. »* S.t CDL, A fo/».1
,
4J5 DE DlVJSiONE NllTURAE. - UBEli PRlMtS. tn
luiiu consideraiJlur, el vehiii quacdam causae suo- A corpus, aliuil vltaiav. quoniain coipu» aliquaudo ch-

runi efrecluiim suni, ui e&l ipsa quanlitas ei qualilas rci ovffis, aliquando adbacrel ousiae, ui verum sif,

caus.1 quantl el qiialis, cderaqne accideniiiim genc- sine qtia vcrmn lleri iion polest, sed quadani imagi-

ra, de quilius satis, u( arbilror, diximus, qnoaiain natione figuratum ; oWck vero nullo niodo corporis

invisibilcs sunl, siios visibiles cffeclus gigiiiint. Cor- indigel, ul sil ,

qiioniam per se ipsam subsislit.
piis igiliir non esl oxiaiu; qiianlilas, sed qiiantiiin Salis de liis diciiiin csse reor. D. Salis ptane : sed re-

sti-ut color viiiibilis, qui circa corpiis sentilur, nou 8ial,siculividoo, ul de ips:» inaleiia formaque.quibus
esl oOffca; qunlilas, sed qtiale in quanlo conslitutiun maleriaiia componi asscris,puuca edisseras. Noii enim
celeruquc id gfiiiis. Placiiil etiam ^ senieniinin san- praeiereundum esl, ul aibiiror; siqiiidem non mihi
•*
cii patris AngMsiiui ex libro, qitcm decalegoriis Ari« satis elucel. ulrum eadem fornia csl el qiiae gcneri
siolelis scrij^sil, no>iris disceplaliunculis insererc. subiliiur, el quae materiaf, ul corpus sii, copulalur.
51. Descviiiltt igilur, iiiquil, oOvtoe, quouiam defi* 52. M. Fonnariim aliae in oycria, aliae in quali*

mri ttoii potitit propler eas causas , qitai snperius lale inlelligunlur; scd quae in o'J<ria sunl, sul)sian-

menwravi, acci.ieniium defimtionem thecessarius ordo liales species generis sunl. Nam de ipsis genus
poscebal, Qiiprum primum est quantum. Xec sine praedicaiar, quia in ipsis subsisiii. Genus namque.
ctiusu. Nam cumntiqiiid videiimus, id necesse est, B ulsaepediximus, lotuin in singnlis suis'*foimis esi.
qminium aii, aeiliiv.are. Quanlum vero sit, inveniri quemadmodun) ei singulae fonnae uniim in .suo ge-
**
non poleii, uisi fuerii adliibila mensura collectum. nere sunt. El baec omnia, id esl, genera ei formae
Si eigo omissa latiladiiie solam quis lonyitudinem vo- ex uno fonie onsiae manant, inque eam naiuralf
tueii: emeliri *, lougitudo sine latiludine measurae ambilu redcunt. Forinae vero, quae quabiati ailri-
suhj.ciu ypxy.yndiciiur ; non qtiod sii loiujittidoaliqKa, buunlnr, in naluralibus corporibus propiie formae.
quae cureut laiiiudine, sed quod solam quis meiiens in geomelricis aulcin figurae vocanliir. Omne enim
longi.vdlnem 'i^Kpi'j.rt
* metiri dicitur. ivmensa vero geomeirioum corpus spatiis solummodo alque figiira.

r«rH loiuiitudme latitudo dicitur irtifa-jno. '\ Sin nulia vero siibslaiilia conlinelur. Oiniie siquidem
nuteiH et aliitudo (uerit mensurac sociutu , corpus pbaniasiicum corpiis '* «niversalibiis iribus spaiiis

cuHcia perfifiuni. Quod tamen non ita ttccipimus *, perlicilur, lungiiudine videlicel, latiiudine, alliludi-

juemadmoduin solemus accipere nuturale, ne ad o-jortav neqne. Noii autem universaiiier omnia corporu geo-
'everii videamur. Hoe ideo dicluin esl, nl lias si.igii- melrica una figiira circiinjscribunlnr. Eorum nam-
Us regulas in geomelricis corporibiis sciamus esse que aiia ex triangiila Siirgimt figiira, alia ex telra-
:ons iiui.as, in qiiibiis haec Iria separalim discreia gona, alia ex penlugoiia, celcrisqnc in infinitum

•ssepossunt. In nuuiralibus auiem inseparabiliier * C polygonis, aiia ex ciiciilari crcsciinl superficie. Ai-
Miiuercni, in qnibus solo inlellcclu qiiantitas ab que ideo, in quanium iiiimeriis linenrvjin ex lernaiiu
ivffiat separalijr. Jiam cum videtiir quis fte qnanti- incboans.progrcdiiur, in laulum ei figurarom ei su-
ale .!ispiilare, laiiqiiam de auslu quid diceret, pula- perficieruiii niuliiplex ordo varialyr. Niimerus iiaquo

ircoiilunilcre. Videsne quid siimmae aiicloiitaiis spatiorum el iinearum in g»;omeiricis corporibus

iiMgsler cdicai? Cum videlur, iuquil, quis ^ de cfuanlilali deinilalur. Lalerum vero angulorumque

|nai)iiiaie, boc esl, de spatiis, qnibiis corpiis confi- ordo alque posiiio, superficierumque babiiudines,
iiur, dispittarc, ab his, qui nihil iiiiud essc ovcriav ^ qualitalis proprium esi, ei dicilur lorma geumeirica,
csiiiiiant iiisi corpus qnoil vidcnt, de ipsa oJctK seu proprie flgura '*. Dum veio in naiuralibus cor-
» poribus iitimerus membrorum, alque dislinelio, sive
\!t;itur qiiid dicere. Si igitur geometrica coipora,
!iue sula "> aiiimi conluitM contemplamur ^*, solis- naturalibus discieiiouibus segregeuiur, sive natura
le memoriae imaginaiioiiibus fingere procuramus, liier silii iuvicem conjuncta sini, peispiciiur, quan-
liialis proprium Cbse nemo denegai
" ordinem vero
I uliqiia oucrt» subsistunt, profecto naturaiia sunl, ,

uiiuqiie inier geoinetrica el naturalia corpora diffe- aique [losilionem naluralium parlium seu membro-
Miiia est. Nunc vcro, quouiam geomelrica cojpora rum ad qualiiaiem iHjferrri, formamque proprie vo-
lo animo consideramus , in imllaqiie owia sub- '^ turi.Diciimisenim '» furmam bominis sursum versns
siunt, aiqne idoo phantastica jiire vocaniur, natn- ereclam, celerorum vero animaiium deorsiim versus
iHa vero corpora propiere» naturaiia gunt, quoniam pronam. Unde deformcs dicunlur, qni coitgrua

I Rainralibus suis ouniis, iiiestessenliis, subsistunt, meinbroruin harmonia careut, seu coloris pulchrilu-
' sine quibus esse iiou possunl, ideoqiie vera sunt; dine privantur. qiiae cx qiialilaie ignea. quae esi
ioquin non in rebus naluralibiis, sed solu raiione calor " , c«i poribus iimascilur. Nam color diciiur

)gilareniur : profccto dalur iuielliji., aliud esse quasi calor niulationo uiiius iiUorae. Ei forma voca-

VAR1AE LECTiONES.

A eni/n. * Sic ADE, C metivi. * Sic CDE A gratnme.

;
* CDE £^i;r«v;« A
, epivhania.
D acapiemus. * seperahditer .
"^
Sic ACE , D cum virietur quis ,
inquit, ' SiC CDE : A ovaiocv
se CDE: A quidem. * Sic CDE ; A solo. . " D coniemplantur.
Sic
" Sic AE; CD generis. " suis
|n. 0. •* unum ~~ (ormue om. E; A forma. " D corpus phanlatt cum. '* Sic AD' C pgurae, E figuret.
Slc COE; A deneget. '* enim om. D: » Sic A ; CDE coLor.
4SS JOANNIS SCOTJ m
tur a foriuo, hoc est c;)lido , conversa mum syllaba A qwaitcor eleineiUorum coiiuni tnaleriamgijDere, !t\U
In rna. Anliqui sifjiuJcm fornium dicebaal caliJuai «. qtianJo quaulitaii.s alque qualitaiis ousiat conTenUira
llude et forcipes fornuim capieaies appeUanlur. In causam nialcriae esse. Nec niirum, quoniam il!os
normes quoqiie eos, qui naturalem membrorum latet, non aliumle mundi hujus elemenia, nisi prae-

rcgnlam cxcedunt, quasi sine norma, id est regula, diclorumou5/a«acciileniiumcoacursucornpuni.Ignem

soicmus Domiiiare. Ncnne viiies, Iioc non io numcro, siquidem caliditas^ariditaii, aeracaliditashumiditatiy
nec ntagnitudine membrorum, sed in posilione aqiiamhtimiditasfrigidiiati, lerramfrigiditasaridilaii
pariium corpoiis, luce^jiie coloris consistere? An tibi copuJata CQnliciunt. Ct quoniam praediclae qualita-
i»liler videiur? Disc. Nun ut opinor. Sed quid ad les sibimei coeuntcs pcr se apparcre non pos-
piopcsltam qur.csiionem i.dis atlineat * differenlia, suni, quaniiias «ubminisirat eis quantum , in quo
nosse specio. Mac. Num praediciis rationibus iiiter scnsibiliter eluceant. Quantilas siqtiidem vcluti sc-
nos est coneessum, aliud esse corpu<>, ahud evo-tav? cundum suiijectum est post ouotoy, ideoqne ' in cr-
Oi,sc. Salis, pl irinuunque '. ditiecaiegoviaruni prima post eam poniiur, quoniaut
53. MAa. Si ' itaque naturali discrelioiJC qu.intiias sine quaniitate qualitas nescil manifesia fieri. Si
corpoiis nb inlelleLtu onsiae separatur, quamYJs si- iiaqiie elenienta quaniilale quaiiiateque fiunt, et
birr.ei .idhapjeaiit, m ui o-jgia. snbjijciuin quan- B corpora ex elemeniis , exqnauiiiate igiiuf ci qiiali-
liuuis bH ci qiianti, ipsa vero quaiiiilas seu quan- laie '* corpora sunt. Mac. Quoniam igiiur video, le
iliin at,ci<!eiiiia siiU ouiiae : nonne luce ciarius inicuiionis nostrae rinem acuie perspexissc, dic, oro,
tsi, aliam essfl fonnam, quae in ipsa QJtxia, non ul uuiu tibi haec diWsiu formarum in diias species
eccidons, sed ul idipsum "^
ei, prospicilur, aliai», diversi gfiieris, outiae vi;lclicet atquequaliiaiis, raia
quac ex qualitale quantii;Ui adjuncia corpiis efii- esse viiietur, necne? Disc. Raiaquidem, veriqtie
cit peifeoium? Disc. Jam video, qiio lendis. Wac. simiiis, iicet non sinc animi niei scrupulo hanc ra-
PiU.asne , u.e velle rorniam esseniiulem maieriae lionabilem esse " Concesseriin. Eienim " faciliu»
jidjiinciam rjalurale eorpus efficei-e? Disc. Ne jJ qui- mihi suaderes, formam subsiautialem niateriae ad-
rfem; immo veronolle
te video. Mag. Die, quaeso, jeciam naturaie carpus constiiuere, quam qualiiati-
qiiomot'0? Disc. E.t praedicla formarum differenlia, vam. Caiisam siquidem constiiuiiools corporis ovcruzv
ousiadum scilicel qualitativarumqne, vjdcris milii esse, oon quaiiiaiem, probabilitis crediJerim. Prau-
non aliad suadere, nisi cam formam, quae specics diclis namque railonibus collecium opinor, qualita-
qualiiaiis esl, maleriae superadditam corpus, cui teu) i)on solum nialcriae, verum ciiam " furmae
owffiK subsisiit, perficere. Haec eienim iria ia om- causam esse; excepto, quod maieriam miiia qiianii-
uibus naiuralibtis iiispiritmiiir corporibiis : ayaici, ^ laii eiBciat, .formam vero per sesola iMaleriae su
quantitas, qualiias. Sed ouffia solo semper intellecta perfundat, Non quod nescicrim, unaracausammulto*
Ciirniiur; in nullo enim visibiliier apparei. Quanlitas ex se effccitis producerc, cum vidcam, cx uno igoe
vero etqualitas ita invisibiiile.- sunt in ovirta. ul in caloreui simul el luccm erumpere, ipsamquc lucem
quaiiium el quale visibiliter cnimpant, dum corpus causam splendoris et umbrarum esse. Quid dicam?
sciifiibilo inier se coujunctae co.Tiponuni. Si euim Quanta diversa corporaunae-adcmque fiunliuateria?
geo/ueiricum corpus, cui nulla subcst oviytK, sola Ui^a forma iu qtiot muhiplicatur numeros? et ceiera
quaniiiatc spaliorum , Ijnearamque, qualUaii:»que ipsam formam mate-
hujusinodi. .iiiiue ideo ou«-iecv
fonua, quae figuia dicitur, rationabiliter constare riae ficri putarim '\ non auiem ejiis accideiiiia.
probaiur quid impedimeuli csi, ul naturale *
:
cor- MaG. Miror valde, cur tam ciio, quae paulo ar.te
pu5, cui viitus oiisiae ad permanendum subsiai, inier nos ad purnm deducta sunt, tua bbuntur ir.c-
quanium nianere valei, ea forma, quae ex quali- luuria. Coiisidera ilaque diiigentius, atque eadeni
uie est, adjecm quaniiiaii, qunfeex luaicria assuiui- sum '*; repeie.
breviter repetamus. Disc. Praesio
lur, perfici non « dicanius? Non enim aliudtesuadere Uxc. Num iiiconcussc inter nos conTencrat, ovaia»
aesiimo, quam ut tcgnoscamus, quattuor inundi j. iiicorpweam esse? IHsc. Conveneiai. Mag. Atqul
Jiujus elemeniorum in se inviccm concursu eontem- nondum oblivioni le de<lisse aei.iimarim, quantiiatei
perantiaque maieriam corporum ficri cui aiijocta quanlmn in scipsis cogitanlur, iii-
, qualiiatesque,
qualicunque cx qualitate forma perfectum corpus corporeas esse, ei nonin aliosubjecto ni>i in iwoia,
efncitur. Non
enlni mihiobslai^ quod muliis. Yi- cui accidunl, subsisiere, ei insoparabiUier in ea
drmurnamquceisconira nosrnci .igere, conlrariaqufc raanere. Disc. Hoc quoque firmiicr obiineo. MaC
ei nobis adversanlia firmar*, dicenles, aliquando Num iiaque probabiliter lUccndum esi, oinne, quod

\ARI.\E LECTIONES.
* CDc. \ obnueul. » D ;i/uri);i;(r;;.
Sic * .AD Sicu'.. * Sic CE A cd ipsum ; id om. D.
:
' Sic CE D iialn.^ ;

Sic COfc: jion on.. A. * ric Ai"> ; CE cnhdii.vis. • D ideo. ' D ex (/Kn«-
r«. •* ' Sic ACli.
,
; D i/tsr.-/ H.:7;i.
Ijiate €l qniHiate igiiur. '»
esst oiii. D. " D Ei i enim om. ). " A ei »^ Sic CDE ; A pB<<.'fVi».
'» ^um om. D.

NOTA!':.

» Jo.iniitsSL-olur, .ectcobser^-st. Cr. Fe-sUiSY. /.•jrTJMci /urii-itK-o/fs; V<in-o apud No:i. i:. 15 n Z-2.

i
49t Dli DIVISIO.NE NATLIUE. — LIBER PRIMUS. m
quuiuiialc ^t i|iiulilutc coiiru-iliir, hoc csl quanUim \ tiilia,quibiisuliir.ur; ui ^iuA qtialliiorriiiinOi Iiiiiuf '"

et quate, iioii uiiiiiiiJe ctiiisiiiiiiionis siiae cattsoiu (.icmeiUa, curpoiaquc nx eis con posiia. Noti eiiim
accipere, iiisi ab ipsu ouc-ia, ciii iialur»liicr ipsa iiiorttlia iioslra corpora siue bis pu.^siiiu pcrmancre.
quantilas ct riiialilas veliui prinut acciileiuia masi- Terra siquidetn pascunlur, liumorc polaiiiur, aere
ihaque |>r<»ba!iUir uccidcre, el Mm^ qua iion pussunl' in;»pirsnlur, igiie calencaiilur. D.iubus cre^^ciiiil " et
csse? Quicquiil eiiiiii ex bis, qitae iii Ibiae suul, nulriuiuur, terra ei aqiia : duubns ut vivaiil ad(iii<'
progt-eiliiur, cur tiuu a;l ipsuni roiiiem rc^eralur, tiun nistraulur, aere ei igne : iluo paiiiinlur iu rorpus
liabeu; pr.^^eseniin cum ips:i oOcrtn, iii (|naiituui oCaia irauseunlia, lerra et aq-ia ; duo operauiur uQici.uiin
csl, inillu Mioilo visibiiiter traclabiliicrque ac spa- corporis coiiQuiiiia , aer et ignis. Ig:iea Ki(|iii(iein

liose valc.-\l appnrcre. Coitcursus vero acci«IeniHjm, virius, cujus sedes in corde esi, cibi polusque sub-
quae ci iiismu *, vel circa eam iiitelligiuiiur, sen- lilem per uccullos poros in diversa.> cdvpuris parles
£ibile qiiuildatii spatiosunique per gcneralioueui po- vaporem dislribuit, faeciileuluit) iu socessuui discer«
(est create. Quaiuila* siquidcm et qnalilas quanliiin nit. SeJ ipsc ignis, uisi aerio spiiiiii insufHelur, ci-

etq-.iale iuter se conjdflgunl. Qnae duo sibi inviccm boqiie acpoiu '* veluti quibusilam romeiilisiiuitiatur,
coiijimctn, motlo quodaiu rciuporeque gencratioiietn cilo exiiiigiiitur, ac siue mora ioluiu corpotis aedi-
accipicr.iia, corpus iutegrum ostenduni. Ceiera euim p ficium suliiium coIlapsum(|ue rigescit, frigore vim ca-
accideulia his superaddita esse videnlur. ilaec e:iiii\ lorissupcratite. Sed de his aiiiis disserendi lociis est.
qiialluur iii corporibus noslris ceietorumque ani- 55. Oisc. liaec probabililer accipiu ''. Sed mecuin
malium inaninialiuiuque prineipaliier iuquirimus Iraclare non desino, qualiier haec sibitiiel possiiul
(|u.itilum sit, qiiibus purtibiis coiisiet, fiiiiii <s]Kiliis couvciiirct quoiuo io incoipuraies res per se alijtie

lougitudiius proiendiiur *, ialituilinisquc, j^llil tJi- invisibilcs siio concursu iuier sc iiivicem visibilia

nisque, (|uale sii, reciaeiie fonuae alque hutiiasi.ic„ corpota eniciunt, iia ul niiiil aliud sit maieria, nul'
pronaeve atqiie besiialis, qtio leupore geuiium , lamqtie aliam c^usaui coiisiiiiiiiuuis habcat, iiisi eo>
Quove modo dellniiur S liaque iu se lucaiur, iie iu- rum, qiiae soto sapictitiae coiiiuiiu coiisideraniur,

ftTiitam sit, sed uuum aliquid iii suo geiiere lermi- iiiler se ipsa, iu^eip.sis, el non iii aliqtio coiiieiiipera-

catuin. ilaec, ui diximtiSy tu curporibus uo.>ins pri> lum coniuiluni \^; pracsertirn magniUco Bocihio,
naordiaiiier iitspiciuulur. Exira vero liaec aliiori S!in:mo ulriusqiic iingiiae philosopUo, iu iibris suis
«onsideiationeovaiav.quae eslforuiaru.it substauiia- de Arilbineiica talia aasereiue : Sapietula eai rerum
IKuu origo, coiUemplauiur. Dicimus eni'.K, boc curpuj qune stint, suique mmutabUcm sv.bslti)i!iam soiHutI'
ve! ho6, ciijns ousiadis, id est, substatilialis rurmac lur, comprehensio verHulis. Esse uuietn illa dicimus.
esi? Uirum iiumar.iie, aii equiuae, alicu]iij>ve Imi- C quaeneciHieniionecresfunt,nec reiractione^^ ntiuuun-
l:oiiat)iii$ niiiouilis inlra oucnav coitipreiieiisi ? iiis rar, nec variatieuibui permuianlur, sed in piopria
€nim iiumitiiljus iiou aiiiaiaiium corpjra, sed sub- semper vi suae se ** naiurae siihsidiis nixa cf,slodiunl.
.slautiules eoruiu furiiiaeappeiiiiiiiur. flacc autem sunt qualitales, quQntiuites, fonnac, mw
' hi. Tria siqui.]etn discreie debemus coguoscerc, giiludines^ pnniiales^aeqvaiiiaes, liabilH(lines, aclur,,
sivc de iioi)isiueiipsis cogiiaiites ', sive d« aliis aiii- disposiliones, loca, lcmporn ", et qnicquid cdu.-irJurn
inalibiis: Qtiid sumus^QtiiJ iiosirur.i esl 1 Q ;iJ ciroa quodam modo corporibus iiivfiiitur ; qi-ae ipsn qaidcin
nos? Nos s.rluis subsiaiiiia iiostra, quac vilalis nalura incorporca suni, et imniniitjt.is subsian:i'ie
atqiie iniciligiitilis est, snpra corpusomiiesqiic ejus ratioue vigeiUia, parlicipatione vero corporis pcmu-
fiensus visibiiemquc ibrmatii. rsosiruni esi, uon au- tauiur, et laclu variabilis rei in veriililem inconuan-
leiu t:os, (xu-piis, quod aobis adluicrei, quanio, et tiam transeunt. Itaec igilur, qaottiam, ut diduin est,

quali, cctcrlsque ' nccideuiibus Ciiinposiiiim, atqiic nutura immulabilem tubs<aniiam viiiique soriila siiu/,

«onsiirilrt, rnutiibile, solubile, corrupi^bi.e; uiiiilque vere proprieque esse dicuntur.

ahud essc veri.ssiinum esl dieere, qiiaiu seiisuiiui liii. N;im ex hac setiieiitia aperte '*c|aiar iiiiel'
u»,.
tBSlrumenia vci seiii!S, qiue a G:accis vi.cauii.r'' aiiud esse uialeriam cerpiisque c.\ ea fuctiuu, aiitiJ

(tMdx^atx, id est * «'V^jiffgwv x/joia, scusuuui eusio- ^ quantiiaiein et qualitalem, ceieraque. quae sola cou-
diae'. Dum enim anima incorpoiea sil,stiitsquc opc- templaiilur sapieniia, immuiabiliMiqiie Nalurac stiso'

niiioncs per seipsam siiie sensiims aperirc non virtuteni senipercuslodiuiU?.Maieria vero corpusiittc,
pObS l. seiisusqne ipsi iion iiisi iii sedilius quibiist-ai» quibus 3<:ciduut, variabili {lernii.talioue diversa iii-

ciisiodiri val-ant, naliirac conJilor corpus ad usus coiistantiaque sunt. Qiiideiiim? .Nuinqtiid verisin/ijft
aiiiiuae coudiifit, in qtiq iua qiiasiiiiiaeduiu vebicuia, videtur, si ex quaniiiaie et qnaliiaie ccierisque iiaiu-
iJesl, sensus (usloilircl. Cina iios suiil oniuia sciisi- ralib.is accidentibus &ibi inviceiu copuh.lis maictia

V.\[^!.\E LECTIONKS
A po.'i t!. Sic -ACE; D ^iitM in ri.i .wnt * Sie COK, \rrof^iidmui. * Sic C^E; .\ «V-
r.tclur. » ci.iiiutwes oui. f). * Sic AOK; «. ceieris [qne i' A voruiur.
iii " Sif CiiK; .V vd-
' Sic ri,'L; \ id e\l si'!is.i:iin cu^.i. odla Sie CiJi; : h fivJKS tnuniH. ^^ crKscirii rt vrri. [). ' .Sir:
ACi:.; I) bt: cotu ciboauc. " .Sii. CDt: »,.„.,.'.,';i.... .,.-..;„;,.
K VrLViiiniiWr ;.-...,.
arc!pii< innT. t\ j^;,.
HCf!L A rrMpiHper.-nu •,

cbnlu.iu '^
Sir- I); C uiintlninine fpunct. : . m. i.ii")^.*, i! «c.o;;o?.'.
?
!.•.•,
•*
Si? .\i;. *f ofr:. I^L. ' .K
coryo^u \ r. parie.
 695 iOANNIS SCOTl 500
subsistercl, nCMwario et ;psa iinmuUbilis esset ? A similiier inforniis "i alimide ejiiin for-
iiifinjla

Him qiiod * de causis inteliigitur, cur non eiiam de marj indigel finiriqiie, dtim per se non forma", scJ
efleclilius ^"
earum intelligatur, ui, qucmadraodum formahilis sit. £l haec sin>iliiudo causae omnium,
quaiititaieset qnnliiates cet^r.ique similia soio animi ex qua, et iu qua, et per quaiu, el .nd quam umni:)
contiiitu aspfciiintur, ita et m.iteria et corpus non' Kuni, et ipsius causae infurmis, dico auiein maie-
V Sfnsilius corpnreis, «ed inielleotui 8Hccunil»anl? Nunc riae, quae ad hoc creaia «sl, ut ea, quae per se
Ycro (ormaiam iiialeriam, qii» * corpiis efficitur —nam sensibu& aitingi non possenl ", quodam mo^lo in ea
tarormiiiomnino inieiligihilis esi—«sensu corporeoper' sensihililer appareant ", e conirario inlei!igilor.
cipimiis; qiiantiiatem vero et qualitaiem solo inlel- Nam sQDima omDinm causa perjj^ceUeiiiiam omnium
lcctu videmiis. Quotnodo igilur quantiias et qualiias formariim fluiumque-iurormis est atque iuriiuta. Nctn
maieriam longe al) eisdisianiem possiini^ couficere?' enim soluminodo iorma omBium esf prinoipalis, se4
Uag. Acute admodum falso nrgumento fidleris, aut pfusquara forma,onioem formam superaos, oinneq:io
alios failere \is. Sed uirum in ip^e de liis diihilas, fonnahile et infonnabile formans. Nam et eoruiri,
an aliorum de Insdabilanlium personasarripis, adliuc quae formari possunt*',forma est,qaonianri enni aut
igiioro. Disc. Ulrumque iii meipso perspicio. Nam et appeluiii, aut ad.eam conYeriuntur. Et eorum, quae
e> aliorutn pcrsonn , qui nun immerilo de talibus B fonnari nequeunt , propler suae excelleiiliam natu^
ai:t hae&iianl, :iut penitus ignorant, haec propouere rae, proximamque ei, videlicet causae, timililudineiu
i-.uravi; ct meipstiin non aiihiic tantae puriUlis in his informitas esi. Siquidem ipsa informitas eorum, qnae
esse video , ul jam nil " amplins de eis inqiuram. informabiiia sunt , non ideo dicitur iiiformitas, ut
MkG. Ulendum igitur est ^, ut opinoi, raiione et au- omni forma careat, sed quia omnem forinam sensi-
cioritate.ut haec ad pnrum digiioscere valeas. His hiiera inlelligibiletnque siiperascendat. Aique idea
euim duohus tota virlus iuvein^idae rerum verita- ipsa omniuni caus? et firmari et uegari selet , uli de
tis coustiiuiiur, Disc. Uten;!:im saue. Haec eitim a ea sic dicaliir, forma est, forma no:> est, iiiforii.iias
j:iul;is tjiiaesiia sunt, paucis ' vero ' reperti. Mac. est, iiifcrmitas non est. Quicquid cnim de ipsa prae-
Dic iiaqtie, quid tibi videliir dc ipsa maleria, e\ tjtia dicalur, el firniari et negari polesi, quia sttperomne,.
furmala corpora liurt, niiin * per se, dum sit infor- quod dicilur et inieliigiiur et non iuieliigitur, est.
luis, seusu au raiione consideralur? !)isc. Raiioiie
" Matcria vero informis Toc;.tur per privaiionein "
profeili»; iuui eniiii audeo diccro sensu. Nam male- omnium forn:arum. Ab ea siqtiidem tiihil foruiaiur,
ri:\ roniia earcns nuilo sciisu rorporeo potcsl atliiigi. ged diversas innHmerabilesque recipii fbrmas. Mag.
y,AQ. Recle respoiidisti. Sed vidc, ne diuiius de liis, Nou loiige dislas a vero. Num igiiur maieria iiifoi-

q-.tae nuiic assumpseris, ilerutn nos riiierroges. Nam *-'

:nis,quoniam solo menlijoculo, raiioue dico, perspl-
i;i talibus uimiiim moramur ", cuui alliora ad consi- ciiiir, necessario eam incorpoream esse seque*
«'eralioiicm siii nos inviient. Utso. De bis, quae ntiiic tur? Disc. Ne hoc quidem negare. ausitn. M*o.
inier uos puix) meniis inluiiu fccrinl dermiti*, non, Igilur iiicorpoica esl. Disc. tst quidem ; meo-
ui .irbiiror, i-lterius sollitiiiim te faciam. De co que judicio conclusum me sse vitieo. Mag. Yisiie,
nutetii quol ('ixisti , aliiora ad considerandtim nos hoc aucloriiate roborari? Oisc. Yalde; et, ut fiat,

inviiuiit, mirari lion t!e$ino. Q:iid enim aitius sit ra- posco.
lioite «on.sideiaridnm post Jleum, ([uaiti " itiformis 57. Mag. ..Miillos de niaieria di«piilasse reperimus
nKitcria, lion ^idt-o, duni qtiaoriliir, qnid sil niattiiia, et mundanae, et diviuae sojdiij^: (leritoruiu; sed
(iiii.i forina ,
qiii.l e\ maieria foimaqite coiificitur, paucorum icaiimonio uii sates*. ^ancius Atigusiimis
nude m:tloria . iiiiit) intcr primordiales caiisas, qiiae iii libris Confessiomiiu informent maleriem ** esse
prindlusaDi^o'' conditae suitl, connunieranda sit, an asscrit mutabi''!iiitem *'*
Terum mutabiliuin , omniiim
e:iam '* inlci i.e({:!eiites causas ,
quae ex primordia- formarum capacem. Cui assciuii Plato in Tiiueo,
libiis na.scii!iltii-; i;utn iu liis, qtiae sensiUus iiicum- siiniliier informem inaieriam esse diceiis formarum
huul ", aii iii his, qiiae iiitellcctui **, computamia : Ciipacitalem. His ambobus siiiiiiiCl cou^seuliciiiiitus
1)
<;i uirum dcfiniri possit, dum adbuc infiuit;! est; au potosi sic dici et defiuiri : Mulabiliias rerum mula-
etiaiu infiiiila dcliniri poiesi ; quod raiioui videlur tilium capax omnium formarvm informi» muieria
re&istere, ciiwi a sauclis Palribtis ad puriim «iedu- esi. Sancius Dioiiysius .Aiwiiagita iu libio *' dc di-
cluin sit , (iito solummoiio esso, quae nullo mcdo vinis Noiiiinibus malcriain dicil essc «rnaius ei /«»r-

possint deliniii , Deum videlicel aliitie maieriam. mae el speciei participaiioncm, quibus sine
'* per se
Dcu$ siqiiidem iufinitus informisqtic , quouiam a infomis est *^ maieria, ei in nullo mteUitji potest. Ac
nullo form;'.tur, dum sit forma omuiuiu. Materia sic secuiidum Dionysium poiesi coliigi. Si UMlcria

VARIAE LECTIONES.
' Pro qmd A »i. < Sic CDE ; A
Sic CDE: A possii.
e/fectu. ^ Sic* Sic DE; A quae, € qmm. ^

?}' o •"' '''."c-'' r'""* * ' CDE; A a patitis. • rcro oin. D.

'"'"'•." -^ * num
•-"*• om. A. Sic
'• t. «'.j;i(i. •• Sic CE; A ».<? i. f. n. mcrfmur. nam. i. l. ». mcremur. "«'. quoniitm. ".Xad,-*.
'•*
A et. ^ Sic ACDE. »* A intcllcct!bt:s. " \ tt iutinii.i. '* Sic CDE; .\ formiUa. =' Sic CI>E:
A pi*tfiin\i ^* .\ urparercn:. •' Sic liDE; A rnruiari e'. formare
possuu). *' I) pratiaricoii^tncm. "A
tnateriani. * Sic A!»; (iE niuinbitm. " A lil/r;.,. " b»c Cli: A sir.e t/uibus: !) 9i//6Ji> pei if sme ift-
»'
formii. en OfTi. \.
 501 »E OIYISIONE NATLRAE. - UllLu PlUJJLS. 502

fcsl orualus ei fonuac el sptciei pariicipaiio, qiiod A Palri» VerlM), oinnis fonna, &ivc sul*slaniiaiis, sivj
ornalus cl fonnjc ei fpcciei pariicipaiione caret, qiiae ex qiuililaie assuniiiur, inaleriaeqiie adjuncia

maieria iion est, sed quaedain iiifonnilas. Sive iia- cocpus general, creaia esi. Al) ijjsa qnoque omr.is
que inforinis inateria inulalMlilas sil formaruin ca- iufoimitas. Nec iniiuni, ex iuformi foinia per exccl-

pax secundum Auguslinum alque Plaloiiein , sive lenliani inforinilalein, quae esl forninruin oiniiii-in

iuforinitas quaedani, specioi, fonnae, oriialusqiio privaiio, coudilam (ieri , quando quide n noii soliiiu

pariicipatione carens sccundum Dionysiuin iioii nionogena , sed eliani * iieierogcna ,

iioc esl ,
iiou
,

negabis, u( arliitror, si quodiim modo inlelligi poiest, soluin qiiae sunl uiiius, seJ cliain * quac sinil di-

non "
nisi solo intellectu percipi. Disc. Jam dudiun versi generis, el noii soluuj qnae per oxccllciitiam,
lioc inconcusse dedi. Mag. Qiiid? Ipsara spcciein, sed eiiam quae per privaiionein dicuulur esse vel
'

iion es»e, ab eodcni fonte oiiiniuin inanant. Quid igi

•
formainqne, ornaluinqiic, quoruni pariicip,')iioiie in-

formitas iila praedicta seii muialtiliias in inateriam lur? Num jam libi clare lucei, r.on sine ' ratione u
veriitur, puiasne aliier nisi ineniis fvontuilu considc- nobis dictum cs^e, ex accidcniiuni concuriiu corpora
rari? Disc. Nullo modo ; nam de fQrma el specie, lieri, aiicloiiialcni saiicli Gregoiii Nyssaei .scqiien-
sinc qiiibus nullus ornatus ficri polest , ouiiuno in- libus », cum videas alios, sive grae;os, sive lali-
corporea essc praediclis ralionibus, salis esl acium. B nos auciores, cx incorporalibns asscreie corpora
M,\G. Niinc itaqueviiles, ex incoiporois , inulabiU fieri? Idooijue praedicii pairis Grejiorii f-enleiUiain
vitlclicct informiiaie formanim liuiJeiu capaci, cx dispuialioiii nosuae placuil inseri. Ait enim in libro

i|is:i«|ue furma quoddani curpoteum, maleriinii «iiio oe Imagine, advcrsns eos, qui dicim»,, maleriain D-'o
corpiijsque, creari. Djsc. Phine video. .\!\g. Conccdis esse coaeteritain, agens Seque exirn ea, quae con-
:

iliquc, tx incorporaliiini coitu coipora possc iicri. ipqnenteT iitvcnla SHni , de mnleria tnsceplio illa fn-
Disc. Coiicedo raiione C(taclus. lm\ qme ex enm snbsistfffe
inlelleclnati el immaieyiali

58. Mac. Aiqui diim hficc ita sint , nccossnrio profert.Oinnemsiqnidem mnlenum exqnihusdum qta-
faleberis, corpora in " .incorporca posi-e rcsolvj, iia Ulalibus consiatere inveniutns; qnibux ti nndntn (nt-
ul corporea ' non sini, sed pcniius soluia. liicorpo- ril, per seipsam nulla ralione compreliendetur. Al fiii

rea vero nalurali suo concursu niirabiliqiie bannonia nnaqnaeque quaiilalis apecies " ralione svbjeclo " sepa-

lla.corpora coniiciunt, ui naturalem siium siaium ralur. lialio anlcm intelleclualis esl quaedam el inior-

iinmoUileiiique vigorcin millo modo riesinani liabere; portitis Iheoria ; utpuUi proposito quopiam ammaH tcu

queinailmoduni , ul i|iiadam .siiniliiudine ulainur, ex ligno in ibeoria, seu aiiquo alio mnlerialium consiilU'

lucc «»i corporc umbra na.scitiir, neque tanieii liix lionem kabenlinm, mntta circa subjeciur'^ ttcundum
neque corpns in uinbram movetur; «mbra vero diim iiuelliqenllam divisiqne inlelligimus, quorum uniuiCH'
solviiUr, iii causas siias, corpiis videlicei atqiie lu- jusque ai id, quod consideralur, incimfnse habetur ra-
Alia siquidem coloris, gravititiis rnlio alia
cera, intelligilur redire, Umbrarnm siquidem causam tio. el ftliii ;

ilerum quunlilatis^ et aiia inleltigeniiae qtiac esi se-

corpus lucemque esse veia raiio edocet, m qiiibiis ,

naluraliter silcnt, dum in nulio loco apparere vaieaol cundum laclutn vroprielalis. MoHilies enim et bitubi-

propier uinlique circa corpora circunifusani luminis tale '", celera eliam eorum., quaedicta tunt,neque sihi

dariiatem. Errairt enim, qui putant, unibram pcrire, inticemi neque corport ^efundum ralionem commii''
dum sensibus nun apparel ^ Noii enim umbra niliil
cenlur. Nam in unoquoqus horum specialis, jitxla

cst, sed aliquiu. Alioqiiin non dicercL Scriplura quam esi imerpreluta, inlelliifilur causa; nuUiquif
: Et
tncnvil Deus lucem diem , et lenebrat tiociem. Deus enrum, qnae circa 'subjeclum iheoriianlur, aiierijuc-
iia;tiqae non nominat, iiisi quod ei ipso est; nc<pi« iitali permiscetur. Si crtfo inleUigibilis cclor^ iiHeUi-

eo loci aliitudo iheome gibiiis eiium sotiditas et qwtnlilat, el cetsra lafium

auferi veritaiom bistoriae.
Ibi siquidem secundum rcriim faclaMim consiilera- specialitalHin. Horum avlem unumquodque si tubla-

tionem nou aliud lcnebras i>«clen>que accipimus, inm fucrii subjeclo, outnisrulio corfioris simul sofve"

nisi uiiibram lerrae solariiim radioiuin circiimfu- n lur. Cotlscqnens quorum abseutiam aoluiionis
erit,

.woiie faetam iastar coni, scmperquc globo liimiifis

corporis tuusum invenimus, horum concurtum mute-
opposilam. Eademque ratio esl in minoribus umbris, rialem miuram creare assumere '*. Ut enim mn est

qualicunque hmune corporibusque projcctis scu ,

curpus, cui rt:s , id esl cv7iix, el fi^ura, et solidilas, (l

finiine geu inliniiae sint , et quallsciiiiquo farmac distantin, cl ijrucilas, celeruquc «pcc.aHtulum uou ad-
sinl. Noa mireris itaque , ei incorpoialibus cansis sunl., horumauiem unumquoiiqiie corvus nonesl, ted
corpora creari, inque casdem iierum resolvi , ipsas aiterum quid praeier c^rpus searsuiii ineenilur : sic

veru causas ab una eadciuquc rerum omniuin crea- conversim, ubicvni^ue, quae dicia sunt, concurrerintt
Irice creatas procedcre. corporalem subsiantiam perficiunt. Al si intelligibilis

59. Ex forma eniiii onmium imigenito videiicei esi specislilatum inlelligcniie, inteHii/ibiiis quoqut: na-
,

VAHIAE LECTIONES.
*
Sic Al); non om. CE. in om. C. * D corpora. * Sic CF. ; appcrcnl. * AD Sic CE; eliavit
•m. A. * Sic CDE; A et. Sic CDE; A ei. « Sic ACE ; D m.n nisi, * Sic A; CDE teqitewcs.
** Sic CDE; .K spcries qualitalit. " Sic CDE; A a subjccto * Sic CE; D ci cubiiali. " Sic CDE: e^
tfwre et M»:imere.
m JOAKNIS SCOtl 504
luia Deui dicutir^, nll iiuonsequeKS, ex incotporHii A Iwiesild, rujibiis lamen,ete\ 'Mufcrii/iibusad Siipc«
tiiilura ktts iiitetlecluuks occasiones ud corpoium ge <-'ora ruiionis i:er carpanlibns, uiilia essc non aii>-

ucratiomm '
iubslitulas esse nb iiitelteclnali quidem i igo Disc. iSnllo mo.ioainbigenJum, e( iiocin mcipso
f:ntura inteUigiliites sutLSliluente virtiites, harum verp ',er picio; pergo '• ad ceicra,
ad se invicem concursu materiaLem naiuram ui genc- Oi. M4G. Dnae caiegoriaeconiemplaiioni restanl, ii|

ralionem adducente. f;<llor : ageiuli viJelicel el palicn<ii. Nam disputanies

6U. Kiim ilaque viiies, inaximurn fortis$ijmjni»jue Cd loco, qHaeJam Je leinpore, quanlum praes^niis
pi-aedicli magisiri argutneiiinia sttniiHMe? Si eiuiii (lispulaiionisncccssilas exi^ehal, discnssiinus. D>9C<
aliiiJ es&ei cori-.iis [traeler jitciJeiiiiiim woias con- Nil ntinc amplius de lempoie deqne loco ale quaeic
cviisuin, subiraciis fisilem in scipsoitcr seipjiiin sub- Snfruiitnl eniin, quae dc iiis dicta sunl. Nam si de
sisieiei. SiqniJeiii oiniie sulijeciiim per se subsis- singiilis omni.'), quaeraiio considerari frppeiil, quis
leiis acci>:cnlinm nun indigei, ul sii, sicut ipsn dixerit, aut vix, &ni nniiiini rinenidispnlatio iiabebit.
oitrta. Sive eiiiiii acci;laut ei, sive iioii actiJanl; sive IVt.vG. Consideia iiaque, numacliopassioqneproprle do
i:i ea sini, <}uao sineoa tsse non possuiil, siveabea D.o pr.iedicaniiir, an, sieni ceierae categoriae« per
rcceJanl, qiiae ab ca scgrcgari possnni, scti sola Tneiaphoram dici aesiimandum esl. Disc. Pcr meta-
ogiiaiione, seii aeiii cl opere : stsis naiuralibns B phoramsane. Qiiid ciiiin?Nunquid arijitrandum esl.
fcabsiaiis scnipor iniiiinlaiiilileiqne siibsistil. Corpas diias aliaruin rcgnlas excedere, cum
Iias ininoris
i'.Utein siiljliaclis accideniibus nulio iiiodo per se vii liilis vidcaiiluressc? Mag. Dic, <]uae.so,quidliiti vi-
iubsisiei-e poiobl, (itioniani nnlla subslanlia fii!cilar. dciur, movere et movcri, iionrie agere esl el pali?
Nam si quantilalen; a corpore snblraxeris, corpus A ler esse non
Disc. li
'""^
vidDo. .M AC. Similiier,iU opiiicr,-
iion erii; spaiiisenim meinbrorum numcroqne coii- amaie et amari. Disc. Eadciii regula c«lligunlur. liaec
tinetur. Siniiiitcrsi qii;;lit:itein ab eo dempseris, do- cnini vcrba, sniqtic similia, activa ei passiva e$se,-
foinif 3 icnianebii, cl niliil. E-uicm laiio in ccieris ac- noitiu ariium libcralium perilus ignoral, Mag. Si igiiur
ciJciilibus, qnibiiicorpiis conlineri videlur, conlem- liaec''' verba.sive aciivae, sivepaj»sivac gigniiicalio-
j laiuia esi. Qiiod igiinr sine accilcniibus per sc non nis stitt, non jain proprie, sed iranslale de Oeo
Ijoiesl subsisiere, niliil aliud inielligendtim esl prae- {.^raedicaniur, ei omnia, quae iransiaiepraefjicanlur,
ler conindeni * acciiieniium concursiini esse. uon rcvera, scd qiiodamniodo de co dicunlur, revera
Cl. Qiiiii ergo niiriin», :uil r.ilioui contrariiim ,- si iiequii Daus agii, neque paiitur, neque movei, ne<iue
siniililer ;Kcipiaii!U3, niagniliciim Boe biumnon aliud luuvettir, ncque arnitl, neqtie amalur. Disc.|iaecpo>
Kliqiiiil^far/afcj/fm rc-m inlellexisse, nisi corpns mate- Irem-j co!;clnsio non parvac indigei consideraiionis»
riale, quod exconcur&u enrnin rertim, fjuae vere snni, C Nam Iniic, ul opiiior, loiius sacrae Scripturae Miv*
«t aii ipse, coni,iitidtur? Et dum iri ipso consideran- ciorumqnc Pairuni reiuclarivideiur auctoriias. Quo-
itir, ninial)iliiatcm quanilam pati nccesse est. Nec lieseni-n, ul nosii, sacra Scriplura Deum manifesle
Iioc ' miruni, si^ aliier res per se iiiiinurabiies puro pjcniiuiial ageie el pati, amare €l amari, diligere
niciitis couiiiiiu pi.>fS'ji.ieiiLur^ in stia simpliciiaie, movereclmoveri, cetera»
ei diiigi, viJcre el videii,
.'.liier sonsii corporeo in aliqtia maieria ex coiicursni qiic iJ geiius?Oitornin excmpla qnoniam inruunera*
H>;',ium facta conipoftiiao, ciuii vidcamus ea, qune Ijitia miuI, passimque qtiaerenii occurrunl, ne nunc

j)cr se siniplicia sunl ci iiicorrupiibiliu , composiiiitv proli.viiaiein gignereiil ''', pi:icuil f,raelerire. Saiispie
<;;u;d;iani aique curniptibile inlcr se coeiiniia perpe- hoc uiio ev*ngelico utcnduin csl exeinplo : Qui diii'

liaro. Cui * tnim iiicogniitim sii, Lanc uKiloni ter- gii uif, diligelhr a Patre meo, ei cgu diltgam eunit€t
i-euj globi ex qiiaiir.or sittiplicibus cieiiieniis esse iiiauijeiir.bo »»t'ifijnm iVi ". Sa;iCltiS ilom "Augusli-
foiiqiaclani, qcae quiJein coiruplibilis solubilisque nus in Exemcro auo tie divino moiu disserens,
duiu sit, ea '"^
lanion elemcuia, ex qnibtis confieiiiir, imec verlia protulil : Spiriiu^ (fuidcm crealor movti
ii! sua siinpliciiau; iii.-,oli:biii periiia.ieni? Ei Iiaec iu seii.suM sine lemincre el loco, movel couditum spirt'
oainibsis f'jre co;p inlitis co.iimuniiof siiecuialiir ra- litin per lempus sine loco, niuiet corpui per lempus el

lio.AciIeliisbarisditiuniaeili;::o.Di;<c»Saiispiorocto; H !ocui'^ &i ilaque agtre ct paii de Deo, ul praeilixi-

f i ji.m .!.! icliquarum c;ileg<n-iaruin ihooriain le- Uiu.. "^
, noii reveia, iJ «*sl, non propric pi-aeilicaiiiiir,

iloiindum esse \idoo. N.im du liis diuiics liubiiarc sp^juitur, ncc n.overc, ncc moveii. Movere enim
FT.iniis tonsidcr.mliuin rcnini nulur;is osso, »!uliiniu aj.;ort' e>l, loovcri vero paii. I:em si nec agil nec pa-
nori csl. Ac por '* hoc imciio lardiiaiis i:i iijiilii.s iic l-i-.ir, quomoJo (iicili.r auiaie oiiinia ", fl ani-ri yl»

pudou-ipocniici. Mag.Nou lo pudtv.t, nec poeniloal. oiuir.ijus, qiiac ab cn fac(;i si:nl? Amare enim irolujk
Ou.irr.vis oni:u h.icc ", de quibus dispuianms, luui qiiilam »* ageniii e>i, Am.ri vei-o patieniis; ci causa
01 actlara bapic/uib-.is siiit , ui eorum nullus in eis ui. U.iis csL ~' motus. Sed boc tjico usum publicu.i)

\AUIAK LECliONES.
Sic D; diiliur ivv. C?.\ na;v.rft Dfi-s om. D.
'
' Sic CDE; \ (ji^fwratioiws. * S'c CniL; A deforvni.

*csrnndfm c-.u. D. - Sio AL»K; C aliquiU ni.iul * lioc o-.u. 1>. Stc (";Ut A scd. * .. ....... .A ^i.»^..
'^ k C.i>K; ...«-_
pcispicutH- ' , .-»

lur. 'CD6'«w<. '» SirADl-:; C W '* Sic <:nE; A /Mvjf.-c?,-. * /<oct ijffi. A. " J^i;' CE: pM rt cj A .':f.J(|
<)uf: <'.'ofn. i). " S ADi;; A sv// tm'%".. '* hio AD: \V r)'r.: t:>f.j. "' ^ocv o;n. A. " S;c EDE; C gcnc-
.

renl. '* .SirriiC; A mon''\' t" tlii f.';.'f>s.^i;.'i. '^

AD u^-.ii-r f r^ji^u'. ^' Sic C Ul. A frivi dixit^us. ' Si-; : ,

AnV; (.'iTir.c oi.i C ' bi.f !''l'. tjudon o.t. \. '' en om. i).
505 DK DlYlSIONE NATURAE. - LIBEft PRIMIIS. 506

stjqiiens. Nam si qiiis ililigcnlins r«ram infpCK*"'^!! A n8nnqtieccndiiorisim:>gi:iciiioLlivii)iji iradtif .sluliis-

iiatufam, reperict, qiiod miilia verba, ^nae cum simum e^l :aqiie iniserrinmm.Sedqiiorsumistharc*',

sol:« vocis siipcrficie aciiva cssc videaninr, inieliociu nondinn vileo, nisi forie, quia iria qnaedtin a st

laineii passivam hab.Mil signiMcnlionetn , et e con- invicein disi'rep:tniia,ilun) a le interrogalus re:>pon-

Irario passi\a siipcrncie» HCinni $igniiicsi. Nain (|ui deriiii, iiiiiiiii qiiidciii seciiiiduni Siibjecliiin, diit> vera

• mal vel diligii, ipss aliiiir ;

qiii vero anialur vcl secuniiuni aciiiiens e.sse, qiiae tria priciribiis iribtis
i

diiigiinr, agil. Al si amal Deiisqnye fec.l, profcrio longe viileiiiiir abcsse. .\c per lioc aiii .Jla lri;i,

viileiur inoveri ; sno eiii:ii aiiiore inoveiiir. Ei si arria- qiiae dixiiiius uiiiiis ejnsdeiuquu subslaiiliae esse,

tur ab his, qiiae auiare possiiiu, sive sciaut, quid 3ola vtMeqiio ' suiii, id esi esscniia, viriiis, et ope-

aiiiaiit,sivencsciaiil, noiiii*» api riuni csi, quia movcl? ratio; qnae voro iiiiiic a nie iitMila suiit, id esl sub
Anior siijiiidem piilclirilitiliiiis ipsiiis ca ir.ovel. Qiio- siaiiiia ciiin accideniihus, possibiliiate vidflicet

niodo ergo iliciuir iie<|iie nioveiT, neqoe moven, iie agcndi , ipsiiisq'n^ ptissibilil;ili.s t;lTcclu ,
qiiod C4i

viiieaiiir agere cl pali ,

per nieipsnm coasiderare ue- agetc, siiperflua esse ^ iiulla<iuo rhiione rep-ria ar-
quco. Ac per lioc liiijns qnai^ibliuiiis noduiu solvus, bilraiKiuiu ; aiii c conirario ; aut etiain, quod re-
obnixitis poslulo. Mag. P<il:isitc, in liis, qui agiiiit, ctiiis dicciiduiii inilii vidctur, el Iiacc ei ilia ^ '
in

aliud esse aucidcin, :;liud |K)Sse agere, aliud agere, B naJura reruiu suni, siiisqne ' naluralibus iliflcrentiis

.aiiuniiin idemquc? Di.sc. ^oii unum cssc opinor, scd disceriiUiilur. Sed ulriim ita * concedendiim, neciie,
triasquueda>n a se dillcreniia. Anians eniin, boc tii>t, luo jiidicio dccernentlum commilio. MaC Quod novi.»-

qui amal, substiinlia qiiaedam ceriae uc denniiae simeposiiisii, reclae '" ralioni vidcliir convenire. Qiiis-
esi persouae ', cui acciUii qiutc^jam poieniia, pcr qiiis enim dixerii, esseniialcm iriniialcm, esscnuam
quam potest agere, sivoagai, sivcnon. Si vero ipsa scilicei, virliilem, operaiionein, inconcussam inior-
EulisiaiiliM per ipsam poieniiain se moverit, ut' ali- ruplibilemqiic omnibus inessei ei " niaxinie raiio-
qnid agat, agerc diciiur. Ac por lioc iria qnaedain nabiiibus inlelleciualibtisqiie naluris, a veril»lc, ut
videnlur esse, suiistunlia vidcliccl, cui iiiest agere opinor, non rccedit. Qiiae irinilas in omnibus, qiu-
posse : ciijus possibililalis veluli cujusilaui causae bi!S inest, nec augeri nec minui potest. Soqiiens vtii)

effecttis esi in aliqiia rc agerc, sivc ipsa aciio rcci- trinitas vekili praecedeiilis Irinitalis elTccUis qiiidam
proca sit, itl ^si, iii eaudcui red«.'al, scu in altcram inleltigilur esse. Non eiiim verilaii obsirepai '•",
ut
iranseal personam. aeslinio, si dicauius, ex ipsa esseiiiia, quae una et
Mac. Itecte (lisceinis. Quid tibi videlur ? Nonne ea- universalis iu omnibus creata esi, omniLusi|tie cosn-

(!em discretio csi obscrvanda in co qui patilur, ut munis, atque ideo, quia omiiiiim se pariicipaiiiiiirn

aliud sit patiens, aliud posse pati, aiiud ipsum pati, ^ est, nuilius propria dicitur csse, singuloiuiu so i>ur-

feive a seipso quis patiatiir, sivcab alio? Disc. tadom ticipaiilium (luaiidain propriam subslaiiliain, qiuse

profeclo..MAC..Haccij;itur iri:) ei inliis qui amant, et nullins alicujus esi, nisi ipsitis soUininioJu, ciijus Cai,
in bisqui an)aniur,ejusiiem nalurae non sunl. Disc. naluraii progrcj-sioiieeiuauarc. Cui ctiamsubsijnlias
Non sunt, iit opiuor. Alla siquiiiem nauira esl 5ui>- propiia possibiiiias iiiest, quae aliunde noti assurni-
siantiarum, alia accideniium. Nam qui agii vci p;ili- tur, iiisi CK iosa unive]rsi4i vlrluie ipsius piiiedieiAu
itir, subsi^ntia est. Posse auteiu agere vel paii, el univcrsalii» ei esseritiae el viriiiiis. Siuiiiiicr dk pio-

ipsumagereel^paii acciilcniin suni. MAC.Mirur, quo- pria operaiioiic specialissiuiae cl subsiaiitiae ei po-
modoeorum, qiiae in praedictis ratiocinaticriibiis et leslaiis diccudum, non aliimde (lesccudere, nisi ah
.4]uacsiia ct inveuta, uiarbitior, ei dcfiniia sunl, ob- ipsa universali operaiione ejusdem univeraali» <;l c -

lilus cs. Disc. Admone, piecor, el, qiiae suni ilia, in sentiae Cl v'rlutis< Nec mirum, si haec lr;a, quse iu

meiuoriam revoca. Nam me viiio meuiorire,qi!odcsi singul)3 consiileraniur, quasi *^ quaedam accideniia
ubliMO, iiegligeuteiu obliviosumqiie esse rondcnego. praedicl;ie univcrsaliii triuilaiis dicantur esse, pri-
MAC.Rccoi-darisn<>, collectiim concliisumque a nobis maeqiie appariiiones; qusudoquidem ipsu per sc:

fuisse, oiio-in», Svvoutv, i^pyiMv, '\d esl, essentiam , ^ imum sit "•, ci in omnibus, quac cx ea ct iii eu e.si-

ul wepediximus, virUiiem ci operaiionem, iriiiita- sl'iiil'\ incomMiulabiliierpcrmauei, uec aiigeii iiec

leiliquandam insoparabilcm iiicorrnpiibiiemqiie no- minui, nec corrumpi, nec perire [otesi. Uaec vo:o.

sirae natuMe esse, qiiac siLi invicem mirabili ui^tu- qiiac specialissime iu singulis cousideranUir, augiM'i

rae harmonia conjuncla suut, iii ct tria unum sinl, possimt el miiiui, inultiplicitcrqiie variari. Non ciiii.i

ti uiium tria, neque veluli diversiie n:itur»c sunt, Oiimcs siuiiiiier participes suni uuiversalis csseaiiiio
&ed unius alquc ejusdein, non ut su!>sianlia ejusque el virlHlis ei opcraiionis. Alii eiiim plus. alii miniis.

uccideuiia, scd qaacdam esseitiiiAlis unitas subsian- Nulhi.s lantt^n parlicipalitme ipsiii?' pcuiius privaUir.
lialisqnc dilTercitli:i iriuin in iino?l)isc. Recordor, ac Ipsa niioque in omnihus parlicipiiitibiis se una alqsia

deinceps nunquam oblivioni iradam. Apertissimam cadem permanel, millifjuc ad pariicip:j:iduni ^e pi.ii

VARIAE LECTIONKS.
'
CE pertonne er.i ; esl om. D. * Sic CD; At uit^ Sic AO CE vel. * Corr. ACE i.stlmc; D i.i.'iV
'' ; ;

fiic Ci)E; A sup^rnua non esse. ' * Sic CE; A et liia, qma
' Sic CDE; A n(. * Sic CDE; A vere, quae. '

in. et iltaque in. « Sic CE; .^D suis. ' .\ itaijue. *»

S c C; ADE rccle. " Sic CDE; et om. \. " Sk:
CDE; A oburepU. " S.c CE; <jnusi o:u. AD. " Sic CE; .\D fiul. "^ Sic CE; Al» cotKicUnu.
507 30ANNB SCOTI 508
Mtt mnui ad«st. Siciit 1n ociili;». Toia cniin iii A namque ioci leiiiporis<}iie auxilio, ul subhislai, lioa
singtilis esl, ei in seipsa. Augeri auiem, vcl niinui, cgei, liiini per seipsam aiite siipraque leinpus el
quidain (lefeclus seu pi'ureclu<! est parlicipalio- locum condilionis suae digiiiiaie existaL Sed iioveui
nis; idcoque itou iiTailwiabUilor uccideus essejudi- genera, qtiac solis accideniibus altrihuunlur, iia ab
calur. aiiciorihus divisa suiil, ut ipsa acciJeniia, qiiae pri-
G3. Naui quod scuiper id ipsum est, vora substsn- mordiaiilcr iii essentiis conspiciunlur. inox verlan-
lia ffcle diciiur; quod vero variatur, aut ex tnutu- tiir iti substantias, qiioiiiam aliis accidentibus sut>-
biiitalt^ iustabilis subslaniiae, aut ex parlicipatione sistunt. Friina siquidcm frum oniuium divisio efit

arcideiiliuiu, sive iialurarMmi sive non naturaliuni, iii essciUias el accideutia , secunda accideniiuin
pruccdit. iCl nc tttireris, qiiaedainaccidenlia siibstaii- in subslanti;is. Quae iere iu iunnituin proleiniitur,
tias dici, quoniani aliis accidentibiis subsislunl, duin duiu, quud iiunc ac.idens cst prioris se, moxseqiien-
vides, qiiantitali,quaesiuediibioaccidens substanliae tis se substaiiiia efTtcitur. Sed de iiis alibi disputan-
est, alia accidciiiia zccidere, ut est color, qui circa dum nunc ; vero si fibi videiur, qiiod nol>ts propo«
quaniiiateiu apparel, el tempora, quae i« uiorosis situm est, sequamur. Mag. Qiiid igitur? Puiasne
rerutn nioiibus iutelligiiuiur. I::)st eiiiui tcmpus <uu- accidentia non nisi cujuspiam esseiilia« aut acciden-
tabilium rerum uioraemotusque corlaratioitabilisque C lisesse? Disc. Niillus ariium periiiis aliter dixerit.
diinetisio. Disc. la Ijoc noslrae iulentiof.is non dis- Nou enim aliam ob '* causam accidens vocari mo»
crepat iinis, ui arbitror. Sed breviier liicideque de ruit, nisi quia aot esscniiac, aul sub>tantiae, aut
iiac reruin postrenia cuusideralione defiiiias Yeltem. alicui accidenit contingit. Mag. Agere ei pati acci-
MAcTriuani reruminteliigeniiam, hoc esl essentiae, deniium numero continentur? Disc. Etiam. Mac.
virlutis.operaliouis iminutabilem subsistcntiam* iir- Cujiispiam igiiur substantiae suni? llaec eteuin^
nmtiKiiie fundanieuluin rerutu a coudiiore oiuniuin propriis acctdunt subsiantiis; nam geueraiibus es-
constiluiuin pouamus, si placel, Disc. Ponendum senliis nihii accidil. Disc. Nec lioc negarim. Mag.
arbiiror. Mag. Deinde ilia triuitas, quac in siu<;uli.s Dic, quaeso, num sununae ac simpiici divinneque
coiisiderari i>olesl, et a prima irinitatc essentiali iiaiurae aliquid accidii ^^? Disc. Absit. Mac. iNum
procedens, veiuii praeccdeniis causae eHeclus, ejus- Ipsa accidit alicui? Disc. Nec iioc quiiiein dixerim ;

que primordiaics inolus, quaedauique primordiaiia alioqiiin passibilis, mulabilisque, aiteriusqiie naturae
accidenlia pensanda esl, ut video. Disc. lloc * quo- capax esse viUereiur. Mag. Nullum ergo accidens
que fateiidum. Mag. Quicquid auieai iilis tribus se- recipil, nuirtque acridit. Disc. Nuilum prorecto,
quentibus, sive inlerius sive exlerius, sivc nalura- nullique. Mag. Age^ . et >;:tii accideiitia suni? Oisc.

iiter, SSYC quibusdam evenienlibus * acciderit, vel- C Ct lioc datutu est. .MAG.Summa igiiur omniumcausa
uti accideus accideniiuni fieri videtur. Disc. Huic sunimumque principium, quod Deus esl, agere et
«liutn con^^lusioni nOii resisto. Nam cum sint secuii- paii non recipit. Disc. Hujus ratincinalionis '* violenlia

duui Aristuiclcm decem genera reruin, qrae cate- uiniiuin coatlor. Nam si dixero, falsum esse ", for»
'* deridebit, oinneque,
gcriae, id est, praedicamcnia dicuninr, ct huic divi'> tassis ipsa ralio inc quod hac-
leitus dedi, vaciilare iion '*. verum,
Aioni rerum ingenera tiulhimGraccoruravel^Latino- sinet Si nece»-'

rum obsiarc reperimus *, sed * subur.o geuerc om- sario sequelur, ui, quod de agere el paii coiicesso-

nes prinias essentius, quas Graeci ovffln; sppeiiant rim, id ipsum eiiam de ceteris aclivis passivisqua
nieriio, qiiia per se sunt, et nuliius Lndigenl ul sint verbis, cujuscunque generis Yerborum sint, coiice>

&ic fniiii a condiiore oinnium veluli quaedam iuniiu- dam, hoe est, iieque Ucusaniare, nequeaiuari,neque
Ubili.'i lundamciita stabilitae sitnt % conclusas e5se uiovere, neque luoveri , simiiiaque mille; eoqufl
uiagis ui?que esse, neqiie subsistere. At »* si iioc,'vi-
videmiis : et ad siniiiiliidinem priitcipaiis onuiiuiu

causae inirabili iiKOmmulabitique sua Irinitate sul>- dosiie, quot ci quaniis rrequeniibus Scripiiirae sa-
sistutii, lioc est, ui saepe jaui dictum, essentta, vir- crae obruar telis? IJndiqueeniui viJcnlur oiistreperei
tute , «pcraiioue, ceiera vero nuveiu genera acci aiqiie iioc falsuin e.sse conclai(!are. Necielaieit ui
denlia esse dicuutur. Nec sine raiione. Non enirn *^ optnor, quam arduum dLfliciKque siuiplicibus aniihis
per se, sed in praodicia esscniiati iriitiiale subsistunt. laii.') suadere; quaudoquidem eorum, qui videntur
Nam qiiod a Graccis locus et lempus appeilaniur» esse sapientcs, dum haec auJiunt, aures horrcscuut.
«!>v oivfu, hoc esl, sine quibus cetera esse non pos- Mag. Noii " expavescere. Nunc eniiu '-''
uobis ratio
iiuiit, noa ilu^ inielligeuduiu, tit interea, quacsine sequenda est, quae *^ renim veiii^item invesiigat,
loco el icMiporc nou valenl subsislcre ", iiulb(]ue auciorit?i!o oppriniitur, iiuilu ** mo.lo
subslauiia- iiii-

lis ilis iriuitas praedicla rcrum compuleiur. Ea peditiir, neeb, qu..o ot siuuiosc raiioiv.iiajitiuni ati»-

VARl.\E LtOTlONKS.
'
Sir. C substamiam
Bi)IO, se.i corr. subshieniitim. A ntbstaniiam.
t
Sic GliE A t.i hoe. ;

* G;
Sic E I)ennnbun.
fiemibus * Sic C.l>K;
, A et. * Si» Ciili A vfpefianim. * Sic AD; ;

mii.xu.LV. Sio CDE; A s/fli//i7<T.

' " Sic ADK (J ».'.*r/(/<?. * \) cnniutenr »' Sir Gfif':; A oK oli.t
—
;

Si«'. COE; A )«/ionis. 'M> ?*<. Sio C.DE; nif om. A.

^'
l). i\ec hoc negurim nccidi'. out. \). '* '^

CDC iwri oin. A, C ad mAV^. adscr. liieri.s minialis liaecce Uedi miin. n«Uarn catagonatn oiopne el iect
; :

tiiinicceitinti j)o.'ise de se jiucdican, iiaod nonsiinl rali* naciltnre. '" <4< i>ni 1». ' Si, C|il'. \ Noli nuj
'" Sic CDlv, enm oni. .A. " Sir^ riH". A qii.ie<7ii. -'Sic C0£ . A aullo lacnen.
 509 OE DI\lSIOiNE NATLRAE. — UBEft pniMUS. ^iO

Liliis inquiril, cl bboriove inveiiit, DubUce ap^eriai A ^^"^ ^**"' '" figfnennt et vmilituaine snnpla, ei titni-

aiqiie proniuiliot. liiudiHe carenlia, e( iecundum corponim jigurat foT'

(i4. S;)crae siqiiidem ScripUmc in oHinibits se- tnatit incorporalium iiUacta, el non ftgurata iuforrai'

qiiriiiiu est nucioriias, qiioiiiani in ea vetiili qnibus- tas ; juxia enttdem verilntit ralioHerr iuperei eaen-
daiii suis sccreiis seilibiis veriias possidel '. Noii la- lUis tuperetseniialis magiiiludo, el auimoi auper ani'
inen ila credeiiJuin osl, iil ipsa semper propriis ver- mum uutt.it. Kl omnibus virtulilfui impotibile est^

boniiri seu iioniiiiiiin siitnis frualur^, diviiiam nobis quod mper tensum est , arcanumque raiioni omn\
ra:iir:im iiisinuaiis; sod quibusdam siniiiituiiinibus, tuf.'errationabile bonum, unilai uni(ica '' omnit unita-
variisi|iie traiiBLitormii verboruin seii noniinum nio- tis, ei tuperetseniialis esfentia, el inlellectui invisibi'

disulilnr.iiinruulnti noi>lraecon(lesceiidens. nosli-os- lis, et verbum nrcanum, iiralionaDililas, el invisibili'

(jiie a.ibuc rudes iiifaniilesqiie seiisus siniplici do- las,el innominabiiiiits, tecundum nuUum eorumquae
ciriiiaerigeiis. Auui Aposioiuin diueiiiem : Lac tobit luni cxistens. El cauiale quidem ettendi omnibus,
polum dedi, non etaim. In boc eniin divina siiident iijsum aulem non cv ^^, quippe omuis esseniiae sum-
eloqiiia, nt de re inelTabili, iuconiprehensibiii, iiivisi- mitas, ei uicnnque ip&a de seipsa proprie el scienter

biliqiie aliqiiid iiobisad nulrienJaiii nosiniin fideiii ^ mnnifestat. De hac igilur, ul diclum esi, supcresscn^

cogiiandum tradanl at<|ue siiadeanl. Siquiiiein de H "«'« «' occulla Diciuilale nonnudendum dicere, uctiue

Deo nil altud casle pieqiie viventibus, situlioseque inlelligere quid praeler dicinilwi nobit expresta. El-

veritatein qiiaerentibus dicendum vel cogiiandum, enim sic ijisa de semelipsa in eloquiit optime tradidit.
nisi quae iii sacra Scriplur;!i refieriuniur, ne(|ue Ejiit quidem, qualis esl, scientia vi conlemplatio om-
nliis nisi tpsius signtlicationilHis translalioiiibusque nibus, quae suui, invia est, lanquam omnibus*'^ essen-
uieiidiim ^ bis, qui de Oeo sive quid credaut, sive tiuliwr sppnrata. Haec de seqiienda auclorilale so-
dispuient. Quis enim de natura ineffabiii quippiain hnninotio sacrae Scripiurae in divitns inaiime di-

a scipso rcperium dicere praesuiuat, praeter quod fipuialioMibiis sufliciiint.

illaipsa' deseipsainsiiis sanctis orgauis, Tbeoiogis" 66. Ilaiio ven» in lioc iiniversaliter sludet, iilsua-
** appro»
dico, niodubta est? Sed ut buc fn raius ei credaset t«- dcal, certlsqiie veriiatis iiivesligationibus
neas, sancli Dlonysii Tbeoiogi testinionium huic bet, nil ric Deo proprie '^ possc dici, quoniam superal
loco inserendum, si tibi videtur, arbitror. Disc. Vi- oinnein iiiiciie^iuiii, omnesque sensibiles iiiielligibi-

detur plane, ei nil libeuiius accipio, quain rationein lcsque siguiiicalioiies; qui nielius nesciendo scilur;
flrinissinia aucioriiate roboraiaia. MaC. Capiiuio cnjns igiioranlia veia est sapienlia; qui verius fide-
primo de diyinis Nominibus auctorit;item sacrae Scri- liusque negalur in omnibus, quain airirniainr '*. Quod-
pturae praedictusTbeologus inagnis laudibus coin- C cunqne de ipso ncgaveris, vere negahis iioii
eiiira :

inendal. Ast^ quia more; suo perplexe hyperbatice- autein omne, quodcunquc linnaveris, veie linnabis.

<|ue disputat, ideoque valde abstri>$us, ditriciiisque Siquideni si approbaveris, boc vel boc illiim " esse,
~
ad inlclligendum muliis videlur, piflcuit mibi de hac falsilatis redargiieris, quia omniuin, quae siuii, quao
re seiiieiitiain Ipsius faciliori verboruiri ordiiie ad dici vcl inleliigi possunl. nibil esl **. Si vero pronun-
iuieiligenduiu, quain ^ suo iuco scripta esl, depro- liaveris, iiec boc, ncc illud, nec ullum ille esi, verax
Biere. Lniverialiier, ixxqyxti, non audendum dicerCf esse videberi», quia nihil boruin, quae suiil et qiiae

fieque imeliigere quid dc tuper :Mcntiaii Divinitate, non sant, esl ; aJ quem nemo polosl accedere, niai

praeter diviniiui mbii ex sacris eloquiis expressa. prius corroborato niculis iiiiiere sensus ouines dese-
Ipsius enim super raiiunemet inidleclumet etMniiaw fatj el intelleciuales operaiiones, et seiisibilia, ct

lupercssenlialilaiis ncientia referenda est ad iHptrtO' omne, qiiOil esl el quod non esi, et ad unitaiem, ul

res claritates, circa divina temperaniia el sanciitatt: ^ possibile esi, insciiis resliuiaiiir ipsius, qui est su-

eoartalat, in tanium iHrtum respicientet, qutiUum 36 per oinnem essenliaiu et intelligeniiam; cujos ne-
inferi divinortim flo(}uiorum radiut^ qiie raiio est, neqne intelligeiiiia, neqiie dicitur,

65. Videsiie, queniadnioditin uiuverf^aliter profit- neque inielligiiiir, neqiie nomen ejiis esl, neque vei-
let, ne qwis de occuUu Divinitate, praeter qiiae in ^ biun. Non oiUcm irraiionabiliter, ut saepe diximus,

cacris eloquiis dicta sunl '*, dicere auUeat? Quae oninia, qiiae a suinnio usque deorsuin suiil, de eo
videlicet eloquia gloriosissimo verissinioiiue noinine dici possunl qiiadam similitudino, aut dissimilitu-

appellatsuperiores ciarilates, in sanclitatc" et lew- dine, aul teanarielaie, aut opposiiione, quoniaiii
pet-.miia circa divin^ coartitas. idem in eodem ab ipso oroniasuiil *',quac de eo praedicari possuni.
pauto posi : Sicut enim incempreliemibitia et incon- Non auiem siuiilia sibi soUimiiiodo condidii, sed ei
leinptabilia tunt teniibitibm iuvisibilia, et Iiis "„ jain dissimilia, quouiain ipse siiuiliscsi** et dissi-

VAIUAE LECTiONES.
'
Sie ' Sic ACDE.
CDE; A poisidmr. * Sic CDE A fidem no^tram. * Sic CDE A utendum est. * D
; ;

fpid itla. CDE; A iheologicis. ' Sic CE; Al) Ki. « Sic CK; D quo. " Sio CDE A simplicilate.
« iiic ;

•" Sic
CDI-: A sint. '• SicCDE A simpHcilate. " Sic CDE A in bis. «' Sic CK AD umfica uniius.
; ; ; ;

" CE ov, Dr; iw«. >* SicCDE;A omnibus laiiquam. " Sic CE AD indaijationUiu^i. " Sic CDK; ;

hpropriede Deo. " Sic A C firmaiur, D f.)rraatiir E qu! verius fiileliuixiue ciiin ncgaiur in omnibim
; ; .

tttuc (irmaiur. " Sic CE; A »f«Hm, D i//«d. »° Sic CDIv, A qnuc dici pussunl el inicUicji Kihit horum
iii. '• Sic CD E \finiti. ' csl om.D.
5H JOANNIS SCOTI »12
o
iniiis. Coiilraiionjm qudqne caiisa esU Viriuiesiqui- A lumba, piscis, wr^ *',
celeraqiie innumerabilia, quae
dcjii eorum, qtiao vere ab eo condiia suni, ea *
ex nalura comlila ad naHiram condiiricem iransror-
piiani, qiiae couiraria videntur esse, et pcr priva- mallone quadam figurataque sigi.ificiitioiie Iraiisfc-
lioj.e»» * esseniiae iioii! suim, vcra ralio ' conliiieri runtur. Eoque minibilins noii soliim ex crc:iiura ad
approlMi. Niiiluin enim viiiuin invenilur, quoil noii Creatorem artificiosa Scriplura traiislaiior.es fecil,
siut<iciijus viriuiis uiiibra, aul qiiadam fallaci sinii- verum eliam e\ natiirae contrariis, ex insania vide-
iiiudine, anl aj)eria conirarietaie. Suniliiudiae qni- licei, ebrieiale, cr.tpnla, obiivione, ira, fiirore.odio,
doin, iii siipeibia verae poienliae uiiibraiu gerii concupiscentia, cetcrisque similibits, qiiibus mimis
luxuria qiiielis, fiiror foriitudinis , ira (orieclioni.s simpliciuin animi frilhmlur quam supciioritjiis
,

jusiiiiaeque, ei * similia. Conirarieiale vero, iii ma- iransfiguraiionibus, quac ex natura nunl. Ralitma'*
'

liUa boniiaiis. Q:icma'.lino>lum eniin bonitas ex non biiis siqtiidem aniina, quamTis admodiim simplex,
exisientibiis exisicnlia dncii, ul sini ; iia rnniiiia naluralium rerum nomina de Deo praedicari aiidiens,
appclil corrumpcie omnia quae suni, el peiciius sol- proprieqiie de ipso dici aesiimans, faliatur, iion ta-
vere, ul mm * sinl. Ei si hoc cssel, id esi, si omnia n^en omnino decipitur, ui corum, qiiae contra naiu-
i>eriteni, simnl ei ipsa pcrirel. Nam si pcriict na-
ram sunl, nomina de conditore reruni priiedifari
tura, pftiirfi simiil cl viliiim. Sed viftule boniiatis g ausculians, aut omnino faisa esse judicel el rcspiiai,
omnis naiura coniisieiur, ne percal. Adiiiic lamcn aul figurale dicl:i ei concedat cl credai. Disc. iNon
jnalilia permillitnr in e;;, vidclicet ualiira, ad lau- iia Siim lerrilus auctoril:ile, aut Diiuus capacium
dcm honiialis cx conlrario'^ comparatione et exer- animorum cjfpavesco impcturo, ut ea, quie vera ra-
ciiaiione '.' virluium rationabilioporaiio::c, ei purga- lio clare colligii, iiidubitanlerqiie definit, »pcrla
lionem ipsiiis natiirae, qiusndo absorlicbilur mors ia fronie pronuntiare confundar; praeserliin cum de,
vicitnia, 01 sola bonilas in omnibusct* ;;pparcbil, talibus non nisi iciter snpieiiies tractundum sit, qiit-

*i icgnabii, et universaliier esi * perUura nialitia. ad audie idum vera ratio:ie,

bus nil siiavius est uil
Sed de liis iii qiiinlo laiius ' dispulabiiur '*.]KulIa deleclnbilius ad it.veSiigandum, qiiando quaerilur,
i(aqiie aticioritas le lcrreat ab bis, quae reciac cen- nil pulciirius ad contemplamlum, quaiido invenituiv
leniplaiionis rationabilis suasio edocet. \'eia cnim Sed quid pruedicia ratiocinaiione moliris, iiossd
auciuriias rcciae raiioui i:on obsistit, nequo recia Cxpeto.
i:uio verae aucioriiali. Ainbo siquidem cx uno 68. M. Qiiid tibi vidercr his •argumentaiionibus
fu::ie, divina videlicei sapieniia, manare dubiuin inachinari, nisi ut intclligas, quemadmodum signi-
Jion esi. ficaViva rernm vocnbula , sive substaiuiarum sint,
G7. Cna quidcm " de nalura incompreJiensibi!; C sive accidcntiiim, sive esscitliarum, translaiive,
lr;eirai.Mliiiuo ;>io quaerenlibus muita concessii ac non autem proprie , ita ciiam significaiiva naiura-
iradidii t.i cogilare et diccre, ne verae rdigionis liuin scu non naturaliiim naiurae conditae moiuuan
studiuin in omniims siicat, ul el rudes adluic in fidci verba de nalura conriilrice iranslative, non auiem
simplit:it;!lo doctrina '* nuiriai, ei caibolicae fidei *'
proprie posse pr;tedicari? Sl enJm essenliarum vo-
'

afcnulis ins;rucia armaiaque, divinis propiignaculls cafeula, scu sub.^^taniiarum seu accideniium , non
,

mnniis resj)0:ideal. Aliera vcro, ul simpliccs adliuc, revera , sed quadain iiecessiiaie jiicffal>ilis naiurae
in cunabiilis Ecdcsiae nulrilos ", pie casteque corri- significaiidae in Ven poiiuniur , nuin neccss.irio
tai, ne quid indigimm " de Dco vel credani, vel sequitur, ul et vcrba , quae essenliarum, subst;tn-
aesiimcut, nec omnia, quae saeras Scripluracaucio- li:iruin , accidenlium signilicani motus, preprie de
riia» do causa omiiium pra^cat, proprie jraedi- Dco dici noM po.ssint, qui " oinnem essentiam,
cari e>c;mii.iieiil '** , sive gloriosissima el sunima substaniiam omnetiuc accideus, omnemque m<h
,

ojr.nium sir.l, ul viia, virlus, celcrarumquo virlu- lum , actlonemquc ct passi<uiem^ cl quodcunquc
inm nomina; sive media, ut sol, Jlix, slella, ciinci!»- de tidibus diciiui* el inieHigilur, et quodcunque nec
que '% quae c.\ paitibns siibliiaioribus " hnjus dicitur iicc inteliigitur, cl tamen eis inesl, iiicom-
imnidi visibiiis "* de Dco praedicaniur ; sive ex in- ^ prciicnsibiii incifaliilique suae natunio excellcniia .

lesiuribus visibiiis creaimne nmiibus, ui spjritus, siiperasccudil ? Quid cnim ? Si Dcus por mctapho-
iHibis Splciicior, orliis, toi;iUus, ros, iinbcr, pluvia ram a:uor dicilur, dum sil plusqtiam amor, umiiein-
iteni aqua, {lumcii, ierra, pelra, lignuni, vir.ea, qiic Siiperat amorc-m, cur noii eodem modo amarc
cliva, «-edrus, ysopum ", liliijm, bonic, loo, bos, diccrciur, dum omnem '* motum amoris exsuperat,
cqmis, ursus, inirdalis *», vcrmis; iiem aquila, co- quia niliil praeter seipstim appelil dum , sclus om-

VARIAE LECTIONES.
« Sic CDE ; ra om. A. * Sic CDE A privnitanes (per oiti. ). ^ Sic CUE A ral/o vera,
;

• Sic t^Div. .\ iilque {justiliiifjine tmi. A)- * Sio AL); |)io «/ tirn CK .i>». * Sic CE; \D comrfiTia^
' * Sic ACi); \L exlurtiMtoiie. ' Sic Cl. et oin. .\D. * ext oin. CDE. ;
' D !u;iti$ iu qitiiitu. •* Si|
aE; CD di.-ipuutiur \ AiUWl libro. »' D «iV/u/dfai. '• Sir C ; ADK (.'«.v/iinn*'. 'Mlorr., ACE mtriii;
$iu!ri. Sic »* ACE; D
s/iJ/gJK'. '* Sic CDE; A
ccsthiu-it : i. eiiixtiiuenl? »• CDE;
A ei ctimla. '• Si<
CDE: A mpcrioribut. "SicADE; v/.wti/»* uiti. C. " Sio CDE ,\ htffiotwi. «"SiiCD; A ;*flM/KsJ ;

F.pmuatiii. '' riic CDE A £<•!(. » bic .\CE ; D uuiem. «•• bic ADE C ./.ctt. «* otnnent oi!i D.
; ;
513 DE DIYIHIONE N.VrLRAE. — LIBER PRIMUS. Sl^
iiia in omnlt>iis sil? Siiniliier si * ;igens el acior, A J:i(n perspicio; ci meipsiim tii.-niao lanHtjii^ ac'
f;»ciens ol faclor, iion jatu proprie, sotl iiiodo quo- cuso, qiii non videbain , omtic, quod p;iljlur, moliii

dam Iran&latioiiis noiniiialiir : cur iien el agere et suos, seu alienos, seu utro^^quc paii. M.vg. Faciens
faccrc , vel agi vel pati eodein iocniionis gentTe igitur el faclnrn inolus suos paliuntur. Nain quod
praedicarelur? De celeiis ilein * verbis, «iiiae om- facil, suuni inoluiu ad laoiendum patilur. Quud vero
nes loliiis niulabilis crealurae molus, seu nnturales, fil, suuni niolum '* el alienum susliiiet. Suum qui<
seu non nalurales , seu intelleciuales , seu raliona- dem, cx co, (iuoJ non erat, in id, qiiod esl , irans«
biles, seii irrationabiles, scu corporales, seu incor- eundo, ulicnuin vero, qiiia noii esl sui inolus causa
poreos, seu locales, seu leinporales, reclos, obli- per seipsum, seJ facieniis se aut naliiralis inotus,
quos, angulares, circulares, spiiaericos signiricnnt, aul libera voliinlus, aul quaeJam necessitas. QuoJ
simililerinlelligenduinessc arbitror. Disc. Adtnodiim ergo '* fil, ul dixiinus, et moium proprium el alie-
urges , nie lalia raiionabiliier laieri; sed auclori- num,quodvero facit, proprium soluminodo pali-
late sanciorum Pairuin aliii'.iod rauniinen ad haec ttir. Qiiamvis saepe cotiiingra, ui ab aiia causu nio-
roboranda vellem * inseias. ealur aJ facienJuin, qiii facil, ut et facicns el
()9. Mao. Non ignoras, iil opinor, majoris dignltalis paiicns niius aiquc idem videatur csse. SeJ ipsu
esse, quoJ prius esl natura, qii:im quoJ prius est B facienlis '* molns, qiiamvis ex variis causis, sive
lempore. Di<<c. Hoc paenc onmib-is noiuin cst. M.vu. naiuralibus, sive libenlibus, sive non liboniibiis
Rationetn priorem esse naiura, aucloriiateiu vero nascatur, propierea propritis diciiur, qiioniam no:»
lcmpore diJicimus ^. Qiiamvis eniin Dalura siiniil exlra ipsum, sed in ipso inlelligilur. Disc. Istucniilii
cum tempore creata sit, non lamen ab inilio tem*' a le suasuin esse non denego. Meoquc qu;ie restanl
poris atquc nalurae cocpit essc auciorJtas. R;Uio expeclo. Mag. Niillumnioiiiinpiincipioac rine carere
rcrum '
vero cum natura ac icinpoie cx principio posse arbilror. Noa eniin aliier ralio sinit, nisi nl
orta esl. Disc Ei lioc ipsa raiio eJocet. Auclorilas omiiis niotus ex quoJain principio inciioel, ei aJ
siquiJein ex vera ratione processit, raiio vero ne- quendam finem tenJat, in qno, dnm pervenerii
qitaquam ex aucloriialc. Omnis ctiLm * aucioritas, quiescat. Quod aperiissirne venerabilis Maximus i:i
quae vera ralione tion approbuiur, inrinna viJeUir lerlio capilulo de Ambiguis asserii dicens : Si Deus
'^
esse. Yera autcm ralio, quoniam snis virlutilius iinmutabilis ^"^
esl , ulputa omiiium plenitudo, omne
raia alque immutabilis munilur, nullius aucioriialis auicm , quod ex '* non exislenlibus esse accipit , mo-
astipulaiione rcborari inJiget. Nil eniin aliuJ niibi velur , merito ad quandam mnnino fertur causam,
videtur * esse vera aucioriias, nisi raiioiiis viriuie Nam, ut alibi docei idem Maximus, causa omnium
repcrta ' veritas, et a sanclis Patribus ad poste- C eadem el '* finisomnium est. Dcus eniin piincipiuni,
ritatis utilitatem iilcris cominendata. SeJ forte tibl id esi "causa, omnium cre.ituraruin est *'
et iinis ,

aiiter viJelur. Mag. Nullo moJo. iJeoque prius ratioue quoniam ab ipso el accipiuni, el incipiutit esse, et
utendum est in liis, quae nunc insiaat, ac deinde ad eum moventur, ut in eo quicscani. IJeai in coJeia
auctorttate. Capilulo paulo pos! : Eorum, quae fucta sunl , est
70. Disc. l!igreJere,q!!ovi3'*,orJine; luiclenim" molus, sice intvlligibilium inteUigibiHs, sice seusibi-

peJisoiiuus suiii. MAG.Niiin tibi viJelurfaccre et pati lium sensibilis. Nuilum enim " eorum ,
quac fa^iu
siiie aiiqito niolu facienlis vel paiienlis possi^ essc? sunl, vmnino esl immobile. £t paulo post : 'l'uicin

Disc. De facienle non dubiio. Facere enim facientem autem molum virlutem vocant nulurulem nU suum ,

sine aliqno suo motu posse iion video. Quod vero finem festinantem , qui sacram divinorum nobis " mij-
'^
patitur, quomodo inovealur inseipso, non iain steriorum scieniium sacre in.roduxerunl ; aut passio-
clarc cognosco. Mag, Nonne viJes, qnia omne, qiiod nem, id esl , motuin cx aliero venienlem ad ulteiun;
facit, ad boc se movel aul movetur, ul iJ, quoJ cujus /inis esl inipassibiliius ; aut operationcm ncii'
appeiit facere, ab eo ipioJ non erat, in id quod vam, cujus linis est per se ipsutn =" pcrfeclio. Mullum
est, moveat •*? Nil eniin ab eo, qiiod non oiat, in vero eorum quae fuctn sunt suimel finis esl qwj-
, ,
,

id, quod esl, sine suo et alieno inolu jKilest Irans- D niam nequc. sui causa esi ; ttliuquin et imienitum, el
ire, sive ilios motus sciat Non jam
sive nesciat. careus principio, ei •'^
incommutabile esset , mcriso
dico niotum illum gBncralem comniunemquo nalura* ad nullum quoquomodo liubens moveii; transcenderc.
liier omnibus crealuris, qiio oinnia de niiiilo in esse enim eorum, quae sunty^ialuram , mpole prj mh//.»
moventur, sed usiiaium lempori!)ns moium, quo csset , siqnidem vera de i;iso dcfin':!iu tsi qnamvis
,

quoiidie rauiabilis materia , sive naliira niovenlt: oHeno, quaedicit, (iniseit, proquo umnia, ipie vcro
aive arle, formas quasdamqualilalivas accipil. Disc. pro uullo: neqne per se perfcclio aiioijuin non
\ effi-

V.^HIAE LEr.TIONES.

si om. D. « Sic CE AD ; autem. » Sic CDE; A velim. * Sic ADE

C dicimus. " Sic CDE \ terum ;
•

prtnctpw. *Sic CE ;
AD autem. Sir CDE; A virlutilfu.'i suix.
">
* Sic CDE;
A videlnr miui. ''.Sk- UlDi
kcooperla; coJ. Galei toperln, '" ACUK iiuovjs. Sic CDE ; A enim.
»'
lu.n. ''
Sic CDE .\ "A •

rv.ovealnr. ''SicCDE; mo.'»(Hi oin. A. ^' Sic CDE ergo oin. A.

;
" Sic ADi:; C fnriens " Sic ^DE
Cinntabtln. ex om. CDE." Sic CDE ; e^ ..iii. A. " Sic CDE
'»
;
pro id est A ci. «• Sic CDL tn o*n '\
" cniin om. D. " Sic CE ; nobin oin. Al>. " Sic CDE ; A ipsa. *'• Sic CDK ; A '!.'./»t-
p^iuoi.. cxxn. IT
511 JOANNIS SCOTI 516

fcit-iur jure >)lenum,el siiniliter et a nuUo esie iKibe.- X <V^9 quasi aUeriira el :ilicn:in ipsi duo iniellecius
rel; j>er se enim perjeclum ,
quemadmoduiH el incous' dicdiiiur, duin eirra uitcm Ofttiudin priacipiutn <i
saie: neque impassibllitas ; alioquin et nianens , et fineKn versaniur, verbi gralift, v«ipll si quis diserit

inlinUumtelincircums-criptum esset. Non enini pati db inielleclu priiK-ipii a4 i/ilellcciiiin Gnh in Deo.

nr.turaHler iiiest,.quod uaturaliier^ iinpassibile esl 7!, Deindc coniiid/efa, quiii «imne, qaod principia
qiiod nequc amaiurab atio, aui movelur ad aliud qui4 c.aroi cl fitie, oairi qwqiic molu carere necesse est.

jicv finwrein, Solius enim Dci esi * ftnis esse el per- Deiis auieiu kvkpjjj),-, Uoc e*l, sjne principio ost

feclio et iinpassibiiitus , merito incommutabHis , ct qi;ia nil cuin pr»ece(Jii, aec eyia eflicii, ni gii.

plcni, el impassibilis : eoru,.i vero, quae (acta sunt, ad Nec fiuem li:il)Ol, qnoniain i:jn»uttis esl. Nii euiai

fincm principio carentcm moveri. Omnia enim , quae- jtosl euQ) inlelligitur, d-im ferininMS oinninut si(

cvnqne facta sunt, paiiuniur moveii, sicnl ea, quae uUra quciii niliii progreilifur. Niiiimn igiuir moujm
tion suiit, per se ipsum mctus, aul pcr se ipsani * virlus iccipil, Non cniiij iiajtc» , quo '• sc movMl, dum
sunl. Si crgo ea ,
quac genila sunt , ralionabUia snb- jilciiiludo , ci iucns , el perreciio, et staiio , ci

sistuntomnino etium inovenlur, uipoie cx principio

, lotuiu omniuin sit : imn)0 e(iiim " pliisqua^n p!&-
iicnndum mturnm per esse ad finem, secundum co- nitmlo el perfcclio , plusijuau) iocus et stalio ,

yniiionem per bene esse mota. Fiuin enim eorum , J? pjusqiiain totum ainniiijn csl. PIus enini est
qune movcnlur, molus ipsum in eo, quod semper esl, quain quod dc se dicitur et intelligilur, qiiovi»
bene esse est. Sicul ei pruicipium est ipsum esse u)odo et dicai.ur quid de eo ct tnleliigaiur. Diso^
quod quidcm esl Deus, qui et esse dai, et bene esse Ilaec milii clare luccscmil, ul opinor. Mag. Si igiUir
dvnat, jnre principium el finis. Ex ipso e^iim et ab- oiiiiici)i moium creamrae disuiliuip, Deum vero Ji-
I
suluie 7noveri nos, ut a principio, ei. quoqno modo Ijernm oniiii nioiu facis, lanlacne tardjlaiis cs, (tl

vtoveri ud se , vl ad fmem , cst. Si uutem mocetur ci, a quo omnem moluiu :dj.->lraUis, facere vcl pali
toiiraiioitHbiiiler sibiniei ituellecmaiitcr * inicUeclua- iribtias, ciim isla duo indubiianler non nist in his,
le, omnino etiam
nino amat ,
inletti(jit

qtiod inletUgit.Si amai

. Si uuiem
,
iiUelliyit,

p&lilur omniuo
om- quibiis
bus
molus
coiiclusiouibiis, ul
ihe.-^t, fieii posse prioribus rationabili'
arbinor, non incaiUe dcd&-
i
ad ipsum , ul amabiie , e.rcess>im. Sl autein palilur, ris?Di.sc,I)e pati iiiiiio modouubilariiH^ inip9ssibi.'«'n

profecto eiiam [eslinat. Si festiuai , OinnuiQ iniendit nnutque Dcnm csse oiuniiio ct credo ei inlelligQ :

usiidum motum. Si aulem inlendil laiidum motum passionem dico, qaae-opponiiur facerc, id est 6eri,

fion stat ,
quoitsque futl lotitm in ioio amalo, ei a loto u Quls eniin dixerit aul crediderit, quanio magis irir \
(ompreltendatur, tibenier totum secundinn volunia- j
lellexeiit, Dotim pati fiori, dum Crealor sil, non
iem, saiuiai-em accipiens circumscripiionem , ut ictum Q civaiura? Diiin ciiiiii, ul jamuudum iiiier nos eoiirfK»
loto aUicialtir circumscribente, ut t,iltil otnnino restet 1 cium est, fieri Deiis dicitur, figurula 'quadam locu-
veile ex seipso seipsum toium coijnoscere valendo cir- I lionc dici inatiifesium est. Fieri siquidein aesliinalur
cumscripium , scd e.t circv.inscribtnii'. , sicul aer per iii creaturis siiis uni^-ersaliter, dum in eis noo sm»
iotuni itlit.miHutur lumine , el iqne ferrtim toium cuto lum inlclligiiur cssc, si:ie <iuo esse non possiint,

tiijuefGCtum. Vidosiie, quomod" pcacdiolus venera- scd eii.am " eoriiiii csscniia sil- Es.<>e ^nim omnium
bilis magisier oinnem molum * iiou nisi bis ,
qiiae est, stiperessc Diiinitas '', ul sancius ait Dioiiysius. ^
a principio inclioanl , ct per naiurulem molum ad Dictlur eliam '''
in animabus ftileiiuin iieri, diim aul
liiiem suum teiidunt, edocei incr.so , ipsumque na- per fidem et virtiiicni in eis co?)cipilyr, a.ul pcr
lu.areui uiolutu iripiiciier deliniat sic :'Molus est iidein i;iiod:un nvodo inciioal inleliigi. ISil euim alitid

virius naluruiis ad suion fmem febiiiiiina *, vel sic: e.sl (idci:. ul (i]ttiior, iiisi pnucipium qaoildaui, e.\

Molus esl passio ex attero ccuiens nd utlcrtm , ciijiis qiio ooguilio Creaioris iii iialura ralionafaili fieri

liitis est iinpussibiliias , aui sic : .Moitis est opcraiio incipil. Ik» rarere vcrn '* nondum elarevideo, lo-

uciiva, Ciijiis (iiiis csit per .icipsaiii pcrfectio ? Qiiod t:im sacram Stripturam , caihoiicamquo ftdcni

amtnii dixil , inolus e.%t pnssio ab allcro vcnicus nd facloicm omniuui Doiiiii ialcri atidieiif.. M.\c. F:icere
ultcrum , diim dc ^ iiatiir;"i'.i mDtu liili.!ligilur, no:s D >ii;e moiu facionlis essc noii pttsscjam dcdisti.Disc,

ila est initHigeiidum , ui aiiiid &ii piiiicipiiiiu , e:c Dcdi. M.vG.AuiigiliirmolumDootlal)is,^ncqiiofaceri»

quo passibilii mulus, id e.st, iKOunn suum palicns iion intctiigiiur, aiii siuiul ci moium el f:)ciN-e abi^o
iiiclioat, ci aliud liiiis, qiiciii appc.it , iii;m omniiim» aiileres.

q'i;ie naluraliier muvoiiiur •, piiiicipium ci fiiiis 7'2. Hacc ciiim diio inier ea, quae siiiml sunl,

uaum sil ; esi eiiim Dcus, a «luo, oi per quem , el ooniputaiilur , ^imulquc uriuiitur el uooiduiit. D|.S(^

ad qucm moveniiir omui.T : sed qui;» .ilius iuieilc- Moium Dco dare noti posaum, qiii soiiis AmmuiiibiUs
ctusesl ' piincipii, ei alius inlolbTius fiiijs, idoor ost, nec babct, (|uo, vel :ul quul sc iiioveat, ':um in

VAKIAE l.Kr.TlONES.
'
CDK, A •.ini\xrx«lilei
Sic Sir AiU-: cst oui. C. » Sic ACDE. ^ Sic CDE A imelhciuo- .
' ; ;

btliti-r. • Sio AUK; ti lontm. Slo CDK .\ {es:im:ii.< (incm [cst oju. D.)
'"''' Sif \t)fc) deom. C *Sic * ; ;
'
;

CDF. A movcni.
;
• Sl.t CDK fs/.om. A. '* Si,- C;-; A quu Uqnod. " Sio CDC A •'
SiC;
ADfc ; ; ; , ;

C. ritis cit rnim : (esl inii. D.i " A f * Sio (;K ; A supercs.se a«it'»i Dii'i/ij<(i/ix ; D sempcr rii^ Diiifina»
•9 D eirim; C eifc»» ct. '* l> «nim.
517 DE DIVISIONE nATDKAE. — UBER PRIMUS. Si8

ipso omnia sinl ', inimo ciiiu sii ipse «inrjia. l'"accre A cicocjsoniinle. Uisc liftcredoeiinielligo.MAc. Diifmc
vcro ab eo aiif!„'ri*o iiou pussuni, curn sii faciai" 0'U- quaedam suni Oeus ei suiim faccre, hoc c^i siia

niuiii.MAC Segr«fi;abi5crgo uioUiiueif.iLtMX'. l)i!iM-?ii; aclio, au unuiu siiuplft.v iUque individuuui? Disc.
idquidexu, tiiiui iuseparubilia esse n se iiiviceui vj- Unum esse video. Dciis riiiiu uuiucruin iu sc udii

(leo. MAG.QuidcrgorajGlurusciis? DisC.^^esciu;a(.quc rccipii, quoMi,niT) soliis inuuiuerabilii est, el uuuie->

iilco \iam ^ quaudain uiilii aperia;;, suinni.iqiie huc rus sine iiinuero, cl siipia ouiueiu nuiiieriiui caiisa
difttcullatc nie libeies, obuixe siipjilito. .V|ag, Aecips oinnium nuinerorum, Mao. iNun ergo aJiud esl Dlm
igiUir liunc raiiocinandi progressiun. Quid libi vi- esse, pt aiiud facere, eetl ei esse ipsinn esl '*
i;l el
deuu' ? Num Dcus crai, prius(|uani 0fuui4 ftt- l'.icere. Disq. Huic couclusioui resistere non audeo.
ccrcl? Di8c. Vikleiur mijji fuisse. Mac Accnvlens ergp ftUc- Cum ergo audimus, Deuiuomnia facerc, ui| aliud
ei * erat facere. Nam quod t;i coacicrnum i\on Jebemus iuk;lli|^ere, qmm Dctmi iu amnibus esse,
cst alquc coesaciiiialo, aui .-iliud e^^trft cum e&t, Jjiic esi, essputiam omniuin subsistere. Ipse enlm
tiul ci accidens. Disc. AHiid pr.ieier euni ei exira j»olus pcj- se yere csi, ei omn?, quoJ verc iii bis,
Oiuii esse non creHidenm ; ui ipso cnim onmia qijae sunt, dici(i|r esse, ipse §oiu3 est. ISiliil eiiim
wnt, et * exira ip.vun nibilcsi, nuiiumque'ei pprmn, qu3e sunl, per se ipsum vere esi. Quodcun-
yccideii.s tt-mei-e deucrini. • Alioquin siinpiex non g que amenj ir\ eo vere inicUigiiur, pariicipaiione
ost, sed e)$ e.^scntia el acciiienlibus quaedam coiO'- ipsius, uniuj qui ijOlus per seipsum veie " est, acci-
po&iiio. Niim si nliud cum ipgp inieUifjituri quoi pii. Djsc, Nec iioc .negare veliiu. Mag. Videsne ergo,
ipse nou esi, nuj, si qujppiain ei accidil, prolecl^ quemadmodum vera raiio caiegoriam facieudi
e% ^

nequfi infmiias est, neque .simplex ; qupd lides ca- natura divina penilus segregat, mulabilibusque ac
tliolica, veraque ratio firniis.siu«e deuegai. F.iieiuf Jcmporalibus, pnncipioijue ac iine carere noii va-
ei)im Deum infmiiuin csse, plusquequam * iniinj- Ieniibusdislribuii?Disc. liocquoaueclareperspicio;
tum ; infiniias eniin iiifiniiorum e^ ; et siinplieem, ei jam "nunc nullam caiegoriam iii Deum caderc,
et plusqi.tap) ^iuipiicem ; (mjniuin cniin simplir incunctamiJr iulelligo.
«•ium siujpliciias esl. ^t cjun ipso. ' niiiil esse
credit vel inteljigil, quoniam ipse esl ainbiius Quid igiiur? ^'um eadem raiione debenms iu-
'^5.

oinniinn, quaQ suqt, et qu^e nou sunt ei ijuae ,

.spicere omnium ¥eri>orum , quae sacra Scriptura
esse po.ssuiit) al qnae esse non possu^i^, ei qnu& ej ^i^ divina naiura praedicat, viriuioni. iji nU aliud
seu " contraiia seu opposita yideniur esse, ul uoa per ea acsiimeniu§ significari, j)racier ipsam sim-
dieam si.-nijia ci dissinnli.i. Est^einm ipse sin.ilium pliceni, incommmabilein , incomproliensibiiemque
si.niniiu;1g,eulissiimUuidodi$:,ijUUiiiUi,opposit^^^ G oi""' inlcllcclu ac siguilicatione divin;im esseniiam
opnositio ,
et ^ooati-arjoriiiu j;onirarictas r llaec eU>l"squames.seutiam? Veilji graija, duui audmius
enim omniapuiclira ine/rabilique baiiuoiiia lu unam Petnn vclie, amare, aut diligeie, videre, audiie,
ot
roncordiam " colljgit atqiie comp.onii. Namquaein t'*iei-aq!ie verba, quae de eo prac^diciiri po^suni,
(lariibus universilali.> opjipsila ijiiiiuiei viiieaUir at- ''' '^^^^^ oportet nos cogiiare, nisi ineira.bilcm ip-
qije £0uiraiia cl a .se invicejn uijsnna, dnm «' in Kiusessentiam atque Yiriuiem ooiinaiuralinus nobi.5
gcnerali.ssima Jpsius uniyersiiyUs |)arnionia signiltcaiionibus suaderi, ne in lauUiui vera
c.oiisi- ac pia
deranlur *», (:OnYCuiontia cp.ispnauue sunt. Mag. Chrisiiaiia reli;j|p de Ci^eatore omJiium sitea», ui nii
R^cte inlelligi.s, ei vido, jiequid de lij^, quae iiuug '^^ '^^ f^'"' •1'«d««''l» "d simplicium animprum insirii-
dftderis, de ceiero te dedisse paeniteat. Disg. iugFc- ciionern, liaereticorunique semper veritaii insJdiar-
dere, qno vis,ordi)iele^equar, el quodoqnque jfmi tium, cainque cruere laboraniium, minusqiie
;
in ea
concesserp, non repotam. Mag. f>oi!S erffo non enU, erudiios fallere appeienUum, rofcllonda.s
asiu(i:is.
priMsquAmpniniafacerci, Disc.Nun oiau Si euiiu es- ^Vi aijud iiaque Deo es.se, et veiio, ct facere ci
sfil, facereomiiia ei " accidei-iH. amarc, et
El si ei acciuei-ct diligere, el vidcre, ccici-aque
biijii.siiiiKj|i.
Pmnia fijcerc., molus ei teHtpus in ep intelligcren- quae dij eo, ut diximus, possunt jiraedicari , se i

lyr •*. Moverei ciiiin se ad ca f.icioinla, quae .iani D haec omtiia inlpsounmn inipsiiuiqiie'^ accipicnUum
non " fcceiat, leuipo.-oque piaecedcret aciionem siianique inenabilt\'n cssor.iiitm eo rnodo qu-p se si- ,

suam, qu;i£ uec sibicoestenlialis ciat, ncc coae- 'fmilicari sijiil, iusinuaut. l)isc.NonAliurtquideui:iJl.i
lerfia. Mac Coaelpruum Igiiur csl peo suqm Jacere cnim cst vcra ciacloriia el insolubiJis per sa ipspm

VARIAE LLXTIONiilS. .

