li!

fi'"'.^.hif;
 Digitized by the Internet Arcinive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecursu199mign
 PAT IJE
GUH
SEU BIBLIOTHECA UNIVERj f^ )DA, CECONOMICA,

mwm SS. PATRIM, DOCTORll SCHIPTOMIOUE

SIVE LATINORUai, SIVE GRiEGOaUM

QUi AB /EVO APOSTOIJCO AD yETATEM INNOCENTII\III {ANNO 1216^ PRO LAT/NIS

ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANNO 1139) PRO GR.-ErJS FLORUERUNT :

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QU.« EXSTITERE MONUMENTORUM CATH0L1G.E TRADITIONIS PER QUINDEGIM PRIORA
ECCLESLE S/ECULA ET AMPLIUS.

SERIES LATiNA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI./E LATINJi

A TERTULLIANO AD INNOGENTIUM IIL

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHEC^ CL£RI LIVIVERS.^:,

SIVE

CURSUUM COMPLETORUM IN SINGUI.OS SCIKiNTl-E ECC LE S A ST

I I C .E liAMOS EDITORE.

fATROLQGlM LATINM IVMUS CXCIX.

JOANNES SARESBERIENSIS CARNOT. EPI^C.'PETRUS S. R. E. CARD. GUICHARDUS LUGDUN.
ARCHIEP. GUALTERUS PRIOR. S. VICT. PARIS. ROGERUS ABBAS S. EVURT. AUREL.
JOANNES CORNUBIENSIS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGNE, SUGCESSORES
IN VIA DICTA AVENUE DV
: MAINE, 208.

1900
Clichy. — Ei lypis PAUL DUPONT, 12, via dicla (iao-rl'Asnieres. 23.9.1900.

IHE INSTITUTE OF MEDIAEVAL STUDIES

10 ELMSLtV PLACS
TCrifONTO 5, CA:v!aDA,

DEC -7 1531
^ (19
 SiEClLUM Xil.

JOANNIS
GoGND.lliMC

SARESBERIENSIS
CARNOTENSIS EPISCOPI

OPEBA OIKENIA
JUXTA EDITIONEM OXOINIENSEM QUAM MUPER aD FIDEM CODICUM MSS. EXEGIT D' ,1. A. GILES.

AllCF.Dli.NT

PETHI S. R. E. GARDINALIS TITULI S. CHRYSOGONI, GLIICHARDI LUGDUNENSIS

ARCHIEPISCOPI, GUALTERI PRIORIS S. VICToRIS PARISIENSIS, ROGERI ABBA-
TIS S. EVURTII AURELIANENSIS, JOANNIS CORNURIENSIS.

OPUSGULA, DIPLOmATA, EFISTOLiE

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE .l.-P. MIGNE,
BibliolheciK Clori UnivcrBse,
srvE

CURSUUM COMPLETOIlUM m SIMGULOS SCIEr^lT.t; ECCLESIASTIC^ RAMOS EDITORE.

TOMUS UNICUS
I
l l
9 (> r _ T-

VEINIT 10 FRANCIS GALLICIS

PARISllS
APUD GARNIER FRATRES EDITORES, ET J.-P. MIGiNE, SUCCESSORES
IN VIA DICTA : .4 VENVE DU MMNE. 208.

4900
 ELEACHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI iN HOC TOi^O CXCIX C0NT3NENTUR

JOANNES SARESBERIENSIS CARN(3TENSIS EPISCOPUS.

Epislohu. Col i

Polycrati^uis. 37D
Metalogipus. 823
De septem septeiiis. 045
Eutheticus de doguiate iiliilosoplioruui. 96o
Carmeu de merahris couspirautiluis. lOOS
Vita S. Aiiselmi arcliiepiscopi Caiittiariensis. 1009
Vita S. Tliora.-e archiepiscopi Cantuarieusis. 10^8

JOANNES C(mNUBlENSIS.
Apo' •ria ile Vcrlio i!;c.ii-nalo. 1041
Eulogium ad Alexandium III papam, quod Cliristus sit aliquis liouio. 1041
Libellus de canoue mysiici libaminis. 1085

GUICHARDUS LUGDUNENSIS ARCHIEPISCOPUS.

Staluta Ecclesia^ Lugdunensis. 1092

PETRUS S. R. E. CARDINALIS TITULI S. CHKYSOGONI.

Epislola'. 1119

ROGERUS ABBAS S. EVURTII AURELIANENSIS.

Revelatio de inventione S. Pontiiicis Evurtii. 1125

GUALTERUS PRIOR S. VICTORIS PARISIENSIS.

Liber contra quatuor labyriuthos Francia\ 1127
 ;:

^ROLECOMENA
NOTITIA IN JOANNEM SARESBERIENSEM
(Gdli. Clinst. noi'., l. VIII, col. 1146)

Nalione Anglus Joannes, a pairia Sarisbcrien«i.^ A baldi. » Cleric;us quoque fuerat Pelri Cellensis, u»
vulgo cognnminalus, Parisios profectus anno 1136, conftal ex episl. 6, lib. vil, ad Lundcnsem archi-
magistros habuit Petrum Aba-Jarduni, Albericum episcopum : « Scnonensis ai chiepiscopus faclus est
Remensem, Gilberlum Porrelanum, Rohertum Pul- Rcmensis : magisler Joannes Saresbcriensis, quon-
lum, aliosque hujus aetalis doclrina insigncs viros. dam clericus noster, factus est episcopus Carno-
In scholis ParisiensilHisannos fere duodecim con- tensis. » Alumnum Joannem vocat lih. vii, epistolis
sumpsit inslrutndis ad pauperlatem sublevandam 20 et 21, de ejus eleclione loquens ad Cantuarien-
nobilium iiberis. Familiaris fuit Tlieohaldi Canlua- sem archipraesulem : « Sanctissimse, inquit, me-
riensisarchiepiscopi, ejustpiesuccessorisS. Thomse moriae praedecessor vester archiepiscopus Theo-
ad primum adhuc cancellaiiiim Henrici II, Angliae baldus de gremio et sinu nostro magislrum Joan-
regis, insigne opus De nugis curialium misit, cum nem Carnolensem episcopum inopem et pauperem
in obsidione TolossD regem comilaretur anno 1159. suscepit, sed, Deo juvante, usque ad nomen magno-
Regi quoque Anglias nccepins, ab ipso rum qiii sunt in tcrra fomentis suis provexit. »
publicis
gcrendis negoliis adhibitus esl. Misit enim eum Ro- Apud eumdem Cellensem leguntur et septem epi-
mam ad Adrianum papam IV, ad impetrandum slolae scriptae Joanni nondum episcopo, et com-
occupand» Hibernise privilegium, quod solemniier _ plures e quibus innolescit arcla cum ipso amicitia»
in synodo Guaierfordiensi recilavit, regique obtulit necessiludineconjunctum fuisse, a quo eisul m
summi poniiticis nomine annuliim aureum in si- abbaiiam benigne exceptus, muliisque postea be-
gnum invesliluia'. .Siimiiiis etiam ponliticibus cha- neliciis donatus fuit, quibus obnoxium se protitetur
rus fuit et notissimus, Eugenio HI et Adriuno IV, Joannes, in primis vero episiola 85, cujus exordiura
ut liquet ex libertate ct fiducia qua huic papae est : « Non est novum quod mihi vestra benigniias
ausus est exponere plurima curias Romanse vilia. alimcntorum subsidia procuravit, quae sic meam
Alexandro quoque papae a secretis et epislolis fuit in terra aliena pauperlatem excepit, ut nec pairis
eo enim poiissimum usus est ad scribendum ad- muiius, nec maternus mihi deesse videretur affe-
versus Octaviahum antipapam ejusque faulores. ctus. Magnum quidem erat sic exsuli providere,
Denique post peragralas Italiam et Galliam, quas ut apud exleras nationes civium commoditalibus
nominis sui fama jam impleverat, promovente in fruerer, scd multo majus est quod mihi diligentia
primisGuillclmo Senonensi arcldepiscopo simulque vestra prospexit, ne a natalis soli dulcedine, qua
electo Carnotensi, el rege approbante eli^itur epi- totius generis universitas capitur, perpeluo exsu-
scopus Carnoten.iis, tum ob doctnnsi el vila; me- larrm. Vostrum namque munus est, quod reversus
rilu m tum maxime qiiod sancti Tliomte C.anlua- sum terram nativitatis mese. Vestrum munus est,
in
riensis archiepiscopi fuisset in exsilio aliisque C quod principum virorum asseculus sum notiliam,
aerumnis socius. Post hanc electionem, die 22 Julii familiaritatem, gratiamque multorum. Vestrum
anno 1176, Cantuariam accesserunl decanus, cantor munus est, quod florere in patria videor, et auclore
et cancellarius Ecclesiae Carnotensis, petenies Joan- Domino multis praeferri concivibus et coaetaneis
nem sibi concedi, cui capitulum absente episcopo meis. Sed quid esl quod liberalitatis et munificen-
dimissorias dedit litteras. Joanni quoque ipse scri- lioe vestrae tilulos membratim exsequor, cum illo-
psit Ludovicus re.x, ul electioni prfeheret assensum. rum numerus et immensiias sic totum animum
Sicque apud Senonas consecratus fuit die Domi- impleant, ut effluant, et totius raentis capacitalem
nica, 8 Augusti, a Mauricio Parisiensi episcopo exsuperent A Domino quidem ut et illa
; ! sola, quae
die vero Assumplionis beatae Mariae Ecclesiae suae non sufficio rerordari, debeam meruisse quid.quid
salemnem iniit possessionem, quam per annos sum possum. Obligalus itaque sura,
ct ut nuUa
quatuor rexit. De eo sic in supplemenlo Sigeberli : gratiarura actione valeam liberari, cum merita
» Successil in Carnotensi urbe Joannes Saresbe- vestra omnes conatus meos absorbeant, prsesertira
riensis, vir honestus et sapiens qui prius fuerat cura devotio veslra rae sibi continuis obligel bene-
clericus Theobaldi Cantuariensis episcopi et postea ficiis, 1 etc.

sancti Thomae martyris, successoris ejusdera Theo- Faclus itaque episcopus Joannes B. abbati Sancti

Patrol. GXCIX.

310
 XI JOANNES SARESBERIENSIS. xn

Launoniari lictntiam dedit acdilicaiirii oialorii iii ^ dilexil, el eam divorsonmi ornamenlDrum fuigore
villa Moresio an. 1176, episco|)dliis prinio. Co.i- decoiavil, cappa opiiina, tribus palliis, anuulo
cessam a prsedccessoribus ecciesiam de Choa ca- cpiscopali prelioso, vesiimentis sacerdotalibus pre-

noiiicis Sanclae Magdalenx Caslriduni conKrmavit tio^is. Duo vasa preliosa eidcm ccclesias conlulit,

anno 1117. Eodem conventionem inler Simonem in altero qi'Orum sanguinein gloriobi marlyris
Meldensem episcojjura et abbalem Fossiilensem Thoma^ Caiituariensis arehiepiscopi viJenlibus no-
mitani vice papae fungens in hac parte ratam lia- bis adliuc slillanlam,
iii alieio reliquias sanctorum

buit. Aslitit quoque regibiis Francite el Anglise martyrum Crispini et Crispiniani posuit. Reliquias
jurantibus ituros se in servitium crucis.Anno 1178, eliam gloi iosas nobis contulit S, Gcreouis de comi-
qui episcopalus ejus sccundus dicitur in chartulario taiu virginum Coloniensium. Privilegium etiam
Sancti Aviti, ecelesi;im de VillHmauri canonicis acquisivit, ut servos Carnolensis ccclesiae posset
S. Ciodoaldi adjudicavit contra Wautei-ium archi- pro necessilale vel niamfesta ulilitale sua manu-
diaconuiu Dunensem, loSept. niittere, non impediente saecularis violentia pole-

Concilio Lateranensi iiilcrfuit mensc Martio stalis;in quo etiam addilur, ut si quando pro
1179, in quo sedi-nlibus 1'alribus ad condenda nova juslitia noslra ante saxulares vel ecclesiaslicos

decrela, « ubsit, inquil, nova condi et pluiiina ve- judices tiacli fuerimus, iiullus nobls duellum, vel

terum reinlingi et iniiovari, • etc. Abbalem Sancti

B jadicium candentis lerri, vel aquae forvcnlis seu
Petii investivit ftnno eodem de elcemosyna facla frigidse iiiiponal, sed juslitiam liostiam liceat duo-
nionaslerio. A sede apostolica delegatus, discordias bus vel tribus lcslibus legilimis comprobare. Con-
inler abbalem Sancti Dionysii et canonicos Sancii tulit eliam liuic eccle.-ia; lia-c librorura volumina,
Exuperii Corboliensis composuit anno iiSO. Eodem Hieivnymum super Marcum, Isaiain, el Ezechielem
anno, Joannis comitis Vindocinensis ad Jerosoly- el Danielem, et Epistolas Pauli et xn prophetas.
milanum iler sese accingeniis excepit salisfactio- .Minus Breviarium ejusdem et psabiios. Itera contra
nera de injuriis monaslerio Saneti Launomari Joviiiianum, librum De divinis ofliciis, librum Hu-
Blesensis illalis, eumdemque a vinculo excommu- gonis, et Lameiilalioues Jereiuiae, librum De Eccle-
nicalionis, quim ob illalas monachis Vindocinen- siaslica stu cctlesti hierarchia, Rabanum De Eccle-
sibus injurias a triennio incurierat, absolvit. Ex- siasticis officiis, etiam el Paralipomenon, Augusti-
slanl Martennium duae ipsius epislols", ne
apud num conlra Judaos, et De Lxxxiii qua-stionibus, De
Petrus de Candeio mcnachos de Fonlanis ccnlra doctrina Chrisliana, Origeuem in Jo-ue, Valerium,

formjm ori.liiiis Cislerciensis missam in ecelcsia de Laclantium, Vegelium, Chronica Sigeberli, l'sal-

Lauda celebrare cogeret terium Lombardi, libruin lUirum glossalum, Irar-

Robertus de Monte in Appendice mortera Joannis G chiara, Lanfrancum De Eucharistia coulra Beren-
adannum 1181 refcrt, alii 1182. Coramunior inter garium, Hislorias Juann s Turonensis, Historias

eiuditos senlentia est Joannem e vivis sublatum liulropii, Isidoii Etyraologias, honiilias Leonis PP.
fuisse die 25 Oclobris anni 1180, ut constat tum Benedictioiialem el Collectariura, Senecam De
ex Necrologio Josaphatcnsis monasterii in quo se- naturalibus qua?slioiiibus, Tullium Dc ofticiis et De
pultus est, tum ex Chronologia Ilugonis raonacbi oraiore, el praeler baec Polycraticon suum, et bi-

Antissiodorcnsis ejus aequalis, qui praediclo amio bliotbecam integram, quorum maxima pars tem-
mortem Joannis ascribit, lum ex Guillelmo Nangio, porum incuria deperditf, ^ul aliquorum daninata
qui euni ob sapieutiam et animi slronuitatcm lau- cupidilate sufturati fuerUnl. Ad opus etiam fratrura,
dat. In Necnilogio Josaphalide Joanne sic habelur; qui anniversario cjus intererunt, acquisivil in vico

o viii Kal. Novenib. deposilib domni Joannis Cor- Sancti Petri de Valle xi solidossuperccnsualesapud

notensis episcopi, viri chrislianis instilulis pra;cla- Mongervillam, xx sexlarios oblitarura cum fur-

lisque mcribus admodura fulgentis, cujus corpus nimenlis, et campiparlera, et alios redditus unius
jacet apud nos in capella Beais Mariae. Hic ante et dimidialae bealK terrae. In parochia Chaufurni
adeptionem episcopatus fuit capellanus sancti decimara de Charmeio. In majoria tisci deciraam
Thcmte Canluariensis archiepiscopi, cum ipsc mar- j) alodorum Genunvillee, etalia plura. »

lyriura passus esl apud Anglos. » Necrologium vero Grjeco Latinoque facundus eloqiiio hic prsesul,

Carnotense : " Obiit pi;B recordationis pater posieritati reliquilfamosum Pulycratici librum,
noster Joannes prius B. Thomae Canluariensis distinctum octo libris, De nugis curialium et vesligiis
archicpiscopi el mariyris a secrelis, postea hujus pliilosflpltorui», quod opus Theobaldo Henrici regis
niisericordissimffi Doi inalris Eciilesia; episcopus Aiigliee caiiceilario inscripsisse auctor est Albericus,
vcnerabilis, vir magnffi rcligioius, loliusque scientiae sed de eo iiiliil in prooeraio. De lioc libro Petrus

radiis iilustratus, verbo, vila, moribus pastor ora- Biesonsis epislola 22, ad euindem, quera magistrum
nibus amabilis, soli sibi nimis crudelis, a pedibus suuni appellat : « Librum vestrum De nugis curia-
usiue ad collum cilicio semper carneni domante. libus legi, el mirabiliter me refecit : nam et ibi

Qui domum episcopi ab avena, quam in ea prajpo- opiima forma erudiiionis est, et propter aitificiosam

situs Baillioli habebat, liberavit, ecclesiamque sententiarum varielatem inaestiniabilis materia

istam tolo cordis afleclii, tota mcntis intenlione voUiptaiis. » Eumdem Polijcralici lib-ura laudat J.
XIII NOTITIA LITTER\RIA. siv

Lipsius ad librum xii Annnliuin Taciti. Vitam .V Pcti-us Blesensis scripsit epistolas legenda polissi-
quoque sancti Thom.-c Belicli arcliiepiscopi Can- mum 70, ex qua intelligimus Jo.innem ita a carne
tuariensis composuit Joannes, sub eo notarii officio et sauguine fuisse alienum, ut mallet ad cxternos
.•"unclus, ejus individuus oomes, imo manus et benelicia promovere, qua nepotes, licct pauperes
oculus, cujus mcritis tantum tribuebat, ut factus et honesios. In notis ad epistolam 22 ejusdem Petri
episcopus in omnibus chartis tunc temporis datis, Blcscnsis, qui Jcannis fuerat discipulus, Gussenvil-
non suis, sed sancti marlyris meritis ponlificalem lasus encomium fecit nostri Joannis, de cujus aliis

ascriberet dignitatera. Inter plurimas quas ad eum operibus consulendi bibliographi.

NOTITIA LITTERARIA.
(Fabriciiss, Bibliothice mcd. et inf. Latinit, VI, 131.)

Joannes Petitus, sive Parvus (a, a patria Sarisbe- n vobisamicisdesiderat emendari. AdiUustremvirum
riensis, natus in provincia Angliae Sarisberia, quaj regisAnglorum cancellariumproperabat, sed eum,
ab imp. Severo (b) Sevfria etiam di. ta, unde pro Garrulus enim
nisi processiis expedierit, coliibete.

Sarisbcriensi apud Lelandum cap. 176 appellatur est etquivix amicum habebitin curia. Nollem tnmen
idemque est Jo«nnM Seuerianus ad quem 1'etri ; ijuod nos curiaiibus faceret inimicum. Precor ut
Blesensis exstantEpistnlfe, et ad quem Morsus Ra- eum incunctanler erudialis, eumque exspccfanti
vennatensis sciipsit librum de interpretatione Grae- amico remittile castigaljim.Non equidem ut fur ille
carum dictionum. De studiis ejus videndus Bulaeus Cantunriensis firito, decujus manibus avellinon po-
loni. II, Hist. Academ. Pnris., pag.750seq. ftrius- tuit antequam totus depingeretur forte, ut facilius
que linguae peritum et in optimorum scriptorum possitargui hostiumoculis ingerendus.
subactum lectione, ingenium et facundiam car- Piodierunl hi libri Paris. 1513, 4" ; inde Lugd.
raiae conspicuam ac prosa, lucubrationes ejus tes- Bat. 159.5, 8°, et Paris. 1610, S", et emendaiiores,
tanlur. Auctoritalis, sive ut ipse appellat majestatis subjunclo Metalogico, Lugd. Bat. 1639, 8°, Anist.
pontificiae ac sacerdotalis propugnator acerrimus, 16114, 8°, et una cum epistolis in liibl. Pnlrum?.n\i-

et propterea a rege Angliaj pulsus in exsilium, plemenlo Coloniensi A. 1622, et in t. XXIII Hibi.

idem vitia et atque ipso- _ 1'atrum Lugd. Antiqua versio Gallica fuit in Bibl.
abusus aularum et cleri
rum PoDtiRcum et pulchre perspexit, et libere no- Menarsiana, pag. 35 Polycraticon des Iraces des :

tavit, ipse familiaris arcliiepiscoporum Canluarien- pliilosophes, et des truffes et vanilei de ceux qui

sium Theobaldi et Thomae, et apud poniifices Eu- suivcnt les cours des princes.
genium III, Adrianum IV atque Alexandruui III. Eutiielicon iiietricum quod vidisse se ncgat Lab
Gratiosus, Carnoten.-is denique ab A. 1172 episco- beus, est conipUira illud nutheticum elegiacum ver-
pus (c) interfuil concilio Lateranensi A. 1179, at- suum 306 Polycratico praemissum, quud incipit :

que diem obiit An. U8i, successorem nactus Pe- Simihicredideris, linguam coliibebis, etc.

trum Cellensem. {d) Ejus scripta: ct ad Thomam perliuet queni celebrat versu, 27 :

Polycraticus sive De nugis curialium et vestigiis Qumsitus regni tibi cancellnrius Angli, etc.
philcsophorum libri viii^ nd Thomam tunc adhuc Niique aliud est carmen adversus harbariem quod
cancellarium Anghae («) postea ab A. llG2ad A. Migeilo Wireckero praeler rem tribueruul Baleus
1171 archiepiscopum Canluariensem. Opus variuin III, 50, et Pilseus p. %'i(l, ut probe iioialum Jac.
jucundumque lectu, et in quo centone mullos pan- Thoniasio, Diss. de Nigello, § 51 seq., qui etiara

nos purpurae et fragmentii nifihoris avi agnovit f,

56 recte notat a Pitseo p. 248 el 446 pcrperani
Lipsiusad Taciti xii, ti3, quod perspicuum eliam distingui tanquam duo diversa Joannis Sarisbe-
ex iudice scriplorum, quem pleniorem tt accura- B riensis scripta, Eutheticonmctrieum,el Eutheticum

liorem dare est animus iii nova editione Bibliolh. in Pohjcraticum. Noaomitiendum autem quod An-
Latinae IV, 3. Ipse in epistola 80, ad Petrum Cel- dreas Rivinus Lipsiae lt>53, 8°, edidit duorum vele-
lensem : Edidi librum De Curialium nugis ct ves- runi Curuotensium episcoporum, Fulberli et Joannis
tigiis philosophorum, quimihi a vestro placebil aut de Saiisberia, scripta metrica, in quibiis hoc carmen
displicebil arbitrio. Incultus est,etex edictomco a euthelicum exhibeturcum editoris notis, eique sub-

(h) Menagiuspag. 231, ad Laorlium. Apud eum- (c) Valde exsullat deilla eleclione Petrus Cellensis
dempag. 109: Joannes Sarisberiensis sive Jo. Pa- VII, 8, enist. ad Guilelmum Remensein archiep.
rmus \egtJoa7ines Parvus. Vide et Petri Blescnsis epist. 114.

Hue quod (i) Sammarthani tom. II Gallim Christiance,

(b) Joannes Sarisberiensis viii,
refer
19, Polycratici, pag. 617: In catalogo imperatorum p: g. 491 Oudinustom. II, pag. 1304.
;

iile, a ijuo genti mece nomen est, Severus. (e) Albericus in Chronico ad A. 11.77, pag.329.
 JOANNES SARESBERIENSIS. XVI

jicitur carnicn allerum, ilidem elegiacum, versuum A beret commenilatum volebal. Edidil cnm prjemi.sso.

WO De membri.iconspirantibus(a),qaoA\acip\\.: 18 capilum iudice Henricus Warthonus tom. II.

Concilium celebranl liumani corporis arius. Anglia; sacrfe.pag. 151-176, subjuncta pag. 177.

Nolam illam Menenii Agrippae fabulam eliam pro- Alexandrilll bulla de Ansolmi canonizalione. Lond.
sario sermone exposuerat Sarisberiensis libro sexto 1691, fol.

Polyrralici, cap. 24. Pieniicntiale laudaut Trithomius, cap. 394, Le-

Metalogici libri iv, unde Mijthologkum perperam landus aliiqnr, nondum qnod sciain edilum, quem-
efficlum est apud Lelandura cap. 176, Baleum iii, admodum nec lucera viderunt libelliis De malo exitu
l,et Jo., Pitseura pag. 248. Continent aulem apo- tyramiorum, quem composuisse se leslatur Saris-
logiam libro primo quidem grammaticffi ac pliilo- beriensis viii, 20, Polycralici, nec liber De statu
logia?, libro ii, iii el iv,logicEe peripateticae contra liomanircuria'. De mathemalica duplici.Dcmusica
nescio quem Cornificium suum, quem iv, 25, amoris. Speculiim raiionis. Speculum stuUitiie ad
Logicx criminaiorem,philosophanlium scurram ap- Nii^ellum Wirekerum, carmine, cl super speculo
pellaUcujusqueetiammemimlinprologoi^o/^craiJcJ, Nigelli Ermoneulicon.Sermoncs. Caruiina diversi
:

pag, b,quoniam etego meum Corni/icium liabeo et generis, atque in his Entheticon De dogmatc phi-

La7iuvium. ProiViere hilibri Paris. 1610,8', scparalo g /oso/</iorttm quod incipit

votumine et subjecli Polycratico Lud. 16c)y Dogmata discutiens velcrum,

Scripli sunt post Polycraticum, cujus meminit lib. ms. in bibl. Academiae Cantabrig. Objurgatorium
I, cap. 4 et 10, etiam posl. A. 1156 delunclum clcri sive clericorum, exqiio Flacius in Catologo
Adrianum IV, sed superslite adhuc Theobaldo ar- testium veritatis, Jo. Wolfius tom. I. Lection, me-
chiepiscopo Cantuariensi, qui diera obiit an. 1161. morabil., pag. 456, etc.
Utrumque conslat ex libri quarli capile ultimo. Commenlariuin in Epislolas Pauli universas me-
£p(s/o/(F CCC// quas ab A. 1155 ad 1180 scri- mnrant Baleus III, 1. et Pilscus, p. 249, atqne edi-
primum e Papyrii lUassouii bibliolheca,
psit, edila; tum Amst. 1646, 4° nolant Lipenius, Caveus, Ou-
una cum vila Thomse Cantuar., et nonnullis Ger- dinus, Jac. Longus ego nunquam videre me me-
:

berti sive Sylvestri II ac Stephani Tornacensis, mini. In Epistolam ad Colossenses est vulgalus
Paris. 1611, 4°. Efedem sunt quas ad calcem Poly- Canlabrigiae 1627, tesle Guil. Crovseo. In Biblio-
craticirecasiis esse dixi, in liibliolhecce Piitrum theca Morgenweegiana cxstabat editus Cantabrigiae
supplenienlo Coloniensi A. I6i2, et in tomo XXIII iu lol. et pracferebai annum 1630.
editionis Lugdunensis. Plerseque eliam eaedem ex
l>ide.t eorumadquos Joanni:' Sarisberiensis Epi-
illis XCIII qua; inter epislolas archiepiscopi Can.
sloUe.
tuariensis vulgaiae sunt a Chrisliaao Lupo. Bruxell.
AbbaliiSce, epist. 130.
1682, 4°.
Abbatis eleclio, 37.
Interim ecce libi infra indiccm illarum quas dixi
Adse abbati de Puescham, 207.
CCCII, quarum meliorem edilionem promi^it Sleph. Adriano IV 6,7,8,
papse, 1,2,3, 4, 5, 9, 10,
Baluzius [b) ex quibus eliam petitae epistolse sepiein
12, 13, IG, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 27, 28, 29, 30,
liisloric», 128, 159, 167, 193, 214, 234, 268,
88, 41. Majestali apostolicse, 11, 15. Majeslatis pro-
quas ex ms. regio Parisiensi emendaias exhibet An- voluli pedibus, 14.
dreas du Chesnetom. IV /ier. FTOncor., pag. 4tJ5 Alfredo Wigorniensi cpiscopo, 23.
seq. Alberlo cardiuali, 231.
Vila Thomce Cantuariensis archiep., edila
S. Alberlo et Theodino presbyteris cardinalibus,
Paris. 1611,4°, una cum Sarisberiensis epistolis. 292.
Laudat Petrus Blesensis epistola 114, idem qui De clectione Romani pontificis, Alexandri III,
epist. 21 Sarisberiensem Thomae vivo oculum et 59.
manum fuisse teslalur. Ea usi Slephanus Langlouus AlexandroIII papae 36, 39, 40, 42, .53, 87, 88,
in Quadnlogo praemisso Thomae Epistolis, et Gui 89,100,502,106, 107,108, 109, 110,111,117,
lelmus Stephanides in Thoma? Vita edita a Josepho ^'
ns, ng, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127,
Sparkioin Scriptoribus llistoriie.ingUcance (c)Load. 129, 131, 132. Majeslas vestra, 193. 220, 300.
1723, fol. Alexandropnpie Barihnlomceus E.xoniensis et Bo-
Vita S. tUiselmi Cantuariensis archiep. ex Ead- gerus Wigorniensis, 2'.il, 295. 247, 298. Odo, prior
raero contracta in graliara Thoraa;, qui eam Alexan- Canluariensis etconventus, 296, 299.
dro III offerre, atque Anselmum sanctis ut ascri- Abbali de Arrofia, 43.

Vide infra ad hnjus voluminis calccm.

(a) nus in luccmprodierunt : interim e/firiam ut Epi?to-
Baluzius epist. ad liieron. Ambrosium Lan-
(b) la? Joaniiis Sarishericnsis, quas liabemus ex editione
genmantelium, dala Paris. Kalend. Maj. 1086, et PapyriiMassoni innumcrtsniendisconspurcalas,me-
vulgala a W. E. Tentzelio an, 1692, Dialogorum liore luce donentur ope vetcrumexcniplariummanu-
menstruorum,pag. &13 : Post absolutam ediiionem scriplorum, tum eorum quihus usus est idem Mas-
UarccB Hispanicce, statim me accinganiadtnmumse- sonus, tumetiam aliorum.
cundum mcceCollectionisconciliorum, in quo multa (c)AclaErud., 1725, pag. 490.
eaquemagnimomenti dabu7itur,quasnuspiamhacte-
 . .

NOTITIA LITTERARIA.

Allestatio, 35. A Hugoni Dunelmen=i episc, 288.

Azoni inonaclio, 257. Hugoni abbati S. Edmundi, 256.
Baklewino archididcono, 233. Exoniensi, 140, Hugoni de Canl., 271
220. Magistro Hunfrido, 157.
Balilewiuo arcliiiliacono Norverb. 219. Ilgelberto. Infra Simoni.

Baldcwin.) de Valle Darii, 266. Joanni Pictaviensi episcopo, 232, 233, 270, 281,
Bailholomajo Exouiensi episcopn, 23i, 268, 274, 286.

275, 28i, 289, 290. Rartholomceus Exon. Alexundro M. Joanni Sarraceno, 184.
pnp(P 291, 293, 297, 298. Joanni Scor. et Joanni Paulo cardinali, 104.

Magistro B. Ansidiamo Exonieiisi,90. Joanni Ihesauraiio Cantuariensi, 32.

Boso:ii cancellario, 105. Joanni thesaurario Eboracensi, 34.

Bosoni presbytero cardinali, 301. Joanni priori Norwicensi, 251.

Cancellario Angliae, 78. Canccllario rrgis,_H3. Joauni de Tilebia, 262.
Domino Cantuariensi, 160, 166, 161, 176, 212, Josselino, episcopo Sarisberiensi, 95.

217. liifra, Thomw quando Ueginaldus fuit Romas Magislro Laureniio, 216, 241.
222. Maiihieo praecenlori Senonensi, 114.
B
Canluariensis Ecclcsia', 283. Abhali S. Medardi, 163.
Coiivenlui Canluariensis Ecclesia», 227, 272, 277. Priori Merilonse. InlVa, Niutonce.
Subpriori. sacrista" et magislratilius Ecclesiae (>an- Monachis deN., 92.
tuar., 27.5. Videsupra, Mexundro papts. Domino Morinensi episropo, 1.32, 195.

G. Prioribus S. Ecclesise Canluai lensis, 137. N. 26, 31, 33, 47, 30, 51, 56, 58, 60, 66, 67, 68,
Cellensi abbati, 78, 76, 81, 82, 83, 96, 97, 69, 72, 73, 74, 77, 80, 83, 84,86, 91.
113. Magislro Nicolao, 147, 180.
S. Edmundi abbati, 153, 179. Hiigoni, 236. Nicolao vice comili Essexix, 263.
Engelberto, priori de Valle S. Pelri, 161, Nicolao de Monle S. H. 136. Nicolao de Monte
162. Rothomagensi, 188,218.
Episcopis Anglorum, 63. Suo Nicolao, 2.32.

Joannes Ernulfo, 112. Nicolao de Sigiiio, 156.

Doniiiio E.\oniensi, 130, 139, 169, 177, 186, 229. Magislro Nigello, 235.
Snpra, Bariholomceo. Prioii Niutonae, 139, lege Meriinnae. Vide notas
0. de Faverensheni, 197, 242. Ubi cst : Magistro ad Pelri Cellensis lib. viii, epi^t. 3. et supra
Osberto de Farensham G Guilelmo.
Gahero Albiiniensi episcopo, 230. Episcopo Norvicensi, 93, 128, 174. Supra Gui-
Galtero Rofensi episcopo, 2'U. lelmo-
Ma.;islr(i Gaufrido, 9i-. De sanclo Edmundo, 134, Odo prior Cantuar. Alexandro papce, 296, 290.
146. Gaufrido suo, 239. Magislro Odoni, 267.
Magistro Girardo, 178, ISj, 191, 194, 213, Peiro abbati S. Remigii, 280 (eadem in Tho-
285. mae Cantuar. cpistolis pag. 828, sed alia pag.
Girardo cellario Norwicensi, 233. 843).
Graliano notario domini papae, 294. Pelro scriptori, 211 , 264.
M. Guallevo de Insula, 187, 189. Domino Pictaviensi, 165,174, 182, 192, 214, 224.
Guidoui Calalaunensi episcopo, 143. Supra Joanni.
Guilelmo Britoni, 210, 238. Ad populum pastore destitutum, 82.
Guilelmo de Dicera, 25S. R. Constantiensi episcnpo, 199.
Giiilelmo de Nordhalla, 245. R. Abbati Perporensi, 208.
Guilelmo Norwicensi episcopo, 230. Radulpho de Arundel, raonacho Cantuariensi,
Guilelmo Papiensi, 223. D 237.
Guilelmo Priori deMerilon, 260. Et fralribus uni- Radulpho de Bcllo Monle, 190.
versis, 261. Magislro Radulpho Lexoviensi, 244.
Guilelmo Senonensi archiepiscopo, 287, 302. Radulpho priori Wigorniensi, 205.
Guilelmo subpriori Canluar., 273, 279, 284. Radulpho de Wingram, 246.
Guilelmo subpriori, 191. Magistro Raimundo, 175, 213. Pictaviensis Hccle-
Henricus rex Anylics, IBurlholom^ro Exoniens'- siae cancellario, 183,223.
episcopo, 289, 290. Regi Anglorum, 24, 44, 61, 62, 63, 64, 70.
Dn. Henrico, electo Bajocensi, 148, 154, 201. Rcginaldo Saresberiensi archidiacono, 198.
Comiti Henrico, 172. Abbas S. Remigii abbali S. Amandi, 149.
Henrico Wmtoniensi, 247. De Richardj fralris electione in priorera Exonien-
H. episcopo Dunelmensi, 25. sem, 79.
Hubaldo, Ostiensi episcopo, 293. Richardo archidiacono, 71. Magistro Richardo
 ;

XIX JOANNKS SARESBERIENSIS. XX

episcopo, Conslanliensi arcliidlacono, 202. Magiftro Sylveslro, Ihe^aurario Lexoviensi,

Richardo caiicellario, 103. 203.
R. fratri suo, 141, 155, 170. Theobaldi, Cantuariensis arcliicpiscopi tcstamen'
Richaiclo diacono Picluviensi, 153. tiim, ol. Hoc odidit (Hiam ex Arehivi^ Cantiiariensis
Richardo priori do Doniira, 239. Ecclesia-H. Warlh mus pr;ef. ad lom. II, Anglim
Roberlo filio vEgidiae, 14.5, 138, 221, 236. sacnr, p:ig. xi, aljue inde Oiidiiius torn. 11, pag.
RobLTto decano liboracensi, 288. i:i06.

Roberto archidiacono de Surr., 228,249. Theodino. Supra, Alberlo.

Roherto vice archidiacono Cantuariensi, 240.
Roberto de Limescia, 248.
Roberio sacrislge, 2"6, 219.
Magislro Rodullo Nigro, 171, 173.
Rogcrus archieplscopus Eboracensis Hugoni Du-
nelmensi episcopo, Hoberlo decano
pilulo Eboracensi, 288.
Bogerns Wigorniensis Alexandro pnpce, 291.
Rogero de Sidelberia, 142.
Doniino Saresberiensi, 200. Supra Josselino.
M. Simoni Lupello, 20G.
Simoni priori de Montc Dci
S. Petri, 209.
Thesaurario Remensi, 168.
Thoma; Canluariensi archiepiscopo, a Carnolo,
278.
Thomas Cantuariensis, regi Anglorum, 48, 49,
54.
et univeno ca- Tliomse prasposilo Cellensi, 116, 133.
Turslino de Acoll., 25o.
Magistro Vinifrido Boni, 200.
B
Walcanio, Norwicen^i archidiacono, 254.
VValtero, Rofensi episropo, 55.
Abbalibiis uni\ersK Waulia;, 45.
et IlgL'berto dt> Valle Dumino Wigorniensi, 204.
Wintoniecsi episcopo, 98, 99, 101.

J. A. GILES PILEFATIO.
(Joannis Saresberiensis, postea episcopi Carnolensis, Opera omnia, nunc priniiim in unum collegit et cum corti-
cibus mss contulit J. A. Giles, Jur. civ. Doctor et collegii Corporis Ciiristi Oxon. olim socius. — Oxonii et
Londini. 1848, in-8«, 5 vol.)

Joannis Saresberiensis Opera nunquam antea in unum collecla sunl, nec huc usque in Anglia in-
tegre vel e;iam pailim lypis mandata. Haud vult;aii tamen erudilionis fama stcculo xii Joannes eniluit
et ejus scripla inter hiijus sajculi et scquentis monimieiila lilleraria quibus lempus pepercil primum facile
locum sibi vindicanl.
Joannes, cognomento Saresberiensis, a genilali civitate forte sic diclus, anno circiler 1120 natus est
alicuhi nenipe innuil se auno 1138 juvenem adhuc fuisse ,'«). Ex alio loeo (b), ubi seipsum Parvum vocat,
Donnulli iiilulerunl verum ejus cognomen fuisse Pelil (Small); sed ex verbis ambiguis vix hoc elici polest.
Quod de Joannis vila comp rlum hibemus uou aliuude notum nisi ab ipso passim allalis. Cap. 10, libri li,
Metalogici de suis sludiis sic loquilur :

« Cum prinium, adnlescens ailmolum, sludioruni caiisa migrassem in Gallias, anno altero postquam
« illustris rex Anglorum Hcniicus, Leo jusliiia?, rebus excessit liumanis, coutuli nie ad 1'eripaleiicum
« Palalinurn, qui tuiic iii monte Saucta! Genovela; clarus doctor, et admiraliilis omnibus pra-sidebal.
« Ibi, ad pedes i'jus, prima artis hujus ludimenla accepi, et pro m
idulo iugcnioli mei, quidqiiid excidebal,
n ab ore ejiis, tola nienlis avditale excipiebam. Dem le, post discfssum ejus, qui inilii prKproperus visus
e< est, adlia;si inagistro Albciico, qui inler ca>teros opinalissimus dialecticus enil«bal, et eral revera
u nomiualis secla? acerrimus impugualor. Sic fernie lolo biennio conversatus in Monie, arlis hujus prae-
11 ceploribus usus suin Alberico, et magistro Robe lo Meludeosi ut cognomine desiguetur, quod meruit
;

« in scholarum regimine (luUione siquidem .\ngligi'iia esl) quorum aller ad omuia scrupulosus, locum
;

« qnseslionis inveniebat ubique; ut, quHiiivis pulna planilies, oifendiculo non carerel, et ut aiunt,
scirpns ei non esset enodis. Nam et ibi mousiiahal, quid oporleal enodari. Altnr- autem, iri respon-
n sione promptissimus, sublerlugii causa ]iropo>iui u nunquam docliiiavil arliculum, quiu alterain con-
n tradictionis paiteui eligaret, aut ilelermiuiila iiiiitiplicitate serrnvnis, doceret uuam non esse rtspoa-
<i fioi e 11. Ille ergo in qua>slioni'ius subtilis ut itiullus ; iste in responsionibus peispicax, brevis et com-
f morlui. Qiioe duo, pariter eis, si alicui oinnium contigissent, parem ulique disiiulatorem nostra aetate
<• non essel invenire. Ambo enim acuti eranl ingeiiii et siiilii pervicacis; el, ul reor, inagni pra;clarique
« viri m physicis studiis enituisseut, si de inagno litterarum nilereiiliir runiJameiilo, si tauluni instilis-
• sent vestigi.s majorum, quantum suis aiiplaudebant inveutis. H;ec pro tempore, quo illis ailhajsi. Nain
< poslea uuus eorum profeetus Bononiam, drdidicit quo dueiierat siqiiidcm el reversus didocuil. An
I :

n melius, judicen; qni eum ante et postea audieiunl. Porro alter in divinis proficieiis litteris, etiani eininen-

" tioris philosophia', et celebrioris nominis assecutus estgloriam.

Apud lios, tuto exercitatus biennio, sic locis assignaudis assiievi, et regulis, el aliis rudiinentoruin
11

« eleiticntis, quibus pueriles animi imbuuntur, el in quibus prajfali doclores potentissimi eraut, et expe-
" ditissimi. ut liaec om lia mihi viderer nosse tanquam ungues digitosqiia meos. Hoc eniin plane didice-

(a) Vide Polycratici lib. ii, cap. 10, initio.

(h) Epist. 202, iiiiiio : n Sed quaulum esl hoc quod me totunj, id est homineiT) Parvum nomine, facuUale
minorem, rainiraum raerito, " etc.
 ;

XXI J. A. GILIiS i'UyEl-'AT[0. xxii

« raiii, ut jiivenili lcvilale phiris facerein scieaiiam meaiii, {iiiain essel. Viiiebar milii sciolus, eo quoJ ia
5 lis qLiEB au'lieram, iJiomfiUis eram. Deintle re\ersus \n mc, et metiens vires meas, boiia pi-aeeeptorum
« meorum graiia, consullo m:'. ad grammalicuin ile Coiicliis transtuli, ipsu'nc|ue Iriennio docentem au-
» divi. Ihterim legi pliira, nec me un inam puemtebit teinporis ejus. Postmoilum vero Kicard im, cogno-
« mento Episcopum, honiinem ferre nullius iliscipliii;u expertem, el qui plus pecloris liabel quara oris,
« plus scienli;e qaain I'acuailia3, venlatis quam vaintal s, virtalis quam o^teniatioiiis, seciitus sum ef ;

' qu* ab aliis auilieram, ab eo cuncta relc.L;i, et inaudila quajdam, ad quadrivium pertinentia, iii quo
II aliquatenus Teutonicun praeauilierain Ilardewinum, dirllri. Kelegi quoque rhetoricam, qiiam prius cura
« quibusdam aliis a magistro Theodorico tenuilia- auditaiii, paululum intelligebim. Sed eain postea a
" Petro Helia plenius accfpi. Et quia nobilium libcros, qui niilii, amicorum et cognatorum auxiliis desti-
" tulo, panperiati mi'ae solaliante Deo, alimenta pnestabant, instruendos susceporam, ex necessitale of-
« ficii et instantia juvemim urgebar quod aii lioiam, ad memoriam crebrius revO(',are. Uude ad magi-
« struin Adam, aculissimi virum ingemi, et qiiidquid alil sentiant, mullaroin litteraruin, qui Aristoteli
« prae Cfeteris incumbebal, familiariiatein contraxi uUeriorem ul, licet eum doclorem
; nou habueriin,
« mihi sua beniiine convnunicaret, et se, quol aut nulli faciebat, aut paucis ahenis, niihi patentius ex-
1. pouebat. Piiiabalur enim invidia latiorare.
« Inlfrira Willeriiium Sujssioneiisem qiii ad cxpugnaiulam. ut aiunt sui, Ingieae vetuslatem, et conse-
« quentias inopiiiabiles construendas, et antiipioruin scnleiilias diruendas, inHChinain poslmoduin fecii,
« prima Ingices docui eleinenla, et tauden jam dirto pra;.;eplori apposui. Ibi foite didicit idein esse ex
« contradiclione cuin Aiisioleles obinqiiatur, quia idem cuin sil, et noi\ sit, non iiecesse esl idein esse.
« Et item cum aliqiiid sil, noii iieo^-sse est id>!in esse et nou esse. Nihil enim ex contradictione evenit,
« et coniradictionem im|)ossibile est ex aliqio Kveaire. Unde nec ain ci m.ichuia impclleiUe urgeri potui,
« ul credam ex uno im|iossibili omnia im,io^sibilia provenire. Exlraxeruut me hiiic rei farailiaris aiigu-
« stia, sociorum paiitio, et consilium aniicorum, ut oiliciiiiu docenlis aggrederer. Parui. lieversus itaque
« in Hne triennii, reperi magislrura Gilbertum, ipjumque audivi m
logicis el diviiiis sed nimis cilo
;

" subtractus est. Successit Rnbertus PuUiis, quem vita pariter et scientia commendabant. Deinde rae
« excepit Simon Pexiacensis ti lus lector, sed oblusinr di-ipiitaior. Sed hos duos in solis llieologicis habui
" praeceptores. Sic fere duodecennium mihi elapsum est, diversis sludiis occupalo. Jucundum itajue vi-

« sum esi,veleres quos reliqueram, et quos adhuc dialectica deliuebat in inonle, revisere .wcios, con-
« ferre cum eis super ambiguitalibus prislinis ;ut nostrum invicem, ex collatione mutua cominetireraur
« profectum. Invenli sunt qni fuerant, et ubi neqno enim ad palmam visi sunt processisse ad quae-
;

« sliones pristinas dirimendas, neque propositiuuciilam unam adjrcerant. Quibiis urgebant stimulis
" eisdem et ipsi urgebaulur, profecerant in iino duiilaxat, didicerant moduin, modestiara nesciebant
;
« adeo quidera ut de reparatione eorum posset desperaii. i>

Lutetiae valedicens, Joannes Gollen>e mouasteiium adiit, cui tuno praeerat abbas Pelrus, Cellensis dictus
a quo clericus ordinatus esl, et ad quera poslea noiiiiiillas opislolas scripsit (a).
Triennio elapso ad Angliam remeavit et inter farailiares Tlieobaldi Cantuariensis archiepiscopi receptus
est. Defuncto pontitice, in fauiulitium ejus succes-ioris, illuslris Ttiomae Becqueli, transiit, cujus a parti-
bus deinceps slrenue slotit exsulantiquo exul ipse tiJoliter adluBsil. Anno 1175 Carnotensis episcopus elec-
tus est, et posl quarlum ponlilicalns annum obiii, orlobris die 2.S, anno 1180.
Joannis Saresberiensis Opera, quae nunc primnm intogra prodeunt, suiit haoc :

I. EPISTOL.E 329. Has inter noiinullae ab Heinico II, ab archiepiscopo Theobaldo et aliis script» (b).
U. POLYGRATICUS, sive De nugis curialium rl vi-stigiis pliilosophorum. Inter auctoris noslri scripta
philosophica merito praestantior habetur. Cur Polycraticum opus suum Joannes inscripseril nobis incoui-
perlum.
Vocis enim elytnon de operis natura et argumento niliil nos edocet. Libris octo constat, quibus prsemit-
litur raelrica praefatio seu prologus, Enlheticus dictus, in quo Thomae Becquet tunc cancellario.postmodum
archiopi-copo Cantuariensl, librum suura nuncupans Joannes, scribit totura fere genus huinanum nugis
illis addictura quas in opcre ,suo porstringit

Ex Petriburgensibus Chronicis {c) videtur opus istud anno 1156 absolutum fuisse, etsi forte variis anlea
temporibus scriptum posteaiiue ad inrudem ab auctore revocalum.
Prodiorat jam non seinel, ex variis niss.
1. In-fol., sine auni et loci nota sed Bruxellis, ut videtur, seu Coloniae, anno circiter 1473, ad calcem
legitur poema De membris conspirantibus (rf);
2. In-S", Lugduni, 1513, ap. Constantinum Fradin ;
3. 10-4°, Paris., ar.m eodem, ap. Bertholdum Rembolt
4° In-8°, Lugd. Balav., 1505, ex officina Plantim ;

5° In Magna Bibliotheca Palrum, in-fol., Colonia; Agrippinae, 1622, t. XV, p. 338.

6° In-S", Lugd. Balav. 1639, ap. Joannem Maire, haeceditio Metalogicum quoque continet;
7° la Maxima bibliotheca Patrum, in-fol. Lugduni 1577, tom. XXIII, p. 242.

Vide epistolam 85.

(a)
\a codice ms. coll. S. Joannis Baptislae Oxon., n. 126 qui scriptus fuisse statim post mortem Joan-
(b)
nis Saresberiensis vidotur, ot excerpla lanlum conlinet, occurrit titulus qui sequilur rubricatus
Incipit :

compendiosa defloralio ex libro epistolarum mai/islriJoannis Saresberiensis qui poslmoduni fuit episco-
pus Camotensis, super causa beali Thomw martyris, a Guidone priore Suwicense diligenter excer-
pta. Quie studiose dictare volentibus tum pro modo scribendi, twn pro sententiarum eleqantia, tum
pro causa pra-scripli martyris rieclnranda, non erit inutilis. Prxdictus autem liher epistolarum a prce-
scripto magistro Joanne post prctfati martyris passioneni in unum corpus diligenter et breuiter est col-
lectus et in quatuor volumina luculenter ac studiose divisus. Porro in ejusdem lihri collectione
et
diuisione, ac emendatione jam dictus prior, tunc canonicus Meritoni, memorato magistro
Joanni comes
individuus ac familiaris adhcesit.
(c) « MCLVI, Joaiines Saresberiensis scripsit Polycraticum suum. » Chron. AngliaB Petriburffense, ed.
*
J. A. G, Lond. etO.xon. 1844. in-8°.
{d) Hujus edilionis exemplar asservalur in bibliolheca S. Genovefse Parisiensis.
xiiii JOANNES SAIlESBERIEiXSIS. xmv
Tcxliim eJituni ad cotlicem ms. Cantabrigiensem accurale contulimus, cuju5 opo mullo quam aritea
eniendatior piodit.
III. MKTALOGK^US. Prodierat jam bis vel tor Volycralico ailnexus, et seorsim Parisiis apnd Har-
duinum Bevs, ol Lugduni Batav. anno 1630. liujus quoque libri textum cum laudato ms. CaiUabriglensi
collatum exhiliomus.
IV. DE SEPTEM SEPTENIS. Liber scholaslicus, singulare hiijus a-vi spocimen philosophioum. Nunc
primum in lucem pmittilur ex Harleiensi ms. 3i>ti9, fol. !208, quod tamen mutilum infeliciler dosinit.
V. ENTHETICUS, si\e De dogmatc philosophnrwii. Eumdem titulum praefert quem prasfalio metrica
Poiycratico praemissa. Entheticum inscrqisit auctnr, remissiorom foilasse laborem innuens, inler studia
magis ardua. Mera tamen hoc coujoctura. Ilujusinodi oiiim iuscriptionum rationem inquirore curiosi potius
quam docli hominis est. Carminis hujus toxtum a cl. viro Petersom Hamburgi, anno 1843, in-X", accura-
tissirae edilum, contulimus iterum ad ambos qui niiuc exstent codices mss., videiicet Csntabr. I, 1, 2, 81,
lol. 4t), et Mus. Brit. 13 D. IV. fol. 109.
VI. Poema DE MEMBRIS CONSPIRANTIBUS. Piodiit, Enihetico junctus, ad calcem carminis Fulberti
Carnolensis, quod publici juris focit Aiidreas Rivinus Lipsis, Ifij.j, in-S". Recusum postea in fabricii
Bibliotheca medio' el iitfimcB Latinilatis, tom. IV, p. 117, ex quo illud excip.mus. Ati alicubi manuscri-
ptum ox^tot, nobis incompertuni.
VII. VITA ANSELMI archiepiscopi Canluarieasis. Ex editiona Henrici Wharton, Anglia sacra, II,
li9 (a).
VIII. VITA S. THOMiE C.inluariensis archiepiscipi et Martyris. Jam luoom vidit in Colloclioue cui
tilulus :Vita S. Thomce Cantuariensis archiepiscopi et martyris 2 vol, in-8", Lond. et Oxon. 184!) (b).
Commontariuni iu Epistolain Pauli ad Colo-sonsos oliin quo pie ediluin esi sub nomiue Joanuis Saresbe-
riensis (Amstelodami 1646, in^", et Cantabrigiie, 16.i0, in fol ) seJ ab i!lo opus hujusmodi scriplum non
;

constat.
Liber quoque de ecclesiastica disciplina sub tiiulo Sumuia paenitentice, auctori noslro inscribitur.
:

Unicum quod oxstot bujus operis evemplar ms. inloijrum in bibliolhoca Burgundiae Bruxollensi asser-
valur; inscribilur Opus Joannis decani Saresberiensis, Joannis forte Oxoiiionsis, tempore Thomse Bec-
:

queti decani Saresberiensis. Joannes eniin noster nuuquam Saresberioe decanus fuit.

(n) Ex epistola Aiexandri papre libro Joannis De vita Ansehni subjpcla' conslat Thomam papse in con-
cilio Turonensi auuo II (i3 obiulissc libruin I)e vita et miraculis Anselmi, eo usum consilio, ut Alselmum
sanctorum albo inscribi oblinetel. Libruin Tlioina jui.ento Joaum-s couscripsit qui fere ii legruni ex
;

Eailmeri libins Do Vila Anselini et de 'niraculis ejuslom consarciuavit, iisdenn etiam verbis plorumque
usiis. Jnannis librum dodit codox Lamhotlianas, qni notam lianc in ejusdom calce apposilam hahet :

Scriptumper me fratrem et commonachum eccle^ice Chrisli Cant. domiium Ricardum Stone ; anno
1507 perfecithoc opus die iiDeccmbris. Orto brevi postconcilium Tmonense inter rogem elThomam dis-
sidio, Aiisolmi canonizatio in modio relicta est. Eam demum poifecit .Alexander VI papa, bulla ad Joannem
archiepiscopum Cant. anuo 1494 data, quae in Conciliorum Anylic. tomo II, p. 7il, et exinde Concil. Lab.
loni. XIII, p. 1476, roporitur Warton.
(4) Vide Patrologice tom, CXC.

Vide Alexandri III epist. 169, Palr. t. CC.

 :

JOANNIS SARESBERIENSIS EPISTOL/E. - AN. 1155-58.

JOANNIS SARESBERIEINSIS
EPISCOPI CABNOTENSIS

EPISTOL^.

EPISTOLA PRIMA. A veropactuiu intervenisse, modis omnibus probare

AD PAPAM ADRIANUM (1). nitebantur, producentes viros plures, qui assertio-
Domino papm Adriano. nem eorum suo volebant testimonio roborare, et
Inter monachos abbatiaj Hugonis, clerum de et quoniam de paupertate ecclesiae causatus fuerat, ei
Henhara controversia diutiiis agitata est. Monachi XX solidosannuos sine omni onere, dum illis eccle-
siquidemanominatoHugonexxxuisolidospetebant, siam ad tempus traderet, promittebant. Quidam
dicentes eos sibi deberi aoinine pensionis, in quam vero volentes inter eos componere, xi, solidos an-
eis tenetur ab antiquo ecclesia deHenham adji- : nuos, deducto omni onere, dum illis ecclesiam ce-
cientes memoratum H. ad solutionem eorumdem deret, offerebanl, parati super hoc idoneos fide-
esse ex speciali pacto, iaterviente fidei vinculo, lit- jussores dare. Quod cum Humfredus recipere vide-
terarum testimoaioobligatum. Et ut petilionissufB retur, habito iucoatiaenti advocati sui amicorum
iatentionem stabilius fiindarent, se a duobus de- que non esse tutum se eis
consilio, resiliit, dicens
cessoribus praedicti H. VVillelmo et .S. sed et ab ipso aliqiio modo rem suam confidere, qui eum omnino
Hugone dicebant recepisse preefatam pensionem, ejicere moliebantur praesertim cum ab eis tanto
;

Ad haec Humfredus
parati hoc probare incontinenti. opere gravaretur, ut praft timore monachorum ei
ecclesiam suam ab antiquo liberam esse dicebal B nullus amicorum suorum vel testiuui audeat assi-
licet monachi ab Hugone antecessore ejus marcam stere, sed et patrem suum contra ipsiim venire
indebitamviolenterestoraerunt. Negabatenimcon- compellerent unde ad vestram audieiitiam appel-
:

stantissime se cum ipsis de aliqua pensione red- lavit, diem praeflgens festum Rpiphaniae.
denda quamcunque inivisse pactionem asserens :

se ab abbate Abendonise ecclesiam liberam, et sine EPISTOLA II.

expressioue cujusque oneris accepisse, et per ar- AD EUMDEM.
chidiaconum episcopi, ut mos est, in possessionem
liberam canonice introductum, nec fldei, aut scri- Domiao papae Adriano.
pturae, aut alicujus obligationis viaculum, ex quo Ex raandato apostolicffi sedis lalor horum Beren-
conveniri possit, intercessisse. lilos vero, a quibus adversus Roge-
garius in nostra praesentia stetit

monachi se praefatam quantitatem recepisse dice- rium de Pichewurda acturus, et post multas utrius-
bant, asserabat jam dictae ecclesiae non fuisse per- que partis allegaflones inter eos compositum
sonas, sed conduclos sacerdotes, et ecclesiam et fuit. Sed ne processu temporis alter adversus al-

praedia instructa a monachis accepisse, ut prte- lerum suscitandi litem ullam posset habere occa-
fatje pensionis summa solvi posset. Producebat p sionem, compositionem intereos factam tidei reli-

etiam testes hoc ipsum probare paratos ipsorum gione juramenlo fecimus roborari. Porro praefatus
:

quoque monachorum testimonio utebatur, contra Rogerius nihilominiis, contra pactionem illam ve-
eos proferens scriptum, quo nobis persuaserunt, niens et fidei religionem, compositioni stare no-
prffidictum Segarium non personam praedictffi ec- luit, de quo in nostraconvictus prmsentia, suspen-

clesiae, sed vicarium, ipsumque conduolitium ex- sionis p(Enamreportavit,quam seprffistiturumpro-

stitisse. Prffiterea ecclesiam suam tantae pauper- mittebat evadens, iterum tergiver.-iari coepit,
tatis esse dicebat, ut deductis episcopalibus et mi- et ut manus nostras evaderet, ad vestram appel-
nistrorum necessariis alimentis, onus unius marcae lavit praesentiam, diem prffifigens Dominicam, qua
vix posset sustinere. Sibi quoque non debere oh- cantatiir: Ltetare, Jeinisalem. Ne vestram itaque
esse, si nomine ecclesiae aliquid quandoque invitus possit circumvenire clementiara, ciim manifesfis-
solverit, cum et ecclesia utatur jure pupilli, et ei sime contra fidem venisse et juramentum, pro certo
beneficio minoris setatis debeat subveniri. Monachi sciat eminentia vestr» sanclitatis.

(1) Epistolas t-22 ad Adriaaum IV papam, et alias passim scripsit Joannes in persona Theobald
Cantuariensis archiepiscopi, cui a secrelis erat.
Patrol. CXGIX. 1
 JOANNIS SARESBERIKNSIS
EPrSTOLA III. A per ejusdem donatione ecclesiae chartam episcopi
AD EUMUEM. proferebat. Vobis itaque causam integram reser-
Domino papse ADniANO. vavimus.
Ut de his, qii» ad aures sanctitalis vestrae ab EPISTOLA V.
insulanis nostris perferuntur, cognita rei totius se- AD EUMDEM.
rie,melius ac lucidius judicare possitis, de latore Domino papae Adhia.no.
praesentium, quatenus factum nobis innotuit, ve- Steterunt ante nostram praesentiam latores ho-
stram millimus certilicare excellentiam. Bajulus rum W. et R., quorum R. querebatur, quod temere
quidem horum a venerabili fratre vestro Heniico W. seab ecclesia sua violeuter et absque ordine
bonae memoriae Eboracensi archiepiscopo presbyter judiciario expulisset, per potentatum comitis Si-
ordinatus in ordine suo aliquandiu ministravit ;
monis, in cujus ulteriorem familiaritatem R. dice-
contigit autem eum in comitatu quodam exstitisse batur promotus, neque hac iniquitate contentus,
laicoriim, qui prascipitem sequentes temeritatem, postmodum per temeritatis suae fautores eumdem
homicitliumquoddam inconsultiusperpetraverunt. presbyterum in alterius ecclesiae suae ccEmeterio
Ipse autem ia comitatu existens, eum qui postea invasit. Eductis itaque sooiorum gladiis, tensisque
occisus fuit, non auimo occidendi, sed ut furem B arcubus et paratis, ipseraet in manu lanceam ge-
qui ei vestimenta sacerdotalia furto subtraxerat, stans neceui maturam comminabatur, nisi incou-
persequebatur. Fratres autem ejus in persequeudo tinenti fideni daret se ante archidiaconum ventu-
eo citius incedentes, furem cum vestimeuto conse- rum, ibique memoratae ecclesias renuntiaturum. Sa-
cuti sunt, et eo vidente, ut subsequebatur, verum- cramenti itaque reverenlia teutus necnon et im-
tamen, ut fatetur, nolente, furem deprehensum pressionem adversarii potentis, quem non poterat
trucidaveruut exinde evolutis pauois diebus ab
: nisi cum patria effugere, metuens, sicut pollicitus
archidiacono ab ordinis sui officio suspensus est, fuerat, iu iiianu arohiiiiaconi ecclesiae suae renun-
eoquodsedes Eboracensis tum temporis vacabat: tiavit. Haec et his similia allegans super injuria sibi
nihilominus in diaconatus oflicio minitsrare prae» irrogata, satisfactionem petebat,duos sacerdotesin
sumpsit. Quid autem poenae ei ad peregrinationis medium, qui sibi vim factam testificarentur, pro-
indicium crucem gerenti infligendum sit, vestra su- ducens. Econtra R. vim sehujusmodi infioiabatur,
blimitas providebit. modo
de patronorum parma confisus, modo ad le-
EPISTOLA IV. gumsubtilitatemoonfugiens.an ecclesiara illampe-
AD EUMDEM. teret, quamve actionem propoueret, aut quo jure
Domino papae Adriano. Q sibi satisfieri postularet, interrogabat. Porro cum
Cum inter magistrum Ricardum Licheffeldensem veritatem facti diligentius inquirere tentaremus, ut
et Osbertum de Icco super ecclesia Bradeleia con- quid juris esset postmodum lucidius appareret, R.
troversia esset iu auditorio Cestrensis episcopi appellationem Interposuit, cui deferre habemust,
diutius protracta, tandem ad audienliara nostram diem praefigeus Doiuiuicam qua cantabitur: Qiiasi
translata est per appellationem. Parlibus itaque e Hiorfo(/eni(/,quemlerminum W.coarctavilad Beataa
regione constitutis, jam dictus Ricardus memora- Viiginis Purificationem.
tam ecclesiam sibi restitui postulavil, dicens eam EPISTOLA VI.
pertinere quasi capellam ad ecclesiam suam et iin- AD EUMDEH.
tecessorum suorum, Willelmi scilicet et VVaiteri Domino papae Adriano.
tempore, quiete et pleno jure fuisse possessam. Ad Adversus nobilem virum comitem Rogerium el
medium,
haec Helias StalTord. archid. prooessit in Osbertum clericum suum Ernaldus de Divisis in
asserens petitionem hanc minime Rioardo compe- praesentia nostra querelam deposuit, dicens sibi a
tere, eo quod praebendam quamdam Ricardus in comite, ut Osbertum suum intruderet, ecclesiam de
praefata ecclesia possidebat, et ei esset ab episcopo Hentona violenter et contra omnem reverentiam
Cestrensi donata et tradita, et chartam donationis „ jurisesse ablatam,quam canonice, ut dicebat, diu
episcopi proferebat. Prfelerea dicebat litem sibi possederat aucloritate venerabilis fratris nostri J.
imminere super alia ecclesia ab eoiiera Ricardo, Sar. episcopi, cujus chartam, quae donationis ejus
qui tam episoopo quam archidiacono synodalia et titulum aslruebal, in medium proferebat : et ut
quosdam redditus episcopales moliebatur auferre: possessionem suam omni solemnitate juris doceret
etob hoo ipsum ad sedem apostolicam appellavit, esse subnixam, concessione cujusdam militis, quem
diem prjefigens octavum a festo Beati Andreae. ecclesiae advocatum esse dioebat, se eamdem obti-
Econtra jam dictus Ricardus prfebendam, quam nuisse ab episoopo asserebat, et ob hoc sibi ec-
nunc calumniatur, in manu episcopi refutasse re- clesise et omnium ablatorum restitufionem fieri po-
spondit, ipsumque ad eumdera lerminura ad ve- slulabat. Tandem post multas citationes et commi-
stram audientiamappellavit superpactionibus illi- nationes, a comite, qui hsec omnia inficiabatur,
citis, et niale acquisito arohidiaconatu, et super restitutionem ecolesiae, quam praedictus Erualdus
introituquem in ecclesiam de Haltona per manum petebat, extorsimus, dummodo comes et suus 0.
laicam dicitur habuisse. Archidiaconus tameu su- citra frustratorias dilationes, et aliarum difliculta-
 EPISTOLiE. - AN. 1155-58.

tum molestias, ad quaestionem juris admitterentur. A costes. lill vero suam excusantes innoceatiam di..

Cum ergo partibus super hoc dies esset praefixa, ea cebant episoopum decisionem causse proprio re-
die jam dictus 0. et proouratores comitis adversus servasso exaraini, et se in causa nequaquara ma-
prsenominalum E. petitorium instituerunt, dicentes lignatos esse, parati hoo ipsum juramento cor-
ipsum injuste occupare ecclesiaui, quam sine as- poraliter praestito demonstrare. Vos autem, cui
sensu comitis, et advocatorum ejusdem ecclesijBi, diffinitionis, ut oportuit, reservatus est calculus,
quam conlra consuetudinem totius Ecclesiee et regni causae finem debitum imponetis.
Anglorum, contra constitutionem regisetantiquam EPI,STOL\ Vlll.

omaium procerum dignitatem ingressus erat manu AD EUMDE.y.

et violentia prsedonis, qui preefato comiti totum Domiao papa; ."Vdriano.

fundum, in quo ssepe dicta ecclesia sita est, diu Venieus ad nostram praesenliam prior Rumelia-
abstulerat. Proferebatur insuper mandatum regis, ceasis postulabat ecclesiam de Coggesiiala, quara
quo prsecipiebamur comiti super advocatione ec- monachi de Goggeshaia per intrusionem occupa-
clesiffi suee justiliam exhibere, aut 0. pra^taxatam verant,nostro officio sibi restitui. Elapsis vero paucis
ecclesiam reslituere, qua post decessum regis con- diebus, abbas citatus et fratres jam dicti loci co-
tra ipsius edictum fuerat destitutus. Ad hfec Er- B rara nobis apparuerunt, priori super ecclesia illa
naldus se juste per episcopum assensu advocati ec- responsuri. Gum vero prior suam intentionem
clesiam possidere dicebat. Sed advocatus ille et alii renovasset, abbas, habito consilio cum fratribus,
amici ejus, potentatu et injuriis couiitis, ut assere- respondit se jam dictam ecclesiam canonice ha-
bat, adeo terrebantur, quod uullus eorum in hoc buisse assensu cujusdara Theobaldi, qui in Riirai-
judicio et regno contra ipsum apparere audebat, liacensi moaasterio prior esstiterat, conventu prio-
preesertim cum comes et suus 0. non modo sua, sed ris concessionem annuente, et approbante. Adje-

et se regiae magnitudinis pondere in judicio tuta-
rentur contra pauperem, quem ab ecclesia sua
mullis anuis excluserant. Hacde causa ad vestram
appellavit audientiam, prfefigens diem qua canta-
tav.Adle levavi (Psal. cxxii). Osbertus vero sibi
causam vel ecclesiam tauti non esse respondens
cerunt etiam se de doaatione istius ecclesiae, pro
pensione,dequamonasterioRumillaceasisoIveada
inter eos oonvenerat, testes habituros de mona-
chis Humiliacensibus. Ut aiitem suis inslrumentis
et testibus uti possent ad suam iunocentiam osten-
dendam, terminum sibi postulabant iadulgeri ;

litis cessit appellationi. quod cum judicio obtinuissent, Rumiliacum pro-

EPISTOLA VII. coadunatis universis fratribus in capitulo,
fecti,

AD EUMOEM.
P
quorura
eos, nitebautur testimonio, miaiine re-
Domino papae Adriano. pererunt, quia cum prior loci omnibus fratribus
Precibus aobilis viri Rag. de Sancto Walerico in virtute obedientiae injunxisset ut egredieatibus
venerabili fratri nostro Ricardo Londoniensi epi- aliis illi remaaerent, qui concessioni sfepe
soli

scopo dedimus in mandatis, ut ei de comite Albe- dictse ecclesiae abbati et monaohis praediotis factee
rico, aquo sibi 60 marcas fide interposita deberi interfnerant, aec unus solus, ut nobis dictiim est,
dicebat, canonicam justitiam exhiberet. Episoopus reraansit. Quod cura fratres meraorati loci vidis-
vero, causis quibusdam intervenienlibiis manda- sent, astruere coeperunt, P. W. I. et R. ad aliud
tum nostrum exsequi praepeditus, coguitionem coenobium ex industria prioris missos esse, ne suse
veaerabilibus viris Rad. Lond. decano, Hug. archi- veritati testimonium perhiberent. In praesentia
diacono delegavit. Cum ergo reus tertio legitimis tandem venerabilis fratris nostri Milonis episcopi
intervallis citatus esset, et auctoie probato pro- Morinorum, prfefatuin priorem appeilaverunt, ibi-
positam intentionem implens, non faoeret copiam demque ad apostolatus vestri exoellentiam eum-
sui, nec, ut oportebat, sufBcientes excusatores aut dera, ut ex testimonio quoruindam abbatum ac-
responsales misisset, raemoratus R. actor magna cepimus, iavitaverunt.
postulavit inslantia ut judices seu tramites juris EPISTOLA IX.
(j
suo ofHcio fungerentur : illis autem respondentibus AD ELMDEM.
cognilionem causee, non decisionem, sibi ab epi- Domino papae Adriano.
scopo delegatam esse, et ob hoc eo inconsulto in Causara, quae inter abbalem de Coggeshala et
causa aon posse procedere, prsnominatus R. ex- priorem Rurailiacensem super eoclesia de Cog-
petiit, ut aut procederent, si licebaf, aul patentibus geshala mullura et diu agitata est, nequaquam
litteris sibi traditis, agitationem negotii episcopo potuiinus terrainare, qiiia post multas citationes et
significarent : el quia ab eis in hac petitione non dilationes in nostram praesenliam venerunt, etibi-
meruit exaudiri, eosdem ad nostram audientiam deiu ulerque alterum ad apostolalus vestri prae-
appellavit. Cum itaque die pra^fixa in praesentia sentiam invitavit. Prior Rumiliacensis abbatem
nostra adessent, et rei seriera prsefato modo partes appellavit, eo quod sibi eccleaiam saepe dictam
exponerent, saepedictus Rag. dicens se a delegatis auferebat et decimas parochianorum, quos a do-
sibi judicibus delusum, ipsos ad sedem apostoli- mibus et terris expulerant, diemque praettxit Oc-
cam ialimavit, diem praettgens in Octavis Pente- tavas Peutecostes. Monachi vero exinde suam
 JOANNIS SARESBERIENSIS
prffitendentes paupertatem priorem in prsesentia A jam dictnm arcliidiaconum, quem videlicet laicis
se
episcopi Morinorum ad audientiam vestram appel- patrocinanlem, per quera, ut dicebat, hsec mala
lasse, et festum Sancti Lucse terminum suae ap- sibi proveniebant, ad sedem apostolicam appella-

pellationi fecisse allegarunt, et eamdem coram vit, diem praefigens in Octavas Beati Martini.

nobis appellationem renovaverunt. EPISTOLA XI.

EPISTOLA X. AD EUMDEM.
AD EUMDEM. Domino papae Adhiano.
Domino papae Adruno. Aianus de .N. ecclesiam illam, qua se injuste spo-
Clerici quatuor, a judioio venerabilis fratris liatum esse dicebat, ofSoii nostri auctoritate sibi

nostri episcopi Londoniensis a priore
per appellationem traoti, in nostra prassentia oon-
stiterunt, a quibus idem f.rior se querebatur nuper
spoliatum quadam capella ecclesiii; suse de Reia
absqnejudicio, quam annis 60et eoamplius quiete
inooncusse possederat. Ad cujus rei probationem
Rumiliac, restitui postulabat, praesente A.ejusdem ecclesiee
possessore, cui diem respondendi A. post multas
citationes peremtoriiim praefixeramus. Alanusvero
petitionem A. exoeptione rei judicatae submovere
nitebatur, dicens eum a possessione jam dietee ec-
clesiae cecidisse, judicio venerabilis fratris nostri

his allegationibus utebalur, primo quiasacerdotes g Ricardi London. episcopi, tura archidiaconi, lata
iili qui ad memoriam hujus astatis poterant perve-
sentenlia pro Ernardo decessore et super hoo lit- ;

nire, ambas pariter nomine monasterii Rumilia- teras domini episcopi hoo attestaotes in medium

censis possederant tum quia ad advooationem

;
proferehat. Econtra A. sententiam illam, si lata
ejusdem domini sequaliter utraque pertinere vide- fuit ei suffragari non posse respondit, cum res in-
batur, et quia eamdem oapellam in parochia de ter dlios aota vel judicataaliis prodesse non debeat

Reia sitam esse asserebant. Postremo quia oorpora vel obesse. Et licet merito posset de sententise ini-

defunctorum ad oapellam pertinentium ex jure et quitdte causari, qua absens nec contumax condem-
consuetudine in sfepe dicta ecclesia sepelieliantur. natus est, cum aliquantnlo causoe suae dispendio,
Contra haec illi, eo quod sibi de mandalo, ut dice- propter reverentiam episoopi sui doraini Londo-
bant, nonconstaret, cautionemderato a memorato ad prsesens sibi quantum fuit nolebat
niensis, cujus

priore exigebant. Prior vero hanc cautionem exigi attentare sententiam, omisse judicio possessorio
non oportere asserebat,cumdemandato constaret, petitoriura instituit, asserens ecclesiam suam esse,

tam ex litteris abbatis Cinniacenois et conventus
Rumiliaoensis, quam ex apicibus domini Mori-
nensisepisoopi. Prseterea dilatoriamhaucexceptio-
nem in initio oportuerat eos opposuisse in audi-
torio domini Londoniensis, ex abundanti tamen
ne causam diutms possent more suo protrahere
praefali laici, nobis idoneos fidejiissores dedit.
Adversarii vero de legura subtilitate nitentes aliam
satisdationem sihi tieri exigebaiit, eo qnod si pro
et se personam ejus a tempore Mauricii bonae me-
morife Londoniensis episcopi exstitisse, et se hoc
tempore Gilberti piae recordalionis episcopi Lond.
iegitimorum assertione testium canonice compro-
basse, plures producens testes, quos eidem judioio
interfuisse dicebat. Cum ergo ex mandato nostro
testes examinassent venerabiles fralres nostri, Ro-
gerius Eboraoensis arohiepisoopus, Hilarius Cice-
strensis, Robertus Lincolniensis episcopi, et alii

se lata foret sentenlia, post tempora nostra captio- prudentesviri,quibusinjunxeramus,eosooncordes

suiii iUud futuriiin esset, si denuo monachi litem in omnibus invenissent, et nos audito testimonio

movere tentarent, maxime cum iidem laici ssepius oausam flne debito terminare disponeremus, Ernal-
a diversis personis se litibus et sumptibus super dus sententiam nostram interposita appellatione
hac eadem causa vexatos esse quererentur. Prior preevenit, diem prBefigens Dominioam, qua canta-
vero sutficere deberecontendebat, quodjudicifides bitur Quasi modo geniti. Nos ergo ut oporluit
:

faotaforet. Quibusinhunomodum contendentibus, majestati apostolicaedeferentes, causam terminan-

nos interlocuti sumus, nihil taleab Ecclesia Ro- dam sauctitati vestrae inlegram reservavimus.
mana ad nos usque eraanasse, meminisse nos
nei' EPISTOLA XII.

aliquid hujusmodi in decrelis expressum, et D AD EUMDEM.

contra consuetudinem regni Anglorum esse quod Adriano papae.
postularent. Unde prsefati viri, accepta occasione, Inter Ricardum clericum et Rad. Mansellum,
audientiara vestram appellarunt, diem prsefiuientes super ecolesia de Presteberia controversia diulius
Oclavas Pentecosles. Cum ergo causam integram agitata est. Gum vero venerabilis frater noster
ut oportuit majestati vestrae reservaremus defl- Walterus Conventrensis episoopus post multas ci-
niendam, prior se admodum gravatum esse oon- tationes eam tandem debito flne terminare dispo-
questus est, quod de transmarinis partibus ad nos neret ; Ricardus, utpote qui praefatam ecclesiam
saepius veniens, nec per nos, nec per dominum sibi, utpote violenter et sine judicio destitutus, re-
Lond. aliquam sit justitiam assecutus, quod ab stitui postulabat, probationes quibus se contra
Ailwardo arohiepisoopo ssepe injuste iu hao causa Rad. abundare dicebat, in synodo Cestrensi abepi-
vexatus sit, et quod nunc tandera jiistitia sua scopo exactae sunt. Producti sunt itaque septem
interventu appellationis fere in annuni dilTerretur, testes, qui, sicut ex tesiimonio episcopi preefati
 EPISTOL^. AN. 1155-56. 10

accepimus, Ricardum in prsefata ecclesia canonice A quid promisisse asserebat. Deinde
institutum, et sine judicio ejectum jurejuraado fir-
maverunt. Intervenientibus vero precibus domini
regis causa, antequam sententia ferretur, sortita
Unde memoratus Ricardns nostram
est dilntionem.
cum super his
consiliumhaberemus, assidentibus nobisvenerabi-
libus fratribus, nostris Roberto Lincol. Willelmo
Norwic. Hilar. Cicestr. episcopis, Londoniensem
episcopum, ejusque convenlum a petitioue VValt. ,

audientiam appellavit illis autem die prrefixa con-

: absolvimus, eo quod adversus eos nullas afTerret
spectui nostro astantibus, Ricardus restitutiouem probationes. Porro quoniam duo viri praenominati
jam dictae ecclesiee petens, quprimoniam instaura- ex confessione sua quacunque aliquomodo teneri
vit, producens tres testes, qui sicut in foro episcopi, videbantur, ad emendicatum pro paupere decur-
ita et in audientia nostra eura canonice institutum, rentes suffragium, sacramentum eis detulimus, ut
et sine judicio ejectum asserebant. Ad heec Rad. se ex parte episcopi et capituli Waltero de-
nihil
quod gestum est sibi non de-
in prsesentia episcopi nuntiasse et promisisse innuerent, qui cumpropo-
bere obesse respondit, cumetipse ante dilationem sitis sacrosanctis evangeliis jurare parati assiste-
meruerit, et illo absente saepedicti Ric. ab episcopo rent, Walterus
appellationem prorupit adversus
in

inciviliter sitreceptaprobatio.lllis ergo instantibus, Londoniensem episcopum, etejus decanum, et sae-

ut a nobis eo preeseute et audiente eorum probatio B pedictos Hug. archid. et magistrum A. personse
reciperetur,Rad. duobus testium criminain modum tamen decani deferens, ut perprocuratorem appel-
exceptionis opposuit, alterum, scilicet sacerdotem, lationem istam prosequatur, senecluti et invaletu-
dicens infamem reumque homicidii, et falsificatio- dini ejus parcens. Diem autem ejus prffifinivit oc-
nis monelae, mullisqiie latrociniis involutum : alte- tavas B. Andrese aposloli. Sed quia auctoritate
rum vero Andream acolytum esse asseruit homici- aposlolici maadati omnis in hac causa inhibita
dam :tertium vero reliquit intactum. Ail haec quo- fuerat appellatio, ad ulteriora procedentes accepto
que crimina comprobanda dilationem sibi petiit sacramento a memoratis viris, eosdem omaino ab-
indulgeri.Nos itaque ne noa malitiae sed, jiistitiae solvimus.
causa dilationem petere videretur, ab eo legitimam EPISTOLA XIV.
exegiraus cautionem, qua nobis tidem faceret, se AD EUMDEM.
non anirao malignandi, aut frustratoriee dilationis Adruno papae.
causa eam postulare. Cum vero a nobis dilationis Sanctitatem vestram circa plurima novimus oc-
spatiura ultracanonicam etlegitimam detinitionem, cupatam, utpote quae sola inter homiues totius
quam offerebamus, obtinere non posset, ad ve-
ei Ecclesiee Dei incolumitati semper iavigilat. Oportet
stram prsnsentiam appellavit a pridie Kal. Aprilis C itaquequiad aures vestrasaccedit sermonem ferre
praefixa Dominica, qua cantabitur Ad te levavi abbreviatum noster autem voce quidem brevis
: :

(Psal. Gxxii). Actor vero de temporis prolixitate est, sed toto dilatatus affeclu, eoque magis quod
caiisatus terminum coarctavit diem Pentecostes. ad Ecclesiae Anglorum utilitatem proticit.etgloriam
EPISTOLA XIII. nominis vestri. Venerabilis frater noster Nigellus
AD EUMDEM. Eliensis episcopus iu expleado maadato vestro super
Adriano papse. revocaodisillis quse bellica tempestas Ecclesiae suae
Litteras sanctitatis vestrae debita ciim venera- extorserat, laborat ad sauguiaem, et nihil veretur,
tione suscepimus, quibus contiuebatur uttam do- dum Ecclesiae sibi commissae prospiciat, et vestrae

rainoLondoniensiquam capitulo ejusdem Ecclesiae, satisfaciat voluntati. Laboribus quidem ejus, sum-
itemque Waltero sacerdote ante nostram praesen- ptibus etdoloribus, qui ei viciniamur, omnes com-
tiam, evocatis, controversiam qusi inler eos verte- patimur, et tanto araplius quia adversus eum non-
batur, appellatione remota fine canonieo termiua- dum quievit indignatio vestra, sed in cervicem
remus. Partibus itaque e regione constitnlis, cum apostolica manus exlenta est. Verumtamen
ut au-
Walterus proponeret diios de praecipuis illius Ec- rispaterna quod dici credimus expedire, patienter
H. archidiaconum, et rnagistrum Albe-
clesise viris, q admittat, ei mandatum vestrum non debuit esse
ricum, arabos ex parte capituli sibi denuntiasse, captiosum, sed ex quo in exsequendo obediens in •

alterum autem, videlicet magistrura A., ex parle
episcopi sibi dixisse, ut in sacerdotem ordinaretur,
altario B. Pauli sicut unus ex aliis ministraturus,
nonsolum dominus Londonieasis verum et univer-
sum capitulum se id mandasse constanter sunt in-
ficiati. Duo quoque memorati viri pro se respon-
denles idein diffitebantur, fatenles tamen quod ex
proprio motu animi raugistrum Walterum tanqiiain
amicum super ordiuatione couvenerint, interroga-
veriut, consulueiint, ul ad ordinem presbyteratus
accederet dicentes hoc placere capitalo : aihil
men istorum ex parte capituli se dixisse, aut ali-
ventus est el fidelis, ipsum vestro auxilio oportue-
rat roborari. Fiat ergo, si placet, quod patrem,
quod Romanum decel pontificem, ut jam dictus
episcopusauxilium veslrum invenialin tribulatione,
quam proexsecutione inandati vestri humiliterpor-
tare videtur. Restituite ei, si placet, graliam ve-
strara, et adversus hostes Ecclesiae fortius dimica-
bit. Ei namque ad bestias pugnanduin est. Quis
unquam suum suspendit athlelam, ut fortius dimi-
Pugnam episcopo indixistis, et manus ejus
caret ?
ta- tenetis alligatas. Majestatis itaque vestrae pedibus
provoluti supplicamus, ut, soluto episcopo, in eos
11 JOANNIS SARESBEHIENSIS 12
qui contra episcopum etnosipsos, imo, quod ma- A remus, ut rem nobis manifestius aperiret, ad exa-
jusest, contra apostolicassanotiones bonaEcclesiee men apostolicBe sedis Gregor. appellavit, ibi dictu-
ausu sacrilegO(letinerepra3siimunt,debitfBanimad- non audebat exprimere, eo
rus ea quae in Anglia
versionis poena retorqueatur, et apostolici nominis quod regis sit autem diem
ministerialis. Appellationi
contemptores vestris stimulis urgeantur ad viam, prfffinivitDominicamquacantabitur Quasimodo :

ad quam, arcu quam gladio, facilius et felicius geniti.

reducantur. EPISrOLA XVII.
EPISTOLA XV. AD EU.MDEM.
AD EIIMDEM. Adriaiho papee.
Adriano papee. Super ecclesia de Bolteford inter Alexandrum
Sanctitalis vestrfe raandatum nuperaccepimus^ut Malambestiam, et Rogerum presbyterum contro-
quod de ortuet nativitate venerabilis viriGauterii versia diutius agitata est tandem cum Alexander
:

canonici Sancti Rufi ex diligenti inquisitione nobis auctoritate episcopi Liocolniensis in jam dictee ec-
innotuerit, majestati vestrse significare non differa- clesiae possessionera propter contumaciam Rogerii
mus. Res autem, quam quasritis, apud nos multa
esset inductus, et restitutionem fructuum prsecepto-
quaestione non indiget, cum luoeat per se ipsara B rmji ^ memorato Rogerio peteret, Rogerius ad no
adeo, ut prae nobilitate majorum, claritas totius stram audientiam appellavit. Cum ergo causas ap-
cognationis latere non possit. Praefatus namque pellationis,prsesenteadversario, Rogerius allegaret
Gauterius, sicut pro certo novimus, filius fuit illu- se ab episcopo Lincolniensi in eo contra rationem
stris militis, de matre nobili, legitimo susceptus juris gravatura asseruit, quod absens, inauditus, et
matrimonio, et nobilem nostrum W. deBraiosavi- indefensus, spoliatus est,contumaciasibiimposita,
cina sanguinis cognatione contingit. Porro in epi- cumimllaunquara vocationem judiciscontumaciter
scopatu Cicestrensi diutius honestissime conversa- neglexissel. Praeterea si contumax exstitisset, pos-
tus est, et claritatem quam a majoribus contraxit sessionein suam intra annum venienti et parato
proprifB virtiitis titulo decoravit, et semperin omni- satisdare judicio sisti sibi restituendam esse dice-
bus apud nos incessit sine querela. Hebc qiiidera de batde jure legum, etcanonum, et sanctae Ecclesiae
eo, nobis et venerabili fratri nostro Cicestrensi Romanaeconsuetudine.vestigia cujus, utjustumest,
episcopo, etaliis convicinis,celebritotiusprovinci8e Angloriim Ecclesia imitatur. IIIo itaque ut satisda-
testimonio nota sunt. tionemreciperemus instante, restitutionem posses-
EPISTOLA XVI. sionis petente, Alexander, praetigens Dominicam
AD EIMDEM. C proximam post octavas Paschae, vestram audien-
Adriano papae. tiam appellavit.qui per raisericordiam Dorainifinem
In causa quae inter G. latorera horum et Grego- causse debitum imponetis.
riumquemdam vertebatur.in praesentiam nostram EPISTOLA XVIIl.
per appellalionem tracta, hocmodoprocessumest. AD KUMDEM.
Aug. filius Gregorii et procurator asserebat domi. Adriano papae.
iium suum ecclesiam de Becles possedisse, eaque Cum et Robertum
inter priorem de Pritelewella,
absque ordinejudiciario spoliatum.laicosquosdam quemdamcontroversiasuper ecclesiaWacheringiis,
etunumclericum,quem isteinimicum suum causa- quadamcollusione, utdeeadem eccIesiaRicardode
tusest, in suae assertionistestimonium producebat. Ambli prEBJudicium lierel, verleretur, abseuteeoet
Econtra Gaufridus Gregorium possedisse inficians, non citato, Ricardus de Ambli, qui praefat» eccle-
dicebat, postteraporailla, de quibus Aug. loqueba- sise fuerat possessor, per ejusdem prioris conces-

tur, Bald. quemdamper abbatemBeati Edmundi.et sionem.reclamantibus quibusdam clericis Ricardi,

conventum domino Norwicensiad prsefatam eccle- iterum atque iterum absentiara ejus, prsetendenti-
siamin plena synodofuisserepraesentatura^cumque bus et eum non cilatum objicientibus, dominus
dominus Norwicensis, utrum eadein ecclesia vaca- Q Londoniensis, nihilorainus pro Ricardo sententiam
ret, diligenter disqiiisissel, habito Iractatu cum fra- tulit adversus priorem, qui sic vinci victoriara re-
tribus capituli eamvacare respondit archidiaconus putavit. Deindecumincontinentifacta appellatione,
casteris atteslanlibus in publica audientia,etitain- a clericis Ricardi de Ambli ad nostram prtBsentiam,
troductum li. memorabat, cui etiste se successisse dominus Londoniensis sententiam suam, misso
referebat, ingressus sui satis idouea proferens in- quodam sacerdote Willclmo, niteretur exsecutioni
struraenta. Aug. vero testes suos audiri instanter mandare, clericiRicardiRobertumnon admiserunt,
postulabat. Deinde Gaufridus Gregorium per pro- nec injurioseresliterunt, sicut postmoduiu sacerdos
curatorem semper litigare, nunquam sui copiam confessus est, sed adversariorum manus vi mode-
facere, cum tamen sanus et prope esset, quereba- ratissima repulerunt.Quamobreradominus Londo-
tur, adjiciens, si personam ejus videret, ipsum ta- niensis, audita queriraonia Roberli, quod in se
lem esseostensurura,quod nec hanc ecclesiam nec manus Ambli injecissent, eos
violentas clerici (lc

aliara possidere posset.IIujusmodi loquebatur quasi denuntiavit excommunicatos G. scilicet sacerdo-

;

crimen aliquod vellet inlentare. Porro cum exige- tem, S. A. quos licet hujus criminis [reos] crede-
 :

13 EPISTOL^. — AN. 1155-58. 14

retniis, sfepenumero mandavimus domino Londo- A Jordanussediepraefixaprobaturura dicebat, asser-

niensi quatenus eos pronon excommunicalis habe- tione legitimorum testium, quod postedictum ma-
ret, ut fuerunt die appellationis ad uos factse, aut. gisterium exerouerat, sed Joannes diem recipere
saltem accepto sacramento ab eis quod juri pare- recusavit, dicens se jam ia procinctu Roraani iline-
rent, absolveret. Quod cum facere distulissel, ab ris esse. vos autem, auctore Domino, litigiiseorum

eis sacramentura, quod judioio ecclesiastioo pare- finem debitum imponetis.

rent, accepimus, die sibi praefinito, adversariis in EPISTOLA XX.
probatione deficientibus, et audita reorum purga- .\D EUMDEM.

tione, ab objecto sibi crimine os absolvimus. Adriano pap».

EPISTOLA XIX. Incausaquce vertitur iaterWillelmum fllium Go-
AD EUMDEM. defridi, et Willelmum Lichefeldeasis ecclesiee cano-
Adhiano papse. niciim, super ecclesia de Salawa quam sanotitas
Causa quae vertebatur inter magistrum Jord. vestra venerabili fratri nostro Gauterio Conven-
Fantasma et magistrum Joannem Joichel., ciericos treusi episcopo delegavit, ad nostrara audientiam
domini Wintoniensis, super Winton. tandem trans- appellatura est, eo quod Willelmus filius G.curiam,
lata est ad audienliam nostram Auditis ergo alle- g episcopi suspeotum haberet ut dicebat episcopo
gationibus magistri Jord. et instrumentis diligenter tum ei omnem juxta maadatum vestrura justitiara
inspeclis, memoralo Joanni vestra et nostra aucto- oflerentem. Cum ergo jaradictus Willelmus resi-
ritateinhibuimus, neoonlra voluntatem Jord. scho- stente adversario in prsesentia noslra suam propo-
lasregere preesumeietin prtefata oivitate. Die vero neret actionem, eidera Willelmus Lichesfeldensis
sequenti in nostra prsesentiaconstiterunt, multa in fori prBescriptionem opposuit, appellationem ad nos

se proponentes ad invioem Jordanus, siquidem

: factam asserens non tenere, eo quod a judice dele-
jamdictum Joannemcontra religionemtidei in prte- gato nisi ad elegantem appellari non liceat. Alter
dicta civitatesibi scholas usurpasse.el damna plu- itaque Willelmus stalim ad sedem apostolicam ap-
rima intuhsse dicebat, officio nostro sibi super his pellavit, diem praafigens Kalendas Maias.
satislieri postulans. Econtra Joannes sejudicio. EPISTOLA XXI.
synodi super fidei Isesioneinnocentiam suam pur- AD EUMDEM.
gasseasserebat, etmagistrumJordanum, cui similis Adriano pap».
purgatioadjudicataest,quoniarasuperfideila!sion8 Cum inter Robertum Winegotum, et WiUelmum
similiterfueratirapetitus,omnino defecisse dicebat, de Slurministrasuperquibusdam parochianisetdo-
petens ut urgeremus vel ad purgationem ex judicio r cimis sedente Adelelmo archidiaoono Dorsetm con-
prsestandam, veladiraplendara pactionemquaetide Iroversia verteretur, Robertus potente ea sibi pesti-
interposita dieebatur fuisse roborata. Illis itaque tui, eo quod aliquando sibi adjudicata et resigaata

sic altercanlibus, Joannes vestrara audientiam ap- fuissent, quod et testibusse probareparatum asse-
pellavit, diceus se ostensurura quodseepedictus Jor- rebat, preedictus Willelmus, adversus quem ut pos-
danus religionem fidei et sacramenti temeraverat, sessorem petebatur, ad nostram audientiam appel-
diem praefigensnativitatem BeatiJoannis. Cum vero lavit. Cum itaque nostro se coaspectui ambo prse-
Jord. prolixitatem temporis causaretur, eo quod ab senlasseat, eo quod Willelmus, licet appellaverit,
initio Decembris usque ad flnem Junii terminum rainime instructus venerat, ad venerabilem fratrem
prorogasset.eam saspefatus Joaanesia festumBeati nostrura Jocelinum Saresberiensem dioecesanum
Michaelis protelavit. Nos autem qufestionemcrimi- eorum episcopum causam duximus remittendam, qui
num vestrsB reservantes discretioni, quia de jure cum in synodo sua de causa sufficieater ooguovisset,
scholarum raagistri Jordani constabat, communicato ita et ut ad proauntiandum accingeretur, saepedi-
fratrum noslrorum Cicestrensis, Herefordensis, et ctus W. secundoauditorium appellavit. Gura autem
Wigornensis episcoporum oousilio, domino Winto- die appellationi prsefixa inprfflsentia nostra ambo
niensidedimusinmanilatis, neprtefatum Jordanum litigaturi consisterent, seepedictus Robertus, peti-
super scliolis pateretur a Joanne ulterius fatigari ^ tioue sua semper praefatis parochianis el decimis
et si eum invenirel vestrce et nostrre auctoritatis exposita, tres testes produxit sacerdotes, jurare
conlemptorem, ipsum publice denuntiaret anathe- paratos se prtesentes adfuisse cura ordine judicia-
matis vinculo innodalura. Postmodum vero elapsis rioadjudicatum fuerat Robertojusparochiale quod
paucis diebus in nostram preesentiam redieiunt, petebat, oum decimis. Quibus diligenterexamina-
Jordano veterem qaerelam inaovante, Dicebat enim tis, et satis concordibus inventis, cum jam post

Joaunera post interdictum usurpasse soholas, el in suscepta testiura jurainentapronuntiaturiessemus,

sententiamanatheraatisincidisse. Joannes verohoc assidentibus nobis venerabilibus fratribus nostris,
constanlissime inficiatus est, paratus incontiuenti HilarioCicestrensi, Gilberto Herefordensi,etRicardo
tactis saorosanctis evangeliis jurare, quod post pro- Londinensi episcopis, saepedictus Willelmus absque
hibitioaeranostramamagisteriodestiterat. Econtra ullius gravamiais allegatione, lertio, coatra (2)

(2) Edit. el ms., tertio quam. Conlra e conjectura dedi.

i5 JOANNIS SARESBERIENSIS i(

juris ut nobis visum est, ad consisto-

formam A admitlil? ut de aliis taceatur qui tamen apud vos
rii excellentiam appellavit, termiDum ap-
vestri plurimum possedebentex merito,voluntasdomini
pellutioni praetigens Dominicam qua cantabitur : papse pleniori benignitate interpretanda erat. Vulgo
L«(a)'e/er«sate?«.Robertus vero lerminum coarcta- dici solet et acceptum fideliter, verum est, quia

vit, diem prsefigens Epiphaniam. summi pontificis voluntas decretum est : et ne in

EPI.STOLA XXII. jure constituendo causarumquediscissionibusdua-
AD EUMDEU. taxatobtinere credatur,faciendi necessitatem, cum
ADnuNO papae. innotuerit, amantium devotioni solet indicere. Sed
Controvei-siam, quae inter Robertum quemdam, forte dicetishoc demeruisse magistrum S. qui ad-
et Rieardura de Ambly vertebalur, super ecclesia versus innocentiam vestram reginae animum con-
deWacheringiis, serenitas vestra nobisdecidendam citavit;quid hoc aliudest quam reginam, queeeum
delegavit. Partibus itaqueeregioneconstitutis.cum vobis audientibus excusavit, ream mendacii facere?
assiderent nobis venerabiles fratris nostri, Ricar- Et quia voluntatem domini papae vobis innotuisse
dus Londoniensis et Hilarius Cicestrensis episcopi, non ambigimus, frateriiitati vestrse prsesentium si-
Robertus memoratam ecclesiam petebat, quam sibi gniticatione prsecipimus, ut eam impleatis, prohi-
in curia Londoniensi adjudicatam asserebat. Econ- g bentes ne qiiid contra eam super ejusdem ecclesiis
tra Ricardus quadam coUusione ad versus monachos innovetur praecipimus etiam ut nobis faciatis co
;

de Pritelewella dictatum esse judicium allegabat, piam litterarum, quas G. archid. super hoc attulit.
se vero ecclesiae possessorem nunquam citatum, Novit discretio vestra quid eum sequatur, qui scit
nullaminterse etRobertum lalarafuisse sententiam et non facit Domini voluntalem.

constanter asseveraus, quod el ipse Loudoniensis EPISTOLA XXIV.

episcopus palamnobis oranibus confessus est. Ro- AD REGEM HENRICUM (4).
bertus itaquead haec nihil respondens, audientiam Regi Anglorum.
vestram appellavit, diem constituens Oct. B. Andreee. Sicut clementioris famae benefioio nobis inno-
EPI.STOLA XXIII. tuit, virtus vestra semper in Domino prosperatur,

.4D ALFREDUM EPlSCOrUM WIGORNENSEM (3).
Alfhedo Wigorn. episcopo.
Super prudentia vestra satis admirari non pos-
sumus, quee, nostro, et fratrum nostrorumconsilio
postpoiito vel contempto, in se videtur provocare
indignationemsuperiorumfereomniumpotestatum.
n ,/. •„ „ "11
Summus
• •
pontifex, serenissiraus princeps, illustris
regina, a fraternitate vestra raodicum quid exspe-
ctant, in quo honestati et indemnitati vestrae, quam
utilitatieorum, magis prospectum erit. Certe si rem
grandem eorum quilibet peteretsigillatim, jure op-
timo debuerat exaudiri. De nobis et fratribus no-
stris taceatiu" ad prassens, quos, si placuisset, non guentibus desideriis, diutius destiluimur corporali
opoitebat in consillo vestro locura tenere novissi-
mum. Vereor, dlleclissime frater, vereor ne eonsi-
qui successus vestro adjectis successibus cumulare
non desinit, et in tanto prosperorum cursu, vestri
et sui dedit habere notiliara. Et quidem quse apud
nos sunt, tanta paeis et quietis laetitia perfruuntor,
ut bellicae tempestatis, et cladis publicae, totamque
praecedentiura malonun seriem regni vestri felicitas
'-' 1
t
prsteropinionem popularem deraulceat, vel omniuo
• 1 I I 1
absofbeat. Digitus Dei est hic, qui in manu pueri
sui domini mei regis aurea reformat seecula, et
omnium auctore Dominomolestiarum acommissis
vobis nationibus et linguis, propulsavit incursum.
Tant» tamen felicitati derogatur in uno, quod, lan-
praesentia vestra, qui majestatis, et virtutis vestree
beneficiis indesinenter afQuimus. Scimus quid lo-

liarii vestri consilium insipicns et inutile dederint, quaraur, qui et ex abundantia cordis loquimur, et

dum nobis omnibus apiid vos prfeferri studuerint. pro regni vestri incolumitate eetatem ex parte trans-
Omnes consulunt in commune, ut juxtapiincipum egimus in laboribus et aerumnis. Veruratamen
voluntatemraagistroSalomonicedantecclesi8e,quffi quia,urgente amoris flde, non possumus pro vobis
in transaolionem Godefridi et Willelmi venisse di- non esse solliciti, beatitudini vestrse, quam in longa
cuntur. .Nonno fuerat eoriim tam laudabilis non mo- et feliciateuiporaprotendatDominus, supplicamus.
doacceptanda, sedprfevenJendavoluntas?Honeslum D ut per latorem praesentium ea quse circa vos simt
et litteratum virum vestris volunt obsequiis man- nobis signifleare dignemini. Certo quidem cerlius
cipare, et dum liberalitatis vestrse munus implebi- est, quod ab incolumitdte vestra, non modo totius
tis, id agere ne fiant irrita quse de labiis episcopi insulse, quse vobis votis felicibus salutem precatur,
processerunt. Fueratsanecontemplationelitterarura salus pendet, sed omnium etiam circumjacenlium
et morum, el jure societatis antiquae asciscendus, nationum.
id etiam nemine postulanle. Nonne indigiius est, in EPISTOLA XXV.
opporlunitatibus suis, fratrum consilio, qui illud tam AD EPrSr.OPUM DUNELMENSEU.
'eviter aspernatur ? Nonne preces illiiis merentur H. episcopo Dunelmensi.
excludi, qui tam piam voluntatem principum non J uxta relationem vestrani habemus quod possimus

(3) Cod. ms. Cantabrig. : Idem Landon. episco- (4) In persona Theobaldi Cantuarieasis archi-
po n. episcopi.
17 EPISTOL^. - AN. 1155-58. 18

de fraternitate vestra causari, qui ex constitutione A gornensem spectat, sine mora exhibeatur et ei et

sacrorumcanonum.coepiscopisdenuntiassedebui- archiepiscopo.
stis flagitiosum illum, quem epistola vestra nobis EPISTOLA XXVII.
depiuxit, ab ecclesia vestraob tanti sceleris atroci- AD adrianl;.\i papam.
tatem, anathemale condemnatum. Nos autem, licet Domino papse Adriano,
venerabilis fratris nostri Eboracensis archiepiscopi Immoderalus amor tantam raihi dedit audaciam,
litteris fretus fuerit, et pro eo multi et magni viri, ut sollicitare preesuraem pro meis, et auiicorum
culpam aut omnino reticentes, aut minuentes sup- meorum necessitatibus, cum sim pulvis et cinis,
piicaverunt: ei neque communionem indulsimus, aposlolicam majestaleni : verura pro his fiducialius
nec itineris poBnam remisimus, sed tantum lermi- supplico, quos vobis, Pater amande, et sanclee Ro-
num prorogavimus usque adexaltationem Sanctfle manae agnosco, inter quos est
Ecclesise lideliores
Crucis, nihil eorum quse ei injuncta fuerunt, in venerabilis Paler dorainus Norwicensis, qui sicut
aliquo immutantes. Quia ergo malitia sua aut falla- promptiori et pleniori devotione apostolatm veslro
cia ei lucrosa essenon debet, eumdem fraternitati subrailtitur, in Ecclesia Anglorum fructuosius fa-
vestrse juxta canonicos sanctiones tractandum re- mulatur. Ita mauifestis caluniniis ssepius alfligitur,
linquimus, mandanles ut pro modo culpffl tanli tla- B indebitis vexationibus mandatorum vestrorum oc-
gitii, scelus ea severitale puniatis, ut delictum ejus casione prosternilur, sicut ex rescriptis episcopo-
auctoreDomino, perpcenitentiamdeleatur,etc8eteri rura potestis percipere. Walchelinus archidiaconus
vel timoris metu a similibus terreantur. Nos enim comprehensus in operibus manuum suarum, ut non
per misericordiam Domini criminum patroni esse modo mandatum nostrum, sed jukitiam Domini
noluimus, seduUores,gratumhabentes,quodzftlum evacuet, et sacrarura constitutioniim laqueos, et
justitisB inter barbaros retinetis, ratum habituri judicum manus effugiat, religionem vestram cir-
quidquid secuudumDominum statuetisinillos, qui cumvenire nitilur, sub preetextii et habitu reslitu-
crucifixum adhuc, qui in Ecclesia aiiorandus est, tionis, cura taraen per ipsura steteril, si quid ei

persequuntur. deest, quo minus eam habueril. Taceo quod in re-

EPISTOLA XXVI. demptionem criminis multa promisit,inconteraptu
sedis apostolicffi ab ea reversus, plura commisit.
Ad injuriam vestram venio spurium, quem : ei re-

Arguendus eram, Pater, si non conalibus meis in vertenli a vobis focaria peperil,de sacratissimo no-
exseculione mandati vestri necessitas potius quam mine vestro appellari prfecepit Adrianum eamdem :

negligentia obstetisset. Ergo quia magistrum Wil- Q reliquit pater gravidam, sed provida dispositione
lelmum,ex quo a vobis discessi, videre non potui, slatulum est, utsiforte pepererit masculum appel-
antequam visis lilteris vestris ipsura ad dom. A. per lent Beneventura, qiiia illic peregriuatur pater, si
dom. archiepiscopum ad impetrandas inducias fe- feminam, dicatur Adriana. verum Romani pon
cerim evocari. Laboravit ad hsec archiepiscopus, et titicis amicumlqui et in flagitiisipsiusliabetraerao-

ego adhibitis sociis laboravi, sed non periit in eo la- riam, et de bonitate vestra, quam impune deludit,
bor noster. Veniet itaque ad diem sibi praetixum, et nequitiffi sus nomen iraponit Hic est, doraine, hic !

forte qui nostras contempsit, si tamen necesse fue- est, qui sanctum episcopum ea sola ratione perse-

rit, preces nostras admittet. Convenimus super ne- quilur, quia criminibus ejiis episcopus adversatur.
gotiodominura Cicestrensem, explorantesanimum Cum videatis iaiquum, cujus crimina manifesta
ejus quem procul dubio in hac re timere non opor- sunt, praecedentia ad judicium, non ponetis cum
tet, quia uobis jurejurandotirmavit, quod licet sibi eo maliliffi poriionera, licet ille vos, quantum in

ipsi magnam irrogaretis injuriam, nullaiu sibi vellet se est, infaraiffi suee reddal participem. Ciim enim,
ulticnem, nisi adeo enormis esset, quod salvo
fieri etsi nou dejectus, a vobis redire liebuerit, vel
honore dissimulariuonposset. Noviteniminnocen- correctus, facta suntsemper horainis illius novis-
tiam vestram, et quem in se habealis affectum. p, sima deteriora prioribus. Dicara, Pater, dicam
Prsecepit ergo at vobis scriberem sibi non djspli- qiiod consonat voce omnium fama concelebrat, qui
cere, si mandatum domiui pap» ad unguem exse- liunc dimittit, jiistitiffi inimicus esl, et vitio con-
quimini. Scit etia u quia necesse est vobis ut illud sensus, jiislitiffi, honestatis et inconlinenliffi pro-
impleatis. Vestra quoque A. dedit iu mandalis ul fanator. Wigorniensis episcopus, ciii commissa est

vobis dicat, quatenus scripto meo credatis. Scitis causa ejus, in exsecutione mandati vestri piger
forte quare ipsum hoc idera scribere non decuerit. est, in proximo insulam egressurus. Placeat ergo

Hoc quidem vult haberi secretum. la festo Magda- vobis ei subrogare quemcunque volueritis in Anglia
lense, de pertinentiis ecclesia de Celcra, quce ad jiistitiffi amatorera, ut causa episcopi quandoque

jusvestrumpertinel,antedominumarchiepiscopum debitum tinem sortialur.

litigabitur. CoqsiiIo ut ipsa die aliquis vestrorum EPISTOLA XXVIII.

adsit, saltem cursor cum rescriptis munimentorum AU EUMDEU.

vestrorum, et jus vestrum possimus protestari. Si Domino papffi Adriano.
quid est quod quod ad Wi-
nuntii vestri attuierint Ad ostium majestatis vestrae pulsare toties erube-
 :

19 JOANNIS SARESBERIENSIS 20

scerem,nisi pudorem meum et devotionis mese sin- A manum pontificem, et reginam pariter
regem et

ceritas, et emiiienticB vestrae benignitas animaret, appellare, ut pro reverentia vestra, episcoporum
et eoriim, qiiibus niilla ratione deesse possutu, in- manus elTugiat, et regis vel reginre indignationem
me ad scribendiuu compelleret velinvitum.
stantia provocet ad innocentiam conterendam.
Sanctorum fratrum, quid apud Meritonam Domino
EPISTOLA XKX.
famulantur, et luce bonorum operum illustrant in-
AD EUMDESI.
sulam nostram.vexationibus et injuriis tanto magis
compatior, quanto cerlius liabeo eosdemalaesione Adriano papse.
omniumabstinere,etquodomnibusinsulanispatet, Silentium, quod mihiindixeram, venerabilis Pa-
utilitati proximorum totis viribus inservire. Adve- ter, Eliensis episcopus interrupit, qui me raajestati
strum ergo apostolatiim confugere compeiluntur, vestrae devotionis suae indiciacompulit nuntiare.
utlaboribuseorummanummisericordiaeporrigatis. Creditenim se posse apud eminentiam vestram fi-
Inter caetera ecclesiam de Effingeham, quam eis, delium vestrorum testimonio et intercessione juva-
petente domino fundi, donavit dominus Wmtoa., ri,etquia devotionis suaefi lem mihi, vestra gerenti
et gloriosus decessor vesterEugenius, secutus ejus negolia, manifesla operis exhibitione monstravit
dem domini VVintoniensi scriptuni, sub privilegio R serenitati vestree altentus supplico, ut ei gratiam
confirmavit, in injuriam apostolica) majestatis, et illam integram conservetis, quam a benigaitate
confusionem sanctorum canonum contulit niemora- vestra promerult, antequam super capita filiorum
tus episcopus ouidam piibhcano fere laico filio sa- hominum throuiim vestrum Dominusexaltaret. Pe-
cerdotis, qiii in ea ecclesia ministraverat. Eccle- tit hoc ipsum ilominus Canluarieusis, apud quera

siam quoque eorumde Uppetonamiles quidam dis- centiim mai'cassterlingorumdeposui,quasadman-

simulaate episcopo impune suis decimis spoliavit. datum vestrum implendnma prmfato episcopo ac-
Hoc autem, praepediente magnitiidine quorumdam ceperam. Pronus quidem est in obsequium vestrum
detrahentium, et invalescente raalitia miil-
justitiae memoratus episcopus, sed longe pronior erit, si ei
torum, nisi urgenle mandato vestro non potuerit clementiae vestrae diilcedinem porrexeritis, memor
emendari.Placealergo dignationi vestrae, prfedicto- eorura quae mihi revertenti a raajestate vestra in-
rumfratrura causas,etpersonas benigneadmittere, juncta sunt. Unum eorum, qiiorura recepi curam,
et cito remittere, quia temeritas eorura, qui in ei credidi comraendandura. Ut ergo gratia vestra
usus pauperuni,ultraquamhunc, domi expendunt, possit esse securior, ei, si placet, indultae relaxa-
moram refugit longiorem. Profecto si latores prae- tionis litteras transuiittatis. Valeat in aevum pater-
senlium familiarius inspexeritis,multarum magna- q ni'as vestra, et utiuara raemoriter teneat quod om-
rumque virtutum parvum hospitioluminaltero po- nes sciunt et in auribus vestris paucissimi profi-
teritis adrairari, et cum utrumqiie charitati vestrae tentur, Romauum pontiticera nonpossediu ponti-
commendet spiritus alteri caro etsanguis gratiam
: ficari.

compacabit. Prosit Meritonensibus, quod dum es- EPISTOLA XXXI.

setis in ecclesia bonus odor eorum
Beati Ruli,
ad vos usque pervenit, quod mihi servo vestro
et
communicare solebat inter loquendum digaatio Licet silere disposuerim, negotiura domini papae
vestra. quod gessi cum domino Eliensi me compulit aures
EPISTOLA .XXIX. apostolioas litleris onerare. .Necesse ergo est ut in-
AD El'MDE.M. tentionemmeam vestra industriaprosequatur.Cum
Domino papae Adriano. eniin negotium viriliter gestiim sit,jurisauctoritate
In amicorum negotiis aures clemeatiae vestrae quod factum est roborabitur. Centum raarcas ster-
pulsare praesuiuo, cui forte satis esse debebit, si vel lingorum,sicut domiaus Boso prseceperat, nobisad
in propriis merear exaudiri verum hanc timidita-
: implendum mandalumdomini papse tradiditdomi-
ti meae contulistis audaciam, quando me occasio- p. nus Elien?is,decem quoqiiemarcas ))ro marca auri
nem scribendi vobis ex multorum negotiis rapere domiao Bosoai perdomiauiu Cantiiariensem et me
praecepistis. Nunc autem quia latoris praesentium transmittit. Agite itaquecum domino B. iitindiilta!
Willelmi necessitati deesse non potiii, majestali absolutionis, sicut promisit, episcopo litteras mit-
vestrae quanta possum devotione, tanta mente pe- tal. In quo itaque gravari non debet, si accepto
dibus vestris proslratus supplico, utlaboribus ejus auro verba remiserit. De caetero nihil est apud nos
nunc landem debitum finem imponatis jara enim ; iauovatura, aisi qiiod inler archiepiscopum Ebo-
secundo ad sedem apostolicam adversarii sui mali- racensemetabbatemGloucestrensempaxreformata
tia trahitur, qiii ad appellandum velox, ad prose- est, archiepiscopo liti renuntiante, accepto reditu
queadum tardus, sacroruiu canonum non magis xciv librarum. Pneterea consulo, ut in itinere isto
ignarus, quara conleraptor, fautor curiae, persecu- vel unius anni contrahatis societatem bonorum cum
tor Ecclesiae, suffragio saecularium potestatum, Ca- annona : Lond. cara sunt, quibus
caetera victualia
tholicae unitatis robur nititur enervare. Hoo novo prope Quenta magister Rad. abundat. Ciim deductis
tergiversatioais genere nostrales iastruit ad Ro- sumptibus XV millia alecium exspectant.
 :

21 EPISTOL^. - AN. H55-S8, 22

EPISTOLA XXXII. A vobis plurimum conquereretur, et forte merito. Dice-

AU JOANNEM THESAUIIARIU.M CANTU.^RIENSEJI. bat enim quod cum amicos vos preecipuum
inter
JoANNi thesaurario Cantuariensi. ab eo defe-
reputaret, solus in necessilatis articulo
Licet vertro sim offensus silentio, amicos tamen cistis.Hocautemcontigitcumsubdiscriminecapitis
alloquor vel offensus. Alioquor quideni, sed alio adversus archidiaconum suum in summo honoris,
sermone quam negligentia vestra mHruerit. Fue- et famae periculodimicaret. Urgebanl mala undique,

ratis etenim de immoderato silentio objurgandi, hincauctoritas apostolica, inde majestas regis. Alte-
sed indignantis spiritum venerabilis Pater Rod. rura,potestati faventessanguiniejusundique immi-
episcopus Sancti Andrefe cohibuit, personam suam nebant, quod perniciosius reputabat, inimici ho-
et,

et causam industriee vestrse commendari desiderans minis domestici ejus. Amicornm tunc imploravil
vexat eum abbas Acephalorum provo-
Calcoensis, opem, exploravit fldem, aliisque sibi pro modulo
catus exemplo, et per viam inobedientiae quam suoassisteotibus,solus fdciem avertistisin diebelli.
Christus ignorat, quamdam libertatis imaginem Cum ergo apud omnes repulsam paterentur,
vos sui
apprehendensadepiscopalisauctoritatisparililatem tandem non
ipse in propria persona accessit, sed
assurgit. Episcopi vero causam vobis Pater Can- esl exauditus pro reverentia sua. Noluistis enim
tuariensis commendat, et ego, et quem contemnere B difTerre prandium, dum instantis piignse videretis
non audebitis, humiiis commendatet justus, Chris- eveQtura. Porro discipuliis, qui Dominum cum jura-
tus Dominus nomen illi. Silentii vestri vilium ali- mento negaverat, urgente Dominum se-
charitate,
quatenusin episcopi causa purgabitur, dum tamen quebatur ut videret finem. Vos autem accessislis
culpa praecedens continuatione sui non vertatur in ad mensam, dum ille, cui promittebatis amoris ob-
crimen. Si vero amplius silueritis, non credatis sequium traheretur ad crucem. His vero de causis
vobis esse parcendum, quia qui nunc amicis non credidit vos illius conlemnere benefioium, cui in
datis verba, extorquebimus vel verbera. Apud nos tantanecessitate noluistis prsestare siibsidium. Ego
nihil est innovatum, nisi quod dominus Ellensis vero istas et alias objectiones ejus, elsi mihi validee
mandato domini Bosonis satisfecit, sicut ilh et vo- viderentur, quasiaranearum fila dissolvi, et tandem
bis secundojam scripsi. bomini persuasi ut vos inter Hdelissimos, et amicis-
EPISTOLA XXXIII. simos reputet. Scio enim quod juxta verbum meum
AD WILLELMUM ^OIiWjr.K^SF.M EPISCOPUM. operam dabitis, et diligentiam, ut ope vestra tulus
WiLLELMO Norwicensi episcopo. sitabfiemuIorumsuoruminsidiis.Sexagintasolidos,
Multorumexcessibusviamaperit,quisul}jectorum quos ab eo accepi, tradidi A. vestro quem oportebat
dissimulatis erroribus, ei prfestat audaciam delin- (^ rasuras distrahere, si clericorum vestrorum vellet
quendi. Tu autem in injuriam sedis apostolicse et impedire clamorem an benefecerim, rescribetis.
:

contemptuin nostrum graviler diceris deliquisse, Prteterea qualiter me cum domino Eliensi versari
qui postquam ad nos super causa quae vertebatur oporteat, rescribite pondere an puri argenli
; an in
inler Alexandrum de Draitona et Radulfum extra- pecuniam exigere debeam. A vobis namque et non
neum, appellatura fuit, in praejudicium Alexandri, aliunde mandatum accepi. Transii enim fere rem
contemptaauctoritate nostra, aliquid ausus es inno- omnino non preetereundam, cum ad incolumitatem
vare. Unde tibi prcecipiendo mandauius, quatenus honoriset utilitatis vestree plurimum spectaverit.

proximaUorainica,qiiacantabitur:Cnn/rt^e£lo?/iii(0, Sidominus Eboracensisregem coronare vel aliquid

nostroconspecluiappareas,responsurusmeraorato aliudadversusEcclesiamtemerilafisinslinctumoliri
Alexandro et R. fratri ejus, de inobedienlia et con- tentaverit in provincia nostra, nolite communicare
temptu domini papae, et nostro, et parlicipatione illi, ausum reprimite, qiiia injuriarum nostra-
sed
sacrilegii, anathematis hoc quoque provideas ne
: rum ultor est Dominus ultionum Cantuariensium
multiplicisincontinentiae.qua nomen tuumsinistree Deus si tamen vos aquilonares sedes nostra leesit
:

famae rumor quod miiiime optamus, reus

aspersit, in aliqiio, satisfacere prompti sumus, dum tamen

inveniaris. Nos enim tantos excessus praeterire non Q gravemini nobiscum calculum ponere.
poterimus incorrectos, ne ex negligentia offlcii nos- EPISTOLA XXXV.
trigraviuscorripiamurabeo.apud quem,sicut nec Praesentium attestatione notum facimus univer-
munerum, ita non est acceptio personarum. silati vestrse, controversias, quae inter venerabilem

EPISTOLA XXXIV. fratrem nostrum Ricardum Londoniensem episco-

AD JOANNEM THESAUn. EBnRAC.
JoANNi thesaurario Eboracensi.
Postdiscessum magi stri W illelmi et Rad., quibus
negotium, de quo locuti sumus, multa precum in-
stantia comraisi, Norwicum profectus sum, ibique
negotium vestrum quantaoportuitdevotione et Hde
gessi. Mea ergo instantia, et amicorum nostrorum,
Joannis monachi, et magi slri N., quod vobis debe-
batur a domino Norwicensi obtinui, licet ille de
pum el Henricum de Londonia vertebantur, amica-
bilicompositioneinhuncmodumessesopitas.Nobis
siquidera assidentibus viris venerabllibus Roberto
Lincolniensi, Willelmo Norwicensi, Gileberto Here-
ford., et Hilario Cicestrensi episcopis, idem Henri-
cus in medio contendens asserebat archidiacona-
tum Colecestrensem, et ecclesias de Fuleham et
Stubeham justesibicompetere, etipsumepiscopum
teneri obnoxium ad sex libras annuatim sibi per-
23 JOANNIS SARESBERIENSIS 24
solvendas, et ad hfec incontineati probanda et tes- A seatium poterit viva voce commodius aperire.
tes producere, et instruineata proferre paratus erat. EPISTOLA XXXVII.
Factum est itaque utriusque partis asseasii, aostra AD . . . .

intervenienle auctoritate, quod Rogerum le Brun Eleclio abbalis.

ecclesiam de Fuleham, quam tenebat,in manu epi- Pastorum absentia vel negligentia tantam infert
scopi sponte refutavit. et idem episcopus statini ecclesiis laesionem ut quod faoile, aut brevi tem-
eam preedicto Henrico concessit, et inde eum inve- pore,ia moribus aut rebus periit.vix raagno labore,
hac inserta conditioae, quod cum ideiii Ro-
slivit, multa vigilantia, lougo temporis spatio valeat in-
geruseoclesiam de Stnbeham morte aul sponte, vel staurari. Exercitusnamqae,rapinEe, multiplex tem-
quacunque ralione tenere desierit, Henricus eam poralium jactura eminent, domi grassatur hoslis,
siout suam libere recipiet, et post ecclesiam de Fii- imo ramorum et religionis tam propagine quam ra-
leham episcopo Londoaiensi, qiii pro tempore fue- dice succisa, leo rugiens expositum invenil ubique
rit, resigaabil. Et hsec voleote Rogero pro bono
qiiem devoret. Qiii vero, in tanto periculo constitu-
pacis consentiente facta sunt, ipso decano,
et et ca- tus,aon timet ;noa tamexamiais quam exaiuinatus
pitulo eccl-siae Beati Pauli Londoniensi prieseiite et Sed
est. et illorum, qui tantis debent morbis occur
auauente, unde Henricus propter hwc memora- q rere vei mederi, periclitatur salus, nisi totam vigi-
et

tis controversiis omaioo

reauntiavit, et episcopo lantiamsuamerogentin procurandasalutesubdito-
plenarie recoiiciliatiis est, ita quod episoopus et rum. Uude et nos desolationi vestrse palerno com-
Ecclesia ejus chartis suis hanc compositiouem de- domiuo nostro regeobtinuimus,
patientes affectu, a
bent confirmare. Et nos igitur ipsara auctoritate utsecunduui institulionem sacrorum canonum pa-
sedis apostolicae, cujus vice fungimur, roboramus, storem idoneum vobis prtBficere valeamus. Res au-
el inconvulsam manere praecipimus. tem celeritatem et diligentiam exigit, cum omnis
EPISTOLA XXXVI. mora saliitis differeadie periculum trahat, et eccle-
AD ALEXANDRUM PAPAM. siee vestree status in eo versetur calculo, ut religiosis

Exoellentissirao domino vestris lugendus potiusquam referendus videatur.

Patri A. Dei gratia
et
sumrao pontifioi T. Sanotee Cant. Ecclesiae rainister Religio perit iuteriiis, exteriora distrahuatur, diri-
humilis S. et 0. S. Do. piuutiir, et defluuat ; non est domi qui auzilium
Apostohcffi sedis mandata obedientes exse-
filii porrigat aut cousilium. Morbus jam inveteratus
quuntur : qui eis reluctantur, constat damnationis est, cum diu def uerit qui hfec mala propulsare vellet
in seprovocare seotentiam. Nos aulem ab initio et posset.Quia ergo preesentiam uostram vobis ad
promotionis vestrse, interdum cum salutis vitffique praeseas non possumus exhibere, venerabiles fra-
discriraine, sumrai ponliflcis araplexati suraus obe- tres nostros Gauter. Conventrensem et Alf. Wigor-
dieotiam, et antequara nos innocentise crimen siib- neasem, episoopos, dilectos filios vestros, per So-
ruat, desideramus vila luceqiie privari. Et vos qui- rensem et Winchelcumbensem (3) abbates ad vos
dem,sireminisciplacel,obedieatiaeaostr8eprompta transmittimus,in virtule obedientiae pro auctoritate
habetis experimeuta. Nam decessorum veslrorura eorum consilio proxima
apostolica praecipientes, ut
tempore, naufragiiim, exsilia, nuditalem, pericula Dominica post festum S. Joaanis Baptistee eligatis
mortis, sicut Ecclesia Domini oovit, pro fide sau- vobis inabbatem,personam religiosam,litteratam,
ctaeRomanae Ecclesiae non subterfugimus, sed ex habentembonum testimoniumabhisqui forissunt,
adverso principum stetimus, parati, si opus esset, qui,auctore Domino, praeesse valeat, et prodesse. Si
pro indemuilate Ecclesiae proprium sanguinem vero praenominatorum fratrum aliquem animo et
immolare.Vestrisquidemcreditoribussatisfeiiiraus, corpore abesse contigeril, nihilominus obtineat
et onus vestrura libentissiine traustulimus in hu- apudvosconsiliumreliquorura. Scimusautemquod
meros iiostros. Nunc demum onus vestrum potius tam religioso, tam salubri consilio gratanter ac-
portaams, quam nostrum, eo quidem gravius,quo, quiescet, quisquisin vobis non quseritqufe sua sunt,
noa modo vestram minuet aucto-
nisi providerilis, sed qiicB Jesu Christi. Illorum vero vocem omnino
ritatem, sed Romaoi
pontiftcis, quod magis vere- evacuamiis, qui saucto Spiritui resistentes a prae-
mur, gloriam anuulabit. Si quidem lajorem prae- nominatis fratribus ad lioc destinatis, iuveuientur
senlium Hugouem fidelem vestrum, juxta manda- suam, el ahorum, quaotum in ipsis est, iiupedire
tum vestrum exigeote conturaacia domini Loodo- salutera: nec ad dominum regem se credat aliquis
niensis prsBbenda Londooiensis Ecclesiaa investivi- vestrum habere coufugiiim, quia ei salutis vestrae
mus. Episcopus taraen non modo nostris, sed apo- dilaliomolesta erit, qui vobis, ne diEferretur, in hac
stolicis decrevit obviaro uiandatis. Vos itaque, si parte commisit vices siias. Valete.
placet, honorem vestrum servabitis, et faciem ao- El'ISrOLA XXXVIII.
stram ex causa obedientiae coafundi non paUemini. AD ADRIANUM PAPAM.
Nam qui sedis apostolicae coutemnit legatum, eum Doraino papae Adriano.
videtur potius contemnere qui misit illum. Caetera, Dilcctus filius noster R. cantor Liacolniensis Ec-
quBB ad praesentem articulum pertinent, lator prae- clesiee, vir litterarum eruditione, et moruui hoae-

(5) Ms. Cantabr. omittit per S. et W.

2S EPISTOL^. — AN. 1159-60. 26

state laudabilis, urgente necessitatis articulo, ad A EPISTOLA XL.

lapidem adjutorii, successorein Petri confugere co- AD EllMDEM.
gitur, etsedis apostolicee auxilium implorare, quod Alexandro papae.
illain exhibenda juslitiaconsuevit omnibus imper- Cum inter luoniales de Gisam et R. archidiaco-
tiri. Causamejus, etsinobisad plenum non liqueat, num Norwicensem super ecolesia de Nenton. con-
justam esse contidimus nec eum ex conscieiilia
: troversia ageretur, Baldewinus in modum excep-
credimus in lajsionem alterius Iranssredi lineam tionis bonorum, quassibiamonialibus ablata dice-
sequitatis. Supplicamus itaque majestati vestree, ut bat, restitutionem, antequam ad causam principa-
personam ejus, si placet, benigne admittatis, et lem accederem, sibi fieri postulavit. Ad hfec mo-
justitiam suam benignitate solitaexpediri prsecipia- nialium procuralores, ecclesiamsuam a Baldewino
tis. Vir enim tantus, et qui in eo versetur ofticio, sffipe plurimuminjuste vexatam querebantur, etse

cum indemnitate Ecclesiae sueediu abesse non po- terglversationesejus sustinere non posse, cum illas
terit. Quidquidautem est quod adversus eum, imo deprehendere nemo sufficiat. Ideo
in partibus suis

contrasanctam Romanam Ecclesiam prsesumptum ad sedem apostolicam ipsum appellaverunt, diem

esse videritis, illud auctore Doraino clemenliave- praefigentes purificationem heatae Virginis Mariffi
stra in melius reformabit. jB EPISTOLA XLI.
EPISTOLA XXXIX. AD EUMDEM.
AD ALEXANDRUSI PAPAM. Alexandro papae.
Albxandro papae. Ecclesia Morinensis his qui eam impugnant,
Excellentiee sanctitatis vestrseeostutiuscommen- sancto episcopo Milone, Patre optimo, destitutam,
dare prEBsumimus, quos fide et charitale illustres, maternumsemperimpenditaflectum, et in necessi-
vita et moribusuovimus regulariter esse institutos. tatibus suis multa pielalis solatia dignoscitur con-
Placeal itaque successori beati Petri, injuriis et tulisse :ipsi autem pro nobis mala retribuunt, et
vexationibuspauperum fralrura,in ecclesia Sanctee quffirentesqus sua sunt, matrem suam scindere
Osidee virginis in habitu regulari devotum Domino moliuntur. Inde est quod sanctilatis vestree genibus
famulatum exhibenlium, apostolicadignumaucto. provoluti, quantadevotione possumus, supplica-
ritate adhibere remedium. Ecclesiaquidem illaluce mus, ut gratia vestra quffi consuevit punire ingra-
bonovum operum et religionis, integritate vitae, ac los, sinum clemenliffi digiiis et bene merenlibus
conversationis sanctitate, totam insulam nostram aperire, Ecclesiam Morinensemclementer respiciat
irradiat, et ecclesiam, quse apud nos esl, in tantum etconalusmanifestffiambitionisevacuet.Dexterasi-
charitatis adornat exemplis, ut eam merito maje- Q quidem apostolica teneras plantationes graliffi suffl
stati apostolicae debeam eommendare. Lator horum, beneficiis irrigare consuevit, ut proficiant et om-
Abel nomiue, ecclesise illius abbas, a venerabili nem, ne marcescant aut deficiant, concussionis
fratre nostroRicardo Lond. episcopo, sumptibus molestiam amovere quod quidem, si placet, tanto
:

vexationibus fatigatus, ad auxilium misericordiee justius facielis, quanto fiduclalius speratur quod
vestrfficonfugerenecessehabuit. Incausam namque venerabilis fraler noster Milo, qui sancto Miloni in
aprsefato episcopo tractus estsuper quibusdamec- opiscopatus successit sedem, in sanctitatem quo-
clesiis ad ecclesiam suam donatione Ricardi bonae que succedet et virtutem.
memorise Lond. episcopi, fundaloris ejusdem ec- EPISTOLAXLII.
clesifB, qui quartus ante eum in ecclesia Beati AD EUMDEM.
Pauli militavit, devolutis :chartam quoque illustris Domino papffi Alexandro.
regis Henrici prirai, et conlirmationem bonse, ju- Quanli me faciunt, qui se meis precibus apud
cundffi recordalionisRad.Cant. archiepiscopieisde majestatem vestram confidunlposse juvari ulinam !

ecclesiis in testimonium donationis collocatam, mihl fiat secundum verba eorum Elquidem apud !

auctoritasCalixti papae, qui lunc temporis sanclse vos fiducialiter ago, non de meorum conscientia
Romanae Ecclesire feliciterpraesidebat, suo privile- meritorum, sed de vestra benignitate prffisumens,
gio dignum duxit roborare. Genibus itaque maje- D semper reminiscens cum gaudio et exsultatione,
statis vestrae provoluti, pro fratribus jam dictae ec- quffi processerunt de labiis vestris, quando Feren-
clesiae etcum eis supplicamus attentius, ut abba- tini arcam futurorum, annulum proprium mihi
tem illorum ad auxilium misericordiae vestraecon- contulislls, et balleum. Ab illo ergo die speravi
fugientem benigne, si placet, admittatis, el quod semper in his, scio per misericordiam Domini ve-
tandiu possederunt, auctoritate apostolica robora- stram, quoniam non confimdar. Exlunc lator prffi-
tum de cfetero quiet possideant, ut orationibus ex sentium amicus mihi exstitlt, licet bonffi mcmoriffi
debito pro Romano ponlifice faciendis expeditis, Henrico Eboracensi archiepiscopo, qui me perse-
negotiis suis liberius, et atfecluosius valeant in- quebatur, ut scilis, adhseserit his diebus, unde ei
vigilare. Ghartas autem, quarum rescripta vobis debeo gratias ampllores. Vobis pro eo supplicatur
signata mitlimus, vidimus, manibus uostris tracta- a magnis virls, et talibus, ut magni reputare de-
vimus. beam, si vestigia eorum mihi liceat adorare. At
certus sum quod quanticunquesint, nullus eorum
27 JOANNIS SARE SBERIENSIS 28

me minimo servulo vestro vobis fidelior est, aut A tam dedit audaciam. Siqiiidem alii apuJ nos Ale-

devotior. Ad pedes ergo misericordiae vestrse pro- xandruin, alii disponunt et adire et visitare Victo-
volutus supplico, ut jusUtiam ejiis promoveri pree- rem. Nobis autem inoertum est quis eorum causam
cipiatis,nec eum ab arctioris vitae via, quam habeat potiorem nec possumus eos, qui ad aller-

religiosorum consilio aggressus est prfBmittalis utrum inconsulta levilate evolant, auctoritate ve-
avelli ob eorum improbitalem, quibus videtur stra reprimere, et tenere, sed nec aliquem reci-
esse religio consummata, siincausis omnibusobti- pere, nisi consilio vestro, dum
res in pendulo est,
nuerint. in regno vestro licitum esse credimus nec ex- :

EPISTOLA XLIII. peditaliquo modo ut Ecclesia Anglorum Romanse

AD ABBATEM DE AKHOASIA. Ecclesiae scindatur exemplo, vel regno et sacerdo-
Venerabiiibus amicis fratribus in Christo dile- tio praestet raateriam contendendi. Gum ergo epi-

ctissimis, R. abbati, et filiis pacis, qui in capi- scoporum quidam, et abbatum Romam eantaut
tulo Arroasiee convenient, T. sanctee Cantuariensis mittant, quid faciemiis nos, qui prae caeteris pen-
ecclesiae miuister iiurailis salutem. demus a consilio vestro, et sumus prae caeteris Ro-
.\b ordiue vestro de novo apud vos scandala maiiae Ecclesiae obligati ? Qiiidquid enim alii fa-

emerserunt, tanto quidem araariora fidelibus, g ciant, nos eam ex professione nostra statutis tem-
quanto praevisa minus, et prseter opinionem om- poribus cogimur visitare. Erit autem nobis peri-
nium acciderunt. Zelus quidem et contentio, car- culosum, si apud eum, quivictiirusest,quem non-
nalis afifectus indicia sunt, et propriae dignitatis dum novimus, alii qiii minus honoris ab Ecclesia
iuordinata defensio ambitionem argiiit, et convin- Romana acceperiint, devotionem nostram praeve-
cil. Ecce inter fratres vestros non modo semulatio, nerint. Dicitur autem quod majestas vestra qui-
sed jam rixa est, jam fere avergitin pugnam.Saepe busdam dedit illuc eundi licentiam, etnominatim
interposuimus partes nostras, ut pax reformaretur his qui laetanturde morte Adriani, qui, sicut ma-
in domo Domini, et compositione vel judicio scan- ter unicum amat Hlium, ita vos diligebat et sunt :

dala de medio tollerentur. Vexati ergo sumus, et nonnulli eorum, siciit celebre est, in insidiis per-
non profecimas quidqiiam, sed fiunt in dies, nisi sonaeautEcclesiae nostrae. Supplicamus itaquedul-
Deus manum apponat, novissima eoriim deteriora cedini vestrae, ul in hac parte provideatis setati,
prioribus. Abbas de LileshuUa, et fratres ejus infirmitati nostrae, et quod magis optamus et ora-

juslitise semitas non sequuntur, eo quod aberrant mus, gloriae vestrae. X modoenimjam breves erunt
longius a charilate, et nesciunt viam pacis, utraque dies nostri, nec pro eis multum sollicitamur ad
pars culpam refundil in alteram, ne tum verilas ^ preesens, sed pro EcclesiaCantuariensi, quampar-
eliicescat, pars abbatis videtur impedire. Inde est vitati meae et majestati vestr;e commisit Deus. Nec

quod unanimitati vestrse supplicamus in Domioo,
ut nostris laboribus nunc demum finem imponatis,
et aut pacem reformetis Ecclesiee, si tamen fieri
potest, parlibuscommanentibus,aut in securijusti-
tiEBsuccidatisradicemarboris.queedissensionum et
jurgiorumfructusamarissimos facit. Valeatsemper
dilectio vestra, memor nostri in orationibus suis
apud Altissimum.
EPISTOLA XLIV.
AU REGEM.
estquod vestram magis deceat excellentiam, quam
ut eam servetis indemuem. Ipsa est enim caput
regni vestri, et vobis et toti regno fidei parens ia
Christo. Quidquid aiitem ei detractum fuerit, ve-
strum deturpabit honorem, eo quod honor capitis
ajque nunquam caetera membra decebit. Incautus
est enimquica[)ut exponit periculis, ut ignobilem
sui honoret partem. Super his exspectamus et
desiderainiisconsilium etauxiliuni vestrum.Valeat
in aevum subliimitas vestra. Lalor praesentium rem

Domino regi Anglorum. plenius exponet.

lUa est regnorum vera pax, et semper optanda EPISTOLAXLV.
tranquillitas, cum in fide et dilectione sibi cohserent AD ABBATE3 WAULI.«.
membra Ecclesiae, et sacerdotibus debitam reve- Dilectis in Doraino filiis abbatibus universis, de
rentiam principes, et principibus plenee fideli- sinu raonasterii Wauliae piocreatis salutem.
tatis exhibent obsequium sacerdotes. Si vero suis Commonuimus scripto nostro fratres illos, qui a
in se facultatibus collidantur, tam saeciilaris, quam sui abbatis obedientia recedentes, vocem alterius,

ecciesiasticae polestatisenervabitur vigor,quiajuxta cui nulli) professionis vinculo tenebantur astricti,

vocem divisum regnum quodlibet

Allissimi, in se audierunt, et cum
eo a congregatione et unitate
desolatur. Nos autem semper, maxirae lemporibus monasteriisui declinaverunt. Illi vero nihilominus,
vestris, huic unitati conciliandae et servandae invi- ut dicitur, in schismate persistentes, in contume-
gilavimus,etcorpoiisrerumquedispendiafecimus, liamordinis vestri et injiiriam capituli Cisterciensis

ut in unum fidei et cbaritatis hse concurrerent po- quo ab abbateWaulia^appellatiim est, offlcii nostri
testates; et, Domino quidem auctore, hucusque admonitionecontempta,eutndemabbatemsequinon
profecimus, sed raodo versamur in labore etperi- desistunt. Unde charitatem veslram praesentium
culo graviori. Scissura enim Ecclesiae Romanoe no- auctorilatesollicitare compelliiuur, ut venerabilem
vitatis suscilatamatores, et praesumptionibus mul amicuiu nostrum PhilippumabbatemEIeemosynae,
 :

29 EPISTOLiE. - AN. Ii59-61. 30

cujus, ut dicilur. armantur consilio, diligentius A rius esl, poteritis retinere favorem, quem amittetis
conveniatis, ut fratrum illorum inobedientiam ne- omnino, si ecclesiam suam aliqua improbitate vo-
quaquam foveat, sed ad Patrem suum, qui eos in lueritis conculcare. Si vero memorata die condi-
Chrislo dignoscitur genuisse, redire permitlal. Eis- tione praescripta adesse placuerit, nobis, si placet,
demquoquefratribusauctoritatenostrapraecipiatis» sine mora rescribiie, aut si conditio displicuerit
ut redeanl, et matris suae scissuram charitalis vin- indecens enim est, si aut nos deludimur ab amicis,
culo, fructu obedientise, unitate spiritus studeant aut amicos deludimus. Valele.
resarcire. Si vero mandati nostri comtemptores in EPISTOLA XLVIII.
schisniate suo perseverare maluerint, sententiam, AD IIEGEM.
quam in eos abbas suus canonice dederit, ratam T[heobaldi] Cantuariensis regi Anglorum.
habebimus, et auctore Domino in regno Anglorum urgeamur angustiis, pro-
Elsi propriis et privatis
faciemus inviolabihter observari. cellistamen publicis magis affligimur, et fortius
EPISTOt.A XLVl. cruciamur. Nos enim in propria persona manus
AD Ull.ARlUM Cir.ESTR. KPISCOPUM. Domini visitavit, ia ilagello clementiae suae, et de
HiLARio episcopo Cicestren. longa et gravi inflrmitate aliquantulum jam erexit.
Saepe quidem, dilectissime frater, accusavimus B Verumtamen omni infirmilate gravior est animae
moram siienlii vestri, et conjiciebamus ab eo cha- nostr8eprocelladiscordi8e,quae,Dominopermittente,
ritatis tepuisse fervorera, eo quod taciturnitas non scidit Ecclesiam, regnaque collidens et principatus,

amanlis specie videtur indula. Gfleterum cum ex
post facto diuturni silentii causa nobis innotuit, pro
certo cognovimus non tam dilationi veniam indul-
gendam, quam dilectioui, et sollicitudini, super
sano consilio gratiam referendam. Nemo siquidem
fratrum aut fidehum nostrorum, qui circa vos suut,
tantam nostri curam habere visus est, ut eorum
quae circa dominum regem fiuat, nos certos faceret,
aut ignaros eventuum praemuniret. Unde et vobis
nos ampUorem fatemur gratiam debere, qui licet
a populo Domini securitatem excussit et pacem.
Haec est affliclio nostra quotidiaaa, hic omnium
bonorumjustissimusdoloretamarissimusgemitus,
etquidem eo amarior, quod in absentia vestra in-
certisumus quid sperare, oporteat quid timere.
Inde est quod in absentia vestra serenitati vestree
affectuosius supplicamus, ut oos de statu vestro
soUicitos certiorare dignemini. Si enim res vestrae
prosperie fuerint, speramus in Domino, quia nos
et Ecclesia Dei, quae apud vos est, prosperabitur.

plus quam vellemus silueritis, postmodum tameu Nam in unitate consistit, et, Doniino auctore nun-,
laciturnitatis moram discretione provida compen- quam schismaticis adhaerebit. Ecclesia vero Galli-
sastis. Et quia articulus gravior videtur incidisse, p cana, sicut nobis veridica relatione innotuit, rece-

vos sicut fratrem et amicum charissimum rogamus pit Alexandrum et ab Octaviano recessit. Quod
attentius, ut nos in singulis quse expedire Doveritis autem ad humanum speclat examen, meliori et
praemuniatis, quia consilio vestro plurimum ac- sauiori parti videlur adheesisse, cum omnibuscon-
quiescere jam pridem decrevimus. Et hic modus stet quod persona Alexandrihonestior est, pruden-

est, quo vestram absentiam nobis facere poteritis tior, litteraiior, eloquentior et causa ejus ab om- :

fructuosam, si qufe Ecclesise nostrae salubria sunt nibus inde venientibus sincerior et justior praedi-
studueritis procurare. Valete. cetur. Etquamvis neutrius illorum adhuc nuntium
EPISTOLA XLVII. aut scriptum viderimus, scimus tamen quia omnes
Suscepimuslitterasdominiregis, quibusqueritur nostrales, si vesler consensus adfuerit, proniores
Willelmura abbatem et ecclesiam suam de Lisles- suut in partem Alexandri. Audivimus autem quod
hula a nobis male tractalam esse, petens causam, imperatorvosinpartem Octaviani trahere conetur
qufe inter vos et jam dictum abbatem vertitur, a sed absit, ut in tanto periculo Ecclesiae pro amore
nobis fiae canonico terminari, et nisi velitis ac- velhonore hominis faciatis nisi quod credideritis
quiescere, non jam dictae ecclesice
patietur, qiiod in Domiuoplaciturum.necdecetmajestatemvestram,
aliquid a modo habeatis. Nos autem jam diclo ab- si placet, utinconsulta Ecclesia regni vestri super-
bati persuasimusutappellationi omui renuntiet, si ponatis ei hominem, qui sine electione, et ut pu-
etvos reuuntiare volueritis, et nostrum subire ju- blice dicitur, sine gratia Doraini per
favorem et
dicium, et jam sub hac conditione renuntiavit ap- vim imperatoris taatum honorem ausus est occu-
pellationi et factae et faciendae. Inde est quod vobis, pare. Nam tota fere Ecclesia Romana in parte
si condilionem hauc admiserilis, diem praefigimus Alexaadri est. Incredibile autem est, quod pars illa
Dominicam, qua cantabitur Misericordia Doinini:
: possit obtinere et praevalere per hominem cui ju-
et tunc, autore Domino, quod in abbatem statui- stitia deest, cui Dominus adversatur eos vero in :

stis, si justum apparuerit, roborabimus, evacuabi- humili casu praevaIuisse,(Tebrarecolim us relatione,

mus si fuerit injustum. Nobis enim merita causa- quos Gallicana recepit et fovil Ecclesia, et infeli-
rum facilius clarescent, poteruntque partes sine cem exitum eorura quos Teutonicus impetus intro-
vexationejustitiam consequi, etreligionis cultusin duxit. Sic obtinuerunt temporibus nostris Inuooen-
Ecclesia reformari, si partium assertione veritas tius adversus Petrum, Calixtus adversus Burdinum,
innotuerit. Et hoc modo regium, qui pernecessa- Urbauus adversus Wibertura, Paschalis adversus
31 JOANNIS SARESBERIENSIS 32

tres, Albertum,Maginulfutii, Theodoricum.etmulli- A batur, super possessione loci qui dicitur Acchab.

similiter in diebus Patrum. Nobis ergo provideat et B. el damnis, quae sibi canonici querebantur

dignatio vestra, vestrumque in partem illam Deus illata, ex mandato domini papae decidentes, mona-

inciinet assensum, quse justiliee et veritati innititur, chos canonicis condemnavimus, in restitulionem
et Christo propitio triumphabit, et si vobis placet, prtefati loci,ad damna sibi resarcienda. Quorum
in tanto periculo totius Ecclesiae Domini, utendum summam cum illi ad octoginta marcas, servata ve-

est vobis consilio regni vestri, nihilque in preejudi- ritate et adhibita moderatione, extenderent, nos
cium ejus statuendum est sine consilio cleri vestri. partibus nostris interpositis eam ad 40 marcarum
EPISTOLA XLIX. reduximus quantitatem. Vestrse itaque fraternitati
AD CANCELLARIUM REGIS. mandamus.etdoniinipapaeauctorilateprfficipimus,
Cantuar. ut prffifatos monachos memoratis fratribus, jam
Gravati sumus plus quamtibivel aliis dicerepos- dictum locum, etpecuniam prffifatam, omni occa-
sumus, et nondum bene evasimus. Spes tamen sione remota, restituere compellatis, ne in exse-
nobis est evadendi salubriter, quia nobi?, auctore cutione mandati apost^lici negligentiffi vos quis-
Domino, propositum est satisfacere flagellanti, et quamarguerepossitobnoxios. Hoeautem monachis
flagellum ffiternum declinarecastigationeprissenti: b dou debet suftragari, quod illius prffiscriptum fua-
eoque certiores sumus de venia, quo gravius affli- dum advocato, sicut nobis confessi sunt, tradide-
gimur prffisenti corporis poena. Fiagellat enim Do- runt, cura ille qui dolo desiit possidere pro posses-
minus omnem filium quera recipit. Parati ergo sore damneturrunde locum incontinentirestituant,
sumus patienti et Iffito animo amara suscipere de et pecuniam infra instantem festivitatem Omnium
manu Domini, qui dulcia totiesin usum accepimus Sanclorum persolvant. Quod si dorainus fundi vobis
vel abusum. Itaque sive vivimus, sive moriraur, quacnnque occasione se opposuerit, cum severi-
Domini sumus. Nihil enim aliud desideramus in tate ecclesiastica, adhibita diligenlia, coercere non
vita, licet aliquid propositi differamus, donec do- differatis.

mini regis et tuo utamur consilio. Interira domui EPISTOLA LI.

nostrffi, etanimffi nostrffi disponimus,

pro consilio et AD. . .

religiosorum, amodo, prffistante Domino.efflcacius Interdum sibi Iffisit nasum, vel eruit oculum,
disponemus. Est autem quod tam de consilio reli- qui salutifero signo faciem raunire disponit. Quor-
gionis, quam de proprio concepimus spiritu, ut sum hffic? inquis. Ad illa quffi mihi scripsislis
omuesmalasconsuetiidinesquffinostristemporibus respondeo, non tamen infortunio tuo insulto, miror
et per nos ortffi sunt in archiepiscopatu.emendemus p magis, et tanto acerbiore doloie compatior, quanto
ante exitum nostnim. Unde cum in extremis agere utruraque sincerius diligo, quoruiu alteri, si que-
videremur, Domino vovimus inter cffilera, quod rela justa est, opera periit et impensa alterum ;

consuetudinem de secundis auxiliis, quam frater perniciosius vitiumingratitudinisdehonestat. Porro

noster archidiaconus ecclesiis imposuit, destruere- enim re-
alterius jaclura longe gravior est. Hinc
mus, et ab ea relaxantes ecclesias et liberantes, rum, inde honestatis dispendium. Cffiterum, si
sub anatheraate prohibuimus, ne ulterius ab aliquo fortunffi injuria tuis usibus
sapis, hffic versatilis
exigantiir. Kt ne hoc nostrum beneticiuin, aut po- corapeusat enira cognitione rerum, quod
raililat ;

tius debitum, in posterum valeat infirraari hoc ; ingratorum vitio visa est subtraxisse. Auxit ergo
ipsum scripto nostro confirmaviraus. Tu quoque, si prudentiam, qufe te hoc stimulo voluit excitari.
prffisens nostras vidisses angustias, gratumhaberes Jubent abauladuces raercenarios milites,sihostem
quidquid fieri videres pro nostrasalute, etnostram fortunasubduxerit: eodemimrainenteavidiusrevo-
malles animam liberari, quam de peccatis et dam- cantur. Quisquis ergo vult stipendiis gaudere peren-
natione nostra, pscuniam et divitias intinitas ac- nibiis, a militia non recedat. At islud non ducis
quirere. Inde est quod te ad prffisens in vexalione tanlum, hostis quoque beneficium est. Profecto
hujus auxilii audire non possumus, sine Iffisione nisi mavis dissimulare, in portu navigas, et pro ar-

voti et salutis nostrffi periculo. Sed si Deus nobis bitrio tuo, vestra licet lubrica sit, fortuna mu-
vitam dederit et sanitatem, quam nondura bene tabit flabit spiritus tuus, grando
fliient aquffi,

adepli suraus, speramus quod adhuc ita tibi per concidet, coruscationes et tonilrua imminebunt.
manura nostram Dominus providebit, quod talibus Movebuutur ad hffic menles hominum, et ad condi-
non egebis auxiliis, et gratias ages Doraino, quod tionis suffi notitiam reducenlur.
amala cousuetudine suam temporibus vestrislibe- EPISTOLA LII.

raverit Ecclesiam. Rogaraiis itaque, ut quod feci- AD CLERICOS EXONIENSIS ECCLESIiB.

mus gratum habeas, quia nobis parum prodesset Ad populum pastore destitulum.
totus mundus, si animam perderemus. Licet orbitati vestrffi paterno compatiamur affe-
EPISTOLA L. ctu, magnum tamen ex eo concepti doloris habe-
De Meiitona. mus solatium, quod beatum Patrem vestrum ad
Causam, quse inter dilectos fratres nostro cano- superua migrasse conftdimus, et apud Patrem mi-

nicos Meritonenses, et monachos de Melsa verte- sericordiarum solitis precibus, sed efficacia majori,
 EPISTOL^. — AN. 1159-61. 34

palrocinari poterit et nobis et vobis. Cseterum, A patentibuslitteris vestris communiteradepiscopos

quia sinepericuloaaimarum rerumquedispendio, Angliae, Walliee, Hibernise, Scotiae deslinatis,

viduitas Ecclesite desolatee protelari non potest, pr8ecipialis,quatenusquodnos,urgentenecessitate,

charitatem vestram rogamus, et exhortamurin Do- episcopi apud nos exsulantis canonice statuemus in
mino, ut id ipsum sapiatis, et omnem scandalorum Wallenses, ipsi ratum habeant, et seutentiam no-

et schismatis occasionem omni cum diligentia de- stram firmiter observent.

clinetis, incedentes unanimes in domo Domini, et EPISTOLA LIV.
quee Jesu Christi sunt, privatis commodis praefe- AD REGEM.
rentes. Quo vero, sicut oportet, possitis in provi- Regi Anglorum, Cantuariensis archiepiscopus.
deudo vobis pastore procedere, prscipimus qua- Quam piadevotionevobisservierim, verbis enar-
tenus ad conservandam Ecclesiaj pacem, dominum rare superfluum duco, cummihi multorum tempo-
regem, honesta de coilegio vestro legatione trans- rum manifestaopera attestentur, et fidei mese testis
missa, adeatis, preces ei devotione debita porri- in coelosit, et conscieutiae conscius in Excelso.
gentes, ut canonice eligendi vobis pastorem liber- Attrita est caro mea, e tam setate quam laboribus
tatem concedat, et destitutioni ecclesiae, ea, quee prffifatigati suat artus, et aegritudo gravis et diu-

Christianum principem decet, miseratione provi- g turna dierum meorum fiQem in brevi adesse de-
deat. nuntiat. Desideratam diu faciem vestram videre
EPISTOLA Lin. sperabam, antequam moriar, et eos quos meae
ADALEXANDRUM PAPAM. custodiaeinregno vestro commendaverat Deus,ipso
Domino papse Alexandbo. inspectore et teste vobis praesentialiter decreveram
Venerabilis frater noster Mauricius Bangorensis commendare. Sed, quiaadejus examencitius vo-
episcopus, facultate et possessione tenuis, sed opi- cor, ante cujus tribunal in bievi stabimus omnes,
nione nostra vir religiosus, et timens Dominum, serenitatem vestram, regios corde provolutus ad
Ecclesiam, cui auctore Domiuo preesidet, turbatam pedes, litteris coram Domino judice omnium prse-

et deturpatam invenit a malitia inhabitantium in sentibus alloquor, attentius supplicans, ut fidelem

ea, ulpote legis divinseignaram, et canonicas io- vestrum, cujus in vos nuuquam devotio tepuit,
stitutiones penitus ignorantem. Gens enim rudis agentem in exlremis dignemini exaudire. Exau-
et indomita, bestiali more vivens, aspernatur ver- dite, queeso, ut vos in extremis vestris exaudiat

bum vitfB, et Christum nominetenus profitentes, Deus. Exaudite me pro domo Domini, et pro par.
vita et moribus diffitentur. Abhisenim Christiani vulis ejus, quos humano destitutos solatio derelin-
usitato commercio in partes transmarinas venun- „ quo, ut domum vestram tueatur Altissimus, et
dati, ab infidelibuscaptivantur. Legemveromatri- parvulos vestros, et filiorum vestrorum in asvum
monii contemnentes, concubinas quas cum uxori- consoletur. Transmitto vobis et semini vestro, be-
bus habent, commutant pretio, et crimen incestus nedictionem a Domino Jesu Christo et vos, si pla- :

ignorantes,consanguinearumturpitudinemreveIare cet, destitutis meis majestalis vestree solatium

non erubescunt. Quod autem miserabilius, ut po- mittite. Commendo vobis sanctam Cantuariensem
pulus, sio et sacerdos, eisdem imbuti erroribus, Ecclesiam, de cujus manu per minislerium meum
pestem fovent, et pernicioso corrumpunt exeraplo, regni gubernaculum accepistis, ut eam, si placet,
quos ad viam virtutis et veritatis reducere oporte- ab incursu pravorum hominum tueamini: et mihi,
bat. Ad hunc vero pestilentiae cumulum, istorum qui eam, licet indignus, disponente Domino, hac-
barbarorum princeps 0. et rex avunculi sui ab- tenus ut potui et scivi, rexi, talem studeatis sub-
utens filia, tamanobis quam abepiscopo suo, fre- rogare paslorem, qui tanta sede non videatur
quenter admonitus, ut licentiusetliberius possitin indignus, cui religio placeat, qui virtutum meritis
sua militia permanere, partem cleri non modicam placere credatur Altissirao. Fidelis vester suum
in patrocinium flagitiorum suorum traxit,etipsum vobis consilium debet ecce coram Domino et om-
:

episcopura bonis suisspoliatum ab episcopatu ex. nibus sanctis ejus, consilium do. Non quasratis
pulit, quia tam ejus quam populi, zelo charitatis ^ in hac re quee vestra sunt, sed quse Doraini, quia
succensus, adeo audacter redarguebat errores. ego pro eo respondeo vobis, quod si causam ejus
Episcopus vero quosdamde clero,quosdam depo- fideliter procuraveritis, et ipse vestras utiliter
pulo contumaces, anatheiuatis viiiculo innodavit, promovebit. Post multas vexationes, auctore Do-
ipsi vero palantes et vagi ad vicinos episcopos mino, in Ecclesia Cantuariensi reformavimus pa-
Walliae, Angliae, Hibernse, Scotiae, confugiunt, et cem, religionis promovimus cultum, idoneos ex
ab ipsis ordines, chrisma, et alia sacramenta Ec- conscientia nostra custodes prsefecimus ordini, et
clesiiE fraudulenter percipiunt. Unde rigor eccle- ne quis eorum cujusquam temeritate mutelur,
siasticee disciplinae in partibusiliis adeo jam dete- antequam archiepiscopus subrogetur, prohibeat
puit, ut ibijam pene hoeresis et schismatis semina- dignatio vestra, eosque cohibeat qui scissuras et
rium puUulet. Idcirco sanctitati vestrae, Pater nova molimiua molientur. Quoniam et nos hoc
reverende, supplicamus, ut nobis et prsefato epi- sub anathemate inhibuimus, et eos excommunica-
scopo suffraganeonostro inauxiliumeisurgati3,et vimus, qui dispositionem ordinis quam fecimus
Pathol. C.XCl.X. 2
38 JOANNIS SARESBERIENSIS 36

immutare prfBsument: praeterea alumnos nostros, A prsecipimus ne tibi donec cesses, et condigne sa-
clericos et iaicos,quos nostri et saepe vestri obse- tisfacias, ullomodo communicare preesumant. Sed
quii ministros nostros habuimus, vestrse commitli- et si quid machinatus fueris in fiaudem hujus no-
mus protectioui, rogantes ut quas eis contulimus stree constitutionis, te cum ouinibus complicibus
misericorditer conservetis, nec eos patiamini ali- tuis jam dictee sententiaj noveris subjacere. Noli
cujus importunitate vexari. Audiat adliuc Domi- ergo, frater, errare ; noli, Deus enim non irridetur,
nus meus eleraentissimus verbum unum, et egre- sede habe pacem cum fratribus tuis : et quod innos
dientem animammeamlaetiticet,residuumbonorum immeritos deliqiiisli, tibi indulgeat Deus I Deus
meorum mobilium, et quae usque ad exitum pro pacis et solatii sit vobiscura, dilectissime frater, et
incerto vitae, diuturninate agritudinis, in usus visa nos, quos ad praesens separat humanee conditionis
fuerant conservanda, sicut Deus inspiravit, post infirraitas, in Eelerna beatitudine secum perpetuo
eiitum meum prsecepi pauperibus erogari. lUos faciat exsultare.
qui fraudem committenl, aut qui, quomiaus pro EPISTOLA LVI.
salute mea, et vestra, et liberorum vestrorum AD NIGELLUM ELIENSEM EPISCOPUM.
erogentur, impedient, anathemate jam promulgato NiGELLO Eliensi episcopo.
eondemnaus. Ratam habete, si placet, disposi- b Nos super re non ambigua consuluistis, et quam
tionem meam, et eam transmissis ad ofBciales preesertim a sapientibus expidiri polius oportuerat,
vestros patentibus litteris confirmate. Neque enim quam differri. Siquidem rerum turpium nulladeli-
quidquam auri superest vel argenti, sed victualia beratioest,turpitudinisdilatarepuIsaquamdamcon-
tantum etquas magno damnopoterunt esse aniissa sensus inhonesti prfetendit iraaginem. Quid autem
pauperibus, et vobis nuUo erunt emolumento, vel liirpius est quam totius divinse legis auctoritale con-
minimo. tempta iu Sancta sanctorum impudenter irruere, et
EPISTOLA LV. impellente avaritia, contra jus et fas, jushaeredi-.
AD WALTERUM ROFF. EPISC. tarium ia rebus ecclesiasticis imo et in ipso altari
Waltero Roflensi episcopo. vindicare? Qiiis, nisi profanus, patienter audiat
Graviter offendit in Christum, cui in fratrum aedum quod tam manifeste sacricanones in-
petat,
unitate amoenissimus factus est locus, qui ea quas hibent, quod utriusque Testamenti tam expresse
in domo ejus ad pacem condemnataucloritas?Revolvitecanones,quoniam
facta sunt, nititur pertur-
bare. Nos autem Cantuariensis Ecclesise semper hac parte latissime patent, et plane videbitis pe-
in
dileximus pacem, et Domino propitio, nobis in fra- tentiumtaliaimprobatam essepetitionem,et eorum
tres nostros charitatis in dies protecit affectus, et quj tales audiunt, durissimeplecteadumesse assen-
P
abeis posttempora nostraomnem auferri cupimus sum. Non est relictus nobis dissimulandi locus, quia
materiam scandalorum. Ex nostra itaque con- in concilio Lateranensi, cui nos et vos, frater epl
scientia idoneos pro facultate custodes praefecimus scope, interfuimus, doinino Innocentio prsesidente:
ordini, et quorum ministerio per gratiam Domini audivimus, vota talia, promulgato canonecondem-
jam annis pluribus religio profecit : et extrinsecae nari.Sedeforte regiaoosurgetauctoritas ;rectequi-,
administratio possessionis solito laudabilius procu- dem nisi soiretis Dominum homini preeferendum,
rata est. Quod ergo statuimus, auctoritate qua nisi religio principis possit circumveniri, nisi per
fungimur monere praecipimus inconvulsum, et subreptionem abeononnuUaesse extorta,jam fuis
priores amori utilitati subditorum insistere, et setis experti. Summa ergo consihi aostri hijec esl, ut
subdltos in omni humilitate et reverentia, suis obe- legi Domini et sacris canonibus, juxta professionem
dire preelatis. Walterura quoque, quem ob suam vestram obtemperetis et quoties vos tales angustim
:

non ecclesia; culpam, a prioratu amovimus, ab offl- presserinl, incidere iu manus homiuum, quam Dei
cio prioratus, et subprioratus, et omni prfelatione, viventis, tutius judicetis. Sed est forsan unde me
ordinis, in Ecclesia Cantuariensi in perpetuum rneritis super successionibus hujusmodi vexari, eo
submovemus, indulgentes tamen ei, si paciflcus quod in fraudem canonum ad cessiones et substitur
fuerit, consortium fratrum, ct cohabitationem tiones illicitas nimium proni estis.
Cantuariensis Ecclesiae : el si laudabiliter se pri- EPLSTOLA LVII.
valus habuerit, eum ad alias obedientias Ecclesiee TheohaldiCanluariensisarchiepiscopileslamenlum
ad alterius Ecciesise regimen ascendere
nostiae, vel Supremisdeficientiura voluntatibussuumaceom-
non vetamus, dum ad prioratum et siib prioratum, modanljurafavorem.et in se velutinhumanuspro-
et caeteras claves ordinis interdictas nequaquam vocat iram Domini, qui piis eorum desideriis obvius
aspiret.Si vero unquam ad hoc aspiraverit, onmes contradicit. Nostra quidera volunlas est, et quse, Do-
quoshujusmoliminishabueritadjutoresanathemali minoauctore,nunquammutabitur, utresiduum bo-
subjugamus. Tibi quoque, Waltere, ue hoc facias, norum uostrorum mobilium, quae propter necessi-
ex parte omnipotentis Dei, sub anathemate inter- tates domesticas, et diuturnitatem languoris usque
dicimus, et quacunque dic hoc attentaveris, omni- ad exitura vitce duximus conservanda, in usus pau-
bus fratribus nostris episcopis, et omnibus paro- perumomninocedant,secuadumquod nobis Domi-
chianis et subditis vestris in virtute obedientiffi nus inspiravit, et sicut dedimus in mandatis vene-
37 EPISTOLiE. — AN. 1159-61. 38

rabili fratri nostro Waltero RofTensi episcopo, et A durius tractariconqueritur. Nos veroreligionis pro-
fldelibus nostris, Philippo cancellario nostro, ma- positum nolumus impedire, sed prfeeunte justitia,
gi.stro Radulfo Lexoviensi, et Joanni de Saresberia quse sapientis faciem antecedil, illud sine scandalo
quos fileemosynsB noslraedispensamiaBpraefecimus : offlcii nostri cupimus adimpleri. Inde est quod di-
praecipimus ergoquod ab initiodispositionisnostrae lectioni vestrae iterato mandamus, ut in memorata
prfeoepimus.etomnibusminislris etfidelibusnostris, causa ordinelegilimo procedatis, ita justitiam pru-
per tidem quam nobis debent, injuaximus, ut istis dentia temperantes, ut qui zelum, quem in Domino
obtempercnt,eteisomnianostraexponant,etamicos habelis,audierint,scientiamquoquevobis gaudeant
Dei omnes suppliciterexoramus,ut pro misericordia adfuissc. Praecipimus itaqueutei audieatiam debi-
Dominiomnipotentis.eisauxiiiumetconsiliumprae- tam prifibeatis, et tunc secundum Dominum causa
beant.Omnesautemqui in praefatispauperumrebus debitum finem sortiatur. Convenieat Load. uobis-
fraudem committent, aut qui, quo minus dispositio cum, auclore Domino, in brevi, fratres nostri, ut
nostra procedat, impedient, anathematis sententia de eorura consilio, si interim vestro officio exse-
condemnavimus,ipsiqueofticialesregis, sisedispo- quendodiligentiaraplacueritadiiiberecausamhanc
silioninostra;perturbandfeimmiscuerint,sefidelium tutius possitis definire.
communionenoverintesse privatos, ettanquam sa- B EPISTOLA LIX.
crilegi.etexcommunioatiab introitu omnium eccle- AD RANDULFUM DE SERniS, DE ELECTIONE ROMANl
siarumabstineant. Omnibusautem dispositionisno- PONTIFICIS ALEXANDRl.
strseadjutoribus, benedictionem Domini etnostram Amicissirao suo magistro R. de Serris suus Joan-
damus, etipsosbeneficiorum sanctfE Cantuariensis NEs de Sar. salutem, et si quid ea melius.

Ecclesise participes constituimus, eisque de injuncta Angustiarum nostrarum, dileole mi, te noa ara-
sibi pnenitentia xl dierum indulgentiam faoimus. bigo esse participem, cum aos, licet aliter, et dis-

Prseterea exparteomnipotentisDomini et sub ana- similiter, non alia vel dissimilis causa sollicitet.
Ihemate interdicimus, ne quis officialium domini Nos e vioino jacula fortunae saevieatis excipimus
regis ad res.quae propriis monachoriim Cantuariensis in manibus nostris, et oculis jugiter subest con-
Ecclesiseusibusdicatfesunt^temerantiaraanumpree- linui maleria laboris, et doloris, et moeroris. Noa
sumat exlendere,sed habeant omnes res suas in ea locum, oon tempus iadulget amara sors laetitiae,
integritate, et libertate, qua easdem ipsisdomini aul quieti, vix solalii vel lenuis spes reliaquitur.
papasetnostroprivilegiofecimus contirmari.Adhasc Sed illa a Domiao : siquidem jam de humano de-
sub eodem anathemate, terrarum, quee ad archi- speratur auxilio et : me quidem rei famiiiaris sub
episcopum pertinent,omnem alienationemfieripro- P onere alieni aeriset importunitate creditorum urget
hibemus,et excidia,etdamnanemorum,donec nobis angustia, sed lianc sollicitudinem deoigrat mceror,
successor subrogetur, nisi quantum necessarius Ec- et quidquid privatum esl, impetus fortioris, etpu-

clesiae exegerit usus, vel dominus rex proprio ore blici metus absorbet. Seotis ipse quid seotiam,
preeceperit, vel misericordia discreta cum modera- quod ioquor tibi ipsi, ut arbilror, jugi meditatione
pauperum hominum necessitati indulserit.
tione, proloqueris, etmcestum dicturieolisverbummente
Sub eadem quoque interminatione clericis episco- prsevenis circumspeeta. Nam et tu nisi te ipsum
patus nostri prohibemus indebitis exactionibus et exueris, dum de communis domini nostri sollici-
injustis vexationibusopprimi et eis oranes iiber-
: taris infirmilale, cura vigili et conlinua, versaris
tates et consuetudinesjustas, quas habuerunt lem- in laboribus etdoloribus oostris :dum uoiversalis
poreWiJlelmi bonaBmemoriaedecessorisnostri^pree- Ecclesiae, a cujusuberibus coaluimus, coilisiones
cipimus observari. vides, causara pensas, perioula praemetiris, dolo-
EPISTOLA LVIII. rem dolorem quem ferre
dolori adjicit meditalio,
AD RICARDUM LONDON. EPISCOPUM. noo tamen omnibiis milius agitur
sustines. In his
RicARDo Londoniensi episcopo. tecum, qui ad omnem auramet horam, et ad om-
Quae rectumordinem deserunt,aut nunquam,aut nem querelam familiae desolataepraesens non coge-
raro leetos exitus sortiuntur. Est autem in causis ris laorymari, qui liberioris condilionis fortunam
ordo rectissimus, ut pr;ecedat sententiam exami- nactus, oequaqu.am times tibi aut exsilium immi-

aatio, et tunc demum qui poena feriatur legitima,
cum innocenliam suam tueri aut non potest,
coatemait. Vos autem, si Adelitias de Valoniis justa
estquerimonia, ipsam contra legitimum ordinem
disponitis condemnare, etaudientia sibi denegata,
omnemdefeasioniseipraecluditis viam. Meminimus
quidem nos vobis super hoc alia vice scripsisse,
quateaus ipsamlocoel temporecongruo evocatam
ordine canonico tractaretis etquidquid ia eam sta-
; dubilel, eleclio, etiam partis adversantis testimonio
tuendum maturo, noa prfecipiti judicio coa-
foret,
suIuimus,etpraecepimus,roborari. Atillaseexinde
aere, aut necessilatem piaculare flagilium com-
aut mitleodi. Degis euim sub principe, cujus memoria
io jucunditate et benedictione esl. Nos autem ti-
memus supramodumneTeuloaicusimperator cir-
cumvenial fraudulenliis suis, et subverlat sereni-
latem principis nostri, mihi tam parum videtur
habere discretionis, quem conveuliculi Papiensis
praesumplio movet, nisi ut Alexandri, si quis de ea
roborelur. Ut enim temeritatem illius prfeteream,
qui Romanam Ecclesiam, quee solius Domiaireser-
39 JOANNIS SARESBERTENSI3 40

vatur examini, jndicare prsesuropsit, et eutn qui A in Ecclesia a judicibus ecclesiasticis, amotis ssecu-
fuerat excommunicatus, sicut cardinalium indicat laribus lerribilibusquepersonis, secundumregulas
inhonoratio Bisunlina, edicto peremptorio citavit ecclesiasticasexaminanda est: quidquid vero con-
adjudicium, et preejudicialisententia alterum vete- tra prassumitur, in irritum devocatur. At hoec velut
ris otflcii, etdignitatis nomine, alterum appella- in castris, et sub gladio, minis et terroribus spes
tione Romani pontiticis salutavit, senaloribus et examinationis asimpllcibus,ameticulosis, fraudu-
populo favoris sui revelans arcana : quidquid Pa- lenter extorta, a dolosis violentis el malitiosis,
pia? gestum est, tam aequitati, quam legitimis con- contrajus et fas, praecipitata est. Quid tamen in-
stitutionibus, et sanctionibusPatruminvenitur ad- quisitum est, quid probatum ? utrius scilicetelecto-
versum. Quippe absentes condemnati sunt, et in rum canonica, aut sanior esset electio, facti quse- fl

causa non examinata, imo potius non ibi, non sic, stio simulabalur, et juris. Factum itaque, pro vo
non a talibus examinanda, impudenter, et impru- carnem brachram suum,
luntate partis, qufe ponit
denler, et nequiter est prmcipitata sententia. probatum. Probatum est, in-
propositum est, et
Sed forte absentantesquam absentes potius dici quam, Victorera solum electum, a saniore parte
placet. Hoc plane his qui sanctee Romanfe Eoclesise cardiualium petitione populi, cousensu et desiderio
privilegiumaut ignorant, aut dissimulant. Univer- g cleri, et solemniter jumentatum, locatum esse in
salem Ecclesiam quisparticularis Ecclesim subjecit sede Petri, praesenle Rollando, et non contradi-
judicio ? Quis Teulonicos constituit judices natio- cente, imo consentiente, etsuis clericispraecipiente
num ? Quis hanc brutis et impetuosis hominibus ut ei obedirent, quem in sede apostolica videbant
auctoritatem contulit, ut pro arbitrio principem pontificii insignibus decoratum. Hoc quoque pro-
slatuant super capita Hhorum hominum? Et qui- batum est,quod duodecimodie post promotionem
dem hoc furor eorum saepissime attentavit, sed Victoris, egressus ab urbe RoUandusprope terram
auctore Domino, toties prostratusetconfusus super Siculi in loco non celebri primumest jumentatus.
iniquitate sua erubuit. Sed scio quid Teutonicus Annon inspexisti probationis modum ? Hoc enim
moiiatur. Eram enim Romfe, preesidente beato Eu- juraverunt, docanus basilicee B. Petri, et duo fra-
genio, quando, prima legatione missa in regni sui tres fijus in persona totius capituli, juraverunt et
initio, tanti ausi impudentiam tumor intolerabilis religiosi, rectores cleri Romani hoc ipsum prse- :

et lingua incauta detexit. Promittebat enim se to- fectus verbis, et alii cives jurare obtulerunt sed ;

tius orbis reformaturum imperium, et urbi subji- clericorum duntaxat receptasuntjuramenta, quo-
ciendum orbem, eventuque facili omnia subactu- niam haec omnia tractaverunt manibus suis.
rum, si ei ad hoc solius Romani pontiticis favor „ Quis vel caecus non deprehendat tam manifestam
adesset. Id enimagebat, ut inquemcunqne denun- malitiam, mendacia tam aperta ? Nam fere omni-
tiatis inimicitiis materialem gladium imperator, in bus notum est, cujus raomenti sint, praesertim in
eumdem Romanus pontifex spiritualem gladium electione Romaui pontificis, rectores illi, quos ad
exereret. Non invenit adhuc qui tantee consentiret tuendam malitiam suam concilium Papiense ma-
iniquitati, ipsoque repugnante Moyse, id est con- gnificat. Cui non est incredibile eos haec tractasse,
tradicente lege Domini, Balaamitam sibi ascivit qui jactilant. Sed esto, quodinterfuerint initio jur-
pontificem, per quem malediceret populo Domini. giorura,nunquidR. usqueadconservationemsuam
Filium itaque maledictionis, per cujus designatio- per dies duodecim persecuti sunt ? Nunquid hoc
nera et exspectationem, per multassuccessiones, a vidit capitulum B. Petri, in cujus persona juratum
primis familiaepatribus ad ipsum, cui reservabatur, est, an rectores qui pro se juraverunt ? Nunquid
maledicti derivatum est et cognomen et nomen. Et haec omnia prajfectus vidit, exsul, et cui urbem
forte ad purgationem et probalionem Ecclesiae Ro- intrare non Sed
licet ? et ipse, ut vulgariter dici
manee, Teutonicorum impetus, tanquam Cananseus solet, Octaviani nepos est, et e vicino, ut rectius
aller, relictus est in aeternum, ut semper ad eru- dixerim, cognatus, utpote sororis filius. Sed alii

ditionem ipsam inquietet, victusque corruat, ipsa- cives hfec omnia inspexerunt, ut luto jurarent.
qiie fortior, gratior et gloriosior Sponsi reddatur Nunquid ad terram Siculi accesserunt ? Plane fide-
amplexibus post triumphum. Sic ad gloriam Pa- liter examinati sunt tesles, qui haec omnia, prae-
trum, teste Lateranensi palatio, ubi hoc invisibili- sente illo .«acro concilio, juraverunt. Sed de indu-
bus picturis el laici legunt ad gloriam Patrum,
; stria civibus remissa est necessitas juramenti,
schisraatici, quos ssecularis polestas intrusit, dan- quoniam non erant utique juraturi. Nam, etsi non
tur pontificibus pro scabello, et eorum memoriam conscientiae, at famee dispendium apud concives
recolunt posleri pro triumpho. Libera debent csse suos incurrereverebantur.Caeterum sanioris parlis
judicia, et quisquis ea viribus nititur perturbare, numerositas quo defluxit ?Si prudentise et justitiae
capitalem ab antiquis constitutionibus meretur incohimitate quo motu recesserunt a
vigebant,
pcenam. Porro ecclesiastica debent esse liberrima, veritate et justitia quam
tenebant ? Anne pecunia
et de sacrorum canonum sanctione, sicut electio illa corrupti sunt, quamsenatores se abOctaviano

pastoris est in Ecclesia libere, et sine mundanae accepisse confessi sunt, ut jurarent promotionem
polestatis preenominalione celebranda, sic eadem ejus ? Quae reparationi murorum apopulo addicta
 :

41 EPISTOL^. — AN. 1159-61. 42

est, acclamantibus inultis, quod noa licet mittere A sar, qui aderat, plura jubere erubuit, quam ipsa
eam in Corbonam, eo quod pretium sanguinis est? pati.
Ex illo magno nervo soli tres remanserunt, digni Possem pluribus ad ea quse scripsisti re-
quidem cardinales, de qiiibus Teutones in castris scribere, sed haec satis esse arbitror ad persuaden-
ferrent sententiam. Audivit biec omiiia Willelmus dum, ut si fleri potest, Alexandrum dominus Re-
Papiensis cardinalis S. Petri ad Vincula, praesente mensis recipiat, et conseasus, si ita viderit expe-
coQcilio non negavit. Sed quid pro Victore asse- dire, donec fial, commode differatur. Namhocsa-
?uit ? quare neglecta est attestatio ejus ? Interro- tis persuasum credo ut non acquiescat imperatoris

gandas erat satis enim habebat oris et pectoris,

: idolumadorare. Si vero periculura immineret, rem
et ffitatis, ut pro se loqueretur. Sed plane iaterro- interim differri commodissimum est. In rebus ar-
gatus aoa est, quod fueral aegaturus, et scienter duis periculosa cst precipitatio, et mora quee in
obmutuit in tuniultu, qui furoris videbat impetum, rebus expeditis perieulum trahit, frequenter parit
et quod hsec praesumptio ia nullo prsej udicat eccle- opporluaitatem gereQdorum. Papieasis et Placen-
siasticae libertati.Unum tanien edoctus sum silen- tinus episcopi satis et supra modum, pro parte
tio ejus, quia qui tanto discriinine. Ecclesife noa quee confidit in homine, soUicitati sunt, sed neuter
videbitur ad martyrium properare, si Victoris adeo B eorum consensit consilio et actibus iniquorum,
sana fuil electio, quare cardinales episcopi et om- quoniam exspectant ipsi regnum Domini, eis ta-
nes alii, exceptis his tribus, quos tu quidem nove- men imminet imperator, ul eorum exeraplo robo-
ras, sed aniodo mundus agnoscet, consecrationi rati remotiores verbum faciaat pro veritate secu-
illius defuerunt? Quid ascitos Tusciae episcopos a rius, asceudentes ex adverso Iuporum,seipsos mu-
consecratione inhibuit, nisi sacrilegii conscientia? rum opponant inexpugnabilem pro domo Israel. Et
illiror quod omnes pauperem sequntut Alexandrum, quia tibi non aliter ac mihi ipsi loquor, quidquid
raaluatque cum eo exsulare a facie principum, quam fervet in pectore, patenter exponam. Tu quasi vi-
adhserentes eemulo ejus cum principibus geatium cinior, et cui rerum facies familiarius innotescit,
imperare. Hic episcopi, hic presbyteri, hicdiaconi, poteris de singulis plenius et tidelius judicare. Si
hic curia tota, et ordiae de tanto quisquis non exsu- schismaticus furor roboratis partibus miaus in-
lat, hic est : eos Papiensis concilii sententia non gruerit, ut penes quos Ecclesise Romanas constet
terret, sed ia ipsum imperatorem, et idolumsuum mihi vide-
auctoritas, esse possit ambiguum, aihil
cum omnibus cultoribus suis, speraates in Domino, tur seateatiam
consultius, quam prffielectioais
in potentia virtutisejus, coDfortati in Spiritusancto differri io dieui revelationis justi judicii Domini,
sententiam analhematis iatorseruat.
Q quoniam illa sola dies victum facturanoceatem est.
Si quidem, ut ait ille ;

Transeo ad novas et inauditas decretalis synodi Nulla manus belli mutato judice pura est.
subscriptiones, in quibus ex episcoporum defectu Ethominis justitia meritorum veritate non plane,
pro eis comites admiltuatur, in quibus illii praeci- nonpleno intellectu, aliquaerroris nubeplerumque
puam sibi vindicant auctoritatem episcopaliura se- subvertitur. Ad justitia Dominiin aeternum justitia
dium, quarum aut nulla est aut electio reprobata. est. Interim donec illumiuet abscondita tenebra-
Reginaldus enim cancellarius iniperatoris se Colo- rum, invocandus est et rogandus, ut manifesto
niensem gessit archiepiscopum, cum certum sit demonstret judicio, quem ipse praeelegit accipere
clectionemejus a Roraano ponlifice, beatoAdriano. sortem rainisterii hujus. Si tamen nihil est quod
fuisse damnatam, nec video quare, cum episcopa. qufestioni faciatlocum, aut dubitare permittat vel
lum ambiat, a Victore suo distulerit consecrari, nisi academicura fere ad omnia fluctuaalem, cum no-
quia imminentem ruinam timet. Guido comes de vum par decertantium, in omaium iatuentium stu-
Plaaderada, Ravennatis archiepiscopi supplevit vi- porem, Doraino permittente, processerit, hinc tota
cem,cum nec filiussuus, cujuselectioquassata est, stante Ecclesia, inde solis tribus flagellis arundi-
licet bonus juvenis sit, adhuc vice archiepiscopi „ neis, in se, dum scindere unitatera moliuntur, di-

fungi possit. Cui nonheecridiculavideantur? Scenae vinam provocanlibus ultionem. Si personam per-
Iheatralis hsec species est, potius quam reverendi sonae conferas, alter litteratus est, modestus, ha-
imago concilii. Quid, quod regnorum etprovincia- milis, justitiae zelator alter solam semper am- :

runi magQus, falsus tamea, collectus est numerus, plexus est vanitatem si causam causas, alter ;

ut subscriptores isti ignaros rerum secum facilius ingessit se tanquam fur et latro manu violenta,
inpr8ecipitiumtrahant?Quis adilliusconciliistatuta exquisitis dolis, sponso indignante, in sponste am-
moveatur, ubi plexus irruit : alter casto pudore substitit ante-
sedere patres censere parati, quam Unde verendum ne
introduceretur a sponsa.
Siregnum, iemplapetat.jugulumque senatus,
si tam manifesti damnatio suum schi-
sceleris dilata
Passurasque infanda nurus.
smati videatur praebere consensum.
(LUCAN.) LicetdominusCaatuariensisIanguoregravissimo,
et si quid tyrannicum atrocius excogitari potest? ut nosti, teneatur, hujustamen aeccssitate verbi,
Et quidembene cum Ecciesia actum est, quod Cee- convocatis episcopis el clero totius regni, Londi-
 ;

43 JOANNIS SARESBERIENSIS U
num properat, ut fratrum convocato concilio,quid A rerum peritiamet usum habent, sequentur in pluri-
facto opus sit, domino regi eum consulenti signi- mis, in eo facillime antecedunt, quod hicnascuntur
ficet. Timebamus ne ex causa itineris amplius gra- et fiunt eloquentes, adeo quidem utomnem eetatem
varetur ideoque Acardum vestrum per aliquot
: et sexum genuinus eloquentiae usus iuibuat, et in-
dies detinui renitcnlem, ut de statu Domini, ipso formet. Quidergo, impeditioris lingusB homuncio,
referente quee viderat, certiorari possis. Ex quo respondebo ? Licet autem
torrenti tantee eloquentise
autem leclicam ascendit, aliquatenus videtur eon- nequeam de tamen quibus me im-
pari resistere,
fortatus, licet adhuc nimium infestetur aiiquan- : merito inustum perstrinxeris, impuneforte percur-
tulum interdum quievit vomica et sponte naturali, rere licebit venia impetrata. Accusas itaque diu-
purgatio reparatur. Winloniensis et Dunelmensis, turnitatem silentii mei, nonne silere licitum est ?
ut aiunt, Octaviano palam auderenl pro voto
si imoet justum apudsapientes, etfacundos, eum qui
suilragari, libenler cederentin partemejus econ- : impeditiorisIinguaB est, et animi obtusioris. Nonne,
tra Eboraccnsis, et thesaurarius noster fovent totis si frequentius loquatur aut scribat, ad hsec minus

viribus Alexandrum, non tamen soli sunt, quoniam idoneus, suam ignominiam denudabit, aut perpe-
pars ha;c pluribus est et melioribus accepta, sed tuabit ? Transeunt enim quae dicuntur, sed quse
eam vehementius luentur. B scriptasuuf, permanent. Quitamen te ipso tacitur-
EPISTOLA LX. nior videor, tibi, qui scribenti rescribo semper, et
AD. . . interdum scripto prfevenio te scripturum. Sed forte
Solent pigmentarii diversas species commiscere, illiterata facies litterarum, et aridse linguse color
acumenpungentium sicmitigarelenibus, etamaris exsanguis, scripturientem aut dicturientem expri-
contemperaredulcia, ut cum in novte speciei sapo- munt potius quam scribentem aliquid, aut dicen-
rem et efficaciam coaluerint, universa dulcescant, tem. Recle quidem si dicor elinguis aut mutus,cum
et ad subversionem mentium efflcaciora sintuni- et simih verborum schemate male formata mulier
versa, quam Hoc autem et idcirco forte
singula. dicatur informis, et litterfe quee minimum sonant,
saepius evenit quodea quee dulciora sunt, sumun- mutarum nomine censeantur. Cseterum taciturnita-
tur avidius, et immoderatio sobrielatis metam de- tis meee aliam exprimis causam, notans supercilium
serit, cum hostem minime praecavetur, gralia
qui elalionis meae, qui de throno potestatis, qua me
dulcedinis introducit. Tu quidem au pigmentarius uti fingis, amicum humilem qualiquali chartula vi-
quundoque fueris, incertum habeo, certus equidem sitare dediguor. Undepeccatum hoc inmejacis,
quod pigmentarios iu aliquo imitaris, si tamen aut quis eorum, cum quibusvixi, criminationis hu-
recle diceris imitari, quos in quarumdam confe-
P
jus auctor est, aut delator ? Thronum mihi pote-
ctione specierum videris rectius anteire. Et forle statisetusumimproperas ; at quantulacunquetem-
ideo prsecedenti autumno varias vini species coe- poris experientia didicisti (nam de sola dierura,
misti, quarum coemptio et comportatio (sicut te quibus commorati sumus, conqueror brevitate)
mihi scripsisse recolo) operam tuam a gerendis didicisti, inquam, quod in domo domini mei primos
avocabant. Sed lioet manum vulgaris pigmen-
aliis recubitus non usurpo, quod sponte mea et ultronea
tarii dedigneris, linguam tamen et calamum cum volunlate pluribus cedo. Justum siquidem est ut in
universi pulveris pigmentarii, qui tamen philoso- tanta patris domo, sicut meritis et dignitatibus, ita

phum vim redoleant, nequaquam sufficies

decet, me honoribus.et usu potestatisplurimi antecedant.
excusare nam et loquela tua manifestum te fa-
: Amicum inquis humilem. Quid, qusBso, aliud esl
cit, et dissimulantem pagina nuper mihi missa haec humilitatis professio, quam callida qusedam
convincit. la amicum siquidem imperitum sermone ostentatio dignitatis et gradus, subaffectata dissi-
et scientia ingeniiim illud Lexoviense exeris, lin- mulatio celsitudiniset honoris?Qualiqualichartula
guam acuis Lexoviensem, cum qua nunquam ma- adjecisti. Quam enim aliam, nisi qualemqualem,
num conserere mihi proposituni cst ab initio, et videlicet ineptam, mitlet indoctus et rudis, et qui
velut orator prfepotens, nunc tua stabiliens, nunc prsevisus ab aliquo Lexoviensi, tanquam Mceris
destruens aliena, mihi omnem defensionis prseludis alius obmutescet ? Hic ullque apertos oculoshabuisti,
viam, quidem praeclusa esset, ut mutire non
et etde viribus meis recte judicas, dumamenonnisi
possem, si occupationes meas novisses ad pleuuui. chartulam qualemqualem exspectas. Deinde ut su-
Sed ineo bene cum simplicibus, mei scilioet simi- percilii me convincas, aut negligentiae, numerum
libus, agitur.quos vos sapientesspirilus prophetios nostrorum qui Tolosam aggrediuntur mihi objicis,
nonsemperillustrat. Faciletamen crediderimLexo- ac si oranes Tolosipetas per urbem Lexoviensium
vienses, cum plurima sciant, et queecunque volue- aut Baioceusium transitum noverim habituros. Si-
rint eloquantur, Nunquid ergo ex
esse divinos. tuni namque urbium vestrarum ignoro, et nescio
quacunquecausaausutemerariocontendamtecum^ qua transituri eranl, quos in urbe Pictavorum ex
qui auctoritate et merito Lexoviensibus Patribus edicto regis oportuit convenire. Te quidem minime
si quidem Lexovienses Patres
adeequaris. Domini ibi invenieudum credidi, nec audieram quod tu fe-

non modo eloquentium, sed eloquentise quodam- licem expeditionem alio modo quam orationibus
modo sunt.Nam cum Aureliacensibusqui multarum prosequaris. Noveram tamenesrelationemultorum
 ;

45 EPISTOLiE. AN. 1159-61. 46

quia res sine Lexoviensibus diici non poterat, quia A tionem solus falsarius scienter usus est quisquis ;

lingu8eeorumincendiabellifactsesunt,ipsiqueinma- sit ille, plane suum portabit judioium, et ex aucto-

nibusignemferentesetgladiumDominoexercituum ritate sacrorum canonum in laqueum anathematis

famulantur. Unde liquet, et quavis luce clarius incidet, quoniam qui talia agunt, tanquam discor-

est, quod legem requiri oportet ex ore eorum : diarum, scissurarumque satores et iocentores de-
custodes eniiu scientise sunt, et auctoritate qua testatur anima Domini. Supplicamus itaque sere-
preeeminent, possunt, etdebent, utin se concurrant nitati vestrte, ut tantse malilise auctores, si placet,

populi, imperare. Te interimdomuituse composita comprehendi jubeatisadpoenam,eteos tam acerba

pace quiescere arbitrar, ignorans an te visurus administratione puniri faciatis, ut qui vindictam
esset aliquis eorum, qui egrediebantur a finibus audierint doceantur, et doceant veroetjusto prin-
nostris. Nam cuni de vestris plurimi revertantur, cipi fallaeias, et malitiam non placere.
nemo prwter Willelmum medicum mihitusesaluta- EPISTOLA LXII.
tionis alloquium reportavit. Vidisti tamen de domo AD REGEM HENRICUM.
et mensa domini mei plurimos redeuntes. Tu qui- Regi Anglorum.
dem haec fecisti, et tacui imo tu tacuisti, et ego
: Virtus principum nullo clarius elucet indicio,
conticui. Negare non possum, quin pluribus trans- g quam si majestate ejus pacem populus, Ecclesia
euntibus operam dederim, quorum nonnnllos, ut quielem, el religio gratum Domino recipiat incre-
tibi in aure loquar, cum litteris ad te perferendis mentum.Regum enim thronus in eum vigore solido
libentius dimisissem, quam cum variis portionibus robaratur, qui tantarum virtutum nititur funda-
supellectilis meae, qua me militantiura nudavitim- mentis. Haec in auribus vestris crebro repetimus,
probitas. Postremo genius niihi, ut ais, fuerat de- eo quod constat ipsam gratam esse audilui vestro :

fraudandus, et somniorum dulcedine, et solemni- et sicut in opere clariora, ita ex usu frequenti ma-

tatibus epulanim. Nosti siquidem quia voluptatis jestati vestrae gratiora sunt. Dum in his vestra
amatorem nihil aliud impedivit. Nam domini mei versatur intentio, prosperabuntur in Domino, et in
amicoruraque negotia, sed nec curam rei familiaris totius mundi gloria gressus vestri. Nara et hoc san-
attendis. Cumitaque innocentiam meam, superbiae, ctorum, quorum quieti prospicitis, suffragia impe-
negligentia», el voluptatis uota iuusseris, hsec in trabiint. Incumbit orationibus pro vobis ad Domi-
epistola, quasi conterens velnt varium pulverem nuui, monasteriumSanct;eMari8eEboracensis,quod
pigmentariummiscuisti.etquiapoterantamarescere lanto vobis fiducialius commendamus, quanto ex
singula, aures mihi ante dulciloquio perfricuisti omnium provincialium testimonio illud, et verse
ne intelligam quid loquaris. Kt charitatis hoc igne ~ religionis cultu, et pia devotione in vos et liberos
concoquis, ut universa propinata dulcescant. Fiat vestros commendatione dignius esse confidimus.
ergo quod vis, cedo majori, et omnia bene et Turbavit pacem ejus diutius, sicut pro certo acce-
amice interpretor. pimus, fraterquidam, qui tandem urgente se mali-
EPISTOLA LXI. tia et levitate morum, velut palea inutiiis ab area
AD REGEM IIE^RICUM. Domini avolavit. Deinde vestram adiit majestatem
Domino regi .Vnglorum. ut ex eo se odibilem Domino convinceret, quod
Majestatem regiam excogitatis circumvenire fal- monasterio detrahere non erubuit, etcontra Regu-
laciis, sacrilegii instar est, praesertim ubi indigna- lam B. Benedicti privilegium delinquendi conatus
tionem potestatis adversus innocentiam procurat est impetrare : pro reverentia vestra voluerunt
dolus, et in dispendia salutis laborans irapietas eum recipere fratres secundum statuta Ordinis sui.
odii seminatrixfraternam molitiir exstinguere cha- At ipse non acqiiievit intrare, nisi ingressu ejus
ritatem. Cum alia crimina Deus oderit, hoc est ordo monasticus solveretur. Vestrae ilaque excel-
quod ob insignem sui malitiam detestatur anima lentiaesupplicamusntejusdemreligiososlocifratres
ejus. Vestram vero sanctitatem, sicut acoepimus et benigne audiatis, et illi negetis auditum, qui fra-
dolemus, iniqui circuinvenire conati sunt, litteras „ tres pro vobis jugiter orantes nititur impedire. Ad
vobis nostro conceptas nomine porrigentcs, quibiis hffic causam universalis Ecclesiae ante pedes mise-
significabatur, me in extremae diffioultatis articulo ricordiae vestrae provoliiti vobis attentius commen-
positum poenitere super promotione venerabilis damiis, rogantes Dominum pro nobis, et vos pro
fratris noslri Rogerii Eboracensis archiepiscopi, et vobis et Ecclesia vestra, ne ad preces imperatoris
majestati veslraepreces porrigere, utquiamihi quod aliquid statuatur a vobis, unde furor schismatis
in hac parte deliqui negatiim est emendare, vos amplius invalescat.
illud per collatam vobis a Domino potestatem, ac- EPISTOLA LXIII.
cepto tempore juslitias judicandi, et exercendi vin- AD EUMDEM.
dictas, in nationibus einendetis. licce Domino in- Regi Anglorum.
spectore et jiidice loquar in auribus vestris quod Qui non spernit pauperum preces, misericors et
verum est. Litteras istas nec scripsi, nec scribere miserator Dominus Ecclesiae suae gemitus exaudivil,
Tolui, nec ab aliquo meorum scriptas novi. Falsae et per gratiam suam vobis restituit pacem, quam
sunt, et eis ad delusionem vestram, et sui damna- possitis, ut oportet restituere subditis vestris. Ju-
4,1 JOANNIS SARESBERIENSIS 48

stnm enim est, ut sint consolationum parlicipes A giiim Christi plenomiserationis affectunon excipit,
qui coutriti siint in laboribus vestris, et qui facul- qui Ecclesice collisiones aut operatur, aut negligit,
tates, corpora, animas, vestrum exposuerunt ad li- et abutens potestate concessa, consensu fovet ma-
bilum, vobiscum, vel ab modicum valeant respi- litiam quam non reprimit aut exstinguit. Collisio
rare, ut vestris postmodum obsequiis sint, cum siquidem populorum, etindubilata regnorumsub-
opus fuerit, aptiores. Caeterum, quia in absentia versio, et fomes schismatis est praedamnali a Do-
vestra, nec spes quietis est coaetaneis nostris, vul- mino, et jam jam labentis indicium principatus.
lum vestrum desiderat universa terra, rogat Do- Speramusautem in Patre misericordiarum, auctore
minum, in cujus manu conia sunt regum, ut vobis consolationum, quod thronus vester benedictione
veram pacem, et sibi vestram gratiam largialur, perpetuasolidabitur, etquod filii vestri, et tilii filio-

et utin regno vestro ad consolationem et utilitatem rum soliuin regni, quod ab eo accepisli*, et salubri
cleri et populi, placeat amplius commanere; eos adrainistralione disponitis, feliciter hsereditabunt,
qui pro vobis orant, audire consuevit Allissimus, cum in subditis vestristantam, ipso propitio, inve-
et hanc ipsara petitionem humiliumacceptam esse nerimus concordiee unitatem, ut fidem eorum ia
confidimus apud eum. Supplicamus itaque maje- petra Ecclesiee solidatam esse, fldelissimis et ma-
stati vestrae, ut vobisplaceat, quod placereDomino B nifestissimis constet indiciis. Cum enim ex man"

arbitramur, et ul redeatis ad peculiarem populum dato vfislro Anglorum convenissetEccIesia,propo-

vestrum, ju'o cujus necessitate et precibus pacem sita est in auribus sapientium queestio, super qua

vobis a Domino credimus undique reformatam. fidei vestrte sinceritas, utoportuit, optimales regni
Moveat vos devolio populi, moveat afFectus libero- vestri dignata est consultare. Lecta sunt hinc inde
rum, a quorum aspectu vix rigidissiraus parens plurima quibus pars alterutra sententiam suam
posset tandiuoculoscontinere fides moveat conja-
: tueri polerat, vel errorem. Deinde in medium pro-
galis, moveat amcEnitas locorura, et affluentiadeli- lala est norma fidei, regula gerendorum qua in
ciarum, quas non sufficimus enarrare et ne pro- : Patrum sanctionibus invenitur, ul sic innolesceret
priam praetereamus causara, moveat animum ve- universis, ulrius causae facies eicommodiusposset
strum desolatio mea, qui pree aetate et eegritudine aplari, adeoque propitiante Patre misericordiarum,
desideratum adventum vestrum diu non potero processum est, utex asserlionibus partium veritas
exspectare. Pelli meee consuraptis carnibus adhaesit eluceret, cum et testes ab insperato procedenles,
os meum, recessum minatur spiritus, hferet tamen apud nos causam veritatisinslruxerint, et nefanda
merabris in desiderio et spe adventus vestri, ex- schismatici opera praeconante fama publicarentur.
spectat quidem et sperat, et interim auremsurdam r. Itaque, secundum ea quaepropositasunt, non qui
prsestat vocanti naturae, et recusat oculos claudere dem judicatum est, quia nec licuit, non statutum
ni^i praevisa facie vestra. Summa itaque precum aliquid in prsejudicium regiae majestatis, quia nec
et desiderii mei est, ut, quam cito opportune redire debuit; sed, quod licuit, quod debuit, quod jussio
poteritis, redeatis. Praelerea fama est quod impe- majeslatis vestrse exigil, consilium, Domino teste
rator per cancellarium suum, vos in aposlolicum et judice, formatum est,quod fldeUsprudentiasub-

suum, qualiscunque sit causa ejus, nititur incli- ditorum veroprincipi diclare debuerat nonrogata:
nare, sed Domino protegente animum vestrum, illud quoque ut prima, sicut justura est, vobis gra-
Deum cuilibel homini prfeferelis. Scilis quia Male- tia debeatur, et operis gloria consummati, prout
:

dictus est omnisqtd confidii in homine, el ponit car- praecepistis, sine omni publicatione in libris con-
nem brachium suiim (Jer. xvii). Etquidem in rebus scientife signari fecimus, quos vobis a laloribus
tam arduis et tam periculosis tutius est differre in praesenlium raagistro Bartholomaeo archidiacono,
tempus, quam antetempus praecipitare consensura. et Willelmo de Ver capellano nostro, jussimus aper-
Super hoc autem, et qnibusdam aliis, veslro vel iri. Nam praedictus archidiaconus scrutiniis et de-

saltem archidiaconi mei consilio et pr»senti collo- liberationibus interfuit universis, et vota singulo-
quio plurimum indigerem. rum, et omnium exploravit nobiscum. Et quae ac-
EPISTOLA LXIV. cipietis ab eo, de noslro pectore processisse non
AD EUMDEM. dubitetis.Eos vobis commendamus, rogantes atlen-
Anglorum regi. lius, utpersonas eorum, si placet, commendatas
In eo maxime viget et proficit gloria principis habeatis, et noslras, quae in manibus sunt eorum,
Christiani, si pium Domino, a quo omnis princi- petitiones, benigne admittalis.
patus impendit faraulalura, eiquepacis, exsul-
est, EPISTOLA LXIV (6).

tationis et gloriae perpetuatur haeredilas, qui pro- Al) EUMDEM.

cellascomponit Ecclesiae laborantis, etfideli, et fe-
liciprocurat obsequio, ut exsuJtans sponsa cupitis
sponsi queat amplexibus inhaerere. In se vero pro-
vocat omnipotcntem manum Altissimi.qui naufra-
Amorfiduciamparil,etapud eum queraardenter
Quo autem aflfe-
araat, fiducialius agere consuevit.
ctu vos semper amaverim, operibus quam verbis
ostendere, semper honestius et utilius reputavi,

(6) Epistolae 6i et 65 in edilione Parisiensi, cum preecedeati 64 conjuactte, ex tribus unam efficiunt;
in ms. Cantabrigiensi separatim habentur.
i9 EPISTOL;E. AN. 11S9-61. SO

cum tamen pro voto niinquam affectum implere A geatur. Certe vestram impugnant majestatem, et
potuerim. Qui omnia novitraihi conscius est, quod indignationera Domini procurant, quicunque sunt
devotio, quam
vos habui, vires meas semper
in illi.Ipse est qui dilatavit terminos vestros, ipse
excessit. Spero itaque quod et majeslas veslra in qui vestram provexit gloriam. Omnino iniquum est
atfectu dulcedinis condescendet mihi et parvulis si vos benefactoris vestri et Domini gloriam con-

quidem omnes alumnos meos me pridem

meis. Et trahatiSj peena dignum est, et procul dubio poena
vobismeminicommendasse.Nuncauteraeumvobis acerbissima punietur, iino Domino propitio non
commendo pra; ceeteris, qui in obsequio meo prse punietur, quia, ipso propitiante, non fiet. Convenit
ceeteris laboravit, et minimum accepit de manu vos sponsus Ecclesiae per os meum, convenit pastor
mea, cum sinceritale tidei et exhibitione operis omnium, princeps apostolorum Petrus, rogantes
meruerit plurimum. Ad pedes ergo clementise ve- attentius, ut si eos principatus vestri habere vultis
strae provolvor, quanta possum devotione suppli- palronos et adjutores, pastorera in Ecclesia Exo-
cans, ut eum commendatum habeatis, ipsique niensisecundum Dominum velilis ordinari, eteam-
meum defeclum suppleat benignitas vestra, et dem de tanto naufragio eripere studealis. Prima
cum me amiserit, ei pro me serenilas vestra, si omnium est, cui prospexistis in
regno. Attendal,
placet,respondeatin affectu dulcedinis, et consola- B si placet, dignalio vestra quid sit exinde consecuta.
tione palris amissi. Is est Joannes de Sar. quem Nostis quos exclusit ab Ecclesia, qui et columba-
utique alii commendarem, si alium inler amicos et rum venditores ejecit, et absit ut quisquam introeat,
dominos haberem potiorem. quem Christus exclusit Spousorem nie pro Petro 1

EPISTOLA LXIV. constituo, quia honor quem ei exhibebitis, vobis

AD EUMDEM. etiam in praesenli centuplata mercede rependet.
Nunquam satisfiet in carne desiderio meo, nisi Ad hfficsi raorara feceritis longiorem, vel archidia-
desideratissimam faciem vestram mihi in carne vi- conum meum, si cum indemnitate vestra fieri po-
dere contigerit. Dimittet tum in pace servulum test, mihi remitti queeso.
suuui Christus, si antequam egrediar a patienlise EPI.STOLA LXV.
labore ad pacem, tilium pacis mihi videre dedepit AD EPISCOPOS ANGLI* (7).

christum Domini. Det mihi Christus videre chri- Venerabilibus fratribus episcopis, et universis
stum suum, et exindemortiproperantigratulabun- Chrisli fidelibus, per Angliam constitulis salutem.
dus occurram. Exspecto in spe ista, et crebris apud Expetiit, ut audistis, hostis antiquus inlegrita-
me dico suspiriis Nunquid non dabit mihi Chri-
: tem Ecclesiae, et omnibus fallaciffi el nequilife suae
stus meus, ut videam, quem desideranti dedit q innitens viribus, insolubilem scindere molitus est
inungere christum ? Nunquid non videbo filium unitatem. Caeterum foris est indeflciens pietas,
dexteree a laboribus temperantem, temperentem sicut ad probationem fidelium procellas prsevidet
apericulis,antequam moriar?Est mihi domiadhuc eminentes, ita easdem emergenteset invalescentes
thesaurusincomparabili<,thesauruspHternfebenedi- in usum electorum salubri dispensatione contem-
ctionis, quem vobis reservo, si ad patrem agenlem perat, ut qui erudiuntur in pcsna, probati per poe-
in extremis majestas vestra dignetur accedere. nitcntiam coronentur. Qui ergo a malitia inhabi-
Constitui vos in caput gentium, matris vestrae pe- tantium siiam turbari permisit Ecclesiam, eam
dibus vestris subjeci filios, et adhuc quidem de prfficisis membris pulridis, jam imminente spe

promptuario gratiae. plenioris, dura audiatis vooa- pacis incipit serenare, et in capite Ecclesiffi, sede
tionem Patris, adjicietur vobis de rore coeli desu- Petri virum apostolicum statuit, electum et con-
per, et de pinguedine terree benedictio cumulata. secratum canonice, ab oranibus qui recte sapiunt
Quod si redire non licet, vel non placet, thesaurum et catholice approbalum. Is est dominusAlexander,
hunc vobis restituendura ab Ecclesia, fidei ipsius quem in Patrem et pastorem, assensu principum
commeodo, et vos commendavi, et ipsam vobis nostrorum, Anglicana et Gallicana receperunt Ec-
esse desiderio commendatam. Mater vestra est, rj clesife, et sanctae Romffi Ecclesiffi plena devoUone
sponsa Christi est, etquovis gloriosior, et potentior obediens, Octavianum, cum omnibus fautoribus
principatu, nec adversuseamportseinferi praevale- suis, velut manifeste schismaticum ei hsereticum
bunt. Accepit a Christo suo, ut ilhic, quos decre- condemnavit. Inde est quod universitati vestree
verit, nullo prohibente, intrudat, et inde quos vo- prfficipiendo mandamus, et exhortamur in Domino,
lueritpotenter ejiciat. Si vultis, imo quia vultis quatenusdomino Alexandro tanquamPatri obedia-
Christum habere propitium, sponsam ejus qufe est tis, et ei reverentiam Romano pontifici debitam,
Ecclesia, cujus et ipse caput est, illa enira capitis per omniaexhibeatis.
corpus, studeatis habere propitiam. Nam cuideest EPISTOLA LXVI.
gratia Ecclesiae, tota creatrix Trinitas adversatur. AD BEGEM HENRICUH.
Suggerunt vobis filii seeculi hujus, ut Ecclesiae Ex litleris, quas mihi vestra serenitas destinavit,
minuatis auctorilatem, ut vobis regia dignitas au- planum est prudentiam vestram suggestione mali-

(7) MS. V.: Idem universo clero per Angliam et Scoliam constituto.
 ;

51 JOANNIS SARESBERIENSIS 52

gnantiumadversusinnocentiammeamfuissecircum- A sentium, a clerico, cui matrimonio juncta erat,

ventara.Siquidem illi,quos vestros paroctiianos esse derelicta alteri nupsit, et ex eo suscepit liberos.
asseritis, a domino archiepiscopo per decanos, et Ciericus vero peregre moratus in sacerdotem pro-
alios officiales suos ssepe citati sunt, et cum in sua motus est, reversusque, uxore, quam duxerat,
contumaciapertinacessemperinvenirentur,tandeiii contempta, coepit in sacerdolii ordlne ministrare.
denuntiatumesteissubinterminationeanalhematis, Cum vero tam ex eorum confessione, quam ex
ut copiam sui in synodo facerent. Illis itaque ab- legitima testium asseitione constet, ipsam cum
sentiljus, imopotiussecoQtumaciterabsentantibus, clerico matrimonium planum estquia
contraxisse,
praesentes fuerunt offlciales archidiaconi per quos secundo marito deinceps adhasrere non potest.
illi sffipissime citati fuerant. Cum autem per eos,et Quod enim clericus se tempore contracti matri-
de citalionibus, et de conturaaci responsions absen- monii subdiaconum fuisse asserit, cum hoc probari
lantiumconstitisset,remadconsultationem domini nequeat, eatenus proiicit, ut indisnus censeatur
archiepiscopi,licetsynodus aliud suaderet, credidi ordine quem contempsit, nec permittatur in eo
referendam. Mihi namque fere tota synodus rehic- ministrare, quera conjugatus illicita usurpatione
tabatur, et nonnulli detrahebant, dicenlesmedissi- preesumpsit, Siquidem constat
ex multis, tum cum
mulare justitiam Cantuariensis Ecclesiffi, etdomini _ ex secundo concilio Toletano, quod eos qui ad
archiepiscopi, ob favorem vestrum, qui accepto subdiaconatum accedunt, oportet continentiam
tempore languoris ejus, ex insperato ia ipsum in- proflteri. Itemque ex concilio Arelateusi liquet,
surgere decrevistis, et Cantuariensis Ecclesiae, ler- quiaassumialiquGmconjugatorumad sacerdotium
minos ingredi,et eamhisqusecentum annis posse- non oportet, nisi fuerit prsemissa conversio unde ;

dit mutilare. Stupebant autem omnes super tanli nisi uxor continentiam quam vovere vult praeeli-
ausus pertinacia irapunita. Cum autem quinque aut geret, procul dubio priori viro restituenda esset,
septem interjacentes parochiffi, ut aiunt, oculatae ipseque sacerdotii administratione privatus, cor-
fidei, manifestent fundum, de quo agitur, nuUo poris sui potestalem juxta sanctum Apostolum in-
modo ad Cistrensem Ecelesiam pertinere : erant dulgeret uxori. Hoc enim et beatus Eugenius ia
quoque prsesentes clerici, qui sibi vim et atroces causa simili difflnivit, utqui relictauxore ad pres-
injurias illatas querebantur, et vicinis constabat byteratum accesserat, avulsus ab altari rediret ad
omnibus,quodeisdemparochianissacer(iotesnostri officium conjugale,quoad uxor velletcontinentiam
per totum annum omniadivina ministrant.Hsecet profiteri. Nunc autem, quia clericusin ordinatione
multo plura ad dominum archiepiscopum, et pro conlinentiam vovit, et uxor votura mariti ob amo-
parte, me invito, prolata sunt, adeoque undique rem castitatis, et spem poenitentise fructuosse, ra-
conclamatum, ut et ego de dilatione nonnullam C tum habet et gratum, immioet utrique necessitas
suspicionem contraherem. Praecepi ergo ut contu- continendi, et sacerdoti ad praesens praeclusa est
maces parochianos suos vestros, sicut decanus et licentia ministrandi. Qui enim ad presbyteratum
synodussuadebat, anathematisubjugaret. Ego vero accessit, votum continentiaedissimularenon potcst,
die sequenti hoc illi decano, cffiteris audientibus, cum illud aut expressum, aut tacitum, etiam dia-
sicut injunctum fuerat denuntiavi. Et haec est illa conorum ordinationi ex decreto Martini papae do-
measententia, quam ex ignorantiajuris processisse ceatur incertum. Ait enim Diaconus qui eligitur, :

vestra discretio deprehendit et reprehendit. Me si si contestatus fuerit pro accipiendo matrimonio, et

quidem sermone et scientia fateor imperitum, et se dixerit in castitate manere non posse, hic non
qui nunc sufficio intueri quidquid volueritis impu- ordinetur. Quod si in ordinatione tacuerit, et or-
gnare. Nam ad hoo quis idoneus? Sed nescio an ex dinatus fuerit, et postea matrimonium desidera-
vestra prudentia istud processerit, quod illi, qui verit, sit alienus a ministerio, et vacet a clero.
semper nostrae fuerunt jurisdiclioni subjecti, con- Consonat huic et Leo, tuba ccBlestis, qui subdiaco-
cipientes spiritum sapientiae grandioris, [ad] voca- nibus carnale interdicit connubium, et omnibus
tiones illius, cui, etsi non episcopali jure, tamen sacris ordinibus sincerissimam castimoniae indicit
metropolitico subjecti fuerunt, dedignati sunt D puritatem.Eruntigitur hi perpetuo conjuges,etiam
facere copiam sui, vel ad haec ut fori praescriptione separati, et ia conjugio positi, tanquam conjugium
uterentur. Scio enim haec ex alto processisse con- non habentes, manebuntque, arcente se voto con-
silio.Non lamen haecallego ad excusationem mei, tinentiae, cui obligati sunt, perpetuo singulares.
si me esse in culpa pronuntiaveritis, quia malo a Quod siad opuscarnalis commercii forte redierint,
vobis veniam postulare, quam uti rationibus juris, si quidem secura, voti fracti, si cum aliis, adul-

et aUegare mandatum Domini, et necessitalem teriireatum incurrent. Nec ineojuvatur praesum-

obsequendi. Ad reliqua seorsim respondebitur : ptio sacerdotis,quod ab ipso jusjurandum, ut se
consulo tamen ut Dominummeum ante concilium tempore contracti matrimonii subdiaconum fuisse
videatis. doceret, ex abundanti accepistis, cum hoc solus
EPISTOLALXVII. asseruerit, et postmodum in praesentia domiai Ci-
Ad... cestrensis, ut scribitis, se dejerasse confessus sit

Ex testimonio vestro accepimus, guia lalrix prae- ut nec dicenti fides habenda sit, nec neganti, nisi
 S3 EPISTOL^. — AN. Ii59-61. Si
utconfessio ipsiuscontra seeumdemsufiaciat con- A tiam praestiturum, ut in tua custodia mundi sint.
demnare. Si enim subdiaconus erat, puniendus est qui ferunt vasa Domini, et ut Domino puritate
contemptor ordinis si non erat, eeque plectendus
; actuum, et morum innocentia consecrentur, qui ei
est conjugalis tidei violator, eo quidem magis quo debentes injuncto sibi officio sibi subditos conse-
secundis nuptiis, si tamen nuptife sunt dicendse, crare. Cceterura quod a nobis in rebus non ambi-
causam visus est preeslitisse. Ut enim ait B. Ajjgu- guis consilium exigere voluisti, humiiitatis nota est,
stinus in libro De adullerinis conjugiis : « Si tu non ignorantiae argumentum. SiqLiidem tua discre-
abstines sine uxorisvoluntate, tribuis ei fornicandi tio non ignoratquid sacricanones statuant de con-
licentiam, et peccatum imputabitur ab-
illius laas tinentia cjericorum. Nam et Siricius papa alias in
stinentiae. » Quidergo, sideseris ?quid sidecennio domo clericorum esse non patitur nisi eas lantum :

aut amplius peregrinaris ? quid si revertens, cseli quas propter solas necessitudinum causas habitare
bem vitam, ignara conjuge,simulas, vel inalterius cum eisdem synodus Nicaena permisit. Eas autem
transis amplexus ? proinde tota fere culpa videtur tam ex decretis Symmachi, quam es concilio Car-
esse presbyteri, mulieris aeque levis, nisi quatenus thaginensi, variisque sanctionibus Romanorum
consensu secundo,exquoprimum virum superesse pontiticum facile est colligere, ut hse solae videantur
cognovit, secundiviriquidemaiitomninonuila, aut B ^*^™'^'"'* iu't>us aut natura, aut reverentia mo-
certe minima, nisi et ipse forte prioris matrimonii rum, aut honesta causa, qualis est miseratio, in
conscius fuerit. Quia ergo secundse quae visae sunt afflietis et corpore debilitatis omnem sinistras opi-
non fuerunt nuptiae, maritus posterior si continere nionis maculam demit et licet plerique canones :

non potest, aut non vult, quod forte magis expedi- matrem, sororem, aviam, amitam, materteram,
ret propter liberos, quam voluerit ducat, tantum neptes, domesticamque familiam et personas quas
inDomino. Presbyter vero, qui causam dedit dissi- conciliant primigradusaffinitalis, es cohabitatione
dio, ad restitutionem dotis tenetur uxori^praesertim noluit esse suspectas. Beatus tamen Augustinus
cum in prwsentia vestra, in verbo veritatis, quod nec cum sorore clericum habitare consensit, eo
omni stipulalioni praevalet, in ore sacerdotis se quod cum sororibusinterdumcohabitent nonsoro-
eestimationem illiuspromiserilredditurum. quid Si res, ubi, sicut ait ethnicus,
autem sincerius etutiliusa Dominocharilativestrae Cognato poterit nomine cuipa tegi.
illuxerit, et offlcio vestro illud explete. Nos enim Ex his ergo qualiter tibi agendum sit, cum Re-
ista consulendo prwscripsimus, sine praejudicio niero, quem cumquadam quondam fornicaria sua
sententisBsanioris, episcopo l.incolniensi. Presby- sub paterni famulitii imagine habitare scripsisti.
quem cum lalrice praesenlium constat
ter, matri- r tua discretio poterit, habita ratione personarum
monium contraxisse, quia adulteriicausam dedit, faciliusmoderari,quam nosquibuspersonaeignotae
et uxore relicta, sacerdotium usurpavit, arcendus sunt, et opinio personarum. Neque enim quia co-
est a ministerio quod praesumpsit, cum uxor ejus habitant, eosdem fornicari consequens est, cum
continentiam elegerit. Illicitum est presbytero re- possint, Domioopropitiante,non essequod fuerunt,
diread nuptiasquas contempsit. Continentiae siqui- et erratus praecedentes delere poenitentia subse-
dem votum sacris ordinibus aul expressum, aut quenti. Verum sipersonae suspectae sunt, ad legiti-
taciteinsertum esl, nec prodest presbylero, quod mampurgationemurgeripossunt:demumquepoena
se tempore continentiaesubdiaconum fuissejuravit et absolutio consequelur, cum innocentia eorum in
solus, praesenteetpetentedominoWigornensi, cum judicio apparuerit, aut reatus. Quod autem de jura-
idem disquirente episcopo Cicestrensi se dejerasse mento, quodsecundumconsuetudinem Lincolnien-
confessus sit. Profecto si subdiaconus contraxit ab his qui ordinantur, ad-
sis ecclesiae praestatur
matrimonium, ordine contempto et lemerato sacer- jecisti,non damnamus, quod a Patribus qui in ea
dotio indignusest :si acolythus, aeque contempto prfecesserunt ecclesia meliores nobis, admissum
sacerdotio indignus est, et praesumpto ; caeterum est, nec approbamus quidem, cum ex eo liqueat
qui dissidio causam dedit ad restilutionem dolis r, maxime causam periculi natam esse, et facilem
tenetur uxori, praeserlim cum, in prffisentia Wi- materiam gravius delinquendi. Non ilaque quod
gorniensis episcopise juramento obligaverit. Prae- peccatum sit vovere su))limia, sed quia humana in-
cipimus itaque, ut ipsum compellatis restituere. firmitas a nititur in velitum semper (Ovid. Am. III,
quod in aestimatione dotis promisit in prassentia IV, 17), » etquod non licet, etiamcum acerbissime
domini Wigorniensis aut amplius, quantum ratio urit, acceptat : sic et lege data subintravit et culpa,
exegerit, si ad hoc ejus suppetunt facultates. factumque, ut ait Apostolus, supra modum peccans
EPISTOLA LXVIII. peccatum, cum illicitorum prohibilioni datae legis
AD. . . accessit praevaricatio. Viderint auctoreset faulores
Charitatis zelus
accendilur in praelatis, quoties juramenti, quid fecerint. Ulinam cesset praevarica-
deprehendunt in moribus subjeclorum, unde eis tio, castitasque servetur, ut non ex delinquentium,
possit salutis dispendium imminere. Nos autem ex praesidentiumque consensu, suscipiat vires pecca-
tuarum conceptione litteranim te decoremdomus tum,et negligentiavelmalitiaincrementum Deillo !

Dominidesiderareconfidimus, eiqueoperi diligen- autem sacerdote, qui in fornicarise abus um Ecclesiae

mus, ut eum severitate canonica corripias, ut in tantur, singuli xu denarios coguntur exsolvere, et
poena unius noultorum corrigantur errores. Sit ita- hanc redemptaquodammodoDomino sanctificandi
que sollicitudinis tu» attentius providere, ul in licentia, annuaui iuinistris potius Satanse quam

omoibus ecclesiis tihicomraissis, pro faciiltalibus Ecclesiae, solvere pensionem. IIoc autem amplius

eariim non modo argentei calicesinslaurentur, sed fieri subanathemate prohibuimus, tradentes SatauBe

vestimenta, el omnia utensilia sacri miiiisterii sic principi suo eos,quihanc Simouiacam pravitatem
reparentur, ut modo possit honeste Domino mini- ulterius exercebunt. Prfecepimus archidiaconos et
strari. Inhac autem parte, non monachis, non ca- ministros eorum antiquis consuetudinibusesse coa-
nonicis, non alicui omnino personBe parcas, quin tentos. Sicut autem iterata clerioorum de Dorbis-
Dominodebonissuishonorisprimitleepersolvantur, ria lacrymabilis indicat querimonia, jam diclus
et plane quisque sicut Dominumdiligit,et animam Alanus mandatum nostrum diu fraudulenter sup-
suam, sic commissam sibi honorabit ecelesiam, pressit, donec ipse et complices sui suam in dispo-
Lincolniensis vero sacerdos, si
B sitione pauperum potuerint explesse pravitatem, et
in judicio culpae,
qufe in eum impingitur, obnoxius apparuerit, et quasi eos ad vetitum nostra prohibitio animasset,
quod illa quae ei pepererat, sine confessionis aul imminente solemnitale Paschali, sacerdotes quibus
communionis participatione decesserit, et deinde, ex necessitate sacramenti sacrum chrisma deesse
ul Chrislianam haberet sepulturam, in Ecclesia fe- non polerat, illud emere compulerunt. Quod quam
cerit purificari, tam diu secundura statuta Patrum sit sacris canonibus adversum fidelis novit Ecclesia,
ordinis suiadministratione privelur donec ipsum nec ipsi poterant ignorare, cum constet sanctae
condignapcEnitentia,quantumadhumanumspectat memoriae Gauterum episcopum vestrum hac vendi-
examen, constet veniam meruisse. Sed et capeila- tionem chrismatis apud vos condsmnasse, et sub
nus ejuseidem pcenae suhjaceat, nisi suamcondigne anathemate prohibuisse, ne ulterius distrahatur ad
valeat innocentiam declarare. Eoque, si purgatio pretium. Undequidamad nosvenientesdetulerunt,
prsestandaest, magis videtur hic onerandus, quo se a Joanne Lexoviensi, et complicibussuis grava-
minusmeruithaberefidei, dumconfessioni propriae mina multa perpessos. Quidam etiam queruntur
visus est reluctari. Et quidem ejus est mortuum quod eos per appellationem ad nos faclam ab officio
solvere etligare qui soluspotest mortuos suscitare, suo suspendere conatus sit. Inde est quod discre-
et qui potestatis hujus arbitriumdiscipulis contulit tioni vestrae prfficipiendo mandamus, quatenus rei
P
super terram, hanc speciali privilegio divinae ma- veritalem exactissima diligentia iniquitatis, et si

jestatis in coelis retinuit dignitatem. Caeterum, di- A. litterasnostrasfraudulenter suppressisse consti-

lecte in Domino fili, ea cautelse diligentia versare terit, eum auctoritate nostraab officio suspendatis,
nonpossis sitire pecuniam de-
in talibus, utvideri donec vobis et Ecclesise Cantuarieusi condigne sa-
hnquentium, sed, quod pastorem decet, quserere tisfaciat. Joannem quoque Lesoviensem, et mini-
salutem animarum. Nosti siquidemquod et sseculi stros archidiaconi Dorberiensis compellatis auctori-
leges eos acerbissime puniunt, lege Julia repetun- quod ex prava, quam
tate vestra restituere clericis
darum, qui in faciendis ex officio, vel non faciendis, praemisimus, consuetudine, vel sacri chrismatis ex-
sordidumsectanturlucrum.Sedetcanones preelatis secrata venditione ab eis extorserint, postquam nos
omnibus ordinis et offlcii sui periculum inflignnt, hane neqnitiam condemnavimus. Si vero vobis in
quiinterdictum subjectis officiura pretio accepto aut hoc obtemperare neglexorunt, eos auctoritate ve-
promisso restituunt. Ergo ut in tua sedulitate glo- stra ab iutroitu ecclesise suspendatis, donec ablata
rificetur Deus, ettuum ministerium honoretur, ex- clericis restituant, et satisfaciant nobis. Si autem
cutemanusfuasasordibuset calumniis, neofflcium aliquos post appellationem ad nos factam suspen-
judicis, quod libi a Dominocoramissum est, nego- dere prsesumpserint, eos relaxetis, et suspensores
liationis species videatur. denuntietis a nobis esse suspensos a liminibus ec-
EPISTOLA LXIX. clesiae, quandiu aliis in inflicta sibi suspensionis
AD EPISCOPUM CESTRENSEM. sententia perstiterint. Quod si hanc nostram con-
Domino Ceslrensi. tempserintauctoritatem, prsecipimusutcum lilteris

Quee perniciosius Isedunt, et Ecclesiam immun- nostris adeatis venerabilem fratrem nostrum Here-
dioribus sordibus polluunt, ex offlcio pastorali de- fordensem episcopum, et contemptores sanctae
bemus acrius persequi, et a domo Domini validius Cantuariensis Ecclesiee faciatis publice excommu-
propulsare. Si quidem et nos ex consensu culpa nicari.
subditorum involvit, et reos convincit ante Domi- EPISTOLA LXX.
num, nisi eorum delicta, cum valemus, studueri- AD nEG^M.
musemendare. Meminimusautem vosper Alaniim Regi Anglorum.
de Wilnai, archidiaconis et decanis, et offlcialibus Audita undique coUisione regnorum, et emergen-
Conventrensis Ecclesiffl scripta nostra misisse ad tibus novis rerum figuris, et increbrescentibus a

fi::M
luaiiibuj, qiifti Mij-ter iiaf^eiiniii uuuiiui, quo pei cuiu ipsis meriiorum memoria leviier evanescit.
noctuque
gratiain ejus flagellantiir in corpore, die Speramus tamen, utinam spes nostra nullum
et
afDigitin luente.Unde cogimur statiim vestrum per confundat, invalescente charitate in cordibus ami-
nuntium explorare, qui euin si fieri posset, malle- corum nostrorum per Spiritum sanctuin Tii vero ne
!

mus prassentialitei' intueri. Meminiraus aateni nos quid in fraudera hujus indulgentiae facias, modis
vobis supplicasse, ut salulem, cum praesenliam omnibus praecave, certus, quia justitiaDomini nul-
vestram malltiatemporis invideat, archidiaconum lius horainis errore deluditur. Ad hsec in promo-
nostrura, qui nobis nnicus est, et consilii noslri vendisprecibusnostrisapud dominumregem super
primus redire perinitteretis. Debueratenim venisse negotio Exoaiensis Ecclesiae, dilectionemetdiligen- •

non vocatus, fueratqueinobedienlineante Dominura liam tuam experiendam esse decrevimns, rogantes
ethomines arguendus, nisieum vestra necessitas attentius ut ea sic procures, ut hoc absentiae et
excusaret. Sed quia voluntatem vestram nostrae domini regis, et tuee habeamus solatium, et pro-
semper prsetulimus, et quatenus liciierit proferre missi iiivicem amoris et obsequii certissimum ar-
decrevimus, ipsi quod deliquit pro voluntate vestra B gumentiim. In eo autem sumus arliculo, ut consi»
indulgemus volentes, ut quandiu necessitas ex-
; lium nostrum suspectuin esse non debeat, et quo
egerit, insistat obsequio vestro, et ut tolum lidem non auderemus, prassertim in ecclesiasticis aliquid
suam etindustriaranecessitati vestraeaccommodet, postulare, quodnoa credamusDominopIaciturum,
praBcipimus ita tamen ut quam cito potueritis ca-
; et Ecclesiae et regno conducere, et modis omnibus
rere eo, ipsum, si placet, redire permittatis. Nam expedire. Utique si rem grandera peteremus, con-
etego ipse,quem misericordia Oomini afflixit lecto. fidimus esse nos audiendos. De monacho, qui se
etiamcumtemporalis vitfedispendio.negoliavestra abbatem Boxel. geril, rescribe voluntatem doraini
libentissime portarem in humeris meis, dum pax regis et consilium tuum.
reformaretur terris et populis, qiios vestro regiraini EPISTOLA LXXII.
commisit Dominus. Spero autem quod quanto li- AD ABBATISSAM DE AMBRESBURl.
bentius acquiesco, et seraper acquievi voluntati ve- Quoties personae ecclesiasticae orani jure contem-
strse, tanto si placet benignius condescendetis ne- ploecclesiasticasimpugnantsanctioaes, eoquidem
cessitati meae, et preces meas de remittendo can- gravius puniendae sunt, quo ad sacrilegii crimen
cellario, etpromovenrlo negotio Exoniensis Ecclesiae etscelusapostasinaquodammodo videnturaccedere.
facilius audietis, noveritisque pro certo quod id Q In eos siquidem merito exercetur acerbitas juris
nullo modo peteremus, nisi illud crederemiis esse, quisubhabitu religionis,etquodam impiovelamine
Domino gratum, et vobis ulile et honestum. Audite pietatis impune justitiam snbvertere raoliuntur.
si placet quod in isto tam aflfectuose postulamus Hoc tui esse propositi saepe audivimus, et si vera
articulo, fortasse nihil ainplius petitu"i. sunt quae dicunlur, jam palam erurapit impietas, et
EPISTOLA LXXI. ut audaciara tuam exerceas in innocentum laesione,
AD R. ARCHIDIACONUM. Roraanoschismali, etaostrse imfirraitati aequecon-
Archidiacono. gratularis. Sed potens est Dorainus, suam serenare
Saepe jam revocatus es, qui ad unius pairis senis Ecclesiam, et nostrum pro beneplacito suo relevare
et langueatis vocationem rediisse debueras. Et qui- laborem, et tibi pro meritis respondere. Distulera-
dem verendum est ne tarditatem tuam puniat Do- mus poenam suspensionisadtempus; sed, utdicitur
miaus,siabinobedientiaob5urdescis,beneficioriim poenam suspensionis non pateris suspen-
tu diutius
immemor, patrisque, qiiem languentemin humeris enim sedis apostolica;statula convellere.
di. Niteris

portare debueras, contemplor. Eras omainoinex- Et ad succidendam radicem fundaminis tui, secu-
cusabilis et maledictioni noslrae proximus, nisi rim provocas festinantem. Constat enim dilectum
tuam absenliam sub prEetextu necessitatis suae do- filium nostrum Jordaaum Saresberiensis Ecclesias
minusrexexcusaret. GiBterum, quia publicam utili- thesaurarium adomino papa Adrianoin possessio-
tatem, quae in negotiis domini regis vertitur, pri- nem ecclesiae de Froila confirmatum et tu eum,
:

vatae utilitati praeferimus, voluntatem ipsius,
semper, quatenus licuit,etexpediebat, noslrae
tulimus, adhuc sustiaemus nostro praejudicasse
mandato, subeatamen conditioneutquamcitogra-
tiam ejus potueris obtinere, ad nos redire noa dif-
feras. Et hoc tam uecessitati ture, quam volunlati
ejusad prseseasindulgemus, veriti periculuratuura,
si eo offenso redieris. Timemus enim ne si pericu-
lum amissae graliae pro nobis incurras, eam per nos
recuperare non possis. Breves enim sunt dies no-
stri, et quara sumus nos ipsi, aut nostri pro nobis
quam sicut ejus indicat querimonia, in injuriam sedis
prae- apostolicce et noslram, violenter et manu armata,
quod uec feminam, nec monialem, nec religiosum
querapiaradecet, destituereprassurapsisti.Quiaergo
ei injustiliadeessenon possumus.tibi praecipiendo
raandaraus,quatenusei autpraefatamecclesiamcum
ablatorum inlegritate sine dilatione reslituas, aut
in Octavis Assumptionis Beatae .Mariae nostro con-
spectui super objectis appareas responsura. Licet
enira de juretuampossemuspunireinobedientiara:
malumus tamen per patientiamexspectaredum cito

^r *f

iT *r
sufflcientia, sicut nosti, et meminisse debueras, ciarioejecistis, sieul ejusiterata indicatquerimonia.
quam fideliter, quam utiliter ipse et sui persaBpe Sed quia adhuc in vestra contumacia perseveratis,
sudaverint. vobisprnscipiendomandamus, quatenusjuxtaman-
EPISTOLA LXXIII. datumdominasreginae, quod suscepisti, memorato
AD . . . Jordanoproefatam ecclesiamtenerepermittatis, sic-
Optatos mihi successus fortuna invidet, et pio af-
ut in transitu domini regis auotoritate apostolica

fectui ssepissime impia reluctatur. In partibus ve- possidebat. Alioquin cum in Octavis Beataj Mariae
stris cordis mei thesaurus pridem locatus
nobis apparueritis, contemptum sanctae Romaaae
est, et
Ecclesias praeterire nou poterimus impunitum. El si
quodinraundopretiosissimumduco,apud vos mihi
est fidelium copia amicorum. Sin autem deceplus
domina regina, quod in edictum regis commisistis.
sum, gratus tamen est admodum labefaclse etcre- condigna correctione emendaveril, nosillud ratum
dulee opinionis error. De moribus enim amicorum
habebimus, quoniam ex auctoritate canonura, nisi
B jura taliter contemnuntur, ad reprimendum mah-
sanclum semper esse debet, venerandumque judi-
tiam raanus adhibenda est mihtaris. Prohiberaus
cium perversi ingenii est de eis facile perperam
",

etiam auctoritate Ecclesiae Romanae et nostra, ne

judicare, recle quoque copiam dixerim, eo quod
mullis amicus me vice versa a multis amari con- decimas et bona ecclesiae ante judicii examen di-
fido. Confido, inquam, a spe indubitata non am-
strahere praesumatis.

bigens, et scio quod spes ista non confundit, eo EPISTOLA LXXV.

quod charitas nescit finem confusionis. Licet enim AD ABBATEM CELLENSEM.
interdum errorem habeat ex simplicitate conscien-
Cellensi abbati.
tiae, oranem vitatconfusionem ex meritosubvenien-

tis gratias, virtutisque perfectae. Quid ergo dulcius

quam talem thesaurum frequenter invisere, unde
aaima jucundatur, et alios jucunditatis suae facit
esse participes? Ubiestamor, inquit, ibi est oculus,
et ubi est thesaurus, ibi est cor tuum. Quid ergo
amarius quatn ab ejus contemplatione suspendi,
quod aut solvit, aut pree creteris cor appetit,
quodradiusoculi sempertendit? Hkc quidemaraa-
ritudo mea jampridem, et amaritudo amarissima,
ut nemiaem apud vos videre licuerit amicorum,
unde teste conscientia, ut huic medererangustiee,
me nuper impelli permisi, ut descenderem ad gen-
tem amicam, sedcausam invisam. Acoessi quidem
ad vos, sed ibidem gravatus, cumulatus, etexulce-
ratus est dolor meus. Cum enim desideratam fa-
ciem vestram nocturno lempore, et ad modicum,
Quantam operam dederim promovendo negotio,
pro quo in Angliam miseratis, veritasnovit, et di-
scretioni vestra noa sit incognitum. Et licet nun-
quam bene speraverimde profectu, quia noveram
mores hominis,qui semperadversus Ecclesiam di-
micat, et loca venerabilia polius deprimit quam
Q exaltet, et quatenus permillitur, destructioniquam
et in
aedificalioni magis insistit; eum tamen primo pei
nunlium et htteras sollicilavi absentem, itemque
praesentem in faciedomini Cantuariensis, et tanden
cum ex aliis causis ad parles illius descenderem;
accitis araicis et familiaribus ejus salis instili, uts:
non poterat induci ul daretquod promisisse dictus
est, dispendium ecclesife vestrae, et confusionem
vestram, transmisso alicujus solatiibeneficio com
pensaret. Caeterum, quod ab initio praesagiebam,

et vix vidissem, eadem mihi solito infortunio cito quanto magis pulsabatur, eo magis et magis inno-
tuit. Dimisso ergo comite, illum qui vos deceperat
nimis subtracta eam nec ad salutandum mihi
est, ut

discedenti, et eo magis cupienti mane licuerit vi- persecutus sura, obtiauitque ut eum anathematis
Quaesivi diu, diu exspectavi, rogavi, sollici vinculo Cantuariensisarchiepiseopus innodaret, el
dere.
transmissis, ad episcopos litteris juberet compre
tavi multos, sed non fuit qui adjuvaret, hoc in me
tunc fortuna potuit sed hendi. Profusus itaque factus esl a facie Domini
; licet lemeraria sit amare
ut a fidelibus ejus omnino nequeat iaveairi. Lati
et salutare absentem, nec audebit, nec quidem po-
terit prohibere. Valete et prsesentiam vestram animo
tans autem forte cellas et monasteria circuit, et st

meo subtrahi non posse noveritis. nunc Cluniacensem, nunc Remensem, autcujusU
buerit professionis monachum gerit, et, sicut acce
EPISTOLA LXXIV.
pimus ab his, qui eum viderunt, jam abjecit nomet
AD ABBATISSAM DE AMBRESBURI. infamiae, et se Barathri filium radendum omninod<
Regianos impellit auctoritas, ulsanctae Ronianee libro justorum etomniftdelium congregatione, Ra'
Ecclesiae vindicemus injuriara, et, ut de nostro ta- dulfura Baratri difflletur. Puto etiam quod qui mo
ceamus, coateraptum regiae majestatis. Nos autem machum pridem nunc habituu:
abjecit, projecit et
ne istud facere cogeremur, vos paterna mansuetu- ej us, in quo metuit deprehendi. Sed auctore Dominc
dine commonuimus,quatenusdilecto filio Jordano spero, licet hocmoram habeat, quiacomprehende-
thesaurario restitueretis possessionem ecclesiae de tur in operibus manuum suarum. Fratri autem qu
Froila, quam ei constat praesidente bealo Adriano cum 80 venerat, eventus negotii imputari non de-

^i..'^^*>:::*!!«r «?*?«***
 ^tJlXJ 1 110 .lUliOIWII l^UUOLUl 1^1 r^iyjL^Lu vjciidiai.

laboi'asse. Hoc eiiim a festo lieati Remigii respon-
sum accepit. Exinde, sicut vobis scripsisse
memiui, aliquautuiam moram ulamicos, quos
ffcit,
nondum viderat, visitaret rediit tandem. Si pa-
: quidpiam auribus vestris instillare prffisumpserit,
trocinioindigetaiieno.etmeumquidpotest, queeso,
ut eum paterno recipiatis afTectu, et ea tractetis
mansuetadine,quamnioribusejusnovistisexpedire.
An plus orare liceat, autexpediat, plenius nostis,
Scio utique quiaquivosfamiliaribusnovit,rem im-
probam aut petere non audet, aut impudenter pe-
tit.Hoc itaque vobisascriberefideliusausim,quam
Portio Catoni familiari suo Cicero pridem asori-
pserit. Mitto vobis munus exiguum eo fiducialius,
quod abantiqiio didici vosin talibua nontam pen-
sarepretiummunerisquam mitteutis afFectum.Mu-
nus tamen est acceptione dignura, si tamen cum
mittentis afiectu muneris attendatur.
signiticatio
Hoc utique vas salariumestVgenteum, aureas ha-
bens notas. Recte qiiidem, eo quod illius salis ha-
betis copiam,quod eo prsecepto legissacrificiorum
est omnium condimentum. Sed et iUud Domino of-
fertis examinato eloquii casti argento, et aureae
virtutum imagines in speculo verbi et operis reni-
dent intuentibus, eosque provocunt, ut imitalione
virtutum possint esse speculum aliorum. Sed et
Ipsa rotunditas formee congruitperfectioni vestree.
Devotionis meee fidem vobis pridem arbitror esse
me notam, ut de ea non debeatis omai spiritui cre-
dere. Hoc dico ne, si frater Thomas sinistrum
Hdem adhibeatis, quouiam est aliquid inter me et
illum, unde vestrum, aut discreti cujuslibet noa
reformido subirejudicium.Quod ut possitis exami-
nare facilius, rem paucis aperiam. Elapsis admo--
dum paucis diebus, postquam ad nos applicuit,
palam omnibus factum est, quia ei labor perierat,
et vobis opera et impeasa. Deiude nobiscum, et
in circuitu nostro moratus est per dies aliquot, et
B se levius quam expediret, iu verbo duntaxat et
gestu (uihil enim crimiuosum iu eo argui potest)
paulisper habere coepit. Confluunt ad nos multi sa-
pientes et iusipientes, ut error aut prudentia
nusquam possit facilius deprehendi. Sicut ergo
placebat hominis sobrietas et coutinentia, sic levi-
tas verbi, et gestus, et consiliorum inconstantia
displicebat. Movebalurenim facileetintemperanter,
sed iram interdum facile deponebat, et quia con-
victuscurialium,popularisque tumultus siraplicio-
ribus auimis uunquam aut raro proficit ad religio-
nem,consultoipsumcircamonasteria, etcanouicas,
quibus familiaris eram,dumapiid nos degebat, vo-
lui immorari. loterim quoque consuli, ut cognatos

Nostis autem quia sacrarum rerum signa venera- suos, quos volebat, inviseret ila tamen ul eis ne- ;

bilia sunt el in materia viliori. Ego autem arbitror Q quaquam daret spem reditus sui. Expertus enim
quod et si munus vilesceret ab SBstimatione sui, suin in multis negoliis, quod cum in turba saeculari
convalescet tamen gratia ejus, eo quodmeam cha- solum mouachum versari periculosumest, ingenle
ritatem et vestram cum sapientia significat, san- nostra periculosissimum est. Puerum ergo, per
ctitatem. Quia fraterThomas soluserat, eiservien- quem vobis gratias egi de pauibus,potiimquoque
tem equitem dedi, quem, cum ad vos venerit, prout petens, quoniam nonmagis epulo quam bibosum,
magis placuerit retinebitis aut remittetis, equitem sicut nostis, ad vos destinavi, ut vestrum super,
sive peditem, tarde quoque aut cito. Equum enim mora vel reditu ejus consilium reportaret.Quo rao-
domino Thomee dedi, ita tamen ut eum sibi dis- ram faciente, cum hoc expedire cernerem,fratrem
trahere in Angjia non liceret. Exinde autem, cum Thomam mouui, ut rediret. Molestum quidem fuit,
a nobis exierif, pro animi sui arbitrio utelur vel nec ob hoc destiti, sed eo iuagisinstiti,quod deeo
abutetur eo, sicut suo, imoreverasuo. Nec ob aliud relinendo, plures, qui eum ad modicum, et, ut fit,
legem dixi donationi, nisi ut honestati accipisnlis in videbam sollicitos. Nam et
transitu viderant,
consulerem, et necessitati ilinerantis providerem. mequidam eorum soUicitabant. Magis itaque mo-
Nam quod ad sumplus necessarios qiiidem, et si tus sum, et ut rediret, majorem operam dedi. Nam
forte nou omnes voluntarios, animo mini- D deindustriasubtraxisumptus,consiliareprobabam,
libenli
stravi. Servienti quoquenon et quasi calcaribus urgebam utrediret. Hoc autem
teneturin aliquo, nisi
forte ex cultu religionis ad charilatem et ad fami- ei molestissimum fuit, eo quod natalium dierum

liaritatem, jure convictus et societatis. Ego si qui- festa inter coguatos et amicos, et notos, in locis
dem ei ex pacto teneor, et auctore Domino salis- plebeiis, et ab omni reverentia esemptis Irausigere
faciam. Mora ergo ipsius aut reditus a vpstro peu- decreverat et condixerat. Malui ergo me opponere
det arbitrio, et per eum quod placiierit rescribetis. indignationi ejus, quam acquiescere consilio peri-
Praeterea quia exposilio niagisU-i Hugonis apud culoso. Frater enim mitis est, et bonae voluntatis
nos inveniri non potest, illam, si placet,"transmitlite. ut credo, sed simplicior adhuc, quam ut in turbis
Recolo enim quod apud vos est. Boetium qiioque populorum regimini suo committi expediat. Nam
de Trinitate, quem apud vos, et libros quos apud preeter levitatem aut nihil, minimum in ipso ar-
doiniuum Simonem priorem Pruvini deposui, quo- guo, eo tamen excepto quod aut nullus aut rarus
niam eis frater meus indiget, si placet, per eumdem est, in quo noa inveniat quod carpat, et hoc ab in-
mihi mittatis. natse levitatis fomite arbritror evenire. Videbam

''^^•^^^^•r.jir
 ;

63 JOANNIS SARESBERIENS[S 64

quidein mihi aiterutrum imminere discrimen, ut A auelore Domino, alienissimum. Non adinjuriam
aut egopericlilarer in gratia ejus aut vestram me- alicujus haecscribo. Sed depingoorganum Satanee,
rerer amittere. Fateor culpam meam, deliberavi quod sub pallio hujus quandoque videmus latitare
quidem, et quam per mensem, sed lan-
amplius, lalitare, inquam, atinsanire et debacchari rectius
deni eollecto spiritu me constanterindignalione ej us dixerim. Nomen enim honestiim et utile, et a
opposui, ne fidei, quam vobis debeo, periculum sanctis Patribus proinde instilutum est, sed sub
facerem. Compuli ergo ad reditum, el haec quoque velamine pietatis, rectique officii, vesanit actio
esl culpa mea. Consilio meo tandem invitus ac- impudica, cteca ambitio, crudelitasimpia, insignis
quievit, sed gratum liabeo quod acquievit tandem avaritia, impuruset impudens questus. Quid dela-
vel invitus.Indesimultatis causne.indedetractionis tore sene, sacerdote, impurius, impudentius, aut
mei obsequii denigratio.
foraes, inde totius officii nequius? Nunquid tantam fanice et conscientiae
ad nos quandoque fratrem Thomam Nor-
Misistis jacturam faciet, ut placeat satellitibus curise? aut
wicensem, fratrem Willelmum, et aliquos alios.In quomodo si eis displicuerit, rainistrabit ? In sum-
eo acquieveruntomnes, sed neminem eorum piguit ma, aut illos, aut vos habebit infestos, cum
meo acquievisse consilio. Solushicsuum meo ali- neutrum eiexpediat, aut suis. Parcite ergo amico,
quandiu praetulit, sed tandem acquievit. An deli- b necei multorum, etquod maxime veremur, Domini
querim, judicate. Etquoniamfraterquidemsimplex inimicitias procuretis. Norveritis autem quia do-
est, et mimine, ut credo, malitiosus, precor ut minus archiepiscopus petilionem vestram omnino
eum charum habeatis, etutamini eo, quoniam uti- reprobat, nec aliquem ex amicis decanum hu-
lis est, et sicut sibi in locis publicis nequaquam jusmodi, id est delatorem convicaneorum, fieri
committendus, ita in obsequio vestro necessarius. sustinebit.
Aliud forte de se ipso testimoniura perhibebit, sed EPISTOLA LXXVIIl.
me nihil urget ad mentiendura. Solebatis et mihi AD CANCELLARIUM ANGLl.E.
credre. Nec adhuc quidem demerui, conscientire Juxta mandatum dilectionis vestrae, litteras do-
et verbi mei testis in coelo fidelis esl, et qui omne mini mei dominum regem el vos sub ea aucto-
mendacium puuit et mercede amicam sibi remu- conceperam, ul vobis redeundi festinata ne-
ritate

nerat veritatem. Latorem prsesentium minus dili- indiceretur, crimen inobedientiaB

cessitas
nisi

gere consuevit, ex quo eum coegit ad reditum, su- malletis incurrere, et cum poena anathematis di-
spicatus quo me indacerel, adeo quidem ut illum spendium bonorum, quae a Cantuariensi Ecclesia
vix coegerim transfretare, sed ad hoc mecoegerat habetis, sustinere. Cseterum ad preces regias ab
araor vester, cui debeo quidquid sum et possum, q insperato per Hugonem de Douradominomeopor-
imo etquidquid ero et potero, et si qiiid tamenam- rectascumblanditiisetpromissionibustransmissis,
plius potuero. Valete. hunc coactus sum, urgente mandato domini mei,
EPISTOLA LXXVII. temperarerigorem, et necessitati pubticae aliquid
AD. . . indulgere. Si enim vera sunt quae dicuntur a re-
Gratise vestree congratulor, quae dum amicorum deunlibus, utinam vera sint, rex et tota curia
et

meorum, ut credilur, profectum queerit, raeum adeo pendent de consilio vestro, ut nec spes pacis
promeruit famulatum. Caeteriim, sicutnon possum immineat, nisi eam vestra prudentia prfefiguret.
non approbare charitatis afTectum, sic non possum Undedominusmeusquaudoquehsesitarecoepitquid
simpIicitatisnonrepiobareconsilium.Gradusenim, sit quod dominus rex et vos super reditu vestro
in qnem illum amicum vestrum vultis intrudere, maturandoautdifferendointerdumcontrariapostu-
nec proposito ejus congruit, nec setati, sed certe lastis et scribitis, cum in aure et ore vnlgi sonet,

nec saluti. Desiderio quoque vestro cum multis vobisesse cor unum etanimam unam, velurgente
aliis ratio temporis refragatur, et loci. Nerao potest familiaritatis amicee stimulo idem idem
velle, el

duobus dorainis servire, utliquidum sit justura non nolle necesse sit vobis. Qusesivit etiam quandoque
posse et profectui fratrum invigilare utiliter, et an aliqua in re ista posset esse collusio. Et ego,
satellitibus curiee ad gratiam famulari. Nonne iste quid veritas habeatmihi videor prfesentire, et quo-
in patrocinium improbitatis, ne dicam flagitiorum, damraodo staturaabsentis etlaborantis preesentia-
ad singula regiam opponunt auctoritatem ? Bene literintueri. Cumitaquelitteras conceptasdamnare
ergo agentiettuenti ecclesiasticaralibertatemapnd compellerer, flucluare coepi, ao expediret nuntium
vos obstat regis, sed raale agenti reclamat ubique magls retinere, quam mittere. Sed quia jam ac-
auctoritas legis Domini. Quis senem in consulatus cepta licentia,quam praemachinali eraraus, egres.
angulo positum, commode faciat circuire provin- surus erat, sedit tandera animo, veslrum animum
ciam, et emergentibusnovBB difficultatisarticulis in explorare, litterasqiie quam urgentes potui, licet

momento transcurrere?Alienum fnitsemperapro- aliquid indulgeat regias voluntati, vobisetillitrans-

posito hominis,aIiorum ob avaritiam explorare vi- mittere procuravi. Porrigil per vos etper litteras
tam, vicinorum insidiari operibus, amicos reos fa- suas preces dominus noster regiie majestati, con-
cere, notos pariter el ignotos, ut placeret alii, fiditque se fore audiendum, si vosoperamdederitis
aut queestum faceret sibi, spoliare. Sed amodo erit. promovendis illis. Nec unquam memiiii ipsum ali-
fi5 EPISTOL/E. AN. H59-61. 66

quid affectuosius postulasse: et quidem honestee A peraretisarbitrio. Observandumquidem erat sancti

sunt, et quas justum exaudiri, et quarum re- Patris mandatum, praeserlim illud quod dictabat
pulsa ei nou modo confusionem, sed et clifTiden- Spiritus Deo plenus, cum
de carnis ergastulo mi-
tiam gralia3,quam seuiper promereristuduit, super graret ad Christum. Nunc autem,
sicut nos ab in-
omnia reportabit. est ut de promovendo
Hoc autera termeantibus de novo accepisse dolemus, post mor-
in ecclesia magistro B[artholom8co]
Exoniensi tem sancti viri expetivit vos Satanas, ut per Pe-
Exoniensi archidiacoiio, viro honesto et litterato, trum de Tantona et Willelmum fratrem ejus, vos
et pro quo tidejubere audet, regium consensum et in cribro ventilet levitatis, et ejectis parietibus e
auctoritatem obtineat saepeque familiaribus suis
; regione, eam, quam in vobis sanctus Pater funda-
tamen duutaxat, quibus hoc verbum com-
dicit, illis verat, scindat et dissipet unitatem. Plane quicun-
municare licet, se non multam haljere gratiam do- que hoc moliuntur, quantum in ipsis est, Christum
mini regis,si repulsam patiatur,de persona honesta exterminant de medio vestri. Siquidem in sancti-
et litterata, cum Robertum fdium Hardingi de per- tatis et justitife pace factus est locus ejus, sine qua

sona illitterata, et inutili pridem audierit, nisi per nemo videbit Dominum. Inde est quod universitati
canonicos Exonienses, et alios timenles Dominum, ,, vestrae in virtute obedientise praeoipiendo manda-
consensus ille fuerit impeditus. Scripsit enimsuper mus, quatenus fratri memorato, quem vobis Pater
hoc dominus rex, ipsumque archiepiscopum in decedens prfefici voluit, in omnibusqucB ad Domi-
lecto languoris decumbenlem, quidam sollicitare num 3unt, hdeliter obediatis, donecin ecclesia Exo-
ausi sunt, ideoque donari sibi petit, quod canonice niensi, cui domus vestrsecustodiaduplici jure,spi-
fieri potest, quod cootra canones pecunioso pridem ritualium et temporalium, commissa est, auctore
indultum est. Fama est apud nos quod trium va- Domino, possimus ordinare pastorem, sine cujus
cantiura episcopatuum reditus ad liberationem ve- prffijudicio iuterim hoc preecipimus observari. In
stram vobis dominus rex concesserit, sed non ideo eos autem qui prfefati prioris dispositioni adversari
minus de patrocinio vestro in opere isto confidit. praesumpserinl, jubemus severitatem canonicam
Multa quidem suntquce in hac parte poteritis alle- exerceri, ratam habituri sententiam quamcunque
gare, nec dubito de affectu, si ei operam dare pla- in Petrum, et Willelmum, aut alios complices eo-
cuerit. Nota est industria vestra, et quid Lincol. rum, si quos habent, saepedictus Ricardus a priore
quid Eborac. el in aliis muitis egeritis, neminem praeuominatus prolulerit.
nostrum latet. Dimittite animam patris vestri, ac- EPISTOLA LXXX.
ceplo beneficio petitionis, hilarem, et preces illius AD ....

faciatis audlri, qui, sicut ipse litteris suis domiuo Lator prffisentium, Londonia oriundus, ut ait, de

regi scribit, nihil ulterius petiturus est verba sua

: genere suo diligenlius perscrutatus, locum natalem
in ore nuntii posuit, eique dedit in mandalis, ut in citra Cornubiam ulteriorem non potuit invenire.
omnibus id loquatur et faciat quod ei prsedicta- Is amicus noster, si verasunt quEB proponit, aquo-

veritis. Noveritis autem, quia si distuleritis usque
ad adventum domini regis, petitionis effectum, eo
ipso putabitquod inmortem ejusdilatio quasratur.
De his satis, prtBsertim sapienti. De cajtero mihi et
magistro Willelmo de Slidis clerico vestro, de
dam decano vestro spoliatus est, et longe aliter
injuriatus, quam civem Londinensem oporteret.
Prceceperat domiuus rex, ut accito decano, et com-
plicibnsejus, causamhanc dominusarchiepiscopus
examinaret sed quiadeprudentia vestra et justilia
;

exhibenda justitia duo brevia domini regis neces- confidit plurimum, ea.m committit vobis, ut adfa-
saria, juxta formam petitionum quas vobis trans- ciem polentioris adversarii, Dominum in paupere,
mitto. Valete, et quod placuerit, transcribite. Hoc si verilati innititur attendalis. Alioquin ad exhiben-

autem sciatis quia vobis modis omnibus expedit, dam concivi nostro juslitiam, regio mandato, non
ut anle exitum domini nostri redealis, et si vos sine vexatione decani, urgetur archiepiscopus.
incontinenti oportuerit transfretare. Valete iterum Seria res est, etsi pauperum spoliadecani et archi-
elsemper. Novil Dominus quia ille, pro quo domi- diaconi ludum ducant. Quidni ? aliorum tristitia in
nus archiepiscopus sollicitat, totius hujus verbi D eorum gaudium cedit, in quorum manibus iniqui-
ignarus est. eorum aut repleta estmune-
tates sunt, et sinistra
EPISTOLA LXXIX. enim hominum monstra
ribus, aut eis inhiat. Htec
Forma eligendi. dextras non habent. Sicut enim quidam in virtutis
Exrelatione nobilis viri Ricardj comitis Devoniae exercitio ambidexlri sunl, sicisti ambilfevi convin-

et Alani de Furnellis qui se interfuisseasserunt iis, cuntur ab avaritia et rapina. Hsecadversum archi-
quce sanctffi memorioe R. prior vester agens in ex- diaconorum rabiem, pro paupere concive nostro
tremis disposuit, nuper aocepimus, quod prfefatus quem secretus ullerioris Cornubiie sinus juxta tur-
amlcus Domini interrogatus a vobis quem fratrum, rem Londoniensem edidit. Quodautem ad statum
si ipse forte in fata concederet, sibi duceret subro- domus nostrae pertinet, idem est qui fuit, et paulo
gandum, fratrem Ricardum ex nomine desiguavit, leetior. Nam metus ille, quem vobis episcopus Rof-
suadens, et pia, qua prteditus erat, modestia, sub fensis et Ranulfus noster incusserant, supervaca-
imagine consiliiprsecipiens, utomnesipsius obtem- neus exstitit, eis res seria agebatur, et ad quam
Patrol. CXCIX. 3
doluit esse delusam, eo quod sibi niliil accepei-at. tutis officia, interdum amplius convalescit in sin-

Altereuim « Ouine tulit punctura, et luiscuit ulile gulis, aut pro qualitatecorporum retardatur. Ciim
duloi (HoiUT. A!'s poet. 3i3). » Nunc iutelligam si ergo me vobis amicum esse professus sum, parti-
viget iu te spiritus proplietite, utrespondeas iucun- cipium rerum etanimorum libensagnosco, e.xcepto
ctauler, utrinam eorum resad votum cesserit, quo affectu molestia; quam de domiui et patris mei diu-
si fuerisdeslitutus, consule adolescentem nostrum, lurna et dubia infirmitate coucepi, cujus miseriie
qui quoties accedit ad me, sicut doctior, ila lenuior eo cupio omnes esse expertiores, quo in fide et
abeo. Expeditenim ut quod loquor sit absconditum charitate fuerint chariores. Istud quidem interim,
ab oculis ejus, ne si forte quoniam sic oportet, meum
trium vooaliuui collisio- sit, vestrum enim
nem esse non expedil: cEetera omnia, si vobis displicet,
deprelienderit, turpis soni et irregularis verbi
mulctamcogarexsolvere.Namiupalrociniuuimeum quoad expedierint, el Iicita suut, quautum ad mea
abusiones auctorum frustra priBtendam juveni re- spectat, nostra sint, et preevia honestate sint omnia
gularejus opponenli, etqui granimaticiepraeceptis B nobis communia. Neque eniin aspiro ad illaquae ad
nvigilat. Quod si secretum istud miuori, iitpoenam societatem non admittunt, aut dirimunt, aut repu-
exigat, frater noster raajor prodiderlt, tu meum guantibus arithmeticis, physicis reclamantibus,
procura nogotium, dicasque nou aggressum esse, iino et ipsa stupente natura, insecabilem dividunt
ut cum gramjiiatico adole£cente de grainmatica unitatem. Absil ut egocausam praebeam ne in ap-
contendam,sed utquilsuscunque verbis potero amici petendis et fugiendis idera velle et idem nolle
sit

Londoniis a Cornubia causam agam. Quodsi alter- in nobis, mallem utique operam dare, ut nobis in
utrius periculumimminet, satius ducocum dispen- Domino sit cor unura, et anima una Sic sic parti- !

dio grammatioae, causain lucrari, quaui, ut gram- cipant iuferiora superioribus, et sol, quanquam lu-

matice loquar, causas subire jacturam. Cum enim cidissimus sitet purissimus, amnes cognatos nubi-
duoquondam patroni causarum, nunc pastores, ut bus, et faeculenta terrae ad receplionem sui caloris
dicitur, auimarum, et officio episcopi, Lexoviensis et vigoris agnoscere non dedigoatur. l\Iutuis auxi
scilicet, et Cicestrensis, dispari via procederent, et liis constant omnia, et gravia vicissim levibus tem

Lesov. causae mallet facere detrimentum, quam perantur, et protecto eo sic universa procedunt
verbi, quinunc Cicestrise est, ei pictaiu cedebat quod tantam dissidentium concordiain, et concor-
linguam, sed triumplii gloriam diligenti rerum ob- C dium dissidentiam, idem uuaniuiilatis spiritus, in
servautia prseripiebat : neutrum imitari valeo, sed tus et ut sibi invicem vioario quodam minis'
alit,

alterius credo preeferenda vestigia. Igitur agamus terio consonent mundani corporis partes velu
quod agitur, et pauperis concivis nostri causam membra disponit. Sic sic in humano corpore sib
habeas oommendatam. Quod ut diligentius facias, iuvicem luembra deserviunt, et siugulorum oflici;
ei crepidas dedi,quas amicus nosler Jordanus sub- publicis usibus deputautur absunt quidom Iiosi
:

prior Lewensis tibi transmiserat. Paginaiu verbo- magis, illa minus, pro mole corporis, sed iu ef
rumimplevi foliis, el quia dulceerat loqui in aure fectu salutis ejus omnia uuiuntur, varios haben
amici, et quia non erat res nova, quam tibi signi- atfectus : usum salutis penses, in idem uui
sed si

ficari oporteat. Valete, et ut valeant, fratribus no- versa concurrunt. Nou tamen omnia coaequantur
stris denuutia, fraterni nominissio appellatione di- sed superioribus inferiora deserviunt. Pes eniu
latata, ut non modo ad magistrum extendatur, et qui versatur in coenonequaquam aspirat ad capiti;
peccatorem, sed et fllium Remfredi, et alios (8), dignitatem, sed et caput quod in coelum erigitur
qui nobis fraternitate charitatis junguntur, ita non aspernatur pedem qui versatur en coeno. Sii
etiam utqui intelligatur, etqufe. Iterum et semper D etnos, si non disphcet, vobis coutamur, et vestris
valete. Ego autem quod in promptu habeo proferam, s
EPISTOLA LXXXl. tamen nugas serietas vestra dignatur admittere
AD ABBATEM CELLENSEM. Vos itaque seria rependite nugis, quoniam et egc
Virtus amicorumomnia invicem communicanda in Apulia expertus sum,quia]ad stuppas aurum dis
esse prajfinit, et a sacrario amicitiae censura discre- trahitur.
tionis excludit, qui sibi pi;« amicis proprios vindi- if Editi librum de Cuxialium nugis et vestigiis phi-
cant affectus. Quis enim res ambigit parlicipandas losophorum, qui~mihi a vestro placebit aut displi
eis, quorum unus est auimus, si veritas professio- cebit arbitrio incultus est, et ex edioto meo a vo
:

nis in amoris fide servatur ? Siquidem is est qui bis amicis desideratemendari. Ad illustrem viruu
compage charitatis animos unit, facitque, ut ait regis Anglorum cancellarium properabat, sedeum
Chakidius, ut mirabili nexu gratiae unus animus nisi processus expedierit, cohibete. Garrulus enin

(8) Locus corruptus, cui ne codices quidem mss. mederi videntur. Quod, semel monitum, pro omnibu;
sumciat.

*«^M!^.*fci«^«'^"'
ut eum inciuictanterei-udiatis, eMmqueexspectanti aiires extranei perferetur. Uuod siWalterus adesse
amico reraittite castigatum. Non eqiiidem ut fur nequiveril, ego eum tecum facile abesse consen-
ille Cantuar. Brilo, de cujus manu aveili non po- tiam, nisi parles suflragatoriB implere maluerit.
luit, anlequaui totus ciepingeretur, forte ul facilius Salulem ergo liabeas, et me ipsum, et quod vo-
possilargui liosliumoculis ingerendus. Hancitaque lueris rescrlbas ita tamen ut aut minus acceptes
:

Grtecorum consuetudinemesse audieram, sed esse oblaliira, autelectum,dum tu absis,subeatdevotio

Britonum ignorabam. mea judicium.
EPISTOLA LXXXII. EPISTOLA LXXXllI.
AD EUiMDEM. Al) ALEXANDHU.M LmCOLK. EPlSCOPUJf.
Cum h.Bc sciberem, nolario risum inovit prfe- Lincolniensi episcopo Alexandho.
missa^sahitalionis inscriptio,cujus causain inqulsi- Toliiis Kccleaiee periclitalur salus, si remigiuin,
tus, riiliculuni me salutatorem monuil ioqui con- oui Petrus prcBsidet, inanibus committitur
impudi-
sultius, etne amara etinsipida dulcibus misceam, cis. Navem piscatoris egregii Ecclesiam esse sci-

temperare: ait enim te sicut « salulem acceptare g miis Boinaniim pontiticem principisaposlolorum
>> :

oblatam, sic aspernari qiiod subjungitur, « et se non ambigimus esse vicarium, qui, sicut rector
ipsum. n Forle qiiia amarum, quia insipuium.prfe- clavo navem, ita sigilli sui moderamine Ecclesiam
sertimdomisuffi dulcioribiis abundanti.Ego aiilem regit, corrigit, et dirigit iiniversam. Hujus ergo si-
quiJ ad i.-sta? mutare inscriptionem turpe quitiera, gilli corruplio universalis Ecclesife periculum est,

sedeamsine discussione Iransmiltere lemerarium cum aduuius siguacuh notam solvi etclaudi pos-
videbatiir. Prseterea cui hfec cnandanda discussio, sinlquoriimlibet ora ponlificum, et culpaquoelibet
incertum .Si
: enim ipse discutiam clemcus, tibi impuuila perliauseat, el innocentia condemnetur.
potero esse suspectus, si caliiuinianli, recolo quia Unde in eos qui hoc attentare prsesumunt, ani-
cahiranianlis os non loquilur verilalera. Si libi, madverteudumest, sicutin hostespublicoset totius
ffiniulus uon aequiescit, dicens, te sinceram non Ecclesise, quantum in ipsis est, subversores. Ho-
posseferre sententiam, qui aut de novo hostis es, rum unus apud voslalitat, A. s. de Griraelinche
aut de antiqiia familiaritate araicus. 1'rivata naui- quicrimen falsi, quodin apostolicis commisit api-
que afleclio senteutiam non parit incorruptam.Post cibus.perjurio cumulans, anathematis vinoulo me-
multam itaque deliberationem tandem sedit, ut ju- ruit innodari. Prsecipimus itaque ut ipsum publice
dicem eligam domus tuae, ubi, te absente, pr<.esente P excommunicatum denuntieti», et si comprehendi
Waltero de Calna, qui tamen etipse doli argui po- potest, sicuti manifeste perjurum et falsarium ad
test, causa familiarius agitetur parlis adversae,: nos facialis adduci. Ne vero crimea falsi ipsum
non timeoadjutores, ct licet Mandrogerusgrunniat, commisisse dubitelis, exscriptum lillerarum do-
Trimalchio intaboscat, rideat Bromius, et Mercu- mini papre vobis transmitti proecepimus, quas pe-
rialiiim clientumccelus mihi patronum sublraliat, ues se bullatas esse ipse et Jordanus presbyter
vel Corydone patrocinante adjutus, non subterfu- juraverunt.
gio venerabilis tribunalis examen. Tuum quando- EPISTOLA L.XXXIV.
que judicium non declinarem, qui me quandoque Ecclesia Sanctse Trinitatis Londoaiensls, adver-
amabilem credidisti, et revera :
susMartinumdeWaIthamagens,decimasquasdam
Eram (iit dicebalur) tunc dignus amari pertinentes ad ecclesiam de Welcumeston, et quas
EcL V, 89).
(ViRG., jam dictfe ecclesisB Radulfus
ia die oonsecrationis
Quod aulem nunc declino, tibi imputandum, qui Rotundusoblulerat.episcopoLondoniensiprtesenta
faciem personse atlendens, amorem novum amici- et approbante, sibi restitui postulavit, dicens se

tiffi veteri preetulisti. Nam quod ad me, idem sum eisdemabsquejudiciospoliatam.tantoquejussuum

quam nos duo Pruvini
qui fueram, possideo plus dioebat esse liquidius, quauto pluribus in vicinia
habuerimus. Canto quidem non deterius solito, et ^ constabat quod has deoimationes ab antecessore
dissimihter Saresberiensibus multis, etsi optimi Martini et ecclesia de Wallham canonici Sanctae
cantores sint : Trinitalis evicerant. Cum vero causa hsec diulius
Nec sum adeo informis : pridem me in litlore vidi inforo Londoniensis Ecclesiae pertractata esset, ad
(Pisano), audientiam vestram per appeUationem translata
Cum pLacidum ventis staret mare. est : tamdemque Martinus, qui delationes plures ex
(Vmo. kcl. u, 25.) variis causis oblinuerat, post juramentum de ca-
Caetera familiarius in anre el ore judicis,cui cadam lumnia hincinde prsestitum, hoc de consensu et
et
aut stabo, revolvam plenius et evolvam, et ut petitione partium, dies peremptorius, licet hoo
ipsius dictante sententiaamicelicenter.-icripserim, Martinus inficiaretur, prnehxus est,quo cum suam
et se ipsutn qualemcunque seutentiam sentiara,ap- canonici vellent fuudare intentionem, jam dictus
pellationem meam audietnullus, sed modisomni- M. oratorias exceptiones eis opposuit, diceas sibi
bus operam dabo ut partem gravem oppositam. aliquid per canonicos abesse, eo quod datis fide-
 1i JOANNIS SARESBKRIENSIS 1-2

A nis congessit species? habet enim satietalem sine

jussornbusobligatuserat adconservandasprasfatas
decimas, usque ad litis decisiouem, et quia eas dis- dulcem sine defectu et inanitioue esu-
fastidio, et

trahere non licebat, sibi prai-judicium factum as- riem conferunt et miro condimenti gratiie, quos
;

seruit. haec canonici se nullam obligationem a

Ad terrena deprimit inhabitatio, felici superiorum
Martino extorsisse,vel ahquem nomine eorum con- evectionesuspendunt.Undemanunicorrectioniseis
stanter asserebat. Ille quoque qui fidejussores a apponere non prissumo, quia nihil invenio in eis
Martino susceperat, se neque nomine, neque man- corrigendum,qui eos tanta aviditite vorasse volue-
dato canonicorum eos sicut jurare paratus erat, rim, utnec de substantia sensuum aut specie ver-
accepisse dicebat sedquiadeciraationeslitigiosas
; borum elabatur mihi mica, vel tenuis. Micas enim
esse videbat, sibique nolebat m
hac parte prospi- et cruslula, Domino auctore, degkiliam : cieterum
cere, ne forte ab eo repeli possent, si eas impru- Qovit experienlia vestra, quia non in solo pane vivit
denter injusto exactori solvisset. Idem etiam fide- homo, et quod potationis assiduitas apud exteras
jussionis obhgationem Martino remisit, et fidejus- naliones fecerit Anglos insignes. Unde juslum ar-

soribus suis undecum interloquendo pronuutiare-

:
bitror ut egregie cibato propinetis, et cui apposui-

tur, hanc exceplionem nequaquam suflicere ad stis panem, porrigalis et poculum. Jam enim
et

causae dilationem, Uartinus in causa proce-

et ul 3 sitio,poteroque vorator panum in siccitate stran-
deret exigeretur, ad vestram audientiam appella- gulari, nisi clementia vestramihi vinum provideat.

vit ad Quasi modo rjeniti. Hoc itaque vobis paratius est quam ccelia, quee a
EPISTOLA LXXXV. nostratibus usu vulgari cervisia nuncupatur. Ego
AD PETRUM CELLEMSEM ABBATEM tamen utriusque bibax sum, et non abhorreo quid-
Domino Cellensi abbati. quid inebriare potest.Sed quoniam vobis est copia,
Non est novum quod mihi vestra benignitas ali- tesle illo veteri amico meo, qui nunquam « nisi po-
iDentorum subsidia procuravit, quae sic meam in tusad artes prosiluit » versusque faciebat, qui
terra aliena paupertatem excepit, ut nec palris numero syllabarum et pedum Virgilianos versus

munus, nec maternus mihi deesse videretur affe- excederent. Pr;e cseteris inebriantibus unum peto,

ctus. Magnum quiJem erat sic exsuli providere, ut ut sil, quodpane confirmatum eshilaret. Porro in-

apud exteras nationes civium commodilatibus vinea domini Soreth vobis nolior est,
ter Cc-eteras,

fruerer, sed multo majus est quod mihi diligentia et quffiad usum ejus faciunt inslTumenfa omnia
vestra prospexit, ne a natalis soli dulcedine, qua penes vos esse non ambigo. Exstruxistis ibidem et
totiushumani generis universitas capitur,perpetuo vostorcular, cujusintervenienteofficio vobis vinum
exsularem. Vestrum namque munus est quoJ re- frequeuter exprimitur,in usum conversionis pec-
rsus sum in terram nativitatis mese vestrum C canlium, aut jucunditatem devotionis, et salutem
:

munus estquod principum virorum assecutus sum fratrura, et ulilitatem omnium auditorum et nuac :

notitiam, familiaritatem, gratiamque multorum quidem rubet in calice passionis, nunc albet in
:

vestrum niunus est quod florere in patria videor, sanclitate et munditia castitatis nunc fervet cha- :

et auctore Domiuo, niullis prreferri concivibus, et ritate, nunc redolet hilaritate conversationis ho-

coffitaneis meis. Sed quid est quod liberalitatis et nestffi sidjtiliatur interdum, ut conferat delicatis,
:

munificentioe vestrae titulos membratim exsequor, nuno solidus est, ut rudioribusproficiatelignaris.

cumillorum numerus el imniensitas lotum ani-
sic Sunt et illfe ditferentia;, quas enumerare longum
mum impleant ut efllaant, et totius menlis capaci- est, quarum quamlibetFalernoprsetulerim aul Pa-
tatem exsuperent ? adeo quidem, ut vel illa sola, normitano, aut GrEeco, quo me Siculus cancellarius
qufenon sufficio reeordari,debeant meruissequid- ad perniciem saluitisque dispendium potare con-
quidsumetpossum.Obligatusitaque sum, ut nuha sueverat. Pelo itaque, ut inde mihi faciatis copinm,
gratiarura actione valeam liberari, cum merita ve- autraisericordiam,ilatamenquodAnglico et polori
stra omnes conalus meos absorbeant, preesertim sufticere debeat. Ahoquin potero vos nota prodi-

cum devotio veslra me sibi continuisobligetbene- lionis inurere, et convenire doli, qui me panibus

ficiis. Nam et mihi panem quotidianum procurat q ingurgitastis, et quo in usum digeri possintsubtra-
vestradignatio,etqua3pauperempascere consueve- hitis potum, utique Gallorum consuetudine, ut
rat temporahbusalimeutis.nuncaliasabundantem, quos iuvitant ad mensam dimittant saepe sobrios,
quodammododeliciis refiois. Profecto
ceterna; vitse nunquam siccos. Haeo haclenus qualiter ille vilis

cuicunque cibus hic non dulcescit, infatuatus est apostala Raduifus vobiscum,et cum fratre Thoma
insipienti languore palali, et nescio quo pane egeril, me alia vice vobis scripsisse memini, sed
eget postmodum idem Raldulfus ob hoc publice excom-
. . . . Jam mellitis poliore placentis municatus est, jussusque comprehendi si inveniri
Uique sacerdotis fugilivus liba recusal. posset.Litteras vestras,mepr£esenteetinterpretante,
(HoiuT. Ep. I, 10, 10). tradiditfraterThomascomiliHugoni,sed non profe-
Quis enim in tanta panum abundantia non reficia- citquidquam, eo quod se totius negotii comes,
tur, cum nemo regum delicatiores in mensa sua ignarum esse dicebat. Moratus est hucusque nof
conspexeril ? quis plures unquamdelicatissimi pa- biscum frater Thomas, et circa nos, cum preBcepe
 73 EPISTOL^. — AN. 11S9-6.4. 74

ritis reversurus. Sed quia nerninem cognatorum A tioneraet liberationem ipsiusHem'ici, districte vice
vidit adhuc, eos si placet vestra licentia visitabit nostra constringas.
antequam redeat. Ego autem famuium inveni,et Nos ergo mandato apostolico, ut oportuit,prom-
facieuda pnescribo. Ad haec precor ut Thomam pta devotione parentes, procuravimus ut saepedi-
nostrum, qui diu vobiscum et pro vobis laboravit, ctus Henricus, et ab extortaobligalione absolulus,
sicutegoconscius sum, commendatum halieatis, ut et custodia qua tentus fuerat, liber esset, et pree-
tam ipse quamalii Anglici.dumhoueslaspermise- fato fratri nostro Wintoniensi secundum formam
ril, preces raeas sibi sentiant profuisse. Jacobum apostoliooe prteceptionis injunximus, ut ei ablata
quoque aliquo, si fieri potest, relevetis solatio. Pro omnia cum integritate restituere non differret.

ipso enim spondeo confidenter, quia claustrum Haec apudnosgestasunt. Vosquimandatum susce-
servat invitus, et sicut ipse mihi scripsit, sic cre- pistis, auclore Domino, reliqua salubriter dispo-
dit (9) : his qui se obedientias contemnere glorian- netis.

tur, sicul lupus acquiescit. EPISTOLA LXXXVII.

AD ALEXANDRIIM PAPAM.
EPISTOLA LXXXVI.
Causam quae inler Rogerum presbyterum de
3 Guiga, et abbatissamdeBerkiuges in auditorio ve-

Ratio humanitatis exigit ut veritatis amator nerabilis fratris nostri Londoniensis episcopi diu-
testimonium perhibeat veritati, prajsertim ubi ve- tius quamconveniebatventilata est, cumei diffini-

ritas periclitatur. Inde est quod causam latoris prs- tivae sententiae calculus immiuerel, abbatissa quae
sentium, quateuus inauditorio nostro venlilata est> conveniebatursuperiUicitausurpationequorumdam
prout series ejus in scriniis nostris diligentius in- parochianorum et decimarum ad ecclesiam de

quisitapotuit inveniri, transferre curavimusad no- Guiga, ut dicebatur, pertinentium, adnostramau-

titiam vestram, qui eam ex mandato apostolico dientiam appellavit. Post multas ilaque dilationes
debetisterminare.Coustat itaquequod nos, urgente quas variis oocasionibus abbatissa obliuuerat, per-
mandatofelicisraemorineEugenii papae,jamdiclum emptoria die praefixa partibus, cum pars adversa
H. de Hameledonaab omniobligatione, qu<e ab eo sufficienter iustructa testibus suam vellet fimdare
extorta fuerat, et ex qua venerabili fratri vestro intentionem, territa metu vano, et imprudenti se-
Wintouiensi episcopotenerividebatur,absolvimus. ducta consilio, appellatione noslrum declinavit
Ut ergo absolutiouis hujus ralio discretioni vestras examen. Nos autem sedi apostolicas utoportuit de-
lucidius innotescat, lilteras aposlolicas vobis ex- ferentes, nosipsosexinde a decisione etcognitione
scribi prfficipimus. Sic itaque scriptum estdoraino p suspendimus, donec a sede vestra causie hujus ju-
Wintoniensi pro H. clerico de Hameledona. Jnxta dicium prodeat, autjudicandi aucloritas cui pla-
Osberti clerici tui suggestionem fraternitati tuae cueril delegetur. Interimdemedio sublatus est pias
nos scripsissenieminimus, postmodum vero idem raemoriaedecessorvesterdominnsAdrianus, etdum
Osbertus in praesenlia nostra super mendacio et salvator lideliura precibns excitetur, invalescente
falsa suggestione sua confutatus atque convictus schisiuatis lurbine, et emergente collisione regno-
exstilit, quoniam praedictus H. neque cum amicis, riim, suam Deus permisit turbari Ecclesiam, et
neque cum rapina inventus vel captus fuil. Quo- velut interjecto infidelium obice, quem Deus dissi-
circa, licet sicuthomines decipiquandoque possu- pet.chaos quodammodo inler vos et nos firmatum
mus, tameu ut occasione litterarum nostrarum est, ut sine magno periculonon possetquisab aliis

Henricus ipse injuste tractetur, vel conderanetur, ad alios pertransire. Elapsum est ergo terapus, quo
nec voluraus, necpati debemus. Ideoqueper prre- appellationem suamex promisso prosequi debue-
sentia tilii scripta mandamus atque prfecipimus rat appellator: ila quidem, ut tam actorquam reus
quod, omni occasione et dilatione remola, eumdem ab exsecutione causae videatur omnino destitisse,
H. restitulis oranibus, quaecunque sibi per te forte deinde ferecirca sequentisanni initium jam dictus
ablata sunt, oranino absolvas, et liberura abire Rogerus ad nos cura lilteris doraini regis accedens,
perinittas. Quod si etTectui raancipare neglexeris, appellaiioni quaiu fecerat, renuntiavit, et pro reve-
neglectum tuum non poterimus tolerare impuni- rentia regii manJati peliit sibi justitiam exhiberi.
tum. Ad nos autem sic idem pontifex scripsit, sic- Itaque deraum post unam etalteram appellationem
ut ex transcripto lilterarum nostrarum cognoscere terlio edicto peremptorio citata est abbatissa, quae
polcritis. niissis procuratoribus suam conata est absentiam
Veuerabili fralri nostro Henrico Wintoniensi epi- excusare insuflicientes tamen causas,ut videbatur,
;

scopo per apostolica scripta prfecipiendo manda- prtetendeus, unde quia prohibita, dilationem nlte-
mus, quateuus H. de llaraeledonaomninoabsolvat, rius oblinere non potnit, ad veslram audientiam
et liberuui abire permiltat. Quod si effectui man- appellavit, diem prasngens Dominicam, quacanta-
cipare neglexerit, priesentium auctoritate tibiraan- bilur : Quasiiriodo genili, dicens se ab adversario
damus, quod eumdem fratrem nostrum ad absolu- diutius injuste vexalam, el ei nihiljuris competere

(9) Anne legendum est creditel vel fortasse auferenda est distinctio inter credit et his.
7b .lOANNIS SARESBERIENSIS 76

in iis quaemoiiebaturpercalutnniamextorquereet A amenecclesiasticumcausarediret.ubidejurecano-

se adversus eum longissimi temporis praBscriptione num, quos clerus novit, vulgus ignorat, qusestio
innixam. matrimonii finem debitum sortiietur. Partibus ergo
diem ex regio mandato prajfiximus, et tandem post
EPISTOLA LXXXVIII.
dilationes quas Mabilia ex variis causis oblinuit,
AD HILARIUM CICESTRENSEM EPISCOPUU. pelitionem suam Richardus instauravit. Ut autem
potissimum sufficiunt liquidius causam suam astrueret, et adversariam
Malignantium excessus ii

coercere, quibus merita partium familiarius inno-

spuriamessedoceret,avunculumsuum Willelmum
tescunt, et qui corrigendipotestatem a Domino ac-
cumquadam Albreda de Tresgoro matrimonium
contraxisse asseruit, et exinde, illa contra fidem
ceperunt.Unde et vos controversiam, quse inter
conjugii derelicta.duxisse Adelitiam filiaiu Amfridi
Reginaldum et Pag. vertitur, commodiusdecidetis,
vicecomitis, et ex ea Mahiiiara et alios liberos non
cum apud vos veritas latere non possit, et iuter
juris dicendi debitum legitimos suscepisse. Asserebat etiam quod cuni
eos ex necessitate officii

Quod enim Willelmus Adeletiam superduxisset,Albi'eda.quam!

discretioni et fidei vestree immineat.
ad nos manant, nota defe prfeduxerat, in ipsis nuptiispro sejusfcederiscon-
fori veslri controversiae
J^galis protestata et auctoritate ecclesiastica inhi-
ctus aut dissimulationis est, nec tam auctoritatis b
bens ne superdicta in mariti sui illicitos transiret
autprudentiaiquisquam credatessedefectum,cum
utruraque contulerit tibi Dominus. Date ergo ope-
amplexus. Praeterea cum ibi prse tiirba, et mariti
deesse sui perversitate non posset audiri, ad dominum
ram, ne justitia» implendae voluntas merito
videatur. Quod si dissimulatis, aeque vestroinsisti-
Wintoniensem tum aposlolicre sedis legatum ac-
tis nostroque dispendio, cum et nobis labor ac- cessit, et sicut idem suislitteris testabatur, tandeni

crescat, et vobis, quod non expedit, conceptse per sententiam ejus obtinuit, ut ei, relictaadiiltera

virtutis opinio minuatur. Vobis enim debemus, ut maritus suus restilueretur. Ipsum quoquejiidiciuua
loquamur, quodnosEdwardus episcopi Wintoniensis auctoritate sedisapostolicaa
cum amico liberius
et Helias diutius vexaverunt, et ut verbis veslris
dicedat roboratum, quoniam eam jam dictu< episco
vobis respondeam, quod mihide praefatis pripscri- pus, dum eum controversaretur, consultaverat,

psistis, de H. et P. rescribo, respondeat scilicet scriptum consilii a domino Innoceutio sanctae me-
Quod alitermorise praedecessore vestro, ut aiebant, receperat,
in manifesto
utrique justitia sua. si
in haec verba. Nos enim originales nunquam, sed
crimine inobedientia» vel alterius sceleris depre-
hendatur, prena manifesta puniatur, ut caeleri me
domini Wintoniensis litleras super hoc duntaxal
quare vigor judicianus ^ accepimus. « Supereo quod interrogastisde sacr*
tumhabeant, et recolant,
sitin medio constitutus. Novit etiam prudentia
mento conjugii breviter respondeo, illam quan:
ut dixisti a patre conjugem traditain, et ab eo cui
vestra qufedam tanta rerum liice clarescere.
pcena dunlaxat aut tradita fuerat rursum patri couimendatam, donei
ventilatione non egeant, sed
praemio.
statuta die in suam ille domum traduceret, dicc
quia legitimo consensu interveniente ex eo staliii
EPISTOLA LXXXIX.
conjux fuit, quo spontanea pactione sese conjuge
AD ALEXANDRUM PAPAM. esse consensit. Non enim futurum promiltebatiir
Assertionespartiuinfidelidebemasprosequi testi- sedprfBsenstiinabatur. Quapropterquidquidposte
monio, cum causae recedentes anobis ad apostoli- cum alia factuin est, sive in coitu, sive in genera
cam evolant majestatem. Inde estquodseriem con- secundum,
tione prolis, tanlo reprehensibilius est
troversiffi qua? inter Richardum de Anestia et Ma- quauto verius primura. Constante enim primo,
biliam de Franchevilla diutius in auditorio nostro qiianto amplius in secundocommillitur, tantoma-
ventilataest, ad notitiam vestram transferre cura- gis culpa augetur. » Inde cum ex apostolico scripto
mus, prout emergentes articuli colligi potuerunt. fiierit divortium celebratiim, nec elapso deccnnio,
dictus Richardus, cognatus Wil- aut aiuplius sil aliquo juris remedio sententia at-
Cum itaque jam ^
lelmi de Saccavilla et nepos, sicut sororis filium tentata,illudessematrimoniumhabendumquod le-
vulgus nepotem dicere consuevit, petitionem haere- gatus conciliavit, el adulterinum esse amplexum,
ditatis ad bona avunculi obtinenda institueret, me- quem sedes apostolica condemnavit. Ad haec, jam
morata Mabilia, fiha Willelini,se illi in foro sfficu- non est in quaestione utrum illorum matrimouium
larium judicum, ubi res actitabatur, opposuit, as- fiierit, ciim hoc liqueal ex re jiidicata, ex divortio
serens filiam nepoti in paterna haereditate praefe- celebrato, ex eo quod usqiie ad dies vitae novissi-

rendam. Ricardus vero ei nihil juds haereditarii mos omni-

rellcta adulterapriori cohaesit uxori. In

competere respondit, eo quodnon essetexlegitimo biis autem articulis sibi copiam testiiim esse dice-
suscepta matrimonio, sed adulterino procreata bat, utnec dematrimonio prius contranto, nec de
complexu. Cuin itaqiiematrimoniiquaestio vertere- interpellationesequentisconlubernii.necdedivortio
tur, quod de regulis ecclesiasticis infirmatur aut canonicecelebratoquisquampossitaiubigere.Etqui-
convalescit, decrevit curiacatholici prinoipis,sere- dem cum prosepluriina allegaret, maxime rei juili-
nissimi regis Anglorum. Henricisecundi, ut ad ex- catae insistebat articulo et sententice, quam in synodo
77 EPISTOLiE. - AN, I159-6i. 78
Londoniensi ubidivorliiim celebratum, et adversus A rore novis gaudentium omnes provocarentur ad
matrem Mahilias adomino Wintoniensitunclegato, omnia, raatrem suam Adelitiam nullo jure a con-
et Londoniensis Ecolesiee vicario latam esse dice- juge seiiaratamasseruif, sed violenfer a domoma-
bat. Pi'oduxit etiam testes quos eidem synodo et riti excliisam pariter et ejectam, et hoc machina-
divortio inlerfiiisse asseruit. Quia ergo liberi qui ex tione Gaufridi Londonien sis archidiaconi, qiii ac-
damnato etiilicitocoitu, seu ex effusaconcupiscen- cepto pretio eara indefensam, inaudifam, sed nec
tia geniti sunt ab omnis prorsus haereditatis bene- inde citatam studuit condemnare, fretus auctori-
ficio excluduntur, eosque necjura civilia, nec leges tate domini Winfoniensis, qui et ipse, utasserif,
agnoscunt,canonumque adeo improbat vigor, ut per sordes corruptus erat, nondum tamenlegatio-
necalimenta decernaf, sed quodammodo juri quod nis offioio fungebatur. IIoc autem ea ratione nite-
illasublrahit, acquiescat, ipsam tanquam paterni batnr ostendere, quod Adelicia sanctum virum Al-
criminisargumentum, a totius hrereditatis spe con- bericum apostoIicEe sedis inAnglialegatum.cum a
tendebatessearcendara.Adhaec Mabilia, ad cognati maritoexcluderetur, adiif, petens sibi super injuria
sui cahimniara depellendam, parentes suos Willel- a raarito et archidiacono illata justifiam exhiberi:
mura Adehciam legitime corijunctos asserebat,
et cum ex ratione temporum constet, quod dominus
et nuptias non clandestinas, sed solemnes in facie B Winloniensis primumlegationis ofHciumnactussit
Ecclesioe contraxisse.Nonmuhumtairien iuficiaba- post exitum a nobis jam dicti episcopi Osliensis.
lur, qiiin pater suus Willelmus, pactum sponsah- Exinde verocumjamdictusWintoniensisinsynodo
tiorum de Albreda ducenda, cum pater ipsiiis an- Londoniensi, ut sedis vacantis impleret ofBcium,
tequam duceret AdeliciamMabilifematrem, inierit, prfflsideref, saepedictaAdeliciapalam prolato legati
sed illud usque ad matrimonium pervenisse nega- mamlafo, qiiod obtinuerat, pefiit super his quibus
bat, sed quia matrimoniura in confrahendo et ab archidiacono et a marito injuriata fuerat, justi-
distrahendo liberum esse debot de consensu parti um tise supplementiim, lioet iniquitatis et acceptarum

pactum sponsalitiorura, utrumque dixit esse remis- sordiumpondussicjudicantisanimumdepressisset,

sum, quod ex eo probare nitebatur, quod testes utnec domino, neclegafomandante posseterigi ad
apparebant parati probare.patri .Albred.T pecuniam, jusfifiam exhibendam. Matrimonium veropriusin-
quam Willelmus ab eo receperatesse refusam :ad- ter Willclmum et Albredam vel ex eo non contra-

jiciebant efiam Albredam, et patrem ejus omnem ctum esse constabat, quod tunc primum inter eos,
obligationem, quse intercesserat, ex causa matri- etiam sponsalitiorum solemnifasin Ecclesia et nu-
monii, ut sperabatur, copulandi, remisisse Wil- ptiarum ritus in populi audientia solemniter cele-
lelmo, et patri ejus, eo quod nuptiarum Wlllehni bratus est, quando per fraudem jam dicti archi-
et Adelicife pater Albredae conviva fuerif, etmatri- '
diaconi et episcopi Winfoniensis, uxor a marito
monii hujus promptissimus approbator. Sponsam projecfa est, et hiijus quidem rei tesfes preesentia-

vero non esse conjugem, tam leges principura, liter apparebant. Fuit ergo, ut dicebat, aut de fa-
quam decretapontifieum ostendunt, cum despon- cto, auf de jure nulla sententia, qua absens con-
sata puella possit monasterium praeeligere, viro demnafa esf, non contumax, sed indecifata, cum
dissentiente, sicut Eusebius aucfor est : et leges, constet sententiam nihil habere fortitudinis, quae
leste Gregorio,nullam infligunt pcenam sponsje, si contra solemnem ordinem jiidiciorum lata est. Re-
ad collegium evolarevit puellare. Praeterea conju- plicabat et mulfa de privilegio personarum et igno-
gium non esse perfectum, quod non coniirmat et rantia juriscum parentibus aut propter milifise
perficit commistio corporalis.Iicet aprima despon- cingulum, aut sexus infirmitatem lioeret ignorare,
safionis tide initium sortiatur. Si ergo haberevim oonjugii quod conjugii prsecedit
initiafis illud
perfecfa prasjudioant, omnino iniquuin est ut quod ex auctoritate legum et canonum,
spon- initium,
salitiorum pactio vero dicaturpr;ejudicasse conju- non ad matrimonii nexum convaluit, quod prisca
gio. Nam Evaristus papa,cumformammafrimonii consuetiido apud nos hactenus in consummatione
confrahendi, et sacrum ritura, qui in Ecclesia est, matrimonii nonagnovit:patrem quoque, dumage-
permiserit nupfiarum, ita siibjecit Ita peracta D ret in extremis, sicutGillebertus, venerabilis abbas
:

legifiina scitofe esse oonnubia, aliter veroprassum- ColeoestritP, litteris suis, non signatis tamen, sed
pfa, non conjugia, sed adulteria, stupra, velcontu- testibusmunitis,et aliireligiosiqui adfuerant, testa-
bernia, aut fornicationcspofius quam legitima con- bantur,palampcenituissedicebatur,quodfraudulen-
jugia esse, non dubifatur, nisi volimtas propria tiiBJamdictiarchifliaconiinejiciendauxoreacquieve-
suffVagata fuerit, et vota succurrunt legitima. At raf. Sedquiiiquidinterparentesactumfuerlt, sibiaut
Willelmus, dissoluto pacto priore, sicutlicet, licitas liberis non rlebere obesse asserebat, eo quodarchi.
confraxitnuptias,necunquam consensumadhibuit diaconus aut episoopus Wintoniensis nihil contra
ut ab illa diverteret cui fuerat legitime copulatus. liberos pronunfiassent,serl hoc quoties convenieban-
Divortium vero quod pars adversa objicit, aut om- tur expresserint, sicut plures teslabantur, se nihil
nino non fuisse, aut non recte fuisse celebratum. pronuntiasseadversusliberosilliusmatriinonii,quod
Siquidem cum justifia, defuncto rege pacis ama- tamen infirmare moliebanfur. Unde, ut asserebat,
tore, a regni finibus exsularet, et iavalescente fu- et illustrisBIesensium comesTheobaldus, princeps
 feodi pertiQchat.accitis potioribusepiscopisGallifB, graviusest,uxoremlotiushujusqu8estionis ignaram
ex consilio eorumaliorumque sapientum, causa co- a domo mariti praesens ejecit. Cum autem in jam
gnita, patre defuncto, eos legitimos agnovit hiere- dicta synoda Londoniensi memoratum Wintonien-
des, eisque obessenon debere censuit, quidquid in sem Adelicia convenisset, non hoc quidem egit,
fraudem eorum dolus artifex procuravit. In bis au- nisi ut illatam sibi ab arohidiacono deploraret in-
tem omnibus se dicebat copia testium abuudare, juriam, etjustamaadatumquoddominus Albericus
eosque in plurimis producebat articulis, sedRicar- legatus Wintoniensis fecerat, justitiam oonsequere-
dus, insistens rei judicatfe, ab articido illo avelli tur. Nullum autem aliud verbum, siout probare ni-
non poterat, quin oporteat tenere sententiam, quae tebatur, ibihabitum estoum ipsa, nisiquodquere-
non modo elapsis decem legum diebus, sed toto lam suaraapudjudicem surdumdeposuit.Quereba-
vicenniojuris nullo remedio attenlata est. Produ- tur etiam quod idem Wintoniensis ad dispendium
cebat quibus nitebatur ostendere, se ab
et testes ejus, consilium doraini Innocentii trahere dispone-
avunculosuoWillelmoinstitutumhairedem,etalios g bat, cum in siipradictis litteris domini Innocentii
tanquam spurios abdicatos sed nec privilegium ; nihildeparentibusejusexpressum fuerit.sed nescio
obesse personarum dicebat, cum faotum proprium de quibus maleconjunotis :parentes enim ejus ne-
nulli liceat ignorare. Licet enim Willelmus pater quaquamsioconvenerant;quodsieosconvenissesse-
Mabiliae miles fuerit, tamen ignorare non debuit pedictusepiscopus domino papKsuggessit, etfalsa
quid egerit cum Albredam receperit in uxorem, non suggestioniscuIpa,etalieni mendaciicrimen obesse
spequidem futuri,sed preesentiscontractu conjugii, nondebet.In summasicut Rioardus prsecipue insi-
etcum inatrimouiumconsfinsusefliciat,quidquidiu stebat institutioui avunculi, petilionera htBreditatis
injiuiam legitime prajcedentis consensus preesuui- instituons, et ad damnatnin, iil dioebat, adulterium
ptum uexum iuseparabilem prioris matrimonii
esl, convincendiim sentenlias Wintonensis episcopi sio ;

non dissolvit. Quod si carnale coi imercium, et es econtraMabiliamaxime patris novissimfe voluntati
60 concepta soboles exinde contra fidem conjugii innitebalur, et judicio oomitis Theobaldi. Nam
processerunt, non ex eo inficiatur primum, sed se- utrumque docere testibus promittebat ad : hiec si

quentis conliibernii reatus arguitur. Patet ergo, non iisquequaqiie pars aberraret auctoris, sibi et

quidquid egeril, autscivit, aut scire debuit, sed nec diiituruitale tempoiis el juris ignorautia, nuraero
liberis ejus prodesse debet, si ex privilegio militari liberorum, et auotoritate EoolesitB, qui matrimo-
sibi licitum esse crediderit, ut recte agentium fidei nium illud conjunxerat, subveniendum esse prote-
impune illuderet materna peteretur hsere-
: forte si stabatur. Nam causa duriori divus Marcus et Lu-
in
ditas, llberis prospici poterat in hac parte. eo quod ciusbenignius responderunt, ita Flavire Tertullie per
mater potuerat in contrahendo conjugio sinistram meusorera libertura resoribenles « Movemur et :

conscienliam nou habere. .\t quia de paterna siio- temporis diuturnitatequo ignorantiajuris in niatri-
cessioue agilur, patris fallaoia nequaquam liberis raonio avuuculi tui fuisti, et quod ab avia tua oollo-
su£fragatur,parcitinterdummansuetudolegumhis, cata es, et numero liberorum. Idcircoque cum haec
abignorantia convictis, qui ratione cognationis ab omnia in unum concurrant, confirmaraus statum
invioem separantur, liberosque eoriim ab iufamia, matrimonio quassitorura,
liberoriira vestrorura in eo
et bHereditatis damno liberat, quas ecclesiae per quod ante annos xl contractum est, periude ac si
ignorantiam detentae conjungit auctoritas. Sed in legitime concepti essent. » Si ergo tanta est cle-

eos rigor legum et canonum exercetur, qui inces- mentia saecularium principum utfavore liberorum,
tuose, aut illicite coeunt, scienter, jure divino et etiam incestui parcant, quaenam eritaudacia Chii-
humano Ma-
pariter prohibente. Contra hfec pars stianorum pontificum, ut eos, quos Ecclesife sinus
multa proposuit in suffragiura rationum et
bilitfi legitime conceptos edidit, inaudita severitale con-
legum, mullis utebatur exemplis dicens, impossi- '^ deranent? Cura itaque hsec hinc indeproponeren-
bile, aul difliciUimum, ut liberi regis Francoriim, tur.etad probutiones partium producendas,tandem
aliorunique, quos nominabant, exhaereditarentur, fere in iine biennii,dies peremptorius eis prasfixus
ob hoc quod eorum sil divortium le-
inter parentes esset, post dilationes, quas partes emernerant, rea
gitime celebratum nec tamen inter parentes suos
: tamenfrequentius, utpote qua; interveniente puer-
divortiumlegitime celebratum pars Mabilia; fateba- perio aliave infirmitate, autex justa, ut ducebatur,
tur, juraquoquedicebat pronioraad absolutionem, maiiti absentia se exousabat, et ipsa missis excu-
praesertim innocentium, quos iniquum est alieuo satoribus,suam abinhrmitateabsentiamexcusaret,
delicto oondemnari
separationem vero in synodo
: Ricardus ad vestram audientiam appellavit,pr8efi-
Londoniensi a domino Wintoniensi non factam eo gensDominicamqua cantabitur LwlareJerusalem, :

nitebatur osteudere, quod antequam synodus illa, in eo se gravatum asserens quod dilationibus jani
quam solam jamdictusepisoopusLondonio convo- fere biennio vexalus erat, et tergiversatione muli-
cavit, celebraretur, Adeliciam, sicut multipraesen- eris delusus ue justitiam consequi posset.

'^^- J« W iii
>&• I

^l^ ''W^IM. '

i^
 Magisirou. arcmuiacono t-xoniensi, saiuiem ei siro auccore ern episcopus. iToleclo^utcreclitur.sed
graliam Spiritus,qui ad bonum imiversa disponil. necDomino,qiiiaserapernisuscstcontra Dorainum,
Uominus tecum sit, dilectissime amioorum, et te et pro viribus suis, aut suorum, omnes turbavitec-

in soliditale virtutumstabiliat, utnequaquam arun- clesias. Consuluit me magister \V. archid. per Bo-
dinea intirraitatefrangaris,neo omnemejusdem le- sonem socium suum, et dispositioni divinae, adhi-
vilate agiteris ad aurem. Fortiset potens
Do- est bitissociis, quos poterit, sedulus acquiescet. Sicet
miuusexercitiium,idemquesuaviterdisponitomnia, R. de Limesheia, sane si electionem tuam, quod
et eos, qui dispositioni ejus reluctantur, potentcr tainen, auctore Doraino, non poterunt,alif[uo modo
conteret sub pedibus suis. Utique quod
de statuit possent oemuli impedire, nihil eorum qua; volent,
te, sine te deliberal ipse,etin Actibus apostolorum faccrent, sed jam provisus est quicervicosis impo-
ex sententia Gamelielis, arbitrio Dei comraissa neretur, et quaj ferre non possent. Verl)m quod de
estnascens Ecclesia, nutu cujus omnia infirmantur te motum est, EccIesiasRomanse, doraino regi, me-
aut convalescunl.Ei ilaque commiilas causam tuam, tropolitano, coepiscopis, sed et omnibus qui illud
quoniam eo patrocinante periclitari non potest. audierunt, placet, exceptis his quos aut ambitio,
Noli pusillanimis esse in illo,quoniam corporl par- f aut avaritia, aut immunditia, autinvidia, excceca-
vulorum dictum est : Jacla cogilalum luum in Do- vit. Quod si forte apparuerint in conspectu bono-

mino, et ipse te enulriet. Si quidem adultijam non rum ,in sua malitia persistentes.confundet eos Deus,
nutricis alimento, sed conservationis egent prfE- ne ipse disposilione frustrata confundatur ab eis.
sidio. Eigo desiderium, sit oratio tua, ut non
sit Silueram quidem, et dissimulaveram gaudium meum,
mododete.sed etiamate voluntas Domiui implea- quia te, si fieri posset, vellemignarura vocariaDo-

tur. Quod si ipse pro nobis, quis contra nos?iNon
eritirrilumverbumejus, etsiplerumqusadgloriam
disponentis, malis repugnantibus, implca'ur. Ste-
terunt eontra eum abinitiovirifortes,potentes, lia-
bentesprudentiamhujusseeculi.etgratifecollocutioiie
famosi,cientesbellum,sed praecipilavileos Uoaiinus,
mino. INunc autem, quia ei aliter visum est, etpu-
erum suum Bartholomaeum consilii sui per multa
indicia conscium fecerunt, consuloquod consulue-
ram anle, scilicet ne praeveniasinvitaturum, nede-
spicias invitantem. Si dixerit, ascende superius,
obtempera jubeuti sin autera, dura ei placuerit,
:

etdivisit linguas eorum, quoniam viditpermane in ea vocatione in qua vocatus es. Nam
ab iniqui-
tate manare contradictionem iu civitate, qufe proe- jubenlidescendereobtemperabis.Unumestquodad
figurabat Ecclesiam. Non itaque verearis, si sit in redimendum favorem, si deest, consulo scilicet te
parte adversa Dei, cui le miiitare confido, os lam- C facias, non ut simules, meliorem. Quod si virlutis
padis, quoniamiuparte orienlisetloquentis ex alto odio displices, noii multi faoias placere, quibus ipsa
aeternitatis consilio, sermo luoidior, copiosior et displicet,nisi facias utipsa complaceat. Upporlune
efiicacior est. Nec mo vearis,si gratiam Dei aliquando tamen omnia, memorejus, qui ut omneslucriface-
umbratilis impugnet gratia, quoniamilla, quffiquifi- ret, omnibus omuia factus est. Non est eoim a prae-

rit quae sua sunt, evanescet. Licet enim exsullet ad cipiti et abrupto initianda correotio dehortari :

horamiulumine alieno, deliciet plane, etobscura- autem, ne aliqua ex causa promotionis tu;e pactio-
bitur, cum juslilia in judinium converletur. Quod nem iueas, superfluum scio,quoniam raihi totuses,
si quis de solo uilitur Ulpiano, imo de opinione uecdearchidiaconatuin filium Hardingiconferendo,
Ulpiani Domino propitio erudietur, nec de spiritu movearis quoniam rumor vanus est,qui mullos ple-
proprio, nequam sit adversus eum, qui superbos rumque sollicitat. Si quidem anlequam episcopus
luirailiat, et exallat humiles. Singulis pro suo lo- sis, nullius auctoritate alii dabitur, cum episcopus
quuntur arbitrio, sed penes unum est generalis et fueris, tuum erit ipsum dare cui volueris. Preces
necessaria interpretatio legum et canonum tolius forte interira, aut postea audics, sed utexaudias,
divini et humani juris,et omniumqiieestatuta suut ex tuo, non ex alieno pendebit arbilrio. Quod si tre-
ab initio. Ipsum invoco testem, quem velim nolim D pidaveris ubi non est timor, inorepabit te is, cujus,
habiturussum judicem,quia exanimi mei conscien- auclore Domino, minisler futurus es, quibus incre-
tia, tum nec actor hujus verbi fuisti, nec procura- palus est verbis Moditx fidei, quare dubitasli ?
:

tor, imo nec conscius, et ut vocationidiviuoj secu- (iU«/(/i. XIV.) In summa consilium tiium ex magna
rius acquiescas, sive archiepiscopus pro verbolioc parte in domiuoarchiepiscopo esf, ut tibi possitcoa-
domino non scripserit, scio quia
regi seripserit, sive sulere. Sine eosuper hoc nihil facies, quidqiiid fa-
ille hujus non suscepit. SoUicitabatur qui-
litteras ciant filii Belial,tu etfilii pacisad diem vocationis,
dem pro filio Hardingi, qui uliuam vir episcopalis sicutvobisprasscriptum est,venielis.Veniantautem
esset.sed nec Simone impellente, necindiicenlibus cura cffiteris, aut prfe caeteris magister B. filius

compendiodis-
Giezitis poluit inclinari,ulin alieno Reinfredi peccator, fraterculus nieus, et quicunque
pendium Sicrepulsam passus
faceret anirafe suse ! nostrorum sunt, imo Dei. Prior quoqiie Plinlon, et
est filius Hardingi modo quidem diceudo potius abbas Tavistoch, si lamen sapiunt pacem. Et tu si
quam scribendo ; itatamen ut alterius ei beneficii potes sineiurpitudine conscienciie etfamsedeclinarft

fT^*^* ^^^ «-**'«'* r - Jk' i»

 C1.11USL1UUJ luipieveniis : ecoiesiam quoque nuuus
aliis, de quibns optare debemus ut valeant. Hoc veslrum praesumatingredi.dum crimineinobediea-
tibi ioipertiunlur doiuestici nostri, quos valere de- tiffi, scelus ariolandi et idololatriee porpetretis.
sideras.
EPISTOLA XCIII.
EPISTOLA XCI.
AD. . .
AD EPISCOPUM N0RWICENSE.\I.
Gratias quantaspossumreferosublitnitati etfidei Episcopo Norwicensi.
vestriE, quse me per tot terrarum et maris spatia Dilecti nostri Rficardus] de Dractona, et A.
filli

dignata est scripti sni solatio recreare. FortiiniB fralerejus,suanobisconquestione ilebiliter sugges-
quidem snevitiain, dnm in iitrumqae noslrum sre- serunt. quod in injuriam saororum canonumetno-
viebatveliementerexliorrui.sedesquospiritusejus, stram afilio nostro R. archidiacono Norwicensiin-
vobisredditaquiete detumuit.auram mihi,et si non jusle tractati sunt, nec eis potuerit apud eumdem
sentire, veicerte, auctore Domino, et vestra faciente archidiaconuminterpositaappellatlosuffragari.Ad-
industrla, prospicere videor mitiorem. Quod si e.-ci- g jioiunt etiam, quod, postquam fuerat ad nos appel-
gentibus peccatis meis, spem meam, quod absil !
latiim fraterni tas vestra
, sub rcgiae j ussionis obtentu
falli contigerit, forti et laeto animo per raisericor- qiiadam imaglnejudlcii jamdictum A. advocatione
diam Domini corpus meum f]ageilo dispensationis ecoleslns S. Andreae de Rlnget conata sit spoliare,
diviaee subjiciam, cerlus quod nulla nocebit adver- ut in H[ad.]extraneum transferretur, undeetidem
sitas, si iniquitatis jugo colla subtraxero. Porro R[ad.] ausu sacrilego, assentiente sibi, sed et pa-
mentis meae angustias sereuat testimonium con- trocinante R. archldiaoono, praediclam ecclesiam
scientiffi innocentis, quie illius solius veretur judi- memorato Ricardo qui eam judicio nostro, et fra-
cium,ante cujus tribnnal convenient in brevi dives trum qui aderant,Iegitimppo3sldebat, prfesumpsit
et pauper, et cogentur omnes filil hominum pro se auferre. Super his autem quia teslibus et instru-
reddererationem.Cseteruminnocentiam meamquid mentis nobis fidem facere parati erant non potui-
attinet excusare, cum eam sanctitas vestra plenius mus non moveri. Verumtamen, ut merita t itlus
et planius noverit ? Siout fiierit voluntas in coelo, causse partlum assertione plenlusagnoscamus,ter-
sic fiat. Bis essulat, qui domi exsulat, et peregri- minum quem vestra dilectio postulavit, partibus
nantes interdum, gratiam proeordinatfe felicitatis duximus indulgendum, omnibus tamen in irritum
non deserit.
P
devocatis.qufe post appellationem praasumpta sunt.
EPISTOLA XCII. LiceteniminterdumpropricB personae aequanimiter
AD MONACOS DE N. injurlassupportemus,injuriam tamen sanotae Can-
Monachis de N. tuar. ecclesiae, et contemptum sedis apostolicfe,
Omnemanimam potestatibussuperioribus subji- cujiis vioefungimur, dissimulare non possumus,
cit Spiritus sancti per apostolum suum emissa prae- nec debemus. Hiijusmodi ergoaiictoritate saepe fa-
ceptio, cui qulsquis resistit, divinse disposltioni tum archidiaconumDominioa,quacantabitur:Crtw-
convincitur contraire. Virtus si quidem obedientiae tante Domino, nostroconspectui apparere jubeatis,
est, quadivlnls humana, terrenacfelestibussocian- praenomlnatisfratribusR[icardo] elA.superdamnis
tur. Cujus contemptores, quantum in se est, scin- etinjurllsresponsurum, et inobedientia.et contem-
dunt Eccleslffl unitatem, et dirumpunt compagem ptu domlni papte et nostro, et parlicipalionesacri-
spiritus, quae consistit in vinculo pacis. Unde de legli, quoque de Passu,generiim arcbidiaooni ad
R.
vestra fraternitate, quae per mlserioordiam Dei, ar- sedem apostolicamexcommunlcatum Iransraittatis
ctioris vitae professa est regulam, et eminentissimse eo quod inslinctu dlaboli presbyterum interfecit.
religlonis asseouta estgradum
admirarinon ; satis Noverit autem archidiaconus quid eum consequatur,
possumus,quod mandatum domini papae et noslrum si prfediolo sacrilego communicare ausus esl, dum

hactenus contempslstis. Cum enim vosex mandato a parlicipatlone ejus ecclesiam abstinet. Prfeoipi-
apostolicosaepius, utoportuit, et fortesaepius quam mus ut ecclesiam de Ringet cum ablatorum integri-
oportuerltpatprnadlligentlacommonuissemus,qua- tate praenominato R[icardo] restitui faciatis. Qiiod
tenus decimas Roffensis ecclesiai Paridi archldia- si Rad. extraneiis nostris et vestris mandatis obe-
cono ut juslitia exlglt re^ititueretis, iteratis praece- dire contempserit, in eum severitatem ecclesiasli-
ptls non modo non profecimus, sednec subjeolio- ote disoiplinrB exeroere non differatls. Si autem ad-
nis, aut alioujus humilitatis verbi aut operis testi- versiis Ricardiim allqnid jurissibl competere credl-
monio, nobis apparuere vestigia. Quia ergo, licet deril, illud media sequitale, ubi justumfueril, post-
nostram aequanimiter interdum portare possimus mobumpoterit obtinere.
injuriam,oontemptum domini papae disslmularenon
EPISTOLA XCIV.
possumus, necdebemus.vobis praeoipiendomanda-
mus, ut omni oeoaslone et dllatione remota, prwfa- AD MAGISTRUa GALTniDUM.
tasdecimasmemoratoarchidiaconojuxtamandatum Amico etcognato suo magistro G., suusJoannes

st^-am-^-'*. litWl*,;- a***^

 :

vestras receperim, nullarum gratior fiiit adventus, JossELiNO episcopo Saresberiensi.

iliiam illarum queemihi sub domeslicfe eruditionis Fratres Hospitalis, novo qnodam et inaudilo
auctoritate necessitatem veritatis indixerunt.Gau- humanitatis titulo, utprivatas facianteleeraosynas,
deo namqiiequod de thesauro scientire vestrce nunc calumnias ingerunt manifestas, rapiunt ut distri-
tandera probitatis evemplum, quod vobis reserva- buant, de alieno placant Allissimum, et contume-
batis, et mihi communicatum est. Potero quidem liam apostolonim ligandi etsolvendi usurpantofli-
hiset similibus animari ad fortia, et Domino pro- ciiim, usiirpant claves Ecclesia;, liheralitate pontili-
vehente, ad altiora conscendere, si mihi propitia- ciim abuteutes, ecclesias, quas semel oociipaverint,
'

suaemanum porrexerit,qui
tionis illorum duntaxat episooporumsubtrahunt quorura nituntur
potestati,
operum finem illustrat, quorum se meminit esse potestate, vel auctoritate, si aliquem provincialium
principium. Etlicet illius nostri, quisquis fuerit, sit convenire voluerint. Si vero conveniantiir abalio,
jucunda memoria, et senteutiaprobabilis videatnr, pontificalis auctoritas evanescit, cura asserant se
est tamen, ut arbitror, unde mcerori suo poterit foriim nou habere nisi Romaniim velilierosolymita-
quis exhibere solatium. Magnura equidem est ho- g num. Unde sublimitati vestriEconsulendum el sup-
norum fascibus illustrari, sedprooul dubio majus plicandum decrevi, ne malitiae eorum, quam exer-
est eosdem virtutum titulis promereri. Unde qui cent, adversus latorem prfesentium, clericum et
virtutis assecutus est meritura, etsi rerura opulen- sacerdotem vestrum, indulgeatis, cumcausaeorum
tia vel fastus non accedat honoris, oollato taraen magis vestram kedere videatur Ecclesiam, quam
bono debet esse contentus ne si impatieutis con-
:
isliiis personam. Omnera enira ecclesiam quam

scientiae slimulo, quasi injuria, murmuraverit, vi- eis concesseritis, vobis et successoribus vestris au-
tio ingratitudinis, hoc ipso quod habere, visus est feretis.

se fecisse videaturindignum. Et utinam, si studio- EPISTOLA XCVI.

rum praemium non assequimur, saltem non desti- AD PETRUM ABBATEM CELLENSEM. [a. D. HGO.]
tuamur et merito Non tamen hfficidcircopropono,
!
Abbali Cellensi.
quodasenisnostri eruditione recedam, ciii, Domi- Litteras beatiludinis vestrae mihi lator prresen-
no faciente. tota vigilantia mentis et corporis ob- tiura attulit, sed ipsis Paschalium solemniis feriave-
temperandum esse decrevi quodpusillanimitatem
: runt. Insrepationis ergo vestrae querelas graviter
spiritus veremini, et timorera timetissuspicionum, accepi, et eodem anirao quo eas noveram esse con-
prudenter quidem facitis etamice. Non enim Pom- „ scriptas, nisi quod in anima puriori sinceriorem
peio, aut eo qui ipsum vicit, raajor, aut Auguslo esse credo charitatis affectum. Si enim superhis,
prudentior, Cicerone autCurionedisertior sum,qui- vel vitio arrogantiae et ingratitudinis vobiscum con-
bus quantum suspicionis aura nocuerit, vos histo- tendero, prseter eam qucB perspicuis et perpetuis
riarium series trita perdocuit. Taceo quod toties virtutum titiilis illustratur, domestica probatione

victorem Machabseum ante fregeritpusillanimitas, convincor. Gratia siquidera Domini et vestra, sura
quam gentium fortitudo. Unde constat, quod illo- quidquid sum, si quid tamen sum, et institutionis
rum impetiim a me sustinere non potero, nisi me vestrm beneficio rae spero semper futurum melio-
interiin foveat, qui protegit hominem a pusilla- rem.
nimitate spiritus et tempestate : in illius autem Soripseram quidem vobisde adventu meo, quod
virtute non timebo, quid exterius ingerat honio, aut ex subjectis causis fore eredideram. Quod vero
interius murrauret caro. Cceterum equus quam- sentenliam mulavi vel distuli, nonlevitas mea, sed
libet velox cessante stimulo fit tardior, et ut ait qui- consiliura araicortim meorum fiiit. Unde hoc aut
dam : nullara arbitror, aut levem culpara, ciim et Altissi-
mus sententiam mutet, cujus consilium raanet in
. Corriunpunt otia menlem,
. .
aeternum. Non enim fortunae insidias solus potui
El capiunt vitium, ni moveaniur aquse :
D deolinare, cum omnia qufe sub sole sunf, lubricae
sic et mens mea, quae sui vitio, ne dicam natura, sortis vana versentur in alea. Fliixus etenim tem-
hebes est, innatara ignaviam non deponet, si non poris, motus rerum, caligo menlium, levilas ani-
crebrius exhortalioniim aouleis excitetur. Eritergo morum, axem fortunse tanta sui agilitate circum
industria3 et diligentifB vestrm frequentius somno- ferunt, ut noii modo rotam ejus, sed el totius orbis
lentite meu3 torporem excutere, ut quein ad bene raolem facile constet esse volubilem. Verura ne non
agendun non propria, saltem virtus accendat alie- tain rae excusare, quam rerum conditioncm frustrti
na in co vero maximevera' amicitise fidera agno-
: videar accusare de omnibus, sed causa cognitaju-
scam, si me sic mihi reddideritis, ut vitis uon par- dicare. Status itaque raei faoiera paruraper inspi-
catur, et utde cfetero neoenturcautius statualis ea cite, seranissimi domini nostri regis Anglorum,ab
contra faciem meam, ne in eo deterius semper aliis anno prfBterito, gravis in me studio a;mulorum ex-
displiceam, in quo mihi quoque non novero dis- citata estindignatio. Si causara quferitis, professio
plicere. libertatis, veritatis defensio crimina mea sunt

- >,r hf
tf #
^^*y^*r;«i *>-
iT «r 4
*- ۥ-
 :

scienliam nescio. Ipsum, utaudistis, adire dispo- potuerim visitare. Caeterum quid doloris et moe-
sucrara, meam innocentiara pargaturus, sed per roris animas meae nuntius vester attulerit, pru-
me nullomodo admittendum
familiares suos didioi, denset sciens taceo,ne, sisuper dolorem viilnerum
in absentia domini Cantuariensis et eo mediante vestrorum, meum quoque addidero, ampliori tristi-
milii posse gratiam reforraari. Prwterea domini tia absorbeamini, cum saucia mens recordatioue,

regis reditus nobisiadies siugulospromittebatnr. nedum inundatione tristium exulcerari soleat po-
Quidergofacerem?Insulam egrediimaginem vide- tius, quam foveri. Malorum quidem meminisse

batur habere diflugii calumniatorum declinare

: juvat, sed cum preeterierint, tuuc demum placet
congressura, esset ream conscientiam protiteri fuisse prostratum, cum fortior praevalueris. Mise-
principis non exspectareconspectum, caput meum rum quoquefuisse jucundum est, sed jam de felici-

Isesse majestatisobnoxiumlegibusfaceret adsum- ; tategaudenti. Sie, sic infortunii grata est recorda-
mara, testimonium innoceutisconscientiee, auctori- tio, sed cum de fortunae iujuria triumpharis. Quis
tas Romani pontificis, prudentum consilia familia- b aedium suarum ruinam laetis oculis aspicit? quis
rium preces tandera persuaserunf, ut examen cau- domus suae tlagrantis aut fumantis incendia libens
sffi, si fiei-i polest, domi exspectem, ubi tinis polerit iotuetur ? Proinde, mi charissime, a tanti moeroris

esse, et sumptu facilior, et copia amicorum ferti- memoriaanimumpariterpauIuIumavertamus,con-

lior.Sed hasc, ut scribitis, reuuutiasse debueram
has equidem partes Gdelibus vestris amicis meis,
venerabilibus viris, Joanni thesaurario Eboracensi,
et magistro WiUelmo commiseram procurandas.
Propriura"nuTrtium idcirco destinare distuli, quia
magai.adhuc
naufragii brevis, ut videbutur, licet
dubius erat eventus, et quia mallem laeta quam
tristia nuntiare. Unde etcursorem vestrummecum
: versi ad eum qui fideles suos tentari non patitur
supra id quod possunt, faciens quidem de tenta-
tione proventum, ut omnia cooperentur in bonum,
In sorte namque justorum peccatorum virga non
permanet, et quidquid ab miquilate recedit, seu
prosperi, seu adversi faciera iuduat, nihilomiuus
prohcit ad salutem, etconaturad gloriara. Ex re-
rum namque difficultate crescit meritura fidei, el

relinui per dies aliquot in adventum illustris regi- gloriosior est triumphus,quemassiduitaslaborum,
nas Anglorum, etclarissimi viri caucellarii regis, et perioulorum susceptio,et jugis patienlia praeces-
qui, per misericordiara Domini, prooelliim milii de- serunt. Si de se praesumit aliquis in quo defioit, si
tumuisse dixerunt. Potens est autem Dominus ve-
q de Domino, in quo non profioit Sine me, inquit, :

stris, et Ecclesice suee, pro qua patior, preoibus, eam, tiihil potestis facere [Joan. xiv); etin eo cujus.-pi.
quantacunque sit, in auram commutare, et inno- ritu agitur apostolus, omnia potest. Quisvirorura
ceatiam meam perducere ad porlum quietis optalae. fortium et sublimium ilkid non libeuter ample-
Ha3c hactenus. ctitur"?

Ex quo fidelem nuntium inveneritis, mihi, si pla- Tu ne cede malis, sed contra audentiorito,
cet, epistolas beati llernardi transmittite. Precor Qua iua te fortuna sinut.
etiam, ut flores aliquos verborum ejus, et vestro- (ViRG. .-Eneid. vi, 95.)

rum, et cantoris Treceasis, et si qui sunt sirailes, Quid ergo [ille] quem Verbum Patris invitat ad
colligi faciatis : ita tamen ut florura laelitia non pe- fortia, et animat in tribulatione malorum, el do-

rimat aut minuat fructus utilitatem. Ego procul lore? dicens : Confidite in me, ego vici mundum
dubio, auctore Domino, vos in mea, aut proprii (Joan. xvi).

nuntii persona, antequam autumnus exeat, visitabo. Dilatare voluit Dominus nomen suum, et marty-
De liberalitate, quam in fratrem meum exercuistis, ris sui gloriam transferre ad externas nationesr,
(
1
0)

quas possum vobis gratiasrefero.Charissimum au- utquiquasi sub modio SenonensisEccIesiae latebat,
temnoslrum,T.,prceposilum vestrum, nomine meo respondeat in medio nationum.et multitudine po-
p.

persalulate ; his quoque salutalis qui vos diligunt, pulorum.In tedes suastantura forlepermisitincen-
et me noverunt, qtios elsi non chartiE brevitas, dium, utquasibenefioio igni;- examinatse, auolore
mentis tamen complectitur latitudo. Domino, cum retedifioataj fuerint, sicut mundiores,
ita appareant pulohriores. Cum vero Ecolesiam
EPISTOLA XCVII.
AnglorumsoUioitareplacueritjdiligentisollicitudine
AD EUMDEM. [a. D. I l.o7.] prudentes et honestos viros in hoc opus eligere
In adventu nuntii vestri ad nos serenissimi do- studeatis, quorum peccala minime ruborem inou-
mini nostri regis Anglorum, qui ad Alpinos et siib- tiant innocentias vestraB : veniaut quidem muniti
Alpinos Britones profectus est expugnandos, expe- commendalitiisprecibus prinoipum vestrorum.nju
ditio nos tenebat occupatos, quidem tolius regui quo res aliterexpediri non possit, sed quia facilius
negotiis, sed prsecipue sollicitos in custodia illustris etfelicius promovetur negotium, quod magnorum
egiufe Anglorura et liberorum domini regis, qui virorum est aucloritate subnixum. Affectum spon-

(10) In cod. N. nota marginalis est : Sli Aigulfi.

"^-^^^^^.^^.^'..^^',^^1^
ih>M^imim^^>>y
suiu, et illorum ? EPISTOLA XCIX.
De ciBtero liberalitati vestrfe pro epistolis beati AD EL'.MDEM. [a. D. 1Io7.]
Heraardi gratias ago, antiquis insistens precibus, Amicis nostris, urgenle tentationis articulo,
ut flores verliorum ejus quos conquirere poteritis illam consilii viam crcdidimus ostendendam, quae
mihi transcribi faciatis, et si quid hujusmodi apud honestatis specie, aut ulilitatis fructu, videlur pree
vos paratum est, per nostros nuntios alleratur. caeteris eligenda. Et licet ambigentis aniraus recte
Prffiterea beati Aigulli mihi pignora promisistis, consulenti obtemperare detreclet, cliarilatis tamen
cui satis gratulari non possum sed licet milii sufii-
; instantianon quiescit, donec reluctantem amicum
ciat gratia vestra, precor, si fieri potest, ut de reli- ad bona pertrahat, vel invitum. Sic nos, reverende
qulis beatfe Savinae, Memorii, Frodoberli, et alio- et amantissime frater in Domino, fraternitatem

rum, quorum pane nutritus sum, per eosdera milii veslram ad propria redire monuimus, omnino non
mitlatis. Quod autem hujusmodi milti placuerit, credentes honestati vestrae, aut ecclesioe utilitati
manu vestra signatum Iradatur nuntiis, et littera- magis aliquid expedire. Ut enim c«tera taceamus,
rum veslrarum prosecutione fiat aulhentioum. q quae longum est enarrare, profecto morum ruiua
EPISTOLA XCVIll. longe miserabilior est, quam nummorum. Nec est
de temporalium amissione dolendum, ubi dispen-
AD HENRICUM EPISC. V^^miONIENSEU. [A. D. Hr)7.]
Duorum namquedolo-
diumincurrituroeternorum.
Henrico episcopo Wintoniensi (H). rum circaeumdemanimummajordenigralalterum.
Quot el quanta mala Ecclesiis Christi procuret Absit auteml utaliquis de vestra prudenlia audeat
pastoris absentia, etsi antea nobis fuisset incogni- suspicari, quod vilissima rerum, opes scilicet, ani-
tum, ex solo peregrinationis vestrae dispendio po- mum veslrum moveant ubi periculum imminel ani-
tuimus didicisse. Biennium enim est es quo fames marum. Absit I ut invidia antiquo suo vobis possit
coepit in terra vestra, non equidem fames victua- insultare proverbio dicens :

lium, quorumsatietate acultu Domini avertilur, et Quod defles, illud amasti.

plerumque recalcitrat populus incrassatus, impin-
guatus,dilatatus,sed fames audiendi verbum Domini.
ParvuU siquidem petierunt panem, et non eral qui
frangeret eis. Si ergo ad aliquem vicinorum solos
Evangeliitrespanes, domui vestra3 mutuaturi acce-
dimus,creditorumcontinuosustinemusdiflicultates,
ea se copia excusationum opponit, ut tiliis quie-
scentibus in cubili, ad importunitatem nostram vix
surgat aliquis et aperiat vel nobis pro reverentia
nostra. Si autem ad extraneum vel peregrinum ur-
gente iiecessitate coulugimus, timemus, ne pro-
pisce serpentem, aut ne pro ovo porrigat scorpio-
nem. Preeterea oves vestrae aut non audiunt, aut
minus audiunt vocem alienorum. Quid multa?jac-
turam Domini, quaequotidiefit inrebus etmoribus,
non sufliciunt enarrare. Audite ergo, dilectissime
frater in Domino, planctum esurientium, audite
voces vagieutiuraparvulorum,auditevocemspons8e
quae amore languet, et vestro desiderio intabescit.
Audite denique vocemsponsi^ qui vos constituit _ illud utililati vestrse prsejudicium facere, etperso-
super familiam suam, ut ei cibum detis in tempore. nam vestram Winloniensi et Glastoniensi ecclesiis,
Redite itaque ad ecclesiam vestram, et totam insu- plus quam Cluniacensi non ambigitis obligatam.
lam sapientise et virtulis vestras radiis illustrale.
Nec vos moveant damna rerum, quem respiciunt
pericula animarum. Procul dubio satius est et
sequius, ul soUicitudinis vestras vigilantiam commis-
sisvobis ecclesiis impendalis, quam alienis. Domi-
nus rex de securitate vestra nos fecit securos, et
duobus, quos nominatim excludit, exceptis, quos
volueritis, ad gratiam ejus poteritis introducere.
Nosautem reditui vestrocongratulabimur, et quid-
Unum e duobus eligite, aut litis discrimen vultis,
aut pacem. Si litis incertum praefertis, advertite
quia nihil turpius estquamsuis armis expugnari,
etquasimucronepropriojugulari. Sipacem, redite,
r, et pax est :sedtimetis, et quidem ubinon est timen-
dum. Nunquam enim venit in menlem serenissimi
domini nostri regis ut innocentiam vitas, integrita-
tem famae, gloriam regni, tanlo deturparet oppro-
brio,ntmanum suam et quacunque causa extende-
ret in Christum Domini, vel aliquam conlumeliam
a quocunquepateretur inferri. In eo siquidem plu-
rimum motus est, quod oouductum pelere necessa-
rium credidisti, cum neminera tiorura unquara Ife-
serit,quanttBCunque processerint inimicilioe, quiad
se veniebat. Quid ergo limebatis, cum vos sua, et
omnium nostrum voce el litteris revocaret? Sed vos
mandatum dominipapce, et Cluniacensium vestro-
rura necessitas detinet. Porro et ipse domiuus papa
reditui vestro congratulabitur, nolens mandatum
Illarum quippe regimen suscepislis a Claniaoensi-
bus absoluti. Qua ergo ratione ab istis ad illos di-
Nunquid sequum est, istis esurientibus,
vertistis?
eorum pane illos satiari? Hcec non modo domini
regis, sed fere omnium querela est. Certe an justa
sit, vos videritis. Prseterea ex absentia vestra se in
necessitatibus regni a consilio vestro et auxilio
quferitur deslitutura, cura, DomJno prfficipiente,
Cassari reddi debeant quae sunt Caesaris. Uude plu-

(II) Innomine Theobaldi Canluarionsis archiepiscop.

^f-r-^r^
tf- «^ tf- r.
ot JOANNIS «ARESBERIENSIB ua

rirai suaserunt, ul in otnnes veslros durius agerel, A (iesideret, et pacem, et securitatem omnimodam
et in bona ecclesije, usque ad thesauros intimos, repromittat, et ne de ea possitis aliqua ratione du-
manumexlenderel. Ipse tamen, incitante se turba, bilare, eam in manu nostra cepimus, ducatum vo-
conlinet manus suas, et adventum veslrum utcun- bis dantes, a mari usque ad regem, moram vobis,
que exspectat. Quod si ecclesiani, etoranes vestros et reditum, si expedierit, prfeparaturi. .Siergo di-
hac provocatione regiiS indignationi exposueritis, ligitis ecclesiam vestram, si animam vestram, imo
timeudum estne veniantmajorametu, et vos, quos quia utramque diligitis, accepta opportunitate re-
decliiiare non vultis prcevisos, sentialis aculeos post- dire non difleratis, ne, quod absit ! quod siepe di-
modum duriores. precamur ergo, etin virtutecha- ximus, hant conditiouis vestrfe novissiraa semper
rilatis coasuliinus ut redeatis, et ex quo vos deteriora piioribus. Potestatis enim a Uomino con.
audierimusessel5olonice, vobis in ipso iiltorenostro stituttB geminabitur indignatio, si porrectam gra-

occurremus, procuraturi quomodo ad dominum tiam conlemni prtesenseiit.

regem cum honore perveniatis, et finis jucundus EPISTOLA CIL
tantis laboril)Us imponntur. AD ALEXA^DRUM PAPAM.
EPISTOLA C. Domino papee ALEXANDno.
AD PAPAM ALEXAND1UM. ;
Sanctitatis vestrte mandatum debita veneratione
Domiiio papte Ali;xai\dro. suscipientes, creditoribus vestris satisfecimus, pa-
l';xniandatosanclitatis vestrse in prsesentiam no- ratiseuiper apostolicis opedire mundatis, sedapos-
slram citavimus veneraLilem virum G. abbatem tolatus vestritempore paratissimi. Nos etenim per
Westmonasleriensem monachis dc Malvernia re- misericordiam Domini a tide Romaiiffi Ecclesite, ab
sponsurum super his qufe in audieutia vestra ad- obedientise famulatu, non carcer, uon gladius, non,
versus etim proposuerant. In ipsa auteui veutila- si qua gravior est persecutio, separabit : prasser-
tionecausfenobis es lestimonio venerabilium viro- tim cumillum videamus in throno Pelriregnantem,
rumGilberti Hereford. episcopi, Hameliui abbatis a quo doloribus nostris solatium exspectamus
Gloucestr., Raginaldi Persor. abb. evidenter appa- Multa siquidem sunt, et fere importabilia, qu»
ruit, quod mouachi ,Malverni<egraviora quam pas>i pro domo Doraini libeuter, cura ita oporteat fleri,
sunt promeruerant, vitio contumacia; suas, etino- sustinemus, etcerte majora quam quse scripto com-
bedientife culpa, quam beatus Benedictus in mo- mitti expediat. Speramus autem quod ea in brevi,
nasteriis docet caeleris acrius puniendam ; et quam
auctoreDoinino, in auribus vestris commodius prae-
tota fides Catholica, etomnis ecclesiaslica discipli- sentes exponemus, eo quod vos ad Galliarun par-
na.quasiscelusidololatritedetestatur.Taudemcon- „ fes descendere, fama fere omnium consona voce
versi ad cor ab ubbate suo, quem raultis iujuriisel concelebrat. Supplicamus ergomajestati vestrae, ut
vexationibus graviler laeserant, saniori consilio usi, uos de adveutu vestro, si placet, digneraini pras-
prostrati ad pedesejus, veniam pelierunt, etsatis- munirc, quo paternitati vestrse, ut decet, prom-
factionera promillentes, restituto privilegio, quod ptlus occurramus, et desideratissimo beatitudinis
a majestate vitiosasuggestione obtinuerant, inter- vestise visu et alloquio citius gaudeamus. Interim,
venientibus nobis, et venerabilibus viris qui ad- Pater dulcissirae, nos scriptorum vestrorum sola-
erant, G. Roffensi episcopo, Silvestroabbate S. Au- tio,et apostolica; salutationis beneflcio petimus sae-
gustini, in ipsius gratiain recepli sunt, et sic con- pius visitari, ne pii desiderii nostri dilatio, aut
cordia reformata. quia cellulam Malvernias
Et servitutis nostrificontemptum, autdefectum gratice
Ecclesiffi AVestmonast. pleno jure ab initio conslat vestree, aut veteris amicitioe oblivionem, si non no-
esse subjectam, excellenticB veslr;e preces porrigi- bis, aliis tamen signilicare videatur. Et quia inde-
mus, roganles ne confra consaetudiuein oranium fessa sollicitudine super alfliclione raatris nostrea
monasteriorum, eam pafiaiuini jure siio privari, et sauctae Romance Ecclesi;e jugiter concitautur vis-

juslas petitionesabbalis, de quo meliorasperamus,
misericorditer autiiatis.
EPISTOLA CI.
AD HENRICUM EPISC.OP. WI.ITONIENSEM. [a D. Ii57.]
Theoraldi episcopo Wintonieusi.
Super incolumitatevestra, quam anuntiis vestris
cera nostra, et ora flliorum iDlidelium dilatantur,
qui laborem capifls pro languore nobis imprope-
D sanct» Romanffi Eecle-
rant, expedit ut vestrum, et
. siae slatum, et si tempesfas adhuc cessata steculo
et serenum futur;e pacis alicuude resplendeat, lil-
teris quas ia geute nostra ad coufirmatiouem lide-

accepimus, laetamurplurimum, seddeea mentisin- linuipossirausostendere, nobissigniflcaripreecipia-

tegritate, qum rerum damna non sentit, congratu- tis. Me gravis languor, exigeutibus culpis meis,
laraur Altissimo,bonorum omniumlapgilori. Gravis aestate praeterLtaadduxit ad portas mortis,cui ine
quidem fuerat de rerumjaclura teutatio, si non in ad raodiiuim facto jamLeslaraento, rebusque onini-
fortem aniraum iiicidisset ; verum fortitudo clarius bus usque ad viclum tenueiu erogatis.cleiuens Ora-
elucescet, si tribulationis igne probata redierit ad nipotentis manus, ut hac urbe morula
liceat com-

ovile,quodex pastoris absentia insidiantium morsi- missa De reliquo namquebreves

deflere, subduxit.
bus patet. Nec est, dilecte frater, quod vos amodo suntdies mei. Verum ut anima decarnisergastulo
vereri oporleat, cum ipse rex adventum vestrum Ifetior exeat, ad conspectum Altissimi gratias pro
93 EPISTOL.E. AN. i 159-64. 94

benefactoribus actura, ad pedes clementiEe vestrae A (12) Celebrisfamaestdominumpapara adGallia-

tota mentis intealione jaceo provolutus, ut profes- rum fines accedere. Utergopromptius illi et vobis
sionem abbatis Sancti Augustini, quam omnes pree- occurramus, me per latorem prsesentium, si pla-
decessores mei habuerunt, et miht novissimo. et cet, adhibita celeritate prffimoriele. V'ivat et valeat
omnium minimo nunc pro bene placilo vestro sub- paternitas vestra, memor mei in orationibus suis.

trahitur, ecclesiae meaa reslituatis. Hic est enim EPISTOLA CIV.

dolorille unicus, qui corpus meum depascitur, la- AD CAHDINALES.
cerat animum imum et invalescit tantum hoc sub ,ToANM Scor. el Joan. Paul. card.
pectore vuinus, ut me patienler audiat clementia Ab ineunte getate amplexus obedientiam, nihil
vestra mLeror etdoleo, quod prffiteritaiiieme. nec
:
oxinde ei pr;etuli,pro qua abinitiouniversa omnia
in una petitiuncula potui exaudiii, cum monaclii reliqui. Cum veroplacuil ei qui me vocavit, ut pue-
S. Augustini contra me multitudinem obtinuerinl rum suum Cantiiariensi Ecclesiae praeticeret, licet
lillerarum. Lilteras illas, quas solas pro nobis, de indignum, nihilposlea potiuscredidi, quam ut me
negotio illo nostri vobis nuntii attulerunt, Domino
sanctae Ecclesias Roman.T (ota devolione submitle-
teste, pro reverenlia et honore vestro, quem con- rem, et ei famulatumpro viribus semperpromptis-
servari desidero semper illiBsum, nulli adhuc credi- " simum exhiberem. Mihi voluptas erit et gloria,
di ostendendas. Ego, cum illis placet, ex mandato meam siugulis annis, aut ssepius devotionem sedi
vestro, ad sullraganeorum meorum tribunal pro- apostolicse preesentare. Miror aulem et admodum
trahor et invitus. doleo, quod quorumdamdominorummeorum car»
EPISTOLA CIII. dinalium citra merituiu meum iu me ineanduit in-
AD R CANCELLAItlfM. dignatio. Mihi siqiiidem in nulloconsciussum : ve-
R. cancellario. rum si deliqui, humiliter satisfacieutem admittant
Gratiasquantaspossuni,quiasquantasdebeo,red- ad gratiam: si non deliqui, misericordia et justo
dere non sufticio, refero paternitati vestra^, pro Domini intervenieufe jiidicio, bene semper de cse-
honore et beneficiis mihi et meis a vobis semper tero promerentem fraterna cliarilate recipiant, eta
exhibitis, el maxime eo quod solus inter mullos, persecutionecessantes, nostri non declinent famu-
quibus devotio mea quandoque inuotuit, me litte- latus obsequia. Nostra hfec petitio vestrismanibus
ris vestris in manu nuntioriim meorum, adhibita
promoveatur.qnia nunliorum nostrorumprtesentia
consolatione curastis instruere. Vestro itaque con- minus bene recepta esl a quibusdam. Sinceri amo-
silio acquiescens, convocatis iis, quos oportuit, in ris secura est petitio.

verbo, sicut me docuistis, processi, a maudatis C EPISTOLA CV.

apostoliois, nec pro temporali vitaet in miiiimo re- An BOSONEM CAIlUIiNALEM.
cessurus. Videat Ecclesia Romana quid prascipue RosoNi cancellario.
velit, aut quid expediat, pro ipsa, si necesse est, Pro honore et beneficiis a vobis mihi et meis
paratus sum, et carcerem, ct in mortem ire quis- ssepe collatis bonitafi vestrse gratias ago, orans,
:

quisin Ecclesiffi auribus Komantiedeme aliuddicit, ut in me non tepescat vestrte charitatis affectus,
desuoloquitur.quiamendaciumloquitur. Exhibilio quiamei obsequiidevotio nou quiescit. Veruniquia
prwteritoriim probatio futurorum est. Me jain ter- amicorum sibi invicem reseranda sunt pectora, quid
tio, pro mandatis apostolicis, periculis, imo et mor- animam meam maxime torqueat, paucis aperiam.
ti exposui. Nunquid in fine viseetvitfe senes reter- Ex quopromotussum inepiscopum, sancftBRoma-
num longilaboris et juglsobedientiae praemium pro nce EcclesitB studui totis viribusinservire, credens,
quacunque temporisfallacipromissioneiminutabo? amore et culfu jusfiti;c, et jugi devotionis exhibi-
Ante mihi pereat totus mundus, quam ego pro ipso lione me posseipsiusgratiamcomparare. Cceierum
peream Deo meo. Ilaec ideo quia quosdam doinino- secus accidit. NuUo siquidem mali merilo de con-
rum meorum cardinalium aliter quam mihi et ec- scienta mea procedente, me quidam dominorum
clesia; meffiexpediat, aut quamego de conscienfia D meorum cardinalium, utaquibusdamaiidio.admo-

mea meruerim, in meaudio animadversos;quibus dum persequunfur. Quod exeo verumessemaxime

si deliqui,quod famen non reoolo, tanquam domi- perpendo.quod defractoribus ineis faventetadver-
nis et patribus debita humililate libentissimesatis- sarios fovent. Sit ergo sollicitudinis vesfrte, ut si

faciara. Sinon deliqui, obsecro per misericordiam
Dominiet justum judicium ejus, ut amoveant con-
ceptte indignationis aculeos, et antequam mihi bene
prornerentiamodorestifuant grafiam. Etqiiianun-
tiimei a quibusdam minus bene recipiuntur, peli-
tionein hanc,si hoc tamen auderempostulare,i!o-
minis meis eardinalibuspermanum vestram desi-
dero prtesentari.etresponsa eorum per
stras recipere.
hoc culpa mea promerui,cum debiffe satisfacfionis
fructu non respuant poenilenfem. Si nou, utcredo,
promerui, contemplatione misericordiae, et justi
molestiashujus acerbitafis amoveant, et
judicii Dei,
a se non rejiciant nostrte devotionis obsequium.
Prii;ti'rea,quodmentem meam doloregravioriesul-
cerat, dominus papa, qui prteterifa hieme petitio-
litteras ve- nes meas non admisit, advesariis meis, et preeser-
fiin monachis Sancfi Augustini, fasciculos, quibus

(12) Hunc paragraphum ad finem epislolte sequentis adnectit codex Canlabrigiensis.

Ut^ JH,lCltl3

ei non esseut houori, et mihi fuissent dedecori, et ipsumetmagistrum WillelmumcIericumdo.iiiniCan

abbati essentfuturiB coutemptui. Scripsit enim te- tuariensis vertebatur super ecclesia de Alvestona
nuiter, ul professio fieret. At diu cardinales econ- diutius distulit. Beneficio tamen litterarum vestra
tra litleris inslruxeruut alibateui ut appellaret. rum,dictanlejustitia,infacieecclesiaeNorw.perprff
Quis non videt litteras liinc inde missas, nisi ad sentiamepiscopi,cuicausamcommiseratis, absqu
ancipitis pugnae discrimeninvitasse?Praecepit itera remedioappellationisinfra prsescriptum terrainun
utpro beneplacito monachorumad tribunal Londo- finiendam, in ea prostratus est, et a jara dicta ec
nias litigaturus accederem. Quid multa ? ego necin clesia dejectus. Si ergo causam iniquam reparar
minimo, qui tol et tantos amicos iu Ecclesia Roma- tentaverit, non decetbonitatem vestram, ut ipsiu
na habeo : monachi illi suut in omnibus exauditi. preces, ne dicam fallacias admittatis, sed potiu
Haec in oribus vestris corde et ore moesto depono, punia.tis, quod se procuratorem vestrum, et gestc
ut quandoque similibus obviarestudeatis. De Cfetero rem negotiorum meulitus est, aut ineple gloriatus
creditoribus vestris satisfecimus, nihil accipientes g Male enim sonuit in auribus omnium gloriati
de pecunia sancti Bertini. ejus.
EPISTOLA CVI EPISTOLA CVIII.
AD ALEXANDRUM PAPAM. AD alexandrum papam. (a. d. 1159.)
Domino papas .'\LEXANDno. Domino papas Alexandro.
Nostrum, et ecclcsiae, quse apud nos est, sta- Possem temeritalis etarrogantiae argui, qui au
tum, vobis per Herebertum veslrum missis litteris res vestras toties pulsare priBsumo, si timiditater
significavimus, at ille aut per malitiam prodidit, meara Patris beniguitas non excitaret, et ausuii
aut perdidit pernegligentiam,auteasamissas esse noa excusaret fraternae charitatis ofUcium. Sua
Cum enim dimissus a vobis
frauduleuler simulavit. dente ergo pietatis vestrae dulcedine, et urgeut
apud cancellariumregis Anglorum per mensem et pauperis honesti el litterati necessitate, majestali
amphuscontraprohibitionemvestramexspectasset, vestrsepedibus toto animo provolutus, quas lice
remisso in Angliam nuntio per litleras memorati clementise vestrae preces offero, quatenus latori
cancellarii sollicitavit, ut ei litteras prioribus simi- prsesentium personam benigne recipialis et causam
les, quas sibi sublatas querebatur, remilteremus eteisolatium vitaeSenouensis archiepiscopi violen
ad vos iidelius deferendas. Quia igitur parum fide- tia non permitlatis auferri. Quid justitiam ejus im

lis in primis exstitit, malumus propriura nuntium C pediat, ipso referente, si placet,audietis. Praeterei
destinare quara secundo decipi per ahenum. Vos preecentor Senonensis, et honestate morum, etlit

nuntium vestrum pro beneplacito vestro nonvenie- terarum eruditione, et speciali, quavester est de
tis, et si placet, eura, utcaulius et lidelius negolia votione, in quantum aequitas permiserit, dignu
vestra exsequatur, iustruite. est exaudiri. Nunc ad me rcdeo. Episcopo LexO'
De monachi Saucti Augustiniecclesias in
cffitero viensi, cum excellentiiE vestrae visum fuerit, gra
fundis eorum sitas nobis subtrahere machinantur, tiamrependetis, proeoquodinmeservumvestrum
et quia iu oculis Ecclesife Romanfe gratiara iuve- serenissimidomini registantamconflavilindignatio
nerunt, si quis salutis uobis, aut ecclesiae nostrae nem, ut morari in Anglia mihi tutum non sit, e
decernitis relinqueudum, preces eorum ulteriusin exire aut impossibile sil, aut difficillimum. Senei
dispendianostra nou admittatis. Praeterea noveritis nostri incolumes sunt ab abbate Radingensi, lice
liberum esse omnibus appellare. Quod ex eo vobis vos cum Thoma suo circumvenerit. Ad opus R
constare poterit, quod aliqui ad vos confugientes nostri vix aliquid extorquebimus. Osbertus Ebora
hoc solo remedio evaserunt. Vos qualiter agatis censis archidiacouus in purgatione defecit. Quis
cum eis providete, et si quid in causis eorum uobis quis vobis suggesserit alitea non credatis.
debetur lionoris, prout placuerit, reservate. D EPISTOLA CIX.
EPISTOLA CVII. AD EUMDEM.
AD EUMDEM. Domino papee Alexandro.
Domiuo papae Alexanduo. Andreas clericus de Lenham, ecclesiam suamdf
Norwicensis archidiaeonus, vir malitia, dolosi- Lenham quibusdamdeoimationibus injustespolia
tate, et arle mentiendi conspicuus regnum nostrum tam esse, in prsesentia nostra conqueslus est, pos
rumoribus suis concussit, et opti-
praeterita iiestate tulans sibi de G. presbytero de Wicheleuiera, qu
matesreguiadversusfldeles vestros, imo Ecclesiam eas occupavit, etquodam militeRicardo, qui fund
Dei graviter concitavit, vulgodicens, in episcopatu dominus est. et occupanti patrocinatur, justitiau:
Norwicensi se a vobis in Angliam deslinatum, uta exhiberi. Partibus vero tandem peremptoria dif
Vt illelmo comite Wareunae, fllio regis Slcphani, dcc praetixa, cum praefatus An. adesset, pars adversi
marcas reciperel, quas pro audieudis petitionibus tergiversando, adfrustratoriasdilationes confugit
suis coutra regeui vobis praefatus comes debebat quas cum eis juris ratio denegasset, jam dictus

1» .Ti V* VVl ."» .A.

 pcuiioiiiijus promovenais, nisi alio mcitante, va-
ileretur. Praememoratus quoque presbyter, cum care non posse. De vestra itaque familiaritate
cedere viderel militem, cujus patrocinio nitebatur, prnssumens, precor ut, inspectis litteris quas ei
se non litigaturum respondit. Cum ergo actor, pro- mitto, ipsum ad reformandam mihi domini regis
ductis idoneis testibus, quibus abundabat, summa graliam animetis, et recurrente scripto vestrum
iustantia, ut ipsius probatio reciperetur, a nobis mihi consilium signiticetis.Quomodo verodominus
impetrasset, etea receptaconsilio synodi cum pro rex, domini papae, Cautuariensis episcopi, et caa-
eo daturiessemussententiam,seepedictuspresbyter cellarii sui preces accipiat, diligeater litleris ve-
ad vestram audientiam appellavit, diem praefigens ; stris, si placet, rescribite. Amicum siquidem longe
Qitasi modo genili. Vos itaque prout Deus vobis honestius est veraciter praemuniri, quam fallaciter
inspiraverit, causse debitum tinem imponetis. decipi.JacuIaquoqueminuslseduntquajprsevidentur.
EPISTOLA V.X. EPISTOLA CXIII.
AD EUMDEM. AD REGIS CANCELLARIUM. [a. D. 1159.]
Domino papae Alexandro. g Cancellario regis.
Magnam, dulcissime Pater, conceperamus Iseti- Inter multiplices et graves in me saevientis for-
tiam, speranles, ut fama erat, nos citra Alpesposse tun;e injunas, nihil eo molestius fero, quod amico-
proesentiae vestree solatio recreari. Versa est tamen rum solatio destitutus neminem curarum socium,
in luctum cithara nostra, et gaudium transiil in aut participem moeroris invenio. In quo calculo
mcerofem, ex quo pro certo nobis innotuit, quod sors mea versetur, citra meaj conquestionis judi-
urbs beatitudinem vestrara invidensCisalpinis,no- cium, ex his quas videtis et auditis, et qure longo
minis vestri gloria maluit illiistrari.Cum ergo apo- didicistisexperimento facde poteritis intelligere. Ut
stolatus vestri culmennequeamuspro voto visitare, tamen quae sit, paucis aperiam. Ex quo sooii nostri
quod possumus, iterumper nuntios, celeritateadhi- a vobis redierunt, communem Dominum, me fere
l)ita,consueteevisitationissupplebimusobsequium. excluso, nisi cum onera fuerint subeunda, suum
Plaoeat itaque dignationi vestrae ,usque ad illorum promissis et rumoribus effecerunt.
adventum causam monacborum Sancti Bertini, et Non equidem invideo, miror magis.
Osberti Eborac, archid. et si qua nos et regnura (VlRG., Ecl. I, H).
Angliae negotia contingunt, suspendere, quoniam Si quid ergo potest apud excellentiam vestram
illisuper his omnibusdiscretionem veslram facienf ^
parvitatis meae devotio, si qua est antiquae familia-
certiorem, etauditis eis ad singula, Domino propi- '
- rilatis memoria, si spectatae amicilise fidem, for-
tio, tutius et utilius procedetis. tunae impetusnon subvertit, id agite, quo serenis-
EPISTOLA CXI. simi domini nostri regis gratis in me concepta
ad eumdem indigaalio mitigetur, ut pro arbitro ejus excusem
Domino papse Alexandro. innocenliam meam, aut siiaaliquo gratiam ejus
Praeter opinionem, et contra spem, litterse ve- demerui, satisfactione congruaeamdem mihi liceat
stree, quarum jucunda solet esse eonceptio, nobis dromereri, et exinde honestius et liberius, vel
moestitiara attulerunt. ad Galliam cum
Cumenim gratia litterarum, vel occupatione alterius studii,
summodesiderioprsestolaremuradventum vestrum, tantaesollicitudini, laboribus, suspioiouibuset peri-
accepimus vos ad urbem, utinam salubriterl esse culis me ipsum Nunc enim, si
subtrahere potero.
reversos, et spei nostree sic evacuatam esse Iteti- quid recte quid male, mihi ascribi-
fiat, alii ; si

tiam. Praeterea petitionesnostrse caruerunt effectu, tur. Non est malum in civitate quod ego noa fa-
quia scriniarii vestri, utscripsistis, nostras fortelil- ciam, me forte excusabit commodissime abseatia
Nos au tem quo modo possumus, acer-
teras amiserunt. mea, ut ejus animura facilius possitis inclinare.
bilatem utriusque infortunii relevantes, nunliosqui Litteras domini papae pro me facientes dileclioai
vos vice nostra visitent, et litterarum damna re- D vestrae transmitto, quas, si placet, mihi restitui
staureat, sub omni celeritateadsedemapostolicam faciatis : mihi sine rescripto non rogatus
eas
destinamus:rogantesutcausammonachorumSaacti attulit nuntius domini Eliensis. Hanc domini papse
Bertini, et Osberti Eboracensis archidiaconi, et si petitionem dominus Cantuariensis litteris suis pro-
qua ad nos, vel regnum Angliae negotia spectant, sequitur.
usque ad illorum adventum protrahi faciatis. Illis De caetero rerum vestrarum me curam habere
enim auditis, auctore Domino, singula salubrius praecepistis : libens pareo, etiam ubi non proticit
statuetis. curamea. Dominus noster propriarumecclesiarum
EPISTOLA CXII. vobis subtrahi praecepit auxilium. Resistentibus
AD ARNULFUM. mihi aliis, frustra contra torrentem direxi brachia
Amico suo charissimo AiiNULFo, suus Joannes, sa. mea. Vos autem super hfec ei rescribite. De statu
lutem et verae dilectionis obsequium. insulae, et curise familiaribus vobis plura scribere
Dominum cancellarium scio eraergentium tum ultu vereor, cum per invidiam fortunae, litterarum
Patrol. CXCIX. 4

tr v:r «r *j
ine oporteat facere, rescril)etis.
EPJSTOLA CXIV.
AD MATTB^UM PIljECENTOREM SEN.
MatthjEo prajceiitori Senoneusi.
salutatione contraxi, sub accepta cautione, quia
persona mihi erat incognita. Quee itaque circa ra(
[a . D. 1159.] sunt, ex parte describo, et possem utinam scriberf
liEtiora Postquam ab Ecclesia Romana reversu;
!

Miror, amice, et doleo, si dominus papa indul- sum, tot aoerbitatis suae molestias in rae fortun;:
geutife suee beneticium revocavit, et te illoriim prae-congessit, ut feie nihil adversitati existimem m(
cepit subire judicium qui tibi merilo possunt esse antea praetuiisse. Miramini forsitan, et obstupesc
suspecti, et absque suprema etfere invincibili dif- tis, quid me tantopere potuerit perturbare. Haecir

hcultate non poleruntconveniri. Milii quidem, licet aure veslra paucis aperiam. Serenissimi domini
paulisper haeream, persuaderi uou potest, quod potenlissirai domini regis, invictissimi priucipi:
partis adversse sinistra adversus de.xleram Komani noslri tota in me incanduil indignatio. Si causau
pontiflcis prsevaiuerit. Levi tamen gestamine mte- quaeritis, ei forte plus justo favi, proraotioni sun
gritatem virginisoppressammajestatis verbis, frau- C ultraquam oportuerit insliti, ad hoc toto desideri(
dulentaSenouumirruptioneferesubversaramemiai. cordissuspirans,utquemfortun8einvidiacredeban
Debuerat Koma Senones[et dona fereutesj huljere exsultantem, miseratione divina regnantem cerne
suspectos. Sed cubicularii et assessores principis, rem in patrum solio, el jura dictanlem in populi:
et sacri palatii quiestores diligentissimi, sub ima- et nationibus. Sio forte decrevit Dominus punin

gine j uris prsesidentis forte religionem circum vene- iuipatienliam desiderii mei. Quidquid enim impa
runt, et Gallos, dum eraungerentur censueruntad- tienter appetitur, vel fuga vel accessu doloris im
raitti. Non equidem invideo successibus eorum, sed portat aculeos. Hujus taraen culpee non arguor, sei
tuae et domiui praecentoris Isesioni compatior, tanto quod vires raeas omnino transoendit, et parvitaten
magis, quanto minus his malis mederi possum. raeam magnitudiue sui poterit excusare, in inno
Facies namque rerum qufe apud vos sunt mihi centiam meam irapingitur. Sohis in regno regiau
ignota est, negotii vires ex absentia mea plena non dicor miuuere majestatem. Gum admissi mei fa
possum inquisitione discutere, incidentes articulos ctura diligentius exprimunt, haec in caput meuu
citra partium assertiones examiiiare nou valeo, et intorquent. Quod quis noraen Roraanum apud no
obhoc in re incerta tibi non possum certi consilii invocat, mihi imponunt. Quod in electionibus ce
facerecopiam hoctibi, auctore Domino, innata et P lebrandis, in causis eoclesiasticis examinandis, ve
:

exquisita prudentia, amioornm ttda sedulitas, sa- urabram libertatis audet sibi Anglorum Ecclesi;
pientum affectatainstructio longecommodius prae- viudicare, mihi imputatur ac si dominum Cantua ;

stabit, verumtamen sine consilii prsejudicio, inter- riensem, et alios episcopos, quid facere oportea
ventu domini Altissiodorensis episoopi, ut pieces solus instruam. Ilis de causis totus conoutior
domini pap» pro te porreclas admittat, studiosius quibusetiam urgentibus miliicrediturexsilium im
sollicitabis, et per eumdem, et allos mysterium minere. Ego iilud propler justitiam, si oportuerit
consilii partis adversfe diligenterinquires, ut ex eo non modo ajquanimiter, sed etiam cum gaudio to
causam tuam facilms et felicius possis instruere. lerabo. Unde infra Kalendas Januarias me opino
Si preces coutempserit,eum quasi iuvitus traliesad ab Angliaexiturum, etquidem habito consilio vestri
judices, maxime si litteris apostolicis aliornm judi- et moraturumin Galliis, etiudead Romanam Eccle

cio stare uon cogeris. Neqne enim in hac parte siam transiturura.Interira quaiitas possumbonital
adversariorum vocibuscredes, nisi priucipisapices vestra3gratias agopro honore et liberalitate, quan
praesentaverint. Si judicibus tuis exsecutionem in fratrem meum exercuistis, et ut vice mea abbal
maudali apostolioi consequi potueris, acquiesces: Bullecurtensi de visitatione fratris raei gralias re
sin autera, honestam itineris causam, si ad domi- p, feratis exoro. Post quam prior de Canturaerula
numpapamproficiscidisponis,amici tuiformabunt, htteras istas secreto inspexerit, ne ad ocuios e

quos rerum qualitas et oauste calculus visibili spe- aures plurium transeant providete.
cie plenius edocebunt. Ego quoque in quo possum
EPISTOLA CXVI.
tibi non deero, htteras quas ex parte mea domino

papse trades, accipies a latore praesenlium, tibi

AD THOMAM PR^POSITUM CELLKNSEM.
et fratribus domini praecentoris bonum optantes, TnoMyE praeposito Cellensi.
et utinam obtineutes ! affectum effectus non se-
Si Inspeotis litterisquasdominoCellensitransmitto
quitur, animum veteris amici non argues, sed for- statum mcum pro parte conjioere poterit prudenti:
tunam. vestra. Quod autem specialiter ad vos spectat, ami
EPISTOLA CXV. cum vestrura P. sanum esse sciatis, et incolumen
ad petrum abbatem cellensem. [a. D. 1159.] et in magna prosperitate versari. lUum vero queu
Gellensi abbati. vestris precibus domino cancellario regis commi
Occasionem scribendi vobis gratanter arripui, simus, ego, et thesaurarius Eboracensis, nuper sa

^..^.v'^,:a':»-
 EPISTOLA CXVll.
AD ALEXANDRIM PAPAM.
Domino papas Alexandro.
Causa, quae vertitur inler Suanuin el Baldewi-
num, sacerdotes, super ecclesia de Cliilli>dic. ab
audilorio venerahilis fratris nostri Ricardi Lon-
doniensis episcopi,appellationisauxilioad noslram
tracta est audientiam. Agebat itaque memoratus
bal, et insuper de proprio lx marcas argenti, ea
conditioneutei absolulionemcriminumsuorumidem
episcopus impetraret, etepiscopum repudiasse, par-
tim quia non poterat, parlim ne videri posset pro
tantorumcriminumredemptione marcasrecepisse.
lu quibus cum universi, tam clerici qiiamlaici, su-
pra modiim scandalizareiitiir, dissimulare uon po-
tiiit nec voluitdominusLond.prjediclasprobaliones

Suanus ut jam dicta sibi restitueretur ecclesia, qua tunc tertio productas fiiisse, sed Wachel. nulla
sequerebaturesseinjusteetsinejudiciodestitutum, trium citatioiiura peremptoriarum apparuisse : et
qui vicarium suum ut dicebat violenler espulerat. adjecitquod sine Wigornensi episcopo, ciii conde-
Baldewiniis ad liaec dilatoria exceptione opposita, legata erat causse cognilio, et non apparebat, die
se super nipmorata ecclesia de jure conveniri non condicto nihil decernere poterat, vel debebat. Sit
posse dicebat, citra restitutionem bonorum ejus- Q itaque vestrae discretionis in brevi, si placet, sce-
dem ecclesiie, quse sibi vi et fraude praefati Suaai pedictiarchidiaconisubterfugiis,inquibusconfldit,
dicebat ablata : paratus tamen de piincipali negotio obviare, et vexationibus tandiu afflicti episcopi,
responderesi Suanusinnocentiam suam delato sibi pacis remedio subvenire.
juramento purgaret. Suanus vero nec subire voluit EPISTOLA CXIX.
juramenti discrimen, nec referre, asserens judicio ad alexandhum papam.
domini Londoniensis intentionem suam non posse Dominopapte Alexandro.
alicujus exceptionis obstaculo submoveri quod : Adversus Osbertum presbyterum super ecclesia
cum pars fateretur adversa, dicens se ideo appel- de Trichestana, Jordanus prior Acrensis instituit
lasse, qiiiaunadieabeodem Londoniensi cum isto controversiam, dicens eiim prefatam ecclesiam
aliaduoperversa judiciareportavit, Suanusad prse- possidere, quam sine prioris assensu, et alterius
sentiam appellavit vestram, pratfigens Ootavas advocati, citra solemnem ordinem juris, et regni

aposlolorum, cum tamen utrique parati essemus consuetudinem,invitis,etreclamantibusparochianis

omnem justitiam exhibere. ingressus fuerat. Ad heec Osbertus se in eamdem
EPISTOLA CXVIIl. ecclesiam canonicum ingressum habuisse respon-
ad alexandrum papam. Q dit,advotato comite Waren. ipsum praesentante, et
Domino papae Alexandro. Willelmo archidiacono Norwicensi vice Ebrardi
Charitatis fraternffl compassio nos admonet, pro bonce memorice Norwicensis episcopi,introducente,
venerabili fratrse nostro Willelmo Norwicensi epi- et ei cum omni jure suo jam dictam ecclesiam con-

scopo vestrae majeslati supplicare, ut vexationibus cedente. Adjecit etiam hoc legitimorum testium
et injuriis quasei Wachelinus archidiaconusinces- assertione in preesentia venerabilis fratris nostri
santercontinuatjflnemdebitumimponipreecipiatis. WiUelmi Norwicensis episcopi se probasse, quod
Quod quam necesse sit, vestrte sinceritati innote- et episcopus destinatis ad nos lilteris testabatur.
scere procuravimus, iniquitatis odio et abomina- Se tamen minime cogendum essedicebat, utpos-
tione scandali potius, quam aliquo personarum sessionis suae laudaret auctorem, aut titulumdice-
Factum est siquidem Londoniis nuper cum
intuitu. ret, cum reus, et si nihil praestet, obtineat, auctore

conventum celebraremus, exigentibus quibusJam non probante,quod inlendit. Cumergo venerabilis

necessitatibus, jam dictus episcopus venerabilem frater noster episcopus Cicestrensis instaret, ut
fratrem nostrum Londoniensemepiscopum, cui vi- prior, sicausa vellet procedere, suam fundarel
in
delicet, et Wigorniensi episcopo coguitionem accu- intentionem,prfefatuspresbyteradvestraraaudicn-
sationis, qua Wachelinus impelitur, delegastis, D liara appellavit, diem praeflniens Dominicam qua
miserabili admodum supplicalione convenit, ut cantabitur ; Lsetare, Jerusalem.
saltem eadie.quae eitunc tertiafuerat peremploria EPISTOLA CXX.
constituta, post multas, et multorum bonorum vi- AD AI.EXANDRUM PAPAM
rorura vexationesejusadmitteretprobatioues,qiiod Domino papoe Alexandro.
jam dicto archidiacono juxta mandati vestri for- Venerabilis frater noster Robertus Bathoniensis
mam ablata restituisset, vel justitiara exhibuisset, episcopus dilecto fllio nostro, fideli vestro Wil-
nisi inomnibus per ipsum Wachelinum stetisset. lelmo Cuuiin ecclesiam de Cerda restituit, juxta
Produxitque in medium copiam virorum religioso- mandatum misericordis vestrfe, quo pr<Bceperatis
rum, abbatum, archidiaconorum,prioruraetcleri- eamdein sibi, appellationeremota,restitiii,siipsum
corura, eorum testimonio,quod allegaverat, probatu- Dunelmensi ecclesise plene satisfecisse constaret.
rus. Processerunt etaliiquamplures illcEScBopinionis Dicitur autem clericus quidam nomine A. ut hoc
viri, quiamore justitiae, et ad conlusionem iniqui- beneflcium clementise vestrse infirmet ad sedem
tatis dicebant se paratos esse probare.quod ssepe- apostolicam proticisci. INos itaque quas possumus

•i vi^
rlif^
103 JOANNIS SARESBERIENSIS 104

majestati vestrae proW.precesporrigimus suppli- ^ cum summa difficultate, ia manu valida, etcum
carites, utquod ei misericorditer conferre diguata indigaatioae regis, et omnium procerum, jam di
est bonilas vestra, fideliter conservare dignetiir, ctam causam ad examen ecclesiasticum revocavi-
et ut ipsum ia petitionibus justis clemeater au- mus. Cum ergo intervenientibus multis dilationibus
diatis. quffistio ex necessitate protracta esset, et actor, S.

EPISTOLA CXXI. scilicet, secundum subtilitatem legum etcaaouum

AD ALEXANDRUM PAPAM. accusatioaem aoa posset implere, inspectis sacris
Domino papffi Alexandro. canonibus de consilio venerabilium fratrum nO'
In omnibus quee gessit boaitas vostra, nihil do- strorum Ricardi Londoniensis, Hilarii Gicestrensis,
mino regi Anglorum gratius est beneficio quod Jocel. Saresberiensis, Roberti Exoniensis episco-

Willelmo Cumin fideli vestro misericorditer im- porum, et aliorum sapientum qui aderanl, quia
pendistis.Hoc autem nititur evacuare frater quidam verbum istud per totam insulam divulgabatur, jam
nomiae A. de Cerda, utinam melioris vita; et inte- purgationem indiximus trium
dicto archidiacoao
grioris famae et majestatemvestramlevitati etin-
!
manu archidiaconorum, adhibitis secum aliisqua-
constantiffi, quod absit submitti desiderat.Rectius,
! tuor diacouis, diem prffistandffi purgationis prffifi
Pater,fuerat, omnino non audireclamantem, quam nientes, qiia imminente accessit ad nos memoratus

gratis destituere restitutum, etabsque culpa deji-

B archidiaconus, dicens se malle innocentiam suam
cere legitime possidentem.Placeat ergodignalioni demonstrare in facie Ecclesiee Romans, ad quam'
vestrffijusteconservarequod misericorditer contu- verbum forte pervenerat, se et omnia sua vestr»
listis, et ipsumia petitionibus justis clementerau- protectioni subjiciens, et auotoritate apostolica

dite. De cffitero episcopus Lexoviensis malleusini- inhibens, ae in Iffisionem ejusquidpiam ab aliquo

quitatis est ad conterendam Ecclesiam Dei; hic in statueretur. Adjecit etiam quod in Octavis Epi
me pauperem tantam regis coacervavit indigna- phaniffi se vestroconspectui prffisentabit. Nos ergov
tionem, ut dominoGantuariensiet cancellario suo utoportuit, apostolicffi majestati deferentesdefini-
rex ipse denuntiaverit, me majestatem regiam mi- tionem negotii vestrs reservavimus sanctitati
nuisse, et ob hoc ab amicorum et fidelium nu- EPISTOLA CXXin.
mero excludendum. Auditis etiam litteris, quibus
AD EUMDEM.
inuocentiam meam vestra benignitas excusavit,
meadosus ille et mendax dicere ausus est : « Do- Domino papff Alexandro.
minus papa scripsit quod voluit, ergo domino Ad hoc excellentiam vestram capiti omaium Ec-

regi refero, quod verum novi. » Provideat igitur clesiarum dispositio diviua prffifecit, ut, extermi-
mihi pielas vestra, et regis gratiam studeat refor- C aatis vitiis de domo Domini, virtus jucuadum ca-

mare. piat incrementum et ulimperfectum totius huma'

EPISTOLA CXXH. nitatis, vestrffimajestatissuppleatconsummataper.
AD BCMDEM. fectio. Causa qus vertitur inter dilectos fratres

Domiao papa. nostros Rad. Dunelmensem et monachos Cantua^

Clericus quidam de familia Willelmi bon» me- riensis Eccelsiffi, appellationisauxilioauperadexa-

moriffi Eboracensisarchiepiscopi,nomiae.S3'mpho- men apostolicuma nostrismanibusevolavit; eaest

rianus, inprffisenharegis Stephaniet episcoporum, hujusmodi. Wemoralus Rad.redditusLxxlibrarum,
et baronum Angliffi, in quodam conventu celebri quos in ecclesia Dovureasi habueral, ofticionostr
Osbertum Eboracensem archidiaconum impetivit sibirestituipostulabat,autaliorumreddiluumaequain
super crimine venefica, quo prffidictum archiepi- recompensationem sibi reponderari; dicens eos ad
scopuni dicebal exstinctum, veneno sibi per arohi- hoc teneri exjuramento,quodAuricus Camerarius
diaconum in mensa Domini propinato, promittens nomine ex mandato conventus prffistitit, quando
constanter se hoc ferri candentis, aut aqu» ferven- Rad. cessit ut in ecclesiam Dovurffi monachi in-
tis, aut monomachiae, autaliojudicioprobaturum. grederentur. Hoc quoque se legitimis testibus pro-
Osbertus vero constanlissime crimen infioiatus, D misit probaturum. Prior veroet monachi hanc ejus
privilegio dignitatis et ordinis senon Iaiooriim,sed petitionem inanem esse dicebant, eo quod sibi sem-
ecclesiasticotantum judicio subjucere, el se illi per prffidicta pactione in assignato redditu fuerit
per omma puratum stare respoudit. Datis ergo ab salisfactum; adjicienles se paratos esse ad calculi
utrisque tidejussoribus de lite exsequeuda juxta rationem accedere, ut suppleant pro arbitrio boni
cousuetudiaem gentis nostrffi in manu regis qui, viri, si quid ei ulterius competierit. Ad haec Rad.

nobis et fratribus nostris reclamantibus et reniten- se citra audientiam vestram minime super hffic liti-

tibus,causam hanc propter atrocitatem criminis,
quia eo pi-ffisente initiata erat, ad forum suum per-
tinere dicebat, usque in Octavas Epiphaniffi dilata
est controversia.
Interea regi Stephano serenissimusdominusno-
gaturum respondit, invitans priorem et monachos
super prffistito juramenlo ad vestrum examen, et
priorem specialiter, et Hug. fratrem ejus superoon-
temptu vestro, eo quod in parochia illius prote-
ctionis vestrffi prffisidio gaudentes, me invito con-

ster rex Henricus successit, de cujus manibus, vix tra juris reverentiam capellam coastruxerint, pr»-
 lOo EPISTOL.4:. — AN. 1159-64. 106

lixitita que termimitn Dorainicaiu in Ramis pal- A alii instructi ad similia nequaquam audeant as-
marum. pirare.
EPISTOLA C.XXIV. EPISTOLA CXXVL
AD EUMDESI. AD EU.MDE5I.
Domino papae Alexandro. Domino papae ALEXA.-vDno.
In se ipsum, teste Anania, provocat sentenliam Juxta sanclitatis vestrm mandatum, nobilem vi-
mortis, qui Spiritum sanotum, merito virtutum rumHugonemde Doveradiligentercommonuimus,
successionis gratia, praerogativa sedis habitantem ut monachis Sancti Bertini ecclesiam de Chilieham,
in vobis, aliquo mendacii fuco circumvinere prfe- quam ad jus monasterii sui, utdicebant, pertinen-
sumit. pr:esertim cum m dispendium juris, et alle- teni, sibi violenter, et absque judicio querebantur
rius Iffisionem meudax precator iuvisilet. Porro ablatani, reslitueret. Ille autem se mandatis apo-
lator praesentium N^colaus a venerabili fratre no- stolicis et juri promislt devotissime per omnia pa-
stro David Menevensi episcopo, arcliidiaconatu, ritiirum : verum precum, quas vobis
falsitatem
quem canonice habebat, contra omuem revereu- monachi porrexerant, in multis arguebat. Primo
tiam juris absens spoliatus,inauditus, nonconven- quidem jam diclam ecclesiam ad jus monasterii
tus, occasione litterarum quas quidam, Jordanus, g non pertinere asseruit, quam nunquam ipsius, vel
forte vobis incognilus, falcis precibus, non sine alicujiispr;edecessorumsuorumassensuhabuerant,
aLhiiiratione totius Anglicanoe Ecclesiae a vestra prEesertim cum, non assentiente, nedura reluclante
clementiaimpelravit. Hic est, Pater optime, hic est fundatore, status ecclesiee mutari non possit, aut
ille publice perjurus, homicidii ex prsecedenti insi- subjiciservituti. Deinde monachos nunquam suo
niiilatione publica respersus infamia, qiiem, ob cri- nomine possedisse dicebat, sed cujusdam Odonis,
njen falsi inapostolicis apicibus coraiiiissi, sanctus quem famosissimus ille tyrannus et ecclesiae nostrae

decessor vester Eugenius olficio et beneticio eccle- gravissimus persecutor, WiHelmus de Vpra, exhffi-
siaslicocondemnavit, quaille prostratus sententia, redato domino fiindi, utcunque in possessionem
exquisitisignotarum gentiumangulis latuit, donec admitti impetraverat. Fraude vero collusionis ia-
prajdiclum patrem rebus humanis cognovit exem- terveuientis, ut eispnefatam ecclesiam cederent,
ptum. Supphcamus itaqiie majestati vestras,qua- monachosprffifatoOdonicertosredditusassignasse,
tenus latoris preesentium inspecta jiistitia etmise- et hoc eliam piiblice notum esse asserebat, et ita

rabili paupertate, quod in eiira enormiter factum mediaute Simonia detentionem ecclesiae qualem-
est, misericorditer corrigatis, et eo restitiito caii- cunque habuisse, venerabili fratre nostro Rogero
samjubeatis per legitimos tramites suo marte dis- Q Eboracensi qui nuncest, tunc Cantuariensi archi-
si tamen decessoris vostri sententiam eva-
ciitere, diacono. Hoc ipsum apostolica aucloritate inhi-
cuandam esse decernitis, et honiini jam damnato bente, postremo abbatem et monachos Sancti Rer-
actionem potius deberi quam pcenam. tini, qui adfiierant, cum supradiclus lyrannus a

EPISTOLA CXXV. regno Angliw exterminaretur, liti et detentioni

AD EUMDEM. quam habueraat, in perpetuum renuntiasse dice-
Domino papae Alexandro. bat, ut fructus supradictffi permittente
ecclesiae,
Cum omnes fideles sanct;e Romanne E(!clesia3 prse- Doraino, liceret asportare. quidera omnia pro-
HffiC
sitlio gaudeant, ad sinum misericordife ejus Hdu- misit se siifficientissime probaturuiu. Prffiterea se
cialius in necessitateconfugiiiut.quorura desiileriis ad majestatem vestram, ut ibi fraiidem el raalitiam
justitia suffragatur, qiii sanclae conversationis in- monachorum jam
nuntios destinasse
detegeret,
citamento virtutes promovent proximorum. Tales dicebat : nihilominus
nostra audientia suam
in
esse fratres qui apnd Theochesberiam Doiuino de- paralus innocentiametjustitiam demonstrare.Cum
votissime faraulantur, publico pr;Bconanfis faiure q ergo de veritale precura, iit oportebat, cognoscere
testiraonio didicimus. Pro eis ergo tam sinceras volentes, raonachis prffiligereiuiis diem, ipsi se noa
quaiii securas preces veslrre porrigiiuus raajestali, subiluros causam, nisi citra cognitionem reslitue-
qiiantapossumusdevolionesupplicantes, ut eoruin rentur, responderunt. Nos ergo in prffijudicium
justa desideria compleatis, ut exitu negotiorum rei, et subversionem juris procedere nolentes,
facili et felici exhilarati, utriusque vilae successiis mandalum exspectamus, vobis in omnibus, et per
vobis prsecordialius stiideant ab Altissimo prome- oiunia parituri.
reri. Inler csetera miles quidam ecclesiam, quam EPISTOLA CX.XVIl
XL annis inconcusse tenuerunt, eis molitur auferre AD EUMDEM.
sub praetextu advocalionis quam adversus Eccle- Domino papee Alexandro.
siam Dei laici apud nos perniciosissime vindicant. Licet in ore nunliorumnostroruiu,quibus merito
Trahunturobhoc adsedemapostolicam, ac si pos- honestatis et lidei fldeiu haberi oportel, posuerituus
sent inde iajuriarum reportare molesiiam, iibi verba nostra, litterarum tamen indicio paternitati
jura nasciiiitur. Sed, auctore Doiuino, sanctorum significareciiravimus, qualiterin prffisentia
vestr.i»
decessoriim veslrorum vestigiis inh«rendo, ila nostra processumsit ia cansa raonachorura Sancti
unius temeritatem retundetis, ut ejus esemplo Bertiiii super ecclesiadeChilleham. NobihsvirHugo
107 JOANNIS SARESBERIENSIS (08

de Doveraanobisexmandato vestro commoaitus, A necessitate deserere. Supplicamus ergo dignatioai

ut prajfatani ecolesiam cum ablatorum iutegritate vestree quateaus ea moderationequod placebit su-

restituerel monachis, qui se ab eo violeuter spo- per hoc prcecipialis, ut monachi, si quid juris ha-
liatosesseconquerebantur:responditeis nullojure bent, id ita consequautur, ne nos iudignationem
restitutionem competere, cum destitui non potue- dominiregis, etpersecutionem omnium procerum,
rint qui nunquam fuerant instituti. Detentionem si qui scandalizati sunt in hoc verbo, incurramus,
quidem rerum jam dictee ecclesise, ex qua niti vi- precamur ut fidelem vestrum, dilectum filium ve-
debantur, non suo, sed nomine alieno habuisse di- strum Joannem thesaurarium Eboracensem, cui
cedal, cujusdam scilicet Odonis, quem nos ipsi vitiosa mouachorum suggestione aliquatenus Iseti-
scimusmemoratamecclesiampossedisse;sed(]uod tiam excussistis, debitfe consolationis beneficio ex-
ei renuntiaverit, aut eam alii cesseritpenitus igno- hilaretis.

ramus. Certum quoque habemus archidiaconum EPISTOLA CXX\I1I.

nostrum, qui nunc est Eboracensis archiepiscopus, AD WILLELMUM EPISC. NORW.
appellatione interposita prohibuisse, ne monachi (A. D. 1156.)

rebus illius ecclesiffise immiscerent. Verumtamen, Episcopo Norwicensi.

quia dies mali erant, et famosus ille tyrannus, et b
ecclesise nostree gravissimuspersecutor WiUelmus
de Ypra, cui jam dictus Odo adhserebat, nostris
capitibus imminebat, necesse habuimus dissimu-
iare,quando patrimonio Willehui coutempta appel-
latione monachi res Odouis, qui sibi prospiciebat
in posterum, nomine ejus contrectare coeperunt.
Nuntios nostros a domino rege redeuntes sanos
recepimus, promiltentesin advenluregis, optatum
petitionibusnostris efTectum.Inomnibus enimcon-
silio doraini archiepiscopi acquiescet, et honori, et
ulilitati Ecclesiae tota mentis intentioue studiosius
in vigilabit. Verum non
interim scutagium remittere
quibusdam exactionibus abslinere, qno-
polest, et a

Prseterea etiam si constaret monaehos suo nomine niam fratris gratia male sarta nequidquam colit, sed
possedisse, petitionem eorum submovebat, dicens obhoo perniciosissime scissa est, quod domino regi
eos possessioni et lili renuntiasse, quando eis fru- frater totam hasreditatem paternam, nominatim

ctus ecclesiBe asportare permisit, ofTerens se hoc terram, cujus ei possessionem vis major abstulit,
sufBcientissime probaturum. Cum ergo miles in- noluit abjurare, cum tamen et muniliones regi ce-
staret, ut monachi suam fundarent intentiouem, dere, et obsidesdare paratus esset, utterram quam
autexceptionisejusadmittereturprobatio,monachi dono patris habuerat, recuperaret. Profectus ergo
declinantes confliotum se citra cognitionem causse ad regem Francorum, comitis Theobaldi fretus
restilui poslulabant. .'id haec miles vestram maje- c auxilio, Francos solhcitat in dispendia nostra, et
statem non prsecepisse, ut illi instituerentur, sed jugulos eorumdivitiis nostris, viribus, et polestati
reslituerentur, et ex verbo restitutionis, aliis quse tentat opponere. Agit forte ut vel sic fortuua possit

in sacro rescripto vestro continebantur, causas graviuspromereri,quomodoregemetgentemFran-

cognitionem nobis plenissime demandari et quia : corum, favente justitia, det in maoibus nostris.
religionem vestram, ut dioebat, falsa suggestione Implebimus in eo mensuram Patrum nostrorum,si
circumveneranl, ii in probatione prooedere nnle- tauien eorum sorte voluerimus esse contenti. Sed
bant, se omnia ad cousultalioneui veslram dixit profeclo majus est quod nobis reslituto Vernone
relaturum, et vobis tanquam Palri et domino in fortuna promittit.Speratum colloquium uobis sub-
omnibus pariturum. Procedeute vero tempore, ante- traxerunt Franci consilio comitis Theobaldi. Domi-
quam ejus nuntius ad vos, pervenissetmandatum nus rex ab Andegavis et Pictavia rediens ad nos
vestrum de coercendo milite iteraslis. Nos itaque transmittet qni summam rerum gerant, et absentes
mandatis vestris debitam reverentiam et obedien- ipsius damna commissa sibi juris administratione
tiam eshibentes.licet miles se justitias semper of- compensent.
etecontra monachieventumjudicii fugerent,
ferret, EPISTOLA CXXIX
ecclesiam cum omnibus pertinentiis suis,etiam cum q AD ALEXANDRUM PAPAM.
periculo noslro sequeslravimus, eam relinentes in Domino papae Alexandro.
manu noslra, donec vobis et rei veritas, et nobis Habent a capite membra ut vigeant, et asancta
voluntas vestra plenius inuotescal. Si vero ohartam Romana Ecclesia, Douiino auotore, salus est om-
nomine nostro conoeptaui illi protulerint, eam, ut nium Ecclesiarum. Unde necesse est omnes ad vos
IS

imperfectum nostrum fateamur, a nobis vi et nietu recurrere, incumbenls necessitatisarliculo,quem

supradicti tyrauni sciatis extortam. Hoc quoqne et perse nequeunt expedire. Estautemapudnoscaus,
vestram nonlaleatmajestatem,quoddevotus vester diffioilis inter venerabilem fratrem nostrum Mi

Joannes Ihesaurarius Eboracensis, quem monachi, chaelem Landavensem episcopum, et Robertum

sffipe nominatam ecclesiam per manum laicam as- filiiim antecessoris sui, quam, nisi apostolica au-

serunt occupasse, nunquam ad eam manum exten- ctoritas inlerveniat, finem diebus nostris non cre-
dil, aut causcB ejus se aliquo modo immiscuit, nisi dimus habituram. Ve.^sati sumusin eadiutius, sed
quod fideliter aslitit veteri amico, quem sine dede temeritatem praefali Roberti nuUo correctionis ge-
core, et amicorum enormi damno non poterat in nere potuimus coercere,quin novissimaejus.prout
 100 EPISTOL^. - AN. HS9-64. 410

nobis referebantur, semperessent deteriorapriori- A tua; famam correctione celere studuerisreformare.

1)11^. Ut enini de corporis immiuuiitia taoeamus, Apostolicum namque mandatum et increpationes
iiu^endia, rapina.=, et varias fignras criminum ejus suscepimus, qnse nobis indicunt non esse parcen-
ail nos plurimi perferebant. Quoties inter eura et dum, sitibi ulteriuspepercerimns in erroribus tuis.

.iilversarios suos mnlto sludio muKoque labore re- Proindein virtute obedientiffi tibi prsecipiendo man-
foiMuavimus pacem, totiesabeo pa.x scissa el refor- damns, ut pra^fatnm Hngonem a familiaritate el
niatarecessit: landemexoomniiuiicatusabepiscopo conversatione domus tuajamoveasinfraseptimum
siio vestram adiit majestatem, sed an absolutionis diem a siisceptione praesentium litterarum, et ad-
veslrse meruerit graliam ignoramus. Apostolicas uiinistraliones ecclesiie tua; gerere non permittas,
tameniitteras retulit, quibus venerabilis frater uo- ne, si ad versns heec venire praesumpseris, te domini
sler Wigornensis episoopus praecipiebatur illi, et papae auctoritafe sentias condemnatam. Vale.
qiiibusdam complicibus suis, de episcopo Landa- EPISTOLA C.XXXI.
vcnsi, et Rad. archiiliaconosuo jiistitiam exhibere. AD ALEXANDRUM PAPAM.
Ii;'inde, paucis diebus elapsis, adversariiejus nobis Domino papae Alexandro.
vestraa beatitudinis apices attulerunt, preecipientes Ut de his, quse a nobis ad raajestatis vestrae exa-
cansam lino debilo sine appellalionis subterfugio B men transeunt, possitis commodius judicare, san-
teriniuari, non obslanterescriploquod Robertus a ctitativestriegestorum seriesestfideiiterintiiuanda.
vesira mansnetudine per snln'eptlonera obliniiit. Apnd nos intcr Philippnra de Danleheia,et Raginal-
Farlibu^ itaque iii noslra pra^sentia jnxta manda- dum de Ledesourabahujnsmodi conlroversia verte-
liim apostolicum convocatis, prcedioti Robertipeti- batur. Osmundus de Saresbr.nomine jam dicli Phi-
lionibns adversarii ejus crimina multa in modum lippi, ecolesias de Renebera,Lidescumba, et Fa-
et
exceptionis, opposuerunt, in quibus etiam conve- lesleiapossidebat. Porrojam dictus Reginaldus ec-
niebant eum super crimine laesBe majestalis, di- clesiasdeLiilecumbaetFalesIeiaprfefali procuratoris
centes eum commisisse falsum in litleris vestris nomine, Osmundi videlicet, possidebat, reddens ei

qii is proferebat. Vobis quidein, et fratribus vestris annuam pensionera.Cum itaqiiememoralns Osman-
qiii aderant obstiti, dissimilitudinem, et litteras dus infiriuilategravatnssereligionireguldrium fra-
qiiasde industria fecisse visus est, omnino suspe- trumcanonice contulisset, Philippum, qni posside-
clas, etideo, ut nobis visum est, ad celsitudinis bal, vocavit ut ei res suas resignaret. Rationibus
vestriB examen remittendas. Ipse vero conslanter ergo procuratoris expletis pacifice Philippus ia-
se cansam a vobis accepisse dicebat, et omnium gressus est in ecclesiam de Renteberia. Transiens
iu;e conliaentur in litleris, Roraannm pontificem q autem adLidecurab.etFalesleiara, asupradicto Ra-
laiidabatauctorem. Undehabitofratrum nostrorum ginaldo minime admissus est. Implorato autem ad
coiisilio, accepta ab eo juratoria cautione quo ve- vim propnlsandam prmsidio judicis cum inposses-
slio stabit mandato, easdera vobis transmittimus sionem indiicendns videretur, Raginaldus, qui jam
pei' dilectura filiura vestrum Rad. Landavensem possessiunem induerat, ad nostrara audientiara ap-
aiiliidiaconnm, rogantes ut eum in jiistis postula- pellavil. Die igilurcoraplacita assistentibus partibus
I iniiibus suisaudiatis, et miserias Landav. Ecclesife, nostro conspectui, P. testibus, et instruinentis et
(( las vobis exponet, oculis propitiationis vestree chartis Sar. episcopi, et monasterii Ambresberiensis
re^piciatis. Praeterea nobis, si placel, rescribite, sufticienter munitns, ecclesias de Lidecnmba etFa-
qiia animadversioue feriendi sunt corruptores lit- lesleiasuas esse.etse eas per O.possedisse dicebat.
lerarum vestrarum. Difiicile enim est ad siugida Ad hsec Raginalnns se easdiutanquamsuas quiete
Iiiiiusmodi quaiemergunt, majestalis veslrceconsi- possedisse dicebat,sed minus instructum venisse,cum
lium exspectare. instrumentis et teslibus abundaret unde ei circiter
EPISTOLA CXXX. quorum [quatuor'?] spatium mensium,quo causam
ad abbatissam. suamprocuraresuffioereljduximusindnlgendum.Quo
NcgIigenti8etufB,utiuleriinsio dicatur,raultiplices i^ fereelapso,sajpedictusRaginaIdusuobisapparuitdi-
et graves excessiis iilterins dissiraulare non possu censseeuriamnoslramhaberesuspectara,elteslium
mus, cum ad anres Roraaui pontiticis delicla tua et instrumenlorum sibi ob hoc deesse copiara, quod
pervenerinl, et adversus innocentiam vestram san- anledictus Philippusdomesticus nosteretcognatus
ctae Romanae Ecclesiae provocent indignalionem. esset, et eumiileo multisesse terribilem. Nosautem
Te qiiidem saepe raonuimns, et a faraosa familiari- parati erauiiis compellere testes, si quos haberet.ut
tate et cohabilatione Hugouis officialis, totiqiiituEe darent teslimoniura verilati, ant causam alii epi-
religioni est in oirensionem el scandalum, modis scopOjde qnomagiscoufiderentjdelegarent, ne sibi
omnibusabslineres, ciimex raandatoDomiuieliam noslra auctoritas in aliquo obesse videretur : ipse
pes vel oculussit ob hujiisraodi causara projicien- vero ob hoc nihilominus, ad veslram appellans au-
dus. Hucusque conteraptum vestnim, utcunque dientiam, feslura beati Andrcfe examinationi causae
portamus, adbuc de [lericnlo anim» tuw et famai praisoripsit. Nos ilaque vestro pro voto et debito de-
dolemus, et te profeclo sineraora dolere facisinus, ferenles honori, vobis causam transmittiraus, idso-
nisi vitamtuam in raelius comrantaveiis, etdomus lumposlulantes ut, servata utriusque justitia, cau-
111 JOANNIS SARESBERIENSIS 112

sam sicabaliis decidi jubeatis, utnobis omnis su- A torumveritatepleniuscogaoscerevolebamus.causa

spicionis ocoasio, et laboris necessitas subtrahatur. in aliura diem ditTerenda videbatiir. Igitur saepe-
EPISTOLA CXXXII. dictus R. causam appellationissuspendinondebere
AD ALEXANDRUM PAPAM. allegans, ad apostoliccB sedis audieutiam appellavit,
Dominopapffi Alexandro. diem praefigensDomiuicam, quacantabitur: Lsetare
Ecclesiam de Wacheringeriis Ricardus de Ambly Jerusalem.
nominemonachorumquorumdam, de quorumjure EPISTOLA CXXXIII.
esse dignoscitur, asseritse possidere eam quidam :
AD THOMAM PnjBPOSlTUM CELLENSEM.
Rad.apud Londoniensemepiscopumaprajfatismo- Thom.« praeposito Cellensi.
nachis petivit, Ricardo de Ambly nec praesente, ne- Suscepimus olim mandatum felicis recordationis
que citato. Verumtamen episcopus, sicut sui post- papas Ecigenii, ut inter mouachos de Croilanda, et
modum nobis nuntii monstraverunt, confessione Haldenumqueindamsuper ecclesiade Sutertona,et
adversariorum, etquibusdam molusinstrumentis, decimis quibusdam eausam decii ieremus.Igi tur idem
jam dictam ecclesiam, volenlibus ita forsan mona- mandatumexsequentessuper preefatonegotio,etdi-
chis,Rad. adjudicavit, quamvis duoclerici Ricardi ligentercognoscentes.praefatamecclesiam monachis
deAmbly adessent,quorum altersegestoremnego- B adjudicavimus cum ablatorum plena restitutione,
liorum Ricardi asseverabat. Ambo vero publice pro- quae ada;stimationem xv marcarum fuit idoneorum
testabantur Ricardum absentemet non citatum mi- testium sacrameiito probata. Monachis ergo fre-
nime debere condemnari :a sententia igitur domini quenterrestitutioneniexigentibus,eteasdemdecimas
Londoniensis ad nostram audientiam appellarunt. inprassentiadominiLiucolniensis.tandemHaldenus
Die prsefinito comparuerunt Rieardus et Rad. cum ad nostram audientiam appellavit, cumque ambae
monachis sibifaventibus. Cumergo causadiu ven- partesantenos consisterent,ccEpitHaldenuscausam
tilaretur, protulit memoratusRad.duoinstrumenta diu definitam super ecclesia Sutertona instaurare.
quae apud nos fecimus detineri, quoniam alterum Porro cum monachi in petitione sua perseverarenl,
vitiomanifestffi turpitudinis prEeditum est, alterum sv marcas sibi adj udicatas cum quibusdam decimis
Nihilominusmemoratus Rad. re-
falsitatisarguitur. esigentes, Haldenus, asserens se noa debere super
petebat ecclesiam sibi adjudicatam. rorro quia his respondere,adaudientiam sedis apostolicseap-
prior monachorum aberat, qui de causa nos dili- pellavit.diemprfeflgensDominicamquacantabitur:
gentiusinstruere poterat, quiaetiamde instrumen- Quasi modo geniti.

Hucusque epistoice quas Joannes scripsit dum adhuc esset in Anglia ; sequuntur epistolse
quas scripsit post annum Domini 1164, cum in Francia una cum sancto Thoma exsularet.

EPISTOLA CXXXIV. C vertens, Doraino misericorditer itermeum inomni

AD THOMAM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM. busprosperante, non longea stratapublicaobvium
Venerabili palri et domino charissimo Thom.e, habui quemquffirebara.Utenimmoredivitum,qiios
DeigratiaCantuariensi archiepiscopo, suus Joannes oblectathoc nugandi genus, in avibus coeli luderet,
Saresberiensis, salulem etfelices ad votasuccessus. fluvios, stagna, paludes, et scaturigines foutium per-
Ex quo partes attigi Cismarinas, visus sum mihi agranscircuibat.Gavisus estse invenissehominem,
sensisse lenioris aurffi temperiem, et de tumescen- aquo fideliter audiret Angliffistatum, etegomagis,
tibus procellistempeslatum cum gaudio miratus sum quia eum mihi Deus obtulerat ita ut sine miillo viffl
;

rerum ubique copiam, quietemque Iffititiam popu- dispendio maudatum vestrum exsequerer. De rege
lorum. Egredientem vero de navi servientes comitis etproceribus multa percunctatus est, sed ego tem-
Gisnensisexmandato ejus,procurante Ernulphone- peraviresponsum,utmenecdemeiidacioconscientia
pole ipsius, honorifice susceperunt, etmihi et meis reprchendat, nec temeritatem meam in his, quffi ad
domum elterram comitis pro vestra reverentia ex- regem spectant, quisquam possit arguere. Vestras
ponentes,Iiberumabomniconsuetudinisonereper- veroangustiasaiidiens vobis compassus est, auxi-
duxeruntfere usque ad sanctum Audomarum.Quo liumque proraitlit. Naves etenim procurabit, si hoc
cum venissein, procurante quodam Marsilio mona- D necessitas vestra exegerit, et ipseante, ut oportet
cho, qui apud Chilleham elTruIegani morari con- prffimoneatur. Si vero ad hoc vos tempeslas iinpu-
suevit, in domo S. Bertini honestissime receplus lerit, prffiiiiittite ante aut Philippum emptorem ve
sum. Et patenter intellexi, quod ecclesia illa ad ho- striim, qiii el comitis auctoritate utatur, et cum
norem Cantuariensis Ecclesiffi et vestriim exposita nautis et vectoribus, prout expedierit, contrahat.
est. Et si placet, tam comlti quam monachis,oblata Sic acomite recedens,diesequentiNoviomum veni.
vobis opportunitate, gratias referatis. Exinde cum quo prffipeti s et inquietffi faniffi prfficonio
Et nescio
venissemAtrebatum, comitem Philippum apud Ex- calamitas Anglorum,ecclesiarumque vexatio, quo-
cIusamcastrum,aquotyrannusYprensistam longa cunque veniebam, fuerat divulgata ut ibimultaau-
obsidione exclusus est, esse audivi. IIIuc itaque di- direm gesta inconventuLondoniensiel Wintonieni
113 EPISTOL^. — AN. H6i-65. 114

si, quas ia Anglianunquam audieram. Et quidem A esse. > Regem nostrum Franci timent pariter te
pleraque, majora et pejora veris referebanlur.
utfit, oderunt, sed tamen quod ad illos, quieto et alio

F,^'o autem hiec omnia, quae per ora populi volita- somno dormire potest.
bant,studiosissimedissimulabam;sednecsimulanti Et quia Remensem adire non potuilitteras meas
prospera plene credebatur.necadversa dissimulanti. ad abbatem S. Remigii amicissimum mihi direxi,
(Juodque miremini,comesSuessionensiseadie,qua ut in hac parte suppleat vices meas. CfEterum mihi
,\oviomieram,omnesarticulosLondoniensis,nescio videturesse consilium, utperaliquem monachum
conciliabuli aut disciiiabulidicam, decanoitaseria- Boxleiffi, aliumve nuntium fldelem litteras vestras

tim exposuit, ac si interfuisset omnibus praesens, ciim aliquo munusculo transmittatis ail dominum
non modo his quee in palatio gesta sunt, sed qute Remensem, contrahatisquecum eo familiaritatem,
secretissime ab his vel ab ijlis dicta aunt in con- quia ille, quisquis sit in persona, magnus est in
clavi. Nec facile crediderim, quin ibi sive de suis regno Francise, et in Ecclesia Romana multum po-
sive de nostratibus cautos esploratores liabuerint test, tumprorege, tum proeminentia ecclesife su».

Galli. Decanusautem Noviomensis, vir integerrimse Ad Ecclesiam Romanam nondum asoendi, deolinans,
fidei,concus3ionem vestram non sine multodolore quantum possum,ne suspicio probabilisoontra me
uudierat: et se ad vos recipiendum praeparat, non B concipi debeat. Et hoc ipsum, sicut ex litteris do-
modosuaomniaexposituruspro vobis, sedproCan- mini Pictaviensis accepi, dominopapae et curiaesa-
tnariensi Kcclesia,si oporluerit,seipsumpositurus. tis innotuit. Receptis autera litteris vestris, illico
Deoreverat autem traiisire ad curiam, sed quia de scripsidomino Henrico, et Willelmo Papiensi, et
slatu vestro incerlus est et soUicifus, donec certio- satis quantam pernioiem Ecclesiae
explanavi, in
retur, donii exspectat. Ibi a quibusdam pro certo Romanae tendant haec, si processum habuerint, quae
accepi regem Francorum esse Lauduni, et prope contra vos preesumontur. Distuli autem illuc ire,
eum dominum Remensem ejus exspectare collo- quia de transitu abbatis Sancti Augustini, aut
quium. Eos ergo adireproposui.Sed propterguerras, episcopi Lexoviensis nihil certum erat et si ad cu-
;

quas comesde Rocceio et alii quidam proceres ad- riam venerint, nobis per magistrum Henricum, qui
versus dominumRemensemexercebant,a proposito ibimoratur, cito poterit innotescere.
revocatus iter Parisios deflexi. Ubi cum viderem tibi tuno possimus, non clare video.
Verum quid
victualium copiam, Ijetitiam populi, reverentiam Contra vos enim faciunt multa, pauca pro vobis.
cleri, et totius ecclesisamajestatem et gloriam, et Venient enim magni viri,divites in effusione pecu-
varias oocupationesphilosophantium aiimirans vel- niae,quamnunquamRomacontempsit(l3):eruntque
ul illam scalamJacob, cujus summitas ccElum tan- Q non modo sua, sed domiui regis, qiiem curia in nullo

gebat, eratqueviaascendentium et descendentium audebit offendere, auctoritatefreti. Ad hasc muniti

angeloruni, leetffi peregrinationis urgenle stimulo erunt privilegiis Ecolesice Romanfe, quae inhujus-
coactussumprofiteri,quod vere Dominus eslin loco modi causis nunquam cuicunque episcopo detulit
isto, el ego nesciebam (Gen. xxvm). Illud quoque aut raro. Dominus papa in causa hac nobis semper
poeticum ad mentem rediit : estadversatus, et adhuc non cessat reprehendere,
Felix exsllium, cui locus iste datur. quod pro nobis Cantuariensis Ecclesiae amator
fecit

Evolulis autem paucis diebus in conducendo ho- Adrianus cujus mater apud vos algore torqueturet
spitio,et sarcinolis componendis,regem Francorum inedia. Nos humiles, inopes, immuniti, nunquid
eiqueex ordineexposuicaiisam vestram. Quid
adii, poterimusverbadareRomanis ?At illipridemsuum
multa?Compatitur,promittitauxilium, etprovobis comicum audierunt, ut non emant spera pretio.
domino papte se scripsisse asseruit, et iterum, si Sed scribitis, ut tandem, si alia via non patueril,
oportuerit, scripturum, et acturum quod poterit promittamus ducentas marcas. At certe pars ad-

viva voee. Cum vero eum ex parte filiae suse, quam versa, antequam frustrelur, treceutas dabit aut
nuper sanam videram, quando a domino regina li- quadringentas.
centiam accepi, salutassem, respondit sibi gratissi- Nec, si muneribus certas, concedet lolas.
mum esse, si illa jam ab angelis aooepta esset in D (ViRG., Ecl. n, 52.)
paradiso. Ciiicumego subjuugerem,quiaislud per Et ego respondeo pro Romanis, quod pro amore
misericordiam Ueiquandoque veniet, sedantemul- dorainiregis, et reverentia nuntiorum mallent plus
tis gentibus lastitiam dabit, respondit rex « Hoc recipere, quam sperare minus. Facit autem pro vo-
:

quidem Deo possibile est, sed longe verisimilius, bis, quod pro libertate Ecclesiaj tribulamini, sed
quod multorum futura sit causa malorum. Sed ab- honestatem causae nostrseextenuantes excusatores
sit ab illa quod pateruus praesagit animus Quia ! regis, et ffimuli vestri, hoc temeritati quam liber-
vix, inquit, spero ut ab ea possit aliquid boni tati magis ascribere conabuntur. Et ut eis citius

(13) Haec intelligedeqiiibusdam curialibus, varia nes tamen Saresberiensis, nimio casae quam susce-
circa res ecclesiasticas miinera explenlibus, quos pit sludio indulgens, vix, dum hajc et sequente-
interdum, utpole homines, vesana poiest inficere scriberet, reverentice sumrao pontiiioi debitee mia
cupiditas, quin beati Petri successor vel cathedra moriam habuisse videtur.
incorruptae sanctitatis detrimentum patiantur. Joan- Edit. Patrol.
 .

115 JOANNIS SARESBERIENSIS 116

credalur, ipsi domino papae, quia venas hujus su- A longe semper amicissimus, cujus omniatampro-
surrii jam audiit auris mea (Job. iv), dabunt spem spera, quam adversa a multis retro temporibus no-
veniendiin Angliam, dicenlque regii fllii dilatam strasunl,litterarumerudilioneetmorumhonestate,
coronationem, ut manu apostolica consecretur, et tanto cunctis probatior, quanto notior, ab Anglia
sciatisad hoc promptos esse Romanos. Jam enim exsulat apud exsulamus
nos, et nos douii nostrae
quidam nobis insultant, dicentesdominum papam cum illo. enim indignationem regis An-
Sustinet
ad Gantuariensem Ecclesiam accessurum, ut mo- glife, non suoquidera merito, ut denostraetipsius

veat candeiabrum vestrum, ibique aliquandiu se- loquamur conscientia, sed quia domino suo Can-
deat. Nec tamen credo quod domious papa istud tuariensi archiepiscopo, utoportuit, servivit. Is est
adhuc conceperit. Nam, ut audio.multam ejuspro magisterJoannesde Saresberia,bonumtestimoniuni
constantia vestra habetis gratiam. Sed unum pro- habeus in partibus cisinarinis et transmarinis. Ut
cul dubio scio, quia Lexoviensis, si venerit, nihil ergo a nobis ipsis tam proprii quam futuri exsilii
asserere verebitur. Notus enim mihi est, et in tali- amoveatis angustias, dilectioni vestrfe attentius
bus expertus sum ejus fallacias. De abbate quis supplicamus, ut eum interventu comilis Flandren-
dubitat ? Postmodo scripsit mihi episcopus Pi- sis et vestro, reconcilietis regi Anglorum, et sicut
ctaviensis,quod adversusabbatem SanctiAugustiui g videritis espedire, ei litteras regis patentes per-
nihil potuerat impetrare, et si pluriraam dedisset quiratis, quibus secure redeat, et suisinpace frua-
operam. Ibimus tamen illuc, auctore Deo, quoniara lur bonis Sciatisque pro certo quia nos in nulla
.

ita prsecipifis, et quid possimus, esperiemur. Sed re magis poteritis promereri, nec est quod dissi-
si frustra, nobis imputari non debet, quoniam, ut muletis, quia constat pluribus, potestatem vobis
ait ethicus :
esse collatam, si volunlas adfuerit
Non medico semper relevetnr ut ceger
est in :
EPISTOLA CXXXII.
Inlerdum docta plus valel arte malum.
AD MILONEM EPISCOPUM MOIUXORUM.
(OviD. De Pont. 1, 3, 17.)
Domino Morinensi.
EPISTOLA CXXXV.
Tentatio fidem probat, et aflfectio mentis ex ope-
AD GllDONEM CATALAUNENSEM EPISCOPUM.
ribus fidelissime innotescil, et quidem cum lota
GuiDONi Catalaunensi episcopo.
Cantuariensis, imo Anglorum Ecclesia fidem ve-
Gratias ago paternitati vestree, quee me in oblatae
stram experta sit, el probatam jureaequissimo prte-
consolationis gratia dignata est praevenire: et qui-
dicet charitatem, eo quod Patiis nostri et domini
dem tanto me vestra benignitas ad obsequium
priraus omnium naufragium excepistis, et paterne
suum amplius animavit, quanto hberalitas vestra
C recepistis exsules suos,et eis non modoexposuislis,
non modo ex relatione amici vestri abbatis Sancti
sed et coramiinicastis bona vestra ad libitum suum
Remigii, verum ipsa operis exhibitione fidelius in-
supra vires vestras; sed tamen infra animura li-
autem laudabile apud liomines, et
notescit. Esset
bertate nobili generosum Ego tamen ad gratiarura
.

magui apud Deum, in uluis mistricordiae

meriti
actionem spiritualius teneor, quem in magistro
venientem excipere peregrinum sed longe glorio-
;

Ricardo cognato meo spiritualiter recepistis, et

sius et procul dubioremunerabilius est exsulem,
imo pro Domino, et libertate Ecclesiseexsulantem
ad honorum participium invitare. Quid ergo ad
hsec respondebo domino meo ? Sed profecto chari-
tati vestrffi respondebit Altissimus, qiii non modo
opera mauuum, sed uberi retributione in electis
suisbonam remunerat voluntatem. Is, serenissime
Pater, is super vos aperiet oculos misericordife
suee, quia vos in me apertos oculos habuistis. Ego
vero, quaiu cito potero expediri, veniam ad vos
gaudens, si mihi unquam divinitus collatum fuerit
ut vestree valeam obsequi voluntati.
EPISTOLA CXXXVI.
AD HUGONEM ABBATEU S. AMANDl.
Amicorum fidem articulus necessitatis examinat,
et qua quisque movealur ad alium affectioiie con-
.amplas miserationis jmpendistis solatiiira, et quia
tantaehumanitati ut deceret respondere non pos-
sum, desidero ut quod eis fecistis et facitis, vobis
retribuatur a Domino, qui potens est, et mensuram
bonam, et coagulatam et supereffluentem reddat,
et superfundatin benefacientiura sinus. Ego autem
totum id quod possura, obsequio vestro libens de-
voveo, acturus Deogratias, si misericorditer dede-
rit, ut possim vobis ofliciosus esse in aliquo.
D EPISTOLA C.XXXVIII.
AD THOMAM CANTUAniENSEM.
(A. D. HC5.)
Cum dominum papam niiper soUicitarem, et ani-
raarem, et viaiii, quam mihi videbar intellexisse,
ad pacem sibi et nobis reforiuandam studiosius ,

vincit. Nobis autem, qiii jampridem totumaiiimum
devovimus obsequio vestro, devotumque, Domino
auctore, inviolabiliter conservamus, graviset one-
rosa incumbit necessitas, quam vestra gratia, de
qua plurimum confidimus, speramus, et petimus
sublevari. Nam quod fortasse mirabimini, addicti
sumus exsilio, et in eo jugi sollicitamur et torque-
intimarem, responditse spem concepisse pacis ex
verbisimperatori3,quasper abbatem Sanctas Mariee
de Voto tunc transmiserat, promittens regem An-
glias facile posse induci ad quaecunque vellet do-
miuus papa, si ipse reges, utdiupetitum est, vel-
letconfcederare.Adquodquiadominuspapapronus
est, et rex Francorum facilis inclinari, de colloquio

mur angustia. Si quidem clericus quidara uobis suo el regum certus esse videbatur et jam regem ;
117 EPiSTOL;E. — AN. 1165. 118

Francorumevocaverat, utPurificationisfestum age- A Gregorii morales libros re volvere, quam scholastico \

retsecum.Inde verodigrediens, regemobviuuihabui more philosophari. Ex|iedit conferre de moribus

|irope Parisios, et cum eo diu locutus sum; et ciim aliquo sisTrituali, cujus exemplo accendaraini,
lifiet exsulibus vestris compateretur, et
vobis et quam inspicere et discutere litigiosos articulos sae-
lianc domini regis duritiam improbaret, minorl oularuiu litterarum. Novit Deus, qua mente, qua
tamen fervore loqui videbatur de causa vestra, devotione ista proponam. Vos accipietis ut placet. .

quam consueverit. Cum autem ipsum instantius autem ista feceritis, vobis erit adjutor Deus, ut
Si

animare satagerem, respondit se quidem salis le- timeri non oporteat quid machinetnr homo. Ipse
nere diligere personam vestraiu, etapprobare cau- novil quod in nullo raortali uobis, ut opinor, spe-
sam, sed vereri ne, si ipso suadente aliquid faceret randum est in prtesenti angustia. Audivi tamen
dominus Alexander papa, unde regem Anglorum quod rex Francice pro vobis soUicitaverit dominum
admitteret, ei de caetero iraputaret Ecclesia Ro- papam, et Pontiniacensibus gratias egerit.
mana.quodpropler eumlantumamicumauiisisset. Audivi quod scripseritis archiepiscopo Remensi,
Et hanc causam sfepius inculcavit. Quod versans utresvestrasperFIandriamconducifaceretnomine
apud me altentius revolvebam, et uietiebar in suo, quasi sute futurte erant. Quod si verum est,
animo, quid sperare possimus, cum res Angliae b miror plurimum. Prteterea dicitur, quod frater
praesens fuerit proponens multa pro se, multa con- Hugo de Sancto Renedicto redierit ab Anglia, et
Ira vos, et more suo nunc minis, nunc promissis, quidam ahi, legatione regis nostri fungentes ad
nunc variis pactionibus faciles et tluctuantes ani- domiuura papam et regem Francorum, sed quid
mos sit moturus, prfesertim cum allexerit sibi pin- attuleriut, scire desidero. Dicilur etiam quod ter-
cernam regis, et, quod magis est, comitem Rober- rsemotus nuper fuerit in Anglia circa Cantuariam,
lum, cujus uxor, abbatis mei cognata, cum aiiis etLondoniam, et Wintoniam, sed niihi de veritale

munusculis trecentas ulnas telarum Remensium non constal. Item, dioitur quod episcopi, in quo-
regi nuper transmisit in Angliam ad camisias fa- rum episcopatibus ecclesise vestrse sunt, in eis
ciendas. Est enim prudens mulier, et prasler mu- modo jurisdiclionem exercent, eo quod clerici ve-
nera, quae frequenter accipiunt maritus et ipsa, stii attoniti nunc mutire non audeiit. Sed miror si

sperat, quodeorum, quos multos habent,

liberis verum est, nisi quia facile crediderim eos libenter
provideat rexinmatiimoniisnobilium personarum. velle irrepere quocunque modo, ut quaadoque di-
Archiepiscopus vero Remensis Robertiim comitem cere possint se possedisse. Nam, ut audio, Sefridus
tenerrime diligit, et liberos ejus. Unde timeo ne Cicestrensis vaoante Cantuariensi Ecclesia sic oc-
amicos hujusmodi, cura ad veutura de quibus nunc contcndit
id fuerit, facile
q cupavit ecclesias illas,

fortuna excutiat. successor ejus. Et licel incredibile sitquod hoo fa-

Proinde consilium meum, et desiderium, et sum- ciant, mihi tamen bonum videtur, ut vobis prospi-
ma precum vos tota mente convertalis ad
est, ut ciatis apud dominum papam, impetratis litteris
Dominum, et oralionura suffragia. Qula ut iu Pro- ejus patenlibus, ne Cautuariensi Ecclesise in poste-
verbiis scriptum est Turris fortissima nomen Do-
: rumnoceat,quidquid tempeslalehacadversuseam
miiii, ad quem si quis confwjerit, de omni angustia fuerit usurpatum. Sed qute geruntur in Anglia,
liberalur (Prov. xviii). DitTerte interimomnes alias sffipius auditis et certius. Ideo precor ut de statu
occupationes, quantum poteritis, quia licet neces- vestro et curiae, et an abbas, quem dominus papa
sarife plurimum videantur, quod suadeo prseeligen- in Angliam transmisil, redierit adhuc, me per la-
dum est, eo quod magis est neoessariiim. Prosiint torem prjjesenlium certioretis. Prfeterea nolite obli-
quideraleges etcanones,sed mihiGredite,qnianunc visciverbum Lugdunense, unde sollicitastis domi-
erit his opus : num Henricum Pisanum.
Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit. Valete, et reducitead memoriam, quam impiger
(ViRG. ad obsequium Dei fuerit decessor vester ea ipsa
^n. VI, 37.)

Siquidem nou tam devolionem excilant, quam cu- „ die qua oliiit. Valeant omnes vestri. Salutat vos
riositatem. Noune recoHtis, quia in angnstia po- abbas meus, et episoopus Catalaunensis, cum quo
puli, ut scriptum est Inter vestibuUim et altare
: locutus sum, ut unum de cleriois vestris recipiat,
plorabunt sacerdotes et ministri, dicenles: Parce, qiii libens acquiescit, id duntaxat petens, nt aliquem

Domine, parce populo tuo [Joel n). Exercitabar, in- probum hominem mittatis.Recipiet tamen quem-
quit Propheta, et scopebam spiritum meum, in die cunqiie raiseritis. Vos autem sicubi transmiseritis
tribulationis Deutn exquirens manibtis[Psal.Lxxv}]. aliquem, instruile eum, ut modeste se habeat, quia
Ut doceat quia spiriluale exercitium et mundatrix houiines hujus regni modesti snnt.
discussio conscientiae avertit flagellum, et impetrat EPISTOLA CXXXIX.
misericordiam Dei. Quis a ledione legura, aut AD HENHICUM BAIOCENSEM EPISCOPUM ELECTUM
etiam canonum compunctus surgit? Pius dico :
(A. D. 1165.)
scholaris exercilatio interdum scientiain auget ad Domino Henhico electo Baiocensi episcopo.
tumorem,sed devotioneiu aut raro aut nuuqiiam in- Non parvaj temeritatis est, si quis evacuare ni-

flammat. Mallem vos Psalmos ruminare, et beatij titur consilium Domini, cujus, elsi mutetur senten-
119 JOANNIS SARESBERIENSIS 120

tia, dispositio tamen semper impletur proinde

;
A postquam ab Anglia recessistis, prorsus ignoro-
nec forlunae saevientis acerbitas, nec adulantis Nam interira spes erat certior, ut ante saepe scripsi.
blandities compositum animum sui reddit imme- Non difliteor quin ecclesise et archiepiscopo Cantua-
morem, statum speret, niside gratia, vel casum
ut riensi debitam fidem servaverim, sed ex conscien-
timeat, nisi de malorum conscientia meritorura. tia contra honorem regi debitum, aut ulilitatem,
Itaque qui se existimat stare, videat ne cadat, et me in nullo versatum esse monstrare paralus sum,
quem mundus persequitur, clamet ad Dominum; aut si alicubi deliqui, sicut regi et domino condigne
per cujusestmisericordiam liberandus.siconversus satisfacere, justitia dictante, si placuerit illi. Nec
clamaverit confidenter, quia in quantum quis estquod possem cum integritate famse et conscien-
desperatdegratia,eoipso gratiamdemerelur. Nam tise facere, quod pro recuperanda pace et gralia

quis speravit in Domino, el dereiictus est? Ut ejus, animo libenti non faciam. Placeat itaque
vobis liaec conslent, non magis potestis legere in vestrse dignationi me in hac parte ad honorem Dei
Patrum libris, quam oculata lide conspicere iu instruere, et mihi per imperalricem et alios, ut
viis vestris. Nam et ego hoc video recolens annos commodius visura fuerit, pacem sub sequis condi-
adolescentise vestrse, et processus, licet se adversi- tionibus, scilicet sine turpitudine, procurare.
tatum turbines frequenler ingererenl, jugiter pvo- b EPISTOLA CXL.
speratos esse in Domino. Hoc fortasse sanclus, et AD THOMASI CANTUAHIENSEM.
tanta prole dignus paler vester, velut alter Jacob, (A.D. 116!).)

prsesagiebat in Spiritu sancto, qui vos sicut suum, Thom,e Cantuariensi archiepiscopo, Joannes de
et sibi notum Joseph, in germine virtutum succre- Saresberia.
scentium, quasvidebat, amplectebaturprsecgeteris, Ex relatione latoris prassentium, et litteris quas
et fereusquead invldiam fratrum se totum indul- mihi amici mei ab Anglia transmiserunt, poleritis
gebat ei, quem a Uomiuo noverat prceelectum, et advertere, quis Ecclesife status sit in regno. Mitto
pro aliorum salute per prospera et adversa, per etiam vobis lilteras, qiias mihi misit episcopus
infamiam et bonam famam, in principum graliam Baiocensis, per nuutium meum, quem ad ipsum
preemittendiHn. Si quidem vos pro Domlno et destinaveram, ut per ipsum certiorarer de statu
Ecclesia, pro patre et fratribus gustatis de calice fratris mei et rerum nostrarum. Rex enim ei com-
isto,' et etiam citra sitim vobis absynthium propi- miserat reditus nostros, quos in Saresberiensi
natum est et acelum ab his, qui nobis miscent et episcopatu habebamus. Quos autem habebamusin
porrigunl calicem, et utinam calicera Salutaris ! aliis eoolesiis partim Londoniensi commisil, parlira
Gustastis, inquam, et utinam amodo subtrahatur, Q aliis : qui tantam diligentiam adhibent, ut nihil
ut pro voto veslro Domino possitis familiarius et inde possimus habere ego et frater meus, nec ali-
quietius inhasrere : si tamen sic vobis expedit, et quis nomine nostro ; et sicut referunt qui de parti-
Ecclesiae Domini. Heecautem, utpote consoius via- bus illis redeunt, res nostrse dilapidantur omnino,
rum vestrarum, quia coaluimiis ab antiquo, re- ut nec ecclesiae, necdomus reticianlur. Ego super
toxui, promotioni vestree congaudens, et gratias hoc et ipsi Londoniensi scripsi, et Herefordensi, et
agens quantas possum Deo promotionis auctori, '
Wigornensi, et Cicestrensi episcopis, et archidia-
licet meo, imo totius ecclesiee vestrse inforlunio et cono Pictavieusi. Cicestrensis autem se a doraini
irreparabili jacturse compatiar. Didici enim apud regis g^atia excidisse conquerilur, et hsecverba
ethicum, quia suis incommodis graviter angi, non subjungit; Quiasolus Londoniensis censetur no-
«

amici, sed se amantis ejt. Sed quid faciet illa
quondani nobilis et gloriosa priE cajteris, nimc au-
tem, quod sine lacrymis nequeo dicere, vilis et
abjecta inter filias Jerusalem, Ecclesia Saresbe-
riensis tanto Patre orbata? quis episcopo naufra-
ganti porrigat dexleram? qiiis clerum consola-
bitur? Nam hino mllii audire videor voces ejulantis
cleri et populi una voce clamantium « Cur nos,
mine suo. » NiiUus aliorum raihi respondit. Ex-
specto taraen ut sallem verba dent mihi veteri
amioo suo in redilu nuntii mei.
De Cantia autera nihil audivi. Verumtamen post-
quam puer meus a vobis reversus est, audivi quod
r, rexScotorum scripserat vobis, et quod obtinuerata
rege pacem vestrara. Sed nou potui fidem habere
: verbis tum quia audio Scotorum regem non ac-
:

Pater, deseris, aut cui uos desolatos relinquis? » cessisse ad nostrum, tum quia negotium tam acriter
Utique inter eos quos rumigeruli substituerunt vo- inceptum video, ut nou possit sine rairaculo facile
bis, vix quisquam occurrit vobis dignus sedere in per litleras expediri. Prieterea dicitur quod coraes
scabello pedum vestrorum : et profecto nullus, Flandrensis rogatu imperatriois et regina9 magnos
etiamsi libertas adesset, nunc mihi apparet ido- viros misit ad regem, agens de pace vestra, et quod
neus mahis quam si sole sublato de mundo qusera- redierunt. Sed quid retulerinl, incertum liabeo. Ad
nunc existentes, quis impleat vices ejus.
tur inter hsec quidam de domesticis vestris, ut audio, ab ex-
Dominus tamen potens est de lapidibus suscitare peditione Walliae ad vos reversi sunt. Eapropter
filios AbrahEB. mihi rescribi preoor, et de nuntio, quem ad vos
Sed jam a luctu publico ad causam redeo pro- transmisit rex Sootife, et de nuntiis comitis Flan-
priam, qui, in quo calculo versetur conditio mea, drensis destinalis adregem.et quod audistis dedo-
1-21 EPISTOL/E. AN. H63. 122
iuino i'pge, et Wallensibus, et si quid de domino A bere prre cajteris, iterato sollicitavi scripto, sicut
papa vol;iis innotuit, postquam venit ad montem vobis lator prffisentium poterlt indicare. Si vero
l'essulanum. allcubi iu preesentia vestra de pace mea actum fue-
autem deeo audire prospera, eo magis
Desidei'0 rit,ad eam, quasso, formam per vos et ahos labo-
quo illi ex magna
parte, inler quos moror, ei vati- retis,quae nec perfidiaj maculam, nec turpitudinis
cinantur advcrsa. Dicunt enim quod Pisani et Ge- irroget uotam, alloquin malo perpetuo exsulare. Si
nuenses, ac etiam Arelatenses mare ingressi sunt enim exigeretur a me, ut abnegarem archiepisco-
ex mandato Teutonici tyranni, ut ei tendant insi- pum meum.quod suorum fecit adhuo, nec
nullus
dias, et plraticamexerceant utsine manuductione
;
allquis de tota Anglia acquiescam tantae
: absit ut
eorum nulli omnino liceat navigare in illo mari. turpitudini primus, aut ullimus Servavi quidem I

Adjiciuntetiam quod inecclesiam Mogimlinam velit debitam fideru venerando meo archieplsoopo, sed
inlrudereillum non Cliristianum,sed Aatichristum, exconsclentla mea, salvo honore regis, contra quem
apostalam suum, qui Reginaldo successit in officio si quls dlxerit me esse versatum, ubi hoc exousare

cancellariae, ct perseculione Ecclesiae, et collisione nequivero, ad honorem et beneplaoltum ejus, di-

ac strage genlium, et eversione civitalum. Dicitur ctante justitia, paratus sum emendare. Novit enim
enim lioc promeruisse in eo, quod Tusciam totam B cordium inspector, verbura judex et operum,
et
Teutonicis subdidit, et Gampaniam, ut Romanis quod sGeplus et asperius quam allquis mortalium
nihil relictum sit, nec
nec in olivelis, aut
in agris, corripuerim dominura archiepiscopum de his, in
vineis, extra mcBnia urbis. Unde, ut aiunt, inclusus quibus ab inltlo dominura regem etsuos, zelo quo-
populus, et quasi atTectus inedla obtlnuit multis dam luconsultius visus est ad amaritudinem pro-
precibus, et pecunia data inducias usque ad festum vocasse, cum pro loco, et tempore, et personis,
S. Mlohaelis ; tunc, aisidominus papa interim ve- multa fuerint dispensanda. Credo autem indubitan-
nerit et subvenerit, recepturi Guidonem Cremen- ter qula et mihi saltem cras respoudebit juslitia
sem, verba Teulonicorum juraturi. Et ne ali-
et in mea per miserlcordiam Doraiul, et prooul dubio
quld subtrahara, asseruulnescloquasprophellssas' domiao Cantuariensi, quod ad litteraturam et rao-
Teutonicas vallcinatas esse, unde furor Teutonico- res,plurimum profuit esslllum istud, et allquan-
rum potestampllus iDflammari,et uadeschismatici tulum mlhi ipsi, ut dispositioni divinee gratias ha-
animantur. Sed profecto potens est Deus conterere beam. Nollem quidem expromittere quod Cantua-
superblam Moab, valde adversus Domlnum super- riensi de caetero non serviremj et taraen rallii Deus
bientis. Et arrogantia ejus majorest quam fortitu- testis esl quod ex proposito vestro ero de CEetero

do. Unde in tanto rerum turbiue nihil salubrius

q curlalis.Si vero raihi Dorainus redeundi viaraape-
arbitror, quam ut confusiamus ad clementiam ruerit, rescribite, si placet, aa rae redire oporleat
Chrisli qui, etsi iterum crucittgitur, non occiditur, cum clbis et tota sarcina. Nam si hoc fuerit, plures
sed cruciBxores suos in ultionem Columbee faciet equi necessarii erunt, et plura qute ad praeseas de-
acerbius cruciflgi. Et jam crucifigit pro parte, con- sunt.
vocans adversus eos pestem et gladium, et alios EPISTOLA CXLII.
angelos suos, per quos gloriosius puait contra eum AD MAGISTRUM HUNFRIDUM BOVI.
immaniter gloriantes. Si vobls adfuerint sanctae (A. D. H65.)
Cantuarieasis Eccleslee patroni,quornm memoriam Magis tro Hun frido Bovi.
haberl jugiter expedit, Deo auctore, utiliter sedabi- A sapiente quaerendum esse consillum, Scriptu-
tur heec procella, el nos feliciter ad optatum ena- rarum raonita docent, etlidem amicorum in angu-
vigabimus portum. Nec diffldo qum eos habeamus stllsoomprobandam ;etquaqulsergaalium movea-
propitios, si posuerimus corda uostra super vias tur alfectioae, articulus necessltatis examinat. Cum
nostras, et ita versati fueriaius ia exercitio legis vero minus dubito de sapientia vestra, quam litte-
divinae, ut eam noa minus studeamus facere, quam rarum oopla, tum rerum experientia comparastis,
audire. Nam, ut ait sapiens quldam : « Rerum ex- tum, quod primum est, suscepistis ex gratla aec ;

periealia est maglstra intelllgentiaj. » Valete de ea apud vos quam natura el vlrtus vestra multis
EPISTOLA GXLI. ^ probata mihl pollloeutur, charitatedltHdo. Inde est
AD BARTHOLOM^UM EXONIENSEM. quod a vobis In hujus meee aeeessitatis articulo
(A. D..ti65.) consiiium petens, precor atlentius, quateaus mihi
Domino Exoaiensi. per nuntlum, quem ad dorainum Baiocensem di-
Postrecessumdomini papaenullaapudnos relatu rexi, super statu meo resoribatis, quod salvahone-
digna emerserunl, necde curia imperatorisaliquid state sine qua expediens arbitror, maxime
nlhil
certumest,ideoque ab eorum qucB publicadlcuutur videbltur expedlre. Ut autem de consilio dando ple-
relatione desisto, et propriis incLimbo negotiis. Pro- nius instruamini, causa mea hcecest.
misit rnihj_Pictav. aichid., utante jam scripis, quod Ecolesiae et arohiepiscopo Cantuariensi debitam
reconclliationi meae operam daret, sed, quatenus servavi fidem, et ei ubi justitia et thodestia videban-
aon respondlt. Nunc autem eum et epi-
profecerit, tur adesse, et in Anglia, et iu parlibus cismarlais
scopum Loadoniensem qui regis gratiam dicitur ha- fldehter astiti. Sicubi vero aut exorbitare a justi-
123 JOANNIS SARESBERIENSIS m
tia, aut tnodumexcedere videbalur, restitieiin fa- A nullusbonipotestesse processus.id assecutus sum
ciem. Horum mihi Deus testis est, et conscientia, unde mihi exinde post Deum bonorum notitia,
et
nobiscum versati sunt. In his
et amici. et socii, qui et raundi prospera, quibus in patria mea supraet
autem oranibuscontrahonorem domiao regi debi- conterraaeis meis abundavi, ut publice notum est,
tum, aut utilitatem, ex proposilo nihil feci, sicut preevenerunt : mihique facilepersuaserim,quoniam
dictante juslitia docere paratus sum, si liberum et credibile esl tanti Patris raeritis acquisitum, uthee-
tutum fuerit aut si in aliquo invenirer obnoxius,
; redem relinqueret, qui ipsum, licet optimus fuerit,
condigne et animo iibenti salisfaciam. Tractatum in virtutum cultu et raagnificentia operum anteiret.
est hoc anno de pace mea, et obtentum est a rege, Sed quid hceredem dico relictum, cura omneslibe-
ut raihi liceret redire, si taclis sanctis jurare vel- ros tales reliquerit, ut quilibet eorura merito probi-
lem, quod contra honorem vel utilitatem ejus non non tam optimi coraitis decedentis reprwsen-
tatis,

fuerim in parlibus cismarinis. Retuli hoe ad domi- tare videaturimaginem, quam regis instar esse ;

num papara.et respondit regemet ouriaminterpre- verum juxtaconstitutionem Altissimiin primogeni-

taturos fuisse contra ejus honorem, si quid a me to bona dupliciaresederunt, etquifratrespreecessit
factum agnosceret contra ipsius voluntatem, et terapore, eos bis antecessit, sicut amplitudine re-
dissuasit ne sub ea conditione redirem, sed exspe- B rum, ita et eximiarum splendore virtutum. Inter
ctarera, utiraejus aliquautulumdeferverel. Deinde alias vero duee pree cseteris radiant, liberalitas in-
sollicilaverunt me quidam, ut prffistarera securita- signis, quam totus mundus praedicat, et excellens
tem, quod in nullo deinceps juvarem archiepisco- humilitas, quam ago divinarum litterarum propo-
pum, ut sic redirem in gratia regis. Ego autem, quoestionibus ad recreationem ia angustiis ex-
sitis

licet nou tenear archiepiscopo ad mei laetus experior; quas cum mihi Albericus
lidelitatem ex I
silii

hominioveljuramento.nec fifleiobligatione, utpote / Remensis, quem cognominant de Porta Veneris,

quinihilei debeo, nisi obedientiam, quaeomni epi- qnse vulgo Valesiadicitur, nomine vestro, adhibitis
'
'

scopo debetur a subjectis suis, quia tamen inhone- aliquot litteratis viris proposuisset, ul verum, do
stum credidiessedominum abnegare, etrenuntiare mine falear, obstupui nec quserenti potui habere,
obedientiiB, quod uullus adhucde toto regno fecit, fldem, donec venerabilem virum fidelissimura et
conditionem hanc recipiendam esse non credidi. devotissimum vobis abbatem Sancti Remigii addu-
Alias autera quidquid salva couscientia et famapos- ceret, qui et ipsasproponeret quiestiones, et ad eas
sem, libenler facerem. Cum heec domino Rotho- cum multa precum instautia, pro araore vestro et
magensi,de quo multumconfido.exponerem, mihi suo, peteret responderi, procerto asserens vobis ia
constauter auxilium repromisit. Placeat itaque vo- q vila nihil esse jucundius, quam cum litteratis vi-
bis mihi super haec rescribere consilium vestrum, ris, et de lilleris habere sermonem, adjecitque in

sciastisquepro certo, quia mihi propositum est, ut vosinde sippissiineimperitaemul-

ain'e familiariter,

noa sim de csetero curialis et hoc ipsum bene no-

: titudiuisoffensam contrahere, quia vos a stiidendi
vit dominus Cantuarieasis, a cujus me sublraxi exercitio nequeunt revocare, et pro arbitrio suo
consortio, sed nec fidein subtraho, uec charitatem. negotiorum ettumultuumprocellisimmergere.Opi-
EPISTOLA CXLIIl. naoturenimomnetempuseffluxissesuperflue, quod
AD HENRICUM COMITEM CAMPANI^ non aut in curiaHbus nugis, aut in tumultuantis
(A. D. 1165-66.) malitiae voragine, aut causarum turbinibus exerce-
Comiti Henrico. tur. Nesciunt quod philosophia paucis estcontenta
Quod proscriptus et exsui, tantam alloquor ma- judicibus, otficiique sui sinceritatem vulgari arbi-
jestatem, et pubhcis incumbentem utilitatibus, ad trio committere dedignatur.
philosophantium exercitia, inculto praesertira stylo, Mihi ilaque pro vobis complacuit, ut propositas
et exsangui geuere dictionis, vel ad momentum exciperemqusestiones, et eis, habita ratione tempo-
revocare ausus sum, temeritati posset ascribi, nisi ris etinevitabilium necessitatum, responderem, etsi

parvitatem meam supereminentis bonitatis vestrae p non pro voto, certe pro tempore. Quaesitum vero est
exigeret contemplatio, et me ab scribendum non quem credam numerum esse librorum Veteris et
tam invitaret, quam cogeret mandati vestri aucto- Novi Testaraenti, et quos auctores eorum, quid
ritas, cui corde, magno animo et volenti desidero Hieiouyinus in epislola ad Paulinum presbylerum
in omnibus obtemperare, qu» tieri possunt in Do- de omuibus liljris divin* pagellie ascripta dicat
mino. Etquidem eo me vobis obnoxiumfateor, quo mensam solis a philosopho Apollonio litleras per-
tam mihi.quam multis aliis,certum est meinterra sequente visam in sabulo quid item Virgilii cento- :

vestra pluriura bonorum cepisse profectum, et sub nas, etHomeri centonas in eadem dicat epistola :

beato patre vestro, cujus meraoria in benedictione postremo ubiscriptum sit, et quo lendat, quod le-
est, eoquod eleemosynas ejus enarrat omnis eccle- gitur, et usurpatur, a plurimis, quia deiformiora
sia sanctorum, et plurimarum virtulum ejus pras- sunt ea quse non sunt, quam ea quae sunt : lioc

conia celebral, me pree omnibus coietaneis meis, eo quoque precibus insertum est, ut hfec omnia ratio-
patrocinante, cum adhuc adolescentior essem numsuarumsubnixafundamentis aiictoritatumque
floruisse in Fraacia ; et prseeunle gratia siae qua testimoniis diligenterelcitoinschedulavobis trans
 m EPISTOL^. AN. d 165-66. 126

!
mittenda, omnioccasione postposita, explanarein: A compingitur et Riilh, quoniam in diebus Judicum,
quod quam difficile sit, aut potius impossibile, facile facta uarralur hisloria, itemque Samuel, qui in
perpendit prudeatia vestra, cujus acutissimum in- duobus primisRegum voluminibus, el Maiachim,
genium, linguam ad dicenda omnia expedilam, qui in duobus sequentibus expletur, quos sequuntur
capacissimam et memoriam aetas no-
tenacissimain voluminibus slngulis, Isalas, Jeremias, Ezechiel,
stra stupet et Nam, ut ait Apuleius in
veneratur. liber XIIprophetarum in hagiographis consistit.
liljro De De o Socra tis, laudem celeritalis etdiligen- Tertius ordo contineus Job, Psalterium, Eccles.
tise nuilus assequitur, sed et grandium librorum Cantica canticorum, Danielem, Paralipomenon,
gravesmateriujineamdemscliedulamnullaunquam Esdram et Esther. Et sic colligunlur in summaxxn
dlligentia compinguntur. Nam de primis duabus libri VeterisTestamentl, licet nonnullilibrum Ruth
qufBstionibus, de numero scilicetlibrorum et aucto- et Laiuentationes Jeremiffi, in hagiographorum nu-
ribus eorem, Cassiodorus elegantem composuit mero oenseant sup|)atandos, ut in xxiv summa om-
li-

brum sed quia in hac parte fides mea discutitur,

; nium dilaletiir. Ethfecquidem inveniuntur inpro-
mea vel aliorum non multum interesse arbitror, logo libri Regum, quem beatus Hieronymus vocat
quid credatur sic enim hoc credalur, an aliter.
: galeatumprincipemomnium Scripturarum,qu8eab
nuUum salutis affert dispendium. Ineoautemquod B ipso de fonte Hebraeorum manaverunt ad intelli-
nec obest, nec prodest, aut in alterutro parum mo- gentiam Latiuorum. Liber vero Sapientiae, et Ec-
menti aftert acrius litigare nonne ideai est ac si de
: Tobias et Pastor, ut idem Pater
clesiasticus, Judith,
lana caprina inter anilcos accrbius contendatur ? non repiitantur iu Caiione, sed neque Ma-
asserit,
Proinde magis fidem arbitror impugnare, si quis chabaeorum liber, qui in duo volumina scinditur,
id de quo non constat, pervicacius slatuat, quam quorum primum Hebrseam redolet eloquentiam,
sia temeraria definitione abstlnens.id unde Patres alteriim Graecam, quod stylus ipse convineit, ille
(iissenlire videt,etquod plene invesligare non po- autem qiii Pastorinscribiliir, an alicubi sitnescio,
tesl, relinqual incertum. Opmio tamen in alteram sed certum est quod Hieronymus et Bedaillum se
partem potestet debetesse proclivior, ul quod om- vidisse et legisse testantur. His adduntur NoviTe-
nibus, iiut pluribus, aut maxime notis atqiie prae- stamenti octo volumina, scllicet Evangelium Mat-
cipuis, aut unicuique probato artifici secundum tliaei, Marci, Lucae, Joannis, Epistolae Pauli xv uno

propriam videlur facultatem, facilius admittatur, volumine comprehensae, licet sit vulgata, et fere
nisi ratio manifesta, aut probabilior m his quic ra- omnium cominunis opinio nou esse nisi xiv, decem
tioni subjectasunt, oppositum doceat esse veriim : ad Ecclesias, quatuor ad personas si tamen illa :

rationi vero subjectaiaserui, propterillosarticulos,
qui omnem omnino Iranscendunt rationem, in qui
bus utin insipientia
stulta esse preeelegit Ecclesia,
fideiapprehenderet Christum, Dei virtutem et Dei
sapientiam, quam cum philosophis gentium, qui di-
centes se esse sapienlesstulti facti sunt, et evanue-
runt in cogitationibus suis, ut darentur insensum
reprobum, ber superbam professionem sapientiaj
q qu£e ad Hebrasos est, conuumeranda est Epistolis
Pauli, quod in praefatione ejus astruere videtur
doclorum doctor Hieronymus, illoruni dissolvens
argutias, qui eam Pauli non esse contendebant.
Cseterum, quintadecima esl illa quae EccIesiaeLao-
dieensium scribitur, et licet, ut ait Hieronymus,
ab omnibus explodatur, tamen ab Apostolo scripta
est neque seateatia haec de aliorum prtesumitur
:

Dei sapientia et virtute destitui. opinione, sedipsius apostoli testimonio roboratur.

Quia ergo de nuinerolibrorum diversaset mulll- Meminitenim ipsius in Eplstola ad Colossenses his
plicesPatrum lego sententias, catholic;e Ecclesiae verl)is: Ciim lecla fueril apud vos hxc epistula, facile
doctorem Hieronymumsequens,queminconstruendo ut in Laodicensium Ecclesia legatur,et eaqux Lao-
litteraefundamentoprobatissimumhabeo.sicutcon- dicensiuniestlegalur vobisifiol. Sequuntur Epi-
iv)

stat esse xxu litteras Hebraeorum, sic xsn libros stolse Canonicee vu in uaovolumine, deinde Actus
Veteris Testamenti in tribus distinctos ordinlbus apostolorum in alio, et tandem Apocalypsis. Et
indubitanter credo. Et primusquidemordo Penta- liiinc quideni numerum esse librorum, qui in sa-
teuchum continet, quinqiie scilicet libros Moysisic crarum Scripturarum canoaem admittuntur, cele-
pro sacramentorum varietate divisos, et si conti- bris apud Ecclesiam, et Indubitata tradilioest, quse
nuara de historia constet esse materiam. Hi sunt tantaapudomnes vigentauctoritate ut contradictio-
Genesis, Exodus, Leviticus,iiber Numeroriim, Deu- nis aut dubielatislocumsanis mentibus non relin-
teronomium. Secundus ordo continet prophetias, quant, qiiia conscripta3 sunt digito Dei. Jure ergo
et octo libris expletur, qui qiiare prae caeteris dican- etmeritocavelur, et condemnatur ut reprobus, qui
tur prophetife, cum aliqui eorum nudam referre in moruin verborumque coinniercio, praesertim in
yideantur historlam, prophetiam lexenles,
et alii foroHdelium,hujusdlvinieloquii passim et publice
sicut Daniel, liberque Psalmorum, in propheticis non admittit argentum, quod igne Spiritus sancti
non censeanturoperibus, nec in qiiaestione propo- examinalum est, purgatum ab omni fisce terrena
situmest, nec temporis,aut sched;e angiistianunc et macula purgatur septupkim. Istis ergo secure
patitur explicare, sed nec iaslantia portitoris. lu fides incumbatet illis, quae hinc probatum etdebi-
his ergo numeraatur Josue, liber Judicum, cui tum accipiunt firmamentum, quoniam infidelis et
m JOANNIS SARESBERIENSIS 126

ausus fuerit refragari.

liEereticLis esl, qiii eis A Lameatationibus edidit. His autem omnibus vulgata
Delibrorum vero auotoribus varianturopiniones non contradicit opinio. Ezechias et viri sapientes,
licet ista praavaluerit apud Ecclesiam eos ac illis quos in scholam virtutum et litterarum sociaveral
esse praescriptos, qui in singulorum titulis praeno- sibi annis xv, quibus Deus prorogaverat vitam ejus,

tantur. Isidorussexto Etyiyiologiarum \ihro, caip.'2, divinis de ceelero vacans, in unum volumen compe

rationem nominum quse libris indita sunt, a fonte gerunt vaticinia Isaiae.quae ille in populo declamass£
litterarumHieronymus mutuatusexponit, et aucto- (quod es verbis ejus apparet) visus est potius quam
res eorum.Rabanus quoque in libroDeecclesiasti- scripsisse nec repugnatquod in grandi Ubro scri,
:

cis-.offlciis, quem nonnulli de sacramentis dicunt, bere jussus est stylo hominis, quia liber ille jam
et in libro De institutione divinarum
Cassiodorus scriplus erat, et grandis, nec ad ipsius prophetias,
litterarum quaeadhunc articulum pertinent, latius ut aiunt, pertinent colligendas, quee exceptse suni
exsequitur. Cassiodorus enim non modo de Scri- ab audiloribus, et a prsefato re?e dispositae. lideu:

pturisCauonicis etearum auctoribusdisserit, sed a et Parabolas compilaverunt, ante quidem a Salo-

quibusexponantur,eleganti,ut monedictatas, et silenter abexcipientibus,ut ut sit,
solet, describitelo-

quio. usu vulgatas. Unde in iisdem parabolis hse quoque

Preeterea singuli Patrumlibrum aliquemexposi- g sunt parabolae Salomonis, quas transtulerunt vir
turi, sicut ratio exigit, de auctore et maleria ejus, Ezechise regis Juda. Transtulisse autem dicuntur,
intentioneetcausa.ettitulo, et si quaalia suntqufe quia quasi de loco ad locum, ab usu vulgari,
auditoribus, etlectoribus faciliorem inlelligentiam et privatis fortasse schedulis singulorum, publicB
sequentis operis prieparent, in tractatibus suis auctoritate traduxerunt in Canonem Scriptura-
praemittere consueverunt, et htec quidem habita ra- rum.
lione loci, et temporis, et eorum ad quos sermo Inde etiam roboratur h;BC traditio, quod in 111

dirigilur, ad formam evangelicae institutionis,

ut Regum scriptum est (cap. vi) Locutus est Salo-
:

famili* Domini mensuramcibi salutarisopportune mon tria millia parabolas, el fuerunt carmina ejui
dispensent. « Nam, ut ait Palladius, magna purs quinque ndllia, et disputavitacedro Libaniusque ao
prudentife est, consulta ratione personam illius qui hyssopum, etc. Hoc enim dixisse potius creditur,
scribit permetiri. » Unde ab exsecutione vulgatae quam scripsisse. Sunt qui carmina ejus referanl
opinionis de industria stylum suspendo, ad alia ad Canticacanticorum: disputationem naturaliun:
transiturus, nisifortedignatio vestra pr8eceperit,ut a maximis ad minima procedentem, ad significa
et hancdiligentiusexsequar.Interimcertiim habeat tionem eorum quae Ecclesiastes in tolius mund
vestra discretio, quoniam Philo, eujus meminit, q concionatur auditu. Sed de liis alias. Nam et Ec
Hieronymus,undecimocapitulolibri De viris illus- clesiasticum,etCanticacanlicorumCanoaiScriptU'
tribus, ab aliis dissenlit ia libro qui inscribitur . rarum rex Jerusalem Ezechias et conscholares
Quareqiiorumdam in Scripturis mutata sint nomina suidicunturadjecisse. Salomonistamen auctoritatf
Hunc sequuntur Theophilus Alexandrinus inChro- prolata, quem in his conscribendis inventorem, el

Epiphanius Constantias Cypri episco-

niois suis, et quasi publicae utilitatis prseconem habuerant.Hoc ta-
pusin libro De viris illustribus, quod etTheodorus, meacontravulgatamopinioaem,sedancontra veri-

qui urbano sermone libros eorumde Graeco trans- tatem dictum sit, diffiniat ille qui novil, Agg^us,
tulit ia Latinum, attestatur. Dicit enim quod et Zaoharias et Malachias, adhibitis xv viris, maxime
Gamaliel,adcujus pedes Apostolus se gloriatur di- fideliter Synagogas Ezechielis oracula composue-

dicisse legem, et publica assertio Hebraeorum, qui
delilteralegisrectiussapiunt,cumPhilonisopinione
concordant.
Sed ne proteadam verbum.cum ad reliqua pro-
perandum sit, et istorura proponatur opinio. Ea
runt. Ipse enim praedicavit visiones, et intixit
memoriae auditorum quas in terrapolluta scribere
noluit, ne sancta profanarel, sed praecepit ut scri-
berentur in terra Domini. Hic autem suspensioni
alludit Psalmus, dicens In salicibus in medio ejm :

autem est quodMoyses Pentateuchum scripsit, etsi „ s«,spenc(;mi,(s ori/awa nostra, etc. {Psal. cxxxvi
de fine Deuteronomii, ubi de morte ejus agitur, Et ab hac quidem opinione, vulgata non dissentit,
non conveniat, aliis asserentibus, eli,im hanc par- sicut Isidorus altestatur. lidem prophet* scripse-
ticulam prophelali certitudine, sicut et illam quam ruat Danielem. Nam Daniel et propter causam,
de mundi creatione praemisit ia capite, et quam in quae ia Ezechiele reddila est, se a scriplitatione
benedictionibuspatriarcharumde fuluro vaticina- suspendit: et quia praepediebatur administrationi-
tus est, ab ipso Moyse fuisse conscriptam, aliis bus publicis. lidem quoque tres prophelae, el con-
autemaJosue, aliis ab Esdradiceutibus cam fuisse scholares eorum conscripserunt librum Esther,
appositam. Josuelibrum scripsit, qui denominatur quem vulgata opinio ab Esdra compositumasserit,
ab eo. Sophithim vero, id estjudices, item librum hbrum quoque xu Prophetarum, quem vulgus ab
Rulh, et partem libri Regum, qui denom aantur ab ipsis xn prophetis composilum tenet. Prsefatus
ipso, seripsit Samuel, reliqua excepit David, sed autem Philo cum sequenlibus suis superius nomi-
tandem a Jeremia soriptus est Malaohim, id est duo aatis, memoratos tres prophetas hujus libri et
Regum. Idem librum suum cum
posteriores libri praecedentium, ut dictumest, laudatauctores. Quia
 129 EPISTOL^. - AN. 1165-66. 130

euiiu breveseranlsingulorum visiones, satis visum A sedapuilcredulitatem Ecclesiae vincitapostolus.Hsec

est ipsis prophetis eas prfedicaniio pid>lioare, et interim de numero
auctoribus hbrorum Novi
et

sic aliis demandare scriptoriljus, prajsertim cum Testameati dicta sinl, quorum conceptionem si
quidaui eorura rustici fuerint, et pastores, aut aliis quis nossedesiderat, epislolam beati Hierouymi ad
otHciis dediti, litterarum fuisse credantur ignari. Pauhnum de diviuis libris legat, quia, ut de con-
Librum Psalmorura composiut David, utens inter- scientia mea loquar, nusquam meiius invenietur
dum minislerio virorura, qui in quoruiudam psal- aul plauius.
morum titulis ascribuntur. I''uerunt autem hi viri x, Sedqua; cura esl, serenissimedomiae, has atque
qui licet aliquos psalmos composueriut, quod et alias in investigatlone auctorum discutere opinio-
vulgata, quam Isidorus refert, non negat opinio, nes, cum unum omnium sanctarum Scripturarum
attamen omnes psalmi diountur esse Davidis, qui constet esse auctorem Spiritum sanctum? Nam
eis suam accommodavit auctoritatem, juxta quod beatus Gregorius in Moralibus verissime et ele-
Justmianus docet in Codice, dicens « Omnia me- : gantissime, cum constei libri beati Job, quem ex-
rita aostra facimus, quibus nostrara impertiraur ponebal, .Spiritum sanctum esse auctorem, de
auctoritatem, quia ex nobis eis omais impertitur scriptore libri poslmodum qurerere, proinde ha-
auctoritas. » Nam qui non subtiliter factum emen B bendum esse, ac si, cum de scriptore certum sit,
dat, laudabilior est eo qui primus invenit. Esdras de calarao, quo liber scriptiis est, dubitetur. Non
hbrum composuil, qui prfenotalur ab ipso, et Pa- ergo raagni faciatis si Scriplurarum teneantur au-
ralipomenon, usque ad dies suos. Rellquum vero ctores, sed si veraciter intelligantur : imo certe si
scripserunt sapientissimi fidehler Synagogse, quce pie et fidelitet impleantiir.Non enim auditores le-
teraplum recediticavit in Hierosolyrais. Moyses scri- gis, utait Apostoliis, apud Dominum justi sunl, sed

psit Job secundum istos, de quo nihil detinire prs- factores {Roni. ii). Ad haec in illis occupari opti-
sumit vulgata opinio, hcet in eam partem videa- miim est, quia, ut per fidelissimum organiim suum
tur esse proclivior, ut ipse beatus Job subactis ten- Veritas ipsa eloquitur : Ama scientiam Soriptura-
tationibus propiiura scripserit hbruui. De Tobia» rum, et carnis vitia non amabis. Proinde intelli-
Judilh, libro Machabfeorum, qui nou suut re-
et genti otiuiu sine litteris mors est, et vivi hominis
cepti incauone, a qiiibus auotoribus scripli sint, sepullura.
nec vulgata docet opinio, nec de his sequaoes Phi- Ad tertiam progrediorqueestionem ;Quidnamsit
lonis faciunt meutionem quia tameu
;
fidera et reli. mensa solis in sabulo, quam famosissimam inler
gionem aedificaul, pie gymnosophistas scrutator veritatis, et litterarum
admissi sunt. Librum Sa-
pieutite coraposuil Pseudogra- p diligentissimiis persecutor Appohonius conspexit
Philo, diciturqiie
phus, non quia male scripserit, sed quia male in- in salubo, super quo oinnes consuhii, qui in „
' '
'

Fran- . .
.
.

scripsit. Inscriptus enim est Sapieutia Salomonis, cia primatum videntur habere Scripturarura, sed
cum a Salomone uon sit editus, sed propter sty- qiiia eos gentilis historia latuit, non multum re-
lum quem induerit, et elegantiam morum, quam ei prehendo, si quod non didicerant, docere nequi-
similiter informat, dicitur Salomonis. Eoolesiasti- veruut. Quidam tamen imprudentiam suam impu-
cum scripsit Jesus filius Sirach, qui et ipse, styli dentiiis ditexerunt, id solum iaepta responsione
conformitate et morum, Salomouis dicitur, siout persuadentes, quod a docloribus, quos diu et
econtra a ..atinis usu vulgato dicuatur esse quas- multa mercede conduxerant, nihii soire didicerunt.
dam de libro Saplentife quae non ibi, sed iu Para- Historia autem haec quam veritate refertus et lit-
,
bolis inveniri haud dubium est. Unde in Ecclesia, teris Hieronymusin preefatis apicibus taugil, apud
periocha Parabolarum qum sic incipit: Valerium Maximum reperitur in lib. iii, ca|). i,
Muliereni
forlem quis inveniet ? {Proo. xxxi) titulo Sapienlise tilulo Demoderatione. Acciditenim, utrefert, quod
praenotatur. Htec de numero et auctoribua libro- a piscatoribus in Milesia regione everriculum tra-
rum Veteris Testamenti, in quibus pro parte prc^e- hentibiis, quidam jactum emerat. Extracta demum
fati auctores a vulgata opinione dissentiunt. Nume- magni ponderis aurea Delphica mensa, orta con-
rus librorum Novi Testamenli certiis est, et aucto- " Iroversia est, illis se capturam piscium vendidisse
res, et fere nulla est allercati oais quoestio. Siqui- affiimantibus, lioc eoontra dicente se einisse dun-
dem singulj evangelistee sua volumiaa ediderunt. taxat fortunam jactiis. Audita qufestione populus
Paulus suas Epislolas texuit, etsi illam quae ad civitatis, propter novitatem et magnitudinem rei,
HebroBos est suspicentur aliqui fuisse Barnabfe vel causam ad consullationem Delphici Apollinis cen-
Clementis. Epistolas Canonicas illi scripseruat suit referendam. Consultus vero respondit ei dan-
quorum uominibus inscribuntur. De duabus tamen dam esse, qiii omnes alios sapientia antecederet,
Epistolis Joaunis novissimis qutestio est. Actus alioquin accipienli injucundam fore et noxiam.
apostolorum tam fideli et salubri, quam dulci Itaque quia Thales Milesius judicio audilorura,
stylo, Lucas dignoscitur exarasse. Apocalypsim alii inter septem, quos tunc prae caeteris Grificia ceie-
a Joanne apostolo, ahi a quodam sanctissimo sa- brabat, sapientissimus habebatur, denuntiaverunt
cerdote Ephesino Joanne, siout lilteratorum Pater ei, ut jam diotee mensae possessiouem adiret, qui,

beatus Hieronymus refert, descriptam opinantur: audila consultationis forma et responso Apollinis,
Paihol. CXCIX.
131 JOANNIS SARESBERIENSIS (32

prudenti humilitale, non se, sed Biam Pyrenaeum, ^ EPISTOLA CXLIV.

AD UAGISTRUM GAUFRIDUM DE SANCTO EDMUNDO.
disit Apollinis oraculo designatum. Aditus est et
(A. D. U66.)
iste priori similiter, et in eumdem modum condi-
lionem in Mitylenaeum Pillacura transtulit interim ;
JoA^NEs Gaufhido de Sancto Edmundo.
mensa jacente in sabulo, et propter novitatem Cum solemnitale Paschali reformand?e mitii
in

eventus et moderalionem sapientum et quia nul- :

pacis gralia Andegaviim profectus essem ad re-

lus de populo praesumebat invadere aurum, qiiod gem, ipsuin ante Domiaici corporis perceptionem
a se tanto studio sapientissimi removebant, ca- per abbatem Saucti Vicloris Parisiensis, et alios
sum huuc non tam mirabilem quam stupendum, religiosos, feci diligentius couveniri super
pace R.
filii vestri, adhibitis eliatn aliis amicis,
de quoruin
talium prfeconatrix fama longe lateque vulgavit.
dum ad lide in curia spem conceperam pleuioiem solli-
Mensa itaque famosissima facta est, sin- :

gulos sapientum septem sic ipsius procedebatobla cilaveram enim autea siiper hoc viriim oplinuim,
tio, donec ventum est atl Solouem, qui et titulum etsuis merilis mihi reverendum, magistrum Galte-

amplissiiuce sapienliae, et munus oblatiim conlulit rium ile Insula, et per ipsum alios PatreFquorum
ficles miru vfdebatur esse sincerior. Rex autem et
iu Apollinem, in quo sol colilur, quia omnia con
tempiatur, et cujus virtus ignea sic penelrat uui- B pro Dei religione, et intercedeutium reverenlia, re-

versa, ut ei nihii possit esse absconditiim unde spouditbenignius;auditotamenquodaddominiiim

:

Beali Edmundi res ista pertineret, Willelmum de

et mensa solis dicta est, quam Apollonius in sa-
Haslingis, per quem veritatem inqiiisivil, fecit
bulo jacentem, duin litteras perse^jueretur, in-
acciri, ne quid per subreplionem diceretur ab ipso.
spexit.
Restant adhuc duae de quinque proposilis quaestio- Illeautem quatenus potuit et ausus est, benignius
nibus absolvendffi ; sed tempus respoudeudi deest exposuit caiisam vestrain. PrcBcepit ergo rex piie-

et olium quas quidem si dignatioui vestrte visum

:
rum ad se milti, ut indultaj remissionis prfesens
fueril lubens aggrediar meisque counumerabo reciperet lilteras, quas ad regui ofHciales, ut de

successibus, si mihi ccelitus datum fuerit honoii et pace ipsius coustaret, orauibus reportaret. Rediens
voluntati veslrffi in aliquo inservire. itaque puerum cum festinatione, sicut Domino
placuit, et nostra r;ecessitas exigebal, ad mjigi-
Ruslicus agricolam, miles fera bella gerenlem, str um G alteriiim de Insula transuiisi, ctijus fldem
Reclorem dubix navita puppis amat. et charitalera nobis exhibilam remuneret funJator
Ecclesife Christi, pro cujus fide et amore, sicut
(OviD. De Ponlo, u, 561.)
nobis conscientia testis est, leeti, quandoquidem
Et principem philosophiae cullorem, et qui littera- ita necesse esl, damna, injtirias, contiimelias, et
torum honesta studia amplectitur, et fovet, littera- exsilium sustinemus, certi quouiam
fidelis est Do-

rum possessores non amabunt ? Nec inflcior quiti minus, qui nou leutari nos patietur supra id quod
princeps illitteratus interdtim reipitblicae commo- possumtis, sed de ipsa tentalione profectum salutis
dus esse ad parililalem lilteratorum si
possit, sed el anleaclfE vitc-e purgatione eliciet. De me loquor

rite procedat, uterque aut niinquam conscendel, et quibusdam aliis, quos scio in hac tribulatione

aut raro. Nam, ut vesler ait Vegetius, nullus est congratulari, ut crebro meditentur, et dicant ei :

quem oporteat aut plura, aut meliora seire, quatn Seciindtan midlitudinem dolorum meorum in corde
principera, cujus scientia potest omnibus prodesse meo, etc. (Psal. xciii.) Patimur enim per gratiam
subjectis. Nec ambigo super his quee hic scripta Dei, non ut adiilteri aut homicidoe, non ut
sunt, diversos diversacensuros, sed assecutus sum inceudiaiii aut sacrilegi, sed velut Chrisliani.
finem meum,si placuerit vobis epistola, quae sicut Hanc fldem nostram insauiam reputat mun-
Don habet unde placeat ex sui venustate, sic ex dus, et coustantiam fidei pertinaciam vocat, pro-
devotione scribenlis non habet unde debeat displi- fessionem veritatis et nola et nomine vanitalis
cere. Nec illorum formido judiciura, qui anlequam inurit, culluinreligiouis.tppellatione hypocrisisaiit

exaudiant temerariam sententiam ferunt, eo quod stiperstitionis, aut alterius falsitalis dehonestare
memini Scripturae dicentis Qui p)'ius respondet
: conatur, sed Princeps apostolorum aliter senlit et

quam audiat stultum se esse demonstral, et confu- cbntrarium docet Hsec est enim, ut aif, gratia
:

sione dignmii (Prov. xvtii). Nonne et vobis tiotum apud Dotninum, quia in hoc vocati eslis a Chrislo,
est genus hominum, qiios Salotnonis parabola lan- ut sequamini vestigia ejus. Sed et, si quid patiinini
git, asserens quod stultus noti respicit verba prii- propter Justitiam, beati eritis [I Petr. w). Adorit
dentis, nisi ea dixerit qure versantur in corde ejus ? dilecte mi, in brevi, aderit arbiter conscientiartim
Tunc demum credam parvitatis meae devotionem, et judex, ciiique reddilurus ut raeruit, et tunc pa-
gloriosissimecomes,nonessecontemplam,si aliquid lam flet qiiidquid modogarriat mundus, qua mente

eoriim quie raihi possibilia siint, etninentia vestra, quisque vixerit. luterim, queeso, tuis, et sanctorum
quam in tempora longa beatificet etconservet Om- quos uosti, me facias precibus adpivari, ut, si i:i
nipotens, dignetiiriujimgere mihi, mandatis vestris invio sum, qiiod nou credo, me Christus via ju-
nomnibus fidehter parituro. storum reducat ad semitam si in via sum, me :

I
 133 EPISTOL^. — AN. 1166. 134

per prospera vel adversa, ut sibi beneplacitum A nuper orbem perculerat, et fere subegerat regna
fuerit, perducat ad vitam. Si magistruiuj^jilterium viciua, ct etiam imperium Graecorum terrore con-
videris, ei per te, et per amicos quantascunque cusserat, ut magis deditionem quam confoedera-
poteris gratias referas, et maxime per comitem tionem legaliouibus missis viderelur ofTerre ? sed
Gaufridum, quem diligit, et, si facultas adfueri!, ecce, Domino auctore, timetur miuus. el qui ante
eumreeipias, elabaliis recipi facias tanquam ange- tam vicinosquam remotissimos solo nututerrebat
lum Domini, quoniam et ipse, ut arbilror, Dei princeps, Teutonicos suos ab injuriis cohibere noa
minister est, et quantum licet in curia membra potest qui solo
; verbopacem gentihus ad arbitrium
Chrisli mnltipliciter consolatur. Quos puer invene- indicebat, et bella, nunc a suis et inter suos pe-
rit adjutores, quisve sit meus status, pro parte titis et acceptis trengis gratulatur. Nam sicut
polerit judicare. Imputabisqiie fortun:e, non niitii, ipsemet conqiieritur, ex qno Latonam venit, ut
quod in eum liumanitatem ampliorem non potui regem Francorum et G.illicanam Ecclesiam sepa-
exercere. Utiuam amicos aniodo meliores inve- raret a fide, et in suam haeresim perverteret, ut
niat Ego profui quatenus tempora permittebant.
! adorarent idolum suum, successiis ejus relapsi
Audio magistjnimjjaltei-ium juramento arctari, ut sunt.etquoe enm extulerat, in depressionemipsius
neqiie litteras, neque nuntios recipiatexsulantium. 3 CGspit fortuna fluctuare spes autem fidelium est, :

Es quo patet quam uiisera necessitas bonis viris quodadhonorem Dei, in brevi amplius deprimetur
immineat, quos non licet raaudata Dorainicae legis, donec eum omnmo Christus, cujus sponsam per-
officia videlicet charitalis, implere. sequitur, conterat sub pedibus suis.

EPISTOLA CXLV. Nonne et apud vos jam judiciumexercetur ad-

versus tortores Ecclesiae ? Intuemini quantus erat
AD BARTHOLOM^UM EPISC. EXONIENSEM.
rex Anglorum, cuui parvulus videretur in oculis
(A. D. 1166.) suis ; el ad Ecclesiam Dei vel speciem tideiet re-

Bartholom^o Exoniensiepiscopo, Joan. Saresber. verentice praetendebat, et plane videbatis eum in

Licet ex more scribentium ari amicos salulis

nullofrustratumcouatu. Sagittaejusretrorsumnon

votura paginanon prLCtendat, niliiltamen alfectuo-

abiit, clypeus ejus non declinavit in bello, et hasta
sius est in votis, quaui ut
el orationibns uieis,
ejus non est aversa : superpra-dam accnmbebat ut
via? vestrse jugiter prosperentur in Domino. Salu-
leo, ut nullus eum excitare praesumeret ; vel visu

tationem enim doniino et Patri debitam nequa- terrebat hostes, vicini se inclinabant obsequiis,

jquam suspenditdefectus, aut immutatio charitatis remoti principes amicitias expetebant ; colebatur

I
sed consulta dispensatio et officiorum, et omninm G a suis, honorabatur ab extraneis, praedicabatur
qucB recte geruntur ratio moderatrix. Dispensatio- a cunctis, a bonis ddigebatur, sed maxime a clero
nis vero causa in propatulo est, ut eam omnino qui eum colebat supra vires, pro viribus venera-
baturet imanimi proposito diligebat super amo-
non oporteat, aut paucis expediat allegari. Nam
insidiis domini regis dicunl omnia plena esse, ut rem mulierum. Quid multa ? Rerum expetibilium
bonisinvicem colloquendi autscribendi tiitumnon omnium abnndanlia, quod ad humanumjudicium,
possit esse commercium. Nescio quid frivolum friiebalur, sublato timoreetsollicitudioe.nisi quam
contra innocentiam molitur iniquilas, et urgente non necessitas, aut ratio, sed voluntas, aut im-

stimulo conscientiae incessanter pungentis et uren- petusingerebat. Sedquo finehaecuniversaDeidona

tis, oranes snspectos habet et omnia jure quidem ;
conclusit, si tamen sine poenitentia et satisfactione

el merito, quia pax impiis esse non debet, hostes substiteritiu linibus istis ? Utsingularum ecclesia-
suosjiistitiaimpugnante, etpr;Evalente. \\l profecto rum, quas aute per ignorantiam, ut putabatur,
quod timet impius, veniet siipereum, justusque de aut sui juris praetexlu laeserat, injurias laceamus,
anguslia liberabitur, quoniam os Domini locutum Tolosam bello aggressurus, omuibus contra anti-

est. Ad momeutum quummoremetdebitamlibertatemindixitecclesiis,

turbinis adversus Ecclesiam
malitiadebacchatur, etadversusDoiiiinurn videntur D ut pro aibitrio ejus, satraparum suorum confer-
piffivalere impii, quibus iu brevi Christus, quem rent in censum, nec permisit ut ecclesiae sallem
persequuutiir, sic respondebit ad menta, iit prae- proceribus coaequarentur in hac conlributione vel
ponderare videaturlibra vindictee, et quos potenter magis exaclione tam indebita quani injusta. Nam
piraiet, non tam examinare lance a;quitatis, quaui ecclesise in deterioii caleulo vertebantur, utpote

raolis magnitudine prsegravare. Non quidemquod qu£B rebus suis aut honore videbantur indignae.
injuriam inferat, sed quia sine mensura et modo Sed quem successum attulit haec pecuniarum im-
peccantibus immensam
immoderatara ingeret et mensitas, exaetionibus et injuriis acqui-
tantis

pcEuam. Nec opinetur quispiam me in longa tem- sita ? nonne projecta est in saccum pertiisum, ut

pora prophetare, licet oraculi divini sicut aucto- hosti suscipienti proticerel, eteffundenti non modo
litas, sic et lides perpetuetur, cum planum sit jam esset inutilis, sed daiiuiosa ? Nunquid non ab ea
aliquatenus inchoatum esse judicium, imo exsecu- die fortuna ejus relrorsum cessit, et successuum
tiooi mandari sententiam. ubertas emarcuit ?
Nonne Teutonicus tyrannus, uominis sui fama Sed dicel aliquis,quouiamhascindictiocensuset
i3S JOANNIS SARESBERIENSIS 136

ecclesiarumvexatio,incanceIlariumejus,quinunc, A pcenitentiam revertatur, et magis pio utatur consi-

aut archiepiscopatur, ut credo, aut archiepiscopari lio. Nam, utpropheta loquitur In diebus et regio- :

contendit, ut semuli mentiuntur, penitus retor- nibus nostris inveuti sunt stujti principes Taneos,
quenda est, qui regem tuuc ad omuia pro arbitrio qui regi suo consilium dederunt insipiens (ha.
impellebal, el heec sicut alia multa malainduxit. xis). Urunt eum lUndique soilicitudines, sed bel-
Quod etsi ego falsum esse noverim, utpote qui eum lum quod adversus Christum et Ecclesiam exercet,
scio lunc non auctoritatem praestitisse libidini sed ulterius praegravat, et ei videtur inextricabilis
obsecundationem necessilati, tamen quiaeum mi- labyrinthus etexseorabilis labor. Accitisergonuper
nistrum iniquitatisfuisseuon ambigo, jure optimo ad colloquium Chinonense magnatibus suis cum
taliter arbitror puniendum, ut eo potissimum pu- quirerummalarumiudustriamhabere
familiaribus,
niatur auctore, puem in talibus Domino bonorum dignoscuntur et usum, et sapientes sunt ut dictent
omniumauctori sit vice versain
praBferebat, eique et faciant mala, studiosius inquisivit, cum promis-
poeDam,quemhabebatellaudabatsuiEperversitatis sis, minis, et oblestatione quamplurima, quonam
auctoiem. Nam in sapientium corde et ore celebre utendum esset adversus Ecclesiam,
consilio sibi
est illud Sapientiffi : Quoniam pei' de Cantuariensi archiepiscopo gravissime conque-
qiue peccat quis.
pe;' AcBC e^ p«/u7!«?'(5aio.xi). Sic Cain primushomi- g rens, non siue gemitibus et suspiriis multis et :

cida occisus est Chanaan servitutem iugerens

; ut tunc prfesentes postea retulerunt, lacrymatus
aliis, perpetua servitute damnatur Pharao in est, dicens quod idem Cantuariensls ei corpus ot
;

aquis submersus est cum potentatu suo, quibus animam pariter auferret tandem dixit quodomnes :

Hebraeos submerserat innocentes. Patent in hunc proditores erant, qui eum adhlbita opera et dili-

modum quamplurima sed esto, nunc poenittnliam

; gentia ab unius hominis infestalione nolebant expe-
agit agnoscit et confitetur culpam, et, si cum
: dire. Ad hfec dominus Bothomagensis allquantu-
Saulo quandoque Ecclesiam impugnavit, nunc pro lum excanduit, corripiens eum, mitius tamen more
ea cum Paulo ponere paratus est et animam suam» suo in spiritu lenitatis, cum causa Dei magis exi-
Quis ergo negabit judicium jam coepisse adomo geret, severltatem et auctoritatem pontificis morbo
Domini, cum jam principes populi in patibulis sus- languentis, rationis et fidel fuisse adhibitam. Erat
pendantur ad solem, ut justitia Dei in conspectu antem dolor acerbior, urgente metu, quem conce-
gentium reveletur ? Nonne enim principes populi perat ex lltteris quasjaradictus Cantuariensis illiet
sunt hi duo, quorum aller dlspensat spiritualia, matri suae transmirerat. Earum exemplum vobis
alter temporalia administrat Nonne lex dispensa-
: iransmittitur. Timebatur quidem, et merito, ne
tionis et ministerii hujus, manibus istorum tra- ( In terram ejus interdicti, et in personam anathe-
ctanda committitur ? Hi enim sunt duo cherubim, matis sententia citlssime ferretur, ex auctoritate el
quorum alis lex et propitiatorium adumbratur, mandato summi pontificis. Cum igitur his angu-
se mutuo respicientia, versis tamen vultibus in stiis premercntur, Lexoviensis episcopus unicum

propitiatorium, quia sic sibi invicem debent as- dixit esse remedium, imminentem sententiam ap-
pectu mutuo complacere, ut legem Dei in arca pellationis obstaculo prfepedire et ita nesclo quo :

pectoris jugiter inspiciant et venerentur, nec pro paclo, nisi quia veritas ventilata plus pollet, et

se, ad invicem, ob aliam causam adraittant, unde justitia,quomagisconcutitur, eomagiscouvalesclt,

propitiationem Dei debeant demereri. Non enim
licet a propitiatorio vultus avertere. Si ergo in his
suis angelis reperit Deus pravitatem, eamque pu-
niat, quis subditorum causasapud Altissimumjam
venlilari diffidil, aut esse ventilatas ? Circumferat
diim rex per avitas consuetudiiies appellationum
jus evacuare conatur, magis confirmat,dum ipse-
met procapite suo ad appellandi refugium cogltur
evolare.
Ab ergo concilio egressi sunt a facie domlni
illo

quis oculos mentis et intueatur quot et quales ad-
versariosei Dominus suscitaverit, ex quo adversus
Dominumindepressione Ecclesieeerexitcalcaneum
suum, et plane mirabitur, et si prudens est veue-
rabiturjudicium Domini,qui non imperatores, non
reges, non principes nationuui, ul ipsum domarel,
elegit, sed extremos hominum Britones, Nivicolli-
nos primo, et postea illos ad contradictionem et
solemne certamen auiuiavit, qui vestigia pedum
ejus consueverant adorare, et heecquidem, ut non
glorietur omnis caro, sed nomen Domini sit bene-
dictum insaecula. Sic ad puniendam ingratitudi-
nem Salomonis recedentis a Domino, non tam
principes erexit, quam latrunculos
abjectos. Nec suspicetur quispiam
speretur conditio ejus,nisi Domino
et regis suiLexoviensis et Sagiensis episcopi, ad
saepedictum Cantuariensem properantes, ut appel-
latione interposita usque ad Octavas Paschfe sus-
penderentsententiaraejus. Rothomagensisquoque
cum els profectus est, non quidem appellaturus, ut
ail, sed de pace quara desiderabat tractaturus.
Archlepiscopus vero noster in procinctu ferendfe
sententise constitutus, iter arrlpuerat ad urbem
Suessionum, orationis causa ut beatae Virginl, cujus
ibi niemoria celebris est, et beato Drausio, ad
quem confugiunt pugnaturi, et beato Gregorio
Angllcanae Ecclesiee fundatori, qui in eadem urbe
requiescit, agonein suum precibus commendaret.
et servos et EstautembeatusDrausiusgloriosissimuscoufessor,
ut amodo pro- qui, sicut Franci et Lotharingi credunt, pugiles,
propitiante per qui ad memoriam ejus pernoctant, reddit invictos,
 137 EPISTOL/E. — AN. H66. 138

ut et de Biirgundia et Italia in lali necessilate A tula in primis damnata sunl Quod non liceat :

confufjiatur ad ipsura. Nam et R.ibertus de Wonte- episcopo excommunicare aiiquem, qui de rege
forti ei pernoctavit adversus Heuricuin de Essexia leneat, sine licentia ipsius Qiiod non liceat epi-
;

dimicaturus. Sic ergo Domino faoiente delusa est scopocoercerealiqiiem parochianorumsuorumpro

sollicitudo episcoporum regalium, quia cum venis- perjurio vel fide Ifesa Quod ad sasoularia jiidicia
:

sent Ponliniacura, arcliiepiscopum quera appella- trahantur clerici : Qiiod laici, sive rex sive alius,
rent non inveneriint, sed fnistrati a proposito suo caiisas de ecclesiis vel deciinis tractent Quod non :

reversi sunt, queruliquiasuaconsumpseraut, labo- appelletur pro caiisa aliqua ad sedem aposlolicara,
raverant, et non perfecerant. nisi regis et otficialiuin suorum venia impetrata :

Archiepiscopus vero cum in prsefatis sanctorum Quod non liceat archiepiscopo, vel episcopo, vel
memoriis triduo pernoctassel, die proxiraa post aliis personis venire ad vocationem domini papee
Ascensioneua versus Veziliacum proporabat, ut ibi absque licenlia regis : alia quoque in hunc modum,
in die Penlecostes in regem et suos analhematis quee divinis legibus, et conslitutionibus sanctorum
sentenliain daret : sed nutu divino contigit, ut dum Patruminveniunturadversa. Episoopo» veroomnes
essel in Ecclesia Reginensi, vi feria jam dictam quam de scripto illo ser-
absolvit a promissione,
prwoedenle solemnilatem, nuntiatum est ei cer- vando contra instilutionem ecclesiasticam fecerant.
tissime el verissime quod rex Anglorum gravis- Hoc etiam per litteras suas archiepiscopis et epi-
sima lahorabat iufirmilate, ut ad colloquiura regio scopisdenuntiavit, sicut ei abEcclesiaRomana con-
Francorum, quod multo desiderio, et magnis mu- sultum fuerat. Htec quidem interim gessit archi-
neribus expetierat, accedere non poluerit, sed episcopus; etrex— quod ad vestram notitiam venisse
miserit excusatores Ricardum Pictaviensem et —
noQ ambigo, virumbonum magistrum Walterum
Ricardum de Humaz, qui causam hanc absentiae de Insula misitin Angliara cum litterisa colloquio

ejus prfeslito jiiramenlo volebant astrnere. Hac Chinonensi, ut iusulanos super facta appellatione
ergo ratione cuin hoc per nuntium regis Francorum prffimuniret, et portiis et transitus faceret diligen-
innotuisset archiepiscopo, in regem sentenliam tiusobservari,etcleruiu abobediendosuspenderet,
ferre distiilit, sicut ei ante consuhierat Joannes cum tamen nondum facta sit appeilalio, et archi-
vester suadens, nead poenitentiam properaret. episcopus possit Nec dubito quia
facile inveniri.
Joaunem vero de Oxeneford, piiblice denuntiavit prffidicto magistro Waltero machinalio ista dis-
excommunicatum, et auctoritate Romani pontificis pliceal, cum omnibus quse prcBsumuntur adversus
excommunicavit, ut verbis ejiis utar, eo quod in Ecclesiam Dei, quoniam Doramum limet. Accivit
haaresimdamnataminciderit, prseslandoimperalori etiaiu ad se rex dominum Cister. et alios, per
sacrilegum sacramentum, et communicavit Colo- G qiiorum prudentiam, malitiam consilii sui adver-
niensi schistnatioo, et conlra mandatum domini sus Uominum posse credit armari scd profecto, si :

papfe iisurpavit decanatum Saresberiensis Ecclesife. saperent, vel sibi et suis parcerent in hac causa,
Has aiitem causa allegavit in pulpilo in auditu qiioniara
oraniura qui Vizeliaci de diversis nationibus ad Pcena reversura esl in caput ista suum.
diera festum convenerant. Ibidem etiam allegatis (OviD. A. Am. 1,340.)
variis causis et justis, excouimuuicavil Rica rdum De ceetero dominus papa in urbe prosperatur. Cre-
Pictaviensera archidiaconiim, Ricardura^lIeTIuci, raona contraTeutonicum cum aliis octo civitatibus
Jocelinura deBaillol, Randiilfum de Broc, Hugonera pro certo dicitur rebellare. Episcopus Tusculanus
de Sancto Claro, el Thomam filium Hernardi, et et Humhaldiis cardiualisdiem obierunt. Obiit quo-

omnes qui de csetero in possessiones et bona Can- que Willelmus rex Siculus, cui suooesserunt fllii
luarieusis Ecclesiae manus extenderint, ut eis sui alter in regnura, alter in ducatum ApuliiE, et
abutautiir, auteorum usus impediant, qiiorum ne- in extremis agens LX milliaflorinorum Joanni Nea-
cessitalibus deputata sunt. Regem vero, queni politano tradi fecit ad usum domini papae. Filius

ante per litteras et nunlios seoundum regulain et ejiis, qui ei sucoessit in regnum, totidem
qiioque
morera Ecclesiae vocaverat ad satisractionein, pu- d raisit. Rex Francorum Gantuariensi archiepiscopo
blicata vocatione ad fruotum pceuitentise invitavit, patrocinatur in omnibus, et eum magis veneratur
oomminans se in eum lalarum sententiam anathe- quara fratrem quae autem circa Anglorum curiam
:

matis inbrevi, nisi resipuerit, et de tantis adversus innovantur, ubi rerum crebree mutationes sunt, vo-
Ecclesiam ausis satisfecerit quod tamen non nisi
: bis notiora esse arbltror quara nobis. Vigeat et
invitus faciet, nec novi aliqueiu domeslicorum prosperetur in Doraino paternitas vestra, et nos
suorum,quiadlationeni hujussenlentiaB prouus sit. sanctonimoralionibus studeat ooinraendare.utnos
Preelerea scriptum illud, in qiio conlinentiir consolentur in omni tribulatione nostra. Reverte-
pravitates maliguantium adversiis Ecolesiam, qiias mur autem cura ei plaoiierit, qiii nos segregavit ad
avilas oonsuutudinesdiciint, pubUce condemnavit, exsulandiim, et pro qiio, qiiatenus ei beneplacitum
omnes innodans analhematis viuciilo, qiiiciinque fiierit,volunlateproraptissiraadecrevimusexsulare,
i
de cffitero aiictorilate illiiis scripti utentur, el no- et adversa pati qiiaj jusserit, etad haeo perfereada

I
minatim de consilio Ecclesise Romanee hfeo capi- roboraverit iulirmitatem nostram. Det utinam sua
i39 JOANNIS SARESBERIENSIS 140

gralia patientife perseverantiam, qui indigais pro A tiorari contingat. Soripserunt enim mihi socii Pa-
se patiendi contulit voluntatem I risienses, quod illi qui quaerunt animam doiiiini Pi-
Valeat pro voto et oratione mea, Ecclesia, et do- ctaviensis, nescioquorum utentes ministerioet arle
mus vestra tota, et omnes qui intercessionum be- inerti et omnino exsecranda.ei venenum propina-
nelicio communicant necessitati nostrae. verunt ex quo jam quidam religiosus prior, qui
:

EPISTOLA CXLVI. calicis toxicati fuerat particeps, obiit, etepiscopus,

AD JOANNEM PICTAVIENSEM EPISCOPUM. ut aiunt.incidit in languorem. Timuiergo, et timeo
(A. D. H66.) supramodutn,eoquodaudiviquorumdaminvidiam,
Domino Pictaviensi. et aliquem de episcopis Piclaviensibus nuper ve-
Licet apud nos fortuna novorum parens, et fama neno peremptnm. An fama haec fideliter asserat
nutrix et propagatrix eventuum verorum et ticto- incertum est, aliorum vero tanta crudeiitas est, ut

rum, nihil renovaverint relatu dignum, et quod noc vicinos lateat nec remotos. Cunclis autem in-
vobis oportuerit intimari, scribendi tamen necessi- notuitquam preeceps et audax sit, etignara timoris
tatem rumor tristis invexit, ex quo post discessum Domini, cascaambilio, ut metus quam fiduciaecaU'
bcni, et utinam semper beati domini nostri, nihil cee piuritnas concurrere videantur. Precor itaque,
omnino, quod verbis raels Dominus et conscientia g ut sub omui festinatione, quse circa vos sunt, dill
attestantur, tristius audivi vel vidi, quamvis sors gentissirae perscribatis, et domino episcopo, si

raea periculis cunclis exposita sit et jactata procellis ffigritudine, quse absit ! non prfepeditur, persuadea'
qua Patrem nobis et do-
indesinenlibus, ab ea die, tis, ut et ipse scribat, qua; fuerint scribenda prd
minumdisposiliodivina substraxit. Siquidemsocii tempore. Fueram rogaturus ut ipse et vos scribe-
nostri, qui Parisiis moram faciunt, mihi nuper relis dehis quae gesta sunt in colloquio Chinonensi
scripserunt,seaquibusdam rumigerulisaccepisse, et postea, pro nobis, et contra nos, el quid videatui
quod vos lecto decumbere compuierat fegritudo, vobis de hoc, quod me taliter absentavit, ut nei

quam non natura, vel solitus, ut flt, humanitus
casusintulerat, sedraalitia veneficorum,qui(nescio
cujus instinctu) vobis, et ciiidam viro religioso
toxicum miscuerunt. Dictum est et quod
religiosusexea causajam obiit.Quiaergo invidiam
quorumdam vobis cohabitantuim a multis diebus
nudieram, et aliorum noveram crudelitateui, non-
nullorum etiam audax ambitio venit in meatem,
timui, et timeo, et donec veritas ipsa sit certius
pacem receperim cum aliis subjuramento etcon
ditionibusoblatis, quia extunc iion vidi litteras ve
stras;sed causa major, quae menunc compulit ac
vir iile scribendum, omoes hujusmodi curas absorbuit, si
tamen, quod unitaui Dominus largiatur, cum do-
mino episcopo rite, quod ad incoliimitatem dico,
agitur, tunc et ad hoc responderi gratissime acce-
ptabo. Caelerum, quia haec sollicitudo ad animo
meo non recedit,si, quod Dominus avertat domi|| !

explorata, timebo supramodum, ne diabolo et an- num episcopum sic ajgrotare coutigerit, omiiein.'
gelis ejus, qui modo fere pro libitu in Ecclesiam sicut vir sapiens et prudens. operam date, ut in
debacchantur, eatenusin bonos saevire concessum hujusmodipericuloseexhibeatChristianum,etmor-
sit. Ante quiciem timueram ne castrum Ecclesiae tem, si necesse fuerit, tanquam Christi sacerdos
vobis auferretur, ne vos bonis vestris iniqui pro- exspectet, et domo disposita, naturas munus, quod
scriberent, ne illi qui libito cosequant licitum, evitari non potest, patienter excipiat. Confido au-
compellerent et vos Ecclesise Hliis et fidelibus tem in Domino Jesu Christo, quod qui ei dedit
coexsulare. Sed ecce, duorum limorum circa eum- prudentiaui transeundi per bona lemporalia, ei in
dem dominum etamicum major denigratetomnino consummatione cursus prfestabit gratiam, ut ciijus
absorbet allerum, ut perinde hunc accipiam ac si vita apud commensales effulsit, mors ejus etiam
animani meam perlranseat gladius, et humerus morituris omnibus proficiat ad exemplum fidem :

meus a junctura sua cadat, et brachium cura ossi- devotioniset fidei nullo quis unqnam argiimento
bus conteratur. Spiritui ineo non erit requies, donec fidelius faciet, quam si operam dederit quis et di-

veritas certius innotescat. Placeat itaque diguationi ligentiam, ut quos in carne coexsiilaiites, et in Do-
veslrae, quae circa vos sunt, sub omni celerltate mino perpgrinantes amavit, exhorlatione virtutum
mihi interim certitudinis desiderio lauguentisigni- et insigiiibus bouorum operum, et maxime in fine
iicare et si vos ipsi, quodutinara absitl huic peti-
: vife promoveat transeuntes, et quasi geminae cha-
tioni meae vacare non potestis, precoratlentius ut ritatis brachiis persequatur et impellat migrantes
magisler Scholarum eam cum omni diligentia et et ascendentesad Christum. Si vero per misericor-

festinatione exseqnalur. diam Dei res circu vos Ifetiiis agitur, precor atten-
EPISTOLA CXLVII. tius.quatenus interpretem nostrum modis oiunibus
AD MAGISTRUM RAIMUNDUM. ad hfec inducere studeatis, ut quod de hierarchia,
(A. D. 1166.) cujus unum librum transtulit, residuum est, ad for-
mam emendel quia id quod
^ Magislro Raimundo. suam transferat et
prajmisit, his, qiii illud viderunt in Francia, satis
;

Rumor acerbissimus exulceravit, et gravissime

afHigit animam meam, nec erit requies douec me placel. Plura scripturus eram, sed festinatio non
itteris vestris super his quee maxime timeo cer- permittit.
 lil EPISTOL^. - AN.il66. m
EPISTOLA CXLVK. A Unum scio,quod justus landem de angustialibera-
AD JOANNEM PICTA VIENSEM EPISCOPUM. hitiir, tradetur impius pro eo. Gaudeo autem
et
(A. D. 1166.) pacem et gratiam ejus vobis plenarie restitiitam.
Domiiio Pictaviensi. Sed timeo.quoil absit ne more hoininis, omnibus
1

Palri inisericordiarum,qiii vos ailhonoreriisiuiiii, noto, simulatoria et momentanea sit haec pacis et
et Kcclesiffi ulilitalem, et naufragii nostri solatiiira, gratia" restitutio:eo quidem magis quo celebre est
de gravi indrmltate erexit, multiplicps et omnimo- apud omnes incumbere consilio locustarura, qua-
das gratias ago deiade vestriB dignationi, quae mei
; rum potestas duntaxat in linguis est et caudis ea-
sollicitudinem indesinenter et efficaciter gerens, riim. Quod si momentanea fuerit, certura est eam
timoris et doloris mei, de vestra ,'egritudine conce- fuisse siinulalara, ex eaprnecipue causa, nt vel sic
pti, litterarum solalio mitigavitaugiislias. Sedqnia extorqiierel obligationera fidelitatis, et nisi fallor,
postea, nec de plena oonvalescentia vestra, nec aliquid in eam venire opinatur, ad quod ratio (idei
de promissa et sperata pace certioratus sum, lalo- Christianum non sinit obligari, ut scilicet amodo
rem pr.esentium ad vos censui transmitteudum, quos odissi decreverit, subtrahatis debitfecha-
liis

per qiicm mihi singula, qufe expedire noverilis, ritatis officia, et impiignelis omnes, sallem ope
diligentiusrescribi tota mentis airectione deposco: B cousilii, quos suos dixerit iniraicos et si aliter :

et quidem pacem vestram desidero plurimum, nec urgente religione fidei Christiantfi versati fuerilis
video qiiibus in causa ista possitis uti instrumentis cum eo, vos, slcut veteres amicos, beatse consue-
ad recuperanda vel conservanda jura Ecclesiie ve- vit, notam non servatae fidelitatis in auribus na-
strae, nisi hisqufe Kcclesia ipsa et lilii ejus ininistra- tionura tentabit inurere : a suis quoque locustis
verint vobis, ant quee de jure commiini cffileris conclamabitur illi, et ranas in cceno fovet, qucB fla-

ecclesiis sulfragantur, proesertim cum horao alie- tussui pureimpuroouinem incrustentsinceritatem,

nigena, et apud exleras gentes nutritus et institu- et juraraentorum fallaciaquemlibetnigrum in can-
tus, speciales Aquitanorum consuetudines, et inau- dida vertant. Haecsunt merabra carnium cohaeren-
dita jura nonsufficiat edocere. Unde cum vos nihil tia sibi, ubi squamraa adhffiret squammee, ut ne
ex contingenlibus omiseritis vel omittatis, si caiisa spiritusqiiidem incedat per eas,sed liceat eis quod
Ecclesias, tiliis ejus dissimulanlibiis, aut praevari- voliierinl opinari, et ut qui in sordibus sunt, sor-
caiitibiis periclitetur, non est quod vestrse negli descant amplius, impiulicitiam inentis scurrilitate
gentiae debeat imputari. Quis enim nisi pariim sanre gestiium etoris turpiloquio prjetextentur, qiiiaChri-
mentis, et prieceps aut hostis, consulet, ut sine sliano nedum sacerdoti nil licitum est, ex obtentu
rationum virium suffragio solus oontra torren- C
et fidelitatis, ubi charitas periclitetiir, quae vita fidei
tem, qui omnia post se trahit et siibvertit, brachia est, et operum testimonio declaratur. Nam fides
incassura pr(esumatiserigere?Na;ncomplacitapacis sineoperibus mortuaest Illa tamen expressio, qua
forma speciem prsetendit aequitatis, et revera, si sibi et hseredibus suis contra oranes mortales ca-
fiiieisinceritatesimpliciter utrinque in contrahendo veri vult, quanti sit apud eum, ex litteris Teuto-

geratur negotium, plenara continet 8equitatem,nisi
foitelempore pacis antecessorum vestroriim apaite
alterutraoonsiietudo usurpatasit contra Doniinum.
Niillo eiiim unquam tractu temporis aut placito
contrahentium continebit, utqiiod contra Dei man
dala scienter praesumitur, liceuter, nedum juste
nici tyranni, quas misit ad comitem Henricuant
i^asvdbts Iransmisissem, nisi quia mihi elapsae
simt, Doinino Cantuariensi transmisisse, perspi-
ciuira est. Nam cum Joannes de Oxeneford. no-
miiie regis Teutonico tyranno conjuraturus essel,
et opem auxili et consilii sacrameuto promitteret

fiat, imo ut non criminahter commitattur. oontraoiunes horaines, excepto solo rege Franco-
Caeteriiin inihi suspecta sunt, et infidelitas qiiam ruin, ait Teulonicus per interpretera suura, sicut
audio gentis vestrse, et teriibililas ac malitiosa po- attestantur magni, et inulti, et religiosi nostrates,
teiitia,qiiam muiti experiuntur, partis adversie, ut de provincia dico Remensi, qui interfuerunt « Rol- :

non faciie credam quod voluntati ejiis quisqiiara

Y)
landus hostis Ecclesiae elimperii, homoquidem est
audeat reluctari, et fort.isse cum archidiacono ve- mortalis, et omnes cardinales sui, et nullus eorum
stro, cujus verebatur industriam, et familiaiitalem rex Francorum est unde nulliim eorum exceptum
:

ejiis ad vos habebat siispectam, e.xerciiit inimici- intelligo nec volo intelligi in, hac confoederatione
lias, ut cum ei reconciliatus fuerit, de ceetero con- mei el regis Anglorura ; si vero ita sentitis, an

tra eum mutire nou audeat sed nec ahi, quos : aliter, publice profileamini. « Cui Joannes « Nos,
:

hiijus exemplo terruil, sed raagis nostro, maxime inquit, et dorainus noster ita intelligimus ut vos,
autem, qiiia se talem exhibet ut videri veht sine et siib hoc intellectu vice regis nostri juraraenta
(imoiK Domini, et reverentia hominuiu. Potensest praestamus. » Quid raulta? exinde adversus Domi-
aiitem Deiis erigere et dirigere caiisam vestrara, niim el Ecclesiam, siout in ea conf<jederatione, pro-
imo siiam iu manibus vestris. Ei qiii Israch ex cessiim est, quod etiara plenius adverteris ex lit-

mandato Domiuiad promissionispalriam festiiianti terismihi nuper a Colonia transraissis, quarura

gratiam contidit inimicoium.vestrosqiioque Aigy- vobis exscriptum mitto, in quibus rex nuntiis suis
plios poterit aut placare, aut omnino subvertre. adversus Cantuariensem ituris Romam, conductum
143 JOANNIS SARESBERIENSIS 144

petit, et qua devotione Romanse Ecclesiae facile ia- A culter intelligantur, aut aliam
sententiam facere
notescet. Verura in laqueis suis oompreliendentur videantur.Eapropter,ubicongruumduxi,dictionum
iniqui, et qui fralri foveam parat, incidet in eam ordinem conservavi alicubi vero propter facilio-
;

prior. Felix tamen est qui in tantis insidiis mere- rem inlellectum ordinem commutavi ubi vero ;

tricis magnee, et conscientiam ser-

impetu bestiee Graeois dietionibus ;eqi;ipollentes Latinas non re-
vare potest et famam, alteram Domino, alteram peri, vellocutionem a Latinoruru idiomate djscre-
proximo, utramque sibi. Nam qui exjusta causa pare comperi,vel Grascas dictiones detorsi, vel de
arguitur alterutrius dispendium facere,unde sola- sensu auctoris quod potuietut potui Latinis dictio-
tium habeat, nisi virtute redimat quod amisit,om- nibus designavi. Saepe autem, ubi duas vel tres
nino non video. dictiones Latinas pro una Graeca posui, eas quasi
Inde est quod novissirao litterarum vestrarum unam conjunxi : non quod unam dictionem eas
respondens articulo, precor attentius perineffabi- esse vellem, sed ut plenior intellectus fieret, et

lem charitatem Domini, quatenus, si de pace mea, quantum elegantiaeexinopia LatinfB locutionis Ira-
vel per archidiaconum vestrum, vel per aiium, quod ctatus iste perderet, appareret. Confertautem liber
quidem desidero, censueritis agendum, eam in tali isteplurimumadintelligentiamomnium divinarum
forma procuretis, quae famaj, imo conscientise fa- B Scriplurarum, in quibus de factis aut dictis agitur
mam integram conservantis non possit affuTe dis- angelorum. Nam tribus hierarchiis omnes divinos
pendium. Quid enim prodesset mundum lucrari spirituscomprehendit singulas autem hierarchias :

universum, et in his periclitari? Et si me videritis, in tres ordines distribuit, et de singulis altissime

quodOeus avertatlpronumadalicjuidturpitudinis, disserit. Ponit autem quasdam de angelis qusestio-
quod in mei similibus, saepe ex intirmitate, semper nes, et earumdem apponit solutioues. In fine vero
autera ex culpa contingit, sublevet, quaeso, me rationesexponitflgurarumin sacrisScripturisascri-
dextera vestra. Ego autem nomine turpitudmis ar- ptarum. Erit autem vestraediscretionis hauc meam
bitror contineri quidquid de industriapraesumitur translationem ciim translatione Joannis Scoti com-
coutra Dominum. Licet enimet rei familiaris augu- parare. Quod si forte commodius illo visus fuero
stia, et refrigeseens charitas amicorum meorum, transtulisse, ut librura quoque de ecclesiastica Hie-
me et fratrem meum, qui mihi ex necessitate rarchia transferara poteris irapetrare.
coexsulat, acrius videatur urgere, Domioo tamen EPISTOLACL.
urgente : AU ABBATEM S. EDMUNDl.
Nondum cedo malis, sed contra audenlioribo, (A. D. H66.)
Qua mea me fortxma sinal. Abbali Sancti Edraundi.
(ViRG. ^n, VI, 95.) Super statu vestro, quem Deus prosperum faciat,
Scioaulemquoddeconsilio vestro nullam recipiam non sollicitari non debeo, pree mente jugiter ha-
conditionem, quae vel speciem habeat inhonesti. bens merila sinceritatis vestrae. Si quidem nec cha-
Dominus interim, quse necessaria fuerint, sicut fe- ritas elabilur per incuriam, nec fraude subripitur,

cit hactenus, providebit. In ratione dati et accepti nec excutitur violenter, eo quod in mentibus electo-
paucissimis teneor, sed abbati meo et vobis super rum solidius a Christo et in Ghristo fundalur. Obse-
omnes, et fere solis. quium meum vobis subtrahit malitia temporis, sed
EPISTOLA CXLIX. voluntatem nullus auferre potest ad hoc nulla /

JOANNIS SABRACENl AD MAG. JOANNEM DE SARESBERIA. proficiet violentia, totiusque fraudulentiae conatus

(A. D. 1167. )
evacuabitur, eo misericorJiter largiente profectum
Quoniam prudentiae vestrae sinceritatem in libris qui gratuita bonitate charitatis dedit initium.

beati Dionysii perpendi delectari, librum ejusde Erit itaquedignationisvestrae naufragiumEcclesiae,j

angelioa Hierarchia vestrae transtuli charitati. Fa- et exsulum Chrisli sollicitudines, et labores, ve-'

teor tamen elegantias me dictionum eruditissimi et ?tris,et sanctorum qui vobiscum sunt, orationibus

disertissimi viri oratione Lalina exprimere nequi- q sublevare, ut qui nos tentationi exposuit, et pro se
visse. Nam apud Graecos quaedam compositiones paliendi coutulitanimum.putieutiseperseverautiam
inveniuntur, quibus eleganter et proprie res signi- largiatur J?tec est, e.mm, gratia, sicut Petrus io-
:

ficantur ; apud Latinos autem eaedem re? duabus quitur(/ Petr. ii), ut Christi et sanctorum passio-i
aut pluribus dictionibus ineleganter etimproprie et nibussaltem aIiquatenuscommunicemus,certiquocJ
quandoqueiusufficienter designaulur. Adcommen- compatientes et conregnabunt. Nunquid enim cle-
dationem enira alicujus personae vel alterius rei rus institutus est ut comedeus, bibeus, stertens,
pulchre articuli apud eos repetuutur, et per eosdem raortera exspectet, et variis luxuriae incitaiuentis

articulos multae orationes sibi invicem perpolite inflamraetgehennam ? tlidet ad hfec |>rudentia car-
connectuntur. Taceo de insigni constructione par- nis, et perfldoruin vocibus Judeeorura insultat, et
ticipiorum et inflnitorum articulorum conjuncto- maledicit ei qui cum Christo pendet in ligno sed ;

rum. Hujusmodi autem apud Latinos ne

elegantiae inlerim, juxla valicinium Deliorae : Noua beLla dis-

quiverunt inveniri. Contingit enim quod si dicliones ponit Dominus, portas hoslium ipse subverlit

eo ordine quo sunt positae transferantur, aut diffi- [Judic. v).

A
 :

15 EPISTOL^E. - AN. 1166. 146

EPISTOLA CLI. A inveaiet. Interim morientem filium pariter, et eo-

.\D NICOLAUM DE MONTE S. h[iL\RIi]. dem lugeamus salutem ejiis et hono-

affectu, qui
rem, Deotestfi,coasimili desiderio optamiis pariter
(.\. D. H66.)
et optainus. Hcec cuin dolore, lacryiuis, singultibus
NicoLAO de monte S. H. et suspiriis loquimur, tanquam viscera nostra de
Novit fratei-aitas liia qiiam paiienter sustinueri- claustro pectoris acerbilate ferri extracta ardore
musdamaa, injurias et contuiueliasnobis et nostris cauterii iaurainus: quod et Deus scit, in cujus in-
illalas a dilectissimo doiuiao nostro illustri rege
jnriam exercere ulterius non debemus impiam pie-
Anglorum. Ipse autem abusus patientia nostra ad tatem, et in terris, matrem, patrem, sororem, prse-
sanctissimae matris suae prorupit injurias, sponsam ferendo, et Dominum non est dolor sicut dolor
:

loquimur Crucifixi, et illam aon est veritus ancil- iste sed charitas Dei, et iitilitas, et honor ejus
:

lare, pro cujus liberalione Filius Dei Doiuiuus morte qiii curatur, nos urget ut hfec forti animo suffera-
turpissima voluit coudemnari. Monuimus eum sae- mus. Vale, saluta et sollicita fratres nostros, ut
pius affecta patris, fide Domiuo debita supplicavi- nobis impetreat spiritum consilii et fortiludinis,
mus, corripuimus auctorilate pastoris ipse autem orantes pro domino rege, uteiadsit spirilus scien-
:

in persona nostra patrem suum itidem fldelein con-

g tife et veritatis, quatenus pax ejus Ecclesife Dei et
leiupsit, et pastorem, et ae quid de csetero veritati nobis reformelur in Domino.
subtractuai sit, qnod Ecclesife periculosins, et sibi
cujiis iaesse geriinus, coa-
EPISTOLA CLII.
perniciosius est, illum,
spuit Chrisliim. Habeaaturhfec vaua, el coatemnat AD WILLEL-MUM ET ODO.NEM PRlORES ECCLESIyE CAN-
ut solet, si Filius Dei Ecclesiee non dicit pastori- TUARIENSIS.
biis : Qui vos spernit me spernit, et qui tangit vos
(A. D. H66.)
tangit pupiUam ocidimei {Zach. u). Processit ulte-
riiis sollicitudo nostra, ut pro pace Ecclesiae sum- Prioribussanctw Ecelesiee Cantuariensis, Joannes
mus pontifex devotas preces porrigcret, sed non Saresb.
est exauditus : exhortationes adhibnit, et surdum Meminisse potest et debet vestra discretio, quaata
reperit auditorem : increpationes adjecit, coatem- reverentia sit Patribus exhibeada, et quantam hu-
ptie sunt : tandem apostolioa tuba comiuinationes manitatem sancta Cautnariensis Ecclesia archiepi-
intonuit, sed nec sio potuerunt fides et religio exci- scopissuisimpenderit. Licetautem illuin,qui modo
tari.Nequidautemomitteremus ex contingentibus, proesidet nobis, nou audeam suis decessoribus co-
rex Francorum, quiei est ainicus et dominus, om- eequare, qui in Ecclesia nostra coruscant miraculis,
nem adhibuit operara et diligeatiam ;
^ tamen causam, quam iste
sed nec ille tuetur, inferiorem esse
pro sua reverentia meruit exaudiri. Ad colloquinm noa arbitror. Eadem eaim est, cum utrobique pro
ejiis accessimus sed oec ad coaspectiiiu ejus su-
; libertate et salute ecclesise certatum sit. Spero au-
miis admissi, aec vestri nomlnis aut caiisse Dei per- tem iu Domino, quoniam et Ecclesia Romana mul-
misit Heri mentionem. .Misimus ei postea nunlios tisimliciis dat ausum confidendi hanc Patris uostri
venerabiles viros, et litleras patentes, iit par erat, peregrinalionemetlaborem convalescereadrestau-
in quibus expressa erat et justitia Ecclesiae, et ao- rationem Caatuariensis Ecclesiae, et integram re-
str.e petitionis seoteatia : sed aosler et eoriim labor, formationem dignitatuin et privilegiorura, quibus
quaotum io eo est, cessit incassum. Secnti eraiuus beato Lanfranco prsesideote gaudebat. Sed hoc in
fidem dominse imperatrieis, sicut tu nosti, et ipse auribns vestris dictum sit, unde et vos decet omnem
igaorare non debet:sed nos usqueqaaqiie delnsit. pro viribus, iiuo et fere siipra vircs, opem ferre
Quia ergo hsec patieatia nostra Ecclesife Dei perni- Patris naufragio, et eum beneficiis promereri, ut
ciosaest, sed perniciosior illicujus novissima Hunt cum Deo auctore obtiuuerit, vestri possit et debeat
in dies deteriora prioribiis, nobis aulem perniciosis- memioisse in boao. Nonne enim indecens est et
sima,qiios oporlebit ante tribunal Sponsi non modo probrosutn, si episcopo pro justitia exsulanti alieni
de operibiis propriis, sed et de sanguiae ejns, et D subveniunt, et necessitatibus ejns filii, cnjns^/^.qui-
afflictione sponsae reddere rationem pro corto no- bns] honorein et gloriain thesaurizat, conirauaicare
:

yeris, etdominee imperatrici intimes, quod in per- aolueriat? Nooae ei in capitulo omnia, et etiam
sonam ejus et terram in brevi, imo in brevissimo, sanctorum capsas obtulistis, ut haec vobis acquire-
vita comite, et Domino auctore, exeremus gladium ret ? Ergo qnia ob haoc caiisam Romaaae Ecclesiae
Spiritus saocti, qni omni gladio anclpiti penetra- tenetiirin aliquantnlapecnoia, supplicatipse, etego
biliorest, ut sit in ruinam iuduratee carni, et so- fidelis vester consulo,quafci'Ous eiio hac oecessitate
pito, imo fere exstinclo spiritui io salutem. Persua- subveaiaUs,ne dominumpapam beneHciisui poeai-
deas ergo domia?e nostriE ut nos de caetero habeal teat, etvos pudeat et pigeat inhuinanitatis vestras
excusatos in eo quod ultro dissiuiulare noa licel in perpetuuiu. Aniineat vos extraneorum exempla,
sciatqiie pro certo quod si revixerit filius ejiis, et qui propriis usibus et aecessitatibus sublrahunt ;

consilium luatris recipiat audiens vocem Domini, etiam labore manuum exquisita, quee exsulibus
nos ad honorem Dei, et voluntatem suam paratos vestris impertiunt.
147 JOANNIS SARESBERIENSIS 14

EPISTOLA CLIII. A niunt. Estautem pcenaduplex, cum etipsa sentitui

AD MAGISTRUMR. REDONENSEM. et causa ignoratur. Si tamen divinae miseration
(A. D. H66.) est, ulme projustitiapati velit, gratissimum habee

1. R. Redonensi. certus quoniam ita amicos beare censuerit, qui

Diu est, amiconim amantissime, quod de statu per multas tribulationesitur adregnum. Fateor m
tuo, etaliorum vetenim amicorum certiorari desi- Ecclesiae Dei servasse fideui, et archiepiscopo me(
dero,eo quidem ardentius quo rarius sollieitudinem obedisse nec me, Domin
ut oportuit, fideliter ;

meam vel de te, vel a te certiorari contingit. De te auctore, unquamservataefidei autobedienlisepcEn

tamen aliquidinterdura audio, et hoc beneficio in- tebit. Spero autem quod et archiepiscopus veste

termeantium, sed a te nihil unquam audivi :quod recto calle Patrum sequens vestigia per viam man
unde contingat, non phine video, nisi quod te datornm Dei pergit ad vitam. Uude paternitati ve

conjicio, quoniamdies raalisunt, et tu virprudens, strffi, et dominis, et fratrdjus vestris, quauta pos

esquadamsiluissecautela.Egouliiifirmitatemmeam sumdevotione,supplico,quatenusagoneu!nostrui
fatear in auribus tuis, et insipientiam meam araico Domino precibus eommendetis, ut si in invio si
reveleai, tanquam mihinunquam hanc potui habere raus, reducamur ad viam, si in via, quod utiqu
cautelam, quin vellem amicorumopportuuilalibus g credimus, profioiamus et perducamur ad vitan
communicare, et eorum pro modulo meo gerere Nihil enira nobis aliud neoessarium est, nisi i

sollioitudinem. Cum ergo tibi sspius scripserim, Domino plaoeal causa nostra.
et tu nunquamscripseris, amplius succensa sollici- EPISTOLA CLV.
tudo nequit ulterius cohiberi, quin per proprium
AD BALDWINUH ARCHID. EXONIENSEB.
inquirat nuntium, quis tuus vel velerum sit status
(A. D. 1166.)
amicorum, nec sic veteres dixisse arbitreris, ut in-
veteratos in quibus charitas refrigescit dictos in- JoAN. Saresb., BALDE-wiNoarchidiaconoExoniens
telligas, cum ego nec senserim, nec dixerim eos Licet a multis retro teuiporibus dilectioni vestr
aliquod charitatis dispendium sustinere. Quis enim obnosius tenear, tamen veslree sinceritatis non tai

ego sum, ut servum judicem alieuum, qui Domino frequens quam jugis soDicitudo devotionem meai
suo stat aut oaclit? Stabit autem, Deo auolore, et sibi reddit in dies arotius obligatam. Quem enii

mihi utique charitas officiosa est, ignara totius non promereatur in adversis infatigata et indel
mali, fortis ut mors, et sinceritatem suam multis ciens fltles, oujus peotus non succendit et inflan
etperennibusprodit indiciis:habetli£BCtestimonium mat in periculis et conflatorio (cutationum, char
jugiter majus Joanne, quod eiperhibent tam opera q tas incorrupta, officiosa, et supereminens? Quod i

quam fructus operura. Si vacas, etlicet ; et id cu- vobis commendo, in me raultura experlus sun
ras, per latorem prfleseutium, quem ad hoo misi, sed in fratre raeo magis experior : nam sortem eji

de sfatu meo etaliorum poteriscertiorari, idemque mea reputo duriorem, nisi quod mea et illius e

aperiet tibi quomodo rae de tuo faoias oerliorem. animo sunt coramunia, et sic eadem conditio es
Noveris aulem quoniam mihi licet, et ad hoc vaouus Gravius tamen essulat, qui domi exsulat. Sic enii
sum, et tota devotione sollicitus, ut tuis et tuorura, in civitale sua florere gloriosum est, et juoundui
siquid peregrinanti diguaris injungere, raandatis nobiiitari in patria, ila apud suos egere, aut vih
libenterobediam, mihiqueloco magni mnneriserif, namqueerubescei
scere calamitosum est. Minoris
si me aliquo obsequio tui, raandato tuo contigerit tiee apud extraneos mendicare. Nonnullus ai
est
occupari. Aude ergo, amice, aude aliquid petere tem, imo et multus est usus adversitatis huju
aut praecipere amiooseet sua totaaffeotione anirai utrique nostrum, per quam et nos nobis, et mur
exponenti. diis, et fidelius et familiarius innotescit. Tandei
EP1ST0L.\ CLIV. enim discimus, quod a raultis temporibus audiers
AD ROBERT0M PRIOREM MERITONENSEM. mus, et soriptnm est a ScEoulis multis « Qui : i

(A. D. H66.)
P prosperis amicusnon apparet, in adversis non lat(
RoBERTO priori Meritonise. inimicus. » Ergo, dilectissime, in procella turbin
Ubi huraanum consilium deficit, ex necessitate hujiis larvam quisque deposuit quam induerat, i

confugitur ad divinura, quod, ut opinor, nulla via fallacesabstersitfucos.etsuumostenditvulturafac:

faoilius aut felicius obtinetur, quam si amioi Dei revelata. Unde quia fidei et oharitatis vestra? fi

illud precibus studeant obtinere, quod culpa patro- ciem in vesfra, quie videtur, Iribulatione, eamdei
cinio indigentium demeretur. Ego quidem exsuio quidem cernimus, sed utique clariorem et illi
et proscriptus sum, elquod ad hominem, alter- striorem, eam jure et merito amplius approbamui
utrius pcenae jiistam oausam non video, lioet apud et ut ei condigne respoudeatur a nobis crebri
Dominum me acerbiora meruisse conscius sum, et suspiriisoptamus, et masimo desiderio et quidei :

forlassis pecoatis raeis exigentibus evenit, ut his et interim responderaus affeclu. Deus autem charito
flagellisaoerbioribiisferiar,et tamencausampercus- nostrfe charitati prooul dubio respondebit etfecti
sionisignorem. Eoautem magistimendajudieiaDei, ut juxta quod promisit, mensuram bonain et cc

quo de occultiorijustitiaet secretioriratione prove- agitalamj et supereffluentemrefundatin sinum vi

14!) EPISTOL^. AN. H66. ISO

slriim. In qua autem conditioue versetur causa A EPISTOLA CLVII.

vestra, domino episcopo scripsi, et exinde qufe AD ROGERUM DE SIDEBERIA.
circa nos sunt nobis plenius innotescent : precor (A. D. 1166.)
itaque ut peregrinationem nostram vestris el san- ROGERO de Sidebaria, J., salutem, et ad optatum
ctorum qui apud vos sunt, orationibus adjuvetis, benedictionisfructum, omnes alio sine prsevolanlis,
ne deflciat fides nostra, aut aliquid faciamus ad ant praecurrentis aut prsepedienlis obstaculo vel
tiirbinemhujusprocell«,undeDominusotI'endatur, raolestia feliciter prcBvenire.
sed quod suum est faciat, cum tentatione etiam Spero, dilectissime, qula desiderium meum in
proventum et quidem jam coepi, quia et devotio-
: hac re facllc adimplebltur, nlsl forte Rlc. de Side-
nem contulit pro justitia patiendi, et acerbitatem beria, juvenili alacritate, dillgentlEe tuse prasripiat
mltigavit enim est modo quam fi)it
e.xsilii ; levius palniam. Sed si istud in mentem ejiis venerit, Deus
die prima. Nunqnid enim aliqiiid defuit nobis ? ei tantam loetitise et jucunditatis materiam tribiiat,

nonne enim plures babemus modo notos et fami- ut ei excutiat necessilas reddendl quod tlbi juveni-
liares, el qiii aniorem quera protitentur, ofiSciorum lis temeritas praeripere mollebatur. Si tamen in hoc

et beneficiorum exhibitione declararunt ? Afferunt vel in aliiid patrem fuerit iraltatus, quod et perti-

ergo ad amoris comprobatiouem teslimonium ma- 3 nere videatur ad culpam, nos qui provectiores su-
jus Joanne opera enim quae ipsi faciunt testimo-
: mus eetate, et gradu, et similes nostri, corripiamus
nium perhibent de eis. eura iu spiritu lenitatls considerantes nos an et :

ipsi quandoque tentati fuerimus. Nonne enlm puero

EPISTOLA CLVI. semel inclinatur cum
indulgendiim est, si in nocte,

AD RICARDUM FR.ITREM SUUM et jiistus in die septies cadat? quid si Incesslsset

quo alius non fuisset ingressus si mater jam
iter, :

(A. D. 1166.) non meminlt pressurfe propter gaudium, quia natus

R. fratri suo. est homo in mundum, cur amodo sentiet pater

Tibi perpaucis scripsi, quia statuin ineum tam ex anguslias parturientis ? Ergo hactenus puniatur, ut
litteris domino episcopo missis, quam ex ipsa voce nostriim « benedicite » usqiie ad praetinitum diem

latoris agnosces. fium vero quid relatu dignum ei proclamare non liceat, nisi venia impetrata, dum
emerseril, illud tibi signifioare non dlfferam. Tu tainen fructus benedlcllonis communicet. De caete-
vero interim cousilium et volunlatem domiiii epi- ro, de honore et amore, qiiem mlhi exhibetis, et

seopi et m£agjstiMj_B[aldwini] archidiHConi (iiligen- fratri raeo, vobls gratlas refero. Nain quod ei fit,

ter explora, et animum aliorum amicorum, ut ex n mihi tieri arbitror, adeo et ut de velleribus ovium
his, auctore Domino, aut rescribas, aut exsequaris vestrarum in ipso calefacta reputem latera mea.
quod maxime vldebitur expedire. Nec super meo EPISTOLA CLVUI.
raovearis exsillo, sed memento quia nihil IntuHinus AD ALFREDUM DE CERDA.
in hunc mundum, sed nec efferemus quldem. Deus (A. D.I1G6.)

caiisam justificet, quoniam et ego confido jiistam Alfredo de Cerda.

esse, quia conditio mea non modo mlhi tolerabllls Tanlo dllectioni vestree ad pleniores gratiarum
est,sedjucunda,pr?esertlmciimadcausam resplclo: leneor actlones, quanto sinceriori et fervenliori
nec dico quin amariora meruerim, sed illa mlhi a charitate mei compassionem habuistis exsilli, pr»-
perseoiitore non opponunlur, sed peccatum puni- sertira cum mea non prsecesserint merita, licet
tur. Flagellum purgatlonis raese gratanter exciplo, semper adfueril voluntas pronierendi. Et quia ad
si probatur patientia, spero qiiia proficlet ad coro- respondere non possum,
praeseiis et nierltis vestris
nani si sic ut siiperbia conteratur affllgor, scio
: interim me ipsiim obsequiis vestrls proinptissima
quia devota humilitas conscendit ad glorlam. Con- voluntate devoveo, quandoque devotioni promptae,
stat autcm qiiod omue flagellum prodest patienti, auctore Domino, exhibiturus effectuin. Deus autem
quod ad coiitemptum mundi et virtutuin exercitla D proculdubiovestraBcharitatisremunerabitofficlum,
reddltanimumprouiorera. Sleniin Induratanlmum et licet nobls sublraxerit retrlbuendi facultatem,

acerbioris gehennae stimiiliis, opinio hriitorum ho- ipse cujus manus nec inops est, nec avara, nec
minum est nieritaex eventibusessepensanda, cum impotens, benignitati vestrse qnod ipsura decet re-
justisint impiis in derisum et slmlhtudinem impro- spondehlt, in raisericordla uberi raensurara bonam
perii ; sed exspecta modicum et. . . . etiara res- el coagitatam et supereffluentera refundens in si-

pectus eorum et interim non est pax Impils; et num vestrum.

ffiquisslmo Dei judiclo persecutores juslitifc a se in- EPISTOLA CLIX.
vicemcolluduntur, prosternuntur, confrlnguntiir et ad robehtum filium yegidi.b.

pereunt. Justus autem eliam dormlens de inimicis (A. D. 1166.)

suis tanto gloriosiiis, quanto innocentiustriumpha- RoBERTO filio Egidiae.
bit. Quissperavit in Domino, et derelictiisest?qiiie- A gratiarum mihl inciplendum est aclione, nisi

retur ab inltio temporis, sed nec in novissimo die et consclentiam et famam vellm ingratitudinis vitio
poterit reperiri. deturpare. Hoc enim multipliciter promeruisti,
 :

m JOANNIS SARESRERIENSIS 1S2

multiim qiiidem persona mea, sed maxime in A innocentiam, absqne contradictione concedo me
in
fraterciilo nostro, ciijus prsediearis oommunioare proriitoris poena punienduui. Quod si innooentia
neoessitatibus, et eas supportare ut tuas, et ut eis mea claruerit, quaeso ne antiqui amioi et doraini
communicent alios aniraare. Nosti enim illud apo- gratiam debitam sublrahant innooenti si vero cri- :

stoli Petri Si ut Chrisiianus quis patitur, non eru-

: minator meus tacendo detrahere maluerit, quam
bescatysed glorifiiet Dominum {I Pelr. iv), haec est palain arguere, precor ut purgatione, quae dominis
enim gratia apud ipsum. Certus es autem, ut arbi- meis placuerit, aocepta, habpatur absolutus. Nec
-

Iror, quoniam iste noster fraterculus non patitur
quasi homicida, aut fur, aut maledicus, aut appe-
titor alienorum, et hoc ipsum, ut audio, per te
aliisinnotescit, ad consolationemquidem nostram,
sed gloriam eorura et salutem, qui ei officia huma-
nitalis impendunt. Gratias itaque interim maximas
hoo dixerim, utabeis emolumentura temporale ex-
speotem, cui jam per trigenta mensium curricula
exsulanti suffloit liberalitas Christi, qui et coeli pa-
scit volatilia, et lilia vestit agrorum. Inquis ergo,
quid petis '?sanequod illis magisquam mihi prosit,
anliquam et debitam in Domino cliaritatem eos :

tibi agit aQectus meus, dura aiiud non peruiittit fa- enim, auotore Christo, diligam quandiu vixero, ve-
cultas essulantis, auctore Domino, quandoque lint nolint. Quod si illi diligere noluerint diligen-
maximas exhibiturus etTectu. Preoor autem ut in g tera se, cras respondebit mihi justitia mea, si quid
humanitate quam incoepisti ad fralrem meum lau- in monte Dominus videbit. Sed dicitNi_cqlaus meus,
dabiliter perseveres, quia quod vestrse subtrahitur ut audio, quod slylus meus est ego plane illum :

facultali, tibia bonorum omnium retributore sup-
plebitur. Valete.
KPISTOLA CLX.
AD MAG. GAUF. DE S. EDMUNDO.
(A. D. 1166.)
Magistro Gaufrido de Sancto Edmundo.
Preoor, reverendissime, ut innooentise mese pa-
trocinium preestes adversus, vel apud illos, apud
quos,Deo teste, gratispericlitatur, et apud quos me
meum esse non oredo, Dominusqiie mihi testis est,
quod magisdoleo,quod solidilas ej us tantse falsitatis
admisit suspicionem facilem, quam ex jaotura
quam ex mullis diebus perpessus sum. Non enim
eratleviter ampleotenda occasio ut ab amico disoe-
deret, praesertim teinpore isto. Ego, liberante me
cordium inspectore, facile evadam. Et utinam ipse
de levitate judioii adversus amioum innocentem,
non facile lurpitudiois inourrat notam !

ipsum posse preestare patrocinuim effioacissimum EPI.STOLA CLXI

confidebam, etadhuc quidem nondiffido, si taraen AD UAGISTRUM NICOLAUM
amicis nostris el dominis veritas iunotueril. Causa (A. D. 1166.)
autem haec est. Suggestum est doraino Norwicensi, Magistro Nicolao.
et magis tro Nico lao nie a Senonis soripsisse Bene- Diu quidem a scriptitationibus quas tibi mittere
dioto de Bedige_ham litteras adversus honorem et consueveramcontiuiiicalamum :sedeomagisfervet
utilitatem, et pacera et securitatem eorum, quas affeclus. Nam et dolor plerumque immoderatus af-
quideninonposserascriberesinedispendioconscien- feclatas suspendit laorymas, eoque magis crucial
tifB ct nota proditoris. Exscriptura earum raihi animuminexiiloerat8ementisolaususangustiis,quo
transmisit frater meus, et ego remilto tibi. Uorai- diutius egrediendi et diffundendi se et prodeundiin
num in animam meam judicera et testem iuvoco, lucemliberfas denegatur. Neo hoc dixerim tanquam
quia nec ego nec est in conscientia
illas scripsi, inundantis procellffi subactus impetu, cura philoso-
mea quis scripserit. Plus dico sub eadem adjura- phia docente didioerim, qiiod sicut male cuncta
tione testificans, quia neque de mandato, modo, diuturnusesse non
rainistrat impetus, ita vigor ejus
nequedeconscientiaautvoluntate,autratihabitioue potest, impulsus turbine surgente ab insperato,
conceptcB aut scriptse sunt. Adlmc amplius dioam siibitocuncta confundit, sedin raomento disparet,
ita Deus re^Jucat me in terrara nativitalis mcse, et sed fere ante deticit quam languescat. Cum ergo
tuo et aliorum amicorum concedat frui visu, et al- hgurahiijus miindipertranseat veliitumbra, et mo-
loquio, sicut nunquam in vita mea jam dieto Bene- menlo furbinis, ut fuinus evanesoat in conspectu
dicto, ut ex certissiraa oonsoientia loquor, vel istas philosophanfium, et magis constetex fide Christia-
vel alias meminerim litteras misisse. Adjicio ad noruiu. quonampaofoin prosperisvel adversis, sa-
haec quia cura potui me pro Nioolao totis viribus pienfialiquid videbifuressediutiirnum. Qiiodaufem
Benedicto opposui. Sedfortasse Benedictusipse me momentaueumesf,cujusphilosophantisanimumde-
litterarum laudavit auctorem. Nunquid verbo ejus jiciet vel extollet? Mihi ifaque persuasum est quod
credi debult, qui sicut milii adversario suo gratiam vilare non possum aequanimifer sustinei-e, et ubi
detrahere studuit araicorum, ita illis meum sub- mo cousoienfia non remordel, gaudere in tribiila-
trahi desiderabat obsequium? Utique oallide oir- tionibiis et in rapina bonorum, divinffi dispensafioni
cumvenit credulos hostes suos, ut litterarum falsus gratias dare. Sed licet me siiper injuriis et damnis
citaretur auctor, et non caveretur verus, sed efti- illatis tristitia non absorbeat, moveor tamen quod

cacius Iffideret non suspectus. Si tamen calumnia- aiiiicos videre non lioet, qiiod grafa benevoloriim
tor meus Benedictus, aut alius me velit arguere, colloquia subtrahuntur, qiiod eorum quse mihi es-
procedat, et palam arguat, et nisi meam defendero sent ex ofticio gerenda, deaegaturmateria et faoul-
 i;;:! KPISTOL^. AN. HG6. IS4

tas superhis, inquam, moveor, moveor, inquam,

: A moramgeram; oumcogitode successore, oompeti-
superhis sed super uinictione licclesiiB longeam-
;
torum turbacoiicurrit,sedsi quis sitquem animus
pliiis moveor, et in turbatione amiconim, quam nieus coujicitaliospraecessurum,decessorishabita
continuis fere diebus audio, concutiuntur omnia vi- collatione, perinde habetur ac si Phaeton currus

scera niea verum nulla doloris causa vaientior

;
paternos usurpet. Cujus ergo tam ferreum pectus
aut violentior estquam h(Ec, quoniam vis turbinis est, ut continere lacrymas possit? Et
profectocon-
liujusquorumdammentibuSjdequibusconfidebam, ceptumdepromotioneveslragaudiumemergensab
etqui videbantur aliquid esse, excussit, ut operum Ecclesifedesolatioue tristitiaabsorberet, nisi ethni-
testimonioconvincitur, charitatem. Et hocest, ami- cusanimointimarel, quia « suis incommodisangi,
cissime, quod in auribus tuis, quem illis dissimilem nonamici, sed se ainantisesl. » Itaque animo con-
opinor, deploro,quod coloreui optimum video im- solatus acquiesco, el gratias ago Deo, qui solus po-
mutalum, argentum fidelium versumesse insco-
et lens est, et splendore vestro ad gloiiam suam, et
riam. Quaeris fortasse unde ista conjiciam. Ad quod aliud regnum voluit illiistrare. Verum quia nunc
ego Ex eo Iiaec non conjicio, sed couvinco, quod
: a partibus nostris receditis, precor attentius, ut
cum multos aiuicos habiierim in prosperis constitu- ante discessum vestrum niihi seiuper et ubique
tus, vix unus et alter inventi suut, qui in adversis, B vestro pacem reformare studeatis, et fratri meo.
utcreJunt, positum, autvelintaut audeantsalutare: tVovitenim Dominus quia hanc indignationem me
verumtamen si salutationis mihi impertitfe spesiis promeruisse non credo. Providete itaque, Pater,
damnosa erat futura, mali), dum tamen charitas siplacet, in qiio calculo relinquitis amicos vestros.
non periclitetur, ut a perioulosis desistant, quam EPISTOLA CLXIII.
occasione mei periclitentur. Sed fortasse meas re- AD robertum pkiorem meritonensem.
cipere litteras criminosum est, et sic potero cohi- (A. D.M66.)
berinescribam, verum Domino auctore, ut amicos, Priori Merilonae.

etetiam minus diligenles, automninoadversos non Gratias ago vobis, quod, sicut ex litteris vestris,

diligam, nuUus polerit inhibere. Sed de his hac- et plurimorum relatione didici, mei sollicitudinem
tenus. geritis, et spero quod per luisericordiam I3ei mihi
De csetero piecor, ut meum, qui et si
fratrem proderitsollicitudo veslra. Credo jam profuisse, et
nonplena gratiam, quam nunquam demeruit, pa-
vestris et amicorum ascribo precibus, quod mihi
cem tamen doniini regis adeptus est, habeas com- prosperecesseruntomnesdiesperegrinationismese.
mendatum, el domino meo episcopo Norwicensi Etquiame vestrum semper etubiquereputo, precor
commendes et quoniam mihi tres marcas de prae- Q attentius, ut pro me intercedatis ad Doininum, ne
;

j
senti festo SanctiJoaunis reddere non auderet,pre- me siipra id quod possum tentari patiatur, sed cum
cor ut eas quocunque voluerit nomine transferat in tenlatione proventumfaciam quaudo, etquomodo :

fratrem meum, quia quidquid ei honi fecerit, gra- sibi visum est, si tamen hoc visum fuerit, me redu-
tius acceptabo, qiiam si mihi in propria persona cal in terram nativitatis meae sine dispendio con-
esset exhibitum. scieutiae etfamje, et conceptam indignationemdo-
EPISTOLA CLXII. mini regis, qiii me, Domino et consoientia teste,
AD HENRICUM BAJOCENSEM ELECTUM gratisdiu persecutusest,etadhuc persequitur, miti-
(A. D. 1166.) get. Parcat illi Deus, et non sinat ut procella turbi-
Domino Henrigo electo Baiocensi. nis hujus ab animo meo exculiat charilatem. Con-
Gaudeam magis an doleam de verbo isto quod fa- fido autemquoddominus Londoniensisetarchidia-
ctum de nobis a Domino, fere incertum est,
est conusPictaviensis,siopportunitatemviderint,ageat
etiam mihi diutius dehberanti. Cum enim subve- de pace mea. Nec diffido de Ricardo de Luci. Pre-
ctionem vestrampra3sertim de bonis meritisproce- cor itaque ut et vos, si opportunitatem videritis,
dentem intueor, divinas dispensationi congratulor, istos pro me sollicitetis, quatenus tamen ecclesise
et virtutibus quas a primaeva eetate vestra velut in „ vestree non credideritisobfuturum. Si autem homi-
altero patriarchaJacob succresceutes et proficien- nes inlerpeilare tutum non fuerit, Dominumquseso,
itesamplectebatur,et ut omuinonescirenldefectum, devotius exoretis, ut gressus meos dirigat in semitis
eascoutinureoralionis et quolidianse benedictiouis suis; poteus eniiu est ubiquu locorum luihi patriam
auxilio roborabat. Sed cum ex alio latereilla, quBe facere, et quidquid aufertur domi, peregre salu-
quondam fuit inclyta Saresberiensis Ecclesia veiut briter compensare.
orbata suo sole se menti ingerit, et clerus occurrens EPISTOLACLXIV
mcestus lacrymabili voce ingeroinat Paier mi- : AD RICAHDU.\I ARCHID. PICTAVIENSEM.
•paler mi, currus Israel etauriga ejus {IV fieg. n), (A. D. 1166.)
'cur nos deseris, aut cui uos desolatos reliuquis?et RiCARDo archidiacouo Pictavieusi.
in hunc modumpluramultiplicaus, qucefacilius est Meminisse potest vestra discretio in qua spe a
cogitare, quamscribere hicrymas continere non ; vobisdiscesserim,quando me sinceritas vestraqua-
possum quinlugeam cum lugentibus, et participa- dam recouciliationis et pacis via praeostensa exhi-
tione doloris matris meee Saresberieasis Ecclesise. laravit : et quia mihi noadum iaaoluit quatenus
 '

ISn JOANNIS SARESBERIENSIS 186

convalueritfidei vestrse promissio, qureso vel nunc, A ad Dominum, quoniam el mihi die crastina erit sa-
me, quem incerta spe fecistis non sine temporis his, cum incaluerit sol, qui revelabit abscondita

rerumque dispendiogravi hactenusfluctuare, a du- tenebrarum, et manifestabit consilia cordium, cui-

bitationis hunc ambiguo absolvatis, ut de Cfetero que respondenle juslitia
vt»l injuria sua. Licet enim

semper vester sim et vestrorum. Nam si redire tu- hacdierumhebdomadaprematnieascum Ammonitis

tura fuerit, paratus sum domino regi condigne sa- suis, populoscilicetmceroris, et filiis gehennae, cum
tisfacere, ubicunque non potero meam iuuocentiam Christus in brevi aderit, et consolabitur in electis
excusare. Vos fortasse ab hujus verbi tractatu mili- quibus nunc patitur ad momentum. Conso-
suis, in

tares tumultus hactenus praepedierunt, autdome- lareergo dilecte mi, dilecte mi, consolare, qui si
sticus hostis, el cui, si decretum fuerit, nunquaui modicum pertransieris,neclocuseorum invenietur,
habebo pacem. Nou eoim ante nocuil quam fidem quia impii ut fumus evauescenl. Quod si interim ji

etamiciliam |>ollicltusest,etmullam promolionem. haec angil exspectatio, in arbitrio tuo et consilio

Nunc autem obsecro mihi significelis, quatenus rae episcopi erit, ul declines ad me, a facie tribulantis,
sperare oporteat, et qua via incedendumsit, si alia qiiia si ita complacuerit, te sincerissime brachiis
nunc placet, quam quae prius ostensa est et si ali- chaiitatis venienlem excipiam, habiturus te noa'
:

quo modo mihi redeundumfuerit, providete, utper B moilo comparticipem bonorum omnium, sedetiam
Canliam secure transire possuu, meminerihsque quatenus ipse permiseris, tam mei quam meorum
minarum, et verbi quod vobis exposui Parisiis. custodem et pra^ceptorem, et si dici sustines, af-
EPISTOLA CLXV. fectione patrem. Caetera perpendes ex litteris aliis,
AD RICARDUM FRATREM SUUM. et tuas, quibus soles, non vereberis communicare.

(A. D. 1166.) Rex Francus, el Gallicana Ecclesia coexsulibus no-

RiCARDO fratri suo. stris multam exhibent humanitatem. Utinam tu noa

Si afTectum aul preces a tua salutatione suspen- inhumaniores invenias concives tuos el domesticos
derem, mihi salutis propriae, quae sine tua esse non oompromissae Quod si necessitas urgeat, licet
fidfii !

potest, merito videre gaudia prseclusisse. Cum praesentes habeasfratres, nullum me humaniorem
ergo eam de more scribentium ad amicos pagina invenies, quianullus sanguine gravior est, sed nec

non praetenderit, non facit hoc defectus charitatis, charitate, ut arbitror. Salutabis amlcos, et sanctos

aut mea3 pusillanimitalis motus, sed contemplatio communicent,

sollicilabis, ut necessilatibus vestris

necessitatis tuie. Ut ergo ineo de te desiderio sa- sublevando eas intercessionibus suis. Felices tibi
tisfiat, illius te salutis participatione salutet Altissi- semper ad vota successus Altissiuius largiatur.
mus, qua Virgo puerpera, cujus incorruptissimam EPISTOLA CLXVI.
mentem esse et fuisse non ambigo, filium suum ADMCOLAUM DE SIGILLO.
sincerissima charilate cupiehat esse salutatum. Mi- NicoLAO de Sigillo.

raris fortasse cum populo, et cum amicis doles, Erat, ut memini, genus hominum, qui in Ecclesiai

quod pacem, qufr. mihi a serenissimo rege Anglise Dei archidiaconorum censenluruomine, quibusve-
oblata dicitur esse, non recepi, praesertim cum lit- omnem salutis viam querebatur esse
stra discrelio
teralores et meliores viri non modo admiserint, praeclusam. Nam, ut dicere consuevistis, diligunt
sed avidilate rapuerint eam. Memineris autem eam munera, sequimtur retributiones, ad injuriasproni
sub ea mihi fuisse conditione oblatam, qua Nave, sunt, calumuiis gaudent, peccata populi comedunt j

qui vertitur in serpentem, princeps filiorum Amnn, etbibunt, quibus vivitur ex rapto, ut non sithospes ;

qui coangustans ac comprimens est, aut populus ab hospite tutus. Qui in eis praestautissimi sunt, de^
mceroris, in confcederalione volebat recipere habi bentutiqueservarelegem Domini, sed nonfaciunt.'
tatores Jabes, quae dicitur exsiccata, in Galaad, Haec et similia solebat in miserrima condilione ho-1
aculeovidelicettestimonii. InquiteniminScriptura; minum vestrffl pietatis miseratio deplorare. Bonis
Feriam vobiscum oinniumvestrum
foedus, sieruain autem viris et amicis vestris agendum est gratias*
oculosdexteros,ponamquevosopprobrium universis ^. Deo et domino Lincolniensi, qui aperuit oculos ve-
,r „ „
-
stros et viam docuit, qua hoc genus hominum noa
X .

filiis, et ftnibus Israel (/ Reg. xi). Potueram nam-

-.. ^ ,

que recipere quse mihi, ut opinor, per injuriam au- modo pervenial ad salutem, inenarrabili salvando
feruntur, si Eelerna vellem usquequa postponere, rum corona decoratum, sed et supeiiorem conse-
etlibertatem spiritus pernicioso, et certe perieulo- quatur aureolam, quiesicut martyrio laureatos, et

sissimo arctare jurameuto. lu suo sensu quisque virguiitate vernautes, sic praedicationisofflciocoru-
abundat. Ergo dextrum oculum in ccelestium con- scautesinsignit. A Domino quidem factumestistud,
templatione, et lide invisibilium, et fulurorum spe qui oculos caecitatis vestrae aperuit, et patefacta ve
occupari uon dubito, et sinistrum ad caduca et tem- causa archidiaconorum perniciosam fecil
ritate in

poralia, et ad momentum defluentia inclinari. IUi miitare sententiam. Licet autem merito gaudeanf
benigniusadmissisunf,etDominoauctore,poterunt archidiaconi vestro judicio absoluti, credo me noii

in fldei suee siuceritate salvari. Ego, prout exigeba- luinorem quaui ipsos concepisse de vestra promo-
tur,sinedispendiosalutis etfamae, petitam non pos- tionelaeiiliam, quiaubicunque locorum sim,mead
sem praestare cautionem. Spero itaque conversus honorem et obsequium vestrum, in quibusdiscretio.
 RPISTOL^. AN. H66. 138

censura pi'8escribere dignaretur, prom-

vesti-ffi A victorit-ecorona^Christoconsequenterregnumattri-
plissiraa voliinlate devovi. Magni siquidem muneris buit, ut cura eo conregnaturos doceat, qui cura

instar esset, si rnihi aliquid infra vires meas velle- Christo certarainum etlaboriira discriminapertule-
tis injungere, et peregi-inantis afTectum utounque runt,eta'lversariosejus,quandoJMstitiain jiidioium
experiri. De cffitero Ijitor prfesentium in obsequio convertetur, ccntrilione et confusione duplici con-
lueo, et fratris nostri diutius imnioratus est, el in- terendos. Si quidem honor regis judicium diligit,
vrntus usquequam fidelis. Habet autem seribendi et oculi ejus vident quia diligitajquitatem. Nam ubi
pcritiam, et plurium experientiara utilitatnra,quem amor, ibi oculus. Et hfec miliividetur esseduarum
si pro amore vestro vobis in obsequio vestro reti- conceptio clausaruni ; terlia vero noinen Chrisli re-
nere placeret, et uli obsequio ejus, nobis esset petil,etiraperiireticetdignitatem, eadispeusatione,
yralissimum, quiaei ad prtesens pro volnntale no- ut arbitror, qiio et animus susciinentis
in persecu-
slra non possumus providere. Contidimus autera torum suorum etregura Rege figalurChri-
viotore,
quoniam apud vos opera sua et diligentia promere- sto, eiquecohiPreat inseparabiliter, elutostendatur

bitur, ut exinde nostra velaliorumcomraenilatione non esse hodieimperatorem.qiiiadChristiim perti-

uon egeat. neaLcumschismaticuspervira et fraudemet labem
EPISTOLA CLXVIL (
hcfireticorura.nitens insecabilera scindere unitatem,
AD ROBERTUM FII.IUSI .EGIDIyE. inlegritatenicorrumpere, incestare pudiciliam, et
(A. L). 1166.) quantuminipsoest,evertensdispositionemDomini,
RoBEUTO filio yEgidiae. et promissiones veritatis evacuans, Roraanum im-

Prceteream quara afTeclio fraterna reraemoratio- perium Christo machinalur auferre. Instat ergo ut
neiii vestram mihi excitat, crebro in mente inea nomen Christide imperio deleatur sed ulmuneris :

congratulandi vobiscausainetgraliam.colloquendi tui docet inscriptio, nomen Christi singulariter

occasionem ssepissime prjestat transmissum raihia pernianet in eeternum, et praesumentis iiiiperium,
vobis signacuhim fidei et devotionis insigne. Ipsa et de falso gloriae nomine gioriantis exinanitus est
enira materia muneris, si qualilates ipsius diligen- honor, et profecto humiliabit euni, qui est ante see-

tiusintuearaur,utcum B [aldwiniiis] avchidiaconus,
R [ogerus] de Sideberia et fraterculiis vester non
dissentiant, expresse iadioat quid principaliter do*
minetur in animo miltentis. Auruin enira imputri-
bile,largum ad dilatatiouem,nec igne nec uinsio-
ciila. HtBc orania et plura, quaj brevitati insistens
priKlereo, in annulo conteraplatus sum, fraternam
charitatem agnoscens iu munere, et ad virtiitem
salubriter et multiplicitereruditus ex muneris qua-
litate. Nonne ergo talis omni jure et merito amandus

{
nibus miaiiitur, nec incontarainabile, utpotequod 3 est et colendus? etquidera araaresemper licet, ucc
I
nullamadmittit rubiginera, unde et aliorum metal- prohiberi potest, et hoc indesineuter et intensive
lorura oustoditivum est, nonne fi'iem imputribilem, etlicio, et habeo in proposito, ut cum licuerit, debi-

largamet dilatatamtigurat, charitatemconstanlem tum araori cultum gratanter impendam. Inlerim

inadversis.moderationera virtutumconservatricera vero qiianlas possum gratias ago, rogans attentius,
in prosperis ? ea enini, sicut melius nostis, cui re- utfraterculumnostrum commendatuiu habeatis, et
rum natura pliysica docente innotuit, aiiii natura his qui nos conlingunl, quam licuerit diligentiam
quam pivedixi. Unde prudentes, qui peciiniam
est impendatis.
siiain volunt iiupiitribilemoonservare,auro misoent EPISTOLA CLXVIII.
argeutum, ut ex auri consortio argentum absque RICARDO PICTAV. ARCHIDIACONO.
rubigine conservetur. Forraae vero rotunditas per- (A. D. 1106.)
fectionis indicium est, ul mittentem doceat, in prse- Magistro Raimundo fictaviensis Ecclesise cancel-
fatis virtutibuseonsuraraatura.GemmeusfuIgor elu- lario.
I

;
centis prudentiae et scienliee imago est.Quid, quod Piier meus a vobis rediens, unde sincerilati ve-
color ipse ccelestis rectissime innuit, quo inactibus strsB innumeras gratias ago, litteras retulit, multa
suis prEeciptietendatanimns mittentis ?Ipsum vero D fldei, et charitatis indicia prasferentes. Eo enim
lapidis nomea verboruin el operum designat venu- spirilu videntar esse conceplfE, ut singula verba et
statem. Jacynllius enim, si defoi-in;e gratia, dictio- fere singiili apices signis fidelibiis protesteutur se
nisaltendaraiisoriginein,/y(((s/fos, wliwiuersaliter ad amiciim de siucerissirace dileclionis adipe pro-
florms inlerpretatur.Ja_f;teiiira iiniversalera sonat, cessisse. Sed quia in illis, sicut in domini mei epi-
et cynthus vertitur in florera. Et ne in hujus tem- scopiscripto,pluracontinebanturcapitanegotiorum
peslatis articulo fides vacillet, authumanis persua- quae sollioitudinem amantisaug.n-e poterant : utpole
sionibus ratio seduoatur, et supersoriptio fidem quodplenaconvalescentiaipsius.qusenondum erat,
confirmal, et ilUiminat rationeiu.Nara ralionera ab sperabatiir et quo de pace inter ipsiira el regem
; I

errore purganseum raittitad Cliristura, et nelribu- reformanda convenerat, et de me reconciliando

lationibus etpressuris Ghristianifides abinfirmilate mentio habita est etin hunc raodura plura,in qui-
:

delicial, victoriam ascribit Clirislo.Quibus duobiis bus ainico gessistis morein, latorera pr«senfium
verbis el fldes ab inflrmilate, et ratio ab errore ad vos usque transmisi ut eo intermeante me de
purgatur. Etquia finis pugnaj victoriaest,etfructus prtediclis, et caeteris quae statum vestrum coatia-
 lo9 JOANNIS SARESBERIENSIS le

gunt, aut publicum, per litteras vestras si piacet A saliitis proscriptione, quee ab aliis at audio, exig

reddalis certiorem. Obtemperans autem vestro tur et praestatur, ubi nec Dominj, nec legis, ne
consilio.de induslria talem misi, qui nulli sit apud ordinis salvandi licet tieri mentionem ? sed et d
vos, autpaucis notus, et mihi et meis in omnibus consuetudinibus reprobis, et legibus ignotis, ai
fidelis inventus est. Injunctura est illi, ut apud do- repugnantibus legi Domini, servandis, quis sacr£
minumepiscopum gerat negotium M. Galtericlerici mentum praestat, nisi alienus a tide et omniumss
domini Remensis, pro recuperaiidis librls quos cramentorumcontemptor?sane temerarium nimii
idem Galterns magistro Petro EUee commendave- et omnino prrecipitem, et prwcipilantem se in mill

rat. De qnibus vobisoum locutus sum apud Ande- damnationis laqueos reputareui, qui se ad obsei
gavim et oommonitorium dedi. Ipsum itaque tan- vantiam sacrorum canouum, aiit certe ipsius Evar
quaxn~i5uerum de domo Remensis archiepiscopi gelii custodiam jurameulo preestito obligarel, nii

tractare poteritis, ut tempus exposcet, sedut cito forte eo major sit qui suae conscius infirmitatis, (

remittatur, exigit coutinuEe sollicitudinis stimulus testis nostrae humilitatis, con6tetur, quia in multi

animee mefe quietem denegans, donec aliquid cer- offendimus omnes. Si de praeteritis agatur, uo
tiiisdo pr.emissis aguoscam. Si vero, quod pluri- nego,me Cantuariensi archiepiscopo, sicut domin
lum desidero, ad honorem Dei et Ecelesia! pax B et patri raeo, debitum et devotum praistitisse obsc
domino episcopo reformata est et corapleta, quiE quium et utinam efficacius praestitissem, nec un
:

sperabatur implenda, qualiter in electione jurato- quam Domino propilio ab hoc pro quacunque ut:
rum processura sit, et in quibiis linibus causa ste litate e[ damno deducar, ut doininum meum, qui

terit, raihi cliligentius recurrentibus litteris vestris cunque sit, abjurando vel abnegando, maculec
placeat signihcare. Nam quid timuerim, imo quid vitam meam, imo et memoriam nominis et genti
timeam, in omnibus articulis oblatae couditionis meae coram Deo et hominibus.
perspicuum erit ex litteris, quas domino episcopo Caeterum sicut a pluribus accepi, nisi htec e
misi. Neminem tamen arbitror sapientem, quidis- praedicta fecero, pacem mihi reformari aut impos
suadeat pacem, quse fieri potest in Domino,et ante sibile aut difficillimum est.Ad hoe itaque prohciat,s

himerinumdiem,honestatinonderogat:fiatulinam placet, vigilantiadomini episcopi, et vestra, ut s

pax ciim salute conscientiae, et integritate famae in de reconciliatione mea actum fuerit, iniquae et pe
menlanea, horum tamen neutrum in vobis est.Nam riculosae conditiones amoveantur etegoinomni :

alterum ab adversario, alterum a Domino pendet. bus quae sine periculo salutis et famae fieri possunt
Qiiomodo autem ille, cum quo vobis negotium ge- domini episcopi, etvestrum, quod ab eo non dis
ritur, amicos et contrahentes seciim beare consue- crepat, consilium seqiiar : sed nec proflcisci vel
verit, ex quo eiin oranibus voluntatibusstiis, etiara lem ad curiara pacem facturus, nisi aliquatenu
cum dispendio famae et conscientiae non acquie- prfecognita forma ejus. Nara rei farailiaris angu
scunt, multis patet exemplis. Ex quo longe peri- stia, et negotiatio litterarum, quae mihi solatiun
culosius, quam inconsiderati homines opinentur, pariter, et subsidium praebet^nec magnos sumptU!
esse arbitror aliquando ad promissionesejus jactu- facere, nec diu abesse patiuntur. Facultas enin
ram facere consoientiae et honestatis, quic si semel solito magis teuuis est, sed onera nou decrescunt
laedantur, facile nequeunt reparari. Namquaein al-
Rarescunt autem auxilia, etsi ab initio rarissimc
terutro liunt vuluera, fere lethalia sunt, ut fuerint. In profectione versus Andegavim, et Pa
tamen
fer-emagis ex infirmitate carnisdictum accipiatur, schalibuscolloquiis regum, tredecim librasexpendi
quam ex judicio rationis, Hac enim judice perni- etduasamisiequitaturus, utde Iaboribus,molestiis
ciosiora sunt, quam illa, qufe corporis et animae et curiarum taediis taceatur, quodque magis piget

compagem soivuut, ethnico iiedum Christiaoo di- cuncta cesserunt incassum. Nim labor periit e
centi :
impeusa,nec vellem si fieri posset occupationum e
rerura humile subiredispendium. Status meus vo
Sutnmum crede nefas animam prwferre pudoi-i,
Et propler vitam vivendi perdere causas, bis ex parle pernuntium iunotescet. Idem enim esl
D De causa Cantuariensis non despero,
fere qui fuit.
(Juv., vui, 83.)
quia ipse poenitentiam agens super commissis in
Unde tota mentis affeclione deposco, utsi de pace curia, de Domiuo nou desperat, nec ponit, ut opi-
mea actum ea provideatur forma, in qiia
fnerit, nor, carnera brachium suum. Credo aiitem quod
non offendalur Deus et honestas, quam nou audeo Dominus adhuc supremum remediura differt, quia
dicere ego, sed Deus mihi hactenus iiitegram con- noiidumest oranihuraano auxilio destitutus. Vocal
servavit, illaesaquoque in posterum apud homines me inagister Gixardus, ut salva fide Ecclesiae Ro-
conservetur : et si forte talis potuerit inveuiri, mauffi Coloniam transeam, sed auctore pio Jesu,
agam gratiasDomino et vobis, etomnibus, qui ad pro nullo questu ponam cum schismaticis ad siib-
hoc operam dederint. Si vero de juramentisactum versionem domu^ Domini, schismatis portionem.
Uierit, novitdominus meus episcojius duain subtili Ipsum tamen Giranlum nequaquam schismalicum
reverentia in tallbus teuear. Nunquid ergo jurare reputo, quiafidei ejus perspicua patent iudicia ex
possem ia ea preescriptione verborum, aut potius litteris ejus, quarum rescriptum domino episcopo
161 EPISTOLyE. AN. 1166. 162

mitto, suppresso tamen auctoris nomine, ne et illi, A tate, quod philosophia dictat, experior, quia
et aliis noceal, divulgat;'m. Non dubito
si fuei-it Omne mLum forli patria est,
quin milii compateremini, si const:iret inqua sol- (OVID.)

licitudine versatur animus meus, nec tamcn Domino quod ad animum in adversis erigendum, et Chri-
leste, pro me, licet apud duricordes habitem, quan- stiano mundus totus exsilium est, dum peregrina-
tum pro amicis sollicitor, quia mihi quoad me, tur a Domino, ut nunquam prosperis extollatur.
sufBceret commercium litlerarum, nisi urgerent et Cessent ergo de ludibriis fortunie querelfe : de re-
aliiquorumoportet me iiecessitudiuibus coimiiuni- liquo, dum nos, quatenus licet a quasstionibus phi-
care. Si nescitis, Belgica secunda, qu;e modo Re- losophicis non cessemus, indulgeamus persecutori-
morum dicitur, in untiquis historiis provincia Du- bus nostris, nescientibus fortasse quid faciunt ; et

ricordinm appellatur, licet habita contemplatione praelatis ecclesiarum non vestratibus, sed nostrati-
quorumdam, possit et MoUicordium appellari. Ne- bus dico, qui,quod Caio Gassio Cicero in epistola
que eniin duricordiam archiepiscopi et suorum ad eumdem Cassium improperat, jam amulto tem-
quisquam, fainiliarius accedens, probahililer ar- pore virtuti et oflicio suo nuntiuiu remiserunt, nec
guere poterit. Sed quis qiueso nnslratum et vete- cum eis agant deliniti divitiis et illecebris volupta-
rum amicorum de gente Duricordium non convin- B tum. Exspecto a gratia veslra residuum hierar-
citur esse? Dicara, quod fortasse non creditis, sed chiae transferri, ut vestro beneficio, vobis ad eeter-
cerle verum est. Filius magislri Gaufredi mihi nam gloriam, Francis suis beatus Dionysius ple-
coexsulavit niensibiis octo, sedcnm adeum nuntius nius innotescat. Utinam detur mihi locus ad pedes
meus ab episcopo Norwicensi etabbate Sancti Ed- vestros ut cum Maria sedente secus pedes Chrisli,
mundi divertisset, profecto uec unas ad me lilteru- quein in corde vestro habilare confido, ccelestis
las potuit impetrare. Scit tamen Dominus, quia oraculi verba et veree philosophiee sententias exci-
nihil ab aliquo eorum petii, in eoque mihi hene piam ab ore vestro. Sed hoc desiderium meum
actum est, quod nondum ab initio prosciiptionis impedit indignatio regis Anglorum, cui ille, qui
mefe erubescentiam sustinui de repulsa. Ex his et corda regum dirigit, tribuat si placet intellectum,
praecedentibus patet via rationi, sed in iitteras es ut sapiat quae Dei sunt. Interim quod possum di-
atrectione totus defluerem, nisi modeslia et multi- gnationis vestrje genibus provolutus, precibus et lit-
pIicitasoccupationum,quibusid tanlillumsubripui, terispulsosupplicans,utinexplanaadatranslatione
compellerent, ut dicam ex animo. Valete! beali Dionysiime vestra sinceritas dignetur au-
dire. Ad hoc nuper in libro Beati Ambrosii de Incar-
EPISTOLA CLXIX.
natione Verbi obstaculum reperi, quod nullus ma-
AD MAGISTRUM JOANNEM SARRACENUM. gistrorum nostrorum siifiicit aiuovere, quia Greecfie 'i

(A. D. 1166.) linguse expertes sunt. Ilcec autem sunt verba Am- \
"^
Magislro Joanni Sarraceno. — brosii Ousian ita Latinus
facientia quaestionem.
interpretatus est, ut substantiam diceret. Ousia
Litterae dilectionis vestree, super quibus, quoad autem Domini cuiu dicitur, quid aliud significat
vixero, gratire vobis habendfe sunt et agend», phi- nisi Domiuum semper esse ? Quod litterae ipste ex-
losophum et Chrislianum pariter redolent, et mul- primunt, quamvis divine ousia ai acta ai, hoc est
tipliciet patenti prolestantur indicio, quod de cum sit semper, ousia dicitur, unius litterte mutato
abundanti virtutum et litterarum promptuario pro- ordineproptersonumetcompetentiamdecoremque
cesserunt. Sed nec orator illis cudendis defuit, aut sermonis. Ergo ousia, quod semper sit Dominus,
condendis, qui quod ratio philosophica, et Chri- significat. Sic qnidem Ambrosius colligit, sed ratio
stianEereligionis professiosuggerebat,efScacissime inferentife vobis plenius liquet et Grtecis, mihi vero
persuasit. Viguit enim per gratiam dictio apposita et mei similibiis nubeculosior est. Hilarius autem
ad persuasionem, et eatenus cepit et profecit iu in lib. De synodis similiter de essentia ratiocinatur,
me, ut de castero pigeat, si forte ex infirmitate D ut Ambrosius De ousia fortasse quia idem est es-V :

contigerit acerbitatem exsilii nominare, etomnino senlia quod ousia. Et quidem verba Hilarii haecj
pudeat nominasse. Nam licet exsilii quartus, et sunt Essentia est res quae vel est, vel ex quibusj
:

proscriptionis meae tertius agatur annus, jam tur- est, qui in eo quod maneatsubsistil. Dicitur autemj
bine fortunae miuus in dies conculior aut moveor essentia, et natura, et genus, et substanlia uniuscu-
damnis, profecto sciens nunquam in meis fuisse jusque rei poterit proprie autem essentia idcirco
;

bonis quae taiu facile inimicus extorsit : et fortasse dicta est, quia semper est. Qu« idcirco etiam sub-
rectius amicum dixeriiu, qui ociilos meos phan- slanlia est, quia res qu;E est necesse est subsistat
tasticis fortunre ludibriis prsestrictos aperuit, et ex- in scse. Quidqiiid autem subsistit siue dubio in
cussis curiahbus nugis, et illecebris voluptatum, genere vel in natura vel in substantia mauet. Cum ;

Ime in viam virtutis impulit, et philosophantium ergo essentiam dicimiis significare naturam, vel |

jcoetibusaggregavit. Longeergo liberior, quamcum genus vel substantiam, intelligimus ejus rei quee i

mundana supellectile et sarcinulis fortuitorum pre- in his oranibus semperesse subsislat. Horum ver-
merer, laeta quidem conditione, ne dicam pauper- borum Hilarii subtilissima speculatio est, difBcilis
Pairol. CXGIX. 6
 <63 JOANNIS SARESBERIENSIS
intelligentia, sed arbitror quod in Grreca lingiia A porum, quse humeris tuis, ad tantum onus, ut ti

peritis planiora sunt. Nam de beato Hilario dicit videtur, debilibus et infirmis, imposita est, sustii
sanctissimus Pater, et litteratissimus doctor quod patieuter, clama ad ipsura, quouiam prope est. 1

Gallicano cothurno attoUitur, et floribus Graecis quod tibi visum fuerit importabile, piaconfident
adornatur, et procul est a lectione simplicium fra- rejicias in liumeros ej us, qui ovem revexit perditaE
trum. Alibi autem preecipit, ut Hilarius et Athana- et totius humani generis
in ligno portavit oner
sius inoffenso currantur pede. Quod si apud Grseoos quandopriucipatusipsiusfactuscstsiiperhumeru
expressam habent differentiam hsec,quffi hic toties ejus. Ipse vero te sublevabit, quia fldelis est, etnc
inculcata sunt, essenlia, natura, genus, substantia, patietur lenlari supra id quod potes, sedfaciet tei

eam expediri, omnium arbilror interessequamplu- tationem ipsani tuum esse profectum.
rimum unde vobisad meritum et gloriam profe-
:
EPISTOLA CLXXI.
cturumessenondubito, profuturumad vitam, si ad AD EUMDEM.
ostium Scripturarum pulsanti aperueritis, etpanes (A. D. 1166.)
vobis a Christo creditos in multitudinis usum fre- Causam exsiliimei ex relalione prioris de Mon
geritis, ut vestra sollicitudine reficiantur turbas. Dei, et ex mea vobis notamesse arbitror, uttamf
quarum adeo in via peregrinationis liujusbonus g vobisliquidiusconstet, eam paucisexpono. Domii
miseretur Jesus, ut se ipsum illis quotidie velit Cantuariensi, et Ecclesia?, ut potui, astiti, nec ti
irrogare in cibura. Nonne doctoribus improperabi- men,quod conscientia teste seciire audeo profiter
tur, quia parvuli petierunt panem et noa fuit qui dominumregera Anglorum ex proposito injustec
frangerel ihis ? fendi. Ipse autem, et fratrem meum prosci
et me,
EPISTOLA CLXX. psit bonis noslris,ego exsilium patior. Milii vei
et

AD ENGELBERTUM PRIOHEM DE VALLE S. PETRI. neeopes,nec amici,necarma sunt, quibus tantu;

(A. D. 1166.) principem valeam expugnare, aut quas de benepl
Engelberto priori de Valle Sancti Petri. cito suo mihi et nieis infert, propulsare injuria

Rerum subitse mutationes solent afferre molestias, Unde ad vestruni, et aliorum sanctorum patroc
et qui honores ambierant, dum eis cohaerentia su- nium confugere necesse habeo, ut vestrisinlerce
stinenlonera, plerumquefatiscunt, et dolent se voti sionibus ilagellum istud ab ecclesia sua et nob
compotes exstitisse.Recte quidem : si enimreprobi amoveat Dominus, aut convertat in usus sahat
sint, iniquitates eorum justa poena persequitur : si neque nos patiatur in procella turbinis hi
nostree,
praeordinati ad vitam, conceptae ambilionis exces- jus aliquid committere contra ipsum, sed dirig
sum consumit pia correptio, laboriosa C gressus nostros in beneplacito suo. Exspectabami
el exercitatio

cohsereutes honoribus aut exstinguit, aut reprimit pacem, et ecce Ecclesiam jam gravior infestat lu
voluptates. Te quoque facile crediderira de tara su- batio, tauta qiiidem, ut ad subvenienduminane v
bitismutationibusaliquasconcepissemolestias:sed deatur auxilium hominis. Ad pedesitaque sanctiti
ex aliis, et longe diversis, et fere adversantibus tis vestree, et fratrum vestrorum tota mentis d(

causis. Quisenim suspicetur te alicujus ambitionis votione provolutus affeotuosius supplico, ut mis(
stimulo incitatum, ut honores appeleres, ul concu- reamini nostri, saltem vos amici Domini, et Cai

pisceres mollitias voluplatum, ut opinioneplebeia tuariensis Ecclesiae.et meum, et fratris mei, et cc

ventos sequereris in fastu mundano ? Nam ha;c om- exsulantium nobis, vestris precibus sublevetis exs
nia conlempsisti ut stercora, ut solum lucrifacias lium. Jain enim de humano auxilio desperamui
Christum, qui tibi non momentaneos et inhouoros Hoc quoque uttentius deprecor, ut pro rege Anglii
honores,quospretiosapaupertatemutasli,restituet; interoedatis ad Dominiim, quatenus eum Deus rt
sed aeternos in ctelis, qui imperatorum purpurain vocet ab hac pressura Ecclesia;, et ut miserato
majestate incomparabiliantecedant. IUuc voluptas Dominus, qui solushuic morbo mederi potest, pei
molliseteffeminatanon habebit accessum,ubi car- secutores Ecclesiae aut convertat, aut conterat.
nem in veritate naturae permanentem spiritualis d EPISTOLA CLXXII.
implebit vigor, et exsultatio angelica permulcebit. AD ABBATEM SANCTI MEDARDI
Ibi laudis tuee praeconia, non de falsidicorum pen- (A. D. 1166.)
debunt arbitrio, sed magnificentiam virtutum tua- Abbati Sancti Medardi.
rum sancti angeli incessabiliter prsedicabunt. CausaChristi multacommendalionenon indigel
Heec tibi,dilecte,nontamde verbisnostris, quam praesertim apud vos, qui et pi;E devotiouis famu
de sacris Sc ripturis constare debent, si in eo per- latu, et sauctorum intercedentibus meritis, deside
stiteris quod ccepisti.Sola enim perseverentia est, ratis Christofelicius cominendari. Quis auteiu cau

quffi virtutura oiuuium consequitur fructum. Nec sam sanctoruin pauperum, de valle Sancti Petr
diu, si recte futura metiaris, in labore isto sudan- essedubitat causam Christi ? quis eorum coutrista
dum est tibi, quiaoculis tuislaboruin gloriosamer- tione vel consolatione Christum ipsum contristar
ces impendet, et remunerator tuus astat in januis. nescit aut consolari, nisi que evangelicam ignora
Proillo itaque si quae molestiae irruunt ex tibi ira- proplietiam, ex cujus veritate sententiain profere
pacto prioratu, et de sollicitudine animarum et cor- injudicioChristus,incondemnationemimpiorum,e
 16o EPISTOL^. — AN. H66. 166
prsBeleetorum salutem et glorificationem ? Et quia A Abbas Sancti Maxentii, utasserit, ei pecuniam de-
memoratis fratribus, utaudimus,pietas vestracom- bet, et cum eo minusamice versatur, utdiffidatde
patitur, et huaianitas lilienter sul^veuit, cumeis et fide debitoris, nisi vestra paternitas
eum esse fide-
pro eis cliaritati vestrfe immensas referimus gra- lem faciat vel invitum. Precor ergo attentius ut ita
tias,cum prceceperltis, et reset lempus espetierint, justitiara servienlis promoveatis, quatinus prcBfa-

;
relaturigratiarnmquantaspoterimusactiones, certi tum archidiaconum, cujuscontemplationehas pre-
[
quidem quod Chiristus, quem in membris suis ad ces porrigo, vobis et vestris reddatis obnoxium,et
1 praesens consolamini, quas debet, referat in mise- serviens ejus, quod sibi debitum esse constiterit,
ricordia verbi, mensuram coagitatam et super- vestrainterveniente diligentia, si possibile est, sine
effluentem refundens in sinus vestros. Preoamur difficultate consequatur et mora.
autem, etquanta possumus supplicatione deposci- EPISTOLA CL.X.XV.
I
mus, ut priorem eorum L. charissimura alumnum AD THOMAM CANTUARIENSEM ARCHIEPISCOPUM.
I
veslrum charum habeatis, et vos, et ei etfratribus (A. D. 1166.)

I suis, in quibus patrociuio vestro eguerint, ausilium THOMECantuariensi archiepiscopo, Joan. Saresb.,
et consilium impendatis, et quod tantum patrera salulem et confortari in eo qui dissipat consilia gen-
decetet tanta; nobilitatisecclesiam,pauperum, cum jj
tium, et irapiorum conatus evacuat et potestates
expedierit. preces proeveniendo, eorum parcatis everlit.
erubescentiae, et vestram dilatelis gloriam, et con- Recepi nuper litteras paternitatis vestrffi, quibus
I
scientiam mulceatis. Et quia eos aliqui de fratri- prajcipitis ut vobis rescribam quod mihi visum
bus vestris, quod nec houori, nec ulililati vestree fuerit, inspectis litteris doinini Saresberiensis et
expedit, molestare dicuntur, supplicamus atten- Joannis de Oxeneford et raagis tri He rvaai eldomini
pacem reformetis, et fratres vestros ab
tius, ut eis Nicoiai. Puer autem neque Joannes neque magister
eorum inquietatione suspendatis. Quidquid autem Hervceus, quas plurimum de^ideriolitteras tradidit,
eis feceritis,nobis factum dixerimus, veraciter
si lea-meiTEem Joaanis ex vestris et episcopi, et capi-
quidquid dicetur. Sed parum erit ad expressionem tuli Saresberiensis facile est agnosoere. Electus

meriti vestri, cum Christo personaliter intendatur, vero Carnotensis quid vobis significaveril nescio,
quidquid istis in alterutra sorte boni vel mali ex- quia iu litteris ejus nihil aliud continetur, nisi ut
hibitum fuerit. Vincentio credatis. Hoc ergo defuit instructioni
EPISTOLA CLXXIIL mesB, quod plurimum appetebam, et quod soitu
AD WILLELMUM NORWICE.VSEM EriSCOPUM. dignissimum est, nosse videlicet qualiter negotia
(A. D. 1166.)
Q
vestra prosperata sint in manu magistri Hervfei et

I
Domino Norwicensi. quam opem naufragio Ecclftsia? Anglioanae sedes
1 Scio, Pater, quod fideles vestros sincera consue- aposlollca, pro qua patimur, decreverit impertiri ;

vistis charilate diligere, et devotionem et obsequia inde enim oportebit cautelam consilii informare,
eorum acceptare et remunerare pro facultate et utjuxta parabolam evangelicam turrim quisaedifi-
merito. Unde ego, quia me vobis semper fidelem caturus sedens sumptus computet, et cum rege
exhibuiet devotum, speroquod mihi compatiemini congressurus copias suas domirecenseal, ne magni
lum pro sinceritate causfe, tum pro atlectione per- conamiuis aut ostentationis subita et inoonsiderafa
sona;. Ilaque paternitati vestraj attentius commendo prfesuniptio risui aut ruincB turpiter exponatur.
fratrem meum,qui magisdealienavoluniate.quam Neohoc dixerim,quod Ecclesiam Romanam,spei
de merito suo bonis suis proscriptus est. Nec enim nostree fundamentum arbilrer statuendam, sed
Tobis commendarem, nisiquiadomini regis pacem ipsura solum, super quo et illa fundcata est, et ia
habet, licet plenaragratiam nonduraadeptus sit ; et quo qucH.libetopera fidelilerradicata convalesoit ad
quia redituum meorum iuhibita est solutio, ut tres fructum, et consummatur in gloria. Ille enim no-
marcas de praesenli festo Sancti Joannis non esi- sit in conscientiaj fuodamento.et homo procul
bis
gam, precorut tresmarcas quocunque nomine vo- dubio non praevalebit, nec timereoportet vel tyran-
q
lueritis, sive in causam mutui, sive in aliam, ei si norum minas, aut tendiculas carnaliter sapientum,
placet, tradi faciatis, quia hoc impiitari non poterit, aut proditorumperlidiam, aut pusillanimitatem ju-
si homini innocenti et habenti pacem domini regis dicis, aut avariliam et inoonstantiam eorum, qui
subveniatur. quoeriint in omnibus quaj sua sunt, carnis, non quee
EPLSTOLA CLXXIV Jesu Ghristi. Nam ut fidelissime Scriptura docet :

AD JOANNEM PICTAVIENSEM EPISCOPUM. Turris foitissima nomen Domini, ad ipsum Justits

(A. D. 1166.)
i
:
Domino Pictaviensi.
I Ad notitiam vestram arbitror pervenisse quod
' iGir. archidiaoonns Parisiensis amioissiraus mlhi
) lest, et suo et suorura merito familiarissimus, qui
1 lunum servientem suum Jordanum nomine, meis
il apud vos precibus desiderat et sperat promoveri.
confugit, el de omniangustia liberalur (Prov. xviii).
Quia ergo parvitatis meae consilium quaeritis, coa-
sulo nunc, quod semper, utomnen et totam spem
nostram projiciamus in euai, qui eruere nos potest
a tribulationibus, quaeinvenerunt nos nimis. Quod
utjuste et misericorditervelit,ponamus, monente
Aggaeo, corda nostra, super vias nostra.s, etfacien-
 167 JOANNIS SARESBERIENSIS 168

tespoenitenti8eJignosfructiis,suscipiamus poculiim A Christi. Sed quorsum haec ? Scio enim, secundum

hujussalutiferae amaritudinis in laetitia de manu quod prfesagit animus, quod rex eatenus non con-
Domini,cujusmuneribus abuteates pestiferadulce- valescet, ut de securitate agi oporteat, et quia illa
dine prosperorum, in perniciem nostram totiesex- robustissima columna templi dicit, quod quidquid
hilaratisumus. Hfecest enim gratia illius, qui ita agitis, exloUentiee est, Hicopinioni occur-
aut ir;e.

novitbeare amicossuos, utpermultas tribulationes rendum estexhibitione moderationiSjtam in facliset

examinatos purgatiores et clariores et solidiores quam in gestu et habitu;quod taraen apud
dictis,

introducatadregnum. Omniuiu temporum seriem
percurramus, quem ab initio invenimus electorum
de deliciis migrasse ad delicias, quem legimus hic
lloruisse et exsultassecum mundo, etnuncin uber-
late fructuum Ifetarietregnarecum Christo: mente
autera sic exulcerata in se per poeuitentiam, per
patientiam roborata, et mitigata, et erecta per
spem, et sanotse conversationis testimonia? Nihil
consultiusarbitror.secunduraeaqufiepropositasunt,
quamut.sequendoconsilium Nicolai,quem Domini
Spiritum habere confido, scribatis imperatrici,
archiepiscopo, etepiscopis Normauniee, vos semper
fuisse et esse paratos obteraperare juri secundura
Dominum uon raultum prodest, nisi de arcano cou-
scieutiae prodeat.
De negotio Saresberiensi recolo, quod ex partej
episcopi et ecclesise, de intrusione decani, audivil
vobiscum, elepiscoporum eircumventione, quiepi-
et Ecclesiam suo consilio induxerunt adl
scopiim
transgressionem apostolici mandati: et si apud ho-J
mines, sicut jure cautura est, nulli patrocinabiturj
b dolus suus, multo minus patrocinabitur apud do-
minum, qui disperdet labia dolosa, et prudentiamj
et prudentum reprobabit.Et sicut mihi ab urbe signi-
ficatum est, etego vobis scripsisse me menini, do-
minus papajam vestram sententiam confirmavit, j

censuramcanonum, etredire ad sedem vestram.et imosuam vindicavit injuriam.

vestra recipere et vestrorum, dummodo vobis et De appellatione episcoporum quid sentiam noa'
illis securitas proouretur, et Ecclesia in eam resti- silebo, quia liberi esse nolunt, timeo ne perpetue-j
tuatur libertatem, inqua erat antequam ipsam ini- tureorum servitus, jure quidem, quia cum annus|
quitatis hujus procellaconcuteret,eoquemodestius remissionis adesset, annus videlicet gratiee Eccle-
'

scribendum, et conditiones censeo exigendas, quo siam in libertatem evocantis, post sex annos quibus
mihi certior esse videor animos adversantium Ec- afflicti erant, quasi in lulo ellatere, maluerunt, eo

clesiae Doraini sic induratos esse,ut nullamomniuo qiiod qiiidam eorum uxores duxerant, quarum te-
conditionem adraittant, lusi quee Ecclesiae liberta- uentur allectione, alii juga boum plurima aduna-
tem evertat, et vestram, et oiuuium nostrum sub- runt, alii thesaurizabant pecuniam, nescientes ta-
ruat honestatem.Scriptum taiueu eatenus proderit, q meu cui congregetur,aIii aliisvoliiptatibussedede-
ut vobis sit contra malignantes episcopos in testi- runt,et premente se jugo sibi placentium vitiorura,
moaium,et modestia vestra,quod plurimum expe- maluerunt, inquam, in antiqua servitute teneri, el
dit omnibus innotescat. aures suas perforari subula perpetuae servitutis,
Si vero, quod non spero, illi haec regi obtulerint' quia se profitentur moribusobedire servilibus per-
et ipse conditiones admiserit, usque ad cautionem versarum consuetU(linum,quam in libertatem spiri-
securitatis, non videtur mihi quod vos in verbo tus velle evadere. Annon recolitis quia duae tribus
illonimis scrupulosos esse expediat.dummodo ira- et dimidia, quae pecora multa habebant, et posses-
peratrix et archiepiscopus se interponant, et rex siones plurimas, non sortitBB sunt hsereditatem in
protestatione publica et scriptura patente vos et medio fratrura, id est comrauni terra, scilicet pro-

vestrosjubeat esse securos. Quid enim si Deus hac missionis, sed Jordane nondum transito in Amor-
sollicitudine vos exercitare decreverit, ul vivatis in rhseorum flnibus substiteruut? Nonnehocin Evan-
medioinsidiantium, et obsideamini ab illis qui quae- gelio interpretaturpius Jesus,per figuram dictionis
runt animam vestram ut auferant eam ? Nonne ex affirmans, quia facilius est camelum per foramea
causaconsimili Gad propheta David peregrinantem acus transire, quam divitem intrarein regnum cce-

a facie Saulis redire monuit, et compulit in Ju- j-, lorum? Et quidem qui ad trauseundum Jordanem
deeara, ut ei inimicorum insidiae ad exeroitia virtu pigri fueraut,aUare contradictionis et scandali po- Pi

tum proficerent, etmeritorum insignia sic clarius stea orexerunt; sicut episcopi nostri, qui sub prse-
radiarent ? teitu juris, formam et vigorem juslitiae conantur
Sed arguetquis fortasse temeritatem hujuscon- eludere, sed et hos ad unitatera et pietatis cultum
silii, caput vestrum hostilibus gladiis objectautis, triumphator gentium legatione missa revocabit Je-
dicetque commodius esse et cautius, exspeclare ut sus, hoc est aii professionem legis et justitise cul- I
peregeritis poeniteutiam, quia ex couscientia pec- tum, ut quod rectumest coram Deo sapiant, loquan-
catorum nondumapti estis raarlyrio.Ad quod ego: tur, et faciant, et armati exhortatione Moysis, id

Nerao non aptus est, nisi qui nou vult pati pro fide est divinae legis, praecedant fratres suos, donec
et operibus Hdei, parvulus sit an adultus, Judaeus Christo hjBreditas sua, ecclesia scilicet, iibereturde
an Gentilis, Christianus an infidelis, vir an mulier, manibus hostium, et posl inclytos de vitiis trium-
non refert. Nam quicunque pro justitia patitur, phos stabilialur in terra.

martyr est, id est testis justitiae, assertor causas Si interim Herefordensis episcopus, qui a ple-
 :

169 KPISTOL^. AN. H66. 170

risque viilebatur liberaturus Israel, iu contenipta A aiiquos esse, quinobiscurn,imo cum Dominoet Ec-
miiudi, et periiia lltterarum, quarum ab ignaris, vel clesia ejus, votis et oralionlbus firmiler perseve-
eum ignoranlibus creditur habere copiam, vos con- rant, etsi inimicis et persecutoribus Ecclesiae cor-
turbatores Ecclesise uuncupat,
complicibus ei et pore et verbo teaus in multis communiceat. Sic
suis respoaderi.poterit verbis Eliae similiter objur- Joaathas cum Saule patre suo corpore versabatur,
gali, diceatis ad Achab Non ego turbaui Israel, sed
: sed totamenfis slnceritate cum Davide exsulabat:
tu, et domus pati'is tui, qui dereliquislis mandata sic etiara ad filli patricidfE ooasortium Cusai Ara-
Domini, el secuti estis Bualim (IH Reg. xvni) non : chitem ia exsillum properantem remisit David, ma-
quod ore vestro veiim, qui modestiam suadeo, hflec lens illura cura amicis Sadoc et Abiathar sacerdoti-
episcopis responderi ; sed sibi a conscientiis suis, bus Inter Inlmicos utiliter comraorarl, quam sibi
vel ab aliquo religioso, qui corripiat eos, eo quod iautilitercoexsulare.Quosdamepiscoporumjustitise
sint cultores Jezabel, quse cohabitatrix, quod ijo- Domini et vobis favere non dubito, et maximam
men merelricis est, inierpretatur, autfluxus vanns, partem cleri, ex necessitate vel pusillani-
etsi vel
quia raore meretrlcum, quie couvivia sectantur raitate dissimulaut. Quis eulm opinetur omnia si-
et taberuas, se luxuriae primum, et omni post- dera defectum parifer sustinere ?

moilum turpitudini exponentesnoa nisi Huxa, cum B . Ut ergo deccetero manumcontraham, coasilium,
quibus et ipsi pereflfluaat, consectantur, ut ia quod a me quferitis, ingeuioli mei vires excedit,
momento pariter evaaescant cum vanitatibus suis. neque unquam uf in regem domiaum vestrum ana-
Vos Igitur istis increpatoribus, imo detractori- themalis, aut iaianocentes regni feratlssenteatiam
bus vestrisquid poleritlsmodeste respondere?nem- iaterdicti, praeGlpltabo consilium. Adhuc fisum est
pe (juod modestisslmus et sanctissimus David iu- apud me, quod auribus vestris intimavi apud ca-
torsit in negligeatiam Abaer,quiin patrislucernam slrumTheodorioi, aecab illareoedo sententia.Quid
vertitur, quando Saulem in castris dormieatem cu- illud slt, potestls meminisse, quia idem seutiebatis,
stos somuoleatusexposuit hostibus, ut in argumen- hoc tamen adjlcio, ut super his et allls quae postea
tum desidia? lauceam regis et scyphum aquae aufer- emerserunt, consiilatis domlnum Pictaviensem, et
rent a capite ejus, et asportarent. Dioatur ergo allorum sapienlura senfenfias exploretis, et Herveei,
Herefordieusi, quoniam ipse Saulis sui custos est, si eum interlm reduxerit Dominus, habeafis consi-

ut aiunt, et Londiuensi, qui a summo pontifice cu- lium : sed anfe omnia incumbatis precibus, et aliis
stodiam hanc, cum a sede sua migraret in aliara, exercitiis milifiaB Christiaufe, et agonem vesirum
nosoitur aocepisse : dicatur, mquam, utrlque eo- medlasanctorumintercessioneDomlnocomraende-
rum :Nunquid non virlu es, et quisalius similistui q slc procedatis ad id, quidquid illud sit, quod
tis, et

in IsraelJ Quare non custodisli
tf.umf Viuit Dominus, quia filii
quinon custodistis Dominum vestrum,christum Do-
mini (/ Reg. xxvi). Ubi enim hasta regls justifise di-
recflonera signifioans, et scyphus aqu», vas scilioef
legis purae, qui fuerat ad caput ejus ad refiigerium
carnis et refectionera spirifus in
contiauo verbis Abner fidei et sollicifudini vesfrse
et increpatioairespondebunt, dicentes Quis es tu
qni clamas,etinquietas regetnf (IReg. xxvn.)Ac
dloant Permiffite nobisoura in confemptu
: manda
toriim, et persecufioue sanoforura
nostrum, ut eum pausanfem sic
vineelegis producamusef perducamusad soraniuiu
mortis.
Vos famen qui remlnisclininl Dominine faceatis,
etne defis silentium ei, sed exsequimini quod ait
Aposfolus Argue, obsecra, increpa, opporiune, im-
: tror,
porlune (II Tim. iv), id est quacunque opportuna
dominum regem per organa sua, sapieafes ef fldeles dico, doouerit.
morlis eslis vos, Spirlfus saoctus, et quod causa vesfra desiderat
credo quod et vos ipsi habetis Spirifum Domini,
quia qui zelum dedit immerito, beae merenfi cre-
dendus est in necessifafis arficulo consllium mini-
strare. Non ergo suadeo, ut secundum quod cora-
sifi sua ? Sed et illi muuis pater noster et domiaus dicere cousueverat,
cousilium quod Dominus inspiraverit cordi vestro,
: in caligula reponatis, et aliorum minus ia causa
si vesfra vigilaoflum praeferafis opiuiones.
Post festum Beati Petri dispono statim, Deo au-
dormire regem ctore, venlre ad vos, et tunc ex mutua collafione
in coufemptu di- multa adinvioem clarere poferunf, qua; pagina non
suffloit expedire. Quid egeritis Veziliaci, archiepi-
scopo et Ecolesise Remensi a multis diebus innotuit,
neo operae pretium puto dlvulgata referre. Si tem-
plariis offensus est, dissimulatione ufendum arbi-
qula qua facilltate concipere, eadem aborsum
facere consuevi : cum ei nihil debeafis adhuc,
et

imporfunifate. Sub praefextu tamen appellationis non oonsulo, uf vos obuoxios illi reddatis ia talibus.
omnes sede cietero tuebuntur, paratlquamlibetin- Ad haec, si ei fuerit supplioatum, magniflcabit in-
oiirrere inobedientiam, exspecfaafes inferim aut jurlam, si dissiuiulatum, etiamsi qua prsecessit in-
morlem domini papas, quam optant, aiit vesfram, juria, dlssimulatlone poterit aboleri : viaautem
allum casum, qui eorum mallliae palrocluetur.
aiit reoonoiliafionis facillima erlf, uf iu aliquo munus-
Rex enim a cujus exoommunicati communionese culo capiatur. Video famen teraplarios in curia
unquam suspendit? nonne ei semper ponlifices et ejus benigne recipi, et negofia eorum commode
clerus fere fofus asliterunt adversus Domlnum, et expediri. Ipse autem ad Claram-vallem profectus
adversus Chrisfum ejus? Credo tamen in episoopis est, accitus, ut aiunt, a majore parte conventus in
m JOANNIS SARESBERIENSIS 172

ruinam abbatis. Fromundus, qui hociterejus pro- A copiam habens.vias eorumacutissimissepit spinis,
curaverat, obiit pridie Idus Julii et in monasterio et aculeis urget equos ut cadant ascensores eorum

Sancti Remigii sepultus est. retro, etin exercitum ipsum crebras, utloquuntur,

EPISTOLA CLXXVI. facit irruptiones. Adjiciunt quod potentissimis Bri-

tannise proceribus, exceptocomite Eudone, confoe-
AD THOMAM r.ANTUARlENSEM.
deratus est foedere mutuo. Nonne sic ferus singula-
(A. D. 1166.)
ris, aut singulari proximus aper, qui depascitur et

Domino Cantuariensi, Joan. Sares. conculcat vineam Domini, cohiberi polerit et infre-
Etsi certum quod episcopi ad inobedientiam
sit nari ? Ego quidemsicillam interpretor prophetiam,
proni, et pastores pascentes se ipsos, qui amore exspectans ut Aquila quacunque subornatione in-
quielis et luxus, et teraporalium metu damnorum commoditates istas inauret nisi forte Alexander
:

impio, impielateui suam annuntiare detractant, ad n(^ter Merlini cognatus, et oraculorum ejus inter-
omnem subversionem juris,et singula preejudicia pres prudentior aliud sentiat. De his liactenus. De
ecclesiarum, dicentes Euge, euge se de csetero
: !
caetero pergratura mihi feceritis, si domino Lugdu-
adversus omnia mandata vestra, et etiam apostoli" nensi,quemapudvos esseaudio,etpIurimum virlere
cas sancliones, quatenus eis displicuerit, sub prse- ^ desidero, nomine meo fueritisgratulati, etquaecirca
textu appellationis exhibitae tueri proponant, expe- vos diligenterrescripseritis.
dire tamen arbitror, ut de vestris suftraganeis sta- EPI.STOLA CLXXVII.
lim si fieri potest, aliquos evocetis, vel audituros AD THESAl'IiARIUM REMENSEM.
domini papte mandatum, aut vobiscum de statu (A. D. 1166.)
Cantuariensis Ecclesiee tractaturos, aut alia evoca- Thesaurario Remensi.
tionis eorumcausaproposita.si qua vobis et his qui Vestro mallem, sicum utriusque nostrum com-
vobiscum commodior. Cum enim
sunt, occurrerit moditatePieriposset, desideratofruicolloquio,quam
jam appellaverint, quod fortasse jam domino pap£E ea quse et me dixisse justum est, et vos diligentius
signiflcatum est, et in omnibus regi suo oblempe- audireexpeditjChartulaecommendare, quaeidsolum
rant, non video de caetero quare colloquium eorum eloquitur quod illi creditum est nec ad ea quae :

oporteat evitari, sed neque regis. Credo enim quod inter amicos utiliter ad invicem proponerentur,
metulaborisquem sul)ituri sunt, etsumptuum quos commode dilatatur.Caeterum hoc desiderium meum
verentur, et ob iraminentium periciUorum instan- tum multiplicium el inevitatiilium negotiorum in-
tiam, etdnbium caussB evenlum, paci Ecclesiae, et stantia, tum aliquautula corporis mei intirmitas
reconciliationivestrfediligentioremoperamdabunt; G praepediunt, ut scribi necesse sit quod dici potius
quia nec unum eorum opraor mveniri, quem totet expediret. Meminerit itaque Dominus et amicus
tantarum incomiuoditatura dispendia subire non meus, quoniam, ut ait orator o Primo decipi in- :

pigeat. Et si transfretaverintfortasse mediante iin- commodum est, secundo stultura, tertio turpe. »

peratrice pax Ecclesiae reformabitur, aut Doraino Doleo quidem contigisse quod ad memoriam vestraii
propitiocausa vestrain raeliori calculo relinquetur. reducere necesse est, quiavos semel decipi contigil
Instat enim tempus.ut aiunt, qno Aquila rupti foe- in matricularia ad incommodum, secundo in ces-
deris, juxta Merlini vaticinium, frenum deauratura sione praebendas Parisiensis, ad errorem, nec de
est, quod apro ejus datur, aut modo fabricatur in cffiteroomni spiritui acquiescalis, ut in subthesaU'
sinu Armorico. Nam sicut accepi pro certo, post- dispouenda turpiter decipiamini. Est autem
raria
quam priores litteras exaraveram, in accessu probusLaurentius concanonicus vester cuieam
Fil- vir
geriarumgravedarnnuraperpessus est,quod adhuc dorainusarchiepiscopus dare disposuit, et majore
deplorant apud nos amici Francorum, quorum si vocaretur a Domino, etvitio ambitionis purgare

quidara capti sunt, alii vulnerati, dum purum si-
tientes argentum, nilebantur strenui prae cseteris
apparere.
Audleram haec prius in curia Christianissimi re-
gis Francorum, apud Laudunum honeste et reve-
renter susceptus ab eo ; sed non facile rumigerulis
credidi.licet aliquantulum fidem faceret dubitanti,
quod comes Robertus tristitiara inde couceptam
dissimulare non poterat. Dicunt etiam quod fame-
lici saturos, etinopescopiosos rerum omnium obsi-
dent hostes,et quod obsessus obsideute longe secn-
riorest.Radulfus enim,ut perhibent, castrum suum
optimepraemunivit,vastavitquequidquidalimento-
rum incircuitu suo potuitiuveniri.nec adreraotiora
tur, dignushonore. Sed nunquid vobis conducit, el
honori vestro, ul domini vestri coUaleralem eliga
D tis in ministerium vestrum, imo intrudi patiaiuini
utjnon tam vobisquamaiteridebeatquod ministra-
bil ? Nunquid de thesaurario subthesaurarius esse
vultis ? nonne satius est vosotflcialium vestroruni
esse custoilem, quam vobis et illis cum incommo
ditate custodem alium deputari ? Vos de ca^terc
videtequid egeritis, ego pro fide et affeclionequaii
habeo ad vos, et pro reverentia venerandi et pi:
patris nostri beati Sarasonis, hoc vobis quem videc
in multis labefactatum, propono, ut memineritis
vestri et nostri, qui vobis semper fideles exstitimus
ne, quod absit probahiliter dici possil, nos vitic
!

sine raagnis copiis prRearabiilantium progredi licet, ingratiludiuis laborare. Cum autem redieritis, non
eo quod electissimorum mihtum Radulfus memoratus displicebit nobis, si feceritis de ministerio vestrc
 11

173 EPISTOL^. - AN.H66. 174

quod vestram deceat, etnostrara non dedeceat ho- A decanisui.inficiantisomninosejuramentumaliquod

nestatem. Nara in hisquiB honori vestiocouducent, prajstiiisse imperatori, vel Reginaldo Goloniensi

nos beneplaciti vestri, quod poterimus, liabebitis schismatico in aliquo communicasse. Idem etiam
adjutores. Ad hoc invitat tides, suadet afFectio, sed contilens seclericumfamiliaremde mensa magistri
Samson ille compelht, cujus memoria ia benedi- Joannis de Oxenefordia qui clericus regis est, se
j^ ctione est. regis ad archiepiscopum verbum habere dixit, ap-
EPISTOLA CLXXVIII. pellans ex parte et nomineregis, et mandato ejus,
AD BARTHOLOMiEUM EXOr«lENSEM EPISCOPUM iit aiebat, eumdem archiepiscopum ac audientiam

(A. D. H6G.) domini papse Alexandri, et per eum appellabat,

Domino Esoniensi. diem prsefigens qua canlabitur Ego sum pastor
:

Me causa duplex inpreesentiarumimpulitadscri- bonus(Joan. Archiepiscopus vero ei inheec ver-

xi).

bendum, tum ne prfeter consuetudinem sine litteris ba respondit « Tu cum ignotus nobis sis, nec
:

abirepatiaraliqnem advos de mea con^cientiapro- mandatiim, nec litteras regis habeas, et ex commu-
ficiscentein, tum utamicis, quorum voluntati satis- nione domini tui Joannis de Oxenefordia quem
fieriparesl,moremgeram. Voluerunt enimlatorera excommunicatum esse constat, per litteras domini
priBsentium a Devonia oriundura, ut asserit, etsi g papse excommuuicalus sis, appellantisofficiuraim-
credi possiteumabuiterioribus convicaneis vestris plere non potes. Nos autem mandatum apostolicum
circa monlem Beati Archangeh in sinu Armorico exsequemur.et Dominoauctoreimplebimus. »Quid
traxisseoriginem,paternitali vestrfe, measparvitatis autem animiad Saresberiensemliabeat scirevolens,
offlciocommendari, utpotequera in pago Remeusi ad eum proprium nuntium destinavi, qui mentem
per annos laudabiliter et sine querehx perhibeut ejus familiarius exploraret. Cseterum factum istud
conversatum.Illis itaque satisfacienspietati veslrae episcoporum tota Francia miratur, dicens, eos
tam securas, quam sinceras porrigo preces, cuni oportuisse convenire, ut tractarent de salute regis
pridem et rerura esperientia et condicto mihi sicut sui, qiiem sicut iinperatorem ex causa schismatis,
et multis constet discretionem vestram legis, quse ita propler clerum et Ecclesiam, quam collidit,quo-

inter amicos, tam lequitatis suasu quam decreto tidie iabefactari conspiciunt. Oportebat quoqueeos

philosophantium sancitaest, non esseignarum. Ea de liberationeEcclesiie etpace sollicitari, et operam

autem est, ut meliusnostis, ut honestasprecumsit dare et diligentiam, quomodo reformaretur pax
moderatrix, et in his duntaxat audiantur amici, clero, non quomodo se et sua, sumptibus, labori-

quibus ilia non adversatur. Pr;escribit euim ratio,
ne ex causa amioitise illicita petantur, aut tiant.
Quia ergo amicorum gratia amicuni apud patrem
et Dominum commenrlaresuscepi, precor, ut con-
templatione Domini, etmearum interventu precum,
eum, si expetierit, audiatis, in his qu<B necessitati
ejus et honestati vestr<« discretio dictaverit expe-
dire. Et si forte eum de conscientia vestra ad nos
bus et periculis exponerent, et famam suam detur-
pantes,inposterum Ecclesiain subjicerent servituti.
Rem quoque mirabilem, si tamen vera est, omnes
qui audiunt, pariter admirantur. Quod scilicet epi-
scopus Herefordensis vir litteratus et mundi con-
temptor habitus, in archiepiscopum suum et con-
secratorem invehitur, dicens eum turbatorem re-
ruin, qiiia Ecclesins vindicat libertatem. Nonne sic

redire contigerit, me super statu vestro, et amico- priepositi liliorura Israel, in Moysen
Aaron divi-et

rum, acceptis saltem publicorumrnmorumlitteris niB legis exsecutores culpam refuderuat, quod fla-

poterit certiorare. De meo autem statu ad preesens gellabaulur ab exactoribus, uegatis paleis quie
parcius scribo, non quia aliquid meorum a vobis debebauturde jure?uonneministris Dominiimpro-
veliin esseabsconditum, sed quia recolo me per perahatur, quod priepositorum nomina fetere fece-
Fuli'onem nuperrime omnia plenissime nuntiasse. rant coram rege et servis suis ? Illi tamen, etsi
Nam si quid deerat paginee, grandiori portitoris queruli et murmuratores, tamen secuti sunt
officio et diligentia, ratus sum esse supplen- Moysen. Et utinam hi qui modo queruntur etmur-
dum. murant, Domini sequantur legem. Quodsi fecerint,
Quod ad publicum verostatum, haec postea mul- ^ convenient hinc regem, inde archiepiscopum, et
torum asserfione vulgata sunt .^nglorum, scilicet quem in culpa viderint, palam arguent, et e di-
omnesepiscopos ss mandatoregisconvenisse,et ne verso stabunt nec cousensu aut dissimulatione
senlentia, quam dominus papa dictaverat, locum alienffi iniquitatis, contactu immunditiae polluen-

haberet, appellasse contra archiepiscopum suum, tur.

qui pro salute eoruin et libertate Ecclesiae faculta- EPISTOLA CLXXIX.

tespermittitraploribus, fortuuain periculis, famam AD RICARDUM FRATREM SLUM.
ludibrio, et capu hostilibus gladiis, si res exege- (A. D. 1166.)
ril, objectare non dolet, non formidat, non erube- RicARDO fratri suo.
scit, aut timet. Venerunt ad eum nuperclerici duo, lu oranium moriturorumdulcissime, planevi-
te,

sicut mihi pro certo relatura est, ab eo qui tunc debor injuriiis, si cuiquam a peregrinatione mea
erat Pontiniaci, ha3c publicantes et appellanles : tibi, qiiem super stalu meo,cum
scripsero, subticens
unuB ex parte domini Saresberiensis, aller ex parte Domino amabili matrenostra^nonambigopreecee-
m JOANNIS SARESBERIENSIS 476

teris mortalibus esse sollicitum. Licet enim inter- A habitussimulationepraeeminent.pericliteturinnoceQ-

dum desitmateriavel occasio scribeudorum, hoo tia ejus. Nam et duoes qui in Israel offioio princi-

ipsiimtibi scribendum arbitror, seribendi occasio- pabantur etmerito, Moyses videlicet et Aaron, ad
nem et materiam defuisse. Quod autem domiuo aquasoontradictionisimpetumultitudinislapsisunt,
episcopo scripsi tibi pariter innolescet, sicut ea quae utterraepromissionisdemererenturintroitum. Apud
tibi scriptasunt, sinceritati ejus poteris praesentare. nos vero fama vulgavit, Anglorum episcoposjam
Volo enim ut omnibus acquiescas quee adte
ei in siepius eonvenisse, ut deliberent et decernant
quid
tum
perlinebunt, et consilium ejus prseferas meo, opus
Sed quid, quaiso, vere deceruent,
facto sit.

quia nobis sapientiorest, tumquia eum uberiorera nisi se turbari et timere, et utrumque supra modum?

gratiam Domini habereconfido, etnosquossemper quid decernenl, nisi quod cedere maluerunt impu-
dilexit charitate sincera, sicut auctoritate, sic et denter, quam injuriam viriiiter propulsare ? quid
meritis antecedit.Quod autem ei scribendum fuerat, decernent vere, nisi quod iniquitas dominetur, et
nisi deficientisprotoconi brevitas obstitisset, eimeo ipsi peocantibus non annuntiant vitam suam, nec
nomine suaderi desidero, et ulinam Spiritus san- viam Domini ostendimt?
ctus persuadeat,quiin necessitatis articulo speran- Nec hocdixerim, ({uod eum velim aut suadeam
tes inse.solatioconsiliidestitutosessemmsinit.Hoc B < dirigere brachiacontra torrenlem, » aut ut se
autem est, ut in hoc confliotu potestatis et juris ea multitudini imprudenter opponat et ecclesiam
moderatione incedat, praevia lege, duce gratia,ju- suam exponat periculisetaerumnis, sed ut imitetur
vante ratione, ut nec temeritatis reus videri debeat quod bonos fecisse legimus, Cusai Arachitem.qui
adversus potestatem quam Deum ordinavit, nec consilium etmilitiara Achitophel moderatione adhi-
metu potestatis, aut amore rerum evanescentium bita studuit dissipare, et in eo etiam fidelius cum
iniquitaliconsentiatindepressionem Ecclesiffi.et in Absaloue versatusest, quod ei materiam peccandi
perniciem tam praesentium quam futurorum, non sustulit,Ptpatricidiipra3clusitoccasionem. Nunquid
modo desertor officii et professionisprfevaricator, enim fideles opinaris, qui peccandi vias domiuo
sed etiam impugnator justitise habeatur. Sed dices regi expediunt, et in eo studiosi sunt, ut prospe-
fortasse, quod mihi, sicutcuiquefacilius estdictu, retur in his, qufe adversus Domini justitiam prae-
facienda preescribere, quam factu quee pra;scripta sumuntur ? Utertibi videtur fidelior, an quiadnu-
fuerint adimplere. Nam et liber vorandus dulcescit tum erronei ministrat culpas, an qui perniciosas
inoreprophetae, sed ad interioratransmissusama- abigit volur tates ? Sentiat unusquisque quod volu-
rescit. Orator quoque^in arte dicendidocet, quia in erit. Ego nunquam domino et amico repulabo fide-

artem pra3ceptatradere,et de artedicerefaoillimum c '^™' 1^'' *'" iHius obteraperat voluptati, ut salutis
est, sedex artedifflcillimum, id est quiepraeceperis et vitae dispendium afterat nisiforle Sauli fldelem :

observare mandata. Nusquam vero difficilius quam putes fuisseldumseum Doeth,quisacerdotesDomini

in arte vivendi. Illa siquidem ars arlium est, et gladio, quo se ipsum transfossurus erat, oceidit,et
sicut utilitate, sic et difficnltate incomparabiliter Achitophel fuit neoessarius Absaloni, quo suadente
alias transcendit universas. lllud quoque comici palaminuxorera patris commisit inceslum et par-
nostri adjicies, quia, omnes cum valemus, ricidium oommittere disponebat. Dicitur(et ulinam
Recla consilia segrolis damus falsum sit!)dominumLondoniensem etillum meum
;

(Terent. Andr. II, i.) amicum episcopum Cicestrensem ministros iniqui-

tu autem si hic sis, aliter sentias. Ad quod ego re-

plicabo,quoniamlicethancaurearamediooritatem,
quam priescribo, servare non noverim, aut non
quaeram, lyricum tamen licenter imitabor
:
tatisarmare adversus Ecclesiam, et Cantuariensis
archiepisoopi sitire sanguinem, et id agere, ut ei
nunquam reditus pateat. Nunquid timent ne feritas
raansuescat,aut, uta Cicerone usurpatum est (13'),

ne refrigeat hasla Cfesaris, aut gladius hebetetur?

fungens vice colis, acutum
Sedegoquodnonplurimifabulam piito. Nequeenim
Reddere quse ferrum valel exsors ipsa secandi. r, tanti sai^erdotes sapientes sunt, ut faciant mala,
(HoRAT. Ars poet., 304.) praesertim cum noverinl, quoniam
ipsi si iniquitas
Non equidera hanc sollicitudinem gero, quod de prsevaluerit,
tanto, et de tam sincero patre (Dominus scit) sini- Pcena reversura est in caput istasuum.
stram aliquam suspicionem conceperim, sed quia in (OviD.4. Am. I, 340.)
periculis amici charitas non sollicitari non potest. Neque enim eos lalere potest quoraodo de rhamno
Novienim praBpotentiumperseculoriim inslantiam, in regem sublimata ignis egressus est, quidevorat
et debilitatem Ecclesiae, licet domiuiis papajam cedros Libani. Vale, et officiose salutaqiios noveris
plurimumconvalescatetconforteturinDomino: novi salutandos, sed affectu praecipuo matrem. Impelra
etpusillanimitatemhincquorumdameplscoporum, nobis orationuni suffragia, ne nos a via sua patia-
indealioriiminvidiam.utnihilsit quodmagis verear turDominus aberrare.sed pro beneplacito suo.sive
quam ne in falsis fratribus et in his qui videbantur per prospera, sive peradversa, Iriumphatis affectio-
aliquid esse, et aucloritate gradus, et litterarum et nibuscarnis et vitiis omnibus eo deducat et per-
(t3") Epist.famiL, ix, 10.
\
177 EPISTOL^. — AN. 1466. 178

trahatunde exsulantes, in eo, et in nobis despicia- A appellationispraetextu malitiam suam nituntur co-
mus iaferiora, et compatiaiiuir miseris,qui modo lorare et evacuare sententiam, qua de sedis aposto-

circa sarcinulas Eoolesiae et nostras diripiendas licae judicio emanavit. Sed profecto, si Dominus
inutiliterocoupantur. nobiscura est, imo quia per misericordiam suam
EPISTOLA CLXXX. nobiscum est, pro se patientibus proscriptis; quia
AD MAGISTRUM RADULFllM NIGUUM. ei in causa ista ex conscientia nostra decrevimus
(A. D. H66.) famulari usque ad mortem, plures nobiscum sunt,
MagistrojtiDiLFO Nigro, .Ioan. Saresb. quam cum illis, certumqueest amodo quod episco-
Excusationera qua diuturnitalemsilentiipurgare pis iraminet labor et dolor, nisi salubriori consilio
studuistis.sicut piobabilis est.ita probatam liabeo acquiesoentes, pacem Ecclesise, quara non proden-
et acceptam, sciens dilectioni vestree nequaquam daui.sed oustodiendam susceperunt,citiusstudeant
diligentiam defuisse, sed ipsi diligentiae non asti- reformare. Rex in imperatore confidit, et in ca-
tissefortunam. Eo auteuidediligenliaclariusliquet, plionedomini papae,quamei vaticiuantur prophetas
quodpostdiuturnainetodiosammihimoramcharita- Baal, falsa videntes et stulta. quia non loquuntur
tisvestrtesediilitasadinstructionemmeamcorapegil a Uomino; sed ita Achab deceptum esse memine-
omnia, queeexopinionevestravobisobessepoterunt B ris, et dum speraret victoriara, liostium gladiis
vel prodesse. Et iicet quaidam eorum per alios ante corruisse. Sapiens interim audiat a Catone :

cognoverim, nullus tamen sic speciatim universa hi morle aUerius spem tu tibi ponere nnli,

peregit, et singula. Fuerunt autem omnia vera [al., praesertimiunocentis et Domiui, cujus diem pr»ve-
bona]quaeaudislis,licetplurimafalsaessenonambi- nire, vel voto, parricidii instar est; sed, Domino
gam.Quidaliudsinesalutisdispendiotacerepossum, auotore, dominuspapa prosperatur, etcaptonuper
quam quod ex testimonio conscienlise prrescribit ra- Albano, sicut cerlissime constat, dilatati sunt gres-
tio, et ipsa mei necessitas inexorata compel-
offlcii sus ejus. Cum econlra Teutouici tyranni et hare-
lit. Nonne cum ad dominiregiscuriamaccessissem, siarchEc sui vias sepiat Deus quotidie spinis, et
in omni humilitate offerens quamcunque satisfa- quod dissimulare non possunt, eorum minuantur
ctionem, jurapermitterent, vel voluntas sua mihi vires, et evanescat auctoritas. Quod audistisde Si-

indiceret, lionestate incolumi, exclusus suui a forma culo, falsissirauraessedicunt milites Remenses,qui
pacis, qufe tuncmagis tro Phi lippo oblata est et stipendiariiejus fuerunt anno integro.et pridie re-
allata?Quidnameratulterius faciendcjii ?!Nunquid versi sunt.
possessiones mihi pro lege Domini violenler et cru- Quod illi non evitantur, quos dominus Cantua-
deliter ablatae? quod secuie protestor coram Do- Q riensisdenunliavitexcommunicatos,nontamipsum
mino qui, velit nolit mundus, jiidicaturus est cau- hedit, quara eos qui eis communicant. Ipsi viderint
sam istam, tam turpierant commercioredimendoe, qua conscientia communicent, et qui excoramuni-
ut jurarem me observaturum consuetudines quas lex cati sunt, qua innocentia aut negent, aut excusent
Domini condemnat, et ouinem archiepiscopo meo crimina,qiiaseisimpinguntur. Egoscio quod neque
obedientiamabjurarem ?Possentha3cadsubversio- iuferenda sententia prssens fui,neque de eonsilio
nem fldei meaesufficere, sedt.-imen ulterius proces- u.eo, aut de conscientia lata est, et necdum, Do-
sum est in ea, quae etiam ab adversariis honeslius mino teste, quosdam eorum, qui notati sunt, novi,

essent tacita quam expressa. Non utique in regem nec, quod meminerim vidi. Tentabo utique, ut
ista refundo, sed ineos qui se animum ejus plenius consulitis,archiepiscopumflectereproarchidiacono
nosse dicebant, erantque, utjactitabant, interpretes Piotaviensi, si tameuintellexeritis, quod ad pacem
voluntatis ejus. Ipse enim me audiente non dixit Ecclesiae possit proficere labor meus. Alioquin pro-
quodaut meam,aut ipsius dedeceathonestatem, in patrem circumvenire, et do-
brosum esset et turpe
eoque solo ipsum possum arguere,quod cum respon- cum hoc ab anno prfete-
rainura. Sed nostis quod,
sumtlagitarem, dedispendiorerumettemporiscon- rito egerimus, nec semel nobis responsum est ab
querens, sic detorquebat verbum, ut tam majestati Q archidiacono verbum unum. De itinere autem ve-
ethonestati susequam meee necessitatiessetusque- stro quid consulam nescio, sed iter praecise dicta-
quaque inutile. Sciens ergo et prudens, pro instan- rera, nisi quia non video quomodo aparticipio ex-
tia temporis ab eo diverti, ut iunocentias, necessi- corauuraicatorum possitis abstinere. Nam quod
tatietverecundiaemeae prospicerem, imo et causae sentenliam meruerunt, vobis aliquatenus, sed illis
Domini reversurus tamen Domino propitio, si
; ex testimonio conscientiae plenius liquet.Eum, qui
quando, quod spero,mihi cum indemnitate conscien- seminat discordias iuter fratres detestetnr anima
fama? recta apparuerit pacis via, alioquin,
tiae et Domini quid ergo eura, qui cum Iduraaso satellite
:

ante mihi mortem inferat temporalem pius Jesus, persequitursacerdotes, et tabernaculi Doraini suc-
quam ipsum pro pace vel gratia hominis recupe- cendit vicum, et gladio principis in Leviticum or-
randa scienter offendam. dinem debacchatur. In hoc ergo articulo consulite
Sedtu multas proponis difficultates primoquod ;
conscientiam, aliquem religiosum et discretum
et
Ecclesia Anglorum in arcum pravum conversa cal- arbitrumadhibete et cum efluderitis cor vestrum
:

caneum erigit adversus Dorainum, et episcopi sub in conspectu ejus, sequimini quodDominus inspi-
 :

179 JOANNIS SARESBRRIENSIS 180

rabit. Si vero vos ad ciiriam, suadentibus amicis A dit, et virtutumnullos, garrulusutique potest esse,
contigerit profloisci, archidiacono, quein dilipitis, etvauus, sed procul dubio non dialeoticus, imouec
et ego.quatenus permittilsinceritascharitatis, tota philosophus est. Ut tamen a generalibus ad spccia-
mente veneror et amplector persuadete, utjuxta ;
lia Iranseam, quod archidiaconi Pictaviensis,dum
quod Propheta monet, reflec-tat oculos mentis ad excommunicatus est, quidquid tibi olleratur, de-
suas et domiui sui vias, et ponat cor superiUas, et trectas inire consortium, laudo, quod Dominum
non amoiio sulijiciat ei mollia, sperans in incerto homini, temporalibus eeterna prfetulisti ; sed, ut
divitiarum et variis lenocinantis fortunre blandi- siueprtTJudicio loquar sententire verioris, et cano-
mentis, memineritque, quod summis negatum est num reverentia salva sit, distinctionem in partici-
stare diu, etanteruinam exaltaturcor. Nam quan- patioue cumexcommunicatiscenseoadmittendam.
turacunque dissimulet, novit sententiam pastoris, Nam qui malitiae eorum communicat, se ipsum
justa sit an injusla, timendam esse.Quid multa ? si qnoque anathematis obligalione condemnat.Ceete-
potesl Loth essK in Sodomis, Joseph in aula Pha- rum iu his quatuor, quorum cautio specialis vide-
raonis, Chusai in colloquiis et consihis Absalon, tur, in osculo mensa, oratione et salu-
scilicet et

Abdias in obseqiiio Aohab et consortio Jezabel, si tatione, personarum et rerum multiplex, ut arbi-
Daniel in Babylone : illuc salubriter tibi et illis g tror, differentia attendenda est. Aliter enim haec
proflcisceris, quibus persuadebis, ut cuslodiant in pofessionem perfectionis habentes, aliter imper-
nocentiara, et videant eequitatem, quoniam sunt fectideclinanl, aliterqui necessitate urgentur, aliter
reliquias houiini pacifico : et cum injusti simul expediti.Nam pfirfeclus nulli unquam excommuni-
dispereant, salus justorum exspectatur a Domino, cato communicat, nec ei inverbi commercio, quin
qui fidelis est in promissis, et eleotos suos supra ei denuntiet culpam, quare ipsumoporteatevitari

id quod possunt, tentari non patitur, sed eis uni- quanto magis ergo in mensa vel in ecclesia, et si-
versa cooperantur in bonum. Iter et actus tuos di- milibus ? Unde ElisfEus aregeJuda superexitu ex-
rigat Dominus. peilitlonis conventus, et Joram rege Israel, quem

EPISTOLA CLXXXI noverat esse idololatram,respondit: Vivit Dominus,

AD EUMDEM. in cujus conspecta sto, quod si non vultum Josa-
phat regis Judce erubescerem, nec altendissem qui-
— ^-Magistro Radulfo Nigro.
Fides et
(A. D. 1166.)

devotio tua testimoniura habent majus

dem te, nec respexissem {IV Reg. ni).
Eccequia propheta, inperfectionis gradu consti-
Joanue, quse non verborum strepitu, sed operum tutus, ob alterius reverentiam, necessarium quod

exhibitione clarescunt. Nam et Jesus veritas, ciijus quaerebatur, divinaj voluntatis.quamvis idololatrae
utinam sio imitatores simus, sicut sumusetpro- culpa, utoportuit, denuntiata, revelavit arcanum.
fessores, aftestationemoperum Joannis testimonio Naaman vero Syrus, etsi et verum
curatus a lepra,
praefert, nou hoc quidem condemnans ut repro- Uorainum agnoscens et contttens, nullum perfe-
bum, sed id tanquam probabilius sui innocentia ctionis gradum assecutus, de sancta lerraduorum
censuit praeferendum. Siquidem opera cujusqne burdonum onus deferens secura,ab eodem Elisaeo
testimonium perhibent de eo et arbor, nec ex sui : obtinuit, ut eiorationibus Domini sui, quod ex ne-
proceritate et robore, nec exramorura multitudine cessitate officii cogebatur, liceret assistere, et Dei
et venustale, nec px ubertate foliorum, et con giatiam non demereri. Ait enira Quando ingredi-:

densitate, sed ex friictuum utilitate pensatur. Ciim tur dominus meus templum ftemmon ut adoret, et
ergo tu nihil omiseris ex contingentibus. et fidei illo innilenlesupermanum meam,si adoravero cum

tuas et devotionis fructus, etsi non pro voto, plane eo in eodem loco, precor ut ignoscat mihi Dominus
pro tempore praecesserit, et speretur : cur ad al- servosuo pro hac re (IV Reg v). Dixilque Elisaeus;
.

legationescharitatis astruendfe oratiotuaprogredi- Vade in pace (ibid.). Patet hinc quatenus imper-
tur? Sieam vis esse fidelibus coraraeudatara, acta fectos urget interdum reverentia publicae potesta-
agis; si infldelibus, nihil. Unus autera, et singula- tis. Ex quibus quod tibi ausira suadere, colligo, ut
riter unus est, cui eara desidero coramendari, sed D si praefatus archidiaconus tuura vult habere con-
non tam allegalionum ornatu, et phantasmatilius sortiuin, accedas ad ipsum expioralurus quatenus
dictionum, qiiam cliaritafissincerifate et vitae con- apud ipsum possis proflcere, etei quodfldes exigit,
tinenlis, et affecfuosae orationis insfantia, ef qui- familianter, et in aure deunaties, utmeminerit se
dem ex his loois tibi arbitror provenisse, ut amico Christianum esse, et senteutiara qua innodatus est
noslro Hugoni responderes id, quod etsi imperitis vereatur, et prse omnibus niortalibus timeat illum,
rerum dispendium, conscienticeta-
videafiu' afferre qui potest corpuset animam mittere ingehennam.
men et salufis procul dubio compendium adferl. Utinaui cum rege,et tamisto, quam aliis omnibus

Unde el studiis fuis congratulor, quem agnosco ex excommunicatissintaliqui viri timenles Dominum,
signisperspicuis in urbe garrula ef ventosa, utpace qui eos farailiariter et amice statuant contiafa-
scholarium dictum sit, non fam inutiliura argu- ciem suam, et revocent ab impietalibus suis.Quod
mentafionem locos inquirere, quam virlufum.Nam si ille te, quia Christianus es, vocare flestiterit,

qui argumenlorum multiplices locos et sedes cre- Christus, quem in te odit, dispendium hoc facil-
 181 EPISTOLyE. - AN. 1166. 182

lime et felicissime, nisi merita tua prfepedlant, po- A reverteraini. De clericis vero ducendis, hoc consu-
terit compensare. Salus enim justorum a Do- lunt,utnon multitudinemducatis, sed paucos,pro-
mino est, qui protegit eos iu tempore tribula- vidos et discretos, si quos tamen habetis tales,
tionis. quorum possitis inniti consilio, si opus fuerit, et
EPISTOLA CLXXXII. sub prfelextu eorura qui defuerint, si hoc necessi-
AD THOMAM CAMUARIEMSEM ARCmEPlSCOPUM- lasexegerit,dilationem possiliscommodeimpetrare.
(A. D. 1166.) Egoautem me ad hoc opus non ingero, sed nec
DominoTHOM.E Cantuariensi. refugio quidem, si me decreveritis, itineris vestri,
Ea fere omnia quse mihi vestra siffnificavit di- etlaboris, et sortis fore consortem. Nara in omnes
gnatio, fama divulgante audieram, sed auctoritate hujusmodi casus paratus sum, auctore Domino,
nominis vestri facla sunt certiora ea ergo non ; pro ridelitate Ecolesife et vestra si tamen placuerit :

tanquam certa sed velut audita per litteras mcas ut vobis ocourram, me tanti teraporis spatio pr;B-
signifioavi domino Pictaviensi, adjectis iis quise de munite,ntad locura etdiem,quem prfescripseritis,
AnglicTBstatu audieram, rogans attentius ut vobis commode valeam pervenire. Nam
super hsec coasilium daret. Ex quo vero per litte- tn me mora non erit uLla,
. . .

ras veslras sum, illico cura ainicis

certioralus (VlRG.)
vestris, de quorum sinceritate non dubilo, adhibito " lioetmultas domi protempore neoessariashabeam
magistro_jyiiIippn, contuli super negotio vestro, occupationes, tum ex instantia abbatis mei, tum ex
nulli tamen ostendens transmissarum vobis exem- preescntia Gir. archidiaconi, quorum desideriis
pla litterarum. Et licel, ut prsescripseratis, singu- sicut vobis, deessenon possum.
latim convenerim amieos nostros, abbatem scilicet EPISTOLA CLXXXIII.
Sancti Remigii, et magistrum Fuleonem et magi- AD EUMDESI.
strum Radulfum. omnes tamen nou raodo in eura- (A. D. 1166.)
dera sensum, sed fereineadera verba convenerunt. Thom.e Cantuariensi, Joankes Saresb.
In summa ergo nullus eorura inventus est, qui Litteras, quas ad consolationem vestram etsub-
domini papse consilio adversetur, omnesque unani- levationem Ecclesiae, post longura tandem exsilium
miter approbant consilium quod vobis dedit Nioo- et proscriptio.:em vestri, et vestrorum omnium,
laus xenodochus Rolhom., licet nec delitteris, nec vobis patri suo, filii Ganluariensis Ecclesiee, fra-
de consilio ejus audierintaliquil. Atteiulenda enim tres, et coepiscopi vestri nuper transmiserunt, di-
est instantia temporis, conditio Ecclesiaj Rouiante, ligentius relegens, nihil probabilius ex earum in-
necessitasregni Anglici, periculumnon modosedis spectione potui opinari, quam eas consilio Achito-
vestrse, sedcommissarum vobis et ecclesiarum et G phoLquem credibile est in perniciem fidelium ab
animarum, quibus si vel oocurrere, vel subvenire inferis rediisse, per manumDoeth Idumcei, sitientis
potueritis, vix tanti debetisfacereanimara vestrara, adhuc sanguinem sacerdotum, et quferentis, el in-
ut non pro saluteipsius animse, et liberatione Ec- satiabiliter persequenlis animam Christi, qui in
clesias naufragantis, accedatis ad colloquia perse- electorum fide et charitate vivit, fuisse dictatas.
cutorum, et experiamini quid per humilitatem Sic enim pervertunt orania, ut cuivis vel parum
vestramdignelur efficerepius Jesus, qui post ascen- intelligenti perspicuum sit, menteui earum longe
sionis su£e gloriara protestatus est, sicutin litteris esse ab opiuione communi. Sed a veritate longius
invenitur autheaticis, se ailhiic paratura esse mori distat : namque omnes blanditiae, el exquisiti co-
pro hurailibus, et orucis ignominiara sustinere, loreseo tendunl, utsiib appellaliouis praetextu jure
preesertim cum illi qiii vos persecuti simt, et Chri- videatursubvertendusesseviculussacerdotum,Nobe,
stura in vobis, dicantur aliquantulum a regisgratia qui vertitur in latratura.signilicatque pastorum Eo-
excidisse et in ea con litione versari, iit eos jara clesiffi diligentem custodiaui, ut post hanc conspi-
teedeat vitJB mcas. An verus sit, nescio, sed ruiuor rationein eoriira qiiisquam in gregeDoraini audeat
apud nos publious est, sive aiitem itasit, sive non, vigilare,ctInporiim imminentium, prasdicationis of-
certo certius est, quia procul dubio Christustrium- D ficio propulsare furorem.
phabit, et reddet unicuique non modo juxta opera Ail Saloraon in Proverbiis, quia melior est finis
sua, sed et voluntati consummatae perfecti operis oraliimii qnam principium {Ecde. vii) ; sed profecto
attribuetcoronam. Unis hujus prinoipio deterior est ; si quidem in
Perfectorum amioorum, a quiljusegoetmagister initio salutera optant. profitentur obedientiara, et
Philippus non dissentimus, consiliumesl, ut si vos utinam utruraquefideliter, utoontra prohibitionem
imperatrix vocaveril, ad ipsam ducenle Hothoma- Domini non loquantur bona cum proximo, et mala
gensi archiepiscopo secure accedatis et si ibi : sintincordibus eorum subinde amaras, sed unde
:

boni aliquid audieritis, agatis gratias Domino, et gratias agendum est Deo. Falsas, et quas captivus
ita per omnia inoeilatis, ut raodestia vestra omni- a piratisconsuevit « porrecto audire jugulo, »sub-
bus innotescat. Si vero, qiiod absit secus aocide- ! texunt historias, quibus justiticanl causam impii,
rit, redeunte praefalo arohiepiscopo in terrara pere- et dicunt bonum raalum, et malum bonum, unde
grinationis vestrae, cum honestate et securitate tandem per consequentiam rationis videantur in-
 183 JOANNIS SARESBKRIENSIS 184

ferre: « Reus est raorlis, qui confradicit Cfesari. » A Non Bibulo quidquam nuper, sedCassaregestumest
Nonne ilie, quem prfefiguravit Acliitopliel, Judas Nain bibulo geslum c.onsuLe nil memini.
prodilor non modo Judeeis in nece Cliristi, sed el (SuEi. Cfifs.,t9.)
scribis nostris et Pliarisseis proditionis etparricidii Qua autem inipudentia dixerunt, et, ne verba in
relinquens exenjplum, ad Ciiristum sic accessit, ventos evanescerent, scripserunt, quod omnibus
liuiTiilisalutationehonoransDoniinumetmagistrum, falsum esse innotuit, « quia rex, n quem impatien-
dicens : Ave, Rabbi {Matth. xxv), ei quem verbo tissimumesse nullus ambigit, « gratum habetcum
prodeI)at, etosculo ; etsujjinde cumgladiis etfus- corripitur, etdulce putat obsequium cummonetur,
til)us militum, quibus isti freti sunt, fugatis disci- ut corrigat si quid deliquerit in Dominum?»— « Si
pulis et dispersis, trusit ad principes sacerdotum, quid , » inqiiiunt, ac si dubium sit eis illum deli-
ut illic argueretur, et a falsis convinceretur testi- quisse in Dominum, quiEcclesiee libertatem impu-
bus, paternas, qua» etavorumsunt, evacuareleges, gnat, avitas perversitates Evangelio Christi praefert
et leges Caesaris impugnare, quia suam Domino et sanctionibus Patrum; et, ut de vobis taceam et
imaginem, deducta ratione Cssaris, docehat esse clericis quos injuste proscripsit, qui mulierculas et
reddendam, ut reus viderelurimpietatis,quia oblo- parvulosincunis innocentesoranisolatiodestitutos,
quebatur, reclamabat, imo repugnabat iniquitati. B non tam crudeli sententia quam insania compulit
Dicunthasc, sed qua conscientia, viderit Dominus exsulare qui schismatis furorem jam fere sopi- ;

etjudicet. Dominum regem non quidem nunipiam tum excitavitet roboravit, et resuscitata procella,
peccasse dicimus, sed semper paratum Domino qua^jampluriinumdetumueratnavemapostohcam,
satisfacere contidenter dicimus et pra^dicamus. quantum in ipso est, cum Christo submersit, imo
Nunquid non facies meretricis faota est eis, et frons etadhucmergit.Quidnamquaesoducuntincrimine,
adamante durior, ut non erube?cant confldenter, ut qui hoc esse innocentiara gloriantur ? aut nunquid
aiunt, prsedicare innocentiam hominis, cujus ma- haec probationibus indigent, quse mundus agnovit,
liliam et iniquitates novit, praedicat et detestatur quae in suis doloribus et tormentis indesinenter
Christianus orbis ? Convenerunt eum, ut dicitur, sentit Ecclesia, quae quotidianis rerum experimen-
episcopi London. et Hereford. quibus se, utaiunt, tis luce clarius palent. Sed, si corripi dulce putat
ad omnem justitiam obtulit. Nonne episcopus Lond. obsequium,planumest eosamplioris esse perfldiee,
ille est, qui prinius in Anglia scidit Ecclesife uni- qui dominumsuum,cujus obsequiocorpusdevove-
tatem, quodomnes noverunt, et animam, taru enormiter patiuntur errare.
archiepiseopandi, runt et
quod pUn'imi suspicantur, ambitione Sane impletum est in eishodie propheticum iUud
traclus, totius :

hujusdiscordi£Efomesimprimisexstitit,etincentor? ^ 0"«"' ('"ipesin deserloprophetx tui Israel [Ezech.

Nonne styhis ipse convincit Achitophel et Doech, xiu),cumad subversionem Eoclesiae,qui propheta-
quorum spiritu plenus est, inhac epistola expres- rum in ealociim tenent, dolositatis suae multiplices

sisse, communicatis his quas flngere potuit ex spi- laqueos texant, duloe salutationis praemittentes

ritu suo, qui neutro eorum in talibus, reruraexpe-

eloquium, devotam protitentes obedientiam, auxi-
comprobatur inferior. Nam el loquela ejus
rientia hum et consilium promittentes, ut transeuntes per
ipsum manifestum facit. Nec curo de mendaciis nubeculas rationum, et verbis legitirais abutentes
quae superintroitu vestro interserere aususest, quia in dispendium legis, tandem inferant Reus est :

praesens audivi,et vidi. Solus ille verbumelectionis inortis, crucifige, crucifige eum, neque nobis reservetis

veslrae gratiimnon habuit, qui praj caeleris omni- hunc, sed Barrabam (Luc. xxiu). !

bus,quod e\ multis claruit et claret indiciis, ut in Ecce quam salulem patri desiderant, qua fidei
devotionedebitamadimplentobedientiam,qiiadili-
sedem vestram induceretur aspiravit non tamen :

diuobloqui ausus est,aliis arguentibus ambitionem gentiapacem inter regnum et saoerdotium cupiunl
reformari. Etquidemhisc tam vobis, quam omni-
etimpudentiamejus. Quidquid ergohaberet animi,
bus oausam ethistoriam proscriptionis nostraB in-
quem de conscientia, judicat Doininus, inprimis
eligentium omnibusplus
fuit, et electionifactae fere
D telligeutibus dicta esse non dubito ex abundanti,
sed impietatis et doli, impudentiae et falsilatis at-
lapplausit. Quid dicam de Herefordiensi nisi quod
tendens cumuluui,profeoto nec animum nec cala-
aliquandiu, elsi non magni, stetit tamen alicujus
mum potui
I

nominis umbra, antequam sciretur qiiis esset

continere ; nam et :

nunc autem sub obtentu ejus, qui litteratiis creditur Si natura negal,facit indignatio versum,
(Jl'VEN., 79.)
ab his qui litteras ignorant, aut ipsum, suam vo- 1,

lunt impii militiam procurare.ut videatur consen- adversus malitiam et impudentiam eorum, quo-
taneum rationiquidquid Htteratus, etantiqims die- rum.
rum episcopus approbaverit. Ergo istis duobus Omne in prsecipiti vitium stetit,
respondere, vel sententife eorum acquiescere, est (Id., ibid. 147.)
transire omnino in sententiam Londoniensis, ac si ut nequitife eorum vix aliquid possit addere, aut
in Csesarem computaretur et Bibulum. Ethici si etiam excogitare, quamlibet subtilis, et in malis
quidem meministis. inveniendis arguta posteritas. Sed quid in his mo-
185 EPISTOL^. — Ai\. 1167. 186
ror ? Retribuat eis Deus, et plane, nisi veritas ipsa, A firmetisfidem,etomnium provocetis aflectum, cre-
quod possibile est, vertatur in falsitatena, retribuet bris etiam sciiptitalionibus singulos episcopos in
abundanter facientibus et foventibus nequitiam is- spiritu mansuetudinis et lenitatis sollicitetis, ut
tam. Vos autem, ut mihi visum est, litteris el malitiffi redeant ad cor et meminerint conditionis suee et :

eorum prudentissime,eteleganlissimerespondistis, iu omnibus promoveatis, ne quid vestrum arrogan-

et argutias eorum diu excogitatas, et elaboratasi tise aut immoiierationis praelendat imaginem. Adi
velutaranearum cassiculos, validissimisrationibus litTec accepi ab his qui Herefordensem episcopum
dissolvistis. Et licet grandiuscula sit epistola, qufe se familiarius nosse dicuat, quod dum versaretur
tamen necessaria sola exsequitur, vellera tamen hoc in avarus erat, et tantus amator
scholis, laudis
circa unum articulum, qui et verus et nolus est, gioriae, quantuspecuniBB videbaturesse contemptor.
diligenlius inslitisse ; scilicet, ut ostenderetis pa- Putatur itaque quod nihil illura raagis movere pos-
fientiam, quam diu in silentio habuistis, et sollici- sel, quam si eum magistri scholarura et viri reli-
tudiuem,quampacireforraand£eadiiibuistis,rcgem quos
giosi, ulpote prior Sancti Victoris et similes,
ssepiuscum omni humilitate revocando perlitteras in Gallia familiares liabuerat, socordiara ejus, qui
et nuntios domini papas, per vestros, per matrem sperabatur redempturus Israel, suis litteris excita-
suam, cui credi debuisset, per episcopos transma- g rent et animarent, ut nunc osteudat episcopum,
rinos et cismarinos, per fratres Templi et Hospita- queui in scholas depingere consuevit, at a se pro-
lis, per regem et optimates regni Francoriim, et pellens vitia quae in alils arguehat, amissam redi-
tandem in propria persona accessistis ad collo- mat famam. Idem etiam de Wigorniensi consulitur,
quium ejus, et sustinuistis repulsam. ego tamen nec de ipsis bene spero, nec de rege
Gaeterum, quia episcopi nostri scribunt, et con- Francorum, quod, sicut caetera, in aure dictum sit,
fidenterprsedicant eumad omuemjustitiametdebi- cuni ad siipremae necessitatis articulum ventum
tam satisfactionem esse paratum, et etiam satis- fuerit, praesumo supra modum, nec de Ecclesia Ro-
dare volentem, si ratio exegerit mihi et quibus-; mana, cujus mores et necessitates nobis innotue-
dam aliis amicis vestris videtur consilium, ul evo- runt, multum confido. Utique dominus papa vir
cetisepiscopos. etnominatimil!os qui litteras signa. sanclus et justus est, et dorainum Albertum, ut a
verunt, et Saresberiensem qui de injusta suspensione plerisque dicitur, imitatorem habet, sed ejus sunt
conqueritur, etWigorniensemquiestprincipiumge. tot et tantfe necessitates, tanta aviditas et irapro-
nerationis vestrse in Domino, et quo.
si qui alii sunt, bilas Romanorum, ut interduin utatur licentia po-
rumutilemcredalisesseprassentiam, etexperiamini testatis, procuretque, ex dispensatione, quod rei-

anfidasittestilicatio,praedicatio,etscripturaeorum. ,, publicfe dicitur expedire, et non expediat reli- si

Vocati autem in virtute obedieutise fortasse non gioni. Timeo ergo ne appellationis diem oporteat
venient, licet inobedientiam nulla unquam appella- esspectari, et cum eo ventum fuerit, ne, qui dili-
tio tuetur. Sed causa vestra liquidior erit, si fal- guntmunera,sequanturretributiones vereor enim :

sitas et malitia eorum fuerit revelata. Non taraen angustias circumstanlias nostras, et
temporis, et

arbitror omnes episoopos, sicut uec personas in aliorum. Nostris, imo Christi et Ecclesiie adversa-
dicecesibus constitutas, quas fallax claudit inscri- riis, decretum est ut nos vulnerent et confodiant

plio, huic malitiiB consentire, cum certum sit, aut spoliis nostris, quibus si interim vexatio data fue-
saltem videatur esse probabile, in tanta ecclesia rit ad intellectura, fortasse proniores erunt, raetu
xvMi episcopatuum adhuc inveniri vel illos x, quo- laborumetsumptuum,adpacem reformandam sibi
rum conteraplatione interim Dominus insulte parcit, et nobis. Nam hoc ipsum malitiara eoriim etauda-
ne cum sororibus suis, quarum imitatur luxuriam ciam nutrit, quod nobis solis laborantibus, illi in
etimpietatem, fimditus deleatur. Licet enim aliqui opulentia et voluptatibussuishactenusquieverunt.
plus justo laceant, et quacunque consideratione Et quia humanum nobis deest auxilium, tota men-
dissimulent credo tamen aliquos in episcopis, el
: confugiamus ad Dominura, ut a
tis iutentione
multas personas de puritate tidei et conscientia prsesentibus et imminentibus malis expediat, et
bonorum operum sperare et exspectare regnum ^ scuto miseralionis suae circumdet nos veritasejus.
Dei. iNara et Joseph fidelis inventus est in domo EPISTOLA CLX.KXIV.
Pharaouis, Loth justus mansit in Sodomis, Chusai AD BARTHOLOM^UM EXONIENSEM EPISCOPUM
in consiliis Absalon uliliter versatus est, Daniel (A. D. 1167.)
innocenter praefuitin Babylone,Abdiasinconsortio DominO BARTHOLO'M.Ea Exonie.nsi episcopo, Joan.
Achab et Jezabel, dissimulans cum dolore, quse Sares..
'

emendare non poterat. Prophetas Domini in alriis Multaquidem scribendaessent, sedangustiatem-

lalitantes salubriter exhibens, clementiam Dei et poriset necessariarum tumultus occupationum co-
gratiam prophetiffi patientia longa promeruit. gunt, ut ea perstringam potius quara exponam.
Undecommodumarbitror.ut sichaos quodinter- Recepi nuper, auctore Domino, fratrem nieum be-
nos,et patriam nostram firmatum est, permiserit, nignitati et liberalitali vestrte congratulantem in
hanc epistolam vestram ad singulos episcopos et plurimis, et me pryeter pluriraam, quam habebam
celebriores ecclesias transmittatis, ut nutantium ad vos, devotionem, longe devotiorem fecit, et ma-
 :

187 JOANNIS SA.KESBER1ENSIS 188

gis obnoxium. In ipsius vero adventu cnjusdam A econtra clamnnt, quia pax non est, sed amaritudo

amieissimi nostri recepi litteras, quibus me voluit omnium amarissima.

prffiinunire, et vos, si fieri posset, per me, quod Si vero nonnisi debilas exigit consuetudines, sic
rex pia;cepit per Jocel, de Ballolio, el quosdam ut vestcr Demosthenes asserit, illis profecto de-
alios ministros pietatis suse, vos et domiiiuin \Vi- bueratesse contentus, quae non suntdivinislegibus
gorniensemsichabendosinoinniliiis et Iractandos, iaimicjcB, que bonis moribus non adversanlur, quae

ut capitales iaimicos regni, el publiCce salutis hos- sacerdotiuiu non dehonestant, quas perieulum non
tes. Utinam vanus sit timor meus
Sed quidquid 1 ingerunt animarum, qufe matris Ecclesiae, de cujus
episcopi in appellatoriis suis papee de eo scripse- manu suscepilgladiiimad ipsam tuendam, etinju-
rint, quidquid praedicent de pietate et mansuetu- rias propulsandas, non subruunt libertatem, sed in

dine ejus, de justitia et atTabilitatP, de revereutia votis ipsius omnia contraria snnt, sicut Scriptnra
adeo impiuTu est iu Deum, in ho-
sacerdotii, nihil ejus.sanclorum Patrumauctoritate, et summi pon-
mines inhuiuanum, quod Franci et Latini de eo titicis ore damnata testatur, etqiiotidiaase querelaB

faciUus non credant unde plurimum mirantur et

: cleri et populi : et timeo ne pontificcs ipsi contra
stupent omnes qui audiunt, qua conscientia, qua scripta sua venire coganlur, et dcpraedicare quod
impudentia, qua fronle ausi fnistis asserere, scri- g prasdicant, etqnam raodo damnanl, justificarecau-
bere et episcopalis auctCH-itatis cha racteribu s con- sam, et quam
justificant condemnare. Signata est

firmare innocentiam hominis, cujus iujustitia; sunt atteslalioeoruniomuiuraquideiuconceptanomine,

omniumfabula, cujus supplantationeset violeutias sed triuiu dunlaxat episcoporum roborata sigillis,
mundus agnovit: quomodoin subversioaem justi- archisyaagogi videlicet Londinensis et domini et
tiffi falsum dedit totettantorum
Patrum venerabihs amici mei.cni interim parco,episcopi Wintonensis et
uiiiversitas pro malitia testimouium. Nam scripti eeqne doctrina et eloqnio pollentis, veteris quidem
vesiri verba sunl h«o pro rege, cujus causani no- scholastici, sed novitii episcopi Herefordensis, qiio-

tarius vester justiticare conatur, rex omnem pro- ruiu pra?miaebat auctoritas, si nou opinionibonse
mittit justitiam et eam fachs implere paratus est, consensitjiniquitatis, et manifestee falsitatis attesta-
et dulce reputat obsequium, cum monelur, ut cor- tio, scripto utrumque, et sigillorum mnnimine con-
rigat, si quid offeuderit in Deum, nec soluin satis- vincente praejudicaret. Alii interim quos libelli con-
facere, sed et, si jus exigat, in hoc satisdare pa- cludit inscriptio, mitius arguuntnr, quia non facile

ratus est. Et post pauca subjungit « Euuidem se : credi potest, ut tot sapientes convenerint, tot oon-
tulerint religiosi in frandem diviaae legis et cano-
judicio ecclesiBB in his quse sunt Ecclesiie, nec in
modico subtrahentem, sed colla Chrisli jugo sub- „ num, etin perniciem Eeclesieeconscripserint, unde
dentem. » Et paulo superius « Dominum regem : convalescatetprffivaleat usqueqnaque iniquitas, et
nonquidemnunquampeccassedicimus.sedUomino justitia opprimatur. Sed ut audio, omnes illi scri-
semperparatumsatisfacere,etconlidenterdicimus, plo pra^stileruiit auctoritatem quod si aute vide- :

el praedicauius. » 0, inquiunt, quam sana, qnam rant, impiissimumfuittantiB iniquitati teslimoninm

sancta praedicatio episcoporum Aaglise ! quam perhibere non vidernat, stnltissimum alienee
: si

sincerum et iucorruptum pro libertate Ecclesias iniquitati suornm imp ositionecharac terum prffistare
testimonium quam veraest assertio sacerdotum,
! auctoritatem.
qui illud preedicant quod mimus aut histrio sine Sed quid in oum ex necessitate
re conspiciia,
dispendioverecuudiienoaloqueretnr. Sifidemquam plura dioenda protendo sermonera ? Nam pa-
sint,

non habeldesiderat scriba vester Londoniensis, et gina illa, et si vestrorum cessaret opera, nostro-
si qui ei consentiunt, exeundum est eis de orbe rum tamen diligentia ad Romannm defertur pon-
Latino, ne quoties'hfec praedicaverint tificem, qni et mores illius quem jnstifloatis ex
Quare peregrinum vicinia rauca reclamet, multis novit indioiis, et facile deprehendet qua
(HORAT.) sinceritate episcof ornm conoepta sit hffic atteslatio,
etne tantum adversus Ecclesiam pro consuetudini- qnae fnerit intentio quiquoniam, Do-
scriliffi vestri,

bus, imo pravitatibus, avitis testimouium daret luino aliter disponenle, quod ambiebat esse non
sapiens ille tabellio et facundus, etiam adversus valuit, Cantuariensis archiepiscopus, in Anglicana
populum testificator, inseruit scripto vestro : «Rex Ecolesia de conseDsu, consilio et auctoritate eorum,
a Doraino constitntus paci per omnia providet sub- qui Christum persequnntur, faotus est archisyna-
jectorum, et ut hanc conservet, eoclesiis et com- gogus. Scripsit ei nuper dominus rex per Radul-
missis sibi populis, dignitates regibus ante se debi- phum Dicetensem archidiaoonura suum, quod se
tas et exhibitas sibi vult et exigit exhiberi. Quid totnm regnum suum et causam, quffi inter eum et

h£ec audiens Ecclesia Gallioana ? » Ita, inquit, Do- Ecclesiam vertitur, ipsius tanquam patris et fide-
minus et Evangelii verba adjiivent eos a quibns et lissimi amici, committit arbitrio, et prfficipit, ut

pro quibus hfec scripta sunt. Providet fortasse pa- sui ofiiciales ei in omnihus usqnequaque obediant.
cem-omnibns, sed a longe, quia praesentialiter om- Siquid ergo vobis, vel eoclesiffi vestrffi, aut do-
nia turbat. Diount episcopi, aut forsitan, ut verius mino Wigorneasi inoubuerit, illum faciatis conve-
dicatur, episcopus, quoniam pax est, et omnes niri, ut pro vobis et Ecclesia Dei commoneat re-
ISlt EPISTOL/E. — AN. H67. 190

gem, qui, sicut in illa nobiliepistola sua, quae jam A scriptum est, docuerunt linguam suam loqui
aliis

provincias et regna cirouit, testatus est Dulce pu- ; meniiacium, et ut inique agerent, laboraverunt,
tat obsequium, oiun admouelur, ut corrigat si quid sollicitatalios ut siibvertat,eteum alii sollicitando

deiiquerit ia Doiuinum. Nam qui deliquit in proxi- siibverluut.Quam gloriosain, qiiam oatliolicam,
mum, in Domiuiun quoque deliquit el sponsum ;
quaiu piam epistolam Coioniensi sohisinutico uuper
e.\honorat Gliristum, quicunque iuhouorat Eccle- miseiit, ex rescripto ejus, quod vobis mittitur,
siam sponsam ejus. Sunt enim corpus unum, imo polestis oonjicere, ut pateat omnibus quam verum
et splritus uaus, et, quod amplius est, collatione si(, quod de pietate et justitia regis vestri tanta
gratias quodammodosuntDeusunus, dum admira- coniideulia praedicatur.
bili oommercio illa, quai carnis sunt ex natura Ad ipsum quoqiie nuper venerunt ex parte do-
primitiva Domino impertit, ut ab eo pleuitudinem iniui de Monteferraadi vaui illusorcs, abbas scilicet
divinffi naturee recipiat, et oleo exsultationis qua- Ciusiuiis, eteleotus Hipporiensis,postulantes unam

dam ratione consortii abundet ab iilo, et efthiat Qliarum regis tilio marohioais, coustantissime re-
tota. Primitivamnaturam dixerim ne abusionis iu- promiUenies, quia Cantuariensem archiepisoopum
veteratus mos naturareputetur, juxtaquem omues deponi facienl dummodo filiam petitam obti-
sumus natiu-a lilii irte, non quod in ea couditi su- g neant. Res sub hac spe direxit nuntios suos cum
mus,sed quiaiu eam degeneravimus.Nam ut ait ora- illis,!oannem scilicet Cumia,fi. de Tame%vurda, et
tor, usus altera uatura est, a quo difticillinium est Joannem de Oxeneford, in quem depositionis a
avelli. Nec tamen archisynagogum idcirco conve- deoanatu est lata sententia, et surani pontificis
niendum oenseo, quia multum sperem vos ipsius auctoritate et scripto roborala. Scriptum vero est
patrooinio posse profieere, sed ut veritas amplius penes Cantuariensem aroliiepiscopum primatem
elucesoat, et ut in verbis meudacii, quod .Spiritus Anglise, et apostolicse sedis legatum, cujus sentea-
sanctus inhibet per prophetam, ullerius uemo con- tiam,quam tulitin deprsedalores Cantuariensis Ec-
fidat. clesias et regis oonsiliarios, dominus papa ratara

Ut paucis concludam quod seutio, aut Scriptura habuit et confirmavit, et ab episcopis cismarinis
qufe solvi non potest, fallas el falsa est, et veritas et transmariais prascepit observari. Ei namque et

Dei a se ipsa degenerat, aut in laqueis suis com- legatio data est, et primalus totiiis Aaglise ooafir-
prehendentur iiiiqui, el qui fralri foveam parat, malus. Scripsit super htec Londoaiensi et vobis
ipse incidet in eam prior. Chnste, te ipsum con- omnibus, et credo quod idem Londoniensis jam
venio, te, qui indeficiens veritas es, appello, ia recepit litteras legationis vobis omnibus osten-
extremo die judicii tuum, si ratio permiserit, re- p dendas.
darguturus mendacium, nisi quojudicio quis judi- Praeterea memoratus arohiepiscopus et legatus
caverit, jiidicetur et mensuram condignam reci- apostolica auetoritate excommiiuicavit et escom-
piat pro mensura. Certe spiritus sapieutife est qui munioari jussit omnes qui porlus observant, ut
loquitur Quia per quse peccauil quis, per hsec et
: impediant appellantes vel apjiellatos, aut ex pia
punietur (Sap. xi). Homicida primus Caia occisus devotioniscausa tendentes ad apostolorum limina,
est. l'harao duiu submersionem moliebatur, sub- vel ad ipsum qui vices apostolicas habet et agit.
mersus est. Adonibesech quoque vicissitiidinis Prsecepit etiam, ul hano seutenliaiu ejus faciant
hiijus expertus est legem. Cham dum servitutem omnes episoopi per suas dioeceses publicari. Lioet
aliis affeclabat indicere, perpetua servitute dam- aulem appellationem, quam adversus eum fecerunt
natur. Sic et Judas traditor, qui Dominum procu- episoopi, nullius credat esse momenti, tamen opor-
ravitsuspendenduai,laqueosuspeadii vitamfinisse tebat, ut qui eam aliquas vires habere opinaalur,
diguosoitur. Et m omni genle et aetate, si quis di- utpote rex, episoopi et proceres, poueates prudea-
animadvertat historiam, plane
vinee dispensationis tiamoarnis brachium suum, omiiia ad archiepisco-
cognoscet semper esse conformitatem quamdam pum pertinentia, in eodemstatu essepermitterent,
culpee et pcense. Quod loquor experimur et nos, p. quia nihil innovari debet appellatioue pendente.
agnoscimus juslum flageIlumcuIparumconscii,ex- Postea verodemandato regis captusest Willelmus
spectaates, sed aon desiderantes, ut ia prosimo oapellanus, et alii clerici, ut de laicis taceatur et
virga corripieati» retorqueatur in tortores et ad- Ecolesife possessionibus ablatis, atrooiter traotati
versarios uostros.Mallemus eaim quod adversarii sunt. Uudeet archiepiscopus regem ipsum denua-
nostri resipiscerent et redirent ut filii, quam ut, tiavit domino papae in canonein iucidisse, et facto
quod imminet, torqueautur ut servi. Nam talium
eis suo esse excommunicatum,nisi fortesedes aposto-
genus non nisi suppliciis emeadatur. Scribit Eze- lica leges ecclesiasticas ceaseat civilibus compa-
chiel, et verum est, quia qiialis coasiiltor, talis et randas, quae, sicut ait Aaaoharsis Scylha, telis

propheta ejus est, et afacieDomini spiritusmendax araneariim conferuutur, reliuentibus quidem mu-
egredilur adhuc, ul sit in ore omnium propheta- scas, sed transmitteulibus volalilia grandiora.
rum .\chab et similium regum. Sic et rex Anglo- Praeceperat autem papa,ut Biturioensis, Hothoma-
rum, ut dicuat qui appellatorias archisynagogi au- gensis, Turonensis, et Burdegalensis, et Ebora-
dierant, episcopos sibi conformeshabet, qui,utde censis observent, et in suis provinciis faciant ob-
 191 JOANNIS SARESBERIENSIS 192

servari sententiam, quem Cantuariensis archiepi- A EPISTOLA CLXXXV.

scopus sedis apostolicse legalus ferret in malefa- AD MAGISTRUM GinARDUM PUCELLE.
ctores Cantuariensis EccIesiiE et suos. Hoc tamen (A. D. 1166.)
quia non dat mandatum ut
adjecit in litteris iliis, T^Magistro Girabdo Pucelle.
personam regis excommunicet, sed nec prohibet Quod dilectioni respondeo tardius et ra-
vestrae

quidem,quia eum potestatesua privare non debet, rius scribo, cum jamlitterasvestras secundo rece-
praesertim cum idem rex patientia Ecclesise abu- perim, facit intermeantium raritas, locorum di-
tatur in multis. stantia, et transituura difficullas nostratibus igno-

Prsecepit etiam sub anathemate, ut omnes qui torum sedeoquidem magis fervet affectio, lingua
:

de mandato regis, clericorum archiepiscopi re- silet quo charitati succensae per
irapalientius,

ditus receperint, et bona omnia cum integri- exhibitionem obsequiorum prodire non licet in
tate eisdem restituant quibus ablata sunt ;
quia publicum,etcommercio verbi negatumest, mutuas
rex, qui in causa prsedonis versatur, nulli polest in corda nostra more amicis usitato et jucundo

praestare auotoritatem. Egi satis apud Cantuarien- trajicere sententias animorum. In hocitaque roalo

sem ne litterae istoe procederent : sed consilium aliquis usus est, diim per absentiam corporum

aliorum suadentium, ut dum dominus

prffivaluit b magis invalescit integritas animorum, et amoris
papa superest, cujus morlem rex desiderare diguo- patientiamentem exulcerans, doloris sui dispendio,
scitur, sibi indulto privilegio, et beneficiis utatur, et usu exercitii sui in virtutis compendium proficit,
prsesertim cum ad patientiam ej us sempercrudescat et ex assuetudine dissidentium ad laborum tole-

inhumanitas immanilas regis.

et rantiamroboratur. Malim tamen, et siprosit, hujus
Cseterum, ad vos mandata hsec pervenerint,
si impatientife abesse usum, dum cohabitare possu-
nullum occasione eorum, qu;e nobis ablala sunt, mus, et mutuis frui colloijuiis, consiliis instrui,
apud vospericulum timeatis,quiaquidquidderebus et auxiliaribus officiis muniri et firmari in omnem

nostris fiet ad beneplacitum vestrum, nos illud, casum. Sed qusndoquidem dispositioni divinee
auctore Domino, ratum et gratum habebimus.Per- aliter visum est, prompta devotione ipsius parea-

sonatus enira retinentes, et jura, mobilium jactu-
ram non magni facimus, dura proficiat vobis. Ex-
cusavimus mnocentiam vestram apud dominum
Cantuariensem et satis excusata est, ut nulli sua-
denti contrarium fidem habeatis. Priemetitur,
mus arbitrio, cujus etsi possimus evitare senten-
tiam, mutare consilium non valemus, quodiligen-
tibus sibi omnia eooperatnr in bonum, et salubri
dispensatione procurat, ut omnia cedant in usum
et sapientiae.

timet pericula vestra, ut vos malit cum aliis exsu- „ Exposuistis mihi vestra, gratias ago, sed maxi-
lare Domino, quam inutiliter, et probrose conteri mas.Quaesistisoonsiliummeum ministerio magistri -

mundo. Radulphi respondeo quod desidero, quod sperode

:

Vos utramque partem ponderate, et de con- misericordia Domini, quia et citra operam meam
silio ejus et nostro, semper sequimini meliora, id vobis Deus salubria providebit, et utinam parvi-
estquee Domiiio, si innotuerint vobis, magis placita tatis meae officio, fraternitati vestree dignetur ero-

fuerint. Quod si et illud ambiguum est aut occul- gare quod ad houorem vestrum conferat, expediat
tum, fldes sequenda est, quia quod non est ex ea, ad utilitates et proficiat adsahitem.
peccatum est. Mittit ergo vobis litteras vocationis Dicam ergo quod sentio, ut ex conscientia nihil
apostolica auctoritate, praecipiens in virtute obe- subtraham veritati, ea fide et devotione vobiscum
dientlEe, et in periculo ordinis vestri, ut infra
qua- agens, qua agendum didici cum amico, et qua do-
dragintadies a susceptione earum,omnioccasione minis meis placere consuevi.Noveritis itaque, quia
et dilatione postposita, accedatis ad ipsum, audi- de recessu vestro variae fuerunt sententiae, mullis
turi mandatum domini papse et de necessitatibus accusantibus, excusantibus pauois transitum quem
Ecclesiae tractaturi. Vos autem, si videritis vobis fecislis. Non enim noverat multitudo quid animi
expedire, mandato quidem utemini; sin autem sic haberetis, quse vos urgeret necessitas, quatenus
accipiatisde consensumandantis,quasi mandatum " vobis Romanus pontifex indulsisset, quid utilitatis
non fuerit. Non enim vobis laqueum procuravi- ex hujus vestri dispensatione consilii, provenire
mus, siout alicui suorum negligens diligentia pree- possit Ecclesiae. Verura inluentur sohismatis cri-
paravit. Sed puero dedimus in mandatis ut ma- men, malitiam eorum ad quos transistis, periculum
gistro Baldwino archidiacono aut Roberto filio communicandi excommunicatis ex justa causa et
iEgidiae Tratri nostro tradat litteras, et postea si juste,etquem videntdamnatorum oontactibus im-
eas volueritis recipere vel videre, pro bene- fiat misceri, consentire quoque opinantur errori. Ego
placito vestro. Haec autem pro oerto sciatis, quia qui causam vestram et animum aliis quibusdam
nisi rex Willelmum capellanum reddiderit, in farailiaiiusnovi,in parteconsentio multitudini,sed
caput ejus feretur sententia anathematis, nec ei dissentio in parte magna. iNam quoad schismatis
amodo parcetur in aliquo, si talia attentare prse- condemnationem, recte sentiunt, eoquod ab initio
sumpserit. legis datae, quanta sit malitia criminis hujus, con-
stat, cum schismaticos primos, Core, Dathan et
 i ii:! EPISTOL^. — AN. H66. 194

Aljiron, et sequaces eorumiasuetahomiaummorte A est enim, ut fraudulenta verborum astutia sum

consumptos sacra Scriptura tradat ; eorumque pe- excusare nitantur errorem, redarguit eos conscien-
riculosissimus est coavictus, nisi a crimiae eoruro tia sua,male de eis vobis respondet vestra, non
sit manifestus vita et verbo dissensus. Unde in )i- dico quoad dispensationem vestram, sed quoad te-
bfo Nuiiieroruni —
scienti eteniinet docenti legem meritatem eorum. Terra clamat adversus eos, et

loquor —
Moyses a fidelium ccela Dathanitas et Aby- exspectatur ut ccelipropediem revelent iniquita-
ronitas ejiciensait : Reccdile tabernaculis hominum tem eorum. Lioet enim nondum reveletur omnino,
iinpiorimi,et nolita tangere quw ad eos pertinenl,ne tamen jam enervari et exinaniri coepit potestas
inoolvamini in peccatis enrum (Num. xvi). Sed nes eorum, et fastus evanescit in fumum. Quis enim
sacriticiis talium culpa redimitur qiiod patet ex
: similis erat Frederico in filiis hominum, antequam

80 capitulo legis ubi Chore thuriftcaus divini ignis in tyrannum verteretur ex principe, et ex catho-

incendio vastatur. lico imperatore schismaticus et haereticus fieret ?

Casterum societas corporahs salutis dispen- Non dicoquod in articulis tidei, ne recte credatur,
diuiu non ingerit illis, qui ab impiis pietate inducat errorem, sed quia in sinceritate ecclesia-
dissentiunt, et errores aliorum, tam operum dis- stici ordinis procedere non sinat veritatem. lUe sa-

siiniUtudine, quam verboruin increpatione cor- B cerdotium scidit adversus Dominum, et a Domino
ripiunt. Sic in quarto llegum l'jHseus regis Israel scissuram sentit imperii. Sic et rex Angloram, qui
idololalriam deteslatur, et ei oraculum prophetiee vicinis principibus terrorem incusserat, ex quo
non subtrahit, sed quis sit, quidve passurus ex calcaneum erexit adversus Ecclesiam, et eam co-
meritopalamloquitur, etproverbiumnullum dicit. natus est subjicere servituti, ab inermibus homini-
Sic itaque potestati defert, sic pro reverentia alte- bus expugnatur, utadjacentium nationum opem
rius respoudet alteri, ut non religio jacturam faciat, cogatur implorare, adversus Dominum intume-
et

sed exprimat charitatem. Ait eniin

zelus Quid : scens, illico manifesta virium sunrum et suorum
rex Israel ? vade ad prop/ielas patris tui
milii et libi, sensit dispendia. Plurima, ut scripsistis, machina-
etinatrisluai. VivitDominus.incujusconspectusto, tur adhuc, sed profecto, aut Spiritus sanctus, quod
quodsi non vultum Josaphat regisJudas erubescereni., necprofanuscredit,faIIax, etfalsus est, aut conver-
ne attendiisem quidem te, nec respexissem {IV Reg. tetur doXwsejus incaput ejus, et in verticem ipsius
111). Eorum vero sacrificiis periculosissime, et ut iniquitas ejus descendet {Psal. vii). In laqueisenim
opinor, non siue salutis detrimento communicatur, suis oomprehendunturfoveam iniqui, et qui fratri

quod ex canonuiu lectione plenius, ut nostis, patet. parat, incidit in eam prior. An non meministis Sori-
iNam et .Naaman Syrus ministerio Elisei curatus a c pturte dicentis, quia Semperjurgia qucerit matus, :

lepra, domiai sui et regis Syrite, publicis orationi- angelus autem crudelis mitletur contra eum ? {Prov.
bus iateresse non andet nisi venia impetrata, nisi XVII.)

onus duorum burdonum, cui instet et sedeat, Misi litteras vestras domino C.antuariensi, sed
asportet iu idolium de terra sancta, nisi propheti- quia nuntium vestrum ultra festum sancti Remigii
cis orationibus hunc purget excessum, dicens non potui retinere, responsum ejus nondum acce-
;

Quando ingreditur dominus meus templum Remmon peram. Certum quidem est quod ofticiositati vestrse
ut adoret, el illo innitente super maman meam, ado- plurimas habet gratias, quas et aget, auctore Do-
ravero Deum verum in eodem loco, ora, quceso, ut mino, accepto tempore opportuno. Hoc autem de
) ignoscat mihi Dominus seiwo tuo pi^o hac re {IV statu ipsius nobis indubitanter constet, quoniam
i Reg. v). Si ergo tantum timuit gentilis, ignarus pluris est quod in virtutibus et litteris acquisivit,
': legis, quantum timere debet philosophus Christia- quam quod ei regis et maligaantium sibi extorsit
r nus, doctor legis ? Porro qui inter tales veritatis as- improbitas. Confirmatus est ei de novo primatus,
sertorest, cultor justitise, divini praeco judicii, alio- et archiepiscopo Eboracensi injunctum ut eum
rum non inquinatur alluctu. Sic enim Lot Doiuino agnoscat primatem suum exhibitione obedientiae.
placet in Sodomis, Joseph in domo Pharaonis, r, Idem est et legatus totius Aagliae exceplo episco-
I
Moyses inter ^thiopes, Cusai in consiliis Absaloa, patu Eboraceasi, qiii ideo interim huic nostrae ju-
Abdias in consortio Achab et Jezabel, Daniel a Do- risdictioui subtrahitur, quia archiepiscopus Ebora-
miuo dirigitur et diligitur in Babylone. censislegatus est Scotise, necsolet Eeclesia Romaaa
Meum itaque consilium est et desiderium,ut inter alicuj us legati Ecclesiam tempore legatioiiis indultae,
schismaticos et hasreticos tidem prEedicetis, et pa- alteri legato subjicere ratione legationis : sed nec
cem, easapientia etmoderatione, quae prosit Eccle- subtrahit quideiu, si alio jure subjecta est.
siae, pro cujus fortasse utilitate et salute personam QuEerit rex noster, ut Willelmus Papiensis, et
vestram Dominus ad hos barbaros destinavit. alius cardinalis mittantur legati, sperans ut causam
Apostolus omuibus omnia factus est, ut lucrifaciat hanc ad ipsius diftiniant voluntatem. Ipse vero, ut
universos,etperiafamiamet l3onamfamam,etqua- voluntassua prooedat, muUis et magnis procuravit
cunque potest occasione, Christum annuntiat. Sic injuriis, et rapinis. Unde mihi cominodum videre-
et vos,si poteslis, apud imperatorem quia pote- lurut, si fieri posset, Colonieaseminduceretis, qua-
;

stis, apud Coloniensem annuntiate Christum. Non tenus sub consilii specie et amoris, regem statue-
Patrol. CXCIX. 7
 :

193 JOANNIS SARESBERIENSIS II

ret contra faciem suam.et causaedifficultatesosten- A EPISTOLA CLXXXVI.

deret. Quo enim jure, qua lege vel ca-
qua ralione, AD ABBATEM SANCTr EDUUNDl.
uone, cogetur Cantuariensis causam ingredi spo- (A. D. di66.)
liadis post appellationem ? nonne ei debent ;uitea Abbati Sancti Ednumdi, .Ioa^nes de Saresberi
universa restitui, et pax integra reformari, etcfe- Ciceronem iu epistola ad Marcellum scripsis
tera quae canones in hac parte diligentins explorati memini, quiasapienlis judicjo refertplurimum c
praescnbunt? utique plusquam x millia macarum quis obligetur, et honesti viri prsegravatur animu
ei etsuis ablata sunt postea, nec citra restitutio- quoties eum, aut rei familiaris augustia, aut art
nem earumjurealiquo cogi potest, utrespondeat, culus temporis illi constituit debitorera, quem r
etiam si quid competeret his qui eum persequun- liohonestatis aut morum titulus coli prohibet,
tur. Campus hic orationis discretioni vestrai latius amari. Et hoc quidem, ut arbitror, eleganter,
patet, ut, si fieri potest, quoniam rationes melius vere dictum est, quod si fideliter exaudiatur, nec
nostis, ei per Coloniensem persuadeatis, ut desi- naturse consortibus vinculum subtrahit charitati
stat ab injuriis et rapinis, et intentionis suse in nec contemplatione naturalis consortii, error
usus adversaiiorum non multiplicet excepliones. quoque participalione conffederat moribus diss

Hoc ipsuui nuperaggressus est episcopus Cicestren- B denles. Bene igitur cum his agitur, qui in ratioi
sis intimans regi, quod Cantuariensem juvaret plus dati et accepti beneflcii viris honestis soiunimoc
quam aliquis hominum queerenti modum respon-
: obligantur,quorum, ut de testimonio conscienti
dit: « Quia causam ejus crebris, el eisdem multis loquar, unus ego sum, quem divina indignatio :

et magnis justificatis injuriis, et justitiam vestram, diuturna procella tempestatis hujus emergentis a
si qua fuerat, suffocastis datis ei etiani consilium
: Aqnilone contra Ecclesiam uon permisit esse, (
et auxilium, aut meliores, aut de melioribus cleri- causa liberalitas mihi aut meis exhibitoe, multorui
cis, quos habebatis in terra vestra, quos cogitis ei deliilorem. Cum tamen ante obsequiis et benefici
coexsulare, nec permittitis ut revertantur. » Motus promeruerim multos : si quidem jam exsilii m
est rex ad ista, et sollicitudinem suspiriis prote- quartus agitur annus, et terlius proscriptionis, n(

slatus est, sed concepta; indignationis vehementia possumnisijde paucorum flde amicorum, velpauc
non permisitut saperet. etparvaadanimumreduceremonumenta.Nampli
Ad quia regem Francorum amicum quan-
haec, rimi in Photini videntur incidisse senlentiam, d
doque habuistis, et nescitis quid pariat ventura cenlis
dies, consulerem ut eum aliquibus, aut placaretis,
Dal pcenas laudala ficles, ciim sustinel illos
si recessu vestro oflfensus est, aut magis all'ceretis C Quns forluna premil. Fatis accede, deisque,
munusculis, si in veteri amicitia perseverat. Nihil E( coLe feiices, miseros fuge, sidera terris
autem unde ipsuni adeo, et totam Gallicanam
est Ut dislanl, ut flamma mari, sic utile recto.
Nulla fides nunquam miseros elegit amicos.
Ecclesiam, imo et Romanam, vobis conciliare pos-
sitis, quam si audierint vos, quod philosophum de- Hsec profecto est prudentiacarnis, Domino proci
cet, imo Christianum, in utroque jure peritum, ve- dubio inimica, mendax, plena turpitudine, vitiorui
ritati quod debetis testimonium reddere, et hone- mater et nutrix. Et quoniam parens altrix virtutui
stati non opes Cresi nec aliquas prteferre delicias. et officiorum moderatrixphilosophia,nonmodo f

Si enim elhicus et ethnicus laudabiliter ad litlera- delium, sed etiam gentilium verissimis eterudifi
rum commendationem dixit, quia simis rationibus damnat et detestatur. Praescrib
vatis ava7-us enim quoniam honestum se praedication
utile et
Havd temere eft animus, mutuacircumscribunt, utnihil unius admittat n(

nonne philosophum doctorem honestatis, prseconem men, quod uon et alterius exigat rationem. Ho
Evangelii pudebit, si amundana supellectili oppri- utriusque Testamenti astruit pagina, hoc conson
matur, quem poeta contempsit? Spero
gentilis voce matris ecclesife doctores prsedicant, quoniai
autem in Domino, quod devotioni vestrae dabit op- D quae inhonesta et turpia sunt, dispendium quidei
portuuilatem, ut vel in consiliis et in inquisitioni- salulis ingerunt, et nulla ratione possunt esse ulili;
bus, vel alio modo, prout expedire novit, possitis Quid enim proderit homini, si mundum lucretc
cum indemnilate vestra, in auribus principum, ad universum. etanimae sure detrimentumconquirat
vestram et illorum salutem, pro veritate facere Sed ad vocem hanc vulgares amici obsurdescun
verbum, et spiritus patris vestri promovebit illud. qui volunt beneficiis obligari, nonobligare, qui f

Nec retardet vos, si in Ecclesia Romana videlis dem umbratilem (veramenimnon habent)ponu[
aliquid reprehensibile, qui meministis in Evangelio et deponunt ad arbitrium fortunae, qui ut qualitei
mandatum non imilentur opera
esse fidelibus, ut cunque vivaut, vivendi, qua; penes solam virtutei
sedentium incathedraMoysi, seddoctrinam eorum sunt, abjiciiint causas. Expertus hoc loquor, i

operibus impleant. Valete, et mei semper me- paucis obnoxius, quibus utiqiie lanto arcliori viu
moris vestri, quam amicum decet, habeatis memo- culo obligatus sum, quanto sinceritas fidei eoruc
riam. probalior ex perspicuis indiciis enitescit ; sed i
primis horum nobis merita vestra prsecipuum de
197 EPISTOLiE. — AN. H6C. •198

dere locum, et si illa ad pnrum, jure A vix aliquisfidfimfacit fidei suse. Gertissimura nam-
discutianliir
et merito dixerim primum. Multa sunteniraet ma- que argumentum fidei est contempta fides et qui :

gna, et unde clarescunt, magis necessaria sajpe, Domino promissam fidem adarbitrium muhduuaj
ut quorum usus frequens,imoquotidianusest, gra- poteslatis non facit irritam, convincitur infidelis
tiam jugiler ad largientem cogantaugeri, niliilex- Si mihi non credis, opcribus habc fldem, qufe, nt

cidit a meraoria de universis et singulis gratias

; ait Jesus, rpiemdeniio cruoifigunt, perhibeut raori-

ago, repuluns etiam illa milii a veslra liberalitate bus testiraonium certius et majus Joanne. Bene ta-
esse exhibita, quae ex relatione nuntii mei, et ve- menagitur cura nostratibus, et mitius traotatur ibi
strarumtestimoniolitterarum voluistis et praacepi- Jesus : si taraen vera est attestatio, quara in ap-
stismeis usibus exhiberi. Nescio enim qua secreti pellatoriis suis, quas dicunt, nuper ediderunt prin-
di^ipensationeconsilii amicus et soeius meus ma gi-l cipes sacerdotura, prasdioantes, soribentes, et ad
sler G. niandato vestro non paruit, sulftraliensaut majorein aiictoritatem assertionis suae sigillis plu-
differens auxilium quo<l vcstra iliiectio necessitati ribus patentera Scriptiiram consignantes, quia do-
meiB meorumdecreverat exhibendum. Non euim
et uiiuus rex « dulce putat obsequium, cummonetur
facile ille prteter meritum meum
crediderim quod ut corrigat siquid deliqueritinDeum, » ad formam
et oontra opinionem omniura hoc fecerit, ut mihi b jiistitiiB libentissime satisfacturus : « si quid deli-
noceat, sed aliqua dispensatione, cujus rationem qiierit, » inquiut malorum inexperti, et quibus

ignoro, vestrum suspendit benoficium, sed dovo- nondumcertum est eum contra Dorainura inaliquo
tionismeoB ad vos, et gratiarum actionis nemo sus- deli(}uisse,aut condigna satisfactione non purgasse
pendet alfectum. Caudeo vero quod cum episoopi deliotum. Bene, inquam, cum eis agitur, si proedi-

subappellalionisobtentulanguoremEcclesitequas, cationi et attestationi eorum veritas subest. Sed

auctore Doraino, convalescet in brevi, studuenmt quid si quod dorainus papa dicit, ct Eccle-
pariler,

protelare, vos, ut audio, tendioidas eorum eleganti sia Roraana cognovit, in scripto quod illuc Irans-

veritatis et justitife compendio doclinastis, ut nec missum est, mentiuntur Non estdecfetero, dileote
!

poneretis cum iniquis portionem malitia;, nec sit mi, quod querantur, quia hoc dulci, quod prffidi-
quod ante provinciae prsesides vobis de jure debcat cant, correptionisobsequioaregequidquidneqnura
imputari.llliscripseruntetprffidicantquodrexdulce et bonum fuerit, poterunt impetrare : non est de
putat obsequium cum monctur ut oorrigat si quid Cfeteroquodeisquisquamcompatidebeat, quitanta
deliqueritin Doaiinum. Nuuquidadeoexc.-eoali sunt faoilitate possuut procellam quamlibet in auram

ut eum dubitenthac Ecolesioe vexatione, et inno-
centum, ut de aliis taceam, parvulorum, et mulie-
rum prosoriptione delinquere vel ita reprobi,; ut
dominum palientera, imo benigne audientem, et
correptoribushabeiitem gratias,iiolintquoil (lesiflerat
commouere, ut satisfaciat Domino ? In oonsilium
comrautare. Sed nobis longe alia nieus est, qui
r, aliud cxperimur, et utinam praedicatio eorum in
nobis irapleretiir etillis interim prneelegiraus rapi-
nara bonorura sustinereinpatientia, etexspeotare
qui aiiferat iniquitateni a Jacob, et irapietatera ab
Isracl, quain cum his qiii convenerunt adversus

illorum non veniatanima justi, quorum furor ma- Dominura et adversus Ecclesiam ejus couspirave-
ledictus est, quia pertinax est inuignatio, quia dura, runt, iniquiiatis ponere portionem, et divinte legi
quivrentium duntaxat, ut quod male diu libuit, im- bonorura teraporaliuin flosculosanteferre. Sedflnis
pune diulius liceat. Sed qui sperat in Domino non chartulffi sit et verbi, ut ubicunque locorum sim,
conrundetur, etquiDominum praj mundi potesta- me noveris tuum esse. Valete.
tibus timuerunt, non defioient omni bono, Volete. EPISTOLACLXXXVm.
EPlSTObA CLX.X.XVll. AD MAGlSTIiUM GAliFRlDUM.
AU Nlf.OLAlM DE MONTB ROTHOMAGENSI. (A. D.1166.)
(A. D. 1166.) —? Magistro Gaufrido.
Magistro Nicolao de Monte Rothomagensi. "^ Exspectabam in reditu nuntii raei ad consilinra
Quod tibi rarius scribo, ex variis causis est, quas et auxiliu!:i contra fortunte sasvienlis injurias, litte-

referre non oporlet, tum quia pluies earum libi rarum tuarura solatio reoreari, sed qua eas prseter
fumquia alias nou expedit publicare.
notae sunt, moremtuum, et coatra spem meam dispensatione
Nuncautem a scibendo nec manum nec animum subtraxeris araioo, diu exsulanti et ex fldei causa
potui cohibere, cum in adventu fratris nostri didi- proscripto, incertum est. Neque euim milii facile
cerim, quod ex liberalitatis tuas indicio ei innotuit, persuai^eri potest, quod
calamiim a soriptita-
vel
quem ad me et meos aHeclumhabeas.Quantas ita- tione continueris, vel mandatum domini abbatis,
que possum de humnnitato illi per raanumR. de qiiod ex lilteris ejiis ad te mihi innotuit, suspende-
Luneseia es.hibita, dileolioni tuas gratias ago, quan- ris, ut mihi incommodares, sed ex neoessitate et

doque auctore Domino condignas acturus. JMagni dispensatione, quse nec fldei nolam ingerat, nec
utique facio quod fecisti, sed eo majoris, quo fiilem amicitiee devenuslet otHcium. Absit eniiii ut cito
inhominibus,juxlaprophetiam Evangeln, jam cha- perperam sentiam de auiico! Unum autera esf,
riorem esse perspiouum est prjesertim cumin ea
: quod audio te esse tot et tantis de novo, et tibi et
eetate et gente editi simus, ubi sine dispendio fidei tuis utiliter negotiisimplicitum, ut non modoami-
 ; ,

199 JOANNIS SARESBERIENSIS 200

cis scribei-e nequeas, sed nec eorum litteras facile A colliditur: sed quia de Christo vectore confidit,
legere vel audire unde et tibi parcius scribo, et
: semper ad saUitis enavigat portum.
ad qum, si lamen id cordi fueril, poteris leviter Nec ambigitis qiiin ot in niedio vestri, Coloniensis
respondere. Lieet autem omnino sileas, te tamen Ecclesiae dico, non tam lateat anathema, quasi
ut Cicero in Epistola ad Tironem de amico scribit, aliqiiamDeireverentiaraet honiinum verecundiam
ubique et inomnibus habeo excusatum, ponens si habens, quara insaniat et saeviat adversus Deum et
quando destiteris ab officio,tibi opportunitatem de- Ecclesioe uuitatem prtEsertim cum toli mundofere
:

fuisse, non animum. Hoc est autemquod facile po- jam innotuerit quantus contemptor Eoclesice sem-
teris, cum, auctoreDomino,opportunitas nonnega- per, quantus incentor et auctor schismatis, ex quo
bitur volenti. Saliita domum tuam totam. Si qu8e- potuit, fuit ille Coloniensis prajsumptor Ecclesiffi,

sierisfortequid agaturin Franoia, noverisquoniam maximusinterlocustasbeslise, quarumpotestas est

ibi Dominus colitur, qui nondenovo mortuus est in linguisetcaudisearum. Defecerat enimschisma,
nec monachum induit, nec bonis suis renuntiavit, pacein fuerat tyrannus vester Eoclesiae redditurus,
ut nec habeat de csetero unde pascat esxules nisi eum Colonia etiaiii adhuc adversus Ecclesiam
suos. Si de me, paucis respondeo, quia, Domino iucitaret, ut pari voto uon tain summi pontificis
propitio, B vitam, quamPetridignitatemconentur exstiiiguere,
dioentes « Alligemus ju.^^tum, quoniam inutiUs est
Est bonalibrorum et provisx frugis in annum :

nobis : scientiam viarum Dei nolumus, regem

Copia.
(HoRAT.,£'p.i,18, 109.)
nescienles nisi Caesarem [Sap. ii). » Eo enim, ut
aiunt, proposito inltaliamprofeotisunt, utCremen-
Caitera Dominusministrabit, qui speranles in
sedem Petri, et
sem hteresiarcham intrudant iu
se nou nec aliquid boni reservat dese-
deserit,
vicarium Christi aut comprehendant, autejiciant,
rentibus fidem, et simulatoribus fidei, et persecu-
aut oocidaut. Verumtameu oratio sine intermis-
toribus thesaurizat iram in diem furoris sui.
sionefitab Ecolesia ad Deum
proeo, ut supra mo-
EPISTOLA CLXXXIX. dum timere non debeat a duabus caudis fumigan-
tium titionum, Frederico et Reginaldo.qui ponentes
AD MAG. GIRARDUM PUCELLE.
carnem brachium suum, sanotum Israel blasphe-
(A. D. 1166.) mare non cessant. Profeoto ubi humanum deest,
Magistro GiRARno Pucelle. divinum auxilium necessitalibus EoclesiiE sufifraga-
Plenam devolione et eruditione nuper a vobis lur. Nemo suuin fraudulenta verborum excusatione

recepi epistolam, quam quo diligentius relego, eo q tueaturerrorem,voluptaUbussuisnullusapplaudat,

societatis vestrae solatium nobis subtractum esse quia Deus non irridetur, qui nonsecundum visio-
acerbius ingemisco. Casterum, cum tota epistola nem judioat oculorura neoaudituui aurium sequi-
:

tum sui venustate,tum afTectione et reverentia
nominis vestri plurimum mereatur, illud prae cee-
teris placet quod in calce litterarum ()rudenter, et,
ut spero, veraciter intulistis vos disisse, fecisse,
; est,quod affectuosius peto, quatenus instanUus
scripsisse, perpeuso tenore litterarum mearum,
quidquid dioi, scribi, et fierioporlebat. Mihi autem
uunquam persuaderi potuit quod in tanto saluUs
discrimine aliquid ex contingenUbus omilteretis, et
sordidaradivitiarumevaQescentiumcominutationem
pro anima reoipiendo, non modo philosophanUs
nomenvelletisamittere,sed(qiiodlongeperniciosius
est) abjicere consoientiam Christianam. Absit hoc,
absit (dilectissime) a discretione et honestale ve-
stra, ut pro temporali emolumento ponatis cum
schismaticis portionem, et quidquam de Hieri-
chontino anathemate imprudentius et impudentius
rapiatis, quod castris Domini exercituum in rui-
nam et peruiciem convertatur! Et quidem ut sen-
tentiae vestree, imo catholicae Ecclesiee auctoritati
consentiam, dum grana cum paleis, et boni malis
admisti sunt, et in adimpleudis mandatis Moysi, et
promovendaprsedestinantis gratise dispositione la-
borat Jesus, anathema inmedio Israelest, cujus oc-
casione pereunt muUi et qui prseordinati sunt post
:
triumphos gloriosius coronantur. Unde et navis
Petri quasi Dominodormiente fluotibus variis seepe
tur, sed in Kquitate judicabit orbem terrarum, et
pro mansuetiscondemnans impios, potentiores po-
tentius punit, et pervertitur cum perversis. Inde
agatis quod agitis, dioendo, soribendo, faciendo,
quod ad e vacuaUonem schismatis per collatam vobis
sapientiam a Domino cognoveritis pertinere, ut et
conscientia sit tutior apud Deum, et apud proximum
fama plenissime oouvalescat.
De csetero (ut ex conscientia loquar) de Cantua-
riensi et suis injustam ooncepisti suspicionem, quia
(quantum perpendere potui) et de illo et de illis
plenam in charitate debeUsobtinere flduciam. Non
ergo illis imputetis indignationem regis Franco-
rum, sed vobis, qui sine conscientia ejus recessisUs,
ut conqueritur, ipso prope transitum vestrum exi-
stentead duas leugas. Eoque magis motus est, quod
cum vos habuerit familiarissimum, sic Iransistis
quasi ad femulos regni Francorum, et nominatim
ad schismaticum Coloniensem, qui non modo Ec-
clesiam Dei persequitur, sed et ipsum, ut audivit,
impudenti scurrilitate verborum consuevit regulum
appellare : sed, cum vobis id cordi fuerit, benigni-
tatem Christianissimi principis vobis placabilem
fore non dubito.
 :

m EPISTOL^. — AN. iim. 202

EPISTOLA C.XC A his qui laborant ut non sapiant quoe Dei sunt, sed
AD MAS. WALTERIM DE INSL'LA. afHigimu'' iit Christiani. In qiio et te, dileotissime,
(A. D. 1106.) nos gaudemus habere consortem non quidem luo :

Magislro Gi;altero de Insula. (quod nefas esset) insultantes rejectui, sed congra-
Promeruerat quidem humanitalis vestrae sedu- tulantes virtuti. Nam et tu fldei tu£E fecisti fidem,
litas, et exhibitio promptissimae liberahtatis, ut et temporaliumjacturam contempsisti, dum secta-
omnem vobisaut vestrisobseqiicndiopportunitatem reris honestatera, et satisfacereschaiitali. Quid, di-
gratanter arriperem et si alio modo nequeam,
: lecte mi,obstupescis?quid raussitas?quidlucernam
saltem devotionis mefe sinceritatem salutationisju- niteris obfuscaie ? crimen tuum mundo innotuit
dicio protfistarer. Nuhus enim nostratum esf, cui, omnes de te unam sententiam ferunt et ne te diu- :

cum omnes rerum circumstautias diligenliusmetiar,
me recolam amplius debitorem. Unde silentium
meum merilofiierat arguendum, nisi multarum et
probabilium ralionura suffragio purgaretur quas
tius protraham, evangelicum implesti virum, pro
fratre animaraponens,dum te pro justitia maluisti
condeninari, quam alium.oui virtus obedientiiB re-
putanda videbatur. In crimine, si verura fateretur,
:

utique jure prsetenderem accusanti, si nimirum non accusari, sednecille(utvulgodicitur) fidem et obe-
constaret inter vos et nos chaos magnum esse fir- B dientiam ausus estprofiteri, nectu, qiiodgaudenter
matum ita ul uobis impossibile, vobis autem dif- araplector, difhteri dignatus es fidei et obedientiae
:

ficile sit ad amicos transire vel mittere. Inimicus tituliim.

homo hoc fecit,et inldumaea zizaniorum sementem Ciim ergo gratis virlus fidei sit in te punifa, aut
non cessat spargere etjugi labora instantia, ut
: potius probata per homines, nunquid perfidia prae-
angelos praesides ecclesiarum evehat a laude Dei. varicatorum, et calumniatorum iniquilas non con-
Quasi vulpes in deserlo prophetae ejus qui sequun- demnabitur apud Deum ? Deus mihi testis est quo-
tur spiritum suura et nihil vident. Hi sunt qui niara doleo Christi regis sigillum esse subtractum.
charissimumDominum suum, magnuraprincipem, Sed eodeiu judice fateor, quia malo te in hao con-
siibvertere conati sunt, raansuetudinem ejus suc- ditione versari, quam illud perfldia aiit etiam qua-
cendentes felle malitiae, et rationis acieiu exstin- cunque nota turpitudinis redemisse. Sit ergo nunc,
giientes consiliis tosicatis. Eripiat eum Deus de amice Dei, qui meus a multis diebus fuisti, conso-
manibus eorum,et subjioiat sibi ut principatus ejus latio tua, quas me et mihi ooexsulantium est, inno-
et Deo placitussit, et quietus, et jucundus gerenti, centis consoientiae testimoniura, qua uihil in vita
et ecclesiis quarum patrouiis est, et populis loetus potest esse jucundius. Si quidem illa

esse valeat et fructuosus. Scio utique quia, si re- C judice nemo nocens absolvitur.
dierit ad cor, placabit Dominum suum sponsum (JUVEN. xui, 3.)
EcclesisB satisfactione condigna, et a cruore inno- quae et vermem immortalem et ignem inexstingui-
centum potestatis suse gladium revocabit, ul ei bilem parit : aut ut verius dixerim, perenniter fo-
propitietur Deus, etnon exquirat sangiiinem eorura vet. Non enim conscientiae, sed culpae est partus
ab ipso et domo ejus. Si exsules et proscriptos Dei iste, quem semper a te Deus faoiat alienum. Si de
contemnit, quia pauperes sunt, meminerit quia me qiiaeris, sano et incolumi, suffragatur negotiatio
talium patronus est Christus. Ad uloiscendum pau- litterarum, exspectanti misericordiam Domini ia
peris Nabulhae sanguinem delevit Deus domum, affluentia illorum quae natura deposcit, aut convi-
Achab etJezabel. Saul, quia, consulente et procu- ventiura mores. Coexsultat mihi frater meus me-
rante Doeg Idumfeo custode mulorum, gladio re- ciira ad omne tuum in Domino promptus obse-
gni, qui ad sacerdotii tuilionem regi comraissus qiiium. Cum autem ad praesens aliud nequeamus,
est, Nobem vicum eorum
sacerdotes appeliit, et salutationis et devotionis munus offerimus, per te
delevit, in se provooavit gladium Dei, quo et ipse dicentes salutem quibus noveris expedire, et nomi-
etdomus ejus AllophyJorumministerio irreparabi- natim clericis aulae, qui nec ex nomine exoom-
liter deleti sunt, generi suo relinquentes titulum r, municati sunt, nec excommunicatorum participa-
haereditatis, quo ad Gabaonitarum precem, quorum tione.
gentein inter sacerdotes Doeg, regiae indignationis EPISTOLA CXCI.
minister, afllixerat, patibulo legatur aflixura. Et AD THOMAM f.ANT. ARCUiEr.
adhuc respicit Deiis in orationen humilium, et non (A. D. 1166).
spernit p7'(?ces eorum{Psal. ci). Qua spe ducti pro- TH0.M.E Cantuariensi archiepiscopo, Joannes de
scriptipauperes orant, et Deo, pro quo patiuntur, Saresberia.
auctore, jugiter orabunt, ut serenissimus dominus Proposueram paternitati vestrae non soribere,
rex condignos fructus poenitentifB faoiat, et iram quia soripti vestri vioissitudo mihi negata est. Ve-

declinet imrainentem. rumtamen oircumspectionis vestra; prudentiam at-

Interim dispensationem Domini aequanimiter tole- tendens magis approbo vestrje considerationis ia
ramus,certi quodnihil nobisnocerepoterit, si boni, non scribendo iudustriam, quam quasi amicam
fuerimus. Non enim
id est divinee legis oeraulalores quamdara iascribendo dispeusationem. Fiicfoouim
utcriminosi patimur, quod publice nolum est, nisi magis quam scripto, rebus magis quam verbis.
 !03 JOANNIS SARESBERIENSIS 204

beneficio magisquamsuaviloquio, filii ad obsequia A dammodo cogatur a clero suo id facere. Istud in
paterna sunt invitandi. Siquidem secundum leges coufessione vobis scribo, sicut patri et domino, ut
sfeciili,obsequiispaternis filii sunt deliniendi, non sit abscondituni peni^s vos, donec videamus, si res

obliKatoriis paotionibus astrinftendi. Visis autem aliquem habitura sit effectum. Si a debitis meis
litlei-is, quas regi Angliae, et quas sutlraganeis ve- fuero liberatus, etiaui non vooatus a vobis redibo.
s'tris niagno pro fervore
direxistis, exsultavi gaurlio Medio lamen tempore, sivobisin aliquo me intel-
tuo pro Ecclesia Dei, quo inardescitis
et justo zelo : necessarium, semper ad redeundum paratus
le.xero
quod saltem in lioc periculoso lempore aliquis ero. Valete.
invenitur, qui pro injuriis Ecclesias, pro membris EPISTOLA CXCII.
Christi, quae ipse glorioso sanguine suo redemit, AD MAG. RADULF. LEXOVIENSEM.
in servos nequitis, iu hostes veritatis, in persecu- (A. D. 1166.)
tores Christiani nominis ferriun
pro nomine Chrisli stringere non dubitat. Laudo
cum
viensi.
beato Petro JoANNEs Saresberiensis, magistro RAuuLPno Lexo-
"
zelum et propositum, laudo severitatis vestrae et LilteraR tuae mihi consolationera et desolationem
disoretionis censuram, quam adversus improbos pariter atlulerunt, uisi ad eum reourrens medita-
mores exercetis. Sed attendo quod scriptum est „ tio, qui nos in omni tribulatione oonsolalur, deso-
" Capite languescente, cielera membra redduutur latiouis aculeos faoillime et cilissime depulisset.
languida. » Attendo suflraganeos vestros qui defe- Nos enim, Deo propitiante, navigamus in portu, et
cerunt in die belli, imo erexerunt cervicem inobe- qui sperantibus in se deesse non novit, supra et
dientife, et se adversarios statuerunt. Quid igitur contra merita nobis ad sufficientiam, et quod sine
solus faciet, qui non habet sublevantem, neque diviui jitdioii timore non eloquor, necessaria mi-
cooperatorem ? Si tamen Dominus pro uobis,ne[iio nistrat ad gloriam. Nara reversa, si merita disou-
enim reprobabil oogitalio-
profioiet conlra vos. Ipse tiantur, iudigni sumus, qui pro justitia patiamur,
nes etmachinationesinjuslasepisaoporum Anglife, quia talium est, ut nosti, regnum coelorum, quod
et dissipabit consilia principis. nos multisetmagnispeccatis demeruisse, etsimun-
autem rex Anglige domino Coloniensi,
Scripsit dus aliter sentiat, Deus testis est et conscientia.
Henricum Pisanum et Willelirium Papiensem in Dat tamen sperandi ausum, qui nos ignobilium et
Franciam venturos ad novas exactiones faoiendas, intirmorum elector eoclesiastiofe libertatis profes-
ut undique corradant et contrahant, unde papa sores esse permisit, assertores justitiffi, et testes
Alexander urbe sustentetur. Alter, ut nostis, le-
in legis, asseverantis quod nec exsilium, nec proscri-
vis est etmutabilis, alter dolosus et fraudulentus, ptionemdum modo illa vigeat, pro ipsafidelis de-
uterque cupidus et avarus et ideo de facili mu-
: beat formidai'e. Omnes causae nostrae tenes arlicu-
nera Cfecabunt eos, etadomnem injustitiam incur- los juramenloruui, quffl a nobis exacta sunt.nosti
:

vabunt. Audito eorum detestando adventu, statim conceptionem, ut in hao parte diligentius expla-
vehementer formidare ccepi prsesentiam eorum nanda non oporteat imraorari.
causae vestrse multum nocituram
ne vestro ac : et Sedforte dices, quod pridem proposita mutabi-
vestrorumsanguinegraliam regisAnglias redimere tur formula juramenti : nec cogetur aliquis in re-
non erubesoant. Hoc itaque cousulo, ut per regem probarum oousuetudinum verba jurare. Contentus
Francorum et per Cisteroienses circa hunc arlicu- erit exaotor juramenti, si fidelitatis servandaa sibi
lum ita prseveniantur, ut, etiamsi velint, in hac sucoincte et absolule verba praestentur: ita quidem
parte non possint perverse agere. Confidite tamen ut non adjiciatur : « Fidem Ecclesiae et prfelatorum
in justitia vestra : et bona fides in spe certa vos obedientiam salvam fore. » Nam, ut aiunt, istis nec
foveat.Papa enim Alexander indubitanter obtinet. vultnec voluitpraijudicare. Quodneo exigitur jura-
Filius enira Siculi, in paterno retfuo confirmatus, mentum. Verum si praejudicare non dpbet, quare
ei, ad omnem nutum assistet. Et vindicta Dei ma- necessarife ad salutem observationis non licet fieri

nifesle deswvit in medio principum Alemannias mentionem ? Si prwjudicat, qua conscientia prae-
Conspiraverunt nunc multi prinoipum conlra du- stabitur a fideli ? Consilium, inquis, sapientum
cem Saxoniae. Quod tamen imperator pacificare est,tum pro bono pacis et omni suspicione vi-
contendit. Coloniensis etiam in parlem adversario- tanda, tum pro adipiscenda materia gerendornm,
rum ceilit, deficiens a societate, quam cum duce ut necessariis et amiois quisque possit officiosus
contraxerat. Sed et Coloniensis, cum, convocalis esse. Nunquid amicorumetniigantium faiiiiliarium
militibus, accinctus esset ad eundum in Italiam, ar- favore, qui nos deseruerunt in adversis, relinquen-
reptus est duplici tertiana, et ea adeo laborat, ut dus misericordiarura, qui nos consolatus
est Pater
qiiasi certum sit eum aate hiemem ire non posse. est et consolatur in omni Iribulatione, imo uec
Promisit autem mihi in hac aegritudine sua, quod trilKilationis nos perniiltit habere soicntiam ? Sua-
si ipse in Italiam nou iverit, sive imperator iverit dentalii ut juremus, at ille consilium dat non ju-
sive non, consilio Cisterciensium, et regis Franco" randi cuidaiu putas esse credendum ? Ego certe
:

rum, committet de facienda pace cum

et vestro se Dei, prome incarnati et mortui, consilium fidelius
papa Alexandro. Et ita proponit ordinare, ut quo- et salubrius credo : el illum frontis attritae esse
 )

20S EPISTOL^. — AN. H66. 206

nonambigam, qiii suamduxerit praiferenclum. Ut A nomina, sicutpaginre sui') lucta, sio animo portito-
ergo caeteras majores, et tibi notas exsilii et pro- ris contido muitiplicatis precibus esse impressa.
scriptionis causas taceam, quia pro Cliristo jura- EPISTOLAG.XCIII.
menta dissuadenti credidi, sum proscriplus ; cui AD B.\LDWliNUM AnCmU. EXO.NIENSE.M (14).
quicuuquenou credit, louge periculosius proscribe- (A. I). 1161).
tiu'. Naui in comuiinatiouibiis et prnmissis est ajque Baldwino Ksoniensi arehidiacono.
tidelis. E.-cspectatione longa suspeiisi, et impatienlia de-
quod omne, licet a malo procedat, sit
iNec dico siderii sestuantes, nuntii nostriproestolabamur ad-
illicilum juramentum. Habet euim interdum ve- ventum, sperantes in reditu ejus amicorum dili-
niam cui locus omnino non est, nisi cum occur-
: gentia fore vei litterarum solatio recreaudos. Et
renti culpfe ratio veniam impetiarit. Locum islum quidem secusaccidit cmu ille non retulerit iota vel
prfetereo, Ueo, potius discutiendum etconscieutiis apiceiu. Nec hoc dicimus, ut aut charitatis defe-
singiilorum, ne si quidargutius,prout ratiosugge- ctum, aut negligentiain veiimus in amicis arguere,
rit, elocutus fuero, iu aliorum, et fortasse inno- quos tanlo acerbius adligiconjicimus, quanlomi-
eentium, qui juramenta prsestiterunl, suggillatio- nusaudent suas angustias deplorare. Comprimun»
nem videar spirituiu elfiidisse. Malo enim modera- B tiir enim castigatione crudeli, puerorum more
tionishabenacalamum cohibere.qnaiudiviiifelegis quos prteceptorum severitas cogit, ut eductas do-
articulos congerere, qui etsi recte prolali fuerint, ioris impetu, etextortas verberibus lacrjmasredire
interdum non nisi ad subversiouem proticiiiut au- faciant in sinum oculorum, et iateutes sui fontis
ditorum. Transeo ergo ad illa, quorum tu dedisti origines.
materiam, orans et obsecrans,ut uon deficiat fides Metiebamiir autem pericula conditionis nostrae,
tua,uecoredas spirituieoram,qui suum Neptunum malitiam temporis, dejjilitatem Ecclesi;E, rabiem,
sequentes, ipso mediaute properant ad 1'lutonem, per.seoutoris:sej elateresperabamus.qiiiainiquitas
et descendunt in inferuum viventes. Loquantur in- cohaerens talento plumbi, diuin summo stare noa
terimquiB voluerint, jactitent se adversusChristum potest : Amorrhasus citius et validius eliditur, et
et
Domini pr;Bvahiisse in vanitute sua, perditio eorum detriiditur ad ima terrre, cum adimpleta malitia ia
astat pio foribus, quorum gaudium est ad instar escelsa prorurapit. Amicis ergocompatimur.et Ec-
puncli, et gloria ignis, stercus et vermis. Qua via, clesi;e desolalionem in regno Anglorum ingemisci-
iu brevi, Deo propitiante, scies et tinnient aures
: ams. Etmiramur quomodo abierit zelus tot religio-
eorum a sibilis et clamore tidelium, qiiibus pan- sorum et iitteratorum :cum vix uniiset alterappa-
peres Christi fuerunt in sibilum et irrisum. Nec q reat speculator, qui juxlaoommonitioaemprophe-
dubites, nisi fortetibi persuasum sit morlales non lioamaiilealimpioimpietatem suamexore Domini
esse morituros, quin iu senteutiam aualhematis re- nuntiarc. Iinpii ergoin faciespeculatorum descen-
piiuanliir, qiii fraude taceudi et metuendi astutia dunt in inferuum viventes, utaspeculatoribus.quia
iiieritos laqueos videntur evasisse. siluerunt, sangiiis eorumjureet merito exquiratnr.
Uoc autem amicis nostris, si qui tamen nostri Sed, quid dicimiiseosesse ex causa silentii punien-
sint, non fortunse, persuadere memineris, ut non dos? sane quidam eornm sunt qui furem videntes
fleaot super nos. Et utinam snper se ipsos flere currunt cam eo, imo praevii ductores et doctores
uon debeaut. Quia nobiscum agit Allissiinus, ver- ipsum in furta priecipitant, etrapiiias, et suam po-
li-'re tamen dediicto, quoinodo pater serenissimus nuiit in qiiovis iniquitalis symbolo cumimpiis por-
ciiiu liliis oharissimis agere consuevit. Cajterura tionem. (Juoramprimusestarchisyuagogus vester,
til)i compatior, qui minorem seouritatem in portu. et qui priino aurb'^^5'(^'i'^'' iudnoti, et coiumnse
qiiam in naufragio reperisti. Sed si tibi Ueus vel videbantar Ecclesit-BVliT^lexati sunt stercora. De-
ad raodicum patientiam dederit, quod tibi indubi- derat eis argentaui Dorainas et auriira, et sicut ipse
tata tide pronuntio, naufragi, de qiiibus despera- per prophetam conqiieritur I/ni exeo operati sunt :

tar, oilissime poteruntet volent opitulari. Sta ergo q Baal,dum!itnyisverentw'Jiomiiieinqiiam Deum.et

iu ea conditione, in qua a Doinino vocatus es, et coluntetsp.nunntcreaturxpotiusquamCreatoriiqnod,
salteui quatenus sine periculo potueris, divinae le- siciit beatusilocet Aposlolas,idololatri8erectissima
gis assertor existe. Salis humauum est quod dioo et cerlissiiaa diffinitio est. Nara quod quisque colit
propter iulirmitatem carnis nostrm. Qaia nisi qiii prae ciBteris constituitsibi Deum, utalius venerem,
li>i,'iscustodiampericalisomnibusanteponit, salvari Iibidiniserviens,pr8eferat: aliusdiimrauneraquasrit
non posse, testis est beatus Apnstolus, et tota concio etretributioues,etinterdiirain fraudes etin rapinas
perfectorura. Scripsi hoiniui pro quo sollicitatis : impiugit, lavernam veneretur : alius vento inflatus
et credo quod ab ipso per latorem prtescntium ile terrara Moab inhabitetinsupercilioBabylonis :alius
slatu ejus, qui, Deo pro|)iliaute, bouus est, certiora- gularasequensporeuminduat Epicuri.Quodenimde
lifris. Araioos nostros saluta diligeutius, quorum talibas scribitur, quoniam eorum Deus venler est.

(14) Edit. Paris. habet inscriptionem : Doniino at Bartholomeeus certe tunc fuit episcopus Exo-
Exuniensi ; Lupus •.Dartholomao Exon. archid. ; niensis.
207 JOANNIS SARESBERIENSIS 208

et gloria in confiisionem, ad ceetera quoque vitia A delictorum,sedpr8econisverbi,penesquemei'atdun-

probahiliter dilatata interpretatione protenditur. taxatgerendorum denuntiatio, et increpatio vitio-
Unde et in Evangelio mamraonae
Veritas docet.Deo et rum. Heli quidem corripuitfllios, sed affectu potius
simul servirinon posse(i/a<iA.vi);et quodqui ami- et mansuetudine patris quam severitate et auctori-
cus saeculiessedesiderat,Deiseconstituitinimicum. tate pontificis. Pro omni ergo divinae legis articulo
Doctorgentium proeconatur et clamat.qLiia, si homi- contendendum estel potestatibus asceudendura ex
7ii/msp\acere\e\\em,Christise)'vusno7iesse)n{GaLi): adverso,et quidquid cbaritatem impugnat, quae legis
elqui ho7))inibusplace7il,co7ifusisunt,qico)iia77i Deits est plenitudo,totis viribus subvertendum. Sedpro-
sprevitiilos {Psal. u\). Sed alia profecto archisyna- fecto in figuram sacerdolii Deus tribum Levilicam
gogi complicum ejus sententia est, qiii fraudu-
et a publicis functionibus, sicut in Numeris legitur,
lenla verborum interpretatione ad arbitrium, uon immunem essedeorevil, et summi tantum pontiticis
admentemauctorisdetorquent legem, eiquenolunt dispositionibussubjacere.Abiatharquoque.quiSpi-
suumaccommodareintellectum sed idaguntmodi : ritui sancto restiterat iu dispositione David, amolus
omnibus, ut quod eis libitum fuerit, divino quoque a sacerdotio, ea ratione sententiam mortis evasit,
juriconsentaneumvideatur.Dicit enimquianon est quia arcam portaverat, et prajcedentis ofHcii privi-
pro libertate Ecclesise decertandum. Sed fallax et g legio tutusdiem esspectavit falalem. Quodsi clerus
falsahypocrisis, quoprogrederis?Quidhcereses mo- in privilegia tribus Leviticae non succedit, et apo-
liris et schismata ? nonne ab inilio nascenlis legis stolus vanus est, et fallaces omnes interpretes Sori-
ad libertatem Dei vocatus est populus ? et ^Egyptus pturarum. Esquoliquidumesse debet omnibus ju-
intolerabilibus afllicta plagis, quae Ecclesiam de an- stissimam esse causam eorum qui pro libertate Ec-
tiqua et avita consuetudine, et fere per 300 annos clesias dimicant, et pretiosiorem habent legem Dei
obtentavindicabatin servitutem?lNonne Machabasi quamfortunas, imoquam auimassuas. Sedfortasse
martyres pro libertate fratrurn suorum laudabiliter dicet aliquis, quid hoc ad causam vestri Cantua-
et religiose sanctissimas animas posuerunt ? David riensis, qui in oausa Ecclesiae cessit apud Claren-
nunquid non stravit Allophylum lapidibus de tor- donam et in pecuniariaconventus, in jure sibi con-
rente congestis in peram pastoralem, ut Domini scius iniquitatis, et de prsestigiis suis difHsus, sub-
exercituiim agmina ab indebitae servitutis jugo, et terfugioimprudenti et impudenti suam quodammodo,
religionis opprobrio liberaret? sed quid pauca et imo plane professus est injustiliam, et parlem ju-
parva proponuntur exempla? Scriptura fere tota, stificavitadversam.Esto saue quod cesserit. Propi-
qua3inhistoriisdigestaest,talibusvirorumillustrium tietur Deus episcopis, qiii eum ad hoc induxerunt,
referta est monumentis. ,, etcircumventoribus quieuro eduxerunt,cumtamen
Duas autemcausae suntquashomines affectuosis- justus esset metus, et prcesens, el qui in constan-
sime tuentur,et quas preeponunt animabus suis, al- tissimum hominem caderet. Mittitur vobis epistola
tera libertatis altera tidei et religionis. Illa tamen
; ejus, ubi pro se satisfaciat ex parte ;sed quia deli-
quae fidei est, creditur esse praestantior, et procul quit, poenituit,confessusest, adominopapaabsolvi
dubio justior est, adeoquidem ut et profanae reli- meruit causa reeognita, et ut Ecclesiam Anglorum
gionis homineshocconstantissimum habeant. Nam ab illicitis et extortis obligationibus absolveret im-
et Achab,quemreprobumfuisseconstat, regi Syriae petravit.Qui ergo imitati sunt, ul aiunt, delinquen-
eum subjicere volenti servituti, argentum etaurum, tem, quare poenitentem. confitentem et satisfacien-
servosetancillas,etomnimodamsupellectilem,uso- temnonimitantur? nunquid maluntin sordibusim-
rem, filios etfilias,et tande m seip sum iucuuctanter morari, quam surgere, mundari et reparari in pri-
exposuit, et pro lege divi4B(WRRSsat non est veri- stinum gradum ? Sed causam veritus est, ut obji-
tus inire certamen. Cum^mipHrvellet scrutari do- citur, pecuniariam, hoc quidem falsum est, sed ju-
mum utdiriperetlegem, contradixit eiAchab victo- dicum iniquitatem, qui eum iniqua sententia con-
riamque promeruit. Quia etsialias reprobus vel in demnaverant, parati judicare quidquid tyranno li-
hac parte Dominum honoravit, pro qua ergocausa biiisset. In eoque verecundias saeculinoslri pepercit
religiosecontenditur, si nonprolege Dei servanda? Deus, quodtyrannusphirajubere erubuit, quam ill-
nempe heec iniquitalem prohibet, et pastoribus Ec- adimplere. Omnes erantBalaamitaeexcogitantes qua
clesiee prfescribit, utomnem ulciscanturinobedien- arte maledicerent et condemnarent causam cui be-
tiam. Sedfortasse archisynagogus iniquitatem no- nedixit Dominus. Suadebant malafieriut proveni-
vit,quam Deusnon prohibet autquam nolitabEc-
: rentbona, etadmitigandam persecutoris insaniam
clesiae pastoribus increpari, et si fieri potest man- perniciosas possessionum et divini jiiris dispensa-
dari vindictae. Hanc sane Moyses et Doctor gentium tiouesadmitti. Quodcertum eratrevooabatur in du-
nonnoverunt: sed prastenditquiaJoanuesarguebat bium, ul comicum illud fere in oinnium volveretur
Herodem in spiritu lenitatis, illicitum esse denun- animis :

tians, ut fratris viventis abuteretur uxore. Quod Quod scio, nescio.

utiquedicens non tam imperitiae quara ignavire so- Quisenim nesciebatquodrexcancellariumsuum ab
latium queerit.cum certum sit Joannem ibi non ges- omni administratione et obligntione liberum red-
sissepersonam pontificis, cui incumberet correctio didit adregimea Cantuariensis Ecclesioe ? Gui igno-
 :

209 EPISTOLyE. AN. 1167. 210

tum est illi a sede apostolica pal-

quanta instantia A et comphces suos, et fraudulenter aut debiliter quod

liuni quid postea promiserit, ut consue-

impetravit ? ad judiccs tractalus non est, et comteraptibiliter,
tudines (quas dicunt) avitas, et revera pravitates quod ad Ecclesiae dignitatem, et ignominiose et :

sunt, admitterentur plurimis notum est. Archiepi-
scopus tamenad malitiara calumniatoris exjudicum
iniquitate aut simplicitate, aut dispensatione cum
tanienadLioc vocatus non venisset, urgebatur ad li-
tigandum, ad satisdandum, cum tamen possessor
esset amplissimm rei immobilis ut vix ex oausa gra-
vissimeeinfirmatis addeliberandum unius dieculse
poFsetinduciasirapetrare. Anteatameneuminiquo-
Judicioconderanaveranl, etquodsedes apostolioa-
ipse competenti securitatc recepta ad judicium re-
vertetur. Dicat ergoprobus vir et discretus hoc, et
: ut consilio ejusacquiescaturfacile obtinebit.Necest
credibile, quod etiam archisynagogus vesler aliter
sentiat, licet contrarium proBdicare non erubescat
sedipseetomnessuisicdentiumsoliditategaudeant,
ad ho-
sicuteis respondet conscientia, quodjusteet
noremDeiEcclesice ibi tractatusestarchiepiscopus,
et omnes qui archisynagogo consentiunt simili ver-

causa cognita retractavit. Cujus retractationis apud sentur in calcido.

nos privilegium esstat.Nonneergo judices potuit et
debuit liabere suspectos ? sed fortasse dicetur quod
B „:„
psosoportebatnoa de conscientia sua, seddepar-
tium allegalionibus ferre sententiam quia et Domi-
nus Judam.quemprodilorem noveral,non condem-
navit et raulieri in adulterio deprehenstB pepercit,
:
Quia ergo arcbiepiscopus semel iniquam senten-
tiam reportaverat, et videbat ex inalitia persecuto-
ris etdebilitate judicum imminere nequiorem, de-
clinavitjudicium,causamtransferensad audientiam
ejus.qui ftdelium oinniam judex estaDomino con-
stitutus, et locum adiit, cui specialiter mandataest

cum nullus procederet accusator. Inde etiam adin- oiiinium sacerdotalium decisio causarum. Nec hoc
formalionem nostram dictum est Ergo sicut audio de jure imperatorum aut canonum, sed ipsius Dei
:

judico: sed profecto audire ibi pro intelligere po- auctoritate dicentis per Moysen Si difficile et :

nitur, ut pro rationabili raotu animi sui decernat amhiguum apud te judicium esse perspexeris,inter
jude.'i, interdum assertionibus, interdura prajsum- sanguinemct sanguinem,causamelcausam, lepram
ptionibusutens ut nunquain ex conscientia justus
; et iepram,elc. Ascende ad locum quem elegerit Do-

et innocens condemnetur, et si multitudo stare vi- minus, ad sacerdotes Levitici generis, et ad judicem
deatur in parte adversa. Nam scriptum est : Inson- qui prcefuerit tempore illo, et facies qmecunque di-
tem et justum non occides, quia aduersor impium xerit libi, sequerisque sententiam sacerdotum :qui
(Exod. xxiii). Et alibi Non sec/ueris turbam ad fa-
: aulem supcrbierit nolens obedire sacerdotis imperio
ciendummnlum, nec injudic.io plurimorum, acquiesces et is qui eo tempore ministrut Domino,
decreto judii
sentcntine, ut a via declines (ibid.). Si vero contra
*-'
morietur homo ille,etaufcres malum di Israel(Deut.
conscientiam,praesertiinin priBJudiciuminnocentis, XVII.) Eccequod a judicio sacerdotum nec causam
sententiam tulerit, gravissime peccat, quia, sicut excipit, nec personam,licet alias per se ipsos, alias
dicit Aspostolus : Omnequod non
ex fide pecca- est per ministrosvicariosEcclesiaedecidantsacerdotes.
tumest (Rotn. xiv). Salomon in causa raeretricum Nonne iu persona sacerdotum, sicut Ecclesise do-
conjeclurali argumento utens condemnavit calum- ctores fideUter tradunt, Jeremias dictum est Ecce :

niatricem. Et Daniel in liberatione Susannte prae- constilui le hodie super gentes et recjnn,uf evellas,
sumptionibus revelavit malitiam sacerdotum. Quod etdisperdas, et dissipes, et oecUficcs,etplantes (Jer.i)
si judices in causa domini Cantuariensis vigorem QuidergopeccavitdominusCantuariensis,siappeI-
debitum habuissent, si lege prsescriptam exercuis- lavit, si prospexit sibi, si pepercit episcopis quos

sent diligentiam, si Scripturas consuluissent in ju- oportebat iterjJ«^fc|^iationem et ignominiam

dicio, si potestatisupra raodum et fas non detulis- sui perperam^^^^^^tregia- indignationis in-
sent, posset fortasse probabiliter argui qui iliorum tolerabile subi^^^^Bmum ?

judicium declinavit.Sedubi furoromniavindicavit, Qualiter autem pl^^dversa, quffi etipsa appel-

quilocuspotuitesse rationi veljuri^antepreesidem lationeminstituit, causamprosectitasit, qua mode-
ductus estChristusDomini Convenerunt principes D stia, qua sinceritate versata sit et cuni Ecclesia, et
:

Scriba; et Pharism aduersus eum (Matth- xxvii). Et cum adversario, novit Deus et judicet, et vobis
profecto prseses iste illo, subquo condemnatusest iguotum esse non potest. Se ipsum poterit quis ir-
Christus, truculentior erat. i>Jam Pilatus id agebat ridere et texere dolos in animam suara sed pro- :

exquisitis occasionibus, ut Christus evaderetaccu- fecto Deus non irridetur. Biennium jam elapsum
satus : hic autem operam dabat et diligentiam, ut est, tempus videlicetquod appellantibus suffragatur
innocens accusaretur etdamnaretur Christus. Ille, eoque evoluto pro parte domini Cantuariensis est
nesub eo ju<lice puniretur, Christum transmisitad latasentenlia:etsiadhuoex dispensatione quorum-
Herodera, ubi vel contemptus evasit Cbristus, re- dam rerura exsecutio differatur. Omnibus autera
missusque est indutus veste alba hic modis omni- : jam persuasum est Deura timentibus quod archi-
bus agebatur ne quocunque modo Christusevaderet. episcopus et sui injuste proscripti sunt. Quo enim
Dicat vir amator veritatis quicimque audet corum jure consficati sunl reditus clericorum ? Et qua
Deo.cui de hoc testimonio in districto exarainered- episcoporum patientia Ecclesia; et bona altaris

diturus est rationem, dicat certe, si audet, quod Christi persecutoribus Ecclesiae ad libitum expo-
archiepiscopus ibi maliliose quod ad calumniatorem nuntur ? Quae justitia proscripsit ianocentes sine
21i JOANNIS SARESBERIENSIS 212

delectu professionis et ordinis, ffilatis et sexus ? A Quiergo persequuntur inhaocausaCantuariensem

Quis uuquam tanta immanitale dislraxit copiilara arohiepiscopum, non hoc persequuntur quod Tho-
nuptiarum ? Et tamen ei qui facitlioc, ab episcopis mas est, quod natione Lundoniensis, clericus pro-

innocentite et jiistitias testimonium redditur, ut in fessione, gradusacerdos, episcopus dignitate sed :

suam coufiisionem et perniciem dicere et scribe- quod annuntiat popuio Dei scelera eorum, et ul
re non erubescant, quia rex « dulce putal obse- legem Deiaudiant et obediant principes Sodomo-
quium, cum monelurut corrigat, si quid deliquitin rum et populos Gomorrhae. Quid esl ergo quod per-
Deiim. aErgoautex eorum sententia noudelinquit, sequuntur ? profecto aspostolorum spiritus et pro-
aut eiinfidelitergratumetdebilumobsequium sub- phetarum, spiritus justitire et veritatis, spiritus Pa-
traliunt, aul palam mentiuntur in capita sua, quia tris et Filii et indubitanter Spiritus sanctus. Nam
os quod menlitur occidit animam. Non est qui ei id aborainantur, abhorrent et puniunt, quod per
audeatdenuntiare, quodexpedit audienti pariteret proplietas et apostolos docuit Spiritus sanctus. Et
diceuti. Non est qui dicatcum Moyse : Diinitle po- si ipse Paulus aut Joannes quod scripsil praesentia-
pulum Doniini cuni omnibus r/ux ipsius sunl, ul ei literdoceretincarue, aut torqueretur suppliciis, aut
saa-i/icet in deserlo (Exod. v). Nou est qui trium diceretur ei ad minus Recede a nobis, scientiam :

dierum itineri vacalionem impetret clero degenti g viarum tuarum noiumus, quia nobis contrarius es
sub Moyse et Aaron, id est in cultu legis et ritn (Job xxi). Semel looutus est Deus, et idipsum
divini sacrificii ocoupato. Et quidem credibile est, secundo non repetit nec ad eruditionem vivorum :

quod si hic praesentes essent Moyses et Aaron ad suscitat mortuos. Cum in Ecclesia prsesentes sint
ostium ejus, cujus innoeentia prasdicatur aut eis Moyses et prophetce, ut audiantur et doceant popu-
cmninononpaleretaccessus.autnegareturauditus, lum et ut pars, qufe verbo Domini condemnatur :

aut quod ibi nou inveuerunt, suppliciis, aut certe ex sententia Moysis et prophetarum, alteri victoriam
contumeliis afficerentur.Neque enim desunt Jamnes cedat, applioetur Ephod, ubi manifestatioest veri-
et Mambre quiSpiritui sancto resistaut. Achitopliel tatisetjudlcii.et respondeatur unicuique secundum
multos in deliberationibus reliqiiit hwredes, qui opera sua.Formam hanc non declinat Cantuariensis
lufatuant auimas principum, et contra Deum pro- archiepiscopus neque sui imo optanl etorant, ut
:

ferunt et prteferuntconsilium toxicatum.Quid enim de vultu verbi Dei, id est legis divinse, judicium il-
nunc aliud in Cantuariensi archiepiscopo perse- lorum prodeat, et oculi Domini declarent jequita-
quuntur, nisi conspectu regum ausus est
quia in tem. Si quid enimexigit quod legi Dei repugnet, si
Dei justitiam proteslari, tueri legem, Ecclesias tueri de verbo Dei nituntur consuetudines quaj petuntur
libertatem ? Certe dum maguiticus erat nugator in p adversus Eoolesiam, libenter cedet et oontra- :

curia, dum legiscontemptor videbaturet cleri,dum dictione et vexatioue partis adversae satisfaciet li-
scurrilescum potentioribus seotabaturineptias.ma- bens. Quod si causa ejus innititur verbo Dei, si ei
gnus habebatur, clarus erat, et acoeptus omnibus, assistunt apostoli et prophetae, nemo eum aut suos
etsolus diguissiraussummo pontifioio.ab universis per gratiam Dei avellet a tide ista.
conclamabatur et singulis sed ex quo iu pontih-
: HiBC est enim inChristiano justissimacausa exsi-
cem sublimatus sua3 inemor couditionis el profes- lii ; pro qua non modo substantiam ponere debet,
siouis exprimere voluit sacerdotem, et verJjO Dei sed et animam suam. Jam enim sola iniquitas con-
maluit uti magistro quam populo, faotus est eis iui- suetudinum, legis ab adverso
et aequitas divince
micus vera dicens, et vitam corrigens ut et hiim- ; confligunt, et decausa peouuiaria, quas tunc qui-
pleantmensuram patruii^^k|^aui ex causasi- dem simulabatur, et in veritate oulla erat, nec
mili prophetas et apostc^^^^^^^B sunt : ei qui- mentio est. Adversus hoc multa tingit, machinatur,
dam eorum adhuc mar^^^^Hm, id est testes improbitas, sed men-
et in pelle vulpeculie laborat
veritatis et justilise persequi^mr. Quid non attendens aut dissimulans
in Elia per- titur iniquitas sibi,
secuti sunt Achab et Jezabel ? Nempe rellgionis quamsuavis est homini panis mendacii, sed per ea
oraculum,tfistimouiumfidei,justiti£e professionem, p implebituros ejus calculo. Sed profecto unum est
extermiuiumidoIolati'iae, medelam vitiorum,cruni- quod omues mirari, imo dolere debent, illos vide-
numabolitioaem. I^auIusetPetrusgladium Neronis llcet Cantuariensibus exsulibus insultare, pro quo-
evasissent, imo nec incurrissent inimicitias, nisi rum libertate seCantuarienses ad omnia discrimina
voluptatibus hominum et erroribus contraria pra>- devoverunt. Illi pro communi libertate versantur
dioassent.Nemo enim inaliquoperseoutus estquod in torculari, et quis astitit illis ?IIIi satagunt ut hae-
eratautdioebatur Elias: uemopunivit aliquem quia reditas Domini liberetur a servitute, et ad ollas car-
Pelrus esset aut Paulus et Joanues tutus esset in
; niuin et allia .Egyptiorum voto reourrunt, qui in
conspectu Herodis,nisi d\cei'el iXon licet tibi habere
: libertatem fueraut eduoendi. Utique miserabiliores
uxoremfratris tui (Marc. vi).Nullus eiiim iu tantam sunt omnibus gentibus. Si hic proscribuntur, affli-
evasit tyrannidem, utnaturam persequeretur. Sed guntur, et deputantur cum impiis si consolatio- :

frequens est, et multis vulgatur exemplis, quia nem a Domino nonexspectant,si exsulantibus con-
Veritas odium parit. soientia uonrespondet ad meritum si inpersecu- :

(Ter. Andr. I, i, 41.) tionibus causam non habent Christum. Deridet eos
 213 EPISTOL^. — AN. H66. 214

pnidentia caruis, qure ab eventu merita pensat; sed A remunraf. Nam

hoc Salomon in Proverbiis te-
ef

Deiis consolatur eos iu triljulatioue sua, tandem sfatur dieens Feneralur Domino qui paitperis mi-
:

responsurusetillis qui mundoleuocinautur, et cer- serelur, ei vicissiludinem suamrcddet ei {frov. xix),

vicalia ponunt sub capiiibus universae aetatis, et temporalifer quidem quatenus expedierit plenis- ;

pulvinaria siib onini cubito uianus,communicantes
excommucicatis,clavesEcclesiiipludil)riohabeates,
et putantes legem Dei, nihilaliud essu quamverba.
Nos interim Deo in omnibus donis suis gratias agi-
mus, et maxime quod nos dignatus esl illorum uu-
mero aggregare, qui persecutionem pro justitiapa-
tiuntur. Suscepimus de manu Domini dulcia, de
quibus saepe ad perniclem nostram abusi sumus.
Quare ab ipso a^quanimiter nou suscipieraus
et
amard ad medicinam, in profcctum salulis nostra; ? pliceref,
sive vivimus, sive morimur, Doiuini sumus, ut id
solum petioporteatab amicis quatenusexsiliinostri
angustias sublevent orationibus suis, ut non defi- " copiamdobef habere suspectam,et viarum suarum
ciat fides nostra, sed de afHictione nostra salulem
nobiselEcclesiaBpacemetlibertalemmisericorditer
operetur.
EPISTOLA CXCIV.
A.D NICOLAU.M DE JIOMTE ROTHOJUGENSl.
(A.D. fl66.)
JoAN. Saresb., Nicolao de Monte Rolhomagensi.
sima autem retributione in vita .Eterna. Quod si di-
vina dignatio eatenus raeis desideriis safisfaoeref,
ut benefactoribus sua aucforifafe et meo mi-
nisferiovicemduceref repondendara, voforum tem-
poralium summam mihi fere omnino videretur as-
secutus. Sed quid de pace nosfra sentiam non
plane video, aliis asserenfibus eam desperatius
elongari, eo quod Domiuus rex prosperatur in viis
suis: aliis econfra dicentibus quod ei pax non dis-
si lionesfa reconciliationis occurreref
forma. Et hoc utique crediderim cifiiis, eo quod
vir prudens hanc ipsam successum facilitafem et
conscius tutus esse non poterit, si injuriando Ec-
clesiaa et pauperibus Christi i)eum sibi reddiderit
inimicum, sed, Deo propitiante, non facief, quod
priiicipatus sui gloriam debealofruscare, nec con-
tra Deum praasumel de facilitate auf potius fallacia
successuura, qui meminif quam fallax est eques
ad salutem. Asahel velocitafe cervos, ut refert hi-

Notam ingratitudinis jure contrahit, quem ad storia, anfeibaf, et pernicilate currendi capreis
proraerendumamoremetobsequium beneficiorum prsevaiebaf sed quia agilifali nimis indulsif.hosfem
:

memoria non accendit. Et quidem tanto uberior persequens fugienfem, eum coegit uf instanti fata-
debetur gratia, quanto cumulatius et frequentius lem inferref plagam, qui fafum disposuerat decli-
ad neo meritum nec merentem a sola divite vena 11- nare per fugam. Fugit interdum Christus a facie
beralitatisinnafeebeneficiapraecesserunt. Sedunde, persequentis, sed vae impoenifenfi in quem provo-
mihi dilecte, et omni jure et merito diligende, ut cafus torvo respicit ooulo Salula socios curiales !

humanitati tuaecondignaliberalifatiscompensatione G qui excommunicati non sunt.

respondeamus ?exsulo, proscripfussum,expositus EPISTOLA CXCV.
pauperfati, coexsulantium mihi magis quam pro- AD JIAG. WALTEKUJI DE INSULA.
priis incommodis urgeor, et eorum, quje in pres- (A. D. 1166.)
suris Ecclesia Dei patilur, a me nihil reputo aiie- .M. GuALTEno de Insula.
num. Sed in his omnibus Deum mihi propitium Diufurnitassilenfii mei jiire videretur esse desidis
sentio,cujusmunerisest utexsiliumprojustitiasub- amici aufnegligenfic-B argumentum, nisi causis pro-
eam libensrapinam bonorum meorum pro fide,
:
babilibus,quasDeusevacuet,hujusmodisuspiciopur-
si necessarium est, gaudens [excipiam, nec angu- garefur. EasadprBBsensallegarenonexpedit,quia si-
sfias fimeam, aut erubescam ignominiam pauper. cuf mihi gravesj||^B|itLconspicu£e sunf, et nofse

tatis.discipulusetprofessorpauperis Christi; certus mundo.Lltinam^^^^^^fcpsquod infer nos firma-

ab ipsius veritatis oraculo, quod tristitia nostra lum est,elpax iOT^^^^^Rtsacerdotiura reforme-
vertefur in gaudium. Fidelis enim nec pafie-
est, fur, ut si intermeanc^multas patuerit, ejus, quee in
tur pusillos ef pupillos suos tenfari supra id quod Domino est, nobis possimus adinvicem exhibere

possunf sed ad gloriam suam facief humilium

; officia charifafis Non enira excidit a memoria mea,
!

lentafio eis transeat in profectum. Caelerum unde D quam tibi, exigentibus meritis, obnoxius sim ut
mihi inferim, amicorumduleissime, uf tuasrespon- magistro ef domino. Et fu,licet adhuc mea in fe

deam liberalifati? Eam namque dissimulare non non exisfanf merita, m? ut Chrisfiauum debes dili-
possum, quam tofies expertus loquor, cujusbene- gere et amicum. Temere tamen non dixerim ei ra-
ficia toties mei senserunf, quoties opportunitas data tioiiem deesse meritorum cui ad amandum in-:

est, uf tuse cliarifafis solafio fruerentur. Quocl ifa- tensa famulatur affecfio, ef volunfas ad obsequium
que possum ad prtesens gratias devofione maximas prompfa nihil avidius conoupiscil, quam uf ei op-
ago, indubifanfer exspecfans, ut miserationi vesfrae portuuitas a Deo prseparefur, qua amioi sui satisfa-
respondeat in misericordia uberi, cui in vobis be- ciat votis aut usibus. Nam ef Deus devotam ac-
neticiorum pecuniam dedistis ad usuram. ceptat pro adimpleto opere voluntafem, ef pro qua-
Hoc enim solum est honesti fenoris genus, et quod litale etquantitateaflectionis quemque remunerat.
usurarum ef tofius avarifise, condemnafrix pagiua Exspectoaufem spero a Domino, quia et devo-
ef

veritatis non modo absolvit, sed centupla mercede tioni me« facultas dabitur, et procella nostra in
 1 1

215 JOANNIS SARESBERIENSIS 216

auram, aiictore Deo, in brevi facilius et felicius A Christianum) fraternitatis, quae in Domino est.

transitura estquam credatur. Haec tamen potms aususesreminisci. Seduode hoc tibi, mi Radulphe,
accipianturdicta ex certitudine tidei quam scientiaj: pr£Esertim cum, qui columnse videbanlur esse Ec-
eo quod Deum fidelem novimus in promissis, qui clesiae, trepident et gigantes qui orbem portare
:

tunc demum gloriosius pro se patientibus suum mi- debuerant, facilius inundatione aquarum submergi
nistral auxilium, quando prorsuscessatliumanum. acquiescaot, quamgemere ? MandavitDominusnu-
Interim probat nos Dominus an diligamus eum, bibus suis, neinpartibus illis pluant imbrem ettu ;

etsi moram fecerit, aequanimiter tolerandus est, in eisdem non es veritus ad stillicidium divinae gra-
quia quidquid nobis videatur, procul dubio veniet tiffi, germinarefructus misericordiaeet opera Salva-
etnon tardabit. Unde secure dico quia in brevi sub- toris.Credideram profectc tephiiosophantis habere
veniet, cum pro certo noverim in humauis rebus verba, non animum ; sed nunc recolo te aliquatenus
nihilnisi momentaneum esse.et quodgloria mundi esse magni discipulum Aristippi, qui omni condi-
ut fumus tione temporis aequanimiter utebatur, et in ipsis
evauescit, etiniquorum flnis est ignis et
vermis. Etquidem reliquiaj impiorum interibunt: philosophabatur nugis, jucundus omnibus, nuUi
et est salus justorum indubitanter exspectanda a gravis qui aliquando interrogatus qui ei philo-
:

Domino. Licet enim impius extollatiu' super cedros g sophia contulerit, dicitur respondisse « Ut cum :

Libani, si modicum pertransieris, patenter intelU-
ges, quiaetiam quando florere videbatur, jam non
erat, et non eratulteriuslocusejus. Ridethoec pru-
dentia carnis, sed profecto Deus non irridetur, qui
interimjuxta Saloraonem irrisoribus flagellaparat,
etdurosmalleosdorsis et cervioibuscon contempto-
rum. Coeterum quod ad humanam opinonem,
omnibus hominibus intrepide fabularer. » Ergode
csetero in te secnrius arbitror confidendum, quia
non diffidisde regno Christi. Qua spe rogo, ut, sic-
ut coepisti, latori praesentium, contemplatione Dei
et obsequii ejus, in opportunitatibus suis adesse
memineris, certus quod si ei tantum placerent lit-
tibi terae nobiscum, quantum aves et ouriales nugae te-

facilius patet, in qua conditione versemur, et quid cum,eiomnia necessarialibenUssimeministrarem. j

ex decreto aulicorum nos timere oporteat aut spe- Vale.

rare. Sperabimus autem nam ad omnemhumili-
; EPISTOLA CXCVII.
tatem prompti sumus, quia conscienlia servatur ^ AD MAG. G1RARDU.MPUCELLE.
indemnis, dumlegi diviucE non derogemus nec ho- (A. D. ilG6.)
nestati, qua amissa satius est mori quam vivere. Magislro GiRAano Plcellb.
Nullam pacis respuimusconditionem certum ha- : Licet mihi dilectio vestra non praescripserit, ego
j

bentesquiameliusest incidere inmanus hominum, Q tamenopportunitateinventa, sicut fervorem animi,

quam derelinqaere legem Dei, vel turpiludinis in- prresertim ad amicos, et in assertione justitiae co-
currere maculam. Nec tamen prsesumimiis jurare hiberenon possum sic a scribendo non potuitca- :

observantiara Evaugelii, memores infirmitatis no- laraum continere. Et fortasse plura scriberem |

strae, ut liquidum sit quam temei-arium est jurare nostrum, Ecolesias Anglorum dico, conUngentia
in consuetudines rcpi'obatas. Hoc autem supra mo- slatumnisi quia opinorcommunem patrem nostrum
dum miror, quod Cantuariensis archidiaoonus aut dominum Cantuariensem vobis super his plenius
per se aut per alium non laboratde paoe, cum ei rescripsisse. Progrediensego adreliqua Deo impri-J
constet Deo et mammonoe simul serviri non posse. mis graUas ago qui mihi supra et contra meritaj
Vale. Salutat tefrater meus R. et douium luam te- mea dedit in omni tribulatione solatium, et oninesl
cum. Salutem dicimus clclei^|||^u3el K, quinec ex adversariorumtendiculasingloriamsuamconverlit,
nomine excommunioati iorum partici- et parvitatis meae profectum. Quanti euim facere j
patione. Memento nostr us tuis memo- debeo exeroitium litterarum et negotiaUones vir-|
ris tui. tutis et experientiam propositi recte philosophan-
EPISTOLA CXCVI. tium, et patientium innocenter el pro asserUoneJ
AD MAG. RAD. DE BELLOMONTE. „ fldei etjustitioB derensioue? Sedet sorUvestrae con-
(A. D.H66.) gratulor, auditoquodinterbostesEcoiesiee, auctorej
JoAN. Sares., Mag. R_4uulpho de Bellomonte. Domino, graliam invenisUs, ut et temporalibusj
Verce lituluspietatis nullo melius clarescit indicio abundetisadmateriamgerendorum, el quadamlit-
quam cum iilis miserioorditer subvenit, qui hu- terarum et virtutum prasemineatis auctoritale, utj
mano solatio destituli sunt, et quos ingratus Deo apud barbaros quod discretio vestra dictaverit, re-I
mundus. Hoc itaque te assecu-
gratis persequitur putent sacrosanotum. Verum quod plurimi facio,]
tum quod prteter opi-
esse cougratulor, gaudens, illud est quod odistis Ecclesiam malignantium, etJ
nionem multorumet fereomniura, non dico saecu- ut audio contra schismalicos in virtute SpiritusJ
larisadminiculo philosophiffi, sed igniculo Spiritus sanctipublicaeprofldeinomnilibertate consoientiEel
sancli. tuum ad veram sapientiam animura acoen- loquimini, et scribitis veritatem. Nam profecto :j

denlis pariter et iliustrautis exerces opera pietatis. Ubi Spiritiis Dii csl, ibiliberlas(lICor. m). Necestl
Et, sicut ex relatioue latoris prsesontium didici, qiiod magis philosophum deceat quam professioj
inter charitatis impugnalores (quod verum decet veritaUs, justitiae cultus, contemptus mundi, et|
217 EPISTOL/E. - AN. H66. 218

paiipertatis ciim necesse est amor. Legimus philo- A tus sanctus totius falsitatis figmenta conderanal.
sophos gratis tanquam impediraenta con-
virtutis Viduamimpatientiusconquerentemprophetahabuit
tempsisse et abjecisse divitias. Sed quod et iu gen- excusatam, eo quod in amaritudine eratauiinaejus
tilibus aliquis eorum operibus prseposuerit verita- ob recentem fllii morteni. VA nos quid patienter
tera, hacteuus inauditum est. In eo namque tolius queri possumusinter tot niortes, carceres, vincula,
ethic;c gentilis prtecepta vigent, ut carnalium pas- flagra, contumelias, terrores, esuriei, sitis, nudi-
siones atlectionura, quas nequeunt penitus exstin- tatis etmultiraodce calamitatis angustias ? Si ergo
guere, reprimant et subjiciant rationi. Quod si cui justfe amaritudini debetur venia, quorum querela
divinitus datura fuerit, quia adhoc naturaimpotens patientius audienda est? quorum gemitibus magis
est, non ambigitur euni recte philosophantis via ad compatiendum? quorum prtecesbenigniusaudien-
vitam incedere, ut seternaliter videat dies bonos dw a Homanopontiflce,quam exsulum Cantuarien-
:

et quatenus in eo qaisque profecerit, eatenus ad sium qui pro tuenda libertate Ecclesise, pro
veram philosophiam accedis. Unde, quia vos con- astruendis privilegiis apostolicae sedis proscripli
iido rectephilosophantis haberepropositum, rogo, esse noscuntur ?
moneo et modis omnibus consulo, ut errantes stu- Utinam, Pater, essent aures vestrie ad ora regis
dealis a schisraate revocare, ut eum praeferant n et optimatum Erancise utinam audiretis quomodo 1

homini, nec se metu imperatoris aut schismatici vobis insultanthostes Ecclesiae, et fere universi de-
Coloniensis circumventionepatiantur a Christi cor- trahuut vobis ! Et, si vera sunt quoe prtedicantur
pore separari. Nam fortasse pro salute multorum in compitis, non video quo modo majestas vestra
vos Dominnsadhos barbaros destinavit. Nec credo probabiliter valeatexcusari. Praetereo quod insignis
rem istara adeundamjurgiis, sedfelicimoderatione ille jurator, quasi re bene gesta, de manu vestra
complendam, priBsertim a sapiente, qui meminit, decanatum accepit curam multarum aniraarum,
et

quia modestia sapientice a flne suaviter usque ad virprobatae religioniset fara.c hilaris, qui nec uno
finem universa disponit. Alioquin pertinacibus com- mense ecclesiasticumaddidicit ritum. Sed nunquid
municandura esse non arbilror vel in minimo, cum eximendus erat a jurisdictione oraniura episcopo-
meminerim illum, cujusflguramgeritis, Zorobabel, rum, ut ei (sicut fautores sui gloriantur) auctoritate
qui vertitur in principes vel Magistrum Babylonis, aspostolica saevire liceatin subjectos non reservato
non acquievisse hostibus Juds et Benjamin, ut eis appellatiouis remedio?Nunquid tantis erat pri-
etiam ad reasdiflcaudam domum Domini cum filiis vilegiisextollendus, ut inintroitu suo vestra aucto-
captivitatis aliquid omninoconferrenl. De his hac- ritate convocatis episcopis et clero Anglife manda-
tenus. ret, ne Cantuariensi arehiepiscopo obedirent, vel
De caBtero jam porrectas itero preces, quatenus ad ipsum vocati accederent, et ut jureexcommu-
de reliquiis regumet virgiuum mihi vestro aliquid nicati sine satisfactione et cautione omni absolve-
transraittatis cumvestrarumtestimonio litterarum. rentur in sacrilegiis perseverantes ? Os meum ia

Valete. coelum ponere non prfesumo. Fateor et verum est

EPISTOLA CXCVIII. omnia Romano licere pontiflci, sed ea duntaxat
AD ALEXANDRUM PAPAM qusede jure divino ecclesiasticaeconcessa sunt po-
(A. D. 1167.) testati. Liceat ei jura nova condere, vetera abro-
Domino Alexandro papfe. gare, dum tamen illa, qute a Dei verbo in Evangelio
Si deexsilio clamamusadpatremproquo jugiter vel lege perpetuam causam habent, mutare non
clamamus ad Dominum, pro cujus fide et honore possit. Ausira dicere, quod nec Petrus ipse perse-
contra persecutores Ecclesiae clamaviraus semper verantem in scelffF^^itlCmquam et voluntate pec-
elclamabimus, Deo auctore, quoad vita fuerit co- candi, posset atw8W*t)', 'nec claves accepit quibus
mes, veslra paternitas adrairarinon debet,cum de regni januam possft^lrfjKEnitentibus aperire. (Jnde
inopinata rerum novitateclamorem extorqueatvis ergo illi hsec data potestas ? Ad hoec dicitur quod
doloris, et importuna? et amarissima! necessitatis rexAnglife omnium episcoporum juris dictionisub-
acerbitas. Clamamus ergo ad successorem Petri, D tractus est privilegio novo quod profecto si ob- :

vicarium Cruciflxi etutinam clamor nosterintroeat

: tinuit, ecce ei collata est auctoritas licitum libito
in aures vestras, ut super calamitate Ecclesise, et coffiquandi. Non tamen facile crediderim quod haec
flliorum afllictionibus et gemitibus patris viscera omnia tam faoile contra Ecclesiara Dei irapelrata
concutiantur ad miserationem. Et licet miseriae sint. Sed hoc fiducialiter dixerim quod autequam

nostrae de recenti injuria raultiplicatas sint super haec essent apud nos dilvulgata, de diuturno nau-
numerum, et excreverint supra modum tamen, : fragio veneramus in portura, a quo nos rejecerunt
Deo teste, acerbius dolemus, et ingemiscimus magis in pelagus, qui cum triumplio a sede apostolica
de imminutione gloriffi vestrae etfamaRomanse Ec- redierunt. Nec aliquo modo persuaderi potest, quod
clesise denigrata, quam de damnis, injuriiset op- legati qui venire dicuntur, procuraturi voluntates
pressionibus nostris. Jus est (pater) jus est veras domini regis, conditionem uostram reformare pos-
exprimere voces, praesertim apud eum qui amator sint in eum calculum, in quo erat, quando verbum
est et patronus veritatis, et cujus ministerio Spiri- hoc omniumcordaconcussit. Dubium tamen estan
 211» JOANNIS SARESBERIENSIS 220

velinf, si tamen dubiiira, cum alterum eorum au- A querelas non deesse. « Quantum vero silentium in
tlieriraus amullis in perniciem nostram, antpotms professionibusreligiosisadculturajustitiffiprofecere

in dispendium, etignominiam ecclesite conseusisse commendatui', tanlumprofecto convincitur amoris

domino regi, et operutnm esse, qiiautum in eo fiiit, perdere et generare defectum. Impulit ergo me sti-
exterminium nostrum. Eum ergo misisse, sicut mulus charitatis,portiloris opportunitate divinitus
adversarii jactitant, uiliil aiiud est quam nobis mi- coUata, per litteras sciscitari, an circa statum ve-
uislrasse calicem passionis et mortis. Quod si pro- strura in alterutram fortunse partem de novo sit
ponil, sepiat Deus viam aseiscentis et venientis, aliquid immulatum, et an aliquid pro ea certum
spinis, ut priPcipitentur in foveara quam innocenti- acceperitis de expeditione imperatoris et de vestro
bus paraverunt. Coloniensi, quos Deus converlat, si prasdestinati
Adjiciunt nialis nostris, qui contranos, et magis condignos fructus pcEuitentiae in uni-
sunt, et per
contravos gloriantur, qnod exsilium nostrum pro- tate Ecclesiaj constitutis donet veniam, et purgatos

longastis in annum, nt vobis rex Anglorum iute- introducat, et perducat ad vitam alioquin virgam :

riin coufcederetiir. SeJ memiueritis fcederis Itena- furoris sui cosdeutem populos in indignatione, cor-
dab, quod regi Israel fuit iu scandalum, et populo ripieutemEcclesiamcastigationecrudeli confringat
in ruinam, quia ultionem divinitus procuratam in 3 Altissimus misericors et miserator Dominus. De
publicae religiouis hostem noluit exercere. Procul statu meo nova scribere nequeo, quia circa me nihil
dubio et iste, si stetissetis ad modicum, Jam ad est innovatura. Sed qui vester fui recedenlis, ubi-
deditionem compiilsus erat, ut se traderet manibus cunque siraet ubiounque iocorum vos degatis, au-
vestris el Ecclesia sub eo debita lilierlate gauderet. ctore Doraino, vester ero. iNeo dubito quin et op-
Sed quis de unius anui vita potest esse securus ? portuuitalibus meis, si res exegerit, olTiciosa esse
An nescitis quoniam quicunqiie oderunt Ecclesiae disponat vestra sedulitas. Poterimus autem magis
libertatem, sive schismatico imperatori confoede- ad iavicem ofticiosi esse, siipsi philosophiae (cujus
rati sinl, vitfe vestrae, quam Deus ia multa pro- profcssioni diutius operam dedimus) curaverimus
tendattempora, terminura oplanl. Patetergo quam dihgentius inservire, ut simus (scilicet) polius man-
periculosa sit ista dilatio, per quam temeritas datorum exsecutores, quam iuanium ventilatores
ampllus insolescit, et Ecclesise conditio tristior et verborum. Res enim quferit, curat, et assequitnr
durior malitiosius exspectatur. Mala facienda non veritas philosophiae, non verba. Et mihi quidem
sunt, ut proveniant bona ; nec salubris esse pote- nanquam placuissesoientiam queeiasolis versatur
rit djspensatio, per quam sacrilegorum sermonibus, vobispridemnotum est. Neo auditores
perpetuatur
audaoia. r verbi, nec praeoones apiid Dominumjusli suut,sed
Excessi modum, et quis cui loqueretur minus factores estque verae philosophia cerlissimum ar- :

attendi sed esulceratae mentis impetura nequa-

; gumentum,cumquis virtutisobiceretunditstimulos
quam potui cohibere, videns quod occasione verbi carnis et totius fortunae elidit iacursum. Sumus,
hujus crudescunt amplius adversarii nostri, irao araice, in conflalorio Domini, eo per patientiam
vestri, et benefactorum nostrorum liberalitas te- pbilosophemur auctore. Nam doctriaa viri per pa-
pescit, aiit oiiiuiuo exstincta est, prieler quam ia De ca^tero communicate mihi si
tientiaui noscifur.
rege Francorum, et pauois aliis, qui nobisquidem placet uovoriim aliquid, qua; in expilatis invenitis
compatiuntur amplius, et, undcdolemus plurimum armariis si noc aliud occurrit, quod nostratibus
:

queruutur de vobis. Piaceat itaque raiserationi ve- desit, saltem visioaes et oracula beatae illius et ce-
strae,Cantuariensibus vestris aliquod praestare so- leberrimf^B Hildegardisapud vos suut, quaemihi ex
latiura, et vestri nominis gkJWain reformare, re- eo commendataest et venerabilis,quod eamdomi-
primendo hostes Ecclesiae «(*f8*rff)uenda circum- nus Eugenius speciali charitatis affectu familiarius
ventoribus vestris pro nfeffii©. Unum pro certo amplectebatur. Explorate etiam dihgentibus et re-
noveritis, quod si rex semcl in quaounque petitione scribite an ei sit de liue hiijus schismatis aliquid
repulsam sustinuerit, omaiura meritorum vestro- ^, revelatum. Praedixitenim in diebus beati Eugenii
riim, quoadipsura,evaouabiturfructus.Necesseau- quod non esset nisi in extremis diebus pacem et
tem est ut patiatur repulsam, qui in petitionibus gratiam in urbe habiturus. Precor autem attenfius,
modestiara nesoit. ut res beati Remigiiapud vos sic protegatis sicut
EPISTOLA C.XCIX. protegeretis animam meam.
AD. MAG. GIRAHDUM rUGELlE. EPISTOLA CC.
(A. D. 1167.) ad walterum albanensem EnscoruM.
Magistro GiRAnDO Pcella. (A. D. 1167.)
Etsi vobis nuper scripserim quae videbantur scri- Idem Oaltero Albanensi episcopo.
bendaprotempore, tameninstaramicitia; torpentis Magnammihiprfestatapudvosaudentifiduciam,
arbilror inter necessarios cessare verbi commer- quod ille, cujus memoria in benedictione est, utri-
cium, pr.esertim oblala ex quacunque oocasione usque nostrum Pater saactissimus Adrianus, qui
opportuuitate colloqiiii. Celebre siquidem prover- vos in sancta Romana fortissimam (ut spes est)
biumest; « Verbaamantibus,et servilibus iugeniis columaam plantavit Ecclesia, me speciali quadam
221 EPISTOLiE. — AN. 1167. 222

charilatis gratiaprfe coeteris conterrancisdiligebat, A personis. Si rex immunis creditur, quia licet ipsius
ct fortnnae meae casns sorlis suae eventibus connu- auctoritate, aliorum tamen ministerio maleficia
inerandos arbitrabatur. Haec ipsiiis ad lue alTeclio exeroentur, potest et David non impulari sanguis
nobis adinvicem et nliis interim pancis innotuit. Uriie, qiiiaab eo uon projirio, sed gladio hliorum
Sed nisi eian fata prfepropere, qnod iinnc leget or- Amnioii iiitiM-feotus est. Et Aohab et Jezabol inno-
bis (^lirislianns,e mediorapuissent.jam innotuissel centis Naboth non Iiientsanguinem, quia fraude
e mundo. Hnde et milii de vestra dilectione censeo judiciilegilur interemptus sed ab ntroqueregum,
:

tutiuset in Cliristoamplius praesumendum,credons pauperum rluntaxat et innooentum sanguis exqui-

quod sicnt vos vir beatissimus successorem prte- riturj eisquc non imputanlurprailiacommissa jure
imo magis, liabere sliuJuit hee-
elegil honoris, ita, leguin. iNonne in quod
consisloriis vestris teritur
redem charitatis. Ea ergo fiducia qna ipsuiu con- regulariter proditum est, quia ratihabilio mandato
sueveram, alloquoret vos.quiasicntilli obsequium coniparatur ? Nonne et omnia uostra facimus qui-
meum plena etsinceraatfectionedevoveram : ita et bus nostram impertimns auctoritatem ? A vestro
quod in me promptum est, honori vestro et gloiite itaque jure colligo inferens, quia si auctoritatem
paratus sum iuservire. Cieterum non video quo accoiumodaveritis, si dissimulatione justitias rata
modo vester aut Ecclesiie Homanae subsistere possit g babueritis quoe contra ecclesium prtesumuntur,
honor, et unitas servari corporis Cliristi, si perso- totius malitiiB hujus reatum inourrilis coram Deo
narum estis acceptores munerum, si vobis judi-
et et hominibus.
cibus pevit innocens et quod nuper Gallia fieri vidit
: Ha-.c idcirco vobistanquam palrietdomino cre-
etdoluit, impoenitens absolvitur criminosus ; si Ec- didi familiarius intimunda, ne consensumdetis ini-
clesiis Dei spolianda et conculcanda tyraunis expo- quitati : sed animam vestram liheretis apud Deum
nitur ; si iniquitas potens et patens in oonsislorio et homines. De csetero, qiiia Hcmensis Ecclesia di-
vestro de justilia manifesta triumphat ; si clerici citur ad cnriam protioisoi, precor, utmagistxo Ra-
Tobisconsentientibusautdissimulantibusdanturad dulpho per dominum papam etalios ab archiepi-
victimam sicutoves occisionis si usurpatae pravi- ; scopoetoanonicisdecaniam obtineatis.Jam enimde
tates vestro silentio et torpore servandarnm robnr eo eligendo sermohabitusest neo credo quod sil
:

obtioent legum. Hoc enim est pro quo exsulaot, et apud eos aliquis litteratior ant honestior moribus,
proscripti sunt miseri Cantuarienses, quia mutire aut liberalior in pauperes Christi. Valete.
andentpro Ecclesiaelibertate, quia sedisapostolicfe EPISTOLA GCI.
privilegium protestantur, quia traditionibus impio- AD ALBERIUM CARDINALEM
rum anteferendas prfedicant sanctorum Patrum (A. D. 1167.)
^
canonicas sanctiones. Revolvite, si placet, libellum Idem ALBERTO cardiuali.
detestandarum abominalionum, et plane viilebitis Veritatem libenteraudit amicus veritatis, etsalus
qnod adversarii noslri, imoEc- et vestri et totius illius desperanda est, qui gratior est fraudulentee
clesiae Dei dorsum converterunt ad sanotuarium adulationisillecebra, quam veri salubris asperitas.
Domini, et legem non profanare, sed evertere mo- Uude et vobis, quem amatorem non veritatis esse
iiuntur. Si illis decernitis ignoscendum, quia po- dubito, audentius scribo, ratus non displiciturum
tentessunt, nos imbecilles, illi opulenli, nos paupe- quod Ecolesiie Dei noverilis profuturum. Scio enim
res si tempora periculosa metimini, si dies malos
; in vestro desiderio esse, si crelitus datum fuerit
expavescitis, nt contra justitiam ducatis pro ma- illius imilari vestigia, qui pro liboratione ejus po-
litia dispensandum, nunquid creditis vos hac via suit animam suam. Haec in potestate regis Angliee
Deum placare posse, ut meliora tempora largiatur, collldituret tanta premiturservitute, ul etiammen-
ut vos dilatet et roboret, ut adversarios vestros tionem fecisse libertatis, lassae majestetis videatur
extenuet et enervet nunquid haecesl viaDomini?
: esse reatus. Collegerunt item pontifices, et nostri
ubi lex? nbi proplietai ? ubi Evaugelium Christi? temporis Phurisaei in advenlu Joaunisillius insignis
ubi decreta et exempla sanctorum ? Lex utique juratoris, concilium, el in eo consilium inierunt,
sempiterna est, et solvi non potest, quia iu quo '^
quomodo perderent Christum Domini, excommu-
judicio judicaverilis judicabimini : et per quas pec- nicatosimpoenitentes absolvereut, evacuarent divi-
cat quis, per haeo et punietur. nae legis et canonum sanctioues et sine crimine :

Sed fortasse minuti homines indigni videntur ut committereut et tuerentur inobedientice crimen.
pro eis tanti principes debeant exacerbari, et pro Sentit hoc Cantuariensis archiepiscopus et coessn-
aliis aeque potentibus esset rigor justitiiE exercen- lessui, quibonisomnibus proscriptisunt, quia mu-
dus. Verum hoc non apostoli distinctio est, sed tire audent pro Ecclesiae libertate. Sperabatur in
arguli philosophi Thrasymachi, deflnientis in eo adventu cardinaliumaliqua oonsolatio sedecceeo ;

constare justitiam, ut plurimum prosit ei qui plu- magis crudescunt cornua tyraiuiorum, quod videut
rimum potest :cum econtra probali philosophi palpari, et non remorderi illum qui fecit et facit
definierint eamessevirtutem, quas plurimum prod- omnia Iuec. De altero tamen legatorum luerito con-
est ei qui minimum potest ; liberal enim paupe- fidit Ecclesia, quia creditnr agi Spiritu Dei. Et uti-
rem a potente, et decernit meritis praemia, non nam alter potentatui et graliae regis quamappetiit
 223 JOANNIS SARESBERIENSIS
haclenus, proeferat veritatem. Quod nec A regem credatis de legedispensaQdum.Nam qui Fre-
si fecerit,
confirmationeii), nec tolerantiam aut dissimulatio- dericum dejecit coram vobis, profecto et alios ty-
nem oonsuetudinum regis ad aliquo episcoporum rannos si institeritis mandatis ejus subjiciet vobis
exiget, quaj legi Dei patenter adversantur, sedis aut omnino dejiciet.
apostolicee privilegium dissipant, et omnejuset Dignetur ergo sanctilas vestra, apud quam non
auctoritatem eorum quae gerenda sunt in Ecclesia est acceptio personarum, dominum illum, qui An-
Dei, inprincipisconferunt voluntatem. Sipastorale glicanam conculoat ecclesiam, douiino papte et
officium non nisiad nutum principisliceat exerce- fratribus vestris verba veritatis et virtutis ingeren-
re, et procul dubio nec criminapunientur, nec ty- do reprimere, quia, si Ecclesia Romana voluerit,
ranuornm arguetur immanitas, nec reipsa diu et de Domino non diffldat, eum faoile perdomabit,
stabit Ecclesia. Ergo quisquis ille sit, qui in tanta- sedquidem non istorum ministerio legatorum, nisi
rum pravitatum usurpatione silere et dissimulare cuui rex ille de altero eorum
alia via incesserint :

consulit sacerdotes, hoereticum esse prsesumat plurimum, quem petivitex noraine. Nec
non dubito.et
prfeambulum Antichristi, si ipsenon sit personali- tutum esse ducunt multi sapientes et religiosi in
ter Aulichristus. tali loco et tanto discrimine sub eo judice causam

Clama, inquit Spiritus per prophetam, ne cesses, q Ecclesias ventilari, qui Papire iater cognatos, ami-
qiiasi tuba exalta vocem tuam et annunlia populo cosetnotos praesens, et silensadminus namalii —
meo scelera eorum (Isa. Lviiij. Et Apostolus in quo aliud suspicantur —
audivit et vidit Ecclesise Ro-
loquitur Christus Argtie, inquit, obsecra, increpa
: manee, cujus est membrum, tantum fieri prasjudi-
(I Tim. iv), et omnem punire inobedientiam prom- cium, et causam lldei publice condemnari. Non |
ptus ipsi Angelo qui in coelis est anatliema denun- enim credilurnunc aut tidesii;oerior, aut charitate
tiat, si se erigat contra Christum, doceat contra ferventior, aut virtute constantior, novam ex alto
Evangelii veritatem et audet homuncio monere et
: fortitudinem induisse,utnon possit muneribus aut
consuleresacerdoti,ut taceat et dissimuletinjuriam metu flecti, aut gratiahominis qui eopatrono sem-
Christi, mala faciens ut proveniant bona ?Nonne per usus est in causa ista. Jam vero vicisset eccle-
pereuntis impii sanguis demanu sacerdotis obmu- sia nisi auxilio et consilioejus jurator ille decanus
tescentis sic e^iquiritur ut et ipse pro silentio mo- praevaluisset: et utinam nunquam fuisset annulus
riatur?Moysesmanusnondemisisse,sederexissede- ille, quemsignum confusionis ecclesice et qui
in
scribitur, ut Amalec sterneretur. Arca Dei nonlegitur triumphi videntibus cunctis semper ostentat. Uti-
captivata,nisiquandoperversamansuetudinepatris namdominuspapapeooatumalienum nunquamfe
sacerdos filiosarguensuti maluit, quam severitate C cisset suum et intrusum, quem ad gloriam Dei
;

et auctoritate pontiflcis. Achab et si reprobus fue- dejecerat juste, ipse qua cunctis praeminet aucto-
rit, prae quibusdam sacerdotibus nostree aetalis di- ritatenon intrusisset : nec illum fecisset custodem
vin^legishabuitzelum. Namquiaurum,argentum, animarum, qui et Ecclesife persecutor exstitit, et
variam suppellectilem, liheros et uxoresregi Syriae adhuc non nisi carnem sapit.
incommercium pacis exposuerat,domorum scruti- EPISTOLA CCII.
nia non concessit, ut divinoB legis servaret libros, AD JOANNEM PICTAVIENSEM EPISCOPUM.
quos rex inimicus pris cffiteris omnibus cupiebat (A. D. H67.J
auferre. Unde et legis zelus a Deo auctore ipsi Domino JoANNiPictaviensi episc J. S.
Achab consolationem retulit et triumphum. Petrus Liberalitatis vestras sedulitas non tam crebris
solidas invenit aquasambulans in lidei fundamen- quamcontinuisetperennibus beneficii promeretur,
to : mergi tamen coepit, ex quo imminentis aurce et non ad frequentes, sed ad perennes vobis gra-
timuit flatum. tiarum tenearactiones. Teneor quidem teneborque
Sed quid ad Patrum exempla deourritur ? Nonne perpetuo. Et quoplussincerae affectionis, quod so-
dominus papa (cujus vitamad pauperumconsola- lum possum,ad prsesens rependero, eoamplius et
tionemoptimametdiutarnamfaoiatDominus),zelo j) arctius me non dubito obligari. Nam in charitatis
justitise, quem semper habuit, meruisse oredendus contractum indubitenter venit, et specialiler obti-
est, ut hoslis fidei Fredericus contritus sit a facie net, ut habita reddatur semper et ut nisi reddita
ejus, et ira Dei castra ejus exlerminarit, qui jam nullatenus habeatur.Sedquantumest hoc quod me
videbatur de urbe et orbe et universali Ecclesia totuui, id est hominem, parvum nomine, facultate
triumphasse. In quo tamen magis (ut indubitanter miuorem, minimum merito vobis deberi protiteor.
credo)adjutiestisprecibaspauperumChristi,quam Nam totum istud pro raerito parum est. Sed dum
vestrorum consiliis aut viribus Romauorum. Au- meoum in ratione dati beneficii, humanitatis exhi-
denter quoque dixerim, quod vos suo miraculo citra bitfe, profusse liberalitatis contraxistis afleotione
humanum cousiliam de faucibus leonis eripuit ut ; men-
religiosa, obligastis vobis et illum totum, qui
de cc-etero semper tantum habeatis in Deo fundato- suram bonam ct coagitatam et supereffluentem
re Eoolesiae et custode eteodem vestro hberatore meroede centupla refundetin sinum vestrum. To-
fiduoiam, quod nec adversantium miuis nec blan- tum, inquam, et fiducialiter dixerim totum, qui
dientium fraudibus recedatis a via recta, aut contra nulli cedit in partem Licet et singuhs electis gra-
:
 225 EPISTOLyE. - AN. 1167.
liarum nsus conferat speciales, sui tamen munere A mus, verendum est ne apud regem et Eeclesiam
iiitegi'0 non deciso, nec distraclo partioulatim, Gallicanam causfe nostrae tedatur opinio.
.Si sus-
quia cuivis totiis adest, aut tolus elabitur, hic certe ceperimuslicetsuspectos.timendumnesubvertant
se pro me
tolum debet, et procul dubio totum jusiitiam nostram. Dispensabuut
de nobis, ut detri-
reddel, qiioniam fidelis est in promisso, et niunifi- menlum Ecclesia; compenseut loouiis siii.
Nam
cenli^isiraus in retribuendo. Seciiti estis et sequi- quamcunque videanlur fecisse paoem, titulis '

et Iri-
mini fidem ejiis, utse de inandato
promisso te- el umphis suis ascribent. Debentur uobis in primis
neri meminerit.prae^ertiin cum operaloribus mise- restitutioablatorum, et sedium, el reformatio
se-
ricordiae publicum Evangelii muniiueQlum dederif, curitatis.Sed fortassis praecipieut nos usque
ad
quod confirmare dignatus esl charactere crucis decisionera totius litis solis cautionibus
esse con-
suae, el insignire sanguiae proprio. Haec ergo erit tentos, quam condilionem nemo
ad litigandum nisi
miseralionis vestrae relribulio copiosa; haec huma- msanus admiltet hooaulem ut raemoria;
;
fldehus
nilatis eshibilae divina luerces, et impendii tempo- ha^reat, iu flne oensui repetendum.
raliseeternura compendium. Etquidem, utjustum EPISTOLA CCIII.
est, magni facio lerrenae facultatis subsidia, sed AD .MAG. SILV. THESAURARIU.U LEXOVIENSEB.
pluris sunt solalio recli consihi, quae a vobis inde- B (A. D. 1167.) .

sinenler recipio, et adminiciila verse vitae,

menta dixerim el instrumenla sapieutice.
monu- MagistroSiLVEsiRoThesaurario Lexoviensi, Joan.
Saresb.
X
Causa ergo freqiieuter scribendi vobis, duplex Aiidita, dilectissime, pace tua, ut oportuit, pro
mihi est primo ulslatum vestrum, quem pericli-
: amico sum, sed omni emolumenlo mihi
laetatus
tari limeo, explorans satisfaciam sollicitudini : gralior est perseverantia honeslalis,
et usque ad
deinde ut vestra prudentia instriiar, quahter mead invidiam veterum amicorum fam;e
purioris hilari-
varios fortunae inolus oporleat preemuniri. Proinde tas. Primus itaque et adhuc solus
formam perseve-
placeat vestree dignatioui rescribere quatenus cum rantiae in agoue Chrisliano oum
Ecclesia laboranti-
domino rege processerilis in verbo pacis, quid bus pr;Bbuisti, el per gratiam Dei reliquis
de
cstero
actum sit incuria Piolaviensi, ubi credibile est proderitadercctionemspei, ad tuitiouem libertalis,
yulpes foveas invenisse et volucres coeli nidos, et ad virtulis profectum, quod in teprc-ecessit
felicita-
parvulo, cujus nataliscelebrabatur.penereclinato- lisexempIum.Feliciuslaraen reputo quodexamore
rium defuisse. Conjicitur eniin Radulphi de Fala possessionum el fcicilitale et temeritate jurandi
pri-
spirilum ibi praepotuisse, ul et prophetas etprseco- mam fidem irritamnoa fecisti, quam quod rerum
nes palatii inebriati sint dolis el teraeritate illiiis.
q compendia temporalium asseoutus es provotoami-
Utique vetus proverbium est et quod Vespasianus corum et merito tuo. Pro merilo sane dixerim,
Augustus inse dictumpalienteraudivit « Vulpem :
quamviscertocerliusconstet,pluraetlongemajora
posse mutare pilum, non aniinum. Tradunt etiam » et clariora luis deberi merilis.
procul dubio Qu»
qiii de animalium scripsere naturis, quia hoc genus reddet, qui nerainera ab inilio
oreditorum, fefellit
animalis nullo unquam tempore mansuescil. Et Of- etmensurara coagitatametsupereffluentem refundit
fellus : inpromerentium sinus. Liquetergo iu le^i^ia Deus,
Quicoarat vulpisulcos variare necesse est. qui inanitergloriantibiismis<i7, kumUibus
datgra-
Sed contido quod vos etsi non inconcussos, illaesos tiain (I Petr. v), et juxta Apostolura,
qui se existi-
tamen gralia conservavit. Quia friislra jacitur re- mal aliquid esse, cum yuhil sit, se ipsum
semper,
te ante oculos peunatorum (Prov. i). Precor etiam interdiim vero seducit et alios (Gal. vi).
ut, perpensis his quce nunlii domini regis Anglorum Quiaergo Deo propitio naufragium evasisti, ad-
dicuntur a sede apostolioa impetrasse, resoribatis, huc in alto navigantibus, et cum Petro naufragan-
qualiterdominum Cantuariensem, et me tam erga tibus quam potes opem ferre memineris, el agonem
Cantuariensem, quam regem sive legatos versari Christi juvare, nunc oralionum sulTragio, nunc
oporteat. Nara si rumoribus credi oportel, et ad- ^.
tuariira solalio lilterarura. H;ec enim sunt
(ut dixe-
versariorum jaotanticx, rex plura postulare timuit rim quod ad me) quibus raaxime indigemus.
Ego
aut erubuil, quam Roma pali. Spero lamen quod euim per misericordiam Dei temporalibus abundo,
dominus papa aliquid reservaverit solatii parli ut forman polius habere videar Uoreatis
in patria
nostrse, imo suae et Ecclesiae Dei. Alioquia iilquid quam exsulis et proscripli. Dominum Cautuarien-
terram occupat ? sed absit ul de eo tam sinistra sem Christianissimus rex Fraucorum Senonis ex-
credamus, quain perversa jactilanl adversarii no- hibet regia magnitioeatia in ecclesia Beats
Co-
stri; sed si legati in tanta veniunl potestate, ut ab lurabae, eumque in oinnibus
veneratur et colit,
sic
eis appellari non possit, quid consulitis "?Nam Pa- utchristuin Dominidecet achristo honorari. Eidem
piensis hactenus in causaista regisopes, non tiino- quoqnefidelissimo principi, sicutipsefatetur,pauci
rem Dei, vel Eoclesise houeslaleiu habuitante con- videntur dies, et parvi sumptus prae amoris magni-
spectum suum. Siquidem ubi amor ejiis, et oculus. tudine, quos sacerdotis Chrisli et aposlolici vir
Alter vero vir bonasopinionis est, Romanus tamen impendit obseqniis. Sed et fidem ejus, quod satis
et cardinalis. Quod si eorum examen declinaveri- humiliter recoht condigna mercede remunerat Deus
Pairol. CXCIX.
 227 JOANNIS SARESBERIENSIS 228

cujusmuneris utsinecruoreettumultuinmedio A affectionem,quamnaiifragosacerdotiexhibetGhri-

est,

hostium degens, et prosperetur ia omnibus, et stianissimusprinceps.Nosauteradomestioi sacerdo-

quod maximum reputat, ametur et honeretur a tis, proscripti quideni rebus, sed ascripli fidelibus,

subditis, sicut Obededom, arca Domini recepta, in qui projustitia palieules lionorifiraverunt ministe-
ancillarum fecunditate, et gregum, et totius posses- riumsuum,dispersi sumus ul exsulesin reguoFran-
sionis mulliplicatioue, divinae benedictienis exper- corum. Sed ubique nobis adestqui pascit volatilia
tus esl fructum. Et Holda per ejusdem arcse rcce- coeli, et lilia vestit agrorum. Speramus autem quod

ptionem, quando eam pius Achaz ejeceratatemplo idem Pater noster et omniiim Dominus procellam
Domini, asseculaest in silentio pontilicum et sacer- nostram in auram cnnvertet iu l)i'evi, licet inajus
dotum graliam prophetifE sic rex Christianissi-
: nobisimminerenaufragiuinhosle-Ecclesireglorien-
mus, recepta in regno suo Ecclesia Romana, de tur. Mentiuntur enim Romanam Ecelesiam nobis
uxoresuscepilfilium fidei, auctore Domino,et regni conversam esseinarcura pravum, ctdominum pa-
heeredem, quem data sibi omnium expetibilium pamomnibusregis Anglorura petitionibusannuisse,
oplione fuerat petiturus. Nunc autem pro huraaui- exeo sumentes conjecturam, quod excommunicali
tate EcclesiffiexliibitaAngiicanae, novam,quaui pro nostri absoluli sunt in adventu .loannis de Oxe-
arbitrio suo dabit Uomiuns, gratiam contidenter g nefordia qui etiam, quasi re beue gesta in curia
;

exspectat. Dominus papa Ganluariensem archiepi- imperatoris, ubi schismaconfirmatumest.acceplum

scopum verbis et scriptis nuper cousolatus est, et de manu domini papse reportavit Saresberieusis
utinam omnibus innotescat quibus pactionibus et Ecclesiaedecanatum. Sed si quis eaquwRomasgesta
cautionibus oblinuerit illejuralor insignis ea de siint diligentius recolat, plane videbit quod Roma-

quibus Ecclesife adversarii gloriantur. Et tamen si nus pontifex eliam circiimvenlus caiisam EccIesifB
pacliones fuerint adimpletae, nobis abuudein resli- et nostram fidelissiuie procuravit. Jain dictus eniiu

tulione ablatorum et pace el secnritale prospectum Joannes tandem pr*stilo juramenlo de more abso-
est. Silentur heec interim necessitate obedienliae, lutus, ut itidem publice juravit, quod nihil in pra>
sed spes est in brevi omnia propalanda esse quia, fato schismaticorum convenlu fecerat conlra tidem
;

ut pro certo didicimus, legatorum, qui speraban- Ecclesias et honorem et utilitalem domini papae, et
tur, adventus suspensus est, aul omnino sublatus utinamnondejerassetlposimodum commendatilias
juratoris fraude comperla. Rescribe quatenus lici- et deprecalorias porrexit ex parle domini regis,

tum fuerit, quod Ecclesiue et nobis in agone Chri- quibus insertum erat, ut illi lanquam regi ipsi in
stiano expedire fueris arbitratus, et me, ubicunque omnibus crederetur. Deinde tanta fultus auclori-
locorum sim, noveris esse amantissimum tui. C tate, cansam quce inter ]'egera et archiepiscopum
EPISIOLA CGIV. superpravis consueludinibus vertitur, dominipapae
AD MILONEM EPISC. MORINORUM. comiiiisit arbitrio, ut illfe ad nutum ejus robora-
(k. D. 1167.) rentur, aut caderent, et archiepiscopo ad forraam
Domino Miloni episcopo Morinorum. maudati ejus pax omniniodo reforraaretur. Ethoo
Eosinceritatis vestrKtitnhis in charilate splendi- iterajuramenloconfirmansobtinuitutdominuspapa
dius elucescit, quse exrelationelatoris prtesentium conceileret se ad hoo legatos esse missurum. Quo-
certius constat, ([uod inter forlniloruui evenluum rum iter, ut aiunt, suspensum est, juratoris fraude
turbines, et varias procellas negoliorum, quibus comperla.
offlcii vestri instantia indesinenter concutitur, et EPl.STOLA CCV.
acriter,siue tamen ami-
virtutis elisione, colliditiir, AD •WILL. SUDPIi. Ef.CLE. OHRISTl OANTUAll.

corum potestis sollicitudinem gerere, et eorum onera (A. D. 1167.) I

per fraternai charilalis exhibilionem facilis vestra. JoAN. Saresb., WiLLELuosubprioriEccIesife Chri-
Sicenim et Apostolus scandalizalis couritur, et fra- sli Cantuar.
tribus coinlirmatnr inlirrais, etper compassionera Milii nuper locntus es in parabolis, dicens luas,

fitinCbristo omnibusomnia, dum adformam ethi- ^ imo Ecclesieeopesdenovo publicatas, etstudiosius

c8epurioris,et consummaliorisphilosophiae, huma- deprecaris ne me eas prodente transferantur in
num a se nibil reputat alienum. Reposila est vobis, Babj-Ioniam. Sed si publicatae sunt, miror quare
Pater, hiijus corona misorioordife, quara reddet usqiie ad patrera se pro lilioriim salule et Iibertate
vobis in illa die misericors et luiseralor Dominus, malrisdevoventem, et jam trieunio ferumuis expo-
qui nos inlerim exsnleset proscriptos suos, saucto- situra ante liberalilalis beneficia non pervenerunt.
rum suorum mimslerio, neoessitatibus nostris pro Si publicatae sunt, debneramus et nos esse da
ipsocommunicantium consolatur in omni tribula coutentium populo. Si patrem profitemini, ubi est
tione nostra. Nara Gliristianissiraus rex Francoriim amorejus?sidorainumrecepistis, debitfEveneratio-
patrem nostruraCantuariensem arohiepiscopum in nisquo profectus est timor? si vos fratros asseritis
ulnis charitatis excipiens eum in ecolesia Heatfe Co- et amioos perrgrinautiiim, cur cessanl huma-

lumbiE Senonensis regiain magniliceuliara exliibet,el nitalis oflicia, et debitfe solatia charilalis ? sed
sic iractat iuoranibus ut a christo traclari decet fortasse qiio gratius patri prasstelis obsequium,
christum Domini. Aliter enim exprimere nequeo exspeclatisut ampUusegeat. hiterim picturisinani-
229 EPISTOL;E. — AN. 1167. 230

bus imperilfE miillitudinis oculos oblectantes rati A natura ingerit, et fidei consortiumpietaticommen-
irupensuui iii publicis usibus quod in spectacnlis et dat, curam non agit, fidem negavit, et est iatideli
curiosoruu) lenociiiiis oculorum ineptius erogatur. deterior. Te autem in hac esse sententia omnino

Profeclo non ambigo, ut pro nepote tuo Adam (more schola-

riiim) degente et patiente etregeate in studio litte-
Non hoc ista sibi lempus spectacula poscil.
(ViRG., .««. VI, 37.) rarum fiducialiter intercedam : certus quod sicut
houestatem acceptas ofiioii, et meritorum patris
Illudque satyriouin videtur in vos.scio cui etqui-
ejus ia te per ingratitudinem non obliviscerer, sic
bus loqu;ir, probabiliter retorqueudiim :

Non hnbet infeiix Numitor qtiid mitlnl nmico,
Quintilix qull donet habel nec dcfuit illi
Unde emeret muitapascendum canie leoncm.
Nec dixerim quod verbum hocinomues cadat,
lioc
necessitatibus ejus opportunum et debitum non
.
tardabis praestare subsidium. Quod si preemissis
rationibus, quas utique prudenter pensas, preces
(Juv., vu, 7,S.j meae aliqud possunt ferremomenti, totusin preces
assurgo, et eflioaciam eariim experior, tuis plena

sed in eos quod indubitanter nostis, quia potuerunt devotioue genibus provolutus si de me soliicitaris,;

non transgredi et transgressi sunt bona facere, ; conditionem meamdivinae munus gratiae gratanter
nec feceruut. Novlt inspector cordium, quia raihi g ainplector, orebra meditatione revolvens quam su-
tristitia est, etdolor coutiauiis cordi meo,quodno- specta fuerit omnibus reote sapientibus continuata
bis dormienliinis iu periculo vitaj, soli alieni nau- muadi prosperitas, et quam certum sit argumeutum
fragio nostro feruntopem. Dicitur tamenad cumu- dileotiunis, tiliorum delinqueatium culpas perfla-
lum doloris mei, quodcirca unuraintanta necessi- gella purgari.
tate patri prsestitislis obsequium, diligentem adhi- EPISTOLA CCVll.
bendocustodiam ne quocunquecasuevaderet, quia AD ROBERTUM DE FAVEKSHAM ARCHIDIACONUM.
de manu carnifioum elapsus couvolaveral ad nostro- (A. D. 1167).
rum patronorum. Sed limorem praetendi-
prfesidia RoBERTO deFaversham, archidiacono, Joan. Sa-
tis. At profeclo Deus non irridetur, sed timetis eum resb.
cui ad momeatum credita est dispensatio peccata Iuhumanusest,etextrem8eimpietatismaculamia-
corripieudiinoorporibus.quareuon pertimetiseum curritet uolam, quipateraaafflictiouenon Iseditur,
qui potestcorpus etauimam initlere in gfheuuam? prtesertim ubi pateruaibenignitatis intilium plura
E.vpergisciroini igitur, et memineritis Abdise dis- et giandia luce cldrius radiaut argumenta. Con-
pensatoris Achab, qui ceutiiin prophetas in speou- stat euimex sententiaDomiui totamChananffiorum
bus latitanles pavit in perseoutione Jezabel. Quid- p gentein perpetua servilute damnatam, quia pater
quid autem in alterutra parte feceritis, procul du- eorum Cham a quo genus et nomen contraxerunt,
bio meusuram bonam et supercfnueutem in sinus iuhumaausexstititinparentem. Nam ex oommisso
vestrosrefundet Altissiinus. Neqiie hocille impediet auctoris impii tota posteritas praejudicium tulit,

vester collega Balhonieasis,qui utinam submerga- et dum odibile servitutis exoipitjugum, devitandee
tur in turmis quibus dignus est, quas meruit, ut impietatis salutare omuibus procurat exemplum.
conjioiaturinrutefolium, ciijusPetronius inpcenara Sane et ego me deteriorem Chananseo quolibet
delinquentiiim meminit, aiit sepeliatur in salinario arbitrer, si Patri non compatiar laborauti si fla- :

Hediiorum. Ut ad parabolam tuam redeam, scias gella ejus nou exuloerent animam meara super
quia nomina librorum apud me sepulta sunt. Si- dolorem viilnerum propriorum. Uujus rei lestis est

gillum quidem nomine tuo recepi, sed illud mihi consoientia, testis est conscientiaj scrulator et ar-
tuus abstulit Britonellus, quod ex condicto tuo fa- biter Deus, qui lorte citius quam credatur illustra-
:tuiu suspicabor, nisi ablatum restitueris. bit absconditatenebrarum, et manlfestabitconsilia
EPISTOLA CCVL cordiuiu. Et jamquidemstamusante tribuualejus,
AD 0. DE FAVEFiSHAH. et eum mcausa nostra judioem exspectaiuus, ut ia
(A. D. 1167.) couspeotu ipsius slultum lemerarium men-
sit et
de Faverenshem mihi.
0. tiendo totius laboris et qnidtamea salubri-
vitaj si

Amentis est, non amaatis se et sua curare dunta- ter patimur aut recte agimus, mercedem perdere.
xat, et quae aliorura sunt ducere aliena humanuui : Laboravi ergo (sicut ipse novit) apud dominum
teste comico nihil charitas a se reputat ahenum, Cantuariensem, utens nunc mitigativis, nunc acer-
sed percongratulationem recte gaudentibusadest, bioribus et omni sermonum geaere sed labor ;

:et per compassionemdoleutibus congeiniscit. Siias meus (quod doleo) cessit incassum. Quos autem
tamen affectiones ordinatissima ratione dispensat, obices illeprecibus et persuasionibus nostrisoppo-
ut sint omnes in Domino, et liumanitatis ofBcia in nat, et relexere longum est, el fere superfluum,
singulos lege naturte etgratias iuformantis magis cum magister Gilberius, quem
vobis tidelem esse
'aut minus exeroet. Et cum beneficia gratije latioris noa auibigo, omnia pleuissirae audierit ex oreejus.
ad omnos porrigat, maxime tamea dilatatur ad do- Deum tameu lestemiavoco ia auimam meam, quod
mesticos tidei, et judicio ejus iu his ipsis qui curam iit ex aniini mei sententia loquar, archiepisoopus

suorum et maxime domesticorum, quos alTectui episcopum sincere diligit, et saluti et indemnitati
231 JOANNIS SARESBERIENSIS 232 a
eius cupit esse prospeclum sed insistit, utqui in-
: A assequitur palmam. Sapientiores amici melius for-

obedientia! et iliiciti ausus aliis dedit forraara, se t isse consuleat, sed ego, Deo teste, ad prsesens
ipsum salubris et necessariae obedienlise cfeteiis commodius nescio.enim Domini mei Jesu
Sic

prajstetexeraplum. Quod
Sciipturarum au-
si sibi Chrisli gratia persuasus sum, et omnes araicos

ctoritate, amicorum etdomini papje man-

consilio, persuaderi desidero, quod
dato persuaderi permiserif, ipsum archiepiscopum Summum a'edo nefas animam prwferre pudori,
quera nunc fortasse plus justo limet clementissi- Ei propler vitam vivendi perdere causas.
mum Patrem inveniet, et longe proniorem igno- (JuvEN. vni, 83.)
scere quam ulcisci. Potestis enim et expedit remi-
EPISTOLA CCVIII.
nisciquid super hoc a sede apostolica nuper do- EPISCOPIM.
AD RlCAnDUM DE BOHU.N, CONSTANTIENSEM
mino Constantiensi rescriptum sit nam ad vestram :

(A. D. 1167.)
aut venit, aut debuit pervenire notitiam. Scitis

etiam quid solatii mihi rctulerit decanus vester, RiCARDO de Bohen Conslant. episc, Joan. Sares.
aut si utinam oninia quse Romae gessit,
nescitis, Super afHictione dominimei Saresberiensis epi-
taminhaccausaquamin cfeteris, non modo vobis. scopi, quod quidem justis^imum est,ansiatur spi-.J

sed et toti innotuerintmundo. Et siliceret adhuc ea B ritus meus, eo quidem gravius, quo minus laboris i

publicari per nos, facile innotesceret quid actum hujus facilem exitum videt. Quanta autem seduli-;
sit de consuetudinibus unde litigium vertitur
et tate apud dominum Canluariensemegerim uteuml

inter regnum et sacerdotiumde pace archiepiscopi relaxaret, novit inspector, et judex omninm. SedJ
etlibertate Ecclesife, de integra restilulione et se- labori meo successus defuit ex variis causis, quas
curilateomniumexsulum quidetiam juraverit, et
:
relexere supervacaneum arbitror, quia plurimas
quacautione flrmaveritpacliones. Ea interim sile- earum M. Gilbertus fidells vester ab ipsius archi-
mus necessitate mandatl, dum promissionura spe- episcopTXJT^e^ildTvit. Ut vero taceara plurima, ex eo
ratur el exspeclatur fldes. Sed nihilopertum quod maxirae movetur archiepiscopus quod domiuus
non reveletur: idque Deo auctore in brevi. Juxta Sarrsberiensis formam iuobedienliae caeteris dedit,
enim est dies perditionis eorum, qui in mendacio et adhuc a^sislit Londoniensi, et aliis qui quferunt
deprehendentur et retributionis et viudictse adesse animumejus eam. Adjicit etiara quod
ut auferant
festinanttempora.Quodsimeum consiliuminterim ei contumaciter scripserit, et sub praitextu frivolae

quffidtur, ecce coram Deo, quem hujus verbi in appellationis, crimen inobedientiae studuit colo-
extrerao examine testem invoco, tota spiritus li- rare, sed non eumpostea preesumplionisp^eniluit,*
bertate, et in fide tanquam patri promissa et q
illi ut appellationi renuntiaret, sed quadam iuccm-,

debita respondeo, quod in omni ardua dubietate stantia verbi et operis dissimulala injuria appel
censeo faciendum. Scilicet ut primo omnium quee- lalioni-i, quase tuetur, opponitobicem corripienti;
ramus et sequamurquid super hoc lexdivina prae- et tamen simulata humilitalis reverentia miseri- \
scripserit, qufe si certum exprimit, recurratur
nihil cordiam pelit. Nihil aliud ergo ab eo potest aliquis
adcanones et excmpla sanctorum, ubisi nihii cer- impelrare, nisi ut episcopum ab appellalione re-
tum occurrit, tandem explorentur ingenia et con- cedentera, et culpara publice profitentem, et de
silia sapientum in limore Domini, illique, seu plu- caetero obedientem paterua benignitate recipiat et :

res seu pauciores sint, ceeleris prfeferanlur, qui exinde quasi filium charissimum in omnibus tra-
honorem Deicoramodisomnibusanleponunl. Nullus ctet. Nam de archiepiscopi mansueludine, si hoc,

enira salubriterincedit, lege Dei, qu.e omnibus est quod necessarium esse scilis, episcopo fuerit per-
certissima forma vivendi, neglecta, et qui Patrum suasum, omnino non dubito. Nostis enim quid
vestigiadetrectat imitari.ad consorlium regni,quo superhoc vobis nuper scripseritdominus papa,et
illi gaudeut intrare non potest. Nam et Josue et se- quid remedii decanus huic causiE retulerit ab apo-
niores Israel in foedere Gabaonitarum patuerunt stolica sede. Cujus tamen, si promissa processe-

cuIpfB, quia, sicut Scriptura testis est, sumptis eo- rint, eteorum, quse juramento firmata sunt, tides

rum cibariis os Domini non interrogaverunl. Quid fuerit adimpleta, archiepiscopuset sui reconcilia-
autera signtficatur peros, nisi verbuin Doraini, quo buntiir in brevi, et pax cum honestate Ecclesise
semellocutusest,ut id ipsum repeti non oporleat? reguum et
inler sacerdotium reformabitur. In-
hnjus aulem perspicua est et clara in lege senlen- terim,quod vobis innotuisse polest, ad silenliuui
tia, quoniam meliorestobedientia quam victimae ;
eorum quse Romae gesta sunt, necessitate raandati
quia et ariolandi crimen est repugnare, et quasi arctamur. Sed cum de tide aut perfidia constileri'
scelus idololalrife nolleacquiescere. HancChristus
ediclo promulgavit et exemplo, faclus obediens
paclionum, propalare licebit universa. Quia erg^
dominus Saresberiensis et Reginaldus archidia'
i
usque ad raortem, docens quibus linibus virlus conus me in causa isla sollicitant, rogantes ut
obedientifB debeat limitari. Obediendum enim est qiiod invenero eis rescribam aut vobis, precor at-
non modo usque ad jacturam temporaliiim et cor- tentius, ut jam diclo archidiacono litteras, quas^

poris cruciatus, sed usque ad exitum mortis, et si ei milto, habere faciatis, et felicem, Deo auctore
certa in necessitate cessatur, virtus obedientiae non providealis exitum causse.
 233 EPISTOL^. — AN. H67. 234
EPFSTOLA CCIX. A gloriosius est ad famam, quanto rarior invenitur
AD MAGISTRUJI HIIMFHIDUM DE BOM. ovium pastor, aut qui in Ecclesia Dei minislerium
(A. D. 1107.) suum studeat honorare, in taato fastu et numero
MagisU;o IIujfrido Boni. nomine lenus illustrium sacerdotum. Jam enim,
N3n est, ainice, quod possim de stalus mei qua- ut Deus pridem in propheta conquestus est Sa- :

litatecausari, quia omnia hominis inachinamenta cerdotesnnndixerunt, ubi est Dominus 1 et tenentes
miseratio Dei mihi oooperalur in bonum. Nam tem- legem, justitiam nescierunt (Jer. n). Unde et ju-
poraliter fere universa suocedant et spes est quod
: stum eminentia veslra honoretur et diliga-
est ut
hsec ipsa quae videtur esse vexatio, sicut intel- lur etiam ab his qui exigentibus meritis nostris
lectum escitat, sic verae salutis est parilura pro- sacerdotium praeseas videntur habere contemptui,
fectum. Illud tamen aliquatenus movet, quod qui- et legem Dei, quse solvi non potest, evacuare ni-

dam amicorum super conditione mea acerbius tuntur. Licet enim J-lgyptii pastores ovium dete-
sollicitantur, el more hominum carnalitcr et te- stentur, et Samaritani temporis noslri non cou-
mere magis quam prudenter, et vere amantium, tantur his qui verbum Dei publice confilentur :

saepe et fere semper vano coacussi terrore, liment tamen et Joseph invenit gratiam in ^gypto, et
« graviora pericula veris, » et quod vere prosit b apnd Assyrios claruit Daiiiel, et praerogativameri-
aut nooeat, attendentes parum, illic trepidant lorum etiam regnante Achab Eliam fecit insigaem.
ubi non est timor. Nam jacturam conscienoise aut Non est ergo miruin, si apiid principem Christia-
famfe nequaquam subtililer pensant, etdum umbra num ejus suuin virtus reperit locum,
et ofliciales
virtutisinopinionehominumconstet, etnugiloquos et si ab hominibus quem divina gratia
diligitur
evitent detractores, parum curantquid ad sincerae constat esse perfusiim sicut ungiienlum a capite
;

ralionis examen cuique debeatur ex merito. Nam Christo in Ecclesise defluxit barbam, et inde ia
plurimi talium pluris faciunt videri quam esse oram vestimenli derivalur, ut pro divinae dispen-
bonum. Alii sublatasibi temporalium subsidia in- sationis decreto, et meritorum gratia quemlibel
gemiscunt, quas per me illis rainistrabantur a Do- irriget eleotoriim. Iltinam, dilectissime
domine, de
mino. Sed ad petitionem ulrorumque ratio con- hac plenitudine vestra aliquid accipiamus et nos,
siilta respondet, quod eum qui in agone Ecclesise et agonizanli Ecclesias prosit, quod ia couspectu
Christum sequi coepil, nec rei familiaris dispen- domiui regis gratiam invenistis. Quae sit enim
satio, necpatris revocatsepultiira. Fixura estmihi, couditio nostra non expedit replicare, cum vobis,
Deo auctore, propositum, quateniis ipse dederil et de causa vestra plenius constet, et immerita
honestatis formulain sequi, et animae salutem in
q poena. Sed consilium salubre ad oonscientiam, et
mundi coramercio aon distrahere ad boni ciijus- honestumad famam a vobis impetrare operosum
cunque pretium temporalis. Ipse viam doceat, et est, et prece dignum. Quamvis enim mihi adsint
ducat per semitam virtutis, et perducat ad illorum subsidia temporalium, Deo propitio, uon modo ad
consortiura, qui pro justitia patiuntur. Desidero necossitatem, sed ad gloriam tamen quatenus :

tamen, si salva honestate tieri posset, reconci- salva integritate conscientiae et honestate famse
liari : et in ecclesiis quibus ascriptus sum ad ho- licuerit,paratus sum juxta consilium vestrum do
norem Dei el amicorum solatium ministrare. Unde mini regis gratiam promereri, nihil enim spondeo
dilectioni vestrae supplioo quateuus quid expediat contra Deum, aut si unquam tentavero, meos
et dorainum Baioceusem et alios ami-
deceat, per conalus pietas ejus irapediat. Valete. »
cos vestros esplorare et rescribere non gravemini, EPISTOLA CCXl.
quatenus tutum fuerit, et vestrum mihi prfebere AD RICARDUM CONSTANTIE.NSEM AnCHlDlACONUM.
consilium. Hoc enira de genere eoruin est quae ra- (A. D. 1167.)
tione humanitatis nulli negari dehfent, quia et sup- MagisU-oJRicARDO episcopo, Constaatiensi archi-
pressa non proficiiint, et tenacitatis oonservatione diacono.
non crescunt, et erogatione sui non miniiuntur, Proscripsit me gratis, qiiod novit Altissiinus, et
^
sed amplius quo magis fuerint publicala clare- vos scire arbitror, violentia publicis potestatis; sed
scunt. unde ad graliarum uon sufticioaotionem, Deus sic
EPISTOLA GCX. itinera mea direxit et opera, ut rerum experimenlo
AD HENRICUa B.VIOCENSEM EPISCOPUM. didioerim,quiaeum timentibiisnihil deest, sed uec
(A.D. 1167.) aliquem coexsulanlium novi, cui, noa dico, tole-
Episcopo Baiooensi Henhico, Jo.\n.\es Saresbe- rabilis, sed jucunda esse nou debeat conditio sua.
riensis. Me tamen (quod sine timore non eloquor) Djminus
Audio, Pater, et gaudeo, quod pro inerilo vobis CEeteris mitius tractat, el uberiori temporalium
universa succedunt : et qui decanorum nomen et aflluenlia cousolatur: fortasse indignum reputans,
ordinem, dum licuit, hoaorastis, nunc vestrarum qiii aliquid adversitalis pro ipsodebeam sustinere.
splendore vlrtutum in terra aliena usque ad raul- Nulli enira rectum sapieuti venit in dubiuin quid
toruin iuvidiam pontificis illustralisofticium. Quod aflliientiasuooessuumdebeatessesuspecla;eoquod
qiiidom tanto salubrms ad conscientiam, tanto mundus hominum more fallaciam illis solis conti-
 235 JOANNIS SARESBERIENSIS 236

nuato favore blanditur, quos prodit, ac si insidiaa- A et, vestro intervenienteofficio, precor attentius to-
tibusadversariis potestatibus clamet:Quemcunque tam Wigornensem Ecclesiam nomine meo diligen-
osculatus, et aniice diutiiis amplexalus fuero, ipse tius saliitari,orans ut meiiioiiam mei habeatis, el
de reprobis est, torquete eum. Unde et perpetua halieri faciatis in orationibus ejus, et agonem Ec-
laudum gloria illustrium doctorum doctor Ansel- clesiffi commendetis. Nam
Lloraiuo sedulis precibus
mus, ut a suis accepi, dicere consuevit, se nihil quod ad non tam
teraporalia et solatium corporis,
magis tiabere suspectum quam quod eum Deus in ad necessitatem quam ad delicias promissionem
tota vita nulla corripuerat adversitate. Ubienimse Christiesse verissimam egoet coexsulesexperimur,
patrem exhibet, omnemfilium corripit et castigat. ut nihil nobis defuerit probabiliter, expetendorum
Ipse autem novit figmentum nostrum cui stamus pro tempore, ex quo in eum solum contulimus
aut cadimus, et ulinam eo semper stemus auctore, palrocinium causfe nostrae et, unde magis grati
;

et prospera adversa cuique prout electis novit

vel esse debemus Altissimo, a domeslicis et antiquis
expedire, salubri moderatione dispensat. Ab ipso familiaribus nihil hac tempestate reeepimus sed :

itaque spero vise hiijus et exspecto processum ac- amici nostri et proximi steterunt contra nos
ceptalurus, eo propitiante quod dederit. Plura au- ponentes carnem brachium suum, et tenebras lu-
tem et cerliora scribam cum innotuerint. Interim g cem. Ut enim de aliis taceam, jam quadriennium
super statu vestro, quem Deus optimum faciat, mihi exsulanti elabitur, nec in ratione dali et
certiorari desiderans, et orans attentius, ut vestris accepti alicui eatenus obligatus sum, quin omni-
recurrentibus litteris mihi fidelius innotescat.Et si bus in coramune satisfacere possem, delegato eis
pacis meae formam aliquam sine conscientias et famae ad solvendum pauperrimo debitore. Nec hoc ta-
dispendio potiieritis explorare.eam isetusexcipiam, men dixerim ad arguendam ingratitudinem ve-
et quateniis licilum et bonestum, etiam
fuerit terum amicorum, sed ad magnificandam gratiam
ipsis adversariis Deus dignos poeniten-
(quibus Dei, qui contra et supra merita mea, tam me quam
liae fructus largiatur ad vilara) libenter obtempe- parvulos ejus, qui mecum sunt, consolatus est ia
rabo. Alioquin non est in proposito meo ut, pro omni tribulatione nostra. Ut autem hsecnobiscon'
peponibus .'Egyptiorum et alliis, vel ho-minimum solatrix gratia propitia perseverel, vestris et san-
nestatis subeam detrimentum. Pius vero Jesus, ctorura desidero precibus adjuvari. Cantuariensig
qui virtutis dedit affectum, perseverantiam largia- vero archiepiscopus, qui, velut alter Jonas, ut Ec
tur, quia sine eo nihil recte incipit aut finitur. spontaneum ex charitate naufra
clesia liberelur,
1 Deceeterojam a multo tempore porrectas itero gium fecit gratiara, quam apud suos raeruerat,
:

preces, quatenus libros Aristotelis, quos habetis, Domino diicente, apud extraneos reperit, et filio-
mihi faciatis exscribi, et notulas super Marcum, rura expertus devolionem, stipendiis suis Eccle-
meis tamen sumplibus, quaeso, in hac re nulla siae militat Anglicanae. Noveritisque procerlo, quia
ratione parcatis. Precor etiam iterata suppli- per misericordiam l»ei in brevi patenter videbitis,
catione, quatinus in operibus Aristotelis ubi diffl- quod (utcredo) desiderat anima vestra, persecuto-
ciliora fuerint, notulas faciatis, eo quod interpre- res scilicet EcclesifE aut converti aut conteri. Sed
tem aliquatenus suspectum Iiabeo, quia licet elo- CtBlera, quas ad hunc articulum perlinent, necesse
quensfuerit alias.ut saepe audivi, minus tamen fuit habeo prteterire, ne praevaricator obedienliae pu-
in grammatica institutus. blicem, quibus pactionibus et cautionibus oblenta
EPISTOLA CCXII. sunt, quae in praejudicium domini Cantuariensis e(
AD RAD. PRIOIIEM WIGORNENSEM. suorum a domino papa indulta esse jactitant, quij
(A. D. il67.) Ecclesiam persequuntur. Hoc autem licentereloH
JoAN. Saresb., Radcleo priori Wigornensi. quor et verura est, quia si pactiones fuerint adim-"
Aquaruracopianequitexstinguere charitatem, et pletae, negotium Cautuarien^is archiepiscopi et to-
sincerfe dilectionis affectus se perspicuis indiciis tius Ecclesiee commodius geri non potuit.
prodere consuevit. Poterat ergo videri jure silentii EPISTOLA CCXIII.
mei diuturnitas arguenda, nisi et necessitas pere- AD MAG. SIMONEM HIPELLUM.
grinationis, etlocorum distantia et intermeantium A. D, 116^7.)
raritas, et difficullas commeantium, et perniciosa JoAN. Saresb., magistro Simom Lupello.
sibi et odibilis Deo, officiosa tamen Ecolesiae insi- Species est conscienliaj dilfidentis apud amicum
dialorum diligentia, charitatis silentium excusa- in articulo necessitatis insinuatione verborura pre-
rent. Officiosam sane dixerim prsenrdinatis ad ces involvere, et offlciura deprecantis expedire po
vitam, quibus omnia cooperantur in bonum, ra- tius arte quam tide. De tua ergo dilectione, dile-
biei-n persecutorum, quia et dum iiupius supprbil, clissiiue, a multisdiebiisconcepta fiducia ulteriori
incenditur pauper et duni malilia deliacchatiir
: fiducialiteragens,amotisomniumcircuralocutionum
insanius, quiin conflatorio Domiui sunt, purgantiir involucris, precor attcntius quatenus latorem prfe-
amplius aut probantur. Nunc autem quia mihi sentiumapuddominum Wigornensem, etubiexpe-
divinitus collata est impertienda! optatas saluta- dire cognoveris, sicpromoveas ut meipsum. Nam
tionis occasio, opportunitatem gratanler arripuit quod ei mei contemplatione exhibitum novero, per-

Jl
 2:i7 EPISTOL^. AN. H67. 838
iiule acceplabo, ac si inilii personalitei' esset eshi- A deljoo sedulee venerationis obsequium exhibere, et
bitiim. Quis autem sit status meiis, etaliorum qui qiKT circa vos et ecclesiam vestram gerantur et
iu agoue Eiiclesiae constituti sunt, si tamen id au- vestros sollioilius et diligentius perscrutari, ut his
dire placuerit, aliquateniis eo referente cognosces. qua3 recte gerunlur congratulari valeam, etsi quid
.Spero autem quod et tu videre desideres diem Do- (quod absit I) deprehendero vobis esse molestum,
mini, ut Eoolesia convalcscat. l-ex Dei in oonspectu miitua alfectione compatiar. Erit ergo si plaoet di-
ppiitium et invidentium roborctur, et sio spleudeat leetionis vestree de slatu nostro rescriLere et si :

in capitibus regum insigne fiiei et publicse potes- sedulitas mea vobis officiosa esse potuerit ia ali-
tatis, ut de oiBtero non dentur cornua peccatori. Et quo, preescribere et praecipere ex animi sententia
hoc quidem facile oblineret, nisi quia, si vera siint pro viribus parituro. Precor autem et obtestor in
qii.T; vulgo dicuntur Tenenles leqem,juslitiam ne-
: fide Dei et charitate quatenus oharissimum mihi
siierunt (Jer. ii) : et a sacerdotibus et prophetis N. fratrem vestriim in Domino et nostrae peregrina-
Nrael egressa est pollutio super omnem terram. tionis socium diligatis, et vestrae familiaritatis mu-
Aderit tamen, auctore Doiuiuo, in brevi fidelium nere honoretis
de CEBtero mea- : et sic eum tractetis
consolator, et propter electos ventis imperabit et rum contemplatione precum, ut eas apud vos ex-
mari, ut momentanea tristitia lugentis Ecclesife in B periatiir alicujus esse momenti. Si de stalu meo
gaudiuin perpetuum convertatur. Si liceret obliga- curatis aiidire, noveritis quod hoc exsilii mei qua-
tioneset caiitiones, qiiibiis impetratum estquod in driennium sic intirmitati mere contemperat Domi-
praejudiciiim Cantuarieusis archiepiscopi a sede nns, ut i^rocessii lemporis vexationem meam suc-
apostolica nuntiis regis jaclitatur esse concessum, cessus comitetur uberior, et plenior miseratio con-
hbenter exponerem sed sine singulorum expres-
: soletur. Alimenta et indumenla meis adsunt ad
sione certum sit hoc pactionibiis esse insertum, abundantiam dulcium et utilium in e.xsilio multi- :

quod prtBfati arohiepiscopi et suoruin pleriam in- plioatur copia amioorum : et evanescenle ex magna
demaitatem et omuimodam seouritatem coutineat, parte fide veterum familiarium, novorum charitas
etadtotius Ecclesiajproliciatlibertatem. Hoc autem ampliiis solidatur. In ratioiie dati et accepti me sibi
mirumestinoculisomnium,etomnistuporedignum conterraneorum nullus obligat, sed exlraneorum
quod nec semel inter comprovinciales convenit ministerio me totum sibi soli reddit obnoxium qui
episcopos, ut de pace Ecolesite tractantes vel iina volatiliapascit, etdecore incomparabili veslit lilia,

vice couvenireut regeuj, oujusinnocentiam publioo floresque vernantes. Neque hoo diclum accipialur
universitatis siiae testinioiiio astrunnt, et putieutiam ut amicos arguam frigescentes, sed ut gloriticetur
tantam prredioant, nt dulce pnlet obsequium qno- q pauperum Pater qui ia coelis est, et electos tentari
ties monetur ut corrigat, si quid forte deliqiiit in non palitur supra id quod possunt. QuaBso itaque
Dominum. Et profeeto aiit eum Deo propiliantere- et aftectuosins supplico quatenus peregrinationem
ducent ad viam, ai;t de necessitate citius qiiam meam, et naufragium Ecolesiae hiborantis vestris et
credatiir domino papae vapulabunt, aut regi, cnjiis sanctorum precibiis faoiatis Doinino attentius com-
ad praesens dum plus jiisto verentur iram, negli- mendaii. Quae circa dominum Cantuariensemsunt,
gere, imo et occidere videntur animam. Quare ubi,auctoreDomiuo,prosperiusagiturquamcreda-
autem haec scripserim tibi notum arbitrorsapienti. tis, lator prcesentium poterit aperire : ei enim dedi
Vale. in mandalis, ut tidei vestrae universa commu-
EPISTOLA CCXIV. nicet.
AD ADAM ABBATKJI DE EVESHAM EPISTOLA CC.XV.
(A. D. 1167.) AD U. ABBATEMPKRSORENSEM.
Ad* abbati de Evesham. (A. D. 1167.)
Praeter eam qiiam ab initio miitufe cognitiouis ad R. abbati Persorensi.
invioem oontraximus ch;irilalem, ulteriorqnsedain Qui amicis nec in salutis voto oommunicat pro-
jure societatis initaj conciliata est inter nos amici- r, cul est a oharitate : et nou amare convinoitur qu
tia, ut alter alterius fortiinaiu sic in utriusque sor oblata opportuuitate oolloquii, amatorem suinec
tis calculo excipere debeal velut suam. Nam affe- salutationis recreat verbo. Nam nec illis verba
ctionemquamstudiorum oommunicatiopeperit,pro- deesse solent, qui lingua diligunt et simiilatione
movit in peregriiiationc similitudo morum, et fa- duntaxat qui : lidei munus etcharitalis oftioiiim nec
miliaritatis non tnm freqiiens quaui jugis et perpe- affeotione rctinent, nec exeroent opere et veritale.
tuaad invicemexhihitio. Possemusergo jure detam Memor ergo contraclrB iuter nos amicitise, latori
diuturno vicissim silentio couqneri, nisi et distaii- praesentium natale soluin invisere satagenti, dedi
tia locorum, et intermeautiiim raritas, et diflioiil- in mandatis, quateaus vos salutaret nomine meo,
tas, aut magis impossibilitas oonveniendi taoilur- et destatu vestro, quem Deusoptiraum faciat, dili-
nitalis indebitce purgaretnolam. Namut proverbia- genter inqiiireret, ut audita per eum forma condi-
liter usurpatum est, charilas cliiignis pr;etendit tionis veslrae possim, ut juslum est, amioi pressu-
speciem uon amnntis. Prior ergo, iit jusliim est, ris, quas Pater miserioordiurum a domo vestra
studui superiori et domiuo quod potni et semper arceat, compati velsuccessibus, quos multiplicari
:
239 JOANNIS SARESBERTENSIS 240

et perpetuari desidero, congaudere. Vos etiam de A moneliir, ut coiTigat, si quid forte deliquit in Do-
statu meo et coexsnlanlium (si tamen cura heec minnm. Sitanlaest benignitas ejus, quare non con-
quempiam sollicltat veterum amicorum) per eum- veniunt enm, ut Eeclesias Dei parcat et sibi ? si non
dem certiorari poteritis, et Deo auctore veraciter esl, quare patentibus lilteris testilicati sunt in ani-
audire prospera cle prfesenti, et sperare nobiscum nias suas ? haec prietendit archiepiscopus, et sic re-
in brevidefuturo prosperrima. Nisi enim pactiones Inctantibus, et patenter silientibus sanguinem ejus
quae de libertate Ecclesiae et restitutione, et pace contra Eoclesiam, et se ipsum acqniescere non de-
et securitate Cantuariensisarchiepiscopi etsuorum, crevit. Cteterum si vos subtraxerills coetui persecu-
cum domino papa initse snnt, et lirmatae cautioni- tornm, et redieritis per exhibitionem obedientias,
bus,quasad prccsens exprimi non oportet, fideliter pronior erit ad veniam et omnem misericordiam
impleantur, per gratiam Deicitissimeconfundentnr exercendam, quam vos ad preces, etlioc qnidem,
et erubescent qui oderunt Sion, et suam cum Scri- sicnt ipse videtis, fleri expedit, imo necesse est.
bis et Pharisaeis frauduleuta verborum aslutia ni- Scitis enim quid dominns papa rescripserit fratri
tuntur juslificare malitiam. Nam ex verbis nuntio- vestro episcopo Gonstantiensi, qnid etiam solatii
rum domini non coaraverunt in cnria.
regis, qui vobis a sede apostolica retulerit decanus vester.
liqiiido deprehensum est, qua sinceritate agatur B Nam conatus ejus et processnsnon latet archiepi-
cum Ecclesia Dei: etquod, quividebanturcolumnai scopnm,quiper nuntiossuos nuperrecepit aposto-
Ecclesiae esse, corrupti peponibus etalliisyEgyptio- licam consolationem, cum mnltarum fasciculis lit-
rum, malunt servire, et Eccleslam faligari in Into terarum. Prsefatus quoqne decanus, si dignum
etlatere, quam itinere trlnm dierum in veram pio- ducit, meininisse potest pactionum quas iniit, et
dire libertatem, el abominationes .Egypti Domlno cautionum quasprsestilitdominopapae, et si ab in-
immblare. Precor autem attentius quatenus mei juriis archiepiscopi sui et domini postea aliquanlu-
memoriam habeatis in orationibus vestris, et pere- Uim temperasset, forlasse sibi ipsi utilius prospe-
grinationem nostram sanctorum qui vobiscum sunt xissetimposlernin. Ex eo tamen ipso, undepraeju-
orationibus commendetls. dicalnm videlnrarchiepiscopo, preelerintentionem
EPISTOLA CCXVI. gerentium ei prospectum est et patet ex absolu- :

AD JOCELIiNUM SARESB. EPISCOPUM. tione excommunicatotum ejus, qnam periculose

(A.D. 1167.) eis antea communicatum sit. De hac tamen absolu-
Domino Jocelino Saresberiensi episcopo, Joannes tione, et aliis causam hane contingentibus, neces-
de Saresberia. sitate maudati ad silentium coarctamur nsque in
Acceptis Ilferis amicissimi mei Reginaldi archi- C diem certum, qno constet an dominus papa pactio-
diaconi, dominum Cantuarlensem, quod et ante nibus, quas admisit in causa Eccleslse, instructus
ssepius feceram, super consolatione vestra insian- sit, an illusus. Interim nihil aliud consulere pos-
tius sollicitavi : et sicut antea quando inagister snm quam quod lex divina prsescribit, quod Deo
Gilbertns praesens adfuit, omnem operam dedi et potiiis ojiortet obedire quam hominibus : nec un-
diligentiam, nt satisficret petilioni vcstrfe. Sed qua- qnam acceptantnr victlmaeobedienliam subtrahen-
lisprimo inventus est, talls perseverat adhuc. Non lis nec salnbriter iucedit, qui debito officii sui
:

quidem, ut couscientla teste loquor coram Deo, in prasponitvolantatem mundaniEpotestatis.Hocvobis

propositoconstansodiovestri, sed uedenturcornua loquor tanquam Patri et dominocoram Dco, quem
peccatori, et nefacto isto inobedlentium temeritas testem invoco in animam meam in districto exa-
invalescat. Nara si ad obedlentiam redierilis, non mine : qnia, si salubriorisconsilli raihi paleret vla,
dubito quin eum illlco inveniatls ciemeutissimum illam vobis dcvotione promptlsslma aperirem. El,
patrem. Nititur antem in facto isto, et de consilio si viderltis in quo vobis valeani officiosus esse, se-
amicorum qnos habet In Ecclesla Romana, et sa- cure proecipileexanimopro viribus parituro. Credo
pientinm Ecclesias Gallicanae qui vexationem ejus vos reeepisse litteras quas misi domino Constan-
ita aoerbe ferunt ut suam. Nec est allqnis eorum D tiensi et amicissimo meo archidiacono, ut ad pras-
qui consulat nl sententlam revocet, dura inobediens sens plura scrlbere non oporteat.
exstileritis, etexcessum vestrum sub appellatlonis EPISTOLA CCXVll.
prEBtextu velitis excusare. Receplt enim appellalo- AD nOGEIiUM EPISC. WIGORNENSEM.
rias vestras et alias nomine episcoporum, etsi nen- (A. D. 1167.)
tram receperit appellalionem, ul ex responsione Douiiuo RoGERio VVigornensi.
ejus nobis palam est. Vos antem, ut ait, nec reces- Coufidentla securas emittit preces, nec justee pe-
sistis adhuc, nec ei unqnam super appellationnm tltlonisrepulsam veretur apud amicum, qui ad
renuntiationescripsistis.cumtamenhoc patentibus illius est accincliis obsequlum. Quid autem
semper
litteris oporteat fieri, si ab eo misericordiam ex- justius est quam ut Dorainuin fidelis animet ad
spectatis. Appeilalorias vero vestras dominopapiB offlcia charitatis et Dominus in salutis suee com-
:

misit : utinam verum essetquod in suis episcopi

et pendium amici vota compleat deprecantis? Expe-
testificati sunt, de innocentia et justitia domiui re- dite antem arbilror sauctilatl vestras ad vltam, et
gis qui, ut aiunt, dulce putat obsequium quoties nobilitatem deceie ad gloriam, ut coutemplatione

J
 2il EPISTOLiE. — AN. 1167. 242

divina; miseralionis parvuloram Cliristi necessita- A cum Petro lacrymentur ad veniam, aut cum Juda
llhus communicetis, et ubicunque ratio permiserit, laqueo se suspendant.
iu eorum consolatlone aul promolioae charitati EPISTOLA CCXVIII.
quee in Chrislo est satisfaciatis, et peneri vestro AD WILL. BniTO.NEM SUBPRIOREM CANTUAR.
quod plures parvulos suos dignoscitur esaltasse, (A. D. 1167.)
quam mundus, licet in maligiio positus, adhuc GuiLLEi.MO Brito.NI subprlorl Cantlfe.
possit deprimere.Lator prfBjentium unus parvulo- Retlorescit, auctore Uoralno, status universalis
rum Christi est : est et mecum unus de parvuhs schismaticorum impetusfrustratus est,
Ecclesiee, et
vestris, potestisque collata vobis opportunitale dl- et superbia Moab in dies infirmatur. Nec de nocte

vlnitus, utdici solet, slne sanguine et sudore, sine vastatus est nunc, ut ab initio, sed in meridie
dispendio facultalum, et cum augmento opinionis sufTossa esl Aar, et muri ejiis dejecti sunt funditus,

vestrfBet conscientiae, necessltatibus ejusjuxta ut exsultatlo Moab ex necessltate Petro cedens de

preces domini archlepiscopi subvenire. Quod ut csetero conquiescat. Unde spes est in Domlno ut

faciatis lantas majestatis preclbus mese parvltatis vociferantibus tubis sacerdotalil)us in proximo cor-
ruat et Jerlcho, et regnura proprlo sanguine acqui-
adjlciopreces,mlhirpputaturisimpensumquidquid
el beneficli aut honorls a vestra fuerit bonitate col- B siliira obtlneat trlumphator Jesus, etln pace possi-

Idtum. Nec imraemor sum consolationis, quam deatqiiod sui jiirls est sponsus et custos Ecclesiae

Senonis a vestree liberahtatis verbo percepi, nec Chrlstus.Cum enim Romaous pontlfex per patien-
immemorem tlamTeutonicum lyrannumdiutlus exspectasset, ut
vos esse paliar, cum aut necessitas
vel sic provocaretur ad pcEnllentlam, et schisma-
Iniportimior urgeblt ; aut modestla verecundlae,
ticus, abutens patlentia ejus, peccata peccatis ad-
necessitatis importunltati, quam nondum inexora-
hllem expertus sum, victa succumbet. Unum autem deret juglter, ut error inameatlam verteretur,
pree caeteris rogo, moneo et in ver<B amicitias con-
vlcarius Petri a Domlno constitutiis super gentes,
et regna, llalos, et omnes qui ei ex causa imperii et
sulo lide, ut memineritis in causa Ecclesiee con-
regni rellgione jurisjurandi tenebantur astricli, a
scientiie,quod ad Deum, faiUiB, qiiod ad homlnes :

nec in calamo yEgyptio confidatls, qui et nulli opera fidelitate ejus absolvit : etltallam fere totam a facie
furentis et prtesentis tanta fellcitate et celeritate
fert, et membra perforat incumbentis rerumque :

excusslt, ut iuea nihll habere videatur, nisi torto-

exhibilione monstretis, quod ad vos, fallacem esse
et vanum, qui malitlam, quee adversiis Ecolesiam
res, quos evital interdum, et angustiarum, quas
evitare non
juge suppllcium. Abstullt ei
potest,
exercetur, excusans,accusantlbus praetendere con
etiara regiam dlgnltalem, ipsumqiie auathemate
suevlt Gens sua et ponliricium tradidlt eam mihl. Q
:

condemnavil et inhiljult auctoritate Dei ne vires

:

Sacerdotem Christl alloquor, Ecclesiae pastorem,

ullas araodo in bellicis congresslonibus habeat aut :

pontlticem animarum, fillum illustris comitis, qui

de Christlano allquo victorlam consequatur, aut
in regiim catalogo dignus fuerat numerari, nisi
alicul)i qulete el pace gaudeat, donec fructus pce-
qula magnlficae virtutis tltulo meriiit, ut in llber-
nltentiae condignos operetur. In quo secutus est
tatis culmine coastitntiis, reges viderlt in ordine
exemplum Gregorii VII, decessoris sui, qui nostra
secundo, et regum parens (quos aJoptione promo-
aetate Ilenricum imperatorem Ecclesue prlvilegia
vit)haberi debet in semplternum. Non ergo vereor
convellentem deponens in conclllo Roraaao simili
ne in ventum verba emiserim, aut quod mihi cap-
seatentla condemnavit, et quidem llla sententla
tlosum sit In tantoe sanclltalis aurlbus vera esse
effectura sortlta est et hancde prlvilegio Petri la- :

loculum.Nontamenex causa veritatisiasidiantium

tam videtur ipse Dorainus conflrmasse. Hoc enim
laqueos timeo, qui utlnam totam vltam devoverlm
Itali audito, ab eo discedeutes, retedificaverunt Me-
verltatl, etin assertione ejus impenderim animam :
diolanura, schlsraaticos expulerunt, Catholicos re-
in invloest, Paler, qui
Ecclesiam regere putat esse
duxerunt episcopos, et aspotollcas sedl unaniralter
domlnatum in clero, et fastum in populo, paupe-
rj adhaeserunt. Sed quid nota recenseo ? Hoc utique
rum Christi loculos exhaurire, ut hostes Cruclfixi,
locorumfamaquasipraeconia voceconcelebrat. Nec
histrioaes etmlmos, etcseteras hiijusmodi mulceat
aliquibus dubium puto, nisi forte lateat illos qui
pestes plaoere potestatibus saecull, ut perniciosa
:
soli hac tempestate exsulant domi suse.
et iafami patientla pastoriim Chrlsti conculcetur
Quia ergo ab Oriente jam radius serenitatls il-
Ecclesia, sua quaerere nou qua Jesu Christi, otlari luxit per Christum, et iacolumitas Ecclesiai in ca-
in talentoDomini,et usurariam virtutum accessio-
quod
plte reparatur, superest spes tidei certissiiua,
nem negotiatlone sollicitudinis et laboris non
unguentum a capite in apostollcam barbam exube-
exercere. Aderit in brevi pastoruai pastor qui a
rans,desceiKlet In caputetoram Anglicanae Ecclesiae:
vobis et nobis districtam e.xiget rationem eritque :
etqul prophetam extermlnare nltlturde Israel, nisi
tunc memoriajusti cum laudibus, etnomen impio- foite resiplscat, divinara sententlain exciplet, di-
rum putrescet.Sednein longum videar prophetare, cente Araos ad ipsum : Uxor lua in civitale forni-
cllissimepermisericordlam Uei videbltis Eccleslam cabititr, el filiitui, et filix tuas in gladio cadenl, et
resurgere, ut qui eam hactenus prodiderunt, aut humus lua infuniculo metietur, et tu in terrapolluia
m JOANNIS SARESBERIENSIS 244

morieris, et populus tuus caplivus migrnbit de terra k guinis ultionem : alii variis afficiuntur suppliciis :

sua (Atnos., vii). Iloec est enim poena resistentium omnes exsulamus, et jam diu proscripti sumus, tit

verbo Dei, et potestatum, quee ora sae.erdotum ni- vel sic nefarias hominum traditiones coinpellamur
tuntnr occludere. Profecto tunc risus dolore misce- prffiferre legi Deiet sanctionibus l^atrum ; sed iini-
bitiir, et extrema gaudii luctus ocoupabit, et ama- cum est (idelibus in tribulatione remediiun, pre-
rum erit, cibum et polum et amica colloquia cum cibus aiires piilsare majestatis, et totius menlis ar-
excommunicatis communii',asse. Nunquid tunc Ba- cana relexere, ut sic Patris clementiam moveaat,
laamitae, pontifices et sacerdotes, et principes et miserise solatium consequantur.
Taphneos et Arioli consiliis suis salvare poterunt Hoc quoties usi sunt tilii Israel, tolies de neces-
Madianltas,cum eos gladius Domini persequetur ? sit.ilibus et angusliis leguntur erepti. Recurrebant
Nunquid cardinales proderunt aut legati, si Balaa- Sanola sanotorum
illiad taliernaoulamfcederis, ubi
mitaa fuerint in dieDomini Certe si ipse adfuerit
'?
servabautur, idestmandala Dei, qutE ouuclis justi-
Balaam,autbenediceltabernacuIisJacob,qu(enunc flcationibus antecellunt in opporlunitatibus suis ;

proscribi etexsulare videntur in eremo, aut gladio conveniebant Moysem et Aaron sanctos Domini et :

cadens verbi Dei sibi adversarium esse experietur miseris Gantuariensibus, ad quosinter Deum et se
Spiritum sanctum el sentiet quia sicut allophylo- g mediatores confugiendiim est, nisi ad Romanam
:

rum messes et sata, ita el incendenlium vulpium Ecclesiam, ubi viget divinai legis custodia, et totius
caudas ignis exurit. sacerdolii principatns ? Nam si illa post Deum de-
Haecidciroopraemiserim.nequisamicorumponal creverit salvare nos, continuo liberabimur. Si ma-
carnem brachiumsuum, et excommunicatis parli- nus erexeritis, sternetur Amaleoh, et qui vos Pha-
cipansin se gladium provocet bis acutuin. Dicitur raoni dedit in Deum, dejiciet omnes adversarios
autem, quod sine doloreet lacrymis neqiieo remi- Ecolesiae a facie vestra. Et utinam ille qui se glo-
nisci, quod sancta Cantuariensis Ecclesia parlici- riatur annulo, honore et benelioio manu apostolica
patione excommunicali Raudulphi de
illius insignis siibarrhatiim, juramentis et promissionibus suis
Broc anathema contraxit, et lege Dei contempta prudentiam vestram non delusisset, nec erectarum
Melchom adorans litteras domiiii papae pro ar- manuum flexisset rigorem, quia Ecolesiajam navi-
chiepiscopo sibi missas, regi ad subterfugiumobe- gabal iu portu, quaudo ille rediens cum triuinpho
dientiee et opera debita? misericordiae excliidenJa sacrilegos iiiipoenilentes fecit absolvi, et suspeusa
transmiserit. Unde preoor attentius, oonsulo, et potestate dominiCantiiariensis usque iu adventum
quanta possum instantia moneo, ut, si falsa sunt legatorum,quorum erat preeambulus, persecutori-
qu8edicuntur,etadhucabanathemateimmunisest,
^ biis EcclesiceadiecissetauJaciamdelinquendi. Nam
sibi, ne tale quid de ea probabiliter fingi possit, de antea pluresobedieliant archiepisoopo, sed exinde
caetero caveat. Et si in analhema incidil, redeat per quod meminerim, nullus vel arlmodiim rarus. Data
poeuitentiam, ne quae inler ocoidenlales Eoolesias eniineral spesiBinulis ejus,quod a legatis dejioien-
hactenus religione insignis exstitit, imposterum sit diis sit quod spoliatiis citra restitulionem rerum
:

insignis et crimine. Si h;ec duriuscule videantur aut temporis debeat subire jiidicium ;
quod legati
esse concepfa, quia nec diabolo loquor nec
scio veniehant in ea plenitiidine potestatis, ut abro-
schismatico Balhoniensi, sed amico veritatis et gatis his qii» nunc vigent, possint nova condere
fldei, et per eum Ecolesiae Ghrisli halienti charita- jura.
tem. Velitnolit mundus, Gantuariensem Ecclesiam, Proni erant homines ad credendum, videnles as-
quod Deiis novit, sincera diligo ohuritale, et peri- serloris annulum et honorem, et quia, convooaUs
culo ei imminente tacere non possum. Nam ul ait
episcopis, in adventu ejus excommunicati domini
propheta : Leo non timebit ? Dominus
rugiit, quis Cantuariensis absoluti sunt impcenitentes et ipsius
loculus est, non prophelabitl (Amos iii.) De
quis evacuatfB sententife De facto, inquam, absoliiti.
caefero si vocationem domini Cantuariensis au- Ccrteadhiicligali sunt ante ooulos Oomini, qui cri-
disti, ex ea causa eoclesiam tuam iuvitus non minososiinpQ3uiteiUes nunquain absolvit. Constat
t-)

exeas, nisialiacausa teexire compellat. Scioenim, autemde impcenitentia quia neo satisfaciunt ciim
et ut utinam soires, quid ab ipso obtinuerim tibi.
possint, neo aliquid restituunt ablatorum. Profecto
Vale. si res ablata re Jdi potesl, et non reddilur, non agilur
EPISTOLA CCXIX. prenitenlia, sed fingitur. Yana sunthasc si nou ad-

AD ALEX.ANDRUM PAPAM. —
CAUSA DOMINO PAP,E hiicGantuariensisEcclesiaepossessionibusinciibaiil,
ALEXANDRO PRO CANTUARIENSI SCRIPTA. si alicui nostrum de tot et tantis ablatis vel oboliis

Domino Alexand. papae Joannes Saresberiensis. resUtutiisest,nisiilIisquiretroabieruntetjuramento

Anima nostra, Pater, in amaritudine est, ntquod pr.-Bstito firmaverunt vivendum.

sibi jure regis esse

in conspectu vestro limeo pliiriuuim, verbo modes- Nec tamen est quod non abso-
sanotitali vestras illa

tiam subtrahat vis doloris, et patientia prae mise- lutio, sed juris iUusio debeat imputari,cam in frau-

riarum cumuloquerelasomnino nequeat cohibere. dem mandativeslri non tam priestitasit, quamcom-
Aliienim nostrum pro defensione justitiae morien- inissa. IndulseraUs enim ut, si quera eoriim ffigritii-

tes a Deo et ab Ecclesia expetunt innocenlis san- dine laborare contingeret, morUs immiaente peri-
245 EPISTOL^E. — AN. H67.
culo prfestilojuraraento secundummorem RcclesifB A estis coadjutores Dei in exterminio eorum, qiii ut
quoJ vestro maudato pareret, tunc demum absol- staljiliant iniquas hominum verbum
traditiones,
veretur. In quo Ecclesiae Dei et nobis prospectum Dei moliuntiir exstinguere. Sic utique manus vestras
esse voluit dignatio vestra. Illi autem absolvi doli Doraino oonsecrabitis in exterminio idoli, Levi re-
patrocinio meruerunt, simulantes se in mortis pe- stituetur ulgaudeat benedictionePatris, etsacerdo-
riculo versari, quia eis de mandato domini regis tium vestrumplus quam Phinees reddetiiromnibus
imminebat necessitas Iransfretandi. Unde quia ille sasculis gloriosum. Valeat paternilas vestra et pau-
qui absolvit, neo ordinariam habebal potestatem, perum Christi meminerit in bonum I

nec a vobis praescriptam servavit formam, credo, EPISTOLA CC.XX.

si vobis aliter non videtur, collatam absolutionem AD THOM.\M C.IMUAH. AnCHlEPISCOPUM.
de jnre non tenere et illos EcclesiiB pervasores in
; (A. D. i)67.)
anteriori manere sentenlia. Nam illi qui vobis illu- Domino Thom.b Cantuariensi.
dendo, GallicanametAnglicanamEcclesiasscanda- Inspectislilteris, quasdominoWillelrao Papiensi
Iizando,peccavitinSpiritumsanctum,Deoinspirante mittere decrevistis, etsi mentemscribentis judicare
et vestra justitia cooperaute respondebunt nierita non andeam.styli taiuen formam probare iion pos-
sua et hoc, sicut Christianissimus rex et regnum B sura. Non enim sonare videntur humilitatem aut
:

ejus de vobis confldit, in brevi. Exsultat enim in his processisse de luente hominis qui Aposlolum au-
qufedicta suntei, etqutB in adventu carnalium ple- dierit exhortantem discipulos Christi Modeslia :

nius innoluerunt: vanaiu scilicet esse glorialionem VtiUra notasil omnibus,Dominus prope esl{PhiUp.
eorumquiCantuariensiarchiepiscopo.imoEcclesiae IV). Si enim litterarum vestrariim et ipsius articuli

AnglicanfB rninam minabantur. Nara si ob hanc singuli conferantur, ex amariliidine potius et ran-
causam dejiceretur archiepiscopus, quis auderet core animi quara ex charitatis sinceritate videbitur
mutire de cfetero ? .Si rex auotoritate vestra confir- processisse responsio. Quid autem scripsit, ut lcedo-
mationem veldissimulationemconsuetudinum.quas rias et scommata, id est patentes morsus et figu-
pelit, obtineret, quid vereretur amodo princeps ali- ratos taceam, ut eum recle dieatis in medio littera-
quis contra Ecclesiam postulare? Dnum scioquod, rura vestrarum vobis propinare venenum?Nunquid
salva professione, etcilra divinse legisinjuriam eas vobis visus est cardinalis presbyter, imo et aposto-
non modo episcopus, sed nec Christianus poterit licfBseiiis legatus in priiua salutalione suspicionibus
conservare. Nec satis mirari possum, qua mente inurendus et gratis exacerbandus contra consilium
sacerdos ausus estinnuere sacerdoti ut Siculorum domini papae, etcontra Romance Ecclesiae reveren-
vel Hungarorum exeraplo tantis pravitatibus tole- P tiaradehonestandusconviciis? Profectoego nec do-
ranliam adhiberet. Absit lioc consilium a sanctitate mini papfe cursorem sic alloquendum fuisse arbi-
pontilicalus vestri, et ut lantarum prfflsumptio pra- tror. Si et veslras domino papfB remiserit lit-
suas
vitatum remanens impunitaadiebus vestris in alias teras, regis causam justiflcasse videbitur attestatio
CBlates ad consequentiam protrahatur. scripti vestri, et propriam contumaciam convicisse.
Non tamen legalos, quos misistis, ad compescen- Esto quod fuerit et sit adhuc Willelmus inimicus.
damiinmanitatemregispopuluscredit idoneos,quia Dissimulandumpulodonecraalaejusoperainlucem
idem rex semper aiterius patrocinio usus est, et de prodeant, qiioniam et dominnm papam ita consu-
eo praesumit plurimum alter, etsi bonam habeat
: luisseexrelationenuntiorum vestrorum certum est.
volunl.ilem, eam ex causis variis non potest pro- Nec tamen dico quod antequam fidem hominis bonis
ducere in eflectum, sed nec aliquem, ut ex animi operibusexploretisetexperiaraini,acquiescatiseum
sententia loquar, ad hoc credo idoneum. Quis fru- reciperejudicem;sed necrecusare praepropere con-
ctum legationis exspectet in terra sua, iibi nec liti- sulo, etsi judicium declinatum esse non ambigam,
gatori vel judiciaddicendiim aliquidconlra eum in non ha-
reslilulione, quas ad prresens fleri nequil,
potestatesua locus est opportunus ? .Non creditiir a bila. hfereudum credidi, et ipsos car-
Hic iuteiim
prudentibiis alterutrius regni, quod illi queui rex a rv diuales alliciendos quatenus salva conscientia et
sanctitate vestra petivitcx nomine.modo sit aut fide fama fleri poterit et exspectandum a Domino, ut
:

purior, aut charitate ferventior,aut virlute constan- in parteadversadeprehendatur iniquitas, etimpu-

tior, quara fuil 1'apiffi inter cognatos et aiuioos et gnatio veritatis, et defeetus promissionum. Si se
notos, ubi siluil, videns ab hfereticis qiii convene- dixit missiim ad terminandasquoestiones, proutEc-
rant, causam condemnari, et apostolicfe sedi
ftdei clesiee Dei viderit expedire,iu quos vos IfBsit ? Nonne
gravissimum de schismalicorum consensu roborato possunt, sicut per sententiam, ita etper composi-
subinferri dispendium.Sed benedictus Deiis qui mi- tionis benignitatem terminari ? Si exhortatus est, ut
sertusEcclesiffl contrivit auctorem schismalisillum eviletis,quantum in vobis est, ea quse solenl am-
delestandum sajculis Fredericum coram facie ve- pliorisdissidii causas generare, nonvideoqui pec-
stra, docens annum placabilem Domino, et tempus caverit cum hoc ipsum sapienlissimi et amicissimi
:

visilalionis jam advenisse: ut et vos qui gladium consulaut, monentes ut, quatenus salva honestale
Dei videtis eductum in capita tyrannorum, in cos EcolesifB et persoufB vestrfe licuerit. paci diligentius
Petri gladium exeratis sciatisque quod constituti
; intendatis.Rogandusergofuerat,utopinor,quatenus
 ; .

247 JOANNIS SARESBERIENSIS 248

eaquEB vilanda dicil, prfescribat, ut de reslilutione A lutissuae dispendio vitare non potest,procuI dubio
_i i:'-^!™^:™ i:i t..t^ ^.— «.,« ^^^,.;i«i.:i «««4;,„u:i.... „ :i:t^» .,«:.,
vestroruui et Ecclesiee libertate agat cum
.,..1 ..t
vestra et
. t
pffinitebil, confitebilur culpam, el
i
huraiiiter satis-

dominorege, vobisque rescribat quatenus profece- faciens Ecclesiee, pacem et libertatem nobis omni-

rit, quia et vobis et vestris samptus desunt ne ad bus ablata cum integritate restituet, et fraternum
colloquium ejus possitis accedere: nec tiitLun est odiura de cordeprorsus avellet. Alioquin quisenim
alicuivestrorum ingredi terminos regis Angliae. eripere potest alaqueo mortis?
Doceat vos magni consilii Angelus, et sit in ore et Scio ulique, quoniara indubitanler verum est
corde corum quos mittetis, Spiritus sanctus. Si eliam et notissimura, quod nec Petrus ipse hanc
legatus, quod in fine litterarum pollicilus est,adim- accepit a Domino potestatem, ut impcBnitentes pos.

pleverit, ei multiplices gratias arbitror referendas. sit absolvere, et procul dubio constat, quia si res

SiLundoniensis episcopus, et vester archidiaconus ablata reddi potest, et non redditur, non agitur poe-
recipiunt aDomino quod merentur, sibi imputent nitenlia, sed fingitur.Ubiautem principis apostolo-
vos tamen videte an senlentia vestra, si citalio non rum cohibetur auctorilas, nulla ralione crediderim
preecesserit, robur sit habitura. Nam utinam, sicut convalescere posse cuj usquam hominis potestatem.
de nierito, ita de jure et facto sortiri possit effe- Fateor autem etverum est dominoregi, utpofe glo-
ctum. B riosissimo principi, quamplurimum deferendiim,
EPISTOLA CCXXI. sed ita ut Deus nec in minimo oflendatiir. Alioquin
AD WILLELMUM PAPIENSEM. species idololatriae est sub cujuscunque utilifatis
prastextu creaturam Creatoripraeponere, sicutbea-
(A. D. 1167.)
tus docet Apostolus.Mala enim facienda non sunt,
GuiLLELMO Papiensi. proveniant bona, nec licet aliciii dispensare
ut
Fama vulgante didicimus vos et dominum Otto-
conlra praeceptum Domini, quod in lege vel Evan-
nem sanctfeRoraaoie Ecclesiaediacoiium cardinalem,
gelio perpetuam habet causam.Ulautem mihi pos-
adpreces illustris domini nostriregis .\nglorum ex providere, ut clamor pauperis in-
sifis commodius
mandato domini papae in parte Aquilanife descen- mei annus
troeat in aures vestras, quartus exsilii
disse, ut auctore Deo, si fieri polest, Anglicanse Ec-
elapsus est, cum tamen domino regi per me et per
clesiaj debilam reddatis libertalem, et inter domi-
alios saepe obtulerim, quod licet conscienlia tesfe,
num regem et Cantuariensem archiepiscopum pa- non meruerim iram ejus, tamen pro recuperanda
cem et concordiam reformetis. A magnis etiam et gralia ejus, libenter facerem quidquid ei placeret,
a venerabilibus viris auditum est, quod prsefatus salva couscientia et famae integritale. Actum est
dorainus nosler rex adeo de amore veslro contidit, mecum per quosdam mcdiatores, ut rece-
C autem
ut consilio vestro in omnibus obtemperare decre-
derema fidelilate, et obsequio domini Cantuarien-
verit unde vehementer exhilaratus consilium ve-
sis, et jurarem fidelitatem regi, et observantiam
:

strum et auxilium mihi censui implorandum, vobis consuetudiniim regni. Quod quia facere nequeo,
in omnibiis pariturus, salva indemnilate conscien-
nec volo, qiioniain contra conscientiam est el ho-
tiae, el honestate personae. Confidoenim in Domino
neslatem, proscriptus exsulo, et exsulabo libenter,
quod tanti non erit apad vos acceptio personarum,
dum Deoplacuerit. Niinquidenim obediendi neces-
et munerum, ut aliquid commiltalis unde Icedatur
in penculo Ecclesiae, in cansa Dei,
silatem rumpens
Ecclesia, scandalum generetur in mundo, oflfusce-
Patrem etdomiuLini dej.eram, et in consuefudines
nominis vestri. Haec enim sunl opera
tur claritas
jurabo qiias sacri canones reprobaut, et doniinus
eorum, qui autlegeui nesciunt, autlegis Dominum
papa de consilio fratriim apud Senoiias, vobis ip-
non verentur. Vos aulem non sic, cujiis fidem et sis, utopinor, audientibus condemnavit? Cerfeob-
prudentiam adeo Dominus approbavil, ut vos in servantiam canonum auf etiam ipsius Evangelii non
capite mundi super candelabrum aureum seplem
jurarem, quoniam.ut Aposfolusingemiscit, in inul-
lampadarum lanquam liicernam eximiam colloca-
tis ofTendimus omnes. Ef minus maluin est simi^li-
ret, ut qui ingrediunlur lucem videant. In vos ergo
D ciferprasvaricari, quam praBvaricafionemcumiilare
omnium oculidiriguntur, timentquepliirimi ne Ln- perjurio. Scio autem quod perjiirii aut inobedien-
cifer denuo tfnlalus exslingualiir et corruat, veriti cujuscunqueturpitudinisnemo vos habebit
tiae aiif
nefamiliaritas, quara cum rege, ut dicilnr, ulterius
aucfores. Sed qiiia timeo ne vos taedeat verbosita-
contraxistis, vobis sit occasio delinquendi. Et pro- vos
tisraete, verbis hunc facio finem, supplicans iit

fecto.
Ecclesiaediufius naufragantis studeatis finire raise-
Omne ariimi vilium tanto compectus in se riam, et quae nobis jugifer inferuntur propulsare
Crimenkabel,quanlo major qui peccat habetur semper dominus meus, ef proscii-
injurias. Valeat
(Jlv. VIII, 140.) ptorum Chrisfi misereatur. Intercedo enim vice
Casterum ego interim spero quod haec vestri et do- omnium coexsulantium :et, si mihi non fuerit ex-

niini regis familiaritas, qnse multis adeo suspecla hibila consolatio, mihi famen repntabo irapensuin
est, fructuosa erit Ecciesiae, necessaria nobis, sa- quiLiqiiid aliis proscriptis Christi per vos noveroesse
lubris illi, et vobis gloriosa. Si enim vos audierit, exhibitum.
in 60 quod juris necessitas cogit, et quod sine sa-
 —
249 EPISTOL^. AN. 1167. 250

EPISTOLA CCXXU. A stus adversarius ejus hactenus exstitit : sed an ex-

AD JOAN.NEM EPISCOPU.M PlCTAVlENSliM. pediat adeo manifeslse ei suspicionis causasexpo-
(A. D. 1167.) nere,non satis liquet. Nam archiepiscopus (ut au-
DomiQo JoANNi Pictaviensi episc, J. S. dio)eijam rescripsit, contra meum etquorumdam
Regnoruui collisiones et teiTaemotus magni et aliorum consilia, quod se illius judicio noa suppo-
iiuminenliuni pedculorum exilus raecalamum sus- aet, nec tenetur supponere, et pluracongessit qui- •

peniiere diutius coegeiunt, et commodiora scri- busanimumhominisexasperasse potest : cum ego

bendi teiuporacxspectare. Hellici namque tumultus potius eum crederem verbis blandioribus demul-
eestate fere tota ferventes intermeaiuli facultatem cendum, retinendum in amicitia, donec ipsum
et

litterarum portitoriljus praecluserunt, et in urbe adversarium esse convincant opera ejus. Pacem
Remensiorta seditio sic turbavit provinciam, ut vero ad honorem Ecclesiae Dei et suum libenter
vlx tutum fuerit ingredi vel egredi civitatem. Con- recipiet permaniis legatorum sed aaad colloquia :

splraverant eniin cives de cluricorum consilio et eorumaccessurus sit,nisi restituanturablata, unde

auxilio militum nitentes contra archiepiscopum, se et suos valeat exhibero, nondum habeo explora-
qui novas quasdam indebitas et intolerabiles servi- tum Certo autem certius est, quod nisi compona-
tutes volebat imponere ecclesiarum B turper eos, nullam citra restitutionem ingredietur
civitati, et
turres etdomos munitiores occupantes, officialibus causam cum illata sibi injuria et violentia lippis:

et amicis archiepiscopi ejectis ab urbe, multas ei et tonsoribus nota sit. Sed nec aliquem suorum
injurias intulerunt. Et primo quidem ei omnem raittet, donec intcrmeantibiis eundi et redeundi se-

humililatem exhibuerant, parati duo millia libra. curitas procuretur. Et qnoniam conditionis noslrae
rum, sicut multi testantur, conferre in aerarium calculus in adventu eorum videtur aiiquantulum
ejus, dummodo eos jure tractaretet legibus vivere immutatus, precor attentius, ut mihi per latorem
pateretur, quibus civitas contiiiiie usa est a tem- praesentium rescribatis, qualiter ad ndemnitatem
pore sancti Remigii Francorum apostoli. Adieranl conscienliaeet famae me versari oporleat. Nam si de
etiam Christianissimum regem, sed nec per eum juramentis agitiir quaf! dominus rex a nobis exi-
rigorem arohiepiscopi tlectere potuerunt. Confuge- gere consuevit, rogo Deum meum, ut ante mihi
runtitaquead comitem Henricum, et ex ejus con- mortem misericorditer largiatur, quam conscien-
siiio cesserunt regi,quem archiepiscopus adduxe- tiam et famam juramentis talibus maculare.
rat, ul in brachio ejus contereret civitatem. Rex EPISTOLA CCXXIII.
autem dolens, sed tamen ralris satisfaciens volun- AD MAGISTRUM RAIMUDLNM.
tati, circiter quinquaginta domos dirui fecit, et ^ (A. D. H67.)
recessit. Cives verodie tertia redierunt,et in ultionem
Magistro Raimundo. *
dirutarum domuum funditus everterunt domos mi-
litum faventium archiepiscopo, vice domini scilicet Quid me tandiu silere coegerit, in quo stalu ver-
sui, et alterius qui in urbe gesseral praifecturam. satus sum, vobis ex lilteris domino Pictaviensi
Uude motus archiepiscopus comitis Flandriae im- Unde ad reliqua necessi-
missis facile innotescet.
ploravitauxilium,eumque cuiu mille militibus ad- tatismete progredieus attenlius precor, quatenus
duxit Remos, ut cives perirent in ore gladii, aul conditionemeadiligenter inspecta, ex omnibus cir-
redimendi et torquendi conjicerentur in vincula. cumstantlis personarum et causfe et temporis, re-
Sed illi prfeseutienles adventum comitis, iterato scribere placeat quid potissimum videatur, hoc in
cesserunt, sic evacuantes urbem ut Flandrenses, praeelectione consilii observato, ut semper hone-
inedia confecti, vix unius diei et noctis moram po- stas utilitati praejudicet. Et, domino episcopo, et
si

tuerint sustinere.Etquia archiepiscopus[in recessu vobis, et magistroJLaurentio visum fuerit ut mihi

eorum eives ad propria rediluros nou dubitabatj et exsulibus aliis Christi procuretur facultas secura
per comitem Robertum fralrem suum, ignaris Flan- legatos adeundi, eam nobis desidero procurari :

drensibus, cum eis pacem fecit, acceptis qiiadriii- ita tamen ut(anlequam illos adeam) domi ni episcopi
P,
gentis quinqaaginta libris in recompensationem et vestro, et M. Laurentii, si tamen ab Anglia re-

damnorum : quie, ut multiplices injurias et contu- diit, super negoliis gerendis sira informatus consi-
melias taceam, iii quadruplum excreverant, conce- lio. Varius autem rumor est aliis asserentibus car-
dens ut de csetero legibus utautur antiqiiis. Sic ita- dinales tideliterpro Ecclesia Dei laboraturos aliis :

quedamnosametignominiosamcumcivibusfacieus dicenlibus quod proposuerunt distrahers Ecclesiae

pacem, adhuc cum clero exercet inimicitias, et se libertalem, et evacuare justitiam causae nostrae pro
juri offerentes vexat ecclesias. Heec apud nos. pecunia, quam tamen non licet mittere ia corbo-
Cceterum ad partes vestras accepimus venisse nam, quia pretium sanguinis est. Erat itaque dili-
legatos, dequibus adhuc incertum est quid nobis gentiffi vestrae rescribere, quod de consilio
eorum
sperari oporteat, quid timeri. Hoc autem certissime et statu domini regis et curiae habueritis explora-
tuui, et quae circa dominum episcopum et
constat, qiiod dominus Cantuariensisjiidicium car-
vos

dinalis ad vincula non subire disposuit, muUis (iit agantur, fidelius intimare. Precor etiam ut mihi
puto) et justis suspicioaibus molus, qui maaife- remittatis, si quid magister Joanues rescripsit,
pe-
 251 JOANNIS SARESBERIENSIS 252

titionibus meis, aut si nondum rescripsit, delis A gentia cardinalium, qni ad hoc missi sunt nisi ;

operam ut rescribat. Valete. forte hoc pacera difterat, quod dominus Cantua-
EPISTOLA CCXXIV. riensis nullis conditionibus aoquiesoet, nisi Eccle-
AD UAGISTRUM LAURENTIUM. siaAnglorumdebita gaudeat libertate. Quod autem
(A. D. 1167.) dico debita non ad alicujus Henrici tempora refe-
- Magistro Laure.ntio. ratur, sed ad verbi Dei legitimas sanctiones, quia
Exinspectionelitterarum vestrarumlaetus accepi ex professione non Henrioianus esse debet, sed
quod domino Willelmo Papiensi legatione fuugenti Christianus.
adhaerebitis nec dubitoquin vobis et nobispossit
:
Sed fortasse objicies « Si ita slatuit, quare fu-
:

offlciosa et utilis esse faniiliaritas ejus. Et quia Quare tot et lantis periculis exposuit Eccle-
git ? »
vobis notius est, quam alicui nostrum, in quo cal- siam, pro qua sacerdolibMs animam ponendam esse
culo, quantum ad vestrates, causa nostra verse- praenoverat, si leges principum et avitas regni con-
tur, precor attentius ut, inspectis his quae domiao suetudines divinis sanctionibus postponere decer-
episcoposoripsietmagistroscholarum,quodcaus6e nit ? quare apud Clarendonam iu reprobarum con-
nostree credideritis~expedire per latorem prassen- suetudinum verba juravit, quae divinis legibus, et
tium rescribatis. Uicitur autem quod hujusmodi g sauctorum Patrum consuetudinibus penitusadver-
legatineminem recipere consueverintinulterioreni sautur ? Quare se non iugerit ut in conspectu re-
domus suse familiarilatem,qui non eis de exliibenda giimet principum legem Dei loquaturintrepidus ?
tidelitate et fide servanda et occultandis secretis
Haec enim omnia gentes inquirunl. Fugs quidem
praesiiterit juratoriam cautionem. lu quo quidem
habet auctorem Chrislum et Apostolum ejus, qui
articulo dilectionem vestram, si tale quid exactum
dimissus in sporta persequentium manus evasit,
fuerit, desidero praemuniri, ut se sic, si res exege-
sciens a faciepersonaui, non causam, persequentis
rit, obligetad humanumobsequium,neconscientia
ab una civitate fugiendum esse in aliam. Videbat
innooentise dispendium patialur. Et licet aroana
eniraregeset prinoipesconvenisseadversus Domi-
sua sic studeant occultari, non facile crediderim
num et adversus Chrislum ejus. Consurgit ergo ad
quod,nisiqualenus Romanis de moreantiquolicet,
Homanum pontificem quem appellaverat, ut ejus
exercere velintopera tenebrarum praesertim cum :

praesidio validiusopitulareturEcclesiaenaufraganti,
sciant onmium oculos in se esse delixos. Nam, si
quam in Anglia, ut dicilur, priucipes sacerdotum
rumoribus credioportet, altereorumproposuilregi
maxime subraergebant. Hoo autem non fuit Eccle-
Anglorum Ecclesiue vendere libertatem, et sangui-
siam exponere, sed liberationi ejus operum dare.
neminnocentumexsulantium etproscriptorumpro
^ Nisi forte et ille tibi navem relinquere videatur,
Domino. Valete.
qui, ut eam ad portum pertrahat, scapham ingre-
EPISTOLA CCXXV.
ditur. ad quam de
Pollicitationem Clarendonae,
AD PETRUM SCHIPTOREM
episcoporum impulsus est, purgare non
consilio
(A. D. 1167.)
possum.quianonfueratutiquefacienda: sed offen-
J. S. Petro scriptori.
Raritas intermeantium nobis subtrahit mutua
sam confessio diluit, aocepta solemniter poeniten-
tiaa suramo pontilice qui perversas illas consuetu-
solatia litterarum, et chaos quod inter nos, raeri-
firmatum dines multis audientibus auctoritale apostolioa
tisnostris exigentibus, a Doinino est, se-
Si se non ingerit quserentibus ani-
condemuavil.
curum intermeantibus denegat oommeatum. Sed
mamejus, cum via pateatcommodioretsalubrior,
licet nobis subtrahatur opportunilas coUoquendi,
recte facil, prophetarum et apostolorum frelus
non prffipeditur mutuae dilecliouis affectio sed :

amantium more, quo magis succensos animos exemplo cum David, Elias, Petrus, etPaulus hoc
:

vexat metus et manus corripientium, eo cumula- idem fecisse legantur. Est enim tentare Deum, se
tius et ardentius charitas suscipit incremeutum. Si
ipsum certiset manifestis objectare periculis, oum
in Domino pateat opportunitas evadendi.
te ergo et alios amicos videre non licet, si mutuis
^ Deusauteiu, qui jam iucoepit Ecolesiam suam in
deservire obsequiisnon permittimur, amare certe
capite consolari, per misericordiam suam consoli-
licet votis el orationibus adjuvare. Charitas enim,
non ubicunc/ue dabit et niembra et qui Teutouicum tyrannum
utdictum est, cohiberi, potest, quia. :

Spiritus Diiniini ibiest et Libertas {llCor. ui). Non schisraaticorum prinoiperacoegit aburbe reoedere

licet ecclesiasticam tenereetdefenderehbertatem

confusura, ipse doraiuum regem Anglorum gralia
:

certe proclamare licet, et protestari mandata legis sua reducet et deducet in viam rectam, ut de cae-
divinee licet pro verbo Dei, quod in carne susce-
:
tero consiliariis malis non acquiescat. Et, si astro-

pta se pro nobis morti exposuit, exponere non logis creditur (qiios tamen ego non multum audire

modo facultates et perituram supellectilem hujus diguor) annus iste ex forma constellationis dicitur
mundi, sed etanimas nostras. Ille autem bonarum esse rairabilis et iu eo regum consilia mu-
:

mentium Spiritus institutor nobis inhacatlectione tabuntur, et in orbe orebrescent bella, ferve-
perseverantiam largiatur, qui ipsius affectiouis bit terra seditionibus, deprimentur mercuriales,
contulit voluntatem. Et quidem spes est refor- sed tamen in fine anui relevabuntur. Ego tamen
maudae pacis in brevi, interveniente opera et dili- hsec somnia vana puto, licet pro parte verum
 :

2S3 EPISTOL^. — AN. 4167. 234

dixisse videantur. Obierunt enim consiliarii impe- A tibi succiucta brevitate censui prescribenda. No-
ratoris, Raginaklus Coloniensis archiepiscopus, et veris ilaque douDinum Cantuariensem, et nonnullos
Magontiniis iulrusus, Leoiliensis el Ratisponensis de coexsulibiis suis, in octava Beati Martini inter
episcopi, et plures scliismatici principes. Bella et Gisorlium et Triam accessisse ad colloquium lega-
seditiones ubique fervent, mercuriales adeo de- torum. Cum vero illi multa proposuissent de chari-
pressi sunl,ut Francia,ommum mitissima el civiiis- tate domini papse et sollicitudine nostri, quam
sima nationum, alienigenas scholares abegerit. Est attentius gerit de laboribus ipsorum el itineris
et revelalionis argumentura quod se litio Remen^is periciilis, de magnitudiue principis et necessitate
pacificata est, et urbis solata est obsidio. Hanc Ecoiesiae, de malitia temporis de amore et benefi-
enim sibi germanilatem, ut aiaut, lue duajexhibent ciis,quibus dominus rex prsevenerat Cantuarien-
civitates, ut eisdem subjaoeaut fatis et simul pa- sem, et de honore quem ei semper exhibuit,
tientes gaudeant simul. Valete. adjecerunt etiam querelas et injurias, quibus rex
EPISTOLA CC.XXVI.
se Isesum esse a Cantuariensi conqueritur, impo-
AD MAG. GlllARDliM PUELLAM — uens ei etinterc£Etera,quodei excitaverat guerram
(A. D. 1167.)
regis Francorum, qu.^erentes consilium quomodo
JoAN. Saresb. magistro Girardo.
B tantam indignatiouem plaoare possent : quia sine
Instantia portitoris, et teraporis angustia scri-
multa humilitate, et moderalione, et exhibitione
bentis quidera verba coarctant, sed scripturieutis
honoris noverant tantis periculis remedium adhi-
affeotionera cohibere aut coarotare non possunt.
beri non posse. Cantuariensis vero in omni hu-
Essent autem niinc plura scribenda pio tempore,
militate, et mansuetudine spiritus, post gratia-
sed animus sapienlis es paucis plnradeprehendere
rum actionem domino papae et illis debitam,
consiievit. Ut ergo vobis priiuum innolescat nostra,
respondit ad singula, ratiouibus veris et probabili-
quam oplimam essedesideratis, conditio, noveritis
bus querelas regis evaouans, et injurias Eoclesife
dominum Cantuariensem et ooe.xsules ejus priraum
et dainna iutolerabiiia patenter exponens. Et quia
regi Christianissimo, dcinde tolius Franciae opti-
humilitatemetdelationein honoris ab eo exigebant,
matibus, secundum quod operis exhiliilio judicat,
respondit se omnem hurailitatem exhibiturum, et
esse acceptos, et pacem Ecclesiae in brevi, ut spes
houoris et reverentiae quanturacunque plus posset
est, adfuturam a Domino exspectare. Ad hoc et-
Salvo honoreDei, etliberlate EccLesise, et honeslale
enim destinati cardinales laboraut, dicentes qiiod
personce suai, et possessionibus Ecclesice et si eis
si alia via vulpeculas Allophylorum compescere ;

aliquid viderelur adjioiendum, autdemendum aut

nequeunt, caudas eoriim et sata jam in messes ger-
minanlia facibus succensis et succendentibus in- Q immutandum, rogavit ut ei consilium darent, ha-

urenl in oorrepliones etexemplum omnis carnis et bens acquiescendi propositum, salva conditione
generationis. Sed quid verba eorum recolo ? a fru-
professionis et ordinis. Illis autem dioentibns se

ctibus eorum cognoscemus eos. Vos autem, dile-

non venisse ut ei, sed ut eum consulerent, et
ctissime, quae oirca vos sunt nobis rescribere non reconciliatiouis tentarent viam, itemquaesitum est
gravemini, et interim iu subvenlione Eoclesiae nau- ab archiepiscopo, an in prffisentia legatorum vellet
fragantis, imo jam auxiiianle Deo oonvalesoentis, promittere observantiam consuetudinum, quibus
talentum vobis credilumeiogare. iNam fortasse pro decessorum suorum tempore reges usi sunt et sic
salute multorum vos ad illam barbariem Dominus sopitis oranibus querelis redire in gratiam regis,

deslinavit,utcontrito schismatis capite, Coloniensis et reoipere sedem suam, et administrationem, et

Ecclesia per industriara vestram ad catholicam re- pacem sibi et suis. Ad heec archiepiscopus respon-
deat unitatem. Imperator enim, quasi lorris raptus dit : « NuUiundecessorum suorumabaliquoregurn
de incendio, confusus ab urbe recessit et licet :
ad hano professionem fuisse arctatum, neque se,
cadaverum a castris innares ejus ascenderit,
felor Deo auctore, promissurum unquam ut observet
Domino manum suam extendente super eum, non- consuetudines, quas legi Dei patenter adversantur,
dum tameu voluit agnoseere et confiteri errorem sedis aposlolicfe convellunt privilegium, Ecclesiae
suum. Erigatur itaque Spiritus vester, quoniam perimunt » quas domiuus papa Seno-
libertatera,
Christus vinoit, reguat et imperat, et reoordalus nis in illorum et multorum praeseutia condemna-
pauperum suoruin potentes impios potentius tor vit, et ipse poslea domini papae secutus auctorita-

quet. Valete. tem, qiiasdani earum cum observatoribus suis

EPISTOLA CC.XXVII. subjecit anathemati, sicut in multis conciliis
AD JOAJiXEM Pir.TAVIENSEM EPISCOPUM.
Ecclesia Catholioa fecisse dignoscitur. Item inter-
[A. D. 1167.]
Verba dorniiii Cantuariensis cum legalis inter Gisor-
rogatus est, an, si uon confirmationem, saltem
tium et Triam. dissimulationem et tolerantiam vellelrepromittere,
Amicus nmico. aut nou facta altrinseous aliqua mentioue consue-
Quia te super statu Ecclesiie, et impetratse lega- tudinum,sedemsuam recipereet paoem.Respondit
tionis eventu soUicitumesse non auibigo, ad tuam archiepiscopus, quod nostrae gentis proverbium
et aliorum Deum timentium cousolalionem haec est ; « Uuod taciturnus spiritum pr£etendit con-
255 JOANNIS SARESBERIENSIS

fltentis » et cum rex sibi videalur in possessione A lem sequenti Christianissimus rex legalos admit-
consuetudinum esse, et ad eas observandas injuste tensadcolloquium,subreligionejuramentipurgavit
et violentercogat Ecclesiam, si sic tacilurnitate innocentiam domini Cantuariensis, perhibens ei
impetrata cessaret concursio, auctoritate masime teslimonium, quod ei consilium semper dederal, ut
legatorura interveniente, statim sibi et aliis vide- pax servaretur salvo honore ulriusqueregis, etpo-
retur obtinuisse in causa ista. Adjecit etiam, se puli utrinque debita quietegauderent. Rogavit ar-

malle perpetuo exsulare, el proscribi, et, si Deus chiepiscopuslegalos, utaliquod Ecclesiaeconsilium

ita disposuit, pro juslitiffi defensione mori, quam darent, et si alicubi excederet, rectiorem ostende- .

in salutis suse dispendium, et prajjudicium eccle- rent viam. autem zelumquem habet in Domino
Illi

siasticaelibertatis hanc ineat pacem. approbantes, ei compassi sunt, sed de proposito

Deus enim qui in tali causa tacere prohibet
est ejusnon di.ierunt aliquid immutandum. Sic data
saeerdoles, qui dissimulantibus gehennamprfepa- benedictione ab invlcem discesserunt, et statum
ravit, ubi nulla erit dissimulatio pajnre. Leclus est est, et auctore Deo stabitur in finibus istis, donec

etlibellus abominalionum illarum, et quaesitum a Ecclesia convalescat, et persecutoresejus aulcon-

cardinalibus, an a Christianis lalia licet observari, vertantur, aut pereant. Illa rogavit pro, te, et ro- 1

nedum a pastoribus dissimulari. Progressi sunt ad gare non cessat, ut non deliciat fides tua, et tu.
qufBstionem, sciscitantes an vellet eorum ju- B quandocunque opportunitas fuerit, conversus ad
aliam
dicio slare super his, quae inter ipsum et regem illos, confirma fralres tuos. Hiec illis ostendes, ad

vertunlur. Ille autem de causee se sinceritate confi- quos missus es, lapsos erige, stantes robora, ut
dere respondit, et cum ipse et sui, qui a tempore firmi sint. Plures enim sunt palroni et defensores
multo destiluti sunt, plene fuerint ad omuia resti- EcclesicB, quam impugnatores. Eam non deseret in
tuti,habilaratione causarum rerum, et temporis, tribulatione, aui pro liberatione ejus posuit ani-
juri libenter parilurum, el se nec posse, nec velle mam suam. Gausam sancti non deserent, pro qua
declinare, quin, ubi,et quando, et quomodo debe- veriti non sunt sanguinem suum dare. Hanc om-
bit, subeat judicium ejus, vel illorum, cujus, vel nium coelestium virtutum tuelur exercitus et ma- ;

quorum judicio dominus papa eum stare debere jestas, quce Satanam conterit sub pedibus suis, de
decreverit interimse etsuos ad litigandumurgeri
: membris ejus, ministris nequitiee, ut spes fidelium

non posse, necpaupertatem suamadhoc sutficere, est, et promissio Patrum, cito, facile el feliciter

cui etiam victualia desunt, nisi Christianissimi re- triumphabit.

gis Francorum enim prima
vivat expensis. Noluit EPISTOLA CCXXVin.
facie declinare judicium, aliquem eorum jure
esli ad elimdem.
optimo posset habere suspectum, ne causam regis G (Dec. A. D. 1167.)
justificare videretur, nec se liti immergere, ante- JoANPu Pictaviensi episc, J. S.

quam ad omnia sit restitutus, ul possit causam Inscriptionis mutatae causas reddere superfluum
sufficienter instruere, ut quetnlibet divilem adver- puto, cum perspicuum sit prsesertim sapienti, quo-
sarium non formidel, innitens gratiaj Dei. Proce- niam malitia temporis, et insidiantium vigilanlia
denles hinc qua?sierunt, an sub eis judicibus vellet praeter morem scribere cogant, etcontra rationem.
respondere episcopis, qui coutra eum appellave- Indulgendum est ergo necessitati, si non deferlur
rant, quia prsesentes erant. Archiepiscopus vero honori nec habere debetsuspicionem injuriaB, cui
:

*
memor litterarum, quibus ei praesenlata est illa conspicua suffragatur approbatae ratio causae. Unde
qualiscunque, vel nulla potius appellatio, concepta, vero prassumptio videtur officii attulisse dispen-
utibi perhibetur, subnomine omniuui comprovin- dium, inde charitas necessilalis arctata stimulo
cialium episcoporum, et abbatum, et personarum suscipit incrementum. Nam et fornacis augentur
regniinprovinciaCantite degeutium, etcertusquod incendia, si in flammas erumpere prohibentur. Et
isti non convenerant Rothomagum, et quam plu- ut experto credatur auclori:

rimi eorum hujus fuerant appellationis ignari, et Quanto pUistegitur,lectusmagis astuat ignis.

multis, qui noverant, displicebat, ulpote juslitiaB, D (OviD. Met. IV, 64.)

quantum in ejus auctoribus erat, elusio potius, Etsicuthic semper in motu versatur, et impatiens
quam appellatio, responditsimilitersuper hocnul- est quietis, ita oharilas, otii nescia, jugiler olficio-

lum domini papoe se recepisse mandatum, et cum sa, se ipsam semper aliquo prodit indicio: si non
illud receperit, consulloresponsurum et facturum colit obsequiis,si opportunitates non expedit, si

quod ratio diclaverit. Ceeterum paupertatem suara prohibetur utilitatibus deservire, certe quin votis
et suorum ad ilineris sumptus et lites non esse adjuvet, quin desideriis obsequatur, quiu precibus
jdoneam, et clementiam Cliristianissimi regis hoc necessariaet expedientiaproouret, omuino pra»pe-
fine molestias pati non posse, ut liberalilas ejus, diii non polest. Hujus itaque purgetur officio, si

quae exsulantes episcopos decrevit humanissime quid temeritas iuscriplionis videtur in limine prae-
consolari, eum et coexsules suos soepe et diu exhi- sumpsisse. Et quia memini me promisisse novo-
bere cogatur in domibus alienis. Nam ubi est copia rura, quae emergerent apud nos, communicatio-
victualium facilius est procurare expensas. Die au- nem, pauca,qua;postquamvobis scripsinovissime
257 EPISTOL^. - aN.1167. 258

per servientein masistri Regiaaliii innovata sunt, A inter alios nuntius episcopi Londoniensis quem
adhibita celeritale siguillcare curavi. archiepiscopus excommunicatum habet, et cardi-
Innotuit vobis priefati servientis ministerio quid nalibusdeuuntiaverat, iegatiouefungebatur.etquia
actum etdomini Can-
sitin colloquio cardinalium communioaverant excommunioatis ejus, etsi ia
Illis autem ab
tuariensis inter Gisoroium et Triam. fraudem apostolici mandati viderentur miaus pru-
iuvicem discedentibus, cardinales adeo turbatum dentibus absoiuti. Hoc enim tandem et tantum in-
regeminvenerunt, utpalam querereturseproditum dulserat dominus papa, ut si essent in periculo
esse a dominopapaet minaretur se ab eo recessu- mortis absolverentur, prfestito ante juramento,
rum, nisi de Cantuariensi archiepiscopo justitiam quod starent domiui papee mandato si oonvalesce-
faceret exbiberi. Deinde, multis consiliis ultro ci- rent. Ilh autem simulantes se in mortis periculo
troque habitis, nunc proceres, nunc episco-
et rege oonstitutos,quia oportebat eos ex mandato domini
pos et abbates, nunc familiares suos, nunc cardi- regis nunc transfretare, nunc in Walliamproficisci,
nales simul, nuuc alterum siae altero consulente, aquodamepiscopoWallensiutriusquejurisprorsus
tandem se ad justitiam obtulit, dicens se paratura aut fere ignaro, Lanalvensi scilicet, qui monaste-
esse per omnia stare judicio et mandato eorum su- rium Abendonensem, utpote qu8estuosius,pro epi-
peromnibus queielis, qute vertuuturinter ipsum et g scopatu receperatde manu regis,absolutionemim-
dominum Cantuariensem adjiciensseprtestalurum petraverunt. Et, ne demandato domini.papae possit
in initio on?uem cautionem tam juramenloriam ambigi, litteras apostolicas misit archiepiscopus
quamlidejussoriametampliorem sicardinales vel- legatis, quibus districte prtecipiuntur illos sic abso-
lent, quod de verbis eorum nec iota nec apicem lutos reponere in anteriorem excommunicationls
prffiteriret inobservatum dummodo illi, quod mi-
: seutentiaui, nisi possessiones archiepisoopi et suo-
iiimo debetur homini, id est justitiam, exhiberent. rum et omnia ablata cum integritate restituant,
Cui cuui cardinales respondissent, quod non acce- nullius appellationis,obstacuIo apostolicumhoc im-
peraut potestatem super Cantuariensem judicandi pediente mandatum. Receperant et alias litteras
sed componendi, res ab eis petiit et obtinuit, ut aute,quibusjussisuntopei-am dare ut pax sic refor-
hauc humilitatem ejus scriberent domiuo papee et metur inter reges,ne de eis alteruter queri possit,
sinceritatem causte ejus sicut eam didicerant a et prohibentur Augliam ingredi, vel se iutromittere

sapientibus et religiosis viris Eboracensi archiepi- de negotiis regni, nisi prius pax plenissima Caat.
scopo et episcopis Londoniensi el Cicestrensi et archiepiscopo fuerit relormata.
Wigornensi transmarinis, et item cismarinis Ro-
thomagensi, Lexoviensi et Bajocensi . Post processit _ Cum vero episc. suo et regni nomine appellas-
episcopus Londonieusis et cum in archiepiscopum sent, quidam olericus Gaufredi Caatuariensisarchi-
suum veneui multum evomuisset, obtulit causam diaconi vioe domini sui appellavit
et unus mona- :

suam et aliorumepiscoporum, qui contiamemora- chorum Cantu.irieusium non ad hoc tamen missus
tum Gantuariensem appellaverant, instaus nomine a fratribus suis, sed ut regis clemeutia imploraret,
regni etsacerdolii ut audireturet liniretur : legalis ne scelerosus ille Randulpus de Broc in res mona-
vero dioeutibus itidem se non posse compellere chorum, mortuo priore, manum posset extendere.
Caatuariensem et illum uolle coulendere, prorupil Archiepiscopus autem rescripsit cardinalibus se
episcopus et alii qui aderant, namlne regni et sa- scire et illos nou ignorare quatenus eis obedire
cerdotii, in appellationem, inhibentes ne Cantua- teneretur, et facturum, auctore L)eo, quod Ecclesiae
riensis oontra alterutrum aliquid innovaret, ponen- Dei noverit expedire. Nuntiis quoque eorum et suo
tesutrumquesubproteclionedomini papasusquead plura verbis exponenda commisif inorepans eos ia ,

diem appellatiouis, quam prorogaveruntiu annum pluribus ex justis et evidenlibus causis rogavit :

alterum, scilicet ad festum Sancti iUartiui. Londo- etiam attentius ut juxta maudatum Jomini papae
niensis tamen speciales causas pro se posuit, impu- exoommuuioatos suos urgerent ad satisfactioaem
guans libertatem eoclesiarum, quas Cantuariensis vel in seutentiam anathematis revocareut nec ;

aixhiepisoopus habet in episcopatu illius. Quo fa- anteacredipossetquod Papiensis faoundia collegae
cto, direxerunt cardinales duos nuntios ad Cantua- sui fidem subvertere valeret: nisi nunc aruudinea
riensem, qui ei proxima die post festum SanctsB levitate et concavilate lleoteieiur ad auram venti
Lucite porrexeruntlitteras, quibus continebatur ex non iucumbentis, sed comininantis sonum exci- :

parte series horum, etidem archiepiscopus prohi- tautis, non plagam inferentis aut iotum. Fortasse,
bebatur ex parte domiui papje, et legatorum aliquid sicut hactenus credebatur, spiritus hominis prom-
faoere contra hanc appellationem, antequam adea- ptus esl sed deprehensum est oarnem esse iulir-
:

tur dominuspapa, episcopi quoque duos nuutios mam. Nam de Wdleluio, qiiob ad initio creditum
uiiserunt Walterum cantorem Saresberienseui et est nunc clariusoluoesoit, quia quam maguanimus,
M. Jocelinum cancellarium Cicestrensem, ut factam quam fidelis in causa Eoolesite Romause coram
denunliarent appellationem, et eam coram archie- Frederico Papite iuveutus est : tahs et tantus in
piscopo innovareat. Sed archiepiscopus episcopo- causa Eoclesiae Anglicanee (si lioitum fuerit) inve-
rum nuntios ad colloquium nou admisit : eoquod nietur preesidente vel assidente Henrico. Ex quo
Patrol. C.XCIX. a
 :: '

259 JOANNIS SARESBERIENSIS 260

Domino Cantuaviensi persuasum est, ut istorum A faotam ame translatiouem vos approljare elhujus
cardinalium vel aliorum, qui fructum legatiouis poslulare couflrmavit. Eumdem autem modum
exspectent in terraregis Anglise, judicio se nulla transferendi iu hac hierarchia quem in ccelesti
ratione subjiciat. De pace
CEetero tractatur de observavi, hoc escepto quod Latinas dictiones
regum. Rex Angliaj et comes Henricus contendunt multas pro una Grteoaposilasnonubiquecoujunxi,
ut alter alterum in hoc negotio possit astulia etalioubi sensum potius quam verba sum seculus.
superare, sed quia nihil adhuc peperit conceptus Poterit autem aliquis remonstrarc quare placuerit
eorumrelatu dignum, verbi hujus exsecutiouem in Latinorum Ecclesiae queedam mutare quae constat
aliud tempus credidi protelaudam. Lugdunensis virum sanctissimum et ab apostolis eruditum
archiepiscopus ecclesiam et civitatem suam cum tradidisse, imo traditi ab antecessoribus suis
honore et Itetitia omnium recepit in festo Beati narravisse, et quare tradita fuerint rationes oslen-
Martini. Eadem die congressus Fredericus exau- disse.
gustus cum Mediolanensibus, amissis xxv militi- EPISTOLA CCXXXI.
bus, in fugam versus est. Domiuus papa, receptis AD JOANNIiM PICTAVIENSEM.
nuntiis qui Constantinopolim profecti fuerantcum (A. D. 1167.)
muneribus et bonore, et similiter legatis regis B JoANNi Pictaviensi episcopo.
Siculi, prosperatur iu viis Domini, moram faciens Paritumest cousilio vestro pro viribus ; missum
Beneventi. Cum plura innotueriut scitu digna, ea estaddomiuumpapam cumlitteris Christianissimi
vobis ; Deo propiliaute, scribere non pigritabor. regis et optimatum Franciae. Cardinalium nomen
Valete interim et semper. viluit apud Francos, eo quod Balaamitae quatenus
EPISTOLA CCXXIX. licuit inventi sunt, et diguiqui ciim suis Madianitis
AD MAG. RAIUUNDUJIECCLES. PICIAV. CANXELL. corruantgladioMoysi, vivifioant enim animasquse
(A. D. 1167.) non vivunt, et Moabitarum captantes munera po-
* Magislro Raimundo Piclaviensis Ecclesite can- pulum Dei maledioto et infamia conantur invol-
jcellario, Joannes, salutem, et pro voto successus. vere. Nec veriti sunt mentiri iu litteris quas contra
antiquaemutatur species, nonim-
Si salutaliouis Cantuariensem, arobiepiscopum miserunt domino
puletur prajsumptioui, sed illis qui fidem perse- papse sicut multis iunotuit qui interfuerunt collo-
quuntur, qui charitatis muuus impediunt qui quio eorum et luemorati Cautuarienses audientes
: :

veritali moliuntur insidias. Sperabaut Cdutuaneu- et pleue iutelligeutes factam eis ab archiepiscopo
ses in adventu cardinalium se iaboris et doloris responsionem.quamtamenistiBalaamitaeperversa
solatium recepturos sed ut timeo, fruslra nam, C interpretatione toxicare conati sunt, et insinua-
; :

ut pro animi mei loquar sententia, unus eorum tiouum fallaoia meram subvertere veritatem. Jura-
plus ([uam expedithominem timet, aller Dominum verat enim Christiauissimus rex quod prsefatus
non veretur. Ita enim, ut dicitur, hactenus in Cautuariensis nou modo nou fuit iucentor discor-
causa Domioi processerunl, ac si ille coram rege diffiregum, sed conciliator concordise, et quanlum
constitutus ad includendam veritatem secum attu- licuit,pacis adjutor, etcooperator eorum, qui eam
lisset carcerem TuUianum hic, ad compedieuda ; plurimum exquirebant. Debuerant regi credidisse
juralegum et canonum, vinculaPetri. Fraucorum jurauti, nisi quia de suis moribus alios metientes
heec de eis sententia est. Res tibi lalius iunolescet nec Deo neo hominibus habeut tidem, ubi dolosi
ex litleris quas meo Joanui plenius exaravi. Unum spes refulserit nummi. Et quidem de altero nemo
soio quod adventus eorum quibusdam amicis tuis miralur, cujus fides ad Deum
Ecclesiam ab ea
et

quietem abstulit, labores et solliciludines attulit, die innotuisse debuit, qua in haereticorum consilia
et eos sumptibus attenuavit quos utinam uon fe- Papiensi,ubi Octaviaiius hasresiarcha receptus est
cissent incassum De CiBlero quolies opportunum
1 Frederioo mutus assedit et si plures opiuentur
:

fuerit, sollicita Sarraceuum ut petitioui meie satis- cuiu expressum dedisse consensum. Nonne prover
":5»- faciat, et transmittat mihi librumjjeali Dionysii de D bialiter Iritum est, quod « taciturnilas imitatur
Ecclesiastica Hierarchiaet diviuis nominibus, quos, concessionem sed tuebitur se regula jiiris, et
? »

sicut apud beatum Dionysium didici, nuper trans- si divini juris contemptor sit, quia qui tacet non

tulit. Valele. utiquc consentit ; sed tamen verum est euin uon
EPISTOLA CCXXX. negare: et ita gloriosae vocis munimine et festivo
JOANNIS SARIiACENI AD MAG.ToAN. SARESBER. eloquio suam apud bomiues plerosque perfidiara
(A. D. Ii67rj paUiabit. Cffiterum Francorum proverbio in ipsuni
Post translationem angelicae Hierarchiae transia- luditur, quia mala corporis operimenta coaptat,
tionem ecclesiastica^ distuli, quia super ea traus- cui verecunda etnates patent. Olhonis autem fama
ferenda vestram voluutatem iguoravi. Verebarau- videbatur hilarior, ideoque mulli miranluret com-
tem ne viderer et moorum nimius approbator, et patiuntur ei quod taiu facilerecessit a viaDomini
contra Saloiuouem bminuin amici mei odiosus fre- nec satissufficereutadmirari, uisi quiacelebre est,
quentator. Verum tamcn ad trausfereudum magi- quia a convictu moresformaulur Qui langit picem :

ster scholarum me commovit, qui ejus hierarchise inquinatur ab ca kEccU. viii), [Uvaque conspecta
261 EPISTOL^. — AN. 1168. 262
livorem ducitabuva. (Hor. S/;. ii,20.) Cfeteraposita A tiamiuirapiosacerbiusexcandescet. Quare, quaeso,
sunt iu ore latoris prsesentium : eritque diligentise vir sapientissimus et tantis virtutibus et potestate
opportunum quod
vestrae lescribere quoties fuerit amplissima, et fere bonis omnibus donatus a Do-
eredideritisexpedire.Expedit autem nosse studia et mino non redit ad cor, et qui tot et tantarum ur-
consilia Balaamitarum : et quid Moabitae contra biura domitor est, inteniperantiam hanc domare
ecclesiam moliautur : et si quis est qui manuin non potest ? Cur, Ecclesiam persequens unice di-
porrigat Israel hoc autem certissimum sit quod
: lectam sponso iram illius provocat qui aufert Spi-
Cantuariensisarchiepiscopusnullam causam dedit ritum principura, et sublimium colla propria cal-
dissidio inter regem Anglife el comitem Flan- oat virtute ? profecto si saperel in eos retorqueret
drias : quod per gratiam Dei in brevi plurimis in- indignationissuae aculeos, qui eum circumvenien-
notescel. tes in hoc non consilium sed prascipitium impel-
EPISTOLA CCXXXII lunt : et saltem Babylonis regem ut eo non inve-
AD TH0MA5I C.VNTUAR. niatur crudelior imitaretur, qui illos conjecit in
(A. D. 1167.) lacumleoniim, quorum cousilio illuc detruserat et
THOM.E Cantuarieusi arohiep. Joan Sar. incluserat Danielem, ut poenam quam intentaverat
Nec prior, nec posterior mihi placet conceptio g innoeenti, consiliarii nocentes exciperent. Et si
litterarum quas ad dominum Willelmum mittere historiarum non movetur exemplis, eumvelFrede-
decrevistis, quia nimis plenEe videntur suspicioni- ricus ex augustus potest instruere, qui de fastigio
l)us, etsupra modum deutosis salibus abundare. Romaui imperii ob Koclesice persecutionem inpau-
Timeo enim ne temeritas nostra et illum et alios pertatem et ignominiam miser, sed nulli misera-
nobis inimicantes justificet. Unde ciira in Picta- biliscorruit, ad gloriam ejus, qui solus pro arbi-
viam missurus essemlatorem preesentium, pervos trio suo regna et imperia transfert, erigit quas
Iransitum facere jussi, ut et seutentia mea vobis vult et dejicit potestates. llle suos punire noluit,

innotescat.et domino Pictaviensi, si quidplacuerlt, qui eum depravaverant, consiliarios sed in illos :

per eum mittere Ego mihi aliam cardi-

valeatis. digitiis Dei gloriosam exercuit ultionem. Nunquid
nalesin prirais conveniendiformam praeelegi,quam rex Angliae ultimus poenitenliae fructus offeret Deo
([uidem vestrse personse emiuentiam uon deeeret : qui eum prae Cffiteris principibus sublimavit? Ar-
sed tamen similiorem arbitror condecenti. Ita ta- chiepisoopus Sancti Jacobi, diu proscriptus, jam a
men praeelecta intelligatur, si discretioni vestrae multo tempore revocatus est a rege suo. Rex Da-
sederit ut procedat : Veslr», inquam, quia nolo uorum suum revocans cousilio ejus agit omnia,
ut sensus insulsus, et ariditas lingu£e in veslrae compescit inimicos, eteumcolit utpalrera, Lug<lu-
clientela; risum et opinionis meaj dispendium pu- nensis suam recepit sedem, et provinoiam catho-
blicetur. Non displicebit tamen si errori meo com- lioae reddidit unitali. Urbes Italiae ejectis coram
patientibus Lumbardo secretius innotuerit et Ale- Frederico schisraaticis, catholicos episcopos rece-
sandro. Alter enim princeps meus est ; alter au- perunt. Deo teste nisi dominiis rex suum revocet,
tem frater aut amicus ordinis nostri. Ea siquidem quod de lilo timeo, dicere refonnido. Et si eum
conditione emissi litteras, ul si vobis placuerint, revoi!averit, et Ecclesiae Dei reddiderit pacem,
progrediantur ad episoopuiu Pictaviensem : et, si conhdo spe haud dubia, quod circa eum et suos
ei visum fuerit expediens, pertranseant ad cardi- antiquorum gratia successuum precibus eccIesieB
nales, immutato tamen ante si quid decreverit im- reilorebit. Quid multa ? una via patet consilii, ut
mutandum.Alioquinindomo vestra velilliusdentur pravos et inimicos Eoclesiae excliulat consiliarios,
incendio. et Deum quem offendit placarestudeat, qiio invito
EflSTOLA CCXXXIIl. regnare non potest, aut feliciter principari susti- :

nuit eum hactenus in miilta patientia, sed, nisi

AD MCOLAUM DE MONTE ROTHOM.
caveat, adversusimmoderatioiirmejus utparturiere
(A. D. 1167-8.)
loquetur iu brevi.
NicoLAo de Monte Rothomagensi, Joan. Sares. °
EPISTOLA CCXXXIV.
Dissipat Dominus gentes quae bella volunt, et
qui se a pace Dei elongaut, iadubitanter peribunt. AD BALDEWINUM AliCHlDIACONUM NORWIC. QUEM GOD-
Quis persecutorum Ecclesiffi ultricem dexteram Dei, WINUM VOCAVIT.
qui potentes potenlius punit,legitur evasisse 1 Unde (A. D. 1168),
domino nostro regi Angliae, quem Deus, si in be- Amico charissimo Godwino filio Eadwini sacer-
neplacito suo est, optimum faciat : et haeredibus dotis, railessuus Godricus, salutera et fidelem per-
suis, quod sine dolore non
plurimum timen- dico, severaiitiam ail corouara,
dum est ne soindatur regnum eorum, et potestas quo me ad apostolorum
lloiior oiiigali militaris,
infirmetur, qua conlra Ecolesiara abutuntur. .\am lirainaproperantem tu iiide rediens decorasti in
si ad correptionem et probatiouem
differtur ultio urbe Senorum, quam Brennus diis Senonum ad
filiorum, quos Pater misericors castigat ut coronet, locandos ibi valetudinarios suos legitur constru-
Ijon tamen aufertur. Sed post saactorum patien- xisse, me saepius quam collato utar gladio, tui
 : :

263 JOANNIS SARESBERIENSIS 264

in charilafe et gaudio memorem compel- A patenterlaedat occurrere conligorif, eum invocato

esse
lit, et uiusarum auxilio studeas demulcere, aut Herculea
Ulinam hoc pereat rubigine lelum. domare clava. Salutat te castrorum fidei jucunda

(HORAT.) et meritissuis amplectendamilitia.Non mihidispli-

cebit, dum tibi videatur esse tutam, si iis ad quos
sed et
Qui nos commorit, melius non tangere clamo, niitteris, ostendas lilteras militis tui.
Flebit, et insignis toto canlabitur orbe. EPISTOLA CCXX.W.
(ID.) AD JOAiSNEM PICTAVIENSEM EPISCOPIIM ET MAG. RAY-
"
illoagente qui jamexlendit manum suam in retri. MUN DUM CA NCELL.
buendo, et Cliristianonim hostem Fredericum ad (A.D. H68.)
gloriam suam fecit misericorditer ex-Augustum. Dominis et amicis suis Pehpetuo et Felici, Ciril-

Contraeumetcollatronessuosjamquiuto anno mi- Lus, salutem et pacem quam mundus dare non po-
lito peregrinus, ignarus an iu patria nostra mihi test.

relictus sit aliquis amicorum, an omnes sint in fata Vestri similes divinarum conscios iitlerarum ia-

collapsi. Timeo enim ne nusquam sint, qui uus- tere non potest, qnod mentem totius orationis fre-
quam inveniuutur, quibusjCum pulsantur, non est g quenter aperit nomluuui signifioatio votivorum.
voxneque sensus. Sisuperesset velunus.probabile Perpetuitate Felix et felicita'e Perpetuas gaudtant-
est quod saltem ab intermeantibus quaereret. et ob consolationem quam Christi pauperibus im-

Vivitne Godricus el aura penderunt, consoletur et glorificet eos Uomiuusin

Utilur (Btherea, an crudelibus occubat umbris ? consilio justorum et congregatiooe. Etquidem ne-
(ViRG. Mn. 1, KiiO.) cessaria fuerat consolatio, si lainen verumest quod
Undedilectionem tuam, cujus fides velut in confla- audistis, sed potius ob causam publicam quam pri-
torio probatasuper aurum rutilat, etomni topazio vatam, nam
preliosior est, oredidi attentius exorandam, ut de Sidera quis mundumque velit speclare cadenlem
statu eorum, si qui tamen sunt, diligentiusinquiras Expers ipse metus
et si qui eorum adhucvivunt, segri tamen, eis me- expers doloris, expers sollicitudinis non quod ju-
dioinam procura quam moibis eorum noveris expe- stum qiii iil leo confidit per se oontristare valeat
dire. Ut saltem audita vita eorum, etsi non sospi- quidqiiid acciderit, sed quia instinctu natiiree et
tate, quam mihi nemo persuadere potest, aliquod virtutis urgeute stimulo proximus sic compaliiur et

tautaeperigriuationiset laboriosce militiffi, qua pro

congaudet, ut nihilhumanuin a sereputet alienum.
libertatepatrifepugnamusadbestias, reoipiamuste p Quis, inquit, inflrmatur et ego non infirmor quis °t

interveniente solatium illos euim noscecousueve-

; scandalizatur el egonon uror ? (llCor. xi.) Profecto
ras. Age ergo streuue quod coepisti, et lastare et nullus, quia omnis parturit donec Christus refor-
spera in his quae dicta sunt nobis, quia auctore Deo meturaut formetur in illis. Certe nou crediderim
in proximorecipiemus stipendia, et hostem publi- quod sine dolore videre possit Ecolesiara in capite
cum conjiciemus in viucula, aut a patriae persecii- vulnerari, pastorem percuti, conteri et dissolvi, ut
tione cessabit se dedens principi qui vivit elmerito dispergantur etpereant oves Christi. Stupidum est
dominatur Fredericum intra Pa-
in universa terra. aut prorsus de corpore Chrisli non est membrum
piam clausimus et tenemus obsessum ejectos a : quod tanti languoris acerbitate non movetur ad
schismaticis episcopos reduximus in sedessuas,et compatiendum.Apatheiara,quam Laiinus insensibi-
contrito capite irapiorum membra caruium cohw- lilatem dicit, Stoici prcedicant, sed eorum opinio
rentia sibi facile dissoiventur. A tuo igitur seusu, explosaest fidelissimarationeetvirtuterectius phi-
idest recto, nequaquam moveaiis, neqiie per spi- losophantium et, quod potentissimiim est, sacreje
ritum nequeper sermoneiu, neque per epistolam Scripturae prseceptis et exemplis. Videns Dominus
tanquam ab apostolioo missam, quasi instet ira civitatem, cui legis erat custodia et dispeusatiocre-
Dei justos deserens in tribulatioue et iiupiis in _ dita, Scribarum et Pharisaeorum qusesua sunt non
:

malilia perseverantibus gloriam largienset trium- quas Domini quasrentium traditionibus agi, et impo-
phum. Videbis in brevi gloriam Uei, elimpleripro- nere in hiimeros homiuumonera gravioraet im-
missiones Patruiu,quasinftdelispercipere uou me- portabilia quaeneodigitocontingebant, etsedere in
retur. Nam et qui Jerusalem immineute Sennache- cathedra Moysi loquentes secuudum legem, et vi-

rib oraculumprophet;eaudiens difflsus est, et eam ventesconfralegem,Uevit superillameoquodipsam

tam cita liberatione, et victualium copia, et gloria videbat meritts exigentibus in brevi ruituram.
triumplii sublevandam et sublimandam esse non Exemplum ergo dedit fidelibus siraililer faciendi,
credidit, in porta civilatis exslinctus est, conoui-- quia flagellum simile provocant Scribae et Phariseei
reutibus fidelium turliis ad magiialia diviuffi pro- temporis iiostri, Et hiec quidem jiistapotest esse et
missionis. Si me mututo nomine audicris in llalia estoausadoioris. Gajterum cumhis beneagitur su-
militare, nou obstupescas, sedimputa tibi qui me per quorum naufragio soilicitamini, quia perire
in Italia donasti cingulo mihtari. Vale. Curalethar- non possunt qui de brachio hominis rejecti sunt
gicos : et si tricipitem carnem tibi iasidiari aut ut in sinum clementiee Dei. Eorum ergo liberatio,
 265 EPISTOL^. — AN. 1168. 266
quod fides indubitata sperare persuadet, in pro- A araicorumnostrorumpraefato positisinferessecollo-
xiino est, quia iUius adjulorio derelicti sunt, qui quio, etibi cerlioraride his quaefuerint digna scitu.
pauperem liberat a potente et pauperem cui non Haec a vobis a tertium non transibunt, nec in-
est adjutor. Utique, dilectissimi mei, sie expedit notescatcardinalibusquidqiiain dehoc negotio do-
ex variis causis, tum quidem ut soli Deo obnoi mini Cantuariensis,quodpioptercolloquium ventu-
xii sint et devotius famulentur Christi pauperes rus sii, vel quod industria ejus reconciliationi re-
eum fiierint expediti, tum neavari et fastuosi quos guin adeo necessaria. Ex quo nuntii ejiis quod
sit

nostis homines, in suara et aliorum perniciem ra- in brevi futurum speramus redierint, vobis nova
piandi et gloriandi materiam habeant, et intume- eorum significare nonpigritabimur. Namin reditu
scentescontra Dominum et Ecclesiam Deiheneflcio eorum sanandus creditiir et promittitur Cyrillus.
expeiiitam conculcantes dicant : Manus nostra ex- De c;etero uoveritis nos audiisse pro oerto qiiod
celsa et non Dominus fecit h.ieo omnia. Nam qui Henricus dux Sasonum, in solemni praelio victus
dubitat Ecclesiam liberaudam et promissiones est abarchiepisoopoMagdeburgensi, episcopo Hel-
Christi adimplendas esse diffidit, indignus est cen- vestadensi, et Alberto marchione, cecideruntque
seri nomine minus timeatis
Chrisliano. Nihil itaque ex parte ducis septingenti milites et capti aut occisi
quam ad flagelluin patriserumpat in indi- B suntsxii comitesetinparteepiscoporumadeopauci
ut filius
gnationem, ad casiigationem servus obmurmuret ceciderunt aut capti sunt ut nullns de jactura que-
erudienti magistro,discipulusindignetur sucepliis, ratur. Sluduit imperator duci reformare paoem,
segrotus adversetur medici siii cauterium vel csesu- sed ipsi non acqiiiescunt, maxime ut sub obtentu
ram. Quid ergo si medicus manum, quse ad opera guerree se possintaschismaticorum consortiosepa-
bona diu aruerat, ad tempus incidit vel urit, ut rare. Imperator Teutonicis et Alemannis nutu Dei
reddat perpetuo fortiorem ? Nou stupet ad hcec qui ex raa\ima partedatus est inodium etcontemptum.
Cirillum quod est manum debilem ciiratum legit a Lorabardi, in ignominiam iraperatoris, in castro
Chri>to. Ipse enim est qui percutit et s.inat, et quod cui Roboretura nomen erat, fedificant civitatem
magis esl occidit ut vivificet. Esto quod regi sit prope Papiam, quamAlexandrinamappellantinho-
indulta dilatio, non tamen in diem certum, quia norem papae Alexandri et pernioiem Papiensium.
nec hoc asserilur, facile poterit quia speratur au- EPISTOLA CCXX.XVl.
ctore Domino causse slatus in meliorem calculum AD R0BERTi:3I F1UU.M >EG1DI.E.
reformari. Sane necambigo reforraandum, neo ta- (A. D. 1168.)
men hoc prfesumo de homine, sed de illocujusma- RoBERTO filio iEgidiae.
jpstas tam crebris tam patentibus provocatur inju- Arctior nexus est oharitatis quam sanguinis et :
P
riis. Nam prosperitasstultorum perdetillos. Quod ubicognatiodistrahituranimorum,carniconjuncta
vero adjecistisillum electum, sed iit crediturrepro- caro non prodest quidquam. Ex quo fit ul inter
bum benedictionem a domino papa potuisse
Dei, ipsos fratres sit aliiis germanioralio, dum pro con-
obtinere barham deponere voluisset, ridieulum
si foriuital,e morum. pro dilectionis augmento vera
est, nisi forte tauti fecerit barbam ut crediderit de cognatiosuura recipit incrementum. .Namqusecar-
se quod de Samsone legitur, quia ei virlus et forti- nis duntaxat est, non magis est hominum quam
tudo constet m pilis. Caeterum, quod fama divul- brutorura. QufE quia rationis expertia sunt, et vir-
gante el vivis exstantibus argumenlis notum est, lutis ignara, non reminiscuntur quod mola sunt,
forliludo ejus iu lumbis ejin el virtus in nequilia legitimos obliviscuntur afl^ectus, et quo provectior
et dolo et audacia meutiendi. Compreheudet Domi- fueritaetas, eo longius receduntanatura, et inutiles
nus sapieutes iu astutia sua et ad gloriam nominis carnis sequuntiir appetitus.Expertns experto loquor,
sui ex[)ediet causam suam non per eos de quibus quiveram cognationem a carnedesertuset sanguine
spesliabebatur,sed quoounquemiraculosno. Nam, inleralienigenasreperi.Tuergocnm mihisanguine
ut scriptnm est NovabeUa elegit Dominus ^poiias
: (qnodfaoiesipsaconvincit)junotussis, et charitate,
hostiuin ipse subuerlil (Judic. v). Pharaouem expu- quod cum multa, tuminauratushyaointhusquotidie
gnaverunt culices, vidua Holopheruem, et pedites probat, alios antecedas, quempraeferam tibi ? scio
regein Syrisepotenlissimura legunturante alios ex- enim quod et tu paucos admodum praeferas mihi,
pugnasse. De reformanda pace Ecclesise laborat nisi forte nepotulus meus adeo transfuderit in se
comes Flandrise, sperans inler reges se facilius patris afteotionem, ut nihil charitatis aiit solito mi-
posse oomponere, sidominura Canluariensem ha- nus reliquerit Sed certe hoc mihi persua-
patriio.
buerit adjutorera. Jam inde Iraolavit oum rege deri non Neo dubito quin in pectore tuo
potesl.
Anglice, pro quo maxime sollicitari creditur, et mihi reservatussit amplissimusloous. Sedin domo
Cantuariensem ad colloquiumsecundoinvitavit, et tua mihi Jocum optimum destinasti, et jucundissi-
nunc quidem obtinuitut archiepiscopiis accedatad inum post illuin quemoccupabitarcha.qusespecies
Turonense inonaslerium locuturus ei ibi quando rerum oontinet perutiles ad omnem medicinam.
proximereges colloqueutiir. Laboratautem ut ipse Quae si exhaustas aut imminutae sunt, astate prae-
rex et archiepiscopus conveniant et per se ipsos de terita, ne turberis quiain eisdem suocrescunt hor-

pace sua adinvicem tractent. Utinam vos aut aliqui tis, ubi eas colligere consueveras : et siradices ab-
267 JOANNIS SARESBERIENSIS 268
diderintinpvofundum.easprofundiusfodito: quia A mini: nec a me unqiiam, aliud consilium audietis.
odor earuni suavissimus est, et usus maximus eo Ciim illi rpdierint qui hinc inde Romam profecti
:

quod omnidie ethorasolatium etcompendium af- sunt, confido quod causa nostra plenius elucescet,
ferunt. Hoc estfortasse lignum scientiee singularis, etDeopropitiantereformabiturinstatum meliorem.
etunicfesapientiffi, pulclirum visu.et ad vescendum Precor autem ul quam cito redierint, mihi per vos
suave, quod patribus quidem prohibitum nostris, qu8B referenda attuierint, innotescant.
coastaneis est concessum. Valele. EPISTOLA CCXXXVIII.
EP1ST0I.A CGXX.XVII. AD MAGISTRUM GIRAHDUM PUCELLA.
AD THOMAM ARCHIEnSCOPUM CANTUAniENSEM. (A. D. 1168.)
(A. D. H68.) Idem magistro Girardo pucELLiE.
Domino Cantuariensi quando Reginaldus fuit Doleo, magister charissirae, et plurimum doleo,
Romse. quodseveritatem vestram adversusdominum Can-
Romanos amicis verba dare jam nemo miratur, tuariensem, ut ex animi sententia loquar, plus
quia percelebreest, et innotuiluniversisquodapud justo turbatam video, quia ipsum meruisse non
eos : arbitror, ut vestra sinceritas adeodebeatindignari.
Quantum quisque sua numorum fundit ab arca, g Neque hoc dixerim Vivit Dominus(Judic. viu), ut
:

Tanlum hahel el fidei : vestram, quam Deusincolumera servet, circumve-

el plerumqueobliquata mente, legum etoanonum, niam charitatem, sed ut veritatis assertione fir-
quimunerepotiorest, potentior estet jure. Si ergo mius ad invicem connectantur amici, ne ex levi
ibi duplicitas reperitur, nihil accidit inopinatum, suspicione, quod absit contingat alterum alteri
!

cum frequens sit ut divina lex dispendium patiatur, deperire. Nostis enim quisdixerit Qui non diligit, :

ubi dispensandi necessitatem fingit avaritia cum manet in ^norte- (I Joan. ui). Quod autem nescio
:

tamen8equitatiseversionem,ethouestatisludibrium quisuorumhonestativestras dicuntiirapudchristia-

nunquamratiointroducat. Verumtamen,undegra- nissimum regem, etFrancorum curiamdetrasisse,
tasago Deo et domino papae, adhuc bene nobiscum unum vobis constet, si tamen constat ignoro, sed
agi censeo, quod adlot et tanta tonitrua commina- hoc mihi certissimum est, quod ipsum audivi sse-
tionum, ad totet tantarum promissionum blandi- pius excusautem, tam apud regem, quam apud alios
tias, ad machinas Balaamitarum, quas subornatis recessum vestrum, et pro vobis pluries iuterceden-
et exquisitis mendaciis aboriente usque in Siciliam tem.Unde nec credere possumquod deconscientia
dolo multiplicierexerunt, non omnino fractus est, ipsius quisquam suorum detraxerit vobis. Nam si
sed, ut arbitror, artemeorum arte conalur eludere, nescivit, si non sentit, eum non consensisse verum
et furoris impetum frangere ratione, et sapientia ^ est, aut certe probabile. Habet quidem aliquos de
declinare laudes tamen ejus, prout meruerit, in
: coexsulibus suis in curia regis minus fortasse pro-
fine canam nec in inchoatae virtutis auspiciis ex-
: vidos, ut verbum incautius contra vos, vel alium
sultabo, nisiperseverantiameritorum finem dedu- potuerint protulisse, quo eis forte fierent gratiores
xerit ad triumphum. Interim vero in partem me- quibusquod loquebauturplacere crediderant. Deus
liorem interpretandasunt omnia, praesertim opera mihi testis esl, quod illos non vidi, neo aiidivi coin-
Patris et Domini, qufe non constat in perversitate mitlere quod arguuutur, et adhuc qiii siul illi, pror-
criminis contineri. Ilic autem puto regi et illi pro susignoro, siqiiisint tainen. Ceeterum memoratiim
quo intercedit, verba potius esse dataquam vobis, regem ex tribus causis non ambigo indignatum.
cum in litteris ad vos destinatis posl cousilium, Quarum primaest, quod cum post niultam giatiam
post precesrei summa in vestrae diseretionis arbi- et familiaritatem ejus propelocum,ubi morabatur,
trium conferatur. Et cum
pro relaxando domino transitum faceretis, di vertistis et recessistis a regno,
Saresberiensi adhuc preces vobis porrigat, perspi- ubi tot bona vobis ab infantia collata fuerant, ubi
cuum quod sententiam cardinalium aut iguo-
est nomen vestrum claruerat, ipso nec salulo. Se-
ravit, autratam habendam esse non credidit. Et cunda,quodadschismaticos,nondicoschismaticus.
quamviscredamquodepiscopusante reditumnun- D traflsitis, ct qui opinione virtutis et eruditione lit- |
tiorum suorum his litteris non utetur vel quia terarum erexisse et confirmasse debueratis infir-
:

hsec forma negotii regi displicebit, vel quia archi- miores.omnibusin communemalumdedistisexem-
diaconi consilio plenius desiderat informari, si ta- plum. Verentur enim minus comumnicare schis-
men eis usus fuerit, credo indubitanter, quod vos matiois, cum ineorum consortio tautura virura vi-
exspectabitis reditum nuntiorum vestrorum, et ab deant detineri, qui ex necessitate multipllce, dum
ipsis,annuente Domino, audietis quid possitis aut in eaconditione est, se nec ab oratione, nec a raensa,
quid expediat. Caeterum nostis me domini Sarssbe- necab osculo siispeudere potest, nec ab aliis quee
riensis esse a multo tempore debitorem et Deus : inreligionecommiinlonisargumentaessenoscuntur.
novit quantum infortunio ejus compatiar, ideoque Et, quod hanc causam prsegravat apud ipsum, illi
quod seraper feci, etauctore Dominofacturus sum, vos dicit adhassisse schismatico, qiii totlus schls-
omnidevotione supplico, ut ipsius, quantum salva malis faber erat incentor, et signlfer, et a sede
honestate Ecclesite et vestra, poteritis, miserea- apostolica condemnatus ex nomine, Tertio autem
 269 EPISTOLvE. — AN. H68. 270

est, quam et ego, quidquid alii dicant, vnaximam

namini revocare. Misitergodominus Cantuariensis
puto, quodad Teutones diverlistis,qui, sicutei per- ad Ecclesiam Romanara.injungens nuntiis,
^
iterato
siiasura est, si possent et auderent, in regnum me prsesente, ut revocationem veslram a domino
suum libenler insurgerent. Et quod possunt et papa satagerent impetrare. Ego ipse ex conscien-
audent, loquuntur grandia, minis tument, et qui tia magistri Radulphi Nigri composui litteras. Ego

etiam in regno ejus sunt, imo in sede quiescunt
Parisiis immorantes,hocin eodepretianl, utnostis,
quod civiliter vivit inter suos, quod barljarorum
more tyrannum non induil, quod non incedit sem-
per satellitibus armatis septus, ut qui timet capiti
suo. Hos gentis mores novit, de his sfEpe conques-
tus est ut opinor, etiam vobis. Et tamen silpplica-
vit Dominus Cantuariensis mepr;Bsente et tandem
obtiauit, ut quantum ad ipsum pertinet, licita sit
revocatio vestra.
Quod autem adjungitis ipsum misisse domino
pap8erescriptun)litterarumvestrarum,nonquidem B eorum summa sit, quod nuntii regis infecto nego-
iniicior, quia ei bona fide, et nostro etiam favore
rogavi ipsum,~ut reThujus seriem ex ordine scri-
beret vobis. Nuntios itaque nostros constat ad cu-
riam pervenisse, et ibi contra legalos domini regis
Angliaj diu niagnum habuisse litigium, sed de
omnibus septem neo unus adhuc redierat Dominica
proxima post Ascensionem.Liligii eorum nonscribo
exitum, quia adhuc ignotus est, nisi quod a redeun-
tibus ab apostolica sede audio eos in causa prospe-
ratos pra^valuisse nunliis regis. Sed quateaus, in-
certum est. Nescio enim si voti compotes redeunt
petitionibus adimpletis, an hsec prosperationis
tio inglorii revertuntur. Nuntium vestrum vidi

oomraunicatne sunt. Sed ille, quod novit inspi^clor uuperin colloqiiioregum, habito prope Medontam,
cordium, hoc ad veslrum iuoommodum nonprocu- upi de pace tractabatur. Plures apud Anglos habe-
ravit studebat potius ut causs suse proticerent,
: balis fautores, sed quid illi pro vobis obtinuerint,
el opinionem vestram apud dominumpapam rele- explorarenon potui. Alium de vestris vidi Parisiis,
varent. Volebat autfcm ei innotescere, quodfides et et qualiter Domino Cantuariensi scripserim pro
devotio vestra cum Ecolesia Dei et sede apostolica revocatione vestra, novit amicus vester Dominus
est, licet vos ex dispensatione,quo facilius per ves- G... inolusus apud sanctum Ililarium, qui litteras
tram industriaiu converlantur aversi ad lionorera inspexit, raihique foret gratissimum, si ad vestram
Dei et utilitatem catholicae veritatis, ad tempus notitiam pervenisset. Cum vero nuntii, Domino
illis cohabitetis. Et si aliqui nuntiorum minus propiliante, redierint, quod in brevi futurum cre-
seduli fiierunl in obtinenda revocatione veslra, ditur, et de nostro, et de vestro negotio erimus cer-
neLdigentia corura mandatori non debet imputari tiores.Quare,si placet, moderalionem vestramnoa
Gonstateleuim de mandalo,et niuitiorum speraba- deoet irrevocabiliter indiguari, iieo tam properum
tiir industria. Nec dubito, quin super hoo doraiiius C discessui debetis praefigere diem, quia necnoslrum

papa contentus sit, cum certum sit ipsum respon- nec vestrum est divinee miserationi preestiluere
disse se neminem unquam, nec maximum patriar- terapus, aut sustinentise terminum. Sed quod sa-
cham, si aliquid tale accidisset, revooalurum. Sed cerdotes a Jutlith vidua legitis didicisse, justum est
redeat qui volueril, et redeat ut debet. Et si disoi- nos omnes,Christi pauperes et proscriptos, animas
pulus vesler, magister Ricardiis, cognatus meus, nostras in virtute patientisepossidere, etexspectare
qui in redeundo obiil, super hoc verbo
reiiisset, in devotione, et silentio salutare Dei. Sic exspec-
essemus certiores, tantibus ex inopinato aderit gratia consolatrix, et
De eo autem,quod de statuimperii mira quasi a ampulato capite Holofernis, filii Israel diu deside-
vobis accepta Domino papfe insinuaverit, respon- rata pace gaudebunt.
deo,ipsumqiiodaccepit insiuuasse,sednona vol)is: Nec dehorlor, quin si ita sederit animo, cum do-
nec quod a vobis aceeperit ei soripsit. Nara per mino rege Anglorum pacem, quam fere pro volun-
alios magis innotesoit imperii status. Nec mirum, tate vobis ofierri dicitis, faciatis. Sed utinam illa
si tantamoles ocoultari nonpolest. Verum postilla- formula conservetur, quae, proveniente rerum uti-
rum interceptionem litterarum, et raagistri Ricardi lilate, nec opinioni vestrse prfejudicet, nec saluti.
obitum, cum superhoo verbo cardinalibus loqueie- D Et quidem plerisque nostrum oblata est conditio
tur, dissuaserunt ne vos cilra consilium et voluu- pacis, sed exigitur ab omnibus juramentum, quod
tatera doinini papee revocare prfBsuraeret. Qiiin sine religionis dispendio non valet, ut arbitror,
potius attenderet quod dominus Remensis, et observari. Nam quomodo fides illeesa servabitur, si
omnes suffraganei sui ad hoc convocati, non ausi pastoribus et praelatis subjectos in his, quse Dei
snnl episcopura Cameracenseni ,ptiam oura lacrymis siint, non licoat obedire ? Lioet autem inobedientife

p(Eniteutem,ia coramunioalionereoipere,anlequam orimen non exprimalur in caulione, certumnon est

superhocdominuspapaconsuleretur.Vestrataraen, quid vertatur in animo exigentis. Unum scio,quod
sicuteis responsum est, causalonge dissirailis est. nemo domini regis gratiam poterit retinere, qui
IUe enim in schismalicornm intraverat errorem, archiepiscopo Cantuariensi sub hac tempestate ser-
nec vos in raedio sohismate consensistis errori. llle vet obedientiam, aut cum eo credatur habere cha-
erat episcopus, et catholioos visus est subvertisse, ritatis commeroium. Vos autem de ovibus ejus
vos in statu privati ad unitatem schismaticos co- estis, et, ut opinor, ipsum primum aut inter pri.
 :

m JOANNIS SARESBERIENSIS 272

mos a Domino pastorem. Videte ergo,

recepistis A nemregis Anglias, ciijusintolerabilesexcessustanto
dilectissime frater, et providele, ut caute arabuie- temporesustinuerat, prseconem veritalis, libertatis
tis, ne perturbatio, quod a gravitate philosophi assertorem, prgedicatorem justitise pro causa Do-
seniper alienum est, dominetur animo vestro, ne, mini, cum infinita multitudine innocentum jam
ipsa impellente, tale quid comraittatis, cujus post- quadriennio exsulantera, neglecto rationis et juris
modum sera sit poenitentia. Potius adorationis, et ordine, veliit criminosumoffioiisui potestatepriva-
eleemosynarum arma confugile, ut vos Deus cum vit. Non quidem quia illi meruerunt, sed quia pla-
aliis justis deducat per vias rectas, et ambulare cuit Tyranno. Et tamen patentibus litteris, quse
faciat in semitis suis, qui diligentibus se orania apud nos sunt, concesserat, ut ofHcii sui potestate
cooperalur in bonum. Ille vos expediet, cujus no- pleno jure uteretur. In quibus hoc espressit, quod
men fortissima furris est, et erit jucundus esi-
rei « ipsum regem excommunicandi, nec mandatum
tus, qui talem habebit et tantum dueem. dabat, nec prohibebat. » Deus bone,quid novitatis
Tractalurde pace regum, et adhuc creditur pro- aocidit? Dicit Spiritus sanctus in lege sua: Clama,
ventura. Noster interim silet orbis. Unde nec nova ne cesses {tsa. Lvni). Et ecce, nescio qui Spiritus
scribo, nisiquod comes Leicestriee obdormivit in ab urbe in orbem exiens prsedicatoribus dicit
Domino. Comes Patrioius a rebellantibus Pictuvis B « Tace,ne clames. » Prsecipit Apostolus, episcoputn
occisus est. Dominus Carnotensis electus est in instituens Ministerium luiim imple (II Tim. iv).:

archiepiscopum Senonensem. Valete. Et ecce apostolicus praecipit: « Ab offioii lui mi-

EPISTOLA CCXXXIX. nisterio desiste. » Sed forte suspicatur, quod ho-

AD JOANNEM PICTAVIENSEM EPISCOPUM minem possint per patientiam emollire. Sed nun-
quid hoc expertus est in episcopo Cantuariensi,
(A. D. 1168.)
qui jara fere quadriennio sede sua privatus, ef apo-
JoANNi Pictaviensi episcopo, Joannes Saresbe- stoiicae sedis remissionem, et illius tyrannidem
riensis.
senlit expositus ventis? Provideat quajso dominus
Postquam prioreslitteras exaraveram, novahsec papa conscientiae suee, provideat et famee, et ho-
nobis innotuerunt. Hunc fccerunt fructum litterse nori, el saluti Ecclesiae. Et vos haec ei diligentius
domini papte transmissae regi AnglifB, quod ma- inliroate, et persuadele dorainis cardinalibus, ut
gisterOerardus.reversus Colonia, domino suo Can- meminerint judlcii Dei, quod jugiter implorant
tuariensi, qui eum clericum fecit,et primum bene- pauperes Christi contra omnes libertatis Ecclesiae
ficium ecclesiasticum ei nec viso nec sa-
contulit, inimicos.
lutato, trausiit ad regem Angliae^ eique fidelitatem
q EPISTOLA CCXL.
juramentumquodalii, etadhaeret
fecit, et praestitit

curifB, electus, ut aiunt, in pugilem contra pau- AU baldewinum archidiaconum exonIensem.

peres, et proscriptos Christi. Abbas Sancti Au-
(A. D. H68.)
gusfini dixit domino Gaufredo, qui fuil abbas
quod ipse et socii sui nihil dixerunt,
ClarBe-vallis, JoANNEs Saresb. luigi stro B aldewino archidia-
aut fecerunt in curia, nisi de instructione cardina- cono Exoniensi.
lium, et etiam comminationes, quas factas audisti, Ubi de seriis agitiir, nugas multiplieare non ex-
fecerunt Joannes Neapolitanus et Joaiines
fieri pedit : indecens est (medicorum more fallaoium)
et
Sanctorum Joannis et Pauli. Di.xil etiam, quod do- cum necessitas aliud exigit, aiuicis iudigentibus
minus Portuensis juvit nuntios regis in lilteris im- verba dare pro rebus. Nosti pridem nominalium
petrandis. Ipse quoque rex dixit episcopo Wigor- tuonim eo mihi minus placere sententiam quod ia
nensi, quod ipse, et alii episcopi omnes exempti serraonibus tota consistens utilitatem rerum non
sunt apotestate dominiCantuariensis. Praecepifque assumpserit,cum rectum sapienlibus indubium sit
non timere minasaliquas, quia nunc dominumpa- quod res qiiaerit philosophia nou verba. Ul ergo
pam, et omnes cardinales habet in biirsa sua. r, compendlosius ag:im tecum ineorum more rea-
Adeoque gloriatur, ut palam dicat se nunc demum lium, ex litteris quae nostro Benedicto directas sunt
avi sui consecutum privilegium, qui in terra siia colliges in quo calculo causa sacerdotii versetur
erat rex, legatus apostolicus, patriarcha, m perator, i et regui. Tibi vero specialifer scribendum censiii,
et omnia quae volebat. Etfere, qiiod ad Reolesiam quod inferim gravius exulcerat animam meam, et
Romanam, probabile est quod dioit : Quidenim ei cor tuura, ut arbifror, acerhius iiret : si taraen ve-
amplius contulisset Octavianus, vel Gremensishee- rum est quod de Wigornensi nostro in auribus
resiarcha ? Quid aliud fecissent cardinales eorum, multoriim divulgavit fama celebrior. Dicitur enim
quam prsefati illi domini, qui exacuerunt linguas qiiod imprudentiiis et impiidentius versatus est in
Anglorum,et ignem et venenumfeoerunt evomere, causa archie|iiscopo et consecratoris sui, couatus
ut terrerenf dominum papara, et inclinarent ad li- ex eo in prfesentia episcoporuui el aliorum docere
bitum suum ? Haec in Ecclesins Romanae scribentur causam domini Cantiiaripnsis iion nili de siuceri-
annalibus. Et cerle, Deo propiliante, qui scribant tate justiti», nec Ecolesia? quajrere liberlatem, seJ
non deerunt, quod ad petitionem et comminatio- duntaxat qusBsua sunf, nonquaeJesu Christi, quia
 273 EPISTOL/K — AN. H68. 274

cedere non vult ea conditione utrexperpetiiocon- A etprasdolorelanguentisanimaeprogredieturoratio?

cedat debilain Ecclesiae libertatem. Dicitiir eliam Polerat hactenus vestra (ut verbo temperatissirao
abjecisse insultando se paratum esse renuntiare et diguo dominis utar) negligentia excusari sed :

episcopatui suo sub eodem pacto. Quod, ut aiunt, eece si qiiis vulgi sequatur opinionem, tepor in

nec illisplacuit, qui hanc puritatem ipsius audie- odiiim commutatus est, negligentia transiitin con-
runt, tum pro personadicentis quam diligebant, et temptura, charitatem mentita simulatio, erupit in
opinabantur sanioris esse consilii et voluntatis : fraudem, et se manifeslis rerum argumentis con-
tura quia perniciosum esse esemplo : tum quia vincit esse perfidiam. Ita, inquam, si vulgi conva-
facile posset domini regis benignitas revocari
hffic lescat opiuio. Sed quibus de «etero poterit allega-
et Ecclesia in anteriorem imo deteriorem retrudi tionibus infirmari ? Profecto qiiod in fraudem, Dei
servitutcm ? Quis enira auderet de caetero procla- pr<'esumit sapientia carnis, semper in conlrarium
mare in libertatem ? Quis causam suscitare in qua proposito pergit eventum, et unde sperabantur
etproquameminisset tantum cecidissepontificem? compendia voluptalis, inde totius utilitatis et in-
Alia est ergo quserenda via libertatis ; aliuJ con- tentionis dispendia oriuntur. Sic Judeei, ne locum
silium poterit amicis intimare : et si vult experiri perderent, ne sacerdotum principes gentis araitte-
in se ipso an ecclesiie et episeopatus sui sic possi! B rent potestatem, Christo tetenderunt insidias et :

redimere libertatem, quiaprout a Cantuariensibus corruentes m

foveam quam fecerunt venientibus
didici,archiepiscopus huic cousilio non acquiescet, Romanis locum perdiderunt, et gentera. Sic et vos,
neque aliqua promissione se deludi patietur, ul si tamen vera sunt quae vulgus clamat, neque enim

aut permutet episcopatum, sicut aliqui moliuntnr, facile crediderim quod in tantam vigilantiam et
aut desistat a perseculione juris sui, aut pacem sollicitiidinem cfficitas tanta ceciderit, sic, iuquara,
faciatraanentibus consuetudinibus super quibus misistis ad regem ut quod ad eiim non pertinet,
controversia orta est. Haec idcirc.i tibi transcripsi, priore mortuo vobis alium subrogaret. Quid aliud,
ut, siopportunitatem videris, persuadeas memo- quseso.feeitlsraael absente Moyse, ab Aaron expe-
rato domino nostro
et amico, ut si ei res tanti est, tens ut deos fabricaret qui se praecederent in de-
hanc suspicionem purgare non negligat. Omnes serto secundum morem gentium, et extorquens
enim qui mecum verbutu hoc audierunt compassi caput bovis pro numine, et pro majestate odorans
sunt ante actae vitse ejus et famae. Ipse vero Can- idolum sed sicut illiid contritum est Moyse re-
!

tuariensis narrantes inhibuit, dicens quodcunque vobisdatum fuerit

rumoribus deunte, itaet illud
credi non oportere, praesertim ciim verbuin tanto idolumconvalescente lege Domini,et ad Ecclesiam
sit indignum viro. Scio tamen quod aliquantulum r redeunte justitia, conleretur. Illud in pulverem
motus fuit, sed ut homo prudens gessit tempori comminulum sparsum estinliquoremquera popu-
morem. lus bibiturus erat, ut sic quod adoraveranf, egerere
Videbis ex rescripto htterarum domini papee, compellerentur. Et quisquis ille sit, carnis opus,
unde post comminationes multas archiepiscopus non Dei, si taraen bene cum illo agitur, de capite
Lundoniens episcopum deniintiaverit excom- vertetur in caudam, et erit abominatio timentium
municatum et qiiare illos quos episcopusSancti
: Deum. Nara si male, non invenietur locus ejus in
Asaphcircumventiis imprudenter absolvit excom- terra sanctorum, quaradignoscitur profanasse.
muuioatos habeat, donec jiixta mandatum domini Sed qiio pact.o accidit, quod primi inter omnes
papae satisfaciant. Et quia cardinals ipsi fines ecclesias regnitotius priorema principecredidistis
mandati dignoscuntur excessisse, consilium eorum essepetendum ? hacfortassecautela, ne de csetero
de reliquo minus audiet. Nam judicandide eo, nisi vindicare sibi quidpiara possit archiepiscopus in
velit, non acceperunt aliqaam potestatem. Quod creatione prioris. .Non sic, fratres, non sic, quin
Wigornpnsem voliii pr;Einuniri, proiiiit ex adipe potius vereudiimfuerat ne jus amittatis antiquum,
charitatis et quoties opportunum fuerit, hon jri duininprofanampergitisabusionem,elprivilegium
ejuslibenter operam dabo. propriura, cum praeripitis alienum.
P demereamini
Utinam perniciei hujus non dedissetis exeraplum,
EPISTOLA CC.XLI. beati Benedicli formularadeserentes, tergaverten-

AD CONVENTUU ECCLESI^ CANTUARIENSIS. tes ad legem, negleotis constitutionibus, quibus

sancti Patres docuerunt Christianis esse viven-
(A. D. 1168.) dum 1

Quibus autem r.itionibus aholeripoterit celebris,

Cniversitati sanctorum qui in priiua Brilannia- etvulgataopinio? Prioremortuo, misistisad regem.
rum sede, sancta Cantuariensi Ecelesia, Domiuo De archiepiscopo nec mentio facta est inter vos.
famulantur, conservus eorum, et fralrum mini- Priiilenter ulique, ut absolveret defiincti fratris
mus, salutem,et gratam Deo obedientiaai victimis animam rex, ad quem
jura sacerdoliicredunt qui
omnibus anteferre. desipiunt pertinere. Alioquin ratio non occiirrit
Uade, amantissimi doininimei etduicissiini fra- quare curam animarum suscipiat aliquisde manu
tres, exordiar ? Unde spiritus tristis et alieno cons- ejiis, ne dum ve=trarura, qui merito scientia;, reli-
ternatus errore verbi sumet iaitium ? Quo miser» gioQis, et digaitatis estis ia capite regai, prima sede
 275 JOANNIS SARESBERIENSIS 276

Bri(anniarum,a Domino constituti, quo tota possit A EPISTOLA CCXLII.

insula pep vosillListrari, tam doctrinse verbo quara
AD ROBliHTUM ABCHID. DE SURREIA.
sanctasconversationisexemplo. Ulequoquesapiens
etreligiosus frater, (nominisetenim non recordor,)
(A. D. H68.)
inito consilio cum principibns sacerdotum et aliis JoANNES de Sar., Roberto archid. Surreiae.
quos de industria taceo, studiosissime procuravit, Ingratitudinis vitio nihil o dibilius est apud Deum
ne vestra, si qua tamen est, possit innocentia per et homines,cujus notamerito videbor inurendussi
alicujus amici diligentiam excusari, contra arclii- actiones gratiarum lingua siluerit, quoties post
episcopum nomine totius conventus appellationem benelicia datur opportunilas colloquendi. Agens
formans et statuens eum adversarium Ecclesias, ergo gratias qnas et quantas pro tempore possum,
quasi vobis in aliquo nocuisset, autconstaret eum illumretributorem meritorum vobisconfidenterau-
nocendi propositum concepisse. Usus esthomo pru- deo delegare qui bona cuncta larga et copiosa ma-
denti consilio qui maluit vos habere patrem et do- nu remunerat, et nullura malum relinquit impuni-
minum adversarium quam amicum. Multiqui ade- tum. HtPC est interim consolatio noslra, hrec spes
rant hominem dersierunt et iniprecationibus per- est jugis limentium Dominum. Quis enim speravit
secuti sunt, ubi sentiebant tutam colloquendi esse b 'f '"c> ^' derelictus est? fingat qui voluerit, quia
libertatem, dicente nihil accidisse mirum, quia inveniri non potest in tota serie sacrarum Sciiptu-
monarchi Cantuarienses hoc quasi heereditarium rarum, sed nec Antiquus dierum mendax invenie-
semperhabent, ut archiepiscopossuos oderint. Et, tur, qui se voUmtatem timentium se promisit esse
ut verbo faciant lidem, Anselmo, inqniunt, bispro facturum Arrham promissionis hujus accepimus,
:

justitia exsulant qui nihil unquam solatii contule- jam pollicentis experimur fidem, et miserentis sen-
runt. ContempseruntRadulphum; oderunl Willel- timus affectum qui consolalur nos in omni tribula-
mum Theobaldo tetenderuntinsidias, etecce nunc tione nostra. Quintus annus essilii mei evolvitur,
;

Thomam gratis insatiabiliter persequuntur. et ecce cum mihi nihil ante defuerit solatii, cumu-
Qnis amicorum Ecclesiie, nedum alumnus, h;BC lus est quod EcclesicE libertas videtur astare pro
in compitis Ascalonis et in triviis Geth sine dolore foribus, et pro parte jam pedem fixit in insula. Re-
ab incircumcisis audiet decantari ? Quis fidelium nuntiavit enim rex, sicut nuntii, cardinalinm atte-
Christilacrymaspoteritcontinere? Deus mihi testis stantur, quibusdam consuetudinibus pessimis,quas
est, quorl fratremillum, quisquis sit, in praesump- tamen ante consueverat vindicare, cum juramento
tionishujusinsania,consilioconventus usum fuisse detestans illas et auctores earum. Consentit ut li-
noncredo.Hoctamenaliisfacile persuaderinon pote- C berum sil ad sedem apostolicam appellare, ut cle-
rit,siratumhabueritisquodfaclumRst:siinprflesum- rici ad saeculariajudicia non trahantur: etquffiiiam

ptoremiliumuonanimadverteritiscastigationecru- alia, quae sic ulinam probaret facto, sicut flrmat

deli siconsilio vel auxilio astiteritis illis qui q;:ae-
: eloquio. Cardinales nullam habent in archie()isco-
runtanimampatris vestri utauferanteam. .\lioquin pum poteslatem: et jussi sunt litleris apostolicis
videbimini mandasseet consentiredicentibus :A^o?i quas nuper receperunt, Angliam nonintrare neqne
habemus regem nisi Ccesarem, cruciflge, crucifige uilromittere se de consecrationibus episcoporum,
ponii(icem,quislareaususeslproEcclesiselibertate: vel aliis regoi negotiis: nisiprius Cantuariensi ar-
qui legem Dei traditionibus humanis asserit prafe- chiepiscopo pax plenissima fuerit reformata. Aliis
rendam. Nescitis quoque prseceptum est eis, ut omnl appeliatione
quid parial ventura dies, cessantereponantin anterioremsententiam excom-
municatos domini Cautuariensis, qui videbantur
et ex litteris domini papai conjicietis in quanto pe- absoluti, nisi satisfaciant incontiDenti, restituentes
riculo positi sint.quos archiepiscopusexcommuni- illi et suis pcolesiarum possessiones etomnia quae
caverat, et universi parlicipes eorum. Nec tuti inde perceperunt. Londoniensis episcopus cardina-
sunt appehandisubterfugio, cum summuspontifex p jibus denuntiatus est excomraunicatus et domino
appellationes excludat, etlegatisjam praeceperit, ut papae, ex causis quas percurrere longuin est. Inno-
eos, qui videbantur absoluti, repouant in anterio- tescent hnec pervos.si placuerit,domino episcopo,
rem sententiam, nisi satisfecerint incontinenti. Ar- ciii ideo minus scribo, ne mea necessitas sub ob-
chiepiscopus veroet episcopum Londoniensem, et tentu occasionem
litterarum qucHsisse videatur,
alios plures deuunliavit cardinahbus excoramuni- mendicandi.Unde nunquamsubexsilii hujus angu-
catos esse, causasque subjeoitquasenumerarelon- stiascribendum censui suspiciosiset conjectantibus
gum est. indigentiis verbasemperadqusestumet consol itio-
Plura vobis interdum a pluribus scriberen-
et nem angustiae teiadere;sed hisduntaxatquosarbitror
tur, nisi quia quae vobis amici significaut ad amici sermonem tion interpretaturos precum esse
cautelam, vos velut inimici defertis ad regem. Va- improbitatem.Eum vero precor nomine meo salutari.
lete, dilectissimi fratres et domini, et operosius cui muItashabeo,et auctore Deo gratias agam pro-
agite, ut amici vestri, qui pauci sunt, proficere ptersinceritatem charitalisquammihi servatin cor-
possint in excusatione innocenties vestree. de, et cum necessefuerit ostendetinopere. Valete.
 :

2T7 EPISTOL^. — AN. H68. 278

EPISTOLA CCXLHI. A tio, et quam periculose sit eis exinde communica-

AD BARTHOLOM/EUM EXOMIEXSEM EPISCOPUM. tum. Si ergo illos absolverit Exoniensis, cura liqui-
(A. D. 1168.) dum sit eos impoenitentes esse, oflendet primo in

Baldwimo ExonieQsi archiJiacoao Joannes, Sa- Deura, deinde, archiepiscopum graviler exaspera-
resberiensis. bit.Si vero non absolverit, regis et cardinalium
humani a se comicus repulat alienum,
Si nihil suorum indignationem videbitur meruisse. Dicent
non ambigo te ourare quem sortiatur exitura causa enim Ecce jam in propatulo est quod archiepis-
:

Dei et amicorum labor, qui pro libertate Eccle- copo prorsus favet: quod domini regis honorem
siffi patiuntur, aut imminentia sibi pericula refor- non deligit quod apostolicie sedis contemmtauc-
:

midant. Si quidem mihi pridera multis argumen- toritatem. Potuerant cardinales, si circumspecti
tis innotuit suo merito bonis
benignitas tua, esseut, si timerent Dominum, si brachium suum
omnibus gratiosa sed, quod de conscientia dixe-
: non ponerent carnem, revolvere quid susceperint
rim, nulli mortaliura quam mihi dulcior. Pote- in mandatis, quae sit apostolicarum conceptio lit-
runt autem tibi, quse gesta sunt in colloquio do- terarum, quid Ecclesiae expeJiret, et a raandalis
mini Cantuariensis et cardinalium, et item quali- hujiismodipenitusabstinerent. Autsihominem Deo
ter episcopi qui transfretaverunt adversus archi- g prteferendum decreverint, quare non injunxerunt
episcopum denuo provocaverunt, constare, cum hoc munus uni eorum qui prsisentes aderant, et
ex relatione mullorura, tum fidelius ut arhitrorex festinabantad reditum?Nara Londoniensis,Sares-
quarum tibi railtuntur exeinpla. Contraxi
litteris beriensis, Cicestrensis, Wigorniensis assidebant
namque farailiaritatem cum domino Cantuariensi huraeros Exoniensis, ut dicitur, impege-
eis, et in

et coexsulibus suis, ut amicis,si forte opus fue- runt hoc onus raagis taraen imponitur Wigor-
:

rit, possim comniodiussuffragari, cnm necille,nec verasuntquae dicuntur, plus quam

niensi. Qui, si

illi secreta sua mihi censeant occuitanda qufe tantae modestise virum deceat, in archiepiscopum
:

Deo propitiante celabo fideliter, et sic opportuni-
latibus amicorum subsidium ferara, ut hi qni de
fidei me£B sinceritate pr<esumunt, dispendiiim non
incurrant. Hocenimolficiorum gerendorumnorma
suum locutus est. Sed accusentur episcopi.
Novit Dominus qui sunt ejiis, et declarabitur ve-
ritas in illa die, nec interim nocens se judice ab-
solvetur et qui fratri foveam parat, incidet in
:

preescribit hoc cerlura est universis Cantuarien-

: eam prior. Quid ergo faciet inter has tendiculas
sibus complacere. Araici tui sunt eorura pluriml, tuus et pro amore tuo raeus Exoniensis 1 Si consi-
et de te jure societatis antiqufe velut de fratre con- silio polles aut aliquis tuorum gaudens eo utere.

fidunt. Unde se necessariis suis fatentur obnoxios, Sin autem in eo interim, quod sine melioris prffiju-
et illis tanquam sibi contemplatione tui desiderant C dicio dictum sit, aquiesce. Scio enim quod libenter

esse prospectum. Nam quisquis araiciseorum com- te audit Esoniensis. Si illi venerint absolvendi,

modus est, est et illis, Licet itaque dominus Exo- mandati tenorem inspiciat, flagitet pcenitentiam,
niensis, qui sine tuo gravamine molestari non po- extorqiieat confessionem et si mandati forma non :

terit, nec archiepiscopo, nec alicui suorura amicus impedit. legitimam de satisfaotione exigat cautio-
inventus sit aut ofliciosus in aliquo tamen quia nem.Ostendat et apostolicas litteras, quibus in an-
:

tibi jure amicus est, doleo quod perversitas quo- teriorem sententiam ex neeessitate reponendi suut,
murdam vix exsecrabiles ei tetendit insidias, pro- si satisfactionem exhibere distuierint. Exerceat
videat illi Deus : et tu prseeunte gratia sollicitus adraonitiones et qwe pericula immineant, diligen-
esto sufFragiiseleeraosynarum,orationis instantia, ter exponat. Quodsi pereos steterit, quo minus ab-
et deliberandi studio consiliuiu prout a Patre lu- solvautur, res ei in tuto est. Quod si prenitere no-
minum irapelraveris tamen absolutionem importunius quferunt
ministrare. Nara nisi Deus lunt, et
impediat aut archiepiscopuin offendetcum dispen- respondeatur eis in omni charitate et modestia,
dio conscientiiTB, aut regem et cardinales suos. Re- quia heec absolutionis forma evangelictie etaposto-
cepturus est enim, si nondum recepit litteras iega- licee doctrinne contraria est, et quae ab antiquo

torum, praecipientes ut absolvat excommunicatos D episcoporum sine majori auotoritate exerceri non
domini Cantuariensis, cum ipsi tamen prsecipiendi potest,ut sicadcardinalium consultationem nego-
sic nullam habeant potestatem, sed inhibiti sint tium referatur. Dicatur etiam eis quod absolutio
litteris apostolicis Angliam ingredi, vel se de re- non proderil eis ad salutem,nisi praecedant poeni-
gni negotiis intromittere, nisi prius archiepiscopo tentia etconfessio et satisfactio pro facultate. Nun-
pax plenissiiue reformetMr: Alia qiioque prfecep- quaraenirasic irapudentes erunt legati, ut impoeni-
tione jussi sunt meraoratos cxcommunicalos sine tentes judicent absolvendos. Si vero pojnituerint,
dilatione, omni appellatione cessante, reponere in et eniendationera publice proraiserint, licet ab eis

sententiam excoramunicalionis, nisi satisfecerint : cautio nequeatextorqueri, nec inserta mandato sit,

prout videre potes ex litteris quarum tibi mitto absolvi fortasse poterunt, ut regis et cardinalium
rescriptum. Archidiaconum quoque Pictaviensera indiRnatio declinetnr quia praesumi poterit man-
:

cardinalis Papise nuper absolvit. Ex quo patet quam datoribus fuisse cautum. Habeatur autem, quoties
nuHa fueril a Gualensi episcopo eis collata absolu- aderunt, ubique etpubhce protestatio divini juris.
279 JOANNIS SARESBERIENSIS 280

Veriimtamen, arohiepiscopo displiciturum scio, si A lus ul aut ipsum offeudere necessitas urgeat, aut
maudato illorum absolvantur, qni non de accepta peccare, Ueus est prasfereudus, ut conscientife ser-
potestate, seddetemeritatis audacia mandareproe- vetur integritas. Nec fieri mala debent ul prove-
sumuntepiscopis, super quosnullamhabent aucto- niant bona nec offensis placanda est indignatio:

ritatem. Et quidem merito displicebit. Sed quia
epo et alii amioi tuiCantuaricnses in multisprome
ruimusarchiepiscopumquamvislaesuai conlidofore
placabilem, et quod nobisplene remittet in animo
si quid in hac necessitate contra se viderit esse
m.ijestatisut fidehum suorumconvertal aut conle-
ral inimicos. Si ille pro nobis, quis conlra nos.
Itaque si ratihabitionem exegerint, si petierint
subscriptionem,mihi videtiir.salva rever entia con-
silii potioris, quod dilatio peti potest, donec epi-

prffisumplum. Si vidissem mandati conceptionem, scopus ecclesiam suam consulat, et religiosos viros
planior e.-'? el via cousilii. Quare precor attentius, parochiaesuee. Non enim videtur grandis esse pru-
ut ipsius litteras, si adliuc tradilae sunt, mihi mil- denli.p, si homo sine querela se immergat ligitiis
terenon moreris. Nec excidat a memoria, quouiam alienis : et cum testis sil asserere quie vidit et audi-
in litteris quas Joannesde Oxenofordia attubt, jus- vit, testificari poterit, qui nec interfuit nego-
quid
sit dominus papa, ut si excommunicati essent iu tio, necaudit nisi partis alterius tiostes qu8erentes
mortis periculo coustiluti, tunc absolverentur prre- jj
quffi sua sunt, uon quee Dei ? Et hac eadem ratioue

stito juramenlo, quod si convalescerent, apostolico uti poterunt, qui appellantibusdefuerunt pr^eser- :

parerent maudato. In litleris quo(]ue quibuscardi- tim cum nec mandaveriut appellari, nec conscii
nalesprsecipiuntureosreducerein sentenliaru ana- fuerint. Poterunt, inquain. si qui tamen sunt in

thematis, nisi satisfecerint incontinenti, ejusdem tanto regno, qiii veritalem, quam mente concepe-
juramenti conditio inserta est et posteriorum tibi : runt, audeant profiteri. Londoniensis timet capiti
mitto rescriptum litterarum, ut eariim sententia suo, et iiieo furoris socios quaerit, ut ramaneatim-
publicetur, et possit indigentibus esse preesidio. puuilum quod a tam mullis consiiterit fuisseprfe-
Nam qui Deum timiierit, movebilur ut minus au- sumptum. Quod si instantius urgeant, deferatur si

deatin mortemsuam, sed sinodumistum ille tuus fieri ad cardinalium consultationem. Hoc
potest
amicus aliqua ratione expedierit, laqueum timeo tamen voluntati regis negandum non erit, quin
duriorem. Vereorenim neprincipessacerdotum qui pro eo scnbalur, quatenus apparuerit justitia ejus
consilium inierunt quomodo occidant Cliristum et exoretur dominus papa ut Ecclesise reformet

Domini, et Ecclesiaa perimant libertatem, accitis pacem et regis honorem servet, et justiliam pro-
officialibus regis, illum tuum Exoniensem inducere moveat, sicut docuerit Spiritus sanctus. Si auteui
velint autcompellere, ut appellationifactffi consilio p specialiora quffisierint, quidquid contra conscien'
regis et cardinalium, nomine regni et sacerdolii, tiam et honestatem specificabitur, non habebit spe-
subscribat, et actionem muniat suarum testimonio ciem vel decorem, certe nec exitus felices. Perse-
litlerarum. Et forlasse regis auctoritate prfficipient ciiliouem causffi suseipere quidem non expedit :

per fldem quam illi houorem regni

debet, et sioiit sed qiiicouctus fuerit, gaudebil fortassis dilatione
et sacerdotii diligit, ut cum aliis nuntiis causam qua necessaria queeral, et domui suk disponere
suscipiat, et in persona propriaprosequatur. Quo- possit fortasse sub eo prstextu coUigi poterunt,
:

rumsi unum fecerit, indubitantercredoquod Deum quffiDeogratiuserogentur. Inipsius verolegationis

et scioquodoffendetarchiepiscopum fortassis irre- siisceptioue omnia causs vitia iint^edimeuta pro-
parabiliter. Fuitenim cumaliisappellatoribus apud testauda sunt, ut et conscieutia servetiir iudemnis
Northamptonamadversariusejus.Itemsecundo ap- et ut amaras exitiis postea uon debeat imputari,
pellanlibus astitit, et habita sunt hffic quasi non Exigetur fortedemandatis diligentius exsequendis
fueiint. Si vero nunc tertio non gravatus ratihabi- novi cautio juramenti sed non video quo modo
:

tione retoiquet ad se malitiam aliorum, cum eis sine turpitudinis nota prffistetur. Nihil autem uti-

videbitur sanguinem patris, et magis vulne-

sitire lins esse dilatione oredo si putesl impelrari, quia

rabit conscientiam propriam quam EccIesitC cau- auctore Domino inlerim aut pax reformabitiir, aut
n
sam, quam personam illius cujus ruina quffiritur. dominus papa, vel cardinales alio procedent consi-
Si non feceril, prffiterita non poderunt merita, lio, aut totius negotii formam oporteat immutari.

quinregni et sacerdotiidenuntieturpublicushostis. Utinam veris graviora sint pericula quffi timentur,

Et licet haec omuia fecerit, !umc eum iem exituiu etsollicitudo varios timores incusserit amanli! Si
timeo. Ea enim est natura hominis illius, ut apud Cicestrensis et Wigornensis operain dederiiit etdi-
eumjacturam faciatomnium meritorum, qui qua- ligeuiiam,quod,utarbitror,poteriint,quoraodotuus
cunque ratione prffiterierit aut distulerit unum Exoniensis expediatur, ruinoiibus miuus credam.
qualecuuque sil adimplere mandatum. Ea autem Alioquin prffisumetur eos machinatos esse pericu-
est moderatio preciim et sobrietas mandatorum, liim fratris quod noluerint impedire. Hoc autem
ut ei qiiandoque uecesse sitobviari. Quare summa certiimhabeas, quodarcliiepiscopus ratas non ha-
consilii mei est ut, adliibitadiligentia, et tota meu- bet absolutiones qiiasdam factas a cardinalibus :

tis sollicitudine semper teneatur amicus dum Heri et lioc ipsum signiticavit eis : deferens taraen apo-
potestincolumireligione : si vero contingat articu- stolicee sedi uoluit eos arguere publice : prffisertim
281 EPISTOLiE. AN. 1167. 282

cum promittant se celeriter eorrecturos quod cir- A prorsus exitqm pergit. Franci siquidem magis ani-
cumvenlipraesumpsissenoscuutur. Rogaveruntcar- ra.intur, dum vident hostes quasi desolatos, imo

dinales archiepiscopum ne Londoniensem vel alios desperatos emeadicata suffragia qiiaeritare, et

denunliaret excommunicatos,dum spespacisesset, illos implorare patrouos quibus opus est defen-
ipsa tunc acquievit. sore.
EPISTOLA GCXLIV Dum itaque ia tantis imperator versaretur an-
AD BALDWINUM EXOiMENSEM ARCHIDIACONUM. gustiis, et omnino de exitu desperaret, tractatum

(A. D. 1168, mense iMaio.) habuit cum viris rehgiosis, quos constabat fideles
Baldwino Exoniensi archidiacouo, Joannes Sares- esse domini papge, simulans se cum Ecclesia Dei
beriensis. pacem esse facturum. Est autem in domo Carlhu-
Ex quo prospere per gratiam Dei circa mediam siensi ((5) vir admodum religiosus quondani fami-

quadragesimam a Sancto /Egidio reversus siira, liarissimus imperatori, qui ab eo pridem recesserat
tuam, dilectissime, super his quaa in Fraucia et ob conscientiam schismatis, et ei plurimo compa-
llaha gerebantur preemunire decrevi charitatem. tiebatur affectu. Hic ergo accessit ad eum cum
Scio enim quiainterdumexpedit, elscepejucundum lacrymis sibi pro certo inuoluisse assereus, quod
est, prfenosse temporum molus, ct quasi fatorum B pacem non erat habiturus, nisi Ecclesiffi Uei red-
seriem ex his quie uutu divino morlalium praeve- derel pacem institit autem, et obtinuit ut evocaret
:

niunt mentes contemplari. Sed quia de pace regum per litterassuas priorem Carthusiensem, abbalem
tractabatur, et Fredericus, fractus crimiae et per- Cisterciensem et episcopum l'apiensem, quem ex-
tinaciaschismaticis ex-Augustus, simulabat se velle pulerat, et promitteret se cousilio eorura in om-
ad catholicam redire unitatem, propositum distuli, nibus acquieturum dum modo illiiu se reciperent :

doDCcpleuiusiuuotesceret, quem luntauegotia sor- periculumjurameuti, quod coutra papam Alexaa-

lirentur evenlum. Cum enim Teutonicus tyrannus drum fieri feceraiit. Omnes qui verba hffic audie-
sentirel se miUtum preesidio destitutum, et Italise runt exhilarati sunt et Lorabardi jam coeperunt ;

civilates ipsum irruere proparareul, et ipse

iu mitius agere, sperantes horaiuem esse conversum.
temeritate suorum, quinobilem quemdamPapien- Interim ssepedictus marcliio egit cum coguato suo
sem excascaveraut, Papiaj miuime tulus esset, eique comite Mauriaunensi ut imperatorem [^ermitteret
Maurianensis comes ob iujuiias sibi illalasomuem egredi, promittens ei uon modo restUutiouem abla-
exitum prajciusisset, ut Lumljardorum mauus nulla toriim, sed montes aureos, et cum honore et gloria
ratioue posse evadere videretur, ipse comitis Blau- imperii gratiam sempiternam. Vin aiitem religiosi.
dratensis et marchionis Montis Ferrati fretus auxi- c quos evocaverat, arripuerunt iter, excepto abbate \
lio, divertit iu terram marchiouis, relictis triginta Cisterciensi, qui gravideleutusiufirmitate, vice sua 1
obsidibus Lumdardorum apud Biandiatum. Alios misit dominura Gaufridum Anlissiodorensem, qui
autemobsidesquos acceperat ijercaslramarchionis Clarevallensis fuerat abbas, prajmittens fratrem
divisit custodiendos, et ipse cum praefato comite quemdam, qui a tyranno exploraret,ubi et quando
et marchione, quiaeum Lumbardi congregato exer- eorum vellet uti colloquio. At ille, audito adventu
citu usque ad xx millia militum prosequebantur, eorum et litteris, jam de exitu suo certus, induciis
et obsidere decrevei'ant, per castella quasi iu um- respoudit eos ob hanc causam frustra
ira|)etratis,

bra mortis latitans fugitabat, ut vix, sicut aiuut, venturos esse, nisi angeliim de coeli secum patenter
probi viri pleni flde et aucloritate qui iuterfueruut, adducant,autveniaatinpotestatefaciendimiracula,
duobus diebus aut tribus auderet in eodem hospitio ut possint muudare leprosos, et mortuos susci-
pernoctare : hanc miseriam tyranni, aut potius tare : et sic illi ad propria reversi sunt. Hoc mihi
gloriam l)ei et Ecclesiee consolatioiiem,
de nostra- idem conversus Carlhusite, qui legationem gesse-
tibus quidem videruut canonici iNoviomenses et rat, retulit.

nuntii comitis Henrici de vestratibus autem legati

: Imperator autem, collectis obsidibus quos dis-
illustrisr''gis Angliae, illuc profecti exvariis causis.
q perserat, ad reditum properans, venit ad sauctum
Noviomenses enim archidiaconura suum Bonifacium Ambrosiuui habeus circiter xxx milites in comi-
ItalisB marchionem quem elegerant in episeopum, tatu suo, et inde mane festinanter egrediens prope
virum lionestum et tota schismatis tempestate ca- Secusiamiu emiuentiacujusdara moutis suspendit
tholicum reducere quserebant. Comes Henricus sta- quemdam obsidem nobilem Brixiensera, impouens
tum explorabat imperii uuntii vero regis Anglise
; ei quod coujurationis Italorum conscius fueral, et
jurameutapriEstiteruutdeniatrimoniocontrahendo (quod plus cougregati exercitus, qui
est) artifex
inter tilium praefati marchiouis et sororem regis eum abltalia expellebat alios vero obsidessecum
:

Scotise el ad saspe dictum lyraunum legalione fuu- duxit iutra Secusiam. Cives autem et incolae loci
cti suut, ut de opiuioue mullorum loquar, quo sic portasclaudifeceruutappositiscustodibusarmatis,
vires et familiaritatem prffitendentes imperii, ter- et tyrauuo obsides abstuleruut, diceutes sidi ab

reant Fraucos. Sed calliditas hcec iu contrarium aliis civitatibus excidiumetexterminiumimminere,

(15) Ed. Paris., Cantuariensis.

283 JOANNIS SARESBERIENSIS 284

si vicinos suos et amicos, viros Italite nobilissimos, A ergo ia brevi spiritus eorum et videntes se hac via
:

sic paterentur abduci in Alemanniam occidendos: contra justiliam non posse proficere, miserunt in
praesertim cum adhuc
suspenderit virum
in Italia Siciliam nuntios et litteras regis sui, quibus muniti
potenlem el generosum sibi vero et suis exitum
: veneranl, ut ope Siculi regis et reginae possent
patere prolibitu.Tantam quidem adhibueruntdili- aliquid a domiuo papa adversus Ecclesiam impe-
gentiamobsidibusretinendis, ut neminem permit- trare. Sed Christianissimus rex Francorum prsesa-
terent egredi qiiiltalice loqueretur. Iiuperator au- gienshanc versutiam malignantium, Panormitano
tem, assumpto habitu servieutis, quasi utalicujus electo causam Ecclesise et domiui Cantuariensis
magni viri piocuraret hospitium, eum aliis quin- commendavit ut propriam. Quis alterutrius lega-
que servientibus noctu egressus est, laetus quod ei tionis profectus sit, hactenus ignoratur.

fata concesserant Italiam perdere, quam deme- Superveneruntinlerimnuntiilegatorum.quosrex

rueratdivitusretinere. Inde Iransiens ChrysopoHm Angliseimpetraverat, minimecoarantes. Nam quid-
suam turbavit Burgundiam, proceribus intentans quid cecinerat alius, in curia decantabat sed nec :

minas : et progrediens, Alemanniam el Saxoniam de istis certum est quid sint ad dominos suos rela-
supra modum et fratrem suum
turbatas reperit, turi. Supplicatum est ex parte regis et legatorum.

sentit prse inimioum, cum tamen ei plu-

caeteris r. adhibitis mullis intercessoribus, domino papfe pro
rimi adversenlur. Porro Lombardi post egressum episcopo Saresberiensi : et landum obtentum ut ei
ejus Blaudratum diruerunl, extractis inde obsi- summus pontifex suam reraitteret iujuriam et of-
dibus qui ibi relicli erant, et interfectis Teutonicis fensam, et domino Cantuariensi scriberet rogaus et
fere omnibus quos ad custodlam castri deseruerat consulens utei dimitleret injuriam suam, etipsum
imperator.Decem autem nobilissimos etditissimos a suspensionis senlentia relaxans in gratiam reci-
Alemannos dederunt, in solatium mariti, uxori peret etamorem, si lamen ei in propria persona de
ilhus Brixiensis quem supra prope Secusiam sus- satisfactione sufHcientem prsestiterit cautionem,
pensum retuli, ul illa, prout libuerit, eos aut sus- aut duos de niajoribus clericis ecclesiae suse, ex-
pendat, aut perpetufe subjiciat servituti, vel re- cepto decano transmiserit, quijurent, quoniam
demptionem accipiat. Exiude damna multa mar- episcopus mandavit etpostea non demandavit,
eis
chioni dicuntur intulisse : et nunc rumor esl eos hoc prsestare juramentum, quo ipsius episcopi no-
obsidere 1'apiam. Et certum est quod Papienses mine et vice jurabunt, quod archiepiscopo de con-
jam in Alemauuiam miserunt nuutios impera- tumacia et injiu-ia satisfaciet. Ex quo probabiliter
tori, denuntiantes quod nisi redierit et opem tu- colligi potest, quod dominus papa sententiam lega-
lerit, nulla ratione poteruut diutius resislere civi- torum, quajam diclum episcopum absolverunt, aut
r
talibus. ignoravit, aut ratam habendam esse non credidit.
Hffiresiarcha Cremensis Romee est apud sanctum Obtinuerat autem idem episcopus ante litteras fere
Petrum, ubi eum Romani morari patiuntur inito cousimiles, quse lamen ipsum et suos non onera-
commercio de reddendis captivis suis sed tamen, : bant aliquo juramento sed eis nondum usus est,
:

ut aiunt, recedere uon paterentur. Episcopus Alba- vel quia regi displicuerunt, vel quia minoris effica-
nensis dommi papae vices agit in urbe et si Lom- : cias reputatffi sunt. Quem verocalculum reportaturi
bardi Papiam ceperiut, spes est Guidonem Cre- sint allerutri, nesciebatur adhuc quando reversus
mensem captum iri, et quod non modo Romani est praedictarum portitor litterarum, sed dominus
omnes, sedetTuscia tota schisraaticos impugnabit. papa rescripsit Christianissimo regi se Ecclesiae
Adhuc autem incertuni est an dominus papa Lom- Dei et suo Cantuariensi non defuturum, quandiu
bardorum velit audire preces, se transferendo ad partem ejus justitia comite poterit sublevare.
illos creditur tamen. Properatur autem adhuc
: Nimcadregum nostrorum colloquia transeanius.
Benevenli, ubi nuntii regis Anglise, et domini Can- Henricus Campanorum et Philippus
Illustres viri
tuariensis in ipsius prfesentia convenerunt. Et qui- Flandrensium comites procuraverunt in conventu
dem Suessiouensi eausam regis Anglia apud Christia-
utrique benigne et honoritice recepti sunt ;

sed regahum sicut justitia miuor, sic pompa et di- D nissimumregem, et tandem juxta preces memorati
vitiarum ostentatio major. Cum autem dominum regis Anglorum in hanc formam pacis decursum
papam blanditiis et promissis dejicerenon preeva- est. Rex Anglise debebat redire in hominium regis
lerent, ad minas conversi sunt, mentientes quod Francife, et fide corporaliter et publice data coram
rex eorum iNoradini citius sequeretur errores, et omnibus prohteri quod ei tanquam domino suo de
profanee religionis iniret consorlium, quam in Ec- ducatu Normanniie serviet, sicut prfedecessores sui
clesia Cantuariensi Thomam pateretur diutius duces consueverunt servire Fraucorum regibus.
episcopari. At vir Dei nec terrore conculi, nec se- Comitatum vero Andegavensem et Genomanensem,
duci potuit blandimentis, eisque duas proponens ettidelitatem procerum ad memoratos honores per-
vias, alteram vitae, alteram mortis, respondit eos ut liuentiura, cedere tenebatur domino Henrico filio
cosperant facile posse contempta gratia et patientia suo, qui iude homiuium et fidelitatem regi Franco-
Dei, pereuntium prajcligere viam sedse, Domino : rum contra omues hommes facturus erat, nec ali-
propitiante, non recessurum a via recta. Detumuit quid debiturus patri vel fratribus, nisi quod exigit
 :

288 EPISTOL^. — AN. 1167. 286

ratio mprili vel naturae. Ducatnm vero Aquilaniae A Francus plurimum motus est, sed an hoc impedire
lege simili rex Francus Ricardo filio regis Angiiae pacem possit ignoro, licet eum pceniteat sic con-
concedebat, daiis ei in matnmoniuiu filiam suam, sensisse.
sed sine dote, qure tamen erat pro libitu parentis Cfeterum aliquatenus induclus fuit contempla-
donationem propter nuptias acceptura. L)e Tolosa tione devotionis, quam regem Angliie opinatus est
iiecmentio habita est. Milites cuiallrinsecus capli concepisse cum enim idem rex pro reformanda
:

erant,debebant liberari, et sic consoiidari pax et sibipace,Francos, dequorum amicitia confldebat,

concordia regum. Cum vero rex Anglise voticom-
pos audiret comitem Henricum ad se venire, ut
hificineundae coQcordice forma conflrmaretur, de-
mandavit ei ne progrederetur, proflciscensin I'ic-
laviam, ut IJziniacum castrum auferret proceribus,
qui illud reBediticare convenerant et munire. Cau-
sam vero, quam cum Francis tractabat, commisit
arcliiepiscopo Rothomagensi et Rioardo de llumaz
et Ricardo de Luci finiendam vice sua: quorum g
juramenta coalra voluntatem domini sui Franci
operosius sollicitaret, et electum Garnotensem di-
dicisset Christianissimo regi familiarem esse prae
c;Bteris,eoquod alios optimates prteoederecreditur
intimore Dominietoperibus sapieuticB,accessit, ad
eum operosiussupplicans ut eum reconciliaret do-
mino suo, cumquo etproquo,si placeret, paratus
eratin^gyptum proflcisci:electus vero, utpote vir
prudentissimus, volens verbi latebras sibi profun-
dius aperiri: « Estne, inquit, verum quod dicitis,
ut cum eo velitis ire Hierosolymam ? » At ille :

nostri non appretiantur vel obolum. Unde rex « Nihil uuquam feci hbentius, si placuerit doinino
Francus, ratus sedelusum essedolo partis alterius, meo, et me permiserit domui meae disponere, et
Bituricas iudiguans profectus est: ibique a proce'- liberis providere. » Carnotensis autem, et si dolum

nbus Pictavorum juramenta recepit et obsides, subesse suspioaretur, hoc retulit regi Franoorum.
quod nnllam sine consilio et voluntate ejus cum llle autem respondit quod turpe erat toties deoipi,

rege Anglias facient pacem, eis auxilium mutuiim nec se aliqua ratione crediturum ante, quod ex
repromitteas: et juramento Petri fratris sui, et animo locutus sit, quam humerum ejus cruce vi-
coiuitis Stephani, et Willelmi militis Carnotensis, deat insignitum. Nam cum hoc antea ei promiserit,
lirmans quodnecipse facietpacem, uisi facta pace et flrmaverit cautione qua etsi commissa nemo

eoriiiu, et nisi eis restituantur ablata. fldelis est, et religiouis prtestita; prajvaricator ap-
Ilerato itaque sed diligeutius, per anle dictos pareat, ait stultum essenudo verbo ejus haberi
comitesCampauumetFlandrensemegitrexAngliae, fldem. Pronior tamen fuit exinde ad coucordiam
iit alterius regishaberet coiloquium: et pacem pro ineuudam. Nunc autem cum audisset, quod dum
lonua, m quam convenerant, reformarel. Et qui- hoc promitteret, Piotavos aggrederetur, adeo tur-
dem inOctavis Paschfficolloquium obtiuuitoptima- C batus est, ut ei per nuutios suos denuntiaverit se
lum Francorum, sed faciem regis videre non me- ad coiloquium non venturum, nisj ille Pictaviensibus
ruit, nisi aute securitatem praestiterit quod Picla- securum praebatcommeatum.etdet obsides, quod
viensibus, et omnibusqui regiadhaeserunt, pacem nec in itu, nec mora, nec reditu ipse vel sui ali-
et universa ablata cum iutegntate restituet excepto
: quam eis inferret laesionem. Etiam certum est
qiiod non teneatur Pictavieusibus, sicut nec ei quod si salva honestale potuerit a conditionibus
Pictaviciises, mortuos suscitare, vel casas reajdifi- resilire, opportuuitate temporis gratanler uletur.

care combustas. liauc ergo lide corporaliter data
prtestitit cautionem, et quod alios articulos pacis
apud Suessionem dispositae tideliter observabit.
lloc ipsum simili modj cautum est a proceribus
ejus. Proceres autem Fraucia; ei se fide obligave-
Sunt etiam qui puteut, quodrex Auglia; nullomodo
tantam possit iguominiam susliuere, ut his pacem
etcastracum caeterisablatisrestituerecompellatur:
qui interfecerunt proceres suos,et houori et volun-
tati ejus tanta contumaciarestiterunt. Solet enim

runt, quod rex Franciffi, si sibi pacta superius po- improbiisesse, prassertim ubi impetum impatieutis
sita et suis servata fuerint, prtemonstratam pacis animisuccendit injuria, alii autem quia homo ver-
observabit conditionem, excepto quodfiliam suam sutus est, et se videt in arcto positum, opinantur
non consentit Ricardo destinato duoi Aquitaniae in D quod solita simulandi et dissimulandi arte utetur
matrimouium collocare. Hoc tamen de Tolosa ex- ad preesens, et acceptotemporedeinimicisoptatam
pressum est, quod, si Ricardus de comite Sancti e.xpetet ultionem. Sed quidquid faciant reges, non
jEgidii sibi petierit justidam exhiberi, rex causam creditur qiiod Pictavienses cum eo ineant pacem,
tractabit judicio curias suae. Quas cum regi Fran- eo quod desperant se posse fidem reperire in ho-
corum relata fuissent ex ordiue, consensit ut cum mine, a quo seetiam innocentescontrafidem laesos
rege Anglorum loquatur Dominica proxima post essequeruntur. Verum supervacaneum est varias
Ascensionem, et secundum pr£ediclas conditiones retexere opiniones, cum rerum eventus in brevi
faciat pacem. Sed Piclaviehsesei postea conquesti ipsam detegat veritatem quam, cum innotuerit,
:

sunt, quod rex Anglise eos transmisso exercilu tibi,auctore Deo, quantocius potero, signiticare
expuguabat, dum verba concordiie traotareutur noupigritabor, tamdepactis regumquamde statu
exercitum tamen coufecerant et ducem ejuscomi- dominipapcB, etcausa Ecclesiae Anglicauas diligen-
tem Patricium iaterfeceraat, sed inviti. Unde rex tissime referens quidquid relatu dignum esse
 287 JOANNIS SARESBERIEN31S 288

credidero. Tu mihi de statu tuo et amicorum a. Si vero sapiat, audiet illos, et per se ipsum cum
rescribens vicemredde habens, elasanctis haberi
:
domino Cantuariensi faciet pacem, nec mediante
faciens, in bouo, mei et meorum memoriam ante Romano pontifice, nec rege Franciae, nec opera
Deum. cardinaiium, nec aliquo prffiter illum qui medius
EPbSTOLA CCXLV. est, ubicuuque duo vel tres congregantur in nomiae
AD JOANNEM PICIAV. EPISC. ejus. Sed istud adimpleri non potest, nisi ipsi per-
(A. D. 1168) sonaliter colloquantur, et sibi mutuo de se adinvi-
JoANNi Pictav. episc, J. S. cem fecerint fidem. Scio enim quod si alter de
Beneficia srepe conferuntur iuvitis: et eum, qui altero posset confldere, ipsi siliioptimam dictarent

in suamperniciemproperat, revocarecharitascou- concordieR formam. Et quidem rex bene

et iniient

suevit.Quodutinam rex Anglise salubriterexperia- plenamde archiepiscopo, sicut certissime arbitror,

lur Debitoresenim ejus sumus et uterquenostrum
I
: posset habere fiduciam, quia vir religiosus est: et

si fieri debet ex multis causis (quas enu-

posset, ei duntaxat agerestudet, quod ad gloriam Dei pro-
id

merare longum est) ea quae ad salutem pertiuent conferat ad salutem. Rediens nuper a
ficiat et ei

et houorem diligeutissime providere,

etquantum Sancto ^gidio sanus etincolumis per ipsum trans-
libet detrectantem revocare ab his
qute salutis B itum feci, et tam eum quam coexsules suos sanos
dispendium otferunt. Quis enim noa doleat tantum essegavisus sum, etin divinis exercitiis occupatos.
principem et Ecclesiaj Dei tam aecessariuoi in eo Exsjiectabat nuntios suos a sede aposlolica redeun-
fortunascalculo esse positum ut, impellentecousilio tes; sed qiiia qiiatenus profeceriut incertum est,
reproborum, ia siiam et liberorum suorum (quam qiiid super eo scribeudiim sit nescio. Parvum mu-
Deusavertatl) subversionemlotus prfeceps currere nusculuiu vobis mitlit nuper
frater meiis, sibi
videatur ? Ex quo euim Ecclesiam Dei (quod sine transmissum in quo, si placet, potius metiemini
:

dolore et gemilu nec dicere, nec meininisse pos- devotionem mittentis,quamgratiam vel usum mu-
sum) vexare cojpit, et proscribere innocentes, sta- neris. De his quae vertuntur iater reges quid scri-

tim excitavit el Deus hostes undique, et tantam bam nescio, quia adhuc incerlum est quid nuntii
vexationem,ut vixsedaripossitastatenostra. Locus regis Auglise, quid ad comitem Henricum tamcre-

hicnimis conspicuus est, pateus undique a iiritan- Comesenim procu-

brodiscurruiil valeantoblinere.
niarum extremis finibus usque ad novissiuios ter- ratapud regem Fraacorum causam alterius regis.
minos Galliarum. Ergo in eo diutius immorari nec Dominus Willelmus Papiensis interfuit ordinstioni
oportet, nec expedit. Fredericiis ille schismaticiis Carnotensiselecti, viriquidem magnffispei, et famaj
insignis, dum in Ecclesiam maliliosus et crudelius G clarissimae, etmaguas auctoritatis, etvirium multa-
factus est ex-.\ugustus, et eo perductus est,
sffivit, rum in regno Francorum. is est post regem Franciae
ut jam oplaveritltaliam perdidisse, quam retinere qui domino Cautuariensiet suis patrocinium, con-
non potest.Timeo nepra^fatus rex ambulaas in viis silium et auxilium singulariter prasstat. Vobis au-
ejus, exitum(quod Deusimpediat !)similem conse- tem desiderat familiaris esse et utinam quandoque,
;

quatur. Profecto inirum est quod uullus rehgioso- Deo propitiante, amicitiam ulterius ineatis Noa !

rumei denuutiat taula pericula imminere. Quid fa- est enim in clero Franciae, ut ex animi sententia
ciuat aunc ilh Graaduuoataui, quos ille adeo dih- loquar, qui eum prudentia et eloqueatia ante-
gere consuevitetvenerari?ubi nunc Fontis Ebrauili cedat.
fides et fervor in Domino? Ceite confldo quod si EPISTOLACCXLVL
ille Ecclesias pacem reddiderit, etrecesserit a via AD MAGISTRIIM LO.MBARDUM.
mala, propitiabitur iUi impendeutia peri-
Deus, et (A. D. 1168. Mense Jun.)
cula transferet a domo ejus. Nam
et Achab, quia —^ Idem
magislro Lombardo.
reveritus est Obligationis inter nos contractae non immemor,
faciem Domini, divinae comminationis
flagella declinavit. Scriptumquoque memiui quoJ quae inregum colloquiogesta sunt, quanta possum
in Proverbiis legitur Cumplacuerini Duniino vice D brevitate perstriugo, etquem fructiim ibi cousecu-
:

honiinis, inimicos quoque ejus converlet ad pacem tus sit dominus Caiituariensis,quem, iit nostis, de
(Prov. xvi). Si ergo expedire credideritis, precor mandato regis Angli;e illuc Flandrias traxerat co-
attentius quatenus procuretis, ut sancti illi Gran- mes. Cum ad loca destinataad coUoquia reges ac-
dimontani, velaliiquos audirebeaigniuscoasuevit, cederent, Eudo Britonum comes, et Rolandus Di-

eum statuant coutra faciem suam, commonentes naniensis, niultas et graves de rege Anglia; apud
redire ad eor etdeclinare a vestigiis Frederici, ue regem Christianissimiimquerelasdeposuerunt. Sed
Domino irascente tyrannum queiu habiiit in culpa Eudo specialiterdeploravit, qiiod liliam ejusvirgi-
preeambuliim, praevium habeat in ruina. Nec de- nem, quam illi pacis obsidem dedera t, imprsBgnavit
sistant, si obdurescit ad preces, si irascitur ad ut proditor, ut adulter, ut incestus. Rex enim et
commonitiones: meminerint potius illud Catonia- uxor Eudonisdeduabussororibusnati sunt. Pieta-
num : viensesvidelicet, Engolismenses,etiMarchifficomes,
Cumquemones aliquem, nec se velil ipse nioneri, etvicecomes Toarensis, et Robertus de Silli, et
Si tibi sit charus, noli desistere cceptis. Gaufredus de Liziniaco, et Heimericus de Rancone,
289 .^^/ EPlSTOLyE. AN. 1168. 290

el abbas Carrofii exegerunt, ut eis resarcirentur A IfEserant, et interim petebantur induciee, sed noa
dauina, quse rex Anglife et sui post Ircugam illis siint exauditi. Sic autem ad propria singiili redi-
intiilerant. Abbas enira mouasteriuin siunu ail jus eriiut. Huic colloquio iuterfiieriint Britones, et Pi-
regis Franciae a tempore Caroli magni, qui illud etnuntiiregis Scotiee, et regum Walli.-B,
ctavi, regi
fundavit, pertinere dicebat Post multas autem Francorum auxilium promittentes, et obsides offe-
disceptationes hinc inde habitas, promisit rex An- rentes, et recesserunt obligati, similiter et proceres
glifB se Pictaviensibus ablata redditurum, sed mo- Guasconiae.
nasterio nequaquam, quia suum erat et domiui Soliito regum colloquio, ne latere posset, quo-
papEe. Tandem lamen disit se non pro jure regis modo domino papa, et Ecelesia Ro-
rex .\agliae de
Francorum,sedproamore Dei, etcomitis 1-Taudriae, mana triumphaverat, et ul domiuus Cantuariensis
etdoraini Wiilelmi cardinalis, abbati restituturum, fierel opprobrium hominum, et abjectio plebis, et
si quid desuohabuerat. Rex vero Francorum, cum sui omues, litteras domini papse, qiiibus dedit ei
audisset ibi cardinalem esse iu consilio regis Aii- iiupunitatem peccandi, transcribi fecit, et ad utri-
gHas, raolus esl dicens, se non raeruisse ab lic- usque regui ecclesias, et persouas destinari. Gloria-
clesia Romana, ut carJinaUs, sicut sempur bacte- tiis est etiam se tales araicos habere in curia, qui

nus fecerat, foveret hostes suos, et .se non receptu- B omnes conatus arch iepiscopi Cantuariensis evacua-
rum hac vice quidquam pro amore comitis vel car- bunl, et ita seduli sunt in proinovendis negotiis
dinalis, sed pi-o juresuo, si rex Angli,-e veliet. Quod utnec unam petitionein porrigere possit, vel
ejus,
cum ille refutasset, omnino submonuit eum rex aliquid impetrare, quod per amicos non miltatur
Francia3 per fidem qua se obligaverat, ut accederet ad ipsum. Sciinus et noraina eorum, quorum con-
ad fluviura, ubi ex coudicto colloquium esse deljuit, silio utitur, et quid nuper egeruat in curia, ut

a quo perduosdies remotus mauserat duarura spa- causa Dei, et pauperes Christi vih prelio venderen-
tioleucarum,sed ille non acqiiievit. Rex vero Fran- tur. Neque enim fuit multitudoin coraiuutationibus

corum, cum fere usque ad vesperam exspectasset, eoruiu. .Nunquam fuisseot illae unciae auri, quibus
transivil flumen, et ex altera paite resideus la- iuipulsi sunt ut caderent, quos Ecclesise columnas
vavit inanus suas, et bibit coram omnibus prote- o[(ortuerat esse. Adeoque de triumpho suo elatus
status se tidem pactionis implevisse, et sio di- est rex, ut in dorao sua taceri non possit, qui car-

misit comitem Flandrensem, et alios proceres, dinales de illo pestifero et infami auro nihil acce-
exspectans ibi cum paucis usque ad crepuscu- perint, qiiive procuraverinlquomodo dispensaretur
luin. aliis plus, aliis miniis, secundum quod magis aut

Miserat autem ad alium regem nuntios.qiii illiim q minus promeruerant ad justiliK subversionem.
submonerent, ut satisfaceret de tide laesa. Quo au- Nuntius domini Joannis Neapolitani, quod regem.
dito, ille detenlis nuntiis secum, cum multitudine Francorum non latuit, a castris ejus, cum essemus
mililumloricatorumetgaleatorumarmatus venitad apudiMontem Mirabilem, transivitad regem Angliae
flumen, nec nuutios permisit ut priecederent, et et quosdam alios Ecclesiae persecutores. Viri reli-
regem preeinonerent.Frauci videnteshoc armacor- giosi, qui stantcum rege Angliae, quando audierun t

ripueriiut, sed nox non permisit utconvenireut, et prajfatas litteras, doluerunl supra modum, et im-
sic rex Auglife reversiis est. Prosecuti sunt eum precati sunt Joanni Neapolitauo, et Joauni Joannis
comites Robertus fraler regis, elStephanus frater et Pauli, qui dicebantur seduxisse dominum pa-
comilis Henrici, quibus admodum supplicavit, ut pam. Magister Gaufredus Pictajiensis, clericus do-
persiiaderent regi, ne ipsumcompelleret confugere mini WillelraicarJinalis, non oonseutit consilio, et
ad hostes regni Franciae, et multain in verbis pree- actibus nuntioriimregis,qiiouiam exspeclatet ipse
teudebat humilitatem. Die vero sequeuti misit Car regnura Dei. Sed palam protestatus e»l, illos esse
notum nuntios suos, ut regem inclinareut ad pa- perjuros, et anathemate condemnatos, quiajura-
cem.autcomitem Flaadrisesubmonerent perfidem, verant illudmandatum domini papae secretura fore,
qua se obligaverat, ut venirel in decliiiouem regis eisquein virtute obedientife, etsub analheinale in-
Angli;e,sed rex Francorum se cuin eo pacem habi- jiinxerat duminus papa, ul celaretur. llli vero, ut
turum negavit, antequam eis satisfaciat et regno, uos contemptibiles omnibus reddereut, et sublra-
de hocquod armatus, et fere de noclu sic iu eum hereut solatia amicoriim, quasi de pace nostrade-
irruerat, nec tamen unum de Francia movere pote- sperantium, cum rege suo triumphos suae maliliffl
rat de loco suo. Adjecit autem se paratum osten- pra;couautur, de confusione Ecclesiae gloriantes.
dere, vel ia marchia, vel incuria comitis Flandrife, Utinam sintaures cardinalium ad ora Frauoorum,
quodet ipsum comitem, etalios,qui intercesserant qiiibus occasione verbi hujus in proverbiiim verti-
ex parte sua, liberaverat ab obligatioue. iNuuti tur « Qiiod Ecclesise principes iiilideles sunt socii
;

vero regis Angliaeex adverso responderunt regein furuin. Permittunt enimet praestant aucloritatem
))

suum ostensurum incuria imperatoris, velreguin, persecutoribus Ecolesiae concutere, spoliare et de-
Navariensis, aul Aragonensis scilicet, quibus filias piaidari patrimouium crucifixi ad nefariilucri par-
suas daredisponit, quod ipse fidem servaverat, et ticipatiouem. UtinamChristiaiiissimum regem au-
comes FlandriiB, elalii intercessoies Franciae fidem diretis et vos, quem timeo de ctetero revocari noa
Patrol. C.XCIX. iO
 291 JOANNIS SARES BERIENSIS 292

posse, quin ad preces imperatoris inter liberoseo- A et sub prgetextu publicae potestatis contrahitur im-
rum matrimoQium contrahatur. Hoc enim procurat pietatis occasio, et quasi necessitas dehnquendi.

coines Henricus,etsperatse voti compoteni fore. De Nonne ol) hanc cansam relegatus est Radulphus rle
caetero nunc, queeso, appareat industria, et diligen- Arundel, quia in capilulo, solis assistentibus Ec-
tia vestra, et dominus papa qnod justi judicisest clesias liliis uterinis, etquodammoLio iutimis visce-
exsequatur.Absolvatinnocentem, quisine exemplo ribuscordis,Ecclesice Anglorumlilteras aposlolicas
ligatus est, et condemnet impium, qui se perse- ausus est praesentare ? Liberi, inquit, eliain geu-
qnendi Ecclesiam toti mundo preebet exeraplum. tium lex, parentes alant, aut vinciantur. Et litec
Agite etiam, ut Eboraeensi archiepiscopo praecipia- ulique, sicut melius nosli, sauctione utriusque
tur, quatenus Ecclesise Cautuariensi, quae tot et Testamenti tirmalur. Unde coUigitur, cum Patrem
tantis oppressionibus diu fracta est, obedientiam et habeatisegentem,quodi!idebetis alimenla, aut vo-
subjectionem exhibeat. bis aDeo debentur vincula. Quis enimsanicapitis
EPISTOLA CCXLVIl, homines credat, qui patris pro tam sincera causa
AD WILLELMUM BRITONEM SUBPBIOREM CANTUARIENSEU. sine conipassionisofficio videant, imo, quod amul-
(A. D. 1168.) tis dicitur, et rideant exsilium, proscriptionem, et
SuoBRiTONiamicornmsuorumminimus,salutera, g egestatem '?
Auiraus tamenejus, quodmulli miran-
et Oei gerere salubriter in futura prsescriptum. tur, a vobis alienatus non est, sed per tela, et per
Audiens tibi molestara mearum esse frequentiam ignes, et ultimae vitae discrimina vobis salutis, ho-
litterarum,calamnmdiu suspendi, decreveramque noris, etgloriae thesanros congerit, quibus,auctore
me non novornm relationibus tuam pertur-
ultra Deo, Britannoriim materin Chrislo triiimphabit in
bare quietem. Sed cum tam ex relatione Osberli brevi gloriosa, plus quam fiierit inquain iu diebus
mei, qnam ex atlestatione latoris preesentium me antiqiiis. Nunquid solus Radiilfihus tidelis erat do-
falsasuggestionecircumventumfuissecognovei^im, mino papae, et devotus archiepiscopo ? Nunquid
ecce muto propositum, scripturus de caetero cum provinciarum princeps in Christi sui passione cla-
fuerit opportunnm, ea tamen moderatione, nt ex mavit: « Non habemus palrem animarum et pasto-
frequentia scriptilandi nimia molestus essenon de- rem, nisiCaesarem? ))Ergo, quaeso, dilecte mi. dum
beam. Neque enim rae scribendi cacoethes sic im- tompusest, moraiu redime, et persuade fralribus,
palienter exagitat, ut calamum nequam conlinere, qui futuri sunt socii consolalionnm,etcommunicent
sed ingeraminvitisauribus,quod fastidiosus audi- paternis angustiis, ne tandem pceuiteat eos, et pu-
tor de riraoso pectorejuste suspiceturefFusum. Tu deat solos se per inhumanitatem excepisse a tri-
vero, prout ex charitate prodeuntia scripta rece- p bulatione communi, quae est in Christo. Aiic tore
"^
peris, aut stylum refrenabis, iutra quos modera- Deo, navifjamus in portu, el posl Iristia Sabbala

tionis limites voles, aut lldei et amicitia; slimulis felix irradialdies. Lege rescriptaqnastibi mittunlur,
affectum diligentis etiam non amantis in verba attende verbis qiiae nondnm licitnm est publicari,
coges erumpere. Nam ut tam vero quara vulgato quorum aliqua non nisi tibi, et Oddoni soli, etiam,
proverbio tritum est : « Probatio dilectionis, ex- sub assertione religionis arctatis, communicare fas
hibitio est operis. » Sed vereorne prfesenti scripto est. His auditis, consilio utere, nec snspiceris,
mihi proveniat quod cavebam, scilicet ne vera quod inihi qiiidquam petam, qui gratias ago Deo,
dicens, amicis aurium teneritudine laborantibus, qiii me sibi fere soli in ratione dali et accepti vo-

eorumdem jactnra pericliter : luit oblJgari. Valete.

Nam quid opus teneras mordaci i-odere ferro EPISTOLA CC.XLVUI.

Auriculas ? AD EUMDEM.
(Pers. l,121.irf, 2,30; Lucret. iv, 395.) (A. D. H68.)
Dicam tameu qnod debetiir ofhcio, elsi virtuli suc- Wii.lelmo subpriori Canliae.
cessum non tam fortnna preereptura sit, quara ra- Asseris, ut ex litteris, quas magistro Radulpho
tionemsubvertens opinionis fallacia. Saepe quidem misisti, conjicio, quod reprehensio raea vel decla-
monui, nec a memoria tua debuerat excidisse, ut matio facile poterit confulari, quia factura, qnod
operam dares et diligentiam, quateuus Ecclesia arguebara, non eo quo expositum fuerat processit
Cantuarieiisis, tum conlemplatione Dei, tumpro- inodo et utinam ego polius erraverirain facto ex-
:

priae honestatis intuilii, aliquam consolationera im- ponendo, quam Ecclesiaa in comraittendo. Sitis
penderet patri, pro justitia et libertate Ecclesiae igitur probabiliterexcusati, dum taraen innocentia
exsulanti. Me venlis verba dedisse, res indicat, et demerilisoperum,quamdepersuasibilibushumanae
in conlrarium eventum, si multorum assertioni sapieuliae verbis polius eluceseal. Interim vos ar-
credendum est, vota cesserunt. chiepiscopus habebit excusatos, nisi vos acciisent
Quoties enim mandatnm domini papee ad eccle- opera vestra. Scio enim (qiiantura licet homini de
siam vestram dirigitnr, quoties de ntilitate archi- homine judicare) quod universitatis vestrse pro-
episcopi sermo est inter vos, statim ad excommii- fectum diligit et honorem, et affectione majori sin-
nicatumillnm, qiii Ecclesiaeincubat, currit delatio, gulos amplecteretur, nisi essenlet aliqui inter vos
relalio deslinalur ad regem, apostolicus accusatur qui serenitatem ejus pravis usggestionibus adversus
 293 EPISTOL.E. - AN. 1168. 294
alios incit.irent. Utuntur enim ad hoc ministerio A potest amplissimasgralias, certusquod qui calicem
quorumdam nugatorum, quibus interdiim pulet ac- a qiicB frigidte remunerat pi'<emiis sempiternis,ethic
cessus, ut auribus ejus possint venena sure vel juxta fidem Evangelii centuplum reddet, et in
libi

alienae maliliaa instillare : ipse tamen frequentis- futuro pietatis merila coronabit. Et quidem spes
sime conlemnit talia : et si interdum sed ad horam est quod procella qucB tandiu collisit Ecclesiam,
non possil non moveri : parcat illis Deus et ad serenahitiir in brevi et qui eam turbaverunt ab
:

studia ilirigat meliora. Qiiiaergo te (quod ex invi- aquiloneetoccidente, jam videntur in illiusjudicio
dia provenire non dubilo) prw cseteris insectantur, conveniri qiii potentes potenter punit, et aufert
custodiinnocentiam tuam, et inhisquse vice prioris spiritum prinoipum. Jam qui ab Ilaiia proscripti
egeris palam operare,utfratrumtuorum testimonio fuerant redierunt schismaticus exaugustus turpi-
:

contra eemulos tua sinceritas convalescat. Nunc ter etignominiose perturbatus, fugatuset esclusus
autem tibi de novo imputatur, quod ecclesiam est a Lumbardis, in transitu suam turbavit Bur-
quamdam donari feceris, el charla Ecclesias con- guudiam : Alemanniam tolam reperit turbatam,ut
firmari cuidam excouimunicato, nepoli scilicet eijam videatur promeritumpreecipitiumimminere.
Randulphi de Broc, quem nullus ambigit anathe- Quid ergo superest a Domino exspectandum, nisi
mate condemnatum. Et scias quod dominus Wil- g utet ei compereant laterasua et quoscomplices :

lelmus cardinalis mihi confessus est se non prie habuit in errore, comiles liabeat in ruina. Nam
cepisse ut aliquis excommunicatorum vestrorum et iu Rithmachia ludentium hoc indicatjocus ubi

absolveretur, nisi ante dimissis possessionibus ec- quoties aufertur pyrarais intercepta, toties con-
clesiarum,etjuramento secundnmmorem Ecclesiae cidunt latera ejus. Nonne harum pyraraidumin-
preestito de restituendis ablatis, et condigna sa- star habeiit sseculi potestates, et quBelibet amplfe
tisfactione exhibenda. Debent etiam qui detrahunt douuis, ubiquasicorporis membra capiti suo cou-
tibi, quod defuncti prioris tliesauros ocoupasti, et ciirruiit, qui de illius viribns conlra Dorainum
ordinem plusjtisto et solito resolvi promittis, in intumuerant, et in Christi pauperes seeviebant.
his tamen omnibus uondum aversus est animus Profecto ctBlum et terra trausibiint, sed non verba
archiepiscopi, a le operumexpectans tesliraoniura. Domini. Ergo et qui nunc prsedalor est, erit et
Partes tuas et Ecclesiae, quantum Deus donaverit, ipse in prtnedam etqui sine misericordia judicat,
:

tuebor ut proprias imo siciU inspector cordium

: sine misericordiacondemnabitur; etcum perverso
novil, majorem his operam dedi, et dare paratus pervertetur et Deus, et per quie peccavit quis, per
sum. Hoc ab eo impetrare non potui ul episcopo punietur et pro justitia patientibus verae
hcX'c el :

Roffensi vel aliideofficio suoquidqiiamcoramittal. bi^atitudinisdabiturconsolalio.Hocutiqueprobabi-

Sed et si quis se immiscuerit non feret patienter. lius, quam ut ccelum et terra transeant, quia evi-
Vale postOdonem, et saluta amicosnostrosmemor dentior assistit ratio aequitatis, sed non verius,
mihi utihter epistolarum Hieronymi. quia utrumque Dei decretum est, et integritas
EPISTOLA CC.XI.LX. fidei. Valete.
AD BALDWmUM ARCHIDIACONUM EXONIENSEM. EPISTOLA CCL.
(A. D. 1168.) AD ROBERTUM FILIUM M<i\m&.
Idem Baldewi.no archidiacono. (A. D. 1168.)
Etsi parvitas mea ad dignas graliarum non suf- Idem RoBERTo filio Egidiee.
ficiat actiones,opinioni tamenprasjudiciumfaciam, Magnum, fraler, est qiiod praerogativa exigit sa-
si de taciturnilalis merito priesumatur me benefi- eerdotis, sed gralia Deiestquaemaxima largiri con-
ciorum esse iramemorera, et vicem referendi in suevit sineeanihilpotesthumanafragilitas, etper
:

officiis amiciliifideesse voluntatem. Ubiergo facul- eamquavisiufirmitasadquanlunilibet|grandiacon-

tas suspenditurvoluntatis, paresl, utvoluntas cu- valescit, ut,exigente necessitate vel utililate, saliat
mulata charitate, et gratia suppleatinhibitse facul- sicut cervus claudus, et eloquens sit lingua muto
tatis ofliciura. Si enimverumest quodnullidubium j, rum.In eam ergo te projiciastotum,
oblineas et ut
est verum esse, quia toties experli siimiis fidem ha- profectuminilla studiosiiis elabora.Nam sicut indi-
bendam esse proverbio : gentespr8evenire,sicnegligentesdesererecousuevit.
Nitimur in vetilum semfier, cupimusque negatum, Nonest,frater, damnum dispendiosiiis quam si quis
(OviD. Am. 3, 4, 17.) a gratia excidat: et ut nosti jactura turpissima est
probabiliter conjici poterit me quo magisinhibeor quae per negligentiam flt. Omnes ethici tam nostri
et arceor ab amicis, eo arapliusadamicilifeofficia quamedinicijneghgeriUa.m conanlur excutere, utet
rependenda, et ardentius incilari. Si mihi non cre- Calo,quiateuerismedullisebibitur,qualenusanimo
dis, consule amatores et, si perfecte
: vis instrui, firmiuscohaereat, filio dixii «Custodi rem luam.»:

disce vel nunc quod te hactenus arbilror ignorare. Et Salomon praecepit nos imitari formicam qui aes tate
Te mulieres fidelissime penfocebunt quanta sinl colligitunde vivat in hieme. Quid aulem magis est
prohibiti amoris incendia. Et, si adhuc perfectius nostrum quam gralia, id est muuus Dei ? Dicitur
desideras erudiri, te tibi cominissi docere polerimt enim gratia qnasi gratis dala. Hujiis acerrima im-
sacerdotes. Ago ergo devotione qute cohiberi non pugnatrix esl negligentia quam patribus familias
 :

295 JOANNIS SARESBERIENSIS 296

SBBpeingeritgenusdaemonii, quod non ejioitur nisi A genus admittebat,nihilomitlens Sed vesterille Ma-
inoralione et jejunio. Tu cuin decreverisadversus neiius.ciiiforte indecongruuinnoiuen,quod mane
hoc poleris jejunare, sed sine inlermissione orabis ruens in prnecipitium tendit, datura est, necapud
non quidem utens verbis sapientium hujus mundi, nos, nec apud posteros habebitur excusatiis, qui
qui fere dicunt : silvisel saltibusperagratis,siimnosurgens diluculo

Pidchra Laverna, curialium venaticamexerciiitinPatremetdominura

Da da sanclum justumque videri
niihi fallere, : innocenlem,cum tameu pelle cervina nondiim esset
(HORAT. Ep. I, 16, 60.j indutus,nec expositus ad prcedamdivinn nutu.Inse
sed evangelicis quibus adPatremnsusest Filiusdi- poeticum scoinmatice poterat retorqiiere :

cens Nonpro mundo rogo, sed pro his quosdedisti

: Aci.won p.ijo sum dominum cognnseite restrum.
:

mihi [Joan. xvn, 9), et aliis convenientibus huic (OVID.)

causffl.Sed adhucexcellentissimam omnium viam, El in venatores hujusmodi evangelicam lcedoriam
fralernam dicit et docet Apostolus charitatem,qua quamin JiidiEosChristiisiutorsit.iiMiiltabouaopera
teconvincilinoedereproscriptorum coraujemoratio operatus sumvobisaPatremeopropter quod horum
fratrum.Et cum fraternacommendatur, non exclu- me vuliis occidere?»llle tamBiihabetecclesiam suam
ditur ut opinor, sororina. Valete. B et habebit araodo excusatara, si tamen rei exitus
EPISTOLA GCLI. scripti tuihdein corrohoraverit.IVam arborcogno-
AD RANDULPHUM DE ARUNDEL. scitur ex fructu suo, et opera singulorum eis testi-
(A. D. 1168.) monium reddunt majus Joanne. Sunt tainen inter
Idem Randulpho de Arundel monacho Cantuar. vos tenenlesdoclrinaiu Balaam,excommunicatoi'um
Quod hactenus tibi nonscripsi, ratio ex causadu- coraplices,el aiiclores erroris,quorura merito,quod
plici, si tamen intueri placeat,in absoluto est.Primo Deusavertat, tiiuendiim est,ne tota Ecclesia labem
quod ignorabaman reverentiee tuse placeret parvi- contrahat et maculam famae. Non enim, ut nosti,
tatismeae scripta suscipere, qui proscriptus eram dicunt insidiatores : Hoc feoit ille vel ille » sed ;

violentia publicae potestatis,ei talis iiahebara ple- « Hoc faoiiint mouaohi Cantuar. aut inonachus. »

risque pro causa Domioi, qualis ab haereticis schi- Qualibiis fabula est uiinc in partibiiscisraarinis de
sraaticisetexcomnumicatisdenominabar.Suntenim prfeilicto .ManeriOjCujus nomencelebreest ex caiisa
homines temporalium amalores quos non aelasdi- criminis, quod virtute non potuerat promereri ?
cernit aut sexus, non titulus professionis, non gra- Quod si ei falso impouitur, non me, sed cardinales
dus ordinis, nonemioentiadignitalis, non lortunee accuset, qui de ipsius appellatione scripserunt.
conditio, non naturae fere in omnia creatadomi- Valete.
P
nantis impulsus, non insigne habitus aut qualitas EPISTOLA CCLII.
vestis excipit, sed sola evidentia meritorum, qui AD RICARDUM PHIOREM DE DOVORIA.
adeo verentur poteslate.*, ut nisi ab eis venia im- (A. D. 1168.)
petrata,nec cum ipsa salute audeant vel solius verbi Idem Ricardo priori de Dovura.
haberecommercium.Etquidem verbum Dei,salutis Facies coeli serenatur ab oriente,caput schisma-
commerciumest;quod utique protestari non audent tis iuaquilone conteritur, ei uiembra langiientia
coramhomiuibus, sed impugnare preesumunt pii- contabesount,doleullatera,squamra8e solvnntur,ut
blicecoutidenter. Deinde n» sciebamet si personam spiraculiim per eas possit incedere. Et jam in ooci-
meam,ineoquod Ecclesiam Gant. semper amavi,et dente suos justitiie sol radios vibrat: unde in brevi
ul multis constat, ei in miiltis patienter profuit a le pax Ecclesife speralur adfutura,ut possimus amicis
siculabaliisquospromerueram,amaricontiJerem, solvere gratiarum debitas aotiones. Et qiiidem,
quid de causa suscepta sentires, et an votis etfa- amice dileotissime.ego ine libi profiteor debitorem
vore velles assistereciim turbis et principibiis sa- ad tuum ubi et quando potero promptus obse-
cerdotum eis qui Christum Domini persequuntur,an quium. Ergo si res ex liberalitate videtur abesse,
exspectare nobiscum (Catholica! Ecclesia? filiis dico) tibi ex ea servum adesse memineris, obtinente eo

regnum Dei. Ex quo aiitem mihi de slnceritate tua quod regulariter prodituin est quia, beoehciura
constitit, te per illos qiiorum mihitidesin Domino acoipere est vendere liberlatera.Sed quid dico sin-
fuerat explorata, non distuli saliitare, paratiis ha- gulariter servum, cuni me et meos qiii intermeaut
beretecum proutdecreveris verbiobsequiiqiiecom- hoc jureteneas obligatos ? Horum raemiuisse juva-
merciiim.Nam ab Apostolo didici, quia verbum Do- bil, cum ille, auotore Deo, evicerit Eoclesiaj liberta-
mini non est alligatum.Gertenec charitas,quoniam tem qui nuno (quod nostra lum perpetua ignomi-
:

forlis esl nt uaors et siciibi non siiuulatoria, sed

: nia est) torcular solus calcat, et de gente sua,
vera esl, ab exhihitione ofBcii eohiberi non potest, Ecclesia soilioet Auglicana, oomitem vix invenit.
otii torporem nescit, et sui couvincil veram esse EPISTOLA CCI.III.

substanliam non verbo vel lingua, sed opereet ve AD ROBERTU.M VICE-ARCEID. CAINTUAR.
rilate. Ettua quiilein, quam ad Ecclesiaiu liabes, (A.D. 1168.)
('I
ex eo perspicua est, qiiod ipsum operose et effica- Idem RoBEnTO vioe-archid, Gantuar.
citer excusasti, excontingentibus, quateniis causse Doctissimi viri sententia est verba accipienda
 297 EPISTOLiE. — AN. H68. 298

esse ex sensu ex quo fumt, non ex sensu quem A nituit munus sine nomine petitum concessisse vel

faciunl : quamsi secutus fueris, mea inlerpretabe- lilio : sera lamen pfenitentia, cum coeliim suum
ris ex cliaritate. Quia si loqueuilo iusipieas factus tradidisset incautius perurendum. Si Eritiusa sede
sum, charitas mecoegit. Potuerain euim silerequi ipsiiis avulsus queeratin quo mollius sedea-
fuerit,

non couveniebar verbo, nec invitabar obsequio, tur. Oculiim non quserat ceecumquicurare debue-

nec injuriis provocabar, nisi tibi quem diligo viile- ratlippientem. Satius estut vobis archidiaconatum
reni periculum imminere. Doiniuus enim Cantua- tribuat, quara alicui jiiris ignaro et religionis ini-

riensis multa proponit contra te, jiiste ul asserit, mico. Si cum ipso fuerilis, et poteritis, ut arbi-

quia et in propriasecclesias ejus, et ia homines di- tror, prifcavere. omnes vestri.

Valete et
ceris multa prsesumere, et cum excoramunicatis EPLSTOLA GCLV.
suis, quijurisessecutor essedebueras, palamcom- AD ,\IA0I3TRL'M OSBERTUM DE FAVRESHAM.
municare, et ubi clerici ad redemptionem compel- (X. D. 1168.)

luntur, adhibere consensura vel dissimulationem, Idem magistro Osberto de Favresham. —

et, quod graviusest, ad participium non tam iucri LatorprfBsentiura alumnus tuus est, cuisi distu-
quam sceleris. .Neque euim absoluti sunt impoeni-
apud
lerissubvenire, nolara ingratitudinis incurres

tentes perseverantes in scelere et voluntate pec- g homines et forte non eris excusabilis apud Deum.
candi. Hoc namque conferre nec cardinalis nec Neque necesse est beneflciorura quae tibi contulit
apostolicus poteiit. Sensisses autera indignationis pater ejus nunc historiam texere, quia dum saai

ejus aculeos, uisi aliqiiis amicorum tuorum dato capitis fueris, nunquam excident a memoria tua.

consilio obstitisset. Qiibb si a te moleste accejita Chiriirgicos quidem duriores et inhumanos aiidieram

esse cognovero, de teapud illumet apud te de cae- Sed aliud medicoruragenus mansuetos et raileshu-
tero silebo. manitati operam dare non huinanitati dico gene-
:

No7i longas, credas, solis regihus esse manns :

randorum carnaliter horainum sed qua mollius ;

(OVID.) tractantur aegri, qui compatiuntur inflrmis, qua

sunt enira et pontiticibus longiores. Dominus Can- consiietum est homines ingentibus subvenire. Phi-
tuar. sicut pro sua, ita pro tua et totius Ecclesiae losophi namqiie diftinitint humanitatem esse vir-
dimicat liberlate, queai persequi pro tali causa tutem quffi cousistit in miserationis affectu, quam
crimen idololatriiB est. Valele. prae caeteris virtutibus, et prae caeteris animalibus
EPISTOL.V CCLIV. homoaparentibus, gratia videlicetetnatura dotem
accepit. Mihi si quid forte peterem, et si magnum
AD MAGISTRUM LAURE.NTIUM.
{\. D. 11 68.) P esset,credo daturuseras. Huicergo, quaeso, facias
Idem luagistro Laure.ntio. <"' iiude tibi et inihi debeat gralulari et ego mihi :

De munere vestro charo et glorioso, quod mihi personaliler iiupensum multipliciter tibi ad gra-
percommunem amicum no-trum magistrum scho- tiam reputabo. Nec te tantis precibus onerarem,
larum transmisistis, liberalitativestrte gratias ago, nisi ex ante visis conliderem te operam tuam et
desiderans ut ei quandoqiie valeam, prout gestit impensam utiliter coUocare. Ei aliqiia de maadato
aaimiis respondere. Et spero qiiod, per gratiam lueo gerenda sunt quaetibi communicabit. In qui-
Dei, nobis in brevi dabitur opportuuilas invicem bus precor (quoflant commodiiis) eiimadjuves ex-
obseqiiendi, quia jam conteriturcaput schisraatis, seqiiendis. Et, si personam tuam in aliquo videris
et qiiiB ei compu-
cohiBserunt, iiuo iu stercore suo necessariam.quatenus tutum fuerit, adestonegotiis.
h'ueruntmembra neoesse est comperire.Nam quo Valete.
magis insaniunt, eo ruinam suam citiiis et vioinius EPISTOLA CCLVI.
indicant imminere. Morbus cum in summo est, AD WALTERUM ROFFE.NSEM EPISCOPUM.
properat in defectum, et, si peritus est artifex, (.4. I). 1168.)
causa cognitafaciiius curat. Caeterummedicus Ec- Idem Waltero Roffensi episcopo.
clesisequiraedetur iafirmitatibusnostris,et vulnera Ouanta fide et devotione domino meo fratri ve-
sanat nunc cauterio, niinc fomentis, miscuit po- stro usqueflnem et post haem carnis servierim,
in
tionem, qufe propinabitiir liliu* Babylonis, nt ine- et vos si digniim ducitis polestis meminisse, et
brientur et corruant, et vasa tran-migrationis re- mundonotum est: mihique de benedictione quam
dire patiantur ad cultum Dei siii. Nec moveamini recessurus quasi viaticum ilineris et naulum sae-
ad desolationera, si publici languoris impetns Pi- culi contulit, contido qiios in exsilio et proscri-
ctaviam nuncinfestat. Quia sic frequensest morbos ptione reperi, provenire successus. Nam et ipse
crudescere sanitate vicina. Movebor autem si do- fere moriens, ut ei nunc quod inspector etjudex
miuus Pictaviensis ad alicujus preces clavum re- cordiiim novit, fictitium nihil imponam, me con-
flgat in oculum, laliisque sagilta perforel irrevoca- solari nisus est exhortans quatenus, utccepisse vi-
bih, et compedibiis vinciat pedes, si eiim semel debar, in cultu honeslatis et virtutis perseverarem,
quocunquebeneficioDeicontingatliberari. Utinam et capili meo mauum imponens, data benedictione
meminerit quia primodecipi incommodum est, se- me preecepit habere flduciam, promittens qiiod si
cundo stultum, tertio turpe. Nam et Phoebum pce- perseveravero, eatenus mihi proderit benedictio,
299 JOANNIS SARESBERIENSIS, 300

utnunquamopportunitatibusmeisdesitgratiaDei. A siipernge vocalionis bravium apprehendent. Tu

Ego autem quasi de collata liaereditate securus, et ergo, dilectissiine, persevera in eo quod coepisti :

de tanti Palris contideus mei-itis, adhuc spero et et qui benedictus Domini es et Christi sacerdos,

jugiter speraljo, me prout merui ipsum habere pa- imo et Christus inter fllios patriaroharum qui su-
tronum apud Deum, et per hoc gratiara ejus mihi per montem Garizin ad benedicendum constituti
nou defuturam. Unde me vobis et vestris sic ob- sunt, exsequere quod ordinatus es benedicito :

noxiumfateorutvobisinoninibusassisteredebeam, frequenter, sed maxime doinesticis fidei, consolare

quatenus vestraiu et meam decuerit honestatem. dispersos Israel, miserere pauperum, coinmunica
Teneor enimhonori vestro el commodis providere, proscriptorum necessitatibiis. Et ul ab Aposlolo
et propulsare incommoda. Et quia haec mihi ad didicisti, miuisterium tuum imple, omnem quan-

praesens causa fuit scribendi, si credideritis expe- tfelibet difficullatisarticulum, si de eo confidis ex-

dire, mihi prout justum est, fidem habeatis. Nam pediet, qai Abrahte filiiim hostiam offereni arie-
in fide quam fratri vestrodebeo, exanimi conscien- tem subsiituil immolandum.
tia fideliter, vobisutiliter loquor. Dominus et Pater EflSTOLA CCLVIII.
vester pro libertate Ecclesias, et causa Dei exsul AD WILLELMUM DE NORTHALLA.
est et proseriptus, et multis coexsulibus oneratur. g (A. D. H68.)
Si ei subveneritis, et conscientiam liherabitis, et Idem WiLLELMo de Nordhalla.
cum liberum fuerit, quae cujusque sintoperade- Sobrii moris est ut invalescente strepitu vir

clarare, expedietis famam, et vobis et vestris pro- gravis silentiuiu inoderetur et verba ; ut uec velit
spicietisimposterum. Sed forle timelis regem, aut acclamure clamosis,necgai'rieutibiisoggarire. Sed
praetendilispaupertatem, et onera gentis vestras. ingriiente procella turbinis inter tonitriii corrus-
Certe Deus est homini prfetimendus. Et sumptus cationes etfulgiira fabulam recitaredementisest,et
multos facitis prseter conscientiam regis et suo- importuna narralio instarest musicae in luctu fune-

rum, iino et familiarium vestrorum. Nescio enim risjoculariam exercentis. Licet ergo te dilexerim,
quid de episcoposentiara, cujus dexleraad paupe- etdiligain prfeconsortibiisfereomnibusquibuscom-
res non extenditur ignorante sinislra, et cujus militabamiis in curia tamen invalescente tempe-
:

omnia opera vulgi prseconio celebrantur si vos : state calamum censui reprimendum, qni iiunc de-
urget pauperies, sane aminis indigentibus subve- tumescente procella in salutationis et congratula-
niuntpauperiores :si vestris vos onerantibus vultis tionis alloquium solulus est. Ecclesia namque ab
esse prospectum, date operam, ut eis post dies oriente serenata esi ; et aqniloni jam dixit Spiritus
vestros amicus aliquis reservetur. Ecclesia per ut recedat a terra vestra, cedens austro, qui virtu-
gratiam Dei in portu navigat et satis inJignum et
; tuin prodiicat flores, et chariiatis opera perducat
probrosum eritin posterum meminisse, si, disci- ad fructum. Iiiterim de te et aliis multis sollicitus
pulis ia remigando laborantibus, navigio Christi per latorem prsesenlium, quid apud te agatur ex-
nullam tuleritis opem. Hoc dixerim, non quod Deo plorare decrevi, qui et te de statu meo (qui au-
teste mihi, qui per gratiam Dei abundo, quaerain clore Deo bonus esl) polerit reddere certiorem et :

aliquid erogari : sed ul considara vobis, et offi- per qiiem mihi quod placiierit poteris intimare.
cium peragam debitae charitatis. Haeo quilibet in- Adjicerem aliqua diceuda pro tiia quideni utilitate,
terpretabitur ut volet ; sed testis meus in coelo est, sed vereor ne sub praelextu profectus alieni, pro-
et conscius in excelso. Valele in Domino. prium viderer captare lucrum. Nihilenim est prae-
EPISTOLA CCLVII. ter charitatem, quod ab amicis censeam exigen-
AD MAGISTRUM RANDULPHU.M LEXOVIENSEM. dum, qui per gratiain Dei et veterum amicorum,
(A. D. 1168.) satisabundo: etapostolum au<iio suadentem,nemi-
Idem magistro Radulpho Lexoviensi. ^- ni quidqiiam debeatis nisi ut invicem diligatis.,
Quas referre non possum, nec proferre liberum Dominus Cantuariensis non sibi laborat, sed aliis,]
est, habeotibi, fraler amautissime, gratias : eteas, quia profectus ejiis Dei gloria erit, triumphus
Domino propitiante, tibi vel tuisrependam lempore '-'
Ecclesiae, oleri totius liberatio. Militat quidem pu-
suo. Non enim immemor sum, et quondain initae bliciB utilitati, sed adhuc stipendiis suis imo<{uod
:

societatis, et devolionis in prosperis acceptaj, et nostratum igiiomiuia est, gentis alienee.

quidem be-
benedictionis exhibitffi in adversis. Et EPISTOLACCLIX.
nedictionem pro benedictione tibidabit.\ltissimus, AD RADULPHUM DE WINGRAM.
cui familiare est pro gratia sua largiri gloriam : (A.. D. H68.)
et clementiae sufe dona reputare merentibus ad Idein Radulpho de Wingrain.
coronam. Non est, amice, qni bonis ejiis gratuitis Dedit tibi, dilectissime frater, utaudio, Dominus
non utatur. Abutuutur quam plurirai piasventi a sacerdotio fuiigi, se<l utinam promeraris habere
gratia, prascedentem sequuntur multi sed electo- ; laudem in noiuine ejus. Et quideiu spes est, quod
rum paucitas in exitu laboris qiiod fideliter opta- gratia qii» tanti boni initiuin contulit, conferet
vit, feliciter assequitur, et in calce itineris corona- increinentiiin, nec tautae exspectationis plantam
tur. Soli enim perseverantes usque in finem Christus patietur arescere, qui hortum protectioni 1
301 EPISTOL^. - AN. H68. 302

suae munimine conclusutn excoleresolitus est etri- A coexsulibus oneratiis, quod Anglicanae Ecclesiffi et

gare. Erasindnstrius interconterraneoselcoiBtaneos nostratum ignominia esl, suis adhucelgentis alie-

luos ante promotionem, et prcesumendum
de est nae stipendiis militat, pro oausa publica totius cleri.
misericordiaDei, quod juxta Apostoluraunctioejus Neque enim sibi duntaxat immunitatem quaerit,
te de omnibus expedientibus edocebit. Omnia au- quara facillime poterat obtinuisse sed omnibus ;

tem, qufe mapistra charitate fiLint, expedinnt, quia vindicat libertcilem. Nam cum auctore Deo, quodin
diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, et brevi fiiturum speralur, obtinuerit, etiam qui in
obiectant animura. Quoniam hoc cuique sic arbitrii clero minimus est, de adversariis Ecclesiae trium-
laxat habenas, ut agere liceat impuuequod libeat. pliabit. Scio tamen, quis ei aliquam tulit opera, et
Haec ut mihi dicendi causa est, sic, tibi prsiior si quanlasciinque possum gratias ago, certus quod
tamen expedirecredideris, ralio sit consihis acquie- eicentenariimercescenluplarefundetur etquando ;

scendi. Dominus tuus et pater tuus exsul et proscri- condiscipuli Petri, qui jam portu videntur navi-
in
ptus pro hbertate Ecclesise cum Pelro et aliisdisci- gare, oplata lilloris statione gaudebunt, et adcora-
pulis diutius laborans ia remigando, prandendumChrislo fuerint invitati, tunculjustum
jam per gra-
tiam Dei detumescenteprocella suffragio fidei con- est in illa jucunda refectione ei inter caeteros, et
valescens, ambulare virletur super aquas et portui B prae caeleris sedes gloriosa parabitur, eo quod Ec-
appropinquare, si ei opera contuleris, et quasi in clesiiB tilios adjiivit laboranlesin remigando. Nara

terram projectum apprelienderis funem, ut ex: qua fronte liinc apparebunt, aut quid dicent, qui
conscientia loquar, tibi et tuis utililer providebis. nihil auxilii laborauti navigio contulerunt. Nam
Quod per te non potes, poteiis fortasse per alium, cerliim esl quod Ecclesiam enavigabil, et tunc
et sic aheni meriti tlbi reputabitiir meroes. Necest adjutoribus suis, prout quisqiiemerebitur, eritglo
ut si tepueris, utaris publica exousatione prseten- ria et confusio sicut persequentibus, ita deserenti-

dens metura;tum quia.auclore Douiino, suspeclus bus eara.

non haberis tum quia ubi llbuerit, licitum est et
: EPISTOLA CCLXI.
facile sumptus fieri, quibus nullus insidiator assi- AD MAGISTRUM HADULFUM LKXOVIENSEM.
stat. Si voluntas adfuerit, scio tibi industriam non (A. D. 1168).
deesse. Nechocdixerim, vivit Dorainus, ut mihi, cui Suo Benedicto, suus Gratianus, salutem etbene-
gralia Dei ministrat necessaria, faciam qiiaeslum diclionem a Domino.
qui in ratione debiti etacceptinostratibus nondum Quia tibi prfesentium portjtor plenius notus est,
coramunicavi, sed ut fraternae charilatis expleam plura relatu dignascliedulce sublrahens, fidei ejus
munus. Amicos enira colere est satius quam se in C commisi tibi secretius inlimanda. Verum quia de
servitutem acceptis muneribus obligare. Valete. statu publicoEcclesiae etregui pariiersollicilamur,
EPISTOLA CCLX. ulrumque tibi succinita brevitale perslringo. In
AD HENRICU.M WIMONIENSEM EPISCOPUM. primis ergo noveris, quod haeresiarcha Cremensis
A. D. 1188.). et cremandus clausus est in turre Slephani Theo-

Idem Henrico Wintoniensi. baldi, nec audetegredi, tiraetque usque ad morlem

Sanclorum necessitatibus communicare vestra innovationem senatorum, qui in Kalendis Novem-
magnificentiaconsuevit,etoculosin|omnem ventum bribus urbis regimen accepturi sunt. Nam praesentis
providentiacircumducit ut beneficentia dignos eli- anni senatores, ut caplivos suos decarcereimpera-
gat, reficiat esurientes, et Chrisli pauperes, prout toris eriperent, Guidonem Cremenseui reoeperun,
cuique expedire cognoverit, consoletur. .Non enim apud Sanctura Petrum, et in regione Transliberina.
more nugatorum hujus saeculi in hislriones et mi- ei juratoria cautione securilatera praeslantes. Ro-
mos, et hujiismodi monstra hominum ob famae mam vero ei nenquam subjicere potuerunt, et, ut
redemptionem, et dilationera nominis effunditis nec voluerunt. Novi vero senatores domino
opiiiior,
opes vestras , sed apiid eos priidenlius et salubrius papas Alexandro facient fidelilatem, et ut creditur,
coUocatis, qui timent et invocant nomen Domini, auctore Deo, schismati finera dabunt. Hoc enim
amicosinaelernatabernacularecepluri. Cum itaque diutius tractatum esl, et miiltis firmatumjuramen-
vestras eleemosymas enarret et approbet omnis tis.Cardinales redeunt revocati, non sine confu-
Ecclesia sanctorum, nunquid proscriptos Christi, sione poenitentes, et conquerentes se ad regis vo-
qui pro juslitia exsulant,et Ecclesia? tuentur liber- luntatein nimis causam Ecclesiae depressisse. Alter
tatem, non respiiuet liberalitas vestra ? .Nec raei enim eorum, videlicet Papiensis, ei in oranibus
(Deus causa dico.cui gratia Doinini rainistrat
scit) astilit, altero quoque remissius agente, quam tan-
necessaria ad abundantiam quintiim in exsilio tae exspectalionis etspei hominem decuisset. Unde
coniplenli annum, et a cujus proposito semper de quibus rex gloriatur, domini Can-
litteras illas,
exstilitalienum, et est odiosum sub qiiocunque tuariensis potestatem cohibentes, donec redeat in
preetextu mendicare. Res enira semel empta cora- gratium ejiis, conslat hac arte fuisse irapetratas.
modius acquiritur in foro rerum venalium, quia Noverat meraoratus Papiensis domioum Cantua-
ut philosophus testis est, bis emitur cum rogatur, riensem obtinuisse ab apostolica sede, ut ei liceret
sed movel me dominus Cantuariensis qui mullis in caput regis anathematis, etin regnum interdicli
303 JOANNIS SARESBERIENSIS 304

promulgare senfenliam, nisi rex infra terminiim A juramento centum hominum de Anglia,
terit, et
litteris comprehensum ecclesiis ablata cum inlegri- centum de Normannia, etcentum de Andegavia, et
tate reslitueret, et condigne satisfaceret. Scripsit aliis terris suis. Si vero hfec conditio pacis archi-
ergo domino papee lacrymabili supplicatione de- episcopodisplicuerit, se paratum essedixitstare ar-
poscens, ut ciim refje raitius ageretur, ne tam iilum bitriotrium episcoporum Anglias, et tnum Cisma-
quam dominum Ottonem collegam suum, ad igno- rinorum, videlicet fiolhomagensis, Bajooensis, et
miniam el oppobrium sempiternum Ecclesife Ro- Cenomanensis. Quodsinec istud sulfecerit, domini
maniB, idemrex, sicutjam disposuerat, siin ipsura papae judicio stabit, eo salvo ut non exhaeredemur
asperius ageretur, conjiceret in vincula et carcerem liberi ejiis. Nam in diebus suis facile suslinebit, ut
ubi morteipsaduriorem,miseramet brevem trans- dominus papa, quas voluerit, reprobet. Queesitum
igerent vitaiu. Cum ergo regem hoc facturum esse est ab eo, quiduam arohiepiscopo et suis facturus
persuassisset, obtinuit ad consolalionem regis, et erat de reslitutione, quee ab ipso petituret debetur.
quasisuamet sociiliberationem, quodfaciliusegre- At ille respondit, quia nihil, jurans multis et ex-
derentur,rescriptumapostolicum, quod tam vestram quisitis juramentis, quod orania, quee inde perce-
quam omnium fidelluui mentes exulceravil. Sed perat, solis ecolesiis et etiam pauperibus erogavit.
impetrare non potuit, ut tollerentur litteras, quibus B Sed hoc credat Judaeus Apella, non ego. Cardinalis
dominus papareducitin memoriam regis, quod ei autein subintulit, quod nisi alio utatur coosilio, el
tam ex litleris quaui ex promissionibus nuu-
ejus, ciira ecolesia Dei miliiis agat, omnia districtius et
tiorum data esset certa spes etfiducia pacis sub ea citius qiiam credat, ab illo requirent Deus et Eocle-
conditione, ut ssepe dicto regi tautus exhiberetur sia ejus. Et sic, accepta licenlia, ab eo recessit.
honor. Siipplicatum est,ut inannum protenderetur Deinde convenit eum Willelmus Papiensis eo fere
haec dilatio, sed repiilsse sunt preces, apostolico modo, sed semenverbi ejus cecidit in arenam. Ea-
dicente nunliis ipsis se in brevi revooaturum in- autem trausitum per Christianissimum re-
cientes
dulgentiam islam, nisi rex cum ari^hiepiscopo cito gem Franciieredierunt ingratiamejus, intervenien-
feceritpacem. Et quidem jam revocata est, nisi tibus pactis, quae vobis harum bajulus inlimabit.
infra certum satisfecerit diem. Exinde enim libe- Piatavienses viriliter agunt, et conforlantur, omnia
rum est archiepisoopo prooedere de vigore liltera- longe lateque depopiilantes in ciroiiitu suo.
rum, quasipsumsuperiusdiximusim.pelrasse. Inde EPISTOLA CCLXll.
est, quod cardinales de manibus regis eiabi festi- AD ELMDEM.
nantiusstuduerunt Nuntius supplebitcaeleradicen- (A. D. 1168.)
da potius quam scribenda, iit et tu, cum omnia q B. archidiacono Exoniensi, J. S.
videris, provideas quoinodo possis caulissime ain- Liberalitalistnffidiligentia,dilectissimeBaldwine,
bulare. Si qiiid autem adhuc emerserit, quod jam merilorum sedulilate procurat iit eadem mihi sem-
statutis prfBJiidicet, tibi, Deo propitiaiite, commu- per ooourrat materia scriptitandi quie consistit in
nicare non differam. aotionegratiarum. Beneficiisenim continuis grates
Regum pax sperabatur et tractabatur niiper, sed oportet agi perpeluas et devotionis munus quod
rex in tantamreciditcontrarietatem, utjamfere iin- usu retineri non polest,debelaccipientis memoriee
possibllis videalur, licetneuler guerram velit. Pro- inseparabiliter couniri. IIoo est quod interim pos-
feoto convenissent a mullis diebus, nisi rex.\nglia3, suiu, exspectans et indubilanler sperans a Domino
rebus dispositis et compositis, aliqiiid novisemper qiiod paxEcclesife reformabitur cilius quam suspi-
conareturadjicere. Ilaque fere acoidit, ut quantum elquodnos debitumet
cari possintadversarii ejus,
procedere nititur, res in contrariumproposjlo per- diudesideratumofBciicommercium ad invicempo-
gat eventum, ul ftat retrogradus in agendis, qui terimiis exercere. Nec movearis ad litleras quas
preeter oequum et boniim molitur conventionis, et contra Ecclesiamaemuliejiis a sedeapostolica jacli-
etiam juris, non tam prascessor esse qiiam subver- tant impetratas, quia, Deo propiliante, in proximo
sor. Apostolioae constitutionis rescripta, cum lioue- „ auJiturus es quid ageretur et gaudebit cor tuum.
rit, quod qiiidem in brevi, Domino palrocinante, Aderit moerentiara consolator, et quos obstinatos
futuram est, tibi mittam, adjioiens si quid referen- invenerit, majestalis suae virtute conteret, et exse-
dorum contigerit interira innovari. retur in cervicescontiimaciae gladiiiscolumba?. Sed
Prseterieram quod minime reor esse prfetereiin fortasse dices in longa lempora homo iste prophe-
dum, scilicet dominumOltonem paucis diebiis, an- lat et quaj optat eloqiiilur de corde suo, uon de
tequam reeederet a rege, ipsum diligentius conve- Spiritu Dei. Ad quod ego : Si mendacium loquor,
nisse, ut pacem cumarchiepiscoporeformaret. Ille ab aposlolica sede raihi illius imuiissus est spiiilus,
vero respondit se pro amore domini papie et car- qui diem prffiscripsit ultionis et arcum suum jam
dinalium permissuruui, ut archiepiscopus in pace tetendit ut leonem dejioiatet draoonem. Habemus
redeat ad sedem suam, et disponat Eoclesise et re- aiitem et lirmiorem spem in verbo Domini, quod
bus suis. Etquiade oonsueludinibus jiirgiadiulius non impleri non polest.oui abominHtio est pondus
protraxerunt, dixitse et liberos suos illis solis esse et pondus,mensuraetmensura, utsicnecessequem
contentos, quas antecessores suos habuisse consti- que remunerari pro merito. Fredericus qui praeces-
 305 EPISTOL,E . — AN. 1168. 306
sit in crimine in labore prfficedit et dolore, utinam A EPISTOLA CCLXIV.
non in ruina. ad robertum de limeseia.
ItPISrOLA CCLXIII. (A. D. 1168)

AD MAGISTRUM RADULFUM LEXOVIENSEM.

Idem RoBERTo de Limeseia.
^'
Veritas fuco caret, et amicitia loqui non novit
(A. D. 1168.)
nisi facie revelata. Ad amieum itaque loquens in
Amico et socio siio cliarissimo magistro Radulfo
veritate, precor ut latoris prffisentium dirigas vias,
Lexovieiisi, suus J,,
salutem et dirigeie prudenter
et promoveas negotium ejiis i|uouiam piiim est.
in futura prospectum.
Rogatus sum scribere domino Winton, el pro alio
Fidem esse sperandarum rerum substantiam,ab
Apostolo didicisli et ab errore gentilium non dis-
intercedere, qui pro me quidquam petere semper
erubui et erubesco. Et quidem Deo gratias ago,
crepare constat, qui dunla.xat prfesentibus innili-
quod tam clemenler prospexit necessitati meae, ut
tur.Unde qui hictantum sperantes sunt aliquid de
me nec mendicare oporteat, nec multis tenearobli-
Christiano nomiue gloriantes, Judseis et geutibus
gatus. Paucis enim nostratuni quidquam debeo
miseriores sunt. Et te quidem a consortio eorum
separant opera misericordifB, quee per fidem iu spe
pr;eter charitatem quam omnibus non debere non
B polest Christianus. Cseterum dominus Cantuar.,
retribuliouisaelerntepropleramorem Domininoslri
exsul et proscrlptus pro tuenda libertate Ecelesiae
Jesu in inembra ejus exercere non desinis.
("liristi
et cleri, omnibus quidem militat, sed adhucstipen-
Nam eleemosynas tuas euarraut Eoclesise sancto-
diis suls, et multis ooexsuhbus oneratus est. Et
rum, pupilli et vidufe cumaliis pauperibus etdeso-
latis in conspectu angelorum gratulantur se tuae
cum IJominus tuussubveniat aliis, nescio ubi elee-
mosynas suaspossit nielius ethoneslms collocare.
hnmanitatisofflciis et beneliciis sublevari. Lsetalus
IJa ergo operam, utei opera ferat.
sura in talibus cum referuntur mihi : certus quia
hac via sine offendioulo pergis et properas in do- EPISTOLA CCLXV.
AD ROBERTUM ARCHID. DE SURREIA.
mum DomJni. Ubipauperum amatoresangelisancti
(A. D. 1168.)
tegaudentes excipient, et diademateregni corona-
Idem HoBERTO archidiacono Siirr.
tum interelectos coronabunt in prseordinata ordi-
Hancinter amicos ratio praefinit legera, ut ab in-
nalione beatitudinis, ubi Christus est ad dexleram
viceni non nisi honesta petantur ; el, si inhonesta
Dei sedens. Age ergo, quod coe-
dilecte mi, virililer
petila fuerint, non admittantur. Ubi autem amici
pisti, virtute properaad triumphum
perseverantiae
petitionibuslionestassuffragatiir,eteas admittendi
felici commercioprotemporalibusaeternaBmercare:
facultas suppetit, adhibendus est sine difflcultate
divitias in eumpromittelocum, quo aerugo vel ti- Q
cousensus et adimpletione voti, si potest fleri,
nea non pertingit. Es^to benignus et raisericors ad
:

prfevenienda est molestiaexigendi. Hanc inter nos

omnes, sedmaxime lieneficus ad domesticos fidei,
servari ciipioqui amicitiam profltemur et si coa-
ad eos qui projustitia paliunlur, qui suapro verbo :

tra illam excessero, malo corripi quam audiri.

Dei omnia contempserunt,qui malueruntpro verbo
Compelli quoque desidero si opportuiiitate collata
Christi paupertati, periculis, ignominice et impro-
in exsequendis ofticiis amicitife fuero pigritatus.
periisadulantium mundo forlunamque sequentium
Quia ergo preces quas doiuino Wintoniensi por-
esponi, quam in consilio impiorum regnare et se-
dere cum rexide honestate nituntur, eas precor vestra indu-
principibus et florere prfe fortunatis
stria promoveri. Etquidemnou pro me rogo, sed
terras. Quibus autem teneris ex justa et veteri af-
fectione vel merito, benignius, celerius et Iructuo-
pro alio cui magis debilor esse intercedo. Nam pro
siusrespondere nedilferas, more eorum qui ut pro- me precari seraper erubui, licet seraper gerendi
priam excusent avaritiam, dum prcetendunt raali- npgoliaamiooriimproraptissimamhabuerimvolun-
tiam temporis, duriliam potestatis, auctorem tem- tatem. Dominus Cantuar. suis adhuc stipendiis,

porum et potestatum oidinatorem Deum, qui se nisiqualenusChristianissimi regis Francorum sus-

lentatur muiiificentia, pro liberlate Eoclesiffi mi-
diligentibus omniacooperutur in bonum, criminan- jj

tur. Memineris potius quod litat, exsul etproscriptus, et in tota Anglicana Ec-

. nocuit differre paratis :

clesia paucissiraos reperit adjutores. Causam non
Qui non est hodie, rras minus aplus erit. agit propriam, sedcommunem.Consolatioejusom-
(OviD. R.Arn. 94.) uium profectus est. Sibi et suis pacera fecisse po-
Hoc in philosophianutritus et in lege Christi pro- terat, si persecutoribus Ecclesiffi clerura voluisset

vectus meditaberis et facies. Nam solus exponere. Non video iibi dorainus Wintoniensis
Rusticus exspectal durii defluat amnis al ille ;
possit thesaurizare salubrius iuter oinnes eleemo-
Labitur, et labetur in onine volubilis cevum. synas quas ecolesiis et pauperibiis erogat, quam si
(IIorat. Epist. 1, 2, 42). Christi proscriptis qui se et sua pro justilia expo-
In ore latojus prsesentium cmtera posita sunt, cui si siierunt, et pro libertale Ecclesiee suslinent, quod
credideris et acquieveris, quod mihi per Adam sibi visum fuerit largiatur :praBsertim cum patrem
apostolicaesucoessioniscohfBredemsignificasti, ma- suum et filium quimultorum onera tanlum portat,
turius adimplebis. pro lege Dei videat incurrisse naufragium. Patrem
 :

307 JOANNIS SARESBERIENSIS 308

dico, quia ei rnelropolitico jiire praesidet. Filium A EPISTOLA CCLXVIl.

vero qui de nianuejus consecrationis munus aoce- AD JOANNEM PRIOIIEM NORWICENSEM.
pit. Ipse enimseilli dedit in filium quem prae C8e- (A. D. IIC8.)
teris desiderabat liabere patrem, quando eum ad Idem JoANNi priori Norwicensi.
hoc elegit officium unde ab aliquibus fratrum
:
Diira est proscriptuin conditio, sed non tam suo
suorum stimiilos inviditE sentit. Nonne plus Iniic damno quam dispendio amicorum. Vix euim pos-
debet ex jure multiplici, quam debuerit Willelmo siiutaliquem sfilutare, qui uon illico suspicetur sub
bon8e memoriee arrhiepiscopo Eboracensi, quem aftectionis et veneraiionis praetextn exerceri nego-
sedis apostolicte sententia depositum, etiam cum tiationem, et offlciosos inhiare ad qiiaestum. Quod
indignatione Rom,-ini ponlificis, adperpetuam libe- ne putes mei esse propositi, chari^sime, diligentius
ralitatis et maguilicentice gloriam eshibuitin donio precor, certus quod sis me Deo pro[iitiante neces-
sua dolentibus etdetrahentibu multis, donecalte- sariisusque adhonorem et gloriam abuudare. iSon
rius pontificisniiseratione reslitueretur ? Qno eva- igitur tua quaero, sed te, si tamen non exoi listi a
nuit tanlae uobililatisinsigne ? qufe nobisa nostra- gratia, et adliuc retinescharitatem. El licetexcide-

tibus bona vel maia fiunt et si prfEsens retas mu-

: ris, te tamen quaeram, eam in te desiderans refor-

tire non audeat, fulura in sevum sa?cula decanta- g mari, imo te in illasineqiia nonnisi deforrais eris,
bunt. Nec sub prfetextu justi inetus, poterit quis qiiiapossum diligereetiam non amantes nonquod :

fraterneecharitatiscolorare defectum, quiaqiife pa- te repulem inter illos, sed etiam si talis fueris ex-

lam facta plena videntur essepericulo clam fieri ; primo sensum. Reputalio pro munere si me de
poterunt majori compendio conscientiee, nec rerum slatu tuo reddideris certiorem. Et, si de meocuras,
aliquod dispendium importabunt. Qua arte satis exsilli raei quintiis feliciterexpletur annus sub do-

novit, qui^quisnon esl adeo resupinus ut nullos mino Cantuariensi, qui pro libertate Ecclesiae suis
sumptus faciat rege nescio, vel sine conscientia vel alieufe genlis stipendiis adhuc mililat, neo in

delatorum. Israel reperit fidem. Omnes amici ejiis spreverunt

EPISTOLA CCLXVI.
AD WILLELMUM NORWICEiNSEM EPISCOPUM.
(A. D. tl68.)
Idem WiLLELMo Norwicensi episcopo.
Intermissionem offlcii, quod me vobis debere pro- P prtestila laedatur ab aliquo, nisi forte sit prsestita
fiteor, inducitnecessitas,non contemptus. Voluntas
enim obedire parataest, si obsequium decreverilis
admittenduni.Sed fortasseproleuiporedispensatis
ipsura, etEcclesiaminterangustias,etquodgravius
est plurimi persequuntiir. Est enlm proverbium
Sapientiae : Amicus non cognoscelur inbonis, etin
malisnonabscondetwi)ii7Hicns(Eccli.\\\}.t^oslva.{es
manet, quod sinedolore non eloquor, hasc ignomi-
nia sempiterna.Nechoc dixerim quod fidelitasregi
contra fidem. Nam sic interdum fides exigitur et
prfeslatur, ubi satius est pcenitere, quam perdita
charitate sub prajtextu fidelitatis fidem periclitari.

et, dum furorin cursu est, credendum potius duci- non habet angulos et qui
Veritas qiiia directa est ;

tis quam reluctandum. Nec egoconsilium impvobo se mendacio solo operit, nudus est hoc proscri- ;

quodratio prudentiae moderatur, ututilitatiprospi- bendus sensit Adam. Non est justus metus qui di-
ciat, el non deserat honestatem. Cseterum per vini mandati contemptum ingerit. Rarus aul potius

gratiam Dei in brevi fulurum est, ut hac dispensa- nullus estqui nonli;ibeatarcanum regiincognitum,
tione non sit opus, quia procella jam detumuil, et et qui exdelatorum conscientia faciatomnes sura-
£0016810=, pax esse videlur in januis. In proximo est, ptus. Ilaec ex oharitate, quia ex ea processerunt,

auctore Deo, ul quod loquor plenius innotescat. par esl interpretari.

Laboravit Petrus et condiscipuli in remigando, EPISTOLA CGLXVIII.

quorum unusest domiuus Cantuar. qui, suis adhuc AD JOANNEM PICTAV. EPISCOPUM.
aut gentis alieniE stipendiis militans, totius Angli- (A. D. 1168.)

canaB Ecclesise servit utilitati. Nam cum obtiniierit, JoANNi Pictavieusi episoopo, Joannes Saresbe-
redundabit in gloriam Dei.Triumphum conseque- riensis.

tur Ecclesia, clerus liberationem, et populus con- Miratur fortasse vestra discretio, qiiod (lominus
solationem. quidem nec tuuc, siout nec in
Et CantuariensiscoUoquiumregisAngliee.quod vestra
estremo judicio, non displicebit si quis testimonio procuraveratindiislria, respuil, cum antea saepius
conscientiae gaudeat, ut opem tulerit Eoclesife nau- ad colloquiura ejus accesserit nonrogatus, etquod
fraganli. AdversushfEcfortasseprsetendeturpublicfe amplius est, spretus in contumeliam Christi, et
potestatismetus, et persecutorum iusidiae. Sed variis affectiis injuriis. Erat enim ciiiiidus pacis
certenon est qui sine eorum conscientia quando suae,sed ecclesiasticae liberationis longe cupidior:
hbitum est non faciat sumptum. Nec hoc Deo teste sed et salutem regis et gloriam, et liberorum ejus
mei compendii causadixerim, sed ut praemuniam indemnitalemmaximecupiebat.Obhasergocausas
dominum menm el espleam offlcium debitae cha- se et suos conviciis, conlumeliis et variis perioulis,
ritatis. ut taceam labores et sumplus, exposuit, dum per
viam humilitatis pacem reformari posseratio sua-
309 EPISTOLiE. AN. il68. 310

debat. Sed postquam multis et manifestis agnovit ^ hac araicos doleo exoidisse, ut rarus sit qui non
indiciis,quod ille domiiii papee patientia semper profiteatiirse obligatumesse, aut carni et sanguini

magis ac magis atnititiip, et de liumilitale crescit aiit possessiouibus suis, aiitexpressim cavisse pu-

inlaumaiiitas, et de exliibita raansuetudine nascitiir blioffi polestati in id qiiod salva charitate non potest

utinam feliciori,
aodilalatiir insolentia, aiia via, el observari. Quam obligationem si quis licitam esse
'

sibi censuit incedendum, praesertim cum patenter non dubito,

contenderit, ego illum haereticum esse

agnosceret, quod vobiscuin et cum ipso prorsus et reclamante mundo pronuntio evitandum. Ego

agebatur in dolo. Sic cautiones istas expertus sum, cui exsulanti jam
Fistula dulcecanit,voluci'em dumdecipit anceps. sextusimminet anniis, etquodmajus est, dominus
Nam, dumspes pacis promiltitiir, periiicies Eccle- Cautuar. et coexsules siii quartura peragunt, publi-
si* transmissa ad sedem apostolicam legatione cam procurans utilitatem ad ignominiam nostra-
procuratur.Archiepiscopiisinvitaturad coUoquiuni, tum, suisaut gentis alienfestipendiis adhuc militat
ut noa caveat tendiculas eorum, qui quaarunt ani- pro libertale Ecclesiae, pro sanguine clericorum,
mam ejus, ut auferanteam. Nam qua; non priBvi- pro consolatione populi, et non est qui respiciat
dentur, jacula feriiint citius, et inagis Itedunt. Ubi, euiu. Non est in Eeclesice Anglioana qui Petrum et
quiBso,Scripturae verilas,siillequioranibus loveara B condiscipulosadjuvetin remigandolaborantes. Sed
parat.quandoque non praecipitatur in ipsam? Quis dioes, vereutur delatores, quasi sine eorura con-

fidelis et verax est, si fallas est et falsa veritas, soienlianullos,cum voIuntasadest,faciantsnmptus.

quffi mentientibus operum merila prsemiorum fru- Est cautio praestita potestati, certe non tenet obli-

ctiis ad eamdem, sed coagltatam, refertam et su- gatio. Tiinentregem probabilequidemest, et magis
pereffluentem meusuram pollicetiir?.\onae pondus qiiam Deura.Namcum altero prtBcipienteprohibeat
etpoDilus in manu hominis est abominatio apud alter, vel contra, perspicuum est cui parealur.

Deum? Nunqiiid ergo pondus et pondiis erit in Exigetur fortasse purgatio: sine dispendio con-
manu Dei, ut inter pauperes et divites inique de- scientise et famae praestari non poterit. Conducibi-

cernat?Absit hocabeo, qui orbemjudicat in aequi- lius enim esl subtilem praetendere reverenfiam et

tate, qui ipsis angelis non pepercit, qiii potentes privilegium cleri qiii imrauuis est ab hujusmodi
poteuter punit, qui aufert spirituin principum, qui juramentis. Sed, inqiiis, nobiscum jure vel ratione
oontemptores suos reddit ignobiles. Ipse jiidicet non agitiir, sed furore. Nunquid ergo furentibus
causara suam, et Ecclesise oppressores aut oonver- confurendum est rejeoto jure, etrationeconterapta.
tataut conterat. Pauperes siios ad gloriam nominis Sed auctore Deo pax Ecclesiae videtur esse in ja-
sui, proiit eis noverit expedire, liberet et eripiat a q nuis. Nec video qua fronte in quiete ipsius audeant

facie gladii imminentis, ne quanlo dicanl genles: apparere, qui videnles periculum, et toties invocati
Ubi est Deus eoruini {Psal. r.xiii.) Patiens quidem naufragio ejus nihil auxilii contulerunt, utinam ei
Cantuariensiuin Deus, sed idem procul dubio fide- vel nunc Dominus meiis et alii amioi porrigant

lissimus relributor. Et quidem spes et, quod non dexteram, ne eos postmodum pceniteat, cuin navi-
diu differet ultionem, sed comminabitur in brevi. gantes Christi discipulos in litlore viderint exsul-
Et nisi per poenitentiam et satisfactionem persecutor tare, et se vocari, ut comprandeant illi. Nec hoe

Ecclesiijedeclinaverit ictum,ferietur irreparabiliter, dictum piites, ut aliquid mihi tribiiatur qui per
et erit seeculis in exemplum. gratiam Dei et illorum quibus a juventute coalui
floreoetabuudo, sed Deo teste desidero satisfacere
EPISTOLA CCLXIX
De tuo et amicorum statu sollicitusnun-
charitati.
AD NICOLAUU DE MONTE ROTOM. tium misi praesentem fldei mihiprobatae aquosi :

(A. D. 1168.) dignum ducis de meo inquirere poteris, et quod

Idem suo NicoLAUM. placuerit eidem secure intimare.
Temporasinumeresbenequx niimeramusamantes, EPISTOLA CCLXX.
Non venit ante suam nostra querela diem. D ADGIBARDLIM CELLARIUM NORWICENSEM.
Nec suspiceris quod de te queri velim, cujus fldem (A. D. 1168.)
etdevotionem a mullis argumentis probatam habeo, Idem GiRARDO oellario Norwioensi.
sed tibiconquerorquodamicos sentio gravissimum Gaudens audio de te, dileclissime, quod hone-
passos essedispendium.et eoquidemgravius qiiod stam Ecclesiae desideras et speras pacein, nec por-
prsppedientestiiporejacturam vix reparabilem non tionemoousensiis ponas cum impiis, exspectans et
advertunt. Amicitiain veram, cujiis initium perfe- ipse regnum Dei: unde ad eara qiiam tuo pridem
ctu m flnem quoque fideliter apud Cioeronis Laelium, merito oomparasti, mihi ad te duplioataest chari-
sed fidelius ipsius virtutis experientia didieisti, tas, prompta pro viribus tuis et tuorum usibus in-
eam vitse oenseant
philosophi gentium prfedioant.ut servire et parere mandatis. Utique nec diffldo mihi
prseferendam, quiasine illasicut injucunde, sic et opportunitatera fore,cui diviua gratia supra et
Deo et hominibus vivitur odiose. Hanc ego nihil contramerita raeaetcitraoperamamioorum neces-
aliud esse orediderim, quam charitatem, sine qua saria contulit etiarainessilio, quibuspossum com-
quod fldes catholica docet, nemo fruetur Deo. Ab mode necessarius esse domiais et amicis, et qui
 : :

311 JOANNIS SARESBERIENSIS 312

coepilperficiet; quoniam sicut prsevenit vota justo- A meritis, a latere ejus mille et a dextris ejus decem
riim, ita,eoauctore,qnod(imet impius, venit snper millia ceciderunt: et qui croceis induebantur, am-
eum. Ipso quoqiie priBstante poterit archiepiscopus plexati sunt stercora. .Sed jam per gratiam Dei tur-

qui solus pro totius Anglicaufe Ecclesife salute di- binis impetus enervalus est, et Petri navis optalum
micat, amicis debitum prsesiare solatium, quia pax ingredilur portura. Quod tibi ideo curavi innole-
Ecclesiaa reformalur contrito capite schismatis et scere, qui te gaudiis Ecclesioe noa ambigo conga-

lateribus ejus collabentibus in ruinam. Ora ergo et visurum: prffiserlim cum amicos recepturus sis ia
soliicita fratres tuos, quia jam expergefactus est pace Ecclesife, qui honorem et iililitatem tiiam po-
Christus. ternnt auctore Doniiuo promovere. Doininus enim
EPISTOLA CCLXXI. Cantuar. qiii pro oraniiim dimicat liliertate, virum
AD WALKELINUM ARCHID. NORWICENSEM. induit qui lionori Ecclesiee velitjngiter inservire.
(A. D. 1168.) EPISTOLA CCLXXIIL
Idem Walkalnio Norwicen. archidiac.
ad hugonem abb. s. edmundi
Prffifinit vir doctissimus et eloquentissimus ex
(A. D. H68.)
causis dicendi sumendam esse diclorumintelligen-
tiam, quae regula sermone meo fuerit a vobis B
si in Idem HuGONi abbati Sancti Edmiindi.
observata.nonputaborquastus gratia dixissequid- Quod in salutatione variatur inscriptio, causa in
piain cui mendicandi tam deest necessitas quam absoluto est, quia urgente tempestatis articulo aut
voIuntas.Verumdulceeslpostexsilium quinquenne nomina suppriiuenda siint, aut coiniiientitiis ulen-
eoquofieri modolicet cum aiuicisnon visis a mullo duui. Sed non ideo minor est reverenlia persona-
tempore gratiim communicare sermonem, et quis ruin si diguilalum titulus reticetur, nec charitati
eorum slatus sitexplorare. Nam calculum fortunae praBJudicat cohibita libertasobsequendi. Nam ple-
eorum escipereparatus sura.etopporlunitatcm de- rumque poeticum ilkid obtinet
et in pliiribus
sideroobsequendi, Necdiffidoper gratiam Dei qiiiu Quodlicet ingratHmesl:quodnonlkel,amptiusurit.
in brevi facultas offeratur,ctim Ecclesiae pac em mihi (OVID.)
videre videar accelerare, et dominum Cantuar, et Et iuihi qnidem magno fnturum erat solalio si in
condiscipulos Petri qui sub lempestate naufragii aliquo liceret sedulitati mece erga amicos oflicio-
hujusin regenda nave sudaveruntad optatumper- sum esse. Et sicut in beneficiis obligari necesse
venire portum jam fere conspicuum sit. Nam quse habeo, sic alios niihi contingeret obligare. Non est
capiti schismatis confurebant membracompereunt taraen prfeter vos fere quisquam, cui in ralione
eoque succiso corpus totura necesse est inlerire. q dati et accepti lenear obligatus, cum omnes sub
Vidimus, vidimus hominem qiii consueverat esse preefextu metus inauis quaerant ingratitiidinis suse
sicut leo in domo sua, domesticos evertens el op- solatium. Unde et vobis arcfus teneor, qui me ci-
primeQs subjeclos sibi, latebras quaerere, et tanto tramerita toties in benedictionibus dulcediais prae-
terrore conouti, ut vix tiitus esset in angulosis ab- venisfis. Ecce enim exsilii mei sexfus annus astat
ditis suis. IUura, iUiim imperaloremqui totiusorbis pro foribus, et nulli eorum qui milii diim florerem
terror fueraf, utinam vidissetis ab Italia fiigienlem in patria familiares erant aut debitores, exstili c)ne-
cumignominia sempilerna, ut is cautelaiu pi'ocuret rosus, et, per gratiam Dei necessitas nondum ingruit
autruinam qui Catholicorum laboribusinsultabant in preces descendendi, quia mihi cunctanon raodo
ex successibus et furore ejus. Ergo conceptam lau- ad necessitatera, sed ad honorem et maguificentiam
dein Dei silere quis poterit ? ipse enim est qiii lacit per veleres amicos miuistrat Christiis. El quideiu
mirabilia magnasolus, qui consolatur nos in omni non nostris meritiis tot coexsulantes etproscriptos
tribulatioue nostra ne ex acceptis bcneficiis homi- exhibel in teira aliena, sed Ecclesiae suae parcit et
nibusobligemur. qiii eisolidebemusqiiodviviinus, prospicit. Dominus euiiu Cautuar. publicam pro-
abundamus, et nunc, quam quondam in palria, curat utilitatera, pro causa Dei dimicat, houorem
magis in exsilio honoramur. cleri vindicat, Ecclesiee tuetur libertatem, adhuc

EPISTOLA CCLXXII. tamen suis stipendiis militat, aut quod nostratibus

ad magistrum nigellum. infamiaiu iugerit causa damuationis est, uiise-
et

(A. D. 1168.) ratione gentis alieuEe servit ei populus qiiem noa

^ Idem magistro Nigello. cognovit, et ipsius sanguinem sitiiint summi pria-
Intercapedolocorumnon praejudicatfidei,etami- cipes sacerdolum. Quis Ecclesiae status si aut re-
citiae titulus radiat clariusin adversis. Licetaiitem guin conditio, lalor prtBsentium plenissime referet,
jam sim quinquennis exsul, el, quod mihi fiiturum cui quod placuerit securissime poterilis intimare.
gravius crediderunt Ecclesiee persecutores, proscri- EPISTOLA CCLXXIV.
ptus :tamen nou tam super jactura propriamoveor, ad azonem monachum.
quam quia in articulo necessitatis fere nostratum (A. D. 1168.)
nullus qui naufraganti Ecclesiae ferat opem. Nam Idem AzoNi monacho.
cum multos in pace filios et amicos habere videre- Affectus ab effectu convincitur, et plerumque ser-

tur, eosque claros eruditione, et iasignes virtutum mo bonus donum magnum transcendit in gratia.
 :

313 EPISTOL^. - AN. 1168. 314

Quidergodicainqiiiobice tempestatisexcliisiisarai- A litterarum, ut charitalis profectui pariler intenda-
cis servire nequeo, nec lilierum est milii illis com- mus, et me semper el ubique reputes tuuni.
municare vel verbo f Srilianine? sed alienus por- Et^lSTOLA CCLXXVl.
titor rarus intermeat. Mittam proprium ? sed meis AD GALFHIDUM.
tenduntur insidioe nec est aliquis qui se in prsevi-
: (A. D. 1168.)
sum periculum sponte projiciat. His ergo dilBoul- Idem suo Galfrido.
tatibus rariusetminus seribo sedcerte non minus; Comiuunis Doininus noster innocentiam tuam
amo : dixerim magis. Nam ut
facilius et verius in- apud me satis reddidit cxcusatam, nisi qiiia eam
firmitatis liumaDiE conscius et in vetilis soepius at- aiite non oredideram excusandam. Ad quid enim
tentainur.Sed auctore Deo procella quae collisit proficit exeusatio, ubi culpa praecessisse non cre-
Ecclesiamjara detumescif, et ut inipsum confidi- ditur? Nam nec ille quem delatorein putas hoc age-
mus prorsus evanescet in brevi. Iiiterim niihi pro- re couatusest, utdetiiadileolione aliquidsinistrum
positum est, gratia prn3eunte, pro cau>aDeiet liber- suspioarer. Hoc aulem solum habeo adversum te,
tateEcclesi8edomiiioCantuar.commililare,quicum quod iiie lauta facilitate corruptibilem credidisti,
publioae serviat utililati, adluic tamen militat suis imo etiain corruptum. Nunquid enim corruptusnon
stipendiis aut (qiiod probiosiim nostratibus est) est cui suggestionis impetus exculit charilatem ?
:

g
gentis alienae. Utinara quantulumcunque solatii
illi Aut si nosti edissere quae sit corruptio major, quam

niinistrasses, quod Ueus scil, ob tuara qiiam illius Certe aeque necessariura mem-
aviilsio cliaritatis.
magis loqiior utilitaleiu. Mihi autera niliil precor,( briim nec in membrisanimas, nec in inembris cor-
nisi ut Qiiintiliauum qiieiii pelii scriptum et emen-' poris iuvenitur. Sed et haec tua culpa piirgabilis
datiim mittas. est, eo quod ipsum genuisse visus cst zeltis, fovisse
EPISTOLA CCLXXV. timor, amoris semper individuacomes sollicitudo
AD WILELLMUM DE DOVERA. firmasse. Sic et Petrus trepidavit ubi non erat ti-
(A. U. H68.) mor, et impedire conalus est humanaBsaliitis my-
Idem WiLLELMO de Dovera. sleriura, dum
carnalis affcclio studuit ab illa Do-
Experientia rerum fidelissimam soientiam paril miniim prfepedire. Non sum adeo stiipidus quin
etestiu unaquaqiie facultate probabile quod ex perpendam necessitates tuas.quinaugustiassentiam
ea videtur artilici. Artis autem cujusque praecepta quin metiar discretionem qua oportet tempori mo-
intelleetu quidem facilia suul, sed usu non Ita. Dif- rem gerere, et transire per infamiam et famam
ficiliora tamen sunt in etbic se prrecep tis, id est in bonam, servata tamen radice fidei et virtutis. Si
virtutum offioiis excolendis. At in
oranibus ob- taces, si nonscribis, cautela declinas insidias. Ex-
illis
p
tinet charitas principatum, quam ego nihil aliiid pedit euim ut ofHoiorumraoderatrix prudentia sa-
esse quara veramamicitiam dixerim confideuleret pientis actus et verba dispenset. Mentis autem agi-
recte quae non modosui raajestate, sed etiara ra-
: tatio nulla vi potest cohiberi. Nec aquae multfe
ritate, omnia expelenda transoendit. Iliiic
iu terris praevalentexstinguere charitatem. Hujus instinctu
ab meque mullos ob-
ineiinte cRtate operaiu dedi, latorera praesenlium emisi, ut de amiois certificet
sequiis promeruisse credideram, sperans qiiod in et eos de statii meo faciam certiores. Valeo euim
affectione dilectionis mihi referrent vicem. Assi- et juciindor si sic illi. Valete.
duitas ergo amandi et obsequendi contulit usum^ EPISTOLA CCLXXVIl.
inhabitum me semperamarecompel-
et ille versus AD W1LLEL.MU.\1 PHIOREM DE MERTON.
liteliam non araanles. Nec tanien prsBsumo rae so- (A.D.IIf.8.)
lidatuin esse iu charitale, quae religionis culraen Idem VViLLELMO priori de Meriton.
esl, licet illam sitiatauima mea. Sed mihi revera Audita promotione vestra gavisus sum, videns
quamdara fateor adesse aflectionem benevolentice illum domino raeo etamico substitui, cui adhono-
quaconviveiitibusetiara nonnuliosgeniileslegiraus rein Dei et ulilitatera fratrum neminem in lota Ec-
placuisse. iloc autem etsi non radieis lirraitudiue, clesia censui prftferendura. Namquanta aflectione
tameu genere D
natiirffi et intenlionis fine praesei tira Eoolesiam diligam novitille solus qiii dedit utaina-
in Cliristiano charitas est. Caeterurararus inventus rem miliique testiinonium qiiale potest conscientia
est in toto exslii meiquiiiquennio, qiii niihi repen- reddit. Nec diflido quin per graliam Dei in ejus
dal vicein; unde et major gratia habenda estrari- succedatis charitalem, qui successistis in sedem :

tati. Sed in cujus aiire querelam hancdepoui opor- etqiiin apudvos illiiin teneam lociim quem tenere
tuit, nisi tiiam?quiet dulcem afreotionem ad oon- consueverara apudipsum. Utaiitem ex anirai sen-
viventes habere dignosoeris, eamque radioibus tidei tentia loqiiar, meinter primos charissimos reputa-
solidasseinDomino. .Neqiie, qaod Deuset ooiiscieu- bat, etpaiicoset miillos qui ine prsecesserant me-
querela doposita estde amicis, ut faciara
tia novit, ritis, gratia praecedebam. Nara de meritis gloriari
qusestum, quia mihi necessaria ministrat Deus ad non possum :videboretero insipiens,
et si volvero,
abundanliam : sed quia juoundiim visuiu estei ia- Tota ergo gloriatio mea nihil aliud esl nisi
divina
gratitudiuem exponere aliorum, cui oninia loqui miseralio, et merituin alienum, bonoruiu dico,
possis ut tecum. Hoc duntaxat iu calce exigitur quorumpostOeum, et per Deum, ope, sum modi-
315 jUAiMMb SARESBEHIENSIS
JOANNIS bAHb&tiiinibiNSis 316

cum id quod sum. Horum meritum est, quod supra A amator hujus prosperitatis quae videtur adversitas

et contra merita meade stercore erexit me Domi- etnon est, aculeissuperari. Sed si ita essetjfrustra
nus, et direxil, cum sim pulvis et cinis. Et nunc per spirituin qui rotas propheticas sibi iuvicem
proscripto in gente et terra aliena bona dedit ad cohaerenles et connexas agit et erigit et sistit cum
abundantiam ethonorem. Sed quia male mihi me- Patribus prophetarum, Chaldeam,Clianaan,
etfiliis

rita respondent, et casum tinieo, vestris quas afFe-
ctuosius precor et aliorum timentiiim
precibus necessehabeo adjuvari. Ethoc quidem est
mearum summa precnm. Lator prcBsentium vobis
notus est, cum quo si placet ibitis ad dominum
Wintoniensem ut negotiuni ejus promoveatur si
non poteslis, miltite fidelem et sapientem.
yEgyptum perlustrassem, aut peragrassem deser-
Dominum tum, aut transcendissem montes Samariseretpost
Babyloniam captivitatem sine causa redissem ad
domum Domini :noniIlam dico manufactam quas
hircorum et vitulorum sanguine expiata purgatione
: umbralili irreparabiliter excisa et eversa est mini-
sterio Romanorum : sedillara in quam apostolus

EPISTOLA CCLXXVIII. introducens, et potans me quatuor fluminibus pa-

AD EUMDEU ET FRATRES UNIVERSOS. radisi docet omnem mundisupellectilem utstercora
(A. D. H68.) contemnendam, ut solum in quo omnes thesauri
Idem eidem etfratribus universis. B expelibilium sunt lucrifaeiam Christiim.Et quidem
Quoties vobispreces porrigimus, nos eas de no- ut ad tuos gentiles transeam, non modo sloici, sed
stris meritisducimuspromendassed de benignitate etiam Epicurei, etomuiura philosophautiumsectae
vestra quae gratis nos diu charos habuit, et in mul- rerum mundialium contemptum praedicant et si :

tis studuit subvenire. Nam quod exsulibus et pro- eisutendum pronecessitateconditionis ettemporis
ad temporaluim abundantiam et
scriptis succedit probabiliter arbilrentur, si contristari de dormien-
houorem, vestrisorationibus et meritis confidimus eorum duntaxat est qui spem non habeiit,
tibus,
provenire. Nos enim quid nisi flagella meruiraus nonne probrosum est Christiano preesertim philo-
et tortores ? Ipse tamen, qui nos consolatur in sophum profilenti siiper amissione temporaliuui
omni tribulatione nostra, plenissime (quod ex con- macerari ? Non est tamen (ut insipientiiim verbis
scientia dicimus) novit quianon hoc merueramus utar,accusantium fortunamautdefendentiumquod
abilloqiii nos persequitur, lioet a Deo meruerimus ei debeam imputare, qiiia sic teuieritati maliguan-

graviora. Prtecepit illi forlasse Dominus, iit male- tium in mei consolatione occurrit gratia, ut per
faciat nobis : et, si ita esl, misericordiam Dei antiqiiorumbeneficiisamicorum
odoretur sacrificium.
Vobis itaque prostrali mente supplicamus attentius (si forte veniatur ad calculum) plus collatum mihi)

quatenus vestris oralionibus impetretis a Domino, q vlderi debeat qiiam ablatura sed et haec ipsa pro ;

ut nostri meminerit in bonum. Nam qui novit fl- cella jam Deo propiliante detumuit et pax Eccle- :

gmentum suum nos, scit qiiid figmento expediat, siae videtur astare pro foribiis. Tu interim pasce

hoc est unicum quod postulamus deiiuntiantes in oves nostras non juxta, sed intra tabernacula pa-
charitate qu8B Deus est, ne de temjioralibus vestris storum. Valete.
vel cogitetisnobis ferre subsidium. Sit quoque vo- EPISTOLA CCXXX.
bis Ecclesise causa et domini Cantuariens. opero- AD NICOLAUM VICECOM. DE ESSEXIA.
sius commendata, quia ipse pro libertate Ecclesife (A. D. 1168.)
dimieans, stipendiis propriis etlaboribus, omniiim Idem NicoLAO vicecomiti Essexiae.
servit utilitati. Comitea a societalis participatione dici quisquis
EPISTOLA CCLXXIX. ignorat, ignarus est lilteraruno quas liberalis insti
AD JOANNEM DE TIUEBERIA. tutio primas tradereconsuevit. Nam sicut alii prae-
(A. D. 1168.) sules in partem sollicitudinis a summo pontifice
Idem JoANNi de Tileberia, evocantur ut spiritualem exerceant gladium, sic
Audila sanitate tua et verbo salulis quo me tua a principe inensis materialis communionem comi-
dilectiocensuithouorandum, gavisus sum medita- ^ tesquasi quidam mundani juris prsesulesasciscun-
tione reversusin tempora meliora^iuibus et Eccle- tur. Etquidera qui hoc offlcii gerunt in palatio ju-
sia Dei pace debita, et nos sub optimo Domino ris auctorilate, palatini sunt ;
qui in provinciis
societate gratissima gaudebamus, ubi philosoi^hiee provinciales. lllrique vero gladium porlant, non
meditatio, exsecutio juris.ofticiorum inuliiacoinmu- utique quo caruiflcinas expleaut veterura tyranno-
nicatio, collatio litterarum,disceptatio utilis etju- rura, sed utdivinse pareant legi.et ad normam ejus
cundataedium propulsabant, et contrahebantmo- utililati publicse serviant ad vindictam malefacto-
ras temporis, ut fere semper ad agenda videretur rum, laudem vero bouorum. Tu ergo quia provin-
angustum. Sed diim hoc loqiior, jam mihi videor cialium vioes agis, prout loci et norainis index est
intueri amieum ciii sermo dirigitur: Philosophus titulus, ulinara sic exsequaris quod exigit princeps,
enim est auditis indignari sermonibus, et mihi ex ne oflendatur isqiii aiifert spiritura principum, ter-
charitate coinpati quasi languenti, vel erranlti, ribllis apud regesterrfe, cujus Ecclesia sponsa est,
vel allerutrum simulanti. Timeo namque ne ex qui insacerdotii sui sicanimadvertitconteraptores
praeteritorum laude prsesentia videar accusare, et et malefactores quasi pupillam appetierint oculi
 317 EPISTOL/E. AN. 1168. 318

sui. Qiiae enim sibi sapiens oplat, tibi dator sapien- A principibussacerdotumin perniciemejus qui solus
lise largiatur. Tibi debitor siim, et de affectione laborat exsul et proscriptus, expositus tanquam
qiiam ad ine meos habes quantas possiim gra-
et signum ad sagittam, ut eruat eos a tribulatione
tias ago, certus qaod condigiias rependel Altissi- malorum et dolore. Nam dominus Cantuar. com-
mus, et beniguissimus relriljutor. Status ineus au- munem omniiim procurat iitilitatem, pro libertale
ctore Deo juciiudus est, sed de tuo et ainicuruiii Ecclesiae diraicat, piignat ad bestias, saugiiinem
certiorari desidero,et seciire poleris quod placebit sacerdotii sitientes : suum et totius generis sui
lalori prcBsentium intimare. Valete. sanguiuem ndnoris fecit quam causam Dei, dum
EPISTOLA CCLXXXI. legem ipsius ad subvertendas flctas aut inolitas
AD PETIIU.M SCRIPTOREM. pravitates constanter ausus est proliteri. Suis ha-
(A. D.iies.) ctenus et extraneorum stipendiis militavit. Et in
Idem Petro scriptori. Ecclesia Anglicanaquis esteiadjutor?RestantpIura
Zeliis quem habes in Uomino mihi notus est a tuffi quidem communicandadilectioni, sedsiiotem-
multis anuis ut sciam super EcclesisB statu non
te pori reservantur.
posse non moveri. Quippc: EPISTOLA CCLXXXII.
Sidern qids mundumque velit, speclare cadentem, ^
L, AD TURSIIMIM DE ACOLT.
(A. D. 1168.)
expers ipse sollicitiidinis ? prassertim si charitas
Idem TuRSTiMO de Acolt.
urgeat, ut nihil humaiium a se reputet alienum.
Plura sunt, aiiiice, qufe nostram perpetuare
Talis quidem nuper erat facies mundi, cum ab
debenl charitatem, et offloiorum sedulitatera, sine
aqiiilone el occidente in orientem irrupisset et au-
qua virtus araioitiae non subsistit, nobis potenter
slrum, maximam, ut videbaliir, partein dejectura
ingerere. Primo contracta familiaritasex convictu :
stellarum, sed tlavit in llalia Spirilus sanctus,
deinde iuitae jura societatis,quandomulto tempore
contrivitqueschismatiscaput, uteijamlatcraconta-
sub eisdera dominis militabainiis postreino quod :

bcscant, et meinbra commoriautur. Non est enim

vir meritorum titulis omni laude major, dominus
medicus, non incantator, qui ea denianu Domini
Joannes Pictavieusisvult ut nos invicem diiigamus,
possit eruere. Spes ergo fldeliuiu esl, quod in brevi
et studeamus nos in alterutriim mutuis officiis
descendet in Angliam Spiritusidem. ut illam quo-
prsevenire. Nam et gratiam ejus ad illum nequa-
que serenet Ecclesiam, adventusque ejiis multa
quam dubito minuendara, quam in propulsandis
produutur indicia. Undiquecondisoipuh Petri qui
araioi incomraodis viderit negligentem. Harum tibi
ministerio navigandi diutius vesali sunt, sibi vi-
contemplationecausarum tibi tandem scribendum
dentur apprehendere portura,et optataiittoris sta-
C censui. Quod tamen tuis et tuorum usibus magis
tione gaudere, invitatiadcomprandeudum Christo.
qiiam meis certum sit expedire. Nihil enimdebonis
Cffiterum quia desiderauti auimcB nihil satis lesti-
tuis, quibus nec indigeo quidera, mihi concupisco
natur, mihi quid responsurus in oie habeas videor
vel exigo, sed ut prospicias tibi. Nosti siquidem
intueri. Novi siquidem festinatiouem perspicaciie
quod dominus Cantuar. qui tibi jure multiplici
tuee. Dices ergo Unde htec non confldentia sed
:

paler et dominus est, suis et gentis alienae stipen-

preesumptio ? quibus quod vaticinarisapprobas ar-
diis cum gravissimo periculo suo et omnium suo-
gumentis ? unde promissa doces esse complenda ?
rum Ecclesiam Dei a servitnte iiititur liberare, et
PoUicilis dives quilibet esse potest.
vix in aliquo fidelium suorum reperit fidem. Tu
Nonne flagella duriora ineruistis a Doraino ? Ad
ergo si sapis vel nunc dum licet provide tibi, re-
quod ego Exspecta modicum et videbis gioriam
:

dime tardilatem, communicaneoessitatibus ejiis ut

Dei tunc plubiicabuntur argumenta, quibus non
;

coiisolationi possis oommiinicare. Alioquin timeo

miraberis nos credidisse memineris quod cum :

ne tibidamnosafiat familiaritasquamcum excom-

obsideretur Israel in Samaria, et nulla spes eva-
municatis ejus habuisse diceris et habere. Nec
dendipateret obsessis, illcqiii incredulus fuit, quod
soliim regem timeas, quia et prodesse et obesse
uno statere modiiis similtB aut hordei raodii duo
venderentur, in crastiuo in porla Samarise vidit
D possunt ecclesiasticse potestates. Ilsec tibi secreto
tanquam amioo dixerim, utpote quiaprsefacto do-
quidem quod propheta dicente non credidit, sed
mino Pictavieusi te si quid adversi immineat, see-
expers beuelicii f.ictus est ob intidelitatera, quia
conciilcatusa turbisexspiravit. At, iuquis, nunquid
penumerojussiis sum praemimire. Si verovoluntas
adest, faciiltas fibi non deerit. Valele.
et tu prophela es ? uon utique setl nec fllius pro- :

EP1ST0L.\ CGLXXXIII.
phetae. Cfeterum nihil prohibet exsulem in deserto
AD HALDWINUM DE VALLE DAUU.
pastorum cum siccamina vellicare. Nec prae-
eis (A. D. 1168.)
sumo de meritis, sed de misericordia ejus, qui fi- Idem Baldwino de Valle Darii.
deles non patitur tentari supra id quod possunt. Qiii le loqiientem vel scribentem audit, memi-
~ Maruimus duriora, sed misericordiaejiis circapoe-
quod priuiiim exercuisti incuria
nisse potestofflcii
niteutes cousuevit prcBJuilicare jiidicio. Uuura au- quando subregeStephano, et cum praefatoRicardo
teui est quod supra inodiim miror, nonnullos esse miiitabas adhuc pene puer. Solebas esse ingenii
in clero qui more Judeeorum conspiraverunt cum perspicacis, et ad omne et omuium saper omnes
 319 JOANNIS SARESBERIENSIS 320

cofetaneos tuos promptus obsequium,antequamte A Horum unus ego ad quem ibo nisi ad illum qui
grammaticorum immergeres turbis. Ergo quse lo- panem diseipulis frangere consuevit, utdigeri pos-
queris partim anliquam institulionem redolent, sit ettransire in alimenta scienlicBetmonim ? Alios

partim doctrinam moflernorum. Inde est quod namque didici integros et duros apponere panes,

licfjt anliqnam pellemmutare non possis, te tainen quibusauditoresfacilius possunt strangulariquam

litterse faciunt insanire. Sed ut olim scire consue-
veras, sanus insanis videtur furiosus, et ebriis
hicernas duplicari et frequens est ut homines be-
:
stias putent, et utsui non meminerint aiit suorura.
Quod tamen tibi tuique similibus imputari non
debet, quibus tam naturaquam nos patriusebrio-
refici Precor ergo, si placet, ut aiihi rescribere
dignemini in quo libro reperta sit glossa quse Au-
giistiniconeepta nomine tradit Juda;os celebrasse
seplimum diem septimaiu septiiuanam, septimum
mensem, elc. Nam secundum M. Pelrum teriu Psal-
terio posita est et in Epistolis semel. Nec ob hoc

sitatem ingerit, ut etiam jejuni sobrii esse non quasio qiiia septimus annus septimae decadis ibi
possint. Moribiis enim Thebaui estis. Sic Agave dicitur jubilceus. Constat enim quomodo soleat hic

filium pro vitulo iminolat, et quisqueapud vos se articulus explanari. Sed quia certum est Judteos

et sua sacriftcat Baccho. Cum Cerere tamen et nunquam ju!)il8eum, id est qiiinquagesimum cele-
Baccho lis est. Sed iu cervisia qunB apud vos vincit, b brasse. Aut si qiiis hoc credit, dicit quando. Nam
regnat, imperat, priEvalet Ceres, et ingenia ve- revinci poterit arguraenlis, et scio quod in Veteri

stratum acuit ut Franciam nostram vervecum pa- Testamentonon legitur. Qiiodutiquenon tacuissent

triam credas, el Francosesse verveces. Quod unde qui minima retulerunt: etsihoc aliquisdicit expo-
tibi in mentem venerit nescio, nisi ex prfedicta silor, sic fortasse accipiendum est, ut dicantur fe-

causa, vel quia tu cum geute tua, nostra, id est cisse quod de neoessitate mandati facere teneban-

Francorum cornua times, nos Francos ebriosos tur. Nam in Scripturis modiis loquendi celeberri-

putas, ac si loripes rectum derideat, ^Ethiops mus, ut aliquid enuntietur simpliciter quod nisi
album. Sed heec et similia veslratibus licent, imo sub alicujusmodi distinctione fidelem non recipit
et decent. De caetero si nondum ebrius es, insta intellectura. Hoo etjura speciilanlibus notura est,

opportime importune Britoni super epistolis beati et vulgato probaturusu. Sic dicituraliquid esse de

Hieronymi, el latori praesentium qiiain poleris cum de facto constat

jure, esse contrarium, et

opem feras salvis proprietatibus. Valete. eamdem rem alius de jure, alius de facto dicitur
EPISTOLA CGLXXXIV. possidere. Scienti legem loquor, eteiqui nutritus
AD MAGISTKUM ODOXEM. ^ et Iritus est examinare sermones, et vim ponderare
(A. 1). 1168.) P
verborum ; siquis celebravit Pascha nobilius si ;

Idem magistro Odoni. quis piscinara constriixit, aut eediflcavit aquaedu-

Ad exsilii et proscriptionis meas cumuluni nihil ctum, autquid fortiler feoit : aut contra si male-
acerbius potuit accessisse.quam ut mihisubiraha- dicenti pepercit, aut servi misertus est delin-
tur solatium litterarum, qua^praeeuntegratia men- qiientis, hoc auctorum diligenlia transit ad posle-
tem purgant a vitiis, notitia veritatis illustranl, ros. Nunqiiid ergo probabile est et credibile est
accendunt oharilatem, ex e\ercitio sui virtutes quod soleinnilatem jubilaei potuerint reticere ? ubi,
stabiliunt et conftrraant. Dum his operaui dare quseso, legitur rescissa vendilio? ubi restiluta hae-
licuit sub alis vestris, etrotara iu raedio rotfe cum reditas ? ubiservoriim generalis emancipatio?ubi
Propheta, imo cum filiis prophelarum, doctrinae a civitate refugii proscriptus hoiuicida posl raor-
veslrae beneficio conteiuplari, et audire per os ve- tem summi pontilicisinvenitur in patriam redisse?
strum quid spiiitus loqiiatur Ecclesiis, mihi regis ubi aut quando iudicla Sabbata celebravit terra ?
Angloriim indiguatio licet uuilta gratis abstulit, Certe Jereraias testis esl, quod nec septiiniim cele-
tameu magniim visa esl altiilissc compendiura, braveruut Patres eorum :et cuin tenipore Sede-
adeo ut fructuosa videretur esse jactura, jucunda cice ad comminationem propheticam se ad illius

IsBsio, et grata injuria. Sed cum avulsus sum a pe- soleuinia celebranda coram Domino obligassent,
dibus vestris, tunc primum dispendil et Ifesionis et professionem firraaverunt juramento, verbo te-

aculeos expertiis sensi, et quidem non
quod omnium fere scholarium jactura coiumiinis
est, non quia desint qui diceudi proliteantur offt-
_S cium, sed quia desunt qui doceant. M^igistri enim
sunt plurimi,sedoperarii pauci, utplerisque eorura
sedenlibus in curru eunuchi /Ethiopis rumiuauti-
solus, eo nus quideui servos elancillas emancipaverunt, sed
eos incontinenti revocaverunt in servitntem. Quis
ergo oredat, praeserlim hoc nou docente Scriptura,
quod jiibiliBi legitimos exsecuti sintritus? Sed nec
post caplivitatem sub Esdra et Nehemia docetScri-
ptiiree canon eos hochabuisse negoiii, cum tamea

bus legem, raysteria prfeconantibus et verborum ea quee gesta sunt diligentiusexsequatur. Quin po-
exquisitis picturantibus speciem verbi
flosculis tius per prophetas ssiepe Dominus comminatur se
Dei;, raerito dici possit ; Putas intelligisqiiBe legis ? terrae legilima daturiira Sabbata qutB inobeiiiens
Rediit iteruni miserationis elogium, quia Adhxsit populus denegabat. DeMachabteis certum estquod
lingua Lactentis adpalatum ejmin sili.parvuLi jtelie- bellis ocupati tantis oliis et solemniis vacasse n&
runtpanem,elnoneratquifrangeret eis{Thren.,i\.) quiverint. Exinde usque ad Christum medium te
321 EPISTOL^E. — AN. H69. 332

nuere cuncta silentium. Et sub Romanis principi- A tatesimiliterethominioPictaviensemrecepit cotni-

bus invalescebat divinae legis tam i^'uorantiaquam tatura. Hujus pacis prsecipui invenlores fuerunt
contemptus. Ad lieec quanta possum devotione comes Theob. et frater Bernardus de Grandimonte,

supplico,quatenussihabetisaliquau) expositionem qni primi cum regibus conscii fuerunt secrelee obli-
Jeremite inMarcum, eam mihi, si placet, communi- superius mentionem. In hac
gationis, cujus feci
cetis aut si non habetis, vos ipsi componite, quia
;
autem honorum dislributione Franci regno suo ap«
opus sanctum est, et tam ecolesiis quam scholari- bitrantur plurimum esse prospectum eo quidem :

bus, auctore Deo, giatissimum. Nec deerit opportu- magis quod cum acerbiori dolore meminerant Hen-
nilas scribendi, si Dominus inspiraverit volunta- ricumfilium regis Angliaeregi Francorumproomni-
tem. bushominium fecisse, quando interipsum etfiliam
EPISTOLA CCLXXXV. ejusdem regis Anglise sponsalia contracta sunt.
AD BARTH0L0M,t;LM EXONIEN. EPISC. Receperat anle paucos dies rex Anglorum per
{A. D. 1169.) sanctissimum virum priorem de Monte Oei, et jam
Idem Bartholom^bo Exoniensi episcopo. dictum Bernardum de Grandimonte pro Cantuariensi
Alternat fortuna rerum vices mortaliumque con- archiepisoopo commonilorias domini papae, qua-
ditionem nuncdejicit, uunc extollit. Rectius tamen B rumtibiexemplummitto,pacisqueproband8espem
dixerim et verius, quod is qui ventis et mari impe- dederat, si modo dominus Cantuar. ei coram homi-
rat, exigentibus hominum meritis, in politia mun- nibus speciem humilitatis prsetenderet, persuase-
dana, re scilicel publica degentium in hoc sseculo, ralque viris religiosis quod eum in omni honore
seditionesesse palitur, et interdum quasi procellas et liberlate Ecclesise totius regni post dominum et

excital, nunc eas beneplaoili sui miseratione com- principem constituere disponebat, undeeorumdem
pescit.Hacautemipsiusdispensationenuper accidit consilio accitus archiepiscopus a rege Christia-
quod illustris rex Anglias, licet saepe solemniter et nissimo, cum coexsulantibus sibi huic colloquio
publice jurasset se in hominium Christianissimi re- interfuit, et in omni humilitate flexis genibus ad
gis ulterius quoad non rediturum, saniori
viveret conspeclu omnium, hac
regis sui pedes accessit in
consilio acquiescens propositum mutavit, et in forma verborum utens « Miseremini mei, domine,
:

proximo Epiphaniorum die apud Montem Mirabilem quia pono me in Deo et vobis ad honorem Dei et
in pago Carnotensi ad memoratum regem supplex veslrum. » Sed rex qui pacem promiserat Eccle-
accessit, se, liberos, terras, vires et thesauros ex- sife, dum limebatsuam posse turbari, successibus
pouens, universa conlulit in arbitrium ejus, ulom- noviselatus prorupit in contumeliam supplicantis,
nibus uteretur, abuteretur pro voluntate, relinerel, q el impudeutia loquendi promeruit, ul qui antea
auferret, daret quibus el quautum vellet pro libitu, mmus verus, nunc a Francis habeatur et inurba-
nulla prorsusinserta vel adjecta conditione. Secre- nus. Et ut causam suam, quam omnes iniquam
tas quoqueeidem per internuntios obligationes ante noverant, coram sanctissimo rege et aliis principi-
prsestiterat, sed uulla eorum occulla est, quin, ut bus justiGcaret, contumelias et fabulas hoc ftne
credimus, publicetur iu brevi. Eum ergo benigne concludit. « Nihil, domine mi rex et vos san-
mansuetissimus princeps recepit, Deo gratias refe- cti viri et principes qui adestis, aliud ab archi-
rens, qui ipsius animum emollierat, et ei qui salu- episcopo peto, nisi ut mihi servet consuetudi-
bri consilio asquiescens debita humilitate Ecclesise nes quas quinque proximi antecessores sui, quo-
etpopulis ulilem quaerebatpacem.Sic in hominium rum aliqui sancti sunt et miraculis coruscant,
ejus reversus est, fide corporaliter priestita, quod meis observaverunt, quas et ipse promisit, et hoc
eitanquam domino, cui ante regnum suum homi- inprsesentiavestra tanquam presbyler et episcopus
nium et fidelitalem fecerat, fidem servabit contra simlliter sinemalo ingenio mihi pollicealur. Heec
omnes homines, eique prsestabit auxilium et obse- est enim sola causa dissensionis inter me et
quium, quod regi Francorum Normannorum dux ipsum, quod eas infringit, et quasdam earum cum
pveestaredebet.lndesibidextrasetosculadederunt, r^ observatoribus suis, apud (16) Vizeliacum, qui lo
restituitque rex Francus Anglico Britones et 1'icta- cus celeberrimus est, in insigni die magnse solemni-
vos, accepta piius ab eo cautione quod eis castra et tatis excommunicavit ? » Rem juslam el modestam
terras ab inilio dissensionis hujus ablatas restituel visus est omnibus postulare, adeo quidem ut fide
pacemque servabit, compensatione homicidiorura plenus princeps, archiepiscopi, episcopi et magni
et incendiorum hinc inde admissa. Die sequenli fi- viri qui aderant, et ipsi nuntii domini papse archi-
lios suos adduxit Henricum et Ricardum, quo- episcopo suaderent, ut se de consuetudinibus et
rnm primus houiinium et fidelitatem fecit regi omni re simpliciter et absolute poneret iu volun-
Francorum de comitatibus Andegavensi et Ceuo- tale ejus. Ad quod archiepiscopus respondit se pa-
manensi. Nam ipse rex in hominio oomitis Theob. ratum esse consuetudines observare pro paceejus
pro Turonensi remanet. Alter vero praestita fideli- et gratia, et facere quidquid posset ad voluntteam

(16) Post vocemapMfl!editioParis.omiltiteaqu8B usque ad verbum impressa, quee sunt epist. 192,
sequuntur et habet ecclesiastkw libeiHalis, etc in tine.
Patrol. CXCIX. 11
333 JOANNIS SARESBRRIENSIS 324

ejus, salvo honore Dei et ordiae suo. Clerici vero A utcaveantur, non ut necesssitatem imitalionis suc-
regis, qui ei assistebant, et ut credebatur, time- cessoribusingerant. Nam verbum Dei forma vivendi
bant ne pax Ecclesiae reformaretur, quoties audie est, non conniventium coelus. Unde Apostolus :

bant pactis adjici Dei honorem vel ordinem salvum Eslole iiniiatoresmei, siculetego Chrisli{l Cor.iv);
fore, dicebant sophismata subesse verbis, nec recipi alloquin prfeter formain Chrisli se nulli censuit
praeter absolutam promissionem aliquid oportere. imitandum. Quibus auditis, discesserunt religiosi
Ait itaque rex « Haec verba nunquam recipiam,
: tundentes pectora sua; quod ia audientia publica
ne videatur quidem archiepiscopus honorem Dei ulterius quidquam exegerant. Rexquoque sanctis-
servare velle, el noa ego qui eum magis servari simus, pfflnitentiaduclus, veniamimploravil,quod,
desidero.»Cum verodomiausCantuariensis respon- religiosorum secntus opinionem, honorem Dei et
deret se ex pridem facto homagio et lidelitate
illi ordinem salvura fore consulnerat reticeri.
debere servare vitam, membra et honorem terre- Et quia dominus Cantuariensis per inimicos ler-
nura, salvo ordiae suo, et aihil ulterius promissu- reri noa potuit, post eum usque Slampas missus
rum, rex iadigoatus, infecla pace, discessit, prose- est episcopns Pictavieasis, sollicitans ut pro boao
quentibus eum Graodimontaois
Carthusieusibus pacis, quamex audilis proniissioaibus indubitanter
et

quos domiaus papa miserat ut pacem reformarent 3 sperabat, rem totam conferret in arbilrium regis.
aut porrigerent comminatorias, qiiarum tibidesti- At ille, qni hujusinodi blandimentis saepe delusus
natur esemplum. Sed rex intercepit eos blanditiis erat, sciensqne incauti pasloris esse ovem lupo
dehnire, promittens se eorum tale quid facturum committere, promisit, salvo hooore Dei et ordine
consilio, ad quod iostantia principum qui adfue- et honestate et libertale Ecclesifle, se pro amore
rant nou potuisset induci, ne pax coactitia videre- regis omnia esse facturum, sed nihil promissurura
tur.Monuit ergo ut Caatuarieasem iaducereut con iu praejudiciuio divioa; legis. Reversus ad regem
suetudinum verba jurare quia, si quid asperum
; Pictavieasis, ut ipsius aairaum delioiret, mitiora
et intolerabile videretur in iis, paratus erat corri- proposiiit, asserens quod archiepiscopus Gantua-
gere juxta consilium religiosorum, quos ad hoc rieasis ei se prae cuuctis mortalibus et causam
evocare disponebat, eum ipsiim obtinuisse consta- suam ejns commiltebat arbitrio, rogans ut ipse
ret. Gioriatus estetiam, sub jurisjuraodi religione tanqnam princeps Cbrislianus providerel hooestati
assereas quod ia toto mnado oon est Ecclesja qnse Ecclesiae et personee. Quod verbum iile graianter
tantam habeat liberlatem, quae tanta quiete gau- amplexans, promisitse utrumque facturum, preefi-
deat non est clerus qui tanto hooore polleat.
; gensarchiepiscopodiemcolloquiiquintumdecimum
quanto prasditi sunt in terrasua, cuui tamea cle- q adie secuadi colloquii. Rex interim, quia noverat
rici immuadissimi et atrocissinii siot, utpote qui per fratrem Beinardumqnid in domini papae com-
ex maxima parte sacrilegi, adulteri, praedoues, minatoriis haberetur, et archiepiscopo restitulam
fures, raptores virgioum, incendiarii et homicidae: et collatam potestatem animadvertendi in eum et
et ad singula voloaes suos, ia assertionis suae testi- terram suam, regniquepersonas, nuntios adsedem
moaium, clericos et laicos producebat. apostolicam clam mittere disponebat et srepe di-
Hac ergijspe pacis decepli viri religiosi, commi- ctum Cantuariensem sub spe reconciliationis eludere
natorias usquead aliud colloquium reddere distu- Pictaviensis anlem et ipse circumventus domiuum
lerunt, accedeates ad archiepiscopum ut ei per- Caotuarieosem Turoois ad regis colloquium iovi-
suadereat regi moremgerere,idestobservatiooem tavit, scribeasei verbaquibus sibirigorem homiais
consuetudinum, quibus illederogare velquas abro- fregisse videbalur. Agebat autem rex ut simulata
gare decreverat, simpliciter profiteri. Adjecerat maasuetudinefalleretamicospraefatiCantuarieasis,
etiam sibi debere sufBcere
si sit ut fuerunt ante- ne per aliquem eorum expedirentur petitiones quas
cessores sui neque enim sumus Patribus meliores.
: erat ia alterius rogis colloquio porrecturus, et ut
Quibusresponditarchiepiscopus nnllum aotecesso- impraemuoitum Romaoum pontiflcemacceleratale-
rum suorumad professionemconsuetudinumcoac- n gatione facilius circumveniret. Scripsit ergo domL
tum vel exactuin fuisse, excepto beato Aaselmo, aus Cantuariensis episcopo Pictaviensi se ad Tu-
quiob eamdemcausam ssepenumero exsulavit nec ronense concilium noa veuturum, iacrepaus eum
;

in malis oportere imitari Patres qui se poenitenda quod citra mandatum et conscientiam suam causam
commisisse dolueruut,eoquesaacli sunt, quod eos Ecclesiaecoutuleratioarbitriumhominis subvertere
ia quibusaollent se imitatores habere successores nitentisecclesiasticam libertatem,etqui toties van
autcoaBtaneos,peccassepcEnituit.Non enimlUoyses spe deceperat contrahentes.
in diffidentia, nec David ia proditioue et adulterio, In secundo vero regum colloquio, postquamdiu
aon in proditione apostolus, nec in perjurio 1'etrns, refutaverat et juraverat se litteras aposlolicas non
nec Paulus ia zelo iusipieotiae oec 10 excommuui- recepturum, taudem commonitus a suis, praefatas
catorum participatione Martinus imitaudus est, coinminatorias a religiosis viris qui ad hoc missi
sicnt nec in mcestu vel in parricidio patriarcha, erant petiit et accepit. Longum erit referre quot et
vel qui mane oriebatur archangelus ia erimine quam varia sibiquerepugnantia responsa dederitj
apostasiaa. Siquidem delicla majorum scriptasuat qui versibilitate merito videbatur ipsum Protea'
323 EPISTOLyE — AN. 1169. 326

siiperare.Sed summa negotii, multis habitis con- A dilataest propalatio, ne, si praecognitum fuerit quod
siliis, hoc demuin fiue resedil quod, suppresso
in tractatur, facilius valeat impediri. Teutonicus ly-
nomiae cousuetudinum, dixit se non fugasse Can- rannus, consilio prudentum partis suw, abbates
luariensem de regno sed, si facere voluerit quod
;
Cisterciensem et Clarevallensem accivil, cum iis
fecerunt antecessores sui, et hoc simpliciter et et per eos, ut creditur, de pace Ecclesia tractalus.

bona fide promittere, redire poterit et liabere pa- EPISTOLA CCLX.XXVI.

cem in terraet gratiam ejus, si studuerit eam pro- AD SlMOiNEM PRlOREM DE MONTE DEI ET ENaELBERfUM
mereri. Sed ei responsum est quod archiepiscopus DE VALLE S. PETRI.
nullam inibit obligationem, preesertim capliosam, (A. D. 1169, m. Jan.)
nisi salvo honore Dei et ordine suo ;
facturum Venerabilibus dominis et amicis priori deMonte
vero quod debebit, adjecto totiusdevotionis obse- Dei, et de valle Sancti Petri, suus Joannes Saresb.,
quio. Et licet nomen consuetudiuum taceretur, eas salutem et in causa Dei prosperari.
tamen constat exigi siib ea verbornm clausulaqua Potest vestra meminisse discrelio, quod nun-
sibi petit quod dicit ab antecessoribus facitatum ; quam domino Cantuar. placuit ut apostolici man-
sibi vero nulla ralione licere subjecit archiepisco- dati fines exsequidifferretis, acquievit tamen fratri
pus observanliam consuetudinum profileri, tum g Bernardo siiccessus feliciores promittenli, si usque
quia uovam formam in Ecclesiam inducere perni- in aliud colloquium deliberandi spatium regi in-
ciosum esset exemplo, tum quia illas ex magna dulgeretur. Pollicebatur enim ferocilatem hominis
parte, velut inimicas diviu;p legi, constat a domiuo interimin uiansuetudinem oonvertendam. Sed ecce
papa cendemnatos, qui eura Seuonis ab earum ex litteris quas nuper accepi luce clarius patet
extorta promissione absolvit. Ceeterum, si juxta qiiia et legatio domini Pictaviensisprocurata est in
mandatum apostolicum dominus rex pacem et gra- fraudem Ecclesioe et nostram Et utinam ipsa di-
tiam EcclesiiP, et sibi et suis ablata reddiderit, latio non habuerit doliim nain hoc rei exitus de- ;

dixit se paratum redu-e, et facturum quidquid ar- clarabit, diiiu nos promissam exspectaraus man-
chiepiscopus Cantuariensis debet regi, principi et suetudinem, ille sollicitus agit qiiomodo honorem
domino suo alioquin se de caetero usurum potes-
: Dei subruat, et totam subvertat Ecclesiae libertatem.
tate sua et jure in malefactores Ecclesise et suos et Quidni faceret ? Exploraverat vires nostras, et ini-
suorum. Rex vero, religiosorum et maguorum vi- quitate sua, non dico, meruerat, quoniam falsum
rorum arctatus iostantia, respondit se in brevi est, sed subripuerat favorem omniiim et ille qui ;

evocaturum episcopos Angliaj, quorum pra?cipue solus in tanta3 diffioultalis articulo honorem Dei
consiliohactenusususest in hae causa ;rogavitque q aususestprotestari, omnibus inderisum et sibiliim
ne responsiones supe domino papae scriberentur. datus est, et quasi ab universis consputus absces-
Sed quia illse, utdiotum esl, non cohaerebant sibi, sit. Nonne de csetero facilem poterat iniquitas ar-

vice versa rogatus est a viris religiosis ut iis pa- mata consiliis etfavoresperare triumphum? Institi
quod pro revei'entia, pre-
tentibus litteris scriberet ut consiiluistis apud dominum Remensem ut fratri
cibusetprseceplodomini papaj facturus erat,seque Eernardo scriberel, sed non acquievit, dioens lit-
postea quod oporleret scripturos promiseruut. teras suas non profuturas, quia credit eum favere
Qua ille perculsus, ab iis cum indigna-
petitione parli adversae. Frequens enim est, ut qui nihil
tioue recessit.Fratrem tamen Bernardum trahens habereprffidicantur, aut remaut gloriamplurimum
in partem, dixit se cum festiuatione iturum ad conoupiscant. Non placet dominus Cantuar. me aut
Grandeui montem, etpariturum voluntati et mau- aliquem suorum inleresse coUoquio prceter magi-
dato magistri qui ibidem fratribus praeest. Interea strum LombardumRomaneeEoclesiaBsubdmconum, <:r

venient episcopi de Anglia, et tunc, auctore Deo, quem invenietis in familiadomini Senonensis. Vos
simul pax reformabitur. autem illuc perducat Doininus in spiritu et virtute
Ileec ille fralriBernardo ; sed in veritale nuntios, Eliae, et gladium Phinees cum zelo quem habetis

quos Romam miserat, prfestolatur. Consuluerunt q dirigat et roboret in manibus vestris. Nec timeatis
tamen viri religiosiarchiepiscopo, ut persoufBregis a facie vel multitudine hominum, quia plures et
et terree parceret, donec exploratum sit quem fruc- fortiores nobiscuui sunt quam cum illis. Scribit
tum facieti llud Grandimontanorum colloquium. Remensis arcliiepiscopus pro causa noslra domino
Uoc autem certum est, sicut indubitanler accepi, papae, prseoipieus litteras suas ad meum formari
quia archiepiscopusaliquos malefac orum suorum arbitrium promiltens eliam se necessitatibus
:

iuterim debila severitate percellet. Ceetera supple- nostris, quandiu res exegerit, adfuturum. Viriliter
bit nuntius, quem mihi sub festinatione remitti agitp, quaeso, dileotissimi domini, etdilatiouis pe-
precor. Reges aulem, sibi invicem hinc inde prae- rioulum exsecutionisofTioiositale et diligentia oom-

juramento, confoederali sunt adversus omnes

stito pensate, ut per vos innotescat quoniam quidquid
homines, adjecto ex parte ulriusque, salvo eo quod ultra quod obtulit, a Gantiiar. exigitur, non modo
debet Ricardus, filius regis Angliae, filiam regis potestatis exoessus est, sed plenfp et planae infide-
Erancorum sinedote ducere uxorem. Secretaeobli- litatis indicium. Unde suut quidam, ut scitis, in
gationis, cujussupramemini, in finem alteriusanni excusationem erronei consilii preetextu sanctitatis
 :

327 JOANNIS SARESBERTENSIS 328

vestrae : sed nunc pateat ex professione veritatis et A noQ placere, diim ingrati labor obsequii prorsus in
libertate spiritus, quod nunquaiu illi consensislis conlrarium proposito cessit eventum. Sui inconso-
errori. Ubi enim Spiritus Dei, ibi libertas est (II labiliter lugent similiter
incedentem et patientem
Cor. iii) et vos procul dubio veritas liberabit. Va-
: siuiilia coraitem Nivernensem, quem non Parlho-

leat semper et prosperetur in Domino sauctitas rum jacula, nou Syrorura gladii, ut nec gloriosa
vestra, nostri memor jugiter apud Deum, etquate- mors viri fortis aliquid consolationis aflerret sed :

nushonestati expedit apud homines. lacrym8Bviduarum,pauperuiii gemilus,epclesiarum

EPISTOLA CCLX.VXVIl. querelae, creduntur ingloriura exstinxisse. Licet
AD JOANNEM PICTAV. EPISCOPUM. autem sit in fidem biennii memoratas profectionis
(A. D. 1169.) dilata necessitas tamen si ad honoreui Dei et de-
:

JoANNi Pictaviensi episcopo, J. S. migrautium sahitem inchoari debel aut peragi, tem-
Grandis est apud nos exspectatio praestolantium pusbreve est. Nam proverbio Francorum dici solet
quidparitura sit collatio illustris regis Angl. etsan- « Stulto dormiente terminus creditoris accelerat.

ctorumGrandimontanorum, qui utinam pro celebri- Dormit stultus, sed usuree nou dormiunt. »
tate nominis, quam in Ecclesia Dei subito nacti Sed quid esl quod vos in hac parte sollicito,qui
sunt, pacem Credun- B iudesinenter et supra vires hancsollicitudiuem ge-
Ecclesiee studeant procurare.
turenim talentum principumin tantum me-
gratise ritis nisi quodscio vos multam ad tantum princi-
:

ruisseet percepisseaDomino, utdispensatio regno-
rum quatenus ipsi permiserint eorum committatur
arbitrio.Famasiquidem praeconaturquod ineorum
manibus sunt consilia et opera regum. Quia ergo
vos eorumdem sanctorum non dubito amatores,et
familiares esse confido, quanta possum precor in-
stantiaquatenuseospergratiam vobisdivinituscol-
latam adhibitaomni diligentiaanimetis,ut iucollo-
quioquodcum prffifalorege habituri suut,si tauien
noudum celebratum est, prospiciant eccIesiasticfR
pem tam bonum dominum habere charilatem, ut
salutemejus et houoreui,quodquidemet ergofacio,
cupiatis ut vestrum ?
Vir enim est omni laude major, si Ecclesias Dei,
ut oportet, deferret magis, et cum his modestius
ageret, qui cum eo contrahunt, et aliqua ratione,
non impetu irfe vel alteriusreprimendi affectus, et
admensuramregiie gravilalis linguam cohiberet et
animum. Alias autem naturae pariter el gratim tot
et lanlis dotibus pradilus est, ut ei principum nul-

paci, qu» Deo teste ipsi regi longe erit utilior, quam lus, quod magis crediderim, vel admodum rarus,
illis qui se et sua omnia gaudent exposuisse pro quod indubitanter dixerim, similis inveniretur in
Chrislo. Sive enim vivant, sive moriantur, Domini orbe. Timeo vero ne vobis apud eum noouerit tides
sunt, et secundum multitudinem laborum et dolo- q et offioiosilas veslra, eo quod colloquium, sicut ad
rum, quibusad modicum flagellantur, consolalio honorempjusvolebalis,nonpotuislisa Cauluarieusi
nes ejus exspectant in misericordia uberi. Quid archiepisoopo impelrare. Unde precor attentius, ut
autem a justo judice, cujus voluntas omnipotentia mihi quis illius verbi fuerit exitus, et quae circa vos
est, poterit, nisi poeniteat, exspectare ? qui gratis sunt et vestrates significare digneraini. In negotio
persequitur et torquet innocentes ? Aut quis erit autem quod vobis praesentium lator exponel, sic
poenitentiee fructus, nisi corde contrilo elhumiliato procedat diligenlia vestra, sicut maxime viderilis
confiteaturculpam, componat injuriam,damnapro expedire. De his vero qui Romam profecli sunt, ni-
facultate resarciat, et similia inposterum cavere hil adhuc certum teneo, sed cum innotuerint refe-
disponat. Si vero memorati sancti tanto doraino, renda, daladivinitus opporlunitate meo sludiopro-
tam sincero amico, vicii spe vel timore dicenda ta- curante proficiscenlur ad vos.
cuerint, quis eum de cfelero statuet conlra laciem EPISTOLA CCLX.VXVIII.
suam ? Quis a domo ejus avertet gladium Domini, AD HtGO.NEM DE GANT.
qui potentes potentius punit, torquet etaufert spiri- (A. D. 1169.)
tuui principum ? Idem Hdgoni de Gant.
Ecce cum Teutonico tyranno quid egeril, quem, r, Actiones graliarum debitas parturit animus.Sed,
sicut fama publica est, apud nos, velut illam sta- ut ait propheta, viresnon habet parturiens (IV Reg.
tuam quam Nabuchodonosorvidiliu somnis, poda- '
xix). Nam devolionis effeclura suspendil haclenus
gra percussit in pedibus, ut incedere nequeat nisi perseculionis acerbilas, sed affectura, quin in par-
stipatorum auxilio fulciatur. Et quidem spes est, tiungratulationiseruraperegesliat, nulla vis polest
utin brevi pateat ruinae raagnae, Christoque quem aut potuit cohibere. El quidem, Deo propitiante,
in membris persequitur, dum libertalem Ecclesiae jam in eum calculum Christi et Ecclesi» suae causa
subvertere quaerit, ooncedat gloriam vel invitus. perducla est, utde caetero periclitari non possit, eo
autem Hierosolymitanum quod a regibus
Iter quod schismatis capita defecerunt, et Anglicanae
dispositum est, quid proderit, si non ante pax red- Ecclesiaemalleuscomprehensus in operibus suiscle
datur Ecclesiae ? Nam cum aetate nostra maximi et caetero cui innitatur invenire non valet. Ventuin
plurimiprincipessirailemperegrioationem fuissent erat ad summum, ubi constathabitudines pericu-
aggressi, rei miserrimuset Ecclesiae dolenduseven- losas esse, cum ille qui sollicitando tam curiam
us edocuitde rapinis et injuriis oblata munera Deo quam schismaticos, Fredericum videlicet et com-

II
 329 EPISTOL^E. — AN. H69, 330
plices suos, videns se hac via non posse proficere A gavit ad exsequendam consilium ef mandatum
apiid Dorainura et adversus Ghristiira ejus, Irans domini papae, scriptumqiie ejus pree manibus est, a
iiiissa legatione transfiigit ad llaiiae civitates, pro- quo, si resilierit, facile convincetur, sed nec sic ere-
aiittens Meiliolanensibus tria millia marcarum et
dendumcensuitEcclesia.antequam verborumfidem
murorum suorum vaUdissimam reparaliouera, ut operumtestimonioroboraret.Salutatusate,plurimum
cum aliis civitatibus quas corrumpere moliobatur etaffectuose tere salutat archiepiscopus,se a<l amorem
iuipetrarent a domino papa el Ecclesia Romanade- ethonoremtuumexponens promptissima devotione.
jectionem vel translationem Cantuariensis archi- EPISTOLA CCL.XX.XLX.
episcopi. Namob earademcausara Cremonensibus AD CO.NVEiNTUM CANTLARIENSEM.
duo niillia marcarura promiseratjPariiiensibus mille, (A. D. 1169.)
cttotideni Bononiensibus. Domino vero papaeobtu- Idem conventui Cantuar.
litquodeum datapecuniahberaret abexactionibus Doieo, dilectissirai, et admodura doleo inhis quae
oinniumRoinanoruni,etdecem millia marcarumadji- de vestra fraternitate dica sunt mihi, quoniam
ceret concedeus etiam ut tam in Ecclesife Cantua-
:
schisijiata in vobis sunt, ut noa idem seatiatis aut
riensi quam iu aliis vaoantibus iu Auplia paslores dicatis in domino. Nara (ut aiunt qui conversatio-
ordinaret adhbitum.Sedquiahdemraultapromissa B uem vestram familiarius inspexisse et perspicacius
levabant, et in precibus manifesta continebatur intellexissecrediiutur)alius Testrum dicit: Ego sum
iQiqiiitas, repulsam passus est, et quod per se ira- regis, ego Ranulphi ; ego fortunam sequar, et vin-
pctrare nonpoterat, regis Siculi viribus conatus est cenlibus adhaerebo. Inler hasc rariis admodum est,
extorquere. Sed neo ille, licet toto nisuad hoc Sy- si quis tamen qui suse professionis memor, archi-
racusanus episcopus, et comes Robertus de Bas- episcopum cuioporteat obedirese recolat habere :

senvilla multiplicatis intercessoribus laboraverint, verbum

qui Dei loqiiatur oum fiducia: qui publice
exauditusest pro sua reverentia et pofenlia vel gra- prolesfari audeat quod Deo potius oportet quam
tia,quaraviseam iuEoclesia Romanaplurimara ha- /lominibus obedire {Act. v). Miror (si tamen vera'
beat. Dimissi suut ergo nunfii regis impotes voti, sunt qiias dicunfur, et utinam falsa apparerent!)
hoc solum impetrato, ut domiiius papa milteret quod sic tam cito traasferimiai a via Domini ia
nuntios qui pacem procurarenf, Gr atia num scili- ahud EvangeliumquodEcclesiae CathoIicaesubverUt
cetsubdiaconum, etraagistrum Vivianum urbis ve- auctoritatem, et eis qui meritis exigentibus Satanse
terisarchidiaconum, qui muTTere advocationis traditi siint, indulget communionem fidelium et :

fungisoletincuria.Eostamenante praescripta forma ad participium voluptatis aut lucri cum prasdoni-

pacissacramenlireligioneastrinxiUquodprasfiuitos c hus, furibus, fornicatoribusetSimouiacisdocetini-
terminos non excederent: mandatis qiioqiie adji- quitatis ponere portionem. Quod quidem inde cre-
ciens, ut a regis sumptibus abstineant nisi pace ditur evenisse,quod sunt aliqiii in corpore vestro
Ecclesiae impetrata, etne ultra diem qui prtestifus qui vos conturbanf : et alii foris qui cseca ducti
est aliquam faciant moram. Forma autem pacis ambitione, dum vobis appefunt dominari, blandis
qu8E archiepiscopo expressa est nihil inhonesfiim proraissionibusa conformitafeordinis vestriet ex-
confinef, vel qiiod Ecclesiam dedeceat aut perso- quisitis dolis circumveniunt innocenfiam vestram.
nara, nec aiictoritatem ejus in aliqiio minuit, quin Sed si non estisadeo mentis sfupidse ut brutissima
libe:e, omni occasione et appellafione cessante, in animalia stoliditate vincatis, luce clarius potestis
ipsiim regem, inregnum et personas regni severi- infueri in quemfinem illorum moliminadirigantur.
tatem ecolesiasticam valeat exercere, prout sibi et Ecce enim Londoniensisepiscopus publice aon sine
Ecclesise Dei expedire cogaoverif. Consiliura tainen dolore lidelium protestatus est, quod primae Bri-
amioorumest,eoruraque sapientum, ul, diim pacis tanniarura sedi,videlicet Gantuar.Ecclesiae, nuUam
verba tractantur, railius agal ef multa dissimulet: debetobedientiam,etquodcathedram mefropoliti-
postea, si, quod absit pax non processeiif, gra-
!
cam illuc transferri faoiet ubi eam essedebere fin-
vius quasi resumptis viribus persecutores Ecclesiaj
q gi(, ne dicam mentifur, soilicet ad Ecclesiam Lon-
prostrafurus. doniensera, ubi archiflamiuem gloriafur sedisse
Spera ergo, dileofe mi, quidquid interim audie-
et dum Jovialisreligio colebatur. Et forfasse vir pru-
ris, nonmovearis, qiiia Deiisin tuto posuit causam.
dens et religiosus cultum Jovis instaurare disponit,
Audies forte superbiam Moab sed memineris quod :
ut, si alio modo archiepiscopari aon potest, archi-
superbia major est qiiam forlitudo ejus. Nam ter- flaminis saltem uomenet litulum assequatur.Fretus
ritisunt in Sion peccatores, possedif tinior hypo- tamen est oiaoulo .Merlini qui nescio quo repletus
crifas, qui, nisireverfanfur a pravitate sua, expel- spirilu perhibetur ante advenfum beati Augustini
lentur et stare non poteruut jam enim securis ad
:
Angloriim apostoli vaticinatus esse delendam esse
radicem eorura posila est, et ventilabrum habet Cnristianam religionem, et denuo reformadam
aogelus in manu sua, ut grana discernat a paleis. quando Londoniensis dignitas Doroberniam ador-
Prffifati niiutii ad regem profecti sunt, sed quid nabif. Sed quia Merlianus philosophus prophetae
apud ipsura iu venerint, nondum nobis innotuit ;hoc sui futilem novit auctoritatem, etiam ad vahdiora
tamen cerlum est quod serex verbo et sciipto obli- certe subsidia dicifur confugisse, praesumens de
331 JOANNIS SARESBERIENSIS 332

potentatu principis, de Ecclesise debilitate, de ava- A iilis remissio sit,et vobis Iribulatio sed ex ex fequali-
:

ritiaRomanoriim, de pusillanimitate vestra, de paii- lale, ut in praesentitempore vestra abundantia si

pertate arcliiepiscopi et multitudine divitiarum nou quod oporteret, sallem paternoe ino-
fraternae,
siiarum, qiiibus adversus sapienliam et justiliam pise sit supplementum. Alioquin patens eritiniqui-

Dei confidit se praevaliturura in vanitate sua. Quid tas,ubi nuUasequandorumreperituraequalitas.Nam

ergodicetis et facietis ad haec? Nunquid adeo pra"- de his qui versanlur unanimes in domo Domini,
nbminatos patronos vestros, aut, ut verius dise- scriptum est. Qui multum habebat non abundavit,
rim, pietatis et fidei timetis hostes, ut ei detis et qui modicum non miuoravit. Nunquid vos soli

locum qui matrem vestram tam parricidali impie- in castris Domini Gomor legitimum perdidistis? si
tate jugulare molitur? Nonne hic nou modo facul- mannaproliibente Dominoreservatum.munus quidem
tates ^jCclesia!erogand£e,sedsanguis fundendusest, coeleste, et panis et pastus angelicus putrescit et
ut ei resistatur, et Ecclesiee conservetur auctoritas? vermes facit quid putredinis et vermium contra-
:

Pudet, quaeso, sanctitatem vestram quod nuUam het putredo,Domino prohibente, servata in dispen-
hactenus Patri exsulanti et proscripto exhibuistis dium charitatis, in esurie et uuditatefratrum? non
humanitatera consoiationis aut nihil, aut (quod : utique quod illi esuriant aul nudi sint, sed quod
melius noslis) minimum irapendistis, cum tamen B i"os nisi charitas in vobis per gratiam ampliusex-
fere tolus Latinus orbis evidenter agnosceret justi- citetur, fami, nuditati et periculis omnibus expo-
tiam Dei, etEcclesias libertatem titulum esse exsilii suistis. Versentur haec et similia iu auimis et te-
et proscriptionis iliius. Alias ergo ecclesias jam rantur in oolloquiis vestris, et ponite corda veslra
quinquennio nondico spoliavit, quoniam spouteet super vias veslras et causam et itinera patris, et
:

ultro commiuiicaverunt necessitatibus suis et tribu- vias adversantium. Et attendile quis, Deo inspec-
lationibus ejiis: sed ab eis stipendiiim accepit ad tore et judice, possit ab bis exitus provenire. Ita
ministerium quielis, libertatis, honoris et gloriae tamen ut non allus consultator Ranuphi, alius
vestrae. Non quod tenacitatem aut inhumanitatem Jamne, aliusMambres, alius Achitophel magorum-
vestram accusem, h£ec scribo, quia forte occupati que siiuihum sed conscientiam suam quisque dis-
;

eratis, sed ut fratres charissimos moneo, iit tan- cutiat et consultat legem Dei. Jam sane prrnvia
dem aliquando in operibiis charitatis reviviscat et animum,
ratione illustrati per gratiam reducetis ad
floreat lides vestra; ut pace, quam speramus in quoniam misericordia plenitudo virtutum est, et
proximo reformata, non erubescatis, sed fructiim recedentes a viis prislinis cum eo facietis miseri-
charilalis exhibitae, cum fenoremultiplici recipiatis cordiam, qui eam, Deo propitiante, citorespondere
in leetitia et exsultatione. Venitenim temporis ple- ,-. poterit in cornu verbi, el afHigentes se polenler
nitudo, ut Satanae non liceat ulterius tanto furore afQigere. Sit spiritus coosilii vobiscum, et dirigat
in Ecclesiam debacchari: et Pater vester potesta- corda vestra, ut in bonum memiueritis vestri. Hoc
tem accepit a Domino, ut possit enim a corde et labiis meis, Deo inspectore, teste et
Parcere subjectis et debellare superbos. j udice,charitas expressit ad dulcissimos et reveren-
(ViRG. JEn. VI, 854.) tissimos fratres,ut mihide caetero coram Deo,quem
Utinam videant oculi mei vos prae caateris de teslemhorum etjiidiceminvoco.impularinoii debeat,
merito nobilitari posse in consolalione sanctorum si me salubria consulentem dedignantur audire.

compatientium nobis. Utinam vos arctiori chari- EPISTOLA CC.XC.

tatis vinculo socios gaudii nostri in reditu am- AD WlLLELMUa SUBPRIOREU CANTUARIE.NSEM.
plectamur! Utinam nunc vestra diligentia seminet (A. D. H69.)
in ariditate indigentium fratrum, et maxime WiLLELMO subpriori Cantuar.
in corde Patris veslri quos post raodum raetatis LicetcommunisPaternoster etdominusmagistra
in gaudio! Scitis quis dixeril Qui parce seminat, : charilate dedicerit abundare et penuriam pali, et
parce el inelet, et qui in benedictione seminal, de ubique et in omnibiis, in qiiibus est, pro Christo
benedictione et metet {II Cor. ix). Quid? inquies, sufficiensesse : gaudeo tamen propter te, quod tan-
cum gralia temporali vitam aeternam. Sed for- demaliqiiandoqiialitercunque charilastuarefloruit,
tasse perlimescitis minas insidiantiuin et inten- et indicio operis quamvis sero, et modico priiis ap-
tantium labores et dolores, ut non audeatis quod paruil, con\'inoil vcl lenuiter vivere fidem, qiue, ul
tempiis exigit, et EcolesicB deposcit necessilas, Jacobo (cap. ii), sine operibus niorlua
nosti, leite
lacrymis seminare, sed profeclo fere soli, qui est. Et ille nullam haclenus aut honeslam
quidera
seminant in lacrymis, gaudio metenl. Nihil
in duntaxat sustinuit paupertatem Deo teraperante
est quod vobis defiierit hactenus; opuleutiam Uagella, et perseculiones hominum ut tolerabiles
et quielem, aliis de egestate et labore pro de- siut lidelibus.cleraentius mitigante.sed ad horam
fensione Ecclesiae laborantibus, divina gratia mi- tentatus esl iit se plenius agnosceret, et planius
nistravit: nunc demum si placeal, et vestrae dis- iQuotescerel mundo, et intanla; trlbulationis angu-
cretioni visum sit, ut compassionem charitatis, stiafidera amicorum manifestiuscomprobarel.Jam
quam tribulationi fratrum verbisjugiter praetendis- perignem transivitetaquam,vexi]lumfideiet justilia
tis exhibitione operis comprobetis. Non quidem ul anlereges et praesidesreluclanleset conlradicentes
 333 EPISTOL^. — AN. 1169. 334

erigere et perferre nec erubuit, nec expavit, nec A quod non reveletur, et quod non praedicetur in
prece, npc pretio, nec minis aut blanditiis aul tor- couipitis et super tecla. Si sine juramento fuerint
mentis frangi vel potuit, ut nomen Domini
tleoli absoluti, conlra forraam publicam et in laesionem
quantuluracunque dispen-
reticeret, et lionoris ejus Ecclosiae graviter praesuraetur : nisi restitutionis
dium paleretur. Nunquid non ei dictum est, et fere faciendae verbum rite processerit, principibus et
verbis eisdem, sed diverso proposito, sine me ut tyrannistam coaetaneis quam futuris, perniciosum
honorem divinum minuam, ut licciesiee deleam li- relinqiietur exeiuplum. Si rex oblinuerit ut paclis
bertatem, et faciam te crescere in genlem ma- inseralur regni dignilales salvas fore, consueludi-
gnam, dummodo consuetudines avitas procedere nes evicit mulalo dunlaxat nomine, et omnem Ec-
patiaris, et eis non anteponas aut opponas divino- clesiae Romanae aucloritatein eliminavit ab Anglia.
rura reverentiam mandatorum. Sed vas electioins Sed absit ut aliquid istoruin fiat ! et certus sum
fjdein fiducialiter eloquens : « Aut, inquit, me de- quod dominus Cautuariens. praeelegit exsulare per-
lebis, aut hsec Deo iniraica praesumptio tua dele- petuo, quam ut propler pacem ejus laedatur Eccle-
bilur, quia tibi talia molienli et illi servire non sia et sedis apostolicae privilegium convellatur.
possura. Unde nutu faventedivinoconligit,utqui
» Suadete ergo domino Gratiano ut in omnibus et
se pro lionore Dei conlerapsit, plenam et gloriosam B prffloipue in his arliculis caveat sibi, neeum.quod
acceperita Domino potestalera, qua conterere pote- Deus avertat,
rit adversarios suos. Altende, quaeso, quomodo Decipiant animi sub vulpe latentes.
episoopi et alii qui eum impugnabant deficiunt et : (HoRAT. Ars. poet. 437.)
persistens in eo quod tandem crepisti, converle et Jam enira, ni fallor, expertus esse polesl quoniam
robora fratres luos. quo-
E.xliibe te patri filiiim, verba praecipilalionis diligit linguadolosa : « NuIIa,
niani in ejusmanibuspost Deiim elperDeumsalus inquit Sapiens, unquam securilas est, viciiio ser-
Eoclesice posita est. Nec differas benefacere cum pente dormire. » Et in sede Sataoae cerlum est ha-
possis, sed si aliler saliis eorum expediri non po- bitare slrulhiones etscorpiones cum hisqui tenent
test, fralribus ulcunque subtratie aliquid ignaris doclrinam Balaam. Valele.
aut invilis unde incolumitas et inderanitas eorum
: EPISTOLA CCXCII.
in die obductionis valeat procurari. Tu, Ueo au- AD BALDWINUM EXONIENSEM ARCHIDUCONUM.
clore, in portu navigas, quid te oporteat agere per (A. D. 1169.)
latorem prfesentium audilurus. Baldwino Exoniensi archidiacono, Joannes Sar.
EPISTOLA CC.XCI. Excusstis propriis, aliena negotia ctwans,
AD JO.iNNEM PICTAV. EPISCOPLM. (HoRAT. Sat. II, 111, 19.)
f,
(A. D. 1169.) Quasi cum Cantuariensibus aut aem ulis eorum raihi
JoANNi Pictaviensi episoopo. sitaliqiiodfamiIiaritatiscommercium,nuperinfesto
Gaudeo, si tamen famae preeconiis fides est ha- Beatae .Mariae Magdalenfe Vizeliacum profectus sum
benda, quod vos rex Angliee aprsedeslinati ilineris occurrens ibi nunliis domini papae, causa, sicut
liiuine revocavit, ut processum et exitum negotii videbalur, addiscendi quid Cantuarienses timere
videalis.quod cuiu Canluariensl, imo contru Eccle- oporteal vel sperare. Nam heec fabula fere sola lin-
siam geril. Et ulinam vestro et sapientum consilio guas et aiires quod ad clerum
utriusque regni,
acqiiiescat Et quidein si Gralianus, ut jara dicitur
I ad populum, cre-
speclat, et certe in inagna parle
iiiooepisse, viriliter egerit, landem acquiescet sano ditur occupare. Desiderabam aulem revera meum
consilio vel invitus. Est tamen spes multorum, videre cognominem, et quod magis est compatrio-
qiiod filius gratife, cui ex re noiuen est, et beali tam et quodammodo fratrem Gratianiim, cujus tu,
Eugenii nepos recte incedet ad verilatem Evangelii ut meminisse potes, a sanctae recordationis papa
et apostolioee majestalis gloriam, et EccIesiiB labo- Eugenio Ferentini decrelus es inslilutor. Illum
ranlis honestalem et pacein. Soit enim indubilan- fralrem dixerim confidenter cum quo mihi fidei et
ter quod, si hac via incesseril, aelernam gloriam socielatis sunt iura communia, et licel nos non
coram Deo et liominibus promerebilur. El quia ediderit una civilas, palriam tamen nobis unam
paiicos invenit quibus coulideulerpossit inniti, vos esse non ambigit : qui patriam fortium, quae nobis
oonslantiara, quoeso, ejus erigatis et roborelis in individua est, et quam
Carmentis oslendil, reducit
Domino. Rex, Deo bene solvendo est et
propilio, : ad aniinum. Ab illo ergo et socio ejus Viviano
constat impoenilenlibuspeccala nou posse remitli: amice et reverenler exceplus, familiarius didici
si vero res ablata, cum reddi possil, non redditur, quod dominus papa et Ecolesia Romana Cantua-
iion agitur poenilenlia, sed fingitur. Quid excom- rieusibus plurimum favent adeo quidem ut nisi :

raunicatis oonferet absolulio, nisi satisfeoeiinl de roxnunocum domino Cantuarieusi juxta consilium
iiijuriis et rapinis, et tam manifeslo inobedientise doraini papae fecerit pacem, ei denunliaturi sint,
crimine ? Grimina publicatione siii evidentissima quod non raodo in manus archiepiscopi dabitur,
lotam Ecclesiam gravi scandalo aiTecerunt letquae sed et ipse Romanuspontifei in eum aggravatums
in lumine commissa sunt, non debent in tenebris est manum suara. Quod autem mullos mirari asseris
aboleri prjeserlim cum non sit aliquid occultum
: quo juris ordine Cantuariensis excommunicaverit
335 JOANNIS SARESBERIENSIS 336

episcopos etalios non convictosde oriraine seude A neque nuntiorum, qui jam usque Autissiodorum
contumacia, nec confessos, sed nec citatos semel, pervenerunt, diu poterunt arcana latere. Siquidem
quod gravius est post appellatioQem mirandum : quod jam fere accesserunt
profectionis exitus, eo
quidem de veritate querimonia niteretur,
esset si ad illos quorum negotium geritur in januis est.
sed secus est quoniam opera eorum non modo
;
Res insuspenso diu esse non poterit.
praecesserunl ad judicium, sed in se quasi pigram Et quia pro tuo, et quia tuus esl, Exoniensi meo
et tardantem condemnationem provocabant et : sollicitaris, interim probo quod fecit, subtrahens
non tantumcum oportuerif, ab hominibus convin- se abexcommunicatorum parllcipatione. Indubium
centur, sed clamat contra eos coelum et terra ; enim estquin aridelibus tales oporteat evitari,quo-
unde et eis appellationis subsidium a Romano usque de absolutione coastilerit. Deo eiiim quam
pontilice jure subtractum est et arcliiepiscopo in
: hominibus obedire potius oportet. Quod tamen sas-
ipsum regem et regnum
persouas regni collata
et pissime, praesertim in talibus, sine periculo non
plenee potestalis auctoritas ad omnem inobedien- contingit eo quod per multas tribulationes intra-
:

tiam puniendam, et reprimendos EcclesisB malefa- tur in regnum Dei. Haec est, dilecte mi, via justo-
ctores, et suos. Proeedit ergo apostolicee sedis rum, haecpurgatio vitiorum, virtutum conflatorium,
mu-
nitus consilio et nuper receplis propriis nuntiis b electos statuens inter malleum etincudem
: sed de :

etlitteris domini papae securus faotus est, quod ea omnibus his liberat eos Dominus, et probatos il-
quffi statuerit oon mutabuntur. Archiepiscopus ta- lustriori corona glorificat. Si licentiam (quod ta-
men paratus est excommunicatos illos absolvere, men non credo) transfretandi obtinuerit, timeo ne
secunduminstilutionem Patrum etEcclesiseforraam, cogatur, non ad suum, sed exactoris arbitrium ap-
si pcenituerint fruclu condigno si vero in ea quee
: pellare. Si enim ad nutum ipsius non processerint
eoeperuntcontumacia, quod absit dnxerint persi- universa, exacerbabitur impatientia ejus, qui citra
1

stendum, ipse vita comite procedet ulterius nec aliorum eversionem nihil est satis. Si processeriut,
:

ante reponet gladium Spiritus in vaginam quam justitia relinquetur. Et quo nihil deterius aut tur-
terra purgetur a tantis abominationibus. Nam in pius est, offendetur Deus. Si, quod magis credo,
infectum et concretum pulvere septies mucro strin- transfretare prohibeatur, timeonesolus subsistere
gendus est, ut Syria conteratur. non possit, tot insidiis appetitus, tot provocatus
Quod autem, utaiunt, Reginaldusarchidiaconus injuriis, et tortoribus cunctis expositus. Nam et
jactitat quod hi nuntii domini papae omnes conatus hoo fortasse mandatis prinoipalibus inseretur.
et facta archiepiscopi apostolica auctoritate eva- Mitius tamen, si quid mausuetum esse valeat in
cuabunt, ipsiplane difTiteatur, asserentes cumjura- g tormentis, tolerari poterunt inferiores ministri Sa-
mento'quod in dispendium archiepiscopi nihil ex tanae, quam ille preesens qui exigentibus peccatis
proposito facient, sed nec facere possunt, sed uti- majorem nocendi accepit a Doniino polestatem.
litatem ejus et honorem Ecclesiee quibuscunque Uude consultius arbitror, utquandiu per dispensa-
modis secundum Denm poterunt proourabunt. Et toria diverticula, quaetamen justitiam nullatenus
quidem illis forma praescripta est cujus fines exce- impediant, evadere poterit, patienter interim susti-
dere non audebunt,quia ad hocjuramentoarctati neat hahitare cum filiis Cedar, exspectans consi-
sunt, adso quideni utjussi sint, nisi pace refor- liuin et consolationem a Domino. Si vero regem
mata, in totum a regis muneribus abstinere, ut redire contigerit, et durius conveniatur ut transeat
nec sumptus ab eo reoipere permittantur. Loquan- in collegium impiorum, vocem pontifice dignam
tur alii quod voluerint, mihi spes interim paois exerat in spiritum libertatis, et antequam hedat
major est, quam autea fuerit. Nam et in morbis sumpta quam Deus mini-
Ecciesiee oouditionem,
peraugmentadolorumad summum venienduuiest, honesta oausa, exeat de medio Babylonis,
strabit
ut, invalescente natura et defsecata corruptione, ne tangens immunduin accipiat de plagis ejus,
salus et incolumitas reparelur. Et licet aliqui glo- funem, si alias (17) solvi nou potest, rumpens, ne
rientur se a domino papa absolutos, certo certius q cuui periculo conscientias et nota infamia3 salvatri
sit quod neminem eorum absolvit quippe nondum cam cogatur rumpere charitalem. Interim quia tot
:

ligatos noverat, sedcum postmodura ilineranlibus
innotuisset, hanc de qua nunc agitur latam esse
sententiam, remissus est ad doiniuum papam Ra-
dulphus archidiaconus Landavensis ut eum solli-
citaretexcommunicatos absolvere sed non credi-
angustiae undique immiuenl, consulo ut, qualenus
poteril, de rebus suis prospicial sibi, et maxime
spem ponens in operibus misericordicE et oralioni-
bus sanolorum. Sic enim, quod et illum, si non-
dum legit, legere desidero, magnus Basilius se et
:

tur exaudieudus. Nam, ut csetera laceam, se illi populiim suum a fauoibus Juliani eripuit. Deus
dominus Meldensis auotoritate raajor et jurepolior, certe ex alto prospioil, qui eleclos suos supra id
viribus totis opponet. Audietur autem in brevi, Deo quod possunt, tenlari non de ipsajiiciin-
p.itietur,
propitio, quid pars alterutra vel utraque proficiat dum el gloriosum faoturus tentalione proventum.

(17) Post alias edilio Paris. omitlit reliqua et habet archid. etc, usque ad licueril, quae sunt
epist. 293, in fine.
337 EPISTOLJi:. — AN. 1170. 338

A valiturasinposterum componuntcautio-
Ut autem sollioiludinemtuamexaliquaparte mi ticulos, et
nes. Hujus rei exitum preestolatur dominus Seno-
tigem, Fredericus Teutonious lyranaus, Deo pro-
pitiaute, pacem cum Ecclesia faolurus creLlitur,pe- nensis, qui tamen Paschalem solemuitatem domi
suum natu secuadum, quem inregem credituret speratur acturus. Revertentur oum
siiae
teas ut tilium
eligi feeit, in imperatorem recipiat domiuuspapa eo vitacomite Caatuar. Eoclesiae proouralores, qui

et a catholicis episcopis pr;ecipiat conseorari, apo- domino suo scripserunl petitiones suas benignius
stolicae sedi pariturum, dum tamen Frederious in quam speraverant exa iditas, licet de flde el coa-
persoaasiianullum apostoliciim, nisi velit,recipere staulia domini pap* sibi antea viderentur esse cer-
tissimi. Prajveaeranl eos auatii domini regis,Ragin.
compellatur, praeter Petrum et alios, qui in Cielis

sunt. Et in tiis facile audiretur, si non paotis iuse- archidiao. Saresber. magj ster Ric Birre, et Rad.
reret, ut ingradibusetdiguilalibus suis remaDeant, Landavensis archidiaoonus. Sed nulla instantia
potueruat efflcere, ul eos uisi ooafusos diraitteret
qui sunt a schismatiois haeresiarohis ordinati et
consecrati. Statin hoo caloulo lis adhuc, sed uttra-
dominuspapaantequamsuum reciperelGralianum
quadam petitionis in oujus adventu oornua eorum repressa sunt, et
que pars ex aliquibus siguis in
preesumitur. Quod plenius retusa, et Eoolesiae causa, revelata plenius veritate'
parte alteri cessura esse
innotescet, cum quod in brevi speratur, verbi pro« B magis etmagisinvakiit. Namet oonjuratio, qutead
inslar schismatisfleri cogebaturin Aaglia, Eoclesiae
curatores hujus, Cisleroiensis et Clarae-Vallensis
contraquaraparabaturprofectibusmilitabit. Secuti
abbates ab EcclesiaRouiana redieriut. Pauca fami-
cujus curam sunt alii niintii ex parte regis .Cgidius scilioet
:
liarius lator praesentium prosequetur,
preoor haberi facias, doneo convalescat, in quo et Rothomagensis etJoaunes Sagiensis arohidiaconi,
et famosus ille jurator decanus Sares. retraotantes
fratrem raeum, quoad medioinam pertinet, sollioi-

tum esse desidero.Cumrelatudigna eraerserint,ea, priorum pelitiones, etdioentes dominum regem

favente Deo, ad tuam citissime notitiam perferen- causam,qu8einter ipsum et Cantuar. arohiepisoo-
pum vertitur, et formam pacis inter eos refor-
tur. Vale, et tuorum memineris anle Deum.
mandfe prorsusin domuiipapaeoonferrearbitrium,
EPISTOLA CCXCIU. et super hoo ipsiusregis bullatas litteras protule-

AD EUMDEM. runt. Quod dominus papa benignius audieus regi

gratulatorias scripsil litteras, quarum tibi rescri-
(A. D. 1170.)
ptum mitlo.
Baldewino Exoniensi archidiacono, S. S. Interiui rex oum alio rege, mediante Tyrensi ar-
Mitlo tibi litteras quas domino Cantuar. nuntii n chiepiscopo, detoUendacruoe Iractabat, eique per-
sui a ouria nuper miserunt, ex quibus esseoautior suaseratinterpositis cautionibus(quas exprimi pro
poteris, ut non facile omnispirituiacquiesoas. Nam personfe reverentia non oportel) quod a proximo
a fauloribus utriusque partis in alteram multa di- Pascha iu annum arripiendo itineri accingetur. Et
cuntur, et quaelibetearum io assensum suum quos quidem sub eo prtBtextu Chrislianissimum princi-
potestetquibus modis valetconaturinduoere. Sedis pemincomponendisfinibussuishabebat adjutorem
apostolicse gratiam utrinque quaerunt; et (ut arbi- doaec coUusio inita cum tievvreo de monte Mirabili,
tror) qui eam minus meruerunt, autasseouti sunt, iUum ex causa probabili feoit esse suspeclum su- :

amplius gloriantur se voti oompotes esse. Jactitaat speotiorem vero quod colloquium et concordiam
se hseo et illa obtinuisse sed scio quod eis pree-
: regis Francorum et oomitis Flandr. studuit impe-
serlim in his quaecoulrarius videnturelioita, nuUus dire. Ut tauien devotionem tollendae orucis proba-
sapiens habebit tidem. nisi scripta autheatica et bilius astrueret, per viros magnos el religiosos et

originalia proferant. Unum soio et mundo rftola- per familiai-es suos (siout ex litteris eorum vide-
mante indubitanter et libereassero, quia qui Chri- bis), oum Ecolesia de pacetraotabat, utensdomini
sto adhwserit, in finem non poenitebit. Momenta- Tyrensis offioio in hac causa, cui etiam preesenti-
neum estgaudium impiorum et iustar pimoli, qui- bus arohiepiscopis, episoopis, abbatibus, et muUis
businbrevitineasubstsrneturetoperimentumerimt prooeribusconvoeatis, primoDeum et(ut dicisolel)
vermes et eleotos siiosconsolabitur Dominus, nec
: Christianitatem suam obsidem dabat deinde pa- ;

patielur ut eos afOigat duplex tribulatio. Pacem
universalis Ecclesi» sperant omnes, et eam fere
UQiversi desiderant: neo alios exoipiendosesse cre-
diderim, nisi quos scelerum oonsoientia
convincens eos propriae damnationis meruisse sen-
tentiam. iNam et ipse imperalor jaui exaugustiis
truumsuuin regem Hierosolymorum, et omnes qui
conveQerantconstituebatfldejussores,quodexanimo
in fide el sinoeritate Cautuar. archiepiscopo remi-
torquet serat omnes querelas, et iram, et animi ranoorem,
et omnibus suis, petens ut redirent, sua omnia in
pace etseouritale recepturi nec aliquid exigebat,
;

patenter expertus est se in Augustalem non possc nisi ul ei faciatarchiepisoopus quod regi debetur :

redire dignitatem, nisi pacemcum Ecclesiafecerit, et ipse vicissim illi quod rex debet archiepiscopo.

neo detrectat jam conditionibus «quis foedus inire Misitaulemabbatera Cisterc. pt fratrem Gaufridum
cum Ilalis;aooiiiqueoonsules oivitatumoum nuatiis Fuloherii magistrura_Templi, et Gaufridum Autis-
ejus ineundae paois in curia librant et formant ar- siodorensemSenonaSjUlprffifatumCantuar.adipsum
339 JOANNIS SARESBERIENSIS 340

cum episeopo Sagiensi in liaec verba adducerent. A EPISTOLA CCXCIV.

Sed cum fidem eorum secutus archiepiscopus Pon - AD ROBERTUM SACRISTAM.
tisaram venisset, denuntiavit ei dominusRotlioraa- (A. U. 1170.)
gen. neprocftderet, quia rex erat in Angliam trans- Meu] RoBERTO sacristae.
iturns sub omni celeritate pace infecla. Keceperat Devolionem quam habes ad rae nuntius vester
aiitem duos de nuntiis snis magistrum Ricarduni ililigenler exposnit, et me non mediocriter ad re-

Barre et Landaven. arclild., in quorum reditu pax ferendas gralias, quaulum verbis potuit, obligavit.
irapedila est, machinatione, ul aiunt, Gaufridi Gan- Guni enim me tanto exsilii tempore veteres amici
tuar. archid. cui Deus quandoque respondebit ad prorsus omiserintet contempserint, illisqui sallem
merita. bona verba sub hac tempestate proscriptis com-
Jactitabatur tunc regis nuntios absolutionem epi- municant his quos alii contempserunl, preesertim
scopi Lond. etomnium aliorum obtinuisse,et quod cura facultasnon suppetat uteos opere consolentur,
archiepiscopo subtracta erat potestas animadver- amicitiam prout possunl, videntur colere, et ulle-

tendi in regem etterram suamsive regni personas, riorem gratiam proraereri si quidera ratio, non :

sed mendacia illico detectasunt, supervenientibus rainus animorum quaui rerum pensat irapendia.
litteris domini papa; etiam antequam Londonem B (lensetque praeponderarelancemqumsolidata cha-

episcopus ad curiara iter arriperet qui procul ritate repletur, et qum rerum levitatem preefert, et
:

dubioiabori pepercissetet suraptibus,si(ut quidara fictse dilectionis umbraliles praelendit imagines,

menlitisunt)sine tantadifficullateabsolvi potuisset. suspendit in auras. Perseverate ergo ia eo quod
Fama celebrisestquodmeuioratusCantuar. archid. fideliter incoepistis, in devotionem quam Patri ve-

Angliam transfretareut episcopos

regi persuasit ia stro debetis, et Ecclesiae iaboranti contiuua chari-

lorqueatet clerum, qui contra dominum papam et tatis exhibitione quoties fueril opportunura pro-
matrem suara Cant. Ecclesiara jurare noluerint. ferte in lucem, ut tam a Deo quam ab ipso archi-
Uadique metus et angustinB undique, neoessitate episcopo vobis respondeatur
in relribulione verbi

vitandorum inflicta. Longe melius est incidere in pro merilis. Quod, Deo propitianle, futurum spe-
manus hominum quam delinquere legem Dei. ratur in brevi, quia creditur apud nos quod pax
Alterum enim semper gehennam ingerit. Alterum Ecclesiee diu difTerri possit. Sed et hanc ad hono-

vita est ad coronam.et perpeluat gloriam. Nam qui rem Dei et Ecclesiae utilitatem creditur proventu-
persecutionem propler justitiam paliuntur, beati rara, non ut quidam raentiti sunt in confusionem

sunt, quoniam quos pugna purgat, probat et illu- domini (^anluar. et eorum qui pro juslilia decre-
trat, tinis pugnae sine fine coronat. Satanas autem q venint poi.ere, si opus fuerit, aniiuas suas. Nec
araplius saevit, cum exterrainium suum videt acce- doleatis si Rotliomagensis archiepiscopus et epi-
lerari : et illa pars hiemis tetrior est, quae veris im- scopus Nivernensis in Angliam venerint quossiciit :

minentis praecedit araoenitatera. Historias replica, pro Ecclesia plurimum, ita oontra eam vel domi-
tyrannoriim gesta revolve, el plane reperis in pres- niira (^antuar. aul suos mhil omnino posse certis-

suris seniper dilatatam esse Ecclesiara : et quod simum est. Sed iieo eos velle nocere credimus,
persecu tio quanto;atrocior erat, tanto oii.ius se daba- quin potius quod ad honestara pacem et utilem
tur. Regem autera tam ab amicis quam ab aliis totis viribiis laborabunt. Hoo scripsi ne nuntii ve-

nuntiis qui prasmiseruut istos, ut praemuniretur, stri videar conterapsisse sermonem, qui ad obse-
indubitanter significatum quod nisi citius cum
est, quiuiii vestrura, ubi facultas adfuerit, suui paratus

Ecclesia fecerit pacera.secundura quod ad petitio- iu Doiuino. Valete.

nem suam dominus papa prEBsoripsit, et hoc infra EPISTOLA CCXCV.

Kalendas Maii, extunc nullaratione differri poterit, ^ AD MAGISTIiUM GIRARDUU.
quin in personam ejiis et terram cismarinam et (A. D. 1170.)
transmarinam ecclesiastica severilas exerceatur. Idem magistro (iiRAHuo.
Et hoc quidem arbitror huic exacerbationi, quam r. Molesle tulitdominiisineusarchiepiscopusquod
Deus mature, prout Ecclesiae novit expedire.com- vos qiii clavem habetis soientice, et in lege Domini,

pescat, dedisseorigiuem,procurantibus fomitemar- qiiam publicedocetis, jugiteroccupamini, adeo ut,

doris et incendii, causas jugiter subrogantibus his mundauis disciplinls penitus rejectis, solius veri-
qui oderunt pacem et sciunt se cura perpetufe
: tatis et jiistiliae sacra conflteamini, Canluar. archl-
nota infamiae futuros detestandura schismatis et diacouo, quem soleraniter exoomraunlcatum esse
apostasiae exemplum. Lator praesentium, si libi vi- non ambigitis, communicare prwsuin|)sistls exem-
sum fuerit ul eum aduiittas, plura supplebit. Cum plo pernicioso,et quod sicut vestram couscientiara
redierint.quorum in brevi speratur adventus,refe- laedit, sic nonmodice denigrat etfaraara.Nam nec

rendaqufe emerserint tibi Deo propitiante scribere in minus perito tantiis facilis esset excessus, ne-
non pigritabor et utinara rae de statu tno, quera
: diira in illo, cujus non modo doctrina, sed et vita
Deus successibus impleat, malure certiorari con- debet auditoribus esse virtiitis exeraplar. Sed, quia
tingat. credibilius esl vos de humana infirmilale,quam le
malitiae peversitate, licet grave nimis sit quod
 .

341 EPISTOL^. — AN. H70. 34'2

adtnisistis, peccasse, de mandato ipsius litteris A cum latam confipmavit apostolica sedes. Utique
vestris respondeo quee sequntur, roittoque rescri- mirum ilucil quod ei praefatus Sagiensis et alii ve-
ptum quas ad excusationem sui domino
litteraruDi nerabiles viri praelati ecclesiarum citra absolutio-
Sagiensi transmisit, qui monuerat ut ei Parisiis nem communicant, qiiod a se sciunl in districto
occurreret in incertum. Sed, ut scitis, nec equita- examinerequirendum : etfortassein Ecclesiapree-
turas nec expensas, nec socios, qui per regnum senli non dabitur oblivioni. Certo tamen certius
dispersi sunt, ad tam crebros et inutiles discursus est, quod tam episcopuin Londoniensera, ante et

potest tam subito piaiparare quod etiam sapien-

: noininatum archidiacouum (18) doininiis Cantua-
tes, qui eum tam facile evocant, oportuerat prw- riensis paterna pietate recipiet, et consolabitur, ex
metiri. Vos autem diligentiorexstitistis, qui ei, uno quo se filios exhibuerint : el omues excommuuica-
duntaxat inlerposfto die, certum praestitislis diem, tos quos absolvi licitum est, viam fidei ingredientes
ut diplomate incedens episcopo Sagiensi et archi- sincerae charitatis brachiis amplexabitiir. (juid
diac. Cantuar. occurreret. Sed quatenus episcopum multa ? .Nihil est, dummodo conditio Ecclesiaj non
verba et litterfe vestrae obligent, melius nostis et : tedatur, quod non sit ad voluntatem domini regis
ipse recolit qualiter ejusdem episcopi litteris, et paralus implere, si gratiam ejus sibi et suis plene
aliorum cousilio nuper delusus sit, ut socios con- B senserit reformatam. Vos autem de ceetero nego-
vocaret, et vaiias inutiliter procuraret expensas. tiamini caulius,et absolutione qusesita diligentius
Nam ad iler aocinctus erat et fatigaverat multos, excommunicatorum participationemstiidiosiusevi-
cum ipsum fama vulgante didicit in Normanniam tetis, nisi ab Ecclesia velitls excludi citius, et cum

redisse incertum an dignus haberetur qui litleris

;
eis anathemalis recipere porlionem. Sane preece-

deberet aut nuntio prfemoneri. Fortasse Ecclesiae dens ruina vos cautiores reddidisse debuerat, erit-
negolium adeo humile est ut non nisi de latere et que sequenlis gravior reparatio, si, quod absit !

ex accidenti tractari debeat, et transcurrentibus post commonitiones et pericula toties instructa

tangipotiusquam expleri. Sed quicunque personas discretio non declinaverit causam. Optata salute vos
quae plurimum laesae sunt, despicit, causam memi- impertiar, cum licuerit.

nerit esse Christi, qui comprimit elationes maris, EPISTOLA CCXCVI.

et pro arbitrio suo potestatum dispensat habenas. ADC0NVENTU.M CANTUARIENSEM
Ipse Cantuar. Ecclesiae patronus est, et inspirabit (A. D. 1170)
animo domini regis, indultam sibi li-
ut divinilus Dilectissimis fratribus etamicis charissimis, qui
centiam moderetur, nec eam qufe satis, et supra et in sancta Cantuariensi Ecclesia congregati sunt,
contra fas et modum, gratis afflicta est, et tam ip- q et piam sapiuntunitatem, proscriptorum minimus
sum quam antecessores suos tanquam pia mater JoANNEs de Saresb., semper coram facie suafeliciter
promovit, aluit, et protexit, aifligat amplius. Sa- ambulare.
pienlior enim
quamlut sahitis suse dispendium
est, TEquum est, dilectlssimi, me de vestris gaudere
et lilii sui perniciem proouret, neque nos ignari profectibus, anxiari periculis, damnis et injuriis
sumus quid nuntii sui quaesierint ab apostolicasede compati, et, quantum Christiano licet, si forte,
velobtinuerint. Cessent minae, quoniam Ecclesia quod immineat exanimari defectu. Lugere
absit !

Dei per misericordiam ejus in portu navigal, nec siquidem parum est, quod etiam in hostium occasu
est a strata publica, quam Christus ostendit, re- justos pie fecisse recolimus, cum charitatis virtus
cedendum, praesertim his qui in tanta acerbitate exstinctaSpiritussanctiprotesteturoccasum. Cujus
exsilii tam palenter experti sunt misericordiam unusnon estperfunctoriis lacrymis, nonest gemitu,
Dei. aut dolore momentaneo persequendum sed vita ;

Oscula promittitis et amplexus, si morem gera- per pcenitentiam et fructum bonorum operum in-
mus honiini, et is qui forma Christianorum est au- Nec moveat si Spiritum san-
stantius reparanda.
divit a tenlatore : Hxc omnia libi clum, qui procul dubio immorlalis est et beata
dabo, si cadens
Gcio;'ai;e?"!'sme{Ma/</i.iv).Ipsejudicetcausamsuam, D vita justorurn,dictumest in aliquibusinterire, cum
et dofflinum regeui perducat ad veniam. qui mali- Paulum audieritis dicentem Spiritum nolite ex- :

guantium consillis impulsus, innatae benignitatis stinguere, prophetias nolite spernere. Et utinam
quam habere consueverat, nimis oblitus est et, efficialiter audissetis, quod ut sapiens meminit,
:

dum inimicis Ecclesiae vehementius cessit, speciem non auditores verbi, sed factores justi sunl apud
induit inimici. Nec dubito quin ipse sibi dum haec Deum. Neque hfec in suggillationem omnium ve-
gereret displiceret, sed qiiasi invitus iusipientium strum dicta credantur quia Spiritus sanctus testis
clamoribus agitabatur, et Irahebatur funiculis im- est,quod ex charitate potius qiiam ille solus in-
piorum. Adjicitis utdoiuinus Cantiiar. occurratno- spirat qui charitas est, prolata sunt, quam ia ali-
minatosuperiusepiscopo etarchidiac, quasi illum cujus injuriam Christiani. Licet aliquos de numero
recepturus sit nedum ei occursurus, quem ipse so- vestrum pro injuria Spiritus et fraternae charitatis
lemni analhemate condemnavit, sententiamquein exterminio jure et merito ne pereant, sed salubri-

(18) Pro archidiaconum, etc, usque ad finem epistolfie, habetedit. Paris. lateri, etc, qu£e suntepist.
300, versus finem.
343 JOANNIS SARESBERIENSIS 344

ter confiindantiir, crediderim arguendos. Evolvat A doque saltem pro parte revelabitur. Hoc indubi-
unusquisqueelrelegatproprisecotiscientiae librum; tuuter dixerim, Ghristum nunquam puniturum,nec
in ainbigiiis, si qaa sunl, inlerpretem qu;ierat et horaiues culpaturos, si aliquid sLibtraxissetis ne-
invocet Spirilum sanctum, qui docet hominem cessiiati veslrae uedum deliciis, quod possit Christi
scienliam et abscouditam revelat veritatem, ut eo pauperibus pro justitia et libertate Eoclesise exsu-
docente sibi fidelius et familiarius ianotescat : et, lautibus erogari, nisi forte quispiam credat Deum
ut arbitror, plane et plene deprehendet quid ab in extremoexaminegloiiticalurum illos qui dupli-
accensa vel incensa, quidatepida velremissa, quid cibus indutisunt, et epulantur quotidie splendide.
ab exstincta vel fugata et perdita sibi provenerit Satauas votivo pielatis affectui satellitum uiiniste-
charitate, Absit tamen ut per blasphemiam, aut riomullasjtetenditiasidias,sed easaliquorum fides
obslinationera,aut desperationem, autimpaeniten- et diligentia licet paucorum evasit. Quod vos fa-
tiam, peccatum irremissibile commiserit quis in cilius potuisse conjicio, si quando fuisse attenta
vobis quia,Iicetin ramis debilitata etconfracta sit
t
tum. Ulinan pielatem vestram saltein voluisse cu-
charitas, spes tamen est quod maneat in radice, juscunque operis leslimouio convinci potuisset I

et Superest ut de timore vobis apostolus Christi re-

rigata etperfusa ccelestis gratife irabribus possit
revirescere, et verae compassionis et justitise fa- b ^pondeat, qiioniam timor istenon est in charitate.
cere fructiis, si cor posuerit anima super vias suas, Judaji nelocum et gentem perderent, Christum, ut
si poenituerit, si culpam fateatur, si pro facultate recolitis, occiderunt, et eo ipso, qiiod maxime vo-

satisfaoiendo redimatquod commisit.Sed fortassc lebant evitari, de merilo aniiseruut locum

el gen-

dioetis : Tu quis es aiit quie est domus patris tui tem. Nam causa cousullo
fere quolies ex aliqua

in Israel, ut religiosos arguas viros, praeserlim in Deus otfenditur, res in contrarium voto pergit
ecclesiarum Britanoiae cardineconstitutos?Aut nos eventum. Si tamen illi longo lempore exspectali
quid comraisiiuus unde charitatem probes exslin- poenitentiam egissent, potuissent loci et gentis re-
ctam aut remissara? Egoquidem pro rae respoudeo tinuisse primaliiui, qui illis iuduratis geuti traditus
quod praemisi,quia proscriptorum Christi minimus est facienti fructum ejiis. Vos itaque, dileclissimi,
sum, quod ex conscientia loquor, quem zclus
et, quoniaiu adhuotempus est propitiationiset meriti,
domus Dei, ut alterius parcam judicio vel errori, accelerate ad veniam per dignos poenitentiae fru-
jam multo tempore fecit exsulare proscriptum et : ctus, et praeocoupate faciem judicis in confessione,
qui, ut propriam fatear insipientiam, scandala fra- et satisfactionis diligentia redimite raoram, et la-

trura patienti animo sine scrupulo nequeo tolerare. psam erisite charitatem. Faciliset gloriosa, si vera
Annon licet mihi praesertim apostolo docente pro- o sunt quae iliountur apud nos,satisfaciendi et redi
priam ustionem deplorare in scandalis ? Non licot mendifamam vobis offertnr occasio, cura dominus
coaegrotnntes quibus coinfirmor invitare ut pariter rex, ut aiunt, in injuriam Ecclesiae vestrae filium
curramus ad medicura ? Profecto cuilibet discipulo suiim per manum archiepiscopi Eboraceusis aut
Christi etiam ininimo liberum est ipso iuspirante alteriusepisoopi velitinungiet conseorariinregem.
dare testimonium veritati quam quisquis ex Deo
:
Prohibet hoc dominus papa mandato iterato, et
est, non modo patienler, sed libenter audit. Audite sunt piohibitoria^ejus in regno. Quas si porrigere
ergo et vos aniniopalienti quam ego reputem cul- oessaverint alii, et ad vos pervenerint, induautur,
pam vestram, quod dispendium charitatis quod, quaeso, aliqui vestrum virtule ex alto ut eas por-
:

quaeso, ubi apparuerit, nolite vanis verborumfoliis riganl, Dei et summi ponlificis auclorilate prohi-
adumbrare.sed opere potius expurgeturet veiitate. bentes, etiam interposila appellatione,si opusfue-

Sexanni fere evoliili sunt, ex quo pro juslilia pro- ril netanluin prfejudioium sanctae Cantuariensi
;

scriptus exsulat Pater vester mullis et maguis Ecolesiae interdtur praesertim cum is ad quem
:

aretatus angustiis, multis utriusque sexus etcujus- speotat dominus, Canluar. paratus sit hoc implere,
que fetatis coexsulibus Christi, soilicet paiiperibus Nihilominus si eus in fraudem Eeclesise suppres-
oneratus. Et quid ei vel coexsulantibus sibi tauto serit aliqiiis ut ad vos pervenire non valeant, vos
tempore inipenderilis, si qiiid tantum a memoria laraen de divina misericordiaconfidentes prohibi-
vestra elapsum esse non arbitror ? (Jbi interiin tiouem etappellationem ad propnlsandam injuriam
qufeso,charitas?ubiamor?ubiaffectiotilialis?Nam, imminenteminterponerenon differatis,et omnibus
ut aitperorganum suum Spirilus sanctus, probatio Eoclesiie vestrae sutfraganeis auctoritale sedis apo-
dilectionis exhibitio operis est : et eodem constat stolioae praecipere, ut praeseuliam suam huic operi
auotore, amorem uon posse oiiari Sed praetenditis subtrahanl, el pr<ejudicio matris suae nulla prorsus
publicae potestalis vires, satellitura insidias, et me- ratione comraunioent. Quol si vobis lai'enlibus
ne locum perderilis etgeutera. Plane
tura justura, praesuraptiim fuerit, cui, de Cieleropoterit persua-
magnae sunt, et ulinam magnae sint semper in Do- deri zelura nonperiisse, et charitatem non esse
mino vires regiae potestalis ; sed non tantse utom- exstinclam non est in vobis aliquis qui non
? sic
nes vestras cohiberent impensas, quas ubi saepius faciat pretiosiorem moraentaneam vilain, quam
fecerint qui poterant quisquis diffiteatur veritas saluteraEcclesiae suseetcoronamjusliliae.Non enim
novit, et fortasse etiam ante diem Domini quaa- nunc a vobis veslra quaeruntur, sedut vos doceatis
345 EPISTOL.^. — AN. 1)70, 346

esse Dei cultores et Ecclesiae filios. Hac virtute A eatenus non attingit, sola Dei
deficit et angelica
procedentes reditnetis oflensas, et tam perspicua sapientiaestquae consiliaet cogitationes hominum
charitas miiltitudinein qufe praecesserunt operiet non imaginatione phantastica conjicit, sed sicut
peccatorum. Eis tamen qui inspirante Christo ar- sunt usquequaquecognoscit. Vaticiniisergo renun-
maturam zpH assumpserint, induli pro thoraceju- tiemus inposterum, qiiia nos in hac partegravius
stiliam, et pro galea judicium certum,dus et custos infortunia perculerunt. Qui corda finxit, illa exa-
aderit fldelis Deus, qui eos super vires tentari non minet: nos quid domi nostrae sit exploremus.
patietur sedeaqueenunc videnturiraminere peri-
; EPISTOLA CCXCVlll.
cula in veram pacem,plenam securitatem et per- AD MAGISTRUM HEREBERIUM.
"
petuam gloriam commutabit. Nam dominus rex, (A. D. H70.)
quidquid loquantur homines, sise meminerit esse JoANNEs Saresberiensis, magistro Hereberto.
christum Domini, et prodebito officii, pro generis Vestra redolet pagina charitalem, [et quas ab
nobilitate, pro clarissimi virtute animi, non modo preesens reddere nequeo gratias.diligentiastudiosa
justa petentibus non irrogabit injuriam, sed alios promeruit. Reddet aulem qui potens est, et qui
ne irrogent cohibebit. Scit enini quia regis honor cordi vestro gratiam inspiravit, ut desolatis sola-
judicium diligil. Videor mihi videre plures invobis q tium, et Christi confessoribus veritatistestimonium
qui prfeolari hujus meriti coronam affecteut, et perhiberet. Siquidem nobis, ut coexsulantium vota
dicaut singuli cum propheta in auribus Eccle- diclionis pluralitate concipiam, gaudium esl et
siee : Ecce ego, mitte me, conantes casteris prae- exsultatio, cum
Ecclesifiecolumnasadversus impe-
ripere titukim quo fama rediraetur universitatis, tus raalignantiuin,qui nos in aliud evangeliiim trans-
et privilegium Ecclssife stabili vigore perpetua- ferre moliuntur, videmus immobiles, ut fidei sin-
bilur. cerilateni gratise et potestatui pr^ferant, et tradi-
EPISTOLA CCXCVII. tiones hominum divinfe legi siibjiciendas patenter
AD THOMAM CANTUARIBNSEM EPISCOPUM. evincant. Resistenlibus enim facillime cedunt, qui
(A. D. 1170,M. Jun.) fugientesinstantissirae persequuntur ; et, tanquam
Thom* Cuantar. archiepiscopo, J. Sares. a Car- prtevisi lupi, nullam appropinquantibus adferunt
DOtO. laesionem, si fraus eorum reveletur a fidelibus, et
Consilium domini Senonensis et nostrum est.si arguatura lumine. Qiiid enim dedil ab initio cornua
vobis melius non occurrit, ut litterae urgeutiores peccatori, nisi quod omnes in fugara versi dispa-
quashabetis penesvosde justitia exerceuda, si pax ruerunt a facie tribulautis, et Ecclesiam laboran-
nonfuerit, celerius Rothomagensiet Turonensi ar- o tem contra ea, quae sub prfetextu juris inveterati,
chiepiscopis ostendantur: sallem utauiliat hostis etantiquarum vel antiquandarum consuetudiniiin
et terreatur. Prseterea desiderat ut suee reddantiir praesumpta sunl, non erat qui adjiivaret'? Sedpro
Auxitano et Burdegalensi, quia et causaj prodesse certo qiii tuncprfe cseteris placere hominibus, imo
poterit, et persecutoris rainuere vires, si in Gua- furentibiis aflectabant, confusi sunt, comprehensi
sconia auditum fuerit terram ejus interdiclo subjl- in operibus manuum suarum, et divina prfeeunte
ciendam esse.Namad Bitnricensem, quidquid de etadjuvante clementia,ampliusconfundentur,quo-
guerris contingat, seraperfaciliorprobabihter spe- nianiDeus, dum taiiter in specie religionis versati
quantum periculnm
ratur accessus. Et meraineritis fiierint, spernit illos. Sulus autem eleclorum vide-

etinfortunium ad se traxerit mora porrigendi con- Deo propitio gloriam eorum

tur stare pr;e foribus, et
ventionalesarchiepiscopoRolhomagensietepiscopo citoconlemplabuntur oculi vestri, et aliorum qui
Nivornensi, et item prohibitorias Eboracensi ar- decreverunl Deo potius quam horainibus obedire.
chiepiscopo etepiscopis transmarinis Necdixeritis Unde domino meo episcopo Wintoniensi, quanta
qiiae provenerunt vobis non fuisse prfedicta, sed possum mentisalacritate, congratulor, qiii conven-
polius qiiodomnium auspicantium more.subtiiita- tus a judicibus et senioribus terrfe Christo dignum
tem vestram vaticinia quae non eranta spiritu de- responsum dedit, et rescriptum emisit congruum
luserunt. Utinam non sit deceptionis hujus morbus eetati,professioni, honori et generi, et quodad vir-
irreparabihs: sed nisi coelitus data sit revelatio seu tutem poterat, sicut et fecisse creditur, compre-
consolatio non occurrit. Et quidem recle, ut arbi- sbyteros animare. Nam et ilii tendiculas insidian-
tror. cum nos alieni ingenii imaginatlonibus vanis tium laudabiliter eliiserunt. Alla vice, si conventi
pr8esumei'emiis evolvere cordis liiimani latebras, fuerint, locuturi verbum fidei et veritatiscum fidu-
quarum solus Deus arbiterest. Quid, quajso.magis cia plane docentes, quod dominus rei hactenus
:

temerarium, aut in Deum, qui hoc singularisemi-
nentiae privilegio vindicat, injuriosius est?
ipsum nosse, etiam ApoUinis oraculo summam
esse sapientiam adeo celebris est sententia apud
philosophosjUteinerao veterum ausussitrefragari.
De coelo si qiiidem, ul aiunt, descendit rvwOt ueau-
Tou, id est Scito te ipsum. Quia ergo hic
abutens pernicioso consilio abductusest ininvium,
Nam se et non in viam, et suadebunt, utinam persudeant,
ut ad viam redeat, extra quam salvari non potest,
nec diu priucipis frui gloria, nisi cum Ecclesia Dei
faciatpaoem.Nec vosraoveat inanis gloriatioeorum
qui jaclitant, quod dominus papa illos, quos ar-
humana chiepiscopusexcommunicaverat, habeatabsolutos,
 347 JOANNIS SARESBERIENSIS 348

inde solatiiim qiiBerentesmiseriaesuae.quodeiscum A scribere non patiuntur omnia qu» locus et causa
benedictione causam dicitur dclegasse.ethocpost ingerit : sed, ut arbitror, Deum timentibus et sa-
quamanalhematecondemnati sunl.Nam domiaum pientibusetamantibushonestalem satisdictuui est.
papam excusatignoranlia, cuinondum innotuerat Hactenus ergo amicos praeraoniiisse sufficiat. Nec
in eos exeoinmunicationis latam esse sententiam, dubito quin amantibus charitatisreddatur fructus,
nec tamen precevel pretioinducipotuit,ut aliquem et in suidos (ut veteri proverbio dici solet) faba cu-
eorum amanudominiCantuariensiseximeret, quin datur. Valete, vestri et nostri memores in charitate.
pro modoculpaeeos percelleret severilate vindictae. EPISTOLA CCC.
Hoc autem certum teneat vestradilectio, quod do-
AD PETRUM ABB. S. REMIGII.
minus meusCantuariensis proeelegi in exsilio mori,
(A. D. H70, m. Dec.)
quam sine Ecclesise liberatione redire, nec, auctore
Deo, pacem faoturus est, nisi utiiem posteris et Idem Petro abbati Saucti Remigii.
tam praesentibus quain honestam. Si vero
futuris Mora mea rectissime poterat accusari, si non
persecutores Ecclesiae perdurare in malitia decre- eam necessitas accusaret. Debueram enim, ex quo
verint, ipse quoniam plenam accepit potestatem, primuin Angliam pedem posui, nuntiumremisisse,
progredietur ulterius, et contra Deum in exercenda ^ perquem veslradilectiodealumnorum statu posset
justitia nulli parcet. Valete. certiorari. Sed qiiia mihi in ipso navis egressu,

EPISTOLA CCXCIX nova et stupenda rerum faciesoccurrit, alium cer-

liorare non potui, quies variis opinionibus et ver-
AD WILLELMUM SUBPRIOREM ET ALIOS CANTUARIENSES.
bis hominum reddebarincertus. Nam, triduo ante-
(A. D. H07, m. Oct.) quam appliearem, omnia bonadomini Cantuar.,et
Amicis et fratribus charissimis Willelmo sub- suorum adnotala fuerant, procuratoribus suis ab
priori et Roberto sacristas, et aliisqui sanctae Can- administratione subuiotis : el in portiibus edicto
tuar. Ecclesia; curam gerunt, suus Joannes, salu- publico inhibitum est sub interminatione exsilii et

tem et dirigereprudenter in futiira prospectum. proscriptionis, ne qiiisnostrorum, siforte Angliam

Preces veslras et vota fidelium tandem miseri- velletexire, transveheretur. Piissimi tamen officia-
cors et miserator Dominus exaudivit ad honorem lesdomini regisprovida nimi cautela etperniciosa
suum, ut ex mullis et certis indiciis palet, Angli- nobis circumspectione preecaverant, ut archiepi-
canae Ecclesiae restituens pacem et ab exsilio re- scopus et sui ab exsilioredeuntes nihilprorsus aut
vocans patrem vestrum. Ulinam fuissent aures minimum inveuirent prceter domos vacuas ex ma-
vestrse ad os domini regis, quando in colloquio re- G gna parle consumptas, et horrea demolita, et areas
gum nuperhabito, inter castrum Blesense et Am- nudas.ethocadconsolationem diuturnaeproscriptio-
basiam, dimisit dominum archiepiscopum, ut a nis et emendationem sacrilegii perpetrati. Et cum
Francis, quibus tenebatiir, licentiam mature reci- pax nostra nobis in festo Beatae Magdalenae fuisse
peret, sub omni celerilate redilurus ad ipsum, inde reformata, et serenissimus dominus noster rex
in Angliam transilurus. Igitur, ut condictiim esl, filio suo novo regi litteris paleutibus praecepisset,

Deo propitio, in festo Omnium Sanctorum Senonis ut archiepiscopo et suis omnia restituerenlur in
valefaciet, ex proposito et condiclo rediturus ad integrum, prout fueranttribusmensibusantequam
propria,etquam cilopoterit sanctorumurbemred- Angliam egrederentur, omnes tainen redditus no-
itusuo Cantuariam illustrabit. Vos itaque, sicut mineejus praerepli sunl, qui usque ad Natale Do-
honori et saluti ecclesife vestrae prospectum esse mini percipi potueruut. Plures possessiones et ec-
vultis inposterum, patri vestro occurrite, etin par- clesiasquas ipso jure et ratione pacli conventi
tibus cismarinis, si quid fidei, si quid amicitiffi, si restitui oportebat Ecclesiae Cantuariensi, adhuc
quid devotionis aut consilii est, transmittere non publicae potestatis auctoritate occupant curiales.
differatis, unde se possit exonerare, et vobis per- Ego inter caeteros una ecclesia f)rivatus sum quae
petuo teneatur obnoxius. Redimile vel nunc mo- D xl marcas annuassolvebat antecessori meo.Conti-
ram, ne forle ad se inevitabile jactiirae rerum et git autem me tiiduo applicare ante Octavas Beati
famae periculumtrahat. In Historia Novorum reperi Marlini, et inipsis octavis erat Caoluar. synodus
decessores vestros primos occurrisse revertentiab celebranda, in quame vices absentis archiepiscopi
exsilio patri Anselmo. Nunquid vosdegenereseritis, gerere oportebat. Cum itaque praeter spem, et
ut niliil solatii aut minimum, et non secundum vos contra bonaui opinionem, et bonas promissiones
revertentlbiis patri et fratribus conferatis ? Absit domiiii regis, sic omuia turbata reperissem, utde
hoc semper a prima Britanniarum sede Cantuarien- pacenostra etde reditu archiepiscopi desperaretur
si,ne tamfoedum temporis nostri, tam inhumanum ab omuibus. et me tanquam in carcere positum
etindevotum, et indisciplinatum exemplum trans- agnovissem, v ultu hilari et anim o constanti Can-
mittat ad posteros Dolor et cordis angustia me
1 tuariam petii, ubi a clero et populo cum magno
vobis compatientem et timentem ne ex pusillanimi- honore et^asiangelus Oominireceptussum.fide-
tate et tenacia quorumdam (quod Deus avertat!) libus jam ex adventu meo meliora sperantibus,eo
Ecclesia mDei contrahat opprobrium sempiteraum quod eis persuasum erat quod me nullo modo ar-
349 EPISTOL^. AN. H70. 350

chiepiscopus priemisisset, si non esset in brevi A Quo faclOj prosperior aura spirans a Flandria
lade synodo celebrata ad novum regem
seciitiiriis. dorainum archiepiscopum ia Angliam feiici na-
provectus sum, et satis humane receptus, licel vigatione perduxil, venientemque ad portum cui
coucustoJes sui aliquid tiraoris preetenderunt, su- Sandwlcus nomen est, regii satellites excepe-
spicantespacem nobiscum uon simpiiciter factam runt, custodiis per littora dispositis, ut cre-
esse, sed rancoris palam remissi lirmius hiBrere ditur, ad nocendura, et armatis perstrepentibus,
radices. QuoJ etsi ex variis signis patenter adver- qiios antefatus Joannes Oxenefor. cohibuit et com-
terem, sic legi ac si omnia ad votum procedere pulit arma deponere, non tam, ut putatur, favore
arbitrarer. Feslinanter inde ad matrem meam de- nostrorum, quam ne temeritas eorura dominum
flexi Iter, quam jam lauguentem anno, et
altero regem et liberos suos nota proditlonis inureret.
araodojamdiem Dominicum gaudioprsestolantem, Exegeruut tamen ut alienigenae qui cum archi-
ex quo me vidit, vestriset sanctorura quibus coha- episcopo Vrtnerant,sacramentum prtestarentdeser-
precor atteutius commeudari.
bitatis orationibus vanda fidelitate regi et regno. Nec apparebat
Receperat autem responsum a Spiritu se raortem quisquam aiienigena preeter Simonem Senonens.
non visurarn, donec me et fratrem meum videret archidiac. qui ad preestandum juramentum faclle
ab exsilio redeuntes. B fuissel inductus, siarchiepiscopus permlsisset, qui,
Interim illi veteres amici domini Cantuar. et exempli pernlciem veritus, respondit bonis mori-
ecclesiastictfi libertatis propugnatores, dominus bus hoc prorsus esse contrarium, ut inaudita bar-
Eboracensis, eplscopus Londoiiiee et comfilices barie compellerentur hospites et peregrlni ad hu-
eorum, consilium inierunt cum publicanis, lega- jiismodi juramenta: et fortasse satellites vim
tione transmissa ad dominuni regeiii,ne prajfatum parasseiit, nisi eos compescuisset tuniultus popu-
Cantiiar. in Angliam redlre pateretur, anteqiiaiii laris verentes plebis impetum, qufe slc de recepto
renuntiaret legationis ortiolo, et restltueret ei uni- pastore gavisa est, ac si de coelo Christus inter

versas litteras.quas emeruerat ab apostolica sede, homines ipse descenderet.

et repromitteret se regni jura iuviolabiliter serva- Cum vero se die sequenti Cantuarla? recepisset,
turum, ut sub obtentu cautionis hujus ad obser- venerunt ad eum et alterius archleplscopi et epi-
vantiam consuetudinum arctaretnr. Dicebant enlm scoporumsuspensorumnuntliadsedemappellantes
quod reditus ejus domino regi damuosus et pro- apostolicam, licetels indubitanter constaret,
quod
brosus futurus erat, nlsi ista praecederent. Fece- summus omneni appellandi praecluserit
poiitifex
rant etiam de singulis vacantlbus ecclesils senas facullatem. \'enerunt ex alio latere domini regls
evocari personas, inquas de pastore eligendo uni- C ofBciales suo rogantes nomine, et publica denua-
versltatis arbitria conferrentur, ut electiones de tiantes auctoritate, archiepiscopus latam in
ut
regnum et palatium protractce
Eoclesia in aliud archiepiscopura Eboracens. et alios episcopos sen-
nutum regis: ubi si Cantuar. ob
celebrarentur ad tentiam relaxaret, nisi regis et regni decerni vellet
reverentiam canonum pro ofticil sui debito oblo- publlcus hostis, ut qui novo regi coronam molie-
queretur, regiam offenderet majestatem; con-
si balur auferre. Ad quod archiepiscopus respondit
sentiret reus esset in Deum et convinceretur in se nullo roodo impugnare regiam dignitatem, sed
constitutiones ecclesiasticas iucidisse. Swpe dictus potius vires, opes et gloiiam pro viribus in Christo
autem dominusCantuar. ex mandato domini regis augmentaturum. Hoc tamea nulla ratione impe-
Rothomaguiu venerat, inde ex promisso Ilberan- trarl posse, quin adversus prsesuuiptoresepiscopos
dus ab obligatione creditoruin, et cum honore in Ecclesise suae justitiam prosequatur. Illis autem

patriam remittendus. Sed fefellit eum opinio, instantibus, acrius adjecit, quod pro honore do-
Joanne de Oxeneford. afferente lltteras domini re- mini regis, licet ei periculosum esset et vires ejus
gis, ((uibus rogabatet luonebat, ut sine mora red- excederet, quia judex inferior superioris nonpotest
iret ad Ecolesiara suaiii, et autedicti Joannls con- relaxare sententiam, paratus erat duos episcopos
ductu et solatlo in itiuere frueretur. Paruit archi- D absolvere, recepto prius ab eis seciindum moreiu
episcopus, et in redeundo ffimulorum per amlcos Ecclesiae juramento, qiiod dominl papse, qui eos
machinamenta cognovit, qui jam ad mane profecti vinxerat, mandatis obedirent. Ofticiales autem non
ventum commodum exspectabant, archiepiscopo permiserunt ut tieret, dicenteshujiismodl juramen-
nostro in llttore opposito similiter exspectante. Ubi tum al) episcopis non debere proestarl, quia regni
cum de transitu eorum et machinationibus certlor consuetudines impugnabat. Replicavit ad hoc ar-
conatus eorum via qua potuit elisit, mittens
fieret, chieplscopus quod, cum dominum papam modis
archiepiscopo Eboracensi litteras aposlolicas, qui- omnibus antea soUicitassent, ul eos absolveret a
busipseet Dunelmensis episcopus propter usurpa- vinculo anathematis, quod solius Cantuar. Ecclesiae
tam novi regis coronationem ab eplscopali ofhcio auctoritate fuerant innodati, non nisi prfestito
suspenduntur. Aliasquoque porrexit nuutiiis Lon- juramento absolvi potuerunt. Quod si necessarlum
dou. el Saresb. episcopis, qiiibus in sententiam fuit ad unius episcopi sententiam dissolvendam,
anathematis revocautur, et suspenduntur omnes qu8e longe est infirmior edicto summi poatificis,
episcopl, qui prcefatae coronatloni interfuerunt. luce clarius est quod sententia apostolica sine eo,
3S1 JOANNIS SARESBERIENSIS 352

preesertim ajudice inferiori, solvi non debet. Ad A EPISTOLA CCCI.

hujusmodi et similes allegationes epi^copi moti AD BARTHOLOMjEUM EXONIENSEM EPISCOPUM.
sunt: et, sicut pro certo relatum est, ad clemen- (A. D. 1170.)

tiam arotiiepiscopi confugissent, nisi eos saepe Idem BartholomjEO Esoniensi episcopo.
nominatus Eboracens. seduxisset, dissuadens ne Ecclesia in arcto est, et ex dissensione regni
quid rege facerent inconsulto quem patronum ha- et saeerdolii eam undique premunt angustise.

buerant in omnibus operibus suis. Nam quam rex perimit, ilia vindicat libertatem,
Illis itaque cum indignatione properantibus ad et si vellet a status sui defensione cessare et ac-

dominum regem, noster archiepiscopus ad novum quiescere jussionibus tyrannorum, illico indigna-
regem iter arripuit. Cum vero Londonias perve- tionem apostolicae sedis exciperet. Sed quia longe
nisset denuntiavit ei rex junior ne progrederetur, tolerabilius est incidere in manus liominum, quam

nec civitates ejus aut castella intraret, sed reci- dereliui|uerelegemDei,officiosissimum et consilio-

peret se cum suis infra ambitum Ecclesiae suae, et sissimum reputo non modo falcultates et fallacis
suisdenuntiatum est ne regni fines exeant, nec dona fortunae pro tuenda libertate, pro legibus pa-
prodeantin publicum: sed, sicutse ipsos diligunt, ternis, exemplo sanctorum exponere: sed et ipsum

caveantsibi.Quadenuntiationepublicata, seet suos b corpus, quod quibuscunque flagellis atteratur, qui-

Cantuarioe recepit arohiepiscopus, ibique salutare buscuuque tyrannorum carnifioinis lorqueatur ad
Dei cum multo discrimine (19) praestolamur: ne- preesens, velint nolint persecutores, pulchrius et

que nobis via consolationis aut securitatis aha fortius, prout merita proecesserint, gloriflcatum in
patet,quam ut vestris et sanctorum orationibus illa die restitnetCtiristus, pro cujus flde et obedien-

evadamusinsidiaseorumquinostrorum sanguinem tia nunc salubriter exponilur aut deponitur. Sed,

sitiunt et quaerunt, ut de terra penitus avellamur, etsi eo usque tyrannorum rabies invaluerit.
aut clarius pereamus in ipsa. Licet autem perse- Facilis jactwa sepulcri,

cutio gravissima ad arohiepiscopum rarus

sit, et (ViRG. ^n. 11,646.)

de numero divitum vel honoratorum visitator ubi ccelo tegitur qui non habet urnam. Consilium
accedat, ipse tamen cunctis ad se venientibus in ambiguis duutaxat habet locum nec debet esse :

pontificali gravitate jus reddit, reducta prorsus ambiguum quod gereudum praescribit lex divina.
acceptione perponarum ac muoerum. Frater meus Nam nec minimum de mandatis Dei, si quod ta-
ad nostrum Exoniensem, quem mihi nondum licuit men, quod vix crediderim, parvum est. pro (empo-
visitare, profectus, lateri ejus (20) adhaeret, in rali vita, ne dum pro mundana supellectili vel

timore multo et jugi solliciludine. Longum erit, C quiete vana consihove deseritur. Nam et minima
et vereor ne taedium generet, si cunctas angustias servata vitam acquirunt, et plerumque martyrii
noslras coepero replicare; sed quae desunt episto- gloriam promerentur. Neglecla vero ex crimine
lae, supplebuutur officio portitoris. Sit itaque, si inobedientiae et contemptus, internam ingerunt
placet, miserationis vestrae soUicitare sanctum mortem. Captam avioulam cum pullis occidi pro-
priorem amicos Chrisli de Monte Dei et valle
et hibet Dominus, subjioiens praemium esse hujus
S. Petri, et abbates Sanclorum Nicasii et Crispini, mandati si observetur, ut longo vivas tempore;
et alios sauctos familiares vestros, quatenus nobis quod quidem adjioi mandatis aliis non faoile re-
apud Altissimum sufTragentur, ut eorum meritis peries, nisi ubi patrem et matrem praeoipit hono-

salubriter liberemur, qui periolitamur ex nostris. rari. Idera ergo magno el ei quod minimum videtur
Charissimos autem fratres nostros et dominos, qui subintulitpiajmium, ut doceret quoniam
minimi et

beatissimos Remigio jugiter famulantur, vix sine diligens observantia vitfe promeritoria est. Nun-

gemitu et suspiriis, aut madore lacrymarum pos- quid non scriptum est,quoniam qui m.inimaspernil,
sum ad animum revocare, recolens me quondam paulalim decidet {Eccli. xix), et qui in modioo fi-
instar paradisi felioiter incoluisse, dum illorum delis est, super multa constituetur ? Nec hoo dixe-

preesentia fruebar, et charilatis experiebar imagi- d rim quod omnes capiant veibum istud, aut quod
nem, quae in ieterna vita speratur. Illos, quaeso, ego miuima diligenter observem, qui saepe et mul
diligentius sollicitate, ut alumnorum suorum me- tum in magnis delinquo et maximis. Si quidem
minerint in orationibus suis. Quam cito Deus obedientia maximum est niandatum, sine cujus
prospera donabit, vobis currentium litterarum diligeutiori custodia salutem provectorum nullus

ministeiio, Christo propitiante, communicare non assequitur. Melior est enira obedientia quam vi-
differara. Valeat semper et vigeat sanctitas vestra, ctimae. Sicut e latere crimen ariolandi est, repu-

et totius Ecclesiae prosperitas in bonis omnibus gnare, et quasi scelusidololatriaenolleacquiescere.

provehatur, et, si placet, pauperem sacerdotem Et ut ad obediendi virtutem fortius animeris, do-
S. Cosmae commeadatum habeatis. miui papffl te munit auctoritas, sicut habes ex

litteris, quas episcopo Wigorn. nuper scripsit,

(19) Ed. Paris., cum Christo. Paris. non potesl, rumpens, etc, quse suat epist.
(20) Pro laleri ejus, etc habeatis habet edit. 292, sub finem.
353 EPISTOL^. - AN. 1170. 354

consulenti an ad episcopalum suum polius redire A ejus, et qui pluris faciunt ollas yEgyptias, pane
deberet, et regis obsequi voluntali, an assistere coelesti, verbo scilicet Dei quod dat vitam mundo.
domino Cantuar. pro libertate Ecclesiae et defen- Quicunque vero fuerint hi, sortem damnationis suee
sione divinse legis, omnia supra quam dioi possit reoipient oum liis quos terra vivos absorbuit. Nam
pericula in se et suis fortiter sustinenti. Exemplum qiii pecoatis comraunicat alienis, oommunicabit et

litterarum inferius subjectum est. Exsecutorem vo- morli. Exite ergo, quffiso, de medio eorum, ponile
luntatis suee te faciat Dominus, et eam tidei for- corda vestra super vias vestras et qui ex raagna :

titudinem etperseverantiam conferat, ut fratres parte (quod cuin rubore et dolore confususeloquor)
cosevos et posteros iu timore Domini et cultu justi- privigni fiiistis hactenus : vel nunc tandem trans-
tiffi felioiter valeas roborare. eatis in sortera filiorum communicando paternis
EPISTOL/V cccir. neoessitatibus, fructus pcenitenticE el obedientiae
AD r.ONVENTU.M CAMUARIENSEM. exsequendo, et infaraiamab ecclesia propellendo :

{.\. D. 1170.) qufe, quod Deusavertat! iiisi praecaveritis, vestra

Idem Cantuariensi conventui. duritia promerente perpetuabitur iu serapiternum.
Vestram saepius, si reminisci placet, commonui Monuerathoo, imo praeceperat dominus papa, sed
charitatem quatenus Patri vestro et domino pro li- B neo ipsepro sua reverentia exauditusest. Nunquid
bertate Ecclesiffi agonem in sextum annum, quod et vos iulidelium more dicturi estis Christo iterum

hactenus exogit necessitas, protrahenti fideliter (ut pro Eoclesia patiente « Nos nou habemus pontiti- :

oportebal) assisteretis, et ut coramunicaretis ne-
cessilatibus eorum qiii aoerbitales exsilii, proscri-
ptionisinjurias,contumelias(ietrahentium,persecu-
torum moleslias, ue furores dixerim pro verbo Do-
mini pertulerunt. Et utinam salutaria et honesta
mooentem audissetis, vel audiatis adhuc, ne vos
quod absil nimis sero poeniteat incredulitatis et
I cessitales excipiantpromptissima charitate. Quam
duritise vestrae. Nara ego haotenus vobis ut Cas-
sandra Trojanis semper vera pronuntians videor
insanire; et ab incredulis dieitur: Homo isle de
corde suo prophetat. Et ut simpliciores iuducal in
erroris et infortunii sui consortiura, vanis terret
oraoulis et nunc rectum sapienlibus inteutat ad-
;
P
versa, nunc acquiescentibus prospera pollicetur.
Sed ecoe in cervices inimicorum Ecclesice Petri
gladius potenter exertus est, et Malcho nisi decli-
net ictum ampulabit auriculam dexleram. Quid
Malohus Latino sonel el^qitio, nostis loquor enim
cem aut papam nisi Caesarem ? » Nunquid adeo
timetis illum, qiii accepta divinitus potestate cor-
pora vexare potest, non perdere, ut illum contem-
natis qui totum corpus polest et animam perdere
in gehennam ? Is certe praecepit, ut praelatis obe-
diretur, ut filii parentes honorent, eorumque ne-
profeclo non habere convincitur, qiii fratrem in
tribulatlone positiira pro faoultate sibi data non
consolatur. Affectum namque mentis validissime
couvinoit exhibitiooperis. Valeat semper sanclitas
vestra, et in his qua; monui, verbiim Dei potius
oonsulat quam viciuos.
EPISTOLA CCCIII.
AD WILLEI.MUM SUBPRlOnE.M GANTUARIENSEM.
(A. D. 1170.)
Suo Britoni, suus J., salutem et pium in futura
prospectum.
:

scientibus, tenentibus, diligentibus et aaiplectenli- Ex his qu:e universilali vestrfe scripta sunt ool-
bus legem.Non credebatur quodepisoopus Londo- ligere poleris, quid te oporteat faoere. Nec est
niensis et alii auclores schisuialis et incenlores es- quod nui.jatorias, ut liacteuus, praetendas excusa-
sent anathematis gladio percellendi sed illos jam ; tiones, quia tempus est uteoclesia veslia patiatur
a corpore suo rejecit Ecclesia et exclusit. Non cre- aut compatiatur. Sienim communicaverit necessi-
debatur quod condemnationem eorum Romanus tatibus patris, in consolalionibus, quas indubi-
ponlifexapprobaturusessel;sedexeocon^tatratara tanter, Deo propitio, speraiuus, in brevi ri^florescet.
essesenteuliam, quod nuntii asedeapostolicaraissi Et qiiidcm a ceutum aunis tempus exstitisse noa
sunt, quieos prfestitojuramentosecundum morem arbitror, quo lain facile posset ad reparanda omnia
Ecclesiae sub ea conditione absolverent si rex cum antiqua privilegia respirare : si patri in his sollicito
Ecclesia secundum quod dominus papa praascri- viriliter et efflcaciter vellet assistere, et necessariis
pserat, faceret pacem. Cujus spe dala Cantuar. participare sumptibus. Sed nescio quo pacto re-
archidiac. et aliis qui erant in partibus transma- gnare vultis siue ouere et soUiciludine, cum cer-
rinis absoluti sunt prajmissa juratoria cautione.Et tum sil

quia pax infra festum Beati Michaelis (ut condi- Non nisi supremo magna labore peti.
ctum fuerat) secuta non est, in eamdem senten- In his autem eatenus jam profecit per Dei gratiam
tiam anathematis juxta condictum reducti sunt. industria pauperis et proscripti ut in his emerendis
Liquet ergo quam periculosa sit participatio eo- duo millia marcarum anfecessorem suum, si data
rum nam re ea excommunioali erant quos opor-
; esset occasio, expensurum fuisse non dubitem. Di-
tebatabsolvi. Superestautem ut animadversio pro- cifur quod candelabra alienastis in usus vauos,
cedat ulterius quia haereditas Domini non potest fortasse non sine conscientia sacrilegii et adeo te- :

liberari de manu hostium nisi in manu forti. In naces estis in Ecclesiae necessitatibus ethonoribus
quo conflictu patenter agnoscet Dominus qui sunt reformandis. Circa hoc sollicita fratres tuos et si :

Patrol. CXCl.X. 12
355 JOANNIS SARESBERIENStS 356

illi contemnendo desipiunt, tu ecclesiae et tibi pro- A Ecelesise salvamfore. Nec ad modicum
quasi ad et

videre memiueris. Si episcopus Londoniensis iter horam credens, et inarticulo teutatiouis recedens,
arripuerit adcuriam, prooura, sicut tibi injunctum adversa perpessus est, sej exsihum et acerbissi-
est, ut duo monachi sutHcienter instruantur, ei mam proscriptionem in annum septiinum p^rolela-

cum vocati fuerint oecursuri. vit : tanla quidem virtuto constanliae via regia in-
EPISTOLA CCCIV. cedens, etChristietapostolicorum virorum sequens
AD JOANNEM PICTAVIENSEM EPISCOPUM VKstigia, ut invictus ejus animus nec fortunte sse-
(A. D. il7l.) vientis impetu posset frangi, nec blanditiis emol-
Idem JoANNi Pictaviensi episcopo. liri.

Ex insperato et in transitu mihi, gratia Dei pro- Sed et immolatus advertite. Certe in Ec-
ubi sit

pitiante, nuper iunotuit, quod ad vos erat lator clesia, est, et aliarum omniuinj
quae caput regni
praesentium transiturus. Gavisus ergo divinitus mater in Christo, coram altari, mter consacerdotesj
ministratamoccasionem scribenJiad amicumeam et manus religiosorum quos armatorumcarnificutaj

gratanterarripui.arbitratusuiihi longsecalamitatis tumultus feceral aJstupenJum et miserabile spec-

magaum dari solatiuiu. quod in tutis auribus lice- taculumcouvenire. Qui ergo se ipsum a multolem-
bat angustiarum cumulum deplorare. Se J unJe su- g pore exhibuerat hostiam vivam, sanctam, Deo pla-
meturexordium? Nam dicendi paritinopiammate- centem, qui carnem suam in orationibus, vigihis,
ria copiosa et exuberans, et quse non, nisi tempore jejuniiset asperioriscilicii usu continuo,cum vitiis
nostro malitiaexcrevisset ad summum, fiJem ex- et concupiscentiis crucifixerat, qui dorsum, quod

cedit. Publicas augustias an domesticas deplorabo? sancti familiares ejus noverant, tanquam Christi
Sed generales mundus agnovit. Sua quemque rai- puerulus exponere consueverat ad flagella, qui
seria perurit acrius nisi forte quispiam sectato-
: Christicorpus et sanguinem solitus erat offerre in
rum Christi tanta sit charitate succensus ut uni- altari,coram altari prostratus etfusum manibus
versorum subeat onera, et uratur in scandalo pro- impiorum obtulit proprium. Nec licuit ministris
ximorum. Et qnia vobis de passione gloriosi mar- Satanae in immolatione discipuli etservi, quod prje-
tyris Thomas Cantuariensis archiepiscopi, qui non ambulis eoruraia crucihxione magistri et domini.
modo ecclesiam propriam, sed utramque provin- Christus enim, ne civitas fsedaretur, ne pollueretur
ciam Anglorum miraculis multis et maximis irra- Sal>batum,judiciolicet iniquo prffidamnatus, qua-
diat, constare non dubito, in ea non censui mihi lem qualem allegandiprose acceperat facultatem,
diutius immorandum : prassertim cum et tempus et ab urbe ductus, extra portam crucitixus est,

scribendi breve sit, et, ut opinor, jam fere per or- Q mini.sterio utique gentilium, qui Dominum non no-
bem Latinum ex relatione plurimorum sit nola et verant, et auctoriiate publicae potestatis, his reum
vulgatamateria. Hoctamenin tantodivinaedispcu- deferentibus quorum legem visus est impugnare,
sationis munere silendum esse non credidi,quod ad discipulo,filio per Jitionis,proJitioni3 perhdiam pro-
Dei etmartyrissuigloriam universi mirantur. Quia curante. At iste non modo in urbe,sed intra eccle-

sic omnesoircumstantiseeoncurruntinagone pon- siam, non terapore profano, sed die quem nativi-

tificis.ut patienlis titukim per^ietuo illustrarent,
persequenlium revelarent impietatem, et nomen
sempiterno macularent opprobrio. Si enim perso-
nas hinc inde intueri et metiri plaouerit,
hicreligissus arotiiepiscopus.Britanniarum primas,
sedis apostolicee legatus, judex incorruptissimus,
utpote nec acceptor personarum nec munerum, as-
sertor ecclesiasticee libertatis, et quasi turris erecta
in Jerusalem contra faciem Damasci, malleus im-
piorum, sed pauperum et moerentium consolator.
ViJerit qui noverit, qnis e regione procedat. Et si
causa martyrem facit, quoJ nulli rectum sapienli
venit in Jubium, quid justius, quid sanotius causa
ejus ? qui opes et omnem mundi gloriam, qui ami-
corum et totius cognationis aflectionem pro Christi
amore coutemnens, exsilium subiit, se et suos
omiies exposuit periculis, et paupertati qui pro
lege Dei sui tuenJa et evacuanJis abusionibus ve-
teruui tyrannorum certavit usque aJmortera nec
et tatis Dominicas soleranitas consecrabat, et omni
jure deouit ut natalis ejus, qui innocenter et san-
ctissime vixerat, ad gloriara Dei, Natalem sancto-
occurrit rum Innocentium sequeretur. Etquidera, utcredi-
tur, necem ipsius traditores procuravere disoipuli,
sacerdotum principes formaverunt: taiitoin raalilia
Annam et Caipham, Pilatum et Herodem amplius
pra^cedentes, quanto diligentius praecaverunt nein
judiciura traheretur, ne conveniretur ab accusato-
j, ribus, ne appareret ante faciem prassidis, ne privi
legio sacri loci, vel teiuporis aut dignitatis, aut
gradus, aut reformatae pacis, et Jatae securitatis
conditione sacrilegasmanus evaderet, non genti-
lium, non hostium, sed eorum qui legem Dei profi-
tebantur et amicorum fidem. Sane mira Dei omni-
potentis cuncta et sapienter et salubriter ordinantis
: dispensatione conligit.quodquihaec taiu male, tam
impuJenter et imprudenter periuisit fieri, eadeni
: non est passus abscondi iithicetiam temporaliterJ
:

in aliqua obligatione, postquam semel lapsus est, impleatur quod veritas protulit, nihil scilicet essej
captus insidiantiura dolo, induci potuil ut aliquid occultum quod non reveletur. Nam quod de signi-
eorum quie ab ipso exigebantur promitteret, quin feroproditorura JuJa sermonecelebri vulgatumest, 1

in omnibus adjiceret honorem Dei et honesfatem pari jure trahendum est et ad comphces ejus, eoj
 357 EPISTOLyE. — AN. 117i. 358

quoddesimilibusrebusidemconstetessejudicium, A bile et tandem in terram procidens recto corpore

:

ut Christianis omnibus ex fide liqueat, quod coeli non pedem movit aut manum.
revelabant iniquitatem ipsorum, et adversus eos Carnitices autem, non minus cupidi quam cru-
terra cousurget. Quis enim lideliuni audeat dubi- deles, iude tam in regiee potestatis quam divinae
tare quod Deus uuctores et perpetratores tanti majestatis injuriamadecclesiaepalaliumredeuntes,
sacrilegii aut couvertet aut coateret ? univcrsam supelleotilem et quidquid in scriniis aut
Passurus autem in ecclesia, ut dictum est, coram clitellis arohiepiscopi et suorum potuit inveniri,'
altari Christi martyr, antequam feriretur, cum se sive in auro, sive in argento, aut vestibus aut va-
audisset inquiri, militibus qui ad hoc venerant in riisornamentis, aut libris, aut privilegiis, aut aliis

turba clericorum et raonachorum vociferanlibus : quibuscunqiie scriptis, aut equitaturis, insatiabili

« Libi est archiepiscopus ? .. ocourrit iis e gradu avaiitia et stupendo ausu diripientes, ea, utlibuit,
quem ex magna paite ascenderat, vultu uilrepido inter se diviserunt : iraitatores eorum f;;cti qui
dicens : « Ecce ego, quid vultis ? » cui unus fune- iuter se Chrisli vestimeuta partiti sunt : licet eos
storum militum iu spiritu furoris intulit : « Ut modo
quodammodopraecedant in scelere. Et, ut pontifici
moriaris, impossibile euim est ut ulterius vivas. » jam per martyrium coronato hominum gratia au-
Respondit autem aichiepiscopus nou niinori cou- n ferretur, omnia soripta quee sacrilegus prtedo sub-
stantiaverbiquam animi, quia (qiiodomniummar- ripuit, ad regem in iXormanniam transmissa sunt.

tja'umpaceexanimimeiseuteutia lidenter dixerim) Sed nutu divino contigit quod, qiianlo magis
. nullus eorum videtur in passione isto fuisse coii- athlette forlissimi gloriam ofluscare nitebatur hu-
stantior Et ego pro Deo mori paratus sum, et pro
: mana temeritas, tanto eam amplius Dominus illu-
assertione juslitiffi et Ecclesice hbertate. Sed si ca- straret ostensione virtutis, et miraculorum mani-
putmeumquceritis,prohibeo ex parte omnipotentis festis indiciis. Quod viri impii, qui eum insatiabi-
Dei et sub auathemate, ne ouiquam alii sive mona- literoderanlintuentes,inhibueruntnominepubliofe
cho, sive olerico vel laico, majori vel miuori, iu potestatis, ne miracula quae fiebant quisquam pu-
aliquo noceatis, sed siat immunes a poena, sicut blicare praesumeret. Cseterum, frustra quis obnu-
exstiterunt a causa non enim illis, sed mihi im-
;
bilare desiderat, quod Deus clarificare disponit. Eo
putundum eorum causam laborantis
est, si qui enimampliuspercrebueremiracuIa,quovidebantur
Ecolesite susoeperunt. Mortem hbeuter ami^leolor, impiis studiosius oocultanda. llomo videt in facie,
dummodo Ecclesia in effusione sanguinis mei pa- solus Deus est qui renes et corda scrutatur. .Nam,
cem consequatur et libertatem. Quis isto videtur cum beati martyris corpus sepulturce tradendum
in charitate fervenlior? qui dum se pro lege Dei esset, et de more pontiticalibus indueretur, quod

perseculoribus olfercbat, inid solum erat soUicitus admodum paucifamiliaresejusnoverant,inventum

ne proximi in aliquo lcederentur. Verba ejusuoune est cilicio pediculis et vermibus relerto involutum,

Christum videuturexprimere in passione dioeutem: ipsaque femoralia ejus iuteriora usqiie ad poplites
Si riie qucerilis, sinile lios abirel {Joaii- xvju) His cilicina, quod apud nostrates antea fuerat inaudi-

. dictis, videns carnifices eductis gladhs, in modum tum, reperta sunt. Exterior tantum habitus cseteris
orantis iuclinavit caput, hiBC novissima proferens conformabatur, juxta sapientis ediclum, dicentis :

verba, Deo et sanctiB Mariee et sauctis hujus ec- Frons tua populo conveniat, intus omnia dissimilia
clesite patronis et beato Dionysio Commeudo me : sint.

ipsum et Ecclesifficausam. CtBtera quis sine suspi- Quis referat quos gemitus, quantos lacryraarum
riis, singultibus, et lacrymis referat ? singula per- imbressanctorumcuetusquiaderantj in revelatione
seqiii pietas non permittit, qute carnifioes imma- sic adumbrata3 religionis emiserit? Nec tamen in

nissimi, Dei timore contempto, et tam fidei qiiam his omnibus persecutorum quievit furor, dicenlium
toliushumauitatis immemores, commiserunt. Nou corpus proditoris inter sanctos pontifices non esse
enim sauguine sacerdolis et nece pro-
suffecit eis humandum, sed projioiendum in paludera viliorem,
fanare eoolesiam, et diem saoratissimum incestare, vel suspendendum esse patibulo. Unde saucti viri
nisi oorona capitis, quam sacri chrismatis unctio D qui aderant, viin sibi timentes inferri, eum in
Deo dioaverat, amputata, quod etiam dictu liorri- cry pta, antequaui satellites Satanse qui ad saerilegia
bile est, funestis gladiis jam defunoti ejicerent ce- perpetranda coavocati fuerant convenirent, ante
rebrum, et per pavimentum cum cruore et ossibus altare Snncti jannis Baptistce et Sancti Augustini .J

crudelissime spargereut immaniores Chri.sti cru-

: Anglorum aposloli in sarcofago marmoreo sepeli-
cifixoribus, qui ejus crura, quemobiisse viderant, erunt ubi ad gloriam omnipotentis Dei per eum :

sicut adhuc viventium, non censuerunt esse fran- multa et magna miracula fiunt catervatim con-
geuda. Sed inhis omnibus cruciatibus invicti animi fluentibus populis, ut videantin aliis etsentiant in
et admirandje constantiee uiarlyr uec verbuiu prn- se potentiam et clementiam ejusqui semper in san-
tulit, nec claraorem emisit, nec edidit gemitum, ctis suis mirabilis et gloriosus est, Nam et in loco
nec brachium aut vestem opposuit ferienti, sed passionis ejus et ubi ante majus altare pernoctavit
capul inolinatum, quod gladiis exposuerat, virtute humandus, et ubi tandem sepultus est, paralytici

admiranda, donec consummaretur, tenebatimmo- curautur, c£eci vident, surdi audiunt, loquuntur
359 JOANNIS saresberiensis 360

muti, claudi ambulant, evadunt febricitantes, ar- A vantes tantum facinus commiserunt. Absit enim !

repti adffimonio llberanlur, et a variis morbis sa- ut hanc gloriam suara, alteri cedat terribilis ille,

nantur regroti, blasphemi a dfemonio arrepti con- qui aufert spirifum principum, el eos qui inaudi-
funduntur. IUohaecetplura, quoereferrepsrlongum lum flagitium perpetrasse noscunlur, not.i, et noa
est, operante, qui solus est super omnia benediclus potius miraculosa percellat ultione. Nam sanctus
in ssecula, et eos praeelegit esse glorioe sute consortes pontifex, sicut vobis aliis litteris fida relatione
quos pro verilatefidei, zelum justitiae, eonfessionis significatum est, de serumnishujus sasculi glorioso
virtutem, et invicta; constantire perseverantiam, martyriomigravitad Dominum, ut jam sedeatcum
facturus erat de veritatis ac fidei adversariis trium- principibus et judicet eos, qui se angustiaverunt,
phantes. Qute profecto nulla ratione scribere prre- et hrereditatem Christi delere conati sunt. Cum
sumpsissem, nisi mesuperhis fidesoculata certis- enim Ghristus, velit nolit persecutor, sit Deus su-
simum reddidisset. peromniabenedictusin s£ecula,momentanea pote-
Superest itaque ut nostram parvitatcm vestra statis elatfe, sicut sfepe audiens doluistis, praesum-
instruat eruditio, an citra Romani pontificis aucto- ptio suum honoremet abusiones veterum tyranno-
ritatem tutum sit in missarum solemniis et aliis rum perpetuis legibus et honori Dei machinatusest
publicisorationibuseum incatalogomartyrumtan- g anleferre. Et, ne quis obloqui audeat aut mutire,
quam saIutispr£esideminvocare,an adhucei,quem alii nostrum capti sunt etretrusi in carcerem, alii
Deus tanfis miraculorum clarificavit indiciis, quasi proscripti, alii condemnavitexsilio, alii quibusme-
alii defuncto orationes subventorias teneamur ex- lius divina providit clemeatia, sibi fuga coasulue-

solvere. Timetur enimne sicorandi instantia beati runt, ae paterentur aut viderent miseriam fratrum,
martyrisinjuria videatur, et incredulitatis prseten- conculcalionem aanctorum, et quod pace ipsius
dat imaginem posttotsignorumexhibitionem non- dictum sit, ignominiam Christi. Sedent e regione
dum secura devotio. Jamsuper hoc consultus esset blasphemi, qui sub nomine et honore saccrdotali,
Romanus pontifex, nisi quia facultas transeundi sacerdotium persequntur, principibus adulantes, .

adeo omnibusprfeclusaest, ut nullus ad navigium persecutorum Ecclesice justificantes causam,exsul-

admittatur nisi litterasregis ante porreserit. Nobis tantes in rebus pessimis, scilicetquod potestatibus
tamen interimconsultius essevidetur utassistamus astiterunt adversus Dominum et adversus Christum
Domini voluatati, et quem ipse honorare dignatur ejus, cujus sanguis, per eos etTusus licet militum
ut martyrem, nos, sive caatemus, sive ploremus, rainisterio, de lerra clamat ad Dominum, magis
ut martyrem veaeremur. Nam fere in omnibus quam sanguis Abel justi, quem frater ipsius in-
mundi partibus Deus, non exspectatacujuscunque q teremit.
hominis auctoritate, potuit et consuevit clarificare Horum caput est ille Eboracensis, quem vidistis
quos voluit quod sapienti uon potest esse ambi-
: et audislis palam in curia archiepiscopum perse-
guum, qui varias scripturas solerti iadagatione quentem et quiindignusfuerat ore sacrilego, quo
,

diligentius perscrutatur. necem martyris procuravit, ipsius proferrenomen :

EPISTOLA CCCV. eum plane mendosus etmendax jam inauditis co-

AD SENONENSEM ARCHIEPISCOPUM. ruscantem miracutis adhuc, sicut ex litteris ejus
(A. D. 1171). patet, nominat Pharaonem. Sed non movemur, si
Domino Senoneasi, miseri illi qui quondam f uere
, flagitiosabella martyrem nonhonorat, quse, sicut
Cantuarieases. opera manifesta convincut, Deum utique non
Agonem nostrum, quem cum martyre glorioso veretur. Dicitur tamen quod parat ad curiara pro-
pertulimus, videruntoculivestri, quos tam innata, flcisci, ut purget vitse sordidtB notam, quasihomo

quam coelitus per gratiam provecta et perfecla libe- qui justitiam feccrit, et non dereliquorit judicium
ralitas aperuit ad videndum calamitatcs Ecclesife Dei sui. Et ne ipsius purgatio valeat impediri, pro-
Anglicanae, et in subveationem pauperum Christi curavit ut nulli nostratum liceat transfretare, nisi
portaslis pro ea pondusdiei et sestus, et sic athle- domini regis impetrata licentia. Quod quidem ob-
tam prolege Dei adversusimpiosdimicantem,dum tineri non potest, nisi prassletur cautio, quod nihil i

licuit, custodistis tanquam pupillam oculi vestri.
Fidem vestram et diligentiam, qua aobis pacem
procurastis, remuneret Deus, quanihil ex contin-
gentibus a vobis omissumest, ut infortunia nostra
vobisdebeant imputari. Forma siquidem pacis so-
lemniter initioe cunctis visa est utilis
queretur coulra martyris persecutores. Quid ergo
faoienl miseri zelantes legem, videntes justitiam
opprimi, et sibi exilum denegari ? Sed certe ver-
bum Dei aon est alligatum, et vobis libertas est, et
os pateas ad Ecclesiam Romaoam, et nolissimaj
et honesta, veritas. Novistis enim martyrem invitasua,novistis j

cum in illo celeberrimo conventu tantorum regum causamejus,novistis et nos qui coexsulavimus illi: I

maximi et sapienlissimi principes convenissent. novisiis istum Caipham temporis nostri,qui sub
et
I

Reforraata ergo pace regna gavisa sunt. Sed quid specie conquerentis persuasit expedire, ut uaus
a membris diabolitunc ageretur, rei exitusindica- moreretur aut caperetur, ne tota geas periret. Era-
vit, si tamen ad suum finem pervenisse credendi tis in Angliaeum patruo vestro domiao Winto-
sunt, quiincontumeliam Dei sibi vindictam reser- niensi, quaado idemnunc Caiphas, tunc archidia.
361 EPISTOL.«. - AN. 1171. 362

bolusWaUerumilluLa.cujusadolescentisadmodum A est: si quidem jam adeo ad memoriam martyris

venusta faeie inductus nefario conciibitu nimis inaudita miracula crebueruut, ut, si alias inaudila
consueverat deleetari, liispidum et procaciori lin- provenerint, vix censeantur illius miraculis
illic

gua evomentemprobra, quee in contumeliam natu- ascribenda. Sicut einm in omni coaditioae nobilis
rae perpessus fuerat, oculis orbari tecit. Et post- aniinus studuit conniventibus prtemiaere, sic et
modum scelus arguentem idem arcliidiabolus,judi- nunc, ut aliorum sauctorura pace dixerim, alios,
cibus qui siecularia negotia exercebant corruptis, de quibus legerim vel audierim, in miraculorum '

adegit suspendio. Sic vir ille non minus benignus exhibitione prteoedit. Quod ideo faoile crediderim
quam pudicus, columbi suiacceptavit affriclum.Sic provenisse, ut fidem in pluribus orbis nostri parti-
veteris amasii diu exhibitura obsequium remune- busnontamsopitam quam fere prorsus exstinctam
ravit, ut primo stuprum inferret misero, deinde pius Dominus excitaret, spem erigeret, solidaret
miseriori, quia de consensu tam sordidfe immundi- charitatem, et obstrueret ora iniquorum qui sancto
tise poenitebat, capulationem et oculorum avulsio- viro detrahebant in vita, et odio personEe causam
nem infligeret, et tandem miserrimum, quia cla- Christi persequebantur. Quis enim amodo veram
more, ut poterat, suas protestabalur angustias, et lidelem dubitet dootrinam Chrisli, qui verbis
suspensum in patibulo fecerit jugulari. B suis adhajrentem liominem nobis notum tanta feli-
Hajc noa fingimus, sed in vestram studuiiuus re- citate remuuerat? Quis causam fuisse iniquam (nisi
vocare memoriam, si tamen escidere potuerunt, diemoniacus) dicet, quse patronum suum tauta
qufevelut ungue adamintino, multiset maguis, et coronat gloria ?
plenis tide viris seepius referentibus in pectore no- Dubilatur a plurimis an pars domini papae in
stro profundius resederunt. Nam usqiie in hodier- qua stamus de justitia niteretur sed eam a cri- :

num diem in opprobrium Eoclesia;, Deique con- mine sohisraatis gloriosus martyr absolvit, qui si
temptum tristis haec historia cantitatur. Sed fortasse faiitor esset schismatis.nequaquamtantis miraculis

quajretaliquis, quomodo lantum flagitium, el tam coruscarel. Erat namque vir tantte prudentiae, ut
manifestam, impune pertulerit, et prfesertim beato nou facile posset errore quolibet supplantari in
Eugeniotuncsummumadministrantepontificatum? taato periculo animarum. Mirarer itaque supra
Et quidem, ut indubitanter credimus, nullo modo modum cur eum dominus papa ia catalogo marty-
evasisset, nisi per beati ThomrB industriam, qui per rum recipi aon prajceperit, aisi quia in ecclesias-
venerabiles viros Hilarium Ciceslrenseui et Joannem tica liistoria legisse me recolo, quoi cum Pilatus
Wigorniensem episcopos effecit, ul ejiis a bon£e missa relatione Tiberium Ceesarem consuluisset, an
memorise Theobaldo Cantuariensi archiepiscopo q Christum qui tot et tanta fecerat, et a plurimis
purgatio reciperetur. Deinde sentiens Ecclesiam colebatur ut Deus, coli oporteret ut Deum : senatus
Romanam indignatam esse super exhibitione pur- abimperatorecoasultusrespoaditeolcadumquidem
gationisfactcBclam,utpoteincapitulo monachoruui, fuisse ut Dium, nisi quia id provinciales citra se-
non in solemni conveutu prsestitiB, statui suo con- natus aucloritatem prtesumpserant. Etquidem sic
sulens, Romam profeclus est ad illum faraosissi- nutu facientedivinoresponsum ne deitas Chris-
est,

mumaegolialorem,queinsemperodiohabuitanima ti, oujus nomen erat JuJaeis et gentibus praedican-

vestra: Gregorium Sanoti Angeli cardinalem. Et dum, terrenae potestati videretur obnoxia, et eam
per illum in multitudine sparsorum in curia mune- emendioataui dicerent inQdeles, qui velint nolint
rum obtinuit, ut justificatus rediret iu domum coguntur audire, quouiam Dominus reguavit, iras-
suam: incertum, qua D.ji dispensatione reservatus cantur populi, etexsultet terrain qua Christi fun-
ad majora flagitia perpetranda, sicut praisens te- datur Eoclesia. Sic ergo nutu divino arbitror
statur dies, qua sanguine innocentis purpuratur evenisse ut martyris hujus gloria, nec decreto pon-
Ecclesia,qui seeleratura istura, eo quod concurialis tificis, nec edicto principis attollatur, sed Christo
ejus erat, fralerna charitate compatiens, et frugem pr;ecipueauctoreinvalescat, cujus honorem.quoad
vilae mehoris exspectaas, debitiB subtrasit ultioni. „ vixit, studuitdilatare, bonorem Christi salvum fore
semper expi^essit. Et Christus ei vicera noa refe-
EPISTOLA CCGVI.
ret? Absit ut veritas fallax sit in proraissis!
AD WILLELMUM SENONENSEM EPISCOPUM. Legitur in Actibus apostolorum quod quidam non-
dum baptizati citra auctoritatem apostolorura Spi-
(A. D. 1171.)
ritum sanctum acceperant: sed uunquid hoc se-
Venerabili doraino et l^afri oharissimo Willeluo natus apostolicus infirmavit? Profecto ubi Deus
Dei gralia Senonensi arcliiepiscopo, et sedis apo- auctorest, frustra superior desideratur auctoritas.
stolicae legato, suus Jo.vnnes, salutem, et promptis- Siquisaulemhujus tantimartyris gloriam evacuari
simoe devotionis obsequium. desiderat,quicunque sit ille, antequam ei creda-
Licet Anglicanee Eoclesiae adhuc quoad multa sit mus, aut majora aut saltem similia operetur. Alio-
ingens desolatio, Iristitia tamen illius jam ex quin peccare creditur iu Spiritum sauctum cujus
maxima parte in gaudium transiit, et luctus in operibus detrahere non veretur.
cantica felici prorsus et laeta mutatione conversus
363 JOANNIS SARESBEHIENSIS 364

EPISTOLA CCCVII. A prosua reverentia, qui malleo bonitatis suse innatae

AD ROGERUM ARCHIEP. ET ALIOS EBORACENSES. pr<iediota pariete confracto et in nihilum redacto,
(A. D. I17I.) fugientibus Iiabyloniis,quae clausa tenebatur, veri-
RoGEHus Dei gratia Eborac. archiepiscopus, et tatem eduxif, et squalore carceris deterso liberam
apostolicsesedislegatus.venerabili fratriH. Deigra- inpublicum exirepraecepit. Quse simul ac sufe red-
lia Dunelm. episcopo, et dilectis ftliis R. decauo.et dila est libertati, ad me velociter advolavit: et in
WiUelmoCant. el universo capitulo Eborac. omni- pr;csentiadoininorum R. Rothomagensis, et eorum
busque canonicis Sanctse Mariae de Sathewelle quos episcopus Ambianensis delegaverat, quibus
Sanctique WiltVidi de Ripum, Sanctique Joannis negotium meuma domino papa commissum erat:
de Beverleia abbatibus, prioribus, clero et univer- nec nonetepiscopi Ebroicensis, multorumquereli-
so populo per Ebor. provinciam constitutis.salutem giosorum tam abbatum quam priorum a destris
et gratiam. mihi luce liqaidior astat. Cajus faciera gravem et
Non ignorat dilectio vestra quanta pro dignitate
fulgentem prfBdioti archiepiscopus et viri religiosi
ecclesiie nostrae hac tempestate sustinuerim, iu a domino Ambianensi destinali, intuentes, gavisi
qua tantum iavidiae maudari adversum me licuit, suntgaudio magno valde: etnullam moramsusti-
utvixaliquis loous veritati relinqueretur. Familiare B nentes juxta formam quam eis dominus papa prae-
est omnibus iniquis, quoties nancisci possunt occa- scripseraf, inconiinenfimea suspicionequa tenebar
sionem, maledictis eos quibus invident inurere, et absolverunt, universis qui aderant benedicentibus
venenatis verborum jaculis figere innocentes. Fe- Dominum qui superbos humiliaf, qui sapientes in
cerunthocqui jampridem sederunf mihi in insi- astatia sua comprehendit, quide miserioordia sua
diis. Et quidem primo paraverunt laqueum suspen- praesumentes liberat, et viactos educit in fortitu-
quo dominus papa plus eorumfalsas sugge-
sionis, diae. Ipsi gloria et nuno et per immortalia saecula
stionesquam juris ordinem seculus, me innodavif. saeculortun. Amen. Veaiara autem ad vos Deo vo-
Deiude ne qaoquo modo solvi possel, iniquitatem lente in proxiiuo, ut gaudium meiim in vobis im-
iniquifati addentes, hinc maximorum virorum ii- pleatur. Quos ego ultra quam dici possit videre
bellos arte multiplici sicut jam a pluribus retro desidero. Benedictio Dei Patris et Filii et Spiritus
annis instructi fueraatconquirebant, inde peregri- sanoti descendat super vos pro nobis orantes. Acta
norum et qui me nunquam viderant multitudinem sunt h«c secunda feria post Dominicam qua can-
subornabant, ut ea quae non noverant mentientes, tatur: Gaudete, die festo Sanclae Lucise apud Alba-
apud summum pontifteem et curiam Romanam marlam.
quocunque modo famamonerarent. Absens eram, EPISTOLA CGCVIII.
etqui ex parte mea in curia pauci taatae multitu- HENRICI REQIS AD BARTH0L0M,BU.M EXON. EPISC.
dini vis resistere poterant, tam exquisitis pressi (A. D. 1171.)
mendaciis, maxime cum qaidam solo habifu reli- Henrious rex Angliae et dux Norman. et Aquit.
giosi videnfes illos prosperari in iniquifatibus suis et comes Andegav., B. Esonieasi episoopo, salu-
cum illiscurrebant, et negleoto Dei timore ad ever- tem.
sionem dignitatis Ecclesife nostrae, unaoum mere- Sciatis quodcoaoessi pacem meam omnibus qui
tricibus suis quas seoum duxerant ne quis sexus exieruat de Anglia propter Thomam Cantuar. ar-
persecutioni meae deesset, multa diverunt. Hi chiepiscopum, et omnes res suas sicut eas melius
omnes in unum convenientes proposuerunt in cor- habueruut,qaandoeademcausaexieruntde.\nglia,
dibus suis gigantes imitari, parietem ex maximis et benehcia qufe idem archiepisoopus eis postea
qaasiquibusdamlapidibusetmultistnendaciis.fictis coatulit. Quare eos secure venire faoiatis, et res
ad tempus suspiriis etgemifihus, non solum domos, suas habeant bene, et in pace, salva fidelitate mea,
sed et plafeas replenfes diurno et noofurno qiiani mihi faoient. Testibus Gaufr. archid. Cant.
ululatu, eumdemque ipsum pariefem tanquam Ric. archid. Pict. Rio. de Hum. Const. Bac. de
quodam indissolubili bitumine (21), vim uatu- ^ Luci, Reginald. de Curfenai apud Cloec.
rae facientes, simulatis laorymis linierunt, spe- EPISTOLA CCCIX.
rantes hoo modo coelum claudere se posse, et ve- EJUSDEM AD EUMDEM.
ritatem perpetuo carceri deputare. Quid plura? (A. D. 1171.)
Idem Pharao illorum, ille spiritualis, cujus ipsi Henricus rex Augl. el dux Norman. et Aquitan.
membra sunt, in tali equitafu incedere videbatiir el oomes Andeg. B. episcopo Exon. caro et lideli
cuin corona, et ego, miseraj copliini servituti de- siio, salutem.
putatus, respiciebam adauxiliurahominam, etnon Soiatis quod per gratiam Dei prospera naviga-
eraf: cutienimmeaecoasumptis carnibusos meum tione applicui in Normaaaiam, et inveni tofam ter-
adhaeserat. Levavi ergo ad coslum oculos, et an- ram meam cismarinam in summa pace et tranquil-
gustia spiritus mei ad Deum clamavi, ef interce- litate, disponente Deo, constitafam, et homines ao
deatibas meritis et orationibus vestris exaudivit me flJeles meosde adventu meo (uf oportebat) uberiori

(21) Ed. Paris. volumine !

1
 .

365 EPISTOLiE. AN. 1171. 366

laetitia perfusos. Accessi deinde ad dominos lega- A sollicitudo tamvestra quam no^tra apud Deum et
tos retqaanqiiameosiapritioipiodurosinvenissem homineicommendari.Prfficeptjriasquoque vestras
et, ut videbalur, penitus fleoti non possent, tameu ad s.epe diclum direxistis electum, iit nostro qui
contraspemomnium,ooatraopinionemsingulorum nullara in eo jurisdictionem habebamus nisi ex
pax denique secuta et ad houorem Dei et Ecclesis delegatione vestra, omni occasione et appellatione
etmeum etretjni mei internosest reformata, sicut remota, parerel judicio. Cum vero in capitulofra-
exsequentibus vobis plenius innolescet. Hrec enim trum ei vestrae fuissent lilterae prajsentatae, tandem
sunt quffi me ad eorum instantiam observaturum praecepit ut eas cantor aperiret et legeret ; sed ante-
promisi quod, scilicet ab instanti festo Pentecostes
: quam plene perlegerentur dixit se et sua in vestra
usque ia annum tantam pecuniam dabo, unde ad protectione consistere, et eos qui litteris uti decre-
arbiiriumfratrum templi cc militesad defensionem verantad vestram audientiam appellare, sicut uobis
terrw Hierosolyraitanfe pei- annura valeant teneri, postniodum sacramento testiura rite priestito et re-
etquodlicebitlieriappellationesacidominum papam latione conventus, scilicet quinquaginta duorum
libere : ita tamen ut si quos suspectos habuerim, monachorum innotuit. Postea vero ad se reversus
antequam de regno exeant, jurent quod in itinere in ccetu fratrum mandatum vestrum totum plene
ilio nec mahim meum,nec de decus regni mei per- B audivit. Publica vero fama sic consonabathis quee
quirent : et quodconsuetudines qufe tempore meo ad vos perlata fueraat, ut nulli provincialium veni-
contra ecclesias terrfe meae iuduclae sunt dimittam, retiudubiumquin excessuum electimagaitudu,ue
quasquidem aut pauoas aut nullas festimo etquod : dicamus et criminum, monachoruni querimouiam
possessiones Caut. Ecclesiee si quaj ablatae sunt vinceret mirumque fere omnibus videbatur.quod
:

plene restituam, sicut habuit uno anno antequam adruinametlacrymasdomusvestrfetam sero.quos

arohiepisoopus de Anglia egrederetur. Giericis prse- toti mundo debetis oculos reflexistis. Nos itaque

terea et laiois utriusque sesus pacem meam et pos- receptis litteris vestris non pepercimus laboribus
ses«ionessuasrestituam,quioccasionepr8enominati nostrisautsumptibus, sed adobedientiamprompti,
arcliiepiscopi destilutifuerunt. Et hoc mihiex parte postposito ut praaceperatis timore, die congruo,
doiuiui papse inremissioriem omnium peccatorum quem pr8etixeramuspartibus,accessimus admona-
injun.xerunt observandum. Ego autem pace refor- sterium. Etplane, sicut solemni juramentomajoris
mata statim venissem, nisi quia Domini
in .\ngliam et sanioris partis conventus oonstitit, intelligentes
legati ooiloquiimi habitnri snnt apud Cadomum die quodsffipedictuselectus in fraiidem mandali veslri,
Martisproximapost.\scensionemDomiiii,Cumautem et perniciem monasterii, asportatis ornamentis et
rediero, vos mihi statimoccurrere non prfetermil- q libris etpecunianon modica, prfeelegerat fugam,
tatis. adi^urusexpropositoaliquampoteslatem quam Deo
EPISTOLA CCCX. et apostolicfE sedipossetopponere tantostudiosius

BARTHOLOM.EI EXON. ET ROGERt WIGORD. veritatem studuimus iuquirere, qnanto nobis ex

AD ALEXilNDRUM PAPAM. assertionepluriumcertiusconstititipsumantequam
(A. D. U71.) fugauiiniretdixissemultis audienlibus se abbatiam
Sanctissimo domino et Patri charissimo A. Dei a Romano pontifice non habere, sed curampauca-
gratia summo pontifici, B. Exon.etR. Wigora di- rum,dequibusnoncurabatanimarum,securumque
cti episcopi, et C. diotus abbas Faversamen., sa- esse de temporalibus bouis, quia ei Romanus pon-
lutein et omnem cum summa devotione obedien- tifexprasdia auferre uon poterat,qufe abalio possi-
tiara debat. luvenimusergotautamdilapidationembono-
Apostolatus vestri mandatum suscepimiis, ut ad rum, ut de reparatioue possit nostra et conniven-
monasteriumSanctiAugustiniCantuariensispariter tium fetas merilodesperare. Ecclesia; lapsum et de-
accedentes diligenterinquireremus, an vera essent solatiooem, claustrumetotHcinasimbribuset ventis
qua; de dilapidatione bonorum Ecclesise et enormi- pervias et ruinam ffidiiiciorum, his qui ea viderant
tatibus C. electi, et dissolutione ordinis, et subver- n inspicere miserum est. Audire calaiuitates colono-
sione bonarum consuetudinum, et aliis malis quffi ex rum Ecclesiffi, quas electi illius, aut potius a Deo
conquestioneconventusperejusdemelectiincuriara reprobati hominis concupiscentia, et rapacitas fe-
vel malitiam provenisseaudieratis, etmonasterium cit, piis auribus est tormentum. Alienationes pras-

ipsum studeremus modis omnibus ad honorem Dei diorum multas fecit, enormes, eteo minus tolera-
in statiim pristiuum reformare. Prasoepistis etiam biles quod patrimoniumChristi patronis immundi-
sub aicla districtione, quatenus si nobis constaret tiffi et conciliatoribus turpitudinis suBe repertus est
eoolesiffi statiim reforraari non posse absque arao- fwdissinio comiuercio distraxisse.SigiUum ecclesiae
tione electiet quorumdam monachorum, tam ele- fratribus abstulit, ut male factas alienationes possit
ctum quam illosauctoritatevestra omni occasione pro libitu roborare. Pecunia, super qua nomine
etappellatione cessante, postposito tiniore et gratia Ecclesife Judseis et Christianis feneratoribus cavit,
nullaleuus amovere diflerremus, et loco illorum inimmensametprorsus importabilem monasterio,
personashone.slasetutiles,Deoauctore,substitiiere, excrevitquantitatem. Seditiosusest, ut conventum,
ut ex fructu reformati in melius monasterii deberet quia bonorum quse distrahere moliebatur auctor
367 .lOANNIS SARESBKRIENSIS 368

esse renuil, militari, quod vulgo nolum est, cinxe- A bamurmadato, qui pra^ceperatis ut eum (si ita es
set) omni occasioneet appellationeremota amove-
rit ohsidione, c.t conficere iuedia conatus
sit. Periit

hospKalitas in diebusejos, qusequondam in domo remus : Dei et vestra aucloritate freti postposilo

illa floruerat. Cultus religionis, quantum ad

ipsum timore et gratia eum amovimus ; et fratres ab obe-
elfamiliaressuos, abiitin exterminium. Quasistra- dientia ejus, etlaicos asuhjectioneejusabsolvimus,

tam publicam adolescentiilis et servientibus suis, decernentes etiam ut probatse majorum institutiones
quos suo, id est militari modo congesserat, fecerat decaetero inviolabiliter observentur salva iaomni-
claustrum, dolentibus reclamantibus his qui re-
el bus auctoritate vestra. Erit itaque Deo et aposto-
ligiosius fuerant instituti. Pro monaohandis pecu- latu vestro dignum opus roborarequod factum est,

niam palam recipiebat, nec aliquem adraittebat in nepestifera arbor semel avulsaradices iterum figat
monachumnisi, vestrisPatrumquedecretlsomnino inhorto vestro, et ad ignominiam apostolicip sedis

pessundatis, manus^ejuspriussordibus adimpleret. et religionis opprobrium fructus faciat toxicatos.

Ab uno talium lxx marcasaccepit,qaod negari non Cum autem seatentia lataesset, universi fratres a

potest, quas consumpsil enormius, quam nunc dici nobis veniara petierunt et absolutionem super eo
expediat. Quae ad fabricam ecclesiae et surtatecta quod servientibus eleoti, scilicet G. marescalco et
in diebus ejus a fidelibus collata sunt, maximam B quibusdam aliis qui cum allis sicariis a mensa ejus
quidem summamfaciunt,sed eam Ecclesiae neces- recedentes gloriosissimi martyris sancti Thomae
sitate contempta, penitus erogavitin pravos usus, sanguinem effuderunt, et iterum ad eum reversi
honestascoasuetudinesdomusprobabiliteraPatri- sunt, communicaverant, inviti tamen, sed domino

bus institutas et observatas, ex maxima parte per suo, quem ut abbatem venerabantur, et timebant
eum abolitas esse conquesti sunt.nec fultquiposset ut famillarem regis, eisdem palam communicanti
inficiari. Magnus et venerabilis conventus mona- resistere uon audebant. Nos autem, peasantes con-

chorum enormiter imminutus est. Vestrae sanctlta- tritiones cordis eorum et necessitatis articulos, et

tis aures veremur offendere, si de incontinentia de veslraquidem misericordia preesumentes, ipsis

ejus retulerimus, quod (ut dici soIet)lippis et ton- in sustentatione ecclesiae vestrte modicam injunxi-

soribus notum est ; sed quantacunque verecundia muspffinitenliam,etquamlicuitinterim contulimus

pudoris obsistat, silere tamen non possumus quae absolutionem, rogantes ut si placet praescribatis
tacita perniciem bonis moribus iugerent, et scan- quideisampllusinjungendum sit. Sl quidemneces-
dalumreligioni, et apostolicas sedi opprobrium, ad sltas ecclesiae, et merltum martyris vehementer ex-

quam domusista specialiter dicitur pertlnere. Pol- posclt.ut tam sicarii qui pretiosuin sanguinem etTu-

luentur fortasse labia nostra proferendo, quia ia c derunt, quam complices et fautores eorum gravius
nimis polluta versantur materia sed ea, Deo propi-;
puniautiu", ulillorum pcenaterreatalios. Hoc autem
tio,purgabltcaloulusquem vobismittetseraphimde indubitauternoverit sereDitasvestraquodqulcunque
altari proesertim cum non sit haec nostra, sed popu- huic reformaudo operam dederit, inimicus Dei et
laris assertio cui non audet aliquis refragari, nisi Ecclesiae subversor credetur in nostris partibus.
mendosus et mendax apud nostrates haberi non EPISTOLA CCCXl.
formidet. Electus ille aut potius equus emissarius, AD EUMDEM,
jugi, quod leviticus daranat, fluit semine, et hlnalt (A. D. 1173.)
in feminas, adeo Impudeas ut libidinem,nisi quam Domino papae, Joannes.
publica verit,voluptuosam esse non reputet.Matres et A finibus terrae ad vos clamat Anglicana Eccle-
earumdem filiasincestat pariter nec timel auteru- : sia,ut miserabilis illius Ecclesiae, quae prae cajteris
bescitpalam temerareconjugum sanctitatem ; for- omnibus in partibus occidentis fundata et solidata
nicationis abusum comparatnecessitatl.Proletarius in cruore martyrum crevit et dilatata est in variis

est adeo quod paucis annis ei soboles tanta succre-agonibus confessorum, minuatis angustias, et ele-
vit, ut patriarcharam seriem antecedat. Inter asser-ctumsuura,quemlegatorum vestrorum procuraote
tores turpitudinis ejus, quorum maxima erat copia, ^ iudustria taademoblinuit, jubeatis, accepta coase-
religiosissimuspresbyter decujus siuceritate nemo cratioae vigere pleuitudiae potestatis. Petunt hoe
dubitat, nobis retulit quod in una duntaxat villa et eplscopi et abbates petit clerus et popalus, quo- :

adjacentlis ejus x et vu genuit spurios. Quod in rum votis et vocibus meas parvitatis non est fas
alils efl'uderit referre longum est,no- et indiclbile abesse suIFragium. Et quidem electionis suae for-
bis. Et, utab expressione hujus immunditiae quan- mam ipsa mater mea Cant. Ecclesia litteris suis
doque et lingua nostra recedat, novit Deus et spi- vobis luculenter expressit, quae tam episcoporum
ritus ejus, qui animae nostrse praesidet, quod tot quameorumquiadvacantiumecclesiarumregimen
spurcilias ia homine religionis nomen aut habitum electi sunt, assensu et testimonio roborata est :

praeferente uunquam audivimus, nec tantum sensi- ipsius quoque electi merita retulerunt tanti et ta-
mus mauare fetorem. Totus conveutus unanlmlter les viri, ut tam ab electo quam ab electione procul
stabat adversuseum, et clerus et populus patrife. arceatur omuis sinistra suspicio.Cum ergo canoaica
Quia ergopaleuteradvertimusquod sinearaotione sit electio et electus omni acceptione dignus, non

ejus resemendari non poterat, et nosvestro arcta- ob aliud forte credendum est taati Patris consecra-
 369 EPISTOL^. - AN. 11775. 370
lionem fuisseclilatam,nisi ul illustrius spleudeat et A obsequium, et indigentibus solatium exhibere-
fortius vigeat, cum a sauctilate vestra acceperit Qiiod, serenissime et dulcissime Pater, tanto magls
lirmamentum. Plura loqui vereor iii auribus ma- necesse habeo postulare, quanto majori meo discri-
jestatis vestrse, praesertim cum materi;e excellen- minequidam mentiri ausi sunt, quod ego apud vos
tiam deprimat stylus humilior, et ad exspolienda etper vos consecrationem ejusdebuerim impedisse.
(22) susceptae causas merila, quiB per se patent, Hoc autem falsissimum esse novit Deus, et sinceri-
mens inops et victa lingua succuuibat. Pielalem tas conscientifB vestrtB etmeae. Placeat itaque san-
vestram doceat Spiritus sanctus ut fidehum vota ctitati vestrjB, qui inhacpartenovistis innocentiam
promoveatis prout Ecclesife expedit et celeritate : meam, divinoe miserationis intuitueam, cum opti-
adjiciatis quod oratio non prjesumit. Si calamus, mum fuerit, excusare, ut Deus vos et vestros ab
sereoissime Pater, excessit, neoessilati qute legibus omni discrimine tueatur.
arctari nescit, ascribatur, non horaini. Angustiee El^ISTOLA CCC.XIII.
euim nostrse multiplicat;e sunt super numerum. AD ALBERTUM ET THEODWINUM CARDWALES. >
Valeat semper et vigeat sanctilas vostra. (A. D. 117.3.)

EPISTOLA CCCXK. Reverendis dominis et Patribus in Christo cha-

AD WILLELLMLM SEXONENSEM ARCHIEP. B rissimis A. et T. sanctee Romanfe Ecclesiffi presby-
(A. D. WTi.) teris, et sedis apostolicse legatis, J. de Sar. sancti-
Venerabili domino et Patri charissimo Villelmo tatiseorum servus, salutem, et proraptaedevotionis
Deigratia Senonensi archiepiscopo, etsedis aposlo- et reverentia; famulatum.
licae legato, suus Joan.nes de Saresberia, salutem, et Diviua praeeunte et vobis cooperante gratia, spes
felices seraper ad optanda successus. consolationis illuxit Ecclesiae, et in sedibus apud
Nisi membra capiti cohceserint, corporis incolu- nos vacantibus tandem rite licuit idoneos ordinare
mitas non subsistit, et merito publicus hostis ar- pastores. Uude et contigit ut Ecclesia Winton. sibi
guitur quisquis Ecclesire profectibus adversatur. inPatrem et pastorem elegorit virum quom ut fide-
Quiaergo me sanctm Canluariensis Ecclesias mem- lium spes est ad hoc ante Dominus prseelegerat,
brum, licet modicum, esse constat, necesse est ut utpote ex magua parte talem qualem Paulus epi-
vobis communibusprofacultate feram suffragium, scopum prfecipit ordinari. ls_est devotissimus Ec-
et tota diligentia prosequar idin quod seostendunt clesiffi Romanaj tilius Ricardus quondam Pictavieu-
studia potiorum. Et vestra quidem sauctilas eidem sis archidiaconus, cujus eleemosyncne consolautur
ecclesife semper astitit iii laboribus suis, et meii- ecclesias sanctorum, cujus facultates sunt egeno-
torum vestrorum concurrentibus titulis gloriosus p rum subsidia,cujuspotestasestfirmamentumjusti-
martyr agonem suum fellciter consummavit, et tiae et iniquitatis exterminatio. Estautem vir pru-

clerus optata diu consolatione respirat. Cum enim dens in consiliis, discretus in opere, modestus in
dominus noster rex Anglorum pnBfalae ecclesias. verbo, ciijus, ut opinor, industriam et affectum
slcut per ofliciales suos episcopls et clero innotuit, potuistis vos ipsi quandoque experiri. Sic enim ad
liberam concessisset eligendi sibi archleplscopum Deum tota mente creditur esse conversus, ut sua
facultatem tandem concurrentlbus eorum qui in
: omnia contemuat pro lege Domiui, et se ipsum in
majori degunt ecclesia, et aliorum votis, canonice necessitatis articulo paratus sit ofTerre sacrificium
convenerunt in virum, cui divina praeeunte gratia Deo. Electio ejusprimoinepiscopali sede celebrata
litterarumeruditio addoctrinam IsullVagabitur, vita est, in episcoporum conventu solemuiter approbata,

proficietad exemplum, elegantia morum promere- et tam electionem quam approbationem regius ro-
biturgratiam cohabitautium, facundia verbum Uei boravit assensus. 1'laoeat itaque sanctltati veslras
salubriter dispensabit. Si quidem indubitata spes perficere quod per vos tam laudabiliter coeptum
est, qiiod sanctissimus, quem semper dilexit et est, et providere quo modo maturitate adhibita
coluitjUecessitatibus ejus patronus accedet et : quem possit, acoepta plenitudiue potestatis, divinaevoca-
successorem elegisse et vooasse visus est ad labo- ^ tionls implere munus. Erit enim, propitlante Deo,
rem, promovere disponat ad participiuiu consola- firmissima columna in domo Domlui, et tain pro-
tionis et glorife. !s est venerabills Ric, quon-
vlr priiiequam aliarum ecclesiarum necessitales fortis-
dam quo sanctitatis
prior Ecclesias Doverensis, pro sime susllnebit.
vestrae genibus provolutus, quaata possum devo- EPISTOLA CCCXIV.
tione supplico, quatenus ei dexteram gratiffi et opem AD HUMBALDLU OSTIENSEM EPISCOPUSI.
consilii clementer porrigat excellentia vestra : (A. D. 1173.)
et ecclesiae, quam denaufraglo traxistis ad portum, Venorabili domlno et Patri charissimo Hu. De
labores et angustias optato solatio rclevetis., Id ita gratiaOstiensiepiscopo, J. deSar.,saIutemetplena3
demuin proveniet, si dignatio vestra obtinuerit, ut devotionis obsequia.
electus, acceptoconsecralionismunere,plenitudine Vererer tantam alloqui majestatem,nisi nie vestra
gaudeat potestalis, ut Deo dobitum reddere possit beuiguitas relevaret, et animaret ad verbum illius

(22) Ed. Paris., exprobranda.

371 JOANNIS SARESBERIENSIS 372

versB charitatis i-ecordatio quam prse casteris fere A Sacrosaacta Romana Ecclesia. etc. Vide inter
mortalibus ad sanctum tunc confessorem, nunc variorumadAlexandrumepistolas,\'a.{,tologieetCC.
gloriosummartyremhal3uistis,cui me prolibertate EPISTOLA CCXVII..
Ecclesias coexsulare divina fecit misericordia. Hac EJUSDEM AD EUMDEM.
fiduciaroboralus audeo sanctitati vestree attentius (A. D. H73.)
commendare virum proculdubio commendabilem. Alexandro papee, Bartholom.bus Exonieasis epi-
Ric. Winton. electum, cujus facultates sunt egeno- scopus.
rum subsidia, ecclesiarum coasolatio. Gujus po- Membris est vigor a capite, etc. Vide ibid.
testas iniquitalis extermiuatio est, et juslitias fir- EPISTOLA. CCCXVIII.
mamentum. Is tauta atfectione amicum vestrum EJUSDEM AD EUMDEM.
gloriosum marlyrem Chrisli dllisjil, ut se illius (A. D. 1173,)
coustituerit servum, utalumaosqui multi ad eum Excelleatissimo domiao el Patri charissimo A.
confluunt in suis necessitatibus consolelur.et eum Dei gratia summo poatifici, B. Esoaiensis episco-
proviribusstudeatimitari. Sanctitatisilaquevestrae pus, salutem.
pedibus provolutusmeoeteorumquinobis coexsu- Apostolatui vestro, etc. Vide ibid.
laveruntnoraine preoor atteatius, quatenus negotia B EPISTOLA CCCXIX.
ejus sic gratia vestra promoveat, ac si eum videre- PRIOHIS ET CQNV. CA.NTUAR. AD EUMDEM.
lissaacti Thomae negotiis insudautem. Nam et ipse (A. D. 1173.)
sua omnia, imo et seipsum, gloriosissimomartyri, Domino papae, prior Cantuariensis et conventus.
quempatronum praeelegit, meate devolissime con- Eosvobis securiuscommendamus, etc. Videibid.
secraTit. EPISTOLA CCCXX.
ODONIS PRIORIS ET CONV. CANT. AD ALEXAND. PAPAM.
EPISTOLA CCC.XV.
(A. D. 1173.)
AD GRATUNrM NOTiRIUJI.
Domino papse, Odo prior et conventus Cant.
(A. D. 1173.) Calamitates quas Ecclesia nostra, etc. Vide ibid.
Domino Giiatiano Joan. (23). EPISTOLA CCCXXI.
Veritas Christi, quam in vobis esse pree caeteris AD BOSONEM CARDINALEM.
qui missifuerant ianegotio sancti Thomsemuadus (A. D. 1173.)
agoovit, mihi coatidentiam prajstat, ut eos quos Venerabili domino
et Patri charissirao Boso.ni Dei
praefalo martyri devotos esse constat ddectiouis gratiasanctieRom. Ecclesiaepresbytero card., suus
vestras secureaudeam commendare. Horum uaus n Joannes de Sar., salutem, et promptse devotionis
est et numerandus in primis, venerabilis vir R. obsequium,
Winton. electus, quoudain Pictavens. archid. pu- Familiaritasquamadiebasdoiuini LuciiCantua-
pillorum pater, et mojreutium cousolatur, fautor riensibus dilectio vestra semper exhibuit, mihi
ecclesiasticae libertalis, justitiae cultor, et iniquita- multam dat apud vos interveniendi fiduciam ut :

tis quantum pro tempore licet, imo

adversarius, quod necessilati nostrae et salutivestrae espedire
ulterius, utin euin swpepro Dominoconteadeatem non dubito, bonitati vestras confidenter exponam.
non sine periculo malorum impetus excandescat. Meministis prae cseteris quoniam Ecclesiee Romanas
Homodevotus est apostolicsesedis etcujiis familia- negotia prae caeteris didicistis, quomodo Cautua-
ritas honori vestro valeat iuservire. Et quidem devotionem
riensis Ecclesia sedi apostoiicae ttdem et
desiderat ut sedulitas ejus vohis olHciosa possit semper exhibuit fereprfficaeterisquae in orbe sunt.
esse in aliquo,magnique censebit instar muneris si Recolilis enim quomodo bonas memoriaeTheobal-
eiquidquam injiingere voliierit dileotio vestra. Quia dus ejusdemCantuarieusisEcolesiaearchiepiscopus
ergosecundum Deum ad reguum Ecclesias salubri- amicus vester quoqiie tamiliaris, pro tuendo jure
ter et ad consolationem multorum vocatus estcha- Ecclesiae et constitutiouibus apostolicae sedispertu-
ritatisvestrsegenibusprovolutiisquantacunquepos- p. lerit : et quomodo Ecclesia archiepiscopus marty-
sum inslantia supplico, quatenus etpersonam ejus ressemper habuerit aut confessores egregios. Quia
et causam habeatis propensius commendatum, et ergo vobis Ecclesim causam ad pleaum commen-
sic ipsius promoveatis iiegotia, sicut expediendas datam esse nou dubito, pateruitati vestraj preces
novistis Anglicanas Ecclesiffi necessitales. Se euim quantas Patri et domiuolicet devotissime porrigo,
totum, ut indubilata spes est, Christi devovit obse- quatenus electum nostrum tantis, ut spes est, de-
quio, paratus etiam propriam animam proEcclesia cessoribus idoneum successorem,et vobis, Oeopro-
vichmare. Valete. pitiante.devotissimuminomniteaiporeeacharitate
EPISTOLA CCCXVI. amplectamiui, et diligentia tueamini, qua fovere
BARTHOLOM.EI EXON.EPIS. AD. ALEXANDRUM PAPAM. consiievistis anteriores archiepiscopos, quiaipseia
(A. D. 1173.) obsequio vestro profacultate sua prioribus non ia-
Domino pap*, Exoniensis episcopus. veaitur iuferior.

(23) Edit. Paris., Idem Gratiano notario domini papcE.

373 EPISTOLiE. — AN. 1173-76. 374

EPISTOLA CCnXXII. A Vestra autem, quee in partibus noslris sunt, multis

AD PETHUM ABB. S. REMIGU. periculis exponuntur. Nostri potentes circiimqua-
A. D. 1173-4.) que in lupos conversi sunt, qiios improba veatris
Petro abbati Saacli Remigli domini suo unico, agit ingluvies, iit jura potestatesque conteranant.
suus JoANNES deSarisb., salutem, et utriusquevitae Et nisi hominis, cui domum commisistis, laboriosa
successus. et efficax subvenisset iudustria, jam nullo aiit raro
Dlulami causassileatiireddere nonoportel, cam coleretur habitatore. Qualera vero illam invenerit,'
terrarumjama multo tempore siut subtracla com- alia vice me vobis scripsisse memini, et a memoria
mercia, et intermeautibus de geate ia gentem siae vestra non arbilror excidisse.
dispendio salutis, et vitEe pericalo transire non li- Cum enim illuc iu propria persona accedere non
ceat. His vero, qui suspecti habiti sunt, diligentius valerem, diligenterade domestioisnostris explora-
praacavendum est, ne ex aliqua probabili occasione torem direxi, et audita per eum slatus meliora-
publicse potestatis iram incurrant. Quia dum timet tione maaifesta, gavisus sum jam eaim res dire-
;

unusquisque quod merait, adversus eum quem in- ctaeeraut in hunc articulum ut, si Dominuspacem

justius et atrocius liesit, facilius excandescit. Nam, daret, et ibi minislrantibus possent sufficere, et
ut ait qaidam satis eleganter et vere : B humilitatem debitam hospitibus pro loci modulo
Rumor de veteri faciel venlura timeri. laudabiliter exhibere. Siquidem fratres ibi degea-
Cras poterunt fieri turpia sicut heri. tes, tam episcopi quam officialiumejus, sed et vici-

Ex qao enira Altissimiis paliens quidem, sed procul norum gratiam merueruut, possentque amodo ami-
dubio redditor justus erexil dexterarain retribuen- corum subsidio per gratiam Dei et suam industriam
do, et arripuit judicium manus ejas, timent plu- dilatari, nisi conatibus eorum tempeslas ingruens
rimi,ne ira se ad iuvicem collidenliam potestatum obviaret. Sed licet viciai undiquc, qui muaitioaes
transeat in furorem, el declinant irapetum, donec custodiaut, ab eisswpe miilta extorqueaut, tamea
justitia injudicium coavertatur, et es conversione pro viribus solliciti sunt Deo el Domino suo sancto
vel eontritioae impiorum coasilium Domini inno- Remigioservarefidem, et vestris per orania jiissio-
tescat. Interim, praestolamur ia sileatio salutare nibus obedire. Frater Absalon cum reditu nostro
Dei,certumliabentesquod patientia paaperum non desiderabat pertransire ad uos, sed propter immi-
peribit in fiaem. Nunc siqaidem plarimum neces- neutia pericula, meo et fratris mei consilio, rever-
saria est, nunc opus est armis, nunc pectore lirmo immi-
sus est ad domum, cui, si abesset, desolatio
in Doraioo. Audiuntur enim undique terrores et nebat. Canouem veroconstitutumdeposuitiamanu
opinioaes bellorum. Crebrescunt iacendia, et, qui recipiatis de manu ejus, si
p vestri Ricardi, ut illum
hostes debueraat expugnare, in praedam transeuat. forte Deus commodiorem intermeandi dederit fa
Et aoa modo ab aquilone, sed a quatuor venlis cultatem. Et quia malitia iuvalescit, ut oportet,
coeliin perniciem populorumolla succenditur.Nam fratres, qui in domo vestra sunt, argente necessi-
ageneratioueista, non modofilii Barachiee sanguis, tate post latroues et prfedoiies per castella discur-
qui plus quam inter tempUuu et altare auper effu- rere ut neuter eoram interdum domi inveniatur,
sus aunc requiritar, sed etiara aliorum, qui ob
est, nobis, si placeret vobis, et consilio vestro, videre-
eamdem causam damna, ludibria, et verbera ex- tur adraodiim expedire, ut etiam cum diminutione
perti proscripti sunt, incarcerati sunt, in exsilium aliqua pensioais mitteretis aliquem honestum, et
missi sunl, et fere de toto orbe Latino, unde mi- ad necesRitates monaslerii compositum fratrem,
graverunt ad Dominum, passionam suarum debi- qui posset illis esse solatio, et in absentia aliorum
tam, et qucB Deum deceat, et prosit Ecclesife, ex- adventantibusrespondere, et suapraesentia testifi-

petunt ultionem. In his itaque laetantur justi, qui cari locum religionis tituio Domini consecratum.
vident vindictam justitite consonam Dei glorias mi- Nam si ibi multiplicior apparuerit religiosorum
litare,lavantes utique mauus suasm sangnine pec- numerus, procal dubio major abincolisDomini re-
catorum. Hfec summatim de his, qiiae publicantur verentia exhibebitur, et malefactorum iiuprobitas
apud aos, ubi solus ille tutus est, quem furor ex- facilius conquiescet.
agitat, aut quem Spiritus sanctus efficit omnium EPISTOLA GCCXXIII.
temporalium coatemptorem. Foris euim astat gla- LUDOVICI REC.IS AD JOANNEJI SAHESB. CAR.NOTENSEM
dius, timor intus : civis et bostis in eodeiu fere EPISCOPUM ELECTU.M.
versanturcalculo. Noslraautem sors conviveutibas (A. D. 1176.)
adfequatur, nisiquod inter Scyllam et Charybdim LuDovicus, Dei gratia rex Francorum, amico suo
periculosius navigantes, evidentior supra et contra charissimo, magistro Joanni de Saresberia, Carno-
meritanostraDei propitiatio benignias consolatur. tensi electo, saTutem currTsincera dilectione.
Nam ut sibi magis reddat obnoxios, intentata e vi- Quod capituliim Carnoleuse de consilio domini
cino ostendit pericula, et validiiis irruentia stepe Senoneusis archiepiscopi, apostoliccE sedis legati,
longius fortiusque repellit, ul merito diccredebea- divino potius, utcredimus,iastinctu vosin pastorem
mus : QuiDominum Jesum, velil nolit muadus,su- et dominum, pari voto et assensu, solemniter et
per omnia benedictum aoa diligit, aaathema sit. canonice elegeruat, gratum ducimus et acceptum.
375 JOANNIS SARESBERIENSIS 376

tum beati TliomiB mai'tyris consideratioae, cajus A velfidei praestationequamocculte iater se dicuutur

familiaritatem merilis vestris meruistis adipisci, prffiJicti hoaiinesprKstitisseiu depressionem juris

tum morum et scientiae vestrse coatemplatione. prfRdiotfe ecclesiaj, domiuus papa nobis commisit
Eapropter discretiou'jm vestram monemus et pre- auJiendam, et, omni contradiclione etappellalione
camur attentius, quatenus, electioni de vobis factae cessante, fiae debito termiaaudam. Nos ilaque se-
benignum prsebeates as3ensum,tam solemni et tam cundum apostolicum mandatum etde consilio viro-
laudabili tantce ecclesije vocationi prfeseatiee vestr;e rum religiosorum et prudentium procedentes, et
exhibitione satisfacere inaturetis, ne nostrum et sufticientibus testibus onmi exceptione majoribus
archiepiscopi Senonensis, qui ad hoc fideliter et reicognitaveritate, seateatiam excommunicationis
effieaciter consummaadum laboravit, diutius sus- ia praedictos liomines, tum propter eorum mani-

pendatur desiderium, et spes Ecclesias Caraotensis festam contumaciam, tum propterpriBdictcB conja-
mora prolixiori torqueatur. Valete. probatam testibus infamiam, auctoritate
rationis

EPISTOLA CCCXXIV. qua fuugimur ia hao. parle protulimus;

apostolica
CAPITULI CARNOTENSIS AD EUMUEM. illos vero quos auJivimus esse priacipes factionis

(A. D. 1176.) nominatim viuculo excommunicalionis innodavi-

Venerabili domino suo et Patri, Joa.nm Dei gratia B mus ia reliquos vero omaes, qui sunl ejusdem
;

Cdrnotcnsi elocto, pastoralis curfe sollicitudinem
gerere ad salutem.
Quod natum est ex carne, caro est et quod na-
tum est ex spiritu, spiritus est. Hinc estquod ma-
gniticat animanostra Dominum, et iu Deo spiritus
conjurationis complices, non ex nomiue, sed in
omnes seutentiam excommunicatiouis protulimus
;
generalem. Vobis itaqueeorum nomina quinomi-
aatiai excommuuicati suntlitteris nostris expressa
transmitlimus Regiaaldus Mescliiai, Petrus de
:

noster exsultavit, quia vos nobis iu pastorem ele- Moatebruis, Nicolaus Engelardi, Petrus Auberti,
ctum non revelavit caro et sanguis, sed Pater no- Paganus
Gastiuelli, Joannes Ermerardi, Radulfus

ster qui in coelis est, visitans de Fulchis, Radulfus Thomffl, GiloBalduini, Petrus
nos Oriens ex alto.
Sane tam dissona hominum vota, tot varias men- Aimeri, Gilo Thomae, Gilo Senoreti, Bartholomaeus
tium voluntates, adunare nou potuit nisi spiritus de Lochis, Petrus de Savoneriis, Harduinus Pelli-
unilatis, aJeo ut inJubilanler sit evideas eum parius, Petrus Chivittonus, Reginaldus Goslani,
quem spiritus revelavit, ooelitus desliaatum. Curiaj Juguelmus CorJoanarius, Hauiericus Epuliardi,
coelesti gaudium iatulisse credimus, quod Beatte Sancio Emenardi, GaufriJus de Cormeriaco, Bar-
Virginis Ecclesia, perSpiritum sanctumconcipiens. tholomiBus Fromaudi, Jocelinus Pelliparius, Her-
dilectum Deo et hominibus pastorem germinavil. c bertus de Carnoto, Bartholomaeus Atlatei, Thomas
Acclamantibus itaque omnium votis desideratum de Ambasia. laJe est quod universitati vestrae au-
sibi postulat, et ad dilectum et ad electum sibi iu- ctoritate apostolica mandamus ut illos quos nomi-

cunctanter aspirat Carnotensis Eoclesia,sponsique natim excommuuicavimus excominunieatos ex no-

desiderio jam lauguescens Osculeiur me, inquit,
: mine nuntietis, et geueralem excommunicationem
osculo ovis sui (Gant. i). Urgeat amor Christi eum quam proiulimus iureliquosqui praedictfe conjura-
qui regis lilifE desideratur amplexibus, el stimulis tionis suat complices, iu omues generaliter pro-
salutaribus compuagatur qui ad Dei Qlios propa- mulgetis, et ia ecclesia vestra a sacerdotibus mi-
gaudos Christi gener eligitur. Erubescat regnum norumaltarium eccIesiaepraBdictosexcommuuicatos
ccElorum solus ingredi. cui diviui germinis pompa tam ex nomine quam in genere faciatis frequenter
gloriosa promittitur el qui coronam auream cre-
;
et solemuiter nuntiari, vei eos a divinis officiis

ditur meruisse, gloriosi labore ofticii mereatur cessare compellatis.

feternam. Mittimus ergo ad vos ex capitulo nostro EPI.STOLA CCCXXVl.
personas spectabiles, decanum videlicet, cantorem LITTEH* JOANNIS, CARNOTENSIS
EPISCOPl, DE ABSO-
et cancellarium, qui universitatis uostrae mentem LUTIO.NE OOMITIS VINDOCINE.NSIS, A VIN-
JOAN.NIS,

vobis offerant, et persouam vestram postulantes, t-,

CULO EXaOMMUNlCATIOXlS, QUO EUM J0ANNE3 ILLI-
GAVEUAT.
vestri adventus desiderium viva nobis voce denun-
tient. (A. D. 1180.)

EPISTOLA CCCX.XV. JoANNES, divinadignationeet meritissancti Tho-

AD PHILIPPUM DECANUU ET CAPITULUM S. MARTiNI. mae, Carnotensis Ecclesife minister humilis, om-
(A. D. II7G.) nibus ad qiios litterae istae perveuerint, in Domino
JoANNES, divina dignatione et meritis sancti Tho- salutem.
m£B, Carnotensis Ecclesiae minister humilis, Piu- quod, cum venissemus ad Ecclesiam
Noveritis
Lippo decano Beati .Martini totique capitulo ia Cariiotensem, nobilem virum Joannem comitem
Domino, salutem. Vindocinensem, ob injurias, damna et concussio-
Universitatem vestram ignorare non credimus nes quas ecclesiaR SanctissiinfB Trinitatis Vindoci-
quod controveisiam, qua3 inter homines de Castro nensis sfBpius irrogaverat, vinnulo excommunica-
Novo Beati iMartiui et R. nobilem ecclesiae vestrae tionis astrinximus et plus quam triennio teuuimus
tliesaurarium vertitur superquibusdamjuramenlis astriclum. Verum procedente tempore, ad vene-
377 EPISTOL/G. AN. 1180. 378

rabilpiu Patrem nostrum Pelrum, sanctac Uomanoe A monaoliosaut hominesbeatiLaunomari

molestare
EcclesiiTe titnlo S. Chrysoijoni cardinalem, aposto- vel inquietare praesumpserit, super exactione prm-
Hce scdis legalura, accessit, et prfBstita juratoria dictorum sexaginta marcas argenteas dictis mona-
cautione, se de injuriis et l.iesionibiis ecclesise me- chis persolvere per ecclesiasticam censuram com-

moratre satisfacturura, prfesente illuslri Anglorum poUatur. Et ne lis in hunc modum sopita vel ab
rege et pro eo intercedente, meruit absolvi, relicto ipso vel abhferedibus ejiis possit ilerato suscitari,

nobis quod de jnre restabat exsequendum. Citatus ad preces ipsius formam paois initiie prajsenti pa-

vero comej preestitae non stctit caiitioni, dicens se ginee commendatam sigilli munimine decrevirobo-
inhancformam non praestitisse juramentum: unde randam.
etpristinam a nobis reductus est in sententiam, Actum Blesis, anno Verbi incarnati 1180.

quam dominus papa Alesander III contirmavit. EPISTOLA CGCX.\VIII,

Tandem, cum doininus Anglorum rex doleretillnm AD PETHUM DE CANDEIO.
tandiu excommunicationi subjacere.regiamadjecit Monet ne monachos de Fonlanis contra formam
manum,eumdemcompellensutexhibitionejustitife ordinis celebrnre faclat in ecclesia de Landa.
se asenlentiaexcominunicationis qiia tenebaturfa- (D. Marten., Ampliss. Collecl., I, 601, cx ms.
ceret absolvi. Nos aiitera comes ptfinitens, ut vide- B B. Marife de Fonlanis.)
batur, et corde coutritus adiit, ac de injuriis satis- JoANNEs, divina dignalione et meritis beati Tho-
faciens compelenter, ad preces domini regis .An- mse, Carnotensis Ecclesiee minister humilis, Petro
glorum et abbatis et fratrum ecciesife pra>fat8e de Candeio salutem.
absolutus est,juratoriaca!itione pr«slilasomanum Omnis eleemosyna tanto est Deo acceptior et
ulterius, necad eamdemecclesiam,nec ad hnmines suo fructuosior, quanto ipsius industria
largitori
vel possessiones ipsius, extensurura, nisi aliqnid de commodior accipienti fuerit el iitilior. Hinc est
jure posset evincere. Quod ut posteritali notum qiiod utilitali tuae providentes consuliraus,etadiuo-
fieret, et ecclesiee jam dictfe prospiceretur indem- nemus in Domino,ut in ecclesia tua deLanda mo-
nitati, tam scripli quam sigilli nostri testimonio nachos de Fontanis contra formam ordinis Cister-
feciraus communiri. ciensis raissam celebrare non compellas, Sufficiat
Actum publice, anno Gratic-e 1180. autem devotioni tuse ofRcium divinum quod in
EPISTOLA CCC.X.Wll. ipsa abbatia pro tua et prfedecessorum et succes-
soriira tiiorum salute celebrare monachi statuerunt.
HTTER.E JOANNIS CARNOTENSIS EPISCOPI, DE SATIS-
Vale.
FACTJONE FACTA MONASTERIO S. LAUNOMARI BLE-
SENSIS, PRO ILLATIS EIDEM DAMNIS ET INJURllS A Q
EPISTOLA CCGXXl.X.
JOANNE COMITE VINDOCINENSI. AU BARTHOLOM.EOM TURONENSEM ABCHIEPISCOPUM.
(A. D. 1180.) Ejusdem argumenli.
JoANNES, diviua dignatione et merilis S. Tliomoe (Ibid.)

martyris, Carnotensis Ecclesiae minister humilis, Venerabili domino et Patri charissirao B. Dei

omnibus ad quos praesentes littercB pervenerint,in
Domino sahitem.
Noveritis illustrem virum Joannem Vindocinen-
sem a nobis sententia excommunicationis, quam
etiam dominus papa Alexander III contirmaverat,
fuisse diutius innodatum proptcr quasdam iniqnas
consuetndines, quas in villis Sancti Launomari
gratia Turonensi archiepiscopo, apostolicte sedis
legato, JoANNES, divina dignatione ac meritis
sancti Thomaj, Carnotensis Eoclesice minister hu-
milis, salutem et juges advota successus.
Rectoril)us inoumbit Ecclesiee viros religiosos
propensius diligere, et eos suis confovere faculta-
tibiis, longe ab eis injurias propulsare. Hinc est

Blesensis, in pago Vindocinensi constitutis, contra
justitiam usurpabat. Vindicabat enim in illis sibi
jus hospitaudi, talliam, corvagiiim,avenagium,ju-
stitiam criioris et latronis, quibus oinnibus Hieroso- r,
lymam profecturus coram nobis et mullis venera-
quod vestrae devotionis pietatem exoramus atten-
tius ut persuadealis Petro de Candeio tanto abun-
dantiorem esse fructum misericordiffi, quanto oui
exhibetur noscitur plus prodesse. Consulatis ergo
ei, et admoneatis in Domino, ne in ecclesia de

bilibus viris Blesis iu perpetuum renuntiavit, uta Landa contra formam ordinis Cisterciensis mona-
vinculo analhemalis qiio tenebatur luereretnr al> chos de Fontanis missam cogat oelebrare, cum
solvi. Constituit etiam et authentioe confirmavit priedicti monaohi in ipsa abbatia pro sua et prffi-
quod, si quis heeredum vel successorum suorum dccessorum suorum salate
 :

379 JOANNIS SARESBERIENSIS 380

JOANIVIS SARESBERIENSIS
POLYCRATICUS,
SIVE

DE rsUGlS CUUIALIUM ET VESTIGIIS PHILOSOPHORUM

INCIPIT ENTHETICUS IN POLYCRATICUM

Aucto7' ad opus suum. A Indoctusque Plato, Varroque stultus erit.

Si mihi credideris, linguam coliibebis, etaulse Curio si certet verbis, vincetur ab ipso ;

Victus, si certet, Quintilianus erit.

Limina non iatpet pe.s tuus esto domi. :

Aspectus hominum cautus vitare memento, Hujus nosse domumnon est res ardua; cuivis,
Et tibi commissas claude libelle notas. Non duce quaesito, semita trita patet.
Omnia sint suspecta tibi, quia publicus hostis Nota domus cunctis, vitio aoa cogaita soli
Et majestati^ dicerisesse reus. Lucet, ab hac lucem dives, egeaus, habent.

Ignis edax, gladiusque ferox tiiii forte parantur ;

Illa patet miseris, patetet domus illa beatis,

Aut te polluta subruet hostis aqua. Hic patre Ifetatur advena quisque suo.
Cum taraen exieris, faciem velabit amictus, Cum reserata semel fuerit tibi janua, currens
Deformentque tuam pulvis et aura outem, Ad thalamum domini progrediere tui.

Dexlra ferat virgaiii,premat et sua mantica dorsum Esspeota dum turba fluat, quae fervat in aula,
Trita tegant frontem piiea, pero pedem. Fessaque sint domini menibro fovenda toro.
Sit gradus et cullus, habitus peregrinus eunti, Accedes, vultum mulabis mantica nugas,

Non nisi barbariem barbara lingua sonet. Evoutiat ; peregre nunc peregrinus eat.
De Pictavorum dices te gente creatum, B Non tamen ostendas, oculos quod principis urat,

Nam licethis lingua liberiore loqui. A quo tota tibi vita, salusque datur.
Si facies illi tua displicet, unde plaoebit ?
Hospitiique tidem quferes super omnia, quo sis
Tutus ab insidiis, quas tibi quisque parat. Ejus in arbitrio, jusque favorque manent.
Stultos, prudentes nimium, parvosque oavebis, Quod prohibetfieri, scelus est : quod praecipit,

Et ([uos insignes garrula lingua facit. [aaquum,

Siquis amatverum, tibi sit gratissimus hospes, Juraque pro placito stantque caduntque suo.
Et quem delectat gloria vana, cave. Huic quse sola placet, sola virtute placebis,
Jure patronatus illum cole, qui veht esse, Quae tibi, si desit, castera cuncta uoceut.
Et sciat, et possit, tulor uiiique tuus. Jura colit, pacem statuit, fundatque quietem,
Ergo quaeraturlux cleri, gloria gentis El tumidos hostes mente manuque domat.
Anglorum, regis dextera, formaboni. Sed seu jura vocent, seu fulminet ensis in hostes,
Quaesitus regni tibi cancellarius Angli, Non nisi sancta gerit, noa nisisancta probat.
Primus sollioita mente petendus erit. Conferei quoscunque duces, quoscunque potentes,
Hic estqui regni leges cancellat iniquas, Plebs erit hoc viso maxima turba ducum.
Et mandata pii principis ffiqua facit. Q Si reges videas, quid ad hunc nisi rustica turba ?
Siquid obest populo, vel moribus est inimicum, Et bene, si dici rustica turba queunt.
Quidquid id est, per eum desinit esse nocens. Particulamque tui pr;fimonstrans, esperiere
Publica privatis qui prsefert commoda semper : Quae maneat totum gratia, vel quis honor.
Quodque dat in plures, ducit in sere suo. Si placet haec, totus poteris fortasse patere.
Quoddathabet;quodhabet,dignis donat:vioeversa Sed si displiceat, Cietera claude toga.
Spargit
sed sparsa? mulliplioantur opes.
; Verba salutaatis siut prima subinde facetus
;

Utque virum virtus animi, sic gratia formae, Te dabis obsequiis, hospitiumque petes.
Undique mirandum gentibus esse facit. Non gravis hospeseris, potuque ciboque verendus
Tardus ad hunc Samius si certet acumine mentis, Sutficiet vestis non pretosia tibi.
 :

381 ENTHETICUS IN POLYCRATICUM. 382

Non onerarisequis, phaleras nec poscis equorum, A In claustro regnant, pontificisque domo.
Nec teservorucQ copia magaa premit. In nugis clerus, in nugis militis usus ;

Sufficiet vel sola domus, visusque patroni, In nugis juvenes, totaque turba senum.
Ejus et alloquio, consilioque frui. Ruslicus in nugis, in nugis sexus uterque ;

Curia quid possit, quid speretplebs, ubiregni Servus, et ingenuus, dives, egenus, in his.
Vires, una domus sola docere potesL. Accclera gressus, cauto diplomate pergens
-Sidevelatam faciem monstraverit, aut non Ad mare, quo Morini littora no^tra petunt.
Perstringat visum cassibus lile luum, Hospiiium tandem sera cum nocle subibis,
Quid sapiens stulto differt, quid paupere dives, Ut valeas, esto sobrius, esto gravis.
Quid misero felix ? si sapis ecce vides. Genspenetrandatibi, praelarga, bibaxque, loquax-
Si fuerit laetus,oculos auresque iibenter [que,
Exponetnugis forsitan ille tiiis. Kt cui, ni morem gesseris, hostis eris.

Sic igitur nugas sparges, ne tfedia gignant, Emergunt lites modicae, quas magna sequuntur
Quse rebus laetis sunt inimica nimis. Jurgia, vulneribus feta, neceraque ferunt.
Si jubet ut nugas agites, nugare decenter : Sed quia virtutem gens diligit, et veneratur,
Nam per nugas seria credet agi.
sibi B Si benecredaris vivere, tutus eris.

Utilibus nugas, sic aptes seria ludis, Non modo tutus eris, sed summodignushonore
Ut tibi sit gravium nulla tiuienda manus. Qnseque libet fleri, cunctaliceuter age.
Si jubet ut taceas, statiia tacituruior esto, Cantia te felix genuit, te Cantia fovit,
Nec redimas signis verba negata tibi. Illustrisregum, pontificumque parens.
Cum satiatus erit, vel cum majora vocabunt, Hic tibidebetur, sedes tinisque laborum :

Ora conducfus detur ut inde tibi. Illa tibirequiem praeparat, illa domum.
I citus, atque redi ne quorura carpere nugas
; Anglorum sedem priiuara pete, sive Britonum ;

Ausus es, infligaut tela, neceuique parent.
Unum discedens secreta profer in aurc
Quidquid agant alii, tu memor esto tui.
Quseque caro fenum, flos feni, gioria carnis,
Si Britouum mavis dicere, ncmo vetat.
:
Indignum, litem si tempus agit breve longam,
Digna quidem non sunt tempora longa brevi.
Cum de re constat, non sit de nomine pugua ;

Hfec nihil est nihilo quid miaus esse potest.

:
Ne foveat litem lana caprina diu.
Munera fortunae, viscata puta vitiorura Qiiidquid vis dicas, duin sit caput illa Britanais,
Semina, sunt scelerum pabula, raortis iter. Qiiam tibi praisignat angeliis arce micans.
Sunt laquei, sunt insidim, sunt toxica mortis, est, aiit qu<e domus isla, requires
o .\ngelusistequis
Quamnon effugient, quos dea caeca colit. Namque novosrerum forma raovere solet.
Quod fortuna dedit, et quod dabit, est alienum, Haec est illa domus, quae Ghristum prima recepit
Auferet hoc totum cum volet illa, tibi. A qua suscepit insula tota fidem.
Retia pennatis nequeuntprsevisa nocere Insula tota fldem cepit, fldeique parenlem
Tu quaecunque vides, retia menlis habe. Prtedicat, extollit, audit, houorat, amal.
Retia suntquaecunque vides, hominemque ligatura Consilii magni si nosti forte datorem,
Ad miseram mortem per mala quaeque trahunt. Non erit ignotus angelus iste tibi.

Forsitan, unde tibi datur hsec audacia ? quseret, Angelus e specula totum circumspicit orbem,
Dices nil metuens, omnia tutus agit. Et corpus pennis subvehit, atque tegit.
Omnia tutusagit, quemnec spes, nec timor angit. Sicvidet especula, sic protegit omnia pennis,
Cui mala nulla placent, omnia tutus agit. Ut jus uon habeal hostis in orbe suo.
Hispana rediens, aut Vasconis utere lingua, Hic tempestates prfenuntiat, atque serenum:
Sed tamen in verbo plus gravitatis habe. Ventorum rabiem temperat, atqiie maris.
Indue sic linguam, sic vestes induegentis, Ne quidobesse queal, non dormitnocte, dieque
Salva sit ut morum regula, salva fides. Stat ;
quia sidsjectos undique stare facit.
Pendeat ex humeris crux ajnea, sit comatetra, Accedens propius, Christi properabis ad aulam,

Hispida csesaries, parba recisaparum. Ut veniara culpis promereare tuis.

Sitque gravis vultus, sintfrons oculique pudici, solventur vota laboris

Illic finiti :

Insontesque manus, pauper araictus erit. Hic lacrymas, gemitus, hic pia tura dabis.
Dum tibi conductus fuerit, securior ibis, Excipiet fratrum reducem te tota chorea :

Et via pedibus quselibet apta tuis.

sit Et laudes pro te sospile leeta canet.
At si defuerit, longas protende diastas, Quidquid habes quod eis placeat, largire libenter :

Contineatque pedes publica strata tuos. Quidlibet, ut fuerit utile, cuique dabis.
Nusqam divertas, ne quis te Isedat euntem. Si potes, Odoni studeas douare salutem :

Nugarumque luat garrula lingua nolas. Accipiatque Brito te venienle crucem.

Omnia, si nescis, loca sunt plenissima nugis
Quarum tota cohors est inimica tibi.
Ecclesia nug» regnant, et principis aula
;
Hic narrare tui tandem discrimina fati
Exactseque vias prospera cuncta licet.
;
Quidsitovis sub vulpelatens, vulpesve sub agno,
 383 JOANNIS SARESBERIENSIS 384

Pelle leonina dic quid asellus agat. A Principibus semper debet adesse viris.
Quid leo duiii servit, quid agil, duui regnat asellus, In quorum manibus lex si viget ignea punit, ;

Turturis in specie passeris acta canes. Dum miseret : tidos dum cupit esse, facit,
Quid faciant pardi tiniidi, leporesquefugaces, Provooat ad facinus, dum stevit iniqua potestas,
Et spes conversi qute sit habenda lupi. Et sibi subjectos non sinit esse pios.

Quid repens testudo paret, scaraba^us onustus, Nemo sciens illum laedit, quem credit amicum ;

Curque levi vcntus grandis ab imbre cadat. Segula fida nirais ;

quisquis amandus, araet.
Sed quia nemo potest cuuctis virtute placere, Hteohominum disjuncta solel conjungere corda,
SufBciat paucis te placuisse bonis. hominem conciliare Deo.
Ista potest
Spernantur si forte tuaB sub judice nugre, Hac duce carpe viam, gradienti nemo nocebit,
Non iniqua manus, aut tua lingua procax.
sit manus.
Et poteris cunctas tutus inire
Libera donentur cunclis suffragia, teque Illa tamen metuenda manus, quoe tractat iniquas
Iste boaum dicat, dicat et ille malum. Sordes, quam maculant tera colore suo.
Si locus estliber, cur non sit liberalingua ? Non quia polluitur, et polluit, est fugienda,
Nemo satis firmus, quem
aura movet. levis Sed quoniam nummus toxica saeva gerit.
Quid facient enses, si te levis aura cruentet ? B Toxica perpetuam parilura famemque sitimque,
Verba quidem non sunt veibera, verba times ? Et miseram vitam, mortis et omne genus.
Linguarum strepitus solidam non transeat aurem, Nulla libris erit apta mauus lerrugine tincta ;

Auris inepta nimis, quam sonus urit iuers. Nec numniala queunlcorda vacare libris.
Exercent alii linguas, tibi pareat auris ; Non est ejusdem nummosque librosque probare.
Lingua quidem prodest, non lamenaure magis. Persequiturque libros grex, Epicure, tuus.
Illis in lingua mens est, tibi sit cor iu aure. Ignis avaritine cum fenum carnis adurit,
Os patulum sit eis, auris aperta tibi, Surgit, et eeternum construit usque focum.
Obice virtutis confringitur impetus oris, Omnia cum possit manus Omnipotentis, avarfe
Et linguce stimulo mens malesana perit. Mentis egestatem non satiare potest.
Nemo, nisi vanus, falso laetatur honore, Non satiare potest manus Omnipotentis avarum
Conscia mens culpaj, quam mala dicta movent. Dic mihi quis poterit, quod nequit illa manus ?
Frons adamante tibi sit durior, igne perusta Nonne satis miser est, quera nec Deus ipse beare
Sit cutis, a verbis ne notet ora rubor. Sufficit ? ulterius quis miser esse potest ?
Plena pudore tamen, qualem deeet illius esse, Nummipet.e cum libricolis nequeunt simul esse

Qui timeatvitii sordibus esse nota. Q Ambos, crede mihi, non capit una domus.
Alterius lingu* dic quis moderalur habenas ? Ergo cave miseros, nec ab his nisi tristia speres :

Vix est, qui propria? possithabere modum. Nam miseri cultor, quis nihi stultus, erit ?
Lubrica saepe cadit, quoniam versatur iu udo : Est antiqua nimis, nimis esl sententia vera,
Saepecadens labem contrahit, atque notam. Quam docuere patres, Ennius atque Cato :

Inter multiloquos, et grandia verbaserentes, Tam quod habet, quam quo caretommi defit amico,
Eslo tardiloquus, esloque pauca loquens. Occupet, occumbat, res aliena tamen.
Dum linguas acuuntahi, tibi calleat auris, Semper abundabit, qui rebus noverit uti ;

Et sit Dulichioreniige surda magis. Et mens utendi nescia semper eget.

Nec tanlum valeat temeraria lingua loquentis, Pauca polest dives, et plurima pauper habere;
Pectoris ut possit rumpere claustra tui. Nescit egestatem dives, egenus opes.
Si patiens fueris, nunquam tibi verba nocebunt, NuIIus amicus ei, qui multa cupit, nec amicus
Turbatorque tuae nemo quietis erit. Est sibi, cui nimium res aliena placet.
Excutiet pacem, quam dat patientia. nuUus ; Si cupidus fuerit hostis, caveatur ut hostis,
Sit licet exermis, conterit arma tamen. Si sit amicus, eo cautior esse stude.

Utantur linguis, tu viribus utere mentis, j^

Jurat ? crede minus non jurat ? credere noli
; ;

Si sapis : alinguis gloria magna venit. non juret, hostis ab hoste cave.
Juret,
NamquEe sit doctrina viri, patientia monstrat, Et fugias quos livor edax felicibus hostes
Imbellique manu nefanda premit.
bella Sic facit, ut virtus fleclere nulla queat.
Quis feret armatam, quee sola triumphat inermis, Muneribus fortasse tuis placabis avarum,
Armatamque manum vincere sola solet ? Lfedere quo cesset invidus, esto miser.
Vir patiens fortimelior; minor esse triumphus Alterius misera gaudet mens invida sorte,
Urbis, quam
mentis dicitur, estque minor. Cunclaque vicina commoda, damna putat.
Sperne malos, venerare bonos, ignosce volenti Et nisi festinus fugeres, te plura monerem
Lsedere, nulla bonis ultio grata magis. Vix pateris dici pauca : vel ista tene.
Nulla virum fortem vindicta magis decet ista,
J85 POLYCRATICUS. - LIB. I a86

JOANNIS SARESBERIENSIS
POLYCRATICUS
SIVE DE NUGIS CURIALIUM ET VESTIGIIS PHILOSOPHORUM.

LIBER PRIMUS.

PROLOGUS. A sinitenim cuoi coeperit. Ad haecin dolore solatium,

Jucuiiilissimus cum in muitis, turu in eo maxime reoreatio in labore, in paupertate jucunditas,
esl litterarum fructus, quod omniiim interstitioruu] modestia in divitiis et deliciis, fidehssime a litte-
loci et tcmporis esclusa modestia, amicorum sibi ris mutuatur. Nam a vitiis redimitur animus, et

invicem prffisentiam esliibent, et res scitu dignas suavi et mira fjuadam, etiam in adversis, jucun-
situ aboleri non patiuntur. Nam et artes perierant, dilate reficitur, oum ad legendum vel scribendum

evanuerant jura, fidei et totius reiigionis officia utilia, mentis intendit acumen. NuUam ia rebus

quaeque corrueranf, ipseque reoti defecerat usus humanisjucundiorem, aut utilioremocoupationem

eloquii, nisi in remediuui inlirmitatibus humana3, invenies : nisi forte divinitus compuncta devolio
litterarum iisum mortalibus divina miseratio pro- orando diviois insistat colloqiiiis, aut corde per
curasset. Exempla majorum,qu8e suntincitamenta charitatem Deum mente concipiat, et
dilatato,
et fomenta virtutis, nullum omnino corrigerent magnahaejus apud se quasi quadam meditaiionis
aut servarent, nisi pia sollicitudo scriptorum, et manu pertraotet. Espertocrede, quia omnia mui.di
triumphatrisinertiae diligentia, eadem ad posteros duloia his collata exercitiis, araarescunt; eo qui-
transmisisset. Siqiiidem vitabrevis, sensusherbes, dem raagis, quo cuique sensus integrior, et ralio
negligenliae torpor, inulihs occupatio, nos paucula B incorrupta judicii purioris viget acumine. .Noli
scire permittunt: et eadem jugiter excutit, et ergo mirari, quare aliquem gradum scalae, quae
ab animo fraudatrix scientige, iniinica et
avellit nuuc sola novit ascensum, prout quemquam rao-
infidasempermemoriaenoverca^obhvio. Quis enim nuisli, non ascendo. Quare raajoribus me noa t

Alexandros sciret aut Cfesares, quis Sloicos aut ingero ouriis, cumtibietiam Isocratis responsurus
Peripateticos miraretiir, nisi eos insignirent mo- sum verbo: qui interrogatus ab amicis, quare non
numentascriptoruin'? Quis apostolorum etprophe- in forensibus negotiis versaretur, respondit: Quee
tarum amplexauda imitarelur vestigia, nisi eos locus hic callet, ego nescio; quae ego calleo, loous
posteritati divinee litterse consecrassent? Arcus hic nescit. Ego enim contemno quae illi aulioi am-
triumphales tunc proficiunt illustribus virisad glo- biunt, et quae ego ambio illi contemnunt. Mirare
riara, cum ex quibus causis, et qiiorum siut, im- magis qiiare uon prajcido, aut rurapo funem, si
pressa docet inscriptio. Liberatorem patri;e, fun- alias solvi non potest, qui me in curialibus ungis
datorem queiis, tunc demum inspector agnoscit, tandiu tenuit, et tenot adhuo tautfe obnoxium ser-
cum titulus triumphatorem, quem nostra Britan- vituti. Jaui enim annis fere duodecim nugatam
nia genuit, indioat Constantinum. NuUus enim esse taedet, et poenitet me longe aliter institutura,
conslanti unquam gloria claruit, nisi ex suo, vel C et quasi saoratioris philosophiai laotatum uljeribus,
soriplo alieno. Eadem est asini, et cujiisvis im- ablactatumquedecueratad philosophantiura trans»
peratoris post niodicum tempus gloria; nisi qua- isse cietura, quam ad collegia nugatorum. Et te
tenus memoria alterutrius, soriptorum beneflcio quidem sentio iu eadem conditione versari, nisi
prorogatur, Quotet quantos arbitrarisfuisse reges, quia rectior et prudentior, si facis quod expedit,
de quibus sermo nusquam est, aut cogitatio ? Nihil stas semper imraotusin solidae virtutis fundainen-
ergo consihosius est captatoribus glorise, quam to, nec agitaris arundinea levitate, nec deliciarum
litleratorum et scribentium maxime graliam seclaris mollia, sed ipsi, quae mundo imperat,
promereri. Inutiliter enim eis geruutur egregia, imperas vanitati. Uude cum tibi diversas provinciae
perpetuis tenebris obilucenda, nisi lilterarum luce congestis meritarum laudum praeconiis, quasi ar-
claresoant. Quidquid favoris aut prfleconiorum cum erigant triumphalem: ego vir plebeius stri-
aliunde contrahitur, perindeest, ac si Echo, quam dente fistula inculti eloquii, librum hunc ad ho-
audis in fabulis, plausns exoipiat theatrales; de- norem tuum, velutlapilluminacervoprceconiorum
Patrol. CXCLX. 13
387 JOANNIS SARESBERIENSIS 388

tuorum conjeci: scietis quiasicuf non habet, unde A Cajsarem : nec Socratem, Zenonemve, Platonem
placeat ex vestuslate, sic es devotione scribentis aut Aristotelem disputantes audivi de his tamen ;

non poterit displicere. Nuj^ms pro parte continet et aliis teque iguotis, ad utilitatem legentiura re-
quibus urgetur ma-
curiales, et his inagis msistit tuli plurima. Cedo taraen ne videar contentione
gis.Pro parte autem versatur in vestigiis philo- gaudere, et me ofticiosis fateor usum esse men-
sophorum; quid in singulis fugiendum sit, aut daciis, et si aliter aemulus non quiescit, quoniam
sequendum, relinquens arbitrio sapientis. Et qaia etego nieum Corniticiura habeo et Lanuvium, me
ne Iffidant aliquera, eum oportuit conveuiri, in quo mendacii reum esse cousentio, qui scriptum uovi,
nihil nugatoriura possit argui te virorum nostrse
: quia omnis homo mendax; adeo quidem, ut nec
eetatiselegantissimum decrevi convenire, et quee vastum pectus, turgidus venter, tumida facies et
videnlur in mei similibus arguenda describere. Sic rubicunda, lingua procax, insulsa, et paratior
enim cum ineplias suas leotor vel auditor agQO- mores corrodere alienos, quam corrigere suos,
scet, illud ethicum reducet ad animum, quia nostrum receperit Lanuviura. Quis ipse sit, nisi ab
« mutato noraine de se fabula narratur, » prae- injirriistemperet, dicam, et plane cognoscet,
cipue cum omnes noverint quantis tu serietatibus quia inveteratum esse, plenam non confert, nec
jugiteroccuperis. Sicdum aliosdocetSeneca suum g integram servat auctoritatem. Procedat lamen et
monet Lucilium. Ad Oceanum et Pammachium publicet, arguat mcum ratione vel auctorilate
scribit Ilieronymus, et aliorum plerumque casti- mendacium, ego vel ad inimici vocem non re-
et

gat excessus. Quisquis autem blandientis causatur fugiaraemendari;imoetaraicum ducam,quimeum

ineptias, negotium cum tempore metiatur, etquod castigabit errorem. Si tamen et alicubi auctorum
sapientis est, ex causis dicendi dicta dijudicet. aliterquam scripserim, iuveniatui', nou ideo con-
Si quid autem cuipiam asperius sonat, non in se stabit me esse mentitum, cum in strategematicis

quidquam dictum noverit, sed in me ipsum, et historicos, qui frequenter ab invicem dissident,
simjles mei, qui mecum cupiunt emendari aut in ;
sim secutus, et in philosophiois academice dispu-
eos, qui collapsi in fata, omnem reprehensionem tans, pro rationis modulo, quse occurrebant,
eequanimiter ferunt. Novi enim quia nulli gravis probabilia sectatiis sum. Nec acaderaicorum eru-
percussus Achilles ; et prsesens setas corrigitur besoo professionem, qui in his qu£e sunt dubita-
dum praeterita suis meritis objurgatur. Sic dum bilia sapienti, ab eorum vestigiis non recedo. Li-
corrigat Horatius, etiam servis, ut Decembri li- cet enim secta hffic tenebras rebus omnibus vi-
bertate utautur, indulget. deatur inducere, nulla veritati examinandse fide-
Omne vafer vitiimi ridenii Flaccus amico P lior, et, auctore Clcerone, qui ad eam in seneotute
Tangit, et admissitscircian prxcordia ludil. divertit, nullaprofectui familiarior est. In his ergo
Quae vero ad rem pertinentia a diversis aucto- quas incideuter de providentia, et fato, et libertate
ribus se animo ingerebant, dum conferreat, aut arbitrii, et similibus dicta sunt, me academicum
juvarent, curavi inserere, tacitis interdum norai- potius essenoveris, quam eorum
quse dubia suut,
nibus auctorura tum quia tibi, utpote exercitatio
; temerariumassertorera.Scripturarumquoquetesti-
in litteris, pleraque f)lenissime notaessenoveram ;
moniis, ad commodura explauandae sentenliie,
tum ut ad lectionem assiduam magis accenderetur quandoqueusus sum ita tamen, ut nihii fidei, aut
;

ignarus. In quibus si quid a flde veri longius abest, bonis moribus inveniatur adversum ac si senten- ;

mihi veniam deberi confido, qui non omnia, quae tias tam mordernas, quam veleres, eadem incom-
hic scribuntur, vera esse promitto sed sive vera, ; mutabilis veritas genuisset. Siquidem
seu falsa sunt, legentiuin usibus inservire. Neque facies non omnihus una,
enim adeo excors sum, ut pro vero astruam, quia Nondiversa tamen, qualemclecct esse sororum.
pennatis avibus quondam testudo locuta est, aut (OviD. Met, 11, 13.)
quod « rusticus urbanum murem mus paupere te- Omnia vero tuo reservantur esamini, iit tibi
cto » (HoRAT. Sat. II, VI, 8) susceperit, et sirailia; ^ major et justior mihi scribeudi
corrigendi, quam
sed quin hfec figmenta nostree famulentur instru- gloria debeatur. Inaequalitas autem voluininum,
ctioni, non ambigo. Heec quoque ipsa, quibus ple- variis est occupationibus ascribenda, quibus in
rumqueutor, alienasunt, nisiquiaquidquid ubiqiie curia sic distractus sum, ut vix aliquid scribere
bene dictum est, facio meum, etillud nunc meis quandoque Deum tamenTolosam cingilis,
licuerit.
ad compendiura, nunc ad fidem et aucloritatem ista agressus sum, et me curialibus nugis pau-
alienis exprimo verbis. Et quia semel ccepi reve- lisper ademi, illud volvens in animo, quia otium
lare mentis arcaua, arrogautiam meam plenius sine litteris mors hominis sepultura.
est, et vivi
denudabo. Omnes ergo qui mihi in verbo aut opere Si quisignotos auctores cum Lanuvio
calumniatur
philosophantes occurrunt, meos clienles esse ar- aut flctos, redivivum Platonis Africanum Ciceroni
quod majus est, mihi vindico in servitu-
bitror, et somniantem, etphilosophos Saturnahaexercentes,
tem ; adeo quidem ut in traditionibus suis se ipsos accuset, aut auctorum, nostrisque flgmentis in-
pro me Unguis objiciant detractorum. Nam et illos dulgeat, si publicm serviunt utilitati. Praeterea
laudo auctores. Neque illum Alesandrum vidi, vel lectori et auditori quauta possum devotione sup-
389 POLYCRATICUS. — LIB. I ?00

plico, ut me Patri misericordiarum commendare A evacuare, et matri omnium hoaorem debitum noa

dignentur, in orationibus suis; et erratibus meis, referre. Quod tamen ratio e.^ honestis causis ad-
qui multiplicati sunt super numerum, veniam mittit, non est simpliciter alienum. Si modesta
studeant obtinere. iNam et ego spero me partioipem forte jucunditas, vel utilitas subest, el nemini
esse omnium limeutium Dominum: et corde et noceatur, {hoc etenim non adversatur oflicio vel
voce vicissim pro indulgentibus oro, ut actus et naturte ;) autem impugnat alterutrum, statim
sia
cogilationes nostras, omnipotens et miserator est et simpliciter alienum, et usquequaque noa
Deus emundet; et ne vitiorumrapiamurerroribus, hcet. Hujus itaque contrectatio semper est, aut
spiritu suo meutes nostras illustrare dignetur ma- erroris aut criminis.
gniconsilii Angelus. Caf. UL Distributioofficiorum, expolitica constitu-
Cap. L Quid maxime noceat forlunatis. tione veterum.
Interomnia qute viris soleutobesse principibus, Philosophi gentium, justitiam, quae politica dici-
nihil perniciosius esse arbitror, quam quod eis for- tur, prtecepliset moribus inforraantes, cujus merito
tunte blandientis illeccbra aspectum subtrabit veri- respublica hominum subsistit et viget, unumquem-
tatis, dum divitias suas et delicias congerit mun- que suis rebus et studiis voluerunt esse contentum.
dus, quibus delicati sensus prurigiuem vicissim g urbauis suburbanis, colonis quoque vel ruslicis
et

refovet, et accendit, utanimus multiplici lenoci- sua singulis loca el studia prfescribentes. Sollici-
niorum fraude captus, quadam alieaatione sui, ab tudo singulorum et omuium utilitati publicae ser-
interiore bono deficiens, per exteriora meadacia viebat.Naturce, laboris, etindustriae fructumuaus-
variis coacupiscentiis evagetur. Noverca siquidem quisque recipiebat ex merito. Nemo quod esset
virtutis prosperitas, beatulis suis sic applaudit, ut alteiius usurpabat, maaente in omnibus individuo
noceat: et infelici sucoessu sic in via fortunatis charitatis aflectu. Primus quidem et medius urbis
obsequitur, utin tiue perniciem operetur, couvivis locus Areopago cessit, unde ad singulas profes-
suis ab iaitio propinans dulcia, et cum inebriati siones, proutratiocujusqueofhcii esigebat, dispo-
fueriut, lethale virus miscet, et si quid deterius sitione coagrua institutas, officiorum jura quasi
est: quo specie sui clarescit amplius, eo stupenti- quidam salutis et vitee rivuli derivarentur. Porro
bus oculis densiorem infuudit caliginem. Invale- in liis venandiarsofhcium vix permittitur accedere

scentibus ergo errorum tenebris, veritas evauescit, ad suburbanos; cum venalores utagrioolee caeteri-
et virtutum radicesuccisa, segesgermiuatvitiorum, queiucoliB rurum, ab urbibus nobiliorumque cojtu
lumea rationis exstinguitur, et totus homo casu lougius arceantur. Omnino enimiaiquum estaobi-
miserabili ferturinprcpceps. Sicrationalis creatura q liora ingenia studiis dehouestari minoribus, eteos,
brutescit, sic imago Creatoris quadam morum si- quos ardua et graviora manent offlcia, voluptatis

mliitudine deformaturin bestiam, sic aconditionis aut vanitatis occupationibus agitari. Unde silicen-
su(B dignitatedegenerat homo, vauitati similis fa- ter exerceatur venatio, artificium vel offlcium; si

ctus, eo quod ex honore collato intumuit, et a tu- contra, levitatem eam esse aut mahticium censu-
more perdidit intellectum. Quis enim eo indiguior, erunt, edicto punientes eos, quieam contra officium
quisui ipsius coateranit haberenotitiam? qui lem- usurparent.
pus, quod parcamauu datum ad meusurara in
est, Cap. IV. De venalica,etauctoribus, et speciebus ejus,
usura vitie, et uou potcst, usuraria
solura reparari et exercilio licito et iliicito.
quadara accessioue et poeuaii repetendum in vitce Et primi quidem Thebani, si fidem sequamur
dispendia prodigit, et in contumeliam auctoris historiae.eamcommunicandamomaibusstatuerunt.
effundit? Quid eo brutius, qui ex defectu rationis, Et ex quo suspecta sit omnibus gens fojda parrici-
et irapulsu libidinis, dimissis propriis, aliena ue- diis, inceslibus detestanda, insignis fraude, nota
golia curat, et non modo negoliis, sed et alienis perjuriis, hujus artificii, vel potius malitioii, in pri-
otiis occupatur? Quid eo bestialius, qui
jiigiter misprfflceptacongessitjquaipostmodumadgentem
omisso ofhcio, de media nocte surgit, ut sagacitate mollem imbellrmque, levem et impudicam (Phry-
caaura, venatoruuiindustria, studiocoiiimilitonum, gios loquor) (rausmitteret. Hiserunt eos Athenien-
servulorura fretus obsequio, temporis et famffl ja- ses et Lacaedcraonii populi graviores, historiarum
ctura, rerum laborisque dispendio, de uocte ad no- morumque raysteria variis tlgmento-
gesta, natur;:
ctem puguet ad bestias? rum invohu is oblexeutes sic tamen ut ex cautela
. ;

Cap. 11. QuiU in studiis alienum. malorum utihtatem inducereut, aut ex lepore
Alieaum profecto est, quod ratio naturae vel poematis voluptatem. lu auras itaque raptum tra-
officii, noniaducit, sitamea iaterdum recte dicitur dunt ab aquila Dardauium venatorem ad pocula, a
alieaum, tpiod rectius fuerat semper fuisse nullius. quibus ab illicitos et innaturciles transiret am-
Qu;e veronaturcesant, percTjquesuntomnium; quee plexus. Eleganter utique, cum etlevitas ferri possit
ofhcii, sua sunt singulorum. Aliud itaqueex offioio, abalite, et voluptas sobrietatis ignaracujuscuuque
aliud es natura: licet naturte vis ex ofUcio de- libidini prostitui non erubescit. DuxThebanus visa
beatur. Parricidh siquidem species est, impugnare nuditate illius quam in silvis semper coluerat, cum
jura naturcTe, et sacrilegii instar, parentis leges ab errore pedem sui revooaret aSectus, sub hu-
 391 JOANNIS SARESBERIENSIS 392

mano sensu se in bestiam stupiiil transformatum, Chironomanta volanti Cultello,

cervisque conforniis, cum domesticos canes, voce (Juv., V, 120.)

et vultu nileretui- abigere, vitio pravtB consuetudi- nunc pugione nunc hebetata machsera mi-
stricto,

nis, totius subslantiae sute dispendio, eorumdem rabilis, si te casu solemniis eorum contigerit inter-

morsibus patuit. Et forte deam venatoribus pree- esse. Cave tamenne Martem loquendi verboquovis

ferunt, quia moUitiehac velmalitia deos suos vo- offendas quia aut vapulabis, aut condemnaberis
;

luerunt infamare. Apridentibus exstinctum Adoni- inscitiae bonorum omnium, si eorum figmenta noa

dem deflet Venus, habens semper cum venatione noveris. HcBC sunt temporibus nostris liberalia no-
vel robusta commercium. Deum Maro Carthaginis biliura studia, haec sunt priraa elementa virtutis,

altBRJocarelurhospitium, amantium vota conciliare ha;c viafelices adbeatitudinis cumulum, compen-

ab opportunitate venandi dilapsu
nescivit; nisi eis dioso perducit tramite, quo majores noslri nonnisi
coraitum, silvarum latebras reseraret. Sic forte laboilosaj virtutisgradibusdocuerantascendendum.
quia studium hoc a conscientia lurpitudinis odit yGmilianos et Ligures Galli derident, dicentes eos
lucem, sicut econtra legilimi amoris gaudia, so- testamentaconlicere, viciniam convocare,armorum
lemnes lucis suee prfeferunt ttedas. Quem mihi implorare prossidia, si finibus eorum testudo immi-
dabis virorum illustrium, qui huic voluptati vehe- B neat, quamoporteat impugnari. Quodex eo com-
menter inhajserit ? ponitur,quod eos nunquam cujuscunque certaminis
Fixerit seripedeni cervam licet, aul Erymanthi casus invenit imparatos. Nostri vero quomodo lu-
Placaril nemora dibrii notas effugiunt, cum majori tumultu et
(ViRG. ^n. VI, 803.) sumptu, solemne
segriori soUicitudiue, etarapliori
victor Aloides, non voluptati suse, sed publicfepro- bellum credant bestiis indiceudum? Eas tamen mi-
spexit utilitali. Aprum Calidouiae vastaverit Melea- tius prosequuntur, cum quibus humanum genus
ger, non niulsit animum voluptate, sed hoste pa- justas, earumexigente malitia, exercet inimicitias.
triam liberavit. Fuderit auctor Romani generis cer- Lupus, vulpes, ursus, et quEecunque fera nocen-
vorum corpora, non vanse voluptatis solatium, sed tior (24) est, in aliarumquiescit occasu, et solitara
sufTragium vitfe. Opera sin-
sibi et sociis qusesivit exercere malitiam,invenatorum facienon veretur.
gulorum ex eventu, et proposito colorantur; res Fertur Annibal oecidisse Romanum, qui mandato
quippe dftcora est, si honesta causa prtecesserit. ejus, singulari certamine percusserat elephantem,
Quis tamen hominum canumque construxit exer- dicens eum indignum vita, qui cogi potuerat cum
citum, ut non lam sua, quam aliena virtute, cum bestiis dimicare licet verius sil eum ex invidia ;

bestiis dimicarent? Quidni? inlelicem bestiolam

^ noluisse captivum inauditi triumphi gloria illu-
lepusculum timidum tanto fortasse prajdabitur ap' strari, et infamari bestias, quarum virtute gentibus
paratu. Si vero clariore proeda, cervo forte vel terroreraincusserat. Quomodo ergo diguus est vita,
apro, venantium labor effulserit, fit plausus intole- qui nihil aliud novit in vita, nisi vanitatis studio
rabilis, exultant venatores, caputpraedae et solem- sasvire in bestias? Quos vero species illa venationis
nia quaedam spoha triumphantibus praeferuntur, oblectat, utaves avibus insequantur, si tamen hoc

regem Cappadocum captum credas. Sic cornicines genus aucupii venalioni censeas aduecteudum, mi-
et tibicines videas victorim gloriam cleclarare. Illis tiori quidera vesantur insania, sed non irapari le-
mcEslum indicil femina capta silentium vel ; si forte vilate. Venatica tam terrestris quam aeria quanto
praedanobilior,circumvenientiumpotiusfraudequain solidior, tantofructuosior est. Auctorem occupalio-
viribus prosternalur. Si capreolus, vel lepus ceci- nis suae ab antiquis historiis Ulixem proferunt, qui
derit, triumphigloria reputatur indignus. Praeterea primus, excisa Troja, armatasaves attulit Graecife,
ab octavo gradu capricorni, usque ad geminos, quassuavi quadam et grata admiratione videntium,
tibicinum et cornicinura exsultatio conquiescit : in coguati generis exitium animavit. Isti quidem
nisilupus aut hostis immanior, leo forte, vei tigris, magno se tueutur judice, et
aut pardus, in prsedam venerit, quas quidem no- Qui mores hominum multorum vidit el urbes,
stratum, Deo propitiante, rara gloria est, cum (HoiiAT. Ars poet.)
tamen totius anni prolixitas variis venantium stu- cujus provideutia nullis potuit insidiissupplantari,
diis occupetur. Albani quidem in Asia canes ha- cujus tendiculasnemohostium indemnis evasi, cu-
beut leonibus fortiores: eos virtute canum, et suaa jus denique iuermis militia ulteriuspromovit Grte-
gentis artiflcio, quasiirabellesbestiolaspopulantur. corum gloriam, quam mille ratium arraata raulti-
Canibus quidem iilis nulla ferarum fortior, nulla tudo. Sed et ipse hujus exercitii Circem laudat
animosior est. Hos Hercules, tergemino Gerione auctorera, quae carminibus et poculis humanas
victo, ab Italia trajecit in Asiam, eis virtutem qua mentes dicitur immutasse,eo quod arte verborum,
leonessterQerentjquasihfereditariaradereliuquens. et rerum gratia alliceret mentes hominura, et suae
Ad haec caroilicium eorura artem exigit, et artem voluntati coaforraes in usus quoslibet transforma-
facit. suum habel opificem, ret. Graecis itaquepropinata sunt suspectoe venena

(24) Ed. Paris., notior.

 393 POLYCRATICUS. — LIB. I 394

voluptatis ; sed ea ciiiii pi'udeasgustasset Ilhacus, A lai'itatis gratior cst, si Jura prfficesscriat. refici-

noluit bibere, ne sub domina merelrice turpis et untur avidius q\m exinanita fuerint plurimum.
e.xcors vivere cogeretur. Verum quia sapientia re- Venatores omnes adhuc institutionem redolent
rumomnium novit usum, providit vir circumspec- i^.enlaurorum.Rara invenitur quisquameorum mo-
tus, finitis laboribuset erroribus, cumeumpudica destus aut gravis, raro continens, et, ut credo,
Penleope, et aflectus Telemaclii non agnosceret sobrius nunquam. Domi quippe Chironis habue-
revertentem,quomododamnasociorum,quos tanti runt, unde hrec discerent. Gaveri namquejubentur
exsilii dispendium tulerat, Grascife compensaret. conviva Genlaurorum, a quibussine cicatricenemo
Admiranda fuerat fides canis, cui soli in tanta fa- revertitur. Quod si historiis, quas suis poetse de-
milia, nec viginti annorum curriciila, momoriam coloravere ligmentis, fides subtrahitur : illi utique
domini, quin redeunti applauderet, abstulerunt, credi necesse est, quae es eo quod scripta est Dei
nisi deejus laude, canibus venitorum gratia ulte- digito, irrefragabilera apud omnes genles sortita
rius Novi tamen studii Telemachum
resultaret. est auctorilatem. Primus ergo poaitur Nemrod ro-

suum vivere praecepit expertem, illis solis dicens bustus venator contra Dominum. Eum reprobum
allata esse novae voluptatis solatia, qui amissis pa- fuisse non ambigis, quemomnium doctorum turba
rentibus Trojani belli damna sentirent. Unde et g condemnat. Traditur hic in tantam elalionis eru-
artem infructuosam esse conjicio, quam ab unico pisse vecordiam, ut non vereretur jura temerare
filio tantus vir studuit sequeslrare. Quod vel ex eo naturae, cumconsortes conditionis et generis,quos
mecum conjicies, quod deterior sexus iu avium ve- ingenuos illa creaverat, hic addiceret servituti,

natione poliorest. In quo poteras naturam arguere, Tyrannidis ergo fastigium in contumeliam Creato-
nisi nosces quia deteriora semper proniora sunt ad ris a venatore incipiens, alium non invenit aucto-

rapinam. Inanis etenim estetadmodum laboriosa, rem, quam eum qui in csede ferarum, et volutabro
etqu8edamnasumptuum,nunquamsuccessumuti- sanguinis, Domini contemptum didicisset. Goepit
litatecompenset. Licet plurimi venationem exer- enim potens esse in terra. Sic namque scriptum
ceant, ut sub eo praetextu sumptus faciant parcio- est Eo quod non exspectaverit, ut acciperet a
:

res, domi rarius, stepius in mensa Dominopotestalera.Principiumregni ejus Babylon,

aliena, multi-
tudinem vitant, dum silvas, saltus, lacusque dilatatusque est in terram Sennaar, ubi cum tota
circumeunt, pannisinduti vilioribus, frugalioribus terra esset unius labii, eorumdemque sermonum,
contenti cibis, diim consortes et famulos, quos in ccclum erecta est turris Babel, habens lateres
macerat jejuniorum inedia, et tormenta nuditatis pro lapidibus, bitumen pro ca;mento, non habens
afHigunt, quosque labor imraoderatusexhauril,vo- q in fundamento petram cujus singulari soliditate ;

luptatis aut potius vanitalis imagine consolentur. structa,omnis asdificatio in Domino convalescit. At
Eo denique tempore primum captivantur Athenae, improba temeritas ab unitate praecisa, linguarum
quo interdictee venationis edictum censueruut esse succidit unitatem, et prima confusionem meruit,
solvendum, et artem utriusque venationis cum qU(TB in se quam in Deo maluit gloriari. Exivit ab

exercitio publice admittendam. Fertur vales Man- hocproverbium:QuasiNemrodrobustus venatorco-

tuanusinterrogasseXiarcellum, cum depopulatioui ram Doniino, forte quia tantae elationis in se ex-
aviuravehementius operam daret, an avem mallet ut nec recentis poena diluvii posset instrui,
stitit,

instrui in capturam avium, an muscam informari quin in oculis Domini superbiret, et obsequium
in exterminationemmuscarum. Cum vero quaestio- quoJ ab homine Domino debebatur, sibi contuma-
neui ad avunculum Augustum, cousilio
retulisset cumconstet quodconfusionem lin-
citer usurparet;
ejusproeelegit ut guarumdiluviumantecessit.Babylon,quidemcalice
fleretmusca, quas ab Neapoli (25)
muscas abigeret, et civitatem a peste insanabili aureo universamcarnemiuebriat, et adversus Hie-
liberaret. Oplio quidem impleta est unde Ilquet rusalem, quae sursum est, castra construit procul
;

privatae voluptati cujusvis praeferendam esse mul- dubio peritura, quibus quisquis militiam praestat.
torum utilitatem. In semiviri CUironis antro (si „ perpetua sanctorum maledictione damnatur. Esau
Grrecis per omnia creditur) est iustitutus Achilles quoque venationem exercuit, et benedictione pa-
lyroe modis et citharfe, et inde traductus ad silvas terna meruit defraudari. In silvis coUegit esuriem,
in strage ferarum, casdibus et fredo victui assues- ut iramoderato aestu lenliculam concupiscens, prne-
cens,reverentiam naturae timoremquemortis abje- rogativam primogenitorum exiguo pretio et vili
cit. Quid quod Bacchus eumdem habuit nutrito, distraheret: et jugum servitutis haereditariae trans-
rem ? Nempe qui his studiis aut desidiis insistunt, misit in posteros, ut ditioni minoris, qui domi de-
semiferisunt, et abjecta potiore humanitatis parte, gebat, colla supponerent.Fruticantibus pilis horre-
rationemorum prodigiis confonnantur. A levitate bant manus, nec enim lonis esse poterat tactu,
siquidem ad lasciviam, a lascivia ad voluptatem, et silvestris moribus, cultunique vestis pretiosas domi
cum induruerint, ad flagitia et quaevis illioita per- reliquerat, qui assiduo venatuvirtutis abjecerat in-
trahuntur. Quaeruntur otia post labores, fomes hi- dumentum. Fraternum sanguinem sitiebat,etse ab

(25) Ed. Paris., JEneapoli.

39S JOANNIS SARESBERIEN31S 396

eo.quem sibi divina gratia de palerna benediotione A mentcs lugentiam adhuc immoderato dolore sau-
preelatum noverat, placatiis ante muneribus, non ciatas, recentium refricalione vulnerum, gravius

est veritus adorari. Venationis aorias auctorem jac- ulcereraus. Domestioanamque sunt exemplaquam
tilant fuisse Machabseum, qui majoribus occupatus plurimis. In tantam vero quidam hujus vanilatis
hujus voluptatis, ut creditur, vilam duxit esorfem. instinctu erupere vesaniam, ut hostes naturaj fle-

Egregie siquidem bella gessit, fratribus restituit rent coQditionis suae immemores, divini judicii
libertatem, leges erexit, caeremonias innovavit, contemptores, dum in vindictam ferarum, imagi-
mundavit sancta, templi faciem, unde sibi cre- nem Dei exquisitis suppliciis subjugarent. Nec
debat provenisse victoriara, coronis aureisdecora- verili sunt hominem pro bestiola perdere, quem

vit,nullosque illius in actus subrepsil, Unigenitus redemif sanguine suo.Oufe ferte naturee
partemque tulit sibi nata voluptas. sunt, et de jure occupantium fiuut, sibi audet hu-
Postremo prosalutefratrum fusus in acie,germanos mana temeritas, inspiciente Domino, vindicare, et
I
legitimi belli reliquit haeredes. Ab Eetate prima cui ra- idem jurisin omnibus ubicunque sint slatuit,ac si

tionislegem natura prfescripseral, inspice patriar- claustri sui indagine universa cinxisset. Quodque
chas.datalege Iransi ad duces.procede ad udices.ad j magis mirere, parare avibus, laqueos
pedicas
reges progredere, percurre seriem prophetarum, g texere, allicere modis, vel flstula, ac quibusounque
fidelis populi ofEcia et studia perscrutare, quos in insidiis supplantare,ex ediolo saepe fit criminis, et

serie Veteris Instrumemti legis exercuisse venati- bonorum mulctatur, vel membro-
vel proscriptione

cam ? Nempe Idumaeos, et Ismaelitas, et gentes rumpunitur salutisque dispendio. Voliicres cceli et
quas Dominum nesciebant. Ubi sunt (inquit pro- pisces maris communes esse audieras, sed haec
pheta, aut si mavis.dum tamen inspiritu, nofarius fisci quas venatica exigit ubicunque volant.
sunt,
l)rophe[ie)qici inavibus creli ludunt^Baruch.in,\l .) Manum oonline, istarum abstine,neettuin pfenam
Ac si tacita subjectione pronuntiet eos,quorum vita laesae maje.statis, venantibus cadas in praedam. A

jocus est, suis evanuisse cum avibus, eosque sub- novatibus suis aroentur agricolae, dum ferae ha-
jectapronuntiatione adinferosdescendissecomme- beant vagandi lihertatern. Illis ut pascua augean-
morat. Interroga patres tuos, etannunliabunt tibi, tur, praedia subtrahuntur agricolis sationalia.insi-
majores tuos.etdioent se nusquam sanctum legisse tiva colonis, corapascua armentariis et gregariis,
venatorem. (Juod si nomini venatorum de proplie- alveariaa floralibus excludimtirr,ipsis quoque api-
tica promissione blandiaris, qua se venatores mis- bus vix naturali liberlate uti permissum est. Deus
surum Dominus pollicelur, qui de umbrosis et bone, quod cestrum, et caeteras pestes, quae non
excelsis venenturerroneos,bestialium vitam nove- p feras, sed delicias poten tum exagitant, toto poten-
ris increpari, non commendari venantium vanita- tatu suo
'
' ''
non possunt abigere,
'
cum et "' -'-- in
culex
--

tem. Nec te Placidus, vel Eustachius martyr qui- ultionem hominis armatus, aorimoniffi suae aculeos
dem insignis, quem de pia, non tamen canonica in feras recte exerceat. Sic si hio fueris, in annos
soriptura venantemasseris a Domiuo visitatum,ni- cogeris sata redimere vel amittere. Elige utrum
mis demulceat, nisi forte persecutorum Eoclesife mavis de fequissimojureQuiritum, rerum vel salu-
rabiemlaudas.eoquodindeadapostolatum vocatus tis utrobique dispendium imminet. Si venatorum

est Paulus, et inter alios faotus est egregius Evan- quispiam pertranseat flnes tuos, ei, quae domi ha-
gelii praedioator. Sed fuerint viri illustres, Alexan- bes, incunctanter et reverenter expone, quodque
dri forte, vel Cssares, venatui dediti nunquid ; domi non est, et habet vicinus, in usus illiuseme,
philosophi, aut aliqui sapientes in populo?iNunquid ne ex edicti licentia tua auferat vel invito, et de
Socrates, Plato, Aristoteles, Seneca, Soranus, aut irreverentia et contemptu cogaris in centuria aut
qui totius noa urbis, sed orbis evacuavit miracula, foro praesidis vel prooonsulis, aut fortasse in con-
omnium admirationem sapientia et virtute
in se cilio, Iffisae majestatis reddere ralionem. Protendi-
convertens, Archytas Tarentinus ? U t redeamus ad tur etenim patrimonium fisoi, dum de alieno qua-
nostros, qui et veritate doctrinae, vu-tutis exemplo, ounque ralione familia sumptum facit. Verum ne
et fidei auotoritate praaoellunt, quos Augustinos, venaticam et alias curialium nugas, nontamjudi-
Hieronymos, Laurentios, Vincentios, quos denique cio quam odiostylus persequi videatur, eam iudif-
de toto ccEtu Patrum vexationis hujus agitavit in- ferentibus connumerandam facile libensque consen-
sania ? Nostrorum quoque teroporum luctuosis in- tio,nisi quiaimraoderatovohiptatisincursu, virilem
struimur exemplis,abhujusmodiinquietudine tem- aniraum concutit, et fundaraentura subvertit ratio-

perare, cum proceres nostrosinter venandum veris nis. Non tamenob hoc erit usquequaque culpabilis,
variisque miraculis, indignatio divina percusserit, cum et vinum, quod inebriat, subversionisoulpam

bestialemque saepeinvenerintexitum vit8e,qui dum retor.-jueat in bibentem, et senex saepe non tam
liouit bestialiter vixerant. Regibus quoque ipsis fetalis, quam suo vitio, sensum proferat puerilem.

manus Domini non pepercit, et in malitiara eorum > utilis et honesla

Potest igitur venalica esse sed ex ;

condignam et gloriosam exercuit ullionem. Non loco, tempore, modo, persona et causa. Persona
equidem eorum nomina, vel eserapla ex inopia re- naraque veuustat sludium, dum suo insistit ofHcio
ticenlur, nisi ex ea forte quam paril copia, sed ne et non prajripit alienum.Nec est quod quemquam
i
 397 POLYGRATICUS. — LIB. I 398

magis deceat, quam quoJ

cujusque magis A vel ex natura rerum, vel ex debito officii, quod vel
officio

aecoramodum est. Prfficlare siqnidem ait ethicus, prreterraitti, vel aliis ocoupationibiis postponi non

singalarum personaruui decora describens « Id debet. Sed de his hactenus quia non venaticam tra-
:

unumquemque decet maxirne, quod est cujusque dere, sed de curialiura niigis nugari propositum est.
maxime. » Quid ergo mihi et tibi cum venatoris Loci quoque ratio habenda est, scilicet ut in suo,
proressione'?SuanamqueupgIectaturpissimume3t, vel communi,vel publico,licitaexerceatur venatio,
queinqae studiosius in aliena versari. Quid ei cum dum tamen consortibus non irrogetur injuria, et'
privato et rusticano fortasse studio, qui publicfE locus celebritate sui aut reverentia ab his inquieta-
auctoritatis insignibus fnlget? Ducem sequatur po- tionibus non eximatur. Qui enim in aliena teme-
piilus, doctor seminet discipilnam, jiidex coerceat raria usurpatione irruit, laqueis juris tenetur ad
delinquentes, studiosos remiineret indulgentia po- poenam. Is vero modus laudabilis est, eum modera
testatis, privati minoribus occupentur ; honestio- tione adhibita prudenter, et si lieri potest, utiliter
ribus ingenui, vilioribus servilis conditio mancipe- exercetur, ut mandatocomiciacquiescas : « Neqnid
tur ;
nimis. > Nam et

Nam quod lurpe bonis Scio
Crispinum.
Sicutiquecummultasintejusdemcorporismenibra,
nonomniaeidemacluiserviunt, sed sua snnt offioia
singulorum. Qui ergo tuum venatori non cedis, cur
illinsusurpas officium?Nonne reputabisindignum,
si ad regnum vel ad pontificium venator aspiret?
Equidemindignius est,siabalteriitrofastigio adve-
Titioque, decebil Insani sapiens nonien feret, sequus iniqui,
g Uitra quam salis est virtutem, sipetet ipsam
Nihil aulem turpius est quam in risum contuen-
tium ora laxare, dum non discendi proposito, ve-
hementius insistis arli, quam nescias, ut si liu-
gnam quam non noveris, facetus attentes. Sunt
vero personfB, quee noa modo ab hoc, sed ab
aliis qiiibiisdara, utpote levioribus et voluptuosis

natoris carnificium vel sordes prolabaris. Innatus studiis, iu perpetuum submoventur, ut qui in sacris
etenimamorboniseiuperqueBritascensnm ;ecoutra ordinibus constituti, el qui geruntaraplissimos ma-
fomes vitiispontesuavergitadcasnm.Causaquoque gistratus. Quod enim in aliis fLiturum erat levioris
actum poterit decorare, si aul necessitate subsistat, culpte, hoc in istis saepe flt criminis. Et quidem
aut vigeat utilitate, aut honeslate splendescat, cum
semper majora sunt quee celebratos contractns re-
ex afTectu mentis, tota valeat substantia operis co- sC!ndunt,quamqufeimpediuntcontrahendos.Porro
lorari. « Affeetus etenim tuus, ut ait sapiens, operi de virtute,et veritate canonum, venatica clientulis
tuo nomen iraponit » Inoulpabiliterex sancti patris
. suis non modo claudit ascensum sed summi sacer- ;

mandato venatum profectus est Esau, ut et patris P dotii gradumadimitjara adeptnm. Praeolare illudut
satiaret esuriem, et promissam beneclictionem im- multa fertur dixisse Themistocles Magistratus a :

pensi merito obsequii obtineret. Si enim sine culpa ludis et quibuscunque levioribus esse arcendos, ne
exerceri non posset, neqiiaquam lantus patriarcha respubiicaiudere videatur, defectumque sui, reliota
ad opus illius misisset lilium, qiiem benedictionis gravitate.pronuntiet.»Sitamenmajoiibus,quodqui-
gratia incaput gentiumoonstituere disponebat.Sed demrarumest, eos esoocupari contigerit, in annis
forte mora traxit ad se periculum, quia diutius li- adolescentise, ex dispensatione oetatis permittuntur
cito, in opere tamen licito, es prava consuetudine aliquid subtrahere gravitati, et in se clementiores
et immoderato amore morabatnr. Nulla tamen ver- esse, quod maturitatis processu, reipublicae utilitati
saturin oulpaqui, urgenteslimulo necessitatis,non compensent. Hfec ille: « Et utiuam audiretur a no-
reprobati studii exercitio vitam oogitur exhibere. stris, ut saltem in proveotiori setate, nugis suis rei-

Quiotiiinertiam vitant, qui gerendis negotiis dispo- publicoe seria anleferrent ! » Tunc etenim totum rei-

nunt membra dum laboribusassnescunt.quivitio- publicae corpus roboris sui integritate vigebit, tuno
sam corporis fugiunt molem, servata in omnibus optiniiBcompositionisspecievenustabitnr,etelegaa"
reprehensionisnonpatiun-
dignitatepersouoe.justcT', tis piilohritudinis decorem induet, si

tur aculeos. Opus eniranou ex se, sed ex causa fit Singula quxque locum teneant sorlila decenter
crimen. Nec aliqua virtutis ostentatione clarescit, D (HouAT. Ars poet., 92.)
cui voluplas origincm prrebet noverca siqnidem
: si non confusio, sed distributio.
fuerit offlciorum
virtuHsest.Nonillamdicoquamparitpax.patientia, Hoc ita si optiraam vivendiducem naturamsequi-
benignitas,longaniinitas,gaudiuminSpiritusancto; mur. Sed nunc quod medicorum est
sedqufB amica epnlis,potationibus, conviviis, mo- Promiltunt fabri, medici fabrilia Iractant,
dulationibus et ludis, cultibns operosius exquisitis, (Id. Ep. II, 1, 116.)
,

stnpriselvariisimmunditiis,animosetiamgraviores et officium proesidenti a venatoribus et hurailioribus

elfeminat, et quodam naturae ludibrio molliores et oflioiisautetiara malefioiismutuatur;etpi'ivatorum
corruptiores facit esse viros quam feminas. Tempus temeritas aut disciplinee ignorantia, se audet publi-
quoque venandi culpamcxtenuat,actumvecommen- cis officiis immiscere.
dat. Sit autem hic tempus ut in loois quam pluri- Cap. V. De alea, et usn, et abusu ejus.
bus invenitur, ex eo opportunitas gerendornm. Fit Sed ecce dum venatorum tumultus egreditur,
ergo intempestiva venatio, vel ex religionis cultu, alife, etsi taciturniores, perstrepunt nugse. Tritum
 .

399 JOANNIS SARESBERIRNSIS 400

siqiiicleiuproverbinmest: « Quileporesagitat.verba A qniimiversumorbem docensinfilio.eamdeuuntiat

consumit. » At si alios diligeatius intueris.consu- omnibus fugiendam. Ab ea siquidem armantur ad
muntet vitam.quaein ineptiiset factionibus aut fla- lites homines, incurrunt inimicitias, in miseram,
gitiis tota Nonne tibi videtur aleator ine-
versatur. etsinonmiserabiIem,inciduntegestatem. Sidenun-
ptus, qui tesserarum non tam vivit, quam peril ex tiationis qua?ris auctorem, illum agnosce,qui

gralia.etomnemjactum sortissuaeprresulem facit? Non sibi, sed toli genitum se credidit orbi.
estnearsaccoramodarationi.cujusquanto quisque Est tamen cum inaliqua specie suilicenteradmitti-
studentior,tantoeritexsludiosior?AttalusAsiaticus, tur, si absque vitio curarum graviiim pondus alle-

sigentiliumhistoriiscredilur,hancludendilasciviam viet, et sine virtutis dispendio jucundam interpola-

diciturinvenisse,abexercitionumerorumpauIuIum tionem afferat gaudiorum. Omnis verolicentiamo-

II
deflexa maleria. Cumeuim antiqniores illud exer- derationis suffragio convalescit, et solidre virtutis
citium duntaxat approbarent,quod ad investigatio- usus ab intemperantia deformatur. Tolius vero li-

nemveridisciplinasqueliberalpsproficeret.velrecte centia? moderatrix est loci, temporis, modi, per-

vivendi instrueret usiuu, hic subtili quidem, licet in- sonasetcauscT prsemissainspectio, qua;omniumne-
fructuosa inventione, veteris exeroitii duritiam non gotiorum faeiem decora venustate commendat, aut
temperavil, sed emoUivit, multis adhuc in pristina g turpitudinis conderanat opprobrio. Estergoinsin-
manentibusgravitate.AmanibusnamqueGrii?corum gulisplurimumhabendaratiopersonarum,curana-
abacus nondum excidit, aut ratio calculandi, autlu- tura, conditio, fortuna, suis singulae hominem in-

dus in quo plene vicisse est, ad denuntiatura cal-
culum.incampisadversariiconstituisseperfectamet
maximam harmoniam. Cum vero in
nica arilhmelica, vel geometrica trium terminorum
medietate exsultat, semiplena victoria est.Quaevis
aIearum,etsicontingantcitra triumphigloriam.aut
Iudentisfelicitatem,autartis peritiamprotestantur.
Jucundum quidem et fructuosura est, numerorum
nosse certamina, qui dupraedationi inveniantur ob-
noxii, et qua ratione in castris sint alii tutiores,
oranium periculorum ignari, nisi forte circumvenli
ab hostibus captiventur.Hujus voluptate certaminis.
Ptolom8eum,Alexandrum,C£esarem,Catonem,ipsum
quoqueSamium graviores operas legimus temperasse
duantpersonis, ex quibus quid sedeceat, uniuscu-
jusqueeritcolligere.Decorumsiquidemaliundenon
eisdem harmo- provenit.ChilonLaoedsmoniusjungendfBsocietatis
causa missus Corinthum, duces et seniores populi
ludentes invenit in alea. Infecto itaque negotio re-
versus est, dicens se nolle gloriam .Spartanorum,
quorum virtus constructo Hyzantio clarescebal,hao
macidare infamia, ut dioerentur cum aleatoribus
contraxissesocietatem.Regi quoqueDemetrioinop-
probrium puerilis levilatis, tall aurei a rege Partho-
rum dati sunt. Eo siquidem munere exhonoranda
visa est adolescentia senilis, et qufe in majestate
-, regni leviacommittereminimeverebatur.iNuac vero
nobiliura in eo sapientia declaratur, si venaticam

quoetiam inter ludendum id agerent, unde essent
philosophicisnegotiisaptiores.Aleaveroexcisoregno
Asi8e,intermanubiaseversffi urbis
tumspecie,migravitadGr8ecos.Hinctessera,calculus,
fabula,urio veldardanapugna, tricolus, senio,
narchus,orbiculi,taliorchus, vuIpes,quorumartem
noverint, si in alea damnabilius fuerint instituti,
sinaturffi robur efferainatw vocisarticulis fregerint,
nonsub una tan- simodiset musioisinstrumentisjVirtutis immemores
oblivisoantur quod nati sunt. Verum a parentibus
mo- hsec psrnicies manat ad liberos. Quid enim faciet
filius, nisi qnod patrem viderit facientem ?

utilius est dedisoere quam docere. Quis enim non Si damnosa senem juvet alea, ludit et hwres
erubescat, si sortis suse gratiam, non virtuti debeat, Bullatus, paruoque eadem movet arma fritillo
sed taxillis ? Quis cautelam suae prudenliee
fritilli (Juv., XIV, 4.)

non doleat anteferri ? Nonne satis improbata est cu- Fuerat quidem tenerior setas a libidinibus et vo-
jusqueartisexercitatio.quaquantoquisquedoclior, luptate, parente vitiorum, arcenda propensius et ;

tanto nequior ? Aleator quidem omnis hic est. Men- ne quid licenlius illis proesentibus a majoribus fie-

daciorum siquidem et perjuriorum mater est alea, et ret, diligentius prfficavendum, quia, ut idem ait

ex aliena conoupiscenlia sua prodigit, et nullamha- satyricus

bens patrimonii reverentiam, cum illud effuderil, Forlius et citius nos

vero non- Corrumpitnt vitiorum exempla domestica,magms

sensim in furta dilabitur et rapinas. Illain
Cum subeunt animns auctoribus.
nulli preeferunt, in qua Ulysses lusisse legitur, eo
(ID ., ib., 33.)
quod ingenii aliquatenus multa meditatione excitare
videatur acumen. Sed ex eo mihi videtur perditior, Egregine quidem Eleazarus cum redimendffi vitffi

cum nihilinfelicius sit. quamiueo, inquo rainiraura causa sollicitaretur commiltere in legem Domini,
profioias, plurimum laborare. Estenim inutilis im- exempli periculum opposuit, dicens « Quis ego :

portunitas deprecantis.qua inutilia acquirunlur, et sumEleazarus nonaginta annorum, uttranseamad

quferendi inanis est diligentia, cum invenisse non vitam alienigenarum, et juvenes rcligiosos sedu-
proderit. Possetitaque motus animi,
mentis agi- et oam ? » Nascuntur ergo majoribus hffiredes quidem
tatio, qui-E ibi frustra distrahitur, rebus pulchrio- degeneres, et qui virilem sexum muliebri mollitie

ribus,et melioribusaooommodari. Aleam vero a re- dehouestant.

gione morum illius auctoritas prorsus exterminat.

II
101 POLYCRATICUS. - LIB. I. 402

Cai'. VI. el inslrumenlis, et nwdis, et

De musica, A animum, el pro arbilrio suo nunc dejicit, nunc
fructu eorum. extollit. Certe, etsi nulla ratione sit spiritus, eam
Nou tamen ciirialium nugis musicam calumnietur quoddam vehiculum spiritus esse certissimum est.

aliqiiis sociatam, licet se beneficio ejus conenlur Et nunc quidem huraanura, nuncdivinura, nunc et
nugatorum plurimi commendare. Disciplina qnidem pylhonicum gerit. Cumvero modissuis elegantius
liberaiis est, et sivePj'thagorara, sive Moysen, Kierit colorata, venustate sui mentes etiam seve-
'

sive Tnbal patrem cauentium in citliara, editionis riores capit, «t quadam inductK hilaritatis gratia

sua3 laudat auctorem, ingenuum habetortura, et pellit tristitiam : et si quid pulveris, aut turbinis,
virtutis su* potentia, specierumqne varietate, et autnebularum cogitationibus ipsis inheeserat, po-
sibi famulantibus numeris, universa complectitur, tenler abslergit. Ad mores itaque instruendos et
omnium quae suntet quie dicuntur, dissidentem et aniraos exsultatione virtutis trajiciendosin cultum
dissonam multitudineni, proporlionum suarum, id Doraini, non modo concentum hominura, sed et
est iuaequali iiuadamiBquitatis legeconcilians. Hac iuslrumentorum modos censuerunt sancti Patres
etenimcoelestiatemperantur,mundanasivehumana Dommo applicandos, cnm tenipli reverentiam dila-
regnntur hsec instrumenta mores instruunt et
: tarent. Et si militantis Ecclesise tibi parva videtur
informant, ipsiusque vocis articulalae velinarticu- 15 auctoritas, vel triumphatrix illa prfficonia musicae
latfe substantiammiroqnodam nalurceopihcio,rae- non tacebit, cujus seniores vi<iit, et tibi raonstravit
licis picturis rhythmorum metrorumque coloribus tonitrui tilius, et voces eorum sicut vooes cilha-
vestinnt, et quadam cultus vennstate peroruant. roedorum citharizantium iu citharis suis. Quod si
Hanc, ut suffragio comraendationis nostree non illos nondum audisti, regem audias exsultantem,
egeat, sancti Patres multis laudum prajconiisextu- qni te regni et exsultationis suse vult esse partici-
lerunt. Deniqiie in ejus virtute maligni spiritus pem.Ait enira : Sumite psalmnm, dale tympannm-
violentia cohibetur, et iilius etiam in subditis suis psnlteriuin jumndum cum cithara{Psal.hxx\). Ad
minuit rausica? gratiampotestatem. Cum enim spi- quid, inquis? Ut laudetis Dominum in tympanoet
ritus malus Saulem invasisset, psallebat David in choro, in chordis et organo{Psal. cl). liic est enim
cithara in manu sua,donec spiritus a regis infesta- ususmusic8eautsolus,autpr,nBcipuus.Phrygiusvero
tione quiesceret. Utvero nondamreveletur spiritus, modus, et ca>tera corruptionis lenocinia, sanas in-
qui latetinlittera, fequissinium est animam cognati stitutionis non habentusum,sedprodunt malitiam
generis gratia mansuescere, et omnera dedlscere aljulenlis. Dolet igitnr et ingeraiscit specieslauda-
alienationem, cum ei proprie concentus originis. bilis disciplinoe, se ab alieno vitio deformari, et
et naturse melioris arcana resultant. Eam ex con- quod facies meretricis facta est ei, quse viriles
sonantiismusicis esse compositam,quamplurimo quoqueaniuiosaccendereconsueveratad virtutem.
rum opinio vel sententia est. Totius enim philo- Amatoria bucolicoruin apud viros graves esse, fue-
sophife princeps Plato^ (si tamen Aristotelici ao- rat criminis nunc vero laudi ducitur, si videas
;

quiescuut) cum eam ex substantiadividua et indi-
vidua flnxisset.et eadem natura plasmaret et diversa,
ipsam non posse constare credidit, nisi limituni,
qui utrinque multifaria sectione ab unitate pro-
fluxerant, dissidentiam, hemioliis.epitritis etepog-
dois uniret. Limatis et commatis habita ratione,ut
sub expressione paucorum, ei quanlacunque di-
stantia repugnantium concordia, cognati generis
societate doceatur esse flnitima. Unde arcanoqno-
dara meatu naturae, secretisf(ue cuniculis, vivaci-
tatis su;e vigore per universa discurrit, et cuivis
naturffi substantifeque
conformis, ralionis, sensus,
pro divinte dispensationis decreto
vitse in singulis
efficaciam modulat,ur. Omnibus itaque alimenta
dispensat, et sui puritate viget in singulis, nisi
lia corporePBgravitate preinatur ; aut tranquillita-
graviores araatoria, quae ab ipsis dicuntur elegan-
tius stnllicinia, personare. Ipsum qnoque cultum
religionis incestat, quod ante conspectum Doiuini,
in ipsis penetralibus sauotuarii, lascivientis vocis
Iuxu,quadam ostentationesui, muliebribus modis
notularum articulorumque cfesuris, stupentes ani-
mulas emollire nituntur. Cum prseoinentium, et
succinentium, canentium et decinentuim, inleroi-
nentium et occinenlium, prsemolles modulationes
andieris, sireoarum concentus credas esse, non
hominum etde vocum facilitate miraberis, qnibus
philoraena vel psittaous, aut si quid sonorius est,
modos snos nequeunt cosquare. Ea siquidem est
ascendendi descendendique facilitas ; ea sectio vel
mo- geminatio notularnm, ca replicatio arliculorum,
singiilorumque consolidatio sic acuta vel acutis- ,'

tera spii'itus, exteriorura tumultuum spiritus con- sima, gravibus et subgravibus temperantur, utau-
culiat. Qua irrnenle, quid potest esse salubrius, riluts sui judicii fere subtrahatur auctoritas et :

quam si, ut ita dicam, suis natur;e vocibus a oom- animus, quem tanlae suavitatis demulsit gralia,
pressione turbarum ad se ipsani anima revocetur ? auditorum meritaexaminare nonsufflcit. Cumhaec
Quid denique nostrorum spiritui polestesse similius qiiideramodumexcesserintdumborumpruriginem,
voce ? quse cum hic formctur, tam facili, quam in- quam devolionem mentis, poterunt citius excitare.
visibilietincffabili transitu multorum oircumquaque Si vero moderationis foriuula limitantur, auimum
replet atiditnm, et vi sua oorporum integram pe- a ouris redimunt, exterminant temporalium solli-
netrat densitatem, et quasi tactu quodam movet citudinem, et quadam participatione Itctitias et
 m JOANNIS SARESBERIENSIS 404

quietis, etamica exsultatione in Deain,inenteshu- A seclandam, etpofandamusque ad vesperam ul vino

manas ad societatem angelorum. Sed
trajiciunt xsluetis. Cithara.et lyrn, et tympanum, el tibia,et
unde hanc moderationis formulam lenes? Exsul- vinum in conviuiis vestris ; et opus Domini non
tabunt, inquit, cum cantavero tibi, iabia mea. Si respicilis, et opera manuum
non consideratisejus
ergo ex abundantiacordis os tiuim laudera Oomini (Isa. v).Quid quod rex Babylonis non nisi in con-
moduletur, si spiritu psallis et mente, psaliis deni- vivioviditmanum scribentisinparielejl/cfne,</ii?A:e/,
que sapienler, etiam citra articulatse vocis iiitelli- phares (Dan. v), quoregnumdinumeratuur, appen-
gentiam, rectissimam modestiae regulam tenes, et sum denuntiatur et scissum ? Divino siquidem ju-
Don tam vocis quam mentis jubilo aures mulces dicio principatu judicatur indignus, qui vasa Do-
Altissimi, et indignationem ejus pradenter avertis. mini. humana videlicet corpora,iu vaufe voluptatis
Qui autem voluplatis aut vanitatis affectus expri- gaudiaexponit,etsponsithalamummalignispiritus
mit, qui vocis gratiam prostituit concMpiscentiis immundiciis aperit.
suis, qui lenociuiorum clientulam musicam facit, Ccntum lumunibus cinctum caputArgus habebat:
ignoratquidemcanticura Domini, modis Babyloniis (OviD. Met. 1, 626.)
festivus in terraaliena. Qui nescio quo pacto plus qure omuia unius ftstulae voluptate, non tam sopita
placeant, nisi quia sunt, quam exstincta. Tu qiiis es, qui te circum-
Nilimur in vetilum semper, cupimusqne negala. spectiorem esse confidis.
(Ovin. Ani. 3, iv, 17.) Cap. VII. De dissimilitudine Augusti et Neronis.
Et aquse furtiva? dulciores, et panis absconditus Augusto tympanizante in coena, a quodam milite
suavior est. Et quidem Phrygius modus, decreto probrose diclum est « Videsne ut ciUiBdus orbem
:

philosophorum, abaula Grfficiiie jam pridem raissus digito temperet? « Cujus ille verbipercussusama-
est, et caeteri quibus descensus fit in lasciviam et riludiue, os, raaniis, et animum in eevum ab hu-
corruptionem. Annon recolis Ciconum matres et jusmodi levitate suspemtit habuitque semper gra-
;

nurus, totam indignationem suam in Orpheum,
qui mares modis suis effeminaverat, usque ad
Parcarum invidiam effudisse, licet ille flexerit ma-
nes, duritiamque Ditis mollierit, Eury<iiccmque
suam vocis gratia, etsi infausta sorte meruerit?
Exindehujusmodi hominumqunsstusplerumquefe-
licem exitum non exspectal, et forte, quia
Non habet eventus sordida prseda bonos.
QufB vero mentes emoHiunt, moresque subvertunt,
anostra aetateundique asciscuntur, licet ipse ultra,
quam satis est, vitiis siiis abundet.
eorum qui vehementius his insistunt, gravem vi-
tiam exprobranli. Sed longe secusNero, non impe-
ratorum, sed hominum foedissimus, qui adeo scri-
bitur captus amoenitate vocis, ut non modo pomis
cibisquenocentibus abstineret, sed ejusgratiacon-
servandiB.frequenti clysterio vomituque purgaretur
plumbeamque cartellam supino ventre, mandato
physicorum, ssepiusetdiutiussustineret. Adeo vero
*-•
delectabatur in cantu, ut nec theatro, terrffimotu
(OVID.) conciisso, cum semel coeperat, egrederetur, ante-
quam inchoata finiret. Nec qiiemquam egredi eo
cantante licitiim erat. Unde plerique affecti taedio
Si quemquam audiendi, simulatofunereelati sunt. Milites quoque,
verba pronuntiante, non appellabat nec
nisi alio ;

deris, si modestum, si pudicum, viris fortibus no- agebatquidquamseriojocove,quinphonascusasta-

slrorum teraporura ipsum connuraerare meraineris. ret, qiii eum suis arteriis parcere hortaretur. In-

Quandoquidera hsec rara avis est. Proinde quidara slrumentorumqiioqnecuriosissimuserat, uteorum

venerabilis vir, circiter septingentarum monialiura peritiam aliis invideret, adeout publico testimonio
Pater, hanc monasteriis suis prtescripsit legein, ut secitharoedum principem gauderetappellari. Unde
omniaearum cantica, totius melicne pronuntiationis illud :

exuant modos, et ut sola psalmorum et laudum Citharado pricnipe natus

sintsignificativapronuntiatione contentas.Suspecta Nobilis. Hsec ultra nobis qiiid eril nisi ludus ?
equidem fuit sancto viro voluptati coguata niolli In tanta quoque mole imperii omnem perosus est

eoquod voliiptas parens libidinum est. Quid D gravilatem. Philosophiam persequens quasi ma-
ties,

quodhsecipsaquotidianorumconviviorummalitiam jestatis imperii inimicani, etnobiliora ingenia ve-

acuit ac si venena, nisi toxicata sint, nocere uon
;
ritus, se consiliis subdidit histrionum, quorum
possint ? Ignistipulam addere, oleum camino, ser- ipse non erubuitturpitudinem exercere.Hinc illad :

pentemintoxicare, uonnederaentiaest?Licetrerum Quod non dant proceres, dabit histrio.

vitia obtegantur velo verborum, quorum eadem Cumvero esset omnium avarissimus, adeo ut nulli
substantia est, nulla profecto difterenlia est. Qufe quodcunque offlcium delegaret, quin prosequere-
apud Graecos coepulationis aut compotationis cen- tur : « Nosti quid mihi opus sit ; » aut illud sub-
sentur nomine, anobishonestiori nomineconvivia jiceret : « Quiomnibus praeest, omnibus indiget : »
nominantiir. Coetus siquidera conviventiiim, quam tamen hislrionibus etmimis pecunias infinitas ero-
coepulanlium aiit norapotanlium veneraliiiior est. gare nou gravabatur; siugulos,proutqiiisque pla-
Convivia vero nonne per se satis iusauiuut, nisi cuerat, amplissimfe dignitatis nominesubornabat,
carmiuibus excitentur ? Nonne istud arguit Domi- aliospatricios^aliossenatoresdicens.Hos illustrium i
nus,dicens : Vce qui consurgitismane ad ebrietatem spectabiliumve nominibus illustrabat.

ii
 : :

40S POLYCRATICUS. - LIB. I. 406

Cap. YIII. De hhtrionibus. et mimis et paesti- A etenimmentibus subrepnnttaedia, sesequenonsus-

giatoribus tiuerent,si non alicujus voluptatis solatio mulce-

Eum vero adhuc aliqui pro parle imilantur.et si rentur. Admissa suntergo spectaculaet intinita ti-
nemodignetur involvi, cum gratiam
foeditate illius rocinia vanilatis, quibus qui omuino otiari non
suam mimis mulli prostituant, et iu
histrionibuset possunt, perniciosius occupentur. .Satius enira fue-
exhibendamalitia eorum csecaquadam ctcontemp- rat otiari, quam turpiter occupari. Hinc mimi, sa-
libili magnificentia, nontam mirabiles quam mise- lii vel saliares, balatrones, semiliani, gladiatores,
rabiles faciuntsumptus. Ula tamfin sbtas (ut sic in- pal-estrilas, gignadii, prffistigiatores, maleficiqi-io-
terim dicam)honestioreshabuitliistriones, sitamen que mulli, et fotajoculalorum scena procedit. (Juo-
aliquo niodohonestum est, quod omni homine li- rum adeo error invaluit, ut a prseclaris domibus
bero comprobaturindignum.Nectamen histrionem non arceanlur, etiam illi quiobscenis partibuscor-
assero turpiterin artesuaversari, etsiindubitanter poris, oculis omnium eam ingerunt turpitudinem,
turpe sit esse hislrionem. Et quidem histriones quam crubescat videre vel cynicus.Quodquemagis
erant, qui gestu corporis arteque verborum, et mirere, nec tunc ejiciuntur, quando tumultuantes
modulatione vocis, factas aut fictas historias, sub inferius crebro sonitu aerem fcedant, et turpiter
aspectu publico referebant, quos upud Plautum in- g inclusum.turpius produnt. Nunquidtilii videtursa-
venis et Menandrum, et quibus ars nostri Terentii piens, qui oculosvel auresistis expandit ? Quis ta-
innotescit. Porro comicis et tragicis abeuntibus, men libenter non videat et rideat,cumpr8estigiato-
cum omnialevitas occupaverit, clientes eorum, co- ris lotio perfusi arsdeletur, et oculis, quos malitia
mcedi vitlelicet et tragcedi, exterminati sunt. Sed sua prfestrinxerat, videnli facultas reparatur ? Ju-
eos in servili conditione duntaxal pleruraque repe- cnndum quidem est, etab honesto non recedit, vi-
ries. Quis vero eorum usus esstiterit, poetica do- rnmprobumquandoquemodestahilaritatemulceri,
cens aperit :
sed ignominiosum estgravitatem hujuscemodi las-
Aut prodesse voiunl, aut delectare poetse, civia frequenter resolvi. Ab istis quoque spectacu-
Aut jucunda simul el idonea dicere vitx. lis, et maxime ab obscenis, viri arcendus est ocu-
([lonAT., Arspoet. .33.) lus, ne incontincntia ejus, mentis quoque impudi-
At nostra aetas prolapsa ad fabulas, et quaevis ina- citiam fateatur. Egregie siquidem Sophoclem pr£e-
nia,non modo anres et cor prostituit vanilati, sed torem coUega Pericles arguens, ait : « Decet
oculorum et aurium voluptate, suam mulcet desi- praitorem Sophoclem, non modo manus, sed et

diam, luxuriam ascendit, conquirens undique fo- oculos habere continentes. )> — <' Averte, inquit
menta vitiorum. Nonne piger desidiam instruit, et ,, homo cui de regni majestate multalicebant, ocu-
somnosprovoeatinstrumentorum suavitate, aut vo- los meos, ne videant vanitatem « sciens utique :

cummodulis,hilaritatecanentium,autfabulantium verumessequodaliusingemisoit:«quiaoculusmeus
gralia, sivequodturpius est, ebrietate vel crapula? depraedatus estanimam meam. » Yerumtamen quid
Artem utique elegantiorem docuit Flaccus: in singulis prosit vel deceat, animus sapientls ad-
Ter uncti, vertit, nec apologos refugit, aut narraliones, aut
Transnanlo Tiberim,somnoquibus estopus alto. quo3cunque spectacnla, dum virtutis, aut honestfe
(HORAT.) utilitatis habeant instrumentum. Sacrte quidem
Ait quoque concionator « Dulcis est somnus ope-
:
communionis gratiam histrioaibus et mimis, dum
ranti, sive parum, sive multum comedat. » Eserci- in malitia perseverant, ex auctoritate Patrum non
tatio siquidem parit etalit quielis gratiara, qufe otii ambigis esseprfeclusam. Undequid fautoribus eo-
continuatione,et quodam marcore per-
inertiae suae rum immineat colligis, si facientes et consenlien-
imitur. Utique in desideriis est omnis otiosus, tespari pcenarecolisesse plectendos. « Quidonant,
cum et otiositas inimica sit animae, et de domi- inquit, histrionibus, quare donant ? )>Hocutique in
cilio ejus omnia studia virtutis eliminet. Clamat illis quo nequissimi sunt. Nempe qui ne-
fovent, in
ethicus quitiamfovet, estne bonus?Gumveroomniumisto-
Cernis ut ignavum corrumpant otia corpus, ^ rum sit odibilis, illorum tamen qui minus nocent,
Et capiant vitium, ni nioveantur, aquce t
malitia tolerabilior est.
Quod ? inquis. Audi. Disces si eidem credideris. quis fuerit
C.\p. I.X. Unde dicatur prwstigium, et
Quceritur .f^gist/ius quare factus adulter
sit auctor ejus.
Causa est in promptu : Desidiosuserat. Eos autem qui nocentiora praestigia, artesque
(OviD. Rem. Am., 161.) magicas et varias species mathematicse reprobatte
Litteratissimi ergo viri consillium est ; ut hostis te exercenl, jam pridem sancti Patres ab aula arao-
semper inveniatoccupatum, quo variis tentationi- veri jusserunt, eo quod omoia haec artificia, vel

bus ejus, ocGupationum tuarum clypeos tam felici- potius maleticia, ex pestiferaquadam familiaritate
ter, quam prudenter opponas. daeraonum et horainum, noverint profluisse, ve-
Vitanda est, inquit ethicus, improba Siren rumquepersaspeproferunt solaintentione fallendi,
Desidia fOviD.) a quibus aniuiam fldelem Dominns arcens, ait
At eam nostris prorogant hislriones. Exoccupatis « Si dixerint vobis, et ita evenerit. ne credatis
 .

407 JOANNIS SARESBERIENSIS 408

eis. » Pi-ffisli^iutii vcro Mercuriiis dicilur invenissc,

A runtur : cum et propheliatn non nioJo de futuris
quod ex eo sic dicitur, quod aciem praestringat constet esse, sed de prEesentiljus, et futuris, et

oculoruin,fuilque magorumperitissimus, utquas- prreteritis. Si vero adhibeatur sauguis, ad necro-

cunque res vellet invisibiles faceret, aut ut vide- uiantiam jam accedit; quffliude dicitur, quod tota
batur, in aliasspecies transforraaret. Omniasiqui- in mortiiorum inqnisitioue versatur. Cujusvis ea

dem unde doctrinam matliesis notat.Atdivinama- esse videtur, ut adinterpretationem veri, mortuos
thesis, dum penultimam extendis, figmenta, ad valeat suscitare.Ea namque ludificautium daemo-
magieamreferuntur, cujusplurimse species sunt et num, humanae perfidifeilludentium fallacia est.
et

diversae. Pythii sunt quos spiritiis Pythonicus replet, et fre-

Cap. X. Qui suiit magi, et undc dicantur. qnentiusinvirginibnsexercetur, utmagis ludificet;

Etquidem magi sunt, et ob magniludinem mu- ac siimmundissimospirituiplaceat integritasmen-

tis aut corporis. Vultivoli suot qui ad affeclus ho-
leQciorum sic appellantur, qui Domino permitteute,
elementa concutiunt rebus adimuntspecies suas,
;
minum immutandos, in molliorimateria, ceraforte

ventura plerumque prrenuntiant, turbant mentes

vel limo, eorum qiios perverlere nituntur efBgies

hominum,immittuntsorania,hominesque violentia exprimunt, cujiis illusionisinPharmaceutria Virgi-

carmiuis duntaxat ocoidunt, quod etLucanumno- B luis {Ecl. vni, SO) meminil
strum non latuit. Ait enim : Limus ut hic durescil, ethcec ut cera liquescit,
Mens hausli nulla sanie polluta veneni, Uno eodemque igni, sic nostro Daphnis amore.
Incantata perit. Naso quoque in libro Heroidum :

Et ne tibi parva videatur illius auctoritas, nosti

Deuovet absentes, simulacraque cerea fingit,
quod Jamnes et Mambre, magi Pharaonis fuerunt. Et miserum tenues in jecur urget acus.
yEgyptus etenim luijusmodisuperstilionum et ma-
Ilorum vero malitia, etiam cumplurimum nocent,
leficiroum mater est. Nosti, inquam, eos, non mo-
arlificio levi dissolvitur, si videlicet qui suspecti
do Moysi restitisse, sed cum eo signis et miraculis
sunt conventi ab aliquo crimen suum inflcientur :

contendisse, licet posmodum vel inviti coacti sunt,

aut si confessi fuerint, coganfur maleficium revo-
digitum Dei in signis Moysi confiteri.
care. Imaginarii sunt, qui imagines quas faciunt,
Cap. XI. De speciebus magicse.
quasi in possessionem prffisidenlium spirituum mit-
Varro autem, curiosissimus iuler philosophos,
tunf, ut ab eis de rebus dubiis doceantur. Hos ido-
quatuor species divinationis abelemenlismiiluatus
lolatras esse sacra Scriptura convincit, et divinee
est,pyromantiamsciIicel,aeromantiam,hydroiiian-
majestatis judicio comdemnatos. Conjectores sunt
tian],et geomantiam, mullasque species videbisex q
qui artificio quodain, sibi vindicantsomniornm in-
his capilibus pullularc, sive arte, sive furore divi-
terprefationem. Chiroraantici sunf, qui a manuum
natio peragatur, quarum nomina, exerapli causa,
inspectione, rerum vaticinanfur abscondita. Spe-
vel pauea subjiciam.
cularios vocant, qui in corporibus ievigatis ef ler-
Cap. XII. Qui sint incanlatores, arioli, aruspices,
sis, ut sunf lucidi enses, pelves, cyathi, speculo-
p/iijsiri, vullivoii, imaginarii. cnnjectores, chiro-
mantici, specularii,malhematici,salissatores,sor- rumque diversa genera divinanfes, curiosis con-
tiegi, augures. suItationibi's safisfaciunt, quam et Joseph exer-
Incantaloresquidem sunt, quiartem verbisexer- cuisse, auf potius simulasse describitur, cum fra-
cent. Arioli, qui circa aras nefandas preces, aut tres argueret subripuisse scyphum,in quoconsue-
exsecrata sacrificia faciunt, in quorum cervicibus verat augurari. Mafhematici sunt, licet appellatio
est manus Doraini, dicenle propheta : Ariolos et generaliler oinnia coinplectatur, qui a posifione
magos non palieris vivere [Exod. xxii). Aruspices sfellarum, sitiique firmamenti, et planefarum mo-
sunt inspectores horarura,prfescribenfes quid qua tu, quffi sinf ventura conjiciunt, uf est illud :

hora fieri expediat, quorum errorem damnavit

Nost7'a vel xquali suspendit lempora libra
Apostolusdicens: Timeo ne frustra laboraverimin Parcn tenax veri, seu nala fidelibus hora.
vof>is observatis enim dies et annos, et menses et ^
; Dividit in Geminos concordin facla duorum,
lernpora (Gal.iv), cum felicitas operis non a tem- Saturnumque gravemnostro .hive frangimusuna.
pore, sed a nomine Domini debeat exspectari. Ncscioquod certe est,quod temihi lemperat aslrum
Aruspiciura quoque in estorum inspectione viget, (Pers, V, 48,)

quam artem Tagesquidam dicitur invenisse. Unde Ac si stellarum choreas applicafionesque unius ad
Lucanus (Lib. i De bello civiii) : alteram constet rebns, quffi e.x arbitri libertafe pro-
Fibris sitniilla fides, sed condilor artis veniunt,quamdam necessifalis praesfare originem,
Finxerit ista Tages. quorum et genethliaci, qui geneses, id est nata-
Extorum vero nomine censentur omnia, qiiae cufis litias horas atlendunf, imitantur errorenj. Unde
extremitale fegiiutur. Ex quo liqiiet eosesse arii- satyricus :

spices.qui valieinanturin ossihiis animalinm, sive

Nota mallwnaticis genesis tua.
sanguine, sive futura prcenuntient, sive prfesentia
pronunfient, vel prffiterita. Vaficinium siquidem
(Juv., XIV, 248.) II
est, quo, cum intelligentia veri, abscondita profe- lidem vero horoscopi nominantur. Unde rursus.
 :

409 POLYCRATICUS. — LIB. I. 410

.... Geminos, horoscope Varo, A turorum aves, quas omninales vocant,tibi prcenuu-
Producis genio. tiabunt. Qu£enam sint istae forte interrogas? Quas
(Pers. VI, 18.) de natura hominum in formam avium poetae
scilicet

Vigiiit autem ista scientia et fofte eain aliquatenus asserunt esse conversas. Quid cornix loquatur dili-
licuit exeixeri, donec Deum natum nuntiavit stella genter ausculta, situmque ejus sedentis, aut volan-
de magosque non reprobos primitias fidei ad
coelo, tis uullo modo contemnas. Refert etenim plarimum,
eum adorandum novo et inaudito ducatu perduxit. a dextris sit an a sinistris, qua positione respiciat
Exinde vero penitus iuterdicta est. Salissatorcs qui cubitum gradientis, loquax sit, an clamosa, an
ex saltu membrorum, aut inopinato corporis motu, silens omnino, prtecedat an sequatur, transeuntis
prosperumaliquidfuturuinautumant.veladversum. exspectet adventum, an fugiat quove discedat, ;

sub nomine fictoe religionis su-

Sortilegi sunt, qui non negligenter attende. Ait namque Virgilius
perstiosa quadamobservatione, rerum pollicentur {EcL, IX, 14):
eventus, quod genussortes apostolorumet proplie- Onod nisi mequacunque novas incidere Lites
tarum, et dividentium, et inspectio tabulee, quse
Anle sinistra caua monuisset ab ilice cornix,
Pythagoricaappellatur.observatioquoquecujusque Nec tuus hic Mseris, nec viueret ipse Menalcas.
casusinreidequaquceritur,significatione.Augurium g Quamvisin eo videatur in artem offendisse, quod
vero quod est iu avium observatione, Phryges in- cornixquam vitoe servatricem asseruit, rerum mag-
venissetraduntur, quod in voce traditurautvolatu. narum ignorat auspicia; nisi forte in ea preeter na-
Est autem secundum traditionem eorum, volatus turam fiat ostentum, quale est quod imminente
tam alarum quam pedum vola siquidem est pars
: bono et optato perosi impcraloris exitio, de rupe
interior palmas vel pedis. Uade apud Maronem in Tarpeia per urbem cornix Grfsco eloquio protulit:
se.\to, volautes pro gradienlibus columbfe descri- « Bene erit. » Quod augur interpretatus ita expo-
buntur. Hoc etenim ad hominis perlinet felicitatem, suit
si columbae gradientes dum tamen in pastu itine- Nuper qux sedit Tarpei culmine cornix,
rantes prfecedant. Esl bene non poluit dicere, dixit Erit. :

Cap. XIII. De variis omnibus. Sed ignosces viro doctissimo rusticanam simplici-
Inexpeditionemmissusconsul Roraanorum,dum tatemexprimenti,autquiapauperum vita, divitibus
nullius boniominis sortireturauspicium, columbas res videatiu' exigua, qui liumanum genus ut paucis
jejunio confectas, granis sparsis triticeisin via qua serviat,asserunl institutum.Corvus vero,quemnon
iturus erat, proeferri jussit, ut vel earumomine
minori diligentia observabis, rebus majoribus au-
au-
spicii duritiam sublovaret. Quae cum diligentius a p spicatur, et usquequaque cornici praejudicat. Porro
cibis abslinerent, eas pnecipitari jussit in fluvium cyonus iu aiiguriis, ales gralissima nautis, utpote
ut salteui biberent: submersfeque in tlumiue, do- qufe aqiiarumdomesticaquadamgratiafamiliarita-
cuerunt consulem cum exercitu submergendum. tiseorumdem secreta prfenoverit. .'Vn nescis apud
Hic etenim secutus est eveutus. Apes Platonis in- Maronem
fantulimellabiisinferebant.singularemdulcedinem Bissenos Ixtantes aere cygnos
eloquentiae ejus futuram priBsignantes. Hiero, sum- reducem classem.Eaeae^Veneris vaticinio nuntiasse?
mus postea Sicilife magistratus, quod virtute pro- Eorum namijue hilaritas non modo nautis, sed et
meruit, a patre nobilissimo viro expositus est, eo quibusque peregrinantibusfelicium eventuumgra-
quodexancillasuseeplusdehonestamentumgeneris tiam spondet, nisi fortioris superetur adventu,
videbatur, et quasi probrosa clari sanguinis macula. Aquilanamquesicutrexaviumest, si nonalariouem
Sedparvulumetiudigentemopishumanfe apescirca excipias, que forte aquilarum species potentissima
eum melle congesto, plurimis aluere diebus: et sic esl regui sui majestate omnium avium, si contra
cousilio aruspicumetregnum portendi canentium, loquatur,tideraevacuat.PotueratapudStatium prfe-
a patre agnitus, recollectus, et diligenter institutus sagio volucrumGraecorumexercitiiscoafortari. Sed
est. Parvuli MidfB cunabulis formicfe grana tritici fortioreoceadventansperinanecohors Amphiarao :

cougarebaut.significantes eum fulurum ditissimum. D iuterprete, Graecorum quoque exitium, patefecit.

Unde et res aureas ipsius attactu fieri poetae fiuxe- Licet enim aquila quarumdam avium viribus supe-
runt. Sulpitio sacerdoti lapsus apex de capite, sa- retur, in prfenuntiatione veri nulla potentior est.
cerdotiumabstulit;occentus soricis auditusM.Fabio Cunctis siquidem avibus exoellentius volat, et ab
prcefecturam. Si nugis Iberis per omnia credis, si ipsius Jovis arcano nunquam excluditur. Cumque
vestem in operis tui inilio a soricibus corrosam tanto visas acumine vigere dicatur, ut ab fiethere
seascris, tempera ab incceptis. Si egredieas limen summo pisciculos infundo maris contueatur, et ia
calcaveris, aut in via offenderis, pedem contine. Si ipsum solem, quodnulli animautium licet, figat ob-

in procinctu agendorum aliquid damni pertuleris, tutum, sensuumquidem subtilitale de Jovis gralia
differes mchoata, ne vel tota inteutione frustreris, consoientiam veritatisrerumque mj'steria mutuatur.
aut inutiliter impleatur. Exspeota, diim omine rae- Quisenimffilsara interpretem dioat, quem oonsiiio-
liore faustaraagendis horara arripias. Omniauam- rum Jovis novit esse participem ? Locris adversus
que sunt aliquid. Cum processeris, abscondita fu- Crotonienses dimicantibus, aquila dum pugnabatur
 : ; :

411 JOANNIS SARESBERIENSIS 412

supervolansvictoriamdiciturcontulisse.cum pauci k ....Videsut nulla serenos

numero deleverint iafinitos. IIoc tamen validiori Alesagal cursus.
signo scribilur roboratum, eo quod duo juvenes
A bestiis qnoque viarum tuaruraeventus scrutabe-
procaciorisstaturiB, elegantioris forinae, in candido ris. Leporis timebis occursum, si tanien evaserit.

habitu ab utroque latere Locros praecesserint; sci- Estenim procul dubio louge commodior in mensa,
licet, ut eral communis opiuio, Gastor et I'ollux. quam in via. Lupo obvio congratulaberis: boni si-
Ominaveroliujusmodi cum geminantur potentiora quidem nuntius est, licet solu visu noceresoleat, et
sunt. Dum Hiero, de quo supra, prima beila iniret, quemaatepreeviderit, vocemqueprfficludere. Juxta
illud
aquila eximprovisoreseditin clypeo progredientis, :

manu promptum regemque futurum signitlcans.Ea Vox jugil ipsa, lupi Mserim videre priores.
die quia natus est .\lexander, dute aquilae tota die (ViRG. EcL IX, 33.)

prtBpetessupraculmendomus patrisejussederunt, Hiero Siculus litteratorio insistens studio, inter

omeu duplicis impeni, Eiu'opfB Asiieque priefereu- coaequalesstylooperamdabat, eiquelupusin turba

tes. Yultures ditTicultatem portant, duritiam, rapa- puerorumrepenleconspectus.tabellameripuit, suc-
citatem, sicut liabes in origiue urbis condenda;. cessns hominis firmaus, inaudita forma prodigii.
Phoenix singularis felicitatis successus pollicetur, B Quid multa ? lupi eflicaciam non negabit, quisquis
qualeest, quod nova Roma, visophoeuice, meliori- Itomanorumgenuslupino lacte nonambigiteduca-
bus auspiciis condita est. Avis picta urbi Pictavo- tum. Undeplerumque quod in eis dulcius est, ad-
rum contulit nomen, levitatem genlis colore et voce huc lupinum saporem retinet; primique eorum fi-
prsefigurans.Ardearerumarduarumauspicium est. dem, quam a matre lupa didiceraut, sibi invicem
Cioonia quoniam avis concordiae est, concordiam servarunt, eademquequadamlega naturae manavit

invenil, aut concordiam facit. Grus semper aflfert, ad posteros. Ovibus gratanter obviam gradieris,
quod expedit; unde et gruere verbum autiquum, a dum capram vites, cui alludens poeta ait:
quo congruere, quod proficit ; el ingruere conlra, Occursare capro, cornu ferit ille, cavelo.
quod oflicit. Unde illud :
(Id., ib., 29.)

Bobus triturantibus, libentius tamen arantibus,

Bis vHibus ingruilimber.
obviabis. Necdispliceat si viam ruperint, quia mora
(VUIG).
itiaerishospitii gratiacompensabitur. Mulusinfau-
Nectamen minorescontemptui habeas, cum etpica stus est, asinus inutilis; etsi utilissimi sint, ad per-
loquax, sicut ad multa, sic ad susceptionem hospi- ferendaouera. Equus quandoque bonus esl sed in ;

tum te fdciat cautiorem. Siavis, quae vulgo dicitur q eoniliil utilius, quam quod humanis usibus servit.
albanellus, prretervolans viam, a siuistris feratur Habetverojurgiorumet pugniBsignificationem. Iq-
ad dextram, de hospitii hilaritate ne dubites: si terdiim tamen ex colore et visu mitigatur. Unde
contra, contrarium exspectabis. Aves domeslicae apud Virgilium, visis albis equis, apparente Italia,
artificii hujus non sunt expertes, cum galli cantus senior Anchises exolamat
spem, iter,vel opus inchoantis promoveat. Tiberio Bellum, bellum, lerra hospita, portas.
nascituro prcesigoans Livia, ovum galliuse subdu- (Id., .£«. 111, 539.)
ctum eo usque nuncsuis, nnnc anoillarum manibus Gervum,capreolum,aprumquesilvestrem,onagrum
fovit douec gallus insigiiiter cristatus exclusus est et caetera hujus generis, malo prandenti apponas,
unde et augures puerumqui nasciturus erat, dixe- quam vianti opponas. ^Eneas cervis pro navium
ruut regnaturum. Bubonis, strygis etnoctuae, sem- numero fusis, omenquodcontrarium videbatur, ad
per infausta sunt omina. Noctua tamen eo quod se sociorumque fortunam, virtute retorsit. Ganis
noctis tenebris non cajcatiu', diligentis homiais vi-
sequipeda commodissimus est: cujus, si vera est
gilantiam signat ut in portento, quo in hasta
;
Hebreeorumtraditio, nec angelusipse Tobiae socius
Hieronis, cum primum progrederetur ad beilum, aspernatusestcomitatum. Quid quodCyrus scelera
noctuadiciturconsedisse, significans eum futurum
Q avi eKpositusin silvis utperiret, caniculas uberibus
diligentissimum. Bubonem Dido, dum misceretur regnum adeptus est Persarum. Locusta etsi mini-
yEneae, sensil infaustum. Si accipiter quidpiamve mum possit, itinerantium tamen pra?pedit vota; ex
generis hiijus.sub oculis proficiscentis, solitam ra- eo fortesicdicta, quodloco stare faciat gradienles.
pinamexerceat, intereundumrapacitasimminebit. Econtra cicada viatoris promovet gressum, et ini-
Quod et joculariter innuens, Naso ait tiatorum amcenat exitum. Aranea duma superiori-
Odimus accipilrem quia semper vivit in armis. bus filum ducit, spem veaturae pecunite videtiir
Regulus|quoque ipse, qui et bitriscus dicitur, vera afferre. Obvius bufo futuros successus denuntiat;
quandoqiie porteudere non dedignatur. Miuutae mihitamen vel solo visu molestus est. Verumtamea
etiam aves,adveatusuo vel recessu, significant fa- omineillo nihil poteutius, nihil efflcacius est, nihil
miliamnuncminui, nuncaugeri. Omiiium vero vo- mortalium unquam invenies,quod evidentius expri-
latus quanto serenior, tanto laudabilior est. Unde mat veritatem. Porro si artem diligenter exseque-
Melampo,augur pra3aomiaatusconqueritur,stragem ris, conditionem ejus, et dona naturae, situm, ge-
Graecorum conjiciens ex volatu, stum, motumque corporis, sensumque sermonis
 POLYCRATICUS. — LKi, l. 4l4
tola mentisintentionenotabis, Sacerdotumobvium A vem a sinistris lonantem audiens, se eum pra;mis-
aliumve religiosum,dicuntesseinfaustiim.Kgoquo sis sacrificiis
opinatur habeie propitium. Sed qua-
queperniciosumcredo, non modosaoerdolibus, sed litercunqueistasehabeantjiniiatumtimoremhomi-
et viris sapienlibus contraire. Melius quoque est num poterit mitigare, quod nemo seuliet fiilminis
obviare genli servorum,quam his qui sumina sunt ictum, ai ante tonitrui sonum auilierit, aut prcBvi-
praediti potestate. Feminam quoque, qu£e capitedi- derit coruscationem. Tiberius Cfesar, turbatiore
scooperto incedit, iafelicem crede : uisi, ut apud cffilo,iauream coronam gestabat in capite, quia
Pliniumlegitur, publicasit, aut pluriumlibidini pa- hoo geausfrondis fiilmine negatur afHari. Tonitrna
leat prostituta.Nec expedi t ilii occurrere,qufe araoto siquidem timidissime et vehementer semper exhor-
velo, caput suum deturpare non erubescit. Ab his ruit. l^Jst tamea quud procul dubio longe tutiorem
qufe primo audiens iiiter operis ciijusque au.spicia, faoit horainem, si fidem orucis servet in pectore,
quid seqiialur praenosces. jiistiliaiu
Hdei gestet in oapite, et salutiferum sig-
Binc Deus inciimbens baculoquem dextra qerebat. nuiu Hdei manusiuuooens ligat in fronte, illum sem-
Omina prinopiis, dixit, inesse soLenl. perprsementehabeus, qiii cultoribus suis, omnem
Auditas voces timida perpendimus aure.
Et primam visam comuld augur arem.
mundi timorcm exoutiens, ait A signis cceli ne ti- :

B muerilis, quce timent gentes.quia ego vobiscum Do-

COviu. Fast. I, 177.)
Ea siquidem futurorum prajuostica minusDeus vester(Jer. x). Hfflc quoque veiba inter
sunt. Petilius
tonandiim vel audita vel dicta.scribuntur a quibus-
consul Romanusoppuguanscastrum in Sicilia, cui
nomen Letum erat, cuiu mililes accingerentur ad dam uoxam fulminis amovisse.
Nihii autem est,
puguam, ait « Ego tiodie Letum capiam. » Casu- quod imminentibus signis, ita totum conoutiat ho-
:

que sic accidit, cum ipse eadem die fueritinterem- minem, sicut mens sibi conscia iniquitatis, etqute
ptus. .\iiusquoque consul ouui a senatu destinarelur
scelerumsuorum pcenam,ad singula timetexposcL
ad expugnandum regem Persarum, a tilia quam in Unde elhious de criminosis :

ostio domusflentemobviamhabuit, causamqueesi-

Hisunt qui lrepidant,et ad omnia fulgurapallenl.
vit cumque illa responderet, Persam periisse, (JuvE.N., xiil, 223.)
; (sic
Econtra justus confidit ut leo. Et dlud Non con-
euimcatulusqui forteperierat,dicebatui) profeotus :

tristabil juUum, quidquid ei acciderit [Prov. xii).

in expeditionem triumphum nou invenit, eo quod
Fulgor eqiiidem igneus si urendo non noceat, ce-
rex Persarum perierat, quando filia cousulis catu-
lebritatis gloriam affert. Neque quia non
lumflebat amissum. Ab ipsis etiam elementis, aut urit,
igneus non est si tamen in hoc Plato recipitur.
temporis qualitate, rerum frequenturtrahunturau- ;

« Duse sunt, inquit ille, ut opinor, virtutes ignis

spicia. Fortunte duriliam, gratia roris, aut mode- C :

stus iinberemollit.Roscidumquippe, etsuppluviale

altera edaxperemptoria altera mulcebris et
et ;

innoxio lumine. » Posteriorem asserit operatrioem

tempus, aerquesudus,dum operis cujusqueinoun-
visiis, et in superioribus vim suam maxime exer-
ctanter ortum prosequitur, creditur ejusdem for-
cere. Ascanium fatalis exsilii cumpatre discrimina
tunareprocessum.CumFortunaquiEPIirygiosexsules
subeiintem, ignisde coelo quasi succenso capite il-
liventi oculo diu perstrinxerat, tandem benignius,
lustravit, pronuntians ei deberi felicitatem exsilii,
quasi de specula gratiee, respexisset,
Olli cwrukus supra caput ipsumque futurum in gentem magnam. Alexandri
astilit imber.
Maredonis Oclaviani Augusti, sub ipso eorum
et
(VlRG., .«?!. iii, 133.)
ortu clarilas ignis miraculo deolarala est. Profici-
VenusnaufragofiIio,apudDidonemhospitium prae-
scentemexpeditionem, dum egredilur, prosequens
parans.eumdem fidoAchate comitatum, duminre-
ventus sucoessum spe fortunal dum in hostes
ginae gratiamiutroduceret, oavaniibeobtexit.Toni- ;

vexilla feruntur, aeris testimonio vexilla triumpha-

trua quoque varias habent siguilicationes. Sieuim
bunt. Si vero patriee imminent, justissimum metum
atreranlquamcunqne fulminis loBsionem, infausta
suut. Lude iUud
inoutiunt. Terra quoque ipsa mysteriorum consoia
^^'^ Sravia omina frequentius portat, eo quod
Scepe malum hoc nobis (si mens non lceva fuissei) D
De coelo tuctus nemini proedicare quercus.
f '

fundala super stabilitatem suam, mavultquiescere

quiescere
(VlRG., Ecl. i, 16.)
quam Cum ergo mugitus ejus auditur,
moveri.
lu his autem et illitd perpenditur, an semita una amariseventibuscondolel, etquo affectusuis com-
descenderit, an multifaria aeris ruptione diflusos patiatur alumnis, vocis sufe tristitia protestatur.
sparserit ignes. Hoc equidem semper tristius est. Magna siquidem et pia parens oinnium est. Studu-
Uuiu Caius Caesar civili bello patiife immineret, erat hccc ab amplexu hospitis arcere Phcenissam,
quam fulminosus aerexstiterit,quothabueritigneos sed quia conciliatrix hospitii Venus jam prsevalue-
turbines, quol trabes emiserit, nec veteres historiiE rat, tacta dolore cordis intrinsecus mugiit, quo-
sufficiunl enarrare. niam ei mugitus pro gemitu est. Hsec eadem quo-
Et tunc ties tremil, filiis suis praevidet aliquid metuen-
Ignola obscurce viderunt sidera noctes. dum, nisi forle parturiendo laboret. Tunc vero vel
Si vero fulminis careat tempestate, si Iffivum so- omnio facit aborlum, aut inutilem fetum paril,
net, deorum creditur nuntiare favorem. yEneas Jo- quia ut multum, sfepe cum
 »;;

415 JOANNIS SARESBERIENSIS 416

Parluriwnt montes, procedd ridiculus mus. A Cxlera de genere hocadeo sunt multa, Inquacem
{HoRAr., Deart. poet., 139.) Ut lassare queaiit Fabium {\D.,Sal. I, i, li.)

Hsec sunt quibus totam vigilantiam suam videas quibus quascuaque domus iustiterit, eam nec ab
accommodare quam plurimos. ipsa salute arbitror posse salvari.

LIBER SECUNDUS

PROLOGUS. superponebat infirmis, et curabantur. Beati Ste-

Omnia cedunt iu usum sapientis, phani tunica superposita mortuum suscitavit. Sym-
liabentque ma-
teriamvuHutis exercendee, qucecunquedicunturaut bolum a postolorum daemoniacum, a quo gestabatur,
flunt. Nam et otia ejus negotia sunt, et dum ratio- curavit. Oratio Dominica herbis, dum legebantur
nis libramine rerum omnium vires pensal, provida „ aut dabantur exfide dicta, Scepissime contulit op-
dispensatione quidquid ad beatitudinem proficit, tatum salutis effectum. Beatus Benedictus signo
quadam quasi manu virlutis apprehendit. Tunc crucis vas mortiferum fregit, ac si pro signo lapi-
ergo divinfE sapientiae tuae argumento validissimo demintorsisset. Capitula Evangelii gestata, vel au-
duplicitor fidem facis, dum et in tuis actibus rectus dita, vel dicta, inveniuntur profuisse quampluri-
incedis, et philosopharis in nugis alienis. Alacres mis. Haac equidem et simili non modo licita, sed
itaque exeant nugcB nostree, quas serenilas tuapro- et Aha vero non tam contem-
utilissima sunt.
dire jubet in publicum, utconjectores, malhemati- nenda quam fugienda. Certum siquidem est, quod
cos, cum quibusdam ahis uugatoribus iutroducant diiigentibus Deiim omnia cooperantur in bonum,
quiaquibus dedisti egrediendi audaciam, securita- Iniideles aulem et reprobos, aiit etiam haesitan-
tis quoque liduciam preestabis. Conuectantur ergo tes in fide, Deus ludificalioni-
multis permittit
inferiora superioribus, et si quid in aUerutris vi- bussubjacere. Omina tamea omnia tanlum possunt
tiosum, aut deforme apparuerit, benignitatis tute quantum excipientis fides permittit. UudeetJulius
prudentia corrigatur. Cffisar nullo augurio, nullave superstitione, a quo-
C\p. I. Omnia vana esse, et res ex cunque incoepto potuit absterreri.Contigit enim ut
fide sua cuique
respondere. quandoque in Africam navigio proficiscens ia
Rusticanumet forte OCfelliproverbium est: « Qui ^ egressunavis prolaberetur :versoitaqiie ad melius
somniisetauguriis credit,nuuquamforesecurum. omine « Teneo te, inquit, Africa » eamque obti-: :

Ego sententiam et verissimam et fidelissimam puto. nuil. Praeterea Calphurnia uxor ejus ea nocte,quam
Quid enim refertad consequenliam rerum, si quis is in terra ultiiuam gessit, viditeum multis vulne-
semel aut amplius sleruutaverit ? Quid si oscitave- ribus confectum in siiiu suo jaoere, rogansque ut
rit? Quid deniquesi uudeounque sonum euiiserit ? die sequenti a curia abstineret, non obtinuit, ne
HcBO tamen ex causis quas physici noverunt, ali- ille iu vita sua aliquid timidum, quocunque auspi-
qualenus ad eum pertinentcirca quem fiunt. Eslo, cio egisse videretur. lu excidio Massiliensium, lu-
dum aliena opera impedire, aut pioiuovere non cum qui diis sacratus habebatur, priiuus ausus est
queaut.Sicut nec inaniacarmina, aulsuperslitiosee caedere,probans se ab oiuui superslitione alienum.
queedam ligaturae, qute tota medicorum secta con- beatus quoque Marcus evaugelizandi causa Alexan- <

deiiinat, licet liajc ipsa a quibusdam eminentiori driam proliciscens, cum navem egressus rupisset '

quodain nomine pliysica soleaut appellari. Physi- calceum, gratias agens, iter suum expeditum esse
eum etenim dicunt, cujus occultissima ratio est, protestatus est. Si quis revooatur inter eundum,
uthumano sensu nequeat comprehendi. Nihil et- nonobhoc, si quid ianomine Domiui fueratincho-
eniin est, velfit, cujus ortumlegilima causa, et ra- D atura, proetermiUat, nisi forte omnem revooatio-
tio non pnecedant : et iit alius ait : « Mhil fit in nem omiuosaiu esse corvi persuadetur exemplo,
terra sine causa. » Couslat itaque quia artifioisna- qui coloris amisit venustalem, dum revocatus a
turas manumuihil evadit. Exquo consequeuter pa- cornice, progredi maluit quam manere. His vero
tet ad physicam omnia pertinere. Ego quidem quo- mensnugis incauta seducitur,sed fidelisnequaquam
cunque niodo ista se habeant, indubitanter credo acquiescit.
illa sola non esse respuenda, qua ex lide prove-
Cap. II. Conlemnendas non esse omnino verum
niuul, et referuntur ad gloriam omnipoleutis Dei naturalium significaliones.
cumscriptumuoverim,omniaqua3cumqueinopere, Non tamen, licet omnia vana esse, fidemque au-
vel verbo feceritis,in nomine Domini facite, in quo guriis asseramnon habeadam, ideo signorum,qu8B
sola via hominis prosperatur. Sic omnium sancto- a dispositione diviua ad erudiendam creaturam
rum turba proecessit. Gulhbertus signifer quidam concessa sunt, fidem et fructuiu evacuo. Mullifa-
genlis nostrte inlege Domini Evangeliuiu Joaanis rie sjquidem, mullisque modis suam Deus instruit
417 POLYCRATICUS. — LIB. II. 418

creatiiram, et nunc clementoriim vocibus, nunc A nive sit pallidus, an pluvla sit impendente macu-
seusibiiium aut insensibiliumrerum indiciis, prout losus.Aer vero, etmare ipsum nubiumquemagni-
electis noverit expedire, quee ventura sunt mauifes- tudo, vel species plurimum afferunt instructionis.
tat. Futuras itaque tempestates, aut serenitates, Sedet aves,etpisces,futurorum certissimaprodunt
signa quaedam antecedentia pr;eloquuntur, ut ho- signa.quasVirgilius et Lunanus divino comprehen-
mo qui ad laborem natus est, ex his possit sua dunt ingenio;sedet Varroin libris navalibus, dum
exercitia temperare. Hinc agricolfe, hinc nautse fa- sollicilos instruit nautas.
miliaribus quibusdam experimentis, quid quo tem- Cap. Signorumaliaesse universalia, atiaparti-
III.

pore geri oporteat colligunt, qualitatem temporis cuLaria et quid significet geminatio solis.
:

fuluri ex eo quod prffiteriil medientes. In qua re Quse vero in sole et luna secundum naturam si-
nec aves, de quibus sermo pr;ecessit, parentis na- gna contigerint, certissima sunt, elauctorum mul-
turffl beuehcio arbitror destitutas. Mergus, alcyo- torum tostimonio comprobata. « Solem quisdicere
nes, cygiuis, arcana naturse frequenter aperiuut. falsum audeat?»Quoties ergo sol in ccelo gemina-
Cum ri videbitnr, iuundationem aquarum subjectus or-
etenim circamedium hiemis, alcyones niditi-
care, ovaque fovere conspexeris, de decem et quin- bis exspectet. Et licet a raritate sui, miraculis vi-
quedierumgratissima serenitatenedubites.eosque B deatur accedere, opus tamen naturee est, quse qui-
nautcB solent diligentius observare, dicunturque dem solem non geminat, sed nubem simillimam
dies alcyonitas, quibus vix vel tenuis flatus aura facit, vocaturque parhelion. Est enim parhelion
sentitur. Hos ad procreationem pullorum suorum, nubessimillimasoli,signuraquidemcommunemuI-
tis, etsi nongenerale. Signorumsiquidem
sibi a natura conoessos, verisimiliter opinaberis. aliapar-
Cum vero tluvialium aviura corpora in aquis avi- ticularia, aliauniversalia. Particularia vero faciunt
dius mergi conspicies, imbres exspecta. Cura cla- singulis, universalia multis aut universis. Utraque
morem cornicis audieris matutinum, pluviam aulem, modo ex elementis, disposilione Creatoris,
petit. modo ex natura rerum, modo ex raalitia daemo-
Hatid ideo credo, quia sit divinitus illis num.homines, Domino permiltente, ludificantium,
Ingeniurn,aut rerum faio prudentia major, provenire dicuntur. Sed qu», et quoraodo, quave
(ViRG. Georg. i, 416.) de causa, judiciumquideradifficile est, elfrequen-
ter incertum, et sfepe altius quam ut ab liomine
Sed qiiia morantes in aere motus illius citius in se
ipsis sentiunt, et inde hilaritatem concipiunl, aut valeat expediri. Eis tamen licentiori vanitate ma-
moerorem. Nec mirum, cum et graviora animalium thematicorum referti sunt libri. ^neas
corporaad exteriorum motus frequentissimedispo- Matre dea monstrante viam, data fata secundum
nantur, etarcauo quodam naturee consilio, gerant se asserit, eo quod egredienti Lucifer, qui et Ve.
elementis necessarium morera. Quse enim auima- nus, douecadItaliamperveniret,aparuitauspicanti.
lium corporibus bona vel mala immiueant, si se Defeclus solis varios, lunseque labores,
temporaliter vel extemporaliter rediiiderint tem- rerum eventibus curiositas humana coaptat.
pora, ars phy-icorum regulis suissatis probabiliter Cap. IV. De signis quse prwcesserunt excidium
comprehendii. Futurametiam sanitatem, aut ffigri- HierosoLymitanum novissimum.
tudinem, aut statum, quem dicunt neutralitatem, Vetus refert historia (sic dicta quod est auctor
fatalitatem quoqueipsam,ex praecedentibus signis ejus iucertus.et veterarefert) quod,imminente Hie-
agnoscuut, et interdum,
causas noverint, efdca-
si rosolymorum excidio, eclipsis lunaj per duodecim
cissime curant. Si vero (ut verbo eorura utar) cau- noctes continuas etiam in remotissimis locis pro-
sas iguorant, quomodo curant ? Non utique artis tracta est, forte significans Judaic» perfidia; et su-
beneticio, sed fortunae. Judicium vero, quod ex perstitiosi erroris eversionem, quae, Christo per
signorum cognitione proferunt, etsi difficile, s«pe prffidicationem apostolicara mundo illuceacente,

verissimum est. .Mullis quoque signis tranquillitas, rectissime contigit. Scriptum est enim : StuUus
et variae tempestalum forraee procellarumque pro- mutalur ut Luna, sapiens vero cum soLe permanet
duntur, quse velut in specula lunae orbis insinuat. ^Scc/(.xxvu).Ahaquoquequamplurima,divinosu-
Oslendit namque rubicundus oolor ventos, caeru- per incredulos imminentejudicio, acciderunt, qute
leus pluvias, ex utroque commistus nimbosindicat, si per singula, proiit ab auctoribus
digesta sunt,

furentesque procellas. L.-ietus ortus serenilatem na- ccepero enarrare, vel sola hajc propriura tempus
vigiis reproinittit, quam gestat vultu, praeoipue si et otmm. Pauca tamen auctore Jose-
desiderabuut,
quarto ortu, enim auctor certissimus est, neque-
is pho compendioso sermone percurram, eo quod ad
obtusis cornibus rutila, neque infuso fueril humore roboraudara fidem nostrara proficiunt, et ad
fuscata. Tunc euim retundendamobstinatamJudajorumperlidiam.Qua-
Totus et ille dies, et qui nafcentur ab illo, draginta namque, post admissum piaculum, conti-
nuis protracta anuis, impiorum poena differtur.
la
Exactum admensem vento plaviaque carbunt.
Sol quoque candensinterest utrura cequalibus gau- quibusetapostoliomnes, prajcipue tamen Jacobus,
deat radiis, an objecta nube rutilet, utrum solito qui dicebatur frater Domini, Hierosolymis episco-
splendore fuigidus, an ventis urgentibus igueus, pus constitutus, indesiuenter populum commissae
Patrol. CXCIX. li
 HO JOANNIS SARESBEHIENSIS 420

impietalis, etferalisausi,de scelere commoaebant. A quartum belli annura, cumcivitas

rusticus, et ante
si forte posseat commissi pcenitudiuern gerere : si in pace et abuudantia perduraret, in die festo ta-
possent tlere pro scelere, et ullrioes poenarum bernaculoruin repento clamare ccepit « Vox ab :

flammaslacrymarum libertate resiringere, Osten- oriente, vox ab occidente, vox a quatuor ventis,
debat nanique eis Deus per suam patientiam, quod vox super Hierosolymam et templum, vox super
ipsorum quaereret pceaitentiam ;quia non vult tan- sponsoset superspoasas, vox super populum.» Et
tum Deus mortem peccatoris, quantum utconver- iadesinenter die noctuque per omnes plateas cir-
tatur et vivat. .Moliire autem adtiuc mentis eorum cumieushaecclamabat: usquequoquidamprimores
duritiam nilebatur divina majestas, signis et proJi- ex populo viri, velut infaustiprjesagii indignatione
giis coelitus datis, terroresque simul et minacem commoti, correptum hominem m iillis verberibus af-
dexteram ostendendo potius quam infereudo. De ficiuut. At ille nequaquam pro se aliquid loquens,

quibus supradicti Iiistoriographi Kdes, ul in cer- sednec eosquidem.quicircuuisteterant deprecans,

tis, etiam iu hoc sulHciens erit. Relegumus ergo easdem voces pari obstinatione etclamore repete-
quid ia sexto historiarumsuarumlibro, de his ipse bat. Tunc priacipes intelligeutes, ut res erat, numi-
signaverit Josephus. « Sed iafelicem, inquit, ple- nis esse in viro motus, preducunteum adjudicera
bera teterrimi quidam homiaes,et deceptores falsa B Romauorum, apud quem flagris ad ossa usqiie la-
vaticinaates, suadebant ut evideatilius signis et ia- niatus, neque preces neque lacrymas fudit sed ;

diciis iracuudise et indignationis divinfe non cre- eamdem vocem miserabiliter, et cum quodameju-
derent, quibus aperte futurum et urbis et gentis latu emittens, persingula pene verberaproferebat,
preesagiebaturexcidium. Sed velut atflati et amen- addens etiam hoc : « vae, vfe Hierosolymis ! » Pro-
tes, et qui aeque oculos neque animas in se habe- sequitur et aliud idem historiographus, majore
rent, spernebant omnia quee ccelitus nuntiabantnr. gestum miraculo,dicensoraculum quoddam in sa-
Etenim stellapraefulgens gladio per omnia similis, repertum, qiiod per idem tempus virum
crislitteris
immiaere desuper civitati, et cometes prBeterea designaret ex eorum regione processurum, qui to-
exitialibus flammis visa est ardere per totum an- tius orbis potiretur imperio. Ciijus oraculi prtesa-
num. Sed etante excidii tempus ac belli, cum po- gium.idemhistoriographus Vespasianumdeclarare
puU ad diem festura convenirent,octa vo die mensi» suspicatur. Sed Vespasianus non aliis, quam illis
Xanthici, qui est Aprilis, noctis tempore, hora solis gentibus quae Romano imperio videbantur
nona tantus luminis fulgor aram templumque cir- subditae, domiaatus est. Uude justiusad Christum
cnmdedit, ut putarent omnes diem clarissimum haec responsa referuntur, ad quem dixit Pater :

factum, permansit spatio horse dimidiie. Quod

et Pete a me, el dabo libi genles hseredilalem tuam,
imperitis quidem etigaaris prosperum videbatur ;
et possessio7iem luam te/minos teiTse {Psal ii). Et
sed legisperitos, et probos quosque doctore'- aoa cujusperidem tempus,per apostolos suos In om- :

latuit exitiale portentum. In efidem quoque festivi-
tate vitula sacrificiis admota, et aris assisteas, ia-
ter ipsas raiaistorum maous enixa est aguam. Sed
et janua interioris aedis, quse respioiebat ad orien-
tem, cum esset aeer solido induta, ac periade im-
nem terram exivit sonus eorum, el in fines orbis
terrcB verba eorum {Psal. xvui.)
Cap. V. Quanta fuerit calamitas obsessorum. et
obslinatce matilise quis fuerit finis, et quse pietas
Titi.

mensi poaderis, quae vix viginti viris summo coaa-
tu impelleatibus clauderetur, ferreis quoque
bus etseris munita, ac pessulis in altum demissis
teaeretur obstricta, repeate hora ooctis sexla,
prima etvicesima die mensis apparuit spontepate-
facta. Sed et traasacto die festo, post aliquot dies,
prima et vicesima die measis Artemisii, qui apiid
nos Maius vocatur, prodigiosus appamit visns, et
fidem pene excedens. Qiiod vere falsum putaretur,
nisi oculorum tidem contirmasset, malorum conse-
cuta peraicies. Eteoim prope solis occasum, visi
suotcurrus etquadrigfeio omniregiooeperaerem,
et armatorum coborles misceri nnbibus, et urbes
circumdari agminibus improvisis. In alio itera die
feslo, qui Pentecostes appellatur.noctu sacerdotes
ingressi templum ad ministeria ex more complen-
da, primo quidem motiis quosdara, strepitusque
senserunt, tum deinde vocessubitasaudiiint dicen-
tes «Migremus hinc, raigremus ex sedibns istis. »
: ad ullimum cuucta ignis populatus sit, et flamma
Additur his etiam aliud terribilius « Etenim qui-
: consumpserit, si quispleiuus nosse vult, historiam
dam Ananiffi filius Jesus nomine, vir plebeius et
At ne tot et tanta mediocris plagae aut perfun-
vecti- ctorire indignationis Dei, adversus impoenitentiam
Judfeorum, signorum preecessisse videanturindicia,
calamitatem intolerabilera, excidium irreparabile,
reprobatae et excsecatae gentis inauditam et cuoctis
seeculis incoguitam servitutem, succinctus sermo
percurrat. Quaotis ergo malis tuncuniversamulti-
tudo tacta sit, utque ipsa Judaefe terra bello, fame,
igni cfedibusque vastata sit, quanta populorum
milia, patres simul cum coujugibus, ac parvulis
liberis,absque numero, et absque discretione Iru-
cidatisint, quae etiam diversarum urbiumobsidio-
nes,sed et ipsius magnificae et faraosissimae civila-
tisHierusalem quanta vastitas, et quanta fuerit
diversarum mortiiim strages, quisper haec singula
belloruin exstiterit niodus, et ul secundum id quod
prophetaj dixerant, abominalio desolationis in ipso
quondara Dei famosissimocoUata sittemplo, utque
Josephi relegat. Nos vero ex his ea tantum, quee
 :;

421 POLYCRATIGUS. LIB. It. 422

ad explanationem suscepli operissufficiunt, assu- A dem infelices, et perexiguos sumentes latebant ci-
metnus in qiiibus refert, quod ex omni Judeea
;
bos sed continuoaderat prsedonumquis, etstatim
:

populi, in die solemni Paschas llierosolymam, velut ut clausas cujuspiam conspexisset fores, indicium
exiliali quadam mauu cogenle, convenerant. Qiios credebat hoc esse, quod intrinsecus positi cderent
tricies centena millia dicit iiomiuum fuisse, justo et repente despicatis foribus, prsecipitesirruebant,

scilicet Dei judicio, tempore lioc ultiouis electo, ut atque ab ipsis, utitadicam, faucibusexprimentes,
qiiod in diebus PasclifB Salvatorem Ijliristum Do- si quid forte iusumptum jam fuerat, revocabant.

miui, cruenlis mauibus,et sacriiegis vocibus viola- Verberautur senes, si cibum vindicare tentassent,
runt,in ipsisdiebus velut in unum carcerera, omnis sparsis cliain crinibus mulieres trahebantur, oc-
multitudo conciusa, feralis poBute exitium, quod cultare nitentes, si quidforte deprehensum fuisset
merebatur, exciperet. Prseteribo sane qute in eos in manibus. Nulla senibus reverentia, nulla erga
vel gladii csede, vel aliis belli machinis collala sunt, parvulos miseratio, sed in exiguo panis fragmento
explicare ;ea tantummodo, qure diraj faniis inedia parvulos inheerentes, et ex ipso cui inhseserant
pertulerunt, supradicti historiographi sermonibus suspensos, elidcbant in terram. In eum vero, qui
proferam, quo legentes hiec iutelligant quantum raptores cibo prEevenisset assumpto, crudelius soe-
piaculisit, audcre aliquid in Christum, et qiiam g viebant, et excogitabant dirasupplicia, obtiirantes

gravibus ausa suppliciis expientur. Age itaque, infelicibus naturales digestionum mealus aliis vero :

quintus Josephi liistoriarumliber ponatur in medio, prseacutassudes per eadem verenda adigentes. flor-
exquoomniseorum luctuosa tragoediapernosoatur. resco quee gesta sunt referens. Ad confectionem
« Uivitibus auteiu permanere, luquit, aut perire, post hfec unius panis, aut oyathi farinse miseros
uuum atque idem erat. • Si enim in urbe perman- perurgebant. Nam ipsi tortores non patiebantur
sisseut, faoultatum suarum causa crimineobjecto, famem. Essetenim qiiodammodo tolerabiliussihfec
quasi de trausfugiendo cogitarent, perimebantur. compulsi inedia lacere viderentur. Sed ut velpra;-
Necessitas vero famis factiosorum extollebat arro- pararent sibi iniposlerura cibos, vel ut orudelitas
gantiam, et iitrumque simul inedia oum temeritale excrcitio couvalcsceret, in his etiam, si qui forte
crescebat. Publice quidem frumentum nusquam furtira per stationeshostium pro colligendis herbis
omninoerat, sedirrueutes urbis prtedoues perscru- erupissent, ocourrentes eis qui se Iiostium manus
tabantur domos, et si quid invenisseut, tanquam etfiigissegauilerent,diripiebantquidquidattulerant
de his quifofelleraut, poenas sumebaut sivero non : Supplicantibus autem et terribile quoddam sibi no-
invenissent, nihilomiuus tanquam eos qui occuUius men Dei invocantibus ut velpartem aliquam exhis
et diligentius absconderanl, crucicibant. ludicium quee secum mortis periculo qufesiverant, indulge-
vero ab eis haberi papula capiebanthoc ipso, quod rent, nihil prorsus priebebant ; sed hoo benehcii
adhuc viverenl, et subsistere corporibus videbau- loco cesserat, si comprehensum vivum licuisset
lur, tanquam qui profeclo jam interiissent, nisi evadere.IIisautemposl aliquantaadjungit, dicens:
absconditos uspiam tegerent cibos. Si quos sane « Judaeisvero cum egressu urbis omnis pariter spea

tabescentes macie vidissent, hos cum venia praeter- excludebatur salutis, et invalescens acerbitas fa-
ibant,superfluum putantes perimere, quos paiilo mis, domos simuletfamilias gentemque vaslabat
post absumeret tames. Alulti tamen in occullis ita utin penetralibus statajacerent mulierum par-
omui oeusii suo meroati sunt unum metrum, sidi- vulorumque cadavera, per plateas vero intelicium
viles frumenti, et hordei si inferiores fuerunt, et senum corpora, fame magis qiiam a;tateconsumpta.
coucludentes se in iuterioribus quibusque penetra- Juvenes vero atque omnis aetas robustior, velut si-
libusdomus, nounulli uec iu puues confectas fruges mulacra quiedam in viis et egressibus oberrabant,
edebant : alii vero in quautum vel necessitas, vel corruentes, quocun^iue loci gressum subripuisset
metus permitterel, excoquebaut. Et mensam qui- inedia. Sepelire autem cadavera mortuorum pro-
dem nullus exspectabat appoui, sed ex ipso se- ximorum, nec defunctorum multitudo, nec virium
iniusta igni raptentes, propria, velut furtiva, devo- debilitas permittebat ;simul et per sute vitae incerta
rabant ; et erat spectaculum ^ unusquisque verebatur. Denique aliquanti super
infeliois illius cibi
miserabile, cum validiores quique inventa diripe- eos quos sepcliebant, animasemisere ; multietiam
rent; imbecillibus vero nihil prffiter luctum super- dum proseqiiuntur funera, priusquam ad sepul-
esset ao lacrymas et omnium licet acerbitates
: crum venirjtur, elllabaut. Et, ut nec planctus ex
rerum superaret fames,nihiltamenitasubruitatque more defunctis exhibebatur, aut luctus, quia hoc
subvertit, sicut verecundiam. Quidquid enim salvis sibi totum vindioaverat fames ; sic nec ariditas
rebus pudore dignum est, id iu hac necessitate con- inediiehumorem aliquem ouiquam reliquerat la-
tcmuitur. Denique et uxores de virorum manibus, crymarum. Obsederantcivitatem profundo silentiaj
et lilii et quod est infelicius, matres
dc parentum, et nox plena mortis cuncta contexcrat. Quibus
cibos de parvulorum manibus atque ore rapiebant, malis omnibus graviores soli vigebant prtedones,
el cum dulcissimi liberi, in manibus atque ante ora qui ne sepulcra quidein diripere et spoliare cada-
positi tabescerent, exigua vitfe subsidia a dentibus veraillicitum ducebant, non tam prsedam petentes,
ipsis eximerenemoparcebat. Verum ne ipsos qui- quam soelus irrisione oumulantes, et aciem gladio.
 423 JOANNIS SARESBERIEiNSIS m
rumsuorumincadaverura obtruncationeprobantes A esplicare; cum gestumsit ibifacinus, quod neque
in nonnulios adliuc spirantes, mu-
luterdum etiam apud Grsecos, neque apud barbaros, uUus accepit
cro examinandus agebatur, quod alii semineces auditus ?horrenduraquidem dictu, audituvero in-
cum viderent, supplices dextras prwtendebant, ut credibile. Equidem libenter tam immane facinus
in se quoque beneficii loco, converterent scelus, siluissem.nequisme crederet monstruosa narrare,
quo scilicet cruciatibus famis velocius absolveren- nisi multos memorise nostra viros testes coramissi
tur sed novo crudelitatis genere, necem quara
; sceleris habuissem. Porro vero ne aliquid me£e
sponte inferebant, si rogarentur, negabant. Cum patrise praestare me arbitrer, sit subtraham eorum
tamenunusquisquedeficientium cum gemituretor- verba, quorum portulit facta. Mulier qusedam ex
queret oculos adtemplum, non de morte propria his, qua5 ultra Jordanis alveum commanebant,
dolens,sedde impunitate prfedonuni, quos super- Marianomine,Eleazarifilia_. de vicoHebezobra(26),
stites relinquebant. Et primo quidem sumptu pu- quod interpretaturrfomws Ysopi, genere et faculta-
blico, sepelire mortuos jusserant, fetoris intole- tibus nobilis, cum reliqua multitudine, quae con-
rantia. Ut vero omnem sumptum ccepit vincere fluserat, Hierosolymis reperta, communem cum
multitudo morientium, demuro cadavera praecipi- omuibus obsidionis casum ferebat. Hujusreliquas
tabant. Ad cum Titus circumiens pervidisset reple- g quidem facultates,quasdomoinurbemconvexerat.
tas mortuorum cadaveribus valles, ethumanicor- tyranni invasere,si quid vero reliquiarum ex ma-

poris patriam terrara rigari, cum ingenti

tabo gnisopibusfuerat,quibus victum quotidianum per-
gemitu, elevatis adcoelura manibus:i Deuminvo- tenuem duceret, irruentes permomentaprsedonum
cat testem, boc sui causa non provenire, sed se satellites rapiebant. Pro quibusingens muliervelut
ista sustinere invitum. » Et post aliquanta iterum insana, jara quadam ex indignatione fatigabatur,
Josephus talia quaedamprosequitur: «Non cuncta- ta ut in necem sui,
iuterdum praedones maledictis
bor, inquit, proferre quod sentio. Arbitror enim Verum cum neque irritatus
et conviciis instigaret.
quod etiam, siadversus irapioscives, Romanorum quisquam, neque miseratus, eam opprimeret, et si
paulisper arma cessassent, aut hiatu terree, aut quid forle cibi fuisset ab ea qusesitum, id ab aliis
aquae diluvio, aut Sodomitanisignibus, et fulmini- quaereretur, necjamusquam reperiendi copiafle-
bus coelitus tortis, suppliciuni civitas dependisset, ret, famesautem dira visceribus ipsis insisteret ac
qua? mullo infaustiorem illis, qui ad furorem perurgeret jam inedia,
bfec perpessi medullis ; el
sunt, et nequiorem virorum preesentem hancpro- fameetira, pessimis usaconsulloribus, contra ipsa
tulisset eetatem, proquibusomnis genspariter me- jam armatur jura naturas. Erat namque ei sub ube-
reretur exstingui. » Sed in sexto libro de eisdem
Q ribus parvulus filius hunc ante oculos ferens : :

talia scribit i Et eorum, inquit, qui per totam

: « Infelicis, inquit, matris o infelicior fili, in bello,
civitatem famis inedia corrumpebantur, multitudo farae et direptione prsedonum, cui te reservabo.
innnmerabilis erat, quorum nec explicari miseria Nara etsi vita sperari posset et jugo Romanse ser-
potest. Persingidas namque domos, sicubi aliquid vitutis urgemur sed nuncetiara ipsam servitutem ;

fuisset cibirepertum,bellacontinuo, etcffides inter prffivenit fames. Praedones vero utraque vi graviores
charos, ipsosque parentes ac liberos nascebantur, perurgent. Veni ergo nunc, o mi nate : esto matri
dura non solum e raanibus, sed ex ipsis etiara fau- cibus, praedonibus furor, saeculis tabula, quaesoia
cibus invicem cibura rapere ccrtabant. Fides au- deerat cladibus Judaeorum. » Etcura haec dixisset,
tem nec oiorluis erat sed et ipsi, cum jam spiri-
; simul filium jugulat.Tumdeindeignisuperpositum
tumexbalarent, perscrutabantur a praedonibus, ne torret, et mediumquippeedendoconsumit,medium
cui forte intra gremium cibi aliquid desideret. Alii vero reservat obtectum. Et ecce confestim prae-
etiam per inediam hiantes, velut rabidi canes,huc dones irruunt, arabustK carnis nidore concepto,
atque huc ferebantur, et quasi insania quadara mortem minantur, nisi sine raora cibos, quos para-
exagitati, ineasdem domos, sub momento tempo- tos senserant, demonslraret. Tunc illa "Equidem :

ris, iterum ac saepius irruebant. Orania taraen ne- D partera, inquit, optimam vobisreservavi » et con- :

cessitas vertebat in cibum, etiam iila quae ne mutis tinuo, quae superfuerant membra, retexit infantis.
quidem animalibus edere usus fuit. Ad ultimumne At illos repente ingens horror invasit, et crudeles
loris quidem, vel cingulis, aut ipsis calceamentis quamvis aninil, diriguere : vox faucibus interclusa
abstinuere. Scutorum quoque indumenta detra- est. Illa vero truci vultu, et ipsis etiam prffidoni-
hentes, conficienda dentibus ingerebant. Nonnulli bus truculentior « Meus, inquit, filius est, raeus
:

et feni veteris festucasedebant, sed et de quisqui- est partus, el facinus meum est. Edite, nam etego'
liiscollectisparvissimumpondus,drachraisquatuor prior comedi, qua; genui. Nolite effici aut matre
distrahebant. »
religiosiores, aut femina molliores quod si vos:

Cap. \1. De Maria, quse, urgente fame, comedit pietas vincit, et exsecramini cibos meos, ego quae
filium. jam talibus pasta sura, ego his iterum pascar. »
« Sed qiiid opus est per haec pondus famis illius Post hKC, illi territi trementesque discedunt, qui

(26) Ed. Paris., Vethezobra.

1
 iiS POLYCRVTICUS. — LIB. II. 426
hunc soluui ex omnibus facultatibus suis miseree A exercenda. Quod et Eusebius Cfesariensis in eccle'
mutri reliquerant cibum. Replela est aulem con- siastica Historia plenius exponit.
festim imiversa civitas uefarii sceleris nuntio, et Cap. IX. Tesiimonium quod perhibel Josephus
unusquisque ante oculos facinus, quod perpetra- Chrislo.
tum fuerat, adducens, tanquam si ipse hoc perpe- Et quidem omnia rectissime passi sunt, qui
haec
trasset, horrehat. Omnes aiitem, quos famisneces- in Filium Dei manus sacrilegas extendere praesum-
sitas perurgebat, festinabant magis ad mortem, pserunt, cum testimoniis Scripturarum, et virtute
beatos dicentes eos quibus contigit interiisse, mirabilium operuni ipsum Christum Deum esse
priusquam talium malorum polluerentur auditu. >>
constaret. Unde Josephus « Fuit autem iisdem
:

Haec quidem Josephus. temporibus Jesus sapiens vir, si tamen virum eum
Cap. VII. De numero caplivwum, sl occisorum, et
appeilare fas est. Erat enim mirabilium operum
peremplorum fame. eftector, dootorque hominum eorum, qui libenter

Quem verotanta calamitas inveueril exitum, eo- qufe vera sunt audiunt, et raultos quidem Judceo-
dem auotore perpaucis adnectam. Golligens enim rum, multos etiam ex gentibus sibi adjunxit. »
supradictus historiographus, omnem numerum Christus hic erat. Hunc accusatione primorumno-
peremptorum vel fame, vel siti, vei ferro, unde- g strse gentis virorum, cum
Pilatus in crucem agen-
cies centena millia designavit. Caeteros vero latro- dum non deseruerunt eum hi, qui
esse decrevisset,
nes, velsicarios, ac pr;edones,posturbis excidium, ab initio eum dilexerant. Apparuit autem die eis
mutuis declaravit interisse vulneribus. Electos au- tertia iterum vivus, secundum quod divinitus in-

tem quosque juvenum, quos decor corporis et pro- spirati prophetas, vel hsec, vel alia de eo innumera
ceritas commendabat, ad triumphum dicit esse miracula futura esse praedixerant. Sed et in hodier-
reservatos, reliquos autem qui supra xvii annos num diem Christianorum, qui abeo nuncupati sunt,
agebant ffitatis, vinctos ad opera ^gypti per me- et nomen perseverat et genus.
talla destinatos, vel per casteras provincias esse Cap. X. De Vespasiano, qui claudum el cxcum
dispersos. Alii quidem ut ad ludos gladiatorios, curasse legitur.
ut ad bestias traderentur. Si qui vero ultra
alii VespasianumquoqueJudaeaevastalorem.patrem-
septimum et decimum fetalis reperti sunt annum, que Titi, Hierosolymorum piissimi eversoris, ut
perdiversas provincias inservitutem distrahijussi quibusdam soriptoribus placuit, miraoulorum, signis
sunt, quorum numerususque ad nonaginta millia ad faciendam vindiotam in nationibus, Dei digitus
perduclus est. Htec vero omnia gesta sunt secundo exoitavit. Ipsum namque neodum imperatorem
anno Vespasiani imperii, juxta ea quae ipse Domi- c quidam e plebe luminibus orbatus, itemque ahus
nus et Salvator noster Jesus Christus prajdixerat claudus crure debihs, sedentem pro tribunali pari-
:

quippeoumea, quas gerendaerant, prajseutia vide- ter adierunt, orantesopem valetudini, eoquod sibi
ret. Tuno cum secundum evangeliorum tidem vi- forctin quiete monstratum, oculos restituendos, si
dens civitatem, flevit super eamet velut in auribus eos ille inspiceret, et crus debili roborandum, si
ejus prolooutus est haec verba : Si cognovisses, illuddignareturoalce contingere. Orantibusamicis,
inquit, et tu, et quidem in hac die quw ad pacem invitus licet, utrumque tentavil ,- nec defiiit eventus.
tihisunt, nuncautem abscondita sunt ab oculis luis, Iiuperium quoque ejus Otho-
et interitus Vitellii et
quiavenieni diesin circumdabuyit teinimicitui
te, et nis, qui foedo Neroni successeranl, pluribus coeles-
vallo, et circumdabunt te, el coangustabunl te undi- tium signis pnenuntiatum est, et pro parte stu-
que, et ad solum yrosternent te, et filins tuos in te pendis.
(Luc. xix). In hunc modum quam plurima divinae Cap. XI. Signa esse quse contra naluram fiunt.
oomminationis tonitrua publice induratis auribus Quae vero hujusmodi stupore digna in his contia-
resonabant, quousque sanguis justorum, sed etip- gunt, plerumque signa esse non ambigit, quisquis
sius justi singularis et unici, qui ab impiis iuiqiie evangelicaepromissionisfidelitermeminit, cumscri-
effusus est, justo Dei judioio quaereretur. Altriti ptum sil: Erunt signa insole, et luna, etstellis, etc.
sunt ergo plagis, bellis slrati, et a patriis sedibus {Luc. xxi). Ea tamen quse hic prEenuntiantur, sine
divinae indignationis excisi turbine, ut ia urbe glo- pr£B]udiciosententi8emelioris,eainteIIigendaarbitror
riosissima, neo lapis super lapidem remaneret, qucB in hiscontra naturamfiunt quale est quodia ;

fuitque populi indurati, et quovis lapide durioris passiono Domini sol obscuratus est, velum soissum,
tribuiatio tanta, quanta non fuit exquo gentes esse petrffi ruptre, aperta monumenta, et sanctorumcor-
coeperunt, usque ad diem hano. pora qui dormierant surrexerunt. Naturalis etenim
Cap. VIIl. De peregrinatione fidelium, quos sub ea eclipsis esse non potuit, quae lunaris corporis ob-
tempestale servacit Chrislus apud Fellam. jectu contingit, cum constet pridie lunam xtv ex-
Ecclesia vero quaj fuerat Hierosolymis congre- stitisse, nisi forte quis de Judaioa pertidia incredu-
gata, divinitus transire jussa est trans Jordanem, litatis suffi solatium mutuetur asserens cum eis;

ad oppidum quoddam nomine Pellam, quo ablatis Venerem tuno in ecliptica linea soli fuisse
opposi-
ex urbe cultoribus Dei, ciBJestis vindict» fieret tam, quffiquidemmagnaest, et ut astrologi tradunt
locus, quffi in urbem genlemque sacrilegam fuerat sola de quinque sideribus de nocte umbram de se.
427 JOANNIS SARESBKRIENSIS 428

emittit, ut luna. Quod quia nec ratio probat, nec A et maturatus humor absque temporis interstitio,
auctoritas, aut fides approbat, repudiatur ut futile. inopinatum vertatur in vinum, rairaculum quidem
Si enim adeo luminosum est Veneris corpus, quo- est, quia altitudo divinae dispensationis nostrum

modotantas parit tenebras? Dionysius Areopagita transcenditintellectum.<(Sed,ut ait Sapiens, cadat

in Epistola adPolyoarpum seribit, seetpluresalios inscitiee nubilus error, cessent profecto mira vi-
philosophantes tunc vidisse lunamsoiiincidentera. deri. »Non tamen mirabilium Dei fidem vel aucto-
Et quidem contra naturam, non enim erat coitus ritatemiufringo; sedaltitudinemdivitiarum sapien-
tempus. Quod ei postmodum Paulo praedicante, tiffiet scientise suae, plena humilitate veneror et

conversionis dedit occasionem. Soio tamen plures admiror, sciens quia quodstultum est Dei, sapien
aliter tunc locutos sed Dionysium praefero uni-
;
tius est hominibus. In multis etenim labi, humana

versis, quia quod vidit, scripsil alii pi-oprias se- ;

inrtrmitas est, sicul in nullo aliter sentire, quam res
quuntur opiniones. Sunt autem signa plerumque se habeat, angelica vel divina perfeotio.
I
non modo universalia, sed et generalia, siout illud Deus signis suam prxmunire digna
CAP..X1II. Qtiia

quod.Deo moriente, te7iebrce factx suntper tiniuer- tur creaturam.

sam terram, ab hora sexta usque ad nonam (Matlh. Hocqiioquedivinae miserationis est, quod signo-
xxvu), etquodineis particulare est, aut minusuni- B rum suorum iudioio ignorantiam nostram quandoque
versale, capacitatemgeneris, lemporis perpetuitate prsemunit. Cometa siquidem apparente, creduntur
compensat. Mors etenim illa, Moysi faciem detesil imminere coraitia. An ignoras
universis, perpetuam duritiam scidit, et resurre- terris mutantem regna cometem ?

ctionisprimitiasinasternamtetitiam introduxit.llla (Luc. I, 529.)

quoque quee diem judicii prsevenire dicuntur, per ItaiiiBquoque imminente excidio, quae signa conti-
dies XV, si tamen futura sunt, quoniam de Scri- gerint, non nescit quisquis aliquatenus rerum pu-

ptura Canonioa firraamentum non habent, naturfe blicarum historias attigit. Historicorum volumina,
legibus minime subjacebunt, dum tamen natnram quiie de rebus lueraorabillbus scribuntur, prodigiis

quam pluribus, dicamus solitum

hic, ut in iocis plena sunt et ostentis. Denique sub Elia et Eliseo
cursum rerum, aut causas occultas eventunm qua- multa lidei et virtutis signa prsecessisse non ambi-
rum ratio reddi potest. gis.Niniviteequoquesignorum indiniis,pfEnitentiam
Cap. XII. Niliilconlra naturnm, auclore Platone, egerunt in praedioatione Jonse. Infidelitas nan:que
contingere, qvi naturam dicit Dei voluntntem. signorum argumentis exigitur, et fides tenera eis-

Si vero Platonem sequimur qni asserit naturam dem roboratur. Unde illud: Qmd signum ostendis
esse Dei voluntatem, profecto nihil istorum evenit q nobis ? (.loan. u.) Et : Judcei signa quBerunt, Grcp.ci
contra naturam, cum ille omnia quwcunque volnit sapientiam (I Cor. i).
fecerit. Ule quidem dum rerum causas exsequitur, Cap. XIV. Quid signum, et de somnio.
finem omnium divinam astruit bonitatem. a Optimus Hic vero intelliguntur signa, quaecunque quovis
est, » inquit. Porro ab optimo longe relegata est indiciodivinamhominiinnuuntvoluntatem. Signum
omnisinvidia. Itaqueconsequenter cuncta sui simi- siquidem est, quod se ipsum sensui, et prseter se_
lia, prout natura cujusque beatitudinis capax esse aliquid animo ostendit. Quaedam tamen signasunt,
poterat, efflci voluit, quam quidem Dei voluntatem, quee nuUi corporalium sensuura aliquid ostendunt,
certissimam rerum originem esse, si quis ponat, sed animo cujuscunque rei specie raediante, aut
recle eumputare consentiam. Et quidem sapientia eitramediidifficultatem, verumfalsum vefrequenter
Deietbonitas, quaerebus omnibus origineraprtEbet, ingerunt. Signa etenim interdura vera, interdum
natura rectissimeappellatur contra qnam utique
: falsa sunt. Quis nescit somniorum varias esse signi-
nihil fit, quia dispositionem Dei nihil evacuat, aut ficationes, quas et ususapprobat, et majorum con-

causas qu» in mente illius, qui feoit coelos intel- firmat auctoritas? In eis utique quoniam somnus
lectu, ab aeterno constiterunt, suo privat elTectu. est, aniraales virtutes, soilicet sensus, quidicuntur
Insunt itaque rebus seminales eventuum causae et p, corporis et sunt animae, quiescunt : sed naturales
originariae rationes, quae prffiordinato tempore in inteuduntur. Contingit interim ut animus corporis
suos procedunt effectus, ex eo quidem mirabiles, exercilio relevatus, in se ipsum liberius redeat, et
non quod nullas, sed quod occultissimas habeant veritatem uunc perfiguras et aenigmata, nuncim-
rationes. Humor siquidem de intimis terrffi visceri- mediata facielioentius contempletur. Quodet illum
bus, abarborura vel vinearum radioibus, appetitiva non latait, qui somni depingens portas, alteram
quadam virtuteatlrahitur, deindequadam distribu- eburneam, alleram corneam finxit. Cum et oornu
tione naturffi, digeritur per plantarum membra, et sit perviura visui. qui non frequenter erral, et ebur

cum de sua deoootione profeoerit, turgescit in sur- naturffi densioris, et usque ad extremam tenuitatem
culos, etquo ad sustentationem sui non indiget, in rasum, nullo visusaeuminepenetretur. IIoc quidem
folia et fructus emittit, qui cnm maturueriot, in dentibus, illud oculis verioribus similius est. Ilinc
musta despumant, per intervalla lemporum
et sic vera somnia, hinc falsa,
consueto usu vioa parturiunt. Si vero ocoulla dispo- ad ccelum mittunt insomnia Manes.
sitione Dei, quibusdam naturae cunioulis, digestus (Vma. yEn. vi, 897.)
 429 POLYCRATICUS. — LIB. II. 430

Cap. XV. De speciebus so7nnio)'um,causis,ligwis el A diaeconjungantur, adconfundeadaniperfidiam Ju-

significaiionibus. daeorum hocinvenitur expressum Jesus Christus :

Sunt autem multae species somniorum, et multi- Qso; imTYip :nisi quod in lingua Latina Grfficarum
plicescausje, etvdi-iae (igurae, et signiticationes. Aut litterarum proprietas ad plenura non potuit obser-
eniminsomnium, autpliantasma,autsomnium,aut vari. Ipsos vero versus, ut opinor, apud beatum
oraculuni, aut visio est. Porro insomnia ex eljrie- Augustinum in libro De ciuitate Dei invenies. Est
tate, vel crapula, aut variis passionibus corporis ergo mysticce visionisejus caput et summa intentio,
affeotuumquetumultibus, et reliquiiscogitationum Jesumquipraefigurabatur, indubitanteresscFilium
frequentissimeoriuntur. Undeetmale sanisaman- Dei vivi,hominemverum, judicem omnium, regem
tium menlibus insomnia nunquam desunt. Quod aeternum, remuneratorem sperantiumin se, aucto-
prudenter innuit Maro :
rem vit», et aeternai beatitudinis ex gratia largito-
Anna soro)' quxme suspensam insonvi ialerrcnt ? rem. Re quidem vel rei vicina prfedestinatione,
Mulla animo, mul.tusquerecii.rsat
viri virlus ideo dictum est, quiamagistratus nunc praesens ia-
Gentis honos, hxrent infixi pectore vuUus,
telligitur,auncfuturus.Excidiumquippe iNumantitB
Verbaque^necplacidammembrisdalcuraquielem.
juniori innotuit Afrioano, dura esset adhuc pene
(ViRG. Mn. IV, 3.)
miles. Dum autumnus adultus est aut praeruptus,
B
Hsec quoque dolenliura aut gaudentiura, aut quos somnia frequentius evanescunt. Arborum namque
•timoris vexat angustia, autimmoderatae cupidinis labentibusfoliis, insomniorum vanitasdominatur:
ardor accendit, non praetereunt passionem. Plian- quod et Virgilius, inlibroin quototius philosophiae
tasma, cum rerum ignotae videntur species, quali- rimatur arcana, sensisse visus est, dum labentia
tate vel quantitate, aut partiummodo vel numero a folia apudinferos, variis somniis ornavit. Locorum
natura disorepantes, ut si forte « nec pes nec caput quoque diversitas varias figuras quietis admittit,
uni reddatur formre, » dum ut aliaaliis, nunc horumnuncillorum somniorum,
letrum uberiorasint. Locusnamque palustris aut desertus
Desinit in piscem niulier foi-mosa supe)'ne. eminentiori aut celebriori phantastioarum imagi-
(HoRAT. De art. poet. 3.) num fecundior est. Res quoque interdum manife-
Has qnidera species ex infirmitate mentis et corpo- stiiis, interdum et nunc se
obsourius aperitur,
ris, tradunt pliysici provenire, earumque causas ipsam animo nunc intimante alio declara-
ingerit,
magisattendunt, quam ex eis aliquas significatio- tur : cum vero luce immediata se ipsam infundit,
nes. In quo genere et ephialtem, quo quis variis visio est, ex eo quod plena et vera specie sui, ocu-
pressuris quodam quasi intervigilio, sed somno po- C lis videatur esse subjecta; quale est, quod Cassan-
tius inquieto, opinansse vigilare cumdorraial, pu- drum omnino non visum, a quo Alexander hausto
tatur ab aliquo intflrim praegravari, connumeran- venenoperimendus erat,agnovit, quiaeumquies ei
dum arbitrantur. Quae quidera omnia medicorum repraesentaverat. Porro visionum alia manifestior
potius indigent cura, quam ventilatione nostra ;
est, ut quEBclara rei occurril imagine alia profun- ;

preesertim cum nihil in eis verum appareal, nisi diorem desiderat tntellectum, ut cum remadmista
quod verissimae sunt et moleslissimiE passiones. Som- speciesfigurarum obaubilat sicut est, quod CGfe-
;

nium vero cujus appellatio communis est, licet in sare transito Rubicoue bellura patrite inlerente, ad
specie propiia censeatar, per queedam involucra designanduraterrorem civium, quierantper conci-
rerum gerit imagines, in quibus conjectorum pree- vis injuriam opprimendi,
cipue disciplina versatur, et nuac suum cujusque higens visa duci, patrix trepidantis imago,
est,nuncalienum,nunc commune,interdum publi- duci suo denuntians, ne concives armis civilibus
cura,aut generale est. In his vero omnibus quali- impugnaret. Publicinamqueimago imperii,publici
taspersoriarum, rerum et temporura dillgentissime metus, et Caesareonomine prostratie urbis eratin-
observatur. Ut enim ait Nestor, de statu publico dicio. Qiiod si imperii nullarain veritate, quae sic
regis credatur somnio, aut ejus qui magistralum p, appareret, credidit quis fuisse imagiuem, historia-
gerit, vel re qiiidem vel rei vicina praedestinatione, rum fide certiorabitur.Gum enim majestatemurbis
aut si publieae forlunae signura ostensum esl multis, principes visibili specie censuerunt honorandara,
ut ineo qiiod pluribus I^omaniscivibus, secundum exquisito arliflcio miiliebrem formam, qute orbem
quosdam Sibyllaiuterprete demysterio iucarnatio- dextra conlineret, in aeris materia fleri studuerunt.
nis, revelatum scribitur. Et quidem non modo in- Ea vero perfeota in forma egregia, venustaquanti-
carnalionis, sed passionis, ascensionis post resur- tate, apta partium dispositione, membris ([uoque
rectionem, adventus quoque secundi interpres, do- condecentibus, et sibi invicem congruentibus uni-
cente et dictante Spiritu, patefecit arcana, sicut in versis, cum non tam popiili examinationem.quam
versibus Sibyllinis manifeste reperies. Quorura is- admirationem,plenasuicomraeodationedeposceret,
tiid, sicut iii plerisque Patrura scripturis invenitur, qui'lam solas tibias tantas moli perferendae inhabiles
iuitium est : esse caiisali suut. Quibus faber respondit eas usque-
Judicii signum, tellus sudore madescet. quaque sufficere, donec virgopareret, omnino cre-
Si vero apices capitales singulorum versum ex or- dens impossibilem virginis partum.Quod el Christo
«1 JOANNIS SARESBERIENSIS 432

et fracta, quia A arce vexillum, et pace ccclesiis restiluta, majestas

nato impletum est, ea corriiente —'' publica
"^ —:_:--: „j .«-
humanumcontrahitur,ubidivinumimperiumdila- orbis voce scriniariorum, advocatorum et

nuntiante cla- judicum, omnem victoriam, regnum et imperium

tatur. Cum veroresperquietem alio
rescit, si tamen enuntiantishonestacuiquepersona
Chrisli esse personuit. Verum quia duae primse
«Est species omnino vanae sunt, et in postremis quasi
sitet venerabilis,in oraculorum speciemcadit.
aitquidam, divina voluntasorc visibili specie veritasmenti occurrit, mediam, quic
enim oraculum, ut
corpori veritatis quasi velum ligurarum oppandit,
hominis enuntiata. » Hominis vero appellatione
diligentius exsequimur.
censetur, quidquidin speciehominisvidelur,homo.
angelus sit, an Deus, an qusvis alia croatura. Per- Cap. XVI. GeneraUa qusedam de signiftcationibiis,
sona autem cujusquehonestaestet venerabilis,aut
tam somniorum qiiam aliorum figuralium.
natura, utparentis aut conditione, ut domini aut
; ; Est itaque tam ad interpretationem somniorum,
moribus, ut religiosi autfortuna, ut magistratus;
; quam ad revelationem asnigmatum et ligurarum,
aut religione, ut Dei, angeli, hominisve, sacris et solerter attendenda rerum significatio, quse tanto

cffiremoniis divinis consecrati. Exquo apparet, etsi multiplicior estquam vocum,quanto ab operibus
non simpliciter, tamen secundum quid personas naturcB,operavincunturartiticisiraitantisnaturam.
arte conjectorianonmodo honestas, sed etdetesta- B §, qyjg enim sermo tres aut quatuorbabet signifi-
biles venerabilium nomine claudi. Sicut enim Ca- cationes, statim izMijou^oi est, id est multarum
tholicae religionisviri,veroDeo,eisquequa3 munere significalionum Omnis verores, quot habet aliarum
ejussacra sunt, piam venerationem impendunt, ita similitndines, tot gerit earumdera significationes ;

homines, fictis
haereticse et superstitiosa; religionis itatamen, ut major nunquam minoris sit signum.
numinibus, imo potius veris daemonibus, et exsecra- Signasiquidem seraper minora sunt. Inde est qtiod
bilibus sacris eorura, non debitara reverentiam, hominem substantia quaevis significat, utpote ali-

qufenullaest,sedturpissimumexhibentfaraulatum. quid coraraune cum omnibus habentem, quod et in

Quod latius ex gentihum hbris colhgitur. yEneas figara reptiliura Petri, et iu pluribus locis Scriptu-
oraculorum indicio,promissametqu8esitaminvenit rarura manifestum est. Porro, quo similitudo ex-
Italiam, etin eanon tam numinum, quam daemonum pressior, eo magis cognata et farailiarior est signi-

nutu, sedem statuit, el sementem Romani generis, ficatio. SirailiUido vero aut substantialis est, ut
in hortoqui eis complacuerat, seminavit. Quid enim qure ex genere, aut specie : aulaccidentaliSjaut ex
aliud agit in soranis pater Anchises, quid Jupiter, quantitate, aut qualitate, aut variis accidenlium
quid Apollo, quid alii, quos longum est recitare ? formis aut imitationis est, utcum quis alii quovis
:

Unde, si de semine illo genus oritur toxicatum, ira- C motu operis conformatur.Et hoc quideraraodopo-
pium iu Deum, crudele in homines, perseculioni test Creatori creatura esse consimilis, cum tamen

sanctorum invigilans, fide rara, solemni perfidia, nuUo subslantialivel accidentalipartici|ient. Causae
servile moribus, fastu regale, foedum avaritia, cu- quoque suus conformatur eftectus, et reciprocej
piditatibus insigne, superbia tumidum, omniraoda causa, si taraen rainor est, effectui suo dicitur essej
nequilianonferendum, miraculisnondebetascribi: consirailis. Cieterum similium rerura sicut idemi
cum auotor eorum horaicida fuerit ab initio, et a judicium, ita et eadem nota est. Et quia signa
veritale deficiens, iuvidia; spiculo orbi terrarura in- frequenter eadem, in eo vel maxirae ars conjectorisj
flxerit mortem. Qui ergo ex eo patre sunt, etsi ejus apparet, si sub identitate signorum, diversitateml
nequeant iraplere mensuram, solent tamen illius rerura cauta discretione dislinguit. Fhec quideral
imitari malitiam :Iicet in hortoillo nonnuUas plan- generaliasunt. Quae verosuntspecialiasinguIorumJ
tas, quae virtutis fructum irrigatione apostolica latius patent. Non tamenpraetereundumest, signo-|
faciunt, manu Domini constet esse insertas. Sed si rum vim, pro qualitate personarum, saiviorem ant
quis ab initio urbis couditae totam revolvat histo- raitioremesse. Pecunioesiquideracontrectatio, aliisl
riara.eosambitioneetavaritapra» crelerisgentibus eventura denuntiat. Sioexnoal
liBlura, Irisleraaliis

inveniet laborasse, et variis seditionibus et plagis q apparentibus causis inopina Veneris praesential
totura concussisse orbem. Ipsi quoque tyrannidis amaritudinem fortunse frequentius ingerit. Unde
et seditionum suarum, lam crebra darana sense- illud Hypsipyles Archemorum lugentis exslin
runt, utvixquisquam principumeorum ad exitum clum.
vitae,natura ducente, perveneril. Unde et illud .... Nunquam impune per umbras
satyricum, illis aptissime facit :
Attonitcc mihi visa Venus.

Ad i]enerumCereris, sine ccrde et sanguine, paiici Si enim ex reliqiiiis cogitationum, aut Cereris
Descendunt reges, el sicca morte tyranni. Bacchive stimulis incitata Veous occurral, insom
InScripturis quoquecanonicisinveniuntur plurima niorum vanitati rectius applicabitur, quee omnia
oracula, ut cumJosephin soranisab angelosaepius conjecloruradisciplina,quasivanacontemnil,juxta
eruditur;magisinterdicitur,neredeantadHerodem; illud viri sapientis :

docetur Pelrus in reptiJium linteamine, plenitudi- Sotnnia ne cures,nam mens hnmana, quodoptat,
nem gentium colligendam. Et cum visitato ab apo- Dum vigilat, sperat, per somnum cernit id ipsum
stolis Constantino, crucis ereotum est in iraperii Interdum tamen et per anlithesinrerum, sequenda'
433 P0LYCRATICU3. - LIB. II. •134

sunt verilatis vestigia, sicut cum magno Pompeio A gere, vel puucto curare carlineam, quaj caliganti-
ruina immineret, contraria visis vatioinata quies, bus oculis in meridie palpat. Et licct h£ec somno-
jfetiliainqne urbis, populi tripudiautis pra3Conia, lentia perfidiiB sit fidei slimulis escitanda et ma-
plausuraque Iheatri sui, quasi re totius imperii leficii potius, quam arliticii impugnanda illusio,
benegesta, fortuna periluri ducis oculis ingerebat. divinaetamen grati» dispositionis suseuon obstrui-
Rex quoque quieturpis etobscenaest insuperlicie, musvias, non prEeoludimus semitas, quin Spiritus
honestissiaice veritatisquandoque substantiam tegit. ubi vult spiret, et pro arbitrio suo subjectis men-
G. CfBsar in minori ajtate in somnis sibi visus est tibus infundat veritalera. Verum quisquis creduli-
matris incestare cubicula, et turpitudino soporis tatem suain signitioationibus alligat somniorumj
attonitus, cum rem ad matliematicos retulisset, planura est, quia tara a sinceritale fldei, quam a
universam terrara ditioni ejus subjicieudam re- traraite rationis exorbitat. Plane si sermo profe-
sponderunt. Sic itaque magnanimi viri spesadoc- ratur ambiguus, etcujusmultae siut signitioationes,
cupandum imperiumerectaest. Deniqueadspeciem nonne merito parum dootus videbitur, quisquisex
facli quis Uria justior ? quis David nequior aut 80 cilra discussiouemseusuum sibi aliquid pertiua-
crudelior, quem decor Betlisabeoe ad proditionem, cius suadebit? Profeclo rerum oranium, utprfedi-
homicidium et adulterium invitavit. Qua3 quidem B ctum est, multiplex est, et varia siguiticalio.
omnia contrarium faciunt intelleotum, cum Urias Multiplicium vero distinctio diligeus habenda est,
diabolus, David Christus, Belhsabee pecoatorum ne forte dum unam diligentius sequeris, in aliam
labe deformis, Ecclesia figuretur. Fre [uens lamen deterius prolabaris. Unde patet conjectorium, qui
et quasi regulare jus est, ut a similibus ad siuiilia nomine Danielis insoribitur,auctoritaliset veritatis
recurrat interpretatio. Verum hano visionum,quas robore destitutura, cum res singulas singulis signi-
quies induoit, divisionem per opposita non fieri ficationibus arcet. De quibus non videtur latius
certum est ; cum eadem pro parte sit visio, aliunde exsequendum, eura tota hujusmodi sit inepta tra-
oraculum, et propter rerum Hguras possit somniis ditio, et vagus conjectorum liber, per curiosorum
aggregari, et universas eorum species quandoque raanus impudenter discurrat. Habuit sane Daniel
contingat : quod et studiosis Scripturaruin planum gratiam iuterpretandi visiones et sorauia, quam ei
est. Visio Africani, Apocalypsis apostoli, Danielis Doraiuiis inspirabat; sed absit, ut vanitatem hanc
et Ezechielis oracula ; somnia Pharaoniset Joseph, in artera redegerit virsanctiis, qui lege Moysipro-
eorum quae dicta sunt faciimt fidem. Personis quo- hibitum esse noverat, ne fidelium quis sorania
quequibusdamverltasfrequentius illucescit,utpote sequeretur sciens utique satellitem Satanse, ad
!

composilumhabentibus animum,alias frequenfior q subversionem hominum, in augelum lucis transfi-

error involvit. AugustusCa^sar, cum adversus Anto- giirari, et immissiones fieri per angelos malos.
nium dimicaturus essel, aegritudine gravi laborans, Joseph quoqueconjectaudi gratia^Egypti principa-
in quiete mandatum acoepit, ut ad viotoriam cou- tum obtinuit, et quem fratres quasi de invidia
sequenti die praeliointeresset. Paruif itaque lectica somniorum venditumIsmaelitis,obnoxiumfecerant
devectus in praelium, et vicit. Socrates sibi ex ara servituti, digitusDomini non minusjucundo, quam
Veneris, quce aoademife erat, vidit offerri oygnura salubri iiiysterio, revelata faoie futurorum, qute se
coUum inserentem coelo, rostro tangentem sidera, regi quiescenti ingesseranl,quasi quodamsomnio-
regiouemqufe Aplanedicitur, penetrantem et trans- rum vehioulo, de squalore carceris in regni fasti-
ceudentem aspectus omnium, ettanta vocis sono- gium subliraavit, ut nonmodo liber de servo, sed
ritate et liBtitia canentem, ut totum mulceret nobilium et procerum primus, uno tantum regni
orbem. Sequenti die, Aristidesab academiaparvu- soilioet solio praecederetur a rege. Quod utique si

lum filium Platonem Socrati obtulit, litteris et mo-

de humanffl sapientiaeartificio contingere potuisset,
ribus imbuendura. Quo viso, mentis viribus ex aliquem decessorum siioruni ante eum raeruisse
corporis dispositione conceptis « Hic est, iuquit.
: crediderira, vel scientiam promerendi virum san-
cygnus, quem nostro Apollini Venus academica q ctum, et pietatis affectu plenum, si non huraano
consecravit. » Plato litterarum, quas persequeba- generi in commune, quod taraen aequitatis esset,
tur, causa proficiscens in .Egyptum, se a piratis fralribiis et filiis faoile piitaverim reliquisse. Ad
capi inter eundum et venundari vidil. Quod et dum hfec Moyseseruditusiuoranisapientia .4''gyptiorum
iret, contigit. hauo artem aut nesclvit aut sprevit, cum cam, im-
Cap. XVII. Conjecloriam non esse sequendam. pietatis errorem detestatus, a populo Dei extermi-
Seddumhasconjectoruratraditionesexsequimur, uare ouraverit. Prsetereasanclus Danieldisoiplinas
vereor ne merito noa tam conjectoriam exsequi et sapientiam didicit Chaldajorum quod utique ;

quae aut nulla, aut inanis ars est, quam dormi- sanctus vir non feoisset, si gentiliura disoiplinis
tare videamur. Quisquis euim somnioriim sequitur instrui, credidisset peccatis ascribendum. Habiiit-
vanitatem, parum in lege Dei vigilans est, et dum queeruditionis partioipes, quos legis el justitia; Dei
fideifacit dispendium, perniciosissime dorrait. Ve- se gaudebat habere consortes. Sinuil et enim dis-
ritas siquidera ab eo longe facla est, nec eam tam cebant Ananias, Azarias, Misael, quidquid poterat
facile potestapprehendere, quamurionem expun- docere Chaldaeus simul a mensa et a regalibus
:
435 JOANNIS SARESBERIENSIS 436

epulis abstinebanf, quod inspirabat Deus. Aooeptis A centiam relinquit incolumem. Quod si materiam
leguniiaihus pariter reliciebantur, eisdem contenti vitiis aHeral, libidinem forteaccendens, aut avari-

erant mililia3 suee stipendiis, regi una famulabaii- tiam, autdominandi ingerens appetitum, autquid-
tur. Sed ecce privilefcium qnod horao conferre non quid hujusmodiestadsubversionemanimfB, procul
potuit, singillatim datum est Uanieli, ut in Incem dubio aut caro aut spiritus malignus immittit. Qui
proderet aenigniala somniorum.et Dominodiclante in quosdam exigentibus culpis, Domino permit-
umbras discuteret figurarum. IJt vero familiaritas debacchatur, ut
tente, tanta malitife suae licentia
divinsB gratias evidentiiis illucescat, quid res in quod in spiritu patiuntur, miserrime et mendacis-
cubans preecogitaret agnovit, et meditationi
.strato sime credant in corporibus evenire. Quale est quod
visa connectens, mysterium salutis, quod umbra nocticulam quamdam vel Herodiadem, vel prwsi-
obnubilabat, et in fine saeeulorum complelum est, dem noclisdominam conciliaet conventusdenocte
autcomplendurn, prudenterexposuit.Siccinesoleut asserimt convocare, varia celebrari convivia, mi-
conjectores etiam cogilationesexcutere, et umbras nisterioi'um species diversis occLipalionibus exer-
exinanire, explicare involucra, et illustrare tene- ceri, et nunc
istos ad poenam trahi pro meritis,
bras figurarum ? Si quis est qui pari graliaj privi- nuno
ad gloriam sublimari. Praeterea infantes
illos

legio gaudeat, accedat ad Danielem, et .Toseph, et B exponi lamiis,et nimc frustratim discerptos, edaci
similiter cum eis Domino graluletur. Quem vero ingluvie in ventrem trajectos congeri, nunc prresi-
veritatis spiritus non illustrat, de arte somnolenta dentis miseratione rejcotos in cunas repoui. Quis
frustra confidit, cum ars omnis habeat a natura vel cfeous hoc ludificantium daemonum non videat
originem, ab usu etratione processiim. Ratio vero esse nequitiam? Quodvel ex eopatet,quod mulier-
in his tantum defectum patitur, ut quo se vertat, culis et viris simplicioribus et infirmioribus in flde
quid judicet, plerumqueomninonon habeat. Qiiod ista proveniunt Si vero qiiisquam eorum qui hac
quidem cumfrequentereveniat, facillime ex paucis illusione laborabat, ab aliquo constanter, et ex
coliigitur. Sollicilus qiiidam, nomeu etenini a me- signis aliquibus arguatur, daemonium statim aut
moria excidit, et si narrationis auctorem magnum superatur, aut cedit, et, ut dicitur, ex quo quis in
teneam Augustinum, in re dubia sensuin alterius luce arguitur, cessant opera tenebrarum. Hujus
cui rem noverat esse notain, magna instantia sibi aulem pestis cura efficacissima est, ut fidem quis
postulabal exponi. Cum vero alter petentis deside- amplexus,hismendaciissublrahatmenlisauditum,
rium promissionibus protraxisset, et unius instantia et nequaquam respiciat ad hujusmodi vanitateset
deluderetur callidilate alterius, accidit ut eadem insanias falsas.
noctepariter somniarent, alter quod rem quffisitam c Cap. XVIII. DefundamenlomathemaHcx.etexercitio
petenli exponeret, alterquodei a doctiore diligen- sensuum, el uirihus animx, et profectu ralionis,
tissime exponeretur. Factumqiie est ut, cum um- et efficacia liberaiium disciplinarum.

bra quietis evauesoeret, semiraretur ille ad scien- Possit utinaui tam facile mathematicorum error
tiam, quam diu qnaesierat, sine doctorisbeneticio, a praestantioribus animis aiuoveri, quam leviter in
nulloque sui exercitio pervenisse. Deinde cum more fionspectu ver;B fidei et sanae oonscientiae istarum
solito apud docliorem ageret, ut sibi promissum illusionumdoemoniaconquiescunt.Verumtameneo
solveretur, jam, inquit doctior, factum est qiiod quo in soliditate naturae et vi-
periculosius errant,
petisti, oum ea nocte ut dooerem accesserim. Quis gore ralionis, suuin fundare videntur errorem.
hiijus facti explicet rationem, nisi quod boni spiri- Temerarium siquidem videtur nniversis in legem
tus vel maligni exigentibiis hominum meritis, eos naturse praevaricari, et stuitum, gratis dissentire
erudiunt velilludunt ?Novit enim,Hieronyiuorefe- ab eo quod ratio persuasit. A veris ergo sumunt
rente, catholica mater Ecolesia, quomodo ad tri- initium, ut per vera diutius gradientes, se et se-
bunal judicis Deiraptus, eo qiiod hbris gentilium quipedas suos prsecipitent in laqiieura, et foveam
vehementius inhsereret, ibidemcoactus estprofiteri falsitatis.Mathesiraergoprobabilem^qua^-penultima
se ultra gentilium libros non raodo non lecturiim, j., brevi enuutiatur, quam et natura inducit, ratio
sed nec etiam habiturum. Ante siquidera profes- probat, et utilitatis experientia approbat, quasi
sionem interrogatus, cum se iliceret Christianum, quoddam doctrinae suee jaoiunt fundamsntum, ut
ei a judice probrose objectum estquod non suiis exinde opinionum suarum lubrioo quasi quadam
erat, sed Ciceronianus. Hoo tamen non aiidacter imagine ratiouis, iii mathesin reprobam, qufe pro-
somniiaffirmaverim censeiidiimnoinine^cumidem ferturextensa penultima, perniciosissime prolaban-
veracissimus et prudentissimus doctor uinbram tur. Priiuonamqiie res quas natiira creavit disou-
somuii non fuisse, sed rem secum veraciter agi, tiunt,easque multipliciter investigant, nuuc quo-
Domino visitante, etiam jurisjurandi rellgionecon- modo ex partibus suis, nunc quomodo ex materia
plenam assertionis sua! faciat fidem,
flrmet. Et ut et forma constant inquiienles. Quod ut faciliiis pos-
livorem verberum in ciite, vuluerum cicatrices sint, sensiiiiiu vires pensant, et iutellectus effioa-
expergefactus ostendit in corpore. Sed cum Ikbc a ciam metiuntur. Et quia sensuum hobetudo rerum
spiritibus circa homiiies Uaut, eam solaiu rerum corporcarum naturam non transgreditur, paulatim
imaginem fidolis auima non asperuatur, quaeinuo- aliorum beneficio ad subtiliora consurgiint. Visus
 .

437 POLYCRATICUS. - LIB. II. 438

etenim in solo corpore, eoque praesente, colores A quod cassiis est, et a rerutn veritate defioiens, ad
tantiuu et quantitates examinat, et liguras. Sonus opinionis errorem vergit, et si esse asserit, velle
solus eonlingit auditum. Gustum de saporilDUS judi- non esse, pleno nomine opinio est. .Sed licit aliter

cal. Olfaciendi vis in odoriljus tota versatur. Quid quaiusinl,dumtamensimpliciterconjuncladisjun-

durum, quid molle sit, quid lene, quid asperum, gat, non iuanis erit conceptio, qu.-B totius investi-
quid ponderosum, quid leve, quid calidum aut fri- gationis sapientiff; expeditis-imam parit viam. Hic
gidum, quid humidimi sit aut siccum, tactus dis- est enim totius philosophiffl instrumentum, quod et

cernit. Est interdum tigura? esplorator, et quanti- mentem mira subtilitate exacuit, et res singulas
tatis et ponderis conscius. Dolorem quoque perci- a se invicem naturffl sum proprietate distinguit. Si
pit et voluptatem. Isque per omnes fere sensati abstraheutemtulerisintellectum,liberalium artium
corporis partes diftunditur, adeoque animaecohfe- officina peribit, cum citra ipsius operam nullaea-
rens est, uteo discedentevideatur et tota corporis rum rite haberi valeat, aut doceri. Hic itaque sicut
vita discedere. Si vero corpnrum absentium prnsfa- formam sine materia, sic et materiam aggreditur
tas proprietates inquiris, eis libi, tracta similitu- sine forma etquod propriaj virtutispotentia teuere
;

dine ab his quas sensus agnovit, poterit imaginatio suo quodam defectu interdura com-
non sufficit,

prffisentare, qure tanto eritfidelior, quanto expres- ^ prehendit, ul si videantur tenebrse non videndo.
sior fuerit similitudo. Unde et Tityrus apud Maro- et non audiendo silentium audiatur. Ecce non est
nem {Ecl. i, 20), non asseculne similitudinis vitio homo qui non sit albus, aut niger, aut medii colo-
lapsam sibi queritur imagiualionem : risparticeps, nec potest essehomo, qui non statim
Urbeni quam dicitnt Romnm, Melibme, pnlavi sit homo, cuin idem sil alicui esse et unum
aliquis
Slulluscgohiiicnosli-(esimilem,quoscefiesolemus numero esse. Verumtamen sic hominem intelleotus
Pastores ovium teneros deijeliere fetus
attingit, ut ad neminem hominem aspectus illius
:

Veru77ih(ectan(um aliasinter caput extnlit urbes,

Quantum lenla solent ini.er vihurna cupressi. descendat, generaliter intuens quod non nisi sin-
Sinautemfamiliarius expresserit reisimilitudinem, gulariter esse potest. Sicut enim clicendi et signifi-

fidelis et vera est imaginatio, quali utitur Andro- candi, sic et intelligendi diversitas, subsistendi
mache apud Virgilium : modos sui numerositate transcendit, et homo qui
inihi sola mei super Aslyanactis imago, non potesf nisi singulariter esse, universali clau-
Sic oculos, sic ille mantis, sic ora ferebat, quod
ditur mentis concepUone. Diffinit ergo ratio
Et nunc cequali tecum pubesceret cevo. quod
concipitintellectus, animal rationale mortale,
(ViRG. En. ui, 489.)
in solos subditos cadere, nemini recte sapientium
Verum si ad incorporea divertendum est, ratione r; ,. '^
of
Dum itaque„ „<.„„r„
, •, c;,v.;iii,.,iinpc et
,
. . ,, , . ,
""^
ambiguum est.
r,
rerum simiiitMdmes
opus est et intellectu, cum absque intelligentiahfec
,

dissimilitudines coUigit, dum differentium conve-

non valeant comprehendi,et verura non possitesse
nientias, convenientium differenlias altius per-
et
de his sineratione judicium. Intellectus itaque aliis
scrutatur, dum quid singula cum pluribus, quid
deficientibus, exerit vires suas, et quasi in arce ani-
maeconstitutusomnia inferiora complectitur, cum cum pauoioribus commune habeant, diligentius
investigat, queeve rebus singulis ade-se necesse sit,
ab inferioribus superiora nequeant comprehendi.
Et nunc quidem res ut sunt, nunc aliter intuetur,
quse abesse non possint, perspicacius contemplatur,

nunc simpliciter, nunc composite, nunc distincta
conjungit, nunc conjuncta
Simpliciter ergo incedit
quamlibet contemplatur, puta hominem, equumve
concipiens. Cum vero res plures gradatim com-
plectilur, compositioni obnoxius est. Pufa hoc in-
tellectum,hominem albumequumvecurrere menle
multos apud se rerum invenit status, aliosquidem
universales, aliossingulares. Quos pro arbitrio
distrahit, et disjungit.
suo defluiens et mullifariam dividens, ad ipsius
intellectus, dum rem
arcana naturfe, mentis transmittit aspectum ut
nihil naturalium plene absconditum sit ab oculis
ejus. Et primo substanliam, quas omnibus subest,
acutius intuetur, in qua manus naturas probatur

complectens. Disjuncta conjungit, ut si arlificis, dum eam variis proprielalibus, et formis

Bumano D qiiasi suisquibusdam vesiibus induit, et suis sen-

capili cervicem
Junqat equinam
. . varias inducens undique pLumas, suum perceptibilibus informat, quo possit aptius
ut, juxta poetam :
humano ingeniocomprehendi. Quod igilur sensus
..... Turjiiler atrum percipit, formisque subjectum est, singularis et
Desinat in pisceiu mulier formosa superne. prima subslantia est. Id vero, sine quo illa nec
(HoRAT. De arl. poet. m.) osse, nec intelligi potest, ei substantiale est, et

Huncveroadauditores suos verbo trajiciunt poet.-e, plerumque secunda substautianomlnatur. Hoc au-
cum hircocervum, centaurura describunt, et chi- tem quod adest quidem substantioe, et ea manente
meeram. Conjuncta vero disjungit, ut si formam abesse potest, accidenfibus aggregatur. Singulare
teneat absque materia, cum tamen sine ea forma quidem si uuus tantum sit universale, si, licet:

oinnino esse non possit, nisi forma essendi, et ei non natiira, conformitate tamen, sit commune mul-
adhifirentesformteformarum, exquibus illas fluxe- torum. Quod forte facilius iu intellectu, quam in
runt, quffi in materia sunt et corpus efiiciunt. Porro natura reriim poterit inveniri, in quo genera et
cum resaliterquam sint, componendo inspicit, eo species, differentias, propria, et accidentia, quae
m JOANNIS SARESBERIENSIS 440

univcrsaliler diciinlur, planum esl invenirc, cuui A Cap. XIX. Dc nialhernalkx doclrinulis.
dijfcrenlla
rerum substantiam universalium qusBrere et mathesisre probalse, et traditione mathemati-
in actu
corum et erroribiis eorum.
esiguus fructus sit, et labor infinitus, in mente
vero utililer et facillime reperiuntur. Si enim solo Verum, quia probabile est cwjestium aliquam
rerura numero differentium substantialem similitu- esse virtutem, cum et in terra non credatur aliquid
dinem quis mente pertractet, speciem tenet ; si gigni, quod a manu opilicis Dei, bonura aliquem non
vero etiam specie differentium convenientia menli sortiatur effectum. Qui euriosiores sunt, ccelestium
occurrat, generis latitudo mente ditfunditur. Deni- polentiam investigant, el de singulis, quee in sub-
que dum rerum, quas natura substantialiter vel lunari globo proveniunt, astronomife suae regulis
actidentaliter assimilavil, conformitatem percipit nituntur reddere rationem. Est autem astronomije
intellectus, universalium comprehensione raovetur :
nobilis et gloriosa scientia, si clientelam suam, in-
cum vero similium differentias agitat, quanlo ex- tra moderationisraelascohijjeat, quam silincentiori
pressius, tanto ad opera natnrsR, qua; singularia vanitate excedit, non taiii philosophiai species, quam
sunt, familiarius accedit, si substantiam suis ve- multasuntma-
impietatis decipula est. Et quidera
stitam proprielatibus inspicit, anaturae conditione communia,
thesi doctrinali, et divinatorise mathesi
non divertit. Sin autem detracta specie, eam quasi b sed tum divinatio sobrietatis mensuram excedit,
formarum exuit vestimento, acumen quidem suum toto dissidens fine non instruit, sed suum dedocet
exercet, et rerum naturam, quid scilicet in se, professorem. Quod enim zonas partiuntur, paralle-
quid contemplatur,
in aliis sint, liberiusel fidelius los disterminant, cumsingulis suisobliquantzodia-
dum rerum subsfantiam, quantitatem ad aliquid, cum, quod orbem fere totum coluris cingunt, quod
qualitatem, situm, esse, ubi, quando, habere, fa- laborem metiunlurplanetarum, quod Aplanemnul-
cere, pati, singillatim discutit et discernit. Qufe etsi lius erroris parlicipem faciunt, quoda poloarctico,
singillatim esse non possin!, singillatim tamen in- ad antarcticum axem dicunt, quod signa per gra-
vestigari queant : et ad totius philosophiae com- dus et puncta dividunt, quod orientium et occiden-
pendiura, ulilissima est hffic speculatio, in qua tium signorum et siderum proportionem teneut,
magnitudinisetnmltitudinis,qua3duototumorbem utrique commune est. Utraque tamen in eo physi-
complectuntur et ambiunt, natura discutitur. Nun- cis acquiescit, quod leneritudinem snbtilium corpo-
quid abstrahens intellectus, dum hfec agit, otiosus rum, in quasdam sectas vias, et circulorum intra-
est, aut inutilis, per quera animus honestarum ar- capedines non asstimat dissipari. Asserunt quoque
tium gradibus, ad thi'onum consummatfe philoso- communiler solem caloris auctorem esse, humo
phiai consoendit? Multitudinem ergoquse potentia
q rumque augmentum, et defectum, quoniam id sen-
sui in infinitum crescit, sicut econlra
magnitudo sus probat, motuilunariaccommodant, et in hunc
decrescit in infinitum, bimembri divisione parti- modum plurima. Ca?lerum mathesis, quaj futuro-
tur, dum eam nunc simpliciler et per se, nunc ad rianpollicetur judicium, ab eleraentis philosophite,
aliud relatam contuetur, alteram demandans arith- ut priBdiclum est, trahensoriginem, ultraprogredi-
meticfie, alteram musicfe pleno jure reservans. Ma- tur, et elationis suae temeritate, in prserogativam
gnitudinem quoque secat in duas species, alteram ejusprornmpit, qui numerat, quarum ipse
stellas
immobilem, subjiciens geometris alteram scilicet ; nomina tem-
solus, signa.potestates, cursus,loca,
mobilem, his qui astrorum et coelestium scien- pora novit. Quoniam hoc ipsum astronomife suae
tiam profitentur. In his vero qu.ituor speciebus, beneficio, sibi astrologus repromittit. Tantoque
malhesis, id er-t doctrinalis tota consistit, et quasi longius a scieniia verilatis aberrant, quanto ad
quatuorphilosophieelimilibus, mundanfe sapieuliaj earatumidius irrumperemoliuntur. Signorum ergo
perfectionem assequitur. Primus itaque gradus est naturam revolventes, prout eam forte noverant,
ab arithmetica numerorum virtutem mutuare. Se- dum in stellis coraparibus fluctuarent, alia dicunt
cundus proportionum gratiam a musica trahere, masculini generis, alia feminini, essentque forsi-
terlius obtinere scienliam a
geometrica mensura- T^ tan multiplicata per sobolem, nisi quiad issociata
rum. Quartus, idemque novissimus, veram positio- locis in coitu convenire non possunt. Planetarum
nem siderura assequitur, et vim coelestium per- quoque consilia, quoniam et orbis moderatores eos
scrutatur. Eorum vero, qui scientiam profttentur habent, diligenter explorant, quod ex affeotione
astrorum, alii opiniouis errore prolabuntur ad fa- eorum, et motu, et applioatione unius ad alterura,
bulas, in quo deprehenditur et Hyginus, alii sola choreisque stellarum facile est invenire. Saturnus
iraaginationis virtute contenti sunt, quid verum sit ergo, quia frigidus est et senex, gravis est et noci-
doctiorum judicio reservantes, satis agenles sibi, vus, et de natura malitiara, morositatem contrahit
dumraodo veri similitudinem teneant. Utrosque ab setate. Omnibus igitur inimicus, vix etiam suis
alterutra astrologia eruditionis suse reoipit profes- scholaslicis parcit. Suocedit ei Jupiter, econtra
sores. Sunt alii, qui in.professione astrorum veri- propitius et saluber, tanlseque benignitatis in om-
tati quidem invigiUnt, eo solo conlenti, si positio. nes, ut neo de maliiia patris, nec matris ferocitate
nem veram, niotumque siderum, rationemque si- subjecti quemquara otfendat, nisi forte et ipse in
gnorum vivaciter assequuntur. orbis subjecti dispendia stationarius factus sit, re-
 ;

Ul POLYCRATICUS. — LIB. II. m

:iogradasve, autadustioaem miserabilem patiatur. A a Domiaoessecreatos. Lunaeergo domicilium can-
iMars ferox, naluraque indomitus, omnes proeter cer est, leo solis, Mercurii virgo, libra Veneris,
scholasticos suos persequitur. Mitigatur tamen in- scorpio Martis, sagittarius Jovis, Salurni capricor-
lerdumJovisaccessu, vel Veneris,quoniam et ipsa nus, et hoc naturaliter. Gasualiter vero Saturno
propitia est et benigna. Mercurius vero talis est, cedit aquarius, pisces Jovi, aries Marti. Veneri
qualem vicini planetfe permiserunt, cum et ipse taurus, in Mercurii sortem gemini cedunt luna
;

convertibilisnaturffi sit, potentioribusquecohaereat. verocomraoda est, quam cum aliisstellis, quidquid

Unde plerique eum prsesulem eloquentiae opinantur, illi garriant, creavit Deus ut prffiesset nocti. Quid
eo quodilla juncta sapienti;eplurimum prosit, ma- enira de sole dicam qui dus et princeps est, et mo-
litiee sociata uoceat plurimum. Haec quidem etsi derator luminum reliquorum utique recla- ? eum
non docuit, sectam tamen erroris attigit Lucanus, mantibusomuibushis planetariis.nontimeo bonum
cumtimorem urbis describeret bellumque civile ; et necessarium profiteri : cum et diem videntibus
necessariis astrouomioe argumentis inevitabiliter cunctis illustret, temperet orbem, anni tempora di-
appropinquanteCaesare futurumdenuntiaret.lnnuit vidat, inducatrerura vicissitudiues, etalia plurima,
enimpoeta doctissimus, si tamen poeta dicendus quae nunclongum estenarrare. Sedlicel multarum
est, qui vera narratione rerumad historicosraagis b utilitatura in eo et in cffiteris causaj resideant, ip-
accedit, illius inalitiam irrelragabiliter adimplen sorum tamenet omniura quasrecte sunt, una estet
dam, qui solus in throno sui domicilii residebat. primacausa, quaa mundum fecitpropriK majesta-
Et licetflgulusParcarum consilia discutiat, men- tis potentia, eumque sapientias su£e virtute et im-
temque stellarum, corporum tamen quae videntur niensitate forraavit, et flrmavit, et, ut ei tam sub-
nondum plenam notitiara tradidit, cum iu tota ma- stantiam quam formam conferret, sola inductaest
thematicorum domo, adhuc non sitquajstio expe- bouitate. Verum mathematici vel planetarii, dum
dita, an ex elementis sidera constent, an exquinta professionis suae potentiara dilatare nituntur, in
essentia, quam Aristoteles introducit. Nam quod erroris et impietatis mendacia perniciosissimecor-
eis objiciuat pueri, mollia sint, an dura, etsi quid ruunt. Nec cujuscunque artis regula servatur ilJae-
hujusmodi est, etiam aiidire dedignautur,quamvis sa, nisidurainfra propriigeneris ambitum cohibe-
aliquos famosos, et suo judicio sapienles, ia tali- tur, praesertira cura juxta sapientem, frequens sit
busviderim miserrimelaborare. Expediuut taraen, aliquidextraregulaminveniri. Omnisetenimregula
et suis rationibus probant quid fata deliberent, et alicui generi rerum accommodata est. Si vero tra-
deprehensa voluntas siderum, quem in sublunari ducaturad aliud, statim in veritatem impingit ob-
globosortiatureffectum.Etfortesenteatiamnuminis
Q noxiam falsitati. Si ergo matheraatici probabilis
irritaest, quamnon mathematicusprofert:aitergo: malheseos, iJ est doctruKilis e-<sent tine contenti,
Quod cladis genus, o su)>eri, qna peste paralis et veram possent assequi positionem stellarum, et
Sxnliamt exlremi mullurum tempus in unum ex signis suis sobria eruditione secundum quod
Conveiiere dies summo si friijida ccelo
:

Siella nocens nigros Saturni accenderel ignes, naturaUterproveniuntqualitatem prfescire tempo-

DeucaLioneos fudisset Aquarius imbres, ruin.et speculationis suae jucundissiraura carpere
Totaque diffuso laluisset in xquore tellus. fruotura. Cum vero dilatant phylacleria sua et ma-
Si sxvum radiis Nemewum. Phmbe Leonem,
gnihcaut flmbrias, dum constellationibus et plane-
Nunc premeres, lolo [luerenl incendiamundo,
Succensusque tuis flagrasset curribus sether. tis niiuium virtutis ascribunt, eis nescio quam au-

Hicessant ignes luqui flagraute minantem

: ctoritatemoperum ascribentes, in Creatoris pro-
Scorpion incendis cauda chelnsque peruris, ,
rumpunt iujuriam et dum ciElestla qure tractant
;
Quid tantum, Gradive, paras f nammitis inalto
Jupiter occasu premitur, Venerisque salubre
adsobrietatemnonsapiuat, juxtaApostolum stulti
Sidus habet, motuque celer Cylienius hseret sunt. Vide in quantam erroris abyssum, ab ipsis
Et coelum Mars soliis habet. Cursigna meatus ccelestibus cadant. Constellationibus suis ascribunt
Deseruere suos, mundoque obscura feruntur :
omnia. Tu videris an flat ei injuria, qui fecit coe-
Ensiferi nimium fulget latusOrionis ?
Imminet armorum rabies, ferrique potestas -Q lum et terram et omaia quae in eis sunt. Deiiide

Confundet jus omne manu, scelerique nefando eara constellatio rebus necessitatera indicit, ut ar-
Nomen erit virtus, multosque exibit in annos. bitriiperiraat libertatem. An et hoc recte, tecum
(LucAN. I, 6i9.) delibera..Ad tanfamdenique quidam pervenereve-
Ecce ex qualitate planetarura, ct positione signo- sauiaras ut exdiversisstellarumpositionibusdicant
rum,etconcursu causarum, quam manifestus belli imaginem ab horaine posse formari, quaj si per in-
sequatur eventus. Hoc etenim ad artis
inevitabilis tervalla temporum, et quadam ratione proportio-
traditionem plurirauiu speotat, ut de naturali vel num in constellatione servata formetur, stellarum
causali coastetdomicilio plauelarum. Omaes siqui- nutu recipiet spiritum vitse, et consulentibus oc-
dem prieter solem et luuam, qui soli singulis con- cultaj veritatis manifestabit arcana. Et licet qiian-
teati sunt, duobus domiciliis gaiideut, aaturali sci- doqiie, qucB honesta vel recta sunt, ut se ia loco
licetet accidentali. Naturale quidem cuique domi- mundo velle servari, vel solum Deum, quando ali-
cilium est, in quo quisque creationis sufe priacl- quid quferilurprecibus, etmuneribus mvocandum
pium habuit, tamea genethliaoi coasentiunt eos
si proecipiat, maligni tamen spiritus haac esse falla-
 ;

m JOANNIS SARESBERIENSIS Wt
ciaiii certissimum est, qui ut minus caveatur, ia- A seeculiadversa minantur erigendis. Certe superio-
nocentitB vel prcecepta plerumque videtur
jiistitirB rem timoris, vel inferiorem spei molam, quibus
alleire. Haucquidemidololalria; speciem esse tide- fidelis anima iu area mundi teritur, toilere prohi-

liumuuUus iguorat. Longe vero commodiusin coj- bentur. Tollunt tamen tam in suam, et clientelse

lum ascenduutastrologi, qai academicorum more, sutB peraiciera, quam

contumeliam prohibentis.
iu
quidquid eis occurreriL probabile, suo jure defen- Verum sicutsenesrerum Oei providentiam non im-
dunt. Itaque quidam eorum molu quodam irratio- mutat, sic et seterua dispositio rerum naturam non
uali, planetas adversus Aplauem niti contenduut perimit. Neque enim homo non peccare non poterat,
alii, auctore Aristotele, eosdem cum firmamento quia eum Deus prieuoverat peccaturum, aut quia
ierri profiteutur, quorum neutrum teste .Mineio illenon peccare polerat, eum peccaturum Doniinus
aslroiogieeregulis inveuituradversum. At geuethli- ignorabat. Neque non mori posse uesciebat, eo
aci ad diviuationem scienliffiCQelestium nimis
dum quod erat peccati merilo moriturus. Neque eum
insistunl, tam ipsoium co^lestium, quam L>ei noli- mori necesse erat, quoniam hoc Dominus praescie- «
tiam perdideruut. Qui tumeu iuter eos suum com- bat. Factus est igitur quodammodo
immortalis,
modius excusare videnlur errorem, cum Plotino, morituius procul dubio, et mortem culpa attulit,
auctoritatem operum non detrahuut Crealori, sed g quam naturae conditionon invexit. Essetque ab ea
semel et simul ab eo legem asserunl iustitutam ; immorlalitate qua non mori poterat, ia eam qua
quam unquam conatusevacuat,cum omnia
uullus mori nonposset, transferendus nisi culpa inobe- ;

quffi disposuit futura sint ut prajvidit. Quod forte dientia;, praecisa justitiaj semita, lantffi glorise ad-
Papiuius intellexit, cum diceret; itum pro tempore prieclusisset. Itaque peccare et
Incipil ex alto, graue el immulabile sanclis non peccarepotuit mera priedituslibertalearbitrii,
Pondus adest verbis, el vocem facia seqiiuntur. qui nulla dispositioais violentia, auUo fatorumim-
(Stat. Th. J, 212.) pulsu,nuIlocouditionisstimuIo,nuIloadhucnatur!B
Abeoergo sua potestas attributa est singulis crea- defeclu urgebatur ad culpam, quee indubitata pa-
turis, in qiiibus non oportuit coelestialocum tenere renspene hominemspoute lapsum impegitin mor-
novissimum, et qutediguiora sunt aliis,habere mi- tem. Verum quia iu iujustitia frena laxavit arbitrii,
nimum potestatis. Eis ilaque quautum voluit cou- slc in ea oppressus et obrutus jacet, ut justo Dei
tulit, qui etsi sibi retinuerit operis principatum, judicio, quia tunc noluit a peccato abstinere cum
signorum illis ad minus iudixil obsequium. Unde potuit, modo nequeat abstinerc cum velit. In eo
etsi non saspe faciant opera signonim, tamen, au- tameu adhuc ei liberum viget arbitrium, ul
solo
ctore Deo, eshibeut ministeria. Hiuc forte illud :
5,1^^ ^p^s iuiquitatis sutliciat, etsi ad bonum
j^j
/~ ™ /.' ,ini',>i...i/ ,• //-i(i>i'..i-n
enarranl
ii™.^
gloriam Dei, Pi.yi /}t
et n oiTf
opeva
/1
manuum
ttlitnoiliQ
•fj/f *1
ejus •
._ 1.. _i
. i*_i._
. _ii->- _
Cceli nonnisia gratiaprieventuset adjutus assurgat.Sic
annunlial firmamentuin [Psal. xviii). iNec mirum, juslitiam per se deserens, traductus est in reguum
cum et aves, et alia plurima iustitutione Dei, et peccati, et roortis, ut jugo servitutis pressiis neces-
naturcebeneticio,qutedamfuturasig[Uspra3veniunt. sitati delinqueudi et moriendi subjaceal, quamvis
Si igitur coelestia sigua suut rerum, quae procul hoc non fatorum series, sed pftevaricationis meri-
dubio venturse sunt necessario, cum eas immuta- tum introducat. Alioquin homiuem nulla justitia
bdis dispositio ordinaverit, quid prohibet ea quae coudemnabit, cum culpa non in eum, sedin ipsius
coelestium prffiuuntianturindicio sciriabhomine et retorqueatur auctorem. Possibiliaitaque sunt, quse
homini iuvicem indicari? Sigua siquidem homini- nuuquam futura sunt qua; si, quia non erunt,
;

bus data sunt ad eruditionem, uon illis, qui ccele- evenire non possent, nequaqiiam possibilia diceren-
stium conscii secretoruui nullis indigent signis. tur. Navale siquidem bellumtieri, itemqucnon tieri
Cap. XX. Quod providentia Deirerum nalM-amnon possibile est, alterumtamenpra^ciseetdeterminate
perimU,neque seriesrerum imunUatprovulentiam
verum est et preescitum.
et quod liberumarbitrium manel cumprovidenlia.

Probabilia qiiidemsunthfee, quaj propouuut, sed Cap. XXI. Anpossint aDeo sciri qusetion sciuntur ;
ei quod rerum muiabiiitas ei nequaquain est infli-
tamen veuenum hic siib melle latel. Fatalem et- D geiida ; et quod idem est scientia. prxscwntia. dis-
enimquamdam necessitatem rebns imponunt sub posHio,}irovideniia etproedeslinalio;et quodvera
preetextu humilitatis et reverenliae Dei, timeutes ne infiniiasunt, ul numerus eorum non queat augeri
forte ipsius evacuetur dispositio, nisi rerum evea- veiminui et quodprovidentianuHam necessiatem
;

rebus inducit.
tus necessitas comitetur. Prseterea privilegium di-
viufB majestatis irrumpunt, scientiam viadicantes, Sed esse jam alterius difficultatis succrescunt

qua tempora praevideant
testimouio, Patris reservata sunt potestati, adeo
quidem ut abscondita sint ab oculis eorum quil)us
Dei Filius queecunque audierat a Patre patefecit.
Deinde mentesbominum tumoreelatiomsextollunt,
aut desperationispusillanimitate prosternuut, dum
et momenta, quee Fili' coruua, el quocunque me vertam in errorem vi-
deor involutus. Si enim quM nou sunt, uec erunt,
esse possuat, profecto et Deus potest scire quod
noa scit, aut eo ignorante potest aliquid evenire.
Bellum namqne navale quod non eril, sicut et gen,
sic et a gereutibus sciri potest. Quod utique et esse

vel vitamdiuturnam, autmundi prospera dejicien- et sciri potest ab homiue, nunquid sciri a Deo nou

dis promittuat, vel econtra immiuentia fata, aut potesf? Si ergopolestDeus scirequod non scit, po-
 iiii POLYGRATICUS. LIB. II. 446

test Qtique et non scrireeo quod contra-

quod scit, A est, etindividua substantia prfescientis, eique es-
jacentium simul uulla possitessesoientia, cuui al- seutiulileruna, cum sil)i sitidemesse,et sapientem
terum eorum semper, eo quodverilatis substautia esse. Alioquin liugat qui potest, quis liaec diversa

careat, sitobnoxium faisitati.Porro mendaciorum conjunxerit, nec prima rerum omuiumcausa erit,

nulla est scieulia. Quomodo

ergo scientia immuta- quffiulsit,conjuucliouis admiiiiculoeget. Creaturie
bilis est, cui decessus rerum polest lieri et acces- vero scieutia, louge disparis couditiouis est. Spiri-
sus, quse potest ignorare quod uon scit, aut scire tui siquidem et animie non est idem esse, et scien-

quodnescit?Quodsit'aiii variabilem esserecipimus, tem esse, cum anima dispouatiir ad coguitionem

Jacoboreclamante, jam apud euui est variatio, et rerum, eaque radicatafuerit, ut, primo atlectio-
si

vicissitudinis obumbratio, et 1'ater luminum esse ais motu iuvalescens, aut omuino, aiit siuc iujuria
desistit, si elabilur quod prseuovil. lloc eqiiidem uaturiBcouvelii aon pojsit,habitu suoiuformutani-
nec geutilium error circa sua noa tam uiimina, luam, faciatque scieutem. Hic ergo habitus, rectis-
quam dasmotiia diguabutur admiltere.qui Styglam sime scientia appellatur, licel et res subjectte inter-
paludemdiis perviam esse uegabant, dicentes eam dum scieutiiEuomineceuseantur. Uade et vicissim
omuibus venerandam, et usquequaque illicitam a nomiuibus uuituatis, qiiod unius est, transit ad
coelestibus praeteriri. Mentes namque cueieslium B alterum. Sic utique et scieutia dicitur multa, cum
oblivio non contingit. Nunquid eigo lides recipiet tamen miiltitudo, reruiu potius qiiam scieutiffi sit.
quod de Deo vel ipsa pertidia abhorret Coustat Si ergo sapientite Dei iinuieusitas et simplicitas at-
'?

autem apud omnes, quia Ueus scit illud uon e»se
futurum, etsi plerique nou recipiant illum posse
scire, aut nou posse scire lioc esse futurum, ne ei
mutabilitatis vei impoteutifo notam iuurere videau-
tur. Sed esto ut Deus, quoniam lioc plerique reci-
piunt, possit, dum tamen si fleri potest positione,
teudatur, unaestsimplex etiudividua. Si subjacen-
tium multitudo, multiplex est et multiformis. Sio
etiam si substantiam volentis aut poleutis qua vult,
aut potest,altendas, uua est voluutuset potestas. Si
quae vultetqute potesl, iiitiuilus omuium numerus
est; juxtu illud propheticum Magnus Lominus el :

aut conjuaetioae nou pecces, scire quodnon seit, macjna vh-liis ejus, et fapientiaiejus nonestnumerus
iion ob hoc eum esse mutabilem quis conviucit, cu- (l'saLc\LWi). Itemque -.Magna opera Domini, ex-
jus scienticB non decedit aliquid vel accedit, cum ijuisita in omnes voluntates ejus? (Psal. cx).Etil-

iilud solum in rerum natura verum esse contiugat, Uid Quis loquelur potmtia Doniini 1{Psal. cv.)HiEe
:

quod ille ab inilio stabilitatis sute pnncto prtelixit. autem res uniforinis et varia, licet totius varietatis
Deum tamen hoc lecipilur, exactissima diligeiitia iguara sit, variis tameu uomiuibus appellatur, sed
prsecaveudumestnecoguatiomodorumverbiquam q ex variis causis. Scientia siquidem et preescientia,
Apolloniusiuducit, quiuquam pertidite ingerat aut disposilio, providentia, et prtedestinatio nominan-
falsilatis. Htec ipsaquoque possibilitas eveuiendi, tur. Sed scieutia existentiuiu, prsescientia futuro-
non levilati ipsius, qui uon movetur, sed rerum la- rum,dispositio faciendorum,providentiagubernan-
cilitati,quce naturanon indignuute moveri possunt, dorum,praidestinatio salvandorura est. Etestprae-
couvenienterascribitur. Mauetilaque usquequaque destinatio ab teterao graliie prajparatio, per quam
immobilis integritas scieutiai Dei, et si quid varie- uiiusquisque vocaturad vitam, sicutait.\postolus :

tatisalicui inest, uon lam scientis quam scilorum Quos prmdeslinavil, hos et vocavit et quos uocavii, ;

mutabilitas est. Licetenim qute scieiitia Dei com- hos et jusiilicavil; quos autem justificavil, hos et
plectitur, mutabilitati subjaceaut, ipsa tameu alte- mugnificuvit (/?o;/i. iii). Et alius: A pud te est, ia-
rationis vices iguorat, el uno singulari aspectu et quii, fons vitse, et in luinine tuo videtiimus lumen
individuo, omniuni quee dici, aut quocunquesensu iPsal. xxxv). Ul ergo reverenti quadam audacia
excogitari possunt, universitatem claudil, et conti- scientia Dei qufB tinem nescit, vel sermoae fiaem
net adeo quidem sine motu ut localia sine loco,
: inveniat scieatia Deiest omnium qute sunt, fue-
:

nascentia sine inilio, decedentiasinefiue,tluctuan-
tia sine alteratioue, temporalia siue mutabilitate,
el mora, sic uniformiter couipreheudit, utnec
prtfiterita transeant, nec futura succedant. i\ec mi-
rumhociu feternilatis statu, uisi quiaqiiidquid ibi
est, mirabile est, cum et in nobis mutaliilium mo-
tum et festinautiiim cursum aliquatenus quiescens
comprehendataspectus.Intelleclusquoqueremma-
gnam sinedistensioue,et sine coutractione sui rem
modicam contemplatur, nec loco indiget ut localia
(laudat, aut spatiorum iuterstitiis ut distantia com-
plectatur. iu eoque Patrem luminum sequitur, sed
uun pa3sibus8equis,cumhicmultis,ille veroomuiao
nulli motui obnoxius sit. C.um vero divinaa simpli-
citatis aspectus innumerabilia claudat, una tantum
runt, et futura siint, vera compreheusio, et plena
,^ uotitia. Omnia siquidem vera uovit, et sola, nul
ei lamque digaaturagnoscere falsilatem. Eam tamea
dijudicat et condemaat. Est igitur necessario infl-
nita, quae universa vera coraplecitur, quorum uti-
que non est numerus, aut adeo infinitus, iit finem
non luveniat, nisi in sapientia Dei, qute sola se
ipsam qiianta sit, novit. Nihil igilur eorum quae
novit, quoniam vera sunt, evanescit, omniumque
dispositorum, prsesentia sint; praelerea, an futura,
iuitium et causa veritas cst. Psalmista siquidem
ait ; Principium verborum tuorum veritas (Psal.
cxviuJjquteuuUo defectu suitransibuat.Transibuat
tameuccelumet terra,quoaiamethocdeverbisveri-
tunc utique cum deformitate mundi purgata
tatis est :
447 JOANNIS SARESBERIENSIS 448

reformabitiir coeliim noviim et terra nova. Sentiat A ciim eo fiituras prsenovimus, non magis ipsius,
unusquisquequod Ueifldes velratiopersuadet;ego quam noster abstriugat, licet ab illiusdispo-
visiis

sine proejudicio sententice melioris, vera modis ia sitionesiibsisteudi formain omniasortiantur.quate-

omnibus arbritror iuliaita: euiu in omnibus quae simt
et quaa non sunt, ab initio esse uecesse sit, vel non
esse;et eoruni qu» coutradictoriae opponuntur, al-
teruin semper ex necessitate sitverum. Tantaergo
numerositatesemel et simul verorum escrevit, aut
potius exstitit nuuierus, utomaiuo minui nequeat
nus bona suut. Aiias autem non foruiae existendi
imagiaem geruat, sed defectum illius, enormitatis
suae vitio protestantur. Praescientia ergo rebus causa
eveniendi non est, aut eveulus reriim ei causa est
praesciendi.neaut temporalium motusceternee pro-
videntiifi caiisa sit, aut a purissimo fonte bonitatis

vel augeri, et usquequaque in aevum uianeat iufini- malorum profluant rivuli. Deus vero bonorum dun-
tus, nisiapudinfinitamsapientiamDsi.Indeiiciens taxatauctor est. Quod vero in topicis vulgo objici-
ergo scientiaest, ciii niliil eoriim elabitur, et oin- tur, quia necessario, si quid praescitur eveniet, nullo

nino augmeutum nou recipit, qute ea omnia com-
prehendit. Uatiouem vero eorum, quae Deus ab
aeterno in sapientia, id estin unigeaito verbo dis-
posuit, creans ibiomnia simul, quam postmodum b
consequenter producil in opera, secundum provi-
sum ordinem singulatraducens a generatione, qua
incipiunt esse per sortem, qua fluctuare videntur
casibusadcorrupliouein, quaequasiexistendi lilum
praescindens, retruditad nou esse, Parcas vel Fata,
veritatis robore subuixuin est, nisi forte rebus ab
omni necessitate absolutis, modum complexioni
quis tribuat,utpotiusnecessitateconsequendi,quam
consequentispropositaeenuntiationis veritasconstet.
Nec me arctabis, ut licet dispositarumrerum, mu-
tabilem fatear essenaturam, scientiam disponentis
obhocdioainessemulabilein.cumsecundum ipsius
veritatis arcanum (Joaunem hlium tonitruiloquor)
fidei constet, quia qiiautacuuque sit labilitas sub-

antiquis placuit appellari, eo quod conslitutiones jectorum; quod factum estin eovita erat.per quem
providentiae Dei, quin effectui manoipentur, nemini facta suut universa. Ejus itaque dispositio tauta
parcaul, et a verbo Dei, quo omnia
aeterualiter suse stabilitalis incolumilate viget et vivit, ut nullo
dixit, et faota sunt, exsecutioiiis firmamentum ac- rerum motu conouti, nulla possit temporis, aut
cipianl. Unde stoicus omnia necessaria credit, ti- casus mutabilitate convelli.
mensevacuaripossescientiamimmiitabilem. Econ- Cap. XXII. Quod ex possibili non sequatur impossi-
traEpicurus,eorura quaeeveniuut nihilprovideutife bile, etquid ex qno necessario consequatur novit
AUissimits, qui omnia soluspotest.
ratione dispositum, ae forte necessitatem mutabi-
libus rebus iuducat, opinatur. Pari ergo errore lustas tameu dioens, nisi evenerit aliquid quod
desipiunt, cum alter casui, alter neoessilali uni- ^,
prtevidit, illud certa signiticalione complectens
versa subjiciat. Mutabiliumigitur rerum dispositio fortelapidem recasurum iu terram, fallitur disposi-
immutabilis est;etaeternteprovideatiaeimmutabilis tio.Quia ergo lapis non recidere potest, jubes rae
slatus, omnium mutabilium continet cursum.Cum de duodus eligere, quorum neutrum communiter
veroipsaabatternitatissusestatu moveri nonpossit, approbatur, ut vel fatear providenliam posse falli,
contingentium seriem ab omui uexu necessitatis quod fidesabhorret, vel, quod ahsouum est,expos-
absolvil. Et licetliix iuacessibilis sapienti;e Dei lui- sibili impossiblleconseoutioae vera couseatiaineve-
manaescientieelenebrasiacomparabiliterautecedat, nire. Angustiae quidem suut undique. Hinc, ne
est tamen in quo claritati illius, caliginis nostrae diviuam minuam majestatem ;iade, nemultorum
oculus qiioad aliquid corequatur. Sicut enim quod clamoribus et seateutise, quae jam fere omnibus
video iinininere, nulla ex eo quia videtur, necessi- persuasa est, coutradicam. Scd quia melins est
tate proveuiet, sic et quod illius oculus confempla- inoidere iu linguas homiuura, quam impie versari

tur,non est neoessariiim evenire. Scio equidem
lapidemvelsagittam.quaminnubesjaculatussum^
exigente natura recasuram in terram, iu quam
ferunturomuia nutu suo poudera, nec tameu sim-
pliciter reoidere iu terram, aut qnia novi, recidere
in Deuiu, si utruraque vitare non possum, absonus
malo videri, quam perfldus. Nondnm etenim omni-
bus persuasum est, quod ex possibili impossibile
noa sequatur. Nam hoc nonnulli recipiunt ; sed an
reote, viderinl ipsi et judicent. At ut ex vero fal-

necesse est. Potesteuim rccidere et non recidere. sura seqiiatur, nemo sapiens acquiescit. Verum
Alterum tamen, etsi non necessario, verum tamen siqiiidem ex falso sequituret vero, sed ex vero, non
est. Illud utiquequod scio futurum sienim futurum
:
nisi verum. Ex possibili quoque et impossibili, in-
non est, etsi fore putetur, nou scitur tamen, quo- terduin possibile sequitur ;non tamea ex quovis
niam illius qiiod non est, uon scieutia, sed opiuio impossibiU omuia imposslbilia. Nisi forte aliud tibi
est. (liBteruiu etsi uou esse possit, niliil impedit esse persuaserint illi, qiiorum si omnia vera suut, ex
soientiam, quae non necessariorum tanlum,sed quo- uno impossibili,sequuntiiromnia impossibilia,etex
rumlibet e.xistentium est, nisi forte et tu cum stoi- quovis falso, quaelibet falsa. Si vero obtinuisses ex |

cis existentia censeas necessariis comparanda. Sic vero falsum. jure et ex sententiaomnium quererer
etquae ille praeuovit, omnia prooul dubio implebun- me a seinita veritatis abductum. Non tamen his ini-

tur. Goutingeutia lamen omuia etuoucvenire pos- portuuitatibuseatenus premor, ut quod inopinabile I

sibiie est.Adeoqiiidem ut ad evenieudumres, quas est, lioet iuveuiamcousorteserroris, propria teme-

 ;

-i i9 POLYCRATICUS. - LIB. II. 480

iiiati! tueri contendam. Malo cum academicis, si A test. Porro divinae simplicitatis status, longe alia
t ;men alia via non pateat, de singulis dubitaie, coudilio est. liasiquidem uno simplici et individuo
iiuam pernioiosa simulatione scientite, quod iguo- aspectu, ut prtedictumest.quffi sunt, quae fuerunt,
lum velal)scouditumest, temerediftiuire, pruisertim etquae ventura sunt, omnia contemplatur, nulloque
in quo assertioni mese fere totus atlversabitur mun- rerum mutabiliuni lapsu movetur sed in se ipsa
:

dus.Eoquelibentiusacademicosaudio, quodeorum semel et simul contuens universa, subsistit inva-

qute novi, nihil auferunt, et in multis faciuntcau- riabilis,
tioreui, magnorum virorum auotoritate suflulti ...SlabUisque manens dat cuncla moveri.
oum ad eos eliara in senectule transierit ille, in quo Et licet iuterdumei praeteriti temporis aut futuri

Latinilas nostra solo iuveuit, quidquid insoleuti verba aptentur, uon ei quidquam ex hoc subtralii
(ircBciae eleganter opponit, aut pr;efert, Cioeronem velimpendere, sedrerum subjectarum mutabilitas,
loquor, Koniani auotorem eloquii, quem ad eos, si quid proprie dicitur, veraciter indicatur. Cum

quasi in calce vitse, diverlisse, liber De natura deo- ergo ipsum aliquid prsenovisse audimus, miuime
rum iuscriplus, docet. Etferaut stoici inopinabiles intelligiuius tluxu temporis ejus praeteriisse scien-
siulentias suas, quas paradosas vocant, verasqui- tiam sed si verborumnaturam sequimur, prfflces- ;

Uui, prEeolaras, et nos pingui, ut B sisse tempus, quo veraciter credatur, ejus, quod
admirabiles :

lii;itur, iMinervaageutes, nihileorum approbamus, futurum erat, habuisse notitiam. .Sic utique eum
rpifeomuibus,autpluribus,aulsapieutibus siugulis ab seterno certum estomnia prsevidisse, non quod
ui facultate sua probabilioribus falsa esse videutur. visui ejus motu suo quidquam subtrahat tempus,
Nrc si Cicero ipse, aut Aristoteles, impossibile ex sed, quia qui universo tempore natura prior est,
piissibili produoaut, aoquiescendum ceuseo, me suus omnia semper oomprehendat aspectus. Ejus
pnliiis, aliquafallaci^enube deceptum, verosimiliter ergo provideutia in sui dispositione non fallitur,
opiuabor. Hac ergovia teudioulas tuas egredior, ut quiaeamsemper sequela operis comitatur. Sednec
dioam provldentiara falli non posse, rem tamen falli potest, qui nec es mutabilitate rerum, nec ex

-|U8eprovisa est, posse non eveuire. Sedquid inferre temporisfuga, aut versibilitate, potest aliquidabs-
ronsueveris, scio. Ergo possibile est, eam uon esse condituui esse ab oculis ejus. Hominis vero falli
pr;evisaui. E^to, inquam. Quo ultra progredieris '?
potest, et fallitur dispositio, quia res, cujus apud
i:ri,'0, in(|uis, reolamaute philosophia, et quod est se prffitiguravit speciem.processutemporisaut om-
non esse, et quod fuit possibile est non fuisse, et niuo non evenit, aut in alia specieinpublicumpro-
quae jam possuut ne fuerint.
prasterierufit, revocari cedit. Nec tamen qusecunque prasteriti verbi si-
Et qiiideui iuHuitam poteutiam Dei, scientiolae et (;
gnitioalioue clauduntur, rebus sunt aggreganda
raliiiiioulK raecB tegibus uoncoaroto nec ei Hnem, ; praeteritis. Nec si me vixisse protitear, florente
qu;e non habet, impouo. Scio eniiu quia orania piripatetico Palatino, ideo mihi vitam elapsam, aut
potest sed taraen quia mendose colligis patenter
; praeteritam esse confiteor. Aut si ab Ariauis, Euge-
video. Primoquiadiviufe majestatis iramensitatem, nio prc-Bsideute.dissensi, non ob praeteriti temporis
parvitatis humanae modulo circumscribis, et aeter- gratiam ahdei el confessionis illius integritate di-
nitatis immutabilem statum, labeutiumrerum ima- verti. Caeterura, quiaquandoque verum fuitdicere:
gine, et succedentuim sibi temporum varietate dis- Nunc vivo, sic sentio, eleganter et vere fateor ia
tinguis. Sed loiige secus esse liic, atque iii his ex sequentibus, quia tunc vixi, et sicsensi, nec tamen
praecedentibus oportuit coucipi, cum aeteruitatis vitam prseteriisse vel sensuin. Scio lamen quis
statum nullus omnino motus attingat, et crealura dixerit, quia in hoc erramus, quod mortem non
qiieelibet accessu, vel decessu acciilentium movea- prospicimus. Magua pars ejus jara praeteriit. Quid-
tur. Homo siquidem si qiiid providet futurorum, quid setatis retro esl, mors teuet. Sed certe si ei
slatim mentem motus aggreditur, ut
ejus qiiidara semel fuisset vita elapsa, aut hoc omnino non di-
auimus qiiadam apphcatione sui, ad aliud apud se ceret, aul diceret redivivus. Nou est ergo necesse
fiit uri operis speciem prfletiguret, earademque ple-
''
'
^ prfeteriissequidquidprceteritilemporis signihoatur
' '

ruinquenuncquasiinarchivismemoricEdepositam, verbo, et lioet praedestinati siut multi, non ideo

rcponit, nuuo quasi in speculo nativfe puritalis re- quia electi siinl, prfeleriit praedestinatio. Et quam-
plioat etrevolvit. Faoilius enim est motum hunc ab vis non prffidestiuati esse possint, poterit ahquid
auimoomnino delioere, quam ooutemplatione jugi quod prffiteritum sit, ne praeterierit revocari. Nota
auimo inhaerere. Et quidem hic motus, si non pro- siquidem preedestinationis, quocunque verbi casu
videntia est, aut provideutiaui parit, aut ei cujus- utaiis, quautum ia eo est, futurum quam prKteri-
cunque foederis notitia vicinatur. Cum vero motus tura potius signat, et eum de quo dicitur, nisi jam
priecedens, et exea concepta speoies, futuri operis fore evaserit, indicat esse salvandum. Est eniin, ut
sequela frustratur, inanis est agitatio mentis, et dici solet, verbura feounduin, et insesemper verbi
qiiasi uinbra insorauis, sine veritatis oorpore eva- alterius intelligentiaui claudit. Non itaque motum
uescit. .Motustamen, quia reipsa fuit in auiina, aliquem prcedestinati ingerit, sed ei qui salvandus
nou potest aon fuisseinanima, etauima quaemotus est, primiiiva disponentis Dei gratia, patere asserit
agitalione mola est, non mota uoa fuisse uou po- ostium salutls, et januam misericordiu3, qua pro-
Patuol. CXGIX. 13
 451 JOANNIS SARESBERIENSIS 452

cedentetempore possit salvari.imo salvabilur.licet A stno;Me;'i<is, et me ad iracundiam concilaverilis,

possit el non salvari. Nec mihi illud Aristotelis tui gladius deuorabit vos, qiiia os Domini locutum esl
objicias, quia fuisse quod fuit, et esse quod est, (Isa. i). Ecce quia liberum hic servalur arbitrium,

quoniara est, necesse est ut coUigas enuntiationes, dum si volueritiSj et si noluerilis dicens in utram-
queepraeteriti temporishiabent copulam, veras esse que partem, non ex judicio irretractabili fatove
prajcise, vel prsecise et ex necessitate falsas. Mini- Dei, sed ex merito singulorum omnibus poenam vel
menamque hac oljjectione juvaberis, cum et ipsa praemium re|iromiUit. Esset utique iu voluntatem
Aristolelis verba faciant qureslionem, et articulo collata coudilio promerendi iuutilis, si faciendi vel
discutiendonullum, aut parvumferanl suflfragium. non faciendi neoessitas, esset providentiae vel fato-
Regulte siquidem iutegritatem subvertunt enuntia- rum nexibus illigata. Quod sitstudnonsuflicitcon-
tiones, quee praiteritis vim futuri contingentis ad- teutiosis, an nou ex evangelico lestimouio poterat

jungunt puta verum fuit heri te cras esse lectu-

;
iu passioue filius rogare Patreiu suum, ut exhibe-

rum, aut te Plato quandoque scivit dormiturum. In ret ei plus quam duodecim legiones angeloruui,

quibus ex adjunctione futuri, prjetenti teuiporis cum tameuliqueat ex post faclo, uon hoc, sed op-
vacillatfides.Dum enim lu poteris nondormire, et positumejus, quod contigil, fuisse provisum. Nec
hoc Plato poterit nescivisse, non quod motus, qui g perspicacioris ingenii moveat sensum, si in tanl®
in animaejusfuit, nonfuisse possit, sed quod qute majestatis scrutiuio exemphs dehcimiis, nec ra-
fuitscientia, mutabilitate reruiu, et temporis lubri- tiouibus abuudamus, cum admirationem ratio tol-
co inopinionem poterit devocari. Si tamenconliu- lat, et exemplorum uiductio singularilalem exclu-

gentiumfuturorum ullapotest esse scientia, quam- dat. Ipsa vero inettabili singularitate niirabilis, et
vissitindubitataopinio,quae scientiamprobabiliter mirabili immensitate siugularis, oiunem sensum
imitatur item quod heri verum fuisse prsediximus,
: exsuperat, non modo hominum sed angelorum.
non fuisse poterit verum, non quod res prasterita Scio eqaidemquiascrutalor raajestatis oppriuietur
revocetur, quee in eo nulla praHeriit, sed quod les a glona, etexedicto Altissiuji, bestiam, simoutem
futura exspectatur.quae abinsidiis fortunae pendet, tetigerit, lapidibus obrueiidaui. Uude quaj iu tali-

ut sit. bus praeponuutur, siue praejudicio meliorum, in-

Deinde tu ipse potes providisse bonum aliquod, vestigantis animo potius dicta sunt, quam leme-
quod forte futurum est bonum, et potest uon fore raria contentione, ad impuguationem veri aliquid
bonum idem potesnon providisse Louum, non
; et statueutis.Sed iiec illud me scire conUteor, cur
quia possis non providissCj quod provulisti, sed hoc leprobato alium praielegerit, uisi quod cum pa-
quia potest non bouun esse, quod providisti. Item tribus sentio iii illo occultaui Dei justitiam veue-
potes quid promisisse vel stipulatus esse utililer, randam, hoc mamfestam gratiae misericordiam
iu

idemque potes non promisisse, aut non stipulalus
esse utiliter quod tamen promisisli vel stipulatus
;
es, non promisisse, aiit non stipulatus esse uon
potes. Praiterea, tu in fundum Semprouianum, il-
lum qui te sequitur, prsecessisti ei si alium prae-
ainplectendam. Nam et ille, qui raptus ad tertium
coelum audivitarcaua verba, quajuou licethomini
loqui, hujus diflicultatis articulum uon tam discu-
tieus qiiam adiuu-aus, altiludiuem divitiaruiu sa-
; pientiae etscientiai Dei confessione humili veuera-

cessisti, te alius aut secutus est, aut sequitur, aut tuSjjudicia ejus iucompreheusibilia,et vias imper-
sequetur. Cum ergo cousequentis evacuari possit vestigabiles esse pronuntiat. Incerta et occuita sa-
eveutus, antecedentis quoque veritas polesl lutir- pieutiae Uei,quisibimauifestataessecongratulatur,
mari, ut et tu qui non praecessisse
praecesseras, opera ejus supra seusum hominis maguiUcata as-
possis. Quo tamen ingressus es, uon potes uon serit, et dum scrutatur omnia, cogitationes Altis-
fuisse ingressus, neque quod factum est counume- simi nimis profundas aguoscit. Huic verilati couso-
rari poLest infectis, neque quod praeleriit, ne fuerit, nat, quodin Ecclesiaste sauctusSalomon inaudilu
poterit revocari. In his enim omnibus quae mente fidelium couciouatur : Esl lioino qui diebus et no-
concepta, vel verbis expressa, vel actu ooniplela ctibus non cupU uculis somnurn, et intetiexi quod
transierunt, non possunt, nec poterunt exiudeuou omnium operum Dei, nulLam invenire /jossU liomo
fuisse, etsi qualia futura erant, dum eadem sui na- rationeia eorum quce sunt sub sole. El quanto plus
tura certus non fixit eventus, valeant noa fuisse. laboraveril adquserendum, tanlo rninus inveniet ,<|
Talium vero clauduutur ambitu omnia, quae cujus- eliamsi dixerU sapienssenosse, non poteril reperin
cunque generis imminentis appellatione clauduu- [EccLe. viii). Si ergo iuveuiri uou potest ratiosub-
tur, licel familiarius ad quautilatem, autad aliquid, solarium, puis pleue suprasolarium redditurus est
aut ad quodhbet aliorum ualurahter applicentur. rationera ? Quis enim coynovit sensum Domini [1 Cor.
Quid ergo mirum, si ille qui omnia potest, et quae ii),aut quisconsitiariusejus fuit {Isa. xl) ? Constat
praevidit, non praevidissepotest cum consletlidei ; itaque sic ratiouem omnium veritatis ardore qiiaj-
quod ea quaepraevisa sunt non evenire possunt, et reudam, ut pia intentio suara iulirmitatera aguo-
quae non praevisa sunt, possunt eveuire, nec tamen scat, et ex oiunibus rebus prolioiat, dura sibi per-

citra conspectum provideutiae valeant evenire. Ait suaserit diviuam majestalem houorandam,
fideliter

enim Isaias Si volueritis ambulare in praiceptis

: et misericordiae iudeticieutis abyssum jugiler am-
meis, el audierilis me, bona lerrw cotnedetis. Quod plectendam.Deuiqueapudphilosophoscautum est,
'i33 POLYCRATICUS. - LTR. L iU
talia rnanere prfedicata, qualia subjecta permise- A posse deleri. Hinc est forte : Deleantur de libro
riiit. oiuniuinque prsedicauientalium vim, et pro- viventtum, cl cmn justis non scribanlur {Psal.
]r.ietatera natiiralium fiiiibus limitari : earadeuique, Lxviii). Itemque : Aul dimitle eis hanc noxam, aul
rum ad cuImeatheologitB asceuditur, quasi nativo si non me de Libro tuo, quein scripsisti
facis, dele
rnlore destitutam, et robore, alterari. Plane deflcit (Exod. xxxn). Qui natus est, inquit Evangelista, ex
vis verhorum, ct intellectus ipse mortalis succum- Deo, non peccat, qunniam generatio cwlestis servat
bit, ubi divinfe discutituriramensitas majestatis, et eum [l Joan. v). Generatio utique coelestis est
in naturalibus obtinet, liis scilioetquJBrerum nu- aeterna prcedeslinatio, cujus omnes filii ingrediun-
merum augent vel minuunt, ut quod fuit non pos- tur ad vitam, etsi possibile sit eosdem praevarica-
sit non fuisse ; aut noa prjeteriisse,qaod praeteriit, tionis merito a justitia; quaevia vitse est, aberrare.
dum tamen quod verum secum foitelecturum,
fuit, Si mihi non credis, audi vel illura, cui si angelus
nihilominus veriun non fuisse possit. Quod itaque de coelocontradixerit, diguissimo anathemate con-
prasterituui est, revocaii non potest ne fuerit, et dumnabitur. Pater, ioquit, ex eis quos dedistimihi,
ieque quod ex insidiis foitmiae pendet, dumtamen non perdidi quemquam, sed serua eos (Joan. xui).
cx facilitate natur;B utriusiibet sortis exspectat Nonue, qu* so, jam illos perdiderat, qai retrorsum
eventum, nuUa eveniendi sibi necessitas subjicit. g abierant ? Nonne etiam quodammodo jam Judam
Sic forte dum providenliae non impletar elTectus, perdiderat ? Sed certe non acceptaverat eum iu ar-
q od fiiturura est, et non evenire pntest, potest cauo consilii Filius, nec Pater servandum inter
fliam non fuisse praevisiim. Non lainen, ut preedi- conscriptos Filiodederat illum,quinon fueratprs-
oliim est, invesligationis audacia omnipotcutiam destinatus ad vitam. Si vero alii prceordinatieranf,
iiiiiiuo, autimmeusitatiejus quamcuuquepraescribo si labi non poterant, quare pro eis tanta sedulitate

iiiensuram. iloc autem cum multis sentio, quia si Filius intercedit ? Salvandi ergo erant et tamen :

qiiid Deus prsedivit, eveniet ; et si non evenerit, dum peregrinabantur a Domino mortem poterant
non praevidit. Unde probabiliter ad minus colligi- promereri, ad vitamnulla necessitate praedestina-
tiir, qiiia si potest non evenire, potest eliam non tionis arctati. Gloriatur quis quod eum nihil sepa-
fuisse praevisum. Quid enim ex quo veraciter con- rabit a charitate Christi, et tamen castigat corpus
>equatur, ipsa veritas novit, juncturamque ratio- suum, et in servitulem redigit, ne forte cum ahis
num plene et perfecte primitivaratio pensat. Hanc praedicaverit, ipse reprobus inveniatur.
Apo- In
autem hiimano generi indulget academia antiqua calypsi quoqae monenlur augeliecclesiarum nunc
licentiam, utquidquid unicuiqiie [.robabiie occur- agerepoenitentiam etprima operafacere,nemovea-
rit, suojure defendat. Solebat nostri temporis pe- q tur candelabrura eoram,nunctenere locum suum.

ripateticiis Palatinus omnibus his conditionibus
obviare, ubi non sequeatis intellectnin, antece-
lientis conceptio claudit, aut non antecedentis
contrarium, consequentis destructona poult, eo
quodomnesnecessariam tenerecousequeQtiam ve-
ne eumdem alteri cedant. Cur ita, si quae futura
erant, mutari non poterant ?H8ec quoque sententia
nec geutilium philosophos latuit, qui fatorura se-
riem dicunt imiuobileui, non quia moveri non pos-
sit, sed quia moveri omnino non contingit.Hincest

lint, etsi nonnullae sola, dum tamen magna, sint illud :

probabilitale contenf». Sicut enim scientiae as- Exire a mediis potuit Pharsalia fatis.
sistit evidentior pro suiperspicaitate opinio, sic et Itcmque poeticum, quo senex Carnotensis in an-
singulariaquoprobabiliora sunt, eonecessariorum gustiis fortunse frequentius utebatar :

tidehorem miagiuem prffiferunl. Et ne me solius Fata viam invenient, etc.

opiuionis lubrico fluctuare putes, auctorem quo me Quse vero elapsa sunt, et seciindo disposidonis ef-
tueoruiaguum profero Augiistinum, qui locum il- fectacompleta,naturaliterquidemnonpossuut non
liim exponens Evangelii, ubi de mullis mansioni- fuisse ;licet nihil asserere in alterutro audeam in
bus, quse in domo Patris sunt, a Salvatore fit men- injuriam disponentis. Ait tameu doctorum doclis-
Si quo minus dixissem vobis, quia vado
tio, ait :
^ simus (Ilierouyiuumloquor) « Audenter loqiiar, : li-

piirare vobis locum (Joan. xiv), id esl si non es cet Deus omuia possit, virginem tamen post rui-
sent praedestinati, dixissem, ibo et prcedestiuabo. nam suscitare non polest. » Potest tameu coronare
Diversltatem etenim raansionum quae in doiuo Pa- corraptam. Etquidemdiffluitionemvirginis, eodem
tris Gcelestis praeparatcB sunt, divinae pr.edestina- interpretante, Apostolus pouil, ut sit virgoquai san-
tioni coaptat,quaesalvandis pro beneplacitodispo- nta esl corpoi-e et spirilu (l Cor. viiK Sed procul
nentis parit diversa charismata gratiaruiu et rau- dubio Deus et sanctificare animam virtutibus, et
nerum.Gura verotantus Paterhuuc apprehenderit carnem potest redintegrare corruptam, ut totasub-
ii:terpretationis sensum, ut dixerit, si non essent slautia sui videri possit, qiiee ceciderat, susoitata.
iiiiedestinuti, dixissem vobis, ibo et praedestinabo, Quodsi, oratorio tropo usus, iutellexit queefuerant
credibile est dum rerum pendet eventus, si omni- non possenon non necesse fuitad virginem
fuisse,
poteutiplaceat, eos qui nondura praedestinatisunt, prostratam recurrere, cum iu prseterilis omuibus
jjosse prsedestinari ad vitara, et qui jam scripti simili sententia vel errore, hoc idem potuorit inve-
sunt in libro vitas, exigentibus meritis ab eodeiu niri. Sententiam vero ab errore scienter divido,
 45S JOANNIS SARESBERIENSIS 4S6

eo quod sententia semperhabere debet veritatis si- A inea, iuqnic astroriim secretarius, interest, an ali-
gnificationem. Sicut apud sanctum Job invenis ter esse possit, dum id de quo agitiir, ilu futurum
:

Quis est isleinvolvens senleniias sennombusimperi- esse noa dubitem. Sed quajnam est haec certitudo
tis (Job xxxvni) ? Sed forte virginitatis aliquis gra- signorum?Nempe rerum plerumque experimentum
dus est, quem impossibile est a quacunque corru- fallax, judioium difficiie, ipsorumque signorum va-

pta apprehendi. Quod autem possibile dicitur, in- ria est et mulliplex signitioalio. Porro varietas am-

terdum ad facilitatem, qute singulis inesl, vel cx biguitatem inducit in arabigiiis autem omnis ditli- ;

fortunae calculo, vel ex aptitudiue dispositionls, nitio periculosa est. Sed eslo quod signa uniformia
refertur, quandoque ad ipsam rerum naturam sint, unde illa una siguiticatio innotescil, aut quid

respicil, nunc ad fontem omniura, divinam refle- perhibet eam esse falsam ? Natiira, inqiiis ? Illane
ctitur majestalem, a qua omnis non modo perso- qiisB in rebiis, an qua? iu divina voliintati, con-

narum potentatus, sed rerum omnium quae videri sistit ? PoiTo, divinae uon obloquor voliinlati, sciens

vel cogitari possunt, potestas est. Hinc illud Salo- qiiia omnia, qucecunque voluit, fecil (Psal. cxui). Si
monis Omnis potesias a Domino Deo esl (Sap. vi)-
: ea tibi iiinotuit, bene est. Potes utique in luinine
Adversus hanc nulla me unquam conturaaoia eri- llo videre lumen, et vera indubitata de libro pro-

gam, certus qui ipsa sola est, quce potest aniiuam g ferre, qui allis signalus, tibi ap<U"tus esf, in quo
et corpus mitlere in gehenuam. siint omnes sapienliaj et scientife thesauii abscon

Cap. XXIII. Objeclio novi Stoici. difi, qiiem neinuii apeiire liGitum esse audiiram,
Restat tibi illius stoici tui qujestio, quem in nisi Agno qui occisus osf, et morfem virtule pro-
Apuliadiutius morantem vidi, ut post multas vigi- pria inferemii. Noli amodo ciim Apostolo mirari
has, longa jejunia, labores, plurimos et sudores, altitudinem divitiarum sapientiae et scienfiae Dei,
tanto infelicis et inutilis exsilii qufesitu, in Gallias ciim tibi comprehensibilia sinf jiidicia ejus^et astro-

Virgilii ossa potius, quam sensum reportaret.Uure- ruin diicafu pervestigabiles vife ejiis, tibique vada-
rebat eniin Ludovicus an posses aliquid facere
ille, bilis sit judiciorum ejiis abyssiis miilta. Si de ea
eorum, quae minime facturus es. Quod cuin ad- natura niteris quae iu rebus, id est frequenti rerum
misisses, mille tibi aureos otferebat, dum illud cursu, versatur, frustra tibi de siderum familiari-
efBceres. Quos si forte respueres, eos tibi quanta- tate blandiris, cura a solito rerum cursumulfadi
libet summa multiplicari jubebat, ut quod leviter vertanf, et eo majori admiratione feriant sensua
fieri potest eflticias.Tandem impudenti el impudico hominum, quo non modo insiieta, sed ipsi nafurse

solvcbatur cachinno, vim conjunclionis opposito- videufiir atlversa : ut, cuui solis dpfectus plenila
rum non intelligens aut conlemnens, et te ridicu- uio contiugif, aut si circa synodum, aut circa ple-
lum assistentibus digito osteadebat,qui gratis tan- nilunium, vel ultra, luminis sui luna patiatur ecli
tam pecuniam contempsisses. Congeris in hunc psim. Qui enim sideribus legem dedit, qui ciirrioula
modum quainplurima. iNoa tamen his stimulis ur- temporum vobintatis suae freno raoderatur, quj
geor, ut oinnia necessaria credam quia sciuutur, reniui momenfa temporibus suis accomraodat,
aut nihil contingentmm sciri, quia necessaria uon qiiando vult, et quo raodo viilf, novuin stupente

sunt.Plane sciolus paululum mihicum peripateticis natura, aut rarum potest prodiicere effecfuin e
prae illo videor, qui hujus dilhciiltatis angustiain causis concurrentibus, quae aliter parere consiievB'
Atticis noctibus confessus est, se nescire se non rant. Quis eniiii consiliarius ejus fuit (Isa. xlI, au
esse cicadam. dicet ei Cur ila facis (Job
: xi) ? Utique Dominus
Cap. XXIV. Quod mathemalici lemerarii sunt, est : quod beneplacitum est iu oculis suis faciet

indi/ferenter fulura judicio suo subjicere prsesu- Dispositioni ergo apfare tempora, et reriim mo-
mentes. raenta variare temporibus, solus ille qui disposuif,
Illi quoque,licetdissenfiamusin plurimis mecum potest : et cum multorum notitiam, secundum
fatentur, se omnia non nescire, ciim quibus astra beneplaciti sui mensuram, concesserit creaturffi,
loquuntur, et qui quasi de ipso coilestium sinu hoc sibi Trinitas singulariter reservavif. Qaaudo
exfrahunt veritafem. Qui vero eoruin raodeslissimi D itaque, et qiiandiu quidfiiturnra sit novit, et partes
sunt nec sideribus rerum pollioentur etTecfus, nec temporum illc dispensaf, per qiiem ipsa tempora
eas neoessifati lege dispositionis astringunt, sed factasunt. Ipsaquoque tempora mofu et variatione
quia venturffi suiit, certisque pronuntiaulur indi- reriim, quasi quibusdam coloribus pingil, et volu-
ciis, non verenfur.Sed si fiiturorum po
praedicere bilem temporis rotam, jugafi quodam uexu rcruin
test ordo mutari, teraerarium est rem sui uatura quo teneatur, illaqueat, et ut rem iuoompreheusi-
incertam, certo diffinire judicio. Sin autem inutan bileiumgeraf inteilectui, eamdein luirabiliterrerum
non potest, quid prodest tanta curiositate scrutari, proprietatibus, quasi suis informat. JVowes^, inquit
quod nulla potest diligentia decliuari ? Sed forte verbum Alfissimi, veslrum, nosselempora (Act. i),

etsi aliter esse possif, res incerta non est, teraeri- aiit pleue scialis quando
quandiu quid faoturum et

latemque judicii escusatratio indubitatasignorum. sit vel raoraenta, ut possitis modos, et varietafes
;

Licet eiumsit possibile rein aliter esse, eaiu famen eorum, qu» futurasuut, oomprehindere.Ecce quare
ita futuram esse, manifesta sigaapraenuQtiaat. Nec temerarium sit, futura certo subjugare judioio. In

il
 ; :

.37 POLYCRATICUS. - LIB. I 4o8

1'atris siquidem potestate sunt posita, non \n K tuum , et Jezabel canes comedent ante muros Jex,
iiecessilate eveaientli. Porro qure in potestate posita rael {ibid.). Quod cum audisset Achab, scidit
sunt, sic, et non sic, esse possunt. Nam quge in vestimenta sua, et posuit saccum super carnem
necessitate, sic esse necesse est. suam, jejunavitque et dormivit in cilicio. Factus-
(\kf. XXV. Quod argianentum a signo suo non est que est sermo Domini ad Eliam dicens Quia re- :

necessariumy et de Ezechin, Achab, et Nini- veritusesi .\chahfaciemmeam, non inducammalum

vitis ; el quod ea quce significanlur, rnutari in diehiis ejus (ibid). Ecce pcena qufe debebatur
possunt.
Achab, qiiia pceuitentiam egit, difTertur iu poste-
Sed forte familiaribus Veritas loquens Non est :
ros, et Jezabel ia scelere perseverans praesenti
veslrum, ait, ul lautam prmrogativauialienis.pula
judicio condemnatur. Una eademquefuit sententia,
mathemalicis, reservaret. Ksto, si tamen fidelis
quse sanguinem Achab et Jezabel canibus expone-
animus acquiescit. Sed quanta, ut prsedictum est, tamen pro parte mutatur, pro parte
bat. Et et
est hfpc certitudo signorum ? Neinpe cum
manet imraobilis, auctore temporum sic omnia
Signa mealus dispensante. Sic et Ninivitfe, a preesenti excidio
Deseruere suos, liberati, Domini flexere sententiam, ex edictoregis
(LucAN. I, 664.) B et principum, agentespoenitentiam ad praedieatio-
uoviim aliquid creditur imminere.Non enim eousque nein Jouae. Nunquid tibi videtur verior et fidelior
(ontendo, ut res magnas nullis unquam credam sententia Jovis et Marlis, quam sententia Creato-
iiidiciis prieveniri, cum in sole, et luna, et ipsis ris ? Non iitiqiie Plauti consilio acquiesces, si istud
i'lementis,etornatu eorum, vim significativam a virium planetis ascripseris. Cum enim Sycophanta
Itouiino esse ciidicerim. Caeterum artem esse, qua Mandrogerum percunctaretur, an illi sint planetae
ijuis de futuris, ad omnia interrogata verum placandi, qui numeris lotum rotant : eos Mandro-
rispondeat, aut omnino non esse, aut nondum gerus nec nostro visu faciles, nec dictu affabiles
uiiioluisse horainibus, mihi mulloruui auctoritale, esse respondet, adjiciens atomos in ore quod
el persuasum est. Quod si libi persuadere
ratione, volvunt, stellasnumerant, sola mutare non possunt
nou possum, obstantibus his, quse mihi de provi- sua. Sic itaquea dispositione siderum eventuum
ilentia, et fato, indesinenter opponis, miliique re- necessitatem ingerit, ut illos sale satis urbano
pugnanlibusexemplis.quEBdevariisailershistoriis eleganler irrideat, qui visum exercent in contem-
persiiasi taiuen mihi, huic non acquiescere vani- platione eorum, qui visuiu fugiunt, et interpellant
lati. Non eqiiidem signorum signatoriimqiie eara eos, qui loqui dedignantur et cum atomos in ore :

culitBrentiain arl)itrnr, ut alterum ex altero neces- „ volvant, verendum est, ne si alomos genethliaco
.sario consequatur. Cait ita crediderim, nisi te forte intercidat, in excipienda sententia coelestium
ciirialium nugfe detinent, audi. Rex Ezechias aegro- labatur. Sit ergo eorum insignis auctoritas, dum
tavitadmorlem. AnnoQcredisregem Judamedicum sfabihs el inconvulsamaneatCreatoris. Certe quid-
inveuisse, qui uriufe, el puisus, et multiplieium quid tibi Mars tuus, aut Jupiter suggerant, Deus
praegnosticorum indicio, morbi deprehenderet verax est, et tu dum illis plus quam Deo credis,
qiiautilatem ? Deinde responsura luortis forle ac- perniciosissime mendax. Astra quidem mendacia
ceperat in corpore suo, qui eoiisqueperductus est, sunt in conspectu ejus, sed et in angelis suis re-
ut se victurun) ulterius non speraret. Postremo perit pravitatem. Ut tamen verum fatear, tibi
Spiritiis sanctus moitem nuntiabat astare prae fo- astra non mentiuntur, sed tu ipse. Quod deciperis
nl>us. Quod signiim certius quffiris ? Qaid cerlum tibi imputa. Quis enim te cogit falsum putare ?
est, ut de aliis taceam, si de testimonio dubitas Deusea,qufEprffieuntibus signis venfura conjectas,
Spiritus sancti ? An negabis Isaiam dixisse lii : immutabilia esse persuasit. An falleris eo quod
^l)iritu morieris nonel vives {Isa. xxxvni) ? Vixit figulus sibilans, aut hic mundus ait
I amen et non mortuus esl, adjectis ei annis qiiin- Nulla sine lege per senum
ilioim, per misericordiam ejus, qui futurorum Errat, incerto volvuntur sidera motu.
et

eventiis in sua posuit polestate. D Aut si fata moveiit, urbi, generique paratur
Humano matura lues ?
mortem, qiiam natura vilahumque de-
Et forte
iVclus intentabant. quia iile per poenitentiam mor-
Idemque manifestius subjicit :

tiius est in culpa, ullerior ccmminantis Dei absor-

.... Etsuperos quid prodest poscere finemt
Cum domino pax ista venit duc Roivia maloriim :

liiiil raisericordia. Achab quoquerex impiissimus,

Continuam seriem, clademque in tempora multa
«nra Jezabel non fani conjugio, quam crudelitate Prolrahe, civiLi tanlum jam libera bello.
i-iiiijuncta, cuiu vineain
sanoti .\abolhae cruore Sed prooul dubio multi dii tui, futurum bellum
possedisset, morlera iramiuenlem, preenuntiante amovere nou poterant, quia multi, imo potius nulli
Itomino, exspeclabat. Si mihi nou credis, quod sunt. Hoc tamen unus et Deus etDominus omnium
lura Deus ipse prsenuntiaverit, audi Eliam. Ait potuisset. Novit enim ille mutaresenfentiam, si tu
(Miim Hcec dicit Dominus Occidisli et possedisti
: : beneficio ejus malefioium finias. Unde et Nabucho-
{III Reg. XXI). Itemque In quo loco linxerunt : donosor consiho Danielis peccata eleemosynis re-
ranes sanguinem Nabolh, ibi iingent sanguinem dimens, et iniquitates in misericordiis pauperum,
 460
459
JOANNIS SARESBERIENSIS
A cendnnt infernnm viventes alio.que rninmsn»
in
sententiam Domini imminentem.adtempnsefTugit,
Nonn£ dum tibi talia proponuntur,
parlicipes efficiunt. Sed
donec in aula Bahylonis glorians diceret :

vel opponunlur, qui.l facis ? Riiles equidcm,

et
(goxdifiravi
hcec esl Babylon civitas magna,quam hidibriohabens sim-
mew, et in nimis uncis naribus indulges,
in domum rcgni, in robore forliludinis
elationis plicitatem fidei^recurrisque adprovi lentite sinum,
gloria nominis mei (Dan. iv) ? Sic ergo
et te in abyssum inscrutabileui
quasi Antus aUer
voce, in se ipsum jam fugientem Dei sententiam
totus immergis. Lucem inaccessibilem posuisti re-
revocavit.
fugium tuum, et inde fidei rusticitatem irapugnas,
Cap. XXVI. Quod sententia Deimoveripotest,quod
propugnaculum sit erroris.
consiUum^ Dci immutabile est, et voluntas Dei ao si fons veritatis

prima omnium causa, el quodmathesis viaclam- Sedesto, veterem hanc providenlise querelam so-
pire non possum, et nodos omnium
nationis est. queestionum
Cum itaque immutabiiis Dei possit moveri sen- non sufflcio. Quis enim adeo sapiens est,
solvere
tentia, errantium et discurrentium siderum sermo utomnibus cujusvis imperiti, nedum tuis. quasstio-
manebitimmobilis?Sedquocunquemodosententia nibus sahsfaciat ? Totius denique veteris philoso-
moveatur, consiiium Domini manet in cieternum. phia3 princeps Plato, levem(ut ferlur),
quod tamen
Quod autem consilii et voluntaiis Dei signum cer- B delIomeroveriusdicereiur,nescioquam
uautarum
divina? An-
tius est, preeceptione aut proliibitione qucestiouem explicare non potuit. Unde cum ab
non recte videbitur velle, quod prscipit ? 1'iane protractius derideretur, ut
eisdem irapudentius, et
patriarcham prascepit unigenitum promissionis fi- erat vir verecundi ingenii, quasi to.xicato
confusio-
lium imraolare. Recte, ne patriarcha mandanti ac- nis jaculo perfossus ad mortera, spiritum novissi-
quievit? Recte quidem per omnia,eo quod man- mum exhalavit. Puduerat enim quodquasi totius
datum vohmtatis, quffi priraa omnium causa est, acaderaiEe iraproperio, exprobraverant principem
et nunquam suo fraudatur effectu,
certissimum
philosophorum Gra;ci;e, eliam minima iguorare.
Adeo quidem prima queera-
Hoc autem asserit Flavianus in libro, qui De vesti-
indiciura sit. est, ut si

tur de ahquo, cur ita sit, rectissime dicatur, quo- philosophorum inscribitur, Xenophontinos fa-
giis
sic voluit, qui omnia quacunque voluit, gloriamimpuden-
niara ille cieute invidia.adversus Platonis
fecit (Psal. cxm). Si vero cur vohierit inquiratur, ter finxisse. Licet quaraplurirai eum ob sacramen-
ineplaqufeslioest, quoniamprimaecausse.vohmta- tum numeri asserant ultro animam posuisse illo
tis scihcet, quEeritur causa, cujus nulla
estomnino
a;tatis suae anno expleto, quem
novenarins in .<e
causa. Equidem dici solet, et verum est, quia in
ipsuui ductus effecerat, eoquodexinde nonaccedit
manu principis est, nt possit mitius judicare quam humanilati nisi labor et dolor. Faleor equidem me
leges, curo et qui legem tuht, derogandse, vel C etcum raullis plurima iguorare, neo
pauculascii-e,
abroganda; illius, habeat poteslatem. Legi ergo, tamen vila; munus quasi Homerus pmlore victus
quam figulus tuus coelo iraponit, aurlor cceli con- abjicio. Si ergo providentife, etliberi
arliiliii litem

tradicere non audebit? Interpositam inter jus et componere non sufficio, si fatorum et facilitatis

ajquitatem interpretationem, soH principi et opor- naturte repugnanliaiu ueqneo concordare.nnnquid

tet, et licet inspicere. Ubi aliud jus
suadet, aliud jure civili
ideo minus verum est ista esse ? Sicut in
qua pubhca utilitate versatur, princi- quffidam
fequitas, in reus frequentissime favorabilior est, ita
pis quasrenda est interprelatio, qune generalis est, suntinvestigationiliusphilosophicis,\ibiplerumque
sententia dubita- defectu
et necessaria. Ubi de scripto, et potior pars videtur actoris. Hocautem ex
tnr, mens inquirenda auctoris. Quis ergo te
est nostro arbilror evenire. Intellectus enim circa re-
CGjlestium fecit interpretem ? Unde, quid expediat, rum prima principia deficil. In his scrntinium pro-
nosti ? Qua temeritate aliena opera, tuis, imo Dei videntia>,investigatioi)emquemateri6e,etHdeinostrs
?Teneo enim tuum multos articuiosaplissime censeo numerari. Dum
stellis, ascribis illnd subtilissi-

mum argumentum :
in providentia nnjus quaerelas
molestiam perimis,
. flagrcmle minacem
Tu qui
flagranle
.
j^ prBeciso capite, plurium snccrescunt
,
,

Scorpio. m..nrf.. .a.rf«, ./.|^..9..p.r«r,s, d

Quid tantum Gradive paras ?
capila qua3slionum. ZZzLJonu^.
raa\.ria= silvam progre-
Si in materia;

diuiur. illico patimur quod soraniantes,

inter ali-
(LuCAN., I, 638.)
qiiam et nullam substantiam constituli. AnimfB
Sed mendacii pater, qni te hoc docuit coelestibus intellpctus oppo-
origine, traducem nobis
ascribendum, fraudulenter sic agit tecum, utcum qucesita
nit. Postremo in divina
substantia Irinitatem reci-
his notis resperserit crealuram, ipsum creaturee
pere personarum, nisi in fidei virlute,
quomodo
sic infamet anctorem. Postremo auimulas misero-
Ar!ilaqueosdeclinabis?Divinitalisunamsimplicem
rum fraude deceptas, inevitabilium vaticinio fulu.
inviduam admitte substautiam, qnomodo Sa-
in elationis tumorem suspendere, vel de-
et
rornm
dementia est. bellii, nisi fidei ralione, manus efTugies ? Hfec ta-
sperationis abyssum prfficipitare,
men non minus vera sunt, quia mullis possunt
Porrohunc fructum mathesis sua; horoscopi affe- sapicntia Dei se
qusslionibus irapugnari. Et licet
runt, et planetis suismagis erronei, dum ascientia non
pietatisexorbitant,longapervesiigationesignorum, lucarnatiouis mj'slerio nobis visibilera fecerit,
tamen eousque se iutellectui nostro fecit palpabi-
cumecquiquasi Lucifer matutinus oriebatur.des-
 :

461 POLYCRATICUS. — LIB. I. 462

leiii, nl ciim ea possimus usqueqnaque discurrere, A veritalis interpres. Vulgo siquidem cum quis men-
scieQtes rerum oiunium qnanta sit longitudo, latl- tiendi nota inuritur, dici solet, quiaquovis excubo,
tudo, sublimitas et profundnm. Si vero mathema- vigilivemendaciorest. Item chironouianticusadhi-
ticoruni viaesset usquequaquelaudabilis, nou tan- bitus, etconsulfusquid coutulit ? .\am siib eo arti-
topere pcfinituisset magnum Augustinum se eoriim culo uterque,quisquis hoc egerit, consultus est. Tu
consultationibus inclinasse. Ad Ivec doctor sanctis- quidem paucis diebus elapsis, quasi stellam matuli-
simus ille Gregorius qui melleoprseLlicationis imbre uam geueris tui non prffimonitus perdidisti. Ccetera,
totam rigavit et inebriavit Ecclesiam, non modo quse meliusnosti, scienter taceo cum isti vanitate ;

mathesin jussit ab aula recedere, sed ut traditur sua meruerint ne ulterius consulantur. Pythonico-
a majoril)Us, inceudio dedit probatse lectioais rum vero eo perniciosiorest consullatio, quo falla-
Scripta, Palalinus qiuecunque tenebat ApoUo. cia mah'gnoruiii spirituum in his manifestior est,
(HOIIAT. ep. I, 111, 17.) qui sive raentiantiir, sive uon, iu proposito semper
In quibus erant prfecipua, quae cfelestium men- liabent ut uoceant. Fallunt autem interdum studio
tem, et superioruni oracula videbantur hominibus fallendi, interdum ceecitatis suae errore decepti : id
revelare. Qiiid mulla ? Nonne satis est qiiod hanc tamen agiintassidue, om-
ut futurorum conscii per
vanitatem catholicaet universalis Ecclesia detesta- B nia videautur. Inde est quod ambiguitate verborum
tur, et eos, qui eam ullerius exeicere priesumpse- obnubilare student oracula, ut cum meudaces, aut
rint, legitimis poenis mulctat?Sedne planetariorum fallaces inventi fueriul, aliquo ratiouis velamento
uon tam persequi, quam sequi videamurerrorem, suam quferant tueri fallaciam. Sic utique fallere
jaiu ad reliqua progrediatur oratio. Quienim hiiic non desistunt, donec auditores suos prEecipitentia
curiositati iuserviunf, non magisveraces esse pos- luinam. Cuienima saeculo vatum profuererespon-
sunt quam huiiiiles et sobrii, qui primos recubi- sa ? Cresone, an Pyrrho, aut preecedentium aut
tus in cceiiis appetiint, et epulantur quotidie splen- subsequeutiiim cuiquam ? Dux Thebanus dum de
dide. Postremo plurimos eorum audivi, novimul- oraculo sperat victoriam, fratris mucrone perfodi-
tos, nemiuem in hoc errore diutius fuisse
sed tur. Et tamen avus Laius successus belli visus est

recolo, in qiio manus Domini condignam non exer- polliceri. Quid enim aliud siguiflcaret, quod post

cuerit ultionem. multas ambages intulit :

Cap. X.Wil. De aruspicibus, el chiromanticis, et ...Certa esl victoria Thebisl

pythonicis, et Sauiis dejeclione.
Cselerum ne, interempto duce, mendacii arguatur,
Quid de necromanlicis dicani,quoiumimpietas, ul fallaciam ambigua veritatis nota obduceret, quo
Deo auctore, per se ipsam ubique jam viluit, uisi
C malitiam tueatur, subjecit :

qiiod morte digni sunt, qui a morte conantur scien-

Hei mihi per gladios vicit paler.
liam mutuare? Namde aiispicibus, aiiguribus, sa-
Sic ergo dum quasi fatorum consilio securus aJ
lissdtoi'ibus, ariolis, pythonicis, aruspicibus, et
parricidium invitatur, iaqueo impietatis trahiturad
aliis, quoriim, prfe multitudine,t8ediosa estenume-
occasum. Patris quoque parricidae desiderium
ratio, prodiictiorem sermonein texere, cum nemo adiinpletur, dum fratres impii, quibus imprecatus
istorumjam progrediaturinliicem, sed in latibulis,
optaverat, ut ferro generis consortia dissilirent,
si quis est, exerceat opera lenebraruni, superva-
mutuis vulueribus pereunt, et alternis gladiis pro-
cuum esl. Quaedam taiuen eorum certis de causis sternuutur. Cresus maxima regna, si Halyn trans-
aliquateuus laugenda sunt. Et, si lateaut, super- grediatur, de oraculorum fide sibi subjectum iri
sunt ailhiic raalo suo arnspices. Ilos pro parte in confldit. Sed cum res in contrariumcesserit, fallas
extis aiiimalium divinare prfedictum est. Exlorum Apollo se unius verbuli eequivocatione, absolvit ab
quidem censentur nomine, omnia, quae cutis extre- invidia mentieudi. Quid Pyrrhus ?Romauis victis,
mitate teguntur. Unde et illos, qui in humerulis quos saepe in acie virtute fuderat, beneflcio Phoebi
arietum, vel quorumcunque ossibus auimalium va-
sibi promittitiiuperium, sed irreparabiliter stratus,
ticinantiir, eis connumeraudos esse manifestum
j-, in se ipsum retorsit culpam, qui amphibologiam
est. Chiromantici quoque vera, qute in rugis ma-
oraculi minus utiliter intellexit. Ad notiores trans-
nuum latent, senosse gloriantur. Quorum errorem eatur historias. Appius cum unica et siugularis
quia ratione non nititur, uon necesse est rationi-
tempestas orbem concuteret, doceute
civilis belli
bus impugnare, licet eo ipsoillos expugiiet ratio,
Phoebo in sinu Euboico quietem quaerit, etmortem
quod deticiunt ratione. Uiium tamen est quod a
invenit. Oraculum quidem auctore Lucano celebre
te, si me palieuter audias, attentissime quaero. Quid
est
nugatores isti, quoniam eos tibi uotosesse non am-
E/fugis ingentes tanti discriminis expers
bigo, quando de dubiis interrogati sunt, proferunt ? Bellorum, Romane, minas, solusque quielem
Cum adversus Nivicollinos Britones regia esset ex- Euboici lateris mediaconvalie tenebis.
peditioproducenda, in quo le consulliis aruspex Sed ne nota in historias non oracula re-
falsitatis
prtemonuit? Quamvisab eo veritatis arcanum non fundatur, cauonica, et cui fldes iucolumis acquie-
inquirendum,qui excubiali obsequio concin-
fiierit scit, disoutiatur historia. Saul in tyrannum versus
natorpotius mendacii credendus erat, quam occuItcB ex principe,cum exigenlibus culpis esset a Domino
 :

463 JOANNIS SARESBERIENSIS 464

derelictus, el adversus populum Domini, eo duce A ((ftirf.). Videsne quamdifficilesit malitiam,cumsu-

invalesceret manus hoslilis, sollicitiis fractis reljus perbiffi fomento coaluerit, verliis et exhortatione
esituminquireljat. Consuluilergo Dominum, et non curari? Peccavi, inquit, timens populum, el obediens
responiiit neque persomnia, neque persacerdo-
ei, voci eormn. Jionae sic fatetur culpam, ut potius
tes,nequeperprophetas.Hoctameneiantedenuntia- involvat alios, qui, si princeps esset, fuerant rela-
verat Samuel, quia Dominum pcEnitebat, quod eum xandi,quaraseipsumexpediat ?Nnnquid sicaudie-
constitueratregem,eoquod nonimpleverat verhum Moysen, cum ira Dei sfeviret in populum
rat fecisse
Dom)ni,suadenteavaritia,parcensAgagregipinguis- dixissetqueei Dorainus Dimilte me, ut irascatur
:

simo, et opimis gregibus ovium et armentorura, et furor meus in populo, et deleam eum, et faciam te
vestibus, etarietibus, et uni versis, quffi pulchraerant crescereingentemmagnam(Exod. xxxn). Quid ergo
in oculis populi. Quidquid vero vile fuit, et repro- fecil dux idemque fidelis princeps in beneptacito

bum, hoc mandante Domino demoliti sunt, et cum suo, constitutus a Dornino? .\ut dimitleeis, inquit,
nulli ducum nisi de manu Domiuiexercituumcon- hanc noxam, aut dele me de libro tuo (ibid.). Sed
tingat vietoria, auctori bonorum non referens glo- nunquid in tantae charitatis affeciu propriam quee-
riam,viribussuis in faeie populi decoUato muuere rebat gloriam ? Inquit enim mansuetissimus prin-
applaudebat. Sic enim scriptum est : Factum est Q ceps, pius pater, disertus orator, potens in opere.
verbum Domini ad Snmuelem : Pcenitet me quod et sermone, dux pr»ambulus in justitia mandato-
constituerimSaulregem,quia dereliquit me,elverba rum Dei : Dicent viig^-ptii : Callide duxit eos Do-
mea opere non implevit. Contristatus est Samuel,et minus de iEgypto, ut prosterneret in deserto. Sic
clamavil ad Dominum tota nocle.Cumque de nocte ergo etiam sui ipsius dispendio, Domini gloriam
surrexisset ut iret ad Saulem,mane nuntiatum est praeoptabat, etpopuli, cujus ducatum ministrabat,
Samueli,quod venisset Saicl in Carmelum,et erexis- liberationem. David quoque cum culpa ejus Do-
set sibi fornicem triumphalem, el reversus fuisset, minura ad iracuudiam provocasset, et principa-
descendissetque in Galgala {[ Reg. xv). Deinde ad jis culpse sulijeclus populus portaret pcEuam, vidit

increpationes Samuelis crimen inobedienliiB sub angelum Dei caedentem populum. Fudit itaque pre-
praetextu religionis maluit excusare, qiiam delere ces de intimis praecordiis. et adjecit Ego sum :

per poenitentiam; quee secunda tabula post naufra- qui peccavi, ego inique egi, isti qui oves sunt, quid
gium relictaest peccatori. Ait enim Imo audivi : fecerunt (II Reg. xxiv) ? Verus utique rex, et justus
vocem Domini, et ambulavi in via per quam misit princeps, et dignus, qui Altissimi frangeret iram,
me Dominus, etadduxi Agag regem Amalec, el Ama- qui dum se pro populo flagellanti Deo opposuit,
lec interfeci. Tulit aulem populus de prwda oves et n indlgnationis ejus flagi'llura araovit. Eum siquidem
boves primilias eorum quoe ccesa sunt, ut immolet nulla excusatio fleetit, nisi cum quis proprio judi-
Domino Deo suo in Galgalis (ibid.), Ecce quomodo cio accusatur. Nihil movet ad veniam, nisi cum
se ipsum excusat,et quidquiti culpas est, autexte- nocens nudam detegit culpara. Misericordiam nihil
nuat, aut refundit in populum. A?( ergo Samue.l admonet, uisi cura animus charilate succensus, in
Nunquid vult Dominus holocaustaet viclimas,et non se ipso conleritur. Xiliil persuadet propitiandurn
potius ut obediatur voci Domini f Melior est enim esse, nisi cum mens manum operis extendit ad
obedientiaquamvictimw el awscvllaremagis quam; satisfaciendura. Si quis enim fatetur culpam, inu-
offe}'re adipem arielum. Quoniam quasi peccalum tilis est confessio, nisi satisfaclionis anirao currat

ariolandi est repugnare,

quasi scelus idololalrice
et ad veniani. Peccavi, inquit Judas, iradens sangui-
noUe acquiescere. Pro quod abjecisti sermonem
eo nem justum (Matth. .wvn). Fuit ilaque verausquo-
Domini, abjecit te Dotninus ne sis rex (ibid.). Ego quaqueconfessio sedinutilis, quia potius cuourrit ;

quidem similiter arbitror evenire omnibus, qui in ad laqueum quem meruerat, quam ad fontem mise-
sublimitate constituti abeunt post concupiscentias ricordiae quatn demeruerat, et obstinationis suae
suas, et principatum ac dominium slmulanles, tu- duritia pccecluserat sibi. Eum taraen pcenituit fe-
morem suum exercentin subditos, corequantes li- _ cisse, quod fecerat, sed non eo devotiouis affectu,
bito licituin, ac si colla eorum jugo divinsB legis qui lapidem adjutorii sufQceret emollire. PcEniten-
subjecta non sint, et nulla necessitate urgeantur tiasiquidem ductuslaqueose suspendil. Vitam ergo
ad implendam justitiam Dei. Sed nunquid vel sic, dignofinivit supplicio sed quiamalitiam non cor- ;

adtantum tonifruumcomminationis divinae,(jx).rjp6- rexit, veniam sibi nullo salutis procuravit remedio.
Tri5 pectoris indurati, aut turaor, qui tyraunidis iui- Sic enim et apud inferos scribitur esse stimidus
quitate in corde Saulis vivacius coaluerat, potuit pcenitudinis, licet niilla sit coi-reclio prava; voliin-
emolliri ? Neqiiaquam. Dixilenim Saulad Samue- ergo Saul procul dubio peccalum suum
tatis. Sic

lem : Peccavi,quiaprwvaricatussum sermonem Do- imponere nititur humeris alienis, et dum simulat
mini, et verba tua, timens populum, el obediens voci qiiod a poena velil per preces Samuelis eximi, se
eorum. Sed nunc porta, quwso, peccatum meum, et ipsiim gravius oneratum, forlioribus laqueis invol-
revertere mecum, itt adorem Dominum. Et ail Sa- vit, et irreparaliiii senleulia daiunaliouis astringitJ

muel Non revertar, quia projecisti sermonem Do-

: Seqiiitiir enim : Et conversus esl &amuel ut abiret\
mini, et projecilte Dominus ne sis rex super Israel Illeuutem apprehendit smnmitatem palliiejus,qud
46S POLYCRATICUS. - LIB. I 466

scissa est. Et ait adewn Samuel : Sridit Dominus A Flectere si nequeo superos, Acherontamovebo ?

regnum Isrnel a te hodie,et IradidU iiludproximo (VinG. iEn. VII, 312.)

aut verbis, et insaniori perhdia Si
tuo meliorite.Porrotriumphatorin Israelnonvar- fidelioriliiis :

ce.t, et pcenitudine non fleclelur. Neque enim horno

mihi Deiis notiliam siibtrahit veritatis, eara tamen
est, ut agatpoenitentiam. At ilLe ait : 1'ercavi. Sed per patrem raendacii, eo invito, cognoscam, et ve-
nunc honora me coram seniorihiispopuli mci, el co- litnolit arcanum consilii ejus per potestates ad-.

ram Isi-aeUet reverteremerum.ut adorem Dominum \e,viaiV\a.?,e\Y>\o\\\ho1 Et dixeruntseruie:jns,adeum:

Deum tuum (Rry. xv). Ecce qiianla elatiouis in- Est muUerhabens Pythnnem in Endor (ibid.). Indi-

sania. Se dejeclura aiidit a Domino, et tamen qnasi gniis eniin eratconsultalione viiili,queiii in tantiim

eo invito regnare contendil. Regnum meliori tradi- desperatio fregeral,ut etiamabinliimis et infirniis-

tum esse non ambigit, et privatus per sententiam simis creaturis ad tuendum quod Do-
sibi regniira,

irretractabilera regni gloriamfraudulenterusurpat. minus auferebat, adversus omnipotentiam ejus,

Corruit itaque diim in velitum molitiir ascendere, auxiliimi iraploraret. Mutavit ergo habitnm suum,
el tit se ipso deterior, dnm meliori, reclainante Do- vestitusqiie estaliis vestiraentis, et abiit ipseetdiio
mino, vult equidem ciilpam, sed
preeferri. l^atetur viri ciira eo, veneruntqiie ad mulierein nocte.

pcEnam porlare dedignatur hoc est euim quoii B

;
ait Peccavi, sed nunc honora me
: ao si dicat
Recte quidem omnia, quia rectus esl, etiam apud
perversos Spiritus sanctiis. Regio namque habitu
; :

Cura crirainis culpa, elationis fastu, lyranui neqiii- debiiit spoliari. qui ad serviendiim diBmonibus, et
tia jusle dejeclus conteraui raeruerim, rae patientia non Deo,infaiistum arripiierat iter. Qui vestem ab-
luain conspectu eoriira qui nonnoveruiil consiliuin qui jnstitise inutaverat indu-
jficerat innoceiilicB,
Domini, faci.it gloriosum. Revertere ergo raecum, mentuii), vestibus lionoris et glorise non debuit in-
ut tuo incedam fastigialus obsequio, et tanto stipa- signiri. Et abiit utique post eum, qiii non sletitin

tus comitatu, tanta venerabilis auctorilale, adorem veritale, et diio viri cum eo,equidem innoraiuati
Dominura Deura tuum, quoniam raeura ultra dicere et innominabiles, qiii vel regem ad tantam perfi-
non audeo, qui ab eo per inobedientiam discessi, diara non reUictante fideprosequi potiieruut. Duo-
et adhuc per conliimaciara recetlo. Adeosiqiiidem ruraqiie rex decenler stipatiir coraitalu, duin a siira-
inlumuerat spiritus ejus, ul se non modo horaiiii, ma et vera unitate recederet. Veneruntque ad mu-
sed etipsiDeose ipsuin quodaminodo proprise ira- liereiu nocte, apto utique tempore, de morte re-
pietatis ausu prseferret. Quem enim Doiuinus prae- gum, de strage populi, de liictu publico cum tene-
tuleral, quanlo raajori gratia videbat praeditiim, brarum principe tractaturi. Sic et Saloiuon nocte
lanto acriori invidia ei occultas lendebal iiisidia*, r, dicitur sapieuliam accepisse, qui auiore mulieriim
tara quam iniqnas exercens iiiiiniciiias:
manifestas allectiis et corruptus, a Domino erat recessurus.
etqiiom.inifestius eum Dominusextollebat, eoavi- Petrus quoque dum calore ttdei destitutiis, calefa-
dius,non tamdeprimere.qiiamexstinguerepropre- ceret se ad prunas de noete, lapsus est in perfl-
rabat ipsique Deo se e re^none ponit opoositiim, diam, et eam crimine perjurii fecit insignem. Alii
duni ei subripcre aut eripere nitilur jiira regno- etiam discipuli timore prostrati, tempore nocturno
ruiii. Digniim ergo fnit ut non raaueret in eo Spi- fugerunt. Et ait Saul ad muliereiu (inulieres euim
ritusDoinini, quicorsuiim nonmo io habitaculum, frequeutiusspiritusPythonicusiraplel):£)(yi»awi7«
sed et tantae neqiiitiae fecerat fiindaraentum. Exa- in Pythone, et suscita mihi quem dixero tibi (ibid.).

gitavit eiiin itaqiie spiritus neqiiam a Domino, et Lege libros, revolve historias, scrutare omnes an-
ex illo retro fhiere, et in dies labi, minuiregui vires giilos Scripturarum, nusquam lere in bona signifl-

cceperunt, saliis popnli fliictiiare, hostiuu) crebrior, calione divinationem invenies. Unde prophetas
raajor, clariorqiie victoiia, tam regis quani populi reprobosdivinatoresnonprophetas esse, Scriptiira
validiusanimosfregil.Ipsetamemeumcui Dorainus comraeinorat, quales fuerunt prophetfe Achab, qui
regnurafirraaverat,exterminatumhabebatafinibiis eum, Domino permitleute, exigeutibus meritis va-
siiis. Qiiifl ergo tandem cepit consilii ? iNon ulique riisludificationibus seducebant, Deniquejuxtaver-
ul regnuin traderet meliori se, ut disposilioni di- bum Domini egressus est spiritus mendax, el fa-
vinse, quse ei innotuerat, acquiesceret, ul pcenilen- oninium prophetariin) Achab ascen-
ctus est iu ore
tiaiuanteactsB viti3e ageret fructuosa:n. Sed qui suroiuRumolliGalaad,ad prosperapromitlendum,
adversusDominiiincalcaneumtumoiisextulerat,po- solo .\lichea. Morastite reclamante, qui conscius di-
puluminmontesGelboe,ubipunieudusetoccidendus vini consilii, Israel quem dispersum in montibus
erat, eduxit in prielium. Occidi siqiiidein in monte viderat, prasmunivit, C6esns obamatcB verilatisjudi-
debiiit, qiii non nisi alta in se ipso respexil. Quia ciiim ab eo,qui assuraptis cornibiis ferreis dixerat:
ergo eum veritas ipsa deseruit, ad fonlem menda- Uis rex cornibm Syriam venlilabis (lll lieg. xxii).
ciifalsus etiniqiius princeps confiigit. Dixil itaque munere nonfiebat, ut-
Pr;eterea divinatio fere sine
sernis suis : Quserite mihi mulierem, habenlem Py- pote quee in avaritioe et nequitise spiritu exercetur.
thonem, et vadam adeam, et sciscitabor per illam Hiiic estqiiod Hierusalem ruiturffi Spiritus sanctus
{/ Reg. xxviii). Quid aliud dixisset gentilis, idem- iraproperal: Principestui in muneribus judicabant,
que perfidus ? Nonne idem est ac si dicat : sacerdotes iti mercede docebant, et prophelxin pe-
467 JOANNIS SARESBERIENSIS

cuniadivinahant. el siiper Dominum requiescebanl A sapienti, venit istud ia diibium. Sine ista nemo

dicentes Nunqtiid nnn Dominus est in medio no-

:
unquam ingressus est ad saluleui. Verum qui errat
struni ? Non vcnimt supra nosmala.Propterea dicii in minimis, paulalim ad majora prolabilur. Siciste

Dominus Sion quasi ager arabitur,

: et Hierusalem primo iiegligens, deinde inobediens, postmodum
ut custodia pomoerii erit (Mich. Qui ergo in iii). contumax, exinde obstinatus, postremo ad eam
pecuniadivinabant, etsi pi-ophetarum insullant no- prolapsusest ctecitatem, ut nec praedictum artica-
mine, ssepe mendaces, semper mendosi,alieni sunt lum fidei sibi servet incolumem. Deum etenim
a virlute et propheliae veritale. In Pythone, inquii ;
jiistum usquequaque non credidit, opiuans etiam
quasi dicat : (Juia recessit Spiritus Domini, vei iii sanctos post exitum vitse hujus malignis spiri-

Pytbonicuspatrocinetur El suscitamihi queni uiilii. tibiisconcessam potestatem, Noveratenimsanctum

dixero tibi. Utique fallacia fallaciam trudit. Datus Samuelem Pythonioisnon obtemperasse dum vive-
rex in sensum reprobum, qui sibi persuaseral Py- ret, nee aliquod cum eis initae familiaritatis ha-
thonem scieuliae prtEsulem, praescium futuroruni, buisse commerciiim. Niinc vero eum ad Pylhonis
arcani consilii imperium, sibi sperat et petit excilari. Vult etiam
consciaui, veritatis interpreleui,
sibi quoque ad hoc cogi defunctum, ad quod vivus impelli
persuasit, einndeui tanta prseditum
potestate, ut posset etiam mortuos suscilare, et B non potuit. Regi siquidem noluit indicare dum
tantse benignitatis, ut etiam in eo, quod rarissi- viveret, nisi quod indicandnm Dominus inspi-

mum est et difticillimuui, familiaribus suis morem rabat.CM»! autemaudisset mulier Samuelem, excla-
gereret. Procul diibioelapsumerata memoria ejus, mauit voce inagna, et dixit ad Saulem Quare impo- :

autinutililerteuebaturcanticnm fidelis anima;,qiiia suisli mihi ? Tu es enim Saul (ibid.). Se ulique

Dominus est qiii mortifical el vimficat, deduril ad deceptam credidit, et etiam post preestitum jura-
inferosetreducit,paaperemfaciteldilat,humiUatct mentum, notitiaet prsesentia principis oneratam.
sublevat, etquod inipsoimpletuin videratSanl, s«s- Dixitqiie ei rex : Noli timere,quid vidisti 9 Et ait mu-
cilalde pulcere egenum,ut sedeat cumprincipibiis lieradSaulem Deos vidiascendentes deterra(ibid.) :

et solium gloriae teneni [I Reg., ii). El qui haeo Pylhonissae potuerat ab incoepto, vel tenuis tidei
facit, proculdubio soienliaruin Dominusest. Etait virum deteruisse responsio. Deoruin siquidem
mulier ad eum Ecce tu nosti quanta fecerit Saul, et
: pkiralitatem inducit, et eornm habitationem sub
quomodo eraserit magos et ariolos de lerra. Quare terra, etm tenebrisessesignificat. Dixit ergoSaul :

ergo insidiaris aniinx mese ut occidar ? Etjuravit Qualis est forma ejusfQux ait Vir senex ascendil :

ei Saul in Doniino, dicens Vivit Domiuus quianon el ipse ainictusestpallio. Intellexit itaqueSauLquod
:

eveniet libi quidquam mali propier rein (I Reg. r, Samuelesset, et inclinavit se super faciein suam in
xxviii). Veruin qiiidemest.quia qui versatiir in sor^ terram, et adoravit(ibid.). Formara illiusqui appa-
dibus,sordcscitamplius;etqnemgraliadeserit,tiunt rebat diligenter inquirit, forte errore gentilium
semper uovissima illins deteriora prioribus.Sacri- deceptus, eauidem habitus et negotiorum formam
legii igitur Pyihonissa conscia expavescit, et pote- singulis apud qua superstites fue-
inferos credens,
stas a Domiuo coustituta ad sacrilegia evellenda Uude ilhid Qiise gratia curruum
rant iusigniti. :

alias quideiu liuiida, ciiin negotia populi, cumdo- Armo^'umque fuit vivis.quce cura nitentes
mini bella geruutur, idololatris priestat aiidaciam, Pusccre equos, eadem sequitur iellure reposlos.
et sacrilegits regiam accommodat auctoritatem. (ViRG. ^n. VI, 634)
Ariolos, inquit Dominus
et magos ne patiaris vivere Sed nonne potuerat sancti viri clarior esse gloria,
(Exod. xxn). At ad quem sermo Dei dirigilur,
ille aut post mortera viventis habilus immutari ? Et
et qui gladium porlat ad viudictam malefactoriim, quidem provide, et fideliter non dicit Scriptura
bonoruin gloriam, non modo talibus securitatem Samuelera f^ythonis imperio suscitatum, sed caeci-
dat, sed promissam pacem juramenti religione tatein impii sensus prudenter expressit. Ait euim :

confirmat. Et sic evenit ut in proprio periculo Aurlila forma viii et babitu, inlellexit Saul quod
discat, quam perplexi sinl nervi testiculorum Le- Samuelesset. Deceptiis utique intellexil; quod et ex
viathan, cum laqueum propni ope-
sibi teteuderil eo probaliir quod subjungit Et inclinavil se, et
:

ris, a quo sine salutis dispendio non evadit. Et jam adorauit. Sienim fuisset Samuel, nequaquam se
arota complexio, et coi'nutus quidam imminet syl- permisissetab homine adorari, qui secundmn le-
logismus : Si Hythonis^ae parcitur, Domini violalur gem credideral, et docuerat unum Deum et Domi-
imperiiim, praicipientis ut maleficia hujusmodide niim adoraudum. Praeterea sanctse animce a pote-
terra eradantur ; si nou parcitur, juramenti reli- statemalignoriimspirituumexemptsesunt.Postremo
gio vltiatur. Quociinque se vertat impius, compre- decepli hoiuinis non fovisset errorem, quod eum
henditur inopeiibus suis. Dixit ergoiniUier: Quem ex subseqiientibus fecisse colligitur. Dixit autem
suscitabo libit Qui ait Sainuelem (I Reg. xxviu).
: Sainuel ad Sauleni Quare inquietasli me ut susci-
:

Omnium temporura una esl fldes, Deum esse, eum- enim fraudulentia maligno-
tarer (ibid.) ? Hsec est
demque justum, et bonum, et remuneratorem spe- rum spiritiium, ut quod ultro faciunt, et dictant
rantium in se, omnium plene meritis respouLientem hominibiisfaciendum, operosedissimulent, ut hoc
ante legem, sub lege, sub gratia : nemiui rectum facere videantur iaviti. Simulant se coactos, et
 469 POLYCRATIGUS. — LIB. II. 470

quasi exorcismorum virlute extractos fingunt ;et A die sequenti sibi manum eidesperationeinjiciens,
quo minus caveantur, exorcismos quasi m nomine ad inferos transituriis, habiturus partem cum eo,
Domini, aut Hde trinitatis, aut incarnationis, et
in qiiem avaritia, faslu, obstinatione menlis, fuerat
passionis virtute conceptos componunt, eosderaque insecutus.
hominibus tradunt, exercentibuseos obtemperant, Sed falso blandilur, ingerens spem quietis, dum
donec eos secum crlmine sacrilegii, et pcena dani- se gestu et verbis mentitur Samueleui, cui certum
nationisinvolvant.Transfigurant etiam se intei-dum cst, collatam esse in quiete sedem a Doraino, inter-

in angelos lucis, iionesta sola prieoipiunt, illicita eos qui invocant nomen ejus. Qiiid ergo Sauli Sa-
prohibent, munditiam consectantur, utilitatlbus muelis sui, vel potiusPythonis, profuere reponsa?
provideut, ut quasi boni et propilii famiUarius ad- Poluerat forte non pr»monilus sperare meliora, et
mittantur, audiantur benisnius, amentur arctius, saltem (ium aiieiio confoderetur gladio exspectare.
faciiiusexaudiantur : hal)ituin quoque indiuuit ve- Oraculi vero vanitate certioratus gladio suo incu-
nerabilium personarum.ut eis major etpromptior buil, et in extremis agens, dum proprisB gloriae
reverentia impendatur. Et ait Saul : Coarctor ni- consulebat, qui fortius mori potiiisset in prffilio,

mis. Siquidem Philisthiim pugnanl adversum me aurara verborum pevtimuit, et infirrai et prostrati
et Deus recessit a me, et exaudtre me noluil, neque animi consilio, corporis et aniraee mortera ascivit.
in manu prophelarum, tieque per somnia. Vi>ravi Glorientur gentes in foitituiline sua, auctores ea-
ergote, ut oslendercs miht quidfacia>n[ibi(i.)- Acsi rum dieaul, unusqiiisque quoii sentit, dum heioum
aperte dicat : liidesperationis abyssum prsecipita- suornm titulospraedicant, duui magnornm virorum
tiis sum. Impugnanthomines, deserit Deus, et ego fortitndinein prseconantiir. Bibat illis aucloribus
ad te, qui in veritate utrisque inimicaris confugio, Cato venenum, Vulteins dextrasetmentes sociorum
ut quasi doctor discipulum doceas, qiiid me in armet ad voluntariam raortem. Per maraillas ad
tanta angustiaoporteat facere. Licet enimeum qui cor venenum aspidum iusauabile Cleopatra traji-
loquebatur crederet Samuelem, tamen in veritate ciat. Lucretia alienam irapudicitiam sanguinis sui
erat angelus Satanse Mec potuit ei ignorantia suf- efTusione condemnel. Ego evenire posse non arbi-
fragari, cum nemini liceat ignorare creaturam, tror, cujuscunque difticultatis articulo, liceat
ut
quee se appetit adorari, iufidelem et perversae vo- propria auctoritate homiui, sibi mortem inferre,
luntatis esse. Sciebatetiara iliicitumesse ariolos et nec etiam ubi castitas periclilatur. Licet hunc
magos inquirere, et de futiiris soliicitare Pyiho- casum videatur exoipere doctor ille doctorum, cui
nem. Quod si eum ignorantia persoufe excusat, in saorario litterarum vix aliquera aucleo compa-
melioris conditionis ernnt stulti quam pentl, et c rare.Hajc morsomninodesperatorum est,et eorum.
perversi quam recti. El ait Samiiel (non eqiiidem qui corpore vivant, jam mentis morte prae-
licet
verus sed umbratilis et fietitius, et quo dignus e>t, mortiii, anirao vivere desieruul. Utique non vivo-
irapius et re|)rot)us consultator) ; Quid me inlei-ro- runi, sed jam raortuoriim mors est. Infideliura re-

gas, cum Dominus recessertl a /e et triinsierit gum percurre seriem, Jeroboara, Aohab, Jezabel,
ad tuum ? (Ibid.) Responsionis initium,
eemtil.um iNabuohodonosor, Sennacherib, et alii quorum
fideiconsentaneum esl, et accommodiim rationi. errores non quid lucrati sint in
sufficio enarrare,
Quid enim conferet creatura illi, quem deserit vatibus suis, qui videbant eis falsa et stulta, nec
Deus, et oui deri[)il spolia '?Sed sensimad id qiiod aperiebant eis iniquitatem eorum, ut eos ad poeni-
suum est, hostis et tidei iuimious divertit, immis- teniiam provocarent ? Omnes utique evanuerunt
cens falsa veris mandaoia flde veritatisobnubi-
et po-t principem vanitatis, et dura scire quod non
lans. Sequitur enim Faaet ttbi Dominus sicut
: licel, vel aliter quam licet, appetuut, ad inane et

locutus est in manic mea,et scindet regnum tuum nihilum redacti sunt. Reges vero Israel infidelibus
dentanuiua, et dabit illud i»'oximo tuo David, quia sociavi, quia cum regum Juda alii boni, alii mali
nonobedisti voci Doitiini. neqtie feeisti iram furoris fiieriiit, reges Israel omnes reprobi exstilerunt.
ejus in .\ninlee lilcircoqnod pateris, fecil tihi Do- Linque airana Dei, cielumqtie inquirere, quidsit,
minushodie,el dabit Domtnus,etiam lecum Israelin ait Cato, quia quod destinavit de te, et statuit Deus,
manu Philislinorum. Crasautem lu etfiliiluimecum citra tuam sollicitudinem potest expedire. Egregie
eritis. Sedetcastra Israel tradet Domintisinmanum f|uidem ethicus :

Phiiislhiim [ibid.) Exitum cjuidem belli, fideliter Oinnem crede diem tibi dituxisse supi-emum,
infidelis exposnit, sed tamen verborura tendiculis Grata superventel qtue non sperabitur hora.
infidelem et infelicem animam franduleoter deoe- (HORAT., Ep. l, IV, 13.)
pit. Deviantis siquiilem confirmat errorem et im- Veritas autem sibi ubique consona est, nec a se,
poenitenti, post exilura, quietem repromittit. Cum licet a mendacii habitaculo proferatur, quandoque
enim dicit Dominum irapleturumqufelocutusestin discordat. Sicut nec munditia, dum sui integritate
manumea, se procul dubiosiniidatSarauelein, per viget,quaruraounque sordiura vicinitate polluitur.
quemSaiili, qufe denuntiat, lociitns erat Dorainus Ipsa morlera indicit nou timeri. e ad eaui excipi-
Cumautemsubjungit: Cras tuet filiituime::ume>'ilis endam, nos horis omuibus prBecipil preeparari, ut
verumquiderased fraudulenterenuntiat.Eratenim quo miuus de diuturuitate vitae praesumitur, in
 471 JOANNIS SARESBERFENSIS 472
cultum honestafis virtntnra gradibus aviciiiis cur- A peccatis subditum, sui esse habitacnlnm dedi^na-
ratiir. Mors siqiiiJeni necessarium muuus est, na- tur. Quidqnid vero hujusmodi agatur, fictitium est
tura-jara corrnplee. Gorruptionamqne mortisorigo et phantasticnm, et veritatis snbstantiam nescit.
est. ToUe corruptionem, sectare integritatem mnn- Videtnr quidem adesse, diim precibns et oblatio-
ditiae et virtutls, jam immortalitatis viam ingressns nihus invocatnr, eteffectu iietitionumperseqnente,
es ; et quamdam divinitatis tiiae arcam ajtprehpn- sacrilegiim errantis animcedesiderinmadimpletur.
disti. Apprehen(iisli,inquam, an accepisti^Sed, ul Abest autem tam ionge. ut sublracta tutela sui, eos
fideliiis loquamnr, et accepisti et apprehendisli. quospertidia tanta exagitat, variis ludificationibus
NoneMen\aivolenlis.nequecui-rentis,sed7iiiserentis diemonum. trahi snstineat ad gehennam Se siqui-
Dei (Rom., xvi) Quis scit quamlo veniet, sero, an dem ad hujusmodi flagilia prohibuit invitari pu-
medianocte, angalli oantu, an mane?Ut enim, ait blica voce Ecolesiee, adversus qiiam nec portae
ille « Nihil morte CPrlinsest,nihilliora inceitins. »
:
inferni prisvalebuut. C.m ergo Spiritus sancti gra-
Quaentiqnenou timendaestqiuisi nialum, sed quasi lia, aucloritas Ecclesiae, improbatis subtrahitur
malornm finis, cnni venerit, gratanter ample- exorcismis, qui eis non tam utunlnr quam abu-
ctenda. Unum est quod totis raentis et corporis tnntur, offendunt in spiritnm, quo recedente,
viribus fugiendum est. Quidillnd sit qu6eris?Tur- B ejus sibi nituntur virtutem et efflcaciam retinere
pitudo, et totius species inhonesti. Haec eniiu fa-
C.4P. XXVIII. De sperulariis ct quod maligni spiri-
ciiint, morlem lerminnm non
malorum, sed esse
.

tus inlerduni fulurn prxnoicunl, e/ de subliLilale

antecedentiiim et succedentiiimcopulam. Ad hanc naliirx, et loni/iiexperienlinlemporis, etrevula-
fugiendam non oracula vatum, non Phytonis con- tiiine superiorum pnlestalum, et quoil sccpe deci-

sultatio necessaria est : fidelius et utilius ad hoc piunt, aut desipienles, aul decepli, et quod specu-
larios niala uidubUala sequntur.
ratio data consulit.Caro in Libyaextremsedifficnl-
tatis angiistiacoarclalus, Aramonei.i Jovem dedi- Friistra sibi specularii blandiiintur, quod nihil
gnatus consultare; ratussibi rationemsufficere
est immolant, nulli noceiit, siepins prosuiitdiim furta
nt persiiaderet servandaiulibertatem, elnon modo detegunt, maleficjis purgantorbem, et solam ntilem
dominalionis CiBsarefe jugum, sed omnem notam aut necessariam appelunt veritatem. Non sic im-
turpitudinis fiigiendam. Licetin eo erraverit quod pii,non sic {Psal. i). Qni non collicjit, inquit,
auctoritate propriavitie ujnniis aljjecit ;qiiod non mecum, dispergit ; el qui non est mecum, contra me
modo fideliumiustitutis, sed constitutiouibiis gen- cst (Malth. xn). Dum htec Domiuo prohibenle,
tium, et sapjentissimorum edictis constat esse exercentimpii, qiiid aliud faciunt, qiiaincalcaneum
prohiliitum. Vpferis qiiiileni philosophias principes p erigereadversusprohibenlem?Gerte nimisestquod
Pylhagoras et Ploliiinsprohibitionishujusnon tam immolat, qui, ejecto Spiritu sancto, idololatrise
auctores sunt quam priecones,omnino illicitum esse meutem prostituit. Nimium estqnod immolat, qui
dicentes.qiiempiamrailitiieservientemapriesidiocl poUiitas aures dasmoniorum solicitat voce Domino
comniissa sibi stalione discedere, cilru diicis vel consecrata. Nimiume>t qiiod iminolat, qui motum
principisjussiouera.Planeeleganliesemplousi sunt corporis acooinmodiil ad deteslabile sacrilegium
eo quod miUlia est vila liominis superterram (Job peragendum. Quid retiniiit Greatori, qui mentem,
vu.). Quid
contra jubeant oracula vatum, vel
si lingiiam,corpus,dcemonibusobtuiit?Annou veritati
responsa Pylhonis ? Proonl dubio minimeaudienti fecit injuriam, qiii integritatem ejus in tanta cor-
sunt,quia cum periculoinnocentias.nemo cui(]uam I uplione quiesivit ? Plaue nemoin talibusppr iguo-
debet fldem. Si iiiihi uon credis, Niimam Roinano- rantiain excusatiir. Omnes enim in commiine
rum imperalorem fere iniiocentissimum prieter seiimt, aut scire debeut, hanc ignominiam lidei
Titum, si placet,atleude. Uum invitaretur adhomi- anathematis opprobrio condemnatam. Non utique
cidium, petito capite ad saeriflcia, censuit cepam hicsacramento miles excipitur, pusillusselate, mu-
csedendam, reflectens ad innocenliara eliain
essft iierinflrmitate sexus, rusticus muuere agriculturee,
perversinuminis voliintatem. At cum hominis adji- qua enim in dis-
publicse utililati invigilat. Licet
ceretur a niimine, capillos se pollicilus esl ohlatu- pendiis rerum, siibveniatiir eis per ingnorantiam
rum.Cura vero spiritusimmundussitiret et sangui- juris, in subversione tamen fidei nulliim ab igno-
nem,piscemimmolandumesserespondit.Sicitaquo rantia remedium est ; obtinente eo utqui ignorat
cum ratio ejiis circumveniri non posset, ut trahe- ignoretur, et insipiens in culpa, erndiatur in poena
relur ad culpam, immiindorum spiritiium testi- et sapienter pnniatur, qiii noluit intelligere ut bene
monio, colloquio deorum pronnntiatus est esse ageret. Quis enim potnit discere, ut sine labore a
dignissimus. Nec estqiiod sub exorcismorum prie- tanto laiiore cessaret, dum illud laborioseaddisce-
suum quis tueatur errorem, qiii ad minuen-
textu, ret ut iaboriose e( pestilenter erraret ? Non potest
dam daemonum potestatem, et ad distrahendum, in fide sine laborare quiesoere, qui potens est sollici-
quod habent cum homine, familiaritatis commer- tudine mentis et exercitio corporis a fide deviare ?
ciiim instituti sunt, carentque pro[)riie virtutis Qni enira his nugis obspqiiitur, lidem negavit, el
effectn, nisi in digito Dei convalescanl. Porro Spi- infideli delerior est ; et licet verljis Deiim coiifitea-
ritus sanctus disciplinee eflugit fictum ; et corpus tur, ei perversis operibus contradicit. Nec facllius
473 POLYCRATICUS. - LIB. 11. m
est hominera hujiiimodi esse quaiujudi- A tiir ab eis.. Sec nec apostol.js in Aclis aposUilo-
fideleiii,

cem incomiptum, qui munera, et sequitni-

diligit rum, iinmundo spiritui pepercit, quia in muliere
retfiljutiones. Caeterumquod simphciorum .iniiuos veiitnloqua, a;)03lolis el prfedicationi eorum testi-
iiiovet, scilicet per hiijusiuoiii couultationem abs- raonium perhlbuit veillatis. Nihil vero adversus
condita fnturorum mauifestaii non posse, nisi per peslemislamsalubriusest, qiiamsl quis hujusmodi
manumejusincujuspoteslate suut teraporaet rao- vanitali omuino aurem siiblrahat. Gratias ago Deo, -^^^

menta, nodura aoa iugerit quEeslionis. Licet enim qui mihi etiam in teneriori aetate, adversus has
fiiturorumsit unus arbiter, qui et Deus et Dominus malignihostis insidias, beneplaclti sui scutum op-
omninra est, tamfin e.v slguis iuterdum horainibus po^uit. Dura enim puer, ut Psalmos addiscerem,
innolesciint. Quid ergo rairuiu, si ea quandoque sacerdoti traditus essem, qui forte speculariam
prienoscant, quoe et subtiiilate naturce vigent, et magicam e.\ercebat, couligit ut iiie, et paulogran-
experlentia temporis longiore, et revelaiione su- diusculum puerum. proerais-^is quibiHdam raaleti-
periorum potestatum de plurimis adraouentur ? Si ciis, pro pedibns suis sedentes, ad speculariae sa-

ergo spiriliis corporis mole gravaii, qnos luteum crilegiura applicaret, ut in unguibus sacro nescio
carnis retardat induraentiira,quorura acuiuen tur- g oleo, aiit chrlsinate delibiitis, vel in exterso et le-
bali sensiis corruplio liebetal, ex priecedeutibus vigatocorpore pelvis, quod qu.erebat, nostro ma-
aiit quariimcunque rerum inJiclis, qufe sint ven- nilestaretur indicio. Cuui itaqiie priBilictis nomi-
tura conjiciunl, qnid proliibetspirilusaborani nexu nibus, quse ipso horrore licet, puerulus essem,
corporis absolutos, quos nosia moles non lardat, diEraonumvidebantur,etpr8emissisadjurationibus,
reriim iraminentlum, autin plurima tempora snc- qiias, Deo auctore, ne^cio, socius meus se, nescio
eedentium prcBmetiri eventuui ? Sed qui lere pridie quas imaglnes, teuues taraeu et niibilosas videre
natiis est, post dles pauciilos decessurus, medio judicasset, ego quideraad illud iia csecus exstiti, nt
tempore ox sirailibus similia colligit, et de causis nlhil mihi appareret, uisiungues autpelvis, et cee-
Nonne
sibi interim notis ratiocinatur in posteruiii. tera quiB ante noveram. Exinde ergoadhujusmodi
hoc uon raodo antiqiius, sed invete-
facilius potest inutilis judicatus sura, et quasi qui sacrilega heec
ratus dierum, qui ab initio coudilus est plenus impedirem, ue adtalia accederem condemnatus,
saplentiaet perfectione decorus ?Quis adeo hebes et quoties rem hanc exercere decreveraiit, ego

est et larditatis egregife, qui tauto temporis Iractu, quasi totiiis divinatiouis impeilimentum arcebar.
pro parte ad ea conjicienda quae futura suut, nou Sic mihi iu ea setate propitiatus esl Uomuuis.Guiii
assurgat? Praterea propitiie potestates, quaechari- /-. vero paululum proccssissem, tlagltium hoc magis
tatis culiu et devolione obediendi Uomiuo assidiie etmagis exhorrui, et eo fortius couflrmatus est
famulautur, els quideui possiint, et interdum cre- horror lueus, quod cum specularios multos tuuc
duntur oceulta revelare. Nec tamen slatim veriim novenra, oranes antequara deUcerent, aut defectu
est, quod reprobi sentiunt, aut prffldicunt, sed naturae,autraauu hostlli, beiielicio luinluis orbaios
quandoqtie quae suspicantur aut timeut, ut videaii- vidi, ut cujtera incoininoda taceaiu, quibus in con-
tur couscii secretorum, properaut nunliare. Quale speotumeo a Domino, autprostrati, aut perturbati
est quod Uomiuo nascituro in tem[ilis ^gypli de- sunt, esceplis duobus, sacerdote videlicet, quem
solatioueiu eorum, et discessuiii siiuiu, dfemones prtemisi, et diacouo quodaiu, qui specularlorum
temploruui praesides prcedicebaiit. lludelllud apud videntes plagam, etTugerunt, alter ad slnuin Cano-
Trismegistum deexterrainio religloiiis idololatriae: nicffi, alter ad portum celiulae Cliiuiacensis, sacrls
« ^gypte, inquit, ^gypte, erit cura religionis tuse vestibus insigniti. Eosdem tamen prae caeteris in
solie supererunt fabulse. » Et saepe qiiod ex neces- congregationibussuisadversaplurimaposlraodum
sitate faciunt, etcoacti, se sponte facere simulant, perpessosesse, misertus suiu. Saneei adimpugnan-
quasi hominibus iudiguantes, qiiibus se Ungunt diim hunc errorein, ooncursiis ratiouum, et catho-
infensos. matris Ecclesice auotoritas non suppeteret, vel
licffi

Sffipe eliam raentluntur aut decipientes aut de- exeinpla malorum eum sufhciunt exstirpare. Slout
cepli. Sed licet vera diintasat enuntient, nihllomi- aulem nemo potest bibere caUceiu Domino, et ca-
nus aut compesceuili sunt, aut fugiendi. Uiide in licein dreraonlorum,aut rfo6«srfommusseru«-e, Deo
Deuleronnmio: Si surrexeril inmedio lui propheta, et mammonce (Matlh. vi) sic gratiara Del, et hujus
;

aui quidixeril sesommum vidisse,et prikdixeril si- mallliie exercllium, nullus assequitur. Sed ecce
gnum atqueporlentum, et evenent quod locutusesl, quare punctim, et quasi subula, sententiam prose-
et dixerit tibi Eamus et sequamus deos alienos,
: quor, raorum inimicam, oum eam oassim
tidei et
quos ignoras, et serviamus eis, non audias verba Spiritus mucrone, capulo tenus transverberare
prophetie illius,autsoiinnaloris,quia lenlal vos Do- sufUclam ? Feriatar ergo serael in mauu forti, et
minusDeitsvester,ut paLamtiatutrumdiiigatiseum, brachlo illius,qul ad subraersionera .-Egyptiorum,
an non [Deul. xiii). Unde plane lutelllgitur, quia divisit raare I^ubnira in divisio;ies,et seciiudoopus
etsi conliuganl, quas adivinantibus uon secunduiu nou erit. iNou est euim qui de raanu illius possit
Deum dicuntur, non sic aceipienda sunt, ut flant eruere. Educat ergo gladium Moyses et prosternat
quse praecipiuntur ab eis, aut colantur qiuB colun- /EgypUas abominationes, et abscondat eas, ne ap-
47 JOANNIS SARESBERIENSIS 476

pareant in coQspeclu fidelium,in sabulo sterilitatis A tur, subsistunt.Ubi vero deflcit intellectus, fidei
suae. LoqualLii- verbum, sententiam proferat in ratione deducta, quEe media est, restat solaopinio.
condemualioaem errorum, quos diutius a doaio Cum vero de inferioribus quaariiur, pula de eom-
tua abigere procuravimus. Verbum siquiilem f;la- plexione aiiimalis, de causa et cura aegriludinis,
dius et bis acutus, vivus et efficax, penetrabilior eis omniuo iiihil deest, praeter etfeclum operis, si

omni gladioancipiti, pertingens usque ad divisio- is desideralur.Etquidem theorici, quidquid suum

nem animoe et spiritus, compagum quoque e. ine- est, faciunt, et forle pro amore tuo amplius eroga-

dullarum, discretoretiam cogitationum. Insensatus bunt, et abeissingularum rerumcausas et naturas

est, qui hoc gladio immiiieute non timet. Et ecce accipies ; sanitatis, aegritudinis, et neutralitalis,

in facie Ecclesife, in conspeclu omnium imminet. censores siint.Dant sauilatem verbo teniis, etcon-
Denique et m omnes dirigitur. Inquit enim Quando:
servant. Neutralitatem jubent istuc divertere.
ingressus fueris terram, quain Dominus Deus tuus iEgritudiiiis prasvident et docentcaiisas, indicunlei

dahil libi, cave ne imilari velis abominaiiones illa- (initium, augmentiim, slatum, et declinationem.
rum ijentium nec invenmlur in tequi luslret filium
:
Qiiid multa ? Cum eos audio, videntur mihi posse
suum aul fitium suaui, ducens per igneni. aut qui iiiortuos suscitare, nec yEsciilapio Mercuriove
ariolosscisdtetur,aulobservet somniaaut auguria, Q cveAauUw inferiores. Veriimtamen in eo magna
ne sit maleficus, nec incantalor neque Pylhones , mentis adiniratiouedistrahor el pertiirbor, quod a
consulal auldivinos, etquserat amortuisveritalem. se ipsis lanto verborum conflictu, et collisione ra-
Omnia eniin hsec abnminalur Duminus, el propler tioniim dissiliunt, et discordaut. Unum profecto
isliusmodi scelera delebit eos in introilu tuo. Per- scio, contiaria simul vera esse non posse. Quid de
fectus eris, et absque inacutncuin Doiiiinn Deotuo. medicis practicis dicam ? Absit utdehisquidquam
Gentesistse, quaruin possidebis terram, augnres et perversumloquar.Iu manusenim eorum exigenti-
dioinos audiunl. Tu autem a Domino Deo tuoaliler bus peccatis meis, nimis frequenter incido. Noa
insiitulus es (Deut. xviii). Quis ergo dubitet hasc siint exasperandi verbis, sed potius demulcendi

crmiinalia, et non modolangiioreni, sed fideiexler- obsequio. Nolo me tractent durius, nec etiam sen-
minium esse, qiiod tanta diliffenlia propheticus, tire audeo, quod omnes claniaut. Dicara ergocum
imo Spiritus sancti sermo eradit ? Abominationes sancto Salomone : Quia medicina a Uomino Deo
suut, dicente Uomino : Et homo se supru homi- est ; et vir sapiens non contemnet eam. Nemo si-
nera fieri opinatur, cum istorum asseculus est di- quidein magis necessarius est aut utilior medico,
scipliuam. Propter isliusmodi scelera delette suiit dummodo sit fidelis et prudens. Quis enim pree-
geutes, et humana temeritas se iu his miiltiplicari q conia illius declamare sufficiat, qui salutis arlifex.
confidit. et procreator vitffi, in eo Dominura imitatur, et
De physicis, theoricis et practicis.
Gap. X.XIX. vices ejus agit, quod salutem, quam ille operatur,
tamen ut de futuris aliquis consulatur, ita
Licet et quasi Dominus et princeps donat, iste ceconomus
quidem, si aut spiritu polleat prophetice, aiit es et ministerprocurat et dispensat? Necad rem atti-

naturalibus signis, quid in corporibus aiiimalium net, si qui pstudogi'atiam vendunt, etqui justiores
eveniat, physica docimle coguovit aiit si qiialita- : videii voluul, dum nihil accipiant, autequamaager
tem lem|>oris imminentis,experiraentoriim inuiciis convalescal, in eo iniquiores sunt,quod beneficium
colligit. Dum lainen his posterioribus nequaquaiii temporis, imo munus Dei, manibus suis ascribunt,
quis ita aurem accommodet, utfidei, aut religioni cum ille quem Deus erigit et vigor naturse conva-
prsejudicet. Sed nec primi audiendi siint, nisi in eo lescentis, citra operam ejus fuerat erigendus.
quod loquuntur a Domino, quod niinqiiam religio- Quamvis istud jam paucorura sit, sibi invicem siia-
nem irapugnat, quia veriim vero uequit esse cou- dentibus et replicantibus medicis : « Dum dolet,
trariiim, nec bonum bono. Atphysici dum natur» moveor sioperaeorum in secompu-
accipe. » Nec
nimium ancioritatis attribuunt, in auclorem na- gneut, cum sciam contrariorum plerumque esse
turffi, adversandofidei, pleruraqiie impingunt. Non -q eumdemeffectum. Sedcum iutermanus eorumquis
enim oranes erroris argiio, licet pluiimos audierira, in fata collapsus est, tunc necessarias producent
de anima, de virtutibus et operil>us ejiis, de au- rationes, quibusapparebit,quod vila ejus non fue-
gmento corporis et diminutione, de resiirreclione rat ulterius protendenda. Et ut dicitur, qnos louga
ejusdem, de creatione rerum, aliter qiiam fldes ha- afflixeruntinedia,jammortuiasorbitiunculasfaciuiit
beat, disputantes. De ipso quoque Deo interdum et inutiles, et delicalospr»parant cibos. Exspectas
ita loquuntur, forle, ut dicam, qiiodpopulus, quia hi sunt
dicit
Ut si terrigenx tentarent astra gigantes, qui homines offlciosissirae occidiiut. Sed frustra.
couatu ciim Encelado, ut eis jE[nsB onus
et inaiii Ai)sit enim, ut hanc contuineliara proferam, quam
ignifiuumimponatur, cupiant promereri.Sed in his si forle audire volueris, Senecam, Plinium adeas,

facilelabipossuut, quiaquanticuuque ingenii vires, et Sidonium, qui hoc in auribus tuis clamore valido
citra profunditatera difflcullatis, quas in his verti- replicabuut.

I
i" POLYCRATICUS. - LIB. III. 478

LIBER TKRTILS

PROLOGUS. A torporem mortis incurrit. Dumergo totum vivit, ad

Hostis multoruiii fio, dum ineptias nugatorum eam totum disponitiu', quae se non per partes in-
exculio. Qua de causa otiari deisreveram et silere, fuudit partibns, sed totaest, et operatur in univer-

sed alterum milii uegoliorum tumultus excutit, alte- Deus animam perfecte viven-
sis et singulis. Sic et

rum motus auimi interrumpit. Qui euimsub pote- teiu, totam occupat, totam possidet, regnat et viget
state constitutus est, si sdpit obteiuperat imperio in tota. Nullusei angulus exceptus est. Sed quid in
praesidentis. Quem stimuli atiectuum punguut, dis- anima angulum vel partem dico ?Partium expers
simulare non potest, quin moveatur ad lorm.im est,simplioisquenatura.>,et totiiisduplicitallsiguara.
passionis.Essultatergoquem gauduaurademulcet, Partes tamen quas potiiit, sibi adistributore bono-
spes inducit hilaritatem, metus trepidat, dolentis rum Quas? inqiiis. Virtutes utiqiie, qiii-
vindicavit.
auimus mcErore confunditnr. Hoec apud singulos bus viget et operatur, et sui experimentiim facit.
alternat facies boui aut mali. Verum sensus malo- Si non ergo multiplicitate partium, et quantitatis
rum ailior est, et sfepius in omnes incurrit quis
;
quadain distentione crescit, ratione tamen etintel-
est enim qui malorum asperitale ssepius non ura- lectu, appetitu boni, aversione mali, mauente sim-
tur, quam demulceatur fomento bonorum ? Rarus plicitatis natura dilatatiir. Gum vero partes istas
est, qui totius fortunie impetum a se toto possit ar- g spiritus implet (Ueus eniui s^iiritus est) solida et
cere. Qiii suis viribus prsevaiet, aut in aniici aut perfecta est vita animte. Cum euim intellectus
familiaris corpore, vel sorte tentatur. Licet parum Deum, qui summe bonus est, visus sui acumiue,
huQianus sit, quem extraneorum jacturanon con- quanium valet el licet apprehendit, et bonum quod
cutit noiisatis homoesl quein aliena noninovent.
: illevidet, iucorrupta voluntas appetit, et ratio ne
Sed sapientioribus jam venit in dubium, au quid- declinetad dexteram vel sinistram,qui saiioaffp.ctu
quam hominis, recte sit, homini alienum. Virtulis adbonumtrahitur, viam aperit,jam quamdam im-
vero processus, ambiguitatis hiijus nodum solvit, morlalitatis assecuta est gloriam. Quod fortejam
cum comicus nihilbumaai alienum ase reputet,
et sentiebal, qui insuavitateconscientiaesusedicebat:
et hominem homini diligeudum
Magister coelestis Cor meum, et caro niea exsultaverunl in Deum ci-

docuerit ut se ipsum. Uude patet indiguum esse vum (Psul. Lxsxui). Uiique quihac via incedit non
tanto Magistro discipulum, quiveritati noncongau- sperat autextimescit, noucontristaturaut condolet
det, et adversus publictE salutis hostes noiiexcan- alicui eorum,qu<ea summoetvero bono recedeudo
descit. Eos vero pro parte praesentis opusculi, ali- deticiiint. Etfortefidelesanimas invitat sermo pro-
quatenus tangitintentio et nugaseorum, quo po- ; pheticus, dicens: Convertimi?ii acl tnein tolocorde
consuevit, telo decutiet. {Joel. u), utscilicet angelus gaudii autmce-
P vestro
test et

Cap. I. Quid sit salus unive7'salis el publica. roris, tiiuoris aut spei, uon avertatur a facie mea,
Est igitur salus publica, qiia: universos fovet, et et meas nondispliceat volmilali. Implet autem haec
singulos, incolumitas Nihilenim bomini prae-
vitte. vita omuera creaturam, quia siae ea nullaest sub-
stantius vita ejus: mcolumitate viUe, uihil salu- stantia creaturae.Omne enim quod est ejus parti-
brius. Hominem vero coustare ex aniiua rationali, cipatione est id quod esl Sed cum sit in omnibus
etcarne corruptibili, antiqui sapieiites detinieruut. per natiiram, solarationalia inhabilat pergratiam.
Caro siquidem vivitabanima,cumaliundecorpori Suut ergo, quia in eis veritas est. Illustrantur,
vita esse non possit, quod semper inertiae suae tor- quia in eis sapientia est. Bonum diligunt, quia in
pore quiescit, nisi spirituaiis naturae beneticio mo- eis fons bonitatis, et charitatis est. Omnis etenim
veatur. Hsec autemhabet et ipsa vitamsuam. Deus virtus angelica et humana, quoddam divinitatis
etenim vita animte est.Quain seuteiitiam moderno- vestigium est, rationalicreaturcequoilammodo im-
rum quidam graviter quidem et vere,Iicet metrica pressum. Spiritus sauctus inhabitansiiupriaiit ani-
levitate compljxus est, mae sanclitatem, ejusdeinque rivulos multilariam
Vila animcB Deus est, tixc corporis, hac fugiente spargitjdiversarum exercenscharisuiatagratiarum.
Soluitur hoc, peril hsec, destiluente Beo. Kt haec mihi videtur vera, et unica incolumitas
Sicut ergo corpori vivere est vegetaii, moveri ab vitce, cum luens, vivihcante Spiritu, ad rerum no-

anima, et disposilione sui mntibus animas acquie- titiam illustraliir,etaccendituradamoremhonesta-

scere, el ei quadam obedii^ndi uecessitate coucor- tis, et cultum virtutis. Praecedit ergo scientia vir-
dare : anima ex eo vivil, quod suo niodo
sic et lutis cultiim, quia nemo potest fideliter appetere,
vegetatur, et vere movetur a Deo, et ei subjecta quod ignorat, et malum nisi cognitura sit, utiliter
devotione obtemperat, et ia omnibus acqniescit. non cavetur. 1'orro scientiae thesaums nobis duo-
Si quo ininus, et eo mlnus vivit. Nam et corpus, bus modis exponitur, cum aut rationis exerci-
qua parte sui non movetur ab anima, jam iu ea tio, quod sciri polest intellectus iuvenit ; aut quod
 :

470 JOANNIS SARESBEKIENSIS 480

absconditnm est revel.ms gratia oculis ingerens A est his qui Apostolum plenius noverunt. Argnmea-
patefacit. Sic uliqne aut per uaUiram, aut per gra- tum tamen ad oinuiavalidissimiimest, ut defide et
tiara ad veritatis aguitionem, et scientiam eoruiu, sinceritate singulorum credatur operitius suis.

qnas necessaria sunt, imusquisque potestaccedere. Opeia enim quiB facit aliquis, testimonium perhi-
Qiiodque magis mirere, quilibet quasi quemdara beat de eo. Verum qui se ipsum ignorat, qiiid uti-

hbrum sciendoniiii, ofHoio rationis apertum, gerit liternovit? Si iguoras le,inquit, pulcherrima inter
in corde. In quo non modo visibilium species, re- miilieres, abi post vestigia sodalium,etpostgreges.

rumque omnium natiira depingitur, sedipsiusopi- Oraculum Apollinis est, et descendisse de ccelo cre-
ficis omnium invisibilia Dei digito conscribuntur. dilur, yjuHi acKuTov, id est scilo te ipsum. Nonne
Afleoquidemutnequaquam valeantperignorantiam scivit hoc ethnicus dicens :

exousari, quibus beneticio ualurEe, vel grati.p, ge-
renilorum series iunotescit. Sicut scriptum est
Quodenim noliim esl Dei, manifeslum
Deus enim reoelmU illis (Rom. i). Non tamen oor-
ruptfenatureeadversusgratiammagnificotimbrias,
aut phaleras erigo, quasi ip^a aliquid boni habeat
quod noii acceperit cum certum Mt quia sine ea
;
Discite, et o miseri causas cognoscite rerum,
Quid sumus, aut quidnam vrcluri gignimur, ordo
Quis datur, aut metse quam molis flexus et unde,
esl iniUis.
Quts modus argeuto, quid fas o/dare, quid asper
Uiile nummus liabet, pueris charisque propinquis
Quanluni elnrgiri deceat, quem te Deus esse
B '^""''' «' humana que parle locatus es in re.
Heec etenim contemplatio quadripartitum paritfru-

clum, utilitatem charitatem proximi, contem-

sui,
nihil possumus facere. Agnitio igitur verilatis, cul-
publica singulorum, et omiuum, ptum muudi.amorem Dei. Aniion est arbor bona,
tusque virtutis,
universahs incolumitas est. quje tanlara fructiiuiu ilulcediuem affert, tantam
et rationalis naturee,
Conlrarium vero ejus ignorantia, et odibilis etmi-
affert utiliiatem ? Certe non siiperblt, qui parvus
micapropagoejus, vitium est.Etrectequidem iguo-
est in oculis suis. Dum quisque qiiae adsunt velab-
rantia mater vitii esl, quia nunquam adeo sterilis
siint, expetibilium numerum cogitat, quis de sua
paupertate non erubescit ? Si quis non appetenda
est, ut non odibilium fructum pariat infelicem. In-
sui recenseat, ei jugis materia modesti doloris et
quit elhicus: Tu adeo
humilitatis occurrit. Quocunque se vertat, in se
nuUo thure Utabis.
instultis brevis ut semiuncia recti. ipso dejicilur, qiii petit a Domino confortari, di-
Hmreat
(Pers. V, 120.)
cens: HunuLiatus sum usquequaque, viuifica me
secundum eloquium tuum {Psal. cxviii). Itemque :

Agnitio qiiidemcertitudiuem liabet, etvel iuscien-

Ego, inquit, in flageilaparatus sum, et dolor meus
tia, vel m
(ide coiisistit. Sed tidei regula paulisper
in conspeclu meo semper {Psal. xxxvu).
ditferatur, quoniam eam tempus, et locus suus ex- q
Cap. III. Quod superbia radix est omnium malo-
spectat. Ceeterum scientia sui notitiam habet. Quod rum, et connupiscentia leprageneralis, quxomnes
eveuire non potest, si non metiatur vires suas, si inficit.
ignorat alienas. Superbia vero radixomnium malorumest, mor-
Cap. II. Quid sit contempinlio hominis, sapien- tisque fomentum. Aresount rivuli, si foiitis vena
tiam a/fectantis, et quts sit /ructus speculationis pra;ciditur. Necrami oonvalescunt, radice succisa.
hujits. si elatio jugulatur. At si stercora
Deticiunt vitia,
Est ergoprimum hominissapientiain affectantis, radicicongerantur, pinguescunt rami, et arentium
quid ipse sit, qui iutra se, quid extra se, quid in- sterilitas resilvescit. Si fouti liquentia superfundas,
fra, qiiid supra, quid contra,quid aiite, vel postea accessio transit in rivulos. Si camino ignem adji- i

sit,contemplari. Inde estfortequod illi,qui prima cias, in ligna incendium recrudescit. Sio si vitiatae
totius philosophiae elementa posleris tradere cura- naturse elatiouis innatie tosicum foveas, quinvita-
verunt, substanliam singuloriim arbitrati sunt in- lia ipsa mortiferum virus inSciat, nec si volueris,

tueiidam, quantitatem, ad aliquid, qualilatem, si- poteris impedire. Est enim omnibus non tam co-
tum esse, ubi, quaudo, habere, facere et pati, et gnatus, quam mnatiisamor
sui. Quisi modames-

suas iu omuibus his proprietates, au intensionem d cesserit, vergit ad culpam. Oiiinis enim virtus suis
admittant, et susceptibilia sint coutrariorum, et an finibus limitatur, et in luodo consistit. Si excesse-
in eis ipsis aliquid iuveniatur adversum. l*rovide ris, ia invio es, et non in via. Si amor hic inva-
quidem haec et diligenter, etsi in eonegligentiores luerit, nemo de cura. Lepra siquidem est,
speret
exstiterint, quod sui ipsius notitiam in tanta rerum incurabilioroinni lepra. Annescis concupisoentiam
luce nou assecuti suut, et lucis inaccessibilis noti- lepram esse ? Giezi consale si erubuerit contiteri
;

tiam perdideruiit, dum evanueruiil in cogitationi- quod sentit, convince eum macula corporis. Sed
bus suis, et dicentes se esse sapientes, stulti facti quid diooGiezi consulendum, acsisolussit? Orbem
sunt, et obscuratum estinsipiens cor eorum. Quod conveui, quia totus infectus est. Me ipsum inter-
ex eo convincitur, quod traditi in passiones igno- roga qui miserorum unus sum. Certe concupi-
;

miuiae, laciebant neo sexui, nec setati,

quoe scentia misera et miserabilis lepra est. Nescis forte
nec fortunse oonveniaut, nec naturae, et perso- quid dioam. Conoupiscentiffi pestem, nescius intir-.
nas omuium operis testimonio devenustent. Dati mitatis ignoras, homo uoii concupiscens, et in eoj
siquidem sunt iusensumreprobum, quod planum supra hominem coustitulus sed testis meus ii;
481 ^OLYCRATICUS. - LIB. III. 482

mecum asserit, qiiia omnes corrupli A Negat quis,nego;ail, aio. Deniqueimperauiegomet

ccelo fidelis,
{mihi.
sunt,et abominabiles facti sunl, non est quifaciat
Omnia assentari.
bonum, non est usque ad unutn {Psal.xm.) Ani\i sis
(Ter. Eun. II, n,21.)
ille, tu videris. Scio enim non esse hunc Paulum,
Tota enim Gnathonicorum factio, comoedia est.
qiii hiijus pestis incursu clamat, et ingemiscit :

Rides, majore cachinno

Infelix ego homo.quis me liberabil decorpore mor-
Conculilur ; /let, si lacrymas conspexit amici,
tis hujus ? (Rom. vn.) Scio huncnon esse illum, Nec dolet ignicuLum si brumce tempore poscas,
:

qui lie pectore veritaiis sapientiie lluenta potavit, Accipil endromidem si dixeris JEstuo, sudut.
; :

cum orbem infectnm hac labe intonet, dicens: (JuvEN., ni, 100.)
Quxcunque in hoc mundo sunt, concupiscentiam Unde Umbricius inquit ;

oculorum esse,aul c.arnis^aut superbiam vitse{lJoan.
\\). Qui ergo hunc amorem non temperat, timeat
lepram, etcaecitatemoouloriim, quae exea imminet,
pertimescat. Siitaque illi, qui uon reprimunt concu-
piscentiam, raaloruui utiquefontemetfomitem, dis-
Non sumus ergopares melior qui semper,
: et omm
Noctediequepdlesl alienum sumere vultum,
A facie juctare inanus, laudare paraius,
Si bene ructavit, aut si quid fecit amicus
Quod proferre palam non possit lingua modeste.
(Id., ib., 104.)

pendium salutis incurrunt, quid erit ills, qui eam g Quod quidem non modo amico, sed ne libero ho-
asseulatoriim inflammant slimulis,elquasi lomeuta muie dignum est, cura vera et uaioa libertas in
vitiorura acceudunt ? Quid facient, aut potius quid virtutis speciem cadat, et turpitudo quos inflcit, po-
patientur, quia veritateavertunt audilum, in admi- stremae subjiciat servituti. Ilistrionem esse vel mi-
rationererumoorruptibiliumetcorrumpentium,noa mum,infamiamingerit his,quosatanta3 abjectionis
claudunt ocuIos,manusexpandunt,etomniamsen- opprohrio naturse vel personse dignitas videtur ex-
suum vivacitatem exercent ? Deindequasi diei non cepisse. Porroqui vultum iuduit alienum, et varias
BufHoiat malitiasua,fallaciauniusalteriusfallaciam affectuumalternatfacies,incoiumitatiseasuuminsi-
trudit.Tereiitianosiquidem verbolibentiusutor,dum dias parat, et
adconcupiscentiae fornacem succeudendumoonve- Sordibus auriculis alienis colligit escas;
niuotaduIatoreselrelatoresjHelatoresetdetractores, et sihistrionem verbo diffiteatur, eum moribus et
invidi, ambitiosi, elati, factiosiet superstitiosi, fl:i« turpitiidineconfltetur. Quodassentatoris proprium
gitlosi, omniumque ofliciorum priBvaricatores ;quos est qui ad alterius vivit nutum,etant,equam suum
quia fere ubiqiie terraruin sunt, facilius est inve- profeial judioium, de singulis exspectal alieaum.
nire,quam dinumerare. Adversus hujusmodi est Cieterum palpo, qui tamen assenlatoris vel adula-
omnis lex,iahos omniajuracoajuraat,etiaeosdem q toris ceasetur aomiae, quoaiam eadem res multis
quasi ia publicffl salutis hostes quandoque omnis notatur indiciis, hoiijiaum menfls explorat, prae-
armabitur creatura. tenlat voluutatem,ut cuireivolueris sensus acoom-
Gap. IV. Quid adulator,assentalor elpalpo;etquod modet, ut gratiam illius, cum quo agitur, fraudu-
eis nihil jierniciosius. enim de concursu seusuum
lenter subripial. Novit
Adulator eniin omnis virtutis inimicus est, et
et voluntatum unione, quasi rivulos amicitiai sca-
quasiclavumflgitinoculo illius, cumquosermoaem turire. Idem siquidem velle et nolle (ut ait histo-
conserit,eoque magiscavendus est, qiio sub aman- ricus), ea demum flrma amiciliaest. Quidni ?
tis nocere non desinit. donec rationis ob-
specie, Consenlire suis studiis qui crediderit te
tundatacumen, et modicum id lumiuis, quod adesse Fautor utroque tuum laudabit poLlice Ludum.
vidHbatur, exstiuguat. Ad hfec audilorum aures (HoR.\T., Ep. I, xviii, 66.)

obturat, ne audiant veriuu qiio quid possit esse

;
Cum vero praesenserit voluntalem, sic palpal, sic

perniciosius, noo facile dixerim. Scitum est illud deraulcet, tanta suavitatis perungit gratia, ut vir-
Laslii, aut potius Ciceronis ; « Cujiis aures clausce tutisomnium inducat, et totam moderationis, sine
sunt veritati ut verum audireuonpossit, ejus salus qiia nunquam reote vivitur, formam Lethseiflumi-
desperauda Quid vero inlideliusquam eum,
est. » Magnas gratias agere Thais
nis inf usione siibvertat.
cuifldemdebeas,circumvenire verborumblanditiii, mihi ? Juoundusest enim comious,et aplus qui se
ludibrio habilus, gestus trausfii^uratione, et totius nugis nostris frequenter immisceat.ingentes.inquit,
vanitatis lenooinio excBecatum in sordes vitiorum Fuerat quiilera satis si magnas respondisset. Sed
iinpelIereetprfecipitationisabyssum?Quidodibilius quiaadulatoris fraus omniaextollitm majus,etde
fraude et dolo, quo sub imaglne amoriset fldei, in suo aliquid adjicit uade sibi gratiam cumulet, in-
simplicem et credulum et, qiiod detestabilius est, gentes inquit. Sed nec mendaoium erubesoit. Qui
amicum, perfldisB et inimlcitlarura nequitia eserce- enim sibi potult persuadere,uthonestatem hominis
tur ? Hocsiquidein genus hominum omnialoquen- tantas turpitudinis macula deooloraret quacuaque
tium ad voluptatera, ad veritatem nihil. Verba oris de causa, utique persuadebi t, ut quod appetit, fa-
ejus iniquitas et dolus, qui etiam errantibus amicis, ciat, < si possit, recte, si noa, quocunque modo
ad eorum subverslonem ingeminat Euge, euge. : rem. » Verum qui suo aomine, ut proprie eloqua-
Quos ut plenius noveris, Gnathoaem apud comicum mur, dioitur adulator, vitia cujusque dealbat, et ne
vide, et quid de se fateatur auseulta. seipsumvideat.oculoscolloqaeatisquadaranubeva-
Patroi.. CXCIX. 16
 :

483 JOANNIS SARESBERrENSlS 484

nitatis implet, e( aures falsis praeconioruin tiluiis A simi obsefvatores sunt, nequid intempestive inge-
reticit. Ait etliicus ; rant, sed inter prandemlum, aiit cum vino quis
Qiiid quod adulandi gens prudentissima lauda eshilaratus fuerlt, aut cujuscuuque compos volu-
ISerniunem indocli, faciem de/onnis nniici, ptatis.Hujuscautelse memlnit Maro,cum ad ^Eneam
Et longum invalidi colLum cervicibus cequal revocandum sororem a Didoueinissam asserit,qua3
Herculis, AntcEum procul a leiLure lenenlis :

Miralur vocem angustani, qua delerius nec tempora norat. Quis autem
sola viri molles aditus et
ILle sonal, quo morcletur galiina marito. non rideat, cum agaso non tressis, tltulorum fasci-
(JUVEN., III, 86.) bus purpuraliir, et non sine sanna et cachinno
Hoc autem minime videtur mirum, siperditissimi audlentium, Dama transil iu Marcum. Marcus
homines, quibus hic gravis morbus, et feeulen-
et dixit :

tus sordidatur, ad tantam turpitudinem possunt Pnpx ! Marco spondenle recusns

Credere lu nnmmiis ? Marco subju dice paLLes ?
impelli. Sed hoc polius duco mirabile, quodpopu- Ita est, assigna, Marce, tabelLas.
luni quisibi credat habeant.qui dese uiagls alleute (Pers., V, 79.)
linguee acquiescat, quaiupropriiB judicio couscien- E-t quldem omuium captanda benevolenlia, qute
tiffi, dum seipsum quilibet extra sequaerit, etnosse fons est amicitlce, et primus charitatis progressus
dedlgnatur, quam sit sibl curta supelles. Nihil est 3 esl; sed honestate incolumi, officiorum studiis, vir-,
eniin quod credere de se non possit cum laudatur, tutls via,obsequioruiu fructu,lategrltale sermonis.
non modo diisffiquapoteslas, sed queecunque ani- Adsit et fides, dictorum scllicet lactorumque coa-
ma de fermentosuperbife intumescit. stantia, et veritas, qu» ofticiorum el bonoruin om-
Cap. V. DecautelaaduLaloruni,etfraude muLlipLici, nium est fundamentum. Gratlam bouorum, sed et
et comilibus aduLaiionis, el sequeiaeorum. omnium, si fieri posset, virtus appetit, sed ad eam,
Sunt tamen.quivulgareset adulationes plebeias dediguatur per sordes accedere. Nobilis utique res
non admiltant, ut qui noluntvili unguento, oleove est et delicata, et qufe omne quod dedecel, asper-
corrupto, quod omuibus fetet, inungi, cum amlco- natur. Umuis etiam species, qutB ex se ipsa non
rum aut convivarumexpetunt gratlam. Uuid euiin lucet, ei est. Nunquid igitur mealitur, ut
suspecta
turpius est quam adlenociuia histrlonis transligu-
placeat Nuuquid bouum dicit malum, et malum'
?
rare vultum, mutare habitum, motum ducere, et
bouum ? Nunquid amicum, qui parum sanus est,
non tam videre alium, quam se ipsum gerere hi-
instigat, ulamplius faciat insanire ? Porro cuni om-
strionem Quid iueptius quam cum aiius magno
? nis asseutatio turpis sil, peruiclosior est cum ad
hiatu oris, ad te impellendum vanitatis spiritum subornandum vitium personai, vel iiatur<B,vel di-
prolerat, si luauiium vela, ellatitudiuemcordis ad gnitatis acceditauctoritas. Nempe philosophl pro-
tumoremcoacipieudumoppandas.Et quiavidcntiir habile dicunt, quod videatur vel omnibus, vel
ab omuibus, facilius haec aplerisque vauitatis ob- pluribus, aut saplentioribus, aut quod in propria
sequia contemnuntur. Verumtamen illa magis ti- sapieutiam cujusque 1'lato
facultateartitici. Siei-go
menda, quia magis perniciosasunt, quaj quodam coiumendel, autSocrates, Aristoielesacumen iuge-
cautelfe velauieulo studiosiusoccullauiur, et quasi nil, Clcero diceudi copiam, mathemalicaj studium
subimagineiiicrepatioulsautcurrectioius,aiteriusve
Pythagoras, metrorum varietates Flaccus, Naso
ofticii, aut virlutis, irrepuut. (Juod nuuuullos, dum quidui credat? Subeuuteaim
levitatem versihcaudi ;

benevolentiam immoderatius caplaat, lecisse repe- fomeata vitiorum,

citius et fortius siuguios
ries. Ait enim Laelius, non ille latorlegls amicitias, magnis
sed suasor belll civilis el furoris inceutor, quietab Cum subeunt animos auctoribus.
aliis Leutulus appellalur, Hls tameu sui compos auimus uou seducitur,certe
Quod tum Lenla tuas tenuit patienlia vire.^i, quia aemo uovit quid sit lu homlue, prfeter spiri-
Conquerimur, deeral ne tibi ftducui nostri ? tumhominis quiiu ipso est. Uiide apud Vii-glllium
JDum rnovel luvc caLidusspirantia corporasanguis, compos sui pastor, et sapientibus et magnls viris
Et dum pila vaLent fortes torquere Lacerti,
nostri temporis doclior, ait
Degenerem paliere togam, regnumque senatus ?
Usque adeo miserum est cioiLi vincere beLLo ? Me quoque dicunt,
Vatem pastores ; sed non ego creduLus iLLis.
(LuCAN.,1, 361.)
(ViKc.., Ecl. IX, 31 .)
Sic et in comoediis servorum calliditate domini, Tu quoque prceviso paLLes imprube nuinnio,
si
deludunlur,praemissisincrepationibusratlonessuas 6'i facis in penem quidquid libi venit amoruin.
intirmari permittunt, et tandem sevictos simulant, (Pers., IV. 47.)

ut et credulorumsensumcontirment errorem,etde Licet te tota vicinia modestum dicat, acpudicum,

proditionis pertidia gratiam aucupentur,magna sa- minimc veljurauLibus credas. Alemoritertene quod
tagentes industria, ut sic semper decipiaut, iit nuu- paivulus didiclsti :

quampossintarguifalsitatis. Eorumnamque veritas Plus aiiis de te, quam tu tibi credere, noLi.

mendacio Quid quodaucupes novitatum ra-

servit. Non facile dixerim, uter sit prior in vitio, qui lin-
musculoscongerunt,eisdeinquecuriosorumauribus guam adulatlouibuspolluit, autcujus cor ex eis se
satisfaciunl, ut hac via compendiosius ad id quod inlfetitiam resolvit. lu hoc enim elaaonis ceecitas;
desideralur,accedaal ?Temporisquoque diligeutis- in illo, fraus excajcaudi damuatur. Ubique vero
 :

48." POLYCRATICUS. - LIB. II 486

dainiiatur dolus, sed et coecilas, quis a superbia A ergoutnuUa sit ei molesta servilis
luciMim.Efficitur
est,nusquamabsolvitur. Estoquod adulator sitne- ohsecundatio,nullumiadecensvideaturobsequium,
quior, iste non miDus conteniplibilis est. Nec ca- omniiim officiorum personas induit, dum prsemia
peretur linguae tendioulis alien*, si non blaudire- omninmfraudnltnter prseripiat. Qui suntenimqui
tur ipse sibi. Quid ilaque aliuni arguit adulationis, vestibus nitent, qiii fastigiati incedunt, qui sequi-
qui sibimet adulatnr quo enim alium accusat,
? In pedariim stipautur comitatu.commilitonum et con-
seipsnmcondemnal. Eadem enim facit, quee judi- tiibernalium dealbantur obsequio.qui primis salu-
cat. Vgs,mquHnom\nus,quiconsuunt puloillos sub tationibus in foro gloriantur, qui priraos recubitus
omni cubilo manus, el ponnnl ceroicalia subcapite habentin coenis, quornm aures mnlcenturfomento
universie setalis {Ezech. xiii). Utiqne pnlvillos con-
prfBnominnm,etquibusnobiliuin moUes reserantur
suunt, qni auribus parant insidias, qui vana et anriculae quos fortunae gratia alarum suarumre-
:

mollia congeriint, qnibns sensus demulceant, qui migio ad sublimiasubvehit et extoUit, et a quibus
opera commendact hominum, nl eos famae prajco- quieIibetmaguadomus,dispositionissu8eformuIam
niis.et quadam suavi jucnndidatefavoris.inducant trahit, et habitum mutuatur ? Nempe adulatores,
ad qnietem. Usus euim pulvinaris et cervicalis,est qui alienum vivunt ad nutum, dum eos fraudulenter
mollities quietis. Piilviuar ergo sub omui cubito B emnngant, Veritas aspera esf, et pleriimque mo-
maaiis ponitnr, quando non modo operatio, sed lestiam parit, dum aliquem palpare dedigaatur.
qnidqnidei adjacetoomiuendatnr. Capnt universae Verum amaritudoejus utilior esl, et integris sensi-
8etatiscervicaIisuperponilnr,dumquis adulantium bus gratior, quam meretricantis linguiB distillans
verbis, in totius vitse operibusdeleotatur. Etalibi favus. Meliora siquidem sunt (sancto Salomone
:

Ipse tediticabat parietem,illi auteinliniebaut enm. testante) amici verbera, quam fraudulenla oscula
Parietein aediflcat, non domum, quisqnis in indu- blandienlis {Prov.w^u). Quidni ? Fldes enim per-
ratJB inentis vitio, pravilatem congerit operum. fidiee semper antefertur. Non manet tides incolu-
Qui in pariete solo ostiiiin facit, quocunque ingre- mis.nbl aliud agitur, et aliud simulatur,praesertim
diatur foris est. Quicunqneinpravitate operis.indu- animo et voluntate nocendi. Diciturenim fides, si
ratamente conversatur, a sanctorum societate se- sequimur stoicos, eo quod fiat quod dictum est :

jungitur. .Edificatum ergo parietem linit, quisquis Lux mea, salus mea, refugium meum, cor meum,
pravis operibus alicujus adiilanter applaudit.Cum et vita mea, dux invicte, vivenlium sapientissime,
vero sit turpe omnibiis adulaii, longe turpius est, omnium
largissime et benignissime.vivendi forma,
si in prseoipuEB anctoritatis, aut ordiuis, viros,
speculum, et coetera hujusmodi importune
virtutis
adulatio cadat. Adeoquidem ut sacrorum canonuin q ingesta.nonne plena sunt.noa tain adulationis vitio,
institutis cautum sit, clericosirrefragabiliter depo quam veneno ? Suntenim qui nec scurrantis spe-
nendos, qui noscuntur adulationibus inservire. ciem vitant, cum amicitiam proflleutur. « Veneaa,
Recte qnidem, quia oninis adiilatio comltes habet inqiiit sapiens, nondantur, nisi melle circumlita. »
doliim et fraudeiu, proditiouemque et nolam men- iNuUsBque occultiores sunt insidiae, quam hae, quaj
dacii. Sequelam quoqne ignominiam servitutis,ex- latent in simulationeofficii, aut aliquo necessitudi-
Cfecationein proximi, et exterminium totius hone- nisnomine. Tu obsequium putas, amicitiam suspi-
stalis. Aiinon esttalisnoninodo ejicieadus a clero, caris, metiris afFectum ; insidiae sunt. Nec, ut est
sed a toto tidelium cceIu ? iu fabulis(qiioniam et mendacia poetarum serviunt
QkP.Nl. Quoil adulatoves mullipLicati sunl super veritati), Juao Semelen deceptam in incendium
numeium, a prseclaris
et domibus hnnestos, et impulisset, sinonessetnutricis inducta faciem, et
dissimiles sid, expellunt.
mentita affectum.Tibi credis impeudifainulatum :

Hsec tamen pestis, jain in tantum, Domino in- extremcB et miserrimEB subjiceris servituti. Nam
dignante,invaluit,ut siventnm forte fuerit ad con-
Cum facilem disliilat in aurem
fliclura, vereor ne modestos
bonos viros possint
et Exiguum, de naturie viliique veneno,
facilius expellere, quam expelli. Serpit enim illuvio
Q dispeream nisi submoveat omnes qui vera loquun-
fseda, et morbus cancerosus iu omnes, ut nullus
tur, dedignati assentationis subire aotam. Lumine
aut rarus sit, quem labes ista non maculet. Omnes submovetur,etbene si uon jndicatur inimiciis, qui
enim afTectant benevolentiam eornm, cum quibiis potentis ainici voluptatibus, etiam tiirpioribus non
vivitur. Quod quidem non modo licitum est, sed
modo contradicit, sed etiam uon consentit. Equi-
honestum (itpote oinnia, quee natnra virtutum pa-
;
dem necconsensus adgratiain sufficit, approbare,
rens, et recte vivendidus optima, gignit. Sed dum
commendare, applaudere, insanienti necesse est
hancaffectionem, moderationis regula deserit, fer- cumoinnia raalefecerit,laudandus est quasi rebene
tur in praeceps, discurrensque per omnia agenda, gesta. Sicut enim ideatitas voIuatatum,amoris in-
et nonagenda, per iufamiain et boaamfainara, fa- dicinm est ; sic exdissensu, inimicitiarum quisque
voris aaceps, gratiae sollicitator incestus, nt cum rens argnitur. Proinde satyricusinquit :

araioumblanditiis praeoorruperit.more meretrican-

Quid Romce faciam ? mentiri nescio ; Ubrum,
tis fortunam subripiat, extenuet facultates, aliena Si malus est, tiequeo laudare et poscere motus ;

in se congerat spolia, et suum omnia convertat ad Astrorum ignoro ; funus promittcre patris
 .

m JOANNIS SARESBERIENSIS 488

Nec volo,mc possum \ranarum visceranunquaiu A .Ncc est quod de sufTragio ipsius desperes, qiieLn
Inspexi ferre ad nuplain qux mittit adulter,
; muneribus pascis. Alimeuta siquidem umbratilis
Quse mandat, norunl alii;me nemo mimstio
gratiae, et nominis prostituti muuusoula sunt, et
Fur erit,atque tdeo nulli comesexeu, tanqunm
Mancus, et exslinctee corpus non uliLedextrx. nisi fiierint frequentala, amioitiie nomen mter-

(JUVEN., 111, 41.) imunt. Krustra, de muneris quantitate prajsumitur,

Fugio ergo urbem tanlis oliscenitatilius plenam ;
nisi animam cupiditatis igne succensam, crebrae
adulatorum veneficio toxicatam, sui? adulaloribus visitationis refrigerio temperes, et avaritiae jugem
derelinquo. esuriem frequenti beneficiorum interpolatione de-
Vivant Artuvius istic, mulceas. Aquilarum dicitur esse natura, ut cum
Et Catulus ; maneant quinigrumin candidavertunt. stomachum pleniori refeotione ingurgitaverint, in
Nec lainen unius urbis tantum vilia depingi cre- quintumdecimum diem,vel, utaliis placet, inqua-
das : jam totius orbis suut. Quod ad orbem
istud, dragesimumsuspendantesuriem,oblatorumqueci-
Romam crede : memiui me audisse Romanum pon- borum copiam aspernenlur, una saturitate coutentfle.
tificem, solitum deridere Lombardos, dicens, eos Sane longe alia conditio divitum, imo corum qui
piieum omnibus colloquentibus facere, eo quodin venalem prostituunt gratiam. .Magisenim aliquate-
exordiodiclionis benevoleutiam capteut, et eorum B nus accedunt ad homiaes,qui necesse habent.quia
cum quibus agitur, capita quodam commendalio- crebro esuriunt, crebro refici. Vix possuat coUe
nis demulceant oleo. Fili ini, inqLiit .Salomon, si te ctam esuriem in dieui quadragesimum proteiare,
lactaverint peccatores,ne acquiescas eis (Prou. i.). quin indiguentur amicis, si non avaritue hiatum
Ipsi enim coutra sanguinem suum insidiantur, et op])ieverint.SoIebantaiitiquitus Gratiarum simula-
moliuntur fraudes contra animas suas. Prohibe craefligiarinuda.eoquod soliditas amicitiBe.etveri-
pedeni tuumasemitiseorum. Pedeseuimeorum ad tasfidei,sinequauecgrati8equidemnomensubsistit,
malumourrunt,etfestiuantutefl'undaut sanguiuem. nullo simulationis fuoo valeat obumbrari. Sed jam
Cap. VII. Fraudem adulaturum inilio vtlandam, et cum ad homines ventum sit, qui uon amicos, sed

quod muneribus aut obsequiorum difficuUate,va- amant, muluplioitatis fucus ul

se ipsos in singuiis
tidissime procedit. placeat ueoessarius est. Apud istos enim gratia,
Ecce vir sapientissimus in filio erudiens iiniver- quia gratisnon est,jainnon gratia,sed iucri inesca-
sos,asseDtatorumgratiam omnibus suspectamred- torium est. Kacies siquidem meretricis facta esl
dit, omnesque deterret, et boc quidem in initio, eo ei, nec quodcunque vitium erubescit, dum lacri
forte quod recte gradientem primus adulatorum tendit ad quaestum. Vetus querela est sapientis,
congressus impuguat. Heec fortasse meretrix est, (•• indignum amiciliffi lugentis occasum :

cujus indicit fugam. Focu.t, iaqmi,distilinns labia

ILlud ainicitix quondam venerabile nomen
meretrieis, et ndidius oleo i/utlur ejus. Novissima Prostat, et in quxstu pio merelrice sedet.
autetn ejus amara quasi absinthium,et linguaejus (Oviu., Pont. II, III, 19).
acuta quasi yladius biceps. Pedes ejus descendunt in
Qnod es eo constat, quod si cesset utilitas, rarus
mortem, et ad inferos gressus ejus penetrant, per propter se virtutem amicitiae
aut nullus est, qui
semitamtntw 7ion ambutant, vugi suni gressus cjus
colat. In tot circulis s8E.culorum, in tanto setatum
et investigabiles. Nunc ergo, fili mi, audi tne, et
lapsu, in tanta multitudiue et ditfereutia persona-
ne recedas a verbis oris mei. Longe fac ab ea viain
rum, vix, ut ait Lselius, tria inveniuntur, aut qua-
tuam,et ne appropinques foribus domus ejus(Cant.iv)
tuorparia in amore. Hoc ipstim arbiter noster in-
Haec etsi ad sectam hajreticorum censeantur prae-
gemisoit, etsi alterius videatur induissepersouam.
cipue referenda, ab adulationis frande uon aliena j

Ait enim : ;

sunt. Si ergo ad fores domus ejus nou licet acce-

Nomen amiciliw si, quatenus e.vpedil,hceret, ;

dere, nunqiiid admittenda esl in praecordia pecto- Calculus in tabula mobile ducit opus. ,

ris ? Caeterum cum multiplex sit viiium adulaudi, Cum fortuna manet, vullum se> vatis ainici,
aliis vullu, aliis verbo, aliis opere vel munere as- Cum cecidil, tuvpi vertiiis ora fuya.
Grex ayil in scena mimuin,pater ille vocatur,
sentanlibus, efficacissiraa est adulationis fraus,
Fiiius luc, nomen divitis ille tenet.
cum simulationem confirment miinera, aut ei dilfi- Mox ubi ridendus incLusit pagina partes,
ciliusobsequium oonlestatur. Si aliter oredis Vera redit facies, dissimulata perit.
quam le tua tempora failunt (Petr., sat. 76.)
Qui slipe mel sumpta dulcius esse putas.
Cap. VIII. De mundana comxdia, veL tragcedia.
(OviD. , Fa.^it. 1,189.)
Et quidem eleganti ulitur similitudme, quia fere
Probatio siquidem verte dileotionis est sub hujus lifej.
quidquid in turba profauas multitudinis agitur, co-
tempestatiscorruplione, frequentatio muneris.Ars
artium est, si placere vis, frequenter dato.
moediaequam rei gest» similius est. MiLilia est,
inquit, vita hoininis super terram (Job vii). At si
. Si calidum scis ponere sumeri,
. .

Scis comUem horriduium trita donare lacerna, uostra tempora propheticus spiritus concepisseti
(Pehs I, 53.) , dioeretur egregie, quia comojdia est vita hominis
alter Mereurius eris ei,etsi vis amplius.es Apollo: super terram, ubi quisque sui oblitus, persouam
Phxboque pulchrior, et sorore Phsebi. exprimit alienam.Sed forte eo prophettB tenditora-

I
 POLYCRATICUS. — LIB. III. 490

nlum,uteosquos nondumterra absorbuit, doceat A divitiis'! Semen eorumpermanet corameis, propin-

iitriter militare. iNam qui captivi vitiorum impulsu
i
tiahuntur ail poenam, sicut bos immolauilus ad
victiraam, abeuntespostconcupiscentias suas, etsi
qiiorum lurba, et nepolum in conspectu eorum, do-
mus eorum securx sunt el pacatse, et non est virga
Deisuperillos. Boseorum concepit et nonabortivil ;

oorpore videantur inliabitare superficiem terrm, vacca peperit,einonprivataeslfelu suo.Egrediuntur

vivi lamen absorpti sunt. et descendimtin infernum qunsigreges parvuli eoi'u)n, et infanles eorum exsul-
vLventes. Et, si alium orationis sequimur tropum, tanl lusibus. Tenent Igmpanum et citharam, el gau-
terram usquequaqiie inhabitant, quorum conver- denl ad sonilum organi. Ducunt in bonis dies suos,
salio in ccelis est minime, nec sibi sciunt aliquid et in puncto ad inferna descendunt (Job xxi).
iii ctBlo esse, et id duntaxat affectant animo, quod Quis prsecedentis exitus potest esse
l.-fltitiae ama-
ceruitur super terram. His quo lue militia jugis rior, aut felicis vias infelicior finis? Hasc est enim
indicitiir, quibus, ut ad fabulas redeamus, nec viailloriira, qiii in labore hominumnon sunt, neque
unda Tantali, Tytii vultur, rota Isionis, Belidum cum hominibus flngellabuntur {Psal.LXxn). Utique
uina, saxum Sisyphi deest, dum voluntas mundo dejecit eos consilium Doraini, dum allevarentur. Ei
implicita, nequit implere propositum, quandiu pe siquidem hcBC poliusascribenda sunt omnia, quam
resrinalur a [Jomino. Istorum vita miliUa, et certe g fortunaj. quES aut ab ipso, aut, quod magis reor,
malitia est. Quod si abhorres, alia iuterpretatione omuino non est. Ait naraqiie ethicus :

doceberis, quia vita hominis super terram tenfatio Noli fortunam, quse non est, dicere cmcam.
est: qiiifi, si proprietatera nominis sequimur, mali Homerus quoqiie in illo celeberrirafB perfectionis
frequentius habet notam. In hac utique tentatione, opere dedigiiatus estnosse fortunam, adeoquidem
vel malitia, licet sibi septem virorum Domi-
millia ut in nulla parte tanti carminis nominetur. .Maluit
nus reservaverit, fere totus mundus ex arbitri enim soliDeo, quem.Morphan nomiiiavit, universa
nostri sentenliamimum videtur implere, adcomcE- regenda committere, quam ut aliquid ascriberet
diam suam quoilammodo respiciens, et,quod dete- temeritati fortunfe,quam utique sicconstat minime
rius est, eo usque comoedi<E suee insistunt, ut in se esse deara, sicul certum est, dici et pingi csecam.
cum opus fuerit, redire non possint. Vidi pueros Frustra ergo caecitas ejus argnitur, quae in natura
tam diu balbutientium vitiaimitari, utpostmodum rerum inveniri non potest. Unde et casus non esse
nec cum vellent, recte loqui potuerint. « Usus convincitur, si eum quis improvisum eventum esse
enira, ut ait quidam, oegre dediscitur, et consue- definiat, cum nihil tiat, cujusortum legitimacausa,
tudo alteri natiirae assistit, » quam licet et ratio non prfecedat, et fidelis concionator nihil
Expellas furca, tamen usque recurret, r in terra doceat fieri sine causa. Verumlamen quia
(HORAT., Epis. ], 10, 24.) pr«ter intentionem gerentium aliqua, nonnulla
Unde et ethicus provide quidera et utiliter: « Op- contingunl prreter opinionem, casus appellatione
tiinaiu, inquit, vivendi consuetudineiu ab ineunte clauduntur, licet geqiie disponentis ratione praevisa
«tate elige, eam tibi jncundam usus efRciet. » sint, sicut ea quaj iegenaturse, necessitatis nexibus
Magnorum (iroinile virorum sensus, sascularis hcEc videntiir arctata. Proinde ethaec ipsa contingentia,
exnuguat comcfilia. Varia figura temporum, ac- primaevEe omnium causcE sic constat csse annexa,
tuum quaedam varietas est. Porro actibus personse ut ad eam oinnia referantur ; et pro mea opinione,
deserviunt, dum in eis forlunae jocantis ludiis im- h«c ipsa ad positionem omnium quie suut, neces-
plelur. Quid enim aliudest, quod novuraquemlibet, sario consequatur. Ridebunt forte prudentiores in-
et ignotum, nuiic amplissimo indait potentatu, et sipientiam meam, qui Deum esse, ad existentiam
in regni fastigium erigit, nunc almm purpuratum omnium, sequi consentio ; sed ab effectu causam
antequamnatumderegni culmine in catenas hosti- inferri, vel probabiliter me Peripatetici docuerunt.
addictum, ia miserias ex-
les projicit, et seivituti Porro doctores fidei eam ex omnibus causam ne-
tremas prmcipitat. Aut,quod frequens est, non modo cessario inferunt. es qua omnia, per quam orania,
tyranuorum, sedetprincipumsanguiQe, inlimorum et ia qua sunt omnia, et sine qua factum est, aut
hominum, aut etiam vilium servorum, iufames Quod ergo aliquid fortunae
subsistere, nihil potest.
cruentat gladios? videmur ascribere, ei nequaquam prsejudicat. Sed
Si fortnna volet, inquit, fiel de rhetore consul: quia nobis ad homines sermo est, hominum verbis
Si volet hxc eaclem, fiel de consule rketor. utiiuiir, pingui, ut praediximus, Minerva agentes de
In eoque vita hominum quam
tragcedife comodiee singulis, de nullo subtilem reddentes rationem.
videtur esse sirailior, quod omuium fere trislis est Quod hoc ipsum patienter admittitur, ea quae a
si

exitus,dumomniamundidulciaquaiitacunquefuerint philosophis gentium publiciE utilitatis gratia scripta

amarescunt,elea:<rema^a«dj( luctusoccupal[Prov.
m). Qiiantumlibet in viis suis iniqui floreant, et pro-
sperorum coucursu inaurentur, eis ad niitum for-
tuua serviat, subvertet in fine gressus eorum, et
tandem amaraerit,qiiasiabsinthium.
hea.lasioh,impiivivunt,sublevalisunt,confortatique
Quare,\n(\\\\\.
sunt, audiri quid prohihet? Quxcunque enim
scipta sunt, inquit, ad noslram doclrinam scripta
sunt, ut per patientiam et consolalionem Scriptu-
rarum spem habeamus (Rom., xv). Dum enim
pax abest filiis .\dam, qui ad laborem uati sunt, pa-
rati ad flagella conceptiin pecoatis, editiinlabore,
 : : :

401 JOANNIS SARESBERIENSIS 492

nontameimtes qiiam currentes ad mortem,quani- A praesentia sua justitife sol verus illustrat. Sed quid
hiltristiusest, necessariaeslpatientia, utilis conso- est,qiiod Elysios cauipos a mutabilium rerum sep-
lalio.qucedeoleolsetitise in conscientiaetdeimmen- tis verbis exeludo? Certe pro parte inclusi sunt,
sitaleelementiaeDei.preedestinatosad vitam.spe fii- patentes in latiludine bouarum mentium quibus ;

turorum fovet el rolsorat cuslos hontinum, inquit a Patre lumiuum datura est, ut in notilia et amore
beatus Job, humani generis calamitates in se es- boni, toto sui agitatu versentur. Unde ethicus
\>v\me,ni,quareposuistimecontrarium tibi, el faclus inquieto extra se ineptam beatitudinem inqui-
sum mihimet ipsi gravisf (Job vu.) Nemo siquidem renti
est qui, exigentibus culpis, in se ipso non inveniat Quod quasris ubique est,
causas materiamque doloris, cum ipsius philoso- Est Vlubris, ammus si te non deficit sequus.
phifB testimonio, unicuiqiie contingat adesse, quod (noi\KT.,Ep. I, XXI, 29.)

nollet, vel abesse, quod vellet. Unde et fidelis ani- Cap. IX. Quod mundus suos habet ELysios ; et quod
eadem fides est noslri temporis et prsecedentium
ma, cui veree beatitudinis gaudia differuntur, cum Patrum.et virtutis cultores inspectores sunl thea-
irriguum superius petit. Ut ergo
inferiori irriguo, tri htijus.
gentiliumtigmentispium accommodemiisauditum, Mundiis igitur suos habet
rerum omnium Iragicus Aut si nomen co- g
finis est.
Elysios, solemque suum etsua sidera novit.
mcediEe gratiosiusest,non ducocontentionisfunem, Virtus siquidem solaiis quidam radius est, a fonte
dum constet inter nos, quod fere totus mundus, claritatis omnibus datus in usura, et qui omnia
juxta Petronium, exerceat hislrionem. Qiiod et qui-
quae attingit, clarilate sui faciat eximia. Inde est,
dam temporis nostri scriptor egregius, infidelium quod etiam illi, quos hujus radii venustas, quasi
tamen verbis, eleganter expressit
repercussa specie sui videtur afflasse, statim in
Ridiculos hominum versat sors cxca labores,
subjectorum conspectu clarescunt, fiunlque quo-
Ssecula noslrajocus, iudibriumque deis.
dammodo virtutis titulo gloriosi. Absit enim, ut
Hujus itaque tam immensse, tam mirabilis etinenar-
quisquam vere sit gloriosus, nisi qui in Douiino
rabilis tragoedise vel comcediae theatrum, quoperagi
gloriatur. Non enim quise ipsum, aut quem homo
possit, ei mirabiliter coaequatur. Tanta est area
commendat ille probalus esl, sed quem Deus com-
ejus,quantusetorbis.Diff]cilIimiiniestut qujsquam
mendat (11 Cor- x). Quod utique vera et sola
admittatur exclusus, vel emittatur inclusus, dum
virtus merelur, non quantacunque virtutis imago.
carnis geritluteum indumentum. Eam quippe tanta
Hoc HUtemessearbitror, quidquidin moribus egre-
subtilitate necesse est exui, ut per foramen aciis
et exercitio mentis citra
giiim (lenaturiiB benefieio,
possit sine omni attritione transiri. Alioquin inte-
C gratiam, philosophi sibi repromittunt, eoque ipso
ger nemo egreditur; forte ideo, quiacapacemhanc
evanuerunt in cogilationibus suis, delihero coiifisi
aream « Styx novies interfusa coercet. » Vidi, in-
arhitrio, et dicenies se esse sapientes, stulti facti
quit Ecclesiastes, cuncla sub sole, et ecce statim
sunt(Rom. i), stultique appanierunt. Unde elhicus:
omnia vanitas (Eccle. i), eo quod omnia, quse a so-
.... Satis orar'' .louem qui donat et auferl,
lido veritatis statu recedant, vanitati, quae
noslram Det vilam, det opes, animum niihi ego ipse parabo.
comoediam deceat, subjecta sunt. Vanitati enim quoque
Aliiis
subjecta est creatura non volens. Licet enim novem
Nullum numen habes si sit prudentia sed nos ;

orbibus, sive globis potius sedium nostrarum habi- Te facimiis, forlnna, deam, cteloque locamus.
tatio tota claiidatur, omnibus tamen quandoque Cato quoqiie, licet verum non agnovisset Deum,
egrediendum est,omnesqueCbaron ille iuexorabilis gentiumque superstitionibusaberraret,in Lybia ta-
vetusta sui temporis nave trajiciet. Omnibus quo- men Jovis, quem colebat, contempsit oraciila, se
que succedent alii, etsic transiens homo manel in ad ea qufe sibigerenda eranf, sufficerearbitratus.
specie, quemadmodum aqua praetereunte, notus Et quidem etiam ipsa imago virtulis, suam quam-
amnis manet in fliimine. Uhisunt. iiiqiiit, viri po- dam habet venustatis decorisque claritatem, ut
tentes, ab initio scientes bellum, aut qui in avibus
q qiiidquid in ea ceruitur, ejusmerito venustumcre-
cceliludunt, etthesawizant sibi aurum, in quocon- datur et decorum. Non tamen usquequaque deco-
fidunt homines, jungentes agrum agro, domum do- rum est, quod iu tenebiis ignorantia; obscuialur:
mui, usque ad terminos Loci, etnon est finisposses- nec potest quisqiiam clarescere, nisi in fide illius,
sioniseorum (Baruc. iii). Statimque subjecit, quod qui lux vera est, et itluminat omneni homiiiem, ve-
usu et assiduitatejam omnibus persuasum esl: Hi nientemin huncmHndum(Juan., \).Exqnopntet.quod
ad inferos descenderunt, et aLii in locum illorum nisi in veri Dei notitia et cultu, vera virtus esse
successerunt (ibid.). Verumtaraen bene cum egre- nonpossit. Quodest visio Ezechielis non tacuit, qui
dientibus agitur, qui non ab hoc fortuufe ludo eornm,quae praBcedebant et seqiiebantur Christum,
transferuntur, ejiciendi in tenebras exleriores, ubi eamdem coiifessiouera esse asseriiit: sanctorum
denlium (Matth. viii), et qiii ab
eril fletus el slridor quippe Veteris et Novi Testamenti in eo distingui-
aquis nivium, quas sanctus Job commeinorat (cap. tur fides, quod istijam sibi gaudent impleta, quae
xxiv), ad calorem nimium minimetransennt. Bene illiexspectabantet desiderabantimplenda. Sit ergo
cum illis agitur, qui suos exspectantEIysios, quos venerabilis imago virtutis, dum sine fide et dilec-
403 POLYCRATICUS. — LIB. IIL 494

tione siibstantia virtulis esse non possit. Et uti- A desuper astat, ut hoiDines actusque eorum, et vo-

naminveuiaturia nobis, qui vel virtutis imaginem luntates indesinenter prospiciat. Cum enim omnes
leneat !
exerceant histrionem, aliquem necesse est esse
Qiih enim virtutem amplecliiur ipsam ? spectatorem. Nec queratur aliquis, motus suos ab
Quis etiam umbras virtutum indiiit, quiljiis vide- aliqiionou videri, cum in conspectu Dei agat, an-
mus floruisse genliles, licet eis subtracto Christo, gelorumque ejus, paiicorumque sapientium, qui et
verae beatitudinis no apprehenderint fructum ? ipsi ludorum istorum circensium spectatoressunt.

Quis Themistoclis diligentiara, Frontonis gravita- Erubescat potius, si quis in tanta luce indecenter
tem, continentiam Socratis, Fabricii fldem, inno- moveatur, et se totum exercitatione mimicadeve-
ceatiam Niimre, pudicitiam Scipionis, longani- nustet.
C.iP. .\. Quod sibi personse coaptantur et clepretian-
mitatem Ulyxis, Catonis parcilatem, Titi pieta- ,

tur dissociatce et Cleopalra, Augusto et Sci-

tem imitatur ? Quis non cum admiralione vene-
:

pione et quod Romnni vanitati dedili sunl; et

•

ratur ?
quis sit adulatoricv finis.
Probilns siquidem laudatur, el alget.
Caeterum in hoc fortunse ludibrio, personse sibi
(JUVEN., 1, 74.)
invicem coaptantur, et si altrinsecus divertant,
Porroprfedicti.etconsimilesmagiiiquidem et lau- 3 j~j|^^
^^^^^ facies mmutatur, ut si Glycerium
dabiles viri, quasi qa'dam sfficulorum suorum si-
tollas, aut Pamphilum. Sublato enim alterutro,
dera splenduerunl, illustrantes tempora sua, pree- noiuiin alterius perit, etsi cum amantibus suspicio
ambuli cosetaneorum suorum in id justitiae et ve-
sum tollas senem, nullus est, aut inutilis omnimo
quod disposilione divina illuxerat eis. Sic
ritatis,
Davus. Hinc est illud :

quoquein successionibus popLdi fidelis, nunquam Forlis in armis

humano generi ad noctis susb tenebras,caecitatisque Ccesaris Labienus erat, nttnc, trnnsfuga vilis,
moleslias depellendas, sua sidera defuerunt, viri Cum duce privato, terras atquesequora lustrat.
quidem virtutis titulo nobiles, magnorumque ope- (LfC.^N., V, 345.)

rum fiilgentes insignibus, quorum exemplis ad cul- Si enim personas, qiiic sibi assueverunt, sibique
tum justitiEe semper alii provehautur. Nonne Abel faciuut, decretuin fortunse dissociet, fit plerumque,
innocentiam docuit, Enoch munditiam actionis? ut utraque ad omniaagenda sua videaturinepta,et
Quid de louganimilate spei et operis non habuit quasi exclusaratione officii depretialur.Fractasunt
Noe ? Quid de obedientia fldeliter implenda defuit lenocicia Cleopatrse, ex quo nec Julium invenit,
Abrahae ? Isaac conjugii castimoniam instruit, et nec Antonium. Equidem orbis victorem Caesarem
Jacob laboris toleranliam ostendit. Joseph parrici- C donis flesit, et invicti viri insuperabilem animum
das fratres boni retributione remiinerat, eoque do- merelricius decor el prostiluta facies superavit.
cet a bonis bona pro malis tribiienda. In inultis Undelenocinii ejus sollicitudinem poeta exprimens
millibiis increduli, indurati, et Deum semper exa- adjicit :

cerbantis populi, Moysi mansuetudo ostenditur, et Vidlus adest precibus, faciesque incesta perorat.
imminentibus adversis,confideQtis Josuae magnimi- Cum vero Julius rebus humanis exemptus esset,
tas declaratur. Job patienti» indicit cxempliim.Et qiiffi Boiuani imperatoris conjugio fuerat gloriata,

prseambiilus gratia^ Baptista Salvatoris duin poiui- principis Homanorum ausa est atfectare servltu-
lentiam prfedical et vitiis indicit fugam. confessio- lem. Nec frustra,ciim ad omniaparatum invenisset
nemeruit veritatis, et ad increpationem injuriae^et Autonium. Putabat enim ad Cassarem gloriam sibi

condemnationein iniquitatis, omnium fldelium lin- nihil defore, lectum ejus ascenderet, qui succes-
si

guas exacuit. Quid utriusque Testamenti referam sor rerum Pompeii, et ut simulabat juris Cfesarei,
Patres, quorum exeinpla sunt disciplina moruin, magis de temeritate fortunse, quam de virtutis con-
et rectissima instituta vivendi ? Hi qiiidem siint in scientia confidebat. Porro cum ad sollicitandum
septein millibus virorum, quossibi Dominus reser- Augustum muliebris impudicitiae audacia accessis-
vavit, ulnon curvarent genua sua ante Baal, aut p set, spe sua frustrata, amorem honestatis reputavit
cuicunque vanitati proslituant aoimas preliosas. Hi injuriam, castitali nomen dedit superbife, bellum-
sunt qui inter insensatos habentur insani, quia que credidit indicendum ei, quem Julio Ceesare
alience insaniae nolunt esse participes.Et finem sine experta fuerat Ibrtiorem. Omnesenim nocendi ar-
honorehabituri creduntur, quia dignitatem naturae tes aggressa est, tandemque capta, et provoluta
mundanihislrionis habitu polliiere dedignantur.Hi ad pedes Augusti, etiam tunc sollicitavit oculos
sunt forte qiii de alto virtutum ciilmine thcatrum ducis. Sed frustra quidem.
pulchritudo ejusNam
mundi despiciunt, ludumque fortunse contemnen- infra pudicitiam principisfuit. Quod ubi desperata
tes, nuliis illecebris impelliintiir ad vanitates, et in- se ad triumphum viotoris prmnovit reservari, in-
sanias falsas. Hijara in suis gauilent EIysiis,ad uti- cautiorem nacta custodiam, egressa, se in Mauso-
litatem suam videut plurima, et ad eam omnia visa leum regum recepit, ibique nobilissimis ex more
retorqiient. Cum enim tidelis anima de terra exal- indiila cullibus, odoribus conquisitis, sohoque di-
tatur, tunc demum omnia trahit ad se ipsam. Spe- vitiis usquequaquf^ referto, se juxta suum colloca-
culantur isti comcediam mundanam cum eo qui vit Antonium, etmamillis venisque suis apponens
 ,

493 J0ANNI3 SARESBERIENSIS 496

aspides, sic morte quasi somno resoluta est.Psylli A occisum. Suos quoque imperatores quos de more
(27) siquidem, Augusti mandatoadhibiti, qui mali- Romanuspopuhistideliter jugulabat.deiticavitfide-
tiam veneni solent linguis educere, eo quod sero lius iuani solatio,pfirtidiam prEetexensmauifestam,
vocati essent, opem ferre non valuerunt. Digna perindeacsi sorbitiuncuIasei,quem peremerat.mi-
quidem sic perire meretrix venenosa, nata mores nistraret: eosque menliebanturin sortem transiisse
corrumpere, nobiliumque virorum pudicitiam ex- numinum acsi coelosuomundoque regendo.nisity-
pugnare. Profeclo antearegibus iraperaverat, post- ra;inisascilis,Omnipotentisnonsufficialmanus.Facti
modum misera,nec miserabilis sibi sorte tragicum, sunl ergo divi indigetes,aut, ut aliis placet,heroes,
sed Romano imperio, quod subvertere moliebatur, quos nec etiam humana sorte dignos Romanorum
finem comicum fecit. Inter castera clarioribus Au- perfidia reputavit. Tractum est hinc nomen, quo
gusti titulis connumeratur, quod in tantse pestis principes virtutum titulis, et verse tidei luceprsesi-
congressu, mansil invictus. Verumlamen in Sci- gnes, se divos audeant, nedum gaudeantappellari,
pione Africano aliquid non inferius invenilur, qni veteri quidem consuetudine eiiam in vitio, et ad-
postsingularem de Hannibale victoriam, singularis versusfldem catholicam obtinente.Si vero veniatur
continentise insigne praeconium meruit. Hannibal ad verba, in eo jam Romanus Giaecorum perfl-
namque Romanorura cecidit exercilum usque ad B diam antecedit, qui eo usqne adulaudi lenociuium
hostium satietatem, el donec prfeciperet militi suo docuit, ut a docili populo facillime transeatur.
ut vel ferro parceref. De csesorum cadaveribus in Voces quibus mentimur dominis, dum singularita-
torrenle Vergello pons solidus factus est victoris teu) honore mullitudinisdecoramus.natio hsec inve-
jussu. Duo' modii annulorum Carthaginem missi nit, et ad finitimos posterosque sui nominisauctori-

sunt, unde Martem suum Libyse praesidem aureo
clypeo,obinsignem victoriam,honoraret, essetque
procul dubio tunc Roma diem ultimum habitura,
si Hannibal quemadmodum vincere, sio el vicloria
uti sciret. In vindictam istorum a senatu missus
est Scipio Africanus, qui a Pyreneis montibus ad
columnas Herculis et Oceanum usque tanta felici-
tale transmisit.Si quando qu8eris,illud libi tempus
occurrat, quo C. Ciesar, exuens nescio an perflciens
dictatorem, omnia factus, omnia occupavit. Illius
certe temporis mihi sfepe occurrit imago, cum ad
potentioris nutu, subjectorum omnia disponantur,
et licet animo reluctante, in se ipsos parati sunt
essilii, aut mortis diclare sententiana. Hinc quippe

tate provinciam recupaverit amissam, ut vis scia- potestas terribilis hinc angenlis et urentis con-
;

tur, citius an facilius vicerit. Qui etiam captivos scientise stimuli meticulosa corda concutiunt, et
pueros et puellas egregiae pulchritudinis, restituit preecipuaminomnibus sibi vindicantauctoritatem.
barbaris, nec in conspectum suum, eorum quem- q Adeo quidem, ut sacerdotes legisdivinae preecepta
piam venire passus est, ne quid de virginilalis in- dissiiuulent, sapienliam nesciant seniores, juris sit
tegritate, saltem oculis delibasse videretur. Quali- jiidex ignarus, pra;latus auctoritatis nescius, disci-
ter eiHannibal cesserit, et manifestam victoriam plinae subjectiis, libertatem conlemnal ingenuus,
nota in puppi praetoria laurus polliceretur,scriptor totusdeniqiiepopulusquietem etpacem. Dumenim
belli Punici Titus Livius refert. Caeterum in tanli oranes unius praesideutis voluntale feruntur, uni-
triumphi gloria,qiiid illo cive modestius, qni se in versi et singuli suo privantur arbitrio, Nonne haec
tantosuccessu, nec dominum, nec viclorem,ab ali- erat faoies lemporis quando
quo, nisi ab Hannibale, paucisque complicibus,
Sedere pati-es censere parati,
qui aequas conditiones pacis, rupto foedere, fraudu-
Si regnum, si templa petal j itgulumqne senatui
,

lenter abjecerant, passusest salutari ?Eosquoqiie, Passurasquc infanda nurus :

qui casligati non obtemperabant prohibentis impe-

rio, quasi adulationis reos, et publicae salutis ho- (LuCAN., v, 30S.)

stes, ab exercitu removeri jussit cum tamen ge-

,
eoque solo bene cum civibus actum est,quodC8esar
nuSiEneadum hanc molliliemaurium nondumexu- plurajubere erubuit, quam Roma pati ? Nonne ty-
erit, quin adulationibus deleclentur. Cum vero ab
q ranni opinio, ad tyrannidis transiit successores,
initio gravissimi fuerint, in quo Trojanas levitalis dumsuspicantur, quodlegesase maluit toUi.quam
originem prascipue diffltentur, eos hoc vitio conti- ab huuiilibus observari? in eoque libertalis serva-
nue laborasse, historiarum celebre testimonium tur umbra, si se quisque quod prsecipilur simulat
est.Indeestillud « Romanusomnis adulationecor.
:
voluisse, facitque, imo videtur facere, de necessitate
rumpitur, aut corrumpit. » Certe si non verbis, virtntem, dum necessitati jiingit consensum, et
possunt omnesfraudulentis muneribus expugnari. quod inciimbit, gratanter amplectilur. Hic porro
El quos munuscula non dejiciunt,honoribus capiun nullae sunt partes verae, aus ingenuae libertalis, ubi
tur. Urbis auspioia, sacrilegio parricidii, et fraterui lotuni sibi adulatio vindicat.vanitas totiiin,nihilque
sanguinis cruore, numinibus suis Romulus conse- veritati relinquitur, aiit virtuti. Adiilationem vero
cravit.Deinde lemuribus infestatus, honore vano sine dolo esse non dubites, cum in adulatorum per-
simulatacommunicatione imperii, fratrem placavit sona de se confiteatur Gnato, quia cum maxime
(27) Ed. Paris., PersiUi.
 :

t97 POLYCR\TICUS. - LIB. IIL 498

ilecipio tunc triuiupho. Sicut enim finis oratoris A fraudem perpeti suspicatur. Sic fortunatus sibi

rst persuasiss'' ilictione, medici curasse medicina ;

interdiim subtrahi putal,qiiidquid qiioniinque titiilo

sic adulatoris linis est suaviloquio decepisse. Nam coufertur in alium, teste Crasso, qiii, ut dicilur,
ot : milite dissimulante, eoquod solus, aiit pns caete-
Fislula dulce canit volucrem dum decipit auceps
, ris apud Parthos aiirum silierat, aiirum bibit. Ju-
Et veuena propinantur DQelle ciroumlita, quo citius gurtha quoque seepe Romanum exarmavit, et fregit
noceaut. Verum imperium, et exercitum, ipsius quoque urbis con-
Non est in medico semper relevelur ut seger, cussit majestatem, nunc dans plura, promittens
(OviD., Pont. 1, lu, 17.) intcrdura pluriraa. Sed hoc llberum est hls, et sa^pe

et finem suum quiin non semper

altero est, orator conducit, aliquadonare consueveriint. Alioquin
qiii

assequitur. Sicadulator quidem non semper deci- promisso gratiae conciliandse uon proficit, sed quasi
pit, aut de amico triumphat, flne tamen suo non deceptio fraudiilenta, illam quae esse videtur ple-
destituitur, si ex contingentibus nihil omisiM-it. Nec rumqiie exsiiuguil. Tanto quidem validius, quo
enim Ulyxes sireniim vocesevasit, quod ei aliqnid Ciira priidentiori et graviori viro uegotium geritur.
suavilatis deesset ad gratiam, sed quia stiuiiilis Siiuplicitas namque circumveuientiiun insidiis la-

voluplatis, et raeretricantibus illecebris vanitulis, g tius patet, et facilius supplantatur. Uude ille qui
solidee virtutisopposuerat robur. Tentator quoque non urbem, sed orbem lascivis implevitamoribus,
['harisasus, et Herodianus insidiator, quas fraudis sollicitalorem puellarum et iinpudicum instruens
siiaB non adhibueruntartes, iit eum capereut inser- amatorem, ait :

mone lingna dolosa, in cujiis ore non inrenlus est Promitlasfacilo, quidenim promillere Iseditl
dolus?(I Pelr.u.) Magislcr, mqiiit, scimusquiaverax Polticitis dives quiiibet esse putesl.
es,et viam Dei in verilate doces,et non cst tibi cura At philosoplius nunquam,aut rarissime, et hoc ex
de al.iquo, neque enim accipis personas hominum justa causa asseritconducibile. Si enira promissio-
(Matth.nj.n). Quid queeso, blandius?Sed dolusquo nis implendaa facultas nou siippetil, teiuprarium
teudat, invidia qiio feratur, subjecta interrogalio est .|>romittere quod praestare uon potes. Si enim
patefeoit. Sequitur enim Licet censum dare Ccesari,
;
potestas adfuerit largiendi, nisi voliintas beneficii
an non ? (ibid.) Ecce laqueus paratiir pedibus inno- producat effectum, promissor non gratiam depro-
ceutis, et ad subversionem ejus decipulas suas mlsso, sed de mendacio contrahit maculam. Quod
frustra tetendit iuiquitas. Si enira censum dandum si ex intervallo promissi fidein irapleverit, libera-
essecensuerit.peculiarem populum Domlui,semen litatis decor, et beneficii spectes ipsa fuscatur, eo
liberura,pr;Bclaramli8ereditatemDomlni,dticiraiset
^ quod qui dislulit, interiiu visus est noluisse. Unde
priinitiisetlegalibuscseremoniis tauturaobnoxiara, versificator egregius :

subjlciet servituti. Si vero tributanegauda respon- Denigrat meriium dantis mora, ntm dula raptim
derit his, qui pro saliite et quiete omnium milita- Munera, plus laiidis, plusque favoris habent.
bant, quasi seditionis auctor et reus iraperatoriae Prsetereaquis de futuro certus est, ut sciat sequan-
majestatis a Publicauis jusle poteiit cdinprehendi. doque posse implere qiiod ?Nonneconsilia-
ditferl
Veriiraquia fiustra jacitur rete aute ociilos pen- rius veritatis, assertor Hdei, electioiiis vas (Docto-
natorum, totiuscalumniffilaqueidissolvuntur, dum reragentium loquor) fideliiim animos, quos adven-
prolatonumismateceasus,suamcujqueceasuitres- tus sui exspectationesuspenderat, frustravitadesi'
tituendam esse imagiiiem et ita qiife Cfflsaris siint,
; qua
derio suo?Oiiid aliiid agit illaipsius exousatio,
C8esarirestiluenda,utsuojureDeusnondefraudetur. apud se nou fuisse estelnon, sed est tantiim cora-
Equidem nou oinnibus datum est, ut blandlliarum memoiat, et se levitate uon usiim protestatur ? Si
laqueos sic evadaut, cum eos allus nou praevideat, nou potiiit ille, Uoinino impedlente, quod voliiit
aliusetiaropriBvisosnequeatdecliuare.Uaumtamea (hocenim voluit quod promisit)quissapienssecure
certum est, illis, qui huic vitio dediti sunt, nou quod ex facilitate naturse pendet, promittit, cum
magis placere virtutem, quamillos bene olere, qui leviter possit ex causisquain plurirais iiiipedlri?Ad
in culina habitant. hnec ex justacausa potest interduin mutarc quilibet
Cap. XI. De muniisculariis el promissariis et quod voliinlatem. Diguus etenim beneticio pro tempore
prumiltere non expedial ad virtulem. processu rerum, eodem reperi-
videtiir aliquis, qui
In eo autem adulatoriae vis magna consistit, si, tur indignus. Et interdumindignus est, qui ad fru-
omissis propriis, aliena commoda curare videaris, gem meliorls vitse conversus, beneficium meritis
de tiio uunquara aut raro, seraper aut sfepe loquens etiani a manu extranea, ut viilgo dici solet, extor-
de illlus, quem
aucuparis eraolumento. PriEterea quet. In his mutare propositum siepe non est cri-
maniira contine, ne, si qiiid etiam iuvito ingeralur, minis. sed virtutis. Nam, ut a fabulis doceamur,
accipias, dum infliiat Jordanis in os ejus, qui dum Theseus unico filio suo non fuisset orbatus, si vo-
omnia cupit, sibi quoque omniadejure putat com- luissel mutare propositum. Et Phoebus, urgente sti-
petere. Esuriens gula insaliabilium qiiorumdam mulo doloris, quem de Phaetonis ruina conceperat,
animalium, donec satietur, communem aliis invulet exsul a coeli regione, Admeti nou pavisset armenta,
cibum et ia quo aliorum subvenitur inopiae, se si ei votum quo se, Stygis iaterposito sacramento
499 .OANNIS SARESBERIENSIS 500

filio amhitioso ob1ip:averat, mntave licnisset. Et ne A dat, ut liqueat exhis, qula non necesse est, philo-

fabularuiu iuslriimenta contemnas, rex inci-edu- sophi reguhim vitiari.

lus, quod ex evangelica babes historia, salubriiis
incautumetperQdumsolvissetjuraraentiim,quamin
esstinguendalucernaverbi.auferendoprseambulum
gratiaj, veritatis occidendo preeconem, mensam
pollueret,convivium incestaret.regiam pessimdaret
majeslatem, dum incestui ouncta serviunt et
temperant saltatrici. Ethica quidem regula est, quia
non omniasuntsemper proraissasolvenda si forte
autaccepturodamnosa,aut perniciosa sint promit-
tenti. Et lex amicitiae illa prcevaliiit, qua sola lio-
nesta peli licet ab amicis aiit lieri. Ipsoque iiu-e
cautum est, ut nuila promissio, quaj turpem aul
tristera habeat exitura, impleatur. Postreiuo aute-
cedenspromissio,conseqiieutisbeneficiigratiamaut
exstinRuit, aut minuit. Et sicut jacula, quee prisvi-
dentur feriunt minus, et quee omnino non prfeca-
venturmagishedunMtaetin beneflciisquod ex pro-
missiooeconceptum est, minus accipitur, etquod ex
insperato provenit, gratius acceptatur. Licet enim
nuda promissio apud juris, ut dicitur, peritos non
pariat actionem, promissor oinnis apiid verilatem
(ut dici solet) pollicem fixit, et jure civili cessante,
fidei naturaliter obligatur. Sed quis actor
aget, quam fides, si ipsa cisperit accusare
oonscientia, quis absolvet ? Gerte :
Cap. XII. De rationalibua el secretariis diuilum, et
qnnd nmieilia nnn nisiin bonis est, et quod dives
fnmiliarem polinsexprimatquam amiriim, ellicet
famiiinrilasd iritum ulilis videntur.ssepe periculosa
est, et quod innocenler vioendum est.
Sed si non niodo promissores, sed numuscularios,
ob- in gratia illius quem captas, antecedere pergis, le
ratiociniis ejus immisceas, parcas sumptibus, eo
;
quod secretorumconsciiis, qui loculis parcit, dili-
genti patrifamilias displicere non potest.firata sunt
vitia ejiis, qui deformitalem morum, sumptuum
parcitale compensat. « Optimum, ut ait Cicero, si
nescis, vectisalparcimonia est. » Tenuis parcus
implelur facile, et facillime exinanitur prodigus
g jives. Arca sanecapacissimafimduinhabet, etbrevi
exitii nonge-tarum aquariim qiianlalibet copia de-
fluit, fonlisque abundantia tollilur, scatiirientis
venae fecunditate sublata. Exili plerumque meatu
inclusum egerit urna liquorem. Sic minutissimis,
dum frequentibus et continuis sumptibus, ampHs-
simae exhauriu'itur opes, et brevium sublractione
minutiarum, maxima haereditas expilatur, nisi
forlfi prodigus pecuniam iuveniat redivivam.
diirius
Est luxus populator opum, cuisemper ail/urrens
? Si agit Infelix liumili gressu comitalur eqestas.
(Clald., In Ruf. I, 35.)

lUis ergo parcendum est, quorum necessarius im-

Exemplo quodcunque malo comrnittitur, ipsi
Displicet anclori, prima esl hxc ultio, quodse minet usus, et aliquid adjiciendum est quantitati,
ludice, nemo nocens absolvitur, qufE jugi partium deductionedecrescit.Etlioet usui
(JUVEN. xui, 1.) ', ,
defiuant unicohTe patriraonii, gratiim est diligenti
'

patrifamilias, si vel ratiociuii calculo teneanlur,

Si veroipsa condemnat? Prociil du-
jiistilicat, qiiis
peritqiie diipliciler, quod elabiturnescienti. Ad htec
bio qui in illo timetur articulo, Domiaus est, ubi
lucri bonns est odor ex re
et dies contemnitnr humanus, et conscieutia quod
Qualibet. llLa tun sententin semper in ore
obloqiiatur noninvenit. Si vero animam accnsant Versetur, diis alque ipxo Jnve digna, portm :

opera, et illi conscieiitia testis assistit, et causam u Unde habeat quwrit nemo, sed oportet habere ! »

veritas examinet fequitatis, quis.quteso, praetor in lu his qiiidem versari, est arctioris gratiffi funibus
ream, obnoxiamque mendacio gravius vindicabit? vincire divitein, licet versibiiitate insenii ludricum
Sane, praelor, etsi viva vox jiiris esse dicatur, sen- Protea vincat. Aut si veritatis deficit gratia, vel
tentiam ejiis veritas plerumque retractat. Sed veri- ulterioris familiaritatis exhibitio constat. Cselerum
tatis sententia manet irretractabilis. Quia justitia licet utruioque nonpossis assequi, et reruin priva-

ejusjustitiain aeternum, et lexejus eequitas. Econ- tarum participationem, et calculi cautiones, te se-

trainpraetorioseepesumraumjussummainjuriaest. cretis ingere,quavis arte. An nescis quod qui per-

Quisquis ergo promittit, debitor est, et veritatis gunt ipsis imperatoribus imperare,
urgente sententia, sponsionis fidem compellitur Scire volunt secreta domus, atque inde timcri ?
adimolere. Porro qiiod necessitas extorquet, gra- ^ Et qiio studiosus occultantur, eo diligentius sunt
tiam minuit. Uude illud philosophioum quod prtB- peisonitanda. Nempe
misi « Promillere ne festiiies, ue cum volueris non
: Ciruserit Verri, qui VeiTem, tempore quo vult,
possis, aut nolis ex justa causa cum possis, aut Accusare potest.
cura efieceris gratiam perdas, aut minuas eo quod ; Si tamen inter nialos charitas aut amicitia esse
te ante illaqueaveris in verbo oris tiii. » Fit lamen potest hoceteuim qusesitum est.Sed tandem i)la-
;

ut non modo licitum sit promittere, sed et con- cuit, eam nisi in bouis esse non posse. Magna

ducibile. Et ut alioium ad prsesens taoeantur utiqiie iuter molles et malos coucordia sed ea ;

exempla, Paracletum Christus ipse discipulis et tantum a charitate discedit, quautum lux distat a
promisil et misit. Eisdemque quid futurum esset tenebris. Et licet iuterdum mali, sicut et boni, idem
illis, quiomniapro eo reliquerant interrogantibus, velle, et idem nolle possint, amicitise tamen titu-

sedes in regeneratione promisit, et judioiariara, lum non assequuntur. Unde et Crispo, historico-
quam cum eo habiluri sunt, potestatem. Ex quibus riim inter Laliuos potissimo, sed et ipsi Cieeroni j

coustat, quodcausa propositum,opusquecommen- placuit,iamalis factionem esse, quod in viris bouis ;

 "

501 POLYCRATICUS. LIB. III. o02

vera aminitia Sed quamvis vitlosiis, prsepe- A qnibus dejicatus divilis sensus, aut furor carere
est.

diente malitia, amicus esse non possil, etsl noa
venerabilis, verendus tameo erit, qui conscientia
secrelorum, conscio terrorem potest incutere. Sci-
tum est illud ethici, quia
Nil tibi se debere pulat, nil conferet unquam
non potest, inlupanari vel taberna sparserunt, aut
ut se vindicarent a familiaritate poteutis, dlvulga-
verunt In populo, in illlus caluniniam retorquelur
qul In consiliis aiiquem locum visus est lenuisse.
Si motus rerum prtescire desideras, merilorla dis-

Participem qui te secreti fecit honesli. cute, et llxarum castrcnsium iuquire senti'ntias.'
Mihil enlu) adeo occultum est, quod eis ex aliqua
Hoc qiioque jam pridem venit in dubium, aa
queraquam divitumetpotentum.amare contingat. parte non reveletur. Si mihl non credis, vel Aqui-

Tandemquereceptum est.eosdeuinuuquamamare, nati nostro aures accoraoda. All enim.

vel raro, et in eis preecipue caiisis, in quibus se Corydon, Corydon, secretum divilis ullum
Esse putas ? serui ut taceanl,jume)ii(i loquentur,
potius, quam amare videantur. Contraria
alios
Et canis. elpostes, et marmora claiidrfenestras,
:

siquidemin eodem esse nou possunt. Etquo rliviles Vela tegant rimas, junge oslia, tollito Liimen
pluiimum cupiditatis, eo habenl miaimura chari- E medio, laceunt umnes,prope nemo recumbat
tatis. Haec eteuiru invicem niaxime adversanUir. Quod tamen ad rantum galli facit ilie secundi,
1'roximus ante diem caupo sciet.
Porro ut ait quidam : « Omnis divesiniquus aut iiu-
i

qui haeres est ; et rarissimum est, ut ilivitife af- Procedo. Si secretum suum infodiat, vel
terrte

fluanl, uisiamoris etcupiditatisglullno solldentur. arundo succrescens hoc producet iu publicum, et

lias desiderantls animi vigilantia et labor acquirit; levi flatu in auras proferet, quoniam

sed aegrior sollicitudo retinet et conservat. Inquit Aurictilas asini Midas habel.
ethicus :
(Pers., 1, 121.)

Non minor est virtus, quam qiutrere, parta luei'i: Pallas qiioqiie Erichllioniura suiim occultare non
Casus inest illic, hic erit artis opus. poluil, qiiin ipsum jam cognitura cornicls garruli-
Cum ergo istud ars, illud casus nomlne censea- tas puldicaret unde quia alieni admissi
: delatrlx
tur, quis eas sine applicatione menlis intensadiu- fuit et conscia, colorisperdidit venuslatem, etgar-
tius servat ? Certe vetus proverbium est « Quia : rulitatis incurrit notam. Praeterea secrelarii divi-
ubi amor, ibi oculus ; et ubi vigll mentls Intentio, tum, quasi quldam tolutarii vel clilollarii sunt, et
ibi tixa cordls posllio. » Uude licet invito et repu- qui eorum deliclis onerenlur qiiidquid al) eis de-
:

gnanli anirao plerumque afliuant, cor tamen appo- linqiiitur in istorum infamiaui cuditur ; nisi forte

nerefidelisphilosophus prohibet, elDoctor genlium de poteute opinio. ut nullo possit consilio

ea sit

eos, qui divites fieri cupiunt, in laqueum diaboli, C depravari. Si enim solemnis est malitia ejus, si
et tentationis diclt incidere. Et qui ulroque major fraudis etdoli vulgata opinio, totius familiee fama
est, primogenitus mortuorum, et princeps regura |iurgatiir, ac si capitis languor inlirmanlium deni-

leriee asserit, Deo et raammouee simul serviri noa gret doloreui laleruui. Alloquln si benigiiior, si ci-

posse. Quoniam. vilior creditiir potentatus, omnia deliramenta ejus

Imperat, aut seroit coLlecla pecunia cuique. familiares, quasi clitellarli, quibusdam nomiais
Sed diviti nunquam servit, aut raro. Uude ilquet sui humeris portant. Sed recte gestoriira nil nisi
divitesfrequentlus imquos esse quam ha^redesiai- beuigiiilati, aut civilitall polenlis ascrlbitur. Et si
quoriim. Quouiodo ergore^-natcharitas, uhi iniqui- quaiido calculus gravior imralnet, quasi pellem
tas dorainatur ? Ulique dives faraillaris esse novit, pro pelle, animam tuam dabit dives pro fama sua,
araicus nunquam, aut raro. Hlc taraea uon de eo, et ut retorqueat culpam sua, caput tuum
in te

qul habel divilias, sermo est, sed qiii amat. Ex merills criminum, poenls nou verebitur objeclare.
quibus iicet, qiiia Sed quod magis mirabile, gratulabilur, si a^tutia
quantacunque ex farailiarilale
poteutioris gi-alia videatur, dlligenlem sua induslrla; tuse labores et solllcitudines, hac
caiitelam
exitiit subdiloriim. Alloiuiin omnls ejus lllecebra. mercedc donaverit, ut le reddat lufaraem, et si
i<plus aloes, quam mellis » ia exitu habitura est. q fecerit, aut tinxerit te criminibus inaudltis obuo-
At expedit plurimum ad successus esse conscium xiura. Non est enim malura ia civitate quod non in
secretorum. Quidni ? Reverentla crescil, iuvalescit divitis consiliarios implngatur, cum inanis sit ex-
auctoritas, arcentur iucommoda, proveniunt utili- cusatio, eo quod omne oflicium, sibi potenlatus
tales, amicorum augetur numerus, cultoribus acce- contbrmat, nemoque sapiens diu fliictuat cousilio
dit devotio, et fortuna totius gratire sufe, et felici- iinprudealura. Omaia namque discernlt et judlcat.
tatis auram videiur beatulis inspirare. Caeterum An eum putas ia conscieutia sua securum qui-
istorum omnlum aovissima quovis absinthlo ama- escere, cujus turpitudinem producere potes iu lu-
riora sunt, et si inlerim non amarescunt, justam cem publicum ? Certe oranis, qui
et proferre in
amaiitiidinis habent suspicionem. Res siquidera malus opus omne, artiticis sui
est, odit lucera. Et
periculosae>t, divitum aut potenturacnmuiuuicare videtur habere imaginem. iMeretricantium mulie-
secretls. Siquid enim eis perincuriam forte elabi- rum fucus dum argui veretur a lumine, petit um-
tur, cui, aisi coascio impoaetur?Quod cuhicularii, bras, et timet ne se ipsis deformiores siut, si im-
aut cmiflones, mimive, autquicuaque nebulonum, mediata luce videntiumobtutibuspateant.Hoc ergo
b03 JOANNIS SARESBERIENSIS 504

illarum lota vifiilanfia qiiapi-it, ut quod noii est in A dolens sibi in jurgio, quod oris
exprobratum esse
eis, prrestricti oculi videant, et qui vident, cseci fa- vitio doinum contiilit. Cumque
fetidus esset, se
ciant. Atin hisquee nativo colore coutidunt, louge uxorigravius quereretur, quod nunquam eummo-
aliterest, quia niierat hiijus vitii qiiaereremedicinam : « Fecissem,
Bcpc amat obsnirum, volet hcec sub luce videri, inqiiit, nisi putassem ora vivorum omniiim sic
Juc/icis arguium quw non formidat acum.en. oiere. » I.aiidare poteris ejus matrimonii pudici-
(IloRAT., Deart.poet., 263.) tiam, et preeferre patienliara mulieris, quse viri
Licet itaque secretorum communio aliquid felicita- vitium tanta patientia tulit, ut ille infelicitatera
tis videatur adjicere, securitati tamen plin-imum
corporis, non iixorisfastidio, sed maledicto sense-
demit. Difflcile, aut potius impossibile est illos ritinimici. At et ego de adiilatoribus aliqiiid tale
percurrere, qui, hac via ad inferos descenderunt, respondeo, quia oinnes arbitror sic olere. Omnes
aut pcEiiis novissimis se ingemueriinl affectos. fallaciam et dolum reduleut, et quocunque sever-
Heu milii cur vidi, cur noxia lumina feci !
taut, pudicis naribus, hunc imporlant, non odo-
inquit ilie, qui an de conscientia alieni, an proprii rem, sed fetorem. Quidquid ergo ex ea causa ac-
operisnoxa deportationem meruerit, incertum est.
quiritur, etiam ab heerede juste potest avelli. Nec
Certum tamen quod mala aliena novisse non g cpg^^o qyo,j ^^,5^^ petitoribus obviari, si vindicare
est,
expedit. Verumtamen sive sciantur, sive non, nihil audeant, quod adiilaloribus coutuleriint. Sed quis
tutiusestquam propriam conscientiam conservare. sapiens et intelliget ista ? Aut ad hoc quis idoneus,
Philosophus sic inter hostes vivendum censuit, tan- cum non modo omni domo, aut conviventium
in
quam inter amicos etiuter amicos, ac siinmediis
;
coetu, adulantium tanta sil copia, ut si quis mo-
hostibus viveretur. Etsatyricus :
destus adversiiseos miitire audeat, illos.
Vivendum rectecum propler plurima,tumde his
est De/endatnumerus, junctceque umbone phalanges ?
Prcecipue causis, ut linguas mancipiorum
(JUVEN., JI, 46.)
Conlemnas, nam Lingua mali pars pessima servi.
Certe dum vir honestus innilens eonscientiae,
Sed uou luodo propter lingiias servorum, verum
tutumque insistens ofiiciis, esurit, sitit, alget,
propter gladios, et venena poteutiim, et insidias
et multiplices fortunse indignantis injurias ex-
omniiim, prsecepto satyrici parcfudum est.
cipit,
Cap. XIII. Qitod vindicari possunt, quce sunt ndu-
adulator picto jacet ebrius oslro, Vilis
latiotiibns acquisila et de lenombus, ei rnollihus,
:

el pcenip eoruin ; et quod pudicitia. auferri non ad crapulam, vino sestuat,

deliciis ingiirgilatur
potest violentrr, nisi mens ipsa consentiat.
lautioribus cibis distenditur, et pro arbitrio variis
Atqui adulator ei nequaquam parere potest, qui p artificiis coelura sibi contemperat. Primos habet
nihil aliud quasrit, nisi ut ilaceat. Si potest, per reoubitus in coenis, in conventibus primos conces-
se sin aiitem persouam suppositam, quserit uxo-
; siis, praeelecto prfBnomine conclamalur, salutatio-

rem forie. aiiarave conjunclam vel jure, vel affe- nes excipit priinas, primas sententias iu judiciis
ctione. Aftectio tamen efflcacior est, eo qiiod ad profert, in denionstrationibus honeslissime, in de-
naturam f.imiliariusaccedit, ipsique unituraniuiee, liberationibus utilissirae sentit, quidquid loquitur,
quidquid afTectionis fcEdere copulatur. Non est sal merum est ;
quidquid agit, justilia vel liberali-
utiqueperniciosior assentatio. quam ea quse affe- tas. Age ergo et inter istos sapere aude. Illico

ctionis induclioue procedit. Inde est quod saape i<mulla adulatoriim veniet maniis, et veluti te Ju-
mariti arctius ainpleolunlur, et se rivalibus suis daei cogent in suam conoedere turbam. » Multitu-
exponunt plenius, et saepius invitant ad coenam dine itaque tuti sunt, et artifioio, ut ipsos possint
matrimonii corruptores, dum, ut proverbialiter etiam reges, et principes expugnare. El miromodo
dicitur, amatorincautuspudicse magisuxori, quam inermis populus prsevalet iu armatos, et mollitie
infidelibus ooulis oredit. Nonne satis delusus est, quae robustissiraa sunt, potenter espugnat. Dispo-
qiii oculis suis asserlionein femineam, quae ex eo sueram tainen silere de mollibus, qui sicut igno-
solo deoipit crebriiis, quod intercipitur rarius, an- mini isi, ita siint et videntur innominabiles. Silen-
tepouit ? Pica siquidem pulvinaris effloacissima est, tium indicit reverentia raorum, et verecuudus ani-
et, ut dici solet, cornix nocturna quovis oratore mus, natura dictante, illorum decliuat aspeolum.
cujusque operis faciem, quocunque
disertior, et Quid inulta?
Qiio ergo cautior, eo su-
libuerit colore, vestit. Si natura negal, facit indignatio verbum-
spectior habenda esl. Si dolus dedit causam con- Apud istos arsestsuara pudiciliam prostituere, alie-

traotui, rescinditur, et revocantiir orania, quse ex nam oppuguare. Nec quidem simplici-
violare, vel
eo, vel ob id profecta suul. Hteredes quoque de- ter suam, cum matrimonii temerentur jura, et
functi insolidum et in perpetuum tenentur de eo, conjugis adulterium oonjux procuret. Dum egredi-
quod ad eos constiterit pervenisse. Sed quid adu- tur sponsade thalarao suo, conjugemnoli maritum
latore dolosius?At mihi forte objicies, quia nou credere, sed lenonem. Producit eam, libidinosis
omues novi. Verum qiiidem est ; sed a uuillis mihi expouit, et si spes dolosi niimmi refulgeal, affeclus
didicisse videor omuium mores. Duellius jam se- callida simulalioueprostituil. Filia naraque decen-
nex, jam decrepitus corpore cordeque tremenli, tior, aut si quid aliud in familia placeat ditiori,
 : :

sos P0LYCRATIGU3 - LIB. III. 806

publiiiamerces est, exposita quidem, si euQplorem A auoitolicaconclamabat, quando impiissimus im;-c-
inveniat. Sed iicet jiistus dolor eos aliquatenus rator Nero, luxuriae sfevientis, puerum Sporum,
cruciet, qui tori participes admittunl, aut taciuut ;
exsectis testicuhs m muliebrein naiuram transformare
asgriludo tamea utilitatis compendio mitigatur, vel couatusest. Abeotempore proverbiumnatum est
salteni dolbris dissimulat cruciatum. Si enim res « Uuia usus foimosorum abusio est, » et illud :

serio agatur, silibera donenturcunctisjudicia, non « Forma^ gratia eo minus grata sapienti est, quo
est dolor, sicut dolor ilie, quo corpus suum quis coiruptio est gratiorcorruptori.» Dithcilius etenim
videt alienahbidine pollui. Caeteranamque peccata ab intirmis defensoribus custoditur, (|uod plures
extra corpus sunt; sed qui fornicatur, in corpus appetunt. Illud incauto facilius subripit fraudulen-
siium peccal ([ Cor. vi). Hoc, inquit, osexossi- tus, aut mvito pudicitite pra;do
violeutus estor-
bus meis, et caro de carne mea, ut jam non duo quet. A 1'atribustamen piidem ditfiuitum est, quia
sint vir et mulier, sed una caro. Htec utique piidiciUa aufeiTi uou
potest, nisi uientis corruptio
sine dolore non scinditur, ueque sine iuvidia com- autecedat. (Juod enim, ut maguus asserit Augusti-
municatur. nus, non praecedente libidine violenter patiturcor-
Non bene cuni sociis regna Venusque manent pus, vexatio potius dicenda est, quam corruptio.
et sicut « nulla lides regni sociis, » ita nec tori. b Ibi ergo servari pudicilia potest,
ubi uulla, nisi
Certe facilius est, regni divitias, quam atfectiouem voluntaria esse potest corruptio, in lueniis suihcet
conjugii aiii cedere. Atqui uec isti conjuges sunt, integritale, ubi inasteruum servaripudicUiapotest.
sed lenones. Tunc demum omnia creduntur expo- iNec maguum est integram esse caruem, ubi mens
suisse divitibus, cum tidei tidem faciat tides vio- tetra corrupUone polluuur. At nunc si deceptor
lata. Sed quid filias et uxores (quod licet jura pro- amans, aut violeutus abesl, ita male a teueriori
hibeant, lamen quocunque niodo natura peruiitlit) ajtate iustituuntur adolesceutes, ut oculis lasci-
exponi queror, aut proslitui ? In ipsam naluram, vieutibus, uutu faciei, corporis gestu habituque
quasi gigantes alii, Theomachiam novam exer- exteriori, et leuociuio vix ipsis meretricibus con-
ceutes, iusurgunt. Kilios olferunt Vener], eosdem- cesso, sohicitent corruptores, et legum qu»
in eos
que in oblatione pupparum virgines pr<fiire com- jam piurimffi latde sunt, uuUam liabeaut reveren-
pellunt. In illis etenim astatis matui'itas exspecta- tiam vei Umorem, iicet m eos gravissime auimad-
tur ; at in his sufhcit alienae impudiciuae volupta- vertendum decreverit imperator. Ait enmi : « Cum
tem posse expleri. Pudet dicere, qiiod sei|isos viri vir nubit m feminaiu vires porrecturaui, quid cu-
non
eetate proveotiores et seusu, turpitudini tanlte piat ? » Ubi sexus perdidit iocum, nec scelus
est
subtrahmit, et cum
eos in nobilion sexu natura c quod uou perticit scire, ubi Venus mutatur iu al-
creaverit, ad deteriorem quautum in ipsis est, ex teram formam, ubi amor quceritur et non iuveni-
innata malitia prolabuutur, effemiuati vitio et cor- tur,jubemus msurgere leges, armari jura, ut gla-
ruptela morum, cum tamen uauiras beneticio, fe- dio uitore, et exquisilis pceuis, subdantur mfames,
minae esse non possiut. Cum lascivieutis divilis qui suut, vel futun sunl rei. Sed neque cousentien-
luxuslibidiui votasuaprceciugitjrecumbentis pedes tibus parcit, quin eis pcEnam irroget capitalem,
calamistraius comatuius excipil, nitorem invidens cum et lege
divina faciontes, et consentientes, pari
meretrici, histrioni habitum, cultum procis, virgi- poeua piectantur. lpsosque,magno episcopo auctore
nibus oruatum, triumphalem quoque principibus (AmbrosiumAledioianeusematteu.ie),cousentieates
apparatum, et iu aliorum conspeciu pedes, et ue detiuivit esse, qui iiotum errorem reticent, aut
plusdicam, teuerismauibastibiastractat. Chirothe- corngere cuiu possint, dissimulant. Sed quid de
catus euim incessit diuims, ut manus soli subtra- eis verecundum, odiosumque sermoaem protendi-
ctas emolliretaddivitis usum. Deinde licenliapau- mus ? Ut sortem eorumcoudigna couclusioue clau-
lulumprocedente, totumcorpusimpudico tactu ob- daums, procul dubio pluet supereos Uomiuus la-
errans prurigiuem scalpit, qiiaiu fecit, et igues queos ut uon etfugiant, ignis, sulphur, spintus
Veneris languenlismflammat. Verum hac abomi-
q procellaium, pars calicis eorum, et cum auclo-
natio, nou tam ostendeuda est quam couspuenda, ribus suis, quos Sodoma devoravit, erunt saeculis
puderetque eam uugis nostris esse iasertam, nisi in fetorem, et opprobrium seiupiteruum. Quid
eamdem Apostolus, Romaiiis scribeus, verbis ma- proderit, quaeso, eis tuncdivitum favor ? Aut quis
nifestius expressisset dicens, quia femin(e eorum potest esse temporahum usus autvoluptas, quem
immutaverunl naluraiein usum, in eum qui est tanlus dolor, et tanta erubescentia non absor-
contra naluram, et mascuLi, relicto naturaU usu beat?
feminie, exarserunt in desideriis suis in invicem,
Cap. Adulatores puniendos esse, tanquam ho-
.\IV.
mascuLi in masculos turpitudmem operantes, utda- stes deorum
et hoininun, et uerUalein yralanler
realur in se7isum reprjbum {Rom. i), facerentque ampiectendain, et /jutientiam cuslodienUam, tam
quodmiuimeconvenirent,etvitiisuuiversisobnoxii, ratioiabui quam exempLis majorum.
indignatiouemDei, et omuiumpoeuarum in seacu- Sed, ut vulgari proverbio dicitur : « Deus ille
leos provocarent. pree caeteris colendus creditur, quisubvenit ia prae-
Et tuac quidem iii auribusRomaaorumhoctuba Ideoquenoncurant quomodo,
senti. » dum tamen
807 JOANNIS SARESBERTKNSlS 508

hoc qiiodespetimt faciant. Egregie quidem Cseci- A rein iiidicat tnala linRiiaqnemcarpit. » QuidPlalo?
liiis Ijalbus: hnperator, iuquit, Augusle, luin in
>< lotiusphdosophitB robur, [)atientiaest. Cum et So-
multis, tum in eo maxime elucet prudentia tua, crates non modo verbo nef^et sapientem posse
quod isli nondum teouininoinsanumreddiderunt, ofTendi, sed adversus omnem fortunamrobore vir-
qui ut tibi applaudant, nonmodo diis, sed tibi ipsi, tiitissuaemanereimmobilem.Ktne philosophissolis
et populo injuriam faciunt. Ueorum siquidem mi- patieiitiam sic placuisse credas, ipsorum iuiperato-
nuunt revereuiiam, quo pariticaut tibi. Te arguunt ruin ad eaiu puhlieandam exempla conourrunt. In
insipientife, dum conditionis tum repuguante na- Grsecia quis inajor, aut clarior .^iesaiidro ? Ei An-
tura, te parem nummibus esse persuadere priesu- tigonus pfedagogiis citharam fregit, abjecitque di-
muut. iNola superstitiouis inurunt populum, cui cens : « ^tati tutp, jam regnare conveait, pudeat-
mortales deos pro immortalibus persuadeut esse que in corpore regni voluptatem lnxuriae domi-
colendos. Sane m eo aliquid diviuum tibi messe nari. » Quod et ille patieutissime tulit, licet ple-
monstrabis, si omnes istos, qui divinitali tuse frau- ruinque impatientissiinus patrem sicut
fuerit, et

dulenterapplauduut, rapifeceris ad tormenta. Quis virtiite, ila vitiis superaret. Eidem quoque elegan-
enim deorum ei parcat, a quo se deceptum iri iu- ter et vere ooinprehensus pirata scribitur respon-
telligit?Quis non irruat in eum, qui aureos Jovis B disse. Cum
eniin .-Mexander iuterrogaret, quid ei
oculos eruil, aut argmito gemmisqiie sublatis Ve- videretur qiio i mare haberet iufestum, ille libera
stam nititur excificare ? Quis de .\larlis capite ada- contumaeia.uQuidtibi.inqiiit.ut tuorbem lerrarum?
mautinum lumen iinpune temeiariisetlodit uugui- Sedquiai iego unouavigio facio,latro vocor;quiata
bus ?Neinpe deosiuvisibiles,etimmortalescircuin- magnaclasse,dicerisimperaior Sisolus,etcaptussit
venire, et eis fallaciiB parare insidias, gravioris nutum Dionidi populi famu-
Alexaiider,latro erit.Si ad
culpae est, eo quod ab his visibiluim deorum fa- lentur,eritl)iouidesimperator.Namquoail causamnon
brica sustentalur et regitur, et honorem aut con- diiFerunt, nisiquia deterior est qui rapit iinprobius,
temptum qui istis exliibetur, illi remuoeraut. Si qui jiistitiam abjectius deserit, qui manifestius im-
sapis ergo, Auguste, in deorum hostesinsurges, et pugnat leges. Quasenim ego fiigio, tu persequeris,
te, si non Ueum, quod nequaquam es, vel deorum ego utcunque veneror, tu couteinnis. Me fortunee
te docebis esse cultorem, sideceptores istos exter- iniquitas, et rei familiaris angustia, te fastus intole-
minaveris,exc8ecatorestuos,deorumcontemptores, rabilis et inexplebilis avaritia, furem facit. Si for-

et ulrorumque injiinam punias. » H<bc Cteciliiis. tuna iiiansuesceret, flerem forte melior. At tu quo
Factio tamen adulatorum prtevaluit, quod et pree- fortunatior, eo nequior eris. » Miralus Alexander
sentium rerum declarat satus. Adeo quideui, ut si q conslantiam homiuis eum merito arguentis « Ex- :

quis popularium modestiee coascius, asseulaliouis periar, inquit, aa futurus sis melior, forluaamque
et sourrihtatis vilio crediderit temperandum, ho- mutabo, ut noa eia modoquod deliqueris, sed tuis
stes felicium censealur aut invidus. Eorum siqui- moribus ascribatur. » Euiii itaquejussil conscribi
dein aures teneras sunt, jaiuobsurdueruut vero,
et mililiae, iit luililare. Sed
possetexindesalvislegibus
et liuguam sevenorem siiie olTensioue gravissima ne asolisGreecis mutuemur iustrumeuta virtutum.
non admittunt. Inquo quantum a virtute majorum Scipio Africanus, cum eum parum pugnacem quidam
aetas nostra degeueraverit, perspicuum est, cum argueret :« lmperatorem,inquit, me materpeperit,
sine patienlia aut nullum, aut rarumesse opus vir- non bellatorem. » Marius quoque cum eumTeuto-
tutis verbis docuerinl, et exeiuplis. Uude et Aris- nus quidam ad pugnae certamen provocaret,respon-
tippus ainaledicente se discedens, dixisse legitur: ciipidus inortis esset, se vitam laqueo posse
dit, si

€ Ut tu linguee tu«, sic et ego mearuin aurium do- huisse, et sapientem non tam pugnam quam vi-

minus sum. » Antitanes quoque cuidam dicenti: ctoriam quserere. Primus Romanorum imperator
«Maledixittibiille,))«Nonmihi,iaquit,sedilli quiin quam patientissime multa sustinuit.
Julius Ceesar
se, quod ille culpat, agnoscit. Sedet si luihi maledi- Cum enim oalviliuiuiniquissime ferret, et dehcien-
cere curet, non curo, quia auditus liiigua debet p tem capilluiu a cervioe convocaret ad frontem, ab
esse robustior, cum singulis homiiiibiishngiiffl sint iralo inilite ei dictum esl: « Faciliusest, Cajsur, te
singulse, sed aures binie. Aliquatenus tamea curo, calvum non esse, quam me in exercitu Romano
quia eo ipso me fatetnresse superiorem, quoniam quidquam egisse, velacturum esse timidius. » Idem
superioris personse usus estdetractionibus subjacere, lato clavo usque ad manus fimbriato utens, laxius
inferioris inferre. Gauderem itaque, nisi urgente cingebatur. Unde Sylla, optimates sae|)ius admonens,
humanitate coiiipalerer infehci. » Item T. Tatius dicebat, ut puerum male prsecinctumcaverent. Pree-
maledicenli sibiMelello : « Faoile, inqiiit, est in me terea margaritarum oiipidissimuserat,qiias, pondus
dicere, cum nec sim responsurus. » Quid ,Xeno- earum iulerdum manu conferens, discernebat. Cum
phon ? Tu, inquit cuidam, maledicere didicisti, et
« ergo Csecilioiavito, rem utfacerel seaatus auctori-
ego, coascientia teste, didici maledicta contem- latedeuuatiasset, utei videbatur iajiistam : « Ante,
nere. » SedetDiogenes,cum eiauiiliasset amicus : inquit, satiaberis margaritis. » At haec forte aut

«Te amicicuncti vituperaat, » « Oportet, iuquit, sa- ahena videbuutur, ei quae viri fortis auimus hoae-
pientiam ab insipientibus feriri, esse enim melio- stius dissimularet. Verum et famoi$i libelli de eo
 : ; :

309 POLYGRATICUS. — LIB. III. SIO

sciipii suat, etjocnlaria cannlua in eum pulilice A rauusauteiu exclainavit voce magna: « At noQ ego,
divulgata, ut esi illud mililurn iu triumplio Gallico Giesar, periclitante te bello Actiaoo, vicanum quae-
celebratum : sivi, sed pro te ispe puguavi, detexitque impressas
Gailias Cxsar subegit, Nicomedes Csesarem, cicatrices. » Erubuit CtBsdr, veuitqiie in advocatio-
Nicomedes non triuni/jhat qui subegit Cxsarem. nein, ut qui vereretur iiou superbus tanlum, sed
(SuET., Cxs. 49.) etiamiagratus videri. lutraverat urbem adolesceas
Eo quod Nicomedes rex Bitliyuice Cfesarem fereba- simillimusGEesari^perductumqueadCtBsaremiater-
tur stupro subegisse, in ulterioiem familiaritatein rogavit Augustus « Uic mihi, adolescens, fuit ua-
:

dum junior esset admissum. Faoilitatem quoque quam matertuaRom£e?))Negavi( iIle,ueccoateatus

Caesaris ia augeado seaalu Cicero nimis acriter et adjecit : «Sed pater meus ssepe, » Joci itaque aspe-
palam irrisit. Nam cum ab liospite suo t'. Manlio ritate urliana notitiam omnium, et lauiiliaritatem

rogaretur, ut pi'ivigno suodncurioaatumexpediret, imperatoris sibicouciliavit. Auguslus iu Polhonem

ait assisteute frequeatia : « Romaj si vis liabebit, scripserat Fescenninos : « At ego, iuquit Pollio,
Pompeiis difticile est. » Sed et iu epistola ad C. taceo. Noa estleve in eum scribere qui potestpro-
Cassium violatorem dictaloris mordacius scripsit scribere. » Sicut autemaou facilecoucipiebatiram,
« VellemldibusMarlii me adctenaiuinvitasses, pro- g ita uec facile admittebat ad ainicitiam et quem ;

feoto reliquiarum uihil fuisset, nuus me reliquiie semel admiserat, constautissime retiuebat. Eidem
vestne exercent. » Sed Augustus lortuuiB favor, et iuter varia dedecora a quodain probrose oljjectiim
P.oiuaai decus imperii, avuaculo suo Julio ionge est,quodadoptioaeinavuuculistupromeruerit,quia
patieutior exstitit. Cum eaim
Autouius maternaiu eum Julius arctius admisisse dictus esl, uou sine
Afrum geuere, et
ejus origiiiem despicieas, euin rumore prostralae pudicitiie. Ahus quoque eidem
natura paniticum diceret, hoc ridens pertulit, et n'atus ot)jecit, qiiod solitus esset crura ardeuti face
eumdem ororetraditaiu uitiuitatisgralidinjadmisit. suburere, quo mollior surgeret pilus. Sed et eo
Cum vero idem adversus privatum quemdam gra- tympanizaute, ut iuprimo librodixisseme memini
vius excaudesceret : « Loquere, iuquit, Auguste, « Videsue, iuquit plebeius quidam, ut ciuaedus
qiiod placet, quia diligeatiam auribus, linguse taci- orbemdigitotemperat ? » Etcum manusob corporis
lurnitatemindixi, quietem mauibas, et iu omuibus brevitatemcouvitiautis cujusdam impetudiceretur,
his poteuliam tuaui accusa, quia uihil aliud argui sibi calceameutis graudiusculis utendum esse re-
potest lu patientia mea. >> Ad htec aou modo ui se spoudit. Tibenus quoque cum in multis legatur
servabat palieatiam, sed eauidem aliis ludicebat. fuisse culpabilis, tamea adversus convitia satis tir.
Uude cumTiberiusquerertitur perepistolam suam, „ musacpatieusexsiitit,dicens,quiaincivitatelibera,
quod iriultideilloperperamIoquereiUur,itarescripsit: liuguas hberasesse et meutes hoiuiuiim oportebat.
« .Mi Tiberi, noli uimis indiguari, queinqiiam esse Et, ut ad pejores trauseam, Uoiuitianus verborum
qui de te male loquatnr. » Satis est enuu si hoc satis patieus fuit, iu quo sic lusisse fertur orator
habemus, ne quis nobis malefacere possit. Idem Lucinius. Nou esse miiauduiu, qiiod aeueam liaberet
tauta comitate quoslibetse adeuntes excipiebat, ut barbain, cui os ferreum, cor piumbeum esset, eo
quemdam Romauum joco cornpuerit, quodsicsibi quod dura duotaxatloquebatur, qufe ex iaiquitatis
libellumporrigere vereretur,quasielephaato~tipem. adipe, ([uamcordecoiiceperat, procedebaut.Iniqui-
Et quautumNero adulatiouibus captusest, tautum tatisenimsederedescribitursuper taleiitumplumbi.
iste ab eis aversus est. Iludeappellatiouemdjiuiui, Vespasianusquoquede quo iu libro secundo, dum
ut maledictum et opprobrium, semper exhorruit. Hierosolymorum destructio describeretur, fecimus
Deuique cum eidem de^ceudeutipersacram viam, meutiouem, eliam mtirmorum couvicia palienter
desperatus quidam diceret : « U tyranue » « Si ;
— tulit adeo ut seue bubulcoproclamaute in impro-
;

essein, iuquit, non diceies.
est,quoties iugrediebatur urbeiu, uesupplicium de
quoquam sumerelur. Curlius equesKomauus deli-
ciis afflueus, cum macrum turdum sumpsisset in
» Observatum eteuim periuiu ejus: « Vulpem pilum posse mutare non
auiinum, eo quod uaturacupidissimus esset pecu-
nise,nec avaritiam miuueret processus aetatis, »
respoudissedicatur « Hujusmodihommibus debe-
:

convivio Csesans, iuterrogavit aa mitiere liceret mus risum, nobiscorrectionem, sed pcenam crimi-
respoudit priuceps « tjuidui liceat ? • llle statim
: no.-!is. » Nam de Tito fiho ej us quid dicain ?qai patris
perfeuestrammisit. Milesperitus aucupii,uoctuam) avaritiam tanta liberahtate purgavit, ut amor et

quae Ciesarisuoctesiuquietaverat, speingeutis praj- deliciiB humaui generis abomuibusdiceretur, con-

mii captam tulit ad Csesarem. Laudato imperator stautissime tenensin moribus, ne quem postulaudi
mille iiummos dari jussit. At ille ausus est dicere : ad seaccedentem, sinere velspe.quocuuque
gratia
« Malo vivat, avemque dimisit. » Abiitque contu- modo dimilteret. Uude luterrogantibus domesticis,
max milci uou siue admiralione multoruiu, Ciesar cur plura pulhceretur, qiiam prtBstare posset, re-
nonofTenso. Veteranus cuiu sibi die diclo pericli- spoudit n Nouoportet quemquaiu a seriuoue priu-
:

taretur. Ciesareiu rogavit in pubhco ut adesset : ille cipis tristem discedere. » Idem quoque recordatus
prifistantissimum advocatuin, queiu elegerat, sine super coBuam, quodnihil tota die cuiquam praesti-

mora dedit, commeadavitque ei liiigatorem. Vele- tisset doleas et gemeas dixit: « amici, hunc
5H .TOANNIS SARESBER1FNSIS 512

diem penlidi. i Quem in vita offenderit, ab Hieroso- A Oiiine vafer vitium ridenli Flaccus amico.
lymoriim i-eversus exeidio, noQiinm legi : et forte Tangil, el admissus circurn praeiordia Ludil.
illLim Redempto-
viiidicem innocenti;*, et crufiifixi (HORAT.)
ris, eles^it Domiuus, qui popiilum excaeoatum inco- Familiare siqnidem sapienti est, ut magno placet
lumi conscientia nonmodo innocenter, sed et reli- Augustino.potius aquolibetreprehendi, quam sive
giose deprimeret etdeleret. Nactus etenim lioram, ab errante, sive ab adulante laudari. Nullus enim
qua morienJum erat, cum lectica veheretur, sus- reprehensor formidandusestamatori veritalis. Et-
pexisse diciliir coeluin, miiltumqiieconquestusest, enim aut inimicus reprehensurus est, aut amicus.
eripi sibi vitam immerenli.Neque enimexstare iillum Si inimicus insuUat, ferendns est : amicusautemsi
faclum suiim, quod sibipoenitendum essetexcepto errat, docendus ; si doceat, andiendiis. Laudator
unoduntaxat. Idqiiale fuerit, nec ipse tunc prodi- vero et errans contiriiiat errorem, et adulaiis iliicit
dit, neque cuiquam notum fuit. Quid de patientia inerrorem. Ait ergo rex fldelis, electus ia bene-
ciijus tanta benignitas erat, ut sua
hujiis loquar, placito Domini, relinquens, si sapiant, regibus et
diim a coaci^ibus abstineret, vix crederet
injiiiia, l>rincipibus, juslitiae, humilitalis exemplum, et

quemquam posse moveri. Tanta'siquidemcivilitatis fortitudinis, Corripiet me juslus in niisericordia,

et humanitalisiniraperiofuit,utomnibusprodesse, B «' »'«cre/j'(6(7 me. oleuin autem peccatoris non
nullumquepunirestndueriticonviciosconjurationls impinguet caputmeum. (Psal. cxl) Consonatei ethi-
contra se dimisit illsesos, et in pristinam familiari- cus, diceus:
tatem admisit. Sed et Doraitianus, qiiia gravissi- Falsus honorjuvat, aut mendax infaniia teiTct
mam Theomaohiam exerciiit posl Neronem, hujus Quem, nisi mendosum mendacem ?
et

virtutis aliquid plerumque indnlsit civibiis, licelin Cap. XV. Quod ei duntaxat licet adulari, quem licet
eosgralisquandoqueinsaiiiret.homoquidem usque- occidere,el quod tyrannus publicus hoslis est.

quaque iuulilis, el qui nihilaliud habebatvirile, nisi Verumtamen cui debetur hoc oleum peccatoris,
nomeu imperii. Ut tamen ignaviam mentis, et iner- quod reprobat praambulus regum fideiium, et ad
tiam corporis, siib praetextii principafus occuleret, quod emendum, in fatuitate suaexclusas virgines,
quotidiesibi secretura horariim spatium vindicaliat, mittit evaugeliciis seriuo ?Ei utiquequi insordibus
nec quidquam interduin facere consueverat, nisi est, et justo Deijudicio sordescit amplius, et vulgi
captaremii3cas,eteasdemstylo praeaculoconfigere; opinione potius splendere appetit, quam cliaiitatis,
utcuidam interroganti, nequisintiis esset cum Cae- operumque ejus fervere incendio. Unde etin saecu-
sare, non absurde sibi responsiim sit a Metello laribus litteris cautum est, quia aliter cum amico.
:

Nec musca quidem. » Quodlicet impiissimo prin- q ahter vivenrlumest cumtyrauno. Amicoutique adu-
cipi innotiierit, dissimulare malnit quam piinire. lari non licet, sed aures tyranni mulcere licitum
Sed ciir patientiae exempla propono, cum omnibus est. Ei namque licet adulari, qnem licet occidere.
liqueat nihilfirmiim esse et stabilp,quod levi flatus Porro tyrannum occiderenon modolicitum est, sed
aura concutitur ?Quis virum fortem credat, quem aequiim etjustum Quienimgladiumaccipit, gladio
verboriim movet impulsus, et ei quietem excutit, et dignusestinterire. Sedaccipere intelligitur, quieum
virtiitiimcompage dirupla, ipsius animcB sangui- propria temeritate usurpat, nonqui uteiidieo a Do-
nem elicit ? Uude et pnblico jure stalutum est, ne mino accipit potestatem. Utiqiie quia Deo potesta-
pro verbis frivolis.qiiisqiiara severitate poenarum tem accipil, legibus servit, etjustitias et juris famu-
iuuratur. Ait enim imperator, divorum Theodosii, lus est. Qui veroeam usurpat, juradeprimit, et vo-
Arcadii, et Honorii statuta confirmans Si quis mo- : luQtati SU8B legessubmittit. In eum ergomerito ar-
destiae nescius, et pudoris ignariis, improbo petu- mantur jura, qiii leges exarinat, etpublica potestas
lantique maledioto, nomina uostra crediderit iaces- saevit in eiim, qui evacuare nititur publicam nianuin.
senda, ac temulentia turbulentus obtrectator tem- Et cum multa sintcrimina majestatis,nnllum gravius
porum fuerit, eum prjenai nolumus suljjugari, neque est eo, quod adversiis ipsum corpus jusliliae exer
durumaliquid, neque asperum sustinere, qiiouiam q cetur. Tyrannis ergo non modo publicum crimen,
si ex levitale processit, contemnendum est si ab sed,si fieri posset, plusquam publicum est. Si enim
;

insauia, miseratione dignissimum, si ex injuria, crimen majestatis omnes perseciitores admittit,

remitteiidum.Uudeintegrisomnibushocadnostram
scientiam referatnr, iit ex personis hominum dicta
pensemus,elutrumpiaetermilti,anexquiri debeant
censeainus.Exquibuscolligitur,dictis hominum non
moveri eum, qui aut virtutis amator est, aut juris
conslitutioni obtemperans.
quanto magis ilkid,quod leges premit.qiiae ipsis de-
bent iraperatoribus imperare ? Certe hostem publi-
cum nemoulciscitur, etquisquis eum non persequi-
tur, in se ipsum, et ia totum reipublicae mundanse
corpus delinquit.
S13 POLYCRATICUS. — LIB. IV 514

LIBER QUARTUS

PROLOGUS. A divino quisque timet, quibus ipse timori est. Quod

Ardua quiJem res est, professio veritatis, etquae fieri posse non arbilror, nutu faciente divino.
nisi

incursantibuserroruoa teneliris, aulnegligentiapro- Omnis enim potestas a domino Deo est, et ciim illo
fitentis frequentissime vitiatur. Quid eniin verum fuit semper, etestante oevum. Quod igitur princeps

sit, quis recte exaiuinat rebus incognitis ? iNotitia potest, ita a Deo est, ut potestas a Domino nonrece-
autemrerum, eoquod viasnon dirigitcontpmptoris dat,s;edeaiititiirpersuppositammanum,inomnibus
aculeos exacerbat in poenam delinqiientis.
juslitiae doctrinamfaciensoleinpntise,aul justilitBsuEe.^Miergo
Est ergo priraus pliilosophandi gradus, genera re- resistit potestati, Deiordinatinni resisiil (Rom. xiu),

rum, proprietatesquediscntere, ut qnidquid insin- penes quem esl auctoritas oonferendi eam, et cum
gulis verum sit, prudenter agnoscat. Secundus, ut vult, auferendi vel minueadi eam. Nequeenim po-
quisque id veritatis, quod ei iliiixerit, tidcliter as- tentis esl, cum vult saevire in subditos, sed divinae
sequatur. Haec aiitem philosopfiantiuin strata, ijli dispensationis, pro beneplacito suo punire, vel exer-
soli pervia est, qui de regno vanitatis proclaraatin cerp subjeclos. Unde et in persecutioup Hunnorum,
libertatem, qua liberi tiunt, qiios verilas liberavit, Attila interrogatus a religioso cujusdain civitatis
etinjn-
et spiritui servientes, colla jiigo iniquitatis episcopo,quis esset cum respondisset « Ego sum ; :

slhisssahdaxeruni.Ubi enim Spii-itus Dei,ihi libertns g .\.ttilaflagellum Dei, » veneratus iaeo,ut scribitur,di-
(// Cor. ni) nietiisque servilis, viliisque consen-
; vinam majestatemepiscopus: <cHene,inquit, venerit
tiens, esterminator Spiritus sancti est. Porro Spi- minister Dei » etillud Benedictus quivenitin no- ; :

ritus est, qui loquituraequilatem, in conspectii prin- mine Domini (Psal. cxvii) ingeininansTeseratis ec-
cipumnonerubescit,etpauperes spiritu regibusan- clesise foribus persecutorem admisit, per quem et

teponit, aut aequat, et quos sibi fecit cobaerere, docet assecutus est martyrii palmam. Flagellum enim Do-
scire loqui, et facere veritatem. Qui vero verilatem niini excludere non audebat, sciens quia dilectus fi-
non vult audire vel loqui, a spirilu veritatis alienus lius flagellatur, etnecipsius flagelli esse nisi a Do-
est.Sed haechactenus. Niincinquo tyrannus distat mino adeo venerabilis est bonis
potestatein.Si itaqiie
a principe audiamus. potestas,etiamin plagaelectorum, quiseam nonve-
Cap. l. De differentia principis et tyranni, el quid neretur, qiiae a Domino instituta est, ad vindictam
sit prineeps. malefactorum,laudem verobonorum,etlegibusde-
Est ergo tyranni et principis haecdifferentiasola, votionepromptissima famulatur? «Dignasiquidem
quod hic legi obtemperat, et ejus arbitrio populum voxest, utait imperator, majestate regnantis, sele-
regit, cujus se credit ministrum, et in reipublicae gibiis alligatiim principem profiteri. » Quia dejuris
muneribusexercendis, et oneribus subeundis, legis auctoritate principis pendet auctoritas ; et revera
beneticio sibi primum vindical locura, in eoqiie prae- majus imperioest, submitterelegibus principatum;
fertur caeteris, quod cum singuli teneantur ad sin- ut nihil sibi princeps licere opinetur, quod a justi-
gula, principionera imminent universa. Unde me- tiae .lequitate discordet.
rito ineum omnium subditorum potestasconfertur,
C\p. W.Quid lex: et quod princeps, licet sit legis ne-
ut in utilitate singulorura et omnium exquirenda et' xibus absoluius.legis tamenservus estet cequilatis
facienda, sibi ipse sufficiat, et humanae reipublicae geritque ptrsonampublicam„elinnocenlersangni-
stalus optime disponalur, dum sunl alter alterius nem fundit.
membra.lnqnoquidemoptimamvivendiducemna Nec in eo sibi principes detrahi arbitrentur, nisi
turamsequimur, quae fttzpoxoo-piou sui, id esitnundi justitiae suae slatuta praeferenda crediderint justiliae

jnHioris,hominisscilicet,sensus universosin capite Dei, cnjus justitia, justitia et aeternum est, et lex
collocavit, et ei sic universa membra subjecit, ut ejusfeqiiitas. Porroaequitas, ut jurisperiti asserunt,
omnia rectemoveantur,dum sani capitissequuntur rerumconvenienliaest,qusecunctacoaequiparat,ra-
arbitrium.Tot ergo et tantis privilegiis apex prinoi- tione, et in paribus rebus paria jura desiderat, in
palis extollitur, et splendescit, quot et quanta sibi omnesffiquabilis,tribuensuaicuiquequodsuumest.
ipsi necessariacredidit. Recte quidem, quia populo Les veroejus interpres est, ulpote cui aequitatis et

nihil utilius est, quam iit principis necessitas ex- " jiistitiae voluntas innotiiit. Undeeteam omniumre-
plealur?quippe cumnec volunlas ejus, justitiae in- rum, divinarum et huinanariim, coinpolem esse
veniaturadversa.Estergo,uteumpleriquedefiniunt, Chrysippus asseruit ideoque prsestare oinnibus
:

princeps potestas publica, et in terris qiiaedam di- bonis et malis.et tam rerumquamhominiim, prin-
vinsemajestatisimago. Procul dubioraagnum quid cipem et ducem esse. Cui Papinianus, vir quidem
divinae virtutis, declaratur inesse principibus, dum juris experientissimus, et Demosthenes,oratorpraB-
homines nutibus eorum colla submittunt, et securi potens, videntur suffragari, et omnium honiinum
plerumque feriendas praebeat cervices, etimpulsu subjicere obedieatiam.eo quod lex omnis inventio
Pairol. CXCIX. 17
 :

SIS JOANNIS SARESBERIKNSIS SI6

quidem est, etdonum Dei, dogmasapientum, cor- A Cap.III. Quod p7-mceps minister est sncerdotnm, et
rectiovohjntariorumexcessuuiii.civitatiscompositio, niinor eis ; el quid sil iiunisteruan principalus
fideliter gerere.
et totiijs criminis fuga ; secuudum quam decet vi-

vere omnes, qui in politicse reiuniversilateversan- Hunc ergo gladium de manu j^cclesiae accipit

tur. Omnes itaquenecessilatelegisservandiE neces- princeps, cum ipsa lamen gladiuui sanguinis om-
sitate tenentur astricti, nisi forte aliquis sit, cui ini- niuo non habeat. Habet tanien et istum, sed eo
quitatis licentia videatur indulta. Princeps tamen utiturperprincipis manum, cui coercendorum cor-
legis nexibus dicitur absolutus, non quiaeiiniqua porum coululit potestatem, spiritnalium sibi in
liceant, sed quia is esse debet, qui non ttmore pontiflcibus auclorilate reservata. Est ergo prin-
poeneB, sed amore justitiiB cequitalem colat, reipu- ceps sacerdotii quidem miuister, et qui sacrorum
blicee procuret utihtatem, et in omnibus aliorum ofBciorum illani paitem exercet, quae sacerdolii ma-
commoda privatse priBferat voluntati. Sed quis in nibus videtur indigna. Sacrarum namque legum
negotiis puMicis loquetur de principis voluntate, omne officium religiosum et pium est, illud tamea
cum in eis nil sibi velle liceat, nisi quod lex aut inferius, quod in poenis criminum exercetur, et
8Bquitas persuadet, aul ratio communis ulilitatis in- quauidamcarniticiirepi'fesentarevifleturimaginem.
ducit ? Ejus nanique voluntas in his vim debet ha- B Unde et Constantinus Komanorum fidelissimus im-
bere judicii ; quod ei placet iu talibus
et rectissime peralor, cum sacerdotuui concilium iNicseam con-
legis habet vigorem, eo quod ab aequitatis meute vocasset, necprimumlocum tenere ausus cst, nec
ejus sententia non discordet. Devullutuo, inquit, sepresbyterorum imiuiscereconsessibus.sedsedem
judiciummeumprodeat.oeulitiiivideant asquilatem novissimam occupavit. Sentenlias vero quas abeis
(/'saZ. xvi).Judexetenimincorruptusest,cujusseDten- approbatas audivit, ita veneratus est, ac si eas de
tia ex conlemplatione assidua, imago esl aequitatis. divinas majestatis sensisset emauasse judicio. Sed
Publicee ergo utilitatis minister, et eequitatis ser- etiibellosinscriplionum,quosadinvicemconceptos,
vus est princeps, et in eo personam publicam ge- sacerdotum crimina continentes, iniperatori por-
rit, quod omnium injuriasel damna, sedet crimina rexeranl, suscepit quidem, clausosque reposuit in
omnia eequitale media punit. Virga qiioque ejus sinu suo. Cum autem eosdem ad charitatem et
et baculus, adhibita moderatione sapieulite, con- concordiam revocasset, disit sibi tuiiquam homini,
Iractus omnium et errores ad viam reducil aequita- et quijudicio subjaceret sacerdotuni.illicitumesse
tis, ut merito potestati spiritus congratuletur, di- deorum cxaminare causas, quinon possuut nisi a
cens : \irga tua et baculus tuusipsa me covsolata Deo judicari. Libellosque quos acceperatnon
solo
sunt {Psal. XXII, 4). Sed et clypeusejus fortis qui- q inspectos, dedit incendio, patrum verilus ciiraina
dem,sed infiiuiorumclypeusest, et qui ujalignan- vel couvitia publicare, et Cham reprobi tilii luale-
tium jacula pro innocentibus potenter excipiat. Of- diclionem incurrere, qui palris veienda non texit.

ficiumquoque ejus illis qui minimumpossunt, plu- Unde et in scriptis Nicolai Romani pontiHcis idem
rimum prodest, et illis, qui noceredesiderant, plu- dixisse narratur : « Vere si propriis oculis vidissem
rimum adversatur. iNon ergo sine causa gladium sacerdotem Dei,aut aliquem eorum qui monachico
portat, quo innocenter sanguinemfundit, uttamen habitu circuuiamicti siinl, peccanlem, chlamidem

vir sanguinum non sit, ethomiues frequeuter occi- meam explicarein,et cooperirem eiim, ne abaliquo
dal, ut non incurrat uomen homicidii velreatum. videretur. » Sed el Theodosiiis masuus imperator,
Si enim magno credilur Augustino, David vir san- ob meritam noxam, non tamen eotenus gravem,
guinum dictus est, non propler bella, sed propter a sacerdole Mediolanensi a regalium usu et insi-
Uriam. ElSamuel nMsqiiam vir sanguinum, aut ho- gnibus imperii suspensus est, etindictam sibipce-
micida scrihitur, licet Agag pinguissimum regem nitentiam homicidii patienter et solemniter egit.
Amalec interfecerit. Hic siquidem gladius est co- Profecto ut Doctoris gentium testimonio utar, ma-
lumbae, qiue hine fellerixalur, sine iracundia ferit, jor est qui benedicit, quam qui benedicilur, et
etcum dimicat.nullam omninoconcipitamai itudi- „ penes quem est conferendae dignitatis auctoritas,
nem. Nam sicut lex culpas persequitur sine odio per- eum cui dignitas ipsa confertur, honoris privilegio
sonarum,ilaetprincepsdeIinqiientesrectissiinepu- autecedit. Porro de ralione juris, ejus est nolle,
nonaliquoiraoundieemolu,sed mansuetcelegisar-
nit, ciijiis est velle, etejus est auferre, qui dejurecon-
bitrio.Nainelsisuosprincepsvideaturhaberelictores, ferre potest. Nonne Sauiuel ia Saulem ex causa
ipse autsolusautpiaicipuuscredendusestlictor.cui inobedientiae deposilionis senteutiam tulit, et ei in
ferirelicitum est,per si;p[)Osilammauum.Ut enimad regni apicem humilem filiiim Isai subrogavit ? Si

Stoicos transeamus,qui causas norainum diligentius vero conslitutus princeps susceptum miaisteriiim
iiivestigant;lictordicitur,quasilegis ictor,eoqiiodad fldeliter gesserit, tantus ei honor exhibendus est,

ipsiusspectatotficiumferire.quemlexjudicalferien et reverentia tanla, quantum caput omnibus mein-

dum.Undeetaiiti.)iiitiisaboriicialibiis,qiiorumnianu bris corporis antecellit. Geril autem ministeriumi
iudex noceuies punit, ciim reo gladius immineret, fldeliter, cum sua; coudilionis meinor, uni versitatis
obtemperalegisarbitriodicebatur, vellegemimple, suhjectorum sepersonam gerere recordatur, et se
utrei tristitiam mitigaret vel mansuetudo verborum. non sibi suam vitam, sedaliis debere cognoscit, et
 517 POLYCRATICUS. - LIB. IV S18

eam illis ordinata charitale distribuit. Tofiitn ergo A niensibus praedicaret, invenio. Studuit praedicator
se Deo debet, plurimuu suae palriBe. inaltuui pa- egregius Jesum Christuin, et huno cruoifixum, sic
rentibus, propiuquis, extraneisminimLuu, uonnihil mentibiis eoriim ingerere, ut per ignomiuiam cru-
tamen. Sapientibus ergo et iusipienlibiis debitor cis, iiberationem multorum,exemplo gentilium pro-
est, pusillis et majoribus. Quae quidem inspectio venisse, doceret. Sed et ista persuasit fieri non so-
conimunis oninium praelatoruin, et eorum qui
est insanguine justorum, et eorum qui populi
lere nisi
spiritualium curam gerunt, et qui sflecularem juris- gererent magistrafum. Porro ad liberationem om-
dictionem exercent. Unde et Melchisedeoli, quem nium,scilicetJudiBorumef gentium,nemosufficiens
primum Scriplura regem introducit et sacerdotem, potuit inveuiri, nisi ille oui in haereditafem datte
ut ad praesensmysteriuin taceatur, quo pr;pfigur;it sunt geutes, omnis terra possessio
et praefinila est

Christum, qui in coeiis sine matre, etin terris sine ejus.Huncaulem alium esse non posse,quamfllium
patre natus est : ille, inquam,
nec patrem nec omnipotentis DeiasseruifjCumpraeterDeumgentes,
matremlegiturhabuisse,nonquodiitro(|uecaruerit, et lerras omnes, nemo subegerit. Dum ergo sic
sed quiareguiim et sacerdotiuiude ralione uon pa- crucisignorainiam pr£Edicaref,utgenfiiim paulalim
riunt caro et sanguis, cum in alterutro cieandopa- evaouaretur stultilia, sensim ad Dei verbum, Dei-
rentum respectus cifra virtutum merita prwvalere B que sapienliam, et ipsum eliam divinse majeslatis
non debeal,sedsalubria subjectorumfideliumvota; solium,verbumfidei,ptlingiiampraedicatoriserexit.
et cum alterutriiis culminis apicem quisqiie con- El ne virlus Evangelii sub caruis inflrmitate vile-
scenderit, oblivisci debet afieclum caruis, ef id so- sceret, a soandalo Jud;eoriim, genfiumque stnffilia,
lum agere, qiiod subjecloriim salus exposcit. Siib- opera Cruciflxi, qiias etiani famae tesfimouio robo-
jectisifaque pafer sit et iLaritiis, aut si teueriorem rabantur, exposuit ciim apud omues constaret, ;

noverit afleotionem, utatur ea amari mMgis stu-: quod ea nou posset facere, nisi Deus. Sed quia
deat, quam limeri,etsetalemillise.xhibeat, utvitam multa in utramque partem crebro fama mentitur,
ejusex devotione praeferant su;e, et iuonliiiuilatem ipsam juvab;it famam, quod, discipuli ejus majora
illiiis, quamdaiu publicam reputent vitaiii el ei faciehant, diim ad umhram discipiili, a quacunque
;

tuno omuia recte procedenf, et paucorum stlpatus inflrmitatesanabantur £Bgroli.Quid miilla?Astutias

obsequio,praevalebit, siopus est, adversusiunume- Arislotelis, Chrysippi acumina, omniumque philo-
Tdibile». Fortis elemme/st ulnio?'sdilectio (Catit. yi\i); sophorum leudiculas resurgens mortuus confiita-
et cuneus, quem fuuiculiamoris coustringuut, non bat. Deoios duces Romanorum, se pro suis exerciti-
faoile riimpitur. Dorenses cum Atheniensibus pu- biis devovisse peroelebre est. Julius quoque Gaesar :

gnaluri de eveiitu praelii oraoula consuluerunt. Re- p « Dux, iuquif qui non laborat ut miilitibus charus
sponsuin est superiores fore, nisi regem Athenieu- sit, militeui uescit amare. » Nesoit humanifafem
sium occidissent. Ciim veutum esset in bellum, mi- ducis in exercitu adversus hostes esse. Idem uuu-
lifibus anfe omnia i-egis custodia praecipitur. Athe- quam dixit militibus Ife huc sed Venite. Dice- : ; :

niensibus eo temporerex Codruseraf. Qui responso bat euim quia particlpafiis cuin duce labor, vide-
dei, et praeceptis hostium cognitis, mutato regis tur militibus minor. Praeferea voluptas corporis,
habitu, sarmeuta collo gerens, in castra hostium eodem aiicfore, vilanda est. Airbat enim in bello
ingreditur. In turba obsistenfium, a mifite quem corporahominum gladiis, in pace voliiptatibiis vul-
falce perciisseral, Coguito regis cor-
interficitur. nerari. Senserat enim gentium triumphator, volu-
pore, Dorenses sine praelio discedunf. Atque ita pfatem uiillo modo tam facilesuperari, quam fuga,
Athenienses virtute ducis, pro salute patri* moiti eo quod ispum, qui gentes domueral. Veuerisnexi-
se oflerentis, bello liberantiir. Item Lyourgus in bus innoii;ivil inulier iiupudica.
regnosuodecretaconstituens, populumin obsequia Cap. IV. Quod divinw legis auctoritale conslal prin-
principum, principesad justitiam impiorum firma- cipem iegi justitise esse subjeclum.

vit auri argentique usum, et ouinium scelerum

: Sed quid ad emendicata genfium exempla de-
materiam sustulif senatui cusfodiam legum, po-
: curro, quae tamen plurima sunf, cum recfius qiiis-
pulo sublegendi senatum pofesfafem dedil. Statuit que possit ad facienda legibus, quam exemplis
virginem sine dote nubere, uf uxores eligeientur, uigeri ? .\t ne ipsuin principem usquequaque solu-
non pecunia. Maximum honorem pro graduaetalis tum legibus opineris, audi quam legeni imponat
senum esse voluit nec sane usquam ferrae locum
; principibus Rex magniis superomnem terram ter-
honorafiorem senectus habet. Deinde ut aeternita- ribilis, ef qui auferf spiritum piincipum Cum, in- :

tem suis legibus daret, jurejurando obligal civita- <iuil, ingressus fueris terrant quam Dominus Deus

tem,nihileosde ejiislegibus miitaturos, anteqiiam dal)iltibi,el possed.eris eani. liabitaverisqueiniLla,et

reverterefur. Proficisoitur aufem Crelaiu, ibi per- dixeris Conslituam su/jer me regem sicut habens
:

peluum exsilium egif, abjiciqne moriens ossa sna omnesper circuitum nationes, eum cunstitues quem
in marejussit, ne relatis Lacedaemonem solutosse Dominus Deus tuus elegerit de numero fratrum tuo-
religione jurisjurandi in dissolvendis legibus arbi- rum. Non poteris alterius gentis hominem regem
trarentur. iiis quidem exemplis eo libeuliiis utor, facere, quinonsit fraterluus. Cumque fuerit consti-

quod apostolum Paulum eisdem usum dum Athe- tutus, non muUiplicabit sibi equos,nec reducetpopu-
 m JOANNIS SARESBERIliNSIS 520
luminMgyplum, equitatusnumerosublevatus prx A Nec reducet populum in ^-Egyptum, equitatus nu-
:

serlim cum Dominus prxceperit vobis, ut nequaqunni 7nero sublevatus. Magnasiquidem diligentia preeca-
amplius per eamdem viam revertamini. JVon habebit vendum est omni, qiii iu sublimitale constiluitur,
uxores plurimas qnse affi.cianl animitm ejiis, neque ne iaferiores corrumpat exemplis, et abusione
argenli et auri immensa pondera. Postquam autem rerura, et per superbiae aut liixuriae viam ad coafu-
sederilinsolioregnisui,describelsibiDeuteronomium sioais teaebras reducat populura. Frequens enim
legis hujusin volumine, accipiens exemplarasacer- esl, ulsubditi superiorura vitia imitentiir, quiama-
dotibus Leviticx tribus, el habebit sectun, legetque populus studet esse conformis, et uaus-
gistratui
illud omnibus diebiis vitx sux, ul discat timere quisque libeater appetit, in qiio alium ceruit illus-
Dominum Deumsiium, et custodireverbaet cxremo- Irem. Celebre est illud versiticatoris egregii, sen-
nias ejus, qux in lege prsecepta sunt. Nec elevelur sum et verba magni Theodosi esprimentis :

cor ejusin superbiam super fratres suos, neque de- In commune jubes si quid, censesve tenendum ,

clinet in partem dexteram vel sinislram, ul longo
tempore regnet ipse et /iliusejus super Israel (Deut.
xvii). Nuaqnid, qufeso, nulla lege arctatur, quein
lex ista constringit? Haec utique divina esl, et im- g
punesolvi non potest. Singula verbaejus si sapiant
in auribus principum, tonitrua sunt. Taceode ele-
ctioneejus, et forma ejus, quae in principis crea-
tione exigitur. Vivendi formulam, quae ei prasscri-
Pritnus jussa subi : tunc observantior aequi
Fit popuius, nec ferre negnt,cum viderit tpsiim
Auctorem parere sibi. Componiliir orbis
Regis ad exempltun, nec sic inflectere sensus
Huinanos edicla valenl, qitam vita regentis.
Mobile mutatur semper ciim principe vulgus.
Verum singulorum facultates nequaquam omnium
copiis adasquautur. De loculis propriis quilibel su-
mit, at potestas cie arca publica vel cimelio haiirit :

pta est, mecum paulisper altende. Cum, inquit, quas si forte defeceril, ad singiilorum recurritur
fuerit constihUus, qui se totius populi fralrem reli- facultales. Atqui privatum quemque suis necesse
gionis cultu, et affeetu charitatis profiteatur, non est esse contentum. Quae si fuerint extenuata, qui
multiplicabit sibi equos, qiiorum numerositate sit nunc potentis appetebat fulgorem, paiipertate sor-
subditis onerosus. Equos quidem multiplicare, est didusconfusioiiissiicB teneliraserubescit.Indeetiam
plures quam ipsa necessitas exigat, vanae glorife i.acedaemoniorum decreto, potestatibus in usu pu-
causa,ve] errorisalteriuscongregare. Multumeniin blicorum boaorum parcitas indictaest,dum taraea
et parum, si Peripaleticorum principem sequimur, haereditariis uti, et his quas piuguiori forluna acce-
legitimaequantitatisdiminutionem insingulisrerum dunt, communi jure liceat.
generibussignilicant, velexcessum. Licebit neergo Cap. V. Quod principcm castum esse oporteat, et
canes multiplicare, volucresve rapaces, aut truces q avaritiam declinare.
bestias,aut quaelibetporlentanaturae, cui equorum .VHjecit lex Non habebit uxores plurimas, quas
:

qui ad maliliam necessarii sunt, et usum totius afficianl animam

ejits [Deut.xwn). Liciluiu qiiidem

vitae, ex legitiraa quantitate praefiaitus esl numerus? fuitquandoquein populoDei, ut propagandae sobo-
Nam de histrionibus et mimis, scurris et meretrici- lis gralia et fidelem populum dilalandi,plures quis
bus, lenonibus, et hiijiismodi prodigiis hominiim, sortiretur uxores. In exeraplum licentiae hujus oc-
quie principem potius oportet exterminare quam currunt patriarchae, cuiu Sara usa sit jure siio,

fovere, noa fuerat ia lege meatio facienda ;

quee corpore scilicel Abrahas, in utero alieno, aucillae
quidem omnes aborainaliones istas, non raodo a ministerio, de viro suspiciens hlium, Ismaelem.
priacipis aula excludit, sed eliminat a populo Dei. Jacob quoque sororum sibi duplicato conjiigio, fe-
Equorum nomine, lotius familiae et impedimento- cundas earumdem ancillas ascivil.Atquireges per-
riimomnium, necessariiis iatelligilur usus. Cujus petu* prohibitionis laqueus teuet, el a plurium
legilima quaalitas est, quam ratio necessitatis, aut uxorum ainplexibus arcet, et cum in aliis pkires
utilitatis exposcit. Ita lamen ul utile et honestum uaius esse licilura fueril, ia regibus perpetuo obti-
coaequentur, el civilitas conscribatur honeslis. Phi net, ut una unius sit. Nuuquid fornicari vel adul-
losophis enim jauipridem placuil, perniciosioreim _ lerari, stuprumve committere licet cum pluribus,
Dullam esse opiniouem, illorum opinione qui ulile cura neceti.imgeaerismulliplicandicausa, aut pro-
separanl ab honesto; el senleotiara verissimam el creaudi hseredes, liceal uxoribus adraisceri? Quo-
ulilissimam esse, honestum et ulile in se usquequa- modo slupra, adulleria,aut quas libet foruicationes
que converti. Plato, ut ferunt historiae gentium, puniet polestas eisdem subjecta criminibus ? Nec
cura vidisset Dionysium Siciliae tyrannum, corporis uxores David quisquain objiciat, qui forte ia hoc,
sui septumcustodibus: «Quodtantum, inquil.ma- sicut et in multis aliis, speciali privilegio gaudet.
j

lum fecisli, ut a tam multis necesse haboas custo- Licet facile concesseriin, quod et ipse iu hac parte!
diri? » Hoc utique principem non oportet, qui offi- deliqiierit. Sane eum affectus ille uxorius, prodi-i
ciis ila sibi omnium vincit affectus, utquisqiie sub- tione et homicidio, ia adiilterium iinpegit, nec in
dilus,proeopericulisimmluenlibuscaput opponal. illiiisexcusationeliboro, qui propheticaconvenlusj
Cum etiam urgente natura, se pro capite soleanl etconviclus parabola, se ipsum virum mortis esse|
membra exponere, el pellem pro pelle, et cuncta respondit. Habesitaqiie regem, sum regibus delill'
quse hoiuo habet, pouat pro anima sua. Sequiliir: quentem; et utinam cum pceuitente poenileaut, e(
 .

521 POLYCRATICUS. - LIB. IV, S33

fateantur cum confitente oulpam, et satisfacientes A studuerunt ut, causa deficiente, etiectus malitiae
cum satisfacieDte revertanluradvitam !Ipsam quo- evanesceret : qualeest decretum Lycurgi apud La-
que sapientiam Salomonis mulierum iufatuavit ced.emones, et in antiqu.i Graecia, quee nuncpars
amor. Italiteest, Sauiii doctrina Pythagoras, qui constitu-
Sequitur Nec habebil argenti el auriimmensa
: tionum suarum robore et virtute, totam tradilur
pondera [ibid). Eant nunc, et Domino prohibente, servasse Italiam. Utinam aurum cum argento vile-
argenlum sibi et aurum thesaurizent, facieules ex dum sit sola virtus in pretio, et illa quorum
scat,
calumniaquaestum,de paupertatibusalioniraabun- usumoptimadus vivendinatura.commendat Pau- !

dantiam quaerant.de rapinis divitias,et singularem
sibi beatiludinem statuant in calamitatemultorum.
Sed copiara Salomonis objicit ahquis.Eslo. princi-
pemlocupletemflerinon prohibeo,sedavarum.Nonne
aurum et argenlum Salomonis tempore viluerunt?
Non utiqiie viluissent, si eorumimmensa pondera,
et quae usum escederent, sibi i'ex cupidus conges-
sisset. Potuerat eainterramdefodiens,quo cariora B
fierent, tiumanis usibus subtraxisse.
niuin Trimalchio refert, fabrum fuisse, qui vitrea
vasa faceret tenacitatis tantas, ut non uiagis quam
per itaque uon jacebit, nec dives solius pecunise
beneficio honorabilur, lium unusquisque sui ipsius
dote erit in pretio, vel vilescet. Porro quaedam a
se, qiiaedam ab aliorum opinione habent pretii
dignitatem. Panis siquidem, aut victualia, quee in
alimentis, aut indumentisnecessariis constant, di-
ctante natura, suut ubique terrarum in pretio.Quae
sensus oblectant, naturaliter omnibus grata sunt.
Apud Petro- Quid muita ? Quae naturse suni, non modo eadem ;
sed vigent apud omnes. Quae opinionis arbitrium
sequuntur, incerta sunt et sicut adplacitum sunt
:

aurea velargenteafrangerentur.Cum ergo phialam
hujiismodi de vitro purissirao, et solo, ut putabat,
dij;nam (^.aesare,fabricasset,cura munere suoCaesa-
rem adiens, admissus est. Laudata est species uui-
neris, coiumendata manus artilicis, acceptata est
devotio donantis. Faber vero ut adrairalionem in-
tuentiura verteret instuporem, etsibi plenius gra-
tiam conciliaret imperatoris, petilam de manuCaj-
saris pliialam recepit, eamque validius projecit in
paviraentnmtantoimpetu.ut necsolidissimaet con-
stantissima aeris materia maneret illaesa. Caesar
autem ad hasc nonmagissUipuit quam expavit. At q regem esse expedit copiosum,ilatamen,ut divitias
ille de terra suslulit phialara, quae quidem non
fractaerat, sed collisa, ac si aeris subslantia, vilri nomine alieno possidel, nec sibi pri vata erunt bona
speciem induisset. Ueinde martiolum de sinu pro-
ferens, vitiura correxit aptissime.et tanquam coUi-
sumvasaeneum crebrisictibus reparavit.Quo facto
se coelum Jovis tenerearbitratus esl,eo quod fami-
admirationem omniura se
liaritatem Caesaris, et
ita et ad placitum evanescunt. Non fuerat ergo
tiraendura imperatori, ne materia commerciorum
deficeret, cuui eliam adhuc apud illos venalitium
frequenssit,qui pecuniam non noverunt.Scio equi-
dem tantaesapienti8efuisseSalomonem,utnunquam
timuerit neaurum et argentum vilesceret posteris,
quorum naturam videbat esse famelicam, et pro
parte maxima nihil aliud quam pecuniam esunre.
Unde per inspiratam sapientiam, hanc rubiginem
res contempsit egregius, ut ad conlemptiim pecu-
niae suiipsius exemploposteros invitaret.Prfeterea
suas populireputet.Non habebit ergo divitias.qua-
fiscalia quae publica confitetur. Nec mirum, cum
nec ipse suus sit, sed subditorum.
C.\p. VI. Quod debet legem Dei habere prxmenle
et oculis semoer. et peritus esse inlitteris, et lit-
teratoruin agi cotisiliis.

promeniisse credebat. Sed secus accidit. Quaesivit Postquain autem sederit in solio regni sui, de-
enim Caesar an alius sciret hanc condituram vi- scribetsibi Deuteronomiumlegishujusin volumine.
treorum.Quod cumnegaret,eumdecollaripra5cepit Ecce quia princepsnon debet esse juris ignarus,et
imperator, dicens nQuia si hoc artiflcium inno-
: multis privilegiis gaudeat, necmilitice praeteitu
licet

tesceret, aurum et argentiim vile>cerenl, quasi legemDoraini permittitur ignorare. Describet ergo
lutum. i)An vera sit relatio etfldelis, incerlum esl, Deuteronomiiim legis, id est secundam legem in
etde facto Caesaris diversi diversa sentiunt. Eeo volumine cordis; ut sit lex prima,quam litterain-
vero sapientiorumnon praejudicans inlellectui, de- r, gerit secnnda, quam ex ea myslicus intellectus
;

votionem potentis artiflcis male reinuneralam ar- agnoscit. Prima quidem scribi potuit tabulis lapi-
bilror, et inutiiiler huuiano generi prospectiim, deis sedsecunda non iraprimitur, nisi in puriore
;

cum ars egregia delata sit, ut fomes avaritiaj, pa- intelligentia mentis ? Et recte in volumine Deute-
bulum mortis, contenlionura praeliorumque causa ronomium scribltur, quiasic apud se sensum legis
pecuuia, picuniaeque maleria servaretur in pretio, princeps revolvil, quod ab oculis ejus littera non
quod sine diligeutia hominis fuerat habitura, cum recedit. Et sic q uidem insistit litteras, ut nequaquam
sine se esse non possil, qnae rerum preliuui est. ab iniellectus discordet puritate. Littera namque
Utique occidil,spiritus autem vivificat {//Co;\ui),etpenes
In pretio pretium nunc est, dat census honores, ipsum, humani juris et .Bqnitatis, raedia interpre-
Cetisus amicitias :piniper ubique jacet talio necessaria et generalis exstat. Accipiens, in-
(OviD. Fast. 1, 217.) quit, exemplara sacerdotibus LevitircEtribus{Deut.
Longeutiliusquidam omuera materiam jurgiorum, xvii). Reclequid m. Oranium legiim inauis est cen-

et causam odii, a suis rebus publicis exterminare sura.si non divina; legis imagiuem gerat;et inutiUs
523 JOANNIS SARESBERIENSIS 524

est constitutio principis, si non ecclesiasticse disci- A ret, aut miseratione eetalis, aut sexus inOrmitate
plincesitconformis.Quoil et Cliiistianissirnum non legitimaj acerbilatisevit et aculeos. Dlorum utique
latuit principem, qui iegibus suis indisit, ne de- gesta, virtutum incilaraeuta sunt ; verba quotsunt,
dignentur sacros canones imitari. Et non modosa- tot iustitutiones morum. Deuique vitam,vitiis sub-
cerdotumexemplariapetipraeeipit.sed adLeviticam jugatis et captivatis, quasi arcum triumplialem
tribum, mutuandi gratia, principem niittit. Sic consecratum posteritati, magnificae virtutis titulis

enim legitimisacerdotes audiendi sunt, ut reprobis erexerunt, fideli confessione praedicantes in omni-
et ascendenlibus ex adverso, omnem vir justus bus, quia non manus excelsa, sed Dominus fecit
claudat auditum. Sed qui sunt sacerdotes Leviticm hsRa oiunia. Et quidem Constantinus Romana Ec-
tribus?llli utique quos sine avaritiae stimulis, sine clesia fundata et dotata, ul csetera ejus taceantur
ambitionis impulsu, sine alfectione carnis et san- egregia, perpetua benediclione insignis est. Justi-

guinis, lex in Ecclesiam introduxit. Non autera lex nianus et Leo qui fuerint ex co claret, quod totum
litterae, qufe mortificat, sedspiritus, quae in sancti- orbem saoratissimislegibus enucleatis,quasi quod-
tate mentis, muuditia corporis,tidei siuceritate.et dam teraplum justitice sacrare stiiduerunt.iNam de
operibus cliarilatis, vivificat. Sicut enim umbralilis Theoiiosioquiit ilicam,quem isti virtutis habuerunt
les.et gerensomnia sacerdotesin singu- B exemplar, et Ecclesia Dei ob religionis et justitise
tiguraliter,
laritatecarniset sangiiinis praeelegit ;sic,poslqiiam venerabilem notam, et sacerdotibus patientissime
cessantibus umbris veritas patefacta est, et jus- tamenet humillimeindignantem, non modo utim-
de cceloprospexit, quos vitfficommendatmeri-
titia peratorem venerata esl, sed ut antislilem ? Qui
tum, et bonaeopinionis odor, et iinitas fideliura,aut leges tulerat, quam patlenter tullt senlentiam sa-
prielatorum dillgens providentia, in opus miiiisterii cerdotis Mediolunensis. Et ne senteiitiam emolllti
segregavit, spiritus applicat ad Leviticam Iribum, presbyteri, et principlbus applaudentis fiiisse teue-

et legitiraus instituitsacerdotes. ram putes, a regalium usususpensus est princeps,

AdjiciturEt habebil secum,legelqueiUudo7nni-
: exclusus ab ecclesia, et pcenitentiam coactus est
busdiebus vitas sux (ibid.). Attende qiianta debeat explere solemnem. Sed qiiid eum tantae necessitati
esse diligentia principis in lege Domini custodienda, subjecerat ? Voluntas ullque subjeota jusliliae Doi,

qiii eam seraper habere, legere prsecipitur, et re- etlegi ejus usquequaque obtemperans. Et nisi quse
volvere, sicut Rex regum factus ex muliere, factus metrica levitate scribuntur, duxeris habenda con-
sub lege, oranem implevit justitiam legis, el non temptui, ex his quibus filium instruit apud Cl.
necessitate, sed voluntate, subjectus. Quia in lege Claudianum,quls ipse in sacrario morum exstiterit,
voluntas ejus, et in lege Domini meditatus est die p pauclsagnosces.Ceeterumcum prcemissaelegis verba
ac nocte. Quod si ille in hao parte non creditur revolvo, siugula mlhi videnturonusta,etquasispi-
imitandus, qui non regum gloiiam, sed fidelium ritu intelligeutise feoiindata menti occurrunt. Ha-
amplexusestpaupertatem, etindutus forma servili, bebit ergo, inquit, secum legem, providens ne ad
reclinatorium capiti non qiisesivit in terris ;
et in- damnationem suam,cum eam habere necessesit,
terrogatus a regnum suum de hoc mundo
jiidice, habeat conlrase.Potentes etenim potentertormenta
non esse, confessus esl profioiant vel exempla
;
patieutur. lit ailjecit Legetque illud.Legem siqui-
;

regura iIlustrium,quorum memoi ia in benedictione dera haberein mautica parum prodest, nisi tideliter
est. Procedant ergo de castris Israel, David, Eze- custodiatur in aiiima. Legenda est ergo oranlbiis
chias, et Josias, et caeteri, qui in eo sibi regni diebus vitee suee. Ex qulbus liquido constat, quam
gloriam constare credebant, siDei quasrentes glo- necessaria sit principibus peritia litterarum, qui
riara,seetsubditosdivinfelegis nexibusinnodarenl. legem Dorainiquotidie revolvere lectione jubentur.
Et ne illorum remota videantur exempla, et ex eo Et forte quod saoerdotes legera quotidie legere
sequenda minus, quod a lege eorum, et ritu ope- jiibeautur, non freqiienler invenies. Princeps vero
rum, et rellgionis cultu, et fidei professione, ali- quotidide leglt, el cunctis diebus vilije. Quia qua die
quantisper videmur abscedere licet nobis et illis : non legerit legera, ei nou dies vitee, sed mortis est.

eadem fides sit, ita tamen iit quod illi futurum Hoc utiqiie sine diffloultate illitteratus non faciet.
exspectabant, nos ex parte magna gaudeamus et Unde et in lltteris, quas regem Romanorum ad
veneremurimpletum, abjectls tautuiu iimbris ligu- Fraiioorura regem trausmlsisse recolo, quibus hor-
rarura ex quo veritas de terra orta est, et in con- tabatur utliberos suosliberalibusdisclpliuislnstitui
spectu gentium revelata.Ne,iuquam, iliorum quasi procuraret, hoc inter eaeteraeleganter adjecit, quia
aliena, aut profana contemnaiitur exempla, Con- rex lllltteratusestquasiasinus coronatus. Si tamen
stantinus noster, Theodosius, Justiniaius, et Leo, ex dispensalione ob ogregia?. virtutis meritum, prin-
et alii Christianissimi princlpes.piincipera possunt cipem coutiugat esse illitteralum,euradem agi litte-
instriiere Christianum. lu eo naraque praeclpiiam ralorum oonsiliis, ut ei res recte procedat, necesse
operam dabant, ut sacratissimas leges, qute con- est. Asslstant ergo ei Nalhan propheta et Sadoc ,

stringuntomnium vitas, scirentur et lenerentur ab sacerdos, et fideles filii prophetarum, qiii cum a

omnibus, nec illarum esset quisquam ignarus,nisi lege Domini diverterenon patiantur, etquara ipsa
aut publica utihtateerrorisdispendiura compensa- oculis et animo non ostendit, llnguis suis introdu-
 :

523 POLYCRATICUS. LIB. IV. 526

canl, quasi quodam aurium Legat A rant,elpotenles decernuntjustitiam. Egodiligentes

ostio, litterati.

ei-go mens rne diligo, elquintanevigilaverint adme,invenient

principis in linu;ua sacerdotis, et quid-
quid egregium videt in moril)iis, quasi legem Do- me. Mecuin aunt divilix el glnria, opes superbse et
mini veneretur. Naui et vita etlingua sacerdotum, justitia. Meliorest fruclus yjieus awo, et lapidepre-

quasi quidam vitoe liber est ia facie populorura. tioso, genimina mea argento electo. In viis justitix

Eo forte spectal, quod exemplalegis a sacerdotibus
Leviticae tribus jul)etar assiimi quia praedicatione
;
eorumdebel polestas commissiiuagistratus guber-
ambulo,in medio semilarum judicii, ut difem dili-
gentes me,et t.kesauros eorumrepleain {Prov. vui).
Item Meum esl consiliuin et cequitas, mea est pru-
:

nacula moderari. Nec exspers omniao lectionis esl, dentia, mea est fortitudo{ibid.). Et alibi : Accipite
qui, etsi ipse non legit, qnae leguntur ab aliis, (ide- disciplinam,et nonpecuniam.doctrinam magis quam
liter audit. Qui vero neutrum facit, quomodo, in aurum Melior est enim sapienlia cunctis
eligite.

contemplu prtecepti, quod priecipitur fideliter ad- opibus pretiosissimis, etomnedesirabileeinonpotest

implebil Concursus nauique desiderabilium orn-
? comparari (ibid). Cum gentiles niliil sine nutu nu-
nium sapientiae accessio est. Ptolomaus ad cumu- minum crederent faciendum, unum tamen quasi
lum beatitudinis, nonnesibialiquiddeesse credidit, Deus deorum, et omnium principem excolebant.
donecaccitis septuaginta Interpretil)uslicetgentilis B scilicel Sapientiam.ideoquod ipsaomuibusprffiest.
esset,legem Domini GriBcis coramunicavit ? Nihil Unde et philosophi veteres imaginem Sapientise
enimrefert, an Interpretes in earlem cellula clausi pro foribus oranium templorum pingi, elhsec verba
contulerlnl, an prophetaverint in diversis, diim scribi debere consuerunt

constet regem in veritalis iuquisitione sollioitum, Usus me geituit, peperit Memoria :

Sophiam me vocant Graii, vos Sapientiam.

legem Domini in Grseciam trajecisse. In Atticis
Et hmc ilem: « Ego odi homines stultos,et ignava
Noctibus (28) legisse memini, quod cum Philippi
Macedonis morum legantiir iasignia, inter castera
opera, et philosophicas seoteotias. » Et quidem
eleganter illi ista flnxerunt, licet veritatem ipsam
litteratorium studnim, quasi belli negotia, et victo-
riarumtriumphosliberalitatein mensfp, hiimanitatis
plene non noverint :adeam tamen aliquatenus ac-
cedenles,diimsapienliamomnium, quserectefliint,
oflicium, et qunecunque lepide, communilerquedi-
et prinoipem arbitrautur, cum etipsavera-
duoem
cta vel facta sunt, coloravit. Veriiin et hoc ipsum
citer glorietur, qiiod in omni genle et populo a
in quo se aliis excellentiorem noverat, quasi bono-
principio primatum tenuit, superborum et subli-
rum haereditariornm fundamentiim, ad uiiicum
raium colla propria virtute calcaas. Salomon quo-
quem sperabat regni et felicilatis futuriim hfere-
que se eam super salutem, et oiiiuia pulchra di-
dem, transrailtere curavit. Ob quara causam epi- P
lexisse fatetur, et ad ipsum cum ea omnia bona
stola ejus destinata Aristoteli nupernali Alexandri,
accessisse.
nt sperabatiir, magistro visa est hic scribeada. Est
igitur concepta ad hanc feiine sentenliam. « Phi-
Cap. VII. Quod iimorem Dei doceri debet, et humilis
esse, el sii servare kumililatem qnod auctoritas
,

lippiis Aristoteli saluteiiidicit Filiiim mihigeuitum puhlicanon mmuatur -.elquod prseceplorum alia
scito, qiio equidemdiishabeo gratiam, nonproinde mobilia, alia immobilia.
quia natus estquam pro eo qiind eum nasci cou- Sequitur utdiscat timereDominum Deura suum.
lemporibus vilae tiise. Spero etenim
tigit fore, ut et custodire verba ejus quae in lege praecepta sunt,
educatus eruditnsque a te, digniis existat et nobis Causamlegitimae observationis,lexipsa subjuogit:
et rerum istarura susceptione. » Romanos impera- Ut discat, inquil. Uiligeus namqueleclor, legisdi-
tores aut duces, dura eoriira respiiblica viguit, il- scipulus est, nou magisler nec ad sensum suum ;

lilleratos exstitisse non meraiiii. Kt nescioquoraodo caplivatam relorquet legem, sed raenti ejus et ia-
contigit, quod ex quo in principibus virtuslanguit tegritati sensus suos accommodat. Sed discipulus
litterarum, armatfe quoque mililiee infirmata est iste qui 1 discit? Utique timere Dominum Deum
manus, et ipsius prinoipatus quasi praecisa radix. suiim. Recte quidem, eo quod sapienlia parit, et
Nec mirura, ciim sine sapienlia, nullus stare, aut [j Hrraat principatuin. K\.(\\i\ initium sapienlice timor
esse valeat principatus. Quia Sapientia Dei dixit : Doniini (Eccli. i). Qiii ergo timoris non initiatur
Sine me nih.il potestis facere (Joan. xv). Socrates giadu, frustraad legitimi principatusculraen aspi-
Apollinis oraoiilo sapienlissimus judicatus esl, et rat. Legitirai, inquam, quia de quibusdam dum
qui siae contradictione septem illos, quidlcti sunt allevantur, dejectis et miseriusdejiciendisscriptum
sapienles, incomparabililer anlecessit, non in opi- est Isti regnaverunt, et non ex me
: principes :

nione sapienlite, sed virtiile, tuncdemum respiibli- exstilerunl, el egu ignoravi (Ose. viii), et alibi :

cas fore beatasasseruit.si eas philosophi regerent, Tenenles legem nescierunt sapieni.iam (Jer. ii). Ti-
aut rectores earum studeie sapieiilife contigisset. meat ergo princeps Domiuum, etseprorapta humi-
Et si libi Socratis videtur contemnenda auctoritas : litate mentis, et pia exhibitione operis, servum
Per me, inqnit Sapientia, regesregnant, et condilo- Dominus etenim servi dominus est.
profiteatur.
res legum justa decernunt. Per me principes impe- SeivitiiaqueDomiuoprinceps, dum conservis suis,

(28) Ed. Paris.. voluminibus

S27 JOANNIS SARESBEHIENSIS
subditis scilicet sibi, Sed et Domi-
fideliter servit. A tuin in minoribus diligenlissime teneat. Nam qui
num Deum non pliis timoris ex
esse agnoscat, cui ab operibus recedit, a dignitatis suae
liumilitatis
niajestale, quamamorisexpietateexhibendura est. fastigio, tumoris pondere cadit. Obtinet enim per-
Pater etenim est, et cui nulla creatura, ipsius petuo, quia qui se humiliat exaltabitur, et vice
faciente merito, negare potestdilectionisaffectum. versa, qui se exaltat deprimetur. Regem Romano-
Si ergo, inquit, dominus sum, ubi est timor meus ;
rum novissimum Tarquiniumfecit essesuperbia, et
si pater sum, ubi est amor meus fVerba {Mal. i.) ei ab humilitate magis necessarios substituit ma-
quoque legis custodieada sunt, quod ex primo ti- gistratus. Deniqueqiiemsuperborumlegistiregnare
moris gradu, quadam quasi virtutum scala, felici diutius ? Eorum nauique qui per superbiam ceci-
procedit ascensu. Dilectio, inquit, illius, custodia derunt, historia copiosa est. Nec tamen eatenus
legum est (Sap. vi),quia omnis sapienliatimor Do- superbiam vitet, ut incidat in contemptum, quia
mini est. Porro qui timet Deum, faciet bona, et sicut elatio, itaet abjectio declinanda est. Unde et
qui continens estjustitiae, apprehendetillam, et ob- in jure Romano cautum est, ut qui jus re(idit, se
viabit qnasi mater honorifica. Sed quse verba,
iili quidem in adeuudo facilem contemni preebeat,
diligentia tanta custodiet ? Utique qucie praecepta tamennon Mandalis quoque adjicitur, ne
patiatur.
sunt in lege, ut apud principem iota vel apexlegis b preesidesprovinciarum inulterioremfamiliaritatem
non cadet in terram, quod non ille propriis, vel provinciales admittant, eo quod ex conversatione
manibus subjectorum excipiat. Sunt auteni prse- aequali contemptio nascilur. Veneretur ergo in pu-
cepta queedam, perpetuam habentia necessitatem, blico populi majestatem, etapudse privatae condi-
apud omnesgenteslegitima,etqu8eomninoimpune Hoc ipsum antiquis
tionis statuni pariter meliatur.
solvi non possunt. Ante legem sub lege, sub gra- philosophorum documentisfaciendum agnosce. Ad
tia, omnes lux una constringit: Quod tibi non vis philosophum Taurum, Athenas visendi cognoscen-
fieri, alii ne feceris (Tob. iv) et quod tibi visHeri
; dique ejus gratia, venerunt pariter Cretae provin-
faciendum, hoc facias aliis. Procedant nunc deal- cine praeses, et pater ejus, sed privatus. Taurus
batores potentum, susurrent, aut si hoc parum est, venientibus placide assurrexit, reseditquepost mu-
publice priEoonentur principem non esse legi sub- tuam salutationem. Allata est mox una sella, quee
jectum, el quod ei placet, non modo in jure se- in prouiptu erat, et dum aliae promebanlur appo-
cundumformam a»quitatiscondendo,sed qualiter- sita est. Invitavit ergo Taurus patrem prfflsidis ut
cunquelegis habere vigorem. Regem quem legis sederet. At
Sedeat hic potius qui populi Ro-
ille : «

nexibus subtrahunt, si voluut, et audent, exlegem manimagistratus est. Absquepraejudicio.inquit —

faoiant, ego nou modo hisrenitentibus, sed mundo p Taurus, tu iuterea sede, dum conspicimus quaeri
reclamante, ipsos hao lege teneri coafirmo. In quo musque quid conveniat, tene potius sedere qui
enim.inquit, qui nec fallit necfallitur, /Mrficwyiirfi- pater es, an tilium qui gerit Romani populi ma-
caveritis,judicabimini(Matth. vii). Etcertejudicium gistratum 1 » Cum pater assedisset appositumque
gravissimum in his qui preesunt fiet, eo quod men- esset aliud filio, super ea re Taurus his, qui con-
sura bona, conferta, et coagitata, et superfluens venerant, verbuiu fecit, cum summa boni, eequi,
refundetur iu sinus eorum. Nec tamen dispfinva- bonorum atque ofticiorum perpensatione. Eorum
tionem legis subtraho manibus potestatum, sed verborum seutentia haec fere fuit. In publicis locis,
perpetuam prfeceptionem, aut prohibitionem ha- atque muaeribus patruin jura cum filiorum qui ia
bentia, libito eorum nequaquam arbitror suppo- magistratu aut polestatibus sunt collata, interqui-
nenda. la his itaque duntaxatquas mobilia sunt, escere et paulum connivere. Sed cum extra rem-
dispensatio verborum admittitur; ita tamen ut publicam in doraesticare, atque vita sedeatur,
compensatione honestalis aut utilitatis, mens Jegis ambuletur, in convivio quoque discumbatur fami-
integra conservetur. Nec elevelur, inquit, cor ejus liari, tunc inter niium magistratum, et patrem
in superbiam, super fratres suos (Deul. xvii). Quod privatum, publicos honores cessare, naturales et
prflBcipue necessarium est, saapiusreplicat, eoquod j,
gcnuinos exoriri. « Hoc quoque, inquit Taurus,
humililas nunquamsatis videturcommendataprin- qiiod ad me venistis, quod nunc loquimur, quod
cipibus, et diftioillimum est ut gradus honoris tu- deofhciis disoertamus, privata actio est. Itaque tu,
morem non pariatin animo imprudentis. Superhis pater, ulere his honoribus prius, quibus quoque
\iiique7-esistitDeus,elhumilibusdalgraliam(Jac.i\). domui vestrae te uti priorera decet. i Heec ergoma-
Proinde rex orat ne veniat ei pes superbiae, quia gistratibus generaiiter persuadenda arbitror, ut in
ineoceciderunt, quioperanturiniquitatem, expulsi splendore publicas dignitatismemoressint propriae
sunt, nec potuerunt stare. Non utiqiie superbiat coniiitionis, et sic attendant propriae conditionis
super fratres sed oum fratrum meminei-it, frater-
; statum, ut nondevenustent publicse dignitatisgra-
num subjectis omnibus impendat aflectum. Etqui- dum;sicetiam collati sibi honoris integritatem
dem prudenler humilitatem ciim discretione et servent, utaliorumnon minuant dignitatem et : sic
charitate indioit principibus, quia sineistisomnino privata quisque polleat dignitate, ut aon tiat ia-
subsistere non potest prinoipatus. Quisquis ergo juria publioae potestati.
gradum proprise celsitudinis amat, humilitatis cul-
 : '

529 POLYCRATICUS. — LIB. IV. 830

Cap. VIII. De mode7'atione jmtilix et clementix
pnncipis, qux debent in eo ad utilitatem Reipu-
blicx contemperari.
Obtineatergo in principe, quod debet in omni-
bus obtinere, nemo qufe sua suntquferat, sed quse
alioruru. Verumtamen ipsius affectionis
quo charitalis brachiis subjectos ut fratres
piexatur, moderalionis limitibus clauditur. Sic
enim fratres diligit, quod errores eorum medicina-
liter corrigit, sic in eis carnem agnoscit et sangui-
nem, ut ea spiritus subjiciat ditioni. Medicorum
utique consuetudo morbos, quos fomentis
est, ut
et levioribus curare nequeun t, gravioribus adhibitis,
igne puta vel ferro, curent. Nec unquam utuntur
gravibus, nisi cum levium beneticio coQsiderata
sanitas desperatur : sic et potestas cum inferiorum B non avellendos.
vitamansueta manu curare nonsufBcit, poenarum
acrimoniam doleus recte vulneribus infundit, et pia
crudelitate seevit in malos, dum bonorum
mitas procuratur. Sed quis sine dolore proprii cor-
poris membra valuit amputare? Dolet ergo cum
exigentibus culpis vindicta exposcitur, ea tamen
peragit invitadexlra. Sinistraiii namque non habet
princeps,etincruciatumembrorum corporis, cujus
ipse caput est,legi tristis et gemens famulatiir.
Philippus cum audisset Phytiam quemdam bonum
piignatorem,alienatum animosibi, quod tres filias
inops vix aleret, nec a rege adjuvaretur, monenti-
bus amicis, ut eum caverel « Quid, inquit Phi-
: artificis peritia convalescit, el debitam soni reddit
cum, ad delendara sectam hominum, opinione
publicasuperstitiosam.etversereligionis inimicam,
invitarelur. Nec tameu usqiiequaque commendo
justitiam hominis, qui Christum ignorabat, sed
culpam ipsius extenuo, qiii aliorum excedebat im-
modus, pulsu, et ad beneficium miserendumque proprige
am- pietatisagebatur instinctu, natura clemens in om-
nes, austerus inpaucos.quibus parcerenefas esset;
adeo ut, totius imperii sui curriculo, unus damna-
tus sitsenatorum nobiliumve urbis, licet invenian-
tur plurimi in ipsum graviter deliquisse. Hic autem
asenatu damnalus est, ignorante Trajano. Dicebat
enim insanum esse eum, qui oculos si habeat lip-
pientes, eos malit offodere, quam curare. Aiebat
etiam, ungues si acriores fuerint, resecandos esse.
Si eaim citharcedus, aUiqiie fldici-
nes, multadiligentiaprocurant,quomodo oberran-
tis chordee compescant vitium, eteamdemaliisuna-
incolu- nimera reddant, faciantqiie dulcissimaiu dissiden-
tiura consonantiam, chordis non ruptis, sed lensis
proportionaliter, vel remissis: quantasollicitudine
oportet principem moderari, nunc rigore justitiae,
nunc remissione clementiBe.ut subditos faciat quasi
unanimes esse in domo, et quasi discordantium ia
ministerio paciset charitatisoperibus, unam faciat
perfectam et maximam harmoniam? Hoc autem
certum est, quia tutius est chordas remitti intea-
sius, quara protendi. Reiuissarum namque intensio,

lippus, sihaberem partemcorporis segram, abscin- gratiam; sed quai semel rupta est nuUo artificio
deremne potius.quamcurarem? » Deinde familia- c reparatur. Profecto si soiuisexigitur, quem nonha-
riter secreto elicitum Phytiaiu, accepta difficultale bont, frustra teuduntur,et seepe citius venitur ad nul
necessitatum domesticarum, pecunia sufficienter Ium,quam ad eum,qui nimis exigitur.Ait ethaicus
instruxit.ac meliorem fidelioremqiie habuit, quam Est pif/er ad posnas princeps, ad prsemia velox>
fuerat antequam crederetur offensus. Ut enim ait Quique dolet, quoties cogitur esse ferox.

Lucius, principem senera moribus esse oportet, Alterum namque justitise, alterum pietatis est, quae
et qui moderatiora sequatur consiha, et vicem adeo principinecessarife sunt, ut quisquis sine illis,
gerere medicorum, qui morbos curant, nunc ex non modo principatum, sed quemlibet magistratum
inanitione ia oppletis, nunc refectione in vacuis: vindicet,frustra se ipsumirrideat, sed etaliorum ia
et dolorem sedant nunc cauterio, nunc fomentis. se provocet risum, contemptum et odium. Miseri-
Prfeterea sit in verbo affabilis, munificus in bene- co?'rf('a, inquit, et veritas non te deserant circumda
ficiis, et integrse auctoritatis, servet in moribus eas gutturi luo, et scribe eas in tabulis cordis lui el
dignitatem. Famam namque benignitatis conciliat inveniesgratiam,et disciplinambonamcoram Deo et
sermo bonus, et lingua gratiosa. Aiuorem fidelis- Aommi6e«s{Proy. iii).Gratianamquedebeturmiseri-
simum et constantissimum, etiam a durioribus cordicB.jiistitiaedisciplina.Uliquegratiaetamorsub-
extorquent beneficia, et quem fecere, fovent et d jectorum, quam divina producit gratia, optimum
solidant. Et morum debetur reverentia
dignitati instrumentumestomniumgerendorum.Sedetamor
subditorum. Egregie quidem Trajanus, gentilium sine disciplina non proficil,quia cessante ustitiae sti- j

optimusAugustorum,arguentibuseumamicis,quod miilo, populus se in illicila resolvit. Medilatur ergo

in omnes nimium, et ullra qtiam imperatorera de-
ceat, communis esset, respondit: « Se talem velle
imperatoremesse privatis, quales imperatores
esse, privatus optasset. » Unde ex relatu Plinii
Secundi admonitus, qui tunc inter caeteros judices
persecutor Ecclesiee destinatus erat, a nece mar-
tyrum persecutionis gladiuin revooans, edictum
temperavit. Et forte cum lidelibus egisset mitius,
nisidecessorumsuorumlegibus etexemplis,et pru-
dentum, utputabatur, consilio, et auctoritate judi-
jugiter sapientiam, et de ea sic justiliam operatur,
quod lex clemenliw semper est in lingua ejus: el
sibi sic clementiam temperat rigor justiticE,qaod lingua
ejus judicium loquitur.Officio namqueejus justitia
ia judicium vertitiir, eaquidem necessitate, utva-
care non liceat, quin se ipsumsibi coUato destituat
honore. Honor etenim regis judicium diligit, et de-
linquentiuin culpas tranquilla mentis moderatione
compescit. De magislratuum moderatione librum
fertur scripsisse Plutarchus, qui inscribitm' Archi-
 ;

831 JOANNIS SARESBERIENSIS 532

grammaton, etmagistratuin sufe urbis, ad patien- A etad dextramgressum torqLiet, qui delinqueutibus
tiam et jiistitieecultum, verbisinstiluisse dicitur et ex mansuetudine nimisindulget. Iterautem utrum-
exemplis. Hicautem servurahabebat,hominem ne- que deviiimesl, sed quod ad sinistram vergit per-
quametcontumacem, et liberalibusdisciplinis eru- nioiosius «st.
ditum egregie, etexercilatnm satis in dispulationi- Cap. .\. Quid utilUaiAs de cullu justitia principes
busphilosophicis.Contigitutobnescioquamnoxam, consequantur,
ei tunicam detrahi, c£Edique juberet Plutarchus. Sed legitimee hujus observantiae qusenam erit
Loro coeperat verberari duriusciile, cum lamen in- utilitas? Eain iili([ue pro|ihelicus sermo protiniis
ficiaretur culpam, dicensse nihil egisse mali, niliil sulidit. Ait enim: Ut limgn tempore regnet ipse, et
sceleris aiimisisse, et obloqiiebatur se multis de- filius ejiis super Israel {Deut. xvii). Ecce qufenam
meruisseobsequiisutvapularet.Prostremooiimnon sit merces, dum regna
tautfe difficultatis futura
proficeret, vociferari coepit, et inter vapulandum paterna filiislongo tempore protelantur. Devirtute
jam non querimonias et gemitus ejulatiisque, sed namque parentiim protenditur successio filiorum,et
verba seria et objurgatoria jaciilabatur. Neo ita se succedentiiim felicitas, ex decedenlmm iniqiiitate
haberePlutarchum, iitphilosophum deceret: irasci pr^escinditiir. Nam Spiritus sancli cerlum esl testi-
turpe esse, ei prfesertini, qui de inalo ine sfepius B monio, qiiia injiisti deperibunt simiil, et reliquise
dissertaverat, librumque pulcherrimuiii scripserat impioruin interibunt. Salus autem justorum a Do-
de patientia. Adjiciebat esse probrosum, quod do- mino est,qiii protegit eos intempore tribulationis.
ctrinam suam moribiis impugnabat, eo qiiod a men- Sed ciim cBternitas totius temporis qiiaiitacunque
tis integritate prolapsus, effusus et provoliitiis in sit, per miniitissima momenladelioiaf, etineo toto

iram, pliiribus plagis iniilctaret innoxium. Ad haec
Plutarchus, lente quidem et leiiiter, sed siimma
cum gravitale: t Nunquid quod vapulas libi irasci
videor? Estne ira mea si a rae debitum recipis ?
Ei vultiine meo, aii ex voce, an ex colore, an etiam
ex verbis, ira me corruptum inlelligis aiit corre-
non nisi admodiim breve momentiim siibsistat,
quid in eo poterit esse longum, cum ea omnia, si
colliganlur in unum, verie aeternitati collata, nec
puncti quidem locumobtineant, eo quodfinitorum
ad inlinitaomnino nullaestoomparatio? Certe cen-
tri ad n=oty£fn'av \e\ ciycumfer-entiam, elsi exigiia,

ptum? Mihiquidem neqiie ociili opinor truces siint, aliqiia tamen, iit pluribiis plaoel, proportio esl
neque os tiirbidum, nequiMnaniter clamo, neqiie iu teternitatis et temporis nulla. Quid ergo longum
spumamriiboremquefervesco,nequepudendadico erit in eo, quod totum breve est: aut quse bealitii-
aut poenitenda, neque omnino trepido ira aul gestio. dotemporis animiB videbitur diuturna.si eafidelis
Hsec omnia qiiippe, si nescis, signa irarum esse so- r etperpetiia anima, estqiiantolibetteinpore emenso
lent. » Et simiil ad eum qui CcTedebat oonversus: caritura? Sed ego iu looo isto, iit tamen siue prae-
<iInterim, inquil, ijiim ego atqiie hic liispulamiis, judicio seutentife melioris vel sanioris dictumintel-
tu hoc age; et sine iracuuiiia mea retunde servilem ligatur, longi teinporis regnum dioiarbitror, ipsius
contumaciam, et iniquum pcenitere doceas magis auimse indelioientis selatem, quam pro beneadmi-
quam jurgare.» SicPlutarchus. Inqiiononnihileru- nistrato regno, ieternae beatitudinis gloria corona-
dilionisreliclumestomnibus,quiiu sublimitatesunl. bit. (Aim enim certuiu sitqiiod Deus remiinerabit
Cap. IX. Quid declinare ad dextrain vel sini-
sit operasin^culorumet omniiim in misericordia iiberi,
stram, quod principi proliibelur. vel jiistitia [ileniori ; qiios lii'uine clariori respiciet,
Sequitur: Ncque declinetin parlemdextram, vel quam illos qiii omnes ad justiliam exercent, velse-
sinistram (Deut. xvii). Ad dextram declinare est, cum Iraxeriutad mortem? Siout ergo polentes po-
virtulibus ipsis vehementer insistere. Ad dextram teuter tormenla patientur, sic etjustitiaj prffimiis
declinare est, in virtulis operibiis qufe in modo fnientur plenius, si r.'ole exercuerint potentatum;
consistit, modum excedere.Omnis verovehe'ueutia et taiitam in futuro pr* subditis haliebuutgloriam,
saliiti inimiea est, et excessus omiiis in ciilpa ;
quanla virtute eos in magua delinquendi lioentia
bonarumque reriim consuetiido nimia, pessima praecesseriint. Potuit, iuqiiit, Iransgredi, el non
est. Unde elhicus : est transgressus facere mala,et nonfecit : ideo stabi-
;

Insani sapiens nomen feret, sequus iniqui; lita sunt bona illius in Domino (Eccli. xxxi). Ad
Ultra quam satis est, virtutem si peiet ipsam. justitiam namque pi iiicipibiisrepiitatur etiam cum
Et philosophiis « Cave quod est nimiiim, quia si
: temperant ab injiiriis: el facullas delinquendi, est
haecipsa caulela modestiam deseril, eoipso a tra- eis inateria meritoium. Declinare a malo in eis
mite virtutis, incaute recedit. » Salomon quoqiie: magnumest,etiamsi magna bonanonfaciunt, dum
Noli, inquit, esse nimis juslus (EccLe. vii). Quid ergo tamensiibditosindiilgentiamalorum nonperimant.
nimium prodesl, si regina virtutiim justilia, in sui Nonne magnuin est, qiiod beatitudinis qiiamhabere
nimietate obe.4 ? Alibi quoque
« Nimia humilitas,: videntiir, eis si recle egirent, promitlitur continua-
maximapars Adsinistram declinare
superbifeest. » tio? hnpossibile dicunt quidam, et hio florere cura
est, per abrupta vitiorum a via virtutum declmare mundo, seternum gaudere oum Christo
el in et :

ad sinistram, qui in
vel deviare. Item, deflectitur sententia quidein vera est, si inter mundi flores,'J
subjectoruia culpis nimispronus estadvindictam, reputes lenocinia vitiorum. Atqui et reges florere
 ;

333 POLYCRATICUS. — LIB. IV. »3*

possunt, et mundialium florum dulcissimos et utilis- A nuUa videatur esse soUicitudo, vel ofBcium praesi-
simosin feternuin carperefructus.Quid autem bea- deiitis,constathisqui semelprincipem aiimiserunt,

tius est, qiiam si de diviliis ad divitias, de deliciis de semiue illius successionein uou defuluram, etsi

addeliclas, de gloria ad gloriam principes transfe- non ob aliud, vel ad conservandaui sanguinis cla-
rantur, de temiioralibiis ad aeterna ? ritatem. Quod et histoi-iarum liquet exeraplis.
Fertur enimquod cum maguusAlesanderultimum
Cap. XI. Qux sit alia merces principum.
littus Oceani perlustraret, Brachmanrum insulam ,

Nec tamen quod litterre prima facies promittit debellare parabat. Ad quem ilU in his verbis epi-
excludo, qufe et lougi temporis regnum promittit stolam miserunt : « Audivimus, invictissune rex,
patribus, et ejusdein siiccessionem protendit ad preelia tua, et fellcitatem victorlfe uliiqiie subse-
filios, qui sicut lemporalis regui, itaerunt et aeler- ciilam. Sed quld hujusmodi satis, cui totus
erit

nffi beatitudinis sucessores. Scio enim quia lex non sufficitorbis ? Divitias non habemus, quarum
carnali populo loquebatur, qiii cor adhuc habens cupiditate nos debeas expugnaie. omnium bona
lapideum, incircumcisus mente, non carne, vitam omuibus comuinnia sunt. b^sca est nobis pro di-
es niagua parte nesciebat ajternam, uiagiiifaciens vitiis, pro cultlbiis et auro, vilis et rara vestis.
bona lerrae dareutur, vel promitlereutur in g Femin»auleiu nostrse non ornantur, ut placeaat
si ei

cibum Carualiter itaque sapienli facta est proniissio

. quem quidemornamentorum cultum, potlus onen
carnis, et ei promlssa est diuturnitas teuiporis, deputant, quam decori. Etenim nesciunt in au-
qiii nondum spemconceperat cTeterniEbeatitudinis, genda pulohriludine plus effectare, quam quod
ettemporale in successlonera filiorum profenditur nat» sunt. Antra nobis diiplicem usum praestant,
reguum illis, qui nomlum quserebant ffiternum. tegumentum in vita, in morte sepulturara. Regem
Patri ergo temporaliter succedit filius, si patris habeiuus, non pro justitia, sed pro nobilitate
justitiain imitatur.Aufer, inquit Salomon, impie- conservanda. Quem enim locum haberet vindicta,
tntein de uullu regis, firmabitur justilia thronus ubi nulla fit iujustilia?» His verbis motus Alexan-
ejus {Prov. xxv). Si enim a vultu, id est a volun- der, nullam ratus victoriam, si eorum pacem per-
tate recedit impietas, totiiis regni opera, virga petuam turbaret, in qniete sua dimisit. Et forte si
pequitatis, cultii jiistilise dii-iguutur. Unde illud ; eos bello fuisset aggressus, miiiime praevaluissel
Rexqui sedet in solejudicii. dissipat omne malum adversus innocentes, eo quod iunocentia non fa-

inluitu suo (Prov. xx). Ecce quanto privilegiogau- cile superatur, et veritas suis vlrlbus constans, de
deant principes, quibus ut de seterna beatitudiue militia quantuiuvis armata triumphat. Sed quia
taceam, perpetuatur regni gloria, etiam in carne „ nihil est quod magis desiderent homines, quam
et sanguine suo. Gloriatur Domiuus se vlrum in ut in bonis suis habeant filios successores, ul qui
veiiisse secunduiu cor suum, et cum eum in regni propriam ex conditione praevideut mortem, in pro-
apicempostmodiimsublimasset,succedentuim sibi paginecaruis suae perpetuent vitam.Hoc principibus
filiorum curriculo,regnumeiperpetuum pollicetiir. est promissum, unde maxime possunt ad cultum
De fruclu ventris tui, inquit ponam super sedem jiislitiae invitari. Contingit eniraeos qui de se ipsis

luam, et si custodierint filii tui mandata mea, secvurisunt de statiitiliorum jugiter essesolicitos.
quae jamdedi, et testimoniameaquw perrae velvi- lu eoque niraiu m charitalis ordo servatur, quod
carios uieos docebo ilLos, et ipsl et filii eorum se- amorBiu, qui patriae parentibus prcecipue debeba
debunt super sedem luam [Psal. cxxxi), et ponam tiir, pater transfundit inhlios, diiin fllialis affectus

in saeculiim sfeciili sedem ejus, et thronuiu ejus paterni pectoris cellara solus exhaurit. Condigna
sioiitdiesooeli.Siautemdereliqueiint liliiejuslegem quoque vice respondent parentibus filii eumdem
nieam,etin judiciismeisnon ambulaverint,sijusti- suis imparlientes affectum, quo a parentibus ac-
ti.ismeas profanavei'int,etmandatameanon oustodie- cepti sunt, llcet alium ordiuem exigat charitas
r'\nl,visitaboinvirgainiquilaleseo>-um[PsatLX\xvm) ordinala, quera poetarura doctissimus prudenter
ut translato regnode gentein gentera,etdeletis his expressit.Senem namque Anchisen eversa Troja
haeredibiis, qui secundum carnein esse videntiir in in humeris pli ftlii collocavit, parentis MaeeB
semine, transferatur successio ad illos, qui fidei et dextram dedit Ascauio, et raarito conjux Creusa
justitiae inveniunturhairedes.lueoque promissionis cohajsit, antecedeutiura pro miiiiebri luflrmitate
subsistlt verltas, et rata permanent quteex ore AI- legens vestigla.Corapatriotisoranibusduceradodit,
tissimi processerunt, quod juslis regibus succes- virum arrais, et pietate prasslgnem. Alias enim
sione fidelium seinen permanet in seternum. Haec dux esset inutilis, cum siae viribusregna acquiri
autem ut ad prresens de Cliristo, qui factus ex non valeanf, aut sine justitia retineri. Nunc vero
semine David seouudum cainem, Rex regum est, omniumunioasollicitudoest,llberos, qualescunque
el Domluus dorainantium, niilla sit mentio, etiam houorlbus potius, quam virtutibus
sint divitiis el
secundura litleram, perpetuo arbitror obtlnere, ut insiguire. Negligiturelenim quod onus reipublicee
succedant parentibus filii, si eos in mandatis Do- imponatur. Expuiso Superbo Tarqulnio, qui re-
mlni fldellter fuerint imitati. .\deo siquuiem, ut si gnavit in Urbe novissimus, cum Brutus primus
omuibus recte dispositis, et in eo manentibus, consul liberos suos de revocandis in Urbem regi-
535 JOANNIS SARESBERIENSIS 536

bus a»ere cognovisset eos protraxit in forum, et

;
A Jonathas filius ejus mel, quod sceptro, id est hasta
in media concione virgis caesos, tandem securi tetigerat, prfegustasset.paterno motus afTectu, con-

perciiti jussit, ut plane publicus parens, in locum tra religionis votum pepercit filio, cujus preevari-
iiberorum videreturpopulumadoptasse.Egoquiiiem catione populus Israel ea die visus est corruisse.
etsi parricidium perhorrescam, consulis non possum Heli quoque licel sauctus in se fuisse legatur, quia
non approbare fidem, qui salutem liberorum
maliiit filiorum pepercit vitiis, aversa sella,fractis cervici-
suorum periclitari, quam populi. Recte ne fecerit, bus corruens, exspiravit. L't de ceeteris taceam,
judicenl sapientes. Egoenim campum istum ora- quantum, queeso, publicam homiuum dilexit, et
toribus late patere cognovi, et in eo declamatores quxsivi\.salalem,qui pi'op>io Filionon pepercit ,sed
in ancipiti materia ssepiusdesudasse, dum in abso- pro nobis Iradidil iilum (Rom. vui), ut quse merue-
hitione parricidii fides laborat, et parricidalis im- ramus vincula,flagella,crucem sustineret imuiunis,
pietas meritumconatur exstinguere. Qiiod si
fidei et innocens morte lurpissima coudemnatus est.

me ad senteutiam urges, respondeoquod in causa Regum scrutare historiam, ad hoc petitum regem
Smyrnensi areopagitas Cn. Dolabeilae invenio re- a Deo invenies, ut prsecederet faciem populi, et
spondisse, Ad quem, provinciam Asiam procon- eorum, et ad similitudinem gen-
praeliaretur bella
sulari imperio obtineutem, muiier Smyrnensis g tium totiuspopuli onera sustineret. Qui tamen non
adducla esl, confitens se maritura, et filium, datis fuerat necessarius, nisl et Israel prtevaricalus esset
clam veneuis, occidisse, eo quod illi filiuui ejus in simililudinem gentium, ut Deo rege sibi non vi-
ex altero matrimonio optimum, el innocentissimum deretur esse contentus. Si enim justiliam per se
juvenem exceptum insidiis nequiter occidissent, coluisset, si in mandatis Domini Hdeliter ambulas-

sibi licitum esse asserens ex indulgenlia legum, set, pro nihilo humiliaret Deus hostes eorum, et
etjus iguorare, et suam, etsuorum, et totius rei- super tribulantes eos milteret manum suam, ut
publicse suae, tam atrocem injuriam vindicare. Jus solito Dei auxilio unus persequeretur mille, et duo

extra causam eral, cum de facto coustaret, et de fugarentdecemmillia.Hospiteuimeum Placentinum

jure quaereretur. Cum ergo Dolabella rem in con- dixisse recolo, virum ulique sanguine generosum,
cilium deduxisset, non fuit qui, in causa, ut puta- habentem prudentiam umudi hujus in timore Do-
batur, ancipiti, manifestum veneficium, el parri- miui, hoc in civitatibus Italiee usu frequeuti cele-
cidium auderet absolvere, vel vindictam, qu;e in berrimumesse, quod cum pacem diligunt, et justi-
impios, et parricidas processerat, condemnare. tiam colunt, et perjuriis abstinent, tantee libertatis
Rem itaqueadareopagitas Athenicnsium, lanquam et pacis gaudio perfruuntur, quod nihil estomnino.

ad judices graviores exercitatioresque rejecit. At q quod vel in minimo quietemeorumconcutiat. Cum

illi, causa cognita, actores et ream mulierem cen- vero prolabuntur ad fraudes, et per varias injusti-
tesimo anno adesse jusserunt. Sic auteui neque tire semitas, scinduntur in semetipsis,statim velfa-
veneficium, quod de lege non licuit, absolutum stura Romanum, velfurorem Teutonicum, aliudve
est, neque nocens punita mulier, cui ex senteutia flagellum inducit Dominus super eos, et permanet
multorum venia poterat indulgeri. Hoc ita fuisse, manus ejusexlenta, donecipsiabiniquitateper poe-
nonus liber memorabilium dictorum vel factorum nitentiam revertantur. Quosolo reuiedio apud illos
Valerii Maximi docet. GiBterum et Brutum, et omnis cessat temjiestas. Adjiciebatetiam quodme-
mulierem deliquisse conseutiam facile, eo quod rita populi omnem evacuant principatum, aut eum
excesserit medicina luodum, faciuntesse mitissimum.cum econlrariocertum sit

nimiuinque. secula esl, quodpropler peccatapopuli Deus regnare

permittit
Qua morbi duxere manum. hj'pocrltam, et impossibile esse ut diu regno gau-
Et licet magna fuerinl crimina, prsestantius fuerat deat qui populi humiliatione et proprio fasligio
eadem sine punientis criuiine vindicari. Unde et superbe nimis exsultat. Sed illius dicebat protendi
infelicitatis testimonium Bruto perhibet etiam poeta principatum, quiapud sedeconscientiahumilitatis
laudator, ait enim in sexto Virgilius : semper in se angitur quasi reguaret invitus. H;ec
. . Natosque pater nova bella moventes, mihi Placentinus hospes, et, ut credo, fidei consen-
Ad p(snam pulchra pro iibertate vocabat taneum est. Tale aliquid Invenitur in scriptis majo-
Infelix, utcunque ferenl et facta minores. rum. Cumenim Helius Romae preefecturam splen-
Atinfortuniumparricidiisicversu sequentiexcnsat, didius ageret, ex senatore imperator creatus est :

ul inanis gloriae arguat veritatem, dicens : qui,eum obsecrante senam, iit filium Csesarem,
Vincetanwrpatrix, laudumque immensa cupido. quem habebat, Augustum appellaret « Sufflcere, :

Sed, ne quis amodo Brutum imitetur, populiim li- iuquit, debet, quod ego ipse invitus regnaverim
berispreeferens, frustrasollicitaberis, cum vel vitia cum non mererer. Principatiis enim non sanguini
liberorum saluti Reipublic.e prffiferantur, licet cer- debetur, sed meritis et inutiliter regnat, qui rex
:

tum sil quod salulem populi omnibus opor-

liberis nascitur, non meretur. Et procul dubio parentis
teat anteferri. lu libro Regum arguitur Saul, quod alTeclum exuit, qui parvulos suos imporlabili mole
cum facto voto de diurno jejunio, sub discrimine superjecta exstiuguit. Hoc quidem est siiffocare li-
iUius qui ante noctem contra votum sumeret cibum. beros, non promovere. Alendi prius sunt, et in vir-

I
 .

537 POLYCRATICUS. — LIB. IV. 538

tutibus exercendi el cum ia eo profecerint, ut

;
A thedras subvertunt omnium potestatum, quia
probentur iUos vii-tutibus autecedere, quos debent contrariisperpeluaturprincipumgloria.Dolusnam-
honore anteire, invitati ascendant, et se civium que ex notam ha-
timiditatis imagiiie intirmitatis

suorum neqiiaquara subtrahant votis. Quis enim bet,et fortitudini plurimum adversatur. Contume-
iilos ambigit aliis prseferendos, qui quasi naturali liam prudentia reprimit, ingeiuinans jugiter, quid
probitatis privilegio ampliati^ majorum titulis in- in terram et cinerem siiperbit teria et cinis ? Inju-

vitantur ad virtutem,et eoruindem benefioio futurae riam temperantia nonadmittit, nolens inferrealii,
bonitatis alii< faciunt fidem"? » Hsec ille. Et quidem quod ab alio irrogari. Et injuslitiam ju-
sibi nollet

eleganter privilegium expressit principis, cui, ex stitia usquequaque faciens alii, quod fa-
excludit,

antiqno munere Dei, succedunt fiiii indubitanter, ciendorum vellel ab alio fieri sibi ipsi. Hae sunt
nisi iniquitas subvertat principatiim. quatuor virtutes, quas philosoplii cardinales ap-
Cap. .XII. Ex
quibus causis tramferanturprincipa- pellant, eo quod a primo fonte honestalis, quasi
tus, et regna. primi rivuli emanare credantur, et de se bonorum
Celebre est illiid Sapientiee, quia regnuma genie omnium fluenta propagare. Hasc forte suntquatuor
ingenteintransfertHrpropterinjustilias,elinjurias, flumina, quae de paradiso deliciarum Dei egrediun
ei contumelias, et diversos dolos {Eccli. x). Nonne g tur.ut irrigent omnera terram,quofructum deside-
vides quam brevisubversum sit solium primi regis rabilem afferat in tempore suo. Utinam el ad me de
in populo Dei Jouathas cum ceeteris filiis,
? Saul et foQtevitee (divinam gratiam loquor) hujus plenitu-
exigentibusculpis,in montibuscorriierunt,utthronus dinis pertranseant riviili,ariditatis mea? inebriantes
illius, qui de post fetantes eleclus est, firmaretur. terrara, ut succrescente fructu bonorum operum,
Omnium historiarum percurreseriera,etregumsuc- sallem declinare valeam imminentis securis ictum,
cessiones in brevi videbis, et quasi in exordio telas, qiite, exigentibus culpis meis, ad radicem meam,

Domino preecidente, succisas. Etquoreges fuerint quasi ad radicem infructuosee arboris, posita est!
clariores, eo citius,si adversus Deum intumuerint, Quodcunque lignum secus aquas istas positura est,
conculcatur semen eorum. Non est sapientia, non non arescit. Quod vero vel radicitus non hume-
est prudentia, uon estconsilium contra Dorainum, ctant, dissolvitur, et aridura perit tanquam pulvis,
certe nec fortitudo. Si ille insurgit, si persequitur, quem projicit venlus a facie terrse. Hinc quidem
ad emendicata sacramenloium siiffiagia, et ad non duces exceptos arbitror, non potentes, quia
preesidia munitionum frustra decurritur, quia non regum gloria trausferetiir, si injusti, injuriosi,
est,qui de manu illius possit cruere. Quis Alexan- contumeliosi, inventi fuerint aut dolosi. Os siqui-
dro major in Graecia ? Et tamen non suus legitur dem Domini locutum est. Veiumtamen salvo intel-

successisse, sed iilius saltalricis. Quis Ceesareaj do- lectu sapientiorum, non abs reest, ut opinor,quod
mus seriem nescit ? Rarus eorum, aut nullus fllium nomina vitiorum, locutione plurali exposuit, et in
reliquit haeredem, et omnes in brevi post varia ipsa pluralitate diversitatemquamdam prudenter
pericula,et ciedes sui, et suorum pluriraas diversis inseruit.Aitenim, ut pra^dictum est Quia rejnwm :

mortibus, et fere ignoininiosis, quasi in momenlo de genleingentem transferetur, propter injuslitias,

descendentes ad inferos, successores
deleti sunt, et et injurias, el contumelias, et diversos dolos. Quod
habuerunt aut hostes autignotos: nQuid, obsecro, autem diversos in fine subjecit, pulo coramuniter
tam potentia regna, tam cito subvertit et transtu- ad omnia referendum, et tam pleno concipiendum
lit ? » quam in se multiplex
Certe iudignatio Dei, intellectu, ut non modo referatur ad diversas spe-
injustitia provocabat. Est autem, ut Stoicis placet, cies vitiorum, sed et varias figuras personarum
injustitia mentis habitus, qucB a regione morum complectatur, et modosomnes, quibus a quocunque
exterminat fequitatem. Animam namque privare haec vilia committuntur. Princeps enim tenetur de
justitia,vel ex privativa particulanominis declara- omnibus, et omniumauctoresse videtur, quia,cum
tur. In eo autem maxime justitia constat, si non omnia possit corrigere, eorum merito particeps
noceas, el es officio huraanitatis prohibeas nocen- est, quee noluit emendare. Cum enim potestas pu-
tes. Cum vero noces, accedis ad injuriam. Cum no ^ blica sit, ut praBdiximus, oranium vires exhaurit,
centes non impedis, injustitife famularis. Est autem etne in se deficiat, incolumitatem omnium debet
contumelia, qiiando tumorein mentis in laesioue procurare membrorum. Quot autem m administra-
alterius manifesta operis sequela comitatur. Eoque tione principatus exstant officia.tot sunt principalis
iniquitati servit, quod in eum, cui reverentia pro corporis quasi membra. Dum autem singulorum
conditione offlcii vel uaturse consortiodebetur, in- ofBcia integritate virtutis, et suavitate opinionis
solenter insurgit. Dolus autem est, ut difHnit Aqui- conservat, quamdam quasi membris sanitatem pro-
lius, cura aliud agitur, et aliud simulatur. Alalus curat et decorem. Cum vero ex negligentia aut dis-
ulique, qiiolies fit intentione nocendi. Differtautem simiilatione polestatis circa officia, sit virtutis aut

plurimum dolus a contumelia, quoniam hsec su- famae dispendium,quasi in membraejus, morbi et
perbe et manifesto, ille Iraudulenter et qiiasi ab maculse incurrunt. Nec diu subsistit incolumitas
insidiis nocet. Hsec sunt, qu£e cum mcurrunt, ca- capitis, ubi languor membrorum invalescit.
 539 JOANNIS SARESBERIENSIS 540

LIBER QUIINTUS

PROLOGUS. A Cap.11. Ouid Respublica secnndum Pliitarchum,et

quid viccni animce in ipsa ublineal, aiU membro-
Non solentad ungueui grandia sine raora lustra-
rum.
ri, nec facile est provinciarum longitudinein et la-

titudinem in momenlo transcurrere. Sic res magna Sequuntnr ejusdem politicfE constilutionis capi-

sucoincte quidem a sapiente interdum proponitur, tula, inlibelloqui inscribitur

Inslitutio Trajani,
:

sed nunquam perfeote suli angustia sermonisnimia quae pro parte prfeseuti opusculo curavi inserere,
explanatur. Quid autem iu humauis rebus majus ila tamen ut sententiarum vestigia potius imita-

cujusofficium quodammodo ouinia

esl principatu, rer, quam passus verborum. Est ergo primum om-
circumit, implet, etpenetrat, etquasi rotiore virtu- nium, ut princeps se tokim metiatur, et quod in

tis suffi, totius Reipublicse molem portat ? Ejus ita- tolo corpore Reipublicfe, cujus vice fruatur, dili-

que eontemplalio Iractum habet, et moram exigit, genter adverlat. Esl autem Respublica, sieiit Plu-
tuni pr^magnitudiue sui.tum prffi venustate, quam tiiroho plaoet, corpiis quoddam, qiiod divini muue-
incapite Reipubhcfejucuruiumestomnibus contem- ris beneticio animatur, et sumrase Bequitatis agitur
plari. Modesta ergo brevilate, in inspiciendo cor- nutu, et regilur quodam moderaraine rationis. Ea
poreejus immoremur, et quid super hoo Plutarchus vero qua? cultum religionis in nobis instituunt, et
censeat audialur. Nam, deducta superstitione gen- B informant,etDei(nesecundumPlutarohum deorum
tilium, fidelis est in sententiis, in verbis luculeulus, dicam) cseremonias traduut, vioein animffi in cor-
et in sacrario morum tantus arbiler, ul faoile prae- pore ReipiibliccB oblinent. Illos vero, qui religionis
ceptoreni Trajani possis agnosoere. Si quid autem cullui prassunt, qiiasi animam corporis suspicere
apud eum a fide dissentit, aut moribus, tempori et venerari oportet.Qiiis enim sanotitatis ministros
potius, quam viro ascribatiir.Sienim Virgilio liouit Dei ipsiiis vicarios esse ambigit?Porro sicut anima
aurum sapientiffi iu luto Eunii quserere, quae invi- lotius habet corporis principalum: ila et hi, quos
dia est ea, quae ad eruiiitiouem nostram a geulih- ille religionispraefectos vocat, toli cor[)ori prsesiint.

bus scripta sunt, nostris commuuioare ! llis ergo Aiiguslus Cffisar eo usque saororum ponlificibus
omissis ad reliqua procedamus. subjeotus fuit, donec el ipse, ne cui omnino subes-
Cap. I. Epislola Plutarchi imtruentis Trajanum. set, Vestalis crealus esl ponlifex, et paiilo post ad
Exstat epistola Plularchi, Trajanum instruenlis, deos relatus est vivus. Princeps verocapitis in Re-
quae cujusdam polilicae constilutionis exprimitsen- piiblica obtiuet locum, iini subjectus Deo, et his

sum. Eadicilur esse hujusmodi. Pliilarohus Tra- —

qiii vices illiiis agiint in terris, quoniain el in hu-

jano salutem dioil. Modestiam tuam noveram nou mano corpore, ab anima vegetatiir capulelregitur.
appelereprincipatum, quemtamen senipermorum p Cordis locumsenatus oblinet, aquobouorum ope-
eleganliamerere studuisti. tjuoquidem tanto dig- rum et malorum procedunt initia. Ooulorum, au-
nior judicaris, quanlo a crimiue ambilionis videris rium, et linguae ofBoia, sibi vindicaut judices et
esse remotior. Tuaj itaqiie virtuti congratulor, et praesides provinciarum. Officiales et milites niani-
forfunae meaj, si tamen recte gesseris, qnem probe biis coaptantur. Qui semper assistunt princlpi, la-

meruisti. Alio,]uiu te periculis, etme detrahenlium teribus assimilantur. Quaestores et commentarien-

linguis subjectum iri non dubito, cum etignaviam ses, non illos dicoqui carceribus praesunt, sed co-
imperatorum Roma non ferat, et sernio publiciis mites rerum privatarum, ad veiitris et intestino-
delicladiscipulorumrefundere soleal in prfeceptores. rum refert imaginem. Quie si immensa aviditate
Sic Seneca Neronis sui merito detrahenlium earpi- cougesseriut et cougesla leuacius reservaverint, in-
tur linguis, adolescentium suoruiu temeritas in numerabiles et incurabiles generant morbos, iit vi-
Quintilianum refunditur, et Socrates in pupillum lio eorum tolius corporis ruina immineat. Pedibus
suum fuisse olementior criminatur. Tu vero quid- vero solo jugiterinhEerentibus,agricola3Coaptautur,
vis rectissime geres, si non recesseris a te ipso. Si quibus capilis providentia tanto magis neoessaria
primum le composurris, si tua omnia disposueris est, qiio plura inveniuut oftendicula, dum iu obse-

ad virtutem, recte tibi procedeiit universa. Politicae qiiio corporis in terra gradiuntur, elsque justius
constitutionis majoruin vires tibi expressi, cui si tegumentorum debetur siiffragiuin, qui toliiis cor-
obtemperas, Plutarchum vivendi habes aucto- poris erigunl, sustinent, el promovent molem.Pe-
rem. Alioquin praesentem epistolam testem invoco, dum adminicula robustissimo corpore tolle, suis
quia in peruiciem imperii non pergis, auctore Plu- viribus non procedet, sed aut turpiter, iuutiliter,

tarcho. et moleste manibus repet,aut brutorum animalium

541 POLYCRATICUS, — LIB. V. 542

ope movebitur. Ponit in hunc modum, more suo, A test, nisipermedium. Unde et Numam Pompilium
quam plurlraa, quse (iiiigentius ditl'iisiore tractatu caeremonias quasdam legiraus indisisse Romanis
prosequitur, ad informalionem Reipublicse, et ma- et sacriticia, utsubimiuortaliiiiu deorum prsetextu,
gistratuumeruditionem. Quce omuiasyllaljatim ex- ad colendam pietatem, religionem et tidem, et cee-
sequi, servilisinterpretationis est, quae potius affe- tera,qu8e eisintimare volebat, ipsosfalicius invita-
ctatspeciem, quam vires auctoris expnmere. Et ret. Testantur hoc anciUa atque Palladium, sacra

quia apud ipsum de c;ereiiioniis, et eultura deo- quoedam iraperii piguora, Jauus bifrons, belli el
rum,pluraqu8ereligiosopriucipi putabalingerenJa, pacis arbiter, focus Vestie virginibus consecratus,
superstiliosius dispulala suut, liis omissis, qiuead quo honore ooeleslium siderura flamma, custos
iu

idololatri8ecultumpertiuent,perstringaiiiusbreviter imperii, jugiler vigilaret. Sed et

annus in menses
sensum hominis, quo principem et offloia Reipu- duodeciradilatatus, fastorumetnefastorumdierum
blicaj ad ciiltum justitias iulormabat. varietate depictus, pontitices, augures, etsacerdo-

Cxv. III. Qiue versentur inintentione Plu-

/:jr(ei:i/)iie liorura varii ritus, quibus itabaibariem occupavit,
larclii : et de reverenlia exhibenda Deo, et rebus ul ab iujuriis temperarent, leriareulur ab armis,
sacris. justiliam colerent, et civilem sibi invicem imparti-
u summa ergo quatuor sunt, quas nititur Rei- B reut affectum eoque ferocemredegitpopulum, ut
;

publicffi principibus inculcare reverentiam Dei,

: mperiura quod vi, utdicitur, et injuna occupave-
cultum sui, discipliuam ofHcialium et poteslatum, rat, justitise et pietalis legibus feliciter gubernaret.
afifeclum et prolectionein subditorum. Deum ergo Sed quid profero Numam,cum et patres lidei nostrae,
in piimis asseril houoranuuiii, ileiude se ipsuiu co- veleris legis sacrilicia asseraut instituta, ue in dae-
leadura unicuique, ut, secuudum quod Apostolus moniorumcultu populus occupatus, verae religionis
sentit (licet iUe .\postoium uon aguoscat), unus- dedisceret cultuui, ritu genlium sacriticia sua dte-
quisque vassuum possideat in sanctificalione et ho- moniis immolaus, et non Deo ? Colitur ergo Deus,
nore (I Thess. iv). Post, utdootriuam prsepositi to. aut affeotumenlis, autexhibilioneoperis. Sed atfec-
tius discipliuadomus redoleal, et taudem universi- ctus dilectionisipsum pure attingit, licet aliquo
tas subjeclorum, de capitis prtepositorum sibi in- seusu corporis vel auirace, dura peregriuatur a Do-
columitate Isetetur. Maguoriim quoque virorum mino, et meus mole eorporis prmgravatur, plene
strategematibus et slrategematiois utitur, qiise si nequeat comprehendi ; et certe eo amatur arden-
per singulainserantur, tsediosa erunt lectori, et pro tius, et studiosius quaeritur, quo altitudo et immen.
parte a fidei nostrae sinceritate recedeut. Cseterum, sitas divitiarum poteutiae et sapieutiae suae omnem
quia saucli Patres, et piincipum leges, illiusdedu- (;
exsuperat intellectura : virtute tamen tauta omnem
cta tamen perlidia, videutur iiiuaerere vesligiis, do- creaturam circumit, penetrat, implel et protegit, ut
clrinam ejus, sermone catliolico et succinclo, adje- nequaquam quamhbet rationabilem
latere valeat
clis ex parte strategematicis ejus, attingamus. creaturam. Ipsa quoque irrationabilia ipsum esse,
Porro ei iniliura a revereutia uurainum est, nobis a et talem esse, et tantum, plurimis indiciis prole-
Deo, qui ab omuibus geueraliter aiuandus est, et stantur. Miro itaque modo sic intelligentiam sui
colendus ex toto corde,ex tota aiiima, exomuibus infuudit, ut subtrahat : ?io subtrahit, ut infundat,
vinbus suis. Probatio vero dilectiouis, exbibitio etsecundum mensuram beneplaciti sui sicoperatur
operis est. El licet per se ipsum possit amari, tan- in singulis, ut cum intensionis et remissionis vices
quam qiii citra opem medii se infundat amanti,ta- non per essentiam, qua omnerareplet
iguoret, etsi
men ad cultum exteriorem alicujus medietatis in- uniformiter creaturam, plus vel miuus videatur in-
terventus necessarius est, eo quod Deum nemo vi- esse per graliam. Naiu per uniouem in solo unige-
deritunijuam.Vivendi veronomenadappellatiouem nito Virgiuis Filio esse hdeliter approbatur. Est ita-
omnium sensuuin utriusque naturse dilatabis, quia que nunc quasi singula in singulis futurus, ut scri-
praesentialiler etpure uon senliet eum homo, et ptum est, omuia in omnibus electis. Et sicutna-
vivet, nisi forteea sensuura parte, quae corporis tura ignis, coUatione tainen dispari, quoniam ei
nescit angustias, nec defecluiu leraporissentit, sed nihil potesl pariliter comparari, a sole diversos,
vivacitate sui, ex gratia permanet in aeleruum. pro corporum diversitate, produoit efrectus : sicilla
Charitatem loquor, quas uon evacuatur, sed pro- (si tameu magna maxiniis conferre liceat) in multis

ficil, quanlo ad eum, quem desiderat, faiuiliarius multipliciter lucet. Solaris sipuidem radius, siforte
accedit. Nam fides velum habet, et spes de gratiae incidatiu carbunculum, egrediens aut reverberans
meritique fomento, conscientiam demulcente, voti rutilus, vicinumfacit aerem rutilare. Idem ignis in
sui Isetitlam in fulura proteniit. Fides itaque et smaragdo virescit, tirmamento puriori in sapphiro

spes imilanlur quidera sensum, subsistunt lameu conforuiatiir. Hyaciuihi quoque speciebus efHcitur
citra,agentes interim quasi per speculuiu, et in concolor. In topazio, qui quo rarior est eo pretio-
oeuigmate,donec earumspecies,immutata veritatis sior est, omnium fere colore superbit. Si ei Irim
substantia, plenarie illucescat. Qui vero nullo objicias,Thaumantiadis repraesentabit imaginem.
potest sensui)erspicuevideri,facile nequit aguosci. Aquse superjectus, undat in lacunari, sed etignem
Quod autemnon agnoscitur,diligentercoli nonpo- coelestem in supposita trajicit per berillum. Vides
 543 JOANNIS SARESBERIENSIS m
igitur In multis quam multa sit ignis natura. Sic A conscendatinfirmitas, aliquamhabeat materiam
et

in aliis est prudentia, fortitudo in aliis, temperantia meritorum, sensualiler coli voluit, qui sensum de-
in quibusdam, in quibusdam justitia, in nonnullis dit, etquianimam glorificabit,etcarnem, utriusque
fides,longanimitas spei in aliis. In his est fervor fidelem expetit famulatura. Sequoque voluitetiam
charitatis hic palientia laborum, illic dolorum
: corporaliter honorari, ut quantavis tarditas infi-

consolatio, aiibi perseverantia bonorum operum, delitatis, aut negligentiae, excusationem non ha-
queetamensingulainsingulisest unusetidem Deus. beat.
Atin futuro, quando immediala facie per gratiam Cap. IV. Bereverentiapersonarum, et rerum,et quot
ejus videbimus eum sicuti est, omnia in omnibus modis persona sil venerabilis.
erit, quando nulli ad bealitudiuera alicujus virtutis Reverentia ergo quae corporaliter impenditur,
substantia deerit, cum ipse in omnibus futurus sit aut in personis consistit, aut in rebus. Personarum
plenitudo virtutis, et cumulus beatitudinis adeo : vero ralio habelur aut a nalura, aut ab officio, aut
quidem, ut juxta traditionem Patrum, tantamaje- a moribus, aut a conditione, aut a fortuna. Natura
statis suse pleniludine videalur adesse electis, ut parentes veneraraur et liberos, et quos nobis caro
nihil eis desit in ulla gratia, et ipse fere solus videa- conjunxit, utpula uxorem, cognatos et affines.
tur in illis, et illius noraine censeatur, salva veri- B Unde et gentium jure receptum est, eo quod per-
tate substanlias, et sine omni versabilitate uaturae. ffique fit apud omnes Ad hoc eliam divioo
gentes.
Hiac forte est illud Exsidtabunt sancti in gloria,
: jure urgemur, qui scriptum novimus Honora pa-
:

Ixtabunlur in citbilibus suis {Psal.cxui), cum sibi trem luum malrem.ul sis longwvus super terram:
et

tunc pervia credantur esse corda sanctorum, et et qui patri vel matri maledixerii, morte monptur

unusquisque non modo in sua, sed et in omnium (Matth. xv). Liberos non mullum oportuit com-
conscientia glorielur. Sicut enira ignis, ut in prae- mendari, eo quod nemo carnem suam odio habuit
dictaraoremur similitudine, ferrinaturampenetrat, {Ephes. v). Sed nec uxorem, propter quam homo
et accendit, ut nihil cernatur in eo nisi ignis, et patrum relinquit et matrem, adhffirens uxo)'i sux,
sicut solaris radius illustrans aerem, solis vel radii ut sunl duo in carne una {ibld.). Non tamen in hac
censetur nomine, sic Deusoranes replebit electos, parte divinae legis mandata desunt, etsi propler
ut, omni iufirmitate et mutabilitate absorpla, cum naturae stimulum,qui salis urget, rarius inserantur,
mortale immortalitatem, et corruptibile, iacorru- protendunlur tamen ad cognatos et affines, quos
ptibilitatem induerit, Deus fere solus in omnibus per se natura commendat. Officium vero est debi-
agnoscatur. Ad hancnonnulli sentenliam referunt, tum exsequendi quae unicuique ex institutis, aut
quodangelijamfuturee beatitudinis participes, visi q moribus agenda sunt. Ex eo namque personis sin-
ab hominibus adorantur, eo quod in eis visa est gulis proprii congruunt actus. In his autem quae
quaedam praesentia Deitatis, cum tamen creaturam sic agenda sunl, alia ad publicum, alia ad suum
a creaturaadorariomnraonon liceat. Sic eliam in cujusque perlinent statura. Ex quo liquet officio-
facieSalvatorisaliquid Deitatis resplenduit, quando rum quaedam publica, qusedam privata convenien-
de funiculis facto flagello, vendenles et ementes ler dici. Privatorum vero tanta multiplicitas est,
ejecitde templo, docens oranem negotialionem ex- quanta fere est diversitas personarum. Publica qui-
terminandam esse a domo orationis. lu aliis vero dem orania referuntur ad duas species, aut enim a
etsi adsit Divinitalis praesenlia, plenitudo ejus in di vino, autab liuraano jure descendunt. Hasc autem
praBsenti nequaquamadest, sed usquequaquelatere ex libris officiorum latius patent, sed perlinent ad
nonpotest. Est igiturin raajestale mirabilis, vene- prsesentem arliculum, ut publicis ofliciis reveren-
rabilis in sapientia, a bonilateamabilis, et hunc fia impendatur. Tanta namque debetur eis, quanta
cultum cilra oranem raedietatem potest ei fidelis esteminentia cujuslibet magistratus. Hancquidem
impenderecreatura.Quideuiranecesse est ad hocut aut facit, aui iadicat uniuscujusque competens ju-
eura tiraearaus^venereinuretdiligamus^Ethicforte risfiictio, cum reverentia magistratuum, aut con-
est funiculus tripiex inter Creatorem et creaturam, q temptus redundet in honorem, aut contumeliam
quifacilesolvi nonpotesl. Sed omaium tenacissima subjeclorum. Unde in constilutionibus principum,
estvisamoris.Charitassiquidem ouuquara excidit, etmagistraluumediclis, aut proraulgationibus, per
quw si quis adhseret Deo, unilur ei, et cum eo unus prolepsim plurium fit conceptio personarum, ut
spiritus est. Utique qui unitur ei, etunus sicut non tam peisoaae quara universilalis totaconslitu-
spirilus, sio familiarisest, et abobsequioejus quod tio videatur esse, vel qusevis alia promulgalio. Hoc
estin spiritu, arceri non polest. Ille autem cultus, eliam jura, vel canones igaoranti, ex usu quoti-
qui in exlerioris operisexhibitione consistit, raedio diano perspicuum est. Porro rationem officiorum,
indigel, eo quori ad spiritum, corporalis nobis non non modo canonum et leguni scila, sed et elhico-
patet accessus : quod et illuin planum est docuisse, rumoraniumpraBceptaexsequuntui'. Mos aulem est
qui in Samaritana Ecclesiara inslruens, a.\l : Spiri- mentishabitus, exquosingulorumoperumassidui-
tus est Deus,et eos qui volunt adorare, in spiritu et tas manat. Non enim si quid fit semel aut amplius,
veritate oportet adorare{Joan. iv). Utlamenad thro- statim moribus aggregatur, nisi assiduitate faciendi
num illius quocunque modo humilitatis nostrse vertaturin usum. Hic aulem virtutes et vitia eeque
5i5 POLYCRATICUS. — LlB. V. 546

complectitiir, licet vitia non moresesse, sed apie- A cat. Quisquis enim fortunam statuit,fata prsecipi

risque dicantur moribus obviare. In quo planum tat, etconvellit.

est, solas virtutes censeri nomine morum, cum bo- Fala, inquit .Stoicus, regunl homines, fatum est
[in parlibus illis,
nos tamen, aut malos dicimus mores, vitia distia- Quas sinus abscondit.
guimus etvirtutes. Unde nioratosabono.sive mori- Huic paradoxre Stoioorum, xyota (J65a Epicuri re-
geros, morosos vero a vitiis nominamus. Quod et
clamat. Fataleui, inquit, tolle necessitatem, quia,
ipsum pleuitudinis nomen videtur iuiiuere, cum
Si fortuna volel, fies de rhetore consul
nulliin caruecontingat adesse satieliUeui morum, Si volet hxc eadem, fies de consule rhelor.
;

elmultis adsit superfluitas viliorum. Cum itaque Caeterum ut cum fortuna vel mitius agamus, sit
a moribus qui reverenliam contrahere dicilur, ei iuopinatorum eventuum forma, et licet couditioni
virlutes quibus honorexhibendus est, inesse signi- videatur plurimum vicinari, eo quod fortuitorum
Quis enim uon veueretur, et vereatur illum,
ficatur. concursus statum efBoiat, quam oonditionem esse
quem prudeutem, fortem, temperanieiu, credit et prfediximus, in eo tamen plurimum dillerl, quod
jastum? Hmc est etiam cousilium sapientis.eiqui conditio nunc a natura, nune ab ofticio, nunc a
timeri appetit, amari, honorari, et praeferri, ut
moribus est, nunc a variis figuris eventuum. For-
Deum timeat, amet, veneretur, et ei se tota devo- B tuna semper consistit in his quae improvisa emer-
tione submittat. Conditionem quidam esse deli- guot.EamusquequaquenititurevactiarePlutarchus,
niunt, fortuitum personae statum, quoaut adversis etex prsemissis quatuor locis, naturae, ofticii, mo-
deprimitur, aut extollitur prosperis, et alterutrius rum, conditionis, lotius reverentiae manare credit
sortis naturam sui ipsius facie protestatur. Quale originem. Superstitiosius tamen hoc infideiium
est quod alios veneramur iugenuos ; aliis serviles
more exsequitur. Undenonnullas sententias ejus,
coatumehas irrogauius. Istorumdivitias colimus ;
sensu et sermone calholico curavi inserere. Ille
illorumcontemnimus paupertalem. Naturam diffl- quidem incultnm deorum eos praecipue asserit ve-
nire difflcile est, ut asserit Tullius. Ego difBcilius nerandos, qui ei familiarius et vicinius accedunt :

credo difhnire fortunam, eo quod hujus nulla, aut nalura, ut Liber Indorum domitor, Hercu-
illiusaiiquasubstantia esl. Natura siquidem rebus les, qui eo ipso in se Jovem prolestatus est, quod
originem prsebet quod nequaquam esset, si in ve-
; angues jugulavit in cunis ; aut officio, ut ponti-
ritate ipsa non esset. Quod enim omnino non est, fices, prsefectosque sacrorum ; aul moribus, ut
aiicui prfflstare non potest ut sit. At fortuna cum philosophos, qui mentis divinae haustum investi-
non sit, non potest diEQuiri. In eo siquidem quod gatione et dispeusatione sapientiae indicant ; aut
nou esl, non potest cuiquam coustare quid sit. Ef- q conditione, ul quos favor numinis extulit, ut ahis
ferant Epicurei pr£ecipuas sententias suas, quas praeessent, ex causa potius familiari, quam offi-
xupia5 Jo?a5 vocant,quibus totius philosophi» pu- cio publico. Sermo quidem pertidus est, el omni
tant servire processum, et more suo fortunse sub- reprobatioue dignus.sensusque verborum, qui phi-
jiciant universa.Ego in hoc, sicut et in plurimis, losophumnon decet. Sed forle quid de natura deo-
Plutarchum censeo audiendum, qui deam caecam rum sentiret, in auribus corrupti populi proloqui
colendam esse negat, asserens eam nisi a caecis non audebat, qui legerat combustos esse libros phi-
coli non posse. Multa quoque proponit exempla, losophi Pythagorae,et ipsum aclumessein exsilium
quibus liquet omnes ceecee deae cultores caecatos, ab Atheniensibus, eo (]uod dubitaverat, an dediis
et prcecipitatos tandem in foveam exlerminii. Te- vera esseut, quae vulgo dicebantur. Quid ergo con-
statur hoc Galba,qui totamsetatem luculenter pro- trarium auderet asserere, qui necipsamdubitatio-
duoens in seuium, hujus deae familiaritate et cultu nemerroris noverat impunitam ? Est itaque verisi-
ia brevi elatus, et in breviori prBecipitatus est. mile quod moremauditoribusgesserit, et ut eosab
Qualiter autem, apud Suetonium quaere. Queritur illioitis revocaret, aliquid iudulcisseerrori. Nam in
tamea praefalus philosophus, et in aure jam morum, luculentissimus est. Eoque huic
dioti doctrina
prinoipislacrymabiliter ingemiscit, quod hc-ec vitio ^ opiniooi faoilius acquiesco, quod Apostolus gen-
Ciecitatis, et temeritatis probrosa dea, et omuibus tium, fide tamen et religione iucolumi, omnibus
ignominiosa numinibus, omuium deorum templa omnia factus est, ut omnes lucrifaceret. Nos au-
foedaverit, etdeorumomnium prseripuerit cultum, tem quibus de coelo veritas illuxit, non deorum,
quas in orbe et urbe pas-
ut prseter aedes privalas, qui uulli sunt, sed veri Dei minislris, et amicis,
sim habet, rupem etiam Tarpeiam occupaverit, su- magnam reverentiam credimus exhibendain ; sed
premo Jovi coaequaia, et publicae Fortunae imago et inimicis ejus interdum, quoniam hocipse prae-
aurea in Capitoho ab advenis, convenis, et indi- cepit, qiii ssepe maximam aderudilionem suorum,
genis, publice adoretur, et tantam pras caeleris pessimis hominibus conlulit potestatem. Unde il-

habet auctoritatem, quod in tota ratione mortalium lud : subjecli estote omni huinanse creaturxpropter
(ut dici solet) sola utramque paginam videtur Deum, siue regi, quasi prxceLlenti, sive ducibus,
implere. Videas eam ibi rota versare volubilem, lanquam ab eo missis vindictam malefactorum,
quodque magis mirere, ejusdem rotae impulsu de landem vero bonorum (I Petr. u),- et illud Servi, :

pectore Jovis sororum peasa pr8ecipitat,etconcul- subdili eslote dorninis veslris, non tantum bonis te
Patrol. C.XCIX. 18
 ; :

547 JOANNIS SARESBERIENSIS S48

modestis,sed etiam dyscolis (ibid.). Amici quidem A que ila provincisemoderator, sacerdotum et lin-
fiunt Dei, ant gratia, cessanlibns meritis, ut Jere- clesiee ministrorum, loci quoque illorum et divini
mias, et Joannes sanctificati anlequam nati, et cultus injuriam, capitali in coiivictos sive confes-
gemma sacerdotiim Nicolaus quarta et sexta feria sos reos senteiUia noveril esse vindicandum. Nec
semel lactens, in cunis ; aut meritis ex gralia, ut exspectet ut episcopus injuriae proprife ultionem
qui facili via bonorum operum, sicut poenitens deposcat, cui sanctitas iguoscendi gloriam dereli-
latro, vel difficili et fellci transitu merentur regna quit, sitque cunctis laudabile, factas atroces sacer-

coelorum, veliit apostolorum chorus, et martyrum. dolibus aut ministris injurias, veluti publicum cri-

Hos autem tres orilines innuit Maro : men persequi, ac de talibus ultionem mereri. Ilem
Facilis descensus Ave)-ni. Placet clementiae nostree, ut nihd commune clerici
Noctes alque dies palet atri janua Dilis :
cumpublicisaotionibusliabeant.ved ad curiamper-
Sedremcuregradum,sui)erasqneeviidere ad auras, timentibus,cujuscorpori non sunt annexi. Et alibi :

Hocopus, hic Uibor esl :pauci.quos cequusamavil

Jupiter, aut nrdens evexit ad cethera virlus,
Si ecclesiee venerabilis privilegia cuj usquam fuerint
Dis geniti potuere. vel lemeritate violata, vel disj>imiilalione neglecta,
commissum quinque lil)rarumauri condemnatione
(ViBG., Mn. VI, 126.)

Quos ergo morum elegantia divinse videmus boui- g plectatur. Quce vero privilegia ecclesianim loco-
tati conformes, debemus tanquam verissimam et rumque venerabiliiim, et ministrorum sunt, divino
fidelissimam Dei imaginem venerari. Mmistri vero fiunt et humano jure notissima, cum vel usu jam
siint, quos disposilio divina vocavit,utcorripiendo liqueat, quod non possunt nisi apud judices eccle-
et corrigendo vitia, aut virtutes inserendo, aiit pro- siaslicos conveniri ; et si quis in aliquem de clero
pagando,suam et aliorum procurent saUitem. Qui violentas maiius injecerit, anathemate feriatur, ul
vero ei in jure humano ministrant, tanto inferio- nisi per Romanum pontiticem absolvi non possit.
res sunt his qui ministrant indivino,quantum di- Hujus criminis alibi frustra qua;ritur venia, nisi
vinis humana cedunt. articulus mortis forteimmiueat, quia nec per vim
Cap. V. QucB pcena immineal his qui ministris ec- extorqueri, necsiibripi potest perfraudem. Auctore
clesi(plocorumqiievenerabilium,injuriasinferunt Claudiano Theodosius ait :

etde privilegiis locorum venerabiiium et quod :

Non exlorquebis amari

absolutionecpervimextorque)i,nec subripipolest Hoc allerna ftdes, hoc simplex gratia donat.
per fraudem.
Nihllominus verum est, quia non e.\torquebis ab-
la his autem qui jura divina ministrant, Deus
solvi, quod sola contritio cordis, coufessio oris, et
prae caeteris honoratur aut spernitur ; cum illorum
satisfactio operis promerentiir.Utique non vis, sed
honorem, aut contemptum proprium reputet. Hinc q gratia solajustificat impium,etfraus peccatori non
estillud : Ego di.ri: Dii eslis (Psal. lxxxi) ; et : Labia
prodest, quia Spiritus sanctus disciplinae effugit
sacerdotiscustodiiintscientiamet legemrequirunlex
tictum, nec habitat iu corpore subdito peccatis.
oreejus,quiaangelusDominiexercituumest(Malach.
Alibi me dixisse recolo, quia, teste maguo patre
ii).lpsa quoque Veritas ait Quivos audit, meaudit:
;

Augiistiuo, simulata innocentianon est innoeentia,

qui vos recipit,me recipil, et qui vosspernil, spe)'nit
sed duplex malitia, quia et malitiaest, et simula-
eumquimemisit{Luc.iL). Etpropheta: Qui tetigerit
lio. /Equitas quoque siniulata non est aequitas, sed
vos,tangit pupillamoculimei{Zach. ii).Illa vero re-
duplex iniquitas, qiiia iniquitas est et simulaiio.
verentia, quee in rerum venerationeconsistit, multi-
Unde immoderato stupore confundor,cum frequen-
plexest.Autenimcorporalesressunt.iitfedesetloca
tissiine videam,nescio tidelesan infideles dicam,in
sacra, et quse piis dicantur usibus, et sacrilicia qufe
sacrilegio hujusmodi deprehensos, ad hoc totis vi-
visibiliter exercentur. Aut incorporales, ut jiira
ribus anhelare, ut et minis et terroribus urgeant
quae sacris rebus competunt, qiiae temerare, saori-
sacerdotesadabsolutionemprsestandain,quamneo
legium morte piandum,aliave p(Ena gravissima,
est
isti lideliter dare, nec illi in contumacia utiliter
pro qualilate admissi. Rerum vero sacrarum im-
accipere possunt. Sane facilius est ulrumque in-
munitatem convellere, insurgere in Deum est, et q
volvi, quam alteruin istorum expediri. Utrius tamen
quasi vindicare eum in servitutem. Et qiiidem de
culpa sit gravior, non tacile dixerim. Hsec de his
jure divinio pro se possent inulta proponi, sed ut
quae iu politica coustilutione Plutarchi, vicem ani-
semulfe potestaiis nou obloquatur audacia, in bac
luae obtinent.
parte statuta principuin lalius et benigniiis patent,
C.4P. VI. Deprincipe qui caput est reipublica; et de
quae fidem Christianam veneranlur, approbant, et
electioneejus,et privileniis, et prxmio virtutis et
ecclesiarum et ministrorum oiuniumque locorum culpse et quod beatumJob debeat imitari
; et de :

venerabilium privilegia uuiversa coufirmant. Quis virtutibus beati Job.

enim principis, ciijus memoria in benediotione esl, Sequitur iit ejus imitanles vestigia de membris
Arcadium loquor, constitutionein non audivit ? Si relpublicae despiciamus. Dictum est autem princi-
quis in hoc genus sacrilegii prorupit, iit in ecclesias pem locum obtinere capitis, et qui soliiis mentis
calholicas irruens, sacerdolibus et ministris, vel in regatur arbitrio. Hunc itaque, ut jam dictum est,
ipso cultu locove aiiquid importet injuriae, qiiod dispositio divina in arce reipublicae collocavit, et
geritur a provinciae rectoribus animadvertatiir, at- eum nunc arcanoprovidentiae suse mysterio, caete-

i
 :

549 POLYCRATICUS. - LIB. V. S50

ris praefert, nunc quasi suorum judicio sacerdo- A eniin est, ut salubriter disponat principatum, qui
lum, nuacadeum praeticiendum totius populi vota non agit consilio sapientum. Vee, inquit, lerrx
concurrunt. Uude et in Veteri Testameuto legitur, cujits rexpuer est, el cujus consiliarii mane come-
quia Moyses ordiuaturus euin, ((ui prieesset in po- dunt.. Beata lei-ra cujus rex nobilis
cujus esl, et

pulo, convocavit omuem syuagogam, ut eligeretur principes vescuntur lempore suo, ad refectionem non
astanle populo, nequa postmodum retractatio cui- ad luxuriam{Eccle. x). Ibi enim sapienlia esse non
quam, ne quis scrupulus resideret. Legitur in libro potest.HincsauctiisJob : Sapientia ubi invenitur,et
Regum, quod Saul rex futurus, apparens in facie qui est locus intelligentiaef Nescit homo pretium
populi, ab huineris sursum supereminebat univer- eius,nec invenitur in t erra suaviter viventium. Non
sum populum. Quare, qiiseso, nisiquiaquem opor- xquabitur ei labentium quidquam, trahitur enim
tet preeesse aliis, peclore debt^t et ore prominere, sapientia de ocrulis (Job\ sviii). Longe uliliiis jiive-
utquasi bonorum operuin ulnis toliiis populi lati- nes repulisset, acquiescens consilio seuiorum, vi-
tudinem amplexari valeat, et protegere tauquam tam beati Job habeiis reguandi formam. Audi ergo
doctior, sanclior, circumspectior, et oiuni virtute quid de se fatealur Quando lavabam pedes meos
:

praestantior? enim Dominus ad Moysen:

Dicit butyro, et petra fundehat mihi rivosolei. Qtiando
« Assume ad temetipsum Jesum filium Nave, homi- B procedebamad porlam civitatis, et in platea cathe-
nem qui habet Spiritum Dei iu semetipso, et im- dram parabnnt inihi. Videbantmejiivenesetabscon-
pones manus tuas super eum, et slatues coram debantur, el senes assurgentes stabant. Principes
Eleazaro sacerdote, et prsecepta ei dato in con- cessabant loqui, et supponebant digitum ori suo.
spectu totius synagogflB, et praecipe deipso coram Vorem suam cohibebant duces, lingua eorum gut-
et
eis, et dabis elaritatem tuam super ilhim, ut au- turi suo adhxrebat. Auris audiens bealificat me,
dianlillumfilii Israel.oAudisevidenterordiuationem el oculus videns,lestimoniuin reddebat inihi,eo quod

principis populitam manifestedesciiptam, ut pene liberassem pauperem vocife}'antetn,etpupilium cui

expositione non egeat. Si eam tamen manifestius noneratadjutor.Benediclioperiturisupermevenie-
eam tibi auctore Domino, suo loco et tem-
quaeris, bat, et cor viduse consolatus sum. Jmtitia indutus
pore cum prseceperis, explanabo, adjiciens indu- sum,etvestivimesicutvestimento,etdiadematejudi-
mentorum, et quorumdam sacrameutorum si- cio meo. Ociilus fui cxco, et pes ciaudo. Pater eram
gnificationes. Hic autem plane nulla est populi et causam quam nesciebam, diligentis-
pauperum.
acclamatio, nulla consanguinitatis ratio, nulia pro- sime investigabam. Gonterebam molares iniqui, et
pinquitalis habita contemplatio est. Mortuo Sal- dedentibus iilius auferebam prxdam. Dicebamque
phaat, filise paternam apud Moysen viadicaini C In nidulomeo moi-iar, et sicut palmanndtiplicabo
heereditatem. Petitiouem earum justamesse, Deus dies. Radix mea apertaest secus uquas, et ros mo-
ipse testatur. Propinquis namque agrorum et rabitur in messione mea-Gloriamea semper innova-
prffidioriim haereditas relinquenda est, et, ut pluri- bitur,et arcusmeusin manumea instaurabitur.Qui
miim, actionum. Gubernatio vero populi, illi me audiebant, sentenliam exspectabant, et intenti
tradenda est, quem Deus elegerit, homini scilicet tacebantad consilium meum. Verbis meis addere ni-
tali, qui habet Spiritum Dei in se, et praecepta Dei hilaudebant,etsuper illos stillabat eioquiummeum.
in conspectu ejus sunt, qui Moysi valde notus sit et Exspectabant me sicut pluviam, et os suum n.perie
familiaris, id estinquo sit claritas legis et scientia, buntquasiadimbremserolinum.Siquandoridebam
utpossinteum audire tilii IsraeL Nectamen licitum ad eos, non credebant, et lux vultus niei non cadebat
estfavorenovorum,recedereasanguineprincipum, in te.ri-am. Si voluissem ire ad eos, sedebam primus.
quibus privilegio divinae promissionis, et jure ge- Cumque sederem quasi rex exercitu circumstante,
neris debetur successio liberoriim, si tamen (ut erain tamen moerentium consotator [Job
sxix). Ecce
prsescriptum est) ambulaverint in justitiis Domiui. regnandi iu viro justoex magua parte expressaest
Si vero a via paulisper deflexerint, non stalim formula, quam si per singula exsequi voluerimus.
usquequaquedejiciuntur,sedpatienlercorripiuntur D integri libri magnitudinem, insertarum virtutum
in justitia, donec fiat conspicuum eos pertinaces series vel sola complebit. Diiigens lector singula
essein malo. Neque enim Roboam statimexcussus verba disculiet, quia in his omnibns, nec iota, nec
est a solio patris, sed ex quo seniorum coutempto apes a raysterio salutis vacat. Pauca tamen quae
consilio, recessit a via Salomonis, onus importabile iu ipsa superficie verborum eminent, quanta potero
volensimponere filiis Israel. Veriimtamen scissura brevitate perstringam. Quando, inquit, iavabam
estregnum ejus, recedentibus decem tribulus post pedesmeosbutyro.etpetrafundebat mihi rivos olei,
Jeroboam servum Salomonis, fueruntque regna cum parata caliiedra residerem in platea, ab-
in
divisa, dum regnuin habuit Jiida vel Israel. Sensit scondebanturjuvenes,etmihisenesastabant.Innuit
ergo de contumacia poenam, de gratia Dei et pri- ergoquiareriiraaffluentia,gratiarumqiie concursus,
vilegio sanguinis misericordiam, quidem
ut rex ei prudentiain non excusserint, sed in his omnibus

maneret, sed magna regni parte mulilatus. Uude ex conscientia, et testimonio bonorum operum
hoc illi? Quia adhaeserat consiliis juvenum, con- aiictoritasinconcussa permansit. Egrediebatur
temaens vias et prsecepta prudentiae. Impossibile enim ad portam qui latebris non egebat, et qui do-
 : J

BSl JOANNIS SARESBERIENSIS 552

cendi promeruerat sedem, senum prudenliam eri- A taminibus,quoniam ligni ingenium hujusmodi est.
gebat, levitate juvenili abscondita. Cessabant loqui uturgentibusopprimentibusquenoncedat. » Fertur
priucipes, et lingiia Jucum gulturi adhserebat, non itemquod ramus ejuspalmaequseGrfecedicilurftasi-
audentes grandia loqui, et imponere in humeris ie?'os, avelli non polest, si Irahalur, deorsum,sed si

hominum onera importabilia, quse nec superficie sursum producascedit.Constat autem quiatruucus
digili fangi possunt. Docebat enim omnem virtutis palmae, vel stipes a radice contrahitur, sed in su-
laudem in actione consistere,cassumque esse splen- perioribus dilatatur. Secus aulem
quavis est in
dorem verbi, cui non subest soliditas operis. In arbore, quaetanlo magis lurgescil, quod aJ lerram
omni opere, inquit Salomon, erit abundantia, ubi stipes vicinius acoedil. Per palma ergo signifi-
aufem verba sunl plurima, ibi frequenter egeslus catur iuvincibilis, quae descensum
jijstitia non
(f7'ov. xiv). Principum vero et divitum est, alios in novit, sedsolum ad superiora processum. Unrle
via moriim pr8ecedere,non qute facienda sunt, aliis Justus ut palma florebil (Psal. xci). Radix mea \

tumide intonare. Auris audiens, et oculus videns aperla estsecus aquas, Scripturarum utique el vir
beatificabat me. Inslruinenta corporis eleganter tutura, de qiiibiis supra: Et ros, scilicet gratiae, :

expressitquibus sensusanimaemaxiraeconvalescit. morabiturin messione mea. Iiitelligebonorum ope

Exteriorum namque notiiiaoculi et auris obsequio b rum, quorum manipulos electis reponet apud se
fidelissime transit ad animam, et thesauros cordis in illa die justus jiidex. Unde sequitur Gloria :

saepius lingua incauta dispergit. Quod vero au- mea semper innovabilur, elarcus meus instaurabi-
diens et videns adjecit, sapientis judicium expri- tur quia.
mit, juxta illud: « Beatus qui loquitur in aure au- Est aliquid quo lendit,et in quo dirigil arcum
dientis.Non itaque beatificatura se dicil
« linguis justus,
hominum, quse in alterutram partem vel araore, Nec passim sequitur corvos testaque lutoque.
vel odio frequenter impelluntur. Sufticit ei lesti- Qui me audiebant, exspectabant sententiam, etc.
monium conscientiae, prffisertim cura roboratum sit Sfepe dictuin, sententiam in bono semper acci-
judiciosapienlum. Eo, inquil, quod liberassem pau- piendam esse, juxta illud : Sapientior videtur sibi
perem,pupillum,et perilM'um,et consolatussum cor piger septemviris Loquentibus sententias{Prov.':s.i.v\).
vidux. In his enim maxime principalis claret au- Audis in^sapiente tria coucurrere. Intenti, inquil,
ctorilas quee a Domino instituta est, ad injurias tacebant ad consilium meum, verbis meis nihil ad-
propuIsandas.Haecquidemoperasuntmisericordise, dere audebant ,stiilabal super eos eloquium meum.
et erit nomen Res ardua desiderat attentionem, et virum gravem
agentis ea, benedictum in ssecula.
Sed nec credas eum remissiore clementia vitiis au- q decet consilia meditari, iit quidquid agil, quidquid
~"
daciam prsBstitisse: J«s/j<m, inquit, mrfuiKSsum, e< loquitur, sit pro consilio homini sapienliam affe-
diademate judicio meo. Causam quam nesciebam, ctanti. Est autem oris circumcisi illa proferre,
diligentissime investigabam. Oportet enim judicem quibusniliil liceat demi vel apponi. Est autem viro
cuncta rimari, et ordinem rerum plena inquisitione gravi turpissimum, si jugiter se fabulis et nugis
j

disculere, nec ante obviare alicui, quam caiisa sit immisceat, et inter congarrientesperslrepat, veluti
legitimis rationibus plenissimelimitata. Utenim ait rabulus anser admistus oloribus, et omuemmate-
ethicus « Ad poenitendiim properal, quisquis cito
: riam credat aptam esse litigiis:
judicat. » Conterebam molas iniqui. Iniquus est, Ambigitur quid enim Castorsciat,an docilispius,
quisquisin judiciis sequitur non causam, sed prae- Brundusium Numici melius viaducal, an Appi.
dam, qui sic munera diligit, ut sequatur retribu- Praeterea quae abundanl, sui copiosilate vilesount,
tiones. El licet eequum sit, quod decernit ad pre- et ciim luiiltiloquio peccatum non desit, pauca pru-
tium, avaritiae serviens pergil in inorteiu. denler loquentis sermo est pretiosus. Unde So-

Unde Et de dentibus iUiiis auferebam

sequitur : crates qiiaerenti quo modo quis famam optimam
prsedam, dicebamque In nidulo meo moriar. Men-
: compararel: « Si gesserit,inquit, optima, ellocutus
temitaqiie composuerat, qui rerum suarum ainpli- pauca.
fuerit Hoc est quod vir justus, et veritus
»

tudine contentus erat. Nec avaritiae aut ambitionis
slimulo urgebatiir, utdomum domui, agriim iigro
conjiingeret, usque ad terminos loci, ac si solus
habitalurusessetiu superrtcielerrBe. Etsicut palma
muUiplicabodies. Rem admirandam!
septimo pioblematiim, etPlularchus in octavo Me-
delinquere in sermone, dicit stillasse eloquium
suum. Qui enim non delinquit in verbo, hic per-
feclus est vir. Siquando ridebam adeos, non cre-
debant. Risus levitatis indicium, et quo palenlior,
Aristoteles in eo impudentior, et reprehensibilior est. Ait enim:
Slullus in risu e.caltat vocem suam {Eccli. xxi) et ,

morabilium dicit: « Si super palmae, inquiiint, ar- Salvalor flevil, qui utiqiie risisse non legitur. Nec
boris lignura, magna pondera imponKs.ac tantuin eniin facile crediderim prouum esse ad cachinnuiu,
graviter iirgeas, et oneres, ut magnitudo oneris qui sub tanla ambiguitale de risu loqiiitur, ut etsi t.

sustineri neqiieal,non deorsum cedit,nec in terram riseril non credatur. Et iux vultus mei non cadebat 1

tleclitur, sed adversus pondus resurgit, et sursum in lerram. Risit forte vir justus, sed eum in hila-
nititur, recurvalurque. Propterea, inquit Plutar- ritate, temporalis ineptia non resoivit, et quidquid i'

chus, placuit palmam signum esse victoriae in cer- terrenum erat in moribus, vultum verebatur au-
 ;

553 POLYCRATIGUS. — LIB. V. 584

sterum. Si voluissem ire ad eos, sedebam primtis. A complebunt dies suos in bono, etannossuos in glo-
Prima siquiciem catliedra dignus erat, qui alios ria. Si aulem non atidierint, transibuni per gla-
tantarum virtutum itinere praecpdebat. Cum se- ditim, et consumentur slttltitia (Job xxxvi). Videsne
deret quasi rex famulantibus aliis, lacrymas mce- inntilinm regum duplicem exitnm ? Aut enim per
rentium abstergebat. Jucnnda siquidera conclusio gladinm transeunt, aut stnltitia consnmuntur. Et
cnm potestas publica sic stndet praeesse, ut iu nni- recte dicnntur transire per gladinm, non finiri,
versitate sna trislem aliqnera esse non patiatur. eo quod gladius quasi quidam transitns est eis ad
Qua vero arte id tiet, morali-i carapns snbjectns iocum, ubi secundum mnltitudinem iniquitatum
exseqnitur, tanta qnidem amoenitate£lornin,et fru- suarnm, potentes potenter pnniuntur. Sed et stul-
ctnura nbertale, ut siqnis eum ingreditur.paradisi titia consnmit impios, qnia in depressione populi

se deliciis gaudeat interesse. Miraris forte et atlo- roi)nr principis enervatnr. Populus namque con-
nitus obstnpescis, qnemquam iu exsilio carnis tritus, erigere vires principis non potest, aut noa
hnjus, tantiE dnlcedinis esse participem, et coe- vnlt.
lestiumcivium esse convicem. Serl an itaesse pos- Cap.VII. Qux mala velbonasvbjeclisproveniantde
sil, exoperibus viri justi tu ipse dijudica.5( ne^ay; morihus pnncipum .quiidet aliquorum stratege-
qundvolebanlpouperibus,etoculosviduxexspectare B malicis roboratur exemplis.

feci. SicomedibuccelLam meamsolus,etnoncomedit Quasi, inquit, qui n^ittit lapidem in acervum

pupillus ex ea, quia ab infantia crevlt mecum mise-
ralio, el de utero matris mex egressa est mecum.
Si despexi prxtertunlon, eo quod nnn habueril in-
dumentum, et asbque operiinento pauperem. Sinon
benedixerint mihilalera ejus,et develleribus ovium
mearum calefactusest. Si levavisuper pupillum ma-
num meam, cum viderem me in porta superiorem,
humerus meus ajunctura sua cadat, el brachium
meum cum ossibus conteratur. Semper enim quasi
tumenles fluctus superme timui Deum, et pondus
ejus ferre non potui. Si putavi aurum robur meum,
et dixi obrizo Fiducia mea. Si Ixtatus sum super
:
Mercnrii, sic qui dat insipienti honorem. Hoc a
diversisdiversomodoexponitur. Ego, sapienliorum
venia iuipetrata, acervum credo Mercurii, in quo
consislit ratio calcnlandi, quia Mercnrius numen
eorum est qui negotialionem exerceut, et ratio-
ciniissuisdiligeuter invigilant..Mittereergolapidem
in acervum, quoregiturratiocalculandi, est totam
turbare calculi rationem : et honorem conferre in-
sipienti, est reipublicfe subvertere vilam. Et im-
possibile est, nt alios utiliter regal,quem proprius
subverlit error. Aitenim: Ubinon est gubernator,
populus corruel (Prov. xi). Et alibi Rex insipiens :

niullis diviliis meis, et quia plurinia reperil manus perdel populum suum, et civilates habitabuttlur su-
mea.Si vtdisolem ctatt fulgeret, et lunain inceden- Q per sensum prudentium. Omninpotenlalus vita bi'e-
tem clare, et lcetalum est in abscondito cor meum, vis, langtior prolixior gravatmedicum. lirevem lan-

et oscutatus sum manum meam ore meo, quse est guorein prctcidel medicus, sic et rex hodie est,et cras
iniquilas maxima, et negatio contra Deum altissi- morietur. Cum enim morietur homo, hcereditabit
mum.Si gavisus sum ad ruinam ejtis qui me oderat, serpenles, el bestias, et vermes (Eccli. s). Nunquid
el exsultavi quod invenisset eum malum. Si non quteso, pauperesopprimuntur injuriis, attennantur
dixerunl viri labernaculi mei, Qids det de carnibus exactionibns, rapinis mnltiplicibus spoliantnr, ju-
ejus ttt saturemur? Foris non mansit peregrinns, benturiuse concurrere populi,elorbem conculere,
ostiutn meum patuil vialori. Siabscondiquasi homo ut potenlibus isli succedant liaeredes ? Isti namque
peccatum meum, et cielavi in sinu meo iniqiiiiaiem succeduntomnibus juresuo.necdesideiatursolem-
meam. Si expavi ad muliil udinem nimiam, et despe nitas testainpnti,ab intestaloemergunt velisnolis, ;

ctio propinquorum terruit me, el mm magis lacui hos habebis haeredes. In ssecularibns lilteris fertur
nec egressus sum ostium. Si adversutn me lerra dixisse Plato <Periniie estcum subditos opprimit
:

clamai,ei cum ipsa sulciejusdeflent; sifruc'usejus uiagistratus, ac si capiit corporis intumescat, ut a

comedi absque /lecunia, el aniniam agricolarum ejits inembris aut oninino, aut sine molestia ferri nou
afflixi pro frumenlo oriatur mihi tribulus, el pro j)
possit. Hano aulem passionem sme gravlsslmo do
hordeo spina (Job xxxi) Anno credis eiim amhn lore menibroriim toleiari vel curari, impossibile
lare iu latitiidlne deliciarum Dei, qui de corde puro, est. Si vero incnrabilis fnerit passio, sic vivere
et conscieiitia bona, el fiile noii flcta, sub impre- quam mori miserius est. autem nihilutilius
Miseris
catione tanta de se ista fatetur ? Qiiis istornm ver- est quara utciinque flnire miseriam.» Idem quoque
borum desiderat interpretationem, aut in tanta dixisse legitur : « Cumin snbjectos poteslas saevit,

viitutnm luce non videt ? Nimium plane hebes est, ideni est ac lutorpupillumpersequatur, veleum
si

et obtusi ingenii, cui per se ista non liicent. In suo mucrone jngiiles, ob cujus defensionem, ab
unumhicplurima congernntur, qiiorum vel unnm, eodem traditnm tibigladinm accepisti. Rem nam-
orbem qnemdam illustrare sufTicerpt. Si principcs qiie publicam frni jiire pnpilli percelebre est, et
plura legere, velandiro faslidiunt, saltem hoc tan- eam tunc demum recte procedere, cnm caput ejus
tillum legant, audiant, et inquisitione diligenli di- se utile esse cognoscit, nisi fldeliter membris cohae-
scutiant dum imilentur. Seqiiitur enim in eodem : reat. » Haec ille, et qiiidem eleganter et vere. Sed,
Siaudierint reges, et observaverint vocem Domini, ut mihi videtur, cohaerentiafideliset iirmaessenoD
S55 JOANNIS SARESBERIENSIS 556
potest, ubinonest unio tenax voluntatiim, et quasi A buta irruentibus Senonibus Gallis ia urbem, et
:

ipsaruiuanimanim conglutinatio. Quaj si defueril, Romanis undecimo milliario victis apud flumea
hominum frustra sibi congrunnt opera, cum clolus Alliam, nec in ipsa urbe quidquam preeter (^apito-
in peruiciem pergat.sineaffectu proficiendi. Simu- lium servari posset, et hoo auro dato, ut Galli re-
latores, inquit Job, et callidi provocanl iram Dei, cederent, Camillus etiam ingratie compatiens pa-
neque clamabunt, cum. vincti fuerint. Morielur in triee, eosdem cecidit, aurum abstulit, Roraanorum

tempestate anima e^irum, et vita eorum inter effe- aquilas reportavit. Unde in sexto Virgilii, inter
minalos {Job xxxvi). Operilius namque causam casteros jEneadas praedicit yEneas
prffistat nunc pudor, timore interdum. Sed jun- referentem signa Camillum.
ctura illa solidissima est, quae ex adipe fidei et di- Itaqueab exsilio revocatus, tertio triumphans ur-
fundamento sub-
lectionis procedit, in solo virtutis bemingressusest, etappellatussecundus Homulus,
sistit. Opera tamen quia morum argumenta sunt, quasi alter palriee conditor. Julius Hyginus in libro
gratiam pariunt, quia nihil utilius, nihil efficacius sexto De vita rebusque vii-orum illuslrmm, quod
est ad statum magistratuum, et processum. Inde de Fabricio sequitur, refert. (Nam praecedentia
est illud imperatoris, aut (si mavis) versificatoris Plutarchi in Institutione Trajani, et Julii Frontini
egregii, dum tamen idem eos sensisse non am- g in libro Strategematum sunt.) Venerunt ergo se-
bigas. cundo legati Samiiitum ad C. Fabricium, multaset
nam cum vincamur in omni
Sis pius in primis, magnasres memorantes,quce beneaebenivolepost
Munere, sula deos wqual clementin nohis redditam pacem Samnitibusfecerat,ofl'erentes dono
Neu dubie suspectus agas, neu falsw amicis, grandem pecuniam, et orantes uteam acciperet et
Rumorumve avidus : qui lalia curat, inanes
uteretur, eoquod multaad necessitatem victus, et
Eorrebit strepitus, nuLlanon an.cius hora.
Non sic excubice, nec circumstanlia pila, splendorem domus tanto viro deesse constaret.
Quam lulalur amor ; non exiorquebis amari : Nihil enim lautum, paratumque erat pro amplitu-
Hoc alterna fides, hoc simplex gratia donal. diue hominis, et dignitate virtutis. Fabricius vero
Alexandercum hieme ducensexercitum, resideret planas manus ab auribus et ad oculos, et iafra, et
adignem, recognoscere prsetereuntes copias coepit, deinceps ad nares, etad os, et ad gulam, et deinde
curaqueconspexissetquemdampropeexanimatum ad veutrem et ima, deduxit, et legatis ia haec
frigore, jiissit eum sedere in loco suo, dicens : « Si verba respondit « Dum omnibus his membris,
:

in Persis natus esses, in regia sella resedisse ca- atque imperare potero, mihi
quae attigi, resistere

pitale foret, sed Macedouia nato conceditur. »

in nihil oraninodeerit, ideoque vobis reservate pecu-
Fertur et aiiudde eodem, quod cum virgo eximiae n niam necossariam usibus vestris, nec eam quibus
pulchritudinis, finitimeegentisprincipidesponsata, uecessaria, aut grata non est, iageratis. Romani
inter captivas adesse nuntiaretur, ei abstinentia siquidem non curant habere aurum, sed imperare
summa pepercit, ut ne illam quidemaspexerit. Qua volunt habentibus aurum. » Hoc Julius Hygiaus.
mox ad sponsum remissa, universce gentis per hoc Frontinus vero refeYt, quod ad Fabricium ducem
beneticium sibi mentes reconciliavit.Si humanitate Romanorum, medicusPyrrhiEpirotarum regisper-
suorum, alienoriim animos sibi justitia deviniit. venit, pollicitusse veueuum daturum Pyrrho, dum
Simileest quod ScipioAfricanusinHispania egisse merces sibi in qiia operae pretium foret, constitue-
cum virgo nobilis omnium iii se deco-
legitur, cui retur. Quo facinore Fabricius egere victoriam
risadmiratione convertens oculos, adducta esset suam non ai'bitratus,regi medicum detexit. Atque
eam sponso nomine Alicio reddidit, adjiciens et eafide meruit, ut ad ainicitiam Romanorum appe-
aurum, quod parentes in redemptionem captivae tendam,compelleret Pyrrhum. Pace mea decertent
attulerant, ut esset virgini in dotem, aut marito in casu isto Valerius Maximus, etClaudius Quadri-
in munus nuptiaie. Uaquemulliplici magnificentia garius, contendentes de nomine et oSicio prodito-
universa gens victa, qiias forte alias cessura non ris. An Timochares fuerit jiixta Valerium pater
fuerat, Romani imperii populo accessit. Caraillo p, illius, qui iu regis convivio pocula ministrabat, an
Faliseos obsidenli, magisterludiliberos Faliscorum secundumQuadrigariumNicias medicus, non mul-
tanquam ambulaudi causa, extra murum eductos, tumcuro,dummodo constet consules Romanorum
tradidit, dicens reteatis obsidibus, civitatem, ue- eo subegisse Pyrrtium, quod perfidiam fuerant
cessario facturam imperata. Camillus vero non so- aspernati. Epistolam vero consulum ad Pyrrhum
lum manibus post
sprevit perhdiam, sed reslrictis —
hancfuisseQuadrigariusrefert. «Consules Romani
terga, magistrum virgisagendumad parentes pue- salutem dicunt Pyrrho regi. Nos pro tuis injuriis
ris tradidit, adeptus beneflcio victoriam, quam continuo animocommoti, iniraiciter tecum bellare
fraude non concupierat. Nam ob hanc ju-
Falisci studemus, sed cum muaiis exempli et fidei. Ergo
stitiam sponte se dediderunt. Exstat quoque ejus- visum est ut tesalvum velimus, quo sit, quem ar-
demCamilli non iguobilior titulus. Cumenimpost mis possiraus vincere. Adnos venitNiciasfamiliaris
subactas civitates et triumphos insigiies, militaris tuus, qui sibi a nobis prsemium peteret, si te clara
manusinvidia concitata, damnatuset expulsuses- interfecisset. Id nosnegavimiis velle, neve ob eam
set civitate, quasi preeda communi iniquius distri- rem quidquam commodi exspectarel, denuntia-

a
 bS7 POLYCRATICUS. - LIB. V. bS8

vimus. Sitmil eliam visum est, ut te certioreai fa- A exprimere. Iq sermone siquidem et hoo, et quae-
ceremus, ne quid hiijusmodi, si accidisset, noslro dam alia nobiliter usurpaverat, quod lltterae ejus
consilio factum putarent civitales, sciturse quod antigraphee osteudunt. In qiiibus cumallqiiid nun-
nobis non placet promissis, aut pretio, aut dolis quam futurum credebat, illud fore dicebat ad Ka-
pugiiare. Tu, nisi caves, jacebis. » Quid referam, lendas Graecas. Masinissam nonagesimum aetatis
qiiod cum ei regni medielatem Pyrrhus obtiiiisset, annum agenlem, meridieante tabernaculum stan-
ut pacem conditionibus aequis admitteret, con- tem, vel ambulantem, capere solitum cibos legi-
temptus est. Sed nec regni medietatem acqulevit mus. C. Curius cum victls ab eo Sabinis, ex sena-
accipere, ut amicitiam proraitteret regi. Cum vero tuscousulto ampliaretur ei modus agri, quem
Cyneas vir prc-Bstanlissimiis, qul Romam missus consiimmatimilitesaccipiebant,gregaliumportione
fuerat reversus interrogaretur quaUs Homa esset, contentus fuit, malum civem dicens, cui non esset
respondit se regum vidisse patriam, eoquod fere idem, quod cseteris, satis. Universi quoque exer-
omnes tales essent illic, qiialis esset solus P^^rrhus citus seepenotabilis fuit continentia, sicut ejus qui
in Eplro, vel reliqua Grfecia. .\udlta ergo coustan- sub iM. Scauro insignem gloriam meruit. iNam me-
tia Fabricii, inqult re.\ : « llic est utique ille Fa- moriie tradklit Scaurus continentiain inilitarem :

bricius, qui difficilins a vlrtute, qiiam sol a cursu B « Poiuiferam, inquit, arborem, pede ca- quam iu

sno averti potest. » Imperator Cfesar Augustus stroruiu fuerat complexa metatio, postremo die
Germanicus, eobelloquo victishostlbus Germanici conclnentibus seneatoribus, at abeuntibus nobis,
cognomen meruit, cum infinibuscopiarum castella intactis fructibus exercitus reliquit iudemnem.
poneret, pro fructibus locorum,qii;Bvallo coiupre- Auspiclls ergo imperatorlis Caesans Domitiani Au-
hendebat, pretium solvl jiissit, atque ita justltiae gustl Germanico bello, quod Jiilius Clvilis in Gal-
fama omnium fidem astrinxit. Quld de contlneutia liamoverat, Lingonum opulentisslma clvltas, quae
dicam, reniraque conteinptu. quandoqiildera Plu- ad Civilem desciverat, cum advenientem ab exer-
tarchi stratagematica nonnulla promisi ? M. Cato- citu Csesaris populationem timeret, quod praeter
nem eodem vino, quo remiges, contentura fiilsse spem inviolala, nihll ei rehus suis amiserat, ad
Iraditur. Attilius Regulus, cum summis rebus obsequium redacta, septuaginta millia armatorum
praefuisset, adeo pauper fuit, ut se, conjugem, li- tradidlt mihi. » Lucilius Mummius qui Corintho
berosque toleraret agello,qui colebalur per unum capta non Italiam solum, sedetiam provinciam ta-
villicum. Cujus audita morte, scrlpsit senatui de bulis statuisque exoraavit, adeo nihil ex maaubiis
successore sibi creando, et destltutis rebus obitu tantis in suum coavertit usum, ut flliam ejus ino-
servi, necessariam esse prfesentiara suam. C. Scipio q pem senatus es publlco dotaverlt. Constantia quo.
posl res prospere in Hispania gestas, in summa que cum ex pluribus strategematibus pateat, in
paupertate decessit, ne ea qiiidem reliota pecunia, vlrtute Romanoruin maxime claret. Eorum siqui-
quee sufBceret in dotem filiarum quasob inoplam ,dem magniflcentia et virtute, si omnium gentium
publice dotavit senatus. Idem praBstlterunt Athe- histori* revolvantur, nihil clarius lucet. Declarat
nienses fillis Arislidis post amplisslmarum rerum hoc amplissimi splendor imperii,quonulluiii majus
administrationem in sumraa paupertate defuncti. ab exordlo, neque majoribus incrementis processu
Hannibal de nocte siirgere solitus non quiescebat continuodilatatum, humana potest memoriarecor-
ante noctem, crepiisciilo demum soclos ad coenam dari. Naiu et quietae libertatis, justitiae cultu, reve-
vooabat, nequeampliusquam duobiislectls discum- rentia legum, finltimarumque genliura amlciliis,
bebatur apud eum. Idem cum sub Hasdrubale raili- matiiritate consihorum, et gravitate verborum, et
taret impeiatore, plerumquesupernudamhniuum, operuin, obtiuuerunt, ut orbem siiae subjicerent
sagiilo teotiis, somnos caplebat. ^Erailianiini Sci- de constantla eorum coepimus,
dltioni. Seii qiiia
pioneni tradituriu itinere cum amlcis ambiilantem, unura de Strategematibiis Julli Froatinl, pro mul-
accepto pane vesci solitum. Item et de Alexandro tis ponatur in medio. Cuiu itaqiie urbls mcenibus

Macedone Augustus Caesar minimi cibi

dicitur. . Hannibal assideret, ostentandse fiduciae gratia, sup-
erat atque vulgaris. Fere secundarium panem, et plemenlum exerciiibus, quos lu Hispania habe-
pisclculos minutos, et caseuiu bibulura manu pres- bant, dlversa porta miserunt. lidemagrum ia quo
sum, et lious biferas, virides maxime, appetebat. castra Hannibalis erant, defuucto forte domino,
Vescebaturque ante coenam, qiiocunque lempore et venalem ad id pretii liceudo perduxeruut, quo is
loco stomachus desiderasset. Unde ipsein quadam ager ante bellum venierat. Hi dum ab Hannlbale
epistola :« Neo Judasus equidem, mi Tilieri, tam obsideatur, et ipsi obsiderent Capuam, decreve-
diligenler Sabbatum servat, quam ego hodie ser- rirat ne nisi ea capta, revocaretur iade exer-
vavi, qui in balneo post horam primam noctis, citus.
duas buccatas mandiicavi, prkisqiiam uugi inci-
perem. » Iram quoqiie citlsslme remittebat, dum C.vp. VIII. Quaie Trajantis videatur omnibuspj'sefe-
rendiis.
injuriantls animum videret immutatum, et slcut
ipse dicebat, celerlus quain asparagi coquantur. Nunc autem, ut in Trajano Plutarchi Stratege-
Hoc enim verbo rei festinatae velocitatem solebat aiaticis ponaturmodus, tantae fortitudinis etcivili-
559 JOANNIS SARESBERIENSIS 560

fuit,
tatis ut Romani iroperii flaes, quod post A tissimum juvenem injusle occiderant «Tu, in- :

Auguslumdefensum magis fuerat, quara noliiliter quit, Auguste, imperas, et ego tam atrocem inju-

ampliatum, longe lateque diflunderet. Gioriam riam patior ? — Ego, inquil imperator, satisfaciam
tamen militarem moderatione superavit, Romae, et tibi cum rediero. — Quid, inquit illa, si non re-

per provincias omnibus se aequalem exhibens, dieris ? -- Successor meus, ait Trajanus, satisfaciet
amicos salutandi causa frequentans, vel wgro- tibi. » Et illa: " Quid tibi proderit, si alius benefe-

tantes, vel festis diebus cum eisdem indiscreta cerit? Tu mihi debitor es, secundum opera merce-
vicissim habens convivia, vehiculis eorum, et ve- dem recepturiis. Fraus utique est, nolle reddere
stibus indifferenter utens, publice et privatim ditans quod debetur. Successor tuus injuriam patienti-
omnes, immunitates civitatibus largiens, relaxans bus, pro se tenebitur. Te non liberabit justitia
tributa provinciis, nulli gravis, carus omnibus, aliena. Bene agetur cura successore tuo, si libera-
adeo ut usque ad nostram eetatem, in senatu, non verit se ipsum. » ttis verbis motus imperator, de-
aliter principibus acclametar Felicior Augusto,
: scendit de equo, et causam prfesentialiter examina-
melior sisTrajano Sic itaque memorit-e ejus dela-
! vit, et condigna satisfactione viduam consolatus .

tum est, et opinio bonitalis ejus in tantum prae- est. Ferturautem beatissiraus Gregorius papa tan-

valuit, ut amicis laudantibus vel assentantibus g diu pro eo fudisse iacrymas, donec ei in revela-
occasionemmagnirioeutissimi praestetexempli.Uecte tione nuutiatum sit Tiajanum a poenis inferni
laudatur in Julio animi magnitudoinvicti, eteftica- liberatum, sub ea tamen conditione, ne ulterius
cia operis, cum illius mens, et manus ad fere im- pro aliquo infideli Deum sollicitare praesumeret.
possibilia sibi suffecerint. Quantus in armata mili- Unde et merito praefertur aliis, cujus virtus prae
tia fuerit, non modo Galli, Biitonesque primum ab CBBteris ita sanctis placuit, ut eorum meritis, solus

eo subacti, sed tota civilis belli fortuna, et Cse- sit liberatus. Et heec quidem de capite reipublicee
sarese domus series protestatur. In lilteratorio dicta sunt.
studio tantuserat, utquaternas simul dictaretepi-
stolas. Quis in juris civilis peritia fuerit, veteres Cap. W. De his qui in republica obtinent locum cor-
dis, el quod iniqui arcendi sunt a consiliis pote-
Romanorum indicant leges. Potentis ingenii vires sialum, el de timore Dei, et sapientia, et philo-
quam jugiterin philosophia exercuerit, praedicat sophia.
inventio Bissexti. Quod autem
et extollit vel sola
omnibus mirabilius est, amoribus. et negotiis simul Corclis locum, auctore Plutarcho, senatus obti-
operam dabat, et in singulis, quae aggrediebatur, net. Senatus vero, sicut majoribus placuit, offlcii

tantus erat, ut eis solis vacare crederetur, simul nomen est, et habet aetatis notam. Siquidem se-

totus erat singiitorum, et omnium. Laudes vero natus dicitur a senectute. Eum vero Athenienses
Augusti tolus orbis concelebrat, et Titum amorein Areopagiim dicebant, eo quod in illis totius populi
humani generis, suas scilicet delicias, jucunda virtus consisteret, et cum ab eis praeclara plurima
memoria veneratur. Ego his omnibus Trajaniim inveuta sint, nihil salubrius, nihil gloriosius insti-
praeferre non dubito, qui in solius virtutis cultu, tutum est quam senatus. Quid enim nobilius est
regni constituit majestatem. Ethicum juxta qui ccetu senum, qui emeriti a vulgaribus officiis, ad
recte fecerit, regem arbitratur. Tale est illud quod consilii et regiminis officium transeunt, et ia
sub noraine Theodosii praecipit Claudianus .•
marcidocorporeexerunt mentisvires? Eosapientiae
Tu licet exlrcmos late dominere per Indos, magis apti negotiis, quo in exercitiis corporis
Te Medus, te moliis Arabs, te Seres aiiorent, minus possunt. Eorura utique tantus honor exstiflt
Si metuis, si prava cupis, si duceris ira, apud Graeoos, utducesreipublicae nusquam proce-
Sermtii paliere jugum, tolerabis iniquas
derent, nihil egregium ageretur, quod senes insti-
Interius leqes, tunc omnia jure tenebis
Cum poteris rex esse lui proclivior usus
:
tuli nou inducerent, aut approbarent, et quod

In pejora datur, suadetque licentia luxum, magis est ab initio urbis condilae, nomina eorum
lUecebr-isque effrena favet tunc uivere casle
,
aureis litteris scripta sunt. Ipsique patres con-
Asperius, cum prompta Venus tum durius irse q :

scripti appellati, qui alios sapientia, aetate, et

Consulitur,cum poena palet: sed compriinemotus,
Nec libi qui liceat, sed quid fecisse decebit eftectu paterno prascedebant. Penes istos consilio-
Occurral, mentemquedometrespectus honesti. rum erat aiictoritas, et omnium publice gerendo-
Ut vero in laude Trajani facilius acquiescant, qui rum. Caelerumlicetab aetale nominis videalur esse
alios ei praeferendos opinantur, virtutcs ejus legi- origo, hanc ego arbitror tam corporis esse quam
tur commendasse sanctissimus papa Gregorius, et mentis. ^EIas namque mentissapientia est, inqua
fusis pro eolacrymis, inferorum compesciiisse in- oraniura officiorum consistit distribulio, et artifl-
cendia, Dominoremunerantein misericordia uberi cium lotius vitae. Ars namque recte vivendi (ut
justitiam, quam vidufe tlenti exhibiierat Trajanus. Stoicis placel) ars artium esl. NuIIam vero esse ar-
Cum enim memoratus imperator, jam eqiium as- tera maximarum rerum, cura in minimis quoque
cendisset, adbellumprofecturus,viduaapprehenso artem esse nullus iguoret, opinio est hominum
pede illius, miserabiliter lugens, sibi justiliam fieri pariim consideraleloquentium,etinmaximis rebus
petiit, de his quifilium ejus optimum, et innocen- errantium, omnia magis pro libilo statuentium,
561 POLYCR\TICUS. — LIB. V. 562

quam pro veritale. Estautem, ut antiquis philo- A plena totius operis mercedem conseqiiitur.Certum
rerum divinarun) huma-
sopliis placet, sapientia, esl autem, quia qui Ueum timet, nihil negligit, et
narumqiieprinceps,et gerendoriim omitteiidorum- bona facit. Qui vero diligeuter omnia investigat,
que scientia. Huic vero insistere pliilosophari est, et cognitis rebus, qu<B sunt agenda essequitur,
eo qiiod pliilosophia sit studium sapientise.Ut ergo procul dubio sapiens est, et aptissimus consiliis
antiquis placuit, ad ostium sapientiw philosophia principum [seu a praelatione non est arcendus, si
pulsat, et cum ei apertum fiierit,auimarerum luce morum gravitate illustratur]. Ubi tanta morum
dulciter illustrata, nomen philosophise evanescit. gravitas innotuerit, ajtaleui corporis frustra quis-
Aut, sicut perspicacioribus visum est, vokintatis que causatur. Hic estenimsenex, quem prseeligen-
appetitus implelur, cum flos studii vergil in fru- dum consiliis, sapientise monita docent. Ait enim :

ctum. Nam philosophiee tinis, sapientia est. Sed Senectus venerabilis est,non diuturna neqiie numero
nescio quonam pacto jam versamur ia fiae illius, annorum computata (Sap. iv). Gloria senum cani-
cujus initium nondum agnovimus, quod in rebus ties (Prov. xx). Cani sunt sensus hominis, et xtas
omnibus potentissiraa pars esse censetur. Verum- seneclulis vita immaculata (Sap. iv). Beatus plane
tamen qni tinem novit, initium ignorare non potest. hanc appreheudit eetatem, ut de innocentia
qui
cum radix iuitii, conscieutife suce lestimonio gaudeat. Sed
per multiplices virtutis Iramites,
b vitcB,

usque ad coronam finis, fructusque dulcedineni, dicis forte Quis est hic, el laudabimus eum llEccli.
:

vivacitalis suee soliditate pertranseat. Ecce, inquit
bealus Job,/i?nor Domini ipsa est sapientia,el rece-
dere a malo intelliyentia (.Jnb sxviii). Aliam vero
radicem sapientia; nusquam invenio,cum in eo con-
sentiantomnes.quod inilium sapientix timor Domini
(Psai. cv).Timorergo iuitiura.etintimoreprocessus
cst, et omnium virtulum culmen, sive illud chari-
tatem, sive sapientiam dicas, non usqiiequaque
XXX.) Utiquenoneum arbitror exspectandum dan-
dis consiliis, qui peccatum non fecerit, sed quem
peccare nou jiivat, qui peccatum oderit, virtute
gauJeat, et eain magno desiderio coucupiscat,
homiuem scilioet boucE voluntatis.
Sed nec istud ad ungiiem resecandum est, beni-
guiori potius ut dicitiir Minerva, qui non simphoi-
ter, sed alioriim collatione innocens videatur.Quis

alienum est atimore. A filiali servilem divide in enim gloriabitur, se usquequaque castum habere
:

hocinitium, in illo sapientife constitue profectum, cor, cum et astra munda non sint iu conspectu
et exinde perfectionem.Quocunque modo se luxus illius, qui in angelis suis reperit pravitatem ? Ini-

verborum extollat, verum est, quia sapientia ini- qui ergo arcendi sunf, superbi etavari, et omnis
tiatur in timore, et quod sanctus limor Domini hujusmodi peslishominum. Nihil eniraperniciosius
permanet insaeculum saeculi.Manet itaqiie radix,et n esl iniquo divitis consiliario. Omni, inquit, custo-
incrementis gratise invalescensiu ramos virtiitiim dia serva cor luum,quoniam ex ipso vitaprocedit
proticit, et vis ejus ad fructum perfectae charitatis (Prov. IV). Est itaque providendum potestaii, ne
usquepertingit. quse poenarum nescit acuIeos,cum consiharii ejus indigeant, ne aliena immoderatius
non sit metus in charitate, qui poenam habet, et concupiscant. Quod etiam ad eos usque protendi-
sit timoris indiciiim, quod bona opera jugiterfacit, tur,qui in corpore reipublic8e,inleriorura obtinent
etjustiliffi continens eamdem apprehendit. Metus vicem, quos qusBstores et commenlarienses, et re-
erjgo videlur cedere, dum gratia proficit ad virtu- rum privatarum comites esse praediximus. HiEC
tem qui jam non limet serviliter, qui filiali affe-
; enimomniaad satietatem reficiendasunt, et hanc
ctu adreverentiam,etbona opera'incitatur..§e?npe;', exnecessitafe, et nsu, habita ratione personarum,
inqait beatus Job, quasi iumentes ftuctus super me oportet interpretari. Si enim reficiantur avidius, et
limui Deum, et pondus ejus ferre non potui (Job minus liigerant, generantmorbos, aiit incnrabiles,
XXXI). Utique se non quandoque dicit timuisse, autdifliciles. Impossibile siquideui est.qiiemquam
sed semper, et eum perfectum esse non dubitas, justitiamet pecuniam sequi. Aut enim uniistorum
cuiipsius Domini testimonio, vir similis non erat quilibet adhserebit, et alterum contemnel, aut tor-
in terra. Nec eum metu pcBnarum, charitate dedu- D qiiebitur altero, melioris expers. Avaro namque,
cta, credibile est a malis femperasse, quem m teste sapienlia, nihil scelestius, ef nihil iniqiiius
perfectioue juslitiae fuisse non anibigisconsumma- quam amare pecimiaui. Hic enim animam suam
tum. Jam incommendatione limoris sermo proces- venalem habet, et in vita sua projecil inlima sua.
sit, etnondum innotuit, quidsit timor.Sed utinam Etforfe ideo crates pectoris, costarumque solidita-
consistat in corde, cujus appellatiototies versatur tem,etextremaecutis claustrum, natura diligenfis-
in ore. Sienim mentem ille tefigerit, lingua effl- simaparens, circumposuit intestinis, duo adversus
cacius, et sibi salubriiis disputabif. Nam in ore omnem exterioreiu violentiam flerenttiifiora.et eis,
frustra volvuntur verba, sivirtatis deficiunt opera. quod necesseest, minisfraf,nec unquam sine salu-
Est autem timor Dei, sicut beafissimus papa Gre- tis suae dispendio, esferioribus esponunfur. Opor-
gorins asserit, nihil eorum
agenda sunt,pr8e-
quae tet aufem inrepublica hanc naturee opiflcis servari
termitfere. Hoc utique quod nec
prsetermitfifur, imaginem.ef his necessariorum copiam de publico
opere, nec voIantateimpletur.Quidquid enim vis, et ministrari.
nonpotes, factum Deus reputaf, eo qiiod voluntas
563 JOANNIS SARESBERIENSIS 864

Cap. X. De laleribus potestatum,quoi'um necessitas A bei'is,dum(liffei'tLir qiiod negarinonpotest.Experto

explendn esl, inalilia reprimenda,{i9) al d.e cau crede, in manus eorum millies incidi, et utaliquid
sidicis,quorum liiir/ua dajnnifica, nisi fimibus
de fabulis mutuemur, portitor iiumitis Charon,qui
argenleis vincla fuerit, de munerum acceptoribus,
et quod munus esta manu, a causa,a tempore, a nemini pepercit unqiiam, istis longe clementiorest.
luco, vel modo.] Stipe siqiiidem, vel Iriente solet esse conteutus. At
Sed et in lateribus, his scilicet qui principibus asses integros sibimultiplicari jiibent.Sed quid
isti

debentassistere, haec naturaeformulaservandaest. est,quodapudcuriales omuia queror esse venalia,

Constatenim quiaacouvictu mores formantur.Qwi cum ea etiam quasnon sunt, rerum scilicet priva-
picem inquinabitur ab ea (Eccli.wn),
tanijit tiones, venalitio constet esseobnoxia ? Non opus,
Uvaque contacta iivorem ducit ab uua. non sermo, gratuitus est, non tacetur nisi ad pre-
(JUVEN., II, 81.) tium. Sileutium namqueres venalisest. IIoc forte a
Nec doini illorum justltiam esse credas, aut ve- Demosthene acceperunt, quicunj Aristodeiuum ac-
ritatem, aut pietatem,apud quos vides omnia esse torem fabularum interrogasset, quantum mercedis
venalia. Chrislus ipse exclususest, et si pulsatad uti ageret aocepisset, et responderetur ei talen-
ostium, non aperilur ei, fugiiint et fugant graliara. tum
Al ego, inquit Demosthenes, plus accepi ut
: «

quiomniaadpi'etiuiu,et gratis faciuut nihil.Si pre- B tacerem.oCausidicorum siquidemestlinguadamui-

ces porrigendae sunt, si causaexaminanda, siexse- hca, nisi eam, ut dioi solet, lunibus argenteis vin-
cutioni mandanda sententia, si conQciendacautio, cias. Nec unum nisi forte potentissimus sit, proficit
omniauummusagit, veritascaecaest, pietasmanca, illaqueare muneribus, quia in quo unius tibi conci-
dum aliorum invidia concitatur.Sibi nam-
liatur gratia,

Quanlum quisque sua mumnorum servat in arca,

que praereptum arbitrantur, quod aliis erogatur.
Tantum habel et fidei. Hoc autem a maximis pertransil ad minimos, qui
Contemnere fulmina pauper nisi mulceantur obsequiis,et reticiantur muneribus,
Creditur utque deos, diis ignoscentibus ipsis.
sibi fieri injuriam suspicantur.
Qui corriiptior moribus,et corrumpentior mune- Maxima quseque domus servis est pletia superbis,
ribus, apud Siprincipum manus
islos healior est. (JUVEN., v, 66.)
evaseris, grandis tibi restat via, arcta, et ardua : et eadem cupidis plena est et avaris. llli tamen
antequamtortores extremos effugias^sudandum est perniciosius nocent inter omnes curiae nugatores,
tibi Ecce instriimeiUa tuaconficit Cossiis, si eum qui sub praetextu houestatis etlilteralitatis.miseriae
salutare licuerit, promaguo reputa. Si schfidiilam suse solent ineptias colorare, qui nitidiores ince-
non attuleris, frustra accedes. Si autem attuleris, q dunt, qui spleudidius epulantur, qui propriam ad
inutilis est, nec acquiescet ul manus nobilis vitio mensam seepius extraneos compellunt accedere,
membranas degeneret. Qiiid inulta? Siiam necesse humaniores domi, foris benigniores,atfabiliores ia
est comparaii, cum uec opera, nec calamus, aut sermone, liberiores in sententiis, in proximorura
sepiolse, aut nlgr;e loliginis succus, tihi constet cultu muuifici, et omnium virtutura imitatione prae-
inemptus.Sed et ipsas syliabas, etapices, nisieum clari. Ut enim ait ethicus :« Totius injustitieenulla
tibi propitiumfeceris, sic distorquebit, tot tibi ver- est capitaIior,quam eorum,qui cum maxime deci-
borum ponet tendiculas, ut pro pace bHllum, pro piunt, id agunt, ut boni viri esse videantur. » His
quiete htigium, amici inslrumento videaturiiiscri- utiqueet virtutis umbralicentiam facit. et undevix
bere. Si cingulum forte tibi venusiius fiierit, si in- oportueral sperari veniam, gloriam assequuutur.
cisorium aptiiis, si qiiid iu miuuta supellectili Possunlimpune plurimaextorquere, quiparvo non
decentius, rebiis ejus coiinumera. nisi tibi perire possunt, imo non dignantur esse contenti. Notum
velisoperam, et impensam. Aut enim precibus ex- quidera est, et generale proverbiuin, quia
torqiiebitur, auteasliberalitate pravenies. Tandem Serviet xlernum, qid parvo nesciet uti,
pileum qiialeounqiiesit, asportabit amicus in me- Ne tameu ciim his me belliim inexorabile gerere
moriam tui. Jam a Cosso digrederis, sed tibi ignis putes, raiinera curiales licenter accipiant, duiii noa
purgatoriusiramiuet,superest Veiento, quemmulta extorqueant impudenter. Pudor aiitem abjicitur,
soUicitabis instantia.et magno artificiogestus.pre- simulac ad exactiones ventum est. Verbiim, inquit,
cum, et munerum, ut te clauso labello respiciat. verecundum supplici ac submissa vocedicendum,
Tunc de singulis verbis in consilium itur, delibera- Rogo, nec gratis tulit, qui cuin rogaret accepil. Bis
tioni prsBscribiturtempus, et apices siuguli ponun- enira emit, qui rogat. namque velspei pre-
Ad rei
tur in statera. Nisi eum prceiiiulseris, occurreltibi tium, verecuudiam vendidit. Munus verojustee re-
non fideliter rei gestse concepta series, aut stylus prehensionis non habel notam, quod devotio libe-
incultus oberit,aut a publica forma notarii velscri- noa improbitas deprecantis extor-
ralitatis obtulit,
niarii divertens beuigiiitas,aut negligeutia juris,et sit. tamea utiniquorum munera non acceptet,
Ita
aliquis semper noduspecunia vindice indigebit.Ut cum ingrati homiuis sit, votis non fovere benefi-
vero miniraum Isedat, longa exspectatione torque- cium, et impium pro muneribusjustificare, dicente

(29) Uacis iaclusa om. ed. Paris.

 : ,

565 POLYCRATICUS. — LIB. V. 566

Domino, iniquum. Utique beneficium accipei'e
sit A Inter alios tamen benigniores sunt, qui minimum
est vendere libertatem, et dedecens est servos esse possunt, licet.fere omnes proiil sint ad nocendum
qui debent aliis iniperare. Verumtamen et causae quod cuivis longe facilius est, quam prodesse. Ex-
ratio habenda est et person», iii nec a turpi, nec erceant ergo numliaas suas, loculos alienos exhau-
turpiter aecipiatur, quod ex loco, et tempore, et riant,farciant siios, possideant quantum Pacuvius,
modo latius oportet inquiri. Nam plerumque a ma- montibusaurumexfequent, necamentaliquem.nec
nu, plerumque a causa, a tempore interdum, inter- amentur ab ullo, sint admirationi ignotis, dum do-
dum a loco, vel modo, splendent miinera vel sor- mesticis sint odio, vel contemptui. Tale aliquid in
descunt.At improbitascurialiumeo usque innotuit, veterum Romanoruin scriplis invenies. Cum P. Cn.
utde testimonio conscientia?, devenustate morum, Graecinus, aul si alio potius dicitur noiuine, argue-
de odore opinionis, de sinceritate causae, de torren- retur ab amicis, quod uxorem formosam, castam,
te eloquentias, nisi pretio interveaiente, quis frus tra etnobilem repudiaret, respondit « Et hic soccus :

confidat. quem cernitis, novus,elegans, etinspectoribusom-

Ipse licet venias Musis comitalus, Homere, nibus placens est.sed nemo scil praeter me solum
Si nihil atluleris, ibis, Homcre, foras. ubi me premat. » Legitur in libro Numerorum, quod
Non modo leones et tigrides, eloquentife beneticio B cum Mediauilis iodignatlonem
foruicans Israel,
lenisse dictus est Orpheus, sed apud ipsum Ditem Domini provocaverit,douec Phinees Zambri,filium
voxdu]ciorperoravit,canemquetricipitem exoravit .Salomi cum succuba Madianitide, ediicto ense
causafavorabilior, ut admissam semel Eurydicem transverberavit, et in occasu uocentum quievit ira
contra morein inferorum liceret educere. Tu vero Dei. Factus cst ergo seriuo Domini ad Moysen di-
licet Orpheus sis, aut Arion, vel ille qui solo lestu- cens ToUe cunclos principcs populi, et suspende
:

dinis sono, saxa, ut dicitur, emollivit, nihil apud eos contra solem in palibuLis (Num.xxv). Peccave-
curiales efficies,nisi plumbeaeonimcordaaiireovel rat quidem populus, et fornicatio principum non
argenteo malleo vanitatis vel cupiditatis incude exprimitur, rapi tamen praecipiuntur principesad
emollias. Inclementiam Cerberi omnes abhorrent. palibulum, et iu poena eorum quies delinqiienti
Ego me credo vidisse ostiarios Cerbero duriores. populoreparatur, eoquodex uegligentiapraesidea-
Apud inferos tamen Cerberus unus est. Quot sunt tium saepissime provenit excessus subditorum. Re-
diverticula Guriahum, tot Cerberi sunt. Atrienses fert itaquepotestatis istorum cohibere malitiam,et
quoqueCerberossustinebis,totamque familiam,qu8e eisdem de publico providere, ut omnis grassandi
semper aut mordet, aut latrat. Omnes vero quot- occasio subtrahatur.Quod et in jure Roiuano anti-
quot siint, in uno medicos audierunt, dicentes C quitus cautum est, alioquin auclor videbitur male-
:

« Dum dolet accipe, facturi etiam si sibi expedire ficii, quod priBtermissoofflcio emendare contemnit

crediderint, ut doleat quod sanum est. » In uno la- His enim tlagellis hoininum, innocentiumque terro-
men piissimos esse miraberis, quod querelas liben- ribus, quo prseclarior et potentior, eo plenior et
ter audiunt, fovent humihorum
causas, et eo usque perniciosior curiaest. Frequens etenim est,ut cu-
patrocinantur dum
exhauriant loculos ple-
afllictis, vitiosos,apad quos invalescit
ria recipiat vel faciat
niorum..Nam quocunque modo causa procedat.hoc audaciadelinquendi.cumex familiaritalepotentum.
semper agilur ut loculi impleantur, etsi avaritia vitiis indulgetur. Sed et de anteacta vita cujuscun-

nequeat satiari. Quisquis in istorum manus incide- que, frustra praesumitur, cum inter curiales vix
rit, poenitens invenitur, opinor haec tormenta ei
si possit innocentia retineri. Qiiis estenim cui virtu-
sufficere posse ad veniam. Niliil enim adeo grave tem non excutiant curialium nugse? Quisest tantus
esl,quod hic expiari non possit.Quid euimmiserius quis tamsolidus, ut corrumpi non possil?Optimus
est,quam superbis assidereliminibus, prsetergre- est qui resislit diulius, qui validius,qui corrumpi-
dienliiim tolerare fastuiu, et contemptibilium cal- tur minus. Nam ut sil virtus incolumis, a curia-
cariconlemptu, perferre molestias exoussorum,et liiim vita divertendum est. Provide, quisquis hoc
abindignis qusevisindignaperferre? Socrates.cura D dixerit, et prudenter curiai naturam expressit
eum Alcibiades inlerrogaret, qiiare Xanthippem exeal auLa,
uxorem admodum morosain et jurgiosam, et quae Qui vuLt esse pius.
diu noctuquemulieribus scatebat molestiis, domo (Ll-c.\n., vni, 394.)
non abigeret, inquit Cum
talem domi perpe-
: Unde eleganter fons Salmacis, infamia mollitieiin-
tior, insuesco, et exerceor ut cseterorum quo- signis, eidem comparatur. Ut enim in fabulis est,
que foris petulantiam, et injuriam facilius feram. unda illius aspectu decora est, gustu dulois, suavis
Veteri celebratur proverbio i Quia vacuae manus: tactu, et omuium sensuum usu gratissima, sed
temeraria petitio est, et profecto importunus pre- tanta moUitie ingredientes enervat, ut viris effemi-
dandas res ad verba contidit." Utro-
cator est, qui natisnobilioremadimatsexum necantequisquam ;

biqueenim, scilicet apud curiales et medicos, ob- egreditur, quam stupeat et doleat se mutatum esse
tinet, in feminam. Aut enim cedens omnino sexus in de-
Pro solis verbis, montanis utimur herbis, teriorem degenerat, aut veteris dignitatis aliquo
Pro caris rebus, pigmenlis et speciebus. manente vestigio, hermaphroditum induil, qui
567 JOANNIS SARESBERIENSIS 568

quodamdelinqiientisnaturaehidibrio.sicutriusque A faciem potentis,et ponas scandalutnin agilitate lua.

sexus ostentat imaginem, ul aeutrius retiaeat veri-
tatem. Hac autem poetici nube figmenti nugarum
curialium repniesentatnrimago, quae viros abjecta
virtule eraolliunt, aiit virtutis imagine relenta per-
vertunl. Qui curialliim ineptias indiiit, et philoso-
phi, vel boni veri ofticium pollicetin'. Hermaphro-
ditus est, qui duro vultu et hispido muliebrem
deturpatvenustatem,et virnmmuiiebribus polluit,
et incestat. Res siqiiidera mouslruosa est, philo-
sophus curialis et dum utrumque esse affectat,
:
neutrum est, eo quid curia philosophiam e.\cliidit.
Nonpeccesinmullitudine civilatis, nec le immittas
inpopulum,neque alliges duplicia peccata,nec enim,
inuno eris immunis. Noliesse pusillanimisinanima
tua, exorare ei jacere eleemosynam non despicias.
Nedicas:Inmultiludinemunerum meorum respiciet
Deus, el offerente me Deo allissiino munera mea
suscipiet.Non irrideas hominem in amaritudine ani-
mse, est enimqui humiliat etexaltat circumspector
Deus (Eccli. vii). Ex his diligenti lectori occurret,
quod voluntas boni non minus judici necessaria
est, quam nolitia, vel potestas, cnm non modo de

et ineptias ciiriales philosophus usquequaque non suis, sed ex alienis delictis teneatur, et duplici
recipit. Non taraen ad omnem cnriam comparatio suorum et ahorum prematur onere,ut nec in mul-
transit, sed ad illam dnntaxat, quse insipientis titudinemunerum citra munditiam voluntatissit ei
distemperaturarbitrio.Quienimsapiens esl, nugas b flducia ante Deura. Uude et Plato egregie quidem
abigit, componitdoraum, et universa illius siibjieit et luculenter (si tameu audiatur)eos, qui de reipu-

rationi. Ut enim ail .Sapientia: Qux communicatio bliesB gereudo magistratu coutendunt, ita iuter se

sancto hominiadcanem,aut liici ad tenebras^.Omne versariasserit, ut si nautae sub adversa tempestate

animal diligit sibi siniile, et omnis homo proximum decertent, quis eorum potissimum debeat guber-
suum. Omnis caro ad similem sibi conjungitur. et nare. In quofortunse calculo, aut nullus,autrarus,
omnis homo sociabilur simili sibi. Silupusagnonli- idemque temerariiis est, qui sine arte et viribus
quando communicavit sic peccator justo (Ec- vindicet raagistratum. Et in eo quidem tempore
cli. xiu). nihil miserabilius vidi, quam judices scientiae legis
ignaros, bonae voluntatis inanes, quos convincit
Cap. XI. De oculis, auribus, el lingua potestatum,
amor munerum et retributiontim, et id virium quod
et de officio prsesidis, el quod judicem opnrtet
habere juris et xqni nolitiam, voLuntalem boni, habeut ia obsequio avaritise, jactantise, aut carnis

et poleslalem exsequendi, el quod jui amento de- et sanguinis exercentes, et a necessitate sacra-
bet esse ailigatus legibus,e a sordibus munerum menti legitimi absoliitos. Ex quo plauura est.
alientis.
ordinariam jurisdiotionem contu-
principesqui eis
Sequitur oculorum, aurium, et linguae, collatio, p lerunt, juris esse ignaros vel coutemptores. Sed
j-i :^ ,; :_.---
quam in preesidibus
:
,
provinclarum consistere supe- quidquld de peritia juris dicamus, aut de viribus
riusiiictum est. Praeses igitur est qui in jure red- exsequendi, judicem oporletesse religiosissimum,
dendo, provincialibus priEsidet. Hic autem asqui et et qui omne iniquuin raorte ipsa magis oderit.
iniqni deliet habere notitiam, et facultatem, et Quia ergo priB>ides ordinariam habent jurisdictio-
animumejus, quod justura est, exsequendi. Nam nem, vel juris dicendi potestalem, ipsorum et judi-
sicut medico eventus mortalitatis imputari non cum aliorum una est speculatio, et quod de his
debet, ita si quid triste per imperitam ejus conti- dicitur, facile ad aliorum conseq uentiam trahitur.
gerit, ei merito impntatur. Quod si novit, et non Est ilaque prinium quod ex necessitate ofticii ntris-
vult, non ex ignorantia, sed ex malitia condera- qiie indicitur, ut jiislitiae in omnifius pareatur, et
natur. Fiuis siqnidem utriusque damnatio est li- nihil eoruin qiiap faoieada suut, fiat ad pretiiim.
:

cet ignari mitius puniantur.nisi forte ignorantiam Nam quodinjustum esi, usqueqiiaque non licet, ut
negligentia procuraverit. Nam si ignorantia invin- nec pro temporali vita fieri liceat. Quod veroju-
cibilis est, non affert mortem, sed ab innatis tene- stum est, mercedisinterventu non iadiget, cum per
bris excusntur. Si vero scit, et vuJt ;*quitati se fieri debeat, et iniquum sit vendere quod debe-
servire, nec potest, non tam praesidis est ciilpa, tur. Jnstitiam eryjo vendere iniquitas est; injiisti-
qiiam principis. Sed ad religionem judicis haec tiam, iniqiia insaiiia. Haecsiquidem ubique repro-
eadempertinere, certissimumest,cum ipsum juris bataest, utnusquamessedebeat, illaubique debita
operteat habere notitiam, volunlatem boni, vires est, ut sine seelere vendi non possit. Neque enim
exsequendi, et sacramento debeat esse legibus Balaam ex eo cnlpatur, quod populi Dei caiisam
obligatus ut sibi omnino illicitura noverit, ab
; condemnaverit, aliudve dixerit, quara quod Domi-
earumsmceritate divertere. Nani de sapientia ejus, nus inspirabat, sed quia avaritia excascatus est,
Sapientia docet. Judex, inquit, sapiens judicabit infidelium causam instruens quomodo ad provo-
populum suum, et principatus sensati slabilis eril. canduin iram Dei delinqueret Israel, dictante ma-
Secundum judicem populi, sic et minislri ejus, et litia procuravit. Quaerebat ergo quomodo juste

qualis rector est civitatis, tales et inhabitantesin ea causam impii, et quasi illuso Deo, gra-
jiistificarel
(Eccli. x). Sed et vires necessarias esse, non ta- tiam ejus snbtraheret electis. Aut si adversa justi-
cuit, dicens: Noli qiixrere judex fieri, nisi valeas ficari non posset causa, hoc saltem agebat, ut et

virtute irrum.pere iniquitales, ne forte exlimescas ab ista recederet Deus. Compugnantibus aamque

i
 .

569 POLYCRATICUS. — LIB. V. 570

iniqiiis, vincere (ut dicilur) consuevit, qui viribus A Cap. XII. De sacramento judicum, et collatione Py-
superior est. Balaamitas videas plurimos, quilicet lliagnrceel Alexniidri.et in quibus rebus gratinm
parlibus possit facere judex, et de qucestionibus
iniquaiu uolint ferre seutentiam, corrupti tamen
captiosis.
muneribus,juslitiam partisuuins,in alteramquavis
arte transferre moliuntur. Nou facile dixerim quidem judices sacramento legibus ailigantur
Et
utrum sit nequius, licet venditor sBquitatis, mali- quia omui modo judicium cum veritate, et
jurati,

liam fuco fallaciori coloret. Potest lamen videri legum observationc disponeut. Ipso quoque jure
nequior, qui principem et reginam, cui
ofticii sui cauluin est, ut sacrorum Evangeliorum scripturaj
fldes famulatur, quasi merceni in foro distrahit, terribiles, autesedeni judicialem deponantur,ibique
ac si servusiniidelis dominum vendat. Omniseuim al) inilio iitiiim, ad tiueui usque permaneant, nec

niagistratus, justilife famulus est. Constat enim amoveantur, nisi senlentiarecitata, quo totius con-
quia eequitas aiienalur a venditore, licet ad empto- sistorii latitudo. Dei ipsius repleta prsesentia, om-
rem nontranseal, el empta iniquitas sic ad emplo- nibiis ad sacrosauctas Scripluras melum incutiat,
reni transit, ut nequaquam a veuditore recedat. Et et reverentiaiu, et ab inquisitione veritatis omnis
quod m aliis contraclibus nou reperitur, solus ille iuiquitas propulsetur. Omues qiioque carnis et san-
jiistitiam vendit, qui non liabet. Siquidem aute g guiuis, religio judiciaria, propellit aflectus, eva-
commerciumrelinquitsordidumvenditorem.Nonne cuans iram etodium, metum et amicitiam quia, :

sordidus est, qui ad acceptas, vel oblatas sordes, ut ait Julius Caesar, haud facile animus verum pro-
conscientiam polluit, et non tam justitiam venalem videt, ubiistaproHciunt. Hincestillud proverbium,
habet, quam animam suam ? Doctor gentium divi- auclore Ciceroue apud antiquos celeljerrimum :

tias, honores, et totius mundi variam supellectilem exuit personam judicis, quisquis amicum induit.
contemnit ut stecrora, ut solum lucrifaciat Chri- /Equitas euim cui judex obsequium debet, odii si-

slum, ratus omnia, quae dispendiiim saluti afleruut, nistram, autamoris dextramnescit. iNama veritate
sordibus aggreganda. Recte quidemet fideliter, eo non licet in judiciis declinare. Ut vero plurimum
quod nihil mundum,iiihil honeslum,nihil decenssa- indulgeatur amicitiae, amico interdum dilationis
luteui impedit,sed sola tuipitiidcquae sicut dedecet, gratiaiu facit. Hoc tamen ipsum raro, et non nisi
sic et immunda est, et certeiuiitilis,adeo damnosa, causa cognita. Porro dum causa anceps est, dilatio

ut nullo temporali emolumeuto valeat compensari. protelatur, si non contentionis, sallem decisionis.
Quid enim prodesthomini, si universum mundum Nam jiidicia festinata, poenilentiam pariunt. Unde
Iucretur,faciensdetriinentumanimaesu8e?(Liie. si.) et Grieci, cum urgentur ad sententiamautequamde
Et vide,quia don dixit mundnm inulilem ubi salus C causa liqueat, respondent patres suos solemapud
perditur, sedetiamubi minuitur gloria. Quantum- antipodes non,'videsse sed exspectasse semper, ,•

vis rulilent gemmce, aurum splendeal, et omnibus donec et ipsis oriretur. Dicunteuim praeproperum
lenociniis suis arrideat mundus, quidquid mundi- esse viatorem, qui autequam luciferoriatur, cras-
tiam hominis perimit, sordidum quod decorem ;
sis adhuc tenebris, liiceque remota, ditetam ag-

aniraae exstinguit, turpe; quod honestatem subver- greditur. Sed nec judicem terreat aiictorilas liga-
tit, ignomiuiosum est. Undeetapudantiquos, etiam toriim, cum Pythagorse in lougissimuin tempus sit
salutiferfe veritatis iguaios, omne quod ex debito dilata petitio, et Alexandri Macedonis in castreusi
ofticii gratuitum esse oportet, si fiat ad pi'etium,in judicio sit causa damnata. Quod et ille acceptum
sordibus computantur. Ipsius quoque pretii sic di- habuit, judicibus agons gratiam, qiiorum in eo
latant interpretationem ut non niodo pecuniam,
; tidem probaverat, quod justitiam omui potentatui
speciemve contineat, sed obsequium, omnemqiie prceferebant. Nihil vero praeclarius de Alexandro
operam, quateuus alias non debeliir. Qiiod enim ex illo,quem publicaopinio magnum asserit,in aliqua
sordibiisest, quideritnisisordidum? Non eniiupo- historia meo judici reperi. Mihi quidem semper,
test arbor mala fructus bonos facere, cum in eo vis ut tamen pace eorum loquar, qiii temeritatem vir-
naturae consistat, ut similia ex similibusprocreen- rv tutipraeferunt, ditissimo Alexandro pauperPylha-
tur. goras major erit. Quod ut mecum conjicias, colla-
Ceeterum quia praesidum, et aliorum judicum, tionem Philippi et Alexandri, Trogo Pompeio, vel
communem esse inspeclionem praemisimus, aequi- Justiuo compeudiario ejus, si mavis, auctore, re-
tatis, et publicae quietis miiiistri sunt, quos tauto volvamus. Ail ergo " Fuit Philippus rex, armo- :

circumspectiores, et cautiores oportet esse, magis- rum quam conviviorum studiosior, cui maximae
que sollicitos, quo illius reservanlurexamini,cujus opes erant instrumenta bellorum, divitiarum quse-
prudentia circumveniri uou polest, aut justitia stus, quam custodia solertior. Itaque iuter quoti-
corriimpi illo obtiuente, utin quojudicio judica-
: dianas rapinas, semper inops erat misericordia ;

verint, judicentiir, et mensiiram bonam et confer- in eoel perfidia,pari jure dilectss.Apud eum nulla
tam, etcoagilatam, et superefQuentem in siuus suos ratio vinceudi turpis, blandus pariter et insidiosus
ajudice justo recipiant. alloquio, qui plura promitteret, quam praestaret.
la seria et jocos artifex, amicitias utilitate, non
fide colebat. Gratiam fingere ia odio, iastruere
571 JOANNIS SARESBERIENSIS S72

iuter concordantes odia, apud utrumque gratiam A inquit, stultissime adoleseens, utroque id modo
quaerere, solemnis illi consuetudo. Inter haec elo- fore, utireddas quod peto, sive pro le pronuntia-
quentia et insignis oralio, acuminis et solertiae tum sive contra te. iNam si contra te lis erit
erit,

plena, ut nec ornatui facilltas, nec facilitati inven- data, merces debebitur mihi ex sententia, quia ego
tionis deesset ornatus. Huic Alexander filius suc- evicero : sin vero secundum te judioatiim erit,

cessit, et virtute et viliis patre major. Itaque vin- merces mihi ex pacto debebitur, quia tii viceris. »

cendi ratio utrique diversa. Hic aperta, ille artibus Ad ea placide Evallus: » Opto, inquit, huic tuae
bella traetabat. Deceptis ille gaudere hostibus, hic tam obviam, si verba non ipse
ancipiti captioniisse
palam fusis. Prudentior ilie consilio, hic animo facerem, atque alio patrono iiterer. Sed magis in
magniticentior. Irain pater dissimulare, plerumque ista victoria, prceUidium est, cum te nou in causa

etiam vincere hic ubi exarsisset, nec dilatio ul-

: tantiiin sed in argumento quoque isto evicero.

tionis, nec modus erat. Vini nimisuterque avidus, Disce ergo tu, magister sapientissime, utroque
sed ebrietatis diversa vitia. Patri mos eral etiam modo futurum uti non reddam quod petis, sive
de convivio in hostem procurrere, se temere peri- contra me pronuntiatuin fiierit, sive pro me. Nam
culis otTerre.Alexander non in hostes, sed in suos si jiidines, pro causa niea senserint, nihil libi ex

ssviebat.Quamobrem saepe Philippiim vulneratum B seutentia debebitur, quia ego vicero si contra ;

praalia remisere, hic amicorum interfectorum con- pronuntiatum fuerit, nihil tibi ex pacto debeo,
vivio frequenter excessit. Reguare cum amicis ille qiiia non vicero. » Sic ab adolescente discipulo,
volebaf, hic in amicos regna exercebat. Ainari magister eloquentiae inclytus suo argumento oon-
pater nialle, hic metui. Lilterarum cultus, iitrique futatus, etcaptionis versut», et excogitatae frustra-
similis. Solertiae pater majoris, hic fidei. Verbis tus fuit. Tuncjudices, ut antiquae historiae verbis
atque oratione Philippus, hic rebus moderatior. ular, diibiosum hoc inexplicabileque esse quod
Parcendi victis,filioaniinuspromptioret honeslior. utrinque dicebaturrati, nesententia sua utramque
Frugalitatipater, luxuriae filius magis deditiis erat. in partem dicta, ipsa sese resciuderet, injudicatam
Quibus artibus orbis imperii fundamenta pater je- reliquerunt, causam in diem longissiuium prote-
cit,operis tanti gloriam filius cousummavit. Ast lantes, Nec multuin referl ad propositum, Pytha-
in uno non modo patris, sed omniuin ingenuorum goras, an Protagoras, sicut Quintiliano placet et
transceudit vitia, quod Aulo Gellio, litigaverit, neque eniin vis es in no-
iucontinentissimee fuit in-
vidiae, adeo ut eliam paterni triumphi mine, dum constetrem ambiguam sine temeritate
ei lacrymas
extorquerent, ac si ei virtus paterna omnium ge- difflniri non posse. Saut autem multe captiosae

rendorum praeriperet gloriam. Eos etiam aut pro- c quaBstiones,quae tutiusetcommodius, praeserlimin
priis manibus interficiebal, aut rapi prfecipiebat judiciis, differuntur, quam acoelerentur. Unde et

ad poenam,quipatern8e virtulis prfeconia praedica- apudDialeclicos, genus hoc Tractus appellatur, et

bant. At Pythagorasapud philosophos tantae exstitit a Graecis dicitur Zin-naic, ubi, quidquid verum esse
auctoritatis,utadomniumquasstionumdecisionem statueris, falsum reperitur. Et, si plerumque in
sufficeret, si in parte crederetur Pythagoras exsti- his per exceplionemdoli malipossit res temperari,
tisse. Tantum namque opiniopnejiidicata poterat, el aequitasipsa jurisinterdum queat mitigare rigo-

ut nihil convalesceret ab opposito, dum hoc ipse rem, nisiurgentissima rerum necessitas cogat, in
dixisse diceretur, et ex usu acqiiiescentium, vox talibus sententiam expedit differre, quam ferre.
ipse pronominis, Pythagoramindioabat. Cumenim Fere a puero didicisti, quia in quaestionibus quae
simpliciterdicebatur.n Ipse hoc dixit,»ex praeceptahabent positiones implioitas, et quae latenter in-
auctoritate, testeTullio, Pythagoram intelligi opor-
volvunt contraria, laboriosa solutio est, nisi forte
tebat. Hio lamen tota auctoritate sua, nequaqiiam te antiquo Nestore repntes cautiorem. Ne crcdas

judioium flexit, sed adhuc interveniente dilatione,somnio, Agamemnoni diclum est in somnis, dum
propterrei ainbiguitatem pendet sententia. Thema in excidio Trojae Graecia laboraret. Hujus quoque
quidem hujusmodi est Evallus adolesoens dives, q soranii interpretationem, Jovi censuerunt Graeco-
:

eloquenliae discendae gratia, causasqueorandi cu- rum sapienlissiini reservandam. Laborantes vidi
piens fuit. Hic in disoiphnam Pythagorse se dedit, quamplurimos, dumquferituran quidicit,egomen-
proraittenspecuniamquautamPythagoraspetierat, tior, verum dicat. Sed ueminem vidi qui Scyllam

data medletate anteqiiam ingrederetur, datunis vitaret et Charybdiin, nisi debilem aut propitium
alteram quo primuni die causamapudjudicesper- sustinuerit hostem. At in litigiosis disputationibus
orasset, et vicisset. Postea cum diutius audilor, et declamationibus scholaslicis, sine periculo isto
assectatorque Pythagoree fuisset, facundiaiiique ista versantur. Sed ubi ad forum venlum est, in
promovisset a studio, et transcurso tempore lon- quo inanis ostentatio ingenii conquiescit. et seria
giori, causantibus patrooinium denegaret, ut puta- duntaxat agitantur, sine periculo litigatorum, aut
batur, ne doctoris impleret mercedem, habito con- jiidicis, in sententiae calculo non erratur. Nec est,
silio, litem cum eo Pylhagoras contestatur. Cum ut opinor, quidqiiam utilius, quam periculum dif-
ergo adjudices ineundm constituendasque causaB ferri, si omnino vitari non potest. Iniquissimum ta-
venissent gratia,Pythagoras sic exorsiis est ; « Disce, men est, jurgia protelari, cum alterutrius litigan-
 ;

573 POLYCRATICUS. - LIB. V. 374

tium periclitatur utilitas, et rei difflcultas moram A cludi velit, ut postmodura in causisagendis minime
non coutrahit. Uui(iquid igitur expydiri potest, ac- audi.iliir. Si vero praevaiicatiis fuerit advocalus, in
celeraudum est quod consultioi-e tractatii indiget,
;
convictura oportet, pro qualitale comiuissi, poenam
ditferendum. gravissimam exercere. Munus siquidem patrocinii
tidelissime implendum est, et sine adversariorum
Cap. XIII. Quomorlo judicium debeal ordinari, el de
injuria. Rationibiis namqiie, non protiris conten-
conreptione sacrameniicaluinnise. quoil exneces-
siuiteprseslanl actoret rem, et quid. iinmineat iili, dendiim est, et ex edicto principis patitiir opi-
quijuramentumsubiredelrectul,etdesacraniento nionis dispendium, qiiisquis negotio derelioto, pro-
advocaiorum, etpcena caLuinniatoi'um, sice proe- cax in adversarii siii contiimeliam aut palam pergit,
vaiicatitium, aul tergiuersanlium.
aut subdole. Sed licet patrono merces excausa ho-
Utverorerum veritas citius illucescat, litigatores norarii debeatur, concinnatorem vel redemptorem
ipsos, personas videlicet principales, non anle ad litiiim esse non lioel, iit cerl* partis emoliimentum
litem judes admittet, quam sacramento
ei priestilo cura gravi darano litigatoris, et qiiadam depreca-
tidem,quod jiislitice iusistent, etcahuuniam
faciaut tione paciscalur. Qiiidqiiid auteiu patronus allega-
omnem procul facient. Actorqnideui juret, non ca- verit prtesente domino, perende est habendum, ac
luminaiidi animo lilem movisse, sed exislimando jg si proferatur a domino, nisi ex continenti, id est
bonam habere causam, et quod nihil in tota lite infra proxiraum triduum contradixerit. Licet au-
faciet calumuiose, utnec probatio, nec dilatio fru- lera patroniiiu vinci contigerit, in nullo lieditur fa-
stratoria exigatur, sed in soluiu quod justitia vide- ma ejus, si nihiloiuisit ex contingentibus, el clien-
tiir exigere. Reus autem jurabit, quod putans se tis sui jiistitiam fi<ieliter fovit. Non enim cogitiir
bona instanlia uti, pervenit ad reluotandum, et patrooinari mendacio. Si quid vero laesionis affert
qiiod in nullo lotius litis articulo calumniose ver- caiisa, in litiganles cadit, sive civiliter, sive cri-
sabitur, id solum ajudice, vel adversario exigens, minaliter aotum Hoc autem quidquid sit, sen-
sit.

quod pro veritate putat ex necessitate justitias ex- tentia diffinitiva declarat, quie reos condemnat, vel
hibendum. Uterque vero jiirainenli sui exlrema absolvit,etinterduminipsosauotoresconsiiltissime
clausulahoccomplecleliir, utjiirentse nihildedisse, acerbitatis elTundil aciileos. Nam ul de civilibus ta-
autproraisisse, aut daturos esse, vel per se, vel per ceatur, in quibustamen esteadem invenire, accu-
mediampersonam, sive judiciluis, sivealiisquibus- salorum temeritas tribus modis detegitur, tribus-
cunqiie personisproea causa, exceptis his.quiead- que subjicitur poenis. Aut enim caliimniantur, aut
vocalis, et quibusdam aliis certis personis de jiiris praevaricanliir, aut fergiversantur. Esl aulem ca-
indulgenlia piaestari licet. Quod si actor sic jurare q lumniari, criruinafalsaintendere. Praevaricari, vera
recusaveril, exolusiis a lite cadit ab actione, tan- abscoudere. At in universum ab accusatione de-
quam improbus liligator. Reus vero detrectans sistere, tergiversari est. Sed lege Reiuia calum-
subire juramentum, habeturpro confesso, et sen- niantes ad vindictam poscit similitudo supplicii,
tentiam damnalionis exspectat. Sed et ipsi patroni italamen ut poslqiiam reus absolutus fuerit cum
causarum, qiio fidelior possit esse examinatio, ab de acoiisatoris consilio et mente constiferit, sijusto
ipsa conteslatione litis, juramento arctaufur ad errore lapsus est, absolvatur. Si vero in evidenti
veritatem et lidem, jurantes qiiod cum omni vir- caluinnia deprehensus esl, poena legitima oondem-
tute sua, omniqiie ope, quod justura et veriim exa- netur.Quodipsiuspronunliafionismanifestaturver-
minaverint, clieulibiis suis inferre procurabunl, bo. Nam si pronuntiafum est, « Non probasti, » pe-
nihil studii reliuqiientes prout cuique possibile est percit actori ; si vero « caliimniatuses,» condemna-
etquodex industriasua non prolrahent lites. Nam vil eum : de poena infamise niliilsubjecerit,
et licet
easoporteta judicibusinfra bieniiium vel triennium tamen polestas legis adversus eum exercebitur,
terminari.Ipsosquoqueadvocatosparidistributione adeo ut importet infamiam.
partibusexaequabit, sive eos petierint, sive uon, ut
Cap. XIV. De ralioneimtrumentorum.
aequo Marle possit causa procedere. Heec aulem „
paritas, ot in virtutis merito, et vivacilale ingenii> At in ipsa disquisitione consilii, fam in civilibus
consilii profundilate, et opinione scientiee, et no" quam criiuinallbus causis, ad exarainandas proba-
minis auctoritate consistif, ut hfec omnia, si lieri fiones, instrumenloruiu rafio habenda est. Etqui-
potest, apiid partes quadam cequitatis lance libren- dem instrumenfa dicuntur omnia, quibiis causa
tur. Quod si unius pree cfeteris est fama hilarior, instrui potesf, sive sint testimonia, sive testes :

ex offlcio judicantis prout poterit parti adversariae hsBC tamen iliis potiora sunt, eo quod testes testi-

compensabitiir. Qui taiuen alicujuslitigatorum ar- inoniis prseferaiitur. Nara cum testes examinari
cana praenovil, non patrocinabitur adversario, nisi possint, testimonia semper, et apud oiunes eadem
forte citra oonvenientiam judicis, separatim cum sunt. In ipsa vero testium examinafione, non po-
pliiribus aliter tractaverit, ut alteri paris defen- test ex regula aliqua difflniri. qui magis judicem

sionis copia subtrahatur. Nec est qui a judice mo- sequi oporfeat. Si enim omnes testes ejusdem ho-
nitus sine exciisatione probabili, possit ouicunque nesfalis et aistimafionis sint, et negotii qualitas,
parti patrocinium denegare, nisi forum sibi prae- ac judicis motus cum his concurrerit, sequenda
S75 JOANNIS SARRSBERIENSIS 576

sunt omnia testimonia. Sin vero quidam eorum A eisacrilegos,lalrones, fures, plagiarios conquirere

aliud dixerint, licet in pari numero, credendum debet, et prout quisque deliquerit, in eum animad-
estquod nalurae negotii couvenit, quod inimicitise vertere, receptatoresque eorum, sine quibus lalro
autgratiae suspicioue caret, confirmabitque jiidex diuliiis latere non potesl. Omni vero jus reddenti
motum animi ex argumentis et testimoniis,
sui observaudum adeundo quidemfacilem se
est, ut in

quae rei aptiora, et vero proxiuiiora esse compe- preebeat, sed contemni non patiatur. Unde man-
rerit. Non enim ad multitudinem respici oportet
datis adjicitur, ne praesides in ulteriorem familiari-

sed ad sinceram testium fidem, et testimonia, latem provinciales admittant. Nam ex conversa-
quibus potius lux veritatis assislit. Ipsis quoque tione sequali,contemptio nascitur dignitatio. Et
prsesumptionibus frequentissime stabif, donecpro- summatim ita jus reddi debet, ut auctoritatem
betur contrariuiii. Naiu et Salomon,cum in litigio dignilatisiugenio suoaugeat.Sedetincognoscendo

meretricum infautem diviili praecepisset, et altera nec excandescere adversus eos, quos malos putat,
eum mallet alteri vivum cedere, ipsa lamen recla- nec precibus calamitosorum illacrymari oportet. Id
mante Nec mihi nec tibi sit sed dividatur, illi
:
enim non est coustantis et recti judlcis, cujus mo-
vivum infiinlem vesliluendum censuil, quas non tum animi vultus detegit. Quid enim in viro gravl
deformius, qiiam si ad auram genae pallent, cutis
acquievit, ut vivtts moreretur (III Reg. iii). Argu- B
mento siquidem probabili trahebalur, ut matrem in rugas contrahitur, scintillant oculi, turbatur
crederet quae diligebat cum opinionem ejus, aut
;
vultus aut si sanguiuera faciei ira accendit, et
;

fldem, adversa probatio nequaqiiam evacuaret. quasiexcluditinsuperficiem,spumantiatorquentur

Unde et D. Adiianus reseripsit, judicantis dilatans labia, brachia jactantur, saliunt pedes, corpus tre-

in examinatione testium facultatera et verba qiii- ;

pidal, et toto gestu non tam iratum exprimit, quam

dem epistolfe suut hrec Tu magis scire potes

:
insanum. Certe cum tales video, coinpatior illis,
quanta tides habenda sit lestibus, qui cujusdigni- mihiqiie metiio, memor hominum, quos in Africa

tatis, et cujus aeslimationis sint, el qui simpliciter esse, in libro naturalis Historiae apud Pliuium

visi sint dicere, utrum unum eumdemque sermo- didici. Dicuotur enim effascinare voce et lingua, ut

meditatiim attulerint, an ad ea quse interro- si impensius forte laudaverint pulchras arbores,

nem
gaveris, ex teiupore verisimiliter responderint. Uuae segetes amoeniores, laetiores infantes, equos egre-

argumenta, et quemadmodum, ciiique rei pro- gios, pecudes pastu et cultu optiraas, repente mo-

bandae sufticiant, nullo certo modo salis difflniri riantur, aut pereant Fascinatio quoque oculorum

potest. Alias numerus testium, alias dignitas et exitialis est. Refert idem homiues esse in lUyricis,

auctoritas, ahas veluti consentiens fama confir- c 'I"' '"'^''"''"'^''^''"'^°' 1"°* '^'"''"'^ ''^'' ^*'^''""'-
roat rei, de qua quaerii.ur fidem. Hoc igilur so- Eosque ipsos mares, feminasque qui visu nocentes
lum tibi respondere possim sumuiatiin, non utiqiie sunt, pupillas in singulis oculis habere bina. Apol-

ad unam speciem, probationis cognitionem slatim lonides quoque perhibet, m Scythia nasci feminas,
allegari debere, sed ex sententia animi tui, te quae BithiiB easdem in oculis binas
vocantur, et

aestimare oportere, quid aut credas, aut parum habere pupillas, perimere si quem visu forte
et

probatum tibiopineris. Judicivero plurimum licet, iratte aspexerint. Vereor ne his cognati sint judi-

dum in omnibus serviat veritati, quamsi (ut solet)
apud improbos periclitari cognoverit, ad profes-
sionem ejus qui necessarii fueriiit, evocabit, et ad
testimonium compellel invitos his tainen exce-
ptis,quosadversus certas personas testificarijura
non cogunt.
ces iracundi. Tradunt etiamphysiognomi, eos qui
habent oculos niaculosos, ad nequitiam proniores.
Quie vero de prfesidibus, aliisque judicibus dicla
: sunt, debent et a;iud proconsules, quos noslrates
vulgariter dicunt jMs/i<jas esse errantes, obtinere.
Et nomeu quidem erroris, etsi non officio, personis

Cap. XV. Qux pertineant ad religionem proconsu-

tamen eorum convenit qui euntes post concupi-
lum,prvsidui/i,et ordinariorum judicum, et qua- scentias suas, in sectatu avaritiae, et depraedaiione
tenus xenia prutendi Ltceat et deL'icerone, Bei'-
; popularium, a tramite aequitalis aberrant. Debent
nardo, Martino, Gaufrido Carnotensi. 1

autem officia omnium esse gratuita, ut nihil ultra

Pertinetautem ad religionempraesidis, providere statutum exigatur, sed nec recipiatur. Sed forte
ne potentioresviri injuriis afficiant humiliores, ne quid statutum sit, quaeris. Plebiscito continetur,
defensores eorum calumniosis criminibus insecten- ne quis prassidum niuniis doniimve caperet, nisi
tur innocentes. Prohibebilque illalas exacliones, esculentum poculentumve, et id quidem iutradies
et violentias factas, etextortas metu venditiones, proximos prodigalur. Quod et ad proconsules,
et cautiones, vel sine pretii numeratione, ne et aliosque magislralusex mandato principis transit.
ipse provinciam in praebendis hospiliis oneret, de- Non vero tolum debent xeniis abstinere, sed
in
nique ne quis iniquum lucrum, vel damnum sen- modum adhibere. Utveronec in totum abstineant,
tiat, praecavebit. Congruit enim bono et gravi prae- nec avare iiiodum xeniorum excedanf, divus Se-
sidi, curare ut pacata et quieta sit provincia : verus, et imp. Aiitonius elegantissime suat epistola
qiiod facile obtinebit si soUicite agat, ut malis ho- moderali. Cujus epistolae verba sunt haec « Quan- :

minibus provincia careat, eosque conquirat. Nam tuiu ad xenia pertinet, audi quod sentimus. » Vetus
 ::

577 POLYCRATICUS. - LIB. IV. 578

proverbiuui est « Nec omnia, nec semper, nec ab
: A hoc ciiin sumraa frugalitate ; sed omnia quee ia
ouinibus. » iNam valde inhumanum est a nemine xeuiorumratione oftereliuntur, stercoracontem- ut
accipere sed passim, vilissimum et per omnia,
; ;
nebat.TestatursanctusGlarevalleiisis,quodpiscem,
avarissimum. Quod autem mandatis conlinetLU', ne quem vulgo sturionem dicunt, a devoto quodam le-
domum vel munus ipse procousul, vel qui in alio gationis suae oleiico gratis accipere noluit, nec
emalve quid, nisi victus quo-
officio erit, accipiat, ante acquievitoflerentis improbitati, quam ei pro-
lidiani causa, quod ad xenia jam non pertiuel, admisso xenio pretium numeraret.
sed ad ea quae eduliorum excedant usum. Sed nec Cap. XVI. Decrirnine repetundarnm, quolenenlur et
xenia produ(;enda sunt, ad niunerum qiialitatem. prassides et judices, quiaiiquid omnino accipiunt
Licet enim patrocinium justura possit vendere
propter eusresqucesibi snnl exuffino faciendce
et de Suuiuele, qui dncet jiige sacrificium esse
advocatus, etperitus jiiris saniim cousilium, judi- debere in douio judicis, qune se ipsavi oblalione
cium vendere omnino non licet. Cicero cum in juslilix, et bonorum operum exhibet templum
Palatio domum vellet emere, et pecuniam ia prce- Dei.
sens non haberet, a Sylla qui tunc reus erat, rautuo Sed crebrescentibus vitiis, etiam in clero sunt
sestertium vicies tacite aoceiiit. Ea res priiisquam hodie continentiae tantee exempla rarissima, cum
emeretiir, prodita est,et in vulgus e,\ivit,objectum- g tamen decensiiralegum,summa continentiamagi-
que est quodpecuniara domus emendee causaa
ei stratibus omnibus sit indicta.Adeo quidem, utqui
reo accepisset. Tunc Cicero inopinata exprobra- ordinariara gesseritpolestatem, quidquid ex vetere
tione permotus, aocepisse se negavit.dicens sedo- delegationis tituloprofligaverit, ciim dispendiopu-
mum non esse erapturura. Alqueadeo falsum est doris atque fortnnae, idest honoris alquedignitatis,
quod, inquil, objicitis, ut verum sit rae prcuniam de propriis falcultatibus intra provinciara positus
accepisse, domuraemero. Sedcum posteaemis-
si inferre cogatur. Lege quoque Julia repetundarum
set,ethoc mendacium insenatu ei ab inimicis ob- tenetur, qui,cum aliquam potestatem haberet ob
jiceretur, risit satis, atque inter ridendum « Ira- • judicandum,velnonjudicandum,decernendumvel
prudentes, inquit, horaines estis, cum ignoratis non deceruendum, aut ob denuntiandiim, testimo-
prudentis et cauti patrisfarailias esse, quod emere niura,velnondenuntiandum,pecuniamacceperit;et
velit, se empturum esse negare, propter compelito- insumma, quo magis aut minusquid exofficiosuo
res emptiouis. » Sic itaque, quod inticiari non po- faceret. Nec usu capi potest quod accipitur, ante-
terat, urbano facetoque diluit dicto, rem magis quamredeatinpolestatem ejusaquoprofectum est,
dignain faciens risu quam crimine. Familiare aut haeredis. Venditiones quoque et locationes,
siquidemhabebat, utquoties otijectum turpeabne- (-, pluris minorisve factas, lex et ea
isla rescindit,

gare non posset,responsione joculari illud eliideret. damnati, testiraoniura publicura dicere, aut judices
Ampleclendse raemorice, et iniitand;e sauctitatis esse, aut postulare prohibentur. Et licet convicti
summus pontifex Eugenius, quera vidisti, nulliim extra ordinem hodie puniantur, plerumque dam-
omniuo raunus hominis litigantis recipiebat, aut nantur exsilio, vel etiam durius, prout adraiserint.
cui litem crederetimminere. Undecum inadventu Seiet ab haeredibuspcEna repetitur. Inspice verba
suo prior quidam raodicaj facultatis,cujiis caiisara legis, et quanta indignatione criraenhoc persequa-
nondumaudierat, eimarcam aiiri lievotionemiilta tur altende. « Ut unius. inquil, piEua metiis possit
instanter offerret « Nondura, inquit, doraiira iu-
: esse multorum, ducem qui maleegit ad provinciam
jam vis corriimpere dominum? Cor-
gressus es, et quam nudaverat, cura custodiacorapetenti ire prae-
ruptionem namque vir sanctus credidit, quidcjuid cipiuius, ut nonsolumquod egit, nondicam dome-
offerebatur judici pendente. Bernardiis Clare-
lite slicus, sed manipulariuset rainister accepit, verura
vallensisraonachus, etsanctoruinCosrafeetDamia- ut id quod ipse a provincialibns raeis rapuit, aut
ni diaconus cardinalis, Rom« degens in excelsis sustulit, iu quadruplura iuvitiis exsol vat. » Itenique
singulariter habitavit, excutiens manus suas ab « Oranes cognitores et judices a pecuniis atque pa-
orani munere, ut nondum natus sit, cujus aurura, trimoniismanusabstineant.nequeaiienum jurgium
vel argentura in niunus acceperil. Quid referam putent suam prfedam. Eteiiira privatarum litium
Martinum, qui contra morem a legatione rediens cognitor, ideraque mercator, statutam legibus co-
pauper, cumab episcopo Florenlino equura, socio getur subirejacluram. » Et illud: « Jubemusquo-
necessarium,magnacompulsus instautia, accepis- que et horlamur, ut, si quis forte honoratorum,
set, eumdemrestituit donatori, exquo eura ab ini- decurionum, possessorum, postremo etiam oolono-
muneris, causam in Romana Ecclesia ven-
tio datis rum,acujiislibet ordinisjudicefueritaliquaratione
tilandam habuisse cognovit.Quodetplenius S. Ber- concussus, si quis sciat venalera de jure fuisse
nardus Clarevallensis abbas, qui eum perfectius sententiara,si qiiis pcBiiam velpretio reiuissam, vel
noverat, refert in libro doctiinali, quem ad S. Eu- ingestam
vitio cupiditatis si quis postremo qua-
:

genium de contemplatione vel consideralioue scri- cunque decausa improbiimjudicempotueritappro-

bit. Taceo quod venerabilis PaterGaufridus Carno- bare, is vel adrainistrante eo, vel post admiuistra-
tensis, legatus Aquitanias, provincialium muuera tionera depositam in publicum prodeal, deferat
non recepit, nisi in causa esculenti et poculenti, et crimen, delatum approbet, cum probaverit, et vi-

Paikol. CXGIX. 19
579 JOANNIS SARESBERIENSIS 580

ctoriam reportaturus et gloriam. Utinam heec vel A. ceatmagistratus. Nam de vicecomitibus, etjiistifiis,

audiantur a nostris, naui ut servenlur optare vix quae, nt vulgari nosfro iitar, recfe (llcuutiir erran-

audeo Quos quotiesdiligenlius intueor, concusso-

I
tes, nihil tale audifur, eo qiiod diligiint niunera, et
res mihi potius videor videre quam judices, ac si sequunfur refributiones, nec liberauf pauperem a
ad hoc solumdatisint, ut provinciam spolient.Sed potente, advenaa et pupillo non judicant, et causa
etleges ipsaeet consuetudines, quibusniinc vivitur, viduce non ingredifur ad eos. Poiro nec judices ec-
insidiffi sunt et laquei calumniantium. Verborum clesia.sfici sequuufur Samuelem, sedsicutpopulus,

tendiculee proponuutur, et aucupationes syllaba sicetsacerdos. In commiiueconquerituiSapientia :

nim vffi simpliciqui s)'llabizare uon novit! Feci,

;
Tenentes legem nescieruni me ; principes faclisunt,
mqmi, judicium et justitiam, nnn tradas mecalum- el ego ignoravi (Jer. w). Quod ut ab hiirailioribus

nianlibus meyPsal. cxvui) ; » ac si aperte dicat : liqueat,quidei;ani sunf, velarchidiaconi.nisi illi,ut

Qul judicium pervertiint, et juslitiam deserunt, tra- Simoiinostervenerabilis docforinlegeDomini.dice-

danturcalumniatori.quifiliosAdamanteconspectum re consaevercLi, inquorui7imanibusiniquilatessunt,
Dominiaccusatdieac nocte. Legiturin IlbroRegum dexiera eorui7irepLetaesli7LU7ieribus^[Psal.\w.[¥&-
aduniversumlsraeldixisseSamuelem -.Ecceaudivi licissimumregem Anglorum,efNorinanniaB,etAqui-
vocem veslramjuxtaomnia quw locuti eslis ad me, P fanice adhuc invictissimum ducem, interrogaquid
et constilui super vos regem. Et nunc rex graditur etiam de suis sentiat, quos intrudit, et dicet, ut
anle vos, ego autem senui et incanui. Porro fiLii mei. opinor « Non esf maliim in clero, quod isti non :

vobiscumsunt. Itaque conve.rsatussum rorom vobis faciant.i Kpiscoporum nomen etofHcium venerabile

ab adolescentiamea usque ad diem hanc. Ecceprx- esf, si tantaimplerefiir sollicltiidine, quantainfer-

sto sum Loquimini demecoram Domino,el coram duiu pefilur ambitione. El diligerenfiir uf pafres,
christoejus, utrumbovem cujusquam lulerim, aut timerentur ut doiuini, colerenturut sancti, siesa-
asinum,ei quempiam calumniatus suni.si oppressi ctionibus parcerent, ef projicerenf exanimo quid-
aliquem, si de manu cujusdam munus accepi, et quiilprovenit ex calumnia, et oiunem qusesfiim iiii-
contemnam ilLud hodie, 7-eslituamquevobis, (I Reg. nimt^crederentpiefafem. Casferumsibi revienfiam
j.u). pudlcum animum o confinentem manum o
! ! subfrahunf et amorein, dumhonores ambiiiut, pe-
judicem incorruptum,et vocemmagnificam.admi- cuniam cupiunt, etvel suas faciunt, vel allenas ca-
randam, etimitandamuniversis, quae de conscieu- liimnias fovent. Ef qnidem nescio qiiomodo notam
tia pura sic loquilur Loquimini de me coram Do-
! etpoenamomuemevadant quiexacflonemfoflnsca-
mino el Christo ejus, qin iu cceIo et terra judices liimniosi quiesfus sibi atl mlnusbessem vindicant.
judicanf. Loquimini, iuquam, si bovem cujusquam Namauf solidum assem usurpant sibi, auf ut miil-
aut asinumtulerim. Ulique villas etprffidia,autim- fum, trientem dunfaxat archidiaconis et alils offi-
mensa ponderaaurivel argenti, aut pretiosEe supel- nedicamcum populo minlsfrlsiniquitatis,
cialibus,
lectilis onera non extorserat, qui magni reputabat cedunf. Sed neclegatisedisapostolicse, manussuas
judicem bovem oblafum accepisse vel asinum. Si exciitiiint abomnimunere, quiinfeidumiu provin-
quempiam calumnidlus sum, si oppressi aliquem. ciis ifadebacchanfur, ac si adecclesiam flagellan-
Neminem injusfe vexaverat, qiii oiiuies caliimnias dam Safan a facie Domini. Conciifiuut
egressiis sit
excludebat, nec judicium ejus perverfebaf caro vel aiigulos domiis, ut prosternant tilios et iilias ejus,
sanguis, qiii nullum unquam oppressit. Si enimiu qiiilaiiguores et doloresanimarumcuravilin cruce.
maniisejiisquisquamincideraf, nonenm judex.sed Commovent et conturbaut terram, ut videantur ha-
propriainiqiiitasoppiimebat.Sirfe7?!an(iC(yiiS9Mam berequod sauari oporteat. Hictaineu uondeomni-
munus accepi,coHtemnam iLlud hodie,reslituamque bus sermn est, sed dehis qul, Pafris voluufatecou-
vobis. Quid, quseso, expressiiis dicipoterat ? Uf in tempta, serviunt sucB. Consfat enim quia in omni
summaomnem avaritise suspicionem loUaf, nullius oflicio domus Domini.sic relinquuntur quidam,ut
muneris conscienfiam docet se habuisse, paratus alli assumantur. Vidi ego ipse in omnibus his, de-

confemnere et restifuere, si quidorauiao exigi pos- canos scilicet, archidiaconos, episcopos eflegatos,
set.Malebaf enim illudresfifuere iu prassenti, quam D tauta sollicifiidiue operari In messe Domlui, uf me-
cum usuris reddere in futuro, et confemnere illud rito tidei et virfutls, recte vlderi posset vineam Pa-
hodie, satlus judicabal, quam in conspectu Deiet tris in manueorum prudenterel utilitercollocatam.

omnium electorum, ex ea causa in asvum contem- At alii slc versantur, ac si ad Thebas infacinus ex-
ptibilisapparere. Sedquid ad hanc constitutionem cilandas mittatur ab inferis Thesipbone vel Megae-
ejiis respouditaiidifor ? Audi. Et di.verunt [ibid.): ra.Nainferesicabaulaconfraomniiim votafidelium,
Qui? Utiqiie fotuslsrael. Nam adomnes sermonem ad Ecclesise publica oEQcia accesserunt. Apud hos
direxeral. Non es calumnial us wos, neque opp7-es- judiciuin nihil est, nisi publica 77ierces,
. . .

sisti,nequetulisli demanu aLicujus quidpiam{ibid.) Alqueeques, in causa qui sedet, e7npta p7-obat.
Siquis procousulum praesidumve, aut tiibunus, aiit Justihcant impium promunerlbus, exsnlfant iu re-
centurio,decnriove,automninoaliqiiismagistratus bus pessimis, Isefautur cum mala fiunt :

tale teslimonium a provinclalibus meruit, ad pro- ViX(iueteiienlLac/nji7ias,cumniLlacri/niubilece7'7iunt.

viaciam nostram, queeso, accedat, ut nostros de- (OvId. Met. n, 796.)
581 POLYCRATICUS. - LIB. V. 582

Siqiiidera pficcata populi comfidunt, et vestiuntup A falsae innocentiae, et inanis justitife, testimonium
eis, et in eis mullipliciter luxuriantur. Aooeptores perhibere, popiilum religione juramenti ad profes-
personarum, et qiiasi quidain bouorum mallei Iioc : sioiiem veri taraen arclanrliim censuit, dioens :

enim didicerunt ab eis a quibus electi sunt. Ait Dominus adversus vos, et lestis christus
Testis est

Sapientia . Venalio leonis onager in eremo, sic et ejusin die hac, quia non inveneritis in manu mea
'

pasciia divitum sunt pauperns. El sicut abnminatio quidpiam. El dixit populus: Testis {[ Reg. sii) ;ac
est superbo humilitas, sic exsecralio est dicitis pau- si fidem Deo et rej,'i siio debitum, religiosBe afflrma-

per. Dives commotusconfirmabitiir abamicis,humi- tionis obsidem faciunt. Qiiod aiitem esculentum et

lis aulem rum ceciderit, e.vpelletur et anotis.Diuili poouientura acceperit, de Scriptiira certum non tia-
deceplo mttltirecuperatores : locutus esl superba,et beo. Sic enim scriptiitn est Judicabat quoque Sa-
:

justificaveruntillum.Htanilisdeceptusest,etinsuper muel Israel cunctisdiebus vitae suse, etibatper sin-

argiiitur.Locutiiscsi sensate, et non est ei datus lo- gulosannos circumiens Bethel, et Galgala, et Ma-
ciis. Dives lociitus omnes tacuerunt, et verbum
est,et sphat, et judicabat tsraelem in supradiclis locis,

illius usque ad nubesperducent.Pauper locutus est, revertebaturquein Hnmalha. Ibieniin erat domus
et dicunt: Quisest iiic?Et sioffenderit, subvertunt ejus, et ibi judicabat lsraeL{l Reg. vii). Quid aliud

illum {Eccli. wii).Et haeo qiiidem sunt judicia eo_ b videtur sonare littera, msi quod provinciam ex
rum, quos curia dociiit, imo omnium qui jiistitiae oftioio circuibat, ad expletionem judicii, et reverle-

divitias prreferunt, et niliil potius duounl.quam ha- batiir domum,utde proiirio satisfaceret neces^itati?

bere divitias, quo tamen vix aliquid iuutiliiis est. etiam ibi uLtare Dumino {ibid.). Recte
JEilificavit

NuIIus istorum cxsultat, ciiin Christum videt in ter- quideiu, eoqiiod juge sacriticium esse oporteat in
ris, nullus eoriim est qui velit eum cum hominibus domo judicis, morumhonesta-
quascultujustitias.et

conservari, nullusqui ad bona opera proximorum te, et luce bouoriim operum, se ipsam exhibet
decaiitet : Gloria in excelsis Deo, ei in terra pax templum Uei. Ubi amodo non iramolalur sanguis
hominibus bonse voluntatis [Liic. ii). Hoo siquidem hircorum et vituloruin, nec cinis vitulte inquinatos
cautioum est fidelium priBlatorum, qui speciosis in- sanclificatad emundationera carnii>, sed perponti-
ceduntpedibus,etexeobeatis,quodpacem porlant, ficem magaum, quipenetravitccElos, Jesum Filium
et pacem saactimonias sociam, sine qua nemo vide. Dei, ubique locoriim otTerri debet
bit Deum. Dicunt et hi cum Sapieutia, quia bona Compositum jusfasque animi, sanctique recessus
est subslantia, cui non est peccatinn in conscientia, Mentis, et incoctum generoso pectus honeslo.
et neqnissima paiipertas in ore impii (EccLi. xiii). (Pers., II, 73.)
Clamitant in plateis,qiiia 6ea<«sy!>'9(/i »«yen(!jses< q Veri siqiiidem adoratores sio adorant Patrem in
sine macuLa, et qui post aurum non abiit {EccLi. spiritu et veritate.Anne credis eum accepisse ali-
xsxi) ; ac si aperte dicant : Quisquis in raunere qiiid nomiue sportularum ? Hoc enim praetexlu non
cujuslibetmagistratus,auriim qiiEerit, maciilam in- tam judices quaiu judiciorum caupones, qui ne-
venit, sine qua neo acquiri, nec esse potest apud quiliaiu suaiu honesta volunt palliare licentia, ini-
avidum possessorem. Quis unquam pecuniam sine quitdtem siiam coloi-are nitunlur^quasrentesscilicet
sordidatioQe manuum Ex ea ta-
tractavil diufius ? aliqua emolumenta negotiorum.quorum pro parte
men certe minus manus sordet quam aniraus. Nolo onera portant. Aut si eraolumeutum esse non licet,
inihi m-dorumfrigescant Iiraina,autde nare canina sit saltem compensatio sumptiium et damnorum.

sonare hic littera videatur, non pono os meum in Hi tamea rari sunt. Qiiis enim erubescit dicere :

coelura, de patribus, qui orbem jiiilicaat, et a

ut Qiiid raihi dabis ut tibi justitiam faciam ? Nam
nullo judicantur in lerris, aliquiJ dicam, nisi ple- ut pro se ipsa exhibeatur, frustra exspectas. Nonne
numfide,charilateetreverenlia Dioam lamen quod simile est, ac si dicalur, qui I vultis luihi dare ut
verum est, adeo ut ei nemo fideliura audeat refra- nie ipsumabnegem, officium prodam,et Dominum
gari, dicam quod ipsi praedicant. Dicam, inquara, vendam ?
quianonpolestcivitasabscoudisupramonterapo- p c^p, xvil. Pecuniam contemnendam esse prce sa-
sita, et nequaquara latere possunt notitiaiu piibli- pientia qiiod etiam veterum phiLosophorum :

cam, qufB conspectu gentium fiunt siquidem

in :
probalur exempLis.
Oinne animi vitium lanto conspectius in se Legiintur plurimi philosophorum non modo di-
Crimen habet, quanto majorqui peccat habetur. vitias conteinpsisse, sed abjecisse, quasi impedi-
(Jiiv. viii, 140.) inentum sapientiee et virtutis. Feoil hoc Socrates,
Sal quoque infatiiatum ad nihiluni valet iiltra,nisi quem omnium philosophorumsectee qiiasi pruden-
ut projiciatur foras, et conculoetur ab horaiuibus, ti» et veritatis unioiim foutem venerautur. Au-
ulpote vilis abjectio, qufe nec ad stercoraiionem tistheiies quoque cum gloriose rhetoi icam docuis-
agrorum prodest. Solquoque orbem illiistrat ple- set, audissetque Socratem, dixi>se fertur ad disci-
eminenti est.Quid multa ? Operasin-
nius, quia in pulos suos Abite, magistriim quaerile, ego enim
:

gulorum, testimoniura perhibent de eis. Sic Samuel jain reperi. « Statimque venditis quee habebat, et
operumteshraonio justificatusest. Sed ne videretur publice distnbutis, nibil sibi plus quam pallioliim
populus ei blandiri, et quasi ex timore vel falUicia reservavit. Hujus Diogenes ilie famosissimus secta-
 583 JOANNIS SARESBEKIENSIS S84

lor fuit, potentior rege Alexandro, et naturfe hu- A que fraudulenter et vane, quia, ut ait i)le :

mauas victor. Cum autem Antisthenes discipulorum Rebus in aduersis facile est contemnere vilam.
nulium reciperet, et perseverantem Diogenem re- Forlius ille facit qui miser esse potest.
movere non posset, novissime ei minatus est cla- Nemo eoi'um qui morteui provocaut excusabilis
vam, nisi ubiret. Tum ille subjecisse caput fertur est. Excusahiliores sunl qui immiuentem abhor.
atque dixisse « Nullus tam durus baculus erit, qui
: rent. Quis euim cognovit consilium Domini, et an
me a tuo possilconsortioseparare. «Refertsatyrus, possit mortem impendentem quacuiique ratione
qui virorum ilkistrium scribit historias, quod iste effugere ? Sandrococtus a rege Alexandro iuterHci
Diogenes palliolo duplici usus sit propter frigus, jussiis,salutem celeritate peduui quajsivit. Ex qua
peram pro cellario habuerit, secumqueportaverit, fatigatione cum sommocafitus j iceret, leo ingeutis
et quod clavani gerebat ob corpuseuli fragilitatem, formae, addormieutem accessit,sudoremquefluen-
qua jam senex membra susteulai'e solitus erat, et lem liugua ei detersit, et blande expergefactiim
emuralhios vulgosit appellatus, in prwsentem ho- reliquit. Hoc prodigio, primum ad spem regni,
ram poscens a quolibet et accipiens cibum. Habi- majestate ominis impulsus est. Molienti deinde bel-
tavit autem in portarum vestibulis, et in porticibus lum adversus prsefectos Aiexandri, elephantus in-
civitaliim, usqiiequaque protitens verum,et trans- g (ioitae iiiagnitudinis ultro se obtulit, et veluti do-
euntiuiii abigeiisaut notans vitia, qux mores foe- mita mansuetudine, eum tergo suscepit, duxque
dabant. Cumque se torqueret in dolio, se domum belli, et prfeliator postraoiiura insignis exslitit.
volubilem habere jocabatur, et se cum temporibus Andronicus quoque, damnatus ad bestias, cum"
immutantem. Frigore enim os dolii vertebat in leoni objectus esset, qui et vaslitudine corporis,
meridiem, aestate ad septeutrionem ; et ubiciinque et impelu fervoris fremituque terriHco, sonoro
sol se inclinaverat, Diogenis simul praetorium ver- qiioque tono, comisque cervicum flucluantibus,
tebatur. Quodam vero tempore, oom in usum po- animos omniiimociilosquein seconverli-ret.illfHsus
taudi calicem ligneum geieret, viditpiierum manu evasit, eo quod ubi eum ieo procul aspexit, re-
concava bibere, et elisit eum in terra dicens : pente quasi admirans stetit, ac deinde sensim et
« Nesciebam quod natura liaberet poculum. » i\'i- quasi jocabundus placide accessit ad hominera.
hil unquam de animi rigore remisit, iii eoaem vul- Tiim caudam more atque rilu adulantiura canum,
tus tenoreeliam adversis interpellantibus perstitit, clementer et blande movit, hominisque se corpori
et ut plene Socraticum nosses, calcatis turbinibus adjungens, crura ejns et manus, prope jam raetu
fortuitorum.adversus omnem dolorem el miseriam exanimati, lingua leniter demulsit, cum homo in-
uniformi duravit proposito. Dicebat enimhaec sem- q ter illata atrocis feraj blandiraenta, amissura ani-
per a philosopho ahena.et impotem sui animiim, mum recuperare posset, et vix paulalim oculos ad
in quem fortuiiaj quidpiam licel. Virtiitem ejus coutuendiim leonem aperire. Hoc se Apion in ur-
et continentiara, mors quoque indicat. Nara cum banis speclaculis HomaB vidisse refert, adjiciens
ad agonem Olympicura, qui magna frequentia in qiiia, lunc facta quasi recognittone mutuo, hetos,
Graecia celebrabatur, jam senex pergeret febri iu inqiiit, videres et gratulabunilos leonem et homi-
itinere apprehensus, occubuit in crepidiue \[x. nem. Et hanc ob rem, et clamores populi maxi-
Volenlibus autem amicis, aut in jumenlum, aut in mos, accersiliis est homo a Caesare, et quare illi

vehiculiim tollere, non acquievit, sed transiens ad iiui atrocissiiuiis leo pepercerit, diligenter quaesi-
arboris umbram,ait « Abite quaeso, et spectatum
: tum est. Ille utique rem miriticam narrans ait :

pergite. Haec nox aut me victorem probabit, aut « Gum proviiiciara Africaui proconsulari imperio
victum. Si febrem vicero, ad agonem veniam si ; meus dominus obtineret, ego ibi iniquis ejus, et
me viceril, ad inferna descendam. » Ibique per quotidianis verberibus, ad fugam coactus sum, et
noctem eliso gutture, non tam mori se ait. quam quo mihi latebrae terrfe illius forent a domino tu-
febrem raorte excludere. Decepliis opiuione viro- tiores, in oamporura et arenarum solitiidines con-
rura fortiura et exem[)lo, in exlremcB difliciillatis _. cessi.Et quasi aliiid defuissel, consillura fiiit qiio-
arliculo, ne alinnde iuferretur, raortem ultroneam cunque modo mortem petere. Cum itaque sole
credidit appetendam. Praejudicatasiquidem opinio medio rapido et flagranti, quamdam pro tempore
sapientioribus persuaserat ia commune, ut mor- caveam nactus essem latebrosam, in eam penetro,
tem provocare mallent, quam tiirpe aliquid susti- meque reoondo. Nec multo post ad euradem spe-
nere. Fecit hoc Cato, feceriint et alii, qui ferlnm cum venit hic leo, debili, et cruento et crndeli
aut cicutam, aliudve toxicum prajoccupantes, om- pede, gemitiis edens et raurmura, dolorem cru-
nem et solam (ut putabant) turpitudinis effugie- ciatumque vuineris ingemisoens, cum miserantia
bant notam. Veritatis nainque ignoranlia eis si quis adesset. Atque illic primo qui-
audiloris,
patrocinari videtur ; sed crassa est et supina, dem conspectu advenientis leonis territus sura, et
quae certa postponit inoertis, et quidquid habetur quasi toto animo conslernatus. Sed postquara in-
optimum ex causa inani abjicit et expellit. iNec trogressus leo, uli res ipsa apparuit, in habitacu-
iu eo fortitudinis nomen assequitur, quod se pra^ liim illud suum, me videt ingressum procul, et de-
caeteris fraudulenta opinio consequi gloriatur. Uti- litescentem, mitis et mansuetus accessit, et sub-

i
 ^'«S POLYCRATICUS. — LIB. V. 586

latiim pedem ostendere mihi, et porrigere opis A ridet,qiios lamen ejectjsdivitibusincoenamnuptia-

ego stipilem ingentem
gratia, visus est.Ibi,inquit, lem Sapientia inlToducil{Ma(th.xxii), ubiinebrian-
vestigio pedis ejus hfErentem, revulsi, conceptam- tur ab ubertate domus Dei, et torrente voluptatis
qiie saniem vulnere intimoexpressi, acouratlusque asternfB potautur {I'sal. xxxv). Interim quicunque
jam sinemagna formiiline siccavipenitus, omuera- nouhabet divitias stiiltusest,asinus,stipes,caudex,
que detersioruorem. Illetuue uiea opera et medela pliimbum, aut si quid insensibilius est. Stultus
ievatus, pede in manibus meis posito, recubuit et ergo miserqiie est, si quis est pauper. Sed nec
quivit, atque ex eo die lotum Iriennium ego etleo amari polest ab aliquo, quem mala fortuna pre-
in eodeni specu eodemque victu viximus. Nam si mit, eo qiiod
quas venabatur feras, luembraopimioraad specum Nulla fides unquani miseros elegil amicos,
suggerebat, quae ego, iguis copiam non habens, et jiiste oreditur quisqiie mala ferre, qu£e sustinet,
meridiano sole tosta edebam. Sed ubi me, in- adeoque roguum pecuniseinvaluit,utdesperetur de
quit, vitae illius ferinse jam perlfesum est, leone fide judicis, qui repellit munera offerentis. Si pa-
venatum profecto, reliqui specum, el viam ferme cisoi detrectas, pollicentis videris odisse causam.
triduipermensus, a mililibus visus, appreheusus, Et fortasse affectu, vel munere esse crederis prae-
el arl dominum ex Africa Romam deductus sum. B corriiptiis, si permauere vis incorriiptus. Sententia

Ismestatiui rei capitalis dauinandum.daudumque vel opiuio philosophorum omuiuo evanuit, dum sic
ail bestias procuravit. Inlelligoautemhuuc quoque omues post divilias currant, ac si alibi laborum
leouem, me tunc separato captum, gratiam nuno requies, dolorumquesolatium mvenirinon posset,
beneticii referre et medelae. » Solutus itaque est ac si naufragi de profundoqueant enatare facilius,
poeua Androniciis, et eidem leo totius populi suffia- si praegiavi sarcina fuerint onerati. Sed quis nn-

gio donatu~. Exiude amicautibus sibi homine et quam uloerosus spinas congessit, ut volutatus in
leoue, el urbem peragranlibus et clrcumeuntibus, eis quiescat mollitei ? Profecto si ei perfeote cre-
dioebant omnes « Hlc estleo hospes hominis, liio
: deretur qui ait, divitiae sunt spinse, minime tanto
est homo medicus leonis. » Qu<Brisne historias studio a sapientibus nostri temporis qusererentur.
notiores ? De lacu leonum exivit Daniel, et piieri Ut ergo Publius Carpus ait, divites pauperibusmi-
de camino iguis evaserunt illae<i. Et apud oinnes seriores siint, eo quoi) a sapieulia longius abeunt.
gentes ex gralia, prseter opinionem, ab irnminen- Appetitus divitiariim sapientiae exclusioest,et fuga
tibiis malis liberali sunt plurimi. Unde nullus eo-
virtulum fecuuda virorum paupertas, naturam ;

rum, qui manus injecerunt sibi, satis excusalus optimam bene vivendiducem imitatur, etvirtutum
est mihi, licet magnis prseconiis eeclesiastica
C parens et cuslos est, solaque securitatem parit,
historia aliquos efTerat, provocantes morlem,quia quae sola nescit inoentiva bellorum. Non habet
temporariam vilam apudse, qiiam pudioitiain peri- jurgia qiii contentionis oausas ignorat. Trepidat
clitari malebanl. Al eos sic excusant inlirmitas orbis, etCiesaream manum solus pauper non timet.
carnis, et ignorantia juris, et incendum oharilatis, Utique si ob aliam causain non fugerentur, aut
et forte mandatum familiare Dei, ut sic in sim- contemnerentur divitiae, nisi quia sapientiee vias
plicitate sua salventur, ut nequaquam ad conse- sepiunt spinis, eas oportuerat non amari.Ne tamen
quentiam transeai.quodsimpliciterpiiBsiimpseriinl. his qui paiiperlatis erubescunt vilitale sordescere,
Quis enim locus est forliludiui, si sio teedeal ani- philosophorum sit molestaopinio, divitiarum non

mam vilffi suae, ut quasi palientia victa, et praecisa indioil fugam philosophia, sedinhibet appetiliim.
samita mprilorum, quod praBcipitur, aut neqiieal, Mentem sui compotem quaerit.et qiia in omni for-
aiit negligat sustinere ? Apud sapientes sic vita itatamen ut sufficientia
tunae calculo sufficiat sihi,
contemuitur, quod turpitudinis pretium, etiam ejus ex Deo auro tanqiiam ficlilibus
sit. Sic ;

aetas altera sordet, sic diligitiir, ut dum inno- fictilibus quasi auro utatur. Nam sicut opesadmit-
center teueri potest, nulliiis diflicultalis irruente tuntur ad iisum, sic a sapiente contemnuntur
propellaliir. Sic ergo servanda est vita,
ailioulo q abusii. Sed forte supellex vllis videbitur ignomi-
ut sit contemptiu sic conlemnanda esl, ut pro-
; niosa maguatibus,ethonorissplendorum res tenuis
iicial saluti. Sed quis est qiii hodie ooiitemuat deoolorat. Atqui longe praestantiiis est moribus
animam, cum nullus, aut rarus sit, qui tolo splendere, quam rebus, nec rerum unqiiam specie
meutis hiatu peouniam non concupisoat ? Qiiid- illustrabitur.quem siiae turpitudinis macula deho-
ni ? nestat.
Cum genuset forinam regina pecunia donet, Ficlilihus cxnasse ferunt Agalhoclearegem,
Ac bene nummaium decoret Suadela Venusque, Aiqueabacum Samio sxpe onerasse lulo.
(HouAT. Ep. I, VI, 38.) Fercula r/emmatis cum ponerel aurea vasis,
El misceret opes, paupcriemque simul,
qiii (iives est, qui prosperalur in viis suis, sapiens
Quserenti causam respondit liex ego qui sum :

etfelix judicatiir. Ad hoc aliiis iixorem ducit, alius sumgenitore salus.

SiciLise, figulo
quinquejiiga bouiu, aul villain emit, oommuiantes Fortunam reverenler habe, quicunque repente
pro Iiis animam suam. Caecosque, et claudos et Dives ab exiii progrediere domo.
debiles reputant, quibus mundus nequaquam ar- (AiisoN. Ep. viii.)
387 JOANNIS SARESBERIENSIS 588

Res itaque non siint in vitio, sed usus. Et est phi- A pacto, utad subversionem justorum, se eis inge-
losophantis animi fructiis nobilis, generosa eequa- rant, et quo diligentius excluduntur, ad ostium

nimitas mentis. iNam si ex stupore est, iit isquani- contemptoris studiosius pulsant. Quod bealus Ku-
miter omnia portet, mens eegra ab incolumitalis geuius munera caulius abigebat, ad eum undique
virtute degenerat. Cum vero philosophaudi sint multiplicibus confluebant.Hoc qiioque fere ubique
multae semitse, illa prae CBsteris mihi videiur esse accidit, ut.fugiant, dum quffiruntur ;dumfugantur,

nobiiior, et laudabilior, accelerant. Et haec quidem via compendiosa, el

honestissima est ad divitias. Cum enim divitise
Quce sic prandet olus palimler, rebus ut uti
prudenter excluduntur, et vita teterna acquiritur,
Noveril, el reruni qux sic versatur in usu,
el cumulus divitiarum accedit. Et si hoc nimis
(HOBAT. Ep. I, XVII, 13.)
arduum videtiir aliis,vel a judicibus tam ecclesia-

ut olus, et qurelibet extremEB paupertatis xenia sticis quam mundanis, qui professione aut sacra-
docla sit non fastidire. Fructus siquidem philoso- mento jiistitifp obligati sunt, impleri oportet. Utro-

phiae eximius est, ut noverit quis abimdare, et rumque siquidem forma Sauiuel est, qui sic praefuit

peniiriam pati, utliieto animo ipquaniraiter omnia sacriticiis, ut non parceret sanguiuiimpioriim ;sic

portet, ul ol)jeclo solidae virtutis obice, omnem _. judicia utraque exercuit, ne ullum opprimeret, et
fortunamexarmet. Profectoquisquis hsRcassecutus de manu cujusquam nihil accepit. Hoc testatur
est, non sperat aut extimescit, et in eum semper conscientia Samuelis, attestatur et populus, et ta-

forluna qiiselibet manca ruit. « Quid, inqiiit, cu- men non satis fit conscientiae scrupulosae, nisi sa-
riosus philosopliiae perscrutator, tibi philo^ophia cramenlo suum populus tesiimonium roboraret.
contulit ?» Et Aristippus : « Ut cum omuibus, ait, Aitenim Testis est iJominus adversus vos, et lestts
:

hominibiis intrepide tabularer. » Utiqiiesi honoris Christus ejus in die hac,quia non inveneritis in nianu
esset, aut pecuniae, reive alterius cupidus, hoc meaquidpiam.Etdixil ?*es/i.<;. Cuicunqueobtestati
:

minime posset veraciter respondere. Ad salutem provinciales tale teslimonium perhibent, ad judi-
tamen via tutissima est, divitiis et rebus aliis ex- cium omuipotentis, et omnia scientis Dei securus
pedito. Difficillimiim enim est, ul possessorum sui Provide namque causam instruil, qui in
accedcit.

non impediant cursiim. Quis nescit Hippodamiam examineconscientiamproduoit, etdiem humauum,

praevolasseadpalmam, dum concertantium proco- quorum est judex conscius in excelso. Qui vero
rumcursum, projecto auro potuitrelardare? Mansit cum Samuele non discutiunt hic judicia sua, sed
itaque virgo invicta, donec ventum est adpecuniee prompti ad excusationes in peccatis, quasi lolis

contemptorem, qui in contemptu auri virginem mauibus cum Miindus ego sura a
Pilalo claraant :

^
superavit, aurura oblinuit, et ex eo(ut fingitur) '
sangiiine justi hiijiis {Matlh. xxvii), quia contra
certatricis puelicB cereos axes fecit, diim incorru- legem peccaverunt, et perlegem damnabuntur. Sed
ptionis amor pecuniae amorem absorbuit. Nonne et illi damnationis erunl participes, qui eos pos-

hoc ipsum commendat judicium Dei, et eas con- sunt cohibere nec volunt. Et de his quidem vatis
templibiles facit, quod in egestate bonorum, ipsis dictumest sapieuti. Proinde ad proportionem ma-
iniqui affluunt ? Kit tauieu interdura nescio quo nuum,quam Plutarclms induxit, transeatstylus.

LIDER SEXTUS

PROLOGUS. apparuero, id non mihi, sed Plutarcho ascribant,

aut sibi potius, qui regulam quara profitentur, et
Notum est illud ethici, qiiia
^milium circa ludum faber unus et ungue qua vivendum est eis,discere aoluerunf. Nam quod
Exprimel, et molles imitabitur sere rapillos. de nostralibusdictum est, easola intentione adjeci,
Infelix oncris summa, quia ponere tolum ut ad virtutis viam redeant vel inviti. Eos namque
Nesciet.Hunc ego me, si quidcompnne?-e curem, ad ageuda sufticiunl animare tam exeuipla majo-
Non magis esse velim, quam naso oivere pravo,
Spectandum nigris oculis, nigroque capiUo. riim, quam principis magnitudo invicti, cujus ti-
(HoRAT. De art.poel., 32.) tulos nuncapud me in unumcongero,ut cum alio-
Dura Plutarchi vestigia in Trajani institutione fa- rum tiibaetlitui,etomnegenns musicoriim, laudes
miliarius sequor, me ipsiim hac imagine arbitror ejus pariter in unum conclamabunt, ego vir ple-

compellari, eroque ludibrio omnium, nisi diligen- beius et indoclus, mei similibus preeconia ejus fi-

tius persequar quod incoepi. Me eniin in praesenti stulastridenti dispertiam. Namquisa seraipagano
clientem ejus esse professus sum. Sequor ergo tibiam aurichalco jiinctara, et aemulam tubaegran-
eum, et a capite reipublicfficumeo usqueadpedes dioris exspectet ? Adero tamen, et me tantis so-

descendam, ea tamen conditione, iil si liis, qiiibus lemniis ingeram, et quod ingenii vena subtrahit,
jura permittitur ignorare, mordacior in hac parte devotionis copia supplebit.
589 POLYCRATICUS. LIB. VI. 390

Dum jiiga mrmtis aper, fluvios dum piscis nmabit, A illicitis ; hic ad iniquum raalitiaB suae compendium,
Dumqiie iliymo pascentur apes, dum rore cicadse, legem trahit. Qiiis eo iaiquior, qui verbis justitiae
Seinper h.onos,no)iienquetuum,Laudesquemanebanl. damnat,
justitiam et armis innocentiee, spoliat,
(ViiiG. EcL, V, 76.)
nilneral, oocidit innocimles ? Lege utique legem
(Juod duces in injuriam suaiu aliquid dictum
si perimit, et dum alios urget ad legem, exlex est.
pulaiit,doceantur a principe, ipiia non in perni- Nam sicut praelor, eliam cum inique decernit, jus
ciera,sed salutem segrotantiiimpropinanturamarffi habitotamen respectu non ad id quod facit,
dicit,
medicinpe. His pra^missis, ad reiiqua progrediatur sed ad id quod facere debet sic et publicanus :

oratio. eliam, cum delinquit, jus viiietur implere, habita

Cap. 1. Quod nianusreipublicx aut armnta est,aut tameu oflicii, uon maliliae ralione. Sed quid est
inerinis : el quce sil ittermis. et de offlcio ejus. oflicium publioani Luca referente didicimus quia
?
Manus itaque reipublice aut armata es(, aut publicani venerunt ad Joannem, ut baptizarenlur
Armata quidem est, qiia; castrensem et
inerruis. ab eo et dixerimt Magister, quid faciemusf Re-
: :

cruentam exercet mililiam. luerrals, quse juslitiara spondens autem dicebat illis Nihil amplius quam :

expedit, et ab armis feriendo juris militise servit. quod constilutum est vohis exigatis (Luc. ui). Ecce
Neque enim reipublicae mililant soh quigaleis g officium publicani exigere et recipere quod statu-
illi,

thoracibusqiie munili, in liosles exercent gladios, tum est. Qiiidquid autem amplius est, a malo exi-
aut tela quwlibet, sed et palroni cau»arum, qui genlis est et accipientis, non praebentis. Hocaiitem
munimine, lapsa erigunt, fa-
gloriosse vocis confisi ad omniuin magistratuum officiales porrigitur, ut
tigata reparant nec minus provident humano ge-
; ab eis nihil araplius exigatiir. Apparitores ifaque
neri, quam si laboranlium vilam,spem, posleros- licenter exigunt quod eis debetur ex sportulis, et
que, armorum priesidio ab liostibus tiierentur. omnium strafilatum orilines, saiarium consfitutum
Militant et publicani, apparitorps, et ofBcialcs om- jiiste accipiunt. Concufere famen et vexare non
nium jiidicum. Sicut euim alia simt ofHcia pacis, licef, ut exterqiieantur et munera. Ignis, inquil
alia belli, ita eadem necesse est per alios et alios beatus Job, devurabit tabernacula eorum, quimu-
expediri. .\rmata itaque manus in hostem duntaxat nera libenteraccipiunt. Concepit doloremconventus
exercetur, atiuermis extenditur et in civem. Porro eorum, et peperit iniqidtaiem, el uterus ejus prse-
utriusque necessaria e^t disciplina, quia ulriusque parat dolos iJob. xv). Publicanorum oranium a
solet insignis esse malitia. Lsus quoque manuum maximo usque ad minimura c(efus, concussioai
capitis sui protestatur imagmem, quia, ut ait Sa- nunc pOtius,quam jusfiliae vacat, et ita in populum
pientia : Rex iniquus omnes ministros impio'; ha- _, debacehatur, ut quod reliquit unus, alii non mo-
bet ; et qualisrector esl civiiatis, talessuntet inha- rentur auferre, ac si juxfa conquestionem prophe-
biiantes in ea (Eccli. x). « Oporiet, inquit Pericles, ticam ad hoc conslituti sint, ut residuum locustae
collegam Sophoclem arguens. praetorem noQ modo coraedat bruchus. Et ut eis sit major licentia no-
manus.sed oculos habere continentes. » Est aulem cendi, unus in se plura coacervat ofHcia, utquod
prtBsidentium continenlia illa laudabilis, cnm ab ab imo non accepit officio, tollat ab alio. Tradunt
actionibus et injuriis continent manus siias, et physiologi quod ex locusta nascitur bruchus, qui
cohibent ahenas. Manus taraen utriusque milifice, ita vocatiir quousque alas habeat. Exinde suc-

armatae videlicet et inerjuis ; manus et principis ;

crescentibus alis, cum coeperit volilare, vocatur
et nisi utramquecohibeaf, pariim continens esf. Et alhelebus. Cum enim plenissime volare poterit,
quidem arctius compescenda est inermis, eo quod efficitur locusta. Iterum et mulfo gravior est bru-
cum armati praecipianfurabsfinere abexaelionibus chus, quam locusta, et athelebus, qiiia ei desunt
el rapinis, inermis etiam a muneribus arceatur Si alae, nec cito potest abscedere. Ideoque quocunque
tamen pcena aliciii irrogatur legilima, si exigifur venerit, fruges omnino consumit. Locusta tamea
aut accipilurquodjure slalulum est velcoucessum, et alhelebus quociinque venerint nocenf, et forte ia
neqiiaquam punitur aut reprehendifur. Hoc enim locis pluribus, sed tamen ininus brucho, qui cum
quidquid sit, exactionis nomen nonrecipit neque " iusederit non movetur, donec labores hominum
;

cadit inmuneris ratioaem,quod orBciales accipere omnino exhauriat. At in officialibus eumdem bru-
prohihenliir. Quia vero officialium licentia raajor chura. afhelebuiu invenies, et locustam, qui pro-
est,durasul)pra5textu officii, spoliare possuut, aut pinquis noceaf et reraotis. et illius cui semel in-
vexare privatos,quod contra officium praesumunf, sederil, forliinamdek^oret, necanteabscedat, quam
pcena feriendum estgraviori. Ait enim beafus Laii- oranes ejiis auferat facultates. Quis numerare po-
rentius, Mediolanensis episcopus : Quid est publi- testquot pupillos officiosissime circumscripserit,
canus ? Nonnecaput rapinae.et lex violentife?Quid etquot venales injuria fecerit agros, et quot apud
est publicanus? Praedosinepudore, medicus exter- nos licentia islorum suis iiudatos bonis, sub ima-
minii. Nonne iramanior est furibus publicanus ? gine religionisaliove praetextu, non fam Roraipetas
Fur namque vel tiraens furalur hic autera delin- : et peregriuos, quam exsules fecerit ? Utique jam
quit confidenter. Fur laqueos legis timet, hic quid- fiunt istapalara,nec eos praesides aiit proconsules
quid fecerit, legem pufat. Lex furem deterret ab cohibent, quia(utdiei solet) operibus lupi coagra-
S91 JOANNIS SARESBERIKNSIS 592

tulatur corvus, et ministroiniquitatis impiusjudes A nimium breves producit, si dat alapam, aut per-
applaudit. cutit pugnoimpie, si alterum eruit oculura, sustine
Hoc aatera omnibus his usu innotuit, priucipes patienter, nisiutrumquemavis amittere ;qiiiaquid-
quorum infidelessuntsocii furum, quosciim iu ma- quid prassumunt, Csesaris dextra factum jactitant.
leficio viderint, currunt cum eis, adjicientes ini» Si telum manu gestas, si spontaneara detractas
quitatispartem, ut lucri quamcunque recipiant praebere cervicem, ventrem nudat, ostentat jugu-
portionem. Si misertus fueris pauperis, si occasum lum, cervicera extendit, et te provocat, ut si au-
justitiae fleveris, si decreveris siibvenire, si obrau- des, Caesaris intestina telo rimeris, et quo libuerit
tire audes, ut ad singula qiiae dicuut, aiit faciunt, modo, manum mittas in Caesarem. Se enim perso-
non dixeris euge, euge, accusantibus Herodiaiiis, nam Gaesaris gerere gloriantur. .•Vt si hsec est dex-
laesae majestalis reddes coram preeside rationem. lera Gaesaris, quienara sinistra erit ? Profecto factio
Cui nisi in omnibus acqiiieveris, Caesari contradi- istorum, non justitiam exsequitur, sed illudit, et
ces, et quidquid dictet, nisi sic eat, et nisi sic non iraplet, sed evacuatlegem : licet nonniillisfeva
stet, est in personam regis contraque coronara. praerogali va verborum,ad versus mentem legis suum
Consurget, ingeminabitur.et usque ad nubes inva- fraudulenter tueantiir errorein. Sapientes enim
lescetoflicialiuraclamor,replicantiura vocemagna: B sunt, ut laciant iiiala. C.iim vero provincialibus sit

Hunc invenimus subvertentem popiilum, et pro- haec pestis perniciosa, nuUi perniciosior potest esse
hibentem tributa dari Cassari, negantemque Caesa- quam principi. Bona siquidem provincialium prin-
rem regem esse, et ministris ejus universa de jure cipis sunt. Ad necessitatera et usum principis, om-
licere. Hunc inveuimusevacuantem paternasleges, nia quae provincialiiim sunt, de jure exponuntur.
novasintroducentem.etvetustissimasconsuetudinis Provincia tola quasi arcapriucipis est, quam quis-
contemptorem. Hiijus rei testes sumiis (Luc. xxiu). quis exhaurit, gravissime d''linquint iu principem,
Quodsi tuampiirgare voluerisinnocentiam,autpro cujus extenuat facultates. Nam provinciales quasi
justitia qiiidquam astruere, si Christum dixeris re- quidam superticiarii sunt, et quoties usus exigit
gem esse {Joan. xix), cui magis oporteat quam ho- potestatis, rerura suarum uon tamen domini sunt,
minibus obediri {Act. v), si Ecclesiae ejus, quo- quam non incumbit
custodes. Si vero iiecessitatis
niam hoc odiosissimuin est, aliquoil protuleris articulus, sua sint provincialium bona sua, quibus
privilegium, continiio vociferantes intonabunt : nec ipse princeps liceuter abutitur. Si enim expe-
Quid amplius desideratis testes ? Ecce vos ipsi dit reipublicae ne quis re sua male utatur, abuti
audistis blasphemiam. Qiiisquis asserit talia con- aliena usquequaque non licet. At cum per mini-
tradicit Caesari {Matlh. xxvi). Si verojudex inno- q stros iniquitatis et sceleris, et satellites Satanae,
centiam videiis, juslitiamque reveritiis dissimula- viros Herodianos, fuerit exhaiista provincia, si ne

verit, undique conclamabunt Si hunc diinitlix, : cessilas imminet, quibus utetur princeps ? Proinde
non estamicus Ccesans {Joan. xii). Ut uiiiuspoena si sapit, incamoet freno maxillaseorum confringet

liberatio sit multorum, tolleet dele huuc, ut vivat {Psal. xxxi), ne videlicet more luporum, quos im-
etvaleal Barrabas. Omnes enim sunt quasi corpus probaventris agitingluvies, vastare possint, etlace-
unum, quod sioul manifesta convinciint opera, ex rare provinciam, et injiiriam principis, quasi vires
patrediabolo est, cujus isli sunt meinbra. Egregie totius reipubliccB exhaiirire. Alioquin etipseinege-
quidem deistis beatusJob ait : Corpus illiusquasi stateminoidet, provinoialibusomnibnsodiosus,red-
scutafusilia el compactum squamis se pi-ementibus. diturus suojiiiiici rationemin districto examine.de
Una uni conjunf)itur, el ne spiraculwn quidem in- operibus manuum suarum,etde laesioneprovincia-
cedit per eas. Una alteri cohcerebit et tenentes se, linm,qiios injuste, etquasiperfraudera subumbra
nequaqnam separabuniur {Job xu). Assistunt sibi, tuilionis manu spoliavit, et laceravit inermi.
quia conveuerunt in uniim adversiis Dominum, et Cap. II. Qnod niililia delectum exigit, scientiam et
adversus Christum ejus, tantaque vigent auctori- exercilationem.
tate, ut quidquid dixerint ita oblineat, ac si inve- Reslat arraata manus, quae castrensem et cru-
|

niatur in actis. Attestalio eoriim veritati praejiidi- entam, ut dictum est, exercet militiam. In hujus
cat.Non est praeter principem, ciii liceat obviare autem moderationc sapientia et justitia princjpis
eorum sententiis. .Nisi eos princeps coerceat, licet elucet plurimum. LU enim ait Yegeliiis P.enatiis :

omnes dicantquia pax est, non est iitiqiie pax, aut (I Nullus est qiiem oporleat, vel plura, vel meliora»
illa pax sola est, inqiia esl aiuaritiido araarissima. scire, qiiara principem, cujus doctrina debet om-
Nam cum alias habita moderalione inculpatae tu- nibus prodesse subjectis. " Cum enim pacis item-
telae, vim vi repellere liceat, concutientibus, spo- quebellidebeat opera moderari, legum reique bel-
liantibus, torquentibus his, miitire non licet. Juris licae ipsuraoportet habere peritiam El qiiidem de
etenim videntur esse miuistri. Exousatur qiii ali- paoatis studiis aliqiia superius dicta sunl, nunc
quid ob tutelam pro|U'ii corporis fecerit, si tamen mauusarmatadisciititur, quas sine delectu,scientia
quavis injuria trahentlbus his restilerit, dignus et exercitalione non convalescit. Qiiovis enim isto-
poena qualibet judicatur. Si crinem turbatum et rum cessante, uon prodest inulilis manus. Atiat
turpatum protrahit, sibarbam vellit, si auresquasi his scientia et exercitatio uliliora sunt. Scientia
 593 POLYCRATIGUS. - LIB. VI. ^94

audaciam. Nemo A liciis urbium aut regalibus epulis

quotidianisque
eDim rei bellic(Bdimican<ii nutrit
conviviis didicisse ut aquara lamberent, unde eos
facere nietuit, quod
bene didicisse contidit. Ete-
se
nim in certamiae bellorum exercitata paucitas ad dominus prie cseteris censuit eligendos. Si taraen
victoriam proLiiptior est, quam rudis et indocta interdiim necessitas exigit, urbanos delicatioresque
mullitudo exposita seuiper ad c<edem. Quid enim ad arma compelli, ex qiio primum uomen dedere
Romanos gentium omnium fecit esse victores ? militiw, Jaborare, decurrere, porlare pondus, et
Scientia utique et exercitatio, et fides, quam electi solem pulveremque ferre condiscant, parco victu

ex sacramenlo reipiiblicce impendebant. Naro quid utantur et rustico. Interdum sub divo, interdum
adversus Gallorum multitu(iineu) Romana pauci- sub papilionibus commorentiir, tunc demnm ad
tas valuisset ? Uuid adversus GermanorLira proce- usiim erudiautur armorura. Et, si lougior expeditio
ritatem brevilas potuissel audere ? Hispauos qui- emergit, in augariis plurimum detinendi sunt pro- :

dem non tantum numero, sed et viribus corporis culque habeudi ab illecebris civiiatis, ut eo modo
manifestni; est prcEstitisse Romanis. Afrorum dolis et corporibuseorumroburaccedat, et animis. Nec
inficiandnm est, post Urbem conditam Roraanos
ex
atque divitiis semper impares exstiterunt. Unde
civitate semper profectos esse ad bellum
sed lunc
adversus liaec omnia profuit tironem solertem ;

eligere, et ut ita diotura sit, docere jiis arraorum, b
qiiotidiano exercitio roborare doctrinam, quaeeun-
que possuut in acie et prseliis evenire, prffinosse
meditatione campestri, et in desides severitas vin-
n""is deliciis funuebantur, sudorem cursu et cam
pestri exercitio collectura. nandi usu
juventus
aljluebat in Tiberi. Idem bellator, idemque
agri-
cola sed genera tantum comrautabat armorum.;

dictte. Hoc memoratus auctor leslatur, et fere ver- Quod usque adeo verum est, ut aranti Quintio Cin-
biseisdem adjiciensinulilem esse militum nutritum cinnato dictaturam constct oblatam :

tenere, et deliciis assuetum, pi-ajferens tanquam Quem Irepida anle boves dktaturam induit uxor
aptiorera plebem rusticam, quse sub divo et in la- El siia aralra domum liclor lulit.
bore nutritur, solis patiens, negligens umbree, bal- Exagrisergoroburexercituspraecipuesupplendum
neorum nescia, ignara deliciarum, simplicis animi, est. Ut enim ait, nescio quo pacto
mortera mi-
parvo contenta cibo, duiatis ad omnem laborum nus tiraet, qui deliciarum minus novit in vita.

tolerantiam meinbris. Cui gestare feirum, fossam Cap. III. De mililibus gloriosis, qui mililicE inutiles
ducere, onus ferre, consuetudo de rure est. Nun- sunt.

quid cantores, aleatores, aut aucupes. cum opus Erubescent forte milites gloriosi, et qui Thra-
fiierit, ad ha;c invenientur idonei ? flane et istos, sonem comicum potius vita et moribus, quam pro-
omnes htec armatse mi-
et piscatores, dulciarios, linleones et qui ^ fessione et nomine reprsesentant,
aliqiiid tractasse videbuntur ad gyn<Bcea pertinens litice munia, quiB non tam (ut eis
videtur) disci-

a niilitari ofticio sic repellit, ut fabros ferrarios, plinam redolet militarem, qiiara ignominiosa! ser-
itemque iignarios, cervorum aprorumque venato- vitutis anguslias. In eo namque militarem
gloriam
res, iu usum militiee censeat eligendos. Nam et constare opinantur, si nitidiori splendeaut habitu,
ut lineas suas vestesve sericas sic perstringant
Hierobaalntfiguruliummysteria taceantur,domino et

mandante prohiliitus est in multitudine timida et torqueanl, nt quasi ciitem cerussatam, aliisve fucis
inexercitalahaliere fidiiciam, etillos solos adversiis obnoxiara, canii faciant cohwrere, si gradariis
Madianitas produceie, quos robur animi, et exer- eqnis insideant moUius, si calamistrali, curative
cilium Ciim ergo Gedeon
corporis approbaret. Acteo non cedant ApoUini, et deliciis sint magis
cunctis audientibus proclamaret. Qui formidolosus quam virtute prfesignes. Eorum si forte construxeris

et timidns est revertatur, recesserunt ex populo aciem, castrum Thaidis quani Haunibalis tutius
viginti et duo millia virorum, et tantum decem expugnabis. Quisquis eoriira in aula jaclantior est,
remauserunt. Sed abhisdecem millibusillos
niillia cum ad piaehi discrimen accedilur, Lacones duce
solos lanqiiam expeditiores ad bella judicium Do- Sanga turmatim prcPmittet ad pugnam, novissi-

mini prseelegit, qui in sili sua velut canes festini rnos prsesidii cansa snbsequens, cum funditoribug
• . >viilli-ii>A nna m
1 u
lamberent, 1 ;:.;
manu ad os projiciente
. i-1 ^ tt:._ i;
aquas. His reli'
'-'
aliisque, qui in
i___i
hostem
i,_l„
tela eminus^ mittere
--. ',
^, ,-,
quam
ctis,qui deflexo poplite biberant. In trecentis itaque manura conserere vokint. Cum
vero sine vulnere et
virii facta est hberalio populi, hotes csesi, capti- cioatrice (quod frequentiusevenil)domum redeunt,
• vali reges, etinterfecli noii tam railitiffi quauima- Tunr exhnustn canunt prxlia Marte gravi.
litiae priucipes, peroussitque Zebee, et Salmana in Illir yEnrides, ilLic lendebal Aclidles.
ore gladii, et ornamentaet bullas, quibns coUa
tulit Et pingunl fluido Pergama tota mero.
regalium camelorum decorari solent, ornamenta Et quisque mortes mille circa tempora sua errasse
qiioque, monilia, et veslem purpiiream, qiiibus gloriatur. Exinde gloriameorum ferre non poteris
reges Madian uti consuevei-anl, sibique de tanla Fabula hsec in annum centesiuuim protelabitur.
preeda solas inaiires aureas Ismaelitarum reserva- Filii quoque qui nascentur et exsurgenl, enarra-

vit, cEeleris ex ratione popiilo distributis. Vicitergo bnut filiis suis. Si hastas aliquot, qnas ad modum
innumerabilesIiostinmcopias,inexpeditapaucilate canabis fragiles, diligens inertia procuravit, quis
virorum fortium, quos non facile crediderim in de- fregerit, si aurum, minium, colorve alius, quQ.
m JOANNIS SARESBRRIENSIS 596

cunqiie ictu, sasuve a elypeo excidit, hoc garrula A suos frequentibiisexerciliis prsRparassetad prselia.
lingua, si memoriale facient in sa?culum
lieuerit, Recedendi, assultandi, insiliendi ars non mediooris
sseeuli. Isli primos recuhitus habenl in ccenis, et est, cujus beneficio illa servatur cautela, ut miles

quidquid Renatus noster de re militari tradideiit, ad inferendum vulnus, sic insurgat in hostem, ut
epulantnr, si fortunapermittit, quotidie splendide, eidera ex aliqua parte non pateat ad plagam.
omnemqne laborem et exercitationem, quem noa Exereitium natandi perootnmodum est, cum in
invincibilis necessitas ingerit, eane et angue de- terrestri praelio vel navali, quod cui necessitas pa-
lerius iugiunt, et qnidquid imniinet nemini perspiouum sit, nec est promptum
difticultatis, ret,

rejiciuntin subjeetos.Interim clypeos sic inam-ant, querapiam arle quara non didicit a periculis ex-
sic exornant orania instrumenta castrorum, ut pediri. Missilium quoque usus maximus est, qui-
quemlibet eorum non lam cnllorem quam praesidem bus hostis eminus laedilur, aut terretur et exer- ;

Martis credas. Cujus istorura aut clypeus detra- citio eorum, lacertis robur acorescit, et jaculandi

haluraut galea, spolia ejus ipsum Martem poterunt peritia atque usus acquiritur. Hoc autem lanti
honorare. exercilii assidua meditatio conferebat, ut in tu-

Cap. IV. Quarum rerum srienliam et exerciiinm multu bellioo utiliter versarentur intrepidi, qui in
oporteal hahere miiites, el quodeos oliarinon g paco fuerant taui studiose instructi. Filias quoque
licet. Et cle Augusto. qui filias suas fecil inslitui legitur praefatus Augastus sic in laniticio fecisse
in lani/icio.
inslitui, ut si praeter spem eas in extremam pau-
Egregie quidem Scipio Afrioanus, sicut in libro pertatem fortuna projeeisset, vitam possent arte
Stratagematum Julius Fronlinus refert, cum scu- dediictis faoultatibus exhibere. Nam et nendi,
tura eleganlius cujusdam vidisset ornatuui, dixit texendi, et acum exercendi, vestesque formandi,
non mirari se quod tanta cura ornasset, in quo fingendi,componendi, non modo artem, sed usum
plus prfesidii, quam in gladio haberet. Seil nec habebant et consuetudinem. Iltique qui otia non
fastum illorum perferre poteris, nisi fueris patien" indulgebat virginibus. neqiiaquam permittebatmi-
tiee grandioris. Nam ut ineplias eorum non rideas, litesotiari, quorum professio institiita est ad labo-
nuUa niodestia poteril cohibere. Qiiis Octaviaiio rem. Nee credo eum de molliori habitu militum
Augusto felieior aut major ? Filios etsi non ge- gloriari, ad quem nisi severiori vultu et honestiori
nuerit, adoptavit, quibus etsi sutficere possel cla habitu accedere, filia non audebat. Lucauus brevi
rus sangiiis ad gloriam, etbona hsereditaria magis quodara praeconiocoramendatCatonem, etmilitiam
ad copiara, quam ad usura, ea tamen diligenlia Rouianorum, adjiciens inter caetera, quod ei vestiri
instituti suut, ac si sua reiineri, vel aliena acquiri
P fuerat pretiose
noquaquam possint, nisi per virlulem. Eos ergo ad Hirtam membra super, Romani more Quirilis,
gradum railltarem, etcursum, et saltum fecit exci- Induxisse togam.
tari.usumque natandi,et csesim etpunotira feriendi, (LcCAN. 11, 386.)
etjaoiendi missilia, et lapides manu vel fiinda do- Qiiod profectonon diceret, nisi diirioris logse usus,
cuit, et qualiter bellum omne aut sustineri debeat, deQiiirilumoonsuetudineprocessisset.Sed modo^ui
aut inferri. Novit enim prudentissimus et diligeus moilibus reslinnlur indomibusregumsunt(}\at h.\'k),
imperator, quia imo in castris, et sic ad bella procedunt, quasi ad
Quo semel est imhuta recens servabit odorem nuptias dealbali. Magnis antiqufe militite privilegiis
Testa diu, se tuentur, quoniam in eo imitantur pluriraum
(HoRAT. ep. 1, 69.)
quod jura ignorant. Et hoc quidera tolerabile
et quod non tantum etiam peilectius
celerius, sed esset, nisi teque divinas et humanas contemnerent
imbuuntur, quje discunlur a pueris. Deinde mili- leges, ut, velis nolis, Satiriouui illiid tibi frequenter
taris alacritas, saltus, et cursus, ante coraparanda oocurrat,
est, et temperanda, quam corpus aelate pigrescat. Dinomaches ego sum suffta sum candidus, esto.
, :

Velocitas enim quse peroepta et tirmata est exei-- Cum non deterius sapial l^annucin Baucis,
D Cu7n bene discincto cantaverit ocijma verncB
citio, strenuum efflcit beilatorem. Neo mnlliiiu re- ;

(Pers. IV, 20.)

fert si Cfetera probitatis eoncurranl insiguia, pro-
ceri sint, an staturse brevioris. Utilius est enira Cap. V. Duo esse prcecipua qux militem faciunt,
quam grandes. Delectori suo delectum sciiicet et instrumentum.
milites forles esse,
fertur dixisse Pyrrhus « Tu grandes elige, ego
:
Ne me tamen putes inimicari militiae, et vitia

eos fortes reddam. Ad tumulum Archeraori diim

>>
personariiin in ofdoia retorquere, ego patrocinium
ludos soleranes Grfeoia celebraret, Tydeiira Capa- ejus quovis renilente suscipio, et eam auclore do-

neo praestitisse percelebre est, quia mino, suffieientissime escusabo. Professio naraque
Major in exiguo regnabal corpore rirtus. tam laudabilisest,(iuamnecessaria, etquamnemo
De exercitio Magni Pompeii memorat Salluslius, vituperare potest salva reverentia Dei, a quo est
quod oum alacribiis saltu, cum velocibus cursu, instituta. Veteris Instruraenti revolve seriera, et

cum valldis vecte, certabat. Neque enira ille aliter invenies ita esse ut dioo. Nihil enim ad rem atli-
potuisset par esse Sertorio, nlsi se et milites net, si isli praevarioantur, quoniam eis lcx militiee
 S97 POLYCRATICUS. - LIB. VI. S98

posita non nec aliquis eormn, ut recte loqua-

est, A ignaviajuventutis, etinertiaducutn temporisnostri.
mur, miles Lege libros tam ecclesiasticos quam
est. Quem enira invenies qui slrenue docere possit
mundanos, quibiis agitur de re militari et mani- ; quod ipse non didicit ?

fesle invenies diio esse,qufB mililem faciunt, elec- Nunc pnlimur loni/se pncis mnln, sxvior nrmis
tioncm scilicet et sacramentum. Haec e.nim duo Luxurin incubuit, viclumque ulciscitur orbem.
coma)unia sunt his qui spirilualem et corporaleni (JUVEN., VI, 291 .)

inilitiam exercent. Hos enim ad ministerium alta- Antiqiias et modernas revolve hislorias, et plane
cultum ecclesiae vocat lingua ponliflcis, illos
ris et
invenies qiiia ooncussio populorum, amorum col-
ad defensionem reipublicse eligit lingua ducis. De lisio, olades hominnm, et plaga terribilis, luxuriam
quibus officiis, et locis, quales et qualiter ad alte- semper aut corailatur aut sequitur. Ne longe pe-
rulruuj officium eligendi siut, majorum scripta tantur exempla, Nivicollini Britones irruunt, et
declarant. Sed quia nunc sfBcularis militia versa-
jam prolendunt terminos suos.et egressi de cavernis
tur in manibus, vel Vegetius Renatus super ele- suis,lalebrisquesilvarum,pIanaoccupaiit,nobiIium
clione militum audiatur. Ait ergo In hoc totius :
proceriim videnlibus ipsis impiignant, expiignant,
reipublicae salus vertitur, ut tirones non tanlum et diruiint aut sibi retinent munitiones, eo quod
corporibus, sed eliam animis prasstanlissimi dele- B invenlus nostra
gantur: vires regni et Romani nominis fundamen-
QuiB teclo gnudet et umbris,
tum, prima deleclus examinatione consistunt.
in
nata friiges consuraei-e, in luceiu dormieus, scor-
Nec leve hoc putetur officium. autpassim quibus-
cunque mandandum, quo apud veleres inter tam tationihonesta postponens officia, tota die insectans
varia genera virtulum preecipue constat esse lau- voliiptatem, citharam, lyram, et tympanum, et vo-

datum. Juvenlus enim, cui defensio provinciai'um cem organi in conviviis magis aguoscit, quam li-
imminet, et moribus excellere debet, et viribus. tuum aiit tubam in castris. Iii qua aut non fuit,

aut erravit ducis eleotio, cessavit aut languit

Honeslas enim idoneum militem reddit, et vere-
cundia, dum prohibet fu ^ere, saepe facit esse victo-
disciplina. Nam si manum conserere oporteal, in

lem. Quid enim prodest si exerceatur ignobilis, si

armatura levi parum habent fidiiciee, et in gravi
pluribus stipendiis moretur in castris ? Nunquam miniraum alacritatis. Hac ilaque onerantur ut
exercitus proflcit in tempore belli, cujus in pro- hostem sequi non possint illa exaniraantur, ut
;

eiim tanquam ad vulnus expositi iiequeant susti- i

bandis tironibus claudicavit electio. Et quantum

nere. Depopulanlurilli finesnostros :dumjuventus
usu experimenlisque cognovimus, hinc tot ubique i

nostra instruitur, et dum nobis railes armatur,

ab hostibus illatae sunt clades, dum louga pax mi- r
litem incuriosius legit, dum inutiles quique civilia
hoslis evadit, et, utdici solet, dum canis mussitat,
tutas latebras ingreditur lupus. est qui com- Non
seclantur ofticia, dum indicli possessoribus tiro-
nes per gratiam aut dissimulationem probantium, prehendat abeuntera, aut insequatur hoslem, eo
tales sociaiitur armis, quales domini habere fasti-
quod impeditus nec sufflcit, nec proficit adversus
A magnis ergo expeditiim. llle tameu non rauroium, fossarumve
diunt. viris, magnaque diligentia,
petit praesidia, sed locura qui militi meo, sicut et
idoneos convenit eligi juniores. Cum vero diligens
eleclio judioio fiierit approbata, signandi sunt, et
sibi, etsi non eeque notus, tamen accessibilis est.

ascribendi militiBe, qui adeam invenienluridonei.

Utique tutus est quia miles meus non in pro-S
illi,

Nam pria virlute, sed in praesidio coufldit arraorum. 1

et velocitas requirenda est, et robur, et utrum
armorum disciplinam quis ediscere valeat, et an
Anglorum recens narrat historia, quod cura Brito-
habeat confidentiam militarem. Plerique enim nes, irniptione facta, Angliam depopularentur, a
qiiamvis nonimprobabiles videantur specie,tamea piissimo rege Edwardo ad eos expugnandos mis-
expf-rimeniis comprobantur sus estdiix Haraldus, vis quidein armis streiiuus,
indigni. Repellendi
erf,'o eorum streniiissimi
miniis utiles, et in locum et laudabilium operum fulgens insignibus, et qui
siibiogandi. In omni enim conflictu, non tam pm- „ '^'" ^"^'"' 1"^"' suorura posset apud posteros
dest multitudo ([uam virtus. In qua exploranda, glo''iam dilatare, nisi meritorum titulos, nequi-
forraanda et promovenda, ducis vertiturtamopera, tiam patris iraitans, perflde praesumpto regno,
quain judiciiira. Signalis naraqiie tirouibiis, per decoloraret. Cum ergo gentis cognosceret levi-

quotidiana exercitia armorura est deraonslranda tatem, quasi pari certamine mililiam eligens ex-
doctriua, ut levi arraatura et gravi, terra item et pedilam, cum eis censuit congrediendum, levem
j

pelago, pedites sint an equites, strenuuiu militera exercens arraaturam, perornatus incedens, fas-

pnssint implere. praeduro tectus corio, missilibus eoriira leva

ciis et

objeclans ancilia, et in eos coutorquens nunc

Cap. VI. Quce mala proveniant nostris neqlecto
delectu miLiluin,et qualiter Uarnldus Walenses
spicula, nunc mucronem exercens, sic fugien-
subegerit. tium vestigiis inhserebat, ut preuieretur
Sed hujus disciplinae iisus in desuetudinemabiit, Pede pes, et cuspide cuspis,
aiit ex indulgentia longfE securitatis, aut irruente etumboumbonerepelleretur. Niviumitaque collem
mollitie, et virorum animos frangente luxuria, aut iugressus, vastavit omnia, et expeditione in bien-
599 JOANNIS SARESBERIENSIS 600

nium prorogata, reges cepit, el capita eonitn regi, A tissimiis mililem non eredebaf, nisi eum qui sacra-
qui eum miseraf, prfeseutavit, et usque ad niisera- nienfo ad mililiam consecrafur.
tionem parviilorum omnem masculumqui iuveniri Cap. VIII. Armatam militiam ad religionemex ne-
potuitiuterlioiens, in oregladiipacavit provinciaiii, cessilate leneri, sirtit illain quse in clero divinis
et legem quicunque Britonum exinde ci-
statuit ut obsequiis comecratur ei qitod miles sicut hono-
:

tra temiuuin, quem

eis prfescripsit, fossam scilicet
ris, ila et laboris nomen est.

Ofi'8e, cum telo iuveniretur, ei ab ofticialibus regni Sed ipsius juramenfi verba revolve, et invenies
manusdextra praecideretur. Adeoque virtule ducis armatam mililiam, non minus quam spirilualem,
tunc Britones confecti suut, ut fere gens tota deti- ex necessitate officii ad religionem ef Dei cultura
cere videretur, et ex indulgentia jam dicti regis arcfari, cum fideliter ef secuudum Deiim principi

mulieres eorum nupseruut Anglis. Videsne quan- debeatar obsequium, et reipublicee pervigil famu-
tum electio ducis et exercitium juventutis militiie latus. Lnde quod praedixi, qui nec electi sunt, nec

conferant ? jurafi, etsi militum nomine censeantur, non magis

Cap. VII. Qiue sit conceptio sacramenli militaris, et in verilate miliies siinl, quam sacerdoleset clerici,

qaod sine eo militare non iicet. quos ad ordines ecclesia non vocavil. Miles namque
Verumtameu cilra rcligionem sacramenti ex au- g siciitlaboris,itaefhouorisnomenest.Nemoverosibi
tiqua lege, nemo militiee cingulo donabatur. Nam honorem sumit, sedqui vocafura Doiuino (Hebr.y),
sicut apud .Julium Fi-ontinum Ipgilur, L. Flacco et de collafohonore gloriafur. Moyses ef fidelis populi
C. Varroue Coss. mililes priiuo jurejurando facli duoes, cum hostes oporfuerat impugnari, elige-

sunt. Antea enim sacramenta tanluiumo io a tri- bant viros fortes, et ad bella doolissimos. Eleotio-
bunis rogabantur. Cceteriim ipsi inlcr se conjiira- nem namque ista prMveniunt. Qui vero non electiis
banl, se fugse atqueformidinis causa noii abituros, seipsiim militise ingerit, ia se gladiuui provocat,
neque ex ordiue recessuros, nisi teli petendi, quem propria teiuorifate usiirpat. In constitulionein
hostisve feriendi causa, aut eivis servandi. Et hoc ergo perpetuam incidit, qiiia qui gladium accipit,
dicebatiir militiaj saoramenliim, qiiod el Christia- gladio peribit (.Matth- xxvi). Si vero in eo Ciceronis
nissimorumpriucipum aiictoiiialeliriuatur, et iisu. aiicloritas recipitiir, is non miles, sed sicarius
Conceptio vero jiiramenti, tesle Vegelio, hujiismodi recfe nominatur. Nam
veterum scripfis sicarii
in
esl. Juraut equidem milites per Deum, et Chrisliim dicunfur et latrones, quicunque lege non prseci-
ejus, et Spiritum sanctiim, et per majestatem priu- pieute, arma tracfant. Arma namque, quibus les
cipis, quse secunduui Deiim humano generi dili- non utitur,Ipgem impiignanf. Diiosgladiossufticere
genda est et colenda. (iNaui cuui quis legilimum „ imperio Chrisliano, Evangelii sacra tesfafur hisfo-
accepil priueipaliiin, tanqiuim prfesenli et corpo- ria ; omnes alli eoruin siint qiii eum gladiis et
rali Deo, fidelis ei est prtestanda devotio, impen- fustibus accedunf, ul captivum capiant Chrislum,
dendus pervigil famulatus. Deo enim vel privaliis, nomen ejus delere cupientes. Illi ergo qui habent
vel militans servil, cum fideliler eum diligif, qiii militis, qui vocafi ex sacramento non obtemperant
Deo regnat auctore.) Juranl, inqiiaiu, se strenue legi, sed iueo uiililiae suffigloriain eonslarecredunt,
facluros omnia qupe prfficeperif priuceps, nunquam sl coufempfibile sit sacerdotiiim, si Ecclcsise vi-

desertiiros mililiam, vel mortem recusaluros pro lescat aiiclorifas, si ila dilataveri'if regnum ho-
repubtica cujus sunt conscripti militife. Cum vero minis, ut Christi iinperium contrahatur, si laudes
hoc praeslileiint jusjurandum, cingiilo mililari do- siias pr8edicent,etseipsosfalsis prfficoniismulceanl
nantur, et privilegiis. Adeoque obtinuit ut electio etesfollanl,cumirrisioneaudientiuui,imitanlesmi-
ef sacrameutiiui militem lacerent, ut siue eleclione litem gloriosum. Horum virtus in eo maxime elu-
nemo conscriberetur aut jiirarel, sine jiiramenlo cescit, si cleriim, et iiieimem inilitiam, aullinguis,
nemonoinem inilitis aiif officium sortiretur. In libro aut felis coufodiaut. Sed quis est nsiis militiiB or-
Offtcio)-itm M. Tiiliius 'refert, quod 1'ompiliiis iiii- dinatae ? Tueri Ecclesiaui, perfidiam impugnare,
perator tenebaf provinciam, in cujus exercilu lilius sacerdotium venerari, pauperum propulsare inju-
Catonis firo militabat. Cum autem Pompilio vide- rias, pacare proviuciam. pro fralribus, ut sacra-
refur nuam dimitlere legionem, Catonis qiioque menti docet conceptio, fundero sanguinem, ct, si
eadem legioue mililabiit, diiiiisit.
filium, qui in opus esl, animain pouere. E.rallaliones Deiingut-
Sed cum amore pugnandi in exercifu remansisset, ture eorum, el gladtiancipites inmanibus eorum,
Cato ad Pompilium scripsit, ul si pateretur in ad faciendam vindictam in natiunibus, increpatio-
exercituremauere.einnsecundoobligetsacrainento, nes in pnpulis ad alligandos reges eorum in com-
;

quia priore amisso,]'urecum hostibiis pugnarenon pedibus.el nobiies in manicis ferreis (Psal. cxlix).
poferat. M. quidem Catonis senis epislola est ad Sedquo liue?.\n uffiirori,vanitati,avarifiaBserviunt,
M. filium, in qiia scribif se audisse, eum facfum an propri* voluntali ? Nequaqiiam. Sed ut faciant
dimissum Macedonia bello
esse a consule, ciim in in cis judicium conscriptum (ibid), in qiio quisque
Persico miles esset.Monet igitur ut caveat, ne non fam suum, quam Dei, angelorum,ethomiuum
praelium ineat negat enim jus esse com hosfe
; sequafur ex ffiquifate elpublica utilitafe arbifrium.
pugnare qui miles non sit. Ecce quia vir sapien- Ut faciant, inquam, quia sicut judicum est dictare

I
601 POLYCRATICUS. LIB. VI. 602

judicium, ita et istonimfaciendo exercere ofticiiuti A fidei. Unde jamiaolevitconsuetudo solemnis,ut ea

est.Uiique gloria hxeesiomntbussanctisejus. {ibid.) ipsa die qua quisque militari cingulo decoralnr,
Nam et haec agentes milites sancti sunt, et in eo ecclesiam solemuiter adeat, gladioque super allare
tideliores principi, quo servaut studiosius tideui posito et oblato, quasi celebri professione facta,
Dei; et gloriam promovent,
virtulis siise utilius se ipsum obseqiiio altaris devoveat, et gladii, id
quo fidelius Dei sui iu omuibus glonain quse- jugem Ueo spondeat famulatiim. Ne-
est ofticii sui,

runt. que necesse est ul hoc profiteatur verbo, cum le-

gitima professio niilitiie facto ejus videalur inserta.
Cat. IX. Quod Deo
debita, sil ruiois
fides ho-
mini prxferenda, nec servalur honiini, nisi Deo Quis enim in hoinine illitterato, et qui magis arma
servetur. debeat nosse quam
professionem exigat litteras,
litterariim? Nam episcopi et abbates professione
Nec refert, tideli qiiis militet, an iniideli, dum
soripta veldicta, a<i fidem el obedientiam videntur
taiueu mililetfide incolumi. Diocletianoel Juliano,
arctari. Et revera arctantur, quia Deo mentiri noa
et aliis impiis leguntiir militasse tideles, et eis in
licet. Sane aut plus est, aut non miuus, quod mili-
defensiouereipulj|ic;e, tauquani principitjus.tidem
tes faciunt, qiii non sohedulam, sed gladium offe-
exliibuisse et reverentiam. Impugnabant enim
B runt, et quasi primitias olficii rediuiuut ab altari,
hostes imperii, sed mandata Dei servabant. Sede-
unde EccIesitB in perpetuumfamuIentur.Nam sicut
baut principes etaccusabaut eos, illi exercebantur
eis pro Ecclesia pluiimuiu, ita contra Ecclesiam
injnslificationibus Domini, coiistanter loquentes, et
licet nihil. Refert Lucas quod milites ut baptiza-
ageiites sine confusione mandata ejus cum oiuni
renlur acoesserunt ad Joannem, interroganles:
fidiicia. David quoqiie militasse legitur Aoliis, et
Magister quis faciemus et nosf El ait illis: Nemi-
fidem et revereniiaiu militautis implesse. Hfec au-
nem conculiaiis, neque calumniam facialis, et con-
tem omni militi» formula prsescribenda est et im-
lentiestotestipendiis vestiis {Luc.iii). Fidelis sermo,
plenda, ut Deo primum fides dobita, deinde prin-
ei omni arceptione dignus (ITim.i), qui deceat prae-
cipi et reipublicce servetur iuoolumis. HJt semper
ambulum gratiee.praeconem verilatis, Doinini prae-
majora prsejudioabnnt minoribus, quia nec reipu-
cursorem. Noveratenim manum militarem promp-
blicffi, neo fides priucipiservanda est contra Deum,
tam ad injiirias, rapinis assuetam, et ciii nunquam
sed secuudum Deum, sicut habet ipsa conceptio
autraro sufficiuntsua, quin appetataliena. Concus-
militarissacramenti. Unde plurimum miror, si quis
sione ergo prohibita, exclusit injurias, rapinas ex-
princeps illis habeat fidem, quos videt Deo suo,
terminavit, exclusa caluuinia. Avaritiam quoque
cui, ut csetera taoeam, etiain sacramento militire
damnavit,dum praeoepit unumquemquecontentum
obligatisunt, fidem debitamuon servare. Quonam P
esse stipendiis suis. Siout enim diotum est, mililem
morbo rationis laborat, qui eum sibi lidelem lore
egere nou licet, cui dum militat, militiae suae prae-
credit, quem videt esse corruptum et perfidum in
stantur stipendia, et cum emeritus est, praedia,
illnm cui plurimum debet? Sed timet priucipeuj.
vel alimenta, quoad necessitas exigit, de publico
Cerle si fortior snpervenerit, prsetimebit illum.
provideutur.
Amatur forte princeps. At si benignior et benefi-
centior apparuerit, et illum prsamabit. Non est
Op. W.Quodmililes dui'ius castiqandi sunt,simi-
iilix lege contempta, priviLegns abutuntur.
quo se non vertat impius, qui hominem Deo prae-
Si vero contra prohibilionem Joannis, et legiti-
fert; nequaquam servabit fldem secundam, qui
mas sanctiones, iu furta dilabitur et rapinas, du-
primam irritam facit.
rius castigandus est, utqui semper ferrum, dura-
Cap. X. De privilegiis miiilum; el quod sacramento que cohibenda est audacia ejus,
tractaverit: et ita
aslricti sunt Ecclesix, el quaregladius o/feratur ut in se ipso discat quanta animadversione feriendi
aliari.
sint, qiii legem impugiiant, quam susceperant de-
Recte vero militantium privilcgia raulta sunt, fendeudam. Siout enim multis immunitatibus et
qusede jureautiquolatius patent. Nam etuberiores emineutioribus privilegiis mililia gaudet, ita acer-
suiit, et pluribus immuuitatiljus gaudent. Ab auga- bioribus poenis subdenda est, si sua demeruisse
riis et parangariis, et sordidis muneribus alieni. privilegia convincatur. Nec in ea sibi parte prodest
Jura quoque licenter ignorant, et licet in potestate ignorantia juris, cum etsijura publioa permittan-
sint, in castrensi peculio testari possunl, etex pu- tur, suum tamenofticium uon liceat ignorare. Licet
blioa soUicitudine, quod maxiuium est, non per- euim sacerdos in ordiualioae ordinis sui difHculta-
mittuutur egere, et in huuc moduin plurima. quse tein ignoret, eo ipso quod sine contradictione one-
longumest enarrare. Licet autem sint qui sibi non roso succedit officio, suscepti tamen sacerdotii
teneri videiitur Ecclesiae ex sacramento solemni, onera oogitur sustinere. Si vero negligit, aut ma-
quia jam ex consuetudine plerumqiie non praBsta- liguatur, corripielur gravius; eoquod majori poena
tiir, nullus tamen est qui sacramento tacito vel digni sunt hi, quibus cum multum debeatur hono-
expresso Eoclesi;e non teneatur obuoxius. Et forte ris,aut ooculio, aut manifesto inveniiiutur in cri-
ideo cessat solemuitas jurameuti, quia ad hoc om- mine. Ahtertamen crimina, aliter puniuntur exces-
nisinvitat etcoarctatnecessitas ofhcii, et smceritas sus, quoniam illa plerumque pueaam irrogaut san
 603 JOANNIS SARESBERIENSIS 604

guinis, hsecquasi mediciaalemproqualitatedelicti A toleraveriint. Hispani Pabrensesomnia eadem per-

exigunt curam. Ipsa vero uunc simplex est, nunc pessi sunt, neo taraen oppidum Herculeio tradide-
quasi quamdam acrimoniam misoet. Veriimtameu runt. Cyzioum cuin oppugnaret Mithridates, capti-

cum in omni professione discipliua necessaria sit, vos ejus urbis produxit, ostenditque obsessis,
nusquam magis qiiam in clero, et re militari. At arbitratus futurum, ut miseratione suorum ad de-
res mililaris,qufe minus exercetur inspiritu, acer- ditiouein eompelleret oppidanos. At illi cohortati
bius est corporaliter punienda. Nitiil esl autem captivos ad mortem fortiter exciiiiendam, fidem
quod utrumqiie magis impuguet, qiiam liixiiria, servavereRomaiiis. Eglovinenses,cum aJuriaco his
quia omnis intemperantia ordinationi plurimum iiberi etconjiiges redderentur, prseoptaveruut spe-
adversatur. Porro ubi ordo noa est, confusio lo- ctare supplii^ia pignorum suorura. quam a Roma-
cum habet, et nisi reprimatiir correctionisstimiilo, nis defioere. Numantini ne se dederent, fame mori
procul dubio ignominiam ex necessilate importat. praefixis foribusdomuumsiiarum maluerunt, vicis-

Quid enim faciet foi-titer, quera luxuria et intem- sentque Romano^, auctore Orosio, nisi illi sub
perantia non tam exarmavit, quam exanimavit? Scipione pugnasjent.
Quartus liber Strategematicornm Julii Frontiui Cap. XII. Quod varia animndversio procedit in eos
refert, quod P. Scipio missus ad Numantiam, cor-
B qiii duciiion obtemperant, et qunlenns debeal obe-
ruptiim superioriim duciim secordia exercitum diri, et in qiiibns man'liili<^ locam habeat exami-
nalio militaris et in quibus non-
correxit, dimisso ingentilixarum uumero, redaclis
;

ad munus quotidiana exercitatione mililibiis, qui- In eos vero qui ducis aut legis non obteinpera-
buscum frequens injuiigeret iter, portare complu- bant arbitrio, varia aniraadversio prodebat. Nam.
rium dierum cibaria imperabat, ita ut frigora et alii in fortuna, alii in fama, alii in sanguine pu-
imbres pati, vada fluminum pedibiis trajioere as- niuutur. Frontiniim relege, et usqiiequaqiie it.i esse.
suesceret miles. exprobrante subinde imperatore invenies. Nam Aurelius Cotta consul, cum ad opus,
timiditatem et ignaviam, fraugeuteijue delioatioris equites, necessitate cogenle, jussisset acoedere,
usus, ac pariim necessaria expedltioni vasa. Quod eorumqueparsdetrectassetimperium,questusapud
maxime nobiliter accidit C. Numiuio tribuno, cui censores efifecit, ut a patribus notarentur, deinde:
dixisse traditur Scipio: « Mihi paulisper, tibi el obtinuit ne eis preeterita sera procederent. Tribuni'
reipubliose semper neqaam eris. » Q. Metellus bello quoque plebis de eadem re ad populum pertiilerunt,
Jugiirthino similiter lapsam militiim discipliuam, omniumqiie consensu stabilita est disoiplina. Q.
pari severilate restiluit, cuin insiiper prohiberet Metellus Maoedonious in His|iania quiuque oohortes,
alia carnequam assa elixave milites iiti. Philippus, C quas hostibuscesserant.testamentiimfaoere jussas,
cum primum exercitum constitueret, vehiculoriim ad locum recuperandum remisit, minatus uoa nisi
usum omnibus interdixit, equitibus non ampliiis post victoriam receptiim iri. Senatus, cum milites
quam singulos lacones habere permisit, pedilibus Publii Valerii turpiter fugati essent, decrevit ne ei
autem denis, singiilos qui molas et fiines ferrent. auxilia submitterentur, uisi viotis hostibus. His vero
In ajstiva exeuniibus, triginla dierum farinam legiouibus, quae Punico bello railitiam detrectave-
collo porlari imperavit C. Marius reoideudorum rant, iu Siciliara velut relegatis, per septem annos
impediraeutorum gratia, quibiis maxime exeroitus hordeiim ex senatusoonsulto daliira est. Appii Clan-
agmen oneratur, vasa etcibaria militis in fascicu- dii sententia, senatusqiie consultiim omnes, qui a

los aptata, furcis pra^posuit, sub qiiibus et habile Pyrrho rege Epirotarum capti, et postea remissi
onus, et facilis requies esset. Unde proverbiuiu erant, eqiiitesad peditem redfgit, ad levem arma-
natum est: « Muli mililes Mariani. » Lysander turam omuibus extra valluiu jussis tendere, donec
Lacedsemoniusegressum via quemdam castigabat. bina hostium spolia singull referrent. Haeo Fronti-
Cui dicenti ad nullius rei rapinam se ab agmine nus. At Plinins asserit quia fuit haec quoqiie anti-
recessisse, respondit: « Ne speciem quidem ra- quitus animadversio mililaris, jubere iguominiee
pturi prsebeas, volo. i Publius Nasioa hibernis m £, causa militi veuam solvi, et sanguiueiu dimiili. Cu-
quamvis usus non esset neoessariiis, ne ta-
classis iis rei rationem, etsi in litteris non po-
veteribus
men milesdesidiacorrumperetur, autperliceuliam tuerit invenire, hoc tameQ primo factum opinatup
otii sooiisinferret injuriam, naves sBdificare insti- in mililibus stupentis animi, et a naturali habitu
tuit. IdemquoqueFrontinusinter inulta constantiae declinantis, ut nontam poenaquam medicina vide-
insigniarefert, qiiod Cassilini obsidente Hannibale retur. Poslea tamen ob pleraqiie alia delicta id
tantam inopiam perpessi sunt, r.t murem venisse factitaliim esse credit, per consuetudinem, quasi
centum denariis memoriffi proditura sit, ejusque miuus sani viderentur oranes, qiii contra officium
venditoremfame periisse, emptorera autem vixisse delinquerent. Namlevioris culp.-B non erat ignomi-
et in tanta augustia fidem servasse Romanis. Peli- niosa animadversio, etsi nec illa ex vigore disci-,
lini a Poenis obsessi, parentes et liberos propter plinfie militaris dissiimilationi locum relinqueret.
inopiara ejeoerunt, ipsi coriis madefactis, et igne Veteres quoqiie ririBCOs aiinulum habuisse in sini-

siccatis, foliisquearborum, omni genere anima-

et strffi maniis digito qui niinimo proximus est cele-
lium vitam traheates, uadecim menses obsidioaem berrime traditur. Romanos quoque homines aiunl

J
 605 POLYCRATIGUS. — LIB. VI. 606

sic plerumque usitatos aauulis, causamque hujus A namque sceleratus milesfi.lei suae fidem facere stu-
rei Apion in libris ^gyptiacis dicit,quod insectis duit, unde se ipsum maxime infidelem et perfidum
aperlisqiie corporibus, utmos fuit, quas (iraeci esse convincit. Magoa quidem reverentia debetur
comperlum est qiiemdam tenuis-
avKyoaK; vocaut, duei, sed tidei religione servata. Quiedam ita ne-
siiuum nervuiuadeo uuodigito, dequodiximus,ad cessaria mandatura non exsjiectent alia
suiit, ut ;

cor liomiuis pertingere, ac perveuire : visumque sic delestabilia, ut nullum omnino mandatum ad-
esse eum potissimum (iigitnm tali tionore decorau- mittant. Media quidem quee neque sunt necessaria
dum, qui continens, et quasi counexus cumpriuci- bona, nec detestabilia mala, consistuiit in arbitrio
patu coniis videretur. Uude et quasi excordes arbi- praesidentis. Velit nolit prsefectiis, ex necessitate
trati suut curandos aut puniendos, qiii in militare boni, diligendiis est Deus. Velit nolit pr*fectus, ex
officium deliquisseiit. Ut reileam ad Frontmiiiii : malitia iniquitatis, estadulterium declinandum. At
Crassus a Semprouio AselIo,iHplerisc]iiealiis liisto- miiilare, vel non militare, egredi vel non egredi,
riseRomante scriptoribiis, traditur h.ibuisse quin- caeteraque qiiasphilosophi indiiferemtiareputant, ad
qiie rerum bonarum maxima et praecipua quod :
preepositi diligentiam et revereotiam spectant. In
esset ditissimus.quod nobilissimus, quod eloqiien- his, uisi mandato praesidentis, ooulum aperire, ia-
tissimus, qiiod juris consultissimus, qiiod poiUifex B star criminis est, aut ex scientia sua ad cujuscua-
maximus. Iscum inconsulatuobliiieretAsiam pro- que operis fructum maniua irreverenter extendere.
vinciam, et circumsidere atqiie oppugnare Leucas Sit caecus iu hac parte subjectus ut vivat, quia
pararet, opusque essetsumma atque proceratrabe, quacunque die quasi ex propria discretione ad
qua arietem facereut, quo miiri oppidanorumqua- arboreui scientiee, quam sibi et prcelatis reservat
terentur, scripsit ad Magnum Gaiiim majoreui .\tlie- Duminus, temerariam maniuu miserit, laqueum
niensium socioruui amicoruuiqiie populi Romaui, mortis lucurrit. QiiiiJ enim bonuin, aut malum in
ut ex malis diiobus, quos apud eos videral, uter talibus sit, nou licet judicare subjectis, dum plena
major esset ei mittere procuraret. Tunc Magnus revereotia preepositis exhibeatur, et fidelis obedien-
Gaius comperto qiiamobrem malum desiderasset, tiamandatorum. Militem ergo inomnibus his,qu8B
non uti jusserat majorem, seil quem magis esse ad statum publicumpertinent, nihil omnino tentare
idoneum, aptioremque fai;iendo arieti, faciliorem- licet, nisi ducis jussu vel liceniiaquod ipse facien-
que portatu existimabat, minorem misit. Crassus dum
roboretur. Uude hi plerumque,
decreverit
eum vooari jussit, et cum interrogasset cur non
qui ducum contempto vel non exspectato imperio,
queni jusserat, misisset, causis ralionibusque quas congredientes cum hosle reipublicse victoriam con-
dictabat spretis, vestimenta detrahi jussit, virgis- q tulerunt, stepe non tain gloriam assecuti suut de
qiie miiltum cecidit, corrumpi atquedissolvi ratus victoria, quam de teineritate vel negligentia poe-
omne olflcium imperaulis, si quis ad id quoil facere nain. Quid ergo merebitur transfuga, stationisve
jussus esl, non obsequio debito, sed consilio non desertor, si ex discipliua militari tanta severitate
desiderato responderit. Quid, qiiaeso, amplius in corripitur triuiuphator ? In Strategematibus Julii
monachum arctioris regulae dictasset abbas seve- iaveuitur Clearchum Lacedfemoniorum ducem di-
rus ? In eo namque solo deliquerat, quod non pa- xisse imperatoremexercitui potius limeiidum esse,
ruerat maudato, etsi forte reipsa utilius esset quod quaiu hostem, eo qaod qui iu prcelio dubiam mor-
fecit. Nam sicut in religione degentibus praelato- tem timueraut, eos statioae relicta certum mane-
niin mandata, dum pr;eceptioiiem perpetuam non bat supplicium. L. Papilius Cursor, Fabium Ruti-
iiupuguant, a subjectis non oportet discuti, sed lium, magistrum equitum, quod adversus dictum
iiupleri, sic in re militari, circa mandata ducis, ejus, quainvis prospere, pugnaverat, virgis popo-
luilla est examinatio militaris, nisi forte quodprse- scitCcesum, securipercussurus, neccontentioniaut
cii^itur expressim saluti reipublione inveniatur ad-
precibus militum coucessit aniiuailversionem, eum
veisuui. Nam iu eo non obtemperat uisi perfidiiset Romam
qiie profugisulem persecutus est : nec ibi
impius miles. Quid eniiu iniquius, quid detestabi-
1

^ quidem remissio prius supplicii metu, quam ad

lius, quam sine fidei reverentia aggredi quidquid
genua ejus, et Fabius cum patre provolveretur, et
dictaverit imperator ? Noaneapudomnes vox fuue- pariler senatus ac populus rogarenl. Et ae eum
sta est, et crudelis, plenaque perfidiae,
credas hoc fecisse exodio praecedeuti, Manlius, cui
Peclore st fral)-is rjladium, juguluqiie pnrenlis Imperioso postea coguomen fuit, Ulium, quod is
Conilere mejubeus, plenxque in uiscera purtus
Cnnjugis, inoiia perac/arn lamen umniadextra. coiitra edictum patris, cum hoste puguaverat,
Cnnlra super Tusci si pnnere Tibridis undas, quainvis victorcm, in conspectu exercitus virgis
Hesperios iiudax veniain melator in agros. caesum, securi percussit. Fuit autem disciplina mi-
Tii quoxcunque volesin planum ejjunderc muros,
litaris sicut reipublicee necessaria, ita et omnibus
llis arii's actus dispe/qel saxalncertis.
Illa iicHt, penitus lolli quain jusseris urbem,
gratiosa, adeo quidem pro se ad-
ut .Maulius filius,

lioma sit versus patrein exercitu seditionein parante, nega-

(Luc.\N., VI, 810.) verit tanti esse quempiam, utpropterillum corrum-
i;)uidnequius dicipotuit, et unde magis deberet, si peretur disciplina militiae, et obtinuit ut ipsum
fidelis esset, Romaaus imperator oftendi ? la eo puairipaterentur. Appius Claudius ex his qui loco
607
JOANNIS SARESBERIENSIS 608

deoimum quemque militem sorte ductum A necessitas exigit. Acoingi namque solet, cui gerenda
cesseranl ''
consul, ex duabus imminent; et cui vacatio datur, licet esse discin
fuste percussit. Fabius Riitilius
legiouibus quae loco cesserant vicenos sorte du-
ctum. Unde illud in libio Regum Non : seque glorie-
percussit. Idem tur accinctus, ut discinctus {lll Reg. xx). Quiasol-
ctos in conspectu militum securi
quarum statio ab lioste per- licitudo laboris imminentis gloriandi licentiam non
ternos ex centiiriis
Fabius Maximus, admittit, et otiandi libertas et securitas quietis
rupta erat addixit securi. Q.
plenimqueextollentiam parit. Cingulum ergo indi-
transfugarum dextra prrecidit. M. Cato tradidit
commilitones dextras ciumest laboris, labor honoris meritum, utliqueat
in furlo deprehensis inler
auimadver- oiunibus,quod qui laboremiudictum militiaesubire
esse prfficisas, aut sibeniguius inreum
prinoipiis sanguinem missum. detrectat, honoremgladii in railitaricingulofrustra
tere voluissent, in
quoque cinguli cassa est significatio,
portat. Ipsius
Seditioquoque securim provocat, itatamen utpro
quies fidem ejus roboret et solidet labor. Videas
nisi
arbilriodueis in poeua paucorum securitas et
sedilione multos cinguli honore tumentes, sed nisi honorem
reipublicffi reforraetur. Julius Ceesar, orta
legitur, laborio-aimpleant merita, idemeslac si prosolida
militum, paucis percussis, castra sedasse
substantia quis vindicet spumam. Profecto dignus
et tidem militum reparasse.
B est privilegium perdere, qui concessa sibi abulitur
quod
Cap. XIII. Qunre cingulo privenlnr
milites, et
potestate. Abutitur autem quis, vel non faciendo
exanrtoratus non kabel aliquod cum qladio te-
love commercium, et quare gladius
insertus est quod oportet, vel faciendo quod fieri non oportet,
cinguio. et cum utriuuque sit malum, ut dicitur, peocatum

Fit interdum ut ex delicto suo privetur miles delicto gravius esse solet. Delinquit enira qui non
militife oingulo, in his maxime, ubi sacrilegia com- implet otficium ; sed plane pecoat, quisquis com-
mittunlur. Veteri namquejure statutumest, et novo mittit contrarium. Albo siquidem nigrum magisi
non estabolitum, utqui, non servato militia?.sacra- opponitur, quara non album, et tristitia IsBtitiam'

mento, religiouem quam protitetur, irapugnat,cin- raagis irapugnat, quam spes aut timor, quae neque
guli amissione mulctelur. Fertur hoc edicto
Julius iu Iffitilise rationem cadunt, nec ei maxime adver-
compescuisse militem suum, quando urbem ingres- santur. Et cingulo quidem abulilur, lam ille qui
sis non licuit homines spoliare, aut
templa deo- non implet quod oportet ex militicE sacramento,(
rum, quod ei postmodum, ingravesceute seditione, quam illequi impugnat militire sacramentum. De-
improperaut. NuminibusnamqueRomaniscivibus- linquit tamen gravius, qui impugnat, sicut hostis

que jurati oppugnare non poterant, quos sacra^ veriis ignavo millleodibilior est. Unde qui rempu-

mentorailitiiBsusceperantdefendendos. Sicqiioque q blicam et inermem manum militaribus armis im-

G. Curio bello Dardanico circa
Uyrrachium, cum
unam de quinque legionibus seditiosam vidisset,
eam procedere jussit inermem, decinctaraque in
conspectuarmatiexercitusstramentacoegitseoare.
pugnat, jiistissirae exauotnratur, tanquam ille qui
figuramhostilem induerit. Sedpraeceeteiis omnibus
divino ethumano jure gravius feriuntur sacrilegi,
et hi qui variis perturbationibus impugnant Eccle-

Postreiuo autem die similiter fossara discinctos siam Dei.quibus lex iion prffioisionem dexterariim,
mihtes facere, nullisque precibuslegionis impetrari sed poenam irrogat oapilalem. Si patrocinium illo-
ab eo potuit, ne signaejus submitteret, nomenque rum assumant Cicero, etDemosthenes, siin defen-
aboleret. Mililes autem in supplemeulum aliarum sione eorum linguam acuat, et lotius iugenii suM
legionum distiibuit. Non enira restituebantur, qui vires exhauriat Quintilianus, si jura viguerint,
meruerant privari cingulo, anteqiiam eos pra; ca3- quod post Ueiira in raanu principis est, forlunas
teris virtutum raerita insiguirent. Milites, qui ex eorum etcapita, quin legitimissiippliciis feriantur,
Cannensi pugna cedenles, in Sioiliam fuerant relei tueri non poteruut. Qiiod si gladium suumadveTsus

gati, postulaverant a M. Marcello consule, ut in tales non exeritprinceps, inseipsum proculdubio

praeliumducerentur. Ille senatum consuluit, sena- provocat gladium bis acutum, qiiem inore suo ge-
tusque negavit placere sibi eis commitli rem- ritflliushominis.gladium utique,qui vivus etefficax
publicam qui eara deseruissent. Maroello tamen per animain, etmittit
est (£fe6/'. IV), qui oorpiisfiuditet

misit facere quod videretur ; lege lanien praescri- •u gehenuara; ad qiiemobtiisus est omnis gladius,
pta, ne quis eorummunere vacaret,neve donaretur et oninis armatura fragilis, et fluida, et infirma,

prcBmio, aut honore, aut reportaretur in Itahara,
dum Poeni iueafuissenl. Dum verocingulo spoliat-
sunt, eis nec aera procedunt, nec militaribus pri.
vilegiis gaudent, neo habent aliquod cuni gladio
telovecommeroium. Ideoque provida constitutione
praeter illam quam sola construit gratia in bono-
rum fabrica meritorum. Sunt autem plurimi, qui
malorum clamore o|ierum, qiiando militiae conse.
crandi cingiiliim altari obtulerunt, videntur prole-
stari se eo luno aiiimo accessisse, ut allari, et mi-

majorum est gladius insertus cingulo, ut collato nistris ejus, sed et Deo, qui ibi colitur, bellum

honore cinguli, potestas quoque ipsius gladii ali- denunliarent. Facilius crediderim hos maliti*
qiiatenusintelligatur collata. Et reote cingulo deco- exsecratos, quam ad legilimam militiam consecra-
ratur,ad militiam quisquis accedit, quia cum tos.

expeditum esse ad munia reipublicae, officii sui

 609 POLYCRATICUS. — LIB. VI. m
Cap. XIV. Qmd disciplina mililaris plurimum A Labitur emoLlit gentes clementia cceli.
prodest, el quid miiHimn inaxime frangil. (I.LCA.N. vni, 365.)

Proindenecessaria est disciplinamilitaris, cujus
quanta sit utilitas, non facile dixerim. Ut enim
dictiira est, Romanis adeo
orbeui suae subjicerent ditioni. Alexaniier quoque
Macedo, exiguam manuui mililarem suscepit a pa-
tre, sed doctam, qua assuefacta mililise orbem ter-
rarum aggressus, innumerashostium copiasfudit.
profuit disciplina, ut
Solent non in acie cominus prffliari, sed quoad
possunt, hostem eminus liBdunt. Obsessas urbes
mora et viribus nesciunt expugnare. Pugnant au-
tem proourrentibus equis, aut terga dantibus, see-
jiius eliam simulantibus fugam. Signum his ex
anliquo more non tuba, sed tympano datur. Nec
pugnare diu possunt quia intolerabiles essenl, si
;

Xerxes a trecentis Lacedsemoniorum ad Thermopilas quantus est eorum impetus, tanta esset perseve-
vexatus, cum eos manu inflnita, plurimisque suo- rantia. Natura taciti ad faciendum qnam ad di-
;

rum araissis, vix confecisset, in eo se deceptum cenduni promptiores. lu cibum parci, fides dicti
dicebat, quod multos quidem homines haberel, promissiquc nulla. Principibus raetu, non pudore
virosauteui disciplinsB tenaoes nullos. Hoc equidem vel religioue parent. Principatus veo quem cor-
vere dixit, quod et fuga illa testatur, qua apud ruinpit luxuria,diustare non potest. Aut sisteterit,
Salaminam turpiter victus, qui tot gentes in bella B oppriraenlejudicio Dei, evomet quidquid immode-
trahebat, utducesnonpossent facilenumerari, vix, ratio luxuricehausit. Modum siquidem sui nescit,
una nave evasit. Ferturenim quodduces esercitus nec aute intemperantiam reprimit, quam ex indul-
sjus non consueverit prse multitudine aliternume- gentiore lioentiain extremara turpitudinem prola-
rare, quam singulis telis receptis a singulis, ut ex balur. Assyriorum discute plagas, et historiarum
numero lelorum,duoumquoquenumerus teneretur. teslimonio convinces, regna eorum impulsuluxu-
Est autem dux usquequaque inutilis, apud quem riaeesse subversa. Inter caetera refert Trogus, quod
disciplina non viget et frustra sperat victoriam,
; postremus rex Assyriorum regnavit Sardanapalus,
quianimosmanusquemilitum assiduenon exercet. vir mulierc corruptior. Ad hunc videndum, quod
Miles subitus subito deserit duoem, et laborem nemini anteeum permissumfuerat.prsefectus, cum
ferre nou suslinet, quem continuus non exercuit adniilti inagna ambitionesegre obtinuisset.invenit
labor. Caesaris animum hducia roboravit, quod ei euminter scortorumgregespurpuramcolo nentem
res erat adversus militem subitum, ducemque eme- muliebrihabitu, cum molIitie'corporis et oculorum
ritum, et qui longapaoisquietededidiceratducem. lascivia omnes feminas anteiret, pensa inter vir-
Sed et ubi viotoria desperatur, ad spcm vindictae gines parlientem. Quibus visis, indignatus tali
erigendus est animus. Est eniminterdum C feminfe tantum virorum irisubjeclum, tractantes-
Una salus viclis nullam sperare salutem, que ferrum et arma habentes parere, progressus ad
(ViRG. /E«. II, .364.) socios, quid viderit refert. Negat se ei parere
et ut se victores putenl, si non moriantur inulti. posse, qui se feminam mallet esse, qiiam virum.
Magni namque muneiis ioco esl,t-atiari ullione ;et Fit ergo conjurntio. Qua ille audita, in aulam re-
dispendium vitae, vindictfe solalio compensari. Fa- giam se reoepit. Ubi esstrucla incensaque pyra, et
cile assumit pugnandi necessilatem, cui fugiendi se et divitias suas in incendium mittit : hoc solo
imponitur difBcultas. Audaciores sunt qui bellum imitatus virum. Et praecedentium quidem regum
inferunt,ets8epe aliidum honesteviriliterque mori robur a lusuriaemollitum est, deinde persingulos
cupiunt, feliciter vincunt. quasi per gradiis invalescentemollitia, in hoc tan-
Audentes namque fortuna juvat, dem efTeminatum, fractum, et comminutum est.
Imperium fere Romanum exhaustumest, et divul-
(Id. ib. X, 284.)
et ut pugnse discrimen imminet, sum, Neroueimperante, cujusgula fere omniade-
voravit, maculavit libido, exhausit avaritia, fregit
Degeneres aniinos timor arguit,
ignavia, luxuria cuin superbia exinanivit. Hic nul-
(Id. ib. IV, 13.)
lam veslem bis induit, ut vel in aliquo caeleris
quo nihil ignominiosius est his, qui nomen et offi-
singulari gloria prceluceret. Sed duiu Roma per-
ciummilitisB prottlentur. Timidos namque gravis-
misit, tolura orbem feoit inglorium. Quidquid
sime lex militaris percellit. Duci quoque in re mi-
aliorumqueesivit industria,hujusinertiafereamisit.
litari, diligentissime prsecavendum est,
Cap. XV. Romanos in disciplina prx cieteris vi-
Ne Venus et vinumpugnantia peclorafrangant. guisse, et in eis Julium Csesarem floruisse prae
Semper enim vincit luxuria, sed eos duntaxat, cceteris.
quos ante corr umpit. Eoque studiosius fugienda Sed cum omnium gentium exempla revolvo, dis-
est.quo in clientelamsuamacerrime sjevit. Antio- ciplina Romanorum prae caeteris lucet. iMcesisquo-
ohus tantse luxuriae et superlluitatis instruxii que plurimum profuisse legitur disciplina, ut in
exercitum, etiam gregarii milites auro caligas
ut paucitate sua finitimis superatis, cum Romanis
facerent, proculcarentque materiam, cujus amore ausi sint super iraperio gentium dimicare. Quam
populi dimicant. Gens quoque Parthorum stepis- feri autem exstiterint, ex verbis eorum colligitur,
sime superatur, eo qiiod luxuriosissima est.Nam quibusadversus Romanospugnaturis, unusducum
Quidquid ad Eoos tractus, mundique teporem ante aciem postulato silentio « Vos, inquit, qui
:

Patrol. CXCIX. 20
 611 JOANNIS SARESBERIENSIS 612

estis ? >RespoQsuin est ; « Romani gentium domi- A plus quam humana erant. Sed eipeiimento de
ni. » Et ille: « Itafiet, inquit, si vosviceritis nos. » prehensum est, quia virtus eorum sicut primo
Gravi tandem conflictu pugnatum est, sed Romani impetu majorest quam viroruiii, ilasequens minor
vicerunt, et numero plures, et fortiores viribus, et quam feminarumest. Alpinaenimcorporahumente
eiercitatiores usu, multis tamen amissis suorum, ccelo educata, habent aliquiJ simile nivibus suis,
eo quod eis colluctatio fuerat adversus populum cum mox incaluerint pugna, slatim in sudorem
disciplinaliter erudilum. Verum in tota re miiitari eunt, et levi motu quasi sole laxantur. Alibi quo-
nihil utilius, nihil clarius duce erudito. Nam virtus que Alpinarum gentium feritas facile vel per mu-
et industria ducis, efflcaciam etercitus, siciit pro- lieres ostenditur, quae deticientibus telis, infantes
verbialiterdici solet, quasiallera lanoe compensat. suos affllctos humi in ora militum adversa mise-
Caesareos triumphos duci potius, quam esercilui runt. Si essenlplane qui impuguarent Nivicollinos
vetustas ascripsit. Ut enim Soiaius ait, quantum nostros, procul dubio vincerentur. Sed, ut ait
Senicius milites, tantum inter
aut Sergius inler Amentius, non est qui faciat facienda, quae fere
duces, imo inter omnes homines Cassar dictator perBci ultronea fortuna compellit. Armatam pro-
enituit. Hujus ductibus undecies centum viginti et vinciam inermis imbellisque barbaries aggreditur,
duo militia hostium csesa [nam quantum bellis ci- B depopulatur et vastat, et qui domi suae esurit,
vilibus fuderit, noluit adnotari] .Signis colla tis quin- milite nostro cedente, de nostro satiatur, et in
quagies et bisdimicavit. M. Marcellumsolus super- nostro facit luxuriae diem festum. Nunquid enim
gressus, qui novies et tricies pari modo fuerat non cedit miles, qui non repellithostem irrueatem, '
preeliatus. Ad haec nuUus celerius scripsit, nemo etimminentem ? Si vero nec amor patrife, nec re-
velociuslegit, quaternasetiara epistolasperhibetur rum damna, nec salutis iniminentis ab hoste dis-
simul dictasse. Benignitate adeo pr£editus,utquos pendium, vel pudoris stimulus virtutem militise
armis subegerat, clementia magis vicerit. nostroe excitare debuerat, cui jam ioermis etinso-
Cap. XVI. Qiiie noslratibus mala proveniant ab iens Walensis insullat. Proverbialiter dici solet,
indiscipliHatione. quia misera terra esl quam agaso vel muliodepo-
Sed quid majorum virtutem repjico, el revolvo ? pulatur.Quod si uulla exhortatione virili, nostri
Defecit aetas nostra.et fere adnihilum redacta est, possunt milites ad virilia incitari, vel matres et
honoribus intumescit, honorum nesciens gradus, uxores cedentium eos urgeant ad virtutem. Nam
vanitate nominum delectatur, contempta rerum aliquid talein priscishlstoriis invenitur. Cum enim
vanitate et fructu. Aleator, auceps, quoque magis irruentibusMedis, aciesPersarumpulsatainfugam
mirere, slulticines et qui nunquam virilia tracta-
q ageretur, et omnino deficiens, nec victorem respi-
veruiit, sed neque nota habuerunt oiBcia, cum ad cere auderet, matres eluxoreset eorum passimob
cpera lasciviae pilo fruticante, cuteque indurata viam fugentibus currunt, et mulierum densaita
j
tanquam inhabilesreprobantur, militem induunt, acie orant in prselium revertantiir. Nolentibus
us, 1

primipilatum ducatumqueaffectant, et seductores sublala veste, obscena corporis ostendunt, rogantes

et doctores pollicenlurofficii, quod nuuquam didi- num in uteros matrum vel uxorum velintrefugere.
cerunt. Porro nullum unquam imperium sic virtus Hacrepressicastigatione inpr£eliumredeunt,etfacta
ulla dilatavit, cujus isti non sufficiunt contrahere impressione, quos fugiebant fugere compulerunt.
fmes, aut omnino vires evacuare. Si mihi non cre- Utinam sic faciant uxores et matres nostrorum
dis, vel operibus crede. Pudet dicere, quod dolor Marchiorum, dum quacunque occasione patriam
estet ignominiasustinere.Dumarmata nobis mili- servent iacolumem, etlabem pudorisamoveant.
dumalienamexpugnantpudicitiam, suam
tia stertit,
Cap. .XVII. Nobis a nosl7-alibus esse exempla virtu-
prostituunt.dumnobilium circumeuntdomos, cod- tum, et qiiascivitales in Ilaliacondideril Breti-
vivia explorant, ut epulentur quotidie splendide, ntis secundum anliquashistorias.

dum ampullas projiciuntet sesquipedalia verba. Verumquodanostrisnuncquaerimus,jampridem

sine cruore trucidantes Saracenos et Parthos, et si
^ eo usque majorum nostrorum virtus
praeteriit, et
quid aliud hostili censetur nomine, dum hoc manavitadalios, ut plenitudo divitis venae a fonte
faciunt milites gloriosi. indomi-
Nivicollinus videaturinrivuIosdefecisse.NequeenimaRomanis,
tus insolescit, inermes Rritones intumescunt, ip- el Grascis tantum nobissunt exempla virtutis, nam
sosque qui dicuntur Palatini comites, et regum et domesficis abundam us. Tradunt hislorias Pren
sanguine gloriantur, fere ad deditionem compel- uum ducem Senonum, qui exercitum Romanorum
lunt, et quasi tributarios faciunt. Non est qui cum apud flumen Alliam confecit, ipsamque urbemRo-
eisvelit manum conserere,aut quivelitaequo.Marte mam irrupit etcepit, et caesis patribus, etsubacta
quid valeant experiri. Armati inermes ad campe- Italiainvasit Graeciam, vastansomnia, uuiversisque
stria provocant sedinermes ad silvestria.quia de
; terribilis, usque ad Delphici Apollinis templum,
propria virtute diffidit, nemonostrorum persequi- quod situm est in monte Parnasso, processit,
tur. Utinam memoriter tenuissent, quod de Cisal- ipsiusqueApollinisappeteus spolia, scurriliter joca-
pinis Romana narrat historia, cujus verba sunt tusait Locupletes deoslargiri hominibusoportere,
;

heec : Cisalpinorumincolis animiferarum, corpora huQc, inquam, tradunt de majori RritaQnia, quas
 )

613 POLYCRATICUS. — LIB. VI. 614

ab adventu Saxoauiniainsulam.appellatur Anglia A spicuuui est, quod ob egregiae virtutis meritum,

oriundum.ApudTroguni Pompeiuinin vicesimore- quam ibidem potenter et paleuter exercuit Cautia
peritur, quod Senoues Galli, commiiitones Brenni, nostra, prima? coliortis honorem, et prinios con-
cum in Italiam venissent, Tusco=; a suis sedibus gressus hostium, usque in hodiernum diem ia
expulerunt, in ea condiderunt urbes egregias, omnibus prfeliis obtinet. frovincia quoque Seve-
Mefliolanum, Cornum, Brixiam, Veronam, Berga- riana, quae moderno usu et nomine ab incolis
mum. Tridentum atque Vinceutiam.Nam quod ur- Wiltesira vocatur, eodemjure sibi vindicat cohor-
bem Senensium senibus suis, et valetudinariis, tera subsidiariam, adjsotasibi Devonia et Cornubia.
armentariisque construxerint, non modo iides his- Ad tempora nostra descendo Rex Anglorum, qui :

toriae, sed celebris traditio est,ex eo quidem vali- Rufus cognominatus est, armis quidem strenuus,
dior, quod Seneuses et liueamentis membrorum, sed parum religiosus, et qui persecutione sancto-
venustate faciei,et coloris gralia, moribns quoque rum, et praecipue sancti Anselmi Cantuariensis,
ipsis ad Gallos et Britones, a quibus originem spiculuin invidiaj quo sutTocatus est, in se visus
conlraxerunt, videntur accedere,licet eos vetustas est piovocasse is inquam, Cenomannum expu-
;

teniporis, orbis plaga, situsregionis,conviclus liui- gnavit, comitem cepit, nec tamen dignatus est eum
limorum,quibus sanguine et moribus diupermisti g carceraU cuslodiaj mancipare, tantoque operi atte-
sunt, ex magna parte mutaverit. Nondum tamen stabitur in perpetuum mons Barbatus, aut si alio
colorem Gallicum, candorem scilicet, hsec orania nomine censere malueris, dicatur mons barbarus
ad vicinorum simihtudinem exterminasse sufiiciant aut barbarorum. Transeoadsucoessoremejus Hen-
Grfeci namque lac yzla dicunt, unde et -/«/.«;iai; ricum inclytumregem, qui leo justitias appellatus
lactens appellatur, et Galli quasi colore lactei et est, quem. sicutpublicenotum est, non modo urbes

Galatae, qui quandoque dicti sunt Gallo-gr.fci, in
flnibus GrfecicB, quos Gallorum militia occupavit.
Mausit autem exercitus ille Brenno duce triumpha-
tor et semper invictus, donec insurgere ausus est
in deos, ipsum Apollinis Delphici invadens tem-
plum, Ubi cuiD incoheDei opem suppliciter implo-
rarentjuvenem supra humanum modum insiguis
pulchritudiuis in delubri culmine conspexerunt.
Auditus est etiam stridor arcus et strepitus armo-
rum. Subito etiam terrsemotu pars raoiitis abrupta, P neum credo, cum etiam juniores eumdem captum
Gallorum stravit exercitum. losecuta deiiide tem-
pestas est, quas grandine et frigore saucios ab-
sumpsit.Duxipse Brennus, cumdolorem vulnerum
sed et turresGalliae timuerunt. Sed qualiter regem
Francorum commisso prajlio fregerit et fugaverit,
quia percelebre est, et victoriae illius in utroque
regno, qui publico praelio interfuerunt, plurimi
testes exstant, nereplicarenotissima teediosum sit,
scienter praetereo. Normannorum ducem virum
bellicosum, armisstrenuum, quiHierosolyma libe-
rata redierat, sub umbra nominis, quomodo ceperit
alieni regniingressus termiuos, referre supervaca-
viderint in custodia publica, habita taiueu aesti-
matione dignitatis et sanguinis. Testantur hoc
Normannorum proceres, aliicapti, alii incarcerati,

ferrenon posset, pugione vitam tinivit. Nec moveat alii exhaeredati, in hodiernum diem. Sed et sepul-
quemquam (ut dictum est) in templo visum esse crum captivi ducis apud nos est. Postremo, ne
Apollinem, ad ducis invicti audaciam coercendam, longe petantur exempla, nepos illius totius aevi, si
delendumque exercitum, qui permittente Deo, collatfe jam gratise virtutum infine cohaeserint me-

j
exigentibus culpishominum, multas deleverat na- rita,rex optimus apud Britanaias,Normannorum,
! tiones, cum certum sit aereas potestates plurimum et Aquitanorum dux felicissimus, et primus tam
nequitiae suae exercere in illos, qui sanae fidei ainplitudine rerum,quam splendore virtutum,quam
expertes sunt, et verae religionis ignari. Eis nam- streuuus, quam magniflcus, quara prudens et mo-
que gratia subtrahitur, daturque malignis spiriti- destus, ab ipsa, ut ita dicam, infantia fuerit, nec
bus licentia nocendi, cum, nisi Domino permit- ipse livorsilere aut dissimulare potest, cum opera
jtente, omnino nocere non possunt, nec si veliut : recentia,et manifestasint,ela Brilanniarum flnibus
et sicut evangelico docetur testimonio, non impe- [^
ad Hispaniae limites, virtutis suae protenderit et
trala lioentia non audeant, aut queant irruere in continuaverit titulos.
gregem porcorum. Scilicet ingenium, et rerum prudentia velox
Ante pilos venit, dicenda tacendaque calLet,
Cap. XVIII. Exempla recentium hisloriaruni, et Et potis est nigrum vitiis prceftgere theta.
quomndo rex Henricus secundus tempestatem et
procellas regis Stephani serenave7-it,et pacaverit (Pers, IV, 11.
insuLum.
Volens namque Deus gentis praevaricatricis punire
Et quia Brenni historia alicui nimis forte remota malitiam, rupto foedere,quod juramealoprocerum
ividebiturad monstrandam virtutemgentis,cuinon cum fllia Leonis justiticB ttrraatumfuerat,aovorum
natura, sed doctrina, exercitium, ars, etforte dux permisit aheno
sublimari favorem, et in regno
dtest, accedo propius, et ea quoe fere sunt omnibus regnarehominemcontemptorembonietasqui,cujus
nota, compendioso sermone proponam. Enudus consilium infatuatum est ab initio, cujus causa ia
luanta virtute Anglorum, Dacos Dauosve fregeril, iuiquitate et perfidia fundata est negligcntem dis-
motusque compescuerit Noricorum, vel ex eo per- ciplinae,ut eo noa tam regnante, quam coacutieate
 615 JOANNIS SARESBERIENSIS 616

et collidente clerutn et
populum, provocarentur A mero ampliori vivus armatus, militum instructus
omnia. Mensura naraque juris vis erat. copia, sustinuit pr<esens et vidit. Dux autem con'
omnes ad
Iuvadensergoregnum,eih8eredavit,excIu.sit domi- silio unius prremonitus, inler castrum quod rex

lioraiue, et munierat, et regis copias, suum, sed longe mino-

num, pro quo quidem, si fides esset in

decessorum meritis, et ex necessilate juramenti rem exercitum interjecit. Ne lamen hoc alienigense
sibifuerat moriendum. Vicinas studuit corrumpere ascribant viribus suis, nostro prascipue milite
nationes, cum principibus matrinionia conlraxitet nitebatur. Ad hoc demum exigentibus culpis per-

amicitias, ne quo Deibeneficioparvulus, quiadhuc ductus est, qui regnum occupaverat, ut cogeretur
vagiebat ia cunis, ad petitionemhasreditatisposset exhaeredare filium, et duci cedere regni succes'
aceedere. Plurima quidem adversus innocentiam sionem,et totiusregni proceresetmilitiam fidelitat(
machinabatur, sed ia oranibus his mentita est ini- praestita obligare.Transeo adobsidionemChinonis,

quitas sibi. Eoque innotuit, quia Deus verax est, quia ibi Anglos et Normanuos, quosjam multiplex
quam Deo suo, dominoque terreno non
quodfidem, confoederatio univit, praecipuos et magis strenuos

eam nequaquam reperit in subjectis.

servavit, in captione castri exstilisse, nullus ignorat. Naal

Eadem namque mensura remensum est ei, qua sileo de Nanneto, et toto minoris Britanniae, quam'
ipsealiispraemensnsfuerat, ac si omnes apud En- g vis grandis provincia sit, comitatu, qui rebellis
niumdidicissent, esset in hodiernum diem, nisi robur gentis Anglo-
Neque dedi, neque do infideli cuiquam fidem. rum essel formidini. Hoc ipsum aut veritus, au{
Sed cum multa male, pauca bene, illud quidem amore et virtute allectus (incertum est enim) i

pessime egit, quod in contemplum Dei, inchristos lustris Blesensium et Carnotensium comes caslra,

ejusmanus injecit, non sine nota perfidise etpro- qufB pupillaris aetatis tempore amissa fuerant, du-
ditionis, quam nefarii operis merito contraxit apud catui Normannorum restituit. Longum est si ia-

omnes, ut ad curiam ejus eiinde nemo secure ac- clyta gesta tanli principis enumerare contendam;
cederet. Noutamen solos, etsi primosad perniciem qu;e sicut omnes admirari necesse est, ita plene
sui cepit episcopos, sed omnibus quos suspectos describere impossibile. Nec ego viribus meis ar
habuit, proditionis suae retendit insidias. At in rogo, in quo, si juxta praecedentis gratife cursum
captione episcoporum initium malorum fuit, et ab sibi diu successerint prospera, sudare poterunt
ea die non defuit gladius lateri ejus, et facta sunt Orosius, Hegesippus, et Trogus. Caeterum adole-

semper novissima hominis deteriora prioribus. scentise exitusab alifiuibus suspectus est, et uti-

Quid raulta?Indiebus ejusmultiplicata sunt mala riam frustra abonis timeatur.

in terra, ut, si quis ea summatim recenseat, histo-
Cap. XIX.De honore miliLibus exhibendo, et modes
riam Josephi possint excedere. Verumtamea se illis liaindicenda et qui mililise artem tradiderint, et
:

pueri virtus opposuit, et fere ante fetatem aut mu- generalia quxdam prxcepta eorum

nus militare, si malignantium impetum fregit, ut Quid moror in commendatione gentis, quam de
Theodosiojuniore,quemhistori8econferuntAIexan- natura constat esse laudabilem? Beatus Eugenius
dro, quandoque nonesseet rauneranun-
dictus sit eam ad qufecunque vellet applicari, dixit esseido-
quam Nec mora, in primis
inveniatur inferior. neam, etpraeferendam aliis, nisi levitas impediret.
adolescentia' annis, impubes adhuc, railitiam ag- Sed sicuti Annibal negabat posse vinci Romanos
gressus vultuque ferociori, et fortiori manu
est, nisi in patria sua, ita et heec, dum peregrinalur,
hostium corda concussit et fregil.
divini auxilii, invincibilis est. Nam in sedibus suis facilius es-
Statimque insurrexerunt in eum reges Francorum pugnatur. Hoc autem forte commune habent cum
et Anglorum, coUectis viribus suis, et
ulroque caeteris geutibus incolae Britanniarum atque Italiae.

immanior hostis Eustachius ille, sororius regis Si vero recte fuerint instituti, et doctrinam exer-

Francorum, qui propriam agens causam, non tam citatione firmaverint, honorati incedant, habeantur

patri, quam sibi, parternum diadema conservare patrins defensores, niteant cultu, qui tamen viros

nitebatur. Et eos quidem nonimodo virihter Neopto- deceat, nam cultus lascivior nec in muliebri sexu

lemus noster sustinuit, sed exmaxima parte poten- vitio caret, aut nota. Crebro namque compertum
ter superavit. Unde tactus dolore cordis intrinse- estin bellis,militi8elascivientem.et splendidum ap-
cus Eustachius, quem praedixi, quod in vita paratura, uon tam civibus conferre victoriara, quam
optimum rebus excessit humanis, quem,
fecit, hostes invitare ad praedam. Unde et Annibal, cum
Iffitantibus bonis, et publiccTe tortunae congratulan- apud regem Antiochum moraretur causa profugii,

tibus, quoniam hic flagellum aliud patrieeimmine- facetissime cavillatus est, rege oslentante exerci-
bat, luxerunt tum insiguibus aureis, et argenteis florentem, indu-
Ambiibaiarum coUegia, pharmocopols-, centem currus cum falcibus, et cum CLirribus ele-
Mendici, mimi, balatrones, hoc genus omnes, phantos,etomnemequitatum,frenis,ephippiis,mo-
(HORAT. I, II, i.) nilibus, ac phaleris prEefuIgenlem. Cum ergo rex

Ne tamen obitus ejus gloriae ducis nostri quidquam contemplatione tanti ac tam ornati exercitus, glo-
detraheret, deditionem Craumersiae, in cujus sub- riabundus Annibalem aspexisset: « Putasne, in-
sidium cum patre veneral in manu valida, et nu- quil, satis esse Romanis haec omnia? » Tunc Pce-
 617 POLYCRATICUS. — LIB. VI. 618

nus, illudens ignaviam,imbelliamquemilitum ejus A paucissimis et fidelissimis, vel potius ipse tecum.
pretiose armatorum « Plaue, inquit, satis
: esse Raro enim manet absconditura, quod ad notitiam
credo, etsi Romani avarissimi sint. » Lepide qui- multitudinis venit. Militaria quoque preecepta et
dem, breviter, et acerbe. Nam rex de nuraero eiempla strenuorum, junioribus soepe refcrenda
exercitus,etde eestimanda iequiparationequassierat sunt, ut his ad scientiam instituautur, illis accen-
et illura liquet respondisse de praeda. Denique si danlur et animentur ad virtutem. Nec tamen pro-
Naso a railitia arlis suie arcet, et jubet esse procul positura meum est, rei inililaris hic tradere artem,
juvenes inermes utfeminacomptos,quiscredateos quee quidem maxima est, et pernecessaria, et sine
ad robustara militiam admiitendos?Opilices artium qua (ut verbis Plutarchi utar) mancus quilibet in-
singularum idrerum suarum prae cseleris ornant, a telligiturprincipatus.Quam si quis edisccre volue-
qiiibus se sciunt prre cseteris honorari.Unde Jiquet rit, adeat Catonem Censorium, legat et iUa quae

milites oporlere armis, quam vestibus nitidiores Cornel.Celsus, quae Julius Hyginus, qaiB Vegetius
esse. j4;neas a digitis gemmas ad ensem, Virro ad Renatus ;cujus,eo quod elegantissime et diligentis-
pocula legitur transtulisse. Machabaeos quoque sime rei militaris artem tradidit, licet exempla
constat clypeos inaurasse, et ex fulgore corum for- praestrinxit, plura inserui legat, inquam,quae isti
:

titudinem geutiumdissipatam. Eostamen credibile , posteris pr;Bcribenda duxerunt. Hoctamen in om-

est veste communi fuisse contentos.Nihil est quod niura artiura utilitate versatur, utnequaquara prae-
minus deceat militem, quam cultus mollior, et de- ceptis exercitium desit. Nam, sicut ait Gicero, in
hcite vestium exquisitae, nisi forte cum Thrasone uuamquamque remdare praecepta facilliraum est,
ad munitiouem Thaidis expugnandam, Veneri de- sed eamefflcaciterexsequilaboriosissimura. Quod
voverit militiarasuam, Marte coutempto. Sordes vero in praeceptis eloqueutiee ad Herenniura scri-
quoque vitanda; sunt, et mediocritati, quaj aureo bens, dearte dicendi asseruit, eamscilicet inefflca-
incedit traraite,jugiter insisteudura. Hoc autem cem et inulilem esse sine usu et exercitatioue di-
volo persuasum nostratibus, si exerceantur,vir-
ire cendi, ad omnes artes arbitror transferendum,
tutem nondeesse, quse tamen frequenterintercidil, quatenus non firmaulur usu, uec exercitio roljo-
3i non disciplina firraatur. Artem vero rei milita- rantur. Adeo quidem ut si artem usumque disso-
ris, Lacedffimonii Iradidisse dicuntur. Unde et cies, utilior sit usus expers artis, quam ars quaj

Annibal Italiam petiturus, Laced;emonium qusB-
sivit ductorem armorum.Qui desiderat pacera.prm-
paret bellum. Qui victoriam cupit, diligenter im-
buat militem. Qui secundos optat eventus, dimicet
arte, non casu. Nemo provocare, nemo oflendere
audeat, quem scit superiorem fore, si pugnet.
Alheuieuses unum prae caeteris mandasse militibus
prisei loqiuintur annales Miles nondum eaieritus
: matur. Caeterum sicut ars sterilis est usus ignara,
eiercitio et labori jugiter ussuescat.
sui usum non habet. Nara et David in funda et la-
pide, quorum peritiam et usum habebat, allophy-
lum stravit, et in baculo suo aggredi ausus est vi-
rum cunctis terribilem, et bellatorem ab adoles-
'
centia sua. Rejecitque loricam regiam et arma,
quibus exercitatus non fuerat,ratus esse omnia im-
pedimento railiti», quorura usus exercitio non fir-
Nam htec so- sic et usus imperfectus est, qui ex arte non prove-

lent in castris sanitalem, et in conflictu praestare nit. Est ergo siugulorum initium a natura, qua

vicloriara. lidem eam Iradiderunt, quia in pediti- reluctante, et (ut dici solet) invita Minerva, nihi
bus robur parumper aptum
cousislit exercitus, et recte aggredimur. Progressus ab usu, ab arte per-
esse militice, qui, nisi eques sit.pugnare non novil. fectio, si tamenjugit exercitatione fuerit solidata.
Verumlamen uecexerceri, nec ad pugnam vocatur Obtinet lioc in liberaiibus, virililms et mechauicis,
uliliter, cui stipendianon procedunt. Si enim sub- autsiquae sunt, quarum nondum audierimus men-
trahas alimeuta, tibi miles obsequium negabit,aut tionem, ut ars infecunda sit sine usu, et usus te-
fidem. Fames enim, ut dici solet, puguat inlerius, merarius sine arte. Militia ergo sine arte iners est,

et sola haec,qu8e tutissiraa videntur, expuguat. Ne- iuofticiosa sine usu.Quocirca qui railes esse volue-
scit plebs jejunatimere. Si vero alimenta processe rit, prffidiscat artem, eamque usu et exercilio
rint, nunc limore poenae, nunc prasmiorum spe ad ^ firraet, ut oum electus fuerit, et militiae sacramento
offlcium incitetur. Sint ubique campi ductores, et ascriptus, reipublicffl et sibi utiliter vival, et non
militarium exercitiorum magistri, et his ipsis aera sit, prout Plutarchus ait, manus manca. His enim
proveniant, et videbis inbrevi gentcm in id virtulis verbis in institutione Trajani novissime usus est,
esse reductam, quo vigebat quando maximus im- eum a manibusprolapsus est adpedes. Sequamur
peralorum Julius Cassar, ergo eum, et sicut ipse ait, quasi soccos pedibus
Territa qiuesilis ostendil terga Britannis, faciamus,ut non ofFendantur ad lapidem,obicemve
Sed et deliberationes castrenses, ficlitiae tamen, aliura, quem raultiplex iugerit casus.
frequentius agitentur, ut in his exercitatus miles, Cap. XX. Qui sint pedes reipublicce et de cura eis
cum usus exegerit, quid maxime expediat, sciat impendenda.
eligere. Si vero res fuerit seria, laleat militem, eo Pedes quidem, qui humiliora exercent officia,
quod militare praeceptum est ; quid fieri debeat appellautur, quorum obsequioreipublicae membra
tractato cum multis, quid vero facturus sis, cum per terram gradiuntur. In his quidem agricolarum

6i9 JOANNIS SARESBERIENSIS
ratio verlitur, qui terrae semper adhferent, sive in
sationalibus, sive in consitivis, sivein pascnis,sive
in floreis agitentur. His eliam aggregantur multae
species lanilicii, artesque machanicse, quaa in ligno,
ferro, eere, metallisque variis consislunt, serviles
quoque ohsecundationes, et multiplices victus ac-
quirendi, vitfeque sustentandoe,aut rem familiarem
amplificandi formfe; quse nec ad prajsidendi per-
tinentauoloritatem,etuniversitatireipublic8eusque-
quaque proflciunt. IltEC autem tot sunt, ut respu-
blica non octipedes cancros, sed et centipedes
pedum numerostiate transcendat. Et quidem prse Nnn aliler (si parva Licet cmnponere magnis)
multitudine numerari non possunt,cum tamen non
infinita sint per naturam, sed quia tam varife fi-
gurfe sunt, ut nullus unquam officiorum scriptor,
insingulasspecies eorumspecialia prfecepla dede- d Crura thymo plense: pascuntur et arbuta passim,
rit. Verumtamen quod generale est omnibus et
singulis procuratur, ut legis scilicet limites non
excedant, etad publicam utilitatem omnia referan-
tur. Debent autem obsequium inferiora superiori-
bus, quae omnia eisdem vicissim delsent necessa-
rium subsidium providere. Unde Plntarchus ea
dicit in omnibus exsequenda, quae humilioribus, id
est multitudini, prosunt. Nam pauoitas semperplu-
ribus cedit. Ea ergo causa instituti sunt magistra-
tus, ut a subditis injuriaj propulsentur, ipsaque
respublica quasiillorumopificiocalcietur. Estenim
quasi discalciata, quando injuriis exponitur, qno
nihilpotestignominiosius essegerentibusmagistra-
tum. Afflictusaamque populus, quasiprincipis po-
. ...
dagram arguit et convmcit. -L r^ .,.-„/«
Tunc autem totms C Verumipsx foliis natos, et suavibus herbis
reipublicee salus mcolumis prfficlaraqiie erit, si
superiora membra se impendaut inferioribus, et
inferiora superioribus pari jure respondeant, ut
singula sint quasi aliorum ad invicem membra, et
in eo sibi quisque maxime credat esse consultum,
in quo aliis utilius noverit esse prospectum.
CkV .XW.Rempublicam ad naturse similitudinemor-
dinandam, et ordinem de apibus mutuandum.
Scripserunt derepub. etsi diverso modo, Cicero
et Plato, cum alter qualis esse debeat disseruerit,
alter qualis fuerit a majoribus instituta. Hanc tamen
uterque et institutae, et instituendas praescripsit
formulam, ut vita civilis naturam imitetur, quam
optimam vivendi ducem s;epissime nominavimus. d Objectant puLchramqtce pettmt per vuLtieramortem
Alioqnin, non modo incivilis, sed potiiis bestialis
et bruta rit censebitur. Quie site autem naturaa
stitntio,ipsarationis experientia monstrare snfficit.
Poetarum doctissiraus Maro, ad quem Plutarchus
suum destinat Trajanum, ut civilem vitam ab api-
bus mutuetur,
Adndranda canit levium spectacula rerum,
Solse communes natos, consorlia tecta
Urbishabent, magnisqueagitant suh legibus se.vum;
Et patriam soise, el certos novere penates:
Venturseque hiemis memores. seslate laborem
Experiuntur, et in medium qusesita reponunt.
Namque alise viclu invigitant, et fadere pacto
Exercentur agris, pars intra septa domorum,
Narcissi lacrymam. et Lentum de cortice gl.uten,
Prima favis ponunt fundamina, deinde tenaces
:
630
A Suspendunl cems: spem gentis, adultos
alise,
Educunl purissima mella
fetus, alise
Slipant, et liquido distendunt nectare cellas.
Snnt, quibus ad portas cecidit custodia sorti,
Inque vicem speculantur aquas, et nubila coeli:
Aul onera accipiunt venientum, aul agmine facto
Ignavum fucos pecus a vrxse.pibus arcent.
Fervet opus, redolentquc thijmo fragrantia mella.
Ac veluti lentis Cyclopes fulmina massis
Cum properant, alii taurinis fillibus auras
Accipiunt, redduntque, alii stridentia tingunt
yEra lacu, gemil imposilis incudibus ^l7ta.
llli inter sese magna vi brachia tollunt
In numerum, versanlque tenaci forcipe ferrum.
Cecropias innatus apes amor urget habendi,
Munere quamque suo grandsevis oppida curx,
:
Et munire favos, et Dxilala fingere tecla.
At fessx multareferunt senocle minores,
Et glaucassalices,casiamque,crocumquerubentem
El pinguem tiliam, et ferrugineos hyacinlhos.
Omnibus una quiesoperum, labor omnibus unus.
Mane ruunt ptirtis: nusquammorarursus easdem ,
Vesper ubi e pastu tandem decedere campis
Admonuit, lum tecta petunt, tum corpora curant.
Fit sonitus, mussantque oras et limina circum.
Post ubi jam thalamis se composuere, siletur
In noctem, fessosque sopor suus occupat artus.
Nec vero a stnbulis plutna impendente recedunl
Loyigius, aut credunt ccrIo advenlantibus Euris.
Sed circum tulse sub mcenibus urbis aquanlur,
Excursusque breves tentant: et ssepe lapillos,
Ut cymbse instabiles fluctu jactanle saburram,
Tollunt, his sese per inania nubila librant.
Illum adeo placuisse apibus mirabere morem,
Quod nec concubitu indulgent, nec corporasegnes
Vetieremsolvunl, aut felus nixibusedunt
Ore legunt: ipsx regem, parvosque Quirites
Sufjiciunt, aulasque et cerea regna refigunt.
Ssepe etiam duris errando in cotibus alas
Attrivere, ultroque animam sub fasce dederunt:
Tantusamor florum, et generandi glorin meLLis.
Ergo ipsas quamvis angusli terminus sevi
Excipiat, (neque enim pLus septima ducitur sestas)
At gentis immortaLe nianet, multosque per annos
Stat fortuna domtis, el avi numerantur avorum,
Prselerea regem non sic Mgyptus, et ingens
Lydia nec populi Parthorum, aut Medus Hydaspes
:
Observant rege incolumi mens omni jns una est;
:
Amisso, rupere fidetn, conslructaque mr.Lla
Diripuere ipsse, et crates solvere favorum.
ULc opernm cuslns, ilLitm admirantur, et omnes
Circumstant fremitu denso, stipantque frequentes.
Et ssepe attoLLunl humeris, et corpora beLio
,
(ViRG. Georg. iv, 1S3 et seq.)
in-
omnes auctores percurre, rerumpubli-
ReipubliciB
carum revolve hislorias, vila civilis tibi rectius et
elegantius uusquam occurret. Essentque procul
dubio beatse civitates, si hanc sibi vivendi preescri-
berent formam.
Cap. XXII. Quod sine prudentia et sollicitudine
nullus magistratus subsistit incoLumis, nec viget
resptibtica cujus captit infirmatur.
"^
I.ocaqnoque venerabilia, si apuminsistant vestir
giis,viacompendiosissima,etexpedita, prottciscun-^
tur ad vitam. Vide apud Maronem fundamenta
I
Carthaginis, et earuin collatione beatse urbis auspi-
cia poteris admirari. Omnium namque laborenf!
communemagnosces, etneminemotiari, ipsamque
reginam, cujus ope civitatis structura consurgit,
J
621 POLYCRATICUS. — LIB. VI. 622

etsi laboriinferiorum manus suas neqiiaquiim im- A viter admissus est, qui, quamvisex pietatis offlcio
misceat, oculos tamen impendil operi, et totius ut tiospes non fuerat excludeiidus, opportunius
mentis exercet sollicitudinem. Nam sine prudentia tamen fuerat eum ut advenam, non quasi judicem
et non modo respublica non procedit,
sollicitudme introire.
sed nec minima consistit domus. Unde in commen- Cap. XXIII. Levilatem sicut loquencU, ila etaudiendi
datione Ulyssis Homerus ei comitem docet semper vilandam et quod finis voluptalis, pccnitentia
:

est.
prudentiam adfuisse, qiiam ritupoetico Minervam
Omnia, inqiiit, fac cum consilio,et post factum
nuncupavit. Imitator quoque illius, Maro, virum
non pnenitebis (Eccli. xxxii). Praeterea sicut princi-
insignem armis et pietate describens, et quem di-
pem levia proferre non decet, sic nec facilem qui-
gnum censuit, patrem faceret Romanorum,recte
ut
dem esse ad levia audienda. Ait enim Sapientia
ei in gerendis omnibus Achatem sociavil, eo quod :

Princeps qui libenler audit verba mendacii, omnes

sollicitudo prudenlise.quiHBgerendasunt, rectissime
yninistros hnbet i>npws(P/'ou.xxjx).Confabulationi'
promovet, et viro circumspecto sic negotia srepe
bus et conviviis se totis viribus immiscet Venus,
procedunt, ut nullis insidiantium dolis prtepediatur,
cujus qui prima missilia libenter admittit, quin
et quasi invisibilis via gerendorum non publicata,
, ,. •
j•
ri •
,, .• , posterioribus eravius vulneretur, vix evadit
Ii-le- B ^
I . .
ad linem intentionis perveniat destinatum. „. ,, , .

ganterequidem, cumnec res militaris, nec pietatis
opus sine sollicitudine et prudentia valeat exer-
ceri. Fidelis utique contractus est, cum sollicitudo
prudenti» sociatur, quia et ingenium perspicax re-
tunditur otio, et sollicitudo non profioit, nisi divitis
vense fundamento nitatur. Alterius sic
Altera poscit opem res, et conjurat amice
(HoRAT. Deart.poet.m.)
Sed cujiislibet rei quantumilibet recta iiiitia non
procedunt, Minerva reoedente. Procedat tibi poeta
Mautuanus, qui, sub imagine fabularum, totius
Visus,elalloqvium,contractus, etoscula,factum,
sioutse praecedunt ordine, ita et exnecessitate do-
loris iuferunt partum. Voluptatis siquidem finis,
pcenitentia est. Si mihinon credis, velDemostheni
crede, qui satis urbane hoc Laidi dicitur respon-
disse. Hfec autem Lais Corinthia ob elegantiam
veuustatemque formaegrandempecuniamdemere-
bat. Conventusque ad eam divorum hominum ex
omni Graeoia celebres erant, nec admittebat nisi
qui dabat, quae poscebatur. Poscebat autem illa
nimium quantum. Hinc natum est frequens illud
proverbium apud Graecos « Frustra quis Corin- :

philosophiae exprimit veritatem. Attende ergo no thum tendit ad Laidem, nisi queat, aut velit dare,
vorum civium diligentiam: quae poscitur. » Adhanc ille Demosthenes clanculo
Qualis apes sestale novu per florea rura (-.
adit, et ut copiain sui faceret, petit. At Lais hoc
Exercet sub sole labor, cum gentis adultos quantum poposcit, quod nostratis nummi denarium
Eilucunl fetus, aut cum liquentia mella faciat decies mille, aequaturque mendietati talenti
Stipant, dulci distendunt nectare celias
et :
majoris, quod nostratis denarii viginti millia clau-
Aut onera accipiunt venientum, aut agminefacto
Ignavum fucos pecus aprcBsepibus aixenl. dit. Talipetulantia mulieris atquepecuniae magni-
Fervetopus, redolentquet himo fragrantia mella. tudineictus, expavidusqueDemosthenes avertitur,
(ViRG. /Eneid. i, 432 et seq.) et discedens « Ego, inquit, poenitere tanti non
:

emo. » Visne proximiora ? Nosti quis dixerit, quia

Ita variis tenentur occupationibus cives, et dum
habet hoo voluptas omnis :
sic coluntur ofticia singulorum, ut universitali
Stimulis agit furentes,
prospiciatiir, dum justitia colitur, fines omnium Apumque par volantum,
mellea dulcedo perfundit. Veriimtaraen nulliusrei- Ubi grata mella fudit,
publicae est diutina felicitas, nisi universitati pro- Fugit, et nimis tenaci
spiciat caput incolume. Quod si non noveras, vel Ferit icta corda morsu.
Didonis docearis esemplo. Quauta enim levitate (BoET. De cons. philos. Metr. VII.)

jEneas admittitur, quantara gratiam Initia namque cupidinis, dulcia suntsuper mel et
oito invenit
homo ignotus, exsul, fugitivus, cujus causa ignota q favum at novissima ejus quovis absinthio ama- :

est, personasuspecta? Quauta curiositate exceptse riora sunt. Quis est enimfinis confabulationiscon-
sunt ab auribus principum fabulosae narrationes viviorum, et expletae libidinis, nisi pyra incensa,
hominis, suaiu evacuantis oulpam, propriara quae- et quae in omnes cives desolationis incendia spar-

rentis gloriam, etid captantis, unde posset audito- git?

rum subvertere mentes ? Praecedunt ergo adintroi- Cap. XXIV. Vitia potestatum ferenda sunt, eo quod
in eis auspiciapubiicoe salutis constant, et quod
tum hominis sermoues blandi, illecebrce laudiim
dispensatoressalutissunt,sicutstomachusincor-
conciliaot hospitii gratiam, convivium accuratius pore animalis nutrilivadispertil, et huc ex sen-
instruit omnium captata sedulitas, fabulae sequun- tenlia domini Adriani papx.
turconvivia.venandi.miiltiplicisque luxiiriffi levitas Vade, inqiiit Salomon, ad formicam, opiger, ut
comitatiir incestum. Pariuuthaec incendium, deso- pTOvidentiahabeatur{Priiv. vi). At philosophus vi-
lationem oivium,et perpetuae hostilitatis prorogant rum politicum mittit ad apes, ut ab iUis suum di-
causas. Hic finis feminei et efieminati regni, quod scat officium cui si Tyrii acquievissent, nequa-
:

Hcetvirtiilishabueritfuudamentum,]sucoedentibus, quam luxuriae indulsissent, et de gentis perpelua

prosperis miuime potuit inveaire processum. Le- incolumitate gaudereut. Sed quia vitium in muliere
623 JOAMNIS SARESBERIENSIS 624

domioaradicavit.effeminaticivessubduxeruntcoUa A iQtoIerabiiis est : praetereaomnes arguunt, quod

virluti. Porro etsi in oflicio virtutuoi sit remissior ruentibus et collabentibus ecclesiis, quas patrum
principatus, colendus lameu est: et sicut apes ia conslruxit devotio, altaribus quoque incullis, pa-
humeris regem suum altollunt, ita subjecti, quos latia exstruit, et ipse non modo purpuratus, sed
pedes et membra pr?edixinius esse.dummodo vitiis deauratus incedit. Palatia splendent sacerdotum,
perniciosusnonsit,omniraodumeiexhibeantfamu- et in manibus eorum Christi sordidatur ecelesia.

latum. Nam etsi laboret vitiis, ferenduset lanquam Provinciarum diripiunt spolia, ac si thesauros
inquo salutis auspicia provincialibus exstant. Cresi studeant reparare. Sed recte cum eis agit

. .Rege incolumi mens omnibus una

.
;
Altissimus, quoniam etipsialiis, et seepe vilissimis
Amisso, rupere fidem. homiuibus dali sunt iu direptionem. Etutopinor,
(VniG. Geo)-g. iv, 212). dum sic in invio eiraverint, nunquam deerit eis
Illyrici el Thraces, quolidiauo exercitio indurali, flagellum Domiui. Os siquidem Uomiui locutuiu est,

gloriabellicielaudis tinitimos llacedoues terrebanl, quia qao jndiciojudicaverint, jiidicabuutur, et sua

qui praelio pulsi, rege suoregis defiuicti filio in cu- mensura remetietur eis. Autiquus dierum menliri
nis prolato.et poneaciem posito, acriiis certamen non novit. Haec, iuquaui, Pater, loquitur populus,
repetiere, tanquam ideo victi fuissent, qiiod bel- g quandoquidemvis utiHiustibisententiasproferam.
lantibus defuerant auspicia regis sui victores fu ; Et tu, iuquil, quid senlis ? Angustiee, iuquam,
tuii vel propterea, quod ex superstitione vel lide sunt undique. Vereor enim ne mendacii veladula-
animum vincendi ceperant. Nam et miseratio in- tionis coutraham notam, si solus populo contradi-
fantis eos tenebat, qiioiiiam si victi essent, capti- xero. Siu autem, reatum vereor majestatis, ne
vum de rege facere videbantur. Con^erlo itaqiie tanquamquios meumiucoeUuu posuerim, crucem
prselio, magnacaede lllyricosfuderunt, osteudeiites videnr ineruisse. VerumlamenquiaCuido Clemens
hostibussuis, priore bclloregera, uon virtulemMa- Sanctae Potentianae Presbyter car.iiualis populo
cedonibusdefuisse. Quantiergoesse debetj.impro- testimonium perhibet, ei usquequaque contradicere
vectus cBtate etdignitate, si tanti h;ibeatiir ulroque non prmsumo. Asserit eniin in Romana Ecclesia
provehendus ? Licet autem duriuscule videatur quaiudam duplicitatis esse radicem, et fomenlum
tractare populum, tamen auctoritas dignitatis, et avaritiae, quas caput et estradixomnium malorum.
officiiutilitasdebeutprovincialiumanimos mitigare. Neque id quidein in angulo, sed considentibus fra-
Memini me causa visilanJi dominum Adrianum tribus, sancto Eugenio praesidente, quando adver-
pontificem quartum, qui me in ulteriorem familla- sus innocentiam meam Ferentini gratis excandue-
ritatem admiserat, profeclum in Apuliam, nmjisi- Q rant, hoc publice protestatus est. Unum tamen au-
que cum eo Beneventi ferme tres inenses.£cum dacter conscientia teste profiteor, quia nusquam
itaque, ut fieri solet inter amicos, sfepe super plu- honestiores clericos vidi, quam iu Ecclesia Ro-
rimis conferremus, et ipse qiiid de se, et Ecclesia mana, aut qui magis avaritiam detestentur. Quis
Romana senlirent homines, a me familiarius, et Bernardi Redonensis, sanctorum Cosmae et Da-
dihgentius quaereret, ego apud eum usus spiritus mianidiaconicardinaliscontinentiam,contemptum-
libertate,mala, quas in diversis provinciis audie- quepecuni8e,non miretur? Nondumnatusestaquo
ram, patenter exposui. Sicut enim dicebatur a mul- munus acceperit. Quod tamen a communione fra-
tis, Romana Ecclesia, quae mater omnium eccle- trum sinceriore jur3 proveniebat, interdum acci-
siarum est, se non tam inatrem exhibet aliis, qoam pere persuasus est. Quis non stupeat episcopum
novercam. Sedent in ea Scribs et Pharis«i, po- Praenestinura, qui scrupulumconscientiae metuens,
nentes oner importabilia in humeris hominum, et a participatione bouorum communiuni abstine-
quae digito non contingunl. Domiuantiir in clero, bat?Plurium tanta modestia, tanta gravitas est,
nec forma fiunt gregi, qui recto calle pergit ad ut Fabiicio non iuveniantur inferiores, quem,
vitam, pretiosaui supellectilem congerunt, auro et agnitasalutis via, modisomuibus antecedunt. Quia
argento onerant mensas, sibi etiam ab avaritia ergo instas, urges, praecipis, cum certum sit quod
nimis parci. Nam pauper aut nullus, aut rarus ad- Spiritui sancto mentiri non licet, fateor, quiaquod
mittitur, quem interdum non tam Christus, quam praecipis, faciendum est, etsi nou sitis omnibus
vana gloria introducit. Concutiunt ecclesias, lites operibus imitaudi. Nam qui a doctrina vestra dis-
excitant, collidunt cIerumetpopulum,Iaboribus et sentit, aut hasreticus, aiil schismaticus est. Sed
miseriisafilictorumnequaquamcompaliuntur,eccIe- Deopropitio, sunt qui nonomuium vestrum opera
siarum Ifetantur spoliis, et quaestum omnem repu- imitentur. Paucorura ergolabes sinceris maculam,
tant pietatem. Juslitiam non lam veritati, quam et universali Ecclesiae infamiara ingerit. Et mea
pretio redJunt. Omnia namque cum pretio hodie, opinione ideo frequenlius moriuntur, ne totam
sed nec cras aliquid sine pretio obtinebis. Nocent corrumpaut Ecclesiam. Sed et boni rapiunturin-
eo dremones imitantur, qiiod tuuc pro-
sffipius, etiu terdum, ne malitia immutentur, et quia Romacor-
desse.putanturcum noceredesistuut.ccceptispau- rupla, apud Deum liis reperilur indigna. Tu ergo,
cis, qui nomenet officium pastoris impleut. Sed et qui id habes ofBcii, qutere et insere hurailes, vanse
ipse Romanus pontifex omnibus gravis, et fere gloriae et pecunite conlemptores. Sed timeo ne.

I
 :

62S POLYCRATICUS. - LIB. VI. 626

dum pergis queerere quee vis, ab imprudente amico A itaque stomachus, qui licet vorax sit, et avidus
audias quae non vis. Quid est, pater, quod aliorum alieiii, non sibi taiueu petit, sed aliis, qiiae eo exi-
diseutis vitam, et te ipsuui niinime perscrutaris ? nauito nequeuntsustentari. Tale est, inquit, frater,

Omues applauduul tibi, omuium vocaris et

pater si recte attendas, in corpore reipublicce, ubi lioet
domiuus, et capiti tuo infuuditur omne oleum pec- plurimum appetal raagistratus, non lam sibi quam
catoris. Si ergo pater es, quare a munera et
filiis aliis coaoervat. Si enim exinanitus fuerit, uihil est

retributiones exspectas ? Si domiuus, quare Roma- qiiod membris valeat impartiri. .Nam slomaclii in
nis tuis timorem non incutis, et temerilate re- corpore, et priuoipis in republica idem ofticium est,

pressa, eos ad fidem non revocas ? At urbem vis justa illud Q. Sereni
Qiii stoinachum regein lolius corporis esse
ecclesiae luis muneribus conservare. Nunquid eam
Conlendunl, vera nili ralione videnlw \

sic Silvester rauueribas acquisivit ? lu invio, pater, IJitjus envn vaLidus finnat tenor omnia meinbra.
es, et non in via. Eisdem est conservanda muneri- At conlra ejusdem frangunlur cuncla dnlore.
bus, quibus est acqiiisita. Quod gralis accepisli, Quin eliain. nisi cura juvet, vitiare cerebrum
Fertur, et integros iUinc auertere sensus.
gratis dato. Justilia regina virtutum est, et eru-
Noli ergo neque nostium, ueqiie sa;oulaiiuiu prin-
bescit quovis pretio permutari. Si gratiosa futura
cipum duritiam metiri, sed omiiium utilitatem at-
Nequaquain prostiluatur ad pre- n
est, sit gratuita.
teude.
tium, quee corrumpi uon potest. Integra est, et
Cap. XXV. De cohxrenlia caiiitis et membrorum
semper incorrupta. Ditm premis alios, et tu gra- reifjublicse: et qund princeps qusedam imago Dei-
vius opprimeris. » Risit pontifes, et tantae congra- tatis est, et de crimine majestatis, et de his qux
tulalusest libertati, preecipiensulquoties sinistrum sunt in fidelitate servanda.
aliquid de ipso meis auribus insonaret, hoc ei siue Mihi vero satisfactum est, et persuasus sumde-
mora nuntiarem. Et cum plurima nunc pro se, votos huineros supponerepotestati, nec modo fero
nuuc coutra se respondisset, apologum hujusmodi eam, sed grata est, dum Deosubjecta est, et iUius
mihi proposuit. Ail ergo : • Accidit ut adversiis ordiuem sequitiir. Alioquin si diviuis reluctetur
stomachum membra omnia totius corporis conspi- mandatis, et me theomacliife sufe velitesse parti-
rarent, tanquam adversus eum qui voracitate sua cipem, libera voce respondeo Deiun ciiivis homini
;

labores omnium exhauriret. Non satiatur ociilus prieferendum. Sic ergo cotiaereanl iuferiora supe-
visu, nec auris auditu, laboribus insistunt manus, rioribus, sic universa membrase subjiciant capiti,

pedes ab itinere oallum induuut, ipsaque lingua ut religio servetur iucolumis. Item politicaiu legi-

utiliter sermonem et silentium moderatur. Omnia tur Socrates institiiisse, et in eam dedisse prse-
denique membra publicis invigilant commodis, et C cepta, qu;e a sincerilate sapieuti», quasi qiiodam
in tanta sollicitudine omnium et labore, solus quie- fonte natiirfe manare dicuntur. Hoo autern in sum-
scitvenler et cum omnia parata fuerint quae la-
;
ma utquse in republica humiliora sunt,
colligitur,
bor multiplex acquisivil, solus omnia devorat et majorum offioio diligentius conserventur. Institu-
consumit. Quid multa ? Condixeruut uta laboribus tionem Trajani, cujus mentio superius faota est,
abstinerent, et gravi inedia conficerent illum iner- diligeutius relege, et hwc latius conscripta iuve-
tem et publicum hostem. Exacta est sic una dies, nies. Nobis autem hsec de unitate capilis et mein-
secuta est altera taediosior. Tertia adeo peruioiosa broriim ad praesens dixisse sufflciat; hoc adjecio
fuit, ut fere omnibus defeclum indiceret. Urgente quod praemisimus, quod icesio capitis, ut prajdixi-
itaque necessitate, fratres iterum in unum conve- mus ad omnia membra refertur, et oujus [ue mem-
nerunt, acturi de salute sua, et hostis publici statu. bri vulnus injuste irrogatum, ad oapitis spectat iu-
Cum vero omnes assisterent, oouh langueruut, pes juriam. Cieterum quod adversus caput aut uuiver-
molem corporis nonerexit, torpebant brachia, sed sitatem membrorum dolo malo malitia prajsumit,
et ipsa lingiia iners et delicienti palato sooiata, crimen est gravissimum, et proximum sacrilegio,
causam communemexponerenon preesumpsit. Ad quia sicut illud Deum atlentat, ita et istud princi-
cordis ergo consilium omnia redierunt, ibique ha- Tj pein, queiu constat esse in terris quamdam imagi-
bita deliberatione, ratio palefecil, quoniam heec nem Deitutis. \H ex eo quidem majeslatis tlicitur
mala ingerebat, qui ante denuntialus fuerat publi- crimen, quod persequitur illius imaginem qui so-
CU3 hostis. Ex quo enim ei Iributa subtracta sunt, lus, siciit illustris comes LegecestriiE Robertus,
et ipse quasi publicus dispensator, omnibus ali- modeste proconsulatum gereus apud liritannias,
meuta subduxit. Et quia nemo potest sine stipen- dicere cousiievit, veraj et ingenuee majestatis reti-
diis militare, cum stipendia non proceduut, debili- net veritatem. Puta cum quis adversus principis
tatur et frangilur miles.Sed nec in dispensatorem securitatem, aul populi, quid molitur, sive per se,
poterat culpa refundi, qui qiiodnon acceperat, mi- sive per alium. lu hujusautem persecutioue omui-
nirae potuerit aliis erogare. Longeque tutius esse, bus aequa conditio est: et plerumque fit, ut nec
ut ei qiiod distribuat miuistrelur, quam illo eva- mortis beneflcio, iu his etiam quos nemo conveuit
cuato omuia membra esuriant. Factumqae est ita ; Sed convi^itis mortuis illorum
in vita, liberentur.
suadente ratione impletus et venter, refocillata damnatur memoria, et bona sucoessoribus aufe-
membra, et pax omnium reformata. Absolutus est runtur. Namexquosceleratissimumquis consilium
627 JOANNIS SARESBERIENSIS 628

cepit, exindequodammodosua mente punitasest. A Domino debealur, sole clarius lucet, sitantumde-
Ex quo quis tale crimen contraxit, neque alienare, betur his, quibus sola fidehtate tenemur astricti.
neque manumitlere posse constat, nec ei solvere Sed et poena hujus criminis est tanla, ut non facile
jure debitorem. Famosi quoque, qui alias jus ac- crediderim, neo a dominis iusularum, qui frequen-
cusandi non habeut, sine ulla dubitatioiie hic ad- tius tyrannidem iaduunl, severius quidpiam exco-
mittuntur sed et milites, qui alias causas defen-
; gilari posse. Et ne a tyrannorum saevitia poenaese-

dere non possunt. Nam qui pro pace excubant, veritas processisse credatur, ipsius modestissimi
magis masisque ad hancaccusationem admiltendi viri verba pro parte posuimus. Ait ergo: Quisquis

sunt. .Servi quoque dominos licenler deferunt, et cum militibus, vel cum privatis, velbarbaris etiam
liberti patronos. Hoc tamencrirapn a judicibus non scelestam inierit factionem, aut factionis ipsius
in occasionem ob priucipalis majestalis veneratio- susceperit sacramentum, vel dederit, et de nece
nem habendum est, sed in veritate. Nam ct spe- etiam virorum illustrium, quiconsiliis et consisto-
ctanda est persona an potuerit facere, et an fecerit, rio nostro intersunt, senatorum etiam, nam et ipsi
an cogitaverit, et an antequamhoc praesumpserit, pars corporis nostri sunt, vel cujuslibet postremo
sanae mentis fuerit. Nec lubricum linguae ad poe- qui nobis militat, cogitaverit (eadem enim severi-
nam facile trahendum est: quanquam enim teme- g late voluntatem sceleris, qua eflectum puniri jura
rarii poena sint digni, tamen et illis parcendum voluerunt) ipse quidem ut majestatis reus gladio
est, si non tale sit delictura, quod vel ex scriptura feriatur.omnibus bonis ejus fisco nostro addictis.
legis descendat, velquod adexemplum legis vindi- Filii vero ejus, quibus vitam imperatoria speciali-

candum est. Audiuntur et mulieres in Isesae maje- ler lenilate concedimus (paterno enim debent per-
statis quaestione. Nam conjurationem Sergii Cali- ire supplicio, in quibus paterni, hoc est hseredi-
linfe Julia mulier detexit, el M. Tullium consulem tarii criminis exempla metuuntur) a materna vel

in judicinm ejus instruxit. Tormentis quidem sub- avita, omnium eliaiu proximorum hasreditate ac
dendi sunt, si hoc ratio necessilatis, aut utilitatis successione habeantur alieni, testamentis extra-
inducat, qui criminis ejus rei esse creduntur cum neorum nihilcapiant. Sintperpetuoegentes el pau-
illis, quorum consilio atqueinstinctu ad accusaiio- peres, infamia eossemper paterna comiletiir. Ad
nem visi sunt accessisse, ut ab omnibus comraissis nuUos unquam honores, ad nulla prorsus sacra-
consciis vindicta possit instituta reporlari. Sunt menta perveniant. Sint postremo tales, ut his per-
autem plurima, quas majestatis informant crimen, petua egestate sordentibus, sit et mors solatium,
ut side morte principis tractetur, aut magistra- et vita supplicium. Denique jubemus etiam eos no-
tnum, aut arma quis coutra patriam tulerit, aut q tabiles esse sine venia, qui pro talibus unquam
reliclo principe de pulilico bcllo profugerit, aut apud nos intervenire tentaverint. Ad filias sane
concitatum in seditiouem adversus rempublicam eorum, quotlibet numero fuerint, falcidiam. (30)
sollicitaveritpopulum:cujusveopera, dolove malo, Tantum ex bonis matris, sive testata sive inlestala
hostes populi, reique publicfe, commeatu, armis, defecerit,volumuspervenire; uthabeant potius me-
telis, pecunia, quave alia re adjuvantur, vel ex diocremflliaealimoniam.quamintegrumemolumen-
amicis hoslesreipublicse fiuiit cujusve opera, do-
: tura etnomen hasredis. Mitiorenim circa eas debet
love malo factum erit, quo magis obsides pecunia esse sententia, quas pro infirmitate sexus, minus
denturadversusreinpubIicam,quominusetiamgens ausuras essecontidimus. Uxores sane preedictorum
extraneee regionis reipublicse obtemperet, fecerit. recuperata dole, si in ea conditione fuerint, ut quae
Item qui confessum in judicio reum, et propter hoc aviris litulo donationis acceperunt, filiis debeant
in vincula conjectum, emiserit, etinhunc modum reservare, tempore quo ususfructus absumitur,
plurima, qua3 longum, aut impossibile est enarrare. omnia ea fisco nostro se relicturas esse cogno-
Sed quia formam tidelitatis in eo prae caeteris ser- scant, quae juxla legem filiis debeantur. Falcidia
vari oportet, pauca sunt ex quibus quid non liceat, etiam ex his rebus filiabus tantum, non etiam filiis
commodissirae colligi potest. Necessarii namque p. deputetur. Id quod de praedictis, eorumque filiis
contrarium, irapossibile est, et ei quod oportet cavimus, etiam desatellitibusconsciis ac ministris,
fieri, sola illicita contradicunt. Exigit autein fide- filiisque eorum simili severitate censemus. Sane
litatis forma, quae necessariofidei sunt inserta, in- si quis ex his in exordio initie factionis, studio
colume, tutiim, honestum, utile, facile, possibile. verae laudis accensus, ipse prodiderit factionem,
Ne cui fldelitate tenemur astricti, incolumilatem et praemio a nobis et honore donabilur. Is vero qui
laedaraus oorporis, aut munitiones qiiibus tutusest usus fuerit factione, si tamen incognita ad haec
detruhamus, aut praesumamus committere; unde consiliorum arcana patefecerit, absoliitione tamen
honor aut illius utilitas minuamur: sed neqiie id et venia dignus habebitur.
qiiod facile est, difficile fieri Ficet; aut quod possi- Cap. XXVI. Quod vilia ferendasunt, aut tollenda, et
n flaiiitiis (lislnnl el gcneralia quxdani prxcepta
:

bile esl, impossibile. Praeterea qiii beneficium ab

de officio principis; et brevis epilogus quanla sit
eo, cujus fidelis est, possidet, gerendis ejits auxi- reverenlia ei exhibenda.
lium et consilium debet. Unde quantum oninium Hsec quidem pauca de multis excerpta, de sin-

(30) Hocest,ni fallor, quarta pars bouorum, quam, ad minimum, hseredibus attribuebat lex Falcidia.
PaIROL. EDII.
 629 POLYCRA.TICUS, — LIB. VL 630

cera vena juris, prassentiopuscnlo curaviinserere, A Ignavum fucos pecus a prxsepibus arcet.
quo et juris igiiari, a majestalis crimine se ipsos (Vmc. Genrg. iv, 167.)
lougius amovereul hiis inspectis, et ne quisquara qui alvearia spoliant, et quidquid dulce est ebibunf,
me ipsum caUimnietur inaliquo adversusauctori- aut asportant. Recte facit cum Ecclesiae promovet
tatemprincipisquidpiam praesurapsisse. Dioisolet, culmen, cumreligionis dilatat cultura, cum super-
quia sineliesione ungulorum, non facilereinovetur bos humiliat, etexciilat humiles, inunilicus in ege-
robur a subere sed multo eequius et citius Ifedi-
: nos, in copiosos frugalior; cum virtutes prffiinio, et •

tur,quisquisobsequium membrorumsejungitaca- vitiaiBqua pcenarura lanoe remunerat, cum justitia

pite. Vigeat semper excellentia capitis, quia in eo usquequaque ambulat ante eum, et ponit in via
totius oorporis consistit salus. Satyra qiise Varro in prudentiie, aliarumque virlutum, gressus suos.
Menippaea inscribitur, et de otficio matrimonii in- Equidera
stituta est, ait Vitium coujugis aut tollendnm est,
: Sic /tetitur ctelum, non ut feral Ossan Olympus,
aut ferendum. Qui tollil vitium, commodiorem Summaque PeUacus sidera tangat apex.
conjugem prfestat qui fert, se ipsum efticit me-
:
(Oviu. Fast. I, 307.)
liorem. Sic principis et subjectoruin vitia, aut fe- Inquit Sapientia : Ne gloriosus appareas coram rege,
renda sunt, aut tollenda. Horum quippe confcede- ^' "' locomngnorum ne sleleris(Prov. xxv). Eoque
B
ratio effectum conjugis aut aeqnat, aut prflecedit. spectat sapientis ediclum, ut quisquis non humi-
Sed et ipsa Varronis verba, ferre et tollere, lepide liafur in facie principis, merita confusione obdu-
quidem composita sunt, Apparet autem quia tol-
ctus, gloria quam usurpavit, dignus est spoliari.
lendi noraen, correctionisest nota Constatejusdem Honorura siquidem distributor est, et dura recte
ejus esse sententiara, ut feratur.quod tolli nonpo- miuistrat prinoipatura, penes eura est perpetua dis-
test. noc tamen fidelis adjioit interpretatio, ut vi- pensatio miinerum. Recte quidera ministrat, cum
tium intelligatur, qnod honeste ferri potest, et re- eo praesidente, laetantur populi, et in regno Eequi-
ligioae incolumi. Vitia enim flagitiis leviora sunt Perpetua, in-
talis lotius terrae latitudo essullat.

et sunt nonnulla quae non ferri licet, aut quae fide- qiiain, qiiia, ut scriptum est,
rex quijudicat in ve-
liter ferri non possunt. Ex causa fornicationis li- tntalepauperes, thronusejus in xternum firmabitur
center divertit conjux a conjuge, et pleruraque (Prov. xxix). Quis ergo honorem detrahat ei, quem
patronus est turpitudinis, qui crimen celat uxoris. audit a Domino perpetuo munere honoratum?
Inde est forte Qui adulteram retinet, stuUus et
:
Planein insensibilera principisstatuara quidqaam
impius est [Prov. xvni. Hfec autem in moechia prfesumere, quandoque criinen exstitit majestatis,
corporali et spirituali, quoad aliquid, aeque obti- et raorte acerbissiraa, prouf veteribus placuif, pu-
q nienduin. Quis ergo
nent, etsi delerior slt spiritualis, et studiosius de- in imaginem Dei, qui est prin-

clinanda. Similiter et in membrorum compagine, ceps,malitia praesumenteimpuneoffendit? Proinde

ferendi auttollendi Varronisestregulaadmittenda. consiliosissiraura estilludSapientis : In cogitatione
Nam qui merabra curari oporteat, nerao ambigit, tua, regi non detrahas, cubicuU tui ne
et in secreto

sive infomento olei.sive in austeiitate vini, quod malecUxeris diviti, quia aves caU portabunt vocem
Samaritanus infundit vulnerato, procedat cura. tuam,etquihabentpennasannuntiabuntsententiam
Quod autem sint, ex eo liquet, quod
tollenda (Eccle. xj.Nunquid ergo quidquamlicebit in opere,

scriptum est Si manus tua, vel pes tuus scanda-

:
aut verbo, cum et ipsa cogitatio, cubiculique se-
lizat te, abscinde eum et projice abs te. Et si ocu- cretum, et sententia cordis, arceatur, nequidmo-
bis tuus scandalizat le, erue eum et projice abs te
liatur, aut concipiat adversus principem?
{Matlh. Hoc ia merabris oranibus principi
xviii.) Cap. XXVII. Quod Gnaihonici pervertunt omnia,
arbitror observandiim, utnon modo eruantur, ab-
nec vera fateri patiuntur, et quod eis exemplo
Marsix corium detrahenduni est. si sapiatit cUvi-
soindantur, procul ejiciantur, si tidei aut pu-
et
tes et quod calumniatoi'es pauperum Deus ipse
:

blicae saluti dentur in scandalum, sed ita conte- persequilur.

rantur, ut in exterminio uniiis, universorum inco- D Cseterum siGnafhoni creditur, quisquis non arri-
liiraitas procuretnr. Cui. inquam, parcet.qui etiam det ditibus, etiara cuni raalefecerint, aut non ap-
inoculossuossaevire prascipitur? lUique nec auris, plaudit iu pessimis eorum, videtur aut invidere
nec lingua, aut si quid aliudia corpore reipublicfe fortunae, aut offloio non differre. Nam apud Gnatho-
degit, securum est, si insurgat inaniraam, ob gra- nicos verifatis eloquium, criinen esl majeslafis. Im-
tiam ciijus ipsi oculi effodiuntiir.
Ciim antera Deus petrata tamen venia, uuum pro meinbris in auditu
offenditur abiisu criminum, aut Ecclesia conculca- capitis insero, non taraen ego, sed Spiritiis sapien-
tur, totius animae periclitatur saliis. Qiiod ita alie- tiae, Spiritusverilatis, Spiritus sanctus Quiobturat :

nuin est ab offieio principis, ut quoties ista prove- auremsuamadclamorempauperis,elipseclamabit,

niunt in republica, aut omnino non sentire creda- et nonexaudietur (Prov.x-sii). Noneqnidem exau-
tur princeps, aut dormire, aut in diversorio esse. dietur a capite suo, quoniam caput ejus Christus
Sol eininetuniversis, ut cuncta vldeat, et dijudicet est, et in Christo Deus, et Deus Christus, qui libe-
nniversa. Solera alterura, principera esse credo. rat pauperem a potente, et confringil oiunia intu-
Recte utique facit, cum mentia regna terrarura, lapis praecisus de monte
 631 JOANNIS SARESBERIENSIS 632

sine manibus, eripiens inopem de manu forliorum A promptiiisadhibeaturfides,cumdepurissimofonte

ejus; egenum etpauperema diripieulibus eum. Si majorum eadem profluxisse constiteril. Ait itaque
ergo quisquara, quicunque sit ille, insurgit in eos, Apuleius : Nihil ceque miror, quod cum omnes et
quorum palronus, imo Pater est Christus, procul cupiant optime vivere, et sciant non alia re vivi
dubio in sc ipsum provocat lapidem, quo irruente, quamanimo,necfieri posse,quin, uloplime vivas,
comminutaeslstatua,quam viditNabuchodonosor, animuscolendussit, tamen hominesanimum suum
quie regnorum varii splendoris et roboris seriem non colani. At, si quis velit acriler cernere, oculi
figurabat. Nec proficit in tortura pauperum, multi- curandi sunt, quibus cernitur. Si velis perniciter
plicare vota, et quasi Deus muneribus coirumpi currere, pedescurandisunt, quibuscurritur. Itidem
queat, eum simulatis potius quam veris ab impCB- si pugillare valide velis, brachia vegetanda sunt,
nitente eleemosynis attentare, cum sapientia pro- quibus pugillatur. Similiter in omnibus cseteris
testetur, quia ruina est homini devorare sanclos, meiubrissuacuique cura prostudio est. Quodcum
et post vota retractare. Et illud Hoslix impioncm
:
facile omnes perspiciant, nequeo satis mecum re-

abominabiles Domino, quia o/feruntur ex scelere putare, et perinde ut res est, admirari, cur non
(P?'oy.sxi): etqui olfert sacriticium de rapina pau- eliam animum suum rationeexcolant.Qute quidem
peris, quasifilium immolat palri.Nec mihi impute- B ratio vivendi, omnibus asque necessaria est, non
tur, side manueorum fraternussanguisexquiritur, ratio pingendi, necratio psallendi, quasquivis bo-
aut operum suoruui reportant prasmia in eadem nus sine ulla aniini vituperatione,sine turpitudine,
meusura quain ii)si iutulerunt quoniam non ego,
:
sinelabore contempserit.Nesciout Sibimenias libiis
sed Altissimus dicit et facit haic oiiinia. Ego qui- canere, sed uon pudet me tibicinem nou esse.
dem non taatum bonis et modestis, sed etiam dysco- Nesciout Apelles coloribus pingere, sed non pudet
lis serviendum in omni humilitate et reve-
arbitror menonesse signihcum. Et idem in caeteris artibus
tamen et in cultu potestatis Deum
rentia, tideliter si omnes persequar, licet tibi nescire, nec pudet-
venerandum, a quo est instituta. Unde est Hebrsei Enimvero bene vivere ut Socra-
dic sodes, nescio
praeoipiuutiir orare pro Ddbyloniis, quia in pace tes, ut Phito,Pythagoras vixerunt, nec pudet
ut
principum, quies est populorum, et Christus ipse me nescire bene vivere. Nunquam hoc dicere au-
CiBsari tributa a lidelibus ceusuit esse solvenda. debis. Sed ia primis mirandum est, quod ea quas
Omnia tamen pervertit Gnatho, et eo judice veri minime volunt nescire, discere tamen negligunt, et
professio, majestatis crimini coaequatur, aignus ejusdem artis simul disciplinara
ignoranliam de- et
plane cui alumnus Apolliuis, id est sapienliaB cul- trectant. Igitur quotidianaeorum ajradispungas et ;

tor, peilemdetrahatexemplo.Marsice, quidum con" invenies in ralionibus miilta prodigeprofusa, etin

(j

teudit semetnihil: in suidicodeemouis cullum.quicultus

Phoebum superare canendo, non aliud quam philosophia! sacramentum est.

(Vinc. Ecl. V, 9.) Piane quidem villas domos

opipare exstruunt, et
victusindumento naturae spolialur. Eum namque dilissime exornant, et familias numerosissime com-
adulalorum factio imitatur, et inlelicem Satyrum parant. Sed in istis oiunibus, iu taula affluentia
implel, dumnumiuasua (fortnuatos loquor) vanis rerum, nihilest, prieterquam dominus ipse, puden-
laudibus velul instrumentis musicis, non tam su- dum. Nec injuria. Cumulata enim habent, quae
perare molitur, quam exca-care. Semper quidem sedulo percolunl. Ipsi autem sordidi, indocti, in-
juvenescit in vitio, qua; nunquam gravitale sen- cultique circumeunt. Igitur illas species, in quas
sum maturatur, levis, lasciva, loqiiax, et quee patrimonia sua profuderuut, amoenissimas, et ex-
ad omnem auram,quavis arumline cilius agilalur. structissiraas depreheudas, villas eeraulas urbium
Cap. XXVIl. Aucloritate Socraticorum quando quis conditas,domosvice temploruiiiexornalas, familias
de suo commendatur, et quando aliena sit Lau- nuinerossimas, et calamistratas, opiparam supel-
datio.
lectilem, omnia affluentia, omnia ornata praeter
Et licethi tibicines vanitalis, aliorum supplanla-
ipsum dominum qui solus, TantaU vice, in suis
:

tioni semper insislant, in commendalione illius diviliis inops, egens,pauper,nonquidem fluentem

quod maximesuum cujusque, est, aut rariusoccu- illumfugilivum captal, et fallacis undie sitim, sed
pantur, aul minus.Tunc enimqiiisque niaxime, et
verffi beatitudinis, id est secunda? vilae, et pru-
de suo commendatur,cum ad sapienticB laudeslin-
dentiae fortunatissimae, Quippe non
sitit et esurit.
gua prajdicanlis acoedit. CcEtera namque omnia intelligit aeque divites spectari solere, ut equos
aliena sunt. Suum cujusque quod sapit. Suum in-
mercamur. Neque eniminemendisphaleras consi-
quam, non tamen a se, sed ab eo cujus munus est, deramus, et balthei pohmina inspicimus, et orna-
quidquidlaudemmereturin homiue. Ethicquidem tissima? cervicis divitias contemplamur. Si ex auro
non meus est sermo.sedquem omuium sapientum et argento, et gemmis, monilia varis gazfe depen-
CfEtus concelebrat, et quem in libro, qui iuscribi-
dent, si plena artis ornamenta oapiti el coUo cir-
tur de Deo Socialis, facile est iuvenire. Cujus verba
cumjacent, si frena Ctelata, si ephippia fucata, si
propter eleganliam sensuum, et oratiouis lepidam cingula aurata suut omnibus exuviis amo-
: si istis
venustatem, curavi inserere, ut his quaj scribuntur. litiset amolis, equum ipsum nudum, et solum cor-

i
 633 POLYCRATICUS. LIB. VI. 634

pus ejus et animuni conlemplamur; ut sit ad spe- A ulinamaudiatur. Sienimin suiipsiuscultuquisque

ciem honestus, ad cursuram vegelus, et ad vectu laboref, et quae exteriora sunt, reputet aliena pro- :

ram validus. Jam primum in corpore si sit
Argulumqnecaput, hrecis alvus, obesaque terga,
Luxurialque toris animosum pectus honeslis.
Prsetcrea duplex agitur per lumbos spina. Voio
si
enimvero non niodo perniciter, verum etiam per-
molliter pervehat. .Similiter igituret in
contemplandis noli illa aliena 8estimare,sed ipsum
hominem penitusconsidera ipsum, ut meum So- :
cralem pauperem, exspecta. Aliena autem voco,
quaa parentes pepererunt, et qaie fortuna largita
est, quorum nihil laudibus Socratismei admisceo
nullam geuerositatem, nnllam prosapiam, nullos
fectooptimus erit slatussingulorumetomnium, vi-
gebitque virlus, etratio praevalebit,regnante undi-
que mutua charitate, ut sit caro subjecta spiritui,
(VlRG.) etspiritusplenadevotioneDominofamuIelur.Quae
si nec tumore capitis onerabuntur
processerint,
merahra, nec destitutione membrorum,autignavia
hominibus languebit caput. Ista siqiiidera a peccati infirmitate
proveniuut. Naraet inferiorum delicta, bonum prin-
cipem demerentur, et peccala superiorum subditis
suntoccasioet auctoritas delinquendi. Undeillud:
Omnccaputlanguidum,ctom}iecormoerens,aplanta
:
pedis usque ad verticem capitis non est in eo sanitas
(fsa. ). Mansuescititaque princeps ab innocentia
1

longosnatales,nullas invidiosasdivilias. Hiecenim populares motus reprimit innoccntia prin-

B populi et
cuneta, uldico, aliena sunt. SataProthaonio gloria cipalis.Placido namque Deo, omnis creatura mitis
est, qui talis fuit, nepotem non puderet.
ut ejus
homini, eteo indignante, oranis crea-
est, et servit
Ergo omnia sirailiter numeres licebit.Gene-
aliena tura armaturia ultionem ejus. CorvusEliam pavit.
rosus est ? parentes laudas. Dives est ? non credo Ursus famuIatumjirapenditprophelas.Utparcat Da-
fortunae. Magis istadinumero. Validus est? fegritu-
nieli, ferocitatem natura; dediscit leo, et collectam
dine fatigabitur. Pernix es ? abibit in senectutem. nescit esuriem. Unda siccis justorum calcatur pe-
Formosus est ? exspecta paulisper et non erit. At dibus. Adversus pueros succensusignis in fornace
enirabonis artibus doctus,el apprime est eruditus, non proiicit. Ad votum fidei, aer imbres, et terra
etquantum licethomini, sapiens et boni consultus. fructum negat, et coelum ipsum in impios evomit
Tandem aliquando ipsum virumlaudas. (loc enim ignes suos.
nec a patre haereditariura est, nec casu pendulum,
C\p. XZX. Brevis epilogus adversus Gnathonicos.
nec a sufFragio adminiculum, neca corpore cadu-
Caeterura dum ista prosequimur, nobis insidian-
cum, nec ab setate mutabile. Haec omnia raeus So- tur Gnathonici, ut in invidiam felicium, quaecunque
crates habuit, et ideo Cfetera habere conlempsit.
sunt dicla, retorqueant. Ut mendacii, aut temerita-
Quin ad sludiura sapienliae ingeris, vel
igitur et te
(-. tis nos reos faciant, mentiuntur nos legem impo-
properasaltem, utnihil alienum audias in laudibus
suisse principibus, etcoUa eorum jugoimportabili
tuis sed ut, qui te volet nobilitare, seque laudet, ut
;
onerasse. Veritas siquidem inimica est illis, et ini-
AcciusUIyssemIaudatinPhiIotheca,prirao ejusdem
micitias divitura procurant amaloribus veritatis,
tragcediae suee principio :
quorum ut gratiam consequantur, nihil in verbo aut
Inclyte, parva prxdite patria
Nomine
;
opere erubescunt. Ad singula clamat Gnatho, seu
celebri, claroque potens
Pectore, Achivis classibus auctor, bona, seu mala sint, pulchre, bene, recte.
Gravis Dardaniis gentibus ullor, Pallescit fuper his, etiam stillabit amicis
Laertiade. Exoculis rorem, saliet, tundetpede terram,
(Fragm. p. 327.) Ut qui conducti ploranl in funere, dicunt,
Novissimepatreramemorat.Caeternmomneslaudes Et laciunt prope plura dolentibus ex animo, sic
ejus viri audistis. Nihil iude nec Laertes sibi, nec Derisor vero plus laudatore movetur.
Anticlea, nec Acrisius vindicat. Htectota, ut vides, (HcnAT. De art. poet. 429.)
laudis hujus propria Ulyssi possessio est.Nec aliud Et nescio quomodo omnes ipsos eliam probos ex-

te in eodem Ulysse Homerus docet, qui semper ei

pugnanl, et qui adulatorum nequitiam detestantur,
coraitem voluit esseprudentiam, quam poetico ritu aquibus eisi non sit laus qua;sita, nihilominus ob-
Minervam nuncupavit. Igitur hac eadem comi- £) lata delectat. Istis, dum verilati insisto, nequaquam
lante, omnia horrenda subiit, omnia adversa supe- placere possum, sed nec obeorum gratiam dignor
ravit. Quippe ea adjiitrice Cyclopis specus introiit, non acquiescere veritati. Non est tamen quod mihi
sed egressus possint opponere, nisiquod mihi et illis non con-
est. Solis boves vidit, sed abstinuit.
Ad inferos demeavit. sed ascendit. Eadem quod interdum
venit, et alicui amicorum, dum ia
sapien-
tiacomitante, ScyllamprBeternavigavit, necereptus manibus eorum labitur, in aure suggero,
est, Charybdi consertus est, nec raptus est. Circes Ne tedecipiant animi sub vtilpe latentes.
poculum (ID. ib. 437.)
bibil, nec mutalus est. Ad Lotophagos
Hiquidera imperatores sunt curialium nugatorum,
accessit.nec remansit. Sirenas audiit, nec aocessil.
quorum si unum offenderis.omnibusaliisreiiseris.
Cap, XXIX. Quod pro merilo principis formalur po-
pulus et ex merito populi, formatur principatus, Gnalhonicorumergo consilioconveneruntambitiosi,
Deoqueplacido creatura qucelibet mansuescit, et invidi, superstitiosi, et similes, dicentes sibi bella
servit homini. parari, et me in eos velle (ut diei solet) caninam
Haec Apuleius eleganter quidem et splendide : et facundiam exercere, cum tamen id minime propo-
 635 JOANNIS SARESBERIENSIS 636

suerim, uisi aut eorum injiu-iis iirgeat, aut aucto- A suus exspectat, et otium, etsi infeciindi pectoris
ritate superioris amioi, ad tioc stylum, licet hiebe- angustia,et oris ariditas infacundi non habeat pe-
tem, impellentis. Est quidem quod magis affectat nes se, quod possit omnibus impartiri. Tu quando
auimus, ut curialibus cedens nugis, illis quibus pla- ambitiosos, et invidos, caeterosque, domi nostrse
cent, faciam locum. Nam, ut de aliis taceam, non latentes, egredi velis, si tamen prKuiissi libelli pla-
possum ferre Quirites Gnatlioues, qiii sibi nil actum cuerini, exspectanti denuutia, et in verbis luis cal-
credimt, dum aliquis resliterit, cujus oculos non caribus urgebuutur, ut in publicumprodeant.Non
obducant ad tenebras, reprohato oleo peccatoris. enim omnes aggrediendi sunt pariter, nec posset
Quod si quis effugerit, non tam Gnatlionis, quam consertus eorum cuneusfacile expugnari, cumnec
princlpalium virorum censetur hostis. Valeat ergo ipsae cohortes leviter in numerum cadunt. »

curia cum tolerabilibus

nugis.diim Gnalhonicorura Non rnihi si cenlimi linf/use sint< oraque centum,
factio abeat, semperiu malam reiu, etfiaiit seiuper
Omnia nugarum fjercurrere nomina possem.
novissima illius Jeteriora prioribns. Casteros dies (ViRG. Mn. VI, 626.)

LIBER SEPTIMUS.

PROLOGUS. B Navem sipnscat sibi peronalus arator,

Luciferi rudis, exclamet iMelicerta peiisse
Egressus aula curialium, deciinassem consortia
Frontem de rebtis.
nugatorum, uisi me in ipso limiue abeuntem, tute
(Pers. v, 102.)
proeceptionis detinuisset aucloritas. Gum eniin
tibicordismeiangusliasdenudarem, etde temporis Si itaque vis ut scribam, da, vel potius ab eo qui
ac vitse jactura conquererer, omnia uie, quoad scientiarum dominusest, scientiam impetra, unde
Dens aliud revelaret, statumqiie meum reformaret scribam, da tempus expeditum,etnecessitatumdo-
ia melius, forti auimo perferre prsecepisti, suadens mesticarum exclude molestias.
ut morelaborantium.quicautilenis et vooum dul- A'am si Virgilio puer et tolerabile desit
propuIsantautminuunt,rerum
cedine,laborist8e(lia Hospitium, caderent omnes a crinibus hijdri.
temporisquedispendiacompensarem.Nam et itine- (Juv. vn, 70.)

rantibus via facilior videtur et brevior, sijucundae Praeterea vereor ne dum ad obsequium devotus ac-
narrationis sensibus, aut vocisdulcissimee modulis cingor.dispendium pudoris faciens.aemulorum pro-
recreetur. Sic et me lectioQis, aut alterius officii
vocem linguas, qui mala aliena facillime carpunt,
studio jubes insistere, et si aliud non conceditur, etbona difficillime imitantur. Quodautem, sialiud
de me ipso, et variis fortunaeformis conqueri, sal- C non licet, vis ut de fortupee calculo, mihi et Musis
tem mihi Grandis enim profectus est ad
et Musis. querar,suadentequidem mentis angusfia.facillimum
philosophiam aspiranti, virtutis in sedeplorarede- est, cum, teste Gregorio Nazianzeno, nihil suavius
fectum. Ad hfecquid tibi respondeam, comicus sug- videatur hominibus quam aliena loqui, vel aliena
gerit, quia curare, sed a composilse mentis arbitrio videafur
Omnescum valemus,recta consilia cegroiis damus. alienum. Decet enim sapientem mentem eompo-
Tu autem si hic sis aliler sentias. nere,ut ad omnem fortunae impetum, querelis ex-
(Terent. Andr. II, i, 9.) clusis, scutum rationis quasi volubile prnetorium
Sic.sica captivalis, quorumorganain salicibussus- philosophantis opponat. Qui enim cum status sui
pensa sunt,qua3ruutur verba cantionum, quEecan- qiialitate rixatur, nisi forte de peccati corruptione
tariomniaonequeunt.autnon solentin terra aliena. languidus ingemiscat, nondum philosophantis in-
Licet enim virtus injurias captivitatis ignoret, aut gressus est viam. De me quidem merito queri pos-
suo privari non possil offioio, rarusest admodum, sum, qui exigentibus culpis meis, in id miseriee
quiphilosophicisetcurialibusofticiis sutficiatmorem projectus sum, ut iu flagella paratus videar, et os
gerere, cum plurimum
hfec sibi pleruraque constet meum nocte doloribus perforetur, et qui me come-
adversari. Unde rem impossibilem viderisim- q dunt, non quiescant. Cum ergo dolormeusin con-
fere
perare, prsBsertiracum ego sim homo subpolestate spectu meo sit semper, putasne possit calami, vel
constitutus, et invitus faciam plurima necessitate stridentisfistulse suavitatemulceri Faciamtamen '?

obsequendi, el in his quee propriaa voluntatiset sa- ulrumquc, auctore Domino, quod hortaris, et inter
pientise iustinctu gerenda sunf, mihi vis tempus varias opeset deliciasnafionum.qiiibusafiluis.jeju-
indulgealur ad pauca. Dies et nox necessariis et nipecforis,et aridee linguae qualiacunquemunuscu-
alienis occupationibiis transiguntur, ut nec rei fa- la tuo nomini consecrabo. Non enim de subtililate
miliari curam impendere liceat; et tu hortaris ut senfentiarum,autverborumvenustalepr8e3umo,sed
scribam ? Homo quidem imperitus sum scientia et de sinceritate devotionis vitse, cuni quovis oratore
sermone, el unum quod uon accepi aliiserogabo? conteadam: certus quodeampreeauro sapientum-
637 POLYCRATICUS. — LIB. VII 638

eteloquentiLimargentoacceptabis,discipulusillius, A essent coelocaptivo virtuluna, quibus efTerebantur,

qui duo miDutaviduas.jpomposisoblationibus divi- braohia injecturi. Uejecti sunt itaque dum alleva-
tum etiam favorediguasimplicitas, et
prajtulit. Erit rentur, et dicentes se esse sapientes, stulti facti
nonquem sensum prima facie verba signiticent, sed sunt ; et obscuratum est insipiens cor eorum, ut
ex quo sensa, vel ad quem sensum flant, fidelis qui orania fere pernoverant, perniciosissime erra-
lector, attendes. .Sic enimnugis seria immiscentur, rent iu maximis ; et variis distracti opinionibus,
ad summse veritatis cultum, omnia
et falsa veris, ut eliam numina igaorarent. Si cui vero fdbularum
exproposiloreferantur.Nec moveal.siquameorum, mstrumeuta vilescunt (licet et ab hoste doceri sa-
qufBhic scribuntur, aliter inveniantur alibi, cumet pienlis animus non detrectet, cum peculiaris po-
historiae in diversisgestorum casibus sibi inviceui pulus Dei auro, argento, vestibus, et toto ^gyp-
reperiantur contrarise, sed ad ununi utilitalis et ho- tiorum ornatu resplendeat) si gentilium, inquam,
;

nestatis pruficiunt fructum. Nam pericuium veri ngmeula vilescunt, sic dum in campo Seuuaar
statuendi mihi non fauio; sed quae apud diversos fimdamenta Bab^donis jacit impietas, dum tiirris
auctores legi, ad utilitatem legeutium, sine invidia elationis, et contradictionis machina in ccelum
communicareproposui.NametApostolus,nonquas- erigitur, de alto praecipitii a Deo facta est lingua-
cunque scripta sunt, vera sunt, ait, sed Qnipcun- q : rum divisio, subtractoque impiis verbi commercio,
quescripla siint,adnoslraindoctrinam scripta sunt es necessitate secuta est secessio populorum. Sic
(Rom. xv), licet universitaseorum,de quibus loqiii- et philosophi, dum ingenii sui machinas, suo quo-
tur, ad illa sola possit arctari, quie in lege scripta daiu theomachiae genere in altum erexerunt, vere
sunt et prophetis, de quorum
veritate nemo ambi- eis inoommutabilis et indeticientis veritatis sub-
non concordat. Quredam
git,nisi qui fideicatholicae tracta est uuitas et iguoranlias nebulis obvoluti,
;

veroquaein librisauctorumnon reperi, exusu quo- eorum quae ab una et singalari veritate vera sunt,
tidianoet rerum esperientia, quaside quadam mo- maximam notitiam perdiderunt, uti in sensumre-
rum historia excerpsi. Si qua vero ad gravioris probiim dutiesse convincereulur ab operibus suis,
philosophiseexercitatioaem videuturaccedere, aca- et lauquam recedente duce, spiritu scilicet verita-
demicorum more investigandi animo potius, quam tis, dispergerentur in varias sectas erroris, et in-
pervicacia contendendi, sic constet esse proposita, quidem miseriores eflecti sunt,
sanias falsas. Eteo
ut in examinalione veri, suum cuique jndicium li- quo in his defeclum suum minime agnoscebant.
1

berum reservetur, etinutilis scribentium censeatur Hlnc est, quod dum Pronoen suam Stoicus vene-
auctoritas, ubi sententia potior refragatur. Proposi- ratur, omnianecessitatis lege constringit. Epicurus
tumtamen praecipue versari, unde per- C econtra, dum rerum tuetur libertatem, dispositio-
est, in his
niciem errornoa contrahit, et ad illorum definitio- nemevacuat,et omniacasibus fluctuare contendit.
nem praesumptionetenierarianonassurgerc, inqiii- E regione consistunt utriusqiie cultores, et de sin-
bus sine periculo non erratur. Nemo autem in in- gulis ferelerum articulis dimicanl et quasi Pal- ;

juriam suam reputet quidpiain dioi, cum nulla sit
derogatio personarum, sed fugiendorum sola con-
cussio vitiorum. In quo quidem me prfestitum
ire obsequium, tam malis quam bonis arbitror,
dum in his approbatur quod faciuut, et hi nolatis
vitiis possint proficere, ut probentur. Sedhaec hac-
tenus. Cur autem academicos prae caeteris placeat
imitari, sermo succinctus aperiet.
tadis sacramento astricti, solas paradoxas loquun-
ur, aut xupia; Ji5;«?, et eas usquequaque veras
esse confirmant. Academici vero vitantes prjecipi-
lium falsitatis, in eo qiiidem modestiores sunt,
defectum suum minime diffitentur, et ia rerum
ignorantia positi, fere de singiilis dubitant. Quod
quideui longe titius est, quam incerta temere
definire. Academicorum quoque jiivat opinionem,

Cap. I. Quod academici modestiores fuerint aliis quod non modo Heraclides Ponticus, et Cicero
philosophis.quostemeritasexcwcavil, ut darcnlur noster, in summa ingeniosorum virorum laude re-
in reprobum sensum. tandem ad eos transierunt sed et alii
cepti, ; plures,
Antiquos quidem philosophosfloruisse ingeniis,
^ quos percurrere longum est. Nonne ergo praefe-
et studio profecisse, jam non celebris opinio est, rendi suntaliis, quoset asserendi modestia, et tan-
scd omnibus in commune persuasa sententia. Ad toriim viroriim commendat auotoritas ?
res enim ex naturafere incomprehensibiles, studio Cap. II. De errore academicorum et quos eorum :

et exercitatioae viam sibi fecit ingenium, et ilio- Liceni imitari, et quas sunt dubitabilia sapienli.

rum beneficio plurima publicata sunt posteris, Non tamea omnes, qui academicorum censentur
quibus gaudemus et miramur inventis. Mundum nomine, hanc dico modestioe regulam tenuisse ;
diinensi sunt, crelum suisregulis subjecerunt, na- cum et professio scissa sit, et pro parte tam risui
tiirae varias scrutati sunt causas, et universitatis pateat, quam errori.Quid enim ineptius quam flu-

opiticem, defaecalisquodammodo sunt oculis con- ctuare in singulis, et nullius rei habere certitudi-
teuiplati. Quasi ergo mole Gigantea subvecti, et nem, et nomen philosophi profiteri ? Nam qui de
jam non humanis vinbus roborati, intumuerunt, omuibiis dubilant, eo qiiod nihil habeant certum,
indixeruntquebellumgratise Dei, de vigore rafionis tam a fide, quam a scieatia alieui siint. Licet enim
libero confisi arbitrio, ac si secundum fabulas, fides adscientiee bravium nonperveniat, dum quasi
 ,

639 JOANNIS SARESBERIENSIS 640

per speculum ventatem absentium contuetur, ha- A philosophiae investigatione proficiet, cui rationihil
bet lamen ceitiludinein, caligine ambigultatis ex- persuadeal, quod teneat, aut sequatur, sed est ad
clusa.Porro de singulis academicus dubilat, de
si omiiia seraper inccrtus ? Talis utique academicus,
nullo cerlus est, nisi 1'orte et hoc ipsum incerlum cum nec brutis animalibus valeat adaequari, nec

habeat, an contrariis existentibus, in eodem, circa dignusest hominis,nedum philosophi, vel honore,
idem, posset etdubiuset certus esse. Sed an du- vel nomine. Et quidem adversus istorum iueptias,

bitet, incertum habel, dum hoc ipsum nescit, an magaus pariter et fidelis doctor Ecclesis; Augusti-
nesciat. Cum vero in eo homo cseteris animalibus nus, sed et Cicero, validis rationibus et sermone
praestet, quod ratione vigel, el intelligentia (nam elegantissimo copiosius disputant. Verumtamenad
1q sensibus, qiii animae sint, corporis esse
licet illos, qui de singulis dubilantjqufe sapientt faciunt
dicuntur,racile superatur,nequelyncivaleat aequari qusestionem, Cicero, se ipso teste, transivit ; nec
persplcacia oculorum sus auditu prfevalet, vultur
;
eos noster Augustinus persequitur, cum et ipsein
autcanisodoratu,gustu simia, aranea tactu ).Cum, operibus suis, academico temperamentoutaturfre-
inquam, discernendi et intelligendi viribus homo quentius, et sub arabiguitate proponanl mulla,quaB
prsecedat, quis priBstantiorem bestiis, aut polius alii coniidentius, nec magis temerariedisputanti
quis non inferiorera, et, ut ita dicam, quis brutio- B non viderentur habere qusestionem. Mihi tamen
rem non credal liominem, cui ratio non discernit, non videlur quisquam eo loqui seourius, qui ita
intellectus non bruta ad quamdam
sapit ; cum et circumspectus est in verbo, ne prolabi possit ad
rationis iraaginem quodaramodo videantur assur- falsa. Sunt autem dubitabilia sapienti, quae nec

gere ? Nam et canis suos discernit affectus, benefl- fidei,necsensus, aut rationis manifestine persuadet
ciorummemor est, familiaritatem cum homine ab utramque parlem nilun-
auctoritas, et quse suis in
experientia rerum etusucontrahit, et araicitiseprie turtirmamenlis.Talia quidem suntquffi quferuntur
caeleris, quasi fidera familiaribusexhibens, rationis de providentia, de substantia, quantilate, viribus,
et intellectus quodara nobilitatur ingenio. Sed et efficacia, et origine animse ; de
de facilitate
fato,

injuriarum memoria caraelo tenaciter residet, et naturse, casu, et libero arbitrio de materia et;

rhinoceros, qui et unicornis est, virginis integrita- motu, et principiis corporum, de progressu multi-
tem sic agnoscit, ut duntaxat illius fere amplexibus tudinis, et magnitudinis sectione;an terminos om-
Odorem pantherte csetera sequunturani-
capiatur. ninonon habeant, an eosduntaxat a)6yov; tandem
maha el quod inirabilius est, pisces ingurgitibus
;
invenianl. De tempore et loco, de numero et ora-
ad speciem auri conveniunt unde et ssevientis lu- : tione, de eodemetdiverso, in quo plurima altritio
xuriae imperator Nero, aureis, ut dicitur, retibus p est, de dividuoet individuo.de substantia et forma

piscabatur, Quid multa? vncis, de stalu universalium, de usu et fine, ortu-

Torva lexna lupum sequitur, lupus ipse capellam que virtutum et vitiorum an omnes virtutes ha-
:

Florenlem cytisuni sequilur lasciua capella beat, qui unam habet an omnia peccata sint
:

Etin hunc modum voluptatesuatrahunturplurima:
quod, utcredo, evenire non posset, si de atTectibus
suisvelbrutaanimaliadubitarent.Quiergoadsingula
nescii sunt, qua temerilate
sophandi professionem arripiunt.' Nain sicut ab eo
(ViRG. Ecl. II, 62.) Eequalia, et eequaliter punienda. Item de causis re-
rum e( adjunctione earum, vel repugnantia, de
affliixione et defluxione Oceani, de ortu Nili, de
humorum in animalibus corporibus augmento, et
vel iuipudentia, philo- diminiilione ad motum lunse, de variis lalentis
naturae secretis de officiis et flguris causarum,
:

quod notum est, notio, sic et ratio ab eo, qiiod ra- quae in contractibus, aut quasi contractibus, male-
tum est, id est certum et firmura, gramraatice de- ficiis, aut quasi maleficiis, aut aliis rerum formis

nominatur. Et profecto inanis est ratio homiuis, varie oriuntur, de natiira et operibus ejus:de
cui nihil persuaderi potest, qiiiu seraper el iu om- veritate, et priinis rerum initiis, in quibus huraa-
nibus opinionuin lubrico vacillet. Quid euira ei num ingenium deficil, an angeli omuino sua non
philosophia confert, qiii seraper fluctuat opinioni- habeanl, aut qualia habeant corpora, et qu!B pie
bus ; et cui, in ostendenda felicitatis via, rationis quaerunlur deipso Deo, qui totlus naturae rationa-
lumen exstinguit, et quasi oculum eruit, ut cau- lis excedit investigationem, et super omnia, quae-

tius et rectius pergat vialor, cui ostensura est mente possunt concipi, exaltalur.. Possent inhunc
viam? Nonneet pluriraum obeslilli quiexciBcatur? modum enarrariquamplurima, quae sic dubilalio-
Quidpolius sequetur, quitantacontrarietate distra- nem sapientis admittunt, ut tamen dubitalio ipsa
hitur ? Sane ad patriam nemo parvenit, nisi qui vulgum pr;ietereat. In his itaque facile crediderim
unam sequitur viam et quiorani verbo auremac-
; academicos tanlo modestius dubilasse,quanto eos
commodat, nunquam quietus erit. Nonne similior lemeritatis praecipitiura diligenlius praeoavisse re-
est lethargico, aut insipienti, sive insano, quam perio. Adeo quidem,ut ciim apiid scriptoresin lo-
philosopho, quicum somnii ineinineril, an dorraie- cis non passim dubiis, verba quodammodo ambi-
rit dubitat, et cum cibo satiatus est, an jejunus gua,qualia sunt hsec, siforte, fortasse, et f orsitan.
sit, nescit, et nullius eorum quae egit vel in pro- proferuntur,academico dicanlur usi lemperamento
ximo, scienliam habet ? Deinde, quanam vir in co quod temperatiores aliis academici fuerint, qui
Gil POLYCRATICUS. LIB. VIL 6i2

omnem veriti stiiit lemerarise ileruiilion suliiro A rauin etiam sapientis, ul paulisper mctii Irepidel,
iiolain, cl pra;c.ipitium falsitatis. iribtitia contraliatur, dilatetnr l.-etilia, cnpiditatibus
movealur, tanquam liis passionibus pr;cveaientibus
Cai>. HL Ihidc dicli sinl acadcinici : aul qnis ti-
raliouis it tnonlis otllcium, nec tamen ideo con-
mot\ aut passio me/itis, sec.undum A. Celiium el
Stoicos, in sapienlcm cadal. scientiam inali in mcnle vcrsari, nec approbari
isla, aut eis aliquem indulgori consensum. Hoc
Acarlemioi quidem dicli suiit alj acailcmia, uiKle
cnim essc volunt in potcstate : idque inleresse
Platu exslilit oriiunhis, qui eiimdcm suse nalivilatis
censerit inter animum : sapientis cl stulti, quod
loeum, ct sludcnili usu, et discipulorum frequentia,
stultus consessu meutis passioiiibus cedit, sapiens
mcritorumquc suoruui coleloritale fecit insignem.
autem, licet eas necossitate paliatur, retinet tamen
Illum vcro locum Cittei-is praetulit, eo quod ad ia-
de rationabiliter appetcndis vcl fugiendis, veram
cutiendum tiniorcm, quo vilia reprimerontur, ct
tirmam inconcussa mente scntenliam.
et }Ia;c qui-
agnita conditione siii, niodestia tidelius reservare-
dem illi auctore A. Gellio, ct pro parle cleganter
tur, maxiuic visus e.-.l cx Ircqucnli terr.ie motu. quo istarum passionum, quae
et vere. Errant tanien, si
Sctpe coUiditur, esse idoneus. Timor enim sicut
necessanae sunl, repressionem et castigationem
modestias cogualus est, ila familiaris est sapienli.
TD citra gratiam viribus suis asciibunt, eo quod solus
Non ille lamen qui mentem tuibal, ct ([uasi turbioe
miserentis Dei e^t, non utique curreulis hominis
quodam rationis et intclligentia; prreslriiigil ocu-
aut volentis, ut h;e in usum justitioe convertantur.
lum, sed qui compouit animuni, el quasi liumililalis
IIoc autem sufiTiciat demonstrare, quod timore
fomos, hominein reddit ad omuia virtutis ofiicia
modestia di.ipensatur, ct philosophandi prima ster-
aptiorem. Unde in Ubris Noctium Atlicarum scribit
nitur et dispoiiiliir via. Siquidom scriptuin esl,
Aulus Gellius, vir elegantis cloqiiii, et multEe scien-
quia initium sapienlie, et fiuis modesliae, timor
tiae, se aliquando navigasse cum quodam philoso-
Dei.
pho, eoque nobili iniur Stoicos. Illis aulem ex
magna parlc in senlentiam sedit, limori lociim non (iAP. IV. Unde diciilur philosopliia : ct de Samio

esse in aniino sapicnlis, cum omnia cx nocessitatc Pytliagoni. ctdoctrina eju.s, qui Ualicis philoso-
ptiandi aiiclor exstitit.
proveniant, stidlumque sit limere, quod vitari non
potest : et ecoiilra uuicum sit remediura, ut vir Ipsum vcro philosophiDe nDmen, a PyUiagora Ita-
prudens fortitudinis viros prceparet, et robore pa- lico inveiilum csl, qui tanta; fuit auclorilatis apud
ticntice, quasi s.^^jlidiosiuio animo invicli clypeo, om- antiquos, ul [irtejudiciali opinione, seuleutias oin-
nia tela necessiiatis e,\cipiat. Cum crgo navigium nium su]iorarol, essetque salis ad quamlibet sen-
lurbato mari, ventorum vehemenlia, coeloque mi- C tentiam robcirandam, si hoc ipse dixisse diceretur.
naci periculosissirae jaclaretur, pliilosophus vi ti- Ipsa namqiie vox pronominis, usurpalione quadam^
moris cxpalluit. Deinde cum lcmpeslale transacla proprii nominis explebat oHicium. Fuit aulem liic
sccurilas prsebuisset colloquendi, iit fit, et congar- natione Samius, negotiatoris diviiis lilius, cui no-

riendi locum, sociorum unus dives, luxuriosus, raen Maralus cral ; sed parente longe ditior erat, eo
Asiaticus, cicpit coinpellaro pliilosophum, et illu- quod negoliatio patris lanta nequivit acquirerc,
dere ei, eo quod conlra prolVssionem suara timore quanta filius coulemneri' maluit, quam habcre.
palluerat, cum ipse, qui minime philosophabatur, Magnis itaque sapiciitia' ibrmatus incrementis,
maasissct inlrepidus in eo, quod irapondebat, cxi- -•Egyptum prinio, niox Babyloniam, ad perdiscondos
tio. At ille Aristippi Socratici rosjionsum relulit, sideiuin motus, origineraqiio mundi speclandam,
qui cum in re simili similiter, ct a consiraili argue- profecluP, summain scientiaiii consecutus eriit. Inde
rctur, respondit : Ilhim pro aniraa uequissirai ne- regressus Cretam et Laced.xir.oua, ad cognoscendas
bulonis merito non fuisse sidlicitum : se autcm Minois el Lycurgi inclytas ea tempestate leges, coti-

debuisse timere pro aniraa Arislippi. Divitis ergo lenderat. Quibus omnibus instructus, ad Crotoni-
quaestionc depulsa, accessit Aulus Gellius, noa ex- /«orum urbem applicuit oranino resohitam, et solius
agitandi animo, sed discendi, familiariler quKrens, r\ virtutis opera indigentem. Fortunx siqiiidem indi-
quaenara esset causa timoris sm, cum pi feceptiim gnanles odorant ariiia, qua; adversus Locrenses in-
sit disciplinae Sloicorum ne mortis timeatur ad- foliciler sumpserant, mnlassentque vilam luxuria,
ventus, quam constat esse indubium torminum nisi eis Pylhagoras philosophus obslilisset. Ex quo
vitae. Ille auteni, cum discendi avidilate gnaviler palet, quantum homo praesiel horaini, cum unus
accensum vidissot hominem, librum Epicteti Stoici personae auctoritas, jain lapsum ad frugem melioris
de inantica prolulit, in quo scripta erant ea, quoe vita; rovocaverit populum. Laudabat ergo virlu-
congruebant decrotis Zenonis et Chrysippi, qui tein quolidio, ct vilia kixuri;o donudabat, et casuum
dicuntur fuisse principcs Stoicorum. Cura ergo urbium perditarum onunliabat causas. Tanluin
librum in manibus Aulus Gellius tenuissol, iuvenil quoqiic studii ad frogalitalcni niulliludinis provo-
Sloicis placuisse, non esse in potcstale hominis, cabat, ut aliquos cx his luxuriatos esse incredi-
ut visa, qua; pliantasias appellant, in aniinuin ve- bile videretur. Matronarura vero separatam a viris

niant, aul recedant, et cum veneiint ex teriihilibus doclrinam, et puerorum a parenlibu-:, frequenter
rebus, aut coulra, necesse assorunt moveri ani- habuil. Docehal nuiic has pudicitiain et obsequia ia

Patrol. CXCIX. 21
 64 :< JOANNIS SARESBERIENSIS 1)44

viros, nuiic illos niodcsliara ct litterarura studium. A tcste Apulcio, prius Aristoleles diclus est, sed
Iiilcr liMC, velut genitricein virlutura, frugalitalem deinde a lalitudinc pectoris Plato, et ia tantam
omnibus ingerebat. Consccutusquc disputationum emmentiam philosophiBe, et vigore ingenii, et slu-

assiduitate erat, ut matroDae auratas vestes, caete- dii exercilio, et omnium morum venustate, cloquii
raque dignifatis su;e ornaraenta, quasi luxuriae in- quoque suavitate et copia subvectus est, ut quasi in
strumenta, deponerent, oaque omnia delata in Ju- throuo sapientiffi rcsidens, quadam aucto-
pr;ccepta
nonis aulem, ipsi dc;6 consecrarent, pra; se feren- ritate visus est, tam anteccssoribus quam succes-
tcs vera ornamenla matronarum pudicitiam non soribus philosophis, imperare. Et primus quidern
vestes esse. quantum prolliga-
In juventuie quoque Socrates universam philosophiam ad corrigendos
tum sit, victi feminarum contumaces animi nuini- componendosque mores flexisse memoratur, cutu
festant. Sed trecenti ex juvenibus, cum sodalitii ante illum omnes physicis, id est rebus naturalibus
juris sacramento separatam a caetcris civibus vitam perscrutandis, maximam operam dederint. Probe
agerent, quasi cu^luiu clandcstina; conjurationis lia- quidcm ct sapicnter, cum ad utilitatem suam opor-
bentes ailvcrsus Pythagoram, civitatem in se cou- tcat omnia retorqueri, paruraque prosit novisse

verterunt, qua; eos, cum in unam domum convcnis- opera Dei, qua^ sunt omnia valde bona, et Creatori
sent, cremare voluit, in quo tumultu sexaginla g suo consequentcr similia, nisi quis id praecipue
fermo periere, csteri in exsiliura profecli sunt. Ab agat, ne ipse sit raalus. PrKclara igitur vitse mor-
hoc itaquc philosophorum genus Italicura nomeu- tisque fama Socratis, iiliilosopliia; su;c rcliquit plu-

([ue philosophioe exortum est. Tanlus autem exsli- rimos seclatores, qui parlili sunt vci ba ejus iu va-
tit iu illa parte philosophis, qua; speculaliva vo- rias seclas, de quibus in sequentibus pauca dicen-
C;itur, ut ei quisquam philosophantium vix potuerit tur. Porro tanta; multitudinis dissidcnliam Plalo,
adaequari. Tantus in innocentia, ut ab omnium ani- qua prascmincbat aucloritate, cohibuit, et in se
mautiuui !eraper;isse credatur cdulio. Tanlus iii attentionem omnium diutius provocavit ct tenuit.
cultu justitise, ut populos illius partis Ilali;c, quK Sunt qui Platoncm crcdant nou vel Aristonis, vel
antiquitus Jlagna Grscia dicla est, etiam post Aristidis filium, sed augustiorc conoeptu natura, eo
mortem nominis cjus aucloritas rexerii. Cum vero quod ApoUinis liguratio, luatri ejus Perictioni sc
antea sapientes dicerentur, qui vidcbantur aliis miscuerit, quam constat a Solone sapientissimo,
prffistantiorcs esse, inlerrogatus quid se profilere- fundatore legum Atlicarum, traxisset originem.
tur, philosophum se csse rcspondit, id cst studio- Nalus est autera mense qui apud Atticos Tharge-
suiu, vel sapieuliffi amalorem, quoniam sapientem lion dicitur, dic qua apud Dclon Latona peperisse
profileri, arroganlissiraum videbatur. Dcnique eum credilur Apollincm et Dianara ;
pridie quidera So-
ad propulsandam labera raorum, viginti aunos egis- crateni genitura ferunt. T;dis ergo, et de talibus
set Crotonae, Mctapontum migravil, ibique decessit. oriundus, non solura Heroum virtulibus prseslitit,
Cujus tanta admiralio fuit, ut ex domo ejus tem- sed squiparassc dictus est deorum polestatcs. Nam
plum facerenl, ipsumque pro Deo colereut, nacti Speusippus domesticis documentis instructus, et

forte occasionera cx verbis ejus dicentis domum pueri ejus aerc in percipiendo ingenium, et admi-
philosophanlis esse sacrarium sapienliae, et veris- randse verecundi;B iudolera laudat, et pubescentes
simum Dei lemplum. TraJilur etiam persuasisse primitias labore atque amore sludcndi imbutas re-
hominibus, esse animas imraortales, et post disso- ferl, et in viro harum incrementa virlutura conve-
lulionem corporis, vitae prsecedentis prffimia receplu- nisse testatur. Ex eisdcra genitoribus Glaucus et
ras. Impic lamen fabulam luille annorum priraus Adaraantus ei fratres fuerunt. Doctorcs habuit in
dicitur induxisse. prima litteratura Dionysium, in pala;stra Aristo-
nem Argis oriundura. Tanlosque progressus ei
Cap. V. De lonico gcncre philosoplwnm, elaucto- ut Pythise luctando certaraina
exercitatio contulit,
ritate Socralis, et dogmate Platonis, et opinione
ejus post mortcin. vicerit. Picturaa non aspernatus artem, tragoediis

quoque et dilhvrarabis sc utilcm finxit. Jamque

Altcrura vero philosophorum genus est, quod q cerlatorem sc pro-
garminum contidenlia elatus,
lonicum dicitur, et a Graicis ulterioribus traxit
cupiebat, uisi Socrates liumilitatem Imjus
fiteri
origiuem. Ilorum princcps fuit Thales Milcsius,
cupidiuis ab animo ejus expulisset, et vera; laudis
unus illorum scptcm, qui dicti sunl sapientcs. Isle
gloriam ei curasset ingerere.
cum rerum naturain scrutalus, inter cseleros emi-
cuisset,maxime adniirabilis cxstitit, quod astrolo- El anlca quidcra Heraclidis secla fuerat imbutus ;

gi.ne nuraeris comprehensis, solis ct lunse defcclus vcrura cura se Socrati dedisset, non solum ingenio
pivxdicebat. Huic successit Anaximander ejus audi- alque doctrina cajteros Socraticos vicit, sed eliam
tor, qui Auaximenem discipulum reliquit el suc- labore etelegantia sapienliam illustravit, oique recla
ccssorera. Diogenes quoque cjusdem auditor oxsli- asserlione sensuum et majestate verborum, pluri-
tit, et Anaxagoras, qui omnium rerum quas vide- raum adhibuit dignilatis. Socrale siquidem exce-
mus , effectorem divinum animum docuit. Ei dente, se ad Pylhagorae contulit disciplinara, quara
succeSsit auditor ejus Archelaiis, cujui discipulus elsi ratione diligenli el maguifica videbat instru-

Socrates fuisse perhibetur, magister P'atonis, qui. ctaro, rerum lainen continentiam et castitatem magis

i
646 POLYCRATICUS. — LIB. VII. 646

eupiebat imitari. Deinde Theodorum Cyrencnsem A tiludinis esse potest. Unara tamen in his visus est
adiit, ut geometriam disccret. Inde .Egyptum peliit, intellexisse el docuisse substantiam, dum opificem
ut astrologioe vacaret, ibicpie a plorisfnie creililus universilalis et rormatorem Deum unum esse asse-
est didicisse oracula prophetarum. Umle nirsus iu ruit, quem ob insigne bonilalis, et dulcis alTectus,
Ilaliam rcdiil, et Uytlwgoreuni Tarealirium Archy- di.vit omnium genilorcm, quera propler inlinitatem
tam secutus est ; atque ad Indos, Medos, magos majeslatis, potenti», et sapienliae, et bonitatis suae,
animura intenlisset, nisi eum procedere veluissent tam est invenire difficile, quam inventum digne
bella Calelica. Quapropter inventa Parmeaid» ct profari impossibile. Eumdem quoque reraunerato-
Zenoais dilig.Milius exsecutus, quge apud magnos rem speranlium in so esse, et colentium se, vJde-
philosoplios admiralioni ruorant singula, in hbris tur astruere, dicens sapientem esse cultorem Uei
suis collegit universa, docens primus studia philo- philosophum, qui animo ct voto accedit ad sapien-
sopbije non modo nou esse contraria, sed invicem liam, el eum csse amatorem Dei ;
qui sicut consti-
necessaria sibi, eo quod mutuis au.xiliis universa tutae universitatis causa est adroirabilis, ita bibendtB
consistunt. Mulli au litorum ejas utriusque sexus iii lelicitatis idem est Ibns indeficiens et singularis.
philosophia lloruerunt. Palrimonium in horlulo, Moyses auclor esl, quia in princi[)io creavit Deus
qui academi;e junclus erat, iii diiobus minislris, et r> ciehiin et terram, medio earum aquam collo-
et in

patera qua diis suppiicabat, reliquit. Auri tantum cavit et aercm. Plato quod ab initio,ut mundus, qui
habuit, quantum puer auricula geslaverat in nobi- solidus et visibilis futurus erat, videri posset et
litalis insigne. Tres adventus ejus ad Siciliam, mali tangi, Deus jecit duo prima mundani corporis fun-
diversis opinionibus carpnnt ; sed primo ut histo- dameuta, igiiem el terram, et eis concordi propor-
riam nalurse cerneret iii /Elna, et incendiorum in- tione soeiata insolubili vinculo interjocit, nisi lamen
teliigeret rationera, illuc profectus est. ; secundo volunlas conditoris, qwx sola tantae firmitudinis ne-
petilu Dionysii, ul Syracusanis assislerel, ct ut .xus fidelissimus est, ut dissolvantur, admittat.Omne
municipales provincia; illius disceret leges ; tertio siquidem quod vinctum est, natura dissolubile est,
ut fugientem Dionem reslitueret patrise suae, venia sed ut bonaj consiliationis foedus pereat, non est
a Dionysio impelrata. Sedin his omnibus adeo dili- voluntas Dei, volenlis bona dunlaxat. Ait Moyses :

gens exstilit, nt a studiis aut ofilciis philosophiiB, Qui est, misit me ad vos, et illuni singulari verbo,
nuilo unquam lcmpore suspenderetur. Itaquc cum et prajrogativa significationo censuit esse, qui sem-
studium philosophiiB partim in actione, partim in per idem est, ul ei nec priBteritum transeat, uee
contemplalione versetur, Socrates activam exercuit, futurum immineat, sitque immunis omnium rao-
mores instituons, quibus fldeliter ad beatitudinem tuum. Nam illa sub.sisteudi dedignatus est verbo,
transigitur Pythagoras contemplativas insti- *- qua» cum tempore
vita : festinant ad non esse, et singulis
tit, per quam mgenium exercclur, et propagatur moraentis per varios motus sui proficiscuntur in
scientia : proinde Plato utramque jimgendo alteri, mortem.Et de horaino quidem planum est,quia vita
philosophiam perfecisse laudatur, quam in tres par- cjus uon slatus est qui verbo substantivo debeat
tes distribuit elhicam, physicam, et logicam, id est exprimi, sed transitus de utero ad turaulura, et
moralera, naturalem et rationalem, qua verum di- quasi fuga aut umbra existendi. Plato quidera id
sterminatur a falso, et sine qua disseri nequeunt, quoque solum proprium dicit esse, quod semper
qufe vel in actione, vet in contemplatione versau- est idem, nec raotibus variatur. Quae vero sunt ob-
tur. Putatur a nonnuUis quod id peregrinatione noxia motui, non quidem sunt, sed videntur esse,
sua Jeremiam prophetam viderit, audieritque in et nequaquam raanent, sed jugiter evanescunt et
jEgypto, et legerit Scripluras propheticas. Sed sup- fugiuat, nec exspectant appellalionem. Sunt prae-
putata ratione tcmporum.qu» in Chronicis continen- terea Platonicis et nostris multa communia, ut sint
tur historiis, docet ejs nequaqiiam conlempora- oranino iiiexcusabiles, dum veritatem Dei in men-
neos exstitis^e, cum orlus Platonis vix ajlatem illam dacio Magnus Pater Augustinus auclor
detinent.
apprehenderit, et interlabentibus centum seplem est, (si tamen quaa sub nomine ejus concepta legi.

annis tempus quo prophetavit Jeremias, attigerit, D recolo fideliter), quod in libris Platonicorum inven-
et Scripturai propheticae, post mortem Platonis, an- lum sit, quod beatus evangelista Joannes allius
nis lerme sexaginta, regnanle Ptolemaeo, qui litte- ccelo intouuil, et ultra quam huraana raens perci-
rarum studiosus, a Iliorosolymis septuaginta ascivit pere queat, licot auris utcunque possit audiro ; iii-

interpretes, .Egyptum intraverinl. Opinio tainen ventum est, inquain, quod ait ab initio Evangelii :

illa convaluit, quia in libris Platonis inveniunlur Iii pi-iiicipio crat Verbuiii (Joan. i.) etc. usque ad
multa diclis consona prophetarum. Nam in Timfco, locum quo ait Et lux in ienebris lucet, et le-
:

dum causa mumli subtilius invcstigat, raanifeste nebrm eam non comprelienderunt [ihid.). Ego qui-
videtur expriraere trinitatera, qua; Deus est, effi- dem, nisi in Patrum scriptis legeretur, nequaquam
cientem causam constituens in potentia Dei, in sa- alicui infidelium concessum crederera, ul os in
pientia forraalein, linalcm in bonitate, quae sola in- tantaa lucis oraculum aperiret, quam oculus mun-
duxit eum, ut omncm creaturam bonitatis suaepar- danus noa sufficil intueri. Apostolorum lamea et
licipem faceret, prout natura cujusque capax bea- farailiaritatis intim» privilegium astruit, quod ver"
 6'i7 .lOAXNlS SARESBERIEXSIS 648

buiii tidei boni operis perseveraiilia iliuslravil, cum A sic et philosophi noinen circa Arislotelem ulonliuui
])hilosoplii evaiiuerint, iion moilo iii cogitalioni- placito conlractum est. Fuit aulem facundus elo-
jjus.sed operibus suis. Scripsit libros plurimo.*, et quio, scd uberior sensibus, el doctus omnium seu-
politici hoininis merita conteinplatiouum repres- tentiis obviarc. Hic est qui primus studiorum gene-
sit, et coutemplationis acumen actiouis necessi- ra, in acroaticum et exolericum dicitur distiiixisse.

las non exslinxil. Si liber, qui de dograate ejus Nam et familiares et quasi dome.stici admiltebanlur

cst, contemnitur, in latidem ejus Origenes, lliero- in acroatica ; cxotcrica vero noii niodo exiraneis,
nymus, Auguslinus omnium philosopliorum atlesla- sed bospitibus patcbanl, el peregrinis. raerunt
lionibus frcti sufficiunt. De morte ejus diversi di- qui eum Incubi d;emonis tilium credereiil, propter

versa scripscrunl, sed probabilius est eum, qui agililatem corporis, perspicaciam ingenii, et gloriae

innocculcr vixcrat, el philosopliiaj prsccepta pro appelitum, quam mulliplici induslria omnibus prae-
viribus fuerat insecutus, vitam risui non cessissc. riperc consueveral. Testalur de eo Valerius Ma-
Naui quod dc co nonnulli Iradunt, quia vcrecun - ximus, quia supremie viUe rcliquias senihbus ac

dia molus einisit spiritum, eo ([uod naularum pio- rugosis niembris in sumuio htlcrarum olio vix cu-
posilain non poluil solvure qu.-£slionom,constat no- stodiens, adto valenlcr pro salulc palriic incubuit,

minis errore coinposilum. Quidquid cnim de eo o "^ ^an' ab liostilibus arinis solo lequalam, in lo

Graecorum loquunlur fabul», hoc de Ilomero, non ctulo Atheniensi jacens, Macedonum de iiianibus,

Platone Valorius Maximus refert. Ex eo tamea et quibus objecla eral, cripercl. Ita urbe strala atquc
lioc vulgatum est, quia fucrunt qui Ilomorum tequi- evorsa, Alexandriquo qua rcsUluta
faniiliai-ilato

vocum 1'lalonis dicerent, proptcr cxccllenliain sa- esl, Aristotelis notum est opus. Licet autem nomi-
pienliffi, sermonis elegantiam, et latitudinem pecto- num ct verborum turbalor habeatur, noii modo sub-
ris. Nani viros nobiles certum est polyonymos ex- tilitate, qua cutictus celcbris est, scd inira suavitate

stitisse. Deccssit autem ocloginta annis et uno dicendi evaluil, adoo quidem, ut 1'latoni inerito

expletis, in tanta reverentia omnium, et integritale proxiinus fuisse videalur. lium laudis fuisse avi-
auctoritati?, ut diu dubitatum fuerit, diis an semi- dissiinum, vel ex co constat, quod cum Theodocti
deis esset potius aggregandus. Sed et cum a.'latc illa discipuio libros artis oratoriw ul eos ederet conces-
dehcieule.uierila viitutum ejiis, tanquam iucredibi- sissel, moleste ferens postea, tantuiu laudis et glo-
lia, quodammodo ad antiquitalis fabulas vergerent, risc titulum se alii cessisse, proprio voluniine qui-
jpsum inter somideos venerandum I,abeo scribit, ut bjsdam rebus insisteiis, planius sibi de his in The-
quidam majus homine, niinus Deo fuissc doceatur. oJoctis libris dictum adjecit. Uudc Valerius Maxi-

C.M'.
,,,„,.,,, ...
\ I. Ve Anstotelc, et opintoHC enis, cl fluaiis;
, , ,..
n
"lus : Nisi
,.
me
.
tara lat;e el lam paleulis scieuiiae
,. , , ,

., .•;,./: *../.„;,.;(,,.„ w„;,:,,.j,- „ „„ '-' verccundia tencret, dicerem dignum philosophum,

cl
j
quod variis disputationibus dubitdtionem Aca- i

dcmicoruin niovit : et de reyiila eoruin. cujus siabiliendi raores altioris animi philosopho
traderentur. Ca;terura gloria uo ab his quidem, qui
Sol e coelo visus esl cecidisse, qua die philoso-
coulemplum ejus introducere conanlur, negligitur.
phoruna princeps Plato rebus exccssil liumanis, et
Nam et voluminibus nomina sua diligenteradjiciunt,
quasi lucernam mundi exstinctam defleveruut, qui
ut quod profcssioue levant, usurpatione mcmorise
ad thronum sapientiaj, cui ille dlu praescderat, sua
assequautur, Ilic est cujus disputationibus eficclum
arbitrabantur studia praeferenda. Sed cum ei Ari-
cst, ut Acadeinia movealur inagis ralionum quam
stoteles discipidus, vir excellentis ingenii, et I'la-
collisione ventorum. Licet enira Peripateticus non
loni impar eloquio, sed multos facile superans, in
Academicus censeatur, eo tamen sollicitanle, de
doceudi oHicium successisscl, matulinum si-
(p.iasi
singulis maxime coeperunt Plalonici ,
qui relicti
dus eftulsit hominibus, et quibusdam raultiplicis
erant, fere de omuibus dubiiare. Siquidem post
Ijhilosophioo praeceptis, velut variis sapientiaa radiis
morlem Platouis (.Ihrysippus (30*) sororis ejus li-
illustravit tanquam oculorum detersa ca-
orbem, et
lius, et Xenocrates dilectus ejus discipulus, in scho-
ligine, ad contucndam veritatis speciem, mentes
lam, quas Acadeinia vocabalur, eidem successerunt,
hominum reparavit. Scclam hic Peripateticam con-
didit, sic uliqui.- dictara, quod dearabulans disputare
D ct ob lioc ipsi cl successores eoruin Academi-
ci vocabantur a loco, sicut Platonici a magistro.
consueverat, pluriraosque disoipulos prajclara faraa
Kx quibus valdc iiobililati sunt GrKci, Plolinus,
exoellens ct arte suadendi, vivo adhuc prseceplore
Jainblichus ot Porpliyrius catholicoe veritalis, ut
iii suara hseresira congregavit. Tractavit quidem
dicitur, possiraus impugnator. In utraquc vero lin-
omnes philosoiibise partes, et prajcepta dedit in sin-
gua, Greeca scilicel et Lalina, nobilis e.xslitil Apu-
gulas, sud pra! c;ctei'is sic ralionalem redcgil in
leius Afer, vir magnus in priinis, et qui venu-
jus suum, ut a possessione illius videatur oinncs
slalc morura, et diccn;li copia, Socraticura fon-
alios exclusisse. Ita tamen in aliis viguit, ut coni-
tem, et torrentem Plalonicum, faeili.' redolcat, vel
mune noracn oranium philosophoruin, antonomasice,
lcnuiler sapienli. Ab his fluxcruDt elalii mulli, qui
id est exccllenter sibi proprium essc merucril. Sic-
dubilabilia discutcre sic ut nulli prwjudicaretur,
ut eaim urbs Romam, Maronem pocta cxprirait

(30*) Edit. 1'aris., Eusipjius I

0.(9 POLYCRATICUS. — LIB. YII. CoO

maluenint, quam ausu liimerario definire, maxime A tendi ? Nam sicut in asdificiis necesse est aliquid
cum occultam crederent verilalem eorum, de quibus fi.vum esse et stabiio, cui erigenda struclura possit
in ulramqne partem probabiliter disputatur. Unde innili : sic in omni doctrina aliquod slabile initium
et .\cademicorum anliquissima regula est, ut quisquo procedendi, necessitas consullissimaj ralionis ex-
quod sibi occurrit probabile, suo jure defendal. poscil. Alioquin ([uidquid opifex adjicit, nutal, ac
si in lubrico arcnaj, aut bituminis quis aedificet
Cap. VII. Quod alia sensus, alia rationis,aliareli-
flionis auctoritate prohanlw : etquod fidesinomni aul scribat iii fiuminis lapsu. Nam iuccrtis cerliora
doctrina xliquod stabilr i)iilium rinilicat, quod faciunt fidem. Si ergo niliil sequitur, nisi aliud
probarinon drbrt : ct iinod. aliaper se doctioribus antecedat, si molus omnis a quiete procedit, quis
in}iotcscunt,alia rudibus : et quaicnus dubitawlum
sit:ct quod pcrtinacia veritatis inquisitionem
potest ei probationi.s esse processus, qui nusquam
plurvnum iinpcdit. quiescil, aul nulli acquiescit ? Ei nanique, cui om-
nia probabilia sunt, nihil probari potest. Sed corum
Sunt enim nonnulla, qune sensus rationis, aut
quaj perspicua sunt, alia sunt omnibus" nota, alia
religionis porsuadet auetoritas. Ilorum dubilatio
doctioribus tantum, unicuique secundum propriam
infirniilatis, erroris notam habet, aut criminis.
facultalcm. Nam numerum omnem parem esse.
Oua>rere enim an sol splendeat, albeat nix, ignis .
^,
caleat,
...
Iiommis est sensus mdigentis.
...
At vero an
, r>
'>
vcl
, .
, ,

imparcm,
.
.,
ita
,.
,
publice
..
,•

.
nolum
..
.

, ,
.
esl, ut
.
.
nec pueros
atoat, quibus licentia (Otatis indulget
tornarius binario major sit, ipsumque totum et
medietalem ejus contineat, quairere : et an quater- Ludere par impar,equitare in arundine longa,
Aidificare ciisas, plostello adjnncjercmnres.
narius sit duphis binario, indiscreti est, et cui est
(IIoBAT. Sat. u, 3.)
ratio oliusa, aut deest omnino. Qai voro an Deus
sit deducit in qua?stionem, et an idem potens, IIoc autem quod omnis multiplex quoto loco dista
sapions an bonus, non modo irreligiosus, sed
sit, ab unitato, lot super particulares sui gensris ante-
perlidus est, et poena doconte dignus est instrui. cedit, his duntaxat innotuit, qui numeris operam
Suut enim in omuibu; philosophicis discipliuis inipenderuut. Miilhematicus nutom consultior no-
quajdam prima, el, ut ila dicatiu', Cratini verbo, \il, quia diversa sunt quod ost, et esse rei. Et
id

primitiva principia, do qulbus, eodem auctore, du- sic in singulis disciplinis, qusedam suis opiHcibus

bitarc non llcel, nisi his quorum labor in eo ver- innotescunt, quaenonmodo vulgo, sed aliis philoso-
salur, ne quid sciant. Nam sicut quasJam se corpo- pliis ocoultantur. Habet et religio quaelibet princi-
reis sensibus ingerunt, ut apud seusalos latere non pia sua, quae aut ralio comnmnis, aut pietas per-
possint : quffidam subtiliora sunt, ut nisi familiarius suasil, quibus proficit in cultu Dei, et morum
adhibila, et prospocla diligentius, et portractata q exorrilio, ad beatitudinem obtinendain. Esl auleni
sinl, non sontiantur : sic sunt aliqua tania sui hice unuin omnium religionuni principiuni, quod pietas
perspicua, ut latere non possint rationis aspectum^ gratis et sine uUa probatione concedit, Doum sci-
sed communiter videantur ab omnibus ; magis ta- licot potenleu), sapiontem, bonum, venerabilem e(
men i.'t minus, pro capacitate, et viribus singulo- amabiloin esse. Nam Epicureorum Deum esse ne-
rum. .'Uia quredam sunt, qiia^ quasi ([uodam scru- gaiitium, et casui subjicientium omnia, jam prideni
tinio indigent, et quia istorum consocutiva suut, aiiclore Deo Iiomine, oxplosa sententia est. Obviaro
diligentius perscrutantem latore nou possunt. Et ergo principiis, aul rebus per se notis, sive de Iiis

iiis tamen, qu^edam videntur anteriora esso,

et illis, ambigere, iusensati est, aut vecordis, sivequodde-
quse ratio philosopliiae quasi in fidei fundamculn teiius ost, criminosi. Sed nee de his dubitare licet,
consliluit, petens, ut in spe profic.iendi ea sibi qua; ox principiis conseqiiuntur, dum ea taiiien

graluitos concedantur. Sic ot geomelriae prinio seipii planum sil. Interim namqiie sunt quapstionibus
pelitiones quasdam, quasi totius artis jaciunt fuii- agilanda, dum illoriim ad principia vol consecutiva
damenla, deiiide communcs animi couceptiones eorum, cohajrenlia pateal. Nam de singulis islo-
adjiciunt : et sic quasi acie ordinala, ad ea quai rum dubitare non est inutile. Et quidem in lalibus,
sibi sunt demonstranda procedunt. Sed et petitiones doncc apprehenderont veritatem, Academicorum
ipsfe adeo consentiunt ralioni, ut protervire videa-
D probabiliuui discepiatio verlebatur. Quid enim re-
tur, quisquis eas vel hosti non eoncedit. Hic tanien forl, aut quorum iuterest, si qui somper et omnia
nequa([uam agitur dchis, qua; ad cultiim reliiJionis ipia;rebant, discentes, et mmquam ad scienliam
perhnont, quoniam et ibi nonnulla qiiodaminodo verilatis pervenientcs, quia nihil certum habere
petuntur, quje, ut tides amplius meroatur, expo- noverant? Hanc ergo logem Academicorum praj-
rientiam ralionis excedunt; sed ha;o ipsa, elsi ratio scribit Cicero, ut cui philosophandi propositum est,
non urgeat, debentur pietali. Ut eniin saeramentis, dum res obsciira est, quEerat-, dum probabiliter elu-
ubi ratio doficit, adhiljeatiir tld's, miihis beneficiis, coscit, verilali aoquiescat. Ait enini : Nos qui se-
magnisque miraculis proiueruit (Ihrislus, cui uon quimur probabilia, neo ultra id quod probabile
crodi impiuiii esl, sicut a probabilibus dissentire occurrit, progredi possumus, et refellore sine ira-

pertinaciter, proUM'vum cst. Oiiis oniui, nisi iusa- cuiuiia, et refelli sine pertinacia parati sumus. Hsec
niis, aiit protorvus, negaverit, ([uiu ab oinni punclo cnim diio luventioui veritatis plurimum adversan-
"si omiia pimclum oppositum possii linaa roola pro» tur, si aut vera diccnti qnii £Ucuenseat| «ut pcrlU
 » .

651 JOANXIS SARESBERIENSIS 61-2

naciler in falsilatis defensione laboret. Nam ut ait A natiirara miraculum, in corporibus humanis brutos
ethiciis :
liomines esse. Tria vero genera hominum, qui
liomines sunt alios enim brutos esse asseruit.
hnpedii ira animum, nc possit cernere verum.
:

Alii enim jam jucunditate sapientiae perfruuntur,

El vcritas ipsa incarnata recessit ab eis, qui in Co-
et hi sapientes sunt ; alii accedunt ut fruantur, et
razaim et Belhsaida Spirilui sancto pertinacius
hi sunt philofophi ; alii aspirant ad accedendum,
restiterunt. Sed et Judaeos perlinacia excaecavit, ut
scilicet qui nondum sunt, et esse philosophi concu-
adhuc eorum velum templi teneat, quod
oculos
piscunt. Constat enim esse quam plurimos, qui
Domino patiente scissum est a simimo usque ad
nondum philosophantur, et vilam philosophorum
deorsura.
si non opere, sallem desiderio aemulantur. Ego
Cap. VIII. Quod virtus iinica via est phitosophandi,
sententiam ejus fanto securius approbo, quanto eam
et eundi ad beatitudinem : etde trihus gradihiis
accedentium, ct de tribus scctis philosopliorum. mihi videre videor sancti Spiritus anctoritate sub-
nisam, dicente Propheta : Concupivit anima mea
Verumtamen, quia non « omnes omnia possunt,
desiderarcjusti/icaiiones tuas omni tempore{Psal.
iii

el spiritus ubi vult spirat (Joan. iii, 8), et frequens

cxviii). In quo mihi tres praemissos ordines mani-
est, ut eorura quae a doctoribus proferuntur multi-
^^^^^ ^.^,^^^^^ expressisse. Cum enim Plalo sapien-
tudinis sit multiplex inlellectus, ex verbis Socralis B
^^^^ ^.^^^ esse cullorem Dei,quis alius habendus
et Platonis, secta; multa' protluxerunt, omnes tamcn
est sapiens, quara ille qui raoi'atur in justificationi-
ad uQum, sed quasi per varias semitas propcrantes.
bus Domini, et mulcenle se eonscientia bonorura,
Illud aulem quo omnium ralionabilium vergit in-
operum, verie felicitatis saporcm, lota mentis avi-
tentio, vera bealitudo cst. Nemo etenim est, qui
jam prepgustat et
ditate sentil ? Procul dubio ne-
non veiit esse beatus; sed ad hoc quod desiderant, quaquam illius expers est, cui agnita beatitudo
non una via omnes incedunt. Una tamen est omni- dulcescit ; et ei expetibilium cumulus adest, qui in
bus via proposita, sed quasi strata regia, scinditur quam suavis est Doraiuus. Phi-
vita gustat, et videt
in semitas mullas. Heec aulem virtus est. Nara nisi
losophus autera, cujus inlentio dirigitur illuc, ut
per virtulem, nerao ad beatitudinem pergit. Citra
eodem auctore amator Dei est et vitia subi-
sapiat,
virlulis opera forte quis, et procul dubio sine operi-
gens, rebus agnoscendis applicat animum, ut his
bus ad beatitudinem trahilur, sed eo nullus, nisi agnitis veram bealitudinem possit accedere.
ad
virtutis passibus pergit. Virtus ergo felicitatis rae-
Hsec enim horainem beatura faciuut, si et vitiorum
rituni est, felicitas virtutis prffimium. Et haec qui-
solvantur vincuia, et quasi quibusdam gradibuscon-
dem bona sunt summa, alterura vitfe, alterum pa- fontem boni
templationis, lucidum ct indeficientem
trioe. Nihil cnim virtute prasstanlius, dum exsul c jgiuj.' inyiserg, Nam
peregrinatur a Domino, nihil felicitate melius, dum
cum Domino. Sunt autem Felix qui potuit rerum cognoscerecaiisas.
civis regnat et gaudct
hoec oranibus aliis preestantiora, quia virtus omnia (VlRG.)
agenda, felicitas omnia oplanda coraplectitur. Fe- Et, ut ait poeta, (nobis enim undecunque prove-
licitas tamen virtuti prccstat, quia in omnibus prre- niant, placentincitamenta virtutum)
stantius est, propter quod aliquid, quam quod Felicesanimce, quibus has cognoscereprimum
propter aliquid. Non cnira felix est quis ut recto Inque domos superas scandere cura fuit
agat ; sed rccle agit, ut feliciter vivat. Unde et Crcdibile cst illospariler vitiisqiie jocisque
Socraticum illud in Salurnaliorum libro laudatur :
Altius humanis exerxiisse cnput.
No7i Venus et vinum sublimia pectora Iregit,
Multos homines propterea velle vivere, ut cderent
Officiunujue lori, militiwve labor.
et bibcrent ; se bibere atque esse, ut viveret. Unnm Kon levis anibitio, pcrfusaque gloria fuco
igilur et singularo sumraum omnium bonorum Magnarumque fames sollicitavit cpiim.
beatitudo est, scd ab eo csl aliud quodammodo Admovere oculis distanlla sidera nostris,
/V.theraquc ingcnio supposuerc suo.
quorumdara collatione suromum, et eo ipso supe-
Sic pcl.itvr cirlum, non ut lcrat Ossnn Olympus,
rius aliis, quod ad aliud, quod vere singulariter el Summaquc 1'cliacus sidera tangat apex.
unice summum est, familiarius acccdit. Ceeterum ad
D
(OviD. Fast. I, 297.)
neutrius apprehensionem, nisi philosophia duce, XuUum tamen nHicium est mililiw aul domi, quod
humanainfirniilas ronvalescil. Ouisquis enim sine non philosophia pertractet, quippe qua' sola exchr
ea ad beatitudinis viam leudil, quasi csecus in lu-
rectc inter homines geri
(lit vitia, et -Mne qua nil
brico tendens, ad alta proesumptuosus cadit. Unde potest. Sicutautem morari in justiflcalionibus, id
eam divinarum humanarum rerum
et compoteni
est in explelione mandatorum Dei, sapientem facit
esso Chrysippus asseruil, nec unquam satis posse
prophcta dicit A mandatis tuis intellexi)
(nam et :

laudari, quao vitia expollit, virlutcs ostendil et con- dpmum

(Psal cxviii),sicanimum explendis aplare, ea
fert, et in humana inntmilatc divinam quodammodo philosophia Sed sunt qui nondum
verissinia est.
reparat intcgritalem. Et ut sensum suum cxpres- cxplent, aut aptantur explendis, approbant tamen,
sius proferat, omnes qui non ab illa, vel ad illam quod suspiciunt in aliis, et illis, auctore Deo, desi-
vigilant, quod lamcn ah illa esf, brutis animalibus derant conformari. Est ergo gradus eminenlissimus
dicit esse conformes, imo et stupendum coutra corum, qui iu jujtirioalionibus occupantur ; medius
 6;;3 POLYCRATICUS. IJB. VII. Cii

quorum animiis expeilitas Rst a vitiis, ut ex amore A est. Ilie tamen coniradirit cilius, et perlinacius
occupetur in illis ; infmius, qui desiderant expediri, reluctalur, qiii rerum addiscenda,
in paucilale
ut hoc ipsiim cnncupiscero possinl. Qui etsi non consiimpsit lolatem, ct tanta vcrbonim angustia
sint, desiderant tamen esse pliilosoplii. Ilorum per- prcmilur, ut si vcrbuni unum aut duo subduxeris,
sonam induerat prophela, dicens Concupivit animn : elinguis fiat, et quavis statua laciturnior. Marmo-
meadesidcrare jusiijicationesiuasinomnitcmpore. reum pules, et in auditorio Pythagorse, aut mona-
Ejus namque lanla quod sit, ut ail
est pulchriludo, chorum claustro, non tam usura quam necessitatem
Plato, amore sapien-
videri posset oculis corporis, silontii didicisse. Si quis istorum in manus luas
liae mirabiliter hominesinflammaret, adeo quidein, forte erudiendus inciderit, merito facies quod Ti-
ut primo aspectu necesse esset oinnes in amorem inotheum, qui in arte tibiarum excellobat, fecisse
iocidere. Hanc amat el exquirit a juventute sua refert Quinlilianus in libro De inslilutione oralo-
fidelis anima, cujus senectus constat in gravilate ris. Hic quidem duplas raercedes exigebat, et acci-
morum ; et pueriUs aetas, in ignorantia, ct lubrico piebat ab his, qui fuerant ir.ale praeinstituti, quam
vitiorum. » Super salutem, inquit, etomnem pul- si omnino rudes accederent. Error enim duplicem
chritudinem dilexi sapientiam, el proposui pro lucc laborem exigil, cum et delonda fint perversae in-
habere illara : vcneruulniihi omnia bona pariter eum p stitutioiiis semina, et bonae fidelius sinl insereuda.
illa. « Si ergo bor.a omnia sapientiae accesso- Suspice ad modoratores philosophorum temporis
ria sunt, et philosophia sludium sapientise, profeclo nostri illos qui allius preeconantur, quos audito-
pliilosophandi contemptus bonorum omnium ex- rum multitudo circumstrepit, diligenter attende
clusio est. Unde colligitur, quod quanto quis philo- eos in rogula una, aut duobus aut pauculis verbis
sophife diligenlius insistit, eo fidelius et rectius ad invenies occupatos, aut ut multum pauculas quse-
beatitudincm pergit. Nara virtulos, quibus itur in stiones aptasjurgiis elegerunt, in quibus ingenium
singulis ofllciis, illa dispensat. Sod quia vctercs, suum exerceant, consnmant fletalem. Eas tamen
licet ex parte animas credereul immortalcs, vitn? non sufficiunt enodare, sed nodum, et tolam am-
aeternse, qu£e post istam futura est, nondum instru- biguitalem cum intricalione sua per auditores suos
ctionem acceperant : summum bonum in virtutc transmittunt posteris dissolvendum. Eo loci ut
constitueruot, quo plane nihil niolius est, nisi frui congrediaris invitant, instanl, postulantque confli-

eo, quisumnie bonus, et summum bonum esl.Usus clum : si diffors manum conforre, si paululum mo-
enim virtulis optimus est, et ulendi Dcus ipse cst raris, insiliunt. Si accedis, si tandom iuvitus con-
fructus. Cum vero virtus sola beatum faciat, ad grederis, si premis, latebras qucfrunt, variant fa-
thronum ejus, sumpta oecasione, cx tradilionibus ciem, verba distorquent, procstigiis conformantur,
^
doctiorum per varios calles ascendere couati sunt. lubricum el volubilem Protearairaberis rediisse, nisi

Stoicus enim ut rerum contemplum dooeat, in mor- quod leneri facilius polest, si in eo perstiteris, ut
tis meditatione versalur. Peripateticus iu inquisitione quocunque verba defluant el volvantur, quid velint
veri volutatur : in voluptatibus Epicurus : et licet intelligns, etquid senliantin tanta vnriotate verbo-
ad unum tendant, vaiias sentenlias, quasi vias boa- rum, landem vincicntur sensu suo, et capientur
et

titudinis audiloribus suis aperiunt, De quibus dubi- in verbo oris sui, si substanliam eorum, quar; di-

tare et quaerere libeium est, donec ex collatione cunt, atligeris, firmiterque tenueris. Ea tamen,
propositorum, quasi ex quadam rationum collisione, de quibus niaxime disceptalur, inutiliora, et aliis

veritas illucescat. Sed dc his latius in sequentibus viliora sunt, cumpatuorint. Si progrederis, si pu-
dicetur. Nunc sufficiat ostendisso, in quibus acade- det, el pigot in nugis iliulius occupari, ad divcrti-

micos vacillantes liceal imitari. cula propositso quaestionis relabilur, et quasi ad

sinum raatris recurrens, more Antei, ab eo, in
C\i'. IX. De arrogantia tnullltudinis imperilw : et
qualiter leyenda sunt ea, (jua' prodcsse poierunt, quo genitus et nutritus est, vires reparare con-
etobesse : etqxiodingenio vel exercitio sinc gratia tendit. Sic circumit, tot facit anlraclus, ut ad
sapientia non contingit. usilata reciirrat, ac si labyrinthum oporleat cir-
Pauci tamen sunt qul academicorum iiiiitatores ^ cumiri.

esse dignenlur, cum unusquisque pro libitu potius,

quam ralione, eligal quod sequalur. Alii namqui; .... Serpentc ciconia pullns
doctoinim opiuinnibus, multiludi- Niitrit, et invento pcr devia rura lacerto,
propriis, alii alii
llli eadem sumptis quarunt animalia pennis.
nis consortio distrahuntur. Qiiid cnim dubilat, \'ultur jumenlo et canibus crucibusiiue reiictis,
qui Juralus in vcrba magistri, non quid, scd a qiio Ad fetus properat, pnrtemijuc cadaveris affert.
Uic estergo cibus mngni quoque vulluris, et se
quid dicatur alteiKlit ? Quidvis onim olatrat acriter,
Pasccntis, propria cum jam facil arbore nidos,
et quoiinlnita osl puerilis ;vtas, dc intimis philosn- Sed leporcm aut caprcam famuUt ]ovis,ci gcnerosce
pliise abdilis erutiim pulal. Paralus et de lana ca- Insaltu venantur aves, tunc pranla culnli
Ponitur : inde autem cum se matura levabil
prinacontendere, credens inopinabile, si qui igno- Progenies, stimulante famc festinat ad illam,
tum, auribus ejus insonuit, noc ralionibus acqiiie- Quam primam ruplo pnvdam gustauerai ovo.
scit, quem doctoris captivavil opinio. Quidqiiid (JiVRx., XIV, 75.)

enim illo protulil, authenticum et sacrosanctum Si i'rgo 003 a verbis suis suspenderis, fere in
65b JOANNIS SARESBERIENSIS fiSJG

orani fficultatc, inopi» eorum poteris misereri. A sunt, maloriim exempl;» proponunt oculis inultitu-

qui prcestare videantur in singulis sunl linis inipeiita"". Qua} incendia ctcli succcnsi, aut
Sunt enim ;

qui parles pliilosopliife viniiicent universas : nec maris inundatio, aut terra; liialns, tantas fecit po-
minus tamon siint in singulis piiilosopliife copia de- pulorum stragcs, quantas isti faciiint morum?
stiluli. S:int (pii ab una pcrreclioncm sperenl, sunt Comicus qui prte ceeteris placcl, in eunuclio refcrt

qui universis invigilcnl, inoncs singularum. Non adulesceutis libidinem inflammataTn, cum tal)ulani

facilc tamcndixorim, quos niagis credam csse cr- piclam videret continenlem, quo pacto dwis, qui

roneos, cum nccal) una pcrfeclio constet, et nemo cojli lempla sonilu concutil, per inipluvium auro

fideliterqueat omnilius inscrvire. Qnitamcn ah una misso, inclusam tiirre, et scplam custodibus,

petil omnes, ineptiorcst. Arroganlior qui omnes corriipcrit Danaen. Similes in singulis picturas

profilclur. Imo ad omnia occiipari desidis est; sed videt, miralur, et laudat multitiido. Nam quae

faslidientis, ct non prolicienlis, oninia circumirc. virtiitis incitamecta sunl, rarns spcciator at-

Cseterum, qui multa percurrit, ut eligat ciii sit po- tendit.

tius in,5istendum, eircumspecius est, et, aliis exa-

minatis, proeelectioni suee fidelius servit. Eo forte Quii' rcs in sc ncfjue consiliwn, ncquc modum
praecipien- llabetullum, cam consiiio reqcre nonpotes.
speclal pra^ccplum cthici, Icgere libros g hi amore lue.c omnia insimt vitia : injurice,
tis. In lihclloqiioqiie qiio parvuU initiantur, ut vir-
Suspiciones,inimicitia', indiiciir,
tulis instruclio, el usus teneris cbibitus animis, llellum, pax rursum. Incerta hircsi tupostules
laeile ncqueat aboleri (qnoniam et testa diulius Halione certa faccre, nihilo plus aijas.
Quamsi des operam. ut cum raiionc insanias.
servat odorem ejns,
Et quod nunc lutetecumiralus cogitas
Quo semcl csl hnbiita rcf.cnx,) Eqonc illa m Quce illum ? Qufr me ijuie non ? Sine
'! '!

ait vel Cato, vel alius (nam auctor ineertus est) Nori me malini, scntict rjui nir siem. [modo
Mtdla lcgas facito, perlectis perlcge miilta. Hiic verba una mehercle falsa lacrymula
ad scicntiam
Quam oeulos terendomisere vi.x vi expresserit
Quo qnidcin aliquid esse ulilius
Rcstinguet :el te nltroacciisahis, et diibis ei
aspiranti, facile non crediderim, prfcler obscrvan- ritro suppliciutn.
liam mandalorum Dei, in qua singularis et unicus (TEnF.xT. Eitn. I, i, 12.)
induhitanter est philosophandi profectus. Sic ta-
men omnia legendasunl, ul eorum aliqua cum lo- Addepellcndum meretricum • ;iumclias ratio evi-

cta fiicrinl, ncgligantur, rcprohcnlur nonnuUa, dens cst, quaiu servus inducil : sed quidquid iii

aliqua vidcanlur in transitu, ne sint oninino inco- lanc partcm loquunlur, ita accipitur, ac si insa-
gnila : sed pra; oniMibns majori „ num amatorem rcvocet servus. Eos lamen alibi
diligenlia insislcn-

dum esl, qii;c aut politicam vitam, in jure

commendat pluriraum idem Cicero dicens Poetas
sive :

civili, sivein aliis Etliica? preeceptis instituunt, aut et varios scriplorcs artium, aut rerum geslarum,

procurant corporis aut animte sanitatem. Cum solus illc contcmplibiles facit, qui non veretur
enim illa qu;e pra^cipua est inter liberales discipli- contcmni. Nam et virlutis habeut usuni, et philo-
nas, sine qua nemo recle docere vel doceri potest, sophandi malcriam prajbent. Notant enim, non
sit in transilu, et quasi a limine salulanda, quis in docent vitia, ct aut utilitatis causa grata sunl,
aliis censeat immorandum, qua; aut intellectu ditli- aul voluplatis. Sic autem per morum discrimina
ciles, aut effeciu iiiutiles et perniciosBe, non fa- transeunt, ul virtuti faciant locum. Nam per tela,

ciunt hominem inelioiem ? Nam et ea ipsa, quo- per ignes, per maris varias procellas, pcr tot nio-
rum usus nccessarius est, si homiucm immodera- lus, sediliones et insidias populorum, Scyllam per-
tius occupavcrint, pcrniciosissima sunt. Poetas, transiit et Charybdim, ul adp.itriiin suam sallcm
historicos, oratores, mathemalicos probabilis ma- in senectute Ulysses repedarct. Socios variis exsilii
thematicae, quis ambigit esse legendos, maxime amisit casibus, sed eos aut fortunae violentia, aut
cum sine his viri esse nequeant, vel non soleant natura; iufirraitas, aut animi voluptas absumpsit.
litterali ? Qul enim islorum ignari sunt, illiiterati Horuin tamen omnium jucunda relatio esl. Nam
dicuntur, etsi lltteras noverini. Cum tamen quasi " vel amici prtevisus casus, etsi amarus sit, proHcit

in jus suura vindicant aniinum, elsi poUiceantur ad cautelam. Etquofarailiosior|farailiarior] fuitcum

nolitiam rpruni, virtutis tamen dcdocent et sub- labente societas, eo casus quemque niagis absterret.

movent cuiUim. Unde Cicero cum de poetis ageret,

Siquidem exemplis sfepe niagis proficitur, quara
preeceptis. Mala enim vitantur facilius, quo fidellus
ut diligentius audialur, exclamat : Clamor ct ap-
prcecogniia fuerint. Vix, et quodammodo solus,
probatio populi, quasi mag.ni cnjusdain et sapienlis
evasit Ulysses, sed ad philosophlse jucunditalera,
magislri, el qni ad commendationem sufifirial
ct quasi proprias voluptaies, pauciores evadunl.
plansu suo, qiios viill liicit aiilhenlii-os. Al illi,
Consonal ei, si l.yricum conticente Jyra dignaris
qui tanlis hiuilibiis cllcruuliir, quanlas obdiicunt
audire, Flaccus, aut si mavis Horalius, qui plus
leiiebras 1 Quos invehunt melus ! Quas inllammant
cupidilales ! Ili slupra, adulteriaque conciliant, honeslatis et ulilitalis se apud Jkflonidem invcnisse

varitia doli roparant arles, fnrla, rapinas, inccndia gratulatur, quem plurium Stoicorum sit prKceplis
Srtcent, qufr- snnl, aut fucrunt, imo qua; fingi pos' esiprcafium, Ait Goim i
 :

G;n rOLYCRATICUS. Lin, VII. 6.38

Trojaiil hellj scrijilorem, Ma.riinc Lollt, A Ckv. X. Ginnes scripluras essc lcijcndas : cl de bc-
nuia tii declainaa Rnmtf, Pranieste releiji : ncdictione quiu priinigeni.t ddta cst, etfiliis yoc
(luiquid sil iniU:hru>ii,iiiiidluriie,qtiidutile.ifuid etquodrationiauclorilasHulliusgrnliliumpraeJH-
\iion, dicet .

Cranlore dicit.
1'uli'hrius et inelins CJiri/sippn et
\CuV itn credidcrim,nisi quid tc dclinet, audi. \ Omiies tnmon Scripturas lcgoiKhis essc probabiie
fahula, qua fnridis pro/iter narratur ainorein est, iiisi sint roprobat;e lectionis, cum omnia non
Crircia hiirhnria: lento coliisaducllo. modo qu:E scripta, sed ctiam ((u:e facla sunl.ad
Stultiiruin rcgum et pojjuloruni conliiiet irstus.
ulililalem homiiiis, licot (ds abutatur interdum,
Anlenor helli cciiscl privciilcrc causas.
Quid Parisy ut salciis rcgncl , vicaliiuc bcatus,
inslii.iila crodanlur. Nam et angcli quo:lammoiln
Cogi possr: iicipit. proiitor animam, ct mundiis cnrporeus secundum
Sediiiirnc, dolis, scelere, atquc lihidine, et ira, asserlionem Patrum, ad corpoiis usum institutns
lliacvs iiitrainurospeccatur cte.itra.
est. Ab initiobenedixit I)eushoraini,dicens: Crescite
Quidqui.l dclirant reges plectuntur Acliivi.
,

(HORAT. Ep. et muUipliramini,et rcplctc tcrrant,etsuhjicileeam.,

I, II, 1.)
Ego aiilem in illoram sontenliam fafillimo cedo, eldoininaminipiscihus maris, el volulilihus cifli, el

qui non crodunt sine lccliono auctoruni, posse lieri

univcrsis animanlihus quw movcntur super tcrram
lamen copia ne- o (Gen. i). Et adjicicns omnem lierbam
affeivntom
liominom lilleraluni. Liltorarum
quaquam semen, et univorsa ligna in usu sno (nam a carnis
pliilosophura facil. Gralia si(pjidem csl,
qurc ad sa|'ientiam sola porducit. In summa siqiii-
edulio, ante diluvinm creduntur abstinuissei con-

dom copia liltcrarum, ant ignorantia interdum, aul cessilois incibum. Illis quoque quos a pesle diluvii

negligentia vei-italis est, sine qua impossibile csl

aroa, pr:i'tiguratrix Ecclesia;, liboraveral,bcnoJixit,

quemquam sapientem Unde doclor Ec- et logomdedit, dicens : Crcscitc et inulliplicand ni,
lieri . et illo

clesise, cujus nemo satis memor esse potesl, Au- etrepleteterram, et torror vostor ac treinor sit sii-

per cunc'a animaiia lerr<e, et siiper omni;s

gustinus, Varronein arguil, quem lamen ul liller.i-

tissimum fuisse doceat, ait post caHera, quibus sin- volurres codi , cum nniversis qnrc nioventur

gulari prfpconio commendatur : Deniquo et ipse in tcrra : omnes pisces maris manui veslraa

Tullius, huic tale testimonium perhibot, ut in libris

trailili sunt, et omne qno 1 movelur ot vivit, eril

vobis in ciliiim. Quasi olora virontia tradidi vobis

Academicis dicat, eam quse ibi versatur disputatio-
nem, sc habiiisso cum M. Varrone, homine, inquil;, omnia, oxcoiito quod carnem cum sanguine non
omnium facile aculissimo, el sine dubitalione doc- comedolis. Ecce quia priraigenis, et Hliis Noe,

lissimo. Non ait eloqucntissimo vol facundissimo, eadom benediclionis collata ost gratia, eadom auc-
quoiiiam revora in hao facultate nnillum impar est,
toritas dignilalis, oadem et cilioium fcre concossa
^
sed omnium facile acutissimo, el indubitanter doc-
ostindulgentia. .\ugmentum namquc, et niultipli-
tissimo. In primo autem libro, cum ejusdora Var- catio, gratiae dilatationera exprimit dominium ;

ronis litteratoria opera prajdlcaret : Nos, iuquii, in terrse, et besliarum torror, privilegium polestatis,

nostra urbe peregrinantes, errantcsque tanquam viclualiura universitas, et indicium libertatis. Om-
hospitos, tui hbri quasi domum reduxerunt, iil pos- nia siquidem munJa muudis. Nec rocolo hiijus be-
semus aliquando qui, et ubi essemus, agnoscero. Tii
iiodictioiiis privilegimn alio induUnm lempore,
a;talem patria;, lu temporum, lu sa-
descripliones quam qno innocentia por crouliononi dala est, aut

crorum jura, tu sacerdotum tu domeslicam, lu por modicinam sacraraonti vel pa'nitentiaj reparata.
;

Nara et his slalim post dilnvium, ot illis ante pec-

publicam disciplinam, lu sedium, regionum, loco-
catuin, ideo fortevlictnm ost, crcscilc et inultiplica.
rum, tu omiiium divinarum, humanarumquo rerum
mini, ut illius duntaxat augmcntuni, et miiltiplicatio
noraina, genera, officia, et causas aperuisti. Iste
acquiratur, qnod Dous horaini cnntiilil prr naturam,
igitur vir tam insignis excellentisque peritiae, qui
tam multa legit, ut ei aliquid scribere vacasse mi- aut reformavit per graliam. Hoc anlein el crescere
romur, tam multa scripsit, quam multa vix quem- jubelurin se, et quodammodo mnltiplicari in sobole.
quam legere poluisse credamus. Tste, inqiiam, vir In soquidem ad meriti profectum, in sobole, nu-
tantus ingenio, lanlusque doctrina, si rerura vehil D merosa quadam propngalione virtutnm. Cuni vero
natura sit vitiata per culpam, ut crescere aut mul-
divinarum, de quibus scribit, oppugnator esset
atque destructor, easque non ad religionem, sed ad liplicari jubeatur, non memini. Licet autem qua;
superslitionem diceret pcrtiiiere, nescio utrum lani prEeraissa sunt, stare queant ad liltorain, cum om-
multa in eis ridenda, conlemnenda, et delestanda nia in usum vitae honiinis cedant, et c-a ipse, quaj
conscriberet. Cum ergo viri acutissirai, el sino ulla videnlur essemorlifera etiam visu, odoi-atu, auditu,
dubilalione, Cicorono lcsle, doctissimi, superslilio nedum taclu vcl gustu, qualia sunt nocontius vene-
scriplis propriis eara convincentibus argualur, hominis, aut ejus vorlantur in ci-
iiosa, cibus siiU
constetque superstilionem falsitalis vitio, virtuli,
alium sensum
buni : poterit tamen el scrulalor
qua; in sola veritate consistit, esso oppositam,
niysticus invonire. Sonsuni tamen historicum robo-
et sapicnliam sine virtute esse non possc, quis
ral, quod pisces sanissiiiios, el feras, quarum car-
e-s sola iectione, nisi adsit gralia illustralrix,
'crealrix, vivificatrixquo virtulum, crcdat posse nes utilissimiB sunt, vidcmus crebro venenatissima
ilierl hominen:! BaplctUem, replilife dovnrare, et ipsa vcnana infcruntui" medi»
 ; .

6S9 JOANNIS SARESnKRIENSIS 660

camenlis, qnibiis non modo natura [sustentatnr A tine exerceri fidolioribus ingeniis ulilissimum ost.

humana, scd etiara inlirmilas convalescit. Cum Nam cxqiiisita lectio singulorum, doclissimum
voro primum sit excutiendus sensus liistoricus, caula clectio meliorum, optimum facit. Ut enim iii

quicunque animum vel ad lidem, vel ad opera fidei, libro Saturnaliorum, et in epistolis Senecae ad Lu-
qua3 sunt boni raores, magis informat, laudabilior cilium legilur, apes quodaramodo debemus imitari,

et plane utilior est. Hoc enim leclione semper qufe vagantur, et flores carpunt, deinde quidquid
qunsrendum cst, ut homo se ipso melior jugiter altulere disponunt, et per favos dividunt, et suc-
fiat. Verum cum littera prrecedens, utiliter ad cum varium in unum saporem, mistura quadam et

multa possit referri, ct ad hoc posse aptari con- proprielate spiritus sui, mutant. Nos quoque quid-
sentio, ut per gratiam ex benedictione Dei colla- quid diversa lectione qusesivimus, convertaraus in
tam, ad virtutis incrementum et multiplicationem, usum virtutis, ut omnia in ordinera gerendorum,
liberura excitetur arbitrium, et virtutibus mullipli- ratior.is judicio digerente, coalescant. Nam et in

catis per graliam, adjiciatur subjectio terrse, quam animo melius dislincla servantur, et ipsa distinc-
cum in se ipso homo subjeccrit, dominiura sui, tio, non sine quodam fermento, quo conditur uni-
aliorumque consequitur, ut cunctis animantibus versitas, in unius saporis usum varia libamenta
prselatus, tiraorem et tremorera incutiat oranibus, g confundit, ut etiamsi apparuerit unde sumptura sit,

qu£e moventur in terra. Sunt ergo ei cuncta in ci^ aliud tamen esse, quara unde sumptum noscelur,
bum, quia in omnibus creaturis, ei verba salutis appareat, quod in corpore nostro facere videmus,
sua; loquitur Dorainus, Plano cibatur in cunctis, sine orani opera noslra, naturara. Alimenta quee
quibus ad vitara vcl mores componendos, vita horai- accipiraus, quandiu in sua qualitate perseverant,
nis proficit. Conslat enira quod omnis Bediflcatio et solida innatant, malo storaacho oneri sunt. Al
morum a Domino est, et cum quis ad virtutem, cum ex 60 quod erant, mutata tum demum
sunt,

aut ab opere, aut a vurbo, aut quocunque raodo in vires transeunt. Sanguis enim ex divino man-
instruitur, concessis sibi a Domino uliliter cibatur. dalo diducilur, dum vitia declinantur. Pastor eccle-

Omnis enim instructio salutis, quodamraodo ver- siaD reptilia et immunda raaclare praecipilur, et

biim Dei quocunque veritas doctrinee

est ; et a comedere : quod licet ad vocalionem gentium pro-
proferaliu-, acceptanda est, eo quod veritas incor- prie referatur, vel exempli conforraitate docere
rupta semper et incorruptibilis est. Ante diluvium potest ut, jugulatis orroribus, genlilium dogmata

et post, dura sanguine, in quo sedes est animaj, nequaquam horreamus. Dura innocontiam, fruga-
abslineatur, concessus est omnium usus ; et ante lilalera, conlemptura muudi docent Pythagorici,
baptismum el post, dummodo peccatum vilet ;
audiantur ; dum animas, quas in coelum evexerunt,
nemo undecunque instrui prohibelur. Si apostolus relrudunt in corpora bestiarum, jugulctur vel Plato
est aliquibus odor morlis in mortem, quid prohibet Nara in eo Pythagoram nirais secutus est, quod
et vasa mortis alicui prodesse ad vitam? Cutn ergo sicut mortuos ex vivis, ila cx mortuis reciproce vi-
dicilur quidquid vis, prsoter sanguinem, comede,
; vos fieri docuit, et per varia corpora pro morum
perinde est ac si quadam imagine dicalur, dummodo qualitate migrare. Unde illud ;

vitia fugias, quod voluoris lege. Sicut in cscis car- ego,nainmcmini, Trojani tempore belli
Ipse
nalibus qua;dara sunt quae digeruntur utiliter, Panthoidcs Euphorbiiseram, cui pectore c/nondam
qu«dara verluntur in crudos humores, alia per Ucesil in adverso gruvishusta minoris Alridce.

vira expulsivam ejiciuntur omnino, qusedam sunt (OviD.it/c/.xv, 160.)

qusc sanis, tamen modeste suraanlur, conferunt

si
Sic ergo legantur, ut auclorilas non prsDJudicet
el obsunt aegrotativis qutedam debilioribus fa- :
rationi ; nam et urtica, dum legitur rosa, quando-
ciunt, minus tamen conducunt sanis et sanativis. quc manum tangentis urit. Sapientia siquidem
Nam hffic ipsa non adeo naturam corroborant de- :
fons quidam est, de quo egrcdiuntur tlumina quae
licatiora siquidem minus nutriunt, magis commu- irrigant omnem et non raodo hortum de-
terram,
nia, et alimenti, ut ita dixerim, pinguioris. Sic ct iciarum diviufe paginac replent, scd etiam ad gen-
in libris sunt quae omnibus prosunt, dura lamen D ,^5 periranseunt, ut noc etiam .(Ethiopibus omnino
leganlur niodostia di.siiensanle, ut qu.^n nihil con- desint. Inde sunt floridi redolenlcs, et fructifcri

tinent nisi fsdificationem fidei et morura. Sunt genlium horti, quos si forte simplex lector ingre-
qua; solidioribus dnimis faciant, habenda quidem ditur, semper poetiti illius meminerit,
procula lectione simplicium ; sunt quse nalura bo-
Qui legitis flores, et huminasrenfia fraga,
nge menlis oranino ejiciat ; sunt quae digerat inusum l''rigi(ius,o pueri,fugilc hinc, lalct anguis in herba
morum aut eloquentia^ ; surit quae iiiduronl ani- (ViRr,. Kc\. III. 92.)
n)ara, et in fidu et bouis nperibus '^olaT) faciant
Nam et poma Hosperidum, qusedraco pervigil ser-
cruditatem. Vix autem invenietur scriptiim, in qiio
vat, nullus asporlnt ignaviis, aul qui Scripturas
si non in sensu vel in verbis, non reperiatur ali-
non quasi vigilaus legorit, sed quasi dorraitans
quid, quod prudons lector omiltit. Ca-terum libri somniaveril, ac si ad finem legendorum, ulenscal-
catholici tulius leguntur ef cautius ; et gentiles caribus, propcret. Certum est quia fidelis leclor, ot

simplicioribus periculosius palent ; sod in utris- prudens, et qui litteris ex amore invigilat, vitia
661 POI.YCRATir.US. — LIB. VII. 662

semper exchiilit, et in omnibiis accedit ad vilam. A Cap. XII Dc wcptiis nngatorwn, f/ni sapie7itiam
Hinc esl illiid docloris doctorum Hicronjmi : Ama vcrlm pntnnl : cl qrinii alitrr lcgcndi sunt libri
divini, aliter geniiles libri.
scientiam Scripturarum, et carnis vitianon amabis.

Errant iitique, et impudenter errant, qui philo-

Cap. XI. Qnid sil vere philosophari : et ad quem
Scripturarnm vcrgat intentio. sophiam in solis verbis consistere opinantur. Errant
finem niiniis
qui virtutem verba putanl, ut lucum ligna. Nanivir-
lloc autem revera philosopliari est, et liic est tutis comraendatio consistil ab opere, et sapieniiam
mults lectionis jucundissimus et sahiberrimus fru- virtus inseparabiliter comitatur. Unde constat, quia
ctus. Ipsa siquidem reruni omnium continet disci- iUi qui vcrbis inh;crent, malunl videri quam esse
plinam, et oranium moderalrix, universis humanae sapientes. Plateas circuraeunt, terunt limina doclio-
vilae actibus, et verbis, et cogitationibus modum, et rum, quaestiunculas movent, intricant verba, utsuum
tcrminos ipsa conslituit. Esl tamen cui nec ipsa no- etalienum obducant sensum, paraliores vontilare
vit terminum pra?finire. Estcui in eoprfescribitmo- quam examinare si quid dilTicuUalisetnersii. ^'eren-
dum, ut non liabeal modum. Quidquid agit aut lo- tur tamen prodore imperitiam suani jactatores sa-
quitur, ihuc tendit, quod apud recte philosophantes pienlia?, non amatores, et id quod nesciunt, pravo
nonhabel terminum. Nam et ejus subslanlia in eo B pudore n<;scii-e, quam quaerere el discere maiunt,
consistit, ut iliud nequaquam terminelur. Si enim praesertim si adsunt alii, quibus nolum [arbitrentur
secundum Plalonem, philosophus Dei anialor est, quod ipsi nesciunt ; fastum tamen] eorum ferre non
quid aliud est pbilosopbia, nisi divinitatis amor"? poteris : de omni maleria loquunlur subito, diju-

IIoc est utique quoJ terminari non vult, ne et ipsa dicant omnes, culpaut alios, se ipsos prBedicant,
quod non expedit, iiniatur. Quod enim finitur, esse jactanl se invenisse de novo, quod trituraest ab an-
desinit et si amorDei exstinguilur, philosophite no-
: tiquis, et lestimonio librorum per selates multas ad
mcn evanescit. Sic et incarnata sapienlia Dei, cum tempora nostra perductum. Verba muliiplicant, ut
multis prKscribat modum, Deum sine modo prae- sR'pe niinus inlellecti sint nnere, el nmUitudine ver-
cipit diligendum : nisi quia charilali modus ille prfB- borum, quam rerum diflicullate. Cum enim ne intel-
scribitur, ut Deus sine termino amoris diligalur. ligeretnr effecit, arbilrantur se meruisse, ul praecje-
Qui enim ait : Diliges proximum tiium .ncut te ipsum teris pliilosophusvideatur. Et seepe qui paucissima
(Matth.xix), idem preeraisit Dominiim Deum : Diliges novit, proponit plurima, qu!E nec ipse Pylbagoras
tuum, ex toto corde tuo, ex tota unima tua,ex tota sufficeret e.xplanarc. Interdum eadem replicat et re-
mente tua, et cx omnibusviribus tuis [Matth.xxn). volvil. Et quia non habel, quo divertal, laborat mi-
Idem quoque adjecit /rt /(W duobus mandatis, uni-
: n sere. idem terit, « et easdein circinat auras « dura ;

versa lex pendet et prophetce(ibid.). Si ergo omniBi enim procnl audis, tertium Calonem e ccpIo mira-
quse scripta sunl prophetisfaraulantur el legi, id est beris cecidissc: quemlibet enim liominem, atlulisse
si omnis doctrina illuc tendit, ut homo subjectus sit videbitur. Si professionem quaeras, aut artem, est :

legi Del, quisambigit ad regnum charitatis universa

referri?Qui vero philosophando charilatemacquirit,
Grammatirus, rhetor, gcometres, pictor,aHptet,
Augur,scha-nobates,medicus,magus:omnianovit,
aut dilalal, summum philosophantis asseculus est
(Juv., III, 76.)
finem. Hkc est itaque vera et immulabilis philoso-
phantium regula, ut sic in omnibus legendis aut dis-
et esuriente Grsoculo longe prKslantlor. Nara et si
cendis, agendis, aut omiltendis, quisque versetur,
jusseris, ibit in ca'lum, et Daedalo doctior, le ipsum
ul proficiat verilati et charilati. Ipsa vero nunquam Acccde
quo volueris incolumem per inane Irajiciet.
inanis aut sola esl,sed honestatem, modesliam, cum ut docearis, quid in scriptis suis auctores si nserint
sobrietale pudicitiam, et aliarum vcnerabilium vir-
diligenter inquire, e.vculc litteram; siatim increpa-
lulum cmlum in ipsum liominem, quom pietali con- duriliam tuam, nt asino Arcadise tc dicet lardio-
bit
secrat, quasi in templum Dominiintroducit. Quid- rem. Plumbo bebetior es, dura quid in liltera latet
quid aliorsum vergit in arlibus, sive quibuscunque iiiterrogas. Littera inutilis est, nec curandum est,
Y)
Scripturis, non philosophin^ dogmata, sedinanes fa- quid loqualur. Si instas, moneberisfugere, quoniam
bulaj sunt, et figmcnta eorum, super quorurn impiu- pernicinsa est, et occidit. Cave ne serpens sis, qui
tatem ira Dei do coelo revelatur. Quidquid illi gar- lerram coraedit omnibus diebus vitae suae. Aut lu-
riant, recte philosophanti ineptum videtur, insipi- dendum, aut fabulandiim ; aut disceplandum est

dum etinsulsum. Audi, nou mc, sed prophctam di- tilii. Nam qui vcrbosior esl, virleliir doclior. Nec cu-
cenlemdetalibus •.Narraveruntmihiiniguifabulatio- randum est, unde, aut quid, de qun^cnliat, autpro-
ties, scdnonut le.rtuai fsal. r.viu.). Loqui ergo vera fiTal aliquis, dnm loqiuilur. Nec relert qiia quisque
et justa, philosophantibus cl non philosophanlibus 1 alione nitatur, diim non insianiiain, sed umbram
comrauneesl. Vera etfalsa loqui, bona el mala docere> ejus quisque dare suiliciat. Quid verumaut falsum_
non philnsophantium est. Sed et recta duntaxat in- quid probabile aut quid non probabile sil, frustra

terdum docet vanus philosophi imilator;sed qui quceritur, cum omnibus iniago probabilium prsefe-

recta quae docet sequitur, vere i)liiIosophus esl. ratur. Statue quod volueris, sialim iVn''. aliqua si-
 .

663 JOANNIS SARESBERIFiNSIS 664

mililu'lo c\acual. Nani quoil oliliiict in uiio simili, A indicas auribus, moruin gcrasiiisaiKj, qui luilli par-
velis iiolis iii alio obiint-ljil. Conslat tamen (luocl cit, et si eum lorle vis repiunoro, benigui>simo
vero siinile est, nonstalim esse vcriim, et quod i'al- obsecra, ut in doccndo aut disputaudo seulenlice plus
sitm viilelur, non scmper falsum e.sse. Si proposi- apponal, ei eam verborum deduclione compcDsel.
lorum siniilium dissiinililudincm niteris aperire, Nam qui verba rebus, ct res lemporis opportuni-
rem inanem aggrederis. Aut enim lo vel rlamore lali contemporal, modestissimam toiius eloquentiaD
pra^pedict, aul siipeinuam operam deridebit ; cum rcgulam tenel. Ula vero copia laudeni paril, cui ve-
oninium similium aliquam dissimililudinom esse rilas virluli, et oninibus ofliciis amica consenlit.
oporteat. Alioquin non lam siinilia, quam eadem Mhlla siquideni ct rallaciler loqui, nugigcruli esl, et

merilo esse dicentur. Uooere cur iia non sit, non fumain omnino negligcntis, et inse viroruingravium
modo Irivolum, sedirrisione dignissimum judicatur. prnvocnntis odium et contemptum. Nam el spiritus

Stalim quoeriiur an velis concionari. Uicunt se ut sapientioB auclor esl, quia qui sopliislice loquitur
Peripaleticum, non Ilermagoram audiant, conve- odibilis cst.Non mediocris tamon ulilitas est, in de-
nisse ; lamcn deauibiilalioue ct circumitione
cuin prebondendis importunilatibus sophisticis, sine qua-
viaruni jjotius, quam diligculi invesligalioue rcrum, rum nolilia quisqiiis ad examinationcm veri et re-

Peripalelicos imilonlur. Si lamen li;oc ad copiara r. riim venlilationem progreditur, quasi miles inutilis
' '

eloquenlioo comparandam exerceatur disceptalio, et esl, qui adversus exercilatuni,et instructumhostcm,

similia et dissimilia conquirantur, cxcrcilium qui- procodit exarmatus. Licet crgo ad exercilium col--
dem laiidabile esl, et quo aliud esse conducibilius loquentem vicissini fallerc, et quasi in campidoclo-
juvenliili, non faciio dixerini, duinmodo fallaciarum rum sclinla, inler civesjocularem militiamexercere ;

nubo multiplici, sibi noquaquam perslringi oculos sed ubi se colloquonlium iulcnlio, ad pbilosophi.-o

enim utilius, nihil ad glorinm aut

patiaiilur. Nihil sobrielalem oxigit, importunilates sopbistica' deli-

res acipiirendas commodius juventiiti, quam elo- tescunl. lit si lorte ab aiierutra parte emerserint,
quentia, quoe ox eo plurimum comparalur, si rorum sic a sapientibus corripiuntur, sicul in republica
in menlo, ct in ore copia sit verborum. Verha nam- inler conlrahenles, dolus malignantium coercetur.

que proforre rebus incognitis, dosipiontis polius Caclerum verba rebus, restemporibusconlemperare,
quam doconlis ost, aut discentis. JIiillos vidobis hu- et intorvenicntos fallacias prudenlcr arguere, non
jusmodi, qiii lolum longo detinent scrmone diom, paucorum dieruin cst, aut lovis opera. Umleplurimi

et nihil omniiio dicunl, aul mininium. Tu defessus accedenles, rolrursum aboiuit, et aliquam vestium
es audiendo, et is nisi verbosibr ossel, loquondo philosophiao portiunculam prsBferentes, gloriantur

perfaligaii poluerat ; (]no lanien tendat, aut quid apud indoctos, ac si in eorum tota
jurisdictionem
nondum intelligis. Tu tinem exspectas, iUe
velit, f"' cnncesserit. Ul onim ait quidam (verbisnamquema-
nouJum inilium fecil. Porfor tamen, utvideasqua nenlibus nomen cxcidit)

exiturus sit ; recolligo landom, qua? conlo.xuit, et

Garlio quisqueduas postquamscitjungcrepartes,
occurreiit tilii Sic siat, sic loquitur velutmnnes noverit artcs.

Vehit a'(p'i soinnia, vana.i Degeneribusot spcciebus novam affort senlenliara

Fingentis species, ut nec pes, nec capul uui
qu;o Boelium laliiit, quara doctus Plato nescivit, ct
Iteddatur formte.
quam isle felici sorto in secretis .Vrislotelis nuper
Turbati cerobri homincm credas, el qui ex dofectu invenil. Vetorem paratus est solvere quseslionom,
ralionis linguam conlincre non possit. Putes eum in qua laborans miindus jam senuil, in qua plus
noctes conlinuare insomnos, et sopila ralione, me- lemporis consumiilum est, quani in acquirendo ol
lanchuliam solam in eo oxcitalam. Si forle misera- regendo orbis imperio consumpseril Csesareadomus,
lione ductus, ei modestiam persuaseris, succende- plus effusum pecunise, quam in omnibusdiviliissuis
tur, ct qualihet in quemvis finget opprobria, com- possedeiit Cresus. Hsec eniin landiu multos tenuit,
palientibus et deridenlibus feque conviciabiiur; nec ut cuin hoc unum lota ct vita qu*reront, tandem nec
amious nec hostis ab eo, nisi conspulusahscedel. Si istud noc aliud invenirent. Et forte idoo, quiacurio-
ccopisli, perferas necesse osl, aul procaois lingua; D
sitali non sutTicieh;U in eis, quod solum potuit in-
suslinobis injurias. Desisleergo, nisi sordida lingua veniri. Nam sicut in urabra cujuslibet corporis, fru-
malueris inquinai'i. Nam et immunda quo niagismo- slra soliditatis subslanlia quaeritur ; sic in his qua;
ventur, eo amplius fetent. Viri prudentis dictum intelligibilia sunt, duntaxat et universaliter concipi,
agnosces, quia nec lamen universaliler esse queunl, solidioris exi-

Vcsanuni teiiiiisse linieiil, fuginntqiie pnetum, slenlia' suhstftnlia nequaquain invenilur. In bis Kla-
Quisapiunt, agitantpueri, incauliquc seqwuntur tom leroro, niliil agenlis, el frustra laborantis esl.

Licet autem apud privatos, aut serio vivcnles,homo Nobula.' siqiiidem sunl rerum fugacium, et cum quae-
hujusmodi roctissime vidcalur inulilis, commodus runtur avidius, citius evanescunt: Expediunl hanc

tameu est in C(rlu niiilliludinis, qmo hilaritatis et anctoresmullis modis, variisque serinonibus; elduin
jocularis la^liliae malcria gaudel. 0|ilimuni enini iii- indifferonler vorbis usi sunt, varias opiiiiones in-

strumentum esl ad risus conciliandos, ei elficacior vonirevisi sunl, ct liligio.=;is bominibus multam coii-

quovis mimo. Ul vcnenum ejus eifugias, palieDtiam tendendi n-.aleriiim reliqu(.'rui;t. inde est fimjd scn»
 66o POLYCRATICUS. — LIH. Vlf.
666
sibilibus, aliisqiicsingularibusapijrehensis, quoniam A iHa suiit ilicenrla dunlaxat, qu.-o solulionis proposi-
li;ec sola veraciter esse dicunlur, oa in (liversos loium admiiiiculum pr;pslaiil. Uiide illos, qui in
slalus subvehil, pro quorum ratione in ipsis sinnu- singulis legunt omnia, ot dum unum (uuoritur, ui-
laribus specialissiina generalissimaque constituit. luiitur omnia expcdire, planum cst reclo doccntium
Sunt qui more malhematicorum, formas abslrahunt, formulain non tenere. Aiit enim nesciunt uuis
sit
ct ad illas quidquid de universalibus dicilur, re- docendi modus, aut dissiaiulalinno ollicii vcnditant
ferunt. Alii disculiunl inlellcctus, et eos universa- fortc ingenia sua. Et ut ait Cicero, non quid propo-
lium nominibus censori confirmant. Fuerunt el qui sita disciplina, sed quid ipsi possunt ostenlant. Qui
voces ipsasgeneradicereut essoctspecies; sedeorum orgo 1'oiphyrioluni omnibus philosophia;
parlibus
jam explosa sententia esl, et facile cum auclore suo replent, introducendorum oblundunl
ingonia, nie-
evanuit. Sunt tainen adhuc qui deprebenduntnr in moriam turbant. El qui instituendus eiat, lanta
vcsligiis eorum, licet erubescant auclorem vel sen- gravilalo concutiunt, ut cnus reputel importabile,
tenliam proHleri, solis nominibus inharcntes, quod quod susccpil. Divina; paginre libros, quorum sin-
rebus ot inlcllectibus subtrahunt, sermonibus ascri- guli ;iiiicos divinis pleni sunt sacramcnlis, tanla
bunt. gravitate legendos forte coucesseiira, eo qiiod the-
Magno se judicc qiusqxt.e tuetur jj
saurus Spiritus sancti, cujus digilo scripti sunt,
omniuo noqucat exhauriri. Licet euim ad unura tan-
el ex verbis auclorum, qui indifferenter uoraina
tinimodo sensum accommodata sit suferficies litle-
pro rebus, vel rcs pro nominibus posuerunt, suam
ive, mulliplicitas mysleriorum inlriusccus
astruit senlentiam vel errorem. Oriuntur hinc latet. Et
ab eadem ro scepe allegoria fidera, tropologiaraores
magna seminaria jurgiorum, et colligit quisque quo
variis modis aedifical. Anagoge quoque
suain possil hGeresin confirmare. A geneiibus et rauIiipIiiMter
sursuin ducit, ut litleram non modo verbis, sed re-
nequaquam
sjjeciebus receditur, sed eo applicabit,
bus ipsis instituat. At in liberalibus disciplinis,
undecunque inslitutus sit sorrao. Poeticum illum le
ubi non res, sod duntaxat verba significant,
subito miraberis invenisse pictorem, qui ad omnia quis-
([uis pro sonsu littcra; contentus non est, aberrare
qute necessilas exigit, scit fortasse <> simnlare cu-
mihi videtur, aut ab inlelligentia
\eritatis, quo
pressum. i.
Desipit ita Ilufus in N;ovia, a qua euni,
diulius teneantur, se vcile suos
abducere auditores.
tesle Coquo, necessilas avcrtil. Nam
Planp, Porphyriolumineptum credo si ila scripsit,
Quidquid ucjit Rufns, nViil est nisi Nievia lUifo; ut sensus ejus inllBfc^icqueat, nisi Aristolele,
Si cjaudet, si /let, si tacct, hanc loquitw.
Cwnat, proiiinat, poscit, ncgat, innuit, unacst
Platone et Plolino pe^^s. Valeat quicunque me
Nceuia : si non sit Nceiiia, inutus crit. in aliquam discipliuam O^ponit inlroducere com-
pendio lali. Ego siquidem illum sequar, qui litte-
Res illa ad philosonhandum videlur aptior, in qua rani apcrit, et quasi superficie patofacta, sensum,
liberior est liconlia fingendi quod volueris, et mlnor ut ita dicam, historicum docot.
ex rei difficultale, aut disceptantium imperitia, cer-
litudo. Ssepe sicut ad hostem impediendum, facilius Cap. XIII. Qua; sintnecessaria ct quasiclarcs pliilO'
salebras et anguslias transeundi miles caulus obser- sophandi, etquodsimpUcitas amica estveritati:
val fic Jiiticilos quis aut a Scripturis, aut a
ctquiij sit luctari cum aiigcln, vel cibarc eum.
; ratio-
Etquidsitaut prosit, ad vocationcm sipi:-ntiee,
nibus excitat qurostiones, aut si aliud propositum reli7iquere palriam.
est, ex industria in eas, quasi ex incidenti prola-
QuoE vcro sint discpudi clavos, (]u.X' philosoplian-
bitur. Et si satisfacere non sufficis, quianemo est,
tibus ad intuendam specicm voritalis, viam co len-
qiii omnia, qure eliam ab imperilisquffiruntur, suffi-
dentis expediunt, senex Carnotensis paucis cxpres-
ciat explanarc, stalim annuit oculis, distorquet vul-
sit. Et lieetmelri ejus suavitalo non capiar, sensum
lum, brachium jactat, clamal, salil, el transfigura-
approbo, et philosophantium mculibus crcdo fide-
tur gestibus, qui in quovis histrione vel mimo vi-
liter ingerendum. Ait crgo :
deantur inepti. Non utique satisfacies, nisi ei rc-
spondeas verbis suis, et id tantum dici\s quod con- T) Mens humilis, studium quwrendi, vita quieta
- - Scrutinium tacitum, paupjrtas, terra alicna,
suevit audire. Ipse tamen licct scrupulosior sit
llcec rescrare solcnt nuiltis obscura legeiido.
totius est solutionis ignarus. In uno tanien fortasse
sibi prospexit caulius, quod marsupio omnia,
in Humilibus namquc dat graliam Dominus, ot illis

([uibus intlalur, ingessit. Facile lamcn, et quasi acu veritati» intelligentiam conferl, qui timoro iniliati,

vesicam hanc pcrforando, quidquid loquacitalis in ei in dilerlione Dei, et exsccutionc mandatorum

follibus impcrilii gutturis resonabat,interdum uno suorum fideliter adhEerent. Nam ex lcstimonio sa-
sapientis verbulo acquiescit. Nec illos ad philoso- pientis : Qui confiduJit in Domino intelligent verita-
phanduin credidorim aptiores, qui omni verbulo tcm [Psal. iii) ; superbis aulera rcsistit Deus{Jac. ivl.

longara oralionem subjiciunt, ac si ad orania quw Quis 00 invito philosopliabitur ? aut eo renilente in
(|ua;runtur, sermo sit ad populum faciendus. Regu- aliquo oblinebil? Humililas esl, ul necpersonam do-
lariter si quidem prodilum est, quod qui plus vel centis contemnal quis, aul quamcunquc scienliam,
minus respondet quam queerilur ab eo, lineam recte nisi forle quam religio roprobavit. Si, ut dici solet,
disputandi ignoral,CKterumcuiii quis docendusest. iuvita Jlincrva nihil recte aggredin)ur,quis ad scieu-
 6(17 JOANNIS SARESBERIENSIS
66S
liam sine en pervcniel, qni scienliarura dominus A quis si ipsum dignum crjJat, ut angolis debeat
cst, ol in qiio sunl oiimes sapientite thesauri abscon- dominari. Utique viri justi eos adorasse cibum ot
diti? llae ilaque moliri ardiium niiiiis esl, et diflici- niinislrasse leguntur : et eis huraana temeritas vult
longe majus, quam, ut fabularura ulamur
lius, et praeferri ? Cibantur autem fidei et bonorum operum
verbis,clavam eripere de manu Herculis. Imo corte cibis. Nam et magni consilii Angelum ad puteura
longe minus est quoniam nihil est; si tamen quod sic cibavit mulier Samaritana. Et forte eos ado-
omnino nihil est ali^juo majiis aul rainusost.Qiiisquis rasse non proderit, si cibus suhirahalur. Nonne
eigo viaiii philosophandi ingreditur,adostium gralise quaerendi sludio viguisse scribitui- palriarcha,
qui
ejus Iiuiiiililer pulsel, in cujus manu iiber omnium scalam videns, cujus summitas coelos tangebat,
an-
sciendorum esl, quem solus aperit Agnus, qui oc- gelos ascendentes et descendentes vidit, et ipsum
cisus est, ut ad viam sapientiae et verae felici- Dorainum innixuin scalse, et cum angelo donec au-
talis servum reducerel aberranlem. Frustra quis rora illucesceret, luclaminis cerlamen exercuit :

sibi de ca; acitate ingonii, de memuria' tciiaci- nec ante, ab angelo faligalus, acquievit ut cederet,
tate, do assidiiilate sludii, de linguae volubili- quara femore altero debilitatus, benedictionis gra-
tate blanditur. Quia si ha?c in invio fuerint, quo tiam voti compos accedente angelo rcporlaret. Hajo
efticaciora videntur, eo longius aberrabunt. Nam et B ei in spiritu, aut in figura contigerunt sed nobis ;

eqims quo velocius aberral, eo tardius domum, Apostolo teste, figuralia serviunt. In via ergo pere.
quisquls insidet redil. Est auloiii hiimililali oonjun- grinatioms nostra;, apprehendamus augelos Scriptu-
cla simplicitas, qua discontiura intelligentia pluri- rarum, et infatigabili certamine luctantes cum eis,
mum adjuvatur. Humilitas enim his, qu» scribun- non cedamus, donec nos veritatis aurora illuslret.
tur a doctoribus, acquiescit ; et simplicilas, si qua Nec solam nosse sufficiat femore veritalem, nisi
secus ac oportuit dicla videntur, in parlem melio- amoris temporaliura marcescente, eo vera; virtiutis
rem, fidei interpretatione retorquet. Ineptus enim aditum do benediclione angelica facilius consequa-
esl, qui Scripturis, a quibus instruendus est, appe- raur, quo magis oelernorum amore excitalo, in appe-
lit dominari, et ca])tivalo sensu earum, ad intelle- titu temporalium elaudicamus. Eo enim lucta ista
Ctum suum cas nilitur traliere repugnantes. Nara perducit, ut Iriumphantis hominis testimonio, Deus
in his quBerere quod non habenl, proprium sensum ipso, qui surama veritas est, facie ad faciera videa-
obstruore cst, non addisce^olienum. Nonne et tur. Quidquid enim boni in fide, aut oporibus appa-
discipulorum oculi lenebau^Hfe sapientiani, quM ret, imago quEedam visionis divinae est. Et rectc
eos comilabatur ex ardoi4B^noscerent ? Quia tardi aurora sine benedictioiie non expedit Angelum,
erant ad intelligendum qute prophelie loquebantur, quia notitia veritatis sine gratia
Q bonee opcrationis,
quaerentes quod aberat a menlibus prophetarum, et non habet fructum. Porro ad stu-
sanae conscienlise
non atlendentes Christum qui latebal in liltera ? dium quserendi, non modo domeslicis, sed etiam
Sed quia charilalis ardenli studio quserebant, quod extraneis aniraamur exemplis. Nani Solon, quisum-
latebat, sapientia quae quierobatur adfuit, et aperuit mo sapientise fervore semper tlagraverat, supremo
oculos eorum, ut intelligerent Scripturas, et suam, die, assidentibus amicis et conferentibus, jam fere
viso Domino, arguerenl lardilalom. Sic enim pro- mersum fatis caput erexit, inlerrogatusque cur hoc
dest quasrendi studiuni, si aviditas ipsa sciendi re- fecisset, respondit, ut cum islud quidquid est, de
feratur ad Christum. Sed nec ipse, nisi in fractione
quo disputalis, percepero, moriar. Migrasset pro-
agnoscitur, mens Scriplurarum, nisi refectio
quia toclo ex hominibus inertia, si eo animo vitam ingre-
fidei autmorum omnino non vidcUir.
delur animas, derentur, quo oam Solon egressus est. Carneades

Quisquis cuim ad voluptatem suam ingenii aul slu- laboriosus et diuturnus sapientiiie miles, :n studio
dii viribus, Sciipturarum inlegritalem altenlat,
xc explevit annos : eisiquidem idem vivendi et phi-
quasi a sacrario philosophiaj exclusus, ab intelli- losophandi finis fuit. Cato octogesimum et sextum
gentia vori alienus exstat. Nam el Sodomit», dura agens auuum, unimo tamen juvenili, virili robore,

angelos correptores malitite, et viri justi hospites n g''avitate senili, in republica agens, ut nee memo-
corrurapere voluerunt, cjocitate percussi sunt et :
nam lardiorem, aut laterum infirmilalem, aut
circa parietem aberrantes, palpando iu moridio quassatam carnem, merabra torpentia, aut lin-
et

crassis teuebris obvoluti, justo Dei judiciosubmersi guam impedilam quisquam animadverteret. Grsecis
sunt. Sic dum clati et maligni oberrant ad pariotem otiam lilteris appetivit erudiri, qui sero, et fere
Scripturarura, sonsum fidelem, qui in domo sim- senex, Latinas vlidicit. Cum vero sibi eloquenliie
plicis, cura quo est sermocinatio Dei, et qui corre- gloriam comparasset, id egit, ut juris quoquecivilis
ptorem malitia; videt angelum, non atlingimt. An- peritissimus haberetur. Ejus vero proles mirifica,
gelus siquidem Scriplura est, quam Deo miltente el patre Catone digna, adeo doctrinse cupiditale
constat ad increpandam maliliam horainum, in ilagravit, ut ne in curia quidem, qua senatus coge-
mundi Sodnraara descendisse. Audite, inquil, batur, lemperaret sibi, quominus Graecos libros
verbum Domini, principes Sodomorum, auribus lectitaret. Qua quidem industria oslondit aliis tem-
percipe verb i
moa,popuIus Gomorrhae. Serviendum pora deesse, alios superesse temporibus. Vitain
est ergo Scripturis, non dominandum. Nisi forte quietam necessariain esse, vel ethicus dooet, qui
609 P0LYCRA.TICD8. - LIB. VIL 670

sUuIcnlis inane exercitium nputal, si ad oslium A quia ubique locorum apurl se, et
ubiiiue in palria,
cjus premeiilium se tumuUuum lurba pulsat. Ait ubique ajiud sapientiam commoratur. Et forte luic
enim : patriarcham invitat Dominus, dum eura exire de
terra cl de cognatione sua prsecipit, ut in peregri-
curmine solo
Qiiis locus higenio, nisi cinn se
Vcxant, et dominis Cyrrhit; Nysmque feruntur nutione proliciens, mulliplicclur in genlom mag-oain,
Pectora nostra, duas non admillentia curas? ipsamque tcrram acquirat feliciter quam relinquit,
MagncB mentis opus, nec de lodice paranda, (lum ad voealionem omnia quEe sunt
sapicntiK,
Attflnitin, currus et eiiuos. faciesque deorum
mundana conliminit. Siquidem virtus modestae pau-
Aspicere, el qualis Flutilum confundat Erinnys.
perlatis exercilio crescit, et forlitudo facilius divi-
(JuvEx., VII, 62.)
tiis, quam laboribus expugnatur. Qui vero in co-
Nam quod turba veritatis lumen impediat, caecus gnatione teniporalium, quibus quodammodo inge-
cvangelicus docel, quem turbae prsecedentcs et se- nitus fst, pedem sui tigit aiiectus, servit et mino-
qnentes increpabant pariler, ut taceret. Siquidem ralur, et jure dominii feliciter acquiruntur omnia,
dicentc Domino, qui versatur in turbis, turbatur quje mundi cordis affectione, quasi mentis pede
erga plurima, quo nihil studiis aut bonis moribus calcantur. Sed quis est, qui hanc arduam viam vel
exercendis est peruiciosius. Si cnim studiura, ut
Angelum
g intrare disponat ? forle quis aggreditur
Ciceroni placet, est vehemens applicatio anirai, ad aut quis, si aggreditur, perscverat ? Nec tamen sine
aliquid agondum magna cum voluntate, profeeto discrimine colluctandi, videtur facies veritatis, et
mens qua; turbaia ad plura distrahilur, nequaquam nisi pauperis exsilii aniariludo pra;cedat, Raclielis
in uno virlulis opere fideliter occupatur. Sed stu- et Liae conjugalio non dulcescit, nec sucerescit so-
dii tunc exercitatio plurimum proficit, cum viilus boles numerosa, nisi in virtuUs baculo Jordanem
in singulis, quae legit aut audit homo, tacito apud labentium solitudo transierit, et in duabus turmis
se veri judicii scrutinio convalescit. Ibi namque spiritualiura et corporalium bonorum in patriam
ralio cuncta exarainat, et fructum omnium appen- dives regreditur, qui stiam inter cognatos exsul, in
dit in stalera. Cajlerum vita quieta esse non po- purae coniemplatiouis et reclse operationis labore
lcst, si naturae necessaria sublrahuntur ; et econtra diutius sudavit. Qui vero alia via philosopbari ni-
si luxuriat animus in deliciis, rerum afllueutia lu- tuntur, errant, et urpnte fame primogenita distra-
men orationis exstinguit. Undo fecunda virorum henl, si tamen invenerint germanum, qui vel len-
paupertas, et verse humilitafis cuslos, et soeia vir- ticulain sapientia;, prelii uomiae largiaUu'. Est
lutis, praemissis adhibelur, ut luxuriam modera- enim, ut ferlur dixisse Aristippus, induigere viliis, a
trix ista corapescat, et slimulis suis hominem sui legendi studio temperare.
memorem, officio virtutis jugiter instare corapel- C
C.\p. XIV. De septima clave discentium.
lal. Honesla quidem res est, ut ait sapiens, lajta

pauperlas, nec tamen est paupertas, si leeta, sed In libro Quinliliani de instilulione oratoris, se-
Ciwsi divitiis potior. Unde Democritus, cum diviliis ptima discentium clavis ponilur, amor docentium,
censeri posset quae lantaj fuerunt, ut pater ejus quo prfficeplores ut parentes amaudi sunt et co-
epulum dare ex facili poluerit, quo
exercitui Xerxis lcndi. Sicut eiiim illi corporum, ita et isti quidera

niagis vacuo animo studiis litterarum esset para- suut genilores animorum, non quidem de se sa-
tus, parva adraodum sumraa relenta, patriraoniura pienliiB propagando substantiam, sed quasi sapien-
suuni patria; donavil. Athenis autem compluribus tiara in audilorum raenlibus gignunt, in melius
annis moralus, orania temporum raomenta, ad per- reformando naluram. Et haac quidem pietas, studio
cipiendam et exercendara doctrinam conferens, plurimum conferl. Nara et libenter audiunt, quos
ignotus illi quod ipse quodam voluraine
urbi vixit, amant, et dictis credunt, et eis esse simiies concu-
testatus est. Crates quoque ille Thebanus, projecto piscunt, et pio faciente affectu, in ipsos coetus
in mare non parvo auri pondere « Abite, inquit, : scholariura Ircti alacresque conveniunt. Emendali
pessum, mal* cupidilates, ego vos mergara, ne non irascuntur, laudati non erubescunt, ut sint et
ipse mergar a vobis. « Sed el Anaxagoras, cum a rj ipsi charissimi studio raerebunlur. Nam ut docto-
diutina peregrinatione, patriam rcpelisset, posses- rum officium est docere, sic auditorum se praebere
sionesque desertas vidisset : « Non essera, inquit, dociles. Alioquin neutrum sine altero sufficit. Nara
ego salvus, nisi ista; perissent. » Socraticum fertur sicut hominis ortus ex utroque gignentium est con-
oraculum, neminem locupletera fieri ut doceat, nisi feclus, et frustra sparseris semina, nisi ea prae-
se ad discendum pauperem et egenum credat ; sem- moUitus foverit sulcus ; ila eloquentia coalesccre
per enim discentibus plura deerunt; quae scitu ju- nequit, nisi sociata tradentis accipienlisque con-
cunda aut necessaria suut. Terram ahenam philo- cordia. Hsec quidem Quintilianus in praeceplis elo-

sophia esigit, et suam interdura alienara facit, imo quentiae, sed nihilominus sunt ad institutionem
alienam facit suam, et nullo unquam gravatur ex- sapientiaj applicanda. Profecto nec eloqueatia,
silio. Hoc est quod domesticas, et quse carnis sunt, nisi praeceplis sapientia; comparatur. Et in forura
abigit soUicitudines, ut homo totus quodammodo illorum, qui aures audiendi habent, non raodo ridi-
versus in spiritum, omne quod sapientiae profectura culosus, sed quodammodo vesanus, iirumpit,
impedit, reputet alionumi Ubique tamen domi, et queracunque philosophia, ut loqueretur diiigentius
 JOANNIS SARESBERIENSIS 672
671
quas ad iulelli A runtur Seil in his conlemui durum quidem est el
Si^iiiem alias claves,
'.

noii iiijlruxil.
Tyclionius posuit, in lucem intolerabilc, eo quod amor commodi iunatus est
gciiliain Snripluiiiniiii,
Cliiisliana inscribilur, homini, ul etiam qui non agit ut bonus sit, bonus
limlei-lliber, qui l)e doctrina
obviant,umues potius versan- videri velil, et in ajstimalione sui aliorum credit
sed nequaquam islis

Eas namquo studium quairendi crrarc juiHcia. Nam ut bonus sil, non commodi
lur in una istaium.
de traditione gentilium, quidem, scd justi amor ofriciet. Qufcrilur ergo rc-
coraplcctitur. Caeterum
lamen ul ad inslilulio-
ita vcrentia conviventium, sed hac ipsa nisi fania' be-
sermo fueral institulus,
neficio protendalur, lcviter evanescit. At quse
ex proposito rcferatur. Una lamen
illa
nom fidelium
clavis, clavis illa gloriam paril et prorogat, ex multis surgit articu-
esl et singularis, et quasi clavium
aperit, et ncmo claudil, claudit et nemo ape- lis, sed maxime a virtutura exercitio convalescit.
quoo
nuUus acce- Palet ergo quam laboriosus sit transitus ad beati-
rit, ct sino qua ad inteliigcntiam veri
opprelicndit, aul non ludincm per voluplatcs. Quis sufficientiae causa di-
dit, quara quistjuis aul non
eum insauirc crcdidcrim quam pbilo- vitias congerunt, ut potcntia nitantur, aniplitudines
tcnet, poiius
qua^runt, dignitates ad revcrentiam et fugam con-
sopbari-
temptus, et conciliandse cclebritatis gralia, aspirant
Cap.XV. /;; ijUO Eincurua, cl sni !:uiin:ium honum o ad gloriam. His tamen omnibus non ea vita, quam
ct iiuod per iniiitu^ lujvrcs
itur ad
constitwmt :
Epicurus describit, acipiiritur, et qu.-i; IristitiDe sit
voluptdtcs.
et totius perlurhationis ignara. Aut enim ba;c in
pbiloso-
Multa quidem suiil, ct ditilcilia, q';ibiis unum quemlibct non coucurrent, aut non confe-
phantium probatur virlus, quia ad summu'n i.on
ipios polHcentur effeclus. Imo ct saepissime,
runl,
per ardiun. In src tamcn proriciendi
est iler nisi lanquam e rrgione co:isistant, qua^rentium votis
omnia mansuescuul, et dum laboris pensatur utiH- contraria operanlur. Si mihi non credis, Hber De
las, mens ad omnia roboratur. Et quidem ad sum- coQsolatione philosophiae revolvatur attentius, et

mum tendunt omnes, sed via dispari. Nemo tamen, planuni erit lifec incontrarium ccdore. Et licet liber
pcrtingil, aut tendit.
ul opiuor, illuc sine laborc ille verbum noi exprimat incarnalum, tamen apud
sint tres philosophantium secta;, qu» et
non mediocris auctoritatis
Cura enim eos qui ratione nituntur,
omnes, etsi dis-
ipsK scinduntur in semitas multas, est, cum ad rpprimondum qneralibet exulcerala;
assequendo finem quem
simiHler, labaraut lamen mentis doloreiu, congrua cuique racdicamenta con-
staliuml. Siquidem Epicurus et totus grex soda- licial. Nec Jud-.vus quiiJem, nec Grsecus sub pra;-
bealam asserit, quK lanla semper mcdiciiiK decHnet usum, cum
Hum ejus, \ilani toxtu religionis, sa-
baatur, ut tristiliic et periurbationis desipientibus, sic
jucundilale pientibus in fide, ct in perfidia

non intervcniat vcl tenuis molus. Vcra quidem de- ^ invidiEB rationis confectio arlificiosa proficiat, ut

et quanibil potest esse rotundius.

Ab ea quod miscet abominari audcat, nisi
liiiilio est, nulla religio
quae eum sequilur, deflexit iu volu- px;iers est. Sine diflicullate profundus
tamcn plcbs, qui rationis
repuians se earum usu beatissimam esse verbis sine levitale conspicuus,
ptates, est in scntenliis, in

futuram. Mibi tamen persuaderi nequit boc aH- oralor vehemens, clhcax demonstralor : ad id quod
Socratico, qui lanlam mo- mmc nune
nuem bausisse de foute sequendum esi, probabiliter suadens,
ut a posteris creditus sit,
Si huic, ul
rum docuil piirilatem, quasi ^tiinulo necessilalis impellens.
non luimanum modo, scd divinum spirilum ba- necesse est, acquieveris, videbis ista laboriose ni-
Sed quia facile esl aure et ore insipientium, ob aliud id cujus quaiTuntur gralia,
buisse. mis quwri et

dicta optima depravari, ad

compendinm immundi- ex eis miniinc provenirc. Illiid lamen, cujus quae-
qua' virtulis esse debuerant instru-
tia; tracta sunt, runtur gralia,' verius ct corapendiosius poterat in-
(tiam lioc uli-
mentum. Cnro siquidem opinata est
veniri, si non ahunde quani a se quKreretur. Sed
que cordatus bomo non sentil^ quod amore jocisque scd
jam fere malilia invalescente non quaeritur,

nil est jucundius, suavius parasiiica vita, aut

nil
negleclui ducitur pra; istis, cUam si occurral. Nam
quotidie splendide, qui vino
corum qui epulontur cura orania bona sapientiae accessoria sint, ipsam-
vestibus denique om- D
a;sluanl, splendidis utuntur :
que constet super salulem et oranem pulchritudi-
nia quM mens, lingua, manus appelit, cogitare, lo- nem appetendam, ipsa cjeterorum coUatione vi-
qui, et tacere, el in nuUo conlraiie sibi, aut iiiotum lescit, el sola sunt accessoria ejus in pretio. Quis
bominis
reprimere proprise volunlatis, vilam essc eniin philosopbatur ut sapiat ? Nam nt rebus abun-
summa felicitate gaudentis. Sed nunquid videbis multos,
vera el dont, aul temporaliter tloreant,
liucsiiielaborevenitur? Quot obices, ne sic vivatur, etsi non pliilosopbentur, lamen philosophos
imitari.

varielas lumianjc sortis interjacit?

Ut rebus nam-
CEcterum facilius esl ut divitiic philosophantcm
ad Hbitum, opuleutia necessaria est. philosophia; quidpiam confc-
que utaris impediant, quam ut
enim cgenus noa ulilur ila, quod desunl, aut Mammonre fideliler non servi-
llis rant. Deo enim el
adessc. Inler
parcit scepe, nedesint; scd ponantur lur. vercaris ut quis palriam deserat, ul pau-
Ne
aviditate,
multos compelilores, et tanta currcntes portatom spontaneam ampleclatur, ut studio vacet :

est, ut
eos fortior asporiabit. Viribus itaque opus nam philosophia ipsa labor vidclur inutilis, nisi
serventur. Exigitur ergo el polentia. Nunquid haic
Alios ut sciant, cu-
fruclus opulentiae consequaiur.
gratis, id est sine labore, ct solliciludine
acqui-
 673 POLYCRATICUS. — LUi. \II. C"?*

riositas e.Tccilal. Alios, ut scire viJeantur, elationis A discumbentem. Nam et huic irlem propositum, et
slimulo vanitas urget. Alios ad quseslum pestifera semper cadem mens est.
cupidilas inllammat. Rarus est qui charitalis aul Ut bona summaaliena vivere quadra,
piitel ,
humilitatis pedc sapientiae vias scriiietur, ut do- etea patienti perferre animo,
ceatnr aiil doceat. Nani ad iuimunda; vohiplatis, aut
quaniec Sarmentus.iniquas
vanK" ulililalis inoptias, omnia referuntur. la liis Cfesarisadmcnsas, nec vilis Galba tutisset.
cnim finis csl animse aberrantis. fhilosophiaioterim Innumerabiles viaj sunt, quibus palam aut clanculo
vialicum est, pau(;orum taraen, quia alia via longe properalur ad quaeslum : et qucm non subigit amor
videtur esso Nam, ut
corBpendiosior. dici solet, pecuniae, inlerdum superat cnpidilas specierum.
amor ingenii nunquam hominem divilem fecit. Equos, vesles, aves armalas. venaticos canes, nu-
Cap. X\ I. De amore divitiarum, et quod in eis raerosos grcges armcntorum, etpecorum, et variam
anima non quiescit.
mundi supelleclilem (quoniam per singula currere
Qui solas divitias congorere curanl, niliil in vita
vires huraanas excedit) plerique pecuniae prsefe-
potius credi volunt via, i[uam coeteris prfetulerunt.
runt, et totius hominis vires exliauriunt, in acqui-
Ut eis indigentia expleatur, diversa probantur a
rendis his aut lcnendis. Nam in his duobus arti-
diversis. Nullura grave periculura est, si spes dolosi
g eulis furor totius avariti^ eonslat, qnod immode
nummi refulgeat. Ipsam fere naiuram vincit amor ratius appelit aliena,aut sua tenacius servat. Et
pecunise, et res pene impossibiles ad possibilem
quidem imraoderatius appetil, quisquis quod deest,
redigit facultateni. Avaro nihil vile videlur, aut
legem necessitatis excedens, et usus, exposcit. Te-
sordidum, et sibilante populo, se ipsum consolatur,
nentur quoque avidius quse nsui sublrahuntur. Ea
imo et sibi applaudil, aimul ac nuramos conlem-
vero quae sino usu possessoribus elabuntur, inulilia
platur in arca. Pelronianura illud ingestura om- sibi esse qiiis dubilat ? Avariliara vel cx eo non
nibus credas :

modo fugiendam, sed detestandam constat, quod

Quisquis hiibet nummos, secura naviqct aura, a ccelestibus procu! sectatores suos, a consortio di-
Fortunamque suo temperet arbilrio. vinitalis, et usu coelesiis beatitudinis removet, et
Uxorem ducat Danaen, ipsumque licebit elongat. Omnia siquidem quae calestibus viciniora
Acri.iiumjubeat crcdcre quod Danaen.
Carmina componal, dcclamet,concrepet omnes sunt, minus cupiunt, congregant pauciora. Vo-
et
Et peragatcausas, sitque Catoneprior. latilia coeli neque neque metunt, neque
serunl,
Jurisconsultus pai-el, nnn parel, habeto nent, neque congregant in horreis, nec penura
Atque esto quidquid Servius et l.abeo.
construunt, sed oinnera excludunt soUicitudinera
Multa loquor.quidvis nummispraisentibusopta,
Et veniot ; clausum possidet arca Jovem. Qcrastini. Econtra mures congerunt inet replilia
futurum. Et generaliones perhibentur csse, quibus
(Petr., Sat. 131.)
terra est in cibum, et eaedem parce vivunt, tiraen-
Dura itaque quxstum faciat, nulla pars raundi vi-
tes ne quando eis terra deticiat, in quara
detur inaccessibilis, et ipsius lorridse a>stum, raa- laraen
ipsaj proculdubio resolventur. Sentiat unusquisque
jor avaritise ignis exsuperat. Inde est quod hic
quod vult, ego avarura posse fleri compotem voti
" mutat merces, surgente a solc, ad eum quo
non credo, nisi forte ot Epicurus famelicum, et siti
vespertina lepet regio. « Hic toto impctu fertur in
aridum, et languenlem, pleuaj voluplalis jucundi
hostem,
late frui consenliat. Siquidem uterque faraelicus
concurritur, hora;
.

Momento aut citamors venit, autvictoria Ueta. est ; sed perniciosius esurit avarus, qui seraper in-

(IIoRAT., Sat.\,\, 8.)

diget, etsatiari non potest. llajor enim est hiatus

Alius superbis gaudet assiilere liminibus, ut ex fa-

raentis, quam corporis : et nisi se ipsum Deus in-
miliaritate majorum facilius ad opes, qua; deside-
fiindat, omnino nequit impleri. Nam cum natura
spiritualis virtute propria sic corporalia compre-
rantur, accedat. Si potest, versalur in aliquo mi-
hendat, ut nulla quantitate distendatur, nec res
nisterio ; sin autem, suflicit vel in matricula curia
""^* '°''° praeoccupato, alterius irapedimento
liumesseconscriptum. Sola siquidem conscriptio n sit,

quo minus illa coraprehendatur, et quo plura con-

qua^^stuosa est. Ut minimum, locum parcimonice
cipiuntur, eo pluribus locus est, luce clarius est.
facil, qua nullum vectigal utilius. Suis enim com-
quod animam, quae spiritus est, im-
res corporalis
raodissime parcit, quem loculi e.xhibenl alieni. Mi-
plere non potest. Totus enim mundus angustus est
litatur in curia usque ad canos, imo et illos consu-
ad animae quantitatem. Es quo patet, quod in eo
mit curia. Vix est, ut quem curia perdaxil ad ca-
toto anima non quiescit, nisi forte in angusto clau-
nos, domura redeat vel exclusus. Si migraverint,
farae pereunt, quia ut ait Sidonius, eos non tam sum ergaslulo, spinis suppositis incubantem, Epi-

bonus pascit. quam panis alienus. Suavior enira curus quiescere raolliler opinalur.

est, et quiddam ab alieno innata; dulcedinis habet. Cap. XVH. De ambitione, et quod cupiditas stul-
Nescit utisuo, qui semper abusus est alieno. Si titiam comilatur : et quis sit ortus tyrannidis :
honesfa finiuntur oflTicia, parasiti partes non eru- et dediversis vitiis ambitiosorum.

bescit explere, vel mimi. Quaevis indigna patietur Declinare nituntur aliqui, etsi non maculara,
autequam exeat. Apud Varronem Trebrium cogites odibilom taraon avaritia^ notam. Nsm et ab alienis
Patrol. CXCIX.
 ;

675 JOANNIS SARESBERIENSIS 616

videntur ahsliiiere, et suis, cum res exposcit, libere A refugiunt. Vita potius politicorura excutienda est.

uli parati suiit. Eis tanien de fonte malorum oritur quem niihi dabis inter illos, qui non velit vel unura
alicujus vitii vena, quie semilas eoruni a tramite poteatia auleire '!
Quis est qui nolil sibi jus esse

verae felicitatis deflectat. Sicut enim in horio de- iu aliquera ? Quis est qui sic subditum traclet,

liciarum, de uno funte oriuntup flumina quic fe- sicut se vellet tractari, si subderetur "? Dum ergo
cundant suavissimi odoris agrum, cui Dominus anibitio invalescil, calcata a;quitate, procedit in-
benedixit : sic in loco horroris et vasta,' solitudi- justitia, et (yrannidis procurans ortum, omnia
nis, in terra scilicet oblivionis, quam illi inhabi- quibus illa crescit, exsequitur. Qui ergo suis non
tant, qui sui obliviscuntur in mundo, velut stupidus prtcvaiel, viribus nilitur aUenis. Est viderc quam-
ludorum vanitatc captus iu theatro, quasi de foute plurimos aucupes poteslatum, honorum procos,
uno, omnium capita pullulant vitiorum. Hic autem adhaerere potetttibus, et se veipublicse muniis im-
puteus cupiditatis est. Eam vero sic Patrum dit- miscere, tentantes viam qui sc possint e lalere,

finit auctorilas, ut dicatur cupiditas esse amor vel cx adverso in altum tollere, quo prse aliis

eorum, qu;e quis araittere potesl invitus. Socialur possi[it, aut saltem possc ratione consortii videan-
enim ei stuUitia coracs, suadens id amari et quKri, tur. Etfundunt patrinionia, labores iramensos ag-
quod teneri non potest. Et est slullitia eorum jj
grediunlur, et perferuut, instare obsequiis, et

quaj scienda sunt, vitiosa ignorantia. Sic eam blanditiis sollicilaro, quos captant, non verentur.
libermagui .Vuguslini Dr. lihero arbiino pingil. Si Nullura ergo oliicium graluituni est, non dux aut
enim nesciatur quod sciri non potasl, iu noraen judex, centurio aut decanus, sed nec preeco, nec
stullitioa rainime cadit. At cura sui ignorantia quis caupo, nisi ad pretiuni fiet. At haec in profani.s

lenelur, Iransit ad stultos. Si in bonis, qua3 mi- tolerabilia, dum qu» publica suut, arabitio non
nora patenter sunt, majoribus praefert, slulte ju- corrumpat. iNara qusecunque publica sunt, pietali

dicat. Si vitia sequens, partem suam deteriorem debent et fidei consecrari. Cseterura haee ambitio-
facial, stultilice maledictione damuatur. Si ergo siora sunt, et vix, aut nunquam gratis in aliqtiem

error fuerit cupiditate succensus, prsecipitii mul- cadunt. Sed poterunt de his, quae sunt ab inslilu-

tiplex via patel, cum ab errore sil, ut homo, quid tione Trajani superius dicla, sutficere. Domesti-
sit sequendum ignorel, et ipsum in invio abeuntem, cas cilamitates, ct thalaraum sapientiae expositura
fornax cupiditatis intlamniet. Et quidem adhue fornicatoribus, et sanctuarii interioris recessum,
prKvalent verba iniquorum, duni homo proprige in prostibulum permulatum, sine gemitu et lacry-
coguitionis ignarus, et dcbitaj subjectionis detre- mis nequco deplorare. Domus namque orationis,
clansjugum, iictitiara quamdam atTectat liberta negotialionis, Domiiio prohibente, facta est do-
tem, ut possit vivere sine raetu, et impune quod ^ mus, templum fundalura
et in lapide adjulorii, in
voluerit facere, et quodammodo jam esso sicut latrorium speluncam versum est. Siquidem eeclesia
Deus. Non lamen quod divinam velit irailari boni- data est in direptioriem, aliis palam, aliis clam
tatem, sed Deum, dando impunitatem malis, ad occupantibus eam. Nam et ipsa occupanti conee-
suam vult malitiam inclinari. De radice ergo su- ditiir, eo forle quod in nullius bonis est. Non est

perbiae subrepit ambitio, potentiae scilicet cupidi- cnira inventus, nisi perrarus, qui accindatur gla-
tas el honoris, ut hinc vires habeat, ne prematur, dio super femur suura, ad praesumptionem arabi-
binc proveniat reverentia, ne vilescat. Nemo enim tionis reprimendam. Illa namque
machinas mul-
est qui nou gaudeat libertate, et ([ui vires, quibus tiplices erigit, tit eam expugnet, nemine defendente.
eam tueatur, non oplet. Nihil enim cst quod non Alius enim de nobilitate confisus, aut viribus po-
in pormutationen ejus veniat, si locus adsit. testatum, violenter in sancta irruit, et si forte
Servitus enim quffidam iraago mortis esl, et liber- pulsal ad ostium, parietem aut liraina suffodere
tas securitas vitffi. Inde esl quod ad conciHandam non verelur. Nam et seditionera concitabit iri
polentiara effunduntur opes ; el quanlo quis po- Moysen, et alienura ignem in teraplum infert, et
tenti;e cupidior est, lanto eas facilius expendit. vasa sanctuarii contaminabit. Alius spcrans iti

Cum vero potentiam nactus est, erigitur in tyranni- D multitudine divitiarum, Simone ducenle ingreditur.
dem, et Kquitate conlempla, naturaj et conditioiiis non inveniens ibi, qui eum et pecuniam suam ju-
consorles, inspicienle Deo, depriniere non veretur. beat ire in perditionem. Alius in muneribus ail

El licel non possint principatus

oranes occupare Petrum reformidat accedere, clanculo lariien per
et regna, a lyrannide tamen o.mnino immunis est impluviura auri, ac si per tegulas .fupiter elabalur
aut nuUus, aut rarus. Dicilur autem quia tyrannus in greraium Danaes, sic in sinutn ecclesise procus
esl, qui violenta dominatione populum prerait descendit incestus. Alius obsequio quasi munoris
sed lamen non in populo tantura, sed in quantavis ignarus, adesl ; ac si ohsequia non cedant in mu-
paucitale, potest quisque suam tyrannidem exer- neris ralionem. Profeclo nullum majus est rtiunus,

cere. Naui etsi non populo, tamcn qualenus quisque quam cum bomo se ipsura hominis devovet servi-

potest, dominatur. Non enim dc his institutus est luti. Alium collusione quadara vocantis liberalitas

sermo, qui sunl omnino auimi defaecati, et sub- prsevenil; sed postinodum colialaui gratiam suo
jeetione contiaua gaudentes, alicui in vita prxesse Giezi plenius compcnsabit. Alius agit na ipsum pul«

J
 M7 POLYCRATICU». — Llii. VH. 618

sare Gporteat,sfld ad iugTediendumcompellalui-invi- A successionem. Si enim cedero morelur, adversan-

tus, etquasiobnubilans lucernam Dei,uteum impune tur, vexant, ot niultipliciter concutiunt possesso-

fraudulentus. Diusiquidem alius simulavil.

irriileat rem. Possessio namque parit adversai-io actionem
Ambilionem namque multis iudiciis prodidit, et su in rem. Si vero quispiam prajlatorum sua; condi-
divitem, potentem, instgnem velle fieri confessus tionismemor, eis pro voto non obaudierit, « ama-
est, sed alia via, sed in alio statu, sed in minori ras illico audit historias, » eo quod indignum, et-
periculo, majore liberlate. Voluit esse nobilis inter contumeliosum oranino reputant, si turpis et in-
laicos, aut eerte magnus in clero. ()b hoc princi- honesta pctilio repulsam alicubi patialur. Intcrim
pum virorum qua-sivit gratiam, iamiliaritatem ergo alarum suaruin fcruntur remigio, nidificant
iniil, ab eis quascunque suscepit functiones. Scri- in provinciis singulis, vix quot nidos
habent, vel
niis forle prcclatus est, aut consignandi suscepil ipsi sciunl, diurna
ad propagandas alicujus orbis
olliciuin, aul cimelii custodiani, aut publici claves plagas eis praeparautur hospitia, et in tanto nu-
wrarii, aut latiocinii varias cautioncs, aut si quid mero, vix hospiliolo uno donatur horridulus co-
aliud nequit, iit corbibus pra^ricoretur obtiuuit. raes. Nam si quis lioc feceril, probatse liberalilatis
Nou tamen quod ad eum pertineat de egenis, aut est. Utique et insignis prudentia:', si quis tot quo-
de pauperibus curam gerat, sed quia fur est, et o cunque modo conquirit, ut quasi ritu Memphitico,
loculos habet, quos avaritia solvit ad tempus, ut sub quotidianas hostias novis possit allaribus immo-
raiagino pietatis, eos sacrilegus farciat, et de men- lare. Nolunl taraen sacerdotio onerari, aut servire
dicitate, et de morte egenlium privatas sibi divitias altario, qui de altario vivuut, ne, ut populus
paret. Si enim verae compassionis raoveretur af- arguif, dicam luxuriantur, sed personalus quosdam
feetu, sua fidelius et utilius pauperibus erogaret, introduxerunt, quorum jure ad alium onera, ad
ipiam ad dispensationem alieni mercator irapurus alium referuntur emoluraenta. Et cura Apostolus
accederet. Jam palam emuntur omnia, nisi mo- dical, Quinon laboritt,noninanducel (II Tliess. u),
deslia venditoris impediat. Adeo enim sacris al- qui minimum raeretur, plus percipit, et labores in
laribus avarilia' profanus imminet ardor, ut ha^c alienos otiosus, aut llagiliosusingreditur. Qiiis ergo
omnia quasi qiKedam parodica pra;emantur, et dical in hac emenda licentia, cum non res sacra sit,

quia per se non veniunt in commercium, iicite et sed profana, Siuioniam posse coramitti ? Huc
juste creduntur acquiri si praeerapta fuerint, aut enim, ut vulgo dici solet, per argenteum ponteni
coempta. Quid enim?Nunquidin forum approbante transitur a sordibus, qute Iranseuntem vel ponte
prtetore non veniunl, quae jure antiquo sic possi- aureo perseqimntur.
dentur a laicis, ut transeant ad hieredes, et litulo
^ Cap. XYUl. Qnod am.hUiosi dissimulant se velle
donationis, aut perrautalionis, alieneniur ab eis ^
quod nia.xime appcttint : et quihus e.TCUsationi-
Jus ergo advocationis, aut patronatus ecclesite,
bus proposilum tegant.
quid prohibet distrahi?N&m quod beatus Ambro-
hseresim Simoijiacam commilti dicit in
Scd ecce ad aliquera istorum promovendum, aut
sius tali-

decretum interpretantur cogitur, aut circumvcnitur ecclesia, ut dicat hosli

bus, provinciale esse, et

quod in sola Ilalia, et intor Lorabardos debeat domestico : Aniice, ascende superius (Luc. xiv).
At inhibens Stupidi itaque obstupescunt, nomen dignitalis ab-
oblinere. constitutio apostolica, ne
horrent, refugiunt onus, et ut avidius impellantur,
illi, qui, dum ecclesias arabiunt, quo facilius sub-
intrent, jus advocationis qucerunt, adraittantur in
more^ utdicitur, arietis, ut fortius feriat receden-
ecclesias, quarum advocatio fraude qucesila esl,
tis, cum suspiriis, gemitibus et singullibus inter-

ad limorem dictum referunt, et nequaquara esse rumpentibus simulatas lacrymas, relrocedunt. No-
tuin siquidem est quia sedes lia;c trabit et irapellit
perpetuum, sed pro loco et tempore dispensan-
invitos, et quos notat ambilio repellit. Nituntur
dura. Ut enim ait lieatus Cyrillus in epistola F.phe-
sinae synodi, dispeosationis modus nulli unquam ergo ralionibus etauctoritatibus docere, quare eos

displicuit sapienlum. Si dispensationis modura episcopari non deceat. Non sum, inquil, medicus,
quairis, probabilis est quidem, si erga divites, D "^' '" '•'°™° '"*=" i*°" «st panis, nec penes me Ihe-

erga nobiles, orga potentes, el regales, aut cu-

sauri sunt, unde in necessitatis articulo, nova
el velera, indigentibus proferam. Possum itaque
riales, rigor canonum teraperatur. Nara « de rao-
ribus ultiraa fiet canonum rigi-
raenlio, » et istis
uti cxcusalione propbetica, quoniam loqui nescio,
ditas nequaquam posita est. JusUliae quidem liberi et quia puer cgo sum, etsi non aetate, rcvera
sunt, et eo ducuntur spiritu, ut necesse non
scientia et morum. Sordidis vestibus ab
levitate
initio iudutus sum, et eas nunquam sanguiue Agni,
habeant esse sub lege. Statuat ergo lex quod pla-
aut voslibus studui dcalbarc. Quomodo ergo sancta
cuit lalori : nara isti privilegii principalis gaudentes
tructabo pollutus, aut, quod sacerdolem oportet
beneficio, quidquid ambiuQt sibi corapetere opi-
pollula mundabo ? Nara legem indesinenter con-
nantur. Episcopos ad prima officia obligant, et de
terapsi, el Sanctum Dei, increpante Ezechiele, pol-
futura successione pacisci non verentur. Rcstat luere non cessavi. Mea ergo promotio, populi de-
ergo ut tristi paclio repleatur eveiitu. et illius jectio est. Ruinasiquidem populi, sacerdoles mali.
qtiisque animelur et armetur iu necem, ciijus ambit Faoti sunt enira in laqueum populi, existentes ia
679 JOANNIS SARESBERIENSIS 6S0

speciiltt, et sicut rete extensum ad iiiyolvendas A sus esse convincilur ex co quod invitatus ascen-
aniraas. Terret me AggMus, paralrola mystica dere diutius recusavit ; visus est enim nnluisse, qui
sacerdotii periculum exprimens, et manifeste do- dislulit. Qua' vero de canonibus sibi opposuit, ha-

cens, quia populus a sacerdotura moribus facilius bila ralione loci, lempoi'is ct pcrsonge, simili via

vitia contrahil, quam virlutes. Interroga, inquit, tendentiiim ad honores socia multitudo dispensat.

sacerdotes legem, et dic eis : Si sacrosancla Side priesentibus niti nequeunt, aut pra>teritis, fu-

rel vas sanctum contigerit alicujus vestimentum, turum vaticinantur profectum. Sic callidiis mango,
si sanctificant eura ex eo quod contingit Et cum '? dum qui durius provehitequum, aut pullum probi-
dixissent sacerdotes quia non sanctilicat, dixit ad latis incognitse gradarium proniittil in fuluruni, et

cos rursum Si immunditia contigerit veslimcnlum

:
fractis gressibus moUius incedenlem propensiori

niundi, ulrum polluat cum ? Et dixerunt, quia pol- laude in stabulum incauti mercaloris exlrudit.
luit. Tolerabilius ergo est me unum propriis con-
Cap. XIX. De his qui impuihnlius irruuni. sine
sumi vitiis, quam in multos viliorum diffundi pcstem. dissiiiiulalioiie amhitionis, ';iios nequc Tdtio, nec
Ad ha?c si persona esset usquequaque laudabilis, si auctorilas reprimere potest.
non esscm curia; ncxibus illigatus, nie Michseas Consistunt e regione quam plurimi, nequaquam
durissime repellit ab adilu, non ferens Sion aedifi-
g dissimulantes propositum, sed ambitionis quasi, ut
Cari in sanguinibus, et Ilierusalem in iniquitate dici solet, insignia prpeconantes, prsedictorum de-
principum suorum. Hic aut nulla est, aut compulsa, rident ignaviam, velut militum, qui militia; suse
aut simalata elcctio. " Hanc quoque parlem protensa titulos noa audeant profileri. Hi licet impuri sint,
disputalione prosequitur. Postremo se promoveri et nec vitam suam velint erigere, nec sciant in-
non posse sine suspicione Simoniacnc pravitatis, struore alienam, immundis, ut dicilur, pedibus,
cumob hoc jus, et aucloritalem sigilli, aut cimelii, certaiim irrumpunt in Sancta sanctorum, panes
aut scrinii, emisse videatur, licet alia mente ad Dominica» propositionis, et carncs Agni immaculati
obseqiiium potestatis, sicut pra^sens teslatur dies, assas igne passionis in cruce, non modo illolis,

qna delatum honorem respuit, leste conscientia sed pollutis (si liceat) manibus Iractaturi. Hi sunt
ut per hoc sinc onere sortire-
accesserit, affoctans qui licct primo aditu, ac januis habcantur indigni,
turhonorem. Apostolicas quoque sanctiones repli- continuo taraen tendimt ad sacerdolium, festinant
cat et rcvolvit, quibuspridem statutum est, ut a ad tribunal, et repulsis cseteris, sic sacris altaribus
sacris ordinibus ct omni promolionis spe arcean- incubant, ul jam non ad formam, et exemplum
tur, qui cujuslibet saecularis curiee emunt officia, pra;bendum plebi, ordo ille videatur institutus, sed
aut qui viles, aut serviles obsecundationes princi- esse occasio qusedam in abundantia et securitale
'-'
pibuspranstant, aut quorum non est a clcro
electio vivendi. Nec pulatur onicium districto Dei judicio
in ecclesia, et sine prEenominalione cujusquemun- obnoxium, ad secura qusedam, el nusquam discu-
danai potestatis canonica celebrata : quos, si aliter tienda administratio. Credas illud poelicum voce
sub periculo anathcraatis universalis
electi fuerint, prajconis omnibus sonuisse :

Ecclesia prohibet consecrari. Unus principum no- Occupet (xtremum scabies.

strorum, nominis siquidem immemorsum, in causa
Inde est quod omnes, quasi in stadii agone, con-
simili egregium facinus egisse memoratur. Henricus
tendunt.anhelantibus singulis,ne episcopatum acci-
fnit an Roberlus, non mullum refert. Cum ambi-
piat alter. Votis ergo, etsi non re, plures numero
tiosus quidam monachus ad ablialiam, quam per-
Nam
sunt rectores, quam illi quos regunt. qui regi
emerat, vocaretur, et ille modesliam simulans, ut
vclint perpauci sunt, cum quisque ut emancipetur
avidius pcterelur, onus refugeret, recusaret hono-
a jugo rectoris proprii, totis viribus quaerat. Pri-
rera, et se palara tanta; rei fateretur indignum :

vilcgio siquidem apostolico, aut regio pra^cepto,

« Plane, inquit princeps, indignus es,quia earaclam,
plurimi tutisunt, ne judicibus suis obtemperent, ne
data mihi tanta pecunia (summamquc expressil)
Non
justitiam faciant, ne legi Dei subjecti sint. ro-
emisli. Sed quandoquidom per nie non quo
stat,
prehendo cleraonliam apostolicae sedis, sed hanc
minus pactio impleatur, liberum mc haberi justum 1)
indulgeutiam ejus, Ecclesia; Dei non arbitror es-
est, et tu domum redeas ; et qui dignus est, desti-
pedire. Nihil tale in illa gloriosa familia Christi
tutae prccficiatur ecclesiae. « Sed nunc longe aliter
legimus, licet et in illis contentio facla sit, quis
succedit excusatori arabitioso. Hfcc enim, etalia
eorum videretur esse major. Nullam emancipatio-
quara plurima, mulliplical, ut credalur noUe quod
nem hujusmodi ab apostolis factara meminimus,
appetit, et landera gratis accipere, quod praeemit.
licet Paulum et Barnabam audierimus ab invicem
Unde tanquam vir raodestia; singulnris capitur, tra-
discessisse. Nullam in illa superna civitate, qua;
hilur, et ad cathedram conclaraantibus turbis, con- sursum est malcr nostra, cnntradictionis maieriam
cinentibus choris, raultitudine pressus deducitur. credimus, sed ncc hic esse debere, nisi urgcnlis-

Nec prodest ignobilitalem praetendisse carnis, aut siraaralio flagitet. De his enim (ut pace multitu-
sanguinis, eo quod imperatori non quaeritur suc- dinis, et eorum qui illius fovent iniquitatem, lo-

cessor, sed piscatori ; fabri filio, non Augusto. quar) dicam quod sentio, ne quid subtraham veri-

Scientiam accurata c.^cusalio prodit, ct religio- tali, aut probabilitati. Dico ergoquod indubitaqter
681 POLYCRATICDS. — LIB. VII. 682

credo, quod lii, qui cfferenle superbia, hujusmodi A per haeresira Siraoniacam, a sincerilate fidei cor-
eraancipationes quiErunt,a cervice sua jugum Chri ruit quisquis in spiritualibus, id est rebus sacris

sti, el patrii ejiis, si fieri posset, excuterent. Phis et ecclesiasticis, mercimoniuoi avaritiae committit.
dico, irao et qiiantura est in ipsis excutiunt, et Nec refert quod pecunia intercedat, in contractu,
divinse ordinalioni fallaciter contradicunt. Nusquara vel ante, vel post, cum omni tempore negotiantcs

crgo illud Apostoli : Non omnes prophelse, non in talibus damnatio Simoniac« pravitatis involvat.
oranes raagislri sunt. Omnes enim prophetae et ma- Cura enim perpetuo prohibitura sit ob hoc acci-

gistri sunl. Ita nt secundura antiquum proverbiura pere vel dare quidpiam, nunquam dare vel accipere

merito dicatur, quod et Saul inter prophelas. Et erit hcilum, quod est usquequaque prohibilum. Ut
revera, sicut ait Gregoiius Nazianzenus, nulla enim ait Tharrasius palriarcha, dare esl quando-
historia tradidit, vel tantum in Ecclesia 1'uisse nu- cunque dare, ot accipere quandoque accipere. Egre-
merum ministrorum, vel tara utiliter congregatum. gium quiddara in talibus accidit in Apulia lerapori-
Unde rehgioni et doclrinse Chrislianse grave op- jjus mcis. Regnante Rogero Siculo, contigit va-

probriuin nascitur, quod sacerdotia vel niinisteria care ecclesiam Avellanam Campanise, Apulise, et

ambitione potius, et ad graliam, quain raerito Calabriae. Robertus jam dicli regis cancellarius
pr«sidebat, vir quidem in rebus gerendis stre-
rura judicio deferentur. Omnes ilaque currunt, sed B
cuni eo ventum est, unus accepitjbravium. Ille qui nuus, el sine magna litterarum copia acutissimus.

in cursu ainbitionis velocior In primis provincialiura facundissimus, eorum non

aliis exstilil, el qui
praecucurrit citius Petro, et quovis discipulorum impar eloquio, verendus omnibus privilegio poles-
lalis, et morum elegantia venerabiUs, eoque mi-
Christi. Ascendil enim illico, et omnera celeritatem
feslinate vocationis crehris rabilior in partibns illis, quod inler Longobardos,
praevenit. lli sunt qui
muneribus visitant potestales, laterales et familia- quos parcissiinos ne avaros dicam, esse constat,
res eorura sollicitant, eciilesiarum prirais se com- fa£iebat sumptus immensos, et gentis suae magnifi-

mendant, applaudant omnibus, et etiara magnarura centiara exhibebat: erat enim Anglicus nationo. Ad

domuum non raodo othciales, sed ciniflones rogant, eum itaque viri tres accesserunt, abbas quidam,
ut, cuin locuni viderint, meminerint sui. Hi sunl alter archidiaconus, et tertius laicus quidam prse-

araici omHium, et qui non se, sed amicos in se de-

causam agens, sia-
posiius regis, fratris sui clerici

siderant promoveri. Hi sunt qui vilam scrutantur guU clam pro jam dicto episcopatu grandem pecu-
alienam, negligunt suam, infulatorum annos dinu- niam offerentes. Quid mulla ? Adhibilis farailiaribus
merant, canis laeiantur, physicos et genelhliacos seorsum cura unoquoque eorum convenit de prelio.

de prssidentium consulunt, librant humores, '^'"'"'° '"'-° ^' '""'"'° ""'"'''"'' P^'''^'^'* ''"' '^^
fatis c
solutione implenda sufficienlissime caulum, pigno-
et quasi in statera appendunt eleraenta viventium ;

ribus et fidejussoribus datis, diesque prsefixus est

et quos diulius superesse conspexerint, a?lalem
electioni solemniter celebrandse. Cum itaque ad
Nestoris dicunt exeedere, et scrvi aut cornicis jam
implere mensuram. raorbo con-
diem archiepiscopi, episcopi et mullaa venerabiles
Debiles selale vol
cutiunt, etiam sinceros criminibus incrustant simula-
personK convenissent, praBfatus cancellarius com-
petilorura causas, el quid cum unoquoque eorum
lis, et quasi hreredipetie vacillanlium cathedris insi-
egissct, exposuit, dicens, se exinde ex episcoporum
dianlur, lurpique inlerveniente coraraercio occupata-
sentenlia processurum. Damnatis ergo corapetilori-
rum sedium sa;pe iUiciias impetrant sessiones. Hi
sunt qui de se coadjuvandiset promovendis.nefarias bus Siraoniacis, pauper monachus, et lotius rei igna-

rus, canonice electus, approbatus, et inlroductus

obligationes interponunt ; el tandem cum ad rom
esl. Illi taraen coacti siml solvere id in quo se
ventura esl, immemores fidei contra fidera data\ se
obligaveranl, usque ad novissiraum quadranlera.
ipsos ambitionis et invidiae stimulis impediunt et
Utinam ita agatur cura procis nostris, qui omnes
repellunt. Si ergo plcrumqiie dum coinpolitorum
sedes olfacinnt, altenlius quidem et curiosius quam
rixa crudescit,'fsapientia Dei, [ler occultam et
,. ,. • •. odora vis
"""'" aut sagacitas canum, formellas leporum,
>'= "u"
„
.
i. 1 1

rectam disposUionis hdelom incognUura sua; viam,

:.,., ..
introducit, de quo nequaquam prsecesserat sermo
p,
L" aiit
*>

ferarnm lalebras deprehendat

,
, , ,

1 Si
., .

nuhi crede-
,

retur, sic excludereulur et illi, qui di.ssimulata ara-

vcl cogilatio illa lainen ex contingenlibus nihii
:

bitione cedunt, ut validius irrumpant in sedem, a

oinittunt, nisi forle in eo contingenlia prcelermit-
qua, sicnl ipsi fatentur, fuerant repellendi. Siqui-
tant, quod ainbicmdo modum exceduiil, si tamen in
dem juslura erat, ut de se sibi conlra se crederetur.
eo aliquis est modi excessus, ubi nuUus est omnino
Quid enim in eis lateal, nemo fidelius novit. Plures
modus. Pulsant itaque el Jpraecipitant polestates, si
tainen inconliuenler amhiunt, et impudenter. Fru-
obsequia non sufficiunl, si intercessiones non pro-
stra cnim, ut queinque eorum excipias, aliquem
sunl, vires suas^ aiiibitio exerit, suae et alienae fa-
oppones litulum, quia clamore conduclitio prffiva-
cultatis divilias ostondil, jnm palam loquilur, et in
lente delebiiur, concurrentibus exemplis et san-
inontcm elalionis ascendit et clamal : llcec oinnia
clionibus Patrum. Ignobilis est : sed nec Pelrus
tibi dabo, si a fuudamento lidei cadans, promoveris patricius exstilit, aul alicubi de claritate sanguinis
me {Malih. iv). Hoc siquidem cadere est, cum ccr- gloria'ur. Minor ost : Jeremiara et praecursorera Do-
lum sit ex auctoritate sauctorum Patrum, quod inini habet auctores. Puer est ; et monstrai senio-
683 JOAN.MS SARESBEUIENSI8 G«4

res a Danielo puero condemnatos. Illitleratus est :

A cateelmmenus esset, beati Ainbj-osii fiiit, ut tra-

nee scholas frequentasse leguntur aposloli. Conju- ditur, electio celebrata. Perseculus est Ecclesiam
gatus est : et Apostolus unius uxoris virunn, pra;- Dei, sed et Paulus ex perseculore faclus est prai-
cipit eligendura. In injuriam raatrimonii sui suam dicator. Eleetio deest, sed ct apostoli non petenli-
reliquit uxorem : et Joannes a nuptiis ad Evange- bus populis missi sunt. Non vacat sedes in quam
lium traditur revocatus. Opicus, aut potius elinguis posset inlrudi, accedat prfecedenti. Nam et Au-
est ; sed Aaron vices Jloysi, qui erat impeditioris guslinus Valerio Hipponensi non tam successisse
linguap, etiam sacerdolium legilur ministrasse. Si quam aecessisse describitur. Avarus est, dispersa
moderniora desiderantur exerapla, Valerius Vin- poterit congregare : el inutiliter non distrahet coq-
centio fidei et morum doctor exstitil, et exemplar gregata. Ut paucis universa complectar, ad omnia
martyrii. Scorta sectatus est ; sed Osee mandante ineptus est, sed Samson in mandibula asini Phili-
Domino, ampiexibus meretricis adhaesit. Insipicns slliiim expugnavit. Potens est et nunc Deus de
est ; sed per insipientiam niundi decrevit Deus lapidibus suscitare filios Abraha?. Ad baec dubium
salvare credentes. Percussor est ; sed Petrus gla- esse non debet quod catbedra episcopalis sanclos
dium exerens, servi principis sacerdotum auricu- recipit, aut sanctos facit. Nam et cum Saul inun-
lam amputavit. Meliculosus est sed Jonas ad Ni- ; g ctus essct in regem insiliit in eura Spiritus Domi-
nivitas veritus est accedere. Thomas ad Indos. Te- ni, prophetavitque, et mutatus est in virum aliura,
netur funclionibus pubjieis alligatus ; sed Matthaeus Caiphas quoque licet sacrilegus, et qui cum Juda;i»
de teloneo assumptus est. Vinolentus est, etdeditus conspiraverat in necem Salvatoris, cum essel pon-
gulae ; sed Dominus ipse dictus est potator vini, tifex anni illlus, prophetavil, ut conslet ipsum ab
vorator carnium. Non acquiescit majoribus ; sed et oflicio prophetiae, gratiam, quam demeruerat, acce-
Paulus in faciem reslitit Petro. Contenliosus est : pisse. Cura ergo sedes suavis, et dulce lignura,
et inter discipulos Jesu facta contensio memQ- gratis et sine labore omnia desiderabilia conforant,
ratur. Garrulus est et linguosus; facundus habeatur, nonne supertlua sollicitudo est, dies laboriosos, et
quoniam et apostolus sic dictus est semini-verbius. noctes insomnes ducere, ut ad sacrarium philoso-
Militiam armalam exercuit : sed Martinus Juliano phiae aocedanl "?

legitur mililasse. Vir sanguinum est ; Moyses

sed
Dulcius est januisse ioro, tenuisse puellam,
/Egyptium interfecit, et abseondit in sabulo. Mani- Tlireiciam digitis increpuiase lyram.
festum est homicidium ; et Samuel praesente populo OviD., Amor. II, xi, 31.)
regem pinguissimum intcrfecit. Perfidus est et jier-
Aut si hoc nimis videtur esse arduum, quoniam ta-
jurus ; sed et Petrus perfidiam perjurio cumulavit
Mutusest; sed hoc Zachariam a sacerdotio non ^ !^'"' 'y™ ^°""™ eliciens, suum laborem habet, et

industriam exigit, lutius est cxsullare quiescenlem

exclusit. Caecus est sed et Paulus videre non ;

poterat, quando eum Ananias Domino consecravit.

ad sonura lyra"', et vocem organi, et portas omniura
Exigentibus culpis deposilus
sensuum voluptatibus aperire. Interira philoso-
est ; sed multi tales
phantium studia deridentur, si quid auditur inco-
restituti sunt, et postmodum Ecclesiie Dei pluri-
gnitum, quasi profanum sit, conderanalur, aut si
mum profueruut. Surdus est ; sed hoc praeconari
legem Dei non prohibet. PrKdicator enim quffiritur,
minoris est, eoniemnitur. Nam ut ratione aut au-
ctorilate reprnbelur, frustra exspectas, si ratione
non auditor. Leprosus est sed de pastore pasto- ;
vel aucloritale niteiis, consueludinem qua abutun-
rum Ecclesia recolit. Quia neo speciom,necdecorem
tur, et quam feceruiil, objicient. Dicitque procerum
habcns apparuit, qui excludendus videretur tan-
alter ad alterum :
quam leprosus, et nec humano dignus aspcctu.
Persona despicabilis est sed in simili repulsa;
lloc esl cur pallel, cur guis non prandeat hoc est;
; titu-
Doctoresriuc iuos curto centusse licctur (32).
lo, adversus Martinura non audivit Ecclesia defen-
sorem. Errat in fide ; hoc fecisse dicilur Cyprianus. Et psallunl in sobrios lii qui bibunt vinum. Nec

Valeludinarius est ; sed Gregorius in summo lan- tamen ambitione lanta episcopalis dignitas dun-
guore Romanam optime gubervavit Ecclesiam. Su- '-* "^"^' oppugnatur, eo quod jam summis et minimis
perbus et vanus est ; sed lalis fuit Bricius Turonen- eadem est dominandi prffsideiidique libido. Qui
sis. Corpore et membris debilitatus esi ; sed hoc enim aspirare non audet ad caihedram, pari avi-
egregio confessori Paphnucio legilur aecidisse. ditate et eisdem machinis pra^fecturas, archidiaco-
Condemnalionem ambitus lulit ; sed el flliorum natus, ct alias aggredilur dignitates. Indulge ei

Zebedaei petentium primatum, est petilio reprobala. modicum, audebit ampliora, procedet pauiatim, re-
Hiieresim quandoque docuil .<:ed Augustinus sc ;
miniscens, quod
Manichteum fuisse fatetur. Coluit idola, sed et Mar- Audentes fortuna juvat,
cellinus marlyr iasignis in papatu, thurilicare com-
cl limor animos convincit esse degeneres. « Nemo
pulsus est. Forte nondum est Christianus, sed dum repenle turpissimus fuil. " Si pauluhim successerit

(3i) Apud Pers. Satyr. v, 10), legilur :

hoc est exigua pecuni;e
: summa, quae ne centum
Et centum Griecos curlo centussc licctur, quidera asses conticiat.
685 POLYCRATICUS. — MB. VII. 68«

eis, quod se fieri posse non spereiit. Tan- A dedit sui ipsius ignara ambilio, ut prophelicis ct
iiiliil est
dem itaque quod petiliir, obtinetur, seit ut dici so- divinis oraculis nulitum asinae prseferas? Terreris
let, Deo irato forto, etcontremiscis in vocem asinae, sed nequa-
Tunc crassos Iransisse dies,lucemquepahutrem, quam compungeris. IIoc enim divini verbi munus
Et sibi jam miseri vitam gemuere relictam.
est, et donum illinii, qui solus in mentibus electo-
(Pehs., V. GO.)
rum ignein clKiritatis accendil. Unde liquet, quia
Novam ergo concipiunt sollicitudinem, et seram, inuliliter asinam audit, quicunque verbi Dei con-
eo quod temporis jactura reparari non potest. Quod temnit vocem. Audi tamen et asinam utilia suaden-
in claustralium pluteis continetur, excutiunt, litte-
tem, quia et in ea ad eruditionem luam spiritus
ratorum expilanl scrinia, corrogant .«chedulas, ver- loquitur. Prtevidet angelum cohibentem illicitos
borum ilosculos legunt, oratiunculas conquirunt, et
gressus tuos, et eum ostendit tibi. Qua via ad
modis omnibus elaborant, ut videantur scire quod honores ecclesiasticos ascendendum sit, quae via
nesciunt. Nam ut sciant, aut in virtute profjeiant
sit fugienda, canones docent. Contemnis taraen,
nondum soUiciti sunt. Umbram duntaxat virtulis
quia in via mandatorura Dei non vides angelum
affectant, quam semper virtuti prselulerunt. Utique
tcnentem gladium, ut occidat te. Eadem incedit
nihil miserius est, quam in alieno fulgoi'e gloiiari :

asina homo tui collatione stolidus et tardus, et

et eo constat esse inopem debitorem, qui solutionem
qui verbi et exempli tui calcaribus urgendus est,
non potest, nisi novi
cclebrare gratia creditoris.
ut faciat legem, vidct angelum, timet, subsistit,
Verumtamen sic tempus redimere gesiiunt, ut tibi
et consilium Dei tibi enuntiat. Loquitur in casu
satyricus recte videatur illis occurrcrc, cum im-
isto. Tu miraculum vonerare, et singula verba ejus
proper ioingerens,
repone, et exoulpe in tabulis cordis tui.
Udum et molle liitum es, jain ntine properandus, et acri
Fingendussine jine rota: libi luditur,efjluis aniens. Cap. W.Delegibus smculariumprincipum, quibus
Contemnere, sonat vitium pcrcussa, maligne curiales et officiales arcentur ab lionoribus ecele-
Respondet, viridi non cocla fidelia limo. siasticis: et quibuse.vempiis Dathanilce etAbiro-
nitce nitantur obtinere.
(ID., m, 23.)
Ait ergo imperator Juslinianus : « Maxima sunt in
Hsec enim non niodo adversus proelatos Ecclesiae,
omnibus dona Dei de superna collata clementia,
sed oranes qui antedocendi officinm praasumpserunt,
saecrdotium et imperium illud quidem divinis :

quam discipuli formam impleverint, ad pigritiam

ministrans, hoc autem humanis prsesidens, ac dili-
exoitandam, quasi stimulum libertas veritalis edu-
cit. Unde ergo nova et vetera proferent, qui sem-
genliam exhibens ex uno eodemque principio
:

per aeque nova et vetera conlempserunt ? Ncc

utraque procedentia, humanam exornant vilara.
p Ideoque nihil sic erit studiosura iraperatoribus,
est quod error concurrenlium sub prfetextu multi-
tudinis excusetur, quia vivendi forma a conviven- sicut sacerdolura honestas, cum utique pro illiis

liuni similitudine nequaquam traliitur, sed a verbo ipsi semper Deo suppliceot. Nam si hoc quidem
Dei, in cujus via beati ambulant, et recto calle ad inculpabile sil, undique et apud Deum fiducia erit

verae felicitaiis patriara pergunt. Neque enim quod plenum. Imperium autem recte el competenler
a multis peccatur, peccatumnon est; sed ideo gra- exornet tradilam sibi rempublicam, erit conso-
vius, quia multum. Nec delinquentis culpam socia nantia quasdam bona, orane quidquid utile est,

minuit muiiitudo, sed pra?gravat, eo quod viribus humano conferens generi. Nos igitur maximam
Buis, nerorrigaluv obstat. Ne tamen advcrsus ju- hahcmus sollicitudinem ciira vera Dei dogmata,

stitiara Dci ambitiosonmi multitudo prsvaleat, non et sacerdotum honestatem, quam illis obti-
circa

tnodo divina, sed humana jura armantur. Lex el nentibus eredimus, quia per ea maxima nobis don«

prophetae, Evangelium, et omnes reguiae Patrum, dabunlur a Deo, et ea quse sunt, firma habebimus,
illorum deteslanlur audaciam. Nihilominus lamen et qua; nondum venerunt, acquiremus. Bene autena

adversusDominum eriguntur. Erubcsce, Sidon, ait universa geruntuv et competenter, si rei princi-

mare (Isa. xxin) : ct lu, clcrice, quid scnlis,cumiai- pium fiat decens, et amabile Deo. Hoc autem
cns iegis fere ignarus ambitionem luam arguit et ^ futurum esse crcdimus, si sacrarum regularum
compescit?Obstupesce, propheta, cnm asinateses- obsei-vatio custodialur, quara justi, laudali, ad-
sofem suumrcvocat, ct luos convnncit crroves. Bru- orandi inspectores, et minislri verbi Deitradiderunt
tum animal, homo stupidus, angeiiim videl tenen- apostoli, el sancti Palres custodierunt, et explana-
tem gladium, id cst spiritum, qni lalet in iiltera, verunl. Sanciraus igitur sanctas per omnia se-
ct tu c«cus in tanto lumine ScriptiiraTum insamis qnentes rcgulas, dum quispiam sequenli orani

futs in mortcm ? ErnhescB ergo, obstnpcsre, svib- tempore, ad ordinationem cpiscopalus perducilur,
sisle, et a matediciione, ^6 ([uam avaritia slimulanle eonsidcrari prius ejus vilam sccundum sacrura
festinas, recede, et qui contemnis Moysen et pro- ^.poslolum, si honesla, si inculpabilis, et undique
pivetas, vel asinam, quam ambitionis tua! calcari- irreprehensihilis sit, et in boui.s testiinoniura

bus urges, audi. Miraculo siquidcm opns csl. Ba- habeat, ct sacerdotcm decens, et neque ex oflicia-

laam otenim non corripitur, iiisi asina loqualiir. li, aut ex curiali vrniat forluua. Neque ex idiota

Nonne erabcscis, quod te sic cxcKcavit, sicpessun- mox clcricus, deiude parvuin aliquid prseleriens
 ;;

687 JOANNIS SARESBERIEXSIS 688

episcopus appareat, sed aut in virginitate degens a A eoriira mediatores damnatiorii subjiciautur. Et
principio, aut uxoreni siquideni habens, ex virgi- praHerea qui dat, et qui accipit, et raedialor, sa-
nilate ad euni venientem, neiiue fibos odibiles. cerdolii aut cleri honore removeatur. Quod autem
Alioi]UMi qui praeler liiec aliquid agit, et ipse cadat pro hac causa daUmi est, ecclesiai illi vindicelur,
sacerdotio, et qui eum ordinat extra episcopatum cujus voluit sacerdolium comparare. Si forle laicus
scctabilur hanc legeni oftendens. Sed neque ineru- mediator pro hac causa aliquid acceperit, iu du-
dogmatum, ad episcopalum
ditus esislens sacrorur.i plum id ecclesise reslitual. Idem ««Sed neque :

accedat. Prius auteni aut monasiicam vilam pro- quomlibet venerabilis domus gubernatorem, aut
fessus, aut in clero constitutus, non minus men- aliam quamcunque sollicitudinem ccclesiasticam
sibus sex, uxori tamen nou cohffireiis. De caelero ageniem, dare aliquid illi quo constiluilur, aut
a
autcm nulli iiermillimus a positione legis uxorem nulli personaj liceat, pro commissa sibi guberna-
habenli, talem imponi ordinationem. Sicut bonara tione. Qui vero dat aut accipil aut medialor fit,

gratiam, vel gloriam in eo, qui ordinandus est, clero nudabitur, acceptis vindicandis venerabili
qunerimus; ila etiam in eo cahimniam, qui frustra loco. Si aulem sa^cularis sit qii; «ccipit, aut media-
accusavil, punimus. Si auttm aliquis dicat con- tor est, quod datum est, dupluiu eidem venerabili
scium se esse alicujus illiciiorum ei, nou prius g loco ab ipso praebeatur. .. Idem : ..Sancimus cum
mereatur episcopi ordinationem, quam querelae opus fuerit cpiscopum ordinare, clericos mox in
examinalio fiat, et undique innoiius appareat. tribus decreta facere personis proposilis sacro-
Quod si posl hujusmodi coutradictionera, non pas- sanctis Evangeliis, dicentes in ipsis decretis, quia
sus is qui ordinem facit, legiiimam examinationera neque propler aliquam donalionera, aut proraissio-
imponi causae, ciirrat ad ordinationem, sciat quod nem, aut amicitiam hos elegeruut. Sed et scientes
ab eo fit, pro nihilo esse, sed is qui contra legem eos rectae fidei, el honesla; vitae esse, et lilleras
fil cadat sacerdotio, et qui sine probalione ordi- nosse ; uxorem, neque concubinam,
et quia, ueqiie

nalionem iraponit, et ipse similiter cadat sede neque filios habeul, neque hos curiales aut offi-
sacerdolali. .. Item Leo : » Si queraquara ad episco- ciales esse... Idem « Sed neque curialein
: aut offi-
patus gi'adum provehi, Deo auctore, conligerit, puris cialem clcricum lieri perraittimus unde ex hoc :

homiuum menlibus, nuda electionis scienlia, venerabili clero injuria fiat, nisi forte raonastlcam
sincero omnium judicio proferatur. Nemo graduni vitam aliquis eorum non min':s xxv annis imple-
sacerdotii pretii veualitate mercetur. Qualiter verit. Tales enim ordina:'i priceipinius, quarta
quisque mereatur, uon quantum quisque dai'e sufli- propriae substanti» sd3i reteiila, i'cliquis partibus
ciat, aestimetur. Piofecto enira quis locus tutus, et ^
curia; et fisco vindicandis, si in clero constituli,
quae causa poterit esse excusata, si veneranda Dei '
monacho condecentem vitam imi.leverint. » Idem :

xempla pecuniis cxpuguentur? Quem murura iule- " .4b episcopis Deo amabilibus secundum divinas
gritati, aul vallum fidei providehimus, si auri sacra regulas roligiosos clericos cum multa fieri inquisi-
faraes veneranda penetralia proserpit "?
Quid deni- lione, et boni testimonii viros ordinari sancimus,
que cautum esse poterit, aut securum, si sanctilas litteras omnimodo scientes, crudilos, sed nnllos
incorrupta corrumpitur? Cesset altaribus imminere magis in sacris ordinationibus diligimus, quara
profanus ardor avaritias, et a sacris adytis repel- cum casutate vivenles, aut cum uxoribus non co-
latur piaculare flagitium. Ilaque caslus et humilis habitanles. Ha;c quidem saeculi principes. Nam
eligatur nostris temporibus opiscopus, ul locorum licct Ecclesise doctores heec latius prosequantur
quocunque pervenerit, omnia vilae propriee intc- quoniam nimis videntur ardua, quse dicuntur ab
gritate purificet. Non pretio, sed procibus ordinetur ipsis, vilescunt. Utique qui vel istos non audil,
antistes, tantum ab ambiiu debel esse sepositus, caecior est Hypsea, et Dulichio remige surdior,
ut quseratur cogendus, rogatus recedat, invitatus et qui merito praecipitandus csl, prostratus ab
effugiat. Sola illi suffragetur necessitas excusandi. angelo, quera contemnit, in infernum inferiorem.
Profeclo enim indignus est sacerdolio, nisi fuerit Nadab et Abiu igne suo succensos, et extra tabcr-
ordinatus invitus. Cum sane quisquis hanc sanctam D naculum elatos, Domino mandante, audieras sed ;

et venerabilem antistiiis sedem pecuniae interventu hi templum Domini et Sancta saoclorum, Moyse
subiisse, aut si quis ut alterum ordinaret vcl eli- repugnanie, id est lege Doniini prohibente, ni-
geret, aliquid accepisse detegitur, ad instar publici tuntur irrumpere. Successit eis soboles nunierosa,
criminis, ot la?SHn majestalis accusalioiie proposila, replot atrium domus Domini, aiienum igncra ac-
a gradu sacerdolii retrahalur. Nec solum deiuceps cendunt. Adolere thura niluntur prohibili, el
honore privari, sed perpeluae quoque infaniiae Dathanilarum et Abironilarum sociefate con-
damnari decreviinus, ut eos, quos facinus par tracta, irruunt in Moysen, scindentes Ecclesiam,
coinquiniit et aequat, utrosque simihs pcena comi- sacerdolium perturbanles, seditionera facientes
letur. » Item Justinianus Novella : ><
Prae omnibus in populo, nisi ad sacerdotiura permittantur acce-
istud observare sancimus, ut nullus per suffragium dere. Cum enim sibi conciliaverint gratiam pote-
alicujus muneris episcopus ordinetur. Si quid aulem statum, de jure patere sibi asseruut universa
tale commiltalur, ipsi danles et aocipientes, et eo quod princeps, ut dicunl, legibus non subjicilur.
689 POLVCRATICUS. LIB. VII. 600

el quod priiicipi placet legis liabet vigorem. Cum A nero, et si qiia siinl in logo Ooi simili.i, bene agoiur
ergo populus ci, et in eum omnem auetoritatem tecum, si non mutilatus retrudaris in carcerem,
suam contulerit, ci obviiire crimcn majestatis est, et aut iii exsilium propellaris. Undique conclama-
manifesta subversio principatus. Siquidem sacri- beris, et lam ambitiosi, quara fautores eoruin
legii instar est, dubitare an is dignus sit, quem extiomre damnationis vitae non vcrehuntur ferre
princcps elcgerit. Nec temoritalis effugit notani, seiilenliam. Ununi tamen remedium tibi Dominus
et beiie cum eo agitur, si vel poenam, quisquis ex procurabil, quod cujusquo sapiontis ol timontis
quacunque causa voluntatem principis ovacuare Doum conscienlia consonal verbis luis. Inde est
parat. Nullas leges credunt civilibiis praeferendas. quuil sentenlia eorum de le, Domino auclore, non
Has Anacbarsis Scylba telis araneaj comparavit, seiipor obtinet. Si enira ipsis credilura fuerit, tu
quae muscas et culices detinent, sed volatilia irans- quasi lassae majestalis reus, hostis publicus judi-
railtunt grandiora. Sic et jura civilia, liumiliorum cabeiis. Diceris utique publica evacuare jiidicia,

reprimuiil voluiitates; sed prolVcto iiolentioribus et dum professionis propri.-e zelator, occlosiasti-
cedunl. Naiii ex transgressione vel contemptu legi- cam erigis liberlatem, sajiienliam subvortis princi-
timam eis noa irrogant poenam, sed nec interpei- pum, el eos quisi stultos et conlemptibiles reddere
lalos quidem cauta dissimulatione prsetereunl. Ad p macliinaris. Satius erit ut diadema detraheretur
haec conquisila lyrannorum e.xempla proponunt, principis capiti, qiiain principalis el egregise parlis
quibus persuadeant polestatibus universa lioore. reipublica: disposiiio, quse in roligione versatur,
Maxime lainen sicubi locorum fuerint, ubi invote- illiiis sublraluilur arbitrio.
rala consueludo obtineat, eliam si rationi adver-
lion priuatn rupit, P,omana (luisqids in urbe
setur ot legi. Narrant quis lyrannus doniesticura foitipciuin transire parat.
suuin, aut familiarem, in quam ecclesiam sino
F.t forto arrogantius privatorum vota transgredi-
electione intruseril, quis clorura, ut ignolum ot
tur qui sub imagine libertatis priucipibus appetit
indignuin oligerct, torroribus et damnis impuleiit,
quis Ecclosiam Dei vemliderit palam, qiiis metro-
domiiiari. Nam si quis principum suporstitioni
hujiismodi acquiescat, insipiens est, ot ab illus-
polilanuni compuleril reprobabilem consocrare,
quis
Irium regum virtule dogoneral. David tamen, sicul
episcopos religiosos in exsilium egerit, aut
actos ab illis, coegerit exsulare, quis Ecclesiam et
Rogum narrat historia, et omiiis Israol ludebant
corara Doraino in omnibus ligms fabrefactis, et
res sacras oneraverit niuneribus sordidis, quis
cilharis, et tympanis, et lyris, et sistris, et oym-
indignis suppliciis torseril religiosos, quis vilipen-
balis ; licel ei non defuorit ejusmodi increpalor.
derit el pessuudederit clerum, quis in provincias
Hisloria naraque raomorata prosequitur : Et eyressa
induxeril ferale judicium, quis leges el canones
exterminaverit a finibus suis quis induxerit silen-
Miciwl filia Saul in occursum David, uit : Quam
;

gloriosus fuit liodie rex Israel, discooperiens se ante

lium episcopis, ut qusevis llagitia impune et siue
imcillas servorum suorum, et nudatus est i/uasinu-
ulla reprobensione committeret, quis adverous
Romaiiam detur unus de scurris. Dixitque David ad Micliol :
Ecclesiam diulius et perniciosius iutu-
muerit, quis omiiia non tam sua quam porversa Viuit Dominus.quia ludam ante Dominum, qui elegit
7ne, potius qua:n pntrcm tuum, ct qunm omnem do-
lege tractaverit, quis landem consueveril iibito
licilum c( «quaro. Si quis autera in his coramemo- mum ejus; et prwccpit milii ut essem dux .mperpo-
randis copiosior est, ot in explenda malitia
pulum Domini in Israel, et lurlam, et vilior fiam
plus quam factus sum, et ero humilis in oculis meis,
nequior, sincerioris est fidei, et efficacioris indus-
et cum ancillis de quibus locuta es, gloriosior appn-
tria;. Qui vero pro veritate fidei, aut sinceritate
rebo. Igitur Mrchol filiw Saul non est natus filius
morum de jure divino aliquid loquitur, aut super-
usque ad dicni morlis suik (II licg. vi). David vero
ptiliosus ost, aut invidus, aut (quod capitale estj

principis inimicus.
sedit rex in domo sua, el dedil ei Dominus roquiem
Si dioas quia ignis qui per septuaginta annos
undique ab universis inimicis suis. Vidosne quam
diligenler puniri docet liisloi ia hinc contemplum
Babylouica; caplivitatis subaqua vixerat, demum D
exslinclus esl, Antiocho vcndente Jasoni sacordo- religionis, cum arrogaiitia lumoris, inde devotio-

liura, aut quod bealus Gregorius toslatur, quia

nera fidei, et humililalis cultum remunerat? Nam
et David quiotera regni assoquilur, et Michol pra-
pestilontise, et faracs, concussiones gentiura, colli-
siones regnorura, et quara plurima adversa terris
vae increpationis merito sterilis obil, el nuUum
inclyti generis, et felicis malrinionii rcliquit fru-
provcniunl, ex eo quod honores ecclesiastioi ad
r.tum. Recle quidem, cum et Michol omnis uqua,
prelium, vel humanam gratiam conferuntur perso-
vel ex onMibus inlcrpretetur. Siquidom mnllitudinis
nis non meritis. Si dicas Ozam percussum a Domi-
imperiloe consilium, et qua? populare judicium se-
no, 00 quod aicam nulantein pra>sumebat eiigero.
quitur, fructiis boni nec jucundilalem, noe memo-
Si regnante Ozia rege loproso, siluisse dixeris riam habet. \'erumtainen cum islos consiliarios
Isaiam, ot, eo mortuo, vidisse Dominum sodoiitcm magnatorum audiciis, nequaquara suspicaboris
super solium excelsum. Si dixeris onera taberna- Michol sine sobole docessisse. Oinues eiiim filios

culi humeris et plaustris levitarum duntaxat immi- Michol osse miraberis, ot si non cariiem, spiritum
601 JOANNIS SARE5BERIRNSIS 692

ex traduce illius putabis processisse. El quo isiud A quasi avaritise triumphatore?, praecipui ubique
fftcilius tibi persuadeas, hi qui divinam evacuare clarescunt. Cistercienses B. Bcnedicli, quem om-
nituntur, ut suam statuant, auclorilalem, sine uium juptorum spiritu plenum fuisse constat, pr»-
iiberis moriuntur, aut eos relinquunt degeneres ct cepta ct vestigia sequuntur ad unguem. Glu-
ignavos. Procul dubio quisquis ecclesiasticam do- niacenses, religionis formam miiltis provinciis
primil libertatem, aut punitur in se, aut punitur tratliderunt. Et canonicis sufficere debet ad plenis-
in sobole. Amitlunt ergo filii eliam propria, cum eimam laudem, quodregulam eorum oportet oinnes
his quse, favore eorum, paterna impietas occu- clericos iraitari. quoque oaptistara Salva-
Ereraitse
pavit. toris, et filios prophetarum, institulionis suae lia-
bent auctores. Fratres Templi, Machabseorum
Cap. XXI. De hypocritis, qui ambitionis lahem, falsa
religionis imagine, 7iitiintiir occultare. oxemplo, ponunl animas suas pro fratribus suis.
Xenodoclii, sive hospilaliuin procuratores, aposlo-
Licet autem populi tcmeritas, aut licentia po-
lorum sequuntur vesligia, et ad perfectionis cumu-
testatum, praeceplis legitiniis, et divina institutione
lum aspirantes, in eo fidelissime audiunt Christum,
reprimi possit, ambitio tanien dominari non potest.
quod vivunt innocenter, et omnia quae habent,
Si enim in manifesto non audet, clanculo serpit,
•p pauperibus erogant. In his tamen omnibus fideles
et fraudr.lenter ingreditur. Si fores Ecclesiae mu-
inveniuntur, et reprobi, nec ob id religionis aut
neribus non aporial, si nec sua, nec aliena vio-
professionis veritas deformatur. Quse enim professio
lentia reserantur, confugit ad artes fallacifo sufe,
est, aut quffi legitur unquam fuisse societas, in
omnia quas liberlatem impugnant, quce doctorum
quam macula non irrepserit? AngeUim apostatam
slaluta convellunt, et quae religioni contraria sunl,
legimus, ia primis fratribus parricidium, propho-
tota liberlate spiritus detestatur. Sinonem, ut sim-
tam reprobum, apostolum proditorem, discipulos
plices et crcdulos circumvenial, miraberis rediisse.
Christi perfulos, nec tamen corrumpitur puritas
Siraulat et dissimulat, et
persislentium angelorum, aut minus sancta est
astutam gerit siib peclore vulpem.
societas invicem diligentium fratrum, aut prophetise
IPers., V, 117.)
gratia est in electis culpabilis, aut apostolatus in
Stoico quovis liberior est, Catone rigidior. Est
fidelibus contemptibilis, aut disciplina Christi per
quoque interdura simplicior Paulo doctore gentium, Sicut ergo
varios errores aberranlium est infamis.
sollicilior, fcrventior Petro et ei vivere Christus
;
angelus Satana^ Iransfigurat se in angelum lucis,
est, et mori lucrum : nec gloriatur in aliquo, nisi
et apostoli pseudo ad auctoritatem apostolicam
in cruce Christi, quam jugiter portat in corpore,
aspirabanl potius, quam ad vitam : sic et hypo-
ul spiritus salvus sit, dissolvi duntaxat cupiens, et C critse ad supercilium Pliarisseorum confugiunt. di-
esse cum Christo. Mortificat ergo carnem cura vitiis
latantes phylacteria, et magniricantes fimbrias; et
et concupiscentiis ; et non sicut CcCteri hominum,
quse in lege Dei scripta sunt, nolunt contingere
cum hominibus degens, vitam agit angelicam, et
digilo, nisi ut videantur ab hominibus, a quibus
in cajlestibus conversatur. Jejunant lii coutinue,
honoris aut allerius remunerationis mercedem
sine intermissione oranl, clare lamen, et ut audiat
exspectant. Inde esl quod facie pallorem ostenlant,
hospes, asperis et sordidis vestibus induuntur, et
proluuda ab usu trahunt suspiria, artiticiosis el
populum increpant. Arguunt clerum, de moribus
obsequentibus JBCrymis subito inundantur, obstipo
corrigendis sollicitant principatus et polestates,
capite, liminibus interclusis, coma brevi, capite
testimonium sibi acquirentcs justitiae, si vita3 de-
fere raso, ,voce demissa, labiis ab oratione mobi-
trahant aliena\ I't vero fraus sub honestatis spccie quadam
libus, Jncessu tranquiilo, et quasi gressu
convalescat, laudabilium virorura collegia expe-
proportione oomposito, pannosi, obsiti, sordes
tunl, arduas subeunt professiones, ostenlant ditfi-
affectalam vindicant vilitatem, ut eo
veslium, et
cilia, et familiarius sibi propitii, possibiiia et quaj
facilius ascendant, quo se studiosius videntur iii

humaniora sunt, exsequuntur. Sic ergo Basiiil,

qui sponte sua
locum novissimum dejccisse, et
Benedicti, Augustiui, aut si hoc parum est, aposlo-
p je^escunt, crescere compellantur inviti. Hi sunt
lorum el prophetaruni falentur successores vostes
qui, si quid maculae inhaesit Ecclesiae dum pere-
;

Cartlmsiensium , Cisterciensium , Cluniacensium,

grinalur, publicis aspectibus detegunt, iit ipsi ab
induunt, et qui dignantur esse canonici, glorian-
omni macula vidoautur immunes. Hi sunt qui be-
lur in laneis tunicis ct pellibus agninis. Veniwiit
neficia, qure necdum sanctis collala sunt, prncdicant
enim in vestimentis oviwn,inlrinsccus autem sunt
aufiTenda. Hi suntqiii potesteiibus persuadenl, ut
hipiraparcs (Matth. vii); sed, nt ait Dorainiis, evi-
propter viiia personarum, jure suo priventur eccle-
dcnlissime cognoscuntiir a fruclibus suis. Non tamen
siip. Decimationes cl primilias ecclosiis sublrahunt,
a fraude istorum, religionis ver;c diminuitur gloria.
el ecclesias ipsas accipiunt de manu laicorum,
Nam indubitanteromnibus constat, quia nomiua quae
profitentur, et quorum pollicentur offu^ia, honestis- episcopis inconsultis. Hi sunt qui prfedia avita

sima el fidelissima sunt. Nam religio in liis adeo subtrahcntes indigenis, vicos et pagos redigunt iii

vora, adeo probata consislit, ul nullius reprehen- solituilinem, el in suos usus vicina qua;que con-
sionis aculeos roformidet. Siquidem Carihusienses, yertunl, ecclesias diruunt, aul in usus revocanl
603 POLYCRATICCS. LIB. Vll. 694

ssecnlares. Qiiro domiis oi-alionis fuerat, aut effici- A mentissimeindignantur. Si eis obloqueris, rcligioois

liir slabiiUim pecoi'is, aut opilionis, aiil laiiifieii ininiicus et veritatis diceris impugnalor. Feras
officina. Et quidcm majora impune laciunt, et itaque patienter, si injurias ct damna inlulerint,
quasi cornibus geminse polestalis, Reclesiam, in qui lioentiam omnium, aposlolica et regia auctori-
cujus sinu quiescunt el proteguntur umbra, ven- iate obtinuisse videntur. Nara et hoc meritis oorum
lllare non cessant. Ad Ecclesiam namque Romanam deberi credilur. Sane qui resistit potestciti, Dei or-
confugiunt, qute mater pielalis, religioni consuevit dinationi resistit. (liom. xiii.) Noc ego apostolicae
providere quiotem. Implorant opcm ejus, protectio- majestati, ot regiae arbilror reiuctandum. Miror ta-
nis irapetrant clypeum, ne cujusquam possint ma- men, ut fidolium pace loquar, quidnam sii, quod
lignitate vexari, et nt se possint plenius exhibere, deeimas, et jura aliena usurpare non erubescunt ?
et cbaritatis implere munus, ne decimas dent, Inquient forte, rehgiosi sumus. Plane decimas
aposiolico privilcgio rauniuntur. Procedunt ullerius, solvere religionis pars est, et eas a Deo populus
etquo sibi plura impune liceant, a jurisdictione dnntaxal religiosus exigilur. At qui ca>i pxigunt,
omniura ecclesiarum se ipsos eximunt, et efficiun- irreligiosi sunl. Vos autera quis constiluit judices
tur Romanae Ecclesi» filii spirituales. Ita tamen, ut super eos ? Aut qui eslis ut exerceaiis judicium ia
pro foro rei ubique conveniant ; sed tamen con- p servos alienos? Unusquisque suo domino stat, aut
veniri non possunt, nisi Roraae vel Hierosolymis. cadit. Stabunt autem. Sumus, inquiunt, tuti apo-
Deinde saecularium potestatum implorant auxilium, stolico privilegio, cujus benelicio de nulrimcnlis
et eis divinam gratiam polliceniur. Fiuntque me- animalium el lalwribus noslris decimas retinemus.
dialores Dci et liominum, et eos qui venia indi- Nempe apostolis omnia licent ; sed oinnia ab apo-
gent, suis aggregant socielatibus, confessiones cx- stolicis fieri noquaquam expedit. Esto quod illi vobis
cipiunt, el claves Ecclesise usurpantes, aul subri- hoc licenter concesserinl, vos an recte pctierilis,
pientes Petro, ligare praesumunl et solvere, et videatis. Nempe qui petit, ut quod debet, non fa-
Doraino prohibente, falcem mittunt in messera alie- ciat, jusliliae spontancus non obedit. Nunquid de
nam. Potentiorcs tamen et ditiores, favore vel nutrimentis .ibel Dominura non respexit ? Cain
mercede recopta, facilius exonerant, et peccatis fruges obtulit ; recte quidom, quia Domino debe-
alienis humeros supponentes, jubent abire in tuni- bantur, sed in partitione iniqua, dum divisioni ali-
cas et vestes pullas, quidquid ilii se commisisse quid subtrahit, peccatum committit. Accepiantur
deplorant. Amplificant misericordiam Doraini, qui prse illo niunera ejus, qui fetus animaliiim cum Do-
nerainem vult perire, quam sicut apertam el pa- mino partitur. El forte de animalibus redduntur
lcntem poenilentibus, sic solis desperantibus proe- rectius, quia sine cultura et cura nostra proveniunt.
clusam esse, pronunliant. Indulgent intei'im his, PIus enira laboris est in frugibus serendis et me-
qui criminibus ardentius, et tenacius involvuntur tondis. Non coguntur dare de suis. Quis enim de
peccare in spe, dum tamen sibi in redemptioncm laboribus alionis redditurus est rationem ? Quid
eorum, aliquid pra>rogcnt et audacter promittunt
; mulla ? Multis et longis allegaiionibus videnlur
veniam, eo quod sicul aqua ignem, ita oleemosyna aslruere quoniam alios decimas dure non prolii-

peccatum exslinguit. Pcenilenlia quoquo nunquam bent, dum ipsi ab ois daudis immunes sint, quia
sera est, si tamen vera. Consentiunl ergo moribus adeo religiosi sunt, quod in ea parte dorogare pos-
iniquis et popularem provocantes affeclionem, sunt constitutioni divinee, et in eo licontor minus
assentalionibus obturant aures hominum, ne in- grali sunt gratiae Dei, quo eam amplioribus bene-
crepationes audi&nt prselalorura. Ad haec rumu- ficiis experiuntur. Quje enim ex sola gralia prove-
sculos inquirunt, lumultibus gaudcnl, dissiden- niunt, ut sunt fena , et sponte nascenlia, non cen-
tium secreta explorant, ct eadem nunc ad amicos sentur obno.\ia religioni. Priino quidem dura reli-
perferunt, nunc ad hostes, utrisque grati, ntrisque „ gio paupertato gaudobat, et in aliorum necessitates
perfidi,magis tamen ad ista videntur idonei, quia aul usus eftundebat viscera iuopias suse, indulta
ab imagine roligionis minus habenlur suspecti. sunt privilegia professionibus, qnas necessitate ces-
Quid in palatio, quid in foro, quid in agris expe- sante, et frigescenle charitate, potius avaritiije,

diat, quid in caslris, soli creduntur nossc, quia quam religionis instrumonta creduntur. Ecce enim
universa lia^c prse cseteris videntur curare, qui quia omnes hi privilegiati, quiie sua sunt quserunt,
islis jugitor immiscentur. Si conveniant patres in el Jesus, qui pra;dicaUir in publico, aut omnino
curia, cives in foro, mililes in expeditione, si deni- abest, aut in abdilis lalct.
que concilium, aut synodus convocetur, prscci- Inde est, quodcum ad iniqunm compendium ava-
puam sedium partem praeoccupabit umbralilis isla ritiaj privilegia trahi «•onspiccret B. Adrianus, vo-

religio. Claustrorum fracta credas repagula, exhausla lens ea omnino revocaro, liconliam corum liac

ptochia, vel xenodocliia, el a locis vcnorabilibus moderatione compcscuit, ul qnx de laboribiis usur-

examina conviventium evolasse. Adeo quidem se pant, circa novalia duniuxat inlerpretetiir. Sic
religionis species turbis, et publicis aspeclibus enim gaudcre poterunt priviloglis, sinc grnvi dis-

ingerit. Primas calhedras, recubilus prinios, pri- pendio juris alieni. Uinim lanien cst qiioil lantus
mas salutationes usurpant, et si eas diffaras, vehe- Pater utcuii(|iic suslimiit ; tt qiiia l',l.;;in canoui-
695 JOANNIS SARESBERIENSIS 696

biis leriiigaliir, riiirabile est iii oculis costris. Mili- A miirmure alieni, excipientea ab orc Domini in quie-

les naniiiue Tenipli, sui f.ivore eoclesiarum dispo- le verbum, quod salvare polost animas suas, grala
silionem vindicaiit, occupant porsonatus, et quo- miscenles eum Deo colloquia, et quasi terrestres
dammodo sanguinem Cliristi lidelibus minislrare angeli, sunt tolius mundan;e iierturbationis ignari.
praesumunt, quorum fere prolessio est humanum Si quid aulem est, quod eos contristare videatur,
sanguinem lundere. Non equidem quod eos viros ad charilatem Iralernam referendum est, quia el

sanguinum dicam, qiii pene soli inter homines le- in cadjs angeli nostris quodamraodo lapsibus cem-
gilima gerunt bella, cum et David non propler patiunlur, ct super uno peccatore, pceuitentiam
bella, qua>. legilime exercebat, vir sanguinum agente, congaudent. Cum vero philosophos iinitari
dictus sit, sed propter Uriam, cujus sanguinem nostro temporo, qiio virtus exinanita est, et As-
innocenter etrudit. Ut enim in canonibus caulum tream relictis hominibus ad Cielos constet rediisse,
est, laicis quamvis religiosis, nulla de rebus cc- sit arduum, vita claustralium virtutem philosopho-
clesiasticis legilur attributa facultas. Esset utique rum incomparabiliter antecedit, aut quod melius
verae religionis indiciurn, si ab illius roi disposi- crediderim, reclissinio et tutissime philosophantur.
tione teraperarent, quam sibi, Domino proliibente. Qui vero ad explendss necessitates eorum egre-
tractarc nonSed nec de rapinis, non dico ec-
licet. g diuntur humiliter et in ois fideliler versantur, et si

clesiarum, sed nec quorumcunque tidelium, muuus .non securiorem, plane utiliorem exercent ; et vi-

hospitalitatis implendum arbitror, quia panem sa- tam maxima laude digni ct reverenlia, nequaquam
crilogum odit Dominus, et aspernatur oblationes ad Epicureorum vel hypocritarura factionem acce-
qufc ofleruntur ex sanguino : el quotios invocatur a dunt. Nam hypocrilas Epioureis rectissime aggre-
talibus, claudil aures suas, ul nou paloant ad pre- gabis, qui philosopliiam prohlenlur, et propriio
ces eorum. serviunt voluntati. Cum liles foveaiit, privilegiis

De liis quae in fraudera justitiae Doi comniittunlur abulantur, serviant eupiditati, charitalis olfieia ne-
a talibus, ad praesons nequaquam serrao est institu- ipiaquam exerceanl, propriam quKrant gloriam,
tus ; licet omnino iniquum sit, quod amore pecu- nonne secundum carneni ambulanl licet se spiri-
niaj illecti, ccclesias, quas episcopi clausorunt, tuales mentiantur ; merito exspectantes inleritum
aperiunl. Divina suspen.si celebrant , sepeliunt carnis, participes futuri goliennEe illius, cujus et

anno fa-
niorluos, quos rejicit Ecclesia, el semel in nequam spiritus est, et qiiia inani gloria intume-
cient, ut loto anno erroneus populus ad vocem scens. Altissimo conformari voluit aut proeferri,

Ecclesiae obsurdesi-at, et qui coerceri non polest, dejectus et prsecipitatus est lacum damnationis in
emendari conlemnit. Circumeunt ergo ecclesias, seternae? Sane insani sunt, qui hac via incedunl, et
collegior um suorum merita pta,'Conantur, abolilio- '-'
niiserabiliores omnibus gentibus, qui et pra3Sonlis
nes criminura porlaiit, ct iuterdum pra>dicant vilae bonis privantur, el aeternse, maxime cura ille,

Evangeliura novum, adulterantes verbum Dei iiuod qui pro peoraloribus peocatum sustinuit fieri, et
annuntiant non ad graliam, sed ad prctiura, vi- farailiarem se exliibuit publicauis, et meretricibus,
ventes ad voluplatcra non ad veritatem et lan- : cum hypocrilis pacem habere nequiverit, qui non
dera cum in lalibulis sero conveniunl,die de virtule indigebanl justitia ejus. Quod planura est his, qui

locuti clunera agitant errore el labore nocturno. Si altercationes, quas cum Pharisaeis exercuil, dili-

sic itur ad Christum, fallax ot vana est doctrina genler attendunt. tamen Nituntur Pharisaeorura
Patrum, quae arctam et arduara monstravit viara, exemplo locum tenere primum.
homini tondenti ad vitara. Cum voro istis ecclesia
Cap. XXII. De eiidem : et de Eiecliia, ijui ihe-
indignotur, nulli omnino aequius commoventur,
sauros, quos ostenlavit, amisit.
quam viri vere, religiosi, in quorum injuriam haec
omnia refundunlur. Succenset populus sed reli- ;
Ditticillimum, aul irapossibile asserunt sapientes,

giosae professiones adversus hanc liypocrisis labem in prscsenti gaudere cum mundo, et in Kternum
justius aniai-icantur. Non enim hor, focisso dicuntur exsultare cura Chriflo : et plane miserriraum est

hypocritae, sed Ciftercienses, aut Cluniacenses, aut D 'orquei'" cura mundo, et in aeternum cum diabolo
alii, quorum hi ventiloqiii, aut ventiiloqui habituin flagellari. Si ergo ot in hac vila taiilum speranles
induunt, et viiam mentiuntur. Nam claustrales, sunt hypocritPG tristes, qui exlerminant facies suas
qui plane vere religiosi sunt, dum professionibus ut probi hominibus apparcant, el quasi praecinenti-
serviunt, ab hac raalitia iniraunes sunt nulla vita bus tubis, justitiae suse opora praeconantur,a Domino
fru.stra relributiouem cxspeclant, quoniam in prae-
tldelior, nulla simplicior, nulla folicior, quam eo-
senti receperunt merc.edem .suam (Matth. vj.De liis
rum, qui- in clauslris fideliter degunl, et humiliter
enira qui vorbo ct habilu tonus honorant Dominum,
abjeclione sua gaudentes, obedientes pr?elatis suis
ex senlontia ejus constal, quoniam ipso olongalur
in orani subjectione el reverontiri, nec appelenles
ab eis ; eo quod cor eorum ab oo elongatum esl ;

sub obedieutiae nomine dorainatum, aut fraudaudi,

sed et ipsa opera eorum dispendium salutis afte-
aiit vagandi, aul otiandi licentiam, vasa sua pos- i'unt. et Babvloniorum principi SalanEe famulanlur.
sidenles in sanclilioatione et lionore, pr.-cstolanles Omnia enim qiipp ostonlalionis gialia liunt, pro-
in silentio et patienlia salutare Dei, a detraclione et ficiscuntur in mortcin. Regum narral historia, quod

II
 C9T P0LYCRATICC5. — LIB. VII. 698

cufn Kzechias rex Hienisalem pei- manum Isaipe A 'i<'' prwsli-ingi possunt, quia vidct in abdilis, el cop-
filii Ainos signum incolumitatis el salutis a Domino dium profunda scrutatur. Species discernila rebus,

accepisset, umbra horologii retrorsum cedente dc- ISc qua sub cerato niendosum tinnial auro.
cein gradibus, quod naturfe vidctur adversum, cum (Pers., V, 106. 1

uiiibra procederesoleat, non redire ;misH Berodnch Uude et liypocrisis nomcn accepit, qux quidcm
fialadam fttius naladam rex liahyloniorum litteras Epicureorura indubitata species est.
et munera ad Ez.echiam :audierat enim quod cegro-
Cap. XXIII QiwdCarthusienses, dum. moderationis
tasset Ezechias. Lwtatus est auteminadventu corum
liabenis avarillam cohibent,et MagniMontis nova
Etechiits,et ostendit eis domum aromatum, et au- religio, dumomnia mundana contemnens, et de
Tum^etargentum., etyigmcntavaria :unguenta quo- crastino noncogitans repellit omnia, avaritiam
qu3,i-tdomum vasorum suorum,et omnia qua; habere cxcludit,ah hypocritarum nota et nomine longius
absunt :ct quisunt scrcularcsaut religiosi:elquce
poterat in Ihcsauris suis. ISon fuit qiiidquam quod
regalia activorum, et quiv otiosorum : el quis sit
non monstraret domo sua, et in omni
eis Ez.cchias in
finis hypocriseos.
potestate sua.Venit autem Isaiasprophetaad regcm,
Hypocrilarum autem nomen ct nolam caulissime
etdixitei : Quid dixerunt viri isti,aut unde vene-
et tidelisiime
"""'" declinant Carthusienses, et Matrni
runtad te ? Cui aitrex De terra lonqinqua vene- c>
: r>V, ....
.Moulis nova proiessio, m antufuse virtutis culmine,
. . .

„ , ,,.,,
, , ,., „ ., .
,'
,
runt.de Babylone. Atille respondit : Quid viderunt
Salvatoro prtevio, solidata. Siquidem Caitbusieases,
indoyno tiia? .Ait Etecliias : Omnia qure sunt in
eupidilaii guoe, imo necessitati, limites praefixeruot,
domo mea,viderunt. non monstrave-
yihil estquod
et moderationis habenis omnem avariliam cohi-
rimeis inthesauris meis. Dixitque Isaias Ezechim :
bent, et interdum ipsi necessitali aliquid subtra-
Audi sermonem Domini. Ecce diesvenient, et aufc-
hunt, ne sub obtentu illius quidpiam avaritia rao-
rcnturomnia qua; sunt indomotua,etquas condide-
liatur.Magni procul dubio viri, et inter prajcipuos
runt patres tui, usque in diem hanc, in Babylonem.
uumerandi, cum non modo professiones, sed jara
Nonremancbit quidquam, ait Domitius. Sed de ftliis
senescente mundo, in tanta multiludine labenliura
tuis qui cgredicntur de te, quos generabis, tollen-
sasculorura, pauci processerint homines, qiii salic-
tur, et erunt eunuchi in palalio regis Bnbylonis
tatis sibi aliquos prajscripserint terrainos. Xecesse
{IV Reg. XX).
csl semper deesse aliquid curta? rei, ct ipsc hiatus
In superlicie quidem historiaesecundum Ilebrseos, desiderii aliquid ulterius jugiter afTectantis, im-
auctore Hieronynio, veritas liquet cum Ananias, perfeclionis signum est. Signum dico, defectura
Azacias, Misael, cuni Daniele captivali sunt in Ba-
potius dixerim conscientiae raanifestum. Quodam
bylonem, ibique castrati, ut in regis palalio, secun-
Q igitur modo, eoque glorioso, pcrfectus est, qui
dum morem gentium, ministrarent : nisi forte repu-
praevidet unde valeat satiari quod etsi nerainem ;

gnet, quod pueri sine macula a rcge jubentur intro-

vel admodura pauoos gentilium assecutos credam,
duci, ut linguani Chaldajorum discerent, el constet
huic tamen nonnullos instilisse proposito, certura
quod non modo thesauri regis Judas in Babyloniam
habeo. cum et elhnicus dical : " Certum voto pete
transluti sunt, sed magna pars vasorum templi
finem, " siiie quo in infiniliim animi huniani cona-
Domini in Hiernsalem asportala legatur, et profa-
lus protenditur, et in id quod oranino nequeat
nata. Eleganter lamen cum Dominiisregi miraculum
apprehendi. Porro Magni Monlis incola' vilam prae-
iudulsisset, Babyloniorura dicunlur nuntii cura mu- arduam elegerunt, non modo
ct avaritine, sed ipsius
neribus accessisse. Quia tunc prfecipue 'quis sollici-
naturae quodammodo domitores, omnia necessitalis
latur a nuntiis eonfusionis, quando per admirabilem
imperia excluserunt, abjecerunl solliciludinem cra-
clcmentiam Dei virtus clarius innolescit. Sed tunc slini, omnia mundi oblectamenla contemnere parum
imprudentis est exsultare, quia hi non modo suspe- cstapud eos, quacunque ad porias eorum quis pul-
cti habcndi sunt, sed quasi hostes perniciosissimi set imagine, eicluditur et confusus abscedit : in
studiosius devilandi, quia timendi sunt etiara cum eas quippesolus Christus ingreditur,cujus innitunlur
dona ferunt. Qui ergo aromala bonorum operura, „ cogitatumsHum
grati» : jactanles in eum, quiparvu-
virtutis aurum, argentum eloquentise, cogitalionura \osenulTil,etdat jumentis escam,pullisquecorvorum
pigmenla, unguenta misericordise, et uSensiliura
{Psal. cxLvi) ; lilia vestit agri, et omnibus sperantibus
suorura aptitudinem ostentat et decorem, et si qua in se, aut constitulionis suae obtemperantibus legi,
in thesauris bonae conscientiae cautius et utilius necessaria prsestat, ut nihil desit his, qui se ejus
reponuntur, audiat verbum Domini, sciatque pro non subtraxerunt voluntati. Tolam ergo sollicitudi-
cerlo, quia omnia quaj railitare videbanlur ad glo- nem suam, et omnem in eum projiciunt, cui de
riam confusionis stipendium et morlis acceptura
,
iidelibus cura est, adeoque prudentioo devitant an-
sunt. Ipsaque etiam filiorum successio, Babylonio- gustias, ut vita eorura lola nonnullis lentatio videa-
rum castralur principi, quia ea quoe alias meritura lur. Sancli siquidem Patres genus lenlalionis
virlutis habent et fruclum, dum inanis gloriae causa diffiniunl, cum quis agendorura habenas divino
fiunl, inulilia sunt auctori. Juslus enim reinunera- duntaxat committit miraculo, humano nondum
tor hypocritas spernit, et solius veritatis in bono auxilio deslitutus. Caeterum ego vitara placentem
cultum acceptat, cujus oculi nullo fuco, nulla mali- Deo arbitror cupiditalis ignaram, insistcnlcm inno-
6i»'J
JOANNIS SARESBEIVIENSIS ioa

cenliie et pervigilem in opere charitatis. Quid ergo i^ rat, quia vix est ut quispiam lalis vel ignavo cceno-
in his aut in illis, sibi palliata liypocrisis vindicabil bitaB possit aequari. Si quis enim iii nobis, a Sep-
cupiilitate deducla? Uegula namque verissima est, tembris Idibus usque ad Pascha, jejunet oraui die,
quod de radice cluirilalis nonoriunlur mala, et de nocturnis adsit vigiliis, jugiter abstineat ab esu
cupidilatis planta neciaaquam bona provenient. Nec carnium, omnem Veneris immundiliam nesciat,

estquod displiceat Deo, ubi sincera; voluntatis vi- horis corapelenlibus nunquam desit, aut raro, et
ctima imraolatur aut quod eum non oliendat, si in
;
hoc ex justa causa, sobrielatis limites non excedat,
qualibet pingui oblatione, propriam ei quis subtra- cautara ponat silentii custodiam ori suo, et diurnos
xerit voluntatcm. Ergo qui suam voluntatem facere excessus deleat satisfactione quotidiana, et quod
dispouil, irrilat Dominum, et qui sua postposita praecipitur incunctantcr, et sine raora expleat, et

illius se subjicil voluntati, Altissimum placat. In eo non modo verborum, sed et verberum acriraoniam

siquidem solo vcrre justitiiesumma consistit. Unde sufterat palienter, ut coram tondenle se obmute-
illud iii Evangclio Judicium meum, inquit Do-
: scat ;
quis non eum quasi virtutis egregiae, et singu-

niinus, justum cst, cjuia non facio voluntatem laris raeriti hominem adrairetur, et cum reverentia

mcatn, sed ejuS qui misit me (Joan. v). Moyses praeconetur, tanquam revera apostolicum virum, et
quoquc in Leviticn Omnis ohlatio, qure offertur
: expressum Chrisli imitatorem ? Hkc autem etiam
Domino,absquc fcrmento fict,ncc quidquum /crmenti ignavi, ex necessitate tamen, faciunt coenobitae.

ac mcllis adolebilur in sacrificio Dominl (Lcv. iii). Nam in eo a studiosis difterunt, quod illi ex dile-
Superbise namque lermentum offertor et mellis, ctione exercenl ea, ad qua3 isti stimulo necessita-

cum quis neglecta humilitate et amaritudine man- tis urgentur, et seepe inviti. Sunt tamen in habitu

datorum quidpiam offert ad uulura propria; volun- communi, quos sajculares nonaudeo nominare, cum
tatis. Qui vero maiidatis lcgilimis propriara subjicit nihil sajculare sit dicendum in talibus, nisi quod
voluulatem, quidquid offerat, tumorera fermenli et s:ecuIo nequam araoris fucderantur aftectu. Sicut

nlcllis, a sacrificio prohibitam scilicet excludit dul- enim pra;pulium nihil est, et cireumcisio nihil, sed
cedineiii. Isti itaque proprise voluntatis immemores, observalio mandatorura Dei sic, ut religiosorum ;

quserentes jugiter quomodo placeant ei, cui se pro- pace dicam, raonachatus nihil est, et canonicatus
bavcrunt, laudcm, quse ab hominibus est, contera- nihil, raandalorum observatione deducta. HaBC igi-

netltcs; uec habentes, Iiec volentes habere divi- tur tandeui prosunt, si quis legem obscrvet. Si vero

tias, quam dicendi sunt habere cum hypocrilis sine his quispiam observat legem, eum nequaquam
porlioriem ? Quod tatnen miraberis, jam ad Car- dixerim ssecularem. Verumtamen geramus raorera
thusienses diverlisse diclus est aliquis, ut a sanC- religiosis, sint saeculares interim, quos vestis pulla

torum consorlio evocatuS ascenderet, et postea C ab aliis non discernit. Nulla enim jactura nominis,
conversus retrorsura, quid qusesierit operum testi- nisi sfecularis sit et vita. Indignanlur aliqui quod

moniodeclarasse. At ille judicem suum habet, neC dereligiosis ego habitu Scecularis, et conversalionis

tamen unquam committere potuit, Ut sanctissimse peccator ista pronuntio, et dum commcndo coeno-

professionis gloriam denigraret. De Magno iMonle bitas, me aliis dctrahere criminantur. Adversus lios

nerainem adhuc a.ssumptum audivi, sed utinam aut non Caesarem, sed Benedictura appello, qui sicut

nunquam assumatur, aul lalis, qui nullo decoloret Gyrovagos et Sarabaitas arguit, sic raanifeste com-
actu hominura singularis eminentiae venustatem. raendat coenobitas.

Ahi Basilium, alii Bencdictum, hi Augustinura, at Auclor raihi Hieronyraus est, licet eum nonnuUi
isti singularera magistrum habcnt Dominum Jesum raonacliorura rainus benigne audianl, eo (juod cle-

Christum. Licet auteiii istas duas prdfessioiies, ricos ad aliquid visus est pnetulisse auctor est, ;

minus taiiieii quam mefuednt, coriimendaverim, inquam, quod vestis ncquaquara religionis differeu-
nihil, Ueo teste, in suggillalionem aliorum, in pro- tiam faciat, sed in omni habitu qui timct Deum, et
incedentium, protuli. Sancti operatur justiliam, acceptus est iUi. Idem quoque
fessionibus suis rccte
Cluniacenses sancti ait : Vestes pullas teque vita ut candidas. Ornatus
sunl utique Cistercienses, ;

regularcs, et in his. D "t sordes pari modo fugienda, quia alterura deli-
sancti mohachi et canonici
a stella diftert in claritate, sunt alii
cias, alterum gloriam redolet. Nam absque lineo
sicut stella
araictu incedere, sed pretium linearum vestium
ahis sanctiorcs, et quamvis professionein professio
non habere, laudabile est. El raanifcste videtur
auteccdat, in quavis carum forte reperientur, qui
superioribus adfequari. Plane vir- exprimere sectain temporis nostri, hominura scili-
possint sanctis
ginum priraus gradus et singularis gloriae titulus cet, qui irregularem quaradara regulam profitentur,

est : in continentibus lamen, et conjugatis, forte quos an ex vcrbis cjus possis agnoscere, audi quid
sunt aliqui inultis virginibus preeferendi. Confesso- incontinenti subjungat. Alioquin, inquit, ridiculum

ribus raartyres pra;ferendos catholica contitetur et plenura dedecoris est, referlo marsupio quod

Ecclesia.et taraen nonnuUos confessores, aliquibus sudarium et orarium non habeas gloriari. Sunt

martyribus forte quoad aliquid, non verebilur qui pauperibus parura tribuunt, ut araplius acci-

coseqaare. Neo est quod se aliquis sseculariura, raei piant, ct sub prsetoxtu elecraosynie quaerunt divitias ;

scilieet similiuni, jam dictis professiouibus confe' quse maf 18 venatio appeUanda est, quam eleemo-
701 POLYCRATIGUS. — LIB. VII. 703

syna. Sic beslise, sic aves, sic capiuntur et pisces. A esse miseri, quam beati "? Patribus siquidem pridera
Modica esca in hamo ponilur, ul in eo matronarum placuit bealitudinem consistere iu virtute, et nuUam
sacculi protrahantur. Est ulique melius non babere sino cliaritate posse esse virtutem. Cujus utique
quod tribuas, quam ut tribuas pelere impudenter. fructus jucundissimus est, Apostolo testante, et qui
Nou habent fratres liospitales, vel alii quod hic de operibus carnis haec opera spiriius, qua; ad vitara
me querantur. Qui euira hiec loquitur, doctor Ec- proficiunt evidenter opponit ; qua: sunt churitas,
clesiae est, et forte ad eosHieronymus non rcspexit. pax, patlentia, lonriaiiiinilas, bonitas, gaiulium,
Ijisi, bcet ego noverim, noverunt rogulam suam. mansuetuilo, contiiienlia, casiitas (ibid.). Qui ergo
Novi laraen regulam qua mihi constat,
veritatis, hos virtutis ramos a lerra eordis sui succidunt, et ra-

quia religio raunda et immaculata apud Deum et dicem charitatis, de qua oriuntur, e.Kterminanl,
patrem, hsec e:t, visitare pupillos et viduas in tri- quanam via ad beatitudinem pergunt ? Plane nihil
bulatione eorum, immaculatum se cuslodire ab
ct est,quod magis charitatem impugnet, quam ve-
hoc seeculo. Ha;c autem polilicorum omnium est ;
nenum invidi*. Est autem iiividia, ul philosophis
et bene cum istis agitur, si eam fideliter servant. placuit, tristiliae e.\ apparenti prosperitate alicu-
Porro in saero otio Dei degentium, regulam in se jus inilium. Si enim de tyranni vel perversi civis

Propheta exprimit, dicens : Providebam Dominum g apparenti quis prosperitate trislatur, nequaquara
in conspectu meo semper,qu07iiam a dextris est iniiii deturbalur invidiae macula. Nam et bonis displi-
ne commovear; propter lioe lietatum cst cor meum cct, cum in perniciem nmltorum bene succedit
(Psal. .w). Et Maria exempta a turbis, et in Evan- his, qui ad niula credunlur proniores. Si ergo
gelio, sedens secus pedes Domini ut audirct verbum livor bonis artligitur alienis, planum est quod a
ejus. At ut de hypocrilis sermo claudatur, quid charilate plurimum dislat, quae sua non quaeril,

beatus Job dc his pronuntiet proferatur in medium. sed quae proxiraorum. Charitas in bonis nihil suum,
Hoc, inquil, scio a principio, e.c quopositus est homo in malis reputat nihil alienum malis compatitur ;

super terram, quod laus impiorumbrcvis .sit. et quu- alienis,bona sua diffundit in proxiraos. Nam et
diuin iiypocritm adinslar puncti. Si ascenderit usque animos unil, ut idem vclint, idemque noliut. Ait
in cailum superbia ejus, et caput ejus nubes leti- raagnus Pater Auguslmus Tolle invidiam raeum ; ;

gerit, qiiasi sterquilinium in /ineperdetur (Job. x.x). tuum est, et tuum meum. Et forte non erit aliquid
Cap. XXIV. De meum, vel tuum, sed orania nostra erunt. Ipsa
invidis et detracinrihus.
enim est quae, quod sibi vult abesse, idem proxirao
Eeoe quam miser est finis hypocritarum, qui,
abesse desiderat, et si non absit, infeliciter crucia-
sacro testante eloquio, perdentur ut slerquilinium,
tur, el saepe in eo quod non desidcrat, dum illud
quo nihil immundius est. Frustra ergo affectave- G proximo videt abesse, torquetur. Recle quidem,
runt umbram bonorum operum, nam si bona es-
cum et ethnicus dicat, quia
sent, reVera nequaquam perderentur. Ut desideria
Justius invidia nihil est, quas protinus ipsum}
carnis implerent, quae adversns spiritum concupi^
Auctorem rodit, excrucians animuin.
scit, multa suslinuerunt in fame et siti, in frigore
Nec leve tormenlura credas, quo nullura gravius
et nuditate, et simiiibus, quibus Christi pretiosum
potuerurit « Siculi excogitare tyraUni. » Pestem
emit oterat margaritam. Non enim in sola immun- banc, licet poetici nube figmenti, Naso depinxit
ditia, vel gula consistunt opera carnis, cum Apo- eleganter quidem et vere ;

stolus ad Galatas loquens, ea in multis vitiis mani-

Pallor in ore sedet, macies in corpore toto :
festa esse convincat» ut sunl fornicatio, immunditia, Nusquain recta acics, livent ruhigine dentes,
a\a.nl\a,impudicitia, luxuria, idolorumservitus, ve- Pectora felle virent, fuffusaest lingua vencno.
neficia, inimicitice, contentiones,(emulationes, irae, Risus abcst, nisiqucm visi fccere dolores,
Vixquelenet lacrymas,quianillacrijmabilecer7iil.
rixw dissensiones, lieereses, sectcs, invidia',liomici-
Nec fruiiursomno, vigilanlibus excita curis.
dia,ebrietas,coinessationes,et siinilia{Gal. v). Quae Sed vidct inyratos, intabescitque videndo
qui committunt, regouni Dei non possidebunt. Sive Successus liominum, carpitque, et carpitur una,
ergo ad tiuem iraraunditiae et luxuria% sivc ad ina- t-. Suppliciumquc suumest.
nis gloriae \el avaritise exitum, opera referanlur, (OviD., Met., II, 775.)
quia privantur fine suo, mortem incurrunt. Unde Non est autera minus vera descriptio, licet rei in-
idem Aposlolus ; Xon efftciamini, inquil,i/(rt«w' glo- corporali corporis corapositionem auctor ascribat,
rice cupidi,invicem provocantes ,invicem invidenles cum in eo ligurae, sarcophegia, vel sarcographia
(Gal. v). Sane vitia quibus falsa justitia innotescil, dicitur, vis consistal, quod rebus incorporalibus
prudenter et eleganter expressit, cura arrogantise corporis lineamenta licenter attribuit. IIoc quidem
tumor faciie provocet, undo sibi provenire victo- potius altendendum, quod nulla vis beneficii aut
riam opinatur, et livor illis invideat, quos superio- natura^, llammam restinguit invidise. Nam et Palla-

res putat esse, vel pares. Quo ([uidem nihil credi- dis viribus cl forma, motam describit invidiam, et
derim esse miserius, licet nulla miseria minus mo- sororis felicos thalamos, soror slimulata ferre non
veat misericordiam (et hoc recte) quam calamitas potuil, et ut promissam numini vel germana; fidera
eorum, qui sponte bealitudinem abjecerunt. Quis servaret, nullo pretio poluit inclinari.
eaim compatialur eis, qui a klli malitiee maluat Scepe mori voluit, w quidquam iale videret.
 703 JOANNrS SARESBERIENSIS 704

Ail narricidii (acimi?;, iii fratrem palriarchas exci- A amioiliam simulant, siibjicientes lamen in calce
tavit invidia, ut nec impune revelare licuerit gra- sermonis vel modicum, quod praecedentibus titulis

tiam, quam spiritus innocenti monstrabat in som- adversetur :

nis. Ergo servilute damnatur innocens frater, pater

Felix et nalo, felixet eonjuge Protcus :
orbitalc, et ut dispositioneni gratiae Dei evacuet, Et eui, si demas jugulati crimina Plioci
in se famem, sevvitutis jugum, calamitatem exsi- Omnia contigerant.
lii, calumnias /Egyptiorum, ssevitiara Pharaonis a Nunquid tanti parricidii labes, omnes non modo
justo Jiidice iniquitas impelravil. Manus Joseph in fortuna3 dotcs, sed quamvis magnificos virtutis tilu-
laboribus servierunl, el successio eorum in luto et los grandes non oblitterat ? Tale est illud oraloris :

lalere, ipsisque paleis reputatur indigna. Videas Juliuin Fortunalum fateor virum fortem, et quera
multos ejusdem livoris stimulis urgeri, ut quos pos- constat strenue egisse qnamplurima quo taraeu :

sunt obices opponant gratias. et dispositionem Al- pacto judiciuin repetundarum apud judices justos
tissimi nitantiir impedire. Si forte quasi somniando evaserit, rairarcr quidem, si vis eloquii ejus mihi
conjiciunt iilicujus provectnm, obstanl, reluctantur, esset incognita. Hoc nonne vonenuin esl, ct quo-
ut quasi fraircm Ismnelitis exponanl; si ron oc- dammodo spem boni operis, et ut ila dicam, virlutis
incnislant ipsam sincerilatem, et ut
cidant, B vitam exstinguif? Et quidem gnathonicis, id est
proprium pr.Tlexaut scelus, innocentis tunicam adulatoribus, luidla superius dicta sunt ; sed quos
ostendimt cruentatam. Hanc enim in midlis video deleriores dixerim, guathonicos, an detractores?
descriptionem, qui ad omnia felicioris anrse mo- non salis liquel. Utrumque lamen vitium apud an-
menta uruntur, sibique vellent adversari fortunam, liquos invenio morle niiilclatum. Xara et Alhonien-
dum alii gravius Isederentur. Et ut .€sopo, vel sesTimagoram inlerotficia salulalionis, Dario regi,
Aviano credas, videbis qui sibi oculum alterum erui more gentis illius adulantem, capitali supplicio af-
gaudeat, dum utroque privetur proxiraus. Nec est fecerunt ; et Lacedsemoniorum senatus, Caristolum
qua via declines invidiam, nisi miserrimus fias. Ce- interimi jussit, eo qiiod magnorum virorura carpere
lcbre namque est ab antiquo proverbium quia sola :
quam palam conslanlia virili arguerc.
facta maluit,
miseria nescit invidiara. Forlunaque hominis mi- Hoc cnim apud bcne composilos somper licuil, ut
serrima est, cui non invidelur. Feilur Plalo, cum quisque suo judicio ulerelur, palaraque reprehen-
ei condiscipuli inviderent, Socratera interrogasse, quod nequaquam recte factum videretur. Si-
deret,
qua ratione possel hominum declinare invidiam. quidem hanc reprehendendi licentiam, charitate
Cui Socrales « Eslo, inquit, ul Thersites. »
: Dum subnixam, libertas approbat, et tyrannica dunlaxat
ergo lorquontur invidi, alios miseriae suse volunt n, rabies perhorrescit, el impedit. Cacterura detracto-
esse participes, undique quserentes ut noceant, et res ct invidos sic m euria videbis abundare, ac si

ipsam quamdara pulant esse mortis

innocenliam, in eam, quasi totius orbis sentinara, confluxerint.
imaginem. Unde Maro, ut ab uno discas omnes, no- Non esi cffitus conviventium, nisi religiosissimus
tans invidum ait :
sit, quem livoris stimulus Qon attingat. Ubique ta-

Et si non aliqua nocuisses, mortiius esses. men qui illustrioribus clarescunt merilis, acrius in-
vidise toxicato dentc roduntur.
Quo minus decet philosophum, aut virum au-
nihil
Unde Socrates, non Vrit enini fulgore suo qui pra'gravat arles
ctoritale vel moribus gravem.
hifra se positas, ctstinctus amabitur idem.
illc antiquus, sed quem auetorem gestorum Cassio-
(HoRAT.,£p. II, I, 13.)
dorus in tripartita laudat Historia : « Quod, inqiiit,

Julianus tonsores et coquos a palatio expulit, non Sed praj caeteris servi dominos, prajlatos subditi in-

modo imperaioris, sed et philosophi opus egit. « sequuntur. Nara sicut servorum, ita et subditorum
Ut autem detraheret, alque dilaceraret, neque phi- genus plerumque querulum est, et aut se injuste

losophi,neque principis fuit. Cum enira ex qua- premi, aut indigne remunerari sludia, aut ofiicia
cunque causa cessant opera, decurritur ad mali- male administrari causalur. Raroque invenies, qui
tiam detraliendi. Hkc est utique indubilata prolcs t-j in non detrahat praesidenti, etsi interdura
aliquo
invidia?, et charitatera abesse manifesto indicio pro- orania recle gerantur. Comicos relege, revolve tra-
testatur. Et nunc quidem bona aliena pervertil, gicos, farailiam fere semper patrifamilias videbis
nunc minuit : mala autem fingit quae non sunt aut ; ingratam. At non modo in curia, sed in schola, sed
magnificat et exlollit, si qua sunt. Charitas non agit in claustro, sed in Capitolio morem hunc, si tamen

perperam, at hfec sola perversitate Iwtatur. Cum doraestica vilia sunt moribus aggreganda, miraberis
Apostolus genlium mulla enumerct, novissi-
vitia obtinere. Venerabilis Pater Gilberlus Horefordensis
me, et quasi in culmine malorum, sive profundo episcopus, mihi referre consuevit claustraliura rao-
rcctius dixerim, posuit detractores, eosque, tan- rera, quem in se ipso se fatebatur expertura. Cum
quam singulari nota, divina; bonitatis hostes expri- enim monasterium ingressus esset, lervens adhuc
mens, quasi solos Deo odibiles esse, pronuntiat. ignc, quera de novo conceperat, magistratuum suo-
Verumtamen illos Doo odibiliores inler ca?teros esse rum ignaviam arguebat. Nec mora, promotus in
crediderim, qui lalenli odio, ut magis noccant, modico, miseratiop.e complicium motus est. Non-
eisque credatur fidelius, laudes pva}dicant alienas, dum tamen pepercil majoribus. Paulo post ad prio-
703 POLYCRATICUS. LIB. VII. 706

res ascendit: prioribusfiue compations, carpare non A num bibit, ascivit gladium : et ne qna moraproten-
cessavil abbates. Factus est et ipse abbas, et pro- derot vilam ignobilem, iiijecia manu dilatavit vul-
pitiiis in coabbates, episcoporum coepit vitia in- nus, sanguinem geiierosum effudit, ne regnantcm
lueri. Tandem st ipse t piscopus, coepiscopisparcit. videret Cacsarcm. Brutus arma movit civilia, ut
Nec lamen ipsum inviJiae vitio arbitror laborasse, Ijrbem exirneret servituti. Ipsaqiie scdcs impcrii,
sed vir prudens, quod hominibus (piodammodo in- semper atiligi, quam domi-
niiserabili nialuit bello

genitum est, eleganter expressit. Et forte hoc sibi num, licet milissimura, suslinere. Tran.seo ad infir-
prselatus Pater imposuit, ut sic iaborantium turbae miorem sexum. Conjuges Teutonorum, ob amorem
sponte consertus, benignius audiretur. Sane Juiius pudicitiserogantes victorem Marium, ut dono mit-
Cssar, audita Catonis morte, tandem coinpassus est terenlur Veslae virginibus, se quoqiie proniiltentes
laboiibus et xruninis exstincti, et egregium civem concubilus fuluras expertes ; cum minime audircn-
rebus lium;inis dellevit e.\emptum. Publice tainen tur, proxima iiocte laqueis sibi spiritum eripuerunt
confessus est, quod et Caio virtuli ejus invideiat, eliso guiture, ne servirent, aut pudicitise dispen-
et quod ipse Catonis gloriae invidebat. Quae veroad dium paterentur. Si singula hujusmodi referre vo-
gratiam siue invidia via expeditissima sit, senex luero, tempus, antequam exempla, deficiet. Liber-
docet in Andria, dum tilium omnibus obseqni, ne- g tatis ila^iue usus eximius est, eique soli displicet,

rainem laedere rcfert. Ait quoqiie sequendaj beati- iiui moribus servilibus vivit. Quae libere dicuntur
tudinis pater Augustinus, quia denlem caninum vcl aut fiunt, sicut timoris, ita et temeriiatis expertia
evitabit cautissima humilitas, vel retundet solidis- sunl, et dum recla via incediuir, laudem merenlur
sima veritas. Alia siquidem virliite, nemo detra- et gratiam. Al cum sub imagine libertatis, temeri-
Ctionis declinat aculeos, liberEe tamen reprchensio- las spiritus sui profundit vehemcnliam, reprehensio-
nis medelam, sana mens minime aspernalur. Licet nem iucurrit; vulgi quidem auribus gratior, quam
jure convicia punaiilur, famo^ique libelli. ISara sapienlissimi cujusque aiiimo probabilior, utpote
Si mnla cond iderit in quem quis carmina, jus est frequeutius tuta vcnia aliena, quam providentia
Judiciumque :
sua. Viri tamen optimi, et sapienlissimi est, habe-
et a dversus conviciatores jam pridem « lex est ac- nas iaxaro libertati. et qugelibet dicta ejus palienter
cepta, chorusque » de inepta licenlia prsesumen- excipere. Sed necoperibus se opponit, dum virtutis
tium, et abutentium, jacturara non incurrat. Cura enira per se ipsam
Turpiter obticuil,sul>lalo jure nocendi. virlus quaeque resplendeat, palientiae litulus glorio-
(HoHAT., De art. poet., 284.) siori fulgore clarescit. Privernatiura quidam, cura

C.4P. XXV. De favore: et de

Ubertalis amore et inleri-ogaretur qualem paeem habituri essent ca-
q donata, respondit
his, quilihere dicla, patientianimo majores tu- ptivi Privernates, sibi impuuitate
lerint el de differenlia ifedonte et scommatis.
:
consuli Romanorum, si bonam dederitis, perpe-
Libertas ergo de singulis pro arbitrio juJicat, et tuam, si malam, non diuturnam. Qua voce liberta-
quGe sanis vldet moribus obviare, reprehenderenon tis, non modo veniam rebellionis obtinuerunt Pri-
veretur. Nihil autem gloriosius hbertale, praetcr vernates, sed etiam beneficium civitatis Roraanae,

virtutem, si tamen iiberlas recte a virtule sejungi- quia sic in senatu loqui Privernas ausus est. Phi-
tur. Omnibus eniin recte sapientibus liquet, quia lippus quidam adversus ordinera senatorum hber-
libertas vera aliunde non provenit. Unde, quiasnni- latem exercuit, scgnitiemque pro rostris expro-
mum bonum in vita constat esse virtutem, el quae brans, alio sibi senalu opiis esse dixit, nec tamen
sola grave, et odiosum servitutis excutitjugum scnaloria graviias nioveri foluit, sicut nec pruden-
pro virtute, quae singularis vivendi causa est, mo- tia Philippi consulis, cuin ei a reo diceretur, cui
riendum, si ingruit necessitas. philosophi censu- lictoris prccceperat iiijici niauiim : « Non es, inqiiil,

erunt. At haec prrfecte sine liberlate non provenit, nii Philippe, raihi consul, quia neo ego tibi seuator
libertatisqiie disjienilum, perfectam convincil nou sum. » Magiii Pom|ieii inter Cce'e;05 in liac parte

adcsse virlutem. tiigo et pro virtiitum habitu qui- virtus enituit. Cuin enim Cneius Piso, .Miilliiim

libet et liber est, et, quatenus esi liber, e^tenus -D Ciispiim reum ageret, eumquo evidenter nocentem,
yirtutibus pollet. Econtra vitia sola servitulem in- Pompeii gratia eripi videret, juvenili impem ac
ducunt, hominemque personis et rebus indebilo fa- studio ad accusationem provectus, mulla et gravia

mulatu subjiciuut : et licet servitus personae quan- crimina prfepotenti defonsori objecit. Interrogalus
doque miserabilior appareat, vitlorum servitus deinJe ab eo cur se prajses quoque nou accusaret ;

longe semper niiserior est. Quid est itaque amabi- i( Da, inquit, et tu praeses reipublicae te, si postu-
lius libertate ? Quid favorabilius ei,qui virtiitis ali- latus fueris, civile belluni non excitaturum, et ego
qiiam reverentiam habet ? Eam promovisse omnes etiam de tuo, priusquam de Mallii capite, in consi~
egregios principes legiinus, nec unquam calcasse lium judices raitiam. » Ita eodem judicioduos susti-

liberlatein, nisi manilestos virtulis hostes. Quae Duit reos, accusationo Mallium, libertate Pom-
favore liberlalis sunt introducta, noverunt jurispe- peium, et eorum allerum lege peregit, alteruni

rili, et quae ob illius amoreni magnifice gesta sunt, professiono, qua solum poterat. Cn. Lentulus Mar-
historicorum testimonio percelebre est. Cato venc- celUaus consul, cura in contentione de Magni Pora-
Patrol. CXGIX. 23
707 JOANNIS SARESBERIENSIS 708

peii nimia potentia quererelur, assensusque ei clara A. cans inopiam alque avariliam. Romanum quoque
voce populus esset : « Acclamate, inquit, Quirites, consulem, Brutum, Lusilaniff! impcralorem, Ipgalus
acclamale, dum licet, jam enini vobis intumescente Cinniorum, adversus Romanum imperium arma
Pompeio id facere non licebit : impune lamen lam tractanlium, verbi gravilaiemovisse potuerat, nisi
eximii civis pulsata potenlia esl, hinc invidiosa Romanus quoniam huic populo prfe cseteris
esset,

querela, hinc lamenlatione miserabili. > Kidem moderatio semper amica fuil. Cum enim Cinnii ad
candida fascia crus alligatum habenti, Favonius : redemptionem libertalis invitarentur, legalus fer-
(c Non refert, inquit, qua in parle corporis sit dia- rum sibi a majoribus, quo urbem tuerentur, reli-

dema. » Res ejus regias exprobrans cavillaiione ctum esse respondit, non aurum, quo ab impera-
panni exigui. Sed is neutra in parte mutalo vullu, tore avaro emerent liberlatem. Paschelius Junius,

utrumque cavit, ne aul hdari fronte libenter agno- vir summa libertate, mullaque scienlia, et domi
scere potentiam, aut tristi iram profiteri videretur. forisque clarus, sed in solo [diilosophandi studio,

Idem cum Helvio Formiano libertini fdio impro- interrogatus quid .=ibi lantam darel, quae vellet di-
Lucium Libo-
perans, quod redierat ab inferis, ut cendi licenliam : duo rospondil, qu;p homines hor-
nem, amicum Pompeii, accusaret « Ab inferis. : rent : seneclutom et orbitalem. Quid enim timebit

inquit, Helvius in Libonem venio aecusator sed ;

g seuex orbus '? Pyrrhus percunclatus est eos, qui

dum illic raoratus sum, vidi quamplurimosin di- convivio Tarenlinorum parum honoratum serrao-
versa felate, et sexu iniiocentes, ibidcm de le gra- nem de se habuerant, au, qua; audierat, vera es-

vissiine conquerentes, quos ipsos per hanc impor- sent. Tum ex his unus : « Nisi, inquit, vinum nobis
labilem bonis potentiam tuara nequiter condeinna- defecisset, ista quae tibi relata sunt, prae his quse
veris, « et omnia Pompeii perversa et reprehen- dicturi eramus, ludus acjocus fuissent. » Tam ur-
denda, audientibus cunctis exposuit. Itaque eodein bana crapula; excusatio, lanique siraplex confessio
tempore el forlissimum eral Pompeio maledicere, verilatis, irara tyranni convertit in risum. Iuserit

et tutissimum. Unde et Di ipliilus trajjoedus inter se viris, liberi spiritus miilier, barbari sanguinis,
agendum populo, directa in Pompeium manu : quse a Phili|ipo rege lemuleuto damijata, tumullui
k Miseria, inquit, vestra Magnus est. » Item C. Car- moerens : « Provocarem, inquit, ad Philippum, sed
bone consule jubente obsides dari a Placentinis, sobriura. » Sic ergo exciissit crapulam oscitanti, et

Marcus Castutius Uberlate inflammalus, nec minis, preesenlis animi ebrium resipiscere, causaque dili-

nec viiibus cessit, imo consuli dicenti se habere gentius inspecta, coegil jusliorem ferre senlenliara.

gladios, respondit, et ego annos. Servius Galbapro Syracusana qnaedam sola, quotidie lenipore matu-
Pompeio obligalus, cum in foro convenirelur : liuo, votis expelenlibus, a diis sululem gravissimi
II Cai, inquil, Caesar, pro Pompaio genero quon- ^ et imporlabiiis tyranni Dionysii devotissiuie exora-
dam tuo, tertio ejus consulatu pecuniam spopondi, bat. Quod ut is cognovit, non debitara sibi adraira-

quo nomine nunc appellor. » Quid agam ? Aii de- tus beiievolentiam, adse vocatam, cur, aul quo suo
pendam ? Palam atque aperte ei bonorum Pompeii merito hoc faceret, interrogavit. Tum illa : « Certa
vendilionem exprobrando, ut a tribunali submove- esl ratio, inquil, proposito mei. Puclla enim cum
retiir meruerat, sedillud ipsd mausueludine miiius gravem tyrannum haberemus, carere eo cupicbam.
pectus, aes alienum Pompeii, ex suo fisco solvi Quo inlerfecto, aliqu lUto lctrior arcem occupavit :

jussit. Pisistratus Atheniensium lyrannus, cum eum ejus quoque finiri dominaiionem, magni sestima-

uxor hortaretur, ut capitale siipplicium suiiicret de bam. Teriiura te, superioribus importuniorera, coe-
adolesccnle, qui filias ejus amore succensus, eam in pimus habere rectorem. Timens itaque ne si et tu
via publica obviam fucrat osculatus, respondit : « Si assumplus fueris, etiam libi succedat delerior, ca-
eos qui nos amant interficimus, quid faciemus his put meum pro saluie tua devoveo. » Tain facetara
quibus odio suraus ? » Vox quidem, cive dignior, audaciam Dionysius, etsi teterriraus, tamen punire
quam tyranno, quae et filiae laudabiliter tulit inju- erubuit. Quid enira securum erit, si etiam virtutes,

riam, el laudabilius suam. Idein a Thrasippo araico inter quas praecipuura fere locum libertas obtinet,
conviciis in ca?na sine fine laceralus, et animum et D puniuntur ?
vocem ab ira cohibuit : et licet eum Tlirasippus Romani ergo, sicut aliis praeslantiores, ita et re-

impelu temulentiajsputo in os ejus injecto resper- prelicnsionis iiatieiiliores exsliterunt, aileo quidem,
serit, filios et famiharaab ultione retraxit, postero- ut dummodo in conviviis et locis miiiussobriis
que die supplicem, et voluntaiiam de se mortem caveatur, quisquis eam j istam tamen horret ac-
exigcntcm, data tido, iii pristina! gradum amicitise refugit, sobrieiatis videatur ignarus. Nara, etsi

recepil. Nobilissimis civibus, fortunae tamen dispa- conluineliara habcat evidentem, vel aliscondilam,
ris, a scnalu llispaiiia provincia dcleg;.balur, au- patientia rcprchi-nsionis apud safienles longe glo-
diente Servio Sulpilio humili viro, sed liberrimi riosior esl, quara peena. Inde loedoriarura et scora-

spiritus. Cum ergo senatni etiara populus prasstitis- matiim, eliam adversus viros summa pote.-tate

sel assensum, neutrum mitti milii placet, inquit praeditos, exercitium, licentiosum magis quam lici-

Sulpitius, quoniam alter nihil habet, alteri nihil est tum est. Est antcm, ut in libro Saturnaliorum
salis ; aequemalara licentis iraperiimagistrara judi- Eustachius docet, lcEdoria, quae exprobrationera el
 :

709 POLYCRATICUS. - LIB. VHI. -10

directam contumeliam conlinet. Scomma qiiidem A " Veniebam, inquit, sod nox me comprehendit. »

morsus esl fi,.^ui-atiis, iiuiae sa!pe vel frauile, vel ur- At de usu luedoriae, vel scommaiis, ei civiliiaie, di-

banilale legitur, ut aliud sonel, aliud inlelligas ; iiec cetur in sequi'ntibus ; nunc ostendisse siifTntiat, quia
lamen s?m^ier ad iimariliidineni peryil, sed noii- arguere licitum est quod aeqiiuin est esse corre-
nuiiquam liis, in quos jacitur, el diilce esi. Quod clum. Unum tanlum de scommHtibns Alexandri,
genus maxime vel >-apiens, vel alius urbanus exer- quasi in calce libelli liujus, superioribus annectain.
cel, praecipue inter mensas et pocula, ubi facilis est Cum enim rex Darius uno ct altero preelio virtnteoi

ad iracundiam provocatio. Nam sicut in praecipiti ejus expertus, partem regni, Tauro monte tenus, et
stanlem, vel levis taetus impellit, ita vino vel in- filiam iu m.Tliimoiiium, cum decies cenlum millibus
fusum, vel aspersum, parvus quoque dolor incitat lalentum pollicerelur, eique Parmenion, vir inagnus
in fuiorem. Ergo caulius in convivio abstinendum inter Alexandrinos, dixisset se, si Alexander esset,
scommate, quod teclam iutra se habet injuriam. usurum hac conditione, respondit « Et ego si Par- :

Tanto enim pressius hEerent dicta talia, quam di- raenion essem, eadem uterer ; » lacite quidem con-
rectee loedorise, ut hami angulosi, quam directi siliarii limiditalem arguens, voce duabus victoriis

raucrones, tanacius infiguntur. Maxime quia dicta respoiidente, dignaque cui tertia, sicut evenit, tribu-
hujusmodi risum praesentibus movent, quod velut r> eretur. Liberum ergo fuit, et semper licitum liber-
assensus genere, conlirmantur injuriae. Est autem lati, parcendo personis, dicere de viliis quoniam
loedoria hujusmodi : « Oblitusne es, quia salsa- et jus est, quo licet veras expromere voces, et quod
menta vendebas ? » Scomma autem, quo dictum eliam servis adversus dominos, dum vera loquun-
esi, contumeham e^se relatam, tale est « Memini- : tur. Decembrem indulget libertatem. Tuncergo non
mus, quando brochio te emumgebas. » Nam cuin impelrata venia, quse ipso jure compelit, linguas
res eadem uti-obique dicta bit, illud laman loedoria acuunl, et quidquid eos tolo anno urit, impuue re-
est quod apurle objecuim exprobraUimque est
: : darguuiit, palam delegentes, et crimina duin lanien
hoc scomma, quod figuraie. Sunt scommata miuus explelis Saturnalibus, citra veniam nequaquam ad
aspera, quae quasi edentaie belluse sunt morsus. Ut accusalionem dominorum patronorurave prosiliant.
Tullius in consulem, qui uno laiitum die consula- Utor ergo libertate Decembris, et jussis tuis ob-
tum peregit : « Solent, inquit, esseflamines diales, temperans, quod me et te urit, beneficio juris com-
raodo consules diales habemus. >< Et in eumdem :
muni fidenter arguo, nou necesse ratus, veniam im-
Vigilantissimus est consul nosler Camus, qui in petrare, in his quae publicae serviunt utilitati, et

consulatu suo sumnum non Eidemque es-

vidit. » tuae sunt placita volunlati.
probranti sibi quod ad eura consulem non venisset

LIBER OCTAVUS.

PROLOGUS G taceam, dicentibus quod nec etiam virtutis speciosa

Solenl qui rnare enavigant, iliis habere graliam laus esl in ore peccatoris. Hoc hi soU faciunt, quibus
et refeire, quorum benefiuio pericula evaserunt. vilia plarent, currenles in morlem, nemine revo-
Accenduntur ignes, clamores cxcitantur, eriguntur cante, aut qui salvantur inviti. Nara quibus bona
et signa, quibus Scyllaea vorago, turbo Charybdis, placent, non a quo, sed quid dicatur attendunt, et
saxa latenija, tractus el lenacitas Syrtium, a na- ex causis, dicentis dicla pensantes, gratum habent
viganlibus queant salubriter declioari. Sic et his, quidquid undecunque elicitum proficit ad virUitem.
qui ea imminere denunliant, quibus salus pericli- Non ergo quis, sed quid, quavft de causa scnbam,
tatur humaua, rectissime gralia debetur ex merilo : diligens lector atlondat, et ubi male dicta inve-
et qui eam merculibus non lependit, ingralus be- nerit, sincerus judex, et nec invidiae, nec odii, nec
neficii, dignus est salulis dis^iendium sustmere. alterins affei^tionis, motu coucussus, testimonium
Nemo autem esl, qui salutem vitiis nesciat impe- de malo perhibeat, et ubi bene dixero, non me
diri,eaque ex amnre proxM orum notaii ad fugam, cffidat. Milii tameii pro minimo est, si innocentiae
publice iiiterest. Vila si.|uidem humana, quoilvis meae gratis detrahitur a perveisis, quos Lmendari
frelo procello.-^ior esl, nec possunt viiari discriwina, vcllem. si me tamen benignitatis tuce favor exee-
nisi suis denuntientur indiciis. Ad hanc vero ope- _ perit.Quidqiiid autem a praesenabus patiar, spero,
rara, publicas utiliiaiis, et luae jus»ionis stimulis auctore Deo et charitale, qua urgeor ad soriben-
urgeor, hcet in rae nihilagnoscan, quod attentio- dura, mihi praestanie fiduciam, quod labori raeo
nera provocet auditorum. Homo undique immu- gratia non deerit poslerorum. Odio siquidem, vel
nitus et imminulus, cui nec vita ad conscienliam, amore, in partem :;ltenuram praesentium pleruin-
nec bd doctrinam scientia, nec upera suppetunt ad que judicia prolabuniur. Nihil equidem praesenti
exeraplura. Unde ia mea plurirais conclamatur ul operi ex proposilo inseretur, quod nou sit ratione,
 JOiVlNNiSSARESBERIENSIS 712
711
scriptorura aucloritale sub- A ratio, detrnctio, exsultatio in adversis proximi,
vel precedentium
nixum. lamen quid sequendum sit, le-
In quibiis aflliclio autem ia prospeiis nascilur. De ira, rixae,

ctoris relinquitur arbitrio, ut procul a nomiae meo tumor nienlis, conlumi;liae, clanior, inilignatio,

faciam vitium, et notam raentiendi. Sed bsec hac- blasphemiae proferuiilur. Dt IrislUia, malilia, ran-

Nunc transeamns in Epicureorum castra, ct cor, piisillaniniitas, desperalio, torpor circa prae-
tenus.
quod ibi pro certo fuerit exploralum, in medmm cepta, vagatio mentis circa illicita prodeunt. De
avaritia, prodilio, fraus, fallacia, perjuiia, inqiiie-
proferatur. Nam
ad eorum sectani indubitanler per-
tinere noscunlur, qui in omnibus propnae serviunt
tiido, violentiae, et conlra misericordiam obdura-

voluntati.
liones cordis egrediuntur. De venli-is ingluvie,
inepta Iselilia, sciiriililas, immunditia, mulliloquia,
Cap. I. Quod Gnalhonica suhest Tlirasoniance : et
de seiitem principulibus vitits. et scquela eorum, hebetudo sensus, circa inUdliyenliam prupagantur.
secundtim bcatuia Uregurium : et quod inanis Dj luxuria, caecilas menlis, inconsideralio, in-
gloria nobilem habet ortum. constanlia, praeciijitalio, amor sui, odiura Dei affe-

In tota ergo Epicureorum familia insignis est clus prtcsenlis sa;culi, horror aulem vel desperatio
Thraso ; et licet non exierit primus, aut omnium futuri generalur.

primus habondus est, aut non minimus mter pri- „ Sed quomodo ab invicem principalia prodeant,
mos. Et namque, licet ineptus sit, tota Gn.vlhoni- idem doctor exponil. Prima iiamquo superbiae so-
corum faclio famulatur. Et fortecomicus ideo Gna- boles, dum oppressam mentem corruperit, raox
Ihonem introduxit servum militis gloriosi, ut ele- invidiam gignit, quia nimirum dum vani norainis
ganter innueret, quoiiiam ct in vita hominuin et in poleniiam appelil, ne quis alius hanc adipisci va-
asserlione morum subest Gnalhonica Thrasouiana;. leal, inlabescit. Invidia quoque iram generat, quia
Altera taraen pendet ex allera, adeo quidem, ut quanto inlerno livoris vulnere animus sauciatur.
invicem sine se esse nou possint. Nam et Gnatho- tanto eliani mansuetudo tranquillitalis iinittiiur.

nis opera inutiUs esl, si non sit miles gloriosus, El quia quasi dolens membrum tangitur, idcirco

et forte Thrasonis arrogantia conquiescet, si non oppositae actionis manus, velul gravius pressa sen-
cam fallacia Gnalhonis exceperil. Comici forle con- tilur. Ex ira quoq le Iristilia orilur, quia lurbata
temnis eunucho fere omnium
ennuchum, sed in mens quo inordinate se concutit, eo ad dictndura
vitam expressit. Et eo quidem liberius et elegan- niiila confugil et cum dulcediuem tranquillitalis
:

lius omnes arguii, quo cautius lictilio argumenlo, araiseril, nihil haiic nisi ex perlurbalione subse-
sine laesione personarum, vilia denudivit. Si nobi- quens raoeror pascit. Tristilia quoque ad avariliam
liorem quferis auctorem, multi prooedunl ceno- derivatur, quia dum consilium cor bonum in se-

doxiae repressurfS. Est aulem cenodoxia, ul Pa- ^ raclipso inUis amiserit, iimie consolaii debeal foris
tribus placuil, inanis gloria, qure raentem intiat el quEeril. El lanlo raagis exleriora boua adipisci de-
aures, et nihil aliud emolumenti de solidilate vii'- siderat, quanto gaudium non habet, ad quod in-
lutis mortalibus afferl. Cum aulem superbia sit trinsecus recurrat. Et quidem singula eorum suae
tolius peccati inilium, hanc de se primara subolem perniciei afferunl fructum, cura inauis gloria Deum,

gignit. Ab hac enim virulenla radice superbiae, invidia proximum, ira auferat et se ipsum : Iristi-

septein principalia vitia oriunlur, quae quidem prin- lia solalii lil ignara, avaritia dum per exteriora va-
cipalia dicuntur respeclu minorum, qna? ex his, galur, edacilatis su,ie macoratur jejunio. Ut vero
velut hydrae capitibus, multipliciler pullulant. Quo- maciei suae indigeutiam exploat, prolabitur ad duo
rum ut nomina et figuraj lidelius teneanlur, qua- carnis vitia quae sequunlur. In quibus liquet quod
liler hanc pestiferam arborera beatissimus papa de ventris ingluvie lu.xuria nascitur, dum in ipsa
Gregorius depingil in Moralibus, si vacat, paulispiT distribulione menibrorura, venlri genitalia videan-
allende. Primos ergo ramos hujus planlae sic di- tiir esse subnexa. Unde dum unum inordinate re-
slinguit, ut sit prinuis, inanis gloria, secundus in- fioilur, aliud procul diibio ad conlumidias excila-
vidia. terlius ira, quarius tristiiia, quintus avarilia, tur. Haec quidem Gregorius, imo per Gregorium
sextus ventris ingluvies, luxuria septimus. Unde D Spirilus sanctus. Ex quo conslat ei qui ad salutem
el Salvalor, quia nos his superbite vitiis ca[ilivos tendit, primam superbiae sobolem exslingucndara.
doluit, ad spiriluale liberalionis prailium se|.li- Qiiai si paiilisper succreverit, omnium vitiorum
formis gratiai .spiritu plenus venil. Cuin vero vilio- frutires de se, ul prsedictiim est, gignit. Nain, ctsi

rum quinque spiritualia sint, duo carnalia, unum- sit apud ali:|Ui-ra quandoque praecipua, nequaquara
quodque eorum tanta sibi cognatione jungitur, ut possibile est, ut sitsola. Si enim quempiaro inanis

non nisi alterum de allero geneielur. Habenlque gloiia stimulat, necesse est, ul per abrupta vitio-

rami singuli ramusculos de se procedentes, tanla rura pnpccps ruat. Hoc est autera quod nobile cen-
quidera ampliluiline dilatatos, ut mundum fi're solur vitium, adeoque huinanae fragililalis demiil-

totuin, in malignum positum, pene operiant. Nara cet ingenium, ut vix sit vel a praTlaris menlibus

de inani gloria, inobedieniia, jactantia, hypocrisis. aiienum. Nam ct oilura nobilem habet, suique di-

conlcntiones, perlinaciie, discordiae et novitatura spendii processum nescil, antequam a fastigio cor-

praesumptiones oriuntur. De invidia, odium susur- rual, quod optavit. Nam et de se invicera vitia
 713 POLYCRATICUS. — LIB. VIII. 714

oriunliir, at inanis gloria etiim in virtiiteoriginis A odio foret. Veteribus Romanis summum luxuria
sure fi;^"il rudicein. In qm enim ()uisi|U(; pr;e coele- crimen. Ejus quoque, qui laudatur, habenda est
ns poilet, in eo nisi adsit moJeralrix gralia, faci- ratio, cum operilius necessariis graluita recle facta
lius iniuine cit. laud(un praeripianl, et pro ralione jjersonarum. res
Cap. II. rarus esl conlemptor tilorift; : et de
(Juorf plerumque habeaiur vel honesta, vel turpis. Si ergo
trihiis lorsn quibus laiidis mnteria traliitur: et recta via, id est virlute, sibi quis laudem conci-.
(juiK sit litua ver.i. qinE perfecta, qtim neutra ;et
liat, suo laudis innilitur fundamento. Si vero
de moderatione larijilionuin.
aliunde gloriam quaeral, plane desipil, necad eam,
Vix tamen esi, qui vanae gloriaenoa insistat, el quam videtur aftectare, pertinget. At inter ipsa
eam qua; ab hominibus est, non concupiscat lau- virtulis opera consentur gloria» amplioris, quae de
dem. Ad hanc aiii virtute, alii virtulis imagine, alii liberalitatis aut magnanimilatis fonte proveniunt.
uaturae, aut fortunie beneficio proficiscuntur. Ex Ea enim favore populari, elarius effernntur, et vi-
his enim tribus loois, placuit oraioribus laudis denlur osse praecipua, qua; magis ardua sunt, vel
esse materiam. Nam et ab animo, aut corpore, aut quae pluribus prosunt. In his tamen longe libera-
ab exlrapositis peli debet. Porro animi bona, aut lilas antecellit, qua? et animi indignationem raiti-

corpniis, aul naturaliter insita sunt, aut studio gat, detrahentium linguas obtundil, cohibet etiara
comparata, aul causaliter et casualiler accesse- manus hosliles, et a facie hominum operit multi-
runt. At in his certi sunt gradus pro dignitate tudinem peccalorum. Qui ergo linguas horainura
eorum in quibus consislunl, et quibus peluntur. aut captant, aut raetuunt, elTundunt palrimonia
Primus siquid(;m commendationis gradus est, qui sua, mitlunt in vulgus missilia, convivia exsliu-
ab animi dole provenit. Secundus et niediu.s, qui uiit, pusillis et majoiibus adtilanlur, et plcrique
corporis valetulinem approbat et vencstatem. Ter- porcum potius agenie-^, quam horninem, comes-
tius, idenKiue novissimu-;, (|ui exteriorum coiiti- salionibus et ebrietatibus insistunt, mimos et hi-

nel laudem. Quod et Apnliium docuisse, superius striones fovent, nequissimas artes remunerant, ad-
reluli. Ei quidem animi vera esl, ssepeque
laus mittunt nebnlone.", raaiedicorum excitant linguas
perfecta, si lamen ei lenaciter bona, quaa in ipso ad implendam procacitalis suae raalitiara, dum si-

commendantur, inhaBserint, adeo quidem, nt sint lenlium eorum, aut virulenta dicacitas, male me-
inseparabilia. Certum est enim quia invilo auferri rito donatur praemio. Sunt qui in his maximum, et
non possunt. Alias quidem vera fortasse, sed per- vere solum diviiiarum repulant usura, si raullipli-

fecta esse non potest. Corporis autera vcrisiniilis cent ollas carnium, conviscerationes exerceant
est commendalio, sed perfecta nunquam. Nam quotidianas, si ncc raodum convivii, nec nuraerum
bona ejiis queiint scmper anferri invito. Natura ^ noverint convivarum, nec aliquam babeant regendse
eniin ejus, et deblitari potesl jugiter, et corrumpi. familiae ratioiiem. Quam si forte videris convenisse,
Advenlitiorum vero perfuncloria gralia est, et nec forum convocaium credas, noa prandenlium aut
veram nec perfeelam habent laudem, imo nec ve- cipnaniium turbam. Hoc tamen apud ditissimos,
risimilera. Sufficiat eis si vel probabilera imitentur. licet el maniis inferior, in eo pro raodulo suo prse-
Siquidem in ulramque partem tleclunlur facilc. Et potentiura vesiigia iraitetur. Quisquis enira famae
nisi possidenlium juventur usu, non tam ad laudein petilor esl, vires suas excedil, et non quid possil,

sunt, ijuam ad vituperium proniora. Nam divilia;, sed quid aliis placeat, allendit, el illud festinat

et potenliae, et gratia, cum plurimum viriura denl, impiere. Sed eslo, ut ad famam potius quam ad
in utramque parlera cerlissimura faciunt experi- conscieutiam quis liberalitatera exerceat, quia nulli
meiiUira morum, fitque possessor morura ab eis virtuti praecludenda est via, miuios tamen, et pro-
quandoque raelior, inlerdum pejor. Caeteriim opera fessionis obscenas fovere beneficiis, illicilum est et

ipsa mentis aul corporis, etsi pimi-liciter boiia. inlame. Retert Valerius quod civilas .Massiliensiura

vel absolute mala sint, vituperalionem interduni, tanla; gravilatis custos exstitcrit, ul nuUum aditum
aut laudem contrahunt, pro arbitrio judicantis. raimis daret in scena, quorum argumenla majore
Unde et inleresse plurimum pulat Aristoteles, ubi, D ex pane stuprorum continerent aclus, ne talia

quidque laudetur, aut vituperetur. Nam pliirimura speciandi consueludo, etiara iniitandi licentiam fa-

refert, qui sint audienlium mores, quas publice re- ceret. Nunqui ergo honestum est illos a Christia-
1

cepta persua-io, docetque in rheloricis, ul illa nis, imo etclericis audiri in coena, qui nec a gen-
maxime quae probant esse in eo qui laudabitur pu- lilibus audiebantur in scena '?
Lacedicmonii libros

blice, credanl ; aut in eo contra quera dicitur, ea Archilochi e civilate sua exportari jussernnl, quod
quae oranes oderunt, erilque quoties quid fieri po- eoruin parum verecundam ac pudicam leclionem
terit, singulorum docenda ulilitas. Quod cnim ex- arbitrabjntur. Noluerunt enim ea liberorura suo-
pedit, omiies approbanl, elsi honestum aliud aliis ruin aiiiraos irabui, ne plus moribus noceret, quam
videatur. Studia lilterarum rainus honoris raeren- ingeniis prodesset. Iiaque raaximura poetara, aut

tur Laecedffimone quain .\lhenis : forle plus palien- cerle suramo proxiraura, quia doinum sibi invisam
tia, fortitudo. His rapto vivere honeslum est, aliis obscenis maledictis laceraverat carminum, exsilio
cura legura, frugalitas apud Sybaritas fortassis raulclarunt. Simili fere sententia, condemnata est
715 JOANNIS SARESBERIENSIS 716

lascivia carminum iuNasone. Nunquid licitum est A meretricio cum res defecerint, evanescit. Nam gra-
audiri in poculis, quod jejuaa irobiietiis non aude- lise, quam non viitus, sed forluna conciliat amor
bal audire ? Eadem civitas omnibus, qni pcr ali- roeretricis rectissime comparatur.

qiiam religionis simulalionem alimenta inertise Cap III. Qund nmnis prnfcssinsuns Tiirasoneshabet:

mendacem et el de persnniSy quie ad simitudinemcunuciii Te-

quaerettant, claiisas habebat portas,
rentiaiiisint ajiudinaniler ijlorianles : e t quod va-
fucosam superslilionera submovendam esse existi-
na gloria meretricis more loculos sequitur.
mans. Hi tamen qui superslilionis sitii conscii Est, ut diximus, in quavis professione invenire
sunt, praecipuam partem vindicant apud eos qui mililem gloriosum, qui obsequiis el muneribussuam
laudis amore maceranlur. Porro sicut avarum a Tliaidem, id est noraen celebre, et quasi famae
largo, iia et prodigum quadam contrarietate diifere Sed e nec Gnatho, ut decipiat, nec
gr.Hliara captat.
censuerunt, qui duo unius opinati sunt esse con-
Phaedria, qui laudem prteripiat, nec qui dona cor-
traria, quanlilate alterum, allerum qualitate. Si-
rumpat adolescens, aut servus Parmeno, qui desi-
quidem magnanimitati timidilas adversatur quali- pientem irrideat, deest. Apud eunuchum comici
tale mali, dum audenda metuit et audacia quanti- ;
audi Grathonem, et an ipsura in familia gloriantiura
tate, dum plus quam audenda praesumit. Prodigali- videas, diligenter altende.
tas itaque eroganda, et non eroganda profundit ia b £«<, inquit, gemis liominum, qui essc primos se
eas res, quse nullam sunt omnino, aut brevem ha [oninium rerxim vulunt,
biturae memoriam. Hanc autem effusinnem, Cice- Nec simt : hos consector ;liisce ego non paro me ut
\rideant.
rone auciore, commendasse dictus est Theoplira-
libro, quem de divitiis scripsil, in qno Scd liis uitro arrideo, et eorum ingenia admiror
stus in
\iimul.
mulla prasclare, illud absurde, quod multum in
Quidquid dicunt, laudo; id rurstim sinegunt, laudo
laudarida magnificentia, et apparatione populariura [iil qunque.

raunerum, taliumque sumpluura facultalem, fructum Negat quis ? nego ; ait ? aio : postremo imperavi ego-
\mct mihi
diviliarum putal. Quanto Aristoteles gravius et ve-
Omnia assenlari, is qurestus nunc est mulio uber-
rius has pecuniarum reprehendit effusiones, prie-
[limus.
seilim eum neque necessitati subveniant, nec au- (Terent. Eun. II, ii, 18.)
geant dignitatem, ipsaque illa deleclatio delinitae
Talemne vidisli alicubi"? Imo nec quempiam illo-
multitudinis ad breve exiguumque tcmpus sit.
rum qui felices esse videDlur, sine hujusmodi man-
eaque a levissime quoque. lu quo tamen ipso una cipio agnovisti, adeoque scitum hominem ubique
cum satielate, memoria quoque morilur voluptatis.
reperies, « qui homines ex stultis, ul ait Parmeno,
Bene etiara colligit haec pueris, et mulierculis, et
,1 prorsus insanos faciet. '> Vide et quid de se sentiat
servis, et servorum simillimis liberis graia esse, jraso
gravi vero homini, et ea qufe fiunt certo judicio Istud, inquit, est datum
ponderanli, nullo modo posse pvobari. Valeriiis Profeeto,utgrata mihisint quinfacio omnia :

semper ma.rimas
Vcl re.v
Maximiis, sed el Cicero refert, quod in Alexandro,
Mihiagcbatgratias quidquid feceram. .Uiis non item.
qui largilione benevolentiara Macedonum secuiba-
Mesemper habebat in oculis, omnem credebat e.rer-
tur, hanc profusionem pecuuiae Philippus arguerit, [citum,
et epistolje quidem verba sunt hjec : Quod te ma- Consilia, et ubi satietaseum
lum rationis in islam spem induxit, ut eos tibi li-
Hominum, aut negotii siquando odium ceperat,
Itequiescere ufct uolebat.
deles putes, quos pecunia corrupisses ? An tu ideo
Ubi illam e.rpucret mi.teriam e.T animo,
agis ul Macedones non te regem suum, sed mini- Tummc convivam solum abiiucebat sibi.
strura et praebitorem putent? Quod quidem regi Invidereomn 's mihi
quam Mordere clanculum, egn flocci pendere.
sordidum esse non ambigis, et corruptelam,
Illiinvidere miscre. (Id. /i. III, i, H.)
iargitionem potius dici. Fit enim deterior qui acci- Ef^o alios palara reprehendebam, alios raordaciier
pit, atque ad idera semper exspectandum paralior. irridebam, ut
Quid aiitein est stultius, quam quod facias, liben- liisu emorerentur omnesqui aderant.

facere non possis ? Largi- D Denique metuebant oiunes jam me.

ter curare, ut id diutius
(Id. ib. II, 42.)
tiones immoderalas rapinse soquentur cum enira :

Profe^to magiius hic est in oeulis suis, et non est

dando egere coeperis, bonis alienis manus cogeris
ei similis in tota comffidia. Dignus est ergo qui
inferre. Itaque cum benevolentiae comparandse eausa
intromittatur ad Thaidem, excluso Phaedria, qui
sis prodigus, non tanta studia assequeris eorum
quibus dederis, quanla eorum odia quibus adcrae- in ea non minus insanit. Dolet exclusus, a servo

ris.Quamoorem nec ita claudenda est res familia- docetur sobrio, ut reco lat a m^iretrice, bonoque
sit animo, quia si ad i^nem accesserit, calescet plus
ris, ul eam beniguitas aperire non possit nec ita ;

satis, nec patiatur contiimelias raeretricum, quae

reseranda, ut oranibus patcat; sed ulrinque rao-
una falsi lacrymula, quain oculos misere terendo,
dus adhibeatur, isque referatur ad facultates. Et
vix vi expresserint, restringent amantis bilem, et
quidem eleganter sive philosophus, sive alius po- ultro accusmtes ultroneum snpplicium
id agent, ut
pularis hujus profusionis immoderationem cohi- prajstent. Nam sapieiiter amare nemo facilius po-
buit, quae quidera gloriara videtur afferre, sed more test, quara ratione insanire. Hujus ergo Phsedrise

J
 ! :

717 POLYCRATICUS. — LIB. VIII. 718

et Thaidis ea conditione interesl verbis ut quod A sii, qiiod ob causam dalum est, si ea secuta non

verbum audiurit tacoHl, el coMliucat oplime ; sin luerit. Quid niulta ? Ad claniorem meretricis con-

falsum aut vanum, aul ficlum, contiLiuo palam tribulcs, convicaneique conveniunt, lurba fit, con-
eflundit : vicialur niiles. pelenli viribus et jure resistilur,
flcniis rimarum cst, hnc atque iUac efflidt. denuntiaturqiie furcifero omnium ineplissimo, ul

(ID. ib. I, II, 25.) linguam manusque contineal, quia si quidpiara ,

Utrumque arguit, irridct utrumqiie, quando alterum turb;e fecerit, aut moliminis, sibi loci, diei, torto-
fallere, allerum viJet irrevocabililer insanire. Ait risque memoria inustione signorum, promittilur,

ergo exclusus et geniens pr,i5 doloro : in eum prolendenda. Inlerroganlem se Tliais quae-
Thais ulinam esscl mild rere jubet qui respondeat sibi. Milus opera et re
Parswqua amorislecwn.ac pariter/ieret,ut perdita, cogilur redire Imnc fructuin
inglorius. Et
.Aut hoc tibidolcret, auteguistudabs tefactum nifdli eo tamen adJito, quod
reportant miseri amatores ;

[penderem
alius rebus, quas illi perdiderunt, abutitur. Et, quo
(Id. ib. 14.)
magis doleant, qui eas meretrici subripuit, sibi
Ad hsec Thais :

successisse non putat, nisi slultitiam et inforiunia

Non crucia teobsccro, animemi Phtedria
Nou pol quemquam plus amcmjiutplus diligam, Q amnniium, suosque successus in auditu omnium
Eo feci, sed ita crat res, faciendum fuit. praeconetur et Audi Chaeream occultum
publicet.
(Ib. id. 13.) dare Pamphilae corruptorem. Quid meretrice de-
Plane cepta, loqualur egrediens.
Credo, inquit Parmeno, miscra prceamore exclusit Num quis hicest ? Nemo est. Num quis hic me se-
[hunc loras. [quilur ? nemo Iiomo est.
(iD. ib. 18.) Jamne erumpere hoc licet mihi gaudium ? Proh
[Jupiter,
QuiJ multa ? IJ agit fallacia mereiriois, ut unus
Nuncestprofecto, inter/ici cum mepossum perpeti
amanlium alteri priores partes cedat per alii|uot
JVe lioc gaudiumcontaminetvitaccgritudinealiqua.
dies, dum deterius rebus amissis emungatur aJ- Sedneminem Idc curiosum intervenire nuncmihi
missus. Mos est enim perendus Thaidi, quaj pro- Qui me sequatur, quique jam rogando, obtundat,
[cruciet, enecel,
fusiorcs et perditiures aJmittii. Interim qiiiddonare
Quid gestiam aut qidd la;tus sim ? quo pergam ?
?
queant, aut millere, e.xclusi deliberant. Nam po- unde rme' gam ? ubi siem
I

lissimus apud eam, qui e.*t novi^sima mitlit. Ubi Vestituum huncnactus quid mihi quwram ? sanus '!

vero priorem emun.xeril, redit alter, exclusoque [sim, an insaniam ?

priore, delegat ei moestam doloris sui provinciam. (iD. Eum. III, 5, 1.)

Insanil ergo miles, et in impetu doloris potius vel G [nterrogalus hsec omnia : « Irao ego, inquit, te

moriendum esse decernil, quam in se contumeliam obsecro Antipho, ut audias omnia, audias diem
lam insignem accipial. Familiam convocat, disponit feslum, jucunJum evenlum, suavem fortunam, in
bellum, el prostibulum colleciis viribus expugnare oevum omnibus hisloriam memorandam. » El sui
decernit. Prngrediiur, mente et ore revolvit inju- quoque furoris subtexuit dolos. In summa totius
riam. Loquitur graiulia, ei minisfervet ; sed cura argumenli eo ad praesens universa hsec arbitror
ad confliclum acceJit, memor amori.s pristini, prse- posse referri, ut constet pro certo, quia amicitiae
ceptuni recoiit miliiarc, quo ex auctoritate Sci- prostitul» fijes haberi non debet. Nam qute venit
pionis liquet, quia « omnia prius consilio experiri, asinceritate animi, fidelis, ceria, et fixaest^quae
quam armis « sapientem decet. Thaidem ergo suam ab arcavel loculis, fluida, incerta, erronea, et de-
ex pacto sic convenit, jure non viribus agens. ficientevialico emarcescit.
Primum : Cum forturia manet vultum servatis amici,
Thais hoc ndhi responde,cum tihido istnm virginem, Cum cecidil, turpi vertitis ora fuga.
[dixtin lios dies mihisoli dare te ? Omnis enim res quse in commercium venil, ab uno
(ID.) Ivansit ad alium, et diliorem et avidiorem comita-
rv lur emptorem. At foro isto nihil iniquius est, quo
Thais :

Quid tum postea ? rem semel emissenon proderit, nisi semper ematur,
Concedere videlur, quae non negat. Tliraso : et ubi quisque rem ab alio venditam vindicat, nisi

et ipsi de pretio satisfiat. Quis enim popularem

At mihi anteoculos coramamatoremadduxtituum.
favorem vendiJerit ? Si publice habenJus est,
El illa :

Qui cum ego litigas ? ematur ab universis. enim non licct pu-
Singulis

Ecce quia amiccepairncinio,necverbamiscerecum blica bona Jistrahere. In proverbii quoque consue-

rivali licitum esl : tudinem venit quia incauta largitio non habet
:

Cumeo, inquit, clam te subduxti mihi. fundum. Praeterea quem popularis favor ad munera
Et illa :
exlulit, si forte Thrasonis more emptam celebri-

Pamphilamergoreddehucnisi eam tatem exigit, contumeliis affectum, honore spolia-

Libuit, inquil.
[mavis eripi. tum, Thais altera fama, et quavis Thaide miuus
(Id.) fiJa, a praeempto honoris gradu arcet, deprimit,

cum repeli pos- et repellit. Insultat rivalis, sobrius correptor ex

iEquum et justum Tidelurpetere,
"19 JOANNIS SARESBERIENSIS 720
siiltal,Gnatho vix submurmurat, dum lamen spes A porlune, mirificeque testatus se nummorum suo-
esi, aut silet omnino si desperal, et ad alios rum, non civilis sangiiinis esse feneratorpm. Nam
transii, quia ei consilium est semper felicioribus qui nunc prsecipue nundinatione Helectantur, cura
adbivrcre. pi'cuniam dnnumi cruenlam ruUilerunt, quam im-

Cap. IV. Qund nullum inlluin pcjus nvarilia, nec

probando exsullonl gaiiilio, cognoscent, sidiligenter
ainari poss-'- qui suspedus i'stiiuuriti.ir; el deilu- : senatusconsnllum, quo Consulio gratiae aclie sunt,
plici fonte liberalitatis : et uter sitpotior : etde legere non fasiidierinl. Subneclit huic Agrigenli-
Considio et Gillia.
num Gilliam, quem propemodum ipsius liberali-

Nec tamen, etsi prodignlitas vidcalur in culpa, tatis praecordia conslat habuisse. Eiat opibus ex-
locum arbitror avariti;c relinqiiendum. Nullumunim cellcns, sed multo eliam animo, quam ilivitiis,

viliiim delerius est, nuUuni deteslabilius, pra-ser- locuplflior. Semperque in eroganda polius, quam
tim m his qui principalum, aut magistratum ali- in corripienda pecunia occupatus, adeo ut domus
qucm in repubhca gerunt. Non enim res ipsa, sed ejus quasi qusedam muniticentia oflicina credere-
etiam opinio ejusvitanda est ; et omnino impos-^i- lur. lilinc enim publicis usibiis apla monumenta
bile esl, ut fidelis videalur alicni, aut amore di- exstruebantur, illinc grata publicis oculis specta-
gnus, qui ex merito apud graves et circumspeclos g ciila edebanlur, illinc epularuni magnifici appara-
viros avaritite suspicioneni incurrit. Cum vero laus lus, labentique annonre sub-.idia criobantur. Et
et favor humaous, quasi a duplici fonte proveniant, cum haec universis, privatim alimenla inopia labo-
operae scilicet et pecuniae, facilior est haec, prae- rantibus, dotes virginibus paupertate pressis sub-
sertim locupleti. Sed illa lautior et splendidior et sidia,detrimentorum incursu quassatis solatia ero-
dignior viro qui virluiis opera
forli et claro. Nam gabanlur hospiles quoque tum urbanis peiiatibus,
:

et industria quo pluribus profue-

liberales erunt tum eliam ruslicis teclis benignissime excepti, va-
rinl, eo piures ad benefaciendum habebunt adju- riis muneribus ornati dimillebanlnr. Quodam vero

tores. Deinde bencfaciendi consueludine paratiores tempore, quingentos simul Gelensium equites, vi
tanquam exercitatiores ad bene de rauliis
erunt, et tempestalis in possessiones snas compulsos, aluit
promerendum. Si lamen arca suppeteret, nihil ac vestivit. Quid multa ? Non mortalem aliquem,
gloriosius est ea liberalitale, quse consislit in do- sed propiti» fortunae benignum es«e diceres sinum.
nis : maxime cura et Socrates, ut dicitnr, inlerro- Ergo quod Gillias possidebat, omnium quasi com-
gatus quaenam esset subslanlia beatitudinis, dignis mune patiinionium erai, pro cujus salute el incre-
doiiare respondit. Ego quidem Socraticam defini- meniis, tum Agrigenlina civitas, tum etiam vicinae
tionem sic interpretandam arbitror, utdignilas in _ rcgioncs votis excubabant. Colloca ex contraria
accipicnlium nccessiiate C)'edalur csse, vel morilis. parle, arcas inexorabililius claustris obseralas,
Illisenim qui promeruerunl, donare justuin est ; de nonne pracslanliorem aliquando existimes illam
eis qui indigenl, subvenire pium : ila tamen ul id imptnsam, quam lianc cuslodiam ? Dcnique quid-
rtspiciatur in singulis, quod in facie sapienlis sine quid sapientiadisponit,approbatur ;
quod temeritas
rubore et nota valeat denudari. Siquidem imitari praesumil, verae laudis fructum nequaquam assequitur.
debemus eum, qxii solem suum facit oriri super Cap. V. De iuobus naturalibus nffectibus, srilicet
bnnos et malos, ei pluit super justos et injustos nmore juiti, et amore commodi : et de sequela
vidcamus,
eoium, amore scilicet liher/aiis,et nmore domi-
{iiatth. v). Si enini pauper hi--trionein
nandi : et de comfiarntioiie Ccrsaris et Catonis :
aut mimum, non debemus ulique fovere malitiam, de Ale.randro, Aristnlele, Augustoet flntone : et
sed corrcpiam, el si fieri polest emendaiam, fia- de liis qui via devia ad gloriam perguut.
ternaa charitalis jure oporiet susteiitari naluram. Quos quidem affectns in homine ab inilio exsli-
Expedil enim omni pnlenti tribuere, vel aftcctuin tisse sacrae Scripturae designat auctoritas, appeli-
mentis vel solatium charilalis. Inlerdum tamen in- tum scilicet jusii,et commodi appetitum. Quorum
crepare pigruni, merctricctn, vcl histrionem con- altcr in voluntale, alter in nece.ssitale consistit, et
fundcro salubrins esl, quam quod exigunt elargiri. quanlo appetitus jusli qui Voluntate esl, amplius
Quid moror ? Quidquid charitas erogal remuncratur D crescii, tanto melior esi, dignus ampliori bealitu-
a Domino. Quod dispensat vanitas, evanescil. In dine. Nam niuiis velle quodjustum esl,ncmo potest,
Quinto Considio saluberrimi exempli, nec sincparvo nisi forle quis queat esse juslus nimiuni, aut bca-
ipsius fruclu, liberalitas, refcrenle Yalerio, adno- tus. Porro si appetitus commodi mcnsuram neces-
tata est : qni, Catilin» furore ita conslernala re- sitatis exceiiat, vergit ad culpam, et cupidiiatis
publica, ul ne a locuplelibus quidem debiiae pe- conscius, sibi vitiorum parit originem. Alter ergo
cuniae, propter tumultum, pretiis possessionum istorum, quoniam mililat charitali, quaerit quse Dei
diminutis, solvi creditorihus possent : cum centies sunt : alter iii propria utililateversaiur, postponens
atque qumquagies sestertii summam in fenore lia- qufe Dei sunl, aut proxiinoruin. Ab hoc duplici

berel, jieque de sorle qucraquam dcbilorum suo- fonte raores oriuntur. llecli quidem, si faeiat quis
rura, neque de usura a suis passus est conveniri, alii, i|uod sibi vult licri, et ab eo abstineat alii

quantumque in ipso fuil, ainariludinera publica; infercndn, quodsibi nollel ab alioirrogari. Distorii
confusionis, privaia Iranquilliiate mitigavit. Op- vero, si quis alium laedat, vel non prosit, cutn
721 POLYCRA.TICUS. — LIB. VIII. 722

possit, quee quidem utrinque multipliciter fiunt. A alque prseclara gloriae cnpiditate fecisse. Huic ergo
A priore ipiidem ainor lilieilatis, amor piitiiae, et vilio nou soliim non resistebant, veruni etiam id

tandem extraneorum amor. Nam libertatem non excitandum et accendendum esse censebant, pulan-
amare non potest, qui se ipsum ct patriam amat: tes hoc leipublicae expcdire.
et in gradu suo extraneiim, qnicnnque sincera quoque philosophise idcm Tullius hanc
In libris
cliaritate diligit proximuin. Si(|uideiii in eo consistit inlulll generalemque sentcnliam
universalem :

cliarilas ordinata. Ab allero vero cupidiias domi- (IHonos alitartes, et gloria acccndunlur omues ad
nalioiiis procedit, et laudis et gloriae, el adeo sludia, jacenlque ea semper, qusQ apud quosque
invalescit, ut es opinione mulloruni, res tamcn iuiprobanlur. » Huic ergo cupiditati nielius est
parum consideratae examinantium virtutibus con- resistcre sino dubitatione, quam cedere. Ut enim
numerelur. Nam qui rectiim sapiunt, boc vitiis ail beatus Angnslinus iu Libro Dc civitale Dei :

majoribus aggiegaiit, licet ab imperilis, qui tamen 'I Tanlo quisque esl Deo, similior, quanlo et ab
sapientuni censentnr noniinc, virlutes subesse vi- hac imniunilitia mundior. » Qure in liac vita, etsi

deantur. Unde et veteres primiqne Romani, prout non funditns cradicatur ex corde, quia beatos et
eorum docet et commendat historia, laudis avidi profi''ientes animos tentare non cessat, saltem
pecunise liherales erant. Ingentem gloriam appete- p> cnpiditas gloriae superetur dilectione justitiae. Nam
bant divitiis spretis, et honestalem ulililali quan- sanius videl, qui et amorera laudis vitiura esse
taelibet praiferebant. Hanc quidem gloiiam arden- ccgnoscit. Nec solius Augustini, sed eliam genti-
tissime dilexerunt, eo lolam referentes vitam et lium sentenlia cst, gloriam hanc nihil aliud esse,
niortem. Caeteras cupiditates hnjus unius vigente quam vcntosi quodammodo spiritus tumorem, furao
cupiditate presserunt. Ipsani denii|ue patriam suam, simillimum. Nam et fumus oculorura obtundit
quoniam service videbatur inglorium, dominari aciem, el quo magis ascendit, cilius deficit; et

vero atque imperare gloriosum, prius omni stndio quo niagis dcjicilur, amplius solidatur. Cum enira
liberam, deinde dominain esse concnpierunt. Prius ad excelsa pervenerit, evanescit. Recle quidem,
enim pro liberlate,deinde pro dominio certalum est. eo quod a principe lolius vanilalis traxil orginem.
Fuerunt tamen quibus juslitia, quautum gentili Nimio sui capiuntur amore, qui dum « nubes et
dabatur, sufficiebat, cupiditate deducta. Aliis nihil inania captant, » et nescio quid in manu solidura

salis eral, sed sub imagine magnanimitatis vel im- appreliendere moliuntur obliviscuntur sui, cum
possibilia preesumenles, laudem maximam conse- tanien nihil aliud quam se oculis contucantur
quebantur, et gloriam. Longe igilur virtus Catonis iniquis. Nolunt enim apprebendere quod sunt, et

videlur veritali propinquior fiiisse, quam Csesaris. illnd ad emendalioncm vero jndicio intueri ; sed
Qnod ex ipsa sentenlia ejus facile liquebit. i Nolite, phantasticas duntaxat vanae opinionis scquuntur
inquit, existimare majores nostros armis reinpu- umbras. Siquidem al os spernunt proe se, et aspi-
blicam ex magnara fecisse. Si ita esset,
parva raut ad impossibilia, de fallaci rerum prsesumentes
multo pulcherrimam eam nos liaberemus nunc. imagine. Sic Narcissus in fabulis, dum vana sui

Quippe sociorum atque civium, pneterea armorum imagine capitur, abit iii tlorem, et dum se ipsura,

et equorum major copia nobis quam illis est. Sed imprudenter aspicit, flos sine fructu pueriter
alia fueie quse illos viros magnos fecerunt, quse evanescit. Multorum quoque fuit opinio, et eorum
nobis nulla sunt. Domi indusiria, foris justum qui in veteri pliilosopbia prae cseteris floruerunt,

imperium, animus in consulendo liber, neque de- Alexandrum, et Aristolclera, a miminibus esse pro-
licio, neque libidini obnoxius. Pro his nos habe- genitos, eo quod in omnibus propriam quaerebant
mus luxuriain atque avariliam, publice ege^tatem, gloriam. Plaloncin quoque propter oivinam quo-
privalim opulentiam. Laudamus divilias, sequiinur dammodo, qua eminuit, sapicntiani, el Auguslum
inertiam. Inter bonos el raalos, nuUum.
discrimen propter potentiam fortunanique tranquillam, a diis
Omnia virtutis prajmia ambitio possidet. Neque traxisse originem tradiderunt. Et quidcm in con-
mirura, ubi vos separatim sibi quisque cousilia trarium reclius collegisseut eos aut divini non esse
capitis, ubi domi voluptatibus, hinc pecuniK aut D generis, ant deorum filios esse degenercs, nisi quia
gra^tiie servilis. Eo tit ut impelus fiat in vacuara dii genlium dccniouia sunt, et incubi daeniones va-
rempublicam. « Paucorum igitur virtus ad gloriam, nitatis et raalitiae suae cerla imlicia, si quem tamen
honorem, impei'ium, vera via, id cst ipsa virtuie gignunt, relinqiiunt in sobole. Nam et vcrus Dei
nitentium, etiam a Catone laudata est. H<ec eiat Filius Deus bomo, propriara non quaerit gloriam
doini induslria, quam Cato commemorat, ul sera- in omnibus qiiae gloriose fiunt ab eo, sed Palris,
rium esset opulentum, lenues res privatae. Unde eo lue illustatur graiia ampliori, quod ad eum, ex
corruptis raoribus vitium econtrario posuii, publice quo sunl omnia, bonorum operum gloriain refert.

egeslatem, privatim opulenliam. Ipse Tullius hoc Sic et vere sapiens omnis, vere potens, et vere
dissimulare non poluil in eisdem libris, quos de bonus, ad unicum omniura bonorum fontera, sua

republica scripsit, ubi loquilur de instiluendo prin- omnia laudabilia refert, summam scilicet creatu-

cipo civitatis, quem dicit alendum esse gloria, et cein, et individuam Trinitatem. Alexandri peclus
consequenter commemorat majores suos multa mira laudis insatiabile, qui Anacharsi comili suo, ex
7«S JOANNIS SARESBERIENSIS 724

aucloritate Democriti praRCepforis, innumerabiles A sequc introeant, voluplas aurium ad munditiam ma-
mundos esse Heu me, inquit, miseruni,
referenti : cc gis videlur accedere, et qu;e ex guslu, vel tactu
quoJ nec uno quidom adhuc politus sum » Plane, ! provenit, sordidior esl, el olfaciendi ct videndi
niiser, dignusiiue miseria, cujus viT'tules omnes delectalio mediuiii lociiin tenet. Nain neque satis

absorbuc>rat Inudis insaliala et insaliabilis famps interdum hahel mundili;c, ncc ad sordes pernicio-
una. Insultanl ei tragcsdiaa antiquorum, eo qiiol sissiiiias usipie prolabitur. Siquidem mo-es per
augusia liornini possessio fuit, quae ileorum omiiium oculorum feneslras ingredilur, cum quispinm de
domicilio sufficit. SeJ tanien licet appetitus gloriai leitaturcircensibus, certamine alhletarum, hislrio-
semper videaturin culpa, error corum peiniciosior num mobiliiate, mulieium formis, splendore gem-
est, qui vel scelenbus innotescere raagni du.xe- marum, vestium, metallorum, aliorumque quibus
runl. l'ausanias cuni Hrrmoclea percunctatus esset, libertas animae c iptivatur, Rursus si audilus vario
quonam modo sublto clarus posset evadere, atque organorura cantu, vocumque tlexiouibus mulceatur
is respondisset, si occiilisset aliquem virum illu- ad carmiua poetHrum, comoediarum et iragoediarum
strem, futurum ut in gloriam ejus id ipsum redun- actU3, mimorum urbanilates, et strophas et quid-
daret, conlinuo Philippura interemit, et quidem quid hujusmodi per aurem incedil, virililateni men-
quod poslieral assecutiis est. Nam et se parricidio
g tis etfeininat. Oduris autem suavilas, et divcrsa
notum posteris reddidit, et celebri suptdicio pali- thymiamala, et amonium, et muscus, peregrini
buli cui atlixus esl, corona aurea, quam IVIyrtalis, muris pellicula, quod dissolutis moribus faciant,
quae et Olympias dicta csl, capiti ejus pendentis nemonisi dissoliitus negat. Nam peregrinos odores
imposuit, nullum daute solatium. In vindiptam non nisi dissolutis et amaioribus convenire, comi-
tamen pudiciliae per injuriam |)rostilutfe Pliilippo cus et coquus ducent. Porro ciborum avidiias ava-
non puniente, sed derulente iujunain, poiesl, au- ritise inaler est, et animum quasi quibiisdam com-
ctore Trogo, aliqualenus crinien sacrilegii excu- pcdibus degravatum tcnet in terra. Ergo propter
sari. Iiiventus est qui Diana; Ephesins teninhira brevem gulae voluptatem, terrae luslraniur et

vellet incendere, ut pulchevrimo opere consumpto, maria, et ut mulsum, vinum, pretiosusque cibus
nomen ejus per totnm terrarum orbem diffunde- fauces perlranseat, totius vitae opere desudalur. Ipsi
retur, furoremque suum delexil imposilus eculeo : quoqiie rauri Hi^rusaleni, etsi videantur in pelra
et nisi Theopompi magnee facundiae ingenium eum solidati, landem ruunl (t com|ilanantur cequati
suis comprehendisset historiis, bcne consuluerant solo, Nabnzarilan coquorum principe iraperantes
Ephesii, decrelo coinrauni statuentes, ut lelerrimi Tactus auiem alienoruin curporura, et feminarura
bominis memoria aboleretur silentio. Simili quidera ardentior appetitus, viciniis insaniae est. Quidquid
videntur gloriam affectare, inio majori insania, sensus quilibet moliatur, ludus ac jocus est, prae

qui non Ephesimas Diauic templuni religiosis mo- his quae affeit, ut verbisromici uiar, hujus rabies.
ribus excidendum, sed templum Spiritus sancti, Hinc enim cupimus, ira^cimur, gestimus, amula-
homines totos, animas seilicet ei corpora, ut per mur, sollicili sumus, et expleta voluplate, per
hoc hominibus iimolescant, luxuriae vastanl in- quamdara poeuitudinem luirsus accendimur, quaeri-
cendiis. Nam ab eo laudem appetunt, et pierumque musque facere, quod cum fecerimus, ilerura
assequuiitur honorem, unde jequius fuerat igno- poenieamus. Krgo cum per lias porlas, quasi qui-
miniam sustinereet pienam. dam cunei perturbationum, ad arcem nostrae men-
Cap. \l. De lu.ruriaet libidiiic, et quinquepnrtilo tis intraverint, ut ait beatus Hieronymus, ubi erit
mortis inlroilu et qaorum sensuiiinsit voluplas
: liberta-', ubi forlitudo Deo cogitatio,
ejus, ubi de
perniciosior: et tripliciyener convivarum secun- maxime cum depmgat sibi etiam
recordatio lactus
dum Portttnianuin, et jiernic.ie yulm: etde convi- praeteritas voluptates, et rememoratioue vitiorum
vio Diilonis et Evaudn.apud Virgiiium.
cogat aiiimam pati, et quodamraodo exercere quod
Ealenusjam seimo processit, ut aut virtuteni aut
non agil ? Forte hinc esl, quod cura Aposlolus
pubhcam fere opin onem oporteat impugnari. Im-
vitiis omnibus reluctandura, adversus
censiierit
minet enim lam cul uctalio adversus carnem et j-. . „ sedj fugam
r .„„„ ;„^;
D
. .

^ ^ ,., . . , fornicatiuneni congressum,

noo indi-
,
sanguinem, et tures videmur liberalitati pr;eclu
cens : Fugite, inquit, fornicationem{I Cor. vi).Nam
dere, et jucundilatem auferre de vita, cum geminae immemor
ha?c fere, dum exercetur, Domini est, et
vias hixurioB, Epicureis reclamantibus, coarctamus.
praelerila, dum ;id memoriam redit, pestiferas exci-
« Est enira blandum, ut ail Valerius, luxuria ma-
tal voluptates.
lum, quam accusare aliquanto facilius est, qnam
Ut de caeleris taceam, quos simplicitas egit in
vitare. » Nam el voliiuien quod prophela vnrare
culpam, philosophus acutissimus, et litteratissiraus
praecipitur, in ore quidein dulcescit ut mel, sed
Christianus, et ferventissimus in fide Origenes,
amaricatur venter cum ipsa dulcedo verboruin di-
gerenda est in usum operuin. Est autera libido sicut ecclesiaslica refert historia, se ipsum castra-

cognata et conjnncta hixurifp, cujus sequela im- vit, fornicaiionem eftiracissime fugiens, imo et om-
muiiditia, fiiiis indnbilaius confusio est. Praecedat nem, quae fingi posset, praecavens suspicionem,

ergo scrmone, quae origine et causa prior esi. Licet ul exinde sine nola cum virginibus habitarel. Quod
antem per quinque sensuum portas lenocinia luxus autem mirabihus est ! leguntur quidara philosopho-
728 POLYCRATICUS. — LIB. VII. 726

runi sibi etiam ocnlos effodisse, ne exlerioriim A vini aul sicerfe spiritum deprimunt, exstingunt
illecebris caperentur. Uliiiue adiTiirando boni et 'scintilUilam ralionis, se totos immundilise prosti-
honesti fervebant zclo, etsi recti scientiara non ha- tuunl, et bacclianlium spiritui devovent, quidnam
berent. Scitum esl, et scitu dignum Arisiotelis possunt familiarius immolare ? Caetcrum sunt qui
diclum, quo voluptalum inilia oblivioni manilanda ista conlemnant. Qnoniam haec vulgariiim, et (ut
asseiuit, et solos exilus recordandos. Fessas enim, ita dicam) plebeiornm convivionim videtur esse
poemlenli8Pi|ue plenas, quo mmus avide repelantur, professio. Sii|ui(Iem alia pliilosopliica, alia civilia,

subjicit animus, etquod in eis jucunilum est, ne alia dicunlur csse plebeia. In his laiidi plerumqiie
redeant, jubet absconrii. Dicat Apostolus quod vo- dicilur, si sic lua prodigas semel, ut trimenstruo
luerit, quia fornicalionem fugere, et gulaj servire, toto esuriens conviva impudens, mensas circumeas
aul omninoimpos^ibile, aul diificilliinum est. Nam alienas. Hoc quidem ssepe prodigalilalis, interdum
et illa pars gulae, quaicorpori vires ailimit, nequa- el avariUae nota esl. Nam, ut dici solel, avarus
quam mcechiae expers est. Venerem Bacchus ]ile- cum incipil, modum excedit. Potei-is videre qnam-
rumque expugnat, et tamen In sacello voluptatis plurimos, qui fere anno toto parcimoniae student,
Demine reclamante conveniunt. Si Bacchus obti- et ad purgandarh avarili» Jabem, epulones convo-
nuerit, Venerem, non voluplatem exstinguit. Aut cant, et parasitos, et collegium nugatorum, qui
g
DuUa ebrietas, aut lanta sit, ut libi vires eripiat : alienae nidore culinae capiunlur, et quos magis ho-
si qua esl interulramque, nocet. Ulrobique a Deo norare volucrint, majoribus oncralos minoribus
receditur, sed qua magis aberreti;r, uon facile poculis ingurgilanl et distendunt, et donec rabidam
dixerim. Sed jani allerum erroris nomine non cen- orexin exculiant, aliquid amicitias aut feslivitati
selur, qiiia avaritiae propellit noiam, et ingenilae credunt esse sublractum. At hoc ab omni urbani-
liberalilalis habere vidclur imaginem. Cum aulem tate adeo procul est, ut barbariei viliis familiarius
nunc a loco, nuuc a tempore,
liberalitatis effectus sil, quam vitse civili. Siquidfm conviviorum civi-
nunc a quantilate.nunc a personis, nunc ab usu, et lium ratio media est. ut eliam sobrielatcm exhila-
assiduilale exercndi, laudelur : illa praecipue com- rcl, et in salielale opulentia crapulam vitet. Nam
mendabilis creditur, qua; in alimentis, et his qui- et abundwntiam cibi ei polus habei, et quasi copiae
bus naturaindiget, aut vita eivilis ornaiur, clarlus cornu dispensans omnia, sic parcit ut effundat, sic

enitescit. Krgo qui omnes admiitit ad mensam, effundil ut parcat, et quam habet penes se ratio-
exaciissimae liberalilalis est. Plane qnidein, coque nem non negligit quideni, sed, ut ait Portunianus,
liberahor, quo plures admiltii. Sed hoc calculo « fides ralionem non osteniat impensae. » Nihil
paucissimi colliguntur. Proximus est, qui elsi non ,, enim molestius est, quam si triclinii praesut in con-
omnes admittat, eos quos introducit sic cibat, sic vivio sedere videatur ad calculum. Unds non satis
polat, sic in tricliniis fulcit, et locat discumbentes milii vidcntur esse civiies quidam de liberali-
in sedilibus, ut nihil vel excogitari lautius possit. tale inepta gloriantes, qui singnlis noctibus cum
Multiplicantur fercula, cibi ahi aliis farciuntur, servis sui calcnlum ponunt, et quod effnderunt usu
condiuntnr haec illis, et in injuriam naturae inna- vel abusu diurno, quasi nocturnis lacrymis deflent.
tum rclinquere, et alienum coguntur afferre sapo- Suboiiuntur liies, accedunt mina', arguunliir aut
rem. Conhciuntur et salsamenta. Garo nihil vihus furti, aut insipienti»' servi, et quasi re male admi-
est, nisi complurium poUiceatur effecius, et indicia nistrata, ejiciuntur et torquentur interdum, quan-
specierum. Egregium tamen est in hiijusmodi, quod doque quod effunderw jussi sunt, refundere com-
mimis, et histrionibns, et rumigerulis placct. H»c pelluntnr : et conscii turbanlur omnes, dum domi-
enim non ad veritatcm, sed ad opiuionem omnia nus pecnniam quaeevasit, suspiriis et dolore pro-
fiunt. Coquorum solliciUido fcrvct arle multiplici, sequitur. Saepc eliam cvenit, ut qui ad requisita
eliciuntur juia, quid quo die gerie oporteat, et naturip ingressus est, ibidcm quo verecundia fugit
quolidianisministrari conviviis domesticus dictator humanum aspectum, cum minislris exactissimam
nocte dieque deliberat. Undecunque oonqueritirri- sumptuum habent rationem. Recte quidem, quia
tamcnta gulae, unde palali vires excitethcbetati,
et D nullus locus Iraclandis sordibus eis magis videtur
niliil arbilrans expcditum, nisi cuni intemiierantise accommodns. Sane non quod sordidum dixerim, si
fuerit satisfaclum. Sunl et qui poculis fercula sub- diligens paterlamilias id agit, ut ei ratio constet
ruanl, et quasi Homenci auctorilate decreii in- impensse : si lamen hoc gradus aut dignitas per-
centivum ingenii, et fomitem virlutis, et quemdam sonae non adimit. Sed in eo vitara terere, et tota
hilaritatis fontem opinantur, si se omnlno mero mente versari, et sic quidem ut aiius sit, et alius
sicerave proluerint. Phieacum ergo morc consur- videalur, nequaquara arbitror a sordibus alicnum.
gunt, et qui in exhauriendis poculis pcrditior est, Et quidcra conviviorura civilium, teste Portuniano,
polior judicatur. Dici solet, quia aleaior quanto in regula est, ut his plurimum pro more condegen-
arte doctior, tanto nequior ; et plane qui bibacior tiuiii liceat, sobrietale hdari non soluta. Nam con-
est, alios malitia et iniquilale transrendil, viventibus sic morem geri oportet, ut licentia lae-

Immolavit Israel apostatans a saluiari suo, filios tior nequaquara in turpitudinem luxuriae proruat.
et filias suas daemoniis, et isii duni ingurgitatione Illa siquidera quasi omnium gentium hostis teter-
 A .

•727 JOANNIS SARESBERIENSIS 728

rima et acerbissima, vilanda esl. Diogenes tyran- Slepinguem, et nitidum bene curaia cute vises,
nos et subversores urbiiim, bella(|iie vel bostilia, Cum, ridvre voles Epicuri de (jrege porcum.
vel eivilia, non pro simplici viclu oleruni pomo- (Id, ib. IV, extr.)

rumque, sed pro carnibus e' epulariim deliciis as- Sed et ex vilissimis cibis vilanda satietas est. Nibil

serit excilari. Rectius (ludcm bfllorum boslilium, enim ila obruit animum, ut plenus venler, et ex-
vel civiliiim malrem et altricem luxurinm, qucB aesluans, et buc illucquese verlen?, et in ructus,
non in sola gula placanda consistit, posuisset, sed vel in cri-piius venlorum efflalione respirans.
totum iniellexit in parte, dum illam quse in cibo, Quale illud lejunium, ant qualis refcclio post jeju-
el potu, et Venere, el ciiltu splendido constat, ad nium, cum pridianis epulis dist^ndimur, et gutlur
gulee speciem coarclavit. Nam et bis pra;cipue lu- nostrum inedialorimi efficitur laliinarum. Dum-
xuria eminet, et perniciosius nocet, quorum medi. quc volumus prolixioris inedias famem quaerere,
tatio, et juge pxei'cilium esl, iil epuientur quotidie tantum voramus, quanlum vix allerius diei nox
splendide. Haec eiiim intemperanlia bonos mores digerat. Itaquenontamenjejuniumappellandumest,
subverlit, ct totius bominis saluti ]irapjudirat, et quam crapula, ac fetens et molesta digestio. Haec
nisi coercealur, prorsns humani corporis fabri- quidem Hieronymns. Et licet jejunii facial mentio-
cam solvit. Auctor est Hipiiocrates, crassa etobesa o leni, eliam religione deducia, fiugalilalis niaximas
corpore cum crescendi niodum impleverint, neces et saluberrimas commendat utilitales. Hoc autem
sariam esse sanguinis demplionem, ut babeant in eleganler et vere ait Portunianus, neminem civiliter

quoe rursus crescerc possiiit. Alioquin pleniludinis convivari, nisi qui in cibo sibi et polu, frugalitalis
distentae satietas iu paralysin, et pes-ima genera et mndesliae prasscribit formam. Immoderalio cibi
morboruni erumpil. Impnssibile est enim in uno et polus, dispensalricem omnium oftii-iorum teni-
slatu corporum pernianere naturam, sed molu perantiam abigit. Ea impellenle tit liomo ad au-
suo crescere vel decrescere necesse esl : et nisi diendum tardus, velox .id Inquendum, et velox
crescendi capax sit animal, omnino subsistere ad iram. Fit ad libidinein pronus, et ad qiiaevis
nequit. flagitiaprseceps. Qui modesliam deserit, ad ple-
beiam cnnvivandi consueludinem facile prolabitur
Ferunt et Galenum semper decimae diei absti-
a civili. Innuit hoc Maio Homericae perfeclionis
nentiam, loco efficacissimce et saluberrimae medi-
fidelissimus imiialor, qui dum a rege Pha^acum
cimatis cura indixisse
ruptioris nalurae fuerit,
; nec facile pOase, nisi cor-
morbis gravioribus subja-
Ulyxem exceptum recolit .Eneam naufragum ia 1
convivium Didonis introducil, et Phaeaoura et
cere, qui dfcima quaque die ab omni cibo abstinet,
Afrorum luxuriam, in uno convivio eleganler ex-
aut simplicissima diaeta Iransigit vilam. Sunt
adhuc qui
G pre.-sit :
sextam feiiani in jejiinio sine cibo
foslqunmprima quie.^irpulis, mens/rque remolfe,
transigant, vel eo ulantur minimo : quod quidem
Criiteras maynos statuunl. el vina coronant.
et religioni et incolumilali, sicut experti loquuntur, Fil slrej'ilus trctis, vacemque per amuUi volutant
cerlissime servit. Referl Ponipeius Trogus quod Afria, dependent lyrhni laqnearihus aureis
teterrimus Siciliee tyrannus Dionysius, dum gulae Incrnn. et noctem flammis funalia vincunt.
Ilic regina gravem gemmis auroque popnscit,
el edacitali deditus erat, oculorum lumen amiscril.
hnplevitqiie mrro paleram, quam Belus etomnes
Nihil enim ost quod certiorem aut ciliorem inducat A Belo soliti: tam facta silentia tect.is,
caliginemjugi ingluvie : quia, ut ait Portunianus, « Jupitrr (ho:ipitihus nam te darejura loquuntur)
<i edacilas eibos terit, sed oculos voral. i Galenus, Hunc la-lum Tijriisque diem, Trojaque profectis,
Esse velis.nosliQsque hiijus meniinisse minores.
auctore Hieronymo et dociissimus inlerpres Hip-
Adiit liftilKe llacchus ddtor, et hona Juno.
pociatis, dicit in exhorlalione medicina;, alhletas, Et vos ocirlum lijrii cclcbrntc faventes. •>

quoruin vila et ars sagina esl, nec vivere posse, Dixit. et in mensa laticuni libavit konorem,
nec diu esse sanos, animasque eorum itanimio Primaque lihalo summotenus altigit ore.
Ttim increpitans :ille impiiierhaussit
liitiai/ledit
sanguine et adipibus, quasi luto, involutas, nihil
Spuninntcm pateram, et pleno se proluit auro.
tenue, nihil coeleste, sed seniper de carnihus et Post alii proceres :cithara crinitus lapas
ruciu cogitare, et venlris ingulvie. Leginnis eliam D Persnnnt aurnla, docuit qun' mn.riimis Atlas.
quosdara. niorbo arlicnkiri, el poilagra: hiimoribiis Hic canit erranlnn lunnm, solisque libores :

Vnde hominunigenus, etpecudes, undeimhcr, et

laboranles, proscriptione bonoium ad siuiplicem
\ignis :

mensam,et pauperes eibos redaetos, convaluisse. Arcturum,Pleiadasque Hyadas,geminosque Iriones

Caruerant enim sollicitudine dispensand» domus, Quid tantum oceniio prnperent •<« ting-re soles
etepularum largilate. quse et corpus frangunt et Hiberni. vel quretnrdis mora nnctihus obstet
aniniam. Irridel Horalius appetilura ciborum, qui Ingen,inant plausu Troesque sequuntur.
Tijrii.
Nec non ct vario norlem sermone trahebat
consumpli relinquunl pa'nitentiam.
Infelix Dido, longumque bibebat amorein.
Sperne voluptates : nocet enpta dolore voluptas. (ViRG. ^n. I, 7-27.)
(HoRAT. Ep. I, II, 53.) Videsne delicati institula convivii, processura,
Et cum in amoenissimo agro, in morsum volupluo- et e\ilum '? Superflua siquidem praecessisse, et lu-
soruni, hoininum, se crassumpinguemque describe- xuin epularura gravem fuisse indicat, quod pras-
ret, lussit his versibus : misit :
729 POLYCRATICUS — LIB. VIII. 730
Postquamprima quies epulis. A trare aiisi, mox universara rcmpublicam occupave-
Qui alibi parcioris inensfe soljrielatem notans, et ruiit, testamenta ad arbitrium suum scribi jube-
quae solis necessariis gainlet, ait : baiit, cbnvivia ccelusque ingcnuoium fleri veiabant,
Poslquam exempla fames epulis. ducebant fllias dominorurn. 1'oslremo lege sanxe-
(ID. ibid. 520.) runt, ut slrupra sua in viduis aut in nuptis irapunita
verum quia cibus homincs lacitos efficit. potus lo- essent ;
ae ne qua virgo ingenuo nuberct, cujus
quaces, strepitum, el ceetera lu.xus iiisiguia, quae castitalem noii anle aliquis ex numero ipsorum de-
de licentiu bibcudi proveniuul, prudeniei' ailjun.xil. libasset. iEso|ius tragoeilus furiosaj liixuriBe depin-
In ipsa quoque agapetarum cousueludiiie plauum git juvenem, quem constat acelo Iiquefactos gran-
est invenire superslitionem, qua iiuniinis sollici- dis suramae uniones polionibus aspergere soliium,
tatur gratia, et quasi religiosis precibus invilatur, ut amplissimum patrimonium posset una sorbitiun-
qui luxu et immundilia, piis meniibus iuimica, cula deglutire. Metellus Pius ab his, qui res memo-
procul abigitur. Siquidem aut Deus sobrius non rabilos scribiiiit, arguitur, quod se aris et Ihure
esl, aut ei ebrietales disphcent. Sine niensura paliebalur ab hostibus excipi, Isetoque iniuebatur
bibitur ad mensuram, et is caeleris praivalet, qui animo Attalicis aulseis in adventu suo conlectos pa-
aut gula, aut dolo stravit, aul vicit compola- g rictes, et immambus epubs ludos apparalissiraos
tores. sinebat interponi, et in veste palmaia convivia ce-
Invenies illic qui Ncstoris ebibat aiinos. lebrabat, dimissasque lacunaribus, velut coelesti ca-
Quot sit per calices facta Sibijlla senex. pite recipiebat coronas. Etubiista ? Non in Graecia,
Potus quidein animum a curis redimil, solvit men- neque in Asia, (|uarum luxuria vel ipsara severila-
lem, conceplam laetitiam dissimulare non potesl. tem corrumpere, solet scd in horrida et bcllicosa
Prorumpit in caulica, et ab eis ad libidiuein vergit. provincia, et quae Romanorura exercituura oculos
Cithara crinilus lopas, non stuUissima vel bucohca Lusilanis telis pra^stringere consuevil. Xerxes opura
personat amalorum, sed ea quae civilis convenlus regiarum osle.ilalione exiinia, eo usque luxuria
venustatem deceant, et philosophici majestatem. gaudebat, ut edicto prsemiurn ei proponeret, qui no-
Utinam in Chrislianis coetibus rememoientur ilia, vum voluptatis gcnus repeiisset,qua ct deliciis dum
quaj in ki.\urioso Didonis couvivio crimtus et in- nimis caijitiir, cum amplissima ruiiia iinperii apud
compositus lopas personuit I Uliiiam bucolica vel Salaminam vix una nave evasit. Sed quia luxurio-
stullicinia amalorum conquiescant domo in sa- sum muliebris. intemperantias conviviura apud Ma-
pientis, et ea in audilu omnium resonent, quy aut ronem accepisli, frugalioris mensfe sohrietalcm, et
prosinl, aul sine turpitudine et corruptione de- continei.tiorem coelum, iEnea apud Evandrum offi-
mulceant I Et quidem eleganter innuit in cantico ^ cio humanilalis excepto, invenics. Siquidem con-
cithara'di poota doclissimus velerum gravilatem : CQBderaiitur viri, rex pacis dexterarn dat, humamta-
qui in coetu civili nihil admiltebant, nisi quod na- tisverba ofliciosissimus hospes praeloquitur.
turEe aut morum instructione polleret. Plausum con- Ikec ubi dicia. dapes jubct et suhlata reponl
vivii variussermo prosequitur, eoque Veneris mu- Pocula, gramineoque viros locat iise scdili.
nia procuranle, mens ebria longum, insolubilem,
Proiripuumquc toro, et villosi pelle leoiiis
Accipit .Eiieam, solioque ininlat acerno.
et pestilerum bibit amorem, quem definivil philo-
Tuin lecti juven'-s certatim, arceque sacerdos
sophus esse concupiscentiam coeundi. Campanam Viseera tosta ferunt taurorum.onerantqueeanisiris
luxuriam urbi fuisse perutilem, histoncorum lesti- Doiia laboratw Cereris. Dacc/iumque ininistrant.
monio celebre est. Invictum enim armis Hdnnibalem, Vescitur .Eneas, simul et Trojana juventus,
Perpetui tergo bovis, et lustraiibus extis.
illecebris suis complexa, Romano iniliti vinceiidura
(ViHG. Ain. viir, 173.)
tradidil.
Illa vigilantissimum ducem, illa exercitura acer-
Ibi cuncta sunt aurea, et universa suo nitore pra-
fulgeiit. Hic scdile graniineum, acernum soliuin, et
riraum, dapibus largis, abundanti vino, unguento-
rum fragantia, Veneris usu lasciviore ad soranum quae viriim forteni deccat, spoliati leoiiis pellis vil-
losa. Hic juvenesi necessaria
et delicias evocavit. Ac tum demura fracia et con- D lccti : Ibi faraula; su-

tusa Punica feritas est, cura Seplasia, perflua et perniciosa ministrant. Ibi vix tandem ab
et Albania
coepcrunl. Quld ergo his epulis quies indulgetur hic eximitur fames,
casla esse vitiis Ibedius et :
et

damnosius, quibus virtus alterritur, vicloris relan- edendi epulis frugalibus comprimitur ardor. Ibi

guescunt.sopitagloriain infamiara vertitur, animique crinitus lopas luxuriantium la;lilicat coelum : hic
arae saccidos refuctionKni sobiiam consecrat reli-
pariter et corpoiis vires adeo expugnantur, ut
uescias ati hostibusne, an ab illis capi perniciosius
mensam seria
gioni. Hic post Iractantur, et ad eri-
gendam rempublicam exigitur virile robur ibi ut
habeiidura sit ? Urbs Vohiraniensium opulenta divi- :

luxurise faveant, fusis precibus invitantur ot nu-

tiis, oriiala moribus et legibus ordinala, caput cu-
mina. Lalaasunt ergo, sicul in Saturnaliorum libro
riae habebatur. Sed poslquam luxuria prolapsa est,
legilur, ad luxiinam reprimeiidarn leges plurimae,
in profundum injiiriarum et tur|.itudinis decidit, ut quarum perfunctoi iam mcnlioncm in calce civilis
servorum se insolentissima; dominationi subjicoret, convivii, nec Isediosum ponere,
erit nec omnino
qui primi admodum pauci senatorum ordinera in- inutile.
 731. JOANMS SARESBEftlENSIS 131

Cap. VII. De cibariis et sumptuariis tegihus vete- A tae faclse sunt. Anlonins etsi niilli sumptuarise legi
rum, ad i7ilemperanlicnn coercenilam : et diffe patuerit, legem tariiem de cohibenclis sumplibus
rentia earum secundum Portunianum : el de
intempenmtia A7itunii, et frugalitate Julii
tulit. Homo quidem lemerarius, sed manu iiivali-

Ccexaiis de Auguslo, et Nerone,

: et C. Caligula, dus, et luxurise deditus usquequaque, siimptiiumque
et Vilellio el MctelLo. nieiito, Magno Pompeio successit ex decreio Caii
Cassaris : de quo Iriuniplialore orbis, vilis adula-
Priraa ergo omniuni ad populuin lex Orcliia per-
tor, et honio vitiis sordidus triumphavit. Captus est
venit, prsBscribens summam, el numerum conviva-
tarnen Caesar virtutis im; gine, eo quod prolusione
rum veiumtameQ immoderatioiiera suinptuum ne-
:

pecunise, et coiiviscerationibus, et iairoouni, et

quaquam cohibuii, quin unicuique licerel pro ar-
histiionum stipatu, magnificus vulgaiiiev videba-
bitno bona sua inter paucos consuraere. Secula esl
sumptibus modura tur. Ergo bene agitur cum principibus popularibus,
ergo lex Fannia, quae in fecit,
qui necessitate coguntur, ad cusiodiam famae,
ex
scriptaque esl in omnei', ut non solum cives urbani,
vilissimi.? nebulonibus adulari. Nara in republica
sed omces ubique Ilalia; lege suiiiptuana teuerentur.
nemo tyiannorum, Caesare raagis accessil ad prin-
Nam ineo Didise legis vis consistit. Al istis adjecta
Lucinia, quae nuinero convivarura, et quaiiti-
cipera. Licet enini rempublicam oppressisset, popu-
est et
lus taraen Romanus omnia quae ipse decreverat,
tati sumptuum, et cautioni locorum, dierum et g
regulara ne quotidianis approbavit, forte verilus sedilionem, et civilis belli
temporum, praescripsit :

licerel exultare conviviis, dies certos praetiniens, recidivam passionem. Opinio lamen praevaluit, ut

quibus permissum est Ergo etiam so-

convivari. quia summa virtute, id est clemenlia, praeditus

bnetate saeculi, praescriptione legum coercetur im- fucrat, statuta ejus quasi ex niagtia parte benigniora
pensa eoenaiuni. Siquidem ab iniiio coepil radix populus approbarel Unde in laudem ejus Ciccro
luxuriae pullulare. Unde et veius verbum est « Le- :
ait : " Nulla de virtulibus tuis nec admirabilior, nec

ges bLinse ex malis moribus procreantur. » Les gravior miserirordia est. » Piuni ergo animura
quoque Coinelia sum|iluaria, est adjecta prioiibus, egregiae virlutis imagine facile supplantavil Anto-

in qua non convivorum magnificentia proliibita est, nius. Hi'; enim, cum quidquid mari, aul terra, aut

nec gulae modus lactiis, sed niinora pretia rebus eticm coelo gigneretur, ad satiandam ingluviem

imposita. Sed quibus rebus Quam '? exquisilis et suam natum exisliraans, faucibus ac dentibus suis

pene incognitis geneiibus deliciarum V (Juos illic siibderet, eaqiie re captus de Rnmano imperio fa-

pisces, quasque illic offulas nominat, el lamen [ire- cere vellet jEgyptium regnum : Cleopatra uxor,

tia illis minora constiluil. Ausim dicere, ut vilitas quie vinci a Romanis nec luxuria dignai^eiur, spon-
sione provocavit insumere se posse in unam coe-
edulium animos liorainura ad paranJas obsonioiura
copias iiicitaret, el gulae servire, etiara qui parvis
^ nam sestertium ceniies. Id est mirum Antonio vi-

essent facultatibus, possent. Ergo apprirac luxu.-io- sum. Nec moratus sponsione contendil. Dignus

sus et prodigus videri polest, cui haec tanta in epu-

cullna Numacius Plancus, qui lam honesti certaini-

Lucius nis arbiter eleclus est. Altera die Cleopalra perten-

lis vel gratuita ponantur. Praeterea Sylla,
Auius Reslio, leges traduntur tu- tans AnloniLim, pollucibilera sane paravit coenam,
Lepidus consul,
lisse cibarias. Sic enim sumpluarias let;es Catoap- sed quam non miraretur Antonius: quippe qui om-
tamcn, quod cibariae gulam jugu- nia, quae apponebantur, ex quotidianis opibus
pellal. Diflerunt
sumptuariae alcrimodam, ut ait Portunianus, agnosceret. Tuncregina arridens phialampoposc.it,
lant,
luxuriam cohibent. Hoc autem raagnae libertatis cui nonniliil aceti acris inludit, dimisitque festi-

laudibus effert, quod cum multae leges de caenis et nabunda illuc unionem ex altera aure deraptura, et

sumplibus ferrentur ad populum, castigatissime eumdem malure dissolulum, uti natura est ejus

illius vigor ciu oblinuit, qua; nil obscenum liabet, lapidis, absorbuit. Et quamvis eo facto sponsione
quia nil probat occultura. Praecepit enim ut paten- vicisset, quippe eura ipsa raargarita cenlies senter-
tibus januis pransitaretur, et cccnitaretur, ut sic tium, sine contentione evaluisset, manum laraea
oculis civium lestibus factis, luxuriae modus fieret. ad allerius auris unionem similiter admovit, nisi
D
Hoc autem ideo tuto probat Portunianus, quia apud Numaiius Plancus, judex sevorissimus, superalum
populum castigalum, et poslerioris lespectum au- Anioniuin ma ure pronuntiasset. Ipse autem unio
riura, laudi erat IVuydlitas, et pauperlas non pote- cujiis fuerit magnitudinis, inde coliigi poteiat, quod
rat esse conteniptui vel rubori. Necverecundum erat qui superfuit, postea victa regina, et capta .'Egy-

ut ad coenam alienam quisquam invitatus impuden- pto, Romam delatus dissectusque est, et factaj ex
ter iri ueret. Supervenire enim fabulis non evucaios, una margarita duae, imposiiaeque simulacro Vene-
haud equidein turpe existimatur. Verura sponle ris, ut monslruosae mignitudiuis, in leraplo, quod
irruere in conviviura aiiis praeparatura, iiec Homero Paiilbeon appellatur. Sed his, et siinilibus, derae-

sine nota, vel in fratre memoratum est. Caelerura riiit intemperanlissiraus et flagiliosissimus, non
legesillaevalvipata», seu valvilragae, licet Portuniani populi Romani, sed virtutum publicus hostis, ne

judicio opiima; fuerint, obstinatione tamen luxuriae, edictum quod Iriumviratus lempore de sumptibus
et vitiorum invicta concordia, nullo abroganle irri- posuit, legis nomen liabeat, aut vigorem. Locum
 733 1'OLYCRATIC'US. — LIB. Vllf. 734
autem, irno el necessilatem lesibus fuisse cibariis, A GrcBCia capta ferum victorem eepit, et artet
vel ex eo conslal,quod cibariorum delegendorum hitulit agresti Lalio,
regulam luxuria adinvenit. (HoRAT. Ep. II, I, 156.)

Teslalur hoc M. Varro,

sic omnium gentium mores boni et mali Romanum
qiii enumeralis, qii!« in
quibus viclorem persecuti sunt. Siquidem nuinina, imo
Italiac partibus optim:i ,id violnm glcriiantar,
pisci Tiberino his verbis tribuit
dsemonia gontmm, superstiliosius qiiam religiosis
palmam, in libro
undecimo Rerum humanarum. i Ad victum opti-
advocabant, magnam |ue sibi visi suutasscqui reli-
mum lert agei- Campanus gionem, quia nullam respuerant falsiutem. Deos
frumentum, Falernus
tulolarcs noii tam pio quam impio
vinura, Cassinas olenm, Tnscuianns ficum, mel cultu, omnibus
subtraliebant, ut oranes in una urbe collecli, in illius
Tarentinus, piscem Tyberis. » Haec Varro. Sed
custodia jugiter vigilarent. Sii'. et quse ubique loco-
inter eos praeuipuum locum lupus lenuit, et quidem
is qui inter duos pontes captus esset. Id ostendunt
rum placuisse audierant, in urbem Irajecerunt, ut
cum multi tum essetunde possent graliam omniuin in se, et glo-
alii, eiiara C. Tiiiiis, vir aetatis I,u-
riam provocare. Simile aliquid fecisse visus est rex
qua legem Fanniam suasit
cinianae, in oralioue, :

Angloriim Willelmus prinius, cujus virluti Norman-

cujus verba ideo pnnenda sunl, quia non solum de
duos pnntes capto erunt testimonio, sed
luf.o inter ^ ""^ Ceuoinannis, ct tandein rnajor Brilaunia cessit.

etiam mores, quibus tunc plerique vivebant, facile Assumpio namque regni diademate, et pace cora-

publicabunt. posita, legatos misit ad exteras naliones, ut a prae-

claris omiiium douiibus quidquid eis magnificum
Describens enim horaines prodigos, in forum ad aut mirificum viderelur, afteirent. Defluxit ergo in
judicandum commeantes, quae lue soleant
ebrios insulam opulenlam, et quse fere sola bonis suis est
inter se sermocinari, sic ait « Ludunt alea slu- :
in oibe contenta, quidquid magnificentise, imo lu-
diose, delibuli imguentis, scorlis stipati. Ubi horfe xuria- poluit inveniri. Laudabile quidem fuit m^igni
decem sunt, jubent puerura vocari, ut comitium eat viiipropositura, qui virtutes omnium, orbi suo vo-
percunctatum, quid in foro gestnra sit, qui suase- lebal iijfundere. Sed in eo arbitratu laudabilius
rint, qui dissuaserint, quot tribiis jusserint, qiiot e.xslilisset, si in genlera quam aimis vicerat, et
venerint. Inde ad comilium vadunt, ne litem suam quain luxuri» praevicerat magiiitudo, legem
tem-
faciuntdum eunl, nulla est
: in angiportu ampliora, peranti;c promulgasset. Sane fructuosius esset,
eam
quam non impleant, quippe qui vesicara plenam roborare verbo et opeie, quam lasciviendi ab au-
vini habent. Veniunt in comilium tristes, jubeiit ctoriiaie rauliorum magnorunique propagare auda-
dicere qiiorum negoiium est. Narraut Judex testes :
Q ciam. Secus egisse C. Cajsarera pace urbi refor-
poscit, mictum. Ubi redit, ait se omria
ipsus it '"ata, refert Poriunianus qui sumptuariie legis
;

audivisse. Tabulas poscit, litteras inspicit, vix prse insislens vestigio, domum civilem potius quam im-
viuo sustinet palpibras. Kmiti in concilinra, ibi peratonam, in raensa prima, tribus solemnibus
haec oratio : Quid mihi negolii est, cum istis nu- pulmenlis, sive ferculis, siatuit esse conienUra,
gatoribus? Potius quara mulsum mistum lotemiis dum lamen tellaria parenlhetica, pro necessilate
cura vino Giseco. Edimus lunlum pinguem, bonum- aut dignilalc personarum, el aut exercenda libera-
que piscem, liipum geimanum, qui iuter poutos ca- liiale, aut solemnilale diei, primis
mensis licuerit
ptus fuit. » Hoec Tilius. Sed et Pliuius siii temporis immiscere. Solemnia quidem pulmenla sunt, qu£e
eleganter leligit gulam. Cura enira scriberet de pisce in omnes pei Iranseunt, et a Giaecis Catholica, hoc
acipenserc, qui hcet raius esset, pretium ejus vi- est universalia nominantur. Parenlhetica vero, quse
luerat, post proeraissa subjecit : « Nullo in honore ex causa necessilatis, aut urbanitatis, in prcecepiam
nunc est, quod equidera miror, cum sii rarus in- aliqua ratione veniunt partem : sic dirta, eo quod
venlu. Sed non diu stelil liaec pareimonia. Nara
» soleranibus, id est universalibus, particulariter
so-
temporibus Scveri principis, Saramonicuc Serenus leant iuterponi. Nec enira pulmeuta in olere
aut
vir saeculo suo doctus, subjicicns verbas Plinii legumine duniaxat constare cerlum
: est, lura ex
« Non est dubium, ait, pisceui hunc nullo in honore mullis, lum ex eo quod patriarclia Isaac de vena-
Trajani teraporibusexslilisse ; verum ab eo dici apud tione filii ^ui sibi pulmentum fiori imperavit. Siuni-
anliquos fuisse in prelio. Ego autom testimnniis ficaul autom bollaria omne genus mensae
secundae
palani facio, vol co niagis quod gratiam ejus video quoniam ilii solent apponi quae pulchriora sunl
et
ad epulas quasi poslliminio rediisse. Quippe qui dolicatona. Ulilur autom hoc nomine M. Varro :

indignatione veslra, cum intersim convivio sacroi « Bellaria, inquil, ea maxiine mellila sunt, quse
animadvertara hunc piscem a coronatis miuistris mellitanon sum. » Quod forle eo referri potest
cum tibicine introferri. Longum erit si omnia quEe quod ulonli graliora suut ea qiiae nccossit.is appelit,
legos cibarias in.liixorunt, vel a cibariis legibus nala qiiam qu;o irrilalio gulae iuvonit. Sed forte pusilli
sunt, voluero eiiarraie ; cum nec Iti.xus uiorum ser- videtur animi, quid ad hunc moduin prima3 raensae
mone valeat eomprehendi, et sint plurima saeculo luxuriam cohibot, aut qui fucit iii talibus leois sum-
noslro incogniia, quae illi vel verbis exprimere, vel pluari;e monlionem. Nec tamen CaBsare raajor est
exercere moribus potuerunt. Sicul enim. aut magnificentior quispiara eorum, qui morum re-
735 JOANNIS SARESBERIENSIS 736

rumque jactura exercent gulam. Luxuriae obse- A Macrobio, plura turpia el Inxuriosa videbantur, quse

quunuir, serviuut vaiiilali, et nequiliam aui negli- ssecu!o nostro placent, et oblinenle luxu, magnitica

gentiam suam uiluiitur libeniblalis imagiiie conso- appellantur. Nam Titius in suasione legis Faniiiae
lari. Quis Cffi-are Augusto frugalior, qiii in suinuio objicit sfficulo suo, quod porcuin Trojanum mensis
fasligii culmine secuudario pane et pisciculis, qiios iiiferant ;
quem illi ideo sic vocabant, quasi aliis

vulgo asparagos, vel spinaticos, vsl ripileones vo- inclusis animalibus gravidum, sicut Trojaiius ille

cant, coiitentus erat, et non nisi necessitiite urgtnite equus gravidus armatis fuit. Ccenara Trinialchionis
comedebat, vel amico Quis Neron^ gulosior aut
1 apud Pelronium, si potes, ingredere, et porcuro sic
sumptuosior ? Et tamen hic nunquam magnus, gravidari posse miraberis, nisi foite admirationem
aut laudatus erit alicui sapienti, nou magis quam muiliplex, igiiola et inaudita luxuria tollat. Et

C. Caligula aut Viiellius, sed etiam miiius. Nd:ii et mulla quidem, qua; nos usu vel abu;u edocli non
hic prandia, et coenas, et comessationes immodice mii'amur, visa sunt admiranda, imo el slupenda ma-
frequentabdt Famosissima super ceeleras fuilcrena,
. joribus. Nam
porcum jam non Trojanum, sed
et

in qua invitalus a fratre fuit, habens duo

mdli:i le- domesticum dicimus, et in hunc modnm faciondo
ctissiinorum piscium, septem miilia avium. Hanc i|uami)lurima facimus esse Trojana. Unde M. Varro
quoque exsuperavit ipse in dedicatiouepatriae, quam g i,, iihj.o lertio De agricullura « Hoc quoque nuper :

ob immensam magnitudinem, clypeum Miuervaeap- iiisliuitum est, saginari et lepores, cum exceptose
pellavil. In hac phasianorum et pavonum cerebella, leporario concludant in caveis, et loco clauso fa-

linguas phcenicoplerura, murenaium lactes ex certis ciaot piiigues. Sed el cochleas luxus effecit sagina-
maris panibus pelitarum commiscuit NunquidJulio tas. i> Hsec Varro. Nihil autera istorum luxus jam
vel Augusto major est Metellus ponlifex luxuriosus, habet nolam, sed est civilitatis insigne, quidquiJ
cujus cffliiam facilius est referre quam intelligere 1 inceiitivum esl gula;.

Nam el ipse famosam, imo infamem fecit cceimm, Cap. VIII. De coninvlo philosophico, ei quod et civile
paraccemum,
et anticoeuium, vel, utait Fortuuianvis, connexum cst:et de sumytuards legibus ejus.
tanta instruxit luxuria, ul uon raodo splendorem A civili ad philosophicum transeamus. Licet his
coense civilis, sed etiam /Egyplium luxum excede- qui rerum subslanliam perspieacius intuenlur, phi-
ret. Siquidem coeuam h.it\c, apposuit ante ccenam, losophicis civilia videanlur esse connexa. Siquidem

echinos, ostreas erudas quantuin velleiit, peluridas, philosupliia rerum omnium raoderalrix, a conviviis
spondilos, lurdum, asperagos, sublus gallinam alli- non potest abesse civibus, cura uihil omnino offi-
lera, patiuam ostrearum, balanos nigros, balanos ciosum sit, aut civile, quod non illa perlractet. Ipsa
albos, iterum spondilos, glycomaridas, urticas, Hce- e.-t qucfi universis preescribit modum, et dura dispo-
ungues, tt
^ etiam plebeis vulgaribus interesse di-
dulas, bumbos, capragines, apri altilia iiit olTicia, et

farina involuta, ticedulas, murices, et purpuras, in giialur. Alioquin nihil aliud recte piocedit, nisi et

coena sumraa, sinciput aprinum, paliuain piscium, ipsa rcbus asserat, quod verbis docet. Quid enim
patinam suminis, anates, querudulas elixas, lepores prodest verbis inanibus ventilare in scholis virlutis
saginatos, altilia assa, amulura, panes piscentcs. olficia, si non actibus et vita solidentur ? Dicuntur

Quis tuQC luxuriam accusaret aliorura, quando tot tamen esse plebeia, quae ad modestiam roinus acce-
rebus facta fuii ctt-na poniificura ? Nara et ipsaedu- duut, et quasi philosophiae soluta legibus ab in-
liorum geuera vel dictu tur(iia sunt, et uostralibus, disciplinatione, aut esuricm invehunt a parcitale,
licet nimis in luxus splendore glorienlur,
pro parle aut a luxu et aviditate furorem. Si apud Nasidie-
inaudila. Si quis ea nosse desiderat, recenseat Sa- num coiivivap convenianl, sordidus displicet appa-
turnalia, percurral Portuniani civilia iustituia. Ne ratus, domus incomposita susuniis incruslatur, et

tamen vitiorura longe petantur exempla, majorum avaritia illius, qui tricliniis praeest, couvivarum
erroribus suos noslra aitas adjeeit. Memiiii me iriisoriam orovocat gulam, ut cum Aliphanis vinaria

ipsum in Apulia divilis ciijusdam interfuisse coenaj, tota inverlerint, siibmurmurent invicem illud Horalii

qua; ab hora diei nona fere, usque ad duodecimam Aos, iiisi damnose bibimus, moriemur inulti.

noclis, et hoc quidem lerapore sequidiali, protracia D {Sat. n. viu, 34).

est. In hanc ilaque Canusiuus hospes, Constantlno-
IIoc enim modis omnib is agitur, ut paterfamilias,
politanas, Babylonicas, Alexandrinas, Palaestinas,
cui impensa perit et opera, dainnificetur. Si autein
Tripolilanis, Barbarorum, Syras, Phcpuiciasqae
apud Cepheum discumbatur, opulentia et defectus
congessit delicias, ac si Sicilia, Calabria, Apulia,
ratiouis ad insaniam vergit, et facillimae fit a Bac-
Campaniaque non sufliciaut convivium iustruere
cho concursus ad :Marlein. Hoc enim in fabulis ex-
delicatum. Copiam rerum, ministerii disciplinam,
primuut illa coiivivia Ceutaurorum, ubi Baechi noa
seduliiatem obsequii, urbanilatem hospitis plunius
cessant donec eliciant sangiimem. Hsec
muiiera,
et melius reforet vir singulaiis eloquii, et qui um-
quidera sunt vulgarium conviviorum commercia, el
nibus, quos viderim, trium linguarum gralia prse-
quBB philosophiae non temperantur arbitrio. Quos si
stat. Is quidijm est Joannes tliesaurarius Eboraci. videris citra modestiam convenire, non fabulosos
Nam et ipse interfuit. Sed, quod sine rubore fide- Centauros crede, sed veros. Semiferi euira sunt, et
iium dici vel audiri non potest, infidelibus, teste aura spirilus sui, aut spiritus Bacchi, iaaniter in-
 737 POLYCRATICUS. LIB. VIIL 738

lumes!'iint. Niim ([11:1; a plciiois, itl est loiuiioribus, A uis iiicenliva liljidiois sustinenda.Luxuriosasres est
celtbi'aulur inlerLkun civilia, iulerduni philoso- vinum, et conlumeliosa ebrielas. Omnis aulem qui
pliica sunt, nisi forte Socratis, Alcibiadis, Epi- cum his miscetur, non erit sapiens. Nec tales acci-

cleti, iilioruinque jilulosophorum couvivia incivilia piamus cibos, quos aut difrioulier digorere, aut
opineris. Civilia tamen sunt, ut niorem sequamur comesos magno parlos et perdilos labore doleamus.
no^lrum.qni pinguiori Miuorva utimnr, non quidem Olerum, et pomorum, ac leguminum, et facilior
dissolula, sed liberioris llcentia;, et opulenta magis apparatus est, ot arte impendiisque coquorum non
et qua; ad communem lamen mo-
heiitiam, salva indigel, et sine cura sustenta humanum genus.
destia, magis quam ad philosopliicum rigorem ac- Moderate^pie sumptus, quia nec avide devoratur,
cedunt, Ab his ergo Nasidiaiiitae arcentur, et qui- quod irrilaraenla gulae non habet, leviori digestione
cunque superoilii gravilale, et inanioeno vultu ad- concoquitur.Nemo euim uno et duobus cibis, liisque
missorum bilariliUom oftondil. Quidquid enim in vilibus, usque ad inflationem venlris oneratur. Quae
olla ferveat, aut in culina parelur, aut congestum diversitate carnium, ct saporis deloctalione conci-
sit in prompluario, aut in niensa rcsplendoat, insi- pilur, cum variis nidoribus fumaut palinaj, el ad
pidum e~t, et insulsum, si non hilaris vullus indicio esuiu sui expleta esurie quasi caplivos trahunt.
safiorom ingerat charitalis. Nam et Jnpiter, ut in g Unde et morbi ex saturitate nimia concitanlur,
fabulis est, jiauperis hospilii accepiavit convivium, multique impalientiam gulfe vomilu remediantur,
et niagnas repulavit delicias quod devota Phile- et quod tuipitor ingesserunt, lurpius egerunt. " Sed

monis angustia ministravit. Et quidem de illo di- lorle nimis austoms videtur esse Hieronymus, et
ctum est, sed obtinet apud ouuies, quia cujus ediclo ditricillimum sil parere. Esto, liceat
super omnia vulius contemni Hieronymura, Sloicorum vilescat auctori-
Accessere boni, tiec iners pauperque voluntas. tas, exeludantur Peripatetici, dum vol Epicurus vo-
(OviD., I\let. viii, 79.) luplatis asserlor audiatur. Testantur enim, ut de
Est ergo civiliter convivari, hilari vullii, larga nostris taceam, Seneca, el raulti alii clari inler
manu, diligcnli oflicio auKrnare convivium, et quod pliilosophos, quos ille omnes libros suos repleret
in usum suppotit, habita ralione personarum, loci oloribus, et pomis, et vilibus cibis, dicens esse eis
et temporis, singulis dispensare, non quidem ex vivenduin, quia carnes et exquisitae epulae, ingenli
trislilia vel ex necessitate, cura hilarera datorem cura et miseria praeparenliir, majoremque poenam
et Deus diligat. In usus istorum licel et Catio luiboant in quKrendo, quam volnplatcm in abulendo.
Ponere siyna novis prcereptis, qunlia vincant Corpora autem nostra, cibo lantum el polu indi-
Pijlluigoran, Anijlique reum, ducluinque Platona. gere. Ubi aqua et panis
p sit, et caetera his siniiiia,
(llORAT. Sat. II, IV, -2.)
ibi naturae satisfactum. Quidquid supra fuerit, non
Porro convivia philosophica omnino castigata, et ad vitae necessitatem spectare, sed ad vilium vo-
suis rogulis limilaia sunl, ut qui versantur in his, luptatis. Bibere et coraodere, non deliciarum ardo-
possint nulla cibi et polus impedienle niolestia, suis rem, sed sitiin fameraque restringero. Qui carnibus
ofliciis inservire. Sobria enim sunl, et omni luxuria vescuntur, indigere eliara his, quBS non sunt car-

castigata, non impediunt Sucralem ne positivam ju- niura. Qui autera simplici victu ulunlur, eos carnes
stitiam exsequatur : a naturali inquisiliono Plato- non requirere. Sapientiae quoque operam dare non
nem non revocant, memoriam rerum gestarura non possumus, si raensae abundantiara cogitemus, quae
excutiunt Critia». Timaeus non prohibetur causas labore nimio el cura indiget. Cito exfilelur naturae
rerura omnium aperire, noc aliquis a quocunque necessilas : frigus et fames simplici vestilu, et cibo
virtutis officio retardatur. Ilic noc liisliiiam, uec expelli potest.
vullum uubilura conlingit in bonis ducere, iiec Hoc quidem Epiciirus, licet a turpi sequa-
Grassum illum, quem Cicero auctore Lucilio, semel cium grege conlraxerit infaraiae notam. Porro Ari-
in vita risissc scribit, magnopere admirari. Adsunt stoteles docet a quibus sit voluptatibus praecipuo
utique voluptates, sed qine lascivia careant. Adest abstinendum : « Cura enim de quinquepartito sen-
gravitas, sed qu;e lietiliam non excludat. Habent D s^uim fonte voluplas oriatur, illam quffi est gustus et
autem el ha'c convivia suas sumptuarias vel cibarias laclus, id esl cibi et ventris, solam hominibus cora-
legps uon lamen ut rebus,sed ut personis parcant.
:
numem dicit esse cum belluis, et idcirco in pecu-
Res enim quatenus utilitas, aut honestas exposcit, dum feroruraque animaliura nuraero habetur, quis-
ellundere non verenlur. Siquidem,in eis nil sapienli quis hac voluptato feiarum occupalur. Caelerje ex
charum est, praeter usum. Videtur autem beatus tribus aliis sensibus proficiscentes, hominum tan-
Hicronymus ad custodiani sobrielatis, cujus jucun- tum propriae sunt. Quis ergo habens aliquid humani
dissima et utilissima voluptas est, egregiara sta- pudoris, voluptalibus islis duabus, coeundi atque
tuisse cibariam legein. Ait ergo : « Ades^e debet comedendi, quae homini cum sue atque asino com-
ratio, ut tales et lantas sumamus escas, quibus non munes sunt, gratuletur ? 1. Hoc Aristoteles. Socrales
oneretur corpus, nec libertas animae prajgravetur : autera dicebat multos homines propterea vi;Ile vi-
quia et coraodendura est, et doainbulandum, et vere, ut edoreut et biberent ; se bibere atque esse,
dorraiendum, et digcrendum, et postea inflalis ve- ut viveret. Uude salyricus ;

Patkol. CXGIX. 24
 JOANNIS SAnESBERlENSIS 740
7:59

Summum crede nefaa animam prcejerre puduri, A gaudoutem, ul carnis lascivia conteralur, el spii itus

vivetidi pcrdere cau^as. erigatur, et roboretur in agnilioneai Dei, coiitem-

Et propiervilam
(JuvEN. Sat. vKi, 83.) ptum mundi, et exerciiium virmiis, vl id soluin de-

siderautem, dum sensus animae et corporis servea-

Refert. Valerius vini usuni olim Romanis feminis
tur incolumes, et ipse violenlia a>gritudinis a ge
fuisse ignotum, sc scilicet in aliquod dedecus pro-
rendis non revocetur, aliquod tlagellum, lcve ta-
laberentur, quia proximus a libero patre intenipe-
men, ct infirmo tolerabile, de manu Domini exspe-
raniife gradus ad inconcessam Venerem esse con-
elantem, et anipleclenlem. Plalonici ergo. et Stoici
suevit. Convivium eiiam solemne majores consli- versabantur, ut
in templorum lucis et porticibus
tuerunt, idque charistia appellatum cst, cui praBler nihil
adraoniti augiislioris habitaculi sanctitale,
cognatos (.'t afliiies nerao interpoiiebatui-, ul si qua Hanc aulem
aliud quam de virtutibus cogitarent.
inter necessarias peisonas querela esset orla, apud
medilalionem non habenl illi, quorum Deus venter
sacra mensaj, et inter l:ilaritaiem auimorum, el fau-
cst(Pliitip. ni), el exspeclalio in confusiouem, quo-
toribus concordiae adhibilis, toUeretur. Senecluti
rum gloria stercus, et ignis, et vermis. Videtur et
juventus ita cumulatunt et circumspectum hono-
Aposlolus his, quos ad veram erudil philosophiam,
rem rcddebat, lanquam maju.c.
iores .».. adolescen
natu ..........
^^^^^.-^^^ pra^scribere legem, d.ccns Habcntes :

tium coramunes patresessent. QuocircajuvenesitaB . / \. ,., .........,„,.../, -r;„ ...>

viclum et vestitum, his contenti nimus (I Tim. vi).
.

seneelutcm dio, ul aliquem ex palribus conscri-

C;cterum ut cura mei similibus, pinguiori Minerva
piis, aut propinquuin, aut paternum amicum, ad
ulens, niitius agam, omnia quoe usus necessitatis,
curiam deducebani, affixique valvis exspectabant, hoiiestalis alicujus in se, aiU in suis, ad-
aul vere
donec reducendi ofiicio fungerentur. Qua quidcm ralione, et deducta abulendi licentia exigil,
hiliila
voluntaria stalione, et corpora et animos ad publica indumenlorum ratiOBem cadant.
in alimenlorum et
officia impigro sustineiida roborabant. Bievique pro-
Nain hoc philosophia dientibus suis indulget, et
et
cessu in lucem virtutum suarum verecunda la-
solius immodcrationis eohibet inlempcrantiam.
boris meditatione ipsi doctiores eranl. Inviiati ad
Cap. IX. Quod etiam iii sacra .Scriptura sunl opti-
coenam, diligentcr quairebant quinam ei convivio mtr civilitatis regutcF : et quod nil:il virlutc civi-
interessrnl, ne senioiis adventum discubitu prnc- lius el qute sunt regulw civilitalis in conviviis
:

currerent. Sublalaque monsa, priores consurgere observandce : et de verecundia.

et abire patiebaniur. Ex quibus apparet

CttMiffi quo- Dictum est philosophiam tolius civililatis, et om-
que tempore, quam parco, et quam modeslo ser- nium ageudorum csso magistram, et eorum qiia" in

mone, his pra;senlibus, solili sint uli majores nalu conviviis exercenda sunt, ofticia dispeusare. Cum
coiiviviis. Ad tibias egrcgia supcrorum opera q siiit ergo plura civilitatis praecepla, illius qui omni-
carmmc comprehensa pangebant, quo ad ea rairan- bus philosoiihis et sapientibus antecellil,et qui quo-

da virtutem alacriorem redderent. Quid boc splen- vis philosojiho eivilior est, civilis regula videtur

didius, quid ctiam utilius ccrlamine? Puberlas merilo aiitoponenda poslerioribiis. Ait ergo : Cum
suum canis decus reddebat , defuurta viri cursu inuitatus fueris ad nuptias,noli tocum prceoccupare
ffitas,ingredientes actuosara vitara favoris nutrimen- primum,nc forte honoratior te sit invitatus,et dicat
lis prosequebatur. Quas Athenas, quam scholam, tibi.qui te inuitavit : Da huic locum,ettunc incipias
qufe alienigena studia, huic doraesticae disciplina; cam rubore novissimum tocum leners. Sed recumbe
pra;tulerim ".'
Inde oriebanliir Camilli, Scipioncs, Fa- in novissimo loco,utcum te viderit,qui te invitavit,
bricii, Fabii el Marcelli. Al, ne singula Romani impe- dicattibi : Amice,ascende superius. eterit tibi gto-

rii lumina percurrendo, sim longior, inde superioris riacoram simuL discumhentibus (Luc.\\\). Deinde
coeli clarissiraa pars divi Caesares effulserunt. Haec hunc articulum, quasi generali loco confirmans ait :

Valerius. Sed ct ipsc Plato, cum esset dives, pro Qmnis enim qui se exallat humiliabitur et oui se ,

lenipore tamen et conditione, et toros cjus Dioge- humiliat exaltabitur {ibid.).El V\cpA re\\gioois potius
nes lulalis pedibus conculcaret, ut pcsset vacare quara civilitatis videatur edictum, cgo religionis
philosophia;, elcgit acadcmiara, villani ab urbe pro- formam a civilitate non divido, cum nihil civilius

cul, non solum dosertam, sed etiam pestilentem, sit, quara cultui virtutis insistere. Ceeterum nec
ut cura ct assiduilale morbLrum, Ibidaiis impotus valvilragam admiltit legem, nec laeliliam excludit,
fraiigerfctur ; discipulique sui imlUun aliuni senti- neo lauiiorera refugit apparatum, gulae tamen irri-
rent volui4atem, earum roium, quas discerent.
nisi lamonta non qurerit. Ait enim Tauri mei et alti- :

Est autem via omnibus prooclusa disciplinis, si co- lia occisa su)it (Matth. xxii). Et ubi redtunti prodi-

mes sapienlia; sobrietas amovelur. Quam uiique go pater pius jucundum instru.vit convivium, ad
tenere non possunt, qui claniilant apud insulsos conciliaiidam la;liliam, symphouiam admisit et cho-
« cmiiia siccis dura esse proposita. • Ego quidera rum. Occisus est vilulus saginatus, et ne vestis ab-

novi hominem looge inferiorem Platone, nisi quia jecta convivium devenusiel, annulus el slola mini-

Chrisliaiius est, ncc lioitum orliitior Christiano strorura officio in usum nudi et ornatum promilur

pra:ferre vel Platonem : novi, inquam, hominem de conclavi. Sicut autem dignis liberalitatis ostia

eegrotativum, raorborum iiicursu assiduo, dum ta- palont, ila sunt turpibus praecluJenJa. Nain et fa-

men non excrescant super id qnod ferre potest, tuie virginss, licet pulscnt ad jaauam, ob stultiliaj
7il POLYCRATICUS. LIB. VIII. 742

notam repulsain paliiinliir, ne forle ejicianlur ad- A Cantahunt mihi Damwtas, ct Lyrtius Mgon
missaD. Constat cuiiii qiioii civile est :

Turpius ejicilici\gunm non admitlitiir hospes, {0\'\d.) Saltanles Satyros imitabitur Alphesibceus,
et tanien sine nola ejicilur, si sua turpitudine de-
(VlRG. Ec/oj. v, 71.)
forinel convivium. Siquidem et ille cjectus est, qui
ad plebeia tiansii. Illa ergo qua; ajitiora sunt, et
vestem nonliabuit nu|itialem. llajc autem licet mysti-
viliis iiiagis adversa, proferenda sunt verba, et quae
cum habeant intellcctuiii, niliiloniinus in ipsa super-
luxuriara jugulant, amota tamen vel tenui suspi-
ficic civilitatis praererunt rudimenta. Nam et illud
cione avaritise. Licet enim intemperaniibus sit so-
quidem lidi,'liter sniuU ad litleram, quod Apostolus
pita vena ingenii, non omnino exstinclam esse, cor-
prsccipit : Sj quis fraler nominatur lorniciitor, aut
rcctus Polemio lestis est.llic aulera perdilae luxuriee
avarus.aui idolisserviens,cum hujusmodinec cibum
adolcscpus Atheiiis fuit, nequc illccebris ejus tan-
sumere (I Cor. iv). Ad hoc ergo esl liberali domui
luminO'lo, sed et ipsa infamia gaudens. Cum e con-
jaiiua, ut lascivos, criniinosos, et infames excludat.
vivio, non post occasum solis, sed post ortura sur
Ad hoc jantorem habet, aiit ostiarium, ne quis in-
rexisset, domumque rediens, Xenocratis philosophi
sulsus irniai, et ul sit qui dignos et adinittendos
]iatentem januam vidisset, vino gravis, unguenlis
reverenter excipiat, honeste alloquatur, solalietur
ignotis, instruat novitatis ignaros, et cum oppor-
B delibutus, serlis capite redimito, perlucida veste
amiclus, refertam tuiba doclorura hominum scho-
tunitas fueril, ad doininum introducat. Est et rerum
lam ejus intravit : nec contentus tam deformi in-
copia sine luxu ;
jucunditas sine lascivia ; et usus
tioitu, consedit ; et ut clarissimura eloquium, et
rerum licenliosus, imo liber, sed virUite incolumi.
prudentissima praecepta temulentiae lasciviis ele-
Nam convivium Hcrodis, aut Pliaraonis, dum imino-
varet. Orta deinde, ut par erat, omnium indigna-
dcratam ad gcslus sallatricis, aut fervorera vini,
tione, Xenocrales vultum in eodem habitu continuit,
laeliliam concipil, linc tragico exit, et homicidio ma-
omissaque re, quam disserebat,de modestia ac tem-
culatur. Hoc etiam nec genlilium gravitas approbat.
peranlia loqui ccupit. Cujus gravitate sermonis resi-
Valerius aiictor quod Porcius Calo Lucium Fla-
est,
piscere coactus Polemio, primum coronam capiti
minium numcro senatoruin, quia aliquem
suslulit a
detractam projecit : paulo post brachium intra pal-
d.imiialum impie securi percusserat, lenipore tamen
lium reduxil. Procedente lempore oris convivalis
supplicii, sed ad arbitrium et spectaculura convi-
hilarilatem deposuil. Ad ultimum lolara luxurlam
vanlis mulierculse, cujus amore tenebaiur allectus.
exuit, uniusque orationis saluberrima medicina sa-
Sed et Lucius Flaccus, et collega ejus, censores,
natus, ex inlami ganeone maximus philosophus eva-
Duronicum senatu moverunl, quod legem de coer-
cendis conviviorum sumplibus lalam, tribunus ple-
Q sit. Peregrinatus est itaque hujus aninius in nequi.
lia, nec habitavil : diverlit paulum, sed nequaquam
bis abrogaverat, mirilica notse causa. Quain enim
domicilium fixit. Postremo unum est ad qiiod tolius
impndeiiter Duronius rostra conscendit, illa dictu-
liliilosopliici cuelus tendit intenlio, scdicet finis ho-
rus ! « Freni sunt injecti vobis, Quiriles, nullo modo
nestus, laetus exitus ct jucundus, qui plane evenire
perpetiendi. Alligali tt constricti estisamaro vinculo
non poterit, nisi philosophia oranibus officinis, et
servitulis. Lex enim data est, quce nos frugi esse
omniura ministris officiorum custodem adhibeat ve-
jubet. Abrogemus ergo illiid hnrridae vctuslatis ru-
recundiam qure parens est, ut ait Cassianus, om-
bigine obsitum inipcrium. Elenira quid opus est li-
nis honesti consilii, solemniiim officiorum tutela,
bertale. si volenlibus luxu perire non licet 1 « list et
magislra innocenti;e cara proximis, accepla alienis,
alia in sacris litleris civilitatis nola. ut ab ir.ilio
privatas negligens facullates, ut communes ampli-
graliarnin prscedant actiones. Nara et illud conslat,
ticet, omni loco, orani temporc prae se favorabilem.
quod liberalissimus, et civilissimus, aut facetissi-
gerens vullura. Adeo quidem, ut etiara inverecundis
mus palerfarailias, qui de quiiique panibus saliavit
feratur accepta. Aihenis quidam ultimaj senectutis,
quinque millia convivarum, panem antequam fran-
cum spectalum ludos in theatrum vcnisset, eumque
geret, benedicerc consiievit. Sed et illud celebre est
nemo e civibus sessum reciperet, ad Laceda;mo-
sapientis, quod philosophia, quie unicum munus esl D niorum legatos forte pervenil, qui hominis a;'tatem,
deorum, et disciplina disciplinarum, honoianda est
canos ejus elannos,assurgendi officio venerati sunt,
antiloquio. Civile quoque esl, et sacris lilteris con-
sedemque ei inter ipsos honoratissimo loco dede-
senlaneum, aut omniuo silere in mensa, nt audias
runt.Quod ubi fieri populus aspexit, maximo plausu
ad profectum, aiit unde proficiant alii, aut sine
aliena3 urbis verecundiam eoraprobavit. Ferunt tunc
culpa laetentur, doctum proferre sermonem. Siqui-
unuin e Laced;emoiiiis dixisse : Ergo Athonienses
dem el inter comedendum Dominus parabolas, aut
quid sit rectum si:iunt, sed id facere negliguut. »
verba viiae frequenter audiloribus miscet. Sunt au-
tein nirais trislia, ct ferre civilitatis ignara, ubi ci- Cap. X. Regula convivandi, sensu,et fere verbis Ma-
venter impletur, aut crobii,sumptade libro Saturnaliorum : et de scom-
Ira voliiplatera audiendi, soliis
watibus : et dc cavcnda ebriclale : el deobservantia
ubi clamore anseriuo et ineplis fabulis, convivia convivanlium : et dc C. Claudio Cirsare dicente,
perstrepunt. Neo est qui musicam arceat, cum ars quod sicul nota' scopulum fugiunt, sic fugiendum
innocens sil, adeo quidein, ut eara Socrates discere est in/requens et insolens verbum.

in senectule curaverit. Videntur autem forte parum civilia, e". supersti-

 .

743 JOANNIS SARESBERIENSIS 7U

tiosa iiiiiiis, quoe de sacris apicihus proferunkir. A vivalibus fabulis miscuissel, et gratiam illis cffili-

C»terum ut mitius agamus nobiscum, genlilium bus amicara perderet, et in se risum plane justum
philosophorum convivandi regula in medium pro- moverel'? Ergo prima ejus observatio erit sestimare
feratur. Et quidcm plures in hanc partcm officiurum convivas. Deinde ubi sibi patere locum vidttrit, non

priBcepta dederunt, sftd ad prassens pauci suiliciunt. de ipsis profunditatis suas inter pocula secrelis lo-

Inter alios Saturnahorum liber primus occurrit,talis, quelur, nec nodosas et anxias, sed uliles quidem,

si inspicialur recle, et lantuSj ut nihil aliunde opor- faciles tamun, movebit quajstionss. Nam sicut inter

teat rautuari. Eura ergo ia prsesenti capitulo non illos, qui hoe exercitii genus habent in mediis sal-

tam vestigiis, quara passibus decreviraus imilari, tare conviviis, si quis ut se amplius exerceat, so-

et ex opulentia promptuarii sui, cellulae nostrae sup- dales vel ad curfum, vel ad pugillatum lacessiverit,

plere anguslias. Siquidcm conspicuus cst in sen- quasi ineptiis relegabitur ab alacrilale convivii ; sic

tentiis, in verbis lloridus, ct laiita morum venustate apud mensam quandoque philosophandum esl, ut

redundans, ul in instilutione convivii et dispensa- crateri liquoris ad laelitiam nali adhibealur non
lionc, Socralicam videatur dulcedinem proj.inare. modo nympharu ii, sed nuisarum quoque admislione

Ait ergo : Scio philosophiam, quge rerum omnium teraperies. Nara si, ut faleri necesse est, in orani

moderatrix est, hoc primum obscrvaluram, ul se- r. convenlu aut tacendum est, aut loquendura ; qua?-
cum a:!stimet praeseniium ingenia convivarura, et si ramus, silentiumne conviviis, an opportunus sermo
plures perilos, vel saltera amalores sui in convivii coaveniat. ^i enim, ul apud Alhenas Atticas Areo -

societale repererit, sermonem de se patietur agi- pagilffi tacenles judicanl, mler epulas oportet
ita

tari. Quia velut paucae litterse mulae, dispersae inter sileri non est ullra
; quserendum inler mensas phi-
mullas vocales, in socielalem vocis facile raansue- losophandum sit, necne. Si vero non erunt mula
convivia, cur ubi scrmo permiltilur, honesius sermo
scunt, ita rariores imperiti, gaudentes consortio pe-
qua possunt, aut rerum prohibelur'? Maxime cura non minus, (|uara dulctdo
ritorum, aut consonant si

vero plures ab instilu- viiii, hilarent verba conviviuin. Quid hoc, inquis,
talium copiuntur auditu. Si
ejus alieni sunt, prudenlibus qui ad pliilosoi hiam ? Imo lam cognaium sapien-
niliil
lione disciplinaj
intererunt, sauciet ilissimulatione sui, tt
tise, qiiam locis et timiponbus aplare serraones,
pauciores
palielur loquacilatera majori parti amicitiorera sa- personarum, quse adherunt, ajstimatione in medium
plebe tumulluosiore tur- vocata. .\lios eoim relata incitarunt exempla virtu-
nare, ne rara nobilitas a
luin, alios beneticiorum, nonnullos modestiae, ut et
betur. El hsec est una de philosopliia; virlulibus. Quia
qui aliler agebanl, ssppe audilis lalibus, ad emen-
cum orator non alilor nisi oraiido probctur, plnlo-
dationem veiiirenl. Sic autem vitiis irrelitos, si et
sophus non minus tacendo pro tempore, quam !o-
^' ''oc in conviviis excgorit loquendi ordn, feriet plii-
quendo, philosophalur. Sic ergo pauci qui aderunt
losophia non sentientes, ut Liber pater Ihyrso fecit,
doctiores, in consensum rudis consortii, salva et

inter se quwslione migrabunt, ut omnis discordis per obliquationem circumfusie hederse latenle mu-
quod crone, quia non ita profilebitur in convivio censo-
suspicio faccssat. Nec mirum, si doctus faciet,

Alhenarura tyrannus. Qui rem, ut palam vilia castiget. Caelerum his obnoxii
fecit quoudara Pisistraliis

suis rectum dando consilium non repugnabunt et lalis erit convivii turaultus, ut sub
cum tiiiis obti- :

cum liujusmodi invilati vidoantur ediclo

nuisset assensum, et ideo esset ia simultate
:
li-

beris : ubi hoc semulis causam fuisse gaudii com- Quod supcrest, Ixli bene cjcstis corpora rebus
Procurateviri, etpugiiain sperate parati.
perit, ex illa discordia speranlibus in domo regnan-
po-ise novitatem, universilate civiura con- (VlRG. ^n., IX, 158.)
tis nasci
vocata, ait, succensuisse quidera se filiis, non ac- Ergo si opporlunilas necessarire reprehcnsionis
quiescenlibus patrioc voluntali, sed hoc poslea sibi emerseril, sic a philosopho proficiscetur, ut et
visura esse paternse aptius pietati, ut in senienliam tecta et efficax sit. Quid mirum si feriat sapiens,
liberorum ipse concederet. Scirel igitur civilas, so- ut dico, non sentientes cum inlerdum sic repre-
bolem regis cum palre concordem. Hoc coramento bendat, ut et reprehensus hilarelur ? Nec lantum

spem delraxit iusidianlibus regnantium quieli. Ita D fabulis suis, sed inlerrogationibus quoque vim
in 0!nni genorc vitse, prtecipuequo in laititia con- philosophia3 nihil ineptum loquentis ostendet
vivali, omne quod videtur absonum, in unam con- Hanc ergo nullus honeslus actus, locusve, csetus

cordiam soni, salva inuocentia, redigendura est Sic nullus excludat, quse ita se aptat, ut ubique sic

Agalhouis convivium, quia Socratas, Phocdros, Pau- appareat nocessaria, lanquam abesso illam nefas
sanias et Ilerisimacos habuil, verbum nulhim nisi fuorit. Et post pauca, Iffidorise et scommalis
philosophicura sensii. At vero Alciuoi, vel Didonis dilTerentiara facit, quse sic interdiim proforuulur

mensa, quasi solis apta deliciis, habuit hio lopara, a sapienie, ut non modo amaritudme careant, sed
illa Polypheraum tiihara canenles. Nec deerant apud alferant teinpestivam dulcedinem. Deinde inter-
Alciuoum saltaiores viri, et apud DiJonem Biiias rogandi civiliiatera, vel fHceliam docet. Qui vult

sic hauriens merum, ut se totura suporllua ejus in- ergo amoenus esse cousulior, ea interroget, quae
fusione prolueret. Nonne si quis aut inter Pha;acas, sunt inlerrogato facilia responsu, et quse scit

aut apud Ptcnos,sermones cle safientia erulos, coa- illura sedula exercitatione didicisse . Gaudet
743 POLYCRATICUS. I,IB. VIII. 7i6

cnim quisque provocalus ad doclrinam suara in A suavius Incdunt. Contra oculorum orbilas non sine
moHium proferendam, quia non vuit latere, quod excilatione coramonitionis objicitur. Quippe Anti-

didii.it, inaxime si scientia, quani labore quaesi- gonus rex Tlieocritum Chium, de quo juraverat
Tit, cum paucis illi familiaris, et pluriniis sit in- quod ei parsurus esset occidil propier scomua ab
cognita, ul de astrononua, vel dialectica, cirteris- eodem d> se dictum. Cum enim quasi puuiendus
que similibus. Tuncenim videntur consequi fructum ad Anlignnum raperetur, solantibus eura amicis ac
laboiii, cum adipiscuntur occasionem publicandi spem pollicenlibus, quod omnimodo clementiara
quae didicerant sine ostentalionis nota; qua car<;t, regis experlurus esset, cum ad oculos ejus venisset,
qui non ingcril, sed invitatur ul proferat. Contra respondit « Ergo impossibilem mihi dicitis
: spem
magna» amaritudinis est, si corara multis aliquem salulis. » Kralautera Anligonus uno orbatus ocu!o,
inlerroges, quod non opiraa scientia quaesivit. et importuna urbanilas maledicacem luce privavit.
Cogilur enira aut negare se scire, quod exlremum Nec negavoriin philoscphos quoquc incurrisse per
verecundiaj damnum putant, aut respondens lemere indignationem hoc genus scommatis. Nam cum
se eventui veri falsive committere. Unde saepe regis libertus, ad novas divitias nuper ereclus,
nascitur inscilise proditio, et hoc omne infortuniura philosophos ad conviviura congregasset, et irri-
judoris sui impulat consulenti. Nec non et qui o dendo eorum rainutulas quaestiones scire se ve lle

obierunt maria et terras, gaudent cum de ignoto dixisset, curet e.x nigra, et ex alba faba, pulmen-
multis, vel terrarum situ, vel sinu maris interro- tum unius coloris edat : Aridiccs philosophus in-
gantur, libenterque respondent, et loca describunt, digne ferens : « Tu nobis, inquit, absolve, cur et de
modo verbis, modo radio : gloriosum putantes albis, et de nigris loris, sirailes maculae gignantur. »

quae ipsi viderant, aliorum oculis objicere. Quid Commendat scomraa et conditio dicentis, si in

duces vel milites, quam Ibrliter a se facta semper cadera causa sit, ut si alium de paupertate pauper
dicturiunt, et tamen tacent arroganliae raetu. irrideat, si obscure natum, natus obscure. Nam
Nonne hi si ut hasc referant invilentur, mercedem Tarseus Ampliias cum ex hortulano dives esset,

sibi laboris ajstimant persolutam, renumera- et in amicura quasi degenerem nonnulla dixisset,
tionem pulantes inter volentes narrare quai mox subjecit : « Sed et nos de eisdera seminibus
fecerant ? Adeo autem id genus narralionis habet sumus, et omnes pariter laetos feeit. » Illa vero
qucmdam gloria; saporem, ut si invidi vel semuli scommala direcla lajtitia eum, in quera dicuntur,
forte pra'sentes sinl, tales inlerrogaliones obslre- infundunt, ut si virum forlera vituperes quasi sa-
pendo discutiant, et alias inserendo fabulas, lutis suse prodigum, et pro aliis raori volentem.
prohibenl
r illa narrari,, quae
T
solent laudem creare — — ^
Aut si objeceris
,.„.„. „„j liberali, quod res -„_,,-
suas profundat, , -, ——
narranti. Pericula quoque praeterila, vel aerumnas minus sibi quara aliis consulendo. Sic et Antis-
penitus absolutas qui evasit, ut referat gratissime Iheupm Cynicum magistrura suum solebat, velut
provocatur. Nam qui adbuc in ipsis vel paululum viluperando, laudare. « Ipse nne, aiebal, mendicum
delinetur, horrct admonilionem, et formidat rela- fecit ex divite, et pro domo ampla, fecit habitare
tum, ut Virgilius : in dolio. " Melius aulem ista dieebat, quam si

Forsan et Ikpc oUm meminisse juvabit. diceret : « Gratus illi sum,quiame philosophura, et

(En., 1, 207.) consummatae virtulis virum fecit. « Ergo cum unura

Juvat si iiuem dicere jusseris amici sui repenlinam nomen scommatis sit, diversi in eo continentur
felicitaiem, quam sponle non audebal dicere, vel effectus. Ideo apud Lacaedemonios inter caetera

tacere, modo jactanliae, modo malitiae metu. Qui exactae vilse insliluta, hoc quoque exercitii genus

venatibus gaudet, intcrrogatus de silvaj ambilu, a Lycurgo iustitutum est, ul adolescentes et scom-
de ambage lustrorum, de venalionis eventu. Reli- mata sine morsu dicercnt, et ab aliis in se dicta

giosus si adest, da illi refVrendi copiam, quibus pcrpeli disccrent. At si quiseorum in indignationem

observaliouibus meruerit auxilia deorum, quanUis ob lalo dictum prolapsus fuisset, ullerius ei in

illlc caereraonarum fruclus, quia el hoc genus reli alterum dicere non licebat. Verum quia laetitise in

gionis existimant, numinum non tacere.

beneficia D convivus frequenter insidiatur ira, ab hujusmodi
Adde quod volunl se amicos numinibus aeslimari. diclis lemperandum est, et quaestiones convivales

Si vero et senex priEsens est, habes occasionem in omnes proponendae sunt, aut solvendae. Quod
qua pluriinum ilU conlalisse videaris, si cum inter- gonu.s veteres ita ludicrura non pularunt, ut et

roges, vel quK ad illuin oinnino non pertinent. Arlsloteles de ipsis aliqua conscrip.-;eril, et Plu-

Est enim huic setali loquacitas familiaris. Ut vero larchus, et Apuleius cura Fiontone. Nec con-
ad scommata redeamus, illa quae plus urbanitalis, temnendum sit, quod lol philosophanliura me-
et minus amaritudinis habent, sunt interjacienda ruit euram. At in exercilio rhetorum, oratorumve
couviviis, ut sunt illa quae de nonnullis corporum foro, longe commodiorem habent scommala
vitiis aut parum, aut nihil giguenlia doloris, ut si locum. Quippe ubi motus adversarii saepe pro-
in calvitium cnjusquara dicas, aut nasum, vcl ticit ad triumphum. Unde et hoc Ciceroni perfami-
curvam erectionem, seu Socralicam depressioncm. Uare fuisse tradilur. Ipsis quoque laedoriis crebro
Haec enim quanto rainoris infortunii sunt, tanto in contentionibus fori locus est, dum tamen ad pro-
 JOANNIS SAREsBERIRNSIS /48

bra non perveniant: quae etsinon qniescant favore A ritas Plalonis movere complures, sed niilii nimis
litiganlis, cessare tamen debent ob reverentiam arduus, el lemcrarius infirmioribus animis videtur,
judicis, et audilorum. Offendilur enim cum Bacclio, imo el cum quavis voliiplate congres-
...Quibus est e^iuus, et pater, ct res, sus. Si Lolh vir justu-!, et dignus qui de Sodomo-
si quis, nisi evidenlissima ralione, ad probra pro- rum eriperelur incenilio, impellenle vini slimulo
siliai. Sed et qui ea sustinet patienter, favorem corruit in incestum ; si Noe femora denudavit, fide
omnium a temperauiia visus est meruisse. Convivia et perseverantia boni sublractus diluvio, altcr hu-
ergo laedorias excludunt, ne felle earura tota con- mani generis pater et salutis opifex, quis tuto con-
vivalis dulcedo amarescal. Ad id quod hilarilatem greditur, nisi forte se ipsum lanlis ilucat patribus
conciliat, modestiae consciam, undique conquiren- prasferendura ? Ut tamen Platonis non relucleniur
dum. Jocus enim comis, et venustus convivanlium edicto, congredi cum voluptate sit fortius, dum
omnibus parenlheticis jucundior est. Siqui-
risus, taraen lutius sit fugere, et illius declinare contUc-
dem eleganter, licet in persona derisoris, ethicus lum. Nec memini quemquam mo invenis.se de pro-
ait : Sed convivatoris, uti ducis ingenium, res
'I vocatoribus voluptatum, quem non legerim ceci-
adversie nudare solenl, celare secundaj. » Sod et disse. Eo forte spactanl figmenta poetica, quae orgia

vini indulgentia, licet dici solcal, quia « siccis Deus g sine furore transacta non recolunt, nec erubescunt
omuia dura » proposuit, modum habel, etsi fuerint sacra Bacehi cruore, parricidiis, et multiplicibus
qui Platonis auctoritate ea passim erediderint liau- flagiiiis maculare. Est prapterea in conviviis obser-
rienda. vanduin, ut instruenda; famiiiae, et domus regendae
Laudibus arguitur vini piiiosus floinerus. cura, et servilis obsequii moderatio, uni alicui de-
(HORAT. Ep. I, XIX, 6.) mandelur ; ne quid inepluni et imparatum aiipareat,

Et Plato ab eisdem vinosus convmcitur exslitisse. ne quid stupendum. aut erubescendum emergat,
Certum est ulrumquo eorum vini laudasse usum, ne douiinum oporleat ad se gerendorum revocare
quod et naturam roborat, el acuit ingenium, et ad soUiciludinem, et ut dici solet, quasi in humeris
res gerendas animum remissum accendit. AtPlalo- portare convivas. Vitet etiam, qui conviva corais

nem inter niinula et modesta pocula, jucuudiorem esse voluerit, consiliandi consuctudinem, verbique
liberalioremque invilationem probasse fidelius tra- morem, eo quod in conviviis, id est
secreli facieudi

ditur, quse fierot sub quibusilam quas.i arbitris, in jiicundoamicorum convivanlium ciTPtu, debent
sobriisque magistris eonviviorum. Et lioc est quod omnia esse nuda, et in amore et fide nihil debet
in primo, el secundo de legibus, non inuliie viris esse absconditum, sed si fieri posset, oculos in pec-

esse decernit. Nam et modicis houestisque inler ^ lora Siia invicera muluo trausferre conspeclu. Nul-
. , ., ^
integrarique animos
• ^ 1
us enim
•
I ,-,
actilandis
1- !•
consiliis,
I.

aut vix
11
bibendum remissionibus, refici loiuis, ullus

ad inslauranda sobrictatis officia existimavil, red- ineplior est. Siquidem verba secreta solent assi-

ditosque sensim laMiores, ad intentiones rursus ca- denlihus cxclusis esse molesla. Nam ipsa exclusio

pessendas fieri habiliores, et simul si qui penitus habet iniaginem dilTidenliae. Sed et in his, qiiae
in his affeclionum cupiditatumque errores inessenl, palam dicentnr, fididiter exsequendum erit, quod
quos celaret alios pudor reverens, ea omnia sinc in primo libro de analogia scripsit C. Claudius
gravi periculolibertale por vinum dala detegi, et Caesar, vir oxcellenlis ingenii, magnae pie pruden -

ad oorrigendum medendumque fiori opporluniora. tiae. euim « Tanquam s:opulura nauta; fugiunl,
Ait :

Atque hoc Plalo ibidem dicit : Non diffngieudas sic fugiendum est infrequens alque insolens ver-

esso hujuscemodi exercitationes adversus vini vio- bum. » Et quidem numerum convivarum expresse-
lentiara propulsandam. Neque uUum unquam con- runi antiqui, ut neo pauciores essent, quam Graiiae,

tinentem piorsus, aut temperantem satis fid>jliter quae clauduntur ternario, nec plures quam Musae,

visum csse, cui vila non inler ipsa errorura peri- novem, aut in summa, Graliarum el Musa-
id est

cula, et in mediis voluptatum illccebris explorata rum explerent numei um, ad duodenarium ascen-
sit. Nam cui licentia, gratia?que omnes convivio- denles. Obtiniiit tamen apud eos qni rcclius in-

rum ineognitfe sunt, quique illarum omnino expers ^ tuontur, ut in liis oftlcium patristamilias latissime

sil, si eum forle ad participandas hujusmodi volu- patoat.

ptates aut voluntas lulerit, aut casns induxerit,

Cap. XI. De oneribus eonjugiorum, se-
riiolestiis et
aut necessitas impulerit, mox deliniri, et capi, ne- cuniluiii llii-riiniiinum et nlios philosnplios
: et de
que mentem ejus animumque consislcre. Congre- prrnicie libidinis :de mulieris Ephcsix, et siini-
lium, fide.
aiendum igitur, et tanquam in acie quadam cum
voluptariis rebus, cumque isla vini licenfia comi- Sicut ergo sobrietas in conviviis necessaria est

nus deceruendum, ut adversus eos non fuga, nec ila rebus omnibus necesse est adesse modesliam^
absentia simus tuti, sed vigore animi et constanti Siquidi.-m de saturitate libido, de libidine immuu-
praesentia, moderatoque usu lemperantiam conli- dilia, et multiplox permcies generalur. At ex his

nentiamque tuearaur, et calefacto simul refoctoque niliil nisi dolor poenitudinis sequiiur : et bene agi-
«nimo, si quid in eo vel frigidae tristiliffi, vel tor- lur ciim nuBvenlibiis, si fructuosa sit pi^nitudo.

pentis verecundiae fuerit, abluamus. Poterit aucto- Unde hebetati cordis videtar opinio, quae sine ex

i
 749 POLVCRATICDS. JB. VIII. 780
non esse volu-
plelionej^ibidinis, (litrmit perfeclam A tur, minirac arbilror trice»imo componendum.
ptatem. Tradilur hoc sensisse E|jicurum. Sed qiiid- Zeno, Epictekis, Aristotelos, Crilolaus, c-t Epicureo-
quid gregis illius grunniant sues, tam immun- rum quamplurimi tradunlur posteris liane publicas-
dam, et tam funestam voccm nulli philosopliorum se sontentiam.
arbitror placuisse, nedum Epicuro ; qui tanlus fiiit, Fertur, auctor Hieronyrao, aureolus, Tlieoplirasti
ut inter philosoplios propriam fecerit sectaiii. Sunt liber de nuptiis in quo qu;erit, an vir sapiens
:

ejus, auctore Seneca, egrogia multa, qu;e passim (iucatuxorem. Et cum dif!inisset, si pulchra esset,
possunt apud philosuphos inveniri, et pro parte si bene morata, si honestis parentibns orta si ipse ;

expressa sunt, ct congcsta in libro, qui de vestigiis, sanus et dives, sic sapientiam aliquando inire ma-
sive de dogmate philosophorum inscribitur. Sileni trimonium, slatim inlulit : Ila^c aulcm raro in nu-
senis inveterali videtur amentia, potius quam sen- ptiis universa concordant. Non est igitur uxor du-
tentia philosophi, et est corte asello cui insidebat cenda sapicnli. Priauim enim impediri sludia phi-
brutior, qui hoc ncquilia [lotuil suadeie. Id ipsum losopliiae, ncc posse quemquam libris et uxori pa-
forte innuunt figmonta gentilium, quse delirura liter inservire. Multa esse quae matronarum usibus
senem vino sBstuantem, aliis naturee oblemperan- necessaria sint ; preiiosae vestes, aurum, gemmae,
tibus, et quiele fossa recreanlibus corpora, Lotide
g sumplus, ancillie, supellox varia, lectica;, et e.xedra
prae caeteris captum referunl, et tandem cum om- deaurala. Doinde per tolas nocles garruUe conque-
nium irrisiono, quom nec »las, nec ,verecundia re- stionos. Illa oniatior procedit in publicura, haec
frenabat, asini sui ruditu revocatum. Oinnis ergo honoratur ab omnibus, ego in conventu feminarum
voluptas libidinis turpis est, ca excepta, quae excu- niisella despicior. Cur aspiciebas vicinam ? Quid
satur foedere conjuguii, el indullse licfintioe beneti- cum ancillula loqueharis ? De foro veniens quid at-
cio, quidquid erubiscentioe poterat inesse, abscondit. tulisti? Non amicum habere possumus, non soda-
Unde et nubendo dici majoies Iradide-
nuptiae a lem. Alterius amorom, suum odium suspicatur.
runt, quia pudenda human?e infirmitalis nubit, id Si doctissimus prseceptor in qualibet urbium fuerit,
est abscondit, ut ail Nonnius iMarcoIIus, indulgenlia nec uxorem relinquere, nec cum sarcina ire pos-
legis. Inolevit eliam consuetudo, ut quos in com- sumus. Paupereni alere diflicile est divitem ferre, :

mercium carnis ecclesiae jungit aucloritas, pallio tormentum. Adde, quod nulla est uxoris electio,
velentur altaris, aut alio ab ecclesia constituto, ut sed qualiscunque obvenerit habenda, si iracunda,
torus qui Christo concilianle construitur, sic in fiJe falua, si deformis, superba,
si si si fo^tida, quod-
castitatis, fragilitalis sua; maculas (Sontegat, ut ciinque vitii est, post nuptias discimus. Equus,
totius sit probri, aut confusionis ignarus. Praefo- asinus, bos, canis, et vilissima maneipia,
I
vestes
^
runtur et faces, lampades, et luminaria accendun- quoque lebetes, sedile ligneum, calix
et et urceo-
tur, quia geminum lorum, qui palam, et non sua lus fictilis probantur prius, et sic emuntur. Sola
urgente libidine, sed honesta consentientium volun- uxor non ostendilur, ne ante displiceai, quam du-
late slorniiur, decus boni conjugalis illuslrat. Nam caliir. Attendenda est scmper ejus facies, et pul-
Hymcnaeus lucem amal, et alacer pliarelra puer chritudo laudanda, ne, si alteram aspexoris, se
Cupido, furlivam succodons tlaiumam, latebras et ajstimet displicere. Vocanda domina, celebrandus
angulos quaerit. Licel autem honesta sit, et utilis nalalis ejus, jurandum per salutem illius, ut sit
copula maiitalis, angustia; quam la)lilise fecundior supersles optandum, honoranda nutrix ejus et ge-
est. Parit enim in dolore vel fdios : nec aliquem ru!a. Servus paternus et aliimnus, et fo-mosus as-
producit fructum, quem non amaritudo prascedal, secla, et procurator calamislralus, ct in longam se-
aul sequalur. Unde, referente Valorio, Socratcs curamque libidinem exsectus spado, sub quibus
huiiiana; sapienliae quasi quoddam tcrrestre ora- nominibus adulteri delitescunt. Quoscuiique illa
culum, ab adolescentulo quodam consultus, utruui amandi. Si totain
dilexerit, ingrati etiam ei domum
uxorem duceret, an se omni malrimonio abstine- regeiidam commiseris, serviendum cst. Si aliquid
.•et, respondil, eum, utrum eorum fecissei, aotu- tuo aibilrio reservaveris, fidem sibi haberi non
rum pcBnit»;nliam. « Ilic le, inquit, solitudo, hic D |iulabil, et in ndium vertelur ac jurgia, et nisi cito
orbilas, hic generis inlcrilus, hic haeres alienus consulueris, fiarabit veneua. Anus, et aurificos, et
excipiel. Illic perpelua sollioiludo, conlextus que- ariofos, et institoies gemmarum, sericarumque
relarum, dolis exprobratio, alTinium grave superci- vestium, si intromiseris, periculum pudicitiae est ;

lium, garrula socrus, lingua subcsesoria alieni ma- si prohibueris, suspicionis injjria. Verum quid pro-
trimonii, incertus liberorum evenlus. • Non passus dest etiam diligens custodia cum uxor sorvari
est juvenem in contoxlu rorum asperarum, quasi impudica non possit : puJici, non debeat ? Infida
lajtse materiae faeere dolectum. Concinit in hunc enim custos est castilalis necessitas, et illa vere
niodum totus recte philosophantium chorus, ut si pudica diccnda est, cui iicuit peccare, sed noluit.
qui Chvistianae religionis abhorrent rigorem, discant P.iichra cito adamatur, fujda facillime concupiscit.
vel ab elhnicis caslitalem. Non lamen quod conju- Diflicile custod.tur quod plurcs amant. Molostum
gali delraham castiiati, sed centcsimum, aut sexa- est possidere, quod nemo habere dignetur. Minore
gcsimum fructum, licet de radice tricesimi orian- tamea miseria deformis habelur, quara formosa
 7yi JOANNIS SARESBKRIENSIS 732

servatur. Niliil tuliim est, iu quo totius populi vota A ratioiiis aoumen exercet iii eligenda uxore vol du-
siispiraiit, alius forma, alius facetiis, alius ingenio, ccnda; aut quod nequius esl, vicinorum mitrimo-
aiius lilieralilate sollicitat. Aliquo modo expugna- nia sollicilare, et corrumpere non veretur. Erura-
tur, quod undique incessitur . Quod si propler pit inlerdum inverecuiida intemperies mulierura,
dispensalionem doraus, et langiioris solalia, et fu- quia, ut scribit Herodotus, mulier cum veste de-
gam solitudiuis ducunlur uxores, multo melius ponit et verecundiam. Erumpit, inquam, impu-
dispensat servus lidelis obediens auctoritati domini, dens, et in facte erubescentium populorum, genialis
et dispensatioui ejus obtemperans, quam uxor, quae tori revelat et denudat arcana, et de raariti frigidi-
in eo se seslimat dciniinam si adversus viri feeeril late con(|uerilur, allegans hanc suffjcienlera et

voluntatera, id est quod placet, non quod jubetur. evidentem repudii vel divortii causam, quod se-
Assidere autem segrotanti magis possunt amici, et raivir est, et inulilis matriraonio, qui non est

vernulie beneticiis obligati, quam illa, quaj nobis proraptus ad coilum. Eleg^nter quidem Gaufridus
imputet lacrymas suas, et haereditatis sua3 spe de Heroura villa, familiaris meus, unius talium
vendat illuviem, et sollicitudinem jaclans, lan- in causa hujusmodi confudil audaciara. Cum eniin
gucntis aniraum desperalione coiiturbet. Quod si ei patronus datus esset a judice, celebraturo, iit

langueril, coa^grolandura est, et nunquara ab ejus pulabalur, divorliiim, el mulier {jenerosa audienti-
iectulo recedeudum, aut si bona fuerit, ct suavis bus araicis et suffVagatoribus, advocato, ut fit, di-

uxor, quse tamen rara avis esl, cum parturiente ligentius merita causse suse exponerel, scrutatus
gemimus, cura periclitante torquemur. Sapiens est ab ea vir prudens, an alium maritum quandoque
autera nunquam solus esse polesl. Habet secum babuerit. Qiiod cum illa negasset, qucesivit iterum
omnes qui sunt, quique unquam fuerunt boni, el an adhuc virgo essel, dicens hoc sibi inquisitu.
animura liberum quocunque vult transfert. Quod et scitu pernecessarium, ne a discreto judice cape-
corpore non potesl, cogiiatione complectitur. Et si retur occasione aliqua in sermoue. llla vero hoc,
hominum inopia fuerit, loquetur cum Deo. Nun- verecunde tamen, eo quod non bene credeba-
sibi
quam minus solus eril, quam cum solus fuerit. tur, asseruil. Et ille : 'i An simul de noclu dormire
Porro libcrorum causa uxorem ducere, ut vel no- consueverini, et se invicem osculari el aniplexari
mon noslrura non intereat, vel habeamus pra.'sidia maritus et ipsa, inquisivil. » Qu» omnia cum illa

seneclutis, et cerlis ulamur h;eredibus, stolidissi- fateretur : » Unde ergo, inquit palronus, nosti,

mum est. Quid enim ad nos pertinet recedentes e virgo pudicissima, prudentissinia, pudoratissima,
mundo, si nomine nostro alius nou vocetur, cum quod efficacem tecum viruni non impleverit, et lo-

et filius non statim patris

r vocabulum referat, et
... .„
iu , ..„„
lius matrimoniijurapersolveril
„. ? Qiiiste docuit, quid
numerabiles sinl, qui appellanlur eodem noraine ? si coilus, ut eura tecum coiisse neges, inter lot
Aut quae senectulis auxilia nutrire domi, qui aut oscula, tot amplexus, qui te pro libitu quolies voluit
prior te forte raorialur, aut perseverissirais moribus perlraclavit licenlia raarilali ? Nam et quEEdam ani-
sit, aut ceite cura ad raaturam aetaiera perveuerit, mantia certinn est se invicem osculando misceri ;

tarde eis videaris mori ? H*redes autem et meliores, alia se tenuiler langendo concipiunt; et sunt quae
et certiores, sunt amici, et propinqui, quos judi- suo gravidanle calore, ab aere temperato imprae-
cio eligas, quam quos, velis nolis, habere cogaris. gnaiitur, et pariunt. 1 Hic illa landem erubuit, hoc
Licet certa haereditas sil, dum advivis, bene uli solum dicens, se quid ail hujusmodi capliones
substanlia tua, quam tuo labore quaesila, in incer- hisceret, non habcre. Scd bene cum pliilosophan-
tos usus relinquere. Ha;o et hujusmodi Theo- tibus, id est cum clericis agitur, quod iierao eoriira
phrastus, quie vel sola matrimoniorum anguslias, frigidus esl, aut in judicio perfusus hujusraodi raa-
et calamiiates esquisitae dulcedinis sufficiunt expla- cula.
nare. Sic referiur dixisse P. Clodius, quia improbe Cicero rogalus ul, p03t repudium Terenti;e. so-
Neptunum accusat, qui ilerura uaufragiura fecit. rorem Hirtii duceret, oinnino facere supersedil,
At non illud inelegantius diceretur, qiiia improbe dicens se non posse et uxori, et philosophias pari-
Veuerera accusat adversam, qui secundam ducit D ler operara di.re. Pbilippum regem Jlacedonum,
uxorem. Quis enim ei corapatielur, qui serael solu- conlra quem Demosthenis Philiiipicce tooant, in-
tus a vinculis, revolat ad catenas. Plane indignus troeuntem ex more ciibiciilum, uxor exclusii irala.
est libertatis hoiioie, et quiele, qui ad excussuin Qui exclusus tacuit, et injuriara suam versu tragico
servitutis recurrit jugum. Undo monstris siraile est, consolaliis est. Gorgias rbelor librum pulcherrimum
quod hi (pii non raodo philosophia;, sed etreligionis de concordia, Grajcis lunc inler se dissidenlibus,
sibi vindicant noraen, arceri nequcunt ab amplexi- reciiavil Olympiae. Qui Melanihius inimicus ejus :

bus mulierum. Sacpe enim qui antequara nomen « llic nobis, inquit, do concordia praecipit, qui se,

profiteretur alterutrura, si tamen haec, religio sci- uxorem, et ancillulam, tres in una domo, concor-
licct et philnsophia, numerum, faciunl, cum sine dare uoii poluit. » .Emiilabatur quipjie uxor ejus
religione nemo recte valoat philosopbari, continen- ancillula; pulclinUidini, et castissimum virum quo-
tissime vixit : cum in aliquem gradum promotus lidiauis jurgiis exagitabat. Unde ut cessel invidia,
est, naclusque quielem, prirase et summae delibe- et quies matrimoniis refoiinetur, ditioribus in con-
733 POLYCRVTIGUS — LIB. VIII. 754

suetudinem versum est, ue quam habi!ant in domo A sanitatcm revocantur. At illa ignota consolatione

pulcliriori;m. SocriUes oum iluarum uxorum jui-gia percussa, laceravit veliemcntius pectus, raptosque

vellet repriraere, in eum novissim». verlerunl impe- crincs super pectiis jacentis iinposuit. Non recessit

tum, et malo mulctatum, fugientemque diu perse- laincn railes, sed eadcra exhortationc tenlavit dare
cutoe sunl, et a solio in (]uu morabantur, postinodum mulierculoe cibum, donec ancilla hurai (ceriura na-

lotio i)ert'uderunt. In iiiuliebrein levilatcm ab au- beo) odore corrupta, iirimum ipsa porrexil ad hu-
cloribus passim multa scribunlur. Forlasse falso manitatcm invitanlis victam manura. Deinde re-
interdum fingualur plurima, niliil tamon impcdit fecta potione et cibo, cxpugnare doinina; pertina-
» ridentem dicere vcrum, » et fabulosis narrationi- ciam ciEpil, el : Ouid proderit, inquit, tibi hoc, si

bus, quas philosophia non rejicit, exprimere quid soluta inedia fueris, si le vivam sepelieris, si, an-
obesse possil ia moribus. Ex bis enim liquet, tequam fata poscant, inderanalum effuderis spi-

quam facile ament, quanta oderinl levilale, quam rituin '?

cito obliviscanlur aftcctuum, et natur;u iinmemo- Id cinerem, aut manes credis curare sepullos?
res, inlcrdum in tiiios arnieniur, interdum in visccra (VlKG )

sua. Sunt aliquaj pudicissimii', licct satyrious dicat, Vis tu reviviscere, reluclantibiis faiis, exstinctum ?
quoniam d Vis discusso mulicbri errore, quandiu licueril lucis

Raraauisin ierris,nigroqiie similiima cijcno, commodis frui '? ipsum te jacentis corpus admonere
(lIoHAT.) debet ut vivas. Nemo iuvilus audit, cum vivere
raulii.T cxactas caslilatis. Et tragicus, nullam csse cogilur, aut suraere cibum. Itai|ue mulier aliquol
fcminam lam pudicam, quas non pcregrina liWdine dierum abstinentia sicca, passa est frangi perti-

usque ad furorem ioccudatur. Matroiia quajdam, naciara siiam. Ncc minus avidc rcplevit .«e cibo,

referenle Petronio, Ephesi tam notse erat pudicitiaj quam ancilla qua; prior victa est. Casterum scitis

ut vicinarum quoque gentium fcminas ad S|iecla- quid pleruraque tcnlare solcat huraanam satieta-

culum sui evocaret. Haec ergo cum virum exiulis- tcin. Quibus blanditiis impetraverat railes ut ma-
set, non contenta vulgari more lunus prosequi, trona vivere vellet, cisdem eliam pudicitiam cjus

crinibus sparsis et tuibalis, aut nudatum pectus aggrcssus est. Nec dclorrais, aut inlacundus juvenis
in conspcctu frequentite plangere, in condiioriura castfc videbaiur, ancilla gratiam conciliante, ac
etiam prosecuta est defunctum, posituraque in hy- subinde dicentc :

pogato, Graeco raore, corpus custodire ac tlcre

Plariione etiampuqnahis amori?
tolis iioctibus dicbusque cwpit. Sic aftliclantem se, Nec venilin menlenniuorum conscderis arvisl
ac morlem inedia persequciitera, non parcntcs (VlhG.)
potucrunt abduccre, non propinqui. Magistratus '-'
Quid diutius moror? Ne lianc quidem partcm eor-
ultimo repulsi abicrunt. Comploralaque siugularis poris mulier abslinuit, victorque miles ulrumque
exempli femina ab omnibus, quintum jam diem pcrsuasit. Jacuerunt ergo una, non lantura illa
sine alimenlo trahebat : assidebat aegraj fidissima nocle, qua nuptias fecerunt, sed postera eiiain,ae
ancilla, simulque et lacrjraas commendabat lu- tertia die, prKclusis videlicet conditorii (oribus, ut
genti, et quoticscunque deleceral posituiii in mo- quisque ex nolis ignolisque, ad raonumcntum ve-
numento lumen, renovabal. Una igitur iu tota niens, putasset exspirasse super corpus viri pudi-
civiiate fabula erat, solum illud aft'ulsisse verum cissimam uxorera. Cseterum delectatus railes et
pudiciii* aiiiorisiue exemplum, oninis ordinis ho- forma mulieris, et secreto, quidquid boni per fa-
mines coiifitebantur. Cum interim imperator pro- cultates potcrat, coemebai, et priraa slatim nocte
vinciae latruoes crucibus jussit atfigi, secuiidum feiebat in monumenlum. Ilaque unius cruciati pa-
illam casulam, in (pia receus cadaver matrona de- lentes, ut vidcrunt laxatam custodiara, detraxe-
ficbat. Proxiina ergo nocle cum miles, qui cruccs runt nocte pendentera, et supremo mandaverunt
servabat, ne quis ad scpulturam corpus delralieret, ofticio. At milcs circumscriptus dum desidet, ut
Dotasset sibi ct lumen inlcr monuracnla clarius posicro die vidit unam sine cadavere cruccm, ve-
fulgens, el gcniitum lugcnti.s audissel, vitio gentis D ritus supplicium, mulieri quid accidissel cxponit,
buuiana', concupiit scire quis, aut quid facerel. nec sc exspccialurum senlentiam judicis, sed gla-
Dcscendit itaiiue in conditoriura, visaque pulcher- diojus dicturum ignaviae sute, corameiidans, modo
rima inulierc, pnmo quasi quodain raonstro, in- perituro locura provideret, et fatale conditoriuin
fernisque iraagiuibus turbatus subsislit. Deiude ubi familiari ac viro laceret. Mulier non raiiius miseri-
et corpus jaccntis aspexit, et lacrymas considcra- corsquam pudica Ncc istud, inquit, dii sinant, ut
:

vit, facieraque unguibus seclara, ratus scilicct, id eodem terapore duorum mihi charissiinorum homi-
quod erat, desiderium exslincli feminara pati non nura duo lunera spectera. Malo raortuum impen-
posse, attulit ia monumentuni cuenulam suam, dere, quam vivum occidere. Secundum hanc ratio-

coepitquc hortari lugenlein, ne perseveraret ia do- ncrajubet ex arca corpus marili sui toUi, at.jue

iore supervacuo, ac mhil profuluro gcraitu pectus illi, quas vacabai, cruci aftigi. Uius est miies inge-
diducerel. Oraniuin eadera esse, scilicet idem do- nio prudentissimae feminee. Posteroque die populu*
raicilium, et caetera, quibus oxulceralaj mentes ad miratus est, qua ratione morluus isset in crucem.
 735 JOANNIS SiRESBERIENSIS 756

Tu historiam, aut rabulam, (jiiod liis verbis refurt A Nec melior, pedibu siUcemiju(e cnncntit alrum,
Petronius, pro iibitu appellabis. Un tamen ex facto Qunm qum servoru vehilurcervice suorum.
accidisse Ephesi, el Flavianus aiiclor est. Mulie- (JuvE.\., VI, 349.)
remque liadit impielalis su», ot sceleris parrici-
hoc in injurinm mulierum dictum, malilia calum-
dalis, el adultcrii pcenas hiisse. Non quidem sohis
est in mulierum niabitur. Nihil eniui melius, nihil ulilius muiiore
ineptiis ridendis, aut cxprimendis
Pelronius. Scribit beatus Hieronymus, quia lolae pudica, nihil eorum quffi possunt excogitari jucun-

Euripidis Iraga'dia2 in mulieres dius his, qui continere non possunt, aut nolunt
maledicla sunt, et
quod Epicurus, quanquam Melrodorus Sed desipienlis est ab his laudem spectare, jjuae
discipulus
ejus Leontion habuerit uxorem, raro veniam reclius merentur quam gloriam, si tamen
dicit sapienli
ineunila conjugia, quia multa moderationis bono tiierint temperala. Alioquin non
incoramoda admisla
venia, sed pcpna, sed ignominio, ulriusque libidinis
sunt nupliis. Et quomodo divitiae et honoios, et
corporum sanilalcs, et ctctera quae indiftereulia maculam prosequolur : nisi forle dec0''us habendus
nominamus, nec bona, ncc mala sunt, sed velut sit, qui in hircum Irausformatur aut suem.
in mcdiiullio posila, usu et eventu vel bona, vel Cap. XII. Qtiodbrutiset insensibilibus quidamappe-
mala fiunt ita el uxores silas in bonorum malo- tunt conformari:et quan lahumanitaie cumservis
:

3 vivenAum fit relde Irium reliquorum sensuum

rumve continio. Grave ergo esso viro sapienti ve-
voluplaie.
nire indubium, ulrum boiiam an malam duclurus
sit. Si ergo lanla est moleslia nupli.irum, quaj pro- Nulli utique animantium generi rectius confor-
cul dubio bonae sunt, et a Domino instilulae, ut eas mantur, qui summum bonum vitee in guslandi et
sapiens reformidet, quis nisi dimens eam approbel tangendi voluplate, ne dicam luxuria. posuerunt.
voluplatem, qux illicita est, et tota versatur in Cajlerum hoc aliorum scnsuum luxuriam non ex-
sordibus, quam homines culpanl, et Deus procul cusat, cum manifesta si humanae dignitatis ab-
dubio condomnabit ? Nam cum ba3 dusc voluplates, jectio, si non hirco aut sui, sed leoni et pardo, sed
scilicet guliE et Veneris, quodammodo b:ulorum pantherae aut satyro, sed pavoni, philomenae, aut
sint, altera porci immundiliani, altera et hirci psillaco, sed cuicunque brutorum aut insensibilium
videtur habere fetorem. Ut enim pudicitia inter studeat coaequari. Siquidem ad angelicam purita-
virtutes eminei, sic peliilantia in viliis abjectissima lem rectius a-pirabit, qui in ea creatus est digni-
est : et cum
uirumque deceal sexum, mulie-
illa lale originis, ut in cumulo verae et ailernas beati-
brem tamen magis exornat. Siquidera doctissimi tudinis, perfectioni angelicse possil esse conformis.
virivox est, pudiciliam imprimis esse retinendam, Nam et Patruin inconcussa sanxit auctoritas, quia
qua amissa omiiis virtus ruit. In hac muliehrium natura humanae menlis siilus Doininus dignior est,

virtulum principalus est. Haec pauperem commen- etquod omnia Iiaec, humanus miraiur error,
qua?
dat, divitem extollit, deformem redimit, exornat iit homini serviant, ab co facta sunt, qui hominem
pulcliram. Bene meretur do majoribus, quorumsan- fecii, ul aeternitatis et bealitudinis suae participem
guinem sobole non vitiat bene de liberis,
furtiva :
faceret. Quis ergo proesidentis Domini non vilipen-
quibiis nec de matre erubescendum est, nec de pa- dat arbitrium, si servilcm et abjectam aflfectat con-
Ire dubitandum est bene in piimis de se, quam a
:
dilioiiem ? Non tamen quod servos dicara habendos
conlumelia alieni corporis vindicat. Caplivitatis esse contomptui, nisi sorvilibus vitiis vivant. Sicut
nulla major calamitas est, quam ad alienam libi- enim vera et unica liberlas est servire virtuti et

dinem trahi. Viros consulares illustrat eloqueniia, ipsius exercere officia ; ila unica el singularis ser-
in nomen aeternum transfert gloria militaris, irium- vitus est, vitiis subjugari. Errat plane quisqiiis
phosque novae gentis consecral. Multa sunt, qua' aliunde condilinnem alterutrani opinatur aceidere.
per se clara ingenia nobilitant, mulierum proprie Siquidem omue hominuui genus in lorris simili ab
virius, pudicilia est. Hieronyiuus lestis esl, quol ortu surgit, eisdem constat et alilur elomentis,
anieqiiam religio Christiana fulgeret in mundo, eumdemque spiritum ab eodem principio c.irpil,

unicubas semper habuisse inter matronas decus ; D eodemque fruitur cndo, aeque moritur, aeque vivit.

per illas Fortunas muliebri sacra fieri solilum :

Unde el Praetexlatus in SulurnaUbus Evangeluin
nullum sacerdotem bigamum, nullum flamincin bi- reprimens, his utitur argumenlis : " Servi, inquit,
raarilum. Hiciophanlas quoque Athoniensium diu- sunt, imo houiines. Servi sunt, imo conscrvi. Si
tissime ciculae sorbitione caslrari, et postquam in cogitavoris, lautumdcm in ulrosque licere fortunae,
ponlifica'uin fuerint allecti, viros esse desiuere. In lam tu illum videre liberum potes, quam ille te
iramensum pagina protendelu-, si ea perstrinxcro, .soiTum. Nescis qua aetate Heciiba servire coeperit,
quM in hac parte tragici, oralores, coinici, soty- qua Crtesus, qua Darii mater, qua Diogenes, qua
rici, poetae, ul de philosophis, elhicis et ilicologis Plalo ipse ? Postremo quid ita nomen servitutis
tacoam, prodiderunt. Sed tamen uec omnes istos horremus ? Servus est quidem, sed necessitate, sed
arbitror suff^ecisse ad hanc, non dico maliliam de- fortasse libeio animo servus e?t. Hoc illi nocebit,
lendam, aut reprimendam, sed noc ad exponendam. oslendoris quis non
si sit. Alius libidini servit,
Si dixeroquod multi sunl experli, quia alius avaritiae, alius ambilioni, oranes spei, omnes

i
Tu POLYCRATICUS. LIB. VIII -.is

limori. El corle milla servilus turpior quam vo- A lorum capiiintiir illecehris, et licet mitius elidantur,

lunlaria : Al nos jugo a fortuna im|io»ilo sulijiicen- corruiint lamcn a dignitate conditionis suac, et ad

tem, tanquam miserum, vilemque calcamus. Quoil eam, quam diflitentur, servilom relabuntur. Quid
vero nos noslris cervicibus inferimus, non palimur ergo aliud faciunt mimi, hislriones, parasili, et

roprehondi. Invenies inlcr servos aliquem pecu- hiijusmodi quod ineptara

monstra hominum, nisi

nia fortiorem ; inv(nies Domiuum, spe lucri oscula convincunt felioium scivitutera? Sed et illi qui vo-
aliorum sorvoium manihus inljgentem. Nou ergo culis ciipiuiitur, licet aurium sensus purissimus et
forluna homines sestimabo, scd moribus. Sibi dcfwcatissimus sit, serviuntquidcm, jugo tamea
quisque dat mores, conditionem casus assignat. premiiutur mitiori, si alias non praevaleant vitia.

Quomadmodum stultus est, qui empturus equum Nam ah olfactu vix aliquis omnino capitur, nisi
et

non ipsum conspicil, sed statum ejus ac frenos ;

forte Lntophagiim vivat. Non aliquid adversus can-

sic stullissimus est, qui liominera aut ex conili- tores, aut musicos slruo, cum testc Quinliiiano,

tione, aut ex vcsle 8cstiu)aiuhim putal. Nou esl, mi Valerio, Flaviano, ct aliis miiltis, Socrates eliam
Evangolc, quod amirum tanliim in foro, et in curia in senectute musicam, credcns si musica
didicerit

qusera3, si dihgenler attoniloris, invcnies el domi. deforet, sibi cumulum sapientiae defuturum. In ea
Tu modo cum servo clomeiiter, comiter quo-
vive tamen nimiuin occupari, citra philosophicam gra-
£^
que, et in sermonem illum, el in necessarium non- viiatemest. Nunquid enim virum decebit sapien-
nunquam admitte consilium, Nam et majores tem, prajsertim quod etiam in sexu rauliebri lurpi-

nostri, omnom dominis invidiam, omnem seivis ludinis non elfugit notam ? Nam et Sallustius
conturaeliam detrahentos, dominum patremfami- Somproniam reprehendit, non quidem quod saltare,
lias, servos familiares appellaverHnt. Cplant ergo et psallere scd quod optime scierit. Ait enim,
te polius servi tui, raihi crede, quam timeant, nec psallere, et saltare elegantiusquaranecesse est pro-
libi parum videatur esse quod diis satis est. Nani b.T. Optime lamen cantare, si citra levitalem pos-
qui cohtur, etiam amatur. Nec potest amor cuni set halicri, plane dcsiderabile csl. In omnibus enim
timore misceri. Unde eiiim putas arrogantissimum qua^ simplicitcr expetibilia sunl, quo intensiora

illud manasse proverbium, quo jactatur. totidem sunt in quahtaie boni, eo expelibiliora sunt. Sed ex
nobis hosles esse, quot servos ? Non habemus adjunclis possun nonnulla e.«se suspecta. Lucius
bostes illos, sed facimus, cum iu illos superbis- Sylla vir tanli nominis, oplime cantasse Iraditur,
simi, contumeliosissimi et crudelissimi sumus, et seddotem, libiilinis ct crudelitatis nota perstrinxit.

ad rabiem nos cogunl venire dclicioe, ut quid- Catoni quoque visum cst bene cantare, non serii

quid non ex voluntale respondorit, iiam furm-em- hominis esse. Unde niinirum Marcura senatorera
que provocet. Domi enim nobis animos induimus non ignobilenn, Cecilium spaciatorem, et Fescen-
tyrannorum, et non quantum decet, sed quantum nium vocat, eumque staticu.os dare his verbis,
hcet, exercere volumus in servos. Nam ut crelera ait : " Descendit de cantherio, inde staticulos dare,
crudelitatis genera prsefeream, sunt qui dum se ridicularia fundere. » Et alibi u Praelerea cantat :

raensoe cnpiis, et avidilate distenilunt, circumstan- ubicollibuil, inlerdum Graecos versus agil, jocos
tes servos movere labra, nec in hoc quidam, ut dicit, voces denuctal, staticulos dat. »

loquantur, permittunt. Virga omne raurmur com- Porro illa voluplas aurium grata est honestati,
pescilur, et ne fortuita quidom vei beribus excepta quffiviriutis est amica, aut non est conscia lurpi-
sunt. Tussis, sternutamentum, singultus, maguo tudinis. Oculorum vero voluplas histriones intro-

raalo luilur. Sic fit, ut isti de doniino loquantur, duxil, et mimos quod et Scipio Africanus ^mi
quibus corara domiuo loqui non licet. At illi quibus lianus, in oralione contra legem judiciariam Tiberii
non tantum prajsentibus Jomiuis, sed oum ipsis Gracchi, non raediocriter reprehendit. Docentur
crat scrmo, quorum os non consuebatur, parati praesligias inhonestas, cum cinaedulis, et sambuca,
crant pro domino porrigere cervicem, et poricu- psallorioque eunt in ludum hislrionum, discunt
lum imminens in capul suum vertere. In conviviis canlare, qua> majorcs nostri ingeiiuis probro Jucier
loquebaiilur, sed iu tormentis tacebant. » D voluerunt eunl, iiiquam, in ludura saltatorium
Hcpc Prsetoxtatus : ct de tide servorum mulla el intor cinaedos virgines, pueriquo ingenui. Hse cura
praeclara suhjungil, et quae essent in quantavis no- mihiquisquam narrabat, non poteram animum in-
bilitate sanguinis gloriosa, et cuivis imitanda. Nihil ducere, ea liberos suos hominos nobiles docere.
enim decorum esl, quod iion a virtute proiluxeril, Sed cura duclus sum in ludum saltatorium, plus
et se invicem luipiludo et vitium infauslo ambitu modius lidius in eo ludo vidi pueris virginibusque
circurascribunt. In hoc aulem solo viliorum impulsu ducentis. In his, «juod me reipublica; raaxime rai-

quisqiie prolabilur iit eorum se dcjirial et devoveat sertum esl, vidi unum filium petitoris, puerum
servituti, quibus nalus est imperare. Qui ao specta- bullatum, non minorcm annis iuodecim, cum cro-
cula conlliiunt, aut evocant ad se spectacula inlio- lalis sultare. Croton Graece pulsus dicitur, et inde
nesla, aut se ipsos affectatis nugis volunt esse cymbala sic dicuntur ; vel musicum nolat instru-

spoctaculo iiisipientiuin, quouiara h.TC lenociiiia mentum, quod in sono vocem ciconiae imitatur :

vanitatis recte sapienti placere non possunl, ocu- nam ipsa apud jEgyptios crotalus appellatur. Cro-
759 JOANNIS SARESBERIENSIS 760

tala qiioqiie dicunlur sonoree spliserulao, qusB, qui- A Fertur heatus Hieronymus tres a mnnsa clericos
busdam granis interpositis, pro quantitnte sui el exclusisse, quia ipsos incomposilos vidit, turpe du-
specie meialli, varios sonos edunt. Quam salla- cens honesio et gravi viro, in ejus consorlio ali-
tiouem impudicus servuhis lioneste sailare non qiiem incomposituminveniii. Et quidcm hoc laude
possut. majori dignum esl, quani si, ut ab eis laudareUii',
Pnlet ergo quanto affcclu innemuerit Africanus, admilteret. Licet autcm aliqua sit voluptas oculo-
quod vidisset cum crotalis sallare tiiium i,2litoris, rum in lalibus, vix sino lurpitudine exerceri pote-
id cst candidali, quorane cum quidem spes et ratio rii, vel admiiti. Est et illa voluplas in viro gravi
adipiscendi magistratus, quo tempore se, suosquo, notabilis ex causa luxuriee, qaaQ ornatam suum in
ab omni probro debuit vindicare, poluerJt coercere, pretio veslium, aut colore, aut forma, aut usus
quo minus Ibceret, quod scilicet turpe non habeba- novitate consistere opinatur. Ut enim ait ethi-
tur. Nam et ab eo tempore quo optimis nioribus cus :

inUrbe vivebalur, scilicet inter duo bella Punica,

Malthmu.i, lunicis demissis, amlnilat : est qui
ingenuifilii senatorum in ludum saltatoriura com-
liujuen ad obscenuin demissis usque facetus.
meabant, et iilic crotala gestantes sallnre discebant.
(IIoRAT., Sat. I, II, 2.5.)
Adeo quidein, ut ab heroicis conviviis nequaquam B
arceictur ludus saltatorius. Nam et Socraticum Alter solis lineis brumae horrores excludit, et
symposium ab auctoritate pliilosopborum, qui illic dum omnia gelu constricta rigent, tenui sudat in
convenerant, ceiebrc est, et tamen non defuit qui cyclade, et illius delicias, etiam bombycinus urit
sub illorum supercilio peteret psaltriam intromilti, pannus, aut premit. Hic csepa tunicalior, densatis
ut puella, supra naiuram mollior, canora dulce- pcllibus et epilogiis, chlamidi penulam superducit,
dine, et saltationis lubrico, exercerct illecebris et quasi conglobalus in orbem rotulari, quam in-
philosopbaiites.Ca,'terum histriones non inter turpes cedere, magisidoneus est. Ille nunc ulitur penula,
habitos, Cicero auctor est, qui, sicut Furius Albi- nunecampeslri : idsolum agens, ut aliis dissimilis
nus refert, Roscio et iEsopo farailiariter usus est, babeatur. Ilie tantas exquisiti ornalus aifectat mun-
adeo quidem, ut rcsralionesque corum sua solertia ditias, ul nimio splcndore cullus operosi, ad sordes
tueretur. Quod cum ex aliis mullis, luin ex epislo- videatur accedere. Quidquid enim dedecel, et quo-
lis ejus dcclaralur. Nain illa oratio celebritate sui dammodo |iolluit, aut polius expellit honeslatem,
innoluit, in qua populum Romanum objurgat, ijuod sordidum est, elhabendum in sordibus. Non tamen
Roscio agenle lumultuarit. Et quidem constat cum arguitur quod necessitas inlroducit, quia non ora-
ipso hislrione conlcndere solitum, utrum ille sre- n nes omnia possunt, et est cujus natura exigit, unde
pius eamdem sententiara variis geslibus etiiceret, alius oneralur, aut qnod omnino fcrre non potest.
an ipse per eloquentise copiam, sermone diverso Hoc luitem philosophia prn?cipit observari, ut quis-
pronuntiarct. Qua; res ad hanc artis sua? fiduciam que in omnibus fugiut notam, indicens actioni recti-
Rosciura abstraxit, ut librum conscribcret, quo tudinem, ne sit reprehensibilis ; sermoni cautelam,
eloqucntiam cum hislrionia compararet. Is est ne sit coniemptibilis ; habitui modestiam, ne sit

Roscius, qui etiam Syllas charissimus fuit, et an- notabilis. Intcmperantiam namque nota convincit.
nulo aureo ab eodem dictatore donatus est. Tanta In hodiernum dicm aiguitur iiitemperies Horlonsii,
autcm fnit gratia ct gloria, ut merccdem diurnam a quo isti dealbali adhuc dicunlur Horlensiani,
de publico niille denarios sino gregalibus solus ac- non quod primus, scd quod praecipuus talium fue-
ciperet. yE^opum quoque ex pari arto duccnlies rit, adeo ut suftecerit ad notam saeculi sui ; vir
seslertiuni reliquisse constal. Sed utinara, si hislrio- uliqne alloquio et professo moUis, et in prsecinctu
nes videntur ob auctoritatcm Ciceronis, et prosdic- ponens omnom dccorera suum. Fuit enim vestilu
torum heroum, in cietum sapientium admitlcndi, ad munditicm curioso, et ul bene amictus iret, fa-

eligantur Roscio similes, et ^Esopo, qui etsi non cicm quiercbat in spcculo. Ubi se intuens, togam
facere, quod tamen illi noverant, vel intelligerc li- j-, corpori sic applicabat, ut rugas non forte, sed
bros sciant, et amatores sint potius, ipiam impu- iiidustria locatas, arlifex nodus astringeret, et s:-
gnatores hlterarum, quas nemo unquam sapiens, nus ex composito dctluens, modum lateris ambiret.

aut bonus odio habuil. Ciceroncm refert Valcrius Is qiiondam cum incederet elaboratus ad speciem.
litteras conlenipsisse, et in conlemplu ipso fuisse collcgaMle injuriis diemdixit, quod sibi in angustiis

fontem abundautissimum littcrarum, ob hoc lorte obvius offciisii foituilo, slructuram toga; destruxe-
quod studium uegoliis puslponcbaw Nara inslitit rat, el capitale putavit, quod in liumero suo, lo-

eis ctiam, dum contcrapsit : ipseque contemplus cum ruga mutasset. Nihiliale sapientem decet, aut

Ciceronis, mullorum sludio studiosior est. Nim fa-

virura probura : imo el matronse honestae, et vir-
giues uupturie, faeiliuset felicius ob dotes formoe,
cile tamcn crediderim, ad hoc quemquam iiii[iclli
taiilam cultus sui soUiciuidinem erubescunt. Miruin
posse litteralum, ul histrioncm profitealur, licet
itaqueesl, qua impudcnlia Ktatis nostrae :

facile inveniantur quamplurimi, quos non pudct

Cullus yestare decoros,
agerc, cl implere sordidum liislrionem. Gestiis si- Vix muribus rapuere mares.
quidera exprimunl, rerum ulililate deducta. (LucAN. I, 164.)
76 f P0LYCR4.TICUS. — LI3. VlII. 762
yuid ergo quoJ mililes? Quid ciuod clerici ? Siqui- A aut continere non polest. Hacc esl enim fons et
dem liKc omnia fallacem meretricis fucum, el ma- orijio totius rnodestice, sine qua nihil recle in offi-
litiam imilanlur. Quid ergo viro cum speculo, nisi ciis exercelur. Ab hac alios alia docere vel dede-
in eo casu, qiio illud Platonem goslasse leslis esl cere cerlum est.
Flavianus, ut videret in eo qunnluni peregrinatio,
Nam (juod lurpe bonis Sem, Titioqiie, decebit
studii fervor, acumen temporis, processus aMalis, Crispinum.
de naturali slaiu mutasset, faciei indicio, quee Perspicui crgo erroris est, ad fundamentura famae
bona, et raala fidelissime proteslatur? Hoc qnidem glori»,
et consumcre vitam in lalibus, quoe aut
egit, ut servaret, aut relevaret naturam, ne laljore,
oliosae occupationes sunt, aut flagitiosa negotia.
et diaeta insuela corrumperctur. Ut autem ad alia
Profecto sic delinquentinm particeps est, qui eorum
Iranseamus, quis islorum, qui doles brulorura
lasciviam exhibei, et auclor videtur esse luxuriae
afleclant, bruius esso dignelur? Aut cui non pi-;e-
aliena;, qui eam maviiit sumptibus prosequi, vel
ponderare videbitur, si collalam sibi pra; illis con-
favore, quam persequi increpalione adbibila, et
ferat ralionem ? Nunquid viiium amaior, leo vellet
sumptibus denegalis. Siquidem Ambrosius auclor
esse, aut^jardus? Dicunt pliysiologi, quod lyncis
est, qnia ((ui lalibus donat, noceatum grande com-
aut panlherse odorem animalia cselera feqnuntur :

Jj
miltil. Hoc enim fuvet in eis, in quo nequissimi
islos lamen qui musco, et speciebus exolicis pla-
suul.
cant olfaclum, et provocant, velle, si possent, non
arbitror in pantlieram aut lyncem transfnrmari. Cap. XIIL hc frugaliiatis commendatione, el nota
Non ulique ci'edam, quod qui salyrum induil, sa- Quinliiinni in Senecam : et quomodo vivendo
frugaliter possit avaritite suspicio deuitari.
tyrus esse velil ; sed nec illi qui se ipsos poliunt,
in se poterunt transformare colores. Ccn-
Luxuriam perseqni videor ad laudem frugalila-
pavonis
tis, mihique ab insulsis, ineple viventibus, et in-
cinant hi, et tolius musicas raelos pro viribus ex-
discrele loquenlibus, illud Piiblii Clodii subsannando
pleant, nemo eorum philomenam nequabil, aul psit-
ingerilur, quia frugalitas boni rumoris inserta est.
lacum. Noune ergo indecens et probrosum est
Hi sunt, qiii duiii luxuriam vilare nolunt, vel ne-
humanae celsitudini, si poslposita dole sua, in qna
quibus supei^atur, aspirat? queunl, quidquid pro virtute dicilur, avaritiae pa-
pr-fivalet, ad alienas, in
trocinium pulanl. Secus quidem est. Lusuriam per
Verum si moderatio adhibealur, in his inlerdum
sc lurpem nemo ambigil, et licet frugalitas sit tan-
sensnum voluptalem versari, sapienli non arbitror
indecorum, ut s.-epennmero diclum est, nihil deco-
quam viilulum, bonorumque opcrum origo lauda-
bilis, non tainen omnibus placet, nec credunt ava-
rum est modo. Nain et oliari inlerduni sa-
sine
riliain maliliaj fomilem posse vilari, nisi et fruga-
pienli familiareest, non tamen ut virlulis exerci- C
tium evanescat, sed quo magis vigeat, et quodam-
lilas fugialur. Nompe indoctorum hsoc opinio est,
Ut enim ail elhicus :
modo recieetur. Siquidem La?lius ct Scipio, illud

par araoris insigne, simul loclilabanl, et sicut Dum vitant stulti, vitia in contraria currunt
reraissionis eorum certissimus teslis Scaevola auctor (HoRAT. Sat. I, II, 24.)
est, civilibus faligati negoliis, pila ludebant. Idem recedentes a medio viliorum, quaj regio virtulis
quoque Sceevola aleiE et calculis inlerdum vaca-se est. Sunt tamen quibus frugalitas est inhibenda, ut
Iradilnr, cum bene ac diu jura civium, cseremonias- quorura natura proclivior est ad avaritiam. Sunt
que deorum ordinasset. Ut enim in rebus seriis tamen qnibus est indicenda calcalius, ul qui sua
ScaBvolam, ita in lusibus hominem agebal, quem prodignnl, et r.itione coiitempla
non effundunt,
rerum nalura continui laboris palien'era esse non discerneules quid usus quidem
sit vol abnsus. Qiio
sinit. Idque vidil Socratos, qui nullam sapienlioe temperanienlo usnm esse Sorvium Ojiidium Canu-
partem diciluv habuisse ignolam ;
ideoque non eru- sinum in ultimo elogio, cum filios pesle contraria
buit tunc, cum interposita arundine cruribus suis, viderel occupatos, refert Horatius. Simpliciter ta-
cum parvulis filiolis ludens, ab Alcibiado risus est. men constat frugaliialera in bonis numerandara,
Homerus quoque, coeleslis vates ingenii, non aliud t~, ulpole illam, quae Salurno regnante regna aurea
senlil, vehemontissimis Aehillis manibus canoras lemperavii, et eorumdem omnia dispcnsavit ofTicia.

fides aptando, nisi ut earura militare robur, lev' ll;ec est quae Astream, et pudiciliara in terris

pacis studio, relaxarel. In summa, histrioniam, diulius tenuit, donec eas, invalescente luxu, re-
gnanle Jove, ad superos conligit evolasse. Nos
sallatoriam, et hujusmodi lenocinia exercere, levi-
Il-ec fabiila respicil, ut scianius sioe frugalitale non
tatis aut lurpiludinis est. Sed delectari in eis, nunc
posse jusiitiam, aut pudiciliam conservari. Siqui-
ad olia, nunc ad flagilia accedit. Si enim modoste
dem necessitas exercendi luxus excludit juslitiara,
fiat ad rociealionera, sub oliandi lioenlia excusa-
et exercitii voluptas piidiciliira propeliit. Ail enim :

tor; si ad lascivientis aiiimi voluplatem, cadit in

Qui feslinat ditnri, non orii innocens. Illud
« » la-
criraen. Haec aulem facillime dislinguit, loci, tem- men nequnquam denigrat frugalitalis bono-
Clodii
poris, modi, personffi, et causje superius raemorata rem, sed potius commendare decorera.
videtur
discietio, quam forte nirais revolvere posset lingua Conslat eniin nequaquam malum esse, quod in pa-
verbosior, sed eam mens caula revolvere nirais, trocinium, et excusalionem sinistri ruraoris assu-
 ;

703 JOANNIS SAR!';SBKRIENSIS 764

mitur. Sic fuscus color nigrum e.\lunual; et quod A tentiis noii fregissel, consensu polius erudilorum,
lurgidum est, nomiue plenitudinis honoialur. Est quam puerorum amore comprobaretur. Verura sic

autem frugalilas virtus moderatrix utendi et ab- quoque jam robustis, el severiore genere salis iir-

utendi igiiara. Nihil gelide ministrat aut timide, sed matis legendus vel ideo, quod exercere potest
ei lamen ratio conslat irapensa,'. Rebus quidem, sed iitrumque judicium. Miilta enim, ut dixi, probanda
sibi magis parcit. Nibil aul minimum sublraliit in co, multa etiam adniiranda sunt. Eligere vero
usui, sed luxuria; nilul omnino indulget. Siquidrm cuiEe sit, quod utiiiam ipse fecissel. Digna enim
diligentissima est. Possunt ad couimendalionem fuil ira natura, qua; meliora vellel ;
qiiod voluit,

ejus sufficere qua; Zeno, quse Socrales, quae Plato, effecit. Hko in Senecam Quintilianus ; sed an recte
qui» Aristoteles, quae omnium philosophorum cho- senserit, sapientiorum judicio derelinquo. Hoc ta-

rus de frugalitale servanda Iradideiamt. Sed quia men quod ei ascribit, mullam niorum scilieet ele-

ha;c pervetusta sunt nomina, aut eorum non sunt gaiitiam, etsi in eloquendo corruptam, ncquaquam
pr«cepla celebria, vel Seneca noster audiatur, qui aibiiror detraheiidum. Moralia ergo ejus praecepta

eam lantis laudibus effert, ut quisquis aliciuid om- admiltantur et eo genere loquatur quisque, quod
nino adjicere lenlaverit, quam aliquid agere
otiari caeteris praefert, et planum erit virtutum rivulos de

rectius videalur. Sunt tamen qui eum contemuere g purissimo fonte frugalitatis oriri. Legantur episto-
audeanl, Quiiililiani auctoriiate frrli, suiim ex eo loe ejus, libri de beneficiis, aul clemeiilia, illi quo-
nobilitanles judicium, si ei delrabant, qui plurimis que quos decem oralorum sentuntiis sub iinagine
placel, ut apud indoclos eorum gloriam videantur prae- declamalioiuira scholanum illustravil, et hi quos de
cedcre, quorum virtulem nequcuut imilari. Milii ta- naturalibus qusestiouibus edidit, et quos de philoso-
raen desipere videntur, qui quemcunque secuti, non pliia parum diligentes arguit Quintilianus; ubique
venerantur eura, quem et apostoli familiaritatem fidelis custos virtulis, ubique vitiorura hostis occur-
meruisse conslal, el a docUssimo Patre Hieronvmo ril, tantus utiqne, ut eum Fronto, secundum quos-
in sanctorum catalogo posilum. Ut tamen et de dam nepos Plularclii, cujus meminit in primo Ju-
Quinliliani possis judicare judicio, verba ipsius, venalis sic :

quae scriploribus euumeralis, in sugillationem Se- Frontonis platani convulsaquc marmora clamant
,

necae posuil, haec sunt : Ex industiia Senecam (JUVEN. I, 12.)

in omni genere eloquenli* versalum disluli, pro- semper eum, inquam, sic asserat universos extermi-

pter vulgalam falsodo me opinionem, qua damnare nare eriores, ut aurea videatur ssecula relormare,
eum etinvisum quoque habeie, credilus sum. Quod el deos ab humano genere exsulaiiies, ejiis opera
accidit mihi dum corruptum, et omnibus vitiis fra- revocatos, homiuibus conlracta socielate miscere.
*-'
ctum dicendi genus, revocare ad severiora judicia Consentiam facile litteratiorem extitisse Quinti-
conlendo, cum jam solus hic fere in manibus ado- lianura, et acumine, et gravilale dicendi prascedeie.

lescentum fuent. Quem non equidem coiiabar om- At ilie diligentior esl, el quantum in rhetoricis vin-

nino exculere, sed potioribus pra;ferri non sine- citur, lanlura vincil in ethica, Ipse quoque Quin-

bam, quos ille non desiiterHt iiicessere, cum diversi lilianus in magnis et prwcipuis bonis frugalitalem

sibi conscius generis, placere se in diseendo posse, ducit, et in commendatione ejus tantus est, ut vel

in quibus illi placerent, diflideret. Amabant eum solus possil sulficere. Quis tamen est qui non lau-
magis quam imilabantur, tanlumque ab illo deflue- del? Quis non eain necessariara credit? Ne tsraen

bant, quantum ille ab anliquis descendcrat. Forcl a luxuriosis arguar avarus frugalitatis laudalor,

enim optandum, pares ac saltem proximos illi viro eam libtTalital.i credo et fateor coheerere. Cicero
fieri. Sed placebai piopter sola vilia, et ad ea se mihi testis est, et Julius Caesar, et alii, quos nemo
quisque dirigebat effingenda, quae poierai. Deinde tenacitalis in.=imulare piaesumet. Adversus hanc
cum se jactaret Senecam in-
eodem modo dicere, raulta superius dicta sunt, et liberalitatis officia ex
famabal. Cujus et multa; alioquin, ct magnae virtu- libris Officiorum facile innotescent. Ut lamen libe-

tes fuerunt, ingenium facile el copiosum, plurimum ralitatis ingenuae facies denndetur, modus ille lar-

sludii, mulia reruni cognitio, in qua tamen ali- D giendi nobilior et laudabilior est, et absqiie omnium
quando ab iis, in quibus inquirenda quadam man- coiitradictione optinius, qui spem remunerationis
dribat, deceptus est. Tractavit etiam omnem fere om- excludil. Siquidem ad retributionem dare, a I'be-
nium .-ludiorum niatenam. Nam et oralioues ejus, ralitate alienum est, et consentant um ava itiie.

et poemaia, et epislol», el dialogi feruntur. lu phi- Nam fonerator ut plus recipiat, interdnm aliquid
losophia parum diligens, egregius vitiorum inse- praelaigitur. Unde coquus :

Ctator fuil. Multae in eo, clara;que sententia", multa Muncra quod senibus, viduisque, ingenlia miltis,
morum genera legenda, sed in eloquendo ]'is lc munificum, Gargdiane, vocem.
etiam
Sordidius nilut est. nihil est le spurcius uno,
corrupla pleraque, atque, eo perniciosissinia, quod Qui fiutes insidias dona vocare tuas.
abundabanl dulcibus viliis. Velles enim eum suo Sic aviilis jallax indulget piscihus liamus,
Callida sic stultas dccipit t^scii feras,
ingenio, dixisse alieno judicio. Nam si nil aeqiialiura
Quid sit quid sitdonare docebo,
lar;/iri,
conlempsissel, si non concupisset, si non omnia Si nescis, dona, Gargiliane, niihi.
sua amasset, si rerum pondera minulis.simis sen- (Mart., IV, lii.)
 :

76r> POLYGRATICUS. LIH. VIM. 166

Vis liominem videre liberalem ? Vis veram el fiii- A aspexit Abrahain, illis poliorem prseslant auclorila-
Ctuosam iargilatem audire ? Dellccte oculos ad cum tem, qui in via moruni, lcge scilicet Domini gra-
qui vermibus scatens, jaoet in sterquilinio, et testa diuntur. Et recle descendenles scribunlur, quos ad
tlueutem de corpore saniem radit. Audi quid loqua- visilationcm, et prsebendam materiam promerendi,
lur vii justus, timons Deum, el recedens a malo : ad conspeclum fideiis patrisfarailias gralia destina-
non utique dicit : Cithara, et lyra, el psalterium, et vil. Sic et isle primo tribum suam agnoscit, quae
sambuca, el omne genus musicorum in coiiviviis Dominum specialiter agnoscebat, et in ea ipsa illos
meis. Non dicit: Kpulabarquotidie splendide, guslus OcTleris non quos sangnis, aut lenocinia
pra;fert,

per omnia elementa qua;rens, soUioiludine mulla mundi exinanili coramendant, sed quos divinus
contrahens, unde conlicerentur stercora, aul venter timor illustrat. Non ulique ventriloquos el vanilo-
distentus facile in hbidinem dispumaret.Non dicil quos vir sanctus ascivit, sed eos qui Dei, quem
Induebar purpura et bysso opereve plumario, colebal, imaginem praeferebarit. Sed nunquid diei
affeclans quod in locis acus complexuin pecline fcstivitas, fratrura cirtus, aut opulentia edulioruno,
serum, falsis inanis vila^ obduxit imaginibus, et a gereiidis pro more sanclura homiuem retardavit ?
vestibus fulgebam deauralis, circumdatus varietale. Utique in ipsa Igetitia convivantium increpatus a
Non dixit : Ad me contluebant undique g fratribus, HebrKum, quem ab irapiis perculsum au-
Mendici, mimi, balatroties, hoc genus omne, dierat, post solis occubitum, quia ante non licuit,
(HoRAT. Sat. I, II, 2.) profectus est sepelire. Nec verilus est offensam
venatores clamosi, dulcoiarii mendace-;, histriones principis, dum expleret oflTicium charitaiis ; illi

vani, et parasiti edaces, merclrices dolosfe, rumi- plane consimilis, qui in se, et sobole, quam in ho-
geruli, lalsiloqui, el rclalores, aut concentores ina- spilibus recipere maluit a concivihus luxuriosis
nium fabularura. Non dicit : Leones, ursos ale- insignem injuriam. Discipuli quoque persuasioni-
bam et simias, et hujusmodi monslra, aul probra bus usi sunt, ut Dominum, volcnlem ire lono-ius
naturBe.Quid ergo? Nonne h;cc sunt, quihus noslras hospitio delinerent, el nobis hospitalitatis formam
ffitatis liberalitas illiistralur? Nunquid fere sino his prKscribentes exemplo, coegerunt eura, visique
largitas essepotesl? Ilumerus, inquit, mcus a jiin- sunt locum cessisse priraum, quem postmodum
ei

ctura sua cadat, et brachium meum cum ossibus agnoverunlDorainura in fractione panis. Alias nam-
conteralur, si negavi, quod volehant fiauperibus. Si quedeiicias, nisi quas forle necessitas exigebat,
oculos viduce exspeclare feci, si comedi bucellam ei non legimus fuisse appositas. Britannia quoque
meam solus, et nnn comedit pupiUusex ea. Si foi-is nostra produxit Albanum, ab officio hospitalitalis
mansit peregrinus.et ostium meumnon potuil via- -, imignQm, qui se ipsum maluit tyrannorum expo
tori. Si despexi praelereuutem. eo quod non habuerit nere telis quam hosjiitem quem susceperut Ghri-
indumeritum, et absgue operimento pauperem. Si stianum. Quid de fidelibus loquor? cura et infideles
non benediierunt mihi latera ejus,et de velleribus consueverint, etiam adversus
proprio hostes, et
ovium meurum calefactus est (Job. xxxi). Uter tibi periculo patrocinari, quos infra qualriduum hospi-
videatur liberalior, hic, an Anlonius, qui liberalitati tio suscepissent. Criminis enim contrahebat notam,

satisfieri non posse credidit, nisi gulam, el loiius quisquis ante quintum diem hosti, id est peregrino,
uxuriae vitia procuraret? Videsne quia multiiilici humanitatis patrocinium denegabat. Auctoie siqui-
potest via avaritiae suspicio fiugaliter declinari ? dem Gicerone, ob ffiquitalem hospitibus exhibendara,
Hospitalitatis bonum commendal Apostolus, per hoslis dicebalur antiquitus, quem modo dirimus
quod Deo adeo officiosi hospites placuerunt, ul peregrinum. Cui quisquis inhumanus, de
fuerit
etiam angelos hospilio recipere niorcrentur. jure anliquo iniquus est. Declarant hoc legum ta-
Abraham descendentibus in via viris occurrit, buloe, et tilulus juris, qui est statutus dies cum
exercendae liberalitatis optans graliam, angelos in hoste. Qui vero humanitatem exhibet hospiti, et
hospitium, humililate victos et procibus, inlrodu- charilatem implet, nihil eorum subtraliit, qu;B ratio
cit. Eis tamen incentiva gulae nequaquam apponit. pcrmillil exponi. Elfundit quidem in hospites viscera
noc vilulum quem de arir.ento tollit, impendiis re- D sua, sed meraor officii, si discretus esl, ad turpia
rum, et coquorum arte fecit esse Trojaniim. Lolh noii irapellit, nec urget quempiara in id, in quod se
quoque luxurife punitores angelos, devotione ur- nollet urgeii. Est itaque in hospilem peregrinum
gente, in doraum suam egit, et licet eis ad gulam oiniiis humaniias, et sobria liberaliias exercenda,
aliamve luxuriam non servirel, nihil lamen defuit et indigonae liospili gratiam pleniorem referre de-
Charilati : adeo quidem, ut et Sodomilaiura furori bel, tenaci beneficiorura memoria peregrinus.
virgines filias, quam hospites mallet exponere.Cura Hanc quoque gratiam nec advorsae religionis, nec
in domo Tobiae dies festus ageretur : Vade, inquit, pra}cedenfis inimicifiae lilulus perimil. Nam et bea-
et adhuc aliquos de trihu nostra, timcntes Deum tus Gregorius Neocassariensis episcopus, cum ur-
{Tob.w}; neque enim diem festum agi posse putabat, gente temporis et procellae angustia, in Alpibus
nisi aliquein ad doraesticum ccelum charilas adjecis- interceptus, in fanum Apollinis, qui ibi ab indigenis
set. Sed in oinuibus his est eadem ordinatoe dispen- colehalur diveriisset, et a sacerdote loci, licet pro-
satio charitatis. Quos enim per viara descendentcs fano officiosissime exceptus esset hospilio, memor
 : :

76'/ JOANNIS SARESBERIENSIS 768

orricii ct hospitii, Apollinem qu^m siispendorat a A el reli(|uas circumjaccre passini, qua; tamen exani-
responsis, et luililicationibus animaruin saccnlolis malae terrore ab hoslium adventn percepto, excilare
precibus relaxavit. Siquidem apud Eusebium Caesa- Antonium cnnabanlnr : nnmen inclamabanl, frustra

riensem in ecclesiastica liistoria poterunt haec ple- cervicibus tollehant, blaudius alito ad aurem, alise

Enquo refereute constat, quod sacer-

nius inveniri. vehementius invocabant, noiinullfe eliam feriobant.
dos querulus bealum Grpgorium prosecutus, ct Quarum cum omnium vocem laclumque nosceret,
a^ens adversus eum ingratiludinis, et cxprobrans proximae cujusque coUum amplexu petebat, neque
humanilati suce iniquo pondere esse repeusum,hanc dormire excitatus, neque vigilare ebrius polerat,

a sancto viro ad A[iolliuem sumn epislolam repor- sed semisomno sopore, inler raanus centurionum
tavit. — Gregorius Apollini: '• 1'ermillo te redire ad concubinarumque jaclabalur. n Hsc quidem aut
locum luum, et agere quae consuevisli. » Cum ergo vera fuerunt aut vcrisimilia. Nihil euim his neque
idolo sacerdos epistolam reddidisset, solutus dae- credibilius Hngi, noque vehcmcntius exprobari,
mon responsis moro solito ludificare coepit. Unde neque manifestius ostendi potuil. In summa ergo
sacerdos admiralus illius majeslatem, cujus sorvi aut virtuli insislondum esl, aut de gloria despe-
humdes possunt sic eliam diis genlium imperare, randnm. Gloria si(|uiilem aliuude non proveuit.
61 verbo suspendere et lorquere, conlemplo Apnlline g ,-.^p ^iv. Qtwd nihil ad qloriam fructuosius est
suo,sequensque Gregorium adhaesit ei ;
faclusque laude et fauore honorum, et niuxime scnpto-

est discipulus Christi, qui sacerdos Apollinis fuerai rum : et qund turjiium fainiliarilas ?ion tam
prvdest quani oliest et quod uno benefacto vel
:
ita in fide et religione profecit, ut bcato Gregorio
dicto gloria propagatur.
credalur in regimine Ncocfesariensis Ecclesise suc-
hospitis humane Interesl sane inlor cupidilatem gloriaj humanae,
cessisse. Et sic quideni sedulilas

prius, deinde salubriter remunerala est. Postremo et cupiditalis aidorem. Nam licet proclives sint, ut

exercendae apud ethicos qui liumana glcria nimium deleclanlur, etiam dam-
etsi urbanitatis in hospites
regula esset, beatus Benedictus in capiiulo de nari ardenter afleclent : lamen qui veram, licet
iiulla

ho^pilibus, frugalem. humaniUitem non modo reli- humanarum laudum, gloriam concupisount, dant

giose, sed ctiam comiler ct urbane videtur expri-

operam bene judicantibus non displicere. Refert
enim pluiimum quis, cui, et unde placeas. Nec est
more. Hoc tamen qiiod in libro consuetudinum Ci-
sterciensiuni apud plernsque legitur et leuelur.quod ab eo laudari gloriosum, cujus familiarilas igno-

ad duos articulos speclat hospitalilatis insliluen- niiniam redolet. Laus unius studiosi mullis profecit,
ad gloriam et multorum s.Tpe commen-
dae, ab omni civililaie, nc dicam humanitate, alie- et suffocit :

num est. Si tamen verum est, hoc in tantse perfe- datio, infamiam peperit. In rhetoricis locus est ce-
clionis consuotudmibus inveniri, ut nec carnes ap-
C lebris a conviclu, morumque simililudiDem indicat

ponantur hospilibus, noc propter eos aliquid ema- ot ab ea amicitia; el commendalionis manare ori-
tur cum et ipsa jejunia prnpter bospitem pcrfeclio ginem, sa^pe Iradilum est. « Nolo.inquit sapiens, ab
,

solvat, et in mullis de rigore suo plurimum indul- his laudiiri, quorum laus vituperium est, nec ab his

geat charitati. Ethnicus quoque in eo fidelius et culpari vereor, quorura crimiflalio laus est. i Cum
familiarius videlur insistere virtuli, quod slatuit, ergo hislriones, miini, parasiti, et hujusraodi ine-

ut ea quffi intus suut, hospitibus hilari modotti] ptiae hominum nihil, indice vila, laudabilium pro-

apponantur, bent, nonne perspicuae desipientiae est, illorum ut

quis fulgeat, aucupari favnrem, qui sordibus obsiti

Quodque domi non est, et habet vicinus, emntur.
sunt, el quorum gralia nisi per lurpia acquiri non
Crediderim salius esse et porfoclius, ut sc ipsam
potesl ? Hujusmodi monstris hominuro araplissimura
paululum virtus solvat, modesteque desipiat. Nam
]jatrimonium fompeii, el fere totius orbis opes con-
et inloco desipero, ut ait elhicus, intordum dulce
tulit Marcus Antonius ; et tamen eorura praeconiis
est, et lam virluti consentaneum, quam
humani-
non clarescit, sed eo sordidior occurrit posteri-
taii. Augustinus quoque, Hieronymus ad hanc
et
lali. Si unius sapienlis, si scriploris egregii graliara
rem pertineniia multa proponunt. Sed et beatus
Gregorius electionem cujusdam, quasi avari repro-
D meruisset, aliquid celebre illius manasset ad poste-
ros. VirgiliusMarcelli,citra magna virtutum merita,
bat, 00 quod audierat eum ad charitalem domi suae
porpetuavit gloriam, et poelica licentia fidem per-
exercendam, neminem invitasse. Nec tamen crcdi-
verlens histnriae, Didonem, licet pudicissima fuerit,
dei'im quod lantus pater luxuriosum convivium
hospitis, quem ex ratione (emporum vidore non
vellet instrui invitatis. Quis ergo ambigit avariliam
poluil, incesto araore posteris persuasit fuisse cor-
posse frugaliler declinari ? Aut quis audebit Abra-
reptam. Nisus et Euryalus nostrara non atligissent
ham, Loth, Tobiam, et Job avaritiae nola resper-
aHatem, nisi eos obhvioni divina Maronis carraina
gere '? Beali Job drscriptionem audisti. Nunc si vis,
subduxissonl. Implet adhuc promissi fidom, et no-
audi quomodo M. Ccelius desoribit Antonium : « In-
niina eorum silu non patilur aboleri.
gredientos, inquit, ipsum offendunt temulento so-
Vivite jelices, si quid mca carminn possuni
pore profligaium , totis prfecordiis steitentera, ruc- ISulla dies unquam meinori vos e.rimel cfvo.
tuosos spiritus geininare, pra^clarasque conluber- (VlRGIL.)

nales ab oranibus spondis Iransversas incubare. Quid est ergo, c|uod qui scurrarum, viliuraquc
 .

7G3 POI.VCRATICUS. Lllf. Vlil. 770

manci|iioi'um ignominise lanlo sumptu conducunt A Omnis Anslippum decuit colcr, et status, et res,
graliam, lioncslis viris, peritisque, et nia.Yinn; scri- Qd-Aibcl indutus celeberrima per loca vadit.
ploribus, placere non nppetunt "? Nunquid suas ine- (llon.AT.)

plias transniitli nolunt ad posteros ? Ignotus csset

Qiiem er.im proprius attollit honos, vilitas allona
Lucilins, nisi eum epistoUc Seneete illustrareut.
non deprimit. Emendicatum laudis vidctur esse
Laudibus Caesarcis plus \ iruijius, et Varus, Luca-
suilVagium, quod ab extrinsccis pendet. Profecto
nusque adjecerunt, quain iinrnensum illud cei'arium,
unius egregia} virtulis titulo quisque miigis c!are-
quo urbem et orbem spoliavit. Nemo prudentiam
scit, quam splendidissimo lu.xuriffi iuslrumenlo, et
Iihaci, aut Pelidac vires agnoscere nisi, eas Ho-
omni lenocinio vanitatis. Cum
ergo virtus omnis a
merus diviuo publicassct ingenio. Unde nihil mihi
se poUeat, justitia clarius enitescit. Hujus rel The-
videtur consultius viro, ad gloriam properanti
mislocles testimonio esl, et cxemplQ. Oui cum salu-
fidelium favore scriptorum. Nihil stultius ([uam
berrimo consilio Alhenienses in classem inigrare
captare Tigellium, qui nec suam potis est rediniere
coegisset, Xerxequo rege, et copiis ejus Cr;ecia
famani
pulsis, ruinas patria; statum pristinum relbrma-
in
Sunl autera multa in mO)'ibu3 bona, de qui- „., „. „„„, „<„„,i , ,, •, , . .

. , . ,. . .
' 'C', ^l opes clandestinis molitionibus ad prmcipa-
bus niulti
,

bcne judicaiit,
. '
quamvis
'
ea niu ti non B f„m p, .„„;.,, „„^„„„„ j „
lum Lri-feciaj capessendum nutnret, dixit in concione .•..•.•
, .
,
habeanl, quo raiiora, eo pra?clariora sunt. Per
et
se habere rem deliberatione sua provisam, qu;e si
ea ergo niluntur quidam ad gloriam, ad imperium^
sorliretur effectum, niliil niajus aut potius populo
ad dominalionera. Quisquis autem siue cupiditate
Alheniensi futurum asseruit, sed eam vu'gari noti
gloriee, qua veretur homo bene judicantibus disjdi-
oporlere, postulans aliquem dari, cui tacite expo-
cere, dominari atque imperare desiderat, cliam per
nerelur. Ei ergo datus est Aristides, vel, ut aliis pla-
apertissima scelera qu:erit plerumque obtinere quod
cet, Aristoteles, etsi supputata ratio temporis indi-
diligit. Proinde qui gloriam concupiscil, aut vera
cel, Themistoclem et Aristotelera cosevos nou
via nititur, aut certe dolis ct fallaciis contendit, vo- autem postquam cognovit eum velle in-
fuisse. Is
lens videri bonus esse, quod non est. Et ideo virtu- cendere c'assem Laccda?moaiorum, quai subducta
tes habenti, magna virtus est contemuere gloriam, erat apud Gytheum, ut ea consumpla dominalio
quia contomplus ejus in conspectu Dei est, judicio maris ipsis cederet, processit ad civcs, et retulit
autem non aperitur humano. In laudatoribus auteni Theraistoclcm ut utile consilium, ita niinime ju-
suisquam\is parvipendat quod cum laudant, noii slura animo volvere. E vestigio universa concio cla-
tamen parvipendit quod amant. Nic tos vult fallere mat, id quod justum non est, minime expedire
laudantes, ne decipiat diligenles. Ideoque inslat q eumque jussit desistere ab incepto. Sic ero-o
" edi-
ardenter ut polius ille laudetur, a quo liabct homo, cto civium antelata est jusliiia prudentiae, imo et
quidquid in co jure laudalur. Qui autem glorice con- non esse prudentiam, sed polius c.illiJiiutem, cui
templor, domiaalionis est avidus, beslias superat justitia adversatur.
Zaleucus, urbe Locrcnsium a se
sive credulitatis quidem
viliis, sive luxurise. Tales saluberrimis atque utilissimis legibus munita, cum
leste magno Putre Auguslino, Romani fuerunt. Nain
filius ejus aduUerii criraine dainnatus, secunduin
cum eorum vilia percurrunlur, gens nulla deterior ; jus ab eo constitutum, uiroque oculo privari de-
cum virtutes, nulla polior iuvenitur. Alias tamen buerit, ac tota civitas in honorem patris necessita-
gentes non crudeli dominio, seJ mausueto subjuga- tera pa'n;c adolescentulo rcmitterot, aliquandiu re-
verunt imperio. Et quod moderatio acquisivit, aut Ad
pugnavit. ultimum populi precibus evictus, prius
crudelitas, aut Iu.x:uria perdidit. Nou enira existima- suo erutb, deinde filii oculo, usum videndi utriqiie
tionis amissa, dominationis cupiditate caruerunt. reliqiiiL Ita debitum supplicii raodum legi reddidit,
Sed hujus vitii summitalem, et quasi arcem quam- aequitatis adinirabili temporaniento, se infer mise-
dam, Nero Ca^.oar primus obtinuil, cujus tanla fuit ricordem patrem, et justum legislatorem partilus.
luxuries, ul nilii! ab eopularelurvirile metuendum :
Nonne memoria talium fidelius inhasret menlibus
tanta crudelitas, nt nihil molle Iiabere crederetur auditorum, quam si nebulonum aluissent exercilum
si esset ignotus. Nemo eo gulosior, neino cantorum, aut niut;ilona vcstium iinperita' miiltitudiuis aspe-
et histrionum, similiumque rangis gaudebat consor-
clihus ingessissenl ? .\ge quid Solonis prudentia
lio, uemo luxuriosior. Siquidcm ut se vindicaret a racruit? Felicitatis, inquit,
1.
judex, dies ultimus cst,
cullu et lilieralitatis imagine, nuilara veslam his ia- .'

et appellationis honorem sapienti confirmat rogus

duit. Quis tamen adco pcrditus est, ut ipsura lau- Siquidem rerum initia debentur fortun», philoso-
det '?
phiam soius consecrat finis. Mem, nihil
hom^ni
Demosthenes antequain virtus eloquii ejus in- meluendum, ni.si ne philosophiam iiuis excludal. „
notuisset, cultus operosioris dicitur appetisse nito- Unde cum ex amicis quenidam graviler mcpri!n'.em
rein ; sciens quia purpura causidieum vendil. At viderel, pcrduxit in arcem, hoitalusque est, ut pcr
postquam nolitiam et famam assecutus est eloquen- omnes subjectorum cedificiorum paries oculos cir-
tisD, toga contenlus est, dicens se vclle sibi a so po- cumferret. Deinde : « nunc lecum, inquit
Cogita
tius quam a nitore vestium, aut cultu exquisito quam raulti luctus sub his teclis, et olim
'fuerint'
conslare gloriam. et raodo verscntur, et iu sequentibus sa.'culis
siut
Patrol. CXCIX.
25
771 JOANNIS SAHESBERIENSIS 772

futuri, et mitle mortallLim incommoda tanquam A usquequaque cunclis innotuit Valerius Jlaximus
propria dellure. Quia si recte intondas, urbes nihil strategemata sio diflinit, ut dicat quia est pars cal-
aliud sunl, quam humanarum cladium miseranda liditatis egregia, et ab omni reprehensiono procul
consepta. » Rex eliam ille subtilis judicii, qiiem remota, cujus opera, quia appellatione vix apte
ferunt, auctore Valerio, traditum sibi diadcma exprimi possunt, Greeca pronuntiatione slrategemala
priusquam capiti imponeret, recentem pannum diu appellantur. Proprie tamen strategemata sunt, qute
considerasse atque dixisse : " nobilem magis, ad rem pertinent militarem. Nam et ab eo dicunlur
quam felicem pannum, quem si quis penitus co- stratilates. Qua? vero contra proi)riae appellationis

gnoscat, quam raultis sollicitudinibus, et periculis, notam ad res alias perlinent, Julio Fronlino teste,

et miseriis sit ne humi quidem jacentem

refertus, strategematica appellantur. Dislat enim stralege-

toUeret. Aristophanes quoque non opertere, iiiquil, maticum a strategemate, quomodo genus a specie
leonem, sin autem alilus sit, ob- dilTert. Redit iterum Publ. Clodius, ut ipsius pauca
in urbe nutriro

sequi ei convenire. » Monet enim utpra^cipuce no-

subjiciam, quorum vel minimum dixisse, majus est,

et concitati ingenii juvenes refrenenlur et tVucluosius ad gloriara, quam fecisse quod fa-
bilitatis ;

vero favore, ac protusa indulgenlia parci, ciunt, qui se ipsos eviscerant ob inauem laudis amo-
niraio
potentiam obtineant, ne impediantur g i"em. Ait ergo
quo minus
eas obtreclare Bcneftcium accepit dando, qui digno dedit,
quidem, quod slultum et inulilo sit
Feras, no7i culpes, quod mutari non potest.
vires,quas ipse foveris. Arisloleles quoque Calli- Cui pliis licet, quam par est, plus vuit quam llcet.
sthenem auditorem suum ad Alexandrum mittens, Comes facundus in via pro vehiculo est.
hortatus est, ul cum eo nunquam, aut jucundissime Frugalitas miseria est runioris honi.
Hfcredis fletus sub persotia risus est.
loquerelur, quo scilicet apud regias aurcs vel si-
Furor ftt swpius Iwsa patientia.
lentio tutior, vel sermono esset acceplior. At ille
Improbe Neptunum accusat, qui ilerum nnufragium
dum Alexaodrura Persica salutatione exsullantem ifecit.

objurgat, et raores ejus studct componere, vita Nimium altercando vcritas amittitur.
Pars bcneficii est, quod petitur si cito neges.
privalus est. Idera Aristoteles de sometipso in neu-
Ita amicumhaheas, ut posse inimicum fteri putes.
tram partem loquendum essc dicebal, quouiam Veterem ferendo injuriam. invilas novam.
laudare se vani, et viluperare se, stuUi est. Agesi- Nunquam periculum sine periculo vincitur.
ISecesse est multos timeut, c/uon mulli timem.
laus cura adversus rempublicam Lacedaemoniorura
(P. SvR. ap. Gell. xvii, G.)
ortam seditionem de nocle compcrisset, lcges Ly-
indemnatis sup Postremo vel lenui virtulis indicio, sive in verbo.
curgi continuo abrogavit, quse de
plicium .sumi vetabant. Coraprehensis autera et q sive in opere, fama protenditur, et virtute relicta,

inteifeclis sontibuseasdem restituit,

, evestigio quanluslibet sumptus non tam gloriam quam igno-

simul utrumque providens, ne salutaris animadver-

mimara pant.
jure impediretur. Ilanni- Cap. X\\ Honesiatem aut solam, aut prcv cfeteris
sio vel injusta esset, vel
e.vpel:'ndam, et in ea tota liberaiitati locum
bal, navali pra>lio viclus, limens amissse classis
essepnvcipuum, et econtra avariliam glorife
poenas dare oflensam avertit astutia. Nam ex illa
plurimum adversari.
infelici pugna, priusquam nuntius mali doraum ve- Sicut autera gloria, quae est, ut Ciceroni placuil,
niret, unura ex aniicis misit Carthaginem. Qui cu- frcquens fama cum laude, a radice virtutis oritur,
riam ingressus, stalim quc-esivit, an cum Romano- ot iiisius lumine duntaxat illustralur, ita ignomi-
rum copiis, quse supervenerunt, oporterot dimicari. nia, confusio, et si quid aliud dedecet, a vitio traliit

Senatu vero acclamante ; Oportel ! « Dimicavit, originem, et provectum. Sive enim aul sola hone-
inquit nuntius, et superatus esl, non relinquens eis stas bonum sit, ut Sloicis quibusdam placet, sive
liberum, ut damnarent faetura, quod ipsi judicave- prEecipuura, et prae coetoris expetendura, sicut asse-
rant faciendum. <> Gorgias Leonlinus Isocralis, et runt Peripatelici, hoo usquequaque indubium est,

corapluriura magui ingenii virorum prteceplor, ea quia nihil expelendorura adversatur honesto. Lau-
innocentia vixit, anno in-
ut centesirao el septimo „ dantur csetera, et non insipienter optantur, ut bona
terrogatus, quare landiu manere in vila vellet :
valitudo, clarus sanguis, rerura copia, sed nihil is-
« Quia nihil, inquit, habeo quod senectutem raeam torum turpem aut inhonestura hominem facit esse

accuset. » Hoc credo accidisse ex gratia, et multa laudabilem. Siquidem de valeludine bona vires, de
peritia litterarum, quibus a;tate sua prajstabat, adoo viribus temerilas, do lemeritate violonlia, de vio-
ut priinus in convenlu poscero ausus sit, qua de re lentia stimulus ultionis, quasi odii et bellorum fax
quisque audire vellet : unde et ei in templo Dol- accensa inllamraatur, sequiturque justilia; contera-
phici Apollinis universa Graecia, statuam ex solido ptus, legura prsevaricalio, et concussio inquieta pu-
auro posuit, cum cffiterorum ad id tempus auratas blici slalus. Clarus sanguis elalionem parit, poten-
coUocassel. Occurrent multa hujusmodi, qua; lau- tiam aliectat, conculcat inferiores, pares conlemnit,
dis vera; polerunt pra-stare materiam, si quis anti- superiores liabere dedignalur, loquilur grandia,
quorum vafre dicla vel facla strategemala, et stra- tolus tumet alto magnoque sanguine, tanquara fe-

tegemalica quoque recensenl. Cietoium quia sfepe cerit ipse aliquid propter quod nobilis esse debeat
strategematum meniio facta esl, el res nomiue non sui immemor, eorum qua; retro esse videntur obli-
 : ;

POLYCRVTKJLS. — L!B. VIII. 771

viscitur, et sc in anleriora sine cullu virlulis, A Qwerit so natara, nec invenit. Omnibus ergo
riJiculus Thrasonis imilalor exlentiit. Inquit ctlii- Scorla ptacent, fractifjue enerui corpore qressus,
cus : Et tuxi crines, et lot nova numina veslis.
Malo pater sit Tkcrsit.cs, dummodo tu sis QufCijue virumquwrit.
ACacidie similis, i'ulca>iiaijue arma capcssas Scd utinam in hac dominalione luxurice invenian-
Qaam te 'fliersitn; similem producat Achillcs. tur viri, vel nudieribus similes, nalurae taraen aut
(JuvEA. vm, 269.) lcgi oblemperantibus. Mx his palet, quia nec va-
Nolo tamen ut in injnriam suam iliclum nosler Si- lcludinis, noc generositatis, nec copia; est laus
monides opinetur, atavis (luidem eiliuis rsgibus, prima, sed virtulis, cujus haic instrumenta sunt,
et Cajjitolinis generosior, et Marcellis, et omnibus ct ideo appelenda. Siquidem non decet naluram,
ail podium specianlibus et quasi a purioribus et (luaj virlutem aut solam, aut fecit caeleris
: pi-iB ex-
felicioribus ovis e.\clusus eruperit, germanis et petendam, ei non expetenda fecisse instrumenta.
uterinis, ut ei alteslantur, longe nobilior esl. Cre- In coque rectius videntur sentire Peripaletici,
diderim laeile qui(lr|uid sincerum, cl defecalioris quod cum virtutem suis fateantur ad exercitium
naturae iu massa generis ejus ab initio exstitit, in gerendorum egere inslrumentis, ipsa quoque in-
ipsum, ut quasi genlis sua; stella praefulgeat, con- r>
^'''"menla, etsi propter aliud, fatenlur expelenda :

"
Iluxisse, quod vero fsculcntius et obscurius, resc-
'

Sioicis lamen placet sibi virtutem sufficere ad bea-

disse in germanis et utcrinis. Lrelanlur lamen tiludinem : nec ego eos erroris arguo, sed expedi-
sicut in claritate illiiis, sic in propria abjoctioue, liorem dico per inslrumenla virtutem. C;«terum
ne nobilitate generis, cum res exegoril, ex causa ut alias dixisse me memini, cum omnis virtus gra-
cognationis proliibeanlur cum tinitimis matrimoiiio tiosa sit, liberaluas gratissima est, eo quod pluri-
copulari. Cesserunl ergo Simonidae reges, et praj- mis prodest ; et certe nisi facultas adest, effundit
sides, principes, tribuni, centunones, et primi pro- viscera, id est proprium largilur affectum. Alio-
vinciarura sua mediocrilale contenti , nitunlur quin quomodo, juxla apostolum, in eo charitas
virlule sua, nihil in officiis legilimis vile ducunt, manet (7 Joan. iii), qui pulsanle necessilatc proxi-
aut ignominiosuni : et culina-, si res exegerit, non nd, menlis viscera claudil ? Econtra ingratissiinum
dediguantur habere memoriam, aut peritiam exer- et odiosissimum vilium, quod nec utfeclu prodest
cere. Recolunt quia animalia muta non gencrosa aliis, nec affectu. IL-bc est avarilia latentium in-
pulat quis, nisi fortia dagalrix lucrorum, manifestfe prasdae avidissima
nempe volucrem vorago, neque habendi fruclu felix et cupidilate
Sic laudamus equum, facili cui plurima pnlma qu;crendi niiserrima.
Fervct, et e.vultat rauco vicloria Circo. G Quid non mortalia peclora cogis
iSobilis hic quocunqiic venitde gramine, cujus
Auri sacra famcs ?
Clara fuga ante alios, et primus in uquurepulvis.
Sed venale pecus Corylha' postcrilas, et (ViRG. jEn. 111, 56.)
Hirpini,
rara juyo victoria sed'it,
si H(!riphile viri vilam auro dislraxit. Suam Philippo
Dominos preliis niutare jubentur ^endidit Graecia libertatem. Et in ipsam Vaierius
Exiguis, tritoque irahunt cpirkedia collo.
iMaximus his exeinplis invchiiur. « Cum admodum
Siquidem
locupleli M. Munitio Basilio
testamentum falsum
Nobilitas sola est, atque unica v'irtus.
quidam in GrsEcia subjecisset, ejusdemque confir-
(Ju\E.\. .Sat. viir, HO.) mandi gralia, potenlissimos civitatis nostrse viros
Ergo generosilas, et clari sanguinis luraen,
etsi ea M. Crassum et Q. Hortensium, quibus Munitius
magnum quid esse per se Simonides glorietur, ni-
ignotus fuerat, tabulis hasredis inseruisset, quan-
hil aliud sunl quam morum nianifestalio : gloriosa quam evidens fraus erat, tamen uterque pecuniae
quide.-n, si boni fuerint, ignominiosa si mali. Hoc cupidus, facinoris alieni munus non repudiavit.
tamen unum meo judicio, quidquid ille sentiat, Quanlam culpam, quam leviter reluli Lumina !
bonum habet generositas, quod nccessitatera indi- curia;, ornamenia fori, quod scelus vindicare de-
cit probitatis. At rerum copia nunc avaritiam ac-
buerant, inhonesti lucri caplura invitali,
£) auclori-
cendit, nunc in exitiura et exterrainium sui luxu- latibus suis texerunt. Verum aliquanto majores vi-
riam inslruit. Hujus
res in Q. Cassio exhibuit qui in llispania
; Sillium
Inyeniosa gula est et Aibinium Purnium occideudi sui gratia, cum
haec
pu-
gionibus deprehensos, quinquagies sesletrium
Ad prcedam strepilumquc ab
lucri suffragia verlit, illo, ab hoc sexagies pactus dimisit. Anne dubites
(Petr.) si allerum tantum darelur, jugulum quoque suura
ut sit
a^quo animo illis fuisse prtubilurum? Civterum ava-
Venalis populus, vcnalis curia pntrum.
rilia ante omnes Vitii Seplimuli pra.'cordia posso-
Haec vires solvit, et ulrumque sexum frangit in Ve- dil : qui cum C. Gracchi familiaris fuissct, caput
nerem, legis et natur» imperio reluctatur. Hanc ejus abscinderet, et per urbem pilo fixum, ferre
abrogat, exslinguit, et sepelit. Hanc infatuat, ener- suslinuit, quia Opimins consul auro ipsi repensu-
vat et snbvertit. Lex ergo ipsi non est, et ei nalura rum edixerat. Sunt qui tradant liquato plunibo
fere otiosa et ebria est.
cum cavalam partcm capitis, quo ponderosius es-
 :

775 JOANMS SARESBERIENSIS r<6

el explesse. Fuerit ille scdiliosus, bono pericrit A quatuor virtulum ikunina oriuntur. Ediverso ct Epi-

exemplo, clientis lamen scelesta fames, in lias us cureorum liorlus fontem suum liabet libidinem, qui
que jacenlis injurias, esurire non debuit. Odiis et ipse parlunt flumina, qute irrigant universam
merita Septimuli avaritia Ptolem-,ei autem rogis : lianc vallem lacrymarum et miseriae, iu quam eje-
Cyprorum risu prosequcnda. Nam cum anxiis sor- ctus est exsul, qui ([uod libuil, et quod licuit, fa-

dibus magnas opes corrupisset, propterque eas per- cere prffielegil. Et quidcm quasi uuus rivus est

iturum se videret, et ideo omni pecunia impcsita amor habendi, quo ad sutficicnliam rcrum copia
navibus ia allum processisset, ut classe perforata, qua3ritur, in quo avaritia laborat prseter licitum

suo arbilrio perirent, et hostes proeda carerent, possidere, vel scire. Alter vero luxuriae lenocinia
non sustinuit mergere aurum et argentum, sed diftundit, et defluit in varias voluplates, dum ad
futurum necis suae prseniium, domum reve.xil. Pro- tranquillitalis, et leetitiffi gaudia lendeus aspirat.
cul dubio hic non possedit divilias, sed a divitiis Tertius vires colligit, quibus tueatur uaturaB liber-
possessus est : tilulo re.x animo pecunise
insulae, tatem, et cujusvis molestiae propuisare possit inju-

miserabile mancipium. » Haec Valerius. Sed pos- rias : et cum viribus abundaverit, prosilit in odi-
sunt eliam nequiora avaritia; inveniri exempla. Si- bilem lyrannidis venam. Quartus ab appelilu cele-
quidem prophetae oculos cupiditas excEecavil, ct g brilalis et reverenti», dum emiuentiam qua?ril,

pecunia corruptus Apostolus, Dominum innocentem fallaciter inlumescit. Itec sunt quatuor llumina
cruciligendum tradidit manibus impiorum. Polest qua: infundunt et circumeunt orbem, et de foute

quidem delurpari verbis, sed non satis, quia de- pervcrsaj voluutatis scaiuriunl, qui sedem habent
formior est et turpior, quam ut ore humano possit in imo, ct originem contrahuut a luto vanitatis.

exponi. Ideoque autem est avaritia sludiosius de- Cum autem excreverinl, diversos ex se pariunt ri-

cliuanda, quia tenacius inhaeret ab imagine utili- vos, et quasi intumesoenlibus aquis diluvii, muii-
lalis, et perniciosius nocet ab extcrminio charilatis. dum obruunl, animantia perimunt, et sic omuia
Inde est quod ridiculam et miserandam cum seni- deient, ut terra videri possit in solitudinem redi-

bus contraxit familiaritalem, ut quo minus egent, genda, nisi quia paucas, id est oclo animas, resur-
avidius concupiscant, el quo rebus sunt cilius ca- rcctiouis scilicet fllios, domus Domini arca conser-
riluri, eas parcius ministrenl ulililati. Nam et nia- vat. Hi sunt utique, quos ex omni carue Dominus
nus in juveutule porrecta ad dandum, in sene- Verumtamcn qui sunt in diluvio aqua-
prffielcgil.

ctule contrahitur, et quse in juventute conlracta est, rum multarum, ad eum non approximabunt. Et
aut nunquam, aul raro in senibus dilalatur. Cum quidem araor commodi, de quo pra?dictum est, has
vero eis beneficio naturse libertas vicina immineat,
p quasi in mare altum fundit aquas, et invalescente

se ipsos vano timore raiserrimae subjiciunt servituli malitia, velut calaraclis coeli apertis, varias pluit

Siquidem Diogenes ait « Indigenlia nalurae fortu-

: Dominus, in augraonlum diluvii, delinquendi oc-

nam non limet. » Beatus quoque Ilieronymus casiones ;

permiltens ut sublracla gralia, qui in

(,Grandis, inquit, exsultalio est animso, cum parvo sordibus est, sordescat {Apoc. xxii) amplius, et quem
contentus fueris, mundum habere subpedibus el om- proprio commitlit arbitrio, quasi ulciscens ferit.

nem ejus potentiam, cpulas libidinosas , et ea propter Non quod appetitum commodi, si temperalus sit,

qufe divitise comparantur, vilibus mulare cibis et dicam esse culpabilera, aut copiam rerum sufticien-

grossiori tunica compensarci Hcecquidem laudabilia tem, aut la^litiam mentis, aut naturalem libertalis

sunt, ad famara, sed aJ conscientiam,

si n(.in tiant amorom, aut eminendi merilum ducam in crimine ;

quae omnia sequanimiter portat. Ut enim ait Xeno- sed nihil istorum quod pollicetur, aftert ; eo quidem

phon: « Conscieutia jusli, scit raaledicta contem- modo quo quffiritur, conlrarium potius operatur

nere. « Ursus ergo rerum laudabilis aut culpabilis pftectura. Haec autem omnia bona sunt, si eis, do-
est, rerum dunlaxat dilTerentia esl. Unde Diasponis, cenle gralia, recte filius adversus carnem luctans

pecunia profuso decus, avaro supplicium est. » Fu- et sanguinem, et a patre gaudii et exullationis be-

gienda sunt, inquit Macrobius, omnibus modis, et nedicendus, utatur, et eisdem quasi florido, frugi-

abscindenda igne et ferro, toloque artiticio sepa- I-' fero, et jucundo induitur vestiraento. Si vero san-
randa languor a coipore, imperitia ab animo, luxu- guineus, fraterque carnalis, contemnens matris gra-

ria ventre, a civitale seditio, a domo discordia, ct tiie familiaritatem, haec omnia raorum indumenta
in commune a cunctis rebus intemperaulia. usurpet, )iec fragrant, nec docent, nec pascendo

Cap. XVI. De qitaluor llumimbus,qu(v. dcfonlclibi- refloiunt. !it hoc est forte quod vcstes Esau pla-
dinis oriuntur Epicureis, faciuntquc diluvitim quo cuisse scribuntur in Jacob, et eis aul non usus,

fere mundus mergalur : et dc aquis conlrariis,ct aut odorem suavitatis dedisse patri non scribitur

vestibus Esau. Esau. Nam dum bonis abulitur, sensibus integris gra-

Eo quidom htcc universa concurrunt, ut osten- lus osse non potost. Ergo vana bonorum species nec
dalur quielum statum in rebus publicis aut privatis satial, nec Iretificat, nec liberat, nec exaltat. Porro
nisi a fonte sapientiae quidquid sentiat Epicurus, adversus luxuriam, avaritiam, cenodoxiam, quoedam
provenire non posse. Hanc enim csse hortum de- superius dicia sunl ; viriura afifectatio quodammodo
Jiciarum uberrimum, superius dictum esl, de quo hactenus mansit intacla, quae, etsi libertalis et cel-
 /77 POLYCRATICUS. LIB. VIIL 778

siludinis vidoalur afftrrc suffrajfiiim , a verilalo A Imago qu.Tdam divinilalis esl princeps, el lyrannus

ulriusrjuo pernioiosius abiUicit crrantem. Hnec est est adversaria; forliludinis, el Luciferianne pravita-
enim quK perniciosissimam inducit peslem, et ty- tis imago. Siquidem illum imitatur, qui afleclavit
raniiidis procurans orlum compagem quictis et , sedem ponere ad aquilonem, et similis esse Al-
pacis,qua nihil salubrius est, moiitur exstinguere. tissimo, bonilate taraen deducta. Si enim bonilali
Siquidem liaec flumina cliariialem exstinguunt liis, studoret csse conformis , nequaquam potcntiaj aut
qiiihus vita ncgalur. lo liis Tantalus lahoral in fa- sapientite gloriam praeripere molirctur. Rcmune-
bulis cili'a salietalom, et sermo propliciicus degen- randi tamon auctoritite aspiravit forlasso corpquari.
tium in his aquis increpat silim. Sitientes ergo ad Imago dcilatis princeps , amandus, venerandus est

aquas invilat apposilas, quse a spiritii profluunt absque et colendus; tyrannus pravitatis imago, plerumque
commnlatione, gralis acccpturos a gratia vinum et eli im occidendus. Origo tyranni iniquilas esl , et
lac. Quare, inquh. appcndilis argenlum von in pn- de railire toxicata raala el postifera germinat, et
nibus :et laborem vestrum nnn in saturitalc Auditc '.' puUuliit arhor, securi qualihet succidenda. Nisi
a idientcs me,etcomedite bonum, et delcctahitur in cnim iniquitas, et injustitia charitalis cxtGrminatrix
crassitudine anima vestra (ha. r.v). Non ulique in tyrannidem procurasset, pax sccura, et quies per-
ilia, in qua delectationom non hahcl anima, scd ca- g pciua, in aevura populos possedisset, nemoque co-
ro; in illa in qua rccalcitravit dilcctus, incrassatus, gitaret de finibus producendis. Essent eliam, sicut
impinguatus, diiatalus, sed in qua benedicitur fi- magnus Palor tostis esl Augustinus, ita regna quieta,
lius ul in rore suporvonientos gratia\ el pinguedine et amica pace gaudentia, sicut in composita civitate

liheri arbilrii volunlalom Dei prudcnter intelligat, diversae farailiae, aut in eadam familia diversae per-
potenter irapleat, tolerot paticnler. Ilre ilaque im- sona;. Aut forte, quod credibilius est, omnino regna
pinguantcs et dulcos aqua? sunt, et qu.ie alias omnes non essent, quae, sicut ab antiquis liquet historiis,
temperant, quia liis salsuginem oarum absorbuit iniquitas per se aul prssumpsit, aut extorsit a Do-
lignum crucis , et dulcoravit eas, et sapienlise cot'- mino. Et quidera non soli reges lyrannidem exer-
lestis infusio, easdem in salutem animarum et sa- conl,privalorum plurimi tyranni sunt, dura id vi-
tietatem fecil esse polahiies. Ha? qiioque liberant, rium quod habent, in vetitum efierunt. Nec moveal
totius lyrannidis incursum impedumt aut premunt, quod regos tyrannis visus sura sociasse, quia, licet
aut puniunt. Non ergo vanae vircs, sed veritas libc- rex dicalur a recto, quod principem decet, tamen
rat in «quitate consistens, el licet vanitas promittat appcllatio ejus abusu cadit in tyrannura. Inde est
liberationem, vere lihori noquaquam sunl, iiisi quos illud :

filius liberaverit. Tu natiiroc, gralia? cl gloria; dis- Quod potuit populus qucmquam perduccrc liber,
lingue libertalem, et invenies nuUam earum de va- c Ascendi, supraque nikil nisi rcgna rcliqui.
nitate conlingere, nec tibi conditio magis servilis (VlRG.)
occurret, quara tyranni. Si enim ubi Spiritus Domi- Et illiid :

ni, ibi liberlas (U Cor. iiO, misorrima profecto ser- Spcs mihi pacis erit, de.vtram tetigisse tyranni.
vitule deprimitur, qucm spiritus nequam exagilal. (ViRG. ^n. vii, 106.)

Et si ollicium conlra officium, et recle vivendi re-

Cap. XVII. 1)1 quo ti/rannus a principe diffcrat,
et de tyrannidc saccrdotum : et in quo pastor,
gulam dici licet, sententia unius omnium aperit of-

fur et mercenarius ab inviccm diffcrunt. ficia, inio vitia tyrannorura. quo

Photinus is cst (a
et ipsi jiossun non immerito appellari Pholiniani)
In quo princeps differat a lyranno, dum revolvo-
primus in monstris pcUeae domus, id esl inter alia
rotur auctore Plutarcho institutio Trajani, superiiis
porloiila .Egypti, iminundilia et crudelilato insignis,
dictum est, ot qu.-io prircipis sint oflicia , aut rei-
membra qui Pompeiuni lclho damnare ausus, aut potius mo-
publicM , diligenter expositum. Undn
res tyrannoriim suela prjesumplione exprimens, ait :
facilius et paucioi'ibus poterunt innolescero, qua^ e
regione diconda sunt de tyranno. Est ergo tyrannus, Jus et fas multos faciunt, Ptolemav- nocentes.
ut eum philoso[ihi dopinxerunt, qui violenla domi- Dnt pa-nas laudata fides, cum sustinct, inquit.
D Quns fortuna premit : fatis acccde, deisque,
nalione populiim premit, sicut qiii legibus regit
Et cole felices, miseros fuge : sidera terra
princeps est/Porro lox donum Dci ost, a»quitatis Ut distant, ut flamma mari, sic utile recto.
forma, norma justitiae, divinae voluntaiis imago, sa- Sceptrorum vis tota pcrit, si pendere justa
Incipit : cvcrtitque acics respcctus lioncsti.
lutis cuslodia, unio el consolidalio populorum, re-
lAberlas scelerum est, qute regna invisa tuetur,
gula ofliciorum, exckisio ot e.xtorminalio vitiorum,
Sublatusque modus gladii faccre omnia swve ;

violentiae cl totius injuriac peena. Haec aulem aut Non impune licet, nisi cum facis, cxcat aula
violontia, aut dolo impugiiatur, el quasi aul loonis Qui volet esse pius : virtus et summa potestas
immanitate vaslatur, aut draconis supplantatur in- Non coeunt, semper metuet^ quem sceva pudebunt.

sidiis. Quocunque aulom modo id fiat, planum est (LucAN. viii, 403.)
gratiara oppugnari, et Deum quodammodo provo- Ergo respectus honesti ot justi minimus, aut nul- ,

cariad praelium. Princcps pugnal pro legibus et po- Iu3 est, in facie tyrannorum, et sive ecclesiastici,
puli liberlate; lyrannus nihil actuin pulat, nisi sive mundani sint, omnia posse volunt, contemnen-
leges evacuet, et pnpiilum devocet in servilulem. tes quid potentiam antccedat hanc aut sequatur.
 1

770 JOANNIS SARESBERIENSIS 780

Utrisque lamcn hoc pcrsuaderi vellem di\\m\mAredtixistis,quodpenerat,nonrequisistis,sed cum ,

noiKlum exspirasse judicium, quod primigcnis, et nusleritate imperabatiseis, eicum potentia; et dis-
Ecmini corum intlictum esl quod, quia noluerunt persK suni oves mev, eo quod non csset pastor, et
:

cum posscnl, infliclurQ est, ne possint etiam jusli- factiEsunt indevoralioncni omnium bestiarum ngri,
tiae obtem|)erare cura volunl. Nam ct proverbio etdisiiersct'sunt{Eiech.x\\i\).QiM sibialiudadesse
dici solet: «Quia qui non vult cum potest, non uti- docet, Ezecliielis bacc et imprecalio, et incr._'patio,

que poterit cum volet. « Hujus verbi eliam magnus nisi pasloribus abesse quje adesse debuerant , et

Basilius auclor esl. Rogalus cnim a muliercula, ut adesse quae abessc oportuit ? Proplerea hmc dicit
pro ea prineipi inlercederet, cliarlam ejus accipiens Dominus Ecce cgo: ipsa supcr pastores, et requiram
sic scripsit priucipi : i' Paupercula bsec accessit ad gregcm meumdc mnnucoi um, etcessarccosfaciam,
me, (licens ,
posse mc apud te. Si ergo possum, ut ultranon pascantgrcgcm mcum, necpnscant am-
osiende. » Et dedit muberi chartam. Quae abiens pliu.f pasiores se-netipsos et iiberabo gregem meum

dedil epislolam principi : legensque eam princeps, de ore eorum, et non erit iiltra in escam eis {ibid.).
rescripsit hpec : » Propler vos, o Palersancto, volui Nonne lyrannidem sacerdolii viilelur exprimere
niisercri mulierculoc, sed non potui, pro co quod manifeslam , et vilam illorum depingere, qui in

l:'it>ulis subjacet. » Sanctus vcro rcscripsit ei : » Si- g omnibus quas sua sunt, quajrunl, et (juie Jesu Ctiri-
quidem volcns non poluisti, bene ulcunque se res sli sunt, posl lergum faciunt? (Phiiip. u.) Siqui-
habet; si autem potens noluisti, ducet te Chrislus dem non meum, sed alienum est, cl prnfecto inte-

ad indigenliura chorum, ut quando voles, non pos- meratse veritatis quo apud familiarem
oraculum ,

sis. » Sed organo suo quae semper electis adest ve- Allissimi inler mcrcenarium paslorcm, el furcm,
ritas, nequaquam defuit. Nam in brevi princeps difiereulia maniresla praescribitur. Bonus enim pa-
idem, imperiali indignatione tentalus , duclus est stor animam sunm ponil pro ovibns suis [Joan. x).
vinctus inter caplivos , vel po^na sua satisfacicns Cujus si qu.'Ei is ofticium. apud jam diclum per prophe-
injusle oppressis. Oratione tamen Basilii, posl sex- tara iiivenies : Er.ce ego ipse requiram ovesmeas,et
lum diem de abductione liberatus est, descendente visitaho eas, .ncut visitnt pastor gregcm suum, in die
signo impcriali, sicut vir sanclus optaverat. Itaque quando fucrilinmcdio ovium suarumdi.isipntarum.
et lyranni nomine rex , el e converso interdum Educam ens de nube, et congregnbo de cnligine, in-
principis noiiiine tyrannus appellatur; juxla i!lud :
ducam eas in terrnm sutm.et pnscnm ens in monti-
Principes tui infidelcs, socii furum (Isa. i). Et bus Israel, in rivis, et in cunctis scdibus terroe, in
aWhi Prijicipes sacerdotum, etseniores populi con-
:
pascuisuberrimis,in montibus e.xcelsis erunt pascua
cilium fecerimt inunum, ut Jesum dolo ienerent, et earum,requiescenl in hcrbisvirentibus.etinpnscuis
occiderent (Mntlh. xxvi), qni utique justo legis ju- pinguibus pnscentur supcr montcs hrael.Pascam
dicio debuerat liberari. Nam et in sacerdotio in eas, et arcubnre fnciam, quod pericrni requiram,
veniuntur compUires, id tota agentes ambitione, 1
quod abjeclum erat reducam, nuod confrnctum
in omnibus arlibus ejus , ut sub praetextu oHicii, fncrat, nlligabo, et quod infirmum ernt consolidabo,
Euam possint lyrannidera exercere. Ilabct enim ei ct quod pingue el forte custodiam (Ezech. xxxiv).
respublica impiorum caput et membra sua, et quasi Hsec esl enim diligenlia, qua gregibus debenl invigi-
civilibus iuslitutis, legitimae reipublicK nititur esse lare pastores. Quod autem subjungit Et pascam :

conformis. Caput ergo ejus lyraumis cst, imago dia- illas in judicio et ju^titia (ibid.), ei utique respon-
boli : anima hseretici, schismalici, sacrilegi sacer- det qund praeinisit, sed cura austerilale imperabilis
doles, et nt verbo Plularchi utar, prsefecti regio- eis el cum potentia. Scriptum cst enim quia pondus
num impiignanles legem Domini. Cor consiliarii et pondus, mensurn et mcnsura, utrumque abomi-
impii ,
quasi scnatus iniquitalis. Oculi, aures, lin- nnhile cst apud Dcum (P>-ov. xx). A|)ud bomines
gua, nianus inermis, judices et leges, ofliciales iu- tamen qni negolialionem excrcenl, grandis vidclur
jusli. Manus arniala, niililes violenti, quois Ciccro csse prudcutia», scd lamen iilicit.-e, qute calliditas et
latrones appellat. Pedes, qui in ipsis humilioribiis doliis est, si alio pondero vcl mensura sua dislra-
negotiis prjEceptis Domini, el legilimis institulis ad- I|'hant, ei aliis comparenl aliena. At in prselalo raiio
versantur. Haec quiJem omnia possunla superioribus ;
cxigit acquilalis, ut quod aliis imponit onus, ipse
facillimecomprehendi.i^Iibi veroindignaiinondebenl praefeiat, cl qnod docere voiucril , opcre studcal
sacerdotcs, si et in eis fatear inveniri posse lyran- adimplero. IIoc cst enim in jiidicio ct.iuslilia pasccre,
nos. Alioquin quorsum est illud propheticum : Fili et non in austcritate et picnitenlia impcrire. Quod
liominis, proplietiza dc pastoribus Israel, proplie- ulique rariunt, qui huineris hominum alliganl onera
tiza, et dices nd cos : Iltrc dicit Dominus Deus : Vie gravia et importabilia, et digito suo ea contingere
pnsloribus Israel, qui pnscebant semetipsos. Nonne recusant. Undc sequitur :

grcgcs pascuntur a paslorihus ? Lac comcdcbalis, Et cum purissimam nijunm iihcrctis, rcliqunmpe-
lanisoperiebamini,etguodcrassumcrntoccidcbnlis, dibus vcstris turbahatis, ct ovcs mco' his,quw con-
gregcm autcmmeum non pnsccbatis. Quod infirmum culcala pcdUius vcslris facrant pnsccbnntur ct qun' ,

fuitnonconsolidnstis,ctquodirgrolum,nonsnnasl.is, pedes vestri turbnvernnt, lurc bihcbatit. Propterca

quod fraclumest, nonaUigaslis,quod abjeclum,non ecce ego ipse judico inter pecuspingue, ct macilen-

1
 ;

781 POLYCUATICUS. — LIB. VIII. 782

tum,pro eo (juodlatciibus ct liumeris impingebatis, A quem deuoret (I Petr. v). Qiiis crgo illum non re-

etcornihusvestrisventilabdtisomniainjirmapecora, pellat, aut saltem fugiat, qui ad hoc ovile ingredi-

donec dispergerentur foras {Ezech. xxxiv). liler- = lur, ul maclet et occidat ? Si quis, Apostolus in-

cenarius aufem ovcs quidem vel specie pascil, sed i]uit, cpiscopatum desiderat, bonum opus desiderat
quia omnia facit ad preliuni, si lupum vidcal irru- {I Tim. iii). Scd nef.cio quo pacto res in conlrarium
cntcm, dimittit oves et fuyit, quia non paslor.sed versala esl, ut cum omnes fcre desiderent episco-
mcrccnurius est, nec quideni ovium, scd lucri cu- pari, cum quod appelunt adcpli fuerint, otio mar-,
Canis ulique mutus latrare cont aut, quod lurpius est, in vanilalis operibus
ram habet (Joan. x). ;

non valens (ha. 56), ut vei clamore et tumultu lu- occupantur. Quanta curratur ambitione, volui qui-|
pum aljslerrcal vcnicnteni. Siquidcm euni liraet dem superius, sed utse res habct, plene non potui,
qui lomporalium diripil facultatem, et eum non at- oxplanare; et profccto quara inutililer multi ver-
tendit, qui animam cruciaturus est in gehonna. Cse- sentur in gradu optato, rcferre difficilius potero.
cus siquidem est ad grandia, et qu.T nullius sunl Unum lamen scio, quia non ea aviditate currunt,
perliorrescit. Do liis inquit :
ut pro aliis animas ponant, qui fortuna! raunuscula,
Vie propketis insipien-

tibus qui seyuuntur spiritum suum,etnihilvidcnt. vel, quod rectius dixerim, gratiEe Dei lemporaUa

Quasi vulpes in deserds, prophetw tui, Israel,crunt. r,dona, in hunc lamen concessa usum, ut prom
I^on ascendistis ex adverso, neque opposuistis mu- reantur seterna, recusant in necessitate fratribus
rum pro domo Israel, ut staretis inpreelio in die Do- erogare. llanc lamen esse pasloralis oflicii formam,
niini {Ex-eeh. xiii). Nibil cnim in eis libertalis est, prcemonstravit tam exemplo quara vcrbo pastorura
ut nuindi poleslalibus obloquantur, niliil virlulis, princeps. Ergo lanto currcntes ambitu, mcrcenarii
ul vcritalem in periculo tucantur ; in omnibus lu- properant, aut fures Benc tamen agilur cum
fieri.

crum, in nullis, aul paucis qua^runl salutem ani- ovibus, quse demandantur, qui eas
illius custodise
niarum. Dum in suis oblineant, dum ad ambilionis vel ad pretiura pascat. Nam et in ipsis mercena-
aut avarili;e succedat votum, eorum quaj Christi riis, gradus cl differentiae sunt. Laxant quidem
sunt, jactura coutemnitur ; Fiat pax in diebuseorum, omnes retia in capturara ; sed hi in capturara ani-
sint felosm oves, boves crassie, prompluaria plena raarum et rerum, illi res piscantur duntaxat, con-
(Psal. cxLiii), cibis el vasis onusta mensa in admi- lcmplo periculo animarum. Et saepe turbant orania,
ralionera intuenlium splendeat, variae ct pretiosae quo piscandi ad votum uberior succedat occasio.
supcllectilis opcrosus cultus abundet, honorenlur Miraberis variam supcllcclilem, et Crocsi, ut di-
et colantur a turbis, dilentur, visilentur a subdilis citur, facultates apud cos qui praedicant paupe-
in muncribus, sit deniquo iiberum, impune, et sine rem Chrislum, et quia suis non cogunlur stipendiis
nota facere quidijuid libido dictaverit ; ad singula '-' mililare, evangelizant, ut comedant, et evange-
dicant : Euge, euge (PsaL. xxxiv), ut, juxta incre- listarum slipendiis abutantur. Calicem quidem in

l)H\\onemprophalica.m,lutoabsquepaleis(Ezech.xiii) quo Joseph augurari consueverat, in sacci sui ore

livisse peccati indurati parietcm videantur, qui, revolvunt, sed non descendit in raanus. Lingua
prfecipienleDomino, fueral fodiendus ut rueret, et siquideni sacerdotis, calix est ejus, qui in veritate

abomiaalioncs pcssimae a domo Domini disperirent. est, ct pr,Triguratione nominis intcrpretalur sal-

Ili sunt qui consuunt pulvillos sub capite universce valor mundi, iustitutus ut vaticinetur abscondila,
cetaiis (ibid.) cervicalia supponentes ut capiant ani- et fidelium mentes potesl eo spiritu, quo repleti

mas, et lac comcdant, lanis operiantur ovium, quas discipuli, verbum fidei et salutis eructantes, in
quasi in somnum negligunlia? vel audaciae induxe- Judsea ebrii reputati sunl, dispensantes granum
runt. Fjir autem conviiicitur ab operibus suis, quia frumcnli, quod in tcrrani cordis corum ccciderat,

nonvenit nisi ut furciur, et occidat, et mactet,et et jam in caslitato eloquii eorum, fructum pluri-

perdat {Joan. x). luimicus ulique perniciosus et mum Domino gcrminabat. Alii quidem sine Evan-
apertus, qui nce rem pastoris liabet, ncc speciem, gelio de Evangelio vivunt, et bene si vivunt tan-
ct nec ad lucrum pascit, sed suum lucrum reputat, tum, ut non etiam luxurientur. Hos vero merce-
cliain cum occidit. Pastori itaque dcbotur amor, D narios dixerim, qui non laborant ut manducent,
quia diligit. Mcrcenario patienlia, quia videtur sed sinc labore non manducare, quod necessilatis
amautem imitari. est, scd oliari ct luxuriari dcsiderant. Omnibiis qui-

Furi vero nou debel Ecclesia, nisi poenam. Si dem qui pastoris exercent ofliciuin, gralia debelur

sciret paterfamilias, qua hora fur venirel, vigilaret et reverentia. et qui Christura quacunque ratione
utique, et non sincrct perfodi domum suara. Vo- annuntiant, et lucrum faciunt, cum sua tamen,

cempasloris audiant ovcs, et scquuntur[ibid.). Vo- et pro sua utilitatc, animarum pasloribus cl sa-

cem mercenarii inlcrdura audiunt ; scd eum, quia lutis dispensaloribus aggrcgenlur, sintque amici,

non vadit ad vilara, sequi conlomnunt. Vocom 1'uris sint et venerabiles, et Patrum iKlentur honore
aspcrnanlur, horrent ct fugiuul, quia in manu clsi mercenarii sunt, mercede sua me nunquam
ejus vidcnl, et in ore audiunt opera mortis. Si- privabunlur auctoro. Utinam sit in istis, qui ver-

quidem non modo fur est et latro, scd lupus rapax, bura Doi loquatur, qui aedificet Ecclesiara Dei, vel

sequipeda leonis, qui rugicns circumit, quw.rens ad lucrum ! Non invideo lucro, si opera autoce-
 783 JOANNIS SARESnKRIENSlS "81

clant. Qiii vcro sic inliiant lucris, ut quse Clirisli A m«/oi Mntlh.vu). Possorit pro eis, si quis tamcn
s.;nt, universa contemnant, et sic noc liaeresim est, qui eis censcat detrahendum, plura proponi;
doceant, ncc contentionibus Ecclesiam scindanf, scd in dcfensione corum hoc unum sufficiat. Con-
nec pastoris noc nierccnarii, digni sunt nec Ijonore, stat cnim quia apos'olorura oportet adorare ve-
nec nomine. Non loquor de legatis. Ecclesiam Ro- stigia : et illos esse ut Patres houorandos, coleu-
manam, qnaB parens (auctore Dco) et nutricula dos ut dominos, qui eorum possidont scdem ct
fidei, et morum esf, et non polest ab liomine ju- imilantur vitam. Illos polius hxa pagina respicit,
dicari et argui, ciTlesti privilegio munita, relin- qui plumis vehuntur ponsilibus, in saturitate di-
quo intaotam ; ncc enim credibile est, quod ea spiitant de jejuniis, cl quod vorbis astruunt, ope-
committerc proesumant vcl dignentur, quae dc jure ribus destruunt : in curru eunuchi reginse Elhi-
gentilium iu praesidibus provinciarum, el proeon- opum clausis oculis Scripturas loquunlur, et
sulibus, id est Icgatis Caesaris eonstat esse illicita. lectilant, et cum qui sicnt ovis ad occislonem
Qua vero impudcntia hoc atlentare audeat disci- ductus est,«i os suiim coram se tondente ncn apc-
pulus crucilixi, animarum,
vicarius Petri, pastor ruit {Isa. Lin), respicere dedignantur, aut ne-
quod vigenle infnlelium disciplina, vicarius impc- qucunt, noc discipulum veritatis inlerpretem,
i-atoris sub officio consulis, reclor corporum pree- g donec descendant ad aquas, quibus mundentur ab
sumere non audebat? Pocna repetundarum ox su- operibus mortuis, dignantur colligere. Uiique li-

perioribus liquet, et tann institutis legum, quam cot Scriplurarum insideant rotis, et pennatorum
historiarum oxemplis sseculo nostro innotuil, ct animalium impclu perferantur, lingua eorum cum
quod nisi in causa esculenti et poculenli judici de superioribus disputaverit, terram lingil : ncc
a provincialibus accipere non lici^bat, ifEi tamen Scripturas intelligunt, quia cor corum non aperil
ut accepta nequaquam cederent in muueris ra- scicntiarum Dominus, qui aporuit, sicut in .'\cli-

l^ionem. bus apostolorum scriptum est (cap. xvi), cor

Quis crgo crodet, quod Palres Ecclesiae, judices Lydia; purpurarife, ut audiret ea, qua; diccbantur
orbis, ct, ut ita dicam, clarissima lumina mundi, a Paulo, qua; lidelius humiii obedieutia raandalo-
diligant munera, sequantur retribuiiones, proviu- rum, quam disputatione verbosa Deura timentibus
cias conculiantj ut exeuliant loculos, e.xinaniant innotescunt. Far autem quis sit, duplici ratione
alienos, ut solident suos, verbis pra-dicenl pau- eolligitur. Nam ille qui de oonversatione terrcna,
pcrtatcm, et criuiinibus ad divitias proporent, pcr superbiaB scalam , arabitionis et viiiorum gra-
bonorum s])iritualium dam.nent commercia, ut cum dibus innilenlem, in ovile asccndit, Chrisio con-
cis duutaxat in talibus contrabere liccat, id agcn- ., tcmpto, id est neglecla rccta via et plana, sinuosis
^"
tes ut omnibus sint terrori , amcntur a nullo, anfractibus liminaria suffodit, aut parietum jun-
quietera doceant, ut faciant rixas, humilitaltm cluras irrumpit, aut per logulas iufusus illabitur,

indicant et simulent, ut vindiccnl fastum , alie- profecto fur cst et latro. Qui vero Christo apc-
nam pulsantes, ol suam foventes avaritiam, di- rienta ostium, id est ecclesia vocante ingreditur,

ctantes largitatem, teuacitali insistentes; et, ut et poslmodum sub urahra pasloris, efficitur perse-
paucis loci hujus anfractus et volumina spaliosa cutor, id est spoliat, mactat, occdit et perdit, fur

complectar, cum sceleratis et tlagitiosis omnibus indubitatus est. Tu vide in quo gradu ponendi vi-
ponentes porlionem, aut flagitia vindicantes in deanlur, quibus non sufficit divini juris licenlia

solidum, ut videantur concilium vanitalis , iniqua tondere et devorare pecus, nisi sseculariura legum
gereniium in synagoga, ccclcsia malignautium, ; implorcut auxilia, et officialos principum facti, oa
in quorum manibus iniquitates sunt, ot doxtera '.,
committcre non verentur, qua; facilc alius quilibet

eorum replela est munerihus ? Absit ut hoc quis- j

publicanus erubescat. Interim volupiali servienl,

quam audeat suspieari ! ne cadat in quemquara aut avaritifc ; et qui oos elegerunt, vol admiserunt
tantum scelus, ul os suum pDuat in cochim, et in custodiara siii, dcpopulantur et premunt, mor-
Patriim quaj non sunt pudonda denudet. Omnia temque oorum desidoranl, (luos foveri oportebat
eorura alba sunt et decora, nihil in ois est, quod ^ in ^»'""0 et spirilu. Tencnt profoclo memoriter
canmo morsui pateat, aut sanuam, ut satyricus illud propheticum : Eccc constitui te super gcntrs,
ait, posticam vereatur. Si tamen quispiam lioc ct super regnn, ut evellas, et destruas, el disper-
prsesumpsrrit, ei uuo validissimo respondobilur das, ct dissipes, et cr.difices, et planles (Jer. i). Quaj
argumcnlo, cui resislere ct contradicere non au- veio plantata invencnmt, nitunlur evcllcre, nt

dcbunt onmes adversarii nostri. Quo? iaquis. .Tcdificcut.sibi domum Domini in muncribus ma-
Opera, inquam, quae ipsi faciunt, teslimouium nus, aut lingusE, aut obsequii, aut cos subsliluanf
porhibent de eis. Si locura quaeris, efteclum quo explantatis, quos elegit aftectio carnis, id est aut
do causae sinccrilate constet, attende; cujus onim gonilos a se, aul sibi ab aliis carnalilcr genitos.
opus bonum est, ipsura quoque bonum est. Si au- Innnensum bic apcrilur opus, et via calamo di-
ctorem? eum qui ait : A fructibus eorum coi/no- latatur; sed subsisto parcens arliculis, qui publi-
scelL-i eos. Non enim potest arbor mala frtictus cis aspectibus ingeruntur. Si quis autem hic quid-
bonos 'facere ; aut conversim , arbor bona fructus piam dici durius caluraniatur, si ea quEB Pairibus
 785 POI.YCRATICUS. — LIB. VIII. 786

dicla snnl, legprit, mihi facile veni^im indulgcbit. A cnlor, anl aliqiiis alius per se consideratus, indecens

Si cnim tyrannus sa^cularis, jiiie divino ct humano est, et tamen in tota piclura decet : sic pcr se qua?dam
perimitur, (]uis tyrannum in facerdotio diligendum inspecla, indecora et niala, relata ad universita-
colendum Quod si istud videtur acer-
Ci^nseat, aut "?
tem, bona apparent el pulclira, eo oriinla sibi ad-
bum, illum qiii non nisi vera loquebatur et dulcia, a|ilante, cujus omnia opera valde sunt bona. Ergo
in patrocinium advoco bealuin Gregorium, qui et tyranni potestas bona quidem est, tyrannide
acerbius ista pcrsequitur. Et ut CEetera taceam, lamen nihil est pcjus. Est enim lyrannis, a Deo
hoc ipsis omnibus notiim est, qnia scire prselati concessae homini polestatis abusus. In hoc tamen
debent, quod cum ipsi deliiiquunt, tot mnrtibus malo, miiltiis, et magnus est bonorum usus. Patet
digni sunl, quot ad subditos, perditionis exeinpla ergo non in solis principibus esse tyrannidem, sed
transmiltunt. omnes esse tyrannos, quiconcessa desuperpotestate
in subditis abutuntur. l'orro si poteslas accedat
Cap. XVIII. Niiiistros Dei exse liirmmos: ef. qiiid
tijrannus: cl de moribus C. Caliyuke, el ycronis sapienti, qui rerum omnium novit et habet usum,
nepotis ejns, et exiiu ulriuSqii.C. omnihus bonis grala est, et omnibtis utills. Si vero

cadat in insipientem, etsi bonis quibus, omnia coo-

Minislros Dei laiiien Ivrannos esse non abneffo, .
.
^,
qui
.

m
• ,

utroque
.

pnmatu,
." ,• .
scilicet
•

animarum el
, R
-d
perantur
'
m ,

bonum, mala csse non

,

_.
possit,
'
,
molesta
tamcn ad modicum lemporis est. Nam »am ulrisque
corporum, justo suo indicio esse voluit, per quos
conlingere manifestum cst, licet exigente malitia
pumrentur mali, et corrigerenlur, et exercerentur
temporis nostri, qui in nos flagellum Domini jugi-
boni. Nam et peceata populi faciunt regnare liy-
ter provocamus, malis, id est insipientibiis, sypius
pocritam, et sicut Regum testalur histuria, defe-
conccdatur. Quid cnim in rcbus humanis, Romano
ctus sacerdotum, in populo Dei, tyrannos induxil.
imperio potentius, potest ulla memoria rccordari ?
Siquidem primi patres et patriarchae, vivendi ilii-
Si temporum series ab Urbe condita revolvatur, il-
cem optimam naliiram secuti sunt. .Successerunt
lud inveniuntur mali gessisse frequentius. Quis enim
duces a Moyse sequentes legeni, et judices qiii
C. Caligula, Augusti lertio successore, tetrior, aut
legis auctoritate regebant populum, et eosdcm
immanior, praster Neronem, qui antcccssores et suc-
fuisse legimus sacerdoles. Tandem in furore Do-
cessores omnes turpitudinc vitae et inauditis flagitiis
mini dati sunt regos, alii quidcm boni, alii vero
superavif? Hic autem Caligula, omnium tlagiliosissi-
mali. Senuerat enim Samuel, et cum filii ejus non
mus, taraen rexit, aut potius torsit imperium, ea
ambularent in viis suis, sed avaritiam et immundi-
tias sectarentur populu.», qui fortasse ipse
quidem credulilate, ut propriae invidens felicitati,
; el
mcrueratut Deo ''^ conditione suorum temporum quereretur, eo
ei tales praeessent saccrdotes, a C
quem contempscral, regem qnod nullis insignirentur calamitalibus publicis. IIIc
sibi cxlorsit. Electus
est ergo Saul, regis tamen jure prEedicto, siquidem ortii suo pacaverat sKCuIa, qui delere ve-
id est
nerat et mortis imperium. Licet
contradictionis
qui filios eorum tolleret, ut faceret aurigas, et filias

ut panificce, fierent et focaria^ agros et prsdia, ut

enim hrcc immensitas pacis ascriberetur Augusto,
Christo tamen polius ascribeuda est, qui civis Ro-
ea pro libito distribueret servis suis, populumque
manus indiclione census ascriptus est, regnante
totum servitutis premeret jugo. Idem tamen Chri-
Augusto. Siquidem evangeliorum et historiarum ve-
s*us Domini diclus est, et tyrannidem exercens,
regium non amisit bonorcm. Incussit enim Deus ridica relatione constat, quia sub eo natus est aucior

limorem omnibus, ut eum quasi ministrum Do- unicus pacis, Deus homo, Virginis filius Christus,
cujus feterna dispositio ad veram pacem, et felicis-
niini, cujus quodammodo geslabat imagincm,
simi regni beatitudinem conscripsit electos, cujus
venerarentur. Amplius quidem adjiciam, etiani
adventus multis prajnuntiatiis est, et patefactus in-
tyranni gentium reprobati ab oeterno ad mortem,
ministri Dei diciis. Nam, ut Orosius refert, cum C.-esar, Julio
sunt, et Christi Domini appellantur.
Unde prophet.T : Ingrcdientur portas Babi/lonis dit-
interfecto,ex Apolloniarediens urbem ingrederetur,

Cyrus hora circiter tertia, rcpente, liquido ac puro sereno,

ces, videlicet et Darius. Eyo eniin mnniavi r)
circulus ad speciem coelestis arcus orbem solis ani-
sanctificalis nieis, et vocaiii forles meos in ira
inca, et exsullantes in gloria mea (ha. biit : et hoc octavo Idus Januarii die, qui dicitur
xiii). Eccc
quia sanctificatos vocat Medos et Persas, non quod Epiphaniorum, credilur accidisse, quo Caesar pri-
sancti essent , sed Domini adversus Babylonem mum Jani porlas, sopitis Hnitisque bellis civilibus,

implebant voluntatem. clausit, et Augusti adeptus est noraen, apicem de-

Aliasquoque clarans imperii, ut penes unum doceretur surama

: Ecce egoadducam, laqnlt, Nabucko-
donnsor,seri<um meum, ct quia bene miki scrvivil rerum et potestatum esse, qiiara monarchiam no-
apud Tijrum, dabo ei.Eyijpluit' (Ex-ech. xxix). Omnis minant Gr»ci^
aiilem potestas bona,quoniam ab eo est, a qiio solo, Refert idem historiciis, quod, cum a Sicilia re-

omnia, et sola sunt bona. Utenli tamen interdum diens, receptis legionibus a Pompeio el Lepido, tri-

bona non est, aut patienti, sed mala, licet quoad ginta millia servorum dominis restituisset, et om-
universitatem sit bjna, illo faciente qui bene utitur nia superiora populi debita donanda, litterarum
malis nostris. Sicut enim in pictura fuscus aut niger etiam moDumentis abolitis, censuissel, in diebus
 " ;

787 JOANNIS SARIiSHERlENSIS

ipsis fons olei largissimus, de labcrna meritoria A bilu heliofeies odam soiial sacerilolales livmnos
per totum diem defluxit, illnm utiqiie manifeste ad- civitalis, inqua solis splendor colitur, decanlabat.
esse imperio nunlians, qui servos diaboli, pecca- AvariliiP aulem tam pra^ruptae exstitit, ut posl hoc
tores justo Dei dominio subdere vonerat, et pau- incendium, urbis, quam se Auguslus ex laterilia
perum miscreri. Cum crgo a facie Cliristi silercnt marmoream reddidisse jactaverat, neminem ad rc-
orania, et taiitas nniserationes Altissimi obslupe- liquias rerurasuarum adire permiserit. Cuncla quae
scerel raundus, summa rerum et potestatum in tcr- llammae quoque modo superfuerant, ipse abslulit:
tium ab Auguslo ad Caligulamcecidit. Cujus feroeia, cenlies ccntena millia sesleriium annua a senatu
ut brevibus b'queat, e.\clamasse fertur Utinam : .. conferri sibi imperavit : plurimos senatorum, nulla
populus Romanus unam tanlum cervicem liaberetl e.xslante causa, bonis privavit: negolialorum om-
Et quia hostis deerat, magno et incredibili appa- nium sub una dio, lormentis quoque adhibitis,
r»tu profectus est hoslem quaerere. Otiosisque vi- omnem penitus censum abstorsit. Crudelitatis au-
ribus Germaniam Galliamque percurrens, in ora tem rabie ila cffrenatus est, ut plurimam scnatus
Oceani circa prospocUim liritanni» subslitit, Ro- parteni interficeret, equestrera ordinem pene de-
mamque reversus est belli defieicnte materia, et slituerel. Sed ne parricidiis quidcm abslinuit, raa-
nuUo explelo negolio, nisi quod Belinum Britanno- 3 trem, fratrem, sororcm, uxorem, ca^lerosqoe omnes
rura regis filium, quem pater expulerat, cura pau cognalos el propinquos, sine haesitatione prostravit.
cis in deditionem accepil. Infestissiraus quidem Auxit haac molem facinoris ejus, temerilas impie-
Judseis exslitit, et sacra Hierosolymorum loca pro- latis in Deura. Nam primus Roma; Christianos sup-
fanari, et staluis repleri jussit, et se coli ul Deum. pliciis ct mortibus affecit : ac per omnes provincias
Pilatum Juda?ae prsesidem lanlis coarclavitangoribus, pari persecutione excruciari imperavit. Ipsumque
ut sua se transverberans manu, malorura corapon- nomen exstirpare conalus, beatissiraos Chrisli apo-
dium, mortis celeritate qussieril. Sorores, quas stolos Petrum cruce, Paulum gladio interfecit. Mox
Caligula primum stupro polluerat, damnavit exsilio, acerbissime miseram civitalem oborlae undique op-
et post, omnes simul exsules jussit occidi. Ip.se au- prcssere clades. Nara subsequente autunmo lanta
tem a suis protecloribus occisus cst. Iii secreto ejus urbi peslilontia incubuil, ut trigiiita raillia fune-
inventi sunt duo libelli, continentes lectissimorum rum in rationem Libitina; venirent. Brilannica de-
nomiiia civium, quos morli destinaverat : eratque inde clades evestigio accidit, qua duo prsecipua
alterius inscriptio, gladius, allerius, oppida, raagna civium sociorumque clade
pugio. Arca et caede,
quoque ingens mulliplicium venenorum invenla ost, direpta sunl. Praetorea in Oriente magnis Armeniae
quibus, Claudio Ca-sare jubenlc, demersis, maiia provinciis amissis, Roinanaj logiones sub jugum
ipsa, magno piscium exilio ]u-oleslanle tradunlur Parlliicum missae, a>greque Syria retenta cst. In
infecla. Successit avunculo CaligukT, Claudiotamen Asia tres urbes, Iioc est Laodicea, Hierapolis, Co-
interposilo, Nero Cacsar, rerum viliorumque suc- lossae, terrasmotu conciderunt. Haec Orosius fert
cessor, imo transgressor, petulaniiam, libidinem, cujus verbis et sensu eo libentius utor, quod scio
luxuriam, avariliam, crudelitatemque scelere quo- Christianum, et magni discipuluni Auguslini, pro-
vis exercuit. Tesle namque Orosio, pcrcitus pter religionem fidei nostr», veritali diligentius in-
pelu-
lantia, omnia pene Ilalia> et Grfpciaj Ihealra perlu- stilisse. Haec quidem possunt et apud alios histo-
strans, assumpto etiam varii vostitus dedecore, ricos inveniri diffusius, qui tyrannorum alrocilates,
Cerycas, id est cornicines, citharislas, tragcrdos et et exitus miseros plenius scribunt. Quae si quis di-
aurigas, saepe visus est superasse. Libidinibus quo- ligentius recfinseri voluerit, legal ea quae Trogus
que tanlis exagitalus esl, ut ne a malre quidem, vel Ponipeius, Joseplius, Hegosippus, Suetonius, Q. Cur-
sorore, ullave consanguinitatis reverentia abstinuis- tius, Corn. TacilHs, T. Livius, Serenus, ot Tran-
sereferatur; virum in uxorem duxerit, ipse a viro quillus, et alii hislorici, quos enumerare longura
ut uxor acceplus sit. Lu.xuriae tam etfrenaU-e fuil, est, suis com|irehenderunt historiis. Ex quibus fa-
ut relibus aureis piscaretur, quse purpureis funibus cile liquebii, quia semper lyranno licuit adulari,
exlrahebanlur; frigidis et calidis lavaret ungueulis: '' licuit oum decipere, et honestum fuit occidere, si
nullam vestem bis induit, nec unquam minus mille lamen non poterat.
aliler coerccri Noii enim de
carriicis confecissc tradilur Deniquc
iler. urbis privatis tyrannis agilur, sed de
liis qui rcmpubli-
Roma; incondium voluptalis sua; spectaculum fecit, cara preraunt. Nara privati legibus publicis, quae
per sex dies soptemque noctes ardens civilas regios constringunt hominura vitas, facile coercentur. In
pavit aspectus. Horrea quadro strucla lapide, ma- saccrdotem tamen, etsi tyrannum indunt, propter
gnaeque illae veterum insulee, quas discurrcns flara- reverentiam sacramenti, gladium materialom exor-
ma adire non poloral, magnis machinis quondam cere uon licot, nisi forte cu:!i exauctoratus fuerit,
ad externa bclla pra'paralis, labcfaclfe alque iu- in Ecclesiam Dci cruentam nianum e.xtendal, eo qui-
flammatae sunt, ad aditorum mansiones, bustorum- dem perpetuo obtinente, ut ob eamdem causam non
que diversoria, infelici plobe compuI.-;a. Quod ipse consurgat in cum duplex tribulalio. Pr.-eler reni la-
ex aliissima Ma-cenaiiana turre prospectans, la?tus- men non videlur, si haec, quic dicla sunt, aliquibus
que tlamma;, ut aiebat, pulchritudine, tragico Iia- aslniamus exemplis.
 189 POLYCRATICUS. — LIB. VIII. 790

Cap. XIX. Demorte JuUi Crpsaru, el alioTunKjen- A quam enim deformilale vek-rum officiorum, et an-
tilium tyrannorum. gustiis llcxurisque vianim offensus, ut prasdiclum
Occurrit ergo in primis domus Cacsarea, qua ni- est, urbem incendit, ab omni populo, sicut Sueto-
hil polentius aul gloiiosius, nulla setate recolit tonius refert, deserlus est : et cum ingressus in
niundus. Siquidem Julius Csesar prinius orbom, cubiculum qusereret percussorem, el non inveniret,
prudenlia? et rci niilitaris viribus, acquisivil. Honio omnes quijipe discesserant « Ergo ego, inquit, nec
:

perpaucorum, ct cui nullum expresse similem ad- amicum, nec inimicum babeo ? » Idem paulo anle-
huc edidit natura morlalium. Licet cnim Cicero quam se confoderel, scrobem coram se fieri prsece-
eum alicubi criminetur. quod citra omncm utilila- pit ad corporis sui modulum, componique in ea si
tis aut honfistatis speciem, delectabalur injuriis, qua invenirentur marmoris frusta, et aquam simul
adeo ut in eum ipsum peccare juvaret idem tamen
:
et ligna conferri ad curandum cadaver, flens ad
tantis laudibus euradem eflVrt, ut deorum censeat singula, atque identidem diclitans : « Qualis arfifex
munus ex virlulibus lemperatum, Romano indultum pereo ? " Cum autem audiret se a senalu adjudica-
imperio, utpole qui nec prosperis e.\tolli, nec ad- tura supplicio, quale id esset interrogavit. Et cum
versis frangi noverit, magnificus sine crudelitate, comperisset debere nudi horainis cervici furcani in-
sine temerilate magnanimus. Quamvis enim si alius
g seri, corpus vero virgis ad nccem caedi, conterrilus

esset, posset temorarius videri, Cffisar lamen au- duoslpugiones, quos socum extulerat, arripuit, ten-
dax videri non debet, cujus volunlas deorum aspi- lataque utriusque acie, rursus condidit, causalos
rante favore, semper infra poteslatom fuit. Nemo nondum esse fatalem horam. Ac raodo Sporura hor-
ferum expertus est Csesarem, nisi superbia rebel- tabatur ut lamenlari inciperot, raodo orabat, ut se
laret. Provocatus injuriis, proniis fuit ad veniam. aliquis ad raortem cum exeraplo animarct. Inter-
Quos vicit viribus, prudentia anlecessit. Excessus dum segniticm suam his versihus increpabat ;

vero ejus videbantur sporare, et ad justitiam aspi- Vivo deformiter, turpis pereo.
rare. Quod ex eo conjici potest, quod nullum tem-
Jaraque equites appropinquabant, quibus praeceptum
pus sibi voluit esse philosophiaj expers. Ilis videtur
erat, ut vivum extraherent. Quod ut sensit, ferrimi
Orosius pro parte consentire. Cura enim in Mgy-
adogit jugulo, in eoque consumpta est oranis familia
plo magna pars mihlum ejus cecidisset, et ipse,
Cssarum. Et ne in sola illa farailia adversus lyran-
sicut Lucanus raeminit, cogeretur respicere Sce-
nidom tanlum licere legibus quisque suspicetur,
vam, qui singulari virtule cminens inter Cgesaria-
Yitellius, nonus a Julio, Galba et Othone inler Ne-
nos, obsedit, protra-
ronem et Vitellium interserlis, turpissirao
...Muris caleantem mfenia Magnum, q ctus est a cellula, in quam se conlruserat, nudusque
insistentium iEgyptiorum vi pressus Caesar, sca- deductus per viam sacram, passira fimum in os
pham qua mox pondore seqiientium gra-
ascendit, ejus conjectantibus aliis, el a populo Roraano apud

vata et mersa, per duccntos passus ad navem una Gemonias scalas minulissimis ictibus exoarnifica-
manu elata, qua chartas tenebat, natando pervenil. tus, unco traclus est in Tiberira. Duodecimus Do-

Hic lamen quia rempublicam armis ocnupaverat, mitianus, Vespasiano et Tito interpositis, post raul-
tyrannus reputatus est, ct magna parte senalus tam et cruentam tyrannidem a suis crudeliter in-
consentiente, strictis pugionibus occisus in Capito- lerfectus esl. Ex qua causa taraen in Chrisfianos
lio. Sed et ibi honeslatis memor exslitit. Ut enim mitius egerit, auctore Eusebio Caesariensi, paucis
animadvertit se slrictis pugionibus pcli, toga caput aperiam, cujus verba sunt liaec libro tertio, capile

obvolvil, simul sinislra manu sinum adimadeduxit, decimo octavo. Apud ipsum vero Domilianum cum
quo honestius caderet. Successor ejus Augustus fe- jussisset oranes perimi, qui de genere David, et
licissimus omnium, se sub inlorminatione posnse do- regia stirpe desoenderant, sicut vetus habet iraditio,
minum prohibitus est appellare, et civem gerens, delati sunt quidam quasi essenl de posteritalo Judae,
tyrannidis rem decUnavit, et nolam. Tiberius aulem quera fratrem fuisse Salvatoris sccundum carnem
a Julio tortius, veneno obiit, cujus morlo ila faela- r^ iradunt. Duplicique urgebantur invidia, veluti qui

tus est populus, ul terram matrem, ot deos manes ex genei'e David, et ex ipsius Christi propinquilate
orarenl, ne mortuo sedom ullam darenl nisi inter descenderant. Quae Hegesippus per ordinera his
impios. Et lieet veneficium delestabile sempor fue- verbis refert. Adhuc autem vivebanl quidam de
rit, venenum, quo ille exstinolus est, orbis consuit carnali Domiui nostri genere, nepotes ejus Jud«,
esse vilale. Signum voneni cerlum liabitum est ;
qui secumlum carnera frater Doraini dicitur, quos
quod cor inter ossa cremali inventum est incor- quidem detulerunt, tanquam ex David slirpe ve-
ruplum. Ea enim rerum aestimalurnatura, ut tinctum Hos quidam, Revocatus nomine, qui in hoc
nicntes.
veniMio, igne confici nequeat. Terfius tyrannus, C. missus fuerat, perducit ad Domilianum Caesarem.
Caligula, occisus est a domesticis suis. Tiberius Nam etipse formidabat de adventu Chrisli, sicut et
Claudius, quiulus a Julio, etsi lyrannidem vitave- in initio Herodes. Interrogati ergo a Domiliano si

ril, manifestis, ut aller Tiberius, veneni signis ex- essent ex familia David, confessi sunt. Tunc quae-
stinctus esl. At Nero sextus, a Julio, omnium im- sivit quantis possessionibus vei quantis facullali-
manissimus et vilissimus, hunc exitum habuit. Post- bus essent praedili. At illi responderunt, quod utris-
791 JOANNIS SARESBERIENSIS T>i

quc non ampliiis cssct in bonis novem millibus de- A cdoctus Sloiccm, ciqnp dciiitiis, vita parilor cl cru-

nariorum, ex quibus, singulis niedia pars pro por- ditione philosopbus. Institutns o.-t ad philoso|)liiain

tione deberetur. Neque hoec sibi in pecunia sub- per Apollonium Chalcedonium, ad scienliam littera-

feistdrc, sed in restimatione terrse qua; eis esset, in rum Grcocarum per Chscronensem Plutarchi nepo-
quadraginta niinus uno jugere eonslituta, per qiiam tem, Latinas autem eum Fronto nobilissimus ora-
suis eara manibus excolentes, vcl ipsi alerentur, vel lor docuit, el pro quorumdam opinione, Plutarchi
tributa expenderenl. Simul et lestes ruralis etdiurni ncpos. Intor cselcra bcUum gessit, quod prse ma-

operis, manus labore rigidas, el calle obduratas, gnitudine Punicis conferri potest. Et licet orationi-
proferebant. Interrogati vero de Christo quale sit bus militum Christianorum, sicut idem imperator
regnum ejus, ve! quis ipse, aut unde, aut quando litleris suis dicitur altestatus, raagna bella coufece-
venturus : respondcrunt, quod non hujus mundi rit, eorum exarsit persecutio, multique
gravis
regnum, neque liujus terroe ei drsignelur impcrium, sanrtonim marlyrum coronali sunt. Postremo Lu-
sed ca?leste ci, per angelorum minisleria, pra^pare- cio Conimodo filio suo in regnum assumplo, in

tur. Quando scilicet advcnturus in gioria, de vivis Pannonia conslilulus, repentino morbo inleriil.
ac mortuis judicabit, et restituet unicuique pro Lucius Antonius Commodus quintus decimus ah
faclis et meritis suis. Ad haec Domitianus, cum in g Augusto, per omnia crudelilalis, luxuriae, et obsce-
eis nihil criminisinvenirel, et vilitatem eorum quani nitatis dedecora depravatus, gladiatoriis ((uoque
niaxime contemncret, abire eos liberos jussit. Heec armis ssepissirae depugnavit, et in amphilhealro
illi. feris sese frcquenter objecit. Interfecit eliam pluri-

Ex quibus patct quod non ex niansuetudine, qua> mos senalores, raaximc quos advertit nobililale

decet principem, sed fiistu impio a nonnullis fide- industriaque excellere. Flagilia regis poena urbis
lium crudclitatis suae cohihuit rabiem. Si ergo ad insequitur ; nam fulmine Capitolium ictum, ex quo

taniam paucitatem, et paupertatom genus regale dc- facta llammatio, bibliothccam illam majorura cura
ductum est, ut regnanto Domitiano de stirpe David studioque coraposilam, sedosque alias juxla silas,

vix duo potuerint inveniri, quis sibi in carne el rapaci lurbine concremavit. tamen beatus Fertur
sanguine propagatis pcrpetuilaiem esse confidil? Et Gregorius hibliothecam combussisse genlilem, quo
quia Ecclesiam Dei, imo et totum imperium lacora- divina» paginse gralior esset locus, et major aucto-

vit Domilianus, eodom in se Dei usus judicio, it rilas, et diligcntia studiosior. Sed haec sibi nequa-

ipse laceralus cst. Cujns cadaver populari sanda- qiiam obviant, cum diversis temporibus potuerint

pila per vcspilliones exportatum, alque ignominio- accidisso. Commodus auiem, cunctis incomraodus,
sissirae sepullum est. Successor cjus Nerva, omnia in domo Vesliliani slrangulalus est, vivus aulem
p
acta ejus rerocavit in irritum, et ascriptus princi- hoslis liuraani generis judicatus. Et haec quideir.

pibus, non tyrannis, morho confectus diera obiit, est descriplio lyranni, qna explicatur res quEe latet
Trajano adoptato in regnum.Qui lanta moderationo iii nomine. Sicul ergo damnaUim lioslem licet occi-

successit, ut sicut augustus felicissimus, ita et iste dero, sic tyrannum. Hacc lamen non impediat sup-
imperalor optimus diutissime habitus sit, et, ut fc- putatio verilatem historise, quoniam hic Galba?,
runt, apud Seleuciam urbem Isauria' profliivio ven- Oihonis, et sirailium ralio neglecta est. Nec quis
tris exstinctus cst. Ei successit .Elius Adrianus quotus sit imporatorura allenjitur, sed quoniodo
pater palria;, rempublicam justissimis legibus
qui omniura domuorit tyrannidem, aut represserit cle-
ordinavit, ct suorum perlurba-
Judaeos scclerum menlia Doi, qui pro decreto justilia?, quando vult,
tione exagilalosj ut in Patestinam irruerent, ulti- flagcUuni inducit in dulinquentium pcenain.etquando
ma caede perdorauit, ultusquo cst Christianos, quos vull, quos fecit poenilenles, admittit ad veniara. De-

illi excruciabant, preecepitque ne cui Judao intro- crc\eram hic subsistere, et ad alias aRomanis trans-
eundi Ilierosolymara essct licentia, Christianis tan- ire historias, seJ quia incalalogum imperatorum ille,

tum civitate permissa, qiiam in oplimura statum a quo gonti mea3 nomen ost, Sovcrus occurril, qui
murorum inslruclione reparavit, pia?cepitque vocari advorsus Chrisli nonien tyrannidem gravcm exer-
.^Eliara de pnenoraine suo. Anloninus cognoracnlo ^ cuit, iJura adhuc solum aJjiciani, ne Severife vel
Pius, Iranquillc et sancle gubornavit imperiuni, suc- Saresberice nostrae parcore videar. Scdprofocto hanc
cedens Adriano cum liheris suis, et inerito pius, et proranam in ChrislianosetEoclesiamperseculionem,
palor patriffi nominalus cst, ol intereedenle Jiistino Cffilostis ultio 6 vesligio proseeuta ost. Emerserunt
philosopIiOj se Christianis benignum cxhibuil. enim conlinuo bella civilia, quibus Romani sangui-
M. Aiilonius Verus successor Pii cum Aurolio Com- nis plurimum eflusnm est. llic quideni, Afor genere,
raodo fratre suscepit impcrium. Aurolius auiem Tripolilanns ab oppido Lcpli, natura saevus, multis
casu morbi, quem Graeci ai)oplexiam vocanl, suffo- Scepe beliis lacessitus, forlissirae quidera rompu •

catus Eoque dofuncto, frater solus reipu-

interiit. blicam, sed laboriosissime rexit. Congressus est
blica3 prasfuit, vir queni admirari quam laudare, si cum mullis gcnlibus, ut de multis tiiumpharet.
Eulropio rreditur, facilius est. A principio vitse Pescenninura Nigrum, ad tyrannidem aspiranlem,
iranquillus et conslans, adeo ut ab infantia vultum vicit ot inlerfecit : Judoeos et Samarilas rebellantes
nec gaudio, nec moerore mutaveril, philosojihiara forro coercuit. Parthos, Arabas, Adiabonosque su-
793 POLYCRATICUS. — LIB. VIII. 79 i

peravil. Hic est Sevenis gentium victor, qui in Bri- A aliquos aliorum in Juda convahiisse facile credi-
lanuias, defectu pone omnium socioruin Iractus, dorim, Domino revocante. Mihique facile persuade-
niagnis ibi gravibusque praeliis sajpe gestis, roceplara bilurpopulura durae cervicis, et corde indomabili,
parleni insula; a Cffiteris indomitis geiitibus vallo ct qui semper restilit Spiritui sanclo, et non
disliuguendam putavit. Ilaque ma.ximam Ibssam, modo Moyson famulum Icgis, sed Deum dominum
lirmissimamque vallum, crcbris iusu[)er turribus legis aboiiiinationibus gentium ad iracundiam pro-
communitum, pcr centum viginti duo millia passuum vocavit pro principibus meruisse iyranno.s. Nam ty-

a mari ad maro duxit. Ibiquc, sicut Orosius et alii rannos, quos peccata impetrant, inducunt ct erigunt,
bistorici referunt, apud oppidum Eboracum moibn pnenitentia delet, excluditcl perimit. Et quidem ante

obiil. Siquidcm Britannia venena semper exhorruit, reges suos, sicut Judicum narrat historia, servierunt
et in iirincipes non novit, sed pro suis principibus Sfepe nuinero fiiii Israel, sub lyrannis, mullis et

invictos gladios exercere. Prccfatum vero oppidum, variis, pro dispensalione divina, afflicti lemporibus,
in id virium el lemeritatis, tomporis processu ex- SKpeque sunt clamantes ad Dominum hberali. Li-
crevil, ut urbibus antiquis audcat se conferre. Hoc ccbatque finilo tempore dispensationis, nece ty-

ei forte lanli imperiitoris contulit sepultura. Ipsum rannorum excutere jugum de cervicibus suis, nec
tamen gentilium rilu, inndolium pravitate, ty-
(.'1
g quisquam eorum, quorum virtute pccnitens et hu-
rannidem in Christianos cxercuisse et oenag , )
milialus populus liberabatur, arguitur, sed jucunda

sceleris luissc, certum est. Nemo cnim a Sce- poslcrorum iiiemoria, quasi minister Domini me-
culo, se apostutK angeli egit imaginem, qui dam moralur. Quod suppositis liquet exemplis. Servie-
nationis ejus et confusionis non fueril particeps. ruiit errjo /ilii Israel Moab decem et
Eijlon regi
C.u'. XX. Quod aucloritate divincs pagince licitum octu annis : et postea clamurerunt ad Dominum,
et gloriosum publicos ti/rannos ocddere, sl
esf,
(juisuscitavit eis saluatorem vocabulo Aod, inclij-
tamen /idcHtate non sit tijranno ob)io.\ius inter-
feetof, aut alias juslitiam, aut tionestatc/n non tum Gemini, qui utraque manu
filiuin Gera, filii
umittat. utebatur pro dextra. Miseruntgue filii Israel per
Longum est si genlilium tyrannorum ad tcmpora illum munera Eglon regi Moab ; qui fccit sibi
nostra seriem voluero trahere ; sed uuius hoc wta- yladium ancipitcm, liabentem in medio capulum
tis non memorabilur liomo. IIoc enim montera longitudinis palmse manus, accinctus est eo subter
elfugit, et hnguam vincit. Libellus tamen, qui De sagum in dexlro femore, obtulitque munera Eglon
exitu tyrannorum inscriptus est, quid de lyrannis regi Moab.Erat autem Eglon crassus nimis. Cum-
sentiam plenius polerit aperire, diligenli tamen que obtuiisset ei munera, prosecutus est socios qui
compeudio, ut nec de proxililate tajiHum, nec de C cum eo vencrant. Et reversus est de Galgalis ubi
brevitate obscuritas generetur. Sod ne Romanaj erant idola, dixitque ad regem : Yerbum secretum
liistorice vilescal auctoritas, qiise plerumque ab habeo ud te, o rcx. Et ille imperavit silentium.
infidehbus et de infidelibus scripta est, lioc divin® Egressisque omnibus qui circa eum erant, ingressus
et fidelis historise compi"obetur exemphs. Undique eslAodad eum. Sedebat autem in cestivo ccenaculo
enim apparet, quia, ut ait Valerius, ea demum solus. Di.citque ei : Verbum Dei habeo ad te. Qui
tuta est poteutia, qus viribus suis modum imponit. siatim surrexit de throno. Extendit Aod manum
tam pra^clarum esl, aut lam magni-
Et .lane nihil sinislram, ct tulit sicam de dextero femore suo,
hcum, quod non moderatione dcsideret temperari. in/ixitque eam in ventrem ejus tam valide, ut
Primum ergo tyraunum nobis objicit divina pagina capulus ferrum sequeretur in vulnere, ac pinguis-
Nemrod robustuin contra Domiuum yenatoiem, simo adipe stringerctur. Nec eduxil gtadium,
quem et Ninum dici nonnullae testantur historia;, sed ita ut percusserat, reliquit in corpore. Slatim-
etsi ratio lemporis non acquiescat, eumque fuisse que per secreta naturw alvi stercora proruperunt.
reprobura superius diclum est. Regnare siquidem Aodautem, clausis diliqcntissime ostiis ccenaculi, et
vohiit, et nnn a Doinino, et sub eo lurrim in a/firmatis sera, per posticuin egressus est(Judic. iii).

ca;lura erigere cwca dispergenda et

conata est , |-w Et alibi : Sisara /ugiens pervenit ad tentorium Jahel
confunjcnda niortahtas. Progrediamur ad eum, uxorcm Abner Cinei. Erat enim pax inter Jabin
quem populo diviua prajfecit electio datumque , regem Asor, et domum Abner Cinei. Egressa igitur
in reprobam dominandi, uon regnaudi voluntatem Jahel in occiirsuin Sisarw, dixit ad eum : Intra
deseruit, adeoque aftlixit, ut, urgente doloris an- ad me, domine mi, intra, ne timeas. Qui ingressus
gustia, mortem sibi cogeretur inferro. Nihil cnini tabernaculum ejus, et opertus est ab ea pallio,
aut minimuin prodest sana assumptio si conse- , dixitque ad eam : Damihi, obsecro, paululum aquw,
quens vita dissontit nec initia rorum apud judi-
, quia vulde sitio Quwaperuitutrem lactis, et dedit ei
.

cem obtinent cujus sentenlia pendel ex fine.

, bibere,et operuit illum. Dixitque Sisara ad eam :
Rogum, el libri dierum celebris liisloria esl, in Sta ante ostium tabernacuH, et cuni venerit aliquis
qua, auctore Hioronymo, Israel edocetur sub tyran- interrogans te, et dicens : Nunquid hic cst aliquis '!

nis ab initio laborasse. El Juda prseter David, Respondehis : Nulius est. Tulit itaque Jahel uxor
Josiam et Ezechiain, reges omnes reprobos lia- Abner clavum tabernaculi, assumens pariter et
buisse moaslratur. Saloraonem tamoii , el lorte malleum. Et ingressa esl abscondite et cum si-
 : , ,

79o JOANNIS SARESBERIENSIS 196

lenlio, posuitqiie supra tempus capitis ejus clavum, A tui universis gentibus, et indicatum est omni
percussumque nialleo, defixit in cerebrum usque sceculo, quia solus potens es et bonus in omni regno
ad terram. Qui soporem morti socians, defecil et ejus, et discipUna tua omnibus gentihus prcedi-
mortuus est {Judic. iv). Laudem-ne ergo, aut vilu- catur {Judith xi). Et adjiciens, ait : Vcniens nun-
perium consecula est poslerorum ? Denedicta tiabo tihi omnia, ita ut udducam te per mediam
\nqnd ScripliiTa, intermulieres Jahel, uxor Ahner Jerusalem, el hahehis omnem populum Israel sicut

Cinei et benedicatur in labernaculo suo. Aquam oves, quibus non est paslor, et non latrabit vel
petenti lac dedit, et in phiala principum obtulit unus canis contra te, quoniam hcec mihi dicta
butyrum. Sinistram manum niisit ad clavtim, et sunt pcr providentiam Dci {ihid.). Quid, quaeso,
dcxtcram ad fabrorum malleos. Percussitque Si- insidiosius excogitari, quid captiosius dici polest,

saram quterens in capile vulneri locum, et tempus hac mystici dispensatione consihi ? Dixit iiaque
valide perforans {Judic. v). Holophernes : Non est talis mulier super terram
Ut autem et ab alia constet hisloria, juslum in aspeclu, et pulchritudine, et sensu verborum
esse publicos occidi tyraunos, et populum ad Dei {ihid.). Cor cnim cjus concussum ardebat i7i concu-
obsequium liberari, ipsi quoque sacerdotes Do- piscentia ejus. Di.ritque : Bibe nunc, et accumbe
mini, necem eorum repulant pielalem, et si quid B-in jucunditate, quoniam invenisti gratiam coram
doli videatur habere imaginem, religione mysterii me iJudith xii). Ipsa vero quae luxuriari non venerat,
dicunt Domino consecratum. Sic Holophernes fidei et forlitudinis suoe instrumenlo, usa est lu-
non virlutc hostih, sed suis viliis gladio mulieris xuria aliena. Et crudelitalem, quam semel sopivit
occubuit, et qui viris Ibrmidabilis Cueral, luxuria blandiliis, in popuh liberatione charilatis armis
et ebrielale victus, a femina inlerfectus est. Nec occcidit. Percussit ergo Holophernem in cervicem,
feminae ad lyrannum patuisset accessus, nisi ho- et abscidit caput ejus, ct tradidil illum ancillm sua;,
stilem animum pia simulatione texisset. Non est ut pomrelur in peram (Juditii xii), reportandum in

enim dokis qui servit fidei, et mihtat charitaii. urbem, quae salutem fuerat consecula in manu
Siquidem lidei est, quod increpat sacerdotes, qui feminaj. Hoc tanien cavendura docent historiae, ne
divinse miserationi priescripserant tempus, ex quis illins niolialur inleritum, cui fidei aul sacra-

paclo hostibus se dedituri, et urbem, nisi inlVa nienti religiono tenetur astrictus. Nam el Sedecias,
quinque dies eis Dominus subveniret. Charilalis ob neglectam fidei religionem, legilur captivalus,

autem quod nulla formidabat pericula, dum fratres et quod in alio regum Judae uon memini, eruti

et populum Domini ab hoslibus hberaret. Nam sunt oculi ejus quia Deum, cui juratur, etiam
et hoc credienlis in salutem indicant verba : C cum ex causa cavetur tyranno, lapsus in
justa

Fac, inquil, Domine, utgladio proprio cjus superbia perfidiam, non proposuit ante conspectum suum.
amputetur, et capiatur laqueo oculorum suorum in Sed nec veneni, licet videam ab infidelibus ali-
me, et perciUies eum e.x lahiis charitatis meo!. Da quando usurpatam, ullo unquara jure induliam
mihi in animo constantiam, ut contemnam illum, lego licep.liam. Non quod tyrannos de medio
et virlutcm ut evcrtam eilm. Erit enim mcmoriale tollendos non esse credam, sed sine religionis
nominis tui, cum munus femincv dcjecerit eum(Ju- honestaiisque dispcndio. Nam et David, regum
dith \\J. Vocavit ergo Abram suam, et descendens quos legerim optimus, el qui excepto sernione
in domum suam, abstulit a se cilicium, et exuit Uriae Ethei, in omnibus inculpalus incessil, licet

se veslibus viduitatis, et lavit suum, et

corpus tyrannura gravissimum suslineret, et eum per-
unxit se myrrha oplima, et discriminavit crinem dendi saepe naclus fuerit occasionem, ei tameu
capitis sui, et imposuit niitram supcr caput maluit parcere, confisus de raisericordia Dci
suum, et induit sc vcstihus jucunditatis suce, qui eura sine peccato polerat liberare. Decrevit
cingens sandalihus pedes suos, assumpsitque dex- ergo exspectare patienter , ul ille visitarelur a

tralia, ct lilia, et inaures, ct annulos, et omni- Domino reddila charitale, aut in prajlio caderel

bus ornamentis suis ornavit se. Contulitque ei -n aut alias justo Dei judicio morerelur. Siquidem
splendorem Dominus, quoniam omnis ista compo. vel ex eo polest insigniri patienlia ejus, quod cum
sitio non ex libidine, sed ex virtute pendebat. Et oram chlamidis Saul praescidisset, in spelunca,
idco Dominus hanc in illa pulchritudinem am- et alibi de noctu castra ingressus, custodum
pliavil, ut incomparabili decore oculis omnium negligentiam increpasset, ipsum regem coegit
appareret {Judith x). Illuc ergo perveniens, et pu- profileri, quia David causam agebat justiorem.
blicura caplans hostem, dixit Judith Holopherni Et hic quidem modus delenti tyrannos, ulilis-

Sume verba ancillce iuce, quoniam si ea consecutus simus est et tuUssimus; si qui premuntur, ad
fueris, perfectam rem faciet Deus leeum. Vivit palrocinium clcmentiae Dei liumiliali confugiant,
enim Nahuchodonosor rex terrce, et vivit virtus et puras raanus levantes ad Dominum, devolis
ad correptionem omnium ani-
tua, quce est in te precibus fiagellum, quo aftliguntur, avertant. Pec-
maruyn errantium, quoniam non solum homines, cata etenini dehnquenlium , vires sunt tyran-
sed et beslim agri serviunt illi per te, et obtem- norura. Unde Achior dux omnium filiorum Ammon,
perant ei. Nuntiatur enim viriuset industria animi saluberrimum hoc consilium dedit Holopliemi :

i
 797 fOLYCRATICUS. — LIB. VIII. 798

Perquire, inquit, nunc, domine mi, si est aliqua A iemplo Nesrachdeum suiim,A(lramalech et Sarasar
iniquilas populi in conspectu Dei eorum, et ascen- filii ejus percusserunt eum gladio, fugeruntque in

damus ad illos, quoniam tradens tradcl iUos Deus terram Armeniorum, et regnavit Asaraddon ftlias
eorum libi, et subjugati erunt sub jugo potentice ejusproeo(IVP,eg. \ix). Nec movent si aiio et alio
tuw. Si auteni non est ofjensio populi hujus coram nomine censeatur in diversis historiis, quia pro
Deo suo, non polcrimus rcsislere, quoniam Deus Hebraeorum, sicut Ilieronymus auctor
truditione
eorum delendet illos el erimus in opprobriun;
, est , idom p(;ntonymus exstilit. Dictus est enitn
universce lcrrce (Judith v). Salmanasar, et Sennacherib , et Phul , et Teglad-
phalasar, et Sargon. Nisi enim polyonyraus ha-
Cap. XXL Gmnium tyrannorum finem csse nme-
riam quod in eos Deus vindictam e.vercet, si
: et beatur, hisloricorum quadam contrarietate dissidcn-
manus cesset liumana ae hoc in Julinno apos-
, tiuni quandoqne vacillabit auitoritas. Ilic eroo
tata, et multis sacne Scriplurce palet excmplis. angelico gladio primum adversus exercitum usus
Finis enim tyrannorum cnnfusio esf, arl interitum est Dominus, deinde adversus impium nianibus
quidem.si in malitia perseverant si rcvocanlur, ; fdiorum. Ipsa quoque natura vindictas stupet inter-
ad veniam. Nam et ipsi flagello paralur incendium, dura Alliisimi, et hominurn provocante malitia,
cum in correclionem filiorura eo fuerit usus paler. g Creatoris sui legibus rairabiliter acquiescit. Hinc
Et, inquit, Achab rrveritus est facicm meam, non est quod adversus Dominum Nabuchodonosor
inducam malum hoc in dicbus ejus {III Heg. xxi). intumescens, exacto septennio bosliam egit, et
At Jezabul in ssevitia perseverans , condigno cru- pcenitens est denuo revcrsus in liominem, rebus
delitatis exitusanguinem simm canibus lingendum restitufus et rcgno, licet eo postmodura merueril
prffibuil, in ubi sanguinera innocentis Naboth
loco misero exilu spoliari.
linxerant canes. Quod si ita Naboth innocentis
Ad tempora transeo Chrisliana quoniam in ,
sanguis exquiritur, nunquid tot innocentium fan-
omni genle ct populo manifosta est nequitia tyran-
guis irrequisitiis erit "?
Vineani justi concupivit im-
norura, et evidens pocua. Julianus vilis aposlata,
pietas, et in permutationcm ejus tolius regni jura
et sordidus iraperator, dolo polius quam viribus
amisit. Punitur autera malitia scmper a Domino,
persecutus cst Christum, nec tamen viiibus tem-
sed iolerdum suo, inlerdum quasi hominis utitur
peravit. Nam sub eo gravissinia Chrislianorum
telo, in pcenam impiorum. Aifiixit Pharao populum
exorta est persecutio, dum Galila>i ,
quem dicebat,
Dei, et ab eodem gravissimis, sicut inExodo legi-
conatu impio nomen moliebatur exslinguere. Verum
tur icap. xiif), flagellatus est plagis. Quas breviter,
dura adversus Parthos infaustam expedilionera
ut fidolias teneantur, mctro comprehensas curavi
Q ageret, et idolis, in reditu suo,
pro sacrificio cfe-
inserere :
dem devoveret Christianorum, Magni Basilii, alio-
Prima rubens unda, ranas, tabesque secunda, rumque sanctorum precibus misortus est Deus,
Inde cule.v tristis, post musca nocivior istis.
Quinla pecus stravit, vesicam sexta creavit. Morcuriumque martyrem dostinavit, qui tyrannum
Pone subit grando, posl bruchus dente nefando. in castris, mandato beata; Virginis lancea perfo- ,

Nona tegit solem primam necat ultima prolem.

, ravit, morientemque coegit irapiura confiteri Gali-
NeB curo quis versus fecerit, hoc solum attendens, laeum, Christura scilicet, quera prosequebatur, esse
quia plagas .Egypti sub Pharaone, salis compeu- victorem, et de se triumphasse. Cum enim prEefa-
diose comprehendit. In his lamcn omnibus non est lus episcopus fidelos Cffisarew in eeclesia perpeluse
avcrsus furor cjus a populo Dei, sed egredientem Virginis Genitricis Dei pernoctantes in oratiouibus
persequens cum curribus et equitibus suis, in mari collcgisset, ipsa nocte beatara Virginera in visione
submersus est. Aquis ergo pro muro, ad populi sanctus agnovit, et hujusraodi consolationem acce-
defensionem, et pro lelo ad subversionem tyranni pit : « Vocate, inquit illa , mihi Mercurium, et
iisus est Dominus. Salmanasar quoquo, regnanle abibit interticere Julianum, in Filium meum, ct
Ezechia, premebat populura Domini, conversusque Deura tumide blasphemantem. » Saactus autem
rex in preces adversus minas tyranni
clypeum , t>. cum armatura sua ad\eniens , velociter abiit, et
Unde et eura per pro-
divin.T protectionis opposuit. advocans, quee apparuerat, Magnura Basilium, de-
phelani conforlavit Dominus, dicens Non ingre- : dil ei librum habenlom in historia omnem mundi

dielur urhcm lianc, nec mittet in eam sagittam, facturam, doxlrorsum vero hominera a Deo pla-
ncc occupabit eam clypeus, nec circumdabit eam smatum. In principio autem libri superscriptio erat,
munitio.Pcr viam qua venil revcrtetur, et civitatem Dic. In fine, homine jam plasmato, Parce. Susci-
hanc non inyredietur, dicit Dominus. Protegamque piens itaque Ubrum legit ab initio usque ad Parce.
urbem hanc,et salvabo eampropterme, etpropter Similera quoque visionera vidit eadem nocte quae-
David servum meum.Factum est ergo in nocte illa, stor Juliani ia expeditione Libanius. Rediens Ba-
venitangeiusDomini,elpcrcussitcastraAssyriorum silius ad martyiiura sancti Mercurii nocte ipsa,
centum octoginta quinque millia. Cumque diluculo Mercurii arma nou reperit, sed die soquenti invonit
surrexisset, vidit omnia corpora mortuorum,el re- eadem, et lanceam recenli sanguine cruentatam.
cedens abiit. Et reversus est Sennaehcrib rex Assy- Orosius tamea de Mercurio niartyre non facit men-
riorum, et mansit in Mnive. Cumque adoraret in tiouem, sed ia expediiione Partbica, tyrannum re-
79',) JOANNIS SARESGERIENSIS 800

ferl obyii militis tclo esse pcremptum. Eulropius A frontem suam crucis raunire signaculo. Quo faclo,

quoque, qui Romanam eleganli compendio descnbit rcpente daimones disparuerunt. Magus ilaque ctu-

lustoriain, pereniptum latetur in castris, sed nuUum pit culpare Julianum. At iUe prwlendeus metum,
exprimit caedis auctorera persccutionem tameu :
crucis se dixit obstupuisse virtutem , eo quod si-

quam eodem auctore , in Cbristianos supra modum gnum hoc d;cmones fugerint. « Non suspiceris hoc,

exercuit, ei conslat plurimum nocuisse. At Histo- bone vir, inquit raagus ,

quia Urauerint sicut ais,

ria tripartila dibgenlius pcrsequitur flagitia Jubani, sed abominali lioc signum potius abscesserunt. »

et quanta immanilale pcrsecutus sit Cbrislum ,

Et ila capiens miserum , odio ChrisUani signaculi

quem Gablreum nominabat, toto sexto volumiue replevit Julianum. Posthifc, sicut Socrates auctor

compreheudit. Ex quibus ad laudem GaUlKi non- est, imperator evocans Julianum , cum eouslituit

nuUa inserui, compendiose decerpta ab his quae de cfesarcm, et data sorore ConstanUa iu uxorem,
eo Socrates, Tlieodoretus, et So/.cmenus, leste ipsum contra barbaros destinavit ad Gallias.

Cassiodoro , tradidcrunt. Successil ergo ei , fecilque sibi initium vincendi

regio sanguiuc oriundus, et ex barbaros, quod araorem suum apud nUUles coUo-
Julianus ergo e
cavit.
Constanlio nepos Coustantini Magni, qui Byzantium
a suo nomine ConstantinopoUm appeUavit, ab initio g Fertur eliam quod dum in aliquam civitatem

exsUtit Cbristianus, crescensque in auditoriis Con- fuisset ingressus, corona laurea ,

quibus solent

stanlinopolitancc urbis , exerccbalur in basilica, ornari civitates , inter columnas pendens, ruplo
ubi doclores erant , habitu privato procedens. fune super caput ejus decidit eumque aptissime

Pjedagogura habebat noraine Marconium gramma- ,

coronavit. Ouo facto , cuncti clamaverunt, quia ei

ticura Nidoclem (33) Laconienscm. Rhetoricam vcro siguum forei imperii. Congrediens dcindc cum ho-
legebat apud EboUum sophistam, jam opera et dili- stibus, tanla felicitatc proveclus est, ut a mililibus

gentiaMagni BasiUi Christianum. Providebat enini ajipellarctur Augustus. Cumquo corona deesset

imperalor ne apud pagauum sopbistam lcgens, ad imperialis , unus signa portantium , torquem quem
irapietaUs dograata dcclinaret. Profecit ergo, ut ei habebat, capiti ejus circumposuit, et hoc modo fa-
fania deferret vires imperii gubernandi. Unde in clus est imperator JuUanus. Quaj vero postea ges-
suspiciouem ductus iraperatori ab urbe regia ,
serit illc philosophus, judiccnt audientes. Nam et

jussusest absUnere, missusque Nicomediam, prohi- in ipso principio omnia pro Ubilo disponebat, fi-

bitus est convenire apud Libanium sophistam Sy- gmentum ChrisUanae religionis abjecit, et singula-
rum paganumque, qui ibi a pa-dagogis Constanti- rum urbiura templa aperiens, idoUs offerebal, di-
nopolilanis expulsus morabatur. Ulebatur tamen p cens se ipsura esse poulificcm paganorum. Inle

lectione Ubrorumejus, el in rbetorica prohciens, stino quoque bello lacerasset imperium, nisi ei de-
Maximo philosopho Ephesio, quem posloa, quasi genti in Thracia fuisset mors imperatoris Con-
nuntiata. Ut vero favorera muUitudinis sibi
artes raagicas exercentera, Valeutiniauus imperator slantii

fecitoccidi, famiUaris eftectus est. Cumque ab eo conciliaret, jus sibi prsefercndae religionis omnibus

verba pluiosopbica praeguslassct, cocpit ejus imi- indulgebat. Studcbat ob hoc omnibus omnia fieri.
tari religionem, magis ct magis cupidine succensus Hinc vanae gloriaj causa largus, hinc affectata si-

imperii. Imperatorom vero timens, suspicionemquo mulatione philosnphi parcus, hinc a civililale fictilia

cavens, tonsus monacbicara simuUibat vilam,

agcns comis, hinc gravis a mole impcrii, et quod maxime

proditorem in habilu Cliristiauo, et in ecclesia eral, ne crudelis baberetur, mansuetudinem men-

Nicomediaj lector ordiiiatus, sic furorem decUnavit diebalur. Cnsterum qualis esset, religiono monstra-
imperaloris. In raanitesto autera sacros Christia- bat. Episcopos ergo in exsiliura deporlalos jussit

norum k^gebat libros, et latcntor exercobatur iu ovocari, et confiscalas eorura sibi rcddi subslan-

philosopbia, invalescenle semper ambitione irape- tias. Templa quoque paganorum velocitcr suis ne-

rii. Unde et araicis dicebat felicia fore tempora, qui- cessariis priecepit aperire, et quae iis ablata fue-

bus ipse rerura potirctur imperio. Et quidem ma raul, incunctanlcr restituere sancivit. Palalio ex-

nus non evasisset imperaloris, nisi imperatrix Eu- puUt eunuchos tonsores
'-' coquos.
, Eunuclios et

sebia invenicns laliUinlera et pro eo intercedeus,

quidem, eo quod uxor ejus obieral, post quam non
obUnuisset ut ad plUlosopliandura milteretur Aihe- duxit aliam. Coquos auleni, quia more philosophi

nas. cibis siraplicibus utebatur. Tonsores, « quoniam,

Refcrt Tbeodoretus quod exinde discurrens ut ipsc ail, unus sufficit multis. » Scriptores plu-
omnem HeUadam, vates quaerebat, consulens, an rimum venerabatur, cuUoresque disciplinarum sed ,

ad imperium perveniret. Invcntoque viro qui se raaxirae philosophantes. Unde et faiiia viros hujus-

potoutissimuni in raagica fatcretur, inlroductus est raodi undique congregabat circa palalia, qui cir-

ab eo in locum idolorum ut in abdito evocatos , cumanUcii palliis, magis habitu ,

quam magislerio
a raao-o daemones prsesens consuleret. Quibus so- pandebatur. Erantque graves universis Christianis

lemniter apparentibus , compulsus est Julianus seductores viri , et imperaloris semper religioni

(33) Ed Paris., Melodem.

 801 POLVCRATIGUS. I.IB. VIII. 802

favcntes. Noclibus vigilaiis conscribcbat libros, A. balur, adjecit : « Nequc Galilajus Dous tuus curari
quos in senatu publice recilabat. Solus enim impe- le potest. » Respondil .\Iaris : « Gratias ago Deo qui
ratorum a Jiilio Caesare ia curia recitavit oratio- hoc egit, ne te vidorem pietate nudatum. » Impera-
nes. Publicum cursum mularum, et cabailorura in- tor autem silons abscessit philosophum simulans, ut
hibuit, jubens cos ulilitatibus publicis ministrari. ostentatione patientiiE paganitatera roboraret. Lego
Hsec cjus opera laudaut pauci, plurimique vilu- autoni inhibuit ne Galikeorum filii, poetarum, rhe-
perant, quia remolo fastu palatii, contemplibilo torum et philosophorura Icgeront disci[)Iinas. < Pro-
vidoatur imperium. Apud Sozomenum ferlur, quia priis, inquit, telis, socundum provorbium, vulnera-
mox iu ipso priucipio sic aperte et iinpudenter mur. Ex nostris euim armati, cx noslris conscri-
negavit Chrislianam fidem, ut quibusdam sacrificiis ptoribus contra nos bella suscipiunt. » Posuit ct
et invocationibus, quas expeditiones pagani vo- aliam legera, praecipiens Calilaeos expelli militiis.
cant, ot sanguine iramolatitio noslrum baptisnia Adjecit et aliam, ul Galilaeis bona auferrentur, quo-
studeret ablui, et abrenuntiare ecclesiasticfe con- niam Chrislus oorum eos pauperes esse pra3ce-
fessioni. Ex illo enini tcmporc, tam secrctim quam pcr-il.

publice, et in templis pagani licenter sacrihcia

Scripsit Apollinaris, vir doctus et ingeniosus, he-
celebrabanl.
B roiris vorsibus pro Homeri poemate Hebraicam
Fertur autem, quia dum aliquando sacrificarct, anliquiialem, et in alio opere imilatus est comredias
ostensunr. sit ei in visceribus hoslise signum eru- Meuandri, fabulosilate deducla. Euripidis quoque
cis corona circumdatum. Quo viso, alii quideni tragoedias, ct lyram Pindari secutus esl, etabsohue
perterriti, verno religionis virtulem, ct Chrisliaui dicendum, quia ex divinis Scripturis arguraenla
dogmatis a3ternitatem intellexerunt, oo quod coi-ona sumons, omnes endeticas lecliones tempore parvo
vicloriae indicium est, et ambitus circularis, iu se composuit, numero, virtute, moribus, conscri-
redicnsesl finis ignarus. Princeps autom conforlans ptione, charactere et Graicorum valdo
dispositione
eos, sibi prospera nionstrari asscruit, et quia signum paros. Fecit et librum nobilera, ad ipsum impera-
dogmatis Christiani coercerotur, ne oi dilatari^ lice- torem, sive contra philQsophos, iu quo lacitis
ret, circuli termino esse conscptum. Cum autem sacrae Sci-ipturce tesiijnoniis, illos irrefragabili ra-
adhuc pueri Gallus et Julianus ad sepulturam Mam- tione desipere probavit, et se vera senlire de Deo.
niaeae malris, opere intor se diviso certatim basili- Quffi Icgens imperator, claris tunc scripsit episco-
cam fabricarent, res dictu mirabilis, et forsilan in- pis : nLegi, et repreliendi. » Cui episcopi rescri-
credibilis, accidisse narratur. Galli namque pars pserunt : « Etsi legisti, non agnovisti. Si enira
augebatur, utiliterqne crescebat Juliani vero la- nequaquam
:

Q agnovisses, reprehendisses. » Basilii

bores alii quidem fodiebanlur, alii, terra ipsa evo- aulom Cappadoceni creditur haec fuisse epistola.
raenle, ruderibus implebantur : aliquoties terrae de- Venions imperator Antiochiam, eo quod ei esset
posita fundamenta copulari non polerant, acsiquas- barba valde prolixa, derisus est, dicentibus Antio-
dam violenta virtus, ab inferiore loco ea repercu- chenis : n Tondeatur, ut ad funes barba ejus profi-
tiendo, depelleret.Res prodigiosa visa ost omnibus, cial. » Et quia taurum consueverat immolare, tau-
existimanlibus, quia non esset vir illo in Chrisliana rum el arara suo formari prwcepit in solio. Lace-
roligione salubris. Nee falso quod patuit ox post :
rantes ergo dicebant : « Iste taurus evertit mun-
facto. Nam ecdesias ot ministros possessionibus dum : et nisi eum Libanius rcvocasset, graviter
et privilegiis spoliavit, et quod nimis grave, et plane Anliochenos, adversus quos
aftlixisset tum librum
injuriosum est, clericos jussit railitibus aggregari, satis urbanura scripsit. » Ut auteni etiam Judffios
duci provinciaj eorum cu-
serviluros, plurimosque denuo animaret et armarel in Christum, templura
riae tradidji. Populura vero ijbrislianum cura uxo- Hierosolymis eos instaurare prajcepit. Concurren-
ribus et filiis inscribi prsecepit, et tanquara vica- tibusque quos de orbe convocaverat, plurinia toto
neos tributa persolvere, et Galilacos oranes censuit ministravil, misitquo prKsidera, impiorum exsecu-
infelici diminulioni capilis subjacere. In inilio toreni dignissimum praiceptorum. Aiiml enim quo-
.,..,^™ r-u..;..,:».,:.,
autem ..«„«
Christianis parcens, milior visus
, —
^:,: ,.:.,,,., „„.— est,
__:
scions
j-.
'-' ,- ,j . c-_.._.j
niam ad repurgium faoiendum, argenleos hamos
. :

priores persecutores nihil profecisse poena Chri- el cophinos, et scaphas habucrint. Cumque fodere
stianorura, qui magis inde creverunt, et facti sunt jam C(npis.sent, statuta quidem die haee raullitudo
gloriosi, pro vero dograate moriontes. Invidens plurima faciebat. Nocte vero spontanea terra do
ergo eorura gloriaj, abstinuit a lormentis, judicans valle crescobat. Solutis itaque prioris fundamenti
esse necessariura, ut sermonepotius otadmonitione, reliquiis, nova omnia pra^parabanl. Cumque gypsi
ad paganitalem colendam populum suaderet, spe- et calcis multa modiorum millia cougregassent, vis
rans eliam hinc se monstrare clcmenteni. Dicitur magna ventorum repente respirans, terapestates
enim quia, dum Constautinopoli apud Fortunam atque proccllfe subito factae, quidquid congregatum
sacrificaret urbis, accessit ad eum Maris, episcopus fueral, disperserunt. Adhuc autom vesanientibus
Chalcedonife, et publico irapiura et sine Deo apo- eis, et nequaquam divina longanimitate correptis,
statara vocilavil. .^t ille solam ei improperans ca»- raaximus primo torra;motus factus est, et qnisquis
citatera, eo quod senex caecus manu allerius age- non fuerat divinis raysleriis imbutus, veheraenter
Patrol. CXCIX. 26
 ,

803 JOANNIS SARESBFiRIENSIS H(l4

atlriliis est. Cum vero neque hoc lerrerenlur iiidi- A lcr a sacenlotali ministerio rcmove, nisi diis cum
ex fundamcntis, quae suffodiebantur, egre-
cio, ignis conjugibus, el filiis, atque servis, colla submiserint,
diens, plurimos fodientium concromavit, aliorum non ferenles ullerius eorura servos, aut (ilios hoc
membra dissolvit. Nocte plurimis in vicina porlicu facere contemneijtes, aut GaIila?os irapie conlra

dormientibus, cadens subito cum teclo ipsa porti- deos agentes, et impietales pielatibus pra^pouentes.
cus, dormientes oppressit. Alia vero die, in cculo Deinde cunctos adraone, ut sacerdos ueque ad spe-
signura splendens crucis salutaris apparuit ;
sed ctacula procedat, neque in tabernis bibat, aut cui-

etiam Judieorum vestes crucis signaculo sunt implc- libct arti, operibusque lurpibus, aut iinpudentibus

tEe, non signatte tamen splendenti colore, sod ni- pricsit. Qui obediunt, lionoienlur, inobedientes
trro. llaec ilaque Doi rebtlles considerantes, et divi- cxpelle. Xcnodochia constitue per singiilas civila-
na coalremiscentes tlagella.ad propria sunl reversi, tes, ut noslra peregrini clemcnlia fruantur. Non
confilenles esse Deum, qui ab eorura progenitoribus tantum nostri, sed etiam extranei pecunia indi-

ligno probatur appensus. In his laraen omnibus non gentes. Ut habeas unde fiat, interim docrevi sin-

est aversos iuror irapii, sed iudurato corde praeoe- gulis annis tringinta millia tritici raodios pcr univer-

pit ut, quicunquo sacrilicare nollent, palatium noa sam dari Galatiam, et sexaointa niillia vini se.xta-

ntrarent, ct nequs coUegio, neque foro, neque ar- g rios. Ilorura quinta pars pauperibus, lempla obscr-

bitrio, neque dignitate, neque qualibet adininistra vantibus, debet expendi, reliqua pcregrinis, indi-
lione participarenlur. Cum vero torquebantur Chri- gentibusque dislribui. Turpe naraquo est, ut Judseos

stiani, aut spoliabantur, eis palientiara indicebat, non abjiciant, sed potius nulriant impii GalilsBi, et

quoniara hanc GalilKUS eorura expresso verbo le- suos pariter, nec non etiam nostros, nostri vero,

gis et lestimonio operis, suos docuerat seclatorcs. noslrorum solatio deserantur. Quapropler doce
Unde et raulti Christianorum retrorsura abierunt, etiam eollaliones faoere paganos ad taha minisle-

metu, aut capti dolo et invalosccbat sk- ria, paganorumque vicos olferre priraitias frugum.
aut straii :

vilia paganorum. Ut autem ad idololalriam mililes Eosque hujusmodi benefactis insliluo, docens eos
facilius assuescerenl, sluduil ad priscum scheraa hoc opus olim fuisse nostrorum. Horaerus enim hoc
reformare illud signura sublimius Roinauorura, quod probat, introducons Eumenium talia facientem. Nos

Conslanlinus in forraam crucis nnilaverat. Verum ergo nequc boua nostroruin iniitaraur, sed aliis
iniaginibus Jovem, quasi de cflclo sibi roraiitimus, negligeniia non coufusi, magis autem
in publicis
coronamdeferentora, et purpuram : Mercuriuin quo- deorum reverentiam respuentes. Si igitur hac te
que ct Martemin serospicientes, velut pro testimonio facienlera ego cognovero, laelitia plenus ero. Prse-

sapientis el fortis, dopingebal, hoc agens in imagi- sides provineiarura rarius domi suscipe, frequenter
nibus ut sub occasione imperii lateuler adoraren- ^ eis scripta transmitte. Ingredientibus eis civitalem,

lur dii, et hoc niodo subjccti chmculo fallcronlur sacerdotuni nulius occurrat. Curaque ad templa ve-

exinde sic eapli facilius irapleturi quod vellet. Si nerint deorura, inlra januas eos nemo proccdat mi-
vero detrectarent, torquerentur tanquara iraperii litura forte, aut proocedentium officioruin, sed qui

contemptores. Approbabat autera studia Christiano- voluerit, subsequatur. Cum ad ipsum limen templi

rum, licel porsequerotur fideni et exercilia virtu- pervcnerit, privatus existat. Tu enim, sicul nosti,

tuin quo paganorum roboraret errorem, apud

:
intus es judex. Hoc enim etiara sacra sanctio vide-

GalilKos non vera raentiebatur esse, sed ficta. De- lur exigere. Obedientes igitur pro veritate pii sunt

ergo eis virtules prairipi, et paganos Chri- reluctantes vanae gloriae coraprobantur. Quid enira
crevit
stianis absque fide, moribus, inslitulis, philosophiae patiantur, aut quod raereantur auxilium, qui ma-
voluit esso cultorcs, sicut Arsatio pontifioi Galatiae, trem deorum propitiam habere noluerint ? Qui ergo

seiipla ab eo in hunc raodunidocet Epislola. « Paga- eam neglexerint, non solum sine quorela non erunt
noruin rilus nondum agilur secundum iutcntionem sed eliam nostiw indignationisinipctum suslinebunt.

noslram, propter cultores ojus in negligontia posi- Neque enira fas est ul illi parcatur, qui deos lia-

tos. Nara deorum clarilas, raagnitudo

atque subli- bucrit inimicos. Suade siquidera eis, ut si mea vo-
mitas omni oralionc omnique spe major esl. Sed D' lunt frui tuitione, omnes matri deorum studeant
propitii sint nobis dii propler negligentiam quam oSerre culluram. »

habemus, cuni illorum providentia in parvo tera- Ha}C quidem scripsit, et ad sirailitudincm ecclc-

pore, tanta niutalio facta sit, quantara neque orare siip, dsmonum templa consfituit et instiluit rai-

priraitus aliquis praesurapserat. Cum ergo crcdiraus nistros in diversis gradibus ad inslar clericorum,

hoc posse sufficere, nequaquam respiciraus quem- ut essent qui cajteros docerent cultum perfidire, ot

admodum .'superstitionera Christianoruin auxit cura pocnitentes posl culpam, seeundura Iradilionem

peregrinoruni, etcirca sepulluras et raortuos, multa Christianoruni, correctione mediocri reformarent.

solalia honeslKque conversationis studia non vera, Nihil autera quod a paganis committeretur in Chri-

sed ficta. Quas res arbitror apud nos debore sub stum, enorrae videbatur. Adeo quidora, ut nec sae-

veritalc geri. Non ilaque sat ost to talem esse, sed vire in raortuos inhumanum aut crudele paganis

omncs absolulc circa Galatiara sacerdoles. Quos viderelur. Unde in civitale Sebasta Joannis Ba-

aut deprecare, nul laiione ficcte, aut ccrle fcstinau- piisla! sepulcrum aperuerunt, ignique tradide-
 :

805 fOLYCRATICUS. LIB. VIII. 806

rniit, ossa vero ac pulvercm di.spcrsciunl. Si vel A est. 'Ex lioc vulnerc suscepit tprminuin vil.T. Qui
capita tlagiliorum ejus, vcl summatim quae per vero justissimum inlulit vulnus, haclenus ignora-
ipsum in orbe adversus Ecclesiam gcsla sunl, tur. Scd alii qucmdam invisibilium hoc inlulisse
voluero enarrare, magnisquc voluminibus
mullis fcrunt, alii unum pastorum Ismaelitarnm, alii
tanta egebit materia. Sed progrediamur ad fincm, mililem, famc et ilinere faligatum. Sed sive homo,
quem pius Galilieus, inlemeralae virginis filius, sivc angelus fyerit, patet quia divinis jussionibus
impio perseculori suo, ad consolationcm Ecclesice minislravit. Aiunt enim quia cura fuisset vulnera-
suif, et ad gloriam majcstatis, qua Patri coaequalis tus, mox manum complevit sanguine suo, et in

ct consubstantialis est, polenler inflixit. Procingens aerem projccit dicens : « Vicisii, Galilaee, vicisli, »

ergo se ad Persicam expeditioncm, pro more misit el in eo ipso confessus vicloriam esl, clsi blasphe-
Delplios ct Dehnn, alquc Dodoncm consulcns an mus. Defunclus cst aulem
anno imperii sui, lerlio

expediret ad Lella proccderc. Vales itaque universi vitae Iricesimo primo, nimium tamen vixisse visus

victoriam promittcbant, uno inter cselera aniraati est bonis, qui non modo in ecclesiis, sed etiam in

responso, quod pro oemplo mendacii ac sedu- iheatris prtedicabant \ictoriam Galilaei. Omncs
clionis non pigebil. Kst aulem hiijus-
inferere cuim clamabant. « Maxime falue, ubi sunt vali-
mod\ Kunc cmnes nggrcdimur dei viclorice iropxa (^'^^^ lua ? Vicil Deus cl Christus ejus. » Defuncio
:
-Q
referentes circn /luvium Tliirem. Ilorum ego dux impio, invenla sunt in templis sinnilacra stupenda
ero, belligerittor Mars. Quisquis ergo Pythium principis, et raira insignia sapientia; conclamal»,
musarum principem, et dominum rationis credil, el famosissimae pielatis. Nara in Carris aperto
vim et mentem carminis bujus inlerpretetur. Quo lemplo, quod usque ad redilum suum clausum esse
miser animatus, omnimodam sibi vicloriam som- prKceperat, inventa est mulier a capillis appensa,
nians, etiam Galila?os dclcre pra?parabal. A plu- manus extensas habens, aperlo utero, in cujus
rimis tamen, ut oportuit, vilis aposlata contcm- jecore eveulum belli Persici fuerat spcxulalus. In
ptus est. Antiochia quoque arcas in palalio plurimas, Iiu-

In Antiochia namque vir quidam optimus, pa'da- manis capitibus plenas, invenerunt, et demersa
gogus adolescentium, habitabat, eratque illic fa-
puleis inuumera corpora mortuorum. Prodigiosa
mosissimus sophisla Libanius, exspeclans vicloriam et scelesta iilius, quse ncc imperatorem, nec phi-

Juliani, habcnsquc pras oculis minas ejus. Ait ergo,

losophum docuerunt, sed impiuni et niaguum, Dei
veram deridendo religioncm : « Nunc fabri filius
hostem et hominum, Tripartila lalius pandit liisto-
ria. In genle quoque Britannorum, sicut quaedara
quid pulas aglt ? » At paedagogus completus gralia
nostralum testatur historia, ad compescendam
dixit: « sophista, Crealor omnium, quem tu
p puuicndam
et

fabri filium nominasli, tyrannidis rabiem, gloriosissimi mar-

locellum sepullura> Juliano
componit. » Post paucos dies moi's nunlialur Ju-
lyris ct regis Edmundi munum exercuit. Cum enim
liani. Et in locello advectus est, minaruraque tiraor
Suanus Britanniae insulam, quara ex magna parte
evacuatus. Eodcm quoque tcmpore, occupaverai, vastarel, spoliaret et raembra Christi
vir religiosis-
simus Julianus, cognomcnto Saba, subitae perseculionibus multis aflligercl, indictione census,
hilaritatis

causam a rainistris inlerrogalus, respondit : « Fcrus

quem lingua Anglorum Danageldum norainanl,

sacra; vineoc devaslator, poenas exactus est vasta-

provinciam oneravit, prseccpitque possessiones
tionis suse jacelquc morluus, terroribus minisque memorali raarlyris conferre in censura.
Supplica-
:

tum(|ue est ei, contempsit preces. Missus a raartyre

fruslratus. » Sed exprimendus est ordo, quo de-
cessit impius persecutor. Cum ergo tam cives quam religiosus fraler, sub interrainatione inhibuit ne

hosles, bello Persico laboribus ct fame mullipli-

ecclesiam Christi, domum raarlyris, et liberam
afflixisset, veniens Ctesiphontem familiam ejus, tyrannus indebila premeret servi-
citer civilatem,
in tanlura obsedit rcgem, ut crebris legationibus ei
tule. Sed impielas ad preces obsurduil, inturauit

otferrct parlera regni, dum solutus bellodiscedcret

ad prohibitionem, ad minas induruit, et conviciis
quod imperator contempsit elatus, ncc atlendens
et injuriis afficiens humilem Duntiura, Dei ultricem

quia vincere quidera bonum est, supervincere nimis D acceleravit manum, flagellum provocavit et pa-
invidiosum. Confidebat enim magicis artibus,
tientia Dei contempta, temeritale caecus incurrit
ct

arbitralus secundum Pytbagoream opinionem, ani- in niorlem. Nec mora. Nara lyrannus e vestio-io

mas diversa corpora peragrarc, se credebat possi- exspiravit. lulor mililes enim ageus in castris

dere animam Alexanilri, aut quod polius in altcro

solus, sicul ipse confessus osl, cum lelo vidit

corporc csset alius Alexander. Querebantur ergo adesse beatum Edmundum, increpanlem eum
Roraani de principe, qui bellum finire nolebat, durissime et cocdentem ad mortera. Et ab ea qui-
resislebant taraen insistenlibus Persis, ita ut fre- dcra die, licet insula graves lyrannos habueril
quenter nunc lii, nunc illi verlerentur in fugam. ecclcsia Beali Edmundi a priefata indictione fisci
Porro Julianus in equo residens, exercitura con- mansit immunis. Nemo enim eorura
martyrem
fortabat, inormis quidem spe felicitatis sute praj- ausus est provocare, aut in opprimenda ecclesia
sumens, contra quem jaculum repenle delatuni, ejus, periculum facerc sui. Nostris lamen tempo-
discurreas per brachium ejus, in latus immersum ribus Eustachius filius Slephani, qui in Eceiesiam
 :

807 JOANNIS SARESBERIENSIS 80«

Dei seevire decreverat, cum omnia pro viribus A noris quam rapina? et iniquilalis habere haeredes ?

depopulatus esset, cl lerram beali Edniundi, cm Quis est enim qui legem Dei, eljusliliam ejus, quae
omnes praedones detulerant, videret opulentam, in sola cliaritate consistil, filiis anteponat ? Qui
sibique non esset, consumplis opibus regni, undc palrem aut matrem, ant /ilios plus
amcit, inquit,

semol et secundo militibus sera procedercnt, jam qiiamme,non estmedignus (Matth. x). Et profecto
enim defecerant donativa, praedia jam dicta; ec- qui transitoria Christo pracponunt, ipsis iransitoriis

clesise depopulatus csl. Nondum tanicn digesserat ciliuslranseunt: nec eorum perpetualur gloria, apud
cibura, quem de facullalibus loci acceperat, ipsa- quos jostpositis aliis, Christus manel inglorius.

que die, antequam se domi suae reciperel, quse Ergo casum timeat princeps, qui liberorum aut
nimis vicina erat, tactus est marlyris manu, ct carnis molus honorem divinum minuit
afTectu,

lethali percussus morbo, die circiler octava rebus immemor charitatis. Sed nemo esl qui in Deum se
cessil et vita. Quid moror in paucis? Ubi sunt, ut faleatur insurgero, insurgunt lamen plurimi, el jani

de domesticis loquar, Gaufridus, Milo Rauulphus, ista palam fiunt. Intravit Anliochus iu sanctifica-

Alanus, Simon, Gilleberlus, non tam comites regni, lionem cum superbia, et hoc quidem faciunt mulli.
quam hosles publici ? Ubi Willelmus Saresberiensis ? Ozias, quem litleras irrefragabiles juslum in niullis

qui, impellente beata Virgine, inciditin Ji fuisse

coromemoranl, mortuo Zacharia sacerdote,
Ubi Marimo
foveam quam parabat? Ubi alii, quorum vcl nomina cui cognomen fuit inlelligens, ordinera sacerdo-

conficerent lihrum ? Horum utique molilia insignis lalem non lam pie quam audaeter invasit, et re-

est, infamia celebris, infcli.x exitus, et quem praesens clamanlibus Levilis, Nonne tu cs Ozias rex, el non
aetas ignorare non potest. Si ergo quis anliquas saccrdos? audire conlempsit. Slatimque lepra par-
nescit hislorias, si ignorat quomodo Cyrus, cui lem illam corporis ejus invasil, quam sacerdos, ex

reges terga praEbebant, a regina Scytharum Tamiri lege, auri tegebat lamina, ul, juxla imprecationem
prostratus osl, si casus ct pra?cipitia pr»cedontium Rex
prophelicara, facies ejus ignominia replerelur.

non recolit lyrannorum, vel ea qua3 oculis ingerunlur quidem nolus C;l, et ex coaevis regibus, et ex eo
invitis attendal, et luce clarius intuebilur oranes maxime, quod anno mortis ejus nalus est Romulus,
tyrannos raiseros esse. a quo genus et Romanorum. Imitantur plurimi
O/.iam sacerdotalia prce.sumentes, sed lepram ejus
Cap. XXII. De Gedeone, qiii lorma prasidentium
est, et AntiocJw.
paucissirai erubcscunt. Plures lamen sequunlur

velinl, qui rorapublicam, id cst Antiochum, qui non cum dovolione, ut oflerat vice
Quid ilaquo sibi
sacerdotis, saucla ingredilur, sed ut delcat si quid
populum Dei, indebito servilutis jugo uilunlur op-
C esl 'n teniplo Domim .sanclum. Cum emm .\ntio-
primere non video, nisi forte ea de causa potenliam
chus desolatioms et abommaliouis idolum fabri-
appelanl, ut tormenla miserice polenter feranl. Si
casset, libros legis Dei combussit igni, et scidit eos,
enim regere tantum appeterent, non dominari,
melienles, noquaquara lanla currerent et apud quomcunque invenicbantur libri lestamenti
onus oificii

enim regcnlis de logc Dei pen- Domini, ot quicunque observabont legem Dei, se-
aviditate. Voluntas
cunduin edictum regis Anliochi Irucidabant cum.
det, et non praejudical liberlati. At tyranni voluntas
legi rcluclans qu.-e liber-
Vidi temporibus mcis noniiullos sacerdolali so
concupiscentia; servit, et
conscrvis jugum servilulis conalur immiscentes officio, et humeros temerarie suppo-
tatem fovel,
Scriptura, cui contraire non nenles, ut arcara praeriperent ab humeris levita-
imponere. Docet h.cc
omnes Israclis ad Gedeon rum, loci iramcmores, qui in prcpsenlem diera di-
licet. Dixerunt viri :

citur ora; percussio. Alios vidl, qui libros legis

Dominare nostri tu, et /ilius tuus, ct fiUus filii tui,

nos de manu Madian. Quibus ille ait depulant igni, nec scindcrc vorentur, simanus
in
ijuia liberasti
corum jura iiervenirent, aut canones. Tempore
ISondominabor veitri, nec dominabitur in vos filius
regis Slephani a regno jussae sunt leges Romanae,
meus, sed dominabitur Dominus. Dixitque ad eos :

quas in Brilanniam doraus venerabilis Patris Theo-

Unam pelitioncm posluloa vubis, date milii inaures
baldi, Britanniarum primalis, ascivcrat. Ne quis
de prteda vcstra (Judic. vui). Videormilii in luijus q
cliam libros rclinerel, edicto regio prohibilura
litterie facie, quod dixeram, inlueri. Nam Gedooii
est,

circwniens inutile, vol tentatio et Vacario nostro indictum silentiura ; sed, Doo
qui interpretalur
corum, noroine et verbis videlui- prin- faciente, eo magis virlus legis invaluit, quo eam
ini(iuitatis
Ejus enim est circumire amplius nitebalur impielas infirraare. Quis aulem
cipis oflicium indicare.
ct ea vel dolorc, vel rcvocare ad frugera, in tot millibus regnarc affectanlium, esse vult si-
inutilia,
niilis Gedeoni? Aut quis logem sibi vult dominari,
et quod iniquum deprohendil, excludere a linibus

adversus hosles procedat victoria. el populo? Omnibus tamon unum illud deberet suf-
suis, ut sibi
recusat tamen ficere, quod Gedeon a subdilis petil, id est si solas
Defertur lionor dominii, et : legi

subjicit, quos a jugo scrvitutis absolvil. Palri lilio- ex praeda sibi consequatur inaures. Si enim quae
ei obediens po-
ruin succossurus dcfertur honor at ille Doum raa- ;
lex loquitur, indicare curavorit, et

luil honorari. Quis eorum rocle huic assimilabilur,

pulus acquiescat, ul non sil iniipiitas et conlradiclio

nefasque confundunt, ot versanlur in la- in civitato, et populo cui proeesl, debet profecto
qui fas

boribus cl serumnis, ut filins possint non lam ho- suflicere pr;esidenli.

 ,

809 POLYCRATICUS. Lin. viir. 810

Cap. XMII. ConsUio Bruti utciiium esse adversus A Ergo dividatur unilas, inlegritas sciudatur, since
eos qui jiro su)nmo ponti/icatu non modo certunt, ritas corrumpatur, maculetur et sanclitas, mundi
scd scliismntice dimicant et i/uod tyrannis nildl :
novum judicium celebretur, el princeps cjus, qui
(luictum.
passione Christi ejectus est, rediens scandala
Sed fsto ut bis liceat, qui earnales sunt, conten-
spargat, ul beatus sil, qui non capitur tendiculis
dure de priaiatu, viris ecclesiasticis lioc usqucqaa-
ejus :

que arbilror esse illicitum. Carnalium tamen exem-

... Tantone novorum
plo, sub imagine religionis obrepit impietas, et jam
Proventu scelerum qua-runt iiter imperet orhi ?
iion modo conlenditur pro sacerdolio, sed pugna- Vix tanti fuerat civilia bella movere,
lur. Anliqui quondain Iraliebanlur iuvili, et proni Ut neuter.
ad marlyriuni, prinias calhedrus, caruere pejus et
(LUCAN., II, o9.)

cruce, fugiebant. Contra jani palam loquuntur sa- Reetissimam eminendi viam docuit Christus, qui

cerdotes et proverbiura nullum dicunt. " Nolumus, discipulos suos regibus genlium noluit conformari,

iuquiunt, marlyres esse, sed sedium nostrarum glo- ut dominentur in subditis, et qui potestatem exer-

riam non damus alteri. » Misera quidem et miscra- cent, benefici dicautur, sed qui major esl, sponte
bilis vox in ore sacerdotis, qui Christum sic agno minoretur, et solum prae casteris, jure, quiete, vi-

eum B i''bus, et contentione remota, sibi viudicet officium

scit, ut se nolle sequi palam conliteatur. Du-
rainistrandi. At isti aliam praetulerunt, ascendentes
bilari poterit an verus moriatur confessor, qui per-
secutorem, si opus non exspeclat enim ex adverso fratrum, et ministrandi humilitate re-
fueril, ? Ait
Cyprianus Episcopus actum jecta,appetunt prae regibus gentium dominari. Nec
: .c
si timet, est de eo. »

Scd liceat timere non stare in necessitate, illici-

dubium quin refrigescente, imo exstincta charitate,
;

lum est. Fugilivus iuutilis tamen inlamis est. Est

sedem suam et ipsi ponant ad aquilonem. Siqui-
in quo videutur imitari con^tantiam martyrum, bi dem <( produclos odere pares. » Utinam secuti es-
pro cathedra scilieet fuerit decerlandum. Fertur a sent, qui ea viderunt tempora, consiliiim Bruli, a
quibusdam, ct verum est, quod sufier Romano pon- quo eum, iraminente bello civili, Catonis averlit

tificalu ab ambiliosis quandoque, imo saepe liliga-

auctoritas. Decreverat enim manus suas ab armis
tum, ot non sine sanguine fraterno Saiicta sanclo- continere civilibus, quibus quanto quisque libentius

rum ingressus pontifex. Concitata

et fortius immiscetur, lanto iniquior et iramanior
sit sunt iti^rum
est. Ait ergo
bella, plus quam eivilia, inter CcBsarem et Pom- :

peium, el quidquid Philippis, Leucade, Mutinee, in

Nunc neqiie Pompeii Brutuin, ncc Cwsaris hostem
Scd hellum victoris habes.
-Egypto, Ilispaniave pr^sumptum est, quidquid
Si ergo sapiant lii, pro quorum dominio schisma-
irapie gestum^pugna sacerdotalis alisolvit. Nunquid (]
tici litigant, eos solos concurrere patiantur, alter-
Christiani sanguinis ]jrocuranl ctfusionem, ut eis
utri raetuant opera ferre, incerti quis victor futu-
prae CKteris liceat pro grege, quod pasloris est, ani-
rus sit, certique quanta, quara gravis ruina, victis
mas ponere '?
Nunquid ecclesiam diruunt, profanant
iramiueat.
sancta, ut sit quod sedificari et sanclificari opor-
Nulla manus, belli mutuato jadicc, pura est.
teat"? Conculiunt populos, regna sollicitant, eccle-
Nara et
siarum diripiunt facultates, forte ut sibi faciant
Victrix causa Dea {dih) placuit, sed victa Catoni.
materiam iiromerendi, ut componant omnia, ut
(LucA,\., 1, 128.)
pauperibus miserendi et providendi, aliis concur-
rentibus necessilatem prKripiant. Si enim ul plui'a Gaudeat plaiie mundus, cum alter solus vicerit, sed
sibi iinpune liceant, si ut pecuniam cougregont, si
propensiori lcetetur gaudio, si vicerit uterque, vel
ul carnera et sanguinem foveanl, dilatent et cor- neuter. Conveniant ergo, si placot, in insula Lycao-
rumpant, si ut familiam nobilitent, si denique iit
nia, aut alio, si quis tamen locus bellis, sive duel-
gloriam suam quEcrant in clero doniinantes non lis est aptior : nam antiqui, teste Quinliliano, bel-

forma facli gregis ex animo, licet labiis et simula- los dicebant, quos modo duellos appellamus, et
tione ollicii paslorein iuduant, lyraniiis quam prin- sine orbis et urbis periculo vincat alteruter duello-
j-.

cipibus faeilius accedunt. Dicunt philosophi, et rum, quem Deus scilicet npprobaverit, aut victo-
verum arbitror, niliil in rebus humanis ulilius lio- rem esse permiserit. Victus quoque, si id victori

mine, et in ipsis hominibus, principe ecclesiaslico placeat, demergatur in Tiberim, aut si cum eo
vel mundano, nemo ulilior. E divcrso nihil homiiii mitius agendum videtur, retrudatur iu caveam. Cui
perniciosius homiiie, et in eis lyraunus sa'cularis, eum abbas loci clauslrum, imo carcerem, aperuerit,
aut ecclesiaslicus, perniciosior esl. Sed profeclo protestotur se non illud ei, qui damnatur, prsepa-
in utroque genere, sieculare:ii ecclesiasticus ante- rasse, sed viclo. Siquidem
cedit. Sal enim infatuatum ad nihil oinnino valet, .\ulla fides unquain miseros elegit amicos.
nisi ut projiciatur foras, et conculeelur ab hoinini
Qui vero vicerit, id est qui violentior fuerit,, in
hus. Porro
Liparem, aliainve insulara exsul perpetuus depor-
Usf/ue adeo solus ferruin mortemque timcre
tetur ad marmora secanda, aut ad metalla darane-
Auri nescitamor, pereunt discriminc nullo,
Amissrr leyes. Scd pars vilissima rcruin tur. Facinus eniin schisraatis quos iiiquinat, fequat,
Cerlamen movistis opes. nisi quia plerumque qui fortior, irao ferocior, idera
811 JOANXIS SARESBERliiNSIS 812

ci iniiiiiior est. QuiJ perniciosius aut odibilius bello A ftnim praesurael summum Judicare jjonliticem, cujus
civili ? Nihil plane, praeler rabiera schismaticorum, causa Dei solius reservatur examini ? Utique quis-
aut hasrelicara pe5lem. Quorum uUum perniciosius quis hoc attentaverit, laborare quidcm, sed profi-
sit, non facile dixerim, si tamen in his numerus cere nequaquara potesl. Nec ad unguem nomen pon-
esl, ut unum segrcgetur ab altero. Cessabunt plane lificis arcto ; habeatur bic pontirex, cujuscunque ca-

bella civilia, si priesumplioni desit teraeritalis ad- nonica prwcessit cleclio. .lonas ut naufragium tol-

jutor. Nec est qui concives possit urgere ad Turo- leret, naufragiura Iccil, maluitque' pcrire solus,

rem, nisi eos aliqualeuus ipsa delectel insania. Uti- quara alios involvere periculis suis ; nec tamen re-
que necessilas confurendi, aul nulla omnino, aut, gendse navis curara susecperat. Saloraon ab eo ma-
mullum, imaginaria esl. Hacc quoque peniiultis
iit ternum convincit affeclum, quod inlegrum meretri-
maximisque periculis palet, quorum ncmo salis de- cis calumnia; liliuni cedere maluit, quam parliri.

clinat evcntum, nisi pnecaveat facullatem. Innuit At isli periclitari malunt Ecclesiam, ct scindi, quam
lioc poeta gravissimus, aut si, juxta Quinlilianum, honoreiii non usurpare, et innocenti raatri Ecclesiee
rectius dicere malueris oratorem, non repugno, non infcrre caluraniam. « Haec esl, inquit, mater
dum constet pra;cavenda csse etiam qua; possunt ejus, quoniam ex dilectione refiigit seclionem. »
evenire pericula, et uQiversitatem ab uno quoli- r> Econtra hic privignus est, qui
bet cogi non posse, ut sceleri obsequatur invila. Fcrro rimntur visccra mntris.
Ait enira : Quot etquanlos tumullus, et strages dedit illa col-

Et quamvis nuUo maculalus samjvinemiles, lisio,quando filius Petri Leonis adversus Innocen-
Qiue pottiit fecisse, fimet. Quid peclo'-a pulsas ? tiura bonffi memorise Quinlum, domini Adriani pra:-
Quid vesane gemis (juid fJelus fundis inanes ?
'.'

cessorem, cujus vitam et fulicilatem in se in aevum

Ncc tc sponte tua scelcri purere futeris '!

protendat Dominus, conatus est ab aquilone ascen-

Vsqueadeone times,fjucin lu/ucis ipse liincndum?
Classica det bello ; diros tu neglige cuntus : dere ? Nonne et slellarum partem secum traxit rui-

Signa ferat ; cessa : jam jam civilis Erynnis na ejus? Quis nescit .Egidium Tusculannra? Quis
Concidet, ct Casar generum privatus amuhit. Petrura Pisanum, cui nullus, aut vix similis aller

Sic sic, si Ecclesia Dei erigalur in spiritus liberta- erat in curia ? Quis recenseat episcopos, qui ia tota
lem. Si ministerium sceleris subire detreclct, aul fere Ilalia corruerunt ? Profecto dum ruinae illius

oninio scbismata sopientur, aut mancnle corapage exstabal «"late noslra meinoria, incredibile est

unitatis, soli inter se schismatici dimicabunt. Inte- quempiam adeo misere ambiliosum esse, ut eccle-

lim contineat ecclesia nianus suas, quoniain gla- siam scindere non formidet. Neminera ita stupidum
«— —
dius -1 —
Petri, qui
. sanguinem
Q
, —
carnali sitiebal afleclu, ,

^
csse credo
-. ,—
qui—non malit se ——
deleri, quara
-_,___ ^_. ut pro
^
eo ,

niandato Domini ad prxsens tegitur in vagina, et tanta fiat lurbatio. Si delictis nostris exigentibus.
discipuli eradicarc zizania properantes, praxipiun- carnificura istorum quisquam ascenderit sedem Pe-
tur messores angelos exspectare. Orel unilalis in- tri, et ad gubernaculum navis cjus, Doraino iudi-
tegritas, ut in se colligat dissidenlss lapis iiicisus, gnante, accesseril, plane naufrugium non immc-

in quo fundatur Ecclesia, quem schismatici repro- rilo faciet, cum et Pelrus rocatus a Domino, ad va-
bant, qui fecit utraque unura, et vestem suam iu lidiorem territus auram cfleperit mergi, et navis,
sortem fidelium integram cedere maluit, quam se- quoe Dominum babebat veclorem, de salute despe-
cari. Oret, inquam, ne deficiat fides, et cxpetens ret, donec Christus dormicns precibus escilelur,
non disperdat, conculcet ct trili-
in cribro Satanas Utique qui misere aseendit, rotalur miseruis, et

cum. Oret pacem, quwrat pacera, et persequatur miserrime dejicietur ; nec Iselos babent exitus,

eliam fugientcm. Meminerit ejus, qui cura possct qucC malo sunt inchoata principio. Discordia cer-
producere plus quam duodecim legionesangelorura, tissimum iniquitalis et defectus indicium esl. Si-
exaltatus in cruccm omnia acquisivit. Ipsa enim quidem
exinanilio adeo meruit exaltari, ut ad gloriam ejus Miiiimus rcrum discordia turbat
fleclatur omno genu. Schisraalicos nocentes acci- Paccm summa tenenl.

piunt, sed consentientes justos, nocentes fuciuul D Phaeton in fabulis, dum palernos ciirrus afteclat,

bella sacerdotaUa. Quiescunt ergo stantes a louge incendit orbem, et tandem miseratione dei, et

cum Petro, ut videant finem. Recolanl illud ethni ipse succentus corruit prseccps, curru disjeclo.

cum : Tunc
Si ca^licolis furor dedissct, arma hse diem sine sole ferunt :

Aut si terrigencf tenturcnt astra gigantes, (OviD., Trist. V, viii, 31..

I\'on tamen audcrct pictas humana, vel armis,
Vel votis prodessa Jovi. el dum flagrat Ecclesia succcnsa schismate, Chri-

Hoc quidera videtur esse servanduin in his, ubi stus videtur abesse. Icarus quoque, dum elatus

quis justius induil arma, scire nefas. Nam si hcere- juvenili levilato fertur in cueluni, niarinis fluctibus

ticus scbismalicusve catholicum irapugnat, assislere mergitur. Dejectus enim est dum allovarelur. Sub-
veritati piuin est, et Romano ponlifici devotissirac vectio siquidem impiorum, gravioris ruiniv prwpa-
famulari. Hoc quidera cum innotuerit, nara schis- ralio est. Quis autera eo iniquior, qiii niinisleriura

maticus se catholicum esse sape menlilur : Quis pacis, sacrificandi otiicium in rixas railiit, el car-
 8i:t POLYCRATICUS. — LIB. VI ir. 814

nificiuni'? Qiiorsum, qu;c.so, lantu immanilas? Nun- A sius est sollicitudine omnium Ecclesiarum ? Aposlo-
quid ad vitam ? Sed conim finis interiliis [Philip. licura privilegium transit ad successores, et plane
m). Anadgloriam? Sud gloria eorum in confusione pars privilegii est, quam Apostolus ad Corinthios
est (ibid). An ad volu])tatcm ? Ergo et eorum dcus loquilur : Quis, inquit, infmnatur, et er/o non infir-

venlercst (ibid.). An ut nobilitentur in carnc et san- nior ? Quis scan daliz-atur, et cgo non uror? [II Cor,\i.)
guiue? Sod caro et sanguis rcgnum Dei non possidc- Si totum noQ vultis revolvere, vel istud vindicet

bunt (I Cor. xv). Nam advcrsus carnales non cgo, qiii de primatu contendit, et, ut puio, cito faciet

scd liaec, et graviora liis, apostolica intonat tuba :

locum. Pr,Tterea qui Romanus pontife.x est, eum-
Quorum, inqmt,finis inferilus, qiiorum deus ventcr,
dera pro conditione Ecclesi;c nunc est, esse
quaB

et gloria in confusionc, guia terrenasapiunt (Phiiip. servum servorura necesse est. Non equidem nuncu-
Si ul suam expleant palive ad gloriam, ut quidara opinantur, sed fub-
iii). volunlatera, domi-
aliis

nanlos quod lyrannicum esl, eis stanlive, utpote qui servis Dei serviet vel invitus.
niliil minus pro-
vcnitt. Tyranno siquidem niliil tulum
Omnis cnim persona Dei servil, et dispensalrix est
est, aut
quictum. Intcrroga Damoclem, clemenlifc vel justitia? sua". Servit angelus, servit
et se lioc a tyranno
Siciliae uidicisse fatcbilur, cum ci undique in ar-
homo, serviunl boni, serviunt mali, et ipse princeps
dentes prunas ruina immineret, ad primum inilum J3
mundi diabolus servit. Ergo et Romani serviunt
el quasi texenlis licio dependcns gladiiis, inter re-
Deo, et tyranni, quibus Roraanum necesse cst ser-

gales delicias cervici illius, similis ferienli, irrue-

vire Adeo quidem, ut nisi servierit, aut
pontificem.

Hoc quidem apud Claudianum expontificem, aut exromanum esse necesse sit. Quis
ret. aslruit Tbeodo-
sius. Ait enim :
ergo eum servum servorum esse ambigit ? Dominura
Adrianum, cujus terapora felicia faciat Deus, hujus
Qui terrel plusipsc limet, sors ista ti/rannis
Convenit invideant clari.'<, joriesque Irucident. rei teslom invoco, quia Romano pontifice nemo
Nuniii (jladiis vivant, scj)li(/ue vcneni.?, miserabilior cst, conditione ejus nuUa raiserior. Et
Ancipites iiabeant artcs, trepidique minenlur
licet nihil aliud lasdal, necesse est ut citissime vel
Tu civem, palremque t/cras, tu consule cunctis.
solo laborc deficiat. Fatelur enim in ea sede se
Nec lua te movcanl, scd publica vota.
tantas miserias invenisse, ut facla collalione pree-
Erubcscc Sidon, ait marc (Jsa. xxin), quia jam car-
sentium, tota prfficedens amaritudo, jucunditas, et
nalis loipiilur, quae vir spirilualis audire non potest.
Si enim audirenl sacerdoles vocem banc, noqua- vita fclicissiraa fueril. Spiuosatn dicil catbedram
quam per tela, per hostos currercnt, ut priraas Romani pontificis, in tantum acutissimis usquequa-
calhedras occuparent. Sed licetomnos summi pon- que consertam aculeis, taQlEeque molis, ut robuslis-
tificatus apicem dcferant, quanlum salva religione C simos premat, terat et comrainuat humeros ; co-
licet, fugiendum, quam suscipiendum arbilror sa- ronam et phrygiura clara merilo videri, quoniam
pienli. Ll onim ex con.scicntia verura loquar, illius ignea sunt, sed nunquara a iialali solo Angliae nialle
laboriosissima, et qiiantum ad statum prcesentis sa:'- exisse, aut in claustro beati Rufi, perpetuo latuisse
culi pertinet, miserrima videtur esse condilio. Si dicii, quam lanlas, nisi qiiia divinae dispensationi
enim avaritise servit, mors ei est ; sin autem, non rehictari non audet, intrasse angustias. Dum super-
effugiet manus et linguas Romanorum. Nisi enim esl, ipsura interroga, et crede expcrto. Hoc etiam
habeat unde obstruat ora eorum, manusque cohi- mihi ssepissiine adjecit, quod, cura de gradu in gra-
bcat, ad convicia, ad flagilia et sacrilegia perfe- dum a clau.strali clerico per omnia officia in ponli-
renda, aures, oculos, duret et animum. Tria quidera ficera suinraum ascenderit, niliil unquam felicitatis,
suiit, quffi pras cajteris, etiam prudentum omno ju- aut tranquillEe quietis, vit« priori adjeclum est ab
diciuin siibvertunt, amor inunerum, acceptio per- ascensu. Et, ut verbis ejus utar, nihil eniin, cum
sonarum, facilitas credendi. Nam ad isla moveri, preesens sum, sui gratia vult apud se absconditum
et juslitiara dispensarc, millus omnino potest. Ergo esse ab oculis meis : In incude, inquit, ct malieo
et ab his immunem Romanum neccsse est esse semper dilatavit me Dorainus; sed nunconeri, quod
pontificem, qui omnium coercei-e debet excessus. n infirmilali rae;e imposuit, si placct, supponat dex-
Si odit raunera, quis beneiicia conferel in invitum ? teram, quoniara mihi iraportabile est. Nonne ergo
Quid largiturus est, qui non accipit ? Aut quoraodo, miseria dignissimus est, qui pro lanta pugnat mi-
si non largitur, placabit Romanos ? Si personas
seria? Sit sane ditissimus qui eligilur, sequenli die
eorum non accipit, quomodo subsistet ante faciem pauper crit, ct infinilis fere creditoribus tenebitiir
corum Vix enim in conclavi eausam poterit pen-
?
obiigatus. Quid ergo erit ei, quem nulla vocat ele-
saro sacerdolalem, quin eos in consiliis omnibus ctio, scd repugnante in membris Chrislo, ambitio
admittcre coinpellatur, Quid quod cogitur damnare cffica et crueiita non sine sanguine fralerno intru-
Simoniam, munera et retributioncs ? Si ea sequi-
dit ? Hoc quidem est Romulo succedere in parrici-
tur, nonne se ipsum propria voce condemuat ? Si in diis^ non Peti'0 in commissi dispensalione ovilis.
summa polenlia rainiina licentia est, profecto qui C.41'. XXIV. Epicureos numqiiam assequi finem
legibus prpeest, iiulli subjicitur, sed ab illicitis suum.
arctius coarctalur. Ergo et Romano pontitici niiiii- Nisi dissimidet contentiosus, qua; tamon dissi-
mum, eo ipso quo plurimura licet. Quid pondero- mulari ratio non perraittit, ex superioribus luce
815 JOANNIS SARESBERIBNSIS 816

clarius liqiiet, Epicureos lumquam assequi tiucni A semper pollicetur in posterum, ut iu omnibus ama-
suum. Cum enim ad tranquillam aspirent vilam, toribus et sequacibus suis, nec unum ab initio
et ad libidincm explcndam se retrahant el philoso- duxeril ad pcrfcctum, aut voti compotem fecerit.
phcnlur, imo desipiant (ncmo enim quod male Ilinc est quod avarus in mediis opibus esurit, po-
libct, polest sapienter implerc) hoc per isla Baby- tens et prwsidens, in summo fastigio servil in pro-
lonis tluenta nulkis assequitur. Illos quoque Epicu-
fundo luxu : voluptuosum gaudii defectus angit, et
reorum nomine ccnscndos arbilror, qui suam volunt famffi procus et gratiae, in toto tuiuore inanis glo-
in omnibus implere voluntatem. Nam cum res hbi-
ri» vilescit. Gui ista non patent, nimium crecus est,
dini serviunl, in voluplatem Iransit atfectus. Si
cum unusquisque corum qui versantur in his, sibi
alTeclus non pareat, (juo magis vis, tor-
aflcctui
quod appetil, deesse fatcatur. Suut tamcn quoium
queris magis, tamen sit libido in voluntate. Alio-
si
ocuios ita perstrinxit malilia, ut quoe per se lucent,
quin interdum velle quod non potes, jucundumesl cl
nequeant inlueri. Sic oculis capti lalpsp, lucis be-
fructuosum, si forte esurias et sitias justitiam, labo-
nelicium non agnoscunt, et innatis gaudentes lene-
riosum lamen. Mundus itaque EpicureispIcnusesl,eo
bris, oderunt aerem puriorem, nec vivere queunt, si
quod in tanta mullituiline hominum, pauci sunt, qui
diutius arceanlur ab humo et latebris suis. Nonne
non famulentur hbidini, id est corruptae voluptati,
1j talparum gerunt imayinem, qui semper in humo
scd laboriosa} voluntatis nexibus non impliciti, aut
versantur, quorum lola conversatio in terra depri-
nulli, aul pauciores sunt. Do loco voluptatis exelu-
milur, ut nihil altum sapiant vel divinum ? Sed
sus est homo, e.\ quo libido prfcvaluit, eo quod vita nec humanum qiiideiii, cujus est, cum cselera ani-
jucunda et iranquilla frui non polesl, ciii cccperit malia pi'ona ferantur in terram, coelum, et qufe
libido dominari. Maluit facere quod libuit, quam coelesiia sunt crccta dignitate corporis et animi
quod jussus est, el projectus in locum niiseri», in coiitemplari. Ili lamen suo, scd talpae quodam na-
lerram laboris missus cst, ut ei, et semini suo, lurae vitio, dcprimunlur. Profccto deterior est,

lerra spinas et tribulos gcrminet, ct in sudore qnem culpa maculat, eo qui naturie laborat impc-
vultus sui comedat panem suum {Gen. iii), qui in rio. Nec crcdas altum sapere, qui naturse consor-

rcctitudine volunlatis obediens, sine dilficultatc et tes, non tam virtute, quam vitiis vult praeire. Sed

labore plenam poterat habere voluplatem. Siquidem quid in grcge islo lalparum arguo cajcitalcm, nisi

ad necessilatem et voluptatem, parata invcncrat quod aliorum fons esse videtur"? Ab namque
eo
omnia. Vullus aulem, sicut liis placcl, qui curiosius scaturiunt rivuli vitionim, ut quasi in corpore uno
scrutantur verborum originein, dicitur a volendo ;
vidcas conlluxisse rapacitatem Iconis, sfeviliam
et sudor ejus, laborem et anguslias indicat cor- G ligridis, gulam lupi, varietatem pardi, fraudem vul-
rupla; voluptatis. Si ergo sudalur in eo quod con- pis, tenacilalem harpyise, immnndiliam suis, pelu-
hrmat cor hominis, et etiam in sumendo quod kcti- lantiam hirci, superbiam equi, stolidilalem asini,
ticat, quid est, quod sine labore sibi nalura mor- obslinationem muli, toxicum liydrae, nigredinem
talis credat induhum ? Anima sibi dictum recolil, corvi, et quidquid aliud perversitatis infundcre po-
quod raatri omnium nostrum peccalrici sententia luit liomini leterrima creatura. Nam ab eo universa
Creatoris intorsit. Parit ergo in dolore filios virlu- ha.'c incommoda protluxerunt, dum boiii et mali
tum, quae sine labore paril sobolem vitiorum. Na- scientiam el similitudinem Dei promittitperrapmam.
tura namque peccatri.x ad nialum prona est, el Exinde inclinata est ad malum natura hominis, cu-
corrupta ab adolesccntia sua, qurc oclas origiiii jus quasi qiiaedam infantia praicessil innocens, dum
vicinatur, ut sine labore et dirticullalc possit labi, a colloquiis pervertenlibus et pervcrsis abslinuit.
et non possit erigi ad bona sine labore, et erecta, Siluit homo et mansit innocens, iir.misso sopore ob-
sine diflicultate ct gratia slare non possit. Parit dormivit innocens, expergefactus etagnoscens auxi-
ilaque vilia, tilias utique non filios sine dolore, sed lium simile, quod ei fabricaverat Deus, innocenler
procul dubio ad dolorcm, sed in dolore tilios, sed locutus cst niagnalia Dci. Sed ex quo faclus verbo-
plane ad gaudium, non dolorcm. Ergo Epicurus q sior pcr ostium euriosilalis ediiclus, exercuit cum
versatur in dolore, cujus vita filios parit, aut lilias, tentatore vorbi commerciura, quasi ab infanlia ado-
et seraper praesenles, aut futuras ingeraiscit an - lescens, conceplo calore intumuit, et pracvaricatus
gustias. Nam, ut ca»tera taccam, pra3sentibus non mandalum, cujus custodia ad gloriam fueral pro-
laetalur, aut si csecus non est, dum rerum melitur rulura, corriiptus esi, ut extunc mirahili ct inviii-
exilus, ca lanquam abeuntia el fugicntia dtploral. eihili legc conditionis iutliclm, sibi unio reliictetiir

Lastis elenim stare negatum esl, nisi quis kelelur carnis et spi]'itus, ut nulla rationc coniponi possinl,
in his, quse bcaluni faciunt, aut ad perpetuam pro- nisi illius gratia intercedat, qui fecil ulraque unum,
ticiunt vitain. Prwterit namque mundus hic, el et carnem, iu cleclorum fine, facict a spiritu ab-
orania desiderabilia ejus. Quamtumlibet blandiatur sorbcri. Si vcrbis genlilium uli licet Christiano,
incautis, et dulces fallaoiae suae p; opiiict illccebras, qiii solis eloctis divinum, et Deo placens, per in-
novissima ejus quovis ahsinthio amariora sunt. habilantem gratiam, esse credit ingenium, elsi nec
Et quia ralio prajsentem slatum ejus imperfcctum verba, nec sensus credam gcntilium fugicndos,
esse, usquequaque convincit, nescio quid solidiini dummodo vilcntur errorcs, hoc ipsum divina pru-
sn Pfil.VCRATICUS. — LIB. VIII. 8IR

tlentia in .Eneide sua, siib involiicro lictitii com- A ad inferos, ubi quasi rebus inutiliter gestis, totius

menli, innuisse visus esl IMaro, tluni sex pclatum anleacta3 vitae recogno.scat errores, et discat alia

ajradus, sex lilirorum distinclionibus prudenler e.x- via incedendum esse his, qui volunt ad dulces La-
pressit. Quibus condilionis humana?, dum Odys- viniae coniplexus, et fatale regnum Ilalia;, quasi ad

seam imilalur, ortum exprimere visus est et pro- quamdam arcem beatiludinis, pervunire. Constat
cessum, ipsunique quem educit et provehil, produ- enim apud eos qui raentem diligenlius perscrutan-
cil el deducit admanes. Nam .Eneas, qui ibi lingitur tur auctorum, Maronem gcmin;e doclrinae vires

animus, sic diclus, eo quod est corporis habita- dcclarasse, dum vanilate figmonti poetici, pliiloso-

tor : Evvaio? cnim, ut Greecis placet, habitalor est, pliicae verilatis invol\it arcana. Licet autem de

ab his componitur ;Eneas, ut si- prima corruptione specialiler dictum sil, polest et
Seijta;corpus, et
de siogulis manifesta ratione raonstrari, quia na-
gniticet animara quasi carnis tugurio babitantem.
tura horainis ab adolescentia sua prona est ad raa-
Sic etiara Neptunum ennosigaHim, eo quod Siga'ura
inhabilet. 1'riraus itaque Iiber .-Eneidos, sub iraa- lum ; ut ex quo libero, iicet depresso, coeperit uti

arbitrio, per se cadat sponte in culpara, et inde

gine naufragii manifestas infantia', quae suis procel-
agitatur, exponit lunsiones, et in fine suo, abun- merito.suo praceps prolabatur in pwnam erigi :

lis
tamen nequaquam potest ad bonum, nisi gratia Dei
dantia cibi et polus adulla, prosilit ad laelitiam B
supponat manura suara. Lata est ergo Epicurcorum
convivalem. In continio ergo adolescentiae prodeunt
coUoquiorum commercia et eorura intemperics
,
via, et haud dubiam ducit ad raortem, per pericula
tamen, per errores, per amaritudines et per omni-
aul fabulas narrat, aut veris falsa permiscet, eo
modas vanitates, ut la^lum ct quietum Iranquillae
quod mulliloquio peccatadeessc non possuni. 1'orro

suos canit errores vito stalum in ea nullus inveniat, vel ad illum

tertius varios juventutis, quasi :

co quod illa a;tas solos fere novit errores. Siqui- tandem, ea ducenle, pcrveniat. Nam ut vera bcati-

dem, ut ait elhicus :

tudo possideatur, non vanis, sed veris insistendum

Imherbis juvenis tandem, custoJe rcmoto, est bonis. Vana enim cultorera suum proturbant in

Gaudctequis,canibusque,el aprici gramine campi. tenebras exteriores, ad tletura oculorum, stridorem

Cereusin vitium flecti, monituribus asper, dentium, tinnilura aurium, et varias pressuras, et
IHilium tardus provisor, prodigus a-ris.
pcenas iiifcrorum, apud quos nullus ordo, sed sem-
(HoR,\T., De art.poct., 161.) piternus horror inhabitat.

Prima ergo atas nutricem, secunda cuslodeni ha-

bet, tertia quo liberior, eo facilius orrat, nonduni Cap. XXV. Qu(e via fideiissimasit, ad assequendum
quod Epicurei appetunt, vel pollicentur.
tamen procedit ad crimina. Quaita illicitos amorcs ,t

ignem imprudenter couceplum in pc-

conciliat, et Sententiae taraen non struo calumniani, quae bea-
Ctore, ad amantis infelicem producit rogum. Neque litudinera esse definit laetum semper et quietum
enim inconcessis fatalem beatitudinem esso, suo tranquilla) vitiosa exsecutione, arbilror infamatara.
typo Mercurii ralio persuadet, docelque illum, qui Adeo quideni, ut cura Epicurei sint plurimi, i<I est
dura fuerat parvulus, sapicbat ut parvulus, loque- vani sectalores voluptatis, nomen hoc pauci pro-
balur ut parvulus, agebat ut parvulus, fuga irre- fileantur. Eurubescunt enim dici quod sunt, et pro-
fragabilitcr apprehensa, evacuare quee erant par- priara turpitudinem occultare nituntur nomine
vuli. Unde, ut ad memoratum ethicum redeamus :
alieno, dura non tam boni esse cupiunt, quam
Conversis studiis, cetas, animusque virilis videri. Si vero diifinilioni fidelis detur interpres,
Quceril opes et amicitias, inservit honori, et sentontiae commodus exseculor, qui manura
Commisisse cavet, quodmox mutare laboret. apponat ori, id est qui facit quod locpiitur, nihil

(lu., ibid.) verius et reciius apud Sloicum, ct Peripatelicum

esse conviuces, quos ad te, jucundo grandis via;
Ergo el virilis aelas puerilia, et juvenilia erubescit,

et si a perversa voluptate et immundo amore na- compendio, cum praeceperis, introducam. Ne la-

vigii sui solvere non potest anchoram, prsscindit ri men ullara eo, quo Epicurei ditlinitio tendil, viara

et funem. Sic et palriarchcC pudicus tilius pallium pules, eara tibi in calce libri, quasi in fine vi»,

reliquit adulterae, ne adullerii crimine involveretur. conabor aperire. Est autem ardua et arcta, plana
Quinta malurilatem civilem promit, et ajtatem de- tameu et recta diligenlibus Deura, quo ducente,
imo quEe ipsara jara in-
pingil vicinara seaectuti, docente et subvehente, non oftendit quis ad lapidem
greditur senectutem. Nam et Palrum honores reco- pedem suum. Ipsenamque lapis olfensionis et petra

lit, majorura memoriam veneratur, et quasi ad scandali {l Petr. ii), gradientes in se quos accipit,
tumulum Anchiscc solemnes celebret ludos, in his erigit et corroborat, ut humiliati in se, in eo glo-
ipsis exsilii sui miseriam recognoscit. Dum vero riantes, audacter et libere praecononlur, quia om-
hinc egreditur, transit ail sextam, et araissis I'ali- nia in eo possumus, qui nos confortat. Via siqui-
nuro et .Miseno, duce scilicet navigii dormilanlc, dom hacc virtus esl, duobus intorjecta et arctata
et tenierniii pra^Iii incenloro , cum jara frigescat llmitibus, cognitione scilicet et exorcitio boni.
atlcclus, viresquc deficiant, non tam sencctutem Nosse namque bonurn et nou facere, mcritum
sentit quam senium, et velul quemdam descensum damnalionis est, non via bealiludinis. Unde, in-
819 JOANNIS SaRKSBERIKNSIS 820

quis, liauc viam ingrediar, qui in invio suiii, et A ubi praD inull,iludine dciipicnliiim, ct male agentiura
non in via ? In tanla varietale viarum ignotarum ipsa arbor occulitur"? IIoc ipsuraforte sensit et lUaro
advena et peregrinus, cujus oculi languerunt pr;e qui licet vcrilatis esset ignarus, ct iii tenebris gen-
inopia, et fere jam deficiunt, quibus eani disccrnam tiuin ambularel, ad Elysios camiios fclicium, et
indiciis, ul ad id tran((uillitatis et gaudii pcrvoniani, chari goniloris conspeclum, /Eneam admillendura
quod proniitlis '?
essi; non crediilit, nisi docenle Sibylla, quM quasi
£s<, inquani.cia sublanis cwlo mnnifcsla sercno. c.oZ ]5<iu)vvi, eonsilium Jovis,\e\ sapienlia Dei inlcr-
Lactea nomen habel. prelalur, ramum Imnc Proserpinae, quse proserpen-

Serena libi cu'lum, ne turbetur pr» indignatione lem et erigenlcm se a viliis vilam innuit, conse-
oculus aniniffi tuiR, et facile lacleam lianc agnosces craret. Ait ergo :

viam. Redi ad te, patrum suspice monumenta, et Accipe qucv peragenda prius : latet arbore opaca
ibi intuere diligenler, ubi a via detlcxeris gressum, Aureus etfoliis, et lento viniine ramus,
Junoni in/er7i(K dictus saeer, Itunc tcgit omnis
et ubi cecideris in errorem. Recolo autera nos
Lucus, et obscuris claudunt convnliibus umbrce.
aberrasse ibi primum, ubi impulsus el eversus cst Scd non ante datur tciluris operta subire.
homo, ut cadcrct prsevaricalione mandali, quando Auricomos quam quis deeerpitab arbore feius.
IIoc .iibi pulchra suum ferri Proserpinamunus
ad velitum scienlia; lignum, suadente diabolo, te- U
Instiluit primo avulso, non deficit alter
merariam et incaulam manum extendii. Abinde ;

Aureus, el simili frondescit virgamelallo.

enim peccatum, accepta occasione per raandatum, (ViRG., JSn. VI, 436.)
seduxit me, el per illud occidit. Ipsum namque Plane quid paniarum laleat in terrenis, vel quid in
mandatum operatum est in me omnem concupiscen- his possit niereri, solus agnoscil, qui de arbore
tiam, quia seniper scienlise ramum bonfe operationis avellit. Eoque
ISitinntr in vetitum, avulso, alter non defieit, quia quo aniplius exercen-
— Quod non licet, aerius urit. lur, eo magis succrescunt el proficiunt scientise et
(OviD., De amor. III, iv, 17.) virlules. Non tamen eatenusMaronis, aut gentium
Ad arborem scienti* manum extendit, gulam im- insislo vestigiis, ut credam quempiam ad scientiam

plevil, et contra promissum fallacis inimici, ct aut virtuleni propriis arbilrii sui viribus pervenire.
secundum interdiclum veracis Dei, oblenebralus Fateor graliam in eleclis operari et velle et per-
est homo, et in csuricm proslratus, foedus fericns ficere, ipsam veneror tanquam viam, imo revera
cum morte, et pactum faciens cum inferno. Boni viam, qua3 sola ducit ad vitam, et quemque boni
tamen, et raali sciens factus esl per experientiam, voti compotem facit. Lactea haec est, innocentiffi
et multiplici miseriae locum fecit in se. Ergo a
q nianifcsta candorc, et alimentorum sedulilale nu-
ligno scicntiie dum proliibilus illud ascenderet, a Iricis cx|)let oflicium, et sola prasparat ad pro-
verilale, virlute, vita cecidit et deviavil homo, nec feclum. Nam sine ea proficit nullus. Claraat haec in
reverletur ad vitam,nisi ad arborem scientiae redeat, voce lub.-e praevaricaloribus, ut redeant ad cor,
et inde veritatcm in cognitione, virtutera in opere, eisque ad arborem scienti*, amoto gladio versatili
vitam in jucundilate mutuelur. Ralionis itaque acu- et tlammco, duealum in palriam promiltit et in-
raen exerceat, ut discernat inlcr bonum et malura grrssum. Plusdicum : ipsam arborem scienli;r, et
et in ipsis bonis aul malis, quid cui praeponilercl, lignum vilie, in quo sunt omnes sapienlifc el scicn-
agnoscat :jugi dcinde curel sollicitudine, nc partcm ti;e ihcsauri abscondili, et in quo iiabitat pleniludo

suara faciat deteriorem, sed tolo conalu menlis ct divinitatis corporaliterlfioloss. u),'extraxit, inscissa
corporis, prxeligendis inscrviat. Ipse quoque labor lamen substantia, et produxit in terram peregrina-
dulcescat sibi, et totam amariludinim rcrum ]ir;e- tionis noslra;, et plantavit in raedio Ecclesiae, ul a!j

sentium, ut ait beatus Gregorius, spe lcmperet 00 illustretur per scienliam, roboretur pcr virtu-
futurorum. Nam et prophela diu noctuque sub ex- tem, et exsultet in misericordia uberi, et gaudium
spectationc Dei sui cibalur lacrymis : et sic lugen- ejusplenum sit, gaudium a Deo, et in Deo, gau-
tibus veritas ipsa, quB nec fallit, neo fallitur, . dium quod nemo tollet ab ipsa. Accedat ergo ad
verara bealitudincm repromisit. Nec verealur quis arboreni, ducenle gralia, qui abduccnte concu-
ad arborem scicntia; boni et mali manum exleadero, pisconliadelir|uit in arborem, quoniam salus noslra
priraoe proliibitionis exemplo, quia exsulem et erro- ab eadem procurata est in ligno, quia rnors ante
neura ad illam invitavit iile, qui docet hominera processit a ligno. Accedat, sed contrarius passibus :

scienliam, et juxta promissionem propheticam, quoniam contrariis oxpedit curari coulraria. Et

ignaio indicat quid sit bonum. In arbore ergo quia non fuerat hominem dejecturus tentalor, nisi
scieutia; quasi quiilam virtulis ranius nasciliir, ex in monlem ejus elalio pra;cessissot, a limore con-

quo tota vita prolicientis liominis consecralur. Ne- cipiat unde humilielur sub polenti manu Dei, qui,

queenira ad genitorem vilae, Deum scilicet, aliter exaltari desiderat in die visitationis. Abstineat a
redil, nisi quid virtutis ramura excisura dc ligno licilis, qui praesumpsit illicita, et incendiura con-
scienlia pnietendit.Sed quis cito avellet ramum, cupiscenlia! ordiuata mitiget charitate. Delectetur
cum vel ipsam arborem, id est quid fieri oporleat in his, videat et nunc quia lignum pulchrum cst

perpauci noverint? Nunquid ramus facile innotescet. visu, el ad vescendum suave, et fruclura vera
821 POLYCIUTICUS. — LII!. Vlll. 82-2

bealitmliiiis, el sompcr lecliim tranquilkn viliu sla- A ut es ipse, ia oiiuiibus morem geras, el suis leno-
lum dabit in lcmporc suo. Porro jucundus timor cinus irridentcm irrideas mundum. Major enim es,
qui iii dilectionis revereuliam cadit, non novil quam jam hic ceperit
ut debeas, aut possis (licet
otiari , aut pra:scriptam sibi praevaricari legem, sed Rex illuslris Anglorum
raultos) capi tcndiculis ejus.

timoris foras mittit aculeos, et ex araore facit bona, Honricus secundus, maximus regum Britannis, si
spoiUe sua adhasrens justitioe , cl (juasi viribus initiis gestorum fuerit exitus concolor, circa Ga-

obcdientiae cum gratia quodaminodo violcnter ni- rumnara, ct, ut dicitur, le auctore, te duce, fulmi-
titiir acquirere vitam, qui per inobedienliam e\ nat, ut Toiosam felici cingens obsidiono, non modo
levilate arbitrii cucurrit iu mortem. Timor inno- provinciales, usque ad Rhodanum ct Alpes torritat,
cenliam parit, jiistitiam benefaciendi mandatorum sed raunilionibus diruptis ,
populisque subactis,

obedientia promovet , rectoque calle ad veram qiiasi universis prfBsens immineat, timore principes
bcatiludinem justus perducitur. Nam et is est quera Hispanos concussit et Gallos. In tantis rerura lu-

deduxit Dominus per vias rectas, dans ci scienliam multibus, quoeso, custodi innocentiam, et vide, el

sanctorum, bonestans eum in laboribiis, et iu om- dicta, et prffidica cEquilatem, nec amore, nec odio,
nibus compleus ei beatiludinem, pro qua fideliter limore vcl spe dcclines a via rccta. Jusli enim hw-
et ulilitcr laboratur (Sap. x). Possem dicare quia n redilabunt tcrram, el \it auctoritate constat Altis-

ad bunc tendunt tota lex ct prophela!, omnesque simi, semen impiorum peribil (Psal. xxxvi). Si ha^c
Scriptura^ canonicfe, quia tcndunl ad Filium. Neque quffi libi sincera devotione curavi scribere, in tanto

enim istud anibiguum est, cuni et infidelium dog- tumullu legcre non vacat, aut ipiia insipida sunt

maia nihil ulililatis habeanl, nisi aliquid conferant sensibus, vcrbis inciilta uon placent, vel ipsa devo-
bealitudini. Sed his omissis, aut potius prseraissis, tio non displiccat ,
qu,-c honori tuo studuit inser-

dico quia hfec sola sunt, vire. Si probaveris intentionem ,

patrocinaberis
operi. Sin autem, ul volueris conderanetur. Quid
Quoi sola poxsiint jaecre et servare heatum, alienura? Liber
enira ad alios, ut servura judicent
enim hic, ut quilibet suo, libi domino slat aut cadit.
cum ab altero justilia; ramo proveniat, ne cui no-
Multitudinis imperilse non formido judicia, mcis
cealur, ab altero, ut sibi quisque et aliis prosit. Vis
libi constare quas dico ? visne bcalus csse? Porro tamcn rogo parcant opusculis; et si curiales sunt
quidam, quia libris eorura nnnquara derogavi in
beatus virqui timet Dominuni (Psal. cx\) Potentiam- .

ne dcsideras? Non modo ipse, scd poteiis in terra

aliquo. Si preces meas audire noluerint, iraprobita-

lis judicio tenebuntur obnoxii, quia, ut ait Martia-

semen erit ejus (ibid.). An favorem sectaris, et lau-
lis, improbe facit, qui in alieno libro ingeuiosus
des liominura? Generatio rcclorum benedicetur
An ad celebrilatem diialaris,
^ est. Quoe autem de curialibus nugis dicta sunl, in
(ibid.). et ad opulentiam
nullo eorum, sed forte in rae, aut mei similibus de-
sinura expandis? Gloria et divitice in domo ejus
pr >hendi et planc nimis arcta lege constringor, si
(ibid.). An perpetuilatera qureris operibus ? In me- ;

me ipsum et amicos casligare et emendare non

moria leterna eril Juslus (ibid.). Visne sccurus esse?
licct. Profeclo qui ad ha?c rngabit nares, frontera
Ab auditione mala non timehil, sed oranes despicist
contrahet, aut facicm ruborc vcstict, aut pallore
inimicos (ibid.). Gratiamne lingua; aflectas? Labia
coufiindcl, cujus labia contrahentur, aut salient,
juslorura distillanl graliam. Ilem : Memoria justi
cum laudibus, nomen impiorum putrcseet (Prov. x). toxicabilur lingua, genua trement, manus proter-
Vis libi fulura innolcscere? Exspectatio justorum viel, se ipsum nugis nostris convincet obnoxium, in

la'titia (ibid.). Vis jucunditalera tibi prorogari in quibus fuit propositi seinper a nugis ad bona trans-
sempiternura? Etjusti in perpetuum vivent(Sup. v), ire seria , et ad id quod decet aut prodest, insti-
et in pace sunt,mori insipientibus videantur. Kcce
licet
tuere vitam. Qui aulem justura reprehensioni locura
habcs viain verissimam et fidelissiinam, ad sequendum eraenda-
viderit, ea ex cbaritate licenler utatur, et
statum quem dcsiderat Epicurus. Et eam tenueris.
si
tione raea acquiral sibi ct possidcat praemium
beaius cs, et bcne libi erit iPsal. cwwi). Itec ad , .

m .,

^
. . . . , •

., r. vitae. Soio ennn quia multiloquio peccatura non

, ,, . .,^
,
beue beatcque videndum polest sola suliicere adeo , , ,

;
,
U ... . . . . . .

deesl, sed invito, et in charilate Dei exhortor le-

quidem, ut exlra posita univcrsa, aut nihil, aut rai-
nimura perfeclionis adjiciant. Nec inhibeo quin ctorem, quod raei memor iu oratiouibus suis im-
vestibus niteas deauratis circuindatus varietate, petret, ut Filius Dei vivi, et Virginis intemeratae,

quin epuleris quotidie splendide, quin primos ho- Deus homo, manifestet se ipsum, ct palam faciat

nores habeas : et, ut paucis raulta complectar, quin viain, qua nobis incedendum cst in beneplacilo suo,

lempori, sed et perversis moribus, rectus taraen. et dirigat in eo nostros gressus.

823 JOANNIS SARESBERIENSIS 824

JOArVMS SAr.ESBERIEISSSS
METALOGICUS
(Metalogiciim [secundum lextum edit. Lug. bat. Svomin. 1639] dc novo contuli cum codice ms. lytti in
bibliotheca publica Canlabrigiensi servatur [li. i, 31.] Giles.)

PROLOGUS.

In rebus humanis nil fere sic arljitror elimatun), A debueram meruisse favorem quos aut quod sunt ;

ut aliqua ex parte detractioni non paleat ; cura aut quod fuerunt quali possum advocatione de-
,

niala de merito, bona aulem de livore carpantur. fendo. Quod si utiliter gessero, gratia et merces
Unde Miiliirael persuasi delraclorum aculeos »qua- debelur evcntui sin autem minus, vjluntali. Hinc
;

nimius tolerare ;
prwserlim cuui ex divina disposi- est illud :

lione natura parens nos in ea selate et regione edi- Egisti nihil, inijuis, et a te perdita causa est :

derit, edilosque sors in ea conditione , conviven- Tanto plus debes , Sexte, quod erubui.
tiumque coetu locaveril, qui malunt aliena car- Neque enim a patrocinandi officio excludo potiores,
pere, quam sua respicere , componere vel emen- si me:e devolionis protestor aftectum. Prceslanlio-
dare. res supremara manum apponant, et ad sententiam
Sic nemo
in sese tentat descendere, nemo, ferendam pro logicis, judicis inclinent ofticium.
Sed prcecedentis speclatur mantica dorso. Siquidera cum opera logicorura veheraentius, lan-
(Pers. IV, 23.) quam inutilis, rideretur : et rae indignantem et re-
Potueranu quidem scliolarium, et eorum qui philo- niteulem, a-mulus quotidianis fere juj'giis provoca-
sophise noraina profitcntur, utcunque in sileiUio ret, tandera litem exccpi, et ad eas calumnias, quas
cavere morsus, sed omnino non possum concuria- B procuraveral, sicut emergebant sludui respondere.
lium dentes evadere. Omnibus obse(jui, neminera Unde factum est, ut illura ordinera sequi oporlue-
laedere, solebat prodesse ad gratiam; ut juxia co- rit, quo ille urgebat, et plerumque silere a potiori-
micura : i- Sine invidia laudem invenias, et amicos bus, duni diluerentur objecta. Ipse enim procurabal,
pares; » nunc autem vei sic raro prolicitur ad com- super quibus articulis vellet orationem procedcre.
militonum invidiam reprimendam. Nam obsequendi Placuit itaquo sociis, ul lioc ipsum tumultuario
raos nota abjeclionis inuriUir ; imiocenlia impo- sermone diolareni : cum nec ad sententias subti-
lenlife esse videlur professio. Taciturnos criminalur liter exarainandas, nec ad verba expolienda, stu-
indoctus ; facundus accedit ad garrulos. Vir gravis dium superesset, aut olium. Necessariis enira occu-
sedere dicilur in minus gravis a levitale
insidiis, pationibus vix aliquid amplius deducebatur, quam
culpatur ineptus. Qui modesliam sequitur sermoiiis refectionis hora , vel somnii : cum e.K raandato
et operis, censetur facliosus. Postremo, si ii.\a domini raci, cui deesse non possum, sallicitudo to-
non esl, vix est ut livor non sit incuiia. Si tanieii lius Britaunia:, quod ad causas ccclcsiasticas, mihi
in alea , et venatica, caeterisque curialiuin nugis incumbat. Ad haec sollicitudo rei familiaris, el cu-
omnem inter commilitoncs consurapsisseni celatem, riales nugoe, studium excludebant, amicorum intcr-
scripia raea nequaquam roderent, sicul nec ego pellatio me fere totum absorbuerat. Itaque justum
p
illorum scripta redarguo. Slihi lamen pro minimo arbitror, ut in his qun: lemere dicla sunt, mibi ve-
est, ut scribens ab illis judicer, qui magni faciuut nia facilius impeudalur; si quid vero oxierit aptius,
minorum, hislrionumque judicia, el velut servi ei gralia referalur, sine quo nihil potest humana
abjectissimi, expavescunt , ne de iis perperam lo- infirmiias. Nam ingenium hebes est, el memoria
quaiur, aul sentiat Thais , aut Thiaso, Callirrlioe infidelior, quam ut anliquorura subtilitates perci-
aut Bathyllus. Porro si {)liilosopliia; professores per- pere, aut quae aliquando percepla sunt, diutius va-
sequunlur philosopliaulium amalorem, plane inju- r> leam relinere. Linguam vero impolilam esse, stylus

riosi sunl, et in eara male renmueranl charitatem. ipse couvincit. Et quia logicaB susccpi palrocinium,
Eos enim, etsi nequeam imitari, certe amare, ho- Metalogicon inscriptus est liber, quem quatuor vo-
norare, el colere propositum est. ScSiolarium vero luminibus , ad recreationem lceloris, distinguere
823 JIKTALOGICUS. LIB. 826

curavi. More scribentium, res varias compluxus A examinabis, €t singula, quia te judicem meis opu-
sum, quas quisque probabit suo, aut reproljabil, sculis consecravi, dum inti^lligam quod milii opera
arbitrio. non pereat, et impensa. Quod si, quod absit con- 1

Suntbona,su)ilqua'diimiiiediocria,suntmalaplura, tigerit,
Quiv legis liic alitcr non fit, Aiiitc, liber.
:
Invenium alium si me hic faslidil Alexis,
(.MAnT. I, 17.) (ViRG. Ecl. II, 73.)
Sic Martialis ; sic et ego : maleus sic nugari, quani philosophanli quemlibet praeferens histrionem. Tria
ad formam Ganymedis, lepores agitare, vel quidem sunl (ut de consiiio meo perfectius inslrua-
Nocturno puterc mero, putere diurno. ris), quae non modo mihi metum, sed plerisque
(HoR. Ep. I, XIX, II.) srriptoribus periculum salulis, aut merili dispen-
Nec dedignatus sum, modernorum profcTre senlon- dium afterunt : ignnranlia veri, fallax aul prolerva
tias quos anliquis, in j^lerisque, prwferre non du- assertio falsi, et tumida profcssio veritatis. Novi
bito. Spero equidem quod gloriam eorum, qui nunc enini quis dixerit : " Tutius auditur verita.s, quara
sunt, poslcrilas celebrabit, eo quod multornm no- dicatur. « In audiendo enim custodilur humilitas,
bilia mircr ingenia, investigandi sublililalcm, dili- sed in dicendo saopissime subrepit elalio. Ego au-
genliam sludii, fclicitalem memorice, fecundilatcm lem in omnibus his agnosco errorem meum, qui et
B
raenlis, et oris facullalem, et copiam verbi. l)c reruin ignorantia laboro, et et magis
falsum sspius,
nioribus vcro nonnulla scienter inserui : ralus om- quani expedial, tueor, etplerumque tumide, el
nia quaj leguntur aut scribuntur, inutilia esse, nisi cum tlatioue, donec me Deus corripiat et corrigat,
quatenus aflerunt aliquod adminiculum vitae. Est ipgam profero veritatem. Unde leclorem et audilo-
enim qiiu'libel professio philosophandi inuiilis, ct rem, quanla possum supplicatione, convenio, ut in
falsa, qua; sc ipsam in cullu virtulis, et vilie exhi- oralionibus suis memores mci sint apud Allissimum,
bilione non aperit ,\cademicus; in his quje sunt impetrantes mihi praecedentium veniam delictorum,
dubilabilia Sapienli, nou juro verum esse, quod caulelam futurorum, notitiam veri, amorem boni,
loquor: sed seu verum, seu falsum sit, sola proba- cultum Dei, et ut corde, ore opere, exerceantur
bililale conlentus sum. Tu, ut libucrit, universa a nobis, quae divinse sunt placita volunlali.

LIBER PRIMUS.

C.\p. I. Calumnia quoe ul Cornijicio suo responde- C aut prae CKteris sequilur, quod percipiendae beati-
retur, extorsit. tudini maxime videtur esse accommodum. Cum vero
bealitudo communionis ignara, quae aut qualis extra
Adversus insigne donum naturse parenlis et gra-
socielalem sil, nec fingi quidera possit; quisquis
lis, calumniam velerem et majorum noslrorum
ea, quoe ad jus humana? societaiis, (qua; quodammodo
judicio condemnatam excitat improbus litigator,
filiorum nalurae unica et singularis fi-alernilas esli,
et conquirens undique imperitiae suae solatia, sibi

multos similessui, conciliandura et fovendura proficiunt, impugnat,

proficere sperat ad gloriam, si id

habet enim boc pro- viam adipiscendas felicitatis omnibus videtur ob-
est si eos viderit imperitos ;

ut se commetianlur slruere; et praecluso pacis aditu, ut in se concur-

prium arrogantiai lunior, aliis,

bona sua, qua sunt, eiferens, deprimens aliena;

si
rant ad interitum orbis, natura; viscera incitare.
Hoc quidem est seminare inter fratres discordiam,
defeclumque proximi, suum putet esse profectum.
hoc arma ministrare compositis lioc denique flr-
Oinnibus aulem recte sapientibus indubium esl ;

quod iialura, clemenlissima parens omnium, et mare novum et magnum chaos inter Deum et ho-
disposilissima moderatrix, inler caetera qua; genuit mines; sic enira ad firmioris nexus compagem et

auimantia, hominem privilegio ralionis extulit, et charitatis custodiam, universilalis partes, creatrix

usu eloquii insignivit ; id agens sedulitate olHciosa, £)

Trinitas, Deus unus et verus, ordinavit, ut alterius

el lege disposiiissima, ut homo qui gravedine fa;- opes res altera indigeret, altera defectum sup- et

culentioris natura; et molis corporeas tardilate pleret alteriusdura sunt singula quasi singulorum
;

premebalur et trahebatur ad ima, his quasi sub- inembra. Semiplena sunt ergo omnia, si ab invicera

veclus aliis, ad alla ascendat, et ad obtinendum dissolvantur ; sed aliorum foederalionc perfecla :

vera; beatitudinis bravium, omnia alia felici com- quoniam orania mutuis constant auxiliis. Quid ad
pendio antecedat. Dum ilaque nalurara fecundat beatitudinem obtinendara virtule fidelius, aut utilius"?

oralia, ratio rebus perspiciendis et examinandis Qaid corapendiosius ? hsec est enira fere singularis

invigilat ; natura; sinus excutit, melilur fructus et et unica via, quam ad beatitudinem gratiae prae-
efficaciani singulorum: el innatus omnibus amor paravil. Nam qui citra virtutis merilum beali fiunl,

boni, naturali urgenle se appelilu, lioc, aut solum, non tara euudo illuc perveniunt, quam irahuDlur.
 JOANNIS SARESBERIENSIS 858
827

Miror ilaque (non lamen salis, quia non possum), A naluram corrumpit, qiiam ille generavit. Ulique

negal esso ftuden-

qui eloquenliae
par cst sine derogatione personas, sententiam im-
quid sibi vull,
visum non CffiCO, audilum pugnari ; nibilque turpius, quam cum sententia
dum ipsamque
:
sicul
ei, qui disiilicet, aut npinio, rodere nomen aucloris longe
surdo, asserit gratis a nalura perveniie
;

non
plonius, naturso munus quidem probabilius ost, ul opinioni falsre, quatenus
mutus non est ; sed si

lamen error lolerabilis esl, parcatur inlerdum

exercitio roborotur, nec tamen boneficium aliquod
aut id minus, quam labor artis, propler hominem, quam ut propter opinionem
ab arte prsestari ;

eloqueulia, non modo temeraria homo carpatur. Singula suis sunt examinanda in-
exposcat.Sicut enim
non illustrat sic diciis, et paria merilis sunl pra^mia conferenda ita
est, sed etiam ca-ca, quam ralio
;
;

sapienlia, quse usu verbi non proficit, non modo tamcn, ul rigorem uiansuoludo clementise vincat.
el
sed quodam modo manca : licet enim Hac ilaque contemiilatioue, suppressi vulgati no-
debilis est,
sibi prodesse possit sapi- minis nolam ne non lam crroris vidoar procurasse
:

quandoque aliquatenus
raro tamen, medelam, quam infensam deturpasse personam. Ut
entia efinguis ad solatium conscientise ;

parum confert ad usum societatis humana;. Nam autem verum fatear, nihil est minus verum, quia
et
virtutumque parons, altrix et custos qualenus Chrisliano licitum esl, personam et sen-
ratio, scienlia>
'emiam u-que conlomno. Ut libet ergo ille stertal
nus de verbo
'

numerosius
frequenlius
et fructuosius parit,
.... omnmo
concipit,
aut
et per verbum
:_- _...,:i:.,
slerihs
b
jn [lies mcdios, quolidianis convisceralionibus in-

non conce- gurgitetur ad crapulam, cl in ilhs immundiliis

permanoret, aut quidem infecunda, si

et invi- volutalus incumbat, quae noc porcum deceant Epi-

plionis fiactum in lucem ederet eloquio :

curi. Cspterum opinioni reluctor, quse multos per-

cem, quod senlit prudens agilatio monlis homini-
dulcis ct didil, eo quod popuUim, qui sibi credat, habel ; et,
bus' pubUcaret. Hsec autem est illa

verbi, qu» lot licet anliquo novus Cornificius ineptior sit, ei lamen
fructuosa conjugalio rationis el
lurba insipientium acquiescil. Illorum lamen maxi-
egregias genuit urbes, lot conciliavit et foederavit

populos el charitale devinxii, rao, qui, cum inertes sint el ignavi, videri, quam
regna, tot univit
esse sapienles, appetunt.
ut hostis omnium publicus merito censealur, quis-

quis hoc, quod ad ulilitatem omnium Deus con- Cap. III. Quando, qualiter et a quihus fuerit

separare. Mercurio philologiam in- instilutus ?

junxit, nititur

videt, el ab amplexu Philologice Mercurium avoUil, Ego quidem omninononmiror si credulosaudilores

qui cloquentiae praecoptioncm a studiis philosopliia; suos, multa mercede conductus et multo tempore
eliminal; et, quaravis solam videatur eloquentiam aerem verberans, docuit nihil scire : cum et ipse sic

persequi, omnia liberalia sludia couvellit, omnem q edoctus sil a magislris. Siquidom non facundus, sed

tolius philosopliia;
impugnat operam, soeietatis bu- verbosus, et sine fructu sonsuum, verborum foliain
nullum charitati, aut ventum continue profert. Ea tamen est cautela bomi-
manse foedus dislrahit, et
vicissitudini officiorum relinquit locum. Brutescent nis, cum aeque omnium dicla viluperet, ut in astrucn-

homines, si concossi dotc priventur eloquii ; da sua, aut aliena sentenlia destruonda, nunquam ma-
ipsKqueurbes videbuntur potius pocorura
quasi num conserat, rationo nunquara innitatur, nunquam
septa, quam coclus
bominum, nexu quodam socie- sustineat congredi in campo Scripturarum : nescio
participatione ofllciorum, et quid arduum et ignotum omnibus sapientibus, tumenti
latis 'fcEderatus, ut
jure vivat. Quis
amica invicem vicissitudine eodem venlosi pulmonis folle concepit ; unde alicui ros-
rite colebrabilur ? qua; fidei aut pondere, aut pafienter audire quempiam, dedigna-
enim contractus
disciplina vigebit ? quffinam erit obsecun- tur. Si enim quidhbot proposueris, ille convi-
morum
communicalio voluntatum, subtraclo ciabitur, aut ridebit. Si ul ille propositura probet,
datio aut
verbi comracrcio ?
Non ergo unam, non paucos, exspectas, dilatio necessaria est; ut, cum dies
polilicam vitam lotam
sed omnes simul urbes
et cesserit, tu exspectatiouis fructu fraudaberis, eo
nostcr, studiorum eloquen- ([uod margaritas suas, porcis alienis, ut non
aggreditur Cornificius ait,

liaTimperitus et improbus
impugnator. T-> vult esse communes. Fabellis lamcn et nugis, suos

Cap. II. Descriptio pers07uv suppresso nomine. pascit interim auditores; quos, sine artis beneficio,
vera sunt quae promillit, eloquenles,
Ipsum vero vulgato designarem ex nomine, el si faciel el

tumorem ventris el menlis oris impudiciliam, ;

ra- tramite compendioso sine labore, philosophos. Nam
fffidilatem ct ipse accepit a doctoribus, quod nunc discipulis
pacilatem manuum, gestas levilatem,
(quos lota vicinia despuiti, obscenitatcm tradit, eosque sic insliluit, sicut et ipse institulus
morum
deformilatem corporis, turpiludinem vitso, cst. Discipulos ergo in philosophia sibi faciet cok-
Hbidinis,
ingorens denu- quales. Quid mulla? nonne sic perfocli erunl, juxta
maculani famae, pubhcis aspeclibus
reverontia cohi- Evangelii Discipulus omnis per/ectus
darem, nisi me Christiani nominis
illud : esl, si

Memor enim professionis, meae et fralerna;, sit sicut magister e.jus ? (Luc. vi.) Eo autem lempore
beret.
Domino est, coramunionis indulgendum esse ista Cornificius didicit, quae nunc docenda reservat,
quae in
audienda quidem
persons credidi, dum tamen non indulgeatur errori.
folicibus, el, ul dici solet, auri-
bus Jovis, (]uando in liberalibus disciplinis,
Defero ergo Deo, parcens naturie, qua; ab ipso est, litlera

el impugnans vitium,
quod contra ipsum est ; dum nihil erat, et ubiquc spirilus qua^rebatur, qui, ut
 ;

8M METALOGICUS. — LIB. f.
830
ai iint , latet in lillera. Hylam csse ab Herciile, A nimis, aiil rude, et a piiilosopho alienum, iinpos-
'

validiim scilicel argumenUiin a forti et robusto

'
, sibile crcdehaluv convenienter, el ad ralionis nor-
argumentatore potestales vocalium quinque jura ,
mam quidquam dicere aut facere. nisi convenientis
rognorum et in hunc moJum docore omnia, stu-
; et rationis montio expres.sim esset inserta. Sed
dium illius aetatis erat. Insolubilis in illa pliiloso- nec argumenlura fieri licilum, nisi pra;misso no-
phanlium schola tunc lemporis qiiajslio habebatur, mine argumcnli. Kx arle et de arle agereidem erat.
an porcus, qui ad Venalilium agilur, ab homino, Docebunl lii Ibrte, quod poela versifice niliil dicet,
an a funiciilo leneatur. Item, an capucium emerit, nisi cognominet vcrsum, quod faber lignarius
qui cappam iutegram comparavit. scamnum facere nequeat, nisi scamnum aut lignuin
Inconveniens prorsus eral oratio, iu qua hsc volvat in ore. Inde ergo liwe sarlago loqiiendi
verba, conveniens, et inconveniens argumenUim, in qua sonex insulsus exsullat, insullans eis qui
et ralio non perslrepebat mulliplicalis particulis artium veneranlur auclores, eo quod nihil ulililatis

negalivis et trajectis per esse, et non esse, ila ut in eis reperit, cuin se eis dare operam simularel.
calculo opus esset, quoties fueral dispulandum. Cai>. IV. Qmliter cvascrint consortes erroris.
Alioquin vis af?irmationis et negalionis erat inco- Cffiterum luijus seclae, post damnum temporis,
gnita. Nam plerumque affirmalionis vim habel ge- B rerumque jacluram, et spes deceplas, et propositi
minata negalio , itemque vis negaloria ab impari sui solalio deslilulas, rauliiplex usus emersil. Ahi
nuniero convalescil. Siquidcm negalio plerumque namque monachorum
, aut clericorum claustrura
iterata, .se ipsam perimit ; et contradictioni , sicut ingressi sunt, et plerique suum correxerunl erro-
regulariter proditum est, cosequatur. Ut ergo, pari rem deprehendentes in se, et aliis
:
prKdicanles,
loco an impari verselur, dcprehendi queat, ad quia quidquid didicerant, vanilas vanilatum est,
disceplaliones, colleclam fabam et pisam deferre, et super omnia vanilas. Plerique, inquam, eo quod
quae conveniebatur, consilio prudenli consueveral quidam, in sua perdurantes in.<-ania, tumidi vetusla
ila quidem si inlellecliii rerum, qu» videbantur in perversitate, malebaut desipere, quam ab humili-
qua,'stione versari, operam dabal. Sutliciebat ad bus, quibus Deus dat graliam, fideliter erudiri ;
victoriara verbosus claraor, et qui undecunque eiubescehant enim formam diicipuli, qui magisterii
aliquid inferebal, ad proposili perveniebat melam. pra;su'npserant faslum. Si mihi non credis, claus-
Poelas , liistoriographi, habebantur infames, et si tra ingredere, scrutare raores fralrura, et invenies
quis incumbebat laboribus antiquorum, notabatur, ibi superbiarn Moab, et eam intensara valde ; ut
el non modo asello Arcadiaj lardior, sed obtusior arrogantia absorbeat forlitudinem ejus. Miratur
plumbo vel lapide omnibus erat in risum. Suis ,
q Benediclus, et querilur quod, se qiiodammodo au-
enim, aut magislri siii quisque incumbebat inven- clore, latel lupus in pellibus agninis utique lonsu- :

lis. Nec hoc lamen diu licilum cum ipsi audilores :

ram et puUam vestem a supercilio distare causa-
in brevi coerranlium iinpetu urgerentur, ut el tur. Et, ut rectius dixerim, supercilium arguit, eo
ipsi, sprelis his, quae a docloribus suis audierant, quod lonsurae vestibusque non consonet. Rilus ob-
cudereut et conderent novas sectas. Fiebant ergo servationum contemnitur, et sub imagine pbiloso-
summi repente philosophi; nam qui illitteratus ac- phanlis, spirilus fallacis elaiionis
Nola obrepit.
cesserat, fere non morabatur in scholis ulterius, sunt haee, in omni veste, ac professione, vulgata.
quam 00 curriculo temporis ,
quo avium pulli plu- Alii autera, suum in philosophia inluentes defectura,
niescunl. Ilaque recenles magistri e scliolis , et Salernura vel ad Monlempessulanum profecti facli ,

pulli volucrum e nidis , sicut pari tempore mora- sunt clienluli medicorum, et repente, quales fue-
bantur, sic pariler avolabant. Sed quid docebant rant philosophi, tales in momento medici erupe-
novi doclores, et qui plus somniorum, quam vigi- runt. Fallacibus enira referti experiraentis, in brevi
liarum, in scrutinio philosophia? consumpserant, et redeunt, sedulo exercentes, quod didicerunt. Hippo-
facilius instiluti, quam illi juxla narrationes fabu- cralem ostentant, aut Galcnura,- verba proferunt
losas, qui s_oranianles_Jn_l[^rnasso, repente vales inaudila ad omnia suos loquuntur aphorismos
: •

progrediebanlur, aut citius quara ii qui de Castalio ^ gt mentes humanas, velut afilalas tonitruis, sic per-
Fonte Musarum munus hauriebant poeticum aut cellunt nominibus inauditis.
;
Credunluromnia posse
quara ilii qui, viso Phcebo, Musarum , nedum mu- quia omnia jactilant, orania pollicentur. Duo tamen
sicorum, meruerunt ascribi consortio? Nunquid rude deprehendi eos fideliori tenuisse memoria, et fre-
aliquid, aut incullum, nunquid aliquid vetuslura aut quenlius in eorura operatione versari. Alteru:n
obsolelum '? Ecce nova Hebant orania, innovabatur quidem Hippocratis est (sed ibi vergit ad aliura in-
grammatica, iramutabatur dialeclica, contemneba- Ubi, indigentia,
tellectum) : « inquit, non oportet
tur rhetorica : et novas totius quadrivii vias, eva-
laborare; » et rovera inopporlunum et inofficiosura
cuatis priorum regulis, de ipsis pbilosophia; adytis
opinantes, dare operara indigenlibus, et ei qui no-
proferebant. Solam convenicnliam sive rationem lunt, aut nequeunt, vel soHs verbis , eorum plene
loquebanlur, argumenlum sonabat in ore omnium, gratiam referre mercedis. Altenim profecto est
et asiuura nominarc , vel hominem , aul aliquid non, quod meminerim, Hippocratis, sed diligentium
operuni naturse, instar criminis crat, aut ineptum adjeclo medicorum : « Duradolel, accipe. » Occasio
831 JOANNIS SARESBERIENSIS 83-2

siquidem exigeiidi maxime opporluna esl, cum dolor A quo splemlerent et sublimarenlur, se pi-aeclaris do-
cruciat sgrolantcm, sibique cooperanlur languentis mibus ingerebanl ; aut, sub obtentu necessilatis
exulceratio et avaritia raedentis. Si convalcscit exercendique oflicii, dura lucrum sitiebant, multi-
a'ger, operara danti medico ascribatur ; si deticil, pUcis avaritiffi voragine absorbebantur. Adeo qui-

ejus invalescat auctoritas, qui lioc anlca farailiaribus dera, ut sic proHoientium philosophorum, aut, ut

suis revelavit. Siquidera impossibile est uon evo- verius dixerim, deficientium coliatione, quivis in

nire, quod de induslria prjevaticinalus esl, cum huic turba profanjc multitudinis, rudis ad tlagitia vide-
sospitalem , isti sinistrum exitum pronuntiavit retur.

spgrotantis. Si evasurus est asger, curatur facile

Cap. V. detrahere
;
Quttiitis viris, et cur, familia illa
nisi quatenus incolurailatera ejup raedicus pncpeilit audeat.
imperilus. Sin autem non , ut Sollius Sidonius ail, Solebat magister Gilberlus (lum quidem cancel-
t occidilur officiosissime. « Quidni ? Nunquid enim larius Carnotensis, et postmodum venerabilis epi-
naturae sccrelos latentesque cuniculos deprehendet scopus Piclavorum) temporis ejus, nescio ridens
liomo tolius philosophise ignarus? et qui nec recte aut dolens insaniara , cum eos videbat ad studia,
loqui novit, nec rccle intelligere quaj scripta sunt qua; prsedicta sunt, evolare, eis arlem pistoriam
qu» dicuntur, cura fere quot disciplinse sunl,
aut g polliceri, quoniam illa est, ul aiebat, in genle sua,
tot sint linguse, et in ipsis plerunique auctoribus, quae sola accipere consuevit omnes, aliis operibus
non sit major, in corporali compositione, diversi- aut artificio destitutos. Ars enira facillime excrce-
tas quam in usu varietas linguarum ?
facierum, tur, et subsidiaria est aliarum, praesertim apud eos,
Homo enim homini assimilatur; sed nec gemelli qui panera potius quam Sed et
artificiura quferunt.
invicera usquequaque se expriraunt. Vox voci con- alii viri, amatores litlerarum (ulpote magister Theo-
formatur intcrdum, sod nec sororura, et si vis, nec doricus, artium studiosissimus investigator, iiidera
Musaruni eadem etiam vocis agilitas. Consonant
Willelmus de Conchis, gramraaticus, posl Bernar-
enim voees, sed dispares, ipsaque disparilas, suis dura Carnotenseni, opulentissinius et peripatelicus
cOKquata proportionibus , est apta concentui, ot palalinus, qui logica? opinionem praaripuit omnibus
quodaramodo gratior, quam si idcntilatem pareret coffitaneis suis , adeo ut solus Aristotelis credere-
sirailitudo. Habent itaque lingufe idiomala sua, et
tur usus colloquio) se omnes opposuerunt errori.
singuli suura loquendi modura, quera, qui ignoral, resistere potuerunt
Sed nec universi insanienlibus :

non magis commode pliilosophabitur, (piara si pi-

insipientes itaque facti sunt, dum insipientiae resis-
cam, humana couantem verba, velit homini coa?
tebant, et erronei diutius habiti, dum obviare nite-
'

qudie.
niiare Alii pi"i>-i".", similes mei, se migis
/1111 orofecto, tj
curialibus 1 ,, ,
. ,, ,_
Verumlaraen, lumus
„
eva-
C bantur errori. ,le cito
mancipaverunt, ut magnorum virorura patrocraio opera niagistrorura
nuit, et praidiclorum et diligentia
freti, possenl ad divitias aspirare, quibus se vide-
redierunt artes, et quasi jure postliminii, honorem
bant, et judicio conscientia;, quidquid lingua dissi-
pristinum nactaa sunt, et post exsilium, gratiara et
mulet latebantur indignos. Taceo vias istorum,
,
gloriam arapliorera. Invidit Cornificius , et turpe
quoniam eas Polycraticus noster diligenter exsequi- sensu
reputans, ut senex railterelur ad scholas et ut
tur, etsioranes plene non sufficiat indagare hoc ;

puer appareret, senex setate culpare cffipit, quod se

enim vires excedit humanas. Alii autera Cornificio
Sententias carpebat
posse consequi desperabat.
similes, ad vulgi professiones, easque profanas re-
oranium, eo quod ei dissimiliter universi sentirent.
lapsi sunt parura curanles quid philosophia do-
,
Sic vulpes a despcrationc cerasa culpat, et ut dici
ceat, quid appetendum , fugiendumve denuntiet :

solet rusticano proverbio, quod negalur, ducit

dummodo : « rem faciant, si possunt, recte, si non,
inutile. Inde ergo irte, hinc Iacryra;e, hinc indi-
quocunque modo. » Exercent fipnebrem pecuniam,
gnatio, quara adversus discipulos raemoratorum
alternis vicibus rotundaverant , adjequantes. Nihil
sapientium concepit Cornificii domus : undique in
enira sordidum putant , nihil stultura, nisi pauper-
eos exercet dentem, sed in soliditate eorura fran-
tatis angustias, et solas opes ducunl esse fructum
p> git, ut dicitur, genuinum. Impudenler eliam ,
(in
sapientiffi. Siquidem celebre cst in corde eorum, palam non licet), offuscarc ni-
latebris taraen, quia
quod ait ethicus, elsi hoc eum , quia contemnitur,
titur splendidissima luraina Galliarum , Lauduni
dixisse non noverint :

gloriam, fratres theologos, Ansellum el Radulfum,

Et genus, et formam, regina pccunia donat, quorura meraoria in jucunditate et benedictione est :

Et bene nummatum decorat Suadela, Venusque :

quos nerao laceravit impune, et qui solis displicue-
(HoR.\T., £p. I, VI, 38.)
obvolu-
runt haercticis, aut flagitiorum turpitudine

Hoc autem quasi quadrivio, sibi utique necessario, tis. Nara de Albcrico Reraensi et Simone Parisiensi
evadebant illi repentini philosophi, et cum Cornifi- palara loquuntur, et proverbium nullum dicunt, et

cio, non modo trivii noslri, sed totius quadrivii sequaces eorura, non raodo pbilosophos neganl,

contemptores. Nara, ut dictum esl, aut sub prae- imo nec clericos patiuntur : vix homines sinunt
textu religionis mergebantur in claustris, aul, sub esse, sed boves Abrahce vel asinos Balaamitos dun-

imagine philosophandi et utilitatis publicae, confu- taxat nominant ; irao derident, aut si quid scom-

giebant ad physicam ; aul sub bonestatis velamine, malice magis aut lcedorice in eos dici potest. Wil-
 :

833 METALOGICUS. LIK. I. 83i

lclmus dc Campcllis, errasse convincitur scripti,s A Nutricis linguam pleruraque redolel tetas virilis,

propriis. Vi.x parcitur magistro Hugoni de Sancto nec potest inlerdura ab eo, rjuod tenerior eetas ebi-

Vielore : ct hofc quidem magis propter habitum re- borat, doctorum diligentia erudiri. Quam recle
ligionis, quam propter reverenliam scientitB aut loquuntur, quara expedile, singuiaj gentes, in lin-

doctrina'. Deo enim in ipso deferunt, non person;p. guis, quas eis decreti divini constitutio assignavil !

Rodberlus PuUus, cujus memoria bonis omnibus Nunqnid artera oralionis cxspeclant, aul prsecepta
cloquentiae? Poslremo, quid est eloquentiwcum pbi-
iucunda est, diceretur tilius subjugalis, nisi sedi
losopbia ? altera enim consistit in vcrbo, alteia
apostolicfe deferrelur, qu;c ipsum, de doctore scho-
saiienliae vias affeclat, investigat, et circuit, et
lastico, cancellarium fecit. Ul autem licentius ba&c
inlerdura pro studio efRcaeiter spprehendit. Plane
familia aliis derogarot, rehgionem extrinsecam in-
eloquenliae praecepla sapientiam non confe-unt sed
duit palorfamiiias (de interna enim cognoscet Do- ;

nec amorem ejus : et sa?pissime quidcm ei obti-

rainus, et judicabit) et Cisterciensium, Cluniacen-
nendae uon conferunt. Res enim philosophia, aut
sium, PrKmonstratensium, aliorumque, quorum
finis ejus, quae est sapientia, quaerit, non verba.
fuma hik.ror est, familiaritatem captal, ut abeorura
Itaque ex his liquet, quia prEecepta eloquentite ab
auctoritate possit esse insignis. Ego autem detrac-
r r.

tioncm ejus famdite Kquanmiiter porto, et.

•'
. ,
me (•
fa- B
" operis suis philosophia
'
'
e immal.
J'
Cap. VII. De commendatione eloquenlicB.
leor aliquos praemissorum habuisse doctores, et iti-

modicum
Cornicatur haec domus insulsa (suis tamen verbis)
dem aliorum audisse discipulos, et ab eis
et quam constal totius eloquii contempsisse prae-
id didicisse, quod novi : neque enim, ul Cornili-
cepta. Sicut enim de se ipsa testatur, gravium lem-
cius, mc ipsum docui. Nec multum curo, quid
porum casHumque non polest siraul curare junclu-
ineptum in auribus suorum cornicelur. Ingratus
rara el constructioni sensuum operara dare. Esto
enmi esl, ct perversi ingenii, qui profectus sui
loquatur falso, dum verum sentiat, sed plane non
diftitetur auctorem. Sed haec hactenus, nunc, prae-
acquioscet, quia homo ore raendax, et spirilu fal-
termissis personae ineptiis, ipsius sententiae redar-
sum loquilur et falsum sentit. Ait euim : supertlua
guaraus errorem.
sunt prajcepta eloquentiEe, quouiam ea naturaliler
Cap. VI. Quibus rationibus nilatur.
adest aut abest. Quid, Est enim inquara, falsius?
Ncn est ergo ex ejus senteniia (si tamcn falsa
eloquenlia dicendi
coramode quod sibi
fiicultas
opinio sentenlia diceuda esl) studendura praceptis
vult animus expediri. Quod enim in abdito
eloqueutice, quoniam eam cunctis natura rainislral, cordis
est, boc quodammodo in lucem profert et
aut negat. Si ullro rainislrat, aut sponle, opera producit
in publicum. Siquidem non est eloquens,
supertluit et diligentia ; si vftro negat, inefficax C quisquis
loquitur, aut quidquid voluerit, utcunque loquilur,
est et inanis. Nam plerumque ad maximarum pro-
sed ille dunlaxat, qui auimi sui arbitrium comraode
positionum robur accedil : « Tanlum queraque
profert. Ipsaque commodilas exigit facullaleni (qua;
posse, quantura natura permiseril. ••Adeo quidem,
a faeililate dicitur) ut sequamur
raores nostros,
ut apud serietatera tidelium historicorum constel,
quibus gratum ea parte, Stoicos imitari, qui
est, in
Daedalum quoniam ei natura alas ne-
iion volasse,
ad verborum faciliorem inlelligentiam, rerum eliam
gaverat, sed tyrannieam rabiem subito evasisse
originem studiosius perscrulantur. Ergo cui facili-
navigio. Pr*teroa ratio pracceptorum, quod polli-
las adost coinmode exprimendi verbo quidem, quod
cetur, nou eflicil et omniuo impossibile csl, ut
:

sentit, eloqueiis est. Et hoc faciendi facullas,

re--
quis eloquons sit, etiam diligentissirao studio pra3-
ctissime eloquentia noininatur. Qua quid csse prae-
ccptorum. enim usus verbiloquendiqueinter
Sufficit
slantius possit ad usum, compendiosius ad opes,
cohabitantes commerciura et linguae cujusque ha- ;
fidelius ad gratiam, commodius ad gloriara, non
bot potissiraam facultatem, qui officium ejus crobro
facile video. Nihil enira dotem istam naturae et
exercet.
gratiae antecedit, aut rarum. Siquidem cuni virtus
Apud Graecos planum est hoc, et Latinos. Idem
"' ''P""'''' ''''''
Galli nobis attestantur, et Britones. Apud Scvthas n "^"^ ^''^'°'''"o ?'«««'.
„.
et Arabes, ;,..
*„„K.,„ imo .,k;,..,.
ubique locorura,
1 ^ ,—
verum „.-
esl,
^..j^-^verbispotius
quia
tondis locis primum
'"''f''
quara subst;intm, difforunt, in appe-
oblineant, secundum sibi elo-
usus magistrura reddit :

quentia vindicatautem cedit locus bonis

tertius
.... Labor omnia vincit
;

corporis, eique ad materiam gerendorura,

Improbus. (Virg. Georg. i, Mo.) cohabi-
tantium favor et rerum copia quarlo loco
et assiduitas oporis , in quavis artc, praestan- succe-
dunt. Secutus est hunc ordinera
tissimum facit opificera. Ad ha;e, etsi eloquentiaj etliicus, volo-
nimque seriom in ordine expetendorura eleganter
praecepta proficerent, plus habent laboris quara uli-
expressit
litalis, nec dispendiura operaj aequa unquam com-
Quiil voveat dulcimatricula tnajiis alumno,
ponsabitur retribuiione raercedis. Graeca plebs, et
Quamsapere et fari possit qum sentiat, etcui
Hobraea, sine prfeceptorura difficultate, Iingu;c suae Oratia, fama, valetudo, contingat abunde,
compendio utitur, et tam Galli quam Britones, et El mundus victus, non de/iciente crumena.
alise itidom gentes, commorcium verbi, anle a nu- (1I0R.\T. Ep. I, IV, 8.)
iricum sinu, quam a cathedra doctorum excipiunl. Si ergo, verbi et ralionis usu, aliorum aniraanlium
Patrol. GXGIX. 27
835 JOANNIS SARESBEIIIENSIS 83ti

natiiram Inimana dignitas anlecedit, qiiid conduci- A habuisso iniliiim, nec Arislotelem negaturum credo.
bilius ad omnia, qui ad claritatem conciliandam po- Dc Boetio ccrlus sum quia id quod faci-re vel pati
;

lenlius, quam in eo natura> prffvenire consortes et potesl, non negabit esse creatum. Sed et unam-
generis, in quo solus homo ca^lera vincit ? Hfec quamque rcni informans speeitica differentia, aul ab
autem, cum omnem aelatera doceat et exornel, cla- 00 esl per quem facla sunt omnia, aut omnium nihil

riorera elfecit juventutem : eo quod setas tenerior est. Aliis quoquo modis natura describilur ; sed
gratiae quodammodo lenocinalur, ut ingeniura vin- quidquid aliud a Plalonico ponitur, aut de rerum
dicet. Qui sunt enim qui florent inter concivcs? numero toUendum est, aut divinis operibus ascri-
Qui sunl qui opibus pollent ? Qui sunt qui prMva- bondum. Sed utamur ad prsesons prima definitione,
lent viribus, et in omnibus negolium obtiueut, nisi ()U8e ad usura praesentis articuli magis videlur ac-
eloquentes ? Nam ut Cicero est auclor, nihil esttam cedere. Eslo ergo ; sit polens et ge-
efficax vis illa

incredibilequod non diceado fiat probabile nihil ;

nitiva, indita rebus originaUter: certe, sicut vitio

tam horrendura et incuUum, quod non splendescat corrumpi aut impediri, sic variis adrainicuHs repa-

oratione et quodammodo mansuescat, tanquam si rari vel adjuvari potesl. Nam et pueri Yulgo gar-
excolatur. Qui ergo tanti boni ccmtemplor csi, ma- riunl, eura gerendi aliquid habere aplitudinem na-

nifeslissime desipil. Qui autem ddigit, imo se diU- D turalem, cui aplitudinis negatus est usus ;
quod
gere simulat, et nou excolit, nimis negligens esl, eniin gressibile est, inlerdum gradi non potest, et
qui bipes est natura, actu plerumque caret utroque
et desipientiae proxiraus.
pede, vel altero. Cura itaque non superfluil, sed
Cap. \lll.Quod natttva juvandaestiauet exercitio.
ipsa
naluram juvat, faciliusque reddit, quod tamen ut-
Caeterura hanc aliquando habituris, gratis

largitur; et non habiluris, cam ncgat, el

cunque forte fieri posset. Nam el Socrates, ut tra-
natura
dilur, nalura petulcus erat, et mulierosus (ul verbo
perpeluo subtrahit, ut liquido cperam ul-
constet,
ntar liistoriae) natur» lamen inlemperantiam, ca-
teriorera, aul inanera esse, aut supervacuara. Quare
stigaiione phdosophiEe et virtutis exercitatione re-
ero-o, doctissimi Cornificiani, pcritiam omnium non
pressit el dorauit. Obtusioris ingenii tradunt fuisse
habetis linguarum ? Quare non saltem HebrEeara
parens piimigenis Scaurum Rufum, sed sedulitate exercilii, in id vi-
nostis? quam, ul aiunt, nalura
donec uni- rium evasisse, ut Cicerouem ipsura Allobroga no-
Iradidil et generi conservavit liumano,
confusione linguarura pro-
minarel. Si exeraplis ulendum fueril, undique fiet
tatem scidit irapietas, et
conspicuura, quia nec diligentia inanis est, ubi esl
strata est elatio, quae in coelum conscendere, non
natura obtusior; el nec abundat cura, utpote su-
virtute, sed viribus moliebalur, turre constructa

Quare non hanc, qus CEeteris naturalinr esl, ut sic C pcrfiua, et sic ut fuerit ad aliquid agendura natura
benignior. Licet enira plerumque uatura domine-
dicatur, nalura docente loquuntur ? Est autem na
lur, et si proclivior in altorulro lamen, sicut fa-
tura, ut quibusdam placel, (licet eam sit definire
;

cilo corrumpitur a nogligcntia, sic a cultura, et a

difficile,) vis qusedam genifiva, rebus oranibus insi-
cura sa'pissiine mansuescil.
ta ex qua faccre vel pati possunt. Genitiva autom
Natura jieret laudabile carmen, aii arte,
dicitur, eo quod ipsam res qua::que conlrahal, a causa
QiKtsitum est : ego nec sludium sine divite vena,
ab eo quod cuique est princi-
suse generationis, et Nec rude quidpossit video ingenium ; alterius sic
pium existcndi res enim quoelibel a componentibus
; Altera poscit opem res, et conjurat amice.
contrahit, unde ad hoc apta sil vel ad illud sive : (HoRAT. Ars. poet., 409.)
acccdant ad originem materiae et formae, ul in Prodost utique natura, sed eatenus aut nunquam
simplicibus, qui coacervationera partiura non ad- aut raro.ut sine studio culmen obtinoat nihil enim ;

miltunt;sive ratio componendi ad solius divina; est tam validum, tara robustura quod ddigentia non
bonitatis decrelum accedat. Nam et haec ipsa prima enervet, nihil tam eroctum quod non dejiciat sicut ;

natura est, auctore Platoni; ([ui, sicut Victorinus et econlra quamlibet Immilem gradum, cura diligeQS
alii mulli testantur, et cerlissimain omniura
rerum erigit et conservat. Ergo si natura propitia esl.
naluram essc asseruit, divir.am voluntatera : siqui- D contorani non debet, sed excoli ut facile prosit ; si

dom natura creata, ab hoc fonte manat, et quidquid adversa, diligentiorem cultura exigit, ut ope virtu-
opcratur, oporis sui Doura habet auclorem : ila
tis, felicius ot gloriosius invalescat.
quidem, nisi sil corruplionis opus, et culpae, in quo
Cap. IX. Quod homines nititur cUngues facere, gui
ab auctore suo natura degenerat. Vis itaque origi-
loyicam impucjnat.
nalilor indita cuique, ex qua opus, aut aptitudo
proccdit, nalura quidem esl, sed creata. Alias qui- Quis autem ab ope naturae hunc assecutus est

dom definitionos, qu» sparsim in diversis reperiun- litulum, ut sine studio in omnibus, imo vel in una
linguarum, eloquentissimus haberetur ? ulique si
tur auctorihus, co pleruinque trahondas arbitror, ut
natura, qua; crcala esl, describatur. Nam et ignis eloquonlem esse, bonum est et eloquentissimum,

arlifex, qui per invisibiles vias, procedit ad res vi- nielius erit. Noque eniiu hic in contrarium boni,

sibiles procreandas,creatusquideraest; sedpaee Ari- quod proponitur, comparalionis gradus excrescunt.

stolelis et Chalcidii, eum naluram esse ali(jui difiilon- Quemadmodura in eo, qui diserlus dicilur, aul di-

^ir. Iiera principium niolus sccundura se, a Deo cum posilivus

serlior, sapientite sensum habeat^ d
 :

837 METALOGICUS. - I.IB. I. 838

eloquentiae quanlum excrescit comparalio, tanlum A minari debent. Sed dc Lis lalius diclum est in Po-
decrescit sapicntia, et eloquii fluvius invalescit. Sic lycratico.

enijn nonnullis grammaticis placuil. Sed licet ali

Cap.XI. Quidars, et de speciebiis ingeniorum : et
nux arlium contingenlium et docentium virliitem,
quod artibus excolenda sunt.
eloquii naluram altinganl, illa lamen quee ad pla-
Est aulem ars, ratio, quae compendio sui natura-
cilum fcre est, nHiuraliter sciri non polest, quia
liler possibilium expedil facullalem. Neque enim
nec naturalis est ; non esl euim eadem apud oranos.
impossibilium ralio praeslat, aut pollicelur etfeclura
yuocirca id quod esl homini prsBcipue debitum, ;

scd eorum, quae fiori possunt, quasi quodam dispen-

imprudenler sine liominis beneficio a nalura exigi-
dioso naturae circuitu compcndiosum iter priebet et
tur at htec domus, non eloquentiam criminalur,
:

parit, ut ila dixerim, difficilium

Unde facultatem.
quse omnibus necessaria est, et coramendatur ab
et eam ijieeoSov dicunl, quasi compendiariam
Graeci
omnibus, sed artes eam pollicenlium, arguit esse
ralionem, qux nalurai vilet dispendium, et anfra-
inuiiles. Eo itaque opinionis vergit intentio, ut non
ctuosum ejus circuitum dirigal, ut quod fieri expe-
omnes mutos faciat, quod nec tieri potest, nec e.x-
dil, rectius ct facilius fiat. Natura enim, quamvis
pedit, sed ut de medio logicam tollal. Est enim
vivida, nisi erudialur, ad artis facilitatcra non per-
fallax, et ut ait, professio verbosorum, el quae mul- B venit-^aiaiunrta men oranium parens est, eisque, quo
torum consumpsit ingenia, el non modo pliiloso- proficianl et i^erficiantur, dat
nutriculam rationem.
pliiae studiis prKcIusit viani, sed gerendis omnibus
Excitat enim primo ingenium ad res aliquas perci-
rationem et exitum interclusil.
piendas : et cum eas perceperit, deponit quasi in cuslo-
Cap. X. Quid siynificet nomen logicw, etquod omnes dia et thesauro raemoriae ; ratio vero quae praecepta et
artes colendce, nisi reprobalcv sint.
commendanda vel commendata
sunl, sludio dili-
Ecce propositi planior est intentio, et logicam genli examinat, et ex natura singulorum, de siueu-
aggreditur expugnare, quae omnis philosophise se- lis (nisi forle labalur in aliquo,) verum profert in-
mitas pari furore persequitur. Verumtamen ab ali- corruptumque judicium. Ilfec Iria quidem, qiiasi
qua fuerat inclioandum. lllam ilaque prffiferri pla- omuium arlium fundamenla et inslrumenta, natura
cuil, quae <;a?teris notior, et huic hajresi familiarior praemitlit. Est autem
ingenium, ut Isidoro placet,
videbatur. Congrediamur ergo, et quid censeatur vis quffidam animo naturaliter insita, per se valens.
nomine logicae, proferalur in raediura. Est itaque Hoe autem exprimere videtur ista descriptio,
logica, (ut nominis significatio lalissime pateal), lo- quod natura animo vim quamdara indidit, qii£c aut
quendi vel disserendi ratio. Contrahitur enim in- prirailivusmotus animrc est, aut motum excitat
lerdum, et duntaxal circa disserendi rationes, vis C primilivum, quem anima exercet in rerum investi-
nominis coarctalur. Sive itaque raliociiiandi vias gntione. Unde et per se dicilur : Yalens, eo quo!
doceat, sive omnium sermonum regulam praebeat, nullius praecedentis opem exspectat, ct omnes pra;-
profecto disipiunt, qui eam dicunt esse inulilera venil, el juvat subsequenies ; prKcedit enim iuve-
cum utruraque ralione clarissima doceatur esse sligatio comprehensionem, examinationem et custo-
pernecessarium. Duplicitalera vero hujus significa- diam omnium sciendorum. Itaque proHciscilur a
lionis, noinen a Grseca quidem origine coutrahil, naiura, studio juvatur et
exercilio: ut quod dif-
quoniam ibi Xo'yoi;, nuiic sermonem, nunc rntionem ficile prima agitatione, ab assiduitate usus
fueral in
significat. Sed ut quam latissime prolendatur signi- reddalur facilius et cum rcgulas hoc faciendi de-
;

ficalio, ei, ad prsesens, sermonum omniura magi- prehenderit, fiat, nisi desuetudinis el negligenti»
slcrium Iribuatur nusquam convincalur esse
; ut torpor obsistat, facillimuni. Et hscquidcm est om-
inutilis, cum eliam secundum generaliorem mo- nium origo artium, ut cum natura perjaccns, usum
dum, tota perulilis esse et necessaria apparueril. et exercilium studii peperit, usus et cxercilatio
Si enim, ul sfepe diclum est, necessarius (quod arlem ; ars autem, eara, de qua nunc agitur, facul-
nemo negat) esl usus verbi, quanto compendiosius tatera. Valet ilaque pcr se ingenium, exercilatio,
doeetur, tanto est doctrina ulilior et certe fidelior. t^ l'X usu ab utroque raemoria; et ab his etiara ipsa
Stultura enim esl in eo diutius cura labore et diflfi- ralio convalescit, artesque producit, ei boc quidem
cultale versari,quod aliter expediri facilo et cito pro capacitale ingeniorum. Ilorum aulem Iria sunt
polost. Solet hoc negligenlibus evenire, et qui ja- genera, sicut Carnotensis senex Bernardus, fre-
cluram temporis nullius putant esse momenii. Om- quenti colloquio, suis auditoribus tradere consuevit.
niura itaque gerendorura artes ampleclendae sunt, Aliud eniiTi advolans, aliud iufimum, aliud raediocre
et colendae, eo quidem studiosius, quo ab optima est. Advolans quidera eadem facililale, qua perci-
parente natura originem ducunt, el nobilitatem pit, recedit a perceplis. nec in aliqua sede inveuit
generis, facili el felici gerendorum proteslaiUur ef- rcquiera. Infimum auleni sublimari non potest,
fectu. Gerendoruin idcirco dixerim artes colendas, idcoquc perfeclum nescit ; at mediocre, et quia ha-
ad discrelionem ailium, quae ver^antur in malefi- bet in quo sedeat, et quia sublimari polesl, nec de
ciis; ut sunt sorliiegorum, et caeterae reprobatae ma- profeclu desperat, et philosophanlis exercitio ac-
Ibeseos. Quae quoniam ab ofliciis alienae sunt, a toto commodissimum esl. Et iu liac quidem specie na-
borainura caHu, recte pbilosophantiuin decreto, eli- lurain, opinor, artiura fucdaraenla fecisse; usu
839 JOANNIS SARIiSBERIENSlS 840

enira hujus studio invalescit. Est autem, ut Cice- A Cap. XIII. IJnde dicalur grammutica.

roni placel, stmlium, assidua, et vehemens animi Harum autcm omniura prima est logica ; ab ea
applicatio, ad aliquid agendum raagna cum volun- tamen sui parle, quse in prima sermonura institu-

tate. Memoria vero quasi menlis arca, firmaque et tione versatur, ut nomen logices, sicut jam dictum
fidelis custodia perceptorum. Ralio, eorum quai est, quam lalissime pateat, et non modo ad disse-
sensibus, aul animo occurrunt, examinatrix animi rendi scientiam contraliatur. Esl enim grammalica,
vis est, et potiorum, qu» rerum si-
fiJelis arbitra scientia reclc loqiiendi, scribendique, et origo
mililudines dissimilitudinesque pcrpendens, tan- omnium liberaliura disciplinarura. Eadsra quoque
dem artem slatuit, quasi quamdam infinitorura est totius phiIosophi;e cunabulum, et, ut ita dixe-

tinitam esse scientiam. Cum enim in ea desinant rim, tolius litieratorii sludii altrix prima ; qua;

nomnia infinita, ea omnia feminino definiuntur ar- omnium nascentiura de sinu natura; teneritudinem

liculo, iis exclusis, qu« eerta suae proprietatis as- excipil, nutrit inlanliam, cujusque gradus incre-

signatione distinxit. Species infinitse sunt; sed lia^c menta in philosophia proveliil, et seduUtale ma-
in eis linilum tradidil, ut cuicunque
adesl species, terna, omnem philosophantis producit et cuslodit

adsit et genus. Numeri infiniti ; omnera lamen pa- selatem : unde a primis, tara scribendi quara lo-
rem vel imparem esse definivit ; ct utquod dicitur, g quendi pT-incipiis, grammatica appellalur. Gram-
liquido comprobetur exemplo, disceptalionem
pri- matica enim, liltera vcl linea esl, et inde litteralis,

mam casus intulit usum disccptandi exercitatio

; eo quod litleras doccat ;
quo nomine, tam siinpli-

auxit. Disceptandi formara, quK ars ejus operii est, cium vocura figurae, quam elementa, id est voces

ratio deprehendit; ars culta contuht facultatem : figurarum intelliguntur ; aut etiam hnearis est, eo

et quia artium nalura mater est, raerito in injuriam quod sicut in magnitudinis incremenlo, diraensio
parentis redumlat conlemptus earum. Sedulo igilur lineaj priraa occurrit, et quasi quwdara matsria est

ino-enium, tam studii quam remissiouis modera- superficici aut corporis ; sic aspiranlibus ad pro-

tione, excolendum est, ut ab altero convalescat, ab fectum sapicntia», disciplina liaic prima succurrit,
altero confortetur. Unde egrcgie sapiens quidam quae linguam crudit ; et tam pcr aures, quam pcr
(cui dicti habco gratiam) ait : ingenium a natura oculos, ut sic procedal oratio, sapientiara introdu-

proficiscitur, juvatur usu, immoderato labore re- cit ; verba enim per aurem inlromissa, pulsant et

lunditur, et temperalo acuitur cxercitio. Si enim excitant intellcclum, qui, ut ait Augustinus, quse-

compositum fueril, et legitime exerceatur, non dam anima; manus esl, rerum capax et perrep-
modo ad arliura capacitatem sufticiet, sed ad rcs tibilis objectorum. Litlerce autem, id est figura;

quodammodo uaturaliler inaccessibilcs, reclam el ,

primo vocum indices sunt, deinde rerum, quas ani-
expeditara inveniet viara ; et ad cito discendum, maj per oculorura fenestras opponunt, et frequenter
aut docendum ([uidquid oportet cxpedire, fideUssi- absentium dicta sinc voce loquunlur. Tradit ergo
mum cril. prima elemenla sermonis ars isla, oculoruni et
auriura judicium instruit, ut non facilius queat ali-
Cap. XII. Unde artes dicanlur liberales.
quis prwter eam philosophari, quara inter philo-
Scd cum artium multa sint genera, ingenio phi-
sophos emincrc, qui sempercaicus et surdus fuit.
losuphantis animi primse omniura libcrales occur-
runt. H« quidem omnes, aut Trivii, aut
Quadrivii Cap. XIV. Quod ipsa, elsi luiluraUs non sit, naturam
dicuniur obiinuisse imitalur.
ralione clauduntur et tantam :

efficaciam apud majores, qui eis diligenter instite- Ca:"terura cura hsc ad placilum sil, non a natura
rant, ut onmem aperirent lcctionem, ad omnia in- videtur esse profecta ;
siquidem naturalia eadem
lellectura erigerent, et oranium quaestionum, qu« sunt apud omnes, hsec nonaulcra apud oranes
probari possunt, diHicullatem sufticcrent enodare. cadem Artium vero matrem superius collectum
est.

Neque enim doctore cgebant in aperiendis libris, est, esse naturam sed, licct .liEec ali(iuatenus, irao
;

aul qusestionibus dissolvendis hi quibus aut ratio ex maxima parle ab hominum institutione proces-
Trivii omnium sermonum, aut Quadrivii lex totius jgrit, uaturam lamen imitatur, el pro parte ab ipsa
^^
natura; secreta exponcbal. Unde sicut artes dict* originem ducil, eique in omnibus, quantum potesl,
sunt, eo quod arctant rcgulis et pra;ceptis, vel a studet esse contbrmis : unde et ad ejus nutum,
virtule, qua; Grsece ap£T-,i dicilur, et animos robo- vocalium numerum, apud omnes gentes, quanlum

rat ad peroipiendas vias sapientiaj, aut a ratione, ad elementa spectat, quinario inclusit ; nam apud
cui ulimenla et incrementa parant, quae a Gra^cis
plerosque, figurarum nuraerus multiplicior est. Teu-

arses nominantur sic et hberales dictae sunt, vel

: redus tamen noster, grammaticus scientia quam
etiam
ex eo, quod antiqui liberos suos iis procurabant opinione potenlior, in sonis clementariis

institui ; vel ab hoC (piud quserunt hominis liberta- ampliorem numerum convincebat. Si enira atlen-

tera, ut curis liber sapientias vacet, et sa;pissime ab dantur vocura, ut ait, differentia;, septem sunt. In

iis liberent curis, quarum principiura sapientia non ipsis quoque consonautibus, diversas species semi-
admitlit. Necessarias quoque stepe excludunt, ut vocaliura ct rautarum, item simplicium duplicium-

anitationi mcntis ad philosophiam sit expedilior (pie, natura formavil; quarum difTerentiam paten-
tcr advertil, sj quis attendat ora, mirabili lege
yia.
841 METALOGJCUS. - I,in. I. 812

natursc, modiilantia vocos, ct polcslalrm eariim A Cap. XV. Quod adjectiva scmndm impositionis.
subtili examinationc perpendat. Ipsa quoque nomi- suhstnnlivis primm non apte copulantur, ut
cquus patronymicus.
num impositio, aliarumque diclionum, ctsi arbitrio
humano processerit, nalurae quoJammodo obnoxia 1'rocedat ralio ad sccunda^ imposilionis originem,
est,quam pro modulo suo probabilitcr imilatur. ubi clsi non tam liquido, dominantis tamen natura'
Jlomo enim ad exsequendum divinae dispensalionis claret auctoritas. Rebus ilaquc, ut dictura est, cum
efTectum, et ad insiituendum iuter homines verbi nomina primitus essent imposita rcversus ad se ,

conimercium, rebus eis primo vocabula indidit, animus imponentis, ipsis nominibiis vocabula indi-
qua; pra^jaccbant , natura' mauu formata;, et (|uas dit, per quse scrmonum doctrina procederet ; dum
illa, vel e,\ qualuor elemenlis , vel ex materia et eoruin adminiculo, alter, in menlem allerius suum
forma , compegerat el distinxerat, ut rationalis trajiceret intellectum. Ergo quod casualiler flecti-
creaturao possent sensibus objici, earumque diver- tur, el lemporis expers est , dictum est nomcn
sitas, sicul proprietaiibus, sic et vocabulis insi- subslantivnm quidem si subslantiam signitical, ,

gniri. Jnde ergo (sicut Boetius auctor est) contigit, aut suhstantive. Adjectivum id quod formaHlcr, ,

ut " hoc vocelur homo, illud lignum, aliud vero ut sic dici liceal, inest subslantise, vcl aliquid ad
lapis; pi el sic substantii.s oniuibus, sua quasi im- g imagincm ejus. Quod aulem moUim ejus significat
pressa sunt uomina. Sed quoniam ipsarum multiB temporalem (ila lamen ut temporaliter) verbum esl

suut diifereutia!; aliae quidera a qnantilale, alia; a appellatum. Aclivum quidem, si eum, ut in agenle;
quahtate, ali» a variis accidentium furmis : ilera passivum, si ul in palicnte significat. Ad simililu-
alieeab his, quee familiariora suut, et ad esse con- dinem itaque diclionum primaj impositionis , ca-
ducunt : idcirco quibus lioc designaretur, nomina rum, quae secundario processerunt, facla est insli-

sunt iuvenla qua; posseut adjici subslanlivis, et lulio ; ut quemadmodum in illis, tam subslanlivis
eorum vim et naiuram qiiodamniodo depingerent, quam adjeclivis , dicunlur qua;dam propria singu-
sicut proemissas sabsiantiarum dilferentioe suis pro- lorum, alia plurium sunt sua ratione communia ;

prietalibus exprimentur. Sicut cnim accidentia ita qusedara singulariter dicta, quaedam accepta
subslauliam vesliunt et inlormant ; sic quadam communiter inveniantur in islis. Quod cnim nomen
proporlione rationis, ab adjeclivis subslantiva in- dic'tur, aut enunlialio, ad substantivorum accedil
formantur. Et ut familiarius rationis institutio ralionem : quod appellativum, aut categorica pras-

lialura? cohaereat , sicut subslantia cujusque rei, missis adnectuntur, adjecliva; virtulis cxplet ofli-

intentionis et remissionis ignara est ; sic substan- cium, qua; substantivorum delerminat qualilatem.
tiva ad comparationis gradus non veniunt, ut nec Yerumlamen, sicut in operibus nalura; subtilior cst
nomina difterenliarum substantialium , licet ad- '

speculatio eorum quae insuut, utpote simplicium,

jecliva sinl, eo quod substantire quamdam iudiccul quam eorum qua; compositio sensui ingeril aut ,

qualilatem. Ilem nec illa compai-antur, qua^ adji- inleilectui ; sic iu adjcclivis secundas impositionis,
ciuntur subslantiis a quantilato , eo quod ipsa si non adjicianlur his, quibus naluraliter addicta
quantitas , non suscipit magis et minus. Et in sunl qnid signiticent, diflicirus est intelligcre ; soli-

summa , sicut solura accidens comparabile cst, nec dior est enim natura subslanti;e quam verborum ;

id lameri omne : sic sola adjecliva accidcnliam, ncc et accidcntia ejus, quara eorum ,
quse sensui aut
ea lamen onmia, comparantur. Nec in solis nomi- inlelleclui farailiarius occurrunt. Adeo quidem, ut
nibus conspicua esl liicc iialuree imitalio, sed iu qui sccunda; imposilionis adjectiva, prima; institu-
aliis omnibus orationis partibus, si diligcutius at- lionis subslantivis applicanl, aut nihil omniuo di-
lendalur. I'io eo quod subslanlia, quaj sensui aul caut, aut nugiloqui sint. Si enim equus dicatur
ralioni objicilur, sine molu, qiio agendo vel pa- patronijmicus, aut hypolhetici swcularcs. junctuta
tiendo aliquid lemporaliler movelur, esse non incompelens quidem lationem
est, pra^pediente
potest , ideo ad designaiidos niotus corporales veiborum, non
intelligendi principali significatione
agentis aut palienlis, excoyilata suiit verba. Unde aliqua discohaercntia accidentium. Nam quod ad
quia motus non est sine lemporo, nec verbum esse ^ genus numerum et casum atlinet
, substantivo ,

potuit sine lemporis con:ignificalione ; et sicut satis eohaeret adjectivum. Sed principalia signifi-

iTiOlus is non sempcr uniformis esl , sed, ut sic cala conjungerc, non modo menliri sed etiam ,

dicam, mullieolo!-, alio aliler, vcl alias agonte vel nugari est. Reus acyrologiae Virgilius ciiminatur,
patiente, ad exprimeudas differcnlias eju.<, ad mo- dicens gramineo in campo, eo quo 1 graminoso in
dum nominum adjeclivorum, adverbia processerunt. campo dici oportuit : et plane magis reus esset, et
Qninoliam quod verba qiuedam, aliquibus tempo- procul dubio longe nugacior, si dixisset in campo
ribus carent, sicut meditaliva i't inchoaliva, pra;- categorico,ye\ palromjmico. Dissolvilautem instan-
terito eo quod gereadoruni deliberatio non slatim liam eorum, qui ex solis nitunlur accidentibus, in
complelur, nec initia rcrum , ad sui pcrfcctionem simililudine cohserentibus sibi,probare quod non
accediml, hoc nonne esl expressura iialura:', apud omnis consonans, vocali subjuncla, syilabam facil.

humanam rationcm, vesiigium".' Siquidem / cl (' consonantes subjunctee, non magis

proficiunt ad syllabam, quam adjectiva secundaj
 , .

843 JOANNIS SARESBEUIENSIS m

impositionis ,
priinis subslantivis apposila , ad ro- A Primus ergo hujus scnlonli^' aut opinionis arti
Clam et sequimodam loculionem. Conslat equidem culus est, quem pr;emisi : quod adjectivorum se-
duo esse peccala loquentium allerum menlieniis, ; cundas imposilionis, ol subslantivorura primae con-

alterura transgredienlis posilam loculionem quod : junctio, efiam secundum grammaticae rationes,
ad rainus isii commillunt. Primfe et secundfe per- inconsequens est. Habet autem nescio quid latentis
sonee pronomina, verbis inepte conjungunlur, nisi «'iwvia; id est iwconsonan^MP ; vol, ul Quiniiliani

causa discretionis aut significanlise, licet sibi salis verbo ular, cacozugiae, id est malre conjunctionis,
congruant accidenlia diclionum. Nugatori;e autem ha.'C appositio, quam olsi nequeanius tam facilo
diclionis ralionem, non liic ila coarclo , ul idem pcrspicuis condemnare, per se lamen
ralionibus
frequenter dicere, intelligatur : ut si in subslan- displicet grammatico auditori. Talia quidem mulla
livo, adjeclivum, quod in eo inlelligilur, qais forte sunl, quffi stalim offendunt, licel eorum improbaiio
homo rntionalis amhuiat sed
adjiciat, quale esl, ; longius absit. Quod forle in liis evenit, quorum vir-
ad omiiem dieendi formam exlendilur, ubi diclio- lus, aut vilium per.^picuura est. Ut mullum parcat
num junclura inulilis et quodammodo suae legis , hic grammatica, axupo>>oYiav deprehendil. Illa enira
implenda; inefticax Sed nec inutilis est jun-
csl. non modo accidenlium dissidentiam in diclionum
ctura, licet falsi nola sit,et quod nunc explical,
g junctm-a causalur; sed etiara secundarise inven-
nunc involvil. Lex enim grammatices mentiri non tionis adjectionem in substantivis primae ducit ,

prohibct, elsi ea socientur, ex quibus nullus, lin- absurdam. Et quidem ea ratione absurda est, quod
guse periliam habenli provenit intolleclus. Ex eo , ad junciuram hujiismodi animris obsurdescit. Sed
autem liquidius est quia prirais socundariorum, quis audilus recte examiuat ea, ad quoe surdus est?
compctens non fit adjectio : quod si adjecliva Nonne vox lassa est, qnae in aurem surdam effun-
squipollentcr in alia resolvantur (ut si forle redda- dilur"? Quia ergo intellectus, sicut animof nianus,
tur pro nominibus defliiilio) appositionem sequipol- ila quodammodo auris est; nihil omnino ad vocem
lentis lermini nequaquam horrebit animus , et conccpit, cujus rci iulelligenliam absurditas prse-
ipsius adjeclivi secund;e imposilionis formidabit clusit. Atiamen absurdum inlerdum ducilur,
cujus
auditum . Verbi gralia, propositio prwdicativa cst, est, pro tempore, insolons el infrequons usus, ncc
hoc eequipollenter videtur asserere ,
quod simpli- tamen usquequaque absurdum est sicut mulier :

citer, id est sine condilione aliqua enunliat, aui informis male quidem formata, non taraen omnino
quod lerminura habeat prsedicalum . DicaUir ergo, carens forraa ; el sicut in lifleris ,
qua.'dam rauUT,
tnnica est categorica, hairebil intelleclus, ob adje- non quod omnino uihil, scd quod aliarum respoclu
clionis incompetonliam , el forlo citius de inejila miuimum sonent. Ilaec aulem adjeclio, penilus qui-
G
dictionum junctura causabilur, quam mendacii dem absurda esl, non solum falso, aut male so-
reum arguat proponentem. Sin aulem dicat, iunica nans in aure audientis (faisa enira non omnia
simpliciter, id est sine conditione, aliquid enuniiat, absurda suni) elsi oa veri examinator reprobet, et
aut terminura liabet praedicalum , statim falsura repollat.
arguet audilor, nec tamen cito prosiliet ad cau- Absurda quoque dicuntur singula pro judicio fa-

sandas juncturse ineplias. Uti^iue cum dicitur ;j/-o- cullalura ,

qiiae dicturuin faclorumve quallfalem
positio rategorica, inlclligilur habens praedicatum examinant. Grammatica enim absurdam habet in-
terminum , el subjeclum ; cura vero , syllogismiis competentem juncluram diclionum sed ad exami- ;

calegoriciis, signiticatur, quouiam ex categoricis nandi veri judicium non aspirat. Caesar, in libro
conslal. Eijuus categoricus ,
quidquid signilicet, De analogia, grammaiicus quidcra ost, et evitanduni
ignotum habeo ; sed iuterim credo, quod nihil si- esse denunliat, quidquid audilori pcrilo potc^t esse
gniticat. Quod enim non invenitur usquam , essa absurdura " Ut naulae, inqiiit, scofulum fugiunt,
:

puto nusquam. Similis quoque abusio est, si quis sic fugiendum esl infrequens atque insolens ver-
dical, equus desinit in S : et simiiia. Item : Calo bum. » Dialeclica aulem, id duniaxaf acceptaf, quod
sedens intcr Janicidam et Kalendas Martias, restes ,
verum esi, auf verisimile, et quid((uid ab his lon-
populi Romani quaternario, aut senione resarcit D gius dissidot, ducit absurdum. Neque enim ulihs
aut sermo non esl, aut quovis serraone nugalorio aut honesli ruiem allendit : civilis autem scientia
corruptior. llujusmodi sermo quidem, stichiologus utilia isla i.ietilur. versaturque in line justi, aut
dicitur, id est sermo itivcrsus : eo quod adversus lo- lionesti : et quaj a jure bono et aequolongius ahsunt
quendi leges coeunt verba. Nara tti/o; versus: (vera aut falsa sint) aeque abhorret palam erif hoc :

unde distichum , duorum versuum carmen. Oiini et in c;«teris disciplinis. Sed nunc Grasci iulerpre-
super hoc ariiculo multos confercnles, el varia tis nostri )irocedat explanatio. Ihmo esl rationali.<,

sentientes audierim, non pigebit referre, nec forle rebus e>:islentibus ul nunc sunl, b,TC quodammodo
audire displicebit, quod a Gr.Teco interprele, ol qui necessaria est, homo est risibilis , hTC probahilis
Lalinam linguam commode noverat, dum in Apulia est ; homo est albus, haec quidem possibilis, duhia
morarer, accepi ; nam et ipsi volo referre graliam, lamcn, eo quod seque vera potest esse et falsa ;

etsi non ulilifatis (quae lameu in liis aliqua esli saltem liomo cst rudibilis, h,TC quidom impossibilis esl, uf

bonae volunlatis, qua auditoribusprodessc cupiebat. oranino vera esse non possil
8<c METALOGICUS. — LIB. l. 846
Nullam istanini gTammaticiis abborret, qiiia A absurditate rerura nominibus adjeclivis conjungi.
iibique invenit logem suam. Niliil islorum corrigit, Et quidem qu;e a rebus sumpta sunt, ad rcs redire
nihil immutat : gratanter accipit ouinia. Qaarlam possunt scd qua; inventa sunt ut vorborura indi-
;

corri|jil et redarguit logicus : eo quod sibi veri ccnt (|ualitatem, non ea comnnoditale vcl usu de-
falsique comniissa est examinalio. Et ob hoc qui- vocantur, ut rerum indiceut qualilalem. Videntur
dem, aurem, enim aliquid habere simile cum his generibus ver-
ci prssbsre ducit absurdum. Modo
borum, qu» Graece st/ncategoremata appell&al\iT, eo
prasmissis, quintam adjice, homo calcyorlcua esl ;
quod, sicut illorum, ab adjunctis, aut est, aul per-
lianc utique absurditulis dainnat grammaticus ;
pcndilur signilicatio, sic ista, originis su;e sociata
qui non modo dubiam, nofi modo falsam, sod etiam
impossibilem admitiebat. Quare ? inquit,
sormonibus, suum commode e.xcitant intcllectum,
nisi quia
alio vero Iraducla, velut naturali vigore desiiluta,
non sequilur leges suas; perpetuo enim dicebat
evanescunt, vel absona sunt. Si enim dicatur equus
inhibitum, hfcc adjcctiva illis copulari .subjfctis.
patronymicus, illico graramalicus auditorvel dicenti
(;.\p. XVL Quod adjectiva prima'. iinposUionh, sub-
conviciabitur, ut verbi vitium purget, aut ul mul-
stanlivis primis jwiguntur.
lum loquenli deferat, servi coraici ulctur prover-
Non autcra vice versa, adjectiva prima? imposi-
B bio : « Bona verba qna;so. " H;ec itaquo supplicatio,
tionis, secundae instilutionis nomiuibus aJjici, im-
nonne vitii quaedam exprobratio est ? Qui enim pro
possibilc aut inconsequens est. Natura euim copiosa
istis bona quaerit, haec bona esse procul dubio non
est, ct ubertatis suai gratiam humante indigeutise
consentit. Alioquin elcganlius diceret, « Meliora
facit. lude ergo est, quod p:oprietas rerura redun-
vcrba qu»so. » Profecto modura, aut tempus quis
si
dat in voces, dura ralio aflreclat sermones rebus,
qu;orat in nomine, causam et comparatioaom in
de quibus loquitur, essc cognatos. Diciiur ergo
verbo, eura quasi nugacem grammaticus castiga-
durus sermo aut moilis ; verbum aspcrum, aut leve ;

bit: undc non opinor quod patieniiam accommodet

nomen dulce, aut amarum cum \ixe lamen proprie :

corporum sint, non scrmonum. Inveniuutur et i)Iu -

discipulo, equum patronymicum appellanti. Adeo
autem naturae sus limitibus secundae impositionis
rima in hunc modiun quorum nihil absonum est,
adjectiva coarcla sual, ut non modo non queant
aut falsi arguitur apud judicom bonae fiJei, vel au-
ad rerimi vocabula evagari, sed nec a quibusindita
dilorem licet enim fides rationalis creaturae dun-
;

sunl, longe recedere. Siquidera proposilio recte

la.\at virtus sit, sermo tamen fidelis dicitnr, itera-

que fraudulenlus, etsi noa in ipso, sed in homine

diciiur hypotketica, nomen patronymicum. Si vi-
cissim ve.tas, ut dicatur hi/potheticum nomen.
esse fraudulpntiam convincatur. Solent enim nalu-
pctlrynomica, autnihilutique dices, gram-
ralia. ut sic dixerim, transfcrri nomina ad explen- C P'-^P"'''^'°
matico judicc, aut inepte loqueris. Prajterea penes
dam indigentiam ralionalium, cum econtra, trans-
sumptio rationaliura ad naturalia, in tam IVequenti
usuin ent summa examinandi sermonis auctoritas,
neque eo non resiituente convalescel, quod ipse
usu nequaquam versctur. autem transIatiOjUuac
Sit,
condemnat hinc esl illud, ;
quidein necessitatis causa, nunc ornatus; sed ut ce-
lebre est apud erudiios,
Multa renascenlur, quce jam cccidere, cadentque,
17!/«; ornatus causa non
Qiue nunc sunt in honore vocabula, si volet usus,
fit, ab aquivocatione non est aliena- Quoruin ergo
Qucm penes arbiirium est etjus, etnorinaloquendi.
necessaria est translatio, multis commoda appli-
(HoR.VT. Ars poet., 70.)
caiitur, et pro modo eorum, quae dicuntur acciden-
Sicut enim in jure dicitur, quod consueludo optima
laliter prjedicaii, scnsum plerumque mut:mt ad
leguin intcrpres est ; sic et usus recte loquentiuni
singula : nemo lamen conjuuclionis incoinpcten-
est potentissimus interpres regularum. Unde conse-
tiam reprehendit. Et licct improprius, id est transla-
qucns arbitror, quia id quod nusquam scriptum
tionis sensus, suse diclionis prim» significalioni, id
legitiir, ncc alicubi a rcctc loquentibus auditur,
est quam a prima inslitutiono habcbat, sic obti-
sed ncc aliquid generis ejus, pridem damnatura esse,
nente usu ssepe pra;valeat, si forte ad domesticura
aut cerle nondum a grammaticis approbatum. Sed
redeant seiisum, utKjue aut nulla absurditas csl, D nec primae inventionis nomina uiiiversa, credo ad
aut non lanla, quantdra arguinius, cum adjcctiva
omnia commodc posse transferri, etsi ad usum
verborum eo trahuntur, ut reium significent quali-
transsumptionis sicut gcneraliora, ita commodiora
tatem. Eccj converiibile in his ex usu obtinet, quse
smt. Sed quia frequens est, aliquid extra regulam
se praedicatione mulua circumscribuat : ut in spe-
inveniri, erit fortasse aliter, ([uam dictum sit, ali-
cie, et dclinitione, aut proprio. Ilem ftnituin el in-
cubi inveniri, seu quod proposilum est, usus obti-
/initum, ail designanilas eoruni qu;ditalcs, nomini
net. Nam et ea vicissiludo, quae rerum est ad ser-
adjiciuntur, ct verbo ; sed quoniam haec a rebus
mones, sormonumque ad res, quae sibi invicero,
sumpla sunt, nequaquam absonum ost, si velut a
quasi coUaiione mutua, suas proprietates attribu-
porogrinatione domum redcaal, ut res aliqua con-
unl, translativis sermonibus, quam his, quos insli-
vertibilis, aut finila dicatur, aut infinita. Similiter
universale et particulare, licel in vcrbis eorum tutio secundaria promulgavit, frequentius explica-
vi-
geat appellalio, quam a rebus mutuala sunt (se- tur. Regula; enim univcrsitati forlasse casus dero-

cunda; enim impositionis non sunt) possunt sine gat. Sed nos usum loquimur. Haec itaquo iranshi-
 . :

JOANNIS SARESBKRIRXSIS 818

tionis vis, dum sermonibus, qiiod rerum est, ot re- A asermoni^proprielate recedit.Uecle ciuidemloqui.est

bus, quod sernionum est, ascribit, quamdam lo- soliivismi et barbarismi vilium in sermone decli-

quendi parit indifferenliam ; qusc, sicul compendio nare. Est aulcm barbarismus corruptio dictionis 7ion

siii, composilis ingeniis prodesl, sic indiscreta con- barbarir, id ost quai' Graica sil, aut Lalina. Si enim
fundit et proslernit, eisque totius veritalis prfpciudit barbara dictiono in nostro utaniur eloquio, non
inlelligentiam. Necesse enim est ei, qui ad nolitiam harbarismus, sed barbarolexis est. Soloecismus au-
verilali.? aspirat, ut composito pcrpendat ingenio, tem ost corruptio non quidem diclionis, sed con-
quid velil diccre oliam qui balbulit ; nam ct is ssc- structionis ; cum adversus logem conslruendi, in •

pissime verum dicit. competenter verba junganlur. Fit aulem duplici-

Cap. XVII. Quod et in poetica natumm imUaivr. ter : aut per partes ipsius orationis, aut per acci-
In aliis quaque naturam grammalica imitalur prse- ,•
denlia parlium. Per partes quidem, ut si altcram
cepla enim poelicae, naturani morum patenterexpri- quis ponal, pron(/e)'a, puta, prKposilionem pro ad-
niunt, cxigunlquo ut arlis opifex sequatur naluram. verbio, vel econlra : aut si in eadem parle, genus
Format cvim natiira prius nos intus ad omtiem unum vcrborura quis pro altero ponat, pula, sc-
Fortunarum iiahitum juvat,aut impellitad iram ;
cunda^ inveniionis, pro eo quod primae osse opor-
Aut in humum mwrore gravi deducit et anqit
Post effert animi motus interprete lini/ua.
B tuit, Per accidentia vero, ut per qualilates, genera,
(IIORAT. Ars poet., 78.) casus, numeros ct figuras. Simililer et in raetro

lio quidcra \wc, ut a naturse vestigiispoeta non rece- metaplasmus roperitiir, qui fit in uno verho licen-

dat, sed habitu, et gestu, item vcrbo, ei toto nisu liusurgente metri legc, sicut et harharismus, unius
sludeatcoliKrere. diclionis est in solulo eloquio. Dicilur autem meia-
. .. . Si vis mc jlcre, dolendum esl plasmus,qms,\ transformatio vel deformatio, eo quod
Primum ipsi tibi. . .
quasi a jure suo dictionera transformal, aut defor-
ilhid.)
mat. Sunt ilem schemata, qiiae figurce interpretan-
Si gaudere, prius gaudendum, alioquin tur, in verbis aut in sentenliis : fiuntque per varias
.... Male si mandata logueris : dictionum fornias, ad cloquii venusiatem. Ergobar-
Aut dormilabo, autridcbo.... (Ihid.)
barismus ct metaplasmus, in verbis singulis depre-
Ad bKC, non modo podum aut temporum ibi
hendunlur, solnccisraus et schcmata, non in singii-
ratio habenda est, sed aelatum, locorum, tcm-
lis, scd in plurium conjunctione fiunt. Cum aulcm
ponim, aliorumque ,
qu« sigillalim referre ad
tria sint, ars, vilium et figura : uolitiam singulo-
rem praesentem nnn altinet : cum omnia a natura;
rum neccsse esthabere grammalicum. Alioquin nec
officina proveniant. Adeo quidem assidet poetica
C artc muniri. nec vitium ileclinare, noc vonuslates
rebus naluralibus, ut cam plerique negaverint
auctoriim facile poterit imitari. Quod si eorum
grammalicas speciera esse, asserentes eam esse ar-
ignarus, rectc scribit aut loquitur, peritiae ejus
tem per so, grammaticam, quam ad
nec magis ad
ascrihendum non est, eo qnod casus agil virtutis
rhetoricam pertinere afhnem lamen utrique, eo
;
opiis. Ars itaquc esl quasi strata publiea, qua ire,
quod cum his habeat prsecepta communia. Ringan-
amhulare el agere, sine calumnia et concussione
tur super hoc, qui voluerint (non enim hanc pro-
omnibus jus est omnihus dcvium, ut
est. Vitiura
tendo litem), sed omnium pace, opinor ut sil haec
qiii in eo itor, actumne exercet, aui prapcipilium
ad grammaticam referenda, tanquam, ad m.itrcm
subeat, aut calumniam ct concussionom iuterpel-
et altricem sludii sui. Licel autem nculra iliarum
lanlium palialur. Figura vero, mertium tenet lo-
omnino naturalis sii, et ex maxima parte substan-
cum : et dum aliqualenus recedit ab utroque, non
lia3 suae homincm, qui eas invenit, utraque laudel
cadil in alterutrius ralioncm. Omnes ilaque sequun-
auctorera, natura lamon aliquid juris sibi vindicat.
lur artcm, qiiia pra?cipitur ; declinanl vilium, qiiia
In utraque profecto, aut pceti«am grammalica ob-
prohihelur, sed nonnulli figuris utunlur, quia
tinebit, aut poeticrt a numero liheralium disciplina-
perraitlitur. Nam inter vitia, barbarismum scilicet.
rura eliminabilur.
„,,,,,,
Cap. XMil. Qtiid scijuidoccaf,ct
.... (juid
,,
vitare i/ram-
_
U
et soloceismum, ct artem, quae virtus eloquii est el
• ^ •' ^ , ,
schemala sunt. at ,„ i„
Melaplasmns
.
'
malica.
norma, ngurfe el
i
sci-

licet, si ratione peccelur in verbo fchema, si ex

Traditura quidem est, graramalicam
;
esse recte
causa probahili dolictum sit in conlexlu verborum.
scribendi rccleque loquendi scientiam.Recte quideui
Estenim tesle Isidoro, figura "\ilium cum ratione, »
dicitur, ut vitium excludat, iit scilicet in scribendo
sequatur orthograpliiara, in loquendo, ideoque solis auctoribus, auctorumque similibus-
artis et usus
aucloritalem. In eo aulem orlliographia, viris scilicet eruilitissimis, qui dicendorum lacen-
id est

recta scriplura consislil, ut quieque lillera sun doruraque noverunt raliones, h.-pc licontia indulge-

ponatur loco, nec alterius usurpct officium aui

lur; " Magnis, ut ait Cicero, et divinis bonis, hnnc
deserat. Loqui autem , est arliculata et liite-
licenliam asseciiti sunt, « et assequunlur. Non est

voce suum interpretari intollecUiin. Nain lcvis auclorilas personarum : omnia dicla vel facla
rata
quod dicitur, laudem afferunt, vel crimcn auferunt, quam frustra

.. .Nutu signisque loijuunlur aHeclat, nisi qui se in magnis bonis imilahilcm

(Ovii). Met.) prrebel. Profpcto har^c aliarum virlulum auctoritas
S49 METALOGICUS. — MB, I 850

mcruil, ut liaec vitia majorum, dulcia sinl el grala A corriges nulioquc studio ignotum prsRcipitium dc-
posleris. Unde in secundo De oril.inc Augustinus : clinabis. At in regulis, vix aliquid utilius aut com-
• Sotwcismos et barbarismos, quos vocant poelse, et pendiosius dixerim ea parte arlium, quae dura figu-
quos adamaverunt, schemeta el metaplasmos, mu- ras notat auclorura,
virtutcs et vitia sermonum
latis malucrunt appellare nominilnis, quam mani- luculenter ostondit. Unde miror quare tanlopcrc a
frslii vilia (loclinare. Delrahe tanien ista carmini- coaslaneis nostris negligilur, cum utilissima sit, ot
hus, suavissima condimenta desiderabo. Transfer comiicndiosissima, et fere ;ib omnibus scriptoribus
in liberam forenscmque diclionem, quis non eam hujus artis diligenlissime pertraclata. Donaius,
fugere, atquc in theatra se condere jubcbit ? » Servius, Priscianus, Isidorus, Cassiodorus, Boda
CoDgere mulla in unura locum, tolum arte pulidum noster, et alii quam plures, eam singuli tractant,
ct rancidum fastidibo. Ei-go moderator rerum ordo, ut nisi ex negligentia, ignola esse non possit. Quin-
ca nec ubilibel, necnusquara esse, patielur : quibus tilianus quoque dum hanc tradit, tantis eflert pra;-
interpositis, alias jacens et vilis erigitur et illustra- coniis, « ut sine hac nec nomen professionis dicat
lur oratio. Hrec ille ; ut a prscepta constet auctori- constare grammalico, ot frustra ad ariis periliam
tate, quam necossaria sit notitia eorum, quee doc.tio- aspirare. Verborum aulem significatio diligentius
»

ribus concessa, omnem fere latitudinem occupant rj excutienda esl, ot quid sermo quilibet in se, quid
scripturarum, ut qui proprie et figurate dicta item- ab adjunctis in contextu possit, solerlius perscru-
que viliosa, noii didicerint, raro tidolem, nunquam tandum, ut sophismatum umbras, quae vorum ob-
vero facilem eorum, quae scripta sunt, intelligen- nubilant, discutere possit. Dicendi autem ratio
tiam assequautur. pensanda est, " ex circumslaniia dictorum, ex qua-

Cap. XIX. Quod fignrarum perutilis est cognilio.

lilale personas, ex qualilate audilorum, ex loco et
tempore, » modo, apud diligentem
aliisquo. vario
Disponit et tropos, id cst modos locutiomim, ul
exploratorem, considcrandis. Si quis autem his
cum, a propria significatione ex causa probabili,
diligenter institerit, quse adversus Iria inlellectus
sermo ad non propriam traliitur significatiouem :

repagula proposita sunl, profeclum suum in scri-

qualis cst metapbora, metonymia el synecdoclie,
ptis et dictis inlelligendis, et ipse mirabitur, et aliis
et similes, quas onumerare longum est. Sed et lii
venerabilis apparebit.
ad modum schematura privilegiati sunt, et solis
erudilissiniis palet usus eorum : unde et lex eorum Cap. XX. In quibus grammaticumoporteat occu-pari.

arctior est, qua non permiituntur longius evagari. Versatur et circa alia grammaticse studium, et
Regulariter enim prodilum est, quia figuras exten- non modo litterarum, syllabarum dictionumque
dere non licet. Si quis etiam in translationibus et C naturam consideral, et pedes in metris, accenlus in
figuris auclorum sludiosior imilalor esl, caveat syllabis, allendit ; sed etligurasaccontuum ; ut scias

ne sit dura lianslatione figura inculla. » Virtus cui sylhibis gravis, acutus aut circumflexus accon-
enim sermonis optima est perspicuilas et facililas tus innitatur. Sonsus quoque distinguit posituris,
intelligendi. » Et schematum causa est necessitas, id ost figuris indicantibus ubi colon, ubi corama.
aut ornatus. Nam sormo institutus est, ut explicet ubi periodus, id est ubi subdistinctio, aut mcdia
intellectum : et figuraj admissas, ut quod in eis ab distinctio, aul distinclio facienda sit. Quod qui-
arte dissidet, aliqua commodilate componsent. Ho- dem significantius inlerprelari possumus, ut sit

rum autem raaxime nocessarin est cognilio, quia colon membrum. cvmma articulus, periodus cir-
in omnibus qua; prrepediunt intelleclum, tria solent ctiitus, qui sermonis sonlentiam claudil. Sed qui-
prse caeteris accusari haec autem sunt schemata ad- ; dam, ut patontius sit, dicunt (an recte viderint
junetis tropis oratorum, sophismata qu.-c fallacia- ipsi), colon essc, ubi vulgariter punctum dici-
rum nube obducunt animos audilorum, et rationum mus aut quomdam spiritus traclum : comma,
diversilas, qiiee prsnjacet in aoimo dicenlis, et re- ubi quasi divisione media parlimur versum pe- ;

clam intelligenliai cognila paral viam. Siquidem, riodum, quoe sermonis seusum cum integritate
ut Hilarius ait : « Intelligentia sumenda est ex ri concludit. Sunt et noice, quae scriplurarum dislin-
causis dicendi ;
» alioquin etiam in Scripturis ca- guunt modos, ut deprehendatur, quid in eis luci-
nonicis rixabuntur Palres, sibiquo erunt eliam dum, quid obscurum, quid cerlum, quid dubiura ;

cvangelislEe cnntrarii, si judex insulsus, ad solam ot in hunc modum, plurinia. Pars haoc tamen artis
diclorum superfieiem, et non ad dicentium mentes jam ox maxima parte in desuetudinem abiit : adco
asiiiciat. Hoc ilaque pervorsi ingonii ost, etsuum quidem, ut studiosissimi litleram merilo querantur,
aspernantis profectura. Nonne Salonion, non modo et fere lugeant, rem utilissimam, ot tam ad res
in eodem libro, et in eadem pagina, sed etiam con- relinendas, quam intelligendas, efficacissimam, ma-
linuis versibus, dicit : Ne respondeas stullo secun- jorum nostrorum invidia aut negligentia, artem
dum stullitiam sunm ,ne efficiaris ei similis ; et : Re- dico deperisse notariam. Nec mirelur quis, tanlam
sponde stutlo secundum stullitiamsunm.nesihisa- vim fuisse in notulis : cum et musici cantores,
piens rideatur'! [Prov. xx\i.) Ilaque regul.T! sciendaj paucis characleribus, multas acutaruni et gravium
sunl, ut ad illas conslet, quid in sermone roclum differenlias indicent vocum. Et ob hoc quidem,
sit, quid ennrrao ; quia nisi ad regulam, prava non characteres illos musicse claves dicuut. Si lamen
 Sol JOANNIS SARESBERII'\PIS 8o2

tanta scientisD clavis fuil m nolulis, mirum est A cibnnf et ducenlo iluri sunt, nidil, ihmi erudit :

nostros, licet plura scierint, non agnovisse raajores, et ne barbarisrao aut solcecismo balbuliant, in ser-

aut tanla; scientia; perditas esse claves. Seneca se mone performat ; peccanles autem castigal ferula,
arlem comparandse memoria; Iradilurum faeillime et unguento honeslatis et ulililalis, qax ex ea pro-
pollicetur : et utinam innoluisset mihi, sed quod venit, patienlium raitigat pcenara. Manum quoque
eam iradiderit, omnino non recolo. Tullius in rhe- ad recle scribendura reddit idoneam ; acuit ei vi-
loricis operam dedisse visus est : sed similibus niei sura, ul ci parlcs lilterEe densiores, aut velum mul-
multiim non prodest. Exstant aulem, qu;e discere lipliciter non possit. Aperit
elaboratum, obstare
vix sufficimus, sed minus curanius. Proficerent aurcs, tam gravibus, quam acutis, irao et
quas
lamen, plurimum regulae analogiarum, elymologia- cunclis vocibus, reddit accommodas. Si ergo tan-
rum, glossematum, differentiarum et quae barba- ;
tnra uiilitatis praestat, et clavis est oranium scri-
rismi, Eola^eisrai, aliorumque vilandorum vitia mon- plurarum, el lolius sermonis maler et aibitra, quis
slranl ; raelaplasmum, scliematumque el troporum eam a philosophise liminibus arcebit, nisi qui in-
licentiosas et ornatas edocent rationes, prosas lelligenliam eorum quae dicuatur, aut scripta sunt,
aperiunt, melrorum leges educunt, et exponunt ad philosophandum credit esse supertluam. Utique
causas, et qua ratione uti oporteat in hisloriis aut 3 lui eam abjiciunt aut contemnunt, caecos et surdos
narralionibus fabulosis. Si quis istorum deflnitiones philosophicis sludiis faciunt apliores, quain eos,
figurasque desideral, superiorum graramalicorum quibus naturaj gratia intcgri scnsus vigorera con-
libios evolvat ; quos si universos ad manum liabere tulil et conservat.
non polesl, exploret quid dignum carpat a
scilu Cap. XXII. Quod aucloritale Senecm simm tucnlur
singulis. Quia, etsi non omnis ad omnia quaeque errorem.
ulilis invenilur, ad mulla Isidorus tamen, et satis Magno tamen se Cornificius luelnr judice, et
coramunis est, et diligenli brevitate laudabilis et
; erroris Senecam laudat auclorem. Qui quidem
sui
si totus haberi non potest, ad instruclionem legcn- duabus de cau.sis, raerito a pluribus commendalur.
dorum, plurimum conferl ipsius raeraoriler vel Mullus enim est in laude virtutis morumiiue do-
hanc lenuisseparticulam. clrina ; et comraatico genere dicendi utens, quod
Cap. XXI. Quaiilis viris placuerit, et quod sine ea breviter el succincte senlentias coliigit, ornatu
non magis quis pldlosopkari potest, quam si sit verborura splendet : ut eis displicere non possit,
surclus, aut mutus.
qui aut virtulera araant, aut eloquenliam. Nam ul
Palet ex his, non circa unum grammalicam oc- pace Qninliliani loqiiar (qui sic hominis ingenium
cupari ;
sed ad omnia, quifi verbo doceri possunl, n laudat, ul judicium culpel, dicitque eum dulcibus
ul corum capax sit, animum praeformare unde : viliis abundasse, et magis placuisso pueris quam
quantum ei omnes aliae disciplinas obnoxiae sint, erudilis, el summas rerura minulissimis senten-
quisque consideret. Ad laudem suam referendum liis frangere, unde libri ejus ab uno imperalorum
putant quidara nostroruni, quod sine graramalica appellali sunt, arcna sine calce), nullus inter genti-
garriunt, eamque creduiit inulilem, et p.ilam cul- Ics cihicus invenilur, aul rarus, cujus verbis, aut
panl, gloiiantes se ei operam non dedisse. Al Mar- senlenliis, in omni nogotio comraodius uli possis.
cus Tullius non oderat filium, a quo in epistolis, Ad omnia enim, suum aliquid confert. Sentit hic,
sicut apparel, graramaticara instanlissime exige- qiiod disciplinaj liberales virura bonum non faciunt.
bat. Caius Casar de analogia libros edidil sciens Ego ei consenlio, et de aliis hoc ipsum arbitror.
;

sine ea, neque ad philosophiara (in qua perilissi- Scientia enim inflat (ICor. viii,l), sodcharilassolavi-
mus erat) nec ad eloquemiam (in qua polcnlissi- rum facil bonum.Deprirailartes,sod lamen a philoso-
mus), posse quenipiara perveoire. Quijitilianus eam phia non rejicit; neque enim soli philosophi boni viri
coramendat adeo, ut dicat « quia usus granima- :
sunt. Grammaticus, inquit, circa curam sp.rraonis
tices, et amor leclionis, non scholarura lempori- vorsalur ; et ut longius evagelur, circa historias ;

bus, sed vilae spalio terminetur. » Nam ut longissirae procedal, circa carmina. Hoc autem
et iutelii-
gere docet et diccre : acccntus regit, el ipsius
D paruin non psl, sed plurimum prodesl ad informa-
vocis, qua uiimur, prout personis et rebus conve- lionein virlnlis, quae facil virum bonum. Glorialur
nit, usquequaque inslrumenta componit. Nam et Iloraliiis (Ep. J, u, 3), so, virtutis causa, relegisse
pronunlialionis lex alia metro, alia prosa»
pra-scri- Ilomerum :

bitur. Siquidemalia melica, alia inetrica, Qui. quii sil pulckrum, quid turpe. iiuid utile.quid nitn.
alia signi-
ficativa est. Scd ad musicara melica perlinel. Uude
Vlcniux et melius Ctinjsippo el Crantore dieit.

et Caesar praetc.xialus egre.gio scommale lusit in Poelas philosophorura cunas esse, celcbre esl.
quemdam : .. Si legis, cantas ; si cantas, male can- Discipliuas iiberales lanlee ulililalis esse Irad.t an-
tas. » Eo spectat quod Martianus in nuptiis Mer- tiqiiilas, ut quicunque eas plene norinl, libros om-
curii et Philologioe, grammalicum ducit cum scal- nos, el quaecunque scripta sunt, possinl intcHigere,
pi-o, cl ferula, et unguenliaria pyxide medicoruui. etiani sine doctore. Ul enini ait Quintilianus, non
Scaljiro siquideni oris vilia purgal, et infanliuin nocent ha; disciplinoe per illas eunlibus, scd circa
linguas qui ad arlem philosophiae, ea pra;IaclaDte, illas ha^renlibus.

i
833 METALOGICUS. — LIB. I. Soi

Cap. XXIII. Qtim prwcipua sunt ad exercitium A quibus ob melri necessilatem adoo ignoscitur, ut
philosophias et virlutis ; el quod rirammatica est
vilia ipsa in carmine, virlulum nomine censeantur ;

eorum fundamentum.
laudem enim virlutis pleruniquo occupat necessila-
Pra?cipua aulem sunt ail lolius philosophiiB et lis improbitas, cui sine dispendio negari non polest
virlulis exercitium, lectio, doclrina, niedilaUo et
assensus. Metaplasmum, schematismuinque, et ora-
assiduilas operis. Lectio vero seriptorum prapja- torios tropos, muUiplicitalem diclionum cum ad-
centem habet materiam ; doclrina et scriptis ple- fuerinl, et diversas sic vel sic dicendi rationes,
rumqiie incumbit, et interdum ad non scripta pro- oslendat et crebris commonilionibus agat in me-
gredilur, quae lamen in arcanis memorise recondita
moriam auditorum. Auctores exculiat, et sine in-
sunt, aul in prsesentis rei inlelligentia emineot. At luentium risu eos plumis spoliet, quas (ad raodum
meditatio etiam ad ignota prolenditur, et usque ad
corniculae) ex variis disciplinis, ut color aptior sit,
incomprehensibilia sfepe tam
se ipsam erigit ; et
suis operibus indiderunt. Quantura pluribus disci-
maniresta reruin, quam abdita, rimatur. Quartum, plinis et abuadanlius quisque imbulus fuerit, tanto
operis scilicet assiduilas, etsi a praeexistente cogni-
elegantiam auctorum plenius intuebitur, planiusque
tione formelur, scienliamque desideret, vias tamen docebit. llli enim per diacrisim, quam nos illustra-
parat intelligenlia; : eo quod iutelleclus bonus est
B tionem si\e picturationetn possumus appellare.cum
omnibus facienlibus eum (Psal. cx). Et prsecones
rudera maleriam historia;, aut argumenti, aut fabu-
veritatis ut scriptum est : Annuntiaverunt opera
la>, aliamve quamlibet suscepisseut, eam tanta disci-
Dei, el facta ejus intellexerunl (Psal. Lxiii). Caete-
plinarum copia et tanta compositiouis et condi-
rum operationem cullumque virtutis, scientia na-
menti gratia excolebant, ut opus consummalum,
turaliler praecedit ; neque enim virtus currit in
omnium arlium quodammodo videretur iraago. Si-
incertum, aut in pugna, quam exercet cum vitiis,
quidera gramraatica poelicaque se lotas infundunt,
aerem verberat,
et ejus, quod exponitur, totam superficiera occu-
Sed videt quo tendit, et in guod dirigit arcum :
pant. Huic, ut dici solct, campologica, probandi
Nec passim corvos sequitur iestaque tutoque.
colores aflerens, suas immiltit raliones in fulgore
At lectio, doctrina et meditalio seicntiara pariunt.
auri : et rhetorica in locis persuasionum et nitore
Unde constat quod grammatica, quEe istorum eloquii, candorem argenleum aBmulatur. Matheraa-
fundamenlum est et radix, quodammodo se-
tiia quadrivii suis rotis vehitur, aliaruraque vesti-
mentera jacit quasi in sulcis naturae, gratia lamen giis insistens, co'ores et venustates suas multiplici
prseeunte qiise, si ei cooperatrix quoque gratia ad-
;
varictate contexit. Physica, exploralis nalurae con-
fuerit, in solidae virtutis robur coalescit et crescit
siliis, de promptuario suo afifert raultiplicera colo-
multipliciler, ut boni operis truclum faciat, unde rum venustatem. Illa autcm qua' cseleris philoso-
boni viri et nominanlur, et sunl. Sola lamen gratia, phiae partibus praeeminet, ethicam dico, sine qua
quae ct velle bonum et peificere operatur, virum nec philosophi subsislit noinen, collati decoris
bonum facit, et praecseteris omnibus recte scribendi gralia omnes alias antecedit. Excute Yirgilium aut
et recte loquendi, quibus datura est, facullatem Lucanum, et ibi, ciijuscunque pliilosophice professor
impeilitur, arlesque ininislrat varias, et cum se sis, ejusdem invenies conditurara. Ergo pro capaci-
indigenlibus benigne offert, contemni non debet. Si
latediscentis, aut docentis industria et diligeniia,
enim contemnitur, jusle recedit, nec conlempton constal fructus prKlectionis auolorum. Sequebalur
relinquilur conquestionis locus.
hunc morem Bernardus Carnolensis, exundantissi-
Cap. XXIV. De usu legendi et pnetegendi : et con- mus modernis temporibus fons litterarura in Gal-
suetudine Bernardi Carnotensis, et sequacium lia, et io auclorum lectione quid siniplex esset, et
ejus.
ad imaginem regulae posilum, ostendebat figiiras ;

Qui ergo ad philosophiam aspirat, apprehendat

grammaticK, colores rhetoricos, cavillationes so-
leclionem, doctrinam et moditalionem, cura exer-
phisraatum, et qua parte sui proposiiae leclionis
citio boni operis, nequando irascalur Doininus, et
articulus respiciebat ad alias disciplinas,proponebat
quod videbatur habere, auferatur ab eo. Sed quia D in medio : ita lamen, ut non in singulis universa
legendi verbura aequivocum est, lam ad docentis
docerel, sed pro capacitate audientium, dispensa-
et discentis exercitium, quara ad occiipationera per
ret eis in tempore doctrinae mensuram. Et quia
se scrulanlis scripluras allerum, id esl quod inter
;

splendor orationis aul a proprietate csl, id est cum

doctorem ct discipulum communicalur, ut veibo
utamur Quintiliani, dicalur pr;electio, alterum quod adjectivum aut verbum, substantivo eleganter ad-
jungilur, aut a Iranslationc, id est ubi sermo ex
ad scrutinium meditantis accedit, lectio sinipliciler

appelletur. Ergo ab auctorilale ejusdcra Quintilia-

causa probabili, ad alienam traducitur significa-

ni, in praelegendo, grammalicus et illa quidem tionem, haec, sumpta occasione, inculcabat menli-
minora praestare dtbebil, ut partes orationis reddi bus auditorum. Et quoniam meraoria exercilio fir-
sibi solulo versu desiderel, et peduni proprietales, raalur, ingeniumquc acuitur, ad imitandura ea quae

quH^ dcbent in carminibus noU« esse. Deprehendat audielianl, alios admonitionibus, alios llagellis et

quae barbara, quae impropria, autalias conlralegcm puMiis urgebat. Cogebantur exsolvere singuli die

loquendi composiia. Non tamen ut poetas iniprobet. sequenti aliquid eorum, quae prjecedenti audierant ;
 ,

855 JOANNIS SARESBERIRNSIS 8SG

alii iilus, alii minus : crat enim apucl eos praoce- A erudientlorum, niliil ulilius est quam ei, quoii fieri
dentis discipulus sequens dies. Vesperlinum exer- ex arte oportut, assuescere, prosas el poemata quo-
citiuni, quod declinalio dicebatur, tanta copiosilate tidie scriptitahant, et se muluis exercebant colla-
granimalicae refertum eral, ut si quis in eo pcr an- tionihus, quo quidim exercitio, nihil ulilius ad olo-
nura integrum versarelurj rationera loquendi et quentiam, nihil expeditius ad scientiam.et plurimum
scribendi, si non
liebetior, liaberet ad ma- esset confert ad vitam, si lamen lianc sedulitatcm regit
num, et sermonum, qni in communi
significationem cliarilas, si iii profectu lilterario servelur humililas.
usu versanUir, ignnrare non posset. Scd quia ncc Noa « est enim ejusdem liominis, liltcris et carna-
scholam, nec diem aliquera decel esse roligionis libus vitiis inservire. » Ad hujus magistri formam
experlem, ca proponebalur materia, qu* fidem prseceptores mei in graramatica, Gulielmusde Con-
sedificaret, el mores, et unde qui conveneranl. quasi chis et Jlicardus, cognomenlo Episcopus, officio
quadam, animarentur ad bonum. Novis-
collatione nunc archidiaconus Constanliensis, vita et conver-
simus autem hujus declinalionis, imo pliilosophica:' satione vir bonus, siios discipulos aliquandiu infor-
collationis , arliculus ,
pietalis vesligia pra-ferebal ;
maverunt. Seil postmodum, ex quo opinio veritati
etanimas defunctorum conimendabat, devola obla- prrpjudicium fecit, el homines videri, quam esse
tione psalrai, qui in Poenitentialibus sextus est, el o philosoplii malueruut, professoresque arlium, se
in oraiione Dominica, Redemptori suo. Quibus au tolam philosophiam brevius, quam triennio aut
lem iudicebantur prfeexercitamina puerorum, in biennio, transfusuros auditoribus polliccbantur,
prosis aut poemalibus imitandis, poetas aut orato- impetu multitudinis impcrita! victi, cessernnt.
res proponcbat, et eorura jubebat vestigia imitari, Exinde autem, minus temporis el diligentiae, in

ostendens juocturas dictionum et elegantes sermo- grammaticte studio impensum est. Ex quo contigit,
num clausidas. Si quis autem ad splcndorem sui ut qui omnes aries, tam liberales quam mechani-
operis, alienum pannum deprehensum
assueral, cas, profitentiir, nec primam noverint : sine qua,
rcdarguobal furlum ; sed poenam sa-pissime non in- fruslra quis progredietur ad reliquas. Licet autem
fligebut. Sic vcro redargutum, si hoc tamen merue- et alise disciplince ad litteraturam proficiant, hajc
rat inepia positio, ad exprimendam auctorum ima- tamen privilogio singulari faoere dicilur lilleraium.
ginem, modesla indulgentia conscendere jubcbat Siquidem Romulus eam litteraluram, Varro vero
faciebatque, ut qui majores imilabatur, fierolpostc- litterationem appellal, et professor ejus, sive as-
ris imitandus. Id quoque iuter prima rudimenta serlor, diciiur litteratus. Antiquitus tamen vocaba-
ilocebat, turlitterator juxta illud Catulli :
et infigebat animis, qua' in ffcononiia
virtus : quae in decore rerum, quae in verbis lau-
Munits dat tibi Si/tla lillerator.
p (Catull. XIV, 0.)
danda sunt : ubi lenuilas et quasi maciessermonis,
ubi copia probabilis, ubi excedens, ubi omnium Undc probahile est quod contemptor grammatic;f
modus. Historias, poemala, percurrenda monebal non modo litterator non est. sod nec lilteratus dici

diligenter quidem, et qui velut nullis calcaribus ur- debet.

gebantur ad fugam et ex singulis, aliquid recon- : Cap. XXV. Laus grammalica; c.v Quintiliano.
ditum i(i memoria, diurnum debitum, diligenti Sed quia isti hesterni pueri, magistri hodierni,
instantia exigebat. Superflua tamen fiigienda dice- heri vapulantes in ferula, hodie slolati docenies in
bat ; et ea sufficere, quse a claris auctoribus scripta cathedra, ex ignorautia aliaruin, arguunt gramma-
sunt : siquidem • persequi quid quis unquam com- licam commendari, quid de laude ejus inveniatur
lomptissimorum honiinum dixerit, aut nimice mise- in libro De institutione oratoris, audianl patienter,
riae, aut inanis jactantiae est, et detinet,atqueobruit et siplacel innocenlibus grammalicis parcant. Ait
ingenia, melius aliis vacatura qnod autem melius ; ergo : <' Ne quis tanquam parva faslidial gramma-
tollit, 00 usque non prodest, quod nec boui cense- tices elementa : non quia niagnae sit operae discer-
tur nomine omnes enim schedas exciilere et vol-
; nere a vocalibus consonanles, easque ipsas, ia
verc scripturas, etiam lcctione indignas, non magis ,-, semivocalium numerum, mularumque partiri, sed
ad rem perlinet, quam anilibus fabulis operam quia interiora volut sacri hujus adeunlibus, appare-
dare. Ut enim Augustinus in lib. De ordine :
ait
rerum multa non modo acuere
bit suhtilitas, quse
" Quis feral imperitum videri hoiiiinem,qui volasse
iugonia puerilia, scd excrcere allissimam quoque
Dsedalum non audierit : mendacem illum, qui dixe-
eriidilioncm ac scientiam, possit. Quo rainus fe-
rit ; stultum, qui credidcrit
impudentem, iiui iu- ;

terrogaveril, non videri ? Aut in quo nostros fami-

rendi sunt, qiii hanc artem, ut tenuem, atque jeju-

liares gravitermiserari soleo, qui si non responde- nam, cavillantnr. (JUtC, nisi oratori futuro funda-

rint quid vocata sit mater Euryali, accusantur menta fideliter jecoril, quidquid superstruxeris,
inscitiae : cum ipsi eos, a quibus inlerrogantur, corruet. Haec est igitur liberaliura artium prima,
vanos, ineptos et curiosos, non audeant appellare. » necessaria pucris, jiicunda senibus, dulcis secreto-
Hfficquidcm ille, cleganter et vere. Unde inter vir- ruin comes : et qusc sola, in omFii studiorum gene-
lutes grammatici meritorepulatum esl ab antiquis, re, plus habet operis, quam ostentalioni.s. »

aligua ignorare . Et quia in loto praeexercitamine

 ;

SSl SfETALOGICUS. — LIB. II.

858

LIBER SECUNDUS.

Superioris libri serie, salis arhitror e.xpeditum, A Quis enini amplectetur aut colet quod ignorat
? At
graramalicam non esse inutilem : et quod sine illa, verilas, maleria est prudcntiffi el virtutum
fons
non modo eloquentia perfucla non constat, sed nec quam, qui plene noveiil, sapiens esl
;

; qui amaveril,
ail alias philosophiaa professiones, eo lendentibus bonus, et beatus qui teouerit eam. Unde nostrorum
aliqua patet via, pro ea quoque mitius inlerpretan- doctissimus poelarum, vitaj beat» monstrans origi-
dum est; eo quodiion modo naturaa obnoxia subja- nem, ait
cel, sed voluntati hominum acquiescit. Nam et le- felix qui potuit rerum cognoscere causas :
ges civiuna, ab humana constitutione plrrumque vi- Alque vwtus omties, et inexorabile fatum,
gorem sumunt et quod publicse utilitati credilur Suhjccit pcdibus, strepitumque Acherontis
:
avari
expedire, ualurali justitiae cociequalur. Nondum ta- (ViRG. Georg. ii, 490.)
men absoluta esl logica, quam, ctsi mutilus sit, Kt alius fide ct nolitia veritatis pr^stantior: « Feli.v
et amplius mutilandus, Cornilicius parietem solidum qui potuit boni fontem visere lucidum, feli.\ qui
cascali more palpans, impudcnter attentat et impu- potuit gravis terra; solvere vincula, ..
ac si aliis
dentius criminalur. Utique veritatis amatori non \ erbis dicant. sed eodem sensu : " felix cui rerum
placent jurgia, et ultro, nedum sponte, se subtra- collata est inlelligentia, ..
quia quo '
amilianus
hit contentioni, quisquis ampleclilur charitatem. tluida et
V..
... ad
„.. momentum
,„i„„cuiuiii transeunlia,
uaiiseuiiiia, innotescunt,
Sil, aut non sit, grammatica pars logicus, nou con- eo amplius, apud meutcm sui compolem, peritura
tendo ;
constat enim, quod in sermonibus vertilur, vilescunt. Nec jugo premitur vitiorum, quera de
eosque ministrat, elsi non omnes sermonum ex- servitute verilas in libertalem vindicat et educit.
aniinel rationes. Tu vero cui de re conslat, de no- « Impossibile enim est, ut diligal et colat vanitatem,
mine judicabis, eamque cunctis applicabis sermo- quisquis ex toto corde quaeril et amplectitur verita-
nibus ; aut circa rationum duntaxat instantiam co- tem. ..

arctabis. Non formido judicium, qui et de jeqniiate Cai'. II. De secta Peripateticorum, et ortu togices '

causfe, et judicis peritia, et sinceritale, couHdo. et ejus auctore.

Respiciamus ergo au rationalis, 1'eripatelicorum hinc orla est secla, qua) in

ulilis sit, et vires cogni-
smulo, metiamur. tione veri, summum bonum vilio humanit esse
ejus, reluctante In quo quidem, con-
stituit. Omnium ergo rerum naturas
lanto minus laboris meo incumbit officio, quanto, scrutati sunt,
favorem suum etiam citra persuasionem, facilius
ul scirent, quid in omnibus rebus fugiendum, tan-
impendit auditor. Omnes enim se csso logicos glo- quam malum, quid conlemnendum, lanquara non
riantur, non modo qui scieniiam aliquibus supera- bonum, quid pelendum, ut simpliciter bonum, quid
verunt blandiliis, sed et illi, qui eam nondum salu- prseferendum, ut magis bonum, qui e.x casu boni

taverunt a lumine. C nomcn sorlialur, aut mali. Natee sunt ergo du£e par-
tes pbilosophioe, naturalis et moralis,
Cap. I. Quod logico. coquod verum qucerit, ad tolam qu£e, aliis
pro/icit philosophiam. nominibus, physica et ethica appellantur. Sed quia
Ul itaque nominis signiticatio conlrahatur, logica per imperitiam disserendi,
multa inconvenientia
est ratio disserendi, quam tolius prudeutiae agi-
por colligebanl, Epicurus qui ex atomis et inani,
sicuti

tatio solidalur. Cum enim omnium expedibilinm mundum, sine auctore Deo, constituil, el stoici,
qui
prima sil sapientia, ipsiusque fructus iu amore boni materiam Oeo fingebant coajternam, ct omnia pec-
ct virtutum cultu consistat, mentem necesse est in cata aequalia; necesse fuit investigari promulirari et

illius investigatione versari, et res, plena inquisi- scienliam, quae discretionem faceret vocura et intel-
tione discutere, ut ei de siugulis esse possit purum lectuuni, et fallaciarum nubeculas dissiparet. Et
incorruptumquc judicium. Constat ergo exercitatio hic quidera, sicut Boetius in coramenlo secundo sxi-
ejus in scruiinio veritatis, quK, sicut Cic. in lib. De per Porphurium asseril, est ortus logica; disciplinae.
o/ficiis auelor est, materia esl virtutis primitivse, Oportuil enim esse scientiam, quas verum a falso
quam prudentiam vocant ; reliquis enim tribus uli- discerneret el doceretquse ratiocinalio veram teneat
lilales necessitatesque subjectaj sunt. Prudentia semitara disputandi, quae verisimilem, el qus ficta
vero tota cousistil in perspicientia veri et quadam q sit, et qua; debeat esse suspecta ; alioquin verilas.
solerlia illud examinandi ; porro justitia illud am- per ratiocinanlis operara, non poterat inveniri. Et

plectilur, fortitudo tuetur , temperantia virtutum licet Parmenides Jigyptius in rupe vitam egerit, ut
prDecedenlium excrcitia moderatur. Unde liquet rationes logices inveniret, tot et lantos studii habuit

prudentiam, virtutum omnium esse radicem ; quse successores, ut ei inventionis suee, totara fere prae-

si praecidatur, cseterae, velut rami naturae beneficio ripuerint gloriam. Tradunt ergo Apuleius, Augusti-
dcstituti, marcida quadam ariditate evanescunt. nus et Isidorus, quod Plato philosophiara perfe-
850 JOANNIS SARESBERIENSIS 860

cisse laudatur, physicas, quam Pythagoras, et A ricam conlinel, quoniam dialecticus el orator per-
etliica;, quam Isocrales plene docuerat, adjiciens suadore nitentes, alter adversario, alter judici, non
logicam, per quam discussis rerura morumque niullum referre arbitrantur, vera an falsa sint ar-
causis, vim penderet rationiim, non tanien hano in gumenta eoruni, dummodo veri similitudinem te-
arlis redegit pcritiam, pra^eral tamen usus et exer- neant. Alsophistica, quaj apparens et non assistens
citatio, qua, sicul in aliis, ita et hic prgecepta an- sapientia est, probabihtatis aut necessitatis affe-

tecessit. Deinde Arislotolcs artis regulas deprelien- ctat imaginom : parum curans quid sit hoc aut
dit et tradidit. Hie esl Peripatelicorum princeps, illud, diim phantasticis imaginibus ct velut um-
quem ars ista pra;ripuum laudat auctorem, et qui bris fallacibus, involvat eum, cum quo sermo con-
alias disciplinas communes habet cum auctoribus seritur. Profecto, quam, prae cteleris, omnes am-
suis, sed hanc suo jure vindicans, a possossione biunl, sed pauci, mco judicio, assequuntur, dia-
illius exclusit cajleros. Et hcet alibi de eo plenius lectica est, quse nec ad docentium aspirat gravi-
scripserira, nequaquam hic silendum credidi, quid tatem, nec undis civilibus raergitur, nec seducit,
de eo dicat Quinlihaniis " Quid Aristotolem rae-
: fallaciis, sed pronipta et mediocri probabililale ve-
raoreni, quem seienlia rerum, dubito, an scriptorum rum examinat.
copia, an eloquendi usu, an suavitale eloquii, an
g Cap. IV. Quid dialectica, et unde dicatur.
inveiUionum acumine, an varietate operum, clario- Est aulom dialectica, ut Auguslino placet, bene
rem pulem ? » disputandi scienlia : quod quidem ita accipiendum
Cap. III. Quod logica fhilosophantibusfrcBlegenda esl, ut vis habealur in verbis ; ne scilicel dia-
est, etde differentia demonstraliv(e,itemque pro-
leclici crcdantur, quos casus juvat artis beneflcio
babilis, logicce, et sopliisticoa.
destitutos. Item non qui, id quod bene disputat,
Videntos ilaque Peripatelici, quod opus in usura,
intondil, vere nequaquam probat.
et probabililer
usus Iransire potesl in artem, quod vagum fuerat et
Pace dixerim demonstratoris et sophiitse, quorum
licentiosum, certis regulis subjecerunt : excluden- ad propcsitum dialectici, si
neuter bene procedit
tesmendacia, supplenles imperfecta, resecantes su- alter probabililatem non habet, alter deserit ve-
perflua, et in omnibus prsecepla congrua praescri- rilalem : uterque tamen, si suum metiatur otTi-
bentes. Profecla igitur hinc est, el sic perfecta,
ciura, beuo probat, dum non quidquam ex
omittit
scientia disserendi, qure disputandi modos et ra-
contingentibus suae facultalis. Est autem disputare,
tiones probalionum aperit, procedentibus viam pa- dubia aul in contra-
aliquid eorum, quse sunt,
rat, qua quid in dictis verura, quid falsum, quid proponuulur,
dictione posita, aut quae sic vel sic
necessarium, quid impossibile sil, innolescil : aliis
supposita, probaro vol improbaro quod
lempore, sed
C ratione ;

philosophicis disciplinis posterior or-

quidem quisquis cx arle probabiliter facil, ad dia-
dine prima. Inchoanlibus enim philosophiam, pia;-
lectici portingil melam. IIoc aulem ei nomen
legenda est, eo quod vociim ot intellecluura interpres
Aristoteles auclor suus imposuit, eo quod id ipsa,
est, sine quibus nullus philosophia! articulus recte ut enim gram-
et per ipsam, de diclis disputatur :

procedit in lucom. Qui vero sine logica philosophiam matica de dictionibus et in dictionibus, teste Re-
doceri putat, idem a sapientiae cultu, omnium rerura IUa verba
migis, sicista, de diciis et in dictis esl.
exlerminet rationes, quia eis logica praesidet. Ut examinat sensus
sen>uum principalilor ; sed haec
diverlarous ad fabulas, tppovTiinv sororem alethice,
verborum ; nam Xextov Grseco eloquio, sicut ait

nec sterilem, reputavit antiquitas, sed egregiam

Isidorus, dictum appellatur. Sive autera dicalur a
ejus sobolem, castis Mercuriis junxit amplexibus,
Graeco lS,ii;, quod locutio inlerpretatur, sicul Quin-
est enim soror veritalis prudentia, et amorem ra-
tiliano in pr<ecxercilaminibus placel, sive a Xexxdv,
tionis, et scicntiae, per eloquentiam focundat et
quod dictum nuncupatur, non multum refert cum :

illuslrat.Siquidem hoc est philologiam Mercurio

examinare locutionis vim, et ejus, quod dicitur,
copulari pro eo naraque logica dicta est, quod ra-
:

veritalem, et sensum, idem, aut fere idem, sit ;

tionahs, id est rationum minislratoria et exami-

emra verbi, sensus est quo s. des iluatur,
natrix est. Divisil eam Plato in dialecticam ct rhe- D vis ;

sermo cassus ei inutilis est, et, ut sic dixerim,

toricam ; sed qui efticaciam ejus altius raetiuntur,
mortuus ut quodamraodo, sicut corpus ad vi-
:
ei plura attribuunt. Siquidem ei deraonstrativa,
videlicet de- tam vegeiatur ab anima, sic ad vitam quaradam
probabilis et sophistica subjiciuntur,
monstrativa a disciplinalibus viget principiis, et vcrbi sensus proficiat. Qui enim sine sensu ser-

ad eorum conseculiva progreditur necessitale gau- : raonom profert, ulique non loquilur, sed aerem
det, el quid cui videatur dum tamen ila esse opor- verberat.
leat, non multum atlendit. Decet hoc philosopliicam
Cap. V. De partibus dialecticce et finc logicorum.
recte docentiura majestatem, quae suo, citra audi-
Verum ut a spocie redearaus ad genus, quoniam
torum assensum, roboratur arbilrio. Probabihs au-
quaedam adhuc videnlur dicenda, comrauniter lo-
tem versatur in his, quae videntur omnibus, aut
gicam diviscrunt auctores in scientiam inveniendi,
pluribus, aut sapientibus : el his, vel oranibus, vel

maxime notis el probabilibus, aut con- et sciontiam judicandi ; camdemque tolara in di-
pluribus, vel
visionibus, deiiDitionibus coUectionibusque versari
seculivis eorum. Haec quidem dialeciicara el rhelo-
 8m METALOGIClfS. — LIB. If.
862
docuenint : siquidem inveniendi et judicandi ma- A conlenlus est. Sophislc-e autem suflOcit, si vel vi-
gislra esl, el dividciuli, deriniendique, et argu- deatur esse probabile. Unde non faciio dixerim,
menlaiidi peritum liabet, imo facit opincera. In- eam esse innlilem scilu ,
qucTe non mediocriter
lcr cccteras ilaque pliilosophici; parles, privilegio exercet ingcnia, el ignaris rerum efficacius nocet,
duplici insignila est : quia et principalis membri si sit ignota. Dolus enim scienti non inferlur :

decoralur honore, el in toto philosophice corpore, sibique imputct, qui castim dcclinare noluit, qiiem
eflicacis instrumenli exercet onicium. Physicus praevidit. Qui autem demonstrativam et probabilem,
enini, et elliicus, in suis asserlionibus non proce- non utique non diligit veritatem; sed
aniplectitur,
dunl, nisi probationibus a Ingico mutualis. Nemo nec prnhahilium qusrit haberu noliliam. Plnne
eorum recle defiuit aut dividit, nisi eis artis suae nec virtutem quis sine veritate, assequitur; et qui
logicus graliam laciat : alioquin successus eorum, probabilia contemnit, non probalur.
non scienlia, sed casus promovet. liaiionalis enira
ex nomine, quis in philoso-
Cap. VI. Qiiod omnes logicam appettint, sed 7ion
est, ut constet ei sit
omnes assequuntur.
phia processus, qui ralionis expers esl : licct

enim quis porspicaccm luibeat ratiouem, anima; Ex prsmissis ilaque magnum aliquid videlur
lamen nogoliis 3 'ogica polliceri, quas inventionis et judicii copiam
viilutcm dico, in philosopliia; ,id

si non habeal rationem,

prsslat : dividendi, definiendi et convincendi, mi-
mulla subsistit offendicula,
nislrat facultalem et sic philosophiae pars insio-nis
propositi laciendi : quse quidem est methodus, id ;

esl ratio compendiaria, propositi pariens et expe- esl, ut per omnia membra
quadara spiritus ejus

aulem vice discurrat; iners enim est omnis philosophia,

diens 1'acullaleni. Versanlur in his et quae
logicam disciplinae. Nam qua: ad logicam non disponitur. Mprilo ergo ad
dicU-B sunt perlinentes ad

demonstrativa, et probabilis, et sophislica, omnes

eam tantus undique est cursus populorum, ut sola
plures teneal occupalos, quara omnes alis officinEe
quidem consistunt in inventione et judicio, et iti-

dem dividenles, definienles et colligenles, dome- illius, qu* aclus humanos disponil, et verba, certe

materia, aul fiue et cogilatus si recle processcrunt. Philosophiara

sticis ralionibus utuntur, el si aut
loquor, sine qua, quidquid est, insulsum
modo agendi, dissimiles sint. Cum vero ralio mul- et insipi-

lipliciler dicatur, latissime palet hic olTicium no- dum esl, et plaue erroneum,
moribus et bonis
displiccns. Clamant omnes ad invicem, Occupet ex-
rainis; neque enim coarctatur ad id duniaxat,
quod ralio esl, sed ad id protendilur eliam, quod tremum scubies, etqui non accedil ad logicam, con-
liiiuis et perennibus verselur in sordibus. Ergo
videtur. Nam taceam nominis significa-
ul alias et
mihi iurpe relinqui est, probrosum et periculosum.
liones, dicunt hoc nomen grammaiici absoiutum,
^ Vellem videre lumeo, quod solis islis praeconibus
quod ad intelligenliam sui, non indiget adjectione,
revelatum est accedo, et humili supplicatione de-
nisi forle causa significantia;, ut cum
:

ut Deus :

posco, ul me doceanl, et si fieri polest, similem

dicitur Deus omnipotens ad differenliam idoln- ,

sui faciant. Promillunl grandia ; sed intcrim Py-

rum, quK nihil , aut da^moniorum, qua; rainimum
Ihagoreoruin silenlium rnihi indicunt quod ad ar-
possunt. Sic ratio necessaria aut vera, ad difte- ,

cana Minerva; qua? sibi credita, es^se jactitant.

rentiam ejus, quoe casu potest, vel mendacio vi-
,

Permitiunt tamen, imo et prKcipiunt, ut congarriam

tari. Est autcra hic, ut opinor, ralio, quidquid
eis : hoc siquidem talibus est dispulare. Tandera,
adducilur, vel adduci polesl, ad slaluendara opi-
cura ex longa familiaritate benignius audior, dili-
nionem, vel sentenliam roborandam. Opinio enim
gentius inslo, vehemenlius pulso, aftecluosius pelo,
plerumque labitur; at sentenlia seinper assidet ve-
ritati. Ita quidem, si recte sermonibus utimur;
niihi ostium artis aperiri. A definilione ergo inci-
pimus. Docet me paucis, quidquid voluero definire
usirpalur tamon alterum pro altero. Ergo et so- ;

jubet enim ut ejus, de quo agllur, genus prajmitlara,

phistica sic rationalis esl ; ot, quamvis fallal, sibi
eique aggregem difterentias subslaniiales, donec ad
inler partos philosophise locum vindical. Suas enim
convertentiam propositi coaequentur. Supreinaenira,
rationes inducit, et nunc se deraonslrativam si-

mulal, nunc dialecticam mentiiur : nec se ipsam

D quia genere, et infiraa quia differenliis carent,
definiri non possunl. Eis lamen descriptio applica-
proHtelur alicnbi, sed ubique habitura induit alie-
tur quse fit ex proprietalibus, quarura alibi noa
num. Apparens naraque sapicnlia est, et inducil ad
reperilur coUeclio. Substanlialis enim definiiio,
statuendara opinionem plerumque, non qiiod verum
sine genere proposili, et aliqua substantialium dif-
aut verisimile , sed quod alterutrum videatur. In-
ferenliarum, esse non polest. Ecce sic arlem de-
terdum autem utitur ct iis; cavillatrix enim est,
finiendi edoctus sum ; jubetque me quodlibet pro-
et saope a veris et manifestis per minutas interro-
positorum commode definire, vel saltem describere.
gationes, aliasve doli sui insidias, ad dubia et falsa
Progredimur ad dividendi scientiam et genus in ,

progredilur. Transfigural enim se in ministram

species, aut per differenlias, aul per affirmalionem
lucis, et Neptuni raore quem in devia abducit, aut
ct negationem, sunicienter dividere moueor. Totum
periculis exponit, aut risui. Philosophus autem, integrum in eas parles resolvendura est, ex quibus
demonstrativa ulens, negoliatur ad verilalem ; dia- integraliler constat : universale , in subjecta et in
leclicus ad opinionem : siquidem probahilitijle potenlias virtuales. Si vocis est divisio facienda,
 JOANNIS SARESBERIENSIS 864
^gj
enumerentur, aut modi. Asime convalcscat. Porro in civilibus, usquequaque
significationes illius
aut
admonitusque justitiam sequere, te amabilera omnibus facito, et
Accidens in subjecla dividere doceor
aperire, subjeclum juxta comicum sine invidia laudera invenias, el
quae illius susceptibilia sint
,

ei accidunl, amicos pares. Quid multa? In omnibus indue cha-

quoque in accidentia, cura eorum, quae
diversitatetncontingit assignare sed et accidentis ; ritatem; nam el milii iu promptu est usus horum,

coacoidentia ; cum pro subjectorum varietate, sicut eis exercitium praemissorum. Eo ergo mise-
in
Compendiose rabiliorcs sunt, quo miseriam suam non agnoscunt;
excedentia esse docenlur, et excessa.
exercitii hujus. dum se ipsos fallunt, id agentes in studio veritalis,
itaque inslitutus sum, duas partes
si habere- neque enim a fideh, nisi liumiHtalis
Kestat lertia quidem magis necessaria ut nihil sciant ;
,

ut doceretur, ars seilicet quajritur veritas. Sic Pilatus verilalis audita

tur, et longe verbosior, via,

colligendi : qass ad adversarium convincendum mentiono, quid esset interrogavit; sed infidelitas
proHcit, vel in philosophia, ad verilalem demon- quEerentis egit, ut docenlem ante tumiilus decli-

strandam, quidquid senliant auditores.

Ejus ilaque naret auditor, quara sacrae responsionis inslrueretur
proponuntur pauca prscepta et qu.T ego, com- , oraculo.
gratia, paucioribus disseram. Est itaque
pendii
diligenter observandum , ut ad faciendam fidem
B Cap. VII. Quod nugiloquos ventilatores dedoceri
ejus, de quo agitur,
aliquid praimitlanms, ex quo oiiOrtct , ut sciant.

probabiliter inferri possit aut necessario,

illud ,
Non lamen, ut in logicam invehar, hsec propono
positionem specici; aul udo
quale est gcnus ad (scientia enim jucunda est et fructuosa) sed ut illis
contrariorum posito, reliquum tolli. Procedo itaque,
eam liqueat non adesse, qui clamanl in compilis et
quoniam homo obtusioris ingenii sum, et cui fides
in triviis docent, et in ea, quam
solam profilentur,
ex auditu; et qui vix, et raro, inlelligere pos-
est non decennium aut vicennium, sed tolam consum-
Quoniam ergo regulaj in-
sum audita, vel scripta. aelatcm. Nam et cum senectus ingruit,
pserunt
notescunt, soUicito doctores, et qui nihil nescire acumina et
corpus enervat , sensuum retundit ,

dignantur, ut deductis exemplis librorum,

me illa-
prascedentes comprimit voluptates, sola hsec in ore
rum doceant usum. Non enim magnum est ei, qui
volvitur, versatur in manibus et aliis cmnibus stu-
iu definilionibus pridem
artem definiendi habul, si
diis pneripit locum. Fiunt itaque in puerilibus
seriptis, aliena inventa recenseat. Siquidem, si lo-
Academici senes, omnem dictorum aut scriptorum
gica eo quod aliquas habeat defini-
definiliva est, imo et litterara dubilantes
exculiunt syllabam , ;

abundant
Uones; et muliae disciphna?, quia pluribus ad omnia quserentes semper, sed nunquam ad
,

definitionibus,magis definitivK erunl. Indignantur tandem convertuntur ad

C scientiam pervenientes : et
prasler logicam
ergo puri philosophi, et qui omnia, vaniloquium, ac nescientes quid loquanlur, aut de
dedignautur, Jeque grammalica;, ut physic»
exper-
quibus asserant, errores condunt novos, et anti-
el ethicfe, et me improbura, obtusum et cau-
dedignantur sententias
les, quorum aut nesciunt, aut
Sufficere enim de-
dicem, aut lapidem criminantur. imilari. Compilant omnium opiniones, et ea quae
facultatem, quod pr»-
buerat, ad artis triplicem etiam a vilissimis dicta vel scripta sunt, ab inopia
dictum est. Urgent eiiara ad solutionem promissse proponunt enimomnia,
judicii scribunl et referunt;
mercedis. Quod excipio, juxta illud elhicum :
opinio-
quia nesciunt praeferre meliora. Tanta est
si

I.Mercedem appellas, quid enim scio? » Continuo num oppositionumque congeries, ut vix suo nota
docentis scilicet
veplicant, juxia eumdera : " Culpa esse possit auctori. Accidit hoc Didymo, quo nemo
cum in teva parte mamill» nil salit Ar- cuidam, tanquara
arguitur, plura scripsit, ut cum historise
Sic, sic, inquiunt, « nosse volunt qui
cadico juveni. "
vanse, repugnaret , ipsius proferretur liber,

omnes, mercedem solvere nemo ;

quia itaque ve-
Sed nunc multos invenies Didy-
eara conlinebal.
pro doctrina,
reor ingrafitudinis iiotam, doctrinam mos, quorun\:pleni, imo referti sunt cominentarii,
necessaria, eis rependo. Regula-
necessariam pro hujusmodi logicorum impedimentis. Recle autem
compendium,
corapendium, iudicens eis, ut earum sibi
rum irado ^^^^^^^^ opposiliones, quia raeiioribus studiis op-
easque L»
comparent usum et quia tres artes accepi, ^„i^ profeclui. Sed nec Aristo-
:
^^^^^,^
ponunlur; obstant enim
^^^^^^^
sed utiliores. Sit ergo
utiles, tres itidem doceo ,
teles, quem solum nugidici venfilatores
isli di-
secunda raedicinalis, tertia juris
prima militaris,
gnantur agnoscere, audilur, dicens quidem fide-
decrelorum, et tolius ethictc perfeciio-
civilis, et liter, eleganler et vere quia « quolibet contraria ;

nem absolvat. Quoties ergo cum hosle congredien-

opinionibus proferente, soUicitum esse stultum est.
»

dum est, caule provideas ne le hostis loedat in

Timolheum quemdam, clarum
Refert Quintilianus
aliquo; et tu in primo contlictu tolus insurgas in
libiarum, solilum exigere duplas raercedes
in arte
eum, et illaesus vulneri vulnus infligas, donec ille
instiluissel, quara si traderentur
ab liis, quos alius
esse victorem, aut exanimis, tibi in
aut te fateatur rudes omnino. Duplex enim labor esl : aller,

puWico victoriam cedat. In pliysica vero

judicio eluenda viliosa doctrina, quara perceperanl alter, ;

ante omnia causam aegritudinis prcevide eamque :

ut vera et recta fideliter imbuantur. Ad
h»c qui ,

nomen non potest leviter

cura, et amove et exinde tamdiu reparativis et
: jam arUficis vindical ,

donec plenis- humiliari, ut ad minora descendat sine quibus

conservativis ajgrum erige et fove,
;
 ;: :

865 MiiTALOGlCUS, LIB. II. 866

tamen prollocrL' nequit. TiinuUicus ulique sapiebal, A hominem , nisi moderationis vinculo refrcnetur
quia agit in praeceps. Quid autemprodcst illa in archivis
Quo seinel est imbuta recens, servabit odoreni inemoriaB, recondisse, quorum nullui est usus ? Sicut

Testa diu : enim de lana caprina contendere inofliciosum cst,

(HORAT. Ep. I, II, G'J.) sic ea quae inutiliter prnferuntur, commendare nie-
quisque, sui juris eflectus, moriae, ineptum et indiscretum est. Oiiis unquam
et
ciirrit ad illam,
inutilia folia, et aristas Ibesauiizans congessil, ut
Quam primum rupto proidam gustavcrat ovo. opibus abundet? Debuerat .Vristoteles hanc com-
pescuisse intemperiera eorum, qui indiscrelara lo-
Cap. VIII. Quod eos Aristoteles compescuerat, si
audiretur. quacitatem, dialecticae exercitium putant. El sane
compescueraf, si audireliir. « Non oportet, inquit,
Usus lamen aliquis interdum esl iii nialo isto
omne problema, nec omnom positionom, conside-
scilicet, quod qui lalibus assuescunt, si tamea mo-
quam dubitabit aliquis rationis egentium,
rare, sed
destia instituantur, verborum copiam prasparant,
volubilitatem lingua}, capacitalem memorise. Ad hoc et poenae, vel sensus. Nam qui dubitant utrum opor-
teat deos vereri, et parenles honorare, vel non,
enim proticit frequens ha;c, et do omnibus concer-
pirnse indigent. Qui vero utrum nix alba est, vel
tatio ;
quae quarlum quoque aJjicit, sublilitatom B
siquidem
non, sensus. Neque vero quorum propinqua est
ingenii : conlinuo proficit exorcitio. Si
demonstratio, nequequorum valde longo nam hsec ;
autem inoderatio desil, omnia hxc ia conlrariuin
quidem non habent dubilationem, illa autem magis
cedunl ; subtrabitur namque sublilitati utilitas.

u Niliil >' autem, ut in primo Declamationuin ait

quam secundum exercitaiivam. » Hsc ille. Sed illi,
ubi
eo inconsullo, irao et prohibenlfi, semper, ubique,
Seneca, " odibilius subtililate, niliil aliud est
et de omnibus ffique disputant; forto quia notitiam
quam subtilitas ; et ad Lucilium : " Niliil est acu-
tius arista. Sed hfec, ad quid utilis ? » Tale utique
omnium aeque habent.

est illud ingenium, quoJ sola subtilitate lasciviens, C.vp. IX. Quod ineffica.v est dialectica, si aliarum
disc.iplinarum deslituntur subsidio.
nulla residet gravitate. Hoc est quod in libro De
Eloqueiitiam sine sapientia non prodesse, celebre
institutione oratoris praecoquum dicilur, « et noa
est, et verum : unJe ipsam, ut prosit, a sapientia
temcrc pervenit ad frugcm. » Laudalur in pueris,
contrahere, raanifestura est. Ergo et pro raodulo
sed in senibus contemnitur, et eulpatur ;
pueri cnim
sapientiae, quara quisque adeptus est, eloquentia
e.x hoc facile parva faciunt, et audacia provecli,
prodost ; nocet enim haec, si dissocietur ab illa. Ex
quidquid possunt, statim ostendunt ; possunt autem
quo liquet dialecticam, quae inter ministras elo-
id demum quod ia proxiino est. Verba concinnant,
q queutiae expeditissima est et promptissiraa, uni-
ci conlinuani, « haec vultu interrito, « nulla tar-
cuique ad mensuram scientiai suae. Ei
prodesse
dati verccuadia proferunt. Non multum praistant,
enim prodest plurimum, qui habet noliiiam pluri-
sdd cito, non subesl vera vis, nec penitus immissis
raorura ; et ei. qui pauca novit, rainimum prodest.
radicibus nititur. Ul quse solo summo sparsa sunt
Nam sicut gladius Herculis in inauu Pygnwi, aut
semina, celcrius se effundunt, et imitatse spicas
pumilionis, inetTicax est et idem in manu Achillis
;

herbulae, inanibus aristis ante raessem tlavescunt

aul Hectoris, ad raoJum fulminis universa proster-
sic et ingenia, quae subtilitalera aut copiam afte-
nit ; sio dialectica, si aliarum discipliuarum vigore
clant, deducta gravilate, placent bfec annis eompa-
destilualur, quodammodo manca est et inutilis fere.
rata, deinde stal profcctus, admiratio decrescit, sic
Si aliarum robore vigeat, potens est omnera de-
et, in visio Flavo, qui referente Seneca, apud Arel-
slruere falsitatem ; et, ut minimum ei ascribam,
tium declamabat, aliquid extra eloquenliam com-
sufficit de omnibus probabiliter disputaro. Neque
puero scilicet eloquentiam lenocinium
mcnda.ba.i, in
enim magnum est, si, more nostrorum, jugiter in
erat ingenii setas. Sed nec verborum copia perpetuo
se rotetur, se circumeal, sua rimelur arcana ; et in
laudem habet, ut enim ait Sidonius : « Non est
illis duntaxat versetur, qute nec domi, nec railitia?,
major gloria dixisse quod noveris, quam siluisse
nec in foro, nec in claustio, nec in curia, noc in
quod nescias. » Sed et Cicero verba redarguit, quae
Ecclesia, imo nusquam, nisi in schola, prosunt
sine utililate, aut voluplate lam dicentis quam au-
ibi enim teneriori aetati plura iudulgcntur ad mo-
dienlis inutiliter proferuntur. Obtinet enim illud
dum et modicum, qu* mox magis serius philoso-
poeticum :

phia3 tractalus eliminat. Siquidom hic, cum ad

Aut prodesse volutit, aut delectare poeta;,
maturara scientias vel vitae veuitur oeiatera, non
Aut simul et jucunda, et idonea dieere vitm :

Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci. modo verba puerilia, et licenlioris indulgenti;e,
(HoBAT. Ars poet. 33.) sed totos plerumque rejicit libros. Hoc est enim
Et ir.ultiloquiura peccata coraitantur. Linguae au- quod .sub poetici nube figmenti, in Mcrcurii et

tem volubilitas tunc demum prcdest, si ad sapien- Philologiae docemur nuptiis , deorum oranium
tiara disponatur ; in udo enim est, el cito labitur. auspicio contraclis et utililer liominibus ample-
Licet aulera sit membrum modicum, rotain humanae ctendis. Ibi namque Philologia, postquam coeli

nativilalis succendit, conturbat \itam, et totura templa conscendeiat, et purioris slalus nacta esl

Patuol. CXGIX.
867 JOANNIS SARESBERIENSIS 80.8

libertatem, librorum copiam, quibus fecunda eral, A reversus dedocuil. Au melius, judicent qui eum
evomuisse describitur. Est autem cuiquc opifici fa- ante et postea audierunt. Porro alter iu divinis

cillimum do arte sua loqui scd es arto, quod artis ;

prollciens litteris, etiam eminentioris philosophife,

est facere, difTicillimum est. enim medicus,

Quis est et celebrioris nominis asseculus ost gloriam. Apud
qui non de elementis, ct humoribus, et complexio- hos, toto exercitalus hiennio, sic locis assignandis

nibus, el niorbis, et casteris pertinentibus ad pliy- assuevi, et regulis, et aliis rudimenlorum clemenlis,
sicam, scepe loquatur, et multum ? Sed qui ad hoc quibus pueriles animi imbuuntur, el in quibus prae-
convalescil, magis poterat wgrolare. Quis clhicus fati doctores polentissimi erant, et expeditissimi,

morum rogulis, dum in lingua versatur, non ut hfec omnia niihi viderer nosse tanquam ungues

abundat Sed phane longe

? difficilius est ut e.xpri- digitosque nieos. Hoc enim plane didiceram, ut
juvenili levitate pluiis facerem scieniiam meam,.
raanlur in vita. Mechanici opifices, facile singuli

loquuntur de arliljus suis, sed nemo eorum tam quam esset. Yidebar mihi sciolus, eo quod in iis

opera architectum exercel, aut pugilem. Idem quEe audieram, promptus eram. Deinde revcrsus
levi
de definitione, aut argumentis, in me, et metiens vires meas, bona prseceptorum
est iu reliquis. Sic

aut genere, et similibus loqui, facillimum est sed ;

meorum grammaticum de
gralia, consullo nie ad

eadem, ad artis cxplendura officium, in singulis 3 Conchis Iranstuli, ipsumque

doccntem au tiiennio

invenire, longe difficilius. Ergo qui divi. Interim

' legi plura, nec me unquam poenilebit
'

facultalibus ' ' '

temporis ejus. Postmodum vero Ricardum, cogno-

disciplinarum inopia premitur, copiam quam dia-
lectica poUicetur et prfcstat, non habebit.
monto episcopura, hominera fere nullius di^ciplinae

Quonim auctoritate prwcedcnlia ctsequen-

expertem,et qui plus pectoris habet quam oris,
Cap. X.
tia, constent.
plus scienlioe qnam facundise, veritalis quam va-
nitalis, virlutis quam oslentationis, seculus sum,
Cura primum, adolescens admodum, studiorum
et qusc ab aliis audieram, ab eo euncta relegi, et
causa migrassem in Gallias, anno altero poslquam
inaudila qusedam, ad quadrivium perlinentiii, in
ilhislris rex Anglorum Henricus, leo justitia?, rebus
conluli me ad peripatelicum quo aliquatenus Teutonicum proeaudieram Hardc-
excessit liumanis,
lunc in Monte Sanolu; Genovefa; winum, didici. Relegi quoque rhotoricam, quam
palalinum, qui
omnibus praesidebat. prius cum quibusdam aliis a magistro Theodorico
clarus doctor, et adrnirabilis
hujus rudimenla tenuiter audilam, paululum inlelligebara. Sed eam
Ibi, ad pedes ejus., prima artis
poslea a Petro Helia plenius accepi. Et quia nobi-
accepi, et pro modulo ingenioli mei, quidquid ex-
lium liberos, qui mihi, amicorum et cognatorura
cidebat ab ore ejus, tola mentis avidilate exoipie-
*"
ausiliis destituto, pauperlati raese solatiante Deo,
bani. Deinde, post discessum ejus, qui mihi prae- p
est, adlifesi magistro Alberico, qui
^ alimenta pra'stabant, mstruendos susceperam, cx
properus visus
necessitate oftieii et instantia juvenum urgebar
inler coDlcros opinatissimus dialeclicus cuitebat, et
acerrimns impugnator. qnod audieram, ad memoriam crebrius revocare.
eval rcvera nominalis sectae
Monte,
Unde ad magislrum Adani, aculissimi virum inge-
Sic fcrrae loto biennio conversatus in artis
nii, et quidquid alii sentiant, raullarum litterarum,
hujus pneceptoribus usus sum Alberico, et magistro
qui Aristoteli praj cseteris incumbebat, familiari-
Roberto Meludensi nt cognomine dosignelur, quod
;

scholarum regimine (natione siquidem tatem contraxi ulteriorem ; ut, licet eum doctorcm
meruit in
quorum alteradomnia scrupulosus, non habuerim, raihi sua benigne comraunicaret,
An^li^ena est) ;

et se, quod aut nuUi faciebal, aut paucis alienis,

locum quaestionis invenicbat ubique ;
ul, quamvis
mihi patenlius exponebal. Putabatur enim invidia
polita planilies, offendiculo non careret, et, ut
laborare. Interira Willerraum Suessionensem, qui
aiunt, scirpus ei non esset enodis. Nam ct ibi
ail cxpugnandam, ut aiunt sui, logicse vetusiatem,
monstrabat quid oporteat enodari. Alter aulem, in
ct consequenlias inopinabiles construendas, et an-
responsione proraplissinius, subterfugii causa pro-
tiquorum sentontias diruendas, machinam post-
positum nunquam decHnavit articulura, quin alte-
raodura fecit, prima logices docui elemenla, et
ram coulradictionis partem eligeret, aut dclerrai-

nata multiplicitate sermonis docerot unam non " tandem jam dicto pra;ceplori opposui. Ibi forte

esse responsionem. IUe ergo in qua;siionibus sub- didicit idem esse ex contradictione cum Aristoteles

tilis,el mullus isle in responsionibus perspicax,

;
obloquatur, quia idom cum sil, et non sit, non
brevis et coramodus. Qua; duo, pariler eis, si alicui necesse est idem esse. Et itera cum aliquid sit,

oranium contigissent, parcm utique disputatorera non necesse est idem esse, et non esse. Nihil enim
nostra a;lale non esset invenire. Ambo enim acuti ex contradictione evenit, et contradiclionem im-
eranl ingenii et sludii perricacis ; ot, ut reor,magni possibile est ex aliquo evenire. Unde nec amici ma-
praeclarique viri in physieis studiis enituissent, si china impellente urgeri polui, ut credara ex uno
de magno litterarura niterentur fundamento, si impossibili omnia impossibilia provenire. Exlraxc-
tanlum institissent vestigiis majorum, quantum runt me hinc rei familiaris angustia, sociorum
suis applaudebant invcnlis. Hsec pro tempore, quo polilio, et consilium araicorum, ut officium docenlis
illis adluesi. Nara poslea unus eorum profecius aggrederer. Parui. Reversus itaque in fine Iriennii,
Bonor iam, dedidicil, quod docuerat : siquidem et reperi magistrum Gilbcrlum, ipsumque audivi in
869 METALOGICUS. — LIB. 11. 870

logicis et divinis ; sed nimis cito subtraclus est. A fruitur alienis. Porro instrumentum quo allerulra
Suceessit Roberlus Pulius, quem vita pariler et ulitur, proposifo suo dcserviens, oralio est. IUa
scientia commendabant. Deinde me excepit Simon enim qua; judicem movel alium a confligcntibus,
Pcxiacensis, fidus leclor, sed obtusior dispulator. conlinua ulilur oralione, et iBductioue frequenlius ;

Sed hos duos in solis tboologicis liabui pra?ceplo- co quod ad plures cst, et plerumque populum captat :

res. Sic fere duodecennium mihi olapsum esl, di- hKC aulem inlercisa oratione, ct crebrius utitur
versis studiis occupalo. Jucundum ilaque visum syllogismis, quia de adversarii pendet judicio, et
est, veteres quos reliqueram, et quos adhuc dia- ad unum est, cui si fidem fecerit, fincra propositi
lectica detinebat in Monle, revisere socios, conferre approhendit. Ncqueenim sermonem liabet ad po-
cum eis super ambiguilatibus pristinis ; ut nostrum jiulum, nec arbilrium legis exspectat. Ipsa quoque
invicem, ex coUalione mulua, commeliromur pro- ralio, quam oratio vestit, et admiuiculo sermonis,
fectum. Inventi sunt qui fuerant, et ubi neque : ad animam, per aurem, ingredieus, ipsam movet,
enim ad palmam visi sunt processisscad qu<estioncs iiidem instrumenlum est. Imo hsec est, quje facit ut
prislinas dirimendas, neque propositiunculam unam oratio sit instrumentum. Virlus enim orationis cst
adjecerant. Quibus urgebant stiraulis, eisdem et mens atque sentenlia, sine qua nec vigere, nec mo-
ipsi uvgebanlur, profccerant in uno duntaxat, de- g vere potest oratio. Gura itaque qua;slio sit mutcria.
dicerant modum, modesliam nesciebant ; adeo ralio vel oralio inslrumentuni, artis opera singula-
quidem ut de rcparalione eorum posset dosperari. riler in co versatur, ut inslrumenti copiam faciat,
Expertus itaque sum quod liquido colligi potest, et (loceat usum ejus ; malcriam enim pra;stant com-
quia sicut dialeclica alias expedit disciplinas, sic, muniter el alise disciplina; : siquidom undique
si sola fuurit, jacet exsanguis et sterilis, nec ad emergunt quKsliones, sed nonundique absolvunlur.
fructum philosopbia; fecundat animam, si aliunde
C.*p. XIII. Qudtitw utilitalis sit scientia probabi-
non concipil. lium, et (juce simpliciter necessaria non facile
Cap. XI. — Quid sola dialectica possit. innolescant.

Est lamen quod soliiaria poilicetur et prsestat, Tres itaquo facullales, naluralis, moralis, ct r<a-
solius grammaticse subnixa pr»sidio ;
proposilas tionalis, materiara {u'ffistant, quia singula; suas ex-
enim de se expedit quajstiones, sod ad alia non ponuntqurestiones. Qujerit enim eihica, parentibus
eonsurgit, quale est : an alfirmare sit enunliare, et magis, anlegibus oporteat obedire, si forte dissen-
an simul esstare possit contradictio. Hoc autem tiant. Physica, an mundus seternus sit,aut perpetuus
quid ad usum vilse conferat, si non est adrainicu autinitium hiibueril, etsilHnem habiturus in tem-
lans alii, quisque dijudicet. Casterum an voluptas pore, aut horum. Logica, an contrariorum
q sit niliil

bona sit, an prffieligenda virlus, an in sumrao bo sileadem diseiplina, quoniam eorum idem sensus.
na> habitudines, an sit in indigenlia laborandum, Quwrunt ergo singulse, et iicetsuis muniantur prin-
purus et simplex dialedicus raro examinal ; at in cipiis, cis lamen logica meihodos suas, compcndii
iis vivendi, vel ad beatitudinem, vel ad incolumi- communiter subministrat, undenon
scilieet raliones,
tatem, versatur ntilitas ; licet enimlogica se ipsara raodoad exercitalioncm, sed ad obviationes, et ad
espedial, propter alia taraen magis invenla est. socundum philosophiam, disciplinas utilissima est.
Fere ergo, animalium ea disponit, et
ut spiritus Nam et de proposito methodum habens, facile argu-
vegelat, et humores regil, et fovet ad vilamanima- mentatur, et qui multorura opiniones sciens, non
lem, ab ipsis tamen humoribus nascitur, et subti- ab extraneis, sed a propriis loquitur documentis,
lilale sua, et vigore, raagnam molem agilal, et ad commode obviat, immulans quidquid non bene di-
se disponit, " quantura non noxia tardant corpo- ctum videlur et qui circumstanlos altendit
; ralio-
ra » sic logica ab aliis ducit originera, easque nes, in singulis verum facilius discernit a
;
falso, ct
disponit, et niovet quantum inertia; et ignorantite habilior redditur ad intelligendum et docendum,
nocumenlo non retardaUir. Quoil planum est iis, quodphdosophantis proposilum expetit, el ofncium
qui et artem disserendi uoverunl,elalias disciplinas. exigit. Cum autem dialjctica inquisitiva sil, ad
Cap. XII. In quibus constel exercitiwn ejus,
D
et omnium metbodorum principiaviamhabet ;siquidem
(juo utatur instrumento.
ars quaelibel suas habot melhodos, quas nos figura-
Versatur exercitium dialecticae in omnibus disci- liter adviationcs vel aditus possumus inlerpretari,
plinis, siquidem quaestionem habet materiam sed ;
et inquisitioni succedit inventio, nec apprehendit
eam, quse hypolhesis dicitur, id est qua; circum- scienlife fruclum, cui quaerendi displicet studium.
stanliis implicatur, relinquit oratori. Sunt autem Sed demonstrativa necessarias raethoJos quaerit, et
circumslantiae, quas Boolius in quarlo Topicorum qure illam rerura inha;renliam docent, quam impos-
enumerat : « Quis, quid, ubi, quibus adminiculis, sibile cst dissolvi : hoconira duntaxat nccessarium
cur, quomodo, quando. " Thosim verovindicat sibi,
est, quod aliter esseimpossibile est. Cajlorum quia
id est qua;slionem, a pra;dictarum circurastanlia- vircs natura;, aut nullus pene scrutatiir, aut rarus,
rum nexibus absolutani. Communiorem eniin specu- et numerumpossibiliura solus Deas novit de neces-

lalionem aggroditur, nec jure suo descendit ad sin- plerumque non modo incertum, sed et leme-
sariis

gula ; quod si quando evenit, hospilis moie, bouis rarium judicium esl. Quis enim novit pcnitus, quid
 ,

s-ri
JOANNIS SARESBERIENSIS sn
esse possit aut non possit ? Si peperit, cum aliquo A judiciura cerlum aspiral. Si autera adhuc ejus vehe-

concubuit, aul corrupta cst, necessariuni esse dux- menlia iuvalescat, ut aut non prolendi, aut parum
erunt sfficula mulla. Sed tandeni in fine lemporum possit, licet infra scienliam sil, tamen scientiae,

non necessarium esse, docuit integerrima; virginis quod ad cerlitudinem judicii, coiequatur. Quod
partus. Quod enim simpliciter neccsse est, nullo quideni palara esl, auutore Aristotele, in his, quae
modo aliter esse potest mutari vero potest, quod a ;
seusu solo cognoscunlur, et aliter esse possunt.
dcterminatione necesse est. Yiclorinus mRhetoricis Ignotum enim erit, cum occiderit sol, si adliuc fe-

in cxplanalione necessarii hoc ipsum docet, et quod ralur super lerram, an in nostrum sit hemisphae-
ad partuni corruptio, non quidcm necessario, sed rium reversurus : eo quod lunc cesset sensus, per
probabiliter consequalur ; Augustinus quoquo ralio- quem latiouis ejus habebalur scientia. Fides tamen
nos, quse necessaria; sunt, esse asserit scmpiternas, lutionis et rcditus tanta est, utaliquatenus videa-
et nullo modo evacuari posse. Probabilium vero tur a;quis cum scientia passibus ambulare. Si vero
rationes mutari posse palam cst, nisi neccssaria; sensus scienliara parit ejus, quod aliter esse non
fuerint. Unde constat quam arduuni sit demonstra- potest, ut si quis lineara, visu docente, longara
toris propositum, qui semper iiecessilatem sequilur, sciat, aut superficiera coloralam, cessante visu

el a veritatis quam non rece-

profitetur, principiis g non evanescit quidein scientia, eo quod rem ita

dit. Si enim verilatem deprebendere, quK, ut aiunt esse necesse est. Ergo quod divisim in omnibus,
academici nostri, lanquam in profundo putei latel, velin pluribus alicujus generis, invenitur, et uui-

raagnura est : quantsB vivacitalis csl, nonraodoveri- versaliter in omnibus slaluendura est, aut fereuda
latem, sed ipsius necessilalis penetrare arcana, si- iiistanlia in quu non sic. Est autem instanlia ali-
quidem existentium, quam possibilium, facilior est cujus, lalis obvia posilio, collecla; universitali prse-

assignalio ? Vacillat iiaqueinnaturalibus|ilerumque judicans. Scicntia itaque probabilium copiosa, expe-

(corporalibus et mutabilibus dico) ratio demon- ditissimam ad oinnia viam [laral.

slrandi, sed in mathematicis efficacissime conva-

Cap. XV. Qiue proposUio sit dialectica el quid
lescit. Quidquid enim in numeris, proporlionibus, probtema.
tiguris, similibusquo ab ea colligitur, indubitauter
Est aulcm dialectica propositio, conlra quam sic
verum est, et aliter esse non potest. Ilaque ad de-
in pluribus se habenlem, non esl instanlia, id esl
monstrandi scienliam non aspirel, cui probabilia
arguraenlum ad posilionem. Qui vero tales propo-
nota non fuerint.Demonstrativeergoprincipiancces-
sitiones pra' mente habel, el si qua; suiit positio-
saria sunt, dialeclice probabilia. Unde et dialeclicus
num
","
instanli», omni generccontroversandi,
... «
-.-.....^, in „--•-- ad
ab
du illis dusMucuii,
iius auff! nulli videntur,
abslinebil, 4110 ne habeatur ^ . , .,
alteram quidem copiosus
insanus ; et a manifestis, ne
,

palpare videatur
.

mG
.

phice secura exerceatur, non modice felix.

eril, et eliam, si pluloso
Potens
lenebris et iis duntaxat insistet, quse aul omnibus,
;
enim est de omni probleraate, ethico scilicet, phy-
aut pluribus, aul pra^cipuis, in unoquoque generum
sico et logico probabiliter dispulare. Est autem
nota erunt. problema dialecticum, speculatio conlendens vel ad
Cap. XIV. Jtem de eodem. eleclionem ct fugam, vel ad veritalem et scientiam,

Principia itaque dialecticte probabilia sunt, sicut aul ipsum, aut ut adrainiculans ad aliquid aliud

demonstrativa? necessaria. Quod si quid probabile, luijusmodi, de quo aut neulro modo opinantur, aut
ad utraque poterit pertinere, sed contrarie, plurimi sapienlibus, aut sapicntes pluri-
et necessarium est,

aliunde ad alteram. Sola enim probabilitas diale- mis, aut utrique iidem eisdem. Auclorem defini-
Unde Cicero in secundo Tuscula- tionis icdicat stylus, et Aristotelem faciunt verba
ctico sullicit.

narum : « Nos qui sequimur probabdia, nec ultra manifestum. Sed et sensus verborura. Ncque enim
quam quod verisimile occurrit, progredi possumus problema dialecticura censuit, quidquid inler affir-

perlinacia raationem neeationeraque deducitur, nec arlis suae

et refellere sine iracuudia, et refelli sine

parati sumus. « Idem quoque alibi : " Hanc nobis opificem, in illius venlilatione credidit exercendum.
quidquid proba- quod nec per se, nec per aliud pra-diclarum disci
dat Academia nostra licentiara, ut -p

bile occurrit, nostro jur^ liceat defendere. » Est plinarum

'
alicui prodest. " Nam quod, ait, conten-

autem probabile, quod habenti judicium, etiam a dens ad eleclionem vel fugam, « etsi sint quid ad

superficie innolescit, sic quidem in oinnibus, et elhicas duntaxat quEestiones referendum pulant,

semper, aulinpaucissimis, et admodum raro, aliter ogo eliam ad physicas arbitror perlinere, Sed ad
cxistens. Quod enim semper sic, aul frequentissime, logicas, aut nihil, aut minimum. Siquidem cl ibi

aut probabile esl, aut videlur probabile, elsi alitor virtus, et vilium, el similia electioni vel fugaj ma-
autem probabilius, quanto ha- teriam pra;slant hic autein sauitas, a-gritudo, cau-
essepossit. Tanto
:

certius innotescit. Sunt sa;, signa, et circumstanliae singulorum. Porro ad

benti judicium faciUus et

enim qua'dcim tanta probabilitatis lucc conspicua, scientiam et veritatem trium disciplinarum quaeslio-

ut etiam nccessaria reputenlur. Quaedam autera, eo nes aeque contendunt. Utrum voluptas eligenda sit,

quoil opinioni miuus familiaria sinl, vix ascribuutur vel non, ethica speculatio, propler se utilis. Utrum
probabililnis.Siquidem si opinio tenuis, judicio va- mundus a'teri.us, vel non, speculatio quidem pby-
cillat incerlo ; si vehemens, transit in lidem el ad sica est, aJ scienliam ct veritatem, el forto ad aliud
873 METALOGICUS. — LID. I[. 87i

prodest : ut scilicet curn creatus innotuerit, lanti A ul ei desit spalium procedendi ad ilia, quorum
operis venereraur auctorem, cum transiloriis, vilc- gralia debuerant haec praedoceri. Unde quoniara ad
scat moribiis piis, eo quod vanilati subjeclus cst alia inlroductorius est, nomine Isagogarum inscri-
totus. An contradicloriariim sitsemper altera vera, bitur. Ilaque inscriplioni derogant, qui sic versan-
vel noQ, logica speculaliir, ct ad aliud conferl vi'ri- tur in hoc, ut locum principalibus non relinquani,
tatis liujiis habere scieiiliam. Qui igitur dc lana quibus ignolis, non est quod inlroducentis operse
caprina coniendunt jugiler, dialectica quidem pro- gratia debeatur.
blemala non exercent, et tam ab artificis materia, Cap. XVII. Quam perniciose doceatur, et quce fue-
quam ab olTicio remoti sunt siquidem materia ejus
: rint de generibus et speciebus opiniones moder-
thesis, vel posiiio est. Est aulem posilio, opinio noruin.
extranea alicujus notorum seeundiuu philosophiam, Noslri vero ad ostontationem scienliie sua;, sic

ut quoniam oniuia moventur, qnod HeracliUis, aut suos insliluunl audilores, ut non inlelliganlur ab
unum esl ens, quod Melissus slatuil. Nullus enini eis ; et apices singulos secretis Minervae gravidos
qui mentem habeat, deducet in quffislionem, quod opinanlur. Quidquid unquam ab aliquo dictum aut
nulli videatar, nec quod omnibus manifestum est, faclum est, excutiunl et teneris ingerunt auribus ;

aut his, quorum judicinm oblinet. Nam hsc non r>

ut vilio, quod a Ciceronc arguilur, « saepe minus
habcnt dubilalionem, illa aulem nemo pouel. Quo- inlellecli sint ob rerum mullitudinem, » quara ob

circa nullam liboraliiim disciplinarum utiliorem difficultatem. Ulile quidem est et obviantibus, sic-

esse crediderim, quam istam, a quainomnes phdoso- ut ait Aristoteles, nossc opiniones muliorum;ut
plupe panes facilis el felix est processus ; ad nullam c.x earum confliclu ad iuvicem, quidquid non beoe
enim scienliam invenitur infirmus, cui probabilia dictum videtur, refelli valcat, aut mutari ; « sed
innotescunt. nunc non erat his locus, « cum oratio siraplex, res

Cap. X\'I. Qtiod oiiines alii professorcs hujus brevis, et facilis quantum polesl, debeatur inlro-
Aristoleli ccdunt. ducendis. Adeo quidem, ul et multa in rebus diffi-

1'nde quidem manifeslce videlur insaniw, illi de- cilibus, facilius quara earum nalura exigal, licen-
trahere disciplintie, quoc omnes alias inslruil, el sine tiuf proponantur : eo quod in puerilibus annis ad-
cujus beneficio nullus recte investigaiionibus phy- (liscuntur multa, quae serior philosophia; traclalus
sicis procedit. Scripserunt de ea quampUires, et hi eliminal. Naturam tatnen universaliura hic omnes
quidera sicut acutissimi, ita el diligentissimi philo- expediunt, et altissimura negotium, et raajoris in-
sophorum, quos omnes reprehendi palam est ab liis, (luisitionis, conira mentem aucloris explicare ni-
qui arlem hanc criminanlur. Studii namque delra- lunlur. Alius ergo consislit in voeibus (licet haec
etio, aucloris indubita atio est. Unum scio C opinio cum Rocelino suo fero cmnino jam evanue-
quod Cornificium posteritas illis nequaquam prEe- rit : ) alius sermones inluelur et ad illos detorquet,
feret, nam Aristoteles, Apuleius, Cicero, Porphy- quidquidalicubi de universalibus meminit scriptum.^
rius, Boetius, Augiistinus, ut Eudemuni, Alexan- In luic aulem opinione dcprehensus est peripale-
drum, Theoplirastum, et alios expositores taceam ticiis Abslardus noster, qui
palaliiuis niullos reli-
(quorum tamen celebris gloria esl) omncs arlis quil, et adhuc quidera aliquos habet professionis
hujus, velut tiiumphalricis, inter alias grandi prae- hujus sectalores et testes. Aniici raei sunt, licet ita

conio erexere vexillum. Sed cum singuli suis meri- plerumque captivatam delorqueanl litteram, ut vel
tis splendeant, omnes se Aristolelis adorare vestigia ilurior animus, miseralione illius raovetur. Rera de
glorianlur, adeo quidem utcomraune omnium phi- re prLedioari monslrum ducunl, licct Aristoteles
losophorum nomen pr.'Beminenlia quadam sibi pro- monslruosilatis bujus auclor sil, et rem de re sse-
prium fecerit. Nam et antonomalice, id esl excel- pissime asserat prsedicari : quod palam cst, nisi
lenter, philosophus appellalur. dissimuleot, familiaribus ejus. Alius versatur in
Hic ergo prohabilium raliones redogil in urlem, intellectibus, et eos duntaxat gcnera dicit esse, et
et quasi ab elementis incipiens, usrpie ad proposili species. Suraunl enim occasionera a Ciceroae et
perfectionem ovexit. IIoc autem planum est his, jj Boetio, qui Aristotelem laudant auclorem, quod
qui scrutantur et discutiunl ojjera ejus ; voces enim liffic crodi et dici debeant nolioues. Kt aulem, ut
primo significalivas, id est sermones incomplexos, aiunt, nolio ex ante percepla forma cujus(pie rei
de gramma^ici luanu accipieus, differentias ei vi- cognilio, enodalione indigens. Et alibi Nolio est :

res corum diligenter exposuit, ut ad eomplexionem quidara intelleclus, et simplex anirai conceptio.
enuntiationum, et inveniendi judicandique scien- Eo ergo detlectitur quidquid scriplura esl, ut in-
tiam facilius accedant. Sed quia ad hunc elemen- tellectus aui nolio, universalium universitatem

tarem librum, magis elementarem quodam raodo claudal. Eorum vero, qui rebus inhKrent, raultae

scripsit Porphyrius, eum ante Arislotelem esse sunl et diversae opiniones, siquidom hic, ideo quod
credidit anliquitas prselegendum. Recle quidem si omne quod unum esl, numero est, aul rem univer-
recte docealur, id esl ut lenebras nou inducal eru- salem, aul unam numero esse, aut omnino non esse
diendis, nec consumat setatem. Indignum enim est, concludil. Sed quia impossibile substantialia non
si in quinque voculis addiscendis quis vilam leral, esse, existentibus his quorum sunt substanlialia'
875 JOANNIS SARESBERIENSIS 876

denuo colligunt, universalia singularibus, quod ad A ret. Hiec Grteco eloquio dicilur v.ooq, haljens sc ad
essentiam, unienda. Parliuntur itaquc slatus duce ideam, ut exemplum ad exemplar ; sensibilis qui-
Gautoro de Slauritania, et Platonem, in eo quod deni in re sensibili, sed menle concipitur insensi-
Plato esl, dicunt individuum ; in eo quod liomo, bilis ; singularis quoque in singulis, sed inomnibus
speciem : in eo quod aninial, genus ; sed subalter- universalis. Est et alius qui, cum Gaubleno Suessic-
num : in co quod substantia, generalissimum. nonsi epi.scopo, universalitatem rebus in unum col-
Habuit lia;c opinio aliquos asserlores, sed pri- lectis altribuit, et singulis eamdem domit. E.\inde,

dem hanc nullus profiletur. Ille ideas ponit, Plato- cum ad interpretandas auctoritates venlum est,

nem irmulalus, el imitans Bernardum Carnotensem, laborat pric doloro, quia in locis pluribus « riclum
et nihil pra;tor eas, genus dicit esse vol speciem. litteia; indignanlis ferre non sustinet. » Est aliquis
Est autem idea, sicut Sencca definit, corum, qua; qui confugiat ad subsidium nova; La- liuguse, quia
natura fiunt cxemplar ceternum. Et quoniam uni- tinte peritiam non nunc eaim, cum
satis habet ;

vcrsalia corruptioni non subjacent, nec motibus genus audit, vel species, res quidcm dicit intelli-
alterantur, quibus moventur singularia, et quasi ad gendas uuiversales, nunc rerum materiem inler-
moraentum, aliis succedenlibus, alia donuunt, pro- |U'elatur. lloc autcm nomen in quo auctorum invo-
prie et vere dicuntur csse universalia. Siquidem ri ncril, vel htinc distinctionem, incertum habco ; nisi
res singute verbi substantivi iiuncupatione credun forie in glossemaiibus, aut modernorum linguis
lur indigniB, cum nequaquam stent et fugiant, nec doctOi'um. Sed el ibi quid significet non video, nisi
exspectcnt appollationem ; adeo namque variantur rerum collectionem cum Gausleno, aut rem uni-
qualilatibus, temporibus, locis ct mulliraodis pro- vei'salem, quod tami^n fugit maleriem dici, nam ad
prietatibus, ul totum csse eorum non slatus stiibi- ulrumquc potest ab interprelatione noinon refcrri :

lis, sod mutabilis quidem transitus videalur. Esse eo quoJ materios, rerura numerus aut slalas, dici
auteni, inquit Boctius, ea dicimus qu» neque in- poiest, in quo talis permanet ros. Ncc deest qui
lensione crescunl, neque rctraclione minuuiitur, rcrum status atlendat, et eos genera dicit esse, ct
sed semper suae naturae subnixa subsidiis sese cu- species.
slodiunl. Haec aulem sunt quautilatos, qualitales, C,\p. XVIII. Quod posleriores semper prionini opi-
relationes, loca, t-mpora, habitudines, et quidquid niones immutant.
quodammodo adunalum corporibus invenitur. Qua; Longum eril, et a proposito penitus alienum, si

quidem corporibus adjuncta rautari videntur, scd singulorum opioiones posuero, vel errores ; cum,ut
in natura sui immutabilia pormanent. Sic et rorum verbo comici utar : « Fere quot homines, lot sen-
speoies Iranseuntibus individuis permanent eaedom ;
tentise. « Nam de niagislris aut nullus, aul rarus
queraadmodum proeteriluentibus undis, " motus ^ est, qui doctoris sui vclit inhoerere vestigiis. Ut
amnis manet in ilumine » nam et idem dicitur. ; sibi faciat nomen, quisquc proprium cudit eiTorem,
Unde illud apud SoDecam, (alienum tamen) « bis sicquo fit, ut dum so doctorem corrigero proraittit,

in idem tlumen descendimus, et non descendimus.i' se ipsum corrigendum, aut repreheadondum, lam
Hee autem idese, id est exemplares formse, rerum discipulis quam posteris praebeal. Ego ipse mihi
primasva; omnium rationes sunl, qua; nec dimiim- le^em hanc non ambigo imminere, ut dum ab aliis
tionem suscipiunt nec augnienlum ; stabiles et pei'- dissentio, ct disscnsum scriplo prolileor, me obji-
petuEe ; ul, etsi mundus lotus corporalis pereal, cio reprchonsionibus plurimorum. Qui enim loqui-

nequeant inlerire. Rorum omniura corporalium nu- tur judicatur ab uno, vel a paucib, scd qui scribit,

merusconsistil in his ; et, sicut in libro De libero omnium scntentias excipil, ct totius orbis, et omnis
arbitrio videtur aslruere Augustinus, quia has sem- ictatis sc exponit judicio. cum doclori-
Ut autera
per sunt, otiamsi temporalia perire conlingat, re- bus milius agara, sajpius ad nomen quam ad rem,
rum numerus ncc minuitur, nec augelur. vidontur plurimi dispulare. Nihii tamen est quod
Magnum prolccto est et notum philosophis, con - ariis liujus minus deceat professorem, quoniam
lcmplantibus aliiora, quod isii pollicentur sed, ;
modus hic viro gravi inconvenientissimus est. Ut
sicut Boctius, et alii multi testantur auctores, a IJ enim ait Ai-istoteles, omnino verendum dialecticis

sententia Aristotelis penitus aUenum est. Nam et hujusmodi ad nomen disputare, nisi quis aliler non
ipse huic sententia;, sicut, evidcns esl in libris ejus, possil do proposito disputare. Saue in articulis,

seepius adversatur. Egcruiit operosius Bernardus ubiplurimum dissidere videutur, alter alterius in-

Carnotensis, et ejus sectatores, ut componerent in-

terprolatiouem admittit, etsi eam contendat esse

ter Aristotelem et Platonom, sed eos tarde vonisse inoplam. Iiaque vicissim ducunt in crimine sermo-
arbitror, et laborasse in vanura ut reconciliarent nem, non sonsum alienum.
mortuos qui, quandiu in vita licuil, dissenserunt. C,u>. Xl\. /rt f/uo non sit parcendum doctoribus
Porro alius, ut Aristotelem exprimat, cum Gilberto kujusmodi.

episcopo Pictavensi, universalitatem formis nalivis Sit ergo quod sententiis parcam, in quibus nec

allribuit, el in earum conformilate laboral. Est ijwi, si intorpretationes invicem supponere liceat,

aulem forma naliva, originalis exempluin, et qu;o dissidont, pauca tamen sunt in quibus eis non ar-

non in raente Dei consislit, sed rebus creatis inh;c- bitror ignoscendum. Primum quod onera importa-
 ; ;

877 METALOGICUS, LIB. II. 878

bilia teneris auditonim hunieris imponunl. Dcinde, A stione, perspicit singulatim. Hoc autem naturffi rc-

quod docendi ordine prtetermisso , diligcnti.ssime rum non adversatur, qua; ad sui invesligationem
cavent nc hanc potestatem contulit intellectui, ut possit con-
juncta disjungere, et disjuncta conjungcre.
Singula quwque locuni irneant, sorlita decenier,
Ca;terum componens, qui disjuncla conjungit,
(IIoRAT. De Art. poet. 92.)
quasi quae-
inanis est ; abstrahens vero fidelis, ct

fincm cnim artis, ut sic dixerim, legunt in tilulo, dam officina omnium arlium. Et quidcm rehus exi-
et non mndo Topicorum sed Analyticorum et , stcndi unus est modus, quem scilicet natura con-
Elcnchorum vim Porphyrius prfedocet. Postremo sed easdem intelligendi aut significandi, non
tulit,

quod quasi ab adverso pclentes, veniunt contra men- unus est modus. Licet enira esse nequeat homo, qui
tem auctoris, el ul Aristotcles planior sit, Platonis non sit isle, vel alius homo, intelligi tamcn potest
.sentcntiam doccnt, aut crroneam opinionem quae , et significari quod ncc intelligalur, nec signi-
: ita

a!quo errorc deviat a sentcntia Aristotelis et Pla- Ergo ad signi.ncalionem in-

ficetur iste, vel alius.
tonis. Siquidcni omnes Arislotclcm protltentur. cnmplexorum, per abstrahentem intcllectum genera
concipiautur, et species; quae tamen, si quis in
Cap. XX.Senlpiilia .iristotclis de generibus el spe-
rerum natura diligentius a sensibilibus remota, ,

ciebus circuinvallala rationibus inullis, et niul- J3

quajrat, nihil agct et frustra laborabit nihil enim
tarum tcstimoiuo scriiituraruin. ;

tale natura peperit. Ratio aulem ca deprehendit,

Porro hic, gcntra et species non esse, sed intel-
substantialem similitudinem rcrura differentiura per-
ligi tanlum asscruit. Quid ergo ad rem atlinet
tractans apud se, desinitque, sicut Boetius ait, ge-
quterere, quid genus sil, si illud omnino non esse
nerale conceptum suum, quod de hominum confor-
constiterit? In eo enim, quod non cst, inepte qua3-
niitate perpendit, sic « Animal rationale mortale. » :

ritur, quid, quantum, aut quale esl si enim sub- :

Quod utique, nisi in singularibus, esse non potcst.

stantiam tuleris cuique, nihil ei relinquitur alio-
Sunt ilaque genera et species non quidem res a
rum. Ergo si Arisloleles verus est, qui eis esse tol-
singularibus actu et naturaliter alienre, sed qusedam
lit, inanis est opera pra'cedentis invostigalionis,
naturalium el actualium phantasia; renilentes intel-
in inquisitione substantin?, quantitatis, aut quali-
leclui, de similitudine actualium, tanquam in spe-
tatis, aut causffi cum illius quod non est substan-
;
quas Graeci
culo nativae puritatis ipsius anima? ,

tia, aut quantitas, aut qualitas nequeat assignari

Ivvoia; sive eixovocpavai; appellant, hoc est rerura
aut causa propter quam, quod non est, hoc aut
imagines in mente apparentes. Anima enira quasi
illud sit, aut tanlum aut lalc. Quare ab Aristotele
reverberata acie contemplationis suae in se ipsa
recedendum e.st, concedcndo ut universalia sint, P ,

reperit, quod definit; nam et ejus exemplar in ipsa

aut refragandum opinionibus, quse eadera vocibus,
est, exemplum vero in aclualibus. Sicut enim cum
scrmonibus, sensibilibus rebus, ideis, formis, na-
in grammalica dicitur : « Nomina qna; sic desinunt,
turis, collectionibus aggregant, cum singula horum
feminina vel neutra sunl, gcneralis qusedam praj-
»
esse non dubitentur. Qui aulem ea esse statuit,
scribitur ratio, quse quasi mullorum declinahilium
Aristoteli adversatur. Ncc verendum ut cassus sit
exemplar est, exempla vcro in omnibus illius fer-
seorsum a singulari-
inlellectus, qui ea perccperit
niinalionis dictionibus manifesta sunt ; sic quaedara
bus, cum tamen a singulaiibus seorsum esse non
exemplaria concipiuntur in mente, quorura exempla
possint. Intellecius cnim quandoque rem simplici-
nalura formavit, et sensibus objccit. Illa itaqne
tcr intuetur, velut si hominem per se intueatur,
excmiilaria, cogilabilia quidera sunt, et sunl quasi
aut lapidem , et ob hoc simplcx. est : quaiidoque
phantasia3 umbrge existenlium, socundura Aris-
et
gradalim suis incedit passibus, ut si homiuem al-
tolelcm ;
quas si quis apprehendere nititur per exi-
bcre, vel cquum currere contenipletur. Et hic qui-
stentiam, quam habcnt a singularibus separatam,
dem dicitur esse comjiositus. Porro simplex rera
vclut somnia elabuntur. Monslra enim sunt, et soli
inlerdum inspicit ut est, ut si Platonem attendat :

intellcctui patent. Quod autcm universalia dicuntur

interdum alio modo
enim componendo, qua;
nuni;
;
D esse subslantialia singularibus, ad causam cogni-
uou suDt composita nunc abstrahendo, quae non
,

lionis refereudum est, singuIariuuKpie naluram :

possunt esse disjuncla. Qui cnim hircocervum co-

hoc enim in singulis patet , siquidcm inferiora,
gitat, aut cenlaurum, ignotam, naUir.T hominis ad
sine superioribus , nec esse, nec intelligi possunt.
bestiam, aut bestia^ ad bestiam, eomposilionem opi-
Homo naraque non est, Sed nec nisi sit aniraal.
nalur. At qui lineam, aul supcrticiem atteudit sine
iulclligilur homo, quin cointelligalur animal, quo-
corpore, formam utique contemplationis oculo a
niam homo cst animal tale. Sic in Platone, homo
materia disjungit, cum tamen sine materia forma
quoiiiam Plalo ct esl, et intelligilur talis, aut isle
esse non possil. Non tameu forma sine maleria
esse abstrahens hic conoipil iutellccius (compositus homo. Ad hoc aulem ut sit homo , exigitur esse

enim sod simplicilcr animal, uec convcrtitur, ul animal esse non possit,
esset,) allerum sine allcro,
cum tamen sine allero esse non possii, intuetur. aut intelligi, si non sit, aut non inlelligalur hoino
Nec hoc quidem simplicilati ejus pr.TJudicat, seJ co nam in ratione hominis, est aniraal, sed non in

simplicior est, quo simpliciora, sine aliorum adrai- aniraalis ratione cst homo. Quia ergo lale exigit
 JOANNIS SARESBERIENSIS 880
879
tam ad essentiara quam A arctantur. Necesse lamcn est ali-iopm un.m dictio-
tale et non exigitur a tali.
nibus subesse, qui et bona novent, ct exerceat, et
ad notitiam : ideo hoc illi subslanliale dicilur esse.
exigunt species, et ge- ex ec sit felix.
Idem est in individuis, quse
ncquaquam exiguntur ab cis. Hoc enim Nam, ul niliil certnm et finitum sit, in quod cndal
nera, sed
liabebit nec in notiliara veniet, relatio, non contingit, sine vitio aut figura. Unde
nec .substantiam ,

nisl sit species aul genus, id est nisi quid sit, aut si equus promittalur in genere, et dicat stipulalor,
innotcscat tale vel tale. Universafia tamen et res equus qui mihi promissus esl, sanus aut acger est,
dicunlur esse, el plerumque sinipliciler esse, sednon cum omnis equus sit aut sanus aut ffiger, arguitur
ob hoc, aut moles corporum, aut subtilitas spiri- nugari, eo quod non est equus, qui sit ei promis-
tuum, aut singularium discreta essenlia in eis at- sus. Non dico, non est, eo quod non exislat, nam
ut parlus Arelhusae, in
tendenda esl. Nam et ea, quse jacent sub afiirma- et illud quod non exislit,

tione et negalione, res dicunlur, et vera saepissnne ceitissimam deducitur obligalionem, sed quia spe-
dicunlur esse ; nec laraen substanliis vel acciden- cies, id est res discreta, obligationem generis non

tibus aggreganlur, aut nomen suscipiunt Creatoris allingil. Cum enira dico, quod promittilur, quod
Siquidem, ut ait Ulgerius venerabilis siguificalur, quod intelligilur, et similia, discretum
aut creaturEe.
Andogavorum epi.^copus i?! Venalitio disciplinarum, 5 alit|uid promissioni, aut significalioni subjectum

u graliosura ad invicem debet esse verbi comraer- esl sitamen propria est ipsa rclatio, fiunt lamen
cium, " nara in philosophantium foro exuberat bo- rclationes in genere qupe, salvo intellectu veri, ne-
nilas, ct vcrba distrahuntur ad gratiam. Itaque de- queunt revocari ad speciem. Ut cum dicitur :

tur ut sint universalia, aut etiam ut res sint, si hoc " Mulier (pise salvavit, damnavil. Lignum quod morlis

periinacibus placel, non tamen ob hoc verumerit, et vilte causam dedil, ct quas boreas auferl, revehit

rerum numerum augeri vel minui pro eo quod mitis zepliyrus frondes. « Sic el ia iis, quae prac-

numero rerura. Si quis autem uni- dixi, reialivas dictiones accipiendas arbitror, ut
ista non sunt in

versalia seorsira recenseat, numero quidem inve- non decnrrant ad speciem, id est ad definitum ali-
niet esse subjecla, sed cui singularium numerus quod, quod discernant, sed subsistant in genere.
non aggregatur. Sicut enim collegiis aul corporibus Puta quod sigiiificatur hoc nomine homo species ,

non connumcrantur capita, aut capilibus corpora, est, quoniam homo significatur, et homo anima-
el

sic nec universalia singularibus, nec

singularia nu- lium species est. Quod significatur lioc nomine ani-
ineri accessione universalibus accrescunt numerus mal, est genus, nam ct animul significalur, el ani-
— —
;

enim uumaAau
eumi dunlaxat illa
li.a complectitur,, ^
^,,^...^..^,.....-. ejusdera ra
quEe -j - mal geuus rcrum est est enim significatum vocis,
:

tionis sunt, el quffi in singulis rerum generibus na- in quod descendil, aut quod animus ralionabiliter

tura discrevit. Nihil autem universale esl, nisi quod pit cx voce
concipit audila. Ilaque qui audil hanc vo-
llaque

in singularibus invcnilur. Seorsum lamen a

raulli cem homo, nec oranes percuirit homines (quoniam
uno,
quaesitum est, scd landem nihil invenerunt omnes excedit) nec lenelur
iulinitum, el vires in
hoc
quoniam seorsum a singularibus, quoniam hoc iraperfectura, et ad doctrinam parum.
in manibus suis ;

nihil esl, nisi forle qualia sunt vera, aut similia Sic et qui definit animal esse substantiam animatam
complexorum significata sermonura. Nec moveat atque sensibilem , non unum aliquid, nec imper-
omne ne laboret in infinitum.
quod singularia et corporea, exempla sunt univer- feclum, nec delinit,

salium el incorporalium, cum omnis ratio gerendi, Singulum eiiim horura non simpliciler quid signi-
ul ait Augustinus, incorporea sit et insensibihs, ficat, aut definit, sed polius quale quid, non enim

tamen quod gerilur, el aclus, quo gerilur, ple-

illiid simpliciter hoc, scd potius quid lale. Simile es! quod
scienliam sano-
rumque sensibilis sit. Ergo quod mens communiler Galenus in Tiyvvi medicinam dicit «

inlelligit , ct ad singularia raulla Kque pertinet :

rum, a^grorum, et neulrorum. » Non inquit, om-
quod \ox communiler significat, et a;que de multis nium, quoniam boc infinilura non quorumdam, ;

verum est, imlubitanter universale est. Seil el hoc quoniam hoc ad arUm irapcrfectum sed poiius ,

jpsura, scilicet quod intelligitur, quod significaiur. (juorum qualium.

benigniKS inlcrpretandura est, ut nequaquam ad D ugu, Genera, inquit, et specics
Aristoleles :

dispulandi decurratur angustias, et artis gramma- circa substantiara, determinant non

qualiialem :

tica; sublililalem, qure ex sui natura, nisi

venia li enim simpliciler quid, sed quodam modo quale quid
centiK impetrata, demonslralivas dictiones, infinilas determinanl. Item in Elenehis Homo el oinne :

aliquid, sed quale quid, vel ad

essf non palilur sed nec relalivas, vagas esse per-
; commune, non hoc
aliquid aliquo modo, \el hujusmodi quid
significat.
mittit, quin earum significalio, aul delerminatione
alterius coarclelur. Et post pauca : Manifeslum quoniam nou dandum
persona>, aut actus, aut aclivis
praedicatur de
est quae significat rem, iioc aliquid esse, quod commuuiter
Siquidem relativa dicfio ,

sermo, vel cogitalio. Ilaque cum omnibus, sed aut quale, aut ad afiquid, aut quan-
ut de qua praecessit
aut talium quid significare. Piofeclo quod
dicitur sapiens est et felix, qui bona novit, el ea tum, ,

non est hoc aliquid significatione expressa non

exercet, relaliv» dictiones, scilicet qxd el
,

fideliter
polest explanari quid sil. Exislentiura enira a na-
fa, eiiamsi personam non exprimant, aclus cogno-
tura cerlus est fiuis, et singula suis ab invicem pro-
scendi determinafione, a sua quodamraodo infinilate
 ;

881 METALOGICUS. LIB. II. 882

prielalibus disoreta suut, eorumJem est ple- setl A tivum aut relativura est, proprii norainis expleat
rumque minus finila cognitio el quodammodo con- vicem ; si tamen primae inventionis causa; recte
ceptio vaga. Nec istis prasjudicat, quod fere in om- respondeat, nam interdum ex indulgcntia latius
nium ore celebre est, aliud scilicel esse quod ap- (.'vagalur. Ilaque cum dicilur, " si aliquid est homo,
pellativa significant, et aliud es.se quod nominant. illud cst animal, » non tam liypothelica; dictionis

Nominantur singularia, sed universalia significan- consequonlia est, quom, in hypothclice dicendis,

tur. Plane si relationem simplicem, quac fit in gc- consequeniia; forma. Illud enim quod dicitur, nec
nere, quis atlendat, pra?cedentibus niliil obest; si refertur adhominem ex angustia disputandi, nec alio
vero discrelionem quferit, forlc non palam esl patet ccrtuni quid, quo roferatur. Unde el impor-
quod discernat. tunitales mullae, ab his qui rorura ignaros, aut
Rpgularilor proditum esl, quia demonstralio, pvi- benignioris ingenii homines vexant, cum ipsi in-
mam, relalio, secundam facit cognitioncm. Porro quicli ohjurgalores,et pervicaci instanlia?insislentes.

cognitio rem, qualenus novit, sibi, quadam aul ex ignorantia, aut ex prolervitate laboreni, aut

menlis capacilale deliniens circumscribit. Ut ncc aviriilalo comproficiendi. Ergo sicut cognilio cer-
prima, nec secunda possit proccdcre cognilio, si titudinem quserit, sic demonstrativa, et relativa,

res usquequaque occurrat animo infinila. Oinnis TD quae aut primam, aut alleram faciunt cognilionem,
enim scieniia, sive notilia crealura; finiia cst, certo el doHnilo inniluntur subjeclo, ot illud si pro-

solius autem Dei, quoniam infinilus est, scienlia prie fuorint posila, animo singulariler oslendunl.
infinita ; suo tamen fine scilicel infinilo, quamlibet Sed osto, ut stalum aliquem goncralem, appellaliva

infinita, certissirae definit, et immensilatis suae significent (non enim conlenlionihus delector, qui
scienfia, et sapienlia, cujus finis non numeiusaut me in his, quae sunt dubitabilia sapionti, academi-
est, cirrumscribil. Sed buuianum nos moduluni cum esse piidem professus sum,) slatus ille qui sil,

proscquiniur, qui ncn primam, non sccundam, non in quo singula uniunlur, et iiihil singulorum est,

terliam, sed nec aliquam rei inflnitEC, nisi qua- et si ahquo modo somniare possiin ; lamen quo-
tenus ignota aut infinita esl, sibi scientiae gloriara modo sententiae Arislotelis coapietur, qui univer-
vindicat. Omnis itaque diclo, quas demonstrafive salianon esse contendit, non perspicuum habeo.
aul relalive significal, aut non salis proprie ponitur, Sod et nomina, quae prEemisi, incorporeum, et in-
aul certo, et sua ralione dcfinito. inniliUir subjecto, sensibile, universalibus convenire, privativa in eis

alioquin suo privabuntur officio, cum ratio cogni- duntaxat sunt, nec proprietatos aliquas, quibus
tionis certitudinis finem quaerat aul teneat. Fre- natura universalium, discernatur, illis atlribuunt :

quens tamen est usurpatio, et illicitorum ex causa siquidem nihil incorporeum, aut insensibile, uni-
commodilatis, plerumque mullus cst usus. Admit- versale est. Nam quidquid incorporeum esl, aut

titur itaque non modo ad cavillalionem eorum, spirilus esl, aut projprielas corporis, aut spiritus.
quibus de quavis materia satis cst oggarrire, sed Quod rem universalem non cadit, utique non
si in

etiara ad staluendam in audiloribus bonac fidei, recte incorporeisuscipit nomen. Quid est autem

veri intelligenliam, « quia omnis homo ddigit se. » incorporeum, quod non sit subslantia creata a Deo,
Quod si ex relativae dictionis proprielate discu- vel ipsi concretum ? Ila, si universalia incorporea
tias, incongrue diclum forte causaberis, et falsum : sunt, aut sunt substantiac, corpora scilicet, aut

siquidem « nec omnis omneni diligit, » nec aliquis spiritus, aut eoncrela his, et ex causa sua; cxisten-

est qui diligatur ab omni, ul sivc collective, sive li;e, et quodani substanfiiE conlactu, sunt obnoxia
distribulive accipialur, quod dictum est, omnis, CrpStori. imo dispereant univer-
Valeant aulem,
pronomcn relalivum se, quod subjungilur, nec uni- salia, si ei obnoxianonsunt. Oiimiaper ipsuni facta

versitati singulorum, nec alicui omnium vcraciter sunt iJoan. i) « Utique tam subjecta formarum,
:

aptetur. Est itaque licentiosa relatio, et quasi quara formas subjectorum » ul sint, quod a suis ;

legis suae venia impetrala, fidem univcrsalis de qualilalibus, vel a suis affectibus dicunlur. Ut
singularium verilale convincit. Quoniam enim in subslanlia ab oo substanlia sit, sit quanla, sit qualis,

singulis verum est, quia quisque diligat se, et dis- D sit ad aliquid, sit alicubi, sil aliquando, et aliquid

tributiva rationc quadam, de universis in commune habeat, aut facial, aut patiatur, illo auctore, per
affirmatur , « quod omnis homo ddigit se, <> quem est oninis substanlia, omnis propriotas sub-
benignius quidem accepta relatione intclligitur, stantiae, et omnis pars, omnis quoque conipago par-
quam tit, ex angustia grauimalicae, vel universita- tium. Formae quoque tam substantiales quam acci-
tem colligat, vel aliquod singulorum, ab univcrsitate dentales, habent ab ipso ut sint et suns in subjectis
singulatim excerpat. 1'nde ex sentenlia eoruni, qiu operenlur elTectus. Quod itaque oi obnoxium non
angusUis et subulitatibus semper insistunt, ncc est, omnino nihil est. Licct enim Stoici Deo ponaut
bonse fidei ralionem in colloquiis aut leclionibus nialeriara coaeternam, el formse dicant nullum
curant, liaec polius enunliationis forma cst, quam oxslitisse principium, tria ponentos principia,

regularis formae enunMafio. Idem quoque asscrunt, materiara, formam, el Deum, non Creatorera qui-

quoties pronominis nt ad nomen appcllativum rc- dem, sed praediclorum concihatorem : et alii qui-

latio, eo quod pronomen, quod stmper demonstra- dara professione, ct aflectu philosophi, sed nequa-
 :;

883 J0ANNIS SARESBERIENSIS 884

quaiii ail i.ileaum veri notitiam assequenles, plura A et ia liumanum inleliectum demum ; namlioc ipsum
mcQtiantur prmcipia rerum oramum unum prin-
: quod aliquid ca>lum, aut terra dicitur, formce effe-
cipium esl, a quo quidquid vero nomine censetur ctus est. Ilem produ.xil, inquit, lerra herbam vi-
aliquid. Ut enim, ail Augustinus tormalam creavit , rentem, el lignum tale vel tale (Gcra. i) ; ul mate-
Deus materiam siquidem etsi alicubi dicatur
: , riae formas doceret esse concretas, el Deum, sicut
informis, nunquam omniao exstilit sine formis. lierbee, ita et viroris auctorem. Nara sine eo factum
Investigationi ergo ratio, non actui servit, quoniam est nihil {Joan. i) ; sed profecto quidquid ab uno
uXtiV, qure iiitbnnis nec est, nec esse, scd nec principio est, unum numero est, ipsumque bonum,
plene intelligi potesl, deductis quodammodo e.xuviis imo et valde bonum, quoniam ab optimo est. Yoluil
ujque ad quamdam nuditatem sui propiumque enim Deus cuncta simiiia sui effici, prout natura
dcfectum intellectus prosequitur. Vires enim rationis cujusque, ex divinse dispositionis decreto, capax
quodammodo circa rerum principia evanescunt. bonitatis esse poterat : et sic facta sunt, appro-
Inde est quod Boetius, in libro contra Nestorium bante Deo, opifice rerum, cuncta qitcefecerat, valde
ct Eutijcltem, naluram detiniens, aitillam cssecarum bona {Gen. ii. Ergo si genera et specics a Deo non
rerum quK, cum sint, quoquo modo intelleclu capi sunt, omnino nibil sunl. Quod si unumquodque eo-
possunt. Exponens autem vim definitionis, quoquo td rum ab ipso est, unum plane, et idem borum est.
modo, hoc verbum propter Deum et materiam dicit Si autem quid unum numero est, protinus et sin-
appositum quia in eorum scrutinio humanus deficit
: gulare est. Nam quod quidam unum aliquid dicunt,
intellectus.Porromateriini Deusfecitexnihiloipsique non quod in se, sed quod multa vivat expressa plu-
materiaecoacrelaesl forma,eo quod simul seque de ni- rium conforraitale, arliculo prsesenti non derogant:
hilo creata ; ita tamen, utsicut discrelionis formw, ita illud enira nec siatim nec satis unum est, aut uti-

privilegium existenti raateriae relinquatur. Quodam que singulare est. Quantumlibet conformia sint

enira modo, per raaleriam existit forraa, sicut discer- opera Dei, omnia singularia sunt vicissimque dis-
nitur maieria ipsa per forraam. Nam necforma, res creta, « illo sic disponente, qui orania creavit in
per se existens csl; nec materiasineformtcbeniticio, numero, ad distinctione.n, et pondere, ad generis
discreta est. Chaos erit, aut potiusraundussensibilis dignilatem, mensura ad modura quanlitalis
» et

nihil crit, nisi rerum effigies, formisadhibilis natura cerlaj, intiniiam sibi reservans in omnibus aucto-

componat. Eo spectat illud Boetii in primo De ritatem. Cxtera enim orania fiaita sunt. Omnis nam-
Trinitate : « Omne esse ex forma est, » quod et que substantia, accidentium pluralitate, numero
subjectis declarat exemplis. Statua enim, inquit, subesl. Accidens auteni omne, et forraa quoelibet,
non habere, quod materia ejus est statua, dicitur ; itidem numero subjacet; sed non accidentium aut
sed ab Ileclorea vel .Vchillea forma, qua; seri im-
^ f jrmarura partic patione, sed singularitate subje-
pressaesunt. Item tes, nonaterra, quaeejus materiaest, cli. Habet itidem pondus suura, vel pro veneratione
aes dicitur, sed aformis quas a ndturaaccepit. Terra forraae, si substanlia est vel pro dignitale effeclus,

quoque ipsa, non d-b rr,? uXr,;, quae materia ejus si sit forraa. Hinc est quod horainera, in substan-
est, dicitur lerra, sed a siccilatc et gravitate, quas liis, ex forniK reverentia, brutis praeferimus ;
quo-
formaj sunt. Cuilibet ergo, essequodest, aut quale, niam rationalis est : et ratioaalitalem praepoaimus
aut quantura csl, a lorma est. Sed, sicut maleria colori, eo quod facit rationale. Alensura vero in eo

habel ut possit hoc esse, aut lantum, aut tale, sic consistit, quod res omnis certa quanlitalis lege

et formae habeuta condilore ut possiut vel hoc, vel fmitur : ut nec accidens sive forma, rem subjectam
aliquid facere, pula animal, aut lignum, aut tantum, nec res sulijecta, accidentis, sut formae modum
aut tale. Ca'tcrum, etsi niatbesis, qufc doclrinaliter cxcedat. Nam et color in toto diffunditur corporc,

in abstraclionibus versatur, et subtilitate sua, na- ejusque lermino limitatur ; et corpus ad coloris

turaliter conjuncta, disjungit, hcec vicissim sepa- disponitur quaatilalem, nec excedil, nec infra sub-
ratimque discutiat, ut natura compositorum fidelius sistit. Sic et quodlibet accidens, ia toto sui subje-

et expressius teneatur ; taraen allerum sine altero cto est totaliter, sed totius partialiter, si pro parte.

esse uon potesl, ut vel materia sit informis, vel D Et quodlibet subjectum accidentis sui liraitibus

forma sine subjecto sil majus. coicquatur. IIoc idcm de generibus et speciebus
protestari non vereor. Quin mundo reclamante di-
.... Alterius sic
cam, II quoniam a Deo sunt, « aut omnino nihil
Altera poscit opem res, et conjurat amice.
sunt. Ciamat mecum et Dionysius Areopagila, ct
(IloRAT. De art. poet. v. 411.)
nuraerum, quo discernunlur, pondus quo statuun-
Unde ab memorantur coelum et terra,
initio creata
lur, mensuram, qua ditfiniuntur omnia, Dei dicit
deinde ornatus tam eorum quam illorura quae in-
imaginera : ' Siquidem Deus sine numero numerus
terjecla sunl media, inter ignim et aquam, qua;
esl, pondus sine pondere, sine quantitate mensura.
quasi priraa raundani corporis fundamenta jecit

expressione rerum habiia In quo solo creata sunt omnia, qiice facta sunt, in
Deus : et in ipsa est

menlio specierum. Non illarum dico, quas logici numero, pondere et raensura. « Unde Augustinus
tingunt uon obuoxias Creatori ; sed formarum, in « Invisibilcs differentias invisibiliura, solus ille

quibus res prodierunt prirao in essenliam suain. ponderare poluit, qui omnia in nuraero, pondere
885 METALOGICUS. - LIB. 11. 886

et mensura disposuif, id est in se ipso, qui est A terinl, antequam prodirent in corpora sed quo- :

mensura, omni rci moduni proefigons ; et numerus, niam, quis ojus, quod communiler concipitur,
si

omni rei speciem prsebens ; et pondus, oranem rem audilo lioc noraine, Iwmo, aut quod definitur, cum
ad slabililatcni Irahcns, i> id cst terminans, et ror- dicitur homo esse animal rationale morlale, qusrat
mans, et ordinans omnia. In operibus sex dierum excmplum, slalim ei Plato aliusve hominum sin-
in gcncre suo bona singula creala meniorantur, gulorum ostendilur, ut communiter signiticanlis
nec tamen crealionis universalium menlio aliqua aut dofiuientis ralio solidotur. Possunt ct raonstra

facla est ; nec oportuit quidem, si essenlialiter dici, quoniam inviccm res singulas monstrant, et
singuiaribus unita sunl, aut si i*latonicum dogma monstrantur ab eis, lit enim nunc per priora, nunc
obiiueat. Alioquin unde esse babeantaut quando per postcriora rerum manifesfalio. Quse aulem
ca'pcrint, nutquani niemini me legisso. Ergo dun- comrauniora sunt, ot priora quidem sirapliciter,
ta.xat inlelbguntur, secundum Aristolelem, univcr- nam et in aliis infclliguntur ; quae vero singularia,

salia ; sed in actu rerum nihil est quod sit univer- posteriora. Sed pleruraque quse naturaliler priora

sale. A modo euim intelligendi figuralia lisec, et li- sunt, et notilia simpliciter ignotiora sunt nobis.

center quidem, et doctrinaliter, nomina indila sunf. Naraque solida, niagis familiariora sunt sensibus ;

Nam omne quod lionio esl, iste vel ille est, id cst quae vero subliliora, longius absunt. Ut enim, ait
g
rcs singularis est ; sed quia intelligi potest homo, Arisloteles, punclimi prius est linea, et simpliciler

ila quod ncc iste inlclligatur, nec illc, nec aliquid evidenlius, sic et linea superficie, superficios soli-

singularilate essenti;o ununi ; et secundum intelle- ditale, unilas numero, quoniam ejus priocipiura
ctum illud deliberari polest de re subjocta, id est est littera quoque, quam syllaba, et sic in aliis.
:

actualiter exemplificari, ob inlelleclus communita- Nobis tamen econtrario quandoque accidit;nam

tem, et tres quee sic intelligi potcst, etsi a nullo haec quidem, id est posteriora, magis quolibet illa :

intelligatur, dicitur esse communis ; rcs enim sibi autera [iriora, magis sublili, et abundanti intellectu
conformes sunt, ipsamque conrormitatem deducta comprehendere est. Unde licet per priora molius
rerum cogiiatione, perpendit inlellectus. Siquidom fiat assignalio posteriorum et disciplinabilius sit

homo homini conformis est, in eo quod uterque est hoc ubique tamen necessitate,
tentare ; urgenle
bomo, etsi personalibus proprietatibus difterant. ob impotentiam sensuum, priorum saepe fit per
Ilabet autem commune cum cquo (a quo tota spe- posteriora explanatio ul, cum dicilur punctum li-
;

cie, id est universa naturaj sua; forma, et, ut sic nese, linoa superfioiei, superlicies soliditalis, ter-

dixerim, lota facie dissideti qiiod vivnnt et sen- minus osse. Item unitas principium numeri, rao-
tiunt, scilicet quod animalia sunl. Illud ilaquc in mentum lemporis, orationis elemonlum Sunt ita- .

quo conveniuDt hominos, nalura; forma similes, et que genera et species exemplaria singulorura ; sed
solo numero (quod hie scilicot unus, et ille aller) hoc quidem magis ad rationem doctrinae (si Aristo-
diilerentes, speciei censelur nomine. Qaod autem teles verus esi) quam ad causam essentiae pro- ;

diversarum formarum quasi communis imago est, cedit et hajc monsiruosa (ut liccnlius loquar,) fi-

generis suscepil nomen. Ergo, ex sentontia Ari- gmenlorum speculatio usque ad ventilalionem
stolelis, genera et species, non omnino quid sit, singularium. Et cum qua?libet substantiarum ex
sed quale quid quodar.^modo concipiuntur ; et quasi proprietatibus cunstet, quarum colloctio eadem non
quasdam sunt figmenta rationis, se ipsam, in rerum reperitur in alio abstrahenlis intelloctus opera, per
inquisitione et doclrina, subtilius exercentis. Et se rera quamlibet conlemplatur. Cum enim Plato

hoc quidem fideliler quia, quolies opus est, agita- esse oon possit inforniis, et expcrs loci, aut tem-
tionis suae manifestum in rebus producit exemplum poris, eura ralio quasi nudum, deducto respectu
Sic et jus civile sua lignienta novit : et disciplina quanlitatis, et qualilatis, aliorumquo accidentiura,

quaelibet ea, per quae ipsius procedat usus, exco- sirapliciter intuolur, et individuum nominat. Sed
gitare non erubescit, sed propriis quodammodo et hoc utique doctrinalis instanliffi, ct sublilioris

tigmentis gaudet. Gaudeant, inquit Aristoleles, spe- agitationis figmentum est. Nihil enim tale in rebus

cies ; monstra enim sunt ; vel, secundum novam D occurnf, tale quid lamen fideliter intelligilur.

translationom, cicadaliones enim sunt ; aut si sunt, Hinc forle est illud in analyticis : « Aristoraenes
nihil ad rationcm. intelligibilissemper est, Aristomenes autem non
semper, » quoniam corruptilis est. Et hoc quidem
Quod etsi de Plalonicis ideis possit intelligi, ha-
est singulariler individuum, quod solum quidam
bita tanien ralione aequivocationis, qua C7is, vel
aiunt posse do aliquo pra;dicari. Plalo enira Aristi-
esse distinguitur, pro diversitate subjecloruni, spe-
dis rilius;nec quanlilale ut atomus, nec solidilate
cies el genera utrumque non sine ralione, esse
utadamas, sed nec prffidicalione, ut dicunt, indivi-
dicunlur. Persuadet enim ralio, ut ea dicantur
esse, quorura exempla conspiciunlur in singulari- duura est. Ego quidem opinionem hanc \ehementer
nec irapugno, nec propugno nec enim mullum
bus, quM nullus ambigit esse. \on autem sic dicun- ;

turgeuera et spocies exeniplaria singularium, uf, referre arbitror, ob hoc quod illam amplector in-

juxta Platonici dogmalis sensura, formaj sint exem- differentiam in vicissitudine sermonura, sine qua

plares, quae in mente divina intelligibililcr consli- non credo quempiam ad mentem auctorum fideliter
 :

887 JOANNIS SARESBERIENSIS

pervenire. Qiiid obesl si, qutroadmoduni genus de A Plalo homo inlerdum quoniam hoc participat lioc,
;

specie verum est, ila et Plato iste sensibilis de filio ulpote subjeclum aceidente. Nec erubesco confi-
Arislidis verus sit, si ei sohis Plalo cst filius ?Sicut leri quod res de re prsedicetur in propositione, elsi

enim homo animal, et ille est Plalo. Hoc enim, resin proposiiione nonsit; cum hoc in monte mihi
ex oijiniono ([uorumdam, sentisse visus est, Arislo- versetur, quod res significetur prKdiealo lermino
teles in Analylicis, dicens : « Omnium quse sunt, vera; affirmationis, cujus subjecto aliqua de re agi-
hsec quideni sunt lalia, ut de nullo alio praedicun- !ur, aut res aliqua significatur. Itaque non adver-
tur vere universaliter, n ut Cleon et Callias, et sandum litterae arbitror, sed amicandum, eique mos
quod « singulare el sensibile, de his aulem alia ;
gerendus est, in admitlenda liccnlioris vcrbi indif-
nam et homo et aninial uterque eorum est. Illa nec ad omnem translationcm, aut usur-
ferentia,

vero, ipsa quidem, de aliis prsedicantur, de his " pationem dyscola?, ut creditur, dielionis, leelorem,
aulem, alia priora non praedicantur. « Alia aulem vel auditorem decet dentem exercero caninum,
et ipsa de aliis, et de his alia : ut homo de Callia, Quod male fers, assuesce, feres.
et de homine animal. » Quoniam ergo quajdam
Et planc itigralusest, lamimpudenlis quamimpru-
eorum quse sunt, de nullo nata sunt dici palam, dentis ingenii, quiad omnia, se docentis, verbamove-
(nam sensibilmm pene unumquodque est hujiis- B
lur, et in aliquo obtemperare detreclat. Sequamur
modi, ul de nullo prsediielur, nisi secundum acoi-
ergo figuras auctorum, et n singula dicta pensemus
dens dicimus enim quandoque album illud Socra-
;
ex causis dicendi; » indeenim fidelis sumenda est
tem esse, et veniens, Calliam) sane inepia videlur
inlelligentia. Sed et rei nomen lalius paleal, ut pos-
hssc distribulio, nisi sensibile contingat praedicari,
sit universalibus convenire, quse sic, auctore Ari-
non tamen de alio, nisi secundum accidens. Si
stolele, inlelliguntur abslracta a singularibus, ut
enim nec de se, nec de alio, utsecundum accidens,
tamen esee non habeant, deductis singularibus :

prsedicatur, nec dicti verilas, nec ratio constat

hoc enim, sicut ait, illa asserant, qui genus unum
exempli. Quod si nec subjici res sensibilis potest,
nuuiero esse dicunt. Id autem faciuut, qui formas
Aristotelem nullus esse menliium ambigit aut nu- solas ponunt ; ideas scilicel, quas cum auctore suo
gatum. Ilaque liic, sicul et alibi, exseculus est,
Plalone, quoties dalur occasio, veheraenter impu-
quod dccel liberalium arlium piasceptorem, agens,
gnat. Unde, licetPlalo coetum philosophorum gran-
ut dici solel, Minerva pinguiori, ut intelligerelur ;
dem, et tam Augustinum quam alios plures nostro-
nec in generiljus et speciebus hanc slatuit difficul-
rum, in statuendis ideis habeat assertores ; ipsius
tatem, quara ipsi doctores nequeunt inlelligerc.
tamen dogma in scrulinio universaliuin nequaquam
nedum suificiant aliis explanare. Ex hac Minerva^
^ ^,^,,;,,,^, , go q„od hic Peripateticorum principem
pinguedine, diclum est illud in Topicis :D\f{eTeni\ee
Aribtolelem, dogmalis hujus principem profitemur.
omnes, aut species, aut individua erunt, siquidem Magnum quidem est, et quod Boetius in secundo
sunl animalia ; nam unumquodque animalium, aut
commento super Porphyrium, minus arduum fate-
specics est, aut individuum. Simililer et iilud
tur, tanlorum virorum dijudicare sententias; sed
Boetii « Omnis species est suum genus. « Nam ei qui Peripatelicorum libros aggredilur, magis
omnis homo animal, omnis albedo color. Quid ergo Aristotelis senlentia sequenda est ; forle non quia
prohibet, juxta hanc liccntiffi ralionem, ea quse verior, sed plane quia his disciplinis magis accom-
sunt sensibilia, vel prsdicari vel subjici " Nec opi- moda est. Ab hac aulcm longissime videntur absce-
nor auctoies hanc vim imposuisso senroni, ut alli-
dere, tam illi, qui genera et species, voces esse
gatus sit ad unam, iu juncturis omnibus, signifi- constituunt, aut sermones, quam alii, qui praemissis
cationera, sed doclriiialiler sic esse loculos, ut ubi- dislrahunlur.
de rerum invesligatione opinionibus,
que serviant intellectui, qui coinmodissimus est,
Et quidem omnes ab Arislotele pucrilius aut sloli-
et quem ibi haberi prae csteris ralio cxigil. Hoc dius evagantiu-, quani Platonici, cujus sententiam
ipsum ergo quod dicitur praedicari, ab adjunctis, „ agnoscere dedignanlur.
plures significandi contrahit modos. Poterit tamen opinor debere sufficere, quod nec fide-
H,-ec
forte ubique aliquam quodamraodo convenientiam liter cnm Porphyrio, nec uliliter cum inlrodu-
vel inhajrentiam designare. qui omnium, de generibus et
cendis versentur,
Nam, cum sermo de sermone jungibililalem speciebus, recensent opiniones, omnibus obviant
quamdam terminorum verse affirmalionis innuit, ut landem suoe inventionis erigant tituUim : cnm
cum de re sermo dicitur prnedicari, ostenditur,quod hoc a proposito auctoris omnino dissideat, el « re-
ei talis mmcupalio aptatur. Rem vero de re prae- tundal ingenia auditorum, ' et aliis articulis, aeque
dicari interdum nolat, quoniam hoc est hoc, pula neccssarius scilu.lorumiuquisilioQisesse nonsinat.
 :

839 METALOGICUS. — LIB. HI. 890

LIBER TEIITIUS.

Anni fere vigiiiti elapsi sunl, ex quo me ab ofi]- \ non abundo, amicorum omnium jaculis indifferen-
cinis et palscslra eorum qui logicam prolilenlur, ler utor. Non enim, raore coaetaneorum nostrorum,
rei familiaris avulsit anguslia, et consilium ami- domcstica negligo instniraenta ; sed ea tanto farai-
corum quibus non obtemperare non potui. Exinde, liarius apprehendo, quanto ea cerlius novi esse fi-
ut ex aninii mei senteiUia veium faloar, nec in dolium munera amicorum. Rerum enim veritas
transitu,ve! semel dialeclicorum atligi scripla, quu', pormanot incorrupla, nec unquam, quod in se ve-
vel in artibus, vel in commenlariis, nut glossemali- rum esl, atleslalione novi aucloris evanescil. Quis
bus scicntiam pariunt, aut relinenl, aut reformant. aulera, nisi insulsus, aut ingratus, propositum lia-
Aliis namque, et non raodo diversis, sed adversis bebit authenticum, eo quod illud Coriscus Brisso
ferc occupationibus intorim distractus sum ; ut vix prolidit, aut Meiissus, oeque omnes ignoti, nisi qua-
vel ad hnram, et hoc quodammodo furlim, pbiloso- tenus ab Aristotele cxempii gralia, nominali sunt?
phari licuerit. Siquidem Alpium juga tran?cendi Et illud idom reprobabit, eo quod a Giheborto,
dccies, cgressus .\ng!iam ; Apuliam secundo peni- Abaelai'do, et Adam nostio, sit proiatum ? Utique
gravi ; dominoruni el amicoriim negotia in Ecclesia non siim ex eis, quia bona lemporis sui oderunt, et
Romana saepius gessi, et emergentilius variis causis cofetaneos suos invideant commendare posteritati.
non modo Angiiam, sed et Gallias multolies circum- -r, Nemo nostrorum, quem noverim, asseruit quoniara
ivi. Ad h.TC, cura rei familiaris, solliciludinum con- non est contradicere, aut quod moveri non conlin-
cursus gerendorum inslaniia, lilleris dare operam gil, aut sladium perlransire, aut qiiia terra mo-
non sinobaiit. Unde me excursalionem habendum vetur, quoniam omnia secundum Horaclitum mo-
pulo in his, quse oblusius et incullius a me dicta lc- veri contingit; qui, sicut ait Martianus :

clor inveniel. Aridiias enira liriguoe, torpor sensuum Ardet dum totus in igne est,
. . .

partim praemissis, partim curialibus nugis ascriben- Ex quo omniaprimordialiter composita esse conten-
da sunl, partiin adversarii dolo et impudenlia3, qui dit. El liEe quidemaccepl*sunlnpinioiies veterum, eo

iiistaulia pervioaci provocavit incautum. et ulcun- ipsoquod veteres et nostrorum longe probabiliores et
:

que respondere coegit iuvitum. iMihi iiaque illud fidoliores,eoquod nostrorum sunt, reprobanlur. Dicat
elhicum facit. unusquisque quod sentit.Ego hoc ab invidia plerum-
Oinnia fcrt celas, animum quoque ; smpe ego longos que arbitror provenire, cum unusquisque in eo suae
Cantanilo puerum meminl me condere soles : repulet derogatum, in quo aliquid laudi collatura
Nunc oblila mihi tol carmina, vox (juoque M(erim est aliena'. Ast ego propriam gloriara non affecto,
Jam fugit ipsa.
quo quidquid in me, vol
sed illius a est in aliis bo-
(VlRG. Ecl. IX, 51.)
num est. Et illonim honorem desidero, qui mihi
Nonne ergo mecum inique agitur, si illa juvonilis C contulerunt raodicum illud quod scio vel opinor,
exigatur agilitas, si alacritas fervenlis ingcnii, si quoniara acaderaicus sura, idemque mei profectus
memoria! fides in taiiio tumuilu rerum, et atale, non erubesco laudare auctores. Ut cnim ait Plinius:
circa seria duntaxal occupala, nisi quatenus aut Boni ingenii laudabilis indoles est, por quos pro-
II

infirmitas carnis, aut negligentia spirilus ex his foceris, confileri. » Illi quoque qui hoc ipsum nuuc

suborta ,
per fomitem peccati, malilia serielalem in me carpunt, quandoque, auctore Deo, bonorura

minuil aut exslinguil? Utique sicut virtus, qu;e laudabuntur auctores, quia eos virlulis manel glo-

annos prsevenit, sic et illa, quse deficientes non de- ria, et beneficio temporis, coaevorum invidia eva-

scrit, acceplatur. Insignera fecit Ascanium leo ira- nescel. Ergo procedat oratio, et quoe antiquatse

manis prostratus a puero, et accessit Enlelli tilulis, occurrcnt memorise de adolescentise studiis, quo-
eraerilo scni cedeiis triumphis inclytus Dares niam jucunda aetas ad mentem reducitur, compen-
II
Gloiiosissimum enim est, si virluli nalura cedere diose percurrat qui prce Cieteris, et qualiter legendi

videalur. " Ego autem jam emeritus oi lam aelatis sunt alacri corameraoratione revolveus. Quae vero

quara professionis, aut ordinis privilegio, si jura pnetermissa, aut viliose dicta fuerint, oblivioni,

procederent, tutus, quodammodo protrahor ad are- D tempori et occupationibus imputentur.

nam, el deserta et desueta cogor instaurare cer- Cap. l. Quomodo Porphyrium legi oporteat, et

tamina. Condilio dura et dira mihi proponitur, ut alios auctores.

aut conlliclum ineam, quod non expedit ; aut, quod Equidem ex anirai mei sententia, sic omnem li-

omnino perniciosura est, victus confessione, turpi brum legi oportet, ut quam facillime polest, eo-

raendacio acquiescara. Turpitudinem itaque raalui rura, quee scribuntur, habeatur cognitio. Non cnim
declinare ; cui aut soli, aut prse caeteris, philoso- occasio quaerenda est ingerendse difficultatis, sed

phanlis propositum adversatur. Et quia propriis ubique facilitasgeneranda. Quem morem secutum
891 JOANNIS SARESBERIENSIS 892

recolo Peripateticum palalinuni. Iiidc est, ul opi- A elprudens interim venerelnr ul sacrosanctum, do-
nor, quod se ad puerilem de generibus et specie- nec ei alio docente, aul Domino revelante, veritas
bus, ut pace suorum loquar, incliuavit opinionera : plenius et familiarius innoleseat. Quod enim unus
malens iDstruere et promovere suos in puerilibus, fideliter et uliliter docet, alter oei|ue fideliler et

quara in gravitate philosopliorum esse obscurior. utiliter dedocel. Siquidem recie docentis officium
Faciebat enim studiosissime, quod in oranibus pra> pro ralione temporis et porsonse, quod cuique no-
cipit lieri Augustinus, id est " rerum intellectui verit expedirc, dispensat. Nam Porphyrius, corpus
servicbat. » Itaque sic Porpliyiius lcgcndus est, ut asserit esse genus hominis, quoniam ct animalis.
sermonum, de quibus agitur, siguificatio toneatur, Arisloteles autera hoc dedocel, ct eorum purgat
et cx ipsa superficie liabeatur sensus verborum ; errorem, qui genus secundum quid opinantur dc
sic enim satis introductorius erit, et facili brevi- specio jTaedicari ; non enim secup.dum quid de
tate conspicuus. Sufficiat ergo introducendo nosse, specie praedicalur. Ex quo palam est, visibile aut
quia iionien generis muUiplex est, et a prima in- sensibile, non esso genus animalis, pra;dicantui'
stitulione significat geneiationis priiicipium, id est enim secundum quid, id csl secundum corpus, non
parenlem a quo, vel locum in quo quis geniius est. animam quare, inquit, corpus non erit genus
:

Unde Polynices ab Adrasto genus mterrogalus, ait

^ animalis, eo quod pars est. Nullo enim modo pars
ulrumque complectens, do todo praediealur ita quidem, si locuUo propria
: :

Cadmus origo palrum, tellus Mavortia Tkeke. nam in figuratis niUil prohibet. Tradunt utique
grammalici, tropum loculionis esse, qui Synecdo-
(Stat. Theb. i.)
che appellalur, et nomen lotius, parti, et iiidem
Deinde hinc translalum cst, ad significandum id partis nomen, toti attribuit ; res enim, dignioris
quod de diflerentibus specie in quid prtedicatur. aut nolioris plerumque suscipit nomen.
partis,
Item et species multipUciter dicitur ;
nam ab in-
Unde homo, anima constat et corpore, ct
qui ex
stitulione formam significat, quae in lineamenlis
sicut Cicero, Apuleius, et quod majus est, Hiero-
membrorum consistit ; unde et speciosius, idein est
nymus, Augustinus et mulli alii, lam noslrorum
formoso. Hinc autcm sumptum est, ad significatio- quam gentilium, teslantur, non magis esl corpus
nem cjus, quod, inquit, dc differentibus numero quam anima, sed quodammodo minus corporis
prfedicatur. Umle constat nomina huec, non esse
censetur nomine secunduni publicum usum, quo-
secundie imposilionis, sed cum primae siut, ex
niam pars illa evidentior est, et sensibus notior
translatione devocari adaliam significationem. Quod
;

a^que tamen verum est, sed a solis philosophis re-

uuu ornatus, sed necessitatis causa, conlin
quia non
quid
„, ,
.- cipilur, ipsum esse animam. Nec tamen ob hoc,
. • ,

o-it eeauiTOcatiom comparalur. Tertiam ejusdem C esse mcorporeum scquitur , . • •

»"' ' ,. ,.
r
. .,, quoniam, ut aiobat ;
,

apponit Boclius sigmUcationcm, dicens, lormam ;,,„,..„,... ,;„ „„, ,;„. „., \.._
Abaelardus, negatio vehementior est. Figurativa? :

subsiantialem specici, pula Immanitatcm, horaiuis

quoque locutionis progressuin inhibebat; eo quod
speciera appeUari. Sed hanc subtilera specicm no-
figuras non licet extendere, quae ipSiB non reci-
minat, et ex industria asserit, a Porphyrio prae-
piuniur, nisi cum expedit. Nullum autera gcnus
lermissam, ne nimia gravitate introducenlorum
figuraliter aut iranslaiivc, de specie prasdicalur,
animos retardaret. Quid ergo sibi voluit qui non verum
semper enim, et proprie cst de omni eo,
modo hanc contra consilium auctoris, sed quidquid cujus est genus. Si quid autem, non raodo in Por-
aliud excogilari potost, adjiciunt? Hoo credo ap-
phyrio, sed in quavis sciipturarum, intelleclu dif-
petunt, ut videantur mulla scire el benedixisse,
ficilius occurrit, non slalim dcterreat legentem,
cum id egerint, ul minus fuerint intellecti. Idcm
aut audientem, sed pra?cedat ; quia se invicem in-
fiat in differenUa, proprio et accidente. Vocabulo-
terpretanlur auclores, et singulse scripturae, vicis-
aperiantur signiUcationcs, appre-
rum simpliciter
sim sunt indices aliarum, unde legentem, plurima,
hendatur iUa, qua; proposito congruit, por descri-
aut nulla, aut paucissima latcnt.
ptiones certissimas, deindc singulorum soquantur
singulorum ad sin- Cap.II. De calegoriarum utililate et instrumentis.
divisioncs. Postremo dift-erentisc
gula, sicut occurrunt, in superficie assignentur : et Categoriarum libor Aristotelis, elementarius est,
Porphyrium pcrlegisti. et accodentis ad bgicam quodammodo infantiam
Littera enim suavitcr excutienda est, et non cxcipil ; enim de scrmonibus incomplexis,
tractat

more captivorum acerbe torquonda, donec resti- in eo quod rerumsignificalivi sunt, quod nihil prius

tual quod non accepit. Porro austcrus nimis ct est apud dialeclicum. Praemitlil autem de a^quivo-

durus magister est, tollens quod positum non est, cis, univocis et denorainativis, quoniam eorum
el metcns quod non est seminatum, qui Porphy- nolilia definienti, dividenti et coUigeuti plurimum

rium cogit solvere, quod omnes philosophi accepe- necessaria cst. Siquidem a;quivocalio mullos indu-
runl cui salisfactum non cst, nisi libollus doceat,
; cit errorcs, si lateat, et negotianles impcdit, si
quidquid alicubi scriptum invenitur. Plane veritas unus nesciat quo ferat alius intellectum. Manife-
esl amica siraplicitati ;
el « qui indebitura exigit, stato autem, ut ait Aristoleles, quot modis dicatur,
quod debitura erat accipere, ssepissime demeretur. »
et ad quid ferens ponat, ridiculosus videbitur in-
Quidquid autem Utterae facies indicat, lector fidelis terrogans, si non ad hoc sermonem faciat, Ulilis
 893 METALOGICUS. — LIII. III. 894
aiilem ct ad non paralogizari, et ad paralogizare. A jiidicandum, quoe ex circumslanlia serraonis pen-
Scientes enim quolies non paralogizabi-
dicilur. sanda esl. Non enim omnis
dictio «emper eodera
mur ; sed sciemus si non ad idem scrmoncm faciat, formatur schemate. Plane denominativa, non eura-
qui interrogat, ct ipsi interrogantes poterimus dem his a quibus denominanlur, intelloclum signi-
,

paralogizare, semper quidem, si eonim quae mulli- ticant, nec in eamrlem rom dosccndit animus his
pliciler dicunlur, alia fuerint vera, alia falsa nisi audilis, noc eorumdom
:
sunt;a se enim ai>pellati\a
el his qui rcspondol noveril quolies dicilur. Uni- invici:m plerumque romoventur, et ad oa soquilur
vocorum iiuo([ue et denominalivorum, adeo neces- contradictio. Interdum tamen se patienter admit-
siiria est cognilin, ut liffic tria scilicet Kquivoca, timl, ot de eodem simul, vel de se inviceni pra^di-
univoca et denominativa, asserat Isidorus catogo- canlur denominalive conjugata. Nara et bonitas
riarum instrumenla ; siquidem qua^cunque prsedi- bona, una unitas dicitur. Uegulare lamen est, ut
cantur, aut ajquivoce, aut univoce, aut denomina- ad ca sequalur conlradictio, quod lamen ex causa
tive, suis applicanlur subjeciis. .Equivocc qui- consignilicationis niagis, (piam significationis asse-
dem, si non eodem sensu; univoce, si eodem ; runt eveni)'e. El hoc quidem probabililer :an satis
denominalive, si non prorsus eodem, nec prorsus vere, dijudicent periti. Nam ad ca, quse ideni signi-
sed adjacenle quadain inlollectu
0, sibi viciniiale
g ficant, e.x causa significationis duntaxat, soquilur
verborum, sicul manente conformilate vocum. Sic contradiclio. Singularis enmi numerus positus
a bonitate bonus, a foilitudino fortis dicitur, ut ex ejusdem ncminis pluralom toUit, ul si quid homo
ipsa vcrborum fornia perpondaUir quodaramodo est. Illud homines non esl. Nihil quidcm rcfert,
adjacens inlelloclu^. Unde ex opinione plurium, unde proveniat, cum eo tendat dialectices tota in-
idem principaliler significant denominaliva, ot ea, tcniio, ut sermonum vira aperiat, et ex eorum praj-
a quibus denominantur ; sed consignificatione di- dicatione, examinandi veri et statuendi, scientiam
versa aiebat liernardus Carnotensis, quia albedo assequalur. FIoc agit, sive dividat, sive definiat,
significat virginera incorruptam ; albet, camdem sive colligat, sive oa, quae fuerint collecla, resolvat.
introeuntem thalamum aiit cubanlom in tnro ; al- Ergo denoniinativa, significant quodam modo qxia-
bum vero, eamdem, sed corruplam. lia ex aliquibus, illa vero, a quibus denominantur,
Ilnc quidem quoniam albedo, es asserlione ejus, nolant a quibus qualia. Nam fortitudo significal,

simpliciter, et sine omni participalione subjecti,

ex quo qui forlis ; fortis autem, qualis qui ox
ipsam significat qualitalcm ; videlicet coloris spe-
forliludine : unde et fortiludinis dicitur nomen,
ciem, disgregalivam visus. Albet autem, earadem non ut mjm, sed ut ex qiio ; indicat enim causam.
principalitcr, etsi participationem personaj admit- ^''"'^ ^*' '""'' Gregorii « Angelus nomen offici
C non nalurs,
:

lat. Si enim illud e.xcutias, quod vorbum hoc, pro est, » siquidem ex officio est, sed per-
substantia significat, qualitas albediuis occurret,
sona;, significalque, ut dictum est, quodammodo
sed in accidenlibus vorbi, personam rcperies.
quale quid illo ministrel officio. Plura sunt ad hunc

Album vero, eamdem significat qualilatcm, sed

niodum, ut consul, dignilalis;studiosus, virtutis:

commislamque Platonicus, Socraticus, professionum sunt nomina;

infusara subslantiae, jam quo-
et

dammodo raagis corruptara. Siquidera nomen ip- prredictas itaque res significant. Ex quo liquet

sum pro substantia subjeclum albedinis, pro qua- quoniam significare, sicut et prsedicare, mullipli-

litale, significai colorem albenlis subjocti. Vide- ciler dicilur ; sed quis modus familiarissimus sit,

balur eliam sibi tam de Arislololo, quam de niul-

discernere palara est. Inde est quod justus, etsirai-

torum auctoritatibus nili. ,\it enim, album nihil lia,passiin apud auctorcs, ncc dicuntur justura,

aliud significat quam qualitatem. Mulla quoque nunc jusliliam signilicare, vel praedicare. Sed aut
proforebat, undique conquisila, quibus persuadere omnino non converlilur, aut rarissirae inveni-
nilebatur, rcs interdum pure, inlerdum adjaconler tur; si lamen hoc alicubi, quod juslitia justum

praedicari, et ad lioc denominativorum scieutiam significct, aut praedicet. Boelius autem in libro De

perutilera asscrebat. Habct ha;c opinio, sicut im- _ Trinilale : Cum, inquit, dico Deus justus est, qua-
pugnatores, sic defonsores suos. Mihi pro miriimo lilatem vidoor praedicare ; sed prsdico subslan-
est ad nomen in talibus dispulare, cura inlelligon- tiam, imo, eam qucB est supra subslantiam. "

tiam dictorum sumendara noverim ex causis di- Quare, inquam, qualitatem videbilur praedicare, si

cendi. Nec sic memoratas Arislotclis, aliorumve hoc nomen justus non praedicot qualilatem. Tale
aucloritates interprelandas arbitror , ul trahalur est illud Aristolelis, qualitalem significant, ut al-

istuc, quidquid alicubi dictum reperitur. Nara bum ;quantitatem, ut bicubitum. Sic utique quia

apud eumdcm molus de animali, vigilatio de bipede, dautur a qualitale vel quantitate, ita et qualilalom

aslruitur pra^dicari : et sic plura. Alioquin analy- praedicant, quam apposila domonstrant inesse sub-
jectis:interdura dicuntur significare qualia, quo-
ticorum exenipla, non recte procederent, et apud
eumdem quod : si ccecUas et ccecum esse, idem niara appositione sua declarant qualia sint subjecta.

essont, de eodem praedicarenlur. Nuncautcrahorao, Sed haec a se, si sit benignus interpres, non raul-
ccecus dicilur; ca>cilas vero, niinime. Non est ita- lum dislant, etsi audito albus inteiligatur in quo
que ex levi occasioiie verbi, menti auclorura prte- albcdo : cum autem albedo dicitur, non fntelligatur
 :

895 JOANNIS SARESBERIENSIS 896

in quo talis color, sed polius color faciens laie. lliud A parte conlradiclionis adversarium pergit ex inten-
vero quod audita voce concipit inlellectus, ipsius tione plenius convincere. Hae ergo, quae dicuntur
familiarissima signilicalio est. naturales, et quodammodo elerueatares sunt, prae-
jacent quajstiones, scilicet, quid, quantum, quale,
Cap. III. Qu(B sit prmdicamentorum conccpfio, ct
quibus conlenta sit sobrietas philosophantiwn. elc.

Quia eigo aul scquivoco, ut univoce, aut deno- Et cvinde, cum in his gyranosopliislae fuerinl in-

niinativc, ul sequanlui- iudifierentice raliontni, sin-

sliluti, contradiclionem formanl, eamque, ut dici
pnedicatio qua?dam ra- solel, IV arclo campo distrahenles, ad reprimendam
gula praodicantur ; ipsaiiue
tioeinandi materia esl, preedicamentorum praemissa
partem oppositam, ralionis suae mtuntur aculeis,

sunt instrum(!nta, quse negotianlium ex arte ope- tendit enim quisque evacuare, quod apud alium
promovent, procuranl statutuni est. Sed quia naturalium prima cst inqui-
ram irapediunt, aut aiit ;

silio, in ipsa primo decem prtedicaraenla formata

nom multivoca, ct diversivoca, qiia: Boeliiis adjicil,
sunt, excogilalique sermones, quibus de his, quas
magis ad grammalicam pertinenl. Miitlivoca aulem
primo occurrunt sonsui aut intellectui, qualia sint
sunt, cum in ejusdem rei inlellectum et norainatio-
nem, plura vcrba concurrunt ut ensis,mucro, gla- :
cnrpora autspiritus, quid, quantum et quale esset,
I! ant secundum caeteras qucBstiones naturaliter pro-
dius. Biversivoca, ([uae sensu et voce diversa sunt
uthomo, lapis. Ralionem vero indifterenlia, quani cedentes, declaretur unumquidquo eorum. Unde
et pra^dicamenla dicta sunt, sive in sermonibus,
semper approbamus, liber iste commendal pr;c ca?-
ubique diligenter iuspicienli,mauil'eslasil. sive in rebus, decem gonera prsedicabilium.qua^sic
leris, etsi
ad singiilares individuasque siibstantiasapplicentur,
Agiteuim nuuc de signilicantibus, nunc de signiti-
qiise de ipsis judicenl quid s\n[,quantum, quale, ad
oatis, aliorumque doctrinam facit nominibus alio-
aliquid,ubi,quando,situm,quid habeani, fuciant nut
rum. Sunt qui librum istum, quoniam elementarius
fere dicunt, et satis esse putant ad patiantur. Primum itaque praedicamentum est in
est, inulilera
se, iu dialeclica disciplina apo- his, qua? de aliqua subslanliarum indicanl quid sint.
persuadendum, et

dictica, esse perfectos, si contempserint vel igno- Secundum in his quae quantum, tortium ad aliquid,

quae in prirao conunento super For- quartura quale, quiutum ubi, sextura quando, septi-
raveriut illa,

phyriura, antequam arlis aliquid attingatur, docet mum situra esse, oclavum habere, nonum facere,
mens decimura pati. Et haec quidem sic multiplicata sunt,
Boetius praelegenda. Longe niihi alia est, nec
magis quoniam apud philosophos maxime vigebat specu-
video quomodo, sine isto, qui possil esse
Hinc eoim lalio curporalium, cum ante Zenoucm, aut nullus,
logicus, quam sine lilleris lilteralus.

rebus singulare, quid uuiversale, quid sub- G «"' P;'"'"' a^'mofl^'m. aliquid de anima, aut spiriti-
qu id in
quid acoidens, quid in sermonibus aqui- bus incorporeis recle senseriiit. Ilic enim est, sicut
stantia,
quiil univoce, quid denominative dicatur, Hieronymus auctor est, qui immortalitatera tradi-
vocc,
dit animarum. Utique situm esse, et quaedara alia,
conspicuum est. Hinc incomplexorura significatio
invesligationis docetur vix congrue poterunt spiritibus applicari, quoniam
innotescit, hinc rectissime
perfeclionem prima et dilu-
haec prajdicamenla, pro parte corporibus praecipue
modus, hinc ad notilijc

patet via. Siquidem ad habendam perfectara addicla sunt. Prima itaque contemplalio, et quo-
cida
rei notitiam, Peripatcticae disciplinae, quae damniodo naluraliler pliilosophanlium, versatur in
cujusque
in invesligatione veri laborat, prae caeteris videnlur speculaiione substantiarum, sequens autera, ma-
theraatica est, imitaturque naturam. Unde mathe-
ista Primoquidem nosse dealiquofl?;*-//;
sufticcre.
raathicus ab antiquis diclus est i. simia naturalium
deinde, quidquale, quantum, ad aiiquid, ubi,quando
philosophoium. » Sicut enim naturae scrutator, in-
sit, quomodo situm, quid hubeat, faciat, patialur.
quirit de Cleonte, aut Callia, quid sil, aut qualis,
Novissinia spcculalio est in singulis qnaresit; et
aut quantus, sic malliomalicus, cuni subst;intiam
quse jara non modo ad angelicam perfectionem, sed
ejus abstraxerit, inquirit de ea quid sit, aut qualis,
ad divinse raajestatis prKrogativam acccdit ei nam- ;

aut quanta, et deinceps, naturalium more philoso-

que soli rerum oraniuin causa innotuit cujus vo- p phorum, ad ulteriora progreditur. Sed apudeos,
luntas omnium primajva causa esl, et qui quale-
qui purioris philosophiae vigent acumine, pridem
nus voluit, singulis, cur ita sil, voluit revelare;
roeeptum est, secundoe mathesi locum non esse, ne
« Omnia naraque ad plenurn nosse, divina;in nullo
bene humana philosophicus labor procedat in inlinitum, et sem-
labi, angelica;iu plurimis senlire,
Cumulus ilaque scientise,hoc in
per vagetur inquisito, quae semper tendit ad finera.
perfoetio est. »

Investigatio philosophica, un-

Uiique jam spoliatus omnino amplius nudari non
duodenario solidalur.
pro- potest, et sive formam a matcria abstraxeris, sive
denani sobrictate contenta est; et, si ultra
magna materiara subduxeris formse, superfluus erit exinde
greditur profectum suum gratiae ex parte
labor, aut circumstanliis et propriolatibus, quas
ascribit. Nam pulsantibus aperit gralia, et volun-
tatera suam, qui£ originalis oraniura causa esl, re- non admittit, vestire formara, aut quas illa non
Dominus his, qui ex tolo corde quaerunt eam. habet, spoliare materiara. Ergo quidquid ullra ten-
velat
Porro logicus deceni institutionis su;e elementa tatur, non constitutio naturae, sed figraentum animi

cognoscit, et cuin in Lis plene fuerit educalus, ia est suhlilitate mathematica laborautis. Cuni eaim {
 897 METALOGICUS. — LIB. III. 898
quaeritur quid est albedn, et respondelur color talis, A litates et qualitates, quae primis singulariler insunt,
quidqnid ei ad subsistcnli;e discretionem adjicilur, et sccundae quantitates, et fic in aliis, quae a singu-
ant effeclum redolet, elsic substanlite obnoxium est, laribus quadam ratione similitudiiiis, abstrahuntur.
aut potestatem sapit, cujus forte operatio nondum Constat autem, ul ait Isidorus, appellatas esse ca-
est. Quod si processerit inquisitio , ut quaeratur tegoiias, eo quod non possunt nisi ex sulijectis
quanta, aut ubi sit ad corporalium diverticula fu- agnosci. Unde et pra^dicamenta recte nominantur,
giendum est. Unde pauciores illos credo peragrasse eo quod rebus pra?sentibus, quas constilutio naluraj
philosoiihos, qui natura; arbilrio malheniaticum oslendit, dicala, id est addicta sunt. Dicare siqui-
per orania coa-quant : opinantes in aliis inveniri dem, addicere est, juxta illud Virgilii :

hsec genera pr.Tdicameiitorum, (]u* in corporibus

Conmibio jungam stabUi propriamgue dicabo.
et spiritibus manifesta suut. Onmia ergo genera
(JEn. I, 13.)
speciesque substantiaruni, et qualitatum, aliorum-
Sic autem addicta sunl aliis, ul agnosci nequeant
que, primo ingerunt pracdicamento, quoniam appo-
sine illis. Nam, ut prsemissum esl, si phanlasiae
sitione generis speciei prim;o satistit quaBstioni, id
rerum volvantur in menle, ioanis esl conceptio, si
est declaratur dc! aliquo quid ipsum sil. Deinde pro
exemplura ejus inveniri non potest in re subjecta.
genere quaestionum sequontia disponunt. Hoc qui- i,
Siquidcm « universitas singulariuni, historia nalu-
dem ab .\ris(otele videtur alienum, ait enim : ma-
rae est, a qua eximiiur, i. quidquid in rebus actua-
nifestum quoniam quidquid est, significat quando-
Jiler nequaquam invenilur. Et quoniam agnoscun-
que quidem substanliam, quandoque aulem quale,
lur ex subjeclis, talia sunt, ut ait Boetius, pradi-
quandoque yliquid aliorum privdicamenlorum nani, ;

cala qualia subjecta permiserint. Unde virlus

quando posito homine, di.xerit ipsnm hominem esse ,

prsdicamentorum, quae in operibus naturEe viget,

vel animal, et quid est dicit, et substanliam signi-
circa divinam excellentiam evanescil. lUuc
ficat. Quando vero posito albo colore, quod positum enim
Iracta verba mutantur omnino, aut fulsa sunt; mul-
est, dixerit colorem esse, quid est, dicit, et quale,
liplicatur el labor cum errore eorum, qui vim
signiiicat. Sic posita cubUali maiinitudine, si dixe-
praedicamentorura extendunt ad omnia et fines
rit eam esse magnitudinem, quid est, dioit, etquan- ,

naturalium e.xcedentes, subvertunt inlegrilatem

lum significal. Similiter auteni et in aliis, unum-
quodque enim talium, sive idem de eodem
artis ,
dum regulas non paliuntur suis generibus
dicatur,
limilari. Omnis enim regula, et universitas omnis,
sive genus, de hoc qnid est significat ;
quando au-
alicui generi accommodata est, cujus arabilum si
tem de alio, non quid est signiticat, sed quantum,
lasciviendo excesserit, illico vitialur. Profecto re-
aut quale, aut aliquid aliorum praedicamenlorum.
Equidem non liic videlur auclor exprimere, quod ^ rum praedicamentalium, et sermonum, perutilis est
nolilia et evidens ab Arislolele discijilina, universa
in eodem praedicamento, etsi eunidem raodum ha-
describit, dividit et docet quaj veniant ad compara-
beant prsedicandi, sint omnia genera, aut quod no-
lionem, qua? suscepiibilia contrariorum
vem genera accidentalium rerum non praedicenlur sint, quae
de subslantiis, aut quod eodem modo praedicentur
sint, quoium contraria quae lolius contrarietalis ,

ignara exemplum relinquens posteris quo ad veri

de subjeclis et de conteutis suis.
:

noliiiam compendiosissime pervenilur. Et quia

Isidorus, Alcuinus , et quidara alii sapienlum,
muhiplicilas serraonum, plerumque intelligenliam
orania aha de prirais subsiantiis asserunt praedicari,
et sententiam plenissimara decem praedicamentorum
claudil, quolies dicatur unumquodque docet esse
qua?rendum. Eo enim perlinet, quod in oppositis,
absolutione perticiunt, ut in hoc eorum palet exem-
et his, quse prius aut simul, dicunturetin speciebus
plo : «Augustinus, magnus orator, filius illius,
molus, et hujusmodi modis iibrum explevit. Nihil
stans in templo, hoJie mfulatus, dispulando faliga-
enim utilius ad scientiam, aut victoriam, dislinctione
tur. » Perfecta enim sententia est, et subjecli, id
eorum, quae mullipliciler proferuntur. Contingit
est illius ds quo agitur, substantiam, qualiiatem
autem tractu temporis, et acquiescente utenlium
et quantitatem, cum caeteris, indicat ; etsi forte mi-
voluntatc, mulliplicitatem sermonum nasci, ilemque
nus proprium dederit quanlitatis exemplum. Utique D
sicut primam substantiam, suis informatam acci-
exstingui. Nam apud Aristotolem « cultellus acutus,
anguli acuti, » esse significabat, cum raodo potius
dentibus, parens omniura natura creavil, sic et sin-
videatur indicare facile secantis acumen, enim sic
gularia accidentia, quibus eadem inforraatur, sub-
dicilur : « gladius bis aculus, » quoniam utrinque
stantiis singuiaribus concreavit. Ea vero quae intel-
facile secal. Quaravis et hoc perspicacius, inluenti
liguntur a singularibus abstracla, qualia sunt secun-
ab acumine angulorum appareat evenire, corpus
dae substantise, ut dictura est, quaedara ex ralione
enira acutissimum est ubi in angulo acutissimo,
probabili, animi figmenla suul. Et quidem sicut in
coeunt superficies ejus. Nam si obtusus superficie-
substantiis hae primae dicuntur, quse revera sub-
rum coeuntium fuerit angulus, et corpus oblusum
stantiae sunt, et singularitale essentiae accidentibus
esse in aliquo mulliplicius dicilur, qu;im .\ristotelis
subjaeent; illje vero secundae, quae ex conformilate tompore diceretur, et qua; tunc verba aliquam,
singulariura intelleclu non casso concipiunlur ; sic nunc forte nuUara habent signilicationem, siqui-
et primae, ratione proportionis, possunt dici quan- dera
Patbol. CXCIX. 29
 JOANNIS SARESBERIENSIS 900
899
cadentque, A aul fals», qua; quibus aquipolleant, quje conseu-
tlvna renascenlur ou« jam cecidere,
sunt in honore vocabula, si volet usts, tiant sibi, qua; dissenliaut, quai pra^dicata divisim,
Oux nunc
Quem pcnes arbilrium est, et jus, et '"l™"„ j -T qua3 conjunclim pradicentur, aut conversim, el

qu£e non : ilem qu;c sit nalura modalium, et quae

(HoRAT. Ars foet. 70.) conlradiclio. In liis autcm articulis
.singularium
quam crudiunt, qui in opeiis luijus proecipue sunima consislil, liabctque
sedplane magis dedocent
et eum brevitate sua iententiarum sublilitalem, ila non mediocrem
hoc libello legunl universa , sicut
Quidquid alicubi dici verborum. Utrisque vero habenda esl
contenlum esse non sinunt. difficuliatem
quibus gvavior esse videtur quoniam et sensus erudiunt, et verba exer-
potest hic congerunt gratia,
quam ignorautia veri. Dendebal eos ccnt. Prteterea reverenlia exhibenda est verbis
confessio,
cujus ve-
noster Anglus Peripaleticus Adam
ille
,
auctorum, cum cultu et assiduitate utendi , tum
sed pauci praepediente m- quia quamdam a niagnis nominibus antiquilalis
stic^iasequunturraulti,
nullum aut quia dispendiosius
vidia profitentur. dicebatque se aul ,
praeferunt raajeslatem , tura
habilurum, si ea simplicnate ignorantur, cura ad urgcndum aut resistendum po-
auditores paucissimos
sententiarum dialect.cam Siquidem ignaros in raodum turbi-
sermonum et facilitate tenlissiraa sunt.
ipsam doceri expedircl. Habui
cmm metu perculsos exagitanl, aut pro
traderet, qua ^ ^^j^ rapiunt, et
assiduitate colloquu, et com sternunt inaudita enira philosophorum verba
hominem familiarem ;

quotidiano fere exercilio tonitrua sunt. Licet itaque modernorura et velerum,

municatione librorum, et

articulis confcrendi. Sed nec sit sensus ideni, venerabilior

est velustas. Dixisse
super emergentibus
die discipulus ejus fui, ci
tamen habeo grabas recolo Peripaleticura Pulalinum, quod vcrum ar-
una
cognovi, plura ipsms, quo- essct aliqucm noslri lemporis
quod eo docente plura bitror, quia facile
ratione consulta prseelegeram , q.so libi-um de hac arle compone.e, qui nullo antiquo-
niam aliud
sicut ubique, fac.l.-
quoad conceplionera veri vel elegantiara
arbitro reprobavi. Ilaque
hic, rum ,
,

Neque hac oran.a eo favorcm

lati arbitror serviendum. verbi, esset inferior, sed ut auctoritalis
ubique dicantur; sed ne difficillimum. IIoc
pra^libavi proposito, ul sorti.-etur aut impossibile, aut
alicubi dici expedit, hbrum raajoribus ascribendum.
sileanlur ubique, qu» ipsura lamcn assei-ebal
revera cora-
commendavi. Nec poenitel, quoniam quorum floiuerunt ingeuia, et invenlione mirabili
Cslerura si plus juslo char.tat. in- polientcs, laboris sui fi uctum posteris reliquerunt.
mendabihs esl.

dulgeatur, qus ad priraa arlis elementa stud.os.us Itaque ea, in quilius muUi sua tempora consump-
sudant< s plurimum nunc
rudes et deliectantes invitat, serunt, in inventione ,

Sic pueris olim dant

crustula blandi p.facile, et brevi, unus assequitur ;
fruitur tamen
ut discere prima :

Dociores, elementa velint ffitas nostra bencficio prKCedentis, et sa?pe plui-a

(HoRAT. Sat. I, 25.)
novit, non suo quidem pra?ccdens ingenio, sed
plerisque amplius derogatur, eo vehe- opulcnta doclrina Pa-
el quia ei a innitens viribus alienis, el

commendalur ; enim ait Aristoteles

ut :

raentius trum.
oranino est adversandum.
"
quasi
>, omnino insistenti Dicebat Bernardus Carnotensis nos esse
gigantium humeris incidentes, ut posdmus
nanos,
QuiesitconceptioctutilitasPeriermenia-
fAP IV plura remoliora videre, non ulique proprii
'
'
rtun, vel reclius
Periermenias. eis el
s..'d quia in
visus acumine, aut craincnUa corporis,
Periermeniarum vel potius rerlermcnias, extoUimur raagniludine gigan-
I iber altum subvehimur et
syllabicus esl, sicut pi-ad.ca-
ratione proporlionis quia artis pra>para-
tea. Et his facile acquieverira,
nam elementa ralioDum,
mentorum elcmenlarius; titiact multo» articulos
veritalis tradunt artiuin
singulatira tradit sermonibus mcomplexis,
in introductionibus suis, a^que
QUffi prKcei>tores, etiam in

iste collioil el iii roodum syllabae comprehensa pro- el forte coraraodius. Quis enim con-
bene antiquis,
veri falsique significalionem. Tantse qu.- Aristotcles in Periermeniis
ducit ad tentus est iis, qua; vel
habitus ab anl.qms, ut m Omnes
docet? Quis aliunde conquisila non
subtiUtatis est adjicit?
dem qma
ferat Lsidorus,
prsconium ejus cclebratura j)
enim totius artis summam coUiguut, et
verbis faci-
Periermenias scr.ptitabat, « ca-
Aristoteles quando cnim sensus auctorum quasi
libus tradunt. A'estiunt
» CKlerum (utpace om-
lamum in mcnte tinguebat. cullu quolidiano, qui quodamraodo festivior est,
islo docctur l.bi-o, com-
nium loquar) quidquid in cum anliquitalis gravilale clarius
insignilur. Sunt
manifeslius polerit quilibet doclorum, auctorura, sed ea
ergo meraoriter tencnda verba
pendiosius et
faciunt, cxcepta revcrent.a
verbo-
nuodetmuhi plenas sententias explent, et qua; cora-
quas raaxime quiB
parare rudiment.s, nam ha:c
rum in doctrinalibus transfeni et
enira aliqu.s, qu.
mode possunt ad multa ,

vix est hoc a

introducliones vocant :

inlegrkalcm scientiBc servant , et praeter

adjcclis aliis, non m.nus
ha!C ipsa non
doceat,
tara latenlis quam patenlis energiae habent
se ipsis
quia sinc his, artis sc.enlia
ntce^sariis. lloc utique, plurimura. Sunt autera pleraque, qua; si a suis
Percurrunl itaque quid no- ra.nimum sapiunt
comparari non polest.
avellas sedibus, aut nihil , aut
quoe spec.es ejus,
men quid verbum, quid oratio, quaUa fcre sunt orania analyticorum
auditori,
enunliationura quid ex quant.late .sor- terrainis, qua;,
quK^vires ,
Utlera; ponunlur pro
exempla, ubi
Uanlur, aut qualitate,
quK determinate ver« sunl
981 METALOGICUS. LIB. III. 902

sicut ad doctrinam proficimit sic tractala, alias A vellil. Itaque si fieri potest artium verba teneantur,
inutilia suiit. et sensus. Sin autem minus dura sensus maneat,
Regiilae quoque ipsaj, sicut plurimum vigoris ha- excidant verba ;
quoniam arles scire, non esl
bent a veritate doctrinae, sic in commercio verbi scriptorum verba revolvere, sed nosse vim earum
rainimura possunt, nam quod dicilur in toto esse atque senlentias.
alterum alteri, vel in tolo non esse, et universa- Cap. V. In quibus consistat corpus artis, et de
liter aliquid de aliquo praedicari, vel ab aliquo re- topicorum ulililate.
raoveri, idem esl. Frequens tamen usus est allorius Artis praeparalilia pripcesserunl, ad quam suus
verbi, et alterius 1'ere intorcidit, nisi quatenus ex opifex, et quasi legislalor, rudera omnino tironera,
condicto interdum admittitur. Fuit forlasse tempore irreverecter, et ut dici solet, illotis manibus, non
Aristotelis utriusque usus celebrior, sed nunc pra; ccnsuit admiltendum. Sicut enim in arle railitari,

aitero viget alleium, qiioniain ila vult usus. Sic et instrumenlorum, quibus res militaris instruilur,
in co quod dicitur contingens aliquatenus deroga- prffiparatio, praecedit artem ; sio hujus sacri adeun-
tum est ei, quod apud Aristotelem oblinebat. Jam tibus cullum, quaedara elementa praemittunlur, et
enim nequaquam conliugens possibili comparalur. quasi instrumenla tironum, quorura usu compen-
hoc taraen in tractatu modalium sensisse visus est. g diosius ad ipsum corpus artis accedant, et com-
Licet enini possibile esi albere genlem iElhiopum, modius, quod profitentur, exerceanl. Ulilissima
specienique cygnorum nigrescero, neutrura tamen quidem sunt, et si non satis proprie dicanlur es.se
contingens est. Quod si La.'c quis, quoniam possibi- de arle, salis vere dicuntur esse ad artem. Parum
lia sunt, contingere opinatur, hoc in publico prae- autem refeit si magis dicatur, an sic. Ipsura ilaque
dicel, Aristotrlis auctoritale deducla, et plane, quodainmodo corpus artis deductis praeparaliiiis,
renitente pubiicae suasionis usu, aut insanis vide- principaliter consistit in tribus, scilicet topicorum,
bilur assidere, aut ccrte parum sobrius esse. Sed analyticorum, elenchorumque notitia : his enim
ut ad alium migremus sensum, quo conlingens non perfecte cognitis, et habitu eorum pcr usum et
coaequalur quidera, sed circurascribitur a possibili, cxerciiium roboratis,invenlioniset judicii copia suf-
qjoniara niinus est, et hic illi usui derogatum esse fiagabitur in omni facultate.tam demonstraloriquara
vidcbimus. Nara ut ait in Analyticis Aristoteles : dialectico ct sophistaB. Porro in his maxime neces-
» Conlingere, et contingcns » est, quo non exis- saria est, praecipue probabilitalem sectantibus,
tente necessario, posilo autem esse, nihil erit scienlia topicorum quae, elsi invenlionem princi-
propter hoc impossibile. Hepc autem significatio paliter inslruat, judiciis tamen non mediocriter
conlingenti deducitquidem necessarium, sod alias p suffragalur. Et quamvis, ex opiiiione mullorum,
possibili Sed neque ista jam obtinet.
coaequalur. dialectico et oralori principaliter faciat, ipsam fere
Siquidem Hobinellura regnare non est necessarium, sequaliier proficere arbitror iis, qui versantur in
neque eo posito quidquam erit propter hoc impos- gravilale demonstrotoris, aut agone in fallacia et
sibile ; si vero contingens esse regnare Hobinellum sophistico. Siquidom
invicom universa conlri-
sibi
dicas Wintonae, non libi quis facile acquiescel. Et buunt, eoque in proposita facuUale quisque expe-
ut planius liqueat io quantum sit ille usus abolilus, ditior esl, quo in vicina el cohaerenle instructior
in nulla significationum, quas ei ascribit, raemo- fueril. Ergo et tam analylica, qiiara sophistica con-
ralura jam plene obtinet vcrbum. Ait enira Aristo- ferunt inventori, et lopica itidem conducit judi-
teles, quoniara conlingere duobus modis dicitur, canli : facile tamen acquieverim, singulas in suo
uno quidem, quod plerumque fit et deficit, neces- proposilo dominari, el accessorium esse beneficium
sariura ut cancscere hominera, valaugeri, vel minui, coh.Torenlis. Cum itaque tam evidens sit utilitas

vel omnino quod natum est esse hoc enira non : topicorum, miror quare cum aliis a majoribus
continuum habet uecessarium eo quod non semper tandiu intermissus sit Aristotelis liber, ut oranino,
esthomo. Nam, cum homo est, aut ex necessilate, aut fere, in desuetudinem abierit, quando aelale
autut in pluribus est. Alio autera infinitura, quod nostra, diligentis ingenii pulsante sludio, quasi
,.. o.^, ^.

vel ambulante
— --,
fieri
,

molum
-, --

terra^, vel
- —
omnino quod
, a morle, vel a
erranles, et
somno
viam
exciiatus
veritalis
esl, nt

quajrentibus aperirel.
revocaret

a casu fit. Nihil enim sic magis nalum est, vel Neque euini sermonura aut rerum tanta est diffi-
econtrario. Nunc autem ut sequamur usum, cultas, ut a studiosis non possit intelligi, et utililas

Quem fenes arbilrium est, et jux, et narma loquendi, tanta est, ut prs caeteris expediat hunc agnosci.
(HoRAT., De arte poet., 72.) Satis enim inter caetera, qua3 translalionis arclis-

illud solum esse contingens quod intordum evenit, sima lege a Graccis Iracta sunl, planus est ; ila

jam dicitur alioquin neque propler

: araolam tamon, ut facile sit aucloris sui stylum agnoscere,
necessilatem, neque propter assistentem possibi- el ab iis duntaxat fideliter inlelligatur, qui sequuu-
litatem, dicetur contingere. Patet ilaque quod usus tur indifferentiae rationem, sine qua nemo unquam
Aristotele potentior est, in derogando verbis, vel nec apud nos, nec apud Gracos, sicut Graecus

abrogando verba ; sed vcrilatem rerum, quoniara interpres, natione Severitanus, dicere consueverat,

eam homo non statuit, nec voluntas humana cou- Aristotelem intellexit. Sane ipso librorura numero
903 JOANNiS SARESBERIENSIS 904
quasi quodam perfeclionis iiuspicio , ulilitatem ^. Nam quoniam acufo in voce srave contrarium est,
operis commendavit, et omnium, quae in mullis in magailudine autem levi, palam quoniam leve
voluminibus dilatavit anliquitas, quasi semfnlem aut grave aequivoce diceretur ad plura. Volenti
dedit. Singula verba ejus, tam in regulis quam in autem scire quid agalur, necesse est vim sermonis
exemplis, non modo ad dialecticani, sed fere ad excutere qua ignoia, fidus
: verborum intellectus
oranes proficiunt disciplinas. Octo quidem volu- constare non potest. Eo speclat illud Aui;uslini,
rainibus claudilur, fiuntque semper novissima ejus tractum quidem ab Aristotele, quoniam de fonte
poiiora prioribus. Primus autem, quasi materiam isto Iiauserunt omnes, quia in omni enuntialione
praejacit omnium reliquorum, el lotius logioje spectanda sunt tria : dictio, dicibile, et res. Est au-
qusedam constituit fundarnenta : docet enim quid tem res, de quo aliquid, dioibiio, quod de aliquo,
syllogismus, quid et ex quibus demonstratio, quaj diclio, quo dicitur hoc de illo. Inlerdum tamcn
principia artium et fidei, quse ab arlibus est, diclionem, rem esse contingit, cum idem sermo ad
quis syllogismus dialecticus, quis litigiosus, quid agendum de se assumitur, ul iu iis qufe prsecc-
probabile, quod paralogista falsigraphusve non ptores nostri materialiler dicebant imposita et
sequitur. Item quid propositio, quid problema. Et dicibilia ;
quale est, homo est nomen, currit est
quoniam ad probleraatum discussionem, probatio- „ verbum. Porro res, ut in pluribus, et dicibilia
nenique posiiionumprogrediendum est, ex quibus pertinent ad naturam ; diclio vero ex hominum
sint problemata, id est quaj propositiones ex pendet aibitrio. Itaque ad veri examinalionem
arte deducanlur in quaestionem adjicil, habita necesse est rem non oranino noliliae esse sublra-
distinctione quorum natura
prajdicamentorum, ex ctam, rei subjeclae, id est de qua agitur, dicibile
manat ratio quaestionum. Neque enim ad onmia convenire, et dictionem, ut omnis increpandi tol-
quae quaeri po.ssunt, quoniam uec omnia quaerere latur occasio, ntrique esse cognatam.
prudentis est, suas formas applical : sed ad ea, Cap. Vl.flt' titililale et conceptione triiim libronnn
qu« digna quaesitu sunt, et cognila, aliquid cou- iii topicis.

ferunt. Quolibet namque proferenle cnntraria autem elemcntarius est praRdicamentorura,

Sicut

opinionibus, aul contemptibilia quslibet, contem- periermeniarum vero syllabicus, ila et topicorum
ptibiliterque inquirente, sollicitari non expedit. liber, (luodammodo dictionalis esl. Licet enim in

Quia ergo ratio praedicamentorum, aut raajora, periermeniis agatur de simplici enuntiatione, quae

aut fequalia prsedicat de subjectis, problematum uiique veri falsive dictio est, nonduni tamen ad vira

dialecticorum quadripartitam docet esse naturam. colligendi pertingit ; nec illudassequitur. quo dia-
in

Vull enim (etsi de hoc possit, ut de cajteris arti lectices prsecipua opera versatur. llic vero primus
culis, disputari) ubi de majori et substantiali G est in rationibus exjilicandis, doclrinaraque facit

quaerilur, inquisitionem generis esse ; si de pari 'ocalium aigumentalionum, et sequentium com-

et subslantiali ambigitur, de definitione fieri plexionum pandit initia. Et sicut juxta ethicura :

quaestionem. Quod si de roajori et accidentali " Discipulus prioris eat poslerior dies, » ila primus
dubilatur de accidenle ; si de pari et accidentali, sequenlium hbrorum instrnctorius est. E quibus
de proprio constat inquiri. Verum quia de aliquo itaque locis sint problemata, primus aperit. Se-
quaerenti quid aut quantum, aul quale sit, minus quentes, unde, et quomodo probentur exponunt, et

subjeelo non dicitur recle, nec rainus praedicari quae propositio magis aut minus argumentabilis sit,

nec de minori quaestio esse rnonslralur. Proinde et quare. Non tamen huic operi tantura tribuo, ut

quid genus aut definilio, quid accidens sit, aut inaneni repulem operam raodernorum, qui equi-
proprium, docet longe coramodius iis, qui in dem nascentes et convalescentes ab Aristotele,

Porphyrio, aut categoriis explanandis, singuli inventis cjus multas adjiciunt rationes, et regulas

volumina multa el magna conscribunt. In consilium prioribus aeque firmas. Coeterum hoc Aristoteli

illorum non veniat anima mea, nec aliquis ami- debetur, quoniam qui a parte lolum probari do-
corum meorum praeceptoribus his utalur. Ad ha;c. cuit, ct a duplici parte, vel triplici, aut araplius,

quid induclio, et ubi ea uti expediat, et quoties j^ inferri posse monstravit. Eodem modo et in aliis.

dicatur oppositum, dicit, et qualiler oporteat dividi Ergo non modo Theraistio, Ciceroni, Apuleio, ct

ea quorum multiplex est significatio. Siquidera Boetio, adjeclorum babemus gratiam ; sed Peri-

ad multa prodest, vel illud nosse, quod aequivo- patetico Palatino, et aliis pra3ceptoribus nostris,

catio neque comparationem, neque nuraerum qui nobis proficere studuerunt, vel in explana-
pUn-alem admittit, ut conjunctim colligal, quod tione veterum, vel in invenlione novorum. Miror
divisira positum est. Nara vox, et angulus, aut tamen quare Peripateticus Palatinus, in hypolheti-

cultellus, nequaquam dicuntur acula, vel allerum carum judicio lam arctam praoscripserit legem, ut

aculius altero, quaravis singulum dicatur acutum. eas solas censuerit admittendas, quarum conse-
Ad hoc quoque prodest haec speculatio multipliciter quens in antecedenti clauditur aut destructo con-

dictorum, ul ex contrariis vis contrariorum srepis- sequenti perimitur antecedens. Siquidem argu-
sime perpendatur; si euim unum eorum aut aequi- menta recipiebat facile, sed hypotheticas respuebat,
ad multa, simili raodo ct nisi raanifesta necessitate urgento. Forte idoo,
voce, aut univoce dicitur
rfiliquum, ul qaidem in omuibus, aut ia pluribus. quod omaes, ut ait fioelius, voluct uecessariani
903 METALOGICUS. — LIB. III. 906

teiiere consequentiam. Vo!unl ulique, quoniam lioc A prsedicalur. Qiiare non corpus genui ardmalis,
erit

proliteutiu' ailjctta condilione ; .'^eil niliilominus eo quod pars est. Ulique genus omne, de specie
quaedam, ob evidenlem probahililatem, quae neces- veruraest,et de individuis, sine translalione et

silali plerumque assidel, admillunlur. Sicut enim figura. Nunquam enim improprie praedicatur, quo-
argumcnta dialeclis suflkiunt probabilia, sic el niam nulla familiarior est assignatio quam subslan-
probabiles consequcntiae : sed ulri^que vis urgens quaj in genere et specie reclissime judicatur.
tia',

deest, si uecessilas desit : ut si instauliam dederis, Corpus autera de homine, tigurative scilicel, per
docens in quo non sit. Aristoleles auiem fere ubi- synecdochen dicilur. Ex quo liquel, quod qui ob
que consoquentias ponil, sive aslruere, sivc unius partis evidentiam corpus dicitur, idem et

destruere doceal, quod positum est. Et quia anima ob alterius dignitatem. Sed mi-
dici polesl,

ad unum multa sequunlur, babenda est ralio nuliores philosophi, cum Porphyrio, vulgi sequun-
unde plura aslruendo vel deslruendo provenianl. tur opinionem qui fere id solum consuovil appro-
;

Ut enira ait Arislolcles : oninis qui dixit quid- bare, quod sensibus palel. Plato autem, et lara

libet, quodammodo niulla dixit, no quod plura Stoicorum quam Peripaleticorura dogma, hominera
unicuique ex necessilate eonsequenlia sunl. Ut reclius animam, quam corpus dici declarat. Quam
qui homineni dixit esse, el quoniam est ani- o seoulus scntentiam Marcus Tullius in libro De re-
mal dixit,
et quoniam animalum ct quoniam , publica, Tu non es is quem exterior fiqura
ail :

bipes, elquoniam menliset disciplin;»; susceplibile. (lesignat, sed mens cujusque, is est quisque. Do-
Est autem ra'ionabile problema, ad quod ratio- cloribus quoque EcclesiGe, Auguslino et caeleris, id
cinaliones fiunt et spisssB et bonaj. Tolus itaque ipsum placuil. Si quis hinc dubitat, legat Scriplu-
secundus liber iu eo versatur, quod est de ras, qua> principalum personale quodammodo ani-
accidente. Et cum naluram accidentium ele- maa tribuunt; et corpus hospitio comparani, aut
gantcr doeeal, tam ralionum tirmitudlno quam indumenlo.
cxemplorimi jucundilale, ad mulla commodus Item quinlus copiosissirae docet quot modis di-

est. Et quia solum accidenle ad comparationem calur proprium ; et in his, quid proprie et mulli-
venii, tertius comparahilium vim aperil, et pliciler docetquando recte posilum sit, ct quando
insistens naturae accidentium, quse sit eligendj sitperperam assignalum. Uiilissima aulem est haec
aut fugiendi ratio, el in ipsis eligendis, ;
quae speculalio ad aslruendum, et destruendum, quo-
prKelegenda, et in fugiendis, quse prae cffileris niam propriura, quod proprie dicitur, et cujus pro-
fugienda, regulariler monstrat. Ex quo liquet, prium est, seinvicem muta praedicatione concludunt,
quantum hsec disciplina physicae el ethicae pro- Cap. YlU.De titulodefiniendi quiexerceturinsexto.
dest. Cura haec disciplinae particula, in appe- ^
Porro sextus de definitione est, et arlem defi-
lendis et devitsndis, et in omnibus denique cora-
niendi luculenter tradit, ut qui islum plene noverit,
parabilibus vigeat, plane hujus lata est commen-
in statuendis aut evacuendis definilionibus haesi-
dalio, et male neglectus a prioribus, cum uti-
lare non debeat. Porro regulam definiendi arctis-
lilale conspicua, et verborum gralia jucundus sit,
simam docuit, et quara plene aut nullus, aut rarus
et lam ethicae quam physicie plurimum prosit.
assei|uilur. Ilaque Aristotelera prae caeteris oranibus,
Cap. VIL Brevis ratio quarti ct quinti. tam aliae disserendi ratiocinationes, quam defi-

Quartus autem exercet problemata, qua^ sunt a niendi titulus illustraret, si tam patenler astrueret

genere, et sic generis et speciei, et ad se, et ad propria quam potenler destruxit aliena. Cceterura

alia, cohserentiam docet. Ut liquidum sit omnibus, sicut validior hic expugnator exstilit, quam asser-

quanto dispendio temporis nostri negleclus sil a tor, ila plerique validius asserunt, quam iinpu-

jiraiceploribus nostris, in hac speculalionc, non gnenl ; neque enim oranes omnia possunt, ct quis-

credo diulius immoranduni : cum de rerum generi- que si etticaciam attendat graliae, proprio munere
bus multa superius dicta sint, el uou sit noslri insignitur. Ut de fidelibus taceam, Naso carmina,
proposili, in hoc opus speciales coramentarios fa- Cicero causas feliciter agit; Pylhagoras naturam cx-
p,
cere. Iloc taraen ab Arislotele (quoniam Porphyrius, culit ; Socrates morum prsescribit normam ; Plato

quem parvuli sequuiitur, aliud docuil) adjiciendum de oranibus persuadet, Aristoteles argutias procu-
puto, quonian] sicutgenus univoce, et non deno- ral. Sumpserunl hinc doctrinae sua; primordia
minative, sic nec socundum quid, prsdicatur. .Marius Viclorinus, ct Boetius cum Cicerone, qui
Unde consiat corpus non esse genus animalis ; ait singuli libros definilionum ediderunt ; illi quidera
enim, considerandum, si in aliquibus secundum definiendi noraen, usque ad quindecira species di-

quid participntur qenus ; ut si anmial aliquod sen- lalaverunt, describendi modos definitionis vocabulo
sibile vel visibile dicatur. Nam secundura quid sen- supponentes. Huic vero, de substanliali praecipue

sibile vel visibile dicilur animal, nimirum corpus ;

cura est ;
quae sic constare debet ex genere et sub-
secundum autem animam, uon. Quare non erit slaraialibus difterenliis, ut proposito coaequetur.
genus sensibile vel visibile aniraalis. Latenl autem Recte enim assignala est, cum fuerit a;qualis de-
([uandoque, et totum in partem ponenles, ut ani- finito, el planissiraa utitur interpretalione. Amo-
mal corpus sensihile- NuUo enim modo pars de tolo veuda est crgo non raodo aequi vocationis imposlura.
907 JOANNIS SARESBERIENSIS 908

sed omniuin quae inccrla sunt fugienda obscuritas ; A quare non cst genus vila immorlalitatis. Utique et
quoniam evidens esse debet, qufe redditur ut aliud hinc conslat, quia morlale et immortale, non sunl
innotcscat. Ergo et Iranslationes declinandae, et viventium species aut differentiae, sed potius modos
queecunque proprie non dicunlur. Ut lex, mensura vivendi indicant, aut naturae conditionem. Equidem
vel imn(/o eorum qu(t naturaliter jusla sunt. Sunt nihil mali in subslanlia, nam quod cujusque opti-
autem, ul ail Arisloteles, hujusmodi, pejora transla- mum, inest substanliae maxime. Est autem diffi-

lione; nara translalio facit quodaramodo notum, ciie, nisi multam rerum notitiam habenti, regulari-
quod significatum est per similitudinem. Omnes ter eam definire, cum substanlialia scepe incerta
enim transferenles, secunduna aliquam similitudi- ob diflicultatem rerum, et ignoraiitiam, vel
sinl, vel

nem Iransferunt. Quod aulem hujusmodi est, non propterambiguitalem sermonum. Sunt etiam plera-
facit notum nam neque similitudo inest, secun-
; que, quae, urgonte natura, propriis definilionibus
dum quam mensura vel imago lcx est, neque dici carent ; ut principia, eo quod sursum pergentibus,
Bolel. Quare si proprie mensuram vel imaginem eorum, quia non sunt genera , non occurrunt et in-
legera esse dicit, mentitur.Imago enim est, cujus dividua : eo quod differentiis substanlialibus ab
generatio per imitationem est. Hoc autera non inest invicem non separantur. Porro hic descriptiones
legi. Si aulem non proprie, palam, quoniam obscure g pro definilionibus sunt, probabiles quidem magis,
dixit, et pejus quolibet eorum, quee secundum quo ad definilionum formam magis accesserint.
translalionem dicuntur. Nota aulem sic accipienda Earum tamen roajorest indulgentia. Est autera quid-
sunt, quod bene dispositis inlellectu innotescant. libel fecisse facilius quam benefecisse, quia virtus
Quod autem nec ex simpliciter nolioribus, nec ex semper in arduo est. Cura vero de definitione con-
his, quas nobis notiora positum esl, non facit ad stabit, ad construendum deslruendumque proposi-
definitionem. /E(/uicolam quoque, id est cequimem- tum, efficacissima est ;
quia cum ipso pariter infir-
brem, delinito oportet fieri definitionem, ut si quae- malur, aut convalescit.
ratur quid sit speculativa scientia, neulrum, nec Cap. IX. De problemate ejusdem, et diversi, quod
speculaliva scilicet, nec scientia, relinqui debet agilatur in septimo ; et communia quasdamtopi-
ambiguum. In ipsis quoque subslantialibus defini- corum.
ponendura est, quod vergat ad passio-
Seplimus quoque a definitionibus pendet, evol-
tivis nihil

nera. Auclore siquidem Aristotele, omnis passio vitque problemata, quae de eodem sunl, et diverso.
In hujus autera discussione pluiima altritio est,
magis facta, abjicit a substantia. Differentia autera
non hujusmodi. Nam magis salvare videtur id, cu- quoniam conlrarium concursus rationum, dubitandi
Et simpliciter impossibile materia esl. Caeterum sicut diversum, sic et idem
jus est differentia. est

esse singulum, sinc propria differentia. Nam cum C alicui multipliciler dicitur nam utrumque genere, ;

specie et nuraero. Sed quae genere diversa sunt,

non est gressibile, non erit homo. Simpliciter au-
illico et sequentibus. Econtra, quae idem numero,
tem dicendum, secundum quce atteratur habens,
Omnia enimhujusmodi, slatim et caeteris modis uniunlur. Maxime indubi-
nihil horura differenlia illius.
tanler, quod unum est numero, et idem alicui, ab
cum magis fiunt, adjieiunt a substantia. Quare si

aliquam hujusmodi differentiara assignavit, pecca-

omnibus idem videtur dici nam et hoc est esse ;

simpliciter idem. Solet autem et hoc assignari raul-

vit. Simpliciler secundum
aulem non alteramur
lipliciter proprie autem et primum, quando no-
differentias. Unde etiam Plato arguitur, mortem in ;

animalium definitione ponens. Licet enim non fiat, mine vel dofinitione idera assignalum fuerit ; ut
veslis, tunicae, et animal gressibile bipes, horaini,
id est magis aut minus praedicetur, eo quod hujus-
et quod natura ferlur sursura, igni. Torlium vero
modi non suscipiunt magis aut minus, differentia
tamen non est; sed forte rectius habitum nolat, et quando ab accidenle, ut scdens vel rausicum So-
crali omnia enim haec unum numero volunt signi-
:
passionis habilitalem, aut magis necessitatem iudi-
ficare. Quoniam autem verum est, quod nunc
cat palienli. Hoc aulem facile suadebitur Chri-
dictum est, ex perraulantibus appellationes aliquis
sliano, qui immorlalitatem exspectans, conditionem
non corrumpi D addiscet; ssepe enim praecipientes nomine vocare
vivendi credit mutandara in raclius,
aliquem sedenlium, pei'muiamus quando forte non
naturam. Glorificabitur enim substanlia, et sine ;

intelligit is, cui praeceplum facimus, velut ab ac-

corruplione sui eximetur anecessitatepaiiendi. Ipsa
evanescet, eidente, et eo magis intelligenle, et jubemus seden-
quoque habilitas passionis perpetiendje
induet morte ab- tem vel disputantem vocare ad nos palam quo- :

quando raortale immortalitatem

sorpla et corruptibile nunc, incorruptionera pos- niam eumdem opinantes, et sccundura nomen, et
;

sidebit. Nec mirum raortalitatem passibilitati

secundum accidens significare ergo idem (quem- ;

ascribi, cum immortalitas ipsa, secundum Aristo- admodum diclum esl) Iripliciterdividatur. Itaque nOn
raodo definitionum, sed generis, proprii, acciden-
telem, passio sit dicenda. Ait enim : Passio vita; et
Quoniara autera tis, necessaria esl cognitio, tam ad astruendum
casus, immortalitas videtur esse.
conce- quam ad destruendura ea problemata, quae de
verum est quod dicitur, palam fiet, si quis
dal ex mortali aliquem fieri imraortalem. Nullus eodem sunt et diverso, sed nihil ad alterulrara ope-

enim dicet aliam eum vitam sumere, sed casum ram definitione utilius, quoniara nihil efficacius,

aliquem, vel passionera huic eidem adgenerari ; nihil notius esl. In iis autein septem voluminibus,
909 METALOGICUS. — LIB. IIL 910

ob ubertalem locorum, consfare rectissime dicitur A suarlendum magis proficial, el omnium dicendorum
suiiima topiconim ; qiiae, ut ait Isidorus, sic dicta paret laudabilom facultatem.
sunt, quoniara tououc contincnt, id est locos, qui Cap. X. De ulUitate octavi.
sunt argumeniorum sedes, fontes sensuura et ori- Familiare est omnium peritorum artificum, artis

gines diclionum. Pro eo enim disciplina ipsa dicta suse instrumenta praeparare, antequam experiantur
est lopice, quol locorum doctrinara Qui vero
facit. usum, ne conatus propria; facultaiis inanis sit, si

librum hunc diligentius perscrutatur, non modo domesticis caruerit instrumentis. Sic in re militari,
Cicsronis et Boetii topicos ab his septem volumi- praevidet dux arma, et impedimenta mililia;. Arehi-
nibus erulos deprehendet, sed librum divisiooum, tectus cum instrumentis materiara perquirit, in qua
qui compendio verborum, et elegantia sensuum, se, et illa, exerceat. Naula clavum, rudentes, re-
inter opera Boctii, qufe ad logicam spectant, sin- mos, anchoras, et CKtera navigii armamenta com-
gularem gratiam nactus est. Non omnes tamen ponit, ut eorum fretus adminiculo, propositum artis
locos liuic operi insertos arbitror, quia nec potue- possit rectius expedire. Itaque pari modo, rei ratio-

runl, cum ct a modernis, hujus pra^cunte beneficio, nalis opifex, et campi doctor eorum, qui logicam
seqiie nccessarios evidentius quolidie doceri cou- profitentur, in praecedenlibus instrumenta dispu-
spiciam. Versatur in his inventionis materia, quam g tandi, et quasi armatironum suorum locavitinarena,
hilaris meraoriae Willclraus de Campellis, postmo dum sermonum simplieiura significationem evol-
dura Catalaunensis episcopus, definivit, etsi non veret, et item enuntiationum locorumque naluram
perfecle esse scienliam reperiendi mcdium termi- aperiret. Consequenter autem instrumentorum exer-
num, et inde eliciendi argumcnlum. Cum enira de citium docet, et quodammodo congrediendi artem
inhaerentia dubitatur, necessarium est aliquod in- tironibus tradit, et quasi raembra moveat colluctan-
quiri raedium, cujus interventu copulenturexirema; tium, proponendi et respondendi, convincendi el

qua speculatione, an aliqua subtilior, vel ad rera evadendi, vias monstrat, et eam propter quara cae-
etficacior fuerit non facile dixerim. Medium vero tera praeinissa sunt, facultatem praeceptis informat.
necessarium est, ubi vis inferentise in lerminis Vt autem prsemissa; similitudinis sequamur propor-
vertitur, si enini inter totas propositiones sit, ut tionein, quemadmodum categoriarum elementarius,
polius sit obnoxia complexioni partium, quam par- periermeniarum syllabicus, praemissi topici, diclio-

tibus complexis, niedii nexus cessat. In iis autem, nales libri sunt : sic topicorum oclavus, constru-
quoe terrainis, aut terrainorum parfibus, vim ur- ctorius est rationum, quaram elementa, vel loca,
gendi habent, locus ab ea habitudine est, qiife est in praecedentibus monstrata sunt. Solus itaque ver-
inter id quod demitur conclusioni el id quod dem- satur in praeceptis, ex quibus ars compaginatur, et

pto succedit, succedentia enim a praecedenlibus ^ plus confert ad scientiam disserendi, si memoriter
convincuntur. Quod autera utrobique raanet iramo- habeatur in corde, et jugi exercitio versetur in

bile, nec probantis violentiam, nec probati recipit opere, quam oranes fere libri dialecticae, quos mo-
fidera, et siout a significatione conlrahunl terraini derni praeceptores nostri in scholis legere consue-
ut universales dicantur esse, vel singulares, sic ut verant; nam sine eo, non disputatur arte, sedcasu.
unus sequatur ex altero, vel propulsetur ab altero, Caeterum ut pluriraum prosit, aliorum necessaria
facil cohferentia vel repugnantia significationum. est cognitio, qui etsinon abundent praeceptis, nisi
Nisi enim res significatto sibi cohsereant aut repu- raro, rcrum taraen sermonumque utilissimara do-
gnent, non est quare in termiiiis familiaritas aut ctrinara faciunt. Quia ergo etercitatio dialecticaa
hoslilitas requiratur. Non est autem facile in singu- ad alterum est, pares, quos producit, et quos ra-
lis semper explorare, quam firnius rerum sit nexus, tionibus munivit, et locis, sua docet arnia tractare,
aut quanla dissensio, et ob hoc quid simpliciler ne- et sermones potius conserere quam dexteras, et

cesse, quidvc magis probabile sit, indicare inter- tanta cautela imbuit, ut totius eloquenliae praecepta
duni difficilius est. Sed quod frequentissime sic, hinc tracta principaliter, velut a primitivo fonte
probabile quidcm, quod nunquam aliter, magispro- originis suse,manare perspicuum sit. Indubitanter
babile, quod aliter esse non posse creditur, neces- D enim verura est, quod fatentur Cicero et Quinti-
sarii suscipit nomen. Nam penes naturam est ne- lianus, quia hinc non modo rhetoricorum adjumen-
cessariorum possibiliumquo definilio, sola siquidem tum, sed el principium rhetores, et scriptores ar-
vires suas agnovit. Adamas diu habitus est inseca- lium assumpserunt : postmodura tamen propriis
bilis, quia nec ferri nec chalybis verebatur acu- dilatata est institutis. Versalur ergo tota dialecticae
men, tandem vero, cum plumbo et sanguine hirciuo agitatio, quoniara alter alterius judex est, inter op-
seclus esset, patuit factu facile, quod prius impos- ponentera et respondentem. Horum vero uterque
sibile videbatur. Ergo solitus rerum cursus diligen- finem suum assequitur, si nihil omittat ex contin-
ter adveriendus est, et quodamraodo excutiendus gentibus : si proposito sic insistat, ut et se, et ora-
naturse sinus, ut necessariorum probabiliumque tiouera increpationi subducat. Non enira scraper
natura clarescat ; nihil cnira est, quod ad locorum cadem est increpalionis occasio ; nam plerumque
notiliam magis prosit, nihil quod veritatis notitiam propositi, plerumque proponentis culpa est. Siqui-
amplius pariat, nihil quod ad docendum aut ad per- dem, ul ait Aristoteles, non est in altero tanlam
911 JOANNIS SARESBERIENSIS 912
bene finiro commune opus; nam el qui liiigalorie A dubiorum noa faciunt fidem. Ad occullationem vero
interrogat, prave disputat, el qui in respondendo proposili, imo ut uterque gignadiorum noti compos
non concedit quod videtur, neque suscipit quidquam, facilius sit idiotismus et orthouoismus, perulilis
quod vult intenogans inquirere manifestum eliam : est. Uluterque scihcet sicartem dissimulet, quod
quoniam non similiter increpandum, et per se ra- aut eam non habere credalur, aut quod habita nolit
tionem, et inlerroganlem. Nihil enim prohibet ra- uli. Semper enim suspecta est artis ostentatio ; el
tionem quidem pravam esse, inleri-ogantem vero.ut econtra facihus aduiiltuntur, via simplicigradientes.
contingit, oplime contra respondenlem disputare; Sed praj omnibus utrique expedit nosse fideliter
nam contra dyscolos, non possibile forlasse slatim circa quid conthgenlium verselur intenlio. Siquideni
quales quis vuh, sed quales contingit, facere syllo- non facto manifesto quid est quod positum est, uon
gismos. Est autera pravus socius qui impedit coni- est facile argumenlari; nam cx hoc, vel ad nomen,
mune opus. Quahtor vero facienda aut vilanda sit aut seepe nulla est disputatio. Ratio enim non habet
alterutrius increpatio, an ulilius, an subtilius et stri- processum, nisi intellcclus allercantium alicui in-
clius deceal, incertum habeo. Porro bene interro- nilatur articulo. Nam ut obviatio sit, necessc est
gantis opus est, ul faciat respondenlem improbabi- eadara leri viam. Krgo aut una debet esse inter-
lissima dicere, et alia quidem, quam quas propter rog^lio. aut multipliciias suis est ralionibus distin-
B
posilionem sunt necessaria respondentis autem
: guenda. Unde Aristoteles, quoniam autem conces-
non propter eum videri accidere impossibile, aul sum est respondenti, non intelligenli, dicere, quo-
quod prseter opinionem est, sed propler positionera. niam non intclligo, et multiplicilcr dicto, non ex
Diversum enim fortasse peccalum cst, ponore pri- uecessitate confiteri, vel negare; pa'am qiioniam
mum, quod non oporlel, et po.situm non servare primum quidem, nisi planum sit quod dicilur, non
secundum modum at opponens, etsi interdum ad
: pigritandum dicere, non intelligere. Nam saepe ex
inductioncm, ut detur universale, aut in magniturli- eo quod non plane interrogantibus dant, obviat ali-
nem orationis, aut ut manifestior sit oratio, nego- quod clilficile.autem nolum quidem sit, mulli-
Si
lietur, inomnibus pra-cipuam virlutem ducit occul- piiciter auleni dicluui, si in omnibus quidein verum
talionem conclusionis, ut oratione per conclusionem vel falsum sil, quod dicitur, dandum simpliciter,
explela, quseratur propter quid. Unde in nuptiis vel negandum. Si vero in aliquo sit falsura, in
Mercurii et philologiw, dialectica in manu serpen- aliquo autem verum, significandum est quoniam
tem geslal, et formulas, ut astutia serpentis, qufe multipliciler dicitur, et propter hoc, aliud quidem
propositum tegit, mordeantur incauli el rudes, aut falsum, aliud autem verum; posterius enim diviso
improbi per ralionis formulas erudiantur, aut con- incertum, si el in principio conspexeril, dubium.
vincantur. Consislit autera caulela, in ordine et Si autem non praeviderit dubium, s?d in alterum
modo explendi proposilura, sive dividendum, seu respiciens posuerit, dicendura ad cum, qui in alte-
definiendum, seu colligendum sit recteque pro- : rum ducit, quoniam non ad hoc inspiciens dedi,
cedit ex praeexistenti cognitione locorum et argu- sed ad alterum eorum;nam pluribus existenlibus,
mentationum, aliorumque sermonum, quibusdefini- quse sub eodem nomine, vel sub eadem oratione
tiones el divisiones explicantur. Nam loci argumen- sunl, facilius est dubilalio. Si vero planum sil et
tandi, et dividendi, deliuiendique, plerunique sunt simplex quod inlerrogalur, aut autnon, respon-
sic,
communes; sed vis artis in argumentationibus am- dendum : Ul euim est apud Angellium « Qui in ta- :

plius viget. In ipsis quoque syllogismis violentior libus plus vel minus respondet quam qua;ratur ab
est, sive inlegrilate sui
media perfectus sit, sive eo, lincam recte disputandi ignorat aut dissimulal. »

propositione subtracta, ad mndum enlhymemalis Siquidem qui aut mulliloquio, aut disloila respcn-
conclusionem acceleret ideoque usus magis ejus
: sione col'egam impedit, non modo pravus socius,
facil ad allerum. Inductio vero levior est, sive ma- sed inanifesle protervus est; praeserlim si non ha-
luriori incessu a pluribus progrediatur ad unum bens inslantiam, admissis parlicularibus, conlra-
universale, aut particulare, sive acriori impelu ab dicit universali ; nam sins inslanlia quae sic, vel vi-
uno, ad exempli formam inducto,ad unum, infe- D dealur, prohibere oralinnem, pi'Olervire esl. Si crgo
rendo prosiliat. Hic autem modus magis oralorihus in multis apparente, non dederit umversaliter, qui
congruit : interdum tamen ornalus aut explicatioiiis non habel instantiam, manifestum quoniam pro-
causa, conducit et dialeclico magis enim pei'sua-
; tervit, nisi forle conlra habent argumentari, quo-
sorius est quam urgens. Unde, sicut Marcus Tul- niara non verum esl quod infertur. Siquideni si con-
lius in rhetoricis testis est, Socrates hoc argumen- sequeiis falsuin cst, palam est quoniam ex antece-
tandi genero ssepissime utebatur. Caelerum cum dentibus veris non provenit : nam ex vero nuuqiiam
exerapla ad probandura quid, aul plura ferunlur, falsum, « pro eo quod veritatis integer sinus nec
aut singula, convenientia esse debent, el ex qiiihus parit nec alit mendacium. » Non tamen suflicit iii

scimus : qualia Homerus, non qualia Cherillus. Si conlrarium argumentari ; eo quod plura contraria
autera ab aucloribus transsumantur, Homeroquidem opininnibus, plerumque facile non solvuntur, hinc
Graecus, Latinus autem Virgilio ulatur ct Lucano; inde colluctantibus argumenlis; namZeno quod no n
domestica namque exempla magisraovent, etignoia. contingit moveri, nequestadium periransiie, el Km-
913 METALOGICUS. — LIB. III. 9i4

pedocles ab adverso orania moveri contendil. Sed A plerumque laudabile, inlerdum vero defectus indi-
paucorum opinio, pra;sertim quam firmis.sima ralio cium e;l, eo quod non esl proposilum certum, aut

non munit, aeque firmae et communiori opinioni ei via non palet ad processura, qui easdem replical
non derogat. Itaque protervus esl, qui in talibus, orbitas, et auras eadem circinat, et movetur ju-
nec instantia, nec contrariis utitur argumcnlis ; esl giler, nec promovetur.
enim in disputalionibus protervia, responsio prreler
Ileschelinus faber (34), sicut magister Willelmus
hos raodos syllogisnii corrupliva. lla quidtm, ex
referebat, illorum morem sequebatur, qui nihil in di-
parte respondenlis ; nam in iuterroganle niliilomi-
sputationibus certum appelunl, et sic rem fabrilem,
nus est, si patefacto quid datum sit, inepta verbu-
sicul lii expediunt dialeclicam, exercebat. Prajsto-
lorum occasione in contrarium lcndit, fidelem non
labatur enim non ab arle, sed forluna.operis finera.
recipieiis intelleclum, sed aucupans syllabas, et ad
Dum enim coclam massam volverot in incude, eara-
uomen inaniler disputans. Taiito quidem improbior
quo formaret ad iclum raalloi si forte interrogare- ;

est protcrvia, quanto acrius quisque sic urget. C»- lur quid fieret, non certum quid rospondebat, sed
terum ulerque alierius propositum impedit, sine
raulta disjunclim, pula cultrum, aut falcem, aut
prolervise vilio, si officii sui partibus probe renila-
vomerem, aut aliud ad quod maleriam cnsus indu-
tur, aut urgcat
u-i'.. -„i .
pula si lardum natura vel usu, ad-
_ .
:

• • , B cerel ,
:
„
non emm quod volebat, sed quod „i „, „.,,
poteral,
, . , ,

hibila celerilale quis urgeat ; si acrem ingenio, vel

producebatur. Nihil aulen minus perilum decet
exercilii assiduitate, quis, adhibila gravilalis mora,
ariificem, quara sequi casum, non arbilrium ratio-
relardel ; si tegit quis proposilum, ut aite doludat ;
nis : proinde raiionum undecunque, ad slaluendiim
si alter detegit occultalum, ut prudenter evadat, et
vel deslituenduni positionem, conquirenda est co-
quidem in huuc modura pluiima. Si vero falsum
pia, ut urgendi instandique facullas comparelur. Et
sequi videalur ex vero, etsi ubi fallacia sit non sit
si advorsarius deest, secum quisque experialur
perspicuura, coustat quoniara sopliisticus est syllo-
quse, quot, et quanta proposilae quseslionis articu-
gismus, aliavo argumonlatio fallax qindem et per-
lum muniant aut impugnenl p sic enim facile erit
fida, cui fidem haberi non oportet. Hoc aulem lili-
cogendum et reluctandam, et sive
qiiisque idoneus ad
glis, quam doraonstrationi, aut exorcilalioni diale-
agonizandum, seu suadendum,seu pliilosophandiim
cticae niagis facit ; nam sophisma est syllogismus
fueril, urgentias inslantiasque habens aut supera-
litigatorius philosophema vero^ demonstrativus
; ;
bit, aut evadot cum gloria, aut docenter sibi, et
argumentum autera, syllogismus dialeclicus ; sed
sine ignominia superabitur. Fuit antiquilus ha;c in
aphorisma, syllogismus dialeclicus contradiclionis.
re mililari disciplina Romanorum ut qui armis
f"e.;ant oxercendi, ab ineunte a^tate assuescerent
Horum omniura ncccssaria est cognilio, et in fa- G
railitiaD iniaginariae, et ludentes ineojugiter versa-
cullalibus singulis perulilis est exercilatio. Ilaque
assuescendum reulur adolescentos, unde postmodum in necessi-
esl disceptalioni, el priraa initia me-
tatibus reipublicas feliciler triumpharenl. Telorum
moriter revolvenda, distinguenda necessaria et
probabilia, ab opposiiis, et a se invicem excutien-
quisque noverat usum, et qualiter equitem, qualiter
:

das sunt voeum significaliones ut faciles, scieatiam

peditem, nunc instare, nunc fugere, nunc caesira,

habenti, una oratio in plures Iranseat, aut plures

nunc puncliin ferire operleat, domi prsediscebaiur.
reducantur unara. In Sic suorum instrumentorum nocesse est logicum
in univorsalibus aut astruen-
expeditam habere facullatem, ut scilicet principia
dis, aut depellendis, diligentia raajor, cum in eis
profectus aut periculum evidentius constat novoril, probabilibus abundet, syllogizandi et indu-
: pro eo
quod non est sine universali syllogizare. Porro,
cendi omnes ad raanura habeat raiiones. Vires

cum in onini sermone prjccipua virlus

quoque adversarii raetialur ;
quoniara et ex hoc
sit brevita.s,
tum in eo, qui ad allorum pleriimque negotii pendet eventus. jNon est enira
est, efficacius operalur,
satis iu alloro tautum bone finire comuiuue opus
acceptalur gratius et clarius enitescit ; nam in pro- ;

omniuin siquidera sicut interrogantis aut doceiitis iniperi-

lixitate majus dispendium. Quod si non
potest accolorari proposilura, novitate rerum, qua3 '''''' P'e™mque tarditas auditoris, aut roi
^'*^ diffi
D
tainen praeter rera non vide8nlur,purgandaest niora cultas,cum qui agit ex aite, voti compotera esso
;

quoniam, ut ait Aristolelcs, quisquis unam oratio- non siait. Est autem, ut ait Palladius, magna pars
nem multo loraporo intorrogat, male inquirit nara ;
prudentiije, ejus cuin quoagitur teslimare persouam.
si respondonte interrogato quod interrogatur, palara In jure quoque caulum esl, quia nemo debet esse
quoniam mullas interrogationes inlerrogal, aut ignarus ccnditionis ejus, cuin quo contrahit. Ergo
freqiienter easdera. Quare aut venatur, aut non lia- ot aliter cuin erudito, aliter agendum est cum eo,
bet syllogismum ; nam ex
paucis omnis syllogismus ;
quem rudein nosti ; nam eruditus syllogisticis, ru-
si vero non respondonto, quoniam non increpal, dis urgendus est ralionibus iuductivis. Caeterura ul
vel recedit. Contingit autem mulliplicare interro- quis veniat ad profectum, sicul studium exercilii,
gationes, ut rcprehonsionis detur occasio, et unde- ita et venam laudabilis necesse est subesse ingenii.
cunque justae increpalionis ansas eliciat ; el hoc Ingenium vero bouum esl, quod vero facile acquie-

(34) Cod. ms. Cantab. hahet faber Conchis, sed magister Willelmus de Conchis, magis placeret.
 . ;

dis JOANNFS SARESBERIENSIS 916

scit, et falsum aspernalur ; hoc autem primum a A videnlur indigna, et eos, qui in lalibus diraicant,
natura oriuir, per formitem innatse rationis ; deindo aut desipere, aut non sapuisse coavincunl. Ilaec

afFeclione boni, et usu, vivacius convalescit. Usus autem sunt, quae scita non conforunt, et ignnrala
qnidem e.xercitium roborat, paritriue facullatcm non Iffidunt : iisopcram, dare ad philosophiam non
probandi et examinandi veri facilius tamen, el ex-
; tam accessum pi-fcparat quam recessum ; neque
peditius, si arlis praeceptorumque compendio soli- enim proficientis, sed difficienlis ingenii indiciura
detur. Sed licet nuuc ad alterum contingat utiliter ost. Unde elcganlcr beatus Ambrosius : « Libenter
exerceri, collatio meditatione videlur uliiior. Ul fateor me nescire quod nescio, imo quod scire
enim ferrum ferro acuilur, sic ad vocem alterius, nihil prodest. » Porro probabilium invostigatio, ex
contingit animum colloqucntis acutius et etticacius quibus fcre scientia est humana, quodammodo ma-
excitari ; sed maxinio si cum sapiente aut niodcsto nat a fonte topicorum ;
qua; rerum sormonumque
sermo conserilur, alioquin os slulti, quod cbullit adjunctione deprehcnsa, parant copiam rationum ;

stultiliam, et prolervus, qui modestiam nescit, non ut si quis ia eis suffieienter instructus fuerit, illud

tam facile ingenia adolescenlium, qui aliis per imi- Pylhagoricum verum esse cognoscat, quia de omni
tationera appetunt conformari, erudiunt, quani per- re potest in utramque partem probabiliter dispu-
vertunt non informant ad vitam, nec instruunt ad
; tt tari ipsam vero, sicuti est, deprehendere vcrita-
;

scientiam, sed infaluant animam, et toxicant lin- tcm, divinae vel angelicae perfectionis est ; ad quam
guam. Itaque licet nihil raagis mutua collalione tanto quisque farailiarius accedit, quanto verum
prosit, non est lamen cum omni disputandum, ne- quaerit avidlus, araat ardentius, examinat fidelius,
que contra quemlibet exercitandum. Necesse est et in conteraplatione ejus jucundius delcctatur. Haec
enim, ul ait Aristoteles, contra aliquos pravas fieri summatira excepta, ad instanliam provocantis re-

oraliones. Nam omnino tontat vi-

contra eum, qiii toxui ; non quidcra quod ulilitalem aut conceptio-
deri perfugere,justum quidem omnino lentare syl- nem prfficedentium librorum plene descripserira
logismum facere non pulchrum autem, eo quod
; (ho<!enim supra vircs raeas est, et a proposito alie-
non oportel consistere statim conlra quoslibet ne- ; num), sed ut articulos, qui proponebantur, et cri-
cesse esl enira laboriosum sermonem accidere nam ;
niinabantur inulilcs, officiosos esse monstrarem.
qui exercitali sunt, non possunt abstinere a dis[iu- Iilem quoquo in sequentibus proposilum esl ; sci-
lalione certaloria. Sed nec ubique, nec semper, nec licot ut potius cBmulo occurratur, quam ul in ar-
de quolibet dispulandum. Sunt enim plura, qua; tes, quas omnes docenl, aut discunt, coramentarii
dispulalionem non admitlunt sunt quae humanas ; scribantur a nobis. Cui ista non placent, doceat
excedunt rationes, et tantura fidei consecranlur. potiora.

Sunt et qufe inlerrogante ocque respondente

G
ac

LIBER QUARTUS.

Redire compenor ad materiam intermissam, et licem summam operis dedignalus, totum componit

quas studiis gravioribus fuerat prius praeponenda. certus, quod ciijusque arlis perfectio, gloriam sui

Nam et processus statis, gradus ordinis, conditio- praeconalur auctoris. Unde cum inventionis instru-

nis forma, tu de imminentibus causis, et domesticee nienla procurasset et usum, quasi in coBflatorio

rei oneribus ad praesens taceam, occupationem sedens, oxaminatorium quoddam studuit cudere,

aliam exigebant. Sed quoniam tcmeritas amuli non ,, quo diligcntissima fieret exaniinatio rationum. Hic
quiescit, et tu, cui mos gerondus est, opinionismo,T3 autcm est Analyticorum liber, qui ad judicium
senlcnliam quseris, quae pro tempore licuit, succin- principaliter spectal, et tamen ad inventionem ali-

cta brevitale percurram. Jucundura enim fucrat, quatenus proficit. Nam disciplinarum oraniura con-

ut Senecae verbis utar, in antiqua redire tempora, nexae sunt rationes, el qu«libet sui perfectionera

et ad annos respicere meliores, nisi amaritudo, ab aliis mutualur. admi-

V'ix est, qu« sine alterius

qu!e partim ex meatu, partim ex alia sollicitudine niculo, lamen omnino aliqua est quae ad sum-
si

incumbil, animum prKgravarel. Quia tamon visum mum possit ascendere. Ut aulcm opinionis meae
est tibi meum et Cornificli examinare confliclum, judicium plene cognoscas, quid de hoc opere sen-
jnvitns, et quodammodo Iractus, in hujus palfcstree tiam, paucis adverte.

descendo arenam. Sed haec hactenus. Cap. II. Quod scieiiiia hcec utilis est ad omnia, et

Cap. I. Quod liber Analyiicorum est rulionum unde hcec sortila sit nomen.
exami7ialorius Analyticorum quidem perutilis est scientia, 6t

Campidoctor itaque Peripatetica; disciplinte, quic sine qua quisquis logicum profitetur, ridiculus est.

prse cseteris ia veritatis indagatione laborat, infe- Ut vero ratio nominis exponatur, quam Graeci Ana-
 : . ;

917 METALOGICUS. LIB. IV, 918

lylieen dicunt, nos possumus resolutoriam appel- A Cap. IV. Quce sit libri primi conceplio.
tamen assignabimus, si dixerimus
larc, familiarius CKterum quod necesse est sciri, verissime et cer-
eequam locutionem nam illi ana iequale, lexim lo-
; tissime tradilur. Hoc equidem est, quid propositio
cutionem dicunt. Frequens autem est, cum sermo dialeclica, aul demonstrativa ; universalis, particu-

parum est inlellectus, ut eum in notiorem resolvi laris, aut infinita ; quid tcrminus, praedicatus vide-
desiderenius Kquivalenter; unde et inlerpres meus icet, aut subjectus ;
quid syllogismus perfectus,

cum verbum audiret ignolum, et raaxime in compo- aut imperfeclus; quid in toto esse, aut non esse,

sitis, dicebat analetim hoc, quod volebat sequiva- quas propositiones ad usum syllogizandi converti

lenter exponi. Nam h»c resolutio inlellectui ad coutingat, et quas non : quidve obtineat in his,

scienliam adminiculalur quam plurimum. Ca;terum, quK modernorum usu dicuntur esse de naturali

licet necessaria sit doclriaa, liber non eatcnus ne- raateria, aut contingenli, aut remota. Quibus prae-
cessarius esl ;
quidquid enim continet, alibi facilius raissis, trium figurarum subnectit rationes, et tam
et fidelius traditur, sed certe verius aul fortius exlremitatura quara medii definitione praemissa,

nusquara. Siquidem et ab invito fidem extorquet : quot et qui raodi in singulis figuris, ex com-
quippe violentus est, et quodam Caesareo impetu, plexione extremitatum proveniant, docet; data

nuUas nibi hoste subacto, gaudet habere vias » quidem semenle rationis eorum, q\iof, sicut Boe-
« :

g
amici gratiam nullius momenti facit. Quod ulique tius asserit, Theopbraslus et Eudemius addide-

satis congruit ofiicio judicaniis, cum aifectus amici runl. Deinde habila modalium ratione, transit ad

vel hostis, sinceritatem judicii perverlerc soleat. commistiones quae de necessario sunt, aut contin-
Porro exemplorum confusione, et trajectione litte- genti cum his quae sunt de inesse, ut quid ex his
rarura, quas tura de industria, tum causa brevitalis, in singulis figuris proveniat, oslendatur. Nec tamen
tum ne falsitas alicubi exemplorum arguerelur, dico ipsum quod legerim nisi
Arislolelem alicubi,
inlerseruit, adeo confusus est, ut cum magno la. forte quod ad proposiium, de modalibus sufficien-
bore 60 perveniatur, quod facillime t.-adi potest; et tcr egisse; sed procedendi de omnibus fidelissimam

plerumque dum mendacium vitat, nec verus nec scientiam tradidit. Expositores vero divinae paginae,
falsus est, aut forte mentitur; si tamen protervia ralionem modorum pernecessariam esse dicunt; et
calumniam facit. modum sive expressus, sive tacitus sit, plurimum

Cap. III. Quod liber non eatenus utilis est ad phrasim atlendendum. Nam in hac, quam perfccisti destruxe-
runt, modus subticelur, et intelligitur perinde ac
comparandam
necessariae si modus hic, voluntate scilicet, apponeretur. Ut et
Sicut autem regulae utiles sunt, et
ad phrasira ibi:
ad scientiam, sic liber fere inutilis est
q Tenerum spe devorat agnum,
instruendam, quam nos verbi supellectilem possu-
mus appellare. Est enim phrasis comraoda verbi Est enim modus, ut aiunt, quasi quidam medius
facilitas in quavis lingua. Ergo scientia meraoriter habitus terminorum. Et profeclo licel nullus modos
est firmanda, et verba pleraque excerpenda sunt omnes, unde modales dicunlur, singulatim enurae-
-
ea enira debet esse philosophantis cautela, ut ver rare sufficiat, quod quidem nec ars exigit, tamen
borum inlellectui semper insistal, el prseter hoc raagistri scholarum inde cominodissime dispulant,
diligenler excerpat verba, quae alio comraode trans- et, ut pace muliitudinis loquar, Aristotele ipso

feruntur, et quorum potest esse frequentior usus. commodius opinor. Utique quod sive ob verum mo-
Reliqua coaequantur foliis sine fruclu, et ob hnc dum, sive ob solam formam dicantur modales, ea-
aut calcanlur, aut sua relinquunlur in arbore. Unde rum, apud plurimos Scripturarum locos, necessaria
qui Aristotelem sequuntur, in turbalione nominum est cognitio. Caeterum in his prascipuam arbitror
et verborum, el intricata subtililale, ut suum vin- esse usus auctoritatem, quisermonum auget aut
dicent, aliorum obtundunt ingenia, partem pessi- rainuil, mutat aut evacual, significationes. Quod
mam mihi pra^elegisse videntur, quo quidein vilio patet in eo quod esl contiugens, cujus latissiinus
Angelicus noster Adam mihi prae caeteris visus est usus, quO possibili aequabatur, in communi raoder-
'^
laborasse in libro, quem artem disserendi inscri- norura usu parietes scholarum nusquara egreditur.
psit. Et « utinam bene dixisset, bona quae dixit 1 « Ad haec subjungit, unde idoneitas syllogizandi pro-
et licet familiares, ejus et fautores, hoc subliliiati veniat, quoniam parura est generationem nosse
ascribunt, plurimi taraen hoc ex desipienlia vel syllogisniorum, nisi quis et potenliara habeat fa-

invidenlia vani, ut aiunt, hominis, conligisse inter- ciendi. Sequitur ratio reducendi syllogismos in pri-
pretati sunt. Adeo enira expressit Aristolelem in- raae figurae modos; et sic prirai libri conceptio
tricatione verborum, ut sobrius audilor recte sub- clauditur.
juDgat Cap. V. Quod sit conceplio secundi.
. . . Nonne hoc spumosum, et cortice pingui, Secundus autem transit ad rationem inferendi,
Ut ramale velus prcegrandi subere coctum. quae in formam conclusionis patet, adjiciens quo-
(Pbrs. I, 97.) modo ex falsis in secunda et terlia figura verum
Habenda esl tamen auctoribus gralia, quia de fonte syllogizetur; quod eos forte praeterit, qui ex falso
eorum haurientes, labore diiamur alieno. nihil sequi contendunt. Deinde adcirculares progre-
 :

919 JOANNIS SARESBER[ENSIS 9i0

ditur syllogismos, ct eos in omnibus figuris exse- A depravatus est vilio, ut fere quot capita, tot obsta-
quitur : lunc aJ conversioues syilogismorum in cula habeat. lit bene quideni, ubi non sunt obsta-
orani figura. Ut quidem imperfecti rodeant ad per- cula capitibus plura. Unde a plerisque, in interpre-
fectos, et omnium fides pariter elucesoat, ista prffi- tem diflicullatis culpa refunditnr, asserentibus,
cedunt qnse direclae ratiocinalioiiis forma est : snb- libiuui ad nos non reote Iranslaluni pervenisse.
jungilur ratio Ijypolbeseos, (in» necessitate impos-
Cap. VII. Quare Arlstoteles nomen philosophi
sibilis cventus, ant non probabilis, proposilum prte cwleris meruerit.
quidem ratio est, ut si concludenli
astruit. fjujus
Fuit anlem apud peripateticos tanlse anclorilatis
non acquiescatur sumpta contradictoria conclusio- scienlia demonstrandi, ul Aristnteles, qui alios fere
nis, et altera concessarum, eisque in prima figura omnes et feie in omnibus, philosophos snperabat,
dispositis, colligatnr opposilum alicujns concessa- hinc commune nomen sibi quodam proprietatis
rum. Quod qualiter in omni ligura tiat, ostendit
jure vindicarct, quod deraonstralivam tradiderat
omnesque modos, per impossibilem cventum, veros
disciplinam. Ideo enim, ut aiunt, in ipso nomen
esse convincit. Ad haec qualiler, et in qua figura non credilur, audialur vel
pliilosophi sedit. Si mihi
syllogizelur ex propositionibus oppositis, fideliter Burgundio Pisanus, a quo istnd accepi. El quoniam
aperit. Adjicit etregulam pelitionis principii, quae 3 ha3C ignoranti.T tenebras lollit, faoilque quemdam
speculatio tam demonstratori quam dialeetico salis
pra?noscendi prrerogativa scienlem, seclara Acade-
accommodata est : licet bic probaliililalc gaiuleat, niicorum, quam dubitabilia
in bis, quae sapienti
ille veritalem dualaxat amplectatur. Prajterea si snnt, protitemur, de caligine sua freqnenler educit
non causa ponatnr ut causa, pula, cnm quis non in lucem; et sicut in primis examinatorium cudens,
urgente se ratione complexionis, ad impossibile
instruxit judicem, sic clientem suum Arisloteles
ductus esse causatur, sed eo quod falsum aliqiiid
in his ad docentis provehit auctoritatem. Eleganli
positum fuerit soquitur dc causa ialsee conclusio-
quidem ordine, quia qui recte judicautis implet
nis, ut catasyllogismi, et elencbi, et de fallacia se- officium, merito ad docentis catliedram sublimatur.
cundum opinionem, et de conversione raedii et ex-
Cap. VIII. De officio ex quibus
demoJistrativce, et
treraorum, cujus lamen tota utililas longe conimo-
sit demonstralio, quomodo et quod sensus
et ;
dius tradi potest. Subgungitur ratio reducendce
scientim principiumest, et quomodo.
inductionis, quam dicit rlietoiicuin syllogismum
Sed ad hanc disciplinam quis idoneus est ? Pro-
ilidem et exempli, el de deductione; deinde
quid
fcclo ct si quis in aliquo, eam in multis nullus per-
inslanlia, quid eixoi;, quam probabilem pro-
positionem dicit,
fcclc assequitnr. Necesse eoim est disciplinarum
etsi ejus possit esse inslantia
idestnon perpetuo obtineat ^ f^™"°'^<^ ^""'^'P'^' ^' '^'' '^'*'^'' ""«^'"'''^ ^*^™™'"
nt raatres amare! ;

novercas invidere. Quid item signura et quoinodo seqnelam colligere consertis rationibus et, ul sic

enlhyraema constet ex eicotibus et signis. Postrerao dixerim, calcatius urgendo, ne quis, quiisi ex dcfectu
necessitatis, videalur hialus, qui demonstralivae
agit de cognitione naturarum. Grande quidem ca-
pilulum, ct quod licel aliquatenns proposito con-
scienticB prBcjudicinm afferat. Non utique omnis
scientia demonstraliva est, sed illa dunlaxat, quae
ferat fidera tamen promissi nequaquam implel.
Unum scio, me hujus capiluli beneficio, neminem
ex veris, et primis est, et immediatis. Nam sicut

in cognitione
non omnis syllogismus deraonslratio, sed omnis
naturarum vidisse perfectum.
demonstratio syllogismus est, sic demonstralivani
Cap. VI. De dilficultate j:osteriorum analyticorum
scientia inconvertibiliter ambil. Comraunes itaque
el undc conlingat. conceptiones animi praecedunt, deinde per se nota ;

Posteriorum vero analylicorum sublilis quidem et ex his, demoustrativa exoritur. Refert auteni iu
scientia est, et paucis ingeniis pervia, quod quideiu iis; qu;L' nota sunt, an nalura, an ad nos notiora
ex causis pluribus evenire perspicuum est. Conli- sint; nam proxiina sensui, notiora nobis, remotiora
net enim arlem deinonstrandi, quae prse cffiteris vero, ulpole universalia, simpliciter et naturaliler
rationibus disserendi, ardua est. Deinde heei uten- j-. notiora. Ex principiis ilaque disciplinarum, per
tium raritate jam fere in desueludinem abiil, 10 I)ropositiooes immediatas, id est quae probatioue
quod demonslralionis usus, vix apud solos nialhe- nou indigenl, ad id q 10 tendit, via est demonstra-
maticos esl; et in his fere, apud geometras dun- tori. Et licel ad jiidicium raaxiine dicatur ha;c scien-
taxat; sed et hujus quoque disciplinse non est ce- tia perlinere, inventioni tamen plurimum confert.
lebris usus apud nos, nisi forle in tractu Ibero vel Docet enim ex quibus et qualiter contingat de-
confinio Africse. Etenim gentes istae, astionomias monstrare, et quando, et quomodo propriis aut
causa geometriam cxercent praB caeteris siniihler ; coramunibus sil utendum; nain scientise sibi invi-
yEgyplus, et nonnulla} gentes Arabia;. Ad ha'C, cem adminioula conferunt. Et quia nnn omuis !o-
liber qno denionstrativa traditur disciplina, ca-teris cus demonslralori commodus est (utpole ah acci-
louge tnrbatior est, et transpo.-itioue sermonum, dente, eo quod corruptibilium, nec deraonslratio,
Irajectione litterarum, desuetudine exemplorum, nec scientia simpliciter est), necessarios sibi vindi-

quae a diversis disciplinis mutuata sunt. Et poslre- cat locos, reliquos dialectico cedit et oratori. Qui-
mo quod non attingit auclorem adeo scriptorum bus salislactum est, si verisiniillimus fiat syllogi-
 :

921 METALOGICUS. — LIB. IV. 922

smus. Prasterea quibiis syllogismis, quibusve propo- A exempla conformanda, sui vivacilatc progreditur.
silionibus uteudiiMi sil apcril, et quam vim in Qiia3silum tamen pst an a sensu dislel iniaginatio
aslruenilo aflerat propo-silioiiis quantitas aut qiia- an a solo percipiendi modo. Recoloenim
naliu-aliter,

litas, diiigenlcr inspecla ;

quis aulem syllogismus, fuisse philosophos.quibus placuit, sicut incorpoream

cui faeiat quaestioni, queeve si (igura syllogismo simplicem, et individuam esse subslantiam animae,
accommoclata, pandit, demonstrandi scien-
ct sic ita et unam esse quam muliiplieiler,
potenliam,
tiain statuit, ac si sensu corporeo teneatur, qure pro rerum diversitate, exercet. Eorum ergo opinio
ralio indubilata sic csse conviiicit. Communes enim est, quod eadem poleniia nunc seniiat, nuno me-
concepliones, a singiilorum iiuluclione fKlein sor- moretur, nunc imaginelur nunc discernat inve-
;

tiuntur. Impossibile enim esl universalia speculari, stigando, nunc investigata assequendo intelligal.
non per inductionem ;
quoniam, ut ait, quae ex Sed plures sunt ecoulrario sentientes, animam
abstractione dicuntur, per inductiones, ignota, nota quidem quantitate smiplicem, scd qualitalibus com-
tiunt. Inducere aulem non liabentes scnsum, iin- positam, et sicut mullis obnoxiam passionibus, sic
possibile esl. Singularium enim sensus est ; nec niullis polentijs utenlem. El facile quidem credide-
conlingit ipsorum acciporc scicntiam, neque ex rim plures esse, quam corum sit libris expressum,
universalibus sine inductione, nec per inducliunem,
p cum anima, dum a Domino peregrinatur, sua; ori-
sine sensu. Fit ergo ex sensu memoria; ex menio- ginis nimis igoara, vix vires suas agnoscat.
ria multorum srepius interata, o.vperimentum ; ab Cap. X. De imacjinaiione, et quod ex ipsaoriunlur
experimenlis scicnlite, aut artis ratio raanat. afjectiones, quibus anima componilur, aut tur-
Porro ab arte, quoe usu et exercilatione firmata bala deturbalur.

est, provenit facultas exsequendi ea, quae ex arte Imaginatio itaque a radice sensuiim per memo-
gerenda sunt. Sic itaque scusus corporis, quiprima ri;e fomitem orilur, ct non modo pra?sentiam, sed
vis, aut primum exercitium animfe esl, omnium ctabsentiam, loco quidem, vel tempore, per quam-
artium prBejacit fundamenta; et praeexistenlem dam symplasim, quam nos conformationem possi-
format cognitionem, quae primis principiis viam musdicere, inluetur. Hinc est illud,
non modo apeiit, sed et parit. Sic sedit, sic culla fuit, sic stamina nevit,
quomodu omnis pkiloso- Injectie collo sic decuere conue.
Cap. IX. QiUd sensus ; ct
piiia; species, ex ipso conualcscat per imagina- (0\ID. Fast. ir, 771.)
tioneni. Quod aulem abstractiva sil, inuuit Maro, dura se
Planura autem est hoc diligenlius inspicienti per sui Aslyanactis imaginem abslraxisse
recordatione
sinoula. Nam cum secundum Aristotelem,
sensus, quadam Androinache fatetur
sit naluralis potenlia indicativa rerum, aul omnino Omihi sola mei super Astyanactis imago !
non cst, aul vix est cognitio, deticiente sensu si Sic oculos, sic ille manus, sic ora
;
ferebat
vel materia
Et nunc cequali tecum pubesceret
quis opera naturae, quae ex elemenlis, cevo.

conslant et forma, perlraclet cum physico, ratio- (ViRG., £n., III, 488.)
cinandi viam ab indicio sensuura mutuatur. Si vero Et quia, ut in Politia ait Plato,
facile est assequi
cum raathematico figuras abstrahat, aut numeros naturalia arcana, ex his qua; frequentcr accidunt
parliatur discretse multitudinis, aut coatinuorum imaginem eorum, quaj futura sunt, concipit ex
corporura copiam fidelibus oculis ingeril. Phdoso- qualitate eorum, quae praesentialiter sentit, vel ali-
phus quoque qui rationalem exercet, qui eliam tam quando sensil. Ergo si passionera asperam con-
physici quam mathemalici clions est, ab iis incipit, cipit de fuluro, timor oritur; spes autem, si uti-
quae sensuum testimonio convalescunl, et proficiunt litate vel amffinitale, jucundam. Hinc nascitur
et
ad inlelligibilium incorporaliumque noliliam. Est cupiditas, perniciosissima peslis, et quEe philoso-
autera sensus, ut Chalcidio placet, passio corporis phandi proposito pluriraum adversatur. Impossibile
e.^c quibusdara extra positis et varie pulsantibus enim cst queraquara cupiditati et philosophim
corpus usque ad animam comraeans. Nisi enim ea- pariler operara dare. Mista autem est ex contiariis
dem aliquid violentiae habeat, uec ad animam per- D cuin sjies fruendi voluptatera parial, sed dilatio
venit, nec cadit in sensus forma. Si vero eadem trisliliara et dolorem qua?, si
; invaluerint ut
passio grata est, leDitale sui voluptalem gignit, et
cxoidinent et turbent animain, ex ea concussione
si invalescil, gaudium norainalur. Quod si asperi- ira. Itaque ad corapescendos
tit
motus illicitos
tate sui exulcerat, dolorem gignit. Aristoteles au- parit imaginatio cautelam, quae ei nociva deciinel:
tem sensum potius vim animffi asserit, quam cor- ut sunt ex quibus dolor, ira, cupidilas, ct seqiiete
poris passionem. Sed hicc eadem vis, ut judicium istorum, puta iovidia, odium, delraclio, luxuria,
suura de rebus formet, passionibus excitatur. Et vanilas. Dum vero nimis cavet, ad formidinem •

quia res percipit, earumdein apud se deponit ima- dum parum, ad temeritatem accedil. Et in Imnc
gines. Quare retentione ct Irequenti rcvolulione, moduin ex sensu proveniunt captcra, per imao^ina-
quasi Ihesaurum memoria; sibi Ibrmal. Dum vero lionis opem:ut araor, qui ad tutelam corporis, vel

rerura volvit imagines, nascilur imaginatio;quae ad conservationera utilium, vel ad procjrandam

non modo preeceptorura recordatur, sed ad eorum succcssionem, plurimum operatur.
 921
JOANNIS SARESBERIENSIS
9X3
sol creditur redilurus. Undequia
Pap \I Ouid inmqinatio ; et de
opimone et lalla- A cum post noctem
ortu phronesis, huraana transiloria sint, certum opinionis de iisdem
ciaopinionis eisensus : et de
raro si aulem, quod
quamnos prudentiam nominamus. nequit esse judicium, nisi :

imaginalio primus moius anmia;, ex- cerlum pro certo staluatur,

Esl ergo non usquequaque est,

triDsecus pulsatae,
seoundum cxercelur judi-
quo fitaccessus ad fidem, quara Arislotcles definit esse
per recordationem redil p.imum. Pnmum vehementem opinionem. Fides aulem, taminhuma-
cium aul
vigel in sensu, dum aliquid
album quam in divinis lebus, raaxime necessaria est;
enim'jud>cium nis
aut frigidum, esse pronun- cum nec contractus sine ea celebrari iriter homines
aut niorum, aut calidum
vero iraaginationis esl:ut,cum possent, aut aliqua exerceri commercia, quinimo
liat. S°ecundura
retenta imagine, l<.le vel tale quoque meritorura praemiorumque
aliquid perceplorum, inter homines
fuluro judicans vel remolo. Hoc nequit esse commercium, fide sublracta. Hsec au-
asserit. de
opinio appellalur. cum veros de religione
aulem' allerutrius judicium tem tum habet meritum,
prout se habent, de et est, ut ait Apostolus, substantia
Et estquidem cerla si, tenet articulos :

vero aliter, infidelis. Hanc autem rerum sperandarum, argumentum non apparen-
rebus judicat ; si
anima; passionero, eo quod raedia inler opinionem et scien-
asserit Arisloteles tium(llebr. x\).Esi et
imaginesanimaiimpnmanlur. tiam quoniam per vehemenliam certam aperit, ad
dura exercetur, rerum T3

una pro allera imprimatur, pro errore, cujus cerlitudinem pcr scienliam non accedit.
Unde
Ouod 3i
opmio
quo fallitur in judicio,
fallax vel falsa
magisler Hugo: ftrffs esl voluntaria certitudo ab-
nominatur. saepissime fallunlur sensus, non
Nam sentium supra opinionem, infra scientiam consti-
sed et
tuta. Sed hic scientise nomen dilatatum est, et
parvulis, ubi ratio putalur otiosa, us-
modo in
stale. Quod Arisloteles docens, dicit
queaddivinorum comprehensionem protenditur.
in provecla
laclentes oranes viros putare aX-riOefct;, et
es co contingere Cap. XIV. De cognitione ({.poviidEuc, tt
patres feminas aulem raatres, quod sensus rudis de ortu phro7iesis, et qux ratio.
nec firraum polest afferre judicmm. Et quia verilas prudentiae raateria est (nam in
fftllilur,
videlur etiam per- comprehensione finxerunt antiqui
Baculus vero, in aqua fractus veri laborat),

spicacissimis. Et quia sensuum fallaciam depre- phronesin aYiVO^av esse gerraanas, eo quod pru-
el
aliquid teneat, cognatio.
hendit, iu eo agilalur ut et fidele dentiae cura veritate est qusedam divina
fiducialiler possit inniii. Ab hac Inde est quod ab aspectu veritatis prudentia,
si per-
cui sine errore
virlus, quara Grsci ^poVv, fecta est, nequit arceri verura quia hoc hominum
agitatione nascilur
:

verum avide quserit infirma condi-

Latini prudentiam vocant.
non est, lalens
et opinio-
Cap XII Quid prudentia, quK materia ejus quas tio. Et quidem propter fallacias sensuura
partes, et quomodo scientia ex sensu. -^
nura, vix in ejus investigatione fideliter incedit ;

est, ut ait Cicero, virtusanimce, enim se

Prudentia autem vix est in comprehensione secura : recolit
perspicientia solerliaque
quce in inquisitione et
deceplam esse, posse decipi. Sollicitatur ergo, ut
et
Maleriaenimhujusvirtutis,inquaexer- judicio,
veri versatur. firma perceptione gaudeat, indubiialoque
est reliquarum vero, domesticse siquidera ratum et fir-
cetur, verilas :
quod potesl ratio appellari :

quaedam neccssilates. Ne ergo

undecunque fallatur, Philologiara ergo parit
mum est rationis exaraen.
intendit, et providentiam ad
ad fulura prospectum phronesis, dum amor veri soUicitat prudentiara

forraat, vel pra-terita ad

mentem revocans, thesau- nolitiara rerura, de quibus ferri vult sincerum fir-

rizat m'emoriao : vel de prfcsenlibus callet, et astu- mumque judicium. Et est philologia, sicut philoso-

tiae vel calliditalis

speciem parit aut se pariter ad
:
nomen temperatum quia sicut appetere,
phia, ;

ei circumspectio nascitur. sic amare

universa diffundit, et quam habere sapienliam facilius est,
fueril assecuta, in speciem Ratio enim, id
Cum aulem veritatem quidcm, quam exercere ralionera.
scienti» transit. Ex his patet,quod cum de seusu paucorum est.
est sincera judicii firmitudo,
duobus opinio, et ex opinione
imaginatio, et ex his XV. Item quid ratio. et quod nomen rationis
Cap.
scieniiara convalescat,
prudentia nascatur, quK in multiplex est : et quod rationes sempiternce.
de sensu irahit originera. Nam, ut
quod scienlia D Anima itaque pulsata sensibus, et prudentiae
sol-

dictum multi sensus aut etiam unus, memo-

est, licitudine vafidius concussa, seipsam exerit, coUe-
riam unam, raultae memorioc, experimentum, raulla dolos sensuura et opinio-
ctisque in unum viribus,
roddiderint
experimenta, regulam, multfe regulae num studel intentius declinare. Sua vero intentione
unam arlem, ars vero facultatem. perspicacius videt, firmius tenet, et
sincerius ju-
scientiw, et sapieniice : et
Cap. XIII. De differentia dical. Et haec est vis, qua; ralio norainatur si ;

quid fides.
quidem ratio estpotentia spiritualis naturae, discre-
vel scien-
Inde est, quod raajores prudentiam quae res
liva rerura corpnraliura et incorporaUura,
sensibilium nolitiam relu-
tiam, ad temporalium el Ipsum
appetit firmo et sincero oxaminare judicio.
lerintad spiritualium vero, intellecium, vel sa-
:
nomine rationis.
quoque judicium ejus, censetur
pientiam. Nam de humanis scientia, de divinis,
Sed et illa censentur rationes, de
quibus sola ratio
sapienlia dici solet. Adeo autem do sensu
scienfia
essentia, a sensibilium singula
non sil judicat, et quorum
pcndet, ut eorum, quK sensu sciuntur,
riuraque natura disjuncta est. Ilas Paler Auguslinus
scientia, rebus a sensu subductis. Constat
enim hoc
esse fidelis opiuio ut et multi alii asserunt sempiternas. Haeo autemsunt,
ab Aristotele. Potest laraen :
 :

925 METALOGICUS. — LIB. IV. m

in quibus abinilio, el siue inilio, jelernae, conslitu- A est, qui animam raundi, in animas singulas discer-
tionis decretum et suae dispositionis seriem sanxit ptam opinabanlur, ipsamque menliebantur esse
ratio primitiva, quam si dixero, Sdpientiam Dci, Spiritum sanctum ; aut benignius interpretandum
utique non errabo. Intinita quidem liujusmodi, vcl est : ut pars, non in quantilale, sed in virtule

in ipsis veris, palam est iuveuire : nam Deum esse dicta credatur. Nam ut verbi figuram exprimeret,
Deum, et Patrem habere Filium, et Spiritum san- adjecit quadam. Licet enim ratio quodammodo

cium utrique consuhstantialcm. esse, nonnihilulique virtus divina sit, nequaquam tamen pars ejus est,
sunthsc enuntiabilia, sed ab ffitcrno vera, et divino quia absolulissimscsimplicitatis est.
firma judicio, et non modo in vcris, sed in aliis Cap. XVII. De officio rationis, et quare sensus
hoc ipsum liquet ; cum ratio duorum ad tria, et in capite, quibus ratio prwsidet; et quas pe-
item trium ad duo, et in liunc modum plurima, au- dissequas habeat philologia.
ctore Augustino, sempiterna sunt. Quod si cui vi- Cum ergo ratio origine diviua nobilitetur, et di-
deatur absurdum, librura ejus de libero arbitrio vino polleal exercitio, eam super omnia colendam
legat, et ita csso constabit. esse, lolius philosophiae decreto sancitum esl. Haec
Cxe.XXl. Distinctiomuliiplicitaiis, et quod bruta enim inordiualos motus compescit, et ad normam
non habentrationem, etsi discernere vidcantur : g bonitatis componit universa, ut nihil sit quod ordi-
et unde honio eamsortitus sil juxta Hebrmos. nationi divinae repugnet, cui si quis obtemporat,
Cassiodorus vero, in libro De anima, tali utitur felici processu peraget aevum si detrectat, ut in ;

defmiiione liationcm dico, animi probabilem mo-

: Timaeo ait Phito, Claudum iter vitas, et mancum
tum, quipcr eaquce. concedunluret nota sunt, ad serpens, cum familiari stultitia denium revocatur
aliquid incognitum ducit, pcrvenicnsad verilaiisar- ad infcrna. Agit hsec corporis curam et animse, et
canum. Ergo et potentia, et potentiie motus, ratio utrumque compouit. Qui vero utrumque contemnit,
appellalur. Hunc autem motum asserit Plato in Po- mancus et debilis est, qui alterum, claudus. Et
litia, vim esse deliberativam animce, qucs, quid ho- quia sensuum examinatrix cst, qui ob fallendi con-
nestitm, vclutile sil, appctendumvc ,aut fugiendum, sueludinem possuot esse suspecti, nalura oplima
pensatis rerum speciebus,spccicrunique causis ju- parens omnium, universos sensus locans in capite,
examinat. Ilabentenim et brutaanimalia
dicio /ideli velut quemdam senatum in Crtpitolio animae, ratio-
vim quodammodo discrelivam, qua discernunt cibos, nem quasi dominam in arce capilis statuit, mediani
declinant insidias, prscipitia transiiiunt, necessilu- quidem sedcm tribuens inter cellam phantaslicam
dinem recognoscunt ; non lamen rationem exer- et memoriam, ut velut e specula sensuum, et ima-

cent, scd naturali appetitu vigent et imaginantur p ginationum, possit examinare judicia. Proinde qui-
pleraque, sed causas rerum discutere nequaquam deni, quia hasc ipsa vis, quasi quo-
etsi divina sit,

possunt. Quod quidem ex eo provenire dicunt He- dam sensuum et imaginationum ventilabro excita-
braei, quod cum, Uomino disponcnte, ab initiocrea- tur, et quia prudenlia ad investigalionem veri, quae-
lurarum caetera coaluerint, et fotu caloris et hu- rit ralionis sincerum examon, et philologiara parit,

moris, sortila sint spiritum naturalem, animalem, quam du» pedissequae periergia, et ay^xjmia jugi-
sensibilem, ex quibus orientur appetitus, et ima- ter prosequuntur. Est auicm periergia quae laborera
ginaiio, quam liabent bruta : solus honio assecutus circuit operis, aYpuiivia vigilaus diligeutia, quas ex-
esivim efficacius et sincerius disserendi, quod ei ercitiura teraperat, ne quid niniis ; araor enira
vitam inspirans Deus, divinae rationis voluit esse otiosus non est. Habet enim terrenam et raortalem
participera. Ilominis vero spiritus, quoniam a Deo philologia originem : sed cura ad divina transit,
datus et ad Deura rediturusest, solus divina raedi- immorlalitale quadam deificatur. Quia cura pruden-
tatur, et in eo lere solo CKteris animalibus praBstat. tia, qua3 de terrenis est, et rationis amor, ad in-

Res enim corporoas, non modo imaginatio, sedsen- corrupls veritatis, divinorumque arcana consurgit,
sus coraprehendit. Ad haec, et reram corporaliura in sapientiara transiens, quodaramodo a mortalium
forraas veram quoque ipsam cohaerentiam discohae- conditione eximitur.
rentiamque, pro parte eognoscit. Sensus enira videt D Cap. XVIII. De differentia rationis, et intellectus
honiinem, rera utique corporalem ; videt colores et et quid intellectus.
motus, formas ulique corporaliura ; videt eliam ho- Qua vero proportione ralio Iranscendit sensum,
minem movere manum, quod quidem amplius est, ea, sicut Plalo in Polilia auctor est, excedit intel-
quam videre hominera moventera, id cst, qui movet lectus rationcm. Nam intellcctus assequilur, quod
manura. Quod, si cui mirum est, acquiescat vel Au- ratio investigat : si quidera in labores ralionis intrat
guslino. Porro ratio transcendit omnem sensum, intellectus, et sibi ad sapientiam thesaurizat quod
el judicium suum, etiam in corporalibus et spiri- ralio pra?parans acquisivit. Est igilur inlellectus,
lualibus rcbus immergil. Conlemplatur omnia infe- suprcraa vis spirilualis naturae, quae humana con-
riora, et ad superiora prospcctum intendit. Ra- tincns, et divinas pcnes se causas habet omnium
tiom Hebraeorum consentit Senecae detinilio, etsi ralionum, naturalitersibi perceplibiliura. Sunt enim
ille aliud senseril. Ait enim : Ratio est qucedam qUtC exsuperant omnem sensum, tam hominum,
pars divini Spiritus liumanis immersa corporibus. quara angeloruni, divinae raliones. EtnonnuIIaB aliis

Quod tamen aut errori gentiiium accoraraodanduni plus aut rainus, pro divinae dispensationis decreto.
S27 JOANNIS SARESBERIENSIS m
innotescuiit. Hunc solius Dei esse, et adnnodum A liaoc divina, hsec sempilerna sunt. Qua facie quidem
paucorum hominura selectorum, asserit Plato. sit, aul ubi habitel, ne quoerendum est quidem.

Cap. XIX. Quid sapicnlia, ei quod ipsa dc scnsu

Itaque sic mentem hominis, quamvis eam non vi-
per gratiam. deas, ut Deura non vidcs tamen ut Deum agnoscis ;

Sapientia vero sequitur inteliectum, eo quod di- ex operibus ejus, sic ex memoria rerum, et inven-

vina de his rebus, quas ratio discutit, intellectus tione, et ccleritate moius, omnique pulchriludine

excerpsit, suavem habent guslum, et in amorurii virtutis, vira divinam mentis agnoscilo. In animi
suum animas iDlelligente.s accendunt. Nam ct cx eo autem coguitione dubitare non possuinus, nisi plane
sapieiiliam dici reor, quod boni saporem habeal in in physicis plumbei siinus, quin nihil sit animis
divinis. Unde Palres scientiam referunl ad acti- admistum, nihil concrelum, nihil copulatum, nihil

vam, ad conteraplaiivam vero, sapientiam. Patet coagmentalum, nihil duplex. Quod cum ita sit,
ex his quod, si quis praemissos gradus recenseat, cerle nec secerni, nec dividi, nec discerpi, nec

de scaturigine sensuum etiam sapiLmliam, pra^eunte dislrahi polost : igiiur nec interire. Hgec ille in

et opitulante gratia, videbii emanare. Et utprophe- TuscHlanis, ut et vim delibcralivam, rationem sci-
lico testimonio gaudeamus, tiinor ipse, qui est licet, divinam quidem, et animas hominum esse
initium sapientia; iPsal. cxj, de sensu, vel imagi- g immortales doceat. Hoec quidem, de passione sen-
natione poenae contingil. Qui cura soUicitelur, ne .'^uum, et viribus, el dignilate aniraae, multa bre
vapulel, memoriam, ipsius de-
punieniis habens vitale perslricta sunl, ut constarel, quia, ut ait

clinat offensara. Fraemiorura quoque sensu, vel Arisloteles : ,4)'5 sive scicntia originem irahit a
imaginatione, ad obsequium punire et beare polen- sensu. Si quis enim vellet de viribus animae co-
tis, incitatur. Pietalem ergo exercuit, qui declinat piosius disputare,materia sublilis ingenium acutum,

offensam, sed per experientiara obsequii scienliam capacem memoriam, et expcditum otiura quaerens,

asseculus est. Ha;c enira aclionis est. Si vero as- cum studio diligenti, in maximorum voluminum
suescat experientise, ex consuetudine gerendorum quautilatem erumperet. Qui vero naturam anima;
provenit fortitudo. Ut autem obsequium rationabile, diligentius investigare voluerint, non modo Plalo-
quod gratissiraum est, prwslet, consilium delibera- nis, Aristololis, C.iceronis, et velerum philosophorum
tionis, super actis, vel agendis, oboritur. Delibera- scripta revolvant, sed Patrum, qui veritalem fidelius
tionem sequitur intellectus, raeliorem paitem reti- expresserunt. Nam et doclores Ecclesiae, et post
nens in sinu suo versatur enim in divinis, quo-
; eos Claudianus, et ahi moderniores, de aniraa
runri gustus, et amor, et inlieerentia, vera demuin nuilta .'^cripserunt, quos si quis non polest evolvere.
sapienlia e.^^t. Hos tameo gradus non operatur ua- „ vel Piirenouphysicon legat, librura deanima copiO'
lura, sed gratia, quse de fonle sensuum, proarbitrio sissime disputantcra. Eum laraen aliis omnibus non
suo, elicit varios virulos scientiarum, el sapientiae praepono. Sed hsec hactenus, nunc ad proposilum
:

invisibilia Dei, per ea qua; facta sunt, manifeslat, redeamus.

et manifestala, quadam charitalis unitate commu-
C,4P. XXI. Quoi prcecedentibus. eisi non sufficien
nicat, et homineraDeo unit.
ier, Aristoleles aliquod hypotheticorum semina-
Cap. XX. Dc cognitione a^iimx, eisimpliciiaie, et rium dedit
iminortalitate, secundum Ciceronem.
Dialectioam et apodeicticara, quara nos deraon-
Uude et quidam minuti philosophi, eo quod a strativam dicimus, praecedentia docent : in iis taraen
sensibus ad scienliara sit processus nisi eorum, de hypolheticis syllogisrais nihil, aut parum, cst

quae sentiuntur, ullam neganl esse scientiam. Quod actitatum. Seraimiriura tamen datura est ab Aris
quanlum philosophandi proposito adversetur, per- totele, ut et istuc, per industriam aliorum, possit
spicuura est. Perit ooim exercitium ralionis, quo csse processus. Cum enim tam probabilium, quam
rerum apud se notiones, quas Grasci ennoias di- necessariorum loci raoostrati sint, ostensum est,

cunt, quEeril et tenel : sine quo, nec nomen con- quid ex quo sequitur probabiliier, aut necessario
stare polest. Est ergo, ut ait Cicero in Tusculanis, D Quod quidem ad hypolheticorum indicium maxime
magni ingenii, revocare meniem a sensihus, ei co- spectat, ul arbitror, ut consequentia constet. Prae-
gitalioncm a consueludine abducere. Nec enim terea Boelius hoc pro serainario inveniendorura
Deus ipse, qui intelligitur a nobis, alio raodo intel- dicil acceplum, quod Aristoteles ait in Analyticis,

ligi polest, nisi mens soluta quidem sit, et libera, et idem, cum sit et non sii, non necesse estidem esse,

segregata ab orani concretione mortali. Singularis Ergo ipse, et alii aliquatenus suppleverunt iraper-

est quasdam natura, atque vis anirai, sejuncta ab his feclum Arislotelera in hac parte : sed quidera, ut
usitatis notisque naturis : quidquid illudsil, profecto mihi visum esl, imperfecle. Ilaque in hypotheticis

divinura est. Non valet lamen aniraus, ul plene syllogismis, qui syllogismi tiant, in priori forma
seipsum videat: sed ut oculus, animus se non vi- sic per positionera antccedentis, qui in posteriori per

dens, alia cernit. Non videt autem quod minimum destruclionera consequentis: quaeve sint figurae, aut
est, forraara suara fortasse. Quanquam in quoque, raodi qui constant, tx compositis hypotheticis, et
sed haec relinquamus. Vim certe, sagacitalem, de propositionibus, jequimodis, et non aequiraodis,
memoriara, raolum, celeritatera videt. Haec magna, et quae sit nalura eorum, qui liunt ex disjunclis,
 , ;

9i9 METALOGICUS. — LIB. IV. 930

oslcndilur. Sed torte ab Arislolele, de induslria A liter admitti dcbeat, aut vitari. Vires cjus universas
relielus est liic labor : co quod plus diilicuitatis exponit, ct instrumentum illa utitur, mani- ,
quo
quain utilitatis videtur babere liber illius, qui dili- festat. enim dialeclicus elencho, quem nos
Sicut
gentissime scripsit. Profuclo si huno Aristoteles reluclatorium dicimus si/Uogismum, eo quod contra-
more suo exsequerelur, verisimile esl lantce diffi- dictionis est : sic et ista, sophistica elcncho utitur
cullatis fore librum, ut, prseter Sibyllam, intelligat qui utique imagiuarius cst syllcgismus , eo quod
nemo. Nec tamen liic de hypotbelicis salis arbitror non conlradictionis est sed videlur. Paralogismus
expeditura, supplementa vero scholarum perutilia enim est, id est syllogismus umbratilis. Supponit
et necessaria suiit. el genera disputationum , ut appareat quomodo
Cap. XXII. De sopliistica, et utilitate ejus.
nunc docentera ex principiis, nunc ex probabilibus
colligenlem. nunc ex his, quae non videntur, pro-
Sopliisiicam esse, dictum est, quae falsa ima-
babilia arguentem quod est demonstraloris, dia-
gine tam dialecticam quam dcmonslralivam aemu- ,

leclici, et tenlatoris oflicium, sopliista imitelur.

latur, et speciem quam virtutem sapientiae magis
Is, inquam, qui agonizans litigiosam exercel , adjicit
aBeclal. Unde ne cliens Aristotelis, mechanicse
sophistarum DOtas quinque, procurantium quomodo
hujus supplanletur insidiis , eam pra:!cedentibus
adversarius in redargulionem incidat, aut falsum,
recle subjungit. Opus quidem dignum Aristotole, B
aut inopinabile , aul soioecismum , aut nugandi
et quo aliud magis expedire juventuti non facile
ineptias. Suflicit aulcm cavillatori, si vel hoc faccre
dixerim juventus enim, etsi sapientiam veram in
:

videalur. Subjnngit his arguendi modos, qui sunt

omoibus plene nequeat obtinere, sapientise tamen
in diclione : ut Kquivocatio, amphibologia, compo-
opinionem aftectat, et gloriam suam aliorum vult
sitio, divisio, accentus, et figura dictionis : et item
judicio celfbrari. Hoc est utique quod sophistica
eos, qui sunt extra dictionem, ut in ea specie, qure
pollicetur est enim ajiparens sapientia
: non exi- ,

est secundum accidcns, et in ea qua sirapliciter,

stens. Unde et sophista, copiosus ab apparente sa-
vel non simpliciter dicitur; et tertia qute cst se-
pientia , sed non existente. Htec autem omnium
cundum elenchi ignorantiam et quaita secundum
disciplinarum ^"'mulalrix esl, et sub eanim specie,
;

consequens ; et quinta secundum quod est in prin-

suas omnibus tendiculas paral, incautosque sub-
cipiosumere ; et sexta, quod est non causam ut
vertit. P>ustra, sine hac, se quisquo gloriabitur esse
causam ponere et septima, plures interrogationes
philosophum , cum nequeat cavere mendacium,
:

unam facere. Itaque, qualiter opponentem aut re-

aut alium deprehendere mentientem. Hoc utique in
spondentcm in his versari oporteat, per singula
unaquaque disciplina opus scientis est. Videas hu-
capita diligenter exsequitur, et, sicut optimus cam-
jus ignaros, cum ab aliis, vel a se, paralogizentur
q piductor, huDC, ad inferendara pugnam, illum in-
homines Nicodemianos , cum fuerint supplantali
dicentes prae stupore : Domine, quomodo possunt
struit ad cautelam. Cum ergo ex his liqueat quse
adesse dcbeant, quse abesse et probahilium, quae
haec fieri ? {Joan. iii.) Nihil autem esl, quod minus ,

sola sulTicit huniana infirmitas comprehendere, pa-

deceal aut gloriae aut victoriifi captatorem. Sane
tefacti sint loci , rationumque monstratae siut ne-
litigiosus victoriam, sophista gloriam quaerit, finis-
cessariae complexiones , docendi sint rationes, et
que utriusque in disceptationibus et contentioni-
viae explanatae , fallaciarum sublata sint impedi-
bus plurimum placet. Unde et ad phrasim conci-
menta, luce ckrius est rationem disserendi suis
liandam , et totius philosophise investigationes
esse limitibus et partibus absolutam.
sophisticae exercitatio plurimum prodest : ita ta-
men, ut veritas, non verbositas, sit hujus exercitii Cap. XXIV. Da /ds qui Aristotelis opera carptmt.
fructus. Sic enim veritalis et sapienliae famula est :
Satis ergo mirari non possum, quid menlis ha-
alioquin adultera, prodens amatores ; quos excae- beant (si quid tamen habent), qui haec Arislolelis
catos exponit erroribus, et in priecipitiura ducit.
opera carpunt, quae utique non exponere propo-
Ait Sapientia : Qui sophistice loquilur, odilnlis est situm fuerat, sed laudare. Magister Theodoricus,
(Eccli. xxvii) : sed plane odibilior est, qui sophi- _ ut memini, Topica, non Aristotelis, sed Trecassini
stice vivit : error enim vitae, quam verbi, pernieio-
Drogonis irridebal. Eadem tamen quandoque do-
sior. Vix est tamen
in vita non imitetur qui
cuit. Quidam auditorcs magistri Roberti de Meli-
sophistam, cum
non sunl, velint videri
hi ,
qui
duno, librum hunc fore inutilem esse calumniantur.
boni, et hoc modis omnibus agant; et quiboni sunt, Alii detrahunt calegoriis. Unde in commendatione
aliorura saepe circuinvenire quserant judicia ut
,
eorum diutius moratus sum reliquos eo quod , ,

raeliores quara sint , videantur. Quod quidem est,

omnium judicio commendantur, morose nou censui
in ratione vivendi sophistam induere, si tamcn
,
commendandos. Elenchis tamen, sed inepte, op-
gloriam propriara simulalor affeclat ; nam si di- ponitur, quod versus habenl pocticos sed con- :

vinam, et quidem ex scienlia, forte poterit excu- slat quod idioma linguariim commodc in com-
sari.
merciura non deducitur. In eo aulera mihi videntur
Cap. XXIII. De sophisticis elenchis. analyticis praeferendi, quod non minus ad exerci-
Hanc itaque in scholam Peripateticam Arisloteles tium conforunt, et faciliori intellectu eloquentiam
iDtroducit, et fallaciarura nube depulsa, docet qua- promovent.
Patrol. CXCIX. 30
 ;

931 JOANNIS SARESBERIENSIS 'J32

Cap. XXV. Quod Cormftcius, Bvomio scurra dco- A allogari. Sed non oporlet, quia palam
omnibus, est
nim, et de inude logicce quid Aztgus
viiior est : usque ad miseralionem, imperfeclio illorum, qui in
tin. et ulii pliilosopld dicant. sola Boelio leinpus et reni consumpserunt, ul fere
Cum ilaque logicae tanta sil vis quisquis eam , nihil Eciant. Nec lanien Arislotelem ubique plane
causalur inepiam, ineptissimus est. Pallas Brc- aut sensisse, aut dixisse prolcstor, ut saerosanctum
mium, qui eam Marsicam aul vencficam irridcbat, sit, quidquid seripHl. Nam in pluribus, obtinenlc
in nupliis Pliilolo^iae compescit, et superis multa ratione et aucloriiale fidei , convincilur errasse :

prajdicatione consociat. Porro, ul est in fabulis, siquidem non modo sludiosum qucmlibst, sed et
Bromius decrum s curra contcmnilur : sed Corniti- Deum ipsura prava posse commitlere asserit. Hem,
cius noster, logicne criminator, pbilosophantium piovideniiam Dci, usque ad regionem lunae pro-
scurra, non immcrito contemnetur. Ut de Platone gredi diffitelur : et ut divinationem tollat praenoscen-
taceam, Aristotele, Tullio, a quo, ul majores perlii- tiamquc futuroium, asserit inferiora non regi per
bent, pbilosophia inchoala est, el peifecta, Palep divinse decreta Providenlise, nec angclorum prodesse
Augusfinus, cui temerarium est obviare, eam lun-
opem, aut daemonum in liis, aut in fuluris aliquam
tis cffert prseconiis, ut viluperari non pcssit, nisi
esse perspicientiam. Sunt et multi errores ejus, qui
ab bis, quorum nulla esl prudentia, sed impuden- ^ jji scripturistam elhnicis quam fiddibus poteiunl
tia multa. ergo in secundo libro De ordine
Ait :
inveniri verum in logica panm habuisse non lcgi-
;

Cu7n perfecta csset dispositaguc grammatii-a, admo- lur. Unde sic accipiendus est, ut ad promovendos
nita est ratio quwrere aique attendere hartc ipsam juvenes ad gravioris philosopbise inslituta, doclor
vim, qua pcperit artem. ?'am eam defmiendo, dis-
sit, non morum, sed disceptalionum.
non solum digesserat, aique
tribuendo, colligendo,
Cap. XXVIII. Quomodo ea sit utendum.
ordinaverat,verum eliam ab onmi lalsitatis irrup-
tione defenderat. Quando ergo transiret ad alia Sed jicet ars ista ad quammulta sit ulilis, qui

fabricanda, nisi ipsa, sua prius, quasi qumdani aliorum ignarus est, non tantum hujus eruditione

machinamenta et instrumenta disiinguerct, nota- ad pbilosophiam juvatur, auanlum hinc, sumpla

ipsam disciplinam disci- verbosilate et temerilale, inipeditur. Fere enim
ret, digereret, proderetque
plinarum, quam dialeclicam vocanl? Ha-c docei inutilis esi logica, si sit sola. Tunc demum cmiuet,
docere, hcec docet discere. In hac se ipsa ralio cum adjunctarum virlute splendescit. Teneiae ta-
demonstrat, atque aperit qum sit, quas velit; et men aetati indulgendum est amplius, et ut copiam
eloquenlia; coniparet, intcrim est ferenda veibosilas.
quid valeat scire, scit sola. Scientes facere, non
solum vuli. sed et potest. Quid ad ha;c Corniticius ? Sicut enim corpora, sic et ingcnia puorilia, in pri-

Ncmpe quod cujusque deficientis ingenii est, et C mis alenda sunt ne inaiescant : et ut a plenitudine

desidiw, quK ad hortamenla virtutis sterlere consue- et copia alimentorura succo distendanlur ad robur

vit, quod non potesl assequi, criminalur. concipiendum, et ut caro, quodam dilalationis su86
vitio in hac aetate luxuriel. Hoc autem et laboris
Cap. XXVI. Quo consilio uiendum sit adversus exercitium , et pondus sollicitudinis, el diligens
eum, et protervos, et calumniatores. excoquet purgabit.
opcra, sequenli aetatii satis et
Ulamur ergo adversus cum et compigrescentes ,
Procedenle ergo aelaie, el sensu, verbositatis cohi-
(quoniara jam habet consorles erroris), consilio,
bcalur licentia , et sopbisticae (quam Arisloteles
quod se post mulla, quae per ipsam didicit ,
in
dictitivam, nos circuraventoriam vel cavillatoriam
prirao contra Academicos, dicit Augustinus a dia-
possumus), improbitas conquiescat. Manet
dicere
leclica dedicisse. Docuit me, inquit, cum de re
hsc sollicitudo eum qui doetoris nomen et ofticium
constat, propler quam vcrba dicuntur, de verbisnon vindicat. Porro inulilis est opera prseceptorum, si

deberecontendi. Etquisquis faciat id, siex imperitia

non usu el cxercilio assiduo roboretur ; nisi forle

facit, docendum esse; si e.v malitia, desercndum; si in habitum Iransierit dispositio.

doceri non potest, monendum, ut aliquid atiud po-
„ ,7„;„ .„ ,.„,„,,„. Cap. XXIX. Quod temeritas adolescentice repri-
iius agat,^ quam temjus in /"P/';/'";^^^,!,;?!
n^enda, et quare Mercurius societur Philologice,
non '''•"^"'••"> ••'•"'•""'" "'" Deca-
obiemperat,negligcndum. ai-A. D
•

consumat ; si ^^ ^^^^^ ^^^^^ pracipue expelenda.

ptiosisautemalque fallacibus ratiunculis breve pr;e- ea licentia est indulgendum gjmna-
Non lamen
ceptum est si male coucedcndo inferunlur, ad ea,
:
siorum exerciliis quse, quasi jocus quidam et palae-
qiia3 concessa sunl, redcundura esse. Si verum
fal-
slra pliilosophiae agitantur in spe proficiendi, ut in
suraque in una conclusione confligunt, accipiendum annos nialuriores, aut ia studia graviora proten-
inde quod intelligitur quod explicari non potest, re-
:
dantur. Scurriles ineptiae, insulsa loquacitas, et
linquendum. Si autemmodus, in aliquibusrebus, latet
clamosa, itemque levitas puerilis, cum prima lanu-
penitushominem, scientiamejusnon essequa?rendam.
gine deponenda sunt. Ilaec siquidem agere, est phi_
losophura difllteri, et ad male sanos accedere. Unde
Cap. XXVII. Quod Aristoteles in multis erravil
quod in logica eminet. ut a fabulis instruamur, Mercurius, cloquentiae prae-

Cornificium. Cffiterum conlra eos sul, liortalu malris in PhiloIogiK nuptias transil ab
Iloec adverstis
libros is- adolesceniia prima eo ipiod jam pubenles genae,
qui veterura favore potiores Aristolelis ,

cludunt, Boetio fere solo coutcnli, pocsent plurima scminudum eum incedcre, chlamydeque indulum
 !)33 METALOGICUS. - LIB. IV. 9S4

parva, invfliUumque Ofelcra, humcrorum cacumen A ..... Labor improbus omnia vincit.
obnubere, sine magno risu Cypridis, non sinebant. (ViRG. Georg.,1, l'i4.)
Cypris enim, quae mistura interpretabatur, vigens Liquel autem ex praecedentibus ad hoc, ut sensus
in eis, qui sapientiae et eioquentiae mistura con- sit, plura concurrere ut exterius
: sint otfendicu-
diuntur, inermis, nudae vonlosa:que facundiae deri- lum, in quem impingit spirilus, ministcr senliendi,
dct iueplias. Latel autcm sensum hominis, quem idcmquc spirilus qui exlerioris obstaculi qualita-
mulla cogilanlcm lerrs;na inhabitatio deprimit, tcmad nolitiam animae profert. Ut sint tria, anima
trium, maxime expetendorum, arcana prfestantissi- qucB sentit, spiritus, quo sentil, et offendiculura,
maquc natura. Hoec autcm sunt vera bonilas, ve- quod extrinsecns sentit. His, ut pracdictum est,
ritas sincera, ratio incorrupta et ccrta. Horum excilalur vis delibcrativa, quam supra nominavi-
tamcn quasi olfaciens dulcedinem natura humana, mus ralionem, suumque judicium exercet, quod
cui Deus sicut in libro Sirac \cg\lur: Posuit ocu!um ilidem ratio appellatur quod quidem inlcrdum ve-
;

supi'a cot\ ut oslenderetmncinaiia operumsuomm, rum, interdum probabile est. Sed ratio vcra non
itt laudaretur inbojiitute,et cjlori/icareturin miraln- cst, nisi sit certa et firma eo quod ralio, nomen :

libus suis {Eccli. xvii) : horum, inquam, dulcedi- tirmitudinis est. Nara et ralum non dicitur, nisi quod
nem sentiens, appctit nosse verum, apprehendere B fi,.mum esl. Ut itaque magno placuit Augustino :

bonum, et ei, nc dispendium patiatur, firmiter lialio vera solius Dei est, et eorum,(juibus ipse cer-
adhserere. Appetitus enim hic naturaliter a Dco tam noiitiam firmumque judicium derebus habere
insitus est homini, etsi per naturam sine gratia concessit. Est autem pra;dicamentalis inspectio, et
perficere non Unde tres sorores, filias Phro-
possit. prima fere philosophandi de qualibet re pro-
via,
nesis, fabulosa gentium finxit antiquitas, Philolo- posita quid sit altendere, itemque quibus proprie-
giam, Philosophiam et Philocaliam. Genus Philo- talibus ab aliis differat, et quomodo aliis confor-
sophiae et Philocaliae Augustinus, Phikilogia; Mar- raetur. Dcindc an sit quid contrarium,
ei el an
cianus, sed cognationera Irmm indicat iEsopus. ipsum susccptibile sit contrariorum. Qu;b cum inno-
Ergo quia veram bouitalem, sapieuliam, raiionem, luerunt,res familiarius assignata, in notitiam trans-
etsi polliceri sibi arroganter non audeat, atfectat it. Utique hunc ordiuem, etsi pro voto exprimere
tamen indesinenter humana infirraiias, versatur in nequeam, in tanlse rei investigalione tamen, quia
amore islorum, donec amoris excvcilio porgratiam, comraodissimus est, placuit imilari. Nec est ubi
res ipsas quas desiderat, assequatur. llas quidem juslius de rationis verilatisque substautia qusera-
alfeclioncs Phronesis parit, quia sapor, qui humante tur, quam ubi vis logicae discutitur, quse se profi-
naturfe dulcescit, ad veri bonique provocat appc- tetur scientiam veritatis, ut
^ asserit Augustinus, et
titum. Nam tppovw Grsece dicitur snpio, quod quidem utinam assequi valeat quod promittit ! Constalautem
saporem appetitus polius exprimit, quam sapion- quia plurimum prodest, et inveniendi examinandi-
tiam, quae in divinorum conteraplalione consistit. que rationes, viam et copiam parat.
Illaenira, non Phronesis, sed ijotfia appellatur. Cap. XXXI. Quod philologia alias duas prwcedit,
ct quce sit prcedicamenlalis inspectio sequenda
Cap. XXX. Idem.
in discussione rationis et veritatis.

Harum vero philologia priraa est, et quae aliarum Sicut autem ratio in crealuris est vis qusedam
naluram, vim et consilia indicat : siquidem cum spiritualis, naturae rerum examinatrix, et tam cor-
undique probabilia nuilta occurrant (quia, ut ait poralium, quara intelligibilium assequens notitiam :

Pythagoras, fere dc omni re potest in contrarium ila primiiiva qusedam ratio est, quae sua virtute
disputari), rerum certitudinera quserit, et diligenti res oranes, tam corporales quara intelligibiles com-
cautela declinal errores ; et sicut virtus est vitium prehendit, el natuiam, et vim singulorum plene
fugere et sapienlia prima, stullitia caruisse, sic fideliterque, id est absque orani errore, examiuat.
quae prfficaveret errorem has quEe virtutes alferunt Hanc, sive sapienliam, sive ^irtutem Dei dixero,
naturaliter antecedit : et, ul Junonis, aut, ut rectius et rerum omnium firmitudinem esse, procul dubio
j,
dixerim, Martiani verba ponantur, au quisquam ost, non errabo. Penes hanc omnium rerum natura,
qui philologiae se asserat privilegia laborala, et lu- processus finisque subsislit. Quippe hsec est sphrera
cubrationum prseraium nescire Pallorem, quae etiam quam poetico figmento Martiaous obnubilans, ex
deos quiescentes ad se venire inaudita obsecratione omnibus elementis dicit csse compactam, ut nihil
compellit : et paulo supra coslum, terram, raare, et absit, quod ab aliqua nalura credatur conlincri.
quae in eis sunt, prima scrutatur : quae Illic cuolum omne, aer, frela, divei'sitasque telluris,

Pervigil in modico pcnetrans arcana labore,

claustraque lartarea, urbes, compita, cum actibus
Quis potis est docta tolum prcfvertere ctira fortunisque suis, cunctarumque spccies rerum, lam
Quod superis prxscire datum est. Quin crebrius in nos in specie quam in genere numerandas. Quo- quidem
Jus Itabet illa, dcos urgciis injussa coactos, sphaTa, imago qujedara videbalur, ideaque mundi.
Et quod nulla queat superum tentarc potestas
Invito scit posse Jove.
Plato auteni quaestionem inducit, una sit idea, an
plures. Et profecto si substantiara sciontiae aut ra-
Siquidem, ut ait alius, non inferior Marliano, lionis quis altendat, una est : si pluralitatem rerura
 936
JOANNIS SARESBERIENSIS
935
inluetur, ideae sunt infiuitft. A Cap. XXXIII. Quid sil ralioni coiUrurium.et quod
rHtio
quas penes se multis modis dicitur ralio ; et qurn rationes
^povo(av quara nos appollare
Hanc intucns sloicus, , aiterna; ?
el log.bus
possumus providentiam, veneratur, Natura vero angelica, quae noxio corpoi-e non
dicit arctan. Lp.cu-
ipsius, adnecessilatemomnia ct divins puritati familiarius inhaeret,
cxstmgu.t tardalur,
rusecontrarerumfacilitalem attendens, viget acumine. Et licet non
rationis incoiTuptae
absolvil. Pe-
omnia a lege necessitatis
,:povo(av , et
it-qualiterDeo cuncta examinet, ea tamen rationis
erroris pra>uipUmm rac-
ripateticus vero. utrinque pr;erogativa ditatur, ut nuUo supplantetur errore.
sloici, nec ad xuptoSo^a;
tuens, nec ad paradoxas At humana infirmitas, qua) tam ex conditione
na-
asserit,
sic in sloico Tipovofav erro.-ibus,
Epicuri movetur : scd turs, quam merito culps, raullis patet
necessitatem, sic cum Epi-
imo e'l capta labitur a prima el secunda
r.on indueat purilate,
ut rebus
expendit, ut providentiae exe.-ci-
curo a necessitate res degenerat in examinatione rerum, id est in
itaque parlim necessa-
non auferat vcritalem. Rcs
vacillat,
tio^rationis. Et quia incertitudinis lubrico

rias asserit esse,partim facililati natur*, et hbero apprehendit quod potest, et nunc ex; fida rerum
arbitrio
Academicus vero fluctuat, et
snbjacerc. simihludinevei-as exercet opiniones, nunc decepla
audet. H*c
quidinsiiigulisverum sit defmire non g vanis imaginibus, falsas. Si enim res ut se habet
habet enun, qui
tamen sccta Irifariam divisa est ;
comprehenditur, vera opinio est et si sic verbo ;

caulela nmiia philo-

senihilomninoscire profiteantur, et exponitur, est vera loculio : unde nonuullis
Habet ahos, qui se placuit, veritalem, unde opi-
demerucruntphilosophinomen. sophorum probabiliter
per se nota, quae scilieet ncsciri quasi queindara
sola necessaria, et nio vo.-adicilur, aut ser.110 verus,
nosse. Tertius gradus,
non possuut, confiteantur medium habitu.ii esse rerum, qu» examinantur ex-
quisententiam non prajcipitant, m cnim cis fideliter in exa-
nostrorura est, Irinsecus ad ralionem. Si
sapienli. nec aliquo vacillat er-
his quee sunt dubitabilia minaudo inuititur, certa est,

XXXII. Quid ratio primitiva : et de variis

rore. Itaque iocutio, quse vera dicitur, a modo
C.\P
pldlosophantium. opinio vera,
sectis quora innuit, modalis appellatur. Item
est divina, quam di- ratio vera a qualitate exa-
Priraa itaque et ralio vera, percipiendi ct
a modo ;

xiraus, nulhim omnino admiuit errorem.

et quEe minis sui. Ros quoque singuls, ver?e
dicunlur ut :

ralioni videatur adver- candor, dura in his lahler per-

Nihil autera estquod magis homo verus,verus
illa enim statuit et conhrmat, cipiendis, nuUius imaginis
phantasmate circumve-
sura, quara error ;

sua prosternit cl supplanlat. Et

sicul examiuandi res, ut, ver»
hic lubricitate nialur opinio. Fides autera
potentia, nunc aclus dicanlur, convincitur plerumque a
duobus scilicet
sensus nomine censetur nunc
;

sentiendi, el ilem tam potentia, quam actus miagi- ^ vel a forma subslanlia;, vel ab effectu formas. Est

ita ratio, nunc vis, nunc humanilas id est

nandi dicitur imaginalio :
cnim verus homo, cui vera inesl :

nunc etiam iUh, in qui-

rationis et possibiliiatis. Vora autem albe-
a<Titatio raotusque virtulis, conscia
raotura exercet, quae juslum facit, vera jusli-
bus ralio qucmdam sus virtutis
do est, qu» albifical :

quidem sunt inliaerentiee magno Hilario, qui Gal-

dicuntur rationes. Quales lia. Si mihi non credis, vel
proportiones in numeris et eo- a lectione simplicium
in consequentiis :
:
licanocothuino aUolIitur, el
rum, quK absolute necessaria sunt, demonstratio- procul est, au.-era prsebe.
Has autem, tam in hbris De ordme,
num principia. Cai> XXXIV. Quod homo perfectamnon habeatra-
quara in dicilur.
et De hbero arbilrio, et Hyponoslicon, tioncm, ct quod verummuitipliciter
esse et
asserit Augustinus irarao. tales morem stoicis, qui circa ver-
mullis ahis, Ut autem geramus
V^uus, inquit, ad duo, et duorum ad
vel analogiam soUicitantur,
sempiternas. borura analocticem
aualuor,verissimaratio est nec magis fuit heri quod /irmum et
verura dictum est a Graeco heron,
;

vera, quam hodie : nec magis cras, aut certum clarum interpretatur. Hinc
ratioUla slabile, seu et

annum, erit vera. Nec si omnis mundus isle

firraum et stabilera adepti
vost horoosdicti sunl, qui
esse, simili raodo
coucidat, poterit isla ratio non sunt gradum ex consorlio numinum, quibus eos

subslanliam esse. Si sitcorpus,

non esse non polest. vero heroes
CI fabuk.saanliquilas sociavit. Hi vi|/.(0£oi,
ocuUis contem-
Caeteraquidem, qure diviuK ralionis uuncupali sunl, sicut Martianus ait, ex eo quod
platur, veraquide.n sunt, sed pree mulabiiitate sua Et hoc quidem
veteres terrara ^pav appellaverunt.
nequaquamdicunlurrationcs. Ex hoc aulem ve.-iia- suse. Nos autem, non serai-
a cei-litudine stabilitatis
consortio, quibusdam philosophanti
-

tis ralionisque sed nec heroes, ob perfidifeno-

quod serael est ve- deos, qui nulli sunt,
busvisum estsemperesseve.ura electorum,
Augu- tam,'aliquos diciraus, sed iranslationem
rum quibus videtur sulfragari ralio, quam
et vanitate mundana ad glo-
:

prKcedentium quffi' sit a fluctalione

stinus inducit, ut doceat nostram el
firma; stabilitatis, verbo
riam. verae r.ertitudinis el
palrum eamdem esse fidem etsi nos pro parte :
Eos namque, a confirma-
significaraus Catholico.
p.-Kstolabanlur ira-
gaudeamus implelum, quod illi
mutata fides, etsi va-
tione, quam adepti sunt, sanctos appellamus ; si-
plendum ait enim non
:
esl :
est ct sanctus, confir-
eamdem am- quidJm sancire, confirmare :

riatasiiittempora. Et nos, et illi,

Hoc ulique est a vani-
sermombus matus in virtute vel gloria.
et aliis
j.leclimur verilalem, scd aliis
versari. Proinde verum.
late oximi, et in veritale
prEEdica.iius.
 937 METALOGICUS. — LIB. IV. 938

hoc verbum, confirmationis nola esl, slabilitalem- A tia?, ul ad omncs nationes el lingnas vox illa per-
que signifirat rei, cui rnlio fideliter possit inniti. transeat, el omnium, qui aun^s audiendi liabent,
Veritas vero, nomen firniilmlinis et stabililalis est. corda penctrando concutiat. Plato quoque, corum,
Nec moveat, (jucd pro aspiratione Graeca, Lalinus qua; vere suut, et eoruni quce non sunl, sed csse vi-

V posuit consonantcm i|iium .Eolieum (lijamma : deniur, ditferenliam docens, inteiligibilia vere esse
ad hanc consonanlem multas babeat afTmitales. Sic- asseruit : quae nec incursionum passionumve mole-
ut aulem ut vis sentiendi motum suum exerceat stiara metuunt, non potestalis injuriam, ne dispen-
utiliter, necesse esi aliquod esss, cui stabiliter in- dium temporis, sed semper vigore condilionis suae
nitatur : sic ratio labitiir, si non stabili innititur cadcm perseveranl. Unde eteis, post essenliam pri-
oftendiculo. Nam si lucem subtraxeris, cessat visus, mam, recte eompetit esse, id esl nrmus certusque
audiius nullus csl, cessanto sono, olfaclus giistusr]ue status, quem verbum, si proprie ponilur, e.xprimit
quiescunt ab odoris saporisiiue carentia ; taclus subitanlivum : temporalia vero videntur quidem
inanis est, si in rera solidam non offendat. Dicitur esse, eo quod intelligibiliuni pra;tendunt imaginem.
tamen quod lunc videanlur tenebrae, silentium au- Sed appellatione verbi substantivi non salis digna

diatur,langatur inane. Sed verius diceretur liis sunt, ([u*cum tempore transeunt, ut nunquam in
sensibus lunc niliil sentiri. .Vu"uslinus enim,et con g eodem statu permaneant, sed, ut fumus, evane-
tra Manichajos, et in Hyponosticon, et in aliis mul- scanl fugiunt eiiim, ut idem ail in Tim;eo, nec
:

lis librisdocel, non modo lias, sed quaslibet priva- exspectant appellationem. Hanc aulem veram esi-
autem eas nonniliil essc
tiones, nihil esso. Aristoteles steiitiara partiebatur in tria, qure rerura principia
asserit quod non modo privant, sed ad se
: eo slatuebat ; Deum scilicet, materiam, ct ideam, si-
quodarcmodo subjecla disponunt. Itaque tam sen- quidem haec, in sui natura, immutabilia sunt. Nam
sus, quani ratio, slabile quid e.xposcunt, ne inanis Deus usquequaque immutabilis est; reliqua duo,
sit opera, qua; certum quid non compiehendil. Nam quodammodo immobilia, sed in eftectibus ab invi-
cura agit ut teneat, et cassatur ejus intentio, et ia cem varianlur. Maleriam quippe advenientes for-
vanum laborat, et .suo fallitur errore. Unde, sicut mao disponunt, et quoJammoiIo motui reddunt ob-
errorem di.xinius rationi conlrarium, sic vanitatem noxiam : et ilem fornice materiei contaclu, quadam
veritati conlrariam profilemur; nm^ falsum vanuin- ralione varianlur, et, ut ait Boelius in Arilhmeti-
que, etsi voces diversae sint, ad earadem quodam- cis, in intervertibilem transeunt inconslanliam.
modo accedunt significaiionem. Torro vanilas e'
Ideas tamen, quas post Deum primas essentias po-

falsitas ad uihilum vergunt quod enim falsum nil, negat in seipsismaterise admisceri, aut aliquera
;
est,

oranino nec sorliri raotum : sed ex his formai prodeunt nativae,

niliil est, sub scieiUiam cadit. Nam, C
sicut Augustinus et in soliloquiis, et conlra
sciliccl iraagines exemplarium, quas natura rebus
Acade-
micos et in plerisque aliis docet, inler omnes singulis concreavil. Hinc in libro De Trinilate Boe-
veteres et eliam inter ipsos Academicos consti- tius : Ex his formis, quw prieter matcriam sunt, illce
bl,scire falsa neminem posse. Siquidem, ut iii-
formce vcnerunt,qucein materiasunt,et corpuscf-
dem conlra Academicos aslruit, rerum falsarum, ficiunl. Bernardus quoque Carnotonsis, perfeetissi-

quoniara omuino non sunl, nulla potest esse scien- mus inter Plalonicos saeculi nostri, lianc fere sen-

tia. Ubi autem quidam interpreles dixerunt, quod lentiam raelro coraple.xus est :

terra ab initio erat inanis et vacua, alii inter- fion dico esse quod est, gemina qund parte conctum
prelati sunt, quod nibil erat nee composita. Ergo Matcriie formam continet implicitam :
verum vauo falsoque, quoniam idem sunt, lege con- Sed dico esse quod cst, una quod constat earum :

Hoc vocat Idem Hlud Acheus ct uXrjv.

opponitur. Nec moveor si res exislens,
trarielalis

non cxisleiui opponatur Et licet Sioici materiam et ideam Deo crederent

rci : cum hoc palam sit in
enuntiabilibus qus coacternara alii vero, cum Epicuro providentiara
contradictorie opponuntur. Nam :

Aristoteles docel alterum eorum

semper, et esse
evacuante, ideam omnino tollerent : iste, eum illis

allerum es necessiiaie non esse. Nonne res e.ti- qui philosophanlur, Deo neutram dicebat coaeter-

slens, rei non existeniis est signum, ut rubor fi:-

^ nam. Acqutescebat enim Patribus, qui, sicul Au-
turse serenitatis, aut tempestatis ? Siquidem
gustinus lestis est, probant quia Deus est, qui om-
nia fccit de nihilo, omnium creavit maleriam. Ideam
Mane rubens cwlum, notat imbres, sero serenum.
vcro aeternam esse consentiebat : admittens aeter-
(ViRG., Georg.)
nilatem providenliae, in qua omnia semel et siraul
Cap. XXXV. Quid dicalur verum, et quid veritas, fecit, apud se universa, quaj futura erant
statuens
et quid ejus contrarium.
in tempore, aut mansura in aelernitate. Coaeternitas
Omnia vero vana, quatenus vana sunt, fallunt. autem esse non potest, nisi in his, quaj se, nec na-
Et cum falsilale deceplas menles illuserinl, velut lura majestatis, nec privilegio poteslatis, nec auclo-
phantasma evaneseunt. Uude, ob hanc rerum evane- riiate operis, antecedunt. Itaquo solas Ires perso-
scentium disparenliam, omnia qus sub sole sunt, nas, quarum est una natura, potestas singularis,
vana esse, in concione universorum, qni versantur opeialio inseparabilis, falebalur esse corequales et
in mundo, proclamat Ecclesiastcs {Eccle. ii) : tanta coajtornas : nara in illis, omniraoda parilitas est.
quidem majeslate verbi, lanta probabilitate si.nten- Ideam vero, quia ia hanc parilitatem non consurgit
939 JOANNIS SARESBERIENSIS 940

sed quodamrnodo natura poslerior est, et velut qui- A veritas, id est ccrtitudo, aut stabilitas, aut claritas

dam effectus, manens iu arcano consilii, extrinseca est, el ab hac derivatur quodannnodo, quidquid in

cau?a non indigens, sicut seternara audcbat dicere, rebus fideliter verum esse. Siquidera illi
dicilur

sic coKlernam esse negabat. Ut enim ait in expo- soli onmium tam rerum quam sermonum, coha;-
sitione Porpliyrii : UupU'.x esl opus divin(K menlis, rentia, vel discohKrentia constat, ct cerla est. Homo
alterum quod de subjecta materiacreat, aut quod ei vero quanluscunque, afTeclat quidcm certiorari ;

concreatur ; alterum, (juod de se facit,elcontinet in eo quod amor verilatis cognatus et iimalus est ra-

se, cxternonon egensadminiculo. Utique ccelos fecit tioni, et, ut ait Martianus, cum philologia illam

in intellectu ab iiiitio, ad quos ibi formandos, nec existentem, et ex non existentibus verilatem toto
materiam,nec formam qua-sivit extrinsecam. Alibi pectore deprecalur. Hfpc utique aliunde non prove-

quoque ait :
nit, quam si aliqua stiUa divin;e sapientia; per gra-

Principium cui sola fuit divina volunlas, tia? eliquatiouem seipsam infundat, et mentera se
yEtas non frangit demolilurque vetustas, quaerenlis et amanlis illustret. Ista siquidem est
Dissolvit tcmpus quidquid producit adesse, virgo fontana, unde Martianus praemissam asserit
Si non ad pr(esens, constat quandoquo nccesse.
hrqo super tali qui luyet conditione.
manare veritatem.
.

"is'
......
scaturigine fonlis
Nihil enira veraciler
.,
hujus. Sed nec ahquod
,
innolescit.
,. ,

Aut nihil, aut minimum, claret ralionishahere. J{

fle

Quidam tamen, licet ab a^lerno concedantessevera, falsum indc emanat, quoniam lonlana illa, quara

ea tamen negant esse aelerna, dicentes nihil esse poetici nube figmenii involvit, virgo est, et totius

seternum, nisi quod vivit, eo quod aeternitas, teste corruplionis et falsitatis ignara.

Auguslino,s/H/us est interminabilisvit(e. Ex bispa- Cap. XXXVII. Differentice eorum qucB vere sunt,et
tel placuisse Plalonicis, cum Salomone, omnia sub- quce videntur esse, secundum Platonicos.
solana vana esse et eas res duntaxat esse vcras,
;
Omnes anlem res, divinae simplicitatis oculus
quae non ut pbanlasmata evanescunt, sed statu sub- contemplatur, ut ei nec fulura desint, nec prselerita
stantioe certa, et semper eadera sunt. elabaniur. Coha^rentiam rerum, ct discobserentiam
Cap. TiWXl.Itemde veris; el quod aliterdicuntur pensal, et tam de iis quas sunl, quam de iis qua;
esseres,aliter sermones,aliter vera, et quomodo. non sunt, certum etfideie cxercet judicium et quse :

Cum vero nomen falsi opinioni, locutioni, el rei ab initio vidit, quia non evanescunt, firma sunt, et
pariter applicetur, opinio, quas deceptionis fallaciam vera dicuntur. H» utique sunt cogitationes Altissi-
patitur, falsa reciissime nominatur : siquidem ipsa mi, quarum profundilalem nemo sufficit explicare

est, qua3 falliiur. Locutio aulem falsa est, eo quod {Job. xxiii). Ha?c verba, quse semcl dicta sunt, sed
falsam significat opinionem. Res vero falsa dicitur C processu temporis, pro divira:' dispositionis decrelo

ab eftectu, ideo quod ipsam, non nisi cassus et va- in aclum prodeunt. Quis raenlem Dei dixerit olio-

nus, percipiat intellectus. Sic et in physicis sana sam, et non ab inilio orania contemplatara (// Pa-
dicuntur esse vel segra, nunc animalia, nunc signa, ral. xvii. Si ergo vcra quasi, quredam cogilata Dei
nunc causae. Ut autem a Platonis eminenlia cum sunt, quis illa, nisi pra^sumpluosus, affirmaverit
Peripateticis paululum dcscendamus, ca vera dicun- evanesccrc ? aut quis ea non scmper fuisse in men-
tur esse, vel falsa, quoe, ut de significatione com- teejus, qui ab Eeterno universa disposuit, et scivit,

plcxorura sermonum agatur, certo percipiunlur audeat profiteri ? Nunquid et ille novas cogilationes
intellectu, aut vano : hi siquidem, velut qui pliilo- concipit, et nova raore noslro init consilia ? Et licet

sophantur huraanius, et non exce- cum Platonicis, haec ab eeterno fuerint vcra, noa taraen aliquid

duut meute sibi et Deo, sed sobrii sunl, hominibus Crealori dicilur coaeternum quia, ut dictura est,

in eo veritatcra aut falsilatem statuunt, in quo sicut ad parilitalem cjus nibil oranino consurgere polest,
percipitur examiuando et comprehendendo fidelis siquidem ipsius est, ut hoec ipsa vera sint, aut
est aut erroneus intellcctus. Si enim rem sic esse certa. Quod autem omnis res, aut Creator dicitur,

ut est, aut non esse ut non est, comprehendil, judi- aut creatura, ad substantias, et ad ea quae subslan-
cio certo et fideli usus est ; sin autera vcl non esse p, liis insunt quocunque niodo, ex auclorilate Patrura
quod est, vel esse quod non est, opinatur, procul univeisilatis complexio revocaUir ; nam cnunlia-
dubio fallitur et errat. Idem quoque est in sermo- tionum signifiMtio non conlingit urgente aliqua
nibus. Res autem, quae seipsam, prout est, iutel- ratione serraonis. Qui enira sic partiti sunt, respe-

lectui subjicit, vera est : quse aliter, vana et falsa. xerunt ad incoraplexorum significationes. Nonnihil
Ergo a modo percipiendi (scilicet quo percipiunlur, ergo sunt vcra, qute in raenle Dei consistuut, sed

aut percipiunt) convincitur veritas aut falsilas lara nec creaturse suut, eo quod ab seterno exsliterunt.
opinionum quam rerum ; sermonura vero, a modo Nam quin qua;dam sempilerna sint, nulla qurestio

significandi. Unde quia Deum falli impossibile est, esl, nisi forte eo referatur illud Ecclesiastici {Eccli,

procul dubio constat quoniara quo fidelior est xviii) : Qui vivit in asternum, creavit omnia simul.
scienlia et cerlior, eo rainus falsa comprehendit. A quibusdam enim refcrlur tam ad illud opus, quod
Ea tamen falsa esse cognoscit, quod verum est, et in se conspiciendo et disponeudo Trinitas operata
veritati omnia conlcmplauli, non polest csso abs- esl, quara ad creationcMi primordialis materia;, cx

conditura. Nara penes cssenliam Dei, primitiva qua omnia creata sunt, aut in ipsa creatis concre-
9il
METALOGICUS. — LIB. IV. 942

quod ad pvmM- k Cap.X^XIX. pecohferenliaralioms et veritatis,et

anlur
""^" C«terum hoi esl cis esse,
quasi breviter (jUid ulyiimque.
vara ratioiiis scicntiam re/urri, et ita csse
Veritas autem, lux nientis est, et materia ratio-
pronuntiari, stabili intentatoqLie judicio. Esse crgo angelus parliculariter
nis. Hanc Deus universaiilcr,
istorum, innotescere cst nam et humanorum ver- :

pro
intuctur ; homo aulem, etiam perfecli^sinms,
borum idem diciiur pronuntiari ct esse ; aut nieino-
parte modice videt; sed quo perfeclior, eo amplius
Nara de unico, Augustinus ail
ria retincri et csse.
:

appctit. Hsec est soliditas certiludinis in qua ratio-

Hoc est verhum non quod dcsinit prolalum, sedquod
nis vigetexamcn. ToUe hicem ct sohditatem, fru-
permanct natum. Quse distiuclio quod.imraodo vide- sicut et in aliis sensi-
strabuntur visus et lactus ;

tur inepla, nisi per prolationem subsislerent verba.

bus, sono, vel odore, vel sapore subtracto. Simili
Caetcrum, quoniam esse, ct unum, ct rcs, multipli- fruslralntur, veritale
modo, omnis sensus rationis
citer dicunlur, vidcrit quisque quomodo diclionuni
subducta. Conlrariura vero ejus cst veritas seu jal-
inlcrpicletur significalionem. Habent itaque rcs
sitas, aut inane : quod, sicut pliilosopbia proljat,
(natura? scilicet, vel naluralium opora), liabcnt
in rebus nihil est. Unde et quibusdam piacuit, ina-
cogitationcs, sermoncs, et vera, et raliones : sin-
ne, littera mutata, dici qiiasi imme, scilicct quod
gula inquara, haec babent suura existondi moilum. Est
non est unum. Quod aulcm non esl, nihil est.
ut pro qualilate ilhus, corum qu<o Hdeliter """"- B ^^^^^ i„,^;, ,.e,i,as in raajestate divina. AHa
tiantur, accipienda sit inlerprelatio, unde inspecta
vero est, quae in divinitatis consistit imagine, id
diligeuter significalioQC vcrborura, esse vera dican-
est in imilalione. Oranis enim res, tauio verius
tur, autnon essc. Non conteudo, dum tamen vera
est quanlo imaginem Dci fidolius exprirai : et
non omnino niliil siut falsa vero usquequaque
;

quanto ab ea magis deficit, tanto falsius cvanescil.

non sunl quoniam omnino nihil sunt. Sic enim et
Ulique sic ut : Homo vanitati similis factus est, ct
anliqui philosophi, et calholici Patres definierunt.
dies ejus sicut uinbra piwtereunt tPsal. cxuii). Non
Pnrru mcmoraricl dicere, Dei scire ipsius est. Me-
est autem umbra, nisi lux corporis aliquo praepe-
moria namque ejus, aut verbum, siveratio, sapien-
diatur obstaculo, et quasdara inducil tenebras ab-
Verbum ergo, quo loquitur oranipo-
tia ipsius est.
senlia lucis. Ergo veritatis luce sublata, erroris
lenlia, unum est sed verba, quK loipiitur, infinila.
:

tcnebrae invaloscunt: error vero falUt. Unde et ve-

Prineipium, imiuh, vcrborum tuorum veritas{Psal.
ritalis contrarium, a fallondo falsitas norainatur;
c-win), eo quod a hice inaecessibili, quam Deus
quia : Qui ambutat in tenebris, nescit quo vadat
inhabilat (/ Tim. \i), onmia innole-
babel, ul ei
{Joan. xii). Propriura quidem veritatis esl, fovere
scanl. Hanc lamen lucem, a substanlia ejus, non solidare sicul rationis,
rationem, et illustrare, et :

arbilror alienara. Nam

G qurercre, assequi et amplecU veritalem. ct
Cap. XXXVIII. Quodaliler res,aliter opinio aliter ,
lux cxterior, ut dictum est, visura fovel : res solida
locutio vera vel /alsa dicitur ; et quare locutiones
roborattactum. Porro hsec in Deo unura, quia ra-
hujusmodi et modalcs appeltantur.
tio, et Verbum teicrnum, de se dicit Ego sum :

Nunc jucundissimam ralionis vcrilalisque coha;-

alieno enira non eget admini-
veritas {Joan. xiv) ;

renliara cuni omni revereulia coulemplemur, ratio-

verilas seip?am
culo, quia et se ralio illustrat, et
nis et veritalis auxilium iraplorantes; nam sine eo,
aUud veritas, aliud ratio
invenil. At in creaturis, :

non raodo apprehendi, sed nec invesligari, fidcHler

nam veritas, imago quaedam Divinitalis est, quam
queunl. Est ergo ralio, quidam mentis oculus. Et virtus, aut
in rebus ratio quaerit et invenit. RaUo,
ut latius dcscribatur : Ratio est quoddam instru-
nienUs p.gilalio est, quae occupalur in perspicientia
mentum,quo mens omnes seiisus suose.rercet. I'ro-
veri. Non est autem verilas suscoptiva contrario-
ejus esi, ir.vesligare, elapprehendere verita-
priura
rum, ob eamdem causam, quam dc ratione superius
tera. Hujus viriulis conlrarium, est imbecillita.i et exposuimus.
impotentia invesligandi et assequendi verum Er- .

Cap. XL. Idem de eodem : ct quod nec raiio, nec

ror autem conlrarium cst illius aj^ilationis, invesli-
veritas contraria suscipit.
ganlis verum, quara supra diximus i'alionem. Vir-
tus hac in Doo simplicilcr perfocta , in angelo D Si liuc 1'oripatelicorum tendit intenlio ul, onini
vanilale rejecla, verilalem rerum agnoscat, et
perfceta pro natura, sed ia bomine aut omnino
tola rationi! verilalem Dei quaerat, venerelur et
iraperfecla est, aul ut raullum ; si tamen sit in ah-
colal, noQ inutiliter laboralur. AUoquin opera per-
quo perfecla pro tempore, aut collaliono imporfoc-
il et impensa. Sed quia multa sunt, quje praepe-
liorum. Unde non ralionera, sed appelilum ratio-
diunt inlelligentiam, utpote invincibilis ignoranlia
nis, quem philologia exprimit, vindicat sibi :

eorum, quac ralione expediri non possunl, sicut sunt

siquidem nomina h;ec piiilologia, philosoplda, et
sanctae Trinitatis arcana, et item fragilitas con-
philocalia, philosophorum modeslia lemperavit.
dilionis, vita brevis, utiliura negligenlia, occupa-
Ratio vero, nequaquam contrariorum susceptibilis
cst , eo quod diviua ralio imniulabilis substanlia lio inulilis, probabilium conlliclus opinionuni,

est. AngeU vero, vel hominis ralio, substanlia non culpa, quae lucem demeretur, et tandem numcro-
esl. sitas et immensitas invesUgabilium : adeo abdu-
ctum cor humanum, ul ad veri notitiam raro possit
 .

943 JOANNIS SARESBERIENSIS 944

accedere. Sed in liis oclo, qua? proposita sunt, nihil A charitatem : ccelestibus, qui vullui Dei scmper
adeo, pro nica opinione, scientiam corum quae as.sistunl, rcvereniiam ct amorem ; et bonorura
expediunl, impedil, sicut culpa, quse separal inter omnium graliam et laudeni refert diviuK majeslati,
nos et Deum, et fontem proecludit vcritatis : quem quam utique nec plene nosse permittit immensitas
tamen ratio silire non cessat. Cor meum, inquit sui ; et, si nos iion laboraremus infirmitate qua
mcns suorum conscia pcccalorum, dereliquit me, premimur, nec plene ignorare sinunl croaturfe :

et lumcn oculorum meorum,et ipsum non cst me- quse omnes, quasi publica atleslalione, Greatoiis

cum {Psul. x.\xvii).Siquidemnisiea, quaj novil quis, gloriam praeconanlur. Hinc est illud Salomonis in
ad divinura refleclat obsequium, non cum ipso, sed Proverbiis : No7i erigas oculos tuos ad opes quas
polius conlra ipsura, facit scientia ejus multa : habere non potes, quia facient pennas ut aqui- sibi

enim scire non prodcst, si unnm desil, quod est I(F, et evolabunt in cctlum{Prov. nxm). Ul autem

super omnia necessarium, el se ex creatururum ait Auguslinus, in libro De ordine : Deus ynelius

inlelligenlia manifestat. Ait sanclus Salomon : Pro- nesciendo scitur : quem si quis ignarus naturarum,
posuiin animo meo quxrere etinvcsliyare sapienter, et morum, rationumque cupidilatumve servus e< ,

de omnibus quce fixint sub sole {Eccle. i). Hanooccu- rebus pereuntibus inhians, aut fortecaste vivens,et
palionem pessimara dedit Deus filiis homhnm. q discipli7iarumnescius,inge7iii virihus quierendo, et
Versati sunt in hac, philosophi gentium, qui, juxla disputarido, invenire confidit,procul dubio tantuni
Apostolum, verilatem Dei in mcndacio tenuerunt, e^rabit ,
qunntwii errari plurimum potest. Wibi
et merito suo, evanueru7it in cogitationibus suis quoque : Ignorantia Dei, ejus verissima sapientia
{Rom. )). Pro eo enira quod gralias bonorum non est : et item : No7i est parva scie7itia de Deo

relulerunt auctori, dicc7ites se esse sapientes, stulti scire, quid no7i sit Deus,quia quid sit, otn7ii7iosciri

facti sunt (ibid.). Est autem curiositas, inulilium non potest

siiperflua inquisilio, in qua non modo Peripalctici, C.-^p. XLI./1(/ quid Peripateticorut7i,etom7mim recte
sed fere lolus occupalus est mundus. Quod vitium philosoplinntium, te7idat inte^ttio ; etdeocto ob-
Lucanus nolans, dum asstuantis Oceani incertas slactilis intelligehtiff.

causas promeret, curioso ad certitudinem inscru- Cum ergo sciri qugedam non possint prae emi-
tabilis secreli invilat. Qucerite, inquil, quos agitat nenlia dignilatis, quaedam prae muliiludine et raa-

mundi labor. Diim aulem 7ne7is circa multa, otnon guitudine qnantilalis suae, quaedara propter incon-

multum ad se perlinentia, ampiius occupatur, stantiara et iubricitatem sui ; cui potissiraum in-

evagatur longius a se, et ploruinque obliviscilur sislenduin sil, et quid maxime expediat, Eccle-

sui, quo quidem nullus error perniciosior est. Nam ^ siasticus docet {Eccli. \\\) : Altiora, inquit, te ne

se nosse, sicut ait Apollo, fere summa sapientia qucesieris, et fortiora te, ne scrutatus fucris. Ecce
est.Quid autem prodest homini coelorum, aut cle- temeritatem eorura cohibet, qui Deiticae Trinilatis

mentoruni nossc naturam, magnitudinis et mul- arcana, el ea quorura visio in vila aeterna pro-

titudinis proportiones doctrinaliter quaerere, vir- mittitur, irreverenti verbositale discutiunt. Unde,
vitiorumque speciilari conflictum, com- etsi scienlia videalur augeri, dcvotio certe minui-
tuium
allendere rationum, et deomnibus tur. In supervacuis, inquit, 7-ehus, noli scrutari
plexiones
probabiliter disputare, el sui ipsius esse ignarum ? tnultipliriter, et inpluribus ejus operibus non eris

Nonne stultus repulabitur, qui aliena lustrat hos- curiosus.Multos enim supplantavil suspicio eorum,

pitia, et quo sibi in necessitate divertendum sit, et in va7titate detinuiisensus eorum (ibid. ).Hicquo«

obliviscitur ? Nimis utique curiosus est, et sui ne- que illorum audaciam reprirait, qui sollicitantur "de

gligens, qui aliena miratur, et propria non allen- omnibus, et voluol de universis reddere ralionem,

dil. Qui vero ad usum vitsc convertit exlrinsoca, cum constol auctorilale Salomonis in Ecclesias-

ul eorum agnoscat et venerelur auctorem, suum lico {Eccli. i), quod nec minimae rei, quae sub coelo

mctiatur imperfectuin, qui vix pauca comprohen- est, nedum coelestiura, aut supra coelestiura, ple-

dere polesl, et rebus transitoriis, cum quibus ei nara possit homo rcddere rationem. Porro in qui-

ipse transit, non nisi prEecario uliUr et ad boram. D bus oporteat philosophantis ingenium exeroeri.

Qui concupiscentias cohibel, reprimit, aut exslin- tilius Sirac docct : Quce prcecepit Deus, cogita illa

guit qui imaginem Uei, vilio corruptam, diligenti semper, et in pluribus operibus ejus non eris curio-
;

sludio nilitur reforraare, qui virtutum, loto nisu, sus {Eccli. iii). Quia enim de radice sensuum, qui
colit, et excicel officia, rectissime philosophatur. frequenter fallunlur, scientia manat, el decepta
Sobria est illius investigatio, qui primo seipsum infirmilas, quid expediat parum novit, dala esl,

exculit, et quae inferiora sunt, diligenter examinat, per clementiara Doi, lex, quae utibura scientiam
et coaequalia sine negligenlia inluelur, et supe- aperirel, et indicarel de Deo, quantum scire licet,
riora conlemplatur cura veneralione, aut ausu le- aul quantum expedit quaerere. Illa enim, divinam
merario iu ea, quae inscrutabilia sunt, non irrum- potenliam in creatione, sapienliam in dispositione,

pat. Hic utique de se non superbil; variam mundi bonilalem manifeslat in conservatione rerum. Sed
supellectilem, nisi quatenus necessarium aut lici- Iiaec maxime eminent in liominis reparatione re-

tum est, minime concupiscit ;

proximo impendit dempli. Voluntatem quoquc Dei patenter cxponit.
945 DE SEPTEM SEPTENIS 946

ut sciat quisque quid ipsum oporteal facere. Et A custocliri jussus ost. Si virtutes ejus percurrerc velim,

quia lam sensus, quara ratio huraana frequenter in magni voluminis librum, haec una excrescet ma-
erral, ad intelligenliam veritatis, primum funda- leria. Omnium vero mentes magis exulcerat scis-

mentum locavil iu lide. Hinc est illud Philonis, in sura Ecclesice, quse, exigenlibus culpis nostris,

libro Sapientiie {Sap. iii) : Qui confidunt in Do- contigil, tanlo Patre sublato. Expetivit eam Sala-

mino, intelligent veritalem, el fideles in dilec- nas, ut cribraret sicut triticura, et undiquc, alte-

tione acgidescunt illi. rius Judse proditoris ministerio, amaritudines et

scandala spargit. Oriuntur bella plusquam civilia ;

Cap. XLII. Quid visihilia aryumenla mundum sacerdolalia enira sunt el fraterna. Nunc judiciura

vanitati subjectum esse convincunt ; et quce esl mundi, et tiraendura ne partem stellarum secura
causa fuerit liic fiiiiendi librum. involvat ambiliosi ruina proditoris. Vw autem illi,

per quem hoc scandahim venil (Mutth. xviii). El

Sed ha?c hactenus. Jam enim tlere raagis vacal plane melius eral, si natus uon fuisset. Publici do-
quam scribere, ct visibili argumento doceor quod loris expono causas cum tamen aliunde famiiiarius
:

mundus totus subjacet vanilali. Exspectavimus dolore torqueat, tum non leviori, quod ad me
enim pacem, et ecce turbatio et tempestas ingruens spectat. Siquidempater meus,etdominus, imo el tuus
Tolosanis, Anglos et Gallos uiidi(|ue concitat, et venerabilis Theobaldus, Cantuariensis archiepisco-
reges, quos amicissimos vidimus, se insaliabiliter pus in aegriludinera incidit ; ut incertum sit, quid
persequunlur. mors domini Adriani
.4d hsec, sperarc, quid timere oporleat. Negoliis more solito

summi ponlificis, cura omnes Chrislianse religionis superesse non potest, injunxitque mihi provinciam
populos nalionesque perturbaverit, Angliam nos- duram, et importabile onus imposuit, omnium ec-
tram, unde fuerat oriundus, acerbiori dolore com- clesiaslicorum sollicitudinem. Anxiatur ergo undi-
movit, irrigavitque lacrymis profusioribus, Omni- que in rae spirilus meus, et cruciatus quos patior,
bus illc bonis flcbilis occidit, sed nulli flehilior, non suflficio enarrare. Sed in his omnibus, unicum
quam mihi. Cura enira raatrem haberet, et fratrem milii consiliura superest, Deum hominem, intemera-
uterinum ; me, quam illos, arctiori diligebat aftectu. tae Virginis Filiura exorare : qui volut iii navi dor-
Fatebatur etiam publice et secreto, quod me prae miens, fidelium precibus excitandus est, ut procel-

omnibus morlalibus diligebat. Eam de me conce|ie- lam componat naufragantis EoclesiEe, et dominum
rat opinionera, ut quoties opporlunilas aderat,cons- meum, sicut sibi et nobis oxpedire pramovil, ab
cienliam suam in conspeclu meo eflundere iKtaie- omni infirmitate mentis et corporis, clemcnter eri-

tur. Et cum Romanus pontifex esset, me in propria piat. Is, inquam, per quem reges regnant, ot prin-
raensa gaudebat habere convivam et eundem :
C cipes dominantur (Prov. viii), universali Ecclesiae

scyphum et discum, sibi et raihi volebat et facie- idoneum, et placitura sibi pastorem praeficiat, et re-

bat, merenitente, esse communera. Ad precesmeas ges ot principes nostros ab omni adversitate defen-
illustri regi Anglorum, Henrico II, concessit et de- dat; cosque facial, ad honorem et gloriam nominis
dil Hiberniam jure hsreditario possidendam, sicul sui, grogem sibi servare commissum. Lectoreni
littera; ipsius testantur in hodiernura diem. Nam quoque et auditorem, supplicatione pia convenio,
omnes insulae, de jure antiquo, cx donatione Con- quatenus apud Filiura Yirginis, qui via, veritasest,

stantini, qui eam fundavit et dotavit, dicunlur ad et vita (Joan. xiv), pro me, vano et misero, inter-
Romanam Ecclesiara perlinere. Annulum quoque cedant, ut errore, ignorantiae tenebris, et vanilatis

per me Iransmisit aureum, sraaragdo optimo deco- araoro dopulso, cognitionis suffi lumen infundat, fa-
ratum, quo fieret investitura juris in gerenda Hiber- ciatque me ofticiosum veritatis inquisilorera, amato-

nia ; idemque adhuc annulus in curali arcbivo publico rem pariter et cultorem.

JOAINNIS SARESBERIENSIS
DK SEPTEM SEPTENIS

D
Prologus cpistolaris in libeUum « de septem sep- obscura reserare didicerit, qui sapienlera quaeslio-
lenis, » edilum a Joanne Saresberiensi.
nibus usque pulsaverit. Praesumpsit Accius scri-

De difllciilimis scriplurus tam excollenti qnara bendo Caesari, cui notuit assurgere in collegium
sapienli viro, quibusdara fortasse prsesuraptuosus poetarum venienti. Propertius vero scripsit Au-
apparebo ; sed lamen non pra?sumil, qiii Pythago- gusto, quoniam et in ipso studiorum spes erat el
ram interpretare studuerit, qui Minervae clavibus ratio. In altero Musa mendicabat sine virtute : in
947 JOANNIS SARESBERIENSIS fl48

altero Musa mendicans iriumphabat ex humililato. A Unde Aposlolus : Quod notum Dei et mamfeslum
Scientia tamen sine potentia pcena erat m utroque. est in illis {r>om. i).Cura dicit quod nolura Doi est,
Scieniia vero sola in Accio inflabat : virtus cum id est noscibile de Deo, ostendit plane ex his quae

sciontia in Properlio mores et animum honoslius Dei sunt Deo aliquid esse manifestimi, aliquid
et in

componebat. Proinde vestrso prcerogalivuB dignitalis oceuUura. Sod quod manifestum est, per scienlias
nostra;musa parvitatis scribit, uon ut Accius le- posse contingi. Quod prorsus abscoiKlilum esl, nuUa
nuis, non ut Properlius exsilis, quorura ingenia ratione posse penelrari. Et ha?c sunl Si!crela iUa,

consumpla sunt in septem rerum principiis. Quin- quse non licet homini Apo-
loqui. Proinde, ut in

que vcro sunt, qusc vestri delectus firmitudini iios s\o\o sciihelur: Sapientiam inter perfectos loquimur

scribere compellunt, familiaritas sapienli';, cerli- (I Cor. xi). Sapiontia namque Pallas, id est nova
tudo ambiguitatis, honestas muneris, merilum re- dicilur, quia scandens ad eam minoralur. Minerva

cipientis, potostas danlis. In poieslate danlis dis- vel Athona, id e.st immorlalis vocalur, quia vcrbo

crirainis restauralio, in merito recipientis amo- et opere eam sequens ad immortalilalem rapitur.

ris reformalio, in honestale '

muneris vcra no- Haec igitur Tritonia, id cst trina uotio, nuncupa-
bililas ex animo, in lamiharilate sapientis mo- tur, quia humano animo sapienlia illuslrato enge-
rum cum scientia consolidatio, in certitudine am- g rimion, id est surreclionis liber aperitur, in quo ab

biguilatis scienliaj consuramalio. Nunc ergo quo- humanis ad divina surgere septem seplenis erudi-
niam apud vos locus esl inquoaurum conilatur, li- tur, et ad Irinam, humanae srilicet natura?, ange-
bellum idcirco deleclui vestro dirigimus, qui I)e lica! et nolionem ascendere perfectius
divin»,

septem septenis intilulatur. Qui eliam a vobis, tan- instruitur.Septem sunt modi primae seplena>, qui-
quam aurum obryzum examinotur. In quibus om- bus humanus animus in perfectam eruditionem

nibus vos nosse novimus, quia, si quid quseslionis inlroducilur. Primus modus est, omnium arlium

vel nodosaj contenlionis apud vos emcrseril, quid, doclrinam velle, secundus est dolcclari quod velis,
seeundum quid, ob quid et ad quid debeat vel pos- terlius inslaro ad id quod delectat, quartus conci-

sit. Vobis igitur honestum valde credimus el nobis pere quod instat, quintus memorare quod conci-

pcrutile, si ignorantis obscurilas in lucem, ambi- pit, poxlus invenire aliquid siniile, septimus ex his
guitas in certiludinem, excessus multus in miseri- oranihus exlorquere quod est ulile.

cordia; multiludinem, odium diulinum in verum Sect. II. Secunda septena de viis animce.
aniorem vestro convei tantur temporc, veslrse disce- Huic primae septenae secunda sdjungitur, quae
plione peritiae. septem liberalium artium septena dicitur, quae
Sect. Prima septena de septem modis cruditionis ^ ctiam septem vioe animte antonomasiai appollantur.
I. .

Chaldsei ct Gra?ci sapienliam quaerunl, Latini in quibus humanus animus libere erudilur, et a
veritatera inquirunt ; illi qua?runt et inveniuut, euris servilibus liboralur. Harum aulem seplera ar-
quia mores cum scientia componunt ;
isli inquirunt tium grammalica in eruditionem prima ponitur,
et non inveniunt, quia disputationis potius cavilla- quia per eam reclo loqui instruimur per rtialecticam
tioni quam verilatis inquisitioni insistunt. Cavillosa por rheloricam ornate, per arilhme-
ralionahililer,
vero dispulatio ingenium exercendo excilal, in licam vero docemur res propler muUitudinem divi-
qua si moram focerit obtuiidit et fascinat : quod dere, pcr rausicam dissona consona roddere, per
quidem in invio et non in via vcriiatis hebos el pal- geomelriara de inaequahbus aequalia facere, per
pans erral ; veritatis autem inquisilio cotis vicc asironomiam signa, tempora et tomporalia dislin-
clarum ingeniura et subtile reddit; in viam regiam guerc, et de tempoiibuset temporalibus quaedam
raentem dirigit, mentis oculos ad ardua erigit. Et futura prjpe posita prseslgnare.
licel hisce oculis quandoque quredam aperianlur Et notandum quod in his scienliis est dulcedo
quae latuorunl, adhuc tamen mulla lalent, qua; niaxima ulililas in virlute per scieniias acquisila ;

comprehendi non possunt, vel sublilitato, quia sen- sox vcro modis coloratus iu utriusque mislura :

sum cflugiunt ; vel obscurilale, quia nec studium primus modus est idioma, id est proprietas inven-
'-'
nec ingeiiiuin admitiunt ; vel immensilate, quia lionis in serraonibus : sec.undus elegans compositio
rationeni ot inlollcclum excedunt. Hinc est igilur in conjunclis dictionibus ; tertius in sensu et .=en-

quod divina quacdam sunt qua; in manifoslalionom tonlia schema, id ost deleclabilis ornalus : quartus
veniunl ot ad cogniiionem se exponunt. Soil quo- lepor urbanus in pronuntiaiionibus, id est suavis
niam ardua sunt, tanquam in-
subtilia, diflicilia et pronunLiatio et facela, sensui concinna et auditori-
scrutabilia fere omnes praelermittunt. IlaBC prima bus jucunda : quintus apologus, qui est serrao
rerum principi.i, id est rerum causae latenlcs el causa diloclionis inducUis, totus ethicus : sexlus
cognitiones dicunlur. Do quibus pracclara Chalda'0- proverbium quod esl conslans sentenlia> compen-
rum tanlum scripta ad majoroni verilatis cviden- dium elhicumel docilereddons ingenium. His igilur
j

tiam scrutantur. Alia vero quaedam divina lam pro- sex modis id cst sex colorum forrais.omnes Scriplurae j

funda, tam occulla, lam inlima ot oranino impene- quadara dulcedine colorantur, et inores per artes gra-
trabilia sunt, ut nulla ralione scrutari, nullo intol- dicntium reformantur.lsla; septem disciplinfe,sapien- |

Jectu percipi, nulla sapientia investigari possint. ler consideranli, septeni sunt via; aniniae in vitae eU
949 DE SEPTEM SEPTENIS. 980

morum lionestale : graramaticus namqiie \\a.m A de qaaDomims: Ego sum via,vcritaset vila(Joan.
granimaticse recte ingreditur, et por eam gradilur, xiv) ; via in excmplo, veritas in promisso, vita in
quando post reclam locutionum vitaj el niorum so- pra;mio, vei via ad se, veritas ex so, vita in so.
quitur sequitatem. Quid enira prodest graminatico Sect. lU. Tertia seplena deseptem fciicslris animce.
regulariter proferre et euormera viiiu gibbum
Tertia septena seplem fenestrarum animae in
fcrre Quid confert dialectico, propositionura pro-
'?

humauo capite dicitur, per quas in praemissas

blemata scire et mores ambiguos et fallaces ha-
septonas mens animi digroditur ot regreditur ; di-
bere ? Ille ergo aequam dialectiwe viara sequitui-, et
greditur, exterioraquaequeper rationem discernens;
lam opere quam sermone veiaciter argumentatur,
regreditur, interius illa animae denuntians. Quae si
qui verum a falso, rectura a curvo dividendo ratio-
mala fuerint, aniinum tristem, si bona, hilarem
cinatnr. Quid prodest rhetorico, eloqucntise pom-
reddunt. Ex malis propriis sive alieuis oritur pas-
positate, vorborum urbanitate gloriari, et iiugua
sio, ex alionis compassio ; ex bonis propriis per-
mercenaria uti ? Hic ergo in via recta rhetoricis
passio, ex alienisinvidia; detractio. Si enim aoimus
vestigiis incedit, qui lingua censoria rotunda audi-
adversis inclinatur ad mcEstitiara, fit passio quse
lores persuadendo commonefacit, ot de jure stricto
Ia;dit animura interius, affligens corpus exterius ;
iu aequura revocando instruit. Sic igitur trivium
B si autera movetur animus ex prosperis ad Isetiliam,
eloquenlem reddil, et ad virtutes vias construit.
fit perpassio, idest qusedam procul apassione com-
Quid prodest per arilhraelicam numerare, et digi-
motio. De septem vero fenestris aniniae seu sonsibus,
tos et calculos avaritice commodare ? Recle ergo
qui vigent in sciendum est, quanto vina
capile,
viam arithmelicae, id est virtuosam numeri viam,
suam potentiuseorum exerit quisque, lanto majo-
ingreditur, qui per quinarium Moysis Ponlateuchum
rera vim igneam intra se probatur confinere de :

et ejus myslerium aggreditur, per denarium Doca-

prima cerebri parte vis aniir.alis ignis in niinisterio
logum complectitur, per binarium Vetus et Novum
per sensus diversos ditfundilur :adocuIos pervisuni,
Testamenium fideliter amplectitur qui per omnes :

ad aures per auditura, ad nares per olfactum, ad os

numeros adjiciendo, minnendo, dividendo, multi-
perguslum, ad omne corpus per lactum ministra-
plii-ando, historiam, allegoiiam, tropologiam, et
tur. Qui quidem sensus seu fenestrae quo cerebro
anagogen fidoliter complectitur. Quid confert uni-
viciniores, eo probantur poteotiores : oculi prope
fico, pcr graves et aculos concentus disparem so-
cerebrum faciles, potentes ad contemplandum, in
num consonura reddere, el morum concordia ca-
ictu, sic aera spaliosura transvolaut ut ad cusli
rere ? Ille ergo unificalem viam arripit, qui vitara
celsa sui visus acumen per feneslras transmit-
voci consonara reddit. Quid inlerest nostra, multi
modas figiiras et areas, podismo, radio, lituo, ot
cmbado scire dividere, si nolumus cum fratre di-
'-' '

Aures a cerobro oculis romotiores

... minus visu
vim suam extendunt nares prsdictis minus, sed
;
videre? Quid, si scimus per diametruin circulum,
aliis longins sensum suura porrigunt gustus extra,
per circulum diametrum, per utrumque circuli ar-
;

os nunquara progreditur, intra tamcn majori quara,

cam iuvenire, et animum nuUo mensurje modo rc-
lactus sublilitate fertur, lovia, aspera, calida, fri-
gere?Is igitur geometricalcm viam Eequis mensurse
gida, sicca, humida, dura, mollia, sicut lactus dis-
passibus incedit, qui in se sobrietatem, in alios rao-
cernit, sed in saporibus aiios excedit. Taclus vcio
dura et mensurara usquequaque custodit. Quid
ca;teris abstrusior nil nisi palpando percipit, et
refert docentis coeli situra et habitudincs steliarum
ideo physicus non aninia' fenestram, sed nunlium
in astrolabio considerare, el sibi minirae providere ?
ceecura dicit. Inter has soptem animoe fenestras,
quid, si scimus per horoscopura, pcr solis et lunae
principales fenestrae, oculi, os et aures dicuntur,
coilum et opposilum aliquid prsenoscere et oum qui
ut in libro beati Hilarii legitur : Sicut aniraus ia
haec fecit nolumus cognoscere ? Quid valot nunien
scriptura per visura ad litteras, per litteras ad
solis admirari et potestatem Oinnipolentis non ve-
verba, et inde ad intelleclum pervonit ; sic inser-
ncrari ? llle ergo viam sideroam anipere, incedcro
.•
.•, rv monc ner auditura o
auu.iu,.! ad verba.
y^ inde ad intolleclura,,
el
•
\-u
permeare nititur, qui postpositis temporahbus,
• .
D '
,

pcr quera aniraus rerum qualitates, id est naturas

de virlute in virtutera rapitur, et virtutum gradi-
concipit. Sic igitur naturae inlellectus, inlellectui
bus ascendondo, Deiim in Sion contemplatur. Sic
sernio succurabit, quia nec rom intellectus, nec
igitur animus crudientis per has septem trivii et
intellectura sermo plene percipit ; rainus enira lo-
quadrivii vias eloqucntiam et sapicntiam adipisci-
qui possuraus quara intelligiraus, minus intelligi-
lur, el anima cujuslibet in iisdcra viis et iisdem
mus quara res se habeat pro ejus qualitatibus : et
modis, quibus diclum ost, sui reformalionem ct
noiandura quia ore et raente legimus, quo cognos-
accessum ad Deum consequitur. Pcr iias igitur
cimus quod Deus nobiscura loquitur, ore et raente
animae vias artirtciosas porcipiuntur universae via;
oraraus, qua crediraus quia Deo reconciliaraur. Hae
Doraini, scilicet misericordia et veritas. Ex raise-
crgo fenestrae si diabolo claudanlur, si Deo aperi-
ricordia lex Domini, in qua ambulant beali imma- antur, anima in prtescriptas vias sapienter egredi-
culati. Iii legc vero via raandatorura, via testimo- tur, ne saeculi vanitatibus detineatur, quae Dei
niorum, via juslifioalionum et \ia veritalis electiva. sunt et de Deo circuraspectiuscontemplatur, et sic ia
951 JOANNIS SARESBERIENSIS %i
muliiniodam siii cognilionemelreformationemiligrc- A ligil- Ideo.... sic eam describit : hitelligentia
dilur.HincDominusadMoysen:/i;/fn(/e,inquit, tilnet solius Dei est, et alia praeter hoc. Intellectus est
yidf(Ceui.xxvi).HincDavid: Notumfacmihi, Domi- montis vis, opinione excilata, incorporea circa cor-
ne, finem mexim (Psal. xxviii). Ilinc Jeremias de pora comprehendens ; intelligentia, ab inlellectu
anima infelice scipsam ignoranie : Sordcs ejus iii procedens,esl vcrum et certum de incorporeis judi-
pedibus ejus, nec recordata est finis sui (Thren. i). ciiim. Menioria sequitur, quse ex imaginatione,
Idem sub specie felicis anima^ cognoscenlis se : studio et usu nascilur. Imaginatio rerum oblivio
Ego vir videns paupertatemmeam (Tlireu. i\i).ll\uc nem fugat memoriam reparat studium per inge
et
Gregorius de anima vagante Stultvs in itincre : nii exerciliura memoriam excitat usus omnia et ;

amcena prata cnnspiciens obliviscitur quo tendit. nova ct velera lirmiter memoral. Et est memoria
Hinc villicus in Evangeliis : Fodere non valen,men- vis animae, qua prius cognila firmitcr retiuet. Sic
dicare erubesco, etc. (Luc. xvi). Qui utique si fode- igitur istis virtualibus, septem actionibus ad aniniae
ret, non mendicus sed dives essel ; fodere namque notitiam cum intelligentia ascendere possumus,
esl consciuntiam et cogitalus scrutari, linguara et Ist* namque vires ita coeunt in substanliam quod
actus sollicite contemplari. Haec igitur fossio hu- una sunt anima. Ad haec aulem evidentius osten-
railis est confessio, salubris compunctio, et con -„ deiidum, dicit Mercurius Hermes : Sn;)i««<M dici/tt>'

tra omnes inimici insidias perfecta fenestrarum mater psijches, Endelicheia quasi endon elichcia, id
munilio. est (eternitatis filia, scilicet sapieniia creavit psy-
Sect. IV.Qudrta septenade septem viribus animcv. chen, id est animam, dans ei a se, non de se, ra-
Quarta septena septem virium animae sequiiur, tionem, intelligentiam et immorlalitatem ; unde
quae ad exteriora quGeque dirigunlur, por quas re- anima ab officio animandi, id est vivificandi, dici-
rum cognitio evidentius percipitur. Et licet anima- tur ; et sic scilicet multiraodae ejus vires, modus
lis homo quse spiritus sunt non percipial, cognitis ejus comprehendendi multiplex ; unde Plato de
tamen animse viribus in schola disciplinaruna et compositione animse tractans, dicit eam constare
virtutum exercilalis, majorem cognilionis ejus ac- ex eodem el diverso ; ex individua et dividua sub-
cessura habet. Scptem sunt animae vires in homine slaniia. Et dicit scilicet, ex eodem, referens ad il-
animus, niens, imaginatio, opinio, ratio, intellectus lum modum comprehendendi, quo coramunitet
et memoria. Aniinus esi animae virtus polestativa, uniendo comprcheudit multa ; e.v diverso, retiilil

raturae operationibus amica. Mcns est vis animi, ad niodum comprehendendi singularia ex indivi- ;

sensuura oflicio se excitans, et quie senticndi pas- dua substantia, ad modura comprehendendi ren
sio vel aclio cuique sensui subjecta sit deliberans. formaliter et immutabililer ex dividua, ad modura ;

Haec vis intellectus exordium primum concipit, ct ^ comprehendendi, modo compositi rem materialitei
sic excessum suum ad rei cognitionem extendil ;
et mutabiliter. Ex tali ejus compositione Dorolheus

unde alibi Menscstvisanimi,intclleclum formans

: cam sic describit Anima, estquoddam virluale to-
:

etintelligentiam cowsii/iicws.lmaginaliocst vis ani- tum.ex illis comprchendendi virtulihus compositum.

mae qua percipimus tiguram et colorem rei absentis Hinc Plato in Phaedone: Anima etsi incorporea sit^

et visae, quae ex sensibus oritur, et ex visu prfeci- ad similitudinemtamen corporis quodam modoeffi.-
pue. Sensus quae sunt dcprehendit imaginatio vero : (fuita est. Caput ejus immortalitas ;
oculi, ratio el

quae sunt et quae non sunt percipit. Necessaria est inlelligentia. Ratio est vis iunata anirao, unionemi
imaginatio homini, ne rem tradat oblivioni. Opinio et difterentiam in rebus comprehendens, discretio

vero quandoque ex sensu, quaudoque ex iraagina- vero usu et experientia rerura temporalium com-
tione oritur. Cum enim anima visus inslrumento parata, cautela ; unde discretio diversorum cresis'

vel imaginatione utalur, et putet rem et aliud, et dicilur. In vero Electionis invenitur scriplura
libro

aliter, et alio modo esse quam sit, baec opinio falsa dc modo actionum ejus sensualium. Anima quan-
dicitur; si fluctuat et nescit, an sit iia necne, ve- doque per seipsam, quandoque corporco inslru-
rum tamen explorans, vera opinio dicitur. Ideo sic monto res comprehendit couformal enim se suis ;

describitur : Opinio est vel de rebus falsum animce D adeo instrumeniis, ut, quale fuerit instrumenlura.
judicium vcl verum, flucluans etinccrtum.Kal'\oex res ipsas raodo consimili comprehendal, ut si viiro

vera opinione nascitur hocce modo cum verum : in- interposito litleras inspexeris ; cujuscunque coloris
certum fliictuat, ct postea discussionibus contirma- sit vitrum, litteras tibi videre videaris. Anima
tur, fit ralio ; et esl ralio discretus animi intuilus, nainque immista esl spiritui tenuissimo per arle-
quod verum cst et cerlura a falso ct incerlo discer- rias dilfuso, ita scilicet ut spiritus ille sit vehicu-
nens. Iniellectus vero ex ratione oritur lioc modo : lum animae, et illius spiritus vehiculum sit sanguis.

ralio namqne formas materiae admistas comprc- Dirigitur artcria quaedam illospirilu plena, ad ocu-
hendit, ct ideo rerura veritatem non pcrcipil, scd los divisa. Ille spiritus corporeus instrumciitum
discernit et inquirit ; et cura longo raiionis lahore est animae, per quod videndi sensum exercet ; cura

et magna industria formarum veritas inquirilur, aulem aliquod obslaculum invenit, reperculitur,

inde intclligentia nascitur, qua; formam a matcria ideoad perpendendum quod obstat anima excitatur.
abjlrahit, et sine orani pariiuni compositione iutel- Sirailiter spiritus ille per duas arlerias ad aures
953 DE SEPTEM SEPTENIS m
direclas diftusu?, animae est instrumcBlum audiendi, A posilione intelligat. Haec vis intelligentia dicitur

voce rcpei-culitur, ideoque aniiTja ad discerncn- qua; solius Dei esl, et prseler Iioc. Differ autem a
dum sonum excitatur. Sic spiiilus per arterias ad disciidina quia ha'C immulabiliter rerum formas
nares diffusus, instrumenlum est odorandi, ct sic- ut ex partibus compositas coiisideral ; intelligenlia

ul auditus fit in aere tenuissimo, sic odoralus in vero sine omni partiura compositione comprehendit.
aere spisso et ex so fumoso, ideo es fumositale Sect. V. Qjiinta septena de seplern virtulibus quibus
spiritus lardalur, et anima ad illius fumositatis anima innititur.
odorem compreliendendum excilatur. Sic ulilur Quinta seplena graduum scptem virtutura prae-
anima spirilu diffuso per arlerias directas ad pala- diclis adjungilur, quibus anima innixa, vicinius
tum, quod esl spongiosum. Cum autem humor pala- divina speculatur. Scptom sunt virtutcs quas pariunt
tum subintrat, spirilus tardatur, et anima ad gu- scptem dona Spirilus sancti. H<ec aulem dona sunt
standum excilalur. Spirilu quoquo per medullas primi motus in corde, quasi qua;dam virtutum se-
diffuso ulilur anima pro iuslrumenlo cum enim ;
raina super terram cordis noslri jaclata ; virtutes
solidum aliquod corpori obslal, spiritus tarualur,
vcro quasi segeles ex ipsis consurgunt : quse qui-
el anima ad tangendum excitatur. Utitur iiaque dam boni effcctus donorum
unde Joannes in sunt ;

aniraa circa oculos vi ignea ; circa aures aerea, sed Apocalypsi Vidiseptem spirilus discurrenles ante
£j :

pura ; circa nares aerea, sed spissa et fumosa ; tlironuin Domini [Apoc. v). Spirilus dicunlur, idest
circa palalum vi aquea, circa medullas terrea, se- aspirationes quaj prajcedunt virtules, et sunt dona
cundum ordinem quatuor elcmenlorum, et cum lamen et non merita ; virlules vero suul et dona et
altior et subtilior sit spiritus, qui ad oculos dirigi- merita. In illis vero operatur Dcus sine nobis, in
tur, ideo velocior et aculior est vis visus quara islis operatur nobiscum. Sunt igitur septcra virlutes
auditus ; unde flt ul coruscaliones prius videamus quasi septiformis gratife gradus, quibus anima as-
quimi tonitrua audiamus, cum tamen simul fiant. cendcndo conlemplatur divinius. Primus gradus est
Quffirilur, cum sublilior sil spiritus qui ad oculos ipiam liurailitas ex timore Domini qui est initium sapien-

qui ad aurcs dirigiiur, quare visus nil nisi grossura tiae, oriensque superbiam depriinit secundus gra- ;

et lerrcura compreher.dat, audilus vocem ex acrc dus, mansucludo, ex spiritu pietatis nascitur, invi-
lenuissimo conslanlem sentiat. Dicimus quod hoc diam compriraens ; teriius gradus, patientia, ex
facit radiorum directio per oculos, qui adeo sub- spiritu scientias gignitur, iram vincens quartus
;

tilis est el acutus quod aer ei cedat, nec aliquid ei gradus, instantia boni operis seu perseverantia ex
obslat nisi quod grossura sil, quod ei tcrrainum spirilu forlitudinis, acediam suffocans quintus
;

slatuat aures vero et cajleri sensus non scntiunt, gradus, largilas sive misericordia, ex spiritu consi-
:

p
nisi de proximo obstaculum inveniant. Her.mks lii, avariiiara deprimens; sextus gradus, parcimonia
Mercurius : Est autem in priraa parte capitis, in sive abstinentia, ex spiritu intelligentis, gastriraar-
celiula quae dicitur phantastica, spiritus quidam giam vincens ; septimus gradus, cordis munditia ex
subtilior et agilior spirilu per arlerias diffuso. Cum spirilu sapienliae, philargyriam perimens. Et no-
autcm anima illo spiritu ulalur pro instruraento :
landum quod virlulum aliae sunt nalurales, alis
re absentc formam corapreliendit in maleria. Hsec meriloriae, quae majoris meriti sunt quam nalurales,
vis anim* imaginalio dicitur. Diffcrt a sensu, quia quia naturalis virtus polest in homine cum vitio
sensus re prsesente formam comprehendit in mate- naturae cohabitare, ut potcntia cum carnis fragili-
ria. Imaginatio vero re absenle, et ila confuse, tale, pudicitia cura cupidilate. Quia ergo patiens
quia non discrete. In hac eadem cellula quoque velcastus vitio naturte peccat, poenitendoet orando
spiritus illc nt tcnuior et subtilior, et cura eo ani- cum Paulo dicat Jam non ego operor illud ; sed
:

ma ulatur, formas materiae adraistas comprehcn- quod in me habitat {Rom. xvii). Pcr has igitur sep-
dit, nec lamen rerum veritatem percipit, sed dis- tcm virtutes meritorias, septem aniraae vires refor-
cernit et inquirit. Materia namque confundit, ne mantur. Per ipsas, et tanquaraperseptiformisgraliEe
formarum veritas circa eam coraprehendi possit. r&dus asccndendo suspenduntur. Et ila anima
Hacc vis animae ratio dicilur, et tunc cellula illa D septiformis gratia; Spirilu duce, Deu m vicinius com-
rationalis. templatur. Itaque, ut a beato Gregorio percipitur, sic
In media vero parte capitis, in cellula quae dici- anima gradalim ascendendo reformatur, sic contem-

lur intellectualis anima, cura siniplex tum imrau- plando ad inctfabilem divinae cognitionis accessum
tabilis, ad suam iiuoque iramutabilitatem se recipit, usque conducitur.Inprimo, scilicet huinilitalisgradu,
el rerum formas extra raateriam in sua imraulabi- spiritus limoris Domini animum premit, ne dc prae-
lilate consideral. Haec vis animae disciplina voca- sumenlibus superbiat, sed illum de sperandorum
tur, quia per disciplinam et doctrinam ad hanc ferculis aeternorum confortat ; in secundo, scilicet
formarum consideralionem venilur. In eadem vero mansuetudinis gradu, spiritus pietatis raenlis intinia
cellula, qua anima formas rerum in sua simplici- occupat, ut ipsara operibus raiscricordiae repleat ; in
tate considerat, se ipsa ulens pro instrumenlo, ila tertio, scilicel palientiae gradu, spiritus scientiae
scilicet ut formam circuli non solum a malcria imaginationem reformat, ul raentcm consolidet ; in
abslrahat, verum etiam et sine omni partiuin cora- quarto, id est perseverantiae boni operis gradu, spi-
9S5 JOANNIS SARESBERlENSiS 986

ritus fortitudiais, dum adversitatein ab animo pro- A graiia oritur in compunctionem, ex meditatione
pellit, raciiti ex opinione tluotiianl! ralionis conti- excitaUir in devolionem, ex oratione formatur in
dcnliam apponit ; in quinto, scilicet largitatis gradii, bonam vokmtalem. Compunclio in fletum misera-
spiritus consilii, dum rationem, praxipitem esso bilcm erumpit, devotio nientem ad cudestia erigit,

prohibet, aninium el mentem solatii firmiludine re- bona vuluntas ad opus celeriter tcndit tletus vero ;

plet ; in sexlo, id est parcimoniffi gradu, spirilus miserabilis misericordem Dominum expetii. Mens
intellectus mentis inlellectum reficiendo penetrat, erecta cordis ima prsecurril, bonse voluntalis opus
et penetrando tenebras ejus illustrat; in sepUmo, ipsius hoininis contemptum ostendit.De fletu vero
scilicet cordis mundilifc gradu, spiritus sapieuliae miserabili Proplieta dicit : Exaudivit Dominus vo-
memoriam in bonis commemorandis reformal, et ad cem /letus mei. {Psal. vi.) Hic tlelus, id esl lacry-
Eeternse veritatis conlemplalionera et delectationcm marum pro peccaiis emissio, nou nobis, seJ vocem
consolidat. Sic igilur anima, si septem virtutum habent Deo. Et hic flelus est utilis el pius ; pius
gradibus ascendendo innitalur, in seplem viribus vero flelus et inutilis fit pro morte parentuin, nec
suis per septiformem graliam reformalur. pius nec ulilis, pro amissione temporaliumbonorum.

Sect. VI. Sexla seplena de septem generibus con- De mente antem erecta, quae conscientire ima dis-

templationis. jD quirit, sapientia in trijpode Apollinis sic describit :

Sexta septena de septem generibus contempla- Verbum dc ccelo descendit ; notis elylos, (gnotld

tionis sequitur, in quibus anima requiesccns jucun- seauton,)

dius immoratur. Seplem sunl conlemplalionis ge- id est nosce le ipsum. Tripos Apollinis : triplex

nera, meditalio, soliloquium, circumspectio, ascen- sapientiae inlelleclus, hislorialis, raysticus el mo-
sio, revelatio, emissio, inspiralio. Meditatio est ia ralis. Per hislorialera homo exlerior interiori con-
consilio frequens cogitatio, quae causam etoriginem, descendit ;
per mysticum homo interior secrela
modum et utililalem uniuscujusque rei prudenler cordis, id est montem et conscientiam scrutatur et
investigat. Medilatio principium sumit a leclionis disculit ;
per moralem, unde sit, quid, et ad quid,
scrutalione ; nullis slringitur reguUs vel praeceplis agnoscil ; unde sit, ex materia figuli, id esl ex hmo
lectionis ; delectalur enim quodam aperto spalio terra ;
quid sil, vas scilicet fictile, sed limendum
decurrere, ubi liberam affligat ratioiiem verilalis ne fiat vas contumelia? ; ad quid, ut revertatur in
contemplandae, et nunc has nunc illas rerum causas pulverera terr;c. Hinc Job se in pulvere sedere et
perstringere, nunc aulem profunda quiBque pene- dormire dicil {Job XLii). In pulvere sedet et dor-
trare, niliil anceps, iiihil obscurum relinquere. mit qui in mutabilium levitale sopitus, nisi magno
Principium ergo doctrinse in lectione, consummalio, p labore surgere nequit. Hinc David mane floreat

in lectionis scrutalione, conlemplatio in scruta- {Psal. Lxxxix), et lunc mane, id est, in pueritiaelin

tionis meditatioae. Trimodum vero meditatiouis est juventute floret, sed in vespere, id esl in morte de-
genus, unum constat in specirlatioue morum, aliud cidit, iadurat iu cadavere, arescit in pulvere, quia
in sciulatione mandatorum, tertium in investigalione post hominem cadaver, post cadaver vermis, post
diviuorum operum, cl ila fit conlemplalionis exor- vermemefTicilurcinis. Sic igitiirsapientia in tripode
dium. Cum enim animus aScripturarum meditatione hominis condilionem, raulabilitatem innolescit, el

in orationem, ab oralione in leclionem digredilur, sui conlemplum evidentius exprimit.

miseriam preesentium, poenam damnalorum et Tertia species conieraplationis. Circumspectio
prseraia justorum vere conlemplalur. Deinde pra^- nomen est Kquivocalum ad duo. Circumspectio
miorum amore Iractus et prenarura limore tacliis, namque, species prudenliae, dicitur provida geren-
descendit ad suorum memoriam delictorum. Qui dorum vel sermonura cautela. Cum vero circum-
dum culpam propriam cognoscit, alienae ignoscit, spectio a contemplatione speci.^icaiur, animi explo-
et ideo post memoriara delictorum descendit ad ratio dicitur, qua animus intellectu, consilio et de-
compassionem proximorum. In raeditalione Scrip- leclu inter mundana contemplatur. Animus namque
turarum sajpius laboramus, timentes ne pra.'miura intellectu per muudana discurrit consilio de mua- ;

justorum amittamus in memoria delictoruin ge-

;
D danis deliberat et inquirit, delectu inter ipsa dis-
mimus, ne cum damnalis siraus, in corapassione cernit et eligit. Discursus vero animi mundana con-
proximorura, ut bonum opus diligamus. Sic igitur cipit mulabilia, caduca et transiloria. Inquisitio
cum tota mentis tranquillilate meditando oramus animi deliberans, mundana percipit esse tam bona
vel legimus, in contemplatione quiescimus. quam mala, lioet tran.-itoria et tam bonorum quam
Soliloquium sequitur, quod est alicujus ad se et malorum contraria. Electiva consiliidiscretio a ma-
de se solum eloquium, ipsius hominis generans lis dividit bona, inter bona, eligit potioria, inter
contemplum. Soliloquium dicilur, quia vir sesolum adversa, si vitari nequeunt, minus nociva, unJe
alloquitur, id est cum homo interior ab exleriori Terentius {Ad. IV, 7. 21) :

non turbetur, sed cordis secreia rimatur, meatem Ita vita est hominum quasi cum Indas tesseris ;

et conscientiam ob sui contemplum considerat et Si illud, quod maxime opus est jaclu, non caiHt,
speculatur. Soliloquium vero tribus fit modis, ex Illud quod cccidit fortc, id arte ut corrigas.
gratia inspiranle, ex meditalione, ex oratione. Ex His igitur tribus viribus animus utatur, ut circura-'
 . ;

9Sl DE SEPTEHt SRPTEiNIS. 9o8

speclius inter mundana spcculelur, ne bonorum A hen.Ierinl eain; et qui lenuerit eam, bealus. Septei
mulliluiline lemporalium confundatur, ne corum sunt arbores et seplem locoruin varietates. In valle
varictale seducatur, ne multimoda malorum ad- namquo sunt poenitentcs, in plano misericordes,
versilate depressus decipialur in qua patienlia in civitate
;
disciplinam exercentes, in monte cru-
patientor toleranlibus coronam aelernam operatur. cem Chrisli bajulanles, mundo crucifixi in specula
Quarta species. Ascensio cst ad immorlalia in conlemplalivi; in Libano porfocli candorem inno-
excelsis ani.ni digressio; unde Propliela : Bealus cenlia» adepli, el ad terlium coMum rapli. H;ec sunt
vir, cvjus esl nuxilium abs
ascensiones in corde te seplem mulieres in Isaia, quae apprehendent virum
suo disposuit {Psal, lxxxiii). Tres sunt ascensiones unum in die illa : prima parit lacrymas et gemilus,
in corde suo disposilae. Tres sunt ascensiones Chri- socunda venialium reatuum saluberrimos cruciatus,
sti : trcs quoqiie noslri, prius
onim Chrislus ascen- tertia compassionis suavissimos afteclus quarla .,

dit monlem, deinde in crucem, landem ad Pa-

in mundi , carnis et pcccali odia, quinla virtutum et
trcm. In monte docuit discipulos in cruce redemit ;
regni cielorum desideria, do soxla orilur ineflabihs
caplivos; in coelo gloriticavil eleclos. In monle do- actionis gratia, de septima arcanorum ccelestium
clrinam protulit humilitalis; in cruce formam ex- intelligontia, menlisque mundissimae incomparabilis
gloria.
pressitcliarilatis; in ca-IocoronaniprKbuit felicilalis. B
In primo praebuit lunien scientire ; in secundo culmen Sopiima species conlcmplalionis. In exlimo vero
juslitiae ;
in teiiio numen glorjfe. Tros sunt noari loco prsEcelsa conlemplationis species suspendilur
ascensiones, prima in aclu, secunda in atfeclu, terlia inspiratio, quae est afllicions salubriter animum, de
Ascensio vero aotualiter triplex prima
in intelleclu. :
supernis infusio. Hxc est autem quadrifaria : lit
in confessione culparum, secunda in Inrgiiione enim vcl metu servilii, vei spo prwmii, aut amore
eleemosynarum, lertia in conlemptu diviliarum aut afloclu conjugii
; filii, prima lugitivum reducit
;

priiiia in operibus picnitentiae, secunda in operibus scrvum, secunda in vinea laboranlera angit merce-
misericordiiB, tertia in operil.us consummalae jusli- naiiuni, tertia filium casligat et erudit, quarta spon-
tise; prima meretur veniam, secunda graliam, terlia sam sponso copulat, et lectulo inserit. Inspiraiio
gloriam. Ascensio atteclualis triplex; prima esl ad quoque fit x-terni timore supplicii, dolore praBsentis
perfeciam humilitalem, secunda ad consummatam exsilii, affoclu fraternre compassionis, inslinctu su-
cliaritaiem , lertia ad contemplalionis piiritale'.n. pernaj devolionis. Hi sunt quatuor venti cceli {Za-
Ascensio vero intelleetualis illuminat et imperat, char. VI) a quibus congregantur elecli Dei. Primus
aclus iUuminalur et obtemperat, aifectus illumiual, occiJenlalis, de occasu vicinorum educit pa;niten-
et illuminatur, et inlellectui obtemperat el actui im- ^ secundus aquilonalis de frigore malitiae
tes ; mem-
perat.
bra mortificautis; tertius australis, a calore justitiae
Quinla species. Reveialio est occultorum porsub- spirilu ferventes; quarlus orienlalis, araantes pu-
jectam creaturam divina erudilio. Ileec quadrifaria riiale tanquam ab orienlali claritale lumen sapien-
est. Prima Pelro facla e.st linteo : Occi'.e , inquit, tia; por speculum contemplanlos. In hac igilur con-

macta et mandvca; quod Deus mundavit, tu ne tcmplalione cognitio Dei quinque modis constal
commune dixeris {Act. x). Secunda facta est Dio- ex crcalura mundi, ex ratione vel natura animi,
nysio in carcere iiosHo : Accipe , inquit Christus, ex cognitione divini eloquii, ex radio contempla-
lioc chare, quod mox tibi complebo : una cum Pa- tionis, ex gaudio felicissim» visionis. De primo le-
tre meo. Terlia Hcracleo , cui oslendit Christus gilur in Apostolo : Invisibilia ipsius a creatura
crucem in cu2lo, nocte dicens : In hoc vince. Quarla mundi per ea quce factasunt intellecta eonspiciun-
facta est, ut Gregorius refert , cuidam presbylero, tur : sempiierna quoque virtus ejus ac divinitas
cui in sacramcnlo altaris revelata est verilas Domi- {Rom 1). In secundo plane docetratio, abuno cuncia

nici corpoi is et snnguinis. Piimus revelationis modus descendisse principio. Do lertio, id est ex cognitione
factus est ad erudilionem, secundus ad consolalio- divini eloquii, noscuntur invisibilia Doi; unde in
neni, teriius ad devolionera, quarlus ad graliarum ^ Ezechiele {Ezech. i):Spiritus vitx in rolis; et Do-
actionem. minus in Evungelio : Verba quce ego loquor vobis,

Sexta species. Emissio est ad sui commodura, spiritus et vita sunt {Joan. vi). Tria sunt Dei invi-
sibilia potenfia, sapientia, bonitas. Haec praecipue
divinitus erudita mentis illustratio. Soptem sunt :

emissiones quasi septem arbores, de quibus in fibro divina pagina docet, commendal, suadet, quaeri, am-
Sapienlias logitur : Qtiasi cedrus cxaltata sum in
plecli, (liligi. De quarto, iJ est ex radio contem-
plalionis noscunlur invisibilia divinae speculalionis
Libano, el quasi cypressus in monle Sion. Quasi ;

palma exaliata sum in Cades, ct quasi plantatio unde Apostolus Videmus nunc pcr speculum iv.
:

rrseli in Jericho ; quasi oliva spirans iii cumpis ct

amigmate, tunc auiem fac.ie ad faciem {ICor. xiii).
qmsi platanus juxta aquam in platcis (Eccli.ww) Hlnc .Manue in libro Judicum ad uxorem dixisse

Priraa ost fiuclus pcenitentiiB, socunda opus miseri- fertur Moriemur, quia vidirnus Dcum (Jud. wn).
:

cordiae, tertia amor justitiae, quarta rigor mortifica- Hinc Isaias : Vidi Dominum sedentem super solium
lionis, quinta dulcedo contomplationis, sexla gaudium elatum et exaltatum {Isa. vi). Hujus vero conlera-
futurae felicitatis, septima arbor vilai iis, qui appre- plationis iria sunt genera, a tribus dcsignala theo-
 JOANNIS SARESBERIENSIS «60

spiiitualis, terlia iDtellectualis, vcl priraa

WisDertriavocabuIa;abIsaiapcrsolium{to.vi),Acunda
logis pe'
.;k;i„„, »;,.• Kn/-«.«Mr»- eslsenslbilis,
sensibiUs, secunda inielhgibilis, tertia
inielligibiUs, intelle-
ab Elia per sibilum ; sic Ecce sptri :
esl
ut dictum est,
petras clibilis, vel prima mundana, secunda humana, ler-
tus Domini subvertens montes et cnnterens
postspiritum lia divina. HaiC, magistrum nostrura. sequentes,
transitat ; non inspirituDominus;et
pro viribus succincte (li.ximus reliqua vero cel-
commotio, non in commotione
Dominus : et post ,

sius el expoUlius vestr»; cclsitudiui commiltimus.

commotionem ignis, non in igne Dominus,
etpost

aurte tenuis{lll Keg. xix); ibi Dommus .

ignem sibitus
Ecce vir, el inmanu Sect. VII. Septima septena de septem rerum
Ab Ezechiele per palmura, ila :

et palmi {Eiech. xl).

principiis.
ejus calamus sex cubitorum.
Tria vero sunt solia : Primum osl imum quando mens ,
UUima septena, id est septima, in fine collocatur,
elevatum,
ad invisibiUa mundi; secundum
extollitur quie de septem rerum principiis intilulatur. Ul
excel-
quando elevatur ad invisibiha sui; terlium autem de septem rerum principiis, id est de lalen-
invisibil^a Dei; hinc
sum, quando subhmalur ad libusrerum causis aUquam cojjnilionera percipia-
graliae suavitas
ad sibilum ascenditur, qui divinae mus pauca convenienter pra-libanda sunt prius, ut
Gregorius
sibilo 'j'Cp _""_"-'
nuc 51UUU Sibilus catulos
"-^•-- sapientes
Qicilur. De hoc
dicitur. ue
:
• -^
ait Hermes aiercurius
Mercurius iripiex
Iriplex Primarii ^ttjjiciiics
rruniuii :
.

mitigat. Et Dominus per Isaiam de g ignorantiae lenebris obcascatum

instigat, equos ggnus hujusraodi
et de virtule in virlu- quam corpore
cita poccatoris conversioue, yidentes, el tam in aniraa in lan-

lem ascensione : Levabit Don\inus signum in natio guidum et infirmum perspicientes ; ad utriusque
finibus terrcB ;
nibus procul, et sibilabit ad eas de reparationem duas principales scientias, theolo-
xi). Per sex
et ecce festivus velcciter veniet \ha. giam scilicet ad salutom aniraae, physicam vero ad
quia sexto die primum excogitaverunl. Ut
cubiios vero activa vita exprirailur, sanilatera corporis ,

super sex
opera Dei perficiuntur. Palmus vero, qui autem istse convenientius et facilius addisceren-
jam de sepUmo est [dicendum) seplem liberales artes, quas postmodura in-
cubilos esse diciuir, lur,
intelligitur. In pal-
in quo contemplationis requies venerunt , ad introductionem illarura praemise-
manu operatio, in digitis dis- Has igitur novora scientias ideo invene-
mo contemplatio, in runt.
cretio tiguralur, et sicut in palmo manus et digili runl et scripsorunt , ut rerura cognitionem ha-
extendunlur, sic in contemplaUone bona operatio berent, et causas earum et originem percipe-
protenduntur el reguntur. Quin-
et sancla discretio reut.
modus divina; cognitionis vocalur gaudium fe-
tus Et quaravis multi scientias illas legant, rerum
Hac perpauci in priesenii [vita]
licissimfe visionis. tamen causas et principia ignorant, propter quas
felices fruuntur, in qua nimia diviiii guslus dulce- Est autem causa,
C scienliae illae invenlae erant.
dine rapU Deum tantum conlemplantur. Differt
secundura Mercurium, quod est inter priraa prin-
,

et quarlus, in
autem hic modus divina; cognitionis :

cipiura substantise non necessitatis rationem suum

iUumina-
iUoenim animus radio contemplationis praecedens cflectura. Hebc descriptio convenit omni
tur, ut in mundum el in seipsum cognitionis excur- omni principio. Et dicitur
causse primordiali, id est
ad invisibilia majoris notionis
sum faciat, et sic
causa a causon, quod esl incendens, eo quod suum
recursus fiat,hoc vero animus splendore lucis
in
incendat ut in aliquara substanliam
effectum ;

illustratus, perfecte peccalum odit,

seternse totus Iranseat. Secundura diversos auctores, seplem sunt
postponit, seipsum abjicit, et totus solus
mundura rerum principia quae dicunlur causa priraordiales ;

propius in Dorainura tendit, totus, uni Deo

nudus et secundum thoologos unura esl principiura, Deus
se tolum vivens solus , a materia non a forraa ;
secundum physicos, tria sunt
;
creator omnium ;

propius, a circurascriptione
omnimoda. Hujus au-
principia maleria, forma, et spirilus crealus, id ;

sunt genera, a
tem supremce contemplalionis Iria est natura ; secundura Mercuriura qualuor lex :

designata. A Job per sufpendiura, ita :

iribus per tria astrorum, natura, mundus, et mundi machina. De

Elegit suspendium anima mea et
mortcm ossa viea
primo principio dicit Clemens papa Cum ad consi- :

silentium, sic Factum est

(Job. VII); a Joanne per derandum quid Deus sit acie mentis intendimus :
:

per som Y)
silentium in calo [Apoc. viii) a Salomone :
discedat a corde, quis, quid ubi, nec semper nec ,

et cor
nium, ul in Canticis sponsa. Ego dormio ubique essentia est. De eodera Herachtus physicus :

v).Primum genus est puritalis,

meum vigilat (Cant. Detis est essentia maritijure maierias copulata, cu-
secundum chantalis, terlium feUcitatis. In primo Et B Deus est forma sine jus semen est natura.
est, ut aniraa se ad se colligat in
primus gradus ;
«ia<eria. Dorotheus astronoraus: OmKJa ab ceterno
ut eollccta qualis sil videat ia
secundo secundus, ;
in Deo connexa unum sunt;actu veroplura; inter
ipsam ad invisibilia con-
tertio tertius, ut super se se diversa sunt, quia piuralitas eorum.quo'. commu-
huic eontemplaiioni purae puram sub-
surgat, se nia sunt, ab unitate illa quw Deus est descendit.
jiciat et ita purificata et iUurainata in Deum tota
Auguslinus vero in libro De quinque hwresibus
inlendat. Dislat autera inter revelationem ,
ei
dicil, quod Hermes Mercurius scribit librum qui
emissionem, et inspirationcm : prima fil cum ma- Logostelios vocatur. Magnum noraen hbri, quia

teria el forma, secunda sine materia cum forraa, demagno scriptus est. Dominus, inquit, et faclor

prima esl realis, se- omnium deorura secundum fecit , dorainura ; hunc
lertia sine materia et forraa ;
 ;

961 DE SEPTKM SEPTENIS. 902

fecit pi-imum el solum ct ununi ; bonus ei visus A olemenla quasi estliyle, id

matcriffi ligamenta

est, el plenissimus onmium l)onorum. Huic concoi-- conimens, diffusus ni-mamenlo per asira in su-
in ;

dat Joannes cvangflista dircns (cn/). De pleni- i) : l)luriari mundo per ignem, per aera, per aquam,
tudine ejuxnosotnnes accepimus. Idem in eodemin per lerram et per CEetera omnia quce in mundo
li'5ro alibi : Filiits Benedictiatqueboncevoluntali>!, naturaiiter moventur. Hic igilur motus a Mercurio
quemdilcxit tanquam unigenitum suum cujus no- nalura dicilur, a Platone anima mundi, a quibus-
menliumanoorenonpotest enarrari. Augahiinus:A te dam fanjm, a Ibeologis divina disposiiio appella-
noa polestnarrari qui non liomo, sed Peus ab ho-
;
lur. Arisloteles quoque dicit quod maleria dicitur
\

minihus astimaris. Ubi Ijiennos dicet unigenilum, possibililas et carentia ; carenlia ideo quia in se |

convincit haerelicum, quidicit: Si Deus delectatus iufoimis, ex se caret formis ;

possibiliias, id est
eslFilio, indiguit conjugio ; si horruit conjugium, apta recipere formas. Ex possibilitate generatio ;

solus estsine Filio. Quieramus ergo lapidem, quo ex carenlia conuplio ; e.\ possibilitale vita, ex
lapis percutialur ;
percussus quassetur, quassatus carenlia inlerilus. Quinlum vero rerum principium
comminuaUir. Increpat el enra Sibylla dicens : Mercurius Hermes sic describit : Le.\ astrorum est
Cognosce Dominum ipsum et non
Dei Filium esse, a^qua et perpelua moluum eoruin dispositio, quse
alium, non Martem, non Jovem, non Mercurium, g mundi machinam eftlcit et moderatur, per quam
sed quem conHtetur Merctirius, et quem diemones raundus et mundana nulla coactione, sed benigna
credunt et contremiscunt et dicunl : » Novimus amiciiia? pace reguntur. Et cum lex astrorum du-
quodsis Filius Dei:curvenisti ante tempus torquere plicem habeat signiticationem, secunduin allerara,
nos {Matlh. vin). » Augustinus : Quid, Christiane, molus omuia movens dicitur, secundum alteram
miraris quando lalium lestimonium de Palre et siuo motu motus orania movens scribitur Hic :

Filio audis ? Parmenides quoque dicit : Deus est raolus a Iheologis divina dispositio appellatur, qui
cui esse qtddlibet quod estesseomneidquod est. llem summa pace universa, summa tran.|uillilate sin-
idera : Deuseslunitas : abunitateyigniturunitatis gula, summa quiete qualiliva moderatur. Idera
iTqualitas.Conne.rio vero ab unitate ctunitatis (vqua- quoque nalurara quarlum [describil] sciiicet rorum
litate proccdil. Hinc igilur Auguslinus : Omni recte priucipium sic : Natura est vigor quidam univer-
infaenti perspicuum est, quare a sanctm Scripiurce salis et spirituilis, ex causa et ratione nascens,
doctoribus Patri assignatur tinilas, Filio rcqualitas, primam cado innascens, in universis et singulis
Spirituisancto connexio ;et licet abunitate gignatur quadriparlitus, qualificalus et quantificalus, difte-
wqualilas, ab utroque connexin procedat : unum rentcs qualilales successive diffundens. Itera idera
tamen etidem sunt. Itec est illa trium unitas :
^
sic mundum sexlum rerura principiura : Mundus
quam solam adorandam esse docuit Pylhagnras. De ' esl naliira! motus orbicularis, concors, universaiis,
qua M^rcianus dicil, quod cum eam adorare vcllet lemporarius,loealis, exterius nihil relinquens ; in-
philosopbia, evomuit circulos et sphajras. Opiuor terius centrata quiete proportionaliter consislens,
ideo cura qui illam verara uniiatera considerare repugnanles rerum qualitates sunzugns_ constriii-
desiderat, raathemalica consideralione praeler- gens. Septiraum item^ue principium sic .Macbina :

missa, necesse est ad inlelligenliEe siraplicilatera mundi est concors et moderatus motuum contra-
animus sese erigal. Ab hac ergo summa et ajterna riorum molus, qui mundura et muudana paragori-
trinitate descendit quoedam porpetuorum trinilas. zat, id est mulcol, vivifico calore, temperat quali-
Ab unilale namquc descendit raateria, ab unitalis tate, format quantitale. Sic igitur rerum universi-
aequalitate forma, a connexione uiriusque spiritus tas. id est omnia, sunt in aetcrniiale, id est in Deo
creatus, id cst natura. Haec sunt tria principia, a immutabiliter, omnia, in materia, apte et possibi-
pritno principio descendentia. Unde magisler meus liler; orania in forraa, iucorporaliter et visibiliter :

dicit, primum principium seternilas, qua? quia im- incorporaliter in se, visdjiiiter adjuncla maleria3 ;

mulabilis est, dicilur necessilas secundum prin-

; omnia in spiritu crealo, naturaliter et actualiter
cipium : raateria quae quia apla est i'ecipere omnes omnia in lcge aslrorura, ordinabiliter ; orania in
formas, dicitur possibilitas; lertium principiura D mundo molabiliter ; omnia in machina mundi pro-
forma, quae quia raateriara iu alicujus staiura ter- porlionaiiter, id est dissimiliter, et coucoi-diler.
minal, dicilur finalitas ;
quarluin piincipium spi- Ilc-ec suut igitur rerum principia, ad
illa soptera
ritus creatus, qui, quia molus est rerum universa- qiiorum inquisitionem multorum philosophorum
lis, dicltur aclualitas. Secundura Plalonem vero ingenia sunl consurapta, ad quorum sublililalem
rifbessitas cui resisli non potest, imperat. Materia, Pcripalelicorum exorbitaverunt studia, pro quo-
quia ad modum cerae tlexibilis cedil, necessitate rum iramensilate omnes rapiuntur in abysso multa.
obtemperat, ut formas recipiat. Spiritus vero crea- Proptor hsec, inveutaest omnis ars el omnis disci-
tus, id est raolus universalis el naturalis formara plina. Ad quorum nolioncm intelloctus solus, nu-
per se invisibilem materiae ex se invisibili compa- diis et piirus, pi"escriplis sex septcnis excilatus,
ginal, ul ex eiscompositum in aliquam substanliain ascendere potest divinius ; solus a maleria, nudus
actualem et iuvisibilem transeat. Hic aulera spiri- a forraa, purus ab orani macula. .\d hoee rcsupi-
lus motus est naluralis et universalis : qualuor nant raaterialiter, rcspiciuut formaliler, teadunl
Patrol. CXCIX. 31
963 JOANMS SARESBERIENSIS 964

s])ii-ilua!iter omnia prascipuo, tum ad priraum pvin- A scire ".'

Vide ergo quid cogilcs vel dicas, cura dicis

cipium quod est causa causalissima omnium. IIobc Deus. Ergo cum dicis Deus, cogitas quod omnia
in llieologia divina nalura vocatur quae intinita in
fecit et non cogitas quod est ipse qui feeit. Minus
se. Invisibilis a nobis, incomprehensibilis a nobis est totum hoc quod dicis, et non esl lioc tolum ipse

non quid est, sed quid non esl di-

dicitur, cl sic de quo dicis et tamen de ipso hoc dicis, non ut ad
citur. Qui cuim invisibilem dicil, non dicit esse ipsura accedas, sed ut ipsi appropinques. Magnum
quod est, sed non esse quod nonest, underaagister enim est homini nunc ad ipsum ire, etsi non delur
meus Magnum, inquit, sacramentura Cura quae-
: ! pcrvenire. Dabitiiraulem poslea, cum venerit quod
ritur quid Deus sil, lioc dici non potest, quia co- perfectum est, ct cneperit videre homo non per

gitari non potest. Non ergo si aliqua cogilari po- speculum imaginem, sed facie ad faciem verita-

test Deus quod esl, cum aliud est, et aiiter est, et ti;m (/ Cor. xw).
longe, et remole, et dissimiliter est, et quid est Nunc autem interim totum imago est, quse longe
dicinon potest. Si enim aliquid horum dicitur, a veritale esl, et tamen facit quod potest, animam
aliud est; si scilicet aliquid horum dicitur, aliter scilicet converlit, sed noaperducit. Dicitur naraque
est ; si quid borum tropologias convenientia inleili- quod Deus ignis est et manifesta ligura est, et
gitur, looge ot remole est ; si aliqua simililudinis g taniLn Deus ad proprietatem ignis non est quoniam ;

specie anagogicjB percipitur, dissimiliter est. Quid ignis corpus est, Deus corpus non est. Est aulem

ergo Deus est ! Solura hoc cogitari el dici potesl, alia natura incorporea quae magis Deo vicina dici-

quod Deus aliudesl, et aliter est ot quid est dici : tur : scilicet quam ad Deum nobis sublimis simili-
non polest, orane enim hoc quod habemus, el ludo formatur, cum dicitur, Deus est spiritus !

omue hoc quod dicere possumus, aliud est a Deo : sapientia ralio et amor, quia anima spiritus est, et

nec oculus videt, nec mens capit nisi hoc vel sit angelus spiritus est, el in ipso spiritu ratio, sapien-
hoc quod non est Deus. Et sicut nemo scit quse tia, amor est. Et novimus quid sit spirilus quan-
et

sunt hominis, nisi spiritus horainis qui cst ia ho- tum animam novimus, et per angelum animam
mine ; sic qua; Dei sunl nemo scit, nisi Spiritus novimus. Cum ergo audinius quia Deus spiritus

Dei et qui babet Spiriium Dei : scit per Spiritum est, cogitamus animam et angelum, et aestimamus
Dei qu;e Dei sunt. Ad boc aulem considerandum, similitudinem, quod tale aliquid Deus est ;
qualis
paulo allius ffislimo repetendum. Tribus oculis vi- anima vel angelus, quia spiritus est, et nesci-
det bomo ratione utens, oculo carnis quo videt nius quara longe est hoc a veritate, quod incoin-
extra se mundum, et quae suntin mundo, oculo ra-
p prehensibilis est excellentiae. In tali autom colla
tionis videt in se animum et quse sunt ra animo, unum »ternum est, aliud temporale unura
lione, ;

oculo contcmplationis, videl intra se Deum et qua; immensum, aliud comprehonsibile, unum semper
sunt in Deo. Qui ergo Spirilum Dei iu se babent, idom maiiens, aliud mutabile. Et tamen quia aliud
et Deum habent et Deum vident, quia oculuin il- dicinon potest, hoc dicitur ; ne nihil dicatur, quia
luminatum habent, quo Dcus videri polest ; et sen- adhue ipsam veritatem non possumus donec figura
liunt non in alio vel secundum aliud quod ipse non iranseat et veritas manifeste pateat. Nunc ergo
est, sed ipsum in ipso quod est, quod praesens est. nianent figurae, ut signa veritatis accipiantur quasi

Nec tamen id cogitari potest, quia incogitabile est, pro veritate, donec veniat quod perfectum est in

nec dici potest, quia inef!abile est ; sed videlur et ipsa veritate. Propterea hoc primum principium et

sentitur et non exprimilur. Qui enim aliquid dicit coetera omnes quaerunt sludiosius in trivio, inqui-

secundum aliquid dicit et cogitat quod dicit, et scit runt perspicacius in quadrivio, perquirunt sublilius

quod dicit. Deum nominaset duas syllabas formas in thcologiae et philosopliioe scrutinio. Haec omnes
el lotum dixisse pTitas. Qaid ergo cogitas ? aut qua?runt, sed non inveniunt, quoniam modus inqui-
quale,cum dicis Deus ? Si enim Deum sub hocce j-,
sitionis et ignorantia veritatis eis obsistunt. Unde
nomine omnia inspicientem vel timorem interpre- notandum, quia triplex est veritatis causarum seu
laris, quis explicare polost quomodo inspiciat Deus, principiorum inquisilio el triplex cognitio. Priraa

vel quomodo limor sit Dous ? Quomodo potest ti- inquisitio est mathematica, qua; conteraplatur.

meri quod non potest videri ? nec cogitari, vel \Deest unum folium.]

nC-S»«t>«-<
 .

965 ENTHETFCUS 966

JOANNIS SARESBERIENSIS
ENTHETICUS
DE DOGMATE PIIILOSOPHORUM.

Dogmata discuties vctei'um fruclumque In- A Quam procul arceri, Justiliane, jubes.
[boris, Sic nisi complacilo pueris sermonc loquaris,
Quem capil ex studiis philosophia suis. 40 Conspuol in faciem garrula turba tuam.
Spirilus ille bonus linguam raenlemquc gu- Si sapis auctores, veterum si scripla recenses,
[hernet, Ut statuas, si quid forte probare velis,
Qui bona verba docet et pia vola iacil, Undique clamabunt : « Vetus hic quo tendit
5 Dirigat et gressus, operasque secundet et [asellus ?
[aclus, Cur veterum nobis dicta vel acla refert ?
Ut libi sint comites gralia, vila salus. 4j A nobis sapimus, docuit se nostra juvenlus,
Aula novis gaudel, veteres faslidit amicos, Non rencipit veterum dogmata noslra co-
Sola voluplatis causa lucrique placet. [hors.
Quis venias "? quse causa viae ? quo tendis et Non onus accipimus, ut eorum vcrba sequa-
[unde ? [mur,
10 Forsitan inquiret, pauca libelle refer. Quos habet auctores Graecise, Roma colit.

De Aletheia et Phronesi.
Incola sum raodici pontis, novus auctor in

Est Aletheia soror Phronesis, virtutis origo, B [arte,

50 Dum prius inventura glorior essc meum ;
Grata sui specie, semper amica Deo:
Quod docuere senes, nec novit amica ju-
Nam deformatur, quolies cxtrinsecus illi
[veulus,
Cultus adest, fucos virgo beata fugit.
Pecloris inventum juro fuisse mei.
15 In se convertunt oculos et corda vicissim,
Sedula me juvenum circuaidat turb.i, pa-
Et decor unius esl ulriusque decor,
[latque
Et genus et species et opus commune duariuii
Grandia jactantem, non nisi vora loqui. n
Manat ab liis vitse regula sancla, modus.
Hae libi sinl comites, curas ct verba minis- De Melidunensibus.
[trent,
53 Iste loquax dicaxque parum redolet Melidu-
20 Teque velinl gravibus conciliare viris,
[num,
Hai tibi principium, cursum, finemque lo-
Creditur Albrico doclior istc suo,
[quendi
Corrigit errores verbosus hic Abelardi :

Monstrent, et sermo quis quibus aplus eril.

Pellitnr a nostro trila moneta foro.
A trivio tibi dicendi sumetur origo,
« Temporibus placuere suis veterum bene-
Ante tamen videas, qua; quibus apta locis.
[dicta,
Quod logica sapientes el disdretos facit. 60 Tempoiibus noslris jam nova sola placent.
Ciim sit ab ingenio tolum, non sit tibi curae,
23 Logica quid valeat, aut cur placeat sapienti,
Quid prius addiscas, posteriusve legas. »
Dicturus, faciem philosoplianlis adi.
Haec schola non curat, quid sit modus, ordove
Qui sequitur sine mente sonum, qui verba
[quid sit.
[capessit,

Non sensum, judex integer esse nequit. Quam teneant doctor discipulusque viam.

Cum vim verborum dicendi causa ministret, 63 « Expedit ergo migis varias confinilere lin-

30 Haec si nescitur, quid nisi veutus erunt ? [guas,

Quse bonus auditor pensat de menle loquentis, Quam vetcrum studiis, insipienteragi.
Non quovis sensu, quem sibi verba ferunt, Quos numoros aut quos casus aut te;npora
Ut tamen assislat verbis lex recta loquendi,
[jungant,
Qua sine non poterunt pondus habere suum !

Grammatici quajrunt, verba rotundi cavent :

35 Aucupium verbi jampridem jussit ab aula

Torqu ;ntur stuiliis, cura torquenlur edaci.
Lex Romana, sed hoc praetor iniquus amat.
D70 Nulla sibi danlur olia, nulla quies.
De nugacibus mentienlibus logicam. Infelix labor est, quera coramoda nulla se-
Lis est inf«lix, nisi forma jietatur agendi, [quuntur,
967 JOANNIS SARESBERIENSIS 968

Cui mala dulcessit sors, misor esse ciipit. A De Sertorianis.

Qui miser esse cupit, se convincit furiosum, Ablactans nimium teneros Sertorius olim
Sic plane miser est, qui miser esse cupit. Discipulos fertur sic docuisse suos :

73 Qui iiuiiicros numeris, qui casus casibus iifilat, Doctor er.im juvenum pretio compulsus et aere

Tempora lemporibus, desipit et miser est. Pro magno docuil munere scire nihil.

Magnus cnim labor est, compendia nulla se liS Haec schola sic juvenes voluit juvenescere
[quuntur, [semper,

Tempora sic pcreunl, totaque vita simul. Ul deJigncnlur nosse vel esse senes.
Absque labore gravi poleris verbosior esse, Et quam\is tuealur eam numerus Garaman-
80 Quam sunt, quos cobibel regula prisca Pa- [tum,
|lrum. Quos audere monet fasque nefasque furor,
Quidquid in os vcniet, audacter profer, et Quos gula, quos fastus captos servire cocgil,
[adsit 130 Quos iransire Venus in sua castra facil,
Fastus, habes arlem, quae facit esse virum. Tu tamen armalus clypeo virtutis et ense,
Ausibus est fortuna comes, si gralia fastum Ut rabiem perimas, obvius ibis eis.
Desorit, est nobis gloria grata magis. De rolundatoribus verbi.
g
8;i Ilanc elenim solam nostri super omnia qua- Esse catenatum se credit Sertorianus,
[runt, Si jubeas recte vivere, sive loqui.
Gloria si dcsit, scire quid esse pulas ? 133 Hoc onus, ecce jugum, quod vitans noslra

Garritus dabit lianc omni virtute relicla, [juventus

Si garrire potes, gloria cerla manet. Ad summum curril prosperiore via,

Ut garrire queas, noli percurrere libros, Admittit Soloen, sumit quod barbarus offerl,

90 Esto verbosus, scripta rcpelle procul. Inscrit haec verbis, negligitarle loqui.

Hos libri impediunt, illos documenta priorum, Hoc ritu linguam comit Normannus, haberi
Successumque vetant magnus habeie labor. 140 Dum cupil urbanus, Francigenamque sequi.

Disputal ignave, qui scripla revolvit ct artes, Aulicus hoc noster tumidus sermone rotuiido
Nam veterum fautor logicus esse neqiiit. Uidct nalalis ruslica verba soli.

95 Disceplalurus, qui dogmata prisca sequclur, Serrao rotundus hic est, quem regula nulla

In patriarcharum bobus habendus erit. [ coarctal,

Nam quo plura leges, reslant tibi plura le- Quem gens nulla potest dicere jure suum.
[genda, 143 Vilis apud veleres fuerat modus iste loquendi,
'

Et quo phira doceut, plura doceiida docent. Lege bona solitos vivere, lege loqui.

Paiica legas, ut raulta scias, tibi maximus De Hircano.

[auctor Sed quia temporibus Hircani floruit olim,

JOO Quilibet occurrat, sic sil in ore tuo, Cui prae lege Dei grata libido fuit,

Ut quidquid dices, auctor dixisse putetur, Qui reges falso nulla sub lege teneri,
El mens iliius spiritus esse tuus. 130 Et quidquid libuil, credidit esse pium,
Non modo credaris, quod scripsit, nosse sed Praeplacet hic usus, cui regis gratia major
( orane Adfuit, et pretiura serrao rotundus habet.
Qiiod voluit, jacles dogmatis esse tui,
De Mandrogcro.
103 Quod scripsit, scu quod tacuit, te posse do- Mandrogerum tali ntu florere videmus,
[ cere Sub quo nec lurpis causa perire potest.
Promittas, falsum dicere nemo vetat.
153 Mandrogeri nugae sapienlia summa viden-
Nam quaeruntur opes et constat gloria falso, [tur,

Vcridicosque facit dicere pauca pudor. »

Verbaque Mandrogeri formula juris erunt.
Haec ubi persuasit aliis error puerilis :
ergo minus uti sermone Latino,
Proficit
dlO Ut juvenis discat plurima, pauca legat, D Quam si contigeril verba rotunda loqui.
LauJat Aristotelem solura, spernit Cicero- Sudandum nimis est, ut liiigua Latina scialur
[nem, ICO Absque labore tibi sermo rotundus erit.
Et quidquid Latiis Grajcia capta dedit, lusislunt studiis, artis suffragia quffirunt
Conspuit in leges, vilescit physica, quaevis Quorum subsidiis lingua venusta placet.
Litlera soidcscit, logica sola piacet. Esl igitur satius linguas confundere, quam sic

Uo Non tamen ista placet, ut eam quis scire la- Temporis alque rei damna subire simul.
[boret, 163 Haec illi, sed lu qua; sint elementa sciendi
Si quis credatur logicus, hoc salis est. Et b,;ne dicendi, sub brevitate refer.
Insanire putes potius quam philosophari,
Qu(e conferant sapienliam.
Seria sunt ctenim cuncla raolesta nimis, Ingenii natura potens cito possidet oranes
Dulcescuut nugse, vultum sapientis abhorrenl, Artes, si fueritisla sequela coraes :

120 Toimenli genus est saepe videre librum. Auditus verbi, librorum lectio, solers
 ;

969 ENTHETICUS. 970

170 Cura, qiiies studiis apta, fidelis amor. A De gratia conciliatrice virtutum.
Qute eloquentiam. Non valet has Juno conjungere, non Hyme-
Optat ia eloquio si quis pi'a3clanis haberi, [noeus,
quod cupit, ista dabunt
Indiibitanter ei, : Pronuba virtulum gratia sola potest.
Ingenium pollens, memoris quoque pectoris Ha!C sine sunl steriles verbi Gonius ralioque,
[usus, Aut oritur fructus degeneratque milus.
Artis opes, vocis organa, serino (rcquens. 225 Hac sine nalurae vires frustrantur, et ejus
De Mercurio et Philoloyia. Ad bona conatus omnis inanis erit.
17o Si quis ab liis titulis et pectore pollet et Ad mala namque sumus faciles, aplique per-
[ore, [ire :

Mercurium jungit Philologia tibi. Gratia si desit, est opus omne nialum.
Nec moveat Maurusponens Fkitohgia, versu Gratia si desit, mens autmanus officiosa
Ponitur interdum syllaba longa brevis, 230 Non erit ; haec mentem pr,'cvenit atqiie

Et brevis interdum prodiicitur arte, sed idem [regit,

180 In sermoue tamen sensus utrinque manet. ll»c movet affectus, operum quoque promovet
Et cum de sensu constet, puerilitcr errat, B [usus,

Cui longam litera lana capiina facit. Linguam custodit, nec sinit csse ream :

Alterutrum vel utrumque licet proferre, sed Erigit affcctum, ralionem dirigit, actus

[insta, Componit, reserat abdita, vera docet.

Ut sit Mercurio Philologia coTie.s, 235 Quos fovet, hos gratos et recto philosophari

185 Non quia numiuibus talsisreverentia detur, Et facit optala prosporitate frui.

Sed sub verborum tegmine vera latent. Gratia naluram purgans illustrat et implet

Vera latent rerum variarum tecta figuris, Deque sinu Genii nobile ducit opus.
Nam sacra vulgari publica jura velant. Gentiles Genium nuinen du.xere caducum.

Haec ideo veteres propriis texere figuris, 240 Natum subjectae fata subire rei.

190 Ut meritum possit conciliare fides. Verius hic nalale bonum dicetur, adaptans

Abdila namque placenl, vilescunt cognita Subdila graluitis, posse subosse bonis.

[vulgo, Dotibus innumeris humanum gratia ditat

Qui quod scire potest, nullius esse putat.

Et facit angelica sorte vigere gonus.

Rein veram tegat interdum fallacia verbi, Quod philosophia prcecipuum munus gratim.
Dum res vera subesl, vera figura manet, Q 245 Muneiibus cunctis prfficellit pliilosophia,

195 Falsa tainen verbi facie, std mente lidelis, Qiiara poritura cavet mens, generosa petit ;

Dum fdcit arcanis rebus inesse fidem. Sernperubique suos cultores ornat, honorat,
De Furi'0 et Marciano. Provehit, adversos semperubique premit ;

Qualiterarcanum lateatsub imagine falsa, Virlutes parit etnutrit, vitiuraque noverca

Quasritur hoc Furvus atqiieCapella docent,
: 250 Pellit, et errori non sinit csso locum.
Excutiunt reruin causas, et foedera Iraotant. De itursia et jocis cjus.
200 Mores, historise plus tibi, Furve, plaeent, Frangitur adversis, exlollunt prospera stul-
Sermo cothurnatus Furvi discessit ab usu, [tum ;

Et raro legilur prae gravitate sni, Cum dare vult populo Nursia cseca jocum,
Sed tamen pago Ligurino charus habelur
in Quid nisi fortuo:* luili, ijliantasmata niundi ?
germine nomen habct.
Hic, ubi de llorum His etenim visum prajslruit illa jocis.
205 Hunc meusa Conchis Willolmus ssepc legebat, 2."j5 Prajstigio rota lorluna; couformls inaiii
Hunc eliam noster Pontilianus amat. Dedocet infirmos, quos dociiisso potest
Clauditur arehivis Remorum, Belgica prima Ostentat falsas species et parva videri
Hunc dedit, el primas Aurelianis habet. r\ Magna, vel e contra grandia parva facit.
Utilior magnis Furvus, sed lacte Capella. Adversas rebus facies inducit et illis
210 Plenior est, parvis sensibus apta magis. 260 Ponit ad arbitrium noinina falsa suum.
De nuptiis Philologice et Mercurii. Res falsas aliquid, et res veras nihil esse
Transit iii amplexus Slilbontis Pbilologia, Flngit, ut occludat sic ralionis iter.
Hocque pie fieri nostra Capella docel. Quamvis larvales inducat mille figuras,
Mercurius verbi, rationis Philologia Non caret arbitrio philosophia suo.
Est nota.quae jungi Philosophia jubet. De libertate arhitrii.
215 Si genio verbi rationis suppetat usus, vera duorum
265 Exigit arbitrii libertas
U.xoris clarus dote marilus erit :

Subsidium sine quo mens rea pressa jacel,

Al jibi si ratio desit, prope nudus habetur,
Scilicet ut ratio recte discernat amotque
Ut queat obscoeaas vix opcrire nates.
Conjugium feli.x, cum naturie sociatur Seinper id affectus, quod pia jura probant.
220 Virtus, cui thalamus meos sapientis erit. Non praestare potest illud natura subacta.
 ; ; .

JOANNIS SARESBERIENSIS 972

971

270 Qiiam premil infliclo viilnere ciilpa comes, A Umbra fovet pueros, Ecclesiaaque fides.

Culpa lovens pa?nam ralionis luibal acumen, Omne sacramentis summum dependit ho-
Velleque prajcipUat, nec sinit esse pium. [norem
Gratia naluiam reparans rationis acuraeii Dogma pium, reprobus haec nihil esse putat.
Purgat, et affectus lemperat atque regit, Quod nemo sine fide philosophatur
275 Liberat arbitriura, sed eorura, quos pia ma- Non valet absque fide sincere pliilosophari
[ler 320 Quisquam , nec meritum provenit absque
Consecrat ad cultum, Philosophia, luum. [fide.

Quid philosophia. Ergo fidera servet, qui philosophatur, arael-

Philosophia quid est, nisi fous, via, duxque [que

[salulis, Cultum virtutis, el pielatis opus.
Lux animfe, vitae regula, grata quies ? Vana fides, operum quam non monimenta
Non equidem motus valet exslirpare molestos, [piorum

280 Sed nocuos reprimit et ralione doraat ;

Viveretestantur, non juvat, immo nocet.

Necnocet assultus hostis leviter perituri, Quod philosophia ordinem et modum in

Quimanet, ulnoceat, bestia stcva minus. B ciinctis exigit.

Quodsu.perbia,sa;va peslis, illi, quodoccupat, mcm- 32b Ordine cuncta geri pi'aescribit Philosophia
brum aufert. Et staluit cunoiis rebus inesse modum,
Bestia soeva rapit merabi-um de corpore losae Ordine cuncta docet, causamque moduraque
Seraper et insignit, quem docet suum
esse ;
[legendi

285 Nunc pede, nunc oculo, nunc lingua, nunc Tradit , etin cunctis arlibus ordo placet.
[huraerorunn Hac duce prima rudes adeunt elementa lo-

Gcstu, nunc vuUus fruraine quemque notat [([uendi,

InteriUmi motu capitis, cuUusque figura, 330 Provecti gradibus dogmata quseque legunt
Aut operum sese bestia sseva refert. Ordine, lege, modo dispensat dograala pru-
Erudiunt hostes, sed bestia sseva superbum [dens :

290 Reddit, et elalum dejicit atque necal. Contra nugifluis lex, modus, ordo perit.
Prolicit ad merilum pugna tenuisse coronam, Nugifluus verbum sine tempore fundit ineptus,
Hosieque prostrato, gloria majorerit. Verbaque prudentura factaque terapus ha-
Pugna gravis fructum magnffi raercedis ha- [bcnt.

[bebit, p 335 Ne cures, sluUus quid fingat, quidve loqualur

Nam meritis merces digna labore datur. Gujus ab eloquio laus tibi nulla venit.
293 Mihtal crgo labor semper, properatque me- Si laudem captas, placeat tibi lex, modus,
[reri [ordo :

Et mortis causam sive salulis agit. His sine non exslat gloria, vel brevis est.

Ille iabor solus vila; servire probatur, Ordine cuncta vigent et gaudent lege mo-
Quem raovet atque regit Philosophia coraes [doque,

IUe neci servit, quem Philosophia rehnquii, 340 Quae si quis potuit spernere, jure perit.
300 Qua minus est, quidquid mundus habere Confundi meruit, quera nullus continel ordo,
[potest. Quique modum nescit, deperit absque raodo.
Si quis ei tentat condignas dicere laudes, Quera lex non cohibet, dissolvit culpa so-

Defioit ingenium, victaque lingua silet. [lutum,

Aut si non sileat, balbutit, dicere gestit, In mala prjecipital, praecipitemque necat.
Quod nequit effari, nolaque vota facit. 345 Ordo sit ergo bonis vivendi, silque loquendi,

Quod philusophia et charitas suni idem. Gum lingua mentem lex, modus, ordo re-
[gant.
305 Si verus Deus est hominum sapientia vera,
D Forsitan inquirent, velerum quid scripta re-
Tunc amor est veri philosopliia Dei.
[pellati
At si mundanum nihil illo raajus amore,
Accipe, quod dicit Pusio five Tryphon :

Et si divinus omnia vincil amor,

Collige, quod mundura transcendit Philo- Ue more antiquitus philosophantium.
[sophia, Cur procul a nobis sit patrum secta priorum,
310 Principio cujus constat inesse fidem. 3o0 Absolvam paucis : est operosa nimis.

Plena sacramentis virlulem gignit ahtque Mulla legunl et multa docent prohibentque
Christi vera Hdes, actus utramque probat; [vagari

Absque sacramentis non est baec vera, nec Discipulos, urgent scire, vel esse domi,
[illa Ingenii vires pensant, mensuraque cunclis
Sufficiunt, nisi sit ad bona prompla manus, A
doctorc datur viribus apta suis.

315 Ad bona prompta manus, si tempus delur 355 NuIIus adulatur doctorum, munera huIIus
[adullo Donal, ut auditorillius esse velis.
 :

973 ENTHETICUS. 974

Sed nec apud veteres confunditur ordo le- A. Forma suo generi quaevis addicia tenelur
[gendi, 400 Et peragit sempcr, quidquid origojubet.
Namque gradum proprium qiiaeque decen- Ergo quod in forma nativa constat agitve,
[ler habent : Quod natura raanen? in ratione monet,
De ordine discendi. Essc sui generis, vorum quid dicitur, idque
Crammaticam sequiiur diasyrtica, synltiesis Indicat effeclus, aul sua forma probal.
[illam, 403 Hinc aliud verum rerumconnexio monstrat,
360 . Lexis eam, rhesis posteriore gradu. Quam sinecorapositis nemo videre potest.
His gradibus crescens facundia possidel ar- Est iutellectus verus, quia coiicipil ipsani,
[cem Sicque Iriplex veri dictio rebus inest,
Et varias artes absque labore docel. Est sermo verus, quoties designat eamdem,
Eloquii si quis perfecte noverit artera,
410 Si se res habeant, ut dala verba ferunt,
Quodlibet apponas dogma, puritus erit
Res, intellectus et sermones quoque veros
36b Transit ab his landeni studiis operosa ju-
Dogniale dispensat pagina saora suo.
[ventus
Arlificxra sese testatur Spiritus almus,
Pergit et in varias philosophando vias, r>
lllius existunt organa quique boni.
Qune lamen ad finem tendunt concorditer
415 Mente, raanu, lingua, quid bene
si quilibet
[unum,
[actura
Unum namque caput philosophia gerit. Viderit, illius hocopus esse sciat.
Rerum naturas scrutantur, quid sit honestum Hoc sine nil recte geritur, sed nec male quid-
370 Dndeque proveniat vila beata sibi, [quam
InspiciuQt vires ct stricti juris el seque, Hoc auctore gerunt mens rea, lingua, ma-
Sanis aut «gris quid meJicina valet. [nus.
Quod divina paijina omnibus principatuv.
Quis fmis philosophice.
Cum cunclas artes, cum dogmata cuncta pe-
Finis amare Deum, vitii fuga, cultus honesti,
[rilus
420 Seso nosse, Deura scire, tenere modum,
Noverit, imperium pagina sacra tenet.
Cognilio veri, raundi contemptus, amare
A quibus laus oritur.
Virtutes, felix vita, modesla quies,
375 Quatuor ista solent laudnm praestare creatis
Sana fides, spes cerla boni, vitasque perennis
Subjectum, species, artificisque manus.
Arrha, sub aspectu semperhabere Deum.
uomina rebus adaplat;
Finis item, cunclis qui
G 42^ Mens huraanalicet in cunclis rebus abundet,
Nam bona vel mala sunt omnia line suo. Quas polus ostentat, quas dare terra potest.
Materies hujus Deus est, mundique supellex
Dislrahilur muUis ot raiignis anxia curis
380 Lux, a qua verum ducitur, ornat eam.
Perpotuaraque faraem sustinet atque sitira,

Quod veritas est sacrce pagince forma et Torquetur semper, requiem non invcnii us-
lux animx. [quam,
Forma quidem res est, ex qua rcs vera vo- 430 Se nisi cura retegit gloria vera, Deus.
[catur,
Be gloriu vana et vera.
Unde fit, ut constet, quod sacra Scripta
Gloria vana facit raiseros, sed vera beatos,
[docent.
Illa tumel vitio, gatidet el isla Deo.
Est idea boni verorum fons et origo,
Fine suos tali sacra pagina ilonat amicos,
Quorum causa nilel in ratione Dei.
Cullorique pio calculus isle datur,
385 Lux accensa nimis et non accensa caducis,
435 Calculus optandus, quia continet omnia men-
Ut videant homines, se minuendo facit.
[tis
Nullus enim tolam caperet ; se temperat
Vota, nec admiitil, si quid obesso potest ;"
[ergo,
esse capax.
D Si quid obesse potest, a se propellit et arcet
Ut queat infirraiis illius
Et facit ad nutum currere secla suura.
Haec eadem vero dat nomen parlicipala.
Nemo referre potesl bona, quae sacra pagina
390 Nam subjecta sibi dicere vora potest.
[confert
Lux anirase v.erum, siue quo brutescit et er-
440 Illis, qui satagunt jussa tenere Dei.
[rans.
Quod divinapagina regina est aliarum.
De vitio in vitium praecipitata, perit.
Haec scripturarum regina vocatur, eamdera
Materies pretiosa nimis, nimis apta decori,
Divinam dicunt, nam facit esse deos.
Arlificemque suum forraa decora probat.
Est sacra, personas et res quae consecra
395 Eslidea potens veri substantia, quae rem
[omnes
Quamlibct informat el faeit esse, quod est. ;

Orane, quod est verum, convincit forma vel Ilanc caput agnoscit philosopliia suum ;

[actus ;
4i5 Huic oranes artes faraulas ; mechanica qua^que
Nec falsum dubiles, si quid utroque caret. Dograata, qua; variis usibus apla vides.
 . ; ,

97o JO.\NNIS SARESBERIENSIS 976

Qu:h jus noii reprobal, sed publicus appro- A 49^ Judicis agnoscit nomen, et inde Patris,
[hat usus, Quique potestatis sic iram vitat, ut instct

Huis operas debenl niilitiaraqiie suam ;

Dulcibus obsequiis promeruisse Palrem.
Practicus huic servit, servitque tlieoricus ; Dcfinitio vocis.
[arcem Aer sublilis, quem guttur forniat et oris

4;i0 Iinperii sacri pliiloso]ihia dedit. Organa, qui sonilu possit ab aure capi,
Vox esl, quae reseral uni, quid cogilet alter,
De dogmate Stoicorum.
uUima EOO Inque vicem reddit pervia oorda sibi
Stoicus bane sequitur, dura sempcr iu
|visum Quod Stoicus fatatem inducit necessitatem.
Dirigit et vitii germina falce secat, Stoicus arctatus fato^ putat esse necesse
Virlutum caiisam slatuit vitaeque beat», Currcre cuncla modo, quo modo secla
Ut niens assuescat cauta limere mori. [fluunt,

455 Hictimor expellit vanos a corde tumultus, Nurainis arbitrium disponens omnia futum
Mundanusque fugit hoc venienle limor, Dicit, quod nullus evacuare potest.

Conteritur faslus, calidae perit impelus irae, 505 Indegenelhliacus solerli sidera cura
Et cessat luxus, dcpopulator opum. Circuit et tuniidus versat utruraque polum,
B
Frena voluptali dantur, malesuada libido Evenlus dulces spondens, male mulcet amicos
460 Deponit slimulos terrila tine suos. Et falsus vates saepe timere facit,

Orania contemnit leviter, qui se moriturum Colligil astrorum motus, ut colliget astris

Cogitat et recolit cuncta perire brevi. 510 Fata, pari studio nuinen et astra colit.
Si tameo absque modo fuerit medilaiio raortis, Quod Providcntiam putat esse causam neccssitatis
Subruat ut nimio corda pavore slupor Pronois errorem quia non admittit, ab illa

465 Spesque perempta cadat variis turbata pro- Concipil errorem dogma senile gravem ;

[celhs, Pronois in partu fali nimis omnia pressit

Excedit licilum mortis imago modum, Et duras leges imperiosa dedit.
Excedit tines, quos lex prescri|isit ud usura, Quceinconvenientia sequantur fatalem necessitatcm
El mortem veram mortis imago parit.
515 Libertas perit arbitrii, si fata coactis,
De thnore moderando el desperaiione vilanda. Obsequiis, mentes, ora manusque movent.
Lex jubet, ut timcas, sed desperare timentem Praemia pro merilis nuUi debentur, in ipsum
470 Non sinit hoc omni criraine majus liabet.
; .4uclorem fali crimina cuncla cadunt.
Omneiu cum solvat confessio pura reatura Erroresistos incommoda multa sequuntur,
El lavet internus criraina cuncta dolor, 520 Quos vitare plum, sod numerare labor.
Hoc scelus excludit veniain, poenaraque me- Exffiqual culpas poenaque cosequat eadem
[retur, Stoicus, at contra pagina sacra facit.

Quam prece vel prelio tlectere nemo polest. In multis igilur legi consentil et ideni
475 Criraina criminibus cumulal, raale gesta fateri Adversus legera mulia docere solei.

Negligit, absorbet vota precesque timor, 525 Dogma fides recipit, nisi lex nianifesta repu-
Clementem negat esse Deum, nec parcere pro- Ignet,
[num Vel ratio polior hoc reprobare queat.
Culpis, sed cupidum sanguinis esse pulal. De Epicureorum dogmate.
Principis offensi nullus sic mitigai irain, Esse boni summam, pulal alter, gaudia mentis,
480 Sanguinis, ut dicat, seraper habere sitim. Atque voluptati cuncta subesse docet.
Desipitoralor, animos quicunque feroces Hoe equidem recle, sed si sit pura voluptas,
Judicis allegal, ut cadat ira gravis. 530 Si ratio dicti gaudia vera capil,
Numinis semper ab ipso,
esl propi'iura misereri Si slatus appetitur, ul, quod vult adsit, el

Hoc quisquis removet, denegat esse Deura [absit

Quod desperatin blasphemiam, parit.

D Quod non vult animus, ad pia vota stu-
[dens,
485 Qui negal esse Deum, plane blaspbemat et

|ignes Si labor aspiral verara conferre quietem,

In se succendit, lela crucemque paral, Si mens tranquille gaudia pacishabcl.

Provocat reternam morteni, quara nerao ca- 535 Militat ad pucem labor ofticiosus et ambit,

[vere Quod sibi Istiliam perpetuare queal.

Suflicit absque Deo, quern furor esse uegat. lu virtute labor positus dulcescil, et in se

Prolicit ergo bonis jugis meditatio morlis, Mens benefaclorum conscia laela viget.

490 Unde peiit stultus,qui timet absque modo. De pugna laboris et quietis.

De limore probato. Sed labor et requies ineunt in corpore bellum,

Est majestati gratus modus ille tiraendi ;
540 Angit hic, illa fovet, hic fugit, illa manet
Crimina qui vilat omnia, spemque fovcl, Ut raullum duret bellum, cum tempore cessat,

Qui veritus juslura rccolilpietatis, el indc Sed tiiiem pacis tempora nulla diibunl.
 ENTHETICUS. 378
977

A Et gula dat Veneri semina, spemque fovet.

Vera quies adent tiinc, cum caro subdila
[menti Quis fructus Epicureorum.
Hoslia, quam mactat venlris Venerisque sa-
Morte triumphala spiritualis erii,
[cerdos,
545 Et caro nil recipit, nisi quod ralione proba-
[tur,
Congrua pro meritis pra;mia semper habet.
Pra;mia mactanlis sunt ignes, stercora, ver-
El mentein puram firmat agitquo Deus.
[mes
Dnitur menti caro subdita, mensque beatur
590 Talis enim merces talia sacra decel,
Plena Deo ; fiuem non liabet ista quies.
Ista voluptatis stolidce sunt gaudia, finis
Quod mundus iion habet verain paccm.
Ultimus airumna, gloria summapudor.
Non liabet hanc muudus, qui lites, bella, ra-
Numina digna sacris sunt et sacra numine
[pinas
[digna
5S0 Preestat ct humanis caedibus usque madel,
amat, qui aman- Et cullore Deus, cullor et ipse Deo.
Qui sordes parit, auget, lailit

[tes,
De dogmate Peripatelicorum.
Cultoresque suos commaculare solet. 595 Philosophos agiles agitat discussio rerum,
Ut verum possint fonte videre suo.
Quod grtUia Dei dal veram quietcm. B
Veri fons, idea boni, quodsunt, facit esse
Hanc requiem sacra Scripia docent, sed gra-
[tia prsestat, Singula pro generis condilione sui.

Qua sine nulla quies paeis amoena datur. Hoe rei um causae manant dc lonte, suisque

gaudere semel, ittrum gaudere jubemur 600 Respondenl causis omnia legc data.
555 Nam
In Domino, qui dat gaudia dupla suis. De lege naturce et natura creata.
In spe nunc gaudens animus laHabilur, ia rc
Lex est causarum series, natura creata
Effeclus eausis assimilando parit.
Sumens militiae praeraia plena suae.
Causarura seriem disponit summa potcstas,
De gaudio duplo et simplo.
lo forma numei'i, ponderis atquo modi
Praemia duplantur, cum mens, caro glorifi-
605 Quodque poteslatis ratio disponitab a!V0
[cantur,
Dispensante manu, tempora certa vident.
560 Si sit in alterutro gloria simpla datur.
Sed quolies animae pra3cedit gloria, constat, Quid natura.
munus habebit Causarum series natura vocatur, ab illa
Quod caro pro mcitis idera.
Sensilis hic mundus contrahit esse suum.
De errore Epicun-orum.
idem ~ Et si vicinib concordact plasmala causis,
Sobrius exaudit leges Epicuras, et

Ebrius esl Veneri subditus atque gulse. 610 Tunc nalura parens omne figurat opus.
circumvallat Si sit ab evenlu vicino dissona causa,
565 Hie fuber incudem, quara inani,

Figit in iccerto, cffilera casus agit.

Contra naturam turba quid esse putat,

immensum corpuscula casus acer- Et, quia eausa latet, dicit ralione carere ;
Conflat in
Sed plane nihil esl, quod ratione caret.
[vum,
Quod nilill contra rationem.
Ut fiat mundi maximus isle globus.
613 Priccedit ralio rerum quarumlibet ortum,
Fixaque sint elementa locis sub lege perenn.,
Et nalas eadem provehitatque muvet:
570 Ulque vices peragant tempora certa suas.
Hsec eadem fidem pra?stat rebus perituris,
Haec quoque secta docel, animam cuni carne
Et motus omnes oplima causa regil.
[pejire
Atcausas iuler qucB praeccdit, dorainatur
Et fruslra leges justitiamque coli.
65i0 Et vires omnes inferioris habet.
Flatibus assimulat sublilia corpora mentes,
Non tamen inferior dominantis jure potitur,
Mentiturque piis prKuiia nulla dari.
Ast eeqnis illi passibus ire polest.
575 Qui deceat, nescit ; Venus, alea, somnus, odo-
Hoc Scriptura docet, jubet hoc natura crea-
[res,

Crassa culina, jocus, otia, vina juvanl.

D ['"x,

Ut cedant superis inferiora suis.

Istis addantur plausus, fallacia, nug»
Et quidquid mimus, histrio, scurra proban*. Quid omnium causa.
Quod Epicurus casum pro Deo colit. 625 Unica causarum ratio divina voluntas.
Mancipium ventris noo curat, quid sil hone- Quam Plalo natura; noraine sajpe voeat.
[sium,
Illius imperio servit nalma creata,
'6i0 Forlunamque putai numinis esse loco.
Ordoque causarum totus adhairet ei.
Nil ralione geri, scd casu cuncla ; voluplas
Nume.n excolilur, res mala, venter edax.
Quid humana ratio.

Nil Epicurus amat, nisi quod ventri Veneri- Est hominis ratio sumraae rationis imago,
[que 630 Quae capii interius vera docente Deo.
Immolat, at venlri victima prima cadit. Ut data lux oculis, tam se quam caetera mon-
[slral.
.'j8.')
Ordoque membrorum viliorum germina nutril,
 , . !

979 JOANNIS SARESBERIENSIS 980

Qu8B sub luce palent et sine luce latent, A Quis fructus sectm Peripnleticorum.
Claraque fit nubes concepto lumine solis, Contemptum mundi parit h£ec speculalio rerum,
Cum dependentcs ilatus abegit aquas : 680 Quae casu proprio cuncla perire probant.
635 Subdita sic ratio formam summae rationis De contemptu mundi el fructu ejus.
Sordibus expulsis induit, inde micat. Coniemptus mundi verus via prima salutis,
Tunc raens tnta nitet et vero lumine plena, Fallit enim niundus praecipilalque suos.

Res falsas abigit etbona vera colit, Nara mundanus amor excajcal lumina raentis,
Quid illuminet rationem. Ut cadat in miseram ca^ca sequela necera.

Sicut nerao potest aliquid nisi luce videre, Amor mundanus contrarius esl amori Dei.
640 Sic hominis ralio caeca fit absque Deo. 685 Nullus amare Deum mundumque polest, quia
Vera Deus lux est et luminis illius auclor,
[semper
Quo solo sese quisque videre potest.
Unius advenlu pellilur alter amor.
NuIIus amatorum raundi nomen sapientis
Qui sunt usus luminis.
Possidel, opposilus est amor iste Deo.
Ut se quis videat,esl sumrai luminis usus,
Qui raundum spernit, illi dominatur et hostis
645 Muneris est usus munusamare datum,
g 690 Debilitat vires et pede colla prerait.
Muneris est usus discernere cuncta potenter, melus
Spes, dolor, ira, et honorura caeca
Muneris est usus cultus araorqueboni,
[cupido,
Muneris est usus rerura cognoscere fructus, Gaudia, damna, lucrum sunt velut aura |

Muneris est usus ad meliora trahi.

[levis.
Muneris auclorera cognoscere rauneris usus, Mundus pressuram
tribuit, sapientia pacem,
650 Muneris est usus sumraus amare Deum. Et mala cuncta fugat et bona queeque fovet.
Quodverus philosophiis Deo carere non polest. Timor Dei mundi contemptum facit et deificat
Si vis nuUa potest disjungere, quos amor unit, homines.
Verus philosophus non erit absque Deo. 695 Conleniptus mundi condiius amore superno
Sed nec mors poterit istum dissolvere nexum, Orania, quae spernil, in sua jura trahit,
Perpetuo vivet, qui sapienler amat. Hoc sine nemo sapit, fovet hunc tiraor ille

[beatus,
Qtiod ralio speculum est et oculus et manus ad res
Qui dat principiura, philosophia, libi.
videndas et capiendas.
Insilus hic sanctum liraor introducil amorera,
655 Estigitur ratiospeculura, quo cuncla videntur,
700 Hoc til homo sapiens, hoc fit amore Deus.
Officioque oculi fungilur atque manus,
Quodunus Deus estper naturam,multiper gratiam-
Conscia nalurae verum scrutatur el sequi, Natiu-a Deus est unus, sed munere plures,
Arbitra virtutum sola ministrat opes.
Gratia quos numen parUcipare facit.
Res triplici spectare modo ralio perhibelur, Natura Dcus est unus, sed gratia multos
660 Nec quartura potuit mens reperire modutn. Consorles voluit nurainis esse sui.
Concretivus hic est, ahus concrela resolvit,
Quod trespersoncE unus Deus, suis tamen distinctce
Res rebus confcrt terlius alque refert. j

proprielatihus
Naturam primus, mathesira medius comitatur,
Vindicat exlremum logica sola sibi.
705 Nam Pater et Natus cura Flamine sunt Deus |

[unus,
665 Mens versatur in his, et singula pensat ad un-
Sed retinet proprium prosopa quaeque
Iguem,
[suum.
Utrerum virescauta videre queat,
Quamne delusam Quodtres personce unius naturcesunt, voluntatis et |
virtutis imagine falsa
operatiunis.
In raala prDecipilem nubilus error agal,
Et ne pro rebus teneat phaniasmata rerum, Sint licet unius nalura?, numinis, actus,

670 Notitiam veri sccla fidelis amal. ]

Censentur propriis prosopa quaeque suis.
Filius aeterni Palris et Virginis almae
Quod notilia veri summum bonum secundum 710 Nalura Deus esl, raunere factus homo.
Arislotelem.
Muneris esl, quod homo verus vcrus Deus |

Esse bonura sumraum rerum cognoscere cau- [idem,

[sas, Exaequans meritis praeraia lance pari,
Credit, quod docuit, magnus Aristoteles. Et quod eum flexis genibus res oranis adorat
Labilure facili, species quem fallit inanis, ;EquaIemque Deo prEedicat esse Patri.
Nec species aliquem fallere vera polesl. 71 o Et qui tanta Patris accepit munera gratis,
675 Confirraatur enim vero res vera, bealo Scit dare militibus optiras doua suis,
Res bona, perpetuo res habitura stalum, A.cceplum raunus dedignat solus habere,
Falsaque re» fallil, perimit peritura, cadens- Quos amat, illuslrat et facit esse deos.
[que Provehit ad summum, quos gratia mater
Opprimit, infelix quisquis adhaeret ei. [adoptat.
 981 ENTHETICUS. 982

720 Proqiic gradu merili summa lenere facil. A Et qiiod eas propriis exclusas in nova mitli
De tripticisupcrbia, quce impeditliominis deificatio- Corporapro morura condilione pulat,
nem, scilicet rationis,voluntatis et vitce. Et quod eas proprios tandem deducit ad ortus
Sed fastus rationis obest, erroris amicus, 770 Corporis, ut cupide rursus ad ima cadant.
Quo maculante fides evacuala poril. Cuni scmel haec fuerint illo Iradente recepla.
Pessinius erroris comes est elata volunlas, Convincit ratio plurima falsa sequi.
Qua; fractas menles curvat ad omne malum. De Socrate et aucloritate ejus et dogmale.
Tertia prsedictis adjuncla superbia vitse. Ante pedes Socratis hurailes slernuntur
725 Omnem virtulem subruit atque necat. [alumni,
De dogmate Academicorum, quorum Arcesilas Indigeteroque deum Graecia tota colit.
princeps est. 775 Quaprero, si cunctos praeccssit vera docendo,
Distrahitur miser Arcesilas et in omnibus Vixerit an sancle, creditur esse scelus.
[anceps Exercent alii numeros et pondera rerum,
Flucluat et nescit, quo velit esse loco. Quae raensurandi regula, quive modi;
Pervigili studio semper fugienlia quserit Parcarum mentem suut qui spoculentur in
730 Vera, nec in studiis novit habere modum. [astris
B
Omnia perUistrat sapientum dograata, tandera 780 Et rerura motus, consiliumque Dei ;

Ignorare decet omnia vera suos. Sunt qui rimantur nalurae visceia, sunt quos
Perpetuo nara vera latent, si creditur illi, Nexio causarum, signaque sola tenent :

Non ea mortalis pervia sensus habet. Sic aciem mentis vexant et in extera spar-
De Zenone. [gunt,
733 Posse nihil sciri laudatur Zeno probasse, Et privata suo lumine corda raanent.
Haerens ia cunctis et dubiiare jubens. 785 At Socrates hominuni curas contemnit inanes,
Scire nihil finis operse, longique laboris Et latebras cordis quemque videre moncl,
El qusestus magnis sumptibus iste datur. Extera cuncta noiat et conteraplatur ad
De Pythagora et dogmate ejus.
[usum
Et, quanti novit singula, tanta facit.
Ad Samii noraen nullus conscendit, in ipso
Quod Socrates animum hominis Deum putet.
740 Ut veleres perhibent, plena Sopliia fuit.
Contrahit in sese mentis radios ; Deus illi
Ad frugein vitae melioris molle Tarentum
790 Esl animus, mundus viclinia, serva caro,
Pertrahit, ut morum summus in orbe sator.
Illicitos raotu3 corruplK carnis abhorret,
Quinque polum zonae distinguunl, aera quin- G Naturaeque malum sub ralione doraat,
[que,
Instituil mores vitamque serenat, eoque
Est cadera ponti sectio sive soli.
JuJice virtutura raaxiraa scire pati.
745 At Samius tres esse docet, mediarai[ue co-
Quod mundus animo minor est et rc et
[lonis
dignitate.
Tradit, at in reliquis algor et aestus agunt
79.5 Si comraetiri mentem raundumque liceret,
Tradere rera dubiam seclis putal esse profa-
Haec major, minor hic, servit hic, illa regit.
|nura
Nam carni mundus, servitque caro rationi,
Neque velit sapiens esse poela vetat.
Quae pars est animi participata Deo.
Et quia certa trium valet esse scientia, veras
Omnia sic laeto Socrati famulantur, eique
750 Tres docet, in reliquis esse poema sioit.
800 Quera vis nulla potest laedere, mundusobit.
Temperiem mediae faciunt extrema, jubetque
Ut raeJium teneat, qui bouus essecupit. De erroreSocratis.
Grataque tempories animalia corpora nutrit,
, Haec hominis doctrina fuit, tamen error in
Ut nalura jubot, haeo raagis, illa rainus. [illa est,

755 Pervia spiritibus sunl corpora densa, scd illos j) Qiiod cujusque animura credidit esse Deum
Nunc cohibet major arLntriumve Doi. Hinc honiinis menlem pro numine dicil ha-
Corpus spiriteum non lajdunl algor et aestus.
[bendam,
Vis elementorum nulla nocere polest. Ut cui divinus est tribuendus honor,
805 Vix aliquem lanla sors dote beavit, ut illuin
Sed torquetur ab his animalis vita, capitque
Non queat erroris praecipilare raalum.
760 Congruapro nioritis praemia quisque suis.
De Anaxagora et ejus dogmate.
Faeceque decocta cunctis recreatur origo
Tradit Anaxagoras animasex traduce nasci
Purior et redeunt aurea secla Patrum.
Et causara teneris ossibus ossa dari.
Mulla probe docuil illoque perutilis sevo.
Quod de carne caro, sanguis de sanguine manal,
Inter preecipuos summus in orbe fuit.
810 Transit et in sobolera tota figura patrura.
763 Hinc laraen arguitur, animas qujl ab «there Soclio particulae corpus minuil, sed in ipsara
[lapsas Simpllcitatem animae sectio nulla cadil;
Asseril, et corpus carceris esse loco, Ut calor ex sestu, lumen ex lumine prodil,
 ; . ; ;

083 JOANNIS SARESBERIEXSIS 984

Sic ortiim ex uno, spiritus alter habet. A Nam licet in summis fuerit prseclarus ha-
815 Pura fiJps prohibet aiiimas de traduce credi, [bendus.
Quas Deus infunditel facit usque novas. Caplalor laudis immoderatus erat.
Ex nihilo fmnt el nunc in corpore clausae, Philosophum virtus clarum, non gloria vana
Nunc sine corporibus jussa creanlisagunt, Reddit, honor verus laudis amore perit.
Nec percunt, quoniam ralio virtusque pe- Quid dcccat philosophuin.
[rennis 863 Philosophus satagit, ut mens rcspondeat orii

820 Efficiunt, ut in his constct imago Dei. Ul proba sit verbis eonsona vila bonis.
De Aristotelc et doijmate cjus. Non ut quis recte loquitur, mox philosophalur,
Magnus Aristoleles sermonum possidel artes Sed quis sic vivit, ut bona semper agat.
Ei de virlutum culmine nomen habet Nam Venerem culpare potest lasciva puella
Judicii libros comiionit tt inveniendi 870 Virtuii laudes dicere scurra potest,

Vera, facullales tres famulantur ei : Indocli possunl sapientum verba referre,

823 Physicus est moresque docet, scd logica servit Peccat et inlcrdum lingua perita loqui.
Auctori seraper ofllciosa suo. Quod Aristotelem vicit gloria,quain verbisimpugna-
vit.
Hsec nomcn propriura facit esse, quod olim
illi
g Vincit Aristoteles alios, hunc gloria vana,
Donat amatori sacra Sophia suo
Nam qui praecellit, lituli communis honorem Quam tamen impugnat et docet esse nihil.

830 Vindicat, hoc terlur jure poeta Maro. Quodphilosophia raiiani gloriam fugat,victa priui
voluptate ct avaritia.
De errore Aristotelis. 875 Hscc est, prscslanlesqufedeseritultima mentes,
Sed famen erravit, dam sublunaria casu
Quam tandem viclrix philosophia fugat.
Credidil ct falis ulteriora geri. Indicit bcllum virtuti prima libido,
Non est arbitrii liborlas vera creatis, Cura caro, cum sanguis uritur igne novo.
Quam solum plene dicit habere Dcum. Qum coerceant libidinem.
835 Quidquid luna premit, de quatluor est elc-
Ilunc poterunt sedare labor tenuisque diaeta,
[mentis, cautis, res fugitiva, timor.
8S0 Quique placet
Et quse transcendunt, simphciora pulat, QucE reprimant avaritiam.
Illaque perpetua dcfinit pace vigere, Bella secunda movet amor irrequietus habendi
Quse svipra solem circulus allus liabet,
Succendens animas pronus ad omne nefas
Non ibi committunt aliquod contraria bellum,
Insligant oculi mentem, cum singula spectant
840 Nam tranquilla quies uheriora fovet.
q
C Ut velitesse suuni, quod putal esse bonum
Quod animce dc quinta essentia. 883 Contcrit hoo viliura rerum speculatiocauta,
VI fierent animae, subslantia quinla creatur, Et divinus amor, suppliciique melus.
De quasigniferi conslat origo poU. Quod alia vitia oriuntur c.t aliis, sedsuperbia etia
beatorum sedes, hac aula deorum,
llla ex virtute.
Nam
magis apta Deo, qua; gravilate carent. Ex vitiis aliis aliorum conslat origo,
845 iEternum mundum statuit tempusque coajvum, Et de principiis sunt raala multa malis.
Hisque coEeternus dicitur essc locus. -Estus avarilis gignil plerumque rapinas,
Nilque perire docei, sed in orbem cuncta ro-
Ssepe facit cupidum luxuriosa Venus.
890
[tari, furo
Immodcrata parit Venerem gula, dal
Et loca temporibus quaelibel apla suis. [ausum,

Quod natura singularia tantum novit,univcrsalia I.ivor edax odium, fit velus ira furor.
quasi qua^dain rationis figmcntn sunt. Sic vilium vilio dat causam datque sequelam,
Est individuum, quidquid nalura creavit, Res etenim lurpis sola manere nequit.
850 Conformisque slatus est ralionis opus, Quod negligentia parvorum inagna vitia gcnerat
Si quis Aristotelem primum non censet ha- 893 modicum spernis, paulatim magna soquen-
n
" Si
[bendum, [lur,

Non reddit mcritis praemia digna suis. Et venit a minimis saepe ruina gravis.
Cunctis principium finemve dedisse probatur Gloria nobilium manans de fonte bonorura
Artibus; evincil, qui(li|uid haberc cupit. Pra;tendit generis nobilitale decus.
853 Quod potuit quemquam ralio raunduua docerc, Nam curafermento virlus corrupta turaescit,
Huic dedit, ut fiereut dogmata plena fidc. 000 niisero coilu nata superba venil.
De
Quod Aristoteles dictus est filius Aimllinis. Haecparibus sese praefert spernitque minores,
Nescit et auctori stulta subesse suo.
Quidquid enim docuil, docuissepuialur Apollo,
Et sic de merilis veuiens aut sanguine claro
A quo progsnitum fabula Graeca referl
Est ingrata Deo, munera cujus habet.
Quod Aristotelcs omnibus studuit obviarc.
De vilio ingratitudinis.
Plurima cum recte doceal, lamen errat in illo, 905 Ingrali crimen, cui gratia nulla cohserel,
8G0 Quod seraper reliquis obvius ire paral Ingralum prohibet civis haberel ocum.
 , ,

98;; ENTHETICUS. 986

De vana (jlorla. A Et nihil olfaciens procul esse revincit odores,

Est ingrata Deo, quae doni captat lionorus, Qui prius argutus censor odoris erat.

Quae laudes operis vult retinere boni. De DeOy cujus potentia causa mundi.
cst efficiens
PrEKripit auclori qiiisquis titulos meritorum, 9!i.o Est Deus selernus, mundus cum tempore ccepit,
910 l'rovocat ultrices in sua damna niauus. Hic manet, at tempus CKlcra cuncta movet.
Gloria vaua quid est, nisi fumus et umbra so- Per nuraoros eleraenla sibi contraria ncclens
[nusque, Vincit et EDterna pace vigcre facit.
Qui simul, ut cffipit, incipit esse nihil'?
Quodnumerus, pnndus, mensura, locus, tempus sibi
Hanc tamen affeclant omnes ,
quia semper commensurubilia non sunt.
[adesse Subdita prinnorura generum sibi symmetra
Vcrae virtutis tostificalur cpus. [non sunt
91 Gloria, dulcc malum, magnorum pectoramulcet 9f>0 Nec simili antigena sub ratione cadunl.
Et taraen haec eadem languidiora facil. Tcmporis atque loci non est proportio nola,
Quos caro non ilcctit , nec amor pervertit ha- Mensura; ralio ponderis esse nequit.
[t)eudi, numerus asymmcler est, et in islis
Proedictis
Gloria do facili prsecipitare solct. B Quinque suum munus philosophia gcrit.
Qax reprimant vanam gloriam. OCi Additur his scries causarum vel rationum ,

Hanc landem perimunt rcrum spcculatio, Quas intellectus ccrnere solus habet.
[mundi Slultiplicando modum nescit virlus numeronira,
920 Contemptus, pocnse terror, amorque Dei. Et finem magnis sectio nulla facit.

Si sua quis plene recolit mala, si bona sempcr Crcscit in iramensum numerus , sine fine re
Cogilat alterius, unde superbus erit? [solvit

Si merilum vita; pensel, si vimlicis iram 970 Continuura quodvis, scd ratione polest.
[^osseque respiciat, unde superbus erit? Quodingenium hominis circa primaet uHima deficit.
925 Unde supeibus eril, si se speculatur ad un-
DeHcit ingcnium,cum tendit ad ultima ; solus,
[gucm,
Qui facil atque regit, prima videre potest,
Tcrra cinis, vcrmis, f;ex , vapor, umbra,
,
Coguitus ille sibi pleue solisque beatis
[lulura?
Spiriiibus, quantum
gratia cuique favet.
De vitio elationis.
9"5 Nec de principiis recte censere licobit
Non habet elatus virtutunj dona, sed illi
Prasiter eura, qui dat omnibus csse suura.
Et Deus est hostis, hostis et omnis homo

Elati vitium, quo nullum majus habetur, De anima hominis.

930 Non sinit elatum fratris amore frui. Mens hominis, numcrus siraplei aptusque mo-
De virlute humiUtatis. [vcre
Sese, conformis dicitur esse Doo.
Digni sunt humiles virtulum munere, digni
Scire Deum, dignis vita beala datur.
Nam Deus ut mundum lolura regit , iraplet et

Qui docet haec verbis, praitendit philosophantis [ambit,

Nomen philosophus liajc facit atque docet. 980 Sic animai corpus subditur orane su«.
,

Maleries animae diversa subest, cademque

93o Hiec et Aristoteles fertur docuisse loquendo,
Fortius exemplis quilibet ista docet.
Ex individuo est dividuoque simul,
Moleque corporea premitur virlus auimarum,
De Platone et dogmate ejus.
Hinc magis, indc rainus, ut caro juncta sinit.
At Plato symmystes veri distinguit in ipsis
Scibilibus, quid res Bciro crcala queat. De motu rationabili et irrationabili.

Nam licet interdura tidei contraria dicat 985 Suutque duo motus cnonous et rationis
940 Sunt tamenillius plurima grata bonis. Hic viget in summis, alter ad ima trahit.
Principio docet esse Deum, distinguit ab »vo d Deimmortaliiatcanimwetcorporumresurrectione.
Tempus et ideas applicat, aptat hylen
Sunt iraraorlales animae, corpusque caducuni
Dc hyle. Interil, et tandem prislina vita redit.
Invenit hanc animus, dum cuncla resolvil,
(agilque,
De magno anno.
Ut prodant causas cuncta creata suas. cum raagni terminus anni
Pristina vila redit,

94S Si specularishylen, nunc est substantia qusevis, 990 Ad

Contra nunc, cadem creditur esse nihil.
Quam, dura vestigal ratio, quasi somnia sentil,
Dumque tenere cupis, mox fugiliva lutet.
Auris abesse sonum sic audit, dum nihd audit,
930 Sic oculis lenebras cerne videndo nihil.
Defectuque suo sic tactus tangil
Insipidum guslus nil
priraum revocat sidera cuncta locum.
Annus tunc renovat novus omnia, corpora
[rursus
Accipiunt animae, tempora lege lluunt.
Si renovaut raundum solis lunaeque recursus,
Fortius hoc facient sidera cuncta simul.
inane, 995 Proesidet humori vaga Cynthia, solque calori,
sapiendo probat. Humor ab adjunclo cuncla calore parit.
 , , ;,

981 JOANNIS SARESBERIENSrS 988

De radiis soUs et Ivnce ei officiis eorum et signifi- A Qiiod terra in imo est, et quod singuli orbes suos
catione. habent habitatores.

Lunares radii carnes fructusque perurunt Summa lenent superi, medio jacet infima
Et viliant, radius solis utrisque favel. [tellus,

Sic mundana perit sapientia, veraque prodesl Et medios orbes incola dignus habet.
1000 Naturamque fovet, plena calore Dei. 104.O Spirilus in cunctis elementis est, et in

Sed calor immeiisus vermes parit, ut libi [aslris

[conslet, Cuique suus, mundum spiritus unus agit,

ScrutanJi quld liabet imraoderalus amor. Maximus hic, omnes alii sunt particulares,
Sol fovet et reprimit visum, quia sobrius esse Hic totum, reliqui singula membra mo-
Debet, qui salagit mystica scire Dei. [vent

1005 Subdita soie vides, tibi iuce creata pate- Omnis enim regio propriis est plena colonis,
(scunl 1 050 De quorum motu rebus origo venit.
Divina, plene nullus utrumque videl. Quod ignis omnia purgnt.
Esl coeleste bonura solemque Deumque vi- Aer corruptus solo purgalur ab igne
[dere , g Purgat et infeclse crimina motus aquae.
Solaque mortales inferiora vident. Diluit hsec terra; sordes, res celsior omnis
Lux immensa legit solem divinaque semper ,
Subdita sic purgat cuncla vigore suo.
1010 Majestas sic est lumine tecta suo. 1055 Celsior interdum sordescit ab inferiori
Est in solari fons luminis atque caloris Ast ignem purum nil maculare potest.
Corpore, spiritibus fons utriusque Deus. Purius hoc nihil est, qui sordes decoquit om-
Quod nulla subsiantia perit. [nes.

substantia, formaque Unde locum sumraum res deiformis habet.

Nulla perire polest
[formse Quod subtunaria aguntur motu superiorum.
Res sublunares nasci motu superiorum
Succedens prohibet, quod movet, esse ni-
[hil. 1060 Constat, et immotum cuncta movere Deum.
Quid natura.
lOlB Motibus his recreata manent elementa vigont-
[que, Principiura molus rerum natura vocatur,

nova forma datur. Est in naturfe nomine causa latens,

Dura vetus abscedit et
Causa lalens proprium quse siogiila ducit ad
Portio fessa statu grata novitate resumit ,

novum. [ortum,
Robur el a formis accipit esse
aliud facit illa, genus- Et similes rivos fonlibus esse facit.
Alterat liocc species ,

[que 1065 Conlra naluram sunt plurima posteriorem ,

Sed contra primam, quid valet esse? ni-

1020 Dicitur et confert cuilibet esse rei.
[hil!
Quod inlormis Deus et forma formarum. De zodiaco circulo.

Informis Deus est, formarum forma vigorque, Zodiacus bis sex obliquat signa rotatu ,
quo res omnis perpetuata manet.
In ^qualesque sibi non sinit essc dies.
Semper enim vivit raiio divina, perenne notum nobis caput axis,
Arcticus est raedii
Res omnes vivunt in ratione Dei, 1070 Sed reliquura prohibet terra videre polum.
1025 Immolaeque manenl ide», constat in illis, Quod globus terra; planetarum circuUs excentricus
Quidquid ad occasum temporis unda rapit. est ei fmx elementorum.
Dispensat rerum motus ratio sine motu, Septem terra vagis excentrica subjacet astris,
Et stabilis virlus tempora cuncta roovet. Quam tamen ut centrum raaximus orbis
Non sunt informes dii, quos natura croatrix [habet.
1030 Ex variis ortura rebus habere facit, Inferior paret semper globus exleriori
Quo circumscribit ratio, naturaque facta D
Terra subest cunctis orbibus apta pati.
Formaque concretis redditur atque genus.
1075 Heec iramota manel, sed in orbom csetera
Informis Deus est, quia simplex, non aliunde
[currunt
Conslans nec debens pluribus esse suum. recidunt pondera cuncta locum.
In medium
Quod res vere simplex absoluta est. Faex etenim semper in fundo tarda quiescit,