/

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur189mign
 PATROLOGIJ^
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTnECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OEGONOMICA,

mmw ss. PATiiiJM, \mmm scriptorhmijije ecclesiasticorihi,

SIVE LATINORUM, SIVE GR-eCOBUM,

QUI AB ^VO APOSrOUCO AD TEMPORA ISNOCENTII IIl {ANNO 1216) PRO LATINIS
ET AD CONCILII FLOHENTINI TEMPORA {ANN. 1439) PRO GRASCIS FLORUERUNT.
RFXUSK) CimOISOLOGICA
OMNIDM QUiE EXSTITERE MONUMENTORUM GATIIOLICJ: TUAUITIONIS PER QUINDEGIM PRIOaA
EGGLESIii: SJIGULA,

iOXTA EDITIONES ACr.URATISSIMAS INTEH SE CUMQUE NONNULLIS CODir.lDUS MANUSCBIPTIS COLLATAS, i^ERgUAH
DILIGENTEB CASTIGATA DiS^ERTATIUNlDUS. COMU ENTAIII 13 VA 1UIS'JU K LIC: riON lllUi CDN riNKNTK ILLU^TBVTa;
;
i«

OMNIBUS OPEBIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU.E TRIDUS N JVI^SIMIS SE«;ULI3 DEDICNrUK AESOLUTAS
KETECTIS, AUCTA INDICIQUS PAHTICULARIBUS ANALYTICIS, SiNGULOS SIVE TOM03 SIVE AUCTOUES ALICUJUS
;

MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DON\Ta; CAPITULIS INTRA IP3UM TEXTUM RITE DISPO^ITIS, NECNON KT
TITULISSINGULARUM PAGINAItUM M ARGINEM SUPEHIOREM DIS ri NGU EN rillUS SUDJECrAMQUE MATK"
RIAM SIGNIFII.ANTIUUS, ADORNATA; OcERIBUS CUM DUIIIIS, TUM AP0CRVPI1I3, ALIQUA VgRO
AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESI AS riCAM POLLENTIDUS, AMPLIFICATa;
DCCKNTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIUU3 AUCTOHUM SICUT KT OPEUUM, ALPII AUETICIS. CURONOLOGICIS,
STATISTICIS, 6VNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELI JIONIS PUNCTUM, DOGMAriCUM, MOHALK,
LITIJRGICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISToHIOUM, Et CUNCTA ALIA SINK ULLA EXCEPTI0N3 SED PR^- ;

SERTIM DUOBUS INDICIBUS IMUENSIS ET GENERALIUUS. ALTEiiO SCILIf.KT lUCISU.M, QUO COVSULTO,
QUIQUID NON SOLUM TALIS TAL13VE PATED, VEUUM ETI AM UNUSQUISqUE PATHUM.NK UNO QUIDEM
0MIS30, IN QUODLIBET TIIEMA SCRIPSERIT. UNO NTUITU CoNSPICI ATU U A LTERO SlJHl I^ rU I\/E
I ;

SACH4£, EX QUO LECToHl COMPEIIIIIE SIT OBVIUM QUINAM A THES E r IN QUIBU3 OPEHUM
I'

SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULOUUM LIUIIOKUM 3. SCiUPTUH.E VEHsUS, A PRIMO

GENESE03 USQUK AD NoVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTaTI SINT.
DITIO ACCURATISSIMA, C^TEHISQUE 0MNIUU3 FACILE ANTEPONKNDA, SI PEHPKNDANTUR CHAHACTERUM NITIDITAI
CHART.B QUALITA3, INTEGRITAS TEXTUS, PEllFECriO <-.0RRECTIONIS, OPEHUM HECUSOHUM TUM VAIIIETA3, TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIUIQUE IN TOTO PATHOLOGI/e DECUHSU CONSTANTER
8IMILIS, PRETII KXIGUITAS, PR/ESERTIMQUE»' ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOL DGICA,
gKXCENTORUM FRAGMENTOHUM OPUSCULOHUMQUE HACTENUS illC ILLIC SPAHSORUM, PRIMUM AUTEM
1NN08TRA BIBLIOTHECA.KX OPERIDUS ET MS3. AD 0MNE3 .ETATE5, LOCOS. LINGUAS F0RMA8QUB
PSRTINKNTIBUS COADUNATORUM.

SERIES L\TINA
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES, SCRIPTORESQUE ECCLESI.-E LATIN^
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.

ACGURANTE J.-P. MIGNE, *"

BIBLIOTIIEC.E CLERI LMVERSi^:

SIVE CURSUUM COMPLETORU.M IN SINGULGS SCIENTI^ ECCLESIASTIC /E RAMOS EDITORE.

PATROLOGl^ LATINM TOMUS CLXXXIX

PETRUS VENERABILIS, ABBAS CLUNIACENSIS NONUS. WIBALDUS ABBAS STABULENSIS

ERNALDUS ABBAS CON EV.ALLIS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DIGTA : AYEXUE DU MAINE, 18;», OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127,

1890
IHE INSTITUTE OF WEDIAEVAL STUDItS
10 ELMSLEY PLACS;
TOROiNTO 5, ra... nA,

DEC ~7 1831
 S.ECULUM XII

PETRI VENERABILIS
ABBATIS CLLINIACEKSIS NOISI

OPERA OMNIA
ACCEDUNT

WIBALDI ABBATIS STABULENSIS

ISECNON

ERNALDl ABBATIS UUmm

EPISTOL^ ET OPUSCULA

ACGURANTE J.-P. MICJNE

Bibliothecie Cleri aniversce

SIVE CURSUUM COMPLKTORUM IN SINGULOS SCIElNTIi*; ECCLESI\STIC.£ RAMOS EDITORE

&• 0»<

TOMUS UNICUS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET MIGNE SUCCESSORES,
J.-P.
IN VIA DICTA : AVEyUE DU MAL\E, i89, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.

1890
 ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOWIO CLXXXIX CONTINENTUR

NONUS
PETRUS VENERiVBILIS ABBAS CLUNIACENSIS
Col. 01
Epistolarum libn sex. ^.^^
Supplonientum.
^gg
Diploniala Petri Venerabilis. ^^^
Epistola ad Petrum de Joanne. ^^^
Tractatus adversus Jud^os. 659
_ adversus sectau; Saracenorum.
719
— adversus Petrobrusianos.
851
De miraculis. 953
Sermones. jqq5
Carniina. ^q23
Statuta Cluniacensia. ^q^^
Dispositio rei familiaris Cluniacensis.

ROBERTUS RETENENSIS.
Saracenorum, quam Alcoran vocant, ad Petrum
Pra^fatio in translationem legis ^^^^
Venerabileni.

W IBALDUS ABBAS STABULENSIS ET CORBEIENSIS

1121
Epistola;.

ERNALDUS ABBAS BON^VALLIS

1507
De operibus sex dierum. ^^g^
Commentarius in psalmum cxxxn. ^„g^
De donis Spiritus sancti. ^g^g
De cardinalibus operibus Christi. ^^,^
De septem verbis Domini in cruce.
^^^^^
De laudibus B. Mari.T. ^^..gg

Meditationes.
 ANNO DOMINI MCLVIII

PETRUS VENERABILIS
CLUNIACENSIS ABBAS NONUS

NOTITIA HISTORIGA
(Gatlia Christiana nova, t. IV, col. 11.37).

Petrus I Mauricii de Montboissier, cognomento numerati suntducenti priores, cum quibus decre-
Venerabilis ob eximiam divinarum et humanarum ta qufedam promulgavit ad regularem discipli-
scientiariim cognitionem cura instgni vitfe probi- nam jam collabentem muniendam. Insequenti sui
tateconjunclam, inter Cc^enobiarchasCluniacenses regiminis anno \ii, ratam habuit permutationem
summo preeconio cclebrandus venit, qui vctusta ecclesioe MontisMarlyrum cum ecclesia S. Diony-
jequo ac nobili de Monte Buxerio prosapia in Arver- sii quo etiam anno, vi Nonas Martii,
in carcere :

niseditus erat, septimus liiius Mauricii domini de Innocenfius papa II, sui ponfificatus tertio, indict.
Montboissier et Haingardis, postea Marcigniaci san- XI, ei diploma protcctionis indulsil. Sub eodem

ctimonialis, cujus mortem an. 1134 cum ipse redi- pontifice interfuit concilio Romano seu Lateranensi
ret a consiho l>isano,sibinuntiatam docot epist. 17 sccundo an f 138, ab ipso subinde pluribus episto-

hb. ii.l*iiconjugcspicacreligiosGfiliosinstituerunt, iis cohoncstatus, 28, 29, 31, 33, etc. Carus etiam
quorum alter lleraclius fuitarchiepiscopusLugdu- fuit successoribus cjus, Coelestino II, qui de sua

nensis, Pontius Vezehacensis ct .lordanus Casae-Dei ipsum eleclionecertumfecit. Lucio lI,EugenioIIIet

abbates, Armannus prior Cluniaci, indeque
Magnilocensis, et hic Pelrus, qui sub 13.
religionismagnalaudetirociniumposuit, tumprior R
Vezeliacensis,actandera Hugone II defuncto9 Julii
1 122, assuraitur in abbatem selatisanno ferme 30,in
octavis Assumplioni^R. M.Virginis.die 2-2.\ugusli
et a Bisonticensi praesule benedicitur, utiprobant
ipsius electionis acta ex codice Celsiniacensi, tom.
IV ms. Fragmentorum historic, fol. 31, a nostro
D. Claud. Estiennot inserla,
Exiude vero Pelrus nunquam non se minisfrum
dignissimum praebuit. An. Il2.i, iv Nonas Aprilis,
Ilonorius II papa sui pontificatus anno primo, in-
dict. lu, insigne privilegium ei concessit. etlitum
tom. X Concil. pag. 910. Ac vicissim hujus sancti
abbalis hdes ac studiumerga sanclam sedem
tuitanno 1130, quando Innocentio papte II in Gal-
liam adventanti misit obviam sexaginla equos aut
mulos quibus papa, cardinales, et qui erant
stratos,
abbas Adriano IV, qui ad eumdem scripsere. An. 1 1 ii, Idi
Hugone bus Maii, Romre astitit Lucio II bullam danti pro
subjectione Dolensis Ecclesise erga Turonensem.
Idem post biennium omnia statufa numero 76 a se
facfa perannos 2'i- in unura corpus collegif, etob-
servari prsecepit. Nec dubiura estquin ipse sit abbas
Cluniacensis, designatus per litteram P. qui cum
Hrocardo priore Silviniaccnsi quingentas raarchas
argenti Aymonis filio Jerosolyraam cum Ludovico
rrancorum regeituro commodavit, quas Archim-
baldus et uxor ejusAgnescomitissa juraverunt su-
per altare S. Maioli, multis praesentibus, se reddi-
turos, an. 1147, extabul. SilviniaccnsijPetrus quo-
quenonraediocrem adiscipulis mutuaturlaudem,
gloria patris ftluis est sapiens. Duos ex multis ap-
eni- pcllabo. Algerura canonicura Leodiensem, multis
scriptis celeberrimum, acinprimis tractatu exiraio
Dcsacraniento corporis et sanguinisDomini adver-
siis Berengariian.qai eo ferraetempore, quoPefrus

iu ejus comitatu libere uterentur, qua?nvis hujus clcctusestabbas, ineodemcoenobio monasticamvi-

pontihcis (emulus Anacletus fuisset Cluniacensis tam amplexus est, ac post decem annos in magna
monachus, et alias electionem suara ad S. Petri vitee innocentia et humilitate transactos, obiit an.
cathedramnonusquequaquespernendisrationibus 1130 vel 1131. Alter est Petrus Abcelardus tandiu
tutaretur. Tanc papa per dies undecim Cluniaci jactatus,quemtandem Cluniaci monachum a Petro
mansit, ubi basilicam, (^uoe adhucexstat, subtitulo abbate susceptum, salutis portum ac tranquillita-
S. Petri consecravit die2oOctobr., eoipso quo jam tisreperissepalamest;quo tempore, inquiunt Sam-
pridem Urbanus II majus altare consecraverat. marthani, in crenobio degebant 460 monachi,cum
Anno 1132 habuit capitulum generale, in quo tamen ipse Petrus asserat trecentos tantum exsti-

Patrol. CLXXXIX.
11 PETRUS VENERABILIS CLUNIAC. ABBAS IX. 12

tisse, cum adregimen accessit, adeoque floruitsub A ilIampublicavit,quamutpseudoprophetaeMahume-

ejus regimine ordo Cluniacensis toto orbe Christiano
propagatus, ut etiam in valle Josaphal et in monte
Thabor monasteria possideret. An ilo3, ind. i, ter-
tioldusJuniiseidemabbatiad ipsius preces Frideri-
cus, Romanorum rex, diploma concessit, quo tum
donatio Balmensis coenobii, tum ^aliarum posses-
sionum Cluniacensi Ecclesise facta roboratur, Ipse
vero Petrus abbas anno seq. ecclesiis Cluniacensi-
bus in Italia constitutis indulgentiampra^,buit,tes-
te subscripto Arnaldo Aureliaccnsi abbate.
dis deliramenta etsomniaref utaret, quod et prsesti-
tit.Vide Chronicon Alberici ad an. H43, pag. 301.
Denique functus abbatis praDfectura annis 35,
mensibus quatuor et quatuordiebus, Cluniaci Ho8
beato fine ad superos transfertur Kalendis Januarii
ex Roberto de Monte, seu potiusprima die anni ex
chronico Cluniacensi, apud Miraeum in Originibus
ordin. S. Bened.pag. 95. Sed annum incoepisse a
die NataliDomini iUincpatet, quod ibidem, pag. 96
obiisse dicitur ipso die NataUs Domini, sive VIII

Porronon solum moribus et doctrina clarissimus Kal. Januarii, quo die inter sanctos reponitur in
fuit, sed et suis aliorumque scriptis notissimus, uti Martyrologio monastico BenedicUno. Conditur ibi-
manifeste declaratur tot elogiis eruditorum, inter dem ab Henrico Vintoniensi episcopo,fratre Stephani
quseillud Petri Pictaviensisejusnotariiretulissecon- regis Anglorum,juxta altareSS. Jacobiet PhUippi,

sentaneum est, ait enimadipsumscribens: «QuisB sive, inquit Miraeus loco cilato, in capite majoris
unquam Plato subtilius, quis Aristoteles argumen- et novae basUicae qui quidem Petrus, ut ibidem
;

tosius,quis Cicero pulchrius aut copiosius aliquando notatur pag. 94, ecclesiam Cluniacensem gravi
quidquam disseruit! Quis grammaticus instructior, eerisalieni pondereoppressam,prudenUa etexpen-

quis rhetoricus ornatior, quis dialecticus fortior, sis suis, omni fere debitorum allevavit onere ita ;

quis arithmeticus numerosior, quisgeometricusre- uttam in persolutione debiU, quam etiaminrepa-

gularior, quis musicus cantilenosior, quis astrono- randis possessionibus, necessariis eUam rei fami-
mus perspicaciorexstitit ! sedetsidesanctis patri- liaris comparandis, sicut ex ore ejus audivimus.

bus aliquid dicere audeamus, vos ab unoquoque
quatuorfluminumparadisi, quae post sanctos evan-
gelistas totum orbemirrigant, ahquid simile repor-
lastis quiacum Hieronymo velox, cum Augustino
:
profusus^ cum Ambrosioprofundus^cumCregorio
clarus inceditis. » Vitam Petri abbatis, elogia scri-
ptaque habes collecta, tom. XXII biblioth. Patrum
Lugd.,pag. 812 et seqq. Quod autem inter prseci- ^
puos sfeculi sui doctoresemicuerit, testes suntejus
plus quam septem mUUa marcharum argenti expen-
derit. Tale ipsius epitaphium legitur in Bibliothe-
ca Cluniacensi.
Palet in hac urna quod non sil vita diurna,
Qualescunque sumus, morte coaquat humus.
Dum Pelrus morilurpius abbas, jus sepelitur,
Pax cadit, ordo jacet flere morique placet,
Ille salus patricc, mundi decus arca Sophioe,
Nescius invidioe, vcna fuit venios.
In Natale Dei solemnis manc diei,
Mortuus obtinuit plurima qua meruit.

contra Judaeos, Mahumetanos, Petrobusianos,

libri Praeter monachum Pictaviensem, Petris abbatis
pro asserenda Christi divinitate, sex libri epistola- meminereeUamS. Bernardus Claraevallensis^Suge-
rius S. Dionysii et Petrus CeUensis abbates, quo-
rum, quibusprfp.ter vulgatas adde tres alias magni
monenti quarum meminit vir clarissimus D Fleury
,
. rum ad eum et hujus vicissim ad ipsos epistoloe
in Hist. ecclesiast. tom. XV. At forte nonnuUis mi- plurimae exstant, Robertus de Monte, Matthaeus Pa-
rum videbitur inter illa opera inveniri Alcorani ver- ris,Baronius in Annalibus, cteterique virorum il-
sionem, quam fieria pluribus doctis viris procura- lustrium scriptores ecclesiasUci, qui fusissime pro-
vit, cum in Hispania lustrandis et visitandis ordinis
feruntur in noUs ad Biblioth. Cluniacemem ab An-

sui monasteriismoraretur. Verumnon alio consilio drea Duchesne ediUs*

NOTITIA LITTERARIA

Petrus Mauricius Monboiserius, cognomento Ve- D pag. 602 Veterum dc eo teslimonin, S. Bernard'
Parisii,
nerabilis, ord. Bened., abbas nonus Gliiniacensis cpist. 277 et 283 RoberU de Montc, Matthaii
llenrici de Gandavo, cap. 29 Nicolai de Clamen-
ab A. 1122 ad 1156. Ejus Vita scripta a Radulfo ;

monacho, ejusdiscipulo, ad Stephanum abbatem gis, Joannis Trithemii, cap. 418 de S. E., et 11,123,
Cluniacensem, prodiit in Edmundi Martene torao iUustrium Renedictin. et aliorum, inde pag. 607
Petri Pictavicnsis monachi Epistola ad
Mauritium,
sexto Monumentorum, pag. 1187-1201. In Andreae
autem du Chesne Bibl. Cluniacensi, Paris. 1614, Panegyricus versibus elegis dictus in primo ad-
fol. occurrit pag. 589 ejusdem Vita exvelcri Chro- ventu Petri abbaUs in Aquitaniam secundam, et
nico.
InvecUva in columniatorcm pag. 616 et tom. XXH
altera ad
Bibl. Patrum Lugd., pag. 820. Epistola
Vita Petri abbaiis, ex Chronico Cluniacensi, et
13 PROLEGOMENA. ii

eumdem Pctrum, pag. 618 (I.upd. pag. 823), qua A (ramlalioneS. Benedictiqncra exhibent etiam Ar-
eum ad ingenii sui monumentapublicanda lioita- noldus Wiontom. II Ligni Vitcne, pag. t02,ctJoannes
lur.
a Bosco in Bibliolh. Floriacensi, pag. 376, ncc non

Operum Maurilii cdilionem pleniorem emenda- Pctri Abaelardi epitaphium quod incipit : Gallorum
tioremque et notis ctiam illustratara ejusdom Bi-
Socrates. Nam alterum,cujus initium -.Petrus in
hacpelralatitat,\ri Biblioth.GluniacensictBibliolh.
blolhecje CUmiacensiscaratoribusdebcmus, reper-
Pelrum Lugd. non reperio habet vero Ludovi-
tam in Hibliotti. Palrum Lugd. tom. XXII, in qui- ;

cus Jacobus de scriptoribus Cabilonensibus, pag.

bus familiam ducunt pag. 621 (Lugd. pag. 826).
142.
Epislolarum libri VI (vulgati pridem a Petro de
Monte Marlyrum Paris. 1522. fol.), subjunctis pag. Statula congregationis Cluniacensis cum dipio-
OoO iLugd. pag. 967) epistolis octo Petri sive ad matibus et chartis lx.wi et prcefalione salisfa-

Pctrum, quoe in veteri editione desiderabantur, clionali sive apologetica, etc, p. 1.3o4 (Lugd.
p.
Episloias historicas VI ex vulgatis excerpsit, at- 1132).

que in Scriptoribus rerum Francorum recensuit Totam ipsam Alcorani translationem (2), inquit
Franciscus du Chesne, tom. IV, pag. 458-491. Andreas du Chesne pag. 1118, hic attexere, super-
Epistola ad Petrum de sancto Joanne contra B /luuni. Confutauit eam et ipse Petrus Venerabilis
eos qui dicunt : Christum nunquam se in Evan- quinque, quos quia necdum, licet diligenter
''^'"^^"

Ueum dixisse, pag. 960 (Lugd. pag. quiesUi, repcriripotuerunt, lector hir etiam desidc-
gelio aperte
rabit. Ex his quos quatuor, non quinqiie .Mauriclus
970).
scripserat, librosduos piimores adv crsus nefaridain
Tractatusadversus Judoeorum inveleralam duri-
liem, pag. 983 (Lugd. 977), ex edit. Ingolstad.
scctani Saracenorum ex manuscr. codice Aquicin-
ctensi. auctorisaevoexarato.edidit EdmundusMar-
1546.
tenctom. IXMonumentor., 1121, praemissaepistoia
Epistola ad S.Bernardum, abbatem Claricvallen-
Petri Pictaviensis, etargumentis capitulorum libri
sem, de translationc sua, qua fecit transferri ex
uon modo prirai el secundi, sed tertii quoque et
Arabico in Latinum (1) seclam sivc h.cresim Sara-
qucirti. quos nemoadhucin lucem protulit. Prolite-
cenorum anno lUo, cum summula brevi conlra
tiu' Pictaviensissein transfcrendo Alcoranosocium
haereseset sectamdiabolicae fraudis Saracenorum,
fuisse Pctri Tolelani et Roberti archidiaconi poslea
sive Ismaelitarum, elc, pag. 1109 (Lugd. pag.
Pampilinensis.
1030), cum Robcrti Retinensis livatidilione inhbrum
Sermones ///delaude sepulcri Domini. de S.
Alcorani a se translatum pag. 1116 (Lugd. 1033).
C Marcello papa et marlyre, el de veneratione reli-
Addesis qu<c notavi in dclcctu argumentorum
quiaruni, eidcm Edmundo Martenc in acccptis re-
pro veritate fidei pag. 204. seq. atque infra in Ro-
ferimus tom. V Thesauri Anecdolorum pag. 1419.
berto.
FA Epistolas quinque [om. I Anecdotor., p. 406 seq.,
Epistola sive Tractatus aducrsus Petivbrusianos
416, sicut alias duas Mabillonio tom. III Analect.
hxreticos, pag. 1128 (Lugd. pag. 1033), ex editione
pag. 481 (edit. novoe pag. 159), Carmen de virtute,
Ingolstad. 1546, 4, quam cum S. Bernadi quibus-
quodincipit:
dam sermonibus etepistolis curaveratJo. Hofmei-
sterus.
Destituit terras decus orbis, gloria rerumi
De transfiguratione D. N. J. C. s«mo, pag. 1231 Virius.
(Lugd, pag. 1080), et in lUbl. Concionaloria Com-
befisii. Incip. Hodie, diLecthsimi solito serenior no-
, Manuscr. in Bibliolh. Pauhna Lipsiensi, teste
bis dies iliuxit. Joach. Fellero, pag. 299. Carmen de ritibus miss(e
Demi)-aculis sui temporis libri duo.i). l^^^f^Lugd. quod sud nomine Mauriciisubjunxi primflp.editioni
pag. 1087), siepius etiam seorsum excusi, ut Duaci Bibliographioe antiquariae Hamb. 1713, 4. postea
1595, 1'2. satiscomperiauctorem habere Hildebertum Ceno-
Rhythmi,Prosa, VersuselH;/mni,p. 1338(rjUgd.
D manensem, ut in prief. ad tomum scxtum Bibl.
pag. 112")). In his primo loco occurrit carmen ele- CrseccTe sum professus. Petri Cluniacensis Nuclcus
gidiCam contracalumniatores ca7'minum Petri Pic- de sacrificio miss;e post Hildebertum et Rupertum
taviensis, in quo plures laudat in Ecclesia Latina Tuitiensem editus est in editione Romana hbrorum
poematibus inclytos. Jn laudem Salua-
scriptis et de Catholicfi Ecclesicne officiis ac ministeriis, 1591.
fonsrhythmus incipit A Patre miltilur. Habeshic
r fol. et in tomo decimo Bibiioth. Patrum Paris.,
etiam hymnum utrumque de S. Benedicto et de 16i4 (3).

(1) Confer Alberici Chron. pag. 301. adversus Petrobrusianos haerelicos, illius
scripsit
(2) De hac infra in Roberto Retincnsi, seu libri particulara esse confestim ani-
ppistoIcTe
(3)«Neccerteminusverumeumdemcomposuisse madverlimus, » inquit Andreas Quercetanus, ia
tractatum De sacriftcio Missx, qui sub Nuclei no- admonitione notis Bibliothecx Cluniacensis prae^
mine postremre Bibhothecre Patrum editioni additus fixa.
est. At cum altente considei'assemus qutede missa
 16
fETRUS VENtlRABILIS CLUNIAC. ABBAS IX.

VITA PETRI VENERABILIS

ABBATIS GLUNIACENSIS IX

AUCTORE

RODULPHO MONAGHO EJUS DISGIPULO.

CollecL, .. VI, col. .18-, e. ms. Silvimacensis monas.erli,.
(Do„ M.«t»., Ampllss.

OBSERVATIO FRMVlk
habuerit, eoriim-
.^ntinn vf omncs fers primos abbatessanctos
CumeasilmonasleriiCluniacensis .^^^-^^o^^l""' hactenus erudin
scriptis
"'„S
^c^^^/^^^-^^^"'*"- '^o^"^''""'
'^^efrts
aue actaallis gravioribus nonus ^''tTCiSclnobZT^^^^ ad hunc
qui pr^clare gestas
onnes Petri Venerabilis,
sanctimoniu,
f ^^f «'"^'X /r,/^
autdocU^^^^ a"^s A«< secundus, res tx
silviniacensrs monasteri.
7llndore et vit^e ^„^^.^„„, ..^,,

-^S.:5rSa^^^^^^^^ peregrinat.neac ceUarum

dtsertisasscritverbrsmpj^^m^^^^^^^
^.,P.
^^, ,^,, ,id. 5. jnmeUamZ^n^^^
opinio, maui uin una. j. ^w . — ri^^nyi-ifnfi rps^iit snonte, ac accessu unnu n/w.

V,. •_ ••
i:.^,.h^'nfinnpm inteiim olTerinius.

PR01.0GUS

Sancto Pa.i et dcino suo S....o^

Radulfus bon.s omnibus
Oei^ A P-— ---—^^^
g.osoium p
i.ominibus admirabilis
Cluniacensi abbali, frater ^^^ ^^^^^.^ ^^

frui, nunc et in fevum. munus ministrat universis. Hoc m

pr .,.„p^„nrlii
yei^ci^^adm dmnce
divinfe sratic^
g
Diu quidem, Pater, silueram
et ^^^^^^ ^^^.^ pr,edicalur, hoc ccBlum et
j
audebam Sed con ur a-
quod optabam dicere non ^^^^ ^^„i, sexus «las admiratur.
et
beata^ ^^^'^"^l
?ur spiritus meus in me, quod Patns nostn ,,,,,i,u, Odonem videlicct, Ma-
ommbus sjncuhs reco ^^^H^^^'^^^^^^
n.emori.e Petri abbatis vita, H^^J^>^^\°^^,^^^^^ sanctumque Hugonem, qm,
tradita est, quod omn
qm J«^^^™' in mundo
lenda, ita negligenti»
.^
^^ flrmamento cceli, sic
dilexerimusvirumeliUiusvirtutescoguovunu
m- hominum tene-
^^^^^ ,^ ,^^ l^„,ine,
debeamus. Quis emm tanti e.emplo actus
de merito condemnari cor^-
«•^^^"^^^^^^ ,,,^ ,^o ductu et
sciens, sine su. ipsius -^^^^ sicdestruxerunt,ut angelorum
Patris vitam moresqae l^
demnationetacerepotest?Quapropteresom,nimu^
non tam prc^sumpHone
quam Xam
""^^
^^
in terrisrepr..sentarent, nec solum virtu-
miraculiscoruscaverunt. Ist... quia
omnium hominum, tibu
aggred.ar quod vi^o-
^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^ ^andum
,
docnerunt, et
amore, de illius vita scribere
a"t p e vidi
rum rehgiosorum rcIationed.de, discipUnam filus adopUonis ,,ure
etmdele^^^^^^^^^^^ bhumh.t
.^

elect.o sancta
uiajoribusmajorareIinquens,u ^^^^,^^^^ „os sequitur
nostrainhrmitas loboietur, P^'^5"° ^^
retur, et illius cxemplo
,-
memoria in benedictione est.
:r."cdcsia de niiorum
gratia
^^^^;^^];^ ejus disseramus, de ortu
^ed p i^quaV de vita
Deus in sanctis suis semper
gl«^'''««»";' quis, quantus quahsve
^^.'^^ /.^ d sputandum est, unde,
Cluniacensi l-:cclesia. Hcec
emm P^'«P^S'"^^'';^;^^. Sed quia supra vires meas^
?^,^ii disquirendum-
^«l'^'^"'^ « mihi prresumendum est,j

™
et
suorum orbem replevit, n video, de Dei gratir.
ess e^^^^^
e-ct oi b te
f^".^^^^^^^^^
dentis hhos adornavit,
ita "^ n^on
^^^^^^ ^^^^^^ ^^^^^^^
qufBreret sibi pali em vti i^a
_
h
rnrum re^^io qua? non
sanc.us, c.
auniaco. I^st au.cm locus
d°c
17
PROLEGOMENA. 18

INGIPIT VITA DOMNI PETRI ABBATIS

Ejusparentes.Qiialisfuerit in claustro. Eligi- ^^osset. Peracfo itaque jejunlo, et gratia sancfi

i.

/e<r fl66as C/«njamJs/5.

—
Nunc itaque ad historiam Spiritus invocata, de electione traotabant sed queni ;

slylumvertainus,etsacraui sacri viri narralionem Deuspraeviderat non inveniebant. «^onvenientibus

incipiamus. Sacraigitur proles Arvernorum nobi- autemepiscopi5,abbatibus,prioribusadelectionem
lioribus progenita, palre scilicet Mauricio, matre Palris, venit et ipse Petrus ex more cum aliis, et
Raingarde honestissimis secundum sujcuhim paren- qui prius pia contentione pro electione contende-
ad oitum. Mater autemejus, cum
tibus processit bant, illo viso, unosensu, parivoto, pio desiderio,
quodamtemporebeatollugoniabbatidevoteoccur- omnes unanimiter in eum f una vox
onveniunt. Fit

risset, ipso ipsius germinis ouerata fdHu. homo Dei ommium pariter clamantium Petrum essedignum
intucnsillam, ait: Fruclum venlristuiDeo dicutum tanto lionore, utpofe cui nihil desil in ulla gralin.
et B. Petrodonatum, domina, cognoscas. Cuiilla llic, iuquiunt, nobilis genere, adornatus moribus,
respondit Domine, si masculus est, fiat voluntas
: fide devotus, religione purus, humilis et quietus,
tua. Masculum, inquit, cumpro certo noveris esse. sapientia splendidus, disciplinae subdilus, et per
Natus autempuer, sicut pr;edixerathomo Dei, insi- omnia ab ineunte aetate regulariler instructus.
gnitus est nomine Pc.tri. Deinde, procedente tem- Quid moror ? Surgunt, irruunt, rapiunt illum, et
pore, htteris iufansaparentibus traditur, et in mo- B secundum mandatum Regulae omnia faciunt. Con-
nasterio Celsinieasi(4), sanctojubente, nutriendus suetis laudibus virura prosequuntur, ducunt ad
recipitur. Cujus quali.s fuerit infanlia, quanlaque sedem, et sic ab omnibus domnus et abbas (7) cum
assiduitas iegendi seu discendi postea rei probavit gaudio vocalur.
eventus. Nam ad tantam scientiiB plenitudinem, 2. Qualis erga fratres suos abbas exstilerit.
—
Dei gratia, in brevi eveclus esl, quod in ipsa juven- Quomodo veroiu abbatise regiraine se habuerit, et
tutis adolescentia in Viziliaceusi (5) monasterio se- illi noverunt quieireligionis gratia adhaerebanl, et
niorum doctor et custos ordinis constitutus est. nos aliquatenus aperieraus. Nec enim ad orania
Quod cum strenue et reiigiose tenuisset, et novel- illius factapotuimus attingere, sed qujedam brevi-

lamplantationem,secundumformamreligionis,sa- ter qu.-e relationedigna sunt, aedilicationis gratia

cri eloquii imbre ad plenum irigasset, promotus volumus enarrare. IgiturabbasPetrus cteterisprae-
est in priorem de Domina (G), in quo non est obli- latus, humilitati studebatet corapunclioni, se ma-
tus scientiam et disciplinara, sed magis et magis in gis judicans, quam alios reprehendere quaerens :

Deum proficiens, inannis juvenilibus assidue me- erat vultu placidus, circa fratres benigne providus
ditabatur, quodpostea in senectute devotus imple- erga infirmos pie sollicitus, ne quis essel in domo
ret. Lectioni et orationi vacabat, et ita sapientire
C Domini qui negligenter tractaretur.
Admonebat
splendore fulgebat, utamabilisomnibus videretur. subditos. utpuritati studerent, et perconfessionem
Suavis eloquio, decorus aspectu, sermoneadmira- semetipsos purihcarent. In hac arte Pater singula-
bihs, facundia insuperabihs, benignitate singula- ris erat,etuniversos pietatis dulcedine superabat.
ris, misericordiiTe visceribusaffluens, universis com- Dicebatenim secundura donumhoc in Ecclesia Dei
paliebatur. Charitate ineflabiiis, gralia inestimabi- esse confessionis bonum, quo quasi baptismate
lis, propriabonitate communis omnibus eflicieba- sacro omnis anima sanclificaretur. Denique hanc
tur. Quid ergo ? Transif Pater Hugo ex hoc mundo habebat graliam, ut quicunqueei confessusfuisset
ad Patrem, et eiectus est Pontius in abbatem, qui illumsingulariproerogativa dihgeret, etconsiliarius
quatuordecim fere annis Cluniacensibus praelatus, amplectereturetfoveret. Lndefiebatcontra aliorum
postea quibusdam simultatibus exortis, Romamse pri^elatorum consuetadtnem, utomnes sumrao desi-
contulit, et ibi sua voluntate, summo pentihce derio et amore illi confiteri semperoptarent, qui
renitente,abbatiam dimisit. Postquem electus est noverat etsuaetaliorum exhortationis et consola-
Hugoprior de Marciniaco, sed infrabreve tempus tionis medicamine curare et sanare, non detcgere
mortuusest. TuncCiuniacenses congregati in inum aut publicare. Misericordiae operibus sic inhiabat,
preces Domino fuudebant, ut eis Deus talem pasto- ut nuUusunquam abiUius operepulsus sit. Subve-
j3
rem concederet, qui exemplo etdoctrina prodesse niebatoppressis,vestiebatnudos,famehcosreficie-

(4) Gallice Soucilanges, quod Petrus lib. i Mirac. rabilis fraler. . .

cap 6 vocat nobile monasteriura. Exstat in difficesi (0) Gallice domaine, haud ignobilis cella Cluniaci
Claromontana, esfque unus ex quatuor primariis in dioecesi Gratianopolitana.
Cluniacensis monasterii prioratibus, (7) Id contigit anno 1122 et
quidem in ffcsto
(o) Vizehacum insigne est in dioecesi /Eduensi Assumptionis, ut ipse refert ia libro ii MiracuL
monasterium cui postea praefuit Pontius Petri Vene- cap. 12
19 PETRUS VENERABILIS CLUNIAC. ABBAS IX. 20

bat. Habebat autem proprios pauperes, quibusali- A dinem adhibuerit, exhisquae suo labore monaste-
___ 1* ^; x^ !_ ir~i ^ -» A
provenerunt perspicuum est. Vehementi enim di-
1 • r^ 1 • 1 1 -^ vv 4 : rt 1 •-*-» 1

etdomos le
. _

menta et vestes semperdonabat. Sed rio

prosorum furtimquasi ab ahofierent,ne sibi ascri- ligentia ecclesiam non solum sediticavit, sed etiam

beretur, faciebat. Fratibus veroita communiserat, mire pretiosis ornamentis adoruavit^ terras ampli-
quodsua petentibus extoto communicabat. Qua- avit etea quae necessariafratribus diversis tempo-

dam enim die, cum Oionachus quidam frigore alge- ribus erant, prudenter ordinavit, ut singulis
ita

ret, ethocei insinuatum fuisset, contristari coepit, mensibus, unusquisque de domo sibi credita Pa-
quiaquoddaretnoninveniebat.Nocteautemeadem tribus ministraret, quatenus hac ordinatione con
cum esset in choro, de fratre nudo cogitabat, quo- ventus semper in pace maneret. Hoc autem facie-
modo eum vestiret.Tunc signis extra chorumeum bat fratrum quieti providens, ne aUquando penu-
Yocavit, et clam exuens pelliciam, illum vestivit. riam paterentur. In hisvero cum esset animus in-
Hoc non solum fratribus sed etiam peregrinis et tentus, nec minus interiora curabat, sed ferventi
pauperibus impendebat ita seipsum denudans,
: mente fervorem ordinis requirebat. Hinc est quod
ut aliquando et ipse vestibus egeret.Et quia corpora- multa superllua de claustroabstuht, et ea quae re-
hs exercitatio ad modicumutilis est, pielasautem ligioni congruebant inseruit prohibuit minus utilia
:

adorania,circacultumdivinumitainvigilabatquod B honestatem et utilitatem Ecclesiee in omnibus et

nullus simihs inveniebatur in ofticio pielatis. lla
ei per omnia semper inquirens
enim in divinis solemnis erat, et solemniter solem 4. Innoccnlio 11 occurit eumque Cluniacum ad-
nizabat ofliciis, ut gratus inde fieretangelis et ho- ducit. —
Hunc imperatores, reges et principes
minibus, etomnium aftectus in se provocaret, se- orbis pio affectu amabant, venerabantur et cole-
cumque traheret circadivina. Hocenim superom- bant, et quasipatri et domino adhnerebant. Hunc
nia in hoc exsilio bonum ei videbatur, ut Deus in Romana Ecclesia speciali proerogaliva honorabat,
sanctis suis solemnizando glorificaretur. amplectebatur euim contra omnes
et diligebat. Hic
'S.Saci^se lectioni fuit deditus. Circa exteriora hffireses et scissurasEcclesiae se murum opponebat

etiam sollicitus.—De charitate fraternitalis quam af- etfidet hostes virihter oppugnabat. Quod mirabiU-
fectu et eftectu prsedicabat, et praedicando magis tempore schisraatis, quod fiutinterln-
ter claruit

actu docebat, non est meum dicere per singula. Di- nocentiumet Petrum Leonis. Gum enim tota Eccle-
ligebat namque fratres intimo cordis fervore, et sia taU mododeperiret, et diversi diversa senti-
unumquemque quasi se ipsum sicnutriebat et inci- rent. Petrusque monachus (8) suus Rotiife sederet,

tabat ad amorem divinum. Nullum spernebut vel contra spem omnium Innocentioper mare venienti
pellebat, sedex totoomnesverbiset actibus amore c festive occurrit,et sine consilio GaUicante Eccle.siiE,
divino invitabatad veniam. Quia quicunque vere di datis sufUcienterequitaturis, GUmiacum secum ad-
ligit, proprife conscienUae graUa subllraatur. Fer- duxit. Quodregesterrae audientes, miraU suntquo-

vebat desiderio, ardebat aniore, et mundum animi modouionachum suuin in scdepositumrcUnqueret

constanUa despiciebat. Pnesenlia nihil esse dicebat et extraneum exaltaret: quem tam solemuiter susce-

de futuris omues gloriUcandos asserebat bonis. pitut orbi universo nota fieret ejus suscepUo. Nara
Docebat eUam illuiu qui coelestibus velietinhiare ad consecraUonem ecclesife, quam ipse aeHificave-
deliciis, nunquam infima animo appe-
posse ista rat,eumhumiliterinvilavitctutbenedictioncuicom-
tere. Hic autem in populo Dei mitissinms apparuit, pleretobfinuit.Quod ciimGaUicanaEcclesia cogno-
visset, statim et eumsic-
inoccursum pap» ruunt,
et divinae legis sagacissimus investigalor exsUlit,
adeo ut studio lectionis sanctae suis sibique extra- ut palrem veneranlur et colunt. Congregat rexcon-
neus redderetur, et sacris libris lotum se dedicans, cilium, praedicat factum Petri abbaUs, dicit irapos-
hauriebatdefontibus Salvatoris, quod postea gra- sibUe esse tanUs initiiscontraire. Dueit eum Patcr
Usellunderet. Habebat circa se doctores, a quibus ad curiaiu regis, et convocaUs cumprincipibus Ec-
discere quaerendo semper cupiebat, cum ipsemi- clesi.t prailatis, suscipitrex paslorem suum solemni

rabilis in scienUa ab omnibus habcretur. Non ele- gloria, el ut omnes suscipiant, abbatemque Ghi-
D niacensem sequantur proscipit. Audilum est hoc
vabatur, nec se magnum faciebat sed quasi puer :

parvulus divina scrutando,'votis omnibus assidue verbumin tolo terrariimorbe,et quodabbas Pelrus
discere praeoptabat. Docebat suos Pater benignus fecerat universi miranlur. Hoc rex Angiorum Hen-

humilitatem, patientiam, bonitatem, mansuetudi- ricus. hoc regesHispaniarum, hoc Henricus(9) im-
nem, et ut cum Umore et cum tremorc suam cons- perator Alemannoium sequcntes duccm fecerunt,

cientiam in purilate custodirent, pietatis graUam et ail unitatem hac occasionc redierunt. Pater aii-

per omnia prfeferentes, sicut boni filii mulUformis tcm, plevato Kcclosia} pastori devole adluerebat, ct
graliai Dei. QuantameUam circaextcriorasollicitu- iUumquocunqueibatprosequebalur, nequisaliqua

Hinc patet Petrum Leonis monachum fuisso papatu dccerlal)at. ut supra vidimus in Vita S.
(8)
Gluniacensem. llunc Paschalis papa II diaconum Slcphani (U-andimontensis.
sanctoram (^osmae et Damiani cardinalem creavit. (9) Imo Lotharius qui
Hcnrico suacesserat ab
Anno 1 24 legati sedis appostolic£e munere fungeba-
1
anno H2:}.
tur in Gallia una cum Gregorio, cum quo tunc de
 :

21 PROLEGOMENA. 22
occasione ab unitate deliceret. Nam
usque ad Ur- A quod tacuerat crudeliter inferentes. Tunc mater
bem cum ipso perrexit, eteum in pace, mortuoan- Salvatoris domina nostra virgo Mariacummultitu-
tipapa, in sede collocavit. dine angelorum superveniens Quid, ait, spiritus :

5. Ejus scripta. —
Tempore isto diversorum hie-
rescs in Ecclesia puUularunt, et sua perversitate
totum Ecclesiae statum maculaverunt. Quod videns
Pater beatus, totisnisibus assurgens, contra
maligni, servum meumfaligarenHimini ? Nondum
venitkora ejus.EedeatetPatrisuoconfiteatur,etsic
veniat ad nos.Tuncmalignorum turmuditrugiente,
omnes inlirmus nobis videntibus ad se rediit et qui ante ;

verbis et scriptis agere coepit, et omnes auctoritate mortuus putabatur, Patrem quajrere coepit. Apertis
Scripturarumsuperavit. Cujiis libri (10), contra eos enim oculis cunctis mirantibus fortiter clamabat
factiqui tali vitio laborabant, et Ulos convincunt, Ubi dotunus abbas? lllo vero cathedra surgente, in-
etnobis doctrinae scientiam rainistrant.Fecitetiam lirmusassurrexit, etnobisrecedentibushancvisio-
librum contra seclam Mabumet, et omnes ejus nem ei enarravit. Post modicum Pater ad nos re-
adinventiones mirabili disputatione destruxit. Sed diens, tantis fletibusafticiebatur, quodnullus nos-
et epistolffi ejus ad diversas Ecclesiae personas le- trum ad eum accedere audebat. Resumpto autem
gentibus plurimum conferunt. Librum quem de aUquantulum sipiritu Filioli, inquit, quanta est :

diversisrevelationibussivevisionibusedidit, quan- g misencordia Dei circa nos, etnemonostrum cognos-

Ue puritatis fuerit vel utilitatis, qui legil inteihgat. cit f Fraler noster non solum nobis, sedetiam Deo
Sed etalia diversa opusculaex ipsiusscriptis apud
nos sunt, exquibusomnibus quanttp, subtilitatiset
sapientiae Pater exstiterit, lector colligere potest.
Vivginuinmonastcrium constituil.
6. Intercse- —
tera etiam mira et mirabilia quee fecit homo Dei,
hocexstat pretiosum, monasterium scilicet virgi-
num, quodipse constituit, etLavenna(li) dicitur,
quod hodie tantae religionisethonestatis est, quod
omnibus in Arvernia sanctitatis gratia proeferunt.
Nam nihil commune habent Deo dicatoe sanctimo-
niales illcB cum mundo, nisi quod vivunt. Servant
enim paternam institutionem, et ab omni aspectu
hominumremotae.castumDeoteraplumconservant.
7. Ejus miracula. —
Nunc itaque redeamus ad iila
describenda quae mortalesdesiderant, signa et mi-
racula quae per eum Deus operatus est. Non enim
Deus auniacumreliquit; sedadhucraagnificat eos
quiei adhierent in veritate.Namquodam tempore,
cumcellas suas virDei visitaret, Ruolium (i2)veni-
mus,etibi solemniterhumiU devoUone a filiis suis
susceptus est. Eadem nocte prior ejusdem domus
usque ad mortem infirmatus est, et cum graviter
vexaretur, Patrem vocavit,'ei mentis et corporis vul-
nera denudare coepit. Sed, utest mos animi intirmi,
quoddam peccatum pro verecundia reticuit. Pater
tamen ab his quai audierat et ab omnibus aliis sancti
Spiritus auctoritate eum absolvit. Sed cum languor
graviter ingravesceret, media nocte ccepit nimiuui
debilitari, et sic ad extremadeduci. Signum morien-
tium pulsatur, currunt oranes, et Pater cum aliis D
reddilus est. SequeuU die, qoia ecclesia illain qua
hoc factum f uerat, in honore B. Virginis .Mariae conse-
cratatenebatur,jussitPatersibialtareparari,utgra-
Uas referret matri et FUio ejus super his quae con-
tuIeratiUi. Paravit seiUo suomoresingulari,etcele-
bravit divina nimis solemniter, ita ut universi mi-
rarentur. PostinUrmum visitat,absolvit,benedicit,
osculatur; et sic eum Christo Jesu et ejus matri
commendat. Recessimus, etecce terUa die mortuus
nunUatur. TuncPatergraviter ferensquoddefuerat,
totus in lacrymis resolutus, et projiciens se ante
altare, amare flebat. Deinde signa pulsantur, et
omnia qute adofUcium perUnent pro iUocomplen-
Q tur. Quibusperactis, senior ait :Oremus, fratrcs,et
hoc attente et soUicite,pro fratre nostro,quia licet
inter prwdestinatos reputetur, tamen indiget auxi-
lio Venimus Cluniacum, et ibi Frater in ca-
vestro.
pitulo iteruiu de fratre mortuo incipit sermonem
plenum compuncUone, plenum lacrymis, plenum
devoUone. In prinUs dicit quam devote eum susce-
perit, quomodoinfirmatus, quomodo confessus sit,
quomodo id quod sibi verecundiam inferebat reti-
cuitquomodoraptus,quomodoaccusatus,quomodo
excusatus, quomodo superveniens mater misericor-
diae eumdemanibusmalignorum,eripuit, vitas red-
didit, et utpeccatum quod tacuerat confitereturad-
monuit. Iterum luctus, iterum lacrymsea paternis
oculis Uuunt, et audientes ad consimUia invitant.
Videtote, dJii,fratres, quanta sit gratiaBei,quanta
'.

virtus confessionis, quce daemones fugat, Virginem

et cum signis eum mortuuraprouimtiassent, l^ater
invitat ad succurrendum ? Fraier occasione con-
tempora tangens adesse vitam designavit. Raptus
fessionis salvatus est, et Jiobis exemplum dedit con-
enim fuerat ad judicium, eteiinsistebatturba d*-
fitendi, et ut pure confiteamur hoc facto 7ios ad-
monum eum fortiter accusanUum, et dicenUum :
ynonet. Oremus ilaque proilloattentius, et charita-
Quia hxc et hsccfecit, et merito debet nobiscum re-
tis visceribus, ei compatiamur, pietatis beneficia ei
putari. Cumque angelus ejus responderet proillo,
impendendo. His dictis, post modicum frater prae-
et diceretnonesse ita ;abbati enim suo confessus
fatus patri apparuit, et quod ab omni poena fra-
est. Uli magis ac magis invalescebant, iUud crimen
trum orationibus absolutus esset revelavit.

(10) Praeter libros quosadversusJudaeoseteosqui (12) RuoUum seu Ruelium, Gallice Bueil, cella.
dicunt Christum in Evangelio nunquam se Deum prioratui Charitatis immediate subjecta, exstat in
dixisse, scripsit adversus Petrobrusianos. Rria haud procul a Jotrensi abbaUa in dioecesi
U I) Situm Claromontana.
est in diceccsi Meldensi.
 :

93 PETRUS VENERABILIS CLUNIAG. ABBAS IX. 24

De quodam novitio <en/a<o. — Aliudfactumest A tem magis ac magis insistens,, noeteacdie eisvisi
8.

in Cluniaco, quod relalione mihi dignum videtur, biliterapparens, lamentabiUter querimoniam facie-
Frater quidamerat in monastcrio, qui diversis co- bat quod ei non misererentur. Denique cum Pater
gitationibus agitabatur. etomnis ejus cogitatio in nullo modo a sua intentione propter severitatem
hoc erat, utdemonasterio exiret. Hic quadam die ordinis flecteretur, tandem Domini Jesulitterasde-

cum secum loqueretur, etusquequaque turbaretur, functus priori detulit, ut patri et conventui eas

apparuerunt ei tres monachi in cella novitiorum, ostenderet.Eratautemscriptummonachumveniam

quorum unus ita allocutus est eum Frater,quid :
debere consequi, qui nullo alio [delicto reus tene-
habes ? quid cogitas ? qidd ita turbaris f Qui ait batur. Tunc gaudium factum estet Isetiiia intaber

Domine, in hoc monasterio nimis affligor, et tor- naculisjustorum, etjubentepatre,iIUtrescum aliis

mentaordinispatinonpossum,etideo exire deside. festinanter currunt ad locum ubi jacebat, eteum

ro. Tunc ille ait Ego sum abbas de Cryptaferrata ,et,
:
ut erat ad ecclesiam detulerunt, fractoque dolio,
sivis,deferamtemecum.— Volo,domine,opto, desi- eura ut prima die posuerant integrum invenerunt.

dero. Tunc ille qui putabatur monachus eterat dia- Mirantibus autem cunctis de miraculo quod accide-
rat, in ecclesia posuerunt, et consuetis laudibus
bolus, assumpsit eum, et supra muros et domos
deferens. cum supra curiam cujusdam burgensis b i^l"^ prosequentes ut,
mos est Cluniacensibus se-
pelire, honoraverunt.
transiret, mullis claraantibus, illum dimisit. Tunc
adductusestad virumDei, et rem exordine confes- 10. De quodam monacho Celsinensi quipeccatum

sus est. Quem servus Deileniterdemulcens, et spi- in confessione celaverat. — Temporequodamcum

rituali consolatione eum deliniens, secum detinuit Pater esset apud Celsinias, ubi nutritus fuerat,

ita dicens : Gratias Deo, fili, quia non potuit pars contulit ei quod minime prpetereundum
Deus
advei^sa perficers quod voluit, et a cogilationibus est. Frater quidam in infirmaria circa mortem
tuis deceptus, redditus es sanitati. Qui ex toto
ita laborabat, et clamabat
ut insanus fortiter :

postea sanatus est, non solum a tentatione, sed ab Morior, morior, morior. Tunc fratres ad eum con-
inimici impulsione. Multis vixit annis, gratias Deo currentes,quaerebantabeoqua de causasicclama-
referens de visitationecoelestiquam sibi contulerat ret. At iile miserabihter dixit eis quod cujusdam

divina bonitas. Iste Stephanusnomine inPodio ci- equi nigri calcibus conculcabatur. ita quod nullo
vis ditissimus fuit, ita ut eliam super nummos lec- modo faciem suam ab eo posset abscondere. Qui
tumfaceret. Sed contemptisomnibus, Cluniacum statim adPatrem currentes, nuntiaveruntverbum.
se contuht, et habitumreligionis assumpsit. Sed ille At ille infirmum visitans, quaBrit ab eo quid habe-
qui tentat, humani generis deceptor, eorum quse di- q ret, quod Domine, inquit, sub pedi-
sic fatigaretur :

miserat phantasiam anteoculos ponens, in tantam bus tencor equi nigri quime devorare conatur. At
induxit tentationera, ut propria invasione illum Pater signumcrucis faciens,etaqua benedictaeum
secum ad mortem ferre conaretur. aspergens, consolabatur 'infirmum ; sed ille non

apud quem in morle inventi sunt tres minus oppressione diabolica carebat. Tunc Pater
9. De'fratre
— toto spiritu concepto, ab illo inquirebat si veram
oboli. Nunc itaque, quia Cluniaci sumus, quod
fecisset quamille fecisse se affirma-
confessionem :

factum est in Cluniaco iterum dicamus. Erat qui-

vit. Nequnquam, Pater ait Si enim vere confessus :

damfraterphthysicus,quieademinfirraitateductus
fuisses, nullo modo maligno subjectus esses. Tunc
est ad mortem. Quidumlavarelur, invenerunt tres
pius pastor, ovi sub lupo vaganti pie subsistens,
obolos circa ipsum qui eumlavabant, et slupefacti
diligcnterqufErebatutqufficommiseratvereconUte-
causam retulerunt priori. Qui, convocatis omnibus,
retur. Et cum ille silentiumteneret,et quod quaere-
qusesivit hoc confessus fuisset, quod cum
si cui de
obomnibuscomperissetnonessc factum, doIuit,et, batur non aperiret, Pater de singulis criminibus ei
faciens quaestionem, venit ad illud quod occultave-
accepto consiho, post beatum abbatem qui Virziliaci
rat. Quod infirmus audiens in lacrymas est resolu-
erat miserunt, consulentesde monacho quid facien-
tus, et Patri investiganti totumquod feceratconfes-
dum foret. Qui praecepitut extraomnemhominum p
sus Facta autem confessione, stalim equus ille
est.
habitationem projiceretur, et absque benedictione
eum niger latrinas cursu velocissimo petiit, et infirmum
et religionis oflicio sepeliretur. At illipouentes
rcliquit, Patris prresentiam ferre non sustinens.
in doho, extracastra projecerunt. Poslmultum vero
Quod iniirmus videns, gaudio repletus clamare
temporis piori claustrali, nomine Hugoni in visione
coepit Pater recedit equus, recedit diabolus, petil
apparens precabatur ut sui misereretur, etdomino
latrinas, et jam non video illu7n. PSiier autem sla-
abbati insinuaret quatenus ei servorum Dei sepul-
tim sacrosanctis mysteriis eum jussit muniri, etsic
turam concederet, quia sic veniara aDomino conse-
accepta benedictione recessitin pace.
qui posset. Quod cura ille diu dissimularet, aliis

duobusapparuit,hocipsumquoddicturaestassidue 1 1 . Lampasjuxta illum cadensnon frangitur. —

repetens. lllivero tres cumassiduaejusinfestatione Eo tempore, cum Pater ibi moraretur, accidit ei
diu fatigarentur, Patri revelaveruut, et ut fratrj quod non est silenlio tegendum. Nam cum quadam
mortao veniam concederet precabantur, At ille ti- die sua illa felici consuetudine divina celebrasset, et

mens ne illusio esset, factum distulit. Mortuus au- postcelebrationera ante sanclum altarc prostratus
20 PROLEGOMENA. 26
ad oralionem jacuisset, subilo lampas quse super .\ jureobtinuimus ?Tuncomnes acclamaverunt Ade-
pendebat, juxla illum cecidit,etipso nescicnte,uec marura sacristam dignum esse qui hac legatione
fracturamincurritnec olei etlusionem. Quod videns Quod ihe audiens, respondit Nequa-
fungeretur. :

magister Thomas ejus capellanus, et Petrus de S. quam hoc negotium implere valeo,quia quartanam
Joanne, qui cum eo remanserant, adalios cucurre- assidue patior. Tunc abbas : Auctoritate, inquit.
runt, eteis quodfactum fuerat miraculum ostende- sanctx Trinitatis.et virtuteobedientix tibiprxcipio
runt. Pater vero nec quando cecidit, necquando su- ut Cluniacumabsqueomnidolore veltractufebrium
blalum est vas agnovit : ita erat intentus oralioni. pergas. Sacrista autempatris obedientiam iibenter
\2. De paupennma.
miiliere Cum autera de — ampiectens, Cluniacum pervenit, et quod Vizihaco
eadem domo egrederetur, obviam habuit in porta patcr obtinuissetauctoritate RomanaeEcclesiep de-
muherempauperriuiam.quipeleemosynamsibidari monslravit.Tunccunctis gaudenhbus ccepit haberi
petebat. Quam ut vir Dei conspexit, paulatim sub- consihum, quis htteras domini papae Vizihacum de-
stitit, el Bernardum famulum suum, quiin tahbus beat ferre. Cum vero omnes asserent iUum qui ab
speciahter famiharius adhaerebat, ad se vocari
ei Urbe sanus et incolumis virtute obedientioe rediis-
jussit, et, ut peUiciam suam peroptimam pauperi set, et omnia vidisset et audisset, ire debere, iUe
daret, secretiusimperavit.Quodcunctischaritatem B consensit, et pro voluntate seniorum pergere coepit.
viri mirantibus, hcet occuUe fieri voluerit, celebre Tunc mirum in modum febris, quae per tot inter-
factum apparuit. Nec mirum ahcui videatur quod vaUa locorum eum reliquerat, ut portam egressus
inter miracula, opus misericordite interseruimus, est, eum invasil, et domum redire coegit, et sic

cum ei dictum sit et desuperius revelatum Miseri- : virtus obedientiae comprobata est in inhrmitate
cordia salvabit te. naturae. Qui audit, intelhgat.

13: Henriciim Atiglorum regematormenlis libe- lo. Monachum Cariloci ex revelatione cognoscit
rat. — De rege Anglornm Henrico seniore multis veneno mortuum. —
Praeterea cum esset in Lrbe
notum quanta bona Cluniacocontulerit. Hicad
est ei miraculumrelationedignissimum.
Pater, accidit
uUimam horainum conditioncm deductus, viam Erat quidam monachus, genere nobihs, rehgione
universae carnis ingressus est, et quia potentes po- proecipuus, oflicio prior Cariloci (14), nomine Wil-
tenter tormenta patiuntur, tormentis severioribus lelmus de Roenna, contra quem invidia diaboU qui-
addictus autem quadamdieutcuidam
est. Contigit dam exarserant, itaut eorummalUia ci per quem-
militi suo quoniam idem rex quasi vivus super dam venenum pararet, et hac factionevitamfiniret.
equumnigrumcummagnamultitudinesecumequi- Eadem vero
est, apparuit nocte ethora qua occisus
tantium obviaret. Quem ut miles vidit, obstupuit, C Patri sedenti in lecto suo post completorium, et

et magna voce clamare ccepif Nonne tues domi- :sicut solebatreligiose et devote Patrem salutavit, et
nus meus rex ? —
Ego, inquil, sum ? Nonne —
quid accidisset in toto indicavit. Quod homo Dei
mortitus es ? Vere inquit, 7nortuus,
morli xter- et audiens, mirabihter CDntristatus est. Causam tamen
nx deputalus fuissem, nisi dominus Petrus abbas dihgenter invesligabat.ctquomodo etaquo tantum
Cluniacensis cum suis subvenisset sed quia adhuc ;
scelus perpetratum fuisset inquirebat. Explorabat
ejusauxilio indigco, perfidem quam dum in sxculo ehamsi confessus fuisset, si esset absque poena, si
viverem mihidebebas, te conjuro, ut quantociusad communiouemsuscepisset. Cuiillerespoudit: Quia
fratres, qui in monasterioSancli Pancratii{l3) ha- autem abso-
injuste occisus swn, sinepa^nasutn. Ut
bitant, curras, el quid vidisti a me expartemea eis lutionem et commitnionem suscipiam ad vos missus
dicas, qualenus amicomeopatrisuoCluniacensi ab- sum. Haec cmnia cum Pater audisset, eum sicut
bati ista per litteras designent.et ut mei memor sit, mortuum absolvit, et iUe accepta absolutione reces-
et a beneficio noncesset,donec rne audiat sibi gi-atias sit.Tunc PaterexcitaUsfratribus,indicaviteisquod
referentem,deprecentur. Quoditafaclumest. Pater viderat et audierat, et statim cursorem mittens ad
vero h^ec audiens, el toUs viribus ut subveniret as- locum Cariioci, jussit inquirere de die, de hora,
surgens, eleemosynas, missas, tricenaria, et ccetera £) qua mortuus ei apparuil, et si vere mortuus esset.
bona, quibuspeccatores solent juvari, jussit per to. Quod etita omuia evenisse, utpatrirevelatumfue-
tum orbem in suis domibus pro rege augmentari, rat, nuntius invenit, etadeum veraci relatione de-
quoad usque diceret : Sufftcit. Factum est hoc tuht. lllumautem qui hujus maleficii auctor fuerat
quoadusque idem rex Palri et aliis muUis appa- Pater excommunicavit, et a corpore Cluniacensis
ruit, gratias referens de llberatione sua. Ecclesiae in perpetuum separavit.

Discipulum quartana febre liberaf.

14. Tem-
pore aho cum Pater Romae esset, et pro diversis
causis ibidemmoraretur, unaque prcecipue peracla
de Vizehacensiecclesia, dixit ad suos Quis exno-
bis Cluniacumdeferet quod in curiadominipapxex
— 16.Ejus meritis rusticus serpentem evomit. —
Tempore quo vir beatus ab"Hispaniis remeabat, cum
in Podio selemniter curiam celebraret, et inter per-
: sonas ecciesiasticas maximum prse caeteris locum
obtineret, venit ad eum quidam monachus nomine

(13) CeUa ohm insignis in dioecesi Cicestrensi a berto Valentinensi episcopo et Eduardo ejus ger-
Cluniaco dependens. mano fundata.
(14) CeUa est ia territorio Malisconensi a Ro-
 :

27 PETRUS VENERABILIS CLUNIAC. ABBAS IX. 28

Jordanus, de monasterio S. Fidis de Conchis, qui A SanctiB Fidis publice revelavit, et multis ahis hoc
in Aniciensi episcopatu prioratum tenebat in op- factum fuisse pro certo affirmavit.
pido Ebais, consilium quaerens super morbo quod 17. De ipsius parentibus. — Haec breviter dicta
acciderat cuidam rustico suo Dicebat enim rusticus
. suut demiracuhsPatrisnostri,non quod mulfa non
serpentcm corpus suum intrasse, et hac occasione essentdicenda, sed nolumus onerare audientes,
se assidue torqueri,etper singula momenta proxi- quia ad alia properamus. Nam iste vir de nobili
mum morti iieri. Quod vir Dei audiens, multum schemate et honesto ortus, antiquitate parentum
condoluit, et tota mente Spiritum sanctum conci- declaratum est quantus et quahs fuerit in populo
piens,intimo cordis affectususpirare cce.pit.F7'ale)\ Dei. Deniqueproavusejusrevelatione divinaeccle-
inquit, hgec nostra non sunt, sed sanctorum Dei.Ta- siam S.Michaelis de Clusa jedilicavit mater vero ;

men qida omnia possibilia sunt credenti, si fidem numeroso flliorum germiue gaudens, Marciniacum
habeat homo,potens est divina bonitasconferrecon- se contulit, etibi insanctimonia vitam finivit. Pater
silium periclitanti. Quapropter summo diluculo ve- vero ejus in monasterio Celsiniensi sepultus est,
nias tu solus cum solo, et ubi nos videbis ad divina Fratres ejus quatuor ecclesiastici et duo laici fuere,
celebrandaintrare,illic et tu fideliter sequaris. At Jordanus abbas Casfe-Dei, Poncius abbas Viziliaci,
ille hoc audiens, cum magna leetitia ad bospitiura g Armannus abbas Magniloci, Heracleus praepositus
recessit, et summo mane ante lucem rediens, ante ecclesias Brivatensis, duo milites Dissutus etEusta-
ostium Patris cum misero excubabat, donec egre- chius, quorum nobilitas et honestas toti Arvernise
autem piae promissionis non imme-
deretur. Pater nota fuit. Quid ad nos de genere ? Redeamus ad

mor, cum duobus monachis, Petro de S. Joanneet Patrem. Hic enim per xxx annos, ut mihi et aliis
magistro Thoma, ante lucem surrexit, et ad orato- mulUs revelaverat, die Nativitatis Dominifinem sibi
riumSanctiMajolijUtibidivinacelebraret, perrexit. evenire exorabat. Unde ad sanctos Carthusiae quos
Celebravit autem missam de Ascensione, et illum nimio affectu diligebat, semel in annopergebat, et
qui torquebaturlecit adesse. Cum vero Evangelium obnixe precabatur, quatenus pro suo desiderio AI-
legeretur, etad illum locum veniretur, ubi dicitur : tissimum exorarent, ut compleretur tempore certo.
Serpenles tollent, misev osaperuit, et serpens caput Cum autem illi dicerent : Pater, indica nobis quae
emisit, quem Pater manu accipiens, et a corpore sitpeliiio tua, ut certius inde valeamus ipsum quem
hominis extrahens, cunctis qui aderant stupentibus. peiis orare, ipse nolebat aperire ; sed tantummodo
in medium projecit. Homo vero corruens, fere spi- dicebat Siserviestis A Itissimi, pro confratrevestro
ritum pree angustia exhalavit : quem Pater, dum orate, ut desideriummeumDeusperficiat.Cwmdiu.-
divina celebraret, cooperiri jussit. Missae completa ^ tem homo Dei ex hocmundo transisset ad Patrem,
solemnitaie, ad infirmum accessit, etpropria manu Carthusienses Cluniacensibuspro desiderio viri Dei
illum a terra elevans, ut peccata sua confiteretur epistolam direxerunt, et quiaconsummatumfuerat
imperavit. Facta confessione, lavit homo aqua et quod tandiudesideraverat,evidentibus indiciis de-
vino ossuum, etsic sacrosanctis mysteriis commu- claraverunt. Hic pacis amator in die pacis pacem
nicans, incolumis remeavit ad propria. Tunc Pater oblinuit in gloria Dei. Hoec breviter de beato Patre
omnesquiaderant super sacrosancta Evangelia ju. nostro dicta sunt, quiaaudientibus fastidium infcrre
rare coegit, ne alicui hoc factum dicerent, dum vi- nolumus, etideoplurimaprudentioribus scribenda
veret. Ipse audita autem morte ipsius, Jordanus relinquimus.
monachus miraculum, ut factum fuei*at, in capitulo

VITA ALTERA
(Dorn MARniER, Billiotheca Cluniacensis, Paris, 1614, fol., p. 589, ex Chronico Gluniacensi.)

Petrus primus, abbas nonus Cluniacensis, fuit D gnitus. Poslea tempore domni Pontii abbatis Clu-
elcctus in octavis Assumptionis beatui Dei genitrieis niaccnsisprior Viziliacensisfactusordinem slrenue
Mariic, et inc(jL'pit regerc anno Domini 1122. Hic rexil. Inde prior de Domina factus, dcfuncto vcne-
Petrus cognomento Maturitii \al. Mauricii, vel iit rabili viro domno Hugonc II hujus loci abbate, a
quidem volunl, Mauriaccui), ex nobilissimis Arver- magnis famosisque, qui tunc fiorebant, hujus loci
magnatibus origincm ducens, ab ipsis iufanti;e
nifje nionachis ac pcrsonis religiosis in universo accla-
cunisa parentibus Deo submonaslicaobservalionc mautibus conventu, abbafem eligitui', et a Chrj^-
in
militaturus oblatus est, et a sancto Patrc Ilugone sopolitano archicpiscopo eodem dic bcncdicitur,
in extrcmum vitaisua^ monachali benediclioneinsi- cum esset aunorum circiterxxx [al. xxvinj.
29 PROLEGOMENA. 30
Suscepto abbalife regimine, humilitatis preecipute A ctatum quinque capilulorum distinctione divisum.
cultor, et sanctimoniae magnificus et singularis cu- et omnium qu.'B dicta sunt, veldici possunt, argu-

stos exslitit. Inccssusejus gravis, sermo maturita- mentorumrationibusadversusJudeeoruminvetera-

tls et gratiae plenus, mores bene compositi, totus tam duritiam.
jocunda gravitate gravique jocunditate redimitus, Primum capitulum ostendit quod Christus FiUus
omnibusexemplar honestatisetmonasticaegravita- Dei sit.

tispneferebat. In suscipiendis confessionibus sin- SecundumcapitulumostenditquodChrislus spe-

gularem suo tempore gratiam obtmens, in curandis ciahter Deus esse probatur.
occultis confitentium reatibus speciaU callebat so- Terlium capitulum ostendit quod Christus hon,
lertia, ita utipsum solum crederes qui sciret curare sicut Judcpi putant, temporahs rex, sed ffiternus sit
sua, et ahena vulnera non detcgere et pubhcare. et ca*lesUs.
In corripiendis apertis vitiis plus patris exercuit
Quartum capitulum ostenditquod Christus non,
quam judicis, plus clementioe quam rigoris, plus
sicut Judffiidesipiunt, adhucventurus sit, sedjam
misericordiffi quam censuiie. Statura corporis con-
cerlo et prseordinato tempore, ad mundi salutem
spicuus adeo, ut inter omnes sui temporis personas
venerit.
vuUus venustate, membrorum positione, morum B
Quintum capitulum ostendit etdeterminat deri-
compositione prffichirior exsliterit.
diculis atque stulUssimis fabulis Judffiorum.
Gum vir idem Petrus Venerabihs abbas Clunia-
luseruit eUam idem Petrus Venerabilis abbas
censis ex Hispaniis rediens in Aniciensi civitate
Cluniacensis librum quem edidit et scripsit contra
devenisset rusUcus quidam adfuit, qui et serpentem
Petrobrusianoshffireticos, quidicebant primo pue-
corpus suum intrasse lacrymabih lanientahone de-
ros baptizari inuUliter, quia credere non possunt.
plorabat,et per singula momenta morti proximum
Secundus error erat, quia dicebantbasilicas vel
fieri. Quod vir Deiaudiens, multum condoluit cui ;

altaria Ueri non debere, quoniam Ecclesia Dei,

et dixit : fraler, inquit, hsec noslra non sunt, sed
prout atUrmabant, unitate Udelium congregatorum
sanclorum Dei tantum, quia omnia possibilia sunt
constaret.
credenti. Eijo pro te Dominum exorabo, mane au-
TerUus error erat, quia dicebant crucem Domini
tem facto, idem vir sanctus pite promissionis nou
nec adorandam nec venerandam, sed magis con-
immemor, oratorium Sancti Majoh missam cclebra-
fringendam et conculcandam esse.
turus intravit. Cum
vero de Ascensione Domini
Quartus error erat, quia dicebant missam nibil
missam celebraret, iHum qui torquebatur adesse
(-; esse, nec celebrari debere.
constituit. Cum vero evangehum legcretiir, et ad
Quintuserrorerat,quiaasserebantvivorumbene-
ilium locumdevenisset, ubi dicitur, Serpenles loi-
iicia nihil prodesse defuuctis.
lent, miser tuncos aperuit, et serpens caputemisit.
Sextus error erat, quoniaiu dicebat Deo non
Quem Pater, cuuctis qui aderant stupenlibus, in
essecanlandum.
mediuiu projecit. Homo vero corruensfere spiritum
Idem iste Petrus noster Cluniacensis abbas ipso
prcB augustia exhalavit. .Missie vero solemnilate
existentes in Hispaniis cum imperatore, transtulit
complcta ad inhrmum accessit, qui ab eo confes-
de Arabico in Latinuin.Vlchoranum delege.Maho-
sionem suspiciens, et eum sacrosanclis mysteriis
meti hffiretici. Lt taiuen in Cluniaco scripsit fortis-
communicans, incohimem remisit ad propria.
sime adversus prffidictam sectam. Opus suum divi-
Scienlia singulari vir vitae VeuerabUis Petrus,
dens in quinque libros, qui libri dividuntur per
abbas Cluniacensis suis temporii)us floruit, nuUus-
capitula.
que sibi major fuit. Quod usquc in hodiernum de
Iste idem Petrus Chiniacensis abbas scripsit
diem muUiplicia ejus scripta ostendunt, quoe in
temporibus advenerunt, sive
miraculis quffi suis
processu ipsius inseremus sigillatim, licet in his
facta sunt. Et de his duo exstant libri.
ordo servetur juinime.
In primosiquidcm libro de x.xviii rairaculis dc-
Durante tempore suae administrationis multa scri- D terminat cum magna et Ciceroniana eleganUa, non
pta ediditvir vitae venerabihs Petrus noster abbas
solum in his operibus suis, verum in omni-
Cluniacensis. Nam scripsit diversas epistolas cum bus.
tam excelso, quod aUer Au-
tanta gravitate et stylo
In secundo narrat xxx.
gusUnus videatur esse iusanorum [/'. sanctorumj
Item scripsit idem Petrus sermones quator valde
dcscriptione librorum.
utiles et elegantissimos, quorum.
In primis epislolarum liber ejus in sex libros di- Primus de transfiguraUone Domini est.
viditur. Secundus sermo de laude sepulcri Domini est.
Primus liber continet xxxvi, epistolas. Tertius sermo de sancto MarceUo papa et mar-
Secundus hber continet li. tyre est.
TerUus liber continet vii. Quartus est inscriptus, In veneratione quarum-
Quartusliber conUuetxLiii. libet reliquiarum.
Quintus hbor continet IX. Insuper egregius ille Pater Petrus Venerabilis
Sextus hber continet l inter quas inseruit tra-
: Cluniacensis abbas scripsit epistolam ad Petrum
31 PETRUS VENERABILIS CLUNIAC. ABBAS IX. 2.3

de sancto Joanne societalis suae veteranum, contra A amicorum Chmiacensium, domnus Oddo, sanctae
eosquidicunt Christumnunquam se in Evangeliis Romanre Ecclesiae cardinaUs, et apostohcffi sedis
aperte Deumdixisse. Haec epistola utilis et neces- legatus, domnus Eraclius, Lugdunensis archiepi-
saria, plena instructionibus quamplurimis. scopus electus, cum suffraganeis Lugdunensis Ec-
Scripsit idem rhythmum In laudem Salvatoris. clesiffi, hoc est Eduensi, Matiscensi, Cabilonensi

Rhythmum de sancto Hugone. episcopis, cum comite etiam Burgundionum Wil-

Rhythmum de S. Benedicto. lermo, comite Cabilonensi altero Guillelmo, Hum-
Item rhythmum de resurrectione Domini. berto de Bellojoco, Joceranno Grosso, Hugone de
Fecit hymnum in honore sanctse Mariae Magda- Berziaco, Hugone de Scalciaco, et aUiis Burgundise
lenee, nobilibus non paucis, convenerunt apud Matisco-
Item aiium hymnum in honore matris Do- nemin Ecclesia SanctiVincentii. Quitractarunl ibi
mini. circiter spatium trium dierum de negotiis, et praeci-

Fecit et prosam de eadem Virgine Maria glo- pue de pace Ecclesiae Cluniacensis reformanda. ita
riosa. quod coram universo clero et populo civitatis prae-
Nunc est videndum de gloriosi Patris nostri Petri dictae, decretum est ab eis jam praelibatis dominis

Venerabihs abbatis Cluniacensis prudentia erga
suorum religiosorum provisionem. Nam in libro
quodam statutorumhujus monasteriiCluniacensis
ab ipso edito asserit quod, tempore suae assumptio-
nis in abbatem, in ipso Ciuniacensi monasterio
erant religiosi plus quam tres centum, sicut ipse
testatur. Ipse namque ait : Notum facio igitur ego
fraterPetrus, humilis Cluniacensis abbas omnibus
istucl legentibus, quod quando ad hoc officium ante
xxvm annos assumptussum,magnam quidem Eccle-
siam, religiosametfamosaminveni, sedpauperri-
mam, magnarum expensarum, et, comparatis re-
ditibus cum expensis, nullorum pene redituum.
Trecenti erant vel eo amplius fratres, nec centum
depropriis sumptibus domusillaprocurare valebai.
Turba hospitum, semper pauperum infinitus nume-
rus. Congregata de omnibus decanis annona vix
quatuor mensibus, aliquando nec tribus, vinum un-
B ut monachi dicti et laici, et omnes res ad Clunia-
cum pertiuentes, quae infra terminos Araris, Lige-
ris etaRhodano fluminum continentur. additispar-
tibus illarum terrarum, quse infra Eduensem civi-
tatem et castrum Camonis, quod est ultra Cabilo-
nem, constitutae sunt, plena et secura pace ma-
neant. Et quicunque per dictum Ciuniacum trans-
euntes cum ipsis et rebus ipsorum securi et paci-
ficipermaneant et conserventur. Ita auod praedicti
domini de omnibus suis promiserunt praedictos
Cluniacenses servare indemnes, tam in rebus quam
personis, etiam usque procedere contra taliter ma-
lefacientes dictis monachis Cluniacensibus vel rebus
ipsorum ad arma et obsidenda castra vel loca, in
quibus tales malefactores, se retraxerunt. Et habi-
^ tatores civitatis Cluniacensis promiserunt ibidem,
dum heec peragerentur, quod quoUes essent requi-
sitide procedendo ad arma, cum dictis nobilibus et

decunque collectum, nwiquam duobus aliquando dominis, quodirent, etc.Etetiam praelatiex parte
mensibus.nec uno sufficiebat. Panispervus, puger eorum contra tales promiserunt similiter proce-
etfurfureus. Vinum maximeaquatum, insipidum,et dere, etc.
verevitlum,pr3eleraUasetmuitocumfxnoreaccep- Tempore insuper hujus praefaU Petri Venerabilis
ias expensas. In emendo solummodo annonam et abbatis Cluniacensis, anno salutis humanae llo.i,
vinum, plusquam viginti inillia solidorum Clunia- virillustrisHenricusWintoniensisepiscopus, rogatu
censis camerarius expendebat. Bas angustias ego dicU domni Petri abbatis, et ab Adriano papa IV
videns, habito cum sapientibus fratribus, qui tunc litterisinvitatus, simuleUama rege Franciae Ludo-
vivebant consilio, proul mihi et ipsis rationabile vi- vico Juniore,etomnibusfereBurgundiaepersonis et
sum €st,mesaticaper decanias constitui. Et ut con- baronibusevocatus, Cluniacum, venil, eamdemque
ventum Cluniacensemde pane i;t de fabis, etearum Ecclesiam gravis alieni ponderis [aeris alieni pon-
sagimine quidam exdecanis uno mense, quidam t7'i- dere] oppressam, prudentia et expensis suisomni
bus hebdomadis, quidam quindecim quidam octo fere debitorumalienavit onere, ila ut tam ex perso-
diebus hoc est integro anno procurarent, ordinavi. D lutionedebili, quam eUam in comparandisposses-
Et ut super annuatim hsec constitutio servaretur, sionibus, necessariis eUam rei familiaris compa-
universorum fratrum cssensu el voluntate et m randis, sicutexore ejusauditumfuit, prolatumque
capitulo prseceptiet scripto firmavi. Hoc ita utde- ab ipso, quod plusquam septem millia marcarum
cretumest, multis postmodum annisservatumest. argenti expenderit. Pavit enim per annum -400 mo-
Tempore hujus beati Patris Petri VenerabilisClu- nachos tuncexistentes indicto monasterio Clunia-
niacensis abbatis, anno videhcet 11 ;!! dedicatio ma- censi, uthabetur in libro capituli dicU caenobii Clu-
gnie basilicce Cluniacensis adomno papa Innocentio niacensis. Iste Henricus Wintoniensis episcopus
secundo facta fuit.
fueratolimhujusmonasterii Cluniacensis alumnus
Anno Domini 1 1 nimiam et elfrenatam
o3, propter et monachus. ac nostrum nostrique coenobii bene-
longe plus solito pessimorum raptornm mahtiam, factor singularissimus suis temporibus et maxi-
qui praecipue in res Cluniacenses furiose desaevie- mus.
bant, rogatu domni Petri abbatis Ciuniacensis, et
 .

33 PROLEGOMENA* 34

Anno Domini 1171 prfefatus domus Henricus A lis ; tertia sub xivcapitulis agit de minislris eccle-
Winloniensis vidus Augusli obiil. siasticis, et extra pcccatoribus hsercticis.
Petri VcnerabiJis jam Scepe nominati abbatis
De religiosis el monachis illustnbus tewpore ve-
Cluniacensis temporibus Petrus Pictaviensis lloruit,
nerabilis Patris noslri, Petri abbatis Clunia-
vir illustrissimus et doctissimus, qui plures ad
censis
Petrum Cluniacensem epistolas scripsit, et multa
alia quoiapud nos suntomnia.
Suscepit vero Cluniacensis Ecclesia, et ssepe, ut
dixi, suscepitmultorum et diversorum,non in ter- Eodem tempore floruit Richardus, monachus
ra, sedin coelo thesaurizanlium gazas. Auroigitur Cluniacensis, originePictaviensis,qui magnus his-
et topaziolongecharioraCluniacus a Leodiensi Ec- toriographus sacrse Scripturre fuit. Scripsit enim
clesia munera suscepit, quando magnificos viros, ab .\dam chronica usque ad tempora Frederici.
etsummacumlaudeacdulccdinerecolendosadnos Hugo Catula
nobilis miles se promittens mona-
venientes, humili collegio Cluniacensi copulavil. chum facturum, insignum cujus sibi aPetroabbate
Nam a temporibus beati Patris nostri Hugonis us- Cluniacensi comam abscidi fecit, et in hujus testi-
que adipsius Petri Venerabilisabbalis Cluniacensis monium custodiri. Quo faclo praefatus Hugo rautato
dies Leodiensis Ecclesioe Cluniacum tres canonici, B proposito Hierosolymam ire proponens, Petrus
Zelonscilicet.Tezelinus et Algerus, magni suis tem Venerabilis abbas Cluniacensis ipsum ab itinere re-
poribus magistri humilitatisque discipuli venere. vocat, etinsinuans et demonstrans majus bonum
Quorum primus, videlicet Zelon, multo tempore rainori prneferendura. Nam majus bonum est Deo
pro Ecclesia, ad quam venerat laborans, singulari pcrpetuoin humilitate et paupertale servire,quam
scientia et proedicabili lingua, non solum audien- cum superbia etluxu Hierosolymamiter conlicere.
tium mores instruxit, sed etcorporalem novce Ec- Qdibus a prcBfato Hugone consideratis, monachus
clesiee fabricam plus cunctis mortalibus post reges jam sa?pe nominati Petri Venerabilis abbatis Clu-
Hispanos et Anglos construxit. niacensis factus est.
Sequens spiritualibus tantum studiis totum suum Albericus suo tempore Cluniacensis monachus,
hominem occupans, in sancto proposito longeevus deinde Hostiensisepiscopus, faclusestlegatussedis
consenuit. Et prius Cluniaci sub sancto Patre Hu- apostolicc-E in partibus Hierosolymitanis. Quare
gone, dehinc Vizeliaci cumdomno Rainaldoabbate scribit Petro Cluniacensi et religiosis ejusdem, ut
ejus nepote, et demum Lugdunensi archiepiscopo eum in eorum orationibus pro sua peregrinatione
degens, laudabilem vitam sanclo tine conclusit. commendatum habeant.
Tertius, Algerus nomine, humilitate, puritate, Domnus Natalis, prius Tresbacensis abbas, (It

vitee totius sinceritate longe prrecedentes exsu- deinde monachus Cluniacensis, dimissa tamcn ab-
perans. Unde de isto Petrus Venerabilis abbas CIu- batia Tresbacensi. A cujus rei proposito multi
niacensis hbro i .Mlraculum narrat quod, ut de ipsum perlubare volenles, prnefatus Petrus Vene-
beato Job dicitur {Job i), ipse Algerus vere simplex rabilisabbasCIuniacensis Innocenlio papaehumili-
et rectus, timens Deum, recedens a raalo erat,
et ter supplicatpro eodomno Natali in quadam epi-
Seepe raultumque sibi institisse daRmones Venera- stola ad dictum Innocentium transmissa, sic in
biU Petro abbati suo conquestus est. line ejusdem Quia,inqml,ergo nonalihiquam in
:

Iste Algerus erat subtilis ingenio, facundus elo- sinu vestro, hocest in Cluniaco, requiescere maluit
quio. Ipse namque pro ad
ecclesiasticis negotiis provideat ei,ut dixipietas paterna quietem, quam
diversaspersonas, et ad Ecclesias multas insignes jusloordinepost Marthocmereatur habere laborem.
epistolas conscripsit. Et item inter coetera ingenii Hugo Turonensis archiepiscopus, cum in infir-
sui monumenta duos tractatus edidit ecclesiasticis mitateesset monachusCluniacensis etrectus aclero
valde utiles negotiiset Catbolicoe fidei.
postulatus est, ut reverteretur unde exierat. Xon
Quorum primum intitulavit De misericordia et siquidem requirebatur ut mercenarius, qui videns
justitia, quem tribus divisit particulis: quarum
D
lupum dimisit oves et fugit; verum pastor, qui
primatemperandojustitiammisericordia, suflicien- pro domo Israel sibi commissa, muris se opponere
teragitdemalorum tolerantia ; secunda, de eccle- et stare in pralio in die Domini consuevit. Quid
siasticis peccatoribus, et eorum canonica correc- Hugo de communi schemate cleri, ad Martini sui
tione ; tertia de his qui extra Ecclesiam sunt, et nigrum habilum conversus est.
eorum sacrilega communione. Abcelardus, Petrusnomine, ab erroribus fideiper
Alium vero tractatum edidit tanto nobiliorem Petrura Venerabilera abbatem nostrum,et sanctum
quanto sublimiorem, utpote de re mirifica et ne- Bernardum abbatem Clarevallensem revocatus,
cessaria, Desacramento scilicctcorporis et sangui- quae antea de fidedogmatizaverat perfide, mona-
nis Domini. chus Cluniacensis factusest. Et deindemens ejus,
Hoc opus in Ires partes dividitur : prima expe- lingua ejus, opus ejus semper divina fuere semper ;

dite agit de veritate et virtute corporis Christi philosophica, sempereruditoriameditabatur, doce-

continens xm capitula ; secunda, de ipsius sacra- bat, fatebatur. Et, sicut de magnoGregorio iegitur,
raenti variis qoestionibus, distincta decem capitn- momentum aliquod praeterire solebat minime, quin
 :

35 PETRUS VENERABILIS CLUNIAC. ABBAS IX. 'i6

semper aut oraret, aut legeret, aut scriberet, aut A fratrum collegio segregare, vel ab intentione semel
dictaret. Lectio ei continua erat, oratio frequens, inDeum defixa quolibet mundus occupationis suae
silentium juge, nisi cum aut fratrum familiaris vino retrahere. Cumque sub ducatu ejus fere tre-
collatio, audad ipsos in eonventu dedivinispubli- centi fratres, tam intra quam extra monasterium
cus sermo eum loqui urgebat. Quare ipsum Petrus Domino militarent, eisque corporalia subsidiapro-
Venerabilis sollicite commendans^ tale de ipso videre vel per se, vel per aUos ex olficiidebifo co-
scripsit epitaphium geretur, Marthse quidera importunas exactiones ex
toto effugere non valebat, sed tamen toto animoe
Gallorum Socrales, Plato maxmus Hesperiarum, ctc. desiderio Mariae otio inhiabat.

Taleminsuper domnusMatthaeussubditis, eisque

Reluxit illis diebus Mattbaeus vir nou obscuri se-
ad vitae suae terminum exhibuit et conservavit^ ut
cundum carnem generis, ortus ex Remensi pro- non solum quantumadDeum, sed etiam quantum
vincia, utroque parente et nobilitate insignito, et
ad se misericordiam et judicium eidem Deo secure
mundanis opibuslocuplete. Huicin pueritia litteris cantaret. Misericors in subditoserat, necessaria eis
traditusest. Qui postquam adolevit, inLaudunensi
pro viribiis praeparando, et unicuique secundum
Ecclesia clericale officium adeptus est. Et statim B
apostolicam et Benedietiregulam,prout opuserat.
a primis annis, quse multorum clericorum depra multolaborequaesita largiendo. Mos eierat infirmo-
vatum morem cum aetate coepit et honestate inva- rum.pauperum,hospitum,inquantumprioratusof(i-
lescere, et levitatem vel lasciviam consodahum fu-
ciumpatiebaturperseipsumpotiorem curam gerere
gienset exsecrans, quod per rarum et inhujusmodi,
Exhibebat Matth«eus omnibus communem tam
hominum genere, famosis honestate et rehgione
clericis adhaerebat Interquosquemdam probatioris
corde quam verbisdilectionis aftectum. Et inquan-
tum, salva propositi gravitate, poteraL jocundum
vitae clericum, Remensis Ecclesiae tunc thesaura-
se et hilarem quibuscunque alloquentibus offere-
rium ehgens, qui Radulphus nomine, Viridis co-
bat. Ad omnes quidem, juxta Patris Augustini
gnomine dicebatur, ei se specialus religiosa fami-
haritate devovit. Dehinc eodemRaduIpho rapto,et
yerba, congruum charitatis habebat atfectum ad ;

inRemensem archiepiscopumassumpto, nondese- eos vero quos poterat ejusdem charitatis efFectura.

ruit quem elegerat Matthaeum

sed aliquandiu sub
;
ipso Remensis jam Ecclesice canonicusperseveravit
Quid postmodumMatthasus monasticam aspirans
vitam,ecclesiasticoshonores dimisit.Etpropter ce-
lebrem relationisfamam,CIuniacumeligens, apud
S. Martinum de Campismonachihabitum suscepit,
et congrue. Erat enim idem S. Martini monaste-
rium sub Cluniacensi monasterio, in ordinis, reli-
gionis, ac fervoris proposito, pio
consimile, et in tantum conforme, ut velut simula-
Fecerat ea charitatis virtute monasterium suum
prae cunctis lotius Franciae monasteriis commune
universorum hospitum, et velut generale absque
alicujus exceptione cunctorum asylum episcopo-
rum, abbatum,nobihum eliam laicorura quotidia-
nus concursus,monacharumetcIericorumagmina,
pauperumque nunquam deesse poterat turba;do-
mos universasjhospitia cuncta assiduepenereple-
mundo bat. Suscipiebantur alacriter omnes, nec insusci-
suo ita
piente boni vultus hilaritatem tanta advenientium

crum cerae impressum, multis ahis ad Cluniacum importunitas turbarepoterat. Hinceratquod inter
perUnentibus monasterhs, originahs sigiUi imagi- caeterosprincipes, qui eum harum et simihum vir-
nem famiharius repraesentet et exceptis locorum
;
tutum fama exciti diligebant, quique illi de suis
distantiisj quaesimul esse non possunt, nondiver- multalargiebantur, LudovicusrexFrancorum, rex-
sa, sed prorsus unum sint, Cum itaque ibidem que Anglorum Henricus singulari ipsum amore am-
domnus Matthaeusinmonasterio SanctiMarhni per plectebantur, adeuntem se gaudentersuscipiebant,
annos septem ordinem ferventissime te-
claustri multo susceptumhonorecolebant, ad discedentem
nuisset, jussione abbatis successit in prioratum, nunquam fere vacuum remittebant.
priore suo jara defuncto. Quahter vero, quantum- Postmodum Petrus Venerabilis abbas Clunia-
quese jamdictusMatthaeus factus prior, imo eham D censis domnura Matthaeura, habita de ipso tanta
semper Deo subditis, atquibusqueproximis acre- fama, ad ordinis adjutorium, suie vocationis anno
motis exhibuerit, vixexplicariposset, tamen quam primo Cluniacum evocavit, eique statim ordinis
brevissime exsequamur. et claustri curam imposuit. Ad cujus rei adju-

Inprimis vir Dei exhibebat se Deo, acsubsterne- torium magnum hunc, et vere Christi non seg-
bal vera cordis el corporis, contritiono praeterito- nem operarium, verum insignera, eum ad inlroi-
rum actuum, vel negligentiarum pnenitudine mundi tum vir Venerabilis Petrus abbas Cluniacensis ex-
contemptuplenissimo, acpenesingulariintermulta pertus est.

millia monachorum in Deum devotionis affectu. Cum itaque jam saepe nominatus domnus Mat-
Morabatur assidue in claustro cum fratribus, et thaeus tractus ad urbem causa schismatis
fuisset,
postplurimosmundi discursus, pene velut ea, cui Pontiani erga Ecclesiam CIuniacensemincitati,pa-
adhaerebatclauslrl columna, sacr® lectionis inten- cificandi, eo schismate ditlinito et penitus ab-
tus studio inviolabihter perdurabat. Vix poterat sorpto domnus Matlhaeus redire cum sociis ad
eum commissi prioratus cura saltem ad horam a propria festinabat.' Sed nescientem vocaverat
37 PROLEGOMENA. 33

Deus, rcditum impedivit, et quia super pauca fi- A monasterio de Altojugo, in quo loco tinem vitae
deJis fuerat, eum super multa ut expertum dis- peregit. In quo siquidem prioratu de Altojugo,

pensatorempromovit. Injungiteicumhonore papa dum vigilias observaret, et ne intempestive fra-

Honorius secundus, majoris honoris et oneris tres surgerent solhcitus provideret, frequenter in

pastoralem curam, et eum Jabori suo socium ad- eadem ecclesia voces cujusdam melodiae audie-
hibcns in episcopum Albanum consecrat. Provec- bat, et merito, quoniam illorum est audire coe-
tus ergo domnus Matthoeus ad subiimem pontifi- lestia, quorum aures dedignantur audire terrena.
cahs ordinis gradura, et super Ecclesiae candela- Iste requiescit in dicto loco de Altojugo.
brura ad lucendum omnibus qui in domo Uei abbas Cluniacensis
Vir vitae Venerabilis Petrus
erant, magnifice exaltatus, nihil de monachoquo- et alium discipulum habuit, nomine Armanum.
rumdam more dimisit. Sed sicut de magno Mar- Hic itaque dum esset nobihs, et miies dives in sfe-
tino legilur, eadem in corde ejus humihtas, eadem culo, tractus divino spiritu, ac mundo renunliare
in vestitu ejus viiitas mansit. iNihil de ofticiis, disponens, prius equos et vestes muUipretii, ma-
niliil de cantibus, nihil do prolixa Cluniacensi gnumque pondus
argenti, et omnia pene sua VAn-
psalmodia quarumlibet curarum prselextu niacum direxit, et sic pauper et peregrinus Hie-
reliquil-

Servabat in palatio instituta claustri, et mundo b rosolymam petiit. ibi Domini adorato sepulcro, et
expositus firmo etlongo usu, velut innato religio- sanctissimorum locorum visione aliquanto tempore
nis proposito, a ssecuhirium vanitatibus sc quasi recreatus, cum vitfe terrainum, quem sibi summo-
septo tirmo secernebat. pere adipisci desiderabat, dififerri videret, rediit,

Possent quidem adhuc plura de ipso digna me- atque Cluniaco habitum religionis induit. Cum
moria Verum iilud tacendum non
htteris tradi. quo etanimumitaab omni mundano aflectu mu-
est, quod suisdiel)us parem non habuit sibi. Tan- tavit, ut necomnia bona, nec privata diversarum
dem prima Adventus Dominihebdomada, vir bea- exercitationum lucra, spirituali cordis ejus ardori
tus domnus Matlhaeus Albanensis episcopus, omni- satisfacere possent. Non ei dies ad orationem, non
modum jam naturje defectum post multos labores nox sufficere poterat. Vix cibo aut somno eo stu-
et certamina ferre non valens, leclo decubuit. Oui dio indulgebat.
ante decessum ejusabhoc sjeculo, gloriam, quam Eidem Arraanno novitio contigil post Domini
sibi Deus praeparaverat, videre meruit. Kt hnali. .Natalem, nocte quDc diem prtecedit beaii Joannis
ter die Nativitatis Domini diem in Christo Jesu evangehstae, ut in ceha novitiorum cum ahis no-
clausit extremum. Qui in ecclesia Sanch i-^ridiani vitiis ipse adhuc novitius jaceret, ipse sohtis ora-
sepultus est. C tionibus fatigatus cum se in lectum coUocasset, et
Gregorium insuper tempore Petri Venerabilis levi somno solutus, ursum tam terribilem vidit,
abbatis Cluniacensis, monachum ejusdem fuisse ut omnem humanum terrorem ejus incompara-
legimus. Iste Gregorius vir illustris et doctissimus bihter tremendae visionis horror excederet. Quare
fuit, qui, juxta Hieronymum, studuit semper sa- et ecce clamare terribihter coepit, sicque perse-
crce Scripturai. Kx quo vitia carnis non amavit. veranter, ut omnes fratres de lechs suis surgere,
Ipsum mirum in modum Petrus noster Venerabi- etad se undique concurrere cogeret. Qui etiam
lis abbas Chmiacensis coramendatac laudat.Quod domnum Petrum Venerabilem advocare coacti sunt.
qui voluerit videre, legat in epistola 20. hb. iv Ex cujus visione, terrore, ac formidine, idem Ar-
Epistolarum ipsius Petri Venerabiiis abbahs Clu- mannus excitatus somnium quod viderat incipiens
niacensis. contemnere rursus quem dormiens viderat, inte-
Ejusdem Petri Venerabilis Ciuniacensis abbatis gre vigilans supra ipsum eunidem m-sum con-
temporibus fuit monachus Cluniacensis, Raynal- spexit, tantum in aere sublevatum, quo eum si vel-
dus, archiepiscopus Lugdunensis, qui primo mo- let manu contingere potuisset. Cujus stupendus
nachus Cluniacensis, deinde abbas ViziJiacensis, erat rictus nefandi oris ultra omnem modum hor-
postremo archiepiscopus Lugdunensis, cujus epi- j. rendi, ut de eo scriptum est : Pei^ gyrum dentium
taphium Petrus ipse Venerabihs fecit (13). ejm formido (Job xn), ungues longissime re-
De Geraldo, sanctae Cluniacensis Ecclesiap. mo- curvi, et se ad rapiendum avidissime exerentes,
nacho, scribit Pelrus Cluniacensis abbas in hbro tota hirsuti corporis habitudo quasi in praedam
primo Miraculorum, cap. 8, ejus vitam et mores jam jamque rapiendam dirissime infremebat. Et
sanctos. Iste in habitu clericah serviebat sancto sic eum diabolus diu terrore fatigatum a mente

Ilugoni abbati Cluniacensis, a quo tandem factus sua excedere coegit, sed Dei misericordia hbera-
est monachus in Cluuiaco. Cui a beato Patre Hu- tus. Tamen ex terrore illo tantam contraxit de-
gone propter ejus vitam laudabilem, regimen et bihtatem, ut conventui per tdduum interesse non
administratio Ecclesiae Sancti Saivatoris Niver- potuerit. Hsec Petrus Venerabihs abbas Cluniacen-
nensis commissa fuit. Tandem a Petro Venerabili sit narrat (16).

abbate Cluniacensi evocatus factus est prior ia Fuit et ahus, ut de magno Benedicto legitur.

(to) Habes infra cum ahquot ahis epitaphiis, in- (16)Libr. i Mirac.,c. 18.
ter ejus Scripta.
39 PETRUS VENERABILiS CLUNIAC. ABBAS IX. 40

gratia Benedictus et nomine. Qui priusquam ad A induit ubi sancte ac sine querela diu conversa-
:

monasticalem ordinem venisset, religiosus valde tus, merito rehgionis atque prudentice Marcignia-

presbyter exstitit, qui apud Cluniacum mutato ha- censium serorum pri<ir elfectus est. Quarum cu-
bitn, verus est factus monachus. Corpus quippe ram dum per aliquot annos humiliter et benigne
attenuatum, facies macilenta,capilli incompti,ipsa- administrasset, more mortalium molestia corporis
que canitie venerandi, vultus demissus, oculi vix tractus, defunctus est.

nunqum [patentes, os sine requie sacra verba ru- Ipsius Petri Venerabilis tempore fuit Bernardus
minans, noninterra, sedincoelopositum,hominem monachus prior Cluniacensis, totus religiosus,
indicabant. Silebat perpetuo, nisi cum eum certa totus erga conventum laboriosus, et Ecclesiam
et gravis causa loqui cogebat. Yerba ejus brevis- Cluniacensem semper summa cum charitate am-
sima, a nugis, jocis, atque omni prorsus otiositate plectens. Quem ipse Petrus Venerabilisabbas Ciu-
aliena. Siquando vero de spiritualibus sermo erat, niacensis commendans epitaphium de ipso Ber-
nunquam sine suspiriis, nunquam sine lacrymis nardo talequod sequitur descripsit.
fiebat, psalmodia indeficiens, Scripturarum san- Egrcgius senior nil jurenile cohwsil,
ctarum nocte dieque meditatio. Propter quod et Bernardus prior hacpnusat huniatus humo,
Psalterium glossatum semper circumferebat quo- b Hic post militiain coeleslia castra subintrans,
Consenuit, certans hoc tn agone diu.
niampsalmosnon perfunctorie, ut quibusdatn mo-
Iste sibi pro te nunquani, Cluniace, pepercit,
ris estj sed summa cura attentione atque devo- Iluicsibi niilla dies absquc labore fuit.
tione cantabat. Ubi si quid quod non intehigeret, Sic benc totiuspondus tolerando diei,
offendissel, ad glossas statimoculumconvertebat. Nummum promerilum sero rcporlat ovans.
Hujus, vos fratres, memores estote sepulli,
Diem totam psallendo, meditando, noclem vigi-
Nec cadat ex aniino quod tegat ossasolum.
lando etorando peragebat. Habebatidem Benedi-
ctus pro cella domum orationis in turri altissima, Hujus Petri Venerabilis abbalis Cluniacensis mo-
atque remotissima, in honore sancti Michaehs nachus et religiosus fuit domnus Radulphus, qui
archangeh consecratam. Jam si ejus per singuJa tandem scripsit mores et gesta, ac vitam morlem-
vitam describere vellem, non transeunter ab illo queipsius Petri abbalis Cluniacensis.
commemorandum, sed diutius esset immoran- Verum enimvero omittendum qua- est minime
dum. liter angelus Uomini locum, ubi fratres moriuntur,

Cum idem beatus vir domnus Benedictus cruce Christi signaverit. Quod miraculum Petrus
(17)
gravatus in lecto jaceret, respiciens ipse Cluniacensis abbas dsscripsit in hunc qui se-
infirmitate
domum infirmorum in ipsa vidit infinitam multi- c quitur modum « Quoniam antiqui hostis aperta :

contra ChrisU milites preelia, » etc. Integra nar-

tudinem albatorum advenire, et paulatim omne
ratio exstat lib. Mirac, c. 19, quam hicrepeterc
domus ilhus spatium complere. Cumque domum i

prseclarissimis illis spiritibus repletam vidisset, superfluum fuisset.

fratrum conventum esse suspicatus, custodem in- Tempore hujus Petri Venerabihs abbatis Clu-
firmorumbonsereligionis virum, Otgerum nomine, niacensis numerus fere quatuor centum mona-
vocavit, eique dixit Frater Olgeii, hiccine ordo
:
chorum in Cluniaco redolebat. Quorum quidam
habitabant in silvis loco proximis, inter quos
noster est, ut conventus albis indutus in in^rma-
illi

riam veniat ? Crede mihi, hodie video quod nun- ipseahquando Petrus abbas conversabatur cum
quam retro contigisse audivi. Sed cum frater ille Eorum enim habitacula sanctorum
ipsis fratribus.

nuUum albatorum in infirmaria illa esse affirma- Patrum monachorum in prcefalis silvis erant ca.
adhuc in eadem opinione persistens adjecit: pellee devotee, sicut incapeha Sanctae Radegundis,
ret,
Miror valde quomodo haec dicere potes, cum non Sancti Romani super Boutavanum, capcUa S. Vi-

pars domus, scd tota ejusdem aibatis viris plena tahs prope Cluniacum, capella Sancti Joannis de

sit,el te ipsum, ubi nunc loqueris, ex omni parte Bosco, et ecclesia de Costa, in quibus locis cum
iidem circumdent. Tunc tandem intellexit cui hoc ^ magno devotione Christo militabant.
dicebat, non hominum illum conventum, sed bea- Ex quibus omnibus supradictis, et rationc quo-
torum esse angelorum. Et parvo intervallo susce- rum ordo Cluniacensis, et ipsius monastica religio
pit ut servus Domini Benedictus ab Ulis quos vi- extensa, et propagabatur usque ad valiem Josa-
dcrat albatis et gloriosis spiritibus ascitus obiret, phat, sepulcium malris Domini nostri Jesu Chri-
beatamque animam eis tradens, ad regna cceles- sfi, ubi Gelduinus monachus Cluniacensis illius
tia, ut dignumest credere, cum ipsis. *.
. . .
vallis monasterii abbas exstitit.

Gaufrcdus vir nobilis quod

fuit dorainus castri, Et itcm ipsi monasterii Cluniacensis monachi
Smemurum vocalur. Postquam multum tempus cum monachis, et fratribus habitantibus in sancto
magnifice in convcrsatus est,tractu6 divino
sfficulo monte Thabor, ubi Deus tranfiguratus est, sortiti

spiritu mundo rcnuntiavit, atque cum filio et tri- sunt confraternitatem.

bus filiabus apud Cluniacum habitum religionis Consequenter ipsi Cluniacenses obtinuerunt mo-

(17) Petrus ipse Vcner. hb. i Mirac, cap. 20.

 /ll PROLEGOMlilNA.
42
nasteriura, qiiod Cuntot dicitur, quod estin subur- A penliljus apparobal. Erat enim corpus ipsius mor
bio Coustanlinopolis civiiatis. tuum vilro purius,nive candidius, et mirabiliqua-
Tandemet per successum temporis isti Palres dam pulchritudine c(jeleste corpus interrenisadhuo
Cluniacenses traxerunt in suam confraternilalem
c.\istens.Quiscrederetillamsanctam carnemcilicio
et societatcm, ecclesias, coUegia, et monasteria us- aliquando fuisse teclam, jojuniis altlictam, medi-
quc ad numerum fere c.r.cxiv. Et sub ipsius ab- tationibuselcontcmplationibussanclisattenuatam,
l)alicE Cluniacensis subjectione fuerunt tam abba- vigiliis raaceratara?Eralprofectojamquasi inqua-
tiiP, prioratus, decanatus, privpositurcB, officiaque dam futurcTB glorife
transformalione splendidissi-
tam mediutc quam iramediate eidem subjecta, circa raum siue raacula et ruga dolium coelestium praj-
duo millia vel amplius. sagium ferens. Osculabantur discipuli ca[)ut ma-
ISunc de triumptio Patris domni Petri Vonera- gistri, suggebant aquam qua lavabatur,
et unus-
bilisabbatis Cluniacensis, quemin schismate Pon- quisque quod poterat rapiebat.
tii abbalis seplimi obtinuit, de versibus Pelri l'i- Scpultusest itaque beatus Petrus Venerabilis ab-
ctaviensis inserendo, pauca dicenda sunt : quem basCluniacensis in capilemajorisetnovje basilicfB,
illc stylo nimium proiixo prosequitur (18; cum magno houorc el grandi dolore suorum lilio.
JamUbi,Petre,novicelebrnn(uruOirfuet}-iianphi, B rura, ab illustrict reverentissimo
viro Wintoniensi
Jam
^Trifn f-ihi f»#/» i-k/i,/* A *..» -i,^*.„ V...' ...'
tibi sub pedibus pnrs iuimica Jacet,
.•
.__« .i.
ctc episcopo.
Nunc etiam dc glorioso finc Pelri Venerabilis ab- Hexit itaqucgloriosusvir Petriis Venerabilis hoc
balis Cluniaccnsis dicendum est ct dictis itadulplii Cluniacensc raonastcriura34annis, etquatuormen-
ipsius n. Patris monachi, qui vitam et mores tanti sibus, cum tribus dicbus.Alibi tamcn reperi quod
Patris desciipsit, et ejus morlem. rexit ;t:i annis et jacet juxta allare S. Jacobi,
et
Anuo vero DominiciB Incarnationis IKiT, prima retro armaria rcliquiarum capsje omnium sancto-
ipsiiisanni die, revcrenduset cum unjlto amorc rum, juxta portam perquam itur retro chorura a
recolendus domnus Petrus abbas viam univorsa? raanu dextra, cujusepitaphium sequitur :

carnis ingressus est,et hora sancta anima ejus

illa
Parrl iii Imc iiiwi qnod non si vitn diurna.
discessit, quacredimus Vcrbum Uei natum de Vir-
QiKili-itciiiifiue suiiiits morte coaqudt hniniis.
gine matrc.Et bene lianc horam ut asccudcrct ele- Ditin fetriis morilur pius abbas, jus sepctitur.
git, qui Nalo desccndenli humilitcr semper scrvivit. Pax morique placet.
cailit, orilo jncel, (It-re
Iltt; snlus palrid', muuili decus, nrca
iNascenlc ergo Christo Jesu de Virgine malre in sophia:,
AVsrjKs- iiiridio', vena fuil reniu'.
terris,Pctrus virgo assumilur in cnelis, ut qui gau- In iiulttla I)i'i sulemnis mane diei,
diura singularis nalivitalis devolc celobravcrit, cum Mortuus, oblinuit plurima qna; meruit.
c
peregrinis quaudiu vixerat, modo in hora ej us nati- .\LILU EriTAPinL.M.
vitatis reciperetfructum devotionis in sede .Kterni- Tempore Bernardi Ctareralis floruil olim
tatis. Factimi est autem magnum miraculum in hac Mrcrnus pnlria Pvlrus 1'enerabitis abbas,
gloriosi Palris venerabilis abbalis Cluniaconsis cor- Ilic Cluninceusis, in.^lructor cutholicorum,
Conlraque schismaticos, Judieos Mahumctos
poris et animae separalionc. Quiacum ipso sanctus et
Tractntus scrihens nec non volumiiin luulln,
migravitacorpore, utnulium tieretimpedimcntiim
Sermones vnrios, dictniiiinn prosa mclroque.
clivinisofticiissanc'uematrisEcclesiiH,pr;>icipueillius Nohilis ille fuil, sed mortbus nltior omni.

diei.dicla litania abcpiscopo,ctlinitis oralionibus, liegnnns perpetuo, nunc sedibus Oinnipotentis.

defcrlur sancti PaUis corpusadlocum, ubi corpora Suppticet nssidue pro cunctis religiosis,
Pnvcipuc nohis t^.luiiinccnsibus imprtret alta
luortiiorum lavabantur;elibiveslimenlis nudatum Gnudin cojlorum, decurso lempore uoslro
gloriticati h"ominisgratia cunclisvidentibus et slu Ilic Petrus vixit, qui cwlo lumina fixit.

(18) Ilabentur infra cam caeteris ejusdem I»etri Piclav. scriptis

VETERUM TESTIMONIA
DE PETllO VENERABILI.
{Bibl. Clun. p. 601.)

I.
D quem omnessibipatronumhaberedesiderant. Sed
5. Bernardus epistolani,adpapamEugenium scribo, clsi uon necessarie illi, satisfaciens tamen
pro abbate Cluniacensi. afVectui dicoraeo,non alterius ;ipsoenim quiacor-
Stullum videtur scribere advospro domino Clu- pore non possum, prosequor amicum peregrinan-
niacensi(i9), et ei quasi velle patrocinium ferre, tem. Quis nos separabit? iNec altitudo Alpium, nec
(19) PeU-oscj7.
Patrol. CLXXXIX.
 44
43 PETRUS VENERABILIS CLUNIAC. ABBAS.
niviumfrigora, nec longitudoitineris. Etnuncprae- A
IV.
papalll in alio diplomate.
sens sum, in litteris liis assisleas illi. Siae me po-
Eugenius
terit esse nusquam. Debitor sum Eapropter, dilecte ia Domino fili O^Io prior,
dignationi ejus, tuis

perquaui dignushabitussumassumi in id gratite. justis petitionibus annueates, beati Martini mona-

Sed debito ipsa absolvit gi-atia, quia necessitas in sterium, cui aucfore Domino, ex veaerabilis fratris
voluntatem transiit.Honoratevirum, ul verehono- nostri Petri Cluaiacensisabbatis inshtutione praisi-
iu ho-
rabile membrun ia Christi corpore. Vas est des, quemadmodum cfetera Cluniacensis coenobii
norem, ui fallor, plenum gratite et veritatis, refer- membra, sub beati Petri et nostra proteotioae su-

tum plurimis bonis. Remitlite eum cum laelitia,

quam plurimosde suo redituIaitificaturum.Digae-
mini eum amphoii, ut dignumest, gratia, etitaut
de plenitudine ejus omnes. cum redierit. accipia-
mus. Sane si quid petierit, ia nomine Domini Jesu,
non debetapudvospatidifficultatem. Nam
scipimus, et praeseatis scripti privilegio commuai-
mus, etc. Datum Parisius per manum Hugonis
presbytericardiaahs,teaenhsvicem domai Guido-
nis S." R. E. cardinalis et canceharii, vi Non. Juhi,
indict. X, Incara. Domiaicae aa. H47,poafilicatus
sinesci- vero domni Eugeuii papse III, anno iii.

tis, iste est qui manus suas extendit ad pauperes V

ordiuis nostri iste,est,quiposse53ionibusEcclesise B
Petrus ipse VenerabiLislib.n. Miracul.c.
;
12.
sus!, quantum cum pace potest suorum, libenter
Fratres et isto (Hugone II) ita subtracto, novae
frequenterque largitur ad victum. In nomine Jesu
electioni diem statuunt, proximis quibusque et re-
cur dixerim audite. Sienimpetierit (quod suspicor
motis, ut ad diem statutum coaveuiant, iadicuat.
vereorque) dimittiaregiminemonasterii, quisillum
Congregatur cum quibusdam episcopis etabbati-
noscens innomine Jesupetere putel?Fallor, sinon
non seipso melior factus sit, bus, multus monachorum populus, et in octavis
sohto timoratior, si
Assumptionis beafoe Virginis, utinam sibi melius
ex quo vidistis eum, quanquam pene ab introitu
consulentes,iu prffisentiumscriptorem coaveuiuut.
suo in muItisordinemiUummehorassecognoscitur
Mandant jam dicto papoe hujus sufe electiouis as-
verbigratia, inobservantiajejuniorum, silentii, in-
dumentorum pretiosorum et curiosorum. seasum et ab eo rescriptum hoc quod fecerant
coofirmaas suscipiunt.
II.
VI.

Idem epist. 283 ad eumdem pro Gigniacensibus.

MoJiachus Clun, anonymus in traclatu De reli-

Apud Cluaiacuaioccurrimus Gigaiaceasibus spe quiis S. Slephani prolomurtijris.

pacis, pro qua laboratummultum, elaboratum ni- ^ aecnon etden-
Ilas vero beafiStephanireliquias,
hil. Nam totum quatriduaaum laborem nostrum
tem sanch BapUstse Joanais domaus ac venerabihs
demum secuta est ruiaa spei, etc. Si quidem
Petrus abbas studioet dihgentia, quam
sola sacra erga
abbatiauna, ae persingulaevagemur,tota destru- singuhscrystahinisphylacte-
et divinaomnia gerit
cta est. Ca^.terum de taatis aaiissis multa dimittere auropulcherrime decoralis includi
rii?. gemmis et
parati fuimus, cum ilhtamminimun obtalerunt,ut
ad
honestissime fecit, etunum ad dextrara, ahud
venerabihs abbas Cluuiaceasis, qui atlectuosius catenisargeafeis,
sinistram super altare majus, in
quam efficacins pro reformaada pace laborabat, appendi mandavif.
sicut modo cernitur,
nec digaum relatujudicaret. Itaque aou proveuit
Vil.
compositio.quiareparatio tamridiculaofferebatur.
DicelDant autem :Quidaai maligaide nostristotum Robertus de Munte in Supplemento ad Chronicon
malum fecerunt. Quid ad nos ? Ipsi videriut, etc. Sigeberli an. Domini 1138.

Denique ipse dominusabbasistiusmoditergiversa- CalendisJanuarhVenerabhis Petrus Cluaiacensis

tionespalam refellebat et convincebat, affirmans abbas ingressus est viam universaj carnis.
juste ab Ecclesiarepeti, quod per Ecclesiam amis- VIII.
sum esse constabat.
D Matthxus Paris Histor. Angl. In Henrico U, sub
III. annum 1 liio

Innocentius papa 11 in diplomate quodam ms. Per idem tcmpus Ilcnricus Wiatouiensis
antis-
Cluniaoen-
Inaocentius episcopus, servus servorum Dei, di- tes pra;misso thesauro suoperabbatem
lecto ia Christo fiho Theobalbo, priori monasterh sem {scil. Pefrum) absque
;
licentiaregisabAnglia
Sancti Martini de Campis, ejusque successorij^ns, clam recessit. Quapropter rextriaejus complanari
etc. Kapropter, dilccte in Domino lili Thcobiddc fecit castclla.
prior, tuispetitionibusanuuentes, ncatiMiuliaimo- IX.
nasterium, cui auctore Domiuo, ex vcnerabilis fra- Gandaoo De iUustrib. Ecel.
Ilenricus de Lib.
tris nostri Petri abbatis Cluniacensis institutione, scri])toribus.
pra^.sides pra?seatis decreti aucforitafe nnmimus,
Pctrus abbas Cluniacensis scripsit ad diversos
etc. Datum Lateraai pcr manum Gerardi S. W. K.
et verborum ve-
diversas epistolas,scatentii3utiles
presbyteii cardinalis ac bibliothecarh, x Kal. Apri-
visiones etrevela-
nustate placentcs. Scripsit ctiam
lis,Incarn. Domiaica? an. H'i-2, iadict. vr, pontifi-
tioncs quibusdam suo temporc
oslensas.
catus vcro domailanoccnhi II, papa; an. xiv.
 PROLEGOMENA. 46
X* A abbafem (Je translalione Alcorani, sive Sarraceno-

Nicolaus de Clamen(jiis canlor najocends.epist. ad '""'^ iegisex Arabico in Lalinum, imprcssa Dasi.
Galioitim de Pelramala. lciE apud Joan. Oporinum cum Alcorano.
Ex recentioribus autem primo nernardus occur-
XVL
rit, deinde Ildeijcrtas ("enomanonsis, Ivo ('arno-
tensis, Odilo, llugo et Petrus Venerabilis abbates Antoiiius Possevinus in .Ipparatu sacro tomo III.
Cluniacenses, Hugo denique et Richardus canonicj
sancti Augustini Hogulae sectatores. Sanctus Petrus, cognomento Venerabihs, nobilis
Arvernus, abbasCIun. i\. et gencrahs octavus, die
XI.
octavaAssumptionisbeatissiiuie, Virginisrenuntia-
Joan. Trilhemius, n Virorum illuslrium ord.
lib.
tus an. 1123 postea functus officio gencralatus
;

S. Bencd. cap. 123.

annos 3o, menses 4, etdies 4, obiit Cluniaci plenus
Pctrus abbas Cluniacensis, in Scriptiu-is sanclis virtutum, scientia; acdieruman.
l.-iT, octavo Kal.
1

eruditus,etsaicularisdoctrinienou ignarus,ingenio Janiiar. ibidem sopultus inter altare SS. Jacobi et

et eloqiiio clarus, non minus religione et morum in- Philippi, et altareS. Dionysii. Scripsit autem :

legritatc, quam scientia venerabilis, scripsit sermo- B Revelaliones midlorum, lib. i.

ncs ad fiatros utiles et elcganles lib. i De vitasoli- De conversatione eremilica lib. i. Suscefii Litleras
laria, lib. i, epistolarum ad diversos, lib. i. Scrip- diiectionis.
sit etiam quicdam mirabilia, ct revelationes varias Epistohirum ad diversos lib. vi,
suo tempore faclas, qnie a multis habentur. Alia Inquibus inseruit libruinconlra JudiBOs, et alte-
qiioquc nonniilla edidit, qua? nccduiu vidi. rum contra Petrobrusianos htereticos. Cum vero
dcgcrct iu Hispania ex Arabico vertit in Latinum

hkmTlu-ithemiusLibroDescriptoribusecclesiasticis Alcorauiim .Mahometi, quem Cluniacum revcrsus

confutavit. quinque doclissimis libris, qui et im-
Petrus abbas Chiniaccnsis, ordinis S. Henedicti,
prcssi sunl (20). Scripsit eliam.
vir iudivinis Scripluris jugi cxercilalione doctus,
De iniraculis siii temporis lib, ii,
ingonioplacidus.sermonedulcis atquecomposilus,
De Iranshguratione Douiini,
et ad porstiadciidum satis idoncus, conversatione
De laude scpulcri,
devotus etlaudabilis.aciogularis obscrvanliii; zcla-
Dc S. MarceUo papa et marlyre,
nomen suum scribendo posteris nofi-
tor insignis,
ad utilitatem legentium quaedam devota
ticans,
De veneralione reliquiarum qiiarumlibet ser. 1.
Adversus negantes Christum nunqtiam se ia
composuit opuscula, de quibus isla ferunlur ^ :

Relationes multorum lil). i.