' Sic CE ;
AD 5//1/ or/inin. ^ Sio CDK; Aidon, v.t viam ceU ^SicADI-:; *•; 0:0. C. *
.SicCDf-
^"' ""''"'"' * ^'*-* ^'^' A et jdmqiunu E vlusriuam. ' Sic AC; D sine ipso ; Ecurr. dio
V<S^r);
bic U»
"
^'^h-.t^
u-u oin. AL
;

; ^ :5a' ; CDE : A oppo.ilonunfptp. "> Sic CDE; A iii una coilconiia •'
Si,-
<..>L; dutu oin. A. A c(
'

'* rsio CDl-:; couiidei;muir. '^ Sic CDE ; A ei omnia. »^

Sic CDE A imei
ftj/cmur. '-^ic ALE; D ne» « «« om.
y,/m. D. *' Sic DCDE ; i'^J<? om. A. »8Af/i«,/i'. «s
^ ja

NOTAi:.
" cnioijonam faci- texius codicis E prao-
'ierU'. si.inliurum vcierabiUnt maQiHrum, Marlmu}!, rti,r>

«^;^'"''^'''rV'>'
tiactenui
el des.deraiur usque.d ve^rba
de dii/iSioriLbus deque adunalionibui sut>-
•
(liU. il. c. J5s.iblin... lis f.i.iin
ciS incipiu
ikZ^^\ ' £
 ;i9 JOANNIS SCOTl ;2o
simijlicilas, jbi aliud ei umliuui, di.veisuiuque A gressu rcvolwmr, foiiusque
, '
creaiurae arnaiorios
liiiii impossibilc esi. inoiu» in seipso lerraiiiat. ipsa quo<iue diviiiae ua-
7i. Vellem lamcn aperiius inilii suaJeas, ul clare lurae in omnia, quae in ea et ab ca suni, di/fusio
videuii), diim audio Dcum aiiiare vel amarl, nil «miiia aiuare dicitur, nou quia ullo »•
nwdo dillun-
aliud iiisi ipsius naturam siite uilo molu amanlis vel dalur, quod onuii inolu carei, omuiaque simul im-
aiuati inielligam. Cuin enim boc miiii fuerit sua- piel, sed quia ratiouabilis menlls couiuiiuui per om-
siiiu, luiUo modo haesiiabo, ubicunque legero sea nia diffundil ei raovet, duni diffusioiiis et moius
aiidiero, ipsuin vcUe, vel desiderare et desiderari, aiiimi causa sii, ad euui iuquireudum et invcoieA-
diligcre ei diligi, videre et videri, appetere el appeti, dum el, quaiilum possibile esi, inlelligendum, q«ia
iiiovcrc sitialiler et movcri. Haec euim * omnia omnia implei, ui sinl, ei univcrsalis veluli amorii
iiiio eoderaquc accipieinia sunt inleilcctu. Ut eniis pacifica copulalionc in uniiatem inseparahilein ,
voluuias, ei amor , el dileciio, visio, «tesideriura quae esl, quod ipse esi, universa coUigil el insepa-
quoque el moliis, <lum de eo praedicantur« unuio rabiiiier ^'comprebendit.Amari iiemdicilur ab om-
iJipsumque uobis iosinuanl; ita verba, seu aciiva, nibus, quae ab eo suiit, non quod ab eis aliquid
seu passiva seu neulralia «nt, ci cujuscunque
, paliatur, qui solus iropas«ibiiis est, sed quia eum
modi signiacatione proferanlur, nulU intelligentiae B ouania appeluul, ipsiusque pulchriiudo omnia ad se
diflerentia iulelliguntur discrepare, ut opinor. Mag. ailrahil ". Ipse enim solus vere amabilis esl, quia
Nec iu talibus deccptuin te reor; ila enim suut ', ut solus summa ac " vera bonitas et puichriiudo esi
arbilraris. Primuiii igiiur iianc amoris delinilio- omne siquidem, quodcunque in creaturis verebonum,
nem accipe : Amor est connexio ac * vlnculum, pulchrum amabihquc ** intelligilur, ipseest.
vereqite
quo omnium rerum universilas ^ ineilabili amiciiia Sicutcnim nulium bonum esseniiale est, iia niillum
insoUibiUquc unilale copulalur. Potest et ' sic deii- pulchruin seu amabiie essentiale, praeier ipsum solnm'.
niri : Arnur esl naluralisjnplus omniuin rerum, quae 75. Sicul ergo lapis illc, qui dicitur magnes ",
in motu suni, finis quietaque slalio, ulira quam nulius qnamvis naturali sua virlute ferrum sibimct '* pro-
creaiuraeprogrediturmolus. Ilis dcfiuilionibusapcrie pinquans ad se allrahat, nullo inodo tainen, ut hoc
satictus Dionysius asiipululur in amaioriis hymnis, facial, se ipsura movet, aul a lerro aliquid paiiiur,
sicdicens : Anwrem sive divinum, sive angelicum, sive quod ad sc ailrahil : ita rerum oranium cau^a omni?.,
"^
inielieclualem , sive animalem , sive naturalem dica- quae ex se sunt, ad seipsam reducit, sine ullo sui,
vius, UHiiivaai quandam ei continualivam inieUiyamus motu, sedsola suae pulcbriludinis viriute. liinc idei
viriiUem, superiGra quidem moveniemin providenlium saiiclus Diottysius inter ceiera ait: Quare autem{
inferiorum, et aequifvrmia ileriim in sociabitem vicisr- C Theologi Deum aliquando quidem amorem, aliquaniio
iitudinem, el novissima subjccia ad meliorum ei su vero dilectionem, aliquando amabile ei dileclabilf.

fjerpvsitorum conversionem. idciii incistteiu: Quoniam vocant " 'i Coiiehisit sermoncm sic dicens : quia eo
extino multos amores ordinavimus, nunciterum omncs quidem movetur, eo vero movei. Quam concliisionem
in unum el compticiium amorem, ei omnium ipsorum aperlius '" vcncrabilis Maximusexponens ait : ut amor
palrem convolvamus simul et congregemus * ex quidem subsisiens Deus et dilectio movetur '*, ut vero
tuuliis, primo in duas comprehendentes eum amate-' amabite ct dilectum movci ad seipsum omniu amoris et

quarum potentatur el prin-

rias umversaliier virtuies, delectationis^* accepliva. Et plaiiius iterum proferen'
cipntur omnino ex omuium summitaie omnis amoris dum : Movetur quidem, quasi conjunclionem ingerens
immensurabitis eausa, el ad qnum extendiiur conna- inseparabilem umoris €t dileclionis eorum accepiivis
iuralner unicuique exislenlium et existcntibus omni- movel aulem,quasiuttraJient per naluram eorum, quae
tms unltersulis amor. Idem ^ in cisdem : Age nunc^ in ipsum '° inoventur, desiderium, ei iterum niovet
€l hns iterum, Iwc est, amoris virlutts in unum con- ei movelur *'
,
quasi sitiens siliri, ei amans amari, et

gregaulcs dicamus, quia una quaedam est simptex diliyens ditigi. Nam ct lux isia sensibilis, quae toium
virlus, seipsam movens ad unilivam quandnm tempe- visibilem mundum impiel ", dum sit 6em]»er immo-
rantiam ex optimo usque existeniium novissimum, et
D bilis, ({uamvis vchiculuin ejus, quod solare corpiis
ab illo ilerum cunsequcnter per vmnia usque ad opli- dicinius.per uiediu aetheris spaiia circa lerram aeter-
muin; ex se ipsa, el per se ipsam, et ad scipsam se- no moiii volvalur, ipja vero lux ab ipso vehiculo, vo-
ipsam reduccns, ct in seipsam semonr eodem modo iiiii qtiodam fonte inexhausio, manans, iia lotiim
revoluta. Merito ergo antor Deus dicilur, quia om- muiiuitm radioruin sitovuni imtuensurabili dilTusioiiC
nis atnoris causa est, el per oninia diflundilur, el in pei iondit, ut iiullum iocuni reliuquat, quo se movoai",
*^
unum oolligil otniiia, ct ad seipsum iiieflabiii rc- iiiaiioiiiue semper imniobilis. Ubique cnun in

Sic CD; <>/ om. A.

'

* 8ic CD
« Sio CD;

Pi univeisulilas.
;
emm otn. A. ' Sic CD ; pio sunt A possunt. * Sic CD; A aut.
• Sic C; A eliam, ]) ac. " l) nnimalium.
YAUiAE LECTIONES.

*D congerimus. * Sic CD A :
4
Jlem. " C n«//o; D iu//o. ' ' Sii'. CD; ^.inseparabiiilerquc '» SicCD; A /;a/ii(. "SicCD;A</. '^SicCD;
A et amabilc. '*Si('.A; C.D magitiics. '• Sic CD; A siii. " Sic AD ; C ecorani. " K aptius. '» m
reio iiiovet — nioticiHr oiii. D. "' Sic C ; D dileclionis. *' Sic CD; A iti se ipsiim. *' Sic CD
; A mou-
luiiiuc. ** .Sic C ; A iuiplet inuniluin [implei o:n. D.) ** Sic CD ; A movei *• Sic CD; in om. A.
 52i DE DIVISIONE NATURAE. LIBER PRIMUS. — S^
Inlcgra, nuUum locum A amalur a seipso, in nohis el in seipso, seU plus quam
rwtmlM esi pleiu scmper el
amat elamalur in nobis el in seipso. Videi scipsuin
desercnsvel appeiens praelcr porliunculhm qu«n-
et vidctur a seipso, in seipso et in nobis iiec t:i -

daai infcrioris Imjws aeris circa lcnram, quam ad ca-

:

piendamumbram lcHiiris,quae nox dicilur.relinqnil; nien videl seipsum, ncc videiur a seipso, in s«»ipso et
in nobis, se-\ *" plus qiiam videt, ei vldetur in seipso,
umnium lamen animalium liinen scnlirc valenliara
nl per eain ci in jjobis. Movet scipiiiin ci movelur a scipso ,
iu
obiulns movet, el ad seipsam allraliil,

aspicere possunl ', quod as- seipsoet in nobis: non '® lauicn movei seipsnm, nec
aspiciani, quaiiliim '

movclurascipso, In seipso, etinnobis,(|uiaplusquuin

picere possunl *, ideoqiie moveri pululur, quia ra-
hoc movet ei movctur in seipso et iii nobis.
dios oculorum, ut ad se raovcanlur, permovel *,

7t». Et hacc esl caiila ei salutaris et calholica

est, oculorum motionis ad videndum causa est. Et
de Deo piaedicanda professio, ul priiis de «xt
iie mircris audiens, naturam lucis, quae tsi ignis,
juxla calafalicam, id esl affiiniaiionem »*, omnia
totum mnndum sensibilcm implere, immulabiliter-
fiS

que«ubiqiie esse ; nam el sanclns Dionysius boc sive iM>minaIiler«Ssive verbaliierpracilicemus, non

docetin libro de caelesli « lerarcbia r sanctus ilem lamen proprie, sed translaiive ; deinde ut om-
Basilius in Exemero eadem quae de eo " pracdicautHr pcr calafaticam»
affirmal : substanttam nia,
apofaticam, id est negaticK
quidem lumtnis ubiqueesse, tn vero mundi UuminaH- B eum essc negemus per
bus, siw magnis, stte parvts, nalurali quadam opera- "em, non «* Umen translaiive, sed proprie ". Verius
iotte prorumpere, non ut solum iUumintt, sed ut mo- eo'"» negatur Dcus quid " corura, quae dc eo prae-

libtts caetestium corporum omne " lempus distinguai. dicantJir esse, quam aflirnwlur esse; deinde su-

Quid dicara de arlibus, quas sapientes liberales ap- per omne, quod dc co " praedicalnr, superesseiiiialis
natura, quae omiiia createt non crealiir, super-
pellant discipHuas, quae,dum in semeiipsispcr seniel-
esseniialiler siipeilaiulanda esi. Q.iod ergo Deun
ipsas plenae, integrae, immulabilcsque permanent , uio-
verbum earo factum suis dicipulis ail : Non vos esiis,
ver tamen dicantur , quando ^ ralionabilis aninii coiitui-
f

tumad se quaerendas inTcniendasquepermovent"*,et qui toquimiHi,.ied spiritus Patris veMriyqui loquilur in

** vobis, vera ralio cogit nos de " aliis similibus sinil-

ad se c^nsiderandas aitrahunt, ita utet ipsae,dum
liier cretlere, diccre ", iiilelligere. Non vos eslis, qui
per se, ut dixirous, immuiabiles suut **, moveri ta-
amatis qui videtis, qui movetis, sed spiritus Palris
men in mentibus sapienium videantur, ciim eas mo- ,

quibus divinae TirtuiisoV vestri ", qui loquitur in vobis verilaicm de mc ct

veant? Et niiulia alia, in
Paire meo et scipso, ipse amal et vidci me, cl Pa-
scura conspicitursiniililudo. Tpsaenim estsuperom-
trem meum el seipsum in vobis, ei movcl seipsuni
nem similitudlnem, omneque excellit exemplum
Patrem meum. Si crgo
Quae dum per se et in se immuiabir.ter aelernali- C In v«bis",ut diUgalis me et
terque stat, movere tamen omnia dicilur, quoniam seipsam sancta Trinilas in nobis et in scipsa amat
seipsam *'' et videi el movet pro cerlo a scipsa
per eam cl in ea omnia subsistunt, et ex non csse :

in esse adducla sunl. Essendb eni«n est ** : omuia amalur, videtur, movelur, secundura excelleniissi-
vcro '* de nibilo ad esse procedunt ". Et ad se ora- mum iiiodum, uulli crealuraecognilum,quo seipsara
nia attrnbit moveri quoquedicilur, quoniam seip-
:
ei amat et videtct movei, ct a seipsa, iu scipsa, ct

sam a«! seip am movct, ac per hoc seipsam niovet, in creaturis suis amalur, videlur, movelur, cum sit

_ac veldii a seipsa movetur. Deus itaque per seipsum siiper omnia, quae dc sc dicuatur. De iiicffabili

amor est, per seipsum visio, pcrseipsum motus et :

enim quis el quid poiest fari , cujus nec i«»mui pro-

tnmen neque molus est, neque visio, neque amor, priuni, nec verbiini, iiec ulla vox propria irtveniiur,

quam amor, nec esl, nec fieri potest, qui sotus Itubet immoricU'
sed plus plus quam visio, plus quara
motus. Et est per seipsum araare, videre,movere nec :
tatem el tucem habitat ittaccessibilem? QuU enim co-

tamenestper seipsum amare, videre, movere",quia gnovU inieltecltim Domini ? Sed priusquam praescn-
est " plus quam amare, videre, movere. Iiem per tcm disputaiionem termineinus, sancii Dionysii diJ

seipsum amari est, viderique, moverique : noii ta- divino slaiu moiuque capitulum " visum cst mihi

men pcrseipsummoveriest, necvideri, ncqueamari, ^ '>"'« ''^co inserendura *S si tibi vidcUir.

quoniam plus cst, quam iit possit amari^ct vidcri, et ^7. Disc. Videtur planc, aique bac novissima raiio-
inoveri. Amat igitur seipsum et amalur a seipso, in cinatione ub onmi ambiguitaie purg^iium mc csse "
nobis ei in seipso : ncc tamen amat seipsum nec video. AUc.In libro de divinis noininibus : /W/Vmi(i;i

VAUIAE LECTIONES.
»
aspicere om. D. '—^ Sic TD A possint. ;
* SicCD A prcmovet.
;
''
S\c \C;Ti immulahilciihiue ^Deccle-
iastica
siasttca '
^ AD mundi
ADmundi A oniJiiuw.
omnium. »»Sic
vero. • CD A «/uomrtni.
SidiD;
Sic CD;
Sic liD;
ouot "> Sic
CD; A ;>ro«!Oi<?n< *' Sic CD; ;

el om. A '» Sic CD; A sint. " Sic A; pro «( CD eam. »* Sir A veru om. i)b. '' Sic C; D ;
prot^wcun*. »« Sic AD;C movere, videre^
mnare. "Pro quia e.st Dscd. '« Sic C; pri. xei AD quid. *» A «<-;
(«onom.D.) »«SicC;ADfl/fjrnjam«Hj. " Sic CD: Xtiomimbiliter. **i))tec. » Sic Cb A cie /)» o. 'M) ;

" ^ "^" """^" P''*'/"'^ «''^ translaiive. " Sic CO pro Dctis qnid A aliquid. «' Si( CD A en.
?,"c- ; ;

Sic CD; le om. A. » Sic Al>; et dicere. *° Sic Al); vetHri uiu. C.
{.'. " .^ic CD A lohis ^c- ; itt
tpsum. '* Sic CD; A*t'j>sM>n. " Sic A; ffl»j«w/M»i oin. CD. "^ a^rr.; ACD i/i/tfir/idiiiii. " Sic CU;
esse oni. A.
 523 JOANNIS StOtl 6»4
\iiiitin, iiifiiiil, «;• (ie dui/lo sr«rH iive tide ' dktimui. A cantinens ei conunendu con'inere, el in ipsum ab ipso
Quid (Uteni aliud prueter manere ipsum in seifso provsnientiunt conversio. Disc. Ordo osigil, ul video,
Urnin , et immcbdi niituruii iinuiulubiliiute aniino de- brevem • coiuplexionem de eo, )HiO'l agere el paii,
fanni ^ tsse , il supercullocari secundim eadem et se;i facere ei ficri de Deo proprie piaedioare neau»
circu idipsuni, et siiniliicr opcrarl, etsecuudum stubi' v;iloal, coliigas, ac sic' leriaiinuu iihello impona-!.
i.isiniuin i, suin ex seipso ^' onini mo-io .sub!>iJeie, el JIag. Jitniiliiiiijm dedisli , iii fullor, iioii aliud Dou
leciinditjn idipsuin iiiiiai,sin:'.!,ibi!em el unire.srjiler csse cl ftgeie ^eu facere, sed iiiHiiii aii|ue idij.sui:!
imnnuubitem ,
et haec supcresacnlialiler? Eicuiin ip&e ci esl el osse, ei agere, olfaceif. Non eiiim reei-
esl oninium filutiouis et aedificutionl^ causaHs, (fui e:>l pil simplex fiaiuia iMcllci-tuia snlislaiiliae ei acci-
super viniuvn ucdi/icitloncin et stuliouein, el in ^icipso ilenlium.
oninij ccnslituit , el proprionm bonoruiii s-aiione 7S. Disr. l;ica;ictUHO (iuid.'!ii * Jc.r.. Mac. L'l i^itur
immobUia * W custodiln. Quid aulein? Ei cuin itahin do eo piacdicaliir csso, dtuu non sii proprie esse,
Tfieo!o(ji el in onmia provenieniem et mutabUeni dl- (jwouiam pliis csi (iuaiii esse, cl causa oiiini.s esse el
cunl iminutabilem, noii.ie divinitus el hoc inlcliigen^ essealiue cl suljstaiuiae *, ila ciiaiirde eo diiilur
dum? Moveri eniin ipsum pie arbilrattJum , non agere cl f.icerc, dum sil pius (liiam agerc cl facero.
tecunduni dclalionetn, aut iiUenaUonem , aul alierna- B ci oausa oaiiiium fioieiidi el agendi, siii»> idl.i nv.,U'.,

fionim ,
aul conversionem , aul localcm moium , n«n <[u\secundum accidens possil i!i!el];>,'i, sui)eroiiiiieui
recU-m,non ciiculariler fcrenlein, non ex ambobus, niolum. Oniulum iiamque moinuiii , oiuiiiumiinc
non imeliijibilem, non umnbilem, nonnatunilein, sed accideiUiuui , sioiil el omniuiu e!>.sciillaruui, cauia
in essculiain ducere Deum et conlinerc cninia, cl est altjiie priuoipiuiu. Disc. Kt lioc iiuiuhiiaiiiei
vniversuiiter omnibus jirovidere ' , el adesse omnibus concesserim. Mac. Quid igilur aliu.l rcMtat , iiiji ui
omniniH immcnsurabili circumslaniia, el in exi&tenliu iulolligas, omiiiiio necesse csse, ul , iiuciuadmoduni
om:iiu providis processionibus el operationibus. Scd ab ipso el esse, cl agore, ci facere proprie aufortur,
ei mo!utn Dci iininulabili diriniius taiiune conceden- iia cl pali cl fieti aufcralur. Quod euiju agere el
duin laudare, et rectus quidem iiifle.ribiiis inleltigcn- facere uoii re< ipil quomodo paii el fieri recipere
,

dus, cl irrevocabiiis processio operaiionum, el ex ipso possil, uon vidco. Disc. Fig;j liiuilem libii. Sal
omniuin generaiio : elicoeides vero, id esl, obiiijnui caim osl in eo" complexum. LxpUcit Uber piiinus
Haleralis^ processio, et fertilis stcitus: quod autetn '".
hepi *r.^EilN
sscundum cyclum, id ipsuin, el media, el exirema

TO h
INCIPIT iA\m\ SECUJNDUS

y^ J. Mac. QiKmiam In stiperiori libro de univcrsalis D dicatnr ei geiius, ei loium, el species, etpars; omne
Naturae uaiver.saii divisioue, iion qiiasi gencris iii eiiim, qiiod iii ipsoct cxipsoesi. picacraiioiiabiliier
fiirtnas, sou loliiis iu parios — uoii ouim Dcus-gemis de eo praedicari polost — sed iniolligihiliqiiadaiiuiui-
csl crcaliiiao, uco cic:«iura spcoies Dei, sicul crea- versiiatis couienipiatione — univcrsitalomdicoDeuni
liir^i [lon csi gOiiiis Doi , ne([i;c Dous spocics crentn- Cl crealuram — Lrcviler iiunc eandeui di.\iiiiiis,

rae " : eadom raiio csi iii (olo ct parlibiis: Dciis nalurae divisioneiu lalius, si vidctur, rcpeiamus.
&!q!iido:ii iio;i csl loluia crealurae, iic^juc creatura Diso. Videiur (nii(!cm, ac " vahJe iiecess:iiinui. Naiii
parsDei, .|i.oiiiodo iioc cre.Uura esl loium Doi, nc- si i:)liori ralioms iiKiuisilione luiii aperiauir, lacla
\que Doii.^ pnis croiiliirae
qtiamvis altiori llicuria : solunimodo, non auicm '* discussa rescdisse vide-
jdxla Gicgo-imu TiiCoIogiim pars Dei siini:s, qui hii.. biliir. iMag. Taiis ilaque ciai, ut opinor, supradicia
maiiaiii i>ariirij)aii.us naliiiam, quuniuin in ipso vi- uiiiversalis niiturae qnadriformis divisio iii eani,
vimut, ei uioveinur, sumus, Dous '^
ct iuet:>plioiiccqiie scilioei forii;aiii vci specieui, si riie forma vel

VAIUAE LECTiONES.
Sic A; CO .;/.
«
» Sic AC D de .srdc. " Sio Cl>; A immo defixum. >* C ex ipso. * Sic AC D i»imi(/a6«7/a.
;
;

bicA; CA) praevidere. • Sio CD; A f(Mjrevem. \ et .sic CD cc si. * D Mioonciisse «rH/m. » Sic "^
;
CD; n sHbsluniioe oiw. \. '" (?J/;//f.i Lijs-.v cm. C. " Sic CD; A creaiurae «/. '« Sic CD; A f(. —
S:cCD; A c< non. '• Sic AC; U f^
'=•

NOTAE. i
 m DE DIMSIONE NATURAE. LIBER SECUNDCS. m
q«ae s»- A deque '• «liffereniiis esi dicti.m, de earundem rediiu
.Pcios dio^nda esl ptiuia oinTiium cui.sa
SpPClOS ,

peral spcciem, d.im

for.nam ei spc
>rai omnc.n forioam sil rorniar.im aique " coUeciione ea disciplii.a ,
q..am «-. .W^. '»•

oniiiium iiifonne priircipimn, qnae Philosophi vocant, breviier diccndmn vi.Ico. Disc.
el spcrJeruin
[irincipiuui pro- lloe qiioque ordo poscil. Nnlla enim rMlionaliiHs
crcai ei non crcalur. Infonne aulem
divisio esl, *ivc essenliae rn gcnera sive genens in
piereu Ueum dici.nus, iie q«is e«im fonnarum nu- ,

mero aeslimei ceiiseri , duui sit fonnaru.n omiiium formas ct numeros, sive lolius iii parles. quaepro-
pric parlilio nominaUir, sive miivcrsilalis in ea,
caiisa; ipsum elenim om.ie fi.nnatnm appelil, cn.n
sit pcr sfc ipsuin inlinilus el plus qiia.n iaiinilws; fSl
quae Ycra raiio in ipsa conleinplatnr, qnae non ite-

iiifinitas omnlum iiifmiiaium. Quod ij^ilur ruio possit rcdigi per eosdeni gradns, per quos divi-
eniiii
sio piins fuorat m..liiplic-'aa . do.iec pervenialnr ad
nulla forma coartalur vel definitnr, quia milio inlol-
qnam illud " nmim inseparaWiitcr in seipsn maiions, ex
lccln cognoscilur, ralionubilins dicilur informe
verius per ne- quo ipsa divisio primordium »* sufnpsit. Sed prius
rornia ', nuia, ui snope dicluni esl ,

do ** etymologiuipsius nominis, quod est Avahtriyrt

gaiioncm dc I>co aliquiJ praedicare possnrnus, qiiam
pauca eJisseras, non enim mihi plane paici.
per aninnaiionem. Secunda in eam, qnae el ' crea-
neccssarinm esse video. Ma.c. 'Ava>uT«x/. •* verbo
lur et creat. Sequilur lerlia , ijuae creatur el iion _
«v«),Om " dcrivalur, id esl resolvo vel redco; «vi "
creai. Dehinc quana, qiiae nec * creai nec crcaiur.
enim re, )0m" vero «o/i'© inlnprelalur. Indc eiiam"
Pisc. !la sane-divisuin esl. Mag. Quoniam igitii.r de
oppo5ilionrl>us prftedir laii nni ^.'"ilurae forn.arum bre- iiomen nascilur «v«Wf . qnod in resolutioiieni vel

vilcr iii priori disputalione jam dicium est--con- rcdilum similiier vertitur. Sed ava>wt,- propric deso-
lulione "
propositarnm quaeslionyio diriiur; KvaAu-
sidenivinius enim, qnoinodo resuUai tenia : primae
Ttx» vero-*' de reditu divisionis fprmanim
ad prin-
ambac siquidem vcluti quod^m (iiameiio ad se invi-
cipium eJusdHm divisionis. Omnis enim divislo,
ceni e rcgioiie oj>posiia respicinnl; c^eaia enim,
quae a Graecis /itipwfto; dicJlur, quasi deorsum de-
ul diximus, el lion creans opponitar creauli el noii

creatae: simililer secunda forina e divcrso respicit scendens ab uno qnodam delinilo ad infmitos nu-

quariiun; npponitnr enim creala ei Cieans noqne meros vjdeiur, hoc esi generalissimo usqne ad
creatao neqne creanii : univeisalem veio naiuram specialjssimnm. Omnis vero recolleciio vcluii qni-

formas liaijere propicrea dicinius, <|uoniam ez ea dam rcdiins iierum a specialissimo inc1ioaiis,*et us-
que ad gencralissimum ascendens, «v«/.vti/>j vocalnr.
nostra intelligenlia quodjtmniodo formaiur *, dum
Esl igiiojr roditus et resolutio individnorum in
de hac ipsa " iractare niliiur; nam per sc ipsain
formas, formarnm in genera, generura i» o-^tar,
universa naiura non ubiqiie lormas recipif. ; eam q ousinmm in si^pieiUiam el prirdeniiam , ex quibus
giquidem Deo ei cvealura contincri iion inconfirue
omnis divisio oniur, in easdemque " ilnltur. Disc.
dicimns, ac per hoc. iu quannya crealrix esl, nul-

lam formam accipii in seiprsa , formal.ie vero a se Saiis dicium esi " de Muxim eiymologia ;
perge ad

nalnrae miilliformitalcm proesliit — jam «unc de celera.

similitudine earum deque diflerenlia considerandum 2. Mac. Qualernarum ii*quepraodiciariJm formit-

uuuin coe.miiUus lial analylioa, iri
essc arbilror. Disc. Non aliter ordo reruni exi-, rum binis in
Prima
rcdiiiva coileciio.. naraqtic ei quaria
gil. est,
Deo soluinaiodo insclligufi
Mag. Secunda forrrick primac similis esl * in eo unum sunt, quoiiiam de
lur; eslcnini principium omnium,qu8e a se caridii.a
quod creaf, ab ea vero distat in co quod cre;<lnr.
snnt, et finis oranium, qnae cum appf;mnl, ut " in
Nani prima cre&t et non crealur, secunda vero* ct
Causa
creal et crealur Teriia secandae simiraudinem at co seiernaUier imni«ia!)iliterque qnicsraiii.'
irahit eo ouod cve:-.iur, ab en Ef^men " dillen eo qnod siquidem omnium propierea dic.luv crc:ne, quon.am
ab ea univcrsiias cornm, quae posi cam aft
c^
nil CT^al.Wain secunda ei creatnr ei crcai, iorii.«i

creala sunt, in gencia

genera ci ct mimeios,
specie?; ...
ct ^ptr^.c:. d.l-
^'^^, ...
vero creatur ei non creai. Teriin
>riiH quariae
quariRe similis esi
luUn.u tojunia
in eo quod non creat, ^issim
imilis vero in eo quod D {«^rentias qnoqne, celeraque, quae lu
fr.irabili quadan. diMna.i.ie n.-iU.pl.-
creaiur. Tenia eriim crealuir el non creai quaria consldcrunlur,
,

caiione proCe\lit. Qum.iam vcro ad ea.uicm cu.hun..

vero neqoe creaiur neque5 crcat
cica», ». iiem
Iiem quarla
q
shnilis prlmae, quia non crealur, ab ea vero
e^i omnia, quae ab ca proceduni, dum ad fmem
fmom perve
dislare vidciur, quia non ceaa. Prima siquidem nieni, rcversura sunt, .proplfrea fmis onunum dici

creai ei non creaiur, quarla voro neque creat neque ««r, ei ne(iue crearc neque creavi perbibeiur. Nau
creatur. Kt quia de opposiiiouibus et simililudiuibus posiqnam iu eam vevor&ura » sunl om..ia, nii uue-

YARJAE LECTIO.NES.

" Sic CD, A injormaiur. Sic 0; A rfe =

'
CD; A forma(vm. '
Sic C; om. AD. ^ D non.
S.. U
Sic et
om A. "^Sic CD; A vero. A CD; vero
ipsa, C de smpza. Sic CD; «( om. A.* ' Sic ,
)!.'/«»>
Pro deque D necfue. « Sic CD; A eL .;\S.c
'<> cD;A<./|..'i,J.car.^
ireai ne.,nc cr,atur.
•^ '» Sic CD: A «i de. '« A anaiyo., ' -^,^"!»- Ajyo. S.c t.U A ei '
Sic CD.ApWmorri,». ' ,

'•
Sic C; A;no dhdluihne; D dhwluiwriem.
'' Sic
CD; vero om. A. Sic CDj A m easeiem. '-
Sic
\ «si om. AC. Sic AD C ei.
''' '" Sic CD; A reueria.;
 ^^' JOANNIS SCOTI 528
Sim ab ea per gcneralionem Joco el lenipore
gejie- A creal, quas iteruiu in unam formam ibeonae videiur
rii>ns ei formis proccdet, qnoniaiii in ea omnia redigere, dum de siraplici divinae naiurae unliaie
quieta eruui, el unuai indivjduum alque incipil tractare. Principium enim et Hnis divlnae
iinmutal)ile
inanebunl. Nam quae in processionibus naUirarum naturae piopria nomina noji sunl, sed habiludinis

iiiniiipliciter divisa aiqiie ^jus ad ea, quae eondita sunt. Ab ipsa enim
parlila esse videnlnr, in inci-

primonlialibus causis unita alque uniim piunt, atqiie ideo principium dicitur, ei quoniam
siint. Ail
qiiam uniiatem reversura, in ea aelernaliler aique in eam * terminaniur, nt in ea » desinanl, finis
voeabulo roeruil appellaii; aliae vero duae formae,
iiiuniiiabiliter mauebunt. Seil de bac rjuarta univer-
secundam dico el tertiam, non solum in nosira cori»
sitaiis consideralione, quae iii solo Deo inteiligitur,
templatione gijjuuntur, sed eiiam in ipsa rerum
queniadmodHm ei priina, suo loco laiius dispuiabi-
creatarum naiura reperiuotur, in qua caiisae ab
lur,qiianlum lux meniium donaverit. Qiiod autem
eflftctibus spparanlur, el effectus causis adunantur,
de piima et do quarta dicilur, hoc cst, nec illa ncc quoniam in uno gencre, in creatura dico, unnm
ista creatur, cum el « illa el ista unum sint » Bimt. Mac. De quattuer igilurfiunt duac. Djsc. Non
niraeque cnim de Dco praedicantur, nulli recie resisio.
resisto. Mag.
jmag. Quid.si
yuid.si creaiuramCrcalori
creaiurai adjunxeris,
intdligenlium obscurum esse arbilror; a nulloenim
^'jia ui nil aliud in ea intelligas, nisi ipsum, qui solus
rroaiur, quod causa superiori se vel sibi coaequafl
•\ere est; nil enim extra ipsum vere essentiale diciliir,
caret ^. Esl enim pritna omnium causa Deus.. quem
quia omnia, quae ab eo suiit, nil aliud sunt, in
niliil praccedi»; nil ei cointelligiiiir, qiiod sibi coes- quantum siint, nisi particlpaiio ipsius, qni a seipso
seniiale non sil. Videsne itaque, priinam el quartam solus per seipsnmsubsistit : num negabis, Crealorem
iiaiuraeTormam in unum ^ esse revocatas? Disc. Salis
crealuram iinnm esse
et ? Disc. Non facile negarim;
vidco, piireque' intelligo. Non cnim in Deo prima buic cnim collectloni resisterc videtur mihi ridiculo-
forma a quarla discernilur. In ipso siquidem non
sum csse.
duo quaedam, sed umim sunl, in nosira vero ibeoria
Mag. Ui iivers itasitaque, quae Deo et creatiira con-
dum
aiiam raiionem de Deo ccncipimus secundum
linetnr, priiis in quatluor veluli formas divisa,
considcratiouem piincipii, .aliam veio jiixta fiiiis
iterum ad uiium imiividnmn, principium quippe cau-
contemplaiioncm, duae veluti quaedam formae esse
samqiiefineinqiicrcvocatur. Disc. Deuniversali uni-
videnlur, ex una eademque simplicilate divinae
Yei.salis naturaedivisione el adunatione interim satis
natnrae proplor duplicem nostrae conlemplationis
dictum video. Nam de subdivisionibus singularum
inieiiiionem formatae.
-, formarum 0U13
«Vi4iiaiuiai iwio
suis locis considerabimus,
VfVll9IUC;i «XUilliU?^ secundae Ul
OCVUIIUclv- dico
VU
Mag. Rcctevides. Quid igitur? Num el secundam et et leriiae; priinam qiiippe et quartam subdivisiones
leriiam in unnm ^lmiliter debemiw redigcre ? Non reciperc non facile dixerim. Ideoque ad alin, quae
cnim (e lalet.ulaestimo, quod, sicut prima et quarta jani diconda sunl, transeundumarbilror. Mag. Quid
in Crcatoi^e, ila secunda et terlia in creainra ratio- libi vidctur? Num aiia tenenda est semiia ad inves-
niibililer cognoscnninr. Secunda eniin, ni praedi- tigalionem proposilarum quaeslionum, qiiam nune iit

ctumesi, el creatur ei creat, el in primordialibus secuiidant naiurac formam quaeramus, quoniam de

causis conditarum rerum inlelligitur; teriia vero prima in priori libro, quantum facultas suppetebat,
forma creaiur el non creat, alijue in effectibus pri- consideravimus, in quo magis de decem rerum om-
niordialium causarum reperitiir. Secnnda itaqne et nium gencribus, quod proprie de creatrice onmium
leriia uno eodeipquc genere, creatae videlicet nain- causa dici nou possunl ', disputalum esl, quam
rae, contiiieiiinr, atque in ea unum suiil. Formae dc ipsa omnium causa?Nam quae de ea dicenda
siqnideia in generc unnm sunt. Num ilaqiie vides, sunt, ad quartae formae consideralionem reservaii-
qualtnor forniarum praodiclarum duas quidem, pri- da csse judicavimus, non quod el ibi dc divina
inai^i videlicci et quarlam, iii Crealorcm, duas, natura proprie quid aut digue nos dieturos esse pro-
secondam dico ct terliam, in crealurani rocolleclas? mittamus, sed qiiod de rediiu omnium in eam per
Disc. Plane video^admodiinique adniiror rerura siili- ^ priinordi:)ie$ c^usas, qiianlum ipsa dederit, dicUiri
liliialem. Nam duae praedictae formne non in Deo, snmus. Sicui^in bac secunda inquisilione" maxi
scil in noslra contemplaiione disceriuintur, ct no:i mc intcnlionis nostrae proposilum, Deo largicnte,
I)ci, scd ralionis noslrae formae sunt, propicr dupii- consiiiutum est, quaedum diccre de processione
ccm principii atquc finis considerationem ; iicque in cre^turarnm ab nna et ' prima omnium cansa
hco \n unam formam rcdiguntur, scd in noslra pcr primordiaiescssentias", anleomnia ab ca,in ea,
Ihooria, quac duin principium ei fincm considcrat, per cam condilas, in diversa rerum gencra diver-
duas qnasdam formas contomplalionis in scipsa humanus aniinus ad Dciim perveniet, luni divinam j

VARIAE LECTIO.NES.
» Sii; C ; ci om. AD. » Sic CD; A suni. * Sio CD A ttuatn. * Sic C el corr. A ; ; D in eo. 'Sic AD;
C, cum.
iii ' Sic CD A poisinl. ' Sio CD; A scd.
; Sic CD; A quaeslioue, *>
"Sic CD; causa
oni. A. '* Sic CD; A primordiales causuruin csscnlias.
NOTAE.
« C. ad marg. odscr. Closn. Hoc dicium esi prniner divinac bor.itahs ires eoestentiale» subsian
iias.

br 5"!,tt;D3
529 DE DIVISIONE NATUnAE. — MBER SECUNDUS. 630

sasqiie formas numerosque in inniiilum. El nc mi- A '»"/» per succeisionem per eos, qui anle se erant, in sc

reris, si quaedam in hoc libro • de reililu creaiu- ipsos diitribulam acciiiiunl, dicunt oniuium, qvae

raruin ad principium sni finenique dicia videris. facla snnt, (juinque divisionibits segregari i^vbstnn-'

Processio nainque creaiurarum eaniinilemqne redi- tiam. ViJesne, qmmiu aiiloiiinie divisionis quae
lus ila * simul ralioni occurrunl eas inquirenii, ul origiiiem commendal? Ah ipso eiiim verbo, lioc cst,

a se in.vicem inseparabilcs esse videaniur, cl iieino Dei l''ilio, (iiii est fons loliiis perfcclae doolrinae —
dc una absolute sine alterius inberiionc, boc esl, de meriio, qnia ipse csl sapiciilia, qiiani oiiines supien-
processlone sine rcdilu el colieciione, t-l conversini, les pai ticipanl }'nr pciiiso^iiios siios, lioc est, disci-

dignumquid ralumqiie poiesi explanare. Disc. Dispu- piilos, qiii cum cL" in cariic vivenrem viderunl, et
laiionisseries nil aliud exi^il, quam i>l post priinae docciilem amiieriinl — iiiclioasse coir.mciiiorat, el

quaeslionis consideiaiionem ad secuiidam innsea- per aposloloi um successores iii doctriiia cl bnpieiilia

mus. M\c. Uiiiversaiis ilaque nalurac, iiijam dicluni immcdiaie, liocesi, nulla alia aiiiorilale inlerposila,

esl, ea forina secunda enilel, quae creaiur ct crcal, usque ad sua tempoia Iradilain fuisse. Quarum pri-

cl non nisi in priinorJiulibus causis rcrum, ul piam, itiquit, esse aiunt eam, quae a non creaia na»

aestimo, inlelligcnda esi. Ipsae aulem ' primordiales lura crcatam^^ universaliler naluram, ctper yenera-
rerum causae a Graecis Trpc^rorvnu, boc est pri- B lionem esse accipienlem diviiiil "; dicunt /minr/Mc,

loordialia exempla, vel TcpwpivuKTu, boc esl , prae- Di:uniper bonitutem fecisse existeniium simtil omnium
(leslinaliones vel dcfiniiiones vocanlur ; itcm ab c/flrnm riis/josi/iOHem. Eipauloposi: Se<ra«d«»i rero,
eisdem Qtia 0»).>jf*aTa , boc esl, divinae volunlates per quam ipsa simul omnis uatura, a Deo per creo-
dicunlury^iisat quoque, id est, species vel formae, lionem esse accipiens, dividitur in infelligibitia et

in quibus omnium rerum * fiKicndarum , prius- scnsibilia; terliam deinceps, per quam ipsa sensibilii

quam essenl , incommutabiles * raiioncs conditac nainra dtvidiiur in caelum ac lerram ; quariani itidcmt

suut, solent vocari. De quibus lalius in proccssu '

per quam terra dividilur in Pnradisum el orbem
operis dicemus, leslimoniisque sanctorum Pairum tcrrarum; el quinlam , yer qvam ipse in ouinibus

roborabimus. Ei nec immcriio sic appclianlur, quo« ictuli quaedam ciinctorum continuatissima o(ficina%

niam Pater, boc est principium omniura, in Verbo cmnibusque pcr omnem differentiatn exircmilatibu^
•*
suo, unigenito videlicet Fillo, omnium rerum raiio- per seipsum naluraliter medieiatem faciens bene ac

nes, quas faciendas esse voluil, prius quam in pulchre secundum generationem. Ilis, quae sunt^
genera el specics numerosque atque diflereniias, superaiidilushomoinmascHlumfeminamquedividitur,
ceieraque, quae in condila crealura aul considerari omnem liabens profecto naiuraliter eiiremorum om-
possunl et consideraiitur, aul considerari noii ^ «'«'» medietatibu^i per ipsuni ad exlremd omnia copu-

possiiiit prae sui allitudine, ei non consideranlur et lulivam prvpriarum pnnium proprietatem adnnatioms

lameii siint, praeformavil. vlrlutem. Parlem siquidem sui , iil i.lem inagi^ter

3. Sed priusquam ad primordialium causarum alibi ait, ciim sensibilibus possidcl, in quantnm cor-

Itieoiiam pervcniamus, visiiin est mibi, sententiam pus esl; parlem cum inlelligibilibus, inquanlum uni
venerabilis Maximi de divisione omnium, quae facta ma : ideoque universam creaturam in se cantinei. El

suiii, buic dispulationi nostrae, si tibi placet *, paulo posi : llujus rei gratia novissimus iniroducilur

inserere. Si enim muUipIex rerum omnium divisio, in Itis, quae sunt, homo, veltiii conjunclio qutiedmn

ileaumque adunalio, muhipliciter demonsiralafueril, mturalis univcrsaliler perproprias partes medictnieni

ad cognilionem principalium causarum, quae princi- faciens exiremilatibus, el in unum ducens in seipsu,

paliter a Deo cor.-Jitae sunt, patefacla via facilius multo secundum naturam a seinvicem dislanlia spatio.
.npparcbil praeseriim cum Extremiiatcs bic vocui invisibilem seiisibileiniii-o
; ipsiiis divisio a noslra
praedicla * divisione in nullo discrcpare videatiir, creaturani, quae a se invicem veluli longis.-^imo.^^pailo
excepto quod ille sensibilem creaiuram, quam naturali dilTerenlia discrepaiit. Sunt enim naninH
lertiam formam naturae posiiimus, quoiiiam in ea j.
rum condiiarum duo extremi lermini sibimet ojipo-
niaxiine causariim cflectiis apparent, iii Ires spe- sili, sed bumana natura medietaiem eispraestai;

ciessubdividil, quartamque nostram a non prinia in ea enim sibi inviccm copulanlur, et dc niiiiii:»

discernit, sicul sequentia demonstraliuiil. Quain' umim fiuiit.

subdivisionem sensibilis crealurae ad maieriem no- 4, Nulla enim ereutura est, a summo usque deor-
>lrae quacslionis lertiac, prout Dous dedcrii, reser- suni, quae iu hominc non reperiatur. Idcoqne officina

ifabiiniis. Trico.sinio el sopiiino taiiiiulo de Ambi- omnium jitre numinatur; in eu siquidem cmnin
?uis : Sancli, inqiiit, qvi muttn divinorum myste- confluunt, quae a Deo conditii sunt, unamque hurmc-
iorum ex his, qui pcdisequi el niinistri [uirunl Verbif niam ex diversis nntutis, veluti quibusdam Jistanti-
•/ iuie '• immediale corum, quue sun!, eruditi scien- bus soiiis, coinponunt. It ad Deum, utpon: cuusalenx

- \A1\1AE LECTIONES.
• Sic CD; A loco. » iin om.
A. ' Sic C; aulem om. Al). * Sic CD; A r^rr mi onininm. ^ Sic CD; A
\mmuiub,les. ^ SicCW, X piayressu. ' .SicCD <i /iti/;(<.'iv; om. A. "'ISic CD; pi"<Wi</« om. A. » Sir ( «f;
;

li quouiiim. '° S.c CD A ((«,/.•.;

" Sic CD ct om. A. '» Sic CD; A »// crtaiam.
;
"SioCD;A<U-
hfiilHr. »*
Sic CD ; A el.
S31 JOANNIS SCOTl 532
omntanuilalecongreganle • ex proprio prius divhione A prim;ipiiiin , loliusque adunalioiiis fiiiis praedicli
,

inclioans, ac deimle per niediu connexione ordincque palris Maxiini verba consideranies videamus.
progrediens, in Deuni acciperet (inem ipsius cx omni- 6. Non enim, ut praediximus, recta ratio de divi-
fius factae per nmuaem ascemiionis nxcelsue, in (juo sione perininii absolnle iraciare, et analyilcam in-
non csl divisio. Iluousque praedicli veneiabilis ma- lermiltere, scd de " anibAbns connesim veritatem
gislii no» conliiiualiin*, sed qiiibusdain in-ernii.ssis, jubei consnieie. Ail ergo ex propria divisione U>-
verlja inlroduxiinns , intipienlis qnidetn eornm, clioans, ac si aperie dicerei: qnoniani substantlarum
qnac iacla snnl, snbstanliae divisionem a sumffia divisio, qnae a Dco sumpsit cxordinm, ci gradatini
omninm <ausa, el iii lioniine, qni ad imaglnem et desccndcns, in dlvisioiie homiiiis in masculum el
siinilitndinein Dei faclus cst, niiivt;isalis sui)sl;iiili;;e fennnam finoin cxjnslitnil; ileruin earundcm subslan-
dillerentias lenninantis. Homo si^inidem, at di.\i;nns, liarnm adnnalio ab honiine debnit inelioare, et por
iternnujue saepissime.repeieinus ^ in t:inla iMiuiao eosiUnn gradns usque ad ipsum Oenm ascendcre
tondiiae dignitate creains ost, ut nnlla creaiura, in qno, ut ipse ait, mn esl divisio, qnoniam in co
sive visibiiis sive iiivisibilis * sit, qnac in eo repo- dmnia nnum sinit. Incipici ergo ab bomine nalura-
riri non possit *.
rum aduijatio, per Salvaioris graiiam, in quo, u»
5. Esl enim ex dna'bus ronditae nalurae nniversa- B ait Apostolns ", non cst viasculns neque femina.
libns psrtibus mira]>iii qnadam adunaiione compo- quando humana natura in pristir.nm restaurabitor "
siins, ex sensibili naniqne ei inteJligibili, lioc i?st, statum. Nam si primus hfiino non pccc^el, naiurae
ex lotins cp^aturae exi/entitaiibus conjuncius. Nil suae parlitionera in dnplicem sexum r.on pateretnr,
quidein inferius est in natnra re.rum, qnam corpus, sed in priniordialibus snis rationibu^, in quibus ad
et nil siqierins, quam inteUectns, iMie sancio Au- imafjinem Dci condilus est, immiUabiliter perma-
gnslino in libro de Vera religione, sic diceiite *: nerel». Qnod bis verbis praeJlctns Magislcr ape-
Inler mcniem noslram,qu:i ipsuni intclliijimus frtirem, ril; dicit enini : JIujus rei gralia novissimus in-
il oerilatem, per quatn ipsum inteiligimus, nulia in- IrQduciluriu liis,quaesunt,lionxo,i<eiuti conjunclio quae
lerposita crealura est. Quibus verbis sanclissimi Pa- dam naluralis univergaliler perpropriasparies medielu-
trisdatur intelligi, humanam naluram eiiam post tem jliciens extreniiialibus, ct inunumdncens in seipso
praevaiicationem digniialera suam nonpenitns per- multo secundum nnturam a se iniicem distanlis
didisse, sed adhuc obtincre. Non enim dixit magis- spatio ; ul ad Deum, ulpote causalem omnia unitalen,
ter, nulla interposila crealura erat , sed nulla inicr- congregante, ex propria prius divisione iuclioans, m
posita esi. Non ergo etiam in langnoribus noslris deinde per media connexione ordineque progrcdiens ii

Deum pcnitus deserinius "^,

nec ab ipso deserii sn- ^ Deum acciperet finem ipsius ex omnibus. faciae pe
fTins, dnm inicr menlem nosiram el illum_nnlia in- nnitatem ascensionis excelsae , in quo non est divisio
"
terposila nalnra est. Lepra siquidem animae vel Ipsam nullo modo pendentem videlicel '^ adversu
coiporis non anfcit aciem mentis, qua illuin intelligi- primordiatem rationetn ipsius drca generationem Ao
muS, et in qna maxime iinago Creatorls condila est. ttiinisdivini proposili secundam masculum femiuamqu
Videsne igitur, qaoniodo oinniuin subsianiiarum proprietalem. In ipsa circa divinam virtulem impassi

divlsio in humana natuia lerminalur? Disc. Plane bilissima (opula ubique naturae exlenlurus, ita

video, mulinmqne nostrae natnrae inler omnla, qnae oslenderel **, futurum hominem se.cnndnm divinm
facta sunt, digniialem admiror, diim in ea veluti proposilum solumwado secundum masculum et fcm
qnftndam omnium creatarnm snbstanliarnm * mi- umu ^^appellalio7iem " non dioidendum ; pet quam, fo

labilem compositionem, praedictis ralionibus sua- lionem primitus eliam factus est ; in ipsis nue
sus, perspicio. Mag. Iiaqne qnoniam clare vldes existentibus circa eum seciionibus non divisui propU

divisioncm nauiialom onininm, a Crealore et creatu- ipsam perfeclam adu:ialionem nd propriam ratiene»
ra inchoai.leni, ei in homine, qui in snmmitale per quam subsistil. fn his verbis apertissiine insinili

divinae opei-iUionis veiuli in senaiia qiiad«in per- divini eonsilii pioposilnni erga hominis condiiioneu

fectione conditus . esl • , desineniem ;

jam nunc ^ fii emu peccatnrum nonpraenosceret. Homonamqi
omnium adunaiam collectionem ab
snbsiftniinrnm solummodo esset In slmplioitaie suae naturac cre!
homine inchoaniem, ct per hominem asccndeniem tns, eoqne niodo, quo sancti Angeli mnliiplica
usque ad ipsum Deum. qui est tolius divisionis suni, inielleciualibus nnmeris multiplicams '*. &
VARIAE Lt:CT!ONES.
Sic CD; \ congrzgantem.
'
Sic CD A conlinuiialem. * Sic AC; D repetamus.
* Sic AD ۥ ; ;

visibilis siue inlelUgibids. Sic CD A poss9l. * Sic A; CO diccns,

- ' Sic CD A dneruim
; ;

' Sic C; A crealurarum subsianlialium; D crralurarum sabslantiorum. ' Sic CD A est eondil' ;

••SicCD; de om, A. «' Sio CD A ul aii amp/()<3. '» tjic CD; A res/«Mrrt/«r. ^» Vdmi conjitntlit-
;

divisio om. ABCD addidi ex Joannis Scidi veriionc .\mhi»,norU!n S. iMaximi.

;
'^ Pro pendenlem vtdelU

Cpendet quippe, D pcndil qvippe. '" Sic CD; Acorr. ostcnderclhr. '*
Sic D; et versio C feminarn masc
(umque. " SicD; <',
appellatione. '* Sic CD; A uiuUiplicareiur,
NOTAE.
Ea, q<.iacj.'<ni dc divisione sexuum cel., Maxinio
• monnimns. Cf. deJoannc Scolo cinwmeniaiio ^

dncc, dispuianlnr, averilale recedere, jam sopr;i col, lypis evcus. «^ SO «-ol.?.")

509 sjq., nbi J. Siotiis eaudem donrinnm exposnii,

535 DE DIVISIONE NATUIIAE. — LIBER SECLNDIS m
reaUi sua^ praevaiicaiioni.s olu-uius, nriliirae sine A i'»cis fial, seil loins par.niisii.SfM-il» • iirmi i«) rr^iione

divisioneiii iii iiiasctiluiii ct tViiiinaiii es> [Kissiis. El adiinatioiii.'» Iioit spinpcr oltsci vaii iiccossarititn cst,
(|iiotiiain ille diviuiiui niOiluiii itaiUiplicalionis siiac uttjuod iiileriiis ess(; viucliir, iii i<i, (pioil siiperius,

obscrv:ire noluil, iu pocoriiiain coniiiililiilcniiiuo ox lioc esi, iiieliiis iiiovcaiiir, non aiilPin (piod nieliu^
masculo et foiiiina nuincrosiialein jiislu juilii-io rt;- csi, in delerlus liansiit!, iioe osi, redire iit reiiova-
djciiis esl. Qiiae ilivisio iu Cliri.slo Josii *
aJuiialio- lione lialuianiiti, alM»'iuiii adunaijo niiii eril sed di«

nis sunipsil exordiiitn, i|ui in se ii^so inmiaaac na- visio , vera siuil laiio , sictil • iic.nianac iiaUirae
lurae reslaur;ilioiiis exciiipliiiii veraiitor osini.tii, ailiiiutit) duplicis scx.is divi.Mofiein iii siniplicilalcin

ei riiliirae resiirrcciioiiis siiniiituilineiii pruestilil. Ijouiinis reviHMl, ipjia lionio fndior esl qiiani scxus;
7. In ip»is, iiiijiiil, <;«(/(.• nnnc ciica ciiin, seciioii- niasculiis st iuidein cl fe^'niiia non siiiil iKuniiia iia-
bui non divisus. Soc.tioves ilicit ciica lioininpin post liirae, sed parlilioiiis cjiis por i>racvaricaiioiio!ii ;

pcccattiin iioa soltiin (iivisii.>ncin iii niasciiliiiii el luHiio voro speciaii^ iiisius n;iUirae ai»i)ollalio esl
feiiiinain veniiii ciiaiii in niultii.Iiccs varictaies (iua- — an sic oriiis icrrariiin cl parailisiis Iii uiiani iliaia

litaliini el qiiautilMluni dilli Tcnliariiinque uniiis icrraiii, quae aliera spccics esi scnsihilis creaturae,
forinae. Si({uiiletn dlversilas iioiiiinuin a seipsis, (|;ia in caeluin cl terrain divisae, applicabuiitur, ut ipsa
uiiiuscujiis(itie species ab aliis disoernilui', et sia- 15 terra i;oii soluin vaiiclale pariiuni careat, innL cliam
linae niodiis variaiur, iion cx nalura provciiii », iii siiiipiicitiilcm »]ua:nl:i:a naliirae rovocabitisr, iil

sed ex vilio, el (liversilaio locoriuii cl lciiiportjiit [ilus spirilu:ilis (luaiii coiiK>raIis es.se crcdauir, (itiaUs
tcrrurum, ai]uaiutn, aeruiii, cscaru:!), celcrariiHitpie fiiluia esset, si bomo non peccarot? Ei intciligamus
similiuiii, in (|uil)us nasciiiiliir cl milriiiuliir. l>e di- qiiod dixit ; non seijreijaiam in cn, id csi, lioinine.

versiiaie nioi-tiin cogitaiioiiiinKjue siipeiiliiiiiii c6t Nam in boniinc oiniii:i aduiiaiiliir socuiuium parlitiiu
diccre, cum omnilius manii.siiiin sit, ex divisione suarum, icrrae videiitci ', diUcroiiiiam ; ui ", iiuem-
.Nalurae posl peccatiiin iiiiiitiin sumpsisse. PrOjHer adiuodum utiUa piHriium diversitas iii boiiii:ie erit,

ipsain, inqiiil, pcrfeclani nilunalionem ud j)rvpriam quoniatn nulia composilio iu oo permaitebit, iia

riuioneni, per ijnainsubsiHlit. Ac sidicerel: ideoliomo eti^im lerrena nalura sibi coptilaliilur, ut unum in

naturae suae divisioncin iion palcreiur, si iion 00 el cuio eo esse videalur. AilCiiim : sed nuKjis con'
(|uaienus '
peccarcl, qiiia perfoclis ^ raii;)iiibiis siiis, inquibus gredalam , liullani idia pariiiiin ojtis

Kccuiuliim imagineni Dei coudiiiis cst, pi'imordiaIi- siibduciioiicm, boc cst, sciiaralioiiciu paliaiur. L'bi

liiis videliccl ouusis '',

in quibus sub-istil, insepa- (|uippe vera esl simplicilas, ibi nuUius sub«tuctionis,
rabiiilcr adliaerercl, si sponle sua ab eis se ipsuin id esi " segregaiionis, rcpcriiur varietas. Cui sen-
iion cvellerel. Non enim in bis, in quibus iiunc vi- C sui bequeniia favere aperiissime " vidciilur ; seqiii-

ileuir esse homo, stibsislii, spd in occultis natiirao lur eiiiin : indecaeluni et terram adjunijens per ipsam

ciiniis, Sccundtim qiias primitns comliiiis esi, el ad angelis vilc.e omnino secundiim " cirtutem '% (luun-
ijuas reversurus e^l, coniincUir, in quanliim esl. (um hominibus possibile est, siiHiUlndinem, unam
El quoniaiii posi adiiiiaiionem hominis, boc facsrel
'*'
inseparabileiu ttbiijue '" a seipsa sensibilcm
8.

^sl, diiplicis di^xu.s iii [>ristiiiam nalurae iinitaloni, creaturam, non sepuraium in eo, vi,!e!icet bomiiic

n (jua ncquo lnasci:liiS neipie feinina, S'd simplicil«r localiler omnino iii spaliis, (evi facto spiriia ei nuUu
loino crat, confesiim oi'bis lorrariim adiinalio ad gravilute corporali dvicnto, ncque ad cacios ascensione
'aradistiai seqiieuir ' : dcittde, inqiiil, Puradisnm proliibilo ", per ipsuni ad hnec perfeciuin animi
irbemfjue ietrarim per propri^m suiidnm coiivena- Mpuuiot-j ^, lioc esl, cxorbitalcm vd caccitalem

\ioncm adjunfjens, vnnm facerel terram non dirisam iincercad Deum pcrveniemis sapien!er ad eum inlen->

n eo secunduin partium ejas differentlnm, scd mttijis tione. Ulii daliir intclligi, qaod iionio, (niaiulo revo^^

cntjrefjalam, nl nuila pariiuin ejns ulluiii ptUinlnr cabiiur in prisiiiiam nalurac suac gr;iliam, qiiam
ubductionem. Qiiae seiiicr.iia viiKie obsciira vidciur. praevaricando deseruit, oiimcm .sensibilem inforio-

(«n eiiiin facile paict, qnid siiadore vcHi, utnim rcni .se " creaiurajii in uiiilaiom slbi recolligot.

rbis lerrarum, duin omnes sntislaniiae i\'Junabiin. " mirabili quadam divinae virtulis poieniia, in resii-
fif, paradiso coptilabilur, Ht miHadiversiiaspaitiu!!) tuiione ** bominis. Dum eniiu sincere, ut ipsc ait,

VAUIAE LECTIONES.
' Sic CD ; Jcsn om. A. * Sio AD € ; perrenil, ' Sic CD ; A perfecie. *
causis vide.Hcel ; causis onx,
.\

. * !>ic, Cl) ; A seijiiKur. SicCD; A

* sir eiinn. "'
A vidclicitl Sic ACD.
terrae. ' ullu om. A.
"

Pio id cst A eidclicel. " SicCD; A apiissime: ** Sic CD ; pro secnndum ..\ ei. " A viriulum,
Sic CD; .\ face.re et. '» Sic CD ; .\ corr, ei qttac. '^ Sic CD ; A prohibiia. " SicCD; A ei te
'/eriorem, ** Sic AC ; D resurrecttoHe.

NOTAE.
» C ad marg. Glosa. Hic ambiijuum ponit,
aiiscr. adunabuntur, ea ratrone ,qua sibimet similia coaplanlnr^
rum mutabitur orbis terrarttm oinnino in paradi- ^ C ad marg. adscr. aorosia inieriirelalur raecilas,
III, sicul sexus iit hominem, ea ratione, qna infe- sed non itla quacqtie privalio viniouis diciiur, sed ilUi
ora meitoribux absorbenlur, aii orbis tcrrurum el caligo, quae rebus visibilibiis iircuinvok'itur,i(lin*
idisus ineandam veluiispiriiualis terrttequalitaiein lucntibtis se apparere non possiiit.
635 JOANSIS SCOTl 5oC
«ocstffttcv, boc esl, omnJum crcnlurarum, quas omni- A biiror. Eifmh, inqtiil, in omnibtti his creaiam mtw
11« siiperascendel, ignoranliam paliclur, ad ipsum rtttn non creatae per dilecilonem unlficani. mira-
Dcum perveriiens, ipsumque m omnibHS conlera- c«lum erga noi divinae clemeuliae ; unum id iptum-
plans. Toliis namque homo, ol ait ipse, lcvis spirl- <f?<e oatendel
^ tecundum habilum graiine tolu$
homo
lus fdUirus esl, ei nulla graviiaie corporali in lerra toto universaliler ambitus Deo, et factus. Omns siqui-
tlelinebilur, neque ad caelos ascensione prohibc- dem Deus *, praeter similiiudinem secundum essen-
biJnr. Deinde , inquit , inleUigibilia et sensibilia iwm, ei (o/am ips«mrtcnpi«n«;ab jpj(»*,videlicei Deo,
cum his copulans, lioc esl, cum prAediclis nalura- Deum veluti praemium ipsum tingnlaris-
ascensionis
riim aUunalionibus, per ipsam ad ungelos scieU' simum possessurus Deum, ulpoie finem eorum, quae
liae aequalitntem uniflcabit ereaturam , , iitnnl moventar, molionis , el slatum firmum immutabilem-
omnem creaturam non separatam. t« eo se- queeorum,qttue ferunturin ipsum, et omnis finis, et

cundum scienliam et ignoranliam, aequeli tibi ad aTt- statuti, et tegis, rationisque intellectusque, et nalurao
geles indifferenter fvtura^ ratiorium in his, quae sunt, finemaclerminumin(iniiumetintermiHaiumexisteniem,
gnostica scientia , perquam ipsa verae sophiae infinita 9. Ad hoc igilur, quanlum cx praedicli maglslri
donorum effusio supervemens, quantum fa% est, pure sermonibus dalur iiilelligi, inter primordiales renini
de cetero ipsam-circa Deam ei immedinte dignis prae- B causas borao ad iroaginem Dei faclus est, ul in om-
stat ineognilam el ininterpretabilem * notiiiam. Hujus nis creatura el intelligibilis el sensibilis, ex quibus
senleniiae altitudo incomprehensibilis milu videiur, veluti diversis •<>
extremitalibus composiius unum
et niaxime uhi ait. MCMnrfMm scientiam elignoran- inseparabile fieret, el ut essel medieias atque "
/j«tH aequttlisibi ad angelos gnosiica scientia. El me- , adunalio omnium creaiurarum. Non enim ulla crca-
rito. In prloribus enim nil aliud videbatur suasisse, lura est, quae in homine intelligi non possit; unifu
nisiomnium rerum sensihilium el inlelligihiliura in eliam in sacris Scripiuris omnis creatura norainari
«niJalem quandam adunationem, ila ut nil separa- solet. In Evangelio siquidem scriptura est: Prae-
hile, nil corporeum, nil varium in eis remaneal, sed « dicatc Evangelium omni creaturae; ilem in Aposlolo :

ut mirabili quadam regressione iaferiora semper in Omnis creattira congemiscit el dolet " usque adhuc,
snpcriora iranseanc. Nunc vero dicere videlur,aduna- Ei si non peccarel. non cssel in eo divisio sexuum,-
Jionem naturalium substaniiarura » in inlellectu so- sed solummodo homo non separaretur in eo
esset;
liimmodo, non autera iu ipsis rebus * esse, hoc est, orbis terrarutn a Paradiso, sed omnis lerrena na-
iion eas res, quae p-er generationem in diversa ge- tura in eo esset paradisus, lioc esi, spirimalis terra
ncra, diversasqne formas, infiniiosqtienumerosjuxla atque '* conversatio; caelum el lerra in eo non se-
Creaioris provideniiam , iiilelligibilem scnsihiiemve ^ gregarentur, lolus enim caelestis esset, et nil terre-
accepeniiil varietalem. Non enim aliier adunalionera nuin, nil grave, nil corporeum in eo apparerei ; es-
crealanim subsLinliaroni In angells esse intclligi- sctenim el muliiplicaretur innumerum, a condiiore
inus, nisi sola gnoslica scienlia, non aulem ipsarura sui praefinitum, sicul angeJi et suat, et multiplicaii
rerumcoHectioneinunura.Naturanimqtiippeomninm sunt ; sensibiHs natura ab inlelJigibili in eo non dis-
conditarum raliones in semetipsis suh iino quodam creparet, lolus enim esset intellectus, Crealoii sua
intelligeniiae lenore cognoscunt, quemadmodura in semper et inimulahiliteradhaerens, ct nullo raodo a
quadam humana sapicntissima ^ anima diversarum primordialibus suis causis, in quibus condilus est,
arlium una eademque el ' inseparabilis cognitioest, recederel; omnis creaiura, quae in eo condita est,
ita iit ignoranlia, sive in angelis natn eteorum — nuUam divisionem in eo paieretur. Sed quoniant
quosdam nondum omni purgatos ignoranlia legimus priraus liomo in tali felicitale permanere neglexeral,
— sive in hominibus, nullam segregationem rerum ei ah ca supcrbiendo cecidit, et io inCniias parti
faciat, scientia vero gnostica aduna«ionis causa fiat. tiones varietatesque naturae humanae uniias dis-

Inielleclus enim reruni veraciter ipsae res sunt, di- persaest, divina clenientia assumpsit'*novuin homi'
cente sancio Dionysio ; Cognitio eorum, quae sunt, ea r^ nera, in quo ipsa natura, quae in veteri homine dis>

qune tunt, esi; sed ipsas primordiales siias caiisas pertila est, ad pristinam uniiatera revocareiur: in
raiioncsque in aduiiationem quandam aclione intei- inundo de roundo, boc est, homo ex hominibus pro-
ligemiae, non autem re ipsa colligi. Yerum prius- pler homincs nasci conslittiit. Hine idem Jlaxi-
qiiain ad hujus quaestionis theoriam perveiiiamus, mus : Quoniam itaque, inqiiit, naluraliter, ut crealut
si de ea quid dicendum, pracdictae adunationis re- est, circa immutabile proprium principium, dico autem
runi secundum Maximuni residua dicenda esse ar- Deum, liomo non est molus; circa vero ea, quat s»b

VARIAE LECTIONES,
' Sic CD ^ Sic CD; A nniurnrumsH^
A et secnndum.
•
D interpretabilemqtte ; D et interpreiabilem.
;

* SicCD; A tapietuissima humana. et om. D. » Sic CD; A

staulialiutn. Sic CD; A rebus insit.
* ^'

oslendetur. a
Sic CD; pro Deus A dicitur. » Sic CD ; A corr. o seipso. " Sic CD ; A dtvtstt. 5ic

CD; A et. " Sic AC; D iugetuiscit et parturit. " Sic CD ; tcrra aique om. A. '^Sic A; i««m;j«l
oin. CD.
NOTAE.
» A. ad marg. adscr. Hic approbare adtmaiiouem onininni non soluvi inlelligentia, sed li rcipsn fHturtm
imipii.
537 DE DIYISIONt: NATURAE. — LIBER SIXUNDUS 558
ifjso sunl, quoruin ipsc divinilus princiiyari ordinatus \ Hfc masculiis nec fcminu est, quamv'i& In ipfo s<>\u

e>i, conira nttiurum voUns iHsipienler est molus ; ea in virili, iii (|iio luiUis csl e\ virgiuc, ct iii qno |)a>sii<{

ailuituiionem scparalorum dala sibi nuluruli polentioy csi, u|)p:iniii iliscipiilis suis posl rei>uriei-iiuii«'ii),

per tjeneriitionem in ipsam adunandorum magis cbu' ad coiiliriiiaiiilaiii rcsuneciioiiis suac (ii!em. rs'uit

SUK esl separalionem. Novanlur natnrae, el Devs lioino cniiii :iliicr cnui cogi)o.scereul, si noiuiii eis for'

fil, ut liominem perdilum salvel; et in tolo universa- inaiii iKiiMiJereut ; iioiiitiiin stqiiideu) ^ Spiridiiu san-

liler naturae per seipsnni, quae conira nr.luram sitnl, cUiiu pleiiitfct' ••
acccpcrmil *, qiii eos docuil om-
fissurai adjungens, el universuUter eorum, quuc par- liia Dt-iude posl n^surrecliouciu iio.stniiuorbeiii ler-
lita sunt, praenionslralas raliones, ijuibus ipsa se(jre- raruu) parudiso iii seipso Copuhivit ". Naia cx uior-
galorum fieri consuetil udunalio , osienJens maynitm luis iii parulisuiu redicus, iii iiuc orbc cuiii tliscipu'

consilium implere Dei, et Palris in seipsum recapitu- lis suis couvcrsalus esi, osiciideus eis uiaiiircsie, ucii
lans oinma, id est, recollitjens, quae in caelo sunl, et aliud esse paradisuiu praclei' rcsurrccliouis gloriaiii,
*
qnae in terra ; in quo elium creata sunl. Ipsa iluque qiuic priinuiu iii eoappaniii, ct quain ouiiiiliiis fideli-

unicersaliier emniuin ad seipsum adunnlione, ex no- l)US suis dalurtis csl, doceusquc , iiostniiu orbcru
ilra inclioans divisione *
, fit perfcclus homo, ex no- terraruin diiri-rcuiiaiu a " par.-idiso jiixia raiioueiu
bis, propter nos, secundum nos omnia nostra perfecta g nalurae uoii iiahcre » ; iiO!i cuiui uniiiia scparjulii.''.
habeiis ; non ex nuptiali consequenlia ; per lioc oslen- sedquaiilalibus cl^quaiililulibus, ciHcristiiit; variota-
quomodo erat el ulius modus pro-
dens. ul arbilrcr, libus, quae propicr petcaiiiiu gci.cralc geucralis liu-
pagalionis Mominum in muliitudinem Deo praecogin- manae iiaiuiuc ad poeiiain cjus, immo eiiaiii ^^ :\d

tus, si mandatum primus liomo cuslodiret, inque pe- corrcciionem cl cxcrciiaiiouciu liuic tcrrac lial.lta-

cudalilalem seipsum co modo, qni est pcr abusioirem, bili supcraddiia suiU : el qiiouiaiu uua lcira , duni
^
propriis polentiis non dejicerct, in ipsam secnndum ad seipsain coiisiitwiiur, iiiscparabilis est, ipsaut
*
masculum el feminam differenliam et divisionem nnturae raiioiietii, in <jua csl, lihcram riivisioue '*
aaturae reirusus. Cujus ul **
fieret , sicni dixi, lionio secuuduui ditrcreiitiam saivans ; iiou euiiu moio
non omnino iudigebal , sine quibus aulem csse for- vel spaiiis di^ccrnitur paradisus ab isio iiabilaliili

lassis estpossibile, kacc in perpcitium non necesse ma- orbe lerraruui, sed diversiiale conversatiouis, difte-
.nere; in Chrislo enim Jesu, inquit divinus Aposlolus, rentiaquc bcaiiludiiiis. Naiu ct priinus hoiuo, si iion
ucque masculus est neque femina. peccaret, fclicilcr iu orbe terrarum vivere jiosset,
10. Videsne, quantum divisionis liutnaiiae nalu- quoniam uiia eadeuique ralio est in principidibus
rae causam ad peccatuiu prinri hotuiiiis rcrercndam causis orbis lerrarum cl paradisi **. (Juod aperlissi-
esse iucuicat? Sine quibus enim, iiiquii, esse for- (^ ,„e n ;„ geipso Douiiuiis '»
iioster post rcburrectio-
tassis est possibile ', haec in perpeiuum non ne- ncm niaiiircsiavit ; siiunl enini cl iu paiadiso erat,
cesse manere. Ac si apcrte diceret, qiioniatii, si lio-
et in li2C lerra cl cuin discipulis suis " tuuraiiis
luo nou peccarel, alisque divisione suae iiaiurao cst.
permanere poieral. Nou enim boc ei ex naiura 11. Non enim crcdeudum esl, alitinde vciiisse lo-
acccssit, sed cx deliclo conligit. Quac igitur ne- calitcr, ul suis disripidis apparcicl, ct aliorsiiui rc-
ccssiias cogii, ut posl adiinalionem nalurae iu pri- cessisse, (]uafido **•
nou appaiebal, ipii p:)Sl resiir-

stiium sui diguitalem illa divisio perinaueat ? Ut recliouem naturaiu locoruin ac ***
tcmp(M'uiu iiou
Ciiira auie peccatum poluil ea carerc, ila poterit solum diviuilale, vcrtiui eliaiit iiumauilalc fucrat
posi ejiis redinlegralioucm aclernaliter pernianere. supergressus. Spitiiiialiasiqiiideui corpora loco lcui-
Sed ne pcr siuguia ipsius persequar * sermones, in poreve *' coartari iiou facile credideriiii, qucniad-
quibusaper:isstmeedocel adunaiionein totiuscrealu- nioduin ucque qualilalibus, quaulitaiibiisvc, scu
rae, quac in primo homine Gerel, si non peccarel, in alicujus formae de<cripliouii>us variari; siii plii issi-

Cbrislo rcsurgcnle anie omnes per omnia factam, niac eniui natiirae sunt. Qnod niaxiuie arguuicuio
paiica de pluribus praesentis dispulationis gralta in- puri igiiis colligitur, qui, dtiui per oiuiiia seiisibilis

troducain. Primo igilur Dominuiu Jcsum divibiouem D luundi corpora difltindilur, tauiae .>u!)tililatis csl. ut
naiiirae, id esl, mascuhim ei femiiiaiu iu scipso nuUo locodetiuealur, ei tauieii iu otiiuibus operatio-

aduiiasse edocct ; non euim in sexu corporeo, sed in neui siiaui mauifcsiare digiioscilur. Scd uno eoJeiu-
liouiiue lautum surrexii cx inortuis, i« j;>so cnini que teuipore, uiio codeiiiquc loco ad iciupiis cis "'•

VARIAE LECTIONLS.
* Sic CD; A divi-
' Sic CD; A namque. ^ A ipsam et secuiidum.
' Sic CD; A diversione.
CD ' Si(- C ; A iioiidiiin eniin
sione. *
; Sic CD A Slc A perse.qunmur.
forlassis est possibile esse.
; ,
'

Vt nnwhun enhn siqmdem. * Slc CQ; A plenum. * Sic ACD. '• Sic Cf) r A rolligai.l. »'Si.:AD;a
0111. C. " Sic AD; e(om. A. »» Sic AD ; c/iflffj om. A. *'• Sic C; AD <(i);.s;c/u»j. rel "SicCD;A
inolevel. '* Si(i CD; A parr.£/rso. " Sic CD; A fl;)/issm;«. »" Sic Cl> ; A /A ./«. >'' .«ni.< oiii.- A!). »* S;c
C ; A quum, D quoniain. *'Sic CD; A el. " Sic CD; A lemporeque. " Sif C ; eis o:u. AD.
NOTAIi:
" Cad marg.
adscr. Hic dutur inlelliqi, ulind e.sse : ci coinii-jnr.m sibi senslijilein, si non peccaret, creclii-
parudisum praeier hiimanam naiurtim unte pccculum ruin..
.639 JOANNIS SCOtl 540

appareliul in ea fomia, in qua psissus fufnnl, uiii- A '^* Deum ci in priuiortiiaks cauias suas •, iii quibus
fiieia ijlorum Jiulrirel.donec verac cogajuoais vir- iialuraliter subiislil, rediium.

lulein qua posunodum perfusi * suni, iHumrna-

', 12. Eienim, utraiio edooel ", mundus isie in va-
rcnlur. Et peiacio momenlatreae apparitioiiis spalio, rias sensibilesque species, diversasque pariium f.Ha'

iBOx in ^ inielleclualem invisibilemque spiritualis rum muliipiicitales non crmnperet, si Deus casiim
corporis KopKfficnv , id esi invisibiiitaicm, quae orn- el inierjlum pnmi bominis, imilalem suae naiurati
iie lempus, ul praediximus, onmemque locum su- dcsereniis, non praeviderel, ul saliem post riiiiiam
perat, redibal : vel quod credibilius csse videlur, suum de spiritualibus .^d corporalia, dfi aeternis ad
nullo modo ex resuncciionis gloria loco, vel tem- teniporulra, de incorrupiibilibus ad caduca, dc sum-
pore, vel quaiiiiiate, quaUl;iteverecedeiis, liis siqui- niis ad ima, a spiiiluali Lomiiie in animalem, asiiii-
dem omnibus spiritualia corpora carere, nemo qui plici natura ad sexuiim divisionem, ex angelica
dui>iial\ in ea forma, qua mundoapparuil in mutido +lignilalc ct mullipliiialioiie ad pecorioam eonlume-
viveris, pro mundi saluic post resurrectioiiem di&ci- liobamqiie corruplibileiiunie secundum corpus gene-
pulis suis scipsum manifesiabial. Non eiiim iiuniana ralionem, suum miserabilem inleritum lali pocna
raiiocinalio praevalet, ubi diviua polentia solum- adinoniius coguoscerei, ei ad suae dignitaiis piisii-
modo pollet. Nam qtiod ipse aii : Ecce ego lobU- B num slatum poenitcndo, superbiamqite suam depo:-
cuvi sum oiHtiibus dtebus usqiie ad consummuiioiieni neiido, divinasqiic leges, quus iransgressus fuctat,
ieculi, saiis ac pl:me indicat, ipsuin non solum sccmi'- implendo redireposiularei. Non cnim credendttm esi,
dum verbum, quo ontnia iniplet, et super omoia e$t, diYinissimam condiiuris clerncnliam peccanlcm liomi-
verum eiiam secundum caniem. quam in imii&tem nem in Imnc mundum retrusiise qAiasi quadam imii-
suae substaniiae vel pcrsonae acccpil, et ex mortuis gnatioiie commolam ", atii quodam vindicandi motu
suseitavil, ei in Deum iransmuiavii, scmper ei ujjique cupidam**; liis euim accidentiJms divinani boniia-
essfi, non lamen localiler seu teinporaljier, nec ullo tem carere ver^ ralio jailicat se4 moJo quodan» :

mo('o circumscripiuiii. Mir^bili siquidem el ifteirabill ine/Tabilis docirinae incompreltensibilisqne miseri>

modo et super omnes caeleitcs essentias, et cuffi oordiae, ut bomo, qni Iii)erae Yoltinialis arbitrio in

secundum humanitaiem, quae YeriwPalris

t^atre csi suae naturae dignilaie se cuslodire noluerat, condi-
adunaia est, et Deus cst, et ubique regit mundujo, Joris sui gratiam suis poenis eruditus quaercr^i, tt
ct diligentibus se, sive invisibililer, siyc visibilitcr percam divinis praeceptis obediens, quae prius su-
jipparct, caeliim iiou dcserit et inundun) regll, aij perbiendo neglexerat, ad suum priBlinum sialum
dexiram Pairis sedet, caulus providusque '* negligoniiae
in summis omitia gubernans, pristinae stiae

bnmanao nalurae saluiem in imis ministrans. IVcji C superbique casus humilis atquemeiuOF rediret, unde
etgo in loco fingere Chrisli humanilalem, quae post iierum gratiaac libero suae voluntaiisarbitrio cus-
lesurrectiunem iranslata est in divinilalem. Diviiii.- todilns '^ non caderet, nce cadcre vellet, necpossel.
i:is Chrisii in loco non est; igimr neque ejus huma- $ed redeamusin adunaiioiiem naluranimin Chiisio^
nilas. Eodem modo sano inteilige * de tcmpore, de Oeinde, iuqml praedictus magisier, per assuii^jjtio!-

quaiiiale, de qnantiiate *, de forma cifcuinscjip{a. tietn /m co.elum, profccio c^eiuta unificavii^* et itr-
His enim oinnibus lofa Chrisli humanilus, hoc c^t, rani, ct (um terrerttf huc cor^ore nobis CQnnaluraU, in
corpus et auima et inieilectus carcrc piissime crcili- spirituaiem tubsiamiam viditipel mutato , rediens in
liir purissimeque inlcliigiiur post resurreclioms caelum, matn cxisi^ntem pmnein sfn^iltilem natwitn
pnlmam ; et ad eiuitdem gloriam eicctos suos post mani(esiami ; deiHdfi sfnsfbHiu el iuieHigibilia conse'
caiiiolicam resuncctioncni duciurus, qui "^ per omnes caeUsief, dirinfisque, inlelUclua'
" unum. ifi (juenter
fto ct cum eo fuluri sunt. Clnislus igilur ci U\ para- tes ordines iransi^rts, fum anitjia fi finpore, lioii (i{,

diso erut simul et in niundo, osiendens cl nuiudi et perfeefq tiaslru natura (idtin(ivi.l lotiut erealuran i«-
paradisi uuam raiionem naiuraiejn esse, in seipso cundum principcfiissimum cjus raliQfi<;i)i concursum in
mundum ei paiadisiim adunaiis. iSon enim in mundo se ipso perfecie in^parabilem aiqne immobilepi Qsten-
muics corpureas, spaliisqucdistenlas, muiiiplLcesque ^ dens; et /inis iu omnibus his sepundutn itUeUigeniiani
iiivcisarum panium ejus vaiiciaies vera raiio con- hmmiilalis, hoc fsl, secvndttm ipsam lntmtuiilatem,
sideiat ci honoriiicai, sed naiurales et primordialcs apud ipsum ^t " Dcum, appurens pro nobis, sicut
iilius causas, in seipsisuniiasalquepulciterrimas, in scriptum est, vu'iui Dei e( Pulris, quanlum fiomg,
quas dum iinis suus venerii, reversurus erit, et in qui numquam modo a Palre, quautum rcrbutnt
ullo
eis aelernaliier tiiansiin<s. Non aiuem ulium rinem potcstrecedere. Acprimum adunavil nos '• nobismctitt
imuidi iinjus scnsibilis " crcdimns esse iulurura, nisi ;jeipsi> pcr ablaiiunetn secuiuium musculum et femiuam

VA1\1AE LECnOiNES.
'
Sic CI); A iiirlute. * Sic CD; A profusi, ^ in om. A. * Sic ACD. * Sic C; A sanc in-
(eiligititr; D inietligc suiie. * 6'u: CD; A de qiianiituSe , de qualilaie. ' Sic A; <7iii om. CD.
' CD; A hiijus sensibilia tnuudi.
Sic * Sic AD;
suas causas. C.
** A docet. " Sic A ; CD
commoius. " Sic A CD cnpidus. -'
; Sic CD ; A cl proviaus. ** Sic BC A pcr gtaliatn lib. s. vol. ;

ach. cuslodito D gratiKUi {pcr

; om.) l. s. i'. a. rusiodiio.
'* Sic CD; .V riiificuvil. '^ Sic CD; A inu-lhgi- '

bdia ctf/iJiiiii/f, ' oiisequeiiicr cel. *' Sic CD ; A sil. ^^*

Hk C[>, hnos udunucU.
 Sit DE DIVISIONE NATURAE.-MDEUSIXUNDUS. U2
tilfeienUue, ei vr-o vim el pro ' mulieribus, quious A ' •
'' '

versus al.or.m crealurac oLlinenl cxt.em.laiem

dmsioms maxime inspicUur modus, liomiiies sotum-
onn.e!,inleiicciualcsessei:liao,quae u.ler se invicem
modo proprieque vereque oslendil, mundam fereniea
simililer cognatae siinl. Singulis crgo parlibus hu-
imugiucm, (juam nullo modo coriuy^lionis nolumina
iiomi luanae iialurae cognala exlrema, hoc esl, counaiu-
tangunl. Yitifsnc, (lu.Tnlum aperle ileiuiiiliat,

uctu imagiuem el simiiiiudinem Dci condiium

ati
rales i.aiiirae in Chrislo sociaiae suiil. Corpiis siqui-

sexus diflerenlia omnino caruisse, el adiiuc, (nian- deru accipicas , qiiartam vcluli liominis parlem,

liini in 00 imago cl siinililudo condiloris ^nnaiiet, omiicm corporaiem crcaiuraiu sibi adjuuxil. Sensum
oam-c, ipsanuiue divisionem propler pecvaium se- vero assumeiis univcrsam " sensibilem sens-.iqiie
,

cundum corpus solummodt) accidisse, Quaiufiuain iilenlcm sibimel copuiavii. Quid de aiiima dicefidiim?

enim iti auima spirilales soxus inlolligantur *, voOf Koniie in ca, quam acccpil, iion solum raiiouabiletn
«iqujdoju iiilollcclus veluli quidam masculus iii aiiima animam, verum ciiam " omiicm vilain nutriiivam ct

auclivam ** associavil?De intelloclu nemr>

esi, a.ia(iri<ne vero, id est sensus, veluii quacdam le- in se ipso

luina, non lameii iL»i coguosciimis nalurae divoiuum, sapieiUiiin *^ diibiiat ; huiuauo eiiiin inieileciwi,

sed Chrisii cl ccdesiae niysicrium, uuiusque inlol- (luem Chrisiiisassumpsil, oiiuies intelleciuales essen-

lectus ad Crealorem el ad crcaiuram coniulium. B liac inseparabiliicr a.ihaoreni. jNoiine plane vides.

lU uobiseum, inquil, et piopter nos simid omnem omueni creaiuram , iniolligibiles dico sciibibilosciue

crealuiam per medietales veluli propriarum pariium mediasqiie naluras, in Chrislo aduualam? yuod
'*
e.rtrema comprehendeus, el circa se ipsum insolubililer hreviter coiiclusil niagister dicens : Unuin sub-
faradisum orbemquc lerrarum conjunxit, caelum et sisientem simul omnein crealuram, qnasi aliquem ho-

terram, seiisibiiia el inleUicjibilia; corpus quippe, ct mincni, partium suarum ad se invicem coilu compU-
sensum , ei animam secundum tios habens et inlel- tam *' ostendens , el ud seipsam inluentem per itni*

lectum, quibus quasi parlibus per singula unicuique versitalis subsislentiam '*; juxia unam el simplum '*

univeriuliler cognatam associuns exlremum ,

jtata el indefuiibilem ex eo *', ijnod uon est deducuonis, et

prius rcdililum modum divimius omnia iu se ipsum ^ indijfereniem uotiliam; per quuin unam eaudcmque
recapilulitvil, omnis creatura recipere polest causam penllus indi*
13. Viraverborum inlenius ^ perspice; uon enim scretam. Ilactenus o de divisiouibus , dcque adunat
vacant virtule. Corpus quippe, inquit, et • sensum tiotiibus substanliarum veiierabilcm uiugisirum,
ei animam secundum nos habens, Clirislus videlicel, Maximuin dico, sccuti, quaniiim ad praeseniis quae-
et intellecium. Ilis enini veiuii quaiuior partibus siionis allinet negolium, diximus. El jam ad propo-
huraana iialura constituiiur ". Qiias paries verus C siluin,idest,adeam ronnam universalisnaiurac,qiuic
quippe liomo Chrisius et assumpsil , ct in seipso eicreaturetcreat, el in priuiordialibus causis consli-
adunavit; bonio siquidem perfeclus l^acius est^ Kil tiita esi, disculiendam, de hac enim in hoc " libro

enim liominis reiiquii jjraclor "peccaium ,

qiiod in dicere proposuimus , si tibi vi<letur, redeundum.
uiiilaierii subslaniiae suae non aceiperet, inque se- Disc. Yideretur piane , si de quibusdam ,
quae iu

nielipso nou adunarti^, hoc esl , liniim uou faceret. praediclis raiionibus dicla suni, qiioniam mulium nio

Non enim in illo post resurreclioneui quaiiuor sunt, movenl , clarius explunares. Mag. Dic uiihi , qu:;c
«eduuum; elnon coaipositum unum, sed simpliciier suiit ilia, quac iiiler ta, (juae a nie dicta suul, valde
unum corpus et scnsus anima et iuieilectus. Qui- tc moveal, quorumque exoianailonem luouleiiiiorem
biis, inquil, qhasipariibus, per singula unicuique urii- poscero videris.
versiditer cogitatum associans exirciiium. Ac si apcrie 14. Disc. lu divisioulbus creaiarum suLsiauiiarijm
diceret ; quoniaiu Christus quaiiuor huraanae natu* bccunduui Maxiuium nihil ine 'novot , vol " valdo
lae partes accepii et in seipso aduuavit, uuiversara mihi ohscurum viileiur seu ambigtium, praeicr ho-
cieaiuram, hocest, iniclleclualem ol sensibilem as- miuis divisioiieia ia '^ masculum ei feininam, cam-
sumpsisse , ei in seipso adunasse iiianilesium esl. que lion ex prima htMniuis cundillouc ad imagineut
Eienim in houiine, quem tovum accepit, universa D Dei, sed ex poeua pcoiaii piocessisse , iterumque
crcaiura coiuliia esl. iS/Kg^K^Js em'»i ;;ar/iiws, ut ipse posl calhulicam oiiuiiuii» cor{)orum resurreotio-
ait,cognatum ussocians exiremum; cognata vocans neui*', quae in fiue luundi fuiura esl, iitsam divisio-
exlrema corpora oniuiaque visihilia. Ilaec enim ex- iicm nou amplius p^rmausuraiii, sed in itiiiialem pri-
Iremiiaieui universae creaturae deorsum versus oh- *' naturae ** rcversuram. Quij
niorJiaiis coudiiionis

VAltiAE LECllONES.
* Sic A Dpro oiii. C. * Sic
inteUiguniur. C ; AD
» Sic CD ; A ipse. * Sio C ; AD ihienHus. » Sic C ; et on;.
;

A;D elscristfs. AH ; C couslittiilur nutura.

* Sic
SicCb; faciiis esl om. A. L) uuiversuleiu.
'^
'SicCD; '^

Ae/.."> Ciiiii., ACD «C(n'(tm. " Sic AG; D sW/^ic-jj/juiii. '-Siot^D; A. conclusii i^revilcr. "SicCD etAinbig.
Maximi; AB compkxam. '* Sic (' ei Ambig.
Masimi; ADD sid's;rt//tia/«. '* Sic Ci) e^ Aiubig. M»v. ;
|AiJ simphicm. ** Sic liCD cL Ambigiia
Maviiui ; A ct iinliiliiiibilom ««/'S.V/H/iam ox Co cel. *' Pro k'c A
vrimo. "*SicCDE; S uec. " Sio CDE; k inter. '"^
Sic CDE; A jfsit/mijcm*/;» orriHiurri cviporuut.
*^ conditionis om. A. *» Si^;. ADE; C lerrae.

NOTAE
Verbis Ilacieuus de divisioi'i!>ui cei. texMis codlcJs K ('icnuo iucipit
fi-C JOAHNIS SCOil 541
enimlalia aiiriieii noii e.\pave£Cfll, confffSlfinijiie in A niiiiii siibsl:>nli«ium prae^jiciamm lediuis in luiuiii

haec verl)^ iioii erim)[>ai diciutus '

: Noit er^u post aiqiie adunaiio fuiura sii ? Llruni leipsa, hoc est,
re$iirrccii()i)em ntasculi l'uniittat>i|uc * lulurus esl iraiisitu omnitim sensibiiiunt iit inlelleclualia, ita ut
sexus % si uierijue ab liuiDaita " peniius auferelur peraclo iiiundi nujus scnsibilis curriculo oinnia sint
nalnra! Aut " qiiaiis ibrtna in honiine appaiejjil, si spiriliialia,^ niliilqiie '" corporenm scu seiisibile re-

nemo inascnli seu leniinae forntam habucrii? Aiit nianeal; an solo conuiiiu aiiimi naluralem unitaieni
fjualis polerit fieri cognilio, si ulriusque sexus fu- oiiiniuiii rLTuni in suis ralionibus primordialibusqiie
lura sit cxlerininaiio, inf|iie siinpiicein indiscrelam- causis coiileinplanlls? Ea namque, quae extnnsecus
qne formaruin differenliis * adunalionem oniniuin corpoieo seiisui varia muUipliciaque locis, tempon-
hominum coagulalio, sive spirilualis incorporeaqin!, bus, qualiia:ilms, quaniiialibus, ceierisque sensibilis
sive ' nalurae dineretttiisapparenl in suis rationibus, secun-
visibilis ' et corporea , loco ac * leinpoie ,

circumscripla? El hoc in anibiguo a (c praeiennis- duin quasaCreaioreomniunicondila sunt, aeternali'

siun esl , alque indisciissum ,
qnanivis videaris in terqiic inunutnbiii '^suaenaturae slatu, certisque di-
corporibus resurreclionis spiriuialcs qualiUtles vinaeproviJenliaeregulissubsistuRl.puro inteilectul^
quanlitalesque *' niagis quam corporalcs suadeie rerum omnium verilaiem inquirenli, invenienti,
esse futuras. Ut non dicam , qnaniuin haec do- B consideranti, unum individoum essevidentur ***, el
ctrina oninium aut paene oniniutn laiialis lin- sunt. Nam quantum exieriores nalurac, sensibiles
guae sar.norum magisirorum autorilaii resistat, dico aique corporeas *', locis temporibusque ceteris-
qui unanimiler posl resurreclionem omnium uirius- que accideniibus Variari appetunt, inhis enimeorutu
que sexus integritatem fuiuram esse asserunl, ila pulchritudo utaxiine arridel, ideoque a carnalibu»
ut vir in fonnam viri, lemina in formiwn feminae, animis, longe a veriiate et unilale dlstanlibus, iuqiie
cuin oninibus " corporalium pariium hidiciis, quibus temporalium rerum numcrositaienv diffusis, intem-
maxime ulerque sexus discerniiur, redeai, ac sic perate luxurioscque amanlur, lantutn interiores,
sive in gloria, sive in poena aelernaliter p?rmaneat, hoc es(, inlelligibiles csseniiae simplicem sui indivi-
sitamen aelerna pocna corporaliter futura sit, sicut duamque uniiaiem in seipsiset inter seipsas insepa-
aelerna gloria, de qua '* quacsiione in quinto tracia- rabiliter ***
ostendunt, ac ** per hoc sapienluin aiii-

bimus. Muiiis enim vldetur incongruum, coaeier- mos puichritudinera harmoiiiae societalisque earutn
nam beaiiludini miseriam fopecretlcre; quibusevan- coniemplaniesdelectant. Quibus ex inslabili diversa-
geiicus scrmo videtur resiiitere, qiii ait : Ite, maledi- que iocorum ac temporum varielate redeuntibus, so*
Cti,initfnem aelernum. Uaec, ut dixi, in praediclis iiiis unilatis ^^ imntutabilisque verilatis conietnplaiio
subslaittiarum factarum a Deo divisionihus maxime ^ praemium proraitlitur. Kon eniin caelestes virluies,
mihi scrupulum ingerunt. De reditu autein ac aduna- quasvariis nominationibus Scripiura sacra noininat,
lionequicquidjam a le dicluni est, diiruin mihiatqiie hunc *" mundum visibilem extrinsecus corporeisquo
obscutumnnivcrsaliieresse falcor.Non enim clarevi- stnsibus iniueri credendas esse aestimo. Nec tameii
deo, (juomodo utriusquc sexus liuinanae nalurae adu- eas omnino ignotare est ***
putauduin, quando per
nalio iit Chiisto, priimim ox '* uiorluis resurgcnle, eas rcgi ac miiiisitari haec oi^nia visibilia sacra
facla est, et inoinnibiis hominibus (iniio niunilofulura edoccl historia *^.Lcgcs siquidemdivinaeperangelos
sit. In eodem enim scxu.quoin carnevixil.Christuni aJniinislratae sunl, honorumt^hominum mores cor-
credimus rcsurrexisse, permaiierect per- seiiipcrqiic rccti, ordinati, a pravis viis reducti raulliplicibus
mansurara esse. Quisautemncgabil, virilem sexum '^ divinae provideniiac docfrinis excrciiati, ad pristi-
ipsum fuisse injuiuin '^, priusquam paiereiur el num itaturae modum revocantur; sed in aetcrnis**
resurgeret ? Similitor etiani credimus, omiies homi- c-iMisis, qiias ipsae acteri\aliter considerant , hunc
iies incodem sexu, in quo cadunt, rcsuriccluros esse. mundum qucm giibernant, quantum eis sin:-
,

Quomodo orbis ** terrarum paradiso, terruque unila tur , perspiciunt, non locorum spatiis divisuiu,
caelo.oninis" scnsibiJis crcaiuia inlelligihili, cl haec non variis temporuin moiibus distincUim, noii nu-
omnia Deo coptilabiinliir, iia til uniim siiH, niiUaqiie merosilale parlium suarum dispersuni, non qualita-
in eis diversitas apparcal ? Et Hiaxiine iiliid, qiiod tum quanlilalumvo inulliplicibusdiDcrentiis dissimi-
proinisisti a tc cxplaiKitiduiti, liocest, quomodo oin- lem, tioii molis magnitudine luiuidum, non divcrsls

VAUIAri; LiXilO.NES
Sic CE
*
; pro non en
rimpat A prorumpat ; D iioii eruiiipat diciis.
dicliiriis ' Sic CDE; A el ftmiiiae.'
"*
Sic ADE ; sexus oiu. C.
t.. *SicCE; A peiiiius ab huinana a.
^SicCK; u. «.; D ab
ai humana nntura peniiii>
aufcreiur. ' Sic CDE ; A Ai. * Sic CDE ; A diffcienliuin. ' Sic AD; C sentibilis. ' ^
CD; A cl. « stve visibilis lempore oin. E. '° —
Sic CDE; A quaiHitnlet qHalilaiesque. " bn
CDE; A omniuiH. '^ Sic Ci)E; A Sed de hac. " Sic CDE; A a. '^
Sic CDE; A virili sexu.
'"'
Sic CDE; A indutunnn. " Sic CDE A (|uomodo (juaeso orbi.>> cet. " Sic CDE; A om(w».v/ ; , ,

«"SicCD; \ uilnl,]:\ liihilquc. " Sic ACE; 1) /miMi(/,(/M/ii-. "SicCDE;A viiteniur tsie. ^^iurjnn
lcs. »*Sic ACE; D iiii.cpii,„i)Ucm. *' Sic
CDK; \ auim. «• Sic A; CDE unllule. " Sic CDE; A ;

hu-n.-. »" Sir ib\'.\ Mtjiioiuie oiui.ino [esl om. A). Sio CDE; A Siriplur.i. « Sic CDE A (;jui'..* '-'
;

i-onorufti. .M; fE; udlerms yin. AD

"'•'

I
54! DK DIVISIONK NAiUUA!': LIIJER SKCllNDUS. Wfl

iiiiigU-.idinis, blitiiJinis, aliiliii1iiiisi|ue * spaiiis dis- a i^*^- <:iPi::iii dicu ei lerraiii *'. vcluli i:iter qiiosdaiii

ieiiUiiii, soil loititii simui simplic'ilen]iic iu buis i:i- exlreinns "' u-iniiiios, a ses.' iiivicem discretos, siUs

tionibus iuunulabililer auhsisieuleui. i)e tiis igitur inodieiutibus cuuueyos, iiujus niuudi sensiliilis uni-
obscuris quaestioiiibiis, quae pcr meiinsiitn ad iiqui- ^'crsitalein ii^nuonia qiiadani iiaturali cotuposilam
liuiH iiiluei'i iieqiieo. lut-uleiuius a le di^reruciiiiuui coaduiiaiaiiiqiic cssc ccriis ralidiiibus edoceiil. Sed
esse * ncsliiiinnin. Tiio l;uiieii nrbilrio, qiio or<iiiio loii;ju!ii esi, cl pracsciilis operis proposilo iiicouvc-
::periendae sini, lunuim ul a|>eriaiiiur, isive iiuiic nieiis, per diversas divcrsorum opiniones inultas ac
sive posU!», initii visiiin esl iribiiero. varias seruiotiein extendcre, superfliiuiuquc videbi-
Mag. De his omiiibus , quue, ul (jicis, til/i iion tiir, alioruiii intclleclus de iiujusinodi negolio, nisi
clare ^ palcsouiil, :ili:mi dis$cron<Ti iocuui ordo rc- uhi stimiiia iiecessilas exigit, iiitroducere. jMilii aw-
ruin * expciil. Sed liic l.reviter praelibanduui, q:io- tem iiiiilioruiii sensus consideraiili iiilprob.ihilius, tiil

niain liaec oiniiia. qu:tediinL'iliu libi vidoiiiiir , ttuo verisimiliiis occiirril, quam ui iii " pr.iediclis sa-
argumenlo posstini-concliidi. Si enim Ciirisliis, tjtii crae SScripiurae verbis, signilicuiione videli>.-el caeli
oninia inielligil, inwno esi oiunium ititellet-ius. re- ei (crrae. priniordiales lolitis crealiiraecausas^^quus
ipsa orania, qii&B assumpsit, atlunavii : quis dubiiet, Faier in uiiigeailo suo Filio, qui principii appella-
qupd praeccssil iii capitc ei * princiiuili excmplo li liouc iioinitiatnr, ^iite omnia, quae condito suut,
lolius hiiiiianae nalur.ie, iii lula fure stibscculiiruiu, crc:ivci-al, iiiicdigainus, et cacli iioiuine rei^uin in-
sicul in quiiiio iibro iraciabimuH ? Siquidem hii|its u;liigi[>iiiuin caelestiiiitupic essejUiarum, lcrKie vero
praesenlis libri texlus riil aHud 'Jlagit:it, qiiatn iil pro appellaiiono seiisibiiium rcrutn, qtiibus uuiversiias
viribus nostris, quicquid iui aiiimorutii lar^ita liio- liujus inundi corporalis comptelur, principaios cau-
rit, de priinordialibus caitsis diispulemus. sas sighirical:i8 csse accipiamus ^'. Disc. Similiter
15. Disc. Ingreiiere quo vis ordine. Eo enim nio- eiiam hiinc intellecutm prae ceteris elegerim '*, si

do, qtio prae.sentes qu.iestiones de quadriperiiia uni- me p.-iultiiuin tioii inoverci iila :rinbiguitas, qiiae iu
verKalis iiaturne divisipue proposiiae suni, non iii- pracdiciis inteUigcntiae discrciionibus videlur oriri.
roiigruc explntiaiuias esi^e opiiior. Ma^- H:aiociiiaiio- Nani, ui miiii vitieiur, aul parva aut nulla diiTerenlia
nis exordium ex divinis eloq^iiiis 'assumeuduiu essc csi ititer coi-um inleilceiiim, qui dicont, infurmiiaiem

aeslimo. Disc. Nii convenienliu«; ex eacniin omneia uUiiisque naturae, inielligibilis dico atqiie seiisibiiis,

veritalis iiiquisiiioneui iniiium suniKre necessaiium ctcurum.quipriinordialescausasinleliigibiiiuiueisen-

esl. Mag. Diviraissiniiis prophcia, Moisen * dico, iii s-.biliitm praediciis Scriplurae verbis descriptas .essc
priina fronie libri ^ Gcneseos : In principio, inqiiit, judicani. ISam informem inaleriam ejusque iiiforini-

fecit Deus caektm el terrem. Quo iti loco oinnes sa- C laieiii causaiu quandam rerum csse diciinus. iii ea
crae Scripuirae exposilores iiigenii sui acumenexer- siquideni iiicitoanl , quainvis informitcr , id esi '',

cueruni, diversisqiie iaieiligentiae modis, qtiiid caeli ^adhuc impcriecle ac prope nihil " esse ; non tainen
noiaine, qnid lerrae, prupliela, immo eiiani * Spiri- peniius nihil esse inieiligunlur, scd inclioainenluiH
tus sanclus p«r prophciam, voluit significari, cxpo- qiiodaiumodo esse, formamquc ci pcrfeciionem ap-
sueruni.Aliisiquidem brevein qiiandam coiiipreheu- pcicrc.
sioiiem lotins perfeciae creaiurae his vcrbis iiisi- Mac- Esto igi^ur inlcnlior, ei rerum differcnlias
iinai-i aesiimiini. Cam\\i quidem * nomine toiam spi- acuie perspice, nebulasque ambiguiiaiis ex acie iii-

ritualctn iniellcciualcmque crealurain condiiain lenlioiiis tuae'pcniius depelle. Noneniin, utarlMtror,

aUjue foriiiatain, lerr.-ic vero oinnem corporeani le poiesl liitere, aiias esse reruoi informilales , el
seiisibilemque suis i^.^^rfcclissitnis defiiiilionibus con- alias rerum causas perleclaque principia. Nain si

siiliilatn inlimari urbitranlur. Aiii inrurmilatcm esse ei non csse sibi invicem e cunlrario opponun-
ulrius<piecreatur:ie, spiriiuaiis quidein noinisie cacli, lur '*, et -* nil propinquius csi ad vere esse, quam
terrae vero appeilaiiunc niuiidi liiijus corporaiis causae crcatae creatarum rerum, nihilque vicinius
iiichoaiionem suadere coiiaitiiir. Alii u^ilus sensibilis ad non vereesse, quam inforinis nialeria ; esteniui,
crealurae, tiuae vcluliduaiius piiiicipalibiisparlibiis, D ut ait Augnslinus, iiifonne prope niliil : nuni libi vi-
ac '*
caelo dico lcrra ,
perficilur , creaiiuneii! bis deuir jiurva distaniia Jnier id, quod verae essenti:ie
vcrbis indicari airirmanl , ila ui niiiil de spiriluaiis estpiopiiiquuin,eiid, quodveraeesseniiaeprivatiurn,
crealurae condilione lioc in loco " signilicetur, sed quae nihil omnioo *= dicitur, proximum " ? Nec rerum
solummodo pleniiiidlnem coi-pori,>ae creaiurae pro- informilaicm caiisam esseniiae formaeque ac per-
pbela vukierii dcscribere. inier ha.s eniin diias par- feclionis rerum esse diximns, sed m;igis privaiio-

VARIAE LECTIONES.
' Sic ^E; C longiludinis aUiludinisque [altftudiuis om. 0). * e$se
iotigiiudinis, aliitudinis laiiludinisque ; D
oiii. A. 'S;c 1) ; Ct qnae, ut dicis, lii)icliare non. * Sir CDE ; Arentm
ul qucv libi, ul dtcis, uon clarc ; X
ordo. »Sic CDE
; A ex. , * C. ^lotjse, DE ' Sic CDE ; A in principiu iibro. » Sic Cl)E ; A ei.
Moyiea,
* Sic ADtil
; C siquidem. "> S;c CbE
; A et. " Sic CDE ; A Iwc in loco. " Sk' ACl-; i) cceIuui ei lerram ;

dico. " Sic COi'; ; A ipiosilani ducs exirenios. *' Sic AC ; ui ojii. 1>E. '* Sic CDE ; A iiilelltgunius,
** S cCDE
; A eligerem " Sic CDE ; A iltoc es(. '* A nil. '*•
Sic Cl)£ ; A oppnnuntur e conHiirio,
**SicCDE ; el oni. A. *' Sic CUE ; A niliiloininus. '* Sic CDE ; .K dicitur csse est pru.ximuii).
PATnOL. CXXII. 18
.W J0\KIS1S SCOTl {j4S

nccr. esseiiilae, form:ic pprfecuouisqiic * roruiu. ^ sub ip»U suul, creani; nain priniordlales causas ei
C;visu siquiiletii, si vcrc eaiisa csl 'j.oiiiiiia perfo- 'creari clcreaie praedijkinins" uinid ujiruin.si queni-

ciisbiine, «jiiornm carisa esi, iis seipsa praeauibii *, adiiioduui in nunicro eorum , quae posl , cl per '•
eflccltisqiie Sdos, prii:s(iuain in aii<[t:o appaream, ia pnniordiales causas condila suiil, inlornien) male-
soipsa peiiicil; et duni in genera fornias*iue visibi- riarn esse crediinus, ceriis^iue raiionibus firniasnus,

lcs per geiu'r:»lioiiem erunipuni, perfcciionem suam eam quoque a primordialibus causis creari fa-
iii ca non de.seriini, sed pitne * et iiinnuiabililer leamur?
pt,'iinaiic;ji, niililusque allerius peiieciionis indigei^l, IG.MaG. Aliiisigiturintelleclus esl "primordialium
nisi ipsius unius, in qua seme! ei " slinul el seniper causaruni, »lius informium maieriannn. Disc. Prae-
suiisisuiut. Disc. Moii parva quidein • inilu videlur dictis raiioni!;ns ita coiK:v-dere cogiinur; ceter:4 con-

csse taiis diik-fVMlia ; longe s.quidem a seipsis ul- sidera.M.vi;. Siini!iunet,4iuouScquilur, varielradunl.

sl:inl primordlales causae, quae ab uno snmmoque Terra nuiem erat inunis et vacua , vel, juxla LXX,
otiniiuii! priiicipiii, quoJ a nullo est, perfcctissime invisibilis el incompositu , el lenebrae *• super faciem
i:i suis iinmulabiilbi:.? ralionibus condilae sunt, et fibijssi. Alii namque terrae iiianis el vacuae, seu in-
informliales ojiHiluin rerum , quae non solum ad visibiiis et incompositac nonjinaiione visibilis crea-
perfeciioiicm lonnae r.onduin pervenlunt , sed jj
lurae, abyssi vero tene.brosae vocabulo liivisibilis

vi.^ jam esse iiicipiunl, nec longeex non esse rece- esseniiae informitaiem figuraie sigaiiicari " volunt.
dunl. (Jiianivis etiiia videantur rerum informilales Oniius siqnidcin ccrporalis seusiliiiisiiue creatnra ex
nicdieiiUis loeiiin obrinere iiiier esse et non esse, malcrla ct foriua coustlluiiur, atque ideo maieria
ir.cipieriifs e.v non-esse esse ' — biquidem ex carens forma^inforuiisdicltur, hocesl, carens forma,
non esse processionem quandam ad esse inchoanl, ct invisibilis el incomposiia, seu iuanis ei vacua
nondum tamen ad pcrfeciionein iormae alque essen- acccdcnie vero foriiia visibilis dicilur et composila,
liae iiUclliguntur porvenisse — plus approj.-iiiquar^ soliuaque alque pcrfecla, nalurae suae certis linibus
juciicaniur " ad iioa csse quam ad esse ^ iNil «iicun.scriptj. Invisibilis vero creatura, id est in-

cnim esl aliud " rerum Informilas iiisi nioliis qui- leiiectualis cl ralionalis, informis diciiur, priu»-
«lain, iion esse omnlno deserens, et sl;aum suum in <l"ain ad formam suam, Ciealoreni videlicet suuiu ,

eo, quod veic cst , ^-.ppetens. Pninordiaics vei-o ci/nverialur. Non eniin ci ** suflicil ad pcir.-etionem
c;j!!sae iia injirinclpio, hocesi, Dei YerJ^o, quod vere e.\ essenlia esseniiarique diifereniia subsistere, his

diciiur essceie.si, cowdliaesuiit, uiiiullo niotupeife- ' euim duoinis omnis intoUecUialis creaUira coinp;)-

clio::eiiisiiarninaliq;ioappelant,nisiinoo, in quo sunl nHnr, nisi ai \\.'rbuni unigeniluni, Dci Filioin dico",
Jmrnulaliiliter, perfccleque formalac sunt. Semper C «l«i. t*sl ionm omnis inlvlleciualis vilac, couversa
eniin ad unam rerum onnuum Aunuam, qnam omnia ap- perliciaiur; aiioquin unperfecla informlsipie lemanel,

petnnt, Verbuin Patrisdico, conversae fornianiur, et Aiii terrain inaiiem vacuamqiie, seu invisibilcm in-
f(jrmaiiouenisuainnn.s(piam "numinamdeserunl.Cau- coinpositanique, dictam arbiirantur molem Iianc ler-

Siequlppel()co;unicilornporun:incissuut;qiiaevero i"'-'»' corporis priino condilam, vctcuam quideia

si.b ipsis sunt in »» infciiorlbus rerum oidinibus, ita «''/«^ ** inunein, ul iliis vi<!etur, (jHia nundum (iioer-

iili eis creanUir, ul ad seipsas ea atiralianl, otnninm- *i"* ijeneiibus lu.uiisiiue yerminuni, fruiiciim, anima'
que veru!!! iinuui principium '*
appcianl; ipsae vero Humciue orniiia erul ; iuvisil^iris vero , aut ijuia humi-
liullo modo ad ca, (iiiac sub els sunt, restncinnl, sed
^"'« nalurue ubundauna uuduiue suverfasa erat ,
uut

b:i:.m foMiiani siiperiorem se seinper intuentur, ut </"''* ''«^'«o» '/«' *^'""' uspiccrc pos.scl, hondum ex pri-

>c .iper :ib ea ioimnri non uesinanl . Nain per seipsus mordialibus a<« ;/s pcr ijeneruiionem eruperat ; lenebras

inM.inics siiJil , cl In ea universali -sua fornia , in «'!'^'« "' supcr abijssum fuisse " aiur.l, quia " ucr,

Verbo dico, semotipsas perfecle coudilas cognosciinl. '{^'i "h>fso umluiue " circumfusus fucral, adltuc iuci-

Qulsaaiem recuie iulciligemiae liacc, qnae dc pri- «^^' «"« f'""'. idcotiue constiiu:am inlcr se ubyssuni

morriialibljsofisisis rilci i)or,s::nt, de infurmltaie rerura fiondum iilumiMirc polerai. Ciii sonsiii quamvis san-
diceie andobi! , piaesciilni ciim et inrormi:i renim ^ <;l»s Augustinus refrag:iii vj;!eatur, iion omnino
mfttciia '
n niiunrie cied:itur mamire, nisi cs. pri- lamen, quoniam sancJi Basilii esl, a nobis refellitur.

mordial/^us oausis'*? Si onim piinionliales causae -Non enim nostrum csl , (ie inloiieclibus sanctorum
ideo*^ i'-'inriOrdift!es appellanuir, (luia "^ primitus ab Patiiini dljudicare *', sed e<ts iiie ac vonerabilitor

una C;' arice oninlurn caoaa creanlur, cl ca, <(u;io suscipcie.; non tainen prebibemcr cligeie, quod ina-

YAUIAE Li:CTIONi:S.

Si -E; A (ofrnaeque el pnfec:iouis : D forrnctc ec perjCClio.ds^iuc. * Sir Cl)i'. A .si.'. * Sio CJ'.;
An p. rfibii. Sic ACC; D plauc- " Sic ADK; et om. C. Sic Ci:; M)
" $i<:ui(ifim
"
Sic CDi:; \
iriiipic >r> csse e:c uon f.s.ve/.
* Sic AC; Ji fid:-<ni(ur. -
p/;;? appri-pinquare — i.-W es.^c om. C.
*' Sic Iv. A <.'li;<'/ c.u; cs/ (im: C. " Sic CK; /.'(i.s.;,/.(/ji (nn. Al). •» Sir COE. in om. A. '^ SirCDF,;
A pi-uiipiuinuuum. ^* Sie CDK; A e.c causi.^ primordia!,bu.t. '* Sjo CltC; .\ idear. SicCr.lv. .\<!iir.e.
'*

A •* Sio ('.1>C:
•'
Sic CDK; \diximus. »* Sie DK; ct i>cr oiii. A; per oiu. C. »' Sio Ci)E; est iiJi-Hechis.

A iciioi.rno crnu: super oot. *' Sic CiH:; A inldli.ii. *' Sic Ci:; ei Oiii. AD.
'=*
Sic CDC ; A dico Im J.lium.
' SoCnC; A e(. -- Sio .XCK; <(///o;;j om. 0. " Sio CDii; piioie om. A. "' SicCDt ; A /jiui/rt. "-*Si<-i.DE;
A umilquc o.bijsso. ^' COi:; A i;<(/;.:."ir<.'.
543 DE niVISlONf: NATURAK. -IJUER ShXUNOUS. 55Q

virieuir ilivinis cloquiis raiionl^ oor.sideralione A Cn.m «ryuW voo.in^ hurnldnequc ribyssi vkin^^
gis
praitdicln piophoiae .-icciriunl ". Mujus quoquccoi piileniioris .^eris inlerio-
coiivoiiire. Sed si qiiis riixfrli,

quarn priniorriinies rciurn cfiosiis risque ncbuiosiias el obsciiriias non ex scipso. setJ
verLa uon .'iliiid ,

C\ aquaruni lerriiruinipie propinqiiilaic arivenii.

iniiuere, iion viriebiiur
'
*»x wriinio rtt-viare. Qurti

hoc csi Unde euiin nasciuir lunae huinidiias, inrie eiiam

cfiim? Niini iricredibile fsi, Tr/^/wrCrvTiov,
Bcris ncbulosilas, toiiiirua qiioque '« fiiliiiinaque,
principale cveinplar corporalis naiurac, tfuort .«sigiii-

iiumkIiiiu imbres, phiviae, nix, gclu, vaiii venloruni /laiiis " :

fioaliir u-rrae nonnine, quoriipic anie liiini;

sensibileni perpiHuo perleciissinieqor Doiis in priii- noii aiiuntlc nisi cx lerrenis aiiuaiicisque vaporibus

cipio, lioo esl T.iiPr in Filio conditierai, v.iciiufii occasiomMn accipiuni.

erjo rniruni, si priinoidiaies visiblliurn
ai(^ueinauc possc vocari? V.-icuorn quidenri, <juoniam 17 («ild

onnui sensibili in suis eileelibus vacahal, prinsquam rerum^^causae lerr.teinarils-ei vacuae vocnbuIo(igu-

iii gencra rorniasqii'' sonsibilis nalurae por gc- raio liislnuciiiui. prae nimia'" sui-^subiiliuieinefla-

neralioiioiij lotis lemporibusiiuo piodirei. Inaiie biliquc inicUctiualissu.ie nalurae simpliciialc, prius-

vero, <piia nullnrn qiianliiaiem, nil corporali iiiolft iiuau» in genera ci iormas soii.sibilesque numcros,
dcnsum. nil locis dispcrsiini, rtil lcniporibus mobilo iii qiiibus veluli quibusdani nebulis corporeis sensi-
* inlellccius prophoiicus, qui in divina bus appareni per geiieralionem prornicrciii
adhiicin oo 1} ,

mysieria esi iuiroilucius , aspcAPiai. ilaec enim qr.ando *' praedicla visibilis niiiiidi
•"'
spalla, propier

vocabula, inaue dico ei i7?f u;<m ,

plus primordialis sui subiiliiaiem ac pac.ie incorporaliiaiem, inania
*'^
iialurae anio oninia in Vcrbo londiiao pl^nissijoani seu vacua non incongrue appellanluf , sicut riil

immulabileni(pie significaui perfcciioijcm , qirjiii quidam poeiariim :

iniilabilem injperrc(.ianKjue hujus numdi scosibilis Acra pcr vacuuin Siiliu iaculabcre corpus.

informem auliuc proccssijuem , locib lemporibu.^que Ifem Virgilius in duodccimo :

Uispersam, perqiie generaiionciu cssc inchoanlcm , Tuui iiii)is ipsft viri v;icuuur |>cr inaac volulus.

diversisquc sensibilis crcalurac numciis ioriaaii Eadcm raiio csi aUcriiis inicrprciauonis, quae dicii,

appeienlem. Saepo siquidcm ^ iniine ci vacuum lerram iuvisibilem incompositamque fuisse. Quid
ciiani * iii laudibus corporalium rerum **
solenl enim aliud raiionabllius isia invisibiliias mysUcae
poni. Toium niimque spaiium, quod inier globum icrrae signiilcarei , <piam primordialium causarum
leirao chorosque sidcrum cxucuniintpic nuindi am- corporalis creaUirae obscuiiiaiem, iiulio coloris lu-
^
bilum in mcdio esi consliUiliiin, in duas parles a mine, nulia formarum dJscrelione adimc dcclaraiaiu,
Sflpientilms muiidi diviiiacque Sciipiurae liivisum. insuper eiiam purissimos inlcUecius suporanteni.
Inferior enim pars a lerra usque "^
ad lunani aer t. ^nj^wj.ilo ([unquo causae primordiales iiicom|)Osiuie
dicilur, liac est spirilus : superior vcro a Itma usque praedicaiiUir; sunt cnim simplices onmiipic compo-
ari sidera cxiremae sphaerae aeiiier, id esl purus silione omwiiio carcntes. Nam iii cis' csl iuclTabilis

spirilus"; am!>ae aulein -/.uyoc * a Graccis, vacuum unitas, inscparabilisque incomposilaque harmonia,
seu inane a Latinis vocauiur. Sed purissimum cia- universalitcr uiilcrojitium seu .similium parlium
rissiiiuimque illud superlus spaiium constai sernper copulationem supergrediens. Quid dio^im de causis
esse ' serenissiiiiiim, acternoqiie silenlio quieium, priucipaiibus jntellectuaiis esseniiae? Nonuo con-
cxccpiis harmonicis coiisouantiis '* planeiarum, gi'ueiuissime teuebrosae abyssi vocabulo a Spiritu
omnem moriaicni ierrc;u5m({ue *' seusuin lonorum sanclo appellataesunt? Abyssus euim dicunlur pro-
semitouoruinqi.'e '* acuhune superans , subiilissi- pter e^rum iiicomprchensibilom alttUidineui, iniiui-
miipic igiiis UHilibiis laiicns, diuUirni " luminis pto- tamqiie sui per omnia diitiisionem, quae nullo perci-
num, praeter porliunculam, ([uam umbra terrac pluir sensii , nullo coinpreliciiditor iiiiellcclu, prac-
oblinei.ipiae no.v appelIaiiir,ideoque dicitur vacuuui. que iiicifabilis .suae puritatis cvcellcnila teuebrariim
INec immcrlio, quouiam onmi lerrena ''
crassaquc noniine appellari ineruerunt. Siquiilom el soi isto
mole v:)cat, nuiUxjuc corpoieo poadcre implctur. sonsibilis iiitucnlibus cum s.-vi^pe iugcril leiieijras.
Flaiiaariim etenim globi {evi.ssimi "* et spiriiuales ^^
^q,, vaicnlibuseximium sui intucri lulgorem. Teuc-
smil, uuila »« i«ncna qualltaw j;ravanlur, nullam arae iinquft oruil siiper caiisarum primordiaiitiin
obscnrilaicm ciliciunt. LiindC siquidem haavidiias Nam i)riusquam in spirilualitiin essenlia-
abyssum.
sordcsqiie, quae in ea apparcitl, uon ex siiae naturne numerosi..»lem procedercul nulUis Iutellecius
rum ,

purilutc, scd cx lerrenac niolis vapoiibus, iiuOs ciindiiiis « ct. iiosccre cas *^ pouiii, quid esseiii. Va

VAIUAE I.KCTIONES.
* Sic ACE; l> ncleltir. Sic CIv. AD c/i(i(/>H».
= Sic ACE; £) in ea.
' Sic CDE: -V et. » Sic GDK; ^

.\ rernm Sic
cuipoialiutit. ;
* CDE A eu a. '
Sic ADE; u.s<iiie om. C- Sic tiDE; A zGvsa. " Sic "^

ODE; [iro scmjtcr chhl' A snperioris esse naii\rtii>. '* Sic Cl)E; A cuv.iileni^ coniomuiin^iijue. '• Sio
CDK; A i'i.'rm;H/.'i cl moruilcin. " Sic A ; CDC etnitonoriuiiuiue. ^"SicCI:^; A t/j.<;;;i. D diuini. '*" Sit:
GE; AD /t'm«. '^ Sic GDE; A Ifiissimi ijlobi. '^ Sic CDE; .\ et iiiiia nuU.i. '' Sic CE; kt) arciJit.
•* Sic
S>E; AC ioitiiruiiijue. Sic CDE; A jl.uita veuioruin. -"
Sic CDE ; A reintn ciiitiiiHin. *' Sic
' ''"^

A1">E; pro ;)n(t) iiim/u C pn(c'iHi(i. ** Sic CE; .s«/ oin. Ai). " Sic CDE; zV (i^//«f;/v/<(. * Sic Ci)E; .A .;(((>.
ni(j)». "» .Sio CDE; A rjsii'rijs iuundi
pracdica. -"'
Sic cDE; As/c. ' SicCI>E; A cuiuiii.i^, •' Sjc
CDE; .\ eus coDiwscei':,
 iOANNis scon 5o2
a<l}iuc lenebrse suni Siuper 113110 abyssum, (juia uuUo a animoruin *^ noiiiiam nalsirjjlibus aniricialjbusqde »*

pcrcipifur intellecin , eo excepto, qiii ea<n in princi- progressionibus pioferre non relai-ibit •*.

pio fomiavit. Ex cffeciibus-autem, hoc esl ,

pioces- Mag. PfincipSles iiaque caasae t't in ea, quorum
sionlbus ejus iii •inielligibHcs formas cognesciluf caiisae sunt, proveniuiU, et principium, iii esl,

SolumiTiodo, quirt est.^on auiem intelligilnr, qdid^st. ^pieirtiam Palris *", in qna factae Siiul, iron reiui-
18. Seid uirunrniysiicx) illa terra invisibiiis, Ipsaque «jtiunt, et, uisic** dicani, in * sc ipsis permanenles
fenebrosa abyssus ei inielleciu^Iis primarum cau- iiivisibiles, lenebiis''* suae excclleniiae semper abs-
sarum perpeiuo invislbilis ' erlt, abyssusque tene- condiiae, in effeciibus suis veluii ia quandam luceni **

brosa aetenialiier pernranebit, an quandoque , hoc coguiiionis proiaiae, noii cessani apparere. Disc
esi, posl finem bujus mundi ^ vlsibilis in noiiliam Haec probabiiiler suaderi possunt. Sed tiosse velliu.
'iiitellecluaiium raiionaliumque essenliarum perven- ulrum principia rerum, quae primordialium Causa-
turae stiiit, non pftrva indiget indagine. Disc. Imwo runi nominibus appeilantur, seipsa intclliguni, piiu^
inaxima, et ne hoc inlaclam praelermilias, obnisie quam in ipsas res, quaruin causae suni *', proilluunW
pelo. Mag. DIc, qiiaeso, q«i>! tibi videiur? Num^ necne? Mag. Ad boc breviter respondendum. Si
prlmonliales rerum causae *, quas -terrae aique Deus in «apieniia sua fecil omnia qnae tecii, tesie

aityssi vocabuits signiflcaias esse, praeque incora- B Scriplura, quae dicit, omnia in sap':eniia fecisii, cui

prebensibili alqueexceilenllaltiHidiiieiiivisibHestenc- dubilare perniitiltur , oumia , (piae in sapit::ntia

brosasquediciasarbiiramur, dum'per generationem i°acta sunt , slcut Ipsu sapienlia seips-oni co-
•fn geiiera tormasque , in numeros differenliasque gnoscli, et quac in ipsa fscta sunt, iton solum
rerum seu sensn seu inttelleclu coroprehenslbiliuin seipsa coghoscere, sed et rcruin, (^ruin prlncipia
.procedunt, i.-ivisibiles incomprehensibilesque esse sunl, noiitia iion c«rere? Non eiiiincredendum esi,
An semper in-excellenlla suae naiurae, In
desiiiunt ? in divina sapieniia .')iiqlild insiplens ei seipsum
qua anle omnia in principio conditae sunl perma- ,
jgnorans condituni faisse. Sed de his diiigeiitius atibi

neni, ei sul>^4fulium- sertBum inielleetumve cadunt, eonsiderandum. Disc. iu* ftat. Nam iion breveni

ita ut et^in r^bDS, quarum causae sunt, sensii)us iransitoriauiqiie quaerit ind-.»gationem, bI primor-
Keu intelleCltfeus quodammodo appareant, et excelsi- diales causae seipsas sapiunt, quooiain In sapienlisi

ludineni suae incoinpFehensibiiitaitis non de«eFani, ereatae-suiil, acternalKerq^e iu ea subsistunl, quae

fic v«lntl in tenebris quibusdiHn, ia &ecretissimis nuJlum insipiens in se lecipil**, quomodo ex ftw
fiieo^dlvinae sapienliae sinibas, semper seiieaiii? piefltibus causis muita insipientiajtrocedunt. ^OH
•Disc. -Eas penpeliio iBvisiblJes lenebrosasqne * enim omiria, quae e\ iis piofkiuiit, sapientla sunt^
«>sse cTeditkfim. SI enim ipsa sapientia Dei -• Daas siquidem naturas saplenliae pariicipes esse
•Ptttris, in qua ' oniaiafaeiasmit vereque subsistimt, credimus, Inlellecitialeni In aagelis, et •" in bomiiiibtis

ei exlra q«am nlhii esse iBleUigitur ', in seipsa wi- raiionalem ; ceiera vevo, quae a sensibus seu intel-
ronipr«hen»ibiHs Invisibilisque periminet;- /uxeuim iecii!*** cwnprehendi possunl, saplentiae expertia
,«6t imioceisibiHs , oinnem inlellect«in superans : e^tistimflmus'*' esse; Quamvis bretiter qiiis re^n-
^uid oiiruin, si caiisae omnium, quae in ca, et pcr dere valeat, »011 esse niliMm, in sapienlibns -excm-
ca«i, e* fid eam faciae sunl, in^isiWles inco.mpt«4t9ii- piaflbas ia^ipieinium caasas subsistere, dutn vide-
sibilesquo aelernallieF orcdantur esse, et incimium- ^i>HS,4« soiariiMis radiis-teiieb««rum occasiones aatu-

, 4.tbittler permanere? El exeiBplo » nostrae naiurae " raiiter^inesse, dumqae In se ipsis nuHas tenebras
iliud possumus cojiiieeie »'. Niim qaod Uiteliecius esse sinuflt, eas taiHen de cansis ia se •insiiis reiuil

rtcster in seipso frtimum FatioHabiUler concipit,^ et ^biopposiias gtgminl.

xd habilmn purae perfe^aaequetioteHigentlae perdu- ^'*^4$. Dtec. <iiuid ergo vult qu»d«eqttitur : Et ^i-
<»!i, se«»i>€r oi in se obliiket, et qiiibusdarn signis rHus DeP superferebaiur supertiquasf An forte boi^

e.vlriaseeus profert. Yerbi .gralia, si verara cogni- ad^iiufli, Be-aesiimareniur priHiordintes causae non
tionem deaiiqHO seiwibUi vei iuielligibili sapiens soitnn iniclieeiiiaHs railonalisquecr-eaturae viriuiem,
aniiiHis perceperit ", Ipsa cofjnitio ei in eo *'. tixa "^ vei^um eiiam *• Creatoris earum IntelUglbllem cogni-

permanet '*, et pbantasias primo in '* cpgniiioaeai, tlonem prae nimia suae nalurae exceHentia supe-
deiude *• in sensus, delnde " in voeum &igua,4li6s- rare? ElSpirilus, ioquit, Z)ei ferebatur super aquas.

que nutus, quibusanimussecreita iua.raoiijBiaagra- Ae si dieerel : primoidialium causaram intlniia in-

«faliai 4esGemlenlia ,soIet Aperife, idque aliocum compreijansibiiisque abyssus, ac per hoc Iflvisibilis

YARIAE LECTIONES,
» Sic CDE; A lerra perpeluo erit.
invisibilis* Sic CDE; X-mundi ftuias. * Sic ADE; C mn. " Si

C\W; \ Sic CDE; A e«m.

causae renmi. • Sic CDE; A tenebnisijHe. ' Sic CD; AK ^mo » Sic
i;DE; A iulelliiiitur esse. » Sic CE; AD-Mag. Exemplo. -**SicA; CDE nniurae nosirae. " Sic CDE; —
Aconcipere. '* Sic A percepit. mE;
Sic CDK A J)^so. "^ Sic A "
CDE ^emtiNeo^. '»»SicCDE;Aj ; ;

primo fBiniriii. **^l»ic CDE; A dcniiuu. " Sic CDE: A animoram nliqntfTuui- '* Sic CDE; A ffr/>/l-
datibusve. " Sic CDE; A tardnt. " Si<; (IDE; A pulriifSftpieniiayn. »' Sic ADE; C ita. »* Sic AOE; '

C jicut in. »''SifGDE; A/«3/i«&ri«/w«. »^ Sic CDE, A ^«rn- «jfiwnWaj?!. " SicMAJ>E; C quibus chume'
»H>K. "
ftii^ ADE; C yecepii.
^" SioCDE; ei om. A. ^''•Sic GDK; A scu ab inieilectu. *" SicC*»E; Aj
ctcdimus. ** Sic CDE; A/?/.
 ssz DE DIYISIONU; NATnUAr. — I.IBEU SECJNDUS.
lcHebroso/^iicniaTJio appellala, nonila oBmftf» ialel- ^«'J^ ci Paiiotn f.Mcer^* i|>siiis cmuraciiosiiiniT w^lt
A ;

I^ciuiu raiieuciiK^i; .')iiiliidiii« oliscuriiaiis siiae est. i\am<-i <)e EilUtfi Sjiiriui sjaiciD Hu»!lii«riiilt«l-

«ffugii, lU eliiuti .1 Spiiiii: i)ei coiiifvreiKxuiii ei sii;ie.- ligirrt(li«!U

'•'.
Kiiriini-sifjuiiloKi opewujo iul.8liMilo.st,

(jimm eoniiu voUiiiias. Nce a,Iia.voiiH»i;is Mi-PrtiPtg,

rftri iion pussii. Deiis iKuaque i[»as velnii (^ae.Uaui
duulaiiieuia priiicipiaque ii:itur:o-uin oiuniuui,,(|u.a4i aiia '* Fi;ii, ali;i '*S{iiril«s sandi. setl uia ea.UcoWjac
Yoluntas» iiiius :t«ior irium siiljsJaHiiarMui iiuiu>v «gf
sJ> eo suiii, iu iiriucipiofeciu ."^uperoiiiir.culiq.uii

qiio sc roovel Paaer faeePft «><»•

iniinita ' sua gnaslica viriiiie e;i.s eouvpr(;iicti(litv scjxiiajis l>oiii.l;ilis^
'"
»^ SfliriUisiiiivto. fci'-qi«««i
spipiliisqin» ejps »011 locali vfiiimine, se»! cngii:l-onis iiiu •«iurili<»..R»H«!core iii

fl«jiA<MiLlia eis s«|ieriertiir. Toiesi ci sjc dici ; SpUuut faaiFiliu.s el '*

SiiJ^iius sancius^pcrficit '*, tputjrt r<f-

D.tii sufierferabatHr super aqua^. Nou cniiu ptriiiioc» f(iriuradl:'al«i.nvfAcieniemci pcr (ici^iJeia ,
quia ix

diaJ<?s oiiiiiiijiii causas lantae excclleniiao csse cre- ipso si«iio.mnia. Es. ipso cniH» esi Filius por. gerw-
«Jere dtbeniiis, u; iiulla superior ' eas c;iiisa piac- raiioncui, (|^ui faoit ouiuia; ex ipse cst SjMKilu» '
cedal ', q4K«e eas ssspera!. Lsl eiiiin una eadcnupie Sancujs. psK professi(Miefai qui peifKiiJ ojHjnOi : suw-
oinniuni caiiSxT, ex qua, el per quam, in (fua *, cl ad uja.Tiinil^S, qnae inleliigilur csse ojt his i\me stutl,

fuani rennn omninm cnusae 8i(]uft pwecedeutes €i. sftpieiiSresse cognoseiiiirci hi-s. quae sopiuuic, etvi-
.occivsiones primiiiis faciac suni. Idtioqne oipnibus B vtjrcea; his, qnac^ laoveninr, manire5iis5»»^eivpprokH
tjiiperferri non immerito Snriplnra tostatur,. qni» Uir ". Eal igiinri, ev sapii.ei vivit. Si autem, sicuiqni-
universae creainrae a se inciioaniis esse ordiuejn S^rns If^jisiuUsse fertur, qui, nt^ aii .sauclus
(fevni
praece.iit, ei in eam dcsinit. Non quod in ea lio.c
Basijius, lanlmna.utuudnrra sapiontia re^essil, (ju.'vu-

prius ei lioc posierius raiiouc icivtporiim creaiatnj tun> Ycyoron». (ioetriiiae appropinqna.vit , sic le-

sit, sinuil enini gj, semel * onitiia aelernaliler in

gatur : El Splritus Dei *^ forebat «(/nas, lacilior in-
ipsa suni.*, 6t ab ipsa fac^:x suhi, sed quoU ordiae teileelAisaceurrit, Spiriuis ( nim s.-^neuis «iusas pri-
fjieffabili iB<compxeb.ensibiii(iu« Oiuni inlelleclui dir Pater in p»inci|iio, i»: Filia. vide-
niordijiles» (iuaS;
vina providerUia universilaien» condiiae aaiiirae ex licel suo feeeraiW m «^ io ea, qHorum c«usw "^un^
non-exisieniihus iji exisii»niia prodnxil , qijadaai
hoQ e&i, djvini amorisr ft>lu
pro(5fidereiii;,.f(?vQh,»l>,
esseflliali dignrtate aJia aliis ' pTaeferiintur, ita ut ova ab 2klitil»u&, ex quihus
nuH'.iebai, Ad-.-hoc nanfitjne
ea, quae drca (wnitim causam, ip-
universalfini
liacc melaphiMa a«9U«)placst, foveniur, ui injiiina
«iim Deum dico, pcoxlme ai(iue iininediaie hoc ,
invisU)ilisqu« vis s€flV«n'JP^* 'IW''»^ «n eis LiieV, por
est*, nuUa superiori crealura ' intcrposila cre- formas visibjies
nun^ros I.ocoram teoTtpwuuquo in
duninr et iiUeUiguntur tsse ptMncipalissiiua cou-
,
corporolesque puJc^iriiudiues igne aereque in huiuo-
<iiiae univcrsilatis principia jiire praedi(jentur, C ^.^^^^^ seuiinum lerre/»aque> i;na!eria. opQrxWlibns
}ic deimie :itia e.K ailis a suramo usqne deor-
erumgiat.
sum, hoc esi, ai» iniiio intelleclualis creatmae^
usqiie ad ouinium infinjum quod cst corpiis SODise. Nec hec sano intelieclni ropufihat; sed
,
re-
descendunt. Spiritns crgo Dei super lenebrosam hrevein lueulentamqoc kvur.sffv^/Mwc-v, hoc esi,
qualeniis claiius
cap.ri(!laiion€!n vcH^Hn a te freni,
abyssiun causarinnoniniuin priniordialiler factarnni.
disiiHCiinsiiue va'eam inielligere, ([nae verba spe-
superferlnr, quio sohis condilor spirilus condiias cau •

priH>il4vas re-
cialiter pr^edictae sacrae Seriptnrae
sas cognilionis excelleniia supereininet, oinniiimqne
causarum, quas " creavei'at, unaac sola praece.Iens rnmcoysas^qnae cansarum^omnrHm esusam volunt
si§4!ifl('.are. Adeslo igimr ad baec (Hligeniins
Mac
etsnperexc-cllons causa esi, el principalissituus fons
Primitivas cau-
Ojnniinn, (juae a se iu innnilnn) pronnunt, el in inlucnda. Disc. Pr.-xeslo sum. Wao.
quss sanclus Dionysius priiteivht rcrtim omninm
se rccnrrnni, el a nullo aiio, si dc S|)iriln sau- sas,
csse liis
cto proprie iiileliigilnr, ni.^i a 1'alro inaual. Ah vocal, simpliciier generaliterqnesignificalas
YCi-hisinteHige : /« ptincipio fccit Deus
caettim et
ipso enim esi
f ilius por ineffabilem generalioneiu,
sno intoHigibilinm
in qno ul in principio fecil otnnta ; ab ip.so cst Spiri- lerram, hoc cst. Dens in verbo
'
n <><«.pri»i'iri!m seiisiliiliim^ine n;:iversaliler causascou-
.
lus sanclus
.

per " prooessioncm, qm

,, • - /.

ferlsn- snrer om- " csseiui.iim.i bcnsi. iu'« i

Sed propbeta qnae generaliter prominiiavit,

fiia.Patcr siqnidcm vnlt, Filiu.sfacil, Spiriins sanclos drdit.

specialiier dividerc V(daii. Causas iia(|ue sensibiliuni

per(icit. Ntv, boc iheologiae videinr obsislero.qnae di-
rcnjin, qnibus nuindns isie conficilnr,
praeque ni-
cil, Palrem in P^tHo omuia fecisse. Non enim aliud est
Paii'em velfc omnia fieri, et alind Palrem in Fllioom- nii;!suae natnrnc suhsililale nieuii.soculis iiiconlem-
plal iies, eximiaque s.:i puriiaiconmi co;-i>0!ca
cias*.-
cia faeeie, sod unum aique idipsum esl '* Palrem

VARIAE LEGTlONi:S.
'
Sic DE inrtmia
; Sic CDE ; A snperioi r.ulln.
om. AC. * =>
Sic CDE A ;
pra.^cedal rut.sa. * Sic CDE ;

hic 4JJL^
Aeth\ qna. " Sic CE; A ciim simnl ci semel D simtil
snnel (cnr.n oni.)
r-l" : et
^ SicCDK; k « Sic CE: licc esl om- AD-
nuorutn (iHa niiis qna^inm es^eniinli (iiynilate. bic t.-it,
" SioADE: per .nn. C. Sic CDr; A «$e. ^ic
Afrt'.i/Hrn fii;,eriori. ">
Sic ADE; C (/«««. '=

A '^ A Sic C )E A, !ilto

CDE; A inicHi-cnriuni e.^/. '^ Sic CDE; pn. al}a A r-^i. '» Sic Ci:E: aliave. j/j ;

cmma. " Si((U>E; A e/ pevficcre. '« Sic COE; A qmdquid. '* Sic CDE; ei om. A. '»Sic LDE; A pr.lia.
" Sir CDE; A csl ri Spiriins; "^'
Sic CDE A comprobmnr. Dei om. C. SiC
Sinriius sanclus. ;

CDE; A et uC "SioCDE; A causa. *^ "iic C\)E; K ramoi causanwuine.

 &5G
JOANNIS SCOTI

Disc. II:il')'.'0 i.laue, liheuleuiuo accipio, Dci nomiiie

auiem eral invisibtlis ei inromposila ;
sce Terra Spir.lum
Fili.uu ", SiM.iu.s Dci
:

Pairem, principii
Sepiiiogiiil:» ' seu secu»-,
sic enim iraiislulcnii.i ;
lerrae ven. vocab..!» v.s.lu-
san<u.msii;uir.ca.os,
diirn liel.raicam vvriiaiem : Terva aulcmeral inania i.uhcaias , di-
* li.m. ca.isas, aby.si inielligil.ili.uu
Dcindo caclcsruiiu iiivisii)Hii5nique
ei vacun *.
lu.c esl, aluiu-
u„la ,alu,„0,„e
laula .aUiluciiue viuae vero niiUMacsuper^^nuueuaam,
esseiUianiin p,i,„i,Wa
pnuiiiiva principia, .• ;, onii fraliic CPII
«se„U»,«,„ s„i.e,laUo„ls se„ foel„s se„
pri,,.--,,-.:.-,.

s,,,,e c„„ «,„,

]"^^'ZZ.„.avL I

.a„,an„« su,„in,„.e obsc„,i.;ae.,ue na-

Pri.is Wa-
m.c. P.,.
,

fcc.mliiaiis
•;';!:,,,,„ ,,3, ^,,.,.
symbolo cssc si.asani. Mag.
veil)is noveris
omuem i.uellecuiiu supeiauiia, his (iun..r.U.lis pri...ord.ala.m
nue <iuam ad scnariae
csse iuii-odiicia uUiuSfiuo iuierp.-eialionis consouaii- prii.ias dies a lhe(.l<>-
» «•auv.runi in s.x inieiligibiles
lia Ei lembrae craiU super abyssum \ Quoniam
:
ve.un.uus co.iside.alionem,
panca
uh cr.Minc.arun.
vei-ocaiisarum omnium caasa, omuiunupio
pri..ci-
omniim. causa, (ie sa..cla dico
e\ qno om- de p.ima si.mmaque
piorum piincipii.m siugulf .isaue foiis, libi vi.ielur.
Triuiiale, dicendn arbilro.-,
s^»

quae iu cael;) ci in lerra suiil •, pronuuul, inac- aud.e-

n»:., quaesieri.u, uil iul.e.u.us
suae exccllen- Disc. Nil avidius
cessiijili iiicompichensilji'iiqui^ hicis iniclU.-se-
ti ,' ,iil s:d.!hiiu.s cicdideiim, ..il aUhis
primordialibns causis coudidil, ';"'"'
liaomuia, (iuae in j. '"';';;;,;7ri;"^„i;o.i5ali omuium i..e»lahili
i*
superexaiiai ei supefC.-)gnoscil, superessent.ah- "';
4., p,Ua..ililv..sqae riieiua-i..v(.siisaiionibus.
,

inicm s..perexcellemiamcine ' ipsius his vcrb.s m- ^ -

^ ^^^.^^
^.^^^j.^^^^^ aui.narum sah.s
esi. q..am
^ou
spicc CS.C inruua.am : Et Spiriins Dei
s,,,erler<^ •

^^^^ pP.edica.uur,
ihcolog.a ^e ui.a on ^
l^^^^
baiuT » '.uper ar^uu. Nau. qaod spccahier ,,e.i,n.u.r inielligo.e. M.vG.

de Spiriiu sanrio p.-o.ulit., hoc commuuiler .le sum- c m , i-

.^^^^.^.^^^^ ^^^^^^j^
,

^j^^,,,^^
Dic .i-'l'J«> «.
...,..,:./..... v n,*r
pri^n^o iecU Deml D.sc.
'.
u.asa!.ciaqueT.iuiiaicsauarideselcredil«ei.iUel-
dicemem audis : /»
.iau.
ligil. Samna eionim
- ci iMseparahilis TrinUas m- ^^ conve..cral, P:.irem
^^
i
^_ .^^^^^ ^^^^

linite abysso a se condiu.c cxceUcniia

suae esse..i.ac
^^^^
^^^^ ou.uia fecisse. Dum enim Deum audio.

sapieniiaeque superfcrUir. S: vero lUum

Syrnm, '
iuleUigo
p.^^^^,,,^ cosfiio , dua. prinoipi..m ,

quem saucu.sDasiU..siuExemero.su.i magms lau-

^^.^ esi »\ quod Theologus
inlerpretes po-
^ ^^^^^^^^_^ ^^^^^
dibus pracdical, q.ii pro eo, quod al.i
Uirnm i.uellisis. l'aU-em
.,,-,,;,;. r.cii Dcas ?
,,oreMccsl^^:l^^^¥rUusDeisurerrerebatur-super ^ '
ac dciude caeh.m
;^; ^*;^
J^^ i„.o .(Mmisse .

«^««s.inierprelatus csie syra lingua, q..ae

hebra.c:,e ^^r^, "
^;;^" ^;^^. .^^ ^ ^,, forte suum verb.un
iu .S,)ina(s />ei fof^i^fli aquas, vcl : L<
vicina esi.: ^' .
- ,-^ ^^ •„, ipso aeiernaUier
omnia
^
ne. n
HpirUus Del fcc.rutabat ar,uas, scqui voluens di-
Verhi a Patre per
J,^-^^^ ^^^^^^^^
p,K.e...io.
viuam pielatem, allituuiue suacclemenuao lenebro- ^ ^*"'^^^'
'
o.nnium dc
g_n^
.
^,.,,,edal" processioneu»
pri.nordialiurn caus:,rum abyssu.u
supcnmicn.,
sam
•
^^^^
.,er cr..ationem
»? Ei nl manilesiins
pI fecuud..uiem, ut e)i oco.. lUs
camquc fovenle.u
<
^^^^ '
,„^„.,^.,^.„3 eausac i.i Ve.-ho Dei, i«
|t^..^^,^^^^ ^^^^^^l
ignoiisque suae naiurae
-^ finibus i.i cosu.uou.s la- cierat Verbum.
^^^^^^^ ^^^^^.^^^^^
.
^^^^^

c.iUatcn. per generaiionem, pe.-q.ie m gener.-^ ac l

ei sunl, et
q^-^n*'" ^^^^ ^^^^^^^^ ^^^ coaeiernae
uUell.gib.-
formas spcciesq..e proprias sensibirmm Verbum -ine cansis in se
coudiiis, el
limuquesuhsia.uiurummnlliplicemprocessionem,m ""'"^".^jj^
'^^^.^j^ inieUigitur
Verbum causas in se
»'•" •> •
prodireuielTecius, hts
suos varios inuumerabilcsq.ic , -
j q„od Yerbnm creai cau-
vc.his ii.sinuat..n. roperios Et Spirilus De. lovebat
:
a Verho et iu Vevbo?
^«''t'-
sas t «»^ tfver^ 'ereantur
uquns, ac per hoc summam ac
'• singuianMn om- , • . _„..;.„
coucesser..n. N^n
Non
Dmc lUud prUnum non omnino
aicrie de-
nii.m oansam, sanctain dico TriiHialem, possit lemporaliier
pniece-
c.iim' video ", q.u)modo
ch.~.i:im his verbis inlellige /j priucipio f.tcit Deus omn.um a
Paire creaiionem
:

'*, dce seue.atio Verbi ex

cueliim ct (errarn, Pal.-om vidrliost Dei nomine hao. (M.aeter.,»
R.U(f i..
per Ve.bnm, sed
Ve.bo et
Verbiimqueejiis pri.icipii .ippcUalione, et paulo posl -
gonerationem <^--
esse
csse - ar u
arhit,dr,
Spiiiium s:.nitum
Spi.iium .ibi ait
s;.nitum ..bi superfcrc
Spiritus Del superferc- :
sibi , ''f^X'
^^.^^

Lr ...
-^
I-- ^. .:..:*.. L.^...^.
Non enim d. alio ,.ri.u hunc lon.m sac.a
• > lo.oiirt-s c<ii>t" » ^•<^--;;— ^ "^ .ut le.uporaies pro-
Scripiura p.otulit. Fccc h^bes et
- primor- aoc.dens
Hoc autem, quod
c:ms:..s

cus.m pnv^^dioiis iheologi^ie cessiones recie ^'[^^f^^^^,

(lu.s ex.sumai
3..

di.les ei oa.isarum

VAKlAf: LEC.TIONES.
sSic C 01 corr. K, DE mJf//»f»-

6
<iV MV, sunt om. D; E .|uae «n

AE /Vr.6(UH.-. *SiC
isic Cb; .

V •, c >' Sio CDE; .'/(»<• <'."'.''•

^t.^ "^
Dc nomino. ^W^^. -,.,,' ,,:i
" Nr CDL,
.
uti
CDV- -V liiinm
Dci.
\'de hvc. «SioCnL; A''f-
u cst
^'••'"''•";:;'."'^.''g,:
sic"Ai)E; p.<»i'f
 j;S7 f)E DIYISIOSE NATlJr.AI-:. - UV>El\ SKCONDDS. Sb/»

proposilmn •
cst. iion incojiqiii« coiiccs' A consei;.jeiisesl».1ic.:i-e,iieinoi.ovii Filium.iislfnief.
posiciiiis

seiim, hoc ost, gener.uionoi.» Veibi ;. Palre nuUo ei nn v.iIl i>aici- rcvplaic? Ua iil i..iftil.g«m..s, ifvc.
l^nins n
Yeii)0 Pali-s leu.po- la.c " \>cr Jlieopl.ai.ii.s; nam csser.ii:^!n
ino(!Q crcaiioi .ea» oiuni.i!.. i-n ;.

eon.n. p.:r
raliier praeced^re. ,. .<cil c^ii^nain sihi csm^ Ni.in Fiiii cl Si.ini..s s.n.ii. at.iue snl.sianiias

et Propiicla dicil Patrein alloanens : Ouutm in sa- sclpsas iinniedialo "

c.valnrae revelan unposs.in»".
geneiatio-
fnenlia />Ws(;. Sin.ul ci.Mn Pater cl sapienliam csl. Sin.iliicr de niodooi .inalilaie divinae
div.na
s.iam gennii, el in ipsa »
onnna fccit. El alil..i idem nis iiu<;llig..Mhiun), si iai.i>-n pruprie .licilur de
(juid. Piiis c-.ini osl .luani porsona, cl"
Pn.phcta cx persona Palris ail : EinclavU tor mcHm Jiaima vn/s cl
plns csi qnam sul.slanlia, simiiiier, si propr^ic nio-
verbmn bouum, dico '
c(jo oy.era mea regi. Ac si

dus ei qnarnas do ca i.aliira pracdicanda snnl ", .iune

.'.perle dicerct, ex secrclo subslaiui.ie n.eac Vorl,o
i:i co nascenlc opera nica in eo facio \ qnae ogo snpe.al onmom n.o.lnni on..u'inquf^ (|ualitalcni, »ft-

loraqne, qme. s.T..i.d.m. i.ci.lcns dio.iia.ir. D.< qu.-

ipsi » rcgnanli do. llen» iierum J.d Pairen. : rcciuu
Ac sidixissol Tccnm H.is ii. priori ^' llbro intor n.is conveaii. Scqnni.r :
inir.cipium iu dievirlutis luae. :

I» *;>.V"rfon7;«s ^idiiffvram cc ul^ro urdc iiuijeram

.scn.pcr esl. et in le principiuin Oinnimn, hoc csl,
Verl.iim tiinai. Si crgo scmper pr-i.ivipinm esl « in ^enui ie ": O.du v^rl.n.um : ex nl..-.o gcnni ^ic m
Palrc cl cum Palre, nnnqnain e.al ci imiicipl^mi
^ si>ieiidoribui miicioruiu ui.le larifcriim.l

secrotos p:.icriiae s.ilisianlino sinus, c.x.

n<nicral,sed scniper principini... El qnia Mion ac- intclligo

q'ni'»s unigcnilns Fiii.is ••. (ini csl Ve.bnin Pnlris,

«•idil ci prii.cipium csse, ininquain si;ie his, qnonini
principimn csi, cral». In dic viniiiis luae. in die, hoc nains csi, cl do. quibns scrnpcr nasciln.', m m qin-

hiis, <l.nn semper i.asci.lnr, senrjper maftci. De .luibu»

csl , in noiiiia inlcliccu.a^is et raiionaiis creainrao

gcncrationi:} a lc '. Virlutis laac, hoc est. sapienliae »» i:vang.;lio dicl-n. fesl : Deum iiemv tiUii '^'«?««"'-

iu<jciiiius autem Fiiu.^i "'(/Hi csl tn siinbns

' Pains^,^
mae. Dics cnim vinulis Palris in hoc loco non in-
J>c .Jrtn„i;.-/. Non c.im scparalnr a Paiic, .{Ui;^
congrne inleliigitnr cogniiio ift.4iahi!is nativiiaiis

Dei Voibi ex Dco Patrc, qin.iHnm dalnr croalnrac "» aolo:naliier et i.icoinn.nlainlitcr csl in Palre, sicut
!^go in Vmrc el Paler in nic. P;.lor igUur
inielligeie quod supcral omncm iniclleclnm , et ad ip^e ait :

hK;cm iiiacccssibilem concc.niur accessns pcMheo- ex- W.ero suo genuil Fllinm suum ui spltuooiibus

phanias. hoc est, divii.as ap paiilio i.es. qnas liieolo- Siuuiorum. Na.scenie eniin Filio fx Paire splendonts
ti<M:U.in.n, cl
gia puiis iiitcliociibus ingcril , ci incmdviii modo, tiniil sanctornm, lioc osl. coguiiionos

" p.acdo.-,linalioncs subsl.i.Hialos in Verno Uci .lui

nnliiqne c.^gnito inligil, ul .!e oinnif.o per seipsuni .

aposlolo tesie anlo lempora secmaii.n prao-

iin^^.gnilo halulnm q..endain verao oognilionis in se- 'w:*' ,

!i.oiip.ispo»sideanl.YirlusenimP:.trisestsapienlia>rft'»ii"''«vii i» rcgnnn..
Non dix.t anie tenpoia
Patris. in qna omnia fecil. Scd iUa cogi.itio divinae aclcn.a; lemporu oni.u aei^n.a suut - Ulris ci

gcm-rationis adh.ic in me esl per (i.lcm, in an-clo Fiiii ci Spirilus sancli co.^ssenii.nl.s aeiCin.cw ,
m
fst'-pcr spccicm; imino cliain »^
nec in mc- cst qua suhsJanli,nlo<j splendorcs san.:lorum, omniumqiia
rcrnm priinordialf.-s causfte ao.eniahnnv condtta*
per specicin,necinai.gclo'''.r;cH-?r.4/io«5/M enimejits
•" pf.ncsr.i j cl
<iuis enurrabit >
Nullns q.iippc hon.inum» niilia cacle- sunl, ipsariiinq..e c.iusaruiii cff.-cius ei

Stium virlntnm gencratiouoin Veihi a Pairc p.oicsl pracdestinuii fucrunl; sed ante lcn.pora seculai.a,

rog.iosocrc, <piomo.lo, vel qnalisesi: sicut " ncmo. '« ')»'k"S o:"J»:^« serr.el ac " simul iietc.nahlcr .rt

uovit homi.inm vcl principio i'aclac, ordin.; <iuodatn seonlon.m sifr,H

anxdoruni, ipiid est vel qnis,
qui '*
gen.iit, ei '•
qnisVsl vol q.iid csl. quod geni- l'l'T praedefinito uiqup p^accogniio, m cnfiolus su.«

sive visibiles Siyo d.vma piovidcnin

invifiibiles
inm est ; so.I solns novil quid gonuil, qui gcnuil. et ,

qiiomod.) "genilnm est, quod " gcnilum ost ", et, adminislranlc ..
proccduni. PraedCSlin.r.nmes siqm-
Psalmisia
q.ii genuil, novil seipsurn, quiri *'
est, cl Tinomodo, (^em ol praecogniiiones sr.noioiuni, quas
lernmqnc omnium v:5ibihurfi el
ei qunhler genuil. quod '-'
dc se gem;il: similiter //i/^Oi-cs- norr.inat ,

" =' invisibilinm ra!ioni;s Palri cl FiiiO

coaelernas essfi
qood gerilum esi, novit soipsuni, qnid esl, et ^
(redimus. In \'eTbi enim Dei (li&pensoiione, ml An-
qi/onnid», ei ipialiter genilnin esJ, cl novil ciini, qni
uou fccia srd (leteitta suni. Non Ir.ola
srgcnnil, quis "^, el quhi esl. Si cnim ncmo i.ovil gnslinns . ,

per generalioncm,
Paiiem nisi Filins, et cni vnll Filins revebro, iioiiuc dicil, arihnc lorr.ponhus et locis

VAniAi: LECTioNi-:s. '

'
Sic CnF; A posilum. * .Sio AC: DK in v"o. Sio COF; A dediro. ' Sic COE; A fano in eo. •

"Sic COF; esl oni. .K. Sic CDK A f/u;vr«. * Sic (.l>E; A^nunquam
•Sic r.D; A ////,• i: ipse. ' :

gcncra.ionis oil. '''.

cval iinehia, (itiorv.rn prindpiuin est. Sic l)K; A u le ijenerutionis ; ('. "•* •^""

AD nalurae. " Sir ADF.; C uiiile. '"^ Sic CIM' ; e&l om. A. " Sic C\)V.; A cL. '* S.c CF. A ncc In :

m,' , nec iii iiv(je(o cs/ vrr specierr : I) nrc in me tnt jicr xpcdem nce m onqclo.
''
Sic GDK A nam j^^rn'' ;

" " Sic DE A quidqujd. sea

cc;i. « Sio r.E: qui'o:\\. AD. Sic CDF; A vel. '^ Sic DK; A (y./itf. ;

ti(ijs -- qeni<um esl om. C. =' Sic CDE A et quid. -- Sic CDE .\ (luidquid. ";
S.c CDL. A quiO-
;

: qiid. »*Sic ADF,; C quod. " Sic CDF; A .|ins esr. " Sir. CDE A erit. " Sic CPF:; Krevslan. :

** S>H-t: .\iTnmediiiiae: DC inmedtelaie. " Sic C(d; el om. A. ^" Sic CDE A s./. " ^'C ALt. ;

Filius om^A
;

D in pr/f/io. - A ex V. A.l..r.. fe.

,
" Sir CK; A E: nerum D Verum.. " - ^= Sic CDF
,
;

'» Sic CDF.;

A sinu. " Stc CDF; A au,. "
Sic CDt, A sunl enim tempora aelirntt Pains ei. aic
'"
CDF elo:r\. k
; Sic CF A D .? ; f
 ^ '
JOANNIS SCOTI 360
facla vero acierr.aiiter in Vcibo juxla pririiorilia- A versns l.orizoiiiem , Cl.nMus sccii.Khin) caiiicm ex
iium caiisaruin cojiiiiiioiieio In prmcipio enim fecii Virgiiie naius iradilur, siciil ** sgmclus paler Au}{ii-
l^eiis caelum ei terram '. Idem nlibi Yerbum D<'i, stiniis Decadibus
: iii siiis scrilni. Sed qiioniam sacrae
iiiqiiil *, })er quod fitcla sunl omnia. iibi incomrmila- Scriplurae quod
iiiler|jre*ali«) inflnita cst, piaeseiili
hilitcr viviml onmia, iioii soluin qiiae fiieniiil ^ scd ilispiitatioui magi? convenire videlur, qnia itoii salis
<Hi;ie fiiiiira suiii ; nec lamen in illo fiierunl, noc viileo, tiic ", «inaesu, alque evlissere.
fiaiira sinil, sed
laiiiuniinoilo simi, ei omnia sunt, 21. Mag. Miiii q:riilem iu jioc loco ntea sufiicii •'

ei omnia imiim suni , iH majjis unum esl Ileni '*.

simplicilas. quia uon conveiHl " alioruni sagaciias.
Joannes Theologus in Evangetio Quod faclum esl : l.<inTer mysiicus alque propheiiciis, anie cujus
i.ste

in ipso, vila erpi. In splendoribua Iiaquo sunclorum orium spiendorrs fc.ujctorum in Verho Dei imigeiijlo
Paler ex ulero suo * »uum yenuil Filium, lioc esl, inleliif^untur esse, islurn mumium visihilom signirt-
in Filiosuu* imigenilo cognilioiicm fiituroruin san- care viiieiur verisimiJle, eu forma locuJionis, quao
clorurn geuuii , Inimo eilain ' eos cieavii. Sancio- graeci* liicilur ffwHzooj^/j , el interprelaiur concc-
rum (Hutppe ii) sapientia Pairis cogiiiiio, eoniin csl ptio, qji.i forma pare a toto, loiuni(|iie a parte signi-
creaiio. enim oiuniunv in Deo essenlui
liileliet.lus fioalur. Prius igilur qiuim *' muudiis isle visihilis in
onmium esl. Siquidem id ipsiirn esl Deo cognoscoro, B genera el specles omnesqiie numeros sensibili.-s per
pri^sqiiam fiaiii quae facil el facerc qiiae cogiio-
, , generationem procedere! , anie lempora seciilaria,
scit : cognoscerc eniin "•
el facere Dei iimi.ni esi. DeiiS paier Vorhum siiuin;(enuii,iii quoe) per qimd**
Nani cognoscendo facii, ei faciendo cognoscii '. omiilum 'iiaturarum ** piim<»rUiales causas fierfe-
Cognitio non praecedil facturn, ncc faclum praecedi), rtissimas creavil, qitae divina proviileniia admirii-
cogniiionem , quia '•
semel ei simul sunl onmia slranle mirabili quadani harmouia processionihus
coacierna praeier " rationeni crcantisel creaii. iSoa Snis per generaiiouem, HMmeris locoruin ei teinpo-
euim Deus cognovii omuia ,
posiqnam facla sunt, rum generum quoque ac specicrinn muliiplicibus
°*,

sed aiilequam facta esseut , cognovii omnia , quae diSereniiis hurie mundum visihiicrn ab initio, qiio
facicnda erant. Ei quod est mirabiiius , piopierea coepit, usque ad iineui, (^uo desinel esse, non aboli-
omniasunl, quia praecognita susit. iSihil eniin e&t lione esseiiiiao, sed qualiiatum et <juantilalum mii-
aliud omniiim esseniia , lusi omninm in dhina sa- lalione naturali cursu perliciunt. Ei ne mireris,
prenlia cognilio. In ipso euim vimmus, el '* movemur, lotuin hiuic mundiim parle sua significari **,quae
ei sumus. Coguiiio enlm , ul ail sanclus Dionysius, esi lucifer, cum videas, per ipsiiin solem, cui semper
eorum quae suui, ca, quae sunt, esi. Sptendorcs igitnr ^ liicifer adhacrci ", iion enim longe ab eo recedit.
sancloruui sunl eorimi in sapicriua divina , el in
^ sed aut paulo anle ipsuin orienlem oritur, antpaulo
** Deo
primordialihiis suis causis clarao cognitaeque post occidenteni occidii , hunc eundem riMindMia
•siibsiiiutiones. Ei hoc tolum anie luciferum,'hoccs\, sensihilem myslice signilicari , dicente Salomone :

el nativiias Verbi ex Patre, el spleridor cognitionis Quid est quod fuit ? ipsiim quod.fn:urum esl. Quid ett

saiSctoi-uiu , iintno eiiara omniuni naturarum "*, in qupd fnlurum e&l ? ipsum quod facieudum erl. Xihil
principalihus suis causis pracceilit luciferum. Sed sub sole nocum. Solem *' siquidem non iiicongrue
quis est isie lucifer, ante cujus ortum praedicla liic inteHisimus onMiem visihiieiu crealtiram. Noa
omnia inteHiguntur esse , inultis vaiiisque niodis a enim solummodo de ea parie miindi hiijus **, quae
longum *•
s.ipieniibiiS iracialur, (pioriim senlerilias est inlra solarem circuhim comprehcnditur ", terram
motlo iiijroducere. Nam ' qiiod per Isaiam proplie- dico aqiiaramque natiir-am, aera qiioque ciiin infe-
lam diciltir : Quomodo cccidit de raclo lucifer tnane riore " aeiheris parle, qua iunaris ^lobus volvitup,
oiiens ? <te diabolo aperlc inteHJgiliir, deque cjus his verbis theologi significanlur, veriim eliaiu '* snpr»
<*arp(>r(\ quod maxime in impiis ei aposlalis ei hae- mundi spatia a solari linea usque ad ^strenium cae-
reticis '* dignosciiur consiilutun> *'. Psalmistae au- lcslis .sphaerae amhiti;m. In his cnini oiunibns sub
lem lucifer quihusdam virteiur iii slgnificaiione «'
snlo. hoc est, sub miindo non " esl novum, sive qiiis
ipsiiis clarissimac siellae , quae sol \ orUim solis iutelligal, ni! novum csse in praeseulis vilac curri-
piaecedero antc ciijiis stcllac ftppari lonem sursum culo,quod prius ia naturali rerum ordine" non appa-

VAUIAE hECTlONES.

C[>E\ K coniprfiheiiduniur. " Sic CDi:: A /rnnrr/m. " Si(M":Di:;'A iH/"(Tiori«.' "SicCDE;A*{. ** Sk
CDE A ; nibil. '• Sic CDE. A nort apparerel in naliirali rcrum urdine.

8
m DE UIYISIONE NATTRAE, — LIBER SECUNDnS. K62

rwrel; nil eiiim aliwd in ieu»poribus praeicr o:Vnii!- priiicipio sii|i.>»i.stiuit, non omnino lamen Deo esst (

ffeuj rennn rev(>in{ionein seiiiiliir j;t itiicllijfituv : coiioicrnas, qula " iioii a seipsis, sed a sub Creatore
sive, v.l U:\xhms luiac Scriplurae iiileliigii Incimv ', ificipiuii! csse; ipse vero Cre:itor niillo modo iiicipil

(fnod aiile tiutic mumluin juil, icl ipsum fuiurum eiit (^sse **; solus cnim ipse esl vcra acternilas, onini

posl mandum *, iii est, ea soU\, qiiae aelorna suul, priiicipio oatiiiqiie liiie car(;iis, qiii:> ijise est piinci-

iinle luiiic niunttuin fueruni. ei pusl eum ^ fiiiurn piuin oinniuiii ei liiiis." Non eiiim vera esi aeiernitas,

^iiit. Ei niliilsiib sole uoviiin, huc est \ quiciiuid qoao (iiiod;iiiiinod(> incipil e.sse, sed vere aeieriiila-

iiovuui sul) hoc ininulo e^l, niliil est; inunilirs enim lis, (|ii;ie Kvypxo; esl, fiocc^l, (nnni carct principio,
—
isie toius liovus (iioilur, (|iiia aell^nr.is noit csi, et Tn p:)rticipari!> csl. Oniiiis auiem cieaiiira ir.cipii esse,

tcii poiu orlusesl; iiieo<|u;i iiiliil csl ;

pcribit Ciiiiu qi;ia crrit, quaiido imii erat : eral iii aiusis. (jtiando

ouisj o;HinI>us, (iiia« iii co snnJ, lesle Psyliiusia, qui nc!i ciiii iii cltcct^ibus. Noii oinnino igiiur vcre
ail : Operu ninnuum luarum sunl' cacli , ipsi peri- :ii'tp:iiiiali coacicrna esl. Si aiitcni in ipsa caiisa /
biinl. Si auiein niaxiinu pars inun<ii, q;!:;c caciiiiii cautariiin oir.niuin, iu Trinitate dico,quae(!am iiilel-

esse pcrliiliciur aiqticpulclierrinia, ccloraMJue parlfs ligitiir pracccssio »' ; Doiias enir.i gigncns ct inillens
undiqucatiiLiro non' ignoralur, p(Milura sil, pii(:isiic, praocedit Deilatem geiiii;nii cl Deit:itein proceden-
qitod iii C(Hcris suis parliLus iiilerid.ilins * vilioii- B lcin e.^ gignenlcel gcnila, diini sil iiiia et iiiscpara-

liusiiiie pcniVanerc pracva1ei)it '? In oniiii ciiiin iiiir.s Deilas : nsiin " niirum nul incredibile, causa-
corpore conipUclo, diun e;i, quae contii.cijf, percuiii, riini caiisam *' omniuiii omiiia, (iuoruni causa est,

qtiac contfneiitiir, rcmancre "^

non possunt. Sed praeccdcre, el in ea conimutabiiiicr actiiriiaViierqtie
qui:i ad iiiiiiiilm pfiiilus rcJire noii poteril ", quo- sine lciiipoiaii iiiilio riiiss.''? Si ergo Palcr orcasiones
iVcnii vx * DcO faciiis csl, et ouiiic, qntfd cv Deo reriiin, qiias (ccii in Fiiio co modo. q::o lacior facla
*'"
faciiun esi, s(^inpcr nianet : quid in eo peribil et siia, ei Yerbum ea, qtiae Paier iii se fecit et»

quid '" (lon pcribit, (iiligenti ind:^gine qnaercndiim, et modo, qiio ars artificis cas rationes, qiiae ln ea al:

iii aliud leniptis r(?scrvanduin. Niino uulcin, <\r(v.\ in- arlifice coiidiintiir, pniccciiil : qiiid obstat, si sanclus

s'iat, sfcipicie. DisC. Cante ac vigilanier dispuUis. M.vc. Spiritns *, qui super :il y.ssuiii priinordialiimi caii-

Coaeternae igldir siint " principales '*

rcruiiiomninm sarum, qiias Paler in Vcrbo cieavii, snperierlur,
caiisae Dco, el principio, !i'i' (jiio faciae sunt. Nam liis, quibtis stipeiTorliir, pr;uH'S5,e iiitcMigalur ?

si Dcirs nullo n.Otlo prae^Cillt prii:cipium. id csX Spiritu^ ergo sanciiis inysiicas atpias, quas fovei et

terbnm a so ac tle se genituni, ipsmuqae Vprliuni fecunifat , in seip.so actcriialiicr aolerniiaiis siiaa

liulfo iiiodo pia;'ced:l faclas in sft reriini causas. virtiilcei superat cipraecOiiil. Seil si liaec raliona-

sequiiur, haec oiiiiiia, Deuni Patrem JTco, et bililor res^bnsa siiiil (!c («1101110110 piii.< if^ierum,

Verbum, rerun.que '* causas iii eb facfas coaciorna qiiid veliiVi specialiler Palri, (luid Voibo, qiii! saucto

esse, Disc. Noil oinniiio coaelerna" suni. Nam Filiiim Spiiiiiii aiirlbuendum viuciur, plane edisseras lla-

Pairi coiael^rnum csse *' omnino crediiuits, ea vero, gilo.

q'uae f.icit Paierin Filio, coaSlema e*s.'»e Fiuu iliciimis, S^. Qiianquam enim triiim subslaniiarum divinao
iion aiTiem omnino coaeterna : coaclcrua qtiidoin, boiiitatis una atqiie eadcm (•ominiiiiisnue cicd;.tiir et
quia iiunquam fnit Fiiiiis '* sine priinordialibus iiaiu- iniellijjalnr csse operatio, iiuiiu taiiien di£roreiiii.i ac

rarum causis " in se faclis. Quae laincn causae proprietaie di(;eiidiiin csl carere; siHit enim, qnae
r.on oiunino ei, iii qno factae suiU, couciernae sunt; singulis porsouis Veluli (juadani propriotale a s:titcta
lion enim fadori facta coaeteroa esse possunt tlicoloijia (iisiribiiuiiliir, qiioniin e.vemiila noia libi

piaccedit cnim factor ea qtiae facit. Nam quae essc non (inbilo. Scd ni paiicis uianiiir c.vciiiplis,

oiniiino coaeterna suni, iia sibi inviceni coadunantitp, proprium iv.lfis audianius divino ore toqiicnte :
•

lil iiullum siiie altero possii manerc, qiiia coesscn- hum vcnit plcniiudo tcmporum **, mj.<ii/ Dcus Filium
*
4
tiaiia siinl. Factor autem el fa'cluin,.quoniam coes- suum facluin ex mnrwre^ faclnin ex leqe *^, propriura
seniialia non sunt, itoii coguntiir esse coaeterna, co- JFilii Qui chm in forma Dei cssir, non rapiiunn arbi-
^ :

guiiliir aniem semper csse retaiiva ei shnui csse, trUtua csl, ef.se ae adqnalem Deo,se:l semclipsumeiiua- -

qnia faclor sine faclo non csi fucior, et faclitm sine uivil, fortiKit.n servi uccipiens '», el reliq^ia. Prwpriiiin

factorc lion esl facttini. Hinc conficilur, quod idco Spiritiis sancli in adininislratione incarnalionis Vcr-
primordiabis rermn caiisas Deo coactcrnas esse " bi *' Evangclium nianirestat, dicenlcangelo (le sancta

dicimus, quia scnipcr in De.> sine nllo fempor.^li Dei gcnitricQ : Quod in ea natuniesi, de Spiritu sunclo

VARIAK LECTIONtS.

"SicCDE; om. Sic CDE : A $Uui prinwrdinlibns cfivsis Ftlius

"Sic CDE om. A. '"
esse
naiiiralibus et in se fhclis cel.
A.
Sic CDfc ; ecifc (mi. A. Sio CDE ; A ifntie.
'*
;
"> iuie vero Cnuior
jilius
*' —
incipii essc om. C. »' Sic CDE A jiir/M-cssio. " Sic CDE A non. »^ Sic CDE ; A
:
cusanirn oiumom ;

ciiusam. •*
Sic CDE; A in l'"i7/o. *• Sic CE; AD .^piritus sancius. « Sic CDC A lexnpons. " Sic ;

CDE; A faclumes letje e. m. >^ Sic CDE- a tst fsse s. «. d. s. s. e. ( s.a. " Sic CDE A verbi Dn.
f.
A ;
563 joANNis sc.orr 564

es!. Mao. Raiiocinaiionis luae InvesiigiUio r:iia mihi A nemo snnc crcdeiiliiitii recicqiie iiUelligeiilluni hae-
'
videlur '
; iion eniin n \enlate opinor * eam silal allirniare , spiriliiaiia dona , (pnic pro^eia
deviare. ldeo(iiie, quod '
a nic poslulas, conahor Isaias super capnl Ecclesiae, quod esl Chiislus, re-
iuqnirere, eo Juoe, ()ui ad seipsiim inquirendani nns qnictuia i»ro|>liclav!l, iioii per aliiini nisi pcr Spiri-
iliuniiiial ct invilat. Videlur ilaqiic " niihi condiiio- lum saitcliim D;'o vcrbo incani.'ilo dibiributa csse,
•
liis naliiraruni causaiiler tiroiirietalein Deo Pairi quiri mirutn, si Ecidosiac, qiiac ts^l cnrpus pjns, «on
llieologiain Iriiiiierc : In imiir.ipio, inquil, fccic Dcn.-i solum flona graiiae per Clirislum, sed etiani ** dona
cacluiu ct lenum ; ijcm aiibi : Ontniu in sapienlia noUiraK per (MindenrChrislum idein ** Spiviliis divi*
fecisii; ilcn» : Qui [ccisii mnndinn dc materia informi dai et dcl? Insupcr ctiam '' omui creaiurae visibill

ei aliiji : Oniniu, (juaecuiKiuc volitil Douiinu.^i ', fecii in ei Invisibili dnniim csscnliae triLuil, nl siiil '^ quac
caelo el in (erra^ in mari el in omnibits abijssis ®, et soluinmodo donum vilae vivcntibus, qno vi-
suiit;
ccieia mille. Iit Veiiio :tiileni rationcs ' oinniiim vunl -'^; s«iii.ienlibus donum scnsns, qno senliunt;

rernni suhslainivas " condilab esse ** perhibcl rationalibus ralionis donuin, quo " naturas reruin
pracfliQlis eis(Jcni aHesIantibus lesliinoniis " : In raliocinandi aclu vcre ac diligenler *• perquirniit ct
princijiio fecil Deus caetnin el lerram; et : Omnia in inveuiunl; inlellfciualibiis inlclligendi donum, ipio
sapieniiu fccisti. Non eniin aliud est principiuni , B cirra Deum. causain vitieliccl donaiionnm oniniiim,
aliud sapieiilia, aliud Vcrbuin, scd Iiis omnibus no- incugnile ac super oinncin crcaturain volvunlur
ininationibus iiiiigcnilus Filius Dci, in quo cl per incllnbili inoiii mirabiliqiic reditu. Main myslicunt
qucni omnia a Palrc fucla sunl, propric signilicaUir. Zncbari;>c prophclAc candclabrHUi, nl de Mosaico
Aposlolus ilcm : In iiuo vivimns, inquil, el '* mvvemitr sileain, dum ad ipsiiiii peitinel niysteriutn, Ecclesiam
€t sumus, id esl, ipsc esl iniago Dci invisibilis, prifno- significal. Lampas " vcro ejus '" desuper posiia pa-
geniins omnis creatnrae, in quo cieaia sniit onuiia teriiani esl lumen ac verum, quod illumiual omnem
in caelestibus ci iii lcrra, sive visibllia sive invisibi- lioiiihiem venlcrJem inmundum ". Dominus iiosler
lia, sive sedes, sive doniiuationes, sive principaUis, Jejus^* Christws, qui, qnoiiia::! pro nobis, ex nol.is,

omnia *' *' na-

ci poleslates, per ipsuni el in ipso creala i;i iiostrae carnis naiura, el conccplus el
suiii.Omniuni.vero causarum, quas Paier in Vcrlm lus est, el apparuil mundo, super candelabrum Ec*
Siio universaliier ct essenlialiler creavit, dislributio- clcsiac lainpas dicitur, duin sil secundum naluraia
ncm Spiritiii sancio caiidem iLeologiani repcriinus ipsa Dei ei Pairis sul)siai>iialis*'*sapiciilia ei Yerbuiu,
applicarc. Sicnim ipsidivinaruindonationum paitilio snper ^' qiiem prinio '* secinidum intclligciiliani

(!isiribi!lioque, teste Aposiolo, datur, cur non cliam bnmanilalis, capnl qnippc " universi corporis Eccle-
piimordialiiim cansarum subsjantiaiin r in Verbo C siaecst,doiialiones sancli Spirilus,quae scplenario**
Dei *' conditarum divisio darciur? Aiii " enim, iu- numero sigiiiilcari soientt^requiescunl. Diviua siqui-
qiiit, per Spiritum dalnr sermo sapienliae,aHisermo " . dem dona, quae pcr Spiriluin sancluni dislribuunlur
scienliae secundum eundcm Spirilnm , alii (ides Ecclcsiac, (pioniam ali uno spiriln dislribuiinlur, ab
in eodcm Spiritu, alii aniem »» donaliones sanilaium ipsius capite, Cliristo dico, inchoantia, nomine ipsiu»
in eodem Spirilu , alji dtiiem operalio virlutum , Spirilus solont signilicaii..Non enim ipse^' secundui»
alii prophctiae, uUi dir.crelio spirituum, nlii autem nalurani donum dici potest, sed distribuior dononim.
iicnera linijuarum, alii interprclaiio '" scrmonum ; Itjcoquc sepliformis dicitiir , qiiia ** pleniiudineai
omma autem naec operaiur unus uKiue idem Spirilus , divinorum donornni , qiiae sepienario insimratur
Svidens propria uuicuique.jprqut vult. IIoc ctiam cx mimero, universalitcr Ecilesiae dividil ac proprie".
Scriplura Gcncsc!)' possumtis arg'.;mcntari, ubi scri- Ipse cnim Spiriius coesscnlialis esl Palri el Filio se-

pMun esi : F^t Spiritus Dei fovebat aquas. Ad qnid ciindnm diviuiiatein. Super quem, Filiiim dico, divi-

enim aliud aestimaiidus est ** Spiritus Dei primor- nas donationcs, qu;is vlislribiMl, requiesccre facil
dialiiim causaruin aquas fovisse, fecnndasse, nu- secnndnm humanitalem lil requicscel **, inquil :

lris.sc, i;isi iil ca, quae unirormiler *'

unitimque ac Prcphcia, super eum Spiritns Dei ; ac si aperle dice-
sirnpliciter iii Verbo facla sunl, per diffcreulias ge- D rcl, et rcquicsccnl supcr euin " dona,qnac dividil

nenim, rormarum, lotorumque ac p-arliuoi, mimcro- Spiritiis Dei : spiiitus sapientiac el intelleciu$, $pi'

rumtjuc oinnimn distribncrel, atqiie ordinarcl? Et, si rilus consHii ei fvrlii.udinis , npiritus scientiae d
V.MliAE LECTIONKS.
'
Sic CDC A rnihi ; opinor. ' Sic A ; eam om. CDR ; ^ Sic CDE ; .\ qnidqiM
css.' vid«'l iir. ^ Sic A.rD ; D nl
•Sic CDE A erqo.
; Sic A ; CDE Dco el Palri. Sic CK; AD Deus. " Sic CDE ; A in o.hhi abijsso. * Sic
•* '

CDE; A rriiioiiis'. '»

Sic 1>E; AC subsianlias. »» Sic CDE ; A csse cnndilas. '» Sic CDE ; A tesnnioniis attn-
; A
'" Sic CDE, A ntiis
laiiiibns.
'
Si<; CDE ; el om. A.
'
'' Sic CE
; AD el omnia. "• Sic CDE; Dei om. A.
sic iibiiiuc in hacpcriodeaijis. '^ Sic CDE; serinoKv.n. A. '" SicCDE antein oiii. A. " Sic ADE; C intKrpre- :

iiilif>nes. *'SicCDK;«/uni. A. *' Si«- CD; AE iJifon/nV/?.-. '* Si«-.(;DE; A c/. *' Sic A; CDE i(i fs<. *• Sic
CDK ; Ac^ " Sic CDE; A sunl. '« Sic CDE; C v.ucnl. -' Sic ADE ; C quac. ** Sic DK; A acin^ ar vent dili-
=" Sic CDE; C ct>nim. *' Sic CDE A in htnt
rjcnliu A aniiacrc uc diiiqenlf^r. Sic (DE: C Lanipitdes..
'-'»
;

"muuddrn. '-' Si«' CDE ; liio Jcsus A id csi. ^^ S'?r CDE A comvplus cst. *' Sic CI>K; A siipernniiirads. ;

*' Sic
ADL f. .supru. " Sic CDK A piinio quod. " Si«; CDK ; tiaippe oni. A. " C supernono. »» Si«
: ;

COK; A Spiritus ipsc. ** Sir (M>K A qui. ^' Sic CDK A univcrsalitcr propriequc dinidii eccleslae. '' Su
; :

CD AE ; reouieicil.
''^
Sic CDK ; A super ipsi/ni.
\6^ DE blVISIONE NATUIlAt:. - LlHEK SECUNDUS. 556
'*
uetatis ct '
iiiijilcbii ** cum spirilits timoris l>oiiii!ii * \ »Ioiiormn aiiletn dislrilxjliojiem qiiasi qiiaiidani
|Uo.s omnes Sjtirilas, hitc ' esl, »iuas omiics doiia- proprieiaioiu " Spiriliii saiielu iheologia dedical.
ionPs Spirilus, capul Ecclesiac, qiiod esl ChrisUis, Oiiinia igiUir, qu:io l*ulcriii Fitio facil. Spirilns san-

iritno secundum huinaiiiialeni aocipieus, corpoi i suo, oliis Jistribuil, cl uitiouiqiie propria, proiil vult,

xc!csia«; suae, pcr Spiriiuin saucUiiii parlilur. Ipse dividil.' Videsue iijiUir, qiiomorio Iheologia siiiguiis
lUlem Spiriuis saiictus, sicut i:i nauira seciiiidiiin diviiiae hoiiilalis substaiiliis seu pt.vsoiiis suas volnli

!SsenUaui sub»isiiil Doi ei Palris, sic el in Filii iia- proprieiales dare iiilelligiliir ?/l*fllrI enim dal om-
(ira esl secund u:u essCiiliaio *, quia cx Palro r.ia lacpre, Verbo dal oinnes in ips(»"univ8rsali!er»

ubsiaiiiialiier per Eiliuin naUiiii inellnbiHler proce- esseulialiier, siinpiiciler, priinordiiiles reruin caiisas
lil. Ac per hoc dona, ijuae dislribuil, non siia soiuni- aeleiualiter fiori ; Spiriuii '* dal. ipsas priinor.liales
'*
aodo suiii, sed ei Pauis, ex quo proicdil, el Filii, causns, iu Verbo l.iclas.in efffclussutts fcciin.lalas
(juo el pur queiu procedil. El ne acsliiiies, niul- dislribuere, hoc esl, in gi.Micra el species. nuiueros
iiormcs donaiiones Spirilus, qiiihus niulliforniia diaereniiasque/ sive caeiesliinn ei, s[>iritualiuiu es-
leccali genijnina expcHiiiilur ab Ecclcsia peniuisque senliariim corporibus oninino carentiuni, scu piiris-
xlin^uuiiUir, solas pci* Spirilum dislribuias. Facil simis spirilualibusque corporibus ex calholicoruia
him sapieniia inlcreRipUoncm insipieiiliae, iiiiel- B eloineiUoruiu siuiplicilale laclis adhaefejiiium, seu
&CI11S sluililiae ablaiionem, coiisiliiuu iiidiscre- scnsibiiiiiiii Imjus iiiunrii visihilis ^' ;i!iiver.salium vcl

ionis desiruciiunein, foriiUido iulirnrualis soiu- I>arlicularimn separalariim locis, lerniiorihus niobi-
ioneni , scionlia igiioraiiliae aholilioneiu , pietas lium, quaiitate el " quaiililale diflerciilitim. Priinor-

mpieiaUs el in ipsa opcruir. pravilalisperseculioneni, tiiales siqiildpm causas , siv« visibili sive iiivisibiii

imor conlenipUis ahigii caecilaiein. Sed el praeier coipore, qiialiiiiie quoque ei (luaiiiiiate in seipsis

laec doiia g^ialiae, quibus el purgalur, el aedincalur, omnino carere non iriaiiouabiiiier quis approharii ;

X illuminaUir, ei pcrliciUir Ecclesia, bonoruiii om- iiivisibile aulem ciMpus dicimus simplicem ac per

liuni donalioiics, qtiae eisccundum esseutiam sunl, se inlelieclam singuloruia hiijus muudi eiemenloruat
'tsecundiini naUiralia accideniia, non aliunde vcnire suhsisleniiam. Caelesies veio cs.seiiiias , id esi

lenio rtdelium dubitai ^, iiisi e\ caiisa oiTiniam bono- aiiglicas virlules, iiuamvis uUra hii:ic mundum
tim, ex Palre dico, ex/juo oninia, per Filium , iit sensibUem suae naUinie JniellecUiali excolleniia
|uo sunl omnla, uec eoruni * per aiiuin uisi per noii incongrue exislimenliir csse, non omnino lainen
ipirilum saiiclum csse disunhulionem , qui dividit consuliis sanciorum Pairum senlenliis sD'.riliialihus
•iunia oinuibus proul vult. Omne^ jnquil llieologus, corporihus j.idicandi sunl privari. Noa enim in '*
laiitm ojitimum et oinne donum perfectum dcsursum C exlraneis, sed suis adhaereiilibus sibi seniper spiri
sl desceiidfus a Pulre luminuin ^. Quid aperlius 7 liialihus corjiorihus, sensiiius humanis, quibtis saepe
}md clurius? Mtiu uliunde, uit, nisi u Paire lumi- appareiil, credendi '^ sunt succumitei" ; non quia
um, hoc omnium bouorum, quae suiit
esi, a Paire operalio inseparabilis unilaiis divinarum substan-
ecundum naturam,et quae sunlsecundum graliam. Uarum sit segr«;gala ; quod eiiim Patcr facit, hoc el
*ulchre siquidem hiinina dicunlur onMiia dona, qu:ic Firi!isfacil,hoc'^elSpiritus sanctusfaciljscdquiadi-
•\ iiigeiiilo himine per genitum lumen descendunl, vina llieologia singulisearum proprieialesquasdam ^*

t per proc(?deiis lumcii, pvout cst capaciUts naiujae videuir distribuere,veracilerque iiUelligilur** liabere.
ilargitas graiiiie, iii uiiiuscujusque * sive geueralis {n s:mcla siquidem Trinitaie etcommuiiis operalionis
i?e specialis essenliae individuam substaniiam divi- cognoscilur uniias, el discretaruin operaiionum uon
luKiur. Nam quod apostolus veluti soli homiiii viiie- excludiiur proprietas. Si enim in ea cst eseenliae
ur dicere : lioino, quid liubes, quod non acce\)isti ? unitas et subslanliarum diflerentia , cur non ct
iniversaliteroiiiiii creaturae visibili et invisibili poiest coinmnnis operaiio ai<iue dilTerecis in ea credereiur
enim nauira est creaia, (piae haheal qiiid.
lici.Nulla ei intelllgereiur, non video, ui communi esseiiiiae
uacterquod a creatrice acceperii. Si enim esl, ut commuiiis aiirihuatur operatio, el suhsiantiali Tri-
•raediximus, inde accepil esse ; si vivit, inde viveie; ^ uiiali irina non auferatiiraclio.
sensit, inde sienlire si ratione iVuitui, inde raiio;
1
; 2/>. Disc. Vidoo plane, ei inilii vldelur esse verisi-
i inlelligit, inde inlcllectiis, coleraquo id geiiiis mile, ac divinis eloquiis conveniic. Sed uiinam
iiille. Si igilur nil in natura reruin crcalarum esse quadam simililudiiie ex nostra nalura assumpta ,

ognoscitur *, praeter qiiod a Creaioie rionaliir , qiioniani Doo similis esso perhibeiiir, qiiae diclu
equilur, nil alind esse creaturam, sive essenlialiier, suni de proprietalihus divinae adininislralionis
ivesecuiHlum accidons, nisi Creatoris daia ei. dona suadercs. iVUg. Triniiaiem nosirac nalurac lc lalere
;

VAAIAE LECTIONES.
Sic CDE.
» ••
Sic CDE ; A replebit. * '
Sio CDE A Dei.
A id cst. '^subsislii Dei exseniifim Sic CDE
; ;
—
BC. » Sic CE A venire quis dubilet fulelium, D nuHiis fidoliiim duhiiai. » Sic ADK C ncc emm.
•in
; Sic ;
">

'Dh; A duliim optimum el d. p. b. e. d. a. p. I. « Sic CDE A vuiuscnjuscHmiue. ' Sic CDE A i«- ; ;

dbgnur. «» SicCDC qunndam quasi.

; .\ " Sjc CDK ; A Spiriiui sunclo propriclalem. " Sic CDE A ;

\iirilui sunclo. '» Sic AD C fecnngilas, ; V. ferundiiios. '' Sic ADK; C etnsibiiis. '" Sic A; el oin.
ML '• Sic CDE in otu. A. '^ Sic ADE; C
; credenda. '" Sic ADE; C ila Ct. Sic f.DE A q.ur.fdam
'•'
;

ropiietales. " Sic CDE A inteliiguniur. ;

 '
B87 JOANWIS SCOTt 5fi;

nou facile oredldenm. Brsc. Dic, quaeso quae sil. , A g'-'uiiuin. €orvveiiieiaiiis dico. QiKiiiivis enim conve
Mag. Rcconlamne, qnid itvprioris iibri dispuiaiione nieiiler nosirae uaUirae Triiiiias loia loiius di\ina<
itnar nos coHvenerai ? Nuin * nobis visum esl Trinilaiis^iniagoesi, loiaeniui Pairis, lou Filii, loi
niiHan» nalnraflv esse, qiiae non in Iiis Iribus lerini- Spirilus sancii in»a<,'ineni geril; in ea lanien esl, qno<
nis inieiligalur * subsisLere, qui a Graecis, iit saepe vcinU specialil)us &iiigulis personis acconunodar
dixinuis , Gycta, Bv-jk-^h, hipytiK, appellantur , hoc posse videlur 'S iil arbilror. Nain el in se ipsa iiostr;
esi, essenlia, virlus, operalio? Uisc. Ilecordor sane, Tiiniias lola iii singulis suis esi : siia eiiini esseniia
(iniiissinieque leneo. M.vG. Noslra itaque nalura, et virtus, et operaiio esi ; sua virlus , ei essentia
quae liumana dicilur, eo quod eaiii oiiines lio-mines el operalio ; sua operalio, et esseiilia esl " ct Yiiliis-
parlicipant '
, essenlia , virlule , operalioiieque sicul et Paler in Fiiio cl in '^ Spirilu •sancio , e
subsisiit. Disc. Neminein periiorum divinaephiloso- Fiiius in Paire et in Spirilu sanclo, el Spirilui
•phiae de iioc dubilare aeslimarim. M.vc. Quid libt sanctus in Palre et Filio '^
est.
videinr ? Num noslra naiiira, lesie sacra Scripiura, Disc. Nii mihi probahilius occnrril , quam \i.

ad imaginem el simililudiirem Dei condita esl? Disc. Pairis imagineuK essentia ; Filii, virltis, Spjriui!

Liberidiier agis ;
qui de hoc dubiial, homo non esl. sancii, operalio noslrae uaturae " aocommodel. Pa-
Wag. Putasne, ipsuiu Deum,qui ad iraaginera suain B- l^rua siquidera subsiantia «, qnaede se suitsianiian;
Kosiram creavit naiiirain, corpus esse, an spiritum ? filiatam genuii.ei procedentem " ^» subsianliam ex st

Disc. Hinc qnoquehaesiiarc ridiculumesi. Deusenira emisil, non immeriio principalisdicitiir snbslanlia",
spiriliis esl *, et qui adoravl eum,inspmtu el veritale jion quod una esseniia sit sanciae Triniiaiis "
adoraju". Mag. Non ergo secundiiin corpns, sed se- separabilis, est enim una aique individua, sed qiiod
cii;ulum atiiraam imago Dei nostrae naiurae ihipressa subsianliulibus diflerentiis, dtim sit iina, non careai.
est. Disc. Hoc quoqne vcrissimiim esl faleri. Mag. Fj^I enim Deilas geuitrix, et geniia Deiias •*, et pro-
De«s eslTrinilas et Unitas, hoc est, ires substanliae cedeiis Deilas ; el diim sii iina Deitas individua, non
in mia esscntia, et una esscnlia in Iribus subsianliis lamen subslantialibns diiTorentiis iadiscreia. YiriiM
vel personis. Sicul enim Graeei p*.v ovo-iav, Tpiit. qiioqjue non incongrue Deo Filio adjungilur, quouiain

v3TOffT«o-Jt; vel Toeoc Trjooo-wjra diciint , id csi iiiiain sflepe virlus Patris a iheologia nomiiiatur. S:'d

essetiiiam, ires substanlias vel tres * personas : iia '.ii imum a pliiribus testimonii»' accipiaiims , atidi

Roinani unata essenliaitr, Ircs subslaHiia.s vel per- Apodiolum : InvisibiUa enim ejus per ea , quae 1'acla

sonas. !n hoc lamen videnlur differre, quod Graeeos siint, iiitetlecta conspiciunnir, sempiterna quoque ejut
filo:v y7ro(7T«(7tv, id esl, unam subsiatiliam dicere noa vinus ei aetcrnilas. In hoc enim loco virluiciil

rcperiimis, Latini vero unam subslaiiliam, tres per- C Paliis sapienliam Palris, Filium dico , iiiielligl-

sonas frcquenlissime solenl dioere. Graeci dicnnl '^

nius, aelernilatem vero Spirilum sftnclum , leskl
iaovjfftov ', o7.o«7k9ov ^ o^ao^^iov "*, hoc esl, «nius Maximo, venerabiii magisiro. Nam qiiod Spirilu:]
esiieniiae, unir.s bonitatis , iiiiius Deilatis : vel iina sanclus virtutis nomii.e in Scripluris solet appdbri
esse!ilia,;inabo!iilas, iina Dcilas. Ilaecauiem nomina, teslalur Evangelium, Domino dicenle, mulieien
qiiae apiid Graeoos iiiseparabiiilatem divinae nalurae- £«aop|SooCffKv,hoc'"est, fitixum sanguinis palieiileii

iiisiiiuant, in romanum " sermonem non facile ver- sanans": Sensi a me exisse virluiem, hoc esl, Spirif

liinlur, et nullo niodo ad purum, ut arbitror ; ideoqiie lum sanctum, qiii dividil dona saniiatuiii. Qiiid iiitan|

soitii? eo-rum|inteilectt;s&eparalis verbisperrsftf^tafftv de operatioue essentiali injsirae naturae? Moiin'|

Irniisferlur, nteorum solummodo virlus intelligainr, aptissime sanclo Spiritni coptilalur, cui veluli prol
(juorum inlcrpretatio dtj verbo ad verbum non cxpri- prie opcralio virlulum divinarumqiie donalioauni
inittir. f!isc. lloc lolum /ides calhoiica iiniversulis et univer.saiiicr et proprie unictiique divisio iribuil

Ecclesiae faleliir, el, quanlum datur, intelligil," sed lur? lii nalurae igitur r.ostrac esseniia p.iicrnal

qttorsum lendtint islaee '*? Mag. Non rdiorsum, nisi subsiaiiliae, in virliiie vero subslantiae filii, in ope
«il qiKieramus pro viribus, qiiomodo Trinilas nostrae ralione subslanliae Spirttus sancli propj-ictas digool

ualurae Triiiilalis crealrieis imaginem el .simililu- D soilur. Mag. Uesponsionem liiam a verilale non dil

diiiem in scipsa e.sprimat, Iioc est, quidin eaconve- screpare arbitror. Sed vide, quid libi videtur <l|

iiienliusPairi,quidFilio,quid Spiritul sancloadjun- famosissima noslrae nalurae Iriniiale, quae inm|

VARIAE LECTIONES.
Sic CDE; A Sic CDE ;
iiomie; * el operatione. A intelliyilur. » Sic CDE; A
Sic CM. ; A «| ^"

spirituii. • C Sic (^DE ; tres om. A.

odorare. * ^ SicCDE ; A Graeci vero dictml. * Corr., A ouoig
* Corr., A ojjiKyc.Sov. '"SicCE; &uoe-ovoin. AD. " Sic CDE; A/{omrti)or«»2. '»Corr..DE /sffir; Cq!:orsoi|
condunt istac; A <|ttoisum lomlunt is/«. '^ Sic CDR ; A Iriniiatis diviiiae. 'VSic CDE ; .\ r/.-^e/Krpoj
" Sic CE ; esl om. A ; D et esscnlia et virtns est. '* Sic CDE in om. A. ""Sic CDE; A in iiho. '•« ;

COE ; A ««/iirrtfc' noftrae. '" Sic CDE ; .\ proccssionis. *' Sic AE ; A ilicuur principatis subitan
** SicCE; A sacrac Trinilnlis sit. " Sic CE ; A Deilas genila. " Sic ACE.
NOTAE.
Yerhis : Paterna siquidem sul>stoniin quae de ^ Ad verbtira proeedentem Thomab Gale ani»
[.V om.] substiniiiani filitiiiim genuit et proccdentem veriii haec : Hic dcficit codex, qui olim fuii Iki
subtluniiiim (i:iitiii corl, D.

•>i I
309 OE DIVISIONE NATWUfi;. — LlitEll SECCNDUS. RTC

Ifcii, et rtilione, el sensu jnl/BlligUur: jnim Uis^enat A veliai osiiaiiiis * quiilaai i«JtoriiuiicIu.s(inc w. «{.najj

ntt (!;i, yyani pfaedixiums, aiijma,,an una ts^de\»mit «xirinseciis inlroiiut^it, praesitienii inieriori iensiit

et haec ei ' ipsa, eliieii Uiiae qu^tetlaui uoiijis ejus- .^nuiM^et **. piisc. Ncqiie ine uiuvei, sensuiim noini-
.uittuseoruin ^^ itislniinenia signilicaii tieq,ucdiion:ni
<icnique i^Qsic^ieiiaturae? Sen«u(U ».Uteui il|co aon ;

ex.ter4oreti:i seii iiileriorein. Nani ijiiei'ior coe&senli:»- seiisuuin " diliereiitia, (yiani .ud puruni discicvisii,
lis esi ralioni alqne iiue|lcciui, ejctejtior veru,qiuun- nie latet, uiopinor. l£t ,q,niil <ic praedicta tiini.iate

vis pius acl -^iifQavi pertincre, quam ^d c('t,']>ns nalurac noslt^e sentio, pio in^enioli inci captn edis-
viiiealur, n«n UMuen .e&seni,iani .aniuiae coitsiiinKX, seiain. Duac Iriniiates viuenlur e»se, iftiibus nosiru

sed, ul aiunt Graeci,coi.iJiiuciio ^uaeJam eslaiiiuMie nalura, qiianliiiu ad iiaaginein Dei facla csl, proba-
01 corporis : soluio cimui cOi"pore et rocedeiiie vjia Kir snbsislere. Sed cinisuila veiilalc iion re ipsa,

^>eniiijs inieriinilur. Nani si >ii aiuiya inauerei, cl ad sed solis iioiiiiiiibus a se iiniceni di.<ci'cj»;!io lepe-

tiiibsutnliain ejus |terlincrel,.eo proleclo cliain«xtra rimtiur. Nain voO? ei ovat«, lioc est, inieliec^us et

forpus uterelur. Al vero, quia siue corpore eo jiec essenliacxcelsissiniaiii nosirae nalurae parieiasigi;i-

utitur, nec tiii poiest, reUuqi.iiiur, uec in corppre Ocant, iinino cx^cel.sissiitiuin inolutn. Siqnideni, ul tu

«oluto nianerc, nec animae regiinen corpoiis tlcsc- ij>se iiitelligis, non aliud csi nosirae n.ilurae csse.

Tenti adbaerere. Nam ei ipsa delinilio, (^ua sanclus B ei aliud nioveri ; esseniia eniin e]us esi inoius circa

Aygiistinus.e^viejiprem seusuni veinji deiinire, intca iieuni et creaturain slabilis, el mobiiis sialus. Sad
subs:anii;>^s a.niQiae partes i(o,n-videinr cpnnume- duin moyeiur circa Deuin, qui siii>erai omnia, sum-
vari .Sei}sm est, inquit, passio cofpons,per seipsnm
*
nius '* molusejiis datur **; dnm ve.iociica primor-

•uw Lalens animatn. lieiu alia, quae .tlicjl : Sejims tst dialescausas versalur, quae proxiniae immediaie posl
f^sibilium retvmpliaruasia per iiisirumenla corvMis Dcum sunt,veluii tiie«iio quodam moderamine inielli-

acsmnp/a. Siiniiiternaturae aniniae non vid^tureuin gitur inoveri; quandoaulein primordialiuni eansarum
coujungere ', s^d velul iiHeriiuuciuni corporis el effectussiv« visibiles, siveinvisibilos perspicere cona-
ani.inae consiiluere, ei si quis iufeaUus graecae lin- tnr, e.\tremum sui motum pati dignosciiur, non quia
£uae prciprielalein perspexeril, diiorMni seosuiim in ide^n moins sispiio
subsianiialjs augeri vei minui iti

4ioaiiiie pFaprietaie.tn reperiei. In ea enim vovs iniel- possit, sed qnod secnndnm dignilaiem rerum, circa
iecius (licitnr, A07«f ratio, Btmiotu seusus, noii ilie quas volviiur, et.miuimus, et medius, et maxi.imis
«xterior, sed iulerior; el in liis tribus esseutiai|s es&e judicatur ". Kssentia iiaqne animae uoslrae est
triniias animae ud imagineiri Dei con&titutne SLuUsi- intellectus, qui universiiati immuiiae nalurae prae-*
tait..Esl enini intellcclus, et latio^ et sensus, qui sidet, quia '* circa D^um snpra omuem uaiuram iu-
('.icitur i!iierior et esseniialis; exterior vero, qnem ^ cogiiiiecircumvebilur..V97'Of verovei 8j3v«fiif, bocest,
torporis et animae copuiam djiximus,.KtffS«ffK v«ca- ralio vel " virlus secundam vcluti partem iiisinuat

liir; jntitrnmemia ^u.teip, in qi4i).ys ppssidel, «tfffiwrij- iton irraiionabiliter,quia circa princtpta rc'rum,quae

pa, ^(Oiasiw-ffSjjff^wf Tw/?J«j Uoc cst, ^eysus cuslo- primo posi Deum sunt, circniurertur. Tertia vero
liiue *. In eis citi.m sensus cuslodilur et Qperalnr; pars, Stavoiocf ct htpysia.:, id es't, scitsus el operalionis

ci siini niimei'0 qninnuo, visus, anditus *, olfafitu», vocabuiis denotninai.ur, et vcinii extrejncmm buntanae
g.us.tus, i^tus. ISec le niovere (iebet,quod nomiiubus aniaiae oblinei locum ; nec immcrilo, quoniam circa
qi}inquepertili sensus quinqiiepcililuAt ejus .i^istru- effectus causariini primordialium, sive visibiles, sivi}

I '.(iuinm appellarim ; nam rciiqyeiUigsiious et cpni- invisibilessini, circumyolvitur. Ac pei' boc non dua^
iiionitj loculionis ei sacrae Scviplurae usns esi, sedes suhstanliaios triBilates, sed unam eandcmque ad si-
kcnsuiim ipsorum sensuum uomin.ibus appellare. miiiludinem Crealoris sui cpndilani oporiel nos inleUi-
Visus eniin vocatur ocultis, ct auris .au.diius, ccieri- gere. Sed ndror, qua dc cimsa viiani ipsam, qnae a
ii«e sixnilii.er sensus suis. ins>truoieniis signilicaiio- Graecis epsTtnwj el aC^-flrtxij vocalni' •*, a nostris \ero
iiein piaesl^nV. Non aiilem proplercaquinqueportiuis nntritiva et aucliva —.milriienim corpora, ei incre-

>0ii6us dicitUr, quod in sejpso quiuaiio uiitucro ntenia " eis pr^iesiai — nec (luurlam
veluii snbstau-
iividaiur; esl eui.m simple.v ei nniformis.ct in carde " liaiem immaiiae naiurae nariem, nec inlra subsian
^cluti.princiiiali sede • possid.ct : jLCd qtjpd \.per lialem irinitatem contiumeratam *' a te video, ac
Itiiiiqueperlilum cprporis instrijinenlum, vn.liui per vcluti peniiiis pr.teiermissam, el niilio modoad na'
inasdam cujusdam civi.iaiis quinque porias, .seiisilii- turao nbslrae conslitntionem perliiicnlcm.. Mag. Ne**
iiim rerum simiiiuidines ex qnulilaiibus ei (|iianli- mireris; iion enim sine causa lioc fecimus. Siqui-
itibus exliirioris mundi veiiientes, ceierisque, qui- dein nunc non dc n:itversa hnmana uaiura serino
m scnsus exlerior Ibrmalur, intcrius recipiai *, ct esi, qnae veluti qui.nqno paiiibus, boc esl, corpore

VABIAE LECT10>'ES.
* CE; ftom. A. • CE per se ipsuni. ^ Sic .\E; pro eum conjungere C connumerari.
Sic ^ Sic CE; A
» Sic CE; X audilus, visus.
•ustodia, * Sic CE: A veluli in loco principalem sedem. ' Sic E; quoa
i!t!. A; C sed j;er (7ii«><i
qninqiieperlilum. ^ Slc CE; ^ recipil. * C\\. {wsliarius. " Sic CE; A a;iHu;i/ij/.
' Sic E eoTum om. A. " nominwus
; sensuutn om. C. " —
Sic CE A >H«.rijiJH.s.. '* bic CE; A dii-ilnr, ;

' Sic CE; A indicaiur. '* Sic CE; A ^ju/.

"SicCE;Acf. '"SicCE; A Kvc,r,-:iy.n, u nostris. vero n.
1. a. vrtfoiwr. *» Sic A CE iKcrerne/i/«m *" ^ic E; S. enumeralant, C ei connumcratam. *' Sic CE, A
;

(»0«,
571 JOANNIS SCOTI
vitalique moMi, soush, al raiioise consiarc videinr, A asbiiror, non ui ei jlluJ supcradJiium pcreaj, s
ei iaielleciu; sed de e:i soluinmod»") parie, iiMiJia ul in illnd, quod iirimo esi coudilum, irauseai,
im:igo et siuiilitudo conuiioris per.spiciuir, i;oc esl, uuuu» cu:u ilio fial, uoii quasi duo, sed uuum iuci
deiuielieclu elraiioucet sensu iuleriori, vei, ul iia lupliljile el spintuale per graliam Dei Veibi, c,

dicaui, esseuiia, virlule, operatione *. iit hoc euim nou solum ia noslra naiuralia, veruui etiam in s

Jernario sunmiae ac sauclae* Trinilali.s iinago ox- peraddila nobis descenderat, ul onmia nostra
pressa cognoscilur, Nani devitali molu, <iuo auiiiia seipso reslauraret, et desupcr adjoctis nalurali

corpus et nutrit, et in unum coUigii, ei vivilicai, et • iiisiia facerel , qui fecil ulraque uuuui. Di
miuistrat, eique iucreuieiuum dai, deque ipsocer- Plane nou iucongruum ; sed ralae subliliii

pore, quod lolius crealurae e\lremum oblinet lo- iiivcsligalioiii el inveulioui laliouabilis naliii

cum, alius disseiemli locus ciii, dum in qyario li- conveuienii.ssimum. Quorsmn vero haec, nondt
Isro ' de naliiris sensi!)ilibus, D(^o duce, dispuiabi- video.

lur. Quae pars, quoruam eslra proprietatem intelli- M.VG. Patiens eslo. Non euim res parva iiiter

gibiiis noslrae esseuliae , <[ua ad imagiueiu Dei quaeritur, nec nisi mullis diligenlissime ralioi

condiii sumus, dignosciiur, propierea a nobis prae- lionis auibagibus et invesligari ei iuvenlri poic^

.senlialiler inlennissa esi, dum G:t moius quidam B tan.en ad purum inveuiri poiesl. Nulli euim uu
e>:lra naturam primordialiter conditam, subslan- sensiii, quanivis videaiur acule inquirere, iicel

tiali uoslrae operalioiii, quae scnsr.s iulerior, lU promitterc, ne incaulus redarguaiur ^ csse, u

dixinuis, vocitatur, snbjectus, inqiie poeaam pec- suas vires superal iuvenire per se ipsum prouiiii
caii additus; quo videlicet molu e;rT quae post pec- Nam si inveiiilur, non ipse, qui qiiaeril, sed i;

calum Immanae nauirac supsntddita suni , admini- qui quaeriiur, ei qui est Iifx menlium, inveuii

strat : corpus hoc corrnptibile dico, alque morlalc, Quaerimus namqne, ni fallor, quoniodo ex ai;»
lecis temporibugquo varium, parlium suariim n:i- mento substanliaiis triniiaiis nosirae naiurac I

mero discrelum , spaliis disicnlum, increiuenlis imaginem Dei '" creatae, summam ilbm TrinilaU ,

decreineniisque subdiium, qualilaiibijs quanlitati- quae Deus est, eju.squc veluti proprias in nali i

busque diversis subjeclum, ad omnes irralionabiles condila operaiiones singulis personis disiribu i

niotus pronum, carnalis adimc animae, meriio suae possumus invcsligare. Disc. Id ipsum nuuc",
inobedieniiae superbiaeqne diversis calamiiailbus aiiud quaeriini!s. Ei ordo reruui exigit, ui sic \.

involulae hospilium, ceieraqiie, quae de infelici- tatem quaeraiuus ; argumenlo siqoidem imagi
tale in hanc vitajn luimanae nalurae ex felicilaio ipsa veritas, .eujus imago cst, quaerenda est, qi i

p:iradisi expuisac el dici el expcrimenlo coguo.sci ^ quaiilo sludiosius laboriosiusque inquiriiur, tai
possuiit. Moius iiaque humanae naiurae ad ea ad- ardenlius diligilur, et aperiius invenilur. Quid ei

ininistranua, quae sibi ad vindiclam praevaricalio- prodesl iiia velocitns, quam pura veritalis conK
nis divini praecepti adjuncla suut ; vindictain au- plasio eilugil, aul quid nccet ipsa lardilas,
iem dico, iiou iiasccnlis Dei uliionem, sed misc- desiderata facies occiirril ? ,

venlis exercitalionein ; non irraiionabiiiter extra Mag. Ilaque raiiocinationis nostrac cxordiunilt
lerminos essenliaiis noslrac Irinilaiis relinquitur, verbis vcncrabilis Aiaximi sumamus. non eisi

Et ne aesiimes, nos iiis verbis docere veile, praedi- sermonibus conuexim, sed eodciii sensu uien :
ciam humanae nalurac trinitalem ad imagiuem Dei Disc. Ingredero, quoquo uiodo vis , raliocimi
iu paradiso condilam, priusquam peccarel, omnino Mac. Tres uuiversales motus animae si|.
viain.

corpore caruisse : aLsii, absit *a nobis hoc di- Quorum primus esl secuudum animum, secui
cere '^ , aul quod:uumodo piilaro; semel enim el secuudum ralionem, lertius secundum sensui.i. i

simul animas uosiras cl corpora in paradiso condi- priinus quidem simplex ** esl, et supra ipsius i

lorcreavil, corpora di»;o caeiesiia, spirilu;ilia, (jiia- mae naiuram, ei interpretaiionc carei, hoc
iia post resurreciioiiciii fmura sunt, Tuinida namque cogniiioiie ipsius circa quod inoveiur; per qi n

corpoia, inoMaiia, corrupiibilia, quibiis ijunc oppri- ^ circa Dcum incognilum moia, nullo modo ex

mimur, non e:v naiura, seri cx deliclo occasionem eoruiu, quae suiit, ipsum propter siij cxcelleii

ducere nor. esi dubitanuiim. Quod ergo ual«u;ie e.x coguoscit secui.dum quod ", quid sil, lioc est

pocciilo adolevii, co pidrcclo rciiovnia in Clirislo, el i.iilla essenlia seu subslantia. vel in aliipio, <;

in lu-isiiiiuin siaiurri ifsliliil;i carebit. Noii eui:n dici vel iiilclligi vaieal , eiim rcpeiire "poii
potc:il nauir;ie esse coaetenmin, tjuod cl adliaciel Superal eniui ouine, quod est*cl quod non e.s;

propler ps'CCaUim ; ci inlra substaiiiialcs ejus con- nullo modo deiiiiiri polcsi, quid bil.

siiiuUimcs iion compulaii •, non incongnium, ut '

Seciiiidus Ycio limuis «si, quo iitcoguiium Di

Y.VIU.VC i.r(.TioNrs.

SiC CI< A et opiraiioiic.

•
;* Sic ('.1'.; A el sri.-rc^i. ^ Sic C.l\; Vu <juor!o (,hro om. A. 'Sir CF; '<»

on A.
\ SiC CIC; K cred^re.
' Sic CE; ."V coiiniin-.erari. ~ Sir i;i'.
••
fO. A.
ui OfO SicAK.r. >!('(' lULi :

icde<rgbi(ur » Sio CE; A tnvenilur. »" />ei om. CC. . " Sir CC nvnv om. A. '- SiC CC- l:t :

"Sic CE ; A quidPm rr.olus &ifripleK '••Sir Af E secundum id. '^CC reppr/r/.

 «73 f>K DIYISIONE NATIJRAE. — LIBEU SEr.UNDUS. 574

dflinii ' socuniliim q\uy.\ r;iii>;u (nitsiimii sit. L)eli7 A j"l' P<^'* •^'''l'-'''""
irrtmodiftie in(0«iuilo quidem quid
nii vero* Deuiu «\uis;iiii oiuuiuui csbc, <H osl um- osl ", coguilo • vero ,
quod causn oiiiiiiuni esi

luS isle iiilra aisimao naHtram, jier ijiicui i|).sa ii:ilu- iuinciiiiisque omniiim rerum, hoc es>, |>riii(:I|i;ilil»iis

i-aliler inota oiiines iKiiur;ii<?s ralioMOs omuiiiiu U>r- caiisis, at» co cl in eo fai ;i^, ei n s* (lisinlHiiis le-

'
malri(H!S, (luae iii ipso cujjtiiilo soluir.uKiili» per c:ui- l<'rl, kuc esi, a Deo [iPr ips;i«i in oniui.i, .juac posl
x:iiu — coguoscilur eiiiiii, (luia causa esl. — aeii!:-- sc siuit, procedeie, rl iterutii per i[»sa5 in ipsoiri

iniliier iaciae subsisluiil, uperalioue scieiiliao sibi iruolligil ;eriurerc. AnimaP iciUir piir.jiaCic pcr
i
ipsi iiiijioiiil, li()c est, iu so ipsa i>er earuiii cot<n:- aclinncm. iliiirniiialrif! pei'sc!;'nli.irii, [lerfcriae pf^i'

'

lioiiem e.sprimil , ipsaipie cojjiiilio a primo aiolu ••

ihenldgiftni moiiis. qm.' s>-(Yip'':' circa Deurri in((j-

I
iiasciliir iu secumlo. ' sjniium fieicrnaliier yolviCir , iilir;i ct suiiui cl
I
Tcriiiis moliis csl couqiosiliis, pcr i|ucm, qii;u^ (miuitiin lerum n.^^luram ipsun". Deum omnino u!»so-

«xlra suiit, auima laiigeus, veiuii e\ ([iiibusil.iiu si- bilum ab omnibus, iiu.^o t>i riici cl iiiiclligi pohsuut,

j gnis apud seipsain visihiliuiu ratioiies refornuit, ([iii nccuun omnibus, qu;io noc dici nee intellijji [los-

«ompositus (iicilur, non (juod in seipso siiiiplo.^ non suut, ci tameii qiiotiiMiimodo suut, intelligens, enni-
I
£il, queniadnioduiii priiuus et seciiiuliis siiupliccs que esse ali(iuifleorurn,.[uaosiiiii eiqicu;** non siini,

sunt, sed qiiod iion per seipsas sonsibiliuni renuu " dtinogans, cl ornrii;i, qiifte do co " piaeriiciiiitur, nuii

ratioiies incipit coguoscere. Primo siiiuidom pluin- proprie sed irjni.shaivR de co praodic;iri a[tprubaiis,
Llasias ipsarmn reruni [)er ejacrioieni sensum quin- voOf a Graecis, a nn.-,iiis iiiiclloclns, vcl aninins,
'quepcrliluin secunduiii nnnierum inslrumenlorum vel mens dicilur, cl snb.slanliaiiior csl, oi priucipa-
fcorporaliuin *, in quibns el per<[iiao operalur, ac- Jis pars aniniae csse iiueliigilur. Noii oniiu ;i!iud esl

dpicns, easque secnin coliigens, diviticiis, oidinans :iiiimao esscnii^.iiler osse, cl siii»sl;iini;iliier movcii.

'dispoiiit; deindo por ipsas ad iMtiones eariim, qiia- Ipsa siqHidom in rnolilms 5uis .subsisiil, suique mo-
runi pliaiitasiae suiil, ijervenieni, intra seips:imeas, ia> in ipsa siihsislr.ui; osi eiiiiii simplex nalnra ei
"rationes dico, iractat aique coulonnat. El noc le imiividua, moiuuuique suoriun subsiaiitialilius dijlo-
''nioveal, ([uod paulo anie exierioiem scnsum phan- renliis soiniuiiio;io ni.<;ci(!ia.jN;iin si caelesies cssen-
'
lasiaiii rcruni sensibiiimn csso deUuiviiTius, nnnc lias, quas eiiani '* cuclesies virliiles :ingelir;isquo
*
vero per eum pluinlasias earundeni rcruin siJiisibi- divina nonriiiiani eloqui;i, nil aliud esse SiiliSiAnli;»-

';lium ad intcrioreni seiisum " pervenire (loceinus. liier a sanctis liadiiur Palriltus ", nisi intolligibil(;s,

' l'raedicius qulppe • lerlius nwius ex plianl;'..siis aeiornos, incossabilesquo moiiis circ;i [>rincij)iiiin

"rennu exiciioruni per exterioreni sensuin sibi nuii- onniium, a nt:o, el j»cr qaom ", oi in qiio, el iid

J
ciaiis moveri incipit. Pbantasiarum cniin duao sjio- ^. q,n.,„^ ,.l niovoiitur ei siibsisiuiii — osl ouii:; isie

j,ties suui, qiiaruni prinia est, quae ex seiisibili na- circiibiris ntoius caolcsiiuni viriuinio circa .suunn

^lura {irinio in inslruniontis sensunm nascitnr, ci piincipiinn, ab oo videlicei iiiciplciiS ul a princi-

"iiiisgo in scnsibus exprossa proprie vocatur, ailera pio; [»er ipsum por caii.sas cicxifls ciinens "*; in

vero esi ipsa, quae cousequemi ordiuv, ex praodicla ipso, ut in logibi.s naliindibus ", <[u:tt; in ipso .sunj,
'
iniagiiie rorinatuv, et est ipsa i^bajiliisia, quae pro- e.virai^r.e qiias oj^ieili nec vui!, n?»; p')losi, iicc pnssii
'
|)rie seiisus exterior consuevil noniinari. Et iiia vnll";in ipsum "*, nl iii liiieni buum rediens *»

''
prior coipori semper adbaerel, [>oslerior v3ro ani- et in soia inloliigeniia lalis rnoiu.-» esi ; iniol-
iii;\o; et prior quanivis in sensu sit, seipsam non iigiiiil oiiim se ;ib iiiso fes«o , oi pcr ipsnrti , ei
if.nlil; 1 osierior vero el seipsan^ .senlit, el priorcni in i^iso intellocium siiuiii movori '-\ cl iiuUum
*>uscipil. Dum vero terlius ille nioliis p!i;ii:iasias aliiim finem [naoier iliuiu -' so babcre nou igno-
'''rerjini visibilium de.serit, nudasque omni iiu;tgin;\- raiit — ([uid obsiai , no himiiiier iniellijf.imus

if ioiic corporea raiioiies ac per se simplices pure bumanos inleilerlus indesinonicr ciic;i Deu.'n volvi,
* «lclligil, ipse quoque simplex siinplicitor, boc csl, quoni;im ab ip>o , ei [»er iosuiu, oi iii ipso , ol
i* iiiivcrsales nnivcrsaliler ralioues visibilium, oinni :id ipsuin sunl? namquo intPiligihil: cii-
Lodor.n
i'
iliantiisia absoiulas, inuue scn.olipsis purissimo ac ^ culo voivmilur, praese.lim cum riiviiia ploqui.-^ ho-
J •oiissiiiio por nuiiom ima^inom perh.hoant, (juod
[)ors[)oclas, niotiitiiii niolui.i primo ;'d i.>ei i.icliiri-i

>l iioiui ronunciai. I[)se vero prinius motiis, qiKt.lciin- do aiigelis dixisso aperlo nan seporilur, snbinlol-
(* [uc ex lerlio [>er inedium, elex ij)SO nio.iio imiiH;- ligoiiduni tanion piopltr iiiieilcolualein ftatnraui re-
iieiii inoderaiionibus lorum croai:iiui:i ' iiorci- iinquitur ". Aslaiileseliain et miiiistranios Dco c.io-

S.kHihE LKCTluNliS.

Sic r.E: A cor^nosch}!,;^. MIouj., A l^.-fiiiil r.'.'i/;j; t'. dcfniiin; V. dcfinit [rero om, K». ' Sio CK: .\
'lOius. *
AK;
Sic ('.
ioi-jhiitttiter. Sic (IK; A f-Pr oniu (iij pbaiiiasi;;^ o;iriiiiil. u> .'•''/i-'.".'/?fn;i iruim |'or-
^

oiiiic (locoiiiiia (ad iiiitrioreiu .scnmnn oin. A». '^.Sic02; A eiiiin. ' Sic A C ciiiuU!! iiin, i\ cicntcir.nnsii. ;

^H' CK tiiiid csi 001. A. ' Sic AK C incufii.tw. '" Sio CK <jui:e om. A. " Sic KK A do /,».s(i. .Sic CF
'"-
; ; ; ;
;

'fnoin. A. '•*
i>n- (.K;A j;(i(/i('i(.Wj<,ij.(,'ir. ".'s.c.VLK. "Sic Cl'i A /J(?r ///.shhj ih-r ni;iom\s sn.is per ;

'• Sic CK; A nec m',- nosnc cuiuiu. ''Sij

^'Mim r(//i,Ji.'«,-,-. '*Sit.- (-K; A l.'-i!.i;s .s.jis iiali'.ini;l.iis. '>.'««! i

• A ir; i|)s::i>.i <;/ii(i,o/' ut *' .>•<• C; A rcdcKin.l: i;t ii!-.!ini ei iii liiiom sniiin reaujeui. * S.c CK; A exerci;rt.
'
Sir CK; i7/i,,;:. i.fr. A. ==* Sio CK; 6«i.-((.t'//i:,r.i.-'!(i;i ro/i/K/iiiair oni..A. —
 57C
JOANNIS SCOTI
, ...;.,»A ni«a' Non M)luiH ooncwio, vcnim cliam iaielligo,

,esu, vU-,u.« U.8i™u.. ..«,»-=«„, v«.H. u,.,.J,

.

..*:«•""'„,„,,
excelleniissimum anjmae mouim
„.„,„ ij;coguiium
eirt. i„cogui>u„.
circa
ad UcxUafn 0^«,
Verbo Dei Ueim» iartam, cl seaeie crcaiuram- verissime vocari ei,
UiH>d |^«»ieMV Deum uUraomnem
le^niarc. fuJes lcsialur caihftl.ic;». ino.io, vel dua
«:i
Qmuil/?»*» snbsislcre inWUecium. Sed quo ra-
|i,osi rcsuncciioi.em omnium ge»en«|iWr lenuiiios bumanae •
Uonc iiitcllecvus, duiu inira
Domi"»^ promitlii ' : t:r«nr««V«< angeli
jioimuiiiiis
naiurac co«iclu4iiur,supra seipsun.
omqemque crea-
u)i.di«»ilale natyriiC, deciue * uu-
l)el in cuelv, de inco^niimn Dcum,
poi.esi ^jjscemlerc, ut circa
ti.rani
sexii cpiipo-
u.orlaliialis ae^iua^iialc, et (laod oiimi remotus esi, suoa
qui longe ab qmui cieala iiaiuia
gei.eralimie carebunt, m-
reo omnJqMe corrupubili quaereudum
tubsianiialcs moius valftil jp»«*aiccrc,
Primam nam«itie !-.omliiis con-
.U'l!igea.lim» aibiiror.
pura*iit;o iioc est, in pulo ".
uJilioiiem anie |.ectatum iu ,

M.VC. In iiac parie ibeome, quae de inie!k<:iuaJi-

ae.iualeu. .'.ngcli.s ac vcluii
caelcsii i.eaiiluajue ,
dum pocve-
iuoongrumn » credcre. bus rationalibusque sub»iai.tiisdispul:.l,
tonuuiuraicm Itiisse, i.on
niiur ad toosiriernurimu, quo»»Qf|o umura ci;eata
riat.uiis angelica dico
l)c'his nam<iue a.ul.abus ,
ulcrcainci nalnrac
prom.mlial, .iiccns Qni extra seipsant liotesi ascendere,
•alque buiuaii:., lbcoloi;ia :
ralioci-
mlb..eiei«, omuib de poieniia nalurae
fechli
/,ri,.li aieloH i«,i,«ltei».
,.«!.» I'"'- «I.
in in;dleclu. bo.:
,.»»••••"" el
"' css.Milialilcr
esl, ul " -
valeai
_ „ ,
.
jj„„ ,„„„ M „„„„„
ii.effalnlis ei iucompre-
compa- lalio, scd diviui.e gratiae
hoimc es^e:, non ialeliexil, et
Jngmo, ciuu.in KulU siquidem coft-
jiHtus est hen^ibilis allilu,lo coospi.nlur.
rfiius CHi jumentis inHii>irH:ibus, et iitnilis
inesl virlus, per quaiii
reccssit, ii.q-iemo.--
ditae subsi;.niiae i.aiuraiitcr
;.i;g-.!ic.» diiii.iiiaie
cjs.lyiijiccx
possii cl icrmim.s naiurae
suae sui.crare, ipsun.qiie
« viiar cali,uiiii.lem ccci.dil. Po.Mquam
iRlis l.u,ius
altingeie; boc onim
csl, lioc esl, Deus bomo Dc.im immediaie pcr seipsuui
auiem Yerbuin caro iactum viriul.s naiurae. Iline
esi goljus «si graliae. nuUius vero
faciiis csi, implciijr, .«i«o.il ii. ps.lmo scripium
aposlohis laleiur sc ignoiasse.
quomoao raptus cst
es.cjus, aut lilius hominis,
Quui estJtomo,quQd inmor sedne-
primae coniii- inparadisum, d.cens : Scio Uominem rapium,
(juinvisitus.cuvi ? Admiraiis videiicel
icio (iuomoilo **,iH corpore,
nn extra corpus; acsi di-
lior.islumiauae oaViraealliludinem Minorustieum \ :
aiiimae moiihus,
psl minorari oer^l **, non enim in naturalibus
inquii, p«.{(/o mniis ab uugelis, boc vidco ullam virlulom.
Uirpiin- in corpore vel e.Mra corpus.
eum nicrilo siiae s'i|perLiaft permisisii, ei in Deus au-
vitae caderc sija propria v^ perquam ifipi possim r.i terlium caelum;
diuem irraiiouabilis me luni-,
•• solus scii, cujus gratia sola
rapium
Deus eium fame, <iuod Ucri sinil, lem
luulatc rcliquisii.
siquiaein naliira per seipsaiu
6e non ignoro. Nulla
„..lo q„«da,„,loq.,e„.U
niodo u,.>.«« „.,,.r.
dicilur : Gloriael
quodain loqucndi d,.,u,r cc-
honore ..- :

C ^J" J^^..>^I\/viv\in«ia
"I" ,e,,e i„ illu^ 1!«;„„,, 4e q-o Bo,ni»"«
„„«,i eu.. e, c.,,S,i,„i.„ «». >m'0,era >n.»„„». ^'^^;;^^"'.^^^ ^et meus ,,,
,,„,„, „,,.,
minister erii ... „,
tl
ail: Ubi ego sum, ilHc
.

iubjecisli tub pedibus ejus. Videsne,

tmmm, omma Omnem Jiilellectum, quomodo Dei Ver-
primo iiomine posl pec- cigo supcrai
(jiiatituin Immaua naluia in
s.ujverai omncm ra-
bum descendit in lH»miuem iia ;

ct quanUim in sccun.io liomine,

iaium bumiliaia, ascendit in Deura.
non lipnem. quomodo homo
Cbiisio dico, pcr graliam exaitala? Siquidem " cU«<
iii
i)isc. ^uanquambrevUcr. saiiaraen et

soluiu ad pri&liiium nalurac suac*

slatum, de quo cc-
eslresponsum ; jdeoque, quod iuslat, ad secundyiii
ii. capiio suo,q.)0d
cidil b.>mo. icslitHlus.vcrum etiam meQtis aciem di-
caeleslfs virtuics exalta- animae u.oium considerandum
esl Cbrisiiis, super o.nues
peccalum, siipcrabu^davjt ngc.
Xns. iJbi euim alRiiidavil
uldiximus, qul
M^c. Molus animae secundus
csl,
gralia. Si i'iilur bumana iiaUira uon S')lum ad digiii- ipsum.jue
ei intra lerminos nalurae coniinciur,
ialem angebcam In Ciirislo renovata pervouit, ve- .Uud so-
secundum caus;)m dpiinil boc
esi, ;

omnem creatmam in Dcum assui.ip- Deum

rum ctiam ullra quidem '» cognoscil,
capile, in membris iii- iammodo de Deo incognito
l^ esi, ei qr.od f;;Clum est iu causa sil, et quod pn-
quid miriun, si ouod cmnium, quae sunt,
^uriiui essc impi»"» esl ncgaro :
in eo aeiein;ili-
moidiales omnium causaeabeoet
^

.lisi iuetlab.Ies
sii.t, oisi
iui.ellccl,us nil aliud siut, iuetfabiles m-
iii
humani iuiellccli.s ca.isarum, quni.mm da-
bis dico, qui digu. sui.t^cir-
'^'"''^^JZ eari.mque
":'';;
cossah.lcsque motusnn -<^^;^^;^ animac, cuius moius
ipsi ,,;^,,,
motus e.»l,
esT,
movenlur, ei suiil. Sunl lur ei, iuiellccian.m
,ca Deu.u, »" quo rivunl, et
e. inlcrioribus sen-
uioveiilur pcr com.Uionem impr.mit. LH cnim
quidcm p.r ratioiics, q.iibus exis.lunl ;
quasCraeci pfaaftiasias vo-
bci.e exisierc possuni; sibiiium rerum iivagiues.
ralioucs virtulum, quibiis esl
Ua ex superi.>ribus, ti^c
quibus scmper e.xistuat. Suut eani, anima recipii;
^ivuj.l per ralioiicj, Gr.ieci:
causis coguiliones quae
a .

Dco "* primordiabbus

jiaque », ci bcue suni, ei s.;mper sunt, in

YAKl\i: LECriONES

tionu
qiii(lenH,\qindeit.
NQTAE.
imeileciu^ dum
'

tnira ^erminos hufuanae, cod. E lolio »5. h m

« Verbis ad ^aomodo vel quu rationc
dio QnUur.
 577 DE DIYISIONE NATURAK. — UnER SrCUNDrS 576

iheoplianinp» a Lslinis diviiix appatitiones solciit a lionis iHrmine appcllatuin, in proprias raiioncfi &in''

appeliari, sil)i ipsi iiifigit, ei per ifisus quand»m de fnihniMi renim, qn» priniorUialiler in causis imi-

Peo noiiiinm pertipii; per prinsas tausas dico, iion

versaliterque ereatae suiil, diviclit. Cuiiciae quiJem
essenii«e in ralione iinum siini, seusii vero in essen-
ui inieilii;al,quidsubbtaiaialiler sunl ; lioc eniiii bti-

sed ui nniversaliler lias (iifrercnles (lisccniiiniur. Oinniiiiii itaqiic essen-

peral omncin aniinaB moniin ;

' to^tiuscai, fpiia suiit, iiique suus cHcclus ineffaiiiii tiaruni ex suoruin priiuipioriiin siiiiplicissima uni-
•
prooessione pronuiinl. El hic est moiiis, qui a Grae- tateper liitellectum descenilciileni siinplicissiiuam
cis liyot vel euvKutf, a iiesirij vcio raiioseii viiliis cognilioiiem ralio percipil; sed sensus ipsam simpil<
vocalui\ et ex priino motii nasciiur, qui csl lulsir cilatcm per diflerenlias segregat. Siinlliier rerunrt

iecliis/Sicut cniiii qitidam sapiens artilex arlcin geucra unironniler el simpliciicr in suis universali-
suam dc seipso in seipso efficit, et in ipsa, quae sibi bustausis, cl ® in seipsis pcr iiitelleclum ralio co-
•
facicnua sunt, pracnoscit ', eoruinqiie causas vi ct gnoscit, illaui verogeneralissimamsiinplicilalem, in

potestate, priusquam appareanl aclu eiopi;re, nni- se ipsa individuam nullisque, difteieiiliis obnoxiam,
vcrsaliter atque causaliter creai; sic iiitellecius de nullis aceideiitibus subjcctam, nuliis spaiiis dislaU'

sc ei in se suam raiioncm genuil, in qua omnia, tcm, nullis pariibus composilam , miilo locali \tl
quae vuli facere, praecognoscit, causalilerqiie prae- B lemporaii " nioiu variam, in diversa {jcncra diffe-

creat/Nain
at/1 non aliud dicinius esse * consilium, rcntiasque praedictas, aliasque niille ", sensuspar-
praeler ariificiosae mentis coucepium. Sociindu s titur. Id ipsum est in differenlibus foiiuis, quae
consulia ralione •'
iiaque molus animae est ratio, quae veluti quidain in generibus suis unuin suni, sen-

Obtulus substaniialis in aniino inieliigilur, ac veluti su tamen operanle per raiionales dislinciiones a se
ars ab ipso dc seipso * in seipso genita, lii qua ca, invicern discernuuiur : hoc csl, quo niodu nalurali-
qiiae vult facerc, pracnoMiit * ei praccoadil. Ideo- busniotibus, divinaprovidenlia regenie, jubcnle, ad-
que non immerito foima ejus noraiualur ; siquidem minisiranie, in discreias reriim muliiformilatcs di-
ipsc per se ipsum incognilus est, sed in sua forina, viduntur '*, jpse iniellectus niedianie raiione per
qtiae esl raiio, et sibi ipsi el aliis apparere incipit. consubslantialem sibi sensu!*i sine errore invC'
Nam quemadmodum causa omnium per seipsam, nec siigat et persequitur, cerlis.ine regulis coinprehen-
» seipsa, nee ab aliquo inveairi poiesl, quid sil ; ia dit. Quid dicam de infinilis nuineris, qui, quanio
suisvero llieopbaniis quodammodo cogiioscilur : ila interioris sensus aclione sive inseipso, sive in rerum
inielleclus, qui semper circa eum volvilur, el ad natura muliipliccs fiunt, lanlo raiiune considerata
.ju^ imaginem omnino
ejus i<»u;^i>i^iM similem uuiiuiiu»
vtxiiiiii/ siiitiiciii conditus c&i, noc u
est, liot; a in
III suis
»u»3 formis
luiiiii!) simpliciler unum
itnivcrsauier ei
universaliler
simpuciier
se ipso, nec ab aliquo inteilici polest, quid sii, in ^ sunl? Et ui breviler coliigainsis, quodcunquc anlnia
»'. _.- i_
raiione auicm, qni^e de ipso * nascitur, incipit ap
«•*•••. l>er
•

priinum suummolum, qui esliniellcctus, de Det.

parere. Qiiod vero dixi, causani omnium ei iiilelle- ct " primordialibws causis oniformiler et universa-
ciuio a setpsis non inielligi, quid sint, qua raiione liier cognoscit, sccundo suo nioiui, qui est raiio, eo-
poicsl esse, paulo post considerabiiur. De seeundo demmodouniformiter universaliterque infigii. QuoJ
moiu, quid sil,el unde originein ducal *, satis di- autema superioribus per inielleclum in raiione for-
Cluin, ut opinor. Disc. Sat plane. malum accipil, hoc lolum in discretas esseniias.
Mag. Tertius itaqiie rcstal niouis, qui circa singu- in discreta genera, in diversas formas, in multipliccs
las singularnm ' rerum rationes, quae simpliciier, nuroeros per sensum inferioribus effectibus disiri-
hoc est, univcrsaliter in primordialibus causis con- buit. Et ut aperlius dicam, quodcunque anima im-
ditae sunt, versalur, et, cum ex sensibilium rerum mana per inlelleclum suum in raiione sua de Deo
phantasiis per exterioremsensum sibi nunciatis mo- deque rerum principiis uniformiter cognoscit, sem-
lus sui subsianiiaiis sumat eiordium, ad purissimam per unifortniler custodit; quodcunque vero per ra-
rerum omjiium discretionem per rationes proprias lionem in causis unum et «niformiler subsistere
in essentias geiMsralissiraas, inquegenera geiieralio- perspicil ", !ioc lotum persensum in causarum effe-
ra, dcinde in formas speciesque specialissiinas, hoc " " et uniformiler •''
clibus multipliciter inielligit; el
est, in numeros innumerabiles infinitosque,
immula- jierum tolum, quod i>er sensum muliipliciter spar-
Klibustamen nalurae suae analogiis anitos pervenil.
gum in effectibus intelligit, per raiionem in causis
£t ille motus est, qiii graece Stavoia vel ivipyua, la-
unum uniformiier subsislere perspicit. Omnia vero
linevero sensus vei operaiio vocatur; ipsum
dico ex una omnium caiisa et multiplicationis momentum
sensum, qui snbsianiialis esi, el inlerior, qui simili- incipere, et unitalis simpUcilatem, qua in ea aeter-
ler ab iiuelleciu procedit per raiionem. amne siqui- naliler et incommutabiliter subsistunt, nutlo modo
dem, quod imelleclus ex primordialium
eausarum deserere , totiusque siii motus finem in eam et in
P gnosiico conluiiu arli suae, hoc est, raiioni imprimit
ea lerminare, per intellecium pnrissimo cognoscil.
persensuin suuni ex se procedentem, cjusque
opera- De iribus aniroae rootibas, hoc est, de inlelleclu,
VARIAE LECTiONES
;Pf« '''«'?«« *Cdc ip«t>. ^ k prnecogmscit.
•Cdeseipso. ' A ducit. "A
«1»/Jr.™-* ««'',P^"-
m'™1 /^ ;• V„«"»P/"='» stmphcissimam. » et ora. C. " i» oin. C. »' A corporali. «»
C differen-
"?^"® (prcedicia$om C). '» pro consulta rationeCconsideratione. " C Hividanlur. ^HWx,
22 L!.'"''^
mnper umformtier cusi^u — .

perspicit om. A. "C muUiplex. '«

et uniformiur on\. A.

I"
 5^:0
J(J\NN1S SCOTI
persou.rum «;<>g"0«'^.
.ac vlrlus; el dc A Ui»m Uivinilaiis
'"I-;;'^^;"»;

di. iu.r, sufli. ienter suasun. ut

fi^usu, qui ,er.uo
op rauoue ,er co.ai-
ac muliipliciier.
-J-- ;;:;;;;;;^;,,.,„i,l,er in

cj.uio.-. Dis. L..ci/iissin.e for.uare, ei pcr

aciu sdeuii;e crea.e,h«c esl
.

iu..tue, acieque meulis,

loia am- lionc...
2i Mai;. l.iU.erp
sensurn consuUuintialem sibi parlicul:u.l.?r m sin-
,...l;j:Ii<edepulsa,coi;nosce,
quamclare,
in raiioue (•.oliigil,
l,i.M,itaiis
Irm.uis gulas reruiu deliuiiioncs, quas
«uam pvp.c-e d.vim.e bi.u;lalis subsUmiiaiiS dividere; hoc esi,
couien)i)iaiioui.-i virUiic inconfusae
itUueuUhus
in u.ouhus huu.an;.c nalur;.e » vccie eos cauiissimae^ discreiiouiJ
vcmii .» suaiu coguiilonem uulcuique
' 1'ie .lu.ic.er.libus se, mihi
:,nulei, seMUC il»^'" ooiiUiiuiaccoumiodare.Disc. IKiecquodammo.Io
<mo.iam p.-oprio specido ad imagi..em suam facio, operaiioncmcrea.
cre.i-
splemiescm:!. Sod qi.id diblul inler
runpidi^siu.e mauiresial el cum sii ab o.nn.
crcaiae, ei acUun iriuiiaUi
,

per iiiei.«i iriniu.iis ei i.ou

iulellecU.i incogu.u. ,
uua remoia, omuique crcau.c el » cro-.niis uoudum perspicio. Creauiii
vcluii cogM.iam et
i,„;,'.iuem suam cl sin.iiiu.diueu. ua
dico; nou euin. dubiiau.us, uiuitaiem nosU-ae
oc.iiis, ac veluU
fomp.ohonsibilem iuu-HccU.alibus Uirao, qoae uon im;.i;o Dci csl,
sed a.l imagiuem De
uliroq.u^, spec.d;.m,
praese. seipsam dop.omil, iuvisibilis Dei esJ
condila, sola qui[ii'c' \eia )iu;»K0
I.M..

p.uincat, ul iu ea chu-issi.u.. r<^sple..-

in qua rMucH, ~;
i..-iiullo ^dissi.inli^, uuigcnllum
Dci Vcrbum, Pall
li^l '""""«
uuacssenlialisbonitasintribussubsU..^U.s. non bolum de uihilo ess
.<Sescai^ 01 Spiriiui coc.sscniude,
l.i..ilas iu seips;.
prr se.p^am nou slbi senso
Quae unUas cl
c;"aU.m, xcrumeila.u ^i.bsc adh;«erenies
inlolloclum cauga exim.u
,np:ue.ol, quiao.nnem sensuutuq.io olilciuas , lot..mq..e hoc corpus
suu«
iu sua i.u-.^gi.ic vesUg.a
suae ci;..iiatis innniiale, ..isi
uio.lale dl(0, c.varc; es Deo siquidcm ad imagiuei
PaUis siquidc.u in :.m-
ooguiuo.is s..:.e iiuprlme.-et :

Dci de '» uiliiloraclacGi; < urpus verosuuuiipsa crea

Spi.iu.^ in sensu npe.i.s- Auima uauiqi
mo Filii iu .aiioue, sancti u,:u tamen ,ic i.ihih, , scd dc aliquo.

sim'a luccscll. simililuilo.

Nam q..em:.dm.)dum .luuu l-

in unum congluli..a..te,
iuco.i.oral05 qu;dilales
noc muuen-
arlem om./.i.olonlis artiHcis vocitr.n...'.. i;uoddam subjccU.m ipsls q..alilaUbus <
,,uasi
sapieniia,;v.tdcx om- s.bi cres
lu ipso,suaq..ippc co.pus
,0, quonia.u (pianulaie s.uucnicei suppo..euie,
nipolcus PaU-r Ipsen-.uuia,
.|ur.ccuuque volu.l, lec.t,
in quo occulias suas
aclioues per se iuvisibiles m
incommulabiliur cusiod.l ua produCS
ae:cn.;.ruo.que ci
:

uifi'sieai.eri:.t, i.i.iue seusibllom ouUonem

quodc.mq.ie de Dco, el adiiO
aiam hun.:...u.s uiic!lecUis ,
pri.ui libi-o dispuuau.m esl
ul jam in ,

pu.issime iucuuciau
«lefl..e om..m.u .^^...0 priucipiis lium ad c.msiileralioiiem
uciiouisprimordialiumca
vel..ll iu quadam arle
sua, iu ralioue
,c,-n..epercipll,
ueal pci- i-

dico, miiabiii "e sc.onhac

quadam operaiione
• •
ipsms ^-
"'^^Lsh"' rv
C Nun^a^iou., q..od
.,„„bs ftacUi,.
I.isUt, aperlas a;.gil..
simDus
coxniuouciu, imiue sccreUrSimis ^_ ^
M.v,i. Ilujt.s .piaesllonis solutio faciHimaac pencsi
ci;,..u^*;nl..iinlaciHima
Paier op.lc.v om-
eondlt per memoriam. Vi auiem Suinma si.pildcm Iriuit
ullo lal.o.e iuihi vulciur.
in ar.e sua, quae esi creaia, omnr
nium omuipotens, quaecunq..e un.ge.uU) omnlum lerum nval.i.\, ci a nuUo
in Verbo suo, .n cnim div.M
i,«ius sapientia ci virU.s, quae de nliiilo fecil. Pr.q.rium
feclt.
causahter, um-
Fillo, ei somol, prIm_o.diaHier,
simul ex iiou-cxisieulibus in
e.-ii.
e.\isienUo, .

bo.iiiaiis
condldit pev SpI.ilum sau- hoc nomen, q.iod i
formIi^.'^^^l«'' quae vuli heii, vocaie. N:.m ct
pr.mord.ahum
eium ex ^o. Filioque pi'Ocedeuiem , i..
aliuude origmcm ducil , msi a
nou
vc

iuu..morabiles elfocU.s
dlvid.t s.ve m bm.iias,
Sow, hoc esl, cb^mo a
,
ca.isariu.. f>ou,
gr;ieco, q.iO-i esl ;

diaere..iiasque oumem sensum

essemias u.leUiglhiles id esi ",'clamoei voco, unum seusum v
sivel.. hujus munm et xa/ft-.,

corpurcm s..pera..tes mana.-Ini, siil.:i.i; eiculm «iui vocai ,

saepissime in clainf>:
m..UIplicem4..e oruatum loco.-um Inconveuieuter bonus
seusib.lis varlum erumpli. Dous ei-go imu
va.T.bUem p.-ofiu.vo-
,empor.m.q.ic discreilonibus „nei bonlu.s, quia omniu dc nlhllo
in essc.

hoc est, pru^cipalis an.mac mo-

ini: iin i..tollectus, clamat, ideoque g
,
vouire lutoUiglhili clamore
g..osiica coulen.pbl.one
i ,5 cv iuieHigibilium rc.-um diciu.r Deus rxli;, id esl,
bonus, 5i« ri7:ic.7u
quodouiuiuc iu arie rai.on.s
omue eo qu6d ouinia vocat In
' c:
formau.s j^
. .
v; o:<7i<..v, hiw- est .

i.iiono.-em ...
ropouii per seusu.u anlmae ,
naturalltersubsisiun !•
creai ci liam.C.iucta suiulilem, quae
IntcHisiblliu.n sive sc.s.b.- vocaia suut per q
siniuiarum rcrum sive
i-
nibilo i.i css.'uiiamaoi.udiiore
dlvldlt cogu.uouem
Uum dl.cretam inconfusamque ,iu,.perliu.u. uuIvCisuUs ciealurac molum.Q.i
umve.sah eiIn ratioue
Omuia cuim, ii.iae IniellecU.s ut solu.iimodo esseutn»
inuMiuc voc;,ia suul .

per sous.m ... renua o.n-

rdnsidcrat , paruculariier subsistant''; .puicdam, ut
subsisiautet vivairt
denni.Io..esque pariitur.
di>o.cias ccsuiiio..es vll;\c sonsus est addiWI
.'.iun.
omula, .luaocunque •iuibusdam sul.^iauii:di
qucPatrem hi FIl.o suo cumulalur; In qm.s
Vlae. ii.
(luiiius.lam vllali spn^.Ji
rallo
univc.sariier condidisse, ei por Sp.r.u.m moluum
u>luii ,
.l;im ad praedicion.in naturallum
et d.stn-
suum pariiculariter disirihu..sc . El esi prlmusn.
sa.icium ,iim,c..: iuicllecius supe.pi.u!Uir.
esse : ^i .•»'! ^..n.i.iud.uem
buore. 01 disiriluiurum
v.\r.iAi': i,fa:tiom:s

C . re.,lende.cU. « A l,.us si.U..s,

'^('^^-^Tl^lJ^i/::.
'
\ tJ ,lc.
» iiaaimr.c '^^T'
C.
csi
> A sutsii(n'it eisentit(iiui.m
" A exii'.tn:iain.
* il oui. A « A i!nim. .V i£.
 5S1 DK DIVISIONE NATURAE. — LIBKR SECCNDUS. tiS2

lu5 iii) coiporibus Daliiralibus ; secuiidus in ea viia, A condnet.qtiutiium luori^ihsfiagillias ii>sliisperniiiru.

«jiia ligna lieibaeiinc '
ei vivuni el crescunl; lerlius 2o. Sed vide, neex " his raiioniijns incipias con-

rin ^ irralionubilibiis aiiiinanlibiis; quarlus propric jicere, aiiiniao ** crealionuni lcmporali qiiodam spa-
iu buiiiana ; quinlus in ^ angelica conspicilur r.a- lio coiuiilioneni corporisspiritiialis anle peccaliini <*,

Hiira.Et ^his quinqiie gr.idibus in condeiidisdc iiibilu praecedcre. Sola siqiiideni digniiate excellcnliaqiie
i-ebns sumniae ac sancluo Trinitalis bonilas perspi- nalurac praccedil aiiinia corpus, non aulein locu vel
cilur ', incirabilisque opcraiio nianireslalur. Ea leinpore; siiniil enini ac seniel jn ilto uno hon)inc.
vero Irinilas, quac in noslra nalura ad. iinagineni qiii ad iniaginein Dei racliis est, oinniuin iioniiumu
Crealoris condila ' , nihil creat de niiiilo. ilUul ciiiiu raiionts secundum corpiis el animam crealae sunl.
''

solius Dei esl, cl nullius crealur.U'. Duplex vero cjus Nullo enim " nmdo jiixia moras lcmporum essenlia
aclio videlur : aut euim ea, quae de nihilo suus animae corporis essentiam siciil ncc corporis es- ,

Crcaior conditjit, ralionabilibus inielieciualibusque senlia animaecsseniiam praecedit. El ne mc existi-

suis moiibus invesligat, et quac ia ualura rerum nics ", primiim illiid cssenliale corpus in paradiso
puro inleuigcntiae contuilu cognoscil, in iulimis.ra- conditum , soia tamen raiionc adbiic facium , sietit

lionis siiae sedibus disponit, omniunuiuc reruin, anima

et ipsa —
in ipso qiiippe generali el uiiiversali

quas polcsl cognoscere , oogniliones aut in unuin l^ bomine ad imaginem Dei facio omnes boaiines sc-
coUigil, verbi gialiagenera iii essenlia, formas in gc- cundum corpus et aniniam simul ei scmel in sola
nere, nuineros individuorum in forma scientiae, aut possibiliiaie condita sunt ", ct in ipso omncs pec-
unum facil, aut muliipliciier dividit, singuias cogni- crivenml, priusfiuam in proprias siibslaulias spirilua-
tfones singiilis rcbus , quarum cognilioncs sunl, liier, sicuiaii^eli, prodireni, iiocest,anleqiKini unus-
distribucns, lioc est, nt eodein excmplo ulamur, qiiisque secundum angciicam muliipiicaiionemin sua
esseiiiiam in gcnera , gcnus in formas, formam in discreta diflerentia in aninia raiionali ci spirilus^Ii
individua giioslica operaiione discernens '. El iiaec corpore apparerel ;
quod videlicel corpiis incor-
est p'incipalis summaque ralionalis naliirae opera- riipiibile aeierr)^"'cr et coaetcrnaliieranimac adbae-
lio. Secunda vero est, quae, ul diximus, in cicaiione rorei, si non peccarei, in qiio omnes homines resur-
sui corporis cognoscilur, inque ejiis sidlicilo regi- rcciuri sunt — ab anima creari.dixisse. llliid enini
mine aperiiur. Primo siquidem maieriam ejiis ex abuno omniiimCrealorc immediatesimul cum raiio-
qualilatibus rerum sensibilium acclpit, eique nuUo beaiimdinc, immo ad caelesicm
nali aniraa in caelesii

leiuporali spatio interposito formain vilalemque mo- bealiiudinem subslantialiier condilura esl; subsian-
tum*accommodal, quo ipsam inalcriamei vivificat tialiler aulem dico, qnia uniuscujusque crealuraa
augmenta perfectae staluiae per nu-
el nulrit, inque ^ vcra est subsianlia sua in primordialibus causis
meros locorum ei lemporum provehit, sensum quo- praecognita, praecondilaque *• ratio, qua Dcus de-
qiie exleriorem ei praesiat, per qucm omnium re- finivit, sic et non aliler crit. Ad cacleslem *®
bealitu-
rum, quas exlrinsecus atlingit, phantasias recipit, et dinera quoque dixi ; nou cnim video, qiiom^dohomo
cclera, quae dc soliicitudine assidua conlinenlique bcaliludiiiem pcrderel, si eam re ipsa plene perfecte-
acUone aniraae circa corpus suum resque corporeas, q<ie gustarel. Prius enim, utarbiiror, ad .se ipsum,
sive sensibus pracsens vigilando, sive ab eis remoia quani ad Deum conversus cst, atque '° ideo lapsus.
dorniiendo, imaginesque rerura, quas per sensus Hoc vero corpus corruplibile ac niaieriale , quodex
hauserat, secum iraciando. aut imagines Imaginum lirao lerrae assuraplum est, ut superius dixiiuus S
flngendo, aut alimenta corporalia, <j\iae extrinsecus post peccatum merito peccali ad exeiciijndaia i;i

!
in aediiicium corporisaccipit, per occulios venarum eo negligentera aiiimam erga mandalorum cuslo-
nervorumque mealus, quos Gracci poros vel arterias diara, suasque occulias operationcs rcvelandaa ,

I appellant, disiribuendo, el cogilari €1 inlelligi pos- veluti quadam piopiia aclione " animae ei
sunl. Ui enini sumrria Trinitas universiiaicm tolius crealum fiiisse el (pioiidie creari, aftirmare non
creaiurae, quam de nihiio condidit, providenliae baesilo. Quod eniin Scriptura sacra Deuin lulum
suae regulis raovei , regit, ordinat, et iiihil perire ,
de lcrra sumpsisse , deque eo corpus bomini for-
hoc est, penilus ad nibilum redire, e.\ liis, quae masse perhibeat, non te movere del}et. Nam ct

condidit, siuit; ita ' Hostrae nalurae irinitas univer- actio creaiurao ad eura , cx quo omnis naluranii
silaii corporis sui omniumque sensuum ejus incolu- actio incipit , neii immerilo releriur. Siquidcm
'•
. mitati providei, ipsumque vivificat cl niovel, el ci iu caeleslibus cssenliis aprimo ordinc, qui *-lm-

YARIAE LEGTIONjCj.
^
Cherbnque. ' in om. C. ' C qulnlus «.'/A«c In. '^
A. Ex. * Kaspiciiur. * Afst condiia. " A colligli,
hoc esl u( tiodeni exempio ntamur, essenliutn in genera, ycms in forinas, formam in individua gnoslica operu-
lione diicernenSt aul iHultipliciter dividit, singulas cognilioncs sinyulis rebus, quarum coffniuoms sunl dis- ,

tribuens, vcrbi gratia, fjenerain essenlia, formas in genere, numeros individuorum (ormn scientiae aclu
in
umm fucii. A vitulem modum [formam om.). ' Pro ila C hoc est.
** " C incolumitate. " ^x nm. A.
*'"
A
ad aniuiae. *' sf/irilualis anle fieccatum om. A. ** et om. C. ** enim. om. C. ** A ae.uimes.
j
"condita sunt oiu. C. " A condiiaque. '* cailesiem om. A. *' A ac. *' ui superius diximus ora. A.
**
A vperatiunt. *' A quod.
 JOANSIS SCOTl R
^83
extremum lem l^gunlur, rpertissime referri andi eandti
riediaieposl DcuminclpU, usquc ad A
Scripturam dicentem : Ferit quoqne Dominus De\
gradnlim dcscciideuJibu.s, quodcuuque oirdo superior
Adueeluxori suae tunicm pelliceax, el induit «|
inferiori 6c ordine propria quadam aciione admi-
iii
Dbi non incongrue inlelliiiinms, non aliud per
nislraveril alque perfcceril, lioc lolum ad eum, a
sigmlicari, pr.ieter « «rioi?«J);«n
nicas pelliceas
quo omnis naluralis molus iuchoat, nauiraiisqne justo eonij
referlur. niorlalia videlicet ' corpora, q.iae sii)i
aelioa summo usquC deorsum dcscendit,
U)ris judioio " permiiienle primi hominesposl trail
Ipsa«nint causa onurunn, quamvis non per
soip.sam,
snUdiiam sibi gressionem feccre. Et ntim tibi videtur credibi
qjoniam immuiabilis esi. sed per
(tucendum ", mortalem hondncm morialem i i

creaiurani universitalem lolius nalurae a seconditae

carnem fecisse, qiiatn "ipsum Deum per sc creas:
«reet, moveat, gubeniel; tola lamcn
divinac pro-
sed tanium permisisse ei admonuisse?
Deus en i

videiitiae dispensalio in eam refuudiUtr, quia causa

immorialis est, ei qiiodcunque per'se ipsutn
fat,
omnjumest. Quid dicam de ordinibus Ecclesiae in
immorialeesi. Omne siquidem moriale, quodcum ;

liac adhuc moriali vita consliUitae,

quibus cpisco-
in lioc sensibili mundo esse videlur, ct fragile, l

porumordopraeferlur? Nunquid omne, quodceteraa irraiio

disUibulis transilorium, aul nos ipsi facimus uoslris
posteriores siml, in
disposiliones, quae posie.mi^.
dispos.uones,
"-"v " "''^'""r" « i^Uil,,s nmlibus erranles, aul
propier delictum -

.ibi olliciis peregerint, ad eum reduc.tur, quomam i^

^
^^^^^^^^^
sirum ad usum morlahs vitac nosirae el
excmpl a
'

l'
eo posieri ordine.i, quae sibi peragenda
sunt,
iib
iieri siniiur, sive bonis virluiibus adminisiranlilj
-accipiunt? Ab eo siquidcm singula singulis
symbo-
perficienlrbus ", sive malis nalurali cursui, uc u
ccdesiac
Uca minisieria dislribuuulur , loliusque cimstilului.i
suum lincm pervenial, ceriis sfrijliis
in ipsam
spirituaiis operalio per ipsum referiur
pedientilms. Vilalem namque motum iu senu
causam, omnium bonarum mysiicarum-
Deum dico,
agere, ut per generaiionem in
formas visibiles
que aclionum. Cur ergo mirum, si primus homo
ad
cedant, nuUus recte philosopiianiium
" dubiiai;
imaffiiiem Dei condilus divinumquc praeceplum .
-
.
,

molus non semper aequahter m smg

.

.Xe us, ac per hoc de beaiUudine paradisi

ipse vitalis
generibus actionis suae v rtutem
manilesta t

e^X^t^ie a^ue n.ortale de luto terrae sibi-

quaedam --^-!^-;;i:'-
:r al^ilacuLm cLret, divi.ia providentia
spiriluale ab ipso
admo, propter
convcniuiil. el e.x
,-;\';;^ „
contrarii, qoahiaubus na^cuo
..;.... ri fluii caelfslc corpus ac
sivcpropteradvcrsas. «1^.».«« .rt^es^^
r;:;dU:;:;^ii:e :/cus.diL superbus ..c.
suae i.iohedic..liae nierilo lu.al. molui rcpugnant. De "'^« '!»"^;' *
Klexerat. congruum sibi
f^ ^
mulusd.sputatt»
malerii sumptum, longum estet supcfluum, qu.a
Tor ale ho%Uium; e. lerre.ia
m
Sed fo.tassis quis dicet. iUud pr.mum
C corp..
quo punitus poeniteret. et
ut^^i^a^^^^ in
quod a.ii.nae. s. non peccaret. adb^
dignilate.n natu.ae suae ru;)libile.
exerSts au
exerciaius ad pristi..atu
i « ,^^. ^^^.^ p^^..^^ ^^^^^^ .ncorrupUb.lc
^^^^_
^^ pctc
^^^ ^^^^^^
redire seipsum rocognoscendo ei humiliando sccretis
polest. lluic brevitcr respondendu.n,
i.i

rct? Nec de hoc Scripiura laccl.

iuiun
riianaenaturae sinibus "adhuclalet, in
2i). Nam posl pracvaricaiionem conUnuo dc sini- in illuam
' dupUcem tem seculo apparebil, quando mortaie lioc
plici humana naiura anie pecc«.um, irt
incorruylio m
labilw\et cornipmie hoc inductur
sexunidivisaposlcasum. El consuerunl loliaficus,
ait :

Audi Aposiolum : SeiUinatur ccrpus animule, i ft

el (ecerum sibi ffe^^wfAKTK, aperte insinuans foliorum

infirmitule, su
hujiis eorpusspiriiuale; seminalur in
symbolo fi-agile.n alque caducam mortalls
surgel fn s-
quam sibi homo posl sui rul- mtule; seniinatur in contumelia,
corporis condilionem, inceirupiibilitaiis.
mortaUa corpora latis im.i>oriaUiatis videlicet, ei
nam lexerat. Kosira siquidem
lloc aulcm " general.l»
Nam quemadmodum folia in bonis. sive in malis.
ilci foUis simiUima sunt.
torporc dictum csse arbiiror;
m
recludunt » ; sic omni humano
iUa uinbram faciuni, radios soiis immorialiutis, non auiein
animabus nibus enim aete.nue
nostra corpora et tenebras ignoranUae Tota siquidem n=
repsl- iituumts aequalis eril gloria.
litudinis aeiiuaua^... & -
nosiris* incerunt, ei veriialis cogniUonem
; •

» superadd.tis .n unum re,

primordialis cum sibi
"u.rQuae t!rlen f^Ua nostra. terrena corpora dico,
aerrenarum mor/iferarumque deiiciarum dulcedmem
bitur.
lUl. .

De liac intcrim '* quaesuone saU

' undique vallare et obum- 27. Disc.
quasi qucndam fructum illius
eonsideraiionem
« consuescunt. ciu.n, ul opinor. et ad
4jra"re, inque eis nos aUicere ac fallcre similiiud.neift
creaiionem taits. qua ad imaginem et
rn
Elui cognoscas, morUiUs nostri corporis diUgenterque coi
acla sunt, quaeciinque eiga condiii sumus. redeundum.
ad eum, cnjus consUio imago iUa suuiliiw
et revocatione.n ' el salu- randum. utru.n per omnia
noslram evereitationem

VWniAE LECTIONES.
» A exc vdunt.
* nostris om. .^.
reducilur. om. C.
-•' »« *»'"•
Sic BC; A tum episcopum
» ^'V '«^^^/J;^', (s"c7i"wnsuescuni; rW/ir^r^ n^
[ructum om. A. ' t-^>"i "°
quenlam
- ^V"r.-pt?»oaaT«.
quod
* C praelcr <j«od
*
'''T*
r.-pt?«oaaT«.
•
» J ^.S^^om. ..a^ _
i'.>l<init
'''' „
reuomionem.
? A renovalionem. n C nam ipsum.
' ^j «^ ^.^
et ^^^^^
piTi
f
'' locus est.
A <«.i.o rond,,oris.^__^
^^. '^iir
f^; /:;:;/';.;l
'»
A dcliuilKis ai,us dis.rcndi
'^ .milws rocic plu!oso,>hns
libns om. A. /'''''l-lf^''";';.^';';-
^' A c;um. '* G «/«1«"'.
ji«croU. ««<«»;•«(• J«fle nnibus.
 585 DE DIYISIONE NATURAE. - LIBEll SECU.NDUS.
585
llllus. ciyus ioiago csl inuialur, an
•
in .liquo A ex principali - f.rn.a vidoiur
JiviUerc. Wac Dic'
dissiinilis ad perfcclamque iinajjinein non
deficit,
poslulo, quae sit ilia. Disc. Num «»
tibi videiur pai vu
omnino pervenit. Nan) iu quantuin injilaiur, in lan-
di/rereutia inler illam uatuiam, quae cogiioscit seip-
tum iiuago recie diciiur. Si eniin » in aliquo vacilla- sam et esse, el quidsit; et illam, <|uae
ex perfociae imaginis raiione rccedii.
verit, tanlum
Mac. cognoscit se esse, non autem inlelligii, quidslt?
Hominem ad imagineni ei similiiudinem Dei perfe- Siquidem non negabis, ut aestimo. ipsura
facium, et in nullo defecissein paradisoaiUe
ciissiine Deum
«eipsumintclligeie, quid sit; ceteras
peccatum credimus, excepta raUone sulijecli. vero creatas
Deus essentias ei substantias se
enim per se ipsum subsisLens. et ^
ipsas non negamus.
a nullo praece- intelhgeie non posse, quid sinl ", ne videamur
^dcnte se * subsistere accipiens, bominem ad imagiuem Naziauzeno Gregorio TheoIogoNyssaeoquepraediclo
cl similiiudinem suatflde nibiloiu
esseuiiam adduvit. " impudenler refragari, qui uoaoimiler ceriis
Eo iiaque notaio », quod Deus per se ipsiim ap-
«va/>xor, probanl »» raUftiiibus, nullam creatam
id est, sine prlncipio essentiam essenUam a
suam possidel ; hoTno »€ ipsa, vel ab alia, quamvis raiioiie vel
vero, de nihilo crcaigs, inlellectii
habel «
conditionis ^
snae prae<iita, posse definiri,
quid sit. Vldesne crgo dis-
initium, pon sehiip in priraordialibus causis, in qu simiiiiudinem imaginis pn.ic.pai.sque suae formae;
>s oinnia simul creala sunl, verum eUam in nrn „ r"""""" , ^"' '"•'5'"'« principalisque
Immau, intellectusei couditoris Dei, non
•«ssionibusindiversasesJia/r'Z
cessionibus in div«rsas essenlias
formasque sive in solumiu raUoiie subjecti, verum eUam ui
lellectuales sive sensibiles eo, quod
: cetera omuia, quae de
ipsa priucipalis»» fonna cognoscit,
^^^Deo dicunlur el ioteUiguniur per essenU.alera quid sU , imago
excel- vero " ncc se ipsam ,. quid sit»
«ntiam . omnino in imagiue « ejiis uec suam for-
perspiciuntur mam, quam imitalur, substaniialiter defiuire inleU
,)er naturam e^
» gratiam. Conditor quippe invisibi-
ligit?
is, omnem iuteUigenUam exsu-
iDcomprehensibilis,
jerans,imaginem $uam in bis omnibus sibi " simi- ^^- Mac. Similiiudine verac raUocinaiionis »* de-
' cm creavit. Nam et » poster intellectus nec a c^Pt»^'» ie esse \ideo. Nec imraeriio. Nisi euira quis
seipso
^:ognoscitur, quid sil secundum essentiam, nec ab ^^» '" quibu» falli videris, acule ac diiigenter cir-
ilio praeter Deum, qni
solqs novit, quae fecii ; sed cumspexeril, uon solum verisimilia, sed eiiam vera
luemadinodum de condilore suo hoc taotum ^^se putabuntur. Disc. Explices, posco, ubi
coguo- fallor.
^'•cit, quia est,
ijon aulem percipit, quid sit: ila
de *^ag. Num Ubi videtnr divina essentia infinita
esse»
eipsosolumiqodo definit, quia crealus esi *» fi»»ta? Pisc. Hiuc dubitare
; quomodo et impium et stuliis-
cro vel in qua subsiauUa substitutus est, intelligere ^»"»"™ est, praeserUm cum iion essentia,
l^
sed plus-
^^onpolesl.Sienim.qnidsii, ahquomodointenigcret, essentia esseniiarum
C ^i***"* , et omnium infinila
' ^cessario a similiiudiQe »« Creaioris causa et credi debeat el
deviarei ; Ojsm. intelligi, el non solum infi-
' iruTtov qiiippe, koc est, itrincipale exepBpIum Dcus '"^» sed omuium essenliarum infiiiiiarum infinius,
^si per naiuiTim, imagopeuscst pergraUam; «l plusquam infinitas. Ma.g. Recte itaqiic "
n/>w- atque
|4TV7rov diflundiiur per oinnia, dislribuens eis essen- calbolice; omnino igiiur infiniia est. Disc. Hocdedi,
^' am imago luce gratiae purgala iUuminaia, perfe- "^c me poeailet dedisse, sed
; '», firmissime approbo»
Ma per omnia discurril, eorum in seipsa coufirmans «««"'UO aliier non esse. M.te. Yide, ne te retrahas.
^^'"" '- •
^'/ noiiiiam. n^4>To.TU7rov omnia, quae .Oisc. "^"
Nil inde suspicamlum.
fecii, penetrai, Mag. Itaque, quao-
a " secundum piopriam uniuscujusque
singuii^ <io iuierrogamus quul
, c«3t hoc vel illud , num
-logiam dividens; imago omnia luslrat, libi videraur aliud quaerere,
bouorum nisi aut jam de-
''!irgiloremex donis suis innumerabilibus fiuitam substantiam, aut deftuid valcntcm? Disc.
omuibu»
libutis laudan*. Alia siquidem sunt ISon Hoe enim nomcn,
dona «4» aliud. quid , dum sit
>Htia|ia, qiiae proprie data dicuntur, aiia subslaH- iuterrogaiivura, non quaerit ,
^ uisi ui illa suU-
ae ailjecia. El quemadmodum q«am
7r/>wToruuov imagi- stanlia , quaerii, quodammodo definialur.
Jin stiam creavit, in qua noUtiain quaudam de se Mag. Si crgo nenio sapientum gencralitcr de ornni
ilenderet; iia
Aitie
•lus c...\o.X»..
per
siios... i._
imago imagiuem sibi fecil, in qua
se occultos wanifestaret. Anima
»
D
....
esscnUa inquliii, quid sit quoniam dcfiniri uoi,
....
,

poiesi, sed ex circumsiaiitiis suis, inira quas veluti

. .

»'nqge imago Dei est, corpus

vero imago animae, lermiiioscircumscribilur , loco dico ei tcmpore,
'ciaqiie, quae de quanio ct quali, relatione, copuiatione «', statu
similitudiiie imaginis iutelligenda
pronmiciaiida sunt. De quibus quisquis plenius matu, habiiu, ceterisque accidentibus, quibus ipsa
voliierit.iegallibrumsaacUGregorijNyssaeide i'aiio£ic subjecti substanlia " pcr scipsam inco-
i^ne. Disc. llaec libenleraccipio; sed video ajiam giiita indefiuibilisque suUsisiens , essc tantum
.'icreuiiam praeler substantiaiem quae imaginefn Mun aulem quld sit, manifestalur : quis TbeolO'

VARIAE I^CTIONES.
C cujus jmcji/icm. » A vero. > A el*i». C per se. ' A ^olato iUigue quod. « A liabuif. » C co-
<^
,
Cimayinem. ^ nnluiam cHnx)..\. ""iibiam.A. "efom. A. **Cnccessario*imi/«7«rfmc»<. *»C
'<»ii«.

«" A ilona sua.

^ \ * ^ conformatis. '" A scire plenius. »^
C ex priucipibus. »» C Non. " quid
om. A. '^^yssaeoquepi-aediclo om. C. -' C approbul. »* principalis
om. A. " vcio om. C. 2» fa-
..

"i'J. "i(rt7«com. A. »*bicC. " \ disHaiHa.

il^
537 JOANNIS SCOTI 5S8
giae discipliiils * eruditiis inlerrogare praesuinjit de A id esl, teniuiem pie ac sludiose quaerenlibus inve-
diviaasuI)Slanlia,quidsil,oumptiiissimeialelligal,<Jc niendi facuUas desit. Disc. Non perUirbor, sed ma*
ipsa iiec deflniri posse, nec uUum eornm,quaesunt, gis el merito de ob^curitale praeseiitis quaeslioiii*
psse, omiiiaq.ic, <njae definiri possunt, supcrarc? iiioveor, ejusqiic soluiionem facilem fieri non opinor.
Audi Naziiiizenum : Si niliil omnino esl, iiiquit.m- Mac. Redeamus ilaque ad ea, quae in priori libro
slcniium sentiiduin iiisum csse ipsa cumutaiio, quae inier nos discussa, et ad pururii, ni fallor, dcducia
etl a, ei dicitur eoium, quae a nobis ciica illud, quod suiii. Disc. Quae suiit illa, admoneas, quaeso. Mag.
quaeriluf, ei inleHi(juiHnr et dicunlur, sed aUerum Uecordarisiie, inler nos ad liquidum conscdissc,
i}uid praeler illud, circa quod liaec sunt ; continet nuliain caicgoriarum denr.rio niimero conclusanim
natnque ea, ipmm vero ab liis nulto modo conlinetnr; de diviiia nalura iillo modo proprie praedicari posse?
quiescul oninis anima ab omni ralione eorum, quae Disc. llluil inconcusse el concessum esl ct stabili-
firca Deum sunl, lcmere in de/initionem ejus iusitire, lum ". IMag. Non igilur lam laboriose , ut acsli-
sed ailentio coUu » tanlum ineffabilem et super iHtel- mes ", in bujiis quacsiionis difficullale solvenda su-
lectum, omnisqne suminum scicniiae, divinae esseniiae dabiinus, si prioiis libri ratas couclusiones acule
veriialem. Si ergo nemo sapieniissimorum polest perspiciamus. Illarum siquidem sublilis ac perspicax
cognoscere exisieniiiim subslaniiae raiiones, secun- B uiiliias in hoc loco puicberrimiim frucmm ulilissi-
dum quns niiulaiae snnt, quis audeai Deum in aliquo niunique lerre manifeslabitur. Disc. VaUIe eril '»
ne-
definire? Diso.Ncc boc quaerere praesumpserim , cessariiim, si sic fueril. Mag. Eril [dane. Ipsas iia-
cognosccus ipsamomnino infiniiam esse*. Mag. Ilaque que caiegorias breviier in memoriara revocare raiio-
si Dciis cognoscit seipsum, quid sit, nonne sc ipsura (inalionis series videtur exposcere. Disc. Alia inqui-
definil? Omne siquidem, quodinlelligilur, qiiid sit, silionis non arridet via ''. Allamen interrogaiive cas
definiri a se ipso vel ab alio polesl ». Ac per boe recapiiules velim. Mag. lnlenlus ilaque bunc inlcr-
non iiniversaliler infinitus est, sed parliculariler, lOganJI ordinem iniuere : Quid? quanluin? qualc?
£1 ex crealura soiummodo definiri noii polest, a se ad qui<l? qiio silu? quo baLilu ? locine? lemporisnc?
vcro ipso poiest. Vel ul ila dicam, sibi ipsi finiius, *>
"
agiine ? anpalilur? Ilem si vis graece : Ti; rroo-ov;
crenlurae infinilns subsisiit. Et si boc datum fuerit,
TTotiv; TTpo; Ti; y.-'.(x06(.i ; up«. syj^Oxt '* ; «0« TTOj ; TTor»
nccessario seqiieiur, ui aui non universaliter Deus
Ti Trcy.-Tti', v.f,u « Tzucryjf, ilorum iiaqne nullum de
infinilus sit, si a sola creaiura, non autem a seipso, Deo '* propric iuierrogalur, quia iiullum borum i»
non Fccipit definiri; aut omnino nec a creatura, nec ipso, iiec a se ipso, nec ab alio inielligilur. Uaec
a seipso, ui ' universaliter infmilus sit, ullo modo cienim in bis, quae sub iiilelleclum scu scnsum ca-
«lefinitionem percipil. Disc. Praescnlis biijus ratio- C (loie probanlur, proprie considerari possunt. Quid
cinationis caliginem Inaccessibilem esse aestimo cr)iin?Si interrogaveris de Deo , quid sit, nonne
ct nisi ipse, qui quaeriiur, dexlram suam quaeren- quaniiam propriam subslantiamdofinilam qiiaeres K^f
libus se praelendat , uullum ineam inlroilum faciie
Elsi quis responderil, boc vel iiliid, iionne ceriani
credidcrim. Si enim Dcus .seipsum nou definit, aut
quaiidam circumRcriplamque videbiiur definire sub-
te dcfinire non possit, quis ignoraiiiiam et impoien-
slanliani ? Quod si quis veraciier de ipso pioiiuncia-
tiam in cum caderc negaril? Ignoranliam scilicet, verit, vel ipse de se ipso inleliigit, primum catego-
si se * non inleliigii, quid sil; impolenliam vero, si riarum I©cum jure obiinebit, qui certis definiti;que
non polesi dofinire, quid subsisiit. Impoiensenim vi- iribuiiur subjeciis, in quibus, et circa quae oninia
debitur esse, quando scipsum in aliquo non potest Ac per boc
versanlur el contineniur accideniia. noii
definire.Si vcro et intelligit etdefinii.quid ipse sit, iranslaiive, sed proprie prinia de eo praedicabiiur
iion oninino infinilus esse probabitur, dum a sola **
categcria. Sive enim abintelleclualicreatura, sivea
«rcalura dcfiniri non poiest, quia nullo modo ab ea definila essenli.i inlelligatur divina
seipsa in aliqua
iutelligitur, a sc vero ipso et defiDilur et cognosci-
natura, nonomnino esl infiniia cl incircumscripla ",
lur, quid sit. Mac.Nc liirberc, sed magis bonoanimo omiiique accidenti carens. Ideoqiic non ullra omne,
e^io. Ilaccenim consideratio nos ad nos ipsos inlel- ^ q„od dicilur ci inleUigilur, veraciler rcmota csse
iigendos attrabit, et ad ea, quae pie de Deo noslro
credilur, qiioniam ialra quosdain terminos definitae
cogiianda el inielligenda el pronuncianda sunt, ipso jialurae inieUigitur. Omnc enim, de quo potest prac-
praeeunle peiducit. Quanio namque in introitu in- vel inielligi, quid sil, eorum, quae siini,
dicari
quisilionis caligiuosa et laboriosa pulabilur, lanfo pars
iiiimeriim non poiest cxoedere, sed voluii
perspicua ci fructuosa repericlur. Fieri enim non in lolo vel lotuni in partibus , vel forma in
,

potest, ut aii sanclus .4iigiistinus,7«flrf«?n divinapro' genere , vcl genns in formis , vel individui iiu-
xtideuiia ', ul religiosis animis seipsos el Deum suum. meri in specie, vcl specics in individuis, vcl prac-

VARL\E LECTIONES.
'
A disciputiiS - Cipsa citmuldlior ea quae csl. ' C celai. - SicC-,^verba D Disc. neclioc inpnilttmesxe .\
supra |iosl verba : qiiac deliuiri posi)Uiit,superare posuit. ' G a scipso vel al> alio deliniri a seipso vel ab ulio
pi>tesl. * .\ sicuti. ' ut oin. (".. "«^om. A. * A proviJetilia diviua. '" C stiibiiilalam. " .\ aestimas.
" C " A A " A de Dco nuHum. " Kquacm^
I
'•*
»•.</. via non arridet. •• fl/jii/. Dei iyja^Ki Oin. C.
'" :. oii). C " (". circumicii\la
t,S9 J)E WVISIONE NATIJRAE. — LIBER SLCtNDtS. MO
ditlotiim omiiium quaeilam iri
"
«|u:«ndam niiiiaiem A nia corpora cooiinentur, iiifciius ii:ilur:iC iuae iue»-

ex iiiuliii coHociio jure aesiimabiiur esse. Quod suram non polesl exlenJere, qiiia niliil inferius e5t,

lo:ige ilislal cx di\iivae nalurae simplici ii»rinil:(que nec superius polesl asccndeic. Finitur eniiu in ipso
veril:ile,quae nihil liorum, qiiae sunJ, subsislil. Non vilaii niolu , quo nuiriiur cl .nugeiur aique ideo ,

enim loium esl , neque pais : loium «amon cl pars ullra ipsam noii proveliiliir. Si vero in subiimittlc

diciUir, qiioiiiaiTi ab ca oinne lotum cl omnis pars, universae creaiurae snbsisiil, iii intelleciiialis cogno-
t«tonini:i loui ei omiies pntes comiiia suiil. Siinili- scaiur, suis finibiis coariari uecessc cst. Non cnim
ler neque geiius esi , neque rorma, neqiie species, poiest ascendcie iii aliiorem se creainram, quia

neque numerus, ncqiie oOaia, sivc generalissima, allins iilo in rebus crealis uil esse vidctur. Inrerius

»ive specialissima subsistii: el lamcn iiaec oinnia de ilein non polesl rcmitii pnqjier sequenies se subsi-
ea praedicanlur, quoniani ab ea subsisicndi faciilta- sienlias. Si vcro in inedio iibraminc iocuni obiiae-

lem accipiuitl. Nec iion universilas borum omnitim rcl, iicc ad inferiora se relaxaret ^, ncc ad superjora

dicitur, diiin lotius creaiurae iiniversiiutem iiinniiate sc exteiiderel ^, scd nalurulem suum inediuinqiic

suac excellciiiiae superat, quoiiiam ab ca universalis obiincrel staium *• Ac per iioc nulia creatiira est, '

univeisiias creala cst, Quomodo igiiiir divina natnra sive visibilis sivc iuvisibiiis, qiiae iioii iiiira lerminos

seipsam potesl intelligere, quid sii, cum iiihil sit? B propriae naturae in aiii|uo coarletur '• in mensuraet
Superat cnim omne, quod esl ,
quando uec ipsa esl nnmern ci pondere. Deus aiiiem inniiiloeoruiti intel-

^se, swJ ab ipsa csl omne csse, quae omnem cssen- ligil se esso, sed cognoscit, se supra omnes esse na-
'* '*
Uain cl substaiitiam'virlute suae excelleniiae suprr- lurac ordines suac sapienliae exccllemia, ct iiifra

eniinel. Aut quouiodo intluiKim potesl iu aliquo de- onmia suae virtuiis allitudine, cl iiiira on:nia siiau

finiri a se ipso, vel in aliquo intelligi, cum se cogno- providcntiag iiiinvesligabili dispensaiione, ci omnia
scat supcr omnc fmiluin ei iuliniium, cl nailatcm el ambire, quia in ipsosu.it omnia,etexi'ra ipsuin nihil
iiinnitalcm? Deus ilaquenescit se, quid esi, quia noa est. Solus enim ipss est mcusura sine c:ensiira, nu- •

esl qnid; inconipreiretisibiiis qiiippc in aliquo et nierus sine iiumero, pondus sine pondere. Et merito,
sibi ipsi ci oinni inlelieclui. Et cum ' ipsa veiitas quia a iiuilo , nec n seipso ineiisuraiiir, nuineratur,

inteiiigibiii vocc iii puris intellcctibus hacc dc Deo ordiualur, nec iii ulla nieitsura, ia ullo niimoro, iii

verissime^ dici proclamat, neroopiecognoscenlium, ullo ordine iiiielligit se esse, quoniam in nuilo coriun
inque divina mysteria introductorum, audions de substanliatiter coniinetur, cuo) sohis vere in omni-
I>co, seipsum inieliigere non posse, qiiid sit, aliud bus supra oiiitiia infinilus exislat. El ne ntihi oppo-
det;ei e.xisiiraare, nisi ipsum Deum, qui non esl quid, nas, quare dixerim, ordinem corporuin in aliiorcs se
omnino ignorare io se ipso, quod ipsc nonesl, seip- ^ naiuras extciidi " iion valere, cum crcHiamiis, oin-
siim auieni non cognoscit aliquid esse. Nescil igitur, iiia corpora in incor{)oreas qualitales alque subsiait-
<juid ipsc csl, hoc est , nescit se quid esse, quoniam tias csse iransitura. Quaiido enim hoc eril, corpora
cogiioscil, se itullum eorum , qiiae in aliqnocoguo- csse cessahunt. Adhiic auiem duin corpora suul,
bcunlur, cl de quibus potest dici vel inteiligi ,
quij nec ^* iiiferius neque superius siiac iiaiurac tcrmino»
nunt, onwMno csse./Nam si in aliqiio seipsuni cogno- possunt transgredi. De qua parte philosophiuc, duiit
«iccrci, non omiiino infinitum ei incomprelicnsibilem de redilu rerum in causas considerabimus, diligeii-

innomin.1bilenique seipsuni iiidicaret. Ut quid inler- lius lraci:<biiur. Nuitc .nulein de eu, qitod luslal, hoc
rogasj iiiquil, nomen lueuni? El hoc esi gcnus *"
est, quod Deus, quid sit, noit intcUigtt, inlueainur.
mirabile. Aut nonne hoc vcre est niiiabile nomen, Et "* de hoc quod conamur suuJere, quid tibi vide-
quod esl super omne nomen, quod innomiuabile, lur **, non le pudeat faleri. Disc. De hac mirabiii
quod oinni supercoilaium nomiui nominalo, sive in diviuaignorantia, qua Deusnoninieltigit, quid " ipsc
«eculo hoc, sive in fuluro? Si ergo iitcrepat noinen sit, quaeaiedictasunt.quamviscaligiitosa, p.orilatticii

suuai quacrere, quia super oinue nomeit est, inno- falsa, sed vera, veriquesimiliainihivideri fateor.Non
luin.ibite, qiiid, si quis qiiacral ojus substantiam, n eniiti s;iadcs, Deumseipsumignorare, scdsoluimuodo»
quac, si in aliqno fiiiilo cssct, finilo nomiiie iton ignorare, quid sil. Ei metito ,
qui>i iioii csl quid
carctei? Quoniam vero iu nuHo subslituitnr, quia infiiiilns quippe csl et sibi ipsi , ei omiiibus
'
[nfiniiits oiniti noiuinatioiic caret , inuominabilis quae abeo siinl. Ac per hoc in hac sjtecie ignoryi;-

est. Oninc siqtiidem, quod iii aliquo substaniiaiiler liac apertissinie pulchcrrimcqiiC suinma cl iiiofra*

i:tlcHigiiur, ita ul proprie de eo praediceiur quid sit, bilis arridet sapieiitia. Slultuni ciiini Dei sapientitis
neque inodum neque mcnstinuit excedil : aliquo csl hotninibus. Mag. Qitid itaque? Si (jiiis dc Deo inlci'
nantque inoilo, quo Jinilur, concUidiiiir ;aliqiia incn- rogaverii, qitaiitus vel qnalis sil, iuiin libi recte \[-
sura, quani superare itoii polcsi, lineatur '. Si cnim dci;ili!r rrsponderi, l.-^ntus ei talis? Noii illani •lico'

fnfimum in itatura rcruni obtinuerii locuin, quo oin- qitaniilaieia cl qualiialem, dc qiia Prophcla dicit

YAKIAE LKCTIONES.
•PrO';<Ci(rt. ' A *i. 'A ',eiissiiiic de iJeo. ' giiius Oiii. C. * Coitj., AC c/hwi iiuioinmatjihs. ^ C
lineHl. .^A reiaxnreliir. " A ecieniierelitr. *
ied mitirulein — siialuui oui. <:. '" C coarcct.
•' Sic C; \ tialurue ordiites esse. " Sic AC. " i'. ejiendne, C nou.' ^* tiuod iJius — F.i otn. C»
"^
Sic C, .\ Kiuiruin tilii }'ioi'nt>iie riciclur. tfioi' cifiiiimur ae hoc (Uidcny 'lon t jiudeu! cct. '' t q'>cd.
 ^94 JOANXIS SCOll 502
Magnus Dominus ei laudabUis nimis, el magmiudimi \ nulliun silnm liabKumve, nulluni k)cum seu lempus,
eJHs ne»« ^st finis. Yi<Je quanj alie Theologus loqui nulluin agerc vel paii omniao ei accidere, ac per
\at Mayms, iuqoii, Dominus. Sed ne
: quLs tlnita hucnutlum eorum neo a seipso, nec ab alioinseipso
quanlilaie eum finiri putarel, centinuo addil : *t " iutdligi posse? Siquldem deliniia substaniia in eo
ma^niiudinis ejus non esi finis. Ilem, ne quis quaii- non reperla, neque inlcliecta, nulium acciiUMiiiurn
tajem linitam iri co essc opinareiur, non dixii sim- deiiiiitac substanliac ci nccidere rcctum est dubi<>
jpHciier et laudabilis, sed subjunxit : nimis; nimis tarc. Lbi etiim deficit delinitum subjeciura , ibi
Autem dicilur, quod omneuj moduni excedit. Non nuiiuiu acciJens inteliigilur adjunclum vei sepa-
illam itaque, ul dixi, quaniiiatera inlinitam nonuno, raluin, v*el ullo modu naiura subjecti discrclum. Scd
ncc iilam qnalitalem, quae est nimls; baec namque ut breviier de singuiis dieamus, deqnibus in-supe-
UOM* incongruede Deo cogitantur sed qualitatemel ;
riori libro copiose" tractavimus:Quis divinae natu-
quanlitaiem, qnae secundum accidens in subjeclo di- rae situm dederil , dum et ipsa in seipsa nulUim si-
(cuntur: Disc. ^on recte quidem. Ubi enim nan ioveni- tuni cognoscii? Situs eniin aut partiura ip lolo '^

'tur definita subslanUa, vel, ul ilu dicam, definitum Ycrbi graiia, bumani corporis est ordo
cst; silus
subjeclum,ibi quaniitatenj 'et qualitatem quaerere menibrorum, quo •* omne membrum in suo ordine
el firmare slultum valde risuque dignum mibi vidc- n.
^ sijiiim. Silos quoque diciiur totius corporis po-
lur. Ac per hoc, dura in Dep nec ipse, nec alius in- sitio, verbi gratia, stat, scdet, jacet, quibus omnl*
telleclus uUam definiiam substaniiam, vei, ut ita di- bus omnino diviiiae csseniiae viriutcm carere nemo
cam, definitum subjectum, secundum quod dici vel rcctc pbilosophaniium ignorat. Non enim lotum esi,
inteliigi valeat quid sit, reperire non polesl, nonne neque pars, neque sedet veluti faiigaia, neque jacet
liuipidissime claret, nullani finitam vel infinitam ut proslrata, nequeposlullum " motum slai. Ad dex-
quaniitatem, nullam qualitatem linilam vel infini- Iraui Paiiis sedereFiiius dicilur '», totus Filius, Ver-
lam in ipso cognosci a se ipso, vel ab alio vaJere? buni ctcaro. Dexlra Patris est polentia Pilris, forti-
Si enim omnem fiuitam et infiniiam subsianliam in-
ludo Patris. Ip.se jtaque Filius dexira Patris esl.
liftita et plusquam infinita propriae virlulis exceU L'l)i igiiur " sedet, in seipso scdel, consubstanlialis.
jpntia superexaltat, quis non conliuuo ac sine ulla Patri manens, judicans omnia qiiietus. Stat " Ste-
diibilaiione erumpat, ut apcrte faleatur aique phano mililibus compngnans siiis, duns eis virtulem,
exclaiiiei, nttllam finitam vel infinitam quanlilatera
ut vincant in tcrris, deotira Domini fecit virtuiem ,

vtl qualitatem iu cum caderc, aul uilo modo quid coionam confessionis sibi
largieiis eis ** iii caelis.
«iinnino esse?Nam ubi hiveniiurquid, ibi coiiiesiim, Vide quomodo sedet, qiwmodo siat. Situs ** isle my-
qtianlum el quale. Ubi vero non est quid, ibi qu^n- C sUcus est, non corpQreus, non localis, sed spiriiua-
tuni etquale iinpossibile est roperiii. Si ergo in re- Us ". Talem ''"
silum divinae naturae cognosce. Quis
riim generibns iieque quid, neque quaotum, neque ei habitum adjunxerit, dnm in seipsa nulhim perci-
qiialc, neque ullum accidens inlelllgiiur, qiioiiiam pit habitum? Ipsa siquidein sibi ipsi ad habendum
siinplicia sunt, iiaec vero in individuis &oluinmodo suflicil, nec ulla virtus ei aceidit, quouiain in seipsa
(luaeruutur, quis, nisi stuilus, iu Deo quid vel quau- sjmplictssima virtus, et plusquam virlus subsistit, et
luni vel quiile^ audeat quacrere?__ fons omuinm virtulum , et quaecunque substantia
Mag. Quid ij^itur? Num in eo aeslimasesserelaiio- virtutem possidct, non aliunde babet, nisi cx parlici-
nem, quaea Giaecis dicitur npo; rt. Disc. Ne hoc qui- palioiie generalium viriutum, qnas oinnium cansalis
dein dixerim. Ubi enim ' delinilasubstaiuianon po- virtus iu primordialibus suis condidit principiis.
(est intelligi, ibi nuUam relalionem fieri posse non Oinni ioco carel ** divina naiura. quamvis iiilra se-
ambigo. Non enim esl * secundum siibstantiam *, ipsam omnia, quae ab ea sunt, coUocet ; ideoque oui-
scd secundiim quandam copulam liabiiudineinque *
nium locus dicitur, seipsam Uimen nescit "locare,
d'Jorum seu plurium- siibjectoruni. Nam quodiadi- quia infinita esletincircumscripta, et a nulloiniel-
vinae boniiaiis Trinitaie, sub relativa * fonna, Paler leelu, neque a seipsa " locari, id est, dcfiniri et cir-
rilii dicilur ', ct Filius Paliis, jilus mihi possessionis ^ cumscribi pcrmittil. Ab ijisa siquidem infinita et
haliitum, qiiam rKlaiionis vicissitudinem videlursi- phisquam infinila ouinia finitn et iiifinita procedunt,
gnilicare.Non aiiieni accidens est '<*
Patri possidcre jnque ipsam *• inrioilam et pliisquam inliuiiam re-
Filium, nec " Filio possidere Patrem. Mao. De ce- deunl. Tempore ** caret^a naiura, quae se ignoral
leris calegoriis per siiigula snperlluum vidctur dir- principium habere vcl finem, ct omnem inoiiim,(|uo
cere, ul aesiinio. Nam si Deus ipse seipsiim in nulla nioveiur omne,quod a principio ad linem et in fineiu
dcfinila subbtaiitia, seu quanlitale, seu qiialiuite.seu movetiir. Ncscit in se increinenla, <|uae fiuniper
jelaiione inleltigit, cui luce cjarins uon apparebit, nunieros locorum ct leinporum, veldeliiiuenla, quo-
YAKIAE LECTIONES.
* non om. 0. * Sic C; A quanlUalem el qualilatem. ' enim oni. ''A. * Sic C; A eM enim. ' A
naluram. ® hubiludiuemque om. A. C jUurimum. * A rtltiiiohis.
"*
* Vro diciiur A. iJeus. "* A «»

accidens. " C it/. '*\'uiipso. ^^ C copivsa. '' .\ in /oro. ^' A quod. '*
Sic C; A /i»mur. ^^ igno-

rat—uUum om. C. »8 Pro dicilur C Dei. '" A ilaque. " S:at om. C. *• sibi oui. A. " C sicul. " C
suecinlis. '* A tanien, *'Ccarcl ei diviiia. ** C tair^cn non ne§cit. *^ C neque se iust. *• ipsum oin A.
*' C Tcwporum.
593 DE DIVISIONE NATURAE. — LIBCR SECUNDUS. 5W
ni«ni iii seipsa plcn.t aigue perfecia esi. Qtiiti (Je A s^ccidentia recipiiint; haec enim, iii cfTcciibus suii.

agcre ei pali dicendum'' Nuin inepluin incongruumr Don aulem ip se ipsis paiiuHdtr : quid ^ de ipsius
quc esl, si Qtiis puiavcrii, agcre vei paii ipsi naiurae ijtciral>iliiialuraincompreheji.sibili(|iiue\isliiiiaiidiim?

acciderc. <|uae in seipsa nuUum nuilniu ad agtjiiduni, Qiiisin eo^aliquod fuiitiimtermiiio,dis(ciiitiin tipaii.o,

iiulliim liubite ad paiiendwni pcrcipii? Non enim, $ic- Pf^rtibiis djscretum , subsiaitiiis , accideutibusqne
iit in noJ)is aliud esi siibslaiilia , aliud ' aaideus composiiiim co^itaril? Ip.sa ilaque ijjuoraiilia suinina

siibstaniiae, lioc esi aciio d passio, iia ipsa jn se 9c vera est sapientia. Tak aiiiem est, i|iio.l dicimt;s,

ij!8a c(tgnobcil composiiioneui ' »|ua!uiani subslau- veluti si qnis rioslriini de soi)>so dical lnpiijem me
liae ei accidoniiuin. Ilis enim in seipsaotret, ntic esse inscnsatum, oniiii viiali molu car«nteiii, omni*
inessc sibi cognoscil; csteiiimsimplicissimn omn:t|ue no non intelligo, boc esl, nie lupidein insensatiim,
cQnipo&ilione aliena. Yolunias si^uidein sua ,
quae vltali moiu carenicm omnino menon es.se inieliigo",

ets ip^ substanlialiler, elpbisquani subsianiialiKir, Item uUum liominem viviun in carne, scnsu ac

et plusqiiam voluntas, aclio et passio ejus est. Agere ralionecarefe Don iulelligo, quia omncin hominem *'

enim dicitur, quia vuttomnia Ocr» quac sunt, patt vivenleni in earne scnsu ac raliene non carcr^
aut<;i», quia vultab omnibns amari, el seipsam amat cognqsto. Item ulliijn irraiionabilem ntotnm natura-
iitomnibus. Ipsacoimesjlsubsianiialis eiverus aqtor, B liter iu anima inea subsistere non inteiligo, id est.

rt pldsqiian) substantialis anioi'; et cum amant nulium irralionabilem mcium natiiralitcr auimae
(|iiaccunqiie amant, sive scianl quia amanl, sive nrtcae inesse cerUssime sapio. Et lioc a sacra Scri-

nesciant; lioccst. sive nioiuintclligibili rationabilivc ptura possumus approbare. Nam el in Evangelio le-

amanl *, duceute gratia, sive siniplici appelitu naiu- g^imus, Dominum in futnro jndicio reprobis respon-
rae. Niliil enim ab ea est creatnm, qiiod non ejus surum : Son novi vos, lioc est, non novi vos iii ra-

liabcat dcsid.erium. Videsite iijiuir, quod omnia, tlonibusomniiim rerum, quasPater in me condidit,

qiiac intra decem caiegoriarum tcrn inos aniplcxan- quoniaru inielligo. noii esse vos " in meis ", non In
Hir, noii immerito Deus dicjiur in s«a natura subsjs- quanlum natiiraUler snbstiiui vos, sed quaniiim ex
.terc ignorare, qnando oniniup ea altiludine virtutis legibus naturae vestrae '^ cecidislis : novi enim quo<l

siiae el inlinitaie probatur oxcellere?Quod cuim In- in vobis feci ; non ijovi vcro quod non feci : ideoque
finiiuin cst onini raiione et modo, infioiium esl per ni^n punio, nec recedere a me jubeo, qnoil in me
csseniiam.pcrvirtulem, per operalionem, pei' ulros- navi ; aed quoJ in ine non novi illud punio, el a me
que liues, sursum dico et deorsuni, bpc est, secun- recedere praecipio. Ignoi-at itaque Deiis in impiis
dum priiicipium cl linom ; incomprcliensibiie peccatoribusque, quod non fecil, illonirn videlicel

cuiiu sccundum essentiam . oi iiiinielligibiie * C malignos irraiionabilesque motus. Est etiam alia

secundum virtutem, et secunduin oporaiioneai in- species ignoranii.^e inDoo, quando ea.quac prac-
ciraimscripium, el sinc principio de sursum, et scivil et prnedesiinavit, ignorare diciiur, diim adbuc
Mne fine deorsum, el " innnitiini, .et simpliciier in rerum factarum cursibiis expeiiinciilo iion appa-
ydicenduni ac verins, per omnia iiinnitum. Disc. rent ". Inde ipse in Evangelio : Dedie aniem itla^

Plane video, vcrumqiie esse, ac verae raiiocina- inquit, et hora iila nemo scil, ne^ue angeli in caelo,
tioiiis condusionibus nuinilum perspieio. Sed neque Filivs kominis, nisi Paler solvs. In quibus ver-
valde rae movet, qiia raiione igiioraiitia iu Deum bis " non est miruro,si fuiuri judicii scicinia liuma-
cadat. queni nihil latet aut in seipso, aut iu liis quae nosanimosadhucmortali<:arne depressos hteal. Ne-
*'
a se sunt. Mag. Esto itaque intenius, et ea, quae que etiam omnino de angelis negandum acnuic igno-
dicia sunt, diligenler inspice. Si enim puro meniis raniiae esse capaces,cuiosacraScripturaeossemper
c<intuitu viriuiem rerum atque verborum considera- discereperhibeal, tesiesanctoDionjsio Areopagiia in
vcris, aperlissiine reperies,' nulla obslanie caligine, sepiimocapiiulodecaelcsli lerarchia.dicens : iheologi
nuUam in Dcuin igiiorantiam cadere. Ipsius euim aperte declarunt, su^posiias quidem caclestium essen'
'* ornate erudiri
ignorantia ineQabilisest •inteUigentia. Et nt ex prae- liarum dispositioucs ex superforinulis
dictis hoc conemtir approbare, vcrbof um virlutcm D dcificas scientias, omnium rerg aliiores nb ipsa Dixi-
intuere. Num libividemuraliudsuadere.dumdicimus, niiale, (juantum (as, doctrinas
^' illuminari , et eas
'*
Deuin seipsum, qiiid sit, iguorare, quam in nullo ipsum Jcsum inimeiiiuie docentem, praelargiem
cprum, quae stini, se esse inielligere? Qnomodo eis manifcstam suam humanum benignitatem. E(jo

enim in seipso poiesl cognoscpre, quod uon potest enim, inffuit, diiputo jiisiiiiam ei judicium suluiarii.
in seipso essc? Si enifn raliones reruin, quas ipse Iiem : miror,iuqult, quia el caelesiium essentiarunt
in scipso, lioc cst, Paler iu Filio creavii, in Ipso frimae, el simul omnes superemiHeal divinas ordines
unum individuum sunt, nullamqiie ' definitionem angeiicos iltuminaiioHes,el, ul mediaine, quaeiiionti
propriae subsiantiac per '^
proprias diflerentias seu reverenter pelunt. Nonne inde inlerrogant, quareJua

VARIAE LECTIONES.
• .\ aliud est. ' el posilionem. * ammt om. A. "^
Corr., AC inielliqibile. ^ l'ro et A cst. • C nan-
m- *\quod. *Ain€rt.
per om. A. '^ fioc est, melapidem— inietiigo om. C. ^^ hotninem o\n. C.
'
Slc C A vos non essc.
: " C in m. •• .\ vestrac naiurae. "Sict-; A apparuerit ; Calo corr. appu-
rwent. « loiis oin. X '
Anegamus. " ^'^ .\ superfirmulis. '•'
sic C A docirinis. "
;
bic AC.

t
6)5 JOA.NMS b(.OJi 95
riibra vcsiiiueniaJ apud scipsas ' vero dcitbeiant, anie A fjusJem operaiioiiibus exlra corpus raplu* s.ue i:i

iutcrrcgare, ostendenlesquidein,qtiiii discuiU, et delji- icriium caelum, sedoperaiione divinacgraiia* «bsque

cam scienlittmappeiunt. ii'iergo,leHic praecliclo<roi.iS uiiius creafurae adminislr.-nioue siiper omnem crea-
caelestes \irHUes disiunl, nt-ctvssario noa ouinis liiram rapium me fuisse aperlissime scio. Nescio er-

ignoraiiliae experles sunl. El si ila esl, noii niir.in- go iit corpore an " exira corpus, quia scio,
quod nce
<lum,fuliiriju(licii mysteria adliuceas igiiorurcposse. in corpore, nec extra corpus rapius sum. El ne diu-
QuoJ vero de seipso Dominus dicit : iieque FiHus lio- lius iii cadem re iminoremur, prius enim deficiel
minis, nisi Patcr soliis, oltscurissimain efficil ijuac- leinpus , quam divinae iguorantiae, sive in Scri-
slioucin. Quomodo euim Filius ijjuoral, quoJ Puier plura.sive inrerumnalura, exempla solumniodo : lioc

scii, praeseriim de die judicii, cum judiciiim spe- nosse arliitror suflicere, divinae jguoranliae ircs
cialitorad Filiuiii periineat? Puler cnim, u[ ipse ait, principales species esse. Primam quidem per quam ,

tion judicat quenquani, sed omnc judicium dedii Filio. malum non cognoscit, quia cjus cognilio" simplex
Cali^iuein tamen jjiijus quaesiiouis sanctus Epiplia- est, et a solo subsiantiali boiio, boc esi, a seipso

«ius, Conslaiiiiae Cypri episcopus, in libro, quem de formatur '*, Soius enim ipse esl subsiantiale bonuni
fi Je scripsit, eiegantissime acudssimeque ' aperuii, per se ipsum; celera vero bona ipsius participa-
diceiis: fainnn solummodo nosse fuiurum judicium, ^ ^'ooebona sunl. Dcus itaquc maiuin nescit. Nam si
lion solum per prnescieinium, sed eliatn pcr experi- malun» scirei, ncccssario in naiura rerum maluui
mentum. Pater siqnidem per eupcrimentum ^ cogno- cssct. Divina siqiiidem scieniia oniuium, quae sunt,
6cit judicium, jam enim re ipsa omne judicium dedit causa esl. Nou enim ideo Deus scit ea, quae sunl,
niio ; omnino enini Paler peregit judicium ", dum qiiia subsisiunt ; sed ideo subsistunt, quia Deus ea *^
omne illnrl dedit Filio. Filius vero ct scil, et uescil ju- scil. Eorum cnim esseniiaecaosa esidivina scicn-
liicium. Praescientia namqiiescit, nondum tamen expe- ^'^' ^^ P®'" ''o*-*. si^Deiis malum sciret, in aliquo sub»
riucnto, ei ideo experiinenio nescit, quia nondum re stanlialiler inieliigeretur, et parliceps boni maium
ipsa factum esi judicium, Iioc esi, segregaiio ropro- esset, et cx virtute el boniiate vitium et malitia pro-
borum ab eleclis, siquidem adluic mes&is Ecclesiae cederent, quod impossibiie|csse vera edocet raiio.
frumeiilo eizizaiiiis mixtaest. Non ignoramus taraen, Secunda species est, per qiiam dicitur Deus " igno-
sanctum Augusliniim iropice bunclocuraexplanare, rare alia praeier ca, quoruni rationes in seipso ac«
m Filius Ijominis ncscire dicatur diem judicii, quia ternaliter el fecit el cognoscit. Quorum enira iia-
iios nescire sinit. Aiidi
quoque apostoiicam -ignoran- luraliter babct virlulem, comm cssentialilcr possi-
liam, de qua scripium esl in Aclibus apostolorum, « ^«^ scieniiam. Tertia est, per quam dicitur Deus •*

Paulo inalcdiceute siimmo sacerdoli Aiianiae ei '8"orare, ul praediximus, ea, quae «oiidum experi-
,

ilic.nne : yesciebam, fratres, quia princeps sacer- mento aclionis cl opeiationis in efTeciibus maiiifeste
doium est; scriplum esl enim ':
Principem populi lui apparent; quorum lamcninvisibilesralionesinscipso
non maledice». Nnm i\\)i videiur sapieiilissinius apo- a seipso crealas^l sibi ipsi cognitas possidet. Ilis
slolus cl iu legeperitissimus, Ananiam summumsa- praediclis quarla specicsadditur, de qua nunc tra-
cerdotem fuisse, sicut ceieri Judaei, noncognovisse? ctare ordo dispuiaiionis poscebat, qua Dcus dicitur
Quod nullo modo esl aestimandum. Sed idco ipsum ignorare, se esse in numero rerum, (piae ab eo fa-
ignorasse dixit *, quoniam a Deo fuisse ordinaium ciae suiil, quasintra denariamquautiiaiem praedica-
uon vidii. /jf«ofa/»«m, /"run^s, inqiiit, quia princeps meiitorum Philosopbi con.intur concludere. Ac pcr
sacerdotum est, quia cognosco, quod nec ex Deo, nec Uoc '• uiiivcrsaliier diccndum, quod in nullo corum,
sccundum legem, sed secundum Judaicam super- quae intra decem genera rerum a pliilosopbis com-
Stilionem consiliiiius esl^; ideoque ignoro eum prebeiiduntur, neque eoriira, quao extra illa dili-
principcm sacerdotum csse, (jiioiiiam vcre cognosco, genlior inqiiisitio invenil, sive secundum substan-
cum enim piiucipem populi verum
noii sic esse. Si iiain,sivcsccundumaccidcnssini, nequecorum.qiiae
ac legitimiim esse coguoscerem *, profecto ei non inniillasubsiantiavolaccjdcnlepossuul inveniri, sive
pj
njalcdicercm. Quoiiiam vero iguoro, cum principcm in ralionibus occullis, sive iii possibilitatibus, sive iii

essc 111 vei iiaie, propieiea noii me pocniiet ei ' iiia- iiiijiossibiliiatibus sinl ", Deiis sc intelligil'*subsisle-
lediccre. Aliauiejusdem cogiiosce iguoianliam, Scio, re.qiioniam secognoscit niilium eoriim essedum omni.i
ifiquil, liomincin raptum usque iid terlium caclum, iui^Uabiliessenlialisua virluie ctpliisquam virlule ct
nescio in corpore, an cxira corpus nescio '*, Uewi iucoiuprelieusibili sua iuiiuiiaie inielligit seexceliere.
scil. Nfscio, liii, ii) rorporc, qiiouiam scio non in 29. Projttcrea aiitcm dixi, diligeuliorcm inquisi-
corpoic, aiii oxlra lorpiis uescio, (iiioiiiam cxlra tioiiem jiosso quaedam invcuire in rerum naliira]
corpua ii;e rajiiiiiK uoii fiiisse co^'u()>co. Non ciiim praeier ea, quae dccem piacdicameniis comprehen-
Opcraiionibus auiiuae jicr corj^orcos sciisus, iicqiic duulur. ISam cl illa a pliilosopbis rcpcru sunt, nft|

YAHIAI-: i KCTiONES.
* Xsrip.iox. ' Sic f'. praciliclosojtbo, A /'«.'iv/jn/c^/i./o. ^ V. accnraiissiincque. * Patcr siquidem pcr tx-'

\tirimeu!um (>u\, C " jinn euiin —

ijcreijii juduiuin oiu i'.. * \ dicilur. ' cM um C. * A si ciiiiii royM»*

cereni priiiripem p. v. u. e., prorcclo cel. * ci otii. C. '* neacio <uu. A. " A aut. " A cognitio ejus. " C
iiim.nii. '*
v^ II />r(i5. "A Djuh iliiilur. *' .\. Iiucc. ''
A suu/. ^* \ inteiligil se.
 50: Di: DIVlSiONE NATLUAI-. — UBKU SECL.NDIS. ^•j6
qui» niiiuis capaciiiin cxislimei, reruoi diligenleiu A imeliigere possiml, sed supra oinuia
stioiiniaiiiin c<#-
iiitlagaiionein uliia piaeditiain calegoriarum luan- gnoscui.t , ac per boc eonini igniju.tuia
vera esi
liialein iion posse progredi '. Generaliora eniin yc- sapieniia, et nesciendo euin in bis qiiae siinl, me-
nera eorum conipiohendil raiio; si(|uiilem in niolu lius cuin soiimi snper oiniiia. qiiaesunt et quae no;i
el in siatu siiiil. Item siaius ci moius unlversali sunt :
ita eiiam de seipso iioiiirralion:iljiliter dicitiir,
essenlia coHigiinlur, qiiae in infiniiuin (liYisioncm in qiianlum seipsiim in his, quae fe.it, non iinolligii
stij palitur. Ea naniqne subsinnlin, quae piiinum in suLsislere, in tantum inielligit se super oiunia
esse,
calegoriis obiiiiei locum, finila esl, et acoideiitibiis ac pcr hoc ipsius ignoraniia vcia est
iniolligciitia.
sulijrcla ; ea vero universalis cssenlia niilluin in se Et in qiianliiin se ncscit in his, qiiae siint, coisipre-
acciiieiisrecipit; in suisqnippe subdivisionibus usiiiie hondi, in tantum sescil nllra omiiia
exaltari; atqiie
ad individua pervcnieniibus acoidentium capax esl, ideo nesciendo seipsum, a seipso nielius
soiiur; me-
ipsa vero in seipsasimplexesl,nulliquc*accideniium lins estenim, se scire ab
onmibns remoiuin esse
'
Eultjecta. Cui molus ille goneralissimiis uullique quam si sciret, numero omnium se consiilui!
in

catagoriae oinioxius, quo * omnia de iiihilo in esse 4Iag. Recle intelligis; etquod deialibiisraiiosuadeii
procedunl, stalus qiioque, in qnem omnia motuuni pure ac indubiianter le perspicere seiitio. Nec jam
**
sui terminum constiluenl, qiii etiain nulli calegoriae cernis, ut opinor, ullam differeniiam " imaginis ei
succumbit, subdividuntur. Quod aulem addidi, in principalis formae, praeier ralionem
subjecii.
iialura rerum esse quaedam, quac nec in substantia, Summasiquidem Trinitas subslaniialiier perseip-
nec in accidentibus cognoscuniur, hocesi, quae nec sam'*subsistii, el ex nulla catisacreata est
Irinilas
•

subslantiae nec accideniia sunt, de rutionibus adhiic veionostrae naturac de niliiio lacla est ah ipsa.qiiae
in nulla re apparcniibus sive subslaniiiditer, sive pcr scipsam aelerna est, ad imaginem ei siniilitiidi-
secunduiu accidens, sensui vel iiitellcctui diciumesse iiem suam; et
aliqua dissiiniliiudo praeter hoc
si

intellige. Possibilia qiioque et impossihiiiainnumcro imaginis et principalis cxempli reperta fucrit,

iion
reriim compuiari nemo recie philosophaniium con- cx nalura lioc piocessil, sed ex delicloacridit, netiuc
Iradicot. Quae nulla alia raiionc esse dicantur, nisi excreatricis Trinitatis invidia, scd cx cieatae ima-
quia possibilia possunt in aiiqua re ficri , elsi noii ginis culpa. Toluiu namque, quod de Deo vel intel-

sint » : impossibilia vero sola virtutc impossibilitaiis ligitur secundum essentiae viriutem, de ejus iinagi-
•
conlinentur; eorum enim essc csl impossibilitas ne in his, quibus "purgaiur, illuminaliir, perficiiur,
iu aliqua re inlelleciuali seu sensibiii apparere. Et el dioi, el ialelligi polesl secundum cieaiionis gra-
possibiliiim quidem exemplum fiat : qmdnm homo ^ tiain co, ul praediximus, excepto, qiiod divina na-
potest prolem gignere, sed amore virginilatis delen- lura Deus est excellentia essentiae, hiimaiia vero
lus spernil prolem hahere. Impossibilium vero, laiio- Deus cst divinae gratiae largiiate; et qiiod illa cr«a-
nabile animal impossibilc esi irrationabilc esse, aul trix sit, et a nullo creala, ista vero ah ilia creata est
conversim ^ Dc qnibiis quisipiis plene vohierit per- et ca, quae
naturae infra se ad.haerent, croat,
siiae
ripere, legat ivipl ip'j.-,rMa;, hoc est, dc interpreta- corpushpcniortaledico.postpeocaium animaeadjun-
tione .Vrisiotelem; in qua ant de his solis, hoc cst clum, quod etiam imago imaginis vocatur, ut sacpo
possibilibus eiimpossibilibus, aiit raa\ime a Philo- diximus'\Naniquemadinodumanimamadimaginem
soplio disputaium est. Nnne itaque ad ea, quae rc- suam Deus creavit; iia anima corpus veluii insini-
stant, consideranda transeamus, si tibi'despeciebus inentumquoddara quoilammodo sui simile efficit ".
divinae ignoraniiae, quibus diciiiir Deiis igiiorarc, Sedaddivinaetrinitaiis,quaecausaomniuni est, tbeo-
salisvidelur disciissum.Disc. Satisquidemsuperque, riaiii redeun.ium, si libi, quae de talibus dicia sunt,
ac diuiius in eis immorari non necessarium video. sutlioiunt. Disc. Sufliciunt sane. Mag. In summa itA*
Solari namque radio lncidius palcfactiim , diviiia que ac singulari universorum causa, ex qua e( i/i

ignoranlia nil aliud inlelligendum esse, nisi incom- qiia et sunl et condiia sunt totius creaturae princi-
prehensibileni infiiiitamqiie divinam scientiiiin. Nam j) pia, jioc esl, primoidiales causae. cousidcrandum
qiiod saiicti Patres, Aiigustinum dico ct Dionysium, arbitror, utruin ipsa, dum sit unitaseltrinitas — di-
de Deo verissime pronuntiant, Augustinus quidoin : vina siqnidem bonitas csl una cs.senlia in Iribussub-
Qui melius m\ml nesciendo sci(wr, Dionysius aiilem; slaniiis, ct Ires substantiac in una essentia '", vei "
Ciijus itjuoramia vera €$t sapientia, non solum de in- secunduin usuiu Ronianae linguae dicendum , iina
ieileclibns,quiciiin pie sludioseqiie qiiacrunt, veruru snbslantia in iribus pcrsonis, et tres pcrsonae in
eiiain de soipso • intelligendum opinor. Siciit enim, una subst.')nlia — in seipsa causas qnodainmodo dif-
qui recio ''^
raiiocinandi itinereinvesiiganl, in nullo ferenies sicut subslanlias " a se inviccm babe»t
eoruin, quae in naiura rerum coniincntur, ipsum lioc est, uirum sicul de ipsa praedtcaiur una esscrv

VARIAE LECTIONES
^ C praedredi. ' Sic AliC. ' SicC;B ///fr/ur.
'*
Corv ; HC quue. ' \ snnt. ^ ?i'0 est ir.ipjstibiUtas
AimpossihiU:as icre. ' vSio C. Vin si lihi A sicu!. ' C dc s«? ^ ipo oiii.)
"* " C |-.v<e. • " A rfjsjiii.i/i/M-
dinem. '* A per scitvuim subsiaulialiter. iii qiiiiiiiS.
^
"C
ut sacpc iUximus ca\. h. ' *' A e/fccit.
'"
w
iribm - asentin oi!.. C. " C vel si sccunduin. '" s:ciit subslanlias cn. A.
 599 JOANNIS SCOTI 600
tia iti tribds subslanliis, ila ctiam una csseiilialis A Qitod de Dcocatliolica ndcapprobanledatur inleliigi,

causa in tribus suLsistenlibus causis, cl tres subsi- de causa omnium simiiiterpie pbilosopliantes opor*
&ientes cnusae iu una esseniiali causa ciedend^ lere faieri. Disc. IIoc inconcusse stabililumest. Mag.
CSt, et inlelligendu K £t quid de bujusiuodi Iheoriis Kum igitur diviiiiiaiem ingenilam et gignentem, et
eana fulc cogiiandum sil et praedicanduni, non in- deitalem genilam, et deitatcin procedentein credi-
congruum oribodoxae fldei conlemplalionibusexpla- mus, ei dum sil una el inseparabilis diviniias, diffe-
nare. Disc. Immocongrueniissimum.etndeliumani- rentias lamcn subsiantbles recipit? lu Patre enim
marum saluti necessarium. Mag. Quid igiUjr?iS'nin deilatem ingeniiam, in Filio deiiatein genitam, ia
debemus boc de causa omnium ei credere, el qu^n- Spiritu sanclo deitalem procedenicm accipinius ei
lum dalur, inielligereei praedicare ', et esseniialera religiose credimus, et sancii Dionysii Areopagiiae
causam unam in tribus substantialibus causis, et alioruinque Patrum sanissinia aucLoritatc ulentes
ues subslantiales causas in una essentiali causa? appiobamus. Disc. Quisquis in iioc liaesitat, longe
Disc. Quid lioc * prohibet intelligi et praedicari, a verilate dislat. Mag. £st igitur subsiautialis causa
iion mibi occurrit. Si enim Deus causa omniuui ingenita et gignens ; ct est substaniialis causa ge-

est, nonne sciiuiiur, ut ^ et causa omnium Deus nita el nou gigncns; item subslantialis est causa
cognoscaiur? At Deus causa, el eausa Deus,
' si B procedens et non ingenita, nec geniia, necgignens;
notme consequens est '^, ut et omne, quod de Deo ei Ires causae subsiantiales unum sunt, et una
credere debemus, similiier sioe ulla discrepaniia de causa essentialis. Disc. Ex praediciis rationibus boc
causa non dubiiemus intelligere? Nam si unum Deum nccessario conficilur. Mag. In causa iiaquc omnium
per sc exisiealem in iribus substantiis per se subsi- est causa praecedcns, et suntcausaesequentes. Pater
siquidem praecedit '^ Filium et Spiritum sanctum
sientibus liJes fatetur calbolica, quid obslat, ne si-
militer dicauius, unam causam per se existenlem in ab co enim Fiiius est genilus, et Spiritus sancius est

iribus cansis per se subsisieniibus? Mag. Pie et or- procedens; ac per iioc causa causarum Paler non

ibodoxe. £st ^ igitur una causa in iribus causis, et iiicongruc credilur. £stenim causa nascentis causae
ires in una. Disc. Jam et concessum esl et daium. et piocedentis causae. Paierniias" praccedil lilioli-

tatem (iliolilalem \ero ** p.ilernilatem praecedere

Nunc itaque ad theologiam redeamus,
30. Mag. ,

quae pars prima est el summa sopbi.ie; nec imme- nenio recie sapienliiim dixerit '*. llinc et ipse de se
rito, quia autsola aut maxime circa divinae naliirae ipso Filius ait : Puter major me esl ; inajor quippe

> versalur specuialionem; etdividitur in duas parles, Pater cst Filio, non secnndum nalurani, sed secnn-
iii aflirmalionem, dico, et negationem, quae graece dum causam. Pater nainqiie causa est Filii, non au-
appellanlur * xotTyfaTt-oj el «TroyaTtxij. Quarum una ^ teiii Filius causa est Patris, neque bic reciprecam
• primo libro sumus ubi cerlis ralionibus noininum relationem, vel '* subslantianim viriuiein
in usi ,

decem calegorias oiuniaqiie rerum genera et formas considcramus. Aliter eiiim inspicimus' in snbstantiis
'* babiludinem, abier ex
numerosque et accidentia de Deo proprie praedicari vel personis relatiomim
ncgavimus; et iieruin in praesenti libro eandem, ingenito " generationem vel processionem ; illic

«Tro^KTiZiiv dico, serie quaeslionum exigenie, repeli- quidem quoniodo a se invicem denominenlur "; bic
vinius, dum ipsum '* Deum nullum eorum, quae \ero quoinodo inier se invicera dilTerunt **. Filius
sunt, et quae non sunt, in sua esseniia inlelligere iiaque ex Palre est, non auiem Pater ex Filio ; in
diximus, quia oninem superat essenliam , ipsumque, Deo eteiiim non bumanaruni geneiationuin conside-
quid ipsesit, quoniam nullo modo defliiitur,et quan- rantur relationes, sed incirabilium substaniiarum
tus et qualis sil, qiiia nibil ei accidit, ct in nulio siibstanliales babiludines. Major qiiidem esl Paler
intelligilur, oinnino ignorare, ac per boc seipsum in Filio seciindum causam. Prius eienim sacra tbeolo-
his quae sunt, ciquDenon sunt, coniprebendi peni- gia iiabitiidinein Palris ad Filiiirn consideral, ac
tiis negaie, qiiae species ignorantiae onmem scien- deinde Filii ad Paireni. £t ut boc certius et*' iuteili-

liam superat el iiiiellectum. Jam vero alleram. gas ct credas, ad Cregorii Tbeologi auctoriiatera
xaTK^KTizwv dico, conamur inspiccre, eo duce, qui D rccurre, qui in piimo senuone de Filio contra Aria-
quaeriUir, el qiii quaeiit se qiiaeri, et se quaerenti- nos dispulans, mnjorem esse Pulrem Filio juxla
bus occurrit, et inveniri desideral; etea pars est, cnusam s:ipienter e<locel, quippe ex Palre exiiUre
qiiae contcmplatur, quid dedivinanatura Teluiipro- filinm, el non ex Vilio subiislere 1'airem delinien.<.

prie profcrcndum, cauieqiie et rationabiliier inielli- Nec lainen boc dicimus iilurum sensum respiicnies,
gendum. Disc. De parle negaliva iii prioribiis salis qui DoiHinuni nosirum dc seipso secundum huniani-
rniLi estsiiasuni; nunc vero de ailiriualiva quid e.x- latem dixisse asserunt : Paler major iiie esi. Ule.'-que

piices, ardens exspecto. Mag. Jam inter nos noii te- siquidem intellecius sana (ide recipiendusest. Disc.
mere, ul censco, ad piirum esl deducium, onine. Etiam ;
quainvis enim uon cjusdem sint sublililatis

VAUIAE LECTIONES.
* i\. credemluin cslvliittellifieiidum. * C pracdicere. * A //;r. *A el ul. * .V aul. om. A.
* e.<t A '

lailur est. * A njipellalur. • in oiii. A. '* ipsum oni. A. " A prnecedel. '* Sic C ; A Paleniiias eiviii,
' C praocedil (ilielaiem, (iliclas veio. '*
A dixil. '* A sed '* relaiioutnn oiii. A. ''
cx ingenito (un. A.
** SicAC. "SicC; A subsisluiit. "doin.A.
60^ DE DIVISIONE NATURAE. - MBER SECUNDUS. 002

qui quaerilur, quaercn-

'j.laue aUihulinis, neuler limcn a cailiolioa pvore»- a expaves(ore; non cnim ille,

5ione recetlil. Mac. Non id ipsum igiiurPairi cst lcs se deseril, nec inveniendi se possibil.tatem pie

causam esse. Non

nalnraliier sul)S!Slcre. ei Filii sui ac humililcr invesliganlibus denegal. Ipsc siquidein
ail:Peliie, et accipietis '• quaerile, el invenielis
enfm nalura Palris causa est una siiprulem Filii; ;

pulsnte^ (tperieiur vebis. Omnii emin, «lui pelil, uc-

eadenique csi Pairis et Filii nalura, quia una ea- tt

cipit, et qni qunerit, invenit et pulsanli nperielur.

demqiie * csi amborum essentia. Ac per lioc id ,

M\G. Primo de his, in liac quaeslioQe

ipsum cst Pairi Palrem esse et causam Filii; nam igiliir «iiiae

sccumluni naliiram, quae «na aique eadem est in sibimcl videniur coiitradicere, dicendum arbiiror.

Patre cl Filio. Non enim jaxta natiiram haec omnia Disc. Nec alia via quaereiidi est ; nemo cnim concor-
Palre praeilicantiir et Filio ', scd secun- daniia copiilabil, nisi prius discordaniia dividi ca-
de
duin iiabiium gignenlis ad genilum, eicausaepraece- vcrit ". Mag. Non " libi videlur roclae fulei conve-

quemadmodum nire, ut cieJaiiiu:-, Filium ei uiia causa, Palre

dentis ad causam consequenlem ;
,

non secundum naturain de Filio dicilur Filius, videlicei, nasci, sanclum vero Spiriliim ex duabus,
aut causa geiiita , secundum habilura Filii
sed Patre scilicet ac Filio procedere ? Ex diiabiis iiamque

ad Pairem , et causae genilae ad causam gi- causis unam causain connuere, raiioiii iion faci'e

gnentcm. Disc. Haec jam eiiam in priori libro B occurrit, praeserlim in simplici naiura, el pbisiniam
suasa sunt, et nuiic ilcriim noii inaiiouatiililer simplici, et ut verius dicatur, in ipsa simplicil.ite

repetita. M\g. Causa iiaque Filii Paier cst, et Spi- oinni divisionect nuinero»itaift carente ; ab una au-

rilus suncii; Filius vero causa est condiiionis prin- tem causa nmllas causas erumpere, niiiltis exeuiplis

cipalitcr causarum ; earundem autcm causarum potest approbari. Oninibus iiainqiie rccie phibiso-

distributionis Spiriius sanctus causa est. Disc Ulad '^ibanlibus pcrspiciie paiei , ex imo gciicre nuilias
«liam fateii, a verilale ron abhorrere perspicio. formas nasci; ex moiiade miiltos niimeros; cx piin-
31. Sed mihi lalia cogitaiiti atque credeiiii de cto " mulias lineas. Formae iierum '' diversac,
'• fiuiit
trina omniuin causa alia caligo occiirrit. Non enim quae ex uno genere nascuniur, caiisae spe-

clare coiisidcro, ulrum solus Pater causa est Spiri- cierum individuarum, ex qiiihiis et in qiiibus mulii-
tudines, quaiilitatcsque, qualitates '*, liiffercnliaeque
lussancii,anPaterel Filtiis,itt^, quemadmodum fides
faletur caiholica, a Palre ei Filio euin procedere, nascuutur. Numeri ex nionade procedentes diveisa-
ita eiiaiu cretlamus, duas siiae processionis* causas rum proporlionum '^ causae suiii; proporiiones vero

possiderc. Si eniin cx duabiis persoiiis, seu, ul Graeci proporlionalilatun» ,

proporlionalitates barnionia-

dicunt, ex duabus substantiis Spiriius sanctus pro nim ".Lineae ex ^entro •' procedentes angiilorum et
cedii, quid miruin, aut verae religioni contrarium, ^ laierum,latiludiiiis et aliitudiniscausaedignoscuntur,

ex duabus causis ipsiim procedeie fateriV Et hanc quae tcruin geoiiietiicoriim corponiiu occasiones fiunl»
i

caliginem niihi reseras, llagilo. Mag. Vere vere *. Quid dicam de igneo elemetilo? Qnod cum sit unum
Densissima caiigo esl, ei /lon solum le, sed ei ' me alque siinplex, in seipso et per scipsum considera-

ipsum ittvolvil. El nisi ipsa lux menlium nobis reve- tum, caloris sitnul etlucis causa est; calor aulem ar-

laverit, nostrae ratiocinaiionis siudiutn ad cam re- denlibus ardendi causa esl"; luxsiniilitersplendenii-
Telandam nil proficiet. Ad cumulum quoque obscu- buscausasplendendi*'consliiuilur;splendor diverso»
quod symbolum catholicae* fidei se-
ritalis aiigetur, gignlt colores. Aeris elemenium divcrsarum vocuin
cundum-Graecos,a Nicaeiia synodoiradiluni, a Patre occasio ; diversae voces diversorum lonorum origi-

SOiumniodo Spiriiim smclmn procedere profilealur, nes fiunt. Aquae elemenlum , cum sit ht se siaipiex

lesie Epiplianie Cypri episcopo iu libro suo de Fide, ei uQura, humorum diversorum causa esi, qui iterum

iuxla vero Laiinos, a Patre et FUio; quamvis in ex se diversas qualitates odorum, saporum , viridila-

quibusdam Graecofum exposiiionibus euudeni Spiri- tum emittunl. Ev una materia ** divcrsorum cortwruni
tum a Patre per Filium procedere reperiamus. Ideo- diversae quantitaies nascunlur : quaniitaiem luinc
que praesenlis qiiaestionis didicultate reperculsus j. dico non ipsam iucorporcam, sed ipsam molem.
contrarHs cogilalionum fliiclibus allidor. Delibero quam divcrsaruiii parlium coiiipositionent esse neino

enim, quid mihi dc hac sil agendum , ittrum siientio aiubigit, el cetera id genus. Eadem rationo in nalura

cani honorificeiuus, duiu vires iiiientionis nostrae rerum sive visibiiimii sive invisibiliiim excnipla re-

superat, an qiiodaiuiuodo, piout divinus radius in periri est facillinuim. Disc. Filinrii ox uiia causa, id

animo relulserit, couabimur quippiam inier nos de est ex Palre suo *', nasci nullus fidelium dubiiat;

fpsa * noii temere denriitura intueri? Disc. Noli Spiritum vero sanctum uirum cx una caiisa, Patie

VARIAE LECTIONES.

* est
om. C. * est patris el filii —
eademque om. C. ' SIc C ; A causam FUii. Non enim secundtim nniu-
" A ila ut. ' A
rmn, quae una aique eadem est in paire et filio kaec nomiue praedicanlur. ita «a

eam duas suae processioms ^redamus causas cet. * vere om. A. ' «/ om. .\. " caihoiicae oni. .A.
• de ipsa om. A. ** Peliie et dubilur vobis. " r\emo enim cavsrH om. BC '* Sic C ; A num. —
" C ex centro. '''
Sic C ; A rerum. '* A causa. »* A qualitaiesque. " Sic ; A corr. pvoportiona' ('.

'""•
" Cest
Uum. " propo lioiutlii e /j«r»j(»m«r«m om. •* Sic C
C
; A Lineae ex uno puHcio procedcnlcs.
10

cavsa. *' A sptendendi causa. *' A lerra. ** suo om. A.

 603 JOANNIS SCOTl 604
videlicel, an ex Ouabiis, Iioc est, ex Paiic ci Filio A Innnaiiao iialurae supedicjc re/lir.int. Meriio crio
proccdal *, ncc aflirmaie, iiec ncijarc leiriere ausim. Spiriiiis sanciiis seu a Palre solo, scu a Paire ei
Ac per lioc reclae (idei piofessionibiis non cosivenire l''iiio fliierc dicilur, quia foiis el origo est oi;uiiiiu»
non satis vidco, ciiin Spiritum saiiclum Patiis ct virtulinii, ei iii ipsiiiu iuetraljili incatu perocciilti»
Filii Spiritum dici Acqtientissiine iiiveiiciim. Est naturae iiosliae poros rciicuiU. Mvc. Rccle liileUigis
enlm Spiritus aniboniin, quoniamex Patrc pcr F.ir de spiriiiiaiibus fliieiitis. Sel dicas ,
qiiacso, quid
iiuni procedit, el * esi donum uiiiusquc, qiioniani ex tiiiiobslat, iie perspicuc iiilelligas, quod a iiobis
Patre pcr Filiiim donatnr, cl est amor uliiusqtie, «lirliiiii est, lioc csl ", iinain causain ex duabus cau-
*
Palrern et Filiiiin jiingens*, ut saiiclus edocct sis fliiere ralioni iion facilo occurrit. Disc. Mulla
Atigiislinus in libris, qnos de siuiiina ac sancta ^Ciii- c\einpla iniiii ol)Sl:ire viJeo. iSani el exempia, quae
dit Trinitale'^, ipsius iiiiagincm iii biimana nalura' cx qiiattuor niundi elenieulis inlroduxisii , satis, ut

inirabili indagaiionc qiiaeicns , lucnlcnlissiinaqiie arhilior, edocent •*, uiiani caiisain ex duabus causis
invenlione ostcmicns , intcrioris .noslrae naliirae, licri rosse. Igiiis siquideni dtini sil caioris et luininis

Ijoc esl rationabilis aniniae, iriiiilalem ad imagiiiem loiis, exi duabus causis nasci videtur. I^neuin namquc
Dei condilam appiobans csse menlcm , principaleni elcnieritiin» ex calidiiate et sicciiaie conficitur, quae
sciliccl aniuiae pariein, el noiiiiam sui, qiia seipsam B dnae quairiaies , veluli duac caiisae, unam ex se
cogiioscit, et anio.icm, qno seipsam snique notiiiam gignuiit. Simililer et de celeris elemcnlis est diccn-

conjungit. Humaiia siquidem meiis nolitiain suam, dum. Nain duin sint suorum cffectiium causae , cx
tjua seipsam cogi^ojcil, veliili qi:aiidain proiein sui supcrioribus se causis duplicibus nasci sapientes
tle seipsa gignii. Kl cst sui noliiia acqualis sibi, Uiuiuii dixeruiit. Sicul eiiim, ut praedixiinus, ignis
qiiia ^ seips:im loi:uii iiovit ad simiiiliidiuem Dci el' ex calido et sicco ; iia aer ex calido et bumido, aqua
Patris, qtii de scipso Filium suum, qui esl sapiciilia ex biimido ct frigido, terra quoque ex frigido ct
sua, gigiiit, qua seipsum sapii; ct aeqiialis ci esl,
sicco coinpoiiilur. Quid igitur? Non " negandutn est,
quia seipsum loium inielligit, ei coesscnlialis ci est,
unaiu causam ex duabus causis conflucre, dum prae-
qnia de seipso gignit , quem gigiiil ". E;; bumana
dicia exempia, ut de celeiis siieani, ad boc appro-
menle procedil appeiilus quidam, quo scipsam qiiae-
bandum suinciunl? *" Mac. Satis miror, et admira*
ril, ul suam notiiiam parial. Qui appctitus vel inqui- £
sitio, dum ad invciilionem iioiiiiae perfectam perve- tione (lignum, cur, cum cetera *' acute et probabili-
'

jiil, amor efficilur, qiii nientcm iioliiiamque sui coa- ler vidcas, in bis falleris exeinplis. Disc. Dic, de-
jungjt.El est acqualis menii, meniisque notiliae, precor, in quo et qnomodo decipior. Mag. Nuni tibi

quoniam lolam se ainat , totamque noiiliam suam. G ^ pbilosopnis suasum esl , roundum islum visibi-

l£l esi coesseiitialis menti ai.i|ue notiiiac, quoniam lem '*'quailuor universalibus alqne slmpIicilHis

ipse amor, qui uienlem notitiamque cjus " copuiat, conslare clemenlis, igne viilt^Iicet, aere, aqua, et
non aliunde, nisi dc ijisa mcnle '^ proccditad iiii:igi- terra, quorum unumquodque propriam et singularom

iicm sancti Spiritus, <iiii, de Palre procedens, Pairem sui qiialilatem possidel? Est enim ignis caliditas,

el Filium iuefl^abili carilatis vinculo conjungit. Qnod acris bumiditas, aquae frigiditas, terrae siccitas.
autem dixisii, ex duabus causls unam causam fluere Disc. Haec mibi fere ab infantia notissima sunt.
vel proccdere ralioni iion faciie occurrit, non jam Mag. Dic iiaqiie, quis cst ille " ignis, ul uno ula"»

plane video. Verbum autem quod esl fluere, qitare mur excinplo, qui veluti una causa ex duabus causis
posuisti pro eo, quod est procedere, purc, ni fallor, manat, ut ais? lllene ,
qui simplex et invisibilis, el,

perspicio. Nam et Spiritus sanclns ftumen iu sacris per seipsum inconiprebensibilis , omnia visibilia pe-
appellatur Scripluris '*, el aquiu L'nde et ipseDomi- netrat atque movet , an ille visibilis et corporalis,

lius ait : Qui credil in me , sicul dicil Scriptura, flu- tangibilisque, ct maierialiter nuirilus? Disc. lUunt

mna de veutre ejus fluent aquae vivae, de qua si quis simplicem et incomprebeiisibilem , omnia corpora "
biberii »', non sitiei i/« aeiernum , sicut Samaritanae implenlcm el efiicientem , non dixerim. Nam el **

inulicri diciuni est. Ipse quoque fons Paradisi ,

qui ^ primordialis esi sensibilium, el quarta omninm cor»
in qnattuor principalia flumina dividilur, dum typice porum causa; iste vero sensibilis cl raaterialis ex
considcraiur, Spiritum sanctum sigiiilicare iiemo caliditale ei siccitaie procedcre, veluii ex duaburf

sapienlum deuftgal. Ex qtio veluii principali et causis, inihi videtur. Mag. Num in prioribus dedisti,

nnico et '* inexbausio fontc quattuor piincipales calidiialem non allcrius elcmenti propriam quaUtateift

virtuius in Paradiso ratiouabilis aiiimac luanant, esse, niai sotius .ignis , sicciiatem vero nullius, nisl

I>rudentiam iico, tempcrantiain, forlitudinoin, et lerrae solius? Siiigul;i enim singulis dantur, id est.

JHsfiliam. Ex qnibus ilerum omnia oinniuni virtutuin piopriae qualilales suis singiilis subslanlialibus elei

/lueuta profliiuiit '^ ei in eis iriigala et fecundala menlis. Disc.Jamdedi;aliliir iiamquc*^jhilosopbimt

\ARIAE LECTIO.NES.
C procedil.
• A ul. ' Sic C A conjumjens.
' C docet.
;
C ac rera. ' A Trinitale cdiiiU
' A niuurue. ^ C 7.««. " ei om. A. ** C gignil el quein gignit " .\ ei. '* C de <« ipsa meiiie.
" A Scri))turis (ip}>eil(tlHr. '* A itibil. ^' et oni. A. '«
A ^t plonunnt "
13
hoc est om.
ii
C '* A doc£H{

'>
Sic C; A ).(.;;*. "^ A tnifliciitH!. *' A in cewris. ** A icmiyHeiH. A :ile. corpora om.
" tl oiti. A. ^« A cnint.
6or) I)E I iVl-.IONi: NATLUAr. LIUMIl SliCL.NDl-S. m
nuri sinuiit iiiielligcre. Mac. Oic ila({tic, iitrijni aliinl A oinnia corpvra Luiipusila clTKiuiilur. Sed uniiai

esi ii^iiis, ot aliud «:alidilas , nn uuum ulqun iJoiii ? a^liiuc rc-slal, qiio in eadcin nica senlcnlia, qiia dixi,
Imsc. I)uo quacdaiii '
fsso iniiii viiiontur. Ij;;iis si- ii:i:.ui ci^usam o\ niullis fliicre , niilji videoi- po.sse

(^uiileni suljsluniia est, ciiiidiias vero ipsius snhstan- ]}' ;!i.iii('ie. Mai;. Quid est illud uniiin, velini delcj;as.

liae qualilas, el iJiopria qiialilas. Mag. Quid erjio *? Disc. .Niiin oiiines pliiloso[ilii de nmnju i^to " liaC"
laiilcs uiiaiiiiiiilor siiadonl, el ad piiruni dc.luccie **
Kuiu sulislaulia causa csl qiiaiil.ilis, an qnililas
causn subslanliae, an iu^(|iio (|Malii:'.s cauta cbl sub- vi.lciiliii, ont.iia coipoia cuinposita ex qiialluor sim-
blantiae, iieque sulislautia ((iiidilalis, qiioniaiii ex plicibus elciiiciiiis eoruiiii|uc propriis qiialitatibus

mlein giMiere non snnt? Disc. Q:io<l iiliiiniiin po- qiialluor coii>poi.i? El si iia esl, iion solnni ex dua-
suisli approbo. 0»>^i>ivis eniin qiialiias iu subslanlia bus, vonim eliain ox niullis caiisis singtiiorum cor*

conlinealur, nulla siqiiiikMn qiialilas pcr sc subsisiit, poruin cili'. itiir i oinposilio. M.vc. Iliitic '* locum
Aon lanien causani qualilaiis subslaniiain esso di\e- riigioiiiii rorl:i>.>.;s liabcie poluissos, si nioles lias cor»

Eienim
riiu *. snum oinnis specics geifus scqniuir, poiiini coiiipo.-rii.i> ol co.riipiibiles oi solutioiii habi-

quoniodo^a suo gcnere nascilur,el in cu iminuiabi- los aiiotiiin cQot tiiiini inlVa se .soiptciilium causa&
liler cusiodilur. Ac pcr hoc oninis subsianlia ox gc- essc voia ralionc asscrcics. Jam vcio , quoiiiam
iierali esscnlia dofluil, onmis aiiiein qnaliias ox go- B niliii inforiiis csi corpot-e coniposiio, nujiius scqucn'
nerali quaiilate. Mag. Ignis ilaqiie , qiiia sub^li.ntia tis se, noque acqi;alis sibi n;i;ur;;e, catisa cssc po-
est, non ab alia causa descendil nisi a gonoralis^iit:a lcsl. Lt nnnc i\c oausis aginnis .«.ivo priiicip:ilibus,

essentia. Similitcr caliditas, quiu qiialitas esl ', non hivc sc.jiientibiis ei coiicalonalis. Kt omnis causa
ab ;ilia caiisa procctiil, nisi a genoriilissiina qnalita- ncc \cve uoc rootc caiisa dioi potost , qiioniaiti

te. DibC. Qiiicuiiqiie buic conolnsioni coiiloiidit , r;i- vcie ciitisa noii osi, qiiae in enoclus suos erum-
lionibiispliilosophiae\iileiiir losisicio. .Mag. Ciif i=.'i- pote iioscii. OiiiiiitiO eniin encoiitus pmpnis carcl,
tur ignem, sive siuipliccm sive niiileiiaiom , vchili qiioitim caiisa iiicriio possot»' votari.Corpora auieirt

unam causam ex diiabus causis, id esl calidiiitle ct coriiiplibilia iiiiliius ellecliis caiisa sunl, qiioniaiu
siccilale, couilnere aususespi-ununiiare, cum vidoas, iiutlam uaiuraiu de se gignunl, cum oinuium na-
iguis ' .«.ubstantiaui non solum ab alieiia qiialilaio, liiianim extiomiiin atqiie iuiimuni ac prope uihii
(|uae e^l siccitas ot terienac siibst:iiiliae pnjpria, ublincaitl looutii. Spiriitialia aulem corpora sim-
\'orum etiam a sua, qiiae esl calidiiiis, nasoi noti plioia '^ siiiit , ac per hoc insolubilia ei " ma-
posse? Disc. Nunc video uie deccptiun in eo, quoJ uentia , donec lolus iste luundus cum partibus suis,
duin ad suuiu '" iincm porvencrii, solvaltir. El h.icc
(lixi, caliditalein ei siccitatem vciiiti duas caiisas
uiiius cansae, id esi iguis, subsislere. Mulios taiuen ^ corjioraadhuc'' iucorrupiibiliaeiinsolubilia non n;si
todein * errore scdncios cognovi , <iualiiu;iiin ei jn qualtuor callioliois principalibub " purissimisquo

subslantiarum diilorcnlias ualurasqno iion salis dis- in seipsis et sini]dicil>us el dicuntur ci inlellignntur
cementes. El jam nulium iocuin rugiondi viilco. eleinentis ; cetera vero corpora, quac \idcniur ex.
Nam si dixero, igneui cl calidiiateiit unuin ci id eorum qualiialibus " compoaita, ({uoniani et com-
ipsum esse, coutinuo ine redargues, diclurus, quare poui el soivi possunt, nou iuter oatisas, sed inler
«rgo ea.ndem lem suiinet esse causani aesiimas? extremos elloclus, qui de se uiiiil eflioiuni, a s:;picii-
Dixi siquidem, ignem ox calidilaic cl siociiaie com- tibus coiiipuiai.lur. Simplicissinia eliam cl puri:-.-

poni. Si dixero inuudura islum visibiloiu uoii cx sinia el soai.um corporeiim fugienlia qiiallu(n- htijus

41i.aUuor snbstanlialibiis eieinonlis, sed cx qnaitiiur uiundi eloineuia ad uuam siinplicem cl indiviJuam
soluuunodo siniplioibus qualitalibus constare, caildi- causain solique intellcctui perfcotissiuiurum sapion-
taie videlicel, huniiditaie, Irigidiiaic el sicciiate, lum coj^uiiam roforuaiiir, hoc Cst, a.I genondissi-
quouiam el hoc luullis visum est , rorlassi^» a ine mam, ol iu seipsa semper nianenlein subslaiitiarum
quaer^S : si eigo qualluor qualilalihns lotus hio omniinn nd visibilos elTeotus" procodentium esscn-
inundus cum suis corporibus tx summo usque deor liam. Simiiiior el de quattuorcorum primordialibus
sum consial, ipsac qualiialcs quibiia subsluntii^ oon- ac piopriis qualitalibus noit incuugruc intelligiiur.

linontur? Si enim qualilalcs suni *, per se subsi- Ciim eniin ipsae sibimei conlrariac videaniur, iiam
slcrc noiv posse vera edocol ratio. El noii poteio caliditas IVigidiiaii opponiiur, humidiiali siccitis,
invenire, quid respondeam, hoc esl, quibus siibsian- ad uiiain lamcn secretissiiuam ac solummodo raiioni
liis ips^e priinordiales ci generales qualilatcs, qui- stibjcciam rodcunl c<-iusam, ad gcneralissimam <iicu
hus oiundus conslituitur, iuloiiinlur; ei veris raiio- omnium qaaiiiaUim qualilatem , cx qua mirabili
riihus constrioius faleri compeliar*, qnaliiior Siiti- naliirae opere " .id eflicieiuia haoc corpora corru-
srauiialia muudi ckmenla subsistcrc, in quibus quai- piiliiiia ac soliilioni obnoxia procediint, ei io qua
tiior principaies qualilales consislunl, qM.-Arnm coitii incdaliili iiniversalis ualurac paciiica coucordia sili

VARIAE i ECTiONES.
* A
qiiaeuam. ' A igilur. ' A uixerim esse. * C A fjuum.
om.. <jm. ' A cst qualilas. ' ifft.is

Om. C. ' C eorum. * A sinl. » A comjHtlor. A illo.

•' " C ducere. '^ A Ilie. •' A pox^ii.
'* C corpora
adliuc sintplicia. '* ei om. C. **. nuum om. A. " ai//iMC oni. C. '» A principalibin
Cl caihviicis, " A c\ eis {tor^imtiuutiiaiibns oin.). " ijui «'i'« ;i:.';i/ cfficiunl — e/feclus om, U C " A Ofc.
5J,,
mnm scoti m
invicem, remota omni conlrarieiate, conseniiunt. A «^»'»» essenii*, quanlura mihi conceditur, inieiligo.

Disc. Hac ullima conclusionc undique seplMin ine Siquidcm iniposaibileest, ut ctgiguens et geuitus ut

\itleo, nuilamq'ie viam evadendi remanere, ac per procedeDS una subslantia sii.Tres aulein esse nnn-

hocpriori ex leprolatae senlenliac consenlire cogoi, rahs adnionet ratic secuaduin substantias, dum sunt '
*

uiei ego dicam, unam cansam ex duabus causis uuuni secuudum esgentiam. Nain e( Abruhain et Isaac

iliiere non facile raiioni occurrit. Mac. Qnid igiiur

*
et Jacob unuin suiit juxta " naturalem esscntialita-

dicenius ? >um Spirilumsanclum, qirero dislribuliO' lem, tres vero secundum substantiaiem dilTeren»

nis donorum divinae bonilatis, sive eorum, quae se- tiam. Et hoc exemplum in onmibus generihiis et ***

cunduia siibsiantiam suut *, sive quae secundum formis ct individiiis facillinie veriiatis inquisiior

graliam, infinitam et inexLausiam largissimamque inveniot. Disc. Quid ilaqne de hac praesenti quae-

et piusquam largissiniam causam essc cailiolice con- stione muUumque diflicili conceptu in animo habeas,
fiiemur *, ex uiia causa, iioc est, ex Patre, an ex deiegc, si placct, ne iain diu iii eisdem locis deinore-

duabus causis, Patre et it-ilio, procedcre proiileri de- mur, diiin adcclera; qitae reslant, exponenda debea"

bemus? Djsc. j!Ia exempla, quae ex natura rerum mus accelerare.

protulimus, l>oc dicere omnino prohibent, hoc est. Zi. M\G. Dicas, pelo. Niim (ibi videtur ex igne

«on ex duabus, sed ex una procedcre, nisi forte qnis r radium nasci, et ex radio splendorem procedere ?
diCat, rationem sumniae atque iiieffabilis * divinae Disc. Quisquis hoc dixerit, ex naturae rerum dili-

Trinitatis naiurae conditae excmpla superare. Mag. genti consideralione noit discrepat, ut arbitror. Ignis

Si quis hoc dixcrit, coulestim interrogandus erit, enim, cnm sit per se iiivisibilis, visibilem " de w
unde ergo divinae bonitaiis ''
Triniiaiem in unitate, radiuin gigiiit, qui etiam per se invisibilis esset na-

et unitatein in Trinitate quaerere et investigare pos- turae suae simplicitate subsistens, si corpulentis
crassisque naturis non immisceretur. Aiunt *' enim
gnmus, ut aliquid de ea, quo eam laudennis, verisi-
iiiile credamus, et quanliim daiur, intelliganius, si philosophi, radium Solis animalium sensibus incora-

noit * psius qiiasi quibusdam gradibus ' exempUs prehcnsibiiem esse, naturae ipsius sublilitalem hon
nalurae abea conditac ad eam ascemiamus, ea duce valentium '• sentire ; dum autem gradaiini a solari

atque praecipiente : Quaeriie ct invenielis ? Prae- corpore ad inferiora elementa desoendit, paulatim
sertim Divino Paulo testante : Invisibilia emm ejus, incipit apparere. Primum qnidem in aethere pnris-

inquit, id esl Palris, a creatura mundi per ea quae siino vix Iiicere inchoat, quoniam ipsius aetheris

facta su;il intellecla conspiciuntur, sempilerna quoque naturaipsisitnilliinaest ;

progrediens vero longius ad
ejus virtus, hoc est Fiiius, el aetermlas, hoc est Spi- siiperioris hujiis aeris paries, panlalim clarescit ; ac
rilus sanclus. Ita ciiim hunc iocum sacrae Scriplu- C deinde, in qiianium crassiores naluras penetrat deor-
vae bealus Maximiis exponit. Dise. Quid, si quis sum versus, in tantum lucidius elncet, sensibusque
dixerit, Patrem et Filium non duas causasesse, sed corporeis comprehensibilein se praestat. Yerum ex
unain et inseparabilem causanrt, ipso Filio dicente : ipso radio splendor luculentissimus totum nmndum
Ego et Paierunum aumus? iMag. Huic quoque respon- implens, et ex omnium corporum superflcie rcsiliens,

dundum est. Trescausae divinae bonitatis, de quibus diversasque colorum species detcgens eniitiitur. ipse
nunc agimus, non in ipsa essenlia, quae una atque quoque naturali sua tenuitate corporales sensiis eilu-

eadeni cst, sed in ipsa ipsius essentiae siibstaniia-' geret, si non se corporalibiis '* elementis tempcra-
rum vel * personarum Trinitate quaeruniur. Non ret. Mag. Ita est, ei natiirarum inquisitio non allier

euim conrunditdualilatem ^ personarum, duin dicit fieri posse perdocet. Numquid crgo cogemur *'. ut

Ego et Pciierunumsumus. ^Himnon Ml:Egoei Paier ipsum splendorem, qui per nasceniem radium ab
unum sum, sed sumus^ osiendens el essentiae unita- igne proccdit, duas causas habere dicamus? Quamvis
lem ct subslantiaruin differentiam **. Et siquidem enim ab igne per radium procedat **, ignis taiiier)
6\cerel Ego ei Paier et Spiritus sanclus*^ unum sumus,
: solummodocausaipsiusest, non radius. Sicut** enim
tion aliier intelligeremus, nisi trium snbsiantiarunr ipseradius per se non subsisteret, ^i dc causa sua,
irinitatem in ejusdem esscniiae unitaie subsisten- J) quaeest igrvis, non nasceretur, ita splcndor per ra-
lem. Et quamvis sic dictum esse non reperiamus,ve- dium non esset, nisi prius ex ipsius radii caiisa pro-
rissimc tamen ita csse inielligainus ". Pater
enimet cederet. Yides itaque, nullam rationein exigere, ul
Filius et Spiritiis sanctus iinum sunt et tres unum. A - splendor ex duabus causis procedat, quamvis ex igne
PatrcsiquiileinFiliuscstgcnitus, elabeodemPatre '* pcr radium manare intclligatur, vcium ex una ea-
Spirilus esl procedens. Ac per hoc dum sacra Scri- demque causa et radiun\ nasci, el splendoren» pio-
ptnrapraedicanteetsuailentcaudiogignentein etge- cedere, ac per hcc ct splendorem ex ignt» radioqne
nilum ctnrocedeiiieni, ires subiftauiias scu persouas proceiiere *\ naiura ip»;» '* xna^istra nou tacei. L'i

VARIiE LECTIONF.S.
609 DE DIVISIONC NATUR AE. - LIBEft SECUNDUS. 610

adiiiic vitlniem «jusdein exeinpli inieiilus perspice. A sicut egti in Paire, et Palcr ia ine ^; Ita et rgo ci
Ro<1iiis ipsitex igiie n;»»cens iion ita nasi;itiir, nl gi- Paier iii Spiriui sancto siniius, et Spirlttis satclu'-.

gii(»ii(ftii se igiieiii <lesei'ftiaiil aliqtio nio«lon>liiiijiial: iii Holiis csl, quia iiobis coossenlialis, el coae»iiialis,

»e>l ilu gigiiiiiir, ul virliis igne», qiiaR ei)ii) gignil, ei ires iimiin siiiniis, tres videlicet sitbsianiinliier,

scmper el ut>i(|iie inseparabililer el inimulabililfr in esseiiiialiler iirtiiiiK Etvide, quomodo ipsu Filiiis Spi-

eo pcnnaneai, lola in loto, et loius in luta, et unntn riuim sancttin) ad SDltiin PaU'enn, uiiicam qiitppe sni

dtio, ci tliio uiium. Et quainvis vidoaiui- splcinior tle raii.sani relV.rl, diim dicil : Paradelun uulem, Sjjiri-

rartio exire, iioii lanien cx ipso railio, in qiiaiiium tus saiicius, nuem miilel Pater iii noinine meo. No.i

raciiiis esl, se<l e\ * ipsa virlnie prDcedil, ex qii;i ra- ciiiin (li.xii, qiiom miiio in noiuine iiico, sed quetii

diiis nasciiur, ei quae (oIm et toium radium el lounii initUt Paier in iiomine meo,quaiiiqiiaiii et alibi seip-

splcndorem pent>ii%it aiguc inrplel. Ai^ per iioc nain- sum milleri; Spiiilun) dicnt. duiu ait: Siego abiero *, ,

rale exeiiipliim aci oaiisani oiiiniiiin, qiiae lnu:i el tnittam euin uii uo.^i. .Missioejus pioccssio ejus esi;

uiia c!"!, «jiiuniam Irinilas in iiiiilAlc et < iv.diliii' ei proec&siu auicm ejiis a PiUrc ' soiuniinodo esl suli-
inielligiiur csse, possnrans asccnderc, ul cognosca- slaiilialiicr, iioii hKMliior, noii loniporalilcr'*; venim-
miis Pairem el Filiumei Spiriium sancium tres caii- taiiicu '^ iii nomine Fiiii,4[U(>iiiaiu Spirilus Patris et

sas et uiiam caiisaiM; ircs eoim uniim sunt: Patrem U Filii esl. Item alibi ad discipulos ait : Xon vos esiis,

aiiiem cau$:im gigneutcm nascentis de se Filii sui quiloquiniini, sed Spiriius Palris, qui loquitur in vc^

unigeniii, qui eausa est oronium primordialium cau- bis. Iiem Psaitnisla Spiriium sanciuiii a Pauepciit,
5anirt\ in seipso a PaHe condiiaruin; eundetn vcro dicens : Fa Sinriium suncium luHm ne uuiems a me.
F^aireui eausam procedentis a se per Filium * sftncti His ei i)ujiisi)ioiii lesUuioiiiis .sacra Scriptura rcleria

Spiritus, quiSpiriius causa est divisionis et muUipli<- est. Disc. Haec omiiin plane ei pleuiier persprcio,

:-»iiotiis disiribiiiiuuisquc causarum omnium, quae fideiiterque accipio, qiioniam * oainino veriiati con-
n Fifio a Paire fuciae suni, iu etreclus suos ei gene- vcniant. Valdeque iniror, quomodo il!a quaeslio,
•ales ct speciales et propiios seciindum natuiaiu et quae primum veiiiii insolubilis nobis videbaiur,
;raliam. El quamvis sancium Spiriium * a Palre per lanilemaperiissiiiiis raiiouibus excmpioruin el tesii*
iiiitm €redaim)seitnleliigamu{>pro|Cedcre, non tamcn moniorum argumeniaiioue inlroducia, soluta est, ct
uas caui.-^seijndem Spiriium iiauere debemus acci- ad purum, quod noi) facile sperabamus '^, revclata.
ere, scd unam canrlemqiie caiisain ^, Paiiemsciii £l, ui niihi videtur, interioris nostrae naiurae Irini-
ei, ei na^^ce^uis de se Filii, ei procedeniis e.x sa per lalis similiUidine hoc ipsoin possumus apprubare.
Uium ' Spirilus sancii. Ui enim propterea splendo- Mens eiciiim ei notiiium sul gignit, et a scipsa amor
em ex igne pcr radiuin procedere dicimus, quoDiani C sui et nolitiae suae.procedil, (|uo et ipsa ei notitia
;nis ipse tcius in toio radio siibsisiit, ex quo pcr sui conjungunuir, et quamvis ipse amur ex mentc
i^lluin spleudor enniuiiiir; iiiri t>( Spi.ntum sanGtum per noutian) sui procedat, uon tamen ipsa noiiti%
Patre per Filium proecdere caiholica iides praedi- causa amoris esi, sed ipsu inens, ex qiia amor in>

il, quoniam ipsc Paier, q-.ii principalis causa esl ct choat esse, et antequam ad perfeciura notitiant sul
>la processiunis saficii Spiriii:.<i, toius ia tolo Fiiio mens ipsa pervcniai. Nam et inens amat seipsam co-
•''
>t, sit'.!l<'.i louis Filiiis iu loio Pairc, ex qiio ® per guoscere, priusquau) cogniu'one;n suani de Seipsa
ilium Spiriius sancUis procedil. Ei qucmadaiodunt paiiat, veliiii prolem suanuNon quod niensUumana
ta viriijs ignea in toto radio de se geniio penna- unqttam se vel noii uo.>sel vei iton amaret, dum liaee
% et ipse radius iouis et totn virlus ignea, de qua (ria urtuin sunt s<5cundum natitram veiesseniiain. et
gniiiir, iii loio spicndoie, ci louis spleudorex vir- iinutn tria secundiiin ratiouis consideraiiouem; tria
lc iguea per radiiim procedens in lolo ipso radio siquidem raiio considerat in una ei simplici n:uurA
taqiie ipsja viituie, ex (jiia procedii, exisiit : ita .'Animae ; esise, nosse, amare. Eicui.n mens ei seipsam
iiisPaier;jigtieiiS it.i loioFiliogenito, et lotusFilius novit, el amat seipsam, cl sui notiiiam; sed quia
iiiius in totoPaire gigtienie, et uitus Paler gignens mei'ita praevaric;:lioiiis aaiurac bumanae in prinio
lotu» Fiiiusgeuiius iu tolo Spiritu sancto a Patre ^ homtiie accidit, ut meusnesciul seipsam nosse, dum
r Fiiiuni procedenie. ei touis Spiritus sanctus a naluraiiier seipsam novii, el oe&ciat seipsam amare,
itrei>er Filisim procedeus in Patre,a quo proceuit, dum naturaliter "seipsatu et itoiiiiaiu stji ainat'°, ac
Filio, per qiiem proccidil, et ires unum suiit per perhocraiioiiis^viribusiiiIaliiid,3(>petil,Di$iulco^iO-
l<^lecum irinitaiem itti unitale. £t lioc toUun ipse scat, qtialitcr et qnantum seipsam novit, et seipsam
liu& ikORu) factus ci it>carnalus npertissiuie insi' ei nofitiarz; sui amat ". Hi dum }|Oclpiun:i ad co^ni
«il dicens ; K<fO in Palre^ el Paier in nie. Ubi tioneiu et ainorem Creaioris &ui oonvertil ", per-
biuieJligenduin reliquii, ac si aperte dicere.l : Et rcclissima imago e)ua eflicitur. £i hie '^*
maximus ct

VAftlAE LECTIONES.

C Pcr Filium om. A A Filhm, om.'A.

' ex om.
qHO palre.
'

"^
Uhi subinieiligauitiurn
" C Mru»i flu/«ni.
*

—A " Spirifum
Paler in
sr.iutuia.
mt om. (1
fsse cau.^am.
" C. exiero.
*
'^
p«r
a Polre om.
'* A de fp^a.
C
"
10
'

tion
A

nporaliier om. A. Corr. , .-X i^iiwwi. '* (' jptffMtflmui- siiusarn

vn — naturaluer orf), C. '* A amel. " A amei. '* A cvnve.rii:Hr. " C hiric tsl.

Patuoi. CXXII. ifO

 JOANNIS SCOT! 6lS
gjj
dcn. .olUciius .ac«e U.eologiae Spirilum Mneluu.
t>ene .oi«s gr.du. esl ad coguiiione.n veriialis. id ' A
n.ox d.vu«
a Paire per Filiuu. aud.ens procedcre.
irbuu Ba.u naiurau.. seipsa.u prius coguoscere
el
Sp.r us
suam lotum- siuUio ad...ouiius . quacr.l el d.c.l : S. ergo
airic deinde loia... coguiiio..e...
,

sa.,clus a I>a,.epe. Filiu.u proced.l, cur

uoa^uu.lacr
cog.iiione.u el
o -e lore.n a.i laudem Crealoris el
0^«" quoJ in seipsa agi- Fili,.s a Paire per Spirilun. sanclum " nasc.iur? S.
d leci nierre •. Si e..in. .

nosse auieu, Fiiius a Palre per Spirilum sanclum

non ua^
lur, n^il, quo.uodo ea, quae supia se sunl .

Filium proce-
iiaciamus, sciuir, cur Spiiiius sanclus a Palre per
desideral? Sed dum de Lac quaesiione
meuie su- de.e dicereiur? Nam quod de Spiritu sancio cailjolicl
alia n.il,i won sperneuda ul opi.»or, iu ,

crediiu.', cur uon eiiam de Filio similiier crederelur!

perveiijt. Mag. Q'iae esl ilb?
..alural.uiu s.^
Spirilum sancu.in Nisi furie quis dixeril, p»-aed.ciarum
33 Disc Ulru.u, quemadmodum radmm
credimus sy .nliolun, mir.iudiuuu, viriuie.u cousiderans, ab igue per
« Palre ue'r Filiu.u nrocederc
.

splcudu.eu. p.ocedcre videmus. non aulem ab

.«.kj
Pat.e
Uomauae liuguae soqueuies, ila Filium ex
p.r spleudorem .adiu,.. nasc. Sm..hter ab
an.ou,
quamvis hoc
er Sp itum proliieri valeaiuus.
' se- per ratiouem seusu.u iuler.orem m.tl.. non auteui
n il IvuLo uec secundun. G.aocos. nee
g.gu,. nalurj^
iu divina per ipsnm sensum rationem ab au.nio
Lutinos scriplu,u vepe.iamus. uec
«a
cundum

Dsa
apcrte p,om..lgatum, ul aesiimoV
ir^ffabili ac
^
Mao. h.
superualuraU divinae bouitatis
B ,is .l.eoriae edocet - ordo. Sed
de d.vmarum sub-

siantia.-um generaiione ei proces..onc suadeudaseu

aJr.nuaudarortassise.empla ..aturaenonsunt idonea.
e unSe.q-aex coiie, boc est, ex soc.-etis siui-
• ..asciturei Spiritus sancius Ac per hoc .
quod in sa..clo symbolo " secu..du..
us Dei et Jaris Filius
Craecos cauiiur. hac quaestioue liberum o.n.uno
csl
eu..de... Spiritum sanctu.u « ex Pai.e et
,,vooedit .

aique ab^oluim». Dicit enim F.l.um tov «.t^ U

Fiiio veUx Paire per Filium p.ocedere Udes catbo-
,.v...V«, hoc est ox ^atre geu.tu... Sp.v.^^^^^^^^^^^^
lil^rs pLcipit co«r,tcri , Filiuu, ve.o a Patre per
« tov Trarf o,- Troccuoae^v, .d est.
ex Patre procedeo
•Snirituni ,u,sci, uc^ io iUo syu.bolo utriusque linguae.
per tem. Sed si quis sanctos Patres. qu. .n latu.o sy«-
Tl a sc.pu.ra .eperi. Ftcur hoc. nec
.
...e-
n
bolo addideru..l de Spiritu : . qu. e. Pa ref. -o^^^
ipsu.nadbucquaesivi...ecabalio'quaesitumet.ip-
Dei procodit .cousuleret, rat.onab.l.ter, "lcredo
v'ntum legi. Dum autem de inbumanatio..e Fil.i ,
-^^^^^
add.t.ou.s^ non tacerc..t E
iptura saca et derenl. el causa.u ips.us
boc est de i..carnatioue Ye.bi. et Sc. sed qu,(
responderunt
V. .bo l,;.u a cra Niceae u.bis Bitbvniae syaodo
tru-

Lsulitur.
fortassis consulti sunt et
eis" visum est de »--."00^-; ;™- ;

cor:.n:e:Lerescs.,,m.itu

^^ ^
.':

ac siue ulla ambigui- pcrvc.it. Atque .deo de hu usmo^

^a..ifestissi...e ..obis aperiiur, cai,
G fo.te quis d
...o ,in..pi,.r «uia Voibuui do Spirilu saucloesi con- lemore conamur def-u.re , nib,
imn.erito ho. addituu, est .
quon.am mu t.s sacr.
M^a.-iam : SpivUus san-
eptr Ang^^^ Nam et .pse Donnnus
Scripturae locis approbatur.
iTtqur» LpZ^ in ie , et vinu. A/.i«.mi
nomine «eo \.detureu.r
"
;/ r i^i lTem"d Josei,b Josep.,, fUi DariU, dicit: Qne.n Pater uunU
Spi.itu.,,,
in

quem Pa.r mUti ... ..o,:

L^«y.n «... ; ,««. emn. i« .. ««o.«
^^;:t;:;: Finus mittere
^e.itat.s .
similibus ejus; ipse quoque Fd.us Sp.r.lum
..i d, Svin'u sanm est. Ex bis aUiue e^
datur. FiUum .um '• sancium vocat; Filius autem ve..tas
.^
^;au nUrnle^Ide.oet iutoUigere .enuu et ..«. b. er
co..ce- testanie £,0 sum vi«, et
Tc .Im ca.-..em do Spivitu saucto fuisse
:

'^
fecui.ditatem di- Spiritus veritatis est profecto S.ur.tus sanctu. s

natu Itaquc socu..dmu ,

; .m Mul.ercm quoquo «^,^j.. hoce

p.oce- ritus FiUi ost
'^:^. Spi.itum .anctum a Patre per F.Uum
Quxu.n sa..t?u..us pat.euiom s.u.us
^^»*'.
assu.upr.oncn, F.liu... de "^ .
,

de e secundum ve.o carnis

:^
conceptum ruisse.ct uatuu. ..ou dubi- e..e ^e ,ne ^« .irtuum. Et quo ^^^^^^^^,
^lt^ rijo Meio, amiom eim
ad ros. Iwni .iposloia.
,. . I .. m in ™ i,flli.m fsl dt Soiiilu sUMlo Si

pn.cedcro d.^a.t, mnc

vcutilarolur. Inquisa.r s.qu,-
dilwr. uc tuli, quac,lio
VARIAK LKCTIO^KS.
"

o.:
'«, .<•.. .Cr.f.rr« .C»o».,
^^ )i. iiC Z^^i-^iitT:^^^:^' ^ V
"'
' -^

'^'

A " A de n, «-auw
18
A Peui. i-entatis spmtum om. A. »
*'^ Dli DlVISIONt NATURAK. - LIBKK SECUNDUS.
g,^
raiione.quaelcredimuseii,adligin.us,eundemSpi-Atia Pairis vei persoMa. Essenlia .iqui.le.n divin.e *
rmim ex una c;\usa.
riium c;>usa, id
.d est. ex Patre subsianlialiter
subsianiialiier h«n;.aik ne!|ue
boniwiis ..p..... :.. „..w .. ... .,
propria subslanlia esi P;iiris. nei|iitf
proccdere^ Esi enim Paler causa n.iscemis de se Filii, neque Spiiiuis sancti, sed una aique
coinniu-
Filii ,
el procedeniis cx se Spiriius. Scd adhuc ve- nis sub>lAniiaruni irium naiura
; Paier auiem suain
lim a le quaerere, ex esseniiane » Paiiis an sub- , propriam- liabct subslaniiam, sirailiier el Filius.si-
slaniia • et Filius nalus ci Spiriius sancius proce- niiliier et Spiritus sancius suas possidenl subslaii-
Jcns esl»? Mac. De liocamhiguo facile purgaberis, si lias. Si igiiur divina esseniia,
quia una est atqud
)riuspurccognoscas, quid sii inier esseniiam el eadem, ueque Pater esl, neque Filius,
iubslanliara divinae bonilalis. nequeSpni-
Disc. De differenlia lus sanclus. sed comjnuiiis
eorum naiura , scquiiur,
livinae esscniiae alijue subslaniiae docnii
me llieo- iion ab ca nascl Filiuin, nequc Spiriium sancluin
Ogia exsanciis Pairibus ulriuscjue linguae, graecae proccderc. Nam si ex ea Filius nascilur, noa ex
Pa-
aique laiinae, tradiia. Siquidem sanclui '
itlelicei
ire uasciiur; ipsa enim, ui diximus, Paier uo:i
«onysiusAreopagiia, et Gregorius Tlieoiogus, eo- esi
siiniliier si ex cadem Spiriius sancius
umqwe piocedit, ;ion
eleganiissiihus exposilor Maximus, differen- cx Paire proccdii. Si auiein
cailiolica fides Oriiiis.
am esse dicuni inier ijffim, id csi
esseniiam sime aique sanissimect
•" •^"' --'c.-.. , ei
ci a....c sanissime ct cre.lii
' , cre<lii ei docel Filir.»
ex
Filiii:ii <•
--- l"!'^'^"^ »''«'-
f^'^^'^""-'"'' C l'«"e naiuin. Spiriium ve.o
Zr"'- '^'illam
{enies unicam
genies ac siniplicem
sininlicem divinae
divin:.- boniiatis
i,n.,i....v i.a
ire nrn.-H. „
procedeniem,
sanct.ni. cx eoJcu
nonne conscqiiciis
eoJc.u la ^
Pa
iluram, iniata^iv vcro fiingjilarum , csl
ut creda-
personarum mus et inielligamus, ex subsianiia
Pairis et n isci
•opriam el Individuam subslantiam.
Dicuni » enim Fllium. ei procedere Spiri.um
«V ouffwj
sanclum? Non igittir
jv Ti&tfftv v7roTT«fft!Tiv, lioc cst , unam ex essentia, sed e\ substantia
Pi.tris et »
senliam Fiiliis na-
in nibus suli.slauiiis. Sancl.is qnoqiicAu- sciiur, et Spirilus sanciiis procedil. iSam ci apud
siin.is, feteriq.ie sancii Paires laiialiier scriben- homines non diciuius ex communi
J, lideni naiura, sed e.^
saiiciae Trinitaiis .exprirauni , diccntes propria natura «asci filios '•
um subslaniiam propriam aulem nal.i-
;
in iribus pcrsoiiis , significantes rain dico u^^iuscujiisque pcrsOnae
lUteni divinae naturae eo individuam sub-
nomine quod est sub- , staniiam. Nam si ex tommuni
nua, trinam vero substaniiaruin natura liomines nasce
proprietatem rentur. nullus paicr propritira
>nn lilium, sic nullus rilios
perso.iarum vocabulis. Quod
eiiam modernl propiium patrem possideret.
aecorum recipiunt; dicuht enim
;*.:«v CnoffTa^tv» 53. Sed haec altius ac verins
esi unam subsianiiam ct cogitaniur, quant
. t/>« Trooaco7r«, Id esi' eern.one profer.mmr, et aliius
= pcrsonas. Una eademque ae verius intelligu:,-
fidesesi in omnibus. itir •». quam

5- =="--*=
cogiianlur, aliinsautem acverius

=tr=zrr£EE5
unduin Graecosdicimus, una
ris et Filii et Spiritus
eademque est i^ffU
sancii. sed iion iina eadem-
-
perant. Nam
stu.t

quaccunqiie de simplicissimac
==:
bonilaii.
«rmilatediciniu.-, seii cogiiantur, seu inleiligutiiur
• est vTTOffTafftf
Habei enim Pater siiam propriam
.
^esi.g.a «luaedam snnt
aToaiv, quae ncque Filii nequc
alque ibcopiianiae veritaiis
Spiriius sancti e.st, non auiera ipsn veriias, qi.ae
solius Patris; similiter superai omnera tbeo'
Filius suam propriam riam Bon solum ralionaiis, verum
rw.v, quae neque eiiam inlelleclualis
Patris neque Spirilus san- crealurae. Neque
enira lalis uniias esl seu trinitas '«,
esl, sed solius Filii. Eodem inodo de Spirilu qualis ab ulla creaiura polest
Ho dicendum. propriam excogiiari seu inielligi'
imrTova babere. quac seu al.qua pliantasia, quamvis
Je Patris esi, l.icidissima el verisi-
i.eque Filil sed solius Spiriuis
,
null,ma, formari. Haec cnira
U. Ncque orania fallunt, dum in
aliud
praeter hoc latn.a vox edocct,
eis finisconiemplalionisponilur.
personas in una substanlia Siquidem pl.isqnam
pronuniians. Sub* nnitas esi, et
ergo Paier pcr se • plusquam irlniias, babcns «• lamen -.li-
^ , substal Filius, sub- quid deea dlcere etcogiiare
Spiriiussanctus. el ires subslantiae et iniclligere, quanium
in una es- inlellectus eara atiingit, sacra
» a subslani,(juoniam ires unum sunl, theoiogia duce aimic
MAcInier raagistra, utquodam modo
n.ateriam habearaus lau-
I
'
i or. Jara igiiur
ig.iur luculenier
luoulenier potes diaua.c^r. pro-
dignoscere nra_ i.c .....:..„/„„
-^'•.^'"' '^ """""«s ange-
los prox.masque ei viriules veluii
>-amq„aestionem. Dixisli enim , te pedes et facies ilis
dubitare, ex su.s velare, sacra confirmat «^
s iiane aii
ex subsiantia Patris el ibeologia , nobis insi-
naius Filius et nuans ^' caelesles viriutes. suraraae
^""5 Spiritus sanctus. triniiaii ainye
Ac si aperle diceres, un.lati semper et immuubiliter adhaerenies.
ex una atque communi tiraere
essentia vel naiura ea, quae supra se sunt, ac
>ihsi.iniiarum vel rcverenier contemplari
pe,sonarum li.iscilurFilius, Alae siquidem earura «• th^oriae
I ^cdii Spinius sancius, an ex sunt, qiiibuspede«
propria substan- suos vehre affirmanlur '% «t
facies limente» intuerl
VARUE LECTIONES.
 6(S
iOANNIS SCOTl
615
ei invisiUlis cp.ndus formalur et rrgUur
c«on.odo .a«m irimias ol in*eparab.!is uni.as a A vi.ibilU
^ •
ir«. ., i:,.... I „. I i^.wi../v
Lleo.qi,ic ;, r.i.wnriini
a Giaecornm sapieuiibus JrpwTOTUlTa appel
saDieuUbus 7rf,wTi?uiTa 30061
suiimio iisque Jieorsum pcr omnia difiimdiiur ', «l
lari menieruul , iioc eii, priucipaiia exempla , iivjae
modo oiiineiM siipenil iuielleciuu), ei ab oinjii
qiio
Faicr iu Fiiio fecil, et pfir Spiciium sancuim i:i efrts.j
visibili el iuvisibili iii iiianilam * iia-
sii*creai»»a
Verumiamcti ei h<>- suos dividil alque nHiUiplical. r-^ooptfffxaToc qiio-
f UiS|
liuue suae aUiiudiuem remoUi.
in ipsis '*
iace.ssanier eam (pie vocauUir '•, id csl pracdesiimuiones;
wirics puri el a»ge!i seinper ei
liunl el facta
* conU:mplari per sc- cnini, quaecunqiie diviua piudeulia ei
conspirere appeluul, qnod
suiii oi lutura suul, §i«ml elsemeiet"'^ iiKominuta-
ipsum * !icq(seiint, et hoc per medianim aiaruin
*'. Nil euiin naluraliter in
hiquem biliier praedcstiuaia suiil
volaium sisuilJcaiur. Minc Scripuira dicii :

'creaiuravisibihelinvisiliilioiitur, pracler quod in cis

concupiscuiH * utKjeli piospicere. Esl enim infuiilum.
aiiie omiiia lempora ei ioca praedcliniimu et praeoi-
qi:odq'«aerunl^eiiiicomprehensibile,quodappeumi«,
inicllccUim, quod concupiscunt ", dinaiu«\ esl. Uem a philosopliis 9«^« OrpipMxa, id
Cl .super «omnem
divinae voluniaies nominari 3olenl,quoniam om-
elabomni creaUiraexaUaium. Allamenad boc sunmia est,

inlcllcclibus nia, quaecunquc voluit Deus faccre, in ipsis prinior-

auiue divina uuilas movei seipsam
^'-
in
et causaliierquae fnlura sunl, in
fecii, ei
angdicis seu Immanis. ut de ea maleriam
laudis dialiicr
principia qm-
geutiae suae, quauium creaiurae cou- fi eis aniesaecula facia suni. Ac per hoc
suiu- el iiileili^

cpdiuir, inveniaiii, uiniiaicm inuniiaie

pcrcipienies. nium diciiulur esse , quouiam omnia quaecunque in ,

creaiura sive visibili sive invisibili seniiuniur vel in»

in prinio ser-
Sicni ail sanclus ihcoloj^tis Gregorius
epnim pariicipaiiouc subsisuiut. Ipsa
nionc de Filio Propterea, inqnit, monas a prini^ipio
:
lelligunuir,

triade '^ slal. Quaui senleu- \ero unius uuiversorum causae, summae videlicet ae
in dyadu molu Uiqne in
dlccns : Movelur'* sanciae Trinilatis, participaiioues sunt, aUpie ideo
liam bealus Maximus cxponil,
inier ipsa
i/iiclieclu sive ''^ angeiicp sire per se dicunlur esse, quia nulla creaiura
tiamque in acccprnu >Mi
unam ouminw causam interposila esl. Kt in ip»
huntcino,per ipsam, el in ipsa iuiiuisuiones Je ipsa fa- cl
causat
in prjma duiu immuiabiliier stibsistunt. prinmrdiales
cieme. Kl darius dicendum : docei ipsam
aliarum causannn sequeniium se stml
" usque
t\on separatio
acic imyariive de monude rutionem, lU m
infiniium
" causali mirodiicaUir ; promotei '« verb ipsam exlrenios loiius nalurae condiiae ci iu
iu prima
rniionciH elitim divinam et incffuf/ilem ipsius ccusalis liplicaiae lernynos, in
»> inliuituui dico, uou Creaio 3
atque cccuUe scd crcaiurae ; linis cniin muliiplicationis creaiuca-
(eiundilalcm accipere, dicens uiijsiice

mquam rum soli Croaiori cognitus cst, quia ipse et nou aliuj
ipsi iuieUecmi, non oputtercinl'ecuiidum esse,
est. Snnl igilur priinordiales causae ,
quas reruir
opiimumVerbiacsapieuiiue vel sunciifi-
tapere^'' illud
'« '*
in substantiis, non C-^unium priucip.a
divmi sap.cnles appeilaut. per
cativue virtulis coessentiueque
susciplaivrdimtum, quasi acci' ipsam bonilas, per seipsaiu esseniia, per seipsan
«I composiiwn ex hh
MovcriUa' viui, pcr seipsam sapicuiia, perscipsam veriu>3, pei
demibus et uon in eis sud.istem crctlmir.
per quem mo- scipsam iiiiellecius , per seipsam raiio, per seipsan
que lywiniias dicilur , cavsa quippe fsl,
illumimiioni viruis, per seipsam jiuUiia , per seipsain salus, pci
dum subsisiit inquisiiioms; num sine
est. Jiem dicitur scipsam maguiiudo, per scipsamomnipoientia, pe
iiiium OiuiaUatem impossibilium
pcrfeclioris scipsam aelcrnilas, per seipsam pax* clomnes virtu
moveri per manifeslationem particiUariter
fccil in Fi
Scripturam ab in- les el rationcs, quas semcl ei siipul Paier
de ipsa r&lioni.i secundum lacram
lio, ct secunilum quas ordo oir.uium
rerum a sumnn
choantc Puiremconf>i«vi ei promovme
ud *' conliten-

mum,
ei (nm Pj^ir« et Filio
Spiriium usquc deoisum texiuir, lioc esl, ab inielleciua'
dim cum Paire usqu
pulsante. crealura, (luae Doo imt Di^um proxima esl,
sonclum accipiendum, el coadorare eiudilQn
unnm ad exircnmm reruiu oiuuium. oidiuem , quo
corpw
triniialemperieclum in unitale pcrfpcia. id eH,
operulionem iu contiueniur. Quaeciuque Ciiim bLOua suiil, parl'ciii«
eisentium ci denalem ei potentiam ct
^umma omuium lioue per se boni^bona suui; ctquaecunqueesber
tritus subsianlii&. llis iiaque do
cau>;irum secundum parvuaiem
causu caus;irum parvilaieiu iiosiiac inicn-
nosirae i.iic»- u.,uiv,. ,r.
lialiiei' jsubsUniiaUior subsislunt,
et .0..«.,-...- ^ .^pai-ticipati(i;i ——
uou auicm ^ ipsius per scipsam esseaiiac subsislunt ;
quaci^uuq^
tionis , Quoquo moito sint ", iuvcslisalis,
vivuut, paiiicipatione per seipsam viiae viiam po
circa (^uas
tcniere detinliis, ad pvimoidiales oau.sas,
sidcnl- Siuiililci- quaccuiKitK? sapiunlel
iiitelliguui t
Disc. Ue-
iu)stra dispuiaiio versaiur, rcdcimdum.
raiionabiiiasuni, pariicipaii.'me pcr seipsam sapieii|i
dcuudum sane: gaiis eni'» " dy bis est aeuun.
ilae, ei pcr seips;im iiuolligentiae , el
pcr seipsaij
5«. Mag. Cattsao iia(iU2 prijnordlales snni. (Viod
ideas railonU pariicipa.iiQue sapiuut, el iuteliigunt, ein
«t iu praecedeniibus di.veram, quas Gracci
vocani, boc esi, specic.s vel formas aeiiunas
" ct iu- liociuanuir. Lodciu inodo de ccleris dicendun
spedalli
quibiis Nulia si<iuidem virius, sive geueralis, sivc
coinmuiabile» rationes. sccuudum (luas., ei iu

VARLVE LECTIONtiJ.
A
'
C deffnnduur. om. C. .
» sil A >n(,niiae. ^ A quam. ' A per seipj^am. « A concupiscem
="

niur.
"\ uppelHur. ' A xwpm. ^' h canc,^,>>cUur. " A .n om. C. " A nsque (ri(ida sl.«l

^ A primo. '* Xperniutei. "^A sapere unquam. '» A jiy/ii/ifa/itJo*^

A iiwvelvr. '* siiTorn A.
Uessenliiitunuiue.
«* ei om. A.
**Ci». " .Ksic. *• SioA; ('.iai nam,
*• sunt om. A
" funi om. A. "iri om. A.
*> \ aefernae.

'" A bom, ver se.

'^ A vocant. "SicA; Ci ]
 €17 DE DIYISIONF. NATURAE. - UBF.Il SF,CUN!)()S. «1«

Ifi nalun rerum invfnilnr. n>\ir a primordii.lihiJ4 A uni7fl/<»m n oidinutorum ut ordinatofum pei te iptam
•'
caiisis ineffabili paiiiripftiioni' non pioccjr»!.' Scd iie ordirialionem, et alioium, (luuiunuqne liujus tive

rxisiiiiict, i|nu(: iW primordi^tlibiis c;iiisis dixi- liujus sive " uiuborum mulloruinve '* pnriicipfnttiu,
(|iiis

niirloriUiis inuiiiiiiiiic iri, (|ii:ie(l»in hoc nut lioc atit ambo aul multa lunt, per te iptn pur-
niiis, iiiillius rii.lt

libro saiicli palris '

Dioiiysii il(^ iliviiiiH Niiiiiini- tidpantia invcniei, iptiiit etie priinum ea parlicipun-

is liiiic opcri inscrere noii incon<{ruiiiu iliiximiis. tia, el itb eo etst primiim quidein exitteiilia ; dciudn

Ujsc. Nil iiptiiis, nil viTis r^ilioiiibiis coiivciiiciiiiiis liiijus nul liujus principia exittentia, el participnndo

tiil)jiiiigiiur,(|ii.'iins:)iicloritiu l^itiiiin iiicoiiciiss.npro cu " esse cxistcnlin pnrlicipala. Si aulem liaec narli-

tiabilisqiie aiictorilas. MikC. Ail Hrgo iii iiiiiJcciino cipaiione esse <un/, niuUo mayis eorum parliripanlia.

pracdicti siii libri r:ipiltilo : Qitid auleiii omuino, in- Ki puiilo posl : Elenim in monude omnis nuiuerut
quod per teiinum eist dieium al, iinl * per anle subsistil , cl linbel oinncm numeruni luonns inte
qulit
tlipium viln, (iiit (fuacciiri(ini> absolute el principaliter ipsa sinijiilariter, et omnis numerus unilur quidcm in

monude. Qaanlum auteMX n " monude pruvenil, tun-

we exposuimus. Iloc dicinius uon esl prariim,
'*
Non tum discernilur el niultipUcnlur. El in cenlro onines
«(i reclum, el simplirein ilcclayalionem iiabel.
thiiH etnentiam qunndam divinam vel anqelicam esse circuli lincae secundnm primam unilaicm consubsli-
4kimui » per seipsmn exisieiido existendi, sunt, II ""««? »"'";' "^ «»'««* ''"''«' titjounun scmellpso siniplai
(fitae

Uutam, Sotuinmfjdoenim existendi oninia, qunetunt, lineas uniformiier unilni ad sc inricem et nd unum
I tlibsistendi * ipsum essn supeicssentiale principiuni principium, ex, quo procedunt, et in ipso iiuidem cen-

tl essenliue * causale, neque vitae parentem alinm tro univertaliter adunantur. Vaulisper " aui^m co dt-

deitalem praeler superdivinam ornninm, quaecunquo slanles pauUsper '"(//jcer/m/ifur, maijisuuiem recedcn-

iifttnt el edilae viiae causam viiain. Sed per seipsum tet maijijs et simpliciler, quuntttm cenlro proxiiniores

eue et pe.r seiptnm vilam el pcr scipsnnx deilalem sunt, tnntum el ipsi el sibi iniicem adunanlur, et

itieimus principalitcr quidem el dcifonniier et causa- quantum eo, tanlum et a te iuvicem dislanl. Scd et in

iiler unum omnium superprincipale et supereisentinle tola omnium ualura omnes ucundum singulas na-

priucipium et cautnm, pnrticipaliler ualem edilns ex turae rationes convolulae sunl per umm inconfusam
Deo non pariicipante providas unitalem, et in anima ** unifonuiter secundum parles
virtuics, per seipiam
Mficationem, quas exittentia proprie sibimei partici- oinnium providae lolius corporis viriuics. NU «rifo m-
pNinf, et exisientia, el viventia, et diviim sunl, et dicun- conuquens, ex obscuris imnginibus in itmnium cau-
lur, et atia siiuiliter. Proinde ' et primaruin iptnrum snle asccndcntes, tuper mundanis oculis contcmplari

9ptimus suhsiiiulor dicitur esse , deindepurlicularium omnia in omnium causnli, el sibi inlicem npposiin uni-

psarum, deinde totarum ipsns parlicipantium, deinde C formitcr et untla " ;

principinm cnim est cxinicniium,
ex (pio cl ipsuin esse, el oninin ulcunque ^" existenlia,
\tarlicutariter eas purlicipanlium. Kt quid oporicl de
kit dicere quando quidam divinorum noslrorum sa- omne principinin, oinnis jini», <(c ** oiiifiio viia, omnis
,

ttorum niogistrorum per seitisam bonilalis et deilntis immortnlilas, oiunis hupieniia, omnis ordo, omnia hnr»

tubttitutricem ^ aiunt plusquam eptimam et plus- monia, omnis virtus, omnis custodin , uinnis collocu»

jnam diiinam per seipsam bunitutem ei dinnilatem, tio *», omnis distrilintio, omnis inteltecius, onifiii ra-

licenlet etse bencficam et deificam ex Dco proccden- tio, omnis bcnsus, omnis habilus, omnis siutus, oninis

'em donationem , el per se ipsam formam per se, ip- molu.^, omnih unilns, omiie judiciuin, omni^ nmicHiu,
Mfft formificam fusionem, et lotum formaw,et pnriicu- unmis conipnctio, oninis discretio, oinnis lermiiuis, el

'urem formam, ct universaliier bona, et quaecunque alia noiuinutint *'', quaecunqiie ub ensn cxistentia oni'
Uiu secundiim eundem dicta sunt cl dicenhir uiodtim, nin lUaracierivtnt. Ll pobl ali(|ii:iMlu : Si enini juxta
teelaraniia providenlium it bouitnlem piirlicipiuns uoi sol tciisibiliuin esscnlias el quuHtatet, el quidcin
ib existentibuk, ex Dco non partiiipanle provenienies, multus fl di.>crelas cxinlenles, luineuipscunus existei »

',1 " copiosa faiione ei supcrscalentes, u/ diliyeus om- et uniformis illuniinans lux renovat, et nulrit,et cmlodit,
aium cuusnlii summilai omnium et stiperesiicnliale ei et pnficit, et discernit, et unil, et refovel, el fecunda
Tupernaturale omniiio superexcellil ca, quae sunt se- D esse facil, et auijet, et miilat, el collocat, e.t plunlal ",
fHndum qnalcincniKpie esseniiain et naluram. Uau lix ct renovul ** , cl vivific.nl omniu, el omniuin nnuni'
70d<mi libro c;ipiliilo qitliilo : 1'iincipia exislcnlium tfuodque proprie sibi cundcm el unuin solcni purlici^
maia • ip.uus esse participanlia, et sunl, el principin put, et inuUorum purlicipamiuni unus sol Cuuias in
mnt, primosunt, deinde prutcipia sunt. El '*
et »j quis tfipsouniformilerprucainbil*\multomagissuptrli'rrae
ildt viventium ul vitentium principinw dicere per it el ipsiits fl omnia '• causnlispruelexiise ** ipse *" om-
ptam vitiim, et iiniiHum ut snnHivm per se ipxnm, nium cxislenlium pnrudiiiniiilu itcrundttm unarn luyHr
umililudiiitm, tt uniioium ul unitoruin pcr se ipsum esientiulcm itnitntcm concndeiulum Deiiidc el esien

VArtlAK ItCTIO.SfcS.

^pairis otn. dicamm. * tubs/stendi nm. A. " A. esientiam. * K Periude. * C snb-

A. * k nlque. ' ('.

** sive hujus wi. A, '* \ multorum.

itontiam. **tom. A. k omnium. t.qiic. ^* X anicunqne.
* ^^'
"•
«o
Mn. A. «»floiji.(;. " A oin»i<r«. " \ Urcviler. ^" X breviter. '> A rj/i^. ** C unitaie. »'
Sit C A ;

ilrumcjue. *' uc oiu A. *^\collatio. *'•

nominaJim om. A ^* fi pinnlai oin. A. ^* C removei. " A
•s
itrumbU. A omnium. '* A praeleri%se. "" A i;i sc-
St9 JOANNIS SCOTI 6W
tidi ttdducU jutta ab essentin egressMnem. Paradi- A cundum quas ipsa tuperestenliallt existentia omnia el

xjmata aulem dieimut esse ipsas in Deo exiitetitium priiedettinavit et adduiit. El jara * huic libro termi-
sutfsKitiiificas et uiiiformiler praeiexias ruiiones, quns niis esi impoiiendus ul arb|(ror. Di8C. lia fial. Ej-r
thcfiloqia praedestiiialiones vocal et divinas H opli^ pV\c.\l liber secundus IIEPl TSEIIK.
mat i oluntate^ txisuniiiim ditcreticas et faclivas, se-

IKCIPIT LIBER TERTIUS".

Mac. In sccundoUhro lola fere noslrae raliocina- lurae consideralione, boc est, de ea parte creafurae,
lionis iiiicniio est consiilula de secunda nniversalis qiiae creatur etnon creat, qtiicquid nobis in mente*'
naiuiae considcralioiie, el, iit ila dicain, fonna sive .iix aeiernapalcrcceril, tc:!ii. Disc. JNon aliler dispu-

6pecic, quaccunqiic verisiiiiilia nobis visa suiil, et landi viam ingredi oporlel , ul sieslimo. Nam si

ad litiiiitlnm, ui arbitror, deducla, veraeqiie ralionis priinus iiber de nalura " cuncia creanteet a nuHo'*
concliisionibus inconciisse niunila. literis inandare cr.eaia, deque solo Dco inicllecta, secundiis vcrp de
iJiiivcrsalis auiein nalurae secuiida^consideraiioesl ca, quae ei creatur el creat, et in primordiis reruip

iii ca ipsius parle, quae el crealiir cl creal, ei in

B cognoscilur, raiionabilj Iraciat progressione : iiuti}

qiia rerum omnium principia, boc est, primordiaics sequeiis " csl, ul cl lertius de lenia, qiiae crcatur
causae, scu, ul saepe dictuin esl, praedestinaiioiies et non creai, consiiluiionis suae materiam siisci-

icrum creandaruin, seu divinae volunlaics, ci * saii piat? Sed priusquam ad enodandam hanc n^turae
clorutu Palruin nuctorilas, ct ipsa recia ralione con parieni iranscamus, nosse veiim, qua raiione eam
siilia veritas edocel esse coiisidcranda. Ulti eliam naliirani, qiiae ^b oinnium naturarum unfTeroiiale
ipsa ' dispulationis neccssitas cxigebal, quaedaiu de per exccllciitiam sul atqiie jnfinilalcm rcmovetur,
incitlciitibus quaeslionibus principalis i|iiueslioiiis veluii .priiiiain parlem ipsiiis universitalis ponere
rcvolaudac graiia iniroducere. Nuila siquidem pnn voluisti Universilas siquidem formarum su;<rum
clpalis quaestio est, ul opinor, quae non incideiiles partiumque nuineris implelur, ac per boc in iniiui-

quacsliones, dum diligcnli nicnlis conluilu invesli- tiim non progrcdiliir ; suis euiin rinibus sursirn
giiiiir, recipiat. Enodari ciiim aliicr impossibiic esi, vcrsus atque deursum icrminatur. Ab IniellecluaM
pracscrtim cum Mecessariiini alque * inevilabilo lieret, siqiiidem crcalura, quae in angclis esl couslilula, c(
dum dc principiis raruni riispiiiahamiis, boc cst, de ul aliius asccndaiQus, a priinordialibus causis, supra
primorJialibus causis, de iiiiociiam onuiiuin princi- _ (juas vera ratio nil siipcrius praeicr solum Deui
pio,.
,
Dco
•Jl-i •
I

videlicel, qui solus esl sola ac prinia

i„I„„,-.x„v.'-'
cau rcpcrit
•

,
.1
incboaus per
1
natiirales ordines
!• •

inlclii-
!!•
,

sarnm omniuni causa, rl supcrcausalis causa, et gibilium caclcstiumqiie essentiariim ct visibilium

^upciesseniialis buniius, cujus pariicipaiionc oiiinia iiiiinilum isiiim constitucniium, usqtic ad cxtrcmui:»

principia,eiomnescau!»acomiiiumreruuisubs,i$iuni, tolius crcatiirac oidineiii, qui corporibiis corporum-

ipse vero nullum pariicipat, quia oinni principio su- q;:e iiicroiiientis" ac dclriiiieniis '* iniplctur, variii
''
pcriiiri se vel secnni L-xisicuti, non tamen ^ cocs- qiicqiie dcces.siouibiis et succcssionibus per caibu-
sentiali sibi, oniiiino caiet, (luuil aniiiiooccurrebal, iiconim ciemcntoruni in propiia coitum, eorumqne
inseri •. Quis fiiiim de ereatis causis rccle qiiid di- iicrum ^" in catfaolica soluiioneoi pcragiiur, descendit.
cci, nisi prius unicam oniniuin causam per se sub- Crealiix vcro '• totius universilalis natura, qtioniam
iistciitcm, et a nulla pracceilenti se crcaiam pure . indnita csl, nuUis finibus snrsum vel deorsum coii-
pcrspi<:ial, in quantuinde ineirabiii daliir fari, dcquc cluditur; ipsa siquidem anibii omnia, ct a nuMo
incompreliensibili coniprehcndi , de superantc oni- aiiibiiur. Nec mirtim, dum nec a seipsa ambiri
nem inteliectum iniclligi? Cum liis etiam qiiaedam siiiiiiir ", quia universaliter ncscit ambiri; quen)-
dc reditu rerum muiabillum atque scgrcgaiariim per adniodiiiii universaliler a seipsa, qiiamo niagis ab
diversas nalurae divisiones cl partes, quibus iiiiin- ., aiio, comprebendi, seu in aliquodefinilo vt^ldcfinibili
dus isie * perficitur , iterum in principia siia , ex supernaitiraliter effiigil inieUigi. Nisi forlo quis
quibus procediint, el in quibus iiumutabililcr siib dical, in boc solo se ambii, dum se sapii a.mbiri
sisiunt, dum finis omnium venerit, eoruinqiie, quae non posse; in lioc se comprebendit, dum se sapil
iii inotu sunt, slatus apparucrit , posl '* quem nibil comprcbcnsiliilem *' non esse; in lioc se inielligii,

movebitur, breviter praelibavimus ". Hrs iiaqiie dum sapit, in ullo se inteiligi impossibile esse, quia
nliisque, ul diximus, secundi sermonis ordo lexitur. omne quod esl, el poiesi esse, supcrai. Ei cum ii.i

Deinde coiisequcntia quacslionum, ni fallor, exigit, sil, nuUusque rcctc philpsopbaiitiitin bis ratioiiilius

lCTtium libiiim, Deo diice, de tcrlia uiiiv isalis na- lcmcre rcsisiat» ciu* iiilra tiiiiversjlatis divisionffi a

VARI.\E LECTIONES.

'
C Jlem buic. * C litleris niMiiaiis : Indpii tertius liber rtcl c-t;«':.v. A;vAf.-xVv.-uffi{ secundi
libri. * k secundae. *A «»fH/ el. • »;;sa oin. C. 'A ei. ' Pro iion
'

tutucn C el iion. *A inferri.

?A iste mundus. '* -^ per. " .\ jieilibavimiis. **
\'m metiiem. " A de r.i.naiurvt. •* A »»«//</.
S\c C ;

"A ininc contequens. '* .k dettinieiUiA qut. ''

et sutcctsiombds om. A. '* iierum om. .\. '* vero om. A.
^ A iion siniliir. *' A comprrliensibil/.
;^ 1 DE DIVISIONK NATURAE. - L1BF.R Tf-RTlUS. 621

coiisliiiiatur ', non plane video. Mag. In divi- A causam * univorsHaiis conditae crcatricera supcrua-

ioiiilms uiiiversilaiis toiiiiilae riulio moilo eau» luralein esse, el sijpercssenliakni, el supra oniriem
ritam, et sapieiiiiani, el viHuleiii, el supra oinr.ia,
josueriui. In ilivisionibus juilcni ipsius universilalis,
iMiivtMs:ilis vccalniio cojnpiehen- <}uao dicuniur, el intJ^liigunUir, el omni sensii pcrci-
uae uno nalurac
mulliprui ralionis iniuilu poneii- piui:lur, dum sil horuiii omniuiu principiura causale,
llur, non uno, secl

ei mcdium linplens cssenliale, ei (iiiis consiimmans.

ini judlcavi. Eo nain<|ue liomine, (|uod esl iialura,
loii soliim creala iiniveisilas vcruni eliam ipsius omnemqiie molum slabililans, quieluinque • facicns,

enliis solei si|jiiifi(aii. Prima siiiiiiilem el maxima et ambiius, omnia, quae sunl ei quac iion sunt. tir-
visioesl uiiiversalis itaiurae iiicre:Uri»^t>ni univcisi- cumscribens. Disc.Hisallaecaulaeiiucraiiocinalionis
liscoiidilae.elcnMlaiuin ipsa cotulilaniiiversilaie, cnllalionibHS " libenier cedo, ac vcri.simites ea»

limirum cum naluialis isla divisio iu omnibus uni- approlio. Sod priiis.|uam ad considcrandos effpclu»

.•ersilalibns in infinilum iinifor:iiiler servelur. Nam primordialium crusarum, ex quibus maxime prima
HiivorRalis boni prim:i seclio est in illud uiiiim ac »
omniiim el una *' crcalrix causa solel denomiiumi,

iuniinuin incommiilabile per se el snbslanliale accedas, ordinem naluralein earum nosse coiivts

)onum,ex qiiooiune bmuni nwnat,»"lin diudboimm, nit adhnc cium mixlim indistincieque introdnria»
:

uod partidpalionc summi ei incoiniiiuiabilis boni B esse arbiiror. Nani, ni fallor, ad earom ell<;-

^oiium esl. Siniililor uiiivcrsalis esseuii:ie, iiniver- eiuuiiiqiie suorum perfeclam noliliam non ineiliocre

lalis vitae, universalis S3pioniine, iiniverSfilis viiiulis auxilium quaercnlibus praestaldl, si prius naiu-
:adeiii principalis divi.sio esl. In his (Miim celerisijuc ralis- onlo, quo a crcalore condilac sunl, hiculenier
imilibiis priino (iisccrnitnr ea natnra , (|ii:ie pcr paiefaclus fueril. M\G. rrimordiaiium rausaruin se-
eipsam, a seipsa, in sctpsa verc el immuiabiiilcr ricm divinae provideiuiae stilersinvesiigatiir sar.rtu»

!ssciitia est, et viia, el sapientia, cl viriiis, ab ca Dionysius Areopagita in libro de diviuis Nominibus
latura, qiiae ' partici^iUione suiiimi iioni aul lantum apcrlissime '* disposuit. Shmmae siqiiidcm bonilatis.

!Sl; aul el cst, el vivii ; aiit cl esi, cl vivil, et seiilil quae niillius parliceps, quoni;un per se ipsam boni-'
it iniiocinaliir *; aiil ei ' est, e'. vi\il, el scniit et tftscst, priinam (.Jo:iaiion<>m e! parliclpaiionem " assc-
'aliocinainrol sapil '. Vi(ies:ie, queinaiiinoduni tolius rit cssepcvseipsam boniinieui, ciijysparticipaiione,
iniversit.^tlis (-Oiuiiior prinium in divisionihui obii- qnaeciinqne, boiia'^ sunt. Ideoque per seipsam boniia»
lel locum ? N(C ininieriio, dutn sit principium oin- dicilur, quia per scipsam suinmiim bnntim parlicipil.
lium, el insep:U'al)ilis ab omiii diversiii^ie, qiiam Cetcraenim bona non per seipsa summiim el siilislan-

:ondidil, elsine (|uo snbsisiere condiior' nonpotesl. tiale boniini pariicipani, sefi peroam, quae eslper se-
II ipso enim immuiabiliier ei es.^icntialitcr sunt C jpsam summi boiii prima pariicipalio. Et «» haec rO'

minia, et ipse usl divisio ct colieciio liiiiver.saris gula in omnibus pi imotdiaiibus caiisi.^ uuiliuniiler ob-
:rcaturae, et genus, el species, el lolum, ei pars, servaiur, boc est, quod pcr se ipsas pariicipjifiones
luTO nidlius sit vel gemis, vel specics, seu lotum, principnlessunt iiniiis omnium causae, quae Ueus Csl.
xa pars, seil haec omnia ex ipso, ot in ipso, el ad Quoniam vero siifiinae ac.verae nalurae prima con»
psum siiiil. Nam el nionas piiricipiiim numeriirum sideralio est, qiia inlelligiinr summa ac vcra bonitas,
;st, primaqtie progressio, et ab ea oinniiim numeio- seciinda vero, qua inlciligilur summa ac vera essenlia,
Mini phiralitas inchojU , eoiundemqiie rediius atquc nec *• immerito primordialium cansarum secun-
:olleciio in ea consummaiur. Siquiderr. oiniies diimlocumoblinelperseipsamessentia,quaecumsum-
lanieri iiiiiversalileret iiKomnuilabiliior iu monadc m:ie ac verae esscniiae prima parlicipatio sil, onuiia,
iuhsislnnl, ei in oivinibus eis tutum ei pars csi, et qiiae posl se sunl, siia parlicipaiione accipiunt esse,
Olius divisioiiis primonlium, dnm sil ipsi in S(;ipsa ac pcr hoc non solum bona , verum eliam existentia
leqiie numerus neque pars ejus. Eadem n*tio cst sunt, lerlia divinae naturnc intenlio esl, qua intellio
;ftnlri in circulo scu spliaera, sigiii iti figiira, puncli giiur summa veraqiie viia, id(?oquo lertia in pri-
u liiiea. Cuin igiliir lotiiis iinivi^rsilahs (!ivi»io ab mordialibiis caiisis per seip.^^nm vita connunieratitr.
psius CMiSJ\ cl cieatiice incipiat, non eam vtluii
D qiiae sumniae ac verae viiac piiina per separtici-
miiiam pr.ricm vel speciem dtltemus inlclligeic, sed paiio sulisistcns, ul omuia post eara viveniia parlici-
»b ea omnem divisionem cl paitiiionem inchoaro, patione ejus vivcreni, ci«ata esl : hinc conriciiur et
]uonian: oniiiis uiiiversiiaiis principium esl , el bona,el"exislentia, et viveniiaesse. Ejiisrlem natu*|
nertium, el linis. El dum liaec de ea cl praedicaniur raequartaiheoria.qua summa ac veraraiiocognosci-
H inieUigiintur, hoc esl, diim in divisionibus uni- tur. Hincperspicilurquarlruu '*inter piimoidialespcr
versiiatiim primum locuin oblineat, nemo lainen e.si sd ipsain lalio sessionem, primanupie siimiuae ac
jiecredeniium et veritalem inlelligenlium, qui non verae raiionis participaliouem, omniuiiKpic pust s«
:oulinuo, absque ullu cuiitiaiioue e.KcIainei, totius ralionabiiium , jioc csl , ralio.'iis particip.nitiiiiU

VAIIIAE LECTIOINES

* C eonslituaturi * \ ei. • C qua, * prosenlUe. r. A sapil, * elofa.k. • V-.oieulii a rnliaeinaiur

•J ta^ut A
sapii et i;iriu(e>/i participat. ^ condilor om. A. * A causam toiiu». * A auaecti.niqui', "^ .\ eot'
Dcaiionibut. " et nn.i orn. \. '' A aiitissime. *'
piinitioncm, A '* varia. " Et om. A. •'
C ^on
iQfnorilo. '' et om. C '* C Hinc ett quQd (fttarlam (.\ quuiia}.
 $93 JOAJSWIS SCOTl 614
poiisidere * pritnordia. Divinae nalurae quiiila A Creaioris iui vulan(atcm. Et notandurD, qiioci ordo
iheoria in sunima ac vera inielligentia versaiur; isie priiiiordialiuin catisaruni, qiieni u ine exigis, ad
idiellecius eiiini esl inieiligens omnia, priiisqiiam cerUiin piogrodioiidi inoduni incofiiuse discerni unu
(iani. Ac per iiuc qiiinia iii ordine priniorilialiiini iii ipii», seJ in iliooria, lioc est, iu uiiiinuf " coii-

4;ogiH)Sciitir per seipsam iiilelligeiUi;i *, CKJiiS ' par- liiilu quaerenlis eus " , euriini(|iie, qnantiiru d;iliir,

(iiipulioiie inieiligunt, quaccunque inlelligniil *, et noliiiain in seipso coiici|iioiilis,eainque quortamnnodo

iiiteliecliis snnl; ipsa vero prima participalio sum- ordiiininis consuiuliis til, iit de eis cerliini uliquid

niue ac ver.e iiitelligeiiiiac condiiu esl. S(.'.via coii" puraquc inlelligeniia defiuilun) proiiiintiure possit.

ieiiiplatio diviii:ie nuliirae in vera sumniaqiie supion- ipsae friquidoiii priiiiae causae in seipsis umiui sunt,
tiu cousiiluilur. Iliuo iioii iinnioiilo ii.ler priinoidia- el simpiices, ir.illupie coguiio oidiiie deliiiilae, anl u

lesouiisas sexio looo per soipsuin sapleuiia ciilloiu- se iiivicem s»^ivg;iiuc; huc enim in olTcclibus snis

iiir, qiiac priiiia pariicipaiio esl summae ac verae puliuniur '^fEi sirut in nionade, dum omnes nuir.eri

sapieiiiiae, parlioipatione vero st(i oiiinibiis pi>.<i se sob raiione siilisistunt, iiulius iamen nunierus ab
sapieiriibnssapiendi causu creuia esi. Verac ac simi- aiio niinioro disccruitui ; uniim enim suiit, et sim-
mae naiurae * septima coiiiemplaiioest,quaeconsi- phex uiiuiii, et iion ex mullis compo::itum imuiii.

tlcral suiiiinain ipsiusac vcrum virluiein. Ac per B siqwioem ex mt.nade oniiiib iiamerorum imiliipliculio

I lioc per seipsam virtus inler primordiales sepiimani progrediiiir iii ititiiiiium, non auiem monasexmul
sedeni occiipat, el est priina pariicipatio summae liplicibus et a se progrcdieiilibus niiii|rria veltili i:i

ac verae virltitis; celerae vero posl eam virtiitum unum collcctis conticiiui/: similitor primordialcs
specics pariicipuiio:ies ipiiiis ^ snal. Oc-lavus tlieo- cuiisae, dum iii priiuipio oiiMiiiini, in Vorbo vidcii-

riae gradiis esl, in quo mens piira siimnia veiaijiic * _

cel l)ci nnigeniti» ", siilisiiliilae intciligiinlur, unuiu
divinae naiurae iieatiliulincni inlueiur. Cujiis prima simpiex utque individuuin siint, dum vero in cfrecitu
'
particip:iiioesl * per sebeatiludo, quam veliili ocia- suos in inliuiium mulliplicaios procediint. imincro-

vaiii primordialiiim purticipanl, beaiaque sutii "*, sam ordiiiulamqae sui plnralilateni rccipiiKil, non
qiiacciiiiqne posl se beala sunt, omnia. ISona in or- quia causa omniuin ordo iion sii vel ordiHuiio, vei "
dine ilieoria divinac ac summac veriiaiis, ciijus pcr seipsam ordtnaliw iii principiis reriim non nu-
I prinia participalio csl »* per seipsam veril;iS, ppsl niereiur, ctim omnc ordiiialum participalioiie ipsius
qiium et per quain quasi primordialium nonain
" sit ordiiiauim; sed quia omnisoi-do in siimma om-
vera sunl, qiiuecunque vcra siini, omnia. Decima nium caiisa, el iit ipsius prima pariicipalioiie unus
ponitiir per seipsam aeteriiiias, quae orima partici- ac simplex est, nitllis<iiie diircreiiiiis disccrniiur, ubi

patioesl sumniae ac veraeaeterniialis,elposi qiiam C omnes ordiiies a seipsis non discrcp;jnt, quoniaia
ei per quani aeterna sitnt, quaecunque aeieriia unum inseparabile sunl, unde rerum omnium mul-
suiit ", oniiiia. Eadem raiio esl dc magniludlne, de liplex ordo descendit. Ordo jiaque primordialiij.Ti

aiiiore et pace, de unitaie et perfcciione; per bas cansarum juxta cmiiemplanlis aniiui urbitrium con-
enim primordiales cuus.is a snmnia omnium causa Stiiuilnr, in quanium earuni cogiiilio de divinis

descendunt, qiiiieciiniiiie inagniludiiiis, amoris, p;i- catisis d:s|)u!aiiiibus datur. Lioei ciiim pie ac puro

cis, unilatis, perfoctionis purticipunliu sutit. SnHi' philosoph:intibus ub uiiaqua([ue earuai, prout vull,

ciuiit h:tec, iit ariiitror, ad ea, qiiae vnliiniiis, iuani- irchoare, el per coieras mentis oculiini, qiii csl vera

fesianda. Praedicia sitpiidem itieoria piiiformiicr in raiio, ordjne qiiodam coniempiatiuiiis convolveret
o::isiibi:s reriiin omniiim principiis , in inliniliim omntjs, quascujiqoc polesl, porcipicns, et iii quaii-

ITOgredienlibus, menlisobtulibiisdeifo.milcr arri.;cl cuiiquc earuni teriniiium suae ihcoriue consliluerev

uliicpie, sive in his, quae ei ^* intelligi ct nominari Sicui nunc intcnlionis iiostrae huinilis cupaciias e^
possuiil, sive iii his, qiuie solo iuielleolii percipinn- bonilate primordiulium cansarum , veluti quodait)

liir, signiricaiionibus tanien ilericiunl, sive iii his, ordiiie constilularum, numcrum coepit compuiare,

qiiae ncc iiiiellcctii comprebenduiitur, noc nomina- el in ea, quae dicilur per seipsam perfeclio, vcluli

lionibus exprimuiiiur; fugiunl ciiitii oniiiom sensiiiu D qitinio decimo loco coiisiiluta iineni exemplo dedil,

omneiiiqne mentis contuiluui ; niniia siipii^iem aiii- qiionium exempli gratia hus priiicipales causas pro
tudiiiis siiae *'clarilate oiisrunintiir. lii ip^^o cniiu viribus intcntionis suae elegil, et, ul ei visum esU
sunl, de qiio Aposiolus dixit : Qni solits Imbel iitimor- ordiiiavii ; iiun <|uod iia nuliira siia ** sint consiiiuiae,

talittitem, ei lucem habiiai inaccessibilem. Noc niiruin, uiii omiiia utium sunt, el simiil ei simpliciiersunl,

&i causae priinordiules iii ir.nnilum prulcndaiitur. sed quod quaerenlibus eas, dequc eisquidilam exein-
Utenim prinia omniiiui caus:), ex qua, eliiiqua, pli graii?. profcrre volcniibus, slc vel sic, et mulli-

ei per quam, ct ad q'iain condilae sunt, iiiGiiita est, pliciier, ct inJiniie, diviuo radio iiliimiuaiiie, in (hco*
j

ita ei ipsue riiiem nesciuni, quo claiidantur, praetor pbaniis suis solent ^' apparere. Cl ui hoc exern^^lt 1

VARlAi: LECnONKS.
C pos!.idet.
* i lersalur —
imelhgeiitia om. C ^ C uuius. * quaei-uhque inleiliriuiu om. C. * \ edit^
^
* A uutuiae oin. A. ^ ipstunnu. A. A vcrattupie. ' esi om. C. *' Pro bfaiiique suul C. benta {<fuet
*?

"«iiom. A. '*»07wmoniA. (\\txiecunOine aeierna hunt im.C '*^<om. A.. ^' (iliiiudiuf si
^'^
Otn.C;.
•* C atiimi " eas om. A. C parciuiUur. ^* .\ iugenito.^*^
"G vel non per. '' iwa om. A. II
lenni.
625 1>E DIVISIONK NATURAE. — LIBER TEUTIUS. 6i5

reium seiisihilium clarius eliircsoai ', cciiUum cl A «kki falleris, ul opiiior; iion cuim aiiler vera edoccl

circumsciiiiium ei ciicuhun tliligeuier iuluerc. rc- rairo. Num itaque ceinis, qiiod uulla lex (igurarum

liuc;Ks a ceniro inchoaias, el ail cii»:ulum lihiobsUU ", vel le coliiUei '*, ul «* :ib onmi spaiio
ciastiiie
» il)ique leruiiualas. Disc. Satjpe lioc seu liuca iiicipias lotam iigiiiam ^l onliuarc '^ el iiu
poriccias ,

aspexi, seu in animo por pliaiilasiaiii iiitorius, seu merare? Sicenim imperalralio. Ac per hoc qiiol spa-

iii iigiira visihiii corporflaqiie cxieiiws sensui ' sub- lia liueaeque suul, lol piiucipia :uiesquc oumerandj

jeclH. Wao. Nou iuluilus es, quomodo oiiiues liiieae ei oniiiiaiitli fieri possuni. Disc. Hiiic eiiam conclu-

iit * nulla illantm al» aliis dis- sioui resislo; sed, qiiorsum lemlal '*, expeclo
In ceiilio aduuaulur, iioii

ceriii possit , iiimirum, quia omues in eo uiium iiosw. M\G. .Noii aliorsum, iiiai ul luce clariiis cogiio-

simi, el iiullo moilo a scipsis (liscropani, ila ui ralio- scamus, summos iheologos corumque pedisequos om-
nabiliiorlum ]uuclu>a lincanim iu umim, sed foiis niiio posse, nulia raiioucobsiaiuc, elab omuibuspri-

aique p:iiicipium simplex el iudividuum, cx quo mQrdialibus causis coutemplaliouiseoruminiliuuisu-

sive naluraliter, sive arte, mulliplex lineanim nu- mere,el iii o.nuibus.proul cuiqiie visum fueril, ipbius
cenlnim euim ccu- comempialiouis (iiiem cousliuieie, ila u!, quol pn-
merus procedil, delinialiir; esl

irum ' uiiiversalt! lineariim inilium, iu qiio onmes mordiales caiisae siul, el, ul cauliuseloiiuar, quotiu

umim smil. Disc. lloc quoque iii geometricis raiio- B couiemplantium iutelleciibus quoquo modo forman-
nibus mihi apcrlissime suasum. Sed haec onmia Ur, seu formari possimt, loi earum ordincs nuiuc-
pliis auimo quam seiisu percipiuntur, sive iulerius rosaquc pluralilas recie philosophanlibus juxta ca-
per phantasiam *, sive cxlerius per sensum ' de ta- pacilalem siiigulorum iheoriae.proiit quisqise voliie-

libus vclii quis disputare*. Mag. Uecte dicis ; Iiacc rii, mirabili divinac piovidcuiiae dispobiiioiie uliro

enim ei htijusmodi pura nieuiis acie dijudicautur. sese oirerurii " ; el dum baec in menlibus Iheori-
Vides, ni fallor, iii prima liiiearum progressione ab zasiljum diviuae disciplinac diviuarumtiuc ihcopha-

ipss uii,ilate, qiiae in ceiiiro cst, quatiium sibi invi- niarum modis diver.-,is
''
miialtilibusiiue " pcraguu-

cem liUeae coijjunguiuur, ul vix discerni a se invi- tur, ipsae pev scips.is omiiium ,
qu.io sunl, primor-

cem possiui. Dum vero longius a cenlro proiendiin- diales raliones ui^irormiier ei incommuiabiliter in

tiir, latius paululum spatia, quibtis a $e invicem Yerbo quo lacuc sunl, uimm ei id ipsum
Dei, in

(egregaitltir, crescese incipiiint, donec ad exlreinum ultra omnes ordiiies omiiemque numerum aeieniati-

circulum, qiio (iniuniur, perveniani; ubi latissima ler subsistunl '*. Disc. Claie Jam video luae inien-

6ua diasiemala ineusurantiir, hoc esl-, spatia inler tionis raliocuialioaisque finem, siquidem, i^ arhi-
'**
lineas conslilula, qnae sibi invicem aequalia suul, iror, nil aliud suadeie coulcudis, iiisi ul in ipsis

ul uulla eoriim laliora aul angusliora aliis reperiaa- C jjpincipiisrerum nnilus oido naturanter .^pecialis
lur. Quemadmodum et in ipsls lineis una eademquo quaeralur. El mcriio. Quis euim in *' his, quae
longitudo csl in lanlum, ut earum nullae longiores supra omnem numerain omnemque ordiw^m excfcl
atiis aiit breviores sinl , iKtturali raiionabiiique situdine suae naturae a coudiiore omniiim a-ea>a

acqualiiale in utrisque scival»., in laiiludine spaiio* 6unl, ordinem vel uumeruifi raiioiiabiliier quaesie-

nim dico ci iii longiiudiue liuearum. Dtsc. Ita est, ril, dum sint omnis uunieri omnisque orriinis initia

ci * plane intelligo. NUg. Quid, si velis spaiiorum in semelipsis sibi invicem unita, et a imUo inferioris
ct linearum numerum dignoscere, et in ordiiiem nalurae coutuiiu discreta? Sola siquidem gnostica

qiiendam leiMgcrc? Num poie.s speciaie spalium, conditoris earum viruis eas numerare, discornere,

lineamve spccialiier iiivciiire, ex quo, vel ex " qua irtuliiplicare, ordinare, dividcre uon infongriie cre-
naiuraliier ac proprie iucipias? Disc. Mihi quaereiili dilur posse. Quoniam vero modo qttodam incogniio.

nou occurril. Tanla siquidem aequalilas lu bis prae- uliraque iiaiuram repcrto, in iheophaniis (uis mieiw
f alei, ui iiulltim spaiium ab alio, nulb iinea ab aiia libus couiemplaniium conformaniur. iu eis etfnm cl
pcr diffeienliam quandaiu seu propriclatem possil niuUipiicari, el dividi, et nuinerari posse digimsam-
discerni. Nam ei iile circulus, intra ciijns ambilum lur ", in inleiieciibus dico, pioiit daiur eis contem-
oirtHia coliiguulur, iiu sibimel in seipso similis esl, *^ planiium ". Ac per hoc conricilnr, eas, idestpri-
ui nulla pars ejus ab aliu disccrnaiur, seu natura, mordiales causas, nullum. ordinem intelleclui, vcl

>euarie. Coiilruua namque quauiiiaie pollet, ac per gensui cogniiuin in semetipsis recipere; iii earum
iioc uullo certo ptincipio inchoal, nuUo conslilulo vcro ibeoiico, hoc est, coniempialive animo quos-
flue coucluditur, sed loius sibimel in toto cl princi- dam ordincs divcrsos " aique muliiplices conce-
pmm esi, el finis subsislit. Iliuc esl, qiiod circularts plioite quadaBi^liitcUigentiae procedenie iii raiione
niotus ai)ucf>/^o: a Graecis, hoc esi, priiicipio careus per quasdam imagmaltones verisimiles nasci. Sed
rccte iiomiiiaiur, aliorumqiie moluum, id est, recli cum haec iia se habeaul, non le credidcrim sine
et (^bliqui, obiinet pi incipalum. M.vc. In his omnibus aliqua speciali ralione prineipaiiuin causarum con-

VAfUAE LECTlOiNES.
^C tuceicani. * A jtortalat. ' k iensibus exierius. ^ A et. ' ceiiltum om. A.. per piianiasimu om,
A 'p^rsc/jsHmotn. A. " C Uhputari. » A u^ »* A #3? om A, '^Aobsistol. ^^ A cokibeat. «c. 'M
9ro €t ordhutre .K «xctrdinare. ^* Q teridil. '« A a/ferunt. " kdivisis. ** \.miral/ihbus. ^^ \ nthiuit.
** A Hix. a' A ex. *' dignoscunLur om. A. "* SicC; A conimplaiilibut. *'• A (iiviscs.
 6«: JOANNIS SCOTl m
iiuineralioriea ah ipsa per seipsam honiiaie ii:- A proiiunlinl, quae dirU : £.' uidil Detti cmr.ia, ei ecce
rlioassc. IVoi) enini esi lile Uispiitaiiiiiim, oiiostun bona viilde '* Non eniin dicii : el vidil. Deus oinnia,
quid, c:iiis:i carens »licere. Mag. \Im foriassis noa el ccce vaide sur.t. Quiti cnim valeret solummo lo
lctucrc dioercs, sl tle minicro pie ac piTrccie dispn- esse. adctiiplo bcne esse? Omnia siquidcm, «juac
tanliutn , et iiulio iiiodo (Je vcrac raliocinalionis suiil , iii tantum sunl, in iiuantuin bona sunl
«einiia (lecliuaniiiim, unam me essc cognosceres. iu qiiantutn aiilem bona non sunt, aul, nl ila di-
Quoniam voro inier inagnorun» |»iiilosopl)orum ex- cam, in quanlum ininus hona sunl, in lanluin lioa
Iremos pedi3e(|uos vix locum invciiiolialjcre *, non \c pcr*1ioc adenipla pcnilus bonilalc, niilla
suiit.

incaiiie de processi<tnibus meis por allissimos ilieo- rcmanei esseiilia. Siinplicitcr enim Cesc, vel aelcr-
riae asccusus proiniilendum. Saopi; nanique melioris nalitcr esse, subbiio bene esse, ei bene aeiei na-
ingenii purioristi;:o siiie comparaSioue in ipsis liter ** es.se, abusive diciiur ei esse ei aeternaliier
ascensionibus inclioantes ingredi, aui erranles • de- esse. Subtracta iLiqiie boniiaie proprie non diciiur
viaverunl, aul aliius ascendere noii valenies, ad essenii;), aiit aelcrna t;sseiilia. Ac ne foile ad liaeo
infcnora reversi sunt, atil eas silcnlio lionorlficanies, dicas, nunqiiid similitcr possumus pronuiUiare, sub-
alliora se aliingeit caulc ac raiional)ili(cr non tracla peiiilus essenlia * nulla bunilas rcm;rnebil,
praesumentes siliieriinJ. Perfectissiinorum namque B pereuitte vero '•oxisteniia nullum bonum subsislci»
esl » diviniqiie radii splendoribus iIluminatonim,ac accipe miijoris virtuiis argumentum. Non solum,
perhocad sacraiissima caeleslium mysienoium a!)- ^uae sunt, liona sunl; verutn eliain, quae iin.i
dita inanii ductorum , allissima divinac * llieoriae suut, bona dicuntur. Eoqiie ampliiis meliot-a dii-iiniur
», Ijoc est * gradiis ^ quae iion siiiil, qiiain quae iiam ** in qiiantiinrt
PflfiaTK supcrare, ac siiie iillo sutil ;

errore aperlisslmae veriialls spcciem nulla caligine pcr cxcellontiam superjnl esscnLiani, in l.iiiiiiin sii-

obsianie • inlueri. Quae quoniam ulira vircs inUu- peressenti:'.li bono, Deo videliccl, appropiu((uaiii ; iii

lionis iios'rae conslitula sunt, nec adhuc possumus quantum atilcn) '^ «.•isenliam parlicipant, in tanium
atliugere caroalium sensuum pondere opprcssi, iie ^ supcresseniiali bono elongantur. Non esse auiem,
pigri videamuria divinls negoiiis, talenium Doiiiini- "l arbitror, dicuntur, quao ncc sensu, nec inicl-

cum in lerra fodientes, ae sine uUa usura » pecu- Jectu, piae nimia sui e.xcelleniia , inseparabiliiiiie
niam domini negligentes , lualique servi senten- unitate, ac simpliciiate percipi possuni; esse VKro
tlam promerentes, de his, quae nunc inter nos con- aestimaniur, quae iutelleciibus sensibusve succuni-
ferimus,quanlum inlima hix capacitali quaerentium bunii, et in quadam ccrla delinitaque subsianiia d:f-
se donaverit, quicquid vcrisimilius visuui fuerit di- fei^niiis '" pfoprietaiibusipie circumscribuniur, ac-
ceraus, humilitalis regula iibiqiie observaia, nenos- C cidentibusque " subjccia locis leinporibusfpie varia ,

met esse acslimemus, quod nps non suinits. Scriptum alque dispersa semel et simul es.se noii valeniia. Vi-
€81 enim : 2¥o/i allum supere, sed tiine. desne igiliir, quantuiu generalior est boniias, quam
2. Hac igitur ratione specialiter principia rcruin essentiaVBonorum siquidein una spccies honiiatis «•

ab ipsa per seipsara bonitalc incipere introductus esl in his quae sunl, altera in his quae non sunt. Ac
aum. Perspexi siquidem, nec absque sanctorum Pa- per hoc a " geueralioribus divinae largiiaiis dona-
Irum auctorilale, et maxiuie Areopagitae Dionysii, lionibus inchoans, el per specialiores progrcdieu».
generahssimam divinarum donaiionum esse per se- ordinem qnendain primordialium causaruiu thcolo-
Ipsam boniialem, aliasque quodaiumodo praecedere. gia duce conslitiii.
Causa namque omnium cteairix boiiiias, quac Dcus 3. Disc. Jam intelligo, non irfalionabililfr te iii-

«st, ad hoc ipsam cau.sain, quae pcr scipsam boiiitas choasse principiorum consideralionem. Quitumjnc
dicilur, primo omnium creavit, iit per eam oninia, cnim recie dividil, a goneralisslmis debei incipcre,
quae sunt, in essentias ex non
exisicniibiis adduce- ci por gencridiora progredi, ac sic, piout virujscoii-
rel. Divinae slquidem boiii(ali> piopiium est. quao leniplaliouis succurrit, ad spcciali.ssima petvciiire.
nouerant.in essentiamvocare.Uuiversilalis clcnim'* Qiiod <'liam in ipsis reriim priiuipiis, quac pri.no
condilae in essanliaiuquo a.lductae «liviita boniins cl D posuisli, inlcrius perspicions, iii fallor, iuielligo. LH
plusqiiam lionilas el es.sotuialis et siipciesscnlialis cnini l!onil:»s vcluli quoihlam gouus esl essenliae,
causa est. Si Igitur Cre;Uor per stian; buiiiialem cssenlia vero spccies quaedam boi.iiatis cssc creHli-
oniiiia de niliilo, ul cssont, dcrivavii, nccessario uir; ila csseiiti:i geiiiis est vitae. Siiiuidem oninia,
iutelleclus per seipsiim honilatis, intclleclum per ipiae suul, dividunlur in ea, quiiepcr se" vivunl, ei
teJpsam " csseuliao praeccdil. Non enim per csspn- ea", quae per so*' non vivunt. Noii cnimomuis** »?«•

liam iiitrodiicla est bonilas, sed pcr bonilatem iiilro- senlia per se vivit, aut vita est. Ac jkt Iioc eonuu,
ducla esl esseiilia. Niiinet *'
hocapcrlissiiueSeripiura qnae suui, una spccies esl in hii>, qiiae per se

VAltlAK Li:CTIONi:S.
• itabere o:n. A. *C cmiiido. * rst om. A. '
d.rinae om. A. »Corr., A cliinnta, 15 fci.-l/r».». * hoc esl
•m. A, ' A (jruilii. • C disletHu. » C si.nc iiih) iisufrttclu. "A eniin. " A p. sci;>suiu " C rulde /•./.•/•.
** \ e.tsrullaiiln-. ^"^
(] e.risicnli »' ivn) i.-n. C.. " pro «.ii» C Ho/i. " .v/.7fm oiii. A. '•
A o:i:. rf.;-
fere.iuiisj. e. '» A ae, iU.-nlihu.t qi^oqne. *•
om. \ "« C II

pei ii om S OmW.i ti!!l pt/

/•o'»/.'rt,'J»

iC 0!U. .\.
oui. ;.vi te tiiii
I
j29 DE DIVlSIONli NATURAE. - LiBEll TERTIUS. 630

vivuni vel vita suiii, altera iu his, quae nec per se •

A Jem suiuma esi aequalii.is ac uulla diversnas, in \\h

vero niuliiplex el iufiniia differeuliaruni varicla*.

vilam pariicipanl, Jiec vila sunl. H(J&Viuoque iu sc-
qucnlibus potesl inspici. Nam viJa quod(l;»ni geaus Sed quid sii parlicipalio, nondum iniflligo, siue

niiionis cst. Oninia siquidem, qu-ie vivuui, .nul ra- cujns inielli^euini uemo polesi praedicia ad puriun

tionabili;» sunt, aul inaiionabilia. Ac per boc una diguoscere, ul arbiiror. Mag. Ouiiiffe qi:od esl, aul

Bpccies vitaec^l raiiouaiis, aitera irratioualis V Ra- participons, aul participaium, aul participatio csl.

tiunis ileni duplex spccies arrid(jl, una sapieniia, aut pariicipatum sirnulei'*parlicipans. Farlicipatum
aliera scientia. Sapieiitia naini|ue proprie dicilur ;
solummodo esi, quod nullum supcrius se parlicipal,

virlus ilja, qua conteniplativus animus, sive liuuia- quod de sumiiio ac solo omnium principio.quod Deus

nu«, sive angelicus, divimi, aeterua ct incommiiiabi- est, recle inteiUgilur. Ipsum si^iuidem oninia, qiiae

lia considerat; sive circa primam oninium causam ab co sunl, parlicipant, quaedam quidem imiuediale
verseiur, sive tirca priiuordiales rerum causas, quas per seipsa, quaedam vero per medietuies inierposi-
Pater in Ycrbo suo semel simulq;:e condidii, quae las. Parlicipans vcio solummodo csi, quod
supra se
^
spccies rationis a sapieniibus theologia vocitatur, naluraliier couslilulum parlicipat, a nullo vcro infra

Scieniiavero est virlus, qua ibeorciiius animus, se posiio participaiur, quoniam infra se nulius ordo

sive hunianus, sive angdicus, de nalura rerum, ej[ B naiuralis invenilur; sicul sunl corpora ,
quonnn
primordialibus causis procederMium per generatio- parlicipatiime nulla rerum subsistit; non emm um-
nem, inque generu ac species divisarum per diffe- bras inter subsisteuies res connumer;miiis. Cor-
,

'* non simplicia, invisibiiia, cl

rentias, ei proprieiates Iractai, sive accideulibus pora nunc dico, illa

succumbal, siveeis careat, sive corporiljus adjuu- universalia, sed illa, quae ex ipsis sunt composiia,

cia, sive pcnitus abeislibera, sive locis et lempo- scnsibusque et corruplioni, hoc esl, solutioni ob

ribus dislribuia, sive iillra loca el tempora sui sim- noxia : cciera vero, quaccunque ab uno omnium

plicitale unita alque inseparabilis. Quae species principio per naturales desccnsiones gradus^iuc di-

raiionis Physica diciiur. Esl enim Pliysica nalura- vina sapieniia ordinatos, usque ad exlremit:«iem
qua corpora coniiucntur, in niedio
rum sensibus intellectibusque succumbeutium nslur loiius naiurae,
ralis scienlia, quam sempcr sequiiur moruui disci- sunl consiilula, el parlicipantia, el panii ipaia siml

plina. Elsiquis inienlus fueril, caauem regulam aui el yocajilur. Excellenlissima namque, inicr quac
in omnibus, aut in miiltis primordialibus causisre- superius nulla creaiura inicrpo- el summum bonum
ei sunt priu-
periel; non quod, ut arbiiror, primordialium causa- sjla «51, immediate Deuin parlicipaul,

rum quaedam qiiidem geueraliora sinl, quaedam . cipia omnium reruni, iioc est, primorJiales causae,
ero * specialiora; lalis enim inaequaliias * in his, ^ circa el posl unnra priucipium universale couslitu-
in quibus summa uniias, ei summa aequalilas pollel, lae, posl quas sequentes essenliae earuui participa-
impossibilis », ut arbitror, esl *; sed quia in cffecii- llone subsisiunl, Yidesne, quemadmodum primus
esi uuuis
t)uaearum plures participaliones aliarum, aliarum ordo universiiatHi (jondltae et parliccps
vero pauciores coutemplaiiiis animiis, reruimjue mul- omnium principii, el pariicipalus ex subsequcntibus
liplex diviMO invenil. MuUipliciores siquidem suut se creaiuris?Simili raiione.de ceteris ordiuibus iu-

pariicipaliones jier seipsam bonitalis ,

quam per telligendum. Omnis cnim ordo a summo usque deor-
seipsam essenliae : unam quidem pariicipant quae sum inmedio constiiutus, boc est, a J)eo usquc ad
sunt, et quae non sunt; allcram vero solummodo corpora visibilia, el superiorem se ordinem partici-
quaesunt. Eodem modo de ceteris principiis iniel- pat, ct ab iuleritui se participaiur, ac perhoc ol
ligefe non alienum est a verilale. Esseutiam quo- participaas est, ct parlicipalus; parlicipatio vero \iy
que » participant quae vivunl, etquae no« vivunt; omnibus inlelligiiur. Ul cniui inier numerorum ter-

vifam vero solummodo quae vivunt. Yitara pariici- minos, hocesl, iuler ipsos numcros, sub una ratione
pant ratioiiabjlia et irratioiiabilia; ralionein vero conslilulos, simiies proporlioncs ; ila iiiter omue»
sola ralionabilia. Uationem pailicipani sapienlia cl ordines naturales, a suuimo usque deorsuiu, pariicl-
scieniia; sapienliam vero soli ilii init.Uecius, qui ^ paiiones similessuni, quibus jungmitur.
Et queinad-
circa Deum ultra omnem naluram visibilium ei invi-r niodum iu proporliouibus numerorum proporliona-
sibilium, et extra scipsas aeierno el ineffabili motu, hocesi, proportionum similes raiio.iies,
liiates sunt,
ei circa rcrum principia volvuutur '. Ac per hoc eodem modoinnaluralium ^^ordiiiaiionumparlicipa-
nen in ipsis rerum principiis genera vel species, lionibus mlrabiles. atque iaeffabiles harraonias c»u
-

sliluit creairix omnium sapiculia, quibus oiunia iti

pluraliias paucitasquc ' iiituenda sunt, scd nQii »• ip
eorum participalionibus, hoc esl, non iii ipsis cau- unam quandam concordiam, seu amiciliam, seu pa-
verbo Dei uniformiier el incomniutabiliier et cem, scu araorem, seu quocuiique modo rcrum
tis in o;u-
•*
tequaliter factis, vcrum in earum effeciibus, quibus nium aduuatiosignificari possit, conveniuiil Sicui
mundus visibilis el iuvisibilis imploiur. In ipsis (lui- euim numerorum concerdia, pco^rlionis; propor»
V.\R1AE LECTIONES
per se om. A. • C irrduombilts. * cero om. A. * A ae({na(i:at. * i, itupinstbile. * Corr., .KG
etu. ' A tiamqut. * \ reooluuniur. * \ paucitasvc. " »oii om. A. " tiinul ei om. A. *' A wiim.
" naturalinm om. A. '*A t/j
6S! 40ANN1S SCOTl 6J%
lionum vero collalio, propQrtionttMtalis : sic ordirium A <'^"'n <^«suritiin est, dtireudeut a Palre Utminum.
iniliiraliiiin dis(ril>ulio, purliciputioiiis iiomen, Jis- Saepe laiiieii saera Sci iplu.-a ei daliim pio dono, el

iributionuiii voro copiibiio, aiiioris geiieialis acce- domim pio i!aio soiet jjoneie. Sciendum qcoque,
pit, qiii oiniiia iiieflabili quaJain amicitia iii iiniiin viiliileiii Iripliciler iiilelligendam. Esi enim virtns
cujligil. Est igiliir parlicipnlior non ciijiisiiam parlis siibsiaiiiialis ; oane namque qiiud siibsistit natiirali
assitiiiplio, sed ilivinaruin dalionuiii ct doiialioiiuin a qiiadam iriiiiiate subsisiit,esseniia, viriute, ct ope-
siiaiiiio n.si|iic (Jeoi.suin per supcrioros ordincs iii- ralioiie, dc qiiiiiiis in piiiiio libro salis dispiilaluni
fi-rioritiiis ilislriliUlib. Priiiiuin sii|Mi(!cni priiiio or- esi. Sccunda species virlutis est ', quac piignal ad-
dini iiiiniediaic a siiinino oiiiiiiuni boiio ei dalur, cl vcrsus corruplioncin naliirac, iit sanilas adversus
donalur; verbi gralia, dalur esse, duiiatnr * bcnc aegritudineni , scienlia el sapientiu adversns igno-
esse : ipsc vero priiuus ordo sequcnti se ili<;iribiiii ranliam el sliiililiuin. Tcriiu esl, qiiae oppoiiilur
«•sse ei bene csse; ac sic distribniio esseinli, ct nialitiac, ul iininirilas supcrhiae, cnsliUs lihidini.
bene essendi, a snmmo omniuni bononiin daioruni Qiiae species in laiitnni paiei, iii qi.uiiiiiin liberac
vel donaiionniii fonie gradatiiu per (juperiores iii in- voiinilalis irralioiiabilis niuliis iniellccinali ' nalii-

ferjores nsqiie .id exlremos ordines defliiii. Hbi no- rae porrigiiiir. In qiianium eiiiin inalitia vittoiiini

taiidum, duobas modisbene es&e inlcliigi, uno, quo H species niuliiplical, in tanliim bunilas viriiiinin oppi!>
oiiinin, quae snnl, boiia dicnnlur esse, qiioniam .t ^iiacuiaopponil. Klnolandum, qi'od parti« ipatio si-

snmmo bono facta sunl, el in lanium siint, in quan- giii^caniiiis cxpressiusqiie, ei ad inli.-lligciidiim fa-

iti:n parlicipant boniii)ieiii >; aiiero antem % quo .ciiiu.s u Graccis dicalur,in quornra liiigna fjnToy^ii

oinnia, qnae naliiruiilcr Jjona subsistnnl, virKiium vel fxz-Qvjiot participalionein signiiical, y.troy^n au-
doriatioiiibiis.nl eoriiiii naturalis houiias piiis app;)-> teni quasi //5T«sxouff«, liOC est, posl bahcns vel
rcet, rxornantiir. Qnamvis enitn mAxime nc princi- sccundo liabens, /isrcvoia quoque quasi ^eTaojuia,
paliier raiionals et intelleciuali crcaiiirae dona gra- boc csi, posl-esscniia vel seciinda esseniia. Hiiic
liae, quue viriutis vocabuio soloni s^gnifieari, disiri- facilliiue dalnr intelligi, niiiil aiiud csse pai licipalio-
buanliir, nnUa lamen naturarutn etiani extrenianun nein, nisi e\ stiperiori essentia sccundae post euia
s<'-ciinilum suam proporiionein diviiiae giatiae csseiitiue derivutioneni, elab ca, qnac prinium iiabet
pariiciparionis expers cmi arbitranda esl. Ul enim esse, secundae, ut sit, disiribuiio. £t hoc excmplis
wnuia jiarlicipant bonilalcru, ila parlicipanl ci gra- iialiirae possnmiis argnnientari.
tiain ^; lionitatem quiJeni uX sinl, gratiani vcio nt •4. Siquitlein ex fuiite toiuin fluinen principaliier

H ' iwna el pnlchra sint. Simiiiier de vita, de nianai, ei per ejus alveum uqna, qiiae prima surgit
seiisu, de raiione, dc sapicutia, ccterisqtie divini.<; ^ iu fuuie, in qnanlamcnnqiio ioiigitudinein protenda-
daiimiiiius el donationibus nccipienduui ; eodein tur , seinper ac sine ulla inlermiasionc defua-
eiiifn modo per siiperiorn inferioribus distribuiinliir, diuir. Sic divina boiiitas, el esseniia, et vita, el
in qnanimn perv<>niunt. Nun eiiim omnes dationes sapicntia, et omiiia, quae in fonici Omniuin siinl,

usjue ad exii-ema descendunt ; csse siqnidem et bcne prinio in priniordiales causas defiuiinl, ei eas esse
esse scriiiidniu nalnrain usqne ad cxireninm nnivcr- faciiiiil, deinde pcr priniordiales causas '^ in earum
$!l:itis coiiditae disiriimilnr, viia vero extremiiin or- cirectiis ineHubiii nioiloper convenientes sibiuniver-
dinem non aiiingit. Non cuim corpura per seipsa siiatis urdincs decurrunl, per .snperioin senlper ad
vivuiit, vel viia sunl| sed per superioreiu se ordinem infcriura denuentia ", iierunique per sccretissimos

vi\€re recipiunt; quiordo iu niitritiva et acliva viia uaturae poros osculiissimo uriealu ad fonteni suum
consiiiiituscst. inqiie seminibus viget. Quid dicaiu redeuiii. lude eniin " est oinue bonum, oninis

de sensii, el raiione, el iniellectn? Nempe omiiibns essenlia, oinnis vita, omnis sensus, oninis ratio,
paiel, qiiia seiisnsus'ine ad irrationnbilia descendit omnis sapictiiia, omne gonus, oniuis species, omnis
auinianii.n, raiio ei intellecius raiionabilia el iiitel- piilchritudo ", oinnis ordo, Ouiuis uiiilas, Oinuis
ieeiiiaiia iion excediint. Iiiier daliones auienj ei do- aeqtialitas, oiuiiis ditTcrentia, onuiis iocns, omue
l)
naiioncs lalis dinercnlia est : daiiones ()uidcm sunt teinpiis, ei omnc quod esi, et oninc quod non est,

cl dicunlur propriae distribiilioiies, quibiis oinnis ci oiiaic quod iiiielli^itur, et oiiine qiUHi seiiiiiur.
natura subsisiit; donatioiics vero gruliae disiribn- et oinne qnod superal sensiim et iniellectuni. Siim-
tiones, qiiibiis oiniiis natnra subsisicns ornHtur. ime siquidoin ac irinae soliusque veiue boniintis h\
Itaqiie iiatura dalur, dnnatur graiia '; siquidem seipsa imiiiuialiilis moius ei siinplex mulliplicatiu
©innia cre;iiiira perfecia ex nalnracunsiaiet graiia'. el inexhausta u seipsu, in seipsn, ad seipsam dirTii-

Hinc coiificiiiir , omnem e«seniiain d»tum, oni- sio catisa onuiium, iinmo omiiia esi. Si enim in-

nem virtiiieiii donuni propric vocari. llinc tiieologta teilecius onMiiniii est oiniiia, et ipsa sola intelligil
ii\Q'ii : Onttie datum opiimum, et cmne dontim perfe^ oiunia; ip^u igiliir soJa est oiiiitia, quoniain soU

VAIUAE LKCTiONES.
> A
es daliir cssr et donainr. * A bona. ' A vero. * tl tjraliam oin. T. * c/ om. A. * .\ nnliir.i '/11/«^,
qraiia duimitiv, U nalura dul, (jiaiia donal, C nalura dal, doiiaiiiralin. A. .^iquidi^m otniiis "^
- gralia oni. .\.

•m.'0iu.C. *C!n«W/rf|ua/ii. «" tf,r/?fai«,' - ritu.ioj OIU- C

^'•Cpioflucnlia. ^* enim tftn. K. ^^ K pleniiudo.
633 t)E DIVKSIONK NATDRAK. — LIBER TERTIUS. 634

gnoslica virtns cst Ipsii, qnnc, priusquatn essrni A i>oc est, p<;r iiniversilatcni ab ipsa conriitnm, quae

omiiia, cogiiovit onmiu, et extrn se non cognovit ineffabiiis diffttsio * et facit oinnia, el (\l iii oiiiniliu^,

omnia, qiiia exira cain niliii est, seil intra se tiabci el oiiiiiia esl. Disc. Siiflrioiiiiil s;uie , et copioce
omnia. Anibil eiiiin oinnia, ci iiiliil inlra sc est, iii alDiitini, iii qiiaiitiim rcs inctrabilis t|iiibiisdain simi-

q.iaiiliim vcrc esl, nisi ipsa, (inia soia vcre csl. liliidinibiis faii poiest , (liini omni ** siniilitiidfno

Celera *, qiiac dicuiitnr esse, ipsins iheupliaiiiae rcmola Sil. Praedicla siqiiidcin simililiiilo, (|iian»

siint, (iuaeeliaiii iii ipsa vere siibsisliiiil. Uens ilaqiiu exeinpli giaiia ab iiilellociii nostro " snsccpisli, in

csfoniiic, qii();l vere cst, qiioiiiain ipse raoitoiiuiia, hoc delicil, ul opiiior, ab €;•, ciijiis aiiirtliliido est,

el lil iii uiiiiiiljtis, ul .'lit san«Hi!S Dioiiysius x\icop;t- qiiod iniclleclus, iil dicis, vebiciila illa, iii (|uibus ad
gita. Oiniie iiain((iie ', qiiod inlclligitur et senliiur, alioriim sensiis invebitur, dc nialeria cxlra sc crcata

nibil alitid esl, nisi iion apparcntis apparilio, occtilti et facil, el suscipil; diviii;i vero hnnilas, exlra
niaiiircstalio, negali afTii-inatio, inconiprclicnsiltilis quam nihil est, non dc. ahqno apparitioiiis s;iae

Coinpreheiisio, ijipffabilis falus , inaccessibilis ac- maleiiam suinpsil, sed dc niliilo.

cesstis, iiiinleUigibilis intellectus, incnrporalis co|-- 5. Stid cuni audio, vcl dico, divinam bonitalem
piis, siiperesseniiaiis essentia, iiiforinis fnriiin, iin- oinnia de iiihilo creasse, noti iiiielligo, qiiid eo no-
nicnsurahilis mcnsura , iiintmierabtlis numcrus , 6 mine, quod esl iiihil dc nihito '^, signilicaiur, uiiuui

careuiis ponderc pondus , spiriiualis incrassxlio , privatio toiiiis esseniiac, vcl subsianiiae, vel acci-

in;visibilis visihililas , illucalis localjlas , carenlis denlis, an divinac supercsscnlialilalis cxccllenua.

toinpore lemporalilas, inrmiti deiinitio, inciiTum- iMA6. Non facilo coiircssciim , diviiiam snpeicsscn-

scripti circumscrlpiio, cl ceicra, quae puro iiiiel- liaiilalem nihil es.se i\ vcl tali non ine privaiionis
lcclu cl cogiiantDr, et perspiciunitir, el quae me- posse vocari. Qiiamviseiiim a iheologis dicttur iiqh
moriae nnibiisrapi nesciuni, ei mcnlisacicm fugiunt. esse, non eam tamen nihii csse stiadeni, sed phi&«
Et hoc e.\emplis iiosirae nalurae possumus coiifi- qiiam esse. Quomodo cnim causa oiiniium , (juae

cere. Nam ct noster iniellectus, cum pcr sc sii in- suiit, nuila essenlia iiiicili^erctnr essc, cuin oiiiiiia,

\isibilis el incomprehensihilis, sigiiis lamcn quibus- quae sunt, eam vere esso docennt nulio vero argu- ,

dam el manifestaiur et comprehenditur, dum voci- menlo eorum, quae suiii, iutelligiiiir, quid sit? Si
Lus vcl liicris vel aliis nutibus, vcluli quibnsdam igilur propler ineffabiieni exceliciiliam et incomprc.
cor{)oribus incrassaiur, et duin sic exlrinsccus ^p- hcnsibilcm inlinitatein divina natnra dicitMF "on
paret *, sempcr inlrinsecus invisibilis permanot, esse, iiiinquid omnino niiiil csse, dum
*' se({uitur,

dumqiie in varias figuras scnsibus comprehetisibiies noii aiiam ob causam pracdlcetur non essc, sed su*

prosilil, semper slatum suae naturae inconipi«iicn~ ^ peresseniialis ''% iiisi quod iii nuinero eoruni, qnae
sibilem non deserlt , et priusquain cxierius pale- sunt, nuincrari eain <^vera noiv sinil raiio, dum
factus fiat. inira 'seipsnm seipsum movet. Ac per super omnia, quae siint et quuc non sunt, essc in-

hoc ei silct, et clainat; ei duin silet, claniat ; el duin lelligalur. Disc. Quid crgo inielligam, quaeso, le

ciamat, silei; ct invisibiiis videtur, et dum vidciur, audiens, Deum de nihilo oiunia, quac suut, fuciss(>?
invisibilis est ; ei incircumscripius circnmscribiiur, Mag. Itiiellige ex non existeniibus exisl(*niia per
et dum circumscribitur, incircumscriplus perseve- virlniem " honilatis diviiiae fucia fuissc. Ea enim,
rat;et dum vult, vocilus ct illcri^ iucorporaiur; (juae nun erant, accepeniitt esse de nihilo. Namipie
ei dum incorporalur, incurporeus iu scipso subsisiii; facia sunt, quia non erant, prius^{uain {ieienl. ICo

et duni sibi vcluii quaedam vehicula, quibas ad alio- uamqiie vccabuio, qtiod est nihiluin , non aiiqua.
rum sensus jpo^sit provehi ^, de act is materia, vei maierie» oxistimalur '", now causa quaedam exis-
seiiEihiiihiis figuris enicil, mox, ut ad scusus exie* teniium, iion utla processio seu occasip, qii^un so'
riorcs eorutn pRrvenerit, ipsa vehicula dcscrens, qiicielur corum, quac sunt, condiiio, non artquid
solus per seipsuui absoluius, iuliuci corda pcnelrai, Deo coessentiale ct coaeternnm, nequ<; extra Deum \

aliisqtie
, . iiitcUcclibus
- - - _- se
- niiscet,, ct Itt iiuuiu ciim
D
per
•^ se subsistens,
OV. ab aiiqiio,
&cn --
.,^-.,V,....-..w, - —
-, .- —
unde Deus vetui! , —
his, quibus eopulalur. El cum l»oc ' porag;H, .seiti- lualeriem qiiandam fabricaiionis mundi stisceperit.
per iu suipso nianel; el duni in(.ivcitif, slai; et (him srgiiiricari ; scd omiiino totiiis cssentiiie privaiionis
&tat> movetur; cst enim siattis tnohilis, et motus noiiien erai, ct, ui veiiiis dicam, vocahuiiim fst
slai>iiis; et dum alli^ aJjungilui', suain simpHcila- aijseniia iolius e.ssenliae •*. IMivaiio enim habitiuli-
tem non relinquit; el muUa alia, qtiae niirabiiitor iiis cslabiatio. Qiiotnodo aiit«fn», fortassis qiiisdiNc-

ct ineflabiliter de naiura, qNue ad imagitiom Dci **, poienit licri •* privatio, priiwqu,»!» fier^
lil

facla est, excogitari possuni *. Sed haeo cxeiiiplo liabiius* NuHuseniin hahitiis erai, anicquam oninia,
suniciunl ad insinuandam diviuae honitaiis inctlabi- quae suiit, habiiudiiiem subsi^l^nii^e- «cciperenf.

iemdifTusioiicm per oumia a suinuio usque dcoiauni, Disc. Eo igitur nomine, quod esl nihllum, negatio

VAKIAt. LECIlONtS
«
ceiera enm * A eii uaque.
A * A cjiim, * upparei om. A. * Sir C ;
A exira. * A pervehi.
' A haee » Sic AC. » C dwiiia. »»
A ub omiii.
'»'»
nouro oui. A " de nihilo om. C. '» nifiil,

esse om. C. »* pro nmqvia C nihil. •*

Corr ABC mperior eiseniiaiis, '* eam om. A. " Pro
pff rirtu/tfrti C viritUe. '» exisiimtiUf
om A.
;

'^ nomen craf — eis&nttae oin. C. " forissiii (jfu»a

'4iierii pm. A. " A. ftcri polerut.

m siibslaiiiiae, imii.o
JOANNIS SCOtl
A praecedii omiiia qnae ir. ca ei per eam et ab ea
ese

aique absenlla Wllu5 ess^jntiae vel

, , ,

creala smii, siibsistunl corum namquc causa est. Ilinc conCci-

eiiam cunclofumi quae in nalura reniin
;

N:nn tiir, iii omnia aelerna esse, non (a*

Pairis sa|)ientia
insinuanuir ». lAkO. Ila cst, ul arbilror.
« omnes sacrae Scripiurae exposiiores in men ei coaeienia. Mac. Uuec '* jauidndum inter uoi
pacne
uHiversae ciealurae dibcussa, et ad Iiiconcu&sum nicnlis Iiabilnm dcducia
hoc consentiunt, quod rondilor
qiiaccunqne 8iinl '* vera rntione sacronimqiie Palrum testimo-
Don de aliquo, scd de oinnino nihilo,
,

Disc. Nebtilis valde lenebrosis iiiis in lioc cousciilieiilibus. Disc *" Nuin ilaque vi>
voluit fieri, fecit.
non immerilo moveor,et adversaulibus sibj
cogilaiionuin meuium undique cinclum me esse dcs, qtiod

equidem nil mibi remanel, nisi

»
iiivi.'Cm di\ersarum cogilalionum flucliblis allidor ?
semio. In lalibus
Nani qiiomodo hacc sibi invicem conveiiire possuiil?
sola fidcs, qiiam sancloium Palrum
iradilaiicioiiias.
Si omiiia, quae sunt, in &ap'entia crcairicc aeterna
Duin yefo de bis, quae sola (ide leiineo,
alicinid

purum inleliigenliae habiliim persj)icere,

sunl, quunmdo de nlhilo sunl facla? Quomodo cnini
coiior ad
poiest aeiernum csse qoud priusquam fierel tton
fugicnlium me sublilissiinarum ralioiium riimia ob- , ,

cial ? £l*'quod incipil esse tcmporti et cum

Bciirilaie. immo eliam nimia clarilaJe, atiem menlis lii

" rcpelior. Mi-G. Dicas, qnaoso, ubi tempore, qiiomodo polest esse in acleriiilate? Omiie
ropercuisus
tanium periurbat. ul ad U siqiiidem aeiemiiaiis paiticeps nec imipiiesse, nec
minc haesiias,et qnid ic
desinii. Quod auiem non erat, ei iucipii esse ne-
millum purae inlelligeiaiae habilum valeas, ut ais, ,

pervenire, aul ui)i noslra raliociaalio vacillat, cessario dcsiiiet essc ,

quoJ cst. Omne namque,
reiumque quod initio non carei iuic carere non poiest. Noa
ad nullam ceriam dcriniiionem
,
quando le
iuvciiio iiaque, quouiodo hacc sibi inviccm non
coguiiionem polesi adiiucere. Disc. Magnauimiim te
suslinere oppigiiant, qua ralione ct (imtiia in sapieiiiia Dci
esse, meaeiiue tardilalis morulas paliciiler
acienia sunl , et de itihilo facia , liuc esl pi iusquam
postulo. Ciediderim namque, has rerum icnuissi- ,

me fiereni, non erant. Nis.i foriequi>dicat, piimordiidci'*»}^

mas inquisilioiics eLiam perfccliorum inieriori-

lucesceie ul confestiiu
rerum omnium causas in sapii-iuia Puiris scmper
bus oculis non tam facile ,

fcsse aeieriias inlormcm vero maleriem , in q',ia et

potsint adliaerere, praesor-
,

ad firmuii. animihabimm
jam du- per (luam in effeclos suos per gciicralioncm prove-
dum ex his, quac liaclcnus inier jios '
lim
hacc niunt iii gciiera et species quibns mundus .imple-
duin • veliiii ad liquidum perducla ' siinl, ,

tur, aelernam non esse. Sed quisquis hoc diserit,

mihi liuiic ol.scura videnlur ingeri. Confeclum est"
cogeiur faleri, maleriam de niiiiio factam causatiter
enim inler nos de primordialibus rcrum omnium
inlra aeiernas rerum cauhas non comiumerandam.
tausis, quod • a Palie in verbo suo ingcuito, Ixoc
Et si lioc concesserit, necessario coucludetur et~~
est, in sua sapieniia ei • simul ei semel suiii aeienia-
cogetur dare, non omiiia quaedam in sapientia
sed
liier facta, ila ul, quemadmodum ipsa sapienlia ,

" P^lris aeierna esse. Materiem auiem infonnem in

Pauis aclcrna " est, suoque Palri coaeierna, sic
tfumero omnium quac a Deo facia suiit in sapicmia
ciiam cimcta, qnae in ea »» facla sunt, aclerna sint,
,

sua commiiieiari nemo recic philosopbaniium ab-

eo excepto, quod in ipso omiiia facla sunt; qiiae , ,

Siquidem iiegarii. QuomoJo cnim rerum omnium causas in

iion esl facia, sed genita, ei facirix. in
Yerho Dei aeternaiiler conditasesse, informem vero
condenda universali crealura sicul una eademque
maiericm sua causa carerc quis poiesl dicere **,
cst '• Pairis el Filii volunlas, ita una eademque esl
operalio. In primordialibus ilaque suis causis onmia omnino non repeiio. 'Proinde •*, si in numero uni-

non tamen ** vcrsitalis condilae materia concluditiir, nccessario

in sapicniia Pairis aeierna suni, ei

foaeierna. Praecedil enim causa effectussuos, Ut seqiiilur, ut ipsius causa cx niimero causarum aeter-

eiiim iniellecliis ariificis arlis inieUecium praeccdit,

naliter in sapientia Dei creatarum non e\cludatur.

inlilloclus auiom ariis praecedii inlellecium eorum, Mag. De informi maleria, quam Graeci u>.i]v vocant,

qiiac in ea cl per cam fiunl '*, ila inlellcclHS Palris nullus in sacra Scripliira exercitalorum , nalurarum
hoc esl, siiae sapien- coiidilioiiem recta raii(jiie considerans, ambigit,qtiod
ariificis iiiiellcclum suffe artis,
a coiiditore omiuiim el causaliier iiiler causales, cl
l\M, iu qna. CDndidil onmia, anlccedil. Deiiide iii-

omnium, quae in ca tt per inlcr causarum. eUecius sccundiim suas proporiioiies

tcllecium ipsius ariis
eam facta sunl, sequilur cognilio '*. Omne siqui^ conditu sit. Qiii cnim fecii nitindum de materia in- NsY

dem, quod vcra ralio quoquo modo praecessionis formi , ipse fecil informem matcriem de omiiino ni-

praecedero *' invenit, juxta naluralem consequen- Idlo, siquidem non alius est aucior miiiidi dc infor-
tiam praccedere neccsse est. Ac per hoc ariifex mi maleria facti , el alius ipsius materiae de onmino
omnium Dcus I'a!er secundum caiisam artem suani nihilo prius creatae, scd unus aique idem utrius-
praccedit; ariifex siquidem causa suae artis est, ars qiie cst conditor, quoniam ab uno principio omnia
autem sui artificis non cst causa ; ipsa vero ars quae sunl, sive informia , sive forinaia , proc^duol.

VARiAE LECTiONES.
« A iminualur, » A C/. • In Inlibus om. A. * C pfircuUus. • inler nos om. C. * jnm dudum om. A.
"f
\ l)rodHciH. ' quod oux. A. * et om. A. '• C «ssemiff esl. »• A im. »» A in eo. »»«»om. C. "«
om. C, '• A liatii. '• sequitur cognitio om. C. " A processiones procedere. «• pro MaC. bacc A iV«.
«' A Penndv.
»• suiil om. .K. " Disc. om. A »' A aut. »» A dicere polcst.
I
657 DE DIVISIONi: NATURAE. -- I.lBI.R TEUTIUS. 658

Abiinoeoiiri ninYCf^rtAsrroaia esl , sicul « monailc A liisquc rorinis, tliirLrciiiibtis (luOfjue >uljsianiiaruni

onmes iiiinKMi, ei a ceiilro iiiunes liiioae criiiiipuiit. el an i,!(Miliu:u oritiiiii:u> , in uiiilaleiii i|naii(ia!u

Nam ei iii lioc inaxiiiie scculariuiii plii.osoplioruiu ,

incirabiltMii couipacla. L'l ciiiiii orgaiiicuia iiiclos ei
qui de uiiiuili hujiis racuiia iraciaie uusi suiil, error divoi.sis vucuni (lualilalibus ol (luaiitilatibus " cuii-

coiiviucilur, quouiaiii iiifornier.i nialerieiu coaelcr- licilur, dimi virirnii se|iaraliiiiquo scnliuiilur, lor.gc
iiain l>eo esse dixeruiii, de ijua Dcus vi!liu.i exira se a sc (lisciv|>aiuil>us iiilciilior.is cl reiiiis^ioiiis pro»

subslslenie cl coacierua sibi suoniiu opcruni siiui- ]>orlioiiibus scgrcgalae, diiin vcro sibi iiivicera coap-

{>sil * ausplciuni. iiidi^nuiu iiaiii(|uc eis visuiu fsl, laiilu) sp/-iiiiiluin ccrla;; ratioiiaLiiesiiuc arUs niusi-
malericni iuloriuciii a Dco licri crealaui. Qiioinodo cae reguhs |)0r sii:(;iilos iropos, liatuialem quam-
eniin , tniiuiuul, c\ roruta oiuuiuiu iuronuc licrcl, daiii dulccdineiu rcddciitibus : ita uuivcrsilatis coii-

»b iniinobili et in iiullo in seipso variabili variuui ac cordia, c\ divcrsis ualurac uiiius biil)>livisionibus a
niutabile, ab eo, cui nihil accidit, variis accidcn- sc inviccm , duin siugulariier iiispiciunlur, djsso*
libus subjccium, a noii * disieulo per .spaiia loco- nanli!)us, juxta coiidiloris uniruriitciii volunlatcni

ruiu 6Hemporu»n j quod recipii locoruui leuiporum- coadiiiiata csl. Ilis itaiitie dclinitis noii imiueriio,

^ue iniervalla, et quaniitaium ? Siiiiiliier ab co nt iiKjiiis, diversis cogiialioiiuiii lluclibus sibi invi-
quod nulli qualitati ,subdiiuni, divcrsarum qualiia- {] cciu advcrsaiiiibus alliilcris '*. Cuiirocium esl cuiin
luiu figurarumque receplivum , ab incoi ruptibili et iiicoiicussc delinitum , omnia ,
quae sunl cl quao
curruplibile, a simplici compositumel ceiera idge- nou sunt, ab iino omnium priucipio coiifluore, sivc

nus, suae falsae raiiociuaiiouis nebulis obcaccaii ? in priniordialibus caiiMs soiiiel ct siuiiil iu Yerbo
Nosauiem sacrae Scripturac ver latein inspicieiiles. Dei unigeniio aetcru:)liter fiicll.s, sivi; in iii:ilt>ri;i

divinorunique ipsius inierpreluin vcstigia sequci,iie.<i, inforini, ex qua priiiiordiaics caiisac visibWis crea-
lurae aj'parilioiiis suae ** per giMicratioucm occa-
61 informitaiem reruin otuniuiii, ei forinas, el oin-
sioncs '^accepcruut, sivo oUcclibus enuui, qui-
iu eis, sive s<'cundum essentiam, sive se-
iii
ne, quod
ab causa coii- bus inuiidiis islc ab iniiio iisijiie ad nuoii^ natiir.^^ii
cundum .'iccidens est, iiua oiiiiiiimi
ordino divina providenlia *• niiiiistraiuc peragiiur.
dita esse, elper Odein ciediinus, ei quanium daiur
pcr iniellecium considerainus. Sicul *^ait Doiiiinua: Paler uieu« U!,qne iit me " ope-
ratur ego operor. Sed ((ueuiadiuoduai hai^c voluti
6. Non enim universiiaiis couditor omnipoteus,
61

sibiniei ailvcrsauiia uiiaui quandiiin inteiligentiae

eiin nullo deliciens, et in inlinituiu tendeus, .similia
iii

sibi solummodo, verum etiam dissimilia crcare po-

copnlam conveniunl, hoc est quomodo oinnia si-
*
et crcavit. Nain el solummudo sui similia, mui ei, aeiema et ficia suni, non soium libi.veruta
luil
eiiain et niihi diligcntissima raiionis iuquisiliojio
huc cst vcrc evislentia, aeienia, incomniuiabilia,
simplkia.iuseparabiliter uuila.incorrupti.bilia, ini- ^ digiium esse videiur.

morialia, ratioualia, intellectualia.scienlia, sapien- 7 . Disc. Dijjiium quideni . Ilac eniin quaesiione
Ib , ceierasque virlutes condiderit, in dissimilium nullam altiorom inquisiloribus veritatis quacrendam
et oppositorura creatione defecisse videreiur, et non esse arbiiror. Eienim, ut praediximus, facla aeier-
omnino cuucioruin , quae ratio posse fieri doccl *, nis opponuntur. Ac pc^r hoc, si facia, non sunl
opife.x judicaretur. Dissiraiiia autcm sui et oppo- acterna; si aetcrna, iioii sunl '• facta. Nam uieadem
sita dicuntur esse ' el sunt oninia, quae praedictis ct ** aetcriia siiuul ct fatta siiit, qua raiione doceri
virlutibus opponuntur, non ul negativa seu priva- valeal, non mihi occuirit. rioindc *" nil aliud rc-

liva , sed nalurae dissimilitudine cl oppositioue. Si- siai, iit acstinie, iiisi i;t aiit ist.i peiuins prae nimia
(juid
sui allituilinesileniiohonoriliceiur, aut, si ti!)i
quideiu perfeclaeessenliaesiiii:Iiieri;i genera roniias-
que per differentias et proprielate.s, uuiibrmiierque de ea vidctur iuvcsliganduni, invcstigare incipias,

ordiiiaiae per siiigulas species, oiuiii confusioue suh- M.^G. Utiumque iiiilii viflolur, ut ct" caiiiiem, quan-
iracla, iinperfeciio * informis adhuc maleriae ' et lum acies coulemplationis nostrae Doo illiiuunante

niobililas opponilur", aeteruis leniporalia , iniiuuta- ex nimio siibiiliiaiis siiae fiilgorc iion rcpoUiiiir, in-

bilibus mulabilia, sinipiicibus couiposita, et ce- D vosiigarc non pigeal, nc desidiac scu inertiae cul-
tera •, quae veluti ex diameiro sibi invicem e con- pam iiicurramus; ubi vero inieniionis nostrae vir-
irario respondeni. Horum itaque omniuin, similium lutein exsiiperat , et non paiitur nicniibus adhuc lery

4ico cl dissimiliuiu , unus aiqiie iJcm artilox esi rena h.ibiiaiioue drprcssis pers|>ici, cl ad puruin
cujus omnipotentia in nullius naturae delicit opera- digwasci, sileiuij cordis ct oris honorificanda esl,
liune. Proinde"* pulchritudo lolius universitatiscon- ne quid lemcre de ea deriiiiaiuus. Disc. Ua fial, ac
ditae, simiiium et dissimilium. mirabili quadam (iiie mora hujiis inquisitionis vlam arripe.
haruionia censtituta esi, ex diversis generibus va- 8. Mac. De co qood oniiiia in Verbo Dci unige*

VARIAE LECTIONKS.
• SIc \C ; f. sumpseril ? * Pro « tioti C «h. ' C poierii. » A
iurert! por.se fien. * keae dicuulur. * A

impeiifcto. ' C maleiie. * C Ojipjttit. * » aelenia. '^ .\ l*friiide. »» ol (fuiiinhntiOus oiii. cl- C "A
lidenx, ** h iive. ** C por flf'i<?rc.(io«^.^ offijs.-p/km. '• .\ piMdemia. '• .\ sic. '' l'ro in me t', modo
" tuni orn A. '• ei om C. '• A 1'ciinde. *'
C ul ad.
m JOANNfS SCOTI 640

fiio aetern» sant prlmo dlccndiim judico. Djsc. A desinunt. Mxc. .SlmilUmo vcrissfmoqne nstis es
',

Ncc .iliter volo. Ab eo oiiim. qund prsepcdit, ra- ex*;mplo. Tesiimoiiia qiioque el sacrae Scnpiurae
liocinaiioeU inchnand.i. Pntcccdii aniom ' neterni- fl sancloruia P.ilrum omiiia in Deo cssc aelerisa
iflS fariisram. Ah ea * igilur esl inrhoandiim. perhibeiit '. 'Aposiolns : Iit quo vivimut, inqiiil,

Mac. Eslo jgiinr* iiilenlus, el vide nc qnid iDcaiile cl • movcmur, ct siinius. In Dco cnim siiiuns |>er

concclas, no iteniin le concessisse poeniio.it. Disc. exccilentein ei anie e.\isie«iiem in ipso •iosiiae es-
Ingredcre; inienins snm ne quid leni ^«'conccd^ini. sciiiiac ralioncm; n.ovcnuir aulcm in Deo sccimi-
Mac. Or.iii lihi vitlcivr? Kuin Dens accidenlinra dsim pracccilenleiii ju ip^o hcnc css^ndi ratioiiein
<apaK cst? Disc. Alisiiab liis, ({ui lie veriiaie Si<nuin per virliitcs b<>iiae aclionis. Porro in Dco viviiisiiS

Mnlinnt , hoc diccre vel cogitare, Naiura oniin sccundum pr;ecedenie!Ti in ipso '* seinpcr vi-
ipsiiis biinplev esl, et plitsqnain siinplex, oinnibus- vciidi ci exisieiidi raiiuitem. £l ne quis aealima-
qiie accidctilihus absoluta, el plusqnuni absolnta. lei , !iiiud nos esse, ei aliud nosiras ruiio-

Mag. Nihii ergo Ueo acciilii? Disc. Oiunino nihil. iies, noii di.\ii, io qiio nostrae ratioiie.s vivimi,
Mag. lt:«que non est ei accidens, (iiiivcrsitatem coa- ei moveiiiur, ei suni, scd dixil, in quo vivimu.s, el
(leie. Eitm lainen tonilidisse Scriplura sycia »ion moveinur, el sninus. Nihil cnim aliud nos snmus, iu
tacei, ged aperte clamai, diceus : Jn pwtcipio fccit B quaniani snmus, nisi ipsae raiionej» nosirae acierna-
Deui coelutn, ci lerram, ei cetera ,
quae dc operibus *iilerin-Deo subsiiiuiae. SaHcins itern Aiignstinus
primoruna sex dieniin legnnuu-, Disc bgiis • ei in opiiscutis suis operaliouis divinap qnadrirurmem
univcrsilaleio crealurarum condidii, eamque condi- raiieneii) e.xponens, secunda in Verlii Dei disfien.sa-
disse not) estei accidcus. Mac >iou ergo erai sul> lione noti iacia, sed aciern» esse Hirirmai; nbi non
sisiens, aniequam universiiaiom condcrel. Nam ai sulum secula, veruiu eliaui omnia, q>iiliiis secula c(
csset^ condilio sibi reriini accidcret. Disc. Deuiu peragunlur ei impleiiliir, voluil inlelligi. Operaiio
praecedcre universilatem crcdiinus , iiou lemporc, inquit, divinu, quae iecula creiivil et gubemai , ^iia-

fecd ea sola rilione, qua causa omnium ipse iiiiclii- driformi ralione disliiryuilur. Primo, quod in Verbi
gilur. Si enim lempoce jir.ieccderci, acciiiens cl Dei diipengaiione nou (acta, sed aelernasttut, tiui

geciindmn leinpns litcere univcrsitatem foret. Quo- lios Aposlolo lene ante tempora seculuria praedei>ii-
niani vwo e? soLj raiiune, qua causa csi,. unrversi- nnvii in reynum. iiem alihi de Triuitate scribens :

lalcm ab co condiiam praeceuii, sequiiui', univerM- Verbura Dei, iiiquit, per quod faclu snnl omuia, ubi
iziis contliiioueni non esse Deo &«jcHuJiiiu accidoiis, inconimiUabiiiier vivtinl omnia, non soluiJi, quae fue^
sed secuiiduuk (pi^tidam inefl^ubiien) latiQnera , qua runt, verum etiam, (juae fulura sunt ; uec tum in ipso

cau&alivu in causa sua &cinper &ubsislU4)l. Mag. §i ^ fMrutu, nec futura sunt 'S ied. taniu.nun<>dQ tunt ; et

igilur niilia atia raiioiic Deu^ uuivcrsitaiem a $•.; omnia uuum iunt, ei viagis unum esi. hem in £xe>
ronditam prucceiiii, praetcr lil.iiu eolain, qua ipse mc4:o de Deo Ycrbo Mitcr, : inquii, sub. ipso sunl ca,

caus.'» esi; c? vcro causaUva., ei oytiic causaiivutn quae per ipsum fucla ^nnl^ aliler iu ipso sunl ea, qua»
&ein{*ef in caus,') «ihsiaiit , aiiicr eniui ncc cytisa ipse est. Tamiuam apfirie diccLCl : Aiiler sub iUd
caiis;i e.sjt, nec causalivum (TausiUivuiu ; Deoquc tiQu suiii, dum per gcneraiionco) facla Lu gencrilius, el
accidit cunsalis e!<sc, scinper ctiim causu et * est, fQrniis, locis quoque, tempuribusqiie ** visibiiiicr pcr
«;iftcat, ei eril; scmpcr i^itur catisaiiva in sua causa iHaioriem appiircui ; uliicr in ipso ^unt, dum iu pri-
suhsisiutit, et subsiitcrunl, ci subsliiuru suiil mordialibus renm cau.Ms, qiue noii i>«iuin iu Deo.
proiud»; uijiversilas in sua (^ti.isa, (luoniam cansaliva veruni eiiam Deus suni, aclernaliicr intelligitiiiiir.

esl, hpc est, suue causue parilceps, aeterna est. Et idco uii '* : ea, qgai! ipse csi; uon quod alia sini,'.
Toiiiw ergo ^ (^.rcaiurac univcrsitaiem aclernafn quats in I)eo sunt, et Deus csse discuniur propler
€Si>e iu \eibu Dei.iD^iuitcsluin esl. Disc. iluiccon- uniialem naiurae, cialia, quac pcr gcneiaiioueui iii

«iusioui cuntrudicerenDii valcp, duni sinc nlla uinLi- niundum veuiunl, sed quia una eademque rerum
(uitate cunsiuei.o, onincs nuuieros in nionude, et nainra aliier com^idcratur in aclcrniiuie Verbi Dei,
onuies Jincas in ceutro aetcnialiter et unifonniler ^ j^jjj^^ j„ lempoi.ditaie coosliiuia '* inundi. Sao-
bub^slcrd. £i quumvis aciu et opcre numerantis et clus '* quoque Diuuysiiis Aeropugiia in cafilulo d»
iiueaiuis i(i v:()ia$ iiUQterorum species /igurasijiue perXecto et uno Deo loqucns: Uuum, iuquit, diciiurt
roruicnlur, scmper lameii in ptincipiis suis, in nio- quia qmniii uniiersaliier eH; nuUum enim eM-ttentium
oadc dico ct centro, unifunaiter peruiauent , ncc esi uan- panicipaus unius. £t paulo |tost : Jliiq:t ^
uuquaui sine eis principia intclligiinlur fuis:>e, iicc hac cOQUoscmdum, quia secundum uititm uniutcuju»r
in ipsis priycipiis ficri iiicho:tssc, cl dum ab eis que pruecogiiula '• cs^ speciei, unir.e diciiur uniia;
muUipUciier protluiint , uiiirormi laiucn ralione el ouiuium esl nnnm ejc^mplar, el si inierimaa unum,
aetoniu iitqiic iiicommulabili sialu in cis essc nuu necfuc universilust ncque uiiud aliquod " exiiltmiiun

VARIAE KECTIONES
» r tinl. » A enim. A co. A iiaque. " A Dominus. * A el cauta. ' A igilt/. * otter-
nu perhibeiK om C ** el om. A. »• beMe estendi — in ip.<« om. C. •« «« tum in i/UQ-- tuut «la. C '•

A fl lempitribut. »* Pro elideo ail C Qui deus nisi ea^ «^ Con)., A ronstiiuia l. ivn^tiiut. »' A itcii
»*A ptrcogiiola. ** A uHifuofi.

I
 fiii DE DIVISIONE NATURAE. — LIBtR TERTIUS. 6«
erii ; omuia cnim in tetpso unumuniformiter praeiim- J^
sliODe^ si qiiid diccMdiim , cl inq;iirc5C cl apo
Oii, ei (inumprcndii. His ak]iie iiiijusiaodi CKem- rire.

p.is alque > lestiitioiiiis iii iiiiuin collticlis , aperlis- 9. Mag. Raiiunes oiiiniiitii rcrotii , diim iii ipsa
sime datur inielligi, oniiiia iii Verbo Dei uon mIuiu nalura Verbi, quae fiiioeiessentiulis est, iiiiclli^un-

aeieriia, veruia eliant

"*
ipsuni Verbuin esse. Qiio- aelemas e$M arburor. ^uimiuid enira \n Deo
lui',

niatn vero ei fucta simiii oniiiia, el aeicrna esse * in Vcrbu subsUuiialiter est, qugmaiu non aliutl praeler
Verbo Dei sacrae Scripturae lefiinloniis planissinie ipsuui Verbum e»t, aeierniim esse necesse esi. .Vc
decluraliir, Joannes Evangelisla : Omnia, iiiquit, per boc conficilur, el ipsum Verbum, ei uiuiliplicem
per ipsum facia suntj et sine ipso factum est nihit. totius uniTersriatisconditae principalissiinaqnque ra-

Kcce, aperiissimeraclaesseoinniainVerbodicit. Sed, lionero id ipsum esse. Possumns etiam .sic dicere :

ne quis exisiimaiet *, facla esse soluramedo, el • Simpiex et mnltiplex reruin omniuin priitcipalissima
Don aelerna, sequilur : Quod factum estin ipto, vita ratio Deus Verbura est. Nam a Graecis Uyo; vo<:i-
erai. Ac si dixissel, quod laclum est, sive in princi- tur, lioc est, verbum, vel ratio, vel c:»iis:u lude, qcou
palibus causis, sive in earum eflfeclibus, in ipso in graeco Evangeiio scribitur *»: 'Ev «^;^ «v o >.ayo£
V(-ruo, iii qiio laliones onmiuni aelernae sunl, >iia potest interpreiari : Inprincipioerat Verbum, vcl iii

crai. liem * Aposiolus ; In.quo creaia sunt omnia, |. principio erat ratio, vel in principio eral caiisa.

quae sunl in ctielis el qune in terra, tive viiihilia sive Quodcunque enim " horum ^uls dixeritj isi
** vcri-
invisibitia, sive Tlironi,sive Dotninationes^ sive Princi- taie non deviabit. Nam unigenitus Dei Filiiis el Vei-
pattis, sive Poieslaies ; oinnia ex ipso et per ipsum et bum es(, et ratio, el causa. Verlium qiiidcin, q!ii.i

in ipto creuta sunl. Causas enim, ul ail bealus Maxi- per ipsuin Deus Paier dixit Qeri oninia, imiiho eiiaui
nms, eoruni, quae facta sunt, jiabens • anie secula ipse est ** Patris dicere, et dictio, ei sermo ** ; si-

piaesubsliiutas voluuiale bona, secuiidum eas visi- cul ipse ait in EvaiigeJio : Et sermo, quem l^cu-
liiiciii ci iiivisih:Iem ex non existenle ' substituit tus sum vobis, non^st meus, scdiptius,qm inisii me.
creaiiirain ; raiioiie ei sapioiitia secundum opporlu- Tanqiiam diceret aperie : Ego, qui sum 8er.m<j Pa-
luiu teinpus et fccit, et facii, et quae universaliier iris, quiloculus sum vobis, non suin mens, sed l6,
liuni, et qiiae per siiigiila — caiisain qaideni angelo- quenlis in me Palris, et ex »^ secrelis substanlia»
rui« creaiis pioduxisse ciedinius causam uniuscu- «uae sinibus mefignenlis, et omiiia pcr me, Ik)C est^
Jusque complenlium niunduiw, qui super nos esf, gignendo me facientis. Raiio vero, qnoiiinu ipse ost
«sscjiliaium et viriulum, raiionem bominum, ra- omnium visibiliwn et iavisibilium principide cxem-
tioncin " uniuscujusque ex Deo esse accipieniium — plar, ideoque a Graecis llU, id csi specics w4 forma
in sft ipsum omni» recapiiulans, boc est consuni- ^ dicitur. In ipsoenim Paier orania, quac voluil iieri,
niiins, per quein et esse, ei permanere, jel » ex quo, priusquam flerenf, vidit facienda. Carsa qiioque csl,
qiiae genila sunl, qiianiuin genita sonl, ei ad qiiem qiioniain occasiones omnium aclerniiliier ei incom-
feiiit:i »uni, maneniia ei moia parii(jipant Deui^. routabiliter in ipso subsisiunt. Qnoniam igit.ir Dei
O.nnia eiiim pariicipant, quod »* cx Deo facta sunt, Fiiius et verbum, et ratio, et causaesl, non Incon-
proporiioiiililfr! Doiuinum, sive pei' imtUecium, sive gruuin dicere, simplex elinseiiifinitemuliipTexcrea-
rationem, sive sensum, sive molum vitalem, sive Irixuniversitatisconditae raiioetcausaDci Verbuni"
«sseiiiialeni et bubilam opporlunilalem, ul Hiagnoel esl. Ac sic recurreret, Dei verbum est simplex, et
diviiio inanifeslatori iDionysio vi<leiur Areopagitae. inseinfinitemuliiplexcreatrix universiiaiiscondilae,
Weininem iiaqne fulelium pieque sacram Scripluram et ratio, el causa *•. Sim]jlexquidem,qnia reruin ora-
liivesiiguntium dubitare oportcl de eo »S quod om- nium uiuversita.s in ipso uiium individunra ei insc-
riia iii Deo Verbo cl •* aelerna simul et facta sunt. parabile est; vel cerie indiviJna el inscparabiHs nni-
Nani ei vera raiio et sacrae Scriptur.ie aucloriijs in Vas oiuiiiiim Dei Verbnm est, qiioniam ipsum oinnia
hoc nnaniiiiiter conseniiimt, et noH alia esse, qiiae csi. Mulliplcx vero nod iiumerito iiUelligilur esse,
^eierna sunt, ei alia, quae/aci:), sed eadem snnt *> (|uoaiam per omnia ii^ inilnilum diiTundilur *' , et
tiiiiul cl aeterna cl facta. Qua vero >^ raiiune aeterna i) ipsa dilfusio subsistentia omnium est. Attingit eniin
suiit *» iacla, ei facla aclerna '• possimns »' inielli- a fine usque »• ad fiiiep fortiler, el dlsponit om-
gero, exigis a me non immerito explanare. Siqui- nia suaviler. Uem in Psalmo : Yelociter curiit semio
ileni id ipsuin aelernum et facluin subsistere, vi- ^jMs. SCTmonemdicil^^Proplwta verbnmPatris, quod
dciiir libi " verae raiioni non convenire, el for- velociier currit per omnta, ul omnia sint. Ipsius
Idssis i)on<Ium cgo ipse, q;iomodo hoc conveniat, ad enim cursus pcr c>mnia niuUrplex ei infinila onininm
purum digitosco. Disc. incipe il.->que de huc quae- subsisieniia est. Hinc sanctus Dionysius in capiiuld

VARIAE LECTIOXES.
» A ae. * etiam om. A. « C stint. * • Pro habein A A aeUimaret. » C £f
aposlolus. homim.
^ ket twn subsistenicm. * Pro raiiouem \ co qsioJ. *^ de eo om. A. ^^ eiel.om. A.' et om k. »* A
"«Mn.-oin. A. *^ A le/fl. '• piosuni .\ *(. »* A el facia e/ aeieina. ^^ C possumus. '*
»*A«iti. \ seti.
wnm tst. *• enim oin. C. *» C ex. ** esl om. A. *• A seriiio est. »* ex oiii. A. *» Dei verbum ofi). G.
'• ac si recurreret
et cuusa om. C. —
" A definiiur, •* utque om. .\. *» A d xit.
P-THOL. CXXII. 21
 6« jOANNis scori 6ii

ile peifcfto ei nno : Perfeeivm tfmiem es( \m\\.-M, \ snperaiiL (fuorum «sse til omai coinpreheit&ibiii

tious0liim, ui fer te ip$um p/trfectum $tcundum $tij>- essentia '* carere, iiihil aliud ^subsisleiu, pracun* uiiins

ivm a $e\fiO mifermiter iegrtgatum. et loium per soiius omnium cnusaepartioipationeni. Omne autcm,
totumei * perfecdiiimum, tedel pluxttuam perfectum. quodpariicip.itiir, ei '^pariicipaticnem sui et parli-

sicvndum omuium exceltfntiam. ei omnem (inidem cipaniia se piaccedil. Deus i^iiur prdpcedii omnla,
multitudiuem terminam^ omni rera summiiali supet- ;
quaecunque se paiticipdoV, et quorura esseniia par-
etpcnsum, el atiulh locttluiu aut comprelienihm.ted ticipatio ejUS esl. Hilic magnusDionydius Areopagita

extentim in oiknia simul, et super omnia tion deft^ iii libro de caeleSti lerai*i-hia, lioc est, cpiscopatii,

eient\bu*'atvgmeHliJi efinfinilit operalionibus. Perte- quario capituio : 1'rimum, inqiiit, omuium illud di-

Ktum itefiim dicitur et velut non auctnm n semper cere verum est, ut l/on:tnle univertali tuperessenlialis

jierfectUm et ul indiminutum nf omnia in se rvso su- , dinnttas eorurii,guae iuni, e&seniias subitituensadette

perans el SKpermannnt secundum unum eiincessubi' ttdUuxtf. tst eiiim hoc omnivm causae et tuper omnia

fem per te superpletiam el non tninoralum lurgttatem. boniiatis proprlum, tid commuiiionem tuam ea, qtiae
Manei ergo in se ipso universaliier el ^iinpuciier, suntj vocure, vt nmcmque eorum,qhae sunt, expro-
qiioniam in ipso unum sunl opxiin. AJtin2:it aul^>m pria deflnilur aitalogia. Omnia igilur parlicipanl ^rro-

a fine usque ad }inein,el velocitcr '^nrrii per oniniii, B videniiain ex superetsentiali el causalissima divinitaie

lioc esi, siiic mora facil '

ouinia, ei tit " hi ornr.ibus inanattlem. Nonenim fortatsis esseni, nisi eorum, qiiae
omnia , et dum in seipso iinum perfectum el plus- siint, iss&nlide vi principii ussumpiione. Rxitienti.t

quam perfecium et ab ouinibus sepregatiim subsisiii, ifjtfur omniti esse imntcipani. Esse enim omnium ett,

exiendii se iii onuiia, et ip»a exienein psi oinnii Tlnc superesie clivinitas "'. Vivenlia autein eandcm tupcr
«•liamnomiue ipsiuscaelesUs esseniiae,nuotlest Clic- omndtli vildm tivificiim ruiiulem, ralionabiHa " el in-

rubim, signiricari vidciur. SiQuiiicmCiierubim fusio lelteciualici eandem super omnem et rationem el intcl-

tiipiemiae ijiterpreialur,ui sapieiites llebraeorum Ira- lectiim per gepeifeclmn etante perfeciam sapiemiam.

tliilerunl. L')>i subt'tissiiiie intolliceiuium, quori IhsIo Audisti sunimi tlicoiogi Areopagitae Dionysii, prac-

!»apieuliae, veleitensio, vcieursus, vclquoq:!(( alio clarissiiniAtlienaruiu episcopi,doparlicipaiioiic divi-

jiiyilo iiiiiiiiiH vorbi muiUnlicatio iriicaiur. noii quasi iiae csseiiiiae scnteiitium, qua.aperiissiine urauiresiai,

i.i ea, quae piius eraiit, oitam ("iwlerelur vel evicn- omitin qusre sunt ec quae iion sunt, uiliil aliud rnteiiigen-

«ieretur vd cunerel verbtim Patris ei sapieuiia, sed (fa,t>iaeler divinTie essentiae ir.»riicipaiionein ; ipsam
ipsius fusio, vd exteiisiui, veJ cursus jyraecedii oiu- vcro partlcipritioneih iiiiriPaliitd esse, praeler cjiisdem

jiia, el causn rxisteiii.iae ouiiiiuiu esl, et omuia. Ouis esseiiliaeassiuupiloneni ". Ncn eniili, inqiiit.fortassis

4:iiiii; veiiiaicui consiileus cieai;lorii vh ((i^iiavcrii, ^ esseut, iiisitH>rum,quae sunt, esseiitiaeeiprincipiias-

l)ouiii pracpaiassc sibi locos, per uiios sesc dillini- sumpiionc. Est igitur partici^iaiiu divinae xissentiaeas-
dt:rct, qui iiiilly loco couliiieiur, dum lociis oiniii::m sumptio.Assuu!piioveroejU3'*.fapicniiaedivinaeflisio,

roiiiiiumis s-Ii? Ac per liuc lociis locoruiu nullo loco ijiiac csi dimiiiim .substanii:» Ct es.scntia, et quaeciinque

cajiitur. Aiit bibi piaeparasse spalia localia scii triii- in eis iiaiu.'-aliier intclllgumur. Aildieiiam ejusleni
liDialia, por qii;ie sesc cMcudercl, cursuve siiy ourrc- de proccssioue Dei pcr oniiiia, ethiansioiie in Seips.i,

lei, qui ^oiuui spalio carei, et omnia lempora siia in ejiistola, qilaui rcscripsil Tilo ponlifici luterro-

ncieniiiaie supcrat? Aut quis dixerii, qiiod liicre- ganli, qU;>e sapieniiac doiiius, qufs crater, et qui cibi

dibiiiui ' cst, ijisi, Ueo dico, ab alio veliili priiKijiio cjus ei polUs : Dupticem, inquit. t?sr<;))j rfjmin sapicn-

pracparaia Cuissc loconim lemporuiiKjue sj^aiia, scu tlayniponil : unaiu qiiidem sofidam it manducibilem,
.jualiumciinque qiuujUtalKiii iiitervalia, quae su:i dil- allafam vero htimidam ei profusnm. Ki in cratcre

iiisione imjilerel, vcl suo cursu peragoret, vcl sua porritjh pfovldcns siias boiiitiiCtrs. Ipse *• iaitvr chiler
(xiuiisioiie suUdarct? N<-€ eiiiiti denaiura iiieffabili rotuvaus dtim iit et repandUs, symbotttm esteipamce
«:i " .»-!i|Kresii.enii3li uen solum dicere, veniui ctiam simul ei in otntiia ciicumeunlis sine principio et inft-
cogii»rc,fal!>is<iueitu3gitialiomlju;i nii»ere,etridicUlu- »<fu! Itorum '° omnium provideniia'. Veruncameu
D
ii-siii!Uiucst ('t }!crui<-tosl£siiuuui *.^Noneuiin " alia quoiiiam ik OVfHia proventent manet in teipsa,et>
iiiors rationalisiauiuuciuriiior

liauionsira:ihi)miiiaii<JaiiU<'idi>iade(:rcaloreomniiiiu
pejorqueest, quam 1:1- tint iuimutabili uuluriv simititudme.el perfectissima
iniemeiibiliier teipSffcollocutauniforiniier et fixe,sic
^'^
J
-c<igit:)re, cuui veri(:us ipsa in inleiiectibus pie qiia;- craier Slat. jEflificnrti aulcm SapUniia domum sibi

ronlium ac " diligonlitun (^rt*atorem suuii) iuleiiiRi- dicitur, et in ipsa sothlus etcas et polas ei croi<-ru

bili vo<e,proclaincigciieraiiior de omnibusquaisuul yTOponetis : lichsediviiiadJvinitHi tymboln fac entibhi

ot qii;ciH>ii siiiil, lioocsl, qu:c seusuaiil " iiitelleciu cliirnm.quiaei pruvlteniia perfeciit!>inia etlipseetseu-
c(iiii[)iebtMi>li jiosstiui, ci qu^> seufrum vcl inie|l«ctiiiu iii elbeHeessendiomniactttitalis,4i in omnia procedii.

VAHi.f; LEcrrioNKs.

*(.'.' 010. A. ' \ delcyniinans. »A ergo. ^CJecit. » C fecit. * A quia. * A vel credibiliHt .. *.A
isliue. * \ iienctiloiiissiiiutiii.
" eiiitn 00.1. A. " A et. " A vel. '* Ji esseniia. ccniprehentibili. *' par-
iicip<j|.'yii<'tji — etoui. i "C A Sic ; £/r«i»ii.'<i:ia '*C raiionutiu. " ipiitin VLro iiarlicipalionem — aituut'
ylivneni oui. .\. '" esi sapioiiliae. " .\ iitsiiii. ** horiiin oiu. C. »• C ui.
 G45 DE DlYtStOINE NATURAF.. — LIBER TEHTICS. 646

€t in onini ftt el cotitincl cmma ; et iiernm '

ifi.fe in A '«' liuiluni valel, ui imlio alio moilo con&uiU raiio-

per excdleniiam nutlutn iu nuUo per nuUum nis virluie possii solvi, iii avbiiror. Si etiicii ipsft,
ccse
«* el beiic e.^sendi oiiinia, et
esi, seJ exallalur omnibvs n«e insc ipso similUer qu\ causalis est tsseinli

el aeteriiuHfer £xislen$ el slatn et maiiefis, et sem- in oiiinia procedil, el in oinni creaiura (il.eicoii-

per seamilum cademel nc se habens, ct nullo ttiodo lineiomnia : quid aliiid resl.Tl, nisi ul inielUgamus,

neque gruvilcde et in- sapfcnlian» Dei Pairis de fiiia talia praedicanliir, ei

exlrase ipivm factur., i.rojni.i ,

£otnmulal'ili tnansioiie et bonilatc reliavs *, tcii et in c.Tusain creatriceni omnidin esse, ei in oimiibus,

se ipio loidsel perlir.liisimds pyoiidL'ihicts op'llii:c opc- qii.ic creai, cveari elfieri, el oninia, in (^nibns crea-

rvtis^, et pr(fvciiiei,.: tii ciiiu::.i, et twincu&in se ipiv, el lur el lii , «onliner*;? I;i oniniijus cnim, <j!io;lr,i.inr|ne

sl/^iis setnper tvoliti. Aiiim»dvcrle, quod aii, iu oni •

verc inlelligitur esse, nil aliuii est nisi i>apieniise

Tiia pnocfdil, ei In oniiii fil. Quod eiiam alilji deciiuvti crcatricisiiuiiiiplex Yjrtus, quae inounul>ns subsistit.

dicens: Avdenduiu vero et iioc de verilate diccit\ (jnui Si ciuin inielieciu creairiceni supienii;tm. ab omni-
cl ipseomniim causalis Iwrio el optimo omuium uinore !>ns, ({uac oreat, substraxeris, in nibtlum ojnulno
per exceUetniam amuluriiie boiiiialis cxtrn se ipsnin re<ligoiilur, luillaqncessenlia, nulla viia, nulliu^ sen-

fit in opitiia, qim stmt, providentiis, el veluli in boni- sus, nulla ratio, uuUiis inl(»lleclus, ei omnino nuliuni
'•'
tate,ei dilec'tiotie,el cmore (ovel ei exuperal omnia, U lionunneiuanebil.yuodeliain sanelus paier Angii-

ob oumlbus remotus *, aU hoc * in omnibus deducilur *

stinus ii» librih ^^ llonfessionuiu suarum videiur in-

iecundi/m mente exccdeiucm supcrcsicntialem poten- telligeie, sc.rnuuiCfu dirigi^ns ad ipsam veriialem,
iiam incouversHtilifmejue sutim. His eiiam favcl ojus- divinani viilclicel '• sapienliani : El inspexi , inqnh,
dem Dionysii senleniia, qu-ini ei theologicis cQin- cctera inira !e, el ndi, nec oinnino esse, nec oinnino
nienlariis • sanctissimi'' Jerodici suuipsil : Omnium, non esfc '^ JScc omiiino esse, quia non sunl, quodtti
inquit, causa et rcpledva Jei>u deiiGS partes umersi- es, itec omiiino non esse, quiu n te sunf. Quibns vei -

taii comonas salruus ; ei * ue(fue pars neque tatum bis insiiniat omnein croaiurani omnino per se cofi-

es'., ei toitm ei pars, ul omne ei paricm et toiuin iu siocralam niliil esse. Qnicquid aulfin in ea inlelli-'

ienie! ipsu coambienset siipernninens el excellens. Ver- giiur subsislerc, ex parlicipalione creairicis verita-
(ecta quidem eM in impgrfeciis ul perfectio pvincipulis tis subsisiii. Si eniin omne vcrum ex ventaic

impcrfecltt terii in perfecils iar.^^uam superp&rfccta ', veruiu ^'', ct sola vciiias perinanel , t icra auieii.

ci mieperfeciu fo.ma fonuificans in inforinibus iun- niovcnlur, soia igilnr veritaij in omnibu.s vcris sub
quntn fonna priucipalis. Jvformif in ipsi-i forinis sislit, Myvoiiiur auleni, dixi, quia per se ijisa nou
'tunquum. supcrforiiiis, essemiit tolius e^Heiiliae iii- iiibsislunl, s;ed ad nihiluin versjunt; viruilc vera
coniaininata supergrediens, £t siiperesscnti^iiitor om- <^'
ventalis providae, quae iii iis subsislil, ne ad niiii-

n» essenlia remola, lola piincipia ci ordines dciiinan.s, liiu» ruant, proliibenuar ci slant ". Si ergo \\n\im
et oinni principio et ordini supercoilocvla i", el mat}- Ywbuin Rai cl.omnia i^acit, et in oinuibus lit, cl hoc
iurit esl eoruin ,q:iae sunt, el scculoruiit, cl sup^r ^e- ex verbis praedieti palvis Dionysii xliorutr.quc po-
cula, et atile secula plenn in indiyeiuibus, iupcrpUna lcsl upprobari quid u\irniu, si cnncla, quae in ipso
;

inmultiiudinibus, orcana, ineffubilis super (inimum, Verbo intelliifiuUur subsisierc, aeterna simiil el lacla
ifupcr iitnni, super vsseniiaui , supernaturaliier iiabcl crcdantur el eognoscaiilnr esse? Quod eium de
supernaturale, svpercsseniialiler siipercssenliale'. Siil- causa iiraed'cauir. qua ialiune non ctiain de causn-
liciunt luicc, ul aibiiror, ber.c iiilelligenljbus aU to- Jivis pracdicaii possuni ", non invenii). Omnia igitiir,

gnoscen.duin,quod tiivinac buiiitaiis iu se ipsa ^'pe-r- quac suni, ei iiolerua sinuil cl racia iim incui.jjioc

r.i.uisio causa oniniuni incoinnuilabiUs sil. >'i ocessio dicunlur, duin in eisiii ipsa sapieniia, qiuc ea la
'*
Y(}ro eJHS ei iueflabilis nVujns eireotus omninm cJt, cicausa, in qwa el per qw.un et aclern.i ei tacia
peiagil ; norrofins [Kuiicipalio el assuiiiplio itil iiliiid suni, in «isaelerna ei. l:tci:i (>$\. i>isc. Vaide rricor,
fsi iii.si ouininu) Oisomia. Et Jn'C!iliis iicrspico, quo;l ei slupeiuctus vetul,! exunimjs haereo. His enirn ra-
'* etsau-
il ,quia etprovidcnlia pcrfcclissiuia t-si •unuinm liouibus altriiiior.. quouiam yerisimiles ^iinl,

cr,s.endi ei bene cs.scnili onuija cansalis. iNon er^o »^ » ioruni Palrum ie:,Uinoniis sacraeque Scripjnrae
i;> cst proviJeiilia omniiuu '\ et ilia caii.s;» on. -
currobon\lac. tied ilcriun injians reiiahor. ac moJ£

iuiiin, hcd iiiiu.s jiquc iJein l^eiis ei provi.lcntia por- in toiiohras den^iisilinas cogi!ailt,tniun ^Vmeaitun
feclissiina c>t oinuiuni, «'i tissenoi ci bcric Cssendi reiabor. iNon osi'^'' eiiiir. acies mciuis uu-ai^.idpraesen-
u::itiia causalis. 0;um| uuU*m .'^^efiuiliu-, et iu omnia lis quaesiiuuis aUiludincni inmentjam pcimiisque
pr-uccdit, et in oinni lii, hoi,' esl. iu univcrsilule |>onelrandaiii idonea Aiidiens qiiippe " ilhid : Qni
quam facil, cL coiuiuel ouuua,ad solvcndam piao- fecisti iiiundutn de muteriu infarini, nou aliler COg;-
Sentiai quacstionis^ de qua Utinc agilur, nodosii;itcm labam. nisi quia mundus visibilis et invisibilii d>i^

^ VAUIAE I.FCTIONES
^K* Pro «< <<('r?<;n C ^^remoJo.
erii cniiv. * A adhuc.
-A ^ deducittir am. A
reslrictus. ^ C rom-

WKKnlis. "^
:\ sciciuissiivi. super oni. A.
^* '"
el nm
C supercotiala. '^ in se ipsa om. A. '^ A. om-
A. *

f uiumcffectus. ^^ yro oinniuniA ipse esl. ^' omnii/m,ocn. C: '* A ^/ ess«-ndi. J' /ja/<?/- om. A. "Ai/-
bro. ** A sciiiccl. '• uec oninino non esse om A. verum om A -' ei siani om. A. *' Sic C A ;

pussit. ^' .\ coguKionum. '"'

esl om. ('.. " Pru (juippe C inqnit.
bil JOANXIS SCOTl . 618
iniitcria inrurmi , qtiain Dciis de omniiio iiiiiilo veliiii A nurarerumconditoremprocIaraanie>*: Operamanuum
&tis}m-iiiiii qnodtiuin siiae operationis crcftvit, factns tuarum nttta caeli ; ip$i peribunl, tu autetn perntatte-

nun-aiui', ei erxt, quando lolius mundi univertiitas bts ; el otnHei sicut vestimentum veteratctni, ei ticut
11011 Ac per
eral. lioc iii primordiis condilionis suae opfrtoriorum mulabis eos, el mulabunlur, tu auletn
de omnino nihilo in iiiformem processii maleriem, idem ipse es,el mni tui non deficient. Ipse etiam con-
et consequeuler jker genera et formas ceterosque dilor oroniuiu : Caelum, inquil ",« lerratrantibuttt,
uumeros naturales ad perfeciioneiH quandam Creato- verba autem mea non transieni. Si aulem maxiina
ri soU eognltarn pervenit '. Nec boc [yer morulas spaiio, pulciierrimaqiie suUiinilaie siderura, et '*

iemporum raehiiti fuisse a sancto patre Aiigiisiino purissima sublilitate nalurae.stalu asiroruin oonsila,
in Ex«mero 8U0 soasum esi. Non eniin iu leinpore, cur£uplaneiarum harmonica ^*, iuniinis seinper plena
{jfaecedit Intorfnitas iormam, sed naturali ordine, purs muadi peritura sit, lesie Sci-ipiura, nunquid
(]uo cauea piraevenit e/feclum. Ncmpe vox ei ver- putaiidum, inieriores paries, ac muiio infcriores per-
tiiirn straul M ore loquentis prodeunt ; e( tamcn ari- in.insuras? Me{ioril>u$ oiiiin inlereiiiititius iiiferiora
tevenit vox verhnm, non quidem tempore *, sed noii interire intpossibilc osi, ei liuui aureriur, qtiod*

c»usii. De vo«e enlm efflcilur verbum, d? verbo au- coulinei, quoii couiiiieliir, munerc vera luui sin
lem nullo mtvdo vux. Ita rerum omuium inronniias B ralio. Hoc auieui dicimus ail difrercntinnt ooritin
cl form^njo aiqne ^ perfectio naturali quadam prae- quue aclenia Siiiil, a!i liis, qn::e su!il facta *°. Nnii
cesskine et suqnentia, non aulem lcmporuro ' iii- enim parva dislantia esi inler ca, qiiae nec iiicipiiiul

i^rvtiliis, disiiitcie simnl et seroel de nihilo in es- esse, nec desinunl, d oa, quac iiu-Jioaui esse, et

&<>jitiam vohiiilai« Creatoris adductae sunt. Et haee non possunt semper niauere *''.
Nen i;;itur sine caiiba
erat niea fides, meaqueqiianttilacanqocinielligentia. aciea mentis niiiius lalia inielligeiiiiiini nperciitiuir,
^i Ditnc aitter a le audio, quue maltuin tne inovent, (juandoei aeierna esse facta.ei fftcl;! aeteni:i sua.ie-
etab luSi quae bacteiius teiiebam, firmiier, uU milii lar. Naiu non iiicile credideriiu, te couscntiio bi.>:,

vfAum e»l, IbVituin revocant. Praesens eniro raiioci- qui voluitt inteitigere, inulta ex liis, quae fncia suni,
natio, ut reor, nil aliud vsdetur velie suadere, nisi iino paene oninta semper mansuru '*, ac per boc
ea, qua« Uft uihilo pulabani css^ faeia, 6t nullo futura esse aeierna. Yerbi graiia, uii!versii:(S isU,
iiiodo' aeterna — eral enim , quando non eranl, quae conslalex caelo el terra, qualuor cleineiitis in
iiiarMirabar, ac per hoc acccpcrant, quod non ba- speciem orbis absoluli conglobata, mundiqne nomine
huerani —
«eterna liimul el facta esse. Qaod valde vocIUila, el M nihilo facta est, ut aiunt, et aeterna-
(o.itrarium opinor. El nierilo; nam haec ^*
«iblmet iiltr mansur.*), praeter quasdam suas particulas, boe
v-.lcntur opponi, aelerna faclis, et facia «eternls. C est, oorruptibitia corpora, generationi el corrnplioui
ij.:ae cniin aclenia snnt, nunquam incipiunt esse '« aUBjecta, quae negarc '* non possunt periiura ; cae-
iiiMiqiiam desiuunl subsisiere, el non erat, quando lurrvem semper
coiA suis sideritHis fore, sive \(tv
iiuii eiant, qnia semper eranl; quae autem * facta hibiie^ sive moveri desinat. In hoc nainqne sensus
Siiiii, priiicipinui iucturae suae acceperunt. lochoA- terarn vafialur, quibusdam afTirmantibus staium
veiuiii eitim esse, quia eral, quando non erant ; et roulabilium Tuturum quibusdara vero naiuralein
,

desineni esse, qnia inchoavenint babere. Vera •

molum clerneniurum senipcr non cessaluruiu. Illi

siquidem raiione consnlta omi)e,quod incipit tenipo» quidem sequentes quod scriptuin est : i!:,>uN( oninia
r^Iiicr csse, non siniiursemper permanere. Necesse 'quietu, el hocde stalu mutabilium inteiligcntes; iili

({uidciii esl ad nuem vcrgere, in quo cogilur, quod verb Consenlum caeli quisdormire
: faciet ? de aeierno
leinpore incipil essc, perire. El nemo aestimet, iiie mutabilium motudictum esse accipienlcs. ilarinonia
veUe suaJere reuiinm ad nihilum eorum, quae teiu- siquidem caelesiis sine raolu aelhere;ie sphaerae o:ii-

loraliier ex niateria jter generallonem iu ronndu iiiumque siderumqnomodo poierit concincre, onm
riuui; lioc enini suinnium fieret raalum. Solutioiiem niusica molu sii, quemadinodiim geome-
semper in
vero eorum iii eu, ox quibus compoiiunlur, et in iriainsiaiu? Terrenam quoque molem snani pro-
qiiilius subsislnut, dico. Nam ct huniaiia corpora ^ priain quanliiaiein seinper babilnran) inJnbit:Uilcr
ccierorumque animalium , dum solvuntur , peiiie ailirmani, scqueiites quori scriptnm esl : Ceneratio
uicuniui ; non lamen ad niUilum lediguiitur, sed in venit, generniio vadit , terra vero in ariernum ttat,

cailiolica elemenia revertunlur •", Et hoc generali- co exceplo *", qnod snperlicies ejus nndiiiue plaua
ler de universitaiu biijus mundi visibitis iiitelligitur. bitur, ut pukbritir, qiiam nnnc esi, eHiiiaiur, .ic

hec incongnie. Nam quoniam principium esseudi vcluli iiova q.iad.itn parlinm aei|u:ilii:ile rcnovala,
acccpit, essenliae suae lorminuni inevilabiliter acce- noii ul in!T^rc-.\l, quovf nunr ost, S'>d ul inulaia iu
pfirus est. Siciit eiiim " erat, quando uon erai ita melins qnantitas ejus el aeqnalitas pennaneai. ^nod
erit, qiiando non eril. Fsalmisia testaitie aeier- etiam de caelo voliini intelligi, tioc esi, quo:l ejus

VARIAE LECTIONES.
* Cpervenire. * lemporupi. C
' A f/. ^ .K processione. 'Kiemporeei. * C liaec nam. ^ .\ et. "
r«ro. * C quod. A revertunlur elementa.
,
''' •' eniwi om. C. " Corr., A aeternoqiie reruvi a
<Iito>e procliitnaute ; C aelernum rerumcondilorem proctnmans. '* inquii oin. C. «^ et om. C. •' A 'wr
;m£j. '* A fuiiu s««t. " \ tfermanere. »' A j)erniansura. " Sic .\C. ** A «Zf ih/'/j.
649 OE DIVISIONE NATCAAK. — MBER TEU IIUS. 650

piililtiiiiido, iii qua niinc sciitiibus corporeis nrritJel, \ danclorum Palruni vesiiijiu ftequen», C\\iu'\ Inminis
lii iine niundi oumulahilur *
absque ullo globalae radio ab erroribus meis el alioriini nie revocanie.
suae ligiirae sielljiaeque piciura^ intcrilu , quoniain inquc viain rectam «lucenlc, panliiluin pedeni relra-
scripluin esl, ul aiunt : Erit caelum novum el terra bo. Divina siqnidein cleinenlia vcrilalcni pie atque
nova. Cuclos nuleoi perilnros noa de superiuriinis liuiniliter quaereiile.s iii lenebris ignoranliae no:i
inuiuii psutibtis, vernoi de spaliis hiijus aeiis infia siiiit errare, inqiie iDveas rilsaruin opinionuni ca-
Iiinain iiileiiigiinl, iil quoinadinodnra in «liliivio vcrsa dcre, et in eis perire. Ni;lla enim pcjor niors est,

sunl ina!|iiain, iia iii^mnndi fine verlanlnr^ inlbin' qnaiu vei'it:ili.'i ignt^rantia, niilla vongo prorundior,
niain ; oiiinitiin vcro aninialiiiin ei frnliciini arbo* i(iijm fai.s:t pro veris ap)>robjre, qitod pri)|irinni fst

ruwque geiicralionein * et incremenia etdcfrenicnta erroris. E\ bis cnim turpissinia cl abominablli:«

cniuloruni, »[iiae inlra circiiluin liiiiac coiilin<Milnr, nion.sira i:i biinianib eogilalioiiibns solcnt lingi ^

virissiiudinein cessalurant non sol:ini iion deiie;;:inl, iiuae ^ diini i:arnali^ aiiiina vehili vcra ci ainat et
veriini etiam alGrinaiil. Spaiia iiein acris et aellieris soqnitur, dorsiim converiens vei-o ' luntii:j, um-
disliibiienda lore arbilraiil.ur : aeibciia qiiidein in brasque ftigaces aimiinbtMidCie volens, et non va-
aelernam po-^sossioneiu bculoriiin angelonini boini- lcns, in biiratbruni niiscriae lOiirjnevit ruere. Ilirc

nuniqiic sibi siiniliiim, aeiis vcro inferioris circa B assidue debcinns orure ar '• dicMc : l>eus, noatra

teriaiu undiqne ddTns) in actcrnntn carcerem aeier- s;tlii» aiijiie reiioiiiwio, tiui dedisii n.iiiinint, laigirft

iiusqtie naiiiinas, lucalilcr visibililci<)He arsuras, ct graiiam, pntolcnde liiiticn inum in iimbris igno'

totqnendo diabolo ciim nienibris snis , lioc cst, ranliae pal)iilaii:ibtis ^' ijuaoioniibnt-qno le ; rcvoca
::pustatis angolis , siinilibnsque sibi bomiiiibus nos ab t;ri'oribii3 ;
por:ige dcxlcram tuain infirmis,
iinpiis. Ac per boc qnoniam ' oinnein crcatu- non valentibus sinc tc'- pcrvenire ad le; osIoikIo le
rain localem et temporaicm ct esse ct futiiiaiu ipsiiiu bis, qui nil peiunl praelcr tc ; ruinpo nubes
esse cogitanl, loea et te:npora, hoc esl, tnundi Taiiarum pbantasiarnin , qiiac inontis aoioni noii

spatia tnotuinque ejus uaorularum inlerv:)Uis di- sinnnt intueri te eo inodo, qno tc invisibilcm videri

slinctum semper esse Diansura non dubitant. llis perinittisdesiderantibus viderefaciein Inani, qiiielein
atqne hnjusmodi falsi&opinionibufl conanlurasserere, snaui, fineni sinnn, nltra qnein nil a|)petiint, qiiia

ea, quae non cranl» ei inchoaverunt esse, ol facta ullra nihil est sninnnnii bonum siipercsscnti.-)l<riSed

simiil et aeterna dici ppsse, qnia scmper in eodein ad residuuin senientiae luae gressus dirigc. btsO.
staiii, in qno temporaliier ercata sunl, manebunt, Quid restat, iiisi quod me val.ie inovel proferret
et quae principio noh carent, fine carere arbitran hocest, qnoinodo oinnia acicrna el facta sunl, quo-
tur, ita nt ei facta sint, quia esse inclioavcre, el ^ niodo principio ac tine carentia principio ac fine
setcrna, quia non desinent subsistere.Weriiiitaincn circuinscribunlur. Ilacc eiiim inter se invicetn
neqne talibus cpinionibus, qnas vera deridet raiio, liiciantur, et qnoino.iosi!:i ctmveniant, iiisi a ln niihi
te assentire aestimarim, Qcqiie talein aeternitalem, fti^rit siiasnm, igit<»ru. Siqnidein sotnm '^ Deuni
vel ut verius dicam.semiaetemitatem praediclis tuis avap^ov, hoc est, carcntem principio aestimabain
raiionibussnasisse, nequesicetfiicta simul etaeierna esse ; Ipise eniin priiieipium oinniuni et rinift est,
do<.-uisse ; sed alliori naturaruni contuitii ultra hiiina- nnllo pnnoipio incboans, uullo ftne conclusus ; cele-
iias opifiiOlles, irtodo 4^odam adlinc nobis incognilo, ra vero incboare *^, et ad finein suum proprium
diviiionnn arcanorum adyta peneirare te scntio, vesii- unuinquudque tendere, ac pcr hoc non esse " aeter-
gi:: Pairnm, qui taiia seriitati suiit, aliius scquendo. na, sed facta. Etbis oninibus incomparabiliter aiiius
10. Aiiiiit enim, naturani luijns ntundi semp-r et mirabilius inini vitietur, quod sancti Dionysii
rn.inaiitain, qnia incorporea cl et incorruptibilis, Areop.igitae *' anctoritale utens a.sseiis, ipsuut vi-
coiora vcto, quibns constat, periiura, Iioc cst, omne, doiicet Dcum ct oiiinium faclorem csse, ct in onini-
qcoil iii 00 est coinposiiutn. Et quia in eo uullum bus faotum ; boc ^nira adbuc inaudimm et ineognl*
ottrjins csl, quod non sit * eoinposituia , el omne tum non soium inihi, sed el inultis ac paene oinni-
ct):::|)<;s;iiiiii sulveinr in c:i, e\ qnibns componitur;
'-^
bus. Nam si sic est, quis non confesiinr ei-uinpat in
toins igiiur mnndiis isle visibilis corporeus coniposi- hanc vocem ei prociamet : Deus ilai|ue oninia est, et

t'J3 solveiiir, soia simplici natura manente. M.vg. oinnia Deus ! Qiiod moustrosum acstimai>itur eiiam
Falsis raliocinationibns bnnianai-nin opinionum longe his, qui pulantur esse sapientes, inultiplici rerum
a verit:itc distantiiiin quoiulain ine deceptuin esse visibiiium et invisibiliuin varietate considerata ;

tieg.re non possnin, qiiia ticceptus snin. liis enim Deus auiem unum est, Et nisi haec exeinplis rerurn
0::iiiil>ns, aiit pene oinnibiis tudis jain assonsnm animo comprehensibilium suaseris, nii alind lelin-
pracbui, qnailain siinilittidino veri, carn;«iibus(ine qniinr,nisi ut vel mota soiuniinudo, iion autem

itcnsibns, ul ninilis evenit, sc.incius. Nnnc ve:o. diSciissa pi-aeicnniltanlur ^^ quod sinc menlis meea

VARIAE LECTIONES.
' t^i iniinili Ht oiiiniilabilur. ' i« om. A. ' A vertentnr. * omninm vero — generatwuem oin. A 'quo-
«jf.-n (mi. {]. * ci^mposinim. El — ut orn. ('.. ' A pnifi sotenl. * A qtias. A vero converlciti»,
'-^
'" Cet.
" A luilpamibus. " C t»: siiie. '•'
solum um. A. '* A iiichoari. *' «ae ora. AC, add. ev conj
•* ArtU'
Vagitae om. A. , «• A jnaeicrniulantur.
 631 JOANNIS SCOTl 652

<j<'.'ore fipii iion poleiit. Qui enim in lenebris A ni*'"'»!"'". n"»s" arllhmeiicaconlempraiiir.sub&ian-

spississimis consliluti orium lucis fuiurae * sperant, tiiim accipii, lesleprimo ipsiiusariisreperlorePyihago
non omtiiuy irisi.ili.'» opprimuulur; siu auiem lux; ra, sun>mo piiilosopho, qui hitellectuales namerossub-
quam spenaii, ::b eis * aufftrarur, iion solum iu te- sianiias roiiuu oninium visibilium el invisibiiium esse

fiebris, veniui rtiam in uiulia poena resideiil, abblo ccrlis r.iliiuiibu.'^ anirniai, Nec boc Scriptiira sacra

Sil) eis bouo, qnod sprraveniiii, vel ul orniiia, quae deuegai, qii;.e aii, omiiia in mensiira, et nuinero, ei

a lede l;»fil)iis dicia sunt, ah fiis. <iui miiiHS inlclli- pondere " faet.i esse. M.4C. liaque s>i naiuralia

gunl, omnino falsa esse juilicenlur, et in pristinas qiiaeris exempla praediciae artis, iuimo etiam nu-
npinioues, qua.? nec adhue vohint deserere, veiuti mei^orum, quos ipsa coiuprehendii, nalunun regii-
^'erashis cohlompiis rclabantur. Proinde n";iluralibus lasque diligenier inspice, ut ad eorum, quae libi

exeniplis, quibus nisi niuiia slultilia excuecalus ne- liicianlia inier se, sibique oppugnantia puiantur »%

mo resislil, pi imo raiiooinatiouis via incipieud;i cst. «otiiiain Oeoduce pervenias. Disc. Exempla ariibme-
U. Mag. Nym peritils es ariis ariiluneiicae ? Oisc. tioae libenter accipio. Ka naiuque nec falUi nec faUi-
^
rerilus, ni faJlor; ean» namiiue ab infantia mea tur. Quamvjs enim saepa niiiius inieUigeutes in>
«•idici. MkO^ Defmi igilur eam apei te ac breviler. ipsa fallantur »', iion arlis culpa, sed Jiicante de oa
Oisc. Ariihmeiica est numerorum scicntia, iion quos,^ B inicianiium judicauda est liebeuulor^ iimeroruin
sed .se&iudum quos nuiueramus. AJ.\c. C.atiie ac vi- ilaque, quorum scienlia aritbmelica eslr monada
gijanier arithmeii.eam * deJinisti. Kiiui si &inip!ici- esse piiucipium non dubitas, ul opinor. Disc. Quis-

ler defiriires arithmetioam numerorum scienliam, qui^ iu boc haesilai, arttit{i)eiicus non est. Est eoim
oumes nuraeroS generaliier compreheuderes, ac per principiuni, et mediuui, ei (inis onsnium Ruineroruin
hoc defihitio non staret. Non enim dispiitiUars illa niomis, id est unilas, oniiiiuntqiie terminor.um to-
de omni genere niimcrorum, se*l eos lanlum nuiue- lum, et pais, et omnis quanlitas, Mac. Dic ilaqiie.

ri>s considerat, quos in sola scicnlia et iiitelieclu INum ouuies numcri, quos raiio, quaiilum vult, mul-
iiovit esse, et secundum ijuos ceiera ivumororun». tiplicare potest, caus»liter in moiiade sunl ei aeier-
{;enera niimerantur. Nam non ' numeros anima- naliter? Oisc Non aliler vera docei r.Mio ; in ea
liiim, fruiicum ^herbarum, alioriimque corporum cnim caiisa, in ea eniin causaliter suot, quia oiuiiiuin

seu rerui.n ad scieniiam arithiueiicae artispertinere numerorum subsisiit principiuni , et ibi Oiuues
dicunt soios inteliectuait-s, invisibiies, '*
ii.'<p!CiUes ; se.l unuin sunl individiiuut siinpliciier, fauc esl, uni-
iiicorpotaies, ui so!a scientia constiiutos, in niilio versaiiier, el multipliciter sola raiione, non auie;u
vero subjecto piaeterea ' subslaulialiier posilos, actu ei operaiione, neque unum ex inulliscnmula-
aiiihmclieae allribuuiil. Siq-udein • nou iia in C luni, sed iiuuin sua siinplici " ei multiplici siiigu-
scientia vcl lutellectti, vel naione, vel memoria, vel lariiate praediiuui, ita ut et onines uumeri in ea
sensibus, vel (iguris perspiciunlur, ut substaiiiiali- sint sititulet simpliciter secundum causain, et ipsa in
ter iiiium sliit ipsi cuu) his, iu' quibus videnlur. cmnibus mulliplieiier ine/Tabili distribulione iiilelli-
Propnam naiuque subslaniiam possideul seipsos ^.
gaiur secundum &ubsiautiam. Ipsu est enim amniun)
Nam si c!us;ieui substaniiae esseul, noii secunduin nurneroriiin causa el subsiantia, ei dum staluni

cos, bCd de eis scieniia ei inieilectiis el nitio judica- iinmutabilein su;>e naturae no!i deseiil, se ipsoin in
reiit. Ais autem ei jiuiex id ipsum esse non possuut. omties muUipliciter diffundit ; neteritaliier vero iu
Oeo Vei bo recie *•
Hoc eniin de sclo dicitur, qui et ea sulisislunt, quotii>im in eaesseieinporaliter non
j'idex csiet arssui Palris. Vigilanter iiaquc, ut di.vi, incipiunt. ^'am non erat unitas niuliiplicibus om-
a le addiium estt non quos, sed secundtim quos nit- niuin nuiuerorum raiionibiis, in quibus subsistunU
mersmus. Eos itiquiUem iu nullo subjecio coiporeo carens '^. Quis autem pui-e intelljgenilum iiKmadk
vcl incoiporeo Inspieimus, sed ulira ouine sub- dix'eril inchoagse, cognoscens eani in iiiliuitum ten-
jectum solo iniellecia iit sapieniia et scieniia cer- tiere? Quoniodo enini potest fleri inlittita progresiti»
nuntur, suae divinae naturae e\ceilentia ab omni- a nnito principro? iHritiilum enim ab inrmito proce*
hus, quae secundum eos niinTeranUir, ahsoiuti. Disc.
D dit, a tiiiilo vero nil innniluin. Et si qnis dixcrit»
daec saepe CGgitavj, el ad puriiin, ui arbiii^or, per- qubntedo hoc starc polest, cuin esiaio in ipsis nu-
spexi. .Mag. Eslue i|gitur srs iiia nfllnrdlis? Disc. mcris iniilla iniinila a liititis inciioantia videainutf
Etiam, ei milla naiuralior, siqitidetti non s^^lumaHa-' e.\. binario siqnidem, qui linilus numerus esl, otnfieS'

rum irinm nuitbeseos sequeniiiim se •carliuni. Vioc dupHce^ navciintur, et tn inrmiliim pmieiiduntar^
4>is>l , geoineirlae , musicae , aitroiolpiae inimobllc siniiltfer a '" lernario liuito oinnes iripliees initiuni
subsisiii fitiulamentum, primoiKlialisque causa aique suinu!it, ct finem niuUipltcationis suae nesciunt , ei

prmcipium, veruiu eiiaiit omnium reruin vihibilium ul breviler dicat», nulli^s tiumerus esl suis quantila-
ei invisibiliu.ii iiiiinita muhiiudo ]ii\ta regulas aur libus fiiiitus, seu solis monadibus, a quu multiplex

VARL^iE LECT10M;S.
« juiuraeom. A. ^k
quam speraut. ab * »ie*i om. .4.
eis, * Sic (' ; .\^ :triihiiieli<Miii iiM».i^r.»ri;t)!

dcrtnisii. ' A -Voii enim.

1'inciUHm. praeterCii oiii. A.
" (1 * .A .V«m. * ieip«Oj oin.
"^
\. •* .^ i/«o;

'• A et poncieri' fi mwero. '* ."^i*- AC; f. vidcbaiilur' '^ \ falhiutur. *'
«hh.vi ont. A. '* .\ su.i <r sii;.

piici '* /itiH om A. " A carcn*, in tiuitfus subsisivtit. '^ A e.r.

 655 DE DiVISIONE NATlRAt. — LIBER TF.UTiUSv 65^
(|<iiidam in iiifirutuin iion profluat : htiic re^ii^iiiiicii' A nl> ^u veiiiiiiil, ei in cani redeuni becundluin rtgulas
Juiu esl ', oinnes * isli nuiiier4 |iarlibus suis (iuili, disciplinae, qiue eoriim ratiuiieji ialuevur. Ai si il&
fx qiiiLus Hiiiiiiplices proce<itiiil in iiitiaituin, iii esi, iit>iiio iiisi itnpudoiis coiiinuiicet. acLernus in
ipsa inoiiade, iibi omnes unum suiil, inrmiii suiit. uniiHte numeios suis raiionibus subsisiere ; et si
Proindd aut in nioiiAde esse negabitomncs nuiaerus, quis intentus inspeverit ^* ipsas r;iitoiies ^cmpi"
et in suis nuiitiplicationibns exlra eani (initus es^e icrnAsessc iion di)bii:ibit. Mau. Ariiltmeiicau disci-
afllrniubil ; aul sl boc aQirinare non {)oterit, ver:t plinne itou i^nurum le essepersuicio. iiacienuscnini
rnlioiic rcsisleitte, necessario falebitur, otnnes 1111- qui4-(|uid a tc dc ipsa prglaiuin est. vera ratio prae-
ineros partibus suis riiiiios, in inoiiade iniiniins dioat. ac .sic. ei nnn aiilt^r nsse conllrmat. Scd ut
subsisterc el * iinirormiier aeternos. Siquidcm liimius de numerorum aeternitatc in rndnada perdd-
uon ubi roiis upparet, ibi ^ aqua incipit esse, sed ceas, eorum raliones, qiias aeieruas atque iinmuia*
atiunde per occnitos poros seiisibusquc inriui* biles ^* asseris esse, ttreviter edissere aiuue aperte.

tos longe antc niaiiut, pruiM]uam in fonle appa- Disc. Priina progressio immerorum esi a uioiiade,
real. Ac per lioc , qucinadmodum abusive dici- ct mulliplicalioni!% auspiciuinovx;^, ideisl **. bin.trius,

^ur fons . ubi prJiiio visibiliier surgii ; longe secunda Tpm, ternariiis, leiiia Wt^cc; **, ^uaierna-
eniin arite erai in sccrctis t^rrae. sive occani. sive U rius. deinde omnes lerminl suis sedibus consiiiuii.
alibi', ubi invisibilitcr latebal; lainii epiiu a lalendo Ct estquidem binarius omnis parilalisorigo sub in-

iii veiiis terrae dicitur ; ita el numeri, qyonim mul- tellecium c^iidenlis, lernariiis vero impanutis. Ek
tiplicalio sicul • aliae proporiioiies^i» infiiiitiim qtiibus , paritaie dico oi imparitaie. omncs species
profluuni, non ab ipsis liuitis iiuiiicris . qui primum nuineroniin procrcaniiir. sivfr simplices siul, sivo
coiitcmplanti ;»ninio apparent, sed ab ipsis rationi- compositi. Simpliccs sunl par, et impar; compo-
biis auternis et iniiniiis, in quibus causAliier sulxsi- sitae, quac nb bis duobus coosliiuuntur, pariier
Stuul, originem diicnnt. in ttionadc aulcm sunt; in par, pariler impar, inipariier itnpar **. Vidcsue,
menade ergo iiiGtiiii siml ; c\ qiia iiirinitus omnis quatuum impossibiie est. liunc. nuineroruQ) pro-
nuuierorum ciirsiis procedii, et in quam desinit. gicssionis ordiiicm aliier iluri,. aut in aiiuiamodiun
Ei ul majori argiimcnto uiamur, uuitaiem nuiiquam moveri '!
Nullus enim aiius numerus, nalurali or-
inchoasse aUirmanies, diiigeuier auimadvcr|,e ''.
<line consiiiuius, primac Drocessionis alx uuiiale

Si unilas, qtiau "*

a Graecis uicilur iiionas, oinnium ubtiiiel locum, nisi binariiis; nec sccundae, nisi ler-
nuinerorum priucipium esl, et uiuditim et finis; ab narius; nec tcriiae, iiisi qiiaternajius : et uitusquia»
ipsa siquidem procr.dnni. )>er ipsani nioveulur. ipsain quc numerus suaiu sedcni natiii-aiem possidet. quam
petuni, iii ipsam desiiiunt : et ncino sapicnlum amb^- nullus numerus praetcr ip.siiin. cujus locus esi,
git. quod iia sil : non alia cril uniias, <ex qu^ nuinori oi-cupare siiiilur. In ipsa vero uiiilalc siiuut oni)ie&
pmfltiunl, ei per quam movenliir *, cl alia. quam pe- numeri snpi, ui ii.ii!l;is aliuni praeccdit vel sequiliir,.

tuiil. el in quaiu liniuntur, sed una alq.ue cauein, qiiouiaiu ouiii<'S unuiu suut. Ne<|ue laiuQu naluralem
quia esl ei '* piincijnuiii, mediniii, el fiiiis. Proinde suiiiii ordiiit^m, qno in suis miilliplicatiouibus cooli-

nunieriasuo pruc[iedieiiles principio, nonaliunde iiisi neulur, immiiiabilUer habecenl. si iiou ip.soruni ae-
a suo fine progrediuniur. Noii eniiu " aSiud est eo- ierii,aliier immulabilis causa in unitaie praeccderei.
nim principHim et '* aliud fmis.sed uua aiqiie padein Siimiiier de duplis, quorum princep» ^si bittarius, et-

unilas. Ac per hoc nctes.sario conncitiir, ul, si in Iripiis, quos praecedit t(;rnaiaus, el quadruplis. q-ji

infiititiiin orolendaiilur " hnem, ai) iniiiulo pnnci- cx qu«ileriiario iiicipiuul. omiiibusquc mullipJioiuuK
pio proleiidi iiicipiaiii; linis aulem iiifuiilus esl Oiu- specicbus inlcUijjinidum, qimd uiiaquUoijiie eanmi
nibin numcrorum unitas eaqeui; i^itur esi omiiium a proprio sno principio inciiuai, el in infiiiilum
liuiuerorum iiifiiuium principiutn. El si oi,iiiies nu- tcndit. Dupiex auicm propurtio, simi (nplex. stiu

niei'i aetcrnaliler et incoinutunicabililer iu '* pi-iiici- quadruplcx. sca alia talium pfoporiiunum in imiiate
pio suo siibsistitnl, iii fttie suo aeternaliicr et iii- specialilcr aiqiic dislincle nou mK^lii^gilur, siiiiudcni

coinmunicaliililcr snlisistere necessariuin esl '". £t P in eaomncsiitulliplices ct siitiulsuniet uiiiim suni*'.

-
quciuailmodiim non erii linis sine dfsiiienlibus in t-i imuiu mulliple.x et simptex . siniplc.v qiiiilem uft-

outii, ila iioii eial »* priiicipiuiu siue iiicliuanlibus liira mullinlex vcro raiionibiis, s«cunduui quafi
ab cu aclu ei opcralione liilelligeiiliae '^. Acierua- ordinem siuim in mulllplicaliouibus immiuabilom
liicr ergo in nionade omues niimeri subsisiuiit, et aci-ipiiiiit. Ouid dicani de mirabiU aiqwe diviua sa-
duiu ab ea prolluuiit, in eaesse non desinunt, quo- peiuariicuiariurn, ot supcrpariieniium. ei inuUipli-
niam stalum suuni naiuraiem dt;screrc non pos- (luiii superparlicularium ^i multiplicium super-
suui. Nam sive multipli^enlur »^ siye resoivaiiiur, pariieuliuiu cousiiuilione et proporj-ioue, qua& sin-

\aRIAE LLCTIONES.
t est om. C. * omnex ^\ Siquiilem ubi fons apihirei. nou ihi aqua. ' sivf
oin. A. ' et om, A.-
atibi. oiii. C • A iiri?. '
uniianiue. C a>nem
* et pcr quem tnoveniKiim. A.
adverfe. '' « oui.
* .\

.V. '* euiin om. .\. »* et oiii. A. '' C prolendiiitlur. »' in om. A. '* i;*t 0:11. H. '*A«nr " A
inleHigcnliac proficisci rielernaliler. »* A tnuliipliciinliir. '* /ipefspexeri:. mnutwerabUes. " Corr. ; A "A
idem. "
iMo -crpy; V poil. *^ C itiipariter par. *' ii^ et unum iuni el iimul syiHl..
«J^"5 JOANiSIS SCOTI C56
guialiin specres ah iiuifaie accipiuiil? Oiiid dc t<ro- A quartum, diinidia el icnia, quae sunl U-ia -et duo,
ponionaliiaiilMis , qiws iii proporiionilnis , iiniuc quiiiiuin ; parics cjiis oinncs siniul conjunctae, qua<
«liircrculiis («Ftutiid^-iim conteuiplaiuUr, iii quibus 611111 iiuum, duo, tria, scxium, scipsum Yidelicet,
iuonabiils atquo diviuac virtulis csi cyuitauiia, ui ctMiiptcut; loius cum sua se\la, lioc csi, sex et I
imllus sa|MCHiiacso€rcia pcncina^ns c.t&tiou ' acjtruas tiutiui sqnituuni, cum sua lci^lia, Iioc est,
toius
cssc cowitMi.lai? Si auteiu • rccLi dcftuilio csi veri, scx ei diio ociavum, toiiis cum sua dimidia nonam,
(j;iac»liciu vcrutii csse quo^sl sciiifier niancl; quod Itoc cst*',scx ct iria, quHms sl unum addaiur,
autcai seuvp<'r inanci *, actcrnuni oM: niioncs* »u- iu quo outuium ntimeroriim fmis consiiiuitur, deua-
lacioruui vorac siiui,<]Tiia scnipcriumiutabilitcrquc* ria quautitas pcrficietur. Si ergo peifecius iste
maufui, ac pcr lioc aclcrnac suui. Dc quibus i|uis- iiiiiHorHS, scnariiis videlicct, in uniiale numeronim
quis dlligcuicr scire ^lcsidcrat, luaguifici Uoclhii cousiiluitiir •', videal, qui dicii, e.imi aeternum non
de Malhcsl liliros intcnius l«gat. Iiciu de"nuuic- cssc, ciim jn ipso omnium condiior opera sua per-
roriuu a«'tcrnitato iu priiiiipio stio, id csi, i» ieccril. Ubi noiaudum, qiiod non ideo seiiarius
inoiiaife, brcvissinuiin accipo argiiuwiiluiu. Si uuiias numerus pcrfcclus esi, quoniatu in eo Deits cuiicia,
numerorum csi wiilas, nunqiiaui or;a iiniias siue quaecrearcvoluii.consuinmavii, sed idco " omuia •*

iiumeng, quoriiin esi uiiiias. Itom ^i niiinori ex B opcra sua condidil, ul perrectioiie nuineri opsrtim
inonaJc veluii cx quodam foute incxliausio pro- suoriim perfectionem significaret. IIoc igliur inaxi*
fluunlt, ct in catii, quaiiiuniniiiqitc niuliiplicciiiur, nuini ac divinissimum exeu!pl;ir, in qno fecil Deiis J
dcsintiiu, iioii ab ea qtiidcin pryfiiicrcni, si ante 0|!era sua. «uiiquid crcdibilo aui verisimile^ejt
cofum fiuxum to ca rausaliicr iion • &ub5iiicrciii ', tCinporalilor iticlioassi?, duoi in eo non soluni, quae
nec iii cain dcsiucre a])peiercni, &t non iit ca suas iti tcmporibtis sunt, veruin el ipsa lempora, el quae
r;susas aeicrnaliter pcrmanerc naiurali moiu cogtio- tiltra lempoia subsislunl, ab opifice ontnium wnsli-
sicreiit, ad quas scu.pcr rcdire non ccssant per luta suiii? Proindo ncmo sanum sapicns de acterni-
«•osdom gradus, qiiibus ad cadeni proDuxerant, lalc nuiticrorum dubilabil, solius senarii numcri
aiiHlyiicis regitlis, pcr qiias oninis inacqiialitas ad arguinciiio titons. Nam qtio<l de aeterniiale illius
»oqii;tiii;iiem fcvocaiur. Aiiatyticas aiitem rcgulasin intciligitur, de aliorum siiniliter pcrennitaie intelli-
ffoiilc sccundi iractatus Mailicseos niagnifici Hootliii gfcndum cst ". Siquidem non de solo seuario, de
biiidiosus qi!is<|iie tatium mirabili naiurarum ind;t- univcrsiiate vci'o generaliier omniura numcroruiu
gaiione rcpericl. Si auiem qtiis dixorit, et uniiatcm dicluin Cit : Oinnia in niensura, el Humero, ei ponderc
litiirtcioriini, ct ipsos numeros simul csse tnscpara- fecu Deus. Al si loca et tempora Inira omnia, quae
biliier, quonram iiiicr ca, qiiac simul ct inseparabi- Dcus fccit, connumeraulur, necessario inlellectuales
liier sunt, noii incougrue connunicraniur, non nc- iiumeri, in solu scieniia substiluti, loca et tempora
pandutn, iino eiiam falcndnm ; scd non idco actcrua iiaturae suac perpeiuitale praecedunt, er intra ea,
esstf, piincipioque carere ciedendiini vel iiiiclligoii- quae simul et aetorna et facta sunt, computanlur
dum.Miilia enim suiii,quac simiil incipiiint csse, acierna qiiidem sunl iujfnonade, in muliiplicationi-

iiou lamcn ideo simul • aciornaHtcr coguntur sub- biis vcro sui '* facta. Mac. De aeicrnitatenumerorum
pisiere. Nam ei materies et forma, ct vox el vcrbiim in monade &-Mh est disputaium. Qiiomodo auteui
fciimil incipidul, simul dcsiiiunl, ncc lamen aeierna fiun; ", ct ubi, et undc, valde nccossarium est inve-
stiiil. Si enim aetcrna cssent, ncc incipcrcnt, ncc dcsi- siigarc. Eorum nainqiie atgumonto conamur asscrcre,
licrcnl cssc, ei muliaid genus. Respondcndiiin,sciia- ouiiiia, qtiac a •• Doo suni, actcrna simul ci facta
vius.numeriisab uniiaie ei muliiplicatioiic aliorum esse. Disc. Acicrnilatem monadls, omniiimque nu-

numerorum nou sechiditiir, praesertim cum solus in nierorum in ea, qiiatiium valoo, cxposiii. (tiiomodo

cardinatibus, boc est, iii prime versu numerorum ab aulem iiiicltccitialcs numcri, socundum ipios oinnia.
uno usqnc ad dccem, perfcc!ii& sil ; siiis namqiie ,
q'>a<-* luimerari possuiit, numcraniiir, Uunl, cl iilii»

parlibus perficiiur, sexla vidclicel, ct teriia, ei dinii- ei uude, luum cst cxplanare. Iloc aiiicm dico
dia. quidem unum esi, teriia duo, dimidia
Se.xla sciens, lacilius corum aciemitaicm. quani f;ictiii;im

eompaciae seuariam conficiunl *

irla, qiiae siniul eiquacri posse, ct iiivcniri, ei suuilcri. .Mac. I)o me
quauliuicnu UniiTn siqiiidom, el dtio, ei tria sex bcne, iit video, acsiimas, qinndo iiiilii diflicilior.j

sunl *". Est et aiia raiio, qiiaemiro modo sciiarii nu- qu;\crenda, iiiAcniendji, suadciid;i oommiltis. Veruii-
nieri pcrfectionem insinual, quae priuium vorsttm lamcn luoum csi (|iiacrcrc, invoniro veio illins

nuinciorum suis parlibus ordinate consliluiis pcr- solius csl, qni illumiml abscondilii Ifnchcnrnin ; sua-
f>cii. Sexta pars ejus uiium primum nunicrurum dere quotiuc cjusdom esl. qni |ioioit s«dus apcriie
oblinei lociim, teriia duo
secundum, dimidi:! tri.'* scnsuiii cl iiitcllccitim. Quid ciiiiti piodi-sl cMftior
terlluiii. dimiJia el scxta quac sunl tria ci umiui. suasio , si non adsil '• inioriui ilimtiiuntio? Ii.iqui»

VAUJ.VK LF.CTIONES.
• A iminitlutii-
« nun 0111. A. ' A euim. qnod auicm sempcr uninet oin. f.
* ' .\ rnrtonalidnex.
liter. jjo« om. A.
* "^
A iubsiiterant, 'snnnl om. A. *C perliciuni. •" .\ (ium. " hoc ei'1 «»ui.
C. denarin iinnntilnt ~co>isiitniinr oin. C. '* quod non ideo sod itico om. C '•
—
Pro ornnia A "i co.
»^CS/oni..A. '*CtH»«. .
" .\ fiinnni. "floiii. A. >'C*ii.

i
 657 DE DlYlSIO.Nfc: NATLli.U:. I.IUJ-a TLailLS. C58

qMO I |Kiiiiu aiile a lc > dicliiin esl, .telenia (|uiilent A eos oidiiiuiilis, e(>riiiiti(ur i;tii(iiio< rj(iiiiii> irAcl:iii-

i.i iiiunak!c, ili inuili|)iio;)lionibu!i vcru !>uis iachi, lis, l'ur;(Si|iiu 'iuiiui.tdam si;,'ni.> coipoiaiiuiii scii.>>uiii!i

liiijlis ([U eslioiiis praeliliaincii esse utbilroi. Llt .si sigfiiliculo» iii aliuruiii iioliliani li;id>-iili.s. Kl ii.; iuc

inl(lie.\i&li, (luoi! divi^li. hiipeifluc quaeiis, liuod '.n e.\i:iliii:es \el!c .siiadeic, ipsos luiiiicros ab inlclic tu

lelliu's; siii voro, (iiiaoiCiiduiii esl. Vcl lalioiio iiiiilliplicari cl croaii, cl itoit ali ip.su

li. Disc. Oiuiiiiio viloo, iiuiiieros naii iiisi iii 0'.iii!ium coiidilore, iiiulliplicaiorc, ordi.naUjie. Si
iiinilipiicatioiiilM s !-uis po.sse fieri; tiaiii iii inoiiadc; eiiim :ib iillo crealo iiilellocUi miiilipliculiiuicui

acUMT.i * sunl. Qiioiiiodo aiilcin, vel ulii, vtl itud«;

' suaiii mimcri priui-.mi palereiilui', iioii eis divitia ct

fiiiiil, aiiliucnoii vidoo, ideoi|it(; lioruiii eogiiliioiieiii iiieir.-ibilis iuuiiiilaljiiitas el liarinoiiia r;ilioituui iiics-

M.\g. Onuies inimcros caiis;i!iier, bcl. Pioiiide iioii id(.-o inlellcctus iiiteilcctinlosiiuuio-
le ap<'rire posliilo.

lioc est, vi cl poicslaie iii inoiiadc seiiiper csse 110:1 ros Cicare puUiiidiis esl, quia iii ?>('iii.sos coulemph-
duitiiamiis. Disc. Hiiic (iiibitari; miiiiiscsl ii!lelli»c:i- lur. Ab Uiio auteiu CiTaiorc omniiiiii iii ir.k-llectibiis,

liuiii. .MAi;. Moiiada auleiii iii '^

sapieiiii.i cl scictilia sivc liumaiiis, sivc aiijielicis, lieri ciedeiiduiii e&t,

aclctiiiililor subsisiore iiilelligis, ut arbilror. IV.sc'. a (pio oiiam iu iiioiiade aeteni:iiiler siilisiiluli suol

Sl aliler seiilio, ab ipsiiis iiioiiniis vora coguiiione pcr iiilellecluui :ib ca iii iniliiiueiii i:;iii)iiis desccu
alienus sum. Mag. Nou aiios rciis, iit <jpiiior, ^^ ti<"il- -^*^:»» 'lu^Triadmodum. ul exeinplo uluuiur,

niimeros iti iiKuiadc vi el potcslalc coiislHilos, cl cousilium (pioddam, seu (i!:alisciiiM|uo ais luiiinalis,
.ilios actu cl opcie iii gcncra el spe( ics iutelli^ibi- ''0"> i» sei.TClissimis iulellcclualis iiaiurae siuiliud

liuui i.iu;rer(M-iiui, scd eosdciii i»rolluenlPS. Disi;. Non coiiiineliir, simul est, el uiiiim tpioddiim simplof,
alios, cosdcm voro, sed :ililer. Mag. Dic, quaeso, siiic [tariibus seu divisionioii.», siiie (piautilale seu

quomo(
)do alilcr? Uisc. Iii mijuadc (luidom vi el 'ptaiiiaic, sine loro, sine lempore, el oiiiuiuo oiimi-
polestalp, iii geiicribus veiu el foriiiis actu et biis accidoniibiis absoluliim, ac vix soli iiiiollct liii

opere. Mag. Rccie respondisi!. Num cign vides, nu- cvgniluiu; iion cniiu inlellcctiis iiaiiiialiuui ailiiiui

uieros cosdem ibi .lclernos csse, ubi vi cl poleslale faclor esl, jicd inveuidr, ii.ui lamou "cvlra se, scd
causalitcr suiil, lioc cst, iu motiade; iihi vcio aclu itilra '' cas iiivoiiil; diiiu vcro i|»s;i ars ab artaiii»
ei operc iuicllitiiiiiliir , ibi factos cssc '? Oisc. iSi- suis, iii (jiiiliiis ^imu! iii animo. iii ipio cst, iii raiii;-

miuiu accektas; podolculiiii rariociiuiliouis iujjro- ueui iilcliiyil.ili pnii^iessioKC incipii (lcs(;ouiIert;,

iiiox y.aulaliiii suaj ^' occiiltas

dicnda esl vi.i, tie quiJ iiicaute lcmeicipic sl:ilua- reg.Mas apiMlis divisio-
mtis. Prius itaque esl qtiaoreudum, quiJ sil vis, el uibus at([iiO dilIcrotilii.s iii(:lio:<i ajjcrire, adliiic

quid poiestas nuuierorum iii luoiiadc, cofutidoiinpie , t;ime:i piirissiina.s, oiiini<pic ini:i<,'iiiali(uic :ilieiias; ci
qtiid sil actiis, el quid operatio iii geiicribus ci liaoo procos^ij priiiia aiiis ab ijisa scioiiiia, iii ipia

Ibrmis. Mac. Yis cst, ut aeslimo, subslanlialis priui.itus subsisii!. por iiilelleotuin iu raiioneiii ipsiuj

eoruiu vlrliis, 'piae * :»clcrnaliter cl immuliibililor inlelleclus actu pCiiiciliir ; omno sitpiidoui. <|Uoil c.v

iu luonadc subsisiutit '^; potcstus vcro cs! possiliili- secreiis iialurac iii rarioiiem poiveuii '•, per iuiel-
^"^
las eis insila *, qua iii geiicr:i et spocics possiiiit locliisactionom ;ii;ce(lii ; iloriim aiiieiii veliilisocuii-

niulliplicaii, e.l iiiiclloctibu.s inaiiiresli (ioii ccrlis do tiesceiisu oadeiii ars c>; i:ilione iu meiiioiiaui
leniiinorym disiiuclionihiis, i]uaii(il:uuiii diversi- descendciis. [lAoIaiiin apertius iu pliiiiitasii.^, vcluti
'
taiibus, in'.er\a!lis diirsrcjiliarum, propo: rio:ium iii i^iiibiisdam formis seipsaur liiciilcuiiii.s rlrrUral ;

proporlionalilatuiniiiie tMirabiii accpialiiaii^ cl i:;- lcrlio veio <lescensu ad ( nrporales '^ensus diiriiiidi-

soliibili cousoiiaiiti;:. Aclus c.-t moliis aiiiiiii, pio- liir '^, ui:i RCitsiiiiiibus siyois virlmcm Miam per
Ccdentium mimeroruui e.v nionaile iii divors;i i;tv g(Niera. el ^peciiis, omiicsipie divisioiies siias, ct
nera, imii.c specios dillciciilcs imillipliciitioiiciu stii)ilivisioiios, cl parlilioiies oxeiil : ila iiilelleciitales

COiiteinplaiilis iii scipso ct itt seipsis, priiisipiaiii iii nuiiieri ex mdiiade sc i!efuudi:ui ", ul iii animu <|;io-

plrnlasiiiscogilaliouispiovoiiiaiil", lioe csl, siii.pli- daiii iiiiiilo >pleii<iesc;iiit ; dciiido e.\ aiiiuio iii ratio-
•' ***
cilcr in iiicoiporca iialiira, oiiiiii imagino c;;reiilo, . iioiii prolliioiites aperlitis sc pulefaciiiiit ; mo.v dc
puris^ituo iiiliillrclus ociilo ip.sos iuuiioros siipia " ralioiie iti moiuoriaiu (iecuriciiles pliantaslicas ex
Oiiiiicm (pianiilalcm, cl q:i:ditaleui, cl iiii.a, el lcm- ipsius iiioiuoriae ti;iluia accipiuiil apparilioiics, i;i

*'
p:)ra cousiderautis. lil ul *- lnoviler drrliuiaiii, arlii» (piilius viilutes iiiulliplicium siiaruin formarum
csl mol;iS auiiiii, piirissiinos iii suu uatiira uuitieios iiii^uisiloribiis suis luculeiilcr apcriitnt, dciiide iit

absipie ul!a imaginalioiie iiiluoiitis. Opus vero esl seiisiis. posirotno iii li^uras. Xiim i^iiur vidcs iri-;»

ejtisdoiu atiiiiii iiioti:>. piiii^^siinos liumcros, 'luos iii illii, ijuac qiiaesieras, quoiiiodo, cl ubl, ot iinile?
seipSO CoiisideiMt, pliaulasiis voliili iiuibiisd:!;!! lor- Unde qiiidem ? a iiuMiadc ; ubi? iii *Miilcllectu ;

poriljus iiicrassHlos inemoriaecomniOiiduir.is, ibiquc. iiuomorti»? diver.Ms ijradib'.is. primuiu u bcmclip>i>.

VAiUAF. Li.CflONES.

- .j lc om. C. ' A aeleriia. ' .S vel unde vel ubi * in om A. * ess£ om C quae om A.
'
^. svbsisiens in munade. * eis msiia ntn. ^. ' A f/pruporiionum '" A venia/n
veniani. ''
m . om A. " Pro
El ut ^Aui. " A enim sed infra om C. '^' '* A m suas. "^A venil- " A perf/ciiur. •• Cdefuadilur.
" .\ ex mond,6e descendunl. " K prrftuenlcs. *' A formarum suarum. »• ia om. C.
659 JOANMS SCO 660
iu inlclleclum, ab iaielleclu raiioncm, cx ratio-
« ia A «elligenlia fiunl puri pei- sc, oimiique imagiuaiioae
ne in meuionan», cx iu»;uioria in scnsus corporeoa, abboluli appareiiies, aiit iu meujoria s*,M»suque cor-
ei si necessc esi propler uliiitatem disceuUum, pnrcc (pii|)usdam iiuaginaiiouibus iucrassali, ac ve-
exiretBO gradu a seusibus ad visibiles fijjuras de- luii cx q\iadam ei iu quadam malcria facii. Ma.g.

scendunt. Disc. Plane clarissimeque vidco- Mao. lla esl. Sedquod addidisti, ex quadam el iu quadam
Iiaquenon te laicl, ul opinor, nuintsos. ei * aclernos maieria facli*», uou saiis aculc pcrspexisli. PJian-
csse, et factos ; aclcrnos quidein iu uwuaclo, faclos las^iae uauique, qui>s de memoria iu inemoria «' vel

\ero muUipliclier in suis d.escenaioJiihus. Prinio vidp- scusu de sensibili accipiujii, ut iii eis appareani,
Vicet iu ialoUectu coulemplanliujM se ' iu seuiel- noii e.\ quadam uialciia riuut, sed ex iucorpuralibus
iusis fiuui. Qui modus fiiciendi louge a scnsibifs rc- incoiporales nascuulur. rsou cujm cx ujaieria cor-
molusesi; figii enim dicuuiur in noillia sc iuieJU- poralium rerum efBciunlur, sed ex specie, quae pro-
genlium. Naiu in mouadc dum siui, ijieflabil; sua cul dubio incorporca csl, ci ex coloribus, qul uon
uuiiale '*
(uuucui supeiaut iutcllccluu), (;o solo, di- corpora, sed circa coipora iiKelliguulur. Ac per hoc
viuo videlicet, inlcUeciu excepio, qiiem nil qbique uil csl couveuieniius ac iiniiiralius, quaiii ui iutel-
Jsiei. Ipse cst euim iiuelleciiis omniujn, iiuo Quiuia. lectuales uuuieri iu rebus incorporeis, cl ex iiicqr-

Nou enim dc Ipsa moiiade, quae esi causa sola ei l^ poialibu.s suuipiis, virtulem suam osleiidaul, ei
«lealrix omuium visibiliuin cl invisibilium, uuuc luodo quodam incflabili in geiieraliouein scusibileiu

agiiiir, sed de illa treala mouade, iu qua omnes facii piocedaut. Pcrspcciisque " lerum raiionibus
uumeri causarucr, uuiformiter, ralionabililer ' el nou lemere quis dixerii, ipsas pbaiilasias, in quibiis

scmpersubsisiuul,etcxqua mujliformiiereruuipunt. uuiucri se iulerioribus nuinerautium oculis palefa-

Secuudo vcrqin raliouenunt, iii qua fieri pi-optcre;x ciunt, non aliuudti nisi ab ipsis iuiellisibiiibus nu-
dicunlur, qiiia iu ca manifesiius sc oslenduul; a(J- meris proveuire. Nam si Jjumcrosiias foruiarum
huc laiueu per seipsos, absque ulio pbantasiico co- seiisibilium, iu quibus maieria couliiieiur, ui seBsi-
lore. Dtiinde iu lucmuria ac seusibus, iu phantasiis bus possil pei'cipi ; siquideiu per se ipsam invisibi-
ijuibusdam eniciuulur. Ipsae autein phautasiae aut lis est, aique iii formis ab iuiellcclualibus numeris
de natura memoriae, Jioc est, <ie ea parte aniiiiae, origiuein ducii, ei ex Ipsa, formaruni videlicel, nu-

quae formandis iuiaginibus est aitributa, aul ex- merosiiale pcr coiporcos seususmemorja phauusiis
irinsecus ex supeificie corpoiuni per seusus exle- conformaiur : uilaliud rcstai, nisi ut •* inielliga-

riores sumuntur
Sed quae exiiinsccus vcniuut,
*. mus, numeios inielleciuales ex monade duplici niodo
ph.iutasiae propiie appellautur, quao vero ex mq- ^ fluere, et ia meiuoria factos acie mentis muliipli-
niorip, phauiasmala. Yerbi graiia, phaulasia esl cari, dividi, comparari, colligi, uniri. Aul enim. at
Ifpago, qiiam de cerlo coi"pore, seu cohu-e, se.u spa- pi-aedixiipus, per intcUeciura in raliouem. et cx ri-
4io a me viso per sensum vidfndi assumptam lueae tioue in memoriajn desceuduui, aul per spccies re-
pujujoriae infigo; pliantasma vci'o est imago iUa, rum visibilium in sensiis CQrporeos, iterumque ex
quam fiijgo de aliquo nui^quam a me viso. yuae ipsis in eandcm inemoriam coniluunj., io qua pbaa-
fatsa ncu iuimei'i.lo dicitur ima^o, quoiiiam illujd, tasiicas uccipieutes foruias fiunl, iulcrioiyUu^&que
quod cogiio, aut peiiiius uou est, aul si est, non jia sensibus succumbunt. Ag per lioc, quoquG modo
est, sicut jiuagiiKir ^. Ubi iiotaiidum, si sauctum liu.meri paiiaiiiur p^rspici, iion aliundc nisi a se-
.scquimur Augusliuuiu, qiiod phaulasma uoii aliuude wei|psis appariiiouis suae occasionem percipiunl.
iiisl ex phaulasia uasciliir. Est eniiu, iil ipse aii, Proinde '* cl in mouade acierui sunt, ei a seipsis
imago im.igiuis, lioc est, imago cx alia imaginc iia- iii quacuuque u;iiurae parto apparueruni facti, hoc
sccns. Ve.ibi gratia, solis quolidie oiioutis phaiiia- csi, sivo iu iuiclleclu, sive iii ratione absipie uUis
siam habeo, quam de disciformi " ipsius spccie ac- iiiiagiiiaiioiiibus, sive in mcmoria ex specicbus re-

caipi, cl itcr.iim ad siiuiiiliidincm ipsius phanlasiao rurn seusibiliuui fonnala phantasias quasdaui, ir

sidares imagiucs iiiillc iii meiuoria rmgo iiiajorcs quibus appaicant, veluti facii de seipsis facienie».
vel iniiiores, Juxia cogitalionis uicae arbiirium, ac *^ Disc. De iiumeris salis .ictum '•. His euim argumen-
j»er hoc falsac suui, quia iiil veri imiiauiur. Naiu lis coiificilur, claieqiie iiilcliigiliir, uhi aelerui sunl,
Cracci aliler, qiiid sil phaiiiasnia.iutclliguiil; dicuul cl ubi ei '• quomodo patiuulur fieri, ul nou iiiiine-

eiiim iKilitiam, <|uae iii aiiiiuo esl de scusibilibus rilo pcrspiciamus, eos el acieruos esse, et faclos.

ti.iluris, per phaiilasias carum susceplaiu, phau- Scd qiiorsuin haec tcudani, iiiientus expecto. Non
lasiua csse. Disc. Duplicilcrergo factos numeros.iii cuiiu pi'optCr sc ipsa, scd pi-opter aliud quid sua-
tnonade aetcrualiier subsiituios ^*
asseris, iii lailor; dcndum iiUioJiiola suiil. M.\G. Miror, ciir taiii c!

aul eniii) iii animo, cl rationc sola, ac .siuiplicj iu- obliius cs lui. Nani paulo aiite posiulasli a roe u.i

VARIAE i.ECTlO.NES. 41
« Cascmciipsis in mdleclu »n inleUeclnm. ' el om. \. *5«om. C. * Pro sufl MnUale \ snaoimtf
" iiniformiler^ rutioiUibiHrer oin. A- * ^/'««f «iHi^ni pli-tiilnsiin^ — tuir.uiiiur om. 0. ' ^ sinii imi -
P A quam «. deiH$li (oriiuic. '
A ivislitutoa aeiernaliter. •' -MAf.. it« csft — (ucli om. <;. " A iii ine.ii:
tiam. ^* \ rrospcciis^jne. " «/ om. C- '•
A t^eriitde. '• A«( aclum, »* u^i om. A.
.'<

il
 CGl M: niVISIONF. NAIUnAK. — LlBEH TEHTILS. «62

liiralia cxeiiipia, iiiiiinib piis.Sfin lc iiilioJiirri-s: :ul A aposUilis iii spirilualis visioiiis «iioiileiii, lioc esl, :;lii-

inleliigenliaiii ooriiiii, uo (|iiiljii3 iti.spuUib.tiiiiis, id tudinciii raplis appariiil \isil;irilcr ', qn^indo Iraiis-
esl, quoinodo oiiinia, ijiiac c.v Di-o siiiil.fl * aiMcraa iorinalio Doniini facla esl? Nuii eniai audieihli suiil

siiniii el racta suiii, et nia.vinie, qtiuinoUo Ucms i|>so lii, qui pulaiit, cuni ad leniptis iii corporc resurrc-
et facloi' omiiinin csl, el iii oiniiilitis lll. II-n: esl xissc, ut biuMil cum F.lra iit iiionle visitiilitC!', uQn
cniiii Siiininu loiius iiosiiac pnieseatis laliociuatio- per sc anima ", sed in stiocorpoic apparcrci.cl ile-
nis. Disc. Jain In nie ipsiiiu niileo. Naiii lililicalialu ruin ad scpuUiiiin rcflii.ssc. Quis crgo dicUirus est,
praediclortini, cl aiilnic inco^niia inilii rciiiin thco- qiia ralioiie aninia incorporca cl invisibilio invisibiii*

r!a sliipefuclus, sicut nuillis c\eiiit, iii CNlasi raclus lius aposioloriiin tipiriiibns veluii coiporalilcr visa

suin. Quis eniin ruiliuni, et nonduni snlilimi.ssiiniiin esi, cutn nec iii sno cor[)oic, iicc in aliqiia nialeria

sopliiac vcrticein ascentlcnliuin, lalia cogiians, seiisibiii, scu ulimulc assuitqila apparuenl, sod qiiU'
liieniissecessum nonpatiatiir, acieinani nunioi-oiuin dstn inellabiii viriiiie, suli Deo c.i^^uila, invisibilis

M Creatorc oiruiiuin iii nioii.^tdc audieiis coiMlitioiieni, spiritus ^piasi " visibilis [icr sl' raclus c.^l? Qaid "
corundcniqne proccssioncin in genera ci Spocies, dicUirus cs '^ de aniriia pro[>lieia«Sannielis, qnoniodo
ia qnibiis Rcri diciintnr, ([uonimm in cis ;ib iniei- iiivisibiliier laiiqiiain visibilis locula csi Sanl? Nan".
lcclibus |)atinnlur inlelli;;!; deindcini)aturani ralio- D«l ipse, sicitl nposloli, in spirilu rapius talia vidil.

i:abilC!ii scCnmlain vcluli * in^ocreaiioiicin ,

qiioniam Siquidcin crcdeiidi non sunl, ([iii illciini, nun iijsuni,

iii ca stias virtuies inaiiifcslius propaganl; dcindc in sed aliquod i)'j:nciilinu in .-«iiiiiiiiudinc ipsius appa-
'^
tncnioria scnsibusque phanfasias, iino ctiain ibeo- ruisse, ijidig!iuni jndicanlcs aniiuiim Siinclam iii'-

plianias accipicnles — oinuc eniin, qiioil e.v. nalnra canlaiionibiis [jythonijsae ali
'*'
in!ens rcvoc;iri, noii
icruni Jn incmoria forntatur, oixasioiics cs. Uco ariiinajvo.rlcotcs divii^m [irovidcnliam uon minus
haberenon esi dubitaiitinni — qnodain ino:!o fi;^ri non pcr iminttiidos, qnani {«or uuiiulos spiriUis naluraiia
de alia nia.icria, scd de scinctipsis faoiiV Nniu vcro rcrum iiJminislrare. Consl;il a^:l>em, aninja:n Sa-
** [»cr '' **
veluti cxpeigefactns in ine i[isuin rediens, inlo.ioris- muclis se ipsaiii qo;ui visibiiiler non in

qtie luniinis radiuni lucnlenliiis perspicicus, ca, ([iiae corporc, ncc iit ali,ii;a siiniiitudinc consulenlis earn

a te dicta sunl, cognoscerc incipio. Conaris eniin , ul regis animae prophciasso ". tli sl forie 'alicui licc
opinor, suadcro, onmos nnnioros ck liionatle vcbiti vidcliu- i;iciv.!ii>ile vcl dciilum -', lcgal sanclnm An-
c\ (piodani foiilc niananlcs, inslur >lnorii.:i lliiniinnin gnsUimm in libro de cura Ue!'anci,0i-um. Nos aulein
ex una vena surgcniiiini [)rofl>icre, iiiqiic duos alveos ud liianifcvLssiiiia luttnrae cxcnqiia rccurramus . de
scgrcgatos, quon.m unus pcr inlcriorcs piMo.s na- qnihus iiemo rocic philusophurititim conlendil. Di.sc.

iiirac, hoc col, per ititL'l!ecinni, ei raiionem, iilliir Q Dic, <i;iaeso, qiiac sunliila
vcro per c.\terioies visii>:iinin rcrtiin spocics <lccnr-
iil ' ci [ler scnsus, (loiiec simiil in nieinoriain con- 1*. ?.Ia-g. Fornias rernm incorporcas esse sapientes

iiiiani, in qua innlli|iiiciicr funnaiitur. dicnnl. K:inJeni qiioquc scnienliam de coloribii.S

45. Sed qnonjoJo res incorporeac, **

ei noii .sol;i!ii
proicrttiil; eos enimiiicorporeos essc vcra raliOiicco:i-
**
asensibiis, vcrum ctiam e:< meimnia, oniniqiic ima- feuUa pionniiliant. Disc. Qitis(|uis iiulc Jiibiial, i:ilc;'

ginalioiic prae niniia suae nauirae cxceilenlia [>hilo.so|iht)s lociiin non liabcl. Mag. Si crgu for;.i;ie

l-enioiae, in nieinori.i sc.isii^iisve, boccsl, in imagiiii- atqiie couiiv.s iii nmt:cro rci,uin incoqiorartnni co;ii-

Lus visibilibusqiic ligiiris vcluti quinusdani corpori- putaiitur, ([tia ralionc sensibtis coiporeis sticenm-
-*
bus [jossinl * ;ip[)areii: , non satis video. M.\g. Hoc Lunl, profcr.si [>otci- Omnc enini, qnod jter ocnlos
uiio esernplo lotum ic inieliigerc seniio. lia eiiiin, senlitur, non aliler njsi in foniia colural:i soniiii

ut dixisli, cx monadc liiunoii niananl, ci in iiieino- juilesl. Disc. lormab ci. colorcs [tor uc ap[tarere itou

viam * cufiflauni. Dceo auiem,4[iiod nnn saiis vides, possc acsliniOL, in quadam vcro nialoiia sibi subjeota
arcipe quoJ c^enlio. Spirilualium rcru;n nalura noii ^ ap[)arciil. Mkc. Miior valdo, ciir lam longe a pbilo-
Ua coHiempIationibiis nieniis sncciiinbit, ut [>er 60[»lna reccdis. Disc. Ncscio nbi. M.vg. Non lc sontis

siiigulaiic his, quae ticea,vel in (^a, vcl i»eream[H-r- D crrasse, qnaiido liixi-li , lonu.is ol coloics pcr se
agnnlur, ratioiiem reJdantus. Miilta eniin in ea su- nmi possc sonsibus s:icciinibore, nisi in aliqua tua-

loiit a[)parere , quac non seeuiufnm cognitas vcl leija, cnm i[isu maleria -*, oareiis forina au[iic colorc^
iiicoguitas i[).sius loges, sed ultra onincm lej;em di- uuuiiiio invisibilis sil ol iiicor[)orca; ac i)Ci" Imc iie-
*•
vina Viiluntaie , quac nulla lelje conrlnditur , csi ce.sse esl, raiionom reddas, qiiomodo formae el:

t-Viimle.K }t»gum ei ralio rationutn, mirabiJi el im^lTa- coloros, iliitn incorporeac naiiirae sini in muloria
bili mulo fiunt. Qiiis eniin ratioiiein fioiest reddcre, pcr se i[>s:iin -' consirijerala, Hdc esl, sinc lonna al-
si interrjgalns fuerii, qiiumodo in spiriln ® Moyses qiic coloie incorporali posstini -'"
sensib.ii succuni-

VAKJAK l.tlCIIO.NklS.
' fl om. A ' A ralioiiahilom feruinii:m ; Vfhiii s^chudnm om. C. ' S;c C, \ decurrert.
tjuonium. * C /.'os»M/t/ ^Auieiuoria. non ii\u. .\. 'inspiritu*)tu. k. 3 ui.i;6i/i/(;/Oiii. '' on/.Tia oin.
" C
C. " (/U((si om. A. ^- \ Quiid. " .V e.sl. ^' \ mcrostinciuni. '^ pyihonissaepo/uiij^ab. '"* CSamuAe/.
" f/a«si oiii. .\. "* //(!« oiii. C.
^''
.\ cousulemi cain rcgi prophanasse. \ alicui mcredibid iitl dubtum ''-'

*>ac vidciur. ^Mnnd. ' pi;r '.'f«/tii uai. A. ^-^

A cuin /n«it-?/.{ i>.-.y<, ''Aforfna. ^Ase.wsa. "C
ittf/i posjunl.
mi JOANMS SCOTI eei

bere, pidiiide raiiocinabirnis dkcres, maioriain iu- A eis protedai, ci ln ti^ oausaliicr siibsUlat. MaC.

lonnciu in coloiibus ac ruiuiis, quaia furmas alque Sane ialclligis. Proiiide, u\ lallor, iion negabis, om-
colures iu inaU;ria , sciisibiUier a|>parerc. Disc nia corpora compusita el solubilia, qiiae nalur^
raiiociaa- rei uai • cxlrenHjni obiinent locum
Nuiic iiic errasse noii denego , f.ilsae oiiiiiiuai , de
lionis co.isueiudine decoptus, cl jain, quid agaui, aliquo esse, iion auiein de nihilo. I)isc. Non negabo.
peniiiis igiioro. M.vc. RecortUirisne ,
quid de ipsa Ex qualiiaiibus eniin el qiianlitaiibus simpliciura et

inaioria iii primo libra i:iier nos csl conreciuin ', invisibiliiiui coiporum , seiisibusque incoraprebenfti-

iibi * ex iiaclligibilium cuiiu ipsain licri dispuLa.- biliuni ciliciuniar, quae propierea eleinenla vocan»
vimus ? tiuaniilalcs siquidem el qiialitales, duni lur, quoniain cx illorum concursu oinnia oorpora

pcr so iiicorporeae siia, in unuin vero * coeuiiles coiiipoui naiuranun iiiquisilores aiunt, et in ca solvt,

iiiruinicnt clliciiiul inaleriaiu ,

quae adjeclis for- el iii eis salvari. Ciilbolica qnoquc solent appeilari,
iiiis colofibusque incorporcis in diversa coipora idcst, universalia; es ipsis siquidcrn propria sin-

iiiovi.-iiii. l>isc. Uecurilor sane. Mag. Ex rebus ilaque guloruin corpora (iunt. lierum elemenla non de
incorponilibiis corpora nascup.lur. Disc. Negare nibilo facia, sed cx prioiorilialibus"causis proceilere

,Bon posjiiiii ;
pracdiciis eiiim raiionibus colleclum faleor. Quas primordiides causas siinul ei semel.in
esl. Mac. Corpora cigo iioii de niiiilo, sed de idiquo B Yeibo Dci faclas nuUus lidolium dubiiat, audiens

Qunl. Noii cniiii quis dixeril, piaediclas coniin oc- proplieiiuii diccniem Deo : Omnla in sapicnlia fecisll,

casionesniliil esse, lioc cst quaiiiiiaies eiqualiiaies, fronlemque sacrae Scriplurae aspiciens, qua scri-
foriiias vel species, colores , inlervalla longiiudinis, pluni esl In principio fecii Deus caelnm et terram.
:

l:Uiludiiiis, aUiiuJinis, el cum his loca ei teinpora. Mag. Restal ergo, ut quaeramus de ipsisprimordia-
• libus causis, utrum
Ouac si abslraxeris, corpora noii crunl * ; si ea in Vcrbo Dei de niliilo sunl fa-
coiijunxeris, mox efficiuntur, sive calbolica, ul sunt ctae, an semper iii eo erant? Et si semper in eo
(juaUutir niundi inaxinia corpora, sivepropria, spe- eraiit, noii crat, quando non erani, sicul illud Ver-
cialissimisqiie rebas disiribula. Quae cuncla ex bum , in qiso erani, iion eraf, quaiiilo non eranl. El
r/iatluor siniplkibus elementis componi noii negabis, si semper iu eo Verbo crant, quomo.Io in ipso de
iit opiiior, quoniam in ea resolvunlur. Disc, Non uiliilo factae suni? Non eiiiiii raiioni convenit, ea,

negabo, sed illa elementa per so simplicia,*suaque quae sentper erani, de nibilo ficri ii.clioas.se. Ei si

c<»inposilfonc omiiiiim coiporum cflcciiva , de niliilo Q"'S dixerit, illiid iiibil, dc qiio faciac sunl
sem- '•,

esse faciu dixcriin. Mag. QuiJ ergo diclurus es de pc eral, el sempcr de eo faciae suni, quaerelur
causis primonlialibiis •, de qiiibus mulla diximus? ^^» >'^o, ubi semper eral illiid niliil? LUrum in Verbo

Qtjaercndnm est enini ,

quarc caus;\e dicunlur, si in ^ Dei, in quo omnia subsisdmt, au per s-.' exlra Ver-
elfeclus suos non procedtinl? Siquidem si omiiia J'"»"? Si responderil, iu Veibo semper erai, oppo-

corpora cx clemenlis, elcmcnlu vero de niliilo, lUo- netiir ei, non ergo niliil, scd iuagniim aliqiiid eral;

rum causa vidtbilur cssc nibil, non uuiem ipsae pri- omnia siquiilem, qnae iii Verbo Doi-subsisiunl, vere
moidiales cau.sae ^ qiias Deus Pater in Vcrbo suo <?t iialuraliter subsislunl, ci in onliiie primonJiiiliuai
,

fecil. El si iia, iiuii nihil eril iiibil, sed crit cansa. causarum conniimeratiir ", q><od niiul piilabatur,
Al si fuerii causa , inclior cril liis, qutiniin causa et de quo oninia facta crcduiildr. Si vero exlra Ver»

csl : ci iu;t.essariu seipieiur, ul aiil Verbiini Dei niliil biim pcr se pulaverit niliil, diio principia sibi invi-
siL iiMjuo Paicr oiiiuia lccii; qiiod per privaiioiiem cem adversa , sicul unus Maiiicbae<irum, aestiina-
ifnpiiim diceie vidcbiliir; ncgaiio cniin Vcrlii per bilur ringere. Multi siquitlcin secularium pbiloso-
cxccllenliam nulurac, non aulom per privalionein phoruni iiiformem mateiiam coaelernam Deo essc "
subsiaiuiae iii llicologia ropeiiUir; aiit exira Vcr- putaverunl, de qua omnia opera siia fecii; qiiaiB

biiin tausa (luaedaiii ponciiir, quac niliil dicilur, de materiam proptcica niiiil ilicebanl, qiiia, priuiquam

qua Dcus oiiiiiia iVvil, ci in qua omnia, priusiiuara formas et species a Dco acciporel, in iiiillo '* appare-
liorciii, coiisliliiil. Aliicr ciiim c:iiisa non est. El si «bal, ac vcliili jiciiilus nitiil eral '*. Qui.lquid enim

ita e.sl, qua ralion;,' diciliir nibil, noii Video. Priiis oiiiniiio carct Itirma el .spcf.ie, non iiiiinoiito poiesl

siqiiiJciii dixtriiii * oaiii oiiinia csse, qiiam nibil. vocari iiibi!. (Jnas onuies dtdiisioncs lux verilalis

In caiisa naniquo omnia, t|uoruiii causa est, causa- c\piilit, ab nuo priticipio 0'.ii!ii;i cm^,o praeilscaiii,

lilcr ci priinordiaiiler siib^islunt. Disc. Cogor faleri, nil in naliira rcriuii vi^ibiliuin cl invi.sibiain iiivc:iiri,

qualtiior niunJi bujiis clcincnla in primordiailbus quotiiio iiiodO gi'neraiionis iii spocicni propria»
caiisis subsistcre. Noii ci.im qiioruiidaiii,se.i univcr- erumi^at, quod iii Vorlxi D>;i niiigenilo aelernalile»

Saliier oii.i.iu.ii visiliiliiiiii ct invisibiiiiini causae non con^lal ' .5ui..s;itiii, i:i ijtio tiiiiiiiii uiiiiiii su:it,

suul, cl nlliil in oidinc iiiiliiialiiiiii oiiniiniii soiisu, ipsiiiniint; D'Miii itioiuiiiiians niil!;iKi malcriaiu «eti

Scu lalionc, scu inlclicclu pcicipilur, quod iion ;.b caiis.iin ii!.:\or5:l:ilis a sc condiliiC in sua sapicuti:

VAK1.\E LECTIO.NES.
«o om. A. * k prtmordiuhhu>. cuHut
>u- (': \ nisi. * uf/« oin. A. *<:..ss<?. •'

Kroiifecinmail.
' •

' cnusae tiui. A. " C dixerani. * IVo nalura reruui A nulHrnrum. '" Nor^ emm raiiuni - faiinf «V
oni. C.
^^
\ct)Hi,U'nerab\Lar. '* Vro esse C rem. 'MVo //i /f/Wo A /lon. '- erai '» Sic AC omC.
 m BE DIYISIONE NATLRAE. — LIBER TERTIUS. «CG
exirinsccusaccepi^se, quia exlra ilium nihil esi, vel A csse, ei «uiit.elveie uc scoipcr riiUini suat, in
iiiira se non * coessenliale sibi reperisse *, dc quo qiianiuin iii suis c^tusis subBisiinti. Iu qiiaiiiutn >ero
facerel in sapienlia sua, quae fieri ' voiuit. in accideiilibiis, qiuie eis extriusecus ciniiiiiguni,
15. Proinde non dalur locus nihilo, nec exlra, dicuniur esse, nec laineii vcre, nec semp.r stmt.
nec inlra Dcum; et taroen de nibilo onuiia fecisse, Soiveniiir " enini in ea, ex quibus aKsumptu siini»

riOD. in vanuin credilur. .Ac pcr lioc nil aliud daliir in quibus vere el semper suni, quando otiiuis siib»

inlenigi, duiu audimus, omnia de niliilo creari, nisi slauiia ab oiniiibns corruptibilibus acci^lciiiibuspur-

quia eral,quando non erant. Ideoque non incon- g.ibilur, et ab omnibus, quae ad staium suae pro-
^nie diciinus, scmpererant, sempsr non erani, et priae naliirac non aiiineni, absolvelur, solis naiu-
UON eral qiiaiidu no:i eraiit *, et quando nun eraiit, ralibus virlulibus derura, iiisolubili simpliciiaie, et
«^ral. Siijuidciii sempcr erant in Yerbo Dei caiisa- in lils, qui boni suiil, donis grailae oniata, aeternae
liier, vi el poteslaie ' ullra omnia ioca ei tcmpora, beatitudinis conieiiiplaiiotiibus ulira omiiem nalu-
oUra oiiiiioiii gcneraiionein localiler ei lemporaiiler ram , et siiaai, glorificala, inquc ipsiim Deiim con-
f-t.'iain *, iiltra oiiinem formam ac ^ speciem sensu vcrsa, DeiiS4|ue non iiaiuia, ted giatia f^icia. ilis

cl iiilelleii'.! cogiiilatii, iiltra omnein quaiilulem ct itaqne rationibus consiileralis ,

qiiis nisi iiimiiini

i|.:aiili!atc:i), ceieraque accidenlia ,

per quae sub- li lardtis a!ii nimiuin coiiieiiiiosus iion coiiccial , om-
bUuiiia uiiiusciijusquc crealurae iiitelligiuir esse, nia, qiiae e\ Deo sunt, cl ^* acierna siiiiul esse .et
ixm * auicm, qiiid sit. El semper non eraiit; prius- facia?
qiiaiii eiiiiii per generaiionem in fornias ei species, .16. Disc iiacc mihi per|>lane suasa sunt Non
hica el lempora , inque oiniiia accideiitia ,
quae lamen o:iiiiis a)ntig'iit:is ci me adliuc icpnlsa est.
aeiemae eoruin SHbslanliae in Verbo Dci incommu- Qiio i enim '* »!ixii>ti, proj.lcrea omiiia, quae ex Dco
iiicabiliier subsiilutae accidunl, proOuercnt, non suni , et aetorna el facia suiil, qiiia in Verbo Dei
eranl iii generatione, nec * erant localiier, iiec lcm- aeieriia scnl.or, iit :iii sancius .Augiisliiius, non
poraliler, nec in propriis foniiis speciebusque, qui- faciii subsiantinliier exhlcntia, iempoiuliier vero per

bus accideiitia coiilingiint. Ac per |ioc iion irralio- yeneratsoiwm in fvrinu el specicbus el acculenlibus
iiabiliier de eis prae>licaiiir, iioii erat, qiiando iion facia, siiblala oumi anibigiiii:.ie perspicio. ^lnoiiiain
t ranl; lempoialiier enim incboaverunt per genera- vero scriplum esi : In priiuipio fecit Deus caeliim et
tioiiem esse qnod non erani, quia semper in Yerbo tcrram , et : Omniu tupieniia fecisli, cogor fiUeri,
iJei quo nec essc incipiunt ** ; infinita
subsisluni, in omiila iii Verbo Dciet * aeternaet facia esse. Oiiinia
«si enim aeierniias. £t eral quando non eranl; dico visibilia el invisilillia, leniporalia el aelerna,
umporalilcr eiiiin inchoaverunt per generalionem C orancs primordialcs causas cum omnibus cffeciibus

tMSc quod non erant, hoc esi, in forinis el speciebus suis, quibus ordo seculoruin localiler el temporaliier
apparere. Proimie si quis naluram remin inienlus peragilur, et mundus iste visibilis impletur *'. Sed
p.Tspexerit, nuila crcatura " sensitus seu inielle- quomodo polest boc raiioni convenire, ad piirura
Ciibus succumbcns reperielur, de qua vcraciter dlci non valeo perspicere. M\g. Pulasne igilur, mc do-
iion possil, seniper eral, cl cst , eterit,.et semper ccre voluisse , omnia in quanlum acierna siinl, ifi ,

iion erat, iicc cst, nec erit. Siqiiidcm incoiiimula- Yerbo Dei unigenitn uclerna esse ; in qmr:ilum vero
Liiiler ct erat, et est, ci erii ip.sa prima coiisiiiulio facta sunt, exlra Yerbum facta esKC? Non ciiim
jn sapieniia Dei pcr priiuordiales causas ; sed quia aeslimas, ralionibas veriialis coiiveiiiie, univerei-
i,»sa consiiiuiio soli Deo cogniia esi, omnemque '*
laiem coiidilae naiurae iii Vcrbo el aeieriiani simul
Sctisiun ci intelieciiiiii lolius creaiurae superal, a ct faciam. Disc. Noii putabam , te sic docuis.se. Non
iiullvxjue adliuc iniellcclu crealo cognosci poiesl quid eniin acstimo , t:lluin recle pbiiosophaiiiiiim pularc,
•sii, iiitipit per generaiioiieiii lempoialiier accipcre loliiis univcrsilaiis partem in Verbo Dei aoiernam
quaniiiaiesei qualiiaies, iii 'j.iibas vciuli quiliusdani subsisicre, partem exira Verbum lempor..liicr fa-

vesli eiilisopcrla '» polesl laanifestarc, quia csl '\ clam. Nain iieqiie «inil nos talia cogilarc sacra
noa auiem qiiid sil. Iiicboal cigo qiiodamniodo csse, D Scripliira, quae dicil in Psalmo : Omniu in saplenlia

noii inqiiaiiuim in causis priiiiordlalilms

»''
subsislil, fecisli , iii Genesi : /h princtpio fedt Deus caelum et

sed in quantuui ex causis lempoialibus ** incipil lerram ; \\>0!>ioh\s : Inruo,'mqn\l,crealasuntomnia,

app-xrere. Caiisns anteui ie:i!poniles ilico qualiLUes qnae sunt in ca-ilis et quae in terra, sive visibilia siie

«l quaiiliuiles el eeieia, qna.! subslaiiliis acciiluul invisibilia, sive Throni, siie Domimtiones, sive Prin-

lemporaliter per i;oiHt;.lii.i.e:ii. El iiloo dc iis (licilur, cipalus, sivc Foleslatcs, omnia ex ipso el per ifsum,
«ral qiiando noii eraiit; iion eiiim scmper in acciilen- et in ipsum creuta suni ; in Evangelio : Oinnia per

llbus app;5ie!jaiil. Eadoiu raliciie Cl nunc diciiiilur ipsum facla suiH, et sine ipso faclum est nilul : neque

VAl\IAE LECTIONES.

•
om. A. *
/10« l'io rc.ierme C re, subfiudi a sitpenoribus niliil pertsse. * A o uiia, qiiac. * ideoque
— noH erunt Mu. C » (:'pot*!S!ale facluin vMvw n-l. * fitctam om. C. ''i.ei. • A «ooi. *€ Hon,
" lemjtori.liler enim — irihnum o;ii. ('-. " A natura. '* A uuuiem vero. '* C apertti. '* Sic C A quia
;

;/on esl. *- A in pri.no.dioiibnr^ cuaxix. *" A t x leinj;' y.iUbus fcii.ws. " .K Solvunlur. *"
e: o,iu C.
'*Cai./i-,«. *» ct o:'.;. A. •' ,').T./(///Kr — :.^v/);'c<iu oni. C.
 JOAN.MS SCOTI 6S8
667
raiio; exlra Verluim lul ' valel periro subst.in- A «"' iuiellecimii jn his, quac omn<!m ,^uporani hjiel-

tialUer , aiil S(auiidmn ;\cciJcns. Cianiat ciiiin : lcflum. Niiin " acslima.^ , divinae sapicnliue i)r;);){>-

Oiiinia, qiiae sunl ei <juae non suiit. non secuiulum silum iiilelleclibus aui Immarls, aul angeiicis posse
pi-ivjiionem dico , scd secmidmn excelleiKiam in rien.inanirealum, duni lcgis '^, niysliia jilu aniiuaiia

Verbo compiehendmiiur, c» sunt in eo cl non sunl. alis suis ci vultus veiare et pc Jcs, lioe esi aliiiu-

Simi (juidem, <>»ac inielleclu seu ser.su coJiiguiUiir, dineni divjfiae virtulis iniueri ; timeuiia super oin-

non smil vcio, tiuae omnein seiismn el inieHccJurn nem contlilam nalurain et profuudiiute.m ipsius in

siipciant. Quod iuiiem omnia ifi VcrSo Doi ci aclenia iiis ,

qiuie per cam , ct in ca , cl ^* de ca 1'acia suni.

sinml et f:'.cl:i sujil, Jounnes tlicoli^giis, liamiur.s de Nec '» tanien desinunl volaje siwsum versiis. Quae-

pccioie i.apientiae oeternas inicllif^fiuiao aqiias * ac runl eiiim sempcr, (luantum possnnt , divinae gra-

Qnod faLtuin e.si in liae veliimine suaeque nalurae subtiliiale sublcvata

verjdicas, leslsuur dicens
lila cral. Sire ijuis
:

secundum Au;j;i!sliinuii sic

ipso

dis- e!, (|iiae '' supcr se smil, in infmiliim appetcn!ia.

I
linguat : Quod fachon cst loculiier el tCiiiporaHiet', Ubi auicni dc(iciunt , reverenter vuUus snos, boc

irt jpso illa erai. Non ciiim creJendum esl, aiit ullo esl, coiUemplaiionis acicm divino radio repercussos

niodo aesiinianduiu de solcrlissimo vcriiaiis inqui- abscondunl *\ et ab inlroitu inconipiehensibilium

sitore, proplcrea Evangelimn vohiissc ^ sic * disiin- B mysieriorum '* suos tbeologicos pedes, hoc esi, in-

guere, nl insiimaret, r,iiod lacium esl localiicr cl telleclualcs iiigressus reiraliuni, ne quid incaule vcl
leinporaiiter, non in Vcrbo, sed vcluti extra Verbum temere de ineffabiUbus ontnemque intellccluin supe-
ractum fiiisse, cum idt-m ipse, saiicuis vidc|icet Au- ranlibus praesumant. Si ergo puris;itni inleUocliis,
giibiimi.s, .manifcsiissiine doceat, cl loca et lenipora quornm symboia praedictis auLraalilmi liheologia

ciim his, quae in cis f.icia smil, in Verbo Dci aeter- praeinisit, iiiter quos cl Ycrbum nuUa jucdielas est
iialiier esse facia, iiitolligcjis veracitor .Vposlohim pracler omnium rerum causas primordiales, excel-
tliconlcm dt^, VfiLo : In quo creula sunl cmnia, qnae situdinem divinaeclarilntis siiper omnia, fusaeiinc
sunt in caeiis, ei (jiuie in lerra, site lisibilia , sive in omnia virlulis et sapieniiae a sunim'^ usquo dt;oi-

invm'Alia, Ac por hoc si * loca el lempora cum ont- sum aliingenles **, a fine usque ad fincni, iioc cst

ribus, quac in eis.conlinciUur, in nunieio visibiiiiim ab initio iniclleclualis croaturae .usque ad veriuicu-
sunl, id esl, sensibirmm ; omnia antem visibilia lum pertimescant iiispicere, cognQSCcntes nalurae
lesle Apostolo, in Verbo sunl creaia iota : igitur, suae capacilalem ad haec consideranda non suUi-
el lempora, mnnia quae i:i cii smit, jn Vcibo
cl tere : quid nos adhuc carnc grav'ati de divina pro-
'"
cieala suni. Sivc simidiciter praexliciam Kvange- videniia cl opeiaiionc raiioncm redJerc cona-
lislae seiileniiam secundum ulios quis pioaiinliave- C mur ? Mli sola divina vohintas coijitanda esl, qiiae
ril,tlicens: Quod fucium esi in ipso, ac si di?!iii- opei.alur omrii.i proui vult , quia onmipotcns est '^,

xeril vehili ab alio commate incipiens, i-iia cna. Sic et naimales raiiones occuliasei investigabiles inserli

cnim multoi * Graecorum codiccs invenimus dis- cniuibiis, quia onuiium supcrnaluralis rtUio cst ,
quia
linctos, ut intelligamus, quod facinm est in ipso niliil seooliu^, nihil praeseniius, dilTiciie iibi sit, difU-

lemporaliier ei localiler per genoralionc m , vita cilius ubi non silj hix ineflabilis, onmibus intclle-

crat aeternaliter pcr ralionem , lioc est , pcr in pri- clualibiis oculii sen?pcr prae.scns, ei a nullo inielleclu

/nordialibus causis omniujTi conditioitem. Mag. Non cognoscilur, quidsil,pcr omnia diffuia in in!iniUiia,
ergo.dubitas , omnes omuium causas, cansaruniqiie ei lil in cnmibus omiua ct in nulio nullum. Quod
onrmes effeclus In Verbo aeicrna esse, ei facia, nec auiftni dixi, inicr quos et Verbiim nulla medieias est
rrve aliter docere aestimas. practcr omniam rerum causas , proptercT addi;li ,

Di&c.Deacieriiilaieomnium dequeeorum creatione ne quis aestimel, caelesles esscniias imixediatas

in Verbo iiec dubiio, nequc aliter le doicrc puio, cssc , lioc csi, nuliam mediclniem inter so et cau-

sed solummodo quaeio, quomodo in Verito P;ilri sam onmium liabere. «juaaiviii eiiim '* dicantur an-
coaeierno omnia aeterna sunl simiil , ci facta. Nun gfli quasi cggigi , hoc esl , Juxt;i ipsum Di;iiin "
•'
eiiim , ul arbitror, ralioni convenil, ul fac:a ''
sint *^ fjonsliluti; eggis " sitiuidcm gr;»ecediciturjuxta ;

aeierna, ei aclcrna facta. ISidla siquidem ilifreiontia lum lauicn ita i redendi simt lacti , ul noii co-
videbituresseiiiici' aeiernilaiem univcrsilatis in Vei- nim causae in Verbo siiU * cdiiililao. Niilla oiiim

bo, etcrc^itioiiem, si aelcrnitas cst creata, et cicalio crealiira esl, cnjns laiisa lacta non praeccdHt in
^eicrna. Mao. Miror ac valde moveor, qiiare (p!acr:s Vcrbo , scciinduiii quam snbsiitiiiuir, ul sit, ei

ralionem in Iiis, iii " quibus /)mnis ralio t!eiic;l. ordinutur, ul pulchre si(, cl custoditnr, ut aeieina-

VARlAr: LFXTIOMiS.

A ' Pro »f k cl C om.

Pro iiil C tjuidquid. « aquas inlelliijemicte. ' Sic ; .\ noluisse. * lic .\.

* iiiiillvn om. A. - :\ ut cl facla. * in A Ao:;. '' Sic

om. A. * C iVii,» "^ teqii om. A '« el ont. A. '*

(':A divina qraiia fvbleviiitt sive naiurae snbiililalc «.•o,(iua*!. **A rcpcrcussi defendunl. A " \ m^Uencoruin.
'" (ioiij. \ udinijeniis, C
;
allin^enl. " A prndentia. A i/i// otu:iipt:.:CiCn!> cst. " A auiem.
ai '•"
A Domi- '•"

nuin ijiiiiiin. t. essus. " sinl om A.

NOiAi:.
d. tjlossar. \b illa vocc JoamicsScutus (orinasse videiur iyyvyol qui juxla sunt.
r-7 ju.yta; .
 jjgg
DE niVlSlONF. NATURAF,. - UULW TKRTIUS. 670

ii«er sll, el mariifesiuuir sen ^«iisiliiis , «eti ii.iA- A lrg«; consiiiiigiliir? >;iiii «>i sa;'pe coiiii;» co»i<icniia

eciiluu ad muieriain laudis ipsius iiiiius raiisac, nattirac ciirsnm niull.i solcut iiori, ut iiuLis osten-

ex qua , et iii qna , ci per qiia!;i , ei ail quaui cou- ilatur, quoJ iliviiia (troviiloiisia iion uno, sed mulli-
dila esl. Credamiis ilaqiic et, quaiiiniii ilaati , uii.'n- plici iiiudo al(}iie inliinio polosl oninia adininislrare.

tis acie inUieauiur

' ftsiiiiia vi.siljlila i'i invisibilia ,
Si ii:i(|tic nulli iiilflleciiii co^iuia esi u:iiversilaiis in

aetcrna el-inieniporalia, il!ii<!»|iie ai:leiiiuiii, ei leiii- /liviiiis legibus a;iiiiiiiislraliu , ciii ralionabilium vet

pus, ei loca , ei spulia, et oinuia, «luae (iiciiniiM' iiiielieciiuiUum poiest lieri perspicua ejusJeni uni-

secuiulum subslairtiam el acLiiicns ,

goneraliioiquc vorsilalis iii VeiLio I)ei aeterua coiulilio, iii qiio oiii-

dicen«ium, quao«.uiiqu6 uuiversiias totiiis tTciiUirae iiia ei acioriia siiiiulei facta essc nemo ruleiinin de-

coniiiiei, In Yeilo t)ei unigoitiio ci » ;»oieriia siinul beat ii^norare ; qtianivis iioii iiilcliigat, qiia r;iliuiio

rl facla esse, cl iicque aeloiniiaicni iii els praecc- aeierna sniit facta , et facia sunt aeierna ; lioc eniiu

lllcre fa«;liiraiii, ne«|iit: raoluraiii piaocoilore aulemi- suli Verbo, in qiioet facla sunt el acierna, co^iiiitiin est.

lalem. Siquiilem eoruiii aeleriiilas coiidili ' esi , ei Uisc. De coiidiiione nniversiiuiis iu Vcrbo, et de
cpiidiliu aeleriia iii (fjspensaiione Vcriji. N.iiu ei 'aeleinilalo raiioiiem non quaero. Ncmo e;iitii potesi

'cimcta , qnaic viilenlur ih orilino seoiiloriiiii toiupo- dioere, (|uoinodo aeterna , et faota giiiil. Moditni

libiis el lucis per generatioiiem oriri . siiiuil ci scniol U namque conditionis rerum in Verbo nulla crcaHir:i

jiCicriialiler in Vcrbo Uoinini facta suiii. .Ncipio eniiii raiionabilis '• seu inlelleciiialis polesi cognoscere;
crcdcnitimi cst, lunc ijiciioassc ncri, (|u:<iulo in s«di siquidem gnoslicae virluti palet. Qiia vero ra~

mnndo sentiuniur oriri. Scinpcr cniin liienini iii tioiic compellinmr faterl , aeteriia esse facia iii

Yerbo 'Doitiini substantialitor, ortustitic eoniin cl Vorbo Doi , (pmero, si polesl inveniri. .Non eiiiin «!e

occ;)SUS
'*
iii oriline tcmporum atquo locorum per priitiordialium c:msarum mnltiplicibiis cflrciibus iii

gencraiioi'>em, lioc esi pcr accidoiiiiuni assuinpiio- rebus visibiiibiis et invisitdlibns nuinc agiliir, in «pii-

neni scnqicr in Verbo Doi crai, in quo, qiine {\iUivn btis oronia facla essc nemo sapientiim dubiiai. Ilo
suiil, jaiii lacla suiit ^. Siiiiiidem divina .sapientia !iam(|tie inoiio prae.seiis qiiacsiio solvi posse viderc-
circumscribit icmpora, cl oinnia, qtiae in nalura Itir, si qiiis possol >' veris ralionibus docerc, oniiiia ,

rcrum tcmporalitor oriiiniur, in ipsa pracccdunt et iii «ittantiiin iii Yerbo Dei snbsislnni in ptiitcipiis
subsistmil detcrnatitcr. Ipsa csl eiiim mcnslira om- stiis. iii laiitum actcrna csse intelligenda suni ; iti

iiium sine nicnsura, ct numcrus sine iiumero, cl qnanluiii veio in elloctiis suos, sivc inieliigibiles,
pondus, iil esi oido, sinc poudcrc, ei ' ipsa esi sive settsiliiles, iii ordine lemporum per generaiio-
tempus ci secuitim, ipsa est praeioriia, t'i ^ prac- ncin procedunt, in lanium facia suni ; iia ut eonim
seniia, ct fuiura. Idobtpie a Craccis iirmoa « voca- ^ acierniias iii Y'erbo Dci praecederct " eorum comli'
Uir, quia omiiia leinpora in se croai ci circuiiiscri- {tonem iii ordine secnlorum., sive invisibilern snpia
Mt, dnen supcr umnia leinpora sit acierniiate sua iios, sive visibilcm secundurn nos niundum iniplen-
cntnia inicrvatla pracccdens, ambietis, concludeiis. ies. Jam vero, quoniam talia faieri vcra nos nou
^am el dc liis, «piac natiiiali cursu in ordinc icm- siiiit ratio ; oiamat enim, ei Teriisime claaial, itoii

jHiruin annuatim • tiori scntimus, rationcm rcddcrc solum primordiaics causas, Ycrnm eliaui carnni ef-
nciiio potcst. Quis onim vim seminum cogiians, qiio- fectns, ci loca , et lempora , el *" e^seiuias , ct siib-
niotlo pcr niimcros locorum et tcmporum ei ' va- slaniias, hoc est, genera generalissima, ei geiieralcs

rias speries aiiinialiiim, friiliciim , lierbarum criim- formas , ci species specialissimas per individiios nti-
pujil , cur e» qumiiodo diccre pracsumai , aui corum nicros cutn oninibiis accidentibus suis natui':ilibus,
occaMuncs ad pinuiii di};iiosccrc pracvaloat, ct noii ct iii '^ simplicitor ilicam , omnc, quod esl iii ui:i-

cuiiiimio piununtici, baec oinnia divinis Icgibus om- vcrsitalc reniin conditarum , sive sensu , sive intel-
ncin sensiim ct iulcllcriuiu supcrantibus atlribucnda lectii btimano, vel angetico comprebeiKiaiur, sive
5»oi? ^uiiiaque conjeciuiis antmi iiiqiiiromliim, cur Oiniicm seiisuin , omnemquc meiilis acicin e\cedal,
sic \cl sic, ct «|«iomodo sic vel sic, ci non aliler dc- et tamcn conditnin esi, iu Veibu Dei et somcl et
bcni oiiliucm tcmj>oriim Implcrc, cl ex invisibililtns ^ siniul aclcrnum eifaciuin esse ; cl niinqiiam eraht
**

raiisis in vi &eiuiiHim simiil consiiiulis non simiil, acierna ct iioii facta, ne<iue facta ei noii aeierna :

scd tciuporum iiUcr»-aUis cl loooniiii , in formas seii- nil ;iliud rcliiiqiiiliir **, nisi iii qnaoratur, noii qiio-
sibilcs proccdcrc , «piasi non ;«lilcr lieri possenl, .si modo siiit " aoietiia cl facta , se.i qna raliono di-
divinae voliiiiiaii aliscr rieii ^idcrctiir, ([uae iiiiUa caninr**ci facia ei aeterna. .VUg. Facla dicunti:f

Y.ARIAE LECTIOiNES.
• A itiiHttuur. el om. C.
» ^ A fitria. * A qme videtUur hi ordinc siwinlorvm — occnsux om. C.
^ iutn oni. C. » etom. A. ^ el oin. .\. " .\. (ini}i,ncuiluui. ' \ tn. " A ralnmaiis. »' C ^wail. »» A
VruccederU. •» ei om. A. *
ui om. A. '" A <rM/rt ^^ \ ri-lintiuutur. ^' C »uni. t^ C doce.iur.

NOTAK.
• Coiij., AC eVi/.nvK, Vox £iT(zf£va i. c. tillerius el fulura in ipso suhiist<nil n tpse esl el in ipsmn ,

«piv,- ocvurril Dion. Aieop.ig. de div. Noin. IV, \{i. lerminitntur. Ideoijuc i.ro\iiet iiutliiaiein intvUitjemit
lii cud. C ad margiiiem baoc adscripl;i sniil : iUossa. suejie ewtzajva sumtnilus otnniutu mlerprelaivr iiuutii'
^''us adraecis tT:ty.aax{i\c'.) nolutur, (juiu praelerita vis proprie praeteriiu a [utura.
671 JOANMS SCOTl 672

juxla s;icrac SeiipUirae aiuloriultMn , ihoiumi- i:iio grnno lolo !iia;or csl, quaja ii: panictila ipsiii»
;^

ciaiilis, ut iisdem exeini»!is iiliumir : 7.'< /^''"''/"o giaiii. Miiliii»lex eiiiiii iii iiiio es(, ct mia iii muliipli-

Onmia cib-.is, Si vero quis dixerit, vini bemiiiiiin uoii per

iWil Deus caetum el lenaiii. in saiiinnt.n fe-

cisli. Onmia pcr ipsum facla suul. Iii (imi creata scips.aii, se;i iii aliq' a inalcria, liof est, i:i luiitioro

sunt otunia, quae siinl in caelin el iinae '

in leiia ,
piili-licii, ac por !ioc ipsa iil, qiiod ;.i>p.iiel, sed in

sice invisibiiia el lunlui luijnsnio.ii. uiio (juoJ appareie «' .ngit, ul sic itpparoal *», »0U
sive visiOtUa, ,

Muduin aulein el rarionein coiuiilionis oinniuni iii ilc seii;sa, sed de a!i«iua iiiaieria operaiiones snas

dicat qui polcsl; nie iiesdrc * la- perag.jiis, respoudeiidum, si iii specie apparelei fil,
Yeiljo Dei «,

*
nie pudei " iicsciie, aiulieiis apostoiiim esliie species maieiia, diim inaiiifesla lalio clamat,
ifcor. INec

diceiiiem :0«« solus-hubes iinmoiiulilaienu et lncein (juicquid iiiancal " in inaleria, per specieni manere,

hiibitas iiinccessibiiein, praescrlim qn:isi

* ilc loiige diim per seipsam el " inslabilis el inrorniis " ac
piMcseiilis ncgolii linein coiisiderans. Ad lioc ^ enini pcnc nil.ii sil? Si in colorilms, num celor *' nuitcria

i.iiino vero ipsa raiiopcniucet, esl. cuni coiisiel ", eos circa maierieni ", inimo eiiaoj
piaesens raliocinalio,
Ml inielligamiis, i!0n so!um in Dci Veibo
" oinnia ac- circa spci-iem iiilclligi? Si in odornm buavilaiibus.

lcina el facla esse, verum eliain ipsmii onuiia fa- iiiiin *' odor m; icii;i esl, < um qualitas olfacieudi

c;ro, ct in oniiiibus lieii simpiicl meniis acie. Ut ail B sensum at!i.^ic;is :ib iiis, qui lalia iraclanl, e;-ise di-

s.inciiis Maxinuis: Per raliones^,(iuae in exisleiilibus catiir, (iir.iiicis aulem incorporea esl? Simililcr de
iuni,ud caufiiiie
^^*
verbum viJelicet, effeieules inlci- celcris qualiiaiilms, in =* quibns virius seminuni

soli ulpole congicgunli omnia, (juae ex solel appaiere, dicend;im. Si agleni praedicla oiiini:i
ieclvjn, el ij>si

inso snnt^ el nttrJienii ailiginiies, rationibus per sin- incorpnialia sunl corpoiibus adhaerenlia, et in se-

gtda exislenlinin ordinale vlendo, uon i(tm confnsc, uielipsis extra corpoia inlcilecla, qnis nisi insijiiens

sed pnteclure credenles, soliiin Deum proprie csse dixcril, vim &eiiiiii!iiii incorporalc^m corporalis ii:a-

reiiclum ex ditigciiii, (juae esl ad ea, (luce sunl, in- tcriae ad apparilionem suam indigere? A!>iala si-

lentione, el essentium existenlir.m ^^, el motum, cl qniJein specie, omiiiq;ie qnalilate, et qiianlilale,

^ilfcrenliiim discretioiiem, et conlinentiinn inscluiilem virlus icniinalisni iiuda nialeria niiUo inodo potest

ui.i.rtorum, el liiiiduinenlum iinniutnbile posilorutu, seii licri seu seniiri. Qiiid? Si ipsa inaleries, in qua

sintplicilcr ulciaiqiie '' inteliectue cssentiue, pulalu)- apparerc ct agere, ex qualilalibus in corpo-
et oinnis

et motiouis et differcntiae mixlurueque ct po.ulionis raiibus origineni diicere probatur, nonne conliciiur.

cuusuierH. Ac pcr hoc si Dci Veibnm soliiinmodo i

c- i;oii aiiuiide vim scminuin accipere ilJa, in quibus

iinqiiiiur esscnlia cxisrenrnim el raoliis cl diiroivn- (.piialur, se^! a se ipsa eiin se ipsa, iioc esl, in iialu-

tinm tiisdClio cl coutiiicnlia li.^olybiiis inixloruiii, C '^'Jl->»'> suis virliUibns, ita ul mirabili modo fiat 61

coiiiposiloruiii, cl liiiulitmfnliim iuiinulaliiie f.>ci;:i cl inateiia sca ct operalio el operalrix ?

lioc e l
j

posiion.in, Iioc cslad immiitnbilem babiium pvrvc- H. incoiuussa iia^jue auclorilas divinae Scripla.

«leiiiium,euiicunqneii;lei!c;i;ie esseutiaeei'*moliis rae hO;s cniiipcliil credere, tolius creaiurae univer-

el »* ilisciciionis, el con!po.->ilionis , cl iiai.iluiiinis sitalom iii Vcibo Dci coni!il;im csse, ip-.Iusque '

causa »", qniil ;:liiiil icslat iiiiciligi, ui.si ijtsui'.ioiU!ii;t coii lilioi.is ralionem omiics iiilellectus supcrarc
iiioiiiiiilr.is lieJi? Qisonio.lo aulem, el ^* qna riUionc S(.!i'j!ic VciIjo, iii quo coiuila suiit omiiia *", cogni

Uei Vcilmiii iii oinuibus, quae iii co»'lacia suiil, lit, tani cs-e. Si vero \is audire, quid uc univiMsilali

inenlis nosirae aciem tiii^il. Mtxniirnm.cmn iii rebiis aclCiuiiale iii Vorbo Dei scniio, ad baec, quae se
sensibiiibus ncino polesl (iiicrc ,
qiioiiiOil'.) vis se- (jiimiliii-, intciilus tslo. Dist. Pracsto suin. Ma€
u^irialis iiicorpoio;i
i" in spccres visil)il;'s ioimasqiic, iSiiin a!l>iiraris, Veri)uin Dci, in qno f;4cia sufil oni

vaiios coloivs, in diveisas odoium s;;avii;ilL'S nia, fccisse -^ oinnia, qnae in co facla suol? Dis<
in
eiiimpciis, lit sciis bus maiiiicsla, ct in rcbiis lacla, Arl/ilro.r suue. Qnamvis eniin divina opcralio, iii qu
ei dum lii maiiirisla, liou (iesiiiat '* esic occnlia. condila siiiil omnia, iripliciier sacra Sc."ipiura psil

E' si\e inauilcsta sii, sive occulla, r.aHi:;.IiliU;i siiis l)ibe:ile a tlieologis consivleieiur ; Paler eiiini laci

v:rlnli!;ns nniiqn;iin dcserilur lola in toils, luia in ^ in rilioliiinl, Spiritu sanclo dislribumilur : ui

scipsa, iicc cicscil, dum vidcliir iiiuliiplici.ii, iicc laincii alque eadem siiminae '* sanctaeqne Triiiital

r.iiiiuiiur, diim pulaiur in p::ucil;ilem c(n.lralii, sed est operalio. QitoJenim Palcr facil, et Filiiis f;uil.

in eodem slaiu suae iiaUirae immulaliiiiier periiia-

Spiriliis sanclii!) faoit, ei quud iu Filio factuin est, io

No:i ciiim uiiiior ** csi in luio gi:iii0 iriiici; P;ilrc ei Spirilu sancto factuiii esl. Siqnidcin si ^* f
ncl.

verlii gr..:i:i, qiuiin in ninllis mcssiiMis sub ('oi!<M!i liiis in i'aire esl, omnc, quod in Kiliu faclum est,

gcneie inulliplicatis, el qiiod csl Uiirabilius, m-c h\ Paire esse uecesse est. Nam raiioni non conveu

VAI;l.'vi: IJiCTlOMiS
C. iiiii!. ^ Pro inc iicscire \ cijo. A ha:c * pudel oni. .\ * A ^iwl
* S • A ,'«'),; lioiwi. •"* " cssenliani et cxi&lenliiisii. SJ
">
C (idhiu. iTi/)o /'</. .\ tv.-.i.sf/.'.

ul cuique. ^^ inoiivuis cl (iifferentlae mixluyncque el prjyAionis — et {.m\. h. »• et (ww. \. *' A aI

!,ne.
"* .\ :ii'.'.
'"
.\ ii! i;'('.
'* i«fo»7)o;(''' <iiii .\. " Sie AC. *' C minus. *' Conj. ; i. appare. ••31
^{'.mancl.
<i;).')r!iv«Mi.ii. A.
' ctr.in. C. A informis sif. " pro .•»«»« fo.'or
»» A «on. " Ij
in '.:uo
i:,'k luru fiiitstai. \ matcrirm. '»(".«(';'. *' i)i
'• om. A. *' A Ip-iiis y.Ty. ^' onutic o.w. \. '*
A^l
^''
A suinmufijiir.. in oiii A. " 5) <im. A
dicse.
 675 l)E OIYISiONE NATliKAL - UBER TERTllS. 674

Pairo.eavoro A siniples dtvina visio, qijac omiiia viUei iiniiai, ii

ui iritelligaiiiiisFiliiiiii i|>»(inis()Iiim i)i

•juae Paier inFiliofacit, in Pairc nonesse. Simililer nnum omnia. Et si hoc dalum fuerit, veroui, i:e
(|UOiJ S{iiritus&aiicliisnuiril et distribuit, aPuire e forte roe compellas ununi e duubus fateri, aul vide-

Filio iiulntui ci distriLuilur, Ma(;. Si ilaque Filiiis' licei segregari " voluutatem Dei a Deo, el aMjungi
*
fadi, quae iii eo factu sui.t, iiunquid credenduiii ^realurae, ila ut aliud sit Deus ct aliud siiu volunias,

csl fecisse, qnae non vidit? Disc. Yidisse ' ciun, Iioc est, ut sit Deus ** factor, volnntas autom ejus
q:iae fccit, el in eo racla sunt, arbiiror. Mag. Uccie facia; aul si Iioc non sinit veru roiiodicere, ncccs-

arlilraiis. Dic iluquc, qiioinodo viiiit, uiruiii soiisu sariu faiebor, ei Deum , el volunlates suas, e(
roi poroo, an intelieclu ? Disc. Nec scnsu dixerim, omnia, quac fecit, unum el id ipsuai essc. Ac sine
iii'c itiiellcctu Deuni vidisse quac fecil. Scnsu niora ratiocinalionis virtule cogenie condudctur ;

si(iiiide;n corporco carel, qui incorporcus cst. Deus igiiur seipsum fecit, si non exlra ejiis naturain
Nec proprie ijilfllocius dicitiir, qui exupeiat omiiciu suae voliiittaies sunt^ ei non aliter videl suas vo-
iiiioili-ciuin. Iniollecius lanioii per jnotapliorani dici- luniates, el aliier quae fecit, sed ut suas voluniatcs
*
lur, sicut ei aniiniis; a cioaiiira vidolicci ai! videt, qiiae fecit. £l si ila cst, quis de aeteruiiatc
r.ioalorcni, quoniain lotins iiitcllocliis ct aniini caiis.» omniuin, quao facta suHl, in Deodiiliitaril '^ quaiula
est et condilor. Kou crgo pcr crealuram vidct, sive ^^ non soliim facla et aeierna, verum etiara Deus esse
corpoream, sive incorporcam, qiii nullius crcaiurae inlolliguniur? Ma.g. Cauiissime ac vigilanlissirTV! ra-

instruinenti indiget ad ca videnda, quae vuli facere. tioiiis ilcr ingrederis. Ac per hoc si pure intelligis,

A'on enim esse, ut ail Maxiinus, possibile esl, sicnt sinc aiiibiguiiate ulla ita et non aliter esse, quaedi>
Cilendil ralio, eum, qiii esl super en, qitae suiil, ea, xisti , iii suadoiiila aoternitale omnium ,
qiiae iii

qiuiesiuH, accipire*. Sed.siciiisuas voluntates^^cogiio- Veri:o Dei facla siml, aniplins luborare nccessariiiin
scere eum dicin.us ea, quae sunl, addentes ciiam eX non e.sse video. Disc. Derides rae, ui arbilror, dum
causa raliocijiationem. Si eniin voluntaie orania fo- mecum liberaliier agis, hoc esl, Uurn libertaii arbi-
cit, el nulla contradicit rriiio, cognoscore auleni (ril mei concedis eligerc, quid " velil,el leneie, quod
suuin voluntatcm Deuin soinpcr piuni dicere ct ju- vidl, el non veris ralionibus e.xigis me coucludore,
stum csi; ununuiuodipie voro eorura, quae racla quid '^de talibus reinota omni fulsilute credendura ct
siMii, volens focit : igitur ut suas vuliintales Deus inteliigendum est. Si enim per nte ipsuni pure intel-
cugt>osi;ii ea, quae sunl, quoiiiam el vulonsea, quae ligerem ea, quae di^i, non ibrlassis vererer, aper-
suni, fecil. Mac. Quemadinoduin igitur Deus su4S tam senlentiam de divinis vuluntatibus, et de bis,

voluntatcs videt, ita cl ea, quae fecii *, videi? Disc quae facia sunt, proferre, num unum *" et id ipsuiu

lla quidem, non ^ aliter. Nnn autem, ut insipienies ^ sint " necne. Veritus sura autem, meipsum cogno-
auluinaiii, |-er senSlim seusibilia, neque per inlelle- scens non satis idoneum ad haec discuiienda incc-
ctum inielligibilia videl, seJ quemadmodum suas dere. Mag. Gradatim ergo ingredere, ne in aliquo

vQfdiiiaics, iia sensibilia el itiielligibiiia videt. Mac. faliaris, ei " quodcuiique concesseris, siabili mentis
Piane ' ac pure intelligis. Sed dicas, flagiio, utiruin habiiu oblineas. Disc. Praecede,sequar. Mag. Quam>
aliud siint uivinas voluntales, quas Dens videt, ct vis, ut opinor, de voluntate Dei " dubites, seu de
aliud faeta, quae \it suas voluntales videt? Disc. voluntatibus, seu de inefTabiit divinae unitaiis mul*
Non suin idoiieus, qui Uuic proposiiioni satis rccle- tipiiciiale — Deus est *^ cnim unum muliiplex in se-

que re.-pondeam. Coarlor enim undique. Nam si ipso '^— ulrum ad summae t>ouitatis siroplicem na-
dixero aliud, moi dicturus eris: non ' ergo ut suas turam pertineant, ut non aliud praeter ips'im siiii,
voliitituios l>cus videt, quue fecit ; in diversis enim an Qoa : Deum " tamen suis voluntaiibus caruisse
naturaqiie diirereniibus uiia ac simplex visio neri non dubilas. Disc. llinc dubitare insipientissimuin
iiou poiost. Ei coucludes : divina auiem visio sim- est. Omne siquidem, quod habet, semper et imiuu-
plex csl el una et uiiiforuii.'> ; igiiur, si uliud est tabitiier habet, quoniam nihil ei " accidil. Ideoque
Dei '*
volunias, et aliud quod fecit, non ut volunta- aut nunquam babuit suas voluniates, aut, si babiiii,

lem suani videt " quod fecil ", Si aulem di.\cro "D semper cas habuisse nullo modo dubilaudum. Mic.
non aliud, necessario scquetur : volunias igitur Dei Dcus itaque semper volualates suas habuit, easque
factum ejus ^^ est, ei voluutates suas fecit, el, quae semper vidit. Non euim laiere eum poiuit, quod ha*
fecit, voluniaies suue sunt. Una enim eademque et buii. Disc. £t habuit el vidit. Deum namque volun<
simplex divina visio oogit, unura et id ipsam esse taiibus suis caruisse, aui semper cas non hubuisse,
orone, quod videi. Videi aulem ul suas voluntates, aut nou vidisse, demeniium esl aeslimarc. Mac. Di-
quae fecit. Unura igiiur et id ipsum sunl divlnae viuae ergo voluntates aeieruae sunt, quouiain ipse,
volualales, et quae Deus fecii. £a siquidem uniQcai cujus voluntates sunt, aeternus cst. Disc. Oninino

VAUUE LECTIONES.
'0 AC. « A Vi.lisse «rgoeum. « A c/ ad. ' Sic C A q"i esi super e.i niiae SMui per ea quno snoi ea
;
5«af tuiil acoi,.eie. A
« voUiiiiuic* nnai, ^Miauc. ^ C nunc.
^ Cfiir.it. ^\ cf uon alilcr. *^X diviiut.
Cr/Jeu. '* qnod
fecil c.m. \. "A di.rmm tk Pro fartutn ejus A facta. " .\ seyregare. '* A Dens sii.
hdubUarel, «» .\ Yuae. '* \
qnod. '^ uiium oiu. A. *' C sun'. °^ A ni, " A Uiviun. »' etl oiu. \,
A in seipso esl " Pru ijeu m .\ dum, *• ei oiii. A.
r.ViuoL CXXII. 22
«75 iOANNlS SCOTI «76

Itoc concesscrim. Mac. Quid igiiur?Ntim eica, quae A veiiiii duabus pariibus concluJi, faoC esi, Deo ei

voltiii, seiiipei' liaituii^ ei sciuper vrdk? Clare qui- crt^alura, baclenus lenebaiti. Sed nunc ilcraiu (ides
dem iuteliigis,ul reor, l)eo iiiliil esse l'uUiruin,uUiM o mea vidctur nutate ,
praedijciis ratiociuationibu^
ni.n letupora iiilrascip^uui coiicliKiat, ci oinni-i, qnae iurirniala. Mag. Fideiii tiisni stabililaui esse, ver;«-

que *' ratione niunilani '' vidco

iu eis sunl. Oiiiniuiu q::ip{)e priucipiiiiii cl tnciliiidi , salleni in boi".

et ftiiis est, cl aiubiius et cursus el recursus. l>i^c. exlra Deum riihil esse crcdens. Dtsc lia, lil dicis;
Niiii! Deo fuiuruiu osse non auibigo. M.vg. Ouuiiu illud euiin piirissinic coritouiplor. Mac. Diligcnlius
ii,ique, quae faceio voluil, in &uis Yoliiutaiibiis i>e)u< itaqua et perspicacius nieutis acieiit circa e;:, quae
per babuii; noii enim in eo pracce.iii vdle id, quoj iiitra Deuni csse crcdis, circunifer. Disc. '• Itiira

vdli flori : ipsius eniin voltintati coaeicnunu esi. Dciisn nihil aliud esse senlio ptaeter scipsiiu: et ab
Siqtiidem non exspeclat ficri, quotl viilt, quasi lulu- ipso '* coiidiiatn crealuram. Mag. In De» cr^o vldes,
niiu, cui omnis piseseniia siiril, cujus voiiintAs '
qiiod Dcus non csL Disc. YiJeo, ex Deo tonien crea-
causa ojnniurni fst, et visio ei * eHecius ei perfeciio. tHiii. Mag. Guid ilaque tiin videtur?Nuin Deus oin-
J'"il enim, ntiila nnj i iiiierposila, quod vidot facicn- iiia, qiiae fecit, atitoqnatn liercnl, viJii? Drsc. Eu i.

iluin.Al si voluuias («jus visto ejus est, el vifsio vohiiilas. vidissc oinni.i, qiiae voltiil facere, priusquatu fierent,

outue, quod vulilieri*, subii'aclo oinni inieivallo Ut. B exisiiuiaritn. Mag. Ea ergo vidit, qiiae faccre vobru.
Ai * sj diiinc, q«od vtili rieri, el faciondum vidcl, et el ijon alia vidii, nisi ea, quae fccii.ei ea, qiiae feeii,

i!on extra $e est, qiiod vuli et videi, sed in se, priusquain faccret, vidit. Disc lla teuco. Mag. Dif,
nihiiqiic in ipso cst, quod ipse iioii sil, sequilur, quaeso, quae suiit illa, qsiae Dous, anteqiiara '^
fic-
*
lii * omne, quoii videt ei vuit, coaeternum ci re:it, viJU* Quornodo enim creiituiam vii!ii,qi:ae
iuicUigaiur , si volunl:-.s illins el visio et esseniia ftdbuc uon erat facta? Ei si "* nccaliiid praeler crea-
unuui cst. Disc. Co'^h jani tiOj faleri, otnnia, quae- luran) vidil , otnne enim, qiiod esl , aut Deus aut
eiinque aclerna e4 facta dicunlur, Deujn esse. Si creatura esi : qiiid vidii "? Ptoitide aut " seipsum
enim divina voluntas divinaque visio esscnlialis est vidit, anloquam fucerct oiniie, quod fecit, aut crea-
et aeierfla,etnonali.(id eslei ^ esse, aliiul velle, aliuJ Inrain vidit, quae adbiu non csl croala, Qiiomodo
viileie, sed «nu«i el id ipsuin snpere*seniiale , ei aulcm vidit, quoiladhuc nonerai? Si vcro *' erat, el
oinitc ,
qiiodciinque iiilra voUinlaleui et visiouciu ideo visum esl, quia erat, profeclu cral anle crea-
suain " couipreiieiuru, non aliud praeler ipsuni raiio lumm, quod crealura non erai. Si aiiicm sol.is Diuis

&iti)l inteUigi ; sin^plex siquideiu nalsira iulra se nou etsibi coessentiale " anteoinnem creaturam siiiiinr

]><ailur esse, qiiod ipsit nou sit : restai sine ulla con esse, nou •' aliud prac(;essii creaturani, q:io(l Dcus
liovcrsia, uniijn Deisni omnia itj omnibus «'sse fa- ^ viderel, anteqn^rn faccrct creaturam, nisi aut ipsi\
teri. Et si iia est, «ie aetemiiaie omniuiii, quae ii) aut aelerna in se el coacterna sibi*iiatura **. G»n-
Deo snni, imc eli;iiu quac Deus ssint, nemo pie pliilo- fectum est aulem " inier nos, Deiim vidisse, quac
sopliaiilium deljei ignorare. AJIiuc tamen noii salis facienda eraul; non enini igiiorans fccil aul noii
viricu, quomoib Uiviita nalnra, extra qiiain nibiiest, praevidetis , qood facere voluil. Di-c. Sepiuin me
ei iiiira quam subsisiuut oiiiiiia, nibil intra sc reci- uinliqii^ video, niilhimque fiigienJi viam remanere.
pil esse, quod sibi coesseniiale nuu sil. Mag. De oi), Nam si dixero, Deum iu seipso vidisse, qiiae f^-
qiiufi nulla natiiia subsiktat praetor Deum et creaiu- cienda erant, cogor fuleri, seipsum vidisse, quia ad-
laiii, lion (iubitaie lc crcdiiieriiii, imo eliam salis l»!ic non orat creatnra, qiiain vidcret. nec aUtid erat
vfdero le * viduo. Nain qiioil dixisli dc divitia naluraf aute oiuncm crealuram, qnod praetcr scipsuin videie
exira quam nibilesl, ila intclligis, ul arbiinir, crca- posscl **. Ac per hoc si oinnia, qiiae f.icieinla cranl,
tricetu quidem iiuiuratn nibil cxir;! se sinere, quia iu scipso vidil, piiiisqiiam nerent, uecessario seip-
cMra cani ^**
nibii potesl esse ; toium vero, quoU sum viriisse vera docebit ratio, ol ipse erit oniuia,
creavii, el cieai, itilra soipium c<Mii::iere; ila tatneu. quae fecii. Si ea, quae vidit, in scipso fecit, et erii

ni aliud sii ipsa, qtti;! suporesseniiabs esi, ei aliud, .. fiicior el faci.iua. Si auiein dixcro, creaiurain vldii
qu>jj in se creai '-i. Nam seipsum ereaie noii libi vei i- faciendam, priu.squaiii fieret, diciunis erii: erai
ei ergo
similc videlur. DiSiC. Tulam cuucepiiuncm cogiia- creaturft.aniequai» fieret. Si eiiim Deus vidit eain *',

lionis nieae de Deo jjl creaiura perjijieKisii. Firmiiei' aiitequam Hcrci ^', illud vcLre sulislgutiiiliier erai,

enim aiqus inconcusse leneo, niillani naluram vel qiiod Deus iii ea vidit, priusqiiam iierel. Non eniin
creatain vcl non creaiam '- exira Dcutu subsistere, Deiis vidit '* faisa, dum sit iiicouiinulabiiis vciiias,

ct nuilo inoilo essc ; oinne vei-o, quod subsisiil, sive ei omne, quod iu ea est, vcrum el ineomiuiitabilc

creatum, sive sion crealum , iutra ipsum conlineri. esl. Et si Deus in seipso vidit cre;ituratu, priusquam
Ac per boc tolius universiiatis plenitudincm bis fierci, seinper vidit, qnoJ vidii. Noti enim acciditfti

VAUIAE LECliO-NES.
'
Cvoluuialis. 'oMim. A. ^*
/ign om. \ A .lc. » A ^uorf. *Cci. ' ri om.
* C. "'«««10111. A.
" A le vtd&re. '*
A enm. " A crfnvii. "0 nmuram non crdalaia rel crtalam. '^ rera:iue oui. C. '* A
nniuilaiiK-sif video. ^" inira heuiu
" A
— ciirum/iTDisc.
"
0:11 C. '•A«j. ^^\ yriHsqaam '"iroin. A.
** K
** quid
euim.
iiiumn.k. **ttv.im\\ A. in eo. SicC; k coeiseniinh.. *''Knii. *' \ creuiura.

»» A ycssit. »' Corr.. A ca. •"•

Si eniiii Deus — fierel om. C. »» C oidet.
677 DE DIVISIONE NATUR.\E. - LIRER TERTIU5. 6?«

omuia cl facla et aeiern^

videie (iiiod vidci, qu^udo uo» aliiid esl ei esse et A bis '*, ul aibilror, fulcii

Ipsiiis
»
iiymqwe sixnplex nalura est. esse.ctonine.quod iii cis vere iHieUigiliirsubsisicre,
aliud vidcre.
Siautcm senipcr vidit.quod vidit,seuiper erat.quod uU aliud praeter incITabilem divinae bonitaiis essg
nccessc quod naturam. psa est enim •* substanlialfi Iionum, et
vidit, ac per hoc actcrniim e.sse cst,

vidit. Ei si crcaiuif»m vidit, quae adluic nen erat, nemo. bonus nisi solus Deus. Ueivat igiiur " <ta,

omne quod Deus actcrna conditiojie omnium in Dco tractare, quan-

ei eral, quod vidil ; eniin, videl *,

verum et aelernuin Cbt : rj| alitid reliiKjMilur, nisi ut tum divinae vcritatis " radius aciem noslrae mciitis

intcllijl^ainu.s, croaMiiam fuissc in Deo ,

piiiisquarn in divina mysleria permiscril ascefldere. Disc. Ueslat

ficret in seipsa; duplej^que de crcaiura dabilur isi- qnidem; et Jam '* nrdo dispulationis csigit. Priiu

telleclua , uims quidem » coiisideral aeicrniiatem tameu velim te brevitev tji)iU|[ere toium, quod de

ipsius in divinacognitione, in quaomuia veie cisuli- pracsenii quaestioue bactenus luler m>s esl con-
fclantialiicr pcriuaiient, alicr * lenippralem conditio •
fectum ". Mac Ad puruu», ul opiuor, dcduximus,
nemipsius, ve!uiiposimodt|iu inseipsa. Eisi " itaest, djvinam bonitaiem sempcr vidisse ea,
vLili.sse el
•• esi.
raiionis cousequentia compeiILt,unum e duobiis eli- -quae facienda eraul. Disc. Hoc pepactum
feie.utani eaudem creatujanj meliorcm seipsa, aut ilAO. El i>np alia vidit ei alia fiicil. sed ea. quae
inferioiem dicamus : mclio.r.em quideia,,quaniuiu m B gerDper vidit faciendji, focit. Disc. SimiUtcr datum
Deoaeiernalitersubsistii V; iiireriorem voro.quanlum csi. RUg. Et oronia, quae semper vidit, semper fecit-

inseipsacreatacst ; ctcrealio illius non inDeo,8edver JiOfi eniia io co pwaecedit visio operalionem, quo-

Juli exlra Dcum in seipsa aestimabilnr , el erit coa- iiiom coaelerna esi visioni pperatio, pFaeserlim dutn
irarium Scripturae, quae dicit : Omnia in sapietitia iion aliud ei sit vidcre ei aliud operare , sad ipsiiis

fecisii : aut non eaudcm naiuram esse, quae aeler- visioipsiiis est opcralio. Vidct " enim operando, el

naliter iii cpgniliouc Dei erat, el quae veluii postinO' yiden.io operaliir. Disc. Hoc iiuoque assumptuin
dum iu seipsa condiia esl. Ac per tioc non ea, quae esl.Mag. De simpliciiate divinae naturae discusaum,
facta suni, anicquani fierent, vidii, sed ea solum- quod noii in ea vere ac proprie inleUigiUir, quod ab
modo, quac aeterna sunt, in seipso vidil. Et si qtils ea alicnum sil e^ non fti coessciUiale, el quoniani

Loc dederit, caiholicae fideiiium professioni videbiiur omnia vere ac proprie inira eam inteinguniur essc.

resisiere. Sancla siquidem sophia uon alia' pipfir ISil " enim extra eam subsisiunt, Conclusum esi,

telur Dcum in seipso, priusqyam fiereni, vidi&se, ipsam solani vere ac propiic in omiijbus esse *', et

et alia poslmodum in seipsis fecissie, sed eadcm nihil vere ac proprie essc, quod ipsa non sij. Dm-
aelernaliler visa, et aeternaliicr facta, el hoc toium Conclusum. Mac. Proiude non duo a seipsis distanli.i
in Deo, cl nihil exira Deum. Si autem aliud esl " ^ debemus inlelligere Peum el crealuram, sed unum
divinae bouitalis natura, ct aliud, quod vidit facien- fil id ipsum. Nam et creatura in Dco est subsistens,

dutn ct feGJi, el in seipso vidii el fecit, divinae et Deos in creatura mirabili et ineffabili modo crer.-

naturae simplicilas inlerrumpeiuc, qiiando idjiid in tur, seipisum manifesians, invisihilis visihilem s.»

ipsa inielligiiur, qupd ipsa m>n s:t: qtiod omitino faciens, ei incomprehcnsibilis comprehensihilem, ei
iinpossibilc est. Si vero iton i^liud ^ esl divina bo- occiilius aperlum, pt incojjnitus cogniium, et fornu
niias, el ahud, quod in seipsa vidil faciendtim, sed et specie carens formosum ac " speciosum, et su-
una aiqiie eadem est naiura. cujus iuviolabilis esl peressfiniialis esscuiialem, el supernaturalis natura-

simpliciJas cl iitseparabilis UMilas, profocto dahitiir, !cm, et simplex compo.siium, et accidcntibus lihor
omiiia ubique Deum esse, ei LDlum in toto, et facio- accideulibtjs sid^etlum, et accidcns , el infiniun
reni et factum, et videntein el yisum, et tempus el finitum, et incircumscripius ciretimscripium, et su-
locmn, ct essentiam omnium et subslanliam, et pertemporahs temporalem, ei supeilocalis localem.
accidens, el, ut simpliciier dicam, omuc, qtiod yere ei omnia creans iji omnibus criealum , ei factor
est, ei non est, supercsseniialis in esseniiis, super- omnium*' laclus in omnibus, etaeiemuscoepii essc,
hstaniialis in subsianiiis, super omnein cre^tuiam .. et immobilis movciur in omni^, et fii in omnibu»
creaior, et inira omnem creaiuram crealus, et infia
^^
omnia. Neque hoc de incarnalione Verbi et inhuma-
oiniiem creatuFam subsislens, a seipso esse incipicns. naljone dico, sed de summae bonitalis, quae uniias
ei pcr &eipsiim seipsura moyens, ei ad selpsiim mn- 6Sl ci Irinitas, inefTabili condescensioije in ea, quae
tus, ei iij seipso quicsco.is, pfer gene;v. el species in suut, ut sini , imo ui ipsa in omnihus a suir-mo
scipso in inOniium inulliplicalus. si.iip!:cila!cm suac isique deorsum sit, se.mper aeterna, scmper lacta,
naturae non deserens, et muliipiicajionis suae in- a seipsa, in seipsa, aeierna a seipsa. fn seipsa factar
fiuilatein iu seipsum revocans. In ipso enim onuiia ei dum sit aeieriia, non desirit esse fHCta , ei faot^
uouin suni, j\1.\g. Munc video, lc perpure inspiccre, non desinii e&se aeierna '», ei de seipsa seipsam
dequibus viileharis duhilare, et ulierit:^ non ijlubar- facii. Non enim iiidigei alterius materiae, qnats ipsa

V.\R1AE LECTJONES.
' C /psi*. ^Cvidit. ' A ^ui. *Aalier ^iii temp. ^AEisi. 'CsubaiiH. ^ C aliter. " ^s< oin. A.
'^ aliuuJe. *" C et nec ulierius tltuhamus. '*
A eniin esl. A quiUeni. '* C t!ir/a.'j$.
'* '* et jam om. C,
^confeclum est. '* .\ pactum. "A y/(/;7, " A A?o«. '* A ifisam soiar.j «ss? vfr* ar pr(jpri« iii omnj»
jS. **\el. " A omnium fuclor. '' ei facta non detimi eae c.eienK} om. A.
«79 JOANNIS SCOTI €gD
non sit, la fu bcH; ftlwfda A bororo iDtuerc. NofDquid " qaasi ia ali^ ?oco,Mi
vi/lereutr, ei io seipM iwycrieclws , si alionde ac- ^iio, qooddaM aefifidiun fecii Deos in saa sapien-
Hperel
k wipso
aippariiioais ct pefffediMis
tgitor ' Deas aec^il tbeaiiliaBtafaa
svae aaiiliiig. lia,

loaMMdo
aon at jfsa
**
lahilialijliier fieret oaiiiia,
caatiaeret onnia, et qaasi aBod in aCa,
^ •»-

ma^ bac est, diriAarsa ai^nriilooam ia sapientla fierent ouDia ? Noa sic docel raiio,
^••siam ex ips» , et per ifstm , a n ^m , <S mt sad aic : Qamu im sefieutim fedni, fioc est, sapieoliam
h/uMM notf «anM. Ac * pcr bbc el ifrsa auterics, icais omoia redsii. Nam et sol Isle risibifis, daai
4t ^ le^tar laaaAifr.
est, el ipse ia ea est,
iecisse, ab
qpaataai iateiiigiiur ea esse.
ipso. €i in ipso per seipsiUB ^Bplex igats
Mm ab bis, ^aae tM foasabmatiaBi aoa
sit, aiaanae eoaipositio-
saai, re-
Bieekocnaraai, coa boc' exempla Scripiurae d< cipiai,oBiaiuB taaea SfatibifiBm nauiram ia se
laUbas^oeeaat. Si eaiaiaaiaae UorsieiSasQdisS conuoet et comprebendil, doc ul aliod pracier »e
Aiai sial aatara iavlsibaes el iaooiponles, \isl- ips^Bi ia se cooiiaeat, sed ipse sDbsUDiialiicr est
haes ac*«ciaa earporales aoa ia ifiqaa exlriose» ooBW, qood eauiia ia se eoniiaet ** ; aaaaiBfli) oaaique
cas aaiaaip u
antena, sed per sdpsas, aaBa TisibOiuoi suhstaaiia ia ipso est creata. Koa eaiai
dieialc ioleiyosita, ad perpeiraBda aiyslcrta corpora, in qntbus fl»fral, Tekrli in aiiiooiiia

pkaatasticc, sed renicitcr aGoram eatans, a&o- 6 «''> si aaa prias eonaa saksistentlae
stotaniB dica et Saal, ap^i aeraail, ^aid ms pr«hi< praestarei. Sotem auoc dico ipsam in-
ket uB awacala aaadaclas « ad alli»ra dirTnae TirtiUMa , qsae dtffuadiiar per
irtatis asceadere, tt iale^aMs, eaa et super * laadam, quae propterea ^iii
oania esae, d oi aaMibas
aaa afiondc acci- ieii, dicitur, qaia intiis io omnibus afii, ei9BS feas aia-
pwam *, Bt A^Bs, aiaieriaa, aat de aihilB fa- xlmus est corpas ifiBd aeibercaia, salis aeaMne ap-
cieaiea ", ia^
£tet maaifiestaa se £Mai. Saiis de peUatoM, ia ^aa, et per quod maaBiestissimas ope-
ratioais saae Tiftuies maiufesiat, laceni dico. et
sripsan iarisiUis et incaapfcbeaaaiEB lil, ia iai- caloreoi. Cetera tcto eaaaia corpora. qnac nascua-
aitas Ibratts ac « speciei seqisaB Hrilipiicai. sen- tur ia loaBdo et Duiriaalar, occBitaiisamis *• suis

si^BS^ cerporeis saccaaiMt; i|Bae aaiarai awatb operatioaibas adaiaisiral, ei nt " iddqae latos **. et
faaeritar, c&sii* ^rbiade aalas loeas it se ipso, ia se ipsa, ia oamdns loclas, crBmpens
-aftil» tlli, hec est, priraiisai iMmslttta-
4adiais aifK esMatiae, de faa oMia pataatar ab iBTisifaffiler **. Hioc aoa laMWfito dkit Seripuira :
liis, ^ «aas ialelS^aat, bcta fitisse^ nescieQies, Cyreas gp-Mmde tedit Sfijtlms, <f m tocum smmm re<
qaid ee aoaii a e saaela rigaiirrt Tbeologia. C rerfitar. S^ritas tmm i^aeas exiada saae aatane
18. Disc. Mifar, «poawdB. fsae mbc a 1« i^tu subiiliiaie luslrat oronia . ei Ift ia
saat,
ptori
^aMTb
ri dea l a r,
aialtis laTU. el ab

rcawu, Tcr^.rta tamea ese vcra

Itfs, ^ phSaso- et ia se ipsaia reTertiiar **, qooniaw
ihna Ibas sahstaaitaSs ei Migo est. Ideoqoe a Grac-
prBdaattt ratia. Et laciarin. sacrae Sa^ktarae iil- cis f otrfi» • appdlatar, boc esl reTcrtens ; lustratjs
ipflua, daai mteiaias caasideralar, saadet ct prse<B- siqniclera onmibos et ^'tsibiliter et iarisibiliicr mnn-
cat; di^ cniai : /a priaiipis fttk Deaa tattmm et danis ootporftas ia se ipsaa redit, et ia se ipsttm
brrem, hec est, Deas Paier ai Dea FlBa oaiaefaiia- oaiaia revecat, qoae ab ipsepriaeipiBmce^raiionis
leaa latie ciealarae risibilis et wrisftifii saae aecipittBi. Biac "etiamiiBeii Theoitt^i supcr-
Et ^aid " ia priacipiade se gnuto '*, n Veriio eaieaiialem diriBau et iafauMai esscDiia». ot ait
ia Fifio sao ** sapictia soa ^^Pater eauderet , qsod S. Dieaysias, ia igne sacpe describnat **, unquam
ipss FiliasBOB esset ? AUofaia B«« ia' ipso eoMfide ri 1. babeate loalias dmaae, si £as dicere, pruprieL.iis,

srJ extra ^aaaa, qaod afioMie accepl. ant de aikilo quaatam ra' igttCS u

lecit.Aat qaoi&oilo paleretar, fi^ m se Terfiiaa, 19. Quid satem ee aomiae. qaed est "* aibifam,
quod sibi ooasabHaaliale aea esset ? !<oa esia iox saocia sifaificat Ttiealosu» explanari a tepeta. MfcC.
uuii ia sc leBebi.tS tfasJe atoe:ptas*\ aec veritas ^ iaeCtbikm et i diviaac boaitatis
fccipit in se figawBlim* ". Haa auieoi potiest esse iaarrmifaileaiye clBrilftNni mlellectibus

TCfaai, qood ooa erat snRper actermua; aeteraam «ve bum ants , sir» aafeficis hioagnitam— saper-
;iiiieta aoa est, qnod ei im^aitoar^ lotias aeienutatiB esseatiaiis esi eoitn et sapenuriaralts^ eo aBiine si-

auice e&ieaitae faciaiu esi. Aut foid TBliod faceret gaificatam eredideiiat, ^u»e dam per se ipsam eoni-
Patcr ia sua sapientia, nisi ipsam sapieatiam? Ait uiur, neqae esl, neqar erai. neqfie erit. 1« auHo
e!ii« Propbeia : Oauta ta t^iemlie f^itii. Vtm tct- enim iiueUigiwr eu^ieatttta^ fata SBfwrat i

YARIAE LECTIOJOS.
A iji.-r i;?i«i * * A Sams^'
A a:. C Se^ukefit. • A M/«r« nt«r. • A <f ' C
* A mc». . -

tf«r.'i. * A smpra ^Lfnciem*. '^ A ei. ^* A foad. •* Pro ie ae peaiio A aaa. *^ A sim
** s«p<Vii/r« tM oat. A. ** miimmde ecceftea om. A. ** Pro igm e mlmm C aisi rcnoa. '* A
rmigfmil». f
'* A Wiiai. ** sei ipM ccmHmel C aJ Riarg. adtcr. —
** Gaie corr. o t l o ff iriitu. ** Corj., f
f.=Je eorr. sit: C sit. *^ C lotias. *» C ti^ikmiter •• Sjtirilms eni ifiicas- retertilmr om. •* Cnaj., C
AC fWT-... ^** Sic C ; A «>«r •• A 4ntr.bmmt. » Coaj., C Acorr. fvoit- t,

luk -
irhHiimi imefmet.
;
"^ est em. C.
 m PE DiVlSIONE N\TUP.AE. — UBER TERTIUS. m
ddiu '
vero jHjr condesceiisionem qiiandiim iiicnalji- A oini»icreaU»raft tircT onmem cre.iluram r» qn.-ili

hilein in ea, (juae spnl, meniis • ohuiiibus inspioi cuiique inlcllccUi polesl inlelligi. El qiiisquis inton-

soia in omnibus invenilnr * esse, el est, el lus sancii Dionysii verba inspcxeril, baec iia ec
itir, ijii:^

num ergo inooniprcliensibilis intclliiJ[i- habere liiveniet. Ex qiiibus nunc pauca insererc
eral, el eril.

per exccllenliam niliiluin non immerilo vocitu- non incongruum videtur, et qiiae in prioriijus no^
tur,
lur. Al YCio in siiis tli eophan iis incipiens apparere, slrae sennociiialionis piocessionihus cx ipso acce-

\e!uU c\ niiiilo in
'*
aliqui.l dicitur procedere , el pinius, iieruin repeiere
'* necessarium judicamus
quae proprie supra omnem essentiam exislimaiiir, Age, Inquil, oplimum nl vere, el existenlium omnivm.
'*
proprie (|iioque in onmi esseniia cogiioscitur. ideo- tubsla}Hilicumlundemus''Oii, sicenimipscDionysius
qiie omnis visihilis el invisibilis creaiiira llieoplia- vocal Dcum, totiiis esse iecundvm virtutem smer'
nia, id esl, divina apparilio polest appel|;iri. Omnis eisenlialem est iiibstilueui causa, et Creator exisientis

si(|iiidem urJo nalurarum a suiiimo usque ueorsum, subsistentiae, sub$lantiac, essentiae, naturae, ifrinci-

lioc csi, e\ caeleslibiis cssenliis us(|uc aU ejclrema pium et mensura seculortini et temporum, essenlialittts ;

muiuii hujiis visibilis coipora ", in quantum occul- «t : aeterniltts existenlium, tempus " fnctorum esse ,

iius ^ inieiligilur, in lanlum divinae clariiali appro- Htcunque factis ex eo, quod " esl aeternum, et essentia.
pinquaro vjdelur. Proinde a iheologia cjmlc&inxm It.etoj, et lempus, ei (jeneratio, et factum, in existcuti

virlutum inaccessihilis clariias s»epe nominatur le^ essmlialitas, el ulcunque subsislentia et subslantia.

ncbrosilas. Ncc mirum, cum.ct ipsa summa sapien- Elenim Deus non dum esl ov, sed simpliciter ei incir-

lia. cui appropinquanl, saepissime lenebrarum vo- cumfinile totuni in se ipso coambiens, proinde et rex

cabulo signiiicelur. Audi Psalmistaiu : Quia sicut^ dicitw seculorum ", tanquam in semelipso **, el cjrca

tenebrae ejits, iia el lumen ejus. Ac si aperle dicerel seipsum totius esse el *^ existentis substHuttfr. Et ne-
TaiUus esi diviiiae boiiiia:is splendor, ui non immc- que eral, neque erit, neque faclus esl, neque (it, neqHc

rito volentibus eum coniemplari, et non vaieatibus (iet, magis autem neque est, sed ipse est esse existen-
sed idipsum ** esse
vertatur in tenebras. Solns enim, ut ail Aposlolus, tibus, et non existentia solum,

inaccessibUem posstdet lucem. In quaulum vero lon- exisientium ex anle aetemaliter existenle. Jpse enim
gius ordo rerum deorsum descendit, in tantum con- esi seculum seculorum, subsislens ante secula, quia
templanUum oblutibus inauirestius sc aperit. Ideo- omnibus existenlibus et seculis esse ex providente est, et

que ^ forniae ac species rerum sensibilium manife- omne quidem seculum.et tempus ex ipso totius secvlif

ytissiinarum theophaniarum ' nomcn accipiunl. Di- el l-emporis, et omnh utcunque exisleniis, qui esl aiite

vina igitur iionilas, quac propterea nihiiuin dicitur, oumu **ov, principium et causa,et omnia ipsumparti^

quoniam ulira quae non ^wnX,^ cipani,eia nullxf-^xisteniium recedil, el tpse esi ante
omnia, qiiae sunt et

I in nulia essenlia inTenitur, «x negaiione omuium

esscniiarum in
omnitt, et omnia in se constiiuil ; et simpliciier si

afTirmationem toiius uaiversiiAtis quid '^ uUunque esl in anle exisiente, et est, ei intelli'

cssenliae a se ipsa in se ipsam descendit, veluti ex gitur,- ei satvatur. Et jpaulo posl primordialium cau-.

nihilo in aliquid, ex inesseiiLial t ite iii esseniialitaiem, sarum^ cxplanationem addil, dicens: Fsse auteni
ex informilaie i(\ fornias innumcrabilcs et species. ipsum existeniibus omnibus nunquum deseritur, ipsuni
iMima ' siquidem ipsius progressio in primordiales vero esse ex ante existenle, ei ab ipso est esse, et prin-

cuisas '", in quihus fll, veluti inforiiiis quaedam cipiuTH, ei mensiira ante esseniiam "ON, ei non ipse
inaiena a Scriptura dicittir; maieria quidem, quia esse, el cum habet esse, et ov, et exislenlis, et seculi, et

iniUum est *' essentiae rerum, iuformis vero, quia omnium subsianlificum principium , et medietas, el

inforniilali divinae sapientiae proxima est. Divina citusuttmatio. Et proplerea ab eloquiis ipse vere anle

ajiiem SDplenlia ioformis recie " dicitur, qiiia ad ov juxla otnnem existentium intelligentiutn tnuUipH-
niiilam formain superioroni se ad formationem suam calur. Et quod erat in ipso, et quod est, ei qtioU erit,

coiiveriiiur; est enim omBium formarum infinitum etquod factuin est, el fst, et (iet, propri^ laudaitir.

exeinplar; el dum descendit in diversas visibiiium Haec enim omtiia diviuitns inlelligeu ibus secundum
el invisibiiium formas, .-xd se ipsam vduti ad forma', '^ onmem " excogilationem ipsutn supercsseniialiter esse
tionem suam respicil. Proinde divina bonilas super significant, et ubique existenlium cuusalem. Etenhn
amnia considerata diciiur non esse, ei ouinino nihii neque quidem est lioc, Itoc aulein uon est, netjue ibi

esse, iii omnihus vero ei e&t '* et diciiur esse, q:!0- quidem esl, ibi autemnon est; scd omnia est, ci causc-

niain lotuis universilatis cssenUa esi, et substuniia, lis oitinium, et inipso otttnia principia , otnttes conclusio-

etgeuus, ei spccics, el quaiiias, et quanUtas ", ci nes, omnia exisleutia coainbietis, etperhibens •', el sit-

otnnium copula, et situs,, el habilus, et locus, et per omniaest, utanleotnnia superesseniialiler super oV
(cmpus, et actio, ei passio, ei omiie, quodciiiniue in 20. Quisquis horum vciborum virluirm perspexe-

YARI.\E LCCTIONES.
'\ciim. ^Ptomentis kmultis. * k itmnilur in omnibus. * Jn om. A. *roiporrt om, A. ^ k or.cuf-

tvs.
"^
A Ideo. * \ manifcslissitnain fheophaniarn. "*
in essentia'iunein — PniHrt om. A. »* Pro firmior-
it'o/c.s ciiusas A ea. ^' A est ittitium. " rccif oui. A. " Pio el esl A c-ise. '* A et quanlitas el iiuulilas.
" A renp^r^. »* ipse Dioiiysins oin. A. '*
A temporuin. »^ C qui. " A s^-culorum (iiritur. " A w ipsy.
»' c/ om. C. *' A i/AsKm.
'''*
oiuuiu ly.u. \. ^''
X si ifuis. -''
V otnttium. ^^ C vraehabens.
m JOANMS SCOtl 6^f
tii, riil aliiid repciiol suadcic, imnia eiiam * pro- A fabili gratia aclerni luminis fruenies Ad qnam
ikiiiiciiire, nlsi ipsuia Deiini oBinium fuctorem esse^ visioiHiin bumanam naturam reducere Dei Verbum
H iti oinnibus racliini ; ei <juiii siiper ornnia quaeri- incarnatum descendit, ipsam prius lapsani, quato ad
itir, in nulla essenlia invenilur *; nondum enim esl prisiiiinni stalum revocaret accip;ens , delictornin ,

esse; (lum vero in oinnibus iiitelligiiur, nil in eis viilnera sanans , faisarnm phantasiarum untbras
nisi solus ipse subsisiit. El ncque esl boc, ul ait cxliiigucns, oculos menlis aperiens, seipsum In om'
ille, boc autem noii est, sed omnia esi. Proinde ex nibus liis, qui digni sunt Uili visione, manifestans.
superesseniialiiaie suae naiurae , in qua diciiur Disc. Ilaec ardua valde sunt, et a sensibus corpora-
non esse , primum descender.s , iii priinordialibus lia et visibilia cogiianiium remota; his vcro, qui
causis * a se ipso creatiir, ct lit principium omnis super visibilia, et leniporalia " spiritiialiter ia cogni-»
essentiae, oninis viiae, omnis iiitelligenliae, ci om- tionem veritalis ascendunt , verissime et dulcissime
nium, qnae in primordialibus causis gnossiea con- clarescunt. Quis eiiim catnaliter viventium, claram-
siderat * iheoria. Deindc ex priiiiordialibus causis, q-.ie '* sapientiae lucem cenicre nolentium ,• talia
quae medielatem quandam intcr Dcum ct cre:iinram audiens, non coutinuo erumpai , et clamet " : Jn-
oblitient, hoc est, inter iliam incflabitein superesscn* saniunt, qui haec dicunt. Quomodo enim siipra o.mh
lialitalem supcr omneni iniellccluMi , et maniresiam ^ nia Deus invisibilis , ineorporalis , ineorrtiptibilis,

«ubslaniialiler naiurain puris auiuiis cosispicuam de- potest a seipjo descendeic, ci sc ipsum in onmilrtis
sccndens in ciTeciibiis ipsarum fit , ei n)anife.src in creare, ut sit omnia in omnibos, et usque ad exirc-

Uioophaniis suis apcritm'. Deindc per muitipliccs nias biijus mundi visibilcs twrpitudines et corruplio-
cfleciuum formas, usque ad exiremum lotiiis naturae nes, vilissimasque formas ct species procedcrc, ut
ordinem, qiio corpora conlinentur, proccdil. Ac sic ipse etiam in eis sit, si omnia in om^iibus cst ! Igno-
ordinate in omnia proveniens facit omnia, et rans, qui baec *• ditit, nuilam lurpiiudinem
fil in in uni-
cmiiibusomnia, et in se ipsum redit, revocans in se versitate totins crealurae posse esse, nuliam mali-

umnia, et dum in omnibus fjl, super omiiia esse non tiam ei noccre, uullo errore falli vel seduci. Quod
desinil. Ac sic * de nibilo facit omnia, dc sua vide- euLm partim " contingit, in toto fieri Deus non sinit,
licet * superesseniialiiaie producil esseniias, dc ei».- eiijus universiiaiis nec " turpitudo turpis est, nec

pervUaliiale vitas, de superiniellectualitate inielle- uialitia nocet, nec error erral. Turpitcr quidem ei
cii.'S, de negatione omnium, quae &u!it ut quae nort nialigne " viventibus, el averilate crranlibus iiirpia
sunt, aiYirmaiiones oniuium, quae sunt eJ quae non honesta, mala bona, errantia reeta, prava juslz pu-
sunt. Et hoc manifesiissiine docet omnium reditus „ tantur csse Quoruin tnrpiludine, ei maUiia, el cr-
ii) causam , ex qaa processerunl, quando omnia re- rore sublatis, otnnia pie inielligentibus pura, pcrfecia,
vorleniur " in Deum , sicut aer in iucem , quundo impoiluta, valde bona , onmi errore carenlia rema-
«'rit Deus vmnia in omnibns; non quod eiiam nunc ncr.t. Et non cogilsns, quod sacra pionunciat Scri-
non sil Deus omnia in omnibus, sed quod post prae- plura : Omne dulum optinium, et ouine donum perfe-
v.uicaiionem humanae naturae , ei cxpulsionem de clum de sursuni est , descendeus a Patre lumintim,
sede paradis! , hoc est, de aititudinc spiritualls vit.ie, dati (fuidera vocabulo omiiium rerum subsUiBllakia
tii cx cognillone clarissimae sapienliac, in prorun- consliiuliones, doiii vero viriutcs, (|uibus ornalur

dissimas ignorantiae lenebras delrusae, neiiio iiiai univeisa naiura, declarans Ei hoc loiutn '*, sub-
dlvina gratia iliuminatur *, et in.diviiiorum mystc- siantia videlicct el virlus, de suisum descendii a
riorum altiludinem * cum Paulo rapius, quomodo Palrc luminum, hoc est, ex fonie oinniiim bonorum,
Deus omnia in omnibus est, verae inicliigeniiae con- Deo, qui in oinnla, quae siint et qaac ncn sunl, pro-
luiiu polesl pcispiccre,uube camalinin cogiiationum, fluens.in omnibus fiJ. siue quo nihil esse polesi. Sed,
quo omnia «• fecii,
vanarumque '" plianlasiarum caligine inierposifa, ut opinor, salis de nibilo, de Deiis

|neiitisquu acie irrationalibus passionibus iurirntala, actiim csi. M.VG. Sai profeclc ; sed cursim repetendo.

ei ex splendoribus perspicuae ^' verilatis repercussa, rj ISeque haec ilicimus ilionim scnsuni refutantes, qui
r.oiisuetisque coiporaiibus umbris contenta. Non de nibiio, quo tolius Iiabiiudinis priv^lio siguiliea-

enim credenduin esl de caelesiibus esscu;ii3, qune tur, Demn oninia *" fecisse arbilraulur, non antem
nunquain aeternae i>caiiiuJii!is statum desciuerc, de nibilo, quo superessenli;jliias et superiiatiiralilas

aliud aliquid in univcr.sa crealura praeler " ipsum divinae boniialis a Theologis iiinuilur. InTheuIogicis
Deum cognoscerc, siquidem in Dco, el in primordia- siquidem rcgulis ad invcsligandam divinac lutiiiart'

libus causis supcr omnem sensum et intellectum oin- subliiniiaiein el iiicompreheiisibililaiein phis nega*

Mia perspiciunt. omnib'Js nalitrae opei ibus ad cogiio- tionis, quain aflirniaiionis viilus vaiet. Quani si qui*

icendam vcriiateui nim iiidigeiiies, sola auicm iucl- inlenius inspexcril, iion mnabitur, eo vocabuJj,

VARIAE LECTIONES.
WtJam otn. .^. *
k inueuuur esseuiia. constderat gnoshca.
* cauns nm. \. ' sic om A. * .\ *<«•
" k
ticei.
'
C converientnr. " Sic AC;f. illuini(ialiis? A ahitudinr. " C variaTumiiue. «»
» Em., A
yerspiciie. »* C propter. " A corporalia. »* C datawque «• A proclamet. '* hafc om. A. » A
finrtvn C parli f. parli ?
, ;
'* A ftec umvtrstlatn. »» et maligne om. A. " iolum c»n. A. ' A
Ocus omma •* A ommum.
fi85 Ut Dl\iS10NE NATUlUr. — I.lUtK TEUTIUS. 686

quod esl niljiliim , s.ioj)C iii Scripliiris ipsum Denhi A '"«' sunrum, alii (Jc iiitiirualioiie Vcrui, alii de iiall-

vocari. Disc. Nec cgo ' iniror, cognoscens, pliis ue- viiate ejus e\ Palre accipiunl, qtioruin scrisuii cic.ii-

gationes, quam aniriiialioncs diviiiac cogniliuiii, lcstc bilior niilii vi.loliir.

saiiclo Dioiiysio, coaplaii posse. Mvc Noii negabis*, ^1'2. Dc Uis aiilem, qin dc eo niliilo, quo:! luiins

ui opinor, cuncia, <}ii;ie ile niliilo facU csseScriinura csi>ei;iiae nc^.iiionem significai vel habiiuJiiiis cju»

lesuiur, uiiaiu quantlam nauiraiii cominunem omni- privationem, muiulum fueium fuisse arljiirantiir,

bus, ciijus pariicipaiione subsisluni, secundiim unius- qiiid dicam, ignovo. Nou eniiii video, quare uon coii'

ciijusque proporlioaeiu possidcre. Disc. iloc ncgaic sideranl opposilorum naluram. Siquidem privaiio
Credimus namqiie ct inielligimus, non poiesl esse, ubi iion esl liabitus essciitiac ".
risu est dignuni.

Dfium siuiul ei semel cominimom omiiiiim reruni Privalio namqiie liahitudinis c^l privalio; ac pcf

naluram crcasse, e\ ciijus pariicipaiione niint • om- lioc, ubi non praccedil iiaLilus, non scquiliir priva-

nia. iMaG. Pulasne illam nalurum de niliilo esse fa- Quomodoergo "dicunt, di> privaiiune munduin '*
lio.

iiam ? Disc. Non soliim pulo, veruui eiiam firmiter lactum esse " ? Si enira lioc verum cssel, couslarei,
(cnco, non aliuiidc nisi de niliiio proJuclam. Mac. ipsum miinduin habiluilincm iiaanaam habuisse,

Defiiii illain naturam, quid priusquam sil. Disc. Non possum. (icrct. At si sic, qiiomodo habiiadinis
Iles cnim adliuc infinita omniumqiic conimunis, ncc g suae privationcm paicietur, dumjam iion erai, aiit,
cerlis formis adbuc distincla vel speciebus, quomodo si erai, non de privaiione sui eral ? Si vero nuUo

dcfiniri possii, non video. uiodo eral, piiusquam ficrel, umni liabitudiue ca-
21. Mag. Quid? Si quis summae sanctaeque au- ruissc nenio '• sapicnium dubiht. Al si omiii habi-

clorilatis tibi suaderet, illam naturamnonaiiud essc ludine cariiii, quomodo de privaiione haliiliidiuis
ppeier Dei Verbum, dixissesne eam de niiiilo faclam suac llcri poiuit *', quam ndiiquam iiabuit? Ei^dem

csse * ? De illo nihilo dico, quod pi ivationem lotius esl ratio de csseniiae negaiione. Est enim iiegaiio

cssenliae et subslanliae ct qualiiaiis significat. rci cxistcniis vol ficri valeniis pcrfecta abseniia.

Disc. Neqtiaquam. Quis enitn dixerit, Dei Verbtim de Abi>eniia namqiie est rei cujusdam praeseniis, vel

liihilo esse factum, dum sil omnium * de jiihilo h~ praesens ficri valeniis, a sensibus abiaiio ". Si crgo

cicns? Sed • quis iile, qui Verbum Dei oaluram niiiiidus do absenlia faclus esl, praecessil aliqua na-
umiiium esse noti liiiiuil dicere? Mag. Audi sancUtm tura, ctijus habiludiiiis privalio vel fisseiiiiae " ab-
Dasilium in ociava iiomiiia iii Genesin : ISeque enint, sontia coiiJciidi mundi occasio facLa esi. £t ipsa

itiquit, iiuando andivU lcrra : gerniitiel herbum fociii, nalura atit Deus, aut creaLura cral. El si Deu.s,

el iignum fruciiferum, oicultuni liabens foenum pro- cogenlur lalcri, ex Divinac nalurac privaiione habi-
duxit,nei]ue palmam, aut quercum, aui cyprcssuvi C ludinis vei essentiaeabseniianmudum faclum fuisse.

ante conspecium visceribus suis occuUa eduxit in su- Sj vero crealura, neccssario visibilis, aut iiivisibilJs
per/iciem, sed Divinuni verbum nalura esl eorum,ijaae cril. Si visibilis, alium niimdum visibilem praeccs-
fucia sunt. i*roducul : non, quod liabet, depromat, sisscdebemus credete; si invisibilis, qua ralioiie
sed (jdod non habet, creet ^, Dco donatite opcra- cogimur concedere, de. iqvisibiiis naiurac abseniia
lionit virtuiem. liiieude, quam fijucialiter proiiuii- niuiidum istum factum fuissc ", aul cam " peniius
ciavit, iialuram omuiimi, quae fucla suiit, Dci Ver- muiidum praeccssisse? Si vero uuiversitatom tolius
bum-esse. .\c • nulla tibi suspicio subrepal cxisti- visibilis el iflvisibilis lialiirac de nihilo faclam esse
liiandi, quodalitid sil Dei Yerbum, aliud ejus prae- veia docet raiio, uullatiique naiuram prRCter ipsum
cepium. Idipsum namqiie in eo e& esse est *, ct Deitm praecessisse '^, quon.odo de ab.scntia vc! pri-

omnia essc jubere; essendo enim ipsum fiuni omnia, vaiioiic rerum, quae iiunquam erani, muiidus facttis

«luoniam ipsuiu oninta est. £i ut certius cogiioscas esl, nan inteUigo, Si vei'o quis dixerit, ncque priva-
Dei Verbuiii ctnaiuram omiiium esse,et coiisubslan- lioiiem haliiliuiinis, neque absentiam alicujus essen-
lialem Palri antc oin<iia et *° in omnii)us, quae in co tiac '* nibil '* nooiine signifior.ii, scvl uiiiversaiem
facia sunt, crcatum, audi Ecclcsiasicn : Sdpietilicr.i UKiiis liabiiutliiiis, ei esseiiliae, vel sujistanliae, vel

Uei, inqtiit, praecedeulem »' gmuia (juis invesliyuvit ? *^ aci.iJcnlis, el simpiicilcr oniMiuni, qjiac dici el in-
Ecce '* coacietniialem Palri et coesseniialiiatcm ". telligi possunl , ncgationem , co:!cIudelur s|c : co
El conlinuo sequiliir : rrimo omnium creata esi sa- igilur *' vocabiilo Dciim vocari i.ccesse^est, qui solus
pi«H<in. Ecce in creaturis laclutn. Audi Evangelium: iicfjaiiotie omnitini, qitae stiiil, propiie innuitur,
Quod fiictum esl in ipso, tita erat. Nam quod aliM "quia super omue, qus>d diciliir el intclligilur, cx:;»-

in SAomone lc^iim' : Dominuscreavif. ma itii»itiovi(i- taiur, qui nullum eotum, quae &ual el qiuie non

*'ARiAE LECTIONES.

C * Sic AC ' A .\l. Acr « A.

' llaec crgo iiiiior. * C ue^jaris. 'A * A esse fnctam.
sunl. '..

ul. 'A eil et esse, C esse ai eu.

'•'
C-ijrr., *"
om. A. ei'*
i\ sapienlia pnieccden '*C6/. —
»'A
cueisennalem. '* essenliae oin.
A. '° iijilnr. '*
A dicunl mHwiinn privatioiic. cssc otii. A» '

'* \nuUus. 's

C polueril. »* .\ssenli.i namgac —
abla io oiii. C. *' habUudutis privuiin vel essenlinc
.0:11.A. •*
Si vero creatnra — fucturn fuissc mu. i^. *^Celiam. Si v:ro univeni^ateiu —
''''
praecestis&e
oin. A. ''•
A ergu.
68: jOANNiS scori 688

R«nl, esl, qiii nielius nesoiendo scilur. Ac per boc ^\

crcdiiur ft-cissc muiidnm, sigiiificsUir. Quisqiiis de
vidcbamur » dissenlire, con- consliltilionc niuinli rationcm redilere destdcrat, suis
irUer iios cl illum, qiii

neque ir.am negalio- sequacibus oligal, qiiid snadcat; nos autem tiosirae
veuicl. Si aui«in resi>ontlcril :

nein dico nibilo significari, qua negalur Deus esso raiiucinaiionis iier leneamus, et qnoniam propenio-
quid eoruni, quae suni, sed illain, qu.ne negat Denin dum iiiier nos est confectum *% onuiia ex Deo, ei

«t crcaturain; ncccssavio falebitur, quod negari co- Deum jn oinnilius esse, et non aliun(!e nisi ex ipso
*
iiabalur, lioc esi, ile ncgaiione vel ' privatione Dei facia esiic, quoniam cx ipso el per ipsuni et in ipso

et crealurae munduin facium fuisse. Mundus siqiii- facla snnt omnia. quomodo qiiadripcrtiia toiins na>
i!cm dem.iteria inforini f.icius esl; maleria informis lurae discrelio Deo coQveniat, plane ac breviicr
He oinnino nihilo; ac per ho^: el mundus de omnino recapitules, flagito.

nihilo.Nonenim.ntopinor.audebil dicere.omnequod 23. In dhpulationibus namque, et maxime de ob-

* nec Deus, scuris rebus ** niulium valcl ivcwtfaViwfft.'. hoc est,
csi, aut Deus *, aul creatura cst, aut

nec creaiura ; nam si diierit, inter eos, qui dicunt recapiiulatio; breviler enim aperteqite praedicla

maleriam Deo coaelernain esse, compulabiiur, dequa omnia in niemoriam revocat, mcntisque obluiibii&

Deus mundum fecisse ab iis pulabatur. ^i %l «mnc. cuncia, quae acla sunt, simul roanifcsia sunt. .Mag.

quod esl, aui Deus, aut creatura est, el nemo sa- R De Deo, ui opinor, inler nos convenerat, qiiod toiiiis

iiuin * sapions ae^iimarit ' mundum de negaiione universitalis conditac principium s:t, el mediuin, et

l)ei cl creaturae factum, relinqnilur

sola illa nega- finis, non qnod aliuJ ei sit esse principium, aliud

lioad causam mundi facieiidi, quae ablaJione totius medium, aliua finis; baec cnim tria \n ipso unnm
«rcaturae, super omne, quod diciiur et intelligiiur, stmt; sed quod Uieologicae conleinplailonis triplex

Dcum cxaltans, nibil eorum, quae siint el quae non niolus sit. Aliier cnitTi movelur iniellecius sive im-
cura esse pronunli,tl. Est enim maximun» de inanus, sive angelicus, considerans principiuiu onf»-.
suiit,

liac riitione argumeolum. Si duo quaedam suntDeus

«iuro Deura esse; aliler cognoscens emnia in ipso, el

et creatura, aut ab uno principio sunt, ac per per ipsum esse, veluli in quadara medleiale; aliter

hoceinsdemnalurae —
nonenimexprinGipio unon^- conlemplatur finem omnium in Deo csse, et Peum»
scuntur contraria secundum naturum ; sui nainque qaem onir\raappeiunt,et inqtioquiescunt, et vivunt.

principiinaturamaiirabunt —^^autperseduopriucipia Ctii sensui favet sanctnsAugustinus inlibro» ociava

siini sibimet * adversa. ^Jam sicut substantialia non dc tivitat»; Dei, leriio ospitulo. deSocratephilosopho
.s«:il duo, sed unum. Siaulem Deus et creaiura non dispulans : NoUbal, inqiiit, m»iundo$ tenenls cvpi-

s-.inlduo, sed unum ct unum; ant aequalia suni, et diianbus animossese exiendereindicinaconari^qnan^

ex allero. Si enim dno, ex uno nasci ncA^esse C do^uidem ab iis causi^s rerum v^ebat inquiri qnus
liiilluin ,

est. Si auicri Deus *x nullo, ereatura vero ex

Deo, jmmas alqne suimnas non nisi in vuius et ^* sumuii
aeqiialia; unuiu Ptfi volunlale esse crcdebal. Unde el ** non f/i« ^ula-
cril iinum cx altero ct non sunt '
namque ab acquali sibi uno non gignilur. At si ( rca- ^ut,ntst mundata menle posse conipreliendi. El ideQ
"*
iiira cx Deo eril, erit Deus causa, crcalura aulein purgandae bonis moribus vitac censebat instanaum,
'*
Si auleni nil aliud «' est elTcclus, lusi iil deprimenlibus libidinibus exoneratus (inimus nati^rali
eJToclHS.
Deuin causain '* in cfleclibus vigore in aeterna se ulloUeret ^ nr.turamque incorporei
catisa facla, se.inilur,

suis llcri ; non enim cx c.tusa in effectiis suos pioce.: el incommutabiiis laniinisy ubi causae omnium fncln-

dii, quod a siii i.alura alicnnm sit, siquidcm iii ca- rum nalurarum stabitiler vivunt, intelliqeniitie puri-

in '^ lucein nil aliud nisi ipsa vis ignea {ttie conspiccrei. Disc. Pcrplane »^ conveneral, qui^
l>!c:ii, et

crumpit Si aulein qnis dixeril, unuin aequale sibi ralio approbnt. Mag. num ergo de divina nuiura

Hiiiiin gignit; ;iai« et Dcus Pater, dum sil unuin, pure percipimus , qiiod oinoium principium sit

acqualc sibi uiium, Deuin'»FiIium,gignit: eoguoscat el causa ; est enim a-^ixpxot , et «vaiTiof , hoc
sine cansa, siquidein
sc nimium cnare. Sunima siquidcm sanciaijue
Tri-r est, sine principio, et nih.l

ivilas ii«n e.Nt ununi ©t unum et iinum, sed simplei^ praecedit, quorl ei principii, vei causae proportip-

et iuJividutim umim in tribus iiiseparabiMbus sub- D pcm oblineat, ipsa vero otn<uiim, quorum caiisj» cl
siantiis, et illuJ unum mnUlplex virtule est, non principium cst, naiurani creat non iinmerito eam :

niimero, et non aliquod ^* iimim esl, sed univcrsaliier dicimus creutncern naturam, et non creatam ; treat

et infinile imum, cl siiper omnc umim, qiiod dici vel namquc, et a nullo crcari patitur. Eundem vero,

iiiloHigi poiest, unns »^ ergo ab uno, non unum ab divinam scilicet nuluram. iinem onminm esse, ultra

n.io, Filius a ralrc. Sed contraeos",

qui laliadogma- quem niliil, et in 4|uo omnia aeteriiaiiter<i»ubsi&tunt,

lanlnm pro- ctuniversaliicr Deiis sunt, cngnosccutes, neque crca-

lizanl, nui;cnobis sermo non esi; boc
vires siippiHebanl iiivcMigare, tam, neque creatricem lite vocamus; non creaiam
posuimus, quanlum
quo Dcus quidc.m, quia a nidlocreotur, nequc cieatticcm, quia
quiJ eo noinine, quod cst nihibiin, de
VAllIAi: i.lXilONES.
*i'c/om. A. ^ ?ro pricationc Dei k privaiiva. * A Dcus c.</. »/:u/om.C. A (aniM.
C
videbantur *
Acrm-
» Xaestimavit. '»A sibiiocl smh<. ' Ptn cl non =<unl A «on vero. '^ A vero, «' IVo nil aliud

"ArtoH. »' f<;«srtm oni. A. »\i/i om. C. " H/i«m i>cum oin. 0. »* A n/i./md. «^ Conj.,C
tnru.
t(/»o.'
•'' .A i//os. " A confecium cst.
'<>
.\ rebus obscuris. '» libro om. C. "C ac. '* ri o-n. A.
•* A Plaue.
 689 DE DIVISIONE NATUn^Fl. — LIBER TERTIUS. 690

jaii Jesiiiil creare, omniltus m sii.is aetcrnas rr.lio- A <]"ij» in spirini nposlQli (ransformniioDem noitiini

iifs, ni (iiiii>iis aelerniiftr iiiaiu'!)iiiil, (!l niancnl.con- videnini. yp>,iimeuia cuuu eju$ candida, sicui nir,
vcrsis. ajipf llaliotie qiiO(|(ie croatnrac sigiiificari de- visil>ilom rrcaiiirain , in qiia , el per qiiaiii Dei
^istfiiiibiis Deus eiiini omnia in omnibiti erif, et Vertiimi ,
qiiud in oninibiis siibsisiil, iiitolligiuir„

oiiiiiis croaliira obiinilir:ihitiir, in Deiim viiiclicet signiflcabatit. Aud) Apnsioluni dicciilein : Invisi-

coiiversa, sicul aslra sule orienle. Videsue ergo, bilia cjiis a cienlione mundi per ea , tjuac fucla sunt,

qiia ratioue iinain eaiidemtine n;ituram, divinam intellectaconspiciuntut\$empilenitt quoque ejus virtus

videlicel ', jiixia consideraiionem principii non crea- et " aetermlas. Disc. Qiiadriperiiiani naiiirae uni-

tain , sed crcalriccio ,

jiixla vero fiiiis spectilaiio- versalis divisionem iiunc clarissiine vidco, el de Dco,

nein nec. creat;im, ncc creatriccra possuinus ap- etinDcoesse indnbitanter intcllig^Midiiin (.-(ignosco.

peliare? I'isc. S.uis vidco, qiiid vis. Dic, qiioJ Proiiide Anila bac qn.iestioiie de niliiJo, et ad piinun,

ie.siat. M.vc. Raiionem mcdielaiis resliire solnnimudo iit opinor, dcducia, ad consideralioneiii leriiae partis.
jirbilror, (jiiae dupliol niodo coniemplaloribiis suis universae naliirae, de qua praedicalur creari solunv-
nrrtdol, IMitno quidcm, qnaiulo et creari , ci creare modo, ci noncreare, redeundtiin esse censeo. Ita
*
fOnspicitiir divii;;» n;iliii j|. Crealur euim a scipsa in eiiiiii iiosinim proniiltll proposiluni. Qiiamvis enim *'

priiiioi-diaii!)us c;)usis, ac pcr lioc seipsam creal, hoc \\ quidcfu aliae quacsiioncs inlroductac^siinl, ipsa ta-
esl, in suis ibeoplianiis incipiliipparore, cxoccnllis- inen principalem maleriam lerlio libro praesiiiit;
$iinis naliirae $u;te finibns voloiis emergere, inqui< cjus namquegratiadiligentius invesligaodae incidcn.v

bus et sibi ipsi incognita, boccsi, in onllo se cog .0- aliarum proposilionum tlieoria inseria esi.

^•It, qnia infinlta esi, oi suiKMuaturalis, et snper- •

24. Mag. Recie censes, tempasqtie postulat. Scd
e»sen!ialis ^, et super omne, qiiod poiesl inielligi cl prius de scnaria quantitate dicruin inlelligibilinm, in
lioii polcsi, descendcns vero in principiis rcruni, ac qna Deus opera sna fccisse logiiur, si qitid promi-
velutl scipsam crean$ in *^
aljiiuo incboai esse. Se- simns, implcre debemus. Brcviter dicendiim, partiin
cundo vero, duin In cxiremis efTeclibus |)rimor<iia- quidem sanclonnn Palrnm iniellecins scquentc^,
lium caus^nim pcrspicilur, in qiiibus creari tantum- p:>riira quod in animo venit ab co, qui illuminat n&-

modo, non aniem creare recie praedicalur. Creatur stras tenebras ", etquaerit in Scripiiiris suis quaerl
«nim descendene in eJklremos ofiectus, ultra qiiosnll non celantes. Infinitus siquidcm conditor
et inveniri,
creat, Ideoqiie dicitnr crearj soluinmodo, el * non sacrae Scripturae in meniibus prophetarum, Spi-
crcare. Non enim ultra extrcmos cffcclns descendit, ritus sanctns, infinitos in ea consiituit inlclleclus,
qiio et creari, et creare videreiiir. Creatur ergo el ideoque nullius exposiloris seiisus sensnni allerius
creat in piiinordialibiis causis ; in carum vero effe- C ^"forti dnmmodo ut sanae fidei catholicaeque pro-
Clibuscreatur.ei * noiMreaijNcciiumeriio, quoniam fessioni conveniat, qiiod qiilsque dicai, sive aliunde
in ipsis fineiu descensionis suae, boc cst, apparitionls $ccipieiis, sivc a seipso, a Deo tamcn illuniinatns ",
.Miae consiiliiii. Alqiie jdco omnis creatiira corpora- inveniens. Disc. Praccedc " quo vis ordiiie, niequc al«
iis, aiqiie ' visibilis, sciisibiisqite siicciiiitbens exire- trahe. Te enlm seqnar, ut " sensum aliorum, seu
niuin diviiiae naiurae vesiigiiiiu non incotigrue soJel tuiiin in talibus cogno5C;un, et quoJ vera raiio, quae
iii Scripluris appellari, quod ojiiitis coiiicniplaiivus in oninibiis ei ** quaerit verilalem ci invetiii, edo-
anlinus, vebili (piidain Moyses,asccndens in suniml- ccat, eligam; nonqnia jam vcraces iniellectiis discer-

taiem tlicoriae, pcrmiiiilur ' inspicorc, et «piod nere a fallacibiis idoneus sim ", sed qnod siiniliora
.ndl|i!C vtx a s.ipieniibus aDiniis polesl ad puruni di- veri** dissimilioribus praoponere " consuUa vciiiate
g;ios"i, fumig.iiionibus terrenaruin phanlasiarum » non temereausim. Mag. Teiiioroqiioqnc et incoiiside-
Kiiepittbusque *• mtiiabilium, nec non coroscatio- rate ni| velim approbaie. Prinioniialiiiin itaqise
nibus subito nascentitim , siii:itoqiie transcuntium causarnm visibilium et invisib liiim sinitil et sctnel
impcdientibus. Paucissimorum namqsie, lerrcnis " conditionem diviiius proplieia Moyses breviter scri-
cogiiaiionibiis penitus remotqrnm, viriulo cl scicntia bcns, dicendo : In principio fecit Deu$ caeijm ei IcT'

purgaioniinosl", Dcumin hisvisibilibiiscrcaiiirisco- J[>

ro»»» eoriimque occullam in divino consilio, incoin-
gnosceie, sicul Abrahain p.triarcba ''excoiiversione prchensibilemque magnificciitiain, pritis qnain '\i\

eidcrum cognovit, lcge nalurali duce, ceicrique formas specicsque prnfluercnt, »M«/ni« /ena« ei **ia-
sancti Palres anle lcgcm scriptam, ol in legc, qiiem- euat^ aut inxisibilis el inconipositae , lenebrarum qno-
aJmodum Moses in rubo et cacumine.
in inoniis que $uper abyssum vocahulis sigiiificans, inclioatio-
Aposioli dein posl legem sub graiia cuin Christo iii nem qnoque procrcationis praccondiiarum causanini
nionte per invisibilia qiiasi visibilia
symbola in '^
cffeclus suos appellatione
in S^iri/«s qui fovcbat
diyiM mysteria iniroducti suni. Hoc autcm dico, o</«c«, vel /^fi^tft/Mr ««/^cragnflj.insinuans, adHiysli-

VARIAE LECTIO.NES.
I' Stctlicet divinam. ^Cin scipsa a prinioni. ^A snperaelernaUs. *
C seipaam creanssci/JSflw i». *el om. A.
A.
(;'oni. ' A (?/. * \ pcrntiituiur. * X pluintasiarutn lerriinayum. \ str^pilibus. " A
'"^
lerrenifiquc.
'm<Oiii.C. '^ pa/riarc/irt oin. .A.
^^*
\ \\cr visibiliai>ynihv\li {invi.\ibi{ia quasi ow.) ** r/ otn. C. '* cnim
)iii. C. '•'^
\ introductae qmiesliones. ^* .\ tenebras noslras. ^^ \ iltumiinilus lamcn a Veo. ^^ A Pfoccdc. .

f'Aw/. "f.'oni.A. " \ ^um. "' .\ vcre. ^' \ vroponere. "\ aut.
691 JOANMS SCOTi 692
c;it)i se;iarii nuweri viiUiler.i explicaiiJam cescendil, A poiiilnr oi)soii;itati crealiirac per sc ipsaiii consid?-
iiujuicns : Et dixii Deus : iial lux, el fada est lux. lu !al:ie. liieoquu appelbnit Dciis /fcC<?/« (/»>«(. spiendo-
hi.s auteiu verljis inuliiplex sancioruin l*airuiii iiiicl- icm vidfiiccl *'*
divinanim ralioiurn, leuebras i-ero

l^CUis rcperilur. (iuorum alii qnideui {iiigciicae, ei fiocicm, lioc e»l.. oLscuriorem in sc ip>a ci'c:tiae nn-
hUclleclijalis c.;elttsiis esscuiiac creaiioiicni iii Loc tiMAtr spct ifin. Quod aulcm stquiliir, /j/f/wmt/M*' '"•

li^co wcrae Sciipuinse siijiiificaiaut csse tiiscci'- est vespere el niaitedies uiiut, liiiem pernclae opera-
nunt; alii vero visibiiis liujiis lucis lialuraui, lioc tioiii.s, cl iiicboatiunem scquenlis si^iiirujre voltini.

rst, igiiem incoiviprcliensii>iicm adiiuc, el invi^i- Mnnc enim, id esi, incboaiio sequciilis opcruiiunis li»

liiieiu creaiiim', quac ' posluiodum veiuli iii nis eai praeccdeniis, ei praeccdeniis tenninus intiinur

suis * fonlibus emergens , in corporibus aelbo- esl soqiiciilis. Meoque dies uous vcl prinius tiniiur
reis rofuUii, ac veliili spalia * iriuju dierum oc- Ycspeie, ciijus niane, hoc est, inilium iii lucis con-
'*
culio raealu abyssum superliciei lerrae undique, ui ditione praeces^erat. ilaec breviler dicla ab aiiis

aiunl, superfissaiii lustrandopeicgit. Quod auieiu lu- acccpimus»

cis vocabulo iguca nalura, aJbuc invisibiiis el oc- 25. No& aiiieni primorJialium cnusarum condiiio-
ciilla, appoibila i-il, nulH iiiiruin debelvideri, cogno- netu, 'sive visibiiium, sive iiivisibilium, in faciuru

«centi, s.icram Scripiuiaui causaruiii noiniiieeile- B cacli cl lcrrae iii principio, earumque iu elfecius

clus, cl e£fectiiu:n caiisas appol!a*re solcre. Eireclus s;!0s procossiones in liis vcrbis sacrae Scriplurae :

aulem igneae liaturac Iiix est. Ignea igilur naiura, Fiat lux el rcliqua, volcnles inlclligere, dicimus,
ii/ primorjie rerum condita, nomine lucis postino^ crealionc iucis procesi^ionem primordiaiiiim causa-
duiu ab ea processurae, el adbuc iii ea ialcnlis, uon rum in suos etTeclus significari. Nam si ipsaspri-,
iiicongrue appcili^la esi, quanivis quidam • priiiiiii- niordiales causa-; ,
propler inconiprebcnsibilitatem
vam lucem fuisisse coniiiiuo arbiliciilur ; toiitra naturae suac, incognitaiiiquc oinui iiilcilectui alli*
quos salis a saiicto Augusiino csl aclum *. Quod tudiiiem, tencbrarum caligine, boc est, profiiudae
Milem sequilur Et vidit ' Deus lucem, fjuodessel f)o-
: igiioianiiae dcnsiiate supe.iusas Scriptura perbibel,

».•«, el dicisii lucem a teuebris, appell.'.L'ilque lucem cum dicitur : El tenebrae erant super aby.'isum , quid
diem ei lenebras noctem , et faclus est vespere el mane niirum, si declaralio eanim »^ in effeciibus siiis per
dies uiius, de siinplici laude corporeae lucis, dcqne formas et species luiis itominepraedicarctur pcrboc'
lcaiporalibus iulervallis, quilius circa telliircni lux El dixit Deiis : Fiai /«.r, et facla est lux. Vcltili quis di'
ci umLra vicisi^itudiues suas peragunt, dicium esse cerel, priiiiordiaies caasas, in sc ipsis '• incoiispi-

exislimant, qui naluram iiicjs corporcae conditain cuas, oninemi^ue inielleclum obumbranles, jussit
fuissc ' arbilraiilur, quaudo dicinm esl : Et dixii ^Deus in formas perspicuas, speciesque inlcUigibiles
Deus : Ftat lux, et facta esi lux. Nam quia in aequi- cl sensibilcs '* visibilium et invisibiliiim prodire.
noclio vernali prima uuindi condiiio credilur fuisse, Nan cnim solus Deus, verum etiam omnium rerura
in quo sol aequis spatiis et supra (erram et sub ptincipia lenebrarum vocabulo, lesie S. Dionysio,

lerra * moraiur, xn videlicet lioris aequinoclia- soleiil" in eioqiiiis appellari propier incomprelicn-
libus, propierea puiaiit uictunt esse : Divisit Deiis " sibiiem inlinitaiem : procesjlo vero cjus pcr princi-
lucem a lcncbris. Ac si apcrte dicerelur, toltim uuius pia in creaturas visibiles el invisibilcs, suas dico
diei spaiium, quod .xxiv horis peragitur, acqua par- Ibcoplianias, claritatis nomiue meruit significari

liiione inier dicm divisit et nocteni. Qui ^^ vero con- in ipsis cnim quodam modo patilur inlelligi, qui om-
diiiouem .ingflicae nalurae crcaiione lucis sijjiiifi- nem superal inlcUcctum. Fiai ergo lux , inquit
catam rcctius auiumaiil, sanclurn Auguslinum se- Deus, lioc est, procedant pi imordiales causae c.\ in-

qucnles, divisimicm '" lucis a tenebris aut discrc- comprebensibilibus nalurae suae secretis in formas
tionem iiiibrmis maieriae et formalae crcattirae in- ac '* spccies couiprcbeitsibiles, inielleclibusque »on-
tcliigunt, ul nomine lucis perfeclio lormae, teiicl)ra- tctnp!antium se nwuiifestas, Ei facla esl Itix, Dco vi-

ruiu vero iufonnltalis confusio accipialur, aut dupli- delicct volcnle, et diccnlc, obscuriias priuiordialiurn
«cni caclesiium essenliaruin tbeoriam. Alilcr nai!i~ ^ causarum iii forinas ac spccies processit apcrlas **.

que coiisideiatr.r crealura in nilionibus suis acler- Et dlcisil Dens lucem " u tenebris, Iioc csl, segtvgavit
nis iii Dco, sccunduiu qiias condita esl, ct aiilcr iii noiitiam effeciuuiu ab obscuriiaie suarum principa-
se ipsa sub Dco, in quaniutn creatura esi. Et jii-iina liiiui causarum. Divisio quippe lucis a lenebris cst
quidein consideralio lucis viKabulo, secuuda vero per formas ac *^ species appareii-
discreiio reruni
lenebroruiu signilicaiur. Ui eniin Iiix praccedil te- liuni a pi-ini'ipiis suis, in quibus omncm superant
nebras '* digniialc, iia claritas acternarum raiio- iniellcc"uni. IJeoque pracdi.vii: Et vidil Deus lucem,
ntim, secunduin qujs omnis creaiura facta esi, prac- (juin essei boria, lioc est, placuii Deo, origiuales eau-

VARIAE U-:CT10NES.

Sic 0: ' A liis.

A qiiidew. * .\ aclum esi.
Sic .^C ; f. spalioY '
^ C creatum. * .\ qiii. .\ videl.
'* "^

' A csse. * A acquis oiii. A. " A

spaiiis siipra el suhiiii leirtim