Evangeliis apertc Deum dixisse, epistolam uberem
Ue conversatione cremitica atque perutilem ad Petrum de S. Joanne.
lib. i. .Susccpililtcras
tuas.
De Vita S. Matthiei cardinahs Alban. lib. i.
Epistolaruni ad diversos
De diversis monachis epitaphia.
lib. i.

Alia quoque iionnulla Hhylhmosdelaude Salvatoris.

edidit, quie ad nolitiam
meam non venerunt,
— De resurrectione.
— D. S. Hugoue abbate.
Xlll.
Hymnosde B. virgine Maria.
G. Pa7'adinus, lib. n Ilislor. Lugdun. cap. 35. — De S. Benediclo.
Anno Domino l!oT, erat Eraclius archiepisco- — De S. Maria Magdalena.
pus Lugdunensis, frater Petri Youerab. abl>atis Prosam de ead, beatissima Virgine Maria.
Cluniacensis, ambo viri excellentes vil<e sanctita- Ejus autem qua^dam opera Parisiis excusa an,
te, et litteraruiu scientia. lij22apud Damianum Hiucman :etIngoIstadiiapud
Alexandrum Vissenhoru anno loiG.
XIV.
Chronicum Berum Burgundionum ad an. 1122, D XVII.
Post Pontium Hugolittrium mcnsium Clunia-
censis abbas et eo mortuo Petrus, cognomento
Martyrologium monasticum Bcnediclinum, ad vin
:

Mauricianus, sive Venerabihs, cujus nonnullascri Kal. Januar.

pta exstant, eidem coenobio prieficitur. Cluniaci nalalis sancli Petri Mauritii abbatis, do-

XV. ctrina ct sanctitatc clarissimi,

Chonradus Gesnerus in BibLiotheca sua. XVill.

Petrus abbas Cluniaccnsis, ordinis S.
Benedicli,
scripsit Revclationes multorumlib. i, Kalenharium S. Leonorii BelLimontis.
Deconversa-
tione eremitica lib. Epistolarum ad diversos
i,
OctavoKal. Januar. depositio domni Petri Clunia-
lib. Ejus epistola ad D.
1.
Rernardum Clar-svalhs censis abbatis.

'v20) Hos nec vidi, nec reperire potui, quamvis diligeutissime qua^sierim.
 PETRUS VEM-:RABILIS CLUNiAC. ABBAS. IX. 48
47

PETRI PIGTAVIENSIS MONAGIil

PANEGYRIGUS
Petro Ycnerabili dictus, in prinio adventu cjus ad Aquitaniam secundam.

{Bibiolhl Clun. p. G07.)

EPISTOLA PETRI PICTAVIENSIS Rcdditus csl vobis moribus alter Ilugo.

AD DOJINUM PETRDM ABBATEM CLUMACIi.NSElI. Nobilis ille fuit, magnisque parentibus ortus :

Doinno venerabili et Palri diilcissiLno, Pktro Hunc quoque prseclarum reddit origo patrum.
sanctfB Clun. Ecclesiae abbati. Pkthus Pictaviensis IUe super cunctos, quos excolit ac veneratur,
peccator etinfirmusmonachus, fllialis inChristodi- Galiia Lugduni, nobilitate nitet.

lectionis affectum. Ilunc Latije gcntcs rcgum de stirpe polentes,

Sicutprfeciperedignatusestis,Pateramantissime, Arverni populi progenuere duces.
versiculos illos quos olim juvenis, eo lcmpore quo Vatibus antiquis requatur acumine mentis :

me de luto ffecis, et de lacu miseriiB eduxistis, in Par illi nostro tempore nullus erit.
omnipotentisCreatoris, aquoomnebonumhabetis, In prosa Cicero novus est, in carmine Maro :

et vestralaudecomposui,nunc, tandem emendatos Sicut Aristoleles disputat aut Socrates.

edidi, et in capite Epistolarum vestrarum ordinate yEquiparat primos, superat cum laude secundos,
descripsi. lUos autem vestros, quibus aemulorum Qui nos eloquiis edocuere sacris.
nostrorum br utam barbariem potentissime confuta- Vix Augustinus subliUus abdita cernit :

stis, ibidem appo3ui(21). Quilicetaureosuo fulgore Vixhunc Hieronymus uUa docere potest.
argenti nostri pauperculum candorem reverberent, b Nil huic Gregorius clare blandeque loquendo :

multum lamen amino meo placent, quia contra Nil huic Ambrosius rhetoricando tuht.
hostes nostros quasi evaginatum gladium tenent. De tanto sensubreviter quid sentio dicam,
Siquisautemadversummeindiguaturquodnomine Ne tibi sim, lector, rusticus, aut nimius.
meo aliquid intitulare ethbris vestris apponere au- Musicus, astrilogus, arithmeticus, et geometra,
sus fuerim, sciat hoc non mea prcesumptione, sed Grammaticus, rhetor, et dialecticus est.
veslra, cuinefasducocontradicere,jussionefactum Sed jam pertimeo succumbere materiei,
esse. Ego vero cum in omnibus, tum etiam inhoc Mores egregios dum recitare volo.
vobisobtemperarenon dubito, uon avrogantiaestu. Obsecro quid primum referam ? succurite, musffi,
dio (quam sempera me longe faciat Dominus I), Dicite de tanto carmina digna viro.
sed obedientiae devotione, precsertim cum sciam Ingenio facili gravitas accedere morum
mullos probatce rehgionis et humilitatisviros, hoc Raro solet, nec sunt ha'C duo sfepc simul.
idem de quibuslibet scriphs suis olim studiosc fe- In ie magis stupeo, quod el in juvenilibus annis!
cisse.Quoscerte magis inhocquantulocunqueopu- Splendida lux juvenum Petrus utrumque tenet.j
sculo nostro imitari affecto, quam quosdam Cui merito laudemrecitat studiosa juventus,
nostri
temporis scriptores, quinescioqua vcl cautela, vel p Laus etenim proprie nostra fit ejus lionor.
imperitia ubique nomina sua supprimunt, iucur- A palre perpetuo datus est lux unica mundo,
rentes apocryphorum scriptorum vecordiam, qui Qua duce terrigenae coehca regna petant.
j

sive de falsitate, sive de hferesi, quibus ut fertur, Simplicitas in eo simul el prudentia regnant, !

sua omnia ferraentabant, redargui fugientes, nus- Jugis sobrietas, atque pudicitia.
j

quam propria vocabula prajtulerunt. Non ergo me Maxima virlutum comes ilii scmper adhseret,
|

hmc aiiquis ante tempus judicarefestinet, sed Deo Intus ctexterius semper eam retinet. 1

et conscientiae meae me dimittat, etipse, si voluerit, Lingua referre nequit, quam sit discretus ubique,|
Ovidium Vosautem, Pater cha-
sine titulo scribat. Quamque sit ad cuncta congruus ofiicia. j

rissime, filioli veslri, quem Chrislo Domino iu se- Non opus est mullis implere volumina verbis :

cundobaplismategenuistis,indesincntermemorem Qui brevis et bonus est, ille poela placet.

Deus omnipotens hic et in ajternum custodiat. Va- Cum bene, Petre, tucs aliquis laudaverit actus,
lete semper in Domino. Alter Virgihus, aller Homeruserit.
INCIPIT PANEGVRICUS. Milis, pacifice, clemens, alVabihs apte,
Plaudite, fehces, hilarescitej Cluniacenscs, Quam bonas exist:?.'i diccre uemo vulct.

(2i) Nos rejecimus inter Cceteros ipsius Pelri Vener, versus.


Pnebeal ergo locum nobis aunosa senectus,
Nec repriraen sacrum sola tonere velit.
Robusti jiivonos animi virtute, venite.
Yos populi sanoti, publica cura decet.
Hic est ad sumnios qui vos invilat honores,
Quos sibi primfEvo sobria vita dedit.
Hunc, Cluniace, tibi tellus Arvernica raisit,
Qua nihil uberius (Jallia nostra tenct.
Fehx qutR tantum nieruit producere fructura
•
Pluribus Ecciesiis edi(ht ipsa Patres.
Semper clarorum genitrix solot csse
Indo tibi (latus ost Odilo magnificus.
Prodiit hinc etiam Juhani dulcis aluranus
Qui hene Turonicae pra^fuit Kcclesire.
Arva tuis scriplis vcrnant Arvorna Sidoni,
Et vetcris Jingui.B lu rcparator eras.
Quando iterum pro reformnnda monmlerioruni
pace advenit.
Dicmihi,Musa,quid est.quodsic Aquitaniaplaudit,
Noc sua gaudia jam cHssimularc potest ?
Cur etiam tu, qua? nuper mnerere solebas,
Nunc hilarifacie, carmina loela canis ?
Tomporo Iransacto solumraodo (lcrcjuval)al,
i;t laorymis lacrymas addereconlinuas.
Ilas etenim solas nobis pius illc leliquit,
Qui sub Patre Deo spes mea tola fuit.
Hunc forlassc tilii venturum fama susurrat
Felix lujtitia'. causa sit ista tua^
Ast ego fallaci non possum credcre monstro,
Quod vix aut uunquam dicere vera solet.
Qiiod tamen audivit. Jam fertur proxiraus esse
Portateum pielas, ponite vincla.rei.
Pictavis, exsulta, quiajam tua mdjuia
Tuque suburbani nobilis aula loci.
Quamvis schisraalicos habeas, et seditiosos
Si pacem quaeris, pax lua Petrus adcst.
Angeriacenses frustra producitisenses
Omnis conatus vestor iuanis erit.
Nescitis, miseri, cui behica tela paratis
Ilic est quem bello vincore nemo potest.
Vultis scire quibus dux noster vincitur arrais
Reddite vos illi, raox superatiiserit.
Credite, quaeso, mihi, mihicrcdite, qureso,
Vestraque dura pio subdite colla Patri.
Pacificus venif, nolite repellero paccm.
Vult iterum vestros conciiiare reos.
Sic memorcs estis dulcedinis, ac pietalis,
Quam profugisetiam fratribus exhibuit
Sic raemores estis doctrinie spirilualis,
Quam vohis toties lingua diserta dedit?
Tunc geminata gaudia festi,
sacri fulgebant
Cum tantus nobis angelus hospes erat.
Non fuit inter nos sub eodera tempore quisquam,
In quo non ejus gratia larga foret.
Certabat pietas fervens in peclore sancto,
Aut bona dando bonis, aut miserendareis,
Quas tibi, sumnie Deus, laudes, qute votarependam,
Tristitiam placuit cui relevare meam
: :
PRGLEGOMENA. 50
A .lam fugiant lacrymae, suspiria longa quiescant
Petrus adest, rediit maxiraa nostra salus.
Mittis cum
populis iterum, bone Rex. Aquilanis,
Dura cupis Kcclesiam pacihcare tuam.
Anxiliare tuo, Rex invictissime, servo,
Ut duplicata tibi lucra reportetovans.
Hic libi de multis placnit, quisignifer esset,
MiliLibusque tuis civica jura darot.
Qui nos instruoret. qui nos in agone doceret,
Artibus /I^thiopes vincere posse sacris.
virorum :
Huncigitur nobis longa^vo tempore serva,
Qui raultos populos ad tua regnatrahat.
:
Lucifer in terris ccplesti luce coruscans,
Porrige, qu<eso, piasad mea verba manus.
Suscipe dicla tui solita pietate pofttae,
Et minimi Petri carmina parvalegc.
P.
Ille tuus minimusego sum, Petre maximo, Petrus,
Qui pro laude tibi parvula scripta dedi.
Tenipus erat primum, cum gens Aquitana frium-
[phum
Fecit in adventu,dux generosc, tuo.
Vix mihi nolus eras, nisi quanlum parlibus islia
Fama tui radios luminis intulerat.
Nec poterat certc tam clara lucerna iatere.
Fixit in excolso quam Dous ipso loco.
Totus ul)ique tuo fulgebat lumine mundus,
Et toto celebris ibat in orbe sonus.
? De probitate tua, jam mens tibi nostra vacabat,
Tcquc videre mihi maximus ardor crat,
Cum subito lielus circumsonat uudique rumor,
.lamque prius prflesens fertur adesse Pater.
: Curriraus exteraplo, Ifeli procedimus omnes,
Plauditin occursura sexus uter^iue tuum.
lucent, Laudibus ergo novis sacra protinus aula resultat
Nec laicus quisquam tunc sine voce fuit.
: Cerlatimruimus sacratos cernere vultus,
Tcque prior nostrum quisque videre cupit.
facies hilaris, nec honore severior ullo,
Quam pia, pulchra, nitens, imperialiseras !
;
Clamabant oculi germen regale venusti,
Quique verecunduspinxerat ora rubor :
? Vcstis, et incessus humili de pectore, testes,
Dicebant mundura le reputare nihil.
sodales, Quid moror ?ingrederis novusintramoenia pastor
Ingredicns offers oscula sancta gregi.
Longa mihi fuit illa dies, audire volenti
D Essot in eloquio gratia quanta pio !
Nam laudata nimis fuerat facundianobis :
? Sed quis eam digna laude referre potest?
Audivi, fateor, sed inenarrabile quiddam.
.\udivi linguam principis egregiara.
Sermopotons, de te non audeo scribere quidquam,
Ne tenuem calaraum tamgrave frangat opus.
Te coram lingu* Cicero rex illc Latina?,
Si quid forte velit dicere, mutus erit.
Tu Socratem vincis, reddis sine voce Platonem,
Rhetoricos omnes tu trepidare facis.
Obstupui, fateor, tanta dulcedine verbi,
? Incipiens mecum tahter ipse loqui.
 ! :

51 PETRUS VENERABILTS CLUNIAC. ABBAS IX. 52

Fama nihil dignum tanto pastore ferebas, A Certe meum tardassent aspera cursum
nuUa
Plus aliquid video vox tua quam cecinit, Vicisset miseros haec via longa pedes.
miranda nimis virtus, et gratia regis. At nimis infelix, nec tanto dignus honore,
Qui tanto servos ditat honore suos ? Faclus sum vacuus spe fugiente mea.
Quidquid enim sanctum, vel quidquid habeturho- At tamen abscedens haec ultima verba dedisti.
[nestum, Quae quasi Patris adhuc pignora certa gero :

Et quaecunque boni principis esse decet, Petre, recepturus te desero, desine flere :

Nobilitas, virtus, sapientia, sermodisertus, Transacto modico tempore noster eris.

Hic sunt, huic homini gratia nulla deest. En ego jam multos transegi flebilis annos,
Tunc nagis atque magis tua me dilectio traxit, Et promissa Patris dulcia non video.
Et totus rapior mox in amore tuo. Hactenus in Iacr\'mis exillo tempore vixi,
Sessio, vox, vultus, incessus, et actio tota, Nec mea mens ex tunc absque dolore fuit.
In te lux hominum, plena decoris erant. Quaravis exstiterintrovelantes pectora quidam,"
Si residere tibi claustrah more placeret, Te memorera nostri qui retulere mihi.
Terrebat species relhgiosa leves. Sis memor ergo mei, precor, o dulcissime rerum,

Si jucundari privata locutio vellet, B Rcspiciat lacrymas cura paterna meos.

Sermo repellebat tristia cuncta tuus. Evigilet pietas, qua semper totus abundas.
Sijucunda forent semoto verba rigore Et cujus sentit naufragus omnis opem.
Semper erant sancto seria mista joco. Qiiid sic ardcntem cupiam, si forterequiras :

Nec dulcedo Patris monachi gravitate carebat, Nil aliud prorsus quam tuus esse volo.

Nec monachi gravitas absque decore fuit. Me tibi peipetuum devovi tradere servum :

Quanta sit in culpis discretio percutiendis Te volo post Christum semper habere Palrem,
Quis bene, quis digne commemorare potest ? Redde Petrum Petro, minimum, Petre maxime,
Cum tu discernis, pietas sic temperat irara, [suramo :

A te puniri quaerat ut ipse reus. Sic ti]>i sit Petrus claviger iilepius.
Soli plectuntur virga graviore rebelles, Sic in te magni sapientia crescat Odonis :

Audeat esse tuo si quis in imperio. Ordinis ipse viam sic reparare queas.
Verum quid facio ? si linguis mille sonarem, Lucida Majoli sic in te vita resurgat :

Non posset calamus cuncta referre meus._
Qui neque tunc potuit, licet
magno munera parva viro.
Praesentans
Tantus namque pii fuit in me fervor amoris,
Ut mihi saepe loquens, talia verba darem.
Quid facis, infelix, et cur tua musa quiescit,
Teque pio dubitas insinuare Patri ?
Crede mihi, pius est, non dedignabilur ullum,
Qui se sponte suo voverit obsequio.
Nunquid anior tantus propria mercede carebit
Aut laboriste tuus nunqiiid inanis erit ?
Phirima sic Domino de grege lucra feras.
hoc tentaveritipse, In te sic Odilo, magnusque refloreat Hugo,
Spiritus amborum sittibi, Petre, duplex.
In laude triumphi ejus Romx habili contra Pon-
tiuin et Pontianos, qui memoratum Petrmn ab
abbatiali diijnitate exlrudc.re molielantur.
Jam tibi, Petre, novi celebranturubiquetriumphi
.lam tibi sub pedibus gens inimica jacet.
Jam, Pateregregic, quiavictorab Urbe redisti,
? Pontionitarum perflda liugua silet.
Ora proterva canumrabidos {lOsuere latratus ;

Sic ego commonitus praesumpsi de pietate : Sensibus amissis cordamalignastupent.

Et plusquara merui, de pietate tnh. Nonita sacrilegi contingerc posso putabant,

Suscepit parvum pietas amplissima carmeu : Cura vomerent rigidas ore tuiuontc rainas.
Suscepit servi parvula vota sui. Cum sibi plaudentessimilemrevocassemagislrum,
Quid tibi lux orbis pro tanto munere reddam, Criminibus variis libera frena darent.
Quod fuit in manibus pagina nostra tuis ? Verc nulla potcst hominum vorsutia summi
Legerunt oculi paupercula dicta ])eati : Judicis aeternum vertere consilium.
quam D magnorum
laeta dies cxstitit illa milii Salve, fortissimc victor agonum,
Illa dies totis a mc celebrabitur annis : Salve, cui Christus ensis et hasta fuit,
Qua Pater et Dominus factuses ipse meus. Vicisti, dilocte Doo, frustraque profanus
Sedcilo, proh dolor?l»<Techi;buerunt gaudia tinoin : Exoriiil vircs iu lua dainna furor.
Tempoia lu^tiliie parva ftiere mefR. l';coe, volit iiolit, rogalia sooptra tonobis,
Discessit sine nie, sinc qiio mihi viveio, inors cst, Cluniacus totns ad Ina jiis^a ti'orait.
Discessit Pastor, me rcmaiicnto. piiis. Ecce, volit nolit, rcgalia sccptra tcnci)is,
mea magna salus, curmc sic dcscruisti? Atqne triiiinplialor imperiosiis eris.
Et cur tam subito pcrdcre te moriii ? Qiiid faois, im|)iotas ? quid briilo peotorc vorsas ?
Cur non illud itor, saltem gradicndo, perogi ? Qiiid loqucris ? cortc nil prohibere potes.
Cur non vcl fainulus sive podester eram ? Certe Petrus adcst. Pctrus abbas Cluniaccnsis,
Quaelibct etnostro pcndorct sarcina collo, Pctriis mors vitiis, cxitiumqiie tiiis.

Ut possein servis survulus csse tuis ? Cujus dura satis tua senliet arma libido,

53
Cujus non fugies plebs scelerata manus,
Quo rei^nante niliil poterat rcgnare superbum,
Quo duce criminibus jam via nuUa patet.
Isle, licet doleas, licet hoc nuUatcnus optes,
Victor magniticus jam siiajura tenet.
Gens iniraica Dgo, voluisti, nec potuisti
Sed Deus ut voluit, mox etiam potuit.
Tu rcprobare probum reprobata mente volebas,
Noluit hoc Christus, et tibi posse tulit.
Cui merito soli grates et niunera laudis
Solvimus ob nostri mira trophiRa ducis.
Qui de tam validis ercptumcladibus illara,
Alta super populos sceptra tenere facit.
Plaudimus ergotuis, pastor vencrande, triumphis,
Reddiraus et summo debitavota Deo.
Sic probat ipsesuos permulta pericula servos:
Sic inimicus eo prfecipitante fiirit.
Sic dedil esse malis bonus auctor in ordine rerura,
Ut pereat reprobus prolicit unde pius.
Vivit enira justo vir iniquus, justus iniquo,
Ut veterum Patrum pagina sacradocet.
Lsesaquidem modicum respublica nostra videtur
Multa sed hmc nobis I<Esio lucrarefert.
Miro namque modo res contigit, unde nocere
Se putat impietas, hinc bona multa facit.
Nulla tibi deerat juvenis perfectio, sancte,
Jam poteras Patres .wquiparare tuos.
Solum restabat. ne lux sub nube lateret,
Sed toto radios spargeret orbe suos.
Hactenus Oceanus tenoverat, atquetuarum
Conscia virtutum Gallia sola fuit.
Dumquft sibi soli tantura gcnuisse patronum,
1'laudcret egrcgio gcrmine facta potens,
Est nova co.usa novi divinitus orta triumphi.
Quo libi Komanum jam favet imperiura.
Ipsaque sacra tuas admirans curia vires,
Totius ad mundi frcna regenda vocat.
Quid Latias urbes, qui Hheni littora, quidve
Paunonicam geutem proxima regna loquar
Jam tua barbaricos penetravit gloria fincs,
LauJat et iudomitus bella peracta Gethes.
Quemqueprius modico certaminis igne probatum,
Pars sibi terrarura fecerat una ducem : Quse foret ulterius spes,
Nunc ope cnelcsti divinilus hoste fugato.
Tota triumphantera terra videre cupit.
Graude lucrum facimus.quia causaschismalis hu-
Corruit ex toto perfidus ille draco.
(^umquc caputlubricurasustollerenilitur anguis,
Riuupitiir, et raoriens atra venena vomit.
Intericre nigri praestigia saeva colubri,
Nec patitur monstrum vivere Roma diu
Sed moxancipiti gladio fera colla trucidans
Defendil Petrura Petrus ab hoste suura.
Non poterunl ultra sub ovini velleris umbra
Horridamaguanirai raembra latere lupi.
Omnia qute fuerant habitu pietatis aperta,
Sacrileg.ie mentis impia furta patent.
Tutius Eridanicoluisset fertile littus,
: !
PHOLEGOMKNA.
A Et nocet Italicum deseruisse solum.
Hicillum sacri sententia prima senatus,
Heu male vicino truserat exsilio.
!
Tentavit proprias eremita rehnquere silvas,
Et semel abjectorursus honore frui.
quantos populos rabies vastasset iniqua,
Ni celerem nobis Roma tulis-set opcm I
Quanta diabolico cecidissent agmina telo,
Plebis et indoctaiquanta ruina foret f
Unum de magnis subito advenisse prophetis,
Rumor in occiduis partibus ortus erat.
Jamque novam sectam vulgaris fecerat error,
Dum putat hunc aliquem rustica turba Deum.
Iste novum Moysen, hic Daniel, ille Joannem :
Alter Lliseum, vel Salomona vocat.
B Alter eum tenui circumdare brachia ferro,
Martyriique novum fert tolerare genus;
Alter ab humanis epulis omnino sequestrem,
Non nisi cfElestem sumere posse cibum.
Quilibetaltari nudis assistere plantis,
Laudat, el innumeras continuare preces.
At qui majori fuerat phantasmate lusus,
Clamitat in medio talia verba foro
Currite languentes, hominemque requirite san«
[ctum.
Currite, Martinus ecce secundus adest.
Cui placuit spretis Cluniensibus, ut per arenas,
Trans mare Tyrrhenum qutTreret ipse Deum
Nunc
igitur rediens, ut pristina jura reposcat
Angelico monitu plurima signa facit.
Q Forsitan ille prior Martinus in orbe revixit,
Qui solo nutu dissipatomne malum.
Sed quis tot vana furiosi somnia vulgi,
Vel ridere satis, velmemorare potest?
quolies, electc Deo, trepidavimus omnes ;
Utpote quos verus sollicitabat amor?
Ne levibus nugis gravitas Romana faveret,
Verteret et lubricus sobria corda magus.
? Neu doctos etiam Brutos, rigidosque Catones
Tentaret variis illaqueare dolis.
Triste quidem dictu, sed maximus ille Girardus,
Proh dolor ! hac pctuit calliditate capi.
si sacer ipsese senatus,
Urbsque Quirinalis tota faveret ei?
Sed proculegregia Deus hoc avertat avertat ab urbe,
,. Qude sub se populos totius orbis habet
Nilibi sacra li(les daranosum pertulit unquam.
Quo fidei magnus sceptriger ille sedet.
Cujus purpureo fundati sanguine muri.
Nec sfevas hiemes, nec fera bella timent.
Non impar Pauluseadem quoque maenia servat,
: Et simulambotenent imperiale decus.
Tantis principibus commissara coelitus urbem,
NuUius erroris secta nocere potest-
Vobis ergo Palres suramique Tonantis amici
Carminis ac laudis vota referre libet.
Vosetenim spectat spccialiter iste triumphus,
Quorum pro vestro milite pugna fuit.
Hic est ille bonus miles quem voluistis.
 : : .

55 PETRUS VENERABILIS CLUNIAC. ABRAS IX. 56

Primum castrensis ordinis esse ducem. A Cumque eadem pietas, virtusque simillima Patri

Sub vestris aquilis juveniles egerat anuos, In septemreliquis miro splendore nitescat:

Et virtute suos vicerat ipse dies. Tu tamen inter eos, dux noster elincl^nepastor,
Seepe lerum sacris hostem contriverat armis, Splendidius rutilans,ut ceetera lucifer astra,
Seepe graves ruerant ipsius ense Golhi. Claratui generis radiando sidera vincis.
Ssepius .Ethiopes geUda sub nocle vagantes, Felix mater, ave, cui tales edere partus,

Ssepe Moabitas depopulatus erat. VirgoMaria dedit : tu nostri temporis sevo

Multoties etiam de regibus Assyriorum Profers occiduis ingentia lumina terris.

Retulerat forti clara trophaja manu. Cumque alias superes felici germine matres,
Denique nuUus eum bellorum frangere terror, Tu quoque in egregio meruisti vincere Petro,

Nulla sibi poterat llectere barbaries.
Senserat hoc certe vestraexperientia, Patres
Nil vosinrerum conditione latet.
Certe vos aliquid juveni vidistis inesse,
Unde suis posset patribus esse Pater.
Nescio quid vobis ffitate reluxit in iUa,
Cui merito summus conveniebat honor.
Nec frustra rapitur de tot legionibus unus,
Quicum Caesaribus publica jura regat.
Archisenatores, quibus orbis Conditor ipse
Romani imperii frena regenda dedit
Non sine consilio cselesU credo fuisse
Quod propre civUi jam titubante statu,
Dum veneranda cohors de principe consUtuendo, Per tidei titulos, et per tibi tradita jura,
Arcanum vestri consulit arbitrii.
Sit quasi praecipue regali dignus honore,
Solas de multis millibus iste placet.
quibus sethereas aperire et claudere portas,
Et secreta Dei cernere cuncta licet
Quem pius illeparens hominum rectorqueserenus
Propterea ad summos conscendere jussit honores,
Ut bene pro patriis pugnando legibus, omnes
Antiocbi vires belloruni turbine frangat,
Et rcnovet nostro Machabsi tempora seclo.
B Vos autem summi qui regna lenetis Olympi,
Vos, inquam, Patres, ad quos mea musa recurrit^
Carmine linito, quid vestra in laude peregi.
Auxiliatores votorum posco meorum.
Nunc igitur primum te, coeli janitor alme,
Qui, tuus ut miles Cluniensia sceptra gubernet,
Prsecipitas reprobum sacra de sede tyrannum,
Per tua in sequoreis vestigia fluctibus olim,
Per Latium Romamque tuam, clavesque per iUas,
Quaj poscunt reserare polos, et claudere cui vis,
Perque sacrum quo sic a te est dilectus amorem,
Utsolus populis ex onmibus ipse placeret,
! Qui dux castrorum tieret princepsque tuorum :

Vobis nosse datum est, qusenam fuit illa suarum
Virtus, quse meriti graUa tanta sui.
Unde oculisvestris, quos nuUa absconditafaUunf,
Sic placuit Petrus, duxque Paterque pius.
Nam vere fehx, omnique colendus honore,
Judicio vestro qui bonus esse potest.
Felix, a vobis qui fortior esse putatur
Omnibus, et summo dignior imperio.
Inde procul dubio mihi pridem claruit,
NuUa virtuUs dote carere virum.
Nec veluti quosdam crebro aftectare vidcmus
Sanguinis exigui, quod sibi vena negat.
Sic habetiste aliquid, perpes cui jure paterno
Relligionis inest ac probitatis amor.
Hashabuisse sui veteres, atavique probantur
Obsecro, supplico, postulo, flagito, deprecor, oro,
Fac meminisse sui Petrum, Petre maxime, Petri.
P
Te quoque, Paule sacer, cujus doctrina salubris
Ecclesiam Christi toto fundavit in orbe.
Te, vas electum, tuba coeiica, maxime prteco,
Poscimus, exaudi nostri suspiria voli.
Ambo simul^ domini et Patres, succurrite, qu^eso,
Utpius, egregius, mitissimus, atque benignus,
istum Cum peragrando sui longe lateque profusi
Imperii terras, urbes, castra, oppida, villas,
Nobilium procerum sese comitante senatu,.
Diguatus fuerit nostras invisere partes,
Totaque quam gemino terrarum limite gcntem
Ultimus Oceanus Ligerinaquc liltora claudunt.
Ingeutes dederit pro tanto principe plausus,
:

Has habuit, coluit semper uterque parens. Ac 25opuIorumconcurrentibus undique turbis,

Nonne Avernorum clarissima gloriaquondam Quisque videre priorvultus properaverit iiios.
ExstiUt, et patriaj lumen, honorquesuin D Quid desperatas faciunt hilarescere mentes,
Divus Mauritius, quem nostra Aquitania raptum Qui tristes homini possunt dissolvere curas:
Deflet adhuc, cum quo decus atque potentia gentis Tunc mihi magnorum longe post terga virorum,
Tota sepullaforet, nisi quodgenerosa remansit Ignoti vulgi numerosa iu plebe latenli,
Progenies, in qua veluti transfusarelucet More suo sacram dignatus tendere dextram,
Nullo dissimilis, palrire virtutis imago? Serve meus. dicat, accede, et alacrior eslo.
Terge igitur lacrymas, Aquitania quiquid in : illo Non ultia facUs promissa implere morabor.
Mortali pro lege viro periisse dolebas,
Quando ad Aiam insulam tramfretavit
Sacratibi soboles multocum fcenorereddit.
Nec facile advertas pulchra de conjugc natos, Dum placet Aienscs. piepastor, visere fratres,
Tam sunt egregii, morumne, an divitiarum Obsequium pra^staut ipsa cicmeuta tibi.
Fecorit hferedes senior Mauritius atqui ! Totus opertus erat pluviis australibus ffilher,
Vivere totus adhuc in fralri])us Ollo videtur. Ut tua vclavidet territus imber abit.
 !

57 PROLEGOMENA. 58
Ne tumidffi fierent sap.vis aquilonibus undae, A Surama Dei virtus quidquidin orbe creat!
Mox ut eas iutras, ventus et aurafugit. Jam memor esse tui dignare vir inclyte servi,
Multa polum nulics caligine texerat atra : Obsecro ad efTectum jam raea vota trahe.
Te ascendente ratem cuncta screna patcnt. Fac me posse tuos Clunienses cerneretecum !

sacer ct fclix, cui tam gratanter obcdit. Sit bonor et virlus, \itaque longa tibi

EJUSDEiM PETIU Al) CALUMiNIATOUEM.

Scio invidiam, quandiu hoc scecuium steterit, presbyter sive episcopus, qui satis in poetica cla-
nunquani penitusmorituram. Quamvis ergo unde Gregorium Turonicum, plurimosque aliosepi-
ruit.

mihi invideatur ego non hal)eam, quis enim pau- scoporumsuitemporis. regemquoque Sigibertum,
peri invidet?providenJa tamen rcsponsio est his quam plausibili panegyrico extnlerit, non ignora-
qui sanctissimos se arljitrantes, nos quasi de vani- mus. Terapus mihi priusquam sermo deficiet, si
tate forsitan et aduhilione notabunt. Quibus nos singillalim dicere caepero, quot vel quanti Patres
apertissimerespondemusiiancnostrampaginulam B nostri et viri rcligiosissimi mutuis sese laudibus
non adulationi, sed communi utiiitati servire. Au- honorare, commendare,exhortari,non adulationis
diatigitur noster iste sanolissimus qua? sit hujus rei causa (ut quidam uoslrorum temporum imperitis-
utilitas. Naturale quodammodoet propriumest no- simi, et antiquitatis omnino nescii, somniant) sed
biliumetingenuorumauin)orum,quanlomajoribu3 quadam humanitatis ac pietatis honestissima con-
laudibus attolluntur, tanlo amplius ad probitatcm suctudiuo, studuerunt. Jam voro si ad gentiles
eniti. Et quidem milii, quod viro revereulissimo, philosophos veuiamus, quis eo tempore vel histo-
cujus laudesparumper attentareprfesumpsi, nuUa riam vela liquid ad hbcralium artiumdisciplinam
desit perfectio, luceclariusconstat. Secquiaomne pertinens, nisi in laudibus regum autimperatorum
datum optimum, et omuedonum perfectumdesur- scribobat? Dequoruni numerosa mullitudine illud
sum est descondens a l*alre luminum {Jac. i), quo- mihi ocourrit, quod vir gravissimus Tullius in li-
ties inaliquo Deigratiam proedicainus, ad ipsum bris De republica scripsit, scilicet principera civi-
sine dublo largitorem tota laus ipsa refertur. Scri- tatis gloria essealendum, et tandiu stare rempu-

ptura est Laudale Dominum in sanclis eju!,{PsaL

: blicam, quandiu ab omnil)us honor principi exhi-
cr.). Qtiodsi opponatur, sanctos post hancsolum- jamque noster iste
berelur. Sufticiant ista invidite,
modo vitam deliere laudari, nos e contra referimus C sanctissimus erubescens, dominos et Patres nostros
ipsum Uominum Christum .loannem IJaptistam ad- debitis laudumprtEConiis revcrenter a nobis excoli
huc in carne viventem laude prsecipua commeu- atque honorari permiltat.Namqui bene laudabilis
dasse(3/a///(. xil.Nalhauaolquoqueadsevenientem est, nunquam de virorum laudabilium laudibus
verum sine dolo Israelilam vocasse [Joan. i). Item irascetur.
legimus Paulum aposlokim discipulos vel coapo- Adversus Barbarum.
stolos suos multolics summis laudibus extulisse. Barbare crudelis, homo bestia, livida pestis,
Ipse etiam dixit Ilonore inviceni prxvenienles
: Carpere qui laudes Petri Venerabilis audes,
{liom. xn) et, cui honorem, Jionorem [Rom. xui).
; Non habeo mirum, te nobis frendere dirura.
Sulpitius Severus, beatis.simo adhuc vivente Martino Nam quod sic sievis, proprium solet esse Suevis
multa de virtutibusejusscripsit. Celeberrimi Patres More tuoe gentis de nostro carmine sentis.
Ecclesiae, Augustinus, Hieronymus, Ambrosius. Quid laus, quid carmen,quid vitfe dulce levamen,
Pauliuus mullis sesealterutrumlaudibushonorant. Quidpax, quidpielas, quid virtus, quid sit hone-
Kx quibus etiam beatus Pauliuus jam apud Nolani [stas,
Campanise rehcta steculidignitate presbyter etmo- Barbare, tu nescis, ideo livorc tumescis.
nachus, in laude magni imperaloris Theodosii li- Q Ergo tace, Cymber, ne te meus obruat imber.
brum elegantissimum legitiu- conscripsisse. Sido- Si non desistis, non solum versibusistis,
nius vir eruditissimus, et ardentissimi ingenii, ex Sed multis libris indicam prielia Cymbris :

pr.iefecto et consule antiquus Arvernorum episco- Et genus omne tuum luet impia crimina tecum.
pus, quanlis pra^coniis omnes pene sui temporis Epitaphium Gelasiipapse secundi.
illustres viros eilerat. epislohe ipsius tam in metro Vir gravis et sapiens aotu, verboque Joannes,
quam inprosaelegantissimai iutelligentibus testes Cum prius ex monacho pro muUa strenuitate
exisluut.Sed et inclytus marlyr Cyprianus. quibus Archilevita foret, et cancellarius urbis,
laudibus vel papam Cornelium, vel Celorlnum le- ad sidera rapto,
Preesule Paschali meritis
ctorem, aliosque sanctos adhuc cum diabolo et Prcemeruit tandem sacram concendere sedem,
mundopugnantesin suisepistohsprosequatur, cla- Dignus post primum Gelasius esse secundus.
rum est. Fortunatus etiam noster Pictaviensis sive Sed quia rege fuit non prsecipiente levatus,
 .

59 PETHI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX. 60

Horrendum frerauit princeps, etfilia dulcis A matrisque tuae specialis, apud te

Ecclesiee,

More suo profugum suscepit Gallia Patrem. ad superos, in te requiescit humatus.

Transiit
Silicuisset (pro certo crede,) sub ipso
ei Nec minus hic etiam felicem credimus ilium,
Virtus, et pietas, et iionestas cresceret omuis ;
magno pro munere Christus,
Cui dedit ipse pius
Et pax Ecclesioe toto floreret in orbe. Ut monachi monachum, Patrem quoque pignora
Nam rapuit mors atra virum, cum pontiiicatus [chara
Vix ageret primum pastor venerabilis annum. Jugiter aspicerent, laciymisque rigando sepul-
Bina dies jam restabat, cum Cluniacensi [crum
Dormiit in proprio Romani juris asj-^lo. Sacris in precibus specialem semper haberent.
Hic igitur posltus dilectos inter alumuos,
Epitaphium Adefonsi episcopi.
Cum Patribus sanctis requiescit et optat ut orbis
;

Conditor, et judex veniat quandoque polenter, Trbs est HispanaB regionis, quam Salamancam
Et cineres lapsos in pristina membra reformet. Indigenae dicunt, hanc ordine pontificali
Feiix inde nimis semper Cluniace manebis, Rexit Adefonsus, tumulo praesente sepultus
Quod Pater orbis apostolicusque, summusque sa- Qui de concilio Remensi dura remearet,
[cerdos Hic finem fecit pariter vitreque viceque.

EJUSDEM PETIU EHSTOLA

AD DOMNUM PETRUiM ABBATEM CLUNIAGENSEM.

Reverentissimo domino ac dulcissimo Patri suo
PETRO sanctae Cluniacensis Ecclesias abbati, petrus
Pictaviensis peccator et inttrmus
quid optimo Patri devotissimus fihus.
Vidi, Pater charissime, inspexique libellum stu-
diosius, qui vix aliquo temporisintervallo de manu
mea recedens, quanto frequentius legitur, tanto
amplius legentis animum trahit :quanto subtiiius
discutitur, tanto dulcius sapit. Et,o scriptura,
B ter illustrari sciremus, hominem pene adhuc pri-
maevum, et (quod mirabiUus est) nostri sceculi aetate
monachus, quid- quo funditus intermissa et emortua cernimus stu-
dia Utterarum, tanta comprehendere potuisse, ul-
tra quam credivalcat. miraremur. Nam, ut dedivi-
nis litteris taceam, quas utrumque Testamentum
memoriter reUnendo, id promptu seraper habetis,
quis unquara PlatosubUlius, quis Aristoteles argu-
om- mentosius, quis Cicero pulchrius aut copiosius al i-

nifaria laude dignissima ! quae, ut Flaccus ille quandoquidquamdisseruit?Quisgrammaticusins-

ait: tructior, quis rhetoricus ornaUor, quis dialecticus
Judicis argutum nusquam formidat acumen tortior, quis arithmeticus nuraerosior, quis geome-
(HoRAT. Deart,poet., vers. 364). musicus canUIenosior, quis
tricus regularior, quis
fons sapientiae, fons eloquentiae, fons eruditionis, astronomicus perspicacior exstilit ? Sed et si de
omnes ingeniorum nostrorum lucernulas subito sancUs Patribus aliquid dicere audeamus, vos ab
coruscantis eloquii fulgore reverberasti. Ego certe C unoquoque quatuor fluminum paradisi, quae post
mehactenus aliquidscire putabam. Jam vero, vir sanctos evangelistas, totura orbem irrigant, ahquid
disertissime, non solum mei similes, verum etiam siraile reportatis, quia cumHieron^-mo velox, cum
omnesnostritemporis,qui velvalent, vel sealiquid Augustinoprofusus,cumAmbrosioprofundus,cum
valere pufant in litteris, in vestri comparaUone quid Gregorio clarus incediUs. Expergisciminiergo, vir
sumus? Vereegocumvestralucidissima, sapientis- eloquentissime, et tidelibus conservis doctrinae ci-
sima,etargulissimadictarespicio, acdeindeadmea baria, quibus certe cunctis decessoribus vestris
inepta, puerilia et insulsa recurro valde quod me non solum loquendo, sed etiam
plenius abundatis,
aliquid unquara scire putaverim, erubesco. Et qui- non nobis
scribendo, erogare studete. Ita quippe
dem noverara jamdiu es(, universis Gallia^nostroe solumraodo, verum quibusque remotissimis nec
philosophis, his maxime teraporibus, quibus ad prcesentibus tantura, sed et futuri lemporis Chri-
occasum cuncta ruunt, sed et ipsa studia, vestri stiauis mullum prodesse valcbitis, si more Patrum
acumen ingenii prseminere. Verum ex quo prjsfa- vestrorum, prout vobis Spiritus divinus suggesse-
tum colicem vidi, non raodo istis, quia parum rit, in sermonibus, in epistolis, diversisque tracta-
est,vestram excellentiam prsefero, sed et quibus- tibus, tam prcEclari raonumenta ingenii postero-
queanteriorum teraporumperfectissimiscam com- p, runi memorice relinquatis. Ad hoc enim sublimi
parare non dubito. lla quippeomnium liberalium Ecclesiae suae specula sanctitatem vestram provi-
disciplinarum scienli;im vos assecutum videmus, ut dentia superna constituit, quatenusper viam Sion
nisi al) illo, perquem dona scicnli.-n unicuiquo dis- ad imtcrnae Jerusalem gaudia festinantes, ab infe-
tribuunlur, cor vestrum occulta inspiratione jugi- stanUum Babyloniorum incursionibus defendatis,
 . ;;

61 EPISTOLARUM LIB. L 62

omnesque viatores erraticos,ad vioe regife semitam, A mus, jampridem mortui in suis sermonibus vivant
tota die et norte non tacendo, reiiucere valealis, et cum corporaliter non videantur, spiritualiter

Dale operam, o magnum noslri soeculi decus,

igitur quotidie praBsentiam suam nobis exhibeant. Verum
o clarum sidus raundo divinitus ortum, ne credi- quid facio ego, majestati vestrae taha persuadendo,
tus vobis thesaurus inutiliter lateat, sed magis ma- et quasi rem difticilem vel alienam a person<i5 ve-

gisquo nummulariis erogalus, perquc veslram in- strse ofBcio, verborum superfUiitatibus extoUendo

dustriam ccntuplicatiis, nobis et vobis sublimem ciim scribendistudiumspecialiprferogativaClunia-

immorlalitatis gradiim acquirat. Scio me valde senses abbates a temporibus antiquis obtineant ?
^emerarium esse, qniataliter exhortari vos audeo, Nec certe solaauctoritatecompellunturutscribant
sed ignoscat milii serenissiraa pietas, de qua mul- sed et si non fecerint, sicut degeueres, multuraque
tum prcTesumo. Nam quia Pater amantis?ime, ja- patriae form;r dissimiles, necesse est erubescant.
ctantiam omni sludio declinatis, non mcdiooiiter De quorum Patribus gloriosissimis solus ille pro
. timeo, ne forte quasi sub hac intentione nimiura exemplo nobis sufticiat, qui et prima civitatis no-
latere velitis. Providendum est, vir discretissime, str<H fundamenta locavit, primusque tantfe reipubli-

ne dum laudari ab hominibus nimium fugitis, ea cre princeps, primus tanti ccenobii Pater, primus
quibus a bouo patre familias lideUs ille servus „ tantorum in Chrislo fihorum genitor et nutritor
evangelicus pku'imum laudari merebitur (Matth. esse promeruit. Odonem dico beatissimum, vitm
xxv), omittatis. Considerate, obsecro, quia sancti sanctitate prcecipuum, doctrina et miraculis glo-
Palres hnjusmodi occasiones inveniendo
noslri quoniam non solum apud nos sed et
riosuiu. Qui
nihil olim scripsissont, sed quamlibet bonam vitam per omnes pene Latinilatis ccclesias, maxime ob
inerti silentio transegissent, procul dubio nec tan- istiusmodi studia celeberrimus esse dignoscitur
tos Deo populos acquisissent, ncc apud nos modo cunctis sKCcessoribus suis hujus ofEcii gratiam
tam celebrem, dulcemque memoriam habuissent. jurc haeredilario transmisisse suoque principio
Scribendo autem, et Deo placere moruerunt per quasi dedicasse videtur. Quod si quosdam eorum
duplicem Iructumsancta; pr;iHiicalionis. et cunctis niliil penitus scripsisse objicilis, excusatur Heimar-
post se venientibus excmplum proBbuerunt piae imi- dus cum utroque Hugone
quibus videlicet illa
:

lude est
tationis. quod tantum sui amorem fide- eruditionis perfectio defuit. Excusatur Maiohis,
liuuicordibus impresserunt, dum in eis Deus lo- quia fortassis ad hoc vacuum terapus non habuit.
quens alteuditur, et doctrinasancli Spirilus hono- Vos autemquam excusationemafrertis,qui, si istis
ratiu'. Fit autem divina gratia mirabiliter operanle, compareniini, solus inter eos linguam habetis ?
ut dum charitatem Dei legenlium vel audientium Orante pro me beatitudinera vestram Deus miseri-
raenlibus accenduut, ipsi eliam apud fidcles Dei cors et omnipotens hic et in c-etcrnum custodiat,
causa amoris ejus amabiles et tiesiderantissimi domine sancle, meritoque venerabilis et dilcclissi-
existant: quodque pia jucunditate adrairari possu- me Pater.

fi)
PETRI VENERABILIS
EPISTOLARUM LIBRl SEX (2)

(Btblioth. Clun. 621.)

LIBEll PRLMUS.

KPISTOLA PRI.M.V. D humilis Chiniacensium abbas, dcvolissimx hu-

Siwimo Ecclesix Dci Paslon, cl nostro spcciali Pa- militatis obsequium
Iri dontino })ap,v Ix.nockmio {"X) fralcr Pi^rius, Doiniuus Uurtlegalensis archiopiscopus (ij inter

aNDUI£/E Clil' ;SMI NOT/E

(1) Pclri Vencrabilis. Pelrus liic .\rvoruus n<a- chus cnira Pictaviensis, Petruset ipsenomine, cu-
tiono, seil qua de faiuilia creatus nou liquet. .Mona- jus opuscula quKdam exstant in hac bibliollieca,
patrera
(2) Epistnlarum Lib>'isex. Harum epislolarumsc- mus juxla fidem
tostimoniura Chronici Clunifi-
et
riem ;ic dispositioncm onlini suo geuuino restilui- ccnsis. Operaomnia Potri Venerabilis in epistolas,
sermonos
Domino papx Innoccnlio. lUijus nominis se-
(.'))
(4) Dominns V>urclcijalensis archiepiscopus, Gau-
cundo, qi.i electus est anno li:!0 et ad quom t<'o- fiidiis, ad quem ep. 12, lib. iv, ubi plura de eo.
pius alias scribit libris. i, ii, m et iv.

63 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC
cffitera non ignoratis,multo A transitum fecit, et de prosperis successibus vestris
iDona sua, quee et ipse
erga vos fervens amore, per partes nostras nuper nos non minimum lcetiiicavit. Et quoniam ob refor-
patrem ejus divum Mauricium cognominat
negyrici, quem illi dixit, versibus
Nonne Arvernorum clarissima
Exstitit, etpatrix lumen, honorque sux
Divus Mauritius'^ qui^m nostra Aquitania raptum
Deflet adliuc, eum quo decusatquepotentia gentis
Tota sepuUa foret, nisi quod generosa remansit
Progenies, in qua veluti iranfusa relucet
Nullo dissimilis patrix virtutis imago,
Nec ab eo longe receditauctor Chronologise Clu-
niacensiuraabbatum.oum ait Hugonell positres
menses defuncto, electus est vir vitx venerabilis di-
lectusdomnusPetrus, coqnomento Mauricii, nohilis
genere, Arvernia oriundus Unde sine dubio corri-
,. ^
•
X Mi ir •x- •
xo
.
gendi veniunt, et^ille qui Maturitmm^,et Papuuus g Q^sarRaronius inAnnahbusecclesiasticis,Papirius
Massonus, qui Mauriacenum, velut a Mauriaco Ar-
vernife oppido, nuucupant sed utrum hoc ejus :
Mauricii cognomen, quod illi nunc primum resti-
tuimusadveterum S. Mauricii inArverniaconutum
genus referendum sit, pronuntiare nobis non licet,
cum utique vir doctissimus, et de antiquitate Gal- abundassenonsolumloquendOjSedetiamscribendo
hca bene meritus .loannes Sauro Arvernia^ et ipse
aluranus ac lumen, et nobiU Monboisseriorum san-
guiue satum illum asseverare uon reformidet, ac
gentilitiis etiam ipsorum stemmatibus adnos mis-
sis contidenter ejus effigiem decorave persuaserit.
Quod certe melius adhuc, imo peroptime conveni-
ret ei, si priraos illos et antiquos Monboisserii vel
dominos, vel ut in Chronico Cluniacensi legitur, do-
micellos, aut Mauricios olira cognorainatos, aut
sanctiMauricii comites fuisse palara esset. Ut ut se
res habeat, patrem ejus cognomine solo notura,
Celsinaniis ArverniaBraonasteriopostobitum sepul-
tum fuisse matrem vero, nomine Raingardara,
;
posteaMarciniacisanctimonialisvelamenaccepisse,
laudabiliterque vitae reliquum ibi peregisse, disci-
tur ex epistola 27, lib]'i secundi. Ex eorum conju-
gio reraanserunt octo liberi, quorum unum Otto-
nem vocat Petrus Pictaviensis, cum dicit
Nec facile advertas pulchra de conjuge natos,
Tam sunt egf^egii, morumne an
Feceril haeredes senior Mauricius, atqui
Yivere tolus adhuc in fratribus Otto videtur.
Ciimque eadem pietas, vlrtusque simillima patri
In septem reiiquis miro splendore mtescat.
Tu to.men inter eos, dux nosteret inclyte pastor.
Splendidiiis rutilans, ut caetera lucifer astra.
Clara lui generis radiando sidera vincis.
Rehqui illi septem fuerunt, primus, Ilugo, cujus
mentio lit Ep.istola 39.Libri vi. qui et ipse filias
duashabuitMaroiniaci cum avia Haingarde Sancti-
moniales, nempe Pontiara et Margaretam. Secun-
dus, Pontius, qui memoratur Epistolis 16 hbri i, et
17 libri secundi :quiquetandem Vizeliacensisabbas
etfectus est, ut ex epistolis 4libri tertii, et38, libri
sexti patet. Tertius el quartus,JordaRuset Arraan-
nusmonachi,dequibusepistolal7libri secundiagi-
tur. Quintus et sextus Eraclius et Eustachius, qui
Ponlii Vizeliacensis abbatis germani vocantur epi-
stola4libri tertii quorumque priraus, scilicet Era-
clius, qu»ra et aliquidicunt Heraclium. primo Lug-
dunensis canonicus exstitit, ut epistola quintali-
Lri quarti docelur, etex canonicopostea factus est
archicpiscopus itidem Lugdunensis, quemadinodum
alibi plenius oslendcmus secundiis autem. videli-
; culabantur discipuli caput magistn, suggebant
cel Eiistachius, unicus quantum ad sxeulum perti-
net, carnis Petri frater remansit.ut in epistolati,
libri sexli manifeste declaralur. Septimus demum
ipse Petrus, abbas Cluniacensis i\, de quo pr^ter
raonachum Pictaviensemejusnotarium, D. Rernar-
dum Clarevallensem, Suggerium S. DionysiietPe-
trum Cellensemabbates, quorum ad illum, etillius
: ,
IX. 64
ANDRE^ CHESiNlI iNOT/E.
his pa- ad eos epistoLie plures reperiuntur, agunt adhuc In-
:
noccntias 11. Pontifex Rom. indiplomatibus variis,
Qloria quondam auctor tractatus De reliqniis S. Stephani protomar-
t,yris. Cluniacum dehitis, RobertiH dcMonte in sup-
plemento Sigel^erti versus annuui lloS. Mattha;us
Paris iuHistona Henrici II, Anglorum Regis, Hen-
ricus de Gandavo, lib. De illnstriinis eccl. scripto-
ribus. Nicolaus de Clamengiis cantor Haiocensis
epistola ad Galiotum de Petra Mala, Joannes Tri-
themius lib. u, Virorum illustrium ordinis S. Be-
nodicti, cap. 123, ct libro de scriptoribus ecclesiati-
:
cis, Guillehnus Paradinus lib. n Histor. Lugdun.,
cap. 3o. Micolaus Vignerius in Chronico rerum
Burgundionum,ChonradusGesnerusinBibliotheca,
Antonius Possevinus tomo III Apparatus sacri,
. • •
Massonus in Annalibus Francorura, ArnoldusWio-
nius in Ligno vit« et ad Martyrologium raonasticura
Benedictinum, Renatus Chopinus in Monastico, et
alii. ^erum universalis atque mirabilis elogiura
doctrin0e,quacuuctiscuradecessoribus suis plcnius
testatarPctrusPictaviensis.nequaquamhicomittide-
hel. QuisunquamPlafosubtil,ius,\nqaHidem Petrus
ad ipsum scribens, quis Aristoteles argumentosius,
quis Cicero pulchrius aut copiosius aliqnando quid-
quamdisseruit ? quis grammaticns instructior, quis
r lietoricus or7iatior ,quis dialeclicus fortior ,quis ari-
thmeticusnumerosior quis geometricus regularior
,
quis rausicus cantilenosior. quis ast^^ononiicus pers-
picacior exstitit ? sed et si de sanctis Patribus aliquid
dicere audeamus, vos ab unoquoque quatuor flumi-
num paradisi, qux post sanctos evangelistas totum
orbem irrigant. aliquid timiie reportastis, quia ciim
G Hiernnymo veinx, cum Auguslino profusus cum
Ambrosioprofundus, cum Gregorioclarus inceditis.
Vitam quoque pietatem, sanctitatera, et alias ejus
virtutes copiose satis refert Chonicon Cluniacense,
sed post Radulphum tantum monachura, ejusdem
discipulura, qui etinepistola quadara de ilhus obi-
tuscribit ad papam Adrianura IVinmodum quise-
divitiarum quitur: Recessit antem sanctusiste ilta hora de cor-
pore qua credimus Dei Verbum natuni de Virqine
matrc el bene hanc, ut ascenderet, lioram eleqit,
:
qui nato descendenti luaniiiter seniper servivit.Nas-
centeergo Chrislo virginede Virgine matre in ter-
ris, Pelrus virgo assumiturin ccelis.ut qui gaudium
singulis Nat.ivitatis devote celebraverat cum pere-
grinis, quandiu vixerat, modo et hora ejus nalivi-
tatis reciperet fructum devotionis in sede xlerni-
tatis. Factum est autemmagnummiraculum in hac
dissolutione, quia sicut sanctus migravit a corpore,
ulnuilum fteref impedimentum officiis matris Ec-
D cLesice, dicta iitania ab episcopo, etfinitis orationi-
bus defertur sanclicorpus ad locum ubimortuorum
corpora lavabantur, et ibivestimentis nudatus, glo-
rificati hominis qratia cunctis videntibus et stupen-
tibus apparebat. Erat enim vitro purior, nivecan-
didior, mirabiiiquadampulchritudine cceleste cor-
pus terreno adhucprxsiqnans. Quis credcret illam
carnem cilicio aliquando fuisse tectam, jejuniis af-
fLictam, mcdUationibus attenuatam, vifiiliis mace-
ralam ? Erat jam quasi in quadam futurx glorix
transforniatione splendidissimum, sinc macula el
ruga, donnrum cxleslium prxsagium fercns. Os-
aquam qua lavabatur.etunusquis/juequod loterat
rapiebat, etc. Quare ct Martyrologium monasticura
Benedictinum inter sanctos illurareponerenon ve-
retur, ac illi festum diem tribueread viii, Kal. Ja-
nuar, his verbis, Ciuniaci natalis sancti Petri
Mauricii abbatis, doctrina el sanctitate ciarissimi.
Venerabilis dicitur et a Erederico imperatorein
65 EPISTOLARCM UB. I. 66
mandam pacem DeitolamvosoperamiQi- A nihil aChristo, qu;E omnia in te uno habemus, se
Ecclcsife
pendere, omnc studium adhibere, nulkim laboris parare poterit. Sit ubicunque occurrerit habitatio
periculum rcnuere retuht, motus sum animo ad vestra, manebitubique vobiscum obedientia,etde-
vobis scribcndum, quia corpore non poteram ad votio nostra. quoniamet secundum poetam,
collaborandum. Doleo quidem,etnon^parum,teste Veiosque habitante Caniillo,
iho quem faUerenonpossum, contristor, quodsine Illic Roma fuH...
me labores tantos hoc raaxime tempore toleratis, LucAN. Phars., lib.v, vers. 28-29),
sed fiagililas cerei VHsciili mci tanla est, ut sicut, et Petrus in carcere, Clemens inexsilio, Marcellus
ScEpe e.xpertus sum, ad Italieesolespriuspenecoga- in catabulo, non minus quam Lateraiii Ecclesi;e
tur liquescerequamincipiatapparere.Vidistisipse, praefuerunt, et oves Christi eis ut veris pastoribus
qualiter hac de causa uupcr apud Pisas et vobis obedierunt- Kecordamini Ecclesiamsemperlabori-
inutilis, et mihiipsi importabilis eram, ut nisi cito bus crevisse, passionibus multiphcatam esse, tole-
recedere festinassem, vitamsimulct negotiatermi- ranlia cuncla resistentiaevicisse. Adaugeat vobis
nassem. Ka sola et tola ('ausa est, qu£E me tandiu spcin perfecloevictorifE, ipse jamelapsus numerus
vobis abseutem facit. Quaj siautremoveri,aut tem- annorum,quiaquiperseptemaunos felicitercoalra
perari utcunque posset, niiiil medereliquoa paler- g Deiadversariosdimicastis,inoctavaressurectionis,
nitalis veslra^. vestigiis aveilere, nulli casus hlium a velut post deviclos inferos, Alleluiacantabitis, et
paterno latcre abrumpere pr<'evalercnl. Interim quod Ecclesia quae post Ghristum suum de torrente in via
possum facio, ct his lilteris charitativa pr;esum- bibit, propterea exallabit caput {Psal. cix).
plione, etlihali devolioneadmoueo, utEccIesireDei EPISrOLA II.

onera, qucenoslrisdiebus non humana. sed divina Sincjulariter venerandoelspecialiter ampleclendo,

censura humcris vestris imposuit, viriliter suppor- domino et Patrisuo U\ttuxo Albanensi episcopo

tctis, ncque quantalibet laborum diuturnilate fati- (5), F. Petrls humilis Cluniacensium abbas, sa-
gemini, quoniam qui in vobis solo spiritu suo uni- Lutem, quam promisit Deus diliyeyitibus se.
versam Ecclesiam univit,ettotumpcneorbempedi- Audiens nuntios veslros, legens iitteras vestras,
bus vcitris subjccil. pauoissimos, qui supersunt, agnoscensindeficientemerganosamoremvestrura,
iuimicos subjiciet, et, nomen (.atholicum super erubesco quodnihildignumtauto airectuicompcn-
omne nomcn h(«eresura et schismatum, ut assolef, sare vodeo,nihiItantae charitatisufUciensretrihuere
altollet. Unde constantei-, uthactcnus, vos habete, rae posse cognosco. .Nihilp!ane,quia, etsiuniversa
quoniam nunquameircctu frustraripotest ca oratio nostravol)isimpenderem,uecsicdignarependerem.
qua Christus pro Pctro oravit,utnondchccret hdes Ut cnim Salomon aitin Canticis Si dederit homo
:

cjus ; sed potiusipse lapsos erigeret, trepidos con-
fortaret, dubios confirmaret {Luc. xxn). Habetis
cum Deo commissa. et me in
tota Ecclesia vobis a
membris Chrisli ullimum, veslraraque pariter Clu-
niacum, quiquandiu fucrit spirilus in naribus no-
stris, ad obediendum. ad collaborandum fortassis
etiam ad commoriendum parati erimus. .NuUacerte
mutabilium rerum permutatio iios mutare. nuUa
varietas variare, uihii nos a paslore, nihil a Petro
07tinemsubstantia}n domus suoeprodilectione, quasi
nihildespicet eam [Cant.wn). Nihilestergo quan-
lum ad istudomnequodhabeo, etideonihil inistis
mcritis vcstris condignum invenio. Est tamen ali-
quidquodnon nihilesse videatur. Si charitate non
ticfa diligens diligatur, hoc certe tam magnum est
quammagna etipsa charitas est. Hanc reverenticE
vestr;e, proiit valeo, infegro corde rependo : unde
jam aliquid vobis retribuisse confido. Statum no-

ANDHE.i: CHESNEI .NGT^.

diplomate qiiodam his verbis, Ob reverentiam nos quoqneregia auctoritatecorroboramus.^i\\oQ.

etpelitionen dilecti noslri 1'elri Venerabilis Clu- quidem cognomcntumpar illicum VenerabiliBeda
niacensis abbatis, statutum donaiionis quod CLu- D doctrinee pietatisque existimatiopeperisse videtur.
niacensi EccLesise de Balmensi cxnobiocolLatum est,

sermones, et tractatus dividit monachus Picla- Chronici Cluniacensis auctor, qui et sex tantum me-
viensis ejus notarius. cum ait A"er prxsentibus
: morat, et quot unusquisque comprehendere de-
tanlum, sed ct fuluri lemporis Chrislianis muL- be;it epistolas annotat. Unde et nos ejus fidem ac
tttm prodesse valebitis, si more Patrum vestro- tcstimoniuin probantes, ob codicis manuscripti
rum. prout vobis Spirilus divinus sugqess>:rit, in defectnm, illarum omnium seriem ac dispositio-
scrmo7iibus, in episloLis, diversisque tractatibus, nein hactenus a Petro de Monte Martyrum et ipso
tatn prxclari monumenla ingenii posterorum me- Cluniacen^i monacho. qui primus typis e.xcuden-
mori(c relinquatis Adhoc enimsubUmi EccLesix sux
. (ias curavit anno 1529, interpolatam, ordini suo
specula sanctitatem vestram providentia super- vero ac genuino restituere conati sumus. Quod
na constituit. qualenus per viam, Sionad xteimx utrum recte, qui ms. possident, optimedijudicare
UierusaLcm gaudia festinantes,ab infestantium Ba- potcrunt, et si qiiid aliter digestum compcrient,
byLonioruin incursibus defendatis, omnesdue via- nos monere, si lubef, non gravabuntur.
tores erraticos ad viic regix semitam, totam die et
nocte non tacendo, reducere veleatis. Epistolarum (5) Matthxo Albanensi episcopo. De familia Clu-
autem merainit et ipse Petrus Epist. 3o libri iv, et niacensium, ad quem etiam hb. n, epist. 11, S.
prasfatus ejus amanuensis epistola, 7 libri sexti. liernardus epist. 21, et de quo ipse rursus fu-
Sed quot libris dislincteefuerintab eo, docet unicus sissime hb. ii, Miraculorum, cap. 4, 3, G, et seqq.
 67 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 68

strum, super quo sollicitam dilectionem vestram A quodeisfestinantibuset nobis occupatis tuncman-
aguovi, a benigno Salvatorebenigne atque pacifice dare nequivimus nunc litteris praesentibus intima-
disponi noverit, praeter quod Hispania morte regis mus, Domnus Trecensis episcopus (6), ut nostis
Aragonensis novis motibus turbata, quibusdam charissimus noster, paratusest, ut dicit, dare nobis
monasteriis nostris consimilem perturbationem mi- in Ecclesia suaunamprcTebendam(7)^sicut Camoti
natur. Reliqua per fratres nostros Petrum et Be- vel Aurelianis antiquitus datse sunt (8), ut x'ed-
roardum domno papo?. vobisque notafecimus. Sed ditu illius multa, quam non ignoratis. Cluniacen-
ANDRE/E CHESNII NOTJ-:
(6) Dovinus Trecensis episcopus. Hato, vel ut alii S. diaconoru))i.
Pel7'i. D7'oco7iis
scribunt Alo, monachus et ipse Cluniucensis, ad S. Tegerii, Felri, Guerrici, Uildui7ii subdiaco-
quem idem sfppe postea norum.
Paralus est dare Jtobis in Ecclesia suaunam
(7) Actum T7'ecis in soLe^nnicapiluLo, a^inoab Incar-
praebendam. Et certe dedisse constat ex duobus ej us- 7iatione Dofni7ii M4o.
dem Hatonisdiplomatibus, quorum unumjam des- Gibui7ius c-anccLLarius scripsit et recognovit.
cripsimus pagina 1407 hujus Bibliothecai alterum : Verum postca Steplianus abbas Cluniacensis,
iC Chartulario Trecensis ecclesice depromptum. et pnebendam illam HenricoTrecensi episcopo. prai-
/ beneficio viri docti iMcoIai Camuzatii nobis exhibi- fa(;i_^que Trecensis EcclesijB capitulo, consentiente
tum, sichabet Innomine sancix etindivnlux Tri-
: B Theobaldo Cluniaoensi priore, reddidit;ct in re-
nitalis, Hato divina miseratione lYecensis Eccle- compensatiouem Hearicus comes Trecensis dedit
siceminister humiLis, omnibus Catliolicee matrisEc- Ecclesiffi Cluuiacensi iu annuis reditibus au libras
clesix filiis in perpetuum. Amicis Sponsi. vicariis Pruvinenses, ut ex sequentilnis etiam archivorum
Jesu C liristi hoc potissimum incxunbit, hocprce onmi- Ecclcsia^"- Trecensis instrumentis palam est. hi no-
bus est nccessarium,ut sponsam Agni immaculuti- 77iine sanctxet individux Trinitatis, ego Stephanus
quani sanguiiie proprio sibi vindicavit, quibus pos- CLu7xiacensis abbas, ve^ierabiLi Uenrico episcopo et
sunt modis confovendo studeant creditx dispensa- Trecensicapi(uLo,eoru7nquesuccessoribusi7ipe7'pe-
tioni^i honorificare ministermm. Eapropter cum tuu7n. Dignum est, et officio xquitalis C07ive7iic7is,
Ecclesia Trecensis in diebus sacerdotii nostri, L7'ansactionesetpacla transige7itiu7nvolu7i-
defectu et indigentia servilorum suorum miserabi- totibus constituta, nep)'Ocessu te)7iporis m
obLivio-
liter esset attrita, pie compassi fuimus, non sine 7ie77i deve7iia)it,fi(Leico77imHtere Litiera7'U77i. Eap7'o-

multo mxrore,non sinemuitacordisangustia. An- pler prxbendam qua))i CLuniacoisis eccLesia i)iec-
tiquaenimfamosiorisEcclesicenobilitasdota eratin cLesia veslra habcbat, vobis assentiente capitulo
contemptum, gloria in confusionem, filiorum fre- [co7iventu]7iosl)'o concedir/ius et do7ia7nus et redcLi-
,

quentia, super quorum assiduitate jucundnri con- 771US absque 07n7iirecLa7natione Libere pe7'petuum m
sueverat, versa erat in soliludinem forinsecus qui- posside7i !a77i, el cui voLueritis assig7ia7ida77i. Vir
dem quoshabebat canonicos, non quceDei, sedqux au(e7n nobiLis, et EccLesix Dei speciaLiter devotus
suaeranl quxren.tibus,debiti servitii honorevi matri Henricus TreccMsis comes PaLatinus dedU Ciunia-
sux nequaquam reddentibus. Participato itaque C coisi EccLesix In eleonosijnam in annuis reditibus
cum sapientibus personis consiho, post muUas et a duodeci77i Libras P7'uvine7isis mo7ie(x ut)'ique Ec-
compluribus annis protractascanonicorum nostro- cLesixLiberaLiterp7'ovide7is duni,e( T7'ecc)i-
rumpostulationes, statuendo, statuimus assentien- sis eccLesiaprxbendam sua^n 7'ecepit, et CLuniace^isis
tes quod fecimus confirmante religioso ac venerabili propterhoc7iihiL ami((it,imo et metius de beneficio
viro Alberico Hostiensi episcopo, sedis apostolicx C07)vniuiiter consequitur, quodet f/mctuosius et sibi
legato utqui de cxteroin Ecclesia nostra canoni-
: C07igruc7itius esse 7i07i dubitet. Re(ribua( ei qui
carentur, nisi ad Ecclesix serviiium stalionarios re(7'ibuere polest, e(quii)i ciiusa,i)no et causaest,
seipsos exhiberentnihiLdeprxbendali beneficio prx- Do)ni7iusDeus. Neauteni 7iihil 77iutare(urveLdepe7'i-
ter20soLidosannissingidisacciperent,excepLisdu7i- ret, sigiLLo7iost7'omimirecuravi77ius, etc. Actiunest
taxat CLuniacensibus, quibus ad prxfati legati peti- hoc a7i7io ab Inca7'7iatione Do)7i)7ii 1 104, 7'eg7iante
tionem in EccLesianostraprxbendamcoticessimus. Ludovico, Francoru7n rege; a7i7io xxxi, reg^ii ejus.
Prxtereo adjiciendio adjicientesprohibuimus neun-
quam uLterius quacunque occasiane veLpro quaLibet 171 7iomine sanctx et individux Trinitalis,
persona de communitate fratrum singularis fieref, Ego Theobaldus C Luniacensis p)'ior, et totus ejus-
veLdareturaLicuiprxbenda.Uocautemtolumutnon dem EccLesix conve^itus. Ue^irico Dei grada T)'e-
soLuminterprxsentes, sedetiam apud futuramposte- censis EccLesix voierabiLi episcopo, et toti ejus-
rilatem ponderis suitenorem irrcfragabiLiter obtine- cLe))i capituLo in perpetuimi Quon eam quide))i
.

ret: auctoritatc Dci, et dominiLegati, et nostra, voce tra7isige)i(iu)n pacia e( convoidones ne oblivio)ie
propria, fratribusuniversiscorde et ore consentien- D possi7i( deLe)'i, Lit(e7'is et sigilLis gaudet i7isig7iiri,
tibus,anathematissententiamineos projnuLgavimus, et sic 7'a(u77i credit csse quod (cne(. Nos id
quiquocunquetempore,quocunquemodo, {quod pie- quod donmius abbas Cliniiacoisis S(epha7ius
tatisintuitu decrevimuspermutarcnt,aut, [quodab- precibus pii et glo7'iosi co77ii(is He77)'ici de prx-
$it!),in irritum revocarent,saLva nimirum aposlo- be7ida, qua))i habebamus i)i eccLcsia vestra, fecit,
licx Majestatis reoerentia. Prxsentem ilaquepagi- vidclicet quod eiu)! vubis reddidit, cui voLueritis
namadnostrxconstitutionismunitnentwnsigiLLocLo- assig^iandcnn, et lauda^nus et co)icedi)7ius, et
minile(jati,elnostroproprio,etcommunifratrumsi- confi7'77ia77ius et Licet co7itra co7isuetudine7n ec-
:

gilLo confirmantes roboravimus,subscriptis persona- cLesix nostrx, amore lamen co)nitis dicti, sigiLLi
rum qux inter fuerunt,et approbaruntnominibus. )iost)'i)nu)xi77iinercboramus.Quiaautem p)'ovide)itia
Signum Domini ALberici Legati suce discrelionis sxpe nomi7ia7idusco)ncs, ne preces
S. Hutonis episcopi. ejusnosi7iaLiquo gravareviderentur, apud Sanc-
S. TheobaLdi abbalis S. CoLumbx Senon. ta77i Margarcta)n de Campa^iia boieficium duodecirn
S. GuiLlermi de S. Martino librariun sicut ejus charta condnedu', eccLesix
S. Errardi de S. Lupo, et nos(rxsi7iguLisa7i)iiss(a(u>(redde)iclum,c(c.Ac(U7n
Uugonis de Criciaco abbatum es( hoc a)ino ICk) rcg)ia)i(e piissimo regc Frcuico-
I

S. BaLduini Noviomensis decam rum Ludovico.

S. (klonis prxpositi. (8) Sicut Ca7'noti el Au7'elianis a)itiquitus datx
S. Manassx,ile7nManassx, Odonis, Falco7iis ar- siint. De CluniacensiuminEcclesia Carnotcnsi pra?-
chidiac()7iorum, et benda rcperitur, et hoc Alexandri papte IV rescri-
Burdini, Guarneri, Slephani p^^esbijterorum. ptum ia Cluniacensi Chartulario, quod ex celeber-
69 EPISTOLARUM LIB. I. 70
siuro fratrum indigentia relevetur. IIoc si secnn- A vicesmeas litteris meis committo, ut per eas ex*
dum Deum fieri potest, rogo utper vos fiat. Sin au- pleam quod per me non valeo. Rogo igitur since-
tem, iiec totum inundum lucrari, quolibet aninia? ram erga me jam ab antiquo amiciham vestram, ut
periculo volo. Coastantiouspresbyter, Cluniacensis in negotio meum nonnisiex chari-
prajsentTfquod
hoatis, et antiqui schismatis auctor,cumulomalo- tate est) ipsamagis quam egocharitas audiatur,et
rnm priorumetiani recensperjuriumadjecit,et die probatie veritati magis quam mihiscribenti creda-
causandicum Stephano inpraesentianostra susce- tur. quod vos ex parte nosse
In partibus nostris,
pta, Qie inscio, sicut audivi, Pisas profectus est, ut existimo, sicrerum ordo mutatus, sic pax ecclesia-
solitis mendaciis curife nostra; judicium subterfu- sUca inter plurimos perturbata est, ut corporis
giat. Superquo per vosdomno papoeintimari peto. Chrisli membra contra se invicem insurgant, et ve-
neprebystero noslro judiciuin Ecclesice nostra?, a lul si digitus oculura eruere minetur, vel manus
quanil laesus est, subterfugereliccat.Nam si aliter pedem abscindere tentet, ita se inlestina discordia
fieret, et a tani vih persona tanlam Ecclesiara de- vastant, et nou tam gladiis quam odiis, non lam
formari permittcret, plusquam ad prcBsens dicere percussoribus quam cupiditatibus insectantur. Et
possim.Cduniacenses suos quodlamensalva maje- quod ampliua perversum est, minoribus majores,
statis ejusreverentiadictum sit, perturbaret. Abbas sujjdilis prielati,monachis episcopi, sic infesti sunl,
l>on*valIis (yjqnae juxta Carnofuiu est, cura quam- ^ utnon sicut pastores gregem pascere, sed sicut vere
pluribus honestis et sapientibus viris, ut asserit. secundum Evangeiium mercenarii {Joan. x),adla-
Cluniacum veniredisponit, perconsiliumsapien-
si nara tondendam, et lac emulgendum toto adnisu
lire vestrfelicenliamrecedendi adomnopapa impe- inlendere videantnr. Hajc querela cum multorum
trarepoluerit. Nostisenim causas, qnibus irretitus monachorum adversus niultos episcopossit.Ania-
diu a suis retineri nou possit. Unde et super hoc nensisfamenmonasteriicontraBiterrensem episco-
litteras sibi niitti precatur. Ue statudomni papaeel pnm(! !) nuperimporlabilem querelamaccepimus.
vestro,quemprosperari tamprocommuni utilitate, Quamsi per singulaexplicaretentavero, nimius vel
quam pro vestra roquic, avidissimc desidero, mihi forte tcediosus apparebo. Ad quod vitandum, ta-
quod est remandate,ut cognilisqucE circa vossunt cendi consilium assumpsi, pro universis, quse dif-
aut congaudeam, aut coUaborem. fusius enumerare potuissem, breviter deprecans,
EFiSTOLA III. ut fratres illos ad vos venientes benigne audiatis, et
Venerabiliet c kavissimo noslvo dimino .Vnuiiuco se- cxaudiatis, et ut spiritualis mouasticoe religionis
canccUario [\0), frater
dis aposloliciL' cardinaliet defensor, Anianensemonasleriumnobile, et, utipse
Petrvs humilisCluniaccnsium abbas, salutem. vidi, religiosum, tam pro salute animue vestrae quam
Doleo, et nonparum contrislor, quod sicut ne- C quia sub tulione apostolica ab anliquo constitutum
gotiis nostris, et quorumd.am aliorum expediret, est, a tanlis oppressiouibus eruatis.
morari vobiscura ahquandiuincuria, corporisfra- EPISTOLAIV.
prohibente, non
gilitate et contrariiaeris qualitate Totius reverentix et dignitatisviro, vere sacerdoti
possum. natura
Sic mea universa Italicaj regionis! Dci. HiGONiliothomagensium archiepiscopo (12),
elementa simulet alimenta sibi nociva q:;am ma- fraler Pktius, humilis Cluniacensium abbas,
xime sentit.ut illuc ire mortem, redire vitam arbi- sanctorum sacerdoium honorem et gloriam.
tretur. Unde frequenlius ia causis emergentibus, Mandavit nobis reverenda charitas vestra, infine

ANDRE/E CHESNII ^0\'M.

rimi praesidis Thuani bibliotheca nobis humanis- cant.Subestautem archiepiscopoNarbonensi, dici-
sime suppedifatura esl. lurque veinacule Beziers.
De prieoenda quam habent Cluniacenses in Ec- (12) Hugoni Rothomagensium archiepiscopo. In-
clesia Carnotensi. fralib. vi, cpist. 32 S. Bernardus epist. 25, et Ar-
Alexander episcopus. servus servorum Dei. di- nulfus Lexoviensis episcopiis fol. 18, qui et ipsi
lectis liliisabbati et conventui (]lun. salutem et tale posuit Epitaphium :

apostolicam benedictionem. .Tustispetenfium desi-

Inter pontifices speciali dignus honore
deriis, etc. Vide in Alexnndro 11 1. ad an. 118!.
D Ilic nostrx cnrnis Hugo resignnt opus.
(9) Abbas BonxvalLis. Forsan Hugo, ad quem
Consignatd. brevi clauduntur mcmbra sepulcro,
sanctus Uernardus epist. 35!.
Non tatnen ncta viri claudit uterque polus.
(!0) .hmcrico sedis apostolicx cardinali et cnn-
Quidrjuid dispensat el compartitur in omnes,
ccllario. .\dqaem iterum epist. 34 hujus libri, et
Gratia contulcrat pnestiteratque viro.
divus Bernardus epist. 15, 20, 48, 51, 53, 54, 157,
Fccumlos iyitur virtutum copia fructus
160, l('.2et 181.
Fecit, et ultra hominem est magnificatus homo.
{\.\)ConlraBUcrransemepiscopum. BiterraeSep-
Tandem post celebris feticia tempora vitce,
limauorumcivitasadObriumfluvium.Usuardus ad
\i Kal. Aprilis. ApudSeplimanium civitate Biten^is
Sustulit emeritum flebUis hora senem.
Par, Marline, libi consorsque futurus eamdem.
deposilio sanctiAphrodisiiepiscopi etconfessoris
Sortitus tecum est commoriendo cliem.
;

Guillelmus Neubrigen^^is libro secundo, capite 11

Bederenscm urbem Plinius lib.teitio, cap.quarto
; Scripsit autem et idem Sugerio abbati S. Diony-
;

et Pomp. Mela libro quarto, cap. quinto. Bhjteras sii epistolam unam, et aliaetiam multa i-eliquitsuce
Septumanorum; HildebertusinVita sanctiHugonis doctrinae monimenta, quorum unum super haeresi-
Blilerium, et Rigordus libro piimo De gestis Phi- bus in Armorico tunc soatentibus necdum impres-
hppiAugush Biterimciviiatem opulentissimam vo- sum.\lberico Hosliensi episcopo dedicavit epistola
 :

n PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 72

litlerarum sucarum, quatenus esse charissimi fra- A sentatione ad intercedendum quoslibet transeuntes
tris et filii vestri Guillelmi rescriberemus vobis. invitat. Ad ultimum notum vobis facio clericum,i
iNosautem inultimo quasi de re contemptibili ejus quem in obsequium beato huio fratri vestro dedi-
mentionem facere refugientes, in priniis, ut dignum stis, injunctum olficium ila fideliter et devote im-
est, eumponimus, quemnequaquamin supernoor- plesse, et Jicet alieno servitio,
nostram intantum
dinenovissimumlocumjamteneresperamus. Dela- gratiam acquisisse, utetsiomues ei defuerint, nos
tus sanctodesiderio suo, et laudabili studio vestro, deincepsnullatenuspossimusdeesse. Proquosanc-
ad pauperis iMartini diversorium, dici non potestquo titatem vestramrogamus, uteam fidem experiatur
gaudio exsultaverit, quantas Deo gratias egerit a vivis quam studuit servare defunctis. Scripsit
quod post tam longos terrarum circuitus, ad patris super eo palernitati vestrae beatus ille in extremis
^

sinum filius, ad nutritoris gremium alumnus re- jagens, cujusultimis precibus el quasi testamenta-
disset, atque inejus maniljus extremum se fundere riis litteris aliquid negare, non dico vestrum, sed
spiritum speraret. Hoc gaudio cum venimus, ex- nec aliquorum bouorum est.
sultantem invenimus. Adaucta est ei tanla de ad- EPISTOLA V.
ventunostro lastitia. utjam pene totius incouimodi Venerabiti, et in Ckrislicharilatetolisanimivisce-
oblitus, seipsum vix caperet, et, nisi lectus, quo D rifji{ssuscipiendo,domino Ato.ni Trecensiepiscopo
decumbere cogebatur, regrum proderet, vultus et fraler t^ETULs humiiis abbas Cluniacensiiim, sa-
gestuum alacritas sanissimum indicaret. Visitatam
— se aDeo, datum sibiesse supra quara petiissetaut
lulis et dilectiofiis plenitudinem.
Uudeincipiam nescio. Unde exordium faciam,
intelligeret, ad se venientibus, et singulis et om- prorsus ignoro. Serenam dicm tenebrosa nubila
nibus fatebatur. Niliil sibi jam deesse, securum se contexerunt, nitentes solis radios caliginosi aeris
misericordiamDominipraestolari,vocationemsaam fumositasolxlnxit, meridianus fulgor teterrimarum
non jam timere, sed optare, assidue protestabatur. repente umbrarum faciem induit. Rerum natura
Quotidianaanobisvisitationefrequentatus, peccata mutataest, oriens in occasum conversus est, ignis
conflteri, Deogratias agere, fratrum se orationibus prcGvalidas subito exstinctus est, funis argenteus
commendare non cessabat. In hujusmodi studiis ruptus est, amicusab amico disjunctus est. ami-
(

constitutum, cum eum

paulatim viribus exlenuari,
acmagis magisquedebilitaricerneremus, a doumo
Vizeliacensi abbate eum inungi^ ac sacri corporis
I
f
viatico refici fecimus. Deinde Sal valoris adveniente morum firma conjunetio, reliquisti? Cur absentia
nativitate, post auditam missam sacrarursuscom-
P
munioneconforlatns, ad diem usque sancti Joannis
evangelistae sensim corpore deficicndo perveni t.Qua
die cum post Vesperas more soliLo ad eum visiia-
tionis gratia cum fratribusvenissem, valdequeag-
gravatum vidissem, sumpto ab Ecclesia Dominico
corpore,manibus eumpropriiscoelesti panecibavi.
Post paululum, loqui cessavit. In quo silentio a
citia, res inter mortales admodum pretiosa, sed
quanto charior, tanto rarior,quo abisti"? Quo terras
perosa secessisti ? Ut quid miseros homines, ani-
tuacuncta deserta fecisti ? Fortassis,utde coluraba
illa antiqualegitur. noninveniens ubi pes tuusre-
quiesceret, ad arcam redisli, et abarcbitecto Noe
suscepta, dilavii pericula'elFugisti [Gcn vui). Vere,
inquam, tu columba aeternai pacis amica, felle
carcns, nihilque nisi diligere sciens, uudas tumul-
taum, flactusque discordiaram universam terram
obtinentes, horruisli nuUumque in imis requioi :

media nocte inchoato per tolam seqaenlem diem
perdurans, vespertina hora nil jam terrenum sen-
ticns, loquiomnibusnobisadmirantibus cum quan-
to poteratclamore hujusmodi verba ccepit Domine,
locum inveniens, festino reditu ad superos revo-
lasti. Tu Noc mundi fal:)ricatoris manu recepta,
C(jelorum intima penetrasti, et extima cuncta dis-
cessutuo ininvicemcommovisti. Inde conspirantia
:

misereve,chare Domine, misererc, Domine,r)iiseri- in mutuum interitum terrenaomniacerno, inderc-

cordiam, et, utnobis videbatur, aliquando Martine gna in se consurrexisse conspicio inde lotaai
:
:

domine, wwerere. Inhac diutina etnoninterpolata mundani corporis molem compagibus dissolutis
misericordia^, invocationC;, die sanctorum Innocen- labefactari passim ac difflaere vidco. Indeest quod
tium,innocensauimanobis omnibus astantibuset D necproximus proximo, nec amicus amico, necfra
orantibus miserias mundi excessit, et, ut dignum nec patrililias fidem servat; inde quod
ter fratri,
est credere, ad misericordiam, quam devote toties omnium necessitudinumjura violantur, indequod
flagitaverat, pervenit.Cujus corpus in claustro in- sanguis universarum superficiem jamtinxit terra-'
firmariai ante capellam beaffe Malris misericordiiB rum. Sedquid ego de his, qaoe c.xlra sunt, con-
a nobis honorilice, ut decebat, sepuUum, gloriam queror ?Quidremota delleo?Quid alienadeploro?
resurrectionis inde per Dei gratiam suscitandum,
Ubi domestica turbantur, quid externa curantur ?
exspeclat: et interim prorequie spiritus, sui reprce- Qui^miliiipsieonvenirenequeo,cuipacemservabo?

ANDRE^f: CIIESNII NOT/E.

brevi, qu.-e studioso viro domno Marlino

Marricr peccator llugoRolhomagensisutcunquc sacerdos.
acccpta relerenda sic habet. Revercnde Pater, etc. Esl epist. dedic. adlibrum
« Sancta) Koraana^ i:;cclcsicE filio Alberico
Ho- Be hiereticis sui lemporis. Vide in Ilugone ad an,
stiensi episcopo quamsa^pcsedisapostoliccelcgato
UGi.
73 fiPIStOLARUM LtB. L n
Si mihi nequam, cui bonus ero ? {hccli, xiv.) Sed A mihi verbera fuerint, i-equo animo (olerare. Si au-
quorsum ista? Te, te, inquam, respiciunt olim, daciusquam debui forte locutus sum, oro des ve-
unanimis amice, aliquando cliarissime, et juxta niam, quoniamnon ex superbicEintlalione, sed ex
Flaccum, nonquidem nunc, sed quondam... ani- amoris pracsumptione ista protuli. iNec ut abbas
mie dimidium tneoe (tionxT. Od. lib.i,od. 3, vers8). episcopo, sedut verus inUeo amicus vero,ut arbi-
1
Queror itaque me a te impie diraidiatum, nonin tror, scripsi araico.

tegrumremansisse ;queror, quodindissolubilepu- EPISTOLA VL

tabam, charitalis te viuculum dirupisse queror ;
VenevabiLi domino el charissimo Palri Altom Tre-
pactum foederis, in quod mecum juraveras, teme- censium ponlifici, frater Petiils humilis Clunitt'
rasse. Forte me lecum auslerius justo agererespon- censium abbas, sanctorum pontificum gloria et
honore coronari.
debis.At ego longe remissius quam debeara,
quamque tua in me peccata meruerint, me loqui Spes mutui colloquii, et exspectalio diu deside-
profiteor. Qnod si jam dixi,
quceris quoe iliasint, et rataj vestrae confabulationis, quam in proximo me
etadhuc replico in uno te omnium malorum reum adepturumconlido, animumpostlitterarumvestra-
factum esse, Apostolo teste, quiait: Qui tolam le- rum lcctionem in verbaprorumpere volentem com-
gem obs€rvaverit,o/fendatautcmin unojactus est q pescuit, aggerem rationum jam coraportatumdis-
omnium reus(Jac. u). Hoc unum charitatem esse, persit, fonlisvenam jamjamque profluerenitentem

nemoq dubitat. In hoc uno oilendisti, quandonil

i
tidem servantem, sibique a te servari
te la^ileutem,
credcntem amicum deseruisti. Sed dices forsilan
Nihil horumqufe objicisagnosco, fidem tenoo, cha-
ritatem conservo. Esto, lidem tenes charitatem
conservas. Probatiodilectionis, exhibilio csl operis.
Si ignisest, calet. Sicalet, non dm
velutobice indito, obturavit.Nara vaneraelaborem
impendere, tempus insumere reputavi,si, quod pec-
:
toris tui sacrario familiari collocutione commu-
nicarepossem,litterariooperenotumfaceremaluis-
sem.Quod nisi mentismefe conatibus obviaret, di-
cerem forsitan rayrrluij ct aloes, ut verbis vestris
llammas con- utar, plusquam libras ccntum non frustra me mi-

tinet. Si diu conlinuerit, mox ignis esse cessabit. sisse. Sicutcuim talibus remediis amato ne putres-

Solebant a partibus vestris ad nos frequenles venire cat subvenitur corpori, sic ego languescenti ne pau-
legati, nuntii nuntiosprfevenirc, sequentibus epi- latim difflueret, paravi subvenire amori. Sed et si

stolis primse anticipari, a Trecis usque Clunia- amor incorruptusrayrrhameaetaloenon eguit, de-

cum (13) strata publica euntibus ac redeunlibus iamen cordiset obsequium contenuii non debuit.
voti

continuari. At nunc invia facta sunt omnia, impe- Licetenimde Uominicorpore psalmus Ueodicat:
netrabiles Ripha3i montes interposili, iunavigabile p Nondabissanctum tuum viderecorruptionem (PsaL
Indorum pelagus ellusum etquodastringit Scythi- xv), ethoc divina virtute non aromatica factum

cum glaciali frigore pontum,accessum prohibent: fuisse nerao sapiens dubitet, taraen .loseph etNico-

novum lingujE silentium, luanibus otium, et dictan- demus,qui talibusunguentis Uominuminunxerunt

di imperitia et scriptoruminopia indixit.Nusquam (Joan. xix), fructum devotionis suie apudeummi-

in arundinetis calami, nusquam in avibuspennae, nime perdiderunt, Ita et ego unguentis quidem
nusquam in quadrupedibus pelles. lloecquia desunt meisetsi nihil iuviolato amori contuli, ea tamen
\

universa, magnus ille tui erga araicum araoris
alfectus indicari non potesf. Nunc igitur quia ex-
spectavi,et non suntloculi (Job xxxn), auscultavi
et non fuit qui responderet, prior in verba pro-
rumpo, quoniam etiam infido lidelis esse cupio.
exhibendo aflectus mei devotionem ostendi. Nec
incongrue, qui mel et favum dulcium sermonum,
ut epist^la vestra testatur, mittere solebam, nunc
austeriorum verborura myrrhamet absynthiummi-
si, quia et de Sponsain Canticis dictum legi Favus :

Evigila ergo saltem excitatus, revertere vel revo- distillanslabia tua,meiet lacsub linyua tua(Cant.
catus, loquere vel interrogatus. Rescribe, non in iv). Et de Sponso: Labiaejus distillantia myrrham

corde et corde loquens, sed simplici corde quod
est, non quod nonest, contitens, si amor ille a su-
D pro rcrum quahtatibus quaudoque dulcia, quando-
perno amore derivatus, quo pariter ad beatam
vitara aspirare olim coepimus, adhuc permanet, ut
si eum in suo statu raanere cognovero, simulgau-
deamus si imminutura sensero, ad reintegrandum
;
eumdem simul ctiam laboremus. Quodsi me ali-
quo insusurrante hanc mutuam, qua? in nobis esse
debet, laesisse charitatem suspicaris, paratus sum
autneevum diluere, autquantacunquea te injecta
primam lCant. v). Labiaergo non seraper mel, sed
ahquando etiam myrrham distillant, quia loquentes
que mordentiaverbadispensant. Exinde delectabile
totius epistoIfB vestrGe iter jucundo animo ac pede
libero incedebam, cum subito in funem argenteum
ofiendi, eoque gressibus implicatis pene corrui, et
nisi ab amico, non adoloso quohbet extentum in-
teliexissem, exclaLinsLre \oimi: Et funes extenderunt
in laqueum;juxla iter scandalum posuerunt mihi

ANURE.E CHESNII NOT/E.

{i2)ATrecisusque Chtniacum.Trecx Campanise Trecoi tam apud Gregorium Turonensem, Fro«

urbs ad Sequanam, quae Ptoloraaeo Angustobona, doardum et alios veteres, quam apud medii see-
Marcelhno Tricassce, Sidonio Tricassese( Tricassina cuh scriptores, GaUice Troyes.
civilas epist. 12 hb. \n dicitur. Sed frequentius

Patrol, CLXXXLX.
 ::

/o PETRI VENERABILIS ABBATIS CLLJNIAC. IX. 76

Psal- cxxxix). Putastis euim, quando dixi, funis A vestra excidisse, ut suspicabar. Putabam etenim
(argenteus ruptus est, me pecuniam cogitasse, et, diutino illo ac monsiruoso siientio vestro me post-
quiaa dando manus vestra cessasset, ruptumfu- habitum, et facili mobilitate vestri animi statum a
nem dixisse. Sedquomododeverbis meis talis vo- pristinse charitatis stabilitate mutatum. Sed cum
bis innasci potueril inteilectus, quomodo tam sin- nupermissarevereutice vestrcieamicabilium quere-
ceri animimeidietaopiniovestratam prave potue- ^larum epistola rescriptum exspectarem, ut secun-
rit interpretari, non salis mirari salficio. Pene, dum ejus tenorem de conlis vestri dubio judicarem
pene, ut dignumadversus amicum stoma-
esset, prajvenit illum non omnino .^opita dilectio, seqne
chando dicerem, nisiexcedereformidarem .Ubiest adhuc spirare paucis quidem sermonibus, sed ma-
thesaitrus tnus. ibiest cor tuum [Mattli. vi). Non gnis affectibus indicavit. Quod me. ut dixi, valde
ego, non ego talis, etsi multum inutilis, non ego. Isetificatum, et velut ex quadam despcratione in
inquam.tahsquideserviam mammonfe non ego ;
|
spem reduclum, ad rescribendum super hisquce
amicus pecuniaredemptus, non ego de illis qui tan- scripsistisbreviter animavit. Mandaslis siquidem ut
diudihgunlquandiuaccipiunt.quiavaritiam magis charissimum fihum nostrumPetrum a cura Gaien-
quamjustitiamcolunt, quiamicitiampropter pecu- sis monasterii (14) absolverem, eteumalioad Deo

niam conservant. Non sunt, non sunt tale samico- 3 servienduui dirigerem. Nos vero quoniam magis
rum nomine honorandi, sed cupidorumignominia ex ipsius vos corde quam ex vestro locutum, ipsis
detestandi. Absit, absit a me talium consortium, etiam litteris indicantibus, cognoscimus.atque ip-
quos non tantumdivinasapientia, sed etiam mun- sius non vestrae voluntati scribendo satisfecisse,
dana prudentia exsecratur In tales poeta ironice
! vestrte, potiusvoluntati quam litteris obtemperarc
invehitur, dicens decrevimus. Remittiuaus ergo eum dilectae pateriii-
-^ cives, cives, quserendapecunia primum est. tativestrai, quatenus eum non uf annuum, sed ut
Virlus post nummos. perpetuum; nec ut tantum vivum, sed ut etiam
{Horxt:. Epist. lib. i, epist. 1, vers. 03,54.) scripsistis, mortuum priorem in ajfernum possi-
Et alibi non jam deridens, sed quod verum est, deatis. Sic ergo eum commendatum habete, utnec
pronuntians, ait eum rediisse, nec nos eum remisisse poeniteat.
Silius est argentum auro, virtutibus aurum. Quando ad partes Aquitanicas ivimus, per vos itef
HoHAT. ibid., vers. 52.) agere proposuimus sed propositum nostrum ili-
;

Gratis venerandam paternitatemvestram sem- et

nerisacceleratione dc temporisbrevitate intermitte-
per dilexi, et in aeternum Christi charitate donante re coacti sumus. Sed, prajeunte misericordia Dei,
diligam, quia, secundumApostohun Non quxro ^ quod tuncnon potuimus, in proximo implerecura-
:

quce vestrasunt, sed vos {I Cor, \n).\osinqiiam, bimus, nec prius parietes domesticos revisemus,
qusero devobisnon depecuniaperiturain sempi-
; quam demutua in Domino praesentia gaudeamus.
ternum gaudere concupisco, gaudio illo quod juxta Kxspectabitis ergo ahum adhuc nuntium nostrum,
Domini sententiam, nemo tollat a nobis {Joan. xvi). per quem certum ad vos mandemus adventum no-
Quod dum sumus in corpore, dum vacat uobis, strum.
dum est tempus acceptabile,duni suntdies salutis EPISTOLA VIII.

{llCor. v\), providere satagamus. Antequam, ut Petrus humilis Cluniacensium abbas, Steph.^no
Salomon ait, rumpatur funis argentcus, et recurrat presbytero jurisperito, salutem.
vitaaurea,etconteraturliydriasuperfontem,etspi- -Longam epistolam fecisti, sed non beue in ea,
ritus revertatur ad Deumqui fecit illum [Eccii, xlv) cumjurisperitusappelieiis,rlictoricamconservasti.
Ecce quidinfuneargenteointellexi, non scihceth- Quod si ignoranter, iudulgenduui ; siscienter, con-
gamen aliquod, vel metallum, sed praeclarumcha- tumaciae imputandum.Placandum, non cxaspcran-
vinculum, quo anima Jonathse alligata est
ritatis dum judicem in orationc artis rcgulce prfiecipiunt.

animcE David (/ Reg. xvui), et de quo Apostolus At contra, lilterae quas misisti improperia souant,
A7ite omnia, inquit, mutuam in vobismetipsischa- ^ contumelias redolent, miuas spirant. Tali suadela
ritatem continuam habentes: quod est vinculum per- nihil unquam nisi ab iuvitis impetratum est. Preci-

fectionis {Coloss. ni). Sed quia jam proposita bre- bus, non minis, obscquiis, non coutumtliis, solet
vitas, etproximum, utjamdixi, colloquium hnire quod petitur irapctrari. Nihil igitur a nobis tali
verba praicipiunt, reprimendus eststylus, ut quod remedio te consecuturum spore;s. Insipideenim et
hic minus scribitur, ibi latius disseratur. indocte perorasti, dum eum qucm placare etiam
EPISTOLA VII. commotum dcbuoras, bencvolum ante ct benefi-
Yenerabili domino el unanimi noslro Atom 2"re- cum irritasti.Accedeergu magisad contranos insur-
censi episcopo,fratrer Pethls humilis Clutiiaccn' gentes et adversum nos tenon miuimis, sicut scri-
sium abbas, quod sibi. psisli, praemiis invitantes, nec perdas promissum
'
— Gaudeo etimmodicegratulor nonitameamente ab aliis lucrum,a nobisnonrecepturusnisi quodlit-

ANDRE.E CIIESNII NOT^.

(14) A cura Gaiensis monasterii. Quod aliter Z)e- Cluniacensis ordiuis membrum in episcopala
canatus beatx Maria> de Gaya nuncupatur, eslque Trecensi.
77 EPISTOLAftUM LIB. t.
78
\i
tcrte proraerucrunt, et justilia dictaverit respon- A charissime, scholasoberras? quidet doceris et do-
sum. core conaris ? Quid per miliia verborum, quid per
EPISTOLA IX, ^- muitos labores inquiris quod simplici sermone,
Bileclo filxo suo mag\slroVziv^Q{\'v)),fraler'^^-\w,s\ quod parvo labore, si vohieris, assequi poteris ?
humilis abbas Cluniacensium, ocuium videntem Quid inani studiocumcomoedisrecitas, cumtragu'-
et aurern obedientem. disdeploras, cum metricis ludis, cum poetis fallis,
Laboranti libi, liii dilectissime, in saicularis lit-] cum philosophis faileris ? Qiiid jam uon philoso-
teraturae scientia, et gravi humanorumstudiorum plii.e, sed quod pace tua diclum sit, tantam stul-
fasce onustato misertus, cum nullam iabori mer- titiie operam impendis ? Stullitire, inquam. Nam et
cedem, nullum onpri tuo levamcn videam, te tem- hoc veri philosophi d\c\.\.\m&%\ : Nonne stultam fecit
pus inaniter consiimere ingemisco. Si euim vere Dcus sapicnliam mundi ? (/ Cor. i). Curre crgo,
philosophanti liic solus et certus linis est, ubinam Ijli mi. ad propositam tibi accjelesti Magislro, totius

vera beatitudo consistat agnoscere et agnitam adi- philosophue unicumfructum, rcgniccelorum beati-
pisci. ut ea adepta de misero pos^it esse beatus, tudinem, quam adipiscinon poteris, nisipcrverara
uec beatitudo valeut dici cui boni aliquid deest, spiritus paiipertatcm. Ycrus enim, ut supra dixi,
summum autem bonum beata aiternitas est : quis g .Magister lotius mundi scholte pra-sidcns, et calhe-
dicere audeat eum philosophari, qui universis Ia-| dras falsa docentium evertcns, pauperem spiritu
boribus suis non ad leternam beatitudinem, sed dixit esse beatum, quoniam ei essct summa beati-
ad ii-ternam miseriara tendit ? Siidaverunt in hujiis tudo reposita, hocestreguum co'lorum. Aggredere
beatitudinis inquisitioue antiquorum ingcuia, et viam paupertatis, qiia itur ad beatitudinem regui
quod altissime reconditum latebat, velut dc occul- inquam,aggrederepaupcrtatis,uon
ccL-lestis.Viam,
tis terra) visceribus multo conatu eruere conlende- tantum corporefequantum spiritualis, non tantum
runt. Hinc artium adinventiones, hinc mulliplices rcrum quautum humilitalis, non tantum carnis
argumentationum perplexiones, hinc seclarum in quanlum raenlis. Eris tunc vcrus philosophus
invicem compugnautium infinit» dissensiones, Chrisli, cum in te stiiltam fecerit ipse sapicntiam
quarum alifein corporum voluptatibus, alicE in mundi. Namsi secuudum eumdcm Apostolum vo-
auimi virtutibus beatitudinem conslituebant, aUa; lueris cssesapiens, stultus esto ut sis sapiens, ne-
supra hominem qurerendam esse censebant, alia' (lue te logiotc garruhtatcm, physic;c curiositatem,
aliudasserentesomnibus coutraibant.ilos crrarc ct vel aliud quidlibet scire glorieris, nisiChristum
quod in supernis celabatur, in imis quaerere et Jesum, et hunc, crucifixum. Quia si ipso donante
mcndacii confusione mortales in terrisfalli.Veritas Q esse merueris, erit de te gaudium angelis Dei,
de cculis intuens, eorum miseriie condolens, de qui gaiident super uno peccatorc p<i'nitenliam
terra orta est et ut a talibus videri posset, simili-
; agente {Luc, xv) erit et sanctis hominibus multa ;

tudine carnis peccati assumpta, his et similibus Ia:litia, quia dum gaudet unummembrum.congau-
malis laborantibus clamavit, dicens Venite ad me dent omnia membra (/ Cor. xii), Erit et mihi super
:

omnes qui laboralis, et onerati cstis ; et ego vos rc/i- ouinia jucunditas, qui te quasi unicura filiura sus-
ciam. ToUite jugum meum super vos {Matth. xi). cipiam [cxcipiam], lacte pietatis alam. gremio
Et quia eos profunda veritalis ignorantia teneri amoris confovebo, inter Chrisli parvulos educabo,
vidit, magisterii voceassumpta, subjunxit Disciie iuter tironum multitudinem armiscoelestibus arma-
:

a me, quia mitis smn et hwnilis corde et invenietis bo et ad spitilualem militiam quantum licuerit
requiemanimabus veslris[ibid.). Et cum in montem animabo,tecumquepariterconfrahostempugnabo.
conscendisset, aperte non tantum ubi vera beatitu- Ad-.rit supernum auxihum, ut iu caslris ccelestibus
do inveuienda esset, sed eiiam quahter ad eam pariter militanteshoslem vincamus,vincentescoro-
perveniendum esset edocuit, etomnium bealitudi- nemur,et veraciter philosophantes, ad phiiosophi.-E
nem investigantium curiositatem compescuit, di- debitum fincm, beatam a^ternitatem scilicet, per-
cens Ueati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est
:
tingamus.
regnum cielorum [Matth. v). Ecce sine PIatonicis'V
D
EPISTOLA X,
meditationibus, sine academicorum disputationi-
bus, sine Aristotelicis laqueis, sine philosophorum
Prsecordiali magistro Pi-tro, fraler Petrls
filio,

humilis Cluniacensium abbas, amorem verss sa-

doctrinis,invenlus estlocusetviabeatitudinis.Sileat
pientige.
ergohumanaprfesumptio^auditodivinomagisterio.
Conticescat falsitas, quia docet Veritas. Deserat hi verborum multitudinc, quod de te cupio, as-
docentis cathedram homo, quoniani ad docendum sequi me
posse sperarem, multis chartulas verbis
Deus \xomo. Beati,diii,pauperes spiritu,quo-
residet implere satagerem. Sed quiaregnum Dei adquod
niamipsorum est 7'egnum ccelorum. Quid igitur. te invito, non est in sermone, sed in virtute

ANDRE/E CHESNTl NOT^.

(lo) Dilecto filio magistroPetro. Pictaviensi mo- fuisse docet inferius epist. 2j et 26 et Ubr. iv
nacho, quem
et aUbi Petrum a S. Joanne vocat, epist. 17.
et amanuensem, sive notarium ac scribam suum
 :

79 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 80

(l Cor. iv), viftus libi ilivina est iiivocanda, virtus A Apostoliiin communicaiis (/ Coi\ i), duris ct diu-

animi exerenda, ut qucelibeltibiadsalutemobslau- tiaistribulalionibusfatigatur,vesti'apiajamtaudem

tia forti aduisu auiini exsuperes, et non per latam provisioiie relevetur. Yidetur insuper hoc jam su-
et spatiosam viam, quffi ducit ad mortem, sedper perna dispositio velle, quce corda cleri et populi
angustam, qute ducit ad vitam (Matth. vii), tibi cxitiabiliter, ut nostis, Iiactenus divisi, ut audivi-

esse gradiendum agnoscas. Qute arcta incipieuti, mus, insperala coinmutatione univit, ut nec ia
sic

paulalim prolicienti dilabitur, ut timori amore tanta multitudine reperiatur qui non integro
succcdente, quod modo forte desperas fieri posse, corde domini Helifevenerabilis abbatis Sancti Sul-
temagis animo quam voce cantantem audiam :
pitii, viri equidem religiosi, prudentis et litterati

Viam mandalorum iuormi cucui^ri, cum dilalaati electionem voluerit (17), laudaverit, contirmavent.
cor mcum (Psal. cxviu). Viriiiter ergo age et confor- Quoniam igitur longus esse refugio, consulo pari-
tetur cor tuum, nec moUescatoblectatione rerum ter etdeprecor. ut tantis tantie Ecclesise infortu-
cito periturarum, cui promittituromnimodajucun- niis finem celerem imponatis, et quod a Deo fa-
ditas oeternorum.Hoc interim commonitorium, fili ctum videtur, vos Dei vicarius in isto conllrmetis.
mi, multum in Christo, charissime, tecum habe, Sentiant, si placet, sibi apud vos prodesse prcces
et me non frustra ha^c monuisse, quam cito ve. g locum quem apud gratiam ve
humilitatis meee et
niendo ostende stram me habere suspicantur utrum sic se habeat,
EPISTOLA XI. laudandi operis effcctu monstrate.
Summo ponlifici, et nostro speciali Valri, domino _
,
EPISTOLA Xil.
^

papas Innocentio, frater PETiuiS liumilis Clunia- Venerabili et dilectonostrodomno Guillelmo Ebre-
cetisium abbas, salutem et obedientiam. dunensi archiepiscopo (18), /'ra/e?' Petrus humi-
lis Cluniaccnsium
abbas, salutem.
Superfluum quidem est, Patrem pro filiis, pas-
Siquerela locum iuter amicos habere posset, non
toremproovibus, Petrum pro Ecclesia deprecari. quo non dico
satis conqueri possem de amico, a
Sed quoniam saepe ab aliis libenter animus audit,
raunus ahquod maximum, sed ipsum mihi
collo-
quae etiam per se facere concupiscit, atque ad ea hcEC merces
quium, ipsa est visio deuegata. Quia si
quae jam facere delectatur, quandoque magis alio-
amicitia; est, ferendum paUenter est. Aut si forte
rum suggestionibus provocatur ; idcirco ego subli-
tamen devotus fihus,
humilis,
monachalis humilitas sublimitati pontilicah viluit,
mitatis vestrae, et si
non secundum gradus diversos mirum est,
sed se-
pro Aurehanensi Ecclesia (16) paternam pietatem
Rogo, ut amore
convenio. nuou,
couveuiu. crucis Christi, cujus
i
cundum amicitise privilegiummagnum miraculum
^ ,
^ .„. iNeque
. .
^^m amor hoiiorum sentit vicis
NTpnne enim vetus
, .,' ',

nomine et vexillo eadem Ecclesia smgulariter glo- c est. nmMn„tMinnP

peunu at.one mte
intP
situdinem, qui in omui casuum
riatur, ejus calamitatibus subvenire dignemini, ut
quce passionibusChristiperpatientiam,secundum
gram semper novit amico servarehdem. Igitur si

ANDRE^ CHESNII NOT^.

nominesanctx individux Tnmtalis. j\otumesse

el
(16) Pro Au7'elia7iensi Ecclesia. kmelidi
Carnutum
voloomnilmssanctxDeiEcclesuecuramrjerenlibus,
civitas ad Ligerim, quam
Sidonius Aureiianensem
tamfuturisquamprxsentibus,quoderjoIIelias,Dei
urbem primus appellavit epist. lo, lib. viii. Diceba-
(iratiaAurelianorum epicopus, precibus Domini no-
turenimantea Genabus,e\, quinegant hoc.habent Francorum Ludovici, et Uau-
iiri nobilissimi reqis
opposita verivestigia apud Caesarem et multa alia episcopi apostolica-se-
argumenta sicut ait vir in omni scicntia doctissi- fridi venerabilis Carnotensis
nostrorum, Henrici
.losephus Scahger in Notitia Galliae. Glaber dis teqati, et archiduiconorum
mus regis fralns et Aigrini, concedo
lib. xi, ubi ct videlixet prxdicti
Rodulphus Kurclianam vocat cap. :;

Martini de Campis apud Hienvdlam

hanc ejus etymologiam ac descriptionein exhibet monachis S.
eccesm, qux
Fuit namque prxdicta civitasantiquitus, utcst in- Deo servientibus, inipsiusHienviilx qureadaltareca-
eorumest, duaspartes oblationum
prxsentiarum, recjum F7'ancorum principalis se- capellani ipsius
des, regio scilicet pro sui pulchritudine ac popu-
Zllani offeruntur, velpermanus
et omnes candelas et
omnes panes suie
lavifrequentia,nec non et tellnris ubcrtate, pers-_ D rccimunlur partes oinmum lessorum
picuique irriqatione ftuminis.Ex Idgere quippe sibi varie capellani et duas
rerum. Terra vero si do-
[.tallice, /e^sj mobiUum
conqruo etiam flutnine arjnometihabetindiuan.di- fuerit, monachorum erit. Duas
citurque Aureliana, quasiore Liqeriana,eo videli- nata vel dimissa
injuramentorum. Lt in
cet quod in ore ejusdem /luminis ripa sit consti- eiinm varlessponsaiium et
ipsorum mona-
tuta, non, ut quulam viinus cauti cxistimant, ab
NovccvUlx Ecclcsia, qux similiter
de cunctis oblatiombuset
Aureliano Auquslo,quasi eamipse a;dificaverit,sic chorum est,medietatem
annualibus festis duas partes panum et candela-
vocatarn quin potius ab amne, utdiximus quod :
;
Zmsicutjampridemhabuerunttempore/v-xd^^^^^^^
rcctius veriusque tlli conijruit. Joannis.Quod ut ratum et
(17) Iletix abbatisS. Sutpitii electionem voluerit.
lor mei bonx memoriis auctoritate
Ilcnnco I Aurelianimsiepiscopo defuncto,cIerus ct Zoncussum permaneat^sigilii nostnIncarnaUone
Aurelimis, anno ab
populus, antea discordes et clivisi, coramutatione confrmoTctm^
anno ejus quinlo
facta cordium, unanimiter hunc Heliam ahbatem Domini 1142. Ludovico Juniore, Ad
Ebredunensi arclnepiscopo
Innocentio II papa, (Ts) Guillelmo
S. SulpiUi elegcrunt, qui etal) Pctrobrusianos hcereticos.
roganle Petro nostro Clun. abbate, conlirmatus est auem et epist. advcrsus et Manli-
ct post contirmalioncm aliqua etiam j ura monachis K t^Uen?Eb edunum Alpium Cot.arum civitas
vel archiepiscopaiis
CluniacensibiisapudHienvill.e Ecclesiam prioratus marum provinciahs,
de Campis membrum, Dco scrvientibus RejenSconcihocelebris, quam geographl veteres
S. Martini
concessit, ul iu hoc ejus diplomule coutiuctur. In
Ebrcdunum appellaat, vulgo Embrun,
81 EPISTOLARUM LIB. I. S2

huicnostr.T qnorimonicic, vobis honeslnm, nobis
ufilem vultis finem imponere, quod prius neglexi-
sti,nunc saltemiraplere curate. Veniteergo adnos^
cum prcRsenti nuntio, ut per istum expietis quid-
quidantedeliquistis, etquemverbis promisistis, re
amicum ostendatis.
EPISTOLA XIII.
Charissimo fratri Om:ii{\^)yfraterV?.T^v5humilis
Cluniacensium abhas, salutem.
Deo gratias. Desiderium pauperum exaudivit Do
A igitur tibi respondere, primo majus debitum sol-
vere, primo scribenti charitati morem me gerere
oporfebat. Sed quid dicam ? quid loquar ? Cupio re-
spondere litteris tuis, et ecce miro modo agitur,
quiaindc meadloquendum provocant,indemagis
mihi silentium important.Nam quoties, fratercha-
rissime, eas lego, toties beatae animfe ture faciem
velut in clarissimo speculo intueor et quid animi
in transeuntibus, quid studii in feternis geras, omni
clarius luce conspicio. Video, te, velut de sublimi

minus prseparationem cordis eo)'um audivit ai/ris specula Sion, quid in inferioribus Jericho geratur
;

ejus (Psal. IX). Optaveram diu, et multum optave- despicere et mundana omnia fastidientem, de
ram qualibet occasione sumpta, charilati tuffi, mi crasso ac fumosonostroaere in auras fetheris libe-
dilectissime, scribere, ut aflectus meusqui se tibi, ras evasisse. Ccrno non quidem completum, sed
locorum remotione prohibente, manifestare viva jara jamque complendum esse in te quod Apostolus
voce non poterat, litterarum saltem mortuis figuris B ait : Nescitis quoniam angelosjudicabimus ? quanto
insinuaret. Sedduro ^gj^ptiorum imperiourgente, magis sxcutaria ?(/ Cor, vi). Etitem Sancti de hoc :

qui manus meas magis in oophino servire quam mundojudicabunt {ibid.). Quoniam his tantum me-
scribendistudio vacare docuerunt,qui luteis opcri- rito de mundo judicare datum est qui extra mun-

buseasinquinari, non Deisacrificiis mundari,huc- dum sunt, qui pedem de ejus musoipula subduxe-
usque coegerunt, non potui quod volui, eaque de runt, qui grafulandocantarepossunt cumProphe-
causa hacfenus conticui. Unde ei nihil dicore per fa Laqueus contritus est, et nos liljerati sumus
:

multum tempus coactus sum, cui si semperloque- {Vsal. c.\\\n).l)e quibus Salvator /)<? ?n«Hrfo ?«on :

rer, mutus tamen mihividerer. Ea estcausa, quod sunt. inquit, sicul ei ego non sum de mundo {Joan.
nonutscribit eruditiotua, aliisalia accipientibus, xvu). Quid plane aUud de te innuunt litteree illae ?
tu solus a me reportasti silentium, quia omnibus Quid illusorcs,etinudente3?QuidiIHtteratipessimi,
verbis etscheduhs chariorem tibi servavi afVoctum. et litterati pojores? Quid bestia de abysso asccn-

Qui quoniam diutacuit,non incuria, ut diotum ost, dens?Quidtotaserieslitterarumaliudindicat,quam

sedviolentiafuit. Sed sufflavitvisspiritus tuiemor- te ea qucB sursum sunt sapere, non quae super ter-

tuos cineres peotoris mei et ignes diu consopitos ram ? (Colos. iit.) At ego adhuc super tlumina Baby-
afflatusuorecalescere focit, dum dosideratamdile- q lonis sedens et flons, qui in salicibus infructuosis
cti epistolamdesideranti, sed non suspicantitrans- suspendiorgana, quomodo cautabo canticum Do-
misit. Accensus ea perleota, animus meus et
est, mini in terra aliena ? {Psal. cxxxvi). lUud in te, cha-
subifoininvisibiles flammasexcusso lorporeexar- rissime, hoc in me dum intueor, perpendo, consi-
sit, quas quidem utounque concipere, sed quas dero. vorba, utdixi, adimit, silentium indioit. .\cc
nullisindiciis adplenumvalcam explicare.Irruerat dealiis judicare audeo, quianon cumjudicibus so-
forte eo tempore quo lifteras illas accepi, grando lium sustinoo, sed cum reis supplicium formido.
negotiorum, et exactores mei acrius solito debita Nec illam in alios ferre sententiam volo, quam ipse
reposcebat, itaque variis expostulafionibus urge- evadere qufiero, ne sim de illis de quibus Apostolus :

bant.ut totum me sibi suo arbitrio vindicantes, ni- in quo. ait, aliumjudicas, teipsum condemnas{Rom.
hil mihide ipso reliquisse viderentur. Cumque in w). Sed fu, mi dilectissime, qui non ut illi de qui-

his constitutus, dilectionis tuse, ut dixi, litteras su- bus scribis, pravi illusores sibiipsis, sed mundo et
scepissem, dubius, fateor, heesi et utrum tibi re- ejus -principi, velut avi illusisti qui bestiam de
spondere, an cxacforibus primo dcberem satisfa- abysso ascendentem evasisti, qui ejus dentes or-
cere, quadam aliquandiu incertitudine flucfuavi. bem conterentes contrivisti,colla conculcasti,cor-
Vicit adultimumratio, etnulh meraagisquamtibi q nua confregisti; tu, inquam, libere de his loqui, tu
charitatis debito debitoremconsultaprotinus indi- secure disputare, tu subtiliter investigare, investi-
cavit. Adjuncta est rationi apostolica vox et quali- gata invenire et inventa poteris diffinire. In te igitur,
ter debitoribus redderedebitadebeamus, ostendit. qufe in me transfudisti, refundo, vice mea te fungi
Qamlicel,cuit7'ibutumtributum,cutvectigalvecti- praecipio, stylum quem occupato ingerebas otioso
gal, cui honorem, honorem reddi praicipiat {Rom. remitto, quoniamrectiuslatices alargissimisfonti-
xui), cum tamendicit, Xejyiini quidquam debeatis, bus,quam abexusfisrupibus exspectantur, melius
nisiut invicemdiligatis {ibid.), docetomnibus debi- siderum fulgorem incolumes, quam lippienfes oculi
tis praeponderare debitum charitatis. Quia si prte- contemplantur, longe simiUus intuentium species
ponderat, primo solvendum esse declarat. Primo in aqua pacata, quam turbata formatur. Aperi ergo

ANDRE.4^ CHESNH NOT.E.

_
(19) CAamsnno /'rn/nOrfonz.Qui posfeaS. Mar- libri iv, patet.Unde et addendus venit catalago
tinideCampispriorfactus,Theobaldoinepiscopum priorum Marfinianje Domus, qui cum Martinianis
Parisiensem electo successit, ut ex epist, 40, et 41, privilegiis excussus est anno 1606.

Q>
 :

83 PETRI VENERABILI3 ABBATIS CLUNIAC. IX 84

ostuum Iaude,etdic qufe mihi di- A cusanimusexspectat. Quidigi{ur?Nostiipse. Quid
labia, repleatur
cenda proponebas, ut, quia amore quietis et silentii loquendo fatigarer ? tibi te ipsum remitto. Tu esto
spiritualis Liai fructum cx te ad prfesens perdimus, inventor, judex et cognitor
horum. Et ut ahquid di-
Rachelis in te singulari pulchritudine oblectemur. cam, precare illum pro me, quem, pro posse, ve-
Debetis labor valde tibi esse jucundus, nec a tam neror et dihgo m
te. Quem licet meditetur mens
fructuoso opere aliquatenus corpus cessare, ut, dum mea, licet ioquatur lingua mea,in longe tamen ab eo
mensdivinameditando, manusscribendo, oculile- deviat vita mea. Redde ergo vicem amico, ut qui
gendo, lingualoquendo, totus homo interior, atque nec inter servos laboris tui obhviscitur, insuavi,
cooperando laborat holocaustum medulla-
exterior quod multofacileest, requie tua.constanti semper
tum Deo ofTeras, utqui te totumsaeculo subduxisti, memoria tencatur. Hiec ])reviler scripto pra^misi,
mtegrum te sacrifieium Deo impendas. Memento dicturus ipse, Deovolente, in proximoquaj praeter-
et amicorum in his beatis laboribus, et maxime misi.
in sacris orationibus, quia non debent frustrari EPISTOLA XV.
oratione pia qui tibi junguntur dilectione sancta. Ycn&rabili charissimx sorori nostrx, domnse
el

EPISTOLA XIV. ADELiE {2\),fi'ater, Petkus humilisabbas CLunia-

Dilecto fratrilnEOTAnDO (20), frater Petrus humilis B ccnsium, salutem et omnem a Domino benedictio-
Cluniacenmim abbas, salutem. nem.
Quid est, ut voce Judaeorum utar, quousque ani- Quoniam de obitu semper dilecti nostri domini
mam nostram toUis ? [Joan x.) quandiu renitentem regisanglorum (22), nihil adhuc dilectioni vestrae
trahis ? quousqueme tenaci catena circumagis? mandavimus, causa haec fuit, quoniam et multus
quam grave dilectionis vinculum, a quo nec reus mtKror, quo nondum nos expedire possumus, hoc
solvitur, nec innocens expeditur Fortiushoc omni !
prohibuit, ettantaecalamitatisnos primos relatores
asre, gravius omni pondere, qma.fortis estut mors esse, non immerito Verum, quia siquid sci-
piguit.
clilectio,dura sicut infernus semulatio (Cant. vm). mus, vos scire placuit, noveritis nihil nosaliud ad-
Hac compede vinctus teneor, hocpondere pressus huc noscere potuisse, quam per octo dies in quadam
aggravor, hac catena quocunque pergo, vincior. villa juxta Rothomagum, lecto eum decubiiisse,
Fert ista animus nunquam
tui immemor et cum domnum Rothomagensem
archiepiscopum ei assi-
semper regionesregionibus, provincias provinciis due adhaesisse, munitum ab eo omnibus ecclesia-
commutef, te sohim nunquammutare, nunquam a sticis sacramentis, in optima pcenitentia, ct fideli

serepellere valet. Quare hoc? Nunquid a te duca- confessionc quavto iNonas Decembris de sfficulo mi-
tus?nunquidregna?nunquidmundigloriam?nun- q grasse. Corpus ejus, sicut disposuerat, Rothoma-
quid montes, ut dicilur, aureos p.aestolatur ? Non gum delatum (23) et inde a Rotberto comite ti-
hoc, charissime, non hoc nonhoccerlfe a te ami-
;
lio (24) suo apud Radingas (2oJ tumulandum, An-

ANDRE^ CHESNII NOT/E.

(20) Fratri Thcotardo. Qui et ipsepostea sanctae
MariiB de Charitate prior ; infra epist. 30, etiib. n,
epist. 6 et 7.
(21) Charissimce sorori domnx Adelx, FiiliteGuil-
lclmiConquesioris Anglia' regis, qnas post ol)itum
mariti sui Stephani comitis Blesensis et Carno-
tensis.apndMareiniacumsanctimonialisefTecta est.
MalthiPus Haris in Cuillelmo Kufo, dc filiahus Cuil-
lelmi patrissuiloqueus Teriia, inquit, Adela Sle-
: IIoc pro pnrlc jncent membra sepulla loco.
yhnnicomitis Blesensis uxor, laudatn-in sxculo po-
lentix virago. noviler apud Marciniacum sanctimo-
ninlis habtlum sumpsit. Alam vocat Histnria domi-
norum Ambazieusium liis verhis InterenGo/fridus
Calvimontis cum rege Northmnnniain veniens, fi-
l,iam refjis, Alamnomine, cum Stephnno Carnotm-
si comile in matrimonio copulnvit. Scribitque illi
cliam adhucin saeculoconversauti domnus Ivo Car-
notensis Episcopus Epist. b, 91, tOl, 1)6, d2i, 17'.)ot
187. Et Hildebertiis Cenomanensis jam convcrsae
gratulatiir cpist. 63, quod cum TernR sanclre divina
ioca vouerari ot invisore multum hactenus dosidc-
vasset, dcmum Stcphano conjuge s^io defuncto,
monasticam vitam in sanctis et divmis ciiinobii
Marciniaccnsis officinis est professa.
(22) Jjc obitu rcgis Anglorum. Henrici primi fra-
tris A(l(!l!n, siimmiqueCluniaccnsiumbonofactoris,
juxia nothoraagum obiit anno Christi
(fiii 1 135 die
j)rima I)cc»;nibris.
Corpus ejus Rothomagum delalnm, etc. Ex
(23)
disposifione testamenlaria, qua cor ot cerebrum
siuuii in Pratonsi Northm. cn-nol^io, corpus autem
Radingis in Anglia sopcliri voluit. (iuillclmus Noii-
brigcnsis libro primo, capite tertio De rebus Anglo-
rnm •.Corpus,\nnm\.,ejuscerehroetintestinisejectis,
salitum, coriisque insuium a Northmannia in An-
gliam dclatum, et apud liadingum in monasterio,
cujus ipse devotus fundator largusque ditator exsti-
terat, sepultum est. Undeet Arnulphus l>exoviensis
ei talis epitaphii concinendi materiam hausit
Hcnrici, cujus cetebrat vox publica nomen
Quem neque viventem capiebat tcrra, nec unus
Defuncfum potuit consepelire locus.
In tria partilus sua jura quibu&que resignat
D Partibus. iilustrans sic tria regnn tribus.
Spirilm cadum, cordi cerebroque dicata est
Neustria, quod dederat Anglia corpus habet.
Ilincpatres anim umque trahens,sed forlc apud illos
Editus. hic gladium. sceptra gerebat ibi.
Qucm dercdenlem cum nox exlrema Novcmbris
Solvisset, secuit prima Decembris eum.
(24) A
Roberto comite fiiio suo. Naturali scilicot,
non legitiiuo, lionricus onimrcx geminam tantum
ex Mathilde reliLiinsa rogiua conjiige sua suscopit
sol)nlem,hocestfiliam niateruinominis,qiiam jatn
nubilem ])iimum Henrico impcratori Romano,
postoa Gaufrido comiii Andegavcnsi despondit, ct
liliiim
(2.)).'! /)?<(•/ Radingum in
llndingas. nadingx.^ivo.
singulari, monasteriuni ad Tamesim fhimen, quod
pr;ef'at!!s lienricus rex in honore beatfe Mariae con-
striixit anno
1130, cl Hiignni ciiidam o onMiobio
Cluuiacensi accito regendum siib abhatis nomine
commisit.
85 EPISTOLARUM LIB. I. 86

giiam versus deportatum cst. Norlhinannia tota A contempsit, qui abjecit,qui calcavit, fidei desertor,
civilibus ot externis jam beilis fiemit. De statu re- amicoium proditor, natur;e contemptor, nunquid
gni transmarini, niliiladhuc certiaudivimus. Nam litteris raeisdignus est? nunquid epistola mea re-

qui nobis heec retulerant, citissime aNorlhmannia creandus est? nunquid nuntiomeo visitandus est?
aufugerunt. Misimus tamen jam cursores duos, Est, est, meo judicio gravi pcena dignus et omni

unum domno Rothomagensi, aiium domno Win- venia indignus. Sod admiscendaest judicio miseri-
toniensi (26), qui festinanter quidquid de eis el ab cordia et sic demum danda qui aindulgentia, si is

eis cognoverint, nobis in proxitno renuntient. Pro

Laudo
nobis contemptore.\iit,satisfacturusredierit.
regis defimcti (oterna salute tanta constituimus, quidera in te amorem pretiosorummartyrumChri-
quanta nunquam Cluniaci proalio constilutasunt. sti, ad quorum adoranda sepulcra fugisti, qufe ego

(juid vos pro eo agere debeatis, superfluum est, etsi corpore absens, tamen spiritu prtesens tola

ut nobis videlur, mandare. mentis atlectu. colo, suscipio, adoro. Sed eam cha-
LIM.STOLA XVI. ritatemspernerenondebuisti, pro quaconservanda
Charissimo in Christo fralri et germano Pontio niagni illi testes Dei.prtefulgidasideracoelicorpora

C27), frater?v.T9.\:& humiiis Cluniacensium

abbas, tradiderunt, sanguinemeUuderunt.vitamipseCrea-
B inquam,
salutem,quam sibi. tori omnium impenderunt. Non debuisti,
— Conquereris tui oblitum, germanitatis imme-
me vivens perdere, quod illi nec mortui perdiderunt.
morem, ex multo tempore jara scripsisse,
nihil tibi Ne ergo ultra scribas mihi Dilige diligentem te ;
:

et majestatem meam huraililatem tuain contemptui sed scribe Dilige conienmentem, te, el ama deseren-
:

habuisse. At ego silentii mei ita justissimas cau- tem, sequere fugientem. Scripsisti etiammihide
et

sas reputo, ut vix culpam effugiam, si vel nunclo- tunica transmittenda.Egoneilli tunicam mittam qui
qui tentavero. L't enira taceam, (lUfe optimo nosti, me non indiget, qui sibi sufticit, qui, secundum
munditumultus, rerumoecupationes,causarumira- Aposlolum, jam dives factus estet sine me regnat?
plicatjones, quibus rae calenis saepe constrictum (/ Cor. Curexigit veslem meam, qui deseruit
IV.)

vidisli et gemuisti, qure satisa scribendo excusare tectum meum? An illainjuriamerebiturprffimium,

me possunt; illud modo tantum in lite versetur. cui exlremum debetur supplicium ?Hic, hic plane
quod fratcr ex Doo, quod germanus ex carne, quod exclamaudum Parce, Z)et(s,ubimaximelae-
esset :

intimus ex atlectu, a me ul perfuga recessisti, ut diturjui^lilia ejus. Sed mittam, mittam tunicam, ne
dolosus evasisti, ut fur matutinus, ne dicam noctur- imputeturavaritiffi, silex servetur justitiae. Eam ta-
nns,mecnntempto,inviso,insalutatofugisli. Fuerat men volo interponi legem, ut ea suscepta, aut do-
cohabitalio tiia mccum fere deceunalis; (juo toto
C mum, ut dixi, rodcas, autnullam ultra tunicam a
tempore, quanta inter nos de divinis collata, ((uara me, vel pallium quseras. Et ut me in ultimo non
fcrvens de spiritualibus sermo, quara frequens de ludo, sed seiio loquentem audias, hortor plane ut
praesentium conteraptu coliatio, qualis de aiterno- redftas,quianunquamcontrariacontrariis,sedsem-
rum appetitu coliortalio fuerit et ipse nosti et ego per similiasimilibusconveniunt. Monachum mona-
non in tolo oblitiis sum. Eiierbuerat inler nos eo chis, clericum laicum laicis cohabitare,
clericis,
ardore fervor charitatis, ut quite solo impulsu na- nec ordines proprios confundere decet, ne forte
turajcceperam diligere, jamnon te nossem nisi ex juxla poelam.
{/•
Deo, et iu Deo amare. Lrat raihi ad te recursus ab eqninam,
Hitmano capiti cervicetn pictor
huuianis et a marinis tluctibus, in te veiul in portu De art. poet. vers 1.)
(HoR.^T.
tutissimo quiescebam et ruinam mundi assidue
;

minitantem, qiiasi hostis mei interitum prophetan- jungere videaris, etmuliercmformosam superne in
tem, hiotus audiebam. Miserias tara measquam alio atrumpiscemdesinerecogas. Nec ego sacros Eccle-
riiin deplorantera, et, Parce, Deus inclamautera, si;e ordines. quos unum vera fides, et sincera cha-

iiilariset aggaudens auscultabam, et non inani va rilas facit, sibicontrariosdico.sedpropterveslium.

nitale, sed devota charitate eadem inclaraabam. D ciborum,consuetudinumvarietatemineademdomo
Lral turris in qua manebas, mihi tuiris fortitudi- sibinon congruerejudico. Audio etiam Apostolum
nis afacieiniuiici, de (}uain hostium ora frequen- dicentem ilnqua vocatione vocatuses, in eaetper-
ter spicula jaculabaluur et nos ipsos abeorumja- mane {! Cor. vu). Deorationibusdominismeistan-
culisvalli nostri munimine tutabamur. Htec etmul- tis,totquesanctismartyribus prome atuacharitate
ta his similia rerum spiritualium instrumenta, qui exhibitis, gratias plurimas ago et ut quandiu ib

ANDRE.E CHESNII NOT^.

fihum Guillelmum dictura Anglia? ct Northmanniae plures alios in sexu dispari liberos genuit, quorum
ha'.rfd(uu,quidumeNorlhraanniainAngliaratraus- omnium major Robertus nuncupatus comes Gloce-
milloret anno salutis 1120, lucluoso naufragiosub- striie factus cst, et ex Sibylla uxore sua multos et
mersiis cst. Veniinoxconcubinis ctpellicibus variis ipsc natos reliquit.
(27) Eratri et germano PontioqmTposimodnm
(20) Doiinio Wintoniensi. H''nrico, qiii et ipse ex
monachus Cluniacensis fuit, ut alibi pluribus an- monacho factus est abbas Vizeliacensis, epist. 17,
nolabilur. lib. u, et epist. 4 et 6, libri lertii.
 87 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 88
semper
fueris et fiat, supplex magis Qorde quam A A quo cum litteras laetus suscepissera et in eis me
voce imploro. de adventu vestro, sicut condixeramus, certificari
EPISTOLA XVII. sperarem, subito pro spe desperatio, pro gaudio
ranestitia exorta est, cum eum, cui moxoccurrere
Summo pontifici et nostro speciali Patri, domino
festinabam et quem jam ad fores meas pulsare
papx Innocentio, frater Petrus hnmilis Clunia-
credebam, necdum suae domus limina excessisse
censium abbas, fidelem obedientiam.
cognovi. Cumque excusationibus subsequentibus
puniendum flagitium,inau-
Exsecrabile facinus, animi mei molestiam utcunque lenire studerem,
ditum nostris saeculis scelus, de nece eorum qui diu conatus non potui, quia insufficientes,ut salvo
pro justitia usque ad sanguinem restiterunt, ad amore vestro irasci liceat, ad omnia inveni. Quid
aures pietatis vestrse credimus pervenisse. Dolen- enim ? Etsi, ut litterae sanctitatis vestrae sonant,
dum quidem de morteeorumquos sacrilega homi- praecepto domini papae communis CoIIecta facta est,
cidarum crudelitas innooentes peremit ; sed multo sinulliparcere potuit curaexactoris; sipropter ari-
magis dolendum quod condignam impietatis suse dissimam receptorum exiguitatem, in hortum de-
poenam, necdum illa, plusquam belluina, crudelitas scensum est si proprii fructus comesti, hoc est, de
;

invenit. Eece enim qui a conspectu hominum jam B proprioquod deerataerario suppletum,nunquid his
perisse debuerant, cruentismentibus et adhucsan- exactis via exclusa est ? aut nusquam postea iter
guinem distillantibus manibus, de inipunitate sibi patuit ? An quoquam progrediendi nulla deinceps
blandiuntur et quasidebello triumphum reporta- facultas fuit ? An omni itinere frequentato, solum
verint, unde confundi debuerant, gloriantur. Quo- Cluniacense iterinvisum et velut barbaricis gladiis
rum impunitas arma cfeteris ministrat furoris, ut, cruentum, fugiendumvisumest ? Ita plane, itahoc
sicutpost Aurelianensemsubdecanumaddomnum mihi vitare videmini, ac si venienti iatro jugulo
iter

Thomam Parisiensem.quia priorinuUus remanse- immineat, leo insidians secusviam lateat, flammi-
rat, persecutorum gladius se convertit;ita etiam vomo hiatu draco prsedam, jam jamque rapturus
posthunc ad alios transeat. etpari sententiacleri- insistat. Sed estote, estote, inquam, securus; nec

cos, canonicos monachosque involvat. Quoniam latrotimendus, necleo metuendus, nec draco. Deo
igitur regalis gladius intales nimium obtusus est, meque comitante, formidandusest. Sed quid rur-
rogamus, et omnes legem Dei zelantes nobiscum de- sum persuadere conor ? quid iterum exhoi^tari mo-
precantur, ut episcopalis, imo spiritualis gladius, lior? quid demum meam frustra operam insumere
quod estverbnm Dei, secundum Apostolum,non sit nitor ? Spes mea, quae me saepenumero fefellit, ne
alligatum (// Tim. u), ut eo percussi moriantur Q sperare toties negata debeam, vehementer cogit.
peccato, vivant autem Deo. Hac de causanuperin Sedtamencharitatis, quee nescitexstingui, ardore
partibus nostris, archiepiscoporum, episcoporum, denuo suscitata, adhuc clamare non desinit, et
abbatum ac multorum religiosorum et sapienlium quousque optata consequatur, requiescere nescit.
personae congregataesunt, et consiliohabito in hu- Clamoribus igitur continuis ad ostium amici instare
jusmodi sacrilegos severitatis sententiam protule- deliberat, utsi non eo quod amicus ejus est, pro-
runt. Confirmet ergo, si placet, apostolica auctori- pter improbilatem tamen ejus surgat, et det ei [pa-
tas, quod ab eis bene actum est suppleat, si quid
;
nes] quotquot habet necessarios (Luc. xi). Unde
minus severe decretum est, ut et impii debita ultione multo vehementius quam ante institerat, instat;et
puniantur, et ab eorum imitatione ceeteri deterrean- ut certum adventusvestri tempus designetis, sum-
tur. De cseteroquam reverandae vitae sit, quamque mopere precatur. Exspectat enim vos vestra Clu-
fidehs apostolatui vestrodomnus Rothomagensis niacus, quae nullatenus plene laetabitur, quam prae-
archiepiscopusfuerit, quantumque pro pace vestra sentibus et spiritualibus vestris benedictionibus
laboraverit, nonestnecesse vosinstrui, quem plene quo amicitiam ve-
repleatur. Esse nostrum, super
dehisomnibus instructum credimus. Supplicamus stram soliicitari cognovi, prosperum esse sciatis,
igitur paternitati vestrae, ut ita paci ejus et justitiee tuncque nihil cumulo gaudiorum deesse, cum, Dei
D
provideatis, quatenus et Deo possit reddere quod gratia largiente, vos nobiscum contigerit adesse.
Dei est et Caesari quod Caesaris est, ut, si fieri po-
test, et divinae censurae non displiceat et majesta- EPISTOLA XIX.
tem regiam non offendat.
Chatissimo, etjam speciali amiconostro Dulciano,
EPISTOLA XVIIL frater Petrus humilis Cluniacensium abbas, sa-
lutem.
C Cum dulcedine recolendo, cum honore nominando,
dominoet Patrik\.io^\ Trecensium. episcopo, fra-
Quantum amoris affectum erga vos et olim et
ter Py.Tiivs Cluniacensium humilis abas, seipsum
nuper maxime cordeconceperim, utinam operelpa-
totum.
rercpossem. Agnosceret profecto vestra prudentia
Ad partes Arvernicas tenaci negotiorum unco, quod ignorat, et meritis suis se qualemcunque
paschalibus adhuc feriis instantibus, tractus, nun- amicum emisse, ipso rerum experimento probaret.
quem
tium beatitudinis vestrae, Cluniaco direxistis, Quem enim non emerent tanta pretia meritorum,
Silviniacimultisjam diebus mc sustinenteminveni. tot charismata gratiarum, toties nobis et nostris
 :

89 EPISTOLARUM LIB* I. 90

impensa congeries beneficiorum^Quem, inquam, A nissimis rerum saecularium actionibus magis ma-
non ad dilectionem vestri allicerent, imo compel- gisque in dies cumulatur ? Quomodo adivinis deli-
lerent, prudentiahumilis, humilitas sublimis, scien-
ciisjejunus quidquam saporum proximis eructa-
tia caula, dulcedocompta, egregii mores, lingua bit, cum juxta vulgare proverbiura, amarum os
poUta, vita limata? Haec certe,quae omnestrahere nunquam mel spuere possit ? Quomodo dabo quod
debent, me quoque justitiaDinstrumentatraxerunt, non accepi, cum dicat Joannes Baptista Non po- :

homo accipere quidquam, nisiei datumfuerit

ut vestri memoriamin pectoris mei arcano altissime test

recondam, nec eam qiiolibet casu ab intimis meis de coelo ? (Joan. ui.) Tu potius, tu qui omni terreno

avelli perraittara. Eade causa, et vos ipsum mihi cares negotio, coelesti abundas otio, lectione con-
quandoque inChristo uniri opto, ut de illorum nu- tinua reficeris, oratione assidua saginaris, cujus
mero esse possitis, quos juxta Prophetam, Deus sicut adipe et pinguedine replelur anima tu^ in-:

inhabitare facit unanimes in dumo {Psal. lxvu,). quara, labiis exsultationis deberes esurientemme
Quia si istud ad praesens vos forte differre plurima reficere sitientem potare, ex superabundante spi-

impedimenta coegerint, hoc saltem mihi poscenti
animus amicus non neget, ut si non vos, tamen al
terum vestrum, hoc est unum de filiis, Deo, a quo B
eum accepit, non tam donet quam reconsigoet. Si
hoc donum per manum meam Cluniacensi Eccle-
mihi filium, vosque per eum,
siee feceritis, erit ille
ut confido, promerebimini Patrem habere Deura.
Super hoc quid sitis acturus, nuntio vel Utteris
ritus tui sagina cordis mei ariditatem impinguare.
Quia siforte obstinatius, utcoepisti, instans, etiam
invitum loqui conipellis, et pro auribus quas tibi
adhibere debueram, os aperire, nescio quid tibi
congruentius proponere possim quam quod a corde
tuo nullaunquam delerequeat oblivio, nulla tem-
poruni varietas abolere, nuUa per Dei gratiam
animi mobilitas commutare. Nam quantalibet alia

suspensum certificate. dicta fuerint, labilis raemorife elapsa complexibus

EPISTOLAXX. facile evanescent. Hoc tanto difticilius animum fu-
Dilectissimo, atque in Christivisceribus specialiter giet, quanto familiarius ipsis corporis sensibus

amplectendo, fratri Gisleberto (28), fratcr Pe- semper occurret.

TRiJs humilis Cluniacensium abbas, pro angustia Cellamitaque, cujus objectuin medio mundipo-
cellx latitudinem caeli. situs a mundo secerneris,cujus ope intimos vasta-
Suscepilitteras dilectionistuae, charissime frater, rum solitudinum recessuspenetrassevideris, cujus
Sabbato sancto Dominicae sepulturee et eas, quiapri- inclusionc, nec remotissima ^gyptiorum deserta
usnon potui, altari assidens jam officiis inchoatis semularis hanc, inquam, celiam til)i propono, ut
:

perlegi. Nec poenituit tali eas loco et tempore me c secundum cujusdam Patris dictum, ipsa
antiqui
legisse, cum earum lectionem multum mihi sen- sola eloquentius omnibus magistris tacendote do-
serim profuisse. Nam inclusionis et solitudinis tuse ceat. Hanc certe non audire non poteris, quando
recordatus, me mundo cxpositum meduliitus inge- eam quotidianura salutis tuae nionitorem habebis.
mui morientem, ne dicam mortuum, gra-
el te ei Fuge, aitquidamPatrum, Aomm(?s, ettace,etsalvus
tulans inteilexi. Gavisus sum, etde salute tua non eris. (HiERONYMUs.) Autscuto, autpedibus, morsvi-

mediocriter te esse sollicitum et mei non fuisse tandaest. Et Jeremias -.Sedebit solitarius, et tace-
oblitum. Exsultavi in Domino,novellam plantatio- bit quia levabit se super se (Thren. (ui). Et David
;
:

nem spem jam floribus

fructus sequentis festinatis Dedisti, ait, metuentibus te significationem, ut fu-
anteferre ; cui et incrementum dare non potui,
si giant a facie arcus {Psal. lix). Haec te cella, dile-
rigationis tamen, hcet exiguura, ex bono cordis ctissime, a facie divini judicii fugientem suscepit
afFectubeneiiciumimpendi.Cumquetotiusepistolae h*c te secundum Isaiam, quasi fossa humo a facie
seriem dihgenti oculo non semelperlegens, invenis- formidinis Domini venientis percutere terram, abs-
sem me ad scribendum fraternitati tuae sollicite ad- condit(Isa. u); haecvelutparvula Segor,aSodomae
moneri, teque quantulamcunque exhortationem hoc est, mundi incendiis illaesum servavit (G/?n, xix).

meam avidissime esurire, laetatus suin quidem te ^ Haec Eliae, quondam Achab et Jezabel per deserta /
• ubi constitutus,
panis illius, inquo solo vivit spiritualishomo,de- '
fugienti latibulum praebuit : ille

lectabili esurie cruciari ; sed agnoscens a
peteres, errorem de proposito pietatis nascentem
adverti. Si enim verum est quod ait Scriptura, sa-
pientiamscHbeintemporeotii,et quiminoratur actu,
ipse percipiet eam{Eccl. xxxvin), quomodo quid-
quam ad sapientiampertinensscriberepoterit, cui
nullum otium, cui unum et molestissiraum tota vita
negotiumest? Quomodo percipiet eam, qui non
quo hunc vocera Dei sibi familiariter loquentis audivit, ubi
noninspiritu,nonincommotione, noninigne, sed
in sibilo aurae tenuis, hoc est, in subtili et paucis
perceptibili spiritus sui inspiratione hominibus
eum adesse cognovit {UI Reg. xix). Haec Paulum
illum, hujus quod elegisti propositi caput, sexage-
naria occultationecelavit etmultotemporealimen-
coelestibus pastum,novissime,testeAntonio,ad
tis

solum actu minime minoratur, sed etiam importu- panem vitas perpeluo edendum transmisit. Heec te

ANDRE^ CHESNII NOT^.

(58) FratrxCTisleberto.^v&m\\.ai, siveincluso, cui mius appellare videtur, hbrum De conversationis

sollicite admonitus epistolam hanc, vel ut Trihet- eremiticae laudibus scripsit.
 '

9i' PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 92

mortalihuic vitee, non tantum mortuum, sed etiam A intelligunt morte sociorum periculum. quam
in
sepuUum, sui conclusione libi ipsi assidue reprae" in vita inimicorum sentiunt detrimentum. Atsoli-
sentat, et quodammodo atque Colossensibus
tiJDi tudinis singulare certamen fanto periculosius agi-
apostolica voce inclamat Mortiii enim estis,et vita
: tur, quauto serius alienuin auxilium dimicans praes-
vestra abscondilaest cum C krisioin Deo{Coloss. iii). tolatur. Quodque
periculo accrescit, non utin acie
Quod licet spiritualiler intellectum, tibi multisque tieri multi contra multos, nec ut in duello,
solet,
aliis communesit, si tamen etiamcorporaliter cogi- unus contra unum sed inusilato praeliandi more,
;

tetur, tuum pene singulariter lioc tempore fit. Nam solus contra plurimos et numero et virtute pras-
etsi plurimi carnalibus actionibus moriuntur, nul- tantes, dubia sub sorte contendit. Idcirco, ut ver-
lus tamen ante carnis mortem, carnis sepulcrum in- bis beati illiuset magni Patris Benedicti utar, illo-

greditur. Tu autem, ut vere te mundo ostendas rum esthauc vitam arripere.quibene instructi fra-
mortuum, ipsum adhuc vivensintrasti sepulcrura. tcrna cx acie, ad singularem pugnam eremi sola
Sed attendendum tibi est, charissime. el omni- manu. vel brachio divinae tantum virtutis .solatio
modis satagendum, ut quod de te humana opinio adjuti utuntur.
existimat, hoc in te divinus oculus agnoscat. In- Et ideo oportet, charissime, ut Scriptura loquitur,
gressus esquippe,utdixi, sepulcrum, ideoquequid- g sollicitum ambulare cum Deo tuo, magnoque
te
quidmundiprius in te vixerat, tolumtecum necesse oneri validos humeros prfeparare (Mich. vi), et il-
estesse sepultum. Namnullisepulturadebetur.nisi las in partes scutum fidei circumferre, in quas in-
eiqui jam vita oarere probatur. Sicut enim sepul- telligis inimicum tela igneajaculari. Frustraquip-
crum mortuo, sic tantummodo mortuus debetur pe illud dextro lateri tutando adhibebis, si ipse in
sepulcro. Alioquin. ut mortuumnon sepelire duci- IfEvum spiculaiutorserit. In cassum pectori ante-
tur inhumanum, ita viventemtumulare agnoscitur pones, si se ipse in terga couverterit. Hoc quare
perniciosum. Oportet ergo ut qui Christo commor. dicam, sapienter adverte. Habet hostis adversus
tuus ei consepeliris, nihil in te mundanum spirare unumquodque propositum familiariatela, neceis-
patiaris. Uabesquidem septum spelunc8etuse,quaj dem contra omnes jaculis utitur, sed variis contra
a te accessus hominum prohibet : sed adhibe et diversos armis armatur. Aliis ille laicos, aliis mo-
murum, qui solus malignorum impetus spirituum nachos^ aliis subditos, aliis praelatos, aliis otiosos,
coQVcei.lie,qviO,\?,B.\ai?,:Salvalorponeturineamurus, aliis negotiosos insidiis appetit et multiplici astu-

e<an<mM?^a^e{/sfl.xxvi.)SaIvatorergomurussittibi tia, sed eadem nequitia adversus universos desae-

impenetrabilis, turris sit tibi inexpugnabilis, fora-
men caverna macerise, quee in cruce clavis
petrae,
^
et lancea perforata, tutissimum tibi coatra hostes
universosreceptaculum.suavulnerapraeparavit.ln
quibus constitutus, et eis per patientiam communi-
cans, et ipse ab hostium incursionibus tutus esse
poteris, et eosviriliterpropellerevalebis.Namsine
hoc munimine, nec solitaria reclusio, nec corpora-
lis afflictio, nec ad longinqua transmigratio quid-
quamprodesse poterit, sedpotiusadconcertandum
acriore adversariosstimulo concitabit. Unde etipse
Dominus, ut non mitigari, sed vehementius instigari
solitudine, atque jejunus inimicum salutishumanae
demonstraretet suos ad eiresistendum prsepararet,
nonpriusquam in desertumaspirituduceretur, nec
antequam xi diebusac noctibus jejunaret, diabo-
lum ad se tentandum admisit. Testes sunt etPatres
antiqui, Antonius, Hilarion, Macarius, etca3teriob
sohtariam conversationem acrioribus adversarii
impugnationibus fatigati. Nam claustralium com-
muniterviventiumcohabitatiocastroriimadpugnam
ordinatorum multitudini videtur comparari, ubi
quisque tanto securius adversus adversarium dimi-
cat,quantosibi viciniusadjutoriumdecommiiitonis
dextera sperai.In illo enim pr<eIio, non solum de sua
quilibet pricliator virtutc priesumit, sed otiam de
aliorum dextra I.evaque compugnantiiuu viribus,
quandoquemagisquam desuis confidit.
ibi singuli, et saluti suse insidianle perimero,
coadjulores modis omnibus defensare. Ne minus
vit. Inde est quod proprio solitarios, et maxime
reclusos, bello persequitur, et velut ad singulare
certamenprovocatus, singulari in eorum interitum
saevitia instigatur. Ingeriteisexsingularitatesuper-
biam,ex otiojdesidiam, ex taciturnitate multiloquium,
ex paupertatis timore avaritiam. Nam magnum et
singulare esse, quod solitariae reclusionis profes-
sionem elegerit, quodaliorum amplas vias fugien-
do, angustissimum iter assumpserit, quod eorum
tepiditatem multo spiritus fervore evicerit, quod
fere nullum hujus propositi aemulatorem habeat,
solitariolaudatordolosusinsibilat.Itemquia, secun-
dum Scripturam, in desideriis est omnis otiosus
(Prov. xxi), succedente desidia succedunt deside-
ria : totum illud tempus, quod subtractum fuerat
occupationibus, vanis noxiisque impenditur cogi-
tationibus. Irruit praeceps agmen multiphciumten-
tationum, etvelut in vacuaet in vacante discurrens
domo, turbaviliorum confusisclamoribus universa
perturbat. Concluditurintra ceilulam mundus uni-
versus, etangustum septum vix unius hominis
capax, multarum terrarum urbes regnaque com-
plectitur. Fit quietissimumotium.turbulentissimum
negotium et cum uihil corporis sensibus nisi solitudo
occurrat, familiari accessu,animae visibus semun.
dus cum suis omnibus reprassentat.
Nunc sibijudiciaictribunalmagnuseremitausur-
Laborant pat, nunc episcopalibus infulis caput exornat, nunc
et multismonachorummillibusprnesidet, nuncquaeli-
bet alia ecclesiasticae dignitatis officia pererrat, et
93 EPISTOLARUM LIB. I. 94

se, onm plnribusprodessemajoreanim£e suae lucro A rum honorum, quipossessionem adjuraveratpro-

potuerit, oliosuin torperedeflens.propositiqueobli-
tus,oranilabore laborosiusipsa sua quiete laborat.
Nec ipnumera alia longe istis deteriorareplico.qufe
miserum hominem,postquam semel hostibusterga
dederit,cxcrlo in ejus necem glarlio persequuntur,
nec ante plerunique absistunt, quam de sanguine
ejus cruentas manuscrudeleshomicidae reportent.
Sic furentibusintra mentis arcana variarum rerum
afTectionibus.curanihil de cogitatispr<eter vacuam
ccllulamanima teneat,pr<B ttiediodorraitans, ipsius
miserabilis taedii mundo, nonin
non in Deo,sed in
quo majus
se, sed extra se quaerit remediura, pro
inciditdetrimentum. iNam quia semel assumptum
propositura eremitam desererepudel,quseritur oc-
priorum.
Hac occasione Dei servus mammonae efficitur fa-
rauJus.utcumsefingitegenorumutilitatiprospicere,
cupiditati suae liberius valeat inservire. Ea de causa
oranesadsubveniendumpauperibus exhortatur, ut
dum Paulusministranssanctusesse creditur, Aua-
niasfraudatornullatenus aestimetur. Hoc astu, tu-
guriumpauperisfitregura gazophjiacium, solitarii
iuopiaSalomonisopibusantefertur, etde spelunca
egestatis Indorum thesauri largissirae profundun-
lur. Post, de curapauperum adculminatransfertur
aidificiorum.Indesubjectaoraniacurioseperluslrat,
fundamenta jacit, perpendiculum extendit, struc-
turae suae longitudinera, altitudinem et latitudinem

casio frequentis alieni colloquii, utqui multa de se b sludiosusgeometerdimetitur.ecclesiasaiditicat,ur-

tacens tormenta pHtitur.aliorum saltem confabula- besracEuibusambit,fluminapontibusobnubit,etse
tionibus relevetur. Aperitur arcta reclusionis fene- solura deslruens, universa construit. Ita solitudinis
stra, et velutad divinum oraculumcontluunt exa- professor in raedio sa^culi conveisatur, cellula clau-
mina populorum. Dat responsa divinus propheta susinterfrequentiaspopulorumdiscurrit.nundinas
oranibus, et quasi de singulis, si tacuerit, sit Deo et angiportus sollicitus raercator oberrat, hl ei re-
redditurus rationein, universorum causas audit, quies torraentiim, sessio labor. silentium pcena,
cxuminat ct discornit. ibi plene de diii medilatis clausurainfernus. Sic, sic Ciecatus lumine mentis,
animo satisfacit, et sicut post acerbam famem claususque tenebroso carcere, rursus aii molam in-
cibo famelicus reiicitur, ita ille avidis morsibus quietudinisredit,utqueSamson allophylisttt quon-
confluentium rumoribus saliatur. Obseiata qui- dam fortis (Judic. \vi), dreuionibus eremila ludi-
dem janua, vel forte lapidibus obturata
est sed ; brium. Haec tibi, charissime. pauca lie multis, sed
per angustum fencstrcllai aditum recipit, quiquid qufevehementius cousimiiispropositi hominesper-
per oslii latitudinem non admittit. turbare solont, breviter ante cordis tui oculos re-
.\on intrant
oerte ad eum concurrentium corpora, sed pene- duxi, ut contra orania qiiiiieni hostis tenlamenta
trat et replet omnia quce sola auimum a reoto p brachium tortitudinis cxeras, sed adversum ista
proposilo avocat, corporum cura. Kxuudat ab professionis tua? raagis familiariaraaia.magis cau-
ore copia verborum, et longi stillicidio silentii de tus existas. Praemissa enim mundilia carnisque
cisterna dissipata prorumpit. Cumque de mullis contmentia. de qua vel in modico exhoi tari te su-
miUibus singuli ejus onustati sermone disL^edaut, perfluum judicavi, licet nihil intentalum relin .juere
solus ille toli, si confluant, orbi, infaligatus leges Satauas soleat, hac, inquara, praemissa et veUit in
promulgat. Talibus acedia remediis non curata, fundamento virtutumfirraitercoliocata,quamApo-
sed instigata, fortius ad lempus sopita resurgit, stolus vocat sanctimouiam [Hebr. xn), sine qua
et ut febris acutissima paululura aqua^ rigore jfri- nemovidebitDeum.pauperlatis etvene humilitatis
gorej leuita, deraum velut ipsa raedela saivior ad fabrica coustruenda, et qure ipsius creli in-
tibi est
urendum insurgit. INec aute quiescere potest.quam tima penetrent, altissima fastigia erigcnda. Nam,
al semel expcrtumperniciosumremedium redeat, Bcali pauperes spiriiu, guoniam ipsorum esl regnum
et rursiim se sub religionis veiamino, lumultuosis calorum {Maith. v).

verboriim occupationibus imraisceat. (Jnia si iorte tixc in Christo tuo, cujus crucem portas, cujus
ex sanclitatis reverentia, vcl couflieautur homines sepulcrum inhabitas, cujus resurrectionem
in te
servo Dei peccata sua, vel consilium ab eo, quia p. exspeclas^specialiterefTulserunt. HaecintenisDeus
" homoambulans,itineris sui vestigiahomiuibusde-
p(i',nit(!Utiam dare non potest, requirant, sive se
'

oratiouibus ejus ex devotione commeudeut, uou reliquit pcr ha;c suis gradiendum esse, ctElestis
;

solum se jara C(p1o diguum esse judicat,sed eliara Magister ostcndit. Pauper ille fuit, non habcus ubi
devotorum oblationes suscipere non recusat. In caput recliuaret(i[,i<c.ix);necis perquem uiundus
quorum uno, spiritu superbife, alioruin se metiens factusest, mundumingrediens propriam domum,
opinione decipitur; in altero,per eamdem superbiam in quanasceretur. invenit, sed j-eclinavit ewn uialcr
quseinitiura est oranis peccati(£^ccfix),adavariliaj in praesepio, quia non eral ei locus in divo-sorio
idololatriara dolose inducitur. Nam qui penuriam [Luc. n). Fauper ilie fuit, qui de censu regibus
professus f uerat, paulatim opes congregat;uec prius reddendo consullus, cum nihil apudhoraiuem unde
desistit quam alienis reatibus proprium penum far- illorapossetreddereinveuissel,adinexhaustosdei-
ciat.Simula ca colligens indigenlias supplemeu- talis tiiosauros se contulit, el quod de doraeslica
tum, vel si quid suas necessitati superfuerit, indi- arca non potuit, de ore piscis harao Petri Apostoli
gontium adjumentum. Vultdispensator fieri alieno- persolvit {Malth. xvu). Pauper fuit, qui cum panis
95 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 96

esset angelorum, panessepereficiebatuvpublicano- A jumentum Domini, sed clausus stabulo ejus, recu-
rum. Pauper illefuit^quemnunquam segespropria bas ruminas pabula ejus. Suntilli equi forles pa-
et

pavit,nunquamvitisabeoculta potavit, nunquam ratiin diem belli, in quibus eques ccelestis residens»
gregis sui vellus protexit,numquam pecunia quae vel forfiter expugnat et perimit principem mundi.

ex innumeris miraculis congregari potuisset, dita- Aguntur isti freno obedientiae, concitantur stimulis
vit:qui neccoenaculum, ubi ultimum Pascha jam disciplinae anheli et sfepe latera cruentati viam
;

passurus cum discipulis manducaret, habuit.seda mandatorum Dei discuri'unt, nec, nisi cursu con-
patrefamiliasmutuavitdicens. Ubiest diversorivm, summato bravium comprehendant, quiescunt. Hi
vbi Pascha cinndiscipidis meis manducem ? {Luc. pondus diei et aestus non cellulis clausi, sed sub
xxu.)Sis et tu hujusDominicfB paupertatis amator divo constituti tolerant, jugum obedientiae forti cer-
pariteretimitator,nequetepropter aUorumnecessi- vice susten tant,j acula iracundiae fortiter ab hostibus
tates, quantalibet pecunia implices,quinepro tuis ex proximis intorta, patientiae scuto repellunt. Qui
indigentiisimplicareris, omnesatetalium sollicitu- nihilsibide mundo, nec seipsos reservant, et sicut
dinum nodo explicuisti. Faciant sibi qui te consulue- de simulacris legitur Oculos habentet 7ion vide- :

rintamicos consilio tuo, imo Domini, demammona bunt,aures habent,et non audient ,manus habent et
iniquitatis,neque te habeant erogatorem suarum pe- g non palpabunt, pedes habent et non ambulabunt,
cuniarum,quemesseexistimantcontemptorempro- non clamabunt in gutturesuo {Psal. cxi). Egentes,
priarum. Quiasiinstiterint,dent,siitavolunt, priori angustiafi, afilicti, quibus interdum virtute obe-

tuo,dentfratibustuis,utveladpropriosususabipsis dientiae,nec ipsabona operari licet, pro quibusple-

retineantur, aut per manus eor um aliis distribuan- rumque ac si pro malis operibus poenas luunt. Super
tur. Sed et si ipsi fratres tui institorem tahum te haecomniate (juiescentemetferiatum mundus ado-
esse prjeceperint, et de paupertate tua sibi nego- rat, hoc laborantes etfatigatos magno contemptus

non acquiescas, jmeamque auctoritatem coac-

tiari, etamaritudinis calicepotat. Hos tibi et omnem cu-
tionieorum objice,hcet in his nullum sit periculum juslibetrehgionisordinemantepone, ut cum omni-
inobedientiae,inquibusratiocontradicitjustitife.Sit bus te postposueris, omnibus ab inspectore cordium
cella tua vacua pecunia, repleta justitia, indigens praeponi merearis. Nam vocatus es ad nuptias, in
opibus,refertavirtutibus, utquianon estconventio quibus si ultimum elegeris locum, audies ab invi-
Christi ad Belial, ita exinaniatur rebus terrenis, ut tatore Amice, ascendesuperius {Luc. xiv). Sic ange-
:

possit in ea coelestibus loeus esse thesauris. Nec ip- lo superbiae calcato, Christi tui paupertate ditatus,
sius corporistuite nimium cura soUicitet, ne forte humilitate coelis altior factus, jam contra praemis-
oculum incoelo defixum, rursuminterras respicere P
sum acediae spiritum armare et eum virili dextera,
cogat, et semel corvina cupiditate cadaveri inhae- qua jam dictos prostraveris, elide. Facilis eritejus
rens,ad arcam redire contemnat {Gen. vui). subjugatio,frequentes de fortioribushostibusvicto-
Deum a priore tuo sobrium vi-
Prsestolare post rias assecuto.Noli eo instante conf ugere ad pernicio-
ctum, et non superfluumvestitum, qusejuxta bea- saremedia, necin hac parte morbomorbumcurari
tum Apostolum, ab eo consequens, his esto conten- aestimes sed ea tibi adhibe medicamina,quae et lae-
;

tus (/ Tim. VI). pauper spiritu, pau-

Sicpauper, et derenesciantetfestinatasalutem efficacia reddant.
perem Dominum tuum sequere, ut non tantum de Orationeergo primitus, quasi primo et praecipuo
egestate rerum ,quantum de spiritus paupertate,hoc . bonotam hoc quamcaetera mala propellere con-
est humilitate, in ipso Domino glorieris. Noli am- suesce, atque in ea totam mentis intentionem de-
bulare in magnis, neque in mirabilibus super te, fige. Hac oranUs corpore quiescente, vincuntur fu-
quia si te mirabilem putaveris, mirabilem in san- rentes aeriae.potestates^hac tentationes validissimae
ctis suis nequaquam admirari poteris. Nam defixa fortissime superantur, hac infestantes cogitationes
mens admirationem creaturffi, nullo modo profi-
in utmuscaeimportunissimae abiguntur,hac fugantur
cere potest ad considerationem rei increatae. Pon- spissae ^gyptiorum tenebrae,hacinfulgetmentibus
dere enim, quo in inferiora demergitur ad superna lumen invisibile, hac cordis oculus carnali adhuc
D
respicere prohibetur. Non tibi blandiatur propria crassitudine obvelatus coelestia rimatur,hac ipsum :

solitudo, nec vilescat aliorum multitudo ; sed omni-
bus le inferiorem et viliorem non solum linguapro-
nuntia, sed etiam intimo cordis credeafTectu.Hoc
estplane, secundumDominisententiam,essemitem
et humilem corde {Malth. xi). Prnepone vitam eo-
rum vitoe tuae, actus eorum actibus tuis, laborem
eorum quieti tufle, opera eorum olio tuo, ut, dum
alienos profectus atlcndis, de propriis operibus non
extollaris. Cogita quanta illis non desint quee tibi
adesse non possunt bonorum operum exercitia,quo-
rumet si allectum habere valeas, ettectum tamen
ultra assequi nullatenus possis. Es quidem, et tu
increatumet creantem omniaSpiritum, humanus,
prout homini hcet,spiritus contemplatur. Huic cse-
lesti theoriae te amodo victurum devovisti, propter
hanc mundi latitudinem fugiens, angusUis te solita-
riae speluncae coarctasti, ne ab hoc intuitu munda-
narum rerum te multiplex visio revocaret, corpo-
reis oculis firmos parietes objecisti. Inter quosclau-
sus, nec aspectushominumreformidans,quantoes
abillis remoUor, tanto Deoadestopropinquior. Se-
junctus ab aliis illi adjungere, ut qui corpore a
corporibus segregaris, spiritu spiritibus conjunga-
ris. Ad hanc singularem orandi gratiam hortatur

97
opheta: Venite,0i\{,adoremus,etprocida7iiuiiante
Dcuiii;ploremus coram Dominoqui fecit nos(Psal.
xciv). Sine intermissione orate, in
Et Apostolus :
omnibus gratiasagite (/r/iess. v).EtipseDominus
Vigilate et orate, ut non inlrelis in tentationem
{Malt/i. xwi). et ad cavendas, et
tentationes, orationis bonumsumniumdoceasesse
praesidium, et quia hoc supercoeleste
Nam
terris esse nonpotest perpetuum.
apostolus dicil: Factumest silcntium in ccelo quasi
media hora [Apoc. vni), non mense, aut die, vel
hora, nec ipsa etiam media, sed quasi media hora,
ostendes magnum quidem
profectum esse oratio-
nis, sed longum esse non posse tempus orantis.
Oportetutorationem meditatio sancta sequatur,in
quain velutinpedissequamdominarelapsaquiescat, g
de qua valentior quasi post quietem resurgat. Sed
quoniametipsauttotaspiritualis.aUoadhucetinfe-
riore sustentaculo indiget, lectionis divinse suflVa-
gium adhibeatur. Quo recreata, closo quoque ii-
bro quod legerit, retractet et diu retracla orationi
velut famiila subministret. Sicut enim ignis adipe
injecto in majores flammas pabulo pinguedinis su-
scepto crumpit, sic orationis fervor, medilalionis
atque leclionis sagina impinguatus, in largissimos
divini amoris ajstus cousurgit. Hae sunt deliciai fi-
liorum regis,ha3C mensa a matre Sapientia praepa-
rata, liie cu-lestes epuke, ad qiias inplateis clami-
tans, parvulos, non magnosinvitat, dicens Siquis
est parvulus, veniat ad me {P}'ov. ix). Et deinde
Venite, com.edite panes meos; et bibVe vinum quod C
miscui vobis [ibid.). Ilunc panem, non nisi ab om-
nibus escis humanisjejunuscomedit hoc vinum,
nou nisi omni alio potu abstinens haurit, quia qui
carnalibus, secuudumbeatumGregorium, volupta-
tibus pascitur, feternarum deliciarum epulis indi-
gnushabetur. Seduovi,charissime, quiaetista sunt
ardua, nec est cuilibet facile in istis tanlummodo
studiis vitam transigere.
Sequatur ergo hccc tria prfecedentia opus ma-
niium, ut cum spiritualibus rebus defatigata, car-
nisque pondere a summis in ima dejecta mens labi-
tur, non ad vaniloquia hominura, sed ad beatum
corporis excrcitium convertatur. Plantarinon pos-
suntarbusculrt;,rigari neqiieuatsata,nequea)iquid
ruralis operis exerceri, rcclusioneperpetua prohi-
bente sed (quod est utihus) pro aratro^onverta-
;
tur manusadpennam, proexarandis
htteris pagiaie_e.\are^ntur, seratur in chartula verbi
Dei seminarium : quodmaturatissegctibus, hoc est
libris perfecUs, multiphcalis frugibus, esuricntes
Vasculavinaria, quxjustilias vocant, conca-
(29)
vare. Justitias a scyphis discernit ipsePetrus Vene-
rabilisinlibro StatutorumCluniacensium,cumait
Statutum est, ut nonvasis illisvinariis,qux justi-
tix vocantur, sicutolim facere cogebantur, sed pro-
priis scyphis unusquisque bibat eo tempore quo post
Nonam ad polwn fralres pergere sotent. Suntque
ipsee puto jusUU», quse etjustx vocantur in Char-
:
EPISTOLAHUM LIB. I. 98
A lectores repleat, et sic panis ccElestis lethalein ani
mcie faiuemdepellat. Sic plane, sic verbidivini po-
teris fieri taciturnus prfedicator, et, lingua silente,
in multorum populorum auribus manus tua clamo-
:
sis vocibus personabit. ClausustenebrisspelaiO tuo,
et in codicibus tuis, terras ac maria peragrabis, in
ad repeliendas
publicis ecclesiae conventibus lectoris ore verbum
Dei de sublimi loco speculator inclamabis, inremo-
donum in
Joannes tis claustrorum et domorum angulis iilud idem ser-
et
vis Dei silentibus insusurraljis. Professio teeremi-
tam, devoho faciet evangelistam, ut quod per te-
ipsum non potueris, tuis laboribus promerearis.
Animet te ad hoc agendum non parvum laboris
proemium. quod pro omnibusconsequeris, quibus
hoc laudabihstudio subvenire potueris. Nam quot-
quot tuorum voluminum lectione superbiam pro-
straverint, luxuriam subegerint, avaritiam contem-
pscrint, iram domuerint, a quibuslibet malis vel
caruerinl vel poenituerint, ut manipuh sudoribus
tuis collecti, aeternarum frugum tuarum horrca cu-
mulabuiit. Et dum cum vita hominis opera ejus
finiri soleant, et cum dehciente deficere, tu nec
mortuus morieris, nec a vita deticiens a bono opere
cessabis, quando operibus tuis ad vitam mortuos
revocabis. Tantoque lempore etiam post mortem
tuam apud Deum extendetur lucrum operum tuo-
rum, quanto, ut ita dicam, durare potueril vitali-
Jjrorum tuorum. Quod si aut oculorum loesione,
autcapitisdolore, autforte teediosaassiduitatc, vel
:
nequiveris, vel nolueris hoc solo opere manuum
^sse contentus, aliis quoque operumexercitiis vices
alterna, ad comenda vel purganda fratrum capita
pectines apta, thecas acuum subtili manu et docto
;
pede torna, vascula vinaria(29), quai justitias vo-
cant, vel similia concavare, et compouere tenta. Sed
et f-i pahistria prope sunt loca, mattas, antiquum
monachorum opus, compone (30), superquas aut
semper quas quotidianis aut
aut seepe dormias;
frequentibus lacrymis infundas, quas frcquenti ge-
nuum coram Deo inflexione atteras vel, ut beatus
;
Hieronymusait, autfiscellam texe junco, autlentis
canistrum plecte viminibus. Istis et consimilibus
studiorum sanctorum laboribus totum beatoe vitee
tu;etempusoccupans,necquantumlibetadversariis,
quo se immergerevaleant, vel in corde tuo, vel ia
£)
cellatua spatium relinques, ut cum Deus virtutibus
suiscuactarepIeverit,nuIIusdiabolo,nuUusacediae,
agris, divinis nuUus reliquis vitiis locus supersit. Jam in aoctur-
nis diurnisque officiis,non parva temporis portio
consumetur, quibus tracUm et intente, ut soli U-
cuerit, canendis, tanto te majus necesse est stu-
ANDRE/E CHESiNII NOT^
tulario Majoris Monasterii quod est rerum Vindo-
cinensium, charta 28, his verbis : Locum ei et le-
ctum duarumculcitarum ipsiproebebimus et unius
culcilx uni homini ipsius. Tres quotidie panes, et
quatuor vinijustas ipsius duobus, ex pane vinoque
tali, quali nos utemur.
[ZQ)Mattasantiquummonachorwnopuscompone.
matlam Monachicam
Sic et epist. 50 libri secundi,
 , ,

99 PETRI VENEHABILIS ABBATIS CLUiNIAC. IX. 100

dium adhibere, quanto non velut gratuitum inhis A viter dicam, autaudiatur aliquid utile, aut dicatur ;

obsequium Deo impendis, sed quasi debitumcen vel si ista non fuerint, silentii censura a solitario

sum ut servus Domino reddis. Hinc ad sacra re- non rumpatur. Et ut hanc viam mandatorum Dei
demptionis nostrai mysteria, his universis bonis non angus tato, sed diIatato,j uxta Psalmistam corde.
corde mundato et manibus purificatis accede et currere valeas {Psal. cxvui) et perfectionis ac per-
;

tantum salutis humanfe remedium, te ipsum, se- severantiae virtutem consequi, charitatis oleo lam-

cundum Apostolum, prius probans [lCor. ii), vel padem mentis reple, et divini amoris flammam ma-
continua, vel frequenla. Invitat te ad heec ipse de- gis magisque quotidiauis incrementis in teipso ac-

cor et opportuuitas ioci, quem te nuper demon- cende, quam

nec aquae multae exstinguere valcant
strantevidi, et, utdignumerat, laudavi. Ubi tusa- {Cant. viu), uec iluminaobruere queant. Hac dile-

cro altari assistensetcuiassistas intelligens, mente clionispinguedineduracordiscerviceIenita,jugum

tuncmaxime in coelestibus conversare, et a morta- praeceptorum Dei, quod asperum prius putaveras,
libus ipsoquoque corporesejunctus, immortalibus fiet suave onus quod grave tibi videtur, tiet leve.
;

et bealis spiritibus totus conjungere. De jejuniis et Hac postquam imbutus fueris, erit tibi cella tua
vigiliis, sive quibuslibet carnis exasperationibus, toto mundo latior, jejunium refectio, vigiliae som-
nulla a quolibet tibi est, ut mihi videtur, lex praefi- B nus, opus otium^ labor requies. INec quidquam te
genda, quoniametpropriacompIexio,et usus prte- gravare poterit, quem spes amorque aeternorum
teritus, et prsecipue taiium rerum gratia tibia Deo velut geminis alis ad cffilestia sublevabit. Hanc cha-
data vel danda nescitur. Tu tibi, qui omiiia intima ritatis lutitudinem a supernis derivatam ad proxi-

et extima tua nosti, in talibus prfficeptor existe tu ; mos usque extende, teque non soli tibi vivere re-

tibi eos terminos, quos transgredi non sit necesse, putes ;

qui pro omnibus,non ex officio, tamen
et si

adhibe hac ratione

,
sollicite conservata, ut iu his et ex ea quam dixi ciiaritate, Deo assistere debes.
iaomnibus actionibus tuis discretionem virtutum Esto ut Moyses pro populo in his quee ad Deum
omnium matrem sequaris, quee idcirco omnium sunt {Exod. xviii). Funde principaHter pro Eccle-
mater quia nisi eas ipsa ut filias aiater
dicitur, sia Dei devotas maxime hoc tempore preces, pro-

Butrierit, statim cuncta virtutum soboles inter- his qui ei praesunt, et secundum Apostoium, pro

ibit. omnibus qui in sublimitate sunt (/ Tim. u). Pro-

Unde oportet aequa lance vita tuam mode-
te ita religiosis congregationibus, et specialiter pro uni-
rari, ut ea carni subtrahas, quas ejus possent mi- versis fratribus tuis Cluniacensibus, atque pro siu-
litare superbiee, et ea illi tribuas, quai tantum ne- guiis, de quibus te unctio Spiritus sancti docuerit,

cessitati satisfacerepossint naturae. Cuisi plus ju- r auriljus di vinae pie tati s impor tunus adesto, quodque

sto concesseris, abundantia insolescens super se si praesens essem, facerem, genu flexo deprecor et

elevabitur; vel, sijustanegaveris, sub seipsam mi- mei omnium miserrimi memor esto. Sic ia cella re-

serrime dejicietur. Linguae autem c[uae alia regula clusionis tuae vivifica clausus sepultura, Jesu Chri-
indicetur, nisi ea quam Propheta sibi a Deo poscit, atque ut ille
sto, sicut suprascripsi, consepeliaris,

dicens Pone, Domine, cuslodiam ori meo, et ostium

: JosephetNicodemiunguentis delibutusest, tu quo-
circumstantix labiis meis ? {Psal. cxl.). Qui, ut que jam dictis talium virtutum odoribus, ne putre-
sancti Ecclesice doctores dicunt, idcirco labiis suis scere sepuUus possis, iaungeris quo nectare in
;

ostium postulat, ut sicut ostiumnecessitate tantum ccelumusque spirante, sacrificium in odorem sua-
aperitur et clauditur, sic oris tui ostium utilitati vitatis oblatum inconspectu Altissimiredolebis. In

aperiatur, nugacitativel vanitaticlaudatur. Aperia-
tur fratribus ad aedificationem, claudatur ad oblo-
quentiumvelmurmurantiumdetractionem.Aperia-
tur ad exhortationem supervenientium religiosor um
claudatur ad verbositatem curiosorum ; et, utbre-
AiNDRE^ CHESiNH NOT.E.
dixit, quae non tantum a monachis componi, sed et
in qua monachi et minus bonorati quique tam in
collationibus, quam disputationibus et congrega-
tionibuspubIicissedereconsueti:iVecmeniet'xc«V/fl/,
inquitlocojam citato, quod episcopo locum abbas,
utdignum erat, in sede propria Iribuit, reluctantem
sedere coegit ipse ci in matta monacliica, qaxsedi
: objiciant kabent, nisiforteul cst gens sibiplacens et
illi contiguaerat, assedit.Collatio non de imis, sed
de supernis kabita est. Et anteeum sanctus Ambro-
hoc sepulcrOjdum ad vixeris,erit vita tua abscondita
cum Christo in Deo, quatenus post carnis mortem
resurrectione carnis et spiritus subsecuta, cum
Christus apparuerit vita tua, tunc et tu appareas
cum ipso in gloria.
eadem Universitates<ramme?<syic?<snomenadhuc a
straminibus hodie reUnet, iu quibus olim disputa-
turi scholares, et magisterium in artibus consecu-
turi sedebant. Quod et Petrarcha libro nono Epi-
stolarum attingere videtur, cum deCallis loquens,
diW: Et quid oro tot tantarum reruni studiis, quod
laudatrix sui,unus kis omnibus fragosus straminum
vicus objicitur ? Et epistola secunda libri decimi :

sius in Epistolam primam ad Corinthios, cap. xiv : ISosti ut in iilo surgentis vilx flore, quem gramma-
Sedentes disputent, seniores dignitate in cathedris, ticorum instramine velut in deliciisegimus, cumse-
sequcntes in subsettiis, novissimiinpavimento super melparensmeus ,patrnmque simul tuusad Carpen-
mattas. IJndc et Urbanus quintus rescripto cavisse toracensem, quam modo dicebam, civitatulam, de
dicitur, yiischolares Universitatis Pa7'isiensis, au- more venissent, patruum ipsum quasi advenam
dienles suas lecliones sederenf in terra coram ma- voluntas Cccpit ex vicinilate credo, et novitate rei
gistris,non in scamnis, velsedibus elevatis a terra, orla prxclarissimum illum fontem Sorgiae videndi.
ut occasio superbise a juvenibus secluderetur. Etin
 101 EPISTOLARUM LIB. I. 102

EPISTOLA XX r. A niainvestigans, neclitferas videre, necearumlato- \

Summo pontifici et nostro speciali Patri (lornino rem potui reperire. Causa igitur non respondendi, >

papx Innocentio, frater Petrls humilis CLuniu-
censium abbas, sinceram dilectionem
obedientium.
SidomnumLugduneasemarcl)iepiscopum(:jl)
nerabilemfiliunasubJiinitatis vestiie, mea
juscommendationeapudvosindigerecognoscerein,
filiali de vobis coufidentia, multa de ipso vel pro
ipso facere verba studerom. Sed quia nota vestroe
sapientiai probitasejus, experta apostolatui vestro
fidelitas ejus, abundanter, ut credo, eum oommen-
dabilem faciunt, nolui pro illo supertlue deprecari
qui et pro aliis dignus estexaudiri. Hoctantumdi-
cendum esse judicavi, ut pro filiis vestris Clunia-
censibus, quos benigne fovet, ei, si placet, gratias g
agatis. Et quia terra nostra, ut nostis, sineregeet
principe existens, quibuslibet exposita raptoribus
est, utde pace stabilienda, pro qua satis sollicita-
melius impulari potuit negligenter mittenti. .Nam si
et fideletn congruenti cautelamissafuisscnt, oculumnostrum
minime latuissent. Jam quia stidtum est sana cil-
ve- rare, integra resarcire,non oportetmulta pro dile-
velalicu- ctione inter nos augenda vel conservanda verba fa-
cere ;
quam et hic crescere, ut sestimo impossibile
est, et quae a stalu suo miaui, Dei juvante gratia,
nuUatenus potest. Aliorum. quae poslmodum scri-
psistis, responsionem fratri Ilug oni cam erario no-
stro (32J injunximus. A quo, quia eum ad partes
veslrasin praesenti dirigimus, requirite, et audietis.
EPJSTOLA XXlll.
Summo pontifici et noslro speciali Patri domino
papte LNNOf.E.Mio frater Petri s humiLis CLunia-
censium abbas, saLutem et obedientiam.
1'ratres Luxovienses nuper ad nos venerunt, scri-
pta paternitatis vestrae nobis deferentes in quibus ;

tur, magis ac magis satagat, admoneatis. Cilo etiam
cum gratia, et benedictione vestra remittendum rii (33) paterna pietatea vobisdefletur, atque utin
esse et nos oramus et ipsa multiplex regionis ne-
cessitasimplorat. Nam quanto universie regioni illi
ejus magis est necessaria priesenlia, tantominus to-
lerabilis esse probalur absentia.
EPISTOLA XXn.
Venerabili et ckaiissimo nobis Atoni Trecensi epi-
scopo,frater Petkus humilis CLuniacensium ab-
bas, saLutis et dilectionis pLenitudinem.
Miror, si in cor tam unanimis amici ascendere
potuit, mutuamdilectionem itaamc postliubilam,
— ut apices vestros viderim et eis nihil responderim.
etdeslitutioquondam magni Luxoviensis monaste-
eodemlocodclVatribusnostrisabbatem etofficiales
uecessarios concedauius, nihilominus nobis injun-
gitur. Per quos nimirum secundum litterarum te-
noremomnipotenti Dominoibidemlaudabiliterscr-
viatur,ettamnobilemonasteriumin suistatusprfe-
rogativam etpristinam integritalem, divinacoo-
peranle clementia, reparetur. Quod praeceptum de-
bitaquidem reverentia suscepimus, sed pro sui dif-
licidtate non mediocriter formidamus. Nam, sicut
novit sapieutia vestra, in nogotio religionis facilius
C
possunt nova fundari, quam vetera reparari quia, ;

Non esta vestra subJimitate hoc de mea humililate secundum bcatum Gregorium, hominibus aliter in-
aliquatenus sentiendum a quo, ut arbi tror, antc po-
, slitutis durum valde videtur, in mentc veteri nova

tcrit vitarccedere, quam illa qute mc vobis copu- meditari. (Jui enim nova tantum ajdificat, eum in
lat charitas, in aliquo tepere. Audivi quidem litte- veterum destruotione nonoportet laborare. Qui au-
ras tuas a quodam allatas fuisse, sed sollicite om- tem vctera reparare nititur, duphci cura constrin-
ANDRE/E CHESNII NOT^.
(31) Domnum Luqdunensem archicpiscopuin. Fe- biLirituqueprofano vetustapaganomim tempora ho-
trum, cui scribit lib. u, episloJa secunda. noralmnt, quibusque exsecrabiLes aeremonias Lita-
(32) Fralri Hiigoni canierorio nostro. Cujus me- bant. Soke ibi fene ac bestix, ursorum, bubalorum,
minit et epist. 38, libri secundi, et ejus obitum de- Luporum muLlitudo freqnentabat. Ibi residens vir
llet lib. IV, epist. 41. egregius monasterium construere cwpit. Adcujus
Cii^DestituHoquondamma^jniLuxoviensismona- fauiauipLebsundi(iueconcurrere,ctcuLtuisereLigio-
sterii. Luxovium Burgundiujcoenobium, quodoWm, nis dicare curabant, ita ict plurima monachorum
inquitChrooiciBesuensisscriptor,;t>ra.' cceterisGaL- multit udo adunata vix unius cwnobiicoLLegio siste-
,

D
liarum atque Burgundix nionasteriis reLigione /lo-
rebat. Verum quis ipsum construxorit, aut quo
terapore cceperit, non satis huc usque constitisse
videtur. Antiquus enim anctor Vitae sancti Eligii
Noviomensisrefert iibro primo Uudonera, sive .Vu-
doenum Rothomagensem arcliiepiscopum, ejus
primum exstitisse fundatorem. Jonas vero sancti
Colurabanicontemporaneus,et quivitamejus scri-
ptisconsignavit, atfirmat ipsum ab illo, regnante
Theoderico rege,conditum,liisverbis: Cumquejam
rc valeret .Ibinobiiium Liberi undique concurrereni-
tebantur,utspernentesphaLerumentasxcuLi,etpra:-
senlium pompam facuLtatum temnentes, xterna
prxmia caperent. Beatus ergo CoLumbanus cernens
undique adpxnitentxx medicamenta pLebes concur-
rere, et unius ccenobii septa tantam conversantem
cohortem absque difficuLtate non teneri, quumvis
mente unaet coi^de uno, tamen conversationi tantse
muLtitudinisincongruumaLiumexperimenloLocum
quxril, quem aquarum irriguil as udornabut aliud- ,

muLtorummonachQrum sociciatedensarelurhedlus que monaslerium construil, cuiFontunas nomen m-

CoIumI)anu3, cwpit cogitare ut poliorem Locum in didil Dcditqve guhernat07'es pruipositos.de quorum
.

eadem eremo qugererei, quo monasterium constru-
eret. Invenitque castrum firmissimo olim fuisse mu-
nimine cuLtum, asupradictoioco, Bellugas, distans
pLusminus octo milLibus ,quod Luxoviumprisca tem-
pora nuncupabant. Ibi aqux calidx cultu eximio
constructx habebantur. lOi imaginum Lapidearum
densitates vicini densabant, quas cuLtu misera-
reiigione nikil dubitabatur. His ergo in Locis ?«o-
nuckorum plebcs constitulx,ipse vicissim omnibus
inlererat, regu'amque quum tenerent Spiritusuncto
repletus condidit. In quaquuLis et quantx discipLi-
nx vir sanctus fuerit, prudens Lector vel auditor
agnoscit. Et certe veriorhaic et rationi convenien-
tior assertio quam prima.
103 t^ETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 104

gitur, quoniam illi et veterum destructio et novo- A facit. Additur studium brevitatis, qua
difficultati

rum incumbit aedificatio. Siiper hoec et vestrae Clu- moderni nescio qua innata segniUe delectantur, et
niacensi Ecclesiae, nos qui rem novimus, valde ti- conceptus illos brevi cogor compendio terminare
memus, ne frequenter, sicut s?epe fit, ad alias Ec- verborum.quibusvixsufficeretmultitudolibrorum.
clesias translatis fratribus nostris, quod aliis refri- Quandoenim expUcare potero quomodo a vobis
gerium,nobis inferatdetrimentum. Postposuimus corpore sej unctus, tola vobis mente conj ungar, quo-
tamen omnia ista, et fratribus supradictis ad nos modo alibi manens, vobiscum semper, maneara,
venientibus abbatem, et ofliciales necessarios, j uxta quomodo cum aUis conversans, intra sacri collegii
quod nobis injunctum fuerat, dare parali fuimus. vestrinumerumspiritualicohabitationeconverser?
Sed illi nobis valde damnosa, sibi parum utilia po- Quando referre valebo quam gravis mihi sit, teste

stulantes, acquiescerenostro consiliouoluerunt ; et eo quem non possum, ipsa vestra corpora-

fallere

sicut dicebaut, die constituta pro eodem negotio ad lis absentia qua si carere possem, non solum mi-
;

nos reversuri, ad propria redierunl. Heec idcirco serum quantum ad me nomen abbatis, sed eUam
reverenli8e vestra notificamus, ut siulterius inhis totum cum suis omnibus, mundum exuere nullo
instare voluerint ct de Cluniaco abbatem petierint, modo dubitarem ? Quando vel diserUssimi cujusli-
nequaquam eligant quod ignorant, sed in nobis, B bet facultate, etiamsi Uber sermonibus detur excur-
qui meUusvuItum pecorisnostri agnoscimus, cau- sus, proferre sufficiamjquanta formidine sub divini
sam constituant. Hoc providebimus nos
si fecerint, judiciidubioinfelixmerito mens mea vaciUet, cum
fidelitertales Ecclesiae ministros, per quos omnipo- imminens maxiine ex officio periculum nec manendo
tenti Domino in monasterio Luxoviensi, quanlum sapienter valeam evitare, nec fugiendo liceat decli-
ipse dederit, laudabiUter servialur, idemque locus nare ? Nec adeo sum cfEcus, ut non videam, nec
etsi non ad pristinam integritatem, ad meliorem adeoinsipiens utnon inteUigam, necadeoinfidelis
tamen statum, divina cooperante clementia, repare- ut non credam standum mihi in proximo esse ante
tur. In hanc sententiam, si placet, et nobis et ipsis tribuual Christi, ut referam secundum beatum Apo-
rescribite. stolum, quae per corpus gessero, sive bonum, sive
EPISTOLA XXIV. maIum(/Cor.v).EtcumSalomonidemconfirmet,di-
Venerabili, et non fictse charitatis brachiis singu- cens:CM«c;a quxsunt adducet Deus injudiciumpro
lariter amplectendo, domino et Patri Gi;igom, omni errato, sive bonum sive malum sil (Eccle.wi),
Carthusiensi priori (34), et, cwteris fratribus, meae incerto et cogitans infinitum ag-
terreor vitfe

frater Petrus humilis Ciuniacensium abbas, sa- gerem miseriarum mearum,aIto cordis dolore actus
lutem ad quam suspirant aeternam. Q suspiro. Attendo gravissimam curarumsarcinam,
Cum exundantem erga vos sincerum cordis mei debilibus humeris impositam et onus cui vix gi- ;

affectumverborumsignisexpUcarepertento^fateor, ganteee possent vires sufficere,cerno pusUli homuU

in ipso conatu deficio. De aUis quibuslibet assidue luli coUa deprimere. Cogor asellus elephantorum

tractanti, verborum copia affluit cum vestri amore

; castra dorso portare, et cum armis Saulis pro ca-
et memoria tota repleta sit anima mea, se ipsum stris Israel contra Goliath puer et rusUcus ad bella

quaerens expiicare animus succumbit. Similis fit procedere. Videodraconem de coelo projectum, ter-
vasi usque ad summum quolibet liquore repleto, a tiam partem rutilanUum steUarum de summis ad
quo si subito inditum obicem retraxeris^ velut de ima, cauda trahentem et adversum sanctae mulie-
vacuo nil profluere admirando stupebis. Cumque rissemen acrius solito prceliantem (Apoc xii). Cum-
naturaliordinerepletionemexinanitiosubsequatur, que iUe peiitissimus perdendi artifex, multifor-
mirum in modum ipsarepletione exinanitioui exi- mibus insidiis coelestia castra infestet ; me igna-
tus denegatur. Sic prorsus mihi vobis saepe scribere ro, me infirmo, me timido
duce nesciente, nonva-
voIenU conUngit, cum sit nonnuUa vel parva di- lente, non audente resislere, spem sibi victoriae de
cendi materia sed, ut dicitur, inopem me copia
; ChrisU mUiUbus gloriansrcpromittit. Contraquem

ANDRE^ CHESNil NOT^.

(34) Guigoni priori Carthusiensi Infra epist. 12, . D die 1Aprilis meditationes varias et graves, quse
;

Bernardus epist. 11 eH2. Quo modo au-

lib.ii, etS. cum Meditationibus D. Guillelmi abbaUs S. Theo-
tem eta quibusCarthusiensis ordosuumexordium derici, Cluniacensis ordinis in lucem prodierunt ex
susceperit, docent ipse Petrus noster libro ii Mi- typographia Plantini anno 1 189 librum De contem-;

raculorum, Petrus Dorlandus in Chronico Carthu- platione necdum excusum tractatum De veritate
;

siensi, Theodorus Petrus in Bibliotheca Carthu- et pace, De quatuor gradibus spiritualibus, De

siana, Petrus Sutorius De Vita Carthus. et alii. Cae-
terum Guigo hic, de Caslro, ve), ut Bunderius ait,
de Pinu cognominatus, a quibusdam non satis be-
ne Guido dictus, naUone GaUus, patria Delphinas,
naUvitate ValenUnensis, Carthusice majoris quin-
tus a B. Brunone Prior generalis exsUtit, ejusque
honorifica fit mentio lib. ni, cap. 1, Vitfie S. Ber-
nardi. Scripsit vero et ipse plura, nempe Vitam S.
Hugonis Gratianopolilani episcopi quffi Innocen-
tio II paptc dicatft reperitur apud Surium, tom. II,
laude vitae solitarise, et epistolas aliquot, quarum
nonnuUfe reperiuntur iu Petro nostro Venerabili.
Demum quinquagesimum xtatis agensanniim, in-
quit Sutoriuslib. ii Vitse Carthuscap. o, conversionis
vero trigesimum, Prioratus sui vigesimum septi-
mum, vet circiter, non sine sanctitatis opinione
spirilum Domino reddidit anno Domini trigesimo
septimosupramillesimum centesimum -.abinchoa'
; tione vero ordinis tertio et quinquagesimo.
 105 EPISTOLARUM LIB. L
103
nisi cito Michacl missus fuerit, accusalor fralrum A phetam, in signum populorum (Isa. xi), ut sicut
impius prajvalebit. Hoc plusquam cJicere possim Domini vestri memoria a pectoris vestri sacrario
horrendum esse incidere in manus Uei
raeluens, et
nunquam separatur, ita servi vestri miseria, si
viventis scicns [Ilebr.
x), gemino coactor periculo,
fieripotest, a vesfris aftectibusnullo tempore divel-
dum me mihique commissos attendo. Nam, sicut latur. .Misi et Vitas sanctorum Nazianzeni
beatus Gregorius ait, in illo tremendi judicii cxa- Chry-
et
sostomiTlTcurmandastis. .Misi etiam hl)ellum sive
mine, uniuscujusque testimonium vixsibi soli suf-
episfolam beati Ambrosii contra relationem Sym-
quantomiuussibietproximo?Quomodocrgo
ficiel,
machi urbis Romffi praefecti pagani, qui sub no-
tot milHbus ubique terrarum
ditlusis, quos raro vei
mine senatus idololatriam in urbem reduci ab im-
nunquam videre datur, anle ChristJim vivorum et
peraforibus postulabat. Qui sua relatione
licet in
mortuorumjustumjudicemadero,quandovixmihi orator acutissiraus videatur, ei tamen et prosa et
adessepotero?Qualiter, secundumbeatumPolrem
metrotam supradictus venerabihs Pater, quam no-
Benediclum, de numero oommissorum rationem
ster insiguis poeta Prudentius potenlissime
reddere praevalebo, qui de propriae vit« studio rc- respon-
deruDt. Traclatum autem beati Hilarii super l»sal-
quisitus, mutus forsitan apparebo ? Si astra non mos ideo non misi, quiaeamdem in nostro codice
sunt munda in conspectu ejus, qnanto magis homo
13 quam et in vestro corruptionem inveni. Quod si
p-.itredo, et fiJius hominis vermis ? Quod si
lioc ab et talem vultis, remandate, et mittam. Prosperum \
illo dictum est, qui conversabatur, ut divina
sic
contra Cassianum, sicut nostis, non habomus, sed
sentenlia homo simplexet rectus et timens Deum,
proeoadsanctumJoanuem Angeliaceiiseuiin.\qui-
ac recedens a malo diceretur, et qui pro
suis ita tania misimus, et iterum, si necesse fuerit, mitte-
solhcitabatur, utquotidianas pro eis hostiasimmo-
raus. .Mittite et vosnobis si placet, majus volumea
laret, dicens ne forte peccaverint filii mci {.loh
:

Kpistolarum sancti Palris Augustini : quod in ipso

xxv);quiddicethomodormiens, homo negligens,
pene initio continet epistolas
ejusdem ad sanctum
homonec sibi nec suis providens? .Magnum, ma-
Uicronymum, etsancti Hieronymi ad ipsum. .Nam
gnum pastoralis officii periculum, ad quodvelut
ca3ci ad prrecipitium, Itelantes
magnamparlcmnostrarum,inquadamobedicnlia,
nostri sajouli homi- casu comedit ursus. Salutat vos totus conventus
nes currunf, et gravius hedendi, de summis digni- uosler devoto corde. et quidaui, quibus loqui licef,
tatum gradibus, in
profunduminferni corruunt, et corde simul et ore. Inter quos frater Petrus nota-
antiquorumgladiatorummore.parvotemporisspa
rius noster, seuominatim scribi rogavit. Omnipo-
tio voluptatibus
superbia saginam nutriant,"
et
fens Dcus noster Jesus Christus, qui liic nos univit
quaminspectaculo perditorum diabolo in aiternum'
spirituali cordium afTectioue, in regno suo nos
devorandam ofrerunt.Felixetjam beatitudini ;

jeter- uniat sempiterna cohabitatione, el

UfB participans non inlrans in
exoccupatorum otium quibns libera
et absque impedimento in
judicium cum servis suis, suppleal per graliam
cc-Ium vii paratur qui :
quoddeest meritis nostris.
ethic Deo, si non neghgant, fucile
permvisibilem KPISTOLA .\.\V.
chantalem junguntur, et statim post carnis
funus Domino eL Ihilri in Christo reccrendissinio abbati
eidemperipsamvisionisspccicm sociantur. Aquo-
Cluniacensi 1*etiio ,di(jnationis ejus servus et fiiius,
rum felici requie et quicta
fHirilato me sejunctum
dcdens, mter me et ipsos iutorpositiun
Chartusiensiuni pauperum inutilis Guioo famu-
chaos do- Lus,perpetua pace gaudcre per Christum.
leo, sedad eos transire
non valeo. Scd quid dolori
Crucitixum, crucifixus et ipse, elc. Vide in Gui-
meo satisfaccrc cupicns, aures vestras
audiendis. gone Potroloyix toin. CLIIL
cum Maria, Domini scrmonibus occupatas
verbo- EPISTOLA.WVT.
rumimporlunitate repieo? Quis dahit
mihipennas SpeciaLi mihi amore charissinofratri et fiLio Petro,
sicut columb.v, etvolabo et
requiescam ?(Psal liv
) frater Pi; rias humiLis Cluniaccnsiumabbas, salu-
Quanlum tamen ad votum animi mei,
elongavi fu- tem octernam.
giens, et mansi vobiscum
insolitudinc. exspectans
eum qui salvum me faciat a pusiUanimitalc D Postquam a nobis, mi charissime, corporali prae-
spiritu. scntia discessisti, et sfrcpitus mundanos, qui tc
qmerae his de causis exanimat, et
tempestate mun- nobiscum, nosque tecum s(Bpo ab intimis hebe-
dana, qu»quasi suffocandum undique
circumval- scere cogebant, fugiens, ad ofium qualecuuquc tc
lat. .Miseremini igitur
mei, saltera vos amici
mei •
transtulisti, frequsnter tibi sciibere, atque fam
ct sicutegoista^ciandojneas
vobis lacrymas fudi"
ita vos coram piissimo
tuum statum addiscere, quam meum dulcedini
redemptore, vestras pro me
tua' uotificare proposui. Sed sa^culo quod, ut sic
dignamini fundere. MisUd hoc
assidue commo- loquar, mc sibi totumcolligavit,
nendas mcntes vestras, secundam nullatenus vel ad
cum Salvatoris dictaudum ad scribendum manum relaxare
cor, vel
imagine crucem, ut eum crucifixum
proeo in hoc volcnte, id hucusque iraplere non potui. Hac dc
mundo crucifixicontemplantes, cum illum prove- causa tandiu tuum esse rescire, tandiu fe de mc
slra multorumque salute deprecamini, mei quoque
m sacns precibus vestris nullomodo non tam distuli quamdiflerre compul-
certificare,
obliviscamini. sus sum. .Nunc fandem durissimi domini jugo vix
Mt vobis m signum amicorum,
qui stat, juxta pro- ad horam me fugitando subducens, hsc paucula
Patrol. CLXXXIX.
 107 M PETRI YENKRABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 108
furtiin scriptitanclo direxi. Congratulor quidein A quo Deus expeUitur, quo hostis admUtitur ? Rerum
quieti tufe, adgaudeo paci luce, si tamen talis est, enim, quas fugisti mundanaruin implicatio, aut
iinde et tu interim gaudcre debeas. Et licet ego in mortem aut vicinum morti pericuJum inferunt, ita
pelago fluctuem, nimiumque adversis tlatibus ac ntnuUus fere unquara se his implicaverit, qui ho-
tumidi maris feris festuationibus navi conquassata, rum alterum non incurrerit. Nec multum refert hoc
de vita diffidam, te jam portum tenentem, et iras maxime tempore, quo quis habitu, qua quis pro-
maris aerisque secura mente ridentem,lcetusaspi- fessioncvel simulatioreUgionis proposito sese cu-
cio. Cujus rei certa argumenta sunt, quod cum te risexterioribus immisceat, cum omnes pene qui-
mihi semper adhferere debere, tam mullus amor, cunque occasione, ecclesiaslica rebus saecularibus
quo amplectebar, quam multa utilitas, qua te
te occupamur, non in eis quse Jesu ChrisU, sed quae
indigebam, instanter commonerent, supposui ta- nostra sunt qua^ramus, gloriam, potenUam, volu-
men veile meum voluntati tua?, praeposui salutem ptatem, pecuniam, et si qua sunt alia quae videntur
tuara necessilati meae, prcetuUotium tuumnegotiis carni commoda, sedmultaanimse generant incom-
rneis. Tu auteni nullam huic nostrae benevolentiae moda. Qui non ita saltem terrena tractamus, ut
vicem reddere curans, quod salvo amicitiee privile- partim terram, partim ccelum cogitemus, autquod
gio dixerim, videris tibi vivere, tua curarC;, eaquaj B perversum,sedtolerabiliusesset, utminus ccBlum,
sunt aliorum, et (quod est deterius) amicorum vi- magis terram, sapiamus: sed (quod est omnino
lipendere. inventa ut passer domo, reperto ut turtur perversissimum) prorsusccfilum postponentes, ter-
nido, columbarum, miseriis gementium, et ungues rae prorsus inlieerentes, veraciter fateri possumus :

aquilarum, accipitrumque formidantium pericula, Quoniam humiUala est inpulvere animanostracon-

securo animo siccisque oculis sustinere. Sed absit glulinatus est in terra venter noster {Psal. xlih).
ut sic de corde tuo sentiam, de quo non aliud, Super quibus in infinitum progredi loquendo^ ipsa
quaju quod de meo sentire consuevi Non hoc de 1 cogente materia, imo miseria, possem sed quia ;

cordc tuo sentio, non hoc illi impono, quod una- iUa me sajpe deUentem audisti, et quid de hujus-
nime mihi esse non dubito. Sed queror quod per- modisenUam plenissimenosU, supersedendum ju-
turbationii^us et angustiis nostris tametsi compa- dicavi ne extra metas currum agere, et praeter
;

tiaris, compati te tamen nuIUs indiciis demonstra- viam currere videar, neve cuilibet legenti casu ali-
veris. Potuisti enim, et si non eripere^ saltera con- ,quonota fiant, quae solum te nosse volui. Yeni
dolere. Potuisti, et si non subvenire, saltem admo- ergo ad me ceJeriter, ut tutis amici auribus credere
nere. Poluisti, et sinon sublevare, saltem confor- possim quae chartis plcrumque infidelibus commit-
tare. Nam siimpotentiaauxiHum suJDtrahebat, quis pUere non praesumpsi.
verba inhibebat ? Si facuUas adjuvandi deerat, qiiis EPISTOLA XXVII.
sermonemretine])at?Quis animumadictando, ma- Summo pontifici et nosti^o piissimo Patri domno
num a scribendo prolii])cbat ? An otium ti])i de- papx Innogentio, frater Pbtrus humilis Clunia-
fuisse causal)eris ?Anlitteras te nescisse proba])is ? censium abbas, salutem et obedientiam.
An aliud aliquid oljslitisse monstrabis ? Nihil Dies tribulationis et angusUae dies haec, quia se-
certe. cundum prophetam Venerunt : filii usque ad par-
Restabit ergo negligentia. Hanc solam si pa^ni- tum, et virtus non est pariendi) Isa. xxxvn). Vene-
tendo o])jeceris, veniampromereripoteris. Sed par- runt nuntii Sennachcrib, blasphemantes Deum coeU
cam pudori, contine])o manum,retrahamhabenas, {IV Reg. xviii), irruitNabuchodonosor, et captiva-
suspendamstyIum,moderaborsermonem, ne ultra vit populum Dei {lY Reg. xxiv et xxv) nec defuit
;

quam ratio patitur, in amicum invehar. Do veniam. Dohec, quiextenderetmanumin sacerdotes Domini
Faciam ipse quod te non fecisse reprehendo. Volo (I Reg xxiij. LameutabUem historiam cogor rete-

plenius scire, quomodo te habeas. Nam si bene, si xere, quam prascordiorum doJore interrumpente,
quiete, si li])ere, quod semper optasti, Dco vacare lacrymis velim nolim interlluentibus, vix, ut arbi-
praevales, si locus ad hoc plene famulatur, si de- tror, potero explicare. Sed quia, proh dolor hoc a !

distisomnum oculis tuis, et palpcbris tuisdormita- D martyrum temporibustam inauditum scelus me vi-
tionem, doncc invenias locum Domino, tabernacu- dissecontingit, sUcre cum inaluissem, Joquiinvitum
lum J^^eo Jacob (Psai. cxxxi), gaude])0. Sin aliter, oportuit. Rcgressi ab uberibus vocantis Ecclesiaj,
quantumadlocum spectat,aptum,utarbiti'or, pro- a concilio pictatis vestrae, ut gre.v dominicus sim.
videJ)0. Non enim possum non esse soUicitus de sa- plicitcr ambiUans, luporum morsus incurrimus, et
lute tua,quam utmeam desidero, et proptcr quam nostris sfficulis insoUta rabi>e dispcrsi, captivaU,
absentiam tuam omni mihi moleslia molcstiorcm vulnerati, ctrcbus omni])Uspene exspoIiaUsumus.
tolero. Laudo enim quod optasti, cffero quo.l tra- Aderat in comitatu uostronon ignobilis, ncquc ul-
ctasU, pn-edico quod inchoasti. Quia si nondum tima pars Ecclesia'. Dei, archicpiscorum, episcopo-
possum quod potuisti, volo tamcn quod voluisti. porum, abbatum legio, monachorum non parvus
Quid cnim ? Quis lioc non vcllet? Quis tantum numorus, archidiaconorum nobiJium, clericorum,
bonum non concupisceret ? Quis a tanto malo ct rcligiosarum pcrsonarum popalus. Uorribile
erui noUetj quo vita perditur, quo mors acquiritur, spcctaculum, tanlas tamque nccessarias Ecclcsiae
 109 E^ISfOLARUM LIB. I.
110
Deipersonas videre chstrah,, d.ss.pari, vulnerari, A
Senonensis suispene omnibus amissis,vi. ad
atque gladns msequenl,i,us ubi per diversa fu- Pon-
tem Tremulum Iremuli et anheli pervenennt
gar.. Lp.scoporum atcjue abbatum plurimi ad e
pro- ibi cum Ebredunensi, Trecensi
ictu ^^«1^^ equo
ximacastrav,olenterabduct.,etquidameorumpost dejecto,etinde graviterinfirmato,cum l
movicensi
verberaetvulneraharbaricaimmanitale incarcera- Atrebalensi, Behcensi, Redonensi, atque
aliis epi-
ti sunt. Inter quos dominus
Rcmensis,cui nec fptas, scopis, abbaUbus etiam Lemoviccnsi(3;j),
nec dignilas adesse potuerunt post multas inju- Vizelia'
:
censi,SanctiMichaelis deClusa,Sancti Germanl
rias et vulnera tuiTi conclusus tenelur. Uominus Pa-
risensis (36), Corbiensi. Noviomensi
(37), Burgu-
Petragoricensis similia expertus est. Sed quid ego
liensi (38),Sancti Sulpitii,SanctiRemigii,Crassensi,
de singulis quasi solis loquor, cum Bituricensis et Sancli Joannis de Prato,de monasterio
Hender(39)
ANDRE-i: CHESNll NOT^.
(3o) Abbatibus cliam Lcmovicensi, etc. Fd
est B perator Augustus, Si locum,
Sancti Marlialis. Monasterium enim Lemovicense etc. ( Vide inter epis
^"" ^"''^^'"' ^'" ^alrolofficc, tom.
(cujusmonachi nunc in sfecidares canonicos con-
yersi;et mouaste.-.um Sancli Marlialis. unumatque
CIV, cirmiT
Catalogus abbatum monastei-ii Bealci; Marije
idcm est.Sic ct GoilVid us Vindocinensis Amblardum Der-
Lemovicensem ai)batcm vocatepist. 22, lib. iv, hoc vensis.
Sancius Bercharius abbas Dervensis
est Sancti MartiaUs, vel, ut quidam loquuntur. de monaslerii
anno Domim seicentesimo sexagesimo nuarto
Sancto.Mart.ale; Ivo epistola 200, abbatem Car- acce-
]Ht donum et privilegium a Childerico
notcusem, id esl S. Petri ipse
rege Fran-
; et Petrus noster corum. Post vigmliet unumanos, sanclo
infra, Noviomensem,Meledunense.n, et Salmuren-
Bercha-
de hoc sceculo translato. SynauLius
}-io
sem, qni abaliisS. narfholomrpi,S. Petri.etS abbas suc-
rentii abbates dicuntur. Videndus vir
Flo- anno Verbi incarnati dc. l. et x.vx et v tcm
ccssit
eruditissimus pore Theodericifralris Childei'ici,qui
.lacobus S.nuundus ad piffifatum Goflndi
in Notis - fratresfue^
'
runt fiLii.
locum. auspico.', aulem hunc abbatem Lemovi-
et
censem esse vel ipsi.iii .\mblardum, de quo iam
Anno Verhi incarnati dc. xciii, id est Data
est abbati SynavLio immunitas et
dictus GoM.udus, vel Albertum potiusejus priviter/ium a
siicces- ncrlkoevdo tatalaunenei episcopo, rogatu
so.-ein. Hexeruntenim utriquetempore
Petri Yene-
ChiLde-
berti regis fralris Thcodericijamdicti.
rabihs, Amblardus scilicet usque ad
annum lli3 Amio dcc.
I.XIS. C(cpit regnare CaroLus
et Alberlus ab anno lli.j usque Magnus. Anno dccc
ad loO. I
XV. Uaulo abba SlabcLaiis id cst.'...,
(36) 6'. GermaniParif,iensis. Vel utvulgo dioitur
,!i<^'paraioordineinDervensi7nonasteriocommisso
de Pratis. quod est monasterium a sibiaLudovico Piofdio CaroLi Mcujni, impctravit
Childeberto
primo Clodove. magni hlio constructum.inhonore privdegium eidem monasierioab eodcm rene
quidem sanct. Vincentii pi-imo. sed ci.jus anno
postea m;ccxxxii, idem Ludovicus dedil abbali
nomen pro sancli (Jermani Parisiensis anhstitis Hautoni
in Dodiniacam Cortam, id est sanclum Chnstopho-
eo sepulti nomme commutatum fuit.Nec dui.ito rum, et JSovamviLLatn.
quin abbas iste Sancti Germani sit Hugo primus Anno DcccxL, ParduLus vicedominuserat
qui prius,ut inquif Aymoini continuator, sis.qui postcafuitepiscopus
Rcmen-
monachus Laudunensis.Hir istam
Sancti Dumysue.rstiterat.annoqueab restauraiut EccLcsiam, et quampLurima
Jncarnatione bona do-
Dommi noslri Jesu Chrisli \ 145 Dominica die ra- navit huic monaslerio.Huic successit
mis J aLmarum de prmenti sxculo migravit. ALgarius.cui
AUinarus abbas.Uumfredus, VuLfaudus, qui Ful-
Cil) Noviomensi. Id est S.
Barlholom«i, quod frauduspra^erat huic loco anno dccclix. Postquem
Baldumus episcopus Noviomi quinquagesimus usquenongentesimum sexagesimum quartum an-
in
summitate monUsextramuros civitaUs
Noviomen- num perannos cim igtioramus qui fuerint surces-
sis m honore S. Bartholomaji condidit anno 1064
sores ejus prcetcr e.rtremos, id est Alardumet
Uen-
inquoet post obitumsepultus est. '
sonem Bensone autem expuLso substitutusestdom-
nusAlbiucus ann. xx; Berencerus,Hino,DucLo,
(.l^\

ficari
BurguLiensi. In Andegavensi cespite, ubi
N^ilIelmusAquitani<edux,utproditAdemariis<«rf/-
jussd ingens C(enobiu?nBurguliense in
et

fundo u t
hnh^.
baldus,. n
Brimo. uudo,Xocherus,Iiogerus,GuiLlermus,
„
GuaLterus, r - - -

^^^"5' Jorannus, Ebalus, Baynaudus,

7
Theo-
^
Raynandus,
—
MiLo

proprio, una cum matre sua Emma, '^"'^^'";' ^«';«'-^«.5, ^'co/aws,

sororc Odo-
^^ Raynaudus,AnseL-
"' Campaniensis,
nis ' *"''^'^
'~ '
cuiprxfecd
....,,. ..,,,„., abbatem
uitmxneoae
^^^^i^cm Theodc- j.
''''"^'^{^"'.{''.^^'^'^^'J^audus GuilLermusqui
(>num virum doctrinaet . /.
sapientia cLarum. nuncest.PostGuiUermumcecessit[successit]Ferri-
• mDe monastavio Ifeiule,: h'oHf Dervensi m.n,1
eUam Galhce Monstierender appehatur, estque
PniiK-lJ.f.,
"""'™^' magnam parlem claustri.
mo- Dautiorum, Dieguo, Franriodictus deSancto
nastermmantiquissimum inCatalaunensi dioecesi Mar-
tino et reg?iavd\u annis.PostJacobum
cujus miUum S Berchario abbati, cecessd Pon-
Childericoque tius deMirevau,quifecdfierifortaLiciumde
tranciae regi tnbuitur,ut ex eorum
dipIomaUbusin Somm-
vecra, et regnavd spatiowymannorum.Postquem
n;omptuano Irecassinarum antiquitatumunacum
aiuspliinbuse Chartulario co^nobii
regnavd fraier Symon de AmbonvilLa reverendus
DeruensisediUs h07no,quietiamregnavilspatio\x\niannorum.Post
iquet. \ erum quia singularis
humanitatis vir Nico-
aus Lamuzatius ilhus auctorPomptuarii, Wsnmregnav7lf7'aterPelrusdeChangeyo,etregna-
pnecep- vdwiannos. Postquem regnavdft^aterOdodeFico-
tuni adhuc Ludovici
imperatoris de Dodiniaca- curia, quiduravd perduosannoset dimidio.
curte, miae pertinet adhoc
monasterium,et vetus- Post
lum etlam catalogum abbatum qui quem regnavitf)'atei\Symon Goix.juvenis notabiLis
rexerunt iUud h07no,qui 7'egnavdper xinmenses. mortuus
a b. Berchario, post ediUonem vigente
suam absolufam re- pesteepidonice.PostquemsuccessitfraterJoannesde
^^" °°'''' g''.a'auter et benigne
SiMHo ' trans-
^"^^^^« »0° inutileifore
netigneyo,qui 7'egnavd tempore processuum dicti
S V mn! «°'?''T^°l^"'^
auximus. Suntigiturhujusmodi.
fuonastern cont7'a homines ... quitrgnavit fere xv
.

antns.Post eutn successdfraterSimon dYeure,qui

^"^?^'^^i imperatoris, de jDodiniaca
iT,?,?*!J'"
cuitead tettiporesuo viriLderlaboravd in rcparationea^difi-
monasterium Uervense perUnente.
In 7iomine Domim rCi Pt^J^^fry '"*^°^-, ci07'U7n ecclesice
ecclesioe ac augmentatione
augmentationereddituum,obti^
reddituum,obti
'"''^''\.J^'^ ««'^9"^ in parLamento sententiam taLLice regis con
ChristiTudovicSlinan-r^^^^^^
iHi,Luaovicusdivina ordinanteprovidentiaim-
tra hotnines terne dictce eccLesix, et regnavU
111 PETRl VE.NERABILIS ABB ATIS GLU.XIAG. IX. 112

Mcluadonsi (40;, Salmurensi (41), et aliis quain-
plurimis secunTo carcere inclusi tcneantur ? Re-
fertus estburgus ille, et constipatus mullitudine
sanctorum qu» velut llierusalem obsessa a Baby-
:
loniis, pedem ultra protendere non audet. Nulli
tutus ingressus, oninibus negatur egressus. Nec
multa spes in aliquo,nisi in illo qui educit vinctum
de dorao carceris : et in vobis, sanctissime
qui ejus vices in terra geritis.GIamat igitur ad vos
sicut ad singulare prfesidium, nobilis illa Ecclesice
A extremis Ghristianitalis linibus constituti terrean-
tur.Lunensis episcopus nobis in brevi apparens,
lunarem eclipsim nimis immature passus est, quem
dumper totamdietam nobis lucerecredidimus,vix
per integram leugam socium habere potuimus.
Longus fui, sed ut audacter loquar, in tanta re
longior esse debui. Jam,si quid minus dictum est,
Pater, sapientia vestra suppleat, et disponat.
EPISTOLA XXVUI.
Pro merUis venerabili, pro olfectu erga nos dilec-

Dei portio, et sibi cilissime subveniri, sicut liliis tissimo domno Beknauuo CLaneoaLlis abbati (43)

a patreprecatur.HostuIo et egosociuspericulorum, frater PiiTRUs humilis Cluniacensium abbas,sa-

per quem vobis ista scribi elegerunt,ut quia tanta Lutem prcesentem, etsalutem (eternam.
pro Deo eos contingit pericula subire, fe-
et vobis Diu charissime, ex quo bonee conver-
est, frater

stinetvestrapietas eorum cito periculis subvenire. sationis tufearomata spirituali suavitatefragrantia

Postulo, inquam, quia postulandum mihi est, ne g intimo cordis odoratu hauriens, teque ante diligere
sanctos socios,qui itineri nostro quadam charitatis quam uosse, ante venerariquam contemplariinci-
contidentia adha^seraut, contempsisse videar.Nam piens, te videre, te amplecti, tecumde animee pro-
de meis iujuriis plura dicere supersedeo, qui dum fectibus loqui dcsideravi.Gujus rei elfectum hacte-

cumdomino Vizeliacensi (42) abbate armatis hosti- uus pra3stolatus,quod de his charitati tuae scribere
bus pro pace sociorum obvius occurissem, primo decreveram, distuli. Maluiquippe vivo sermone se-
impctu mulanostraictu lancoe confossa, in partem creta cordis mei tibi aperire, quam haec schedulae

cedere coacta est. Fratres nostri fugati, famuli ca- calamo pcrcurrente committere. Sed multa terra-
pti, rcs pene omnes ablatfe.Ego adproximam vil- r um intercapedo mulla negoliorum et tribulationum

tam me conferens, tandiu dehtui, donec conductu nobis ingruentium amaritudo, hoc necontingeret,
hospitis uostri ad Pontem Tremulum,quoaIii praj- hucusque prohibuerunt. Faciam ergo necesse est
cesserant, vespertinis horis et ipse pcrveni. Inde quod permittitur, et modo quo possum, quia isto
ergocum sociis vocemqucrukBlamentationis emit- tantum modo possum, fraternitati tuae mihi, ut
tens, rogo pariter et consulo ne rem tantam par- notae,quod me in quibusdam
dixi,ante charae quam
vipendendam putetis si uomini Ghristi, si bonori
;
movet, aperiam. Novi enim te eruditione saecula-
vestro,si utilitati Ecclesiae,aIiquando cousulendum P rium,et,quod est longe utilius, scieutia divinarum
esse judicatis. Si enim hoc ueghgitur, quid cura- litterarum instructum pariteret ornatum,et relicla
bitur? Si rigor justitife, si severitas Ecclesiee in ^gypto,/Ey3^ptiorum spoUis etllebraeorum opibus
damnis publicis dormit, quaudo in privatis evigi- sicditalum, ut et aliorura indigentiam ipse dives
labit ? Precatur nobiscum, et cousulit sacer capli- permanens supplere, et de dubiis certam ferre
vitatis conventus, ut non solum in actores nequitiae senlentiam valeas.
hujus,sedet in toto Lunensi episcopatu apostolic<e Objiciunt itaque nostris,quidam vestrorum (44).
vindictfe mucro resplendeat,quatenus eo sublimi- Non, inquiunt, vos regulam, cujus rectitudinem
ter renitente non solum prope positi, sed etiam in sequi proposuistis, ut ipsis operibus monstratur,
ANDREii: CIIESMI NOT.E.
ifelundensi JoceYino fortasse, qui in Ghartu-
(40) lis frater successit, ut ex epistola 4 libri ni coUigi
larioSancti Victoris ad urbem Parisiensem a^ftfls polest.
Sancti PelriMeledunensis dictus,cam Tlieodoricus Cii) Domno Bernardo ClarcevaLLis abbati. Infra
deMiliaco eccLesiam Sanctce Marite deFLoriaco,Se- epist. 29 et 30; lib.ii, epist.30 et 37 hb. iv, epist.
;

nonensis dioecesis, quam Longo tempore sinecontra- 17 lib. V, epist. 8 et

;
hb. vi, epist. 4, 18, 21), 2o et

dictionesicut laicushwreditario jure Libereetquiete
tenuerat,in manusWanvicx Senonensisarchiepiscopi
reddidisset, eleaim Henricus ecclesix Sancti Victoris
Paris,et canonicis in caDeo servientibus donavisset
ac GuiLduinum abbatem de illa. inveslivissct; aLi-
quanto post cxpit dicere quod ea ad Jus EccLesue
sucepertinebatVade et j udiccs delegari pro decisione
controvcrsiae oportuit, cuietiamcum aliis interfue-
rimt, ac subscripserunt Hato episcopus Trccensis,
Manasses episcopus Meldensis,Sugerius abbas San-
cli Diongsii,etNUaLis abbas llesbaccnsis quiomnes
non solum Petro uostro Venerabili coa^tanei,sed et
ejus ad illos prietcr Manassem,episloIai leguntur.
(41) Salinurensi. Qui et Sancti Florentii ad Li-
gerim, ut jam supi'a notavimus, et forte (iuillelmi
GoflVidus Vindociuensis scribit epist. 7,
illius, ciii
lib. IVsuccessor.
(42) Cu7n Domino \izeliacensi, Petro ut suspicor,
cujus ad Sugerium Sancti Dionysii abbatem epi-
tola reperitur, et cui Pontius ipse Petri Veuerabi-
.'i6. Kst autem Claravallis, mouasterium ordnus
D Gisterciensis quod anno Domini lilb fundatum
Gisterciensis,
est,eiusque primus abbas fuit sauctus Bernardus,
ut ubtat Cffisar Heisterbachensis. lib. i Miraculo-
rumethistoriarum memorabiUum, cap. 1.
('t4) Objiciunt ilaque noslris quidam
vestrorum.
Objectiones h;e GisterciensiuiuexchartaCharitatis
quam Slephanus abbas Cistercii tertius de-
tecit
promplce, sic breviter a JoanneParisiensiperstrin-
gimtur versus annum {{01. Hoc tempore, mquit
facla est charta Chnritatis a Stephano Cisterc.ab
bate.etaliisx\abbatibus,etauctorilatesigiLLiapo
stolici con/irmata. Ab ILLo ergo tempore rejecerun
ab ordine frocos et pelLiceas. stammia, capucia, e
feminaLiapectinacoopertoriaetstramentalectorWi
ad diversa ciborum in refectorio fercuLa.et sagime.
et omnia quic puritaii regulx
adversabanturabd,
carunt, et eccLesias,aitaria,obLationes, decimas, i
sepuLturas,et I urnos,itmoLendina,viLLas et rusticc
quia nec in VUasanc.:lenedicli,nec tnejusRegui
 ii:^ KPISTOI.ARLM. LIP.. 1. H
seqnimini : inio disfortis gressibusij,'nolasseraitas, A D3 jejimiisvero regularibus qniddicoraus, qu.-e
etilcviacjufeque «ectamini. Proprias namqueleges sic abjecislis, sic pro velle mufastis. ut vix parvas
ipsi vobis, proullil)uit, componentes, bas sacrosan- ipsorum reliquias magis forte humano pudorc
ctas dicitis, Patruni pr;pcepla pro vestris traditio quam divino timore retinueritis ? Nam cum mona-
nibus abjicitis. in eadem re (quod monstruosum vi- chi^; pr.ecipialur ut a Pt'iili'Costc usque ad IdMS
detur) magistri etdiscipuli existitis. Insuper ad au- Septembris, quarta et sextaferiajejunent usquead
gmentum prmvaricationis et divinfe irritationis, Nonam, nisi laboresin agrishabuerint, aut .pstatis
coram Deo et sanctis ejus voto vos astringitis : fervor nimius fuerit, curaque ab eisdem Idibus
quod transgredientes. reos vos violati voli absque usque ad caputQuadragesim*, ut ad \onam sem-
dubio ostenditis. Promiftitis siquidem secundum per reliciantinjungatur, vosecontrario lota nestafe
Regulam beati Henedicli, vos in castris cielestibus omnes leriaspares facilis, et jejuniorum eamdem
militaturos.atque juxta ipsiusinstituta, indeficien- formam quotidie biscomedendo servatis. Reliquo
temobedientiam servaturos.Hfec promissio. Videa- aufem tempore quando vultis jejunando, quando
mus utrum sic sebal^eat conversatio. vullis jejuniasolvendo, non vos ipsos Regulae, sed
Et utperordinem cuncta aggrediamur, in susci- Hegulam vobis subjicitis.
piendis novitiis quomodo Reguiam servatis, cum b Opus manuum, quo sancti Patres eremitoe el an-
non nisi post annum, spiritibus si ex Deo sunt tiqui monachi semper usi sunt, quo ipsi apo?toli
probatis,eos suscipi prfficipiat vosautem ipsoquo
;
victum sibi et aliis minislrabanf. de quo Deus
adveniunt, nt ita loquamur, momenfo, nulla ra- roatum prirai liominis hac quoque prt-naplectens,
tione servafa, eos suscipiafis? Unde confingit, ut ait insiidore vullus tui vesceris pane (uo (Gen.in).
:

quiaincauterecipiuntur, incautius recepfi conver- De quo et David Lnbores monuuin tuarum quia
:

sentiu',etquia adquodveniunt venientes non intel- manducabis beatus es, et bene tibi erit (Psal.
;

ligunt, jam cteferis sociati, quid agere de])eant cwvri), ifa abjocistis, utnocistjpomnesauctoritates
nesciunt ; dumque in sfadio more afhletarum anle ad operandiim vos cogere possint, nec obedientia,
pugnam non exercentur, ad contlictum venienles, quam, juxta Regulam, Deo vos exhibere promi-
cum pugnare debeant, fugiunt, et cum lorliter sistis, delicatas olio manus desinu ad opus extra-
dimicantes vincere, utpotetaliura inexperti, facil- here valeat.
lime vincuntur.
Noslis etiam inibi prfeceptum esse ut omnibus
Usum quoque pelliciarumet diversarum pellium
advenientibussivediscedentibushospilibusiuclina-
quaauctoritate vobis defenditis, cum in eadem Re-
to capitevel prostrato omni corporein lerra, Chri-
gula nihil dehujusmodi reperiafur .'

(-. tus in eis a fratribus adoretur qui et suscipitur.

Fcraorialia sane de vestiario hos, qui in via di-
!S'on jussum Ar/uam in manibus
ignoratis et illud :

riguntur, accipere, et reverfentes ibidem repo-

abbas hospitibus det. Pedes hospitibus omnibus tam
nere jubet, utique pr«eter illos nulli ea ferre per-
abbas quam cuncta congregatio lavet. Sed nec
mittens.
istud tantillum voti vestri contemptores servare
De stramentis aulem lectorum utrnm magistrum
curafis.
sequamini ipsi videte, cum certe plura et diversa,
quam Regula praecipiat vobis et supponatis et su- De ferramentis, et rebus monasterii brevem
perponatis.
abbas habere priecipitur sed vel negligentia ha-
;

Ut duo pulmentaria cocla fratribus omnibus suf-

bere non curat, vel superbiahabere dedignatur.
liciant, etut tertium de pomis aut leguminibus, si AdhfEC, cum his, qui ob debitas laudes Deo de-
fuerit, unde addatur, in saepe dicta Regula legitis, cantandas ad ecclesiam occurrere non valent, pr.ne-
an iiateneatis agnoscitis, cipiatur, in loco ubisunt cum divino timore genua

Fratres transgressores et professionis suw prae- flectere, morevobis solitolegibuspropriis utentes,

jugo Regul.e
varioatores, illos videlicet qui collum et communes contemnentes, cum nec islud valde

subducentes et de monasteriis fugientes ad scecu- grave sit, tamen negligitis, et alia quredam inventi-

lum revertuntur,usque tertio si reverti et poenitere d tia facientes, parvum hoc praeceptum sicut etma-
voluerint, recipi jubet et si postmodum hoc fece-
;
joi'^ vilipenditis.

rint, omnem eis reversionis aditum denegari. Sed Mensam quoque abbatis cum hospitibus et pere-
vossicut cfBtera, sicet istudquoque contemnitis, et grinisesse semper jubet, ut videlicet Ghristum
quolienscunque libet, advenientes contra Hegulfe semper habere mereatur, quidicturum se esse di-
preecepta suscipitis. cit Hospes fui, et suscepisti me (Matt. xxv). Istud
:

ANDRE.ECHESNIIKOT.E,

hgebantsanctum Benedictumhxcpossedisse,nec fe- monasterio personam monachi qui terras snas pos-
minas ejus monasterium intrasse, nec mortuas ibi- sidet, unde et per se, et per pecora sua laborando
dem sepultas fuisse, excepla sanctaScholastica so- vivat, non reperiebant. Videndi Robertus de Monte,
roresua.decimasquedicebantinquatuorparlitiones in Supplemento Sigeberti Ccnesar Hoisterbachensis,
;

distribuidebere,primamepiscopo,alterampresbyte- et auctor Chronici Cisterciensis hoc anno primum

I

,
roetclerico, tertiam hospitibus etperegrinis, quar- excusi.
i
tam in restauratione Ecclesix. Et quia in hoc
115 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 116

quoque tantum et tam leve bonum, quasi pro A illumnon feratis laborem, cur laboris suscipitis
nihilo ducentes, contemnitis. mercedem ?
Ubicunque sibi obviant fratres, junior a priore Sed de !saecularibus possessionibus a vobis
et

benedictionem petere preecipitm', nec apud vos more sfeculariuui possessis, quid respondebitis,
tenetur. cum in nuUoin liac parte ab ipsisdiscrcpare videa-
Ad portam monasterii senex sapiens poni jube- mini ? Namcastra, villas etrusticos, servos et ancil-
tm', nec ponitur. las, et quod deterius est, telonearia lucra, et fere
Ut pulsantibu5 vel clamantibus Deo gratias por- cunctahujusmodi eniohimeiita inditferenter susci-
tarius respondeat, aut benedicat, imperatur nec pitis, noulegitime tcnelis, contrainfestantes modis

observatur. omnibusdefenditis. Unde contramonasticiordinis

llludautem, illud,inquam, omnirationi etaucto- instituta, causas sfeculares religiosi tractant, mo-

ritati adversum, quomodo tuemi ni. quod jam semel nachi causidici efFiciuntur, accusantet accusantur,
stabilitatem et conversionem morum, et obedien- Apostolum, judiciis intersunt (7/
testes tiunt, contra

tiam uno in loco professos rursus alio in loco Tim. 11), atque sub praetcxtu juris proprii tuendi,
stabilitatem,rursumconversionemmorum,rursum cordibus in ^gyptum revertuntur, incendiumSo-
obedientiamvovere,etprioremfidemirritamfacere 3 domas a Sodoniis jam egressi respiciunt, manum
compellitis ? Ita quippe, ita inevitabili periculo vo- mittentes in aratrum, retro respiciunt, et idcirco
bis acquiescentes cingitis, ut ad quamlibet partem regno coelorum apti esse non possunt (Lwc. ix). In
se verterint, prsevaricatores non esse non possint. his omnibusprofessioniset voti vestritransgresso-
Nam si prius votum servaverint, secundi rei tene- res vos esse. apertissime ostendimus. Si enim cons-
buntur. Si secundum, prioris noxa consliingenlur. tat Regulam haec^prfficepisse, et vos hanc servare

Nec soli hoc patientur,sed parcatenavosipsosque vovisse, cum constcthoc vos hactenus nonfecisse
constringet, et fortasse vos durior. Debent enim patet, ut diximus, non servatae promissionis vos
deceptores, decepiis pcenas babere majores. prsevaricatores existere. Nos vero haec omnia uti
Sed et inde si potestis sufficientem excusationem praecipiuntur ol)servamus, elex integro, quidquid
prfBtendite, quod contra eamdem tolies nomina- in Regula tenenda Deo promisimus custodimus.
tam Regulam vestram, vestram certe, vestram, vel Ad haec nostri 0, Plmrisfeorum novum genus,
:

salvantemvel condemnantem alterius etnoti mo-

;
rursus mundo reddituui ! qui se a cseterisdividen-
nasterii monachos, sine permissione abijatis pro- tes, omnibus praeferenles, dicuut quod prophcta
prii, aul litteris commendatitiis,indifi'erenter susci- dicturos eos priedixit : Noii vie langeve, qiioniam

pitis, et quod vobis nolletis fieri, alteri facitis. Ea- p mundus ego sian. Sed ut his qute in ultimis

propteret respectum fraternse charitatis amitlitis posuistis in primisrespondeamus, dicite, veri ob-
neque secundumdivinumpraeceptum, quoddicit: servalores Keguia?, quomodovos eam tenere jacta-
Hoceslprxceptum meum utdiligalisinvicem {Joan. tis, qui nec breve illud capitulum ut ipsis vestris
XV), proximum sicut vos ipsos diligitis. verbis Ostendilur, servare curalis, c[uo dicitur, ut
Super hiEC omnia, quod omnibus injustum et monachus omnibus sc inferiorera et viliorem non
contra ecclesiastica decreta esse perspicue patet, et solumsua linguapronuntiet, sedeliam intimo cor-
unde ab universis juste judicamini, nequaquam dis credat ailectu ? Uoceiae est inferiorem se cre-
relinquere vultis, sed conlra totius orbismorem, dere et pronuutiare, aliorum facta deprimere, sua
proprium episcopumhabere refugitis. Quodquam extollere, contemnere alios, sibi magnum videri,
sit absurdum, etiam imperitis manifestum esf. eum Scriptura prtecipiati : Cum feceritis omniagux
Unde enim vobis chrisma ? Unde sacri ordines ? vobisprxcepta sunt, dicile : Servi inutiles sumus ?
Unde ecclesiarum consecrationes et ccemeteriorum {Mallli. xvn). Nonjustificabitur, inquitPropheta,
benedictiones ? Unde ad postremum omnia, quie in conspeciuluo omnis vivens ( Psal. cxui). Et Jsai-
sine episcopo aut episcopi jussu canonice fieri as : Veiut pannus mcnslruatx,omnesjustificationes
non possunt?Certe non solum monacho-
in his nostrx {Isa. j-xiv). Etvossancli, vossiugiilares, vos
rum, sed et omnium regulam cxceditis Cliristia- ^ inuniverso orbe vere raonachi, aliis oranil^usfalsis
norum. et perdilis secundum nomiuisinterprectionem,so-

Ecclesiarum parochialium, primitiarum etdeci- los vos inter omnes constituitis, unde ethal)itum

marum possessiones, quae ratio vobis contulit, cum insoliti colorispraitenditis,etaddistinctionemcun-

hsec omnia non ad monachos, sed ad clericos ca- ctorum totius ferc raundi monachorura, inter ni-

nonicasanctione pertineant? Ihis quippc, quorum gros vos candidos ostentatis. 1^1 certc hMC vestium
officiiestbaptizare et praedicare, et reliqua quaead nigredo,antiquitus hurailitatis causa a Patribus in-
animarum pertinentsalutem genere, hiec concessa venta,cum a vobis rcjicitur,uieliorcsvos ipsis can-
sunt, ut non sit eis necessc implicari saecularihus dorcm inusitatum pr;eferendo judicatis. De magno
negoliis, sed quia inEccIesia laljpraut, de Kcclesia tajncn illo ctadmii'a])ili,vercque monacho Marlino
vivant, ut Dominus dicit Dignus cstoperariusmer-
: uon legitur, quod albo et curto, sed quod nigro et
cedesua (Luc.x). Atvos quare hoc usurpalis.cum pendulopallioprocesserit.lndequoqueetRcguIam,
nihil horura quae diximus facere debealis ? Et cum cujusdefcnsores magis quam observatores videri
 :

117 EPISTOLARUM LIB. I. 118

vultis, \alde transgrcdiminj qua jubentedidicis- : A monuisse ? Quod si islenon implevit, implevit ille,

tis, ut de vestium colorcaut grossitudinenon cau- qui,cuin ci diceret Dominus -.Sequere me, et res-
sentur monachi. Cujus manifestissimi prffivarica- pondisset ut ad sepelienduin patrem eum prius ire
tores esseconvincimini,quicolorem hurailitati et permitteret, etDominus addidisset Sine moriuos :

abjectioni magis compctentem abjicitis, et ilium, sepeiire mortuos suos ; iu aulem veniel annulia
quo etiam in Scripturis gaudiuin et soleranitas reqnun Dei, surgens secutus est eum {Mattli. vm ;

figuratur {Act. i), album scilicet, conlra jani dicla Luc. ix). Nunquid nondicam annum,sed veldiem,
Regulae mandata assumitis. Curaque in vallelacry- aut horam, anlequam converteretur, ei indixit : ac
luarum positos, quibus prfficipitur, ut semperliic- non potius reinorari etiam causa volentein,
pietatis

tui, nunquam laetitiae intendant, deceant vestinien- ne raorarelurcoegit ? Etcerte sapienlia Dei perSa-
ta luctum etp(Tenitentiam,designantia, vosecontra Idmonem dicit Fiii, ne tardes converiiad Deum, et :

inmiseriisfelicitatem, inma^rore gaudium, in luctu uedi/feras de die in diem Nescis enim quidsupervcn- .

laetitiam,vestiumcandoreraonstrati3. Sedne magis tura pariat dies.{Eccli yi). Kt ut majoraaggredia-

injurias verborum vcrbisulcisci, qiiam objeclis ex mur, quosdam apostolorum de mari, quosdamde
ratione respondere videamur, liis quibus vos juste teloneo, alios de diversis mundi commerciis voca-
impetere possemus ad praesens omissis, ad ea quee B tos cernimus, et illico apostolos videmus. Sed ne
objecistis taliterrespondemus. Kt ut eo ordinequo hffic magis veneranda miracula,quam .imitanda

a vobis posita sunt objccta diluaraus, dicimus nos
in observatione Regulae, nequaquam devia qure-
que scctari, sed per omnia ducentis Regulai rccti-
tudinem sequi.Privatis legibus Patrum traditiones
non supponimus, quoniam et ipsre a sanclis Pa-
tribusinvenlK sunt. quos Deo placuissc sancta vita
et multa miracula testata sunt et testanlur, quibus
et licuit talia mandare et nobis licet talia observa-
re. Plane licuit, semperque licebit, ut pastores
ovibus suis qua^ rectasunt pnecipiant, etoves pas-
toribus ut Deo obediant. Voti nostri nos niliinini
ostenderetransgressores, cujus nos verossic osten-
dimus observatores.
Nam in suscipiendis novitiis
servamus, quoniani iliiira sequiinur qui dixit
Om?ie quod dat mihi Pnlcr ad rne veniel et euin
qui venire ad me non ejicinm foras lJoan.\].)Quem
non sequeremur, sieos, quiad ipsuinabipso inspi-
rati veniunt, ejiceremus foras. Nemoenim, ait,?)o-
(est veiiit ad me, nisi Paler, qni misitme, trnxerit
eum {Joan. iii). Si igitur quem
lius suscipit, acSpiritus, qui ubi vult spirat, inspi-
rat. expelleremus, quid aliud quam Deo resistere
videroraur Certenon tantuin veniontcs suscipore,
? imitaribeatusBenedictusprohibuit ? Nonne Petrus
sed etiain non venientes ad venioudurainvitare in-
exempla esse dicalis, ad vitamillam primitivfe Ec-
clesiaerecurrimus, quamesse eam, qufe apud nos
servari debet, quis sanum sapiens negare potest?
Quee namque est vita monachica, nisi qute tunc di-
cebaturapostolica?Hanc saneetiUameamdem es-
se,ipse bcatussigniticat, cum tractansqualiterde-
heant fratresnecessaria accipere.ait, scriptnm est
Dividebaiur autem singuiis ,prout cuique opus erat
(Acliv.). Deproprietariisquoque idem sancit,quod
Petrus apostolus tenendum esse decrevit, cum Ana-
niaiu etSaphiram propriahabere volentes, terribili
moi te daiunavit (Act. v). Ad hanc ergo conversalio-
nem, quam sive monachicam seu apostolicam dixe-
Regulam oninium P rira.nilrefert.quicunqueveniebat, abapostolis sus-
:
cipiebatur.iUicoceeterisjungebatur.necperannum,
:
ut apiid vos, ditferebatur. Nunquid his omnibus
auctoritatibus non acquiescitis, nec adhuc homini-
bus aditumvenientiad Deumreserabitis ?Sedforte
adhuc perstatis ;etdicitis: Regulam beati Bene-
dictitenerevoIuistis.Nosecontra.Nunquidjamdicta
Pater trahit, et \h- aprofessione exclusimus?Nunquid Regulam ser-
valuros nos vovimus et Evangelia negavimus ?
Nunquid diota et facta Domini el apostolorum ejus
ait Chrisiuspassus cslpro nobis,reiinquens vobis
:

venitur, dicens : Venite nd me omnes qui iaboratis exeinplumut sequamini vestigia ejus {l Peir. ii).

et oneraii eslis, etego reftciam vos. {Maith. xi.) Et Certe Christus omnibusquos vocabat. utse seque-
de nostri ordinis jugo ferendo subinfert Toliiie : rentur dicebat. Recolite EvangeUa, etfere ubique
jucjum mcum super vos, et disciie a me, quia mitis sic invenietis. Sequi autem pro imitari positum a
sum et humilis corde. Jugum enim meum suaveest, et doctoribusnostrisaccepimus. Superhaicoraniama-
onus meum leve{ibid.). Et ulnihilfingere, se 1 to- regulam in his et in reliquis, nos se-
tris charitatis

tum divinis auctorilatibus viileamur tiimare, dicite qui proUtemur quie hoc sibi proprie vindicat, ut
:

quinonnisi annuum raonaclium vultis, nunquid quidquid secundum eam iit, rectum, -non distor-
iUi, cui Salvator dicebat : Si vis perfecius esse, vade, tum, ffiquum, non iniquum, justum, non injustum
vendeomnia quae habes, et da pauperibus et veni,
; esse, manifestissimum sit. Ut enim Dominus ait, in
sequere me {Maiih. xix), anniuu remoraudre con- [}^%Q.universa lex pendeiet prophetoe {Maith. xxii)»
versionis indicebat ? Nec refragari potestis totara Et beatus Gregorius : Omne mandaium de sola di-
summam ordinisnostri his brevibusverbis Domini iectione esi, eiomnia unum prxcepium sunt, quia
coutineri. Namquid est aliud dicere Omnia qux : quidquidprsecipilur,in sola chariiate solidatur. At-
habes da pauperibus, et, veni, sequere me, nisi quepostpauca Prxcepta Dominica, elmuliasuni,
:

estoraonachus ?Sed forte dicclis eum hoc non fe- ei unum : Muita per diversiiatem operis, unum in
cisse. .Nunquid dicere polcstis Dominum hoc non radice diiectionis. Ilinc beatus Augustinus : Habe.
H9 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 120

quidquid r/s. Hanc chavi-

inquit, charif.atem,cl fac A tur, etliomo, adcujus doclnnaiuscripta suntquoe-
tatis,utdiximus, Reguiamsequentes, novitios, mox cunque scripta sunt, Deo, a quo disjunctus fuerat,
iitveniunt, suscipimus imo etiam secundum Do- :
iterum conjungatur. De his multa in canonibus ec-
minum ut veniant invitamus, et implemus quod clesiasticis invenimus, a sanctisvidelicet Patribus

JoannesinApocalypsiait: Etsipintiisel sponsadi- liene prius sancita, et a subsequentibus juxta ratio-

cunt : Veni ; et qui audit dicat : Veni (Apoc. xxu). nem temporum,certis de causis mutata, ut est, ver-
Nec contrarii sumus Reguise, quoniam charitatis bi gratia,de illis qui in hseresimvel in aliquod dam-

oculum erga salutem prosimi apertum habemus.
Perpendimus quippe quia, si eum ab ordine no-
stro tam aspere deterreremus, ad sfeculum rever-
tens post Satanam converteretur et qui ad salu-
tem venerat, in perniciem laberetur. Cujus perni-
cieireosnos antesubtileexamen districti judicisin-
veniriformidamus, si quem salvare condescenden-
nabile peccatum etpublicum corruunt, quospnmi
canones ad pristinum clericatus vel dignitatis gra-
dum accedere prohibent, sequentes vero, necessa-
;
riis cogentibus causis, aliquando permittunt. Sic
et de presbyterorum filiis, ne presbyteri fiant, el de
episcopis ne ad aliam sedem transferantur consti-
tutum est sed in multis utilitatis gratia non serva-
:

do possumus, perditum iri nostra austeritate per- tum. Papa etiam Gregorius Anglos noviter ad fi-
mittimus. Pertractamus et hoc, quia saepe etiam in- B dem conversos, contra prsedecessorum suorum, ac
vitisbona praestantur. Hoc diciraus quod apud nos multorum conciliorum statuta, in quinta iinea co-
sfepecontingere cernimus.Nonnulli huicjugo colla pulari permisit (4."i). Hfiec et multa his similia a qui-
sua submittentes, post aliquantumtemporis diver- busdam Patribus statuta, ab alii certa necessitate
sis seu tentationibus seu tribulationibus oppressi, vel ulilitateimmutata, persfepe reperiuntur. Syno-

ad feeces mundi, quas dimiserant, reverterentur, dus Nicfena secundo capitulo dicit Frequenter :

nisi cogitarent quod semel feceruntnon posse se abs- sive ex necessitate, sive alio quolibet modo, trans-

que damnatione ceternapr£Evaricari. Qui si aliquan- gredi contujit homines ecclesiasticos canones. El
do hoc praesumunt, postmodum tameu hoc timore sanctus papa Leo Ubi, inquit, necessitas fuerit, ad :

compulsi, ad ovile proprium revertuntur, et quia utilitatem Ecclesise qui potesiatem habet, ea dis-
aliter salvari se non posse cognoscunt, velint, no- penset. E.v necessitate enim sil mutatio Item
legis.

lint, servant quod voverunt. Ipse quoque beatus Felix papa : Contemplari oportet, inquit, quod ubi
Benedictus, quem
pronobis loqui-
nobis objicitis, occurrit necessitas, ssepe consiitutiones Patrurn
tur Sic, inquit, abbas omniatemperet atquedispo-
:
transgrcdimur. Ilfec diximus,istisvosexpugnanti-
nat, ut animx salventur. Sed et Dominus in Evan- bus exemplis et testimoniis cinximus, ut nullusjam
gelio Si oculustuus fuerit simplex, toium corpus c
.' evadendi vobis supersit locus. Cum enim audiatis
tuum lucidumeril (Luc. xi). Hoc est, si intentio bo- necessitatis, sive utilitatis gratiaposse Patres man-

na fuerit, etcunctaoperarecta existent. His aucto- datamoderari,negabitishominemadmonachatum

ritalibus, hacrationeconfidimus nos'juste agere, et nisi post annumposse suscipi"?Et quee major ne-

beali Benedicti proeceptum, qui in nullo Sci*ipturis cessitasaututilitas,animarum saIute,potestinveni-

divinis contrarius esse potest,in suscipiendis novi- ri ? llla necessitate, illa utilitate, ne dilati pereant,

tiis optime conservarc. His omnibus adjungimus ad nos venientes aliquando sine mora suscipimus.
illud,quod isto fraternce charitatis intuilu iicet ple- Et quia jam dicto charitatis oculosalutem proximi
rumque magistris Ecolesiae Dci Patrum iastituta sic agendo procuramus, nec Regulfe, qufe lantum

transgredi, et ad utilitatem animarum regularum salutem hominum requirit,necalicuidivinfE Scrip-

prfecepta moderari. Ad hoc enim omnium diviiia- turfecontraimus, imo implendo quod volunt, eis in

rum Scripturarum oculus lendit, et haec ejusfiuahs oumibus concordamus.

causa est, ut sive arguendo, sive obsecrando, sive Post h.ec requiritisquaauctoritateusum pellicia-
increpando, sive parcendo, sive corripiendo, sive rum et diversarum peilium nobis defendimus (46)

quocunquemodoagendosalusanimarumf rovidfa- cam in Regula nihjl de hujusmodi reperiatur. bed

ANDtE/ECHESNIINOT/E.
(4b) Papa Gregoriiis Anqlos noviter ad fulem con- D lari ? Respondit Gregorius : Qufedamterrena lex in
ve7-sos in quintalineacopularipermisit. Jjeda iib. Romauarepublica permitUt ut sive frater etsoror,
1 Ecclesiastic.e historife geulis Anglorum,cap. 27. » seu duoiMini fratrum gerinanorum, velduarumso-
Interea virDomini Augustiiius vcuit Arolas, et al) roruiu lilius et iilia inisceantur. Sed experimento
archiepiscopoejusdem civitatis Etherio, juxtaquod ditiicimus ex tali conjugio soliolem nou posse suc-
jussasancli I\itrisGregoi'iiacceperant,archiepisco- crcscere. Et sacra lex i^rohibct cogualionis turpi-
pus genti Anglorum ordinatus est. Reversusque tudinem revelare. Unde necesse est ut jam tertifi
Britanniam, misit continuo Romam Laurcnlium vel quarta generatio fidelium licenter sibi jungi
presbylerum, et Petriiin monachum, qui beato pou- debeat. Nam secunda, qiiam diximus, a se omni
tifici Gregoriogentem Anglorum fidem Chrisli acoe- niodo debet abstiuere. » Sed de quinto gradu
pisse, acse episcopumractum esse lelerrcnt. Si^uul nihil.
et de eis, qufcneccssaria videbautui-, qu.Rstionibus Quaauctoritaleusum pelticiarumel diversa-
(4(i)

ejus consultaflagitans. Nccmora congrua f|u;i'.stio- rum pellium nobisdefendimus. Runcpelhu-n et pel-
nibus responsasuscepit. »Etpaulopost liiloiro- : > liciaruiu usuin monachis vicissimet laiciscommu-
gatio Augustini Usquc ad qiiotam generationcm
; nemab autiquo fuisse jam diximus, et nunc adhuc
debeant fideles cum propinquis sibi conjugio copu- exemplis ahis oslcndcmus. iJealus Odo, libro u
121 EPISTOLARUM LIB. I. 122

et nos requirimus qua auctorilate ea auferre cona- A indumenta in exsilio positos patriae reccrdari com-
mini. Quam cum atlerre non potneritis, quod re- monent, qure ab ea expulsi, in sustentanda fragili-

vera non potestis, nos nostrasinraecliuniafferemus tale se accipisse recolunt.Sanctos quoqueprophe-

exhisnosnii maleagere vestiti pelliciis
rationps, et tas pellibususos Apostolus in laude martyrum me-
clemonstrabimus.Verba igitur Reguloe in primis di- morat, dicens Circumierunt in melotis, inpellibus
:

sculiamus, et si nobis pelles alisfulerit, illico dimit- caprinis (Hebr. n). Elias namque propheta zona
temus.Audite ergo,unde nos impetitis. Vestimenta, pelliceaaccinctus fuisse describitur (/ V lieg. i). Lt
\n(\u\[,fratribussecun(lumlocorumquaLUalem{k~), de Joanne Baptista Evangelium loquitur : Erat
aul aerum temperiem dentvr. quia in frirjidis regio- Joanves veslilus piliscameli, et zona pelhcea circa

nibus amplins indigetur; in caUdis vero minus. H.pc lumbos ejus [Matth, u\ Marc, i). Beatuin Antonium
ergo consideratiopenes abbatem sit. H.Tcdicens, eremitarum Patrem, pellicea usum fuisselegimus.
nullamvestiment!scerlamraetaiupr<iefixit,niliil ne- Hinc et de ipso beato Benedictolegimus in dialogo :

cessitati abstulit, in arbitrio Patris spiritualis totum Eodem quoque tempore kunc in specu latitantem
posuit et tam; in his quam in coeteris sirailibus ne- etiam pastoresinvenerunt.Quem dum vestiumpetli-
cessaria conservans.et supertlua tantum resecavit. bus inier fruteta cernerent ,aUq uayyi bestiam esse cre-
Unde Quod superjluum est, amputari
et alibi dicit :
(Uderunt. Si ulique iu usu pellium peccatum esse
debet. Apostolus quoque idem confirmat Carnis, : crederent, nequaquam tantiviri,quiomnibusimi-
ait, curam nefeceritis >n desideriisiRom. \n\). Inde tandi proponuntur, his uti voluissent. Sed quia in-
beatus Gregorius. r.um carnis curam in desideriis ter supeitluaetnecessariadistinguerenoverant,su-
facere prohibemur.in necessatibus concedimur.fgi- pertluis longe remotts, cuiu etab ipsis necessariis

tur secundum hiva Apostoli prj^cepta juxta beati ;

niajoris virtutis merito in multis abstinerent, ista
Benedicti supra scriptadicta.secundum illa quae de tamen indumenta.quibusutentesmonachi non es-

Actibus apostolorum alio loco inducit, dicens Di- : se dicuntur. sibi retinuerunt. et prophetne et marty-
videbalur singulisprout cuique opus erat [Act. iv), res sancfi ea ferenles permanserunt. Sed et iilud,
juxtaomniaquoquedivinarumlitterarumraandata, quod de tunica et cuculla subsequitur, quam dis-
licet abbati superlluitate recisa,pellicias vel Cfelera crete,quamprovide,quam ckaritative dixerit,quan-
indumcnta fratribus largiri, el more boni pastoris tumque a vestra? indiscrelionis inhumanitate dis-
ovibus sibi commissiscunctanecessaria i^rovidere. cordaverit,sinondumperpentlistis,tandemanimad-
Et ne exempla deesse videantur, ipsum Ueum pri- \er[\[e.Mediocribus,aiit,locis sufficerecreditnusper
raishoiuinibuspostlapsura hujusinodiindumenta singulos cucuUam ettunicam Cucullam : in hierne

dedisse legiraus. Fecil, inquit, Deus Adam et uxori villosam,in xstate pu7'amautvetustam. Quod, quae-
ejus tunicas pelliceas ,el induit eos{Gen. ii). Cum er- so. hic praeceptum? quaecoactio ?Quidhic dicilur
go hopc indumenta non pro gloria, sed pro ignomi- quod a nobis non servatur ? Sufficere credit, non
nia, uon pi'o deliciis, sed pro pcenitentia, nou pro prsecepit, nec omnibus in locis, sed mediocribus
honore, sed pro dedecorc, Deus eis contulerit, locis monacho cucullam et tunicam. Nunquid cre-
quare vos ac si delicias, et aliquid raagnum pelles dere est prc-ecipere ? .Nunquid mediocria loca sunt
nionachis auferre conaraini? Hiecplane hujusmodi omnia loca ? iloc mandatum transgredimur, hinc

ANDHE/E CHESNII.NOT.E.
Vit* sancti Geraldi comitis Aureliacensis. cap. 3 : et tunicas pelliceas nonnulli habeant. » Nec pro-
« Vestimentis autem peliiceis super vestibus lineis fecto viri tantum, verum et mulieres, tam soecula-
utebatur, quia genus istud indumenli solent clerici res quam velatoe, peilibus illis ac pelliciis quondam
vicissim,. et laici in usum habere. Duas tamen pel- uti consueloe. iNotitia Mollendini de Cappa in Vin-
liceas nunquam simulhabebat. » De monachis do- docino sili « Notumliat nostrorum posteritati suc-
:

cet addilio ad capitul. Car. Magni et Ludovici re-
gum, cap. 22 « Ut si infia positae mensurie quanti-
: cino emit unum raolendinum, in Ledo fluvio in loco
tatemdecreveritabbascausa necessitatis quidpiam
augcri, in illius maneat potestate. Alio<iiiin
omninoprovideat,utcamisiasduas,ettunic;is duas,
etcucullasduas.etcappasduasunusquisqiieraona-
cliortim habeat, pelliceas usque ad talos duas. »
ete. Et CotlVidus abbas Vindocineusis lib. i, epist.
cessorum quod Hildiardis uxor Fulclierii de Vindo-
qui dicitur ad Cappam situm, ad opus Sancti Mar-
hoc tini Majoris Monasteiii, de quodam homine Guis-
mando nomiiie, annuente uxorc sua nomine Eme-
liua. qu(e habuit ob hoc primo pelliciam xl solido-
rum, postea c. solidos. » Et statuta vetera Domus
Dei l'atris « Sorores habebunt singulae trescami-
:

12, ad Calixtum papain lloc intersigno pr;i3senles

: sias,
litleras lueas esse pater meus aguoscat, quod Ar-
manno monacho Rom;^ proejus amore bene ser-
vivi et cum apud Turonura nocte midatus esset a
;
furibus, non dimidiam vestem ut beatus Martinus,
sed grisiam pelliciani atque varias pelles obluli pa-
tri meo, querauimiacharitate semper dilexietdili-
go. » [)e laicis vero testatur etiam Guillelmus Car-
nolensis in vita sancti Ludovici, cum dicit eum,
« ex quo prima vice viaiu arripuit transmarinam,
nunqiiam indutum esse squaleto, vel panno viridi,
seu bruneto, nec pelhbus variis, sed vesle nigri
coloris, vel camoliui, seu persei. » Inde et apud
UlpiaDum;« Veslisetiamexpellibuscoustabit,cum
ettressuccamastalares, unumpelliceumagni-
num novum, et suum vetus, si opus fuerit. »
(47) Vestimenta fratrihus secundum quaUtalem,
elc. Verba sunt capitis 4 Reguloe S. Benedicti. Quoe
Cassinenses iu suo declaratoriointcrpretantes, ad-
dunt, « Qui vero pellicea propter aliquarn infirmita-
tem, seu necessitatem mdiguerit. carcatratavesti-
mentorum illo anno sibi contingeute. Et hoe pelliceae
ad necessitatem, non ad ostentationera aut iuxum
concedendte sunt. In ipsis igitur caveudus est om-
nis ornatus, ne iUis uti liceat loco tunicarum, aut
sine tunicis, sed superinduantur illisutentes et tu-
uica proesertim accedenles ad chorum aut refec-
torium. y>
123 PETRI YENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 124

ret arguimur, hinc voti prfevaricatores dicimur. Sed A honeslaM\qu\\.,nostraahundantiorihonorecircum-

si nos pelliciis uteudo, quoniam de eis Regula re" danius {I Cor. \i\). Hujus ergo rei honestas quidem
ticet, preevaricamur, preevaricamiui nobiscum et inteUigitur, necessitasautem apertiusexponeretur,
vos, qui simplici flocco et cucuUa contenti esse non si de talibus, sicut de ceeteris, libere loqui permit-
vultis, et ultra Reguloe metas, quee nihil de his lo- teremur. Honestum tamen est, utile est, necessa-
quitur, multiplices, et quotquotlibettunicas indui- rium est : et idcirco contra Regulam, qua? nuila, ut
lis, et eas absque aliqua discretione fertis. Si vero sa^pe jam disimus, necessaria interdicit, nec in hoc
responderitis quod quidara vestrorum nostris ali- aUquid agimus.
quando responderunt, videlicethoc vos causa ne- De stramenlis autem lectorum (48) quae objecis-
cessitatis agere, respondebimus et nos similiter, ne- tis, miramur quoraodo objicere potuistis. An enim

cessitate, hoc est frigoris importabili asperitate pel- oblitiestis verbaRegulae, qua? dicil •.Lectisterniapi^o
lium munimenta portare. Et si hac ratione immu- iTiodo conversationis, secundum dispositionem ab-

nes vosaRegulae transgressione videri cupitis, ea- batis sui accipiant l-adequod abbatepermiltente,
?

dem ratione nos Regulas transgressores non esse,
nihilominus declaramus. Cum ergo vestimenta fra*
tribus secundum locorum quahtatem, aut aerum b
temperiem, dari Regula jubeat, cum hancconside-
rationempenesabbatemessedecernat,cum, secun-
dum apostohcam sententiam,dividi singulis prout
cuique opus est, praecipiat, cum carnis curam in
de?ideriis Apostolus fieri prohibeat, sed in necessi-
nobis et supponimus et superpouimus, si superllua
desunt, juste secundum Regulam sine aliquo in-
obedientite periculo facimus. Eapropter quoniam
argui de praevaricatione nonpossumus, injustere-
prehendeutes et non recta reprehensione, recUus
reprehendere possumus.
HincadduopuImentariaquaeintuUsUsveniamus,
et tam de ipsis quam de panis etvini mensura f49),

tatibus permittat, licet plane abbati, iicet his, quos quid Regula dicat videamus Panzs, inquit, libra una :

indigere viderit, necessaria subsidia, seu in vesti-
bus, seu in quibuscunque libuerit rebus pro velle
ministrare. Nec tantum licet, sed etiam prff; varicatiB cellarario i^eservetur, reddenda ccenaturis. Eccequi
Regulee reus existeret, si quod Regula exhiberi
egentibus charitate praecipit, non exhiberet.
Femoralia sane eadem ratione necessitatis,
ditiseethonestatisnobis defendimus, recoientes in-
super Deum praecepissene summus
femoralibus lineis ad altare suum
meret, ne hoc faceret poeuam mortis incurreret.
si
Et licet cuncta illa sacerdotalia, vel Levitica indu-
menta, sive ornamenta, EcclesiaDeimoribusmagis
quam corporibus coaptet, et nos litteram mortifi-
cantem, sed spiritum vivificantem sequatur, sunt
tamen qusedam, quae more illo antiquo adhuc in
Ecclesia decoris causa observantur, ut quae erant
futurorum signiiicativa, sint praeteritorum reprse-
sentativa : sicut, verbi gratia, quaedam
libus vestimentis morem
pristinum imitari cerni-
mus, quae non ob superstitionis observantiam, sed
ob utriusque legis spiritualem, utdiximus, conso-
nantiam fieri intehigimus. Nam licet, secundum
Apostolum, omnia iUis in figuru contingerent (/
Cor. x), sacramento tamen honestas seu utiUtas ali.
^ mederint, terUam partem hbrae suee ad
quando conjungebatur. Et quamvis in feminaUbus
lincis ministris Dei caslitas indicerctur, tanien ho-
nestas velandorum inhonestorum non excludebatur,
imo solhcite praecipiebatur. Unde et
propcnsa sufficiat in die, sive unasit refectio,sive
prandiiet ccenae. Quodsiccenaturi sunt,terfiapars a
deiota uno, aut uno Regulae apice calumnias ma-
chinamini,insurgite,irruite,invenisUsquiddicaUs,
mun- quid plane nos damnare,hic praeva-
objiciatis, hic
ricatores arguere, hic voU transgressores vocare,
sacerdos sine sine contradictione potesUs. Si enim propensa libra
accedere praesu- c panis in die monacho noa modi-
suffecerit, si vel
cum supra libram.vel pro libra aliud sumpserit,
nisi integram tertiam partem ad opus coenae sibi
reddendam cellarario non alteri reddiderit.. si plus
vel minus de libra in prima refectione comederit,
quam ut terUa pars ad servandum residua sit, id
est ut nec plus tertia parte, nec rainus comedenU
supersit, quid aliud quam a Deo condemnamur, a
paradiso excludimur, ut perjuri etUlii perdiUonis
in pontifica- in infernoretrudimur ? Quid tamen de illis dicetis
qui extra equitant, et necessitate monasteru per
diversa euntes, multo tempore a monasterio ab-
sunt? Nunquidsemper panem suumtrutinarepote-
runt?Nunquidsemperet ubique cellararium mona-
slerU secum habere valebunt, cui quando bis co-
coenam il-
lam recepturi, nec de alio pane comessuri, com-
mendarc valeant ? Vere iiquantes culicem, et came-
lumglulientes, decimantesmentham,etanethum et
Apostolus : In- cyminum, ct relinqueutes quae sunt graviora legis,

ANDRE^ CHESNIINOT^.
(48) De stramentis autem leclorum. S. Bencdictus, aut maltam pannum laneum habere, aut lineum
cap. h;;, Rcgula',, Stramcnta,inqnit, lectorumsuf-
'< grossiorem, qui possil removeri et ablui.
Uciant, matta, sagum, lena, etcupitale. » Qiii locus (49) De panis et vininiensura. llanc nos alibi jam
a Cassinensibus sic declaratur Prailati proliibcaut
: explicabimus, et de ea etiam Additio I adcapitul.
ornamenta lectoruiu, el priesertim nc circumcirca legura, cap. 25 « Ut ea, inquit, quain monachi sui
:

sint panno iineo aut lanco septa cujusvis colo- ]ial)ent mensura, sint abbates contcnti in mandu-
ris etqualitalis, » etc. Etcum monachisusus liuco- caudo, in biljendo. » Et cap. 77 « Ut uru('uiquc :

rum interdicatur, hoc priecipue in stramcnUs fratri in ciUo polusuamensuraseparatim delur,

ct
lectorum servari dcbet. Licel ctiara super sagum, ct dc tota mensura cibialicui nihil tribuat. »
 \

125 EPISTOLARUM LIB. I. 126

judicium, et justitiam, et veritatem (Matlh. x\m). A cum scrupulositate mensuram victus aliorum
con-
Sic quippe quid aliud quamDeum ver-
sentientes, constituendo tamennihil praicipit, sed eam
stituit :

borum venatorem magis quam cordium scrutatorem mensuram quam ponit, posse sufticere fratribus
esse videri vultis ? Cumque ad cor sempcr respicere credit. Si labor, aut ardor, aut qufelibet necessitas

dicatur, et simplicitate oculi totum corpus lucidum amplius poposcerit, in arbitrio prioris constituil,

fieri, ipse coniirmet(LMC. ri), vos econtra, magis superfluaetvitiosa tantum more solitoresecans,et
eumlinguffimotus, etsonumomniumaurilDuscom- idcirco satietatem, aut ebrietatem caveri in omnibus

munem notare, talia dicentes, sentire videmini. Kt admonens. De pulmentariisetiam nihiiaffirmando,

cum probetur materiam salutis nostne propter suam nihil praecipiendo, sed totum sub moderalione po-

immensampietatem libentissime perquirere, quod neudo,ita scribit Sufficere credimus ad refectionem

:

ex multis Scripturarum locis conjicere, imo aperte quotidianamomnibusmensiscocladuopulmentaria

cognoscere qiiilibet potest, ut verbi gratia, cum ad propter divcrsorum infirmitates,utfortequiexuno
Abrahamloquens, pro decem Sociomitarumjustis se non poluerit ederct ex alio reficiatur. Si ergo quis-
caeterisindulgere promisit (Gen. wiu), e viduam quara infirmitatis propri^e causaexduobus illis non
duo tantum minutaoll'erentemlaudavit(i\/o^i/i. x), potuerit edere, non oportet eum ex tertio refici ?
et cum danti calicem aqu;e frigidae mercedem red- B (Juod sinecextertio, non debeteiquartum offerri?
dii{Luc. xv), etbonse voluntatis hominibus pacem Sic etiam diversa diversis pro quahtate infirmita-

annuntiat {Luc. ii), vos e converso veiut ei insidian- tum,hocest,proutcuiqueopusest,superfluitatesem-

tem ipsum nitimini comprobare. Hoc certe facitis, per ubique recisa, non debent charitative imper-
et

cum hoec et alia Reguloe^verba, non ut oportet, in- tiri ?Hocsanctus ille intellexit,hoc scripsit, hacde
telligitis, non ut decet, exponitis. Hoc facilis, cum causa uihil aliud de talibus diffinire, nil pr«cipere
proiitentium verba, magis quam corda, Dcum at- voluit sedpro qualilate locorum, temporum, mo-
;

tenderedicitis. .Non ita, nonita sensit sanclus, qui nim, infirmitatum, et diversorum accidentium, ci
spiritii omniumjustorum plenusfuisse dicitur, non bos, potus, vestes, et ad exlreraum universa, tam
ita sensit ; sed audite quid senserit. Intellectumejus corporibus quam animabus necessaria, subditis a
verl)a sequentia(iemonstrant.0"^flS''a6o?', inquit, Fatribusdarisancivit,animarumsalutitantummodo
forte major factus fuerit,in arbitrio et potestate ab- intentus, et eam, sivedando, sivesubtrahendo, sive
batis eril;siexpediat aliquidaugere ,rcmotaprx om- parcendo, sive corripiendo, procurare sollicitus.
nibus crapula,ut nunquamsubrepat monacho indi- Hoc ostcndit omnibus tere in locisRegulje suce, hoc
geries, quia nihilsic contrarium esl omni Christia- specialiter dicitin capitulosuperius dicto, quo tra-

no,quomodocrapula,sicutaitDominusnoster: « Vi- ctat siomnes debenteequaiiter necessariaaccipere.

detenegraventurcordavestrainc7'apula(Luc.xxi,)^^ Stcut, inquit, scriptum est « Dividebatw singulis,
:

H;ec dicens, quidaliudquamnecessitatemretinuitt,
vitium amputavit, alque in arbifrio abbatis cuncta
liujusmodi esse censuit ? Sed et omnia verba ejus
de uiensura potus tractantis, nonne huic nostroe in-
telhgenli.ne astipulantur ?Qua3 brevitatis gratia li-
benter intermittoremus sedquia his maxime ejus
;
intentio.atque discretiocongnoscipotest, oportetut
ea ponamas. Unusquisque, ait, pi^oprium doiium
hahet ex Deo:alius sic,aliusvero sic([Cor.\n).VAideo
cum aiiqua scrupulositate a nobis mensura
aliorumconstituitur. Tameninfirmorumcontuentes
imbeciUitatem, credimus eminam vini
los sufficere per diem. Quibus autem donatDeus
tolerantiam absfinentiee, propriam se h^bitm-os D
mercedem sciant. Quia si loci necessitas aut la-
bor, aut ardor sestatis amphus poposcerit, in ar-
bitrio prioris consistat, considerans inoranibus ne
subrepat satietas autebrietas, licetlegamus viuum
omnino monachorum non esse. Sed quia nostris
prout cuique opus erat(Act. iv). i Ubi nondicimus,
ut personarum, quod absit, acceptio sit, sed infir-
mitatum consideratio. Ubi qui minus indiget, agat
Deo gratias, et non contristetur. Qui vcro plusin-
digct, humilielurpro iufirmitate, non extoUatur pro
misericordia ; et ita omniamembra erunt in pace.
Huic rationi Regula charitafis, quae ad universa se
cxtendit, et omnia suarcctitudinerecta facit, atte-
statur, ubi beatus AugusUnus in hbro De moribus
victus Ecclesiae catholic», contra Manichaeos scribens, di-
cit: Continent se igitur hi qui possunt, qui tamen
per singu- suut innumerabiles et acarnibus, et a vino, duasob
causas, veip}'opterfratrumi7nbecilUtatem,vsl p7'0'
pig^,^ijgf.(atemsuam.Charitasp7'a;cipuecustoditur,
charitativictus, charitatise7'mo, charitati habitus,
charitati vultus aptatur. Coituri^i laiarn conspi7'a'
turque cJiaritatem. Sciunt hanc conme^idatam essea
Ch7'isto, et apostolis, ut sihcec una desit, ina^iia sint

temporibusidmonachispersuaderi nonpotest, sal- 077inia ; si hxc adsit, plena sint omnia. Hanc vio-
tem vel hoc consenfiamus, ut non usque ad satie- lare, tanqua7)i Deum, iiefas ducitur. Hanc si quid
tatem bibamus, sed parcius, quoniam vinum apo- offendit, unom die77i du7'are noiTfsinitur. His et si-

statare facit efiam sapientes {Eccli. \\\ milibus satisfecimus, nisi obslin;ila voluntas ma-
Dicite ergo syllabarum disoussores, nonne haec|~ neat vestra tuendi, et magis disponatis qufe vcstra
omniaindiscretionemvestram condemnant?nonnc sunl litigando defendcre quam probatie rafioni et
sententiam nostramomnimodis approbant ? Dono- auctoritatiacquiescere. Transeamus ad reliqua.
oum diversitates diversisa Deodouari dicit, etideo Opponitis deindc nos contra Regulam plusquam
127 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 128

tertio fugitivos suscipere (oO). Nos vero ad ista : Mi- A Nonam jcjunare praRcipimur (ol) ; et aliis diebus ad
ramur, valde miramur unde istud novum Evange- Sextam prandere. Ilanc tamen prandii Sextam
lium ortum est, quod contra totius orbis fidem eon tinuandam dicit si necessarium fuerit.et in ab-
dimicat, et spem veniae peccatoribus interdicit. Di- batis ponit providentia, ut sic omnia teraperet, at-
cant qui post trinam prfBvaricationem reverli vo- quedisponat, qualiter et animae salventur, et quod
lentibusaditum claudunt,cur Christus Petro, post- faciunt fratres, absque murmuratione faciant. Et
quam ternegavit, non tantum indulsit, sedet pas- quia horam illam refectionis sicut caeteris deibus,
cendasjovessuastertiocommisit, eumquemajorum itaquoque duabus illis feriis continuandam dicit,
maximum etapostolorum principemconstituit. Di- hoc est, ad Sextam posse fratres ex necessitate co-
cant utrum Scriptura mentiatur quin dicit : Septies medere, quia hoc inabbatisprovidentiaponit,quia
cadit jastus'et resurgil (P?"oy.xxni) : Dicantquid sicomnia abbatem temperare atque disponere prae-
eis de verbis Domini videatur, quibus Petro inter- cipit, ut animae salventur, quia ut fratres absque

roganti quoties peccanli frafri deberet indulgere, ulla murmuratione faciant, quod faciunt, provide-
an usque septies, respondit Non dico tisque sep-
: tur, cum a Pentecoste usque ad Idus Septembris om-
ties, sed usque septuagies septies {Matth. xvni). Os- nem feriam ad Sextam ex praecepto abbatis come-
tendantquomodo intelligunt quod alibi ipse Domi- B dendo continuamus, nil nos otfendere credimus,
nus ait Si dimise^itis unusquisqve fi^atrisuo de cor-
: neque a Regulae statutis deviare existimamus. Ab
dibus vestris, dimillet et vobis Patervester coelestis Idibus autem Septembris usque ad caput Quadra-
peccata vestra {Matth. vi), nec diffinitum numerum gesim.-v, secundum Regulam ad Nonam semperrefi-
remissionis praefecit, sed indiffinite posuit, dans in- cimus diebus Domini propter universalis Eccle- ;

telligi, quod quoties quis fratri indulserit, totiesei siaedecreta, etquibusdamduodecim lectionum so-
Deus indulgeat. Hinc in oratione quam Ecclesiae lemnitatibus exceptis. Dies autemDominicos etiam
dimisit, addit Dimitte nobis debita nostra, sicut et
: apud vosobservari audivimus. Quia si nos in jam
nos dimittimus debitoribus nostris(Matth.\i Luc. ; dictisfestivitatibus bis comedendo peccavimus,
\i). Unde non dubitatur quodquoties quae nostris quoniam id Regula non permittit, peccatis nihilo-
debentur dimittimus, toties, ut diximus, nobis de- minus etvos, qui diebus Dominicis bis comeditis,
bita, hoc est peccata nostra, a Deo dimittuntur. quoniam nec ipsos a serie jejunii in Regula in-
Sed quare exemplis immoramur, cum nullum sanae venimus exceptos. Si vero honore Domini Do-
fidei lateat, converti ex corde volentibus januam minicis diebus jejunia solventes juste agitis, et nos
misericordiae usque ad ultimum spiritum semper Domini et servorum ejus honore, bis in eorum
esse reseratam et fontem domus
; David in ablutio-
q solemniis comedentes nihilominus juste agimus.
nem peccatoris et menstruata? [Zach. xiii), per De opere manuum, quod superioribus capitulis
omneprsesentis vitae spatium indifferenter paten- adjunxistis, sufficientissimas habemus rationes :

tem, nulli negari ? Verba quoque Regulae, quae
prave vel parum intelligentes, ista dicere praesum
psistis, in nihilo vobis suftragantur. Etutpateat
verum esse quod dicimus, ipsaponamus Si frater,
qujfi etvestra objectaprorsus invalida demonstran-
tes, ealongepropellant, et quae apudnosgeruntur,
approbent et manuteneant. Etut hoc apertissime
pateat, videamus non tantura quid de opere m anuum
:

inquit, proprio vitio demonasterio exierit, aut pro- Regula praecipiat, sed etiam quare illud praecipiat.
jectusfuerit,inuUimograduusqHetertio7'ecipiatur\ Otiositas, ail,inimica est animw. Et ideo certis tem-
jam veropostea sciatsibi omnemreversionisaditum poribus occuparidebent fratrcs in labore manuum:
negari. Non, inquit, denegetur ; sed, sciat sibi de- certis iterum horisin lectione divina. Ecce audistis
negari. In quasententiacumnihilpraeceptiinvenia- quia operari jubet animadvertite, utdiximus, ob
:

tur, non obicem misericordiae posuisse, sed terro- quidjubeat.Otiositatem esse inimicam animae pra^-
rem temerariis intentasse cognoscitur. Ergo desi- dicat et ideo ne animcB, cui inimica cognoscitur,
nite talia loqui, etnon Scripturasvestro sensui sed nocere valeat, tam lectione quam manuum labore
sensum vestrum Scripturis applicate ; et converti „ eam excludere satagit. Dicite ergo Sialiis bono- :

veraciter cupientes, absqueullo retractione.eliam rum operura exercitiisidera potest fieri, non vidc-
millies suscipife. AlioquinDeo contrarii et Regulae turvobisbeneReguIaservari?Si,inquam,aliisbonis
adversarii inveniemini. operibus (naiu multa alia bona opera praeter opus
In jejuniis vero Regulamnos optimesequi credi- manuum possunt inveniri) occuparesemper totius
mus. Quod si non creditis, exponimus. A Pente- diei spatiummonachipossunt,cum ad hoc tantum
coste usque ad Idus Septembris, sicut ipsi oppo- ne otiosisintoperari praecipiantur, nonne illaagen-
suistis, quarta quidem et sexta feria usque ad tes a praevaricatione Regulae omnino alieni perma-

ANDRE E CHESNII NOT^.

(50) Opponilis deinde nos contra Regulam pius (51) Quarta et sexta feria usque ad Nonam jeju-
quam tertio fuaitivos suscipere. De fugitivis reci- nare prxcipimur. Additio 1 ad capitul. cap. 18:
piendis, pr;cter texlum Rcgul.e, qui legitur cap. Ut quarta et sextaferia jejunantes ante Nonam,
29, exstat etcaput integrum inlib. Consueludinum aut post Nonam, si necessitas fuerit,juxta prioris
Cluniacensium. arbitrium levia opcra exerceant.
i29 EPISTOLARUM LIB. I. 130

nent ? Plane.ila, cerle ita, velint nolint adversarii.
Qaocunquebono exercitio.otiosilate fugata.Keguia
custoditur, nemo litec agenliumjuste transgressor
dicilur, calumnia illata longe rejicitur. ISisi autem
essent opera prceter ruslicationem Deo acceptabi-
lia,nequaquam .ludoeis diceret \iom\nu.s:Operamini
non cibum quiperit,sed qui permanet in vitam a?-
iernatn(Joan. vi). Si sanecorporalia opera spiritua-
libus exercitiis pr8eferrentur,nequaquam Maria ad
pedes Uomini sedere, et verba ejus indesinenter
audire a cieteris operibus otiosa elegisset, nequa-
quam sororem suam solam ministrare permisisset,
nequaquamDominuseamoptimam partemelegisse
dixisset(/vMC. x). Ergo si orando, legendo,psallen-
do, injuncta religiose implendo, vei alia quffilibet
hujusmodi bonaageudoanimusoccupalur.Regulaj
ut diximus, perfecte servatur, quoniam h£ec ope-
rando,mouachus non otiosus, sed bene negotiosus
in omnibus comprobatur. Etut aliquod suppona-
mus exemplum, discipulum ipsius beati Benedicti
sanctum .Maurum, adhas Galliarum parles pro con-
struendis secundum ipsius doctrinam cuenobiis ab
ipso directum, legimus hunc morem in monasterio
quod in Andegavensi episcopatu construxerat(o2),
A nitis, utrum ludo, an serio hoc dicatis.Nam si ludo,
non debuit. Si serio, insulsa
fraler a fratre deludi
interrogatio deberet magis silentio contemni, nisi
putaretur ei non posse responderi.
Objicilur nobis, cur omnibus venientibus, sive
discedentibushospitibus, tam abbas, quam cuncla
congregatio in terra non prosternitur, vel cuncto-
rumin conspectu omnium hospitumcapitanonin-
clinantur, cur aquam in manibus abbas hospilibus
non dat, cur pedes hospitibus omnibus tam abbas
quam cuncta congregatio non lavat. .\Hirmatur ab
objectoribus monachos salute fraudatos, nisi haec
ut sonuerunt, servare voluerint. Et, ohomines pue-
rorum more papiliones sequentes, pugnantes, sed
non nos.sed aerem verberantes, inaniaopponentes,
discretionismatrisvirtutumsemitamnon sequentes
etideo a rectitudine itineris deviantes, dicile, quae-
sumus : Votiproevaricatrix, elidcircoeelerna salute
defraudatajudicabitur Cluniacensis, seu alia quaeli-
bet congregatio, nisi omnibus advenientibus vel di-
scedenlibushospitibuscum abbate suo inclinaverit,
aut ante eos prostrata jacuerit? Damnabitur, nisi
pedes et manus hospitibus omnibus laverit? Opor-
tebit igitur, aut conventum indomo hospitum assi-

tenuisse, ut quiaeis sine proprio laborecunctane- due morari, authospitesin claustro,etfratrumofti-

cessaria suppeditabant, omisso manuum opere spi- cinis hospitari. Nequeenim aliter injuncta poterunt
rituahbus, ut diximus, exerciliis exercilati, otiosi implere, nisi simul detur et manere. Assiduitas
non essent, sicque sibi nuper a sancto traditam He- quippeadvenientiumassiduitatemexpetetministran-
gulara,bonasemperoperando,optimeconservarent. tium. Unde fiet ut quos monachos esse vullis, jam
Quod si se beatus Maurus contra professionis suee monachi esse non possint, etcum saecularibus com-
votumagereintellexisset, cuminintellectuhujusce q manentes, nomen monachi et vitam amittant et ;

rei nuUo modo falli potuisset, nequaquamsic suos dumhocunumRegulaemandatumindiscreteservare

vivere permisisset. Qui eliam si voti prievaricalor conlenderint, ccetera deserant, nec istudjetiam ob-
esse non vererelur, etoperurimanibus, velresolu- tineant. Sic plane, siccontinget, sicevenietclericis,
tione nollet, vel faslu dedignaretur, nec Deus pro militibus, rusticis, clienlibus, mimis, et diversarum
ipso tam mira et multiphcia opera operari, nec ipsis qualitatum hominibus, ipsis quoque, quae ab hospi-
mortuis ejus precibus vitam reddere dignaretur. tali charitate non excluduntur,mulieribus monachi

Hinc ad sequens capitulum, cui non esset respon- cohabitabunt etilh singuIares,ilhmundo mortui, :

dendum, quia nec essetopponendum, veniamus iUi, quibus nec ipse communis aeris usus libere
:

et indenos maxime transgressores, ne Cistercienses hauriri permittebatur, communi hominum conver-

offendantur.cognoscamus.Seddicitequihjecoppo- sationi quamrehquerant, iterum commiscebuntur.

ANDRE.E CHESNll NOT^.

{'S1) [nt7ionasterioquod inAndegaoensiepiscopatu negotiis ecclesiasticis in Gallias ingressus, » in Tu-
cons/?'MX^ra^GlanuafoliumsciIicet,ubisanctusipse ronensiconcilio.ubi « ipsepraesidebat.monaslerium
Maurusobiit annoChristis o82postregiminis annos Sancti Mauriin Glannafolio a Fossatensiura mona-
40 Unde et tnonasteriutti Saticti Mauri in G Lanna- D
: chorum abstractum t\-rannide, pristinoB dignitati
folio dicitur a scriptore Chronici Cassinensis,cap. libertalique restituit sub magisterio tantum Cas-
;

67 libri iv. De eoque refert Odo Fossutensis mona-
chus libro Miraculorum beati Mauri, cap. .3 quod
i :
« Rorigo venerabilis comes, ne per succedenlia
tempora, habitatorum forte negligentia, a reclitu-
dine rcgularis tramitis exorbitaret, prjeceptumim-
perialis edicti a serenissimo imperatore Ludovico
ex sacro promeruit scripto. quatenusreclores Eos-
satensismonasterii.semperprovidentiam deeodem
loco habentes, instantiam soUicitudinis suae tam
loco quam congregationi vigilanli cura in omnibus
adhiberent, tales videlicet sute congregationis eis
magistros et praepositos ordinando fratres,quorum
nutuet regiraine cuncta iUic perficienda, et interius
etexterius studiose disponerentur. « Verumetipsis
Fossatensibus in hac administralione non bene se
gerentibus, tandem Urbanus II papa, sicut est in
praefato Chronico Cassin. cap. 18, lib. ix « pro
sinensis coenobii perpetuo mansurum. » PosteaCa-
lixtus II, « rogatus a cardinalibus, iuquit ideni
Chronicon. cap. 60: qui secum advenerantin Gal-
has, et monachis, et ab abbate Girardo, ejusdem
conlessoris Chrisli .Mauri ecclesiam solemniter de-
dicavit. In qua eliam corpora sanctorum .\ntonii
et Constantiniani, qui de Casinensi coenobio ad Gal-
lias cum beato Mauro perrexerant, cum maxima
reverentia posuit. »Acdenique« dum possessiones
illius monasterii a quibusdam diriperentur, Ger-
mania episcopis scrip.sit, ut direptas restituendas
curarent. > Et eo etiam praedictus Girardus Cassi-
nensis abbas « concessit fratrum vestiario eccle-
sias Sanctae Mariae de Casaliplano, Sancti Benedicti
in Petinari, Sancti Nicolai in Castro, et Sancti
Martini, cum omnibus pertinentiis ipsarum eccle-
: siarum. »
 131 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 132

Tanta certe est advenientium fere semperfrequen- A gentem dicilis.Etquare alioin loco legitur : Decam
tia, ut si omnibus inclinare, vel ante omnespro- taleseligantur (55), m quibus securus abbas partia'
sterni oporleat,si omniJDUs manus et pedes abluere, tur onera sua ? Non potest, inquam, abbas onera
expediat, cum eisab ortusolis usque adoccasum, sua aliis quod per se multis et diver-
imponere, et

ut diximus, fratres omnes esse necessarium sit, et sis implicatus negotiis facere non valet, per vica-

tam in mctanoeis quam in ablutione manuum et rios implere ? Et quare illud hic ei denegatur quod
pedum totam diem expendere (o3),cum nec multo- alibi conceditur? De significanda quippe hora

ties adid operis per omne diei spatium valeant suf- operis Dei loquens, ait Significanda hora operis
:

ficere.Cessent igiturabomnidivino officio.cessent Dei, clie noctuque sil cura abbati, aut ipse nuntia-
a servandis reliquis ReguIcB decretis, cessent ab re, aut tali sollicito fratri injungat hanc curam,
ipsa refectione corporea non Primam,noaTertiam, qui aptus sit. Quod igitur, ut diximus, hic et ubi-
non Sextam, non Nonam, non denique Vesperas, que ex necessitate conceditur, cur in jam dicto
illi

non Completorium, non Missas celebrare curent. capitulo negabitur ? Novimus certe episcopos sine
Haecomniapromanuum etpedum abiutione dimit- presbyteris et coadjutoribus esse posse, si soli ad
tant, et vel muta sit Ecclesia, vel quaerantur qui fra- cuncta dioecesis sufe utilia poluissent sufficere. Sic
truminhisomnibussuppIeantvicem.Nonne heecridi- g et abbatem, cellararium, et infirmarium, et elee-
cula videntur Nonne talia ipsi insensatidetestaren-
? mosynarium, custodem hospitum, et pro caeteris
tur ? Nonne haec non debere fieri, ipsa bruta ani- officiorum ministris solum esse oporteret, si suffi-
malia vociferarentur ? Facimus tameii quod pos- cere ad omnia tenenda valeret. Sed quia unum ad
sumus, et per totius anni spatium unaquaque die universa dispartiri negofia, aut impossibile, aut
tribus peregrinis hospitibus manus
pedes ablui- et multum difficile est, plures expedit facere quod
mus, panem cumvino offerimus, abbate in ordinc unus non valet implere. Hinc JethrocuIpansMoy-
suo id faciente, nullisque, nisi infirmis, qui heec sen de talibus, ait : Elige tibi viros, quos nostiad
implere non valet, exceptis. Sic de Regula quod hoc utiles esse, et eslo tu populo in his qux ad
valemus, implemus, ne reliqua istorum causa di- Deum sunt ; illisque leviora permittens, graviorn,
mittimus. Oportet enim, ut Dominus ait, et ista qux per alios diffiniri non poterunt, tii diffini
facere^ et illa non omittere [Luc. xi). Et quoniam {Exod. xviii). Credidit Moyses sapienti, et sic fe-
ipsa ratio, etiam nobis tacentibus, clamat et ub- cit.Hoc imitari, et nostros Patres convenit, ct fer-
jecta vestra longe projicit, oportet ut ad illa quae rameuta vel quaslibet res monasterii numerandas,
superius posuimus, recurramus, et inde a nobis sive conservandas fratribus ad hocutilibus, quan-
Regulam integre conservari probemus. /Sic, inquit do sibi non vacat, committere. Bene ergo sic in-
beatus Benedictus, abbas omnia temperet atque tellectaRegula servatur.
clisponat, ut animsc salventur. Omnia dixit, nihil De genuflexionibus regularium horarum quid-
excepit. Si igitur pro salute animarum, licet abbati quid Regulajubet, omnimodis custodimus, et an-
omnia temperare atque disponere, licuit heec quse tequam Horam decantare incipiamus. ubicunqne
dicta suntsic temperare, ut ethospitibus nuUane- simus cumtimore divinogenua flectimus. Prohibet
cessaria deessent, atque honorifice, charitative et liocaliquandonimiusimber,condensanix,Iutulenta
diIigenfissimesusciperentur,etprocurarentur,neque tellus : et tunc loco metanoese, Psalmum, Miserere
ecclesia Dei propriis officiis defraudaretur, aut re- mei, Deus {Psal. l), decantamus ; et tali commu-
guIarisobservantia,veIadmodicum,intermitteretur. tatione, praeceptum quod implere non possumus,
Quiabrevem ferramentorum et rerum monasterii recompensamus.
abbas non habet (o4),eumvel superbum, velnegli-
ANDRE^ CHESMI NOT.«.
inmetanais qiiam in ablutionem ma- D vel abbatum abbatissarum atque comitum, sive
{^ii^i^Ettam
nuum et pedum totam diem expendere.yw clarissi- vassorum nostrorum, sed etiam fisci noslri, de-
mus Nicolaus Faber Ludovici XIII regis Christia- scribantur in breve. » Et qui Cisterciensibus obje-
nissimi praeceptor, sequenti nota locum huncillu- ctionis hujus adversus Cluniacenscs facienda; an-
stravit. Melanoeam, inquit, pro genuflexione ponit sam procbuit. S. ipse Benedictus cap. 32 Regulc^e,
hic, et infra pag. seq. « tunc loco metanopce Psal- « Substantic^e monasterii in ferramentis vel vesti-
mum decantamns. » Et in correctione ReguIaeClu- bus, seu quibuslibet rebus, provideat abbas fra-
niacensium nondum edita.cap. Degenu flexionibus, tres, de quortim vitaet moribus securus sit, et eis
cum inquit:«Sed fltillaquaefieri solet» genudoxio, singula ut utile judicaverit, consignetcustodienda
" ab iis quiporlantieucharistiamoccurunt quolibet atquerecolligcnda, ex quibusabbasbrevc tcneat. »
loco, atque illis mctanoeis, quce quotidiano usu in Quem locum Cassinenses sic explicant « Quilibet :

capitulo liunt, et vulgo venife nominantur. » Ha
etiam Craecos y.«r«voic<; vocabulum usurpare ad-
notavit Anaslasius Bil)Iiothecarius in synodum vii,
a se yersam. Et in ea significatione accipitur ini-
tio missae Chrysostomi editoe Romae.
{'6h) Quia brevcm ferramentorum el
sterii abbns non habef.Uve\'is,\e\ breve, quod GrjEci-
-iTTK/.iov et ppi^ia-j dicunt, est album, sive regi-
oflicialis intra mensem, a die publicationis suae
faciat inventarium de rebus monasterii quae perti-
nentad suum officium. Et prfrlatus habeat apud se
inventarium universale omnium rerum tam mo-
bilium quam immobilium monasterii ne perdan-
rerum mona' tur. » Inde brevet et bref.
(o")) Decani tales eligantur. De quibus et Additio
\ ad capitul. cap. 55 « Ut semor decanus reli-
:

strum in quo aliquid describitur. Sic capitul. lib. quis decanis pracponatur, et abbate vel prceposito
ni, cap. 82, « Ul non solumbeneficia episcoporum, pnescnle locum proprium teneat. »
133 EPISTOLARUM LIB. I. 134
Mensam abbatis nostri, juxta Regulam, cum pau- A imponi, an supponidebeat. Superfluam vero idcirco
peribus et peregrinis non esse causamini (."ie) ; sed dicimus, quia ad id quod ceque bene silentio potest
juste indc arguimini. Kst quippe cum hospilibus iieri,linguam nonesse necessariam, et ideo super-
semper et peregrinis. Quoscunque enim abbas sub- fluum [superfluam] existimamus, maxime cum
stantiamonasteriireficit,nonnemensfepropricepar- nuUius sermonis propter hanc salutationem profe-
ticipes facit ? Et certe per Dei gratiam, omnibus pau- rendi in Regula facta fuerit raentio. Sed et si hoc,
peribus, omnibus hospitibus sufficiens apud nos pro prout vultis. indiflerenter concederetur^ forte ab
possecharitasexhibetur,et unicuiquecongruus ho- aliquibus nonplene maturitate fundatis, inaniapro
nor defertur. Quod si isto modo impleri a nobis ufilibus, ludicrapro seriis, maledictiones probene-
Regula secundum vos minine potest, et hoc esse dictionibusproferrentur. Hocne contingat, censura
mandatum, utcum abbatc manducent, affirmatur prohibemus unde his servatis rationibus,
;
silentii :

fit et istud quandoque de honestis personis. Nam a Regula non deviamus.

indecens credimus ut,pra;sente conventu, qaarum- Ad portam monasterii senemsapientemponidi-
libet personarum, non cunctis placitura, incon- citis Regulam prfficepisse(o7), nec nos hoc facere.

gruentiaindiscrete introducatur, ctipsis forte bonis Nos autem dicimus Si portarius noster sapiens :

inde scandalum oriatur. Si vcro opponitis non in g fuerit, seuex autcm non fuerit,prfevaricat£e Regujoe
conventu, sed extra convenlum mensae abbatis ho- rei, etobhocinferno digni judicabimur? Quid si

spites sociari debere, respondcmus hac occasione et senectutem et sapientiam in eadem persona inve-

abbates a fratribus olim sc scquestrare solere, et, nire nequivorimus? An hac de causa nisi et senex
sub preetextu hospitum, lautioribus sibi etfamilia- a^tate et sapions moribus, ad portam monasterii

ribus epulis indulgere, neque dc ovium suarum nonponetur?EtquidestquodScriptura dicit Cani :

pastu curare.Et, secundumprophetam(quodsaIvo sunt senstis hominis, et xlas senectutis vita imma-
mystico inteIlectudicimus),quodcrassumvidebant CH^fl/a (Sfljo. m.) Super brec nisi pulsantibus 'et
?*

assumebant, et quod debile erat projiciebanl. Et clamantibusidemportariusDeogratiasresponderit,

cumlimpidissimamaquamljiberent,re]iquampedi- aut benedictionem vociferatus fuerit,etiam si cuncta
bus suis conturbabant, et gregem Domini turbida et alia humanitatis officia advenientibus exhibuerit,

cojnosa aqua potabant {Ezecfi. x\ui), hoc est, sibi tamen secundum vos nihil proderit, nec eliam uni-
optime providentes, de ca?teris non curabant. Qui
quoniam bono proecepto male abutebantur, novo
ulceri novum emplastrum superponendum fuit, et
preeceptum quod aliquando salubre fuerat, salu-
briore consilio commutandum. Eapropter ut vitium
de virtute ortum rursum virtute exstingueretur,
cum de communi mcusa ad singularem rcgula
transmisisset, iterum de singulari ad communem
regularationis et charitatis adduxit [reduxit].l!nde
etabbates no3tri,nisiintii'mitas obstiterif,nobiscum
semper comedunt, et aliquando cum hospitibus,
quando tales adsunt, aliquando sine illis a commu-
versa Regula optimc in aliis conservata, nisi jam
dictus ostiarius Deo gratias celsa vocc insonuerit,
sufficere poteritad salutem. Hoc videat ratio,videat
veritas, videant veritatis amatores, et nobis tacen-
tibus quod inde sentiunt proferant. Nos autem ad
portam portarium cur poncremus, quinec portam
habemus?Portfequippenostra^noncIaudunturper
dicm.sedassiducpatentes sinepersonsediscretione
introitum advenientibus praebent. Nec necesse est
aliquem pulsare, nec necesse est aliquem clamare,
quia non tantum murorum aditum, sed etiam ho-
spitii introitum apertum invenit, et illico recum-

ni tamen mensa nunquam vel raro disccdunt, ho-
spitibus autem et peregrinis nihil deesse patiuntur.
His de causis nos contra beati Benedicti statuta nil
agere credimus, qui pro tempore et personis, ut
bens universa paratareperit. Ne coganturvero fra-
tres extra domos proprias manere, sapientem et
honestum famulum juxtamanere etjacerefacimus,
qui meridianis horis, sive
illis quibus ostia cuncta

Scepc jam diximus,hujusmodi mandata abbati con- monasteriiexconsuetudineclauduntur.pulsantibus

temperanda permisit. vcl clamanlibus, non tantum vocis clamore, quan-
Sequentis capituH, quod proposuistis, facilis et tum obsequiiexhibitione respondeat. Sic certe, sic
congrua patet responsio. Ubicunque enim sibi ob- D agendOj non prasvaricatores, sed, pro possenostro,
viant fratres, junior a priore benedictionem petit, Regulee conservatores existimus.
Benedicite, dicendo, si extra regularia loca fuerit, Nunc tandem, nunc ad illa veniamus, qure cum
et humiliter inclinando ; sed nihil ore profereudo, tantaadmiratione, protulistis, quse omni rationi et
si infra ofiicinas regulares sibi occurrerit. Quod si auctoritati contraria esse dixistis. lUa discutiamus
semper loquendo hanc peti debere dicitis, videant quibusinevitabili periculo nobis acquiescentes dici-
discreti utrum superfluae locutioni utile silentium tis cinctos, ut ad quamcunque partem se verterint.

ANDRE^ CHESNII NOT^.

(06) Mensam abbatis nostri juxta Regulam cum {ol)Adportam monasterii senem sapientem poni
pauperibus et pevegrinis non esse causamini. S. Re- dicitis /?ef?w/a/«/;ra'ce/)zsse.RuguIaeverbasunt hsec,
nedictus, cap. 36 « Mensa abbatis cum hospitibus
: cap. GG « Ad portam monasterii ponatur senex
:

et peregrinis sit semper. Quolies tamen minus sunt sapiens, qui sciat accipere responsum et reddere,
hospites, quos vult de fratribus vocare, in ipsius cujus maturitas eum non sinat vagari. Qui porta-
sit potestate. » rius cellam debet habere juxta portam, » etc.
 ;

136
PETBI VENEHABILIS ABBATIS CLUNIAC
IX

rv^^ int Hnr

Uo opvie de
le oU stabilitatem lirmandaiu, et non ab omnibus
A\ solaiu
pra.varicaloresnon esse non po.. ^^^.^ percgriuis ^^^^^^^^.^ Regula
mouachis ^^^^^^^
^^^^a solis
monachis. sed ^^
illis dicitis qLii
postsemel promissam alibi stabiUla monachis
ru dicat ? Adquod uos Quoda peregriuis
conversionem morum atque obedientium
:

tero cognoscitis, llegul*

rursum convcrsio- slabiUtas hrmari possit, ut ipi
rsum alio in loco slabilitatem, auctoritale probatur. Quod vero ab omnibus aliis
sub alio abbate
nem morum, rursum obedientiam quantum monachis, non tantum stabilitas, sed et conversio
irritam,
promittunt, atqueprioremfidem
Cumpro morum atque obcdicntia, hcc est integra professio
faciunt.Ilisnossubjungimus:
in ipsis est, Regul* verbis
quare contra eam vos iterum heri possit, sumpta ex ipsius
Regula vos agere dicatis, juxta Regulam,
arguitis ratione probamus. Nam scihcet,
esse monstratis ? Et quam nos uon tenere licet.juxta ralionem,
sequendo repellitis .' secundo stabihtatem firmare
nuare nos ab ipsius tramite atque obedieuUam
morum
peregrinis,qua- secundo conversionem
Sicenim legimus, ubi,de monachis Quod si pravaricatur qui conversionem
Si vero postea, inquit, promittere.
suscipiantur tractatur :
liter
volueritstabmalemsuamfirmare,no7irenuaturta- morum et obedientiam secundo promittit,praevari-
stabihtatem hrma.
ante, utpote monacbum, catur nihilominus qui secundo
Ecce quem
Nam si sequens votum priore quassatur, non
lis voluntas. in
stabilitatem suam alibi firmasse, si
certum erat quassabitur. Si, inquam, couver-
voluerit, non prohibe- o parte, scdintoto
rursum firmare alio in loco secundo
talis voluntas renuatur
prceci- sionem morum, et obedientiammonachus
quin
• potius, ne idem allerijam ante
tur
promittere non debet, quoniam
pitur Quem si reatu desertee prim.ne professiouis firmarepotest,
promisit, nec stabiUtatem secundo
ieneri cognovisset, certum est quia hoc mmune
quoniam jam ante se stabilemfore alio in loco
fir-

certum, quia nuUo modo

permisisset
laudasset destabili-
mavit. Sed certum cstjustum essequod
:

prohibuisset. Nequevero
certum, quia omnimodis Justum est igitur,
spiritu quoque pro- tate firmanda Regula ?nandat,
tantum virum, tanta scienlia, quandomonasteriis admonasteria legitime venien-
vix eum aliquidlatere pos-
phetiae ita repletum. ul stabihtateetiam conversionem morum et
re culpa latere poluisset.
Nam tes, cum
set in tali tantaque abbali-
manifesta occultaheri obedientiam,coram ipsorum c^enobiorum
cui'occulta manifesta erant, peregrinis monachis
stabilitatem iirmare bus profitentur. Sed et si recte
minime potuerunt ? Quod si
cceteris omnibus
in locoquem hoc agere concedilur, non recte
monacho peregrino conceditur, ut cum abbalum propriorum concessione
venienli-
ele-it stabilem se
semper esse oportere intelligat,
evagari, nihilominus Pa- bus negabitur.
nec ultra inde sibi hcere Cur autem noti monasterii monachos
sine pro-
U-i
illum P™m.t
monasleni obedientiam illL.m
tri monasterii
expe -
erre exp
promitterre '^^^-—^ ^„, ,„tens comme.dali
suscipiamus(o8), autquam inde rationem
pree-
tiis
versionemveromorumrursumpolliceriquidoberit hujusmodi re con-
tendamus quferitis, atque nos in
bis in professione, sed etiam
mil-
cumnon tantum tra charitatem fraternam agere
dicitis. xNos vero
quam hominibus, quo-
Ues in confessione.tam Deo defendimus ea quae recta putamus, sic nun-
et vitie emendationem sicut
raorum conversionem
tidie
promittere quam excusandas excusationes in peccatis assu-
cum prffiteritorum malorumpcEnitentia
conversionem morum merevolumus. Scimusnamque nondebereahquem
debeat? Siverostabilitatem, ejuspermissione, su-
alicujus monachum, absque
post primam promitterehcet,hcet
et obedientiam ei
profes- scipere, quandiu, ut verus pater filio et ut bonus
et professionem
facere. Nam quid aliud in corpori
morum et obe- pastorovipropri», cunctatam animtequam
quam stabilitas, conversio animasalvari
sione
hoc mona- necessaria, eascihcetsine quibus nec
dientia a monacho promittitur ? Q uod si
sustentc^ri, providerit. Quod si
quare non orani legi time nec corpus potest
cho peregrino non negatur, defuerit, licet fratri, etiam invito
timendum ne se- horum aliquod
venienti concedetur ? Sed neque imotam noxium
judicetur abbate, locum sibi tam inutilem,
cunda professione prioris prcievaricator etperniciosuradcserere^atquesucTcanimfeinteritum
quoniam non diversum, sedidem quod
prius pro-
modis omnibus declinare, locumque
ahum inquo
voto contrarium, aut
mittit.Si enimaUquidpriori D hoc quod prius non poterat implcrc possit quKrere.
continens Deo promitteret, sine dubio reus
minus
Si enira oculus eruendus, si
manus vel pesabscm-
existeret. At quoniam idem
quod prius promittit,
mater, uxor, fi-
tantum ut dendus est (.Va«/i. xvm), si patcr,
utdiximus,in nuilo delinquit, videat ne Christus amit-
implereomnimo- lii.fratres ct sororcs sunt odiendi
quod se facturum Deorespondet
tatur {Luc. xiv), nihil piane
rehctum est, cui non
opponitis Quomodo secun-
dis satagat. Sed forle
:

debeat salusanimarum pr^poni.

dam professioncmomnem monachum posse facere,
atque obedicntiam secundo
et conversionem morum
reliqua, sed
posse promiltere affirmatis, cum non
Neque enimvoti,
dici monachus potcst,
vel professionis transgressor
non sinebat dimisso, ad
si loco qui votum implere

ANDRE.E CHESNII NOT^.

rmCuraulemnotimonasteriimonachossinenro- retinuisse, cum hoc sancli ^'^"^^'i^.'',^^^/"!;!;;^"^

int^g
suscipiamns. \hac et (,onri- contradicat. Epist. 2 lib iv, qu^e et f •/^«^^^
'j

vrii abbatis perinissione civhuicinsertaest.Qualiseliamargumentiestepisto-

dusabbas Vindocinensis FontioUuniacensi abbati
monachum faprilSanclilkrnardia.lKobertumnepoemsu^^^^^^
scribons, conqueritur illum
quemdam tiansiciat.
vementem qui de Cisterciensibus ad Clumacenses
llZpetrum, Goscelini nomine, adse
 :

13
o/ EPISTOLARUm LIB. L
138
eum in quo votum persolvere queat transmigrat, A est, cui dictumcst: Tu conversus^conrirma fratres
utcum Propbeta dicere valeat Reddam tibi vola
: tuos? {Luc. xxn.) Nonne ilie est cui dictum est
:

mea, qux distinxerunt labia mea (Psal. lxv). Ar- Tibidabo claves i-egni coolorum^Et quodcunque Uga-
guendus potius esset et dignus morte j udicandus, si verissuperterram, eritiigatumelin C(elts;etquod-
tantcB rei dispendium parvipendens,mortemsuani cunque solveris super terram,
erit solutum in cceLis ?
stulta patientiasustineret. Hauc Ecclesia Clunia- (Mattk. XVI.) Hunc unum solum et maximum nos
censis ab apostolicasedeconcessionem retiuet, ta- habere episcopum gloriamur, huic soli speciaUter
liter ad se venientes recipere (59) quod tamen non
: obedimus ab hoc solo, si causa (quod absit !)
:

ut privatum, aut singulare, sed velut omnibus exigeret, interdici, suspendi atque excommunicari
commune et licitum obtinet. Ita
quippe venientes possemus. Hoc ipsius sancfae sedis irrefragabilis
non solum illa sed et universa Christi
Ecclesia, sanxit auctoritas : nec unius tantum, sed multo-
cffinobia suscipere, retinere atque fovere debent. rum decreta inde apud nostram matricem Eccle-
His additis et multa inveclione extollitis, dicendo siam conservantur. Haec ipsi ita condiderunt, non
quod proprium episcopum habererefugimus.Nos uthanc, de qua loquimur, Cluniacensem ecciesiam
vero respondemus istud veritati contrarium oppo- alteri episcopo prius eam possidenti auferrent, sed
sita fronte existere, quoniam patet nos proprium
B a fundatoribus, qui eam in proprioalodio constru-
episcopum habere. Quis enim rectior, quis verior, xerant (60) rogati, in propriam retinuerunt, atque
quis dignior Roraano episcopo episcopus potestin- soli Homano pontifici eam in eeternum subjacere de-
Nonne ille est quem ceeteris pneesse non
veniri ? cernentes. pluribus hoc privilegiis confirmaverunt
humana, sed divina auctoritas sanxit ? .\onne ille G ). Praecepto vero ipsius, quoniam ab ipso utpote
I

A.\DRE/E CHESMI m\'M.

Ecclesia Clu.Uacensisab aposlolicasedecon
(oO) Noveritis, fratres et consacerdotes nostri, imo iola
cessionem retinet, taliter ad se venientes recipere. hxc sancta synodus cognoscat et sciat,quia cum uL-
Alexander H papa in diplomate adsanclum Hugo- tra montes multa sint monasteria ad honorcm Dei
nem abbatem Clun. Dccernimus etiam. inqiiit,
: » omnipolenliset beatorumapostolorum Petri etPauli
et illius, cujus vice, quamvis indigni, fungimur! nobiliter et religiosc fundata, inter omnia quoddam
auctoritale sancimus, ut isdem locus omnibus ad iiLisinpartibushabetur,quodquasipecuLiareetpro-
seobsalutemconfugienlibussitmisericordicesinus, prium beato Petro et huir EccLesix specialijuread-
sit totius pietatis et saluUs portus. Obtineat
in eo hxret, Cluniacense videLicet, adhonorem ettuteLam
locum justus, nec repellatur pnenitcre volens ini- hujus sanctx et apostoLicx sedis ab ipsis primordiis
quus. PrcTbeatur innocenfibus charilasmutu.p fra- principaUterassignotum,etfaventedivinacLementia
ternitatis, nec negetur oftensis spes salutis et indul- sub reiigiosisel sanctis abbatibus adid usquedigni-
gentia pietatis. Et si aliquis eumdem locum expe- C tatis et religionis pervenit, ut cxteris
monasteriis,
tierit sucB humiiitatis et Scilutis gratia, minime
a quamvismuLtisantiquioribus,quan(umipse cojtws-
venia et optata misericordia exclndatur, sed oleo co, in Dei servitio et spirituaLi fervore prxceLlat, et
medicamenti salutaris fovendus benigniter colliga- nulLum in terraiLLa.quodegosciam,huicomninova-
tur, quia et justum sic est ut in domo pietatis
et leat adxquari. NuLLus eniin abbas unquam ibifuit
justo pr;Hbeatur dilectio sanclce fralernitatis, et ad quisanctus non fuisset. Quin abbates et monachi
veniam confugienti peccatorinon negetur medica- liujus semper EccLesix fiLii nuLlomodo degeneres
mentum indulgenUce et salufis. Sitautem omnibus exstiterunt, nec curvaverunt genuasuaante BaaL et
ibi advenienUbus causa saluUs, hic et in
perpe- Baaiim nec Jeroboam sed kujus sanctx Romanx ;

tuum divin» miserationis et pietatis refugium, et
apostolicse benedictionis et absolutionis pr.psi-
dmm. » Et Urbanus H Ilanc etiam vobispr.ero-
: <
gativam concedimus, ut quisquis ad vos alieni mo-
nasterii monachus pro vitfe melioraUone transierit,
licenter recipiatur, rcmotis prioris loci querimo-
nus. ut Icirgiente Uomino, salutis quam quierere
videtur, apud vos potiatur ellectu. Clericos quo-
que regulares, quos canonicos vocant. qui vel in
locis suis salvari non possunt, vel pro necessitati-
busad loca vesfra confugiunt, suscipieudi, el ves- D comitum, necetiamaUquisLegalusmeussupra
trumpropositumadmittendilicentiamimpertimur.')
(60) A fundatoribus qui eam in proprio alodio
construxerunt. Guillelmus sciUcct Aquitanorum
du.\ et Ingelberga ejus uxor, de quibus ad
ipsas auctorUatcm, et liberlatis immunilatem sibi ab hac
fundationis tabulas jam egimus.
{61) Atque soU Romanopontifici in xternum sub-
jacere deceryxenles pluribus hoc privilegiis conftr'
marunt. Quod et nos etiam alibi fuse docuimus
et hoc adhuc Gregorii VH papaerescriptum
clarius nipotentis Dei, et beatorum apostoLorum Petri et
ac manifesUus demonstrat.
Exemplio monasterii Cluniacensts, a Gregorio VII
papa sancita Romx anno 1077,
sedis Libertatem digmtatemque imitantes, quam ab
origine traxerunt, nobiUter sibi per successiotiisse-
riem auctoritotem servaverunt. Non enim aiicui un-
quam alienx veL terrenx potestaticoLLasubdiderunt,
in soLa beati Petri ethujus EccLesix subjcctione de-
fensioneque permanentes. Et idcirco voLumus, at-
que apostoLica auctoritate firmamus et contradici-
mus, ulnutia unquam persona, parvaveL magna,
sive,potestas aUqua, non archiepi.scopus,non episco-
pus.nuLlusregum,ducum.marchionum,principum,
iUum
Locum et monaslerium unquam buccam suam ape-
riat, aUquamve exerceat potestatem. Verum juxta
tenoremprivUegiinostri.etantecessorumnosti-orum
sedeconcessam inlegram pcrpetuamqueomninup^js-
sideat, et taninmmodo sub alis aposloLicis ab omni
xstu et turbine impugnationis respiret, et in gre-
mio hujus sanctxmatris EccLesix, adhonorem om-
PauU in perpetuumduLcissime quiescat. Efita ver-
tensse domnus papa addexteram partem synoda-
lis conventus.percunclatus eos dicens Placet, ifa
:

vobis ? laudatis ? Responderunt Placet, lauda-:

« Doranus ac beatissimus papa Gregorius VII, mus. Vertens se iterum in sinistrum eodem modo
anno pontilicatus sui vii, inbasilica Lateranensi. interrogavit. Eodem quoque modo responsum est
quae et
r.onstantinianadicitur inhonore Salvatoris a sancto conventu Placet, laud.imus. Post haec
:

et beaUJoannis BapUstce,
concilium generale cele- verba stando in throno pontificaU perorata dom-
brans, indicto cuncUs silenUo surrexit,
et dixit nus papa sedit. »

Patrol. CLX.\.\I.\. 5
139 pETRi vi:ni<:habii.is ABBATIS CLUNIAC. IX. 140

nimiamreuiolonon valemus aquolibet Catholico A inDeiservitio gratia

:
illius suffraganle,mente libera
perseverent.Missas quoque publicas in cimobio fieri
episcopo chrisma (62, oleum, sacros ordines (63),
ecclesiarnm et ccemeleriorum consecrationes (64J, omnimodo prohihemus,nein Deiservorum recessibus,
eleorumreceptacnlisullapnpularisprxbeaturocca.
et cffitera his similia suscipimus. atque
apostoliore
sioronventus,quinnonexpeditanimabmeorum.Nec
cuinon obedirenefas est.in his et inomnibus
sodi.
obedimus etideo necnionachorum.nec Christia-
:
audeat ibi episcopuscalhedramcollocare,vel quam-
libet potestatem exercere imperandi,nec aliquam
norum regulam (quodnosfacere dixislis) infringi-
ordinationem,quamvis levissimam,faciendi,nisi ab
mus. Si autem adhuc perstatis et nos male agere
jactatis, illum obtendiraus impetite, et nobis
quem abbate fueritrogatus,quatenusmo'nachi semper ma-
dimissisde hiscum ipso agitc. Nos enim quia con- neantinabbatumsuorum potestale,ut,remotis ve.ra-
de ej us un- tionibus ac cunctisgravaminibus,divinum opuscum
traire non debemus.obedire volunms,nec
quam (quodnullimortaUumlicitumest) judicioju- summaanimi devotione perficiant .Uemi])se eLYihi:Vi-
dicare. Hoc non soli Cluniacenses obtinent, sed et sitnndi exhortandique gratia ad monasterium quo-

quampluribus datum cernimus et longe anteClu-

; ties placuerit,ab antistite civitatis accedatur.Sed sic

niacumconditam,multisaliismonasteriisabeadem charitatis officium illic impleat episcopus, utgrava-

apostolica sede conceasum videmus.Cuj us sedis prte- g men aliquod

monasterium non incurrat. Sed etalio
in loco: Quam sit necessarium monasteriorum quieti
sules cum magni sapientia et religione fucrint, et
quorumdam ex ipsis merita miraculorumquoque prospicere etdecorum perpetua securitate tractnre,
fulgoresolemniter in mundo claruerint incredibile
:
anteactum nos officium, quod incxnobiiregimine
aut contra con- exhibuimus,informat.Et quia inplurimis monaste-
est, aut decipi in tahbus potuisse,
riis multa a prxsulibus prxjudicia atquegravamina
scientiam suam taha agere voluisse. Eo namque
animo, ac intentione, qua nostrorum temporum monachos pertulisse cognoscimus ,oportet ut nostrx
fvaternitatisprovisiodefuturaquieleeorumsalubri
apostolici quieti monachorum providentcs, ea qufe
diximusquampluribusmonasterUscontulerunt,an- disponat ordinatione,quatenusconversantes inilLis,
prassules simili in Deiservilio,gratiailliussuffragante,mentelibera
tiquiores quoque RomanseEcclesiae
in multis a jugo episcoporum libera esse perseverent.Sed neex ea,quxmagis emendandaest,
de causa
monasteriadecreverunt. IJnde beatus Gregorius in consuetudine,quisque monachis quidquam molestix
epistolaCastorioAriminensiepiscopo^C-M/wmoso.in- prwsumat inferre, necesse est ut hxc, qux inferius

qmt,abbatereferente,plurimisinmonasteriismulta enumerandacuravimus,itastudio fraternitatis epis-

apraesulihusprxjudiciaatquegravaminamonachos coporumdebeant cuslodiri,ut exeisnon possitulte-
rius inferendx inquietudinis occasio reperiri. Inter-
pertulisse comperimus. Oportet ergo ut tux fra- ^
ternitatisprovisio, diifutura quiete eorum salubri dicimus igiturin nomine DomininostriJesu Christi,
disponat ordinatione,quatenus conversantes in illis, et ex auctoritate beati Petri apostolorum principis
ANDRE^ CHE SNII miJE.
Catholico episcopo chrisma. Pa-
A quoUbet con. dioecesis preerogaUvam et honores respiciunt,
(62)
Pontio abbali Clun. scnptis, favorabiliter [annuamusJ.IIinc est quodnos tuisin
schalisll in litteris
Chrisma vero, inquit, si opportunitas exegerit, in hac parte suppiicaUonibus inclinati, ut tu et suc-
cessores tui abbatesdicti monasterii, qui eruntpro
vestro faciatts monasterio consecrari, vela quibus
volueritis episcopis accipietis.
tempore,tam in eodem raonasterio quam in priora-
tibusetecclesiis, sivelocis tibict eidem monasterio
(6.3) Sacros ordines.
Urbanus 11 ad Hugouem :« De-
immediatesubjectis.iuframetastamenexemptionis
crevimus ut nuUus episcopus, seu quUibet sacerdos
.

neque omnmo in monasteriiejusdem consistenlibus,oranibusetsin-> |

in eodem venerabili c(Bnobio,
'

ordinatione gulis scholaribns volentibusclericalicharactere in-

aliquo loco huic subdito pro aliqua
diaconorum, signiri,qui de locis hujusmodi oriimdi fuerint, pri-
seu consecrationepresbyterorum vel
missarumve celebratione, nisi ab abbate ejus coe-
mam ionsuram clericalem conferre valeatis, cons-
titutionibus aposlolicis, et aUis contrariis non obs-
nobii vel ptioribus eidem cojnobio, subdilis invita- tanlibus quibuscunque, tibi et eisdem successori-
tus fuerit, venire ad agendum praesumat. Sed liceat bus auctoritate apostolica tenore pnpsenUum in-
monachistuisubicunquepositis cujuscunquevolue
ubicunque tibi " dulgemus.NuUi ergo omninohorainura hceat hanc
rint ordinationis gradum suscipere paginam nostrae concessionisinfringere, veleiausu
vestrisque successoribusplacuerit. » Et Pas-
et illis temerario contraire. Si quis eliam hoc attentare
chalis itidem II « iilud eUanihbertatis Cluniacen-
:
priesurapserit, iiulignationera omnipotentis Dei et
sicnenobio lirraum haberi sancimus, utvestrimo- beatorura Petri ct Pauli apostolorura ejus se nove-
nasterii raonachi, qvu ad sacros sunt ordines pro- incursui-ura. Dalura AvinioneKal. Aprilis, pon-
rit
movendi,aquibusraaIucritisepiscopispromovean-
major adhuc est, IJr- tilicatus nostri anno quinto. »
tur. » Imo, quae proerogativa
ipse papa,quintusnomine, Simoni abba- {^'i)EccLcsiarwn et cxmeteriorum consecraliones.
banus et
Calixtus 11 ad Pontimn. « Ecclesiaruin vestrarum
Clun. et ejus successorihus primum
clericalcra
ti
privilegium concessit anno consecraliones, si dioecesani episcopi gralis no-
tonsuram confercndi
ponUlicatussuiquinto, qui fuilChristi 1366 hoc di- luerint cxhibere, a quolibet Catholico suscipietis
Urbanus episcopus servus servorura opiscopo. » Et Honorius etiam II ad Pctrum ipsura
plomatc. «
monasteru Chui. ad Vcncrabilem, « Ecclesiarura vero seuallariuin con-
Dei dileclo Ulio Simoni abbati
mcdio perUnentis, Malisco- socraliones ab episcopis, in quorura din>cesibu3
Rom.Ecclesiam nullo si qui-
bcncdicUo- siint, locorumvestrorum fratrcs accipiant
nensis diffcesis.salutem etapostolicam
:

sinceritas, et roligionis (lein pratis ac siiic pravitale volucrinl oxhibere.

nem ExposiUvmdevoUonis Alioqiiin a Catholico quora inaluerilis cpisco-
promerelur honestas. ut pctitionibus tuis.iUispnc-
Chimaci ad 1)0 consccrationura ipsarum sacrainenta susci-
serUra qiuB status tui et monasterii
RomanamEcclesiaranullo medio perUnenUs MaUs- piant. »

J

141
prohibemus.<;, cvjmvkehuic Romanx Ecdesiarprx- A
sidemus, ut nullus episcoporum aut sceculariumul-
tra pra-smnat de redditibus, vel rebus, vel chartis
monastniorum, vel de cellis, vel villis qux ad ea
perlinent, quocunquc modo. velqualibet occasione
minuerc, vel dolos, vclimmissiones aliquas /acere.
Si ergo iliis hac de causa iicuit quoil in anteriori-
bus canonibus non inveniehatur sancire, plane ct
islis licitum fuit eadem ratione ea de quibus nos
impelitis decernere et constituere, ut illi ex
parle, ita isti ex toto, quia
expedire videbant,
sic
monachos ab episcoporum oppressionibus libera-
rent. Nam quidquid potestalis vetustissimi et primi
obtinuerunt, id totum in recentissimos et novissi-
mos Iransfuderunt. (juod igitur Ecciesia Dei tan-
tis temporibus sub tot et tantis Patribus ratumha-
B Psalmis, pro lacrymis. pro eleemosynis ac multi-
buisse cognoscitur, irritura fieri debere quis judi-
care audeat. nisi qui se sanctis Patribus meliorem
tumenle superbiie spiritu judicat ? l)e hisita.
Deinde subjungilis inferrogando
auctoritas possessiones ecclesiarum parochialium,
primiliarum, et decimarum nobis contulerit (63),
cum non ad monachos, sed ad clericos cano-
hc-ec
nica sanctioncpertineant. Nos vero, sicut in supra-
diclis, sicet inistis Catholicne Ecclesice
tem proetendimusatqueipsius sanclionibusnospa-
rochiales Ecclcsias, etidcirco ipsarum primitiaset
decimas legitime possidere conlirmamus. Nam si
tribui Levihaereditas interfratrcs suosdafanon
utexpeditioresad Dei cultumet circadivinamvsle-
ria redderentur, neque ab eis saecularibus impedi-
mentisrevocarentur,afqueideoprimiliis, decimiset
oblationibus aliorum alerentur, recf eeadem mona-
chis conceduntur,qui, sicutilla tribus, rerum tem-
poralium hceredilale privati sunt, ac divinis servi-
tiis dienoctuqueinsisfunt.Quinamquejustiushde-
lium oblata suscipiunt, monachi qui assidue pro
peccalis otrerentium intercedunt,
nunc, ut videmus.summo studio temporalia appe-
tentes, spiritualia, et qufe ad animarum saUitem
pertinent, omnino postponunt ? Et qui desuis non
curant, quomodo aliorum animas salvare conten-
dent ? Male quippe medebitur alteri, qui suo lan-
guori subvenirenonpraevalet. Et ut Dominusait
Cxcus caeco si ducatum proebuerit, ambo in foveam
cadet (Matth. xv). IIoc dicimus, salvo intelleclu
quonovimusper officium clericorum divinis
illo,
quidem mysteriis Ecclesiam salvari sed quorum-
(6;;) Qux ratio velauctoritas possessiones
rum parochialimn,primitiarum, etdecimarum
Ins contulerit. Agapitus
11, pontifexRom.
Cluniacensi abbati III, scribens, « Decimas, inquit,
quae olim ad vestras capellas pertinuerunt, et per
modernamquasiauctoritatem sivelicentiama quo-
libetepiscopo subtractre sunt, vobis ex integrore-
shtuimus. Capellasautem, si aliqueejam factre, vel
faciendee inibi sunt, ita manere concedimus, ut
vestris ecclesiis nihil ex decimis minuatur. » Idem
concesserunt, seu confirmaruntpotius Urbanus II,
Paschahs, Calixtus, Honorius, Innocentius utique
:
KPISTOLARLM LIR. I.
142
daiii taliiim parum oralionibus adjuvari. Quia ergo
monaclu ex maxiraa parte fidelium saluti invigi-
lanf, licet
sacramenla niinime ministrent, ir>stima-
mus ipsorum primilias, decimas et oblationes, et
qua?que i)enoficia eos digne posse suscipere, quo-
niam et reliqua populo Chrisliarno necessaria a
presbyteris et clericis faciunt exliiheri. Isla vero
dicendo, nequaquam clericos ab ecclesiarum et ec-
clesiaslicarum rerumpossessionihusexcludere vo-
sicut
lumus, sedmonachoshc-pcomnia legitimeposseob-
linereistis ralionibus et auctoritalibus approba-
mus. Si enimipsiprooffieiobaptismalis, poeniten-
lia>,prcedicalionis, ac coeterornm sacramentorum
populo exhibitorum deredditibus ecciesiasticis vi-
vere volunl, cur monachi pro orationibus, Ppro
phcibus bonis, ob salutera populi IJeo oblatis, re-
bus ecclesiaslicis et devotorum oblationibus noa
utantur ?
: Quie ralio vel Et ut h.-pr non a nobis oommentata ralione. sed
magis canonum auctorilale roborata videanlur,
eorumdemcanonum verba in mediuradeducanlur:
inquiunt (oan. xu, p. 2, 5i ep) episcopus imam
.9/.
deparochialibusecclesiissuismonasleriumdedicare
auctorila- voluerit,utineamonachorumreijulariterconqrcga-
tio vivat, hoc de consensu concilii sui habeat iicen-
tiam faciendi. Item Cum prfcteritis sancHonibus
;
notissimum habeatur, qu,r de rebus parochialium
est, ecclcsiarum pars episcopo conferalur, opjwrtune
tamen duximus decernendum ut, si eptscopus ter-
(^
tiam partem, quam derebus eisdem sanctione sibi
dcbitam novil, au( ipsiecclesi;r, cujus resessepate-
bit, aut alleri ecclesicT, cuielegit, coufcrre dcci-e-
verit, et licitum maneat, et irrevocabile 7'obur ejus
senlentia ferat. In quo ultimo capitulo, licet suam
partem episcopumcuilibet ecclesicE dare possedi-
de tota eum idera posse facere non negavit.
xerit,
an clerici, qui Quod plene deraonstratsuperiusscripta auctorilas.
Ergo secundumhoecetsimilia. queeob prolixitatem
hicponere recusamus, ecclesias eteorurauniversa
bona ab episcopis absque venalitate nobis collata,
libere, juste, canonice possidemus.
Postista,peregrinaqucedametinaudita nobis op-
utad hc-ec priusstuperequam respondere
ponitis,
cogamur. Culpatis siquidem, et in nullo a sn>cula-
diflerredicitis^quoniam castra, villaset rusti-
q ribus
oos, servos et ancillas babemus (06), et (quod de-
; terius est) telonearialucra etfere cuncfa hujusmodi
ANDRE^ CHESNll NOT^.
ecclesia' secundiomnesnomiae,EugeniuslIIetalii, quorum
no- diplomata jam in variis hujus Bibliothecae locis ia-
Aymardo
tegra descripsimus. Imo et nonnuUi Francife reges
ut Ludovious Transmarinus, in cujus praecepto de
Salustriaco et ahis ad Cluniacense coenobium per-
tinentibus locis hfec leguntur « Decimas suas indo-
:
minicatasad Hospitalehabeant. Ecclesiasverosuas
cum omnibus decimis^sicut perprivilegiumRoma-
num et per scripta episcoporum acquisierunt, te-
neant etpossideant. »
(66) Castra, vilias et rusticos, servos et ancillas
habemus. Idem Ludovicus inpreefato regali preece-
 VENERABILIS ABBATiS CLUNIAC. IX. 144
1^3 Pirrni

indifierenler suscipimus,nonlegitimc A Sed quia de rerum immobiliam susceptioae in-

emolumenla
pra^seuliarum arguimur,dehisadpr*sensrespon-
tenemus, coalrainfestantes modis omnibus defen-
deamus.Regulamigiturmprinusobtendimus.lra-
dimus Additisquod hac de causa proposito, reli-
-ionisseposito.ofiiciumcausidicorum assumimus. ctans quippe de novilus suscipiendis, ait lies si ;

qiuis habet, aut erogcl pnus paupenbus, autfacta

accusamur et accusamus. testes ex nobis produci-
solemniter donaiioneconfcratmonasterio.Dicendo
mu^ contra Apostolum. judiciis intersumus et :

possumus. ergo res si quas habet nuUam rem excepit. Quod si

idciico rc-no ccelorum apti esse non
esset utipsiqui proposuistis, ea
remnullamexcepit,necfundumahquem,necvillam
Con^ruum autem
veraesse.non tantum nudis ver- nec rusticos. nec servos, nec ancillas, nec aliquid
nute^proposuistis
hujusmodiexcepit. Sedconstatnihilexceptum essc.
bisquibus parum movemur, sed, cui cedere cogi-
Patet igitur hsec, qus posuimus, excepta non esse.
mur Scripturarumauctoritateiirmaretis. Sicquippe
ut qui aliquem irapetit, quod objicit Huic decreto;Regula.consonant beati Gregorn dicta
ius postulat
supeiius descripta quibus interdicit utnuUus epis-
probet quoniam actoriprobatio semper incumbit.
tamen cuutrahmic judiciorum morem hic age- coporum, aut saecularium, pr<Bsumalde redditibus
Nos
monasteriorum, vel de ceilis,
vel rebus, vel chartis
mus et vobis parcentes, quos sua non posse pro-
perlinent, quociinque modo,
bare'novimus,nostrataliterapprobabimus.Scimus b vel villis, qua- ad ea
vel qualibetoccasioue minuere, vel dolos vel
im-
nuidemDominiesse terram et plenitudinem ojus,
miss.ones ahquas facere. ^am interdicendo ne de
orbem terrarum et universos qui habitaut in eo
his quispiam aliquid minuere, vel m hisdolos aut
(Psal x^u.) Sedctahbim eisdcm psalmis legi-
aliquas facere prasumaL aperhssime
mus 'Cxlum cieli Domino terram autem dcdii fi- immissiones
:

ostendit rcdditus, res, cellas, vel viUas monachos

liishotnviwn {Psal. c.vm). Constat igitur Domini
essecoelumetten-am-.hominibasautemtcrrameum legilimc posse posside.-e. Nam nequaquam moles-
tari eos de talibus mterdiceret, s. illa eos
mjuste
dcdisse ad tempus,utsi eabcnculcrentur. posttcr-
retinere cognosceret. Et cum terrarum mult.pl.ces
ram merercnlur etccelum, et quce suaerant ex po- d. versa ya.-ie-
fierent cx ipsius benignitate. Qua sint rcdditus rerumque diversarum
testate. hominum
tas comprobetur, cumque v.lla. sine uicolc.it.bus,
misericordissima benignitate ct benignissima pie-
vhisscilicet ac.nulieribus,diversarumconditionurn
tatc licelappcndat t,-ibus digitismolem
terrcc, etli-

bret' iu poudere montes, et colles in statera

(Isa. esse non possint, ncc aliqua m
istis beati Gregoru

dictis exceptionis delcrminalio mvcniatur, plane

XI) eamdem tamen terram et terrena dona ab eis-

hominibus, quibus ea dcderat, suscipit, ct, ut sine aliqua excephone quoslibet redditus, quash-
dem con-
bel res, quashbet villas pariterque diversarum
ita loquamur, suis sumpt.bus coelcstc reguum
emi ^.

ditionum, hoc est vellibera? vel servihs, .incolas,

permittit ncc inde lucrum suum, sedhominumsa-
lutemrequiiit, ataqueeam, utproprium quK^,tum,
ampleclitur. Hiccstquodcum cibum esurientibus,
cum potum dari [siticnlibusj praecipiat, prius ta-
men pancm in segetibus, vinumcreat in vitibus,
fructibus arbores, feUbus animalia onerat. Aquam
ipsam, qua replenti calicem alque indigenli danti
mercedem repositam csse confirmat (.ya^/A. x), ex
fontibus oriri.atqueper universadefluerelluraina
facit et ad exlremum omnia, propter quce bonam
voluntatemlargientiumremunerat,ipsislargitori-
busprimum ipselargitur. Inde Dei Ecclesiatam ex
Vctcri Testamento, quam ex Novosumpta auctori-
late cuncta non sibi, sed DeoobIata,ejusvicesus-
monachosrecte habere posse ostenditur.
Sed fortc oppouitis, sine adminiculoharum om-
nium rerum, ex propriis laboribus et agncultura
rnonachosnecessariasibiprovideredebere.llocvero
quam indecens et impossib.le sit nemmem credi-
mus latere. Et ut primo imposs.bile demonstremus
quomodofieri potest, utgenslangu.da, olcribus el
leguminibus fere nuUas vires corpori dantibus
imo ipsam vitam vix sustentant.bus ei.utrita, et
idcirco non parum debihtata, asperrimi.m
ips.s
quoquerusticis et bubulcis agnculturffi laborem
tam duram ruris evers.onem et sulDver-
fcrat, ct
sionem,ahquandoeestusardore,al.qua.idoimbrium,
nivium et fi-igoris importun.tate soc.ata patiatur
.

cipilatqueindequosdarasuorumquitahbusegent,
" Et qui sibi ipsis ipsum eUam vilem et
debilem ci-
quique nil in mundo proprium possident, clericos,
videlicetetmonachos, sivepauperes, velquoscun- bum abstinentife causa plerumque subtrahunt,
quomodo tanU laboris asperitatem et ass.duita-
quenecessitatemharumrerumpaticognoscit, cha-
Qui haec omnia corpor.s viribus
ritative sustentat. Lnde monachi (nam de tem
his tan- ferre ? si

ferre possent, quando sine al.orum adjumento ne-

tum nunc sermo cuncto fidelium oblata, sive
est)
victus, et vestitus suffic.enter sibi pa-
inmobilibus,siveinimmobilibussuscipiunt, atque cessaria
rare sufficerent ? Post impossib.Ie, .ndeccns quo-
orationum iejuniorum ct ca^tero.-umbonorum ins-

tantiam bcucfactor.bus recompensant. que ostendamus Annoa videtur indecens, imo m-

:

ANDHE.t: CHESNH NOT^.

pto. .< Homines eorum liberos ac servos nemo sine deant. » Et Agapitus •

Llun.acenstsohd.iai.
^^''l-^X^^^^c"^^^^^^
pc.-tmcntad Klcuicffinobiun
,%rum voluntate distringat. Cortes ve.-oquasper
pnocepta antecessorum nostrorum sivealiorum rc- apostolica roboramus, » eic.

gum acquisierunt, iaconvulsas lencant ac possi-

 1/15 EPISTOLAURM. LTB. L 146
decenlissimum ut fiMtres, qui assidue in claustro A quisquam exindeadversus corporeoshoslesin
cor-
morari sii<'nfio, orationi, lectioni ac meditationi porali acio dimicat, sed spirifuales s[)iri(ualibu3ja-
ac cfBtoris reguiae prosceptis et ecclesiasticis mini- culis pro])cilere consuescit. Itaquefit ut quodanfe
steriis intentissime operam dare praecipiuntur, his diabolo miiitabat, jam Cln-isfo militare incipiaf.et
omnibus dimissis. ruslicationi et vulgaribus operi- quod ante fuerat speluncalafronum, domus eflicia-
bus intendant et qui, ut hyssus tabernacuii, inte-
; tur oralionum. Eamdem rafionem de rusticis, scr-
riora sua pretiositate et subtiJitate, hoc est coele- vis et ancihisatlerrepossumus,qua monachosista
stium subtili contemplafione ornare debuerant, ut similiter legifime posse possidere, opfime compro-
cilicium extrinsecus positum, venlorum impulsio- bamus. Patet quippe cunctis, qualiter saeculares
nes, imbrium inundationes et universas aeris per- domini rusficis servis et ancillis dominentur. Non
turbationes, hoc est mundanorum operum nimias enim confenfi sunteorum usuah et debita servifu-
occupafiones, eos ab intimis extra frahentes, su- te sed et res cum personis, et personas cum
; rebus
stineant ? Quod quoniam et indecens et impossi- sibi semper immisericordifer vindicaat. Inde est
lule, ut diximus, esse probatur, necessario alia, quod pr<eter solifos census, fer aut quaterinanno,
quibus sinemulta indigentiaordini suo studere va: vel quoties volunt,
diripiunt, innu- bona ipsorum
leant, monachis vos permittere oportebit. Quod s' meris
n onera servitiis allligunt,
graviaetunportabi-
permittere non placuerit, nos, sanctorum aucfori- lia imponunt unde plerumque eos etiam solum ;

tatepermittente,eaobtinebimus.Audistissanesupe" proprium relinquere, et ad peregrina fugere cogunt,

riusbeatumGregoriumh.Tecmonachis concessisse et (quod deferius est) ipsas personas, quas tam
;

audite etiam et dedisse. Sic namque in ejus Vita caro pretio, hoc est suo Christus sanguine rede-
legitur Ubi Gregorius libei^am disponendarum re-
:
mil, pro tam viii, hoc est pecunia, venundarenon
rum suarum nactus est f'acuU(Uem,sex monasteria metuunt. Monachi vero, tametsi haechabeant, non
inSicil.iafabricans,sufficienlibHsfratribuscumuia- tamen similiter, sed multum dissimiliter liabent.
vit.Quibus tanium praediorum contulit. quantum Rusticorum namque legitimis et debitis solum-
possetadviclum quotidianum Deo illic militantium modo servitiis ad vifte subsidia utunfiu', nulhs
sine indigentia suffragaiH.
Sed et de beato Mauio exactionibus eos vexant, nihil importabile impo-
Beatus vero Maurus altera die ad invi-
ita legitur :
nunt ; si eos egere viderinl, etiam de propriis su-
sendum recipiendumque fiscum, quem isdem rex ad stentant. Servos et ancillas, non ut servos et ancil-
ipsumcontulerat7nonaslerium,estegressus.FAi\\ihi: las, sed utfratres
sororeshabent, discretaque ab
et
Per idem tempus Clotarius Andegavis veniens,viro
eis pro prossibilitate obsequia suscipientes, nihil
Bei ad monasterium se ire velle mandavit. Cui cum gravaminis eos incurrere patiuntur sicque secun- ;

a viro Deiut veniret remandatum fuisset, paucis se- ^ dum apostolicum praeceptum Tanquaynnihil ha-
:

cum assumptis, ire perre.vit. Cvmquc venisset, tra- bentes, et omnia poasidentes existunt (/ Cor. vi).
didit ad ipsum locum fiscum regium, quiblazon
Praescriptis ergo auctoritafibus et rationibus,
nuncupatur. Villam etiam quae Longuscampanus
jam ut credimus, ipsis quoque c.necis claret non
dicitur, ibulem auctoritate regia delegavit. Beatum
solum juste, sed etiam laicis
justiusmonachos su-
nihilominus Columbanum fere universa, qme mo-
pradicta habere possc. Telonearia autem lucra cur
nachos habere iraprobafis, habuisse invenimus,
prohibemur habere, cum ea sneculi principes legi-
multosque ahos sanctos monachos, quorum me-
time inveniantur tenerc ? An non legifime tenere
rita multis etmagnis niiraculis divinitas approba- videnfur qufe Aposfolus eis a subditis reddi pra?ci-
vit, quorumque memoriam solemniter l-lcclesia re-
pit, dicens Cui tributum, tributum cui vectigal,
: ;
coht.
vectigal (Rom. xni.)l,egitiraum sanenobis videtur
?
Et ut his, quae pra^misimus, aliquid adhuc ratio-
quod, cum ubique terrarum liat. ab Ecclesia Dei,
nis adjungamus, quis non judiccf rectius, melius et
qu.Tp. nihil injustum patitur, non reprehendifur. Ne-
utilius esse, ut cuncla superius sigillatim po-
illa mo inde excommunicafur. sed neo aliquis in cau-
sita ilhpossideant, quos assumptus ordo et religio- sam vocatur. Quod cum ipsi absque alieujus oon-
nis propositum cogit legitime possidere, quam ilH '^
tradictione. sicut et cailera sui juris obfineant,
qui et negligentia et minoris proposifi securifafe quare non similiter ea ecclesiis et monasteriis Dei
sibi a Deo concessa, non tantum salubriter regere
largiri, quare non et monachi sicut reliqua. sic et
contemnunt, sed etiam incongruenticirca ipsasres ista abillisrecte suscipei'e ? Si vero beatum
valeant
amore et incauta ordinatione seipsos interimunt ? Matthiieum opponitisdeteloneoa Domino vocatum,
Nam quandiu a sjBcalaribus obtinentur, ufi fere et post ad illud, utpote ad injustum officium, non
in omnibus cernimus, sfieculariterdisponuntur. Al
fuisse reversum, cura Petrus et alii apostolipiscari
posfquam ad rehgiosos eorum [earum] jus trans- atque inde similiter a Domino vocati, post-
periti,
iertur, si non solo nomine, sed et ipso ettectu reli-
modum inveniantur piscati fuisse, atque ob hoc pi-
giosi sunt,profecto areligiosis rehgiose tractantur. scafionem justam esseprobasse,respondemushoc
Etut,verbigratia. nominatim ahqua subjungamus, in nullopartem vestramjuvare, neque nostram in
sicastrum ahquod monachis detur. jam casfrum aliquoinlirmare,quoniamnonexactiones violentas,
esse desinit, et esse oratorium incipit. iNec
ultra quasMatthfeusreUquit, sed justas censuum consue-

147 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAG
tudines, quas Ecclesia recipit,
Hisomnibusadditis, et monachoscausidicos esse
causamini. Tria ergo objecistis, et accusatores,
testes ac judices eos fieri prohibuistis. Hiec vero
perscrutemur, et
tria sigiilatim
utdioitissubtiliterindagemus. Accusatores itaque,
sive actores in propriis causis, quae lex, quse ratio
monaohos lieri prohibet ? Si enim eaquae praedicta
sunt, monacliis concesseritis, necessario opoitet ut
etistud ooncedatis. Nam si prfficesseritrerummun-
danarum possessio, consequens erit ut contra in-
festantes possidentium sequatur etactio. Alioquin
si calumniatoribus et invasoribus sua exponere
voluerint, mox possessores esse desistent. Quodsi
et istud egerint, otfensam mox largitoris Dei incur-
rent,quoniamillaqufejuris ipsius fuerant, alienis
relinquentestacendo.nec invasoribusresistendo, ei
auferre non timent. Hoc ne proveniat, ne Ecclesia
Dei, quae justepossidet.impiis diripientibusperdat,
ne servi Dei amissis propriisegeant, etidcircoDeo
servire nequeant, licet monachis causas proprias
honeste, simphciter, religiose, absque Utigio inju-
rias quas patiuntur vindici potestati exponere, et
nonutultionemde adversario, sedutquoeabadver-
sarioablata sunt recipiant, utmonachos decetquee-
rere. Si vero ad haec dicitis debere monachos se-
cundum canonica instituta per advocatos causam
suam nec nos huic auctoritati contraimus,
agere ;
si tamen advocati semper adesse potuerint, per
quos causae ipsorum bene, quantum Justitia pei-mi-
deiendantur. Quod si aliquibus pra3pedienti-
serit.
bus causis (nam frequenler haec solent accidere),
advooatos liabere non valuerint, videtur ante per
monachos id debere lieri quam
permitlamus amitti. Testes autem
chos quis esse prohibeat, cum, innumeros san-
ctos Dei conspiciamus tam constantissime testimo-
nium veritati perhibuisse, ut nulla mors, nullus
corporis cruciatussilenlium eis imponere quiverit;
unde et martyrum, hoc esttestium nomen merue-
runt et Joannem Haptislam legamus venisse in
;
testimonium, Ut leslimnniumperhiberet de lumine
{Joan. i), et Dominum ipsum audiamus in Evange-
lio dicentem Si ego testimonium perhiheo de me-
:
ipso, et lestimonium perhibel de mequinisit me Pa-
ter {Joan v) atqne de Spiritu sancto Cum
. ; venerit
D praevia in omnibus charitate mutata sunt. Etquia
Paracletus, ille lcsthnoniumperhibebitdeme{Joan.
xv) ;etdeapostolis: /?< vos teslimoniumperhibebilis
{ibid.). Ista posuimus, ut ostendamus monachos
noncelare,imo, secundum congnientiascausarum
et temporum, veritati testificari debere, quia, juxta
quodquidamsapientiumolimdixit, aequumnon est
mentiri et veritatem abscondere. Cur etiam a judi-
ciis arceantur, cum Apostolus dicat
niamangelnsjudicabimuslquantomaqissxcularial
(/ Cor. VI.) Et siciit ipso alibi ait
catomnia,ctipsea nemine judicalur
igitur universis aucloritatibus et
objecistis, cassamus quod tenemus approbamus
;
:
IX. 148
nobis defendimus. A sedvestraimprobarenolumusjquamvis inquibus-
dam valeamus.
Hoc tamen reducere ad mentem charilas vestra
debet quod divinamandata,partimmobiIia,partim
utrum sic constet suntimmobilia. Divinavero mandaladiximus, non
solum ea quae per seipsam in carne divinitas appa-
rens hominibus tradidit, aut eaqujE per apostolos
susceptam car-
teneri constituit, sive illa quse ante
nem per patriarchas vel prophetas mandavit, sed
etiamilla, quae post apostolos apostoh viri aposto-
lica vestigia secuti, unanimi multorum Catholico-
rum consensu servari praeceperunt. Idem enim di-
vinus Spiritus, quipriorum Patrum cordibus sein-
fundens, humanae saluti congruentiaper eos dedit
praecepta, per hosquoque,quirecentioresvidentur,
g hominum salutem operari, salubria jubendo, non
destitit. Perdiversos igitur praecones Domini verba
edita veneramur, in diversis organis ejusdem spiri-
tus flatum agnoscimus. Horum ergo praeceptorum,
ut diximus, quaedamprorationecausarum et tem-
porum mutantur, quaedam mutari nulla ratione
se
permittunt. Et ut ea quae ultima dividendo fecimus,
quia digniora sunt, exponendo primafaciamus. De
immobilium numero dicimus esse nam cuncta non;
vacatcoUigere, illudmaximum et primum dilectio-
nis Dei mandatum, secundum quoque huic simile
deproximidilectione ; sed ethumiUtatis, castitatis,
et veritatis praecepta, quibus licet similia multasint
tamen ad elucidandum quod vohimus
alia, haec
nobis suffflcere credimus. Istanamque nuUa iave-
niuntur ratione, nulla unquam dispensatione im-
mutata. Quis enim catholicorum Patrum, ne Deus
ex toto corde, ex tota anima et ex tota mente dili-
i'em ecclesiasticam geretur prtecepit, velparum quid mandato huic de- j
veritatis mona- traxit ? Quis proximum non ut seipsum a se dili-
gendum esse negavit ? Quis vel in modico superbire
indulsit ? Quis fornicari, quis mentiri, quis furari,
quis rem proximi concupiscere unquam permisit ?
Patet ergo haec et multa talia esse prorsus immo-'
bilia. Inter illa vero, quae moveri dispensative
possunt, Patrum auctoritatem sequentes, ea esse
dicimus quorum pleraque in ecclesiasticis canoni-
bus invenimus, qute sicut pro communi totius vel
propria alicujusEcclesiae utilitate, cum non existe-
rent, inventa sunt, sic rursum pro communi totius
vel propria alicujus aut gentis, aut Ecclesiae sahite,
:
nec ista omnia facile numerari possunt, suificianl
illa quae in superiori hujus opusculi parte posui-
mus. Quae, quoniam jam scripsimus, iterum scii-
bere recusamus, Nam qui nosse voluerit, ibi scri-
pta reperiet.
Ad iiocautem nos ita ponere legentesnoveriut
: Nescitis (juo- ut ostendamus ea Reguhe decrcta, qu.e nos prn;va
ricari dicitis, inter ista qua' mobilia vocamus po-
: Spiritualis judi- nenda, atque ideo, cum charitas prajcipit (cui ii
{l Cor.u). Mis omnibus obcdiendumest), absqueilliusprfHvarica
rationibus, quae lionis timorc movenda. Quidenim coegit Hegulan
de non transferendis episcopis a pnTicedentibus Pa
ii9 EPISTOLAIU .M LIB. 150

Iribus datam iramutari. nisi meliiis providens !".c- .\ proptor qu;i! nos cam pr>evaricari, iu tola veslra
clesiis cliaritas? Qiiid iiaareticosetcrimmosos, post invcetionc di.\i3tis.

condignam de criminiba3pffinitentiam,qiiod primi Cujus iuvectionis capituhs singalislicel supedus

Patres prohibuerant, Ecelesiis Dei prinefecit. nisi sigiilatim responderiraus, uunc tamen univeFsali-
multoriim saluli consulens charitas? Quid presbyte- tor respondenius.quiain novitiis quos infraannum

rorum tiiios episcopari, contrasanctorum apostoii- suscipimus, llcgiilain oplime conservamus, quo-
corum antiqua decrela, aliquando jussit, nisi ea- nianicluirilate providemus, ne cum fervore spiritus
rumdem personarum utilitatem Ecclesiin utilem esse ad Deum venienles licoat Satanee ad sisculuoi, imo
judicans chaiitasPQuid Anglis conjugiaindulsit, a ad interitum retrahere. Unde ejua tentationibua
quibus cueterosinhibuil, nisi novcUce eoium lidei ti- longum darc tempus noluiuus, nec diu protruhi pu-
mens charitas .'Quidmulla iuiiuncmodunivctusla gnain purmitlimus, quoiiiam poriculosa cst pugillis
prtecepta mutavit, quid nova quid nunc
instituit, inhrmi congressio cum robusto, incauti cum do-
ista, uunc illa mandavit. nisi pro moribus, tempo- loso, ejus qui tertiam parlem slellarum ctnli Irahere
ribus, nunc generaliter, nunc specialiler,
locis, dicitur in terrain, cum homine in terra posito il- ;

semper tanien humanoB saluti soiiicite inserviens lius qui ipsi invicloR diviuitali, et prius in coelo et
oharitas? Cum igitur sub jure charitatis omnia ca- B postea in terraresislere conatus est,cum vaseficlili,
nonicamandata, imo secundumDominisententiain ooucilc ab illo, niai Deus juverit, contereDdo. Ek
universa]e.\ contineatiir ef piofihelai, quis vostrum ore itaquccjiis ciljiim rapere quferimus, ac, secun-
dicere audebit beati Denedicti Itcgulam charitalis dum Job conlerere moles iniqiii, et de dentibus
dominio non subjaoere ? Quomodo charitati Hegula ipsius aufcrre prujdam contendiinus [Job xkixj. Kt
subdita non est, a qua per sanctum illum coutlita quia, ut priefati sumus, charitate hoc facimus, Ke-
est? Si enim sine charitate condita est, sine Deo giilae per charitatemconditiH, atque animarum lan-
oondita esl. Deum vero esse charitatem Joannes tum salutem,quoquomodo, non uno secundum vos
apostolus dicit Deus c/iantas est (IJoau. iv). Sed
: modo quierenli, in nullo oontrarii sumus. Nam et
et si sine Deo facta est, sequitur quia jam nihil esl. nos cum expedire videmus,ilio uno vestro modo li-
Nam DeusChristusait:5i/je we nihil potestisfacere benter utimur,hoc est annum ad novitii susceptio-
(Joati. xv). Quodsihoc credere
errareest, sequitur nem inte^^rum exspectamus. Aliciuando postdimi-
ut charitati velut doclnci Hegiila cedat, ac se pro ilium annum cicteris illum fratribus aggregamus.
domiuantis arbitrio regi permittat, Nam si prneter Muitoties noa tantum mensem aut hebdomadam,
eamquidquamsibi vindicare nihiljam se
voluerit, sud nec biduum praestoJamur. Semper tamen quod
sequentibus prodcrit. Sed forte adhuc ad priorare-
c aniraabus utilius esse perpendiraus,facere non dif-
curritis, et dicitis: Quoniam beati Henedicti Hegu- ferimus. Sic chacitatera sequentes, Hegulam sequi-
lam vos servare vovistis, oportet ut vota reddatis. mur.Deoobsequimur. VesUbusvero pelliciis eadeiu
Adquod nos: Si millies istud iteraveritis, id millies charitalis Regula nos ideo vestit, ul corpus a fri-
anobisresponsi aci ipielis. Hegulam vovimus, cha- gore, animadefendaturamurmure.Quaiuvisin ho<;
ritatem a voto non exclusimus. Si charilatem ex- capitulo ipsius Regula datum de vcstibus prfcee
clusimus. Reguladici non potestquod vovimus. Si ptum, ac sirapliciter, ut ponitur, susceptum, nobis
enim rectitudo Heguhe desil, Hegula jani constare ad hujusmodi vestes habendas sufticiat. Quod quia
nonpoterit. Heclitudo autem Hegulre, charilas est. nos jam plene supra ostendisse credimus, nunc ite-
Si ergo charitas excluditur, rectitudo excluditur. rarerefugiraus. Femoraliaquoque,necessitudini et
Sireclitudoexcluditur, restat ut tortitudo sequutur, honestaticonsulendo, qucfi nuUa necessaria prohi-
Si tortitudo sequitur, necesse est ut Reguladestrua- bet, cuncta honesta amplectitur, saepe dicenda oha-
tur. Simul quippe rcctum et distoruin consistere rilas nobis concessit. Unde regulariter nos ea ha-
nequeunt. Jain Hegula destriicta. qiiid vos sequi bere cognoscimus. In straraentis lectorum, si qua
profiteaminijudicate. Autenim Ueijulamcurarecti- ex nccessitate addita supposita vel superposita no-
tudine, aut siue rectitudine tortitudinem vos sequi
p bis sunt, certum est quia ex charitate sunt, et id-
oportebit, id est aut cum charitate Hegulam, aut circo regularia non esse veraciter dici non possunt.
sine charifate Hegulam reliuere necesse erit. Sed Nara nos uli semper in superioribus diximus, su'
sicut nebulam iinpossibile est leneri, sic sine clia- pertlua modis oinnibus deteslamur.contra Regulara
ritate patet Regulain a nemine posse scrvari. Unde essedicimus, amputandapenitus protitemur. Absit
constat quod,qiiando non licta charitate quani Apo- enim ut de charitate virtutum omnium fontepuris-
stolus damnat, sed vera quam ispe celebriter col- simocffinum vitiorumnosvellededuoere quisquam
laudat {[ Cor. xiii",, proximo uliquid impendimus, suspicetur, quiajuxta Apostolum, Non cogitatma-
beati Benedicti Hegulam absque ullo errore sequi- luin, non gaudel super iniquitate,congaudet autem
mur, quoniam aliter de ea sentire nihil est ahud veritati \(ICor. xin./Etquia omnia suffert, et om-^
quam errare. iNec Regulam igitur sinechariate vo- niasuslinet [ibid.),\ideaat utrura eam habeant qui
vemus, nec eam sine charitate, ul hac ratione pro- non soliim malorum malitiam ferre nequeunt, sed
hatur, tenemus. Tenemus itaque Regulam.
Tene- neo fratrum indigentiam sustinere, vel necessaria
mus eam plane hac rationc, etiam inomnibus illis, ministrando eam supplerc, cum possint, nolunt.
151 PETHI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC.
Hoc eodein charitatis sculo ab impugnantiuin
ictibus in cunctis subsequentibuscapitulisnosmu-
nimus quod certe tantae soliditatis ac fortitudinis
:
est, utnulloquantumlibetvalido irruentiumimpetu
penetrari valeat. Hoc et in pulmentariorum obje-
ctione obtendimus, eoque nos, si mediocris et ne-
cessaria pro inflrmitatibus et qualitatibus fuerit ad-
jectio,benemunimus.HocinfugitivorummuItipIici
susceptione utimur, ne scilicet non suscepti, ad
porcorum siliquasrevertantur,etquam evangelicus
ille fugitlvus, patre propitio reperto evasit,
consumpti male pereant. Hoc protecti,
manuum meliora eioperapraeponendo quiescimus,
quoniamutdemultimodospiritualiumoperumexer-
citio taceamus, nullo, nisi insano, contradicente,
mehus est orare quam arborem secare,
Apostolo quidicit: Corporalis exercitatio ad modi-
cum utilis est, pietas autem ad omnia (/ Tim. iv).
Hinc estquod non omnibus advenientibus hospiti-
bus pedesabIuimus,nonante omnes prosternimur,
quoniam incongruapedumablutionenolumus mo-
lestare, quos charitas in omnibus praecipit laetifi-
care. Sednec frequentise hospitum numerus fratrum
plerumque sufficeret, ut omnibus pedes ac manus
abluereabsquereIiquorurnpr£eceptorumdetrimento
praevaIeret.Quodquiacharitatemutatum,aliquando
apud nos fit, aliquando non fit,irregulare non est. Sed
quid universa,quae supradicta sunl,percurrentes,Ie-
ctori forte taedium generamus ? Sicde jejuniis,sicde
mensa abbatis cum hospitibus et peregrinis, sic de
ferramentis velrebus monasterii.sicde universis,ut
cuncta breviter explicemus quae in superioribus ob-
jecta sunt, quibus ettunc latius respondimus,cha-
ritas per Patres nostros, prout temporibus
ribus ac locis congruere vidit,dispensavit,neque in
his volunlatibus vel voluptatibus hominum, sed
aeternae eorum saluti inscrvire studuit.
uno ea quae justa esse defendimusinjusta monstrare
potestis,hoc uno nos vietos vobis victoribus cedere
compellelis, si quae lege charitatis nobis defendi-
mus, ad charitatem non pertinere rationibus certis
ostenderitis. In hisenim omnibus, ut sfepe jam di-
ximus, ea solum protectrice tuti, hostibus cunctis
inexpugnabiles permanemus. Nam quia.secundum
Dominum, Hxc est inqua universa lexpendet et pvo-
phetx [Mattli. xxn), et,secundum Apostolum, Ple-
^
nitudo legis ac finisprxcepii est (liom. xiu), onnem
legem plenam, omne prceceptum finitum, hoc est
perfectum ca dispensante existere, quis Catholico
sensu audeat negare ?
Sed forte vos ad ista Sic Regulam charitate vos
:
mutasse dicitis,ac si sine ilia a sancto illo
affirmare Quod si sentitis, certumest quod
velilis.
erratis. Quomodo enim condendo Regulam chari-
tatecarere potuitqui spirituomniumjustorum ple-
nus fuit ? Si vero hoc sentire ac dicere refugitis.cur
quod charitate a tanto viro institutum fuerat
tare contenditis ? An fortasse vestram charitatem
ejus charitati praeponendam esse judicatis?An illum
IX. 152
A oculum.qui submomentotemporis totum mundum
collectumconspicere potuit, videndi et providendi
acumine vos vincereposse putatis?Si igitur, ut di-
ximus, Regulamsanctuscondere sine charitate nul-
lomodo potuit,patet quod a nemine mutari debuit.
Quapropter aut injuriam sancto, ejus scripta mu-
tando et superordinando, facietis, aut^ eum vene-
rando, praeceptis ab eodatis in omnibus obedietis.
Super haec ipsum nomen Regulae quomodo stare
queatignoramus,si non eam ut Regulam et prseviam
fame sequimur :sed ad placitum inflectimus ac mutamus,
ab opere et.utsic loquamur, regula Regulae facti,non eam,ut
diximus,sequamur,sedipsamnossequicogamus.At
nosecontra.OptiraoscertebeatiBenedictivos defen-
sores ostenditis, cuidefendendomajoresinjuriasir-
testante B siceumten-
rogatis. Injurias vero irrogatis.quando
tatis Iaudare,utlaudialiorumsanctorum videamini
detrahere.Nequeenimsancticresceredeahorumim-
minutione volunt,ut aliorum detrimentum^ipsorum
videatur incrementum, Hocnamqueapudillosquos
charitas unit,contingere solet. Sed ut quod dicimus
manifestius fiat, interrogamus. Sanctis illis, quos
praedecessorum Patrumstatuta mutasse supradixi-
mus,licuiteamutare an non?Si dixeritis:Non licuit,
respondemus :Male igitur egeruntquicunque priora
decreta mutaverunt, male egit illicita concedens
Anglis matrimonia sanctus Gregorius male egit
;
mutaus Catiiolicam synodum Cathohca synodus ;
male egerunt quamplures et noti sanctitate Romanae
sedis praesules, aliorum sanctorum pontiticum Ro-
q manorumpragceptamutantes,maleegitipsePaulus,
sibique ispsi exstitit contrarius,quando quod prius
Timotheumdiscipulumcircumcidendofecerat,post-
et mo- modum an Galatas scribens, terribiliter prohibuit
dicens Ego Paulus dico vobis, quoniam, si circum
:
cidamini .Christusvobis nihii proderit {Gal. v).Hoc
Hoc sane concesso,quod justum putabatur injustum depre-
henditur qui sancti hactenus fuerant isancti esse
;
cessabunt ;Ecclesia tanto tempore errorem secuta,
errasse judicabitur, et nunc tandem, vobis praedi-
cantibus, ad semitam justitiae reducta, vera sequi ;
hoc dicere superbum et blasphemum
'
incipiet. Si
judicatis, sapienti consilio prima eos mutare po-
tuisse statutadicetis, aut forte (quod solum super-
est) tacebitis. Sed si tacueritis, Pharisoeorum vos
usos consilio monstrabitis,qui nec fateri veritatem
volentes, nec eam impugnare valentes, interro-
gati a Domino de .loannis baptismate, iitrum de
coelo esset, an ex honiinibus. silentium elegerunt
(Matth. x\i). Quod si tacere refugientes, hoc
quod modo praemisimus responderitis, eis scilicet
conditam vero non licuisse, interrogaraus cau-
licuisse, istis
sam. RespondebitisRomanos pontifices.tam pro in-
signi etnotasanctitatequapraeditierant.quampro-
totius Ecclesiae rcgimine sibi commisso hoc agere
potuisse ;conciliaquoque Calholica ob collectorum
mu- auctoritatem et sanctilatem idem meruissc;nostris
autem, quia similis sanctitatis et au<iteritatis non
sunt,simiiia non licuisse. Si sanctilas et auctoritas
153 EPISTOLARUM LIB. I. 154
in causa est, et htec illis sanctis dispensandi prio- A muscum quod prioraconstituitsequenscommutat.
rum statuta licentiaui contulerunt, conferent hanc Quod autem de preRcedentiumdecretis subsequen-
etnostris, quos sanctitas et forte similis sanctos tium mutavit auctoritas, aut melius prioribus, aut
efTecit ; par quoque pro commissis a Deo ofticiis au- deterius fecit. Si mehus, non plene bona fuit prio-
ctoritas eis non defuit. rum institutio. Unde sequitur deteriorem fuisse.Si
De sanctitate,rectos mores Deumque ipsum testcm deterior fuit, deteriores institutoreshabuit. Si vero
habemus,qui eos sibi placuisse.et viventibusipsis.et subsequentesdeteriusprioruminstitutamutaverunt,
etiam mortuis, miraculorum multorum ostensione constat quia ipsi deteriores fuerunt. Apparet ergo
declaravit. Testis est et Ecclesia, eorum inter Patres priores vel posteriores Patres,nisi defendantur,lau-
sanctosmemoriamrecitando et festa solemniterce- dis incurrere detrimen tum Aut enim prlores optima
.

lebrando.Parem vero auctoritalem pro sibi commissis instituerunt, et mutarioptima asubsequentibus non
a Deo officiis eos habuissediximus, quoniam licet debuerunt aut si mutantes mutando juste egerunt,
;

majoremaliis KccIesiaePatribus Roraani pontifices, patet quia illa optima non fuerunt. Jam error insti-
hoc est etsi per omnem Ecclesiam Petri auctorita- tutionum incaputredundat instituentium. Utenim
tem habeant, parem tamen in hoc ii. quos defendi- ait Scriptura : Ex verbis (uisjuslificaberis,etexver-
mus, habent, ut sicut Romani pr.nesules omni, et g bis tuis condemnaberis [Matth. iri).Siad ista alio-
sicut alii pontitices singulis Ecclesiis, preesunt, ita qui chari tatis scuto sanctos a culpa defendere volue-
isti monachis omnia potestate et au-
suis pari per ritis, Dei nos gratia juvante nec vos ipsos defendere
ctoritate principantur. Nam licet Romanus prresul Sed quousque audiamus, respondere
praevalebitis.
aliorum errores corrigere speciali potestate valoat, quid possumus ? Sine hoste quippe pugnare, nihil
habent tainen ilU suam super suos integram po- est aliud quam aerem verberare. Restat igitur cha-
testatem, ef, culpis remotis parem in priBcipiendo, ritas. Hac si hunc nodum solvere volueritis citissi-

ut diximus, auctoritatem. Et si ita est (quod plane me, facillime, rectissime poteritis. HiBcest enim. ut
itaest), constat, si non est aliud quod objiciatur, sffipe diximus, in qua universa lex pendet et pro-
quia plenam Patres nostri in mutandis pro salute phette. Haec est quae plenitudo legis et Hnis praecepti
commissoruniRegulaequibusdara.qufeprotempore est. HiBcestquae, ut Apostolusait, diffusain cordi-
datoesunt,observantiis,polestatemhabuerunt,quaiir bus sanctis per Spiritum sanctum qui datus est eis
viseorum sanctitatem ad hoc probandum allerr^ [liom. v), diversis temporibus perdiversos sanctos
nulla coegerit necessitas. Quid enim ? Et si sancti diversa loquens, ipsa non varia, non divisa, non
non fuissent, magistri esse desisteront ? Anne modo, multiplex, sed simpiex, stabilis, inconcussa, sem-
nisi sanctus fuerit, Ecclesiae prfeesse poterit ? An per eademperduravit. Utenimmaterfamihas, tota
: c
necesse semper erit miracula consulere, ut qui domus propriae utililati intenta, quosdam famulo-
pr<eferri caeteris debeat, possimus agnoscere ? Et rum ad terram bobus exercendam, quosdam ad fo-
quid est quod Dominus ait Siiper cathedram Moij-
: diendam vioeam, alios in silvam ad ligna caedenda
si sederunt Scribse et Pharissci. Omnia quxcunque mittit, alios ignem succendere, ahos aquam afferre
dixerint vobis,servate secundum opera vero corum
;
jubet, hunc ad nundinas commercii causa.dirigit,
nolite facere ? (Matth. xxiu.) Dicendo enimsecun- ilium cur piger sit increpat, istum de strennitate

dum opera vero eorum nolitefacere, non sanctos, collaudans ad meliora hortatur ipsa tamen,quam- :

sedsceleratos eosfuisseostendit ; nam nullo modo vis diversa sint quae praecipit, diversa non efticitur,
eorum opera imitari prohibuisset, si bona esse co- nec diversitas jussionisdiversitatemfacitutilitatis,
gnovisset. Quae quia imitari prohibuit, certum est quoniam ad unum quiddam et simplex, hoc est ad
quia mala esse judicavit. Patet ergo quia etiam doraus ulilitalem, omnis illa officiorum varietas se
malis rectoribus omnis a subditis exhibenda obe- colligit, etillud unum innumera ministeriaoperan-
dientia est. tur ; nec reprehendendaest, sihuic istud, et illi aliud
Ex quibus coUigitur quia, etsi sanctitas supra- praecipiat, quia, ad unum illud quod praemisimus
dictisPatribusdeesset.auctoritassolapraeiationisad perficiendum, multailla priBcipit, necsibiadversa.
exhibendam eis obedientiam sufliceret. iJcuit ergo
D quia estdiversa, judicanda sic charitas, quoniam
;

eis etiam, sanctitateremota, subditis suisqucB dicta ad domus Dei tantummodoutiiitatemcuncta jubet,
sunt imperare ;Iicuit etsubditis imperata servare. sibi adversarinonestdicenda, sed perquoscunque,
Sed adhucvestrumresponsum poscimus. Dixistis, etquodcunque, et quandocunque jusserit, estabs-
pro insigni et nota sanctitate et pro commissi a Deo que retractatione sequenda. iNam et si diversa man-
regiminis auctoritate,sanctis sequentibus priorum dataperdiversosnuntios diversistemporibusabiJla
sanctorum statutalicnissemutare.Quaeratioinsufti- data sunt, adversa tamen non sunt in mandatis,
ciensnobis videtur. Quomodo enimsanciitasetau- nunliiset temporibus: quaedam quidem videturdi-
ctoritas subsequentium sanctitatietauctoritatiprae- versitas, sed quia divinie voluntati et humanae sa-
judicare potuit pr;ecedentium ? Quomodo sane sani- luti universa famulantur, nulla in his potest esse
tas [sanctitas] sanctitati,auctoritas auctoritati,abs- adversitas quae cuncta adhoc unum dispensat igno-
que alterutriusque sanctitatis et auctoritatis detii- ransfalli charitas. Et sicut contumax, et damnan-
mento quidquam auferre poluit? Auferreverodici- dus servus judicaretur, si dominae aquam afferri
155 PETRi ve.\l:kabilis abbatis clumac. l\. 156

praecipienti responderet :Quia lieri prcecepisti ut A narasalutcmraodisoranibtis quaM'ere. Hocejusesse

liguade silva succidens, domumdeferrein, jaiu ul- ofliciuni ipse Doraiuus, hoc apostoli, hoc onines
teriusnecaquam deferam, necaliquidaUerius ultra sancti ejus clamant. Justuraesse quidquidillapiae-
operis agam, sed semper ad silvam vadam, et ibi cipit, omnes, ut saepe jam dixiraus,divini libri te-
ligna succidens domum deportabo etilla dicente : : stantur. Et quod majus argumentura? Inipsa uni-
lUud lieri fuit necessarium, et idcirco jussi:jara versam legera, et prophotas pendcre Dominus di-
quia necessarium non est,fac istud quod modono- cit. Hanc plenitudinem legis etfinemesse priecep-

cessarium est illeque praecipientisreverentiamac

;
ti Apostolus testificatur {liom. xiii). De hae beatus

domusutilitatemparvipendens, nuUopactoobedire Augustinus ait Si htec imadesit, inania sunt ciinc-

:

vellet, imo ad augmentum contumaciee conservos la ; si hxc soLa adsil, plena sunt omnia. l)e hac et

aquamdeferre volentes prohiberet. Sic judicandus ipse alibi Fructus autem totus est chariius, sine
:

est qui magistrae charitati, omnia, hcet diversa et qua nihil est homo, quidquid aliud homo kabuerit.
diverso tempore per diversos, ad Ecclesiae tamen Atque alio in loco Habe charitatem et fac quid-
:

utilitatem cuncta prfecipienti, obedire refugit. Sic quid vis. Igitur ut saluti huraanae consulat, facit
plane judicandisuntqui jubenticharitati, et modis quidquid vult. Quod si ei licet quidquid vult face-
omnibus salutem tantum hominum qua3renti,ut no- B re, licuit Regulam facere, hcuit et mutare. Nec in-

vitios infra annum, cum viderint expedire, susci- juria sancto facta dicenda est, quia non ab alio mu-
piant, ut vestes necessarias fratribus largiantur. ut tata est, sed ab ea. quae diffusa in corde ejus per
magis spiritualiquam corporaU exercitio occupen- Spirituni sanctum, qui datus erat ei, ipso in con-
tur, ut multa his similia de animarum tantum sa- dendo Regulara tanquani organo usa est. Et quia
lute soUiciti faciant,respondeant Quia ohm hsec non seraulatur, non inflatur non est ambitiosa,
: ;

mandatapersanctumBenedictumtradidisti.illamu- non quaeritquap sua sunt {I Cor. xiii), ii qui ea ple-

tari non patiemur, neque tibi ahquando dehis obe- ni sunt nihil horuin sciunt. Et quia seinulatione, in-
diemus. Qua dicente, tunc temporis adtolerandos flatione, ambitione carent, indignari nesciunt. la-
labores fortioreratnaturahominum, utpotesaeculo juria ergo sanctofactanon est,quia suam charitatis
valentiore:nunc vero mundo senescente et jam morti Regulam pi'0 temporis ilhus congruentia fecit ae :

proximo, quidquid in mundo est elanguit, et ideo jpostquam titile fore vidit, quod fecerat immutavit
pleraque tunc necessaria modo facta sunt contraria, quodque servari decuit de eadem Regula reserva-
quod nunc necessarium est facite. Non enim est vit.Sicutergononessetconsequens dicereinjuriam
meum aut hujus temporissic novitios deterrere,ut notario factam, si quod prius scripserat, vel ab
dum volo per annum probare, sequatur reprobare. P ipso, vel ab alio imrautari dictator certa de causa
Non est, inquam, meum cibi, et potus, atque ve- faceret, quam causam forte ipse solus nosset sic :

stitus.velcffiterarumrerumindigentiam, pro diver- nec sequitur beato Benedicto factara injuriam, si

sitatibus infirmitatum.regionum actemporum non vel cunctavelaliquaeorum, qua? per eum charitas
supplere, ne, dum non reddo homini quod suum scripserat, vel per ipsum, si sic voluisset, vel per
est, non possit ipse reddere Deo quod ejus est. Su- aliura quia sic voluit,ratione praemissa mutavit, Sed
perbasuperstitionesalutaribusmonitisobtemperare nec indignum est sancto charitatis vocari notarium.
dedignautur,neccontentiajurecharitatis se solum .loannesenim in Epistola sua Deumcharitateravo-
subducere, alioseiparere cupientes, quavalentin- cat (I Joan. vi). Et Gregorius sanctus in Horaeliis
stantia, suae tentanttransgressioni sociare. Sicvos, ait : Spiritus sanctos amor est. Amor vero charitas
o Cistercienses, agere sic charitati resistere sic
: : est. Ergo Spiritus sanctus charitasest. Non est igi-
nec Regulam, pro qua vos cerlamini oJ)jeceratis, tureiindignuraSpiritussanctiessenotarium.Namet
probamini tenere. Sed redearaus ad quaestionisve- ejus notarii prophetaj omnes fuerunt. Non dedecet
strae solulionem. Quam ut lucidius solvere possi- autem eum similemesse prophelis. Si igitursancto
mus, ipsam rursus qutPstionera solutioni, sed bre- illiRegulaimrautata ab irainutantibus injuriafacta
vioribus verbis prfeponamus. est, et prioribus quos supra memoravimus sanclis
DixistisAut sine chaiitate beatus Benedictus D a subsequentibus,et eorum decretarautantibus in-
:

Regulam, aut cumcharitate condidit. Sed sinccha- juria factaest. Et ut majoradicamus, legiab Evan-
fitate eum iilam condidisse, nemo vestrum audct af- gelio, Moysi a Christo injuria facta est. Quod siid-
lirmafe.Cumcharitateigilurearanonnegatiscondi- circo nec Moysi,nccIegi,nec canonicisstatuUs, nec
tara..laraquiaperchari(ateraconditaconstat,inutan- alicui divino mandato, nec his perquos ispa man-
da non f uit. Si mutanda non fuit tenenda fuit. Aut er- data promulgata sunt,aliqua ostfacta in)ui'ia,quo-
goinutandoinjuriarasanctoinfertis.auttenendoeiin niam per Spiritum sanctum, quem charitalemesse
omnibusobeditis.Ktnosadli(Hc:Quiapei'c]iaritatera pi'obavimus,quid saluti hominuiu perdiversa tem-
Regulacondita esl, conslatquia idco niutaudanon pora congruerct provisum est; etlicet quaedam in
fuit,nonconstat.lmo,(iuiap('i'cliaiilatcincoiiditacst, mancUitissint mutata, ct ipsa mandataper mutatos
sequitur quia inutauda fiiit El utlioo patcat, (;ha- sintdala, ipse tamen rautalusnon est, quia incom-
ritatis officiura requiralur. Kt quod est charilatis mutabilisest,palet quia Regula sancU Rcnedicti in
officium?LInumetsolumcliaritatisofliciura liiiraa- quibusdam suis capilulis,absquc ipsius iiijui'ia,vo-
157 EPISTOLARUM LIB. I. 158

bis, quamvisinvitis.concedentibus, mutataest. Per A Regulfc mandato contradicit, qui monachos pelli-
charitatem namque mutala per quam Verbum
est, ciis uti non debere dicit.

caro lactum est, ut ait Apostolus Propter nimiam

: Sedadhucfortasseopponitur : Licethoc Regula
charilatem suam, quadilexit nos Deus, Filium suum non jubeat, monet tamen utmonachus ad mehora
misit in similitudinem carnis peccali {Rom. viu). transeat. Bene certe dixisti, monet. Nam plane mo-
Uuia igitur mutatasunl quoedamin Regula, cha- net, nonprrecipit. Quodsitantummonet, non com-
ritas fecit ; et quia absque injuria sancti mutata pellit, Quienim monet utiiat quod vultsuadet. Sed

sunt, charitas Nec putet aliquis quod nos ju-

fecit.
stificare voientes, ista dicamus. Non enim nos ju-
stos videri volentes hsec dicamus, sed Patrum no-
strorum instituta a vcro non deviare, et eos, qui
illa, ut ab eis praecepta sunt, servaverint, non er-
rare, tam ralione quam divinis auctoritatibus com-
probamus.Nobisergotransgressionisnaevo avobis
objecto purgatis, jam pro vobisagite, et abipsius
RegulfB prcEvaricatione vos, si potestis,
monstrate. Praevaricari quippe vos Regulaiu dici-
mus, quando ejus rectitudine non servata, hoc est,
charitate, quon plenitudo legis ab Apostolo dicitur
(liom, vni), neglecta, vestree potius voluntati
inplerisque inservirecogitis. Unde inquibusRegu-
lam sine |charitate servatis, ut ex praecedentibus
non jam Regulam, sed rectitudine re-
colligifur,
mota torlitudinem servatis.Ad istaforte velverbis,
vel cogitatu respondetis. Kt ubi nos a pr.eceplis Re-
gulae charitatera excludere dicitis ? Ubi
saluli providere negligilis ? Et ubi
saluti providere Utexempli causa ali-
negligimus ? de aliquem monere debeo, unde illum ad deteriora
qua ponamus. Nonne animarum salutom, alque
idcirco charitatem negligitis, quando fralribusue-
cessarianegatis, quando eos frigore usu pellicearum
^
negato aftligitis, quando hac violentia (nam multi
vestruni hoc invili sustincnt) eos vel ad mui luura-
tionem, vel ad fugam compeliitis ? Sed et si sunt
aliqui.quihocquoquomo.iosustineant.procedente
quipraecipit, adfaciendum quodpriecipitpraecipien-
do corapellit. Suadetitaqueregula meliora, non ad
ea violenter compeUit. Cur ergo vos compellilis
quod compellere Regula non vult ? An forte sanc-
tiores illo, quieam composuit, estis ? Unde, inquam,
tanta vobis auctoritas ? Dicit Apostolus : Vellem
omnes homines esse sicut meipsum (/ Cor. vni). Et
Dominus in Evangelio •.Nonomncscapiunt verbum
immunes 3 istud. Quidpotest capere, capicit (Matth. xix).Etali-
hicuidann •.Sivisperfectusesse,vcndeomnia quaeha-
bes,el dapauperibus:etvem,scquereme(ibid). Nihil
certe horum praecipiendo,sedcommonendo. Et cum
eam hic mos sit omni diviniE Scripturae, ut quandoquc
quae praecipienda sunt praecipiat, quandoque iila,
quae magis ardua videt, moneat, vos hanc ejus Re-
gulamscihcetdedignantes, adquodtantum monitis
provocandi essenl, eos cogere non formidatis. Sed
et mihi videturquodad pelliceas non ferendas non
animarum solum non cogendi, sed nec monendi sunt, in his
nos auimarum duntaxat regionibus, monachi. Quomodoenim in-
lapsurum vel novi vel limeo ? Si enimproximum
ut meipsum diligo, ejus saluti omnibus, ut pro-
prite, consulere debeo. Nam aliter, non eum ut me
diligo. Et hivo certissima charitahs regula est, ut
quod fratri video esse necessarium, non prohibeam,
non eum ad ferendum incongruum, et noxium la-
borem violenter impellam sed si valeo, omnia, ;

tempore corrupto corpore morbis, sanitatem fri- quibus indiget, ei studeam impendere sinon va- ;

gore perdunt. et languidi seepeperpetuofacti, Deo
servire nequeunt. Sic certe discretiva charitate re-
licta, in murmurantibus, fugientibus et languenti-
bus, animarum saluti providere negligitis. Hocquo-
leo, ejus necessitah compatieudo, pietatis studio
noverim coi descendere. Quid vero prosit sine cha-
ritate corpus laboribus conUcere, Apostolus docet
dicens Si tradidero corpus meum, ita ut ardeam,
:

que vestrumpropositum nos magis mirarifaciunl charitatem autom non liabeam, nihil mihi prodest
ipsius verba Regulae, in quibus monachospelUciis (I Cor. xiii). Et ne prohibere eos, qui non compul-

uti non esse prohibitum, etiam negligenter legen- si, sed sponte carnem suain quibuslibet austeritati-

tes advertere possunt.Sicut enimsuperius,quando bus pro Deo domare contendunt, videamur, agno-
dclioc capitulo agebamus, diximus, nulla prolii- scant legentes non hoc nos ista dicendo intendere,
bitio, nullum prjeceptum ibi super hac re legitur, nec a bono spontaneo aliquem velle revocare, sed
D
cum potius ut pellicias monachi habeant, ibi prae- ne inviti ad iUa cogantur quae sui propositi non
cipiatur. Nonne cum Regula dicit Vestimentn sunt, vel quee nociva sunt, praecedenlibus auctori-
:

fralribussccunduni locorumqualitatem, aut aerum
tem})eriemdentur,quiainfrigidis7'egionibusat)tplius
indigetur.in calidisverominus,et hsec consideralio
penes abbatem sit, pelliceas et caetera' indumenta
necessaria duntaxat fratribus largitur ? Si hoc se-
cundum Regulam aeris qualitas, hocest regionis
frigiditas poposcerit, prfecepto Reguhe eas dari de-
bere dicimus. Nam quod regionis poscitfrigiditas,
poscit necessitas. Quod necessitas, hoc plane et
charilas. .lamsiquisdicil charitati non cedendum,
Deo utique judicat contradicendum. Doi igitur ct
tatibus prohil)ore. Sicut enim eos, qui oblectamenta
mundi fugientes, ejus aspera ob majus meritum
discreteamplectuntur, omniuo scimus esselaudan-
dos, sicillos, qui alios ad id, quod non proposue-
runt, et quod non expedit violenter cogere volunt,
dicimus non esse prorsus audicndos. Htec tibi, fra- P
ter charissime, epistolarum brevitatem rerum ne- \
cessitate supergressus scripsi, in quibus aliorum
verbis meum quoque intellcctura expressi. Nara
praeter austeritatem verbornm, qura ad partium
lalentem simiiltatem designandam posui, reliqua
159 PETRI VENEHABILIS CLUNIAC. ABBAS IX. 160

omnia ut editasunt intellexi. Erit ainodo tuum, si 1 quanto tempore suscepisse, ut nec lingLias ab in-
aliter senseris, et hoc quoque mihi tuo per omnia juriis, nec manus a sacrilegiis continere potuerint.

temaxime
revelare, ut rediligenterdiscussa, et per
diffinita, et eorum qui super hac re scandalum
patiuntur dubietas auferatur, et charitas, qu«re-
verain multorum cordibus et linguis quotidielse-
ditur, longe remota omni invidiae rubigine confir-
metur.
EPISTOLA XXIX.
Venerabili et intimo mihi domino Bernardo abbati
Clarevnllensi,f}'ater Petrvs, humilis Cluniacen-
sium abbas, sincerae charitalis affectum.
Revertenti mihi nuper de Pictaviensi pago, Lin-
gonenses canonici (67) occurrerunt, et nil tale su-
spicanti, unum ex fratribus nostris, cum universo
cleroet populo Ecclesise sa<T,se in episcopum con-
P
corditer etcanoniceelegisse, Lugdunensimetropo-
Videndum fuit si tidem prudentise vestrae illorum
maledicorum verba facere debuerunt, quorum os
locutum est vanitatem {Psal. cliu), impudenter
mentiendo, et dextera eorum dextera iniquitatis,
irreverenter iunocentesmonachos verberando.
Quapropter tantis tamque manifestis inimicis
credere, tantis tamque manifestis hostibus fidem
dare, nec vestrum, nec aliquorum bonorum est.
Credite magis domesticis quam extraneis, notis
quam ignotis, amicis, veridicis quam inimicis male-
dicis. Credite mihi, qui et domestici, et noti et amici
apud vos nomine glorior; qui etsi a communi men-
dacio, quo omnis homo mendax est, immanis esse
non possum, absit tamen ut ibi non caveam men-
dacium, ubi cavere possum Conveni ipse homi-
!

litano idconsulenteet oonfirmante,dixerunt. Insti- nem,auditoquemsupradixirumore,etqu8ediceban-

terunttoto nisu,tam precibus suis quam mandatis
et litteris domini Lugdunensis, et, quia monachus
noster erat, quod de eo fecerant et ipse confirma-
rem. Haesi aliquandiu, nolens carere utilitate per-
sonfe, concessi ad ultimum, cedens importunitati
rogantium. Sic a me quod petierant impelrantes,
praeterito beatae Dei Genitricis festo, apud Anicium
regalemcuriam,cui ipsenecessitate, nonvoluntate
interfui, adierunt et a domino rege Francorum,
; omnia id responsi accepi, nunquam se amictu men-
electum suum, quantum in ipso erat, confirmari
rogaverunt et obtinuerunt. Namauditarexelectio-
tur proponens, ne veritatem diffiteretur paterne
rogavi,admonui,adjuravi.Dixi me non ut perfidum
mysterii rectorem, sed ut fidum commissorum cus-
todem ad conscientiam ejus velle accedere, nolle
mepatefactisanimarum vulneribusilludere,sedme-
deri. Adjeci quidquid ad eliciendam veritatem utile
occurrere potuit, nec dissimulavi intima parietis,
acutae interrogationis fossorio perscrutari.Postquao
dacii cor suum mihi velasse, nunquam velarepro-
posuisse certum se essequod, simenlireturmihi,
;

ne, et visa quae forle tunc ad me veneratpersona, mentiretur et Deo de tide commissorum nil se du-
;

quod deea LingonensisEccIesia fecerat, collauda- bitare; eorum quee dicebanturitaseesseimmunem

vit, et de regalibus, sicut solet fieri, manu propria ^ ut, si velim, injecta omnia securissime sacramento

soIemniterinvesfivit.Cumque ita cleri, populi,me- expurget. Novi ipse a quibus, et quare et quaUter
tropolitani, ipsiusquoque,utdixi,principisin hanc verbailIa,quaescandaIumvobispepererunt,exorta,
unam sententiam, in iiuncunum electumvota con- aucta, disseminata fuerunt. Quie si vobis per me
venerint, quosdam Lugdunenses voluntatem ve- ipsumlibere colloqui licuisset, ad unguem expo-
stram acommuniomniumproposito, nescioquibus suissem ; et quam tenebrosa abysso, perspicuam
rumoribus avertisse, etcontra idquodfactum fue- mentis vestraefaciem, caIigosa[caIiginosaj menda-
rat irritasse, ante paucos dies accepi. Quod ut cii nubes offendere conata sit, ad liquidum indicas-

comperi, maluissem super his prcpsens cum prse- cem. Quod,cumpotero, faciam. Interimamplecten-
sente conferre quam litteris cogitata mandare. IIoc dam mihi semper dilectionem vestram rogo, et
quia et remotio vestra, et mea non interpolata ne" per eam, quae nos in domo Dei unanimes fecif,
gotiaimpediuntjfacioquodpossum, quiaquodvolo obsecro, ne naevo mendacii Cluniacensis congre-
non possum. Non sane miror, nec rairandum est, gationis corpus deformare, non dico velitis,
si bono viro mala audita displicuerunt ; sedadver-- sed nec patiamini, quoniam non hoc illi un^
tendum fuit, quia sicut vera, sic et falsa esse po- ascribere, sed nobis, et singulis, et omnibus im-
tuerunt. Unde priusquam id cognosceretur, non D putare, pudor ipse objectae infamiae compellcret.
erant vel tribunalibus judicum, vel cathedris pon- Quia cum dolet tmum membrum, condolent om-
tificum inferenda. Cogitandum fuit (quod tamen nia membra,et cumpatiturunummembrum, com-
apud unanimis amici aures familiari qucrela de- patiuntur omnia membra (I Cor. \u). Nec aestimet
pono) huncde quo sermo est, vestrae Cluniacensis sanctitas vestra, me ad defendendum monacho
Ecclesiee monachum etdilecti vobis abbalis esse fi- nostro episcopandi gradum hoc dicere, quoniam
lium Attendendum fuit personas illas,aquibus hoc
. episcopari monachos nostros, necnovum, nec ad-
quod vos movit, dilectio vestra accepit, jurataad- mirabile nobis est, cum tof, ut ipse nostis, de Ec-
versus Cluniacum bella, tanta animositate exali- clesia illa, famosa Ecclesiarum fulserint et ful-

ANDRE^ CHESNIf NOT^.

(67) Lingonenses canonici. Lingonae, seuLingones nigni Divionensis, civitatcm lingonicam et Erodo-
civitasprovinciae Lugdunensisl quam veteres geo- ardus limjonum urbem appellant.
graphi Andomatunum Lingonum, chronico S. Be-

J
 .

161 EPISTOLAHUM LIB. I. 182

geantsidera,sedqiiiamaUimnomendiffamarisuper A vitoe(Psa/.xxxv),siguttulaillius abundanti.ehuc de-

iilia Israel, nec verus Israelita facere, nec verus lapsahocoperatur? Haectamenest,dilectissime,qua
Israelitapotest sufferre. Uuod si Lingonensi Eccle- te,ut nosti,semperdilexi, serapercolui, sempertibi
sise multi seeculares clerici, quorum nec multare- etiam absens adheesi.Ilaec est, quee magnis spatiis,
ncc multa scientia eminebat, episcopali no-
ligio, multis temporibus,a me sejunctum, nunquam ab
mine non tantuiu patiente, sed etiam laudante Kc- animo meo avellipassaest,quae animse lueae oons-
clesia olim principati sunt, quid indecens, si reli- pectibus te frequenter,imopenecontinue,ingerens,
giosae Ecclesiie religiosuS; sapiens, lilteratus mona- nunquam absentem esse permittit.Heec est, quae
chus, inde in pontificem Lingouensem electusest, totohoc anno cormeumassidue stimulans, etdiu-
unde episcopales, archiepiscopales, patriarchales, turnae absentioe tuae impatiens, ad scribendumcha-
ct omnium vertex Ecclesiarum apostolica et
ipsa ritati tuae quotidie invitat :quae nisicurarumobice,

Homana sedes, Patros si]>i assumere consuerunt ? S3epe repulsa fuisset,antequam plures dies cogitata
(Juod si totum quod sentio exhauriam,
forte, ut implesset. Facit ergo, etiam nunc vix permissa,
monachi monachos, religiosi religiosos, Cistercien- quod potest, et dilectum absentem requirens, dor-
ses Cluniacenses verentur, etminus deillis, dequi- mienlem suscitans, venire differentem invitans
B monet, horlatur et quia diflerentem huc usque
busmagna conlidere deberent,confidunt, purgelur :

ista suspicio, et omnc animal ^cousimile sibi dili- sustinuit,etiamex imperiopraBcipit,utvelantequam

gere, eique magis adhsererc, natura ipsa docente, ad .Montem-Pessulanum(08)iter aggrediar,vel post-
discat. Unde si in animalibus tantumnatura prae- quaui reditum cognoverit, stalim venire festinet.
valet, in horainibus, et hoc monachis, nontantum- Lt quia novum casum fratrum Luparciaci (69) mo-
dem auctor natur.e valebit ? Dihget ergo, si mona- rientium audivi, volo ut maturius, imo quam ci-
chus fuerit, Lingonensis episcopus Cisterciences et usque ad proximam
tius poteris, iter acceleres, et

ciL-teros monachos, quia diligendo majus sibi lu-
crum, non diligendo majus sentiet detrimentum.
Nec uoster monachus aliud audebit quam nos fa-
cere diligendo videbit
EPISTOLA .\.\X.
Honorando etsxpenominnndo Tiii-oTAnDO?neo,
Dominicaiu Septuagesim.c, tuam nobis Cluniaci
praesentiam exhibere non omittas. Non autem id-
circo quod plus solito nunc tibi timeam, aut mori
jam tepUisquam soleam formidem^ maxime cum
nec mortem alicubi fugere, utique mortalis, pos-
fra- sis, el longe amplius tibi exspectanda, exoptanda,

ler PExnts, humilis Cluniacensium abbas, lolum quam fugienda sit, sed ut videam Aaron meum,
quod est. stantem inter mortuos et viventes (Sum. xvii), et

Memoriatuasemper,utnostl,mihisuavisetgrata ^' quidem cura?, iUis autem

istis sepulturaj operam
dumoccurrit (quod peneassidue lit),cormeum spi. impendentem. Veni ergo, veni : et ne te leviter in-

niscurarum dilaniatum, vepribus sollicitudinum vitari aesUmes, iterum dico : Veni.

exasperatum, ut haustapigmenta, utunguentafra- EPISTOLA .\.\.\L

granUa sic leniunt [lenit], sic refovent [refovetj, ut Venerabili et dilectissimo domino, Bethlehemitico
me jam me non esse sentiam, et eum qui fueram episcopo, frater Petris, humilis Cluniacensium
obUtus, in virum alterum me mutatum gaudeam. abbas, salutetn.
Quidfiet ergo? quid fiet,charissime,in re illa quam Frater quidam montis Thabor, ut dicebat, mona-
spe susUnemus? in vita dico immortali et
felici chus, habituperegrininuperadnosveniensjdebea-
beata, quando in hac mortali, et misera, plenaque tudine vestra bona plurima nobis retulit, et inter
Yomituum sordiumque humanis menUbus innasci omnes Orientis ecclesiasticas personas, Cluniacen-
hoc adhuc infelicium atrectibus inesse polest.Quid sis monasterii vos singularem amicum referens,ani-
iiet, quando anima sanctorum, ignoto illius su- mos omnium nostrum,ad diligendam et amplecten-
pernae dulcedinis pastu, sicut adipe damreverenUamvestrammagnifice incitavit.Quem
etpinguedine
replebitur, quando adhuc jejuna etenim non incitaret, quem non ex intimis commo-
squalens ma-
crediue. imo, juxta Evangelium, fame male pe- D veret, non cujuscunque, sed BethlehemiUci epis-
riens (Luc. xv), lantopere, tantillo gustu laetatur? copi,inhumileset remotospauperes ChrisU,abejus
Quid fiet, quando illi, supra quam felices inebria- spiritu excitata dilectio ? Bethlehemitici, inquam,
bunlur ab ubertatedomus Dei, et torrente volup- episcopi.praesepis Dominici custodis,ilhus praesepis
tatis ejus polabuntur, quoniam apud eum est fons ad quod custodiendum vix justus Joseph et virgo

ANDRE.E CHESNEl NOT.E.

(68) Anlequam ad Montem-Pessulanum. Mons tus ordinis Cluniacensis in honore SS. Gervasii et
Pessulus, vel Pessulanus, quem et aliquimontem Protasii constructus. cujus et aliquando domnus
Puellarum dicunt, praeclara Volcarum urbs, '-in Gelduinus, ex nobiU stemate Puteacensium proce-
quam anno lo36, episcopatus a Magalona proxima rum editus, post voluntariam in Cluniacense cce-
itisula translatus est, assensu Francisci primi Fran- nobio paupertatem arreptam, prior factus est, ut
corum regis. ex acUs delaUonis reUquiarum S. Stephani proto-
(69) Et quia novum casum fratrum Luparciaci. martyris in Cluniacum tempore Pontu abbatispa-
Luparciacus, vel ut aliquirectiusscribuut. Luper- tet, vulgo Leurcy-le-bourg.
ciacus, burgus Nivernensis dioecesis, inquo pi^iora-
 163 PETRI VENERABILIS CLUNIAC. ABBAS. 164

Maria admissifuerun jllius quod {leterna majestas A canouicos prudentia; et honestaUs vexillum subli-
mortali carne induta, et ad hiimanos oculos pro- mius extulit, et eo tempore, quo apud hujusmodi
diens primum elegit, et in quo prni omnibus terree homines omnia pene corrupta sunt, insigne cleri-
Rex primitus roquiescere voluit, sicut
locis, ca^li calis ordiuis inviolatum servavit, Quiseuim unquam

legHuv, Heclinaviieummolcr inprxsepiol {Luc. n.) ejus vitam infami ahquo nomine foedavit ? Quis
Gratias igitur nato in Betlileliem gloria in al-
illi,cui ejus honestatem inhonesta aliqua suspicione, ne
tissimis Deo ab angelis cantatumest, quiinterho- dicam accusatione, tentavit ? Quis ejus a puero
minesbon» voluntatisvoscomputans,charisma pa- conversationem, quod perrarumest, ahquo susur-
cis illius, quee omnem sensum exsuperat {Phili^^p. ro, non dico probo, sollicitavit? Meretur hoc, ut
iv),cordi vestro inspiravit.et ut etiam ad longe posi- dixi, obedientia et famulatus ejus, quia, ut aliis

tos.charitatis latum mandatum nimis.per immensa omissis, de instanti tempore loquar, pene solus,
terrarum et pelagi spatia extenderetis, animavit. imo injunctam per legatos vestros in Lugdu-
solus,
Hoc nos experti sumus, qui in occiduo et pene ul- nensi Ecclesia apostolici prtecepti servavit obedien-
timo orbe,hoc est Cluniaci,positi,Orientaliumspe- tiam, et quod jam non accusans dico, solus univer-
cierum fragrantiam sensimus, et in odore unguen- sorum vitavit contumaciam. Meretur hoc circa
torum, hoc est, pretiosarum virtutum vestrarum^ g veslros sedulitas et devotio ejus., quibus omnes
velut adolescentulcTs^hoc estinfirm)ores,currere coe- vestros, et speciahter CIuniacenses,quos specialius
pimus.Curremus ergo, necnisi comprehenderimus, vestros credit, amplectitur, juvat, defendit. Non
currendo deficiemus, donec per affectum, quo cur- tantum vero illos, sed quoscunque nota ahqua re-
rimus, ad domum non transeuntem, sed aeternam ligionis religiosos esse praesumit^colligit, sustinet»
inccfilis, pertingamus, ubi non tantum de inchoa- obsequitur,domumque vel domos suas,non solum
ta, sed jam de consummata dilectione et perpetua hospitium, sed eorum esse asylum, assidua pene
cohabitatione iu Christo Isetantes, ei vobiscum eorum receptione vel procuratione, demonstrat.
sempiterne cohaereamus. Sit ergo sublimis mater Ista omnia sanctissimo Patri bonum fihum, etiam
Bethlchem, Cluniacensi filiae in sempiternura con- absque commendatione mea, scio quia gratum ex-
juncta, ut quod corporah nequeunt visione, hoc hibent sed utinam testimonio meo,quod videndo
;

spirituali et sincera expleant dilectione. audiendo perhibeo, gratiorem paternae pietati

et

EPISTOLA XXXII. exhibeant Est ei causa coram Patre cum quibus-

!

Summo Ecclesice Dei pastori, etnostrospecialiPa- dam, quos quia et ipsum nostis, non est necesse
tri, domino papx Innocentio, frater Petrus hu- inde sapientiam vestram instrui, maxime quia ejus
milis Cluniacensium abbas, fdialem in Christo vos vicariumesse cognoscitis,qui reddet unicuique
q
dilectionem. secundum opera ejus.
Apostohcsemajestati vestrse humilitasmea saepe EPISTOLA XXXHI.
scribens, et saepe rescribens,auribus vestris totius Summo pontifici, et nostro speciali Patri domino

mundi audiendis vocibus occupatis, procax aut papaelNmcENTiOjfraterPETmjs humilis C lu7iiacen-

nimia esse formidat. Sed solet paterna pietas non siu)n abbas, salutem et obedientiam.
solum verbosantem sed aliquando etiam delinquen- Magna materies multa me loqui cogeret, sed au-
tem filiumtolerare.Quemiuterdum ut corrigat,pro ribus majestatis vestrae importunus, aut nimius
excessibus verberans, non potest tamen ipsa inter esse formido. Eapropter, dilectae et diligendae pa-
verbera non amare.Inde,sumpta audacia.prodom- ternitati vestrae humiliter suggero, htteras nupera
no Lugdunensi archidiacono patei^nam benignita- vobis mihi directas, me totum
filium vestrum, et
tem filialis praesumpUo rogat,licet quantum ad ip- sempcr vobis subditum et devotum conventum,
sum nulla petitionis praesumptio^sed justa videatur quoniam insolita et damnosa praeferebant,graviter
csse precatio. Meretur hoc,ut seculare ioquar, ho- vulnerasse. Insolita, inquam, et damnosa praefere-
nestas personfe meretur hoc erga subhmita-
e.jus, bant, quia deciraas, quas usque ad haec tempora,
lemvestram obedientiaet famulatus ejus, meretur ^.
per ducentos et eo amplius annos vestra Clunia-
hoc circa veslros sedulitas et devotio ejus. Ilones- censis Ecclesia indifierenter ab omnibus suscepit,
tas personae ejus. qui inter Lugdunenses consti- el indiflerenter omnibus reddidit,auferebant. Inso-
tutus, nonquidem ut Job in terra Hus,sed promo- hta, inquam, et damnosa praeferebant, quia quod
dulo suo, sitamea maximishceat minima compa- vere nunquam de quolibet parvo Cluniacensis Eccle-
rare, ut Stephanus diaconusinter condiaconos, ita siae membro factum audivimus,in magno monaste-

hic ojusdem nominis archidiaconus, inter con- rioGigniaco (70)post quadraginta dies divina offi-

ANDRE/E CHESNII NOT^C.

(70j/n magnn monasterio Gigniaco. Gigniacura una, ne per singula vagemur, tota destrucla est. »
raonasterii Clun. mcmbrura, dc quo et S. Bernar- Et ipse Petrus Vencrabilis infra, cpist. 35 : « Jam
dus epist. 28.'i ad lCugcnium papam d Apud Clu- : de sententia supcr Gif,'niacenscs absque vocaUone,
niacura, inquit,occurrimus Gigniacensibus spe pa- absquc audientia prolata,quid dicara,non invenio.
cis, pro qua laboratum multum, claboratum nihil. Nara nunc primum in monachos Clun. excomrauni-
Nam lolum quatriduanum laborcm nostrum sola caUonis vcl intcrdicti sentenUa ab apostohca sede
demum sccuta cst ruina spei. Si quidem abbatia promulgata est. »
 ,

165 lilPtSTOLARUM LIB. L 166

cia proplerrepetilasparochioe siicB decimas inlerdi- A hoc spatium sapientesfratres ad vos mitterc, etper
cebaiit. i;t cuin a sanctis prfedccessoribus vestris eo3 tam dehis quam dc aliis vobiscum agere pos-
juullis privilegiis confirmatum sit, ut fratres Clii- sim.
niacensis,non solum omnium parochiarura suarum EPISTOLA .\X.\1V.
decimas absque ahcujus contradictione susci-
(71)
Vencrabili fralri et dileclissimo atnico, dornno
perent, sed eliam quas propriis excolebant sumpti-
AiMERico apostolicce sublimitatis cardinali et \
bus retinerent nolucrunt tamen uti hac polestate,
:

canccUario, frater PEinus humilis Cltimacensis

scientes scriptum esse Yx illipe)' quem scandalum
i

abbas, salutem.
venit {Matth. xxni). Unde utiliter ac modeste de-
cimas tam rusticornm quara mancipiorum suorum, Cum naufragium imminet, nusquam tutius quam
non solum monachis,canonicis, sed etiam quibus- adportum cumpericula formidantur.nusquam sa
;

libet clericis, presbyteris, militibus raptoribusque lubrius quam ad amicura recurritur. Eapropter
persolverunt. Cumque ipsi universis debitas, alque quoniam ventis e regione propellentibus navis no-
indcbitas decimas, vel qurelibet alia pacifice red- stranaufragiumperpetireformidatjYospotissimum
dant, cur non et ab aliis quiete suscipiant? Dedi elegit, cui et pericula nota facere, et pcr quem con-
ipse Cistercicnsibus fratribus, teste domino Clare- B traria universa valeatevitare. Quodsi multamate-
vallensi abbate, quibusdara in locis decimas, sed ries mulliplicare me verba coegerit, rogo vos, pa-
tanta jam est, per Dei gratiam, ipsorum et alio- tienter ferte, quia nemo potest breviter dicere, quod
rum religiosorum ubique tcrrarum in circnitu verborum multitudo vix valet explicare. Possunt
nostro numerositas, ut si omnibus decimas indul- quidera quandoque multabreviterdici,sed ubi bre-
serimus, jam decimam fere numeri nostri partem vilas sententiarum pondera non extenuat, nonubi
perdaraus. [Vam si brevitas pateretur, ostendere. intellectui multa necessariointelligendadefraudat.
mus quam plura monasteria nostra ita a diversis Invaluit et segnitia modernorum, qucTe raox supcr-
religionibus circumsepta, ut ad duas vel unam fluum vocat, quidquid cum ejus desidia non con-
leucam, unum vetus quinque vel septem novis cordat. Non sic apud antiquos, quorura sisapientia
monasteriis sepiatur. Qune in parochiis nostris, vestra recordari voluerit, etiara longissima nostra
et cum assensu, et sine assensu nostro contra novissimareputabit. Accepilitteras a majestate Pa- ,-

jus canonicum constructa, majorem partem jam tris, humilitati raeae Iransmissas quoe si, ut mihi
:

parochiarum nostrarum obtinent. Quibus omni- soli raissoe sunt, me solum Isederent, faoilis unius

bus si decimm concedantur, oportebit ut nostri, hominis laesioni consolatio subveniret, At nunc in
aut, sicut dixi, numerum suorum minuant;aut Q communera raonasteriinostri interitum littercTerai-
forte in quibusdam locis loco pariter et domibus litant, qucTe tanto araariores videntur, quanto prae-

cedant. Rogat igitur, venerabilis Pater, fidelis et
semper subjecta majestati apostolicre congregatio
vestra, ut ab amore paterno novi filii veteres non
cxpellant, quoniam et si novi diligendi, non tamen
propter novos, nisi promeruerint, sunt veteres ab-
jiciendi. Recordaraini quantura ab antiquis in po-
pulo Dei primogenitis deferretur, ut nisi Esau pri-
mogenita vendidisset, nunquam ei licet sanctior
ter solitura apparuisse probantur. Nara quce olim
rael et lac a paternis uberibus filiis profundebant,
meo nunc tempore, quod humili corde, sed non
sine intimo dolore dico rayrrhara absynthiuraque
propinant. Quod si propter peccatamea(quodnoa
discreto), tempestas haec contra Christi naviculum,
quam ipso committente perita manus illius regit,
insurrexit, ut voce prophetee utar Tollat me, et :

Jacob in primogenitorumdignitate, non dico prae- mitlatinmare,tanlumcessetmareanaufragantibus

ferretur, sed nec etiam conferretur. Si ergo primoge- (Joan. i). Quid enira ? Nonne illaest, de quanunc
niti sumus, dignum est ut quod non vendidimus, agitur, Cluniacensis Ecclesia, illius, cui Deo au-
pro junioribusnon perdamus. Si aliter res proces- ctore preesidet, dicta et credita prcT? totius mundi
serit,quod salva Patrisgratia dico, aut sua mecum subditis Ecclesiis singularis filia ? Nonne illa est,
Ecclesia retinebit, aut sine me hucusque
qua etsi qucTelibet alia gradu ecclesiastico celsior,
juste pos-
D
sessis carebit. Nostis ipse cor meum, cujus, uti- nuUa tamen inventa est in Patris gratia prior ?
naml vel hac, vel quaJibetoccasione non subitum, Nonne illa est, quam summi Ecclesi e Dei pastores,
scd antiquum compleatur desiderium. Unde itera- sancti ejus prEedecessores^ a primo, ut diciturfun-
tis precibus precatur universitas filiorum vestrorum dationis lapide velut in gremio suo foverunt (12),
rogo et ipsequaliscunque tamen vester, ut sialiud dilexerunt, auxerunt, provexerunt ?NonneilIaest,
ad prsesens non placet,sententiam salteju interdicti quarafovendam,diligendam,augendam,provehen-
usque ad Pascha Domini dilleratis, quatenusinfra dam, ab illisofficio suscepit, verbis promisit, inge-

ANDRE/E CHESNII NOT/E.

(71) Ut fratres Clun. parochiarum suarum deci- Transmarinus Fr. rex in praecepto De Salustriaco
mas. Supfa epist. 28. et aliis ad «'.luniacura pertinenUbus locis, Urbanus
(72) Nonne illa est Clun. Ecclesia, qxiam summi 11 in Libertate Ckmiacensis cfEnobii, et alii Rom.
Eccl. pastores a primo fundationis lapide in gremio pontifices, quorum diplomata jam ahbi descripta
suo foverunt. Willelmus Aquitanorum dux in te- sunt.
stamento de constructione Cluniaci, Ludovicus
 :

167 PETRl VENIiRABILIS CLLWlAC. ABBAS. IX. 168

nerali capitulo confirmavit? Sed hunc novo ordine A pauperis, nec honores vultum potenlis {Levit. xix).
de luce tenebree orlae sunt, dies in noctem mutatus, Itcm in Exodo Pauperis quoque non misereberis
.•

serenacoeli facics in horrendam tempestatem con- injudicio [Exod. x^xui). Si misericordia impenden-
versa. Et ne forte suspicemini me haec velle verbis da cst pauperi^ nunquid irroganda est injuria a
exaggerare, noveritis me amico in veritate loquen- paupere? Si danda est ei eIeemos}^na,nunquid exer-
tem, non solum ad exaggerandumnihil dicere,sed cenda estab eo i'apina? Monstruosum praeda genus
ipsum aggerem perturbatarum cogitationum vix si laborent divitibus sancti pauperes extorquere,

posse explicare. Noviipse cor meum, novi et sacri quod pessimi divites pauperibus solebant auferre.
conventus plusquam dicere possim moestificatum Nec blaudiantur sibi illi fratresnostri, si h.'BC pro-
animum, quoniam ea isto tempore audierunt, quee priis manibus non faciunt, quia non ascendit in
nunquamanteauditanullopactosperarepotuerunt. montem Domini, nec stat in loco sancto ejus tan-

Quando enim solo arbilrio, sine judicio, queelibet tum innocensmanibus,sedmundocorde(Psa^. xiv).
non dico Clun., non dico Ecclesia, sed saltem vilis Undequi verbisde cordeprodeuntibusaliorum ma-
muliercula suo jure ab apostolica justitia spoliata nus exagitat, alienum si abeorum opere nulla dis-
est ? Quando res aliena aliis absqueillorum, cujus simulatione excusat. Contuli ego, dum ex charitate
est assensu, vel voluntate concessa est ? Quando de b rogaverunt, quasdam eis decimas sed aliud est ;

aliorum bonis violenter extortis grata Deo oblatio quod sponte Deo ofTertur, aliud quod violenter au-
facta est ? Hoc prajcipiunt nobis litterae apostolicae, fertur. Fuisset utcunque tolerabile certis hoc et pau-
ut a monachis vel canonicis regularibus decimas cis locis concedere; sed tanta estper gratiam Dei
non accipiamus,cum nosmonachis,clericis,cano- multiplicatio novae segelis,ut si, velut ilii exigunt,
nicis regularibus, et si dici posset, saecularibus, novis veteres coguntur cedere, antiquos labores
moniahbus, militibus, raptoribus etiam persolva- oporleat deperire. Dilexi ego, et semper diligere
mu3. Nec de iUis decimis loquor, quas de agricul- volo fratres illos, sicut ipsorum con-
mihi nostra et

tura sua rustici seu agricolae reddunt ; sed de illis gregatio attestatur, sed altendendum eis est, si
quas fratresnostri propriis manibus, vel sumptibus servi Deo sunt. ne eorum occasione, vel (quod pe-
excolunt.lndehabentCluniacenses pluraet vetera jus est) studio, charitas virtutum omnium perfectio
uude Cistercienses singulariaet nova se dicunt ha- et finis loedatur. Nam, ut quod verum sentio di-
bere privilegia. Sed scientes sententiam Uomini : cam, tale inde scandalum praeparatur,quod nostro
Vx illiper quem scandalum venit{Matth.'s.\m), no- quidem tempore incipere,sed nostra nunquam aeta-
lunt uti potestate concessa, ne te valeat terminari. Non unde obedientia subtraha-
existentes origo et
causa scandalorum, digni judicentur ut suspenda- C tur, sed unde, quod majus est, charitas perimatur.
tur mola asinaria in collo eorum, et demergantur Perimatur dico. non laedatur, quia vere non tantum
in profundum maris. apud nostros sed apuduniversos,inquos decretum
Sed aiunt quidam de alieno munifici Hi paupe- hoc prolatum est, uon solum laeditur, sed etiam ex-
:

res sunt, illi divites.Debent ergo divites pauperio- stinguitur. Novit prudentia vestra Ecclesiam Dei
ribus subvenire. Et recte. Sed attendant quod ait unguento, non cauterio indigere, baculo sustentan-
Salomon Ubi multx divitix multi el qui comedunt
: dam^ non impulsu pra^cipitandam esse, maxime
eas (Eccle. v). Et quia quandoque ditior est pauper hoc tempore, quando viribus exhaustis magna pars
in tugurio, quam rex insolio, quia ille si satur est, ipsius membris trementibus nutat, et late jam pa-
jam nullius eget;iste multismillibusdumprovidere tente scandalorum campo, dies instare videntur,
non sufficit, mendicat. Novit mundus, in quos usus de quibus Dominus aitin Evangeho, ut in erroreni
Cluniacus redditus agrorum, in quos pecunias, in inducantnr,sifteripotest,etiamelecti{Matlh.xx\v)^
quos decimas, inquosquajhabetexpendat. Requi- .Tam de sententiasuper Gigniacenses absque voca-
rat prius et conferat diligenter curiosius indagator tione, absque audientia prolata, quid dicam, non
Cluniacenses, et Cistercienses redditus cum expeii- invenio. Nam exceptatempestate,quae per domnum
sis, etdemumdedivitiis velpaupcrtate sententiam ^ Pontium excitata est, nunc primum in monachos j
"
ferat. Sed esto. Pauperes illi, divites isti. Agatur Cluniacenses exoommunicationis, vel interdicli sen-
judicio. Non accipies, inquit lex aeterna, personam tentia ab apostolica sede promulgata est (73). Sed et

ANDRE^ CHESNII NOT^.

{1i)Nuncprimum inmonachos Ciun.evcommuni- stoIicEe auctoritas utnullius cujuscunciue personae

cationisveiinterdictisentenliapromulgata
ex prrecipuis Cluniacensium privilegiis ab aposto-
lica sede quondam impetralis reperitur, ut nullus
episcopus vel sacerdos in eorum loca vel in eos ex-
communicationis aut interdicti sententiam ferat,
Alexander II papa in rescriplo ad Hugonem abb.
Clun. « Interdicimus autem sub simili anathematis
promulgatione ut isdem locus sub nullius cujus-
cumque episcopi vel sacerdotis deprimatur infer-
dictionis litulo, seuexcommunicationis vel analhe-
matis vinculo. Noa enim patitur sanctaj sedis apo-
est. \]num obligatione proscindatura secuilibet concessalibe-
neque ipsius loci fratres ubicunque
ralis libertas,
positicujuscunque episcopi maledictionis vel ex-
communicationis vinculo teneantur astricti. Inho-
nestum enim nobis videtur ut sine nostro judicio
aquoquanianathcmati/.etursanctaesedisapostolicae
iilius, veluti cujuscunque pubjeclfe Ecclesiae disci-
pulus. )> Et Urbanus etiam II ad euindem Hugonem
scribens « Porro
: sicut a beatiy memoriaj papa
Gregorio in Rouiana synodo, ct nobis, nuper in
Placentina statutum est, pra-sentis privilegii aucto-
 169
I-PISTOLARUM LIB. II.
170
illud, quod in eadem DomLni nosli-i epistola conti- A rat . ex
constnixi^se .'"^"'^-^.^^nt, nnnr^ jam
Fnsi.ltih.m» quod
nebatur, quasdam
auasdam sibi litteras fr.n,^n.„n,„n extoi
littfir.i, fraudulenter ...... ....^1 !.:'': parte
co-perunt nobismimici ejus,quorummultitudo
tas, non parvum mihi et his, qui ubi-
audierunt, stu- [ que, et si non aperte
contradicit, tamen aperte
porcm, ingessit. j
odit,nec cessabunt dicere quod solent dicendo
Quis enim fraudem hanc fecerit, quis extorserit, fre-
i
quentare Ecce, Cluniacenses, habete
quis lanticriminisauctor fuerit, cum diu
:
papam ves-
inter nos ',

trum, quera vobis spretomonacho

quaereremus, invenire non potuimus. Hoc vestroelegistis.
tantum Talem spem digne sequitur merces. Sed quia,
lalis
recolo me a sancto Ambrosio cursorem dominopa-
charissime, magni, quam semper in
etvobis misisse, atque per eum scriptum hu-
pae, vobis habui,'
amoris fiducia me difi-usius forte quam
jusmodi capituium, sicut ex eadem, quam misi, debui loqui
compulit, rogo ne miremini, quoniam
et magnum
membranaposteacoIlegi,inhaec verba transmisis-
Kcclesiie nostrfe super hac re
se.Ut monachisdcMiratorio(74),qui murmur, et lingua.
decimasaufe- quas deerat,mediatoris uuntii, me
runtfratribusnostrisGigniacensibus,etapotentibu3 tantaimprimere
chartis verba coegit. Xunc
faciunteos deprecari [deprcedari:, scribatur.ut igitur ea spe, qua vobis
de- post dorainum papamuniversa
cimasreddant.Cujus hic,rogo,fraus essepotuit? Ecclesia Dei,etspe-
Si ciahter Cluniacensis innititur,
cursoris, rairum est,quod tan.tdlushomuIIulus,
tan- n alia h Tm eiu _;!'""''
laborate ''""''
obsecro, "
ut

tosorbisjudicesfallerepotmniic-HpnMeqnFHo"c-^p,entibu:v:d^^^
minus mirum:namninn
mirum :namcum fraus ""''"'''''" "omini tantis lotius
f.vTii=,iiP^M,. „... „,„„ i; ^
1..
dicatur,qiiando
dio fallendifalsitas pra^tenditur, veritas
stu mundi curis
•

m diversa
• ,•

distracto,quilibetsuaquee-
occultatur, reus subripere potuit; sed valde
quomodo fraudulenter litterfe^extorlcB sunt,quffi ni"
mirum videbitur,
sipostquam peruitiosum cognoverit. tantus
hil veritatis, studio fallendi pastor
occultaverunt uihii ovibus non providerit. Quod si
prjesens ahud noa
falsitatis pi-cetulerunt ? Quod si qnilibetjhoc Patris placet. sicut eumhtteris propriis
nostri auribus insusurravit, tunc ei dignum rogavi, illiusnovi
erat mterdicti asperitatem usque ad
credere, quando eo prfesente, qui proximum pascha
scripsit, falsi differut
quia usque ad tempus illud mittere
eum aliquid couscripsisse potucrat comprobare. :
ad
eum,etiamautequamistaaudirem, uuntios idoueos
Ante ciutem de indiscussis seuteutiam
ferre,quid est proposueram. Sed tempus prffifixum tam
aliud quam solo arbitrio breve
absentem damuare ? Non est, ut nisi cito cum
indulgentia nuntius remitta-
seputabant nostri taleapud suumdominum
me- tur, Giguiacense monasterium iu ipsa Domini
ritum reposuisse, pro cujus obedientia Na-
et servitio tivitate fquodvix sinc lacrymis
dicuntur dico), divinis offi-
se, suaque peue orania expeodisse.

:;:jn::=:;;:::;
deprecans, ut Ecclesia sibi a Oeo
--—!!:!- c
ipsiusdimitto, piouniversisquc-enumerare
possem
commissa.et si non
Sed
--^~;==rE
ciis careat, et corda fratrum

mihares
ant, qui
nostrorum nunquam

ilh tantum post vos, rogo,

litteras
vide-
negotium nostrumnon impedire, sedipro
augmeuta, saltem nulla qufe non meruit,
sentiat viribus studeant adjuvare.
detrimenta. Memor sit propriis se
manibus iham
Ecclesiam consecrasse, quod ejus EPISTOLA
prfedecessores .\X.\V.
nonnullos valde certum est
prceoptasse. Quam si Charissimis et venembiLibusfralribus
diminuent, videbitur destruxisse nostris.dom-
quod visus fue- no abbati Cislerciensi (Td), Clarevallensi,
Ponli-
ANDRi:.E CHESNII N0T.4:
ritatedecernimus
.'!i,!l"Jl^^'L^^^h'«Pi^^opo, nulli sedem cum litterarum vestrarum testimonio ve-
episcopo^nulhapostolicce^^ed^Ti^galJfrcXasTine
ce to Komaui ponUticis nerint absolvendi. >
prcecepto-, adversum
autvestium ccenobium excommunicationisautvo^! (74) Ut monachis de Miratorio. Cujus
et abba-
in- tcm consangumeum suum vocat epistola
teidictonisproferresentenliam.»Iraoetip.isabbcV ult. hbri
M, liis \erbi3, De cousangumeo meo
((
hbusCun.ahquandoconcessummalefactorescicde- abbate .Mi-
ratorii mirando et admirabiii,
prcedatoresrerumsuarura,siadsatisfactioncmoom- quid dicam,' non
pelh non possent. in provincia mvonio. »
prcesertim Lugdu- (7o) Domno abbatiCisterciensi.Be primis ordinis
^°^'"''5 '^'^"' accensisexcommunicare.S^c
"n":'-|f
^'5'?'^,^"'^,' mitiis nemo
euim Innocent.us papa Cisterciensis
Nos. inquit mZstoriMm
:
n '^'•'^i:^,
melius
'^^"^" ^1^1^"^quam
qiiam Cssariu;
C»sarius
ve.Uum
:^^-- contra moLtatioaes
.^-l-.
volentes hbertatis
^ndeKl^illS ^ tu.inqmt,Lingonensi
molestatioaes indebitas speciali
^S^'??l^^^. ^i^^-^-P-^- '^ «P-opa
situmest coenobium, nomiae
privilegio coramunire,cad
plar fehcis recordationis E. exem .\lohsmus, fama celeberrimum,
pap;e pr.Tdecessons religione persoi-
nostn preEsentium auctoritate cuum, virisiUustiibusnobilitatura,
statuimus, vob sa e pSssessionibus
amplum vututibus clarum. Etquia divitus virtuti-
vestrfs'"pVf^"^^'^"''
^esUos, et homuium vestroriim,
"tumversos maleSes i)tisquediuturua non potest esse societas. viri ni-
qui de orovincia mirum sapientes, et virtutum amatoies, altiusin-
uerint Lugduneusi, eorura ep scopret^EccS
si
rum prcelaU a vobis terUo requisiti temgentes, hcet honeste in prcisfato
eos ad sat s crenobio vive-
renLminus taraenipsam quamprofessifuerant,
?n
ex4endam non du l
?r^ 1^^'f '^"^Svuam vobissit,vestnsque Be-
gulamqualiterohservarentcousiderantes,hal)itoin-
slic-
ceslonff in^°'' ^fl''"^ .ac^^ensis auctoritcite apos-
tersecommuuiconsiliovigiutietunusmonachiuna
foliS .v.V
tohca *'''°'^r^"
excomraunicaUoms cum patre suo Roberto, uuanimi assensu, eodem
senteutiie atque inter- spiritu venerunt in locum horroris
et vastce solitu-
^
ca lon^^^if ''^ 7"°'''^^^*^^ """'i^tis ex^coramuni-
dinis, nomine Cistercium, ibi
loni. et mterdicti vinculo vivere cupientes de
innodatos, donec de opere manuum suarumsecundum Reguhe pr^cep-
perpe trciUs excessibus
satisfecerint competemer
et s. dehcu quahtas hoc tum. Anno igitur Dominicc'e {ncarnationis i099. ve-
exegerit, ad apo^stol^am uerabilis Hugonis Lingonensis Ecclesias episcopi,
Patrol. CLX.WIX.
6
171 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 172

niensi, et aliis (76) in Chrisli nomine conrjrega- A dibus quae ves tra sunt efferens,etiam aversos ad ves-
tis, fraier Petris hinnilis Cluniacensinm abbas, trum amorem multorum animos convertebam. Et
salutem et verani in Domino dilcclionem. quia per gratiam Dei cum invidia tabescen te iter non
Quo affeclu, dilecUssirai,iatei' omnes religionis habui,dederat ipse efficaciam sermonibus meis, et
professores universitatem vestr am semper dilexerim, fratrumnostrorum corda ille qui facit utraque unum
quohonoreveneratus sim.quibus,quodnonirapro- {Ephes. n),ita unitate spiritus sui vobis unierat, ut
perans dico^beneticiisquosdam vestrum,pro posse sicut fide,sicetcharitate,jamnonduffi,sedunacon-
et tempore,prosecutus sim, novit testis et conscius gregatio credi posset.Instabam ego augendo etcon-
meus in excelso, novit et integra ubique terrarum firmando amori,ut salus, quae sine charitate serva-
posita nostra? Ecclesiae congregatio, noverunt, et si ri non potest,ilUesaiiianeret,etsignumdiscipulatus
non omnes, tamen multi vestrorum, quos aut per Christi in nostris appareret,quo suos discipulos ab
me ipsum agnoscere.aut quorum notitiam aliis me- alienis distinguendos docuit dicens, In hoc cognos-
diantibus quolibetmodo acQJpere prcnevalui. Causa cent omnes,quia mei estis discipuli,ei dilectionem
hujusmeasergavosdilectionis,nonretributiopercep- habueritisadinviccm (</oan. xv).Gaudebat, utcredo,
ti, vel spes percipiendi alicujus temporalis commo-
de concordia nostra ordo coelestis, et evangelistae
di fuit, sed ilie totius negotii origo et materies exs- B pacis, pacisspiritushominibusbonaevoluntatiscol-
titit, quem quia in se non poteram, in vobis talibus laetabantur {Matth. xiii). Sed non tuht invidus hos-
ofticiisexcolebam. Venerabarin vobisnova? insti- tis aliorum se diutius fehcitate torqueri, et inimi-

tutionis fervorem, laboris instantiam, victus parci- cus homo semini divino nocturnum supersemina-
moniam, vestitus vilitatem, et aliainnumera mo- vit zizania {Luc. ii). Jecitinter nos pomum discor-
nasticipropositisonantiahumilitatem.Amplectebar diae, ut recedente una et sola charitate, universa
totius animi brachiis sanctorum exercitia operum, virtutum genera minore labore valeat efiugare, et
et bonum nominis vestri odorem inhians haurie- praecisobonorum omnium capite, membra simul
bam, nec aliquem sinistra de vobis interpretantem omnia cogantur interire. Sic plane, sicfecit, quan-
pacatus audire valebam. Non eram contentus ista do ne a vestrisdecimae Cluniacensibus fratribus,
solus de vobis sentire, sed vester prsedicator effec- vel aliis redderentur, et hoc privilegio aposto-
tusj nostris et alienis conversationis vestrae praeco- lico flrmaretur, nescio quibus, quia scio non om-
nia praedicabam, et privatim ac publice multis lau- nibus, persuasit. Quis enim credat hoc vobis

ANDRE^ CIIESNII NOT^.

et tunc sedis apostoUcae legati, atque rehgiosi viri C plenesufficiantadindiciumsanctitatis,eoquodnon-
Walteri Cabilonensis antistitis, nec non et clarissi- nuUi faciunt opera sua, ut videantur ab homini-
miprincipisOdonisducisBurgundiae,consilioetauc- bus, et nonnunquam angelus Satanae se in lucis
abbatiam cons-
toritate roborati, in prtedicto loco angelum transfigurans hominibus frequenter illu-
truere coeperunt. Et quia coenobium, de quo exie- dit, sicut de Magis legitur Pharaonis. Cum itaque
runt, constructum fueratin honore bealc^ Deigeni- iuquisitores praedicti nobis super his plene rescrip-
Mariae,tam ipsi quam eorum successores de
tricis sissent veritatem, quia licet nobis qua^dam mira-
eodem novo monasterio propagati, omnes suas ec- cula quae post mortem fecerat intimarint, de his
clesiasinhonore ejusdemgloriosse Virginiscensue- tamen quae in vita fecisse dicitur tidem plenariam
runt esse dedicandas. » Robertus igitur abbas Mo- non fecerunt nos ne precibus vestris videremur
;

lismi primi Cisterciencis ordinis innovator exstitit; omnino deesse, concedimus vobisuteumtanquam
et hcet non multo post monachis Molismensibus sauctum in vestra Ecclesia venerantes, ejus apud
cum instantia suum abbatemrequirentibus, jussu Deum suffragia fiducialiter imploretis. Datum La-
secundi Urbani, consensu Walteri Cabilonensis teraiii VI Idus Januar. an. vi. >>
episcopireductus sit attamen quia sanctitatis tan-
; (70) Clarsevallensi, Ponti7iiensi, et aliis. « Primae
tae fuit, ut etiam postobitum in sanctorum numero Cisterciipropagines, inquitprajfatus Ctesarius, Fir-
coUocari meruerit, uec ejus bulla canonizationis, mitas, Pontiniacum,Claravallis, Morimundus. Isla-
quam Honorius 111 decrevit in Chronico Cistercien- rum quatuor doraorum abbates tantaj auctoritatis
ci nuper edito, r(!periatur, illam humanitate D.Ni- sunt, ut abbatem Cisterciensem visitent simul, et
colai Camuzatii Trecensis canonici nobis suppe- D singillalira ab eo versa vice visitentur. » De Clara-
ditatam hic attexere peropportunum judicavi- valle jam diximus supra. Nunc de Pontiniaco quffi-
mus.Estautem hujusmodi » Honorius opiscopus,
: dam addere sufliciet exRobertoSanctiMarianimo-
servus servorum Dei, dilectis liliis abbatis et con- nacho, qui de ejus fundationeetabbateprimo sic
ventui Molismensi salutem et apostolicambenodic- in Clironologiasualoquitur « Anno 914, Pontinia-
:

tionem.Cum olira perlitteraset nimtiosvestros sup- censcc(Knobium fuudatum est iu alodio Hildeberti
plicasselis instanter, adjuli testimouiis etinterces- canonici Antissiodorensis matris ecclesiae, eodem
sionibus plurimorum, ut sanctoe memoriiB beatum HildebertorogantesubUmbaldovenerabiliepiscopo
Robertum, cujus corpus in vestra requiescens Ec- tuncAnlissiodoropraisidente.Hujuscocnobiiprimus
clesia multis etmagnis miraculis coruscabat,sanc- abbas cxstitit dominus Hugovir religionis eximiae
torum catalogo ascribere deberemus Nos, ne in ; et praecipuae honcslatis » Nec alienum fortassis a
.

tanto negotio videremur uti aliqua levilate,tamde veritatefuerit, huncHiigonemipsissimumesse Pon-

vita ipsius quam de miraculis per venerabiles fra- tiniensem abbatem suspicari,cuiPetrus nosterhic,
Lingoncnsem et Valentinensem epis-
tres nostros ut et sanctus iJernardus, epist. 33 scribit,cum prae-
copos mandavinius inquiri cum ad id ut aliquis
: sertim idera Rernardus Claraevallensis abbas, aJ
habeatur sanclus in Ecclesia mililanti, necesse sit quem ctiam luec Petri epistola dirigitur, una quo-
utet verae lidei, quae per diiectionem oporatur, sa- que cum dicto Hugone scribat et Honorio papse
na merita cum perscverantia finali pnoccdant, ct epist. 46 et 49, ct Ocloni Majoris-Monastcru aobati
clara miracula subscquantur, ncc alia sine aliis in calce epistolurum Ivouis Caruotensis cpiscopi.
 :

173 EPISTOLARUM LlB. II.

174
mnihuspersuasum? Quis, inquam, credat scmel A castitale,quffi
ineleemosvnis,suce in aliis sacrorum
uuuiclo mortuos,ei itenim viverc velle ? Quis credat operum exercitiis, remota, ut supra dixi, charitate
sanclum collcgium vestrum luxus et saiculi delicias esse poteril? Quidmemorem apostolica verba,quae
pro Christo sprevisse,et nuncpro egestate,sordibus semper mente Quid replicem, quae assidue
tenetis ?
cl miseriis litigare ? Sed non debent,aiunt
quidam ruminatis! i\osti3,quid Apostolusde linguis
vK vestris, laborum noslrorum decimas alieni acci-
homi-
num etangelorum, quid de facultatibus erogatis in
pore. Parco longissimis ctex divinis auctoritalibus
pauperes quid de trahendo corpore ita ut ardeat
:

congestis responsionibus, quae epistolari brevitate

(/ Cor. xiu), quid ipse Dominus de munere ad
alta-
facile comprehendi nonpossunt [possentj. Hoc tan- re oblato dicat {Matth. v). Ha3c ideo brevissime
tcmiufero antiquismodernospatribustiliosjustitiffi tango, utcum ista.quae digniora sunl,absque cha-
online sucdi et quod Ecclesiam constatsalvafide
:
ritale nihil esse probantur.reliqua omniaqufe infe-
et cliaritate hactenus tenuisse, periculosum,
si mu- riora sunf, nihil penitus sine
illa valere monslren-
teiur, exislere. Patrum temporibus decimas, non
ne diulongioribus epistolis aures sanctitatia
lur. J-:t

tautumlaici, sed Kcclesiai Ecclesiis,monasteriamo- veslrai detineam, legatione functus

gregis mei oro
nastoriis, et de ruslicorum operibus, et de propriis
pariter et consulo.oro ut supplex,
consulo ut ami-
laljoribus persolvunt.
B cus.ut incausaista, quaj nunc agitur, decimarum
Si igitur horum metas exceditis, quid
nisi male- vobis pariter et nobis consulatis, vobisne
licis detrahendi occasionem datis?
infamiam,
Sed de lucro res nobis ne violentiam inferalis, et ne nobis
ii-Mlur. Quod certe, quod lucrum
simul,
putatur, ubi et ac vobis charitatem Chrislianarum animarum
aiua Jceditur,et charitas peric]itatur?iNam, ut quod uni-
cum remedium auferatis. Nihil sacer conventus
erum est,fralribuset amicis falear,hoc uno verbo vester poterit consultius invenire, quam
si cha-
elut uno jaculo amicorum pariter et aemulorum
ritatem, quae Deus est, infer nos non
permittis in-
)ectora terebraslis, et episcopos, clericos,
abbates, terire.
uonachos, ipsos etiam ad quos perveuire potuit,
aicos, adversum vos unanimiter concitastis. EPISTOLA XX.WI.
Nec
»oUiit Satanas nequitiae suae utilius
invenire consi- Charissimis el vencrabilius fratribus in Christino-
lun, quam ut eos, quos mundus admirabatur, ne mine apud Cistercium congregatis, frater Pi-trus
'Imirans imitaretur, nota cupiditalis humilis CLuniacensium abbas, salutem, ob
inureret, et quam
lios laesionis sua^
dolore stimulatos, ab eorum convenerunt, xternam.
more revocaret. Sed angit nos,inquiunt aliqui
ve- Relatum mihi esl a pluribus quod litlerfe quas
'
Irorum, paupertas. Et ubi est quod Dominus
ait
^
prffiterito anno charitali veslroe mea humiiitas de-
';c iUi per quem
scandalum venil. (Malth. xviu) stinavit, quosdam veslrorum laeserint, et a sfabili
t iterum Expedit ut suspendalur niola asinaria
tate non jam novili.e.sed antiquo? dilectionis eorum
:

i rollo ejus, et demergatur in profundum maris l auimos paulum commoverint. Qua3 postquam di-
Ijid). i:bi est, quod ait Apostolus Non mandu-
:
dici, ferre non valui
ut tanta tandiu inter nos ha-
:
iho carnem inxternum ,nc fratrem meum scanda-
bitacharitatisdulcedo,quibus]ibetoccasionibus,vel
'^cm ? (/ Cor. vai). Nonne et haec vox vestra
esse in modico amarescat. Unde iferato praesentemepi-
I
i'crel : Nonmanducabo ex decimis his in «ter- stolammitto, ut, si ita est ut audivi,
um, ne fratrem meum ]aesioni,quam
scandahzem?Et Apostolus prima sequens medeatur, et glutino sancti
inlulit,
uidem ne idolothyta manducasse putaretur,
lu-ec Spiritusdiversaconjungente,quantaIibetnostrarum
cbat. At vos quid dicetis,quas,ut
«
salvo frateruo scissuramentium uniatur. Viderint primas illius epi
uore loquar, illicita comedere non fert dubieJatis
stolaelectores,quoeam spiritu legerint.quo sensura
'uno,sed judicii certitudo ? Sed forte
dicitis hanc ejus interpretati sint. Aovi ego me (quod tamen
audalorum sententiam nosfros magis arguere
sine fastu aliquodictum accipite) non superbiae,sed
iil quod eis superfluit,
noluntpauperioribus ero' humilitatis, non discordi.-e, sed pacis, in dictando
Concedo, quod diliorum copia aliorumdebet
spiritum habuisse,etteste eo quem failere non pos-
('[uam
imsublevare.
sublevare. Sed
Sedqmsnostrum.
quis nostrum, vel
velvn.simm
vestrum " .„..,
sum, .i,.,..;..*;
charitati quam ; ,:>, T .

in cordibus nostrorum, deci-

an pauperior sit, nec tempus est quserendi,
i',

marum illarum occasione, periclitari videbam, eo

ucultas disserendi. Hoc tantum interrogo.
Si modo providere voluisse. Et quia, Vx peccatoH,
'tior non vultpauperioripropria
tribuere, paupe- dicitur, terram ingredienti duabus
i'i debet
viis [Ezech. it),
ditiori sua auferre ? Quis magis
videtur nolui, ju.vta l^rophetam, in corde, et corde loqui
"stus, divesparcus, an pauper
'
violentus? Quis {Psal. xi),nec coram amicis,inter quos omnia nuda
'"re dignus est supphcio,
retentor propriorum, esse debent,duplicitatis velamine cor velare,ut dum
ptor ahenorum ? Sed htec ego, dilectissimi,'
nodum sine tegmine sapientia vestra videret, com-
n amaro animo dico, sed sicut fratres
'

meos municongregatorumconsilioaddissolvendumef/i-
^simosmoneo. Neo tantum ad hsec scribenda
cacius laboraret. Ilac tota fuit causa scribendi,qu8B
('egerunt lucra decimarum, quam
damnaani- tunc ignota aliquos scandahzare potuit, nunc
si
'Ui- Quae enim vobis
vel nostris ultra spes in
saltem me manifestante retecta, oplo, et precor,ut
oribus, quae in jejuniis, quai in
vigiliis, quaein fratribus charissimis ad plenum satisfacere possit.
 ^^^
CLUNIAC. IX.
PETHI VENliRABILlS ABBATIS
175
\ hi. OuocUameutanloperccupioservarenobi3,ser-
et de- A b-
quiescam iu -!- cieleclor
, 1,, , ,

.,.
Quiesco eniu. el Q^^^^^^^^^^
.atem ^^ ^^^^^^^.^ ^^ ^^,
discedam a^o-
eliamlEesusnon
tectabor iavobis ;

LIBER SEGUNDUS.
victus.
invenisset, sicut ab alUs, sic a te labore
KPISTOLAPRI.MA.
facili recessisset. Sed
quia te neutrum, hoc est nec
CluniacensUon abbas,ncc nomvian- utjumentum vilissi-
Petrl-s hnmilis virum, nec feminam reperit,
dce fxci hxresum. effrmgens, a
stullilia, et mum incustodUas menlis tucB fores
insipientia, profunda nocturnus abegit, et per
Licet bestialis stabulo samaiitani fur
ineruditio tua erraticos sensus tuos con-
^•«- ^..^^.^ cursitarc
montium aspera
omnimoda
omnimouaiuciiav vallium concava, per
luuu^i""-
S"°^ psse
v.r.n ,iio.nn=;
temnere. nec saltem vih
temnere,
...
vili responsione

persuadeant, sunt tamen duo,

respons.one
A,-,r. qua^ ad
rrn.'r> nH
d.snos
tibi
e.s^3
^-^_
resnon-
^^^^^^^^^^^^^
'^ . ..
^^.

„^
,.„ .i„.„.,cn dum cregem, a
tp. ad gregem
je causa rinin te
.raberrasU reduceresatago^preesumptuosusfor-
m.t.a^^^^^ B
dendum. animum erga te nauseantem <^'^ ^ ^^^ ^^^^ super Chnstum Dei
Unum, qno gregis mei ^-^^^^.^^^^^^^^ •

' "f Iiumfuudata,prophetarumvocn.uspra.dicta

solidare.perditaroquirere.debU.aeonio.taepiT ostolorumministenotradita.martyrumsangume
cipior;alterum,quoconsocuatastUn -^' - ^^^ angelorum eon-
— ZiZi.. gentu.m plenitudme, - I

consecrata,
coubec geiuium
,n px^. _->-
tuamtecta. e^se ^ _^^ „,.i= velutrudem
vpiut vudem
dui ma couajjiiciim"^- ,"--
fir-
Pulasduainacohabitationetabe celebrata, meis
^

rulas
CUias uii *:,ln,i->fir.r,r.mmodare ..ratnlatione est
;
credo,
qu^ro. Sed excusabit, ut
e rationibus
illoiu u a
autdebeat, sed quiatuo charitas,quam,si de corde pu o
S
alianis autpossit.
eUidieulosoeloquio.sicut nullum

u secouiido,
altrah, po-

sic (0,-teincautis
aliqaibus
-
l-»a -
»»
emeritatem meam
et^Snscientia bona ct fide
poterit temerare imquUas.
non heta procedU. nulla
Audi ergo jam, et si ho-
taltbus ,;«uns ^ saltemmdue animos,ut s, ea.qu.
riaua illieita eog.tandi ;
n'o humanos
„e"0. L-nde vel te, si
legei-e voluens. et
inlell.geie
vel eaqu^ tua,ld est hommu
salutem, a qua ei- Dei sunt,non potes,
"aUieris scripturah.xcbrevis.ad - sunt, advertas. .

ab a..i-once5.a,n fo ex qmbu.
.

itsti.revoerre poterit, vel Hommem te esse, ut credo,

agnoscis ;

sitauscandalorummatenamamputab.t.Vetusl.-s.
suausi;aui.iaiyi"-" •
consies,, inteUigis. Dei FiUum adterra:
jutcmo'-- ""-
quodam
„„; rrnnHaiTi substantUs constes,
substantus
et ^b
ab ApolUnar
Apoh.uar, assumpsisse ne.
lh<ectna
ma h^c tua •»h»resis
h.resis est,
spuaie ^ ^-^f^
sp^iaie descen ^^ ^^^.^^ ^, i^ominem
niifp mox
mox. ut
j:,,,-z>r.fa Qua.
.^^^^^^^ ^^^
..
antiquitusadmventa. ^^^^.^^^^ ."-!—- ^^^ ^,^,
erroneo mnumei^ ipse Qiiuiens. liWLiuLxv.,^,
vaUdis ^-aUonU^us et diu
dicis
visa est,ratrum est d,m hominem
dum
cium i
factum. ut et nos te credere
factum,
.. ...„..„.__..n,n
convenio iinu •

auctoritatibussuffocata.Quasqmauecadmanum
Cum ha^c ita sint, tua te credualitate an dimidiun
.

bruto pectore posses, assimaens, totum

habere, nec forte inteUigere minem Dei Filius
satisque. ul .stimo, cuUibet cla-
"V...... Dimidium. Rursum intei
tiLi brevem
hunctit)iDrevem,sau34^^, assumpsit? Respondes
,

bunc
^
, :

... „„t meo,

aut rr.or, si ^en pot sL
fien notest, duu
HominemDeiFUius salvans, totum an
.- t;i

rum confeci tractatum, ut resipiscas.autsiin ro'o

Iibore a tam
labore
opimone re^^P^^^^^-^Jj^ ^^^
utm scelesta opinione d°umsalvavit?Respondes Totum. Videjam saltei
:

^..miP meo discnmmc

.
diua
^^ barathrum nefanda pn
rcprobumsensum datus es, absque mfo
--^^^
pe'eas. Et ne ultra rem
de veteri pmreuiuc
differam,
creatus mussitas et
putredine ^.l^..^-- — .-f
stndoie
^...,^ -
S^o ^cU^DidsFUiumDeihominem^
fessioproiecu.i^i'-i='i
es p ]
^^^^ carnem,
solam
'"""-
^^^^^^^ rationaliamma
^^^^^^^ absque ^^^^^^^^^^ ^,
ii

SaiVaiU
dlCenS Salvato-
exasperas, dicens
r..„i„.,„, n-rncnpvas.
dissono aures fratrum
rrnostrumhumanamnonhabuisseanimam,cum
ia eo carnis humanee
non neges naturam.
disputai-e
^ruosum quidem hoc tempore
de ii^de
mundo ejectus est,
quando jam prmceps mundide
Christus a ^ari usqu ad
quando am dominatur
hoc
uuvy est
^
1,„^ ,.c,tc,mnlmiima
duisse-totumverohominem,hocestsimuIanima
Et qu^ ratio. ut intenm
a
Mon- e carnem, salvasse.
taceam, o hommum sto
c oritates Scripturarum
raUo paUtur, ut quod nc
d^2sime quce, inquam,
r:;:;;i^alvaL_s.vav.itcmnt.^^^^
^^.^j^, saivaveni, cuu.
........ ..
^ ^^^^^^^^^^,,,, assumptionis ? Nam nihU i

doeibUes Dei facU .unt,

mare quandojom omnes mamUUs ^^
^J^'^^^^^^^^^
Isaiam:/i.p^.^a -^ '-rasc.e.. ^^^^^^^ ^^_^ ^^^^
"os tquamsecundum
tia Domini, sicut
aqux
posfqu^m Satanasdiuturno
maris operientxs {Isa. xi),

temporepaganisimp>u. ^'''J^ ,^^ pana sunt h^c

^-~
duo,nec ab alter
auu. nec natura salvatur,
n

gnantibus, hcereticis
disputant.bus
nequiUa^ sua; exhausit,
^<^^^ '^^^
q u ,,,lpLr,
f nec econverso suscipitur,
^.
nisi qi
^,^^. ^^^ ^^^^^^^ ^^,
persequens, ita pharetram ^^^^.^

l^dere possit, ei lam

sagitta su- - J^^^ .niscj.ma stoliditate sepultum.c
u n Ula, qua cam ^^^^^-
retecta est fraus, sic
ma-
omnibus
a ejus
p rs . I
sancto Spintuprod n- umc^l
^^^^^^^^^f^^^
^^^,^^^ ^^^,^,,,, eontend
b'ni spiritusdolus adlucem h f^ --,
dolos.simo s, quia qu
^perductus, ut simplices qnique
jam nec di-
i
^^^^ ^^^,, ,,1
et ille fortissimus ^^fe ^^^ oonstrmgens. 0«
auasi avi iUudant,
^

^nus aviris superari.

juxta beati ^ob -rba a,K.^
^^^ ;^ ^,^,, , ueo est susceptumtot.
necesLstessesa^.tum;velquidquiasaivatu
k:iS::r^;==^^^^
177 EPISTOLARUM LIB. 11. 178

totnmnecessariooportetfuisse susc<^ptura.Sed scio A pleniliulo divinitalis inhnbilal (Coloss. ii), et ipse

quia hocultimumeligis, ut non omnia quidemho- personajitcr totus Deus tolum hominem de massa
minis suscepta, sed omnia dicas esse salvala. Si hominis assumptum replet. Nunquid ita apud ratio-
ergosecundumteomnia salvata sunt.seoundum me nalo animal ratio sopitur, ut gratiam Dei nou nisi
omnia suscepta sunt. Nam si nihil salvatum est, rntionali anima medianlo hominibus credat infun-

nihilsusceptum est. Si aliquid salvatum est, aliquid di ipsum aulem Deum remola aniuia brutie carni
:

susceptum est. Si totum salvatum est, totum susce- in sempiternum personaliter fateatur uniri ? Sed

ptum est. Sed te etiam,ut dixi,concedente, totum quid ego ad ea, quae forte non intelligis declaranda
salvatum est. Igitur, velis nolis, invincibili ratione laboro ? Altende ipsum hominem quem confiteris :

cogente, tolum susceptum est. Quod si lotum su- etexverbis tuiste condemnari agnosces. Homincm
sceptum est, anima dignior pars hominis exclusa certe Salvatorem esse fateris. Quod si hominem
non est. Dignior, inquam, carnc aniraa est. Sine fateris, cur hominem negas ? Curineodem verbo,
qua quid ahud caro, quam truncus inulilis est ? Et tibi te contrarium non advertis ? Hominem enim.ut

ut melius intelligas quam perverse desipias, scru- dixi, fateris, ethominem negas. Negas plane homi-

tare quid carni, quid animte Creatorutriusque in- nem, dum animam negas. Quando namqne stulte,

diderit :tunc forsitan quod volo suggerere appa-

et B ut aliquid dicam, hominem sineani-
secundum te

rebit. Distinguens quippe Auctor naturae rerum vi-
sibilium etinvisibilium partes, mulliplicem rerum
creatarum infinitatem sub speciebus tantura qua-
tuor coarctavit, ut quibusdam essentiam, aliis vi-
tam, melioriljus sensum, optimis largiretur ratio-
ma vidisti ? Aut igitur ostende mihi sine anima ho-
minem, aut si Christum dicis hominem, ex carne
ct anima eum fatere hominem. Nisi enim tequivoce
dicatur, quando solum nomen coramune est, ut
cum synecdo-
dicitur, aut pictus, aut sculptus, aut

nem. Quae triasequentiaet potioraanimffi.primum, chice, ut exanimis honjo, nulla ratione vocare po-
solum et vilius carni humana? concessit. Fer.it ut terishomineni, quem anima sublracta facis semi-
esset anima vitalis, sensibilis, rationalis, cum nihil hominem.
elmembrorumcor-
carni praeter luteam originem, Vide ergo quam apostatico spiritui te hucusque
poralium congruentem harmoniamtribuerit. Cum- deludendumpraebueris.quantisque te nesciens dia-
que ab humo ejus materiam sumens, hominem in bolicae impietatis laqueis implicaveris, ut eam ia
principio sic orsus esset, nihilque humana caro nisi Christo neges subslantiam, qua rtmota, non pars
otiosam essentiam re\.in.eTel,inspiravit in faciem ejiis tantum fidei adimatur, sed tota simul humanae re-
spiraculum vitx,et factus est homo in animam viven- staurationis veritas perimatur. Si enim Christus
fm(Gen.,n.)Quofacto,coliatumestcarniabahena, P animam humanam nonhabuit, aut belluinam ha-
quod ex propria substantia non habebat, ut vivere, buit, aut ipsa divinitas (quod te sentire persensi)
sentire, atque utiratione ad omniaposset, sinequa vitalis et sensibilis spiritus officia explevit. Quod

non solum ista non habere, sed nec etiam illam utrumque ila consimiU absurditate horrescit, ut
suam vilem diu integram conservare materiam va- qui allerutrum de Christosenserit, Christianus jam
luisset. Nam quid carnalis remota spirituali sub- esse non possit. Nam si eum belluinam habuisse
stantiavaleatjipsa humanacaro spiriluabsente de- animam dixero,belIuam quantum ad anmiam fuisse
clarat. De quo si non meis rationibus, tuis saltem, fatebor. Belluam vero Christum dicere, quis vel
ut puto, obtutibus credes. Quomodo ergofieri po- intidelium auditus poterit tolerare ? Hocconcesso,
testutadsalvandum totumhominem Deushominem et bellua Christus erit, et sicut bellua humana ra-
assumens, partem, qufe minima est hominis, as- tionecarebit. Quod si humanarationecaruerit.quis
sumpserit, et eam, quae excellentissime major est, nostrae fidei veritatem, quis salutis humantB spem,
dereliqueritQuo certe ordine fieri potuitut summa
? quis coelestium litterarum auctoritatem defensabit ?
contemnerentur,infima susciperentur ?Qua ratione Ait enim Evangehum : Jesus proficiebat sapientia,
fieri potuit ut natura, quoe per se, nec ratione intel- aetate et gratiaapudDeumct hominesiLuc. n). Ait

hgere, nec sensu scntire, nec qualibet vita vivere item : Jesusautem plenus Spiritusancto, regressua
D
potest,summfe illius majestatis capax essevaluerit, est a Jordane [Luc. iv). Etpropheta Reguiescet su- :

cum constet quod nuUa creatura Creatoris susoepti- per eum spirilusDomini, spiritus sapientixetintel-
bihs esse possit nisi eum ,et intellectu agnoscere, lectus,spirHus consilii et forlitudinis,spiritus scien-
et amore diligere, et spontaneo valeat obsequio ve- tix et pietatis,et replebit eum spiritus iimoris Do-
nerari? Et cum secundumScripturam,non corpus, mini {Isa. xi). Et alius : Unxit te Deus, Deus ttius,

sed Anima jiisti sedes sapientix esse dicatur, nec oleo Isetilix prx consortibus tuis {Psai. \liv). Item
nisi per imaginem suam, quse non in corpore.sed et Petrus apostolus : Quem iinxit, inquit, Dews Spi-
in anima humana est, Deus in sanctishominibus rilu sanrto et virtute {Act. x).Et eetatis quidem in-
ambulare, inhabitare,gratia mediante scri-
sedere, creraentis, naturse ordine paulatim corpus anima-
batur quid de homine illo senticndum est, quem tum et sensibile augeri, anima quoque hruta, quo-
non ut alios sanctos sola gratia replevit, sed in uiam vitalis et sensibilis est, ipsorum mutorum
quem,secundumHicronymum,totadivinitatisunda animalium corporibus confert. Quse siet in Christo
se contulit, etin quo secundumApostolum, Omnis fuit, idem carniejus praestare potuit. Sed nunquid
 ;
:

179 PETRI VENERABILISABBATISCLUNIAC. IX. 180

sapientia et gratia apud Deum et homines proficere A ticiet, vita morietur. Et haec omnia quidem Deum,
potuit ? Nunquid Spiritu sancto plena ab Jordane sed per hominem passum, Catholici confitemur.
reversa est ? Nunquid spirilum sapienti^, iutelle- Aliudestenim, exadjunctioneuniuspersonae Deum
ctus, consilii, fortitudinis, scientise et pietatis, et in homine humana passumdicere, aUud innatura

timoris Domini super bestialem animam requie- impassibili aliquid doloris, aut injuriae pati po-
visse ; et eam tantis gratise donis replevisse fatebi- tuisse. Quod illeDeum pro anima in
astruit, qui
mm? Nunquid, juxta Prophetam, unctamolco lceti- humano corpore exstitissedicit. Etquoniam apertis
tiae.hocest, secundum apostolum, Spiritu sancto immorandum non est, compendio res terminanda
et virtute prae consorlibus, id est pr£e cunctis electis est. Aut enim in carne assumpti hominis Deuspro
hominibus dicemus ? Oportet sane ista quse dixi, anima fuit, et idcirco passionibus humanis succu-
et innumera alia quae praetermisi, aut carni, aut buit ; hoc sentire impium et detestabile est,
aut si

animee, aut deitati Salvatoris tribuere. Nam nihil eam animam, qute absque deitafis in-
Christi caro

in Christo praeter hoec tria fuisse quisquam haereti- juria humana passa sit, habuisse credenda est. Et
corum ausus commentari. Sedearni
est, vel potuit quia bestialem non habuisse probatum est, non
soli ista dare quis poterit, quoe non dico sanctum nisi ralionalem habuisse confltendum est. His de

Spiritum,sednecacrium spiritum, utsupradicUim g rationali Salvatoris anima rationibus praemissis,

est, per se suscipere idonea est ? Quis vero deitati quae aut raentibus, ut credo, rationabiiibus satisfa-
profectum sapientiae et gratiae seualiarum virtutum cere, aut besfiales animos caeteris ostentui facere
augmentum tribuet, quae nec detrimentis minui, valeant, jam ea qufe in divinis dogmafibus prin-
vel quibuslibetincrementis potest augeri;, nisi qui cipalem obfinet locum, Scripturarum auctoritas
in coelum os suum ponens, impie in Deum blasphe- proferatur, ut gemino, rationis scilicet et auctori-
mus est ? His duabus substantiis exclusis, remauet taUs remedio, vel si infidelis fuerit raUoni necessa-
de qua agebam bestialis anima. Hanc autem quis rio cedat, vel si fidelis, sacris auctoritatibus ae-
non videat charismata ista nonpotuissepercipere, quiescat.
quam certum est omni ratione carere ? Nam quie Mirum sane,unde surda emer-
hseresis aliquando
temporalium causas rerum non potest discernere, gere potuit, cum sicut carnem,
animara Sal- sic et

multo magis aeternarum et divinarum impos et in-
capax probatur existere. Quod si nec caro sola,nec
bestialis anima, nec deitalis substantia dona illa
spiritus in se suscipere^natura contradicente potuit,
consequens necessarium est, ut ea rationalis ani-
et
valoris, prophetica, evangelica, apostolica vox ita
pari et pene continuo clamore loquatur, ut vel au-
res non habere, vel eas more veneuatae aspidis ob-
turasse, eam non exaudiensvideatur. NonneDavid
in ipsius Christi persona loquens, ait Non dere- :

p
ma, carni conjunctasusceperit.Jam animabelluina
a Salvatore explosa,restat ut divisionis supra factae
reliquam partem prosequar. Etne exciderit, ipsam
divisionem, quam saecularis diciplina disjunctam
linques animam meam, inferno ? {Psal. xv.) Et
Eruea framea Deus animammeam, et de manu car-
nis unicam meam {Psal.xxi) :quaeverba suntdeejus
passione et Anima mea iUi vicet {ibid.) : quod
; :

vocat, replico. Dixi Si Christus aniuiam humanam

: est de resurrecUone et /n manus tuas commendo ; :

nonhabuit, autbelluinamhabuit, aut ipsa divinitas spiritum meum {Psal. xxx) qui uUc[ue spiritus in :

vitalisetsensibilis spiritus officia explevil.Sed quia homine non nisi anima est et Isaias Pro eo quod : :

belluinam non habuit, ut puto probatum est. Jam tradidit inmorlem animam suam (fsaxLUi);et Je-
quod deitas animte officia nonexpleverit, proban- remias Foderunt foveam animse meae ? {Jer. xvm.)
:

dum est. Nam si deitas animae officia in Christi Nonne in Evangolio Dominus menUonem aniraae
corpore explevit, vitale et sensibile corpus effecit, suae pene semperassiduat, dicens Potestatem ha- :

hoc est vivereet sentire caro Christi adeitate per- beo ponendi animam meani,et iterum sumendi eam
cepit. Ut enim vivat et sentiat,conferl; ut sajpe di- {Joan. x) ; et:Nemo tollU a me animam meani, sed
ctum est, omnis anima corpori. Dedit igitur vice ego pono eam, et ilerum sumo eam (ibid.) et Nunc ;

animae, ut viveret et senliret, deitas oorpori Christi. anima mea turbata est {Joan. xn); et Tristis est :

Qua^. si ita se habent, cum anima per corpus, et anima mea usque ad moi^tem {Malth. xxvi) et ;

corpus cx anima senliat et patiatur, jam quidquid Majorem hac dilcclionemnemo habel, quam utani
caro Christi passa est, oportet et deitatera simul mam suamponat quis proamicis suii {Joan. w)
passam fuisse. Jamquamlate pateat campus blas- et: Animam meam pono pro ovibus meis ? (Joan.
phemiiE quilibet, etiam me taceule, adverlere po- X.) Et cujus meiuoiia uuiversa enumeret ? Suffi-
test. Quia cuim, ut dictum est, quiquid sentit caro ciunt liaic, et suporaljundant, ut et aniuiam ('hri-
vel patitur, anima per eam sentit vel patitur, ne- stum habuisse, eteam ralionalem fuisse ca^cis quo-
cesse est ut deitas, quae vicem animaj tenere dici- que palpaulii)us dcmonstretur. Etut ea, quae prin-
tur, per carnem sentiat et patiatur. Patictur igitur cipalia, lioo cst evaugelica suut, magis assumam,
deilas mrjerores infantife, laborcs pueritiic, esuriot quando turbalam el tristalam auimain suam Sal-
panis, siliet fons, fatigabitur virtus, laboral)it re- vator dicil, doilatem, iu quam ttirhatiouis vol tristi-
quies, tristabitur gaudium : ct ad ultimum lormcn- tice acciciculiacadeie non possunt,proauima fuisse
tis durissimis impassibilis torquebitur, ajternus de- ncgat ;
qiiando potcslatem sc habere pouendi ani-

i
 ;

181 EPISTOLARUM LIB. IL 182

raam suam et sumendi diciL irrationalem nullo A rit, triduanacorporisindicatsepultura. Nec quiain
raodo existere potuisse declarat. Irralionalem quippe soJa diviaitatis natui;^, invieta ratio manifestat.
animam moriendo ponere bruta animalia possunt Prudentiaquippe, nonpotentia.percussisse super-
resumere veroeam, quoniam post corpusnulla ejus bum scribitur : quem
potenha percussisset,
sola
substantia est, oranino non possunt. Spiritus cnim si damnatum archangelum percussurus, in sola
post carnem deficiens, non habet jara ad carnem deitatead inferosdescendisset. Oportebat autem, et
reditum, quia communemmorienshabuit cumcar- hocaeternum consihumexigebat, ut superbus mun-
ne defectura. Propriumest igiturirrationalium spi- di princeps a natura quam vicerat superandus,
rituum nunquam extra proprium corpus subsi- jactanfiamdoIosEe sure victoriaesaepevictusamitte-
stere, sicut rationalium nec post corpus unquam ret; et sicut deo humana caro per Christum in
deficere. Quaedam namque imago vel similitudo terris triumphaverat, ita et apud inferos per ipsum
deitatis rationali substantieea Creatore indita est, humana anima triumpharet.
quam vel beatam, velraiseram, semper tamen ne- EPISTOLA II
cesseestesse seternara. Quae quia in bestialispiritu VenerabiLi et in Christi corporis membris pluri-
non est, cum suo corpore pariter eam interire ne- mumproecellenti, domino Peko sanctxLugdunen-
cesseest. Unde anima a bono Pastore pro ovibu« sis Ecclesix archipraesuli (11), frater Petrus
g hu-
inmortem posita resurai non posset, si post mor- milis Cluniacencium abbas, spiritum consilii et
tem non exslitisset rnecpostmortemsubsisterepo- forditudinis.
tuisset, si rationalis homini non fuisset. Quid
ut Exquo, venerabilis et dilectissime mihi, excel-
vero ahud et illa vox crucifixi Domini, quam prae- lentiam subhmitatis tuae mea humilitas agnoscere
missara in Psalmo supra posui, quid plane ahud in- meruit, tenacissimo dilectionis glutino, ut te non
dicat, : cura ait Paier, in manus tuascommendo spi- ignorarecredo,mea anima tibiadhaesit. Sicut vero
ritwn meurn'} {Luc. xxiii.) Nunquid non paucis ea, quae neminem fahit, conscientia mihi attesta-
verbis universas tahum errorum opiniones uno ve- non anhstitis dignitatem, non di-
tur, dilexi in te
lut impulsu praecipitat,unoque gladh ictu cervicera vitis divitias, non potentis potentiam non eam, ;

erectam in communem perniciem secat ? Neque enim
in manus Patris commendavit spiritum, quinihil
postmortem existetet,uecdecitatemcommisit,quae
nil minus, nil majus recipiens, parque per omnia
Patri coramendatione non indiget. Qua spiriluum,
hoc est,bestiahs opinione seposita, restat ^ erga humana morum honestatem, amorera verfe
et divini,
utspiritLim,videhcetaniraamrationaIem,inmanus
Patris commendassse, et eum, juxta Evangehum
inchnato capite tradidisse (Joan. xix), credatur.
Sed et si ad apostolicum symbolum sermo recur-
rat, omnisChristianaiinguaDominumJesumChri-
stummortuum, et sepultum, etad inferna descen-
disse fatetur. Quiquoniam in carne nondescende-
quae le circumstare poterat, quamhbet rerum tem-
porahum affluentiam ;non illa,inquam, omniadi-
lexi, quae videbantur esse circa te,sed eatantum
qu£e agnoveram, etquaesoladiligendaerant inte.
Dilexi certe in te, erga divina animi puritatem,
sapientiae, in episcopah fastigio sincerne medio-
_._. et consimihbus animi tui
critatem vitae. Istis .... ^^^
mul-
tis et magnis virtutibus illectus, etiam cum longe
positus esses tecum eram, neque a te saltem mi-
nimo temporis spatio divelli poteram. At post-
quam de Vivariensiumcolle(78)adLugdunensium
raontem (79) te divina dispositio transtulit, atque

ANDRE^ CHESNII NOT^.

(77) Domino Petro sanctas Lugdunensis Ecclesise
archiprxsuli. Cui scribit et infra epist. 18 ubi Pe-
trum Lugdunensi Ecclesix patriarcham appellat.
Fuit autem ex Vivariensium Ecclesia translatiis ad
Lugdunensem anno 1131 et aliquanto post in ultra-
marina peregrinatione fato cedens, ut Guilielmus
Tyrius etipse archiepiscopu asserit, Falconem in
archiepiscopatu successorem habuit, sancto Ber-
nardo Claraevallensi teste, quipapse Innocentio 11
rescribens epist. 172 luec ait « Dominus de coelo
:
prospexit super matrem nostram Lugdunensem
Ecclesiam, qui decedenti piae memoriae Petro ar-
chiepiscopo, virura optimum Falconem decanum
m omni pace substituit. »
{lS)Atpostquam de Vivariensium co/Ze. Vivario
AlbensiumCVel Eluensium, qui etHelvii dicuntur;,
civitas ad Rhodanum Viviers cujus mentio tit in
:
Notitia provinciarum Galliae siib provincia Vien-
nensi priraa, his verbis, civitas Albensium, nunc
yivai^io. Sic enim habent libri manuscripti, non
ut
m)mpressiscorrupteIegitur,C?t77asA/6en6/«m,/toc
est, Uelisio. Nec praetereundura qiiod
a paucis ha-
ctenus annolatum est, episcopi Vivariensis sedera
pnmo fuisse apud ALbam HeLviorum, qure hodie
Aubenas vocatur in Vivariensi dioecesi Plolomeeo
'A).S«-J7ouaTa 'YXi-/.(aY.iwjAlbaugustaHelicociorum, in
est HeLviorum,?>\domo Albensis urbus e^ftisi. 12.1ib.
VI.Sed eaitandem a Vandaiis destructa, sedes epi-
scopalis Vivarionem, sive Vivarium translata fuit.
Unde utrumque quantum ad episcopatum Pa-
et
schalis papa confnndit, cum ad Guidonem ar-
II,
chiepiscopum Viennensem scribens, ait: AZ6a qux
Q et vivarium dicitur. Vivarii porro meminerunt et
GregoriusTuronensisIib. v, cap. 24, qui Vivarien-
sem Avennicamqueurbes graviter a iue inguinaria
devastatas refert et Usuardus ad Cal. Maias, ubi,
;
In BaLLiis tcrritorio Vivariensi beatum Andeo-
lum siibdiaconumrecoUtestatur, quemab Oriente
sanctus Polycarpus ad praedicandum verbum Dei
miserat.
Ad Lugdunensiummontem. Lugdunum
(19) Gal-
liarum urbs in colle sive monte sita, quam Grego-
rius Turonensis, « nono decimo imperii Augusti
anno conditam (a Lucio Planco) poteaque illustra-
tam martyrum sanguine nobilissimam nuncupa-
tam, » manifestissime se reperisse testatur lib. i
Hist. Franc. cap. 18. Verum Plutarchuset longe ante
Luciura Plancum conditam, et ab alia verisimihore
causa Lugdolon primo denominatam fuisse docet
lib. de fliiviorum et montium nominibus, his verbis :
m PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX
de sublimi sublirniorem fecit, coepisti quidemesse A obrui. Apertius autem exponere, quid suspicando
propinquior loco, sed utinaui uequaquam disjuu- ista prfpmittere voluerim, nuUa me ratio cogit,
ctior animo Quod me dixisse ininimc miretur,
! quia et tui ingenii snbtilitas hoc facile advertere
quam inte veneror sapientia tua, quoniam non potest, etme eorum, qui inde notati scandalizari
ex alfectu conquerentis, sed ex cautela locutus possent, pudori vel irfficonsulere oportet. Sufficit
sum prwmouentis. Licet enim prudentiam tuam lioc nosse, me isfis omnibus adhoc unumtendere,
non facilemoveriquibuslibet susurrationibus no- ut charitate quaj diversa conjungit, itaquod
illa,

verim, ueque te arundinea mobilitate circumferri
sciam, tamen quia scriptum est Corrumpunt mo-
i'es bonos colloguia mala (I Cor. xv), et versu,
qui jam in proverbium versus est, dicitur
Unda cavat lapidem. non vi, sed sxpe cadendo,
praecavendum tibi arbitror, ne labiis iniquis et
linguae dolosae insibiiationibus, quibus frequenter
aurem non dico corporis, quod ali-
inquietaris,
quando non agere non potes, sed aurem cordis,
quod semper potes, inconsiderate aceommodes.
Fraudulento quippe obsequio sa^pe tales corda
dominorumsollicitando circumveniunt, et consu-
lentis specie deterius inimicis famulando inimi-
cantur. Delerius plane inimicis, quia ut optime
jam esse ccepimus, uniti permaneamus, ut nec di-
: versitas locorum, nec scissurae cordium, nec divi-
siones Unguarum, nec varii eventus rerum, unita-
: tem nostram, qua vere in Deo unimur, dividere va-
leat, aut mundi mobihs et transituri instabilitas
a suieamstabilitate acfirmitate convellere. Adhoc
sane unum et solum.singulariter et praeoipue; hanc
inter nos charitatis unitatem firmari concupisco
p,
utejus utihtatem non solum ad salutemnostram,
Sed etiam ad multorumaliorum referre studeamus.
Nam si, ut eam domino, hoc vere illa virtus est,
quas chantas dicitur, non tam suae, quam aUorum
saluti invigilare, et pro eaomnimodis laborare de-
bet quia, utomnibusnotum est, deea ab Apostolo
;

novit sapientia tua, multo facilius externus quam dicitur Charitas non qucent gua; sua sunt (/ Cor.
:

internus, multo levius remotus quam admotus, xiii). Quodcum omnibus immineat, ut debilores

louge promptius atrox quam blandus hostis vita- mandati, quo eis praecipitur, Diliges proximum
tur. lllius namque tantominus potest nocere cru- tuumsicut teipsumiLcvit. xix; Matth. xxii), omni-
delitas, quanto minus ei prfebetur credulitas. At bus aeque ut sibi consulere debeant maxime hoc
istius tanto magisnocettecta scevitia, quanto major eisincumbit, quibusspecialiter aliorum curacom-
sajviendi sub amoris velamine ei datur licentia. missa est, quibus quasi pro ovium, filiorum, ci-
Haec ideo dicere volui, ut charissimi mei vium custodia, pastoris, patris, speculatoris no-
tui amoris custodiam fieret, solertior diligentia; men impositum quos sancta paterni-
est. Inter
nec eam a proposito suo revocare posset cujuslibet tastuanon minimum, imo magnum etpraecipuum
detractoris invidentia. Si enim verum est quod Dei dispositione obtinet locum, ita ut in omnibus
Apostolus Ckaritas nunquam excidiL (/ Cor.
ait : Christiani popuU spiritualibus principibus nuUum
xni) et illud quod in Cantico canticorum legitur
; :
omnino habeat majorem, nisi sanctse et summee
Aquae multoe nonpotenmt exstinguere cliaritatem, sedis apostolicae prcesulem. Magna, inquam, etvere
nec flumina obruent ilLam{Can. vni); etinter nos praecelsa, totaque coelestis est dignitas episcopa-
hanc hucusque constat charitatem fuisse, certum lisofficiinec minus magna et vere timenda, to-
;

estquia nec excidendo lapsum incurrere poterit, taque terribilis formido episcopahs periculi. Tibi
nec multitudine aquarum, hocest hominum mala enim, ut bene recoHt pastoralis sollicitudo tua, per
immurmurantium, flamma ejus exstingui, nec in- Ezechielem a Domino dicitur: Fiii hominis, specu-
stantia quorumlibet velut forti fluminis violentia latorem dedi te domui Israel {Ezech. iii). Et item:

ANDRE^ CHESNII NOT^.

«Adjacet ArarimonsLugduIusideosicdictus, quod (?k \o\jy§o\tvo-j Y.u).o-Jiit'jov, sxTtaav. Id est Ac ne
cum Momorus et Atepomarus et Seserone imperio guid suspicarentur [nem-pv. Lepidus, et Lu-
srnisiri
dejecti, exoraculo urbem supereo condere vellent, d cius Plancus) facinusgue aiiguod perpetrarent,
fundamentisellbssiseximprovisocorviapparentes, jussi sunt aSenatorii^.guiguondnm Vienna, guod
expansis alis, quae circumcirca erant arbores occu- est Provincix Narbonensis oppiduin, ab AlLobrogi-
paverunt. UndeMomorusaugurandi peritusurbem bus expuLsi, ad confluentes Rhodani Ararique
Lugdolonnominavit. LougonenimpatriaeorumUn- fluviorum consederant, urbem condere. Ilaque ilLi
gua corvum sonat, doulon vero excellentem teste subsistentes Lugdunum, quod oLim Lougoudunum
Clitophonelib. xiu, rerum conditarum. » Ac certe du- [ve\Lugu(lunuiit]vocatuwfuit,ajdificaveru7it.Quan-
bitonum etadhucmeIiusavocibusZ,oM/7on,corvus, quam ct Ericus Sancti Germani Antissiodorensis
etrfMnMm,quodpriscoGalIorum sermonemontem, monachus, aliam adhuc hujus nominis etymolo-
sive locum ediUorem significat, Lugdunum derivari giam aHert, lib. iv De Vita jam praefati sancti Ger-
possit.Diodorus enimSicuIus,qui et a LucioPianci) inani, Lucdunu;u(pic quasi lucidum montcm a
restauratam potiusquam conditaminnuit, Lo»/7om- Gallis dictum fuissc contendit his verbis :

dunum ohm, et prius, id est veteri liugua (lailica /n Lugduncnses ^rguis processilrus arces
montemCorvi, vocatamfuissedeclaratiil).xvi, cum Vexit Ai'ar, /ihodano sesesub mxnibusabdens,
ait : 'Iva T£ fJ.-tlOVJ U770rV7r/7(7W(7t V.K/. TOJTOU T V.^.V.OM ^J'fh • Liicduno celebravt (inlioru7}ifaniinc noi/icn
ffoJiTtv, v*.i).vjna:j «vroi; toO; e/. OOtJvvfli; t,^; NasSo)- Imposilum guondam. guodsit mons lucidus idem.
vfiffiai;, U5c6 xwj 'A).).oSjo6ywv TroTe EzvrETOvTa?, y.at £s Sed utcunque se res habeat, ex notalis palam est,
t6 jxETafu toOtj 'Vo^(j:jo\j xal tov 'Apdpi^oc, fl <T\JiJ.u.i- et Lugdunum urbem antiquiorem esse L. Planco,
yjvJ~a.L a/)./3/oi;, ic?/5u0c'vTa<; (7Jvotztcrai, xat o-JTf.i; etPctrum no^lvum i\\t\hi\mc Lugdunensium mon-
E^csivot urroptsivavTSi;, ro AovyovJouvov jj.vj ovo/xaTC/kv, tem pro ipsa urbe Lugduno posuisse.
 ;

185 EPISTOLARUM LIB. II. 186

Si7ion annuntiaverisiniquoiniqititatem suam,san- A dare Phinces, Elise, et Jesu Christi quorum

(juinem ejus de manu tua requiram{ibid.) ; et rur- unus luxuriantesgladioperemit {Num. xxv): alius
sum: Si speculator videril gladium venientem, et superbos coelesti igne exussit {III Reg. xviii)
non clamaverit, et vene^nt gladius, et tulerit ali- tertius avaros flagello de templo ejecit {Math. xxi).
quem •.snnguinem ejusde manu speculatoris requi- HcEc sunt certe tria illa quae Joannes apostolus in

ram [Ezech. xwm); et per Jeremiam: Ecce con- Epistola sua commemorat. 0)/me, ait, quod est in
stitui te hodie super genles et regna, ut evellas et mundo,concupiscentiacarnis est, et concupiscentia
destruas, disperdas ct dissipes, et osdifices et plan- oculorum, etambitio saeculi (7 Joan. ii). Quae licet
tes (Jer.i). Possem similibus testimoniis inlinitum secundum hanc apostolicam vocem, totum mun-
opus contexere sed quia sapienti et cuncta hu-
; dum communi peste infecerint in patriarchatu ta-
jusmodi cognoscenti loquor, oportuit de multis mentuo,sed maximein provincia,sive in propria,
pauca proponere. quod magistibi timendum est,dia?cesi, quasispe-
Sed quorsum haec omnia? Ut excitetur pastora- cialem sibi sedem visa sunt constituisse, atque in-
hs sollicitudo tua ad subveniendum Kcclesiae Dei numerabiles lethali morbo occupasse. Sed quid
sul) tua cura laboranti. maxime hoc tempore, ego de mihtibus, quid de popularibus referam,
quando instant tempora periculosa ante ab Apo- B cum videam clericos, et, quod mihi gravius est,
stolo prnedicta {II Tim. ni); quando omnes quce nostri, hoc est, monastici ordinis viros, propositi

sua sunt qucerunt, non quce Jesu ChrisliiPhiUpp. sui obhtos, etiam laicis inhiantius, quae reliquisse
n), quando inter multos mercenarios vix aliquis videbantur rursus appetere, a tabernaculo Dei et
pastor invenitur, quando salute gregis contempta, a Moyse ductore ad Pharaonem et ^gyptum re-
absque labore pastorah pastoralibus mercedibus disse ea quae vomuerant, ut immundissimos ca-
:

inhiant, quil)us Deus exprobrat per prophetam. nes avidissime resorbuisse et qui ut aurum in ;

Lac comedebalis,et lanis operiebamini, gregem au- domo Dei fulgere debuerant, ut vile lutum se per
tem meum non pascebatis (Ezech. xxxiv) et item omnesplateas omnium pedibus conculcandos pro
; :

V(e pastoribus, quipascebant semelipsos [ibid.), et stravisse? Nonne de talibus Jeremias lamentari
rursum Ecce ego super
: pastores, et liberabo gre- cogitur,etdicere: Quomodo obscuratumest aurum,
gem meum, ne sit eisin direptionem,et nonpascant mutatus estcoloroptimus,dispersisunt lapides san-
ultra pastores semetipsos (ibid.) Vere mercenarii, ctuarii, in capite omnium platearum 1 {Thren.w).
nonpastores, quide mercedibus gregis impinguati Et item: Filii Sion inclyti et amicti auro primo
et ornati incedentes, gloriosi etsublimesapparen- quomodo reputati sunt in vasa testea, opus ma-
tes, salutari, honorari, ab hominibus vocari q num figuli ? {ibid.)
et
Rabbi gaudentes, secundum Domini sermonem Hoc plane fere de universis provinciae tibia Deo
primos recu])itus in coenis, et primas cathedras in commissa; monachis ac monasteriis loquor, quiut
synagogis amantes {Matth. xii), videntlupum in salva gratia bonorum, cuiintereos commorantur,
ovium interitum venientem^ et fugiunt, cernunt dixerim, se dicuntmonachosesse, et nonsunt,sed
pestilentiosi aeris corruptione infectas oves depe- suntsynagoga Safanos {Apoc. ii).Quid enim ilhsibi
rire, nec succurunt mutua tabe oonsumi,
; et ta- de monacho,pr.Teter nomen ct habitum.vindicant ?

cent, diversis mortium generibus interire, et ri- Ubienim ineis vel est, vel apparet monachi humi-
dent. Sed quia non estpropositi operis, aut ofticii litas?Ubi charitas ?Ubi illa, quaebeatos facit, pau-
mei contra tales nunc agere, reprimendus est ser- pertas? Ideo autem dixi, quae beatos facit, quia ea
mo, et tecum potius quod cffiperam peragendum. paupertate, qu«miseros facit,cum summopere di-
Ad hoc enim te credo tah tempore in sublimi Ec- tescere cupiant, magnoperelaborant.Etjuste equi-
clesiae specula a Deo constitutum, utahis tacen- dem. Sicut enim inquirentes Dominum non deti-

tibus, tu pene solus qua? Dei sunt mundo incla- ciunt omnibono (PsaZ. xxxiii), itarelinquentes eum
mes ad hoc inter duces .spiritualis praeiii consti-
; omui necesseest abundaremalo.Dicunt hujusmodi
tutum, ut ahis fugientibus, tu cum paucis hostem „ homines semonachos,hoc est,singulareset unicos
devincas;ad hocnontantum episcopi, sed prima- in mundoesse, cumturbis ettumuUibus hominum
tis, nomine (80) insignitum, ut non
vel patriarchffi cordeetoperemisceantur.Aftirmant se apostolica,
tantum populo te majorem, sed etiam ipsorum hoc est communi vita degere, cum praeter victum
principum te principem agnoscas,et universis ma- atque vestitumcaetera omnia eis communia sint.

gis prodesse quam praesse studeas. Accingere igi- Sed magnum, siecclesia, si refectorio, si dormito-
turgladio super femur tuum, potentissime (Psa^. rio communi utantur, utnon corda canentium.sed
xuv), accendatur velut ignis zelus tuus, recor- ecclesiauna sit ; non cibi comedentium, sed refe-

ANDRE.^i CHESNII NOT.C.

(80) Non tantum episcopi, sed primatis, vel pa- primas quatuor Lugdunensium provinciarum, hoc
<?7'flrc/ifenowm^. Prima tum nomen a primis provHi- est Lugdunensi3.Rothomagensis,Turonensis et Se-
ciis ortum habuit, quarum metropohtaniprimates nonensis declaratusacpronuntiatus est,ut ex ejus-
fueruntreliquarumejusdemnominis provinciarum. dem Gregorii epistolis 35 et 36 lib. vi. constat.
Et sicLugdunensis archiepiscopus postvariascuin Qua de re jam nos etiam alibi quaedam diximus.
Senonensi contentiones, tandem a Gregorio VII,
187 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC.
ctorium commune sit; non vestes dormitorii, sed
dormitoriumidemsit.Concedo etego magnumhoc
apud tales esse.Sed utinamvel hoc servetur Uti-
namplane vel hoc conservaretur, utvel in eisdem
omnes domibus habitarent,etnonsibi adconvivan-
dum, sivead commanendum, aliorum
dine alienorum domoseligerent! Taceo quae se-
quuntur, non tantum eis parcens quantum pudori
meo, qui talia proferre erubesco, et sancto nostri
ordinis nomini consulens. Qui quamvis nulla im-
mundorum contagione maculetur, tamen a minus
erudilis ettalium iufamia scandalizatis nomen Do-
mini blasphematur. Unde et de his Scripturaloqui-
tur: Vce his per nomen Domini blasphematur
qtios
(Isa.XLn). Inquo namque non propter istos nomen
DominibIasphematur,qui inhypocrisiomnemsan-
ctitatem mentiri volentes, sed jam non
quiocculti essenon possunt,pubIiciapostatfe fiunt,
qui secundum figuram mulieris prostitutoe divari-
cant pedes suos omni transeunti, et perversa obe-
dientia inclinantdorsummalignis spiritibus,pr£eci-
pientibus incurvare ut transeamus?Fluxi, instabi-
les, praecipites,superbi,cupidi, avari.quorum pro-
fessio praevaricatio.quorum stabilitas pervagacitas
morum conversioest a Deo aversio, quorum obe-
dientia contumacia,quorum claustrumtotus orbis;
quorum Deus venter,quorum abbas propria volun-
tas, quorum jugum nullum, quorum mortificatio
est omnimoda carnis oblectatio.Hi locaDeosacrata
male vivendo temerant, domum orationis
cam latronumfaciunt(iJ/a/<A. xxi);ibiperdiUsope-
ribus diabolo non vitulos aut arietes, sed animas
suas sacrificant, dicentes se nosse Deum, factis
autem negant. sunl ligna infructuosa, inutihter
Jsti
terram occupantia, dignasuccidi, digna comburi,
pessimi coloni vineae, fructum in tempore suored-
dere contemnentes,ethaereditatem filii ininjustitia
detinentes.Faciendum esteis, quodpatremfamilias
malis agricolisfecisseEvangeliumloquitur -.Malos
male perdet, vineam suam locabit aliis agrico-
et
lis,qui reddant eifructum temporibus suis {Matth.
xxi).Ita ate.qui hujus patrisfamiliasvices obtines,
talibus faciendum est, ut si fructus justitiee de Do-
mini vineaDomino reddere noluerint.nequaquam
ejus haereditatem eos occupare patiaris.Haec enim
mala ad cumulumperdifioniseorum intantumin-
veterata obducto callo induruerunt,utjamneccor-
repfionis verba audire nec ctiam queeUbet duris-
sima disciplinae verbera sentire possint. Squamae
quippe sunt in corpore leviathan, de quibus dici-
tur Una uni conjungitur, et nec spiraculum qui-
:
dem inceditper eas {Job i.i). Una alleri adUasrebit,
et tenentes se nequaquam separabuntur.
Sed hancdiabolici corporis pessimam unitatem
atque duritiam, durior verbi Dci gladius dividere,
aculior spiritualispharetreesagitta pcnclrarc potc-
rit. Cujus gladii memorat Apostolus Et gladium : tota et solaad te scribeudicausa fuit.Caeterum tibi
spritus, quod eslverbum Dei {Ephes. vi). VA de sa-
gitla propheta: Posuit, mqmi, mesicut sdgiltam
IX. 188
A electam, in pharetra sua abscondit me {Isa. lix).
Hancsagittam.videlicettejvenerabilis atque aman-
l tissimePaterJnpharetraconsilii sui Deus abaeterno
usque ad haec tempora abscondit, et nunc de arcu
fortitudinis suae ad conterendos inimicos suos,ut
et asuo or- oredimus, emisit,etgladium hoc est,verbum suum
in ore tuo posuit, quo secundnm Apostolum non
est aUigatum (// Tim. u), et de quo dicitur Uale-:
dictus quiprohibet gladium suum a sanguine {Jer.
XLYiii) Hoc gladio, juxta Psalmistam, dividuntur
linguaeimpiorum etiniquitatesetcontradictiones in
civitate {Psal. liv). Sanctifica ergo rursus manus
tuas Domino,quae semel sanctificatae sunt in sacer-
dotio, quia secundum beatum Gregorium, nuUum
graUus ofiertur Deo sacrificium,quamzelus contra
B peccatum.Pudeat generositatem sanctae animae tuae
valentes, provinciam tibi commissam,ecclesiastica dignitate
omnibus GaUicanis EcclesUs superiorem,etreligione
esse inferiorem. Utenim cernere datur, per totam
Occidentis plagam, et maxime intra hanc^nostram
Galliam, religiosa loca, et quae nunquam fuerant
frequentissime oriuntur.etquae iuveteraverant re-
novantur. In Lugdunensi vero provincia e contra-
rio, etnovaferenuUa orta sunt,et vetera jam pene
nuUa sunt. Fuerit hoc tcmpori et strenuitati tuae a
Deo reservatum,ut si nova condere non est facultas,
saltem ad vetera renovanda adsit totus nisus atque
voluntas. Habebis adhujus rei adjutorium,totum,
qualeesse potest.posse meum, etillum quitibi ad
spelun- omnia sufficit Deum. Sittuum ejus accepta gratia
/-1 incipere erit iUius opus suum a te coeptum perfi-
:
cere. Licet igiturhoc opus valde arduum esse non
ignorem de Dei tamen grafia et tua probitate con-
;
fidens,hortor supplico moneo,et per omnipotentis
Jesu Christi misericordiam obtestor, ut tam bo-
num, tam Deo placens, tam salutiferum studium,
nuUaja cordetuo curaepellerevaleant; sed maneat
in mente tuaradixsanctaeintentionis,quousque ad
optabUem fructum gloriosae prodeat actionis.iNam
nec mihi desunt inumerabiles rerum temporalium
soUicitudines,pro quibus tuam necessario,ut moris
est, solUcitare possem beatitudinera. Sed non est
nunc mihi super auroet argento qufestio non est :
super injuriis, depraedaUonibus, exustionibus, et
variisacmultiplicibusrerum nostrarum damnis,ad
aures majestatistuaesoUtainterpellatio.Ulud unum
D illud singulare,illud praecipuum, et saepe dicendum,
saepe rogandum,oro, rogo, obsecro,ut huic divinis
rei, cui nihU humanum non dico praeponi, sed nec
componidebet,cunctasupponas ;etteipsum efiam,
si necesscfuerit,ut bonus pastorprotanta tantarum
ovium salute impendas. Paralus sumetego, ad
quem non ex cura, sed ex charitate hoc pertinet,
ncc meisnec mihi pro hac Dei causa parcere; ni-
hilquc in praesenti rerauncrationis sperans, non
tantuin moa,sed etmeipsuin iinpendere.Haec certe
videndum, ne frustra fuerit. Oro ergo in fine epi
stoliemihi dulcissimam ct totis visceribus ample-
189 EPISTOLARUM LIB. ITi 190
ctendam dllectionem tuam, ut, semotis aliquantu- A sunt diligendi, sed, juxtaquod vitavel actus eorum
lum occupationibus, amici litteris in hoc quoque amoris discreUone aliis alii sunt praefe-
exigit, in
pro te sollicili locum Iribuas, et eis vel horam ad rendi. Hocad quid infe-ram, attendat paululum
studiose legendum provideas. Repende, inquam, vesU-anobis super aurum ettopazion chara pater-
hanc meo laberi vicem, ut quod ego immodiciscu- nitas. Naminterillos, quibus magis debitrix totius
rarum distensionibus impedientibus vix potui scri- amoris et beneficii est charitas vestra,domnum Al-
bere, tu inter tuos quotidianos tumultus studeas banum episcopum hucusque exisUmavimus. Quid
legere. Nec deterreat a lectionc prolixitas, quam enim ille pro vobis fecerit, quid pertulerit quid
justa, ut ipse agnoscis, peperit necessitas. perdiderit, quam fidelis in regno Ecclesiae.cui prae-
EPISTOLA III. sideUs, ingrediens, et egrediens, ad imperium ve-
Summo Ecclesiae Deipastori, nostro speciali Pa-
et strum fuerit, supersedeoreferre, cum et sapienUae
tri domino papx\mQC.z^Tio ,frater Petrus humi- vestrae hoc benenotumsit, et tam diutina infirmi-
Us Cluniacensium abbas, fidelem obed/enliam. tas, imo ipsa mors, cujus januis vix tandem redu-
Non satis verbisaperire valeoquantum proinsito ctus est, satis indicare possit. Quae omnia eum pro-
mihi vestrae paternitatis amore de resciendo statu pter immensos labores etassiduos per totum pene
vestro solliciter, quantumqueapartibus vestris au- B mundum prooursus excursus pertulisse, ob ves-
et
dire, quod cormeum exoptein.Quidautem
l.etificet, tra nisi fallor, serviUa omnibus raanifestum est.
amplius cor meum laetificare poterit, quara si pro- Cum igitur se totum vobis impenderit,cum nota
spere, si pacifice, si triumphaliter vos degere au- universis religio ejus,cum scientiaejus.cum virtus
diero ? Ut enim quod apud rae senlio dicam, hoc in corporisejusabexordio praesulatus vestri nonnisi
me desiderium itaomnibus ahis, qufe incorde hu- vobis mihtaverit et railitando pene defecerit, non
mano esse possunt, desideriis dominatur, ut excepto saUs egovester, ego inquara vester,et quimecum
illo quo cfielestiadesideranturallectu, hic omnium hoc noverunt mirari sufficimus, quod non dicam
ut dictum est desideriorum atfectibus priucipetur. maximum pro tam magnis servitiis beneficium, sed
Necmirumsisic ardenterfinem laborumvestrorum nec modicum,quando maxime postulavit,meruerit
exoplo,cumpropterhoc unum aprincipio aposto- habererescriptum. Tunc certe (quodprorsus sub-
latus vestrinullum pi^omodulo meosubirelaborem dita et humili, et idcirco audaci mente dicimus)
recusaverim, innulloquod expediret mihivelhis, tunc plane omninoclausasunteivisceramisericor-
qucE commissa mihi erant, pepercerim, et (quod diae et responsionis vestrae, quando ipse vobis ut
forte maj us his omnibus est) nunquam fideIior,quod Patri aperuitomnia intima conscientiae
suae. Tunc
ipse meliusnovi, utvere Fatri filius essepotuerim. „ vere exsiccata estfontisubertas, quandomagisex-
Nam interstudiapartium.interdivisionescordium, poscebat rigari terrae ariditas.Uebuit, ut raihi vide-
interschismatatamnostrorumquam extraneorum, tur, plus amoris mereri nudata conscientia non :

seuprope seu longe eonstitutorum. exerto semper debuitpropterablatum cordis velamen pristinaim-
gladio, quantum personre aut officii mei qualitas minui gratia. Ut enira quod jam vulgare factum est
patiebatur persUti, nec illum uu4iia.m a sanguine referara, siinter amicos orania nuda, inter talem
etiam charissimorum, cum necesse fuit, prohibui. Patrem et talem filium nulia secreta debueruntesse
Quoscunque mihi et Cluniacensi Ecclesiae quahbet velata. Qu« si ipse ahis, non vobis soli revelasset,
amiciUajunctos,reges etprincipes, nobileset igno- Patris forsitan commotio justa;fuisset. At cum non
biles, magnos et pusillos agnovi, hos majestatis nisi cui nihii talium celare debuit,
illi, cor suum
vestrae pedibus subdere, per me ipsum si ve per alios denudavit, non iram,sed graUam, ut videtur,am-
loquendo, scribendo, mandando.terrendo, mulcen- pliorem promereri debuit. Hcec, Pater charissime,
do, pro posse non distuli. Sed quia non ad hoc me brevitervobis scribere, filialis, etidcirco fidelis,
coepi, ut opera mea, si qua erga vos rccta fuerunt, compulit ail'ectus,ne qui de vobis magis merentur^
jactem, compescendus est stylus, et hoc tantum- minus consequi videantur, et ea de causa quam
modo dicendura, quoniara haec idcirco tetigi, ut plures a vestro servitio deterreantur. Consulo igi-
agnosceretsapientiavestrame jure pacemvestram
D tur, sitamen consilium meum inter sapientiorum,
desiderare, pro qua nonparum contigit lahorasse. non tamen forte fideliorum, consilia admittendum
Est et iilud, quod non solum nie, sed et omnes ad censetis, ut episcopum vestrum, collateralem ves-
hoc optandum movere debet quod universorum et
: trum, fidelissimum vestruui, quem multura exacer-
totius Ecclesiae pax de pacevestrapendet,qu8esicut bare ex hoc, nisi sapientia indignaUonem compri-
generaliter, paucis schismaticis exceptis, vos in raeret, potuistiSj lenire quam cito remissis litteris
summum pastorem assurapsit, ita sine vestra re- studeatis, Kecolite nuUum unquara niraiura araari
quie nunquam requiescerepoterit.CujusIaboribus potuisse, recohtenuUum uuqiianiplus justo amicis
quos pro Lhristo et pro vobis sustinet, quod saiva abundasse, recolite quod aitSaloraon Amicisint :

sublimitatis vestraereverentia dixerira, non parum tibimtilti [Eccl. vi). Et ideo nunquara talibus vos
vobis fiUalem, ita vos
gratifB debetis, quis sicut illa satis abundare credatis maxime hoc tempore,
:

ei palernura impendere decet amorem, Et, sicut quando, utipse quotidieexperimini,abundavit ini-
mihi videtur, omnes quidem praecepto Uominico quitas,etrefriguitcharitasmuItorum.Paraveralipse
191 PETRI YENERABILTS ABBATIS CLUNIAC. IX. 192

postquamconvaluit,susceptoavobismandatoredire A sionis, ut civibus pacificae Hierusaiem praeferan

ad vos sedpostquamde
;
silentioillovestroaccepit, tur ? Ancalix aureus Babjdonis, quo potantur reges
ignorans quid illud portenderet, et ipse silere propo- terrae, dulcior ad sorbendum visus est, quam ille

suit. Rumpaturergo infructuosum.quodnunquam Christi, de quo ipse ait Calixmeusinebriansquam

:

aut eum cum illo.quem vos et

fuisset, silentium, et prxclarus est {Psal. xxii). Ad quid ista ? Ut pace
eum decet, honore advos redire facite autapud
;
vestra loquar, quoniam tam pra?clarum membrum
nos, hoc est intra Gallias, ad destruendos schis- Ecclesife Dei ad praesens ab ea separatum dolemus,

maticos, et causam vestram, qua? et Dei est, ma-
nutenendum,quod vobis etRomanre Ecclesise plus-
quam ad proesens propter festinantiam dicere pos-
simus expedit, potestative, quousque vobis illum
quoniam tam dilectum fratrem a confratibus dis-
junctum lugemus, quoniam a Romana etXathohca
Ecclesiaepiscopum,quoniamaCluniacensiejusmo-
nachum desci visse videmus Sed forte vos ad haec ,nos
.

revocare placeat, remanere facite. Utinam da-
retur auribus vestris otium, quod quia ad prse-
sens non habent, cogimur ori nostro etiam valde
necessarium rerum impoaere silentium De hac
errare, nos deviare, nosdeceptos esse inclamabitis.
Nos vero quid? Ut longadisputatio conquiescat, ut
infinitarum argumentationum objectio conticescat,
ut ambitio, cupiditas, sacrilegium, simonia.perju-
!

igitur re et de pace vestra, quam omnimode g rium,vis armata,homicidia, quaepro parte nonve-
desidero et desideranter exspecto, remandatis stra, sed papaevestrimilitant, uthsec.inquam, om-

quod est, ut aut si est gaudeam, aut si nondum nia, etadhuc deteriora, si quaesse possunt, sepo-
plene est, qualiter adimpleatur, quidquid pos- nantur, hoc unum attendite, hoc inspicite, hoccon-
sum et etiam meipsum impendam. Hoc insuper siderate Ubi Ecclesia esse existimanda sit quae in
:

rogo, ut causa nostriRomanummoremderetinen- omnibus mundi nationibus csse credenda est, in an-
dis diu nuntiis infringatis, et quamcito cursorem gulo urbis Romae, anintoto orbe, inparticula Aqui-
nostrum cum rei postuiatas certitudine ad nos re- taniae, an in mari usque ad mare in paucissimis et ;

mittatis. pene nullishominibus, aninomnibusquae subcojlo

EPISTOLA IV.
Petrus humilis Cluniacensium abbas,
Tusculano episcopo (81).
Multa quidem dilectioni vestree loqui enormi-
tas materiae imperat sed stylum se diffundere
:
volentem, epistolarum, et maxime modernarum,
sunt gentibus ? Autenim nobiscum est Ecclesia, et
Giloni olim ovile,inquosuntovesveripastoris, de quibusipse:
Oves mese vocem meam audiunt (Joan.x), vestrum-
queovilenon oves, sedha^dos ad sinistramponen-
doscontinet. SuperquibusvobisexprobratEcclesia
dicens Pascehsedos tuosjuxta tabernacula pasto-
:

modus, ne etiam in necessariis diffluat, coangu- ^ rum{Cant. i) ; aut si vobiscum est, heu muhum !

stat. Qui si a propositis et necessario conceptis regnumChristiarctatumest. Si, inquam, vobiscum

non cohiberetur, non jam epistola, sed liber con- est Ecclesia,falsa est vox Patris Fiho promittentis ;

ficeretur. Quis enim non videat quanta sit loquen- Dabo tibi gentes hxreditalem tuam, etpossessionem
di materia, imo lugendi, charissimum fralrem, et, tuam terminos terras {Psal. ii). Falsa est vox Pro-
ut sic dicam, uterinum, visceribus unicae matris phetae Dominahitur amari usque ad mare, et a flu-
:

non cnm parvo ejus dolore avulsum, sic lapi- mine usque ad terminos orbis terrae {Psal. lxxi).
deum permanere, utnecsuaeseparationisrecorda- Falsum est et illud quod ait Omnes gentes quas- :

ri, nec matris doloribus compati, nec confratrum cunque fecisti, venient, et adorabunt corain te,Do-
charitate revocari, nec resipiscendum quibushbet mine, et glorificabunt nomen tuum {Psal. lxxxv).
incantationibus videatur animari ? Tantumne valet Falsa certe ista omnia, si tam parvaejus haereditas
peregrinae muUeris amor, ut meretricia oblecta- el possessio facta est, ut non nisi Petri Leonis tur-

menta, sponsae castis amplexibus praeponantur ? res, et comitis Pictaviensis (82)paucas munitiuncu-
An tanti pendendi sunt cives Babylonicae confu- las possideat. Sihocverum est, jam Christusquod

ANDRE.4^ CHESNII NOT^.

(81) Giloniolim Tusculano episcopo. Cui scribit
et infra epist. 30hujus libri. Fuit autem primo
Cluniacensis monachus, deinde factus cpiscopus
Tusculanus cardinalis.Petri Leonispartes adversus
Innocentium II, schismatice fovit, et ab eo versus
Girardnm episcopum Engolismensem missus, plu-
rimos etiam inAquitania motus excitavit, utdocel
Guillelmus abbas, lib. u Vitte S. Bernardi, cap. 6.
Unde et Joannes Parisiensis in Memoriali hist. ad
annum 11.30 « Laborabat, inquit, eo temporesub
: pro co alius quidam nobilis, genere, sed degeneris
'
schismaticorum oppressione tota Burdegalensis
provincia, et non erat in tota Aqiiitania qui possct
resistere principi,cujus animum induraverat Dcus,
qui, persuadente Girardo Engolismensi episcopo,et
stillante in cor ejus seinina dissensionis, factus
erat schismatis defensor et auctor. Ilic Girardus
misit ad Petrum Leonis ut ci legationem conce-
D deret, et ipse ei jurata fideliiateobediret. Insuper et
principem terrae,etquoslibet posset, adejusimpe-
rium iuclinaret. Gavisus est homo perditissimus
locum seiuvcnisse inquo dilatarei malitiam suam,
annuitquecitoaclibenter,misitqueadeum Gilonem
Tusculanum episcopum cardinalem, qui solus de
Romanis cum Petro Portuensi ei adhaeserat. Ab his
duobus violonter expulsus a sede sua Guillelmus
episcopus Pictaviensis vir honestus et Catholicus, et
lide intrususest. Similiter in Ecclesia Lomovicensi
intruserimt Radulfum quemdam Doracensem. qui
non muUo post cadens resupinus de equo in via
plana, uno tantum lapide ultore inlixo capiti cjus,
et quassato cerebro cxspiravit. »
(82) El com.itis Pictavensis. \Villelmi,qui et Aqui-
taniae dux, Alienorae pater.
103 EPISTOLAHUM LIB. II.
i94
assumpserat deponat, ct quijain possessione quo- A honorare. Undedehis, etde cajleris vestrum
nosse
libet regulo inferior factus est, regium quoque no- vestrumquevelle nobis remandate, prcesertim
si
menamittat; nec eum quilibct vocare Regem re- possemus vos invenire Cluniaci usque ad festum
gum, vel Dominum dominantium audcat. Si hoc sancti Petri, quia, si potuerimus praeparare novitios,
verum est, jam Christus gratis mortuus est, qui tam adbenedicendum mittemus.
paucissimos morte sualucratusest. Hocideodicen- EPISTOLA VI.
dum putavi, utagnoscateruditio vestra, periculo-
Venerabili atque intimo nobis Domino Theotardo
sissimevosopinionemvestramtotiusmundisenten-
priori,ac dilectissimo nobi<i conventuideWiarita-^
ti£B praeponere.magisque superbae obstinationi pau-
te,fraterPet£^s humilis Cluniacensium abbas, to-
corum,quamdevotaeunanimitatimultorumacquie-
tiussaluiis^gratiseet benedictionis plenitudinem.
scere. Cum enim et canonica decreta hoc habeant
utmajorietsaniori partiinorani negotio cedendum Legimus et relegimus intenti litteras vestras qu£e
qui tantis numero, tantis scientia, tantis sancti- tanto cor nostrum gaudio exhilarabant quanto
sit, vos
tatenon ccdit, non sapientia, sed insania agi cre-
laetificatos
laetificaret nos sonabant. Cur enim non
dendus est. Plura hinc dici possent, sed sapienti- totum veslra
debemus quodlaetitia, quibus illud

quod vos etfuisse scimuset futurum esse confidi- B possumus et cum et de illis, quibus longe minus ;

mus.paucasufficiunt. Rcvocatigiturvoscommunis quamvobisdebemus,nobispraecipiaturscihcetgau-

dere cumgaudentibus, flere cum flentibus ?
mater Eeclesia, revocatquodammodoaOectuosius, {Rom.
\\i). Nara ut verbis apostolicis utar,
qutc iterum vos Christo peperit, Cluniacensis Eccle- quod estgau-
sia, parata vos iterum piis ulnis excipere, parata
dium meum atque corona, nonne vos ante Domi-
dulcius quam feceratfovere, parataomne pro vobis
num ? {Philipp. iv). Quce licetmeis erga
vos, ut
illius erga illos laboribus non debealur spem'
onus subire, parata vos rursum Christo, Ecclcsiae, ta- :

ac domino papae restituere.

EPISTOLA V.
Dulcissimo acpiissimoPatrinostro domino P.Abba-
ti, frater TuEOTARDusp?7or rfe Charitate indignus,
totusque convenlus, quidquid devotissimi
Sicondignasvestraepaternitatigratiasreferrepos-
semus, proinimensisbeneficiisqucenobisimmeritis
parva raunuscula pro magnis ducitis,
.,
., ,.,
men, quam nou dat boni operis effectus, poteritfor-
sitan spcrarc bouce voluntatis aflectus. Et si
enim
multanon conferimus, siquid tamen in nobis mul-
tum dilectionis esse potest, muJtum dih"-imus.
Adjuvat,et accendit non mediocriter ignem hujus
fllii.
amoris vestracharitas, quando quod proprie bono-
rum fiIiorumest,quod salva ea reverentia, quai pi-
gnoribus sanctorum debelur, dixerim, patris etiam
auando uoa
"•'^ 4uauuu non

°
..
servis vestris exlubere dignamini, dignum utique r Zj
.^ '-
,

ii .• »
datum,seddantisaffectumconsideratis,quando ex
^ .

esset. ut hoc omnimodo studeremus. Sedquoniam

. .
, , ,

modica scintilla vos multumflammarc monstratis.

plene et efflcacitcr non possumus, saltem tantae
Conservetinvobis,etadaugeat hunccharitatis affe-
gratiae debitores nos esse falemur. Quomodo vero
ctum vera charitas Deus, quo ei et hic adhc^reatis
vestri respondere valemusbencfichs, cum pro no-
per spem, et in aeternavita conjungamini per spe-
bis vestrisexiguis servis tantumfeceritis. quantum
ciem charissimum frater nostrum fetrum, quem
vix aut nullomodo faceretis pro magnis dominis ?
de laterenostroad vosdireximus, ut partem cordis
Uttamenvestracognoscatbenignitas, beueficiorum
nostricommendatum habere.ut quemante provo-
nosesse memores, et teneri debitores, ipsa ex parle
bis quasi simpliciter dilexistis, jam pro nobis si po-
memoramu3,quamvisrependerenonpossimus. Cel-
test tieri, dupliciter diligatis. Festum summorum
Icirarium nostrum, et nos omnes in illo summo su- apostolorum Petri et Pauh nos Cluniaci facturos, et
scepistiscuinhonore,exhibuistis dilectionem et op-
beatai Dci Genitricis assumptionem, quia vos velle
timamdedistismulam,dilectionisprobationem.Misi-
cognovimus, apud vos esse celebraturos per Dei
stisnobis dominum Petrum, exemplar cordis vestri
misericordiam confidimus
ad nos, qui cor vestrum cordibus nostris inferret,
etsuaprfesentia, quantum vobis placet, nos laetifi- EPISTOLA VL
q
caret. Ad cumulum denique tantc-e pietafis dedisfis Sincerx charitatis visceribus confovendo, fratri
nobismagncTemartyris magnasrehquias, magnum Theot\r\)o priori de Charitate,frater Petrls hu-
thesaurum, magnasdivitias: quEenobissunt super milis Cluniacensium abbas, in Spiritu sancto

aurum, et iapidem pretiosum multum. Pro hisom- discretionem adipisci spirituum.

nibus,iIli,aquo est omne bonum. et beataeMariae, Scribismihi sfepe, charissime, etfrequentesnun-i
et vobis, dulcissime Pater, quantum possumus, re- tii sibi invicera succedunt, quos ad me cumdepre-
ferimus gratias. Noveritenim vestrcT paternitas quod cationibusdirigis, ut te a cura quam tibiimposui
etnos et magnam ex his habemus
burgenses nostri absolvam, et secundumquod dicis, Deoabsqueoc-
consolationem, et magnam de vestra sancta dilectio- cupationis onere servire permittam. Objicis naturte
ne certitudinem. Benedictio Domini et vestra super imbecillitatem,aestatis intemperantiam, morborum
nos, et super omnes tilios vestro. Quod debuisse- incommoditatem. Detriraenta multapatidomum tibi
mus ponere in principio, in fine ponimus. Iterum commissam, tetaha patiente, nec ad negotia suffi-
gratiasagimusdehocquod nobispromisistis, festi- ciente, denuntias. Ame exigis quodate impossibi-
vitatem beatee Mariee apud nos vestra preesentia lia exigo, et quod humerostuos, ad ea ferenda quae
 ;

•95 PETRI VENERABILIS ABBATI3 CLUNIAC. IX. 196

ferre non compello affirmas. AgQosco ego
valent,
querelas.noncorvino, sed columhinodecordepro-
latas ideoquenequeillismoveor.nequeinjuriis, ut
: sed
a quibusdam, quinon eaquse Dei suntsapiunt, so-
iet fieri, ad injuriose respondendum accendor. Te
tantum advertereeaqua dicturus sum rogo.Quod
prorsus facere non poteris, nisi obstinatae voluntatis
appetitum fregeris. Non enim capax veri consilii
animus esse poteritnisivellesuumutilitati propriae
ratione subdiderit. Suntsanesapienti
appetendaamarasaIutifera,quamduIciamortifera.
A laboriosum prsedicalionis et eccIesiastic.T admini-
strationis officium,non fugitando, nec reclamando,
manendo et persistendo explevit. Posses et tu,
qui de impossibilitate causaris, injunctum officium
implere, si, ut discipulus veritatis, acquiesceres
obedire. Si, inquam, prceceptopatrisobedire, sifra-
trum charitativeilesobtemperare, et crimeninobe-
dientiee effugeres, et impositum regiminis quan-
tumlibet grave onus, ferre praevaleres. Nec mire-
muitomagis rismecrimen inobedientiae nominasse, cum mullis
hoc criminibus propheta preeferat dicens Quoniam :

Prceponendacontristans utiIitas,supponenda noxia quasi peccatum ariolandi est, repugnare, et quasi

volunias. Hoc ad quid dicam attende. Audio quidem scelusidololatri3e,nolleacquiescere{I Reg xv). . Man-
te dedifficultatepastoralisofficii conquerentem, sed davi quippesaepius, utpropter nimiam,quam ipse
video te ipsum tibi causas ipsius difficultatis infe- morborum incommoditatem, a conventu,
fateris.
rentem. Video te, inquam, contra impositum offi- g aUorum infirmorum more, paululum secedens re
cmm, contra obedientiae virtutem contra matrem quiesceres nec fecisti. Jussi, ut paulo remissiori-
;

virtutum charitatem, et ideo contra salutem tuam bus alimentis utereris nec obedisti, Prajcepi, ut
;

agere. Dumenim astatinonparcis, dnmassiduola- dispositioni fratrum,quorum erga te charitatem

bore te conficis, dum corpus morbis innumeris con- exuberare gaudeJ am, quantum adinfirmitatis tuae
quassatum magis acmagis indiscrete vivendo con- levamen pertinebat, obtemperares ; nec audisti. In
teris, universa heecquae a me sunt objecta in-
tibi quo fraterncie charitafis contemptu, non parum te
curris. Sic namque te habendo; contra impositum deliquisse, sibeneperpendis, recognosces.Remota
officiumagere comprobaris, quia sicutquotidiecer- enim paternas jussionis auctoritate, quodde cordi-
nitur, succumbunt jumentaoneri quibus non datur bus fidelium ac pie viventium subditorum etiam
victus necessarius operi. Fortissimaetiam quceque praelatis charitas praecipit, non est aliquo modo
animalia deficiunt, si et labor diutius protendatur et 3ontemnendum. Quod si fit, non ille, qui charitatis
laborisnuIIumlevamensubsequatur.CIamantsancti verba proferre videtur.sed ipsa, quae verba eadem
doctoresnostriperimendumhostem,nutriendumci- profert, charitasspernitur. Quam qui spernit, eam
vem.Att^exadversohostemperimerenequis,dum nullo modohalicre probatur. Jam vero charitatem
hostem pariter et civem exstinguereconaris. Nam non haljenti quidprositjejunium, vel qutelibet cor-
non erit qui hostem opprimat, si civis succumbat. poris exasperatio ab Apostolo audi. Si, inquit, tra-
Non penitus abrumpi, sed retorqueri caput im- meum ita ut ardeam, ckaritatem
didero corpus
molatae avis ad pennulas lex jubet {Levit. v). Tu autem nan habuero mihi prodest (/ Cor. xiv).
autem lege Dei contempta, ab abrumpendumcaput Abstine ergo a carnibus, al)stine a piscibus
a corpore tolo conatu laboras. Sed non suscipit omnibus, afflige, verbera,
abstine, et sivolueris, al)
Deus holocaustum, quod contra legis suee decreta contunde jumcntum tuum, non dederis somnum
cernit oblatum. Suggessit diabolus Christo, ut se
ocuHstuis, nondormitent palpebrse tuae, noctesvi-
perimeret, dicens Si Filius Dei es, mitte te deor-
:
giliis, dies laboriJjus transige, velis nolis, audies
sum [Mattli. iv). Sed noluit spontaneo prajcipitio Apostolum, etiam si tradideris corpus tuum ut ar-
interire, qui tamen venerat pro mundi salute ani- deat, nihil tibi prodest (/ Cor. xni). Jam hoc non
mam ponere, ut doceret ufiliter quidem carnem est servum Domino servire non posse, sed noUe :

esse mortificandam, sed non more homicidarum

imo ad majorem contumeliam, ante velle moriquam
crudehter perimendam. iVer/2o, ait Apostolus, car- obsequi, ante interire quam servii'e, prius a facie
nemsuarnodiohabuit, sednutrit et foveteam, sicut ejus fugitando delitescere quam servitutis onera
etChristus Ecclesiam {Ephes. v). Sicut, inquit, „ tolerare.Sed jam quia finire verbafestino, revoca,
Christus Ecclesiam. Nutrit quippe Christus et fovet
quaeso, dilectissime, ab hac intentione animum
Ecclesiam, non mahtiam justitiam, non impieta-
;
tuum, in brevissimo certamine pro sempiterna re-
tem;naturam, non iniquitatem. Ostendit Aposto- quie desudando contende, noli ut piger servus in
lus Christnm sequendo, ita se fovere Ecclesiam, dum
terra talentum abscondere sit tibi pro tanta, si
;

discipulo, cui intercastera dixerat ; Exemplum estc

perstiteris, repositamerccde permodicusvitae, pra3-
fidetium in verbo, in conversatione, chantate, in m sentis labor. ]]t ut laborando durare possis, inter-
fide, in custitate {I Tim.
iv), quia stomachum do dum requic labores alterna, utnon, sicut hucusque
lebat, postmodum Noli adhuc aquam bibere,
ait :
fecisti, obstinate laborando, ad laljorisdefectum,
sed modico vino utere propter stomachum tuum, et
sed discrete operando, ad laboris pi'ofectum, quod
frequenles tuas infirmates {I Tim. \). Sic post
forsitan non diu difieretur, pervenire contendas.
ChristumsummusdoctorEccIesiffi, utetiam corpor- EPISTOLA VU.
sobrie provideret, discipulum admonebat, non
inte- Nobilissimo regum ct nostrx societatis amico Srci-
ritumviolcntercompcllebat. Cui etille obcdivit, et VARDo Norvegise regi,frater Petkvs humilis Clu-
 197 EPISTOLARUM LIB- II.
198
niacensium abbas, in prasenti feliciter, m fu- A ad praesens ferte dispendiijacturam, quiaquod, uj
turo felicissime cum Christo irgnare. diximus,modo sentifis damnosum, juvante Domini
Omnipotenti et celerno regi toto cordis aCfectu gra- gratia, quandoque experiemini lucrosum.
tias agimus, qui menti vestrse timorem etamorem
EPISTOLA IX.
suum inspirare dignatus, in vobis amorem coeles- Summo Ecclesiae Deipastori,et nostrospecialiPatri
tium terrenis alFectibus praevaluisse ostendit. Cum domino papx Lnnocentio frater Petrus humilis
enim in extremis finibus orbis atque sub gelido Cluniacensium abbas, humilem obedientiam et
axe seeculorum dispositer vos constituerit, meri- devotum obsequium.
diano tamen sui spiritus calore in tantum vestrum Multa interpositarum terrarum longinquitas.quae i

aquilonale frigus tcmperavit, utsoluta infidelitatis multo spatio nos a vestrapaternitate separat,cogit f
et corporis glacie, de vobis etiam cantari possit :
nos prohxiores, quam aures vestrae pati consueve- ^

Surge,aquilo, etveni, auster, per/la horlum meujn, runt, quandoque htteras dirigere. i\am si in pro-
aromata illius [Cant. iv). Etillud Dicam
et fluent :
ximo vos haberemus,frequens inquietudo uegotio-
aquiloni :Da;et austro Noliprohibere[Isai. xlui),
:
rum ad vos se sperans habere posse recursum,
Vere enim omnes ct pnBcipue nos, qui caeteris vos compendiosiorin verbis existeret. Se quia etmul-
aflfectuosius diligimus, gratulanter famam vesfrae
B larum spathsterrarum etplurimorum, quodmagis
erga Dei obsequium devotionis audimus, qualiter veretur interposihonibus gladiorum, sed ad vos
quce Dei sunt revereamini et diligatis, qualiter re- rursum penetraroposse pene desperat,tit importu-
giumfastum suavi Christi jugoaffectuosissimesub- nior in referendo magis cogitans quid cura illi de-
jeceritis,qualiter vos protectorem Ecclesice Dei beat paterna conferre, quamquid in suarelatione
constitueritis,quafiterinimicos crucisChristi a fide- eam taedeat audire.ldeoveniadandaestprolixitati
lium dominatione non tanlum in vestris, sed eliam si quod suumest, non negatur necessitati. Audivi, -
in remotissimis meridiei et orientis finibus vi belU- et in htteris domino Albanensi episcopo directis
ca terramarique et olim repuleritis, et nuncetiam legi sublimitatem vestram eidem mandasse, ut ad
niaxima classe repellere festinetis. Super haec om- vos redilum acceleraret etsuamvobis pra^sentiam
nia, quod in animo vestro tantus Spiritus sancti exhiberet. Pervenit hoc et ad aures multorum, de
fervor exarsit, ut tantam regni exceilentiam, et vestra pace et salute non parum sollicitorum qui
tantam rerum opulentiam contemnendi, ac pro omnes eo quo nobis astricti sunt,
dilectionis voto,
aeterno regno viam perfectionis arripiendi vobis valde mirantur tale a vestra majestate processisse
ailectum inspiraverit, ipsi omnium bonorum lar- decretum, quod sibeneperpenditis, vestris utilita-
gilori grates quas possumus agimus, et ut hoc Q tibus prosit nihil, obsit plurimum. Et, ut taceam,
ad effectum perducere satagatis, votis omnibus quod nisi per inimicorum, manus, in ejus captio-
exoramus. nem vel necem vestri causa paratas, etad vositer
EPISTOLA Vlll. non sit, quid etiam si pervenire integer posset,
Dilectis filiis et fratribus nostris de Nurantona (83), in medio bellorum imbeUis, quid in medio armato-
frater Petucs humilis Cluniacensium abbas, sa- rum facturus et inermis ? Magis ille quia sacerdos
lutem, gratiam et benedictionem. Dei est, manuumad Deum cum Moyse extensione,
Cum omnes ad Cluniacensis congregationis corpus quam aheni sanguinis effusione, et iram Domini
pertinentes communi charitatis debito dihgamus, avertere,et Amalec superare consuevit (Exod. U).
vos inter rehquos speciali quodam alfectu comple- Quod si longe mehus Moyses in monte orationis
ctimur.Etlicetlocumvestrumcoropraliaspectunun- secretum dante, quam in campo belhs patente ho-
quam videi4mus,intuitu tamen vera^ diIectionis,vos stes popuIiDei superare praevaluitet episcopusve-
non tantum quotidie, sed et confinue intuemur.Fa- ster,vere quidquid hostis insibilet vester,muIto ma-
cit hoc bonae conversationis vestrae fama, sed spe- gis et vobis Patri suo, et universae Christi Ecclesiae
ciahter Thomas ille vester, imo noster, quo et si orationibus et consihis nobiscum, quam tumultibus
personaliter caretis, pro eo tamen nos et nostra om- et pragliis vobiscum proscipere valeret. Videturhoc
nia possidetis. Est enimnobisintimus.ettantumin
D
non solum insipientiae meae.sed et plurimorum sa-
Christo charissimus ut cum innumera Cluniaco sae-
; pientium, etreligiosorum virorum sapientiae, de
pe vestra Angliamunera miserit, nihil unquam isto quibus et Dominus Clarevahensis abbas, qui to-
gratius aut charius obtulerit. Non igitur gravet tum se, ut nostis, negoths vestius impendit, eidem
vosejus absentia quiaplurimum, cum tempusfue. domino Aibanensi coram Vizehacensi etPonhnien-
rit, vobis ipsius apud nos poterit conferre preesen- si abbatibus se vaJde dolere, quod ad partes illas
tia. Quod si sapienter negotiamini, ibi mercesves* a vobis accersiretur, dixit. Super quo tam ego
tras debetis exponere, unde majora lucra suo pos- quam plures partium nostrarum personae sapien-
sitis tempore reportare. Patienter igitur tanti- tiae vestrae scribere proposuimus ; sedab ipso do-

ANDRE^ CHESNII NOT^.

{^"i^FratribusnostiHsdeNorantona.NoTSLnihona, a Clun. coenobio dependentium, estque subditus

prioratus ord. Clun. in Angha, qui etforte Priora- prioratui Beat« Mariae de Charitate.
tus de Arenthona\ocQXnvia Catalogo Beneficiorum
199 PETRI VENERABILIS ABBATlS CLUNIAC. iX. 200

mino Albanensi prohibiti, propositum dimisimus. A phalidas, api^umque Erimantium narrant fabulae
Festinat euim jussionem vestram,in quantum licu- poetarum, tinformem Gerionem Hispania: prodide-
erit, totis viribueadimplere. Unde etdiversos tanti runt,solaGalliamonslranonhabuit,sedvirissemper
itineris labores, adhuc diutina illainfirmitate satis fortissimiseteloquentissimisabundavit.Mcumtan-
debilis aggredi, et Italiam magis bellorum tumulti- ti viri testimonio expers taliura prodigiorum nostra

bus, quam montiumrupibus exasperatam penetra- seraper a saecuhs GaUia fuerit, heu nostris diebus
!

re disposuit. Serenate igitur, obsecro erga tantum suprascriptis oranibus longeinformius monstrum
tamque vobis utilem ac fidelem viruai, si quod vel peperit. Fehcia priora ssecula,qu8e ne tam pessimo
leviter fuit animi vestri nubilum talemque vos ei
: fetu deturparentur, diu sterilia permanserunt !Sed
exhibete, qualem eum ergavos pro certo cognovi- nostra tempora miseranda, quae infanda fecundi-
mus esse. Et sicut ahis htteris fldeli ausu admonui, tate detestandam sobolem profuderunt. Habuit ae-

ita et adhuc moneo, ut si quid forte austerius lit- tas Ula, licet fabulose, Evandrum Caci perempto-
terae, quas seepe mittit, in auribus vestris sonue- rem.HercuIem Ccrheri aIligatorem,Hydrfe euradem
rint.aequo animo accipiatis, raagisque dulcem scri- multorum capitum detruncatorem. Portentumvero
bentis affectum, quam scriptorum elementorum novitcr apudnos exortum, sicutnon est qui vinciat,
verba signetis. Meliora sunt enim, ut me melius g jta non est qui exsUnguat. Ita omncs qui invisum

nostis, vulnera diUgentis quam fraudulenti oscula prodigium, mox ut apparuit, suffocare debuerant,
{P)'ov. xxvn) salubriorque mordens pietas quam
; enervaU sunt, ut vel nihil mali actum vel nihil no-
mulcens iniquitas. Nec magnitudini vestrae indi- vi ortum esse, suo silentio fateri videantur. Sola

gnum est dicere quod de utroque hoc genere homi- pene in vestro solito justitiae zelo, ultima in ves-
num maximus ille rex etPropheta dicebat Oleiim : Iris viribus spes remansit :quastanlomajoreshuic

peccatoris non impmguet caput meum:sedi,Corripiet negotio adhiberi oportet, quanto magis de vestro
justus m misericordia, et increpabit me{Psal. cxl). auxilio omnium nostrum iutentio pudet. Et quia
Quod ille quidem non facit, sed morem habensin hoc quasi prooemio satis, ut credo, intentum [at-
corde et corde non loqui, pium vobis servat affe- tentum] vos reddidi, ne^diu suspensum teneam,
ctum sedquod sibi videtur, severiore de-
in mente; queror ego, queruntur fratres nostri omnes, ad
monstrat sermone. Hunc eum loquendi morem ha- quos hoc pervenire potuit, queritur totus manachi-
bere, longe vobis durius non absens litteris, sed cus ordo, etcomraunem injuriampari querela de-
sum
praesens verbis ssepe in faciem ipse expertus plorat. Expulsos a sedibus suis Monachos Virdu-
;

sed cor unde iUa procedebantcogUans,aequanimi- nenses, clericos pro eis intrusos, sua deseruisse,
ter omnia passus sum. Quis enim non ferat, imo p aUena occupasse sola vi, nullojudicio, in messem
quis non gratias agat non pubhce arguenti, sed proximorum falcem misisse, et propriis cultoribus
secreto quasi in cubili cordis commonenU, seu cor- esurientibuseorum avidissime fruges devorasse.
ripienti charitati ? Non tamen ille scribens vel lo- Etquod raajusostentura?QuoddetestabiUusraons-
quens quidquara imperat ut dominus, sed quse trum ? Quod portentuosius prodigium ? Solebant
dicenda sunt huraiUter suggerit ut sulijectus. Ve- clerici diversorum ordinum^ canonici diversarum
nientem ergo ad vos vel prope vos episcopum ve- professionum, et quid de rainoribus agam ? ipsa

strum,eo, quonostis apud Deum,et apud homines Ecclesiae cacumina, episcopi dico, consueverant
honore dignura, si placet cum honore, et maxime ponUficalem dignitatem pro abjecta monachorum
cum illo, quem a vobispromeruit, amore suscipite vilitate commutare, et de summis eccIesiasUcorum

ut et ilU quod justum est retribuatis, et alios hoc honorum gradibus, adhumilem se hujuspropositi
exemplo raagis raagisque ad vestrum obsequium ordinem inclinare. Nostis et ipse, in quanto apud
accendatis. Sed nein partibus Italicis hoc tempore, anUquos Patresordo iste honore fuerit, nonignora-
quo in ChrisU messe pauci sunt operarii, otiose tis quanto studio eum apostolica sedes prae cfete-

immoretur, oramus, ut si placet, eum ad nostras ris Ecclesise instituUonibuscoIuerit, nonlatetquan- J

GalUas remittatis, ubi quanto notior, tanto nobis q Deo fructus feracius aliis Christi segetibus pro-
tos
vobisque poterit esse utilior. Ibi quantam vestri ha- tulcrit. At nunc nescio quo judicio praejudicium

buerit auctoritatem, tantam ibi vestram operari passus nec sua retinere jam preevalet, cum aUena
poterit utilitatem. sua facere inmeliuscommutando soleret, contem-
EPISTOLA XI nitur, conculcatur, et jam nec laicali
expellitur,
Singularitervenerando,el specialiter amplectendo, consorUo dignus habetur. Quodque nec de furibus
domino et patrisuo ^.kxi\\JB.o Albane^isi cpiscopo, sit, antequam audiatur, condemnatur; antequam
fraterPETRVs humilis Cluniacensiumabbas, salu- sub judice de culpa agatur, proscribitur, ante re-
tem, quani promisit Deus diligcntibus se. atum cognitum, ut reus addicitur sed ut adver- ;

Christianorum nobilissimus orator Hieronymus, sarii aiunt, fuerint propter mala sua monachi ex-

in quadam sua epistola Multa, inquit, in orbe

: pulsi, arrogavcrit sibi fama consen-
expellendi,
monstra generata sunt. Centauros et Sirenas, Viulas tiens decrctum
judicialc quid etiam personis
;

et^Onocritalos in Isaia Leijimus,Job Leviatham et Be- peccantibus sanctus ordo peccavit ? Quid, aliis
heviot mystico sermone describit ,Ccrberum et Stym- dclinquentibus, justitia promeruit ? Cur cum reis
:^0l EPISTULARDM If.
202
innocentia condemnala cst ? Cur malis monachis A tare. IJndc licet quam ciliuspolcro Iioc
mofactu-
secundura quosdam expulsis, monastica instilutio rimiooniuIam,hunctamennunliumquasisubsecu-
expulsa est? Ut quid saltcm malis illi boni mona- tui piiccursorcm vobis intciim mitto. VA quamvi>,
i

clii non succedebant ? An quia nusquam talcs in- socundum vulgare proverbmm, stolidissimum vi-
veniri poterant? quam innumerabilis monaoho- dealur humms ligna"ad. silvam dfcferre,"ct aqua
rum turba, persupernam gratiam nostris maximc m-ceo allata mare infundere, nihil tamendifTusa in
diebus jnultiplicata, universa pcne Gallica rura cordibus vcstris pcr Spiritum sanclum, qui datus
operuit urbcs, castella, oppida implcvit
I
quam est vobis, charitaspotest conlemnere,quodex ejus-
!

varius veslibus, instilutis, Uomini Sabaoth exerci- dem charitalis videatur fonte descenderc. Hortor
tus, sub una fide ct charitatc, in cjusdcm mona- igitur ctobsecro, ac raecumqunjCluniaci Domino
stici nominissacramcnta juravit Aut crgooujnes:
Christo servit, ct vobis ex corde compatitur, tota
isti pro expulsis inlroducendi expulsoribus defue-
fratcruitas dcprecatur, ue casumlumc cordiappo-
runt, aut tanta multitudinc eis in nauseam versa,
ne inde plusjustodoleatis, nc justorummor
natis,
inopes eos, ut dicitur, copia fccit. Kt nc diu ccclc- qua magis gaudere
debctis, vos ipsos multis
tc,
siaslicis negotiis occupatas bnatiludinis vcstrjp. au- aliisoonfectos laboribus afflciatis. Nam, si rcs bene
resdetineam, rogamusinstantcr, et nobiscum Uo-
q pcrpenditur, noncst quod vobis dolorem importet,
minus Catalaunensis episcopus {H't), ac mullte sedest planequod ingenlemlietitiam subministrct.
aliii! noslri ordinis pcrsonae deprecautur,
ut detis Quis cnira dolor illis debetur qui dolorem evase-
opcram abstergere ab ordine nostrotanlai dodecus runt?quce lacrym;e,quiIacrymarumomncm matc-
ignominiii', nc reverentia semper huic profcssioni i'iam cxuerunt, qui ad vitam illam pcrvcnerunt de
ab apostolica sede conservata, vobis domino pa- qua in Apocalypsi Joanni vox de ccclo ait Abster- :

pa> assidenlibus dcpereat, nevc tanfa, si inulta gclDeus omncm lacrymam ab oculissanctorum, et
remanserit, iujuria risum inimicis monastici or- mors non erit ultra, neque luctus, nequc dolor ?
dinis proebcat.Nec mu'cmiui me vehcmcntius (Apoc. \xi.) Qviid, inquam,; illis dolendum est, qui
de ista quara de propriis sollicitari causis, cum quod diu desidcraverunt.. uunc tandem conscqui
communia bona sempcr maluerim pricferrc pri- lueruerunt Quid sane illi vivcntcs exoptabanl.nisi
?
valis. quod Apostolus de se dicit Cupio dissolvi, cl esse
:

EPISTOLA \i[. cum Christo ?{Phiiipp. i.) Xam quis viatorprolixum

Beatissiims, el singulariler lionorandis ac nomi- iter laboriosc peragens, et eodem
ad dcside- itinere
nandis dominis ac Palribus rafam rcquiem tendcns, tam stultus est, ut nun-
Carthusiensibus,
domno Gucom priori, et cieteris fratribus, fra
^ quam ad rcquiem pervenire,nunquara asperrimum
ter Petuus humil/s Cluniacensium abbas, viaj laborcm vclit finirc ? Quis agricolatamdurus,
celer-
nam a piissimo SalvatoreJesu Chrislo saiutem, ut hieme urgente, pluviis ingruentibus, jestu fcr-
et a consolatore Spirilu plenissimum
recipere vente, lerram tantura proscindere, semina serere,
consolationem. nunquam fructusexoptet percipere ? Quis negotia-
Audita, dilcctissimi, et vix credita apostolicinu- tor terra mariquicsepc latrouespcrpcssus, scmper
meri, et ccelestis collegii vestri tam subita et inopi pavidus, seraper suspectus, mulfa multoties lla-
nataimuiinutione,fateor,quasiinexstasiraptusdiu gella vel vulnera passus, uon toto affeclu auimi
stupui. Occurrebant mihi. et quasi violenter
cordi lantis malis carere, etmulto curalucro patriara pa-
meo se immergebant, hinc rei novitas, illincabys- rentesque reviscre concupiscat? Quis hieres a pa-
sus consiliorum Uei ; hinc pretiosa in conspectu tre constitutus, non omnis mentis adnisu ad con-
Domini mors sanctorum ejus, illincmortis cjusdcm cessam hrereditatem pervenire ambiat? Sic plane,
ex humanoaffectu dolor: qui,etsi sanctorum func-
dilcctissimi, sic vere et absquedubio sic, sic deis-
ribus non debetur. ex diligentium tamen cordibus
tis mortuis imo et nostris mortuis est sen-
vestris,
ipsa vi dilectionisextorquctur.Sed^oum per aliquot
ticndum,crcdendum,dicendumquiaet, secundum
dies ista mecum .^j,v....uo,
reputaus, ^i cum auiicis
quasi i.um
et V11.1U31 amicis r.vaugciiiUD, unua
l-lvangeliiun, finita arcia ducit ad vitam
arcta via, quoe (lucu
beati Job sedens ac mrerensconticuissem,
in terra ^ {Matth. vu), perductisuntad Vitam quae dicit -.Eqo
statui dilcctioni
vestnB mihi super aurum et topa sum resurrectioet vita{Joan. u); et agriculturaBla-
zion charaj scribere, atque statum animi
vestri bore cessanle, juxtaPsalmistam, qui seminaverunt
modo quo poteram rescire. Xeque enim perraittc- in lacrymisjam gaudiomelunt {Psal. ckw) et
in ;

rem epistolam meara rae praivenire, si adeundi similes negotiatori qutereuli bonas margaritas
vestram mihialiquatenus faciiltasdata
sanctitatera
{Matih. xiii), multum de negotiatione sua etiam
fuisset.Sed,cumuniversorumcousonarctsententia, morientes lucrati sunt, qui uuampretiosam marga-
obstante immenso niviumaggere,neminem ad vos ritara omuia vendentes emcrunt, utpotequibus vi-
equitera posse ingredi, peditera me posse pergcre vere Christus erat, et mori lucrura {Philipp. i), ct
desperavi.Namrevcra, sivelillud fuisset possibile, boui ad hairedifatem bcnigni patris moriendo
filii
non recusassem etiamhoc cum magno labore ten-
pervenerunt.UequaProphela: Cutn dederit, inquitt
A.\URE.l': GHESNIl .XOT^.
{8i)Do7ninusCatalau7iensiscpiscopus.GauMdus, ad quem infraepist. i3.
PATRot. CLXXXLX.

203 PETRI VEiNEHABILIS ABBATIS CLUMAC.
dileclis siiis scmnum, eccc hxredilos Domini {Psal.
cxxi). Unde oportet, ut ait Aposlolus, tion conlri-
sta.ri vos de dormientibus, sicut contristantur qui
spem non habent{I Thess. iv^,ncc quasi infelicibus
eis condoleresedquasi.ut vere est,jam sempiterne
;
beatis toto animo congaudere, quia et valde incon-
gruumvidetur, sociis vestrisin superna Itetantibus,
vos pro eis deorsum dolere. Si quis tamen dolori
locus esse potest, hic tantum videtur, quod eis qui-
escentibus vos adhuc laboratis, quod eorum cursu
jam consummato vos anhelantescurritis. quod eis
jam victoriarum palmam leuentibus, vos adhuc in
certaminedesudatis. Sedhuiccogitationi facihs oc-
currit consolatio, quiaquod ilhsjam contulit glo-
riam, vobisprohcitadcoronam. Hocenim camino.
quo iUi omni decocta rubigine splendilicati sunt,
vos etiam non inferius, quia nec eis mitius, imo
fortassedurius,quoniamprolixiuspurgamini.Nam,
etsi cum eis mortui non fuistis, mortis eorum gla-
dio animas vestras pertranseunte, mortemnequa-
quam morientes tolerastis quamidcircoduriorem
: proticere posset,
sensistis, quia cum deficientibus ipsi deficere non
potuistis. Fecit hoc Dominus ut vos probaret, ut
vos vobis etiam in hoc conflictuforiesaut inhrmos
ostenderet, ut virtutem vestrammundo ostenden-
do, infirmos roboraret.Nam quos ante mundus no-
verat in pace fortes, hos Dei gratia largiente agnos-
cit in bello constantes. Libet nestuanti erga vosaf-
fectus mei desiderio se per verba diflundere ; sed
negotiorum importunitas, ne nimis dilQuat, cogit
multa breviare. Quapropter, quoniam supernoju-
dici ea vJa tentationis vos ex parte aggredi placuit,
qua Job justus tentatus est, etqaiatanti vos habuit
ceelesfls censura, ut ad tanti viri flagella perferen-
davos idoneos judicaret, libeatin subversione cel-
larumetoppressiouefratrum, omuicordis tranquil-
litate clamare, quod iUe a veuto deserti domo sub-
versa, et flhis ac fihabus ejus ruina exstinctis, ad-
oransdixit : Dominusdedit, Dominus absfulil sicut ; statim sequetur obedientia. Arbitror tameu, et
Bominoplacuit,ita factum est \sit 7iomem Domini be-
nedictum{Job i).AderitDominus, qui non permittit
aliquem tentari supra id quod potest (/ Cor. x), ut
suo tempore aliis in duplum restitutis, sicut ad fllum
incolumes filii etliliae, itaad vos nunc exshncti fra-
tres revertantur, atqueavobisnunquamdissocian-
ANDRE.E CHES.MI NOT^.
(80) Domno Henrico Wintoniensium episcopo. D abbatemCluniacense)nPetvum,absquelicentiaregis
llenricus hic, ad quem idemsa^pius infra, quartus ab Anglia clam recederet anno ii'6'6. Quaproter rex
Stephani majoris comitis Blesensis. et Adalie majo-
ris Guillelmi Conquestoris nala^ filius fuit, queiu
mater, inquit GuiUelmusNeubrigensislib. i, Herum
AngUc. cap. 4, « ne soh soeculogenuisseliberosvi-
deretur, apud Cluniacum tonsaruit. » Postca vcro
cum llcnricus I rex Angliae unicam comitis Bono
niensis filiara, ad qua tota spectabat luereditas,
Stephano nepoti suo, qui frater erat Henrici jam
dicti, copulasset, acci plurima in Anglia coUargitus
fuisset,<'fratri»cliam>-ejusIlcinricoCluuiacensimo-
IiachodeditabbatiamGlastonicnsem,acpostmodum
episcopatiim adjccil Wintoniensem. » Vcrum annis
aliquibus elapsis, Henricus II et ipse rex Anglorum
infensus iUi, causam dedit, ut priemisso thesauro
suo, quemadmodum loquilur Mallhuius Paris^ ^^e;"
'
IX.
A di, inffiternumconjungantur. Laetihcate igiturnos,
non parum vobiscum moestihcatos. Quod continuo
liet, si vo3 moetitiam deposuisse quam citius no-
bis innotuerit.
EPISTOLA XIII.
In cathedra seniorum coUaudando,venerabiliet di-
lectissimo domino, domno Heinrico, Wintonien-
sium episcopo (80), frater Petrus, humilis Clu-
niacensium abbas, post honorem pontificii stola
g lorise indui.
Magna multumque amantibus taediosa terrae ma-
^
risque interstitia, qua^yestram Britanniam anostra
! CelticaGahia diviserunt(86),sicut a mutua visione,
sic afamihari collocutionenoshactenus diviserunt.
Unde ego metuens ne diuturna divisio coi'porum
B divisionem quoque pariat animorum animi mei
abdita, quaj verbis non ijolui, htleris vobis commu-
nicare decrevi. Xam recordatus pristini amoris, et
illo cum tempore perire formidans, quo maxime
isdem mutuus vestrae charitatis atfectus pluribus
quando multorumpostDeum salus
de utriusque nostrum moderamine pendet, ignem
diu sub cinere consopitum ne in toto deficiat, quo
possumflabello suscitare contendo.Exspectavi qui-
dem,et diu suspensus sustinui.si forte aliquid j ucun-
dum a vestrispartibus audire mererer sed, ut ah- ;
quid velludendo dicereluceat, frustra avestro occi-
dente mihi solemoririsperabam,incassummarinos
turbines nostridielobscura serenarecredebam, su-
perlluo a lateribus aquilonis austrinis flatibus fri-
gora nostra posse tepefieri suspicabar. Sed fortas-
sis,ethuncnostrumludumdignitas vestranonaequo
animo acceptabit. Quidigiturfaciam ? Si seriadixe-
ro, gratus nonero. Si allusero, nec si placebo. Si
questus fuero, asper videbor. Siaccessero utlauda-
tor, notabor ut adulator. Quod ergo placendi con-
silium?Quod, nisi quod ipse dederitis ? Date, da-
te, inquam, consiliuin, et jubentis mandata mea
etiam me scire coufido. quid super his vestra
mihi proeceptura sit sapientia. Et hoc unde ? quo-
niam, sicut impossibile est lucem tenebras gene-
rare, sic fas non est sapientem aliquid sapientiaj
contrarium jubere. Inde certum mihi est quod nec
alludentem, nec querulum, nec adulanlem (quaj
Iria ejus complanari fecit castelLa. Porro scribunt
ad eum ct S.Bernardus epist. 93 et Joannes Saris-
beriensis cpist. 247, memineruntque eUam ejus
Joannes memoriali llistor. Necrologium
Paris. in
S. Marlini de Campis, Paris. ct Chronicon Cluuia-
cense.
(80) Quje vestram Britanniam a nostra Celtica
GaLUa diviserunt. Imo et a rehquo orbe. Uude Vir-
giUus :
Et penitus toto divisos orbe Britannos
Cur aufem Britannia dictasitiUa Oceani insula,
qucB nunc Auglia ot Scoiia vocatur, late docet \it
doctissimus (iuiUclmus Cambdenus in descripUone
Britannitc. el nos post cum nuper in Historia An-
gUui, ScoUai et llibernia; pluribus aduolavimus.
 205 EPISTOLARUM LIB. 11. 206
supraposuimeesse)censebitis, sed verifidem ami- A Pcenam vero peccalorum pro vellesumendam po-
ciame vobis servari mandabitis.Fateor, jara quasi testati vestrae concedo, Scio regii sanguinis ani-
ab ore vestro prolatum verbum suscipio, et hoc me mum, cum se vicisse cognoverit, tunc mullo magis
servaturum, si milii idem reponsum fuerit, modis victum. De caetero me
totam Ciuniacum mehus
et
omnibus rcprouiitto. Tencor jam sponsionemea,el quoquequam\Vintoniampossidete(87) et nostrai ;

ipse mihi libens quaj nunquam excutiam, vincula amodo pater patrise, rector, abbas et episcopus
mjeci. Fidem veri amici me vobis servare promisi. estote.
Quod siitaest, falsiamici pcrfidiam me expcditde- EPISTOLA XIV.
testari. Falsus vero amicus essem, si in corde et Intimoamico suo, domno Stkpmano (88), /"ra/er Pe-
corde loquens, aliud menle togerem, aliud ore pro- TRLs, humilis Cluniacensium abbas, saLutem
ferrem. Unde, quia interamicos omnianuda,nihil quam sibi.
ultra illi tegere disposui, cui omnia etiam intiina Anima mea jam de vestra, ut de se solhcita, pro
revelare proposui. Familiari ergo ausu conqueror salute illius meditando, loquenJo, scribendo, re-
exccllentiamvestramcitius justodudum adversum quiescere nescit. CtKpisti, charissime, coepisti cur-
mecommolamfuisse,etpro levissimafixamami-re rere, non desistas. Omnes cuiTunt, scd unus acci-
citioe gravilatem mobili facilitatc commovisse. No- B pit bravium. Sic curre, ut comprehendas (l Cor.
stis ipse quid hoc fuerit, quod hac de causa rcti- IX). Vide ne latro malignus impediat iter tuum.Non
ceo, quia nec memoria dignum csse judico. Hoc enim de Jerusalem in Jericho descendere, sed
tu
non dico vile vel leve, sed nihil prorsus fuisse os- de Jericho ad Jerusalem coepisli ascendere. Sed,
tenderem, si litterarum prolixitatem propter legen- ut ait quidem
tis non vitarem. Quod igitur nec gravi
fastidium i^
FaciHs descenmsAverni,
causa exstante fieri debuisset, nuUa praecedente Sedrevocaregradum,superasqueevadereadauras,
materia factum est, et cor magni illius et singula- Hic labor, hic gemitus [opus]
ris amici in contrarium versum est. Unde qui nil (ViKG. ^neid., lib. vi, vcrs. 129 et seq.)

taliummerueram,multapertu!i et quemintimum ;
ad quid? Ut sapienter advertasad vitiademer-
Istud
lamicum credebam, ex insperato hostem persensi. gentia in interitum ponam essehumanam naturam ;

IHostem autcm voco non mala inferentem,sed bona ad virtutes sublevantes ad coelum difhculter se at-
denegantem, non inimicitias effectu ostendentem, tollerehumanamsegniliem. Nam fugiens laborem,
sedalfectum amiciti* subtrahentem.iNecegorepIi- appetens requiem, supponit brevem parvumque
co frequentes querelas.quibus aureslegatorumno- laborem doloribus perpetuis praeponit volupta- ;

strorum in Angliam transfretantium implere con- n tem horariam delectationibus sempiternis. At uon
suestis nec monstruosa illa, quoe apud Charitatem
;
ita amator ajternorum, non ita auditorapostoli di-

innoscommissasunt, memoro quorum ipse allor, centis

: El mundus Iransit, et concupiscentia ejus
:

nondefensor, vel certe mediator essedebuistis.Ista,
nquam, et si qua sunt alia, taceo, ne quem mihi
aboro placare, videar forsitan provocare. Ad hoc
solum tota querela mea concurrit, quod me anno
praeterito per multumtemporis in Anglia morante,
vobiscum pene jugiter adhajrente,habere vos sini-
stri aliquid adversum me minime dixistis, et hoc
amen in corde continuistis. Multae de multis inter
losconferebantur, hocprofundosilentio tegebatur.
Sihilaharumreruma nobis familiaris sermo vester
(I Joan. n). Sed, quia multa de his tecum contuli,
et plura in proximo coUaturum me spero, longam
epistolam jam facere nolo. Maxime vero, quia jam
spiritum Dei tibi locutum sensi, el cor tuum plene
tetigisse cognovi. Hoc tantum cave ne gratiam
ejus in vacuum accipias, nec eumdem spiritum a
Deo tibi datum exstinguas. Veni ergo ad me cito,"~|
sicut et tecum condixi, et postmodum remandavi,
ut si qua adhuc de his sunt dicenda dicantur, et
quse implenda impleantur. Hac prima hebdomada ,

ibscondebat:hocnescioquidmeditansmcnsvestra Quadragesimae, et sequenti, me Cluniaci dilectio

j
"
ummostudioinintimisrecondebat.Impendebantur tua inveniet. '

iliberalitate vestrainnumeramihinostrisquebene- EPISTOLA XV.

icia sed hoc unum, quod pro munere duceremus,
;
D Charissimo amico noslro domno HtGOM Catulx
enax celabat conscientia. Et quid multa ? Oportet (89), frater Petris, humilis Cluniacensium ab-
it materiam verborum fertilem brevis sermo bas, salutem et multum amorenu
co-
irctet. Sit iste, si placet, mutuarum finis quere- Magno dileclionis affectu, quo erga vos teneor,
arum Induigeo ego prior absque ahqua pcena,
. compulsus, non possum de salutevestra non gau-
nulta quae in me non jure commissa sunt. Indul- dere, et de periculo non dolere. Nostis qua catena
jentiam et mihi, etiamsi non peccavi, postulo. non mihi,sed Deo, imo, quodverius est, mihi pro-

ANDRE^ CHESNIl miM.

8 ) Cluniacum meliusquam Wintoniam
( '
possidete. Anglis hodie Winlchester.
Vmtonia Britannicorum Belgarum civitas, Pto- (88) Amicosuo domno Stephano. Clerico Lugdu-
omaeo et Antonino Venta Belgarum, Nechamo et nensi. . .

(uibusdam aliis Guintonia, Britannis etiamnum (89) Hugoni Catulse. Mihti, cujus meminit et
<aer Gwent, Saxonibus antiquis
Wintancester, et Chronicon Cluniacense in Petro l.
 :

Pi-TM! VKNi-;UABlLlS ABBATIS CiAWlAC. IX. 208

207

aslrictus tcneauiiui, cum auUo cogcnlc, A ctilulis vcslr.-c loto mccordis ailcctu proslcrno, ct,
plcrUeum
elanimam vc- ul a voJjis audirimerear, quantis possumprcciljus
sed si)iritu Dei inspiraute, corpus
manu mca mysteriis coelc- iu.pioro. Ancilla Deicarnalis matermea, spiritualis
slram coram teslibus in
ipsum in mona- soior vcslra, Mavciniacensis monacha Raiagarda
stibus cousecrata posuistis, vos
cluuuproarbitrio mco tradidistis, insignumreddi- (00), post diutinam etopliman cum sanclis sorori-

comam a me prajcidi ct servari voluislis, busconversalioncm,secundumDomiui voiuntatem,

tionis
liabitum rcligionis die conslituia Cluniaci vos
sus- vu Kal. Julii commune debitum morlis in sancta
confessione exsolvit.Quae, quoniam dimissis omni-
cepturum jurastis. Et nunc, ut audio, contra divi-
ad vos specialiter desjT^culinaufragioconiugil,
namsententiam, qufe dixit Nonpcrjurab'is;reddes Jnis
totam spem saiulis sute reposuit, non
aidcm Domino juramcnla tua (MaUh. v), et coutra et in vojjis

lleddam libi vola mea qux dis- soltim mcis precibus, sed et ipsius deYOlionideJjc-
Piopliclam^qui ait:

tinxerunl labia mea (PsaZ.iAv), Jerusalem ire dis- tis, animaB illius ad aeternum translat<e judicium
ut

ponitis. Sed quis sapientem in tantum posse desi-

succurralis. Orat ergo et per filium mater, et pro

perecredat ? Credat, credat qui voluerit, ego mc matre iilius, ut tricenarius missarum ei per loca
pcuitus crcdere diftiteor. Indignum est ut de tanto ubi possibile fuerit, persolvatur (91), el xu paupc-
lamque grav i et veraci amico ea a iiic credantur, g res reficiantur. Reliqui sacerdotes duas pro ejus

qute de quolibet scurra credere vix quilibetpossct. requie raissas decantent, absque officio, et missa

Scd quia. licet sapienli, laico lamcn et milili loquor, gcncrali, quce juxta morcm agitur. et exceplishis

debco his quae versariincorde vestro rationabililer qua3 charilas Dei diiiuderit in cordibus vestris, per
vidcntur rcsponderc. Fortassis cnJm apud vosdici- Spiriium sanctum, qui datus est vobis.
tis : quod opus, qu;e oonversio sepulcro
Quffi vita,
EPISTOIA XVII.
Charxssimis fralribus Jokdano, Pomio.Ak
Domini potest coiuponi ? Ad quod si quisierit,quid etfiliis,

similcfacerepotcrit ?Adquod ego Mmora : pro ma MX^yo,frater yEnwSjhumiiis et indignns fratrum

joribusbonis possuntdimitti, pro minoribus autem Cluniacensium abbas, fraternum ut fratribus,
majora, velpro paribus parianunquamdebent im- palernum ut filiis dilectionis affectum.

mutari. Majus cst vcroDeo perpetuo in humilitate Investiganli mihi diutissime, et sollicite huc il-

et paupertate servire quam cum superbia et luxu lucquecircumductisocuhsdisquirenti.quibus com-

Jerosolymitanum iter conlicere.Uude, si bouum est
Jerusalem, ubi steterunt pedes Domini, visitare,
longe melius est coelo, ubi ipse facie ad faciem
conspicitur. inhiare. Qui ergo quod mclius est pro-
C
mitlit, quod deterius est, pro uieliore compensare
non potest.Namsi cuilibet centumpromisistis soli-
municare cordis mei secrela, vel apud quos animi
nuper conceptum dolorem exponere, et, si ficri
posset, etiam deponere valerem, nemo justius oc-
currit quam vos, quibus et eadcm causa moercndi,
etcommunis est mecum materies moerorem solan-
di. Adhibete animos, et alfectusubi ubidispersos

dos, salva sponsione ducentos potestis redderc pariter congregate ;neclegendumnegligenterputc-

;

sed solos quinquaginta sine prievaricalione nullo tis, cuinon solum vestra studia, sed ctiam vosipsos

pacto valetis exsolvere, Tractate ista sapienter, et debetis. Non debet aliquacordium vestrorum portio

cavete ne unde Deo placere faslinatis, inde gravi- rei, de qua nunc agitur, quibuslibet impedimentis

Rogoigiturut cum prae- deesse, pcrquam vosdivinilatisdispositio perduxit

\ ter ei displicereincipiatis,
isentium latore vero amico vestro venire accelere- adesse. Regresso mihi nuper a Pisano concilio,
Itis, ut quod his litteris nolo mandare, vivo vobis post raulta qucqinilioitinere iucoramoda provene-
Isermone valeam intimare. runtjOmui moerore tristior nunlius occurrit, ,et al-
EPISTOLA XVI. ternas confaJjulationes, quse de evasionepericulo-;
Charissiinisethonorandisfralribusnotris,prioribus rum, dc incolumitate sociorum, de aliis prosperis'

obedientiariis,etaliisperdiversaslerra>'U)nparles eventibus, ut mos est, cum gaudio profcrcbanlur,

di/fusis, frater Pi;riu;s, humilis Cluniacensumab- rcpentino suo adventu turbavit. Nam inter loqucn-
bas.salutemel xternamaDomino benedictionem tes taciturnus assistens^ inter loetantes nubilum

SivestrBe charitatis affectus, si viscerapietatis, si ^ moeroris indicem vultum praitendcns ad me pro-

ubcra miscricordifnerga mc qiialeiucuuque scrvum pius accessit, ct funercas littcrasmihi nihil talium
vcstrum ct ministrum vigent, nunciprccor cxperiar. suspicanliingessit.Ergo,utpote qui nuntiumdome-
Unde absens corporcpraisens spiriLu, pcdJbus san- slicum agnoscerem, et uudc essetscirem, eta par-

ANDRE.^ CHESNII NOTA].

{{)0)Marciniacensismonachn Ilaingarda. De qua vilegium donastis, triccnarium scilicet quod mihi
et ipscfusiKsimccpistoIascqucnti,ctc{)is!ola ctiam
defuuotajconvcntusCluniacensispersolveret.» Itein
20, ujji liainrjardis profcssione Marciniacensis nio- Nccrologium Sancti Martini dc Campis « Sciunl :

nacha, of/lcio ceiierarta uuucupatur. habitatorcs liujus lcc\ prccscntes ct supcrventuri,

(9!) Ut licenarius missarum ei persolvalur. Sic quod domuus 'Matth:cus,hujus Ecclcsicc pnor,con-
ct i^raifata ci)ist.20 : «VAnl iu abbatiis, ctaliis dio!- slituitincommuni s3c'3nscapituIo,annuentcdomQC
ccsis vestra; congrcgationibns, ci pcr vos triccna- abbatc Pontio Clur., ut pcr succcdcnlia temporsi
rius missarum pcrsolvatur,ct aliqui paupcres rcli- omnibus annis ccle.':: stur triccnarium missaruir!
antecessM-ibus suis hujus loci priori
ciantiu-. )'Et Ilcloisacpist. 2! lib. vi « Milii quoque :
Ero duobus
singulare quoddam
velut amoris ct sinccritatis pri- us, domuo cidel-ott Theobaldo, et domno Urso.i
200 EPlSTOLARUAr LIB. I[. 210
fil)ii3 \\\h nihil inilii sinisti-i nuntiavi possc prasu- A exitium omnibns inimnicret, su^^piriis iilarum et
iaerera,velut securus epistolam anolis missam sus- singultibus respondebat. Putabam me solum filiali
cepi. etquasioptima rcferentem citato eam oculo tantam matrem atiectu diligere sed,dum eas at-
;

percurrere ccEpi.Cumquepra>mi?sa salutatione ad tonderem,omnesejus cogebar filiasjudicare.Auge-

sequentia festinarem.subitoquasi trabea mole re- bantipsa^ luctu suo mcum niffirorem, et dum eam
pulsushnesi, velut saxocaput percussus obstupui, gratis solo pietatis aflectu dctlercnt,
quid cgo na-
sicut acri vulnere telo transfixus ingeraui.quando tura3,quid Deo debercm, docebant,
matris ma3 celerem, et velut furtivum de
beatffi Tandem luctuosaoratione fioitaagendam inccepi
mundo recessura,littera silenter loquente cognovi. etveliit tunc defungerctur, quia prius non potue-
Tunc nimia doloris vi pectus urgenle, et lilleris ram, tunc univcrsa de more complevi. At ubi ad
antequameas perlegerem lacrymarum nimietate commune colloquium ventum est, explicare non
humefactis, a loco, quem jam exosum ^habebam, possum tantam piarum ingeminationem querelarum.
cito surrexi, et secretiori petens aliqnantoliberius iNain ut innumera taceam qure nec referre, nec re-
geraitu,et ftetibus impatienti ad horani animo satis- colere facultasest, ha^c se matrcm, illa filiam. ista
feci. Inde cum ultra raodum moeror procederet, sororem, eafamulamseamisissetestabantur. Dice-
mcoque jara contempto imperio, ctiara a raagnis B banthanc trisliumfuissesolamen.infirmarumrobur
qufE aderant personis consolari renucrem.nox su- debiiium bacnliun.iudigentiuin auxiliuui,et ad po-
pervenit, et quod alii non poterant, quiete sua do- stremum neccssitudinum omniiim supplcmentum.
loris quantuluracunque niagnitudinem sedavit. \a Obmutuerantdiversanegotiacausarum,necdeipsis
crasfinodileetaraaniraarapioBedemptoricoramen- quotidianis nece.ssitalibus tractabatur. Una totum
daturus, ad altare accessi ; et sacrificium spirilu^ monastcriinnlinguadefunetamDcifamulamloque-
contribulati salutari hosti;e adjungcns,rcpropitiari baliir. Nec isfa tantura in sacri loci penelralibus
ejus excessibus divinam clementiam imploravi. agebanlur, exteriora qiioque et adjacenlia omnia
Aderantincomitatunosfro venerabilesetprecipua) cousirailiquerimoniamurmurabant.Pauperes,qui-
dignitatis viri archiepiscopi, episcopi.abbafos, sa- bus semper pro posse munifica fuerat, vitne subsi-
pientesclerici,reIigiosi monachi,l{emensis, Rotho- dia sibi pcriissegcmcbant.Circuraposita sanctimo-
magcnsis, Trecensis, Constantiensis, Sagicnsis, et nialium pauperrima loca, quibus sajpe confcrre
aliiquamplurimi de diversis partibus terrarum cousueverat, quod sibi subtrahere solebaf, velut
congregati.Hi supradicti concilii occasione itineri suamnuilrem familiasdeflebant.Militesipsiellaici,
nostro indissolubiles sociiadha^serant et.ab cadem quil)us pro ofiicio respondere etservire cogebatur.
synodo mecum pariter redibant : horum benigna C J^'^ ^^ Marciuiacum uescire dicebant. Sed quid
consolatione, et maxime illorum reverenda socTe- multa? Induerant universamctrorisvultum, ettota
tatecompulsus, ne mcBstitioe men? nubilo tan- facies monasterii tenebroso quodam pallore horre-
torum virorum serenajucunditasofluscaretur,vio- bat. Non cessabat tamen sacer conventus ab ora-
lenter tandem me mihimctipsi subegi. et verum omnes dilcctam animam
tionc, et Deosingulae.Deo
comprimens raente dolorera. fallacem sciens sociis commendabant. In crastino capitulum ingrcssus,
[sanctis] hilaritatis repente vultum exhibui. Qua priusquampeneosad loquendum aperirem,iterato
mea permutationect mutati, qui prius cum
ipsi gemitu cuucta protinus implcverunt, et quiquida
dolente doluerant.meconsolatumrafi gaudenti pa- me utcunquedictum cst,totum uberrimis lacr^-mis
riter adgaudere ccBperunt. in|hoc simulatifio ala- perfuderunt.Absolvi tandem pro offlcio matris ani-
critatis gaudio^ postquam quod reliquum erat xite mam, quam ipse lacrymosum Amen respondendo
spafiura emensum est, ipsis, ut decebat, Cluuiaci ad vitam absque dubio perduxerunt feternam. Inde
solemniter exceptis, ego Marciniacum, valediceus ciimunivcrsisecclesiamingressus.salutariarursum
eis, velociter profectus sum. Nam et hoc mihi sti- pro ca sacrameuta obtuli: ac postmodum atl ejus
mulos adaugebat, quasi saevius inflicto vulnere
et sepulcrum accedens, super venerandum corpus so-
conscientiara crucnfabaf, quod illud lumen meum lemnem cum oratione absolufionem dedi.Cumquc
j~,

meinviso, absente, insalutato, exsfinctum fuerat etaniinffirequiera, ctcorporiadvitam implorassem

Unde quod dum adhuc spiraret,saltera in extremis resurrec.tionem, beata^ matri infelix fllius vale dixi
heu! videre non meruerara, jam subtractum ab etsic ab illa non animo, sed corpore tantum rc-
oculis,clausumque sepulcro. vel lacryrais rigare cessi.
quaerebam.Veni ergo, et magnumillum ac sacrum Exacfaitaque Marciniaci triduanffi mrestitia se-
ancillarum Dei gregem,moestitia mortis ejus pene jam die velut de morte resurgens,
pultura, tertia
cum ea sepultum inveni. Fuerat illa cum coelesti animamresumpsi, acloco egressus, vobis, o cha-
illo sanctarum sororum collegio per viginli fere an- rissimi,moi,hoccommunis matris lamentabile epi-
nos sic conversata.utsicut earum siugultus,'gemi- taphiujg_sc£ibere decrcvi. l']legi vos ex millibus,
tus luctusque fatebaulur, pene raaluissent ei com- quibus mecum collacrj^mandi eadem possit esse
mori quam ea subtracta vivere.Mugiebat Ecclesia aflectio,quibusnondi3similis mecumprobatur esse
beatfe Virginis raatris^ad quara primitus pro more conditio. Volo igitur unius matris filios secum pa-
orandi causa diverti. Mugiebat, inquam, et velut ritcr ejus funus dellere, ne quiflere noluerit, ejus

211 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC.
non faisse. Nolo, nolo ut luctui A produc lacrymas
se indicet filium
immi-
nostro se quilibet importunus consolator
testimonium velut pro se
sceat, vel apostolicum
Nolumus vos ignorare,
faciens preetendat. quo ait :
fratres, de dormientibus ut non ,
contristemini
dixerit, respondeo Aposto-
(/ Thess. IV). Quod si
lum hunc istisintellectum abstulisse, etquod dixit
sub distinctione protulisse. Nam potsquam dixil,
non contristemini, subjecit, sicut et cceleri gui spem
non habent [ibid.) De infidelibus ergo, non de
cum
fidelibus sermo erat, qui putabant
animam interire, quidicebant nulla post mortem
meritis praemia superesse, qui carnis resurrectioni
consueverantderogare.FIebant illi mortuos despe-
rantesresurrecturos,flebantcharissimos,nunquam
se eos existimantes in aeternum visuros. Ea de
causa fletus spei Christianse contrarius apostolico
mandato desiccandus erat, inBdelis tristitia
lium cordibus expellenda.tides resurrectionis ve-
hementius commendanda.Atnon noster talis fletus
quem fundimus, non futurorum desperatione, sed
naturse compassione. Nonnoster talis dolor.quem
generat non fideidefectus,sed nullalegeprohibitus
mutuae germanitatis affectus. Hoc fletu antiqui
jusfi carnis proximos defunctos fleverunt, hocdo-
lore magni patriarchae charorum suorum funera
Hinc de Isaac dicit
prosecuti sunt.
Inlroduxit Rebeccam in tabernaculum Sarce matris
sucp, et intantum dilexit, ui dolorem, qui ex morte
matris acciderat, temperaret {Gen.xxw). Quis ergo
nos,charissimi,prohibeat superpia sanctfematris
morte dolere, cum audiat tantum Patrem de pro-
prife matris occubitu doluisse? Quid si etpii patris
piissimus filius Joseph in medium adducatur, de
quo quod mortuo Jacob ruit superfaciem
legitur,
patris flens et deosculans eum?(Gen. l.) Cujus
corpus cum de ^gypto tulisset, in terra Chanaan
humasset, adjunctisfratribusetiEgyptiis comitan-
tibus planctu magno atque vehemenU septem die-
bus exsequias celebravit. Chananseis dicentibus
Planctus magnus est iste ^gyptiis,locoqiie
imponentib}is,planctm JEgxjpti {ibid.).Sed nec ille
singularis inter primos Patres rex et propheta Da-
vid nobisdeerit, qui sciensquod naturae deberet,
cum prius admirabili charitateexstlnctosinimicos
planxisset,fratricidam,et insuperpatricidam fiUum D totum voluit esse commune. At ego nec claritudi-
operto capite lugebat, dicens; Absalon fili mi,
filimi Absalon,quis mihi tribuatutego moriarpro
fe? (II Reg. xviii.) Sed quidistos velut solitarios re-
plica, cura omnium veterum mosfuerit ex naturfr"
benignitatedescendens,quos]ibeta(finesvelmajore
de medio factos [functos] deflere, etpublico luctu
eorum exscquias celebrare?ln quo societatis hu-
mana' quredam reverenda concordia commenda-
batur, qui-Bpiis menUbus csset quodam desolatio-
nis solaUum,etad aeternadisquirenda magnumex
defectu praesenUum incitamentum. Hoc affirraat et
liber SapienUaeinquo cVicitnr: Fili,.'iuper mortuum
212
IX.
etvelut dira passus incipe plo-
:
rare (EccZt. xxxvni).
Non ergo contrarium fidei, non dissonans ab
est
Ecclesise moribus,si super pioriim funerapii homi-
nes pia intenUone compunguntur, et quo ipsi de-
migraturi sint, velut quodam prseludio perloquun-
tur. Nam in eo quod aUos mortuos plorant, se
deplorant a qua misera
quoque mortale factos
:
mortalitate se per ChrisU gratiam erui, et ad bea-
tam immortalitatem perduci hujusmodi oratione
corpore exorant. ad Evangelium stylus transfera-
Quod si
tur, apparebit non frustra dictum beat« Virgini
matri: Ettuamipsiusanimampertransibit gladius
(Luc. ii). Qui ejusanimam non pertransisset, nisi
ineffabiliter quodam humanitaUsaffectu, de morte
BDeietsui FiUi doluisset. Quaelicetnon dubitaret
mortemFilU sui esse vitam mundi,eumtamendire
doluit morientem, quem mire noverat a morte ho-
a fide-
mines eruentem. Maneat ergo inter nos,o dilectis-
simi mihi,occultus noslrae deplorationis atfectus,
defleamus
et his exemplis beatos matris cineres ;
sitque jam delectabile quod fuitlamentabile.utquae
nos vivens peperit cumdolore ad prapsentem mise-
riam,jam carne mortua pariat cum jucundidate ad
sempiternam gloriam.Pariet, inquam,animaspre-
cibus, qu£e, ut dixi, nostram carnem peperit cum
doloribus sitque illi hoc singulere refrigerium,
:
Scriptura:
cum eos, quos ex se mundo protulit, coelo quoque
secum intulerit. Audeo et de ipsa lioc dicere, ne
quishoc me temere judicet afUrmare, quoniam et
n conversioejusa mea opinioneinnuUo dissenUt, et
conversatio ipsius mecum nihilominus per omnia
senUt. Talis enim exsUtit, quae,in quantum homini
cognoscibile est, et sibi sufficere, et alios debeat
adjuvare. Veniat ergo tantae feminae conversatio
admiranda in medium,ut eacognita me vere dicere
cognoscaUs,et animos moesUUa exasperatos jucun-
da lecUone et leniatis. Erit hoc
mutua coUatione
absenUs etdefuncta? matrisqufedam vivaxpraesen-
Ua,et imago verorum aemula acordisnostri;pene
:
tralibus non recedet, qua nec post occasum vobis
nomen occidere, ncc post tumulum valeat interire. Cogi
de qua agitur, non silere.nec si
ipsa rei utilitas,
dicenda tacuero, tantam vobismateriam videaria
videre. Non debet alicui nostriim aliquidfieri sin
gularequibus non solum charitas,sed etiam natura
nem possessionis, nec quantamlibet in ea comraett
dandamsuscepi gloriamcarnis quarum flla reruqi :
mullis superior, pancis inferior erat, sed devotunj
Deo aniinum, mundi conteraptum, ccElesUum ap
peUtum. Ad quae ut compendiosum transitum f*
ciam, cumin llore feni adhuc recubans, junctf
essetviro, alligatamundo. ad ea velut captivus a(
libertatem.vinctus ad solutionem,oxsul adpatriafl
suspirabat, et se conjugali vinculo praepeditaifl
hominibus ignoto, Deo cognito menUs angore d{|
flebat. Eade causa cum cives civitatis illius cq
inhiahat, vel ad quam suspirabat, fortc occurris
 •
2(3 EPISTOLARCM
sent, adorabat, suscipiebat, colebatetabjectaorani
domestica et mundana cura, se totam in eorum af
fectus et obsequia transfundebat. Suscipiebantur
monachi, trahebantur ererait£B, et omnes habitu
vel fama religionis ornati, passim ad hospitandum,
etiam cum resisterent, cogebantur. Non audebat
jam quilibet talium perterram ejus juri subditam
commeare, quin ad eum diverteret, et uno die vel
pluribus apud ipsam mancndo,, devoto erga divina
animo satisfaceret. Flebat remotis arbitris coram
not£e sanctitatis viris, et profundos gemitus pro-
fundebat, quod a lege viri nondum sohita, servire
sceculo cogeretur, ahorum curam gerere, sui ne-
gligere, exterius tumultibus imphcari, interiusoc-
cupationibus impediri, praesentia amplecli. futura
ANURE^ CHESMI
(9) Famoso illi Roberto de Drussello. Variant
auctores in hujus Roberti cognomine. Guillehiius
eniraNeubrigensisRoberturarfe.i.r6»sf?//o;Tabulfe
abbatise Sanclfp Marife de Bosco, vulgo de Rota,
difEcesis Andegavensis, cujus et primus abbas ex-
stitit, de Arbricel; ChroniconSancti Albini, de Ar-
brisscllis codex Cenomauicus Epistolarum GolTridi
;
Vindocinensisqui et illi scribit epist. 47 lib. rv De
Arhrussello Gaufridus denique monachus in Vita
: inquit, de Arbusculo
sancti Bernardi Pontivensis de Arbrissello, et A?'-
bressellensem eognominant. Interfuit automis con-
ciho Pictaviensi, quod anno iino celebratum est,
ob furorera fiuillelmi ducis fu-
et caeteris proilatis
gicntibus, solus cumpriBfato Bernardoconstans et
immobilis perstitit, iiti jam dictus Gaufridus appo-
sitedocet his verbis « Per idem tempus duo car
: hujus temporis serraocinatorura famosissimus et
dinales Joannes atque Benediclus, apostoliciie seilis
legatione fungentes, ad urbera Pictavim conciliura
convocarunt, inquocxLPatres adfuerunt, qui Phi-
hppuraregemFrancorum propter Fulcoaisconsulis
Audegavensiumuxorem,quara)in.idulleriotenebat,
anathematis vindicta pecusserunt. Qua excommu-
nicaUone comperta, Guillelmus dux Aqiiitanorum
qui aderat, loluis pudicilife et s.anctitatis inimicus,
timensnesimilenvindictamprocousimilibusculpis
pateretur, nimiofuroresuccensus,jussitoranes illos
deprfedari, tlagellari, occidi. Quod ministris suis
facere incipientibus, pontifices et abbales omnes
huc illucque diffugiunt, etut temporalem vitamre-
tinerent, tutalatibulaquferere contendunt. At vero
Bernardus, atqueRobertusArbressehensis, quicon-
cilio intercrant, fortissimi justitife expugnatores,
ac totius iniquitatis et injustiti.T expugnatores,aliis
turpiterdiffugientibus.ita imraobiles constantesque
perstiteranl, utnecab incoepto excommunicationis
desisterent, sed pro (Uiristo raortem vel conturae-
liaui pati gloriosissimum duceront. Et quamviseis
persccutores mortem non intulerint, isti. quantum
martyrium pertulerunt. » Commendat D
\n ipsis fuit,
el ejusin praedicationiljus facundiam ac virlutem
titulus abbatife de Rota xv sic « Noseant posteri
; attestationc patuit. » Caeterum tantfe fuit ab iniUo
de Arbrissel fuit dala
et prtesentesqualiter ecclesia
ecciesiae Sanctae Mariae de Rota cum omnibus
appendiciis suis, etc. Roberto de Arbrissel viro
magn.ne auctoritatis infinitae religionis verbum
Dei perdiversa loca seminantemulti adsuscipieuda
grana tanti seminis convenere, » ctc.
(93) Statim ad fontem Ebraudi, Mon.asferium
sanctimonialiumceleberrimuminPictaviensipago,
quod Sugerius J5^6rrt/rf/, Hildebortuset sanctus Ber-
nardus Evcrardi,ei .loannes Paris. Evrardi fontem
appellant fuitque paulo post annum 1 100 condi-
: Histor. Occident,, et Guillelmus Tirius lib xiv,
tura, ul notat Chronici Turononsis scriptor his ver-
(a) Corrupte Turonensis in excusis, et apud Guill-
Gaiiice Tyron.
LIB. IL 21 i
A contcmnere, et iram sibi in die ircemahs innumeris
thesaurizarc.
Ha^c dicens provolvebatur ad genua sanctorum,
et velut cuni Maria peccatrice.pedes eorum lacrymis
abluebat. Orabat eos, ut pro se ad fores aeternfe
misericordi.B instanter pulsarent.quatenus qua? per
se audiri non merebatur, eorum precibus median-
tibusaudiretur. Productaesteo usquetalisintentio,
nec a coppto cursu potuit fatigari,donec famoso illi
Roberto de Brussello (92) ad se venienti, et secum
aTiquaTrditrmoTaTiti,irapulsa violento aestu animi se
in monacham ignoraute viro redderet, ut eo de-
functo, vel concedente, statim ad fontem Ebrau-
di (93), si superviveret, demigraret. Fecit hoc, et
timori Dei, quem conceperat, velut inferiori mole
}iOT/E.
B bis : « Anno Domini
iiOOj^Henrici imp. xliv Phi-
lippi rcgis concilium Pictavis celebratur nec
xr., :
multo post abbatia Fontis Ebraldi in Pictavensi
diopcesi fabricatur. » Frimus autem ejus conditor
exstiht prffidictus Rol^ertus de Arbrissello, qui et
monialibus vit.-B religios.ielegcsinduosnodieaistri-
butas librospr.escripsit. LndeetGuillelraus Neubri-
gensis lib. Rerura Anglic, cap. 1'6 « Robertus,
i :
cognominatus, famosissi-
mum illud monasterium de Fonte Ebraudi con-
slruxil, et regularibus disciplinis inforraavit. « Et
Guillelraus aller .Malmeburg. lib. iv De reb. Angl. :
«Petri Pictaviensis episcopifuerunt contemporanei
et in religione socii Robertus Arbreisel, et Hernar-
dusabhas T^-ronensis^rt). Quorumprimus omnium
profusissimus, tantura non spumea, sed raellea vi-
guit eloquentia, et hominibus certatim opes con-
gerentibusilludegregiumsanctimonialiuracondidit
monasterium apud Fonlem Ebraldi, in quo tota sae-
culivoluptate castrata, feminarura Deo dicatarura,
quanta nusquam multitudo in Dei fervet obsequio
iNam priPter caeterarum illecebraruraabdicationem,
quantulum illud cst quod in nullo loco loquuntur
nisi in capitulo, propositaa magistro perennis taci-
turnitatis regula,quia semel laxato silentio, feminae
pronae sunt ad mussitandumfrivola. » Quam insti-
tutionera attingit et Chronicura Sancti Albini, cura
ait: « Auno lidG obiit Robertus de Arbrissehis,
V Kal, Martii. Iste fuit fundator raonasteru Fontis
Ebralbi. » Fundatorem enira dixit, quera alii in-
stitutorem, prfefatus Malmesburiensis Magistrum,
et Codex Cenomanicus Gaufridi Vindocin. Procu-
ratoremsaHCtiinorualiumdeFonteEb7'aldinomma.nL
Ethaec quideminstitutio sive fundatio facta estnu-
tu et auctoritate Petri Pictaviensis episcopi, « qui
postea, » sicut refertGaufridus in Vita Sancti Ber-
nardi Pontivensis, « exsilium projustitia usquead
mortera sustinuit, ejusque vitae sanctitas rairabilis
exstitit, ut post ipsius obitum miraculorum eUam
religiouis is locus, ut et ab ipsomet papa, Calixto
scilicet II, consecrari meruerit anno 1H9 et etiam :
Suggerii abbatis Sancti Dionysii tempore, qui pro
sanctimonialibus ejus ad Eugenium papamscribit,
et cura in partibus illis in scholis esset noviter in-
cffiptura fuisse testatur, « pro Dei voluntate fere
usque ad quatuor, aut quinque raillia ipsae jara ex-
crevissent. » Mentionera quoque faciunt ejusdem
honorificam Ilildebertus epist. 79, sanctus Bernar-
dus epistola 200, Jacobus de Vitriaco cap. 20
cap. 1,
Neubrug. corruptius adhuc tyrocinium pro Tyronio,
 PETRI VENi':RABILIS ABBATI3 CLUNIAC. IX. 216
215
superioi-emadiungons,beataspeDomiDimisericor- A filiorura corona, familiie multitudo, nobilium ca

exspectabat. Et necoDJugem, cui idem quod tervamoesta gemebatjsola mulierem excedens siccis
diam
videretur. oculis virili constantia perdurahat. Judicabat satius
sibi debebat, tanlo charismate fraudare
csseoccupareanimum uiilitatemorientisquam so-
eum adit, occulla detegit,secreta paudit, horrenda
oplanda vitae ffiternse ciari populi fletibus, inutihter abjecta ratione do-
teternce morlismala iuteutat,
Unde posquam confessione munitum, cor-
gaudia commendat, pra^dicat fallacis mundi
con- lentis.

ab eo recessum. Tan- porc Christirefectum, monachili cucuUo indutum,

temptum, obsecrat celerem
gaudens pariter et mrerens preemisit, corpus ejus,
dem tanli dux femina facli, ad hoc maritum impel-
vitam largiente congruo torapore iunumerahominum pr.-pcedente subsequente mul-
lit, ut Deo, sil)i
eum monachis
titudine, Celsinanias detulit (94), ac
ea velle renuntiare sponderet. Qod
si al-
se cum
statim inter monachos ut monachum tumulandum contra-
terutrum prius obire contingeret, superstes
didit. Itaterroeterram commendans, et velut quod-
volum utriusque compleret. Nam nec ipse iu toto

expers divini timoris vixerat. fide singulari vigeus,

damdepositum suotemporerestituendum commit-
tens, ad procurandam requiem spiritui totam ope-
orationes frequentans,sepulcra sanctorum annua-
hospitum ram convertit. et amoris stimulis agitata, universa
tim disquirens, eleemosynis insistens,
quam perlustrat. provincias oberrat, ecclesias visitat, mo-
indiscreta susceptione, ultra dici possit, B
inter conjuges Pacto lirmato, cnm nasteriacircuit.exbnurit ui pauperes «rarium.facit
exsultans. Hoc
sibi amicos de mammona iniquitatis, nefasputat,
innumeris et maxime prfeliis utriusque devotioni
si quem nisi munere donatum relinquat. Orat pro-
obviantibus rcs protraberelur,supervenitmoeroris
socio defuncto, orat et pro seipsa, ut et illi peccatorum
dies,quo conjuge de vita sublato,sicut lurtur
remissio. et sibi delur a peccatis conversio.
viduata remansit, in quo casu qualiter se habue-
tantum infortunium auimo tu- Ordinat iuterea fugam, et mundo novis rursum
rit, quam viriii
retibus gressus ejus impedire quserenti, spe rema-
lerit.quam fidelem se viro conjugem (quod perra-
etiam post mortem (ostenderit, si narra- nendi data, beatafraudeilludit. Nam magis amicis
rum est,
conor, monentibusutdemumnuberet.possesemagnarum
re incipio, deticio; si aggredior, vincor ;
si

dejicior.
opum et potentiaj copulam inire, majores rerum
verba mea, et cogi- successusinpromptuadesse, itarespondit Et qui :

Credite, charissimi, vereor

pene (lem facio quod consulilis, et quam in brevipotero,
tans quse dicenda, et quaUter sint dicenda,
novos thalamos i(erat07mptainlrabo.Tii\ivesponso
acceptum desero. Sed quid agam ? Ignorantia pro-
charitas velut aha curantemdiabolum deludens,et condigno
hibet, amor impellit, materia delerret,
fallens^prffidam quamille
adhortatur, pondus premit, natura instigat. Sed C talionefallacioeprincipem
jamfaucibussecontinerecredebathaecfurarietsub-
meo hic judicio magis timenda est inutilis taci-
ripere qua poterat arte curabat. Celat ergo imo
turnitas, quam quselibet incompta loquacitas. Di-
in pectore salutis sua3 arcanum, et quasi
raptoribus
caturergo utcunque, quodpropenefas esset silere.
thesaurura abscondit,ulab omnibus posset esse tu-
Decumbente illo, assidebat lecto immota, suique
Ad tum quod omnibus maneretoccultum. Sed quia ali-
oblita, nihil nisi ejus salutam meditabatur.
quorumagendaegebatauxiliojduobustantummodo
quam procurandam totis mentis facibus ardcbat,
mysterium aperit, quorum nola fides et constautia
a quane velin modico infirmantis intentio avoca-
credendaeis omnia suadebat. Uni,qui laicaU licen-
retur, ab omni cura corporaU ejus primo animum
absolvit, testamentum eopra^sente composuit,
lites Ua vivebat, omnem ut strenuo fugie apparatum
committit;aUipro])atffireligionismonachospiritua-
diremit, hreredes instituit, castra divisit, et ad un-
lia sGcreta prodit. Constituitur dies, quo
de /Egy-
guem universaperfecit. llisita ordinalis, utanimffi
jam liber a corporalibus consuleret, velut de pto exeat, quo gravi diu fasce depressa,a jugo Pha-
suae
quadamdocentiscathedrameaudiente admonebat, raoniscoUasubducat. Sustinenturspe libertatisjam
leviora ^gytiornm onera, et opera lutosa in brevi
ut conscientiam scrutaretur, peccata confiteretur,
monasteriis largiretur, tremen- comiButandaferuntur. Exspectatur novum Pascha,
sua pauperibus et
dumesseDeijudicium.multamejusmisericordiam, quoabjectofermento mahtise etuequitiae epularili-
absolutionem, corpori providoret, dum ad- ceat in azymis sinceritatis et veritatis {ICor. v). Et,
spiritui
oquantainterim dissimulaUonis arte mentemvultu
huc vivcret, sepulturam. Intonabant, clamoribus
velabat quanta de se sfficulo promittcbat quam
omnia,luctu et lacrymis universa miscebantur,con-
I !

populorum voces coeli altissima quatiebant. hilarem se,etiam plussolito,quibuslibetexhibebal!

fusBe

ANDRE^ CflESNII NOT.K.

ejus Celsinanias delulit. Celsmune gavit oco. Unde et Petrus quoque VenerabiHs
)'

(94) Corpus nobde

vulgo Sau- iib. 1 .Miraculorum, cap. 6, « Clesiuanias
quffi et Celsinix, el Cclsanicie dicuntur, etpag. 14 11 hu-
primariis ordiuis Cluu. prioratus, Cluniacense monasterium » vocat,
cillanoes. uimsti
Arvernia,quem cui Cluniaceusesdei)eaut.oslcn(Ut jus lUiilioUiecai, privilcgium evstat intcgrum \A d-
in
lelmi comitis ArverniiP. « De coucordia inter ipsuin
Agapitus papa Il,his ad lldemarum Clun. abbat(;m Clunuiceu-
et praefatum domnum Petrum abbatera
verbis « Similiter consemus de Celsauicas alodo
:
Cclsinacensi mona-
quem Ulius noster Stc- sem. suprr Mauziaccnsi cl
quodam Ilechodi comilis,
sleriis. »
phanusjustalancecausamexamiuans,proomnium
remedio Christianorum prajlibato (CUmiaco) dele-
 :

21' EPISTOLARUM LIB. II. 218

Videbatuv se totam saeculo devovisse, nunc ma- A sit. Electo deinde sapientium quorumdam et nobi-
et

gisquam ante srecularibus commodis inhiai'e. Sed bilium comitatu, ul coasueto more ea qua? mundi
in abscondito Ueo canebat Donune, anteteomne
: suntsapere videretur, velutCluniacumitura, etsan-
desiderium meum:etgemitusmeusnon est a teabs- ctos fratres pro viro rogatura. patrium solum dese-
condilus [Psal. xxxvii). Appropinquabat optatus rit, etalienos fines peregrinando ingressa, Clunia-

dies, et iervens spiritu animus requiescere nescie- cum.sicutdixerat.contendit.Quodevotaperveniens,

bat.Nocteitaquediem mundiultimamproecedenle, et quantum sibi acloco congruere judicabat, de suis

Nicodemum cemulans nocturna advenit, et (o inau- largiens, impletis omnibus quae proposuerat, festina
dita devolio !) sepulcrum conjugis adiit, et clam redit, etvotisiter prrcvenientibus. tandemMarcinia-
universis, proesente tantum jam dicto raonacho, se cum, inde paradisum ingressura, ingreditur. Susce-
contra illndprojecit, ct, lacrymarum fonte laxato, ptaestimmensofratrumet sororum gaudio, quine-
largis illud imbribusinundavit. Deflebatinconspe- scientesquidanimogereret.utnovamhospitammulto
clu pii conditoris primo dcfuncli excessus deplo- eam honore colebant. Erat tunc doraus illa valde
rabatet proprios inlinito cum mffrore reatus. Sa- rcbus necessariis attenuata, utpote quae fere cente-
tiato dehinc post multum noctis spatium luctuosis nariumsororumnumerum continebat, etquoslibet
planctibusanimo, adcon(itcndumconversa,ordiri b advenientes indifterenter propriis sumptibus pro-
al» initio et narrare universa conjugis, et deinde curabat. Eratetaugustaloci possessio, et redditus
propria peccata seucrimina coppit, et confitendo ad agrorum vixparvo numero sufficiebant. Tunc et sub
mediamusque fere noctem Loquebatur
processit. domino Gaulredo Semmurensi (9o) erat Gerardus
velut ore defuncti, et quasi commutatis personis loci sollicitus procurator, de cuj us dcvota et sincera
in conjuge virpaenitebat. conversatione in libro Miraculorum primo plenius
His ita explelis. et veteri peccatorum fipce peni- memoravi. Is sicut erat totus divinis operibus et
tus exinanita, obsecrat ut se omnium criminum sacriscodestibus celebrandis perpetuo occupatus,
ream, sacerdosetvicarius vulnera ani-
Christi, cui qiiibusdam virtutum viris, quosipse noverat, sibi
map suaepatefacerat, duris medicinae legibus subdat, associatis, aures misericordis Domini precibus
et apud Marciniacum perpctuo poenitenliae carcere implevcrat, ut domum suam visitaret, et sibi ser-
claudat. Hunc enim supranominato fontis Ebraudi vientibus necessaria provideret. Hic quodam die
monasterio praetulerat, quoniam et venerabiiis Ro- dumaltariastans, missamdemore celebraret, sicut
berlus, cui se devoverat, jam vilam mortalem ex- ipse, Christum verbi sui testem adhibens, aflirma-
cesserat, etpost primum claustri ingressum more bat,vocemadsedelapsam audivitinhuncmodum :

illarum sanctimonialum extra pedem protendere g Quodpeliisli,nove}isteconsccutum. ]nde,camnoe[e

nefasducebat. Horrcbatplanesaltem ccrnere.quod more solito cubitum isset, aspexit, ut referebat in
ei jam coeno deformius sordel)at ;et non superbo, somnis, et ecce columba niveo candore decora ad
sed superno animi fastu terrena omniaut abjectis- eum accessit et supra atque in circuitu volitans,
;

sima contemnere incipiebat. Ideo praecreteris locis
sacris Marciniacum elfgit, ubi velut coliimna cfe-
lesli apta aedificio, immobilisperpetuopermanerct.
et proprium prae oculis semper habens sepulcrum,
ut mortuam secontinualamentatione defleret. Nec
timuitmutatiHsponsionis notam.qiiando mutati loci
occasio ejusexstitit aucta devotio. Nam licuit ei
eum adse capiendam quodammodo volatu dome-
stico invitabat. Quam ille manu comprehensam,
gaudeus Hugoni sororum priori (96) ofTerebat. At
iUe la^tus eam suscipiens, fractis, ne avolare posset,
alarum remigiis, lignea cavea iucludebat. Haec qui
referente Gerardo audierunt, de ipsa interpretati
sunt quae vera fuisse ipse rerum exitus indicavit.
:

locum eligcre, ubi Christo tenacius possel inhferere. Nam superveniente die sacri loci penetralia intro-
Suscepto dehinc a monacho, quod ipsa sibi parave- gressa, convocato monasterii priore, accersitis so-
rat gravis paenitentiae jugo. a terra mente siuml et roribus, adhibitis etiam ad insperatum spectacu-
corpore surgit, et ipsis nocturnis tenebris celans lum sociis, ha?c ad eos orsa est
opera sua, ac conjugi sepulto ultimum vale dicens. D Diu, charissimi, communi lege vivendi socios nos
abejus sepulcroipsa jam jamque sepelienda reces- mortalis vita habuit, et ab ipsis infantix cunis ad

ANDRE/E CHESNII NOT.-E

(95) sub domno Gaufredo Semmurensi.

Tunc et (96) Hugoni sororum priori. Qui Gaufredo jam
Fratre nimirum
sancti Hugonis abbatis Cluu., de dicto successerat, et post Fontium etiam abbas Clu-
quo etideiu Petrus, lib. .Mirac, cap. 2G « Gau-
i : niacensis electus est, ut rcfert et preefatus Petrus
dominus castri quod Si-
fredus, inquit, vir nobilis. noster lib. ii Miracul., cap. 12, his quae sanctitatem
uemurum vocatur, postquamper multum tempus ejus mire commendant verbis « Illi (fratres Clun.)
:

magnilice in Sceculo conversatus est, tactus divino
spiritu mundo renuntiavit, atquecumlilio et tribus
filiabus apudCiuniacum habituin religionis iuduit.
Ubi sancte et sine querela diu conversatus, merito
religionis afqueprudeutiae. Marciniacensium soro-
rum prior effectus est. Quarum curam dum per ali-
quot annos humiliter et benigne administrasset,
more mortalium molestiacorporistactusdefunclus
est. ))
post praeceptum accepto consilio, totius religionis
acreligiosajopinionis virum.Marciuiacensium soro-
rum prioram venerabilem Hugonera sibi pari as-
sensu in abbatem eligunf. Suscepit sanctus ille, li-
cet valderenifons, quod imponebatur, sed vix quin-
que elapsis mensibus ex hac luce migravit, etsicut
longa ejusin sancta conversatione yita meruerat,
ut merito creditur, admeliora transivit.
219 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUMAC IX. 220

sevumjamfere scnileperduxit. Percurrimus omnia,
lustravimusoculisuniversa,prohavimmquoecunque
gratiora promittere potuit, nec aliquidhorum qux
coram cernuntur, curiosa sagacitas intenfatu^n ?'e-
liquit. Divitiarum copia. parentum turba, amico-
rum populus, alti sanguinis decus, ampla potestas,
carnis voluptas, supcrbia vitce, nil in ierris
se quxrere suaserunt. Nihil ergoin iniis ultra nO'
A sam se esse Icetatur. Discurrit jam laefabunda per
gramina paradisi, et in loco pascuae cohocata super
aquam refectionis educatur. Carpit ut ovis Domi-
nica avidis morsibus ameenos flores, et pinguia
prata oberrans, antiquam famem copioso pastu
compensat. Congregat in brevi multarum opes vir-
extra tutum, necpatitur in via mandatorumDeialiis se-
gnior inveniri sed oequans nova velocitate priores,
;

bis restat quxrcndum. Invenimus quidquid terra festinat veteres citatis gressibus anteire. Ac primo
promittere, quidquid reddere potest. Sed videte se omnibus humihtate subjicit, ancillam fatetur,
si ista nobis sufficere possunt. Multum viximus, sed famulam exhibet, quia secundum Dominum, non
sic est, quasi nec momento temporis vixerimus. venerat ministrari, sed ministrare [Matth. xx). In
Plura habuimus, sedqux jamhabita transierunt, qua virtute ita omnibus complacebat, ut
de nihil
nostra jam dicere nulLo pacto valemus. Carnem affectudefraudantes, toto eam cordis amplecteren-
oblectavimus, sednec quamlibet parvns reliquias tur complexu. Quid vero de cordis contritione, et
delectationis tenemus. Nunquam igitur ista nos g de quotidiana confessione, de continua lamenta-
saiiant, sed quanto magis his inliianter vescimur, tione memorare potero, quando nec Ninivitis in
tanto magis nos jejunos sui saturitate dimittunt. contritione, nec David in confessione, nec Maria in
Undequxrendasuntaliaalibiremeclia,quxesuriem lamentatione inferior apparebat ? Nec primo tan-
reficere, sitim exstinguere, egestatem valcant pro- tum conversionis tempore, ut quibusdam moris
pulsare instigat ad hxc infida mundi amicitia,
: est, ista egit, sed toto, quoad vixit, £evo corpus la-

qux illos tantum decipit quos in se spem posuisse bori, cor poenitenticE, ocuios lacrymis dedicavit.
cognoscit. Et, ut de proximo exempla sumnntur, Erant illi lacrymse suae panes die ac nocte, ita
qnid conjugi nostro tanta de vobis merito, qui vo- ut S8?pe spiritualiter diceret animfe suae Quare :

bis arma, qui equos, qui pecunias, qui terras lar- tristises, animamea,et quare conturbas me 1{Psal.
giebatur vosfidi, vos intimi, vos prxcordiales ami-
: xLvi.) Et consolando subjiciebat SperainDeoquo- :

ci, saltem sine corporalibus expensis defuncto niam adhuc confitebor illi salutare vultus mei, et
retribuistis ? Quetyi pro ejus xterna requie exor- Deus meus (ibid.). Testabantur sorores itaeam ple-
astis ? Quem sanctorum adistis ? Quem monacho- rumque fletibus affici, ut pene videreturexanimari.
rum rogastis ? Quem vel modicam eleemosynam Prosternebatur in corpore in conspectu piissirai
erogastis ? Cumque respondissent se vere nihil n Redemptoris humiUs ejus ancilla, et cum ali-
horum fecisse, adjecit Doctores, ait, mei effecti
: quando flexis genibus oraret, violento festu animi
estis, et quid agere, vel quid cavere debeam, judi- in terram, etiam cum noUet, dejiciebatur. Tanta
castis. Non potero a vobis amodo exspectare quod erat in ea vis spiritus, ut animo ad cfelestia rapto,
tanto vestro domino et amico vos video denegasse- quandoque impos proprii corporis videretur.
Stultum esset in homine ultra spem ponere, cum Occultabat se tamen quantum poterat, sed, dum
nec in amicissimis spem quilibet valeat invemre. semper Ecclesiara occupat, sola semper esse non
Agendum mihi et pro meipsa, nec in alio spes poterat. Vigiliis insuper et jejuniis immanem cor-
proprix salutisreponenda, ne forte, dum alienum pori persecutionem indixit, et in tantum his et
otiosa prxstolor auxilium, per meam culpam aliis laboribus vires et carnes exhausit, ut car-
amittam divinum. Laboret corpus dumvivit, etpro
, nibus exinanita, cute ossibus adhaerente, mihi
seipsa Deum anima exoret, nc si prius defecerit, post aliquot annos Marciniacum advenienti, ut
non sit qui pro mortua interpeUet. Et ut brevi ftne filio mater alludens, secreto diceret : Gratias Deo,
multa concludam, et vobis quod hucusque celavi, quia superflua mundi amisi, veteres carnes, qui-
aperiam nunquam ostii limina,l(fuod videtis, exce- bus sxculoservieram, perciidi. Jam novas induam,
dam, nunquam me mundus sub divo videbit, nun- quibus nova Deo obsequia impendam. Psalmos
quam ab hac,quam mihi elegi,ulterius exeam sepul- quos et in soeculo didicerat, assidue decantabat.
tura. Ad h.iec illis insurgentibus. et quasi in amen- Cumigitur omni studio spirituali theorise intende-
tiam subito moerore verai essent, domui, ruinam, ret, et animum omnivirtutum provectu, quotidia-j
si retineretur, inclamantibus.indequcad lacrymas nis incrementis ad ctelcstia sublevaret, ad Mar-
conversis rursumait Post lempestatem quies,post
: thfe eam ministerium transtulerint, et propter;
pluviam serenitas redit, et post fletus vestros j^isus singularem industriam cellerariam esse monas-
more nobis noto succedet. Interim vos redite ad terii Nam non erat illa columba
prfeceperunt.
sxculum, ego coram vobis jam vado ad Deum. seducta,non habens cor {Ose. vu) sed eratcolum-
;

Et hsec dicens, comitata sororibus claustrum in-
greditur, et crine amputato, veste
mutata, cordc
gaudente, columbajamdealbataadomno llugone
prioro secundum visionis lcnoreiri,in caveain inchi-
ditur, et sanctis raulieribus bcata jam mulier asso-
ciatur. Gaudet erepta de Babylonis foinace, et de
jgne inrcfrigerium introducta, atria Domini ingrcs-
ba super rivulos aquarum {Cunt. v), simplicitatis
evangelicre lactelota, et serpentisnon malitia, sedj
prudentia praedita. Retulerat de .Egj^pto spolial
/Egyptiorum, qu.n Hebra;is fratribus impenderet.J
et quibus Deo in deserto hujus percgrinationigj
servirct.
Unde obcdicntia compellente, invita de claustroj
221 EPISTOLARUM LIB. 11. 222

educitur, et curam sororum suscipere cogitur : in A scens a Christo mitis esse humilis corde, et au-
et

quo vixa me explica-

oflicio qualiterministraverit, diens ab eo : Beatimites{Matth. v), et a Propheta :

tur. Agebateostudio curamuniversorum.utamore Ditigilmansuetos Dominus{Psal. cxLvi).cordishu-

maler, obsequio ancillaomnium diceretur.Exerce- militati et verborum mansuetudini operam dabat,
batur ardor dudum conceptaecharitalis etignisin Domini sui, ut de beata Caecilia legitur,
et ancillis

ejus pectore diu occultatus in flammas prorumpere sicutovis argumentosa deserviebat. Et licetitain
gestiebat, Oportebat utqufe Deum ex toto corde in verbis suisomnibus complaceret, nihil tamenludi-
silentio diligeredidicisset, sequoquesecundumDo- crum, nihil otiosura ab ea proferebatur sed eum ;

raini mandatum proximos eis obsequendo

diligere linguie loquendi modum imposuerat, qui et regu-
probaret. Servabat tenaci inemorianomina singula- lam non omnibus salisfaceret.
excederet, et
rura, et velut delibroquotidie proferebat, cum no- At cum ad quarumlibet, rerum collationem aut
minarealiquamquailibetearuranecessitasexigebat. sponte aut vocata accedebat, tunc vere erat sentirc
Scripserat in mente sua, quo unaqufequecorporali quid intus gereret, velquid apud se sedula cogita-
incommodoIaborabat,et morbosearum vel (lualita- tione versaret. Nam, utquodsentio fatear, supera-
tessollicitaadnotaverat, utpossetunicuiqueabsque batqiioscunque vidisse me recolo gravitate simul et
erroresubvenire, cum
nihileam tahura conlingeret g sanctitate verborum, ut si eamaudires, non mulie-
ignorare. Noverat eas ut nobiles et delicatas, utfra- rem, sed episcopura loqui crederes. Totus serrao
gileset intirmas, pro sexu,pro loco, prousu mullis ejus sacro sale conditus, nihiinsipidumexhibebat,
egere etideo nientem,
: nequid eis deesset, multo totus de CfKlopendebat, totuspraesentiura contem-
sollicitabat angore. Occupabat omnium servihum ptum, amorem invisibiliura prfeferebat. Nec poterat
cura ofticiorimi, etancillarumDei sefamulam esse diii, quando secretius agebatur, de talibus siccus

gavisa, vihaJqufHque ministeria procurabat. Varia- serrao haberi sed mox qiio spirituloqueretur, af- ;

bat in cordesuodivorsosapparatus ciborum, et ta- lluenles lacrymae prodeuntes prodebant. Nain recolo
lium inexperta, coquinae disciplinam addiscere co- quoties, me Merciniacura veniente,super filii velut
gebatur. Huic assa, ilU elixa ;salsa isli, insulsaal- super patris genua flevcrit reara se clamans, abso-
teri providere, soUicitacirca frequens ministerium lulionem postulans, raundi mala deflens,desiderio
satagebat.Prreparabat ipsa, coquebat ipsa.inferebat Christi anhelans. Inde cura sein terram prosterne-
ipsa ; et ut nil sibi de mercede periret,nihil sibi de ret, et egoeam debita reverentia elevare conarer,
labore imminui patiebatur. Coilegerat uno suo in non assentiebat,sedimmotapermanens, ac sinun-
corde animos singularum, el quid unaquaequc ma- quara ante poenituisset, novis rursum lamentatio-
gisairectaretagnoscens,effectuoperisomnium affe- p nibuspo-nitebat, Gemebatincolatumsuum prolon-
ctiltus consonabat. Cumque saepe paupertas chari- gari, et, ut cito finiretur, votis, precibus, gemitibus
nonresponderet, tristabatur, dole-
tatis ejus divitiis implorabat. Inter hujusraodi verba, cura me siraul

bat et quia satisfacereuniversis pro voto non po-

: filium etpatrem vocaret, a patre pro officio absolvi
terat, magno torraenlorum supplicio torquebatur. rogabat, filium matei'no animo, singulari sapienUa
El cura a non habente raulta exigerentur, secun- instruebat.Cumque jam recedere tempus urgeret»
dum Regulam patientiam servabat in corJe, man- hoc semper vale novissimum erat Fili, sancto :

suetudinem referebat in sermone nec inanis ab ea

; Spiritui et bealx matri Virgini ie commendo. Hoc
recedere poterat, quara raentishilaritale ac verbo- quippeeUam in sfeculo, semper in usu habuerat, et
rumjucunditatereplebat. In qua virtuteita praecel- ita os suura assuefecerat, ut, prae caeteris sacris

fuit,'utsororesomnesea(]efunctaattestarentur, nun- verbis,sanctum Spiritura et beatara Virginem no-

quam per viginti fere annos, quibus inter eas conver- minans frequentaret. Et merito haec duo loquens
sata est, verbum aliquod durum ab ejus ore vel levi- conjungebat, ut ex quo conjuncta sunt, nunquam
ter se audisse. Sic semper hilaris, semper jucunda, divisa fuisse ipsa sualocuUone doceret. Jam ut ad
non solumnihil nubilum praeferebat, sed, etsi quas priora regrediar, cum quidquid apud se virium,
nebulas in pertubatis mentibus aliquando
tristitiae quidquid scientiae, quidquidstudiierat, Deo, et do-
D mesticis, sororibus impenderet,nullo modo tamen
offendisset, sereno verborura lumine exturbabat.
Habenthoc proprium sancttementes, ut semperm hospitumetpauperumobliviscebatur,hoshonorifice
spirituali gaudio conversentur, et nonin saeculo, suscipiens, istis soUicite providens, ut nec iUis
sedin Deoexsultantes, implentquodApostoIus ait: congrua.nec istisdeessent necessaria, Cura tamen
Gaudete in Domino seniper ilerum dico, gaudele
; propensior circa pauperes erat quorum egestas in
[Philipp. ix). Quod uon frustra ab Apostolo inge- corde mulieris sanctae praepondei'abat, ut quos ma-
minatum, si puis attendit, intelligit.Nam, sicut ne- jor premebatindigentia, raajorilUs adnibereturprae
quam homines pessirai corde tenebras in vultu prae- aliis diligentia. quid de commissa
Ea de causa si

tendunt, et quoderaigraturisint furiosorumverbo- obedientiasuperesse poterat. in usus eorum devote

rum horrore pra^loquuntur, sic sanctae animae glo- expendebat. Erogabanturfrequentes eleemosjnae,
ria felicis conscienticB, serenatae et spe futurorum vestes pro posse parabantur, etaut emebantur no-
bonorum adgaudentes, nil nisi laetum sapere, nil vae,autveteressororibus subreptaedabantur. Omni-
nisi jucundum loqui noverunt. Ita famula Dei, di- bus, secundum EvangeUum [Luc. vi), petenUbus
233 PETRl YENERABILTS ABBATIS GLUNIAC IX. 224

absquequa^stione quidquidcibi indumenti un- A Suspendebat animumad omnescvcntus rcrum, et

vel
decunque corradere poterat tribuebat Quosdam
vere quosetfilios ludens voca])af. quotidiano viclu
el sumptibusreliciebat. Pausabatineismensdedita
Deo,et velutab antiquis mundi laboribus requiesce-
rumores etiam optimos formidabat. Quocnnquere-
gressnm convcrtcre audiebat, ad regiones quoque
exteras clausa sequebatur. Si ad Rritanniasfrans-
frotasti, si Italiam penetrasli, si Romam adisli, te-

bat, nunc tandem reputans invenisse se locum Do- cum maria enavigavit, Alpiumborrendacacumina,
mino, tabernaculumDeoJar;ob(Psa/. cxxix). Quid- Appenniniprofunda exsuperavit, periculauniversa
quid enim inpauperes,dispergebat. sibitotumoon- subivit, etad()mnes asperoscasuscomesin remota
gregarigaudebat.scienspropriumesselucrumquod permansit. Officii onera tu quidem sentiebas, sed
ab aliis credebatur substautiffi detrimentum. Sed illa sustinebat. Tu portabas, sed ilia supportabat.

quid his plura ? Ita de universis magna materfamilias Tu humeros supponebas, sed illa vires precibus
curam agebat, ut sororibus ministrans Martlia, ministrabat. Discurrebat, satagebat, orabat singu-
hospitibusserviens Sara,pauperibus pie providens las, orabat omnes, ut pro te satagerent. pro te mi-

Tabitha crederetur. Sic femina virtutis abnegans sericordis Domini misericordiam implorarent de- :

semetipsam, tollenscrucemsuam et sequens Chn- bere hoceascharitati, deberetibi, deberesibi cha- ;

stum, quidquid sibi olim in saeculo vixerat, totum B ritati ex mandato, tihi ex debito, sibi ex obsequio.
vivens aliis expiabat. Vivebat, inquam, Deo, vive- Hoc sororibus, hoc fratribus, hoc advenieniil)us
bat proximis, Deo ad obediendum. proximis ad indefesse dicebat, et omnes absque discretione
obsequendum,ut promodulo suo voce Apostolica longe amplius pro te quam pro seexorabat. Supcr
dicere posset: Vivo aulemjam nonegovivil vero in hoc toto conatuipsa precibusincumbebat et om- :

me Christus (Gal. n). Cumque difficile sit mentem nes coram Dco animi vires exhauriens, viscera sua
fusamper diversafacile serecolligere posse.et con- pro te Domiuo lacrymaus effundebat, Canonem
tractus terrenis actil)us pulvis non leviter a mentis precum ipsa sibi praeflxerat, ut si forte alia inter-
oculis abstergatur, hoc in ea admirandum appare- mitterenlur, illud pro salute tua quotidie Domino
bat,quod ab exterioribusadinteriorarediens^nun- solvcretur. Suggesserunt saspe, si benerecolis, so-
quam se ab intimisrecessissejudicabat. Succedebat rores, ut eam a iamentationibus compesceres, et
illico profundum vcrbissilentiam, hilaritatis civili- a nimiapro te sollicitudine inhiberes. Quod etfecis-
tas coelesti gravitate per mutabatur post publica ne ;
• ti,sednihil prohibendo profecisti. Quomodo ergo
gotiafletusuberesexundabant.Mira])anlurhoecmihi hanc morientem videbis ? Qualiter hanc defecisse
referentes sorores, animum tam subito ad varia narrabis? Quo spiritu exspirantem cernere, quibus
permutari, nec posse lantis occupationibus a suo G verbis salutare, quibus lacrjaxiisad deflendum tan-
proposito in aliud derivari. Efiferebant in ea Marfhas tum funus sufficere prsevalebis ?
negotiis nihil otio Mariae detrahi, nec Marife quie- Veniendum tamenest ad rem, et sors communis
tem Marthfe laboribus impediri. patienter excipienda, donec ipsa creatura llberetur
His studiis ita sibi omnium animos unierat, sic aservitulecorruptionisinlibertalem glori^filiorum
sui affectum in univesorum cordibus collocaverat;, Dei {Rom. vni). Quiescebat nocturnis horis post
ut mero[miro] eam amorediligentes, matrem iliam diurnum laborem ancilla Deifatigata inlectulo, et
monasterii nominarent. Sed quandiu, oanima, ver- ad lal)orem acrius resumendum artus labore solu-
bis immoraris ? Quandiu quod tandem dicendum tos somno fovebat. Et ecce conspicit decori vullus
est differs ? Scio quid refugias, novi quid dubites, feminam sibi astare, et ut sequeretur, nutuetsigno
advertoquid verearis. Times audire mortuam,cu- manus vocare. Evigilans illa etaliquam sororum
jus vitam, si iieri eliam hic optasses
decuissct, fuisse, quae se ad nocturnas laudes suscitasset,
aeternam. Metuisexstingui lucernamtuam. ne invi- existimans, surgit ; et velut inertijis sufe irata, citato
s£e tenebra^ luce fugata succedant. Horrescis in apparatu adecclesiam festiuare.disponit. Sed oculis
absyntliium mel converti, diem in noctem mutari hucillucqueconversis, cum omnes in circuitujacen-
formidas, cujus te dulcedo reficcre, cujus te clari- D tes videret, crrasse se cognosccns, rursum caput
tas soiebatillustrare, Quoe si^de aiiis tantamerctur, ad dormiendum deponit. Quae mox utprimum sen-
quanta de teeam a^stimas promercri ? Quid enim sum sororis attigit eamdem quam prius personam,

illa in terris adeocoJuit ? Quid ita dilexit ? Quid in eodem quo prius ordine se vocantem videt. Unde
humanisaflectibus tibi nondicocontulit, sedsaltem rursum experrecta, eadem quae primitus cogitare
ajquavit ? ]''t erant certe sedin amore
ilii alii filii, incipiebat. Sed tcrtio in se reversa, tertio sopori
matemo collati videbanlur alieni. Fucrat ilia tui rcddita, tcrtio a formosa visitatriceest, ut sequerc-
non semel tanlum matcr qu.-B multo cordis angore
: tur, vocata. Addilum ctiara, ut sub celeritate veni-
te parfuriebat frequenter. Instabant, inquam, ei ret, neque ultra in veuiendo moras faceret. Inde,
frequentes partus. et quolidiano ad omnes casus cumdemum tcrtio cvigilasset, sensitjamin seipsa
tuospavore iunovalistcrursum doIoril)us pariebat. signum vocationis, clillico morbocorrepta,'sorori-
Sollicitabatur assidua cura, et ti])i totum cogitatum bus sedefungi mandavit. Fit statim universarum
impendens, sui srepius obliviscebatur. Metuebat concursus ad eam, et fluctuoso gemitu illam cx
omnia tibi, ncquc aliquid satistutum esse putabat. omniparlecircumdant. Concurruntvelutadmatrem
220 EPISTOLAKUM. LIB. fl. 226
lili;i% cl quasicum eadcfiingi
(lcbcront, dainnuJB, A ret?quisco7isolabitw'> Quis amorle,doloribus
mx-
lamentantur. iNoupoterat
ul dicebant, irreparabile roribus, liberabit ?
Quis locum, vitam,quieteni,post
quisquam consolari afilictas, et moiror iniinitus tot mundi labores, providebit ? NuUus, ait,
nisitu
nunquam liniri posse putabatur. Jacetilla immota pie Jesu Salvalor meus. Longe fient a me omnes
iii mcdio moereutium, et, iicet moricns, integro proxim i mei,nec potero in uen ire refu.jium n isiapud,

sensu animi perdurat.Colloquitur sororibus,conli- te,Deus meus.Tibi ergo quod crcasti commiCto,tibi
tetur pcccata,petit absolvi^ absolvitur al) omnibus, me omniummalorumream confiteor ,a le misericor-
exspeclat lirma spe Dominumsuum quandorever- diam,quamdiuexspectavi,nuncpostulo,etinmanus
tatur a nuptiis, nec aliquid sacrorura salutarium luascorpus etanimam meamcommendo.Jam nunc,
intcrmittit. Viguerat iu ea ardens lidei fervor,'nt 'niqmtsovonhus,77ieaccipii(',etquop07-tarevolebatis
pene secundum Dominum,grano sinapis potuisset deferte.Tunc velut ab initioin novos fletus et la-
ajquari {Matlli. xvii Luc. xvii) qui nec longo
; :
crymas universis commotis, sublevataest, et inci-
vilce cursu veterascere, nec gelidcE mortis incursu nere et cilicio, exsul, inops, humilis Christi
ancilla
potuitrefrigescere. Indc sua postulationeoleo sacro reposita est. Inde post modicum, hora, hora illa
inuncta, Clirisli corpore ad cEternitatem rcfecta, qua pius Redemptor pro mortuorum vita moriens
humilitate munita,confcssione secura, cruoemcum 3 inclinatocapite tradidit spiritum, mitisejusfamula
Domini imagine sibi deferri rogavit. Qua allata,ad plaoido iine transivit ad Dominum.Testatique nobis
iteratos gemitus concitatmonastcrium.Adhibet ori sunt quiadfuerunt,jamexanimi corpore.gloriticali
suoDo!ninicamefiigiem,elpedes ejus lingua allam- hominisvidissc segloriam. Vultusejusluce clarior
bens, vultui suo tota virtutc corporisimprimit.Ad- renitebat; et quc-e in aliis pcrirait, in ipsa decorem
orat Salvatoris passionem, ejus mortcm ac vulnera mors vitalis adauxit. Sed mirabitur forte aliquis,
salutem conferreadjurat. iNullamsibi gloriam,nul- cur eaqune de magno Martino dicta sunt, mulieri
lam spem superesse salutis, nisi in cruoe Domini longe irapari adaptaverim.
sui,omnibusaudientibusprolitetur.Cumqueexpleta Qufle si quiscogitaverit, advertat quantain Scri-
oratione, circuraslantes a vultuejus imaginem Do- pluris canonicis leguntur, quc-edeChristoprincipa-
mini amovere tentarent, accensa calore lidei ait :
liter dicta, ad corpussanctorum, cui[cujus]ipseca-
Quid vullis auferre I)o77iinutn meu77i ? Pe.7'777itlite putest, referuntur.Uc-Ecquiainnumcrasunt.easin-
eu77i 7nihi, qua7idiu vivo, ad quem stati77i su7n 7no- giliatim referrc nolo,scdeumadScripturarumlati-
?7Cns t7'a7isitu7'a. Ita non imaginem, sed ipsura tudinemremitto.Recolatquantainmartyrumnatali-
Christum in cruce videre reputans, ab ample- tiis, quantain confessorum festivitatibus
illa de prophe-
xu ejus divelli non polerat. Tandem iniirmitale tis, depsalmis.de i:]vangeliorecitentur,queeitaservis
q
simiil et oratione fatigata, corporis viribus sensim congruunt.utDominonihilminuant.Xoveritnon in-
deticientibus, tertia jam die, ex quo morbocorre- dignari Dominum deindiscreta cum servis commu-
pta fuerat, ad cxtrema perveuit. nione verborum,quibusipse universapene nomina
Agebatur tunc solemni more Nativitaspraecurso- suaimposuit,etqua3cunqueaudivit a Patre nota eis
risDomini, et. licet in luctibus, attulerat auspicia iecit.Ltne peccatores justis fcquciri scandahzetur,
gaudiorum. Nam, quia ipse summus priTJco feterni £ciatuonderaeritis,quie omnibusincertasunt, sed
gaudiifuerat,congruumerathanceadie de luctibus de miraculis, quc-e universis notasunt, parem me
ad gaudia (xansmigrare, de qua voce angelicadic- ferre sententiam. Quidenim? Etsi mortuos Chri-
tum fuerat Et muUi in 7iativilate ejus gaudebu7it
:
stus suscitavit,si leprosos curavit,si Ccecos illurai-
Luc. i). De quorum numero, ut crederetur, in Na- navit,si dcumones eifugavit.si et alii mortuos susci-
tivitate illius defuncta est, in cujus nativitale gau- tasse,leprosos curasse,CcEcos iUuminasse,dcEraoues
dium multis ab angelo promissum est. Illa ergo eiiugasse creduntur, Christo propter sirailia opera
die, qutB vere ei dies fuit, qua ad sempitcrnam coraponi dicuntur, Non est injuria, sed lausnomi-
diem transiit, jacebat pcne exanimis Chrilianciila nis Dei, cum non in uno, sed in multis mirabilis di-
et omni corporis virtute emortua, solius spiritus citur Deusin sanctis suis. Et ne in hoc faciei mira-
detrimenta non noveral.Vigebatinea solus defecto culo solus putetur justus esse Wartinus, accedat et
corpore animus, et in coelestibus mente suspensa, peccator Teophilus,qui, ut scriptura apud plurcs
horam qua Dominus domus veniret exspectabat. jam usitatanarrat.post quadraginta dierumpcEui-
F,t jam eo appropinquante, visum est sororibus, ut tentiam, Christi corpore susccpto facie refulsit ut
eam a lecto levatam in cinere et cilicio compone- sol. Unde quid mirum si post multorum annorum
rent. Cumque manus ad hoc facieudum aptarent, poeuilentiam et commandabilcra vitara, beatee fe-
Sinite, ait, et 7ne paulului7i sustinete. Et cum eam miniEvultusinusitatocaudoreenituit,cumpostpau-
dimisissent, conversa ad Dominum Novi^ inquit, : corumdierumcoutritionemlantiscriminibusdetur-
piissit7ie Rede7nptor, quo corpus hoc defej^alur, et pata facies, ut sol fulgore praevaluit ? Potuit hoc
quoa7ii/na sit tra7isfe7'e7ida igno7'0. Habet corpus. iu noslri temporis rauliereChristus facerc, quod in
Do77iine ,suu77i adprxsetis i/i te/'ra hospiliu77i ;ani/na' ilhustcmporis peccatore Theophilo et justo Marti-
aute77i, benig/ie Jesu, xler/ie Salvator, ubi hac no voluit demonstrare, Quod si res ipsae consimiles
nocte hospitabitu7'l Quisea/n suscipiet? quis occur- suat, quid rerum ipsarum consimilia verba a me
 227 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC.
reformidandasunt?Ergosimililerdicaturquodnori
dissimiliter actum esseprobatur. Necidcirco pares
judicari videbuntur, quia parilitatem non facit si-
militudo miraculorum, sed aequalitas merilorum.
Enituit ergo visibili splendore spiritus ipse visibi-
lis emortui corporis vultus, et quod ad regionemlu-
cis filia lucis migraverit, caro facta lucida demon-
stravit.Exinde cu"ca heatae raulieris exequias sanctce
congregationis obsequia quis esplicare sufficiet
Apparebat vereineis magnumquoddamexemplar
amoris aeterni, et status supernse Jerusalem in illo
ancillarum Dei ofticio praemonstrabatur. Fervebat
ardor spiritu Dei inspirante conceptus, et ab uber-
tate domus Dei rivulus charitatis in eas derivatus,
IX. 228
A materiadatur,cujus ad eos fines poeniteutiam prse-
via gratia perduxistis, ut jamnon sit unde ei time-
re,sed unde congratulari secura lastitia debeatis.
Detaugmentalaetitiae vestrae, quia in vobis speratis
quod in ipsa tenetis, quoniam pro certo consimile
certamen laborum similitudinem quoque pariet
praimiorum. Eccesepultajacetinconspectupietatis
vestrae humilis Dei ac vestra ancilla; et, licet exani-
? mis ac silens, vivo tamen ac multo, si advertitis,
clamore hortatar. OfFert assidue seipsam vobis, in-
gerit oculis vestris cineres suos, et ut sui recorde-
mini, et vestri non obliviscamini^ ut soror sorori-
bus,mortuamortalibus inclamat. Ostenditquidipsa
nunc,quid post paululum vos ubi corpora vestra
;

pietatis uberibus profluebat.Non valebant satiare humanda,quo spiritus sit migraturuscommendat,

animos psallendo, flendo, orendo. Et licet hic cor- g Cernitisquotidianointuitu sepulcravestra,ethospi-
pore remansissent, toto eam aftectu ad peregrina tia mortahs naturae coram semper intuemini, ubi,
euntem comitabantur. Implorabant Dominum ne quandiu mors dominaturrequiescere,et undemorte
frustraretur ab exspectatione sua, et ut ejus lougos absorpta speratis resurgere. Sil ergo hic vester con-
gemitus pius Redemptor consolaretur, suppHcatione tuitus vobissermo continuus, et ad concupiscenda
assiduaprecabantur.His sacris studiis noctem pro- toto nisu perpetua, ipse vos temporalium, quem
ximam diei continuantes,sequentemquoqueIucem cernitis,defectusinflammet. Seruntur interim velut
praecedentibus adjunxerunt. Qua tandem die fre- in horto arborum semina, sic in sacro coemeterio
quentatisproejusasternarequie sacrisoblationibus, vestra corpora, quae, secundum Apostolum, viviti-
cum sanctae sorores vigihis,psalmodia,orationibus cari non possunt, nisi prius moriantur, nec resur-
ac lacrymis fatigatae vix subsistere praevalerent, gere nisi occidantur,nec revirescere nisi putrescant
delata ad tumulum est, et grata Deo, chara omini- I Co7\ XV). Oportetplane illa putrescere,ut possint
bus,vivens Christo, mortua mundo,Christiano pro revirescere arescere, ut possint florere occidi,ut
: ;

more sepulta.Recesserunt mcerentes sorores, se- possint resurgere mori, ut possint vivere. Tole-
;

cum eam a tumuJo cordibus referentes.Quam,licet randa est hiems praesentis vitae,et nivium imbrium-
in sepulcro exanimem rehquerint, apud se eam P que magnanimiter asperitas sustinenda, quandiu
vivere, dum vivunt, perpetuo confitentur. arborum fructuosa amaenitas latet, quandiu non-
Jam ego vobis, o sanctissimai sorores, quid pro dum apparuit quid eritis, quandiu vita vestra abs-
tanta mihi impensa gratia reddere, quid pro tanto conditaest cum Christo in Deo (CgIoss. ni.) Veniet
munererependere, quid pro tantis beneficiis retri- tempus, quando, aere serenato, gelidis tempestati-
buere digne valebo ? Nam servastis animam meam bus ver ajternum succedet.cum Sol nunquam occa-
mihi,eripuistis eam
a morte, oculos meos a lacry- surus exoriens, spiendore tenebras, calore frigora
mis,pedes meos a lapsu. Liberastis me de laqueo universa propelIet,et incognito terris lumine mun-
venantium, et a verbo aspero. F^actse estis domus dum,natura stupente, perfundens, veteri nocte de-
passeris, petra refugium herinaciis. Hcec, inquam, turbata, novam et continuam diem adducet. Tunc
oninia mihifuistis, quando illudlumen meum a te- tempore mirabili tellus fetata in novos flores ac fru- I
nebris fugiens excepistis, quando flamma sacri pe- ctus semina corporum vestrorum erumpere coget,
ctoris vestri tandiu, ne exstingueretur, fovistis, cum corruptile noc incorruptionem,et mortale hoc
quando magis ac magis aeterniamorisfomiteid ac- indueritimmortahtatem.Tnncaftectuetre ipsacan-
cendendo, nunctandem aeternolumini jam lumen tabitis quod voce ac fide cantatis Flores apparue- :

individuum adjunxistis. Manet vobis in coelorepo- runt in ten^a nostra (Cant. n), quando Sponso cum
sita etiam hujusbeatioperis vestri merces, necbe- D ardentibus lampadibus occurrenles,ad nuptias nun-
nignus Salvatorergasalvatampeccatricem studio- quam finiendas intrabilis. Tunc et cum Propheta
rum salutarium obliviscetur, quia qui ministra- gratulando dicetis Et re/loruit caro mea, et exvo.
:

tum saluti corporeae calicem aquas frigidte perire lunlatemea confitebor ei {Psai.wyu). Erit enim tunc
non posse {a.lelur(Mattk.\),mul[o magis salvandae voluntaria, non coacta confessio, quando, juxta
in perpetuum animae tantam a vobis operam impen- alium psalmum Voluntarie sacrificabitis Domi-
:

sam.perditum iri nullatenus patietur. Gaudent an- nu, et confitebimini nomini ejus quoniam bonum
geli Dei super uno peccatore poenitentiam agente est (Psal. Lui). Ubic.unque enim fuerit corpus, il-
(Lmc.xv), qui tamennondum acorpore mortishu- luc congregabuntur et aquilse (Malth. xxiv) quia, :

jusliheratus, adhuc cum carne peccati et nequitia cum Christus apparuerit,vita vestra,tuncet vos ap-
mundi et angelisapostaticis,incertusde beUicxitu parebitis cum ipso in gloria (Coloss. ni). Et vos,qui-
pugnat. Gaudete et vos, dilectissimas, quibus de bushanc epistolam scripsi, fratres mei, tantae ma-
poenitenlia peccutricis vcstrtc cerlissima gaudendi tris filii,crubcscitedegeneres videri;sed aqua sum-
229 EPISTOLARUM LIB. II. 230
psistis vitaehujusoriginem^abipsa invos derivate A lutem! {Isai. lii ; Nahum. i.) Quae quamlibet de
coelestis,cui vos a puero devovit,amorem.Quae fuit aeterna pace dicta sint, nihil tamen refertctde
mater corporum,sit rursumgenitrix animorum.ne praesenti hoc tnteUigere, quaj est quoddam vesti-
qui ei consimiles estiscorporibus,dissimiles (quod gium et imago pacis aeternae.Super qua in hac no-
absit) inveniamini moribus.Parturiat vos exemplo stra misera regione et singiilariter satagendum,
etprecibus, donecformetur Christus in vobis, ut quae intanlumbonisprincipibusdestituta, raptori-
pereamiilumhabere mereamini Patrem,perquem bus exposita,filiis Belial,ilest sine jugo, cstreferta
ipsam meruistis habere et matrem. uthoc deeadici possit.quod de Israelitarum terra
EPISTOLA XVIiL scriptum Jegitur: m
i7/js rfie6ws non erat rex in

Domino venerabili el Deo digno pontifici, Petro Israel, sed unusquisque quod sibi rectum videbalur
LugduyiensfsEcclesicepat^narchce/raterPExnvs, hoc faciebat {Judic. xvii), quamvis nostrates non
humilis Cluniacensiwn abbas, vierito pontiftcii quod rectum, sedquodsibi pessimumvidetur,hoc
cwlesti cathedra sublimari. tota aviditate faciant. Spondeo igitur huic glorioso
Uuod dulci aflectu vestri memoria menti meae luo incoeptui, etbeato oneri me, nisi ipseprior de-
impressa sit^ et velut diligenti sculpturaj iniagina- feceris.totos humerossuppositurum,et omnempro
tione formala, utinam sic intellcctuahljus animi 3 eo, si necesse fuerit, laborem subiturum. Ad hoc
tui oculisesset apertum,sicut in mentis ma?reces- cum praesentibushtteris mitto annulum aureum in
sibus latet occultum. Sed, quoniam nemo scit ho- signum amoris, pretiosi et ignoti generis lapidem
minum qua:; sunthominis,nisi spiritus hominisqui continentem,atque in se ahquid quod sit pretiosius
in ipso est (/ Cor. u), et incommunicabiie manet ipsohabentem. Namomnem sanguinis iluxum ex-
hominibus humanaj mentis arcanum,uec tu cordis siccare dicitur.IIabeergo missa propter mittentem
mei abdita liquido cognoscere, nec ego ea ad ple- chara,et intellige charitatem tuammihidesiderabi-
num quolibet nisu valeo explioare. Spiritus tamen lem super aurum etlapidem pretiosum multum,et
ille, qui, secundum Apostolum, scrutatur omnia dulciorem super mel et favum. Nec a pontificali
etiam profunda Dei {I Cor. w), novit me eo tibi dextera annulus recedat (97) ut mei memoriam
uniri amore^ut tectiam Lugduni constitutum me- conlinue cordi tuo inesse assidua sui repraesenta-
cum ubique circumferam nec possis ahquo terra-
;
tione compellat.
rum interjecto abesse, quem singularis dilectionis EPISTOLAXLX
continuata recordatio mihisemper facit adesse. Unanimi dilectione diligendo, singulari honorifi,-
Unde fit utde longinquofiamproximus,dc remoto centia honorando Domino He.nrico Wintoniensi
contiguus, de diviso conjunctus,de sejuncloinhfe- episcopo, fraler PEmis, humilis fralrum Clunia-
P
rens,qualenus nullojammodointer nosabinvicem censium abbas.prcesentis prosperitatem et cotei\

sejungere valeat odiosa regionum longinquitas me salutis bcatitudinem.

quos firmis nexibus jungit inseparabilis animo-
rum propinquitas.Iloc remedio meam de absentia
tua moestitiam longe positus consolari renuo. Diu
enim absens factus, et jam consolari soleo sed
jam juxta constitutus eo modo te videre
esuriens,diebus jejuniihocmeum jejuniumsolvere
decrevi. Eaproptcr precor beatitudinem
Expertus damna diuturni silenlii,jam simile re-
fugio; et qui,ne in verbis excederem,tacere elege-
ram, silentia jam ipsa formido. Eapropteret nun-
; tium vix adhuc a vobisreversumsincerae dilectioni
non parum vestrae iterum cumlitleris retransmitto.Et quamvis
mutuum cohoquiumiter prolixum,et maxime mare
tuam ut, interposilum, nobis invideat, non poterit tamen
\

hacinstanti Quadragesima^ diem mihi locumque Occanus minaoi facie sua,.saltem amicabilium ht-'
coUoquii designes.utet desiderio meo satisfaciam, terarum bajulos impedire, nec truci fluctuum suo-
et communi utihtate, quantum in me fuerit, te-
de rum terrore pacis praeviosretardare. Indeuniver-
cum aliquid agam.LiBtatus sum quippe in his quae samrerumnaturam superare decrevi,utnechiemis
dicta sunt mihi pastoralem sohicitudinem tuam aquarum profunda
aspera, necaestatistorrida.nec
non ex toto consopitam de pace gregis sibi commissi frequenteslitterae vereantur, et resistentia,dilectioni
prudenter tractasse, et d3 repehendis ab ovium
D nostrae victa se quoque ipsa elementa loquantur.
incursione lupis, non solum divina, sed etiam hu- Itaplane, ita aggere htterarum, etturbine nuntio-
mana virtute,inquantum episcopo fuit'licitum,co- rum,si qua in vobis adhuc residua est, duritiam
gitasse. Quod quam laudabile sit, quamque Deo obruere deliberavi, ut semel immenso aggestu se-
gratum,nullus ignorat, et propheta prasdicat Quam pulla ad perturbandam nostrae pacis concordiam
:

pulchri,3iit, supermontespedes annuntiantisetprce- nusquam inaeternum aspiret.Sed etquod Salomon

dicantispacem,annuntiantis bonum, prcedicantis sa~ de amico ait Limen ostiorim exterat pes tuus
:

ANDREiE CHESNII NOT.E.

{Ti)hecapontificali dextera annulus recedat. An- nuit hoc penitus pallium tamen et annulum reti-
;

nulus unum e praecipuis pontificum insignibus. nens. pontificiqui dignus esset,reservavit. » Quod
Chronicon.Clun. » Gregorius VI Odilonem Lugdun.
: idem refert Glaber Rodulphus lib.v Histor. Franc,
episcopum ordinari, misit eipaUium et
instituens cap. 4.
annulum. Sed sanctus Deihumihtati studens, rc'
 PKTRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 232
23!

[Eccli. Yi),quiaper me nou meos Deo A innobisamorisfirmiproposito^etindissolubilicha

valeo, per
ritatis vinculo utrinque firmiter aUigato, parcen-
donante implere curabo. Agnosco ia me,si tamen
et apud alios ita est, amicitiae consuetudinem,
ut dumverbis videtur, ut qufe per gratiam Dei nihil
quantomagis me amicusfreqnentat.tantomagisin in corde vestroprceteritorumsimilepossuntcurare,

corde mco fervor ipsius amicitife crescat. Est et
quoddam vestigium amoris oBterni, ut qui pluseo
accensus fuerit, plus satietur etqui magis satia-
:
tus fuerit, multo amplius accendatur. Firmus cr-
go amoris nexus, indissolubilis catena nos longe
nequaquam smantur mentem mullis utilitatibus oc-
cupatam sui multitudine onerare. Quid enim ad
amorem augendum, vel confirmandum loquerer,
cum vestrum erga nos affectummagisoperaquam
ver])a testentur ?Quid germano nostro nuper ad

ab invicem remotos uniat.nec eam, utpuerili levi- vos venienti, quid quotidianis nuntiis, quid ipsis
tate aranearum telasdetrahentiumloquacitas ven- cursoribus, honoris, gratiee beneficii impenderitis,

tosa disrumpat. Recordetur,et caveatsapientia ve- necipsiadplenumreferre, nec ego vobis condignas
stra;Sapientia3proverbium,quod?;rmce/3S,^»i7/6en- aliquo modo gvatias valeo agere. Quid et illud ope-

^e/' audit verbamendacii.omnes ministros

habet im- rum vestrorum subliuie cacumen preedicem, quod
pios (Prov. xi\).Absit veroutvos verba mendacii vasa domus Domini direpta a Babylonis regali lar-
hbenter audire credam Non, inquam, hoc credo, g
! gitate ut Cyrus, sacerdotali soUicitudine ut Esdras,
T..« •-_i_._ l T T? ,^rJ-^i £if-\TTri\*(it
ad templum revocastis (/ Esdr. i, vu et vni) et
. T 1 .• 1 . __
1 ... i.:^
. T -i-ri

sedad cavendamultiformia adulantium siveobse :

quentiumverba, singularem industriam vestram Chrislum, quem velut iterum crucifigendum vestri
sollicitam esse desidero Est enim lingua, ut Scri-
. temporis Judcei suis vestibus spoliaverant, eodeiu
ptura loquitur, inquietum malum, plena venenQ rursus tegmine revestiUs? Conspicit ipse, ut credo,
mortifero (Jac i ii. De quo Propheta Venenum :
piis misericordife sufe oculisintentionem vestram,
et licetnecesse nonhabeat quolibetindumento
con-
aspidum sub labiis corum (Z^sfl/. xni),omnibus,sed
tegi, delectatur tamen sancU devotione obsequii,
maxime his qui in sublimitate sunt, inimicans.
Quod eo magis debet studium solUcitare cavendi, quoniam qui sanctarum mulierum, cum necesse
nonhabuerit,morituruspretiosumsuscepitunguen-
quanto majorem,si talibus acquiescant, habentfa-
tum jam mortuus et suscitatus in cruce
cultatem nocendi. Quod si veris rumoribus com- [Joan. xn),

moveri tutum non est, quantum falsis credendo —

sua,vesUumnonrecusabit, quodillounguentopre-
, .

tiosius est, aurum. Sed nos quantum ad vos,

-

conturbari periculosum est PUnde de Robeitopacis
corruptore, et pessimo imicitiarum satore, qui
seminavit dolores, sed nondum messuit eos, vos
consulere volui, a cujus sanguine, reverentia et q
amore vestri ductus, hucusque gladium continui.
Qui non inter quoslibet, sed inter me et vos, ut
comperi, zizania seminavit, nec adhuc tamen ut
inimicus homo judicari promeruit. Super quo
vestram mihi voluntatem remandate. Mona-
non cursorem misissem,
chum vobis,
nihil
amoridignum, nihil tantisbeneficiiscongru-
tanto
um rependere possimus, nisi hoc quod quidquid
sumus vestrum est, qaidquid scimus vestrum est,
quidquid possumus vestrum est. Ostendit hoc in
omnibus EccIesisB nostrfe conventibussuper uni-
versosamicosetbenefactoresnostros, secundapost
domnum regem Anglife menUo vestra, singularis
in omnium fratrum orationibus memoria
vestra,
sacri- speciaUs et pene quoUdiaua apud Deum ethomines
nisi

stam in iproximo iterum molestarecavissem. Bis commendatiovestra. Etquia mihi, ne prolixus vo-
ergo jam suscepto cursore nostro/remittite et vos, bis fierem, ad pra;sens interdixi, breviter dico, ne

saltem semel.nuntium vestrum.Soleutenim Marci-
niacum venire,Lugdunum adire,provinciam pene-
trare, et ultra citraqueuniversa lustrare, solam-
que Cluniacum velut ScyUaeoscanes aut confrago-
decIinare.Sedjamnonimputoquoda
sos scopulos
meavestraque memoria deletum esse confido. Et,
quidquam sibi longa teiTce marisque discrimina de
remotione vestralucrentur,sedamorem, quem no-
bis laborat subripere terrarum longinquitas,
cui
non uUa [nuUaj corporum spatia prajjudicant, in
ista no-
no])is et uniat et consolidetcharitas. Post
amicus et soUicitus de nobis animus, nos et
veril

ut paucis multa comprehendam, sic de nobis ac

rempublicam nostram bene valere, opUme vigere,
D quamvisnon in me, in uostris tamenperDei mise-
nostris prcesumite, ut nulia de his diffidenUoj ves-
ricordiam, prisUnae religionis, charitaUs, et fauKe
Ugia sentiam remansisse.
EPISTOLA XX. fulgoremnitere, me Pisas profectum multa perpcs-

Dilectissimo domino el inlimo aniico,domno IlENnico

venerabiliepiscopo,fraterPETi\vs,humilisClunia'
censium abbas, prcesentem ctceternam salutem.
Sicut languenti corpori medicinie remedia adhi-
bere neccssariumest,itajam plene curato ingerere
superUuum, imo ahquando noxium est. Undecgo
dumputavimutuum,quemadinvicemhabucramus
amorem vel in modicolEEsum,dissimulare nonpo-
tuiquinadcurandumcumdcmverborummultorum
antidola propinarem.At nunc coastantcr manente
sum, cito Usse, citius rediisse, ibi infirmatum cele-
riusquamsperassemsanatum,multatulisse,pauca
rctulisse, in omnibus tamen, propitiante, Domino
abundare. Ea omnia plenius et securius Deo vitam
mandabimus. Namplerumqueinfidelitas
largiente
chartarum propriis dominis plusquam proditoria
lingua nocuit. finem, ut melius insidcat animo,
Ad
sanctum beatic matris mea^ funuscharissimo etsu-
blimi amico commendo, et ut in abbatiis et aliis
dioecesis veslrfficougregationibuseipervos tricena
 2^3 EPISTOLARUM LIB. |i
234
niis missaruin pcrsolvalur, cl aliqui paupcresre- A intucor T.i m-A u.i .;
fioiantur, hu.niliter postulo. Obiit vm Kalendas d,b ^0010 re vi
^^0^''"^ '"'^"''''"^ ^"
universoru.n
Julii, die scilieet saneti Joannis Baptist.^.
Nomen s.nhsl^l^^^l:^r .^'"'''^
ejus Raingardis, professio Marciniaeensis mona- ""'"'"'-
cavei^u^nr^Z^^T^' ^^-^t''?'
''

Circumseptus, in alto velut in

EP1ST0L4 X\I innT \f pro-

HENaico, Z)e.- ,,-.^.a Wintoniensiepiscopo,

fraler cliversitarqLs nrlens t ''"'"'' "'^'"'
Pr.r.s ^u^miUs Cluniacensium
^^um
"'""'^^""""^ aObas, salLn
'''''' ^«^"^^- et
^^ *—
t.rram .r^slib "
^--bus ttangen^, mentis, l"'^"''.-
conitu super-
nfr m
' U Vl.X

r Matoriam scribcndi nonhabeo, sed ad semper

scribendum magna mihi estis ipse materia. Unde'
"ns^^olfdolo^r^l^^.d^vesf'"''
<''
T^ j"'"" ^^'^"-

siplusjustofortefrequentibusepistohsvosinquie-
Et, ^ ut^am , nu- e.to H T'^"^'''^
gr ssum r^rem et noTn.^^ r"^"'?1'
to, mirum videri non debcl, cum amor vcrbosus
tacere nesdat, et incxhausta loqnendi matcria de-
rium «6^01^0^^ ^eee" sLTe an
lu.o s.cula-
7
voluntato. imr^gerem S auanr i'
ficere prorsus ignoret. Satisfacio, ut possum,
arle desideno meo, ut cui quotidie,
hac
si facultas da-
B utinam
cantarem
vel statim «rem
Deo^n T'T'' ac

retur, pr..sens, colloqui vellem, nuntiis vel

ta :
EripTlfdTlulo ut nn^ T",
sponte iPsal. .xvur.) Sed'non ^ul mleVi s m as We:
qucesuis, vel casu mventis, quod implere non
va- idcirco tua. felicitati invLo Non nvideo ini ^ '

leo recompensem. Inde est quod per istum fra- sed congaudeo, quouiam boLi"m "urm etl um"'
trem nostrum monachum vestrum aliquid scribe-
re voku cum nulL.m, ut dixi, materiam
tari nequeo aetu, pio tamen semDTrTnL^nf .T '
haberem
scnbendi. K rit veslrum amodo in necessariis
affectu In mont bus iX tufs nola^- m n
non
silere.cum videatisme multo vestro amoreimpul-
recordare.quoniam e Cses L l^ "'^
l^eicons-
'"
^ cendens nonuh r ,U, "' '°"'"'"'' °^^''"'
- 1^
i .

sum. in superfluis non posse tacere. Ton e sed nro

FPKTOF \ ^^^^
^^ ^^^^}"^
YV.r r >
t
P ^''"""' mi^encordiam instan-
'6^^eprecatusest(/^rorf. x.x.x..).LtIiccteiscmDep
r>.
Char.ss.mo
^

/U^o Petko, frater P..:T.as kumilis

fra- inmonlibus famihanor eum Deo fuerTt
truniCiumacensunn aObas,pcr bonirUiiservitu- co locuUo
tamen pro his qui in infe.-ioribus
remanserC'
frequenfor fun.iebatur ora.io.
:"\'r:r """'"l 'T'"'"'""- Intermirbatur qui-
oqu.um
Post col Aqu.tan.ci pnneipis quem dem per legislatorem populo Deus dicen
ahee Ba]>ylonis mebnatum, Christi calice
(98),
^r.
po- c 'etigerU muntem, morVmonelur (Exod\n'sel
tare non potu.mus, nec schismatico
sapore, quo tamen ne moreretur populus, in monte
m.nu.m imb,.tus est, Catholico p LciDa
nre, regressum magis quam proeessum
antidoto exhau- hler agcbatur. Quidquii sane
MoT 1^^^'
pluribus solus agebat, hoc omnium in
ex cuusis ut.lem judicans, rctrorcdi.e
vallibus constZo
disposui. rum saluti proficiebat. Ipsis quipp- ascend
Aon ea tamen via qua veneram regredicns, sed o'
sis x.. uiebus jejunavit. ipsis legem dfgrDei fn
per ultmios Andegavorum, Ccnomanorum,
atqac tabulis scr.ptam
accep.t. ipsis veniam sacr
Nor hmanornm hncs Uer faciens, totoque le^h
occidm Oceani httore peragrato, in Franciam
pene
eum
multis vix prec.bus impetrav.t ipsis
montis solitudinem, sed etiam
so um ;
In
sociisme.s me recepi, atque Parisius adorandam propriam vulr
quantum in ipso fuit
impendit Sic et Dominnl .^'
Salvalons Nativitatem exegi. Ibi ergo posUus,
et tui quc Salvator post saluta^em ^^dic
ecorda us imo nunquam vel brevissimo temporis tionTm po ^
corporum humanorum cura.ionem post
aho obhtus, quanto tuam, cum m^UtiDl '
adcst, jucundius cium miraculorum operationem, m
,

amplcclor pr.esent,ain. tanto molestius tolero momreon

ab- cendebat, sicut Evangelium loqiitur
entiam. Ad hanc moIesUamahquantulum /"/rf^r.a
prora- turOa, ascendU ni montem soliLZe
lone tempons leniendam, de locis laltl^^l!^
campestribus Et rursum 5.^u^ .;v,o in mont^rj^u^^"
ib. m subhmi montis vertice
constituto scribere
"
^ ttmo :

raOaturcu..d^scipuli suisiJoT.TE^^^^^^^^^
^olu. ut lah saltem remedio, et te mihi
mente dum
h ec legis pra.sen.ore exh.beas, et quautum
mler
quod alibilegitur .Yo.^,6«..,..vL n
moraOatur, dUuculo autem n
:
l2oZ
tnlluT^cn^^^^^^^
meorum hum.htatenicamporum,tuorumque altitu-
d.nem mont.um d.ilerat, sollicilus
Tu advertas.
cebat iLuc. xx.). Sed el quod
hoctsire
evangelista Lucas indicat, dicens
eblt" Z
/'Im^^^^^
qmppemmonleposUusl.berocadumoculocontcm- secundum consuetudinem suamin tZe^^^^^^^^^
plaris, ego m imis constitutus. et de illorum
iam rumll uc xxu) in in-^ .»; "
"" ™^^f" ^'"^«-

ANDREJi: CHESNU NOT/E.

lehm! qui mfSm: ^^s^l^^^^^i^tn^

lium llViebatur. Qua d^i-e ^lura
'f^
opist ,26ad epi.coposAquitani..etGu,lIe]mus
^'^' '' '''''
'P^'"' ^""^"'^ ^^^"^^^^'' ''^' ''
saTctus BeS: '

P.VTROL. CLX.\.\IX.
o
 336
235 PETHI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX.

hicdo7iecvadamillucetoremOIaith.xxxi).EiLnca.5Aproximiitnsuccubimseinvia,^
sublevabis cum eo {Exod.wn). Tuo certe studio,se-
sequitur Et ipse avulsus esi abeis quanium
:
jacius

est lapidis, agoniaprolixius orabai{Luc.

eifacius in
cundum beatum Gregorium,quasianchorfefune,ne
orationis pete- in alta pelagi contrariisflatibus abriperer,retrahebar,
xxn). Licetergo lantopere secretum
persecutore populo proximus, hcet etiamibi multum fluctuans
et Uttori
ret, non pro se tamen, sed pro
poiest, tronseat a me inhffirebam. An mente excessit, de mundi multi-
orabat dicens Paier, sificri :

orabat, plicibus miseriis frequens illa et ferveus collatio ?

caiixistedbid.). Non enim ne pateretur
ante An menti, ut dicitur, tradita est illa propriorum
qui ut pateretur advenerat, sicut ipse paulo
periculorum lacrjmosa deploratio ? An memoriae
dixerat Propterea veniin horam hanc
:
{Joan.wi);
salvabatur,gens sublata terrena omnia fugiendi, et soli Deo va-
sed ne passione sua,quaraundus
est,
quotiesclausis ja-
Judfeorum perfida damnaretiu\ Semper vero eum candi toties repulsa intentio ?

sua, sed pro muudi salute orasse, qui nuis, nullo nobiscum admisso mortalium, illo tan-
non pro
Agnum Dei esse quitoUit pec- tum teste qui de se cogitantibus, aut conferentibus
eum Salvatorem et
nullatenus ignorat. nunquam formidolosussermohabitus estde
deest,
cata mundi intelligit,
ciiarissime, in montis conscensu cordis humani CcTcitate atque duritia, de divcrsis
Quia ergo, tili

collatam gra- peccatorumlaqueis,devariis daemonuminvidiis,de

ac solitaria conversatione, juxta
tiam, Dominum etejusfamulum imitaris, in caete-
ego bonae
ris quoqueprout poterisimitare, ut sicut
voluntati tuae solitudinis quietem providi, ita tu
meislaboribusaliquod orandolevamen provideas.
Affeotui enim, quo te in Christi charitate
toto ani-
solum orationes
mi nisu,ut nosti, compIector,non
Teipsum debes
tuas, sed ut Paulus Pliilemoni ait
tibi B
abyssojudiciorumDei, quamterribilis sit in consi-
liis superfilioshominum, quod quibus vult,
mise-
retur, et quos vult, indurat, et quod nescit homo
utrum amore, an odio dignus sit, de incerta et for-
midabiU vocatione nostra, de dispensatione salutis
huraanae per incarnationem Filu Dei ac passiouem
facta, de tremendo ultimi judicii die, deincompre-
:

non debeas, cui vix ali- hensibili divini examinis severitate qua in perpe-
{Phil. \). Quid enim milii
quem amando sequavi ? Quid mihi non debeas tuum malospunit,de inenarrabili misericordiaqua
uaquam debere bonisprajmiareddit Horum, et simiUuma
ffiterna
qui nec mihi ipsi plusquara
!
tibi

voIui?Necmirandum,sitantumdemepotuerisprome- mundanostrepitusemotacollatio,mihiquodammodo
rcri,cum moribus et conversationi tua? condigna vix in medio hominum eremum referebat, et Domini
retributiovaleatinveniri.Quoenimautquantopretio, tabernaculum repraesentabat ad quod a mundi tu-
:

utdecffiteris virtutibus tuis taceam.mihi vel moribus muItibus,veluU Mcyses a Judaeorum lapidibus (^a-od.
confugiebam. Fatigatus litibus lio
meis consimilem vel conformem potero aUquando ^ xvii; Num. xx),
mercari?SiScripturarumsanctarumUbuitabditari- minum, et forensium disceptatione causarum, hic
raari, te semper paralissimum reperi. Si de
saecu- quiescebam. SolUcitatus in modica rei familiaris
tamen divina, aU-
laris litteraturae scientia, gratia cura, et confectus muUiplici dissensione, Uic re-

quid conferre complacuit,promptum el perspicacem creabar. Molestatus pr-Edonum irruptione, nostro-

ruiu interfectione, varia locorum depopulaUone,
inveni, Si de mundi contemptu, et coelestium amore
famiUarius hic moeroris animum commutabam. Naevos de sae-
sermo fuit, qui caeteris frequentius et

inter nos versabatur, in tantum verba tuaa terrenis cuU sordibus contractos hic diluebam, et fermen-
sejuncta nil mortale sonabant, ut jam mihi dicere tum azymis sinceritatis et veritaUs contrarium hic
videreris Ui non loquatur os mewn opera hominum
:
expurgabam.
{Psal. XVI). Quae me ab humanis occupationibus Et quid multa ? Vere, secundum Isaiam, hoc fa-

redeuntem, atque aquilonari frigore congelatum, bernaculum mihi erat in umbraculum diei ab aestu,
et in securitatem et in absconsionem a
turbine et a
velut austrini flatus terapore sic resolvebant et ita
pluvia {Isa. iv). Nec hoc solum domi, sed quocun-
in divinum amorem spiritus calore Uquabant,
ut

etiam liinc a Psalmista dici posset Eniitie verbum : que gressum converterem,te mea vesUgia comitan-
tem habebam. Iloc nobis pariter perdiversa terra-
tuum.et itquefacieiea. Flavit spiriius ejus, et fluent ^
rum spatia gradientibus, nec soUs ardor, nec geli-
aquae {Psal. cxlvii). Et ego cum sponsa in CanUcis
cantare : Animamealiquefacta esi,ut dilectus locu- dus Boreas. ncc ventorum turbines, nec nimbosa
Erant mihi universa fastidio,
{Cant. v). dies, nec lutosa teUus, nec aspera montium, nec
tus est
onerosa omnia sentiebam, velut sub gravi fasce devexa vallium abstulerunt. Ubique quiescentibus
poenaesuccumbcns gemebam. lUis sociatus de qui- paululum magni maris flucUbus, hoc nobis mansil
Ecce gigantes gemunt sub aquis secretuni. Ita te in omnibus unanimem habebam
bus in Job legitur :

{Job. xxvi). -NuUa uspiara requies,

nuUuin aquoli- itaquod inmc advcrtebamintecognoscebam,ul ic
bellevaraen, donec ad te rcditum ipsa mihi necessi- te uno el pene solo iUain verae amioitiae diffiniUoneiri

tas indicebat. At postquam aliquantulum secreU te-

expertus sim, idem scilicet velle et idem noUe, u
nanciscl poleram,ac brevia saltem miscere nunquam miUipotueritplacere, quod Ubi displice:
cum
colloquia,quasi raulto pabulo confortatus, viribus bat, nec displiccro quod tibi placebat ;ct juxta i(:

innovatisad iaI)orcra acrior insurgcbam.implobas- quoi dictum a quodamlcgitur,non duobus corpo

quc (iiviniim iUud mandalum Si vidcris asinuni : ribus dutB, sed una utrique corpori videretur in
 :7 EPISTOLARUM LIB. II.
238
rsse anima. Quia si taatus in nescientibus Deum A est. Sic ergo tuae voluntati obediens,
quem nolle
csse potuit amoris aflectus, utnon substantias con- pergere vidi, ul remaneres concessi. Tu ergo
or-
lundeado, sed volimlates uniendo, hoc dicerc pos- dinem pervertisti, tu caput in caudam muta^sli tu
s,nt, quid mirura, sicharitas Dei, qucediflunditur pr.nepostero gradume ultimum, te primum consti-
111 cordibus hominum per Spiritiim sanctum,in eo
tuisti, dum patrem fdius, dum magistrum disci-
aos umvit, qui facit ulraque unum {Ephes. iii), pulus,dumabbatem monachussequicontempsisti
(luique Patri de discipulis ait: Ut sint unum sicut Ecoe me laborante, tu quiescis me vigilante tu ;

tios ? (Joan. xvii.) Sed jam tempus est querela

dormis me clamante, tu taces me pugnante, tu
; ;

im, ut quoddiu nunc tandem pariam.

parturivi, vacas ;
me orbem lustrante, tu in tuo monte resi-
Nam lu, tu, inquam, inhanccharitatem offendisti, des. iNon sic bona femina Ruth, qucE socrui Noemi,
tu divinam uiiitatem divisisti, tu pactum Cc-eleste cui diu adhfeserat, valde instanti, ut ad suos rever-
rescidisti, quaado araicum amicus, intimum inti-
teretur, respondit : Neadverseris mihi,ut relinquam
mus, et ut jam proimperio loquar, prtelatum sub- te,etabe(m. Quocunqueperrexeris,pergam;ubimo-
ditus magistrum discipulus, abbatem monachus,
ralafueris, et ecjo morabor. Qusetertionenlem terra
nedicamdorainum servus, reiiquisli. Sedet si scr
susceperil,ineamoriar,ibiqueLocumaccipiamsepul-
vum vocarem, in quo excederem ? Regula enim priB- b tur^. Uxc mihifaciat Deus, et
hxcaddat, si nonsola
cipit, ut omni obedicatia moaachus se sub.Iat ma
mo7's mc Ptteseparaverit [Ruth. \). Sed fortasse mu-
jori. Si omai, tuac et servih sed omni, igitur :
ser- her lil)i videbitur ethnica, nec admittenda in testi-
vili. Servus ergo meus es. Conqueror itaque ser- monium. Est tamen illa cujus Vetus Scriptura, et
vummeumdomiaum fugitanlem, latibula qucercn- Evangeliumhonorificememinit,etdecujusgermine
tem, sequi renuentem, servire dolentera. Imilando
DeiFiliumhumanam carnemsuscepissescribit. Ve-
certe Dominum et Deum tuum, obedientiam usqiie tamen el ille alienigena quidem natione, sed vir
uiat
ad mortem promisisti sed hanc nec usque ad mo-
;
virlutislaude merito iuter viros ponendus, Ethai
dicum laborcm servasti. Descendit ille obediensde videhcet Gethaeus, qui, relictis patriis erroribus,
ccelis ad leiTara,tu refugis ire de terra ad terraiu.
magno illi regi David adhaeserat, ejusque sociusin-
A summo cseli egressio ejus, et occursus ejus us- rcgem a faciepatricidge filii fugien-
divisus erat. Cui
que ad summum ejus (Psat. xviii); tuus nec de AI- tem cum multa sociorum manu praBcedenti, et ad
gido monte Christi causa egressus, nec brevi iti-
piignandum pro ejus salute parato, ipse rex ait:
nere exacto, ad ipsum potest esso regressus. Non
Revertere, et habitacumrege, quiaperegrinus es, et
sane tantis te putabam montium nivibus opprimi,
egressiis de locotuo. Herivcnisti,clhodiecompelic-
ut chan atis ignem m e patereris exstingui. Scd
^ rxs nobiscum egrcdi?Revertere, etreductecumfra
dicit : Obedientiae ego Umitem non excessi, quia tres tuos. Ostendisti graliam et fidem{U Reg. xv).
patris permissioneremansi. Sed tunoneam spon- Et respondit Ethai regi, dicens Vivit Dominus, et :
taneam accepisti, sed extortam impovtunis preci-
vivit dominusmeus rex, quoniam inquocunqueloco
bus rapuisti. Hoc plane non fuit obedire. Quid ergo
fueris, domine mi rex, sive in morte, sive in vita ibi
est obedire ? Ut monachorum lex loquitur, propri- erit servus tuus
(ibid.). Etait David Ethai Veni, et :

amrelinquere,et magistri voluntatem implere. Un-

transi{ibid.).Sed quid illam mulierem, hunc autem
de in eademReguIa scriptumest Secundus hwni- :
etillum cilienigenam dixi, ac si hoc pro tua causa
liiads gradusest, si quis
propriam non afnans vo- fucial, etnon magisrationi mese inserviat?Quanto
luntatem,desideriasua non delectetur implere, sed
enim in illa sexus infirmior, quanto utriusque a
vocemillam Dominifactisimiletur,dicentis :*Non
Deo cultus ante remolior, tanto tidos, et charitas
')em facere votuntatem meam, sed ejus qui misit
utriusquelaudabilior. Sed illorum laus tuam immi-
ne {Joan. vi). »
nuitlaudem, illorum fides tuam notat infidehtafem,
Voluntasigiturprfecipientismagisquamverbum,
iHorum fervor tuum condemnat tcporem. Hoc
ifFectus
__
magis quam vox, intellectus magis quam
. ,
lonus vero moaacho observanda sunt. Sed
o- n " ,
— namquemurussocrui,
^'"'"4"^ "^'""s ="^1 u'> uuc
hocmilesregi,
quodmona-
auoa
miiesregi, mona-
dixisti : chus non serval abbati' Cogeban.ur il i\b
^goquidem
quidem mcinebo, ^ ,«;.;...,....,; ...i„.„ ..„.:.,.." ip"s So-
'aDip.,isao
Cgo manebo, sed nro vestra salnfP
pro salute Deum minisreverti,sedeosrelioquero,necin magnisperi-
sxorabo.SicetSauI, perverseDeosacrificare magis
cuIisvoIcbant;tuorantem,nedeseratur, Dominum,
[uam obedire eligens etcupiditatemsuamejus vo-
desertor pariler et contomptor, non aiidis. Video
untati prci?poaeas, audivit a propheta : Nunquid Eliamjamjamquerapiendum,ct equis curibusque
mlt Deus holocausta et victimas, etnon
potius ut igneisperaltissima aeris spatiain cfjelumsustollen-
ftediaturvoluntati ejus'} [IReg. XV.) Consts.Ug[lnv,
dum cum EUsaeo ileragere, eiquedicere :Sede hic
uia prcTepositoruiu vohmtati obediendum est ; et quia Dominus misit meusque Itethel {Reg. ii); et
unc demum est vora et salubris obedientia disci-
secundo Sede
:quia Dominusmisitme in Jeri-
hic,
cum, sua postposita, non tam vooem quam
•uli,
cho {ibid.) Sede hic, quia Dominus misit
; et tertio :

oluntatem sequitur magistri. Nam quandoimpor-

me usque ad Jordanem (ibid.). Cui tertio audio re-
nnitate, seupusillanimitatesua coatrarium volua- spondentem prophetam Vivit Dominus, et vivit :
atimagistri discipulus extorquet prceceptum,
non anima lua, quia non derelinquam te (ibid.). Quem
>se magistro, sed magister
ei obedisse dicendus quia, ut verus magistri amator discipulus deserere
 '

240
239 PETHI VF.NERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.

providestiliis, quiita patriaj reditumperhorrescis ?,

uoluit, el cum ad cJBleslia sustolli conspexit, el ut

Si ulique bonis detestanda patria esset, uec Job
ejus spiritus in se duplex liori posset, obtinuit. Ait,
ani- utjamdixi, in sua mansisset, nec Magorum d&
iuquam.Klisaius Eliie. Vivit Dominus,et vivit
votio ad eam rediisset, nec ipse Domiuus suis m
ma tiia, quia non derelinquamle {ibid.).Ta autcm Non patria igitur, sed mor
vivit animatua, qui raculis iUuslrasset.
luihi quid ? Vivit Domiuiis, et
contemnis, patrite, si mali sint, a bonis fugiendi sunt. Quo
non sequar te. Sed lortassis ideo sequi
rapidesperas. salvo sanclitatis proposito, licet in patria ma^
quia me sicutEliam in coelum posse
si

ue desperes. Rogo. nere, quanto magis et transire ? Sed forte adhu

Quod hajc causa cst, rogo
si
perfectorum hoc essecausaberis. Quiergo ad pe'
inquam, ac moueo ue desperes, quouiam hoec
tota
utnon solus fectionis propositum vocatus es, de imperfectiori
et solasimulgradienti nobiscausaest,
tractabis ? Qui juxta Apostolum, te in ante exten-
ego sicut Elias,sed tecum pariter iucffilumrapiar.
Elias EUsceo,plus egotibi, sivolue- dere debes, retro redibis [Philipp. ni)? Qui quoti-
Ecceplusquam
spondere audco. Raptus est ille solus mirante diano profectu teipso major lieri debes, inferior
ris,
eris ? Estote, aitDominus, perfecti, sicutet
Pater
elclamantediscipulo.rapierislumecumomnicon-
me g vestercwkstis perfectusest (Matth. v). Laudo plane,
spiciente populo. Miraris forte quod dico, et
quia laudabile est, si parentum, si amicorum, si
quasi insanum loqui suspicaris. Sed non
insanio,
cognatorum tibi est aspectus formidini, si verba
quia quod dico apostolico lesLimonio confirmo. Ra-
gravia, si mora suspecta, ne affectu carnali quan-
piemur, ait, in nubibus obviam Christo in aera, et

Thess. iv). Quod tumlibet a recto proposito aspectu commoveant,

sic semper cum Domino erimus (/
FHius ho-
MMet, inquit, verbis inclinent, mora desineant. Laudo vere sol-
Dominus ipse confirmat.
con- licitam amalis cautelam, sed non laudo etiam in
minis angilos suos cum tuba et vocemagna, et
a summis bonis pertinacem sententiam.
gregabunt electos ejus a quatuor ventis,
Quod si ista te
domesticos
terrent, siadhaerentes
ccelorum usque ad terminos eorum {Matth.
xxiv).
reformidas (sun
studuerimus, velut impugnantes adversarios
Si ergo de electorum numero esse

abelectisangehscongregabimur, et in nubibus ob- enim inimici hominis domestici ejus [Mich. vii]
erige turrim Sion contra faeiem Damasci,
assumi
viam Christoin aerancn sed juxta Aposto-
divisi,
sed armaturam inquiapossisuniversatelainimic
lum, simul rapiemur nec reversuri ut Ehas,
;
Dei,
igneaexstinguere {Ephs. vi). Si periturarum rerun
semper cum Domino erimus. Ideo, ut supra dixi,haec
cogitatio in mente submurmurat, feternarum
ea
tota nobis causa est, domi vel extra, in itinere vel
delectatio compescat. ausus fuerit serpens v(
ubique simul manendi, ut hic pariter Domino ser- ,
Si
^
parentumorequidquaminsibilare, nonsolumno
viamus,ct iUucpariter raptietinseternum conviva-
'

ad audiatur, sed mox caput uequamvirih robore cor

mus. Sednoviquodadhajcdicturus sis. Patria,
quamnunquamrediredisposui,netesequaradversa- teratur. Si pcste inhabitatoris, qua te inficere vc,

quidemjussuDei patriam lebant, ipsos, sidicidebeant, amicos,veI parente

tur. Adquod ego, Abraham
deseruisse [Gen. xn), nec ad eam postmodum re- adhuc infectos videris, non ante absistas quam e(
Quod tamen Job in terra IIus, qure salutariadmonitione purgatos saluti restituas, i

diisse concedo.
et rectus, et timens vasispessimi hostisdireptis, de ipso nibilem cora
patria ejus erat, vir simplex
Deum reeedens a malo fuerit {Job i\
et
ig- non Deo triumphum reportes. Decet enim, ut nou
non indigena, debilem, sed tu eos fortes; ut non te ilU ca
noro. Lot in Sodoma, cujus tamen
iUi

justum fuisse ab naiem, sed tu eos spirituales ut non te illi te

sed colonus erat, aspectu, etauditu
;

apostolo Petroaudio [11 Petr. u), Magos

ab Onenle renum, sed tu eos ceelestes efflcias. Studendu
ergo tibi est, non ut imperfectum in fuga
con
ad pueri Jesu prssepe venientes, et eum cumobla-
dou:
dere, sed ut perfectionis fiUum imperfectis
tione munerum, ut regem, Deum, et hominem ad-
sUcis virtutis exemplapraebere. Non enim
fugien
in regionem
orantes, licet per aliam viam, tamen
_ sed
permanenU, nou
-- credenti, resistenti.
{Matth. u).
regressos fuisse lego (^iuatt/t. ii;. wuuu.^1 Ab
Quod si ">^ sed
..^^ ^^.^^ ,

suam regressosiuisseiego .

objicis, dico eum, ut-

D succumbenti, sed ^uncenU victoru^ laurea da .

rahl quem supra

raudu), qucLu ou^.

poteperfeclumvirum,
posui,
f > ' '

in infidelispatriae deserUone —
„f o„^ si facultas
Vellem et ego, ci faUaci
darp.tnr. nec fallaci
fapiiUas daretur,

teipso conscio vellem. Vellcm certe,

secundi
sed infirmiori posteritaU sapien-
sibi nihii tirauisse,
enim ne progenies ejus a Isaiam, meipsum abscondere in fossa humo a
ter providisse. Timebat proxii
corruptos cie formidinis Domini [Isa. ii), qui in
Deo inier idololatras, et moiibus
electa
malorum ex- venturus est percutere terram, et quserere na
conversaretur, atque a cuUu divino
in sc qmd locum, non solum spiritualem, sed eUam cor]
emplo paulaUm revocaretur. Unde suis cavernamaccriae.S
ipse ad dimissam ralem in foraiuinc pctrae, in
sequi deberent, ostendens, nec
pcr- si non datur, vcl quousque
detur, uemulemur, e«
paUiamreverU voluit, nec filium illuc reduci regales &
vcUet. qui inter po|iulorum frequenUas, et
misit. In quo quid de subsequentibus fieri
Ecce elongavi
Cave ne vnquam las, et auratos parietes, dicebat :

ostendit, piiccipiens servo suo :

gicns, et 7nansi in soV.Ludine [Psal. lvi). VX vt
/itiummeum reducas illuc (Gen.xxiv). Constal ergo
sed posteris providcbat, qui tanlo-
intraseptamonUum, sisiutra arcana cordium
quia non sibi,
mundic
At quibus bis soliludines ccdificemus, ubia veris
pere illud reduci Ulium prohibcbal.
tu,
 :

241 EPISTOLARUM LIB. II. 242

tcmptoribiis vera tantum eremiis invenitur, ubi A quis manducaverit ex hoc pane. vivet in xternum
nuilus exlernus admittitur, ubi mundanorum tu- (ibid.), quam in hoc nostro mortuo,qui,quoad vi-

raultuum turbojragorque sopitur,ubisine ullo cor- xit, panem hunc vitae, hoc est corpus Domini sui'

poreee vocis sono in sibilo aurse tenuis vox Dei lo- penc quotidie scmpcr ad vitam suscepit ? Vivit,
quentis auditur. inquam, vivitin iuternumqui cum bonae conscien-
Ad hanc, fili dilectissime, solitudinem, dum su- tic-E testimonio sempermanducavit panem,qui dat
mus in hoc corpore, et peregrinarum a Domino,in vitam in ceternum.
medio quoque turbarum positi, assidue recurra- EPISTOLA XXTIL
tmus;etquodin exextremisorbisfiniljusquoereremus. Venerabiii et inlimo nobisdomino,etpatri Heimuco
in nobismetipsis (nam et regnum Dei intra nos est Wintoniem. episcopo,fraler Peiris humilis Clu-
{Luc. vii]) inveniamus. Ibi solitarium adepti silen- ninacensium abbas, salutem.
tium adoremus, et procidamus ante Deum plore- ;
Multa quidem, et magna avestra roagnificentia
mus coram Domino qui fecit nos, efTundamus co- nobis,et vestris Cluniac. impcnsa beneficia,multas
ram illo corda nostra,et, ut ait boatus Hicronymus, et raagnas merito exigunt gratiarum actiones. Sed
Inostras pariter, mundiqua miserias lugeamus. Kst illud unum nuper coUatum, sui magnitudine jure
iquippe nobis multa lugendi materia, ut qufe pro- B alia, licet magnifica, transcendit, et excellentius
pria sunt,taceam,quod mundus in maligno positus benigna^ mcnfisvestrcv afTectumnobiscommendat.
|est, quod instant tempora periculosa, quod abun- Quis enim vel hebes non videat qnanta in corde
davit iniquitas et refrixit charitas,quod vere nunc ingenuo vis dilectionis exsliterit, quae disruptis
deficit sanctus,quod diminutoe sunt veritates a filiis mordacibus curis, postpositis regalibus negotiis,
horainum quod omnes declinavcrunt,simul inuti-
: tantis reipublicae vestne implicationibus intermis-
les facti sunt, quotl non esl qui faciat bonum.non sis, subliraitatera vestram ad invisendos humiles,
est usque ad unum.quod quotidie perditi homines etdevotos filios vestros Cluniacum traxit ? Leetatus
Judaicarabie crucifigunt sibimetipsis Filium Dei et sum supra modum istud audiens.sed tristatus sum
ostentui habent, quod sine intermissione thesauri- supramodum.tanto mehospili occurrerenonposse
zantes sibi iram in die irae, assidua igni £Eterno cognoscens. Ncc me plane retinere ab itinere po-
seipsos pabula subministrant. Et quis universa enu- quantahbet nostra negotia.
tuissent, qutehbet, vel
meret ? Ista el his similia intentiore intuitu conspi- Quod enim huic negotio par? Sed sola me deti-
cientes,atque intramentis eremumcorara Domino nuit, quam prjEcavere non potui, ignorantia. Tam
carbo carbonera, alter alterum accen-
dellentes, ut tardc qui[)pe ad me prevenit vestriadveutus certi-
damus, ne fons ille misericordiie semper patens- C tudo, ut secundum dies, quos a cursore accepi,
supernosse contineat,obsecreraus,in domo luctus nullo pacto nec in iNivernensi comitatu conse-
cum sapienter moerentibus, non in domo convivii qui vestigia vestra valerem. Ea de causa cum
cum stultis epulantibus esse eligamus, ut et nobis jam abruptis universis provincialibus retinacu-
a Domino dicatur :Et vos igitur nunc quidem tri- lis, non tam ire quam discurrere ad vos usque
stitiam habetis. Iterum autem videbo vos,et gaudebit voluiasem, impossibilitate cogente ultra quam di-

corvestrum.et gaudium vestrum nemo tollet a vobis cere possim mrestus remansi. Unde quia per me
[Joan. xvi).Ecce autera dum hoec scribo,luctui no- non quos possum dilecti iter prose-
potui, per
stro congruens luctosus nuntius supervenit, et quor, et per frati-em Drogonera socium nostrum ,

cum uberibus lacrymis raeraorandum illum, illum sapientem, et vobis, ut cestimo, notum, siugu-
[^erardum nostrum,nostrum plane nostrum,ano- lariDomino et amico, quae scribere non licuit, 1

Ms recessisse, et, ut quod vere sentio dicam, non mando.

le vita in mortem decidisse,sed morlem vita com- EPISTOLAXXIV.
mutasse narravit. Quod ubi repentina relatione co- \enerabill domino, et patri charissimo Heinrico

jQovijUtin re inopinata fieri soIet,aliquandiuhaesi. Wintonien. episcopo, frater Petrus humilis Clu-
)ehinc euiu coram fratribus vix voce ad hoc suffi- r) niacensium abbas, salutem et se totum.
;iente absolvens, interiore me igue urgente sur- Volenti saepe mihi scribere vobis, et cor meum
•exi, et ecclesiara petens moxagendam incepi. Ubi hoc saltem remedio, amico comraunicare occurrit
jjusdulce funus, quamvis absentis.et tarde cogni- quod alibi nusquam. impatiens enim animus,et se
um.muUis, utdignum erat, lacrymis prosequens, verbis indicare gestiens, loqui restuat, et veretur
pt vigilia Kpiphanise Doraini sacri corporis et san- aestuat, ut se aperiat veretur, ne dispUceat. Ti-
;

guinis proeoipse hostiam offerens, piamanimam met ne, si multum taceat, aUenus ;
si multum lo-

piissimo Redemptori, cui semper adhaeserat,com- quatur, videatur importunus. Ita fit, ut et loqui,
mendavi. Ut enim caetera ejus bona taceam, qute et tacere pariter reformidem. Sedmaloquandoque
proprium et prolixum exposcerent,tractatum in : in verbis excedere, quara quae dicenda sunt, re-

fiuo rectius Domini promissum implebitur, dicen- ticere. Hoc dixi^ ut frequenUbus, quas mitto, lit-

tis: Quimanducat carnem meam,etbibit sanguinem teris, viamfaciam ; et ad eas saepe Iegendas,etiam
'im,in me manet,et ego in eo {Joan, vi) Et rur- : pigritantem amicum oculum vestrura aperiam.
jSum : Ego sum panis vitx qui de ccelo descendit si : Eligo magis verbosus amicus permanere, quam
243 PETRI VENRRABILIS CLUNIAC.ABBAS. IX. 244

sensim ab amore languere. Et ne ultra A ram vobis invenisse audivimus, eum ad preesens
tacitiirnus
vel me scribentem, vel vos legentem suspendam, ad Anj,diam destinamus. Specialiter autem de ma-
illud unum, iilud singulariter, illad prie omnibus, nerio centum marcarum vos rogamus (iOO), ut
et super omnia Iiac vice omnium rogo, et per sicut illud dono quidem i'egis, sed maxime ve-
eam salutis vestrae spem, quam in vestra Cluniaco stra benevolentia et studio
Cluniacus possidet,
habetis, obsecro, ut Ecclesiae illi veslrae, eui, post ita quahter inpaoe semper possidere valeat,provi-
Deum animam vestram commisistis, corpus etiam deatis.
non negetis. Erit hoc largitatis vestrcTR donum EPISTOLA XXV.
omni nobis munere charius, quod omnibus An- Charissmo domino, et palri venerabili Heinrico
glicis thesauris gratius accipiemus, si in hoc vos Wintonien, episcopo.fi^ater ?Em\is humilis Clu-
munificum senserimus. Decet Cluniacum corpus niacensium abbas, salutem.
vestrum (99) saltem post spiritum possidere, ut Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi. Sole-
cui vos in monachatu vovistis, ei post functum bam olium conqueri de silentio vestro,quod digna-
sacerdotium vos reddatis. Congruum est, ut lo- tionis vestrte litterae circumpositis quibuslibetmis-
cus ille carni vestrae sepulturam provideat, qui sae, me solum preeteribant ; nunc quas possum

toto mundo devotius, animae vestras perpetuis re- b gratias ago, quoniam etepistolae saepe exhilarant,
quiem precibus providebit. Super his commune et nuntii hetificant. Auper enim et quidam igno-

rescriptum instanter postulamus, et nobis ac ca- tus mihi clericus Antissiodori, et prior Montis-
pitulo mitti rogamus. De csetero fratrem Duran- acuti(iOl) CIuniaci,praRsente conventu tam amica-
num, et ejus universa negotia vestrff- magnifi- bilia et magnihca retulerunt, ut ferventes jamdu-j
centiae commendamus quem quia gratiam co- dum in amorem vestrum universorum animosj
:

ANDREJi: CHESMl XOT^.

(9J Decet Cluniacum corpus vestrurn. Anno li5o
Henrioushic Wintoniensis episcopus,tam his quam
aliis Petri nostri abb. Cluniac. et Adriani papaelit-
teris invitatus, simul etiam a R. Fr. Ludovico Ju-
niore, atque ab omnib. fere Burgundiae primoribus
evocatus,praemisso thesaurosuoperdictumPetrum
abbatem Clun.absque licentia regis ab Anglia Clu-
niacum venit, eamdemque Ecclesiam gravi debito-
rum onere sic prostitutam, ut vix amplius respirare
posset, hoc thesauro suo, qui maximus erat, om-
nino relevavit, et acquitavit conventum in quo
erant tuuc lemporis cc.c fratres et ultra. Quosetiani
omnes per annum et diem pavit, et ex iutegro refe-
cit,XL calices notabiles pro missis quotidie cele-
brandis, nec non et quemdam pannum sericeum
maximi valoris ac pulcherrimum dedit Ecclesiae.
Multa quoque aedificia nova fecit, et alia non pauca
reparavit. Et hrec omnia beneficia per eum facta
propriismissionibusetexpensistaxatafuerunttunc
ad summam xl millium librarum, vel ut alii scri-
buntad vu millia marcharum argenti. In quorum
memoriametrecordationemperpetuam,Roduiphus
abbas Clun. ejus nepos, cum cousilio et assensu
Patrum monasterii statuit ut futuris temporibus
extunc,vildus Aug.,anniversariumpro eodemllen-
pis, abbatibus, comitibus, vicecomitibus, et omni"
bus tidehbus suisper Angliam constitutis, salutem.
Sciatis me dedisse et concessisse Deo et ecclesiae
Beati Petri Clun. centum marcas reddere quoquo
anno in Anglia.scilicet Lxmarcas dereditibus meis
London. de firma civitatis, et xl marcas civilatis
Lincoin. Ita quod ministri raei de illis civitatibus|
quifirmasmeas teuucrint, afterentsecum hancpe-
cuniam ad scaccarium meum ad festum sancti Mi-
chaelis, et ibi eam liberabunt nuntio Sancti Petri.
Si vero non fecerint ministri. eadem fiat Sancto'
Petro de pecunia pra^dicta juslitia, qiife fiet de fir-
ma mf a propria. Hanc itaque donalionem meam
concedo, etilli eeclesiiB in perpeluum obtinendam,
corroboro, et regia auctoritate coufirmo cum iliis,
quoruin signa manibuspropriis subscriptajlasau-
tem ccntum marcas singulis annis reddain eis dej
thesauro meo,et post decessummeuma successo-i
ribus meis recipient, sicut superius annotatumestJ
Hanc etiam donationem meara confirmo et corro-j
boro,et papa Innocentius precibus meis confirmavitj
et quicuuque eam imminuere vel infringere prae-<
sumpserit, euui anathemaUs vinculo praeligavit.
« Signum Henrici regis.
« S. Math. imperatricis filiae suae. »

ricohora capituli ibidem ab Armario pronuntiare- Reliquorum stgnn clesunt.

tur, et eodem die inciperetur more soiito, et in cra-
stino quilibet sacerdos celebraret unam missam.et
novitii vii psalmos,et conversi centum Pater noster
dicere tenerentur, et in praefato capitulo ejus i:)ene-
ficiarecenserentur, et pro eodem missa quolibet
die in altari Sancti Thomae ad crucem cclebra
retur.
autem de maneriocentum niar-
(100) Specialitcr
charum vos roQnmus .\\q\\v\cuv, primus, rex Anglo-
rum, itotliomagi (legeus anno I13i,in praesentia In-
nocentii II papae, astantibusvni cardinalibus, \i ar-
chiepiscopis, iv episcopis, m
abbalibus, maxime
sanclo Bernardo Clarevallensi, ii etiam coniitii)us
Anglicis, pcrraultis denique aliis nol)ilibus viris.do-
navit monastcrio Clun. centiim marcas argenti
monetae .\nglicae,singulis annis,easque assignavit,
videlicet lx marcas in banca seu teloueo Londonel
XLinlelonoo Lincolii. Cnjusdonalionisliaereperiun-
tur etiam in Charlulario Clun. litterae.
De centum marcis in Anglia.
« Henricusrex Anglorum, archiepiscopis,cpjsco-
Postea vero Stephanus rex, Henrici successor e!
q nepos, bonorumejus actuum ex debito subseciitoi
acdevotus iiuilator, quod praefatus Henricusavun-j
culus suus in dcnariis EcclesiiE Clun. jam dictf
contuleratde thesauro suo.hoc ipse eidem ecclcsij
inslabilitis tcrrceredilibusin perpetuum assignaviti
etmanerium suum de Ledecomba,quod de propric
dominio suoerat, pro illis centum marcis argent|
ipsi Ecclesia; inscmi^iternum douavit et concessitj
anno H30 ut ex ejiis eliaiu litleris,pag. 1398, hu^
jus RibliollieciE transcriptis iiquet. fct hoc quiden
Q%{ Manerium ceutuni marcarum, pro quo Petrus
noster abbas, Clun. Henricum Wintouieusem epi^
scopuiu rogat, » utsicut iiiud dono quitlciu rcgisj
sed uuixime sua benevolenlia et studio Cluniacui
possidel)al,itaqualiterinpacesemperpossidere va
lcret, proviiiore difrnaretur. »
(101; Et pnor Mdutis-aruti. ilnjus nominis prio^j
raltis duo Cliiniacensium,uuus in Franj
in familia
cia subditus priorafui Celsiniarum, alter autem ir
Anglia, qui niillo mcdio pertinobat ojim ad Ecc|
 :

245 EPISTOLARUM LIB. H, 246

multo magis accenderent.et calentes vehemenliiis A ternitatis vestr^e auribus importuni existant, ut
ignirent. Extiilerunt corila audienlium in sub- dominus Vizeliacensis abbasde Vizehacensi monas-
lime, et tanti muneris largitori medullatum om- terio ad Lingonen. Ecclesiam, tle ahbate in epi-
nes sacrificium oblulerunt, qui cor vestr;im cle- scopum transferatur. Hos ne audiatis, et nos roga-
menti manu ad eorum humilitalem dihgendam mus, et ipsa ratio implorat. Nec tantum implorat,
inchnavit, et fortem columnam, cui speciaiius sed, ut audacter et veraciter loquar, imperat et
tota domus ejus Ciuniac. innitatur, erexit. Kt ne compellit. Imperat plane et compcllit, quia cum
longus fiam, iteratis per prfesentium latores pre- juremajestas Apostohca omnibus dominotur, soli
cibus rogo, ne in his quoe per fratrem Uurannum tantum rationi subjicigloriatur.Qualem ille faciem
rnfffivi rppnigam patiar, ut in loco iUo locum ve- loci ilhus auctoritate vestra a nobis ibi positus in-
stro corpori eligatis, cui CcEteris devotius animam venerit, qualemjam reddiderit, ne longum faciam,
devovistis. vosquidemaudistis, sednos cognovimus; vosforte
EPISTOLA XXVI. nostis, sed nos mehus. Super aridum etcaligosum
Lnnocentius episcopus, servus servorum Dei, dilecto montem levatusin signum, ita eum pinguem reli-

filio Petro abbati Cluniacensium, salulem et gione, sic cum luminosum bono nomine reddidit^
apostolicam benediciionem. 3 utin partibusnostris Vizehacus, excepta Cluniaco,
Super sollicitudine atque diligentia, etc. Vide in nostri ordinis studiis nuUum paliatur habere
inter epistolas Innocentii II, Patrologix t. CLXXLX, priorem vereque etiam de ipso dici possit
(102),
sub num. 280. Mons coagulatus, mons pinguis motis in quoplaci-
:

EPISTOLA XXVIL tum est Deo habitare in eo (PsaL lxvii). Quodque

Summo, et nostro specialipatridominopapxlyso- valde difficile, et idcirco mirum est, labore hujus
CEmio. frater Petrvs humitis Cluniacensium ab- nec turba ibi secretum, nec clamor silenlium, nec
bas, salutem etobedientiam. strepitus ordinem, nec mundus Imonachis potest
Gratias quas possum ago, quod paterna pietate auferre quietem. Unde vestrae sapientiae providen-
tilio pepercitis, etfragili complexioni meae, ne in dum est, ne longo tempore et multo labore parta
via deficerem, providistis. Cui condescensioni non bona, momento depereant, quiaet domus diuturno
debco videri ingratus, qui jure exuit hseredem, sudore constructa, unadie destrui,et arbor multis
qui non est munificusin haereditatis datorem. Ue- anuis vix ad fructum provecta, subito eradicari,
creveram per praesentium latores mitlere digna etpuer magna nutricum cura, tandem in virum
Patri, et Ecclesicelaboranti, eliam in temporalibus perductus, uno potestictu occidi. Hoc de Vizeliaco
subvenire. Sed quia per me ipsum hoc facere dis-
q abbate sublato, provenire
Umemus. Quod si cum
ponebam, distuli, Mandate igitur, siplacet, locum ratione, et aucforitas juvare non potest, recorda-
ubi congrue usque ad Pascha Uomini, aut ipse si mini primam curam debere vos vestris, etaudite
potuero, aut alii certe nuntii nostri vos invenire Apostolumdicentem Operemur bonumadomnes,
:

valeant, Per quos rursum et vos invisere, et Ec- maxime autem od domedicosfidei {Gal: vi).Etqui
clesieB valeam subvenire. Interim
necessitatibus suorum curam negligit, et maxime domesficorum
esse vestrum et statum pacis, mihi et nostris non (/ Tim. v), non est meum sequentia adjungere, nec

parum nosse cupientibus, per istos remandate. PafriapostoHco, saltemde Apostoioaliquaduriora

EPiSTOLA XXVUt.
Summopontifici, et nostro speciali patri domino
papse l^iKocEHTio, f7'ater Pethls humilis Cluniacen-
sium abbas, obedientiam et amorem.
Rumor ad nos usquepervenit, quodquidampa-
proferre. Scitis ipse quid sequatur. Hoc idcirco
dixi, quia etsi Lingonensis Ecclesia vestra, mul-
to magis Vizeliacensis vestra, multo magis Clunia-
censis vestra. Quod igitur magis vestrum est, au-
ctoritate et ratione magis a vobis diligendum et

ANURE.f: CHES.MI NOT^.

siam Cluniacenscm. Ideoquedubitariposset cujus- B lenae Vizeliacensem ecclesiam ad ordinis regularis

nain prior hic de quo Petrnsnosfer, nisi et Heurici
Wintoniensisin Auglia episcopimemoria, et episto-
lae etiam ipsius materia ac subjectum de Anglico
agi facile persaaderent.
(i02) \izeliacus, excepia Cluniaco, in noslri ordi-
nissludiisnullumpatiturhaberepriorem. llenricus
duxliiu-gundiffi. sicuf refert Chronicou Divionense,
« audila fama religionis eximii Patris W ilielmi. »
Sancli Maioli Clun. abbatis discipuli, tuncque San-
cfi Benigni Uivionensis abbafis, « commisit ei ab-
baUam Veizeliacensempene ati nihilumredactam,
ut ab ipso reslilueretur piislinum statum. Quod
iu
etfecit auxiliaute Ueo. « Postea saucfus llugo, Clu-
niacensis ct ipsemct ab])as eain iterum reformavil,
uthfec annonymi quiVifamejusetiamscripsit, ver-
ba testantur, « Quis, inquif, Beatas Mariae
pristinum reduxif statum, nisi iste vir beafus ? »
Unde et Romani ponUfices illam Cluniacensibus
abbaUbus commiserunt, et sub eorum quoque dis-
ciplina, licef anfiquiorem, stare praeceperunt, ut
ex Paschalis \\ htteris anno 1103, Altardo abbaU
Vizeliacensi scripfis liquef, qujT^ licet prolixiores,
diguae tamen sunt ut etpropter substantiam, et pro-
pterinstilutum hujusoperis, ineointegrfe legantur.
Sic ergo se habent in Chartulario Cluniacensi.
« Paschalis episcopus, servus servorum Dei, di-
lecto fratri ALTAuno, abbati Verzeliacensis cnenobii,
ejusquelegifimis successoribusinperpetuum. Quia
documeutis aposfolicis. etc. \'ide inter epistolas et
pririlegia Paschalis 11, Patrol. t. CLXHI, sub
num.Si.
Magda-
 !

247 PETRI VENIiRABILIS AB13ATIS CLUNIAC. IX. 248

conservandum est, Quod tunc fiet, si doiuino ab- A quo tanti fastigii
virtutem, liumililati mere inessc,
bate in locum proprium restituto, nullum adversa vel jactem, vel suspiccr, sed qiiia mihi conscius
suadentem audieritis. sum, eam tibi etsi non servasse, tamen hactenus
El^lSTOLAXXIX servare, voJuisse. Attcstatur huic erga te aflectui
Yenerahili et dilectissimo milii domno Bernahdo meo, etqualitas temporis ipsius in quo cum ipsa :

Clarsevallis abbatiJraterPETni:^ humilis Clunia- charifas vix apparere auderet, simulacrum chari-
censium abbas, valere semperin Domino. tatis se mentiri charitatem nulJomodo potuisset.

Quantum reverentia?, quantum amoristibi aniraa

Hoc et Salomonis iJIa sententia Non agnoscilur :

niea in penetralibus suis conservet, novit quem in bonis amicus, nec ahsconditur in malis inimicus

in te veneror et ampJector. Feci hoc, etiam dum A te diverso me etbonis tuisnunquam

(Eccli. xn).

adhuc absentia tua, vullum corporis tui milii invi- mahs nunquam defuisse, si recolis,
adfuisse, et

dens, abscondebat, quia j am fama velocior corpore, agnoscis. Hic plane, hic secundum meam, et for-
beatte animcE tufEfaciem.ocuIismentis mese modo tasse etiam secundum sapientum sententiam hic, :

quo poferaL inferebat. At ubi quod diu negatum inquam, est integer verae amicitia? modus, si non
fuerat tandem sum assecutus, et phantasmata magis prosperis quam adversis amici amicus com-
somniorumveritatesuccedenteevanuerunt,adhcEsit B municat si mala ej us, non min us quam propria sen-
;

animameatibi, nec ab amore tuo ultra diveJli po- tiat. Hanc erga te, licet non habuerim, habere

tuit. Ita charitas tuatotum mesibideinceps vindi- tamen, ut dixi, conatus sum quam in tantum :

cavit, ita virtutes tu?e etcogniti mores rapuerunt, habui, in quantum habere nisussum. Hanc Jassisti,
ut nihil mihi demequod ftuum non esset, relinque- quando te anobis separasti. Hanc sprevisti, quando
rent, nihil tibi de te non meum esse permitterent. invitatus, rogatus, adjuratus, redire contempsisti.

iMansit in me constanter exiho tempore,et utinam An non laesisti, quando a Christiani orbis corpore
sic in te maneat Christi causa coepta,mufuachari- membrum perutile, hoc est, teipsum infandi schis-
;

tas, quae sola, quia nunquam excidere novit^ mo matis gladio praecidisti ? An non laesisti, !quando

rem suum, quantum ad me

optimc
te pertinet, in
ab universaJi EccJesia Christianus, et a Romana
conservavit. Cumque hanc omni auro chariorem, episcopus, et a Cluniac. monachusrescessisti ? An

omnigemma clariorem,in sinumeoreposuerim in non la3sistipariter et sprevisti, quando praecisionis

thesauris absconderim, mirorquod tanto fempore, tuas doJore slimulatos, et idcirco recJamantes, revo-

non quaha vellem hujus a te mihi custo-

indicia, cantes, retrahentes, me aJiosque fratres tuos hucus-
ditse charitatis acceperim. Ago quidem gratias, que nonaudisti, contempsisti,respuisti ? Laboravi
quod ssepeperquoslibetsakitationibus missis, non C clamans, rancce faclx suntfaucesmex{Psai.L\Nn):
penitustearaiciobhtumsignasti. Sed queror, quod defecit vox cJamando stylus obtusus, articuli at-

certiora per litteras indicia hactenus non dedisli. triti scribendo periculum multiplex intenfatum,
Certiora dixi, quia nescitcharfa impressum mutare preces etfusaj, ratio invicta ostensa. Sed nec minae

sermonem,cum loqiientium lingua, addendo, vel terrere, nec preces mulcere. nec ratio reditum po-

demendo,injunctammutetsffipiusveritatem.Unde, tuit suadere. Nosti quid Pictavis dictum, quid

quia ut eiectus praehator, jparatus in diem behi,
pro Ecclesice Dei pericuhs,dextra, utleeva uteris, et
per arma jusfitiae a dextris et a sinistris contem-
nis, nuntios meos, quos domno pap<B dirigo, ex
parte amicitire tuee secure commitlo, quoniam qui
ahenorum causis assistis, tuorum negotiis deesse
non Per quos, ut, querela mea sopiatur,
poteris.
Gratianopoli, anno proximo prajterito, a te mihi
ac fratribus, qui mecum venerant, fuerit promis-
sum. Testisest annulus, etfides arctius suo lapide
annulo illigata, quam mihi velut subsecuturi obsi-
dem, cum eodcmquemdixi,annulo rcconsignasti.
Sed a me quidem annulus cusfoditur, a Deo data
lides servatur, et adhuc ut fides lidelis appareat,

esse tuum, ac reditum, et statum domni papse exspectatur. Pentecostes tamen illa, quae in termi-

non solum legalis meis, sed numreversioniscoramfestibuspraefixafuerat, tran-

et litteris tuis com-
mitte. Utinam et te a curia Jaboriosa, et me a D sacta est et jam annialterius eadem festivitas in
:

cura pericuJosa fexpeditum, ut semper optavi, proximo est. Sed forte ea spe, ut tunc innuel^as,

nunquam mutandus unus iocus retineret, una rem distulisti, qua sperabas ab imperatore Lotha-
rio, aut Petrum Lconis Innocentio papae praeferri,
charitas uniret, unus Christus susciperet.
aut, utroquedeposito, in Apostolicasede alium su-
EPISTOLAXXX.
blimari. At nunc, quid ultra novarum rerum, vel
Fraier ^v.-xvxihumiiis Cluniacensiwn'abbas,GiLOM, moliri, vel pra>stolari poteris, quando et'Lotharius
utinam fratri, 'spiritum consilii et timoris mortuus est, et Peti-us exstinctus est, et Innocen-
Domini lius in papam ac summum pontificeui, primoab-
Silerem, non loquerer,quiescerem, non scribe- Urbis parte, posfmodum a toto orbe, et tandem a
rem, si charitas spreta spernere, si la^sa potuisset tota Urbe sublimatus est, et tota vanitatis spes,
dolere. Sedquoniam, juxto Scripturam. ct ilem diviniorisgladioundiquecircumcisaest?ii(?i;(?r/e;'<?,
secundumeamdem, omnia sufTert, non potui, vel revertere Sunamitis ; reveriere, revertere {Cant.
contemplus contemnere, vel lassus ulcisci. Non vi). Nec mirerisquod te Sunamitem vocavi, quia ct
 249 EPISTOLARUM LIB. II. 250

zelo tamdiu obstinatoe voluntatis rapior et salutis A sanctum episcopum et religiosos monachos, quoeslio
tute amoreinsligor. Nam (quod pace tua dictum versalur.Nec attendit Apostolus episcopis, autmo-
sit), Sunamites vere hucusque fuisti,qui a fratribus nachis, sedipsis laicis, dicens Omnino delictum :

et doraesticis tuis recedens,apud alienos captivus, est,quodcauscesunt inter vos{\ Cor.vi).Sedquiavos

fere per decennium exsulasti. Non sinas, ut de tam divinarum quam humanarum legum peritum
Behemoth legitur [Job li), cor tuum indurari novi,utpotequi aliquando dehisvobiscum publice
sicut Iapidem,nec stringi ut malleatoris incudem, et privatim contulerim, recordamini legis divinae,

quae qnanlo frequentioribus ictibus tunditur,tanto quae dicit Quiquid vovisti, reddespro salute tua
:

durius in semetipsam repressa, densalur. Moveat Domino {Deut xxni) Et Noli transgredi terminos ; :

cor tuum saltem sero, fraterna totiesque repetita antiquosquospcsuerunt[statuerunt[patres tui] Prov
admonitio moveatcorpustuumnon ad hostes,sed
; xxn). Recolite et illud Romanae legis. Nihiltam juri
ab hostibus ad cives et parentes felix transmigra- naturali conveniens est,quam voluntatem Domini,
tio. Laetabimur magis de reddito quani prius gau- volentis in ahum rem suam transferre, ratam ha-
debamus de possesso: et si non abuti hoc verbo beri.Hciec idcirco dico, quia cum constet apud no-
volueris, eo eris gratior, quo Quod
fuisti stros, et forsitan vestros,ne dicam apud vos,fi'atres
tardior.
siconsiiium meum hocjam nonnovum sed anti- b de Podioleno (104) ecclesiam Sancti. Martini, dono
quum tibi placet,scripto vel certo nuntioremanda prcedecessoris vestri Aurasicensis episcopi, et con-
ut quia rari amicimultique teinimici circumstant, cessione domni Urbani papae, nou tantum juris
sicut veniendi consilium,sic,si necesse fuerit, dare proprietate, sed et corporali pessessione, legali,
possim et veniendi subsidium. Siahud (quod a te quod ip>e nostis,tempore possedisse,avobis tamen
Deus avertat !) forte deliberasti, et illud signitica, nimia,nedicam injusta et damnosa, no dicam ca-
quia, ul aliquid in fine litterarum mordacis veri- lumniosa vexatione, quod nunquam hactenus, fa-
tatis adjungam si et ista contempseris, non pote-
; tigantur.Qui cum et instrumenta factae donationis,
rimus te plus quam tu diligere, nec jam revocare, nos vidimus, Irans-
et subsecutae, ut ipsi dicunt, el
si deliberasli tam obstinate perire. actionis ostenderint quae si probabiha sunt, vicem
;

EPISTOLA X.XXI. testiumobtinent; nec sipacom qnam persequuntur

YenerabUi, et nobis dileclo Guillelmo AurflsJcensi apprehendere, nec requiem talibus prtecipue ne-
episcopo (i03), fralerPETKis humiln Cluniacen- cessariam, a patre filii, ab episcopo monachi, obti-
sium abbas, salutcm. uere praevalent.Insuperquod de tanto viro credere
Cum sapientem etreligiosum voset fuissesciam valde durum esset, nisirerum ipse eCFectus doce-
et esse non difTidam^mirari non satis sufficio.quod r ret.apostolica scripta,quae alios juvare consuerunt
primitias proesulatus vestri (quse rogo, ea qua di- fratribus illis prffiter sohtura nocuerunt. Qua; cum
cuntur, pace suscipitc), tanto studio monachorum charitati vestrae, ut audivi, proeciperent, ut in
insectationibus dedicastis. Quos cnim religionis illa interdicti sententiaa vobis in Ecclesiispromul-
majorprofessio,religiosomagisepiscopo commen- gata.manus sibi decisoria reservaretur.octo tantum
dare debuisset nescio unde emergente occasione,
; diebusobedi3tis,cuiobedientiae annuara inobedien-
duriorem, ut dicitur, prse caeteris experti sunt ho- tiam rependistis, cum Ecclesias illas, contra prae-
stem, qui pr.'p aliis vos magnis debuerant sentire cepta apostolica, divinis officiis vacare fecistis.Sed
parentem. Et cum Scriptura dicat:Z)o??j/»MS /i<s/MS quid plura ? Parcite, si placet, amicis, fratribus,
concidet cerviccs peccalorum {Psal. cxxwiii), de- filiis, ne glorice vestrae maculara inferre velitis et ;
I

cuisset.ut mihividelur, etgladium examinis vestri de ignomiuia viliumhominuragIoriari,etdespoliis

prius splendesoere in colla resistentium impiorum egenorum ditescere cupiatis. Quod si nonplacet,
quamlimari,vel exeri in jugulos obedientium mo- denuntiate diem, in quo^licetnihil deamico lucre-
nachorum.iXec deessepotuissent.proh! mactandae mur apostolico examine, et quae vestra sunt reti-
mucroni vestro victimae, cum tot pepererit infelix nere, etquaj aliena,non vestra esse,quamvis justo
terrse vestree ferlilitas diversorum graduum sacrile- serius cognoscatis, Sed inviti causas intrabimus,
D
gos, schismaticos,thcTereticos tam occultos quam Adquas nisi unco violenti traheremur, lites ju-

publicos, ut siparcere nondecrcvisset,ante potuis- diciorum, maxime episcopalium, subterfugere,

sethebescere,quamuniversos exstinguere. Quod si et gratum voluntati, et congruum esset profes-
forte ad illa ihibato acumine perdurasset, tunc de- sioni.
mumjustumfueratconverti adleviamonachorum,
EPISTOLAXXXII.
cum fuissent desecta gravia laicorum.Sed quo ma-
gis indecens^ne dicam.turpe est, non de gravibus, Nobilissimo principi, et charissimo amico nostro,
vel levibus vitiis, sed de rebus pecuniariis, inter rfowno Amedeo comili etmarchioni,frater Petrus

ANDRK^ CflESMI NOTyE.

{{O^i^GuillelmoAwasicensiepiscopo.MelmiArau- psit. » Gallice Oranrje.

sicensi,ab Arausio Yiennensis secundae civitate, {\0i) Fratres de Podioleno. Podiolenura, sive
quamet Ai^ausicam vocat Usuardusad vi Kal. Jun. Podiolanum,\u\goPiolenc.Tpriova.lu?, ord. Chin.
his verbis « In GaUiis civitate Arausica,Sancti Eutro- in Arausicensi dioecesi, cujus ecclesia in honore
pii episcopijCujus Vitam Verus episcopus conscri- sancti Joannis Baptistoe consecrata est.
251 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAG. IX. 252
humilis Clwiiacensium abbas, salutem et xtcrni A malui in cor vestrum ex corde meo. quam,
partictpium principatus. ex ore altcrius mandanda transfuudere. II-

Gloriosusrex Francorum Ludovicus, etantemi- lud quare maluerim, hsec causa est Habent vina
:

serat, et nunc iterum nobis misit nunlios suos : hunc morem ut, de vase in vas frequeutes trans-
quos et vobis dirigi, et per manum nostram, quod fusa, a virtute natarali languescant: si recentia
a vobispetierintimpleri, rogavit. Qui quamvis per hauriantur,vini saporem integre servasse proben-
seipsum.utpote insignis flos et priEfulgidum ger- verba per aures alienas aliorum cordibus
tur. Sic
minis vestri sidus, cuncta qufe voluerit, apud vos commitenda, referentium inscitia, incuria, indus-
debeat obtiuere, quia tamen me precum suarum tria, aut non intehectam, aut neglectam, aut
mediatorem elegit, rogo ut sicut ipse hoc per me depravatam, quandoque augent;, mutant, minuunt
petendo, eflQcacius se impetrare confidit, ita vos veritatem. Unde quia certius quisque cor suum
largiendo,non frustra eum istudsperasse monstre- quamaUter agrioscit,verius seipsum quamalterex-
tis. Cumque ipse superna gratia, et regni terminos ponit. IUud ut fugiam, istud ut assequar, propo-
pene duplicaudo etjuveniles annos virtutibus ad- sui semper,quando vacat.amico, cui me totum de
ornandojsumma vestri generis gloria sit,non debet beo, non cujuslibet, sed mihi ipsi me exponendo-
aliquam in precibus suis pati repulsam, cui et re- B committere ut et falsitaUs suspicio tollatur,et dile-
gia magnitudo,et sanguinis communio cuncta de ctopras cseteris,remotis cceteris per seipsum animus
vobis speraresuadent.Et cum derivato a patreno- colloquatur.Mandastis qui de ordinibus apud Cha-
mine, regis patruus dicamini, decet vos etejusre ritatem factis, novo homini nova verba loquenti
gno consulere,et ipsi ut filio in omnibus providere, respondere debereUs. Ad quod respondeo, non de-
Quod utrumque simul implebitis, si eum inprae- bere veterem et expertum vereri inexpertorum no-
senti negetio audieritis. Sed nolui quas
illud his, vitatem verborum,quia et frenorum in primis im-
milto,Utteris inserere, quia plenius id ab ore nun- patiens equus, diuturno cursu paulatim lentescens
tiantis,quam a manu scribentis accipere poteritis, nec sUmuUs ad ulUmum proprio jam cruore im-
Hoc|postquam agnoveritis, quod tamen et jam au- butis obedit, et pugil recenU virtute importabihs,
distis, oro ne innocenti puero Patrum peccata, ne infirmiori persaepe coUegse succumbit, et mucro
reginavelregalium aulicorum veteres forsitan cul- noviter exacutus, vel feriens, vel oUosus hebescit.
pae, novo regi noceant, quiajuxta divinam pro- Ita omnium rerum novarum immoderatus modus
piieteesentenliam Non portabit fi/ius inquitatem
: se habet, ut ipsa sui novitate sibi et aUis admiran-
patris, nec pater iniquitatem fdii {Ezech. xvui). dus, in primis ferveat, citiusque sperato tepescat.
Date operam,quod etfacerepro cunctis mortalibus Q Prsestringit oculos corusci instar spleudoris, qui
natura ipsa compeIlente,debetis,profectibus et ho- sicut se repentinus ingerit, sic vix visus recedit,
nori ipsius, quoniam et in profectu ejus vos profi- Itaque noctem Ulustrat, ut densiores tenebras re-
cere, et honoremipsius vobis, ut credo, gloriam cedens relinquat.Durandum est idcirco,et novita-
parere sentientis. tislevitas constanter ferenda, quia quiadhuc re-
EPiSTOLAX.XXIII. centi spiritu fervens, putatomnia sibi licere, cum
Venerabili et intimo nobis domino, Atom Trecen- exhausto pectorenihU potuerit, discetnunc loquax
sium episcopo,frater Petrus humilis Cluniacen- quandoque sijere. Proferentur suo tempore nova
sium abbas, salutem quam sibi. loquentidethesauro Romanaegazae privilegianova
- Festinante ad reditum nuntio vestro,et Quadra- et velera: quibus ut monachi Cluniacenses a quo ,
gesimahs temporis opportuna importuuitate prohi- maluerint Catholico episcopo sacros ordines susci- l(

bente, respondere nuper htteris vestris non potui. piant(lOo), apostolica auctoritate decernitur, et
Potuissem quidem cuilibet dictanda ingerere, sed omnis contradicens,nisi admonitus resipuerit,ana-

ANDRE^ CHESNII mJM.

(103) Ut inonachiClun,aquomaluerintCatholico
episcopo ordines suscip.\)e hoc Cluniacensium pri-
vilegio suprajam aliquid ox variis ponlif.Itom.di-
plomaUbus attigimus.Sed quia nuuc priinum aliud
omnibus iUis antiquius in mimus nostras deveuit,
in quo et idem privilegium et aliquot etiam alia
; auctorilaUsapostoUca3subliiuitas, quo cerUus con-
continentur,ipsum hiciutegrum subjicere non oiu-
nino fueritiucongruum. Sicigitiu' habct : ad honestatcm sauct;e pietatis, et utilitatein verte
Liploma Joannis XlXpapa;,superelecl. domniabb.
Clun., ad Odilonem.
« Joannes episcopus, servus servorum Dci.dile-
ctissimo filio Odiloni,abblati monasterii quoddici-
tur Cluniacum, in honorebcatormn apostolorum
Petri et Pauh consccratum, in comitatu Matisco-
nensi situm, et pro le cunctis suoccssorihus tuis
abbatihus inperpetuum.Ciim omuium iideliumpe-
titiouibus etnccessilaUbus subveuire debeatapos-
tojicffi charilatis graUa, mullamagis liis cslimper-
tienda ejusbeneficii clemenUa, quos singulariter
D proprios,et specialiter filios se gaudet haberesan-
cta Hom. mater Ecclesia, el sure utilitaUs gratia et
priEcedentium Patrum auctoritate cgregia,quorum
etiam desideriis et votis eo plenius parere debet
stat eosnouuisi illadesiderarect expctere,qua3sunt
rcligionis.l';tquotics in suiie necessitatis commodis
nostrum asscusuiu.et apostolica^auctoritaUs
solitce
studucrint humiliterrequireropra3sidiiim,ultro be-
niguitatis intiiitu nos conveuit. etnte pro integra
securitaU; solidarc, ut cx hoc uobis quoque potis-
simum pramUum a Coudilorc omnium Deoinside-
reis arcibiis coutribuatur.Klideopostulastisa no-
bis ut praBfatummonasteriumapostolicajaucloriia-
tis seriemuniremus, et omuis cjus pertinenUa pe-
rennijureil)ideminviolabililorp(uinauendo coutir-
maremus, ctabsquc omni jugo seu dilione cujus-
253 EPISTOLARUM
themalis vinciilo ianodatur.Misissem sanctitati ve-
stree exemjjlana^eoiHim, sed quia ille,de quo agitur,
nostrum se amicum hucusque, aul exhibuit, aut
dixit, non est loedendus amor qui si est, appare-
: gesimam proxime
bit si non cst, non latebit. Eapropter proposui ei
;
scribere et dc his alterum experiri. Qui si amalor
est, amici gratia querelam deponet si non, non
;
vobiscum, sed nobiscum de his aget. Xon est ju-
stum ut de re, quam nec vobis, nec pro vobis, sed
nobis, et pro nobis fecistis, aliquid inolestiae sine
nob's sentiatis. Ero ipse scutum vestrum, quo
protectus aut jacula immissa ab hoste non sentie-
tis, aut, nisi, me transfixo, sentire non poteritis.
Sed ecce dum hKC paro, velut futurae litis di-
rempfor, nuntius intervenit et rem de qua age-
: bus, sed barbaris et hostibus saevissimis substra-
bam,pacis transactione, judiciis exemptara retulit. b tum gemei'e. Cumquesibi interclusa omnia cerne-
Dixit Trccensi cum Antissiodorensi episcopo de
: ret, meliore usus consilio, misit loco sui fratrem
pace convenisse, etpost coHatum de re jam dicta quemdam,oIim
quaestionem, omnium sopita simultate, pacitice capellanum, virum quem et ipse novi strenuum,
abinvicem recessisse. Quae utrum sic se habeant.
verum est adgaudere si falsum,
rescribile, ut, si ; sunt, optime
ad ea quoe pr.Tmisi me celerius valeam expedire.
De sequenti quod litteris indidistis capitulo, id re-
sponsi accipite. Missus est a festo sancti Martini
ANDRE.E CHESNEI NGT^E.
cunquepersonaeconstabilirenostriprivilegiipagina
studeremus, propterea tuis, flexusprecibus ob in-
terventum dorani invictissimi etpii Henrioi
imperatoris Augusti, ejusqueremcdiumanimae.per
hujusnostne auctoritatisprivilogium statucntesde-
cernimus, ut cuucla loca et mouasteria ad priedi-
ctum Clun. c(enobium pertinentia, quie ab aliqui-
biis fidelissimis Christianis, episcopis, duc.biis,seu
principibus eidem looo suut concessa, et ab ante-
cessorii)US tuis abbafibsis acquisita, Bcrnone videli-
cet, Odouc,Kyraardo, etbeatte reco: ''tiouis sancto
Maiolo praedecessore tuo, velquiecuu({ue ad cura-
dera locimi pertinere videntur. -] •q:,e ulliuscon-
tradictione cura raagna securuaic quietus debeas
possidere, ef per te universi successores tui in
perpetuura. Necuon sub divini judicii proraulga-
tione etconfirmafione,etanatheinati3 iuterdictione
corroborantes decerniraus utnullus opiscopus.seu
quiiibet sacerdotum iu eodem venerabili coeuobio
proaliquaordinatione,sivecousecrationeKccle3iae,
presbyteroriim.velLiiaconorura,raissaruraque cele-
bratioue, nisi ab abbafe ejusdera loci iuvifafus fue-
rif, venire ad agendiira praesumaf.Sed liceat raona-
chisipsius loci, cujuscunque voluerint ordinafionis
graduin suscipere.ubicuuquefibituisque successo-
ribiis phicuerit.lnterdiciraus autcra sub simili ana-
theraatisproraulgatione, ut isdera locus sub nullius
ciijuscunque episcopi,vel sacerdotis depriinatur in
terdictionis titul(),seuexcommunicatiouis, vel ana-
fhemafis viuculo. Nou enira patitur sanctae sedis
apostolic<e auctoritas, ut ullius cujuscunque per-
sonaeobligationepioscindafur ase culibetcoucessa
liberalis liberfas, ueque ipsius loci fratres ubicun-
qiie positi, cujuscunque episcopi maledictionis,vel
excoiumunicationis vinculo teneantur astricfi. lu-
honcsturaeniinnobisvideturut sine nostrojudicio,
a quoquara anathematizetur sancfae sedis aposto
licie tilius, veluti cujuscunque subjectae Ecclesiic
discipulus. Si qua vero compefens ratio adversus
eos (^uemquam moverit, et hoc aliter determinari
vel diffiniri nequiverif, judicium apostolicum,quod
nulli praejiidicium prasfendere patitur, super hoc
patienter praestoletur, humiliter requiratur, De-
LIB. II. 254
A nuntius Romam, unus ex oircumpositis nobis prio-
ribus,quem quia non agnoscitis,nec nomino, ido-
neus tamen, qui in hebdomada mediam Quadra-
praecedente, rediit. Dixit se lu-
strando cellas Cluniacenses, et monasteria nostra
cis Appenninum sita, in Italia moram fecisse ;
in-
deque usque ad mareVeneticum,omnia peragran-
do, Romam pro injunctis negotiis, summo studio
contenderevoluisse, nec potuisse capi monachos,
;
spoliari episcopos, intertici clericos, nec iUis reli-
gionem, nec istis dignitatem adesse vel in modico
posse.Itinera obstructaIatronibus,raptoribus cam-
pos,gladiatoribus silvas oppletas,ipsumque Latium,
singularem olim Romanae gloriae sedem, non civi-
domni Matthaei Albanensis episcopi
domino papae, cardinalibus, et caeteris, qui super-
notum, utpote qui multis annis in
curia moratus, et itereorum perdiversapersecutus
est. Huic omnia injuncta injunxit, et iilum cum
htteris uostris vestrisque direxit. Hunc ante Pascha
cerniraus etiam, ct illius cujus vice,quamvis indi-
gni,fungimur auctoritate sancimusul isdemlocus
omnibus adse ob saIutemconfugientibus,sit mise-
ricordiae sinus, sit totius pietatis et salutis porlus.
Obtineal in eo locum justus, nec repellatur poeni-
tere volens iniquiis.Praibeatur innocentibus chari-
tas mutuae fraternitatis, nec negetur ofleiisis spes
salutis, ct indulgentia pietatis. Et si aliquis cujus-
cunqueobligatusanathemateeumdem locum expe-
C tierit, sive pro corporis sepultiira, seu alterius suae
a veniaef optafa
utilitatis et saliifis gratia, rainirac
misericordia excludafur, sed oleo raedicaraenti sa-
lutaris fovendus benigniter coUigattir. Quia et ju-
sfum sic est ut in domo pietafis, et justo praebeatur
dilectio sanct.e fraternifafis, et ad veniara confu-
gienti peccatori nou negeturraedicaiuentumindul-
gentiie et salutis. Sit autemomnibus ibi advenien-
tilms causa salufis hic et inperpefuum divinaemi
serafionis et pietatis refugiura, et apostolicae bene-
diclionis et absolufionis praesidium. Decernimus
praeferea, et omniuo coustifuiraus ut pnedicti loci
obeunfe abbate non ibi aliuscujuscunque personae
violenfia consfituafur ordinandus, sed ab ipsacon-
gregafione loci, secundura tiraorem Dei, et institu-
tionera legisIatorisBenedicti,l'afer quisibi prteesse
debeateligatur, atque ad eum ordinandum quahs-
cunque iilis placueril episcopus advocefur.' Quas-
cunque vero forras nunc tenes, et quas tu fuique
D successores acquircre potueritis,in perpetuum pos-
sidemtas concedimus vobis. Si quis teraerario ausu
(quod tieri non credmius),contra hujus nosfrteapo-
sfolic» confirmationis seriem venire aut agere ten-
taverit, sciat se Domini nostri et apostolorura prin-
cipisPetrianafhematisvinculoinnodandura.et cura
diabolo, ejusque afrocissimis pompis, atque cum
Juda traditore Domini et Salvatoris nostri .Tesu
Christi in cefernuin ignera concreraandum, siraul-
qiie in voragineui taifareosque chaos demersum
ciim impiis deficiendura. Qiii vero custos etobser-
vator hujus nostri privilegii exstiferit, benedictio-
nis gratiara et vitam ffiternam a Doininoconsequa-
tur, » etc.
255 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 256

Doraini, cum ipsius auxilio Domini rediturum ex- A propterassumptumlegationismunusire quocoepe-

specto, cuncta reverentia? vestroe, quffi retulerit, rat,sed fideJem veraciter non phantastice jam fa-
relaturus. Et si quid, quod non credo, perfectionis ctum vobis, non contra vos iturum, lidemque dein-
negotio illi defuerit, demum exsecuturus. Pro ceps domi forisque fidehter servaturum. Cumque
Guarino clerico, monachum nostrum praecurrente, seidmihi nondumpersuasissesentiret,apprehensa
satis sobrium vobis Dominus papamandatumim- manu mea, indeque osculo petito, ut mos est, in
posuit, ut si libera praebenda pateret.ei daretur si ;
talibus fidem dedit. Rogavit deinde, ut, missis lit-

non, prima qu?e occurreret prfeberetur. Sed qnee teris, quae dicta factave fuerant vobis nota face-

vel Cluniaco ipsius domini pap® precibus et prae- rem. Sic eo quo venerat dierecessit. Sedquoniam,
cepto data prius fuerat, non patet ; vel quse filio juxta quod dicitur fere
Oduini, non quia praeter has duas nulla,
patet. Et Nusquam tutafides
ut ffistimo^ ad prpesens residua est. nuUa danda (ViRGiL. ^neicl. lib. iv, vers 373.)
est. Cum dehinc alia occurrerit, aut praeceptum cum jam urbem prffibendae ilhus negotium, nun-
implebitis, aut a praecepti auctore sententiam im- tium ad urbem pra?misissem, ante primi reditum,
mutari rogabitis. Interim, et si ille, ut audivi, Ro- secundum destinavi, quiiter ejus aut anticipet,aut
mam redierit, et illud notum facite. B sequatur,ut, si data fides forte vacillaverit, infide-
EPISTOLA XXXIV. lem arguat ; si permanserit, testimonium ferat.
Yeyierabili clomino, suo pene sohtario amico,
et Praeter haec illud rogo, et consulo, ut, secundum
Atoni Trecensium episcopo, frater Petrus hu- domini papae mandatum, primam, quae occurrerit,
milis Cluniacensium abbas, salutem, etc. praebendam Guarino conservetis, et deinceps non-
Magister Gebuinus archidiaconus vester (106), dum habita promittere caveatis. Tutius est enim
Dominiea instantis media? Quadragesimoe Cluniacum diu dicenda deliberare, quam post dicta poenitere.
venit. Interrogatus a me quo tenderet, quse causa Et ne miremini duas vobis simul epistolas mitti,
itineris esset, respondit Romam se tendere,causam scitote accidentia rerum ita continuata, ut, vix
ilineris legationem Lingonensium esse. At ego et prima elapsa de manibus,causa sequentis succur-
vultumnubilumin eo,'et Garinum fratremejus cum reret, ac sicut pene simul oportuit scribi, sic simul

60 attendens, intellexi dolos in vulpe latentes, nec etiam oportueritmitti.

dissimulaudum ratus, conveni hominem, et nudi EPISTOLA XXXV.
manu sermonis cor velalum retexi. Dixi frustra Reverendo Patriet excelso in verbo glorise, Petro
eum conari contraictum fluminis, nequidquamvi- Dei gralia Cluniacensium abbati, Ato Trecensis
res insumere,posseillumundarum molibus obrui, Q Ecclesix kumilis jninister, alteripse seipsum, et

non posse indomitam vim fluctuum retrorsum cogi. si quid est ultra.
Cedendum vel ratione religioni, vel necessitate for- Desiderabilem supernae consolationisthesaurum
tiori, subditum a ab episcopo,
praelato, clericum in litteris vestris, sancte Pater, inveni, quae super
precibus, non minis humililate, non contumacia
; ;
meletfavumdulces,lcetificaveruntspiritummeum,
vultu supplici, non voce minaci, prfebendam vel in docendo spiritualem medicum,in operando,coe-
quidlibettaleextorquere nonposse,impetrare vale- lestem exprimentesphilosophum inquibus chari- :

re. Quod si mallet in inceptopersisterequam con- tatis afTectus, naturaj facundia, gratiae redundat

sulto acquiescere, sciret addi quantulamcunque disciplina. Vos enim divini, ut credo, non ignarus
virtutem meam viribus vestris, priusquamutrum- consilii, tanquam ex Jacob factus Israel, etcogita-

que deficere, quam sinerem oonstanti j ustitiae perti- tis fideliter, et profertis utiliter, et efficaciter adim-

nacem injustiliam prsevalere. Haec audiens, velut plelis. Hujus rei gratia, velut um])ram aestuans,

telocompunctus, se a me nec multum

proripuit ; fontem sitiens, vestram desidero videre beatitudi-
moratus, demum rediit. Dixit se saniorem reverti nem. Jucundatur vultus hilaritate confovendus et
quam recessissef, profuisse sibi austera, nihilque dulciloquio, laetatur animo vestro informandus ex-
mellitum sonantia verba ; amarum vere cor a vobis emplo.et utriusque hominis status desiderat vidcre
D
seretulisse, sedjam dulcedine amaritudinem com- visionemhanc grandem. Sufficit enim mihi ut vi-
mutasse ;
de csetero praicepto vestro,meo
velle se deam vos, ut vobiscum sim antequam moriar. Vos
consilio subdi orare ut mediator existens paca-
;
quidem, ut pace vestra fatear, alter nostri sfficuli
tumjametobedientem famulum Domino,tiliumpa- Joannesvidemini, quidoctrinaefluenta de ipso Do-
tri,archidiaconumepiscoporeformarem,daremque minici pectoris fonte hausistis : unde his, qui et

operam, ut talemvosei reslitucrem, qualem se vo- propejet longe sunt,eructare sufficiatis occulta cae-
bis amico studio comparassem. Necesses ibi esse lestium mysteriorum, documenta Scripturarum,

ANDRE.KCIlli:SNlINOT.'E.

(106) Magisler Gebuinus archidiaconus vester.Cie- de commutatione et dono de Hassi propter duas
buini hujus meuiinit et llildebcrtus Cenoman epi- Ecclesias, ubi iion archidiaconum tantum, sed et
scopus, epist. li:), his verbis « Porro huic desiue- : cantorem fiiisso docct,ciira ait « IIujus rei coope-
:

rio nostro Jebiiinus Trecensis archichaconus pluri- rator fuit lilius noster (iibuinus cantor et archidia-
mumadjecit,virmoribusetlitteraturaconspicuus. » conus, ad cujus curam eaedem Ecclesiae specta-
Et ipseetiamHatoTrccensisepiscopus in Signosuo bant. »
257 EPISTOLARUM LIB. 11. 253

coafulatioacs h.erelicorum, ita ut A deabbalePontiniacensivelepiscopo Anlissiodorea-

omaes qui au-
diunt dicant G/o>'m iu altissimis Deo, quia pro-
: si,quid de ordinibus apud charitatem factis senti-
pketamagnussurrexilinnobis. Gaudeasigiturgau- ret,vel si sermonem rigidum alicujus consilii mal-

dco in Domino, quiareligionisveslraearomata, qufe
mihi absentisuaviter etrairabiliter redoleat, oleum
etlusum nomeu vestrum, largieate Domiao, etocuhs
inspicere, et ut expressius loquar, manibus merui
cootrectare. No)nea vestrum mihi mel ia ore, ia aure
melos, in corde jubilus. Nomea vestrum melius est
quam divitiai raullae. Unde festivam amabilisperso-
leo domuisset. Dixistis vosscutum meum esse,quo
protectus, aut jacida immissa ab hosle noa seuti-
rem, autsiac vobis transfixo, sentire non possem.
Vologratias reddere, sedmunus gratiam transcen-
dit,et ideo lingua a graliarum actione quiescit.Ve-
rumtatem homoille.sicut vos audistis,aDte bellum
arma deposuit et qui se sibi l^nem reddiderat,
:

nge vestree revereutiam, in qua multum Deo com- ad nos se agnum mansuetissimum destinavit, et
placuit,piae recordationis amplector desiderio, imo ante tempestatem, navem submergens, quidquid
propter indissolubile dilcctionis viaculumpropriis erat querelre inpace dimisit.Cognovit quia ratione
visceribus alligavi stylo, ut ita dixerinij adaman- caret, ut novi antiquis, imperiti magistris rudes
tino. Vos quidem esTTs vas aureum, vas electionis prceferanturemeritis.NuIIampraebendamesseaper-
indomo Domini, speculum et formavivendi, cujus 3 tam raanifestis assertionibus declarastis. Magistro
munda coram Deo conscientia, coram homiaibus Giiarinojuxta consihum vestrum, prcebenda con-
bona fama, opera recta, verba utilia. Quod totum servabitur,nisi ab auctorescntentioe sententia com-
Doospectatadgloriam, vobisadcoronam, nobis et mutetur.Nulhamphusprtebendampromittam,quiaI
bonis omnibus ad generalem loetitiam Cuj us servitio
. etsi non laedit promittere,gravat tamen quandoque |

et devotioui, meipsum, ultra quam credi pote' et adimplere. Quod Gebuinumitafcrvide convenistis, j

expono et exposui. Ideo autem ahquid in vobis lau- et post eum nuntium~mIttendo, astutiam astutia j

dare praeterimus, ne sermo nosteradulationem re- proevenistis, divinum fuit consilium, et vestrae sa-
dolere videatur. Sed cogit nos vestr» religionis in- pientiae certissimum documentum Eapropter injore .

tegritas.sapientine gloria, reverentia morum, funi-
culus triplex qui difficilc rumpitur, ita in reli-
gione discretionem, in sapientia humilitatem, in
moribus dulcedinem admiremur. Superest quod
dignius est laude, inanis glorioeremotio quam sic :
penitus vacuastis, ut in vobis impletum
dicitur. Virtutis fructum sapiens in conscientia po r tes coarguat, ut nescienlcs iatehigerefaciat quaoti
nit, minus perfectus in gloria. Olivam uberem, et
nostro personat gratiarum actio et vox laudis. De
nuntio nostro et vestro,qui nunc venit,et alteri in-
juncta injunxit,laudamus,quoniam aliter fieri non
potuissecognoscimus.Saneexspectatur a nobissic-
ut pluvia iu vellus,ut frementium clericorum iram
retuadat ut mucrone apostohcoe vindicta; inobedien-
sit quod
sit ponderis apostolica praecepta contemnere,
et

speciosam vocavit nomen vestrum Deus. Et tamen Cluuiacensi nomini derogare. Ipsi enim sunt qui
ad vocem loquelae grandis, igois ooo exarsit in ea, nec Ueum timent, nec hominem reverentur,
iilii

facere
nec combusla sunt omnia fructeta ejus, quia sic aheni, sapienles ut faciantmala,beneautem
morientes,quae perdi-
virtutes vestras in occulto mentis abscooditis, ut nescierunt (^Je»'. iv) muscae
:

odorem inanis gloricE fugiatis. Proetereoegominora derunt omnem suavitatem ungueati {Eccli. x) :

bonamajoribusobumbrata, virtutes vobis commu- musc» /Egypti(£a:of/. vui),a quibus inquietaraur,

nes, et ahis singulares. quffi bibunt sanguinem de
aqua factum, quorum
In his omnibus, uno horum omnium vul-
imo in omnium primogenitamoriuntur,ventusturbinis ve-
neratiscor meum, nec possunt aquoe multae hanc niensabaquilone,nubes exc8ecans,ignis involvens.
mali animo,pejores lingua,pessimi vita.Vos
autem
exstinguerecharitatem,quiaetsi mundanitluminis
qui cum Doraino ascenditis JerosoIymara,clamate
unda cor meum circummovet, ignis tamen vestroe
protogat
charitatis assidue et meiuoriter ardens, lluctus ia- ad Domiaum clamore cordis aItissimo,ut
undantesabsorbet.Sediosipiens ego,quipriesumo nossubumbra alarum suarum. donec transeat
tribulantes nos,
docere iMinervam, qui totus coecus volo illuminare iniquitas et ad nihilum deducat
;

Salutat
videntei5V'"Sed hoc facit illa, quoe nescit fucum qui soluslaborem et dolorem coosiderat.
revereadus fihus no-
simulationis, charitasscilicet, quiejubetme totum vos .Maaasses Rumiliaceasis,
etsingularis amicus vester. Salutat vos ,0do.
exponere vobis. Volo linguam retinere, sed ipsa non ster,
archidiaconus nepos meus (107), tam specialiter
permittit, stylum manudimitte^e, sedipsa interdi-i
cit. Timco seVmouemprolixum, etincompositum.', vester quamsingulariter noster. Salutat vos Nico^
dilectione vestra nuUam
Sedipsa Fac (juod vis, quia singulari amico
dicit : laus servus vester, qui in
ponit mcnsuram,sed spcciahus
omnibus vestram
siugulariterscribis. Mandastisut vobis rescriberem

ANDRE.E CHESNII NOT-E

nus. ActumTrecisannoabTnoarnat.
DommiUiO^»
Odo archidiacontis nepos ineus. Cujus et
(107)
unms praebend*-
mentionem facit idem Hato Trec. antistes ej us avun- Et in subscriptione dooatioois
quam Cluoiaceosibus assigoavit ii^.P^^^^^^^f^/,^^^^^
culusinpraefato Signo, sic « Nomine testium qui
:
Sigoum Ma
iuterfueruntsub litulari fecimus Domious Gaufri-
:
ceosi, .. Signum Odonis archidiacom,
etc.
dus Canotensis episcopus, vir magooe auctoritalis, nasses archidiaconi, »

bonae memoriae, Manasses, Falco, Odo archidiaco-

259 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUMAC. IX. 260

noster A sed el in gratia. Glorior privilegio amoris tui. Re

assidue reprfesentat memoriam.Hic adjutor "''-' sum '" "^— ^""' '-' '—" *-
est.etvestrigraliaprrecipuenosdiligit, etdiligendo fectus ~ de abundantia suavitatis pectoris tui.

Non solumautem,sedetglorior in tribulationibus,

nos custodit.DeAscelino vestram paternitatem
ro-

nobis remittatis.quia ecclesife San- si quas dignushabitus sum proEccIesia pati. Heec
gamus,utcum
ctK Margaritae (108) super omnes, et necessarius plane gloria mea et exaltans caput meum EcclesisB
triumphus. Nam si socii fuimus laboris, erimus et
est,el specialis.Rogat hoc mecum Dominus Manas-
consolationis.Collaborandumfuitetcompatiendum
ses speciali amore, qui multum vos diligit in ve-
matri.etnedenobisquerereturdicens Quijuxta me :

ritate.
EPISTOLA XXXVI. erantclelongesle'.erunt,etvimfacicbantqui qusere-
domino bant animam meam {Psal. xxxvii).Deo autem gratias
Summo pontifici, et nostro speciali Pdlri,
Clunia- qui dediteivictoriam, honestaviteam inlaboribus,
papce iNxocENiio, frate)' Petrus humilis
eicomplevitlaboresilUus(5ajo.xj.Trislitia nostrain
censium abbas, obedientiam et amorem.
gaudium, et luctus noster versus in citharam est.
nobilis filiae,
Ro"-ati rogamus, ut paterna pietas
libertatem,quam Hiemstransnt, imberabiit, et recessit. Flores appa-
prece°s exaudiat, et eam eligendi
rueruniinterranostra, tcmpusputationis advenit
minoris nominis, inferioris dignitatis,episcopatus,
inutile, pu
bbatiae,canonicoetcommunijureobtinent,nobi]i, BiCant.n). Amputatum est sarmentum
magnse, famosae, Lingonensi Ecclesise, conservari
tre membrum. lUe, ille iniquus, qui peccare fecit
Israel, morte absorptus est, traductus in ventrem
jubeat,ut etipsi simultatum occasiones amittant, et
inferi. Fecerat quippe, secundum prophetam, pa-
de pace per vos provisa, Deo et vobis gratias
eis
ctum cum morte, etcum inferno foedus inierat {Isa.
agant. FiUum ducis Burgundise nostrae, majestatis
xxvni). Ideoque juxta Ezechielem, factus est per-
vestree clementiam nunc primum adeuntem,vobis
eo a vobis amore et diUo, et non subsistit in aeternum. Alius quoque
attentius commendamus, ut
omnium sicut maximus, ita et pessimus inimicus,
honore suscipiatur, quatenus et bouce spei filius,
abscisus nihilominusest. Etis erat unus ex amicis
bonum patrem se adiisse gratuletur, et vestro ob-
Ecclesiae, sed UUs de quibus solet queri et dicere
quio multo magis in posterum obnoxius redda-
:

Amicimei, etproximi mei adversum me approprin-

tur.
quaverunt, et steterunt {Psal. xxxvii). Siqui restant,
EPISTOLA XXXVII.
affectucolendo,domnoBm- citosperamus de similibus idem judicium, Prope
Singulari reverentia et
estutrevertar ad fratres meos, si vitacomes fuerit,
ARDO Clarcevallis abbati, frater Petrus humilis
per vosj sicut intendo, transiturus. Interim com-
Cluniacensium abbas, salutem et seipsum.
„ ;^,.„„ i.-tfnvoe n mendo me sancUs oraUonibus vestris. Salutamus
.

Sorinsi uupci
scripbi longiores,
nuDer lu o^ nunc breviores Utteras (;. „ .

fratremHugone^mcamerarium, et omnes qui circa

^

^ ^^ ^ .^ .^ ,;„„„nK.
mitto. QucE idcirco elingues sunt,quiain linguala- !

iUarura, quam
vos sunt, cumreliqua sanctamultitudine.
toris confidunt nec aUa fuit causa
;

EPISTOLA XXXIX.
utlegentem adporUtoremmitterent, et ab eo^exigi
etynagnifico Constantinopolitanas
quod ipse reticebant monerent. Unde dum has
Gloiiosoprincipi,
urbis imperatori Joan.m C.\lo, frater Petrus hu-
perlegiUs, a ferente, ut referat quodistae sUent,
milis Cluniacensium abbas, salutem ab eo qui
perquirite et ab eo, quod nec a me,nec ab ois po-
:

Est hic quem loquiniur Ge buinu s, dat salutem regibus.

testis, audite.
mihi et vobis notissimus, mihi vobisque, ut credo, Gratias omnipotenU Regi regum, cujus regnum
charissimus. est omnium sseculorum, qui imperatoriam
regnum
EPISTOLAXXXVHI. majestatem vestram super omnes Christiani nomi-
Domino el'Patri reverendissimo Petro Cluniacen- nis principes exaltavit, et ad tuendam toto orbe Ec-

sium abbati, suus Bernardus, quod suus. clesiam suam, velut in medio OrienUs, Occidentis,
Visitet te Oriens ex alto, o bone vir, quia visi- Aquilonisconstituit. Unde olim Aquilonalibus bar-

tasUme in terra aliena, et in loco peregrinationis baris, sed etultimis ac pessimisChristiani nominis

raece consolatus es me. Benefecisti,

intelligens su- q inimicis Arabibus, in Occiduas et Meridianas pla-

per c^enum et pauperem. Absens eram,et absens gas irruenUbus, regni vestri partes, et sioppugna-
jam longo tempore, et recordatus es nominis mei, ri, nunquam tamen expugnari permisit, sed in vos
homo magnus, occupatus in magnis. Benedictus magni iUius Romani imperii gloriam nomenque
sanctus angelus tuus, qui pio pectori tuo id sug- transfudit. Voluit, utsicut potestas, sic et vocabu-

gessit. Benedictus Deus nostcr,qui

persuasit.Et te- lum ad vos transmigraret, ac reUgione mutata, im-
neo unde glorier apud extraneos, litteras tuas ; et perio translato, sicut apagano Romulo Romadice-
illas litteras,inquibustuam mihianimam effudisU. batur, sic a ChrisUano reparatore Constantino ve-

Glorior, quod me habcas non modo in memoria, straurbs CanstanUnopoUs vocaretur.Hanc, utdixi,

AiNDREyE CHESNII NOT^.

(108)Ecclesiw Sancta; Margaritce, Qum cella est hujus Ribliothecae, « Capellam, inquit, quae sita est
jurisClun. in Campania.Trecensis dicecesis. cogno- infrasepta grangiae, quiBdicitur Merkelicurtis, dedi
minaturquevuigo ^/6'J/e?'r/e?'/e. Theobaldus comes Ecclesiie Clun. ut perpetuo adjaecat ecclesiae San-
Campanitein Charta deMeikelicurte,quam ct Mer- ctae Margarettie, quae est cella Ecclesite Clun. »

curii curtem \ocdii InnocenUus III papa, pag. 1401

261 EPISTOLARUM LIBRI II. 262
metam intransmcabilom, velut invectiun ob- A
veliit stolorum, et omnium sanctorum in eisdem spiri-
icem, velut pra:!fi\um,quem nunquam liceat trans- tualibus beneficiis, plene et perfecte, in quantum
gredi,terminum.omuia providenssupernus oculus suscipimus, ut omnipotens Salvator, ethic
licet,

paganis regibus, babaris gentibus posuit, quo temporale regnum vobis adaugeat et conservet, et
Oriens terreatur, Boreas subdatur. Occidens defen- in futurocum sanctis regibus vos adsempiternum
datur. Isto plane regni vestri obice repulsi, et anti" perducat. Amen.
qui erroris, siqui supersunt,pagani, et novihostes
EPISTOLA XL.
Christiani nominisTurci, sedibus propriis contenti,
in seipsos reprimuntur, ut nec aliena invadere au- Venerabili, el magno pontifici DeiConstantino]:o-

deant,et divini brachii virtute manumpotentiae ve- litano pati'iarch3e,frater Petris humilis Clunia-

straeroborante, suaetiamplerumqueamittant. Su- censium abbas, seternipontificii \stola indui,et

per quibus regali magnitudini nos quidem,licet hu- gloria et honore coronari.

miles,gratiasagimus a Deoveroaiterna vos deco-

;
Quamvis terrarum remotio etlinguarum divi-
et
randum corona.si in his fideliter permanseritis,nec sio, nobisinvicemet vultus invideantet verbasub-
inmodicodubitamus.PrfBterheecpro Hieorosolymi- ducant, tamen unus Dominus, unafides,unum ba-
tano rege. pro Antiocheno principe, pro universis B ptisma, una charitas et divina conjungere, etaile
denique Gallis nostris, fidem vestram et nobihtatem ctus unire, et sermones debent aliquandocommu-
rogamus,ut quia ipsi inagnis urbibus, proediis,pa- nicare. Debemus eogluUne uniri in terris,quonun-
Domini Christi amore
rentibus, et locuplete patria, quam dissociandi cohferere exspectamus in coelis,
dimissis, loca redemptionis humanse, non altero ut illud in miseriis sit nobis refrigerium, quod in
quam sui sanguinis pretio mercati sunt, et proprio beaUludine perfectum critprgemium.UUnamposset
assidue periculo defendunt;vos ejusdem Christi vc- inmecorpus quodconcupiscit spiritus, uturbem,
stri amore eos sustentetis, foveatis, juvetis, ne a coeli rege Jesu Christo ela principeterra3 Cun-
tantozelo fidei, tanfisquelaboribus parta(quod ab- stantiuo in Christo fundatam videre, et in ea non
sill) pereant. Erit iUud non tantum merces fidei fedificiaveIornatus,'sedfidem Deo subditorum prin-
vestrne, sedetiam tutela non parva imperii vestri, cipum et prophetarum, apostolorum, evangehsta-
quandosicutvosAquilonis, sicet illi impetus Orien- rum, ac multorum martyrum, de dlversis mundi
tis obtundent. Fecithoc inter egregios principes re- parUbusilluc translatorum, velut, communecoeme-
censendus Alexius pater vester, cui sicut in regno terium videre et adorare possem Funderemqua- !

feliciter successistis, sic decet ut in tam bono opc: e lescunque preces ad sanctos illos fidei, et spei no-
felicius succedatis. Qui inter multa laudabilia qute , strae Patres magnaquemihi spes consequendce gi-
gessit,nonpassusGrfBciamsuam,suauniversabona gneretur salutis, si quos ejus habui pr^edicatores,
incIudere,adremotissimos manumbeneficiisui ex- habere mererer etpro eaintercessores. Videremet
tendit, etnonsolum transmarina,sed etiam trans- optabilemfaciem vestram, et invobis beatosurbis
alpinalocacopiosismuneribus,etpretiosisornamen- vestrte pontifices venerare, et ex eorum beatitu-
tis ditavit. Interquw Cluniaco monasterio,omnibus
dine,multiplicemmiseriammeara, ut paresset, de-
Latinis regibus et gentibus notissimo,eique subdito
flcrem. Inirem foedus nunquam dissolvendum, et in
magno et religioso loco, qui Charitas dicitur,mo- mutuum ac spirilualemamorem,nisiforte sperne-
nasterium juxta ipsam regiam civitatem, quodCi- reUs, jurarem. Oraremprajsens quod et absens ro-
vitot vocatur, dedit, et in perpetuum abbatis Clu- go,ut me et Cluniac.fratrum ovile in vestris popu-
niacensiset prioris de Charitate obedientia^ subje- charitaUs dono su-
hque vestri precibus spirituali
cit. Quod mortuisaut recedentibus,aut
nostris aut
scipereUs.quod a nobis, quodad nos vel nosfi-os
et
expulsis, aheni monachi invaserunt, et jam, ut au-
perUnet, pari aftectu consequeremini. Rogarem post
divimus,fere per triennium abstulerunt. Oroigitur, illa quod ctnuncrogo, utCluniac. Ecclesiae et mo-
et mecum universa Cluniacensis congregatio ma- nasterio de Charitate locum, qui Civitot dicitur,
jestatem, et pietatem regiam deprecatur, ut nobis, (
Constantionopolim positum restitui juberetis
-^^^^^
loco de Charitate per harum Iittei*arum_latoresJ
et
ac dominum imperatorem, si necesse esset, pro eo
luonasterium ablatum restitui faciat,et proa;terna i

resUtuendo rogaretis. Deditillum Cluniaco, et mo-

animfR suae salute,servos Dei ibidem habitaturos ab nasterio de Charitate, eUam apud nostros magni
injuriis defendat, et in pace custodiat. Et ut aliquid nominis, et gloria? imperator Alexius pater ejus :

beneficii spiritualis vobis ista facienUbus rependa-

cui sicut in regno, sic multo magis in jusUtia etpie-
mus, sicut preecessoi^es nostri, ac nos ipsi, reges Comraendamus ergo
tate, illum decet succedere.
Francorum, reges Anglorum, reges Hispanorum, excellenli* ponUficali monachorum et fratrum
no-
regesGermanorum,ipsosimperatoresRomanorum, strorum humilitatem, ut per eosnobis nostra
resti-
ac vicinos vobis reges Ungarorum confratres et
tui faciatis, quantenus et justitia quod suum est
comparticipes onmium beneficiorum Cluniacensis
consequi, et a Patretilii mereanturexaudiri.
congrogationis fecimus, ita sublimitatem vestram,
ex parte omnipotentis Dei, et beatissimae Marise
EPISTOLA XLI.

jam venerabili fratri, domno

semper virginis Dei, genitricis, et sanctorum apo- Charissimo et vere
 .

PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 264

263

ROBERTO, frater Pethvs humilis Cluniacensium A animns quod proxime et opto et

avertatur, donec

abbas, salutem spero tierijtam bonumefTectumcongruus affectus

Ago gralias Deo, adgaiideo, charissime^tibi, quod sequatur. Utinain dies illa mihi lucescat, quatein
Ecclesia, sicut olim veteri liomine indutum,sic
divini seminis, cujus olim in te flores in devotione, illa

frondes in devoto sermone conspexeram, nunc in tuuc novo possim videre ornatum.Coll£etabiturtibi

coelesti, quodassumpsisti,propositofelices,ut fama

quam ex parte tunc vidisti, cohors illa sanctorum,
operum fructus conspicio. Non et quoJam tantum animo, tunc et habitu ipso fa-
se habet,sanctorum
possum dicere quam laetus audiam qualiter mun- ctum coiisimiiem, congaudebit. Amplectar, etego
dani gloriam fastus, quam quidem non in te, sed te novo gaudio novum miUtem Dei, et de boni regis,
sed mortalis,imo jaui mortui aula,ad optimi et im-
in ea°subUmiter videre solebam, mentis tuoe pedi.
buscontemnendosubjeceris,quaUterlususundique mortalistranslatumpalatia,congaudebo.Desorore,
blandientes,etcircumfluentiumI3aby]onicarumflu- quam ancUlisDeiMarciniaceusibus te velle sociare.

mina voluptatum, deUcusparadisiDei et torrente per dilectum fiUum nostrum Thoman mandasU,
voluptaUsejus commutaveris, quomodoquondam laudolaudedignumvoluntatem^consulononditierri
loquacis curiaj lingua etregaUs aulfle pene solus paralam salutem. Parabo sicut Cluniacum fratri,
sorori, ut geminataketilia,non so-
interpres, nunc velut homo non audiens, et sicut B sic Marciniacum
mutus non aperiens os suum,negotiosum otiumet lum de tuo profectu gaudere,sed et de ejus salute
religiosum silentium elegeris.Monet me (et utinam valeas exsultare.
ad iraitandum !)quodfeUcicommercio regemrege, EPISTOLA XLII.

regnum regno, vitam vita, gloriam gloria : sed fal- Reverendo Patri, etdomno suoPzT^oSanclse Clu-
lacemveraci,mortaIemvitaU,fugacem3eternacom- niacensis Ecclesias venerabili abbati, Gaufredus-

mutaveris et misera spe, quam in mundo habebas,

:
JDeigratia Cathalaunensis Ecclesise minister hu-
adventum glorise ma- milis{m), dilectionem filii, voluntariam in om-
deposita,beatam spem, et

gni Dei, et Salvatoris nostri Jesu ChrisU, nunquam nibus obedientiam subjecti, et devotas sine in-
ab eo faUendus exspectes. Congratulor te duri exa- termissione orationes.

ctorisjugo abjecto, jugo ChrisU suavi, te oneri levi Ex eo quod Ulium, imo .Ethiopem meum, tanto
coUa submisisse.ac de lutosis Eg^-pUorum operibus, dulcedinis affectu suscepisUs,ut in ipsis gratiae ve-
str« iniUis, ad prioratum promoveritis, penes
me
adlsraelitarum mundasacrificiatransmigrasse. Sed
conjecturam facio. Si enim tantohonore, tanto af-
ut aliquid admonitionis subinferam, oportet te in
fectu suscipitur servus, quantogloriosius, si
occa-
hocdivino opere, quodcepisti, soUicitumambulare
se otierret, susciperetur dommus ejus
&ea
cum Deo tuo, ne a fervore incipiens, in teporem ^. sio .

.„_:- „„1 +„o iri .-.^n^iio «r,r.K,.;c- «,-_

convertaris, ne lampas tua in mediis tenebris ex
., c<^n ti n sancUtatis
contir, senUo
senUo, 53 n tl ta tis vestraB
f» utUem industriam.
vestrae utilem industrlam

stinguatur, ne dies in noctem mutetur, quia Malti
vocati, pauci elccti [Matth. xxi. xxii) quia, Omnes ;
quidem currunt,scd unus accipil bravium {ICor. ix):
quia, denarius diurnus non mane, vel sexta, sed
sero redditur {Matth. xx) quoniam, ut sgepe au-
: Deus
nota illa et superconcupiscibiUs seternitaUs
disti,
merces inchoantibus promittitur, sedperseveranli.
bus datur. Sicigitur ambula ut pervenias,sic curre
ut comprehendas, sic pugna ut vincas. Aderit, si
persUteris, agoni tuo supernus inspector, qui con-
Quas in exitu domus me® posuisUs eum, ut in om-
nibus necessitatibus suis,famiUare inveniret recli-
natorium. Sic soleUs beare amicos vestros. Ne
otiosi simus, semper aUigatis quod
portemus. Et
scit, paratum estnostrum veUe, secundum
nosse et posse. Sed hactenus rescribat humilitaU
mese sancUtas vestra si terUa hebdomada post Pas-
cha inveuiam vosCluniaci,quia Dominica^Eg-o
sum
vos desidero
|
pastor bonus,evo Stampis, etinde ad
nisi grandis inUrmitas, vel dominus
rex
proUcisci, 1

terens Satanam sub pedibus tuis velociter, faciat te meretinuerit. Benedicat nos Deus,Deus noster. Re-
i

scribite quodplacucrit; sed magnanegoUa

feliciter pugnare, fclicius vincere, felicissime coro
nari. Jam, quod Cluniacum te venire et locura il-
lum, cui tot per te bona coUata sunt, invisere velle
audivi cordis mei coeptum gaudium sic cumulavit,
ut si posset charitas quod volebat, multo terrae,
marisque spatio emenso, te ab Anglia in Burgun-
diam, a Radingia Cluniacum, eo, quo id mihi rela-
tum
.uua c=., momento temporis
est, i.iu„..i.i. ............^. .._
..i^i^.iio transtulissem.
quia fieri non potuit, oro ne spiritus bonus semelin
corde tuo conceptus, quibusUbet occasionibus ex-
sUnguatur, nc a tam utili Ubi nobisque proposito
vestra,
si qua sunt, non intermiUatis.
EPISTOLA XLIII.
D
Singulari etintimo m/hi domino et amico gratia
Dei CathaLaunenis Ecclesix prxclaro pontifici,
Domino Gaufrioo, frater Petrus humilis Clu-
niacensium nbbas, sautcm.
lloc Verumest,vcrumestquodaitVeritas:iVonco/^i
guntde spinisuvas,aut detrihulisficus {Mallh. viii)
Sed et econverso verum est, verum est, non coUi-
gunt de vite spinas, aut de ficulueis tribulos.Exper-

ANDRE.E CHESNIl NOT^.

rum suum denegethonorom. meminissse vos decet
Gaufrcdus Catalaunensis episcopus, IIujus
(100)
nominis primus, cui rcscribit et ipse sequenli epi- quod in anUquis inscriplioni])us Belgicfe sccimciae
stola. Est aiilem Cathataunum, RelgiccP. secunda3 ipsacivitas a Rlicmensi terlium locum habuit.tjai-

civitas ad Matronam, de qua sic Fulbertus episco- Uce, Chdlons-sur-Mame. "

pus Carnot " Ne civitaU, vel Ecclesiae Cathalauno-
;
 26i EPlSTOLARUiM LIB. IL 266
tus sam iii quod dico nec de oliva
litteris vestris : A tis, nos metamus quod vos molitis, nos comeda-
;

nisiolciim.nec de favo nisi mel,necde pleno ubere mus.

aliudpotuihaurire quamlac. Dubitandum eratde EPISTOLA XLiV.
verbis, nisi ea opera praevenissent. Mercatus est Honorandis alque in Chrisli charilate venerabilHer
amicus animus non nudo atFectu amicos, quibus suscipiendis fratribus,apud Montetn ThaborDeo
minus in ore, plus in corde minus in verbis.plus
;
ser,jientibus,frater Petiils, humilis Cluniacensi-
in rebus iudulgerc consuevit. Teneo (non excidil) umabbas, salutem leternam.
clericum, meo tantumnomine commendantem,
se ~ quidam vestrae,ut dicebat congregationis,
Frater
per tot annos a vestra bealitudine domi retentum, nuper ad partes Gallicas et Hispanas,habitu pere-
tam unicedilectum, tam sollicite procuratum,tam grini, orationis, ut asserebat,
causa veniens, per
studiosc edoctiuu. Teueo (non excidil) rursus aliuui nos trausitum de statu ve3tro,qui eousque
fecit, et
priori recedenti succ^ssisse, sicque lar^famTUare nobis ignotus fuerat, de ordine, de studio religiosBe
sempera domesticis occupari. Teneo (non excidit) conversationis vestrie,nos,ut dignum erat,non mi-
quid de Virdunensi cella quid de illa quam nomiua- nimum lcetificavit. Adauxit mullomagis,imo prorsus
re volo, scd nou valeo, deliberaslis, quid dixistis, univit sunctitati vestrie alfectus cordium nostrorum:
quid quantum ad vos, fecistis. Vos Cluniacensis,
g quod retulit non solum communi lide,noa solum
imo divini ordinis per totam Franciam primum dis luonas tica professione ,sed insuper Cluniacensis ordi-
seminatorem, auctorem, proveclorem vos inquam : nis sollici ta observatione vos corpori nostro raoderno
invetarati dracouis de tot mouastcriorum cubilihus lempore esse unitos. Gavisi ergo sumus in Domino.
expulsorem, vosdiuturnisomni,et longimouastici quod a quasahitem hdei et lidera
terraeilli sanctaj,
torporis excitatorem, haec et mille talia dum salutisaccepimus,aIiquidbonorum studiorum,Iicet
recolo, dum rumino, duui teuco totus et inte- non per nos,per nostros tamen refudimus.Gaudere
ger in sacrum vestrum amorem llammcsco. Inde vero debelis et vos,si de semiue quod sevislis fruges
estquoddeduobusvosaiterum elegi : quos iu non aliquas,si de virgulto a vobis plantato fruc tus,quam-
flcttccharitatis vertice, totius Belgicie Galhoe vestr» vis modicos, recipere potuistis. Dcbelenim, ut ait
amicis praeponendos nontantum credidi, sedet pu- magnus ApostoIus,m spe qui arat arare,et qui tri-
blice priedicavi.Quid et illud, quod cum lantie urbi turat,in spe fructuspercipiendi{I Cor. xi). Fuit et
non soluin episcopum,scd et principem iiccessario vos ha'c gratia superni largitoris nostrae vestroequeGal-
esseoporteat,nihiIdemouachopontifex vindicel.ui- Iiae,nostris vestrisque diebus coIlata,ut priB caete-
hildereligioneprincepsusurpet, nihildepriscoordi- ris mundi partibus, ante omnes mundi populoset
nemuudusfuretur?Cumlitccitasint.qua3mihigratia, nalionesehgereturperquamsacrahumanffiredem
hhum vestrum.uuemet/Ethionein
sihhum
si vocaUs, ninnr
vestri.uu,quemet/Ethiopeiu vopnfis utpar rx\\rs^;^ \r...^ n ;,,„,.
ptionis loca a jiigo impiorum
;.>,,., .^ ^ ..„„...„ i:u-_.-.
eruerentur, liberfati
erat,suscepi,et si fortassis aliquaiuTo pro vobis rcti-
restituerentur, etqute prius quiugentis fere annis,
nui, et ad vos eo quo scribitis modo remisi? Sed
perlidis obstantibus,invia facta fuerant,jam pervia
remisi vere lilium ,non remisi /Elhiopcm,quia non
facta, orbis uuiversi populis fidelibus aperirentur.
est iUe yEdiiops (qui non mutat pchem suam^
Vos igitur, incoke regionis sanctae, sancti monfis
quamet si fortassis aliquaudo nigi-_aui habuif^ano- ihius inhabitatores, cujus inhabitationem, transfi-
bis tamen, ut credo, caudidam reportavit. Quw et gurato in eo Uomino,princeps apostolorum Petrus,
5iadhucmagiscandilicandaest,dateopcram utcer- licetnesciensquid diceret,concupivit,cumait:Z)omi-
\o vel fullo peritus.quianon tanlum pontiticali infu- ne,bonum est nos hic esse (Matth. xvu; 3Jurc,i\) cu-
acaputornare, sedel virga abbatis iudomitorum jussanclilatemjammentesanissimusextollcnsclicit:
lorsadomareconsuevistis. Hicsiceque se habuerit, Ilanc vocem nos audivimns cwn iilo in monte sancto
^•obis meritum;si secus,a vobis exigam tormentum.
{[[ Petr. vos,inquam, charissimi,in monte san-
i) ;

am quodde adveutu vestro siguillcasli3,felix illa quoniam et hoc Sanctus

iies,nullisquc oequanda diebus, qua3 vos vestram-
lue Cluniacum simul videre meruerit. Sed absit ut
iine me videat, etvestrammihi visioueminvideat
cto,sancti esse laborate,
sanctorum admonet, etfrequenter iterandoreplicat
Q\.n\c\.\\cdi\.dicQn.s:Sanctiestote,quoniamegosanctus
^ sum{Levit, xix, xx). Ideo, licet Chrishanis omni
!

Vdero, et postpositis omnibus, nisi forte iuevilabi
ibus, amico festivo, quod rarum nomen est,
so
emnis amicusoccurram.Ethoc quidemomni tem-
3ore, sed si illo, quod maudatis, adventus vester
j-uaturatus fuerif, pi-«sentia mea, ut confido,
per
Jei gratiam non deerit. In ultimo quouiam,
juxta
-ermouem vestrum,noIo vos otiosum torpere,fra-
rem domni Garneru s ubprioris uostri, charissimi
ii''i> ita vobfs commenxToTlir^cum labore vestro
jrobus, sapieas, htteratus factus fuerit,nobis
eum,
•loutde allero fecistlT.^Teconsignetis, ut semper
luod vos spargitis, nos colhgamus
;
bus generaliter,monachis omnibus speciahter dica-
tur vobis tamen quodamnodo speciahus dicitur,
quos non tautum Christiana professio, non tantum
monastica devotio,sed etipsius, ut dixi, sancti loci
iuhabitatio ad omneopusbonum promptioresexhi-
bere, devofiores reddere, et in his constanter per-
durantes beaUores facere debet.Ideo castitati, ideo
humihtati, ideo charitaU, omnem vos operamim-
pendere convenit,ut nequaquam saluti vestrae opera
vestra obvient,et Salvatorem vestrum salvare vos
volentem impediant.quoniam.ut ipsi optime nostis,
quod vos seri- non sanclaloca, sed sanctaopera salvant. Etquia

Patrol. CLX.XXIX.
 CLUNIAC. IX 268
PETRI VENERABILI3 ABBATIS
conjungat.
A m convicturos et collPetaturos
aeternum «juiivn.iiin-'^
in seieruuiu ^'""^^'^" ^

^^^
>->•
^. pi«,Tinvinis ..

aut omnes, aul mult, l"odo

Amodo enim quem
lice, sero cognitis, et
licet affectum
•'^^^^^lJ
migraverunt, considerent quem
partibus ad transmarinas plene possumus omnibus vobis, et effectum
hinc illuc trans-
animos,videant mtentionem,quam poterimus omnibus vestris,ut fratribus jam
charis-
eunteshabuerunt.Attendantetquamnunchabeant, Spiritus sancti cumom-
simis impendemus. Gratia
quia juxtapagani, sed sapientis verbum. Amen.
nibus vobis.
C(elum,nonanimummutantquitransmarecurmnL EPISTOLA XLV.
(HoRAT. Epist., lib. I, ep. 11, vers. 2/.) recolendo,Dei
si mutandos agnoscitis Cum honorenominando, cum amore
Istud ad hoc infero, ut sacerdoti, domno Atoxi Trecensium episcopo/ra-
commutelis, qm, Juxta
mstinos affectus, in melius «erPETRus, humitis fratrum Ciuniacensium
ob-
totum corpus
Bominvim -.Sioculus simplex fverit, bas, salutem et vitam beaiam.
corpus
lucidum erit;siautemnequamfueril,totum ""^Scripsislis,nil rescripsi. Misistis, nil
remisi. Lo-
ergo tamrecta
tenebrosumerit {Luc.xi). Puriticate cutus estis,nil respondi. Quare hoc ? Ut verbis apo-
quam sacris virtutibus oculum cordis
Quia non
intentione stolicis viro apostohco loquens utar i

jam corporah,ut
quo Christum in monte suo non diligo vos ? Deus scit {II Cor. xi). Sed mihi
quid
ipsi spi-
ipsispi-
ohm.sedspirituah gloria transformatum,
ohm.sedspirituahgloriatransformatum, y^^^ ^^^^ ^^^ scit, et amicus hoc nescit?
^.

rituahimmutationetransformah,nunc qmdempei 13 f '

nescit?Quo enim pacto
^j^i,^^i^^,ghocnescit?Quoenim
Et o quid dixil amicus hoc
in futuro autem facie adfaciem quomodo
spem etamorem, manetamicus, qui dihgi se nescit ? Aut
aitApostolus, trans-
contemplari mereamini. iVos, diffiniUo,qua dictum est
stabil illa antiqua amiciUse
tanquam a Domini
formamur a gloria in gloriam, quod amicitianihilsit ahud, quam divinarumhu-
gloriam
SpirituillCor.my. agloriascilicetfideiad manarumquererum cum benevolentia et charitate
virtutum ad gloriam gaudiorum,
a
speciei,a gloria consensio?Qu8e consensio, vel,sicut ait quidam do-
retributionum, tan-
gloriameritorum ad gloriam ctorum,charitas?adminus quam inter duos
haberi
spirituaha spintuah-
quam a Domini Spiritu, quia non potest.Sed neque,
juxtaTuIlium,neque, juxta
Spiritum Dei et hic dari
bus comparans, docet per Gregorium,convenire in una benevoIenUa
vel cha-
ibi conferri immensi-
multiphcitates graUarum,et vel plures poterunt,dumalternos
animo-
ritate,duo
igitur mente,et ipso no-
tatem gloriarum. Prfficlaro rumsuorumafiectusnesciunt,dumadinvicemsensa
in nostram linguam
mine luminoso (sonat enim suasibinoncommunicant, dumutrum
sesedihgant
versum Thabor lumen adveniens)
splendido monh opera tenebrarum
ordant, quia nuUa societas
cordant,
Cor.vt).
huic certe tam
nullo pacto con-
teuebras «
lucis ad tenebras

Omoes euim fl"',l"l»-'-'f '»-'"?.

neque tenebrarum v. Non de
(7 Thess.
{II
/

'
— ,,;;-
nam ceruub
ignorant. Quorsum istud ?
aut odiant,
inquam, et quod majus est, in
c&irvUi

isTbelmudLi
vivjxoow

vestrae, a
beatitudini ves.ra.,
esse
nescio quo,
Quia audivi,.
vestris htteris vidi

^^^^ audisse, suggestum

e quam
ut
^-
sic dicam
.
;

sed
exmonacho, fervorem erga vos non
estisnoctis, noviUffi,
sacri loci vestri tam ca-
bet excidere a corde vestro vetustfe amiciUa-, meae, vel ex toto friguisse, vel
iIlustraUo,quemomnipotens Pater tantum,non
lesUset celebris
corpore, Spiritus sanctus
admodum intepuisse. Quod si auditum
voce Filius glorificato creditum,ago gratias si auditum ;
et creditum,sus-
voluit. Tota plane divinitalis
lucida nube dedicare quia neutrum mihi cerlum est,
consecrans,preeteruniversa^ cito querelas. Sed
plenitudo locumihum querelas suscito. Hoc dico pn-
indeprovidit,vestros nec graUas ago,nec
lem salulem, quam omnibus mum, non esse me adeo in amiciUa
inconstantem,
quoquedies ettemporaistanovissima
prffividit.Ad-
instabilem, ut quod m ,

revelatiombus non adeo levem, non adeo

monuit tanUs miracuhs, tam sacris j

in iUa quam speramus,

erga sacra vigilanUssimos hac vita, quam tenemus, et ;

tanti loci inhabitatores dulcius,honestius,utihus esse

cognosco, abjiciam
semper esse debere, nec ad preecepta caelesUs ma- sola mihi reservata^
ut tantam vit«. suavitatem,
quibus ab olim subditus est orbis terrarum,
gistri, Qu^ enim, ut Enmus a.t,
amaritudincrehnquam,
surdas aures alferre. m
alferre, de quo in hoc monte
vestro
ves^tro
^^^ ";^^;^^it,,itahs,quee, non in amici mutua bene
imperatum Ipsum audite P°
Q^i^ dulcius, quam habere cum
est:
omni humano generi
^^^ff; -^tn,
iMatth.xvn). Cumque in omnem terram ««^^; D
remoUssimos mundi fanes at- quo omnia a^d^-
^«^^^^J^^^^^^^
Iste exierit, et ipsos ^^^^^^^ .^tepuit mutua inter
que exUmos angulos penetravcrit,ubi pnmo sonmt ^^^J^^^
"^^^ ^^f ^^'ieiUa. Sed ut salva mutua
Lnusresonare,ubipri.oauditusest,debetvelocms ^- .^^^t"at conqu rT, etsi non intepmt, tameo,
diuUus exaudiri. Sed novi qma hoc
faciUs, et ju-
apnvA .v.^ —
et est,quando
-
intepmssedpuuvu
"^^^^^l^^^^^^^
iniepuib&t; ^^
vantegraUaSalvatorisomniura,multomagisfacie- ^^^^^^
creditum „„„
non ^«t
est, „„ia
quia
etsi falsidici ihius
verbis
vobis audivi vos milu ra-
Us. Ea de causa mox utde illaverba, utinde mih. scri-
plenissimaintroduxi ,ro. tamen tanU habuisUs
piens in cor meum charitate dubitatum est. Sed dehis satis. Quod verc
beretis
gans ut quod vobis prior et a nuUo invitatus impendo, scribcnU nilul rescnpsi
vestroque Do- semel,et iterum, et terlio
hoc vos mihi et fratribus, eidem nostro Primo noxia valetudo corpons,
fuitcausa.
s<^
videlicetpro hffic
mino famulanUbus,rependaUs. OreUs
minofamulanUbus,rependaUs.Oretisviaeiiceipro
""=^;;7;;.;;";^'eursoris, tertio importunitas ne-
nobis.orantibns pro vobis,utfides
etcharUas,qu.
temp^S^d ^ totum sibi tunc vacan
remoUssimis jun- "uosi
6°'^°^
nos h.c vobis eliam non visis et imperio coegerunt. Nequ-
vioTcnlo imp
cogebal,«^Xe
silcre violenio
graUa CbrisU Domini et dono Spmtus
cjus,
gunt,
 •2G9
EPISTOLARUM LIB. II.
270
nim non summa necessilate urgente, posset esse A
1mutus taudiu
taudui sermo meus,
mftMs oui «n,^,... ..n
cui semper „^
adhairel
tanlibus.
„„„.:u
santibus,
et
•
pericula nulla *^'"
. .
pro ^"°
suo populo
poduIo recu
victoriam, assidue subministrabit,
S
ot loquitur animus meus. glo-
Proposueram multa de riam gloria adaugebit
miiltis scribere,
; post regnum, transie^ns,
et
sed quia illa non parum necessa- oeternum vobis cum sanctis regibus providebit'
na magis vobiscum secreto conferenda,
sunt, et
Latorem praesentium venerabilem virum,
quam litterispublioanda,coutineo exundare in vcr- domnum'
Drogonem Xivernensis Ecclesiffi
iM volenlem spiritum, etreservo prcEscnti, pra?centorem,libe-
qu« rahtati vestrae commendamus, ut si forte necesse
iion sunt inconsultemgerendaabsenti. Rogoi^itur fiierit, ita vos raunificum
sentiat, 'quo Deo
imo ohsecro, et, si necdum satis est, etiam sup-
et et et
vobis gratias agat.
plico,ne quaslibetterrarumdisiantia, ne
episcopa- EPISTOLa XLVII.
lium negotiorum onera, mihi vel veslraj Cluniacensi
Vencrabiliet C harissiyno nobis domino patriarchx
domui prassentiam vestramulleriusinvideant, sed
Jerosolymilano, fraler Pktkus, humilis
saltem usquead apostolorumfestivitatem, Clunia-
Clunia- censium abbas salutem et orationcs.
censes vestri episcopum suum (HO), quem
jam Quia Jesu Christi Domini gratia
diutius esuriunt videre, videaut : videant, inquam. illius vos Eccle-
siffi sacerdotem
etgaudeant, quia nil eos magis lcetificarepoterit "^"/'^'^^^'^;'^'" conslituit, a qua
^o^fl^» veteris ilegis et
r sacerdotium
quam si saltem ad modicum tam intimo amico' \ ^ Salvator ipse ccepit, et

tam desiderabili Patre eis frui conligerit

""°"^'''' '^^^'0 "eo mundum
reconcilians, sa-
Cfetera ^^f hostiaesse
''^°^'"^"^
quje litteris ^' voluit, sicut Ecclesiam,
committerenolui,fidei portitoris com- ''f
misi, ut Iquoniam ^•'"' ^^'^^"lem speciali aflectu excolere,
tam mihi quam vobis co-nitus ,
spe-
et, ut credo, dilectus est, mea vobisperferat^^^vestra ^^'f;/«;«^^°''^'^o»oj''^'-e,speciali devotione, si fa-
'^"''^' ^'^^^'"''' obsequi opto, ambio, desidero.
ei
mihi referat.
Ncc solus ego, sed quantacunque ubique
EPISTOLA XLVI terrarum
diffusa est, humilis Cluniacensis
Glorioso et magnifico sanctx civilatis congregatio, hoc
Jerusalem idem, ut dignum est, optat,
regi, frater Petrus, humilis Cluniacensium ambitetdesiderat. 'ouia
abbas emm ^eternus Sol,longe clariusmatutinosoIe,ave-
salvari ab eo qui dat salutem regibus.
stro Oriente nostri Occidentis
Omnipotenti Regi regum, qui regali soho tenebras illustravit,
regiie et a Jerusalem in omnes
gentes regni feterni Evan-
civitatissucPJerusalemcelsitudinem vestram subU- gehum prcTBdicari voluit, tanti beneficiidebito
mavit, ct glorioso diademate coronavit, obli-
gratias gamur, ut nonsolumsublimitativestrw, tantc-esan-
agimus, qui vos populo suo principera,
Ecclesiffi ctitatis locis priesidenti, verum etiam cuilibet mi-
su.defensorem^host,bussuishostem.m tan,a,tam nin^^^^
c

mmeins.gn.vU.Cumenim,p.eaPatnbus,apro- dat^ ordinemo^a tl p^^^^^^^^^

d?ct 'r.. T '

'^r
'"'"^^' " ''''''''''''
'°°1 ."''
"^ Jerusalemfuerit, vos ejusdem
^"^- supercc^lestia redemptionis tri lo a n" 1
tZj^
ferualem, vos .psms ven Israel post se, et pro se
visere,osculari,Iacrymisinfunderecorpomhterva
leamus, necadorare^inlocoubi steteZt
regem esse voluit ut secundam personam
vestram,
peS^^
;
mini, possumus quod unum restat, effundimus
itregnum vobisab ipso comraissum, virga ;

«quita- corara illocordanostra, vosejus vicarium

is sit virga regni vestri, ut diligatis exoran-
justitiam et tes, ut pro nobis omnibus ipsi
)diatis assisfatis, et vices
iniquitatem inimicos autem crucis Christi
;
nostras, quod communis jubetcharitas.suppleatis.
Jt nominis Christiani, Turcos dico et Sarracenos, Cumque devotione vel officio protrahenfe vel
^ersas et Arabes, seu quoslibetbarbaros [)ro-
humanee' vocantc, Scilutiferanativitatis, sepulturce,
mo su£e salutiadversantes, regatis invirga ferrea!
resurre-
ctionis, ascensionis loca visitatis,
eos potenti dextra spirituali affectu
tanquam vas

=^^=5= e^:
!t
figuli confrin- nos vobiscum ubique ducite, utpro vesfris Clunia-

^;rz: ™^r =rri-=

lon possumus, animis prosequimur,
quia gladio
b «e^
hoc omnes pariter supplicamus, et ut incon-
singuli,
lon valemus, precibus, ut possumus,
bellicos su- vulsam nostri memoriam perpetuo habeatis,
Hores vestros juvare satagimus. cor-
Date ergo ilh qui
jos glorificavit gloriam, utsicut poreabsentes,htterispraesentesrogamus.Addimus
Christus in sacer- hoc percibus nostris, et quopossurausnisu depre-
iotibussuis quofidie de dmbolo ejusque augelis camur, quatenus vestram Cluniacensem Ecclesiam
rmmphat, sic in
regibus Christianis frequentia de
reliquiissepulcriDominici,etbeata^MariaB,!aIiisque,
jentibus tropheea reportet. Sic
enim vobis decer- quibus vobis visum fuerit, visitetis, ditetis, hono-

ANDRE^ CHESNII TsOTJE.

f>i'!-?Nim HTTfeL^^^^^^^^ ^^^

scnbitur
^''''' " '' ^'^' Septembris obiit Hato Trecensis
episcopus et monachus Cluniacensis. qui dedJt ec-
i«c epistdci n onaPhnfrr„n^l.^^^^^
)tiamSoloS
«m necroiOoUAuemanen^is, "^, '^ ^^'^ ^^^'^^ ^^ <^^^^'^>'« ^^ ^ «"^^' «t de Anglollura, et alia
rrema^^^^^^^ ccenobu verbis ap- f
beneficia huic contulit monasterio. l
 272
271 PETHl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.

Atrectus dominationis
retis. Libcret diutius saltem hoo modo Yobiscum- A modasepararenonpossunt.
sed quia praisentiuai lator ad iter festiua- tenens et regens imperium, seraper diligit, elsi
loqui ;

bat, oportuitlouga intercidi. Quem charilati ves- quem diligit videre non possit. Vera enira amicitia
ub ipso rogati, attentius commendamus. Est oblivionem nescit, interruptionem non patitur. Non
tra;
accipit ex impossibilitate solatium, neque exdiffi-
enim multa dignus commendatione, et, ut credi-
cultate remcdium. Licet immineant agmina nego-
mus autvobis aul muUisvestrorumbene cognitus,
tiorum,Iicettumultuosisobstrepentiumvocibusop-
jdominus scilicet Drogo Nivernensis EcclesicB praj-
primatur, cum tamen mente versaturquem di-
illo
centor, qui jam tertio Hierosolymitanum iter ag-
ligit, de illo cogitans, gaudens in illo. His
amicitifp,
gressus, multis laboribus, spe lelici, multam sibi,
legibus agitur, ut in vobis gaudeam, assidue cogi-
ut credimus, requiem comparavit.
tem de vobis, vestraj non immemor sanctitatis,in
EPISTOLA XLVIIL
qua multoties susceptus, et consiUum et auxilium
Veiierabilietln intimis animse recessibus reconden-
do,domi)ioALBKmcoHostiensi episcopo{\.[i),et apo-
me gaudeoinvenisse. Beatus ego, qui eamdem amo-
ris vicem iu vobis esse conUdo beatior autem,
:

stolicse sedisLegalo, frater PEmv?,,hwnilis Clii-

sipro certo sit. Sed est quodamphus
dissimulare
niacensiumabbas,salulenietvitamimmortalem.
g nequeo, amicitia compellente ut proferam.O Deus!
Peregrinationi vestreetamlonginquie, tam moro-
ubi IVequentes epistolee, ubi crebra consolaUo, ubi
sa3 anxio corde compatimuret eo, qui solusabdita
iUa soUta eloquentia, qua amicum senem relevare
cordium novit, teste, affectu et desiderio pene vo- calami non inveniuntur,
solebatis ? Sed forsilan
biscum peregrinamur. Licet enim obedientia et le-
incaustum abest, desunt nuntu, via montuosa est,
gatio apostohca, ad illasOrientalespartesvostran-
pericula comitantur. Sedsatis dictum est sapienti.
miserit, et ulihtaspopuliChristiani vosvelut exsu-
Dorainus Theobaudus Senonensis archidiaconus ;

lem a solo proprio,etafratribus vestris fecerit,;do- ad vos. NegoUa nostra,

hoc unum suspirat, venire
lemus tamen quod eum, quem solum ordinis et amicus vester Romara por-
qucE magister Nicolaus
cordis nostri solutium, post ilkim magnai et pioe
1

tavit, melius quam speramus tractata

sunt. Bene-
memorieeMattheeumepiscopum in Romano palalio
i

placitnm vestrae dignationis rescribite, ut sciam

habebamus, quasi amisimus, dum, tantisregioni-
businterpositistautoquemaricomminaute,reditum
quid archidiacono debeam respondere.
EPISTOLA L.
vestrum vix sperare audeamus. Et cum esse satis
potuerit, quod vos Occidens in fmibus suis, Romae Dilecto et cum amore mihisemperrecolendo, domno
AroM Trecensium episcopo,frater Pejmvs, humi-
dico retinens, valdeanobisremotum fecerat, nunc
lis Cluniacensium abbas,
salutem quam sibi.
tandem vos Oriens velut violenter rapiens, remotis- Q
simum facit et non solum nuntium, sed nec te-
; Morem foUis habes, charissime, qui spiritu, quo
nuem de tam intimo fratre etamico famam ad nos plenus est, emortuam fere scintillaui ignescere, el in
saUem per aera volare permisit. Litteras tamen, iramensas quandoquetlammas erumperecogit. Sic
spiritus tuus, nonut ille aerius, sed ut credo,
divi-
quas in discessu vestro nobisaburbe direxistis,
isuscepi, legi, relegi, et in capitulo omnibus convo- nus, non quidem ergate emortuumignem pectoris
mei, sed diusilentio tectum vaporemsermonis
mei,
catis fratribus, ipse recitavi. Et licet nihil certi ex-
inde de statu vestro audierim, et tunc quando a vo- sfepescribendo,sicutfoUisassidueflando, suscitare
bis illce litterai postmodum fre-
suscepteE sunt, et nititur, et ad verba soUta revocare
molitur. Sed

quenter dulcem commendabilem vestri memo-

et nolo, nolo, inquam, hoc aestimet amicus
anknus ;

i"iam eidem commendavi. Quod ipsi semperbeni- vel tarditatem verborum, defectum
judicct animo-

gne accipiunt, verbisque et precibus, quibus pos- rum. Neque enim, etsi verbainterpoliautur, igneus
sunt, iler vestrum devotissime comilantur, et ut iUe vigor et coelestis origo seminis
jam abanUquo
dilectum ut patrem, ut dominum Christus Domi- concepU, aut exstinguitur, aut consopitur. Nam,
nus sibi resUtuat, continue deprecantur. Et ut si- iixxtaiicv\piur3imnoslvam,aqua;multxnonpoterunt
cut surgente Domino de sepulcro gavisi suntdisci- exstinrjuerecharitatem, nec /lumina obruent iliam
D infracli-
puli eo viso, itavobis redeunte abeodem sepulcro, [Cant. vni). Sedsicutpeneubiquecernitur,
gaudeaut, fratres vestri etfilii instaaterexorant, bani concava vel fornices deprimentes exstuans latet
EPISTOLAXLIX. incenclium;nectamenforis lapideisrepulsum obici-
Singuluri Patri et amico suo donitno Petro Dei bus ardoris alicuj us ostentat indicium. I ta vis charita-
gralia Cluniaccnsi abbati Aro Trecensis episco- Usmeae,quate serapcr inimo pectoris reconditum
teneo, curarum obstacuUs, ahquando
sicut et ipse
pus, idem quod sibi.
vidisU. assidue repressa, inesse
quidem, ut est,
Utverbis utarphilosophi, priucipatumamorislo-
vix
corumspaliadividere nequeunl, temporum incom- semper amandopotest sedqualis intus lateat,
;

ANDRE^ CHESNII miJE.

CuielHugo Ro- niacensis suo, id cst Fetri abbaUs, tempore

mona-
(111) Alberico Ilosliensi episcopo .

chus deindc Ostiensis factus estlegatus apostoU-

thomagensis episcopuslibrum adversus Uairelicos ;

Armorici dcdicavit, uti jum nos alibi notavimus,cl cus in parlibus Hierosolymitanis.»
de quo sic Chrouicon Cluaiuccnse, « Albericus Clu-
273 EPISTOLARU.VI LIB. If. 275

aliquandoperverba seproderepotest. Esi^-etaliud, A Nec mente excidat quod episcopo locum abbas.ut
quodper aliquantatempora mihi silentium suasit, dignum crat, in sede propria tribuit, reluctantem
et non quidem, ut dixi, ab amore, sed a sermone sedcre coegit ipse ei in matta monachica. qua^.
:

spiritum tepefecit, quia spem illam,quam de salulc sedi illi contigiia erat, assedit. Coilatio non de imis>

tua in ore loquor, ab ore tuo, quando et ubi sicut sed de supernis habitacst aliqiiandiu,quiaressic :

nosti,acceperam, difleri plusquam olim crediderini exigebat, protractaest. Kousqueadullimum dedu-

video, et idcirco eam non quidem evanuisse, sed cta est, ut redeundi ad nos vobis indiceretur dies,
elanguisse pcrtimesco. Aut ergo dabis operam, ut a nobis susciperetur, susceptus exspoctaretur, ex-
spem, quam de te prsesumpseram, vesumam, aut spectatusdillcrretur ct licet te rogantc, me couce-
;

quod unum possum, semel concepti silentii vincla dente, de tempore in tempusdilatus, adhuc tamen
non solvam, .Malo enim me cum frucfn intra memet- a me exspectatur, monetur, invitatur. Sed, o quid
ipsum concludere, quani oliose me e.xtra memet- faciam ? Sacerdotemab altari,pontificemapopulo,
ipsum difTundere. Nam quantum sit negotium, si- pastorem ab ovibus.sejungere qua;ro ? Frontemil-
fenUi otium, expertus agnoscit,maxime cum arbor lam auri lamina radianlem, inelJabile nomen Dei
operum exradice prodeat et vigeat meditationum. gestanlem ,capu t cidari decoratum, rationali pectus,
Cur igitur tibi essem infructuose loquax .cum magis b superUumerali humeros adornatos, veste sacra et
judicari possem, (^onlinuis instans surdo clamori- gemmata corpus praefulgens, ipsos in lotiuscorpo-
bus procax ? Ut enim audacter unanimi amico lo- ris fabrica ultimos pedes sandaliis indutos ista, :

quar, quis non desperet erga ea quse sfepe monui inquam,omnia,et adhuc plura supernura sonantia,
profectum tuum,cum circa eadem quotidianura vi- et hominem illura his indutum non jamterrenum,

deamdefectumtuum?Quisjamannosamquercum, scd totum coelestem signantiaccelis delrahere,luto

altis jam radicibus innitcnlem, se evellere posse
pr.T-sumat, cum molle vimen et recenti adhuc nati-
vitate tenerura, a domesticahumo nidla vis studio-
sior agricoloe abrurapere potuerit? Sed ut jam non
parcam et Utteris fidis nota tandem nobis duobus
adjungere laboro, dum tantam sublimitatem, tan-
tutn fastigiumhumilitati monasticae sociari ambio,
et hominibus, qui omnium peripsema facti sunt,
parem Ueri concupisco ? i\ovi,novi sacerdotalis or-
dinis dignitatera, agnosco sublimitatera sed aUio- ;

secreta committam, ubi est devotio illa, ubi est af- rem et securioremUis judico humilitatem. Audio-
fectusille cnelo appropians, imo ipsum C(Tlum, ut CUristum dicentem Super cathedram Moysi sede-
:

jam videbatur, exsuperans, quo te mihi, mihi in- runt Scriboi et Pharism (Matth. xxiii). Sed recolo
quam, imo ipsi,quod magis dicendum esf,Deo,non eurademadjungentem OmniaqnoECunque dixerint :

dico in fratrem, sed, utverbis tuis te familiariter q vobis servate etfacite secundum vero opera eorum ;

arguam, in filium ac monachum devovislis ? Ubi nolite facere (j^irf.). Reminiscor et ipsum,in Scribas
fides data,ubi tempus constitutum,ubidenominata et legis peritos inveUendo dixisse Yce vobis, qui :

dies, quando te mundum regnum Dei ra-

deserere, tulistisclavemscientice.Ipsenoninlroistis,et eos qui
pere, abjicere saecularemfastum, humilem et pau- introire volebant prohibuistis (ibid.). Itemeisdem:
perem Jesum sequi, sublimis adhuc et dives epi- Amendicovobis,quiapubHcani et meretrices proece-
scopus devovisti ? An oculus ille pervigil, et simul dent vos m
regnumDei{Mafth. \\i). Itera ad ipsos :

omniaintegrecernens, quandoh^ecfacta sunt tunc V(cvobisducesca;ci,quidicitis:Quicunquejuraverit

clausus erat ? Auris illa cuncta simul et integre au- per templum,7iihil est. Qui autemjuraveritin auro
diens,quandohaecvicissiiTiconferebanturobsurdue- templi,debet{Matth. x.xni). Item Vce vobis,Scribos
:

nonproduobus Evangehi
rat.ut vel seeculi teslibus, etPharisccihypocritce/ndcomeditisdomosviduarum,
omne verbum stare dicitur [Matth. xviii),
in quiljus orationes Longas orantes.Propter hoc,amplius acci-
audiantur?An forte irruentibus agminibus episco- ;oiei;'.sj«rfiCiM?«(j6if/.).Rursuseumdemperantiquum
paUum negotiorum, ista ab animo explosa sunt, et propUetam Voe pastoribus Israel,quipnscebant se-
:

occupantibus aUis cogitaUbus locum, ea quasire- metipsos {Ezech. xxxiv). Et posl pauca Ecce ego ipse :

pulsa cesserunt ? p. super pastores, et rcquiranifjregem meum demanu

Sed ecce redeat, redeat certe ad mentem,fugax,
si tamen jam fugatafuerat, memoria ; recordetur
Palmarum diei, publiciquoque serraonis ad
festivse
populum, quo a te diesilla solemniter illustrata est,
non obliviscatur ; memor sit capellae illus Cliinia-
censis(H2),quaelongevenustior hujusnostraeBur-
gundiae ecclesiis, picturis decentibus decorata, et
gestorum Christi clarioribus miraculis insignita,
locum nobis secreti coUoquii aptissimum praebuit.
eorum. Et cessareeos faciam, utultranon pascant
gregem meum,necpascantampliuspastoresseipsos,
et liberabogregem meum deoreeorumet non ei^ileis
ultra in escam {ibid.).
Quorsum isla ? ut attendens, charissime, pontifi-
calis ordinisfastigium,attendas etpericuluni;agno-
scens Uonorem,agnoscas etlaborem; diligensforte
gradumaltiorem, formides, sicutabantiquisdictum
est, casum graviorem.Si alUciunt aliqua oblectan-

ANDRE.-E CHESNII NOT.E.

(112) il/cmor sit capellce illus Cluniacensis. Hoc arcUiepiscopo dedicata fuitanno 1118 ut ex ipsius
est beatae Mariae Virginis, quiip, et vulgo Capella ab- dedicationis acUs pag. 564 Uujus Bibliothecae posi-
batis nuncupatur, et a domno Widone Viennensi Us Uquet.
 » .
:

275 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 276

tia, deterreant abeoruraamorelongeplura,nonso- A ra, maneat pastorem pro ovibuscopiosa merces in

lutn ubi post mortem sperantur, sed hic etiam, ubi coelis, quid de latratibus canum, quid de insidiis,

de proximo sentiuntur,pungentia,mordentia, ama- dolis,fraudibus circumstantium, cohaerentium,

ricantia. IlcT3c,inquam,et illa deterreant, hffic et iila servientium? Nonnehsecsentiebatjhaec dolebat ille
invitent, ut sancta periculosa fugias, et ad sancta qui dicebat : Domine, libera animan meam a labiis
securiora confugias. Ouia, ut apertius loquar, sicut iniquis, et a iingua dolosa'! {Psal. cxix). Item cum
sanctisepiscopis praeparatur inaltis superiorlocus, dicebat: Domine,diuide linguaseorum,quoniam vidi
ita, ut sic dicam, vita et moribus ex episcopis re- iniquitalemet contradiclioneynin civitate{Psal.i.i\)
servatur in imis inferior infernus. Et ne forle qui- Nonne heec fugere desiderabat, maxime cum supe-
libetme adista inconsulte monere pontificem sesti- rius dixisset : Ecce elongavi fugiens,et mansi in so-
met, accipiat non solus ille, sed mundus cum eo ZiYwrfme? (/6i<:^.)Nonnepersapientem ait Sapienta
universus,soleclarioraexempla, quibus non solum oleracum charitate,quam od vitu-
3felius est iread
regia sed et ipsa poniificalis dignitas,hoc est, non lum saginatumcum orf«o?(Proy. xv).Nonne eadem
tantum saecularis, sed et ecclesiastica sublimitas, rursum, Melius est, ait, sedere in angulo domatis,
esse docetur aliquando contemnenda. Hinc de regia quam cum mutiere litigiosa ? (Prov. xxt, xxv.) Nun-
veIseeculariEvangelium:</esws, inquit, cum cognc- B quidnonhanc mulieremlitigiosam, Ecclesiamdico
vissetquod venturi essentutraperent eum,et constl- tibi commissam,in quadam sui parte,quotidie,imo
tuerent sibi regem, fugit inmontem {Joan. vi). Hinc contiuueexperiris? Nunquid ad lites ejus et perpe-
de pontificaU,vel ecclesiastica Puer autemcrescC'
: tuas contentionesnon obsurduisti?Antesolumnoa
bat, et confortabafur spiritu et erat in desertis,us-
; quassant, qute audita amicos tuos defatigant ? Hinc
que ad diemostensionis suce adlsrael{Luc. i).Quod annui ad urbem Romam itus ac reditus, hinc fre-
utique de Joanne Baptista,filio sacerdotis Zacharise quentes legati a Galliis ad Itaham,de Italia ad Gal-
dicens ostendit eum in ordine vicis suee more pa-
: lias, ab ortu solis usque ad occasum, item ab oc-
trio et sacerdotium habere potuisse,et ilkid tamen casuad ortum, omnia lustrant, quietum inquietant,
in fastUj luxu et deliciis, vilitate, jejuniis, soiitu- et cum his qui oderunt pacem pacificum esse volen-
dinecommutasse. SedsiopponaturJoannem Bapti- tem^gratis impugnare non cessant. Fugienda ergo
stam non adeptum,sed adipiscendum episcopatum sunt ista, ut mihi videtur, amice charissime, non
fugisse, succurrunt innumeraexempla magnorum amplectenda beata quies labori, securitastimori,
:

praesulum,sanctorumabbatum, qui non adipiscen- saluspericulispraeponenda :abhostibu3adamicos.

dos, sedjam adeptos honores fugientes, docuerunt ab extraueis ad fratres, imo ad fiUos et famulos
posterosessequideminofficiocommissoconstanter C veniendum, qui te ambiunt, qui de te longam fa-
et fideliter standum, sed omni tamen officio, omni mem suam reflcere coucupiscunt. Exspectat te in
gradui, omni dignitati, interno urgente periculo, Cluniaco tua ante paradisum voluptatis, paradisus
esse renuntiandum. Sed ne sanctum Justum Lugdu- charitatis (113)^ ubi lignum vitae, ubi amoenitas ju-
nensemepiscopum, utdeproximo exemplasuman- cunda, ubi areolae aromatum consita? a pigmenta-
tur, cum multis sanctis coepiscopis, ne sanctum riis quorumaspectu jucundaberis, odore oblecta-
:

Hilarionem, Sirum abbatem, cum multis sanctis beris, gustu satiaberis. Rependes et tu vicem flliis
coabbatibusproduceremolestumsit,mittolegentem tuis, sacrisvirtutibustuis, dum humiliandopontifl-
ad gesta antiqua sanctorum, ut quae dico aut ne- calem iuajestatera,docebisnonsuperbire monasti-
sciens discat, aut sciens, vera me dicere reco- cam humilitatem. Quod donec gratia Dei dante,
gnoscat. SpirituDei inspirante fit, interim rogando supplicat
Non autem hoc dico, ut adeo tibi timeam, aut te tibi semper devota unitas multitudinis nostrae,utte
salvari ininstantiministeriodiffidam, sed quia his eistandempostlongasaecularepraesentes,passionis
nostris pessirais temporibus mundi malitiam viri- scilicet et Resurrectionis Dominicae sacratissiinos
bus excrevisse, hominum inertiama virtutibus de- dies sacerdos Dei cum eis peragas, et splendore

fecisseconsidero,quiaabundantiamnequitiaiquasi D adventus tui rutilantiura dierum lumen adaugeas.

ex adipe prodiisse, justitiam et pietatem velut ex- • Reliqua, super qua^ scripsit paternitas lua, praeci-
sangues remansisse video opto tibi non quod for-
:
ue de domuo Tlieobaudo,archidiacono;in ore fidi
tius, sed quod quietius ; non quod gloriosius, sed egati posui quera, quia ct meus est professione,
:

securius est, quia, utait Pater Augustinus, melius el luus devotione. dilectioni tuae mihi super omni
estparvumbonumcura parvoinalo,quam magnum pene ista mortalia chare transmittere studiose cu-
bonurn cum magno malo. Sed esto, quantum ad ravi.

animam nihilpericuli sit, omnia tuta, omuiasecu-

ANDRE^ GHESNII NOT^,

{H^)Exspectat tein Cluniaco titaparadisuscha- sis episL l,lib. ii ad Petrum nostrum venerabilem
Paradisnmappollat eKJaufridus al)bas Vin-
ritatis. Horluni Domini dicit, his verbis « Dinuraera stel- ;

docinensis epist. \, lib. iv, ad liugoneni abbalera las c(eli, diuuraera areiiam maris, et dinumerare
Clan. « Non tribuat,inquit,eis contra locum Glu-
: poteris fructumhorti Domini, scilicet ecclesiae Clu-
niacensem,qu('m sccuiKlura paradisuin vocare au- niacensis.
deo, proclamandi occusionem. Et Petrus Cellen-
>>
277 t EPISTOLARUM LIB. IIL 278

EPISTOLA LI. A suigratiamse, quodin proximo speramus, reprse-

I
Ch(n-hs>mofitio.^icoL\o,fraterPETTivs,kwnilisClu- sentaverit, vereor multum ne illum sine indicenon
niacensiumabbas.perpetuam salutem inDomino.; cognoscam, et deleta de corde meo non dilectione,

Quoniam exquo te agnovi, honum et remotum sed dilectiimagine, coram astantibus cum occur-
in corde meo semper hospitium reservo, opor-
tibi rerit, erubeseam. Ne igitur hoc contingat, da ope-
tet et teaUquando vicem affecluimeo rependere,et ram ut maturiusveniat, etinhebdomadaPassionis
quod potueris compensare. Dominum
diligenti tc et Resurrectionis Dominicse, moeroris et gaudii,
Trecensem episcopum. quem jam ab antiquo, ut tristitiffi et consolationis, discipulus et episcopus,
nosti, in summapectoris mei arce consiitui, nescio Christi servos et monachos Christi praesentia visi-

quomodo factum invisibilem doleo, quem rursus tet, exhortationesuscitet, ettantoshumanfesalutis

appareat, htteris et precibus directisinvito. Tanto dies non cum populis furentibus, sed cum quietis
enim jam temporc se absentavit, ut cum per Dei et et humilibus celebret.

LIBER TERTIUS.
EPISTOLA PRIMA. B Cluniacensiumabbas,humilisquegrexCluniacen-
Venerabili etjucundatordis memoria recolendodo- sisovilissalutem.
mino HeiNrico Wintoniensi episcopo, frater Pe- Utinam humilitati mea? talis daretur facultas
TRUs, humilis Cluniacensfumabbas,salutemquam qualis ab antiquo jam data estvoluntas, utample-
prxparavit Deus diiigentibus se. ctendamnobis.etomnibusbonispersonam vestram,
Ex quo amplectenda reverentia vestra nuper a ut sacrum et venerabile Ecclesiaevobis aDeo com-
Cluniacorecessit,muta vobispermansit lingua mea, missae coUegium videre, ut jam dudum habeo, non
sed non tacuit de vobis conscientia mea. Siluit al- chartis committere, sed ferventissimum charitatis
locutio, sed non siluit devotio : tepuit loquacitas, aflectum, quem advos ore ad os communicare vo-
sed non refriguit charitas. Nec rairum, Cum enim biseorampositispossem. Cum enimomnibus Chri-
omues pene Cluniacensis ovilis amici^ cum omnes sti Ecclesiis, quae numerositate suauniuset catho-

provisores, cum omnes benefactores in vobis uno licee Ecclesiae corpus perticiunt, charitatis compa-

confluxerint, non est mirandum, si per mulios gine honorem simul et amorem debeamus, inter-
olim divisus noster amoradvos solum concurrerit. omnes Germanorum Ecclesias, hoc vobis quadam
Sed quoniam istud apud vos constare certum ha- familiaripraerogativadebemus, quorum Don solum
bemus, non sunt de his multiplicanda verba, ne- q amore provocati.sedetiam frequentibus beneficiis
quc quod oplime nostis fastidiosereplicandum. 11- etpermaximis muneribusadmutuambenevolentiae
ludtamen, quod nunc mihi fuitcausascribendi, re- vicissitudinem rependendam, magnifice invitati
quiro, illud summoperemihi vestrisque rescriben- sumus. Et frequenter quidem a magistris Ecclesiae
dum deposco, quis regniAnglici, sed maxime quis Dei, etab innumeris populi Christiani principibus
vestervestrorumque sit stalus, qu« corporis inco- multa Cluniacense monasterium dona, multa benefi-
lumitas, quse rerum prosperitas, qualiter nostra ciapercepit;sedcumhaecvestrisdonis,vestrisbene-
quoque loca se habeant, utrum pacelsetentur, an ad- ficiis, vestris muneribus,comparantur, licetmagna
huc dubia sub sorte laborent, quae nostrorum sintet pretiosa, vilescunt. Suscepit vere Clun. Ec-
conversatio,qu8esiifama. Istaomuiaidcircoavobis clesia, et saepe, ut dixi, suscipit multorum, et di-
1'equiro, quia vobis maximenostra omniainnitun- versorum non in terra, sed in cqbIo thesaurizanfium
tur, et avobis singularepost Deum, ut nostis, auxi- gazas sed vestra xenia lanto aliorum munera su-
;

lium praestolantur. Fratres nostri, fihi vestri pro
vobis assidue Omnipotentis misoricordiee affecti-
bus etprecibussuppiicantes, reverentiam vestram
venerando salutaut, et ut etiam apud Dominum p,
eorum memoriam habeatis implorant.
EPLSTOLA II.
Egregio et sublimiter venerando A.LBmoyimagn3e Leo-
diensis Ecclesise magno pontifici (114), ac nobili
ejusdemEcclesias canvenlui^fraterPETRis humilis,
perant, quanto homo pecoribus, ,quanta sapientia
cunctis opibus anteceUit. Auro igitur et topazio
longe chariora Cluniacus aLeodiensi Ecclesia mu-
nera suscepit, quandomagnificos viros, et summa
cum laude ac dulcedine recolendos avobisadnos
venientes, humiU suorum coUegio copulavit. Xam
ut alios ante nostra tempora venientes, nobisque
vultu incognitos taceam, quando Leodiensis Eccle-
siaememoria apud Cluniacum'perirepoterit, quae

ANOREiE CHESNII NOTyE.

{\\^)Alberoni magnse Leodiensis Ecclesix ponti- dem aetate, « sicutscribit .-EgidiusAureae VaUis re*
fici.Albero hic sive Adalbero, nomiue secundus, ligiosus, » sed in signum maturae menUs canus ca-
ordine vero quinquagesimus nouus inter ponUfices pillo, et de proposapia Namurcensi » satus.cujus
Leodienses, ex primicero Metensis Ecclesiae factus sororis fiUus Godefridus erat dux Lovanii.
fuit episcopus anno Christo 1136. Juvenis qui-
 , »

270 PETRI VEXERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 280

Hezeloncm, Tezelinum, Algerum, canonicos (Ho), A haerentes, vosque vicissim nobis adhaerere rogan-
i magnosque suistemporibus magistros, humilitatis tes, ut hsec meraoria apud vos sit continua, qufe
discipulos, et, utipsi quividimus, attestamur, ve- etapud nosest perpetua, precamur. Ilac confiden-
ros monacbos fecit ? Quorum primus mullo tem- tia tiducialiter vos etiam pro locis Cluniacensibus

pore proEccIesia, adquam venerat, laborans, sin- oramus, qua a vobis

iu difecesi veslra constitutis
gulariscientia et prasdicabililingua, non solum au- nos non repeUi, sed exaudiri speramus. Speciahter
dientium mores sed corporalem novae
instruxit, autem pro domino Gerardopriorede Bertreis (H7),
Ecclesiae fabricam, quam aliqui vestrorum viderunt, et domo sibi commissa vestram amicitiam depre-
plus cunctis mortalibus poslreges Hispanoset An- camur : qui non tantum no])ilitate generis, qua
glos, construxit. Sequens spiritualibus tantum stu- vobis bene notus est etiam honesta vitfe conver-
diistotum suumhominem occupans, in sancto pro- satione, quaanobiscommendandusest,hoc utcre-
posito longsevus consenuit, et prius Cluniaci sub dimus, promeretur.
sancto Patre Hugone, dehinc Vizeliaci cum domno EPLSTOLA HI.
Rainaldo abbate (llG)ejus nepote, ac demum Lu- Illustrl et glorioso regi Sicilise, domino et amico
gdunensiarchiepiscapo, degens, laudabilem vitam RoTGERio (118), frater, PETm's,humilis Cluniacen-
iLut fs*i -
sanctofine conclusit. Tertius, cujus vixmemoriam g si'!'ni abbas ,salutem ab eoqin clal salutem regibus.
'

sine lacrymisfacio, humililate.puritate, vitfe totius
sinceritatesecundum meum judiciumlonge praece-
dentes exsuperans, ita meotemporeapud nos vixit,
in tantum benigne et sancle conversatus est. ut licet
a nobis carne spiritutamen etmemoria
recesserit,
singulari nobiscum semper, dum vivimus, non esse
non possit. Qui et librum De sacramento altaris,
auctoritatibus sanctorum Patrum invincibihter com-
muuitum, nobisetfidei suoe insigne testimonium,
et contra quorumdam modernorum, vel imperitiam
vel errorem.singulare prfesidium dereliquit. Inspi-
retigitur omnipotens Spiritus, qui ubi vult spirat,
Perme, ail Sapientia reges regnant,etlegum con-
dilores justa decernunt (Proo. vui), De quorum
numero, quiavos esse ccelestis censura censuit, ei-
dem superuffimoderationi, quaspossumus, gratias
agimus, non tantum quia sublimitatemvestram ma-
gnis populisprcEtulit, sed quoniammaxime eisdem
populisvosprreferendoprovidit. [ndeenimlcetamur,
indeinDominogIoriamui',indecelsitudinemvestram,
etsivultuincognitam, veraedilectionis brachiis am-
plectimur.etutad honorem norainissui,adsalutem
populisuiomnipotensSalvatorvestram regalempo-
tentiam magnihcet, et conservet, humiliter et fre-

cordibus vestris, ut sanctorum istorum, quos ante quenter precamur. Quis enim non gaudeat, quis
oculos mentis vestrae memorans reduxi, vitamet non totis viribus, si necesse fuerit, collaboret, ut
exeraplaimitemini, qui a vobis,utdixi, venientes,
q posttantos bellorumet malorumturbines, tam pro-
et more magni patriarchas de terra,decognatione, fundae pacis bonum a Deo per vos Siculis, Apulis,
de domo propria egressi, peregrinatione sancta Calabris multisque aliis gentibus collatum, conser-
amissampatriam, repetierunt. et mundisuperbiam vetur, augealur, dilatetur ? Quis Ecclesioe Dei se
in humilitalem, luxum iu frugalitatem, divitias iu membrura agnoscens,detantarum Ecclesiarumtam
paupertatem, commutantes, ad eam jam per Dei inconcussa,et stabilipace pervos, ut dixi, et resti-
gratiam pervenerunt. Ilac ergo recordatione, cha- tuta et conservata, in Domino non exsullet? Quis
rissimi, iVelut quodam charitatis glutino vobis ad- audiens clericos, monachos, milites, rusticos,onu-

ANDRE.-E CHESNII NOT/E.

(i i^) Eezelonem, Tezelinutn,Algerum,canonicos. (H7) Pro domino Gerardo priore de Bertreis'

De Hezelone jam ad Vitam S. Ihigonis egimus. Te-
xelinum commendatet ChroniciCluniacensis scri-
ptor, quem edidimus. Algerus denique sic et a Pe-
tro nostro laudatur TractatucontraPetrobrusianos
haereticos « Tertius, inquit, neuipe Algerus, ante ca-
: beronis Leodiensis episcopi litterae qufe et ipsae
nonicuset magister Leodiensis, dehiucnostro tem- D
pore monachus et presliyter in monasterio Clunia- sunt.
censi, ubi etiam liber ejus De sacramento altaris (118) Regi
habetur, purae ac devotas conversationis exstitit. »
Hic etiam ut refert alius auctor Chronici Clun. » pro
ecclesiasticis negotiis ad diversas personas, et ad
Ecclesias multas iosignescomposuitepistolas.qua^
aplerisquesummo conservanturetlegunturstudio.
Erat enim sublilis ingenio, facunduseloquio. in
proposito stabilis, et quod hisomnibus est pretio-
sius, existimabatur et erat tam fidcquara doctrina
catholicus. Jam senex qiioque presbyter ordiuatus
est, et fere perdecem annosreligioseconversatus,
bonam, quam et inclericatu duxerat, vitam feiici
obitu terminavit. »
(WC)) Cwn domno Rainaldo abbate. Hujus me-
moriam abbas noster honorilico celebravit epita-
Ehio, quod inter alios ejusversus et rhythmos ha-
etur.
Prioratus hic, qui et Beatae Mariae de Bertreia di-
citur, in dio^cesi Leodiensi, quorum donatione ve-
nerit injUs et subjectionem Cluniacensium, do-
cent ipsius, ad quemha?c epistola dirigitur, Adal-
pag. t387hujus Jiibliothecae Clun. integrae positae
Sicilioe -/?o/<7^?v'o.BolgeriNorthmanni,
cognomenlo Bossi, Sicilia? coraitis etApiiliasducis
filio, qui primus, inquit Thomas Fazelus, lib. vn
postorioris DecadisrcrumSicularum,«nonamplius
Apuliae ducem et Sicilifc comitem se appellari pas-
sus, regium noraen provinciis, quibus praeerat ap-
tandum, et perennemsui notitiamregio stemmate
etprincipiohocsplendo comraendandamcuravit.
Quare o a suis rcx tura Italiae, tura Siciliae salu-
ei,
tatus. Pauoruii anno salutis 1 l".i9, Idibus Maii in
regem Sicilire uuctus et coronatus csl. » Nec multo
post illietiam Innocentiiis papa II « urbem Neapo-
lim, qiiajusque ad ea tempora Grnecorum impera-
tori parucraf. cuui rcliquo Terraelaboris, Apulia?,
ac Calabriae, ad fretum usque Siculum coi'pore,
praeter regium titulum concessit. »
281 EPISTOLARUM
stospecuniis etdiversis mercibus mercatores, om- A
nequegenus hominumin terra vestra manentiura,
autpeream transeuntiumtyrannorum, raptorum,
insupcr ipsorum latronum, omni timore sublalo,
sua omnia pacifice oblinere, quis, inquam, tanta
bona per unum bonum principem tot tantisque ho-
minum generibus impendi audiens, non quas potest
Regi regum gratias agat, et ut tali regiregnum ab
eo conservetur etaugeatur, imploret ? Ista me, ut
dixi, advos amandum. primitus impuleruntrista
ut inter magnos reges, Romanos dico, Francos,
Anglos, Hispanos, maximos Cluniaccnsis.lCcclesi.ne
amicos et benefactores, vos quoque admitterera,
coegerunt. Ea de causa jam ex multo tempore pro
pace, pro honore pro salute vestra, et apud Deum
precatorem, et apud homines praedicatorem me
constitui.etadidemagendum tam denostris.quam
LIB. III. 282
tisetmunita (Prov. xvm). Major ergo si fieri posset'
fratrum vel locorum numerus, majorem in nobis
succenderetpropagandc^Ereligionisaffectum.quiain
eorum multiplicatione majoremsentimus essepro-
fectum. Nec utilior posset accrescere regiis gazis
thesaurus, quam ille, quem de terris ad coelos trans-
latum praeda non diripit, latro non subripit, et
juxta sanclum Evangelium, tinea non corrumpit,
fures non effodiunt, nec furantur (J/a<^/t. vi). Ani-
met vos, et ad beneagendura magis magisque suc-
cendat, non solum (quod psecipuum est), limor
Dei,)naximumregnorumomniumrobur, sedetiam,
quam prcemisi, probitatis vestrcne famaperregiones
hac illacquediffiisa, quoniammagnificoregitimore
DeijustitiaecoUasubmitteregloriosumest.etfamam
B optimam velle dilatare utile simul et honorificum
est.

de alienis, quos potui, attraxi. Testis est horum EPISTOLA IV.

conscientiamea, testisRomanuscancellarius, testis

et ipse Dominus papa, quem Pisis, quem
quem intra Gallias constilutum, prfesens verbis,
absens de pace vestra soepe conveni, et ne
litteris,
inimlcTs vestris vestram pacem. jusque perturban-
tibus crederet, etrogavi, ctmonui. Quod licet diu
dilatum. sednunc tandem ad efFectumperductum,
nos et omnes quicunque audirc poluerunt, pacis
amatores Ifetificat, et ad gratiarum actiones Deo
persolvendas invitat. Rogo ergo, et in quantum
possum vos, ut charissimum et sublimen araicura
admoneo, uthanc pacemPastoris veslri, ac summi
Ecclesiae Dei magistri toto aftectu amplectamini,
C
toto adnisuretinere studeatis, quatenus et ipse de
vobis, sicut de optimo et speciali filio, et vos de
ipso sicut de beuigno et singulari Patre, in spi-
riluahbus pariter et temporalibus gaudeatis. Fi-
lium nostrum Gaufridum, cum litteris vestris om-
Rom.ie, Venerabili et charissiynofratri, Poxtio abbati Vize-
liacensi, frnter Petri?. humilis Ctuniacensium
abbas, salutem.
Exspectaveram, ut fraternam non quidem sene-
ctutem, sedsenectuti prreponderantem, diuturnam
laboris fatigationera, fratern;B juventutisrobur ex-
ciperet, etnon arundineo, sedeburneo baculoassi-
duis extenuatas vires sudoribus sustentaret. Sed
aliter, aliter quam putaverim, cessit; necrequiem
quam speravit iu fratre, fraternus atfectus invenit.
Circumco, satago, sollicitor, angor, hac illacque
distractus, tum de propriis, tumdealienisnegotiis,
non sine magnis animi motibus curiosus. Laborat
senior, quiescit junior;et nec affectu, nec oetati
deferens, umbra laborantis, ab aestu se abscondit
laboris. Sed Deo gralias, reportat de laboribus
propriis nobilem laborans triumphum nec alteri ;

nem benevoientiam redolentibus ad nos venien- invidensgloriam, soIusquammeruit,victoriae obti-

tera, vobis cum his litteris remittimus, atque
net palmam. Dorraienti ilaque fratri, nec pro fra-
tamipsumquam commissum ei mouasteriolum, tre, necpro fratribus a sorano diutino evigilarevo-
quodsolum adhucinregnoSiciliaevestraCIuniacus lenti, indico: tantara taraque diuturnam fratrum
habet, regioeclementicBcommendamus,etquiatam
guerrara, meo, meo, inquara, studio, mea cura, mea
se quam locum eumdem singulariter a vobis diligi
inquietudine, praevia et adjutrice Dei gratia conso-
agimus. Idcirco autem dixi, adhuc
retulit, gratias
pitam,EracliumqueetEustachiumgermanos,sacra-
solum illud nos inregno Siciiiae habere, quia quod menfis inviolabilibus in perpetuum foedus amici-
non solum diu manere de])eat, dc tanti amici sin- tiamque juratos. Haecindicandoetvelutexprobran-
gulariamicitia omnino pryesumo.Xam sihocDeus do mandavit, ut de pace fralrum meis ad praesens
P^
cordi regis inspiraret, et per vos in regno vestro laboribus provisa, mecum gaudeafis et deinceps
;

de jam facto semine in multam frugem parvum il- de requievestrostudionobiscomparata, nosvobis-

lud principium multiplicaret, cresceretet in corde cum gaudere faciatis. Ut tamen serio aliquid lo-
nostro multiplicanda? in terra illa monasticce reli- quar, per tilium meum charissimura Guillelmum
gionis affectus. Quia sicut bene novit sapientia ve-
mihi remandate quo tempore Cluniacum, velcirca
stra, spes lucrimajoris, majus efficitur fomentum venire, et nobiscum loqui possitis.
Iabi-»ris. Lucrum autem majusvocavi, multiplicatfe
religionisaugmentura,quaramajornumerusmona- EPISTOLA V.

chorum melius potestservare, quam parvus,quia, Summo pontifici et nostro speciali Patridomino
utait Scriptura sacra Vce ! soli quiacum ceciderit,
:
papx Innocentio, frater Petrus. humilisClunia-
non habet sublevanlem (Eccle. iv);et sicutrursum censium abbas, obedientiam cum amore.
hqmiuY : Fi^ater fi^atrem adjuvans,sicutcivitasfor- Venerabilis frater noster domnus Natalis, Resba-
283 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAG. IX. 2S4
jcensis abbas (H9), a paternitate vestra nuper re- A Petrus, humilis Cluniacensium abbas, conside-
'diens, Cluniacum venif. Qui a nobis, ut decebat, rare mirabilia de lege Dei.
honorifice susceptus, post duosauttres dies inopi- Gaudeo, et ut dignum est, vohementer exsulto,
natamnobis voluntatem suam prius coram paucis, quod inter innumerabiles nostritemporismiseros,
dein coram cunctis fratribus nostris aperuit, velle pene te solumbeatom invenio. Hujus tuas beatitu-
se, scilicet pastorali sollicitudine deposita, nobis- dinis nonego novusprfedicator sum, nec amepri-
cum quietius Deo servire. Sed nos licet de tanti mum inventa loquor, sed vocem Christi Domini
viri nobiscum cohabilatione valde gavisi, [cum] tui in te, qui membrum ejus es, non incongrue
utilissimam ejusprudcntiam acreligionem Clunia- transfundo, qualoquitur in psalmis: Incapitelibri
censi Ecclesiae esse sciremus, monuimus tamen ut scriptum est de me{Psal. xxxix). Dicit caput, quod
Ecclesiam.adquam vocatusfuerat, non desereret, verum est de se In capite libri scriptum est de me. :

ne forte multiplicia bona, quaeet ipsenoveramper Dico et ego, nec falli me credo. In capite libri scri-
eumin domoilla sata et multiplicata,ejusabsentia ptum est de te. Si enim beatus dicitur in capite
deperirent. Cumque lioc et solus et cum sociis psalmorum, cujus voluntas in lege Domini, cujus
sfepe monuissem, saepe replicassem, animum tamen nieditatio in lege Domini die ac nocte est {Psal. \),
ejus a propositae quietis desiderio revocare non g cur ego te beatumnon oestimem, non dicam, non
potui. Et quia spe et amore seternorum, adtrans praidicem, cujus voluntatem inlege Domini, cujus
euntia oculum mentis, nec ipsa occasione eccle- medilationem in lege Domini,cujusoculosinIegen-
siaslicaeadministrationiseum uUo modo vellerefle- do legem Domini, cujus os in sonando legcm Do-
ctere prorsus cognovi, oro cum fratribus nostris mini, cujus non solum articulos, sed et omnes
pietatis vestrfe servis ct filiis, utjambonae volun- artus in scribeudolegem Domini,nocte ac dieper-
tati ejus paternabenignitate acquiescatis, ejusque sistere, imo desudare video ? Beati, inquit alius psal-
spirituale ac beatum otium, nec a suis monachis, mus, qui scrutantur testimonia ejus, in toto corde
nec a quibuslibet aliis inquietari ulterius permitta- eT^yuir i«? ^ ewm (PsaL cxviii) Nonne igitur secundum
.

tis. Sed nec sapientia vestra aliquem, utilitatem has sententias, non meas, sed Spiritus sancti, non
personae ad ejus inquietudinem praetendentem au- hominis, sed Deijurete beatum praedico? Quocun-
diat,quoniamhcetvestr£eResbacensiEcclesiae sicut que enim me negotia trahunt, quascunque domos
ipse non ignoratis, valde utilis fuerit;, Cluniacensi adire, quaecunque penetralia vel recessus domo-
tamen, quae familiariusvestra est, noninutilis esse rum penetrarecogunt, Gregoriumcumsermonibus,
poterit. Quia ergo non alibi,. quam in sinu vestro, Gregorium cumepistolis,Gregorium cum diversis
hoc esl in Cluniaco requiescere maluil, provideat traiitatibus, cum infinita schedarum vel librorum
ei, utdixi, pietas paterna quietem, quamjustoor- congerie invenio. Istis undTque acsemper latera tua
dine post Marttise mereturhabere laborem. ambiri^sihusimpleri, gremiumgravariassidue con-
KPISTOLAVI. spicio, etmonachum longe meliusCluniaci, quam
PoMio fralri, frater Petuus abbas humilis, sa- quemlibet philosophum in Academia philosophantem
lutem. stupeo. Cerno languidos, enerves et miseros orbem
Ait Paulus Antonio pulsanti : Nemo sic rogal ut terrarum implevisse, non Deo, sed sibiTvacare,
minetur. Nemocum precibusinjuriam facit. Etrni- studia negligere, talentum, juxta magnum Grego-
naris sinon recipiaris, cum moriturus adveneris ? rium, in terra abscoudere, et secunduin alium
Haec vox mea est. Q uod Paulus Antonio hoc ego Pon- , quemdam,cum loquendo vel scribendo quam maxi-
tio Rogas et minai"is,et cum precibus inj uriam facis.
: me prodesse possent, veluti pecora inutili vitam
Melhtuni quidem, sed tamen gladium exeris. Nisi silentio transigere. Sedquidest,quoddixi, loquen-
tibiprovideam, vindictamdecoelominaris.Sed.quia do, vel scribendo, cum vix etiam legendo sese ad
cum Deo htigarenolo, nec tutum mihi est tam va- divina studeant animare? At tu non ita, qui juxta-
hdo obviare torrenti, necesse est cedere fortiori, in Hieronymum dicentem; Ama studium Scriptura-
cujus tu potentia confisus, potentem impotens, rum,etcarm's vitia nonamabis :non solumatehoc
fortem debilis pauper divitem non vereris. Obse- D sancto studioearnis vitiaexclusisti,sedinsupergra-
cro, parce minis ;
parcat ul ipse Deus, non tantum tiarum et virtutum spiritualiumfruges depraemisso
mihi, sed etiam libi, ut cum noJ)is peperceris, semine in multam messem consurgere coegisti.
parce tuum facilius mereatur audiri. Utinam certe, utinamsicmea mitigarentur negotia,
EPISTOEAVII. utinam sic se offerrcnt otia, ut tecum frequenter
Venerabili et charissimo fratri Ghegorio, frater talia meditari, talia tractare, et meditata ac tracta

ANDRE/E CHESNII NOT^fi.

(H9) Domnus Natalis Resbacensis abbas. Sub-
scripsit hlc litteris Henrici Senoiiensis arcliiepisco-
pi, quibus Gilduinum Sancti Victoris Paris, abba-
tcm de ecclesia Sanctui Marite de Eloriaco Scnon.
difijcesis inveslivit, et memoratur ctiam in actis
controversiijfi Hatlonis Trecensis cpiscopi cuui (io-
sleno Suessionensi priesule, super Jinibus disccr-
nendis ac disterminandis, ubi lamcn corrupte i)a-
lalis abbas Resbacensis appellatur. Est autcm Re-
sbacensemonaslcrium in Rrigeio, sive Bria, vulgo
Resbes cnBrie, quod S. Audoenus Dagoberti regis
cancellarius etarchicpiscopusRothomagensis, sub
Regula sancti Benetlicli fundavit, ut ex cap. 7
ejus Vitie, qute legitur apud Surium die 24 Aprilis,
elucet.
285 EPISTOLARUM LIB. IIL 286

ta, possem tibi verbo vel scripto quolibet commu- A bus Apostolus scribit : Nunc autem manent fides

nicare ! Interim quod instat agatur. Proposuisli spes,charitas,tria haec. Majorautem horum estcha-
tria capitula, tresque de tribus ipsis qucestionum ritas (/ Cor. xni). De qua ipse ahbi apertius Cha- :

nodos meque ad dissolvendum ipsos,

implicuisti, cordepuro, et conscientia bona, ct
ritas, iuquit, rfe

velut solutorem idoneum elegisti. Quod quidem fidenon fictad Tim. i.). Hsecest illa charitas, non
neque in aliis ego sum. Voluntati tamen tuae, et tantumfaciens sed omnino perficiens justitiam ad :

charitali, qua tibi astringor, pro posse deesse nec quam caeterae virtutes justiliffi cooperatrices, velut

debeo, nec possum. admatremfihcerespiciuntjde cujusradice exoriun-

Primapropositio tuaest,qua te et tecum multos tur, decujus stipite, vehit fructuosissimaj arboris,

alios moveri asseris ulmm beat£E Virgini matri,

;
ramorum infinitas speciosa dependet. Ibi castitas,

cui dictum est Ave, gratia plena (Luc. i), atque

:
ibi humilitas, ibi veritas, ibi sinceritas, ibi obe-
adjunctum,5p«W^MS sanctus superveniet in te,etvir- dientia, ibi omnis Lege Apostolum, et in-
jusUtia.

tus AUissimiobumbrabittibiiibid.), et in qua,iuxta venies caetera sigillatim exposita. Lege Evange-

Hieronymum, tota divinitatis unda se contulit, lium, et audies Christum In hac universa lex :

utrum certe illi in adventu Spiritus sancti die pendet etprophetce {Matth. xxii). Hoc est charisma,

Pentecostes facto super apostolos, aliquid gratia- B majusomnibuscharismatibus ;.haec est grafia,ma-
jor,ut sic dicam, omnibus gratiis, H;ec est, inquam,
rum auctum sit. Sic enim proponis Sialiquidgra- :

tiae supra, quam prius habuerat, accepit, illud ac- illa maxima et superexoellens gratia, de qua Ga-
cepit,quod non habuit. non acce-
Quod si habuil, briel beatae Virgini ait : Ave, gratia plcna. Hac
pit. Et addis Nec tamen credimus, quod hffic ex
:
gratia hanc singularem virginem a tempore pro-
aliquo Scripturae divinie fonte derivetur opinio. Ac latae angelica; salutationis sic plenam vel repletam

statim Sienim totamActuum apostolorum histo-

:
esse intelhgo, ut ei aiiquam creaturarum,sive ler-

riam revolvamus, nihil in ea unde vel levissimam restrium,sivecoelestium praeferre nefas sit,conferre
conjecturam, ne dicamhujus rei argumentumquis insuper absurdissimum sit. Hac virtutum universa-
possitelicere, ut arl:)itror,inveniemus. Nam cum ex rum gratia, cunctiscreaturis excellentius illud om-
nipotentis Creatoris, non tantum spirituale, sed
auctoritate evangehca plenitudo omnium gratiarum
fuerit in Maria, in cujus carnem tota se divinitalis etiam corporale hospitiuiu impleri et ornari dece-
unda contulit, in singulari acinsoiita veneratione bat, ut sapienfia Dei, quae se delectari per singulos

ab angelo salutata, gratia plena,Spiritu in eam dies, quae se ludere in orbem terrarum, quae deli-

super omnem
creaturam superveniente, et virtute cias suas esse cum filiis hominum per Sapientem
Altissimiobumbratafuerit.mirumatquestupendum fatetur( Proy. vui);quae nec deleclari nec ludere,
mihi videtur, quomodo alia superveniente gratia nec deliciari, nisi in sacris virtutibus, el sanctia

indiguerit, quee Dei Filium in utero virginali de affectibus potest, in hac sancta et supercoelesti

Spiritu sancto concepit. Confirmandi sane et oono- Virginemalresua, praecunctishominibusvelangelis

borandi, Spiritu sancto adveniente, adhuc iiiiirmi- virtulum gratia plena.magis delectaretur, luderet,
erant apostoli adhuc carnales et divinorum sacra- deliciaretur. Pra3 cunctis plane creaturis, el in

mentorum,qua3 per orbem terrarum fidehum men- terris virtutumgratiaexornari, et in cceUs sublimi

tibus infundere debebant, minus capaces. Et quia
in omnem terram exiturus erat sonus eorum,et in
flnes orbis terrfeverba eorum (Psal. xvui). con-
gruum eratut omnium linguarum generacognosce-
rent, ne in nationes gentium missi, linguarum va-
rietatemahquatenusignorarent.Nunquiddicendum
est Mariam cum Joseph etpuero angeloin somnis
apparente, in ^gyptum profectam, antehuncso-
lemnen Spiritus sancti adventum, ^gyptiorum
D
linguam ignorasse ?Haec certe verba tua sunt, quoe
gloria illam docuit clariftcari,qua solainter omnes
creaturas,matris Dei uomine meruit decorari. Nam
cum multi dicantur martyres Dei, cum multi di-
cantur apostoU Dei, cum multi dicantur propheta
Dei, cummulti dicantur angeli Dei,cum multi di-
cantur diversorum ordinum sancti Dei, ipsa sola
dicitur mater Dei. Unde j ustum erat ut, j uxta quod
Apostolus adHebraeos loquitur, sicut Moysesfidelis
famulus in domo (Hebr. lu), sicut Christus unicus
Filius dominans in domo(/6?V/.),sic ipsa ejusmater

exepistola mihi a temissa excerpsi. Ilaec verbaet virtutibus et gloria toti familiae post ipsum in ea-
ex parte videntur qua^rere, utrum aliquid, ut jam dem prihciparetur domo. Sicut igitur est in ipsa
dictum est, plus gratiae sancta illa virgo et mater singulare, ac super omnia post Deum, nomen ma-
DorainiinilloPentecostes die acceperit, et ex parte tris Dei : ita est singularis, et super omnia post

velle astruere quod nihil plus quam ante habebat Deum graUa et gloria ejusdem
in terris, etin coehs
acceperit. matrisDei. Unde quantum ad illam gratiam perti-
Quod, utabsqueprcejudiciosaniorisforte senten- net, qua per Spiritum sanctum et virtutem Altissi-
Ioquar,utrum ita an aliter sit,clarius videbitur si
tiai ; mi, utpote conceptricem, genitrioem, ac nutricem
gratioea gratiis secernantur,si majora a minoribus omnipotentisFilii Dei, eam decuit purgari, sancti-
Spiritus sancti charismata distiuguantur. Majora ficari, glorificari, die Pentecostes nihil ei
additum
vero Spiritus sancti charismatadico, quffiadperfi- credo,imoabsqueomnih8esitatione confirmo. Quis
unquam vel suspicari potuit.
ciendam justitiamhominis pertinent,ut ea de qui- enim sanicapitis hoc
 ,

287 PETRI VEXERABILIS ABBATIS CLUMAC. IX. 288'

Tit quantum ad aliquam parlem justitiaj spectat, A brosaj cogitationis fugax saltomvolatas fuscaverit*
post Dei in ipsa conceptionem, et de ipsa na-
FiJii Ergo sccuudum ca qua^, proemissa sunt.beatce ma-
tivitatem, aliqua gi-atia? porlio eiaddita fuerit,cum tri Virgini, ncc die Pentecostes, nec
aliquando post
ipsam ante ista angelus gratia plenam dixerit ? conceplionem FiliiDei die quantum ad majora et
Nonne hoc absurdum, imo nefarium esse quilibet supradicta gratiarumdona pertinct, nihiladdilum
etiam valde brutus advertit, ut concipiens, vel pa- est. Sed sicut ei nihil additum in majoribus con-
riens Deum imperfecta fuerit post conceptionem;
firmo, ita ei aliquid in minoribus forteadauctum,
vero velpartum divinumad perfectionem ante non non nego. Quae sint vero illa minora, et saepe fatus
habitam pervenerit? Quishocnon tantum abjiciat, Apostolus docet Alii.^xi.datur per spiritum sermo
:

sed non etiamexhorrcat ?Nihil enim ei usque ad sapientia; ,alii sermo scientice alii gratia curationum
,

ultimum vitae mortahs terminum, gratiaeperfectri- alii prophetia, alii discretio spirituum, alii genera
quod Deum concipiens etpariens non
cis accessit linguarum, aliiintepretatio sermonum, (/ Cor. xn).
habuit, quia exquo gratia plena dicta est, semper et similia. Dicuntur vero minora respectu majo-
eadem gratia plenapermansisse, absque augmento rum supra scriptorum, quia majora, illa sine mi-
aliquo credenda est. Quod si nullo tempore vitae noribus istis salvare possunt. Nam sine sermone
dictam conceptionem vel nativita- B sapientise vel scientiaj (non dico sine sapientia et
suae, postjssepe
tem,ei aliquid additum est, nec die
prffifatte gratiae scientia) sine gratia curationum, sine prophetia,
Pentecostes ipsiin talibus aliquid adjunctum est. sine discretione spirituum, sine generibus lingua-
Quia enim quod plenum est,nulla cx partevacuum rum, sine interpretatione sermonum salvari pos-
addi potuisse cognoscitur, quae
intelligitur, nihil ei sum,jsine charitate et ei cohasrentibus sacris virtu-
plena gratiaprffidicatur. Quid enim virtutum spiri- tibus non possum. Majora ergo sunt, sine quibus
tualium ad justificandam vel sanctificandam ani- salus non est minora dicuntur, sine quibus salus
;

mam pertinentium, die illo Pentecostes acciperet^ integra esse potest. Unde quantum ad illa ma-
quge inter caetera hoc in plenitudine evangelizatae jora,utjam dixi,die Prentecostesadauctumestbea-
gratias accepit, quod nullus apostolorum vel die jam tae Virgini quantumvero adista minora, apostolis
;

tempore accipere meruit ?

dicto, vel aliquo vi tae suae quidem omnia dala sunt, sed nescio utrum et
Na m licet magna et immensa dona apostoli ea maxi- beatae Virgini. Decebat enim ut illis,quorum sonus
me die a datore gratiarum Spiritu Dei acceperint, exiturus erat in orbem, sicut etipse scripsisti, ter-
nullus tamen illorumhoc donum meruit,utincarne rarum, et quorum verba parventura erant in fines
mortaliusque ad carnis mortem absque peccato orbis terrarum, daretur sermo sapientiee, daretur
omnino essepotuerit. Hinc verba illa apostoli Ja- Q sermo scientise, daretur gratia curationum, daren-
cobi profusa sunt In mullis offendbniis omup.s
: tur genera linguarum, et si qua alia tanlae prae-
{Jac. ]ii). Hinc et illa Joannis Si dixerimus quia
: dicationis ofticionecessaria essejudicavit donorum
peccatum non habemus.nos ipsos seducimus ,et veri- eorumdem distributor Spiritus sanctus. Adjecta
tas in nobis non est {I Joan. i). Hinc et illa magni est eis ab eodem Spiritu Dei animositas cordium,
Apostoli Ni/iil inilii conscius sum, sed non in hoc
: sine qua nihilprofuissent universarum generalin-
justificatus sum {I Cor. iv). guarum. Quid enim prodesset peritia loquendi, si
Quod ergo nec die Pentecostes apostoli accipe- non adesset virtus audendi. Quid plane prodesset
remeruerunt, hocmultoante Pentecostentempore, multiplexscienliaverborum,nisipeIlereturtimiditas
de qua agiturmater Virgo, accepit. Unde Augusti- animorum ? Ut igitur fortes et invincibles animo
nus contra Coelestium Pelagianum, in libro De- essent, induti sunt, sicut Christus eis promiserat,
perfectione justitiae hominis Cum de peccatis, : virtute ex alto, ne muti coram barbaris gentibus
inqml,agitur,nullamprorsus de maire Domiyiivolo apparerent, et ut ad quod mittebantur pra^dicare
haberi qucestionem. Unde enim scimus quid ei plus sufficerent, impleta sunt ora eorum omnium qu.-p.
gratise collatum fuerit ad vincendumex omniparte sub coelo sunt gentium verbo. De matre autem
peccatum,qugeconcipereacpareremeruit,quemcon- Domini quid dicetur ? Quid dicetur, et de aliis san-
stat nulLum habuissepeccatum Hac ergo sancta Yir-
.
D ctis mulieribus,quas fuisse cum apostolis tempore
gine excepla,si omnes sanctos et sanctas, dum hic illius magni adventus Spiritus sancti, quis negare
vivcrent.congregarepossemuSjCtintei^rogateutrum potest? Quisnegare^ inquam, potest eas tempore
essent sinepeccato, sine dubio respondissent quodde illo fuisse cum apostohs,cum
dicat Scriptura,quod
seJoannesetiamapostolus ait :« Si dixerimus quia Regressi post ascensioiiem Domini apostolia monte
peccatum non habemus,nosmetipsos seducimus et ve- OlivetiHierosoLiimam venerunt,et asceyiderunt ubi
ritas in nobis non est {IJoan. i). » Hucusque Au- manebant Petrus et .loannes et reLiqui (Act. i), ac
gustinus.NuUoautempacto esse potuit, vel debuit- statim subdat: //iomnes erantperseverantesunani-
ipsa ratione hoc ipsum vociferanle, ut Spirilus miter in oratione cum muLieribus, et Maria matre
sancti sacrarium, Filii Dei reclinatorium, totius Jesu, et fratribus cjus ? Ibid).
deitatis, so)ium,qualibet vel parvapeccatinubccula Nequeenim dicipotestquod haecunanimitas ora'
postmodum subintraverit, et cor illud concepla>. tionis discipnlorum et mulierum sanctarum disso-
deitatis luce praefulgens, aliquis vel modicus tene- luta fuerit usque ad dicm illum, quo etiam persi-
 EPIStOLARUM LIB III. 290
289

gaa visibilia supcr apostolos et alios crcdentes, A ad prcBdicandum idcm Evangelium beala Virgo
Spirilusdiviausdescendit. Ouod si uuaniiuitas illa velreliquuj sanctie femiucB missae erant, vel mit-

et pei-severantia orationis, usque ad diem

ac loci,
illuin prolracta est, utiquemater Domini, etmulie-
res illiB Salvatoris discipulre, cumapostolis etaliis
credentibus permanserunt, nec ab ipsis usque ad
sacram illam diem donis coelestibus insignem re-
cesserunt. Ibi plane erat jam dicta sancla mater
Domini ibi MariaMagdalene, Jacobi et Salome, et
;
caitercB qufe, ut Evangeliumloquitur,
tendcB in orbem universum ? Non utique. Mater
enim Domini nonad praedicandumverbum Dei, sed
ad generandum Verbum Dei electa fuerat, nec ad
aliquem gentium hac de causa miltenda erat. Sed
nec mulieres rehqucead simile ofticium alicubile-
guntur destinatae. Non sexum femineum hoc dece-
batquod virilem, ut ad praedicandum per diversa
eum secntcB cum muheres magisdebeantparare au-
mitteretur,

fuerantaGalihea.ministrantes ei(J/a//.xxvn). Quid resad audiendum quam aperire os ad praedican-

igitur ? Accepit sancta iila Virgo et mater Domini, dum, maxime cum Apostolus dicat Mulieri loqut :

acceperunt et aliae beatae mulieres qu;e aderant, in ecclesia nonpermitto (ITim.u). Et rursus de eis-
eamquam apostoli, gratiam, vel munera Spiritus dem mulieribus Si quid discere valuerint, domi
:

sancti ? Acceperunt mtijorem sauctilicationem ? Ac- virossuos inlerrogent (I Cor. xiv).

ceperunt majorem, quam habuerunt, cordis cons- g Sed dicet aliquis : Nonne quiBdam sanctarum
tantiam ? Acceperunt eadem quam apostoli lingua- mulicrum hymnos, velcanticadivinascripserunt ?
.Sed aliud est cantare, aliudpraedicare aliud psal-
rum gratiam ? Et de bcata quidem Virgine supra ;

dictum est, et omnino certum est, quod ei nihilad lerc, aliud evangelizare. iNam sicut virumsanado-
puritatis, nihil ad sanctificationis, nihil prorsus ad sicmulierem decentreligiosa cantica. Inde
ctrina,

omniura viitulum spirituahum perfectionem ac- estquod Maria soror Aaron, submerso Pharaone
cesserit. Nihil enim ei augmeutiad justitise vel sanc- {Exod \v), Debbora occiso Sisara [Judic. v.) Anna
tilatis plenitudinem, perillum Spiritus sancti ad- nato Samuele [I Reg. n), hiBC ipsa Virgo et maler
ventum Jiccedere potuit : quam ante conceplura, Domini conceplo Salvatore, exsultasse et cantasse
et ia conceptu iilii Dei, omnium virlutum sanctili- {Luc. i) logunlur. NuIIa tamen harum vel aliarum

catione et perfectione idem Spirilus adimplevit. muherum in aliquo texlu divino ad prc-Hdicandum
Sed nec de aliis bonis mulieribus dubium est, missanarratur. SolaMaria Magdaiencnelegitur non
quod eis multa de simili virtutum gralia, anle illum quiJamprcedicasse,sed nuntiasse discipulis: Quia
Spiritus sancti adventum deerant quarum iiu- vidiDominwn), et hoec dixit mi/ii (./ortn. xx).Mater
:

perfectionem idem Spiritus, qui spirat ubi vult, et ergo Domini et reliquae ei adhaerentes sanctae mu-
prout vult, secundum mensuras sibi lantum nolte Q lieres, qua; ad nullam mittebantur gentium, quid
donatiouis suee perfecit. Cum enim apostolis ipsis necesse habuerunt die Pentecoste accipere a Spiritu
aute diem illum plurima de perfectione defuerint, sancto linguas omnium gentium ? .Nam quod in
non mirum si mulieribus illis multa perlicienda epistola tua legi, quandoin .Egyptum cum fdio
restabant. Acceperunt ergo illiie gratiam, quam fugit, non ignorasse eam linguam -Egyptiorum,si

prius non habuerant, et sicut in eodemloco cum probatur ex Scripluris, tenendum est sinon pro- ;

Christi discipulis facto de caelo repente sono inven- batur, non multum instandum esl. Quaeenim ne-
sunt, sic nec ab eadem collata apostolis gratia,
tee cessilas fuit scire eam .-Egypliorura hnguam, cum
quantum ad speciales animi virtutes pertinet, exclu- nec JudcT^i jam per totum orbem dispersi, quorum
scB sunt. Sed quid de miraculis ? Quid de liuguis liuguaeeratj.iigyptodefuerint, necinterpretesdees-
diversis ? Eti ista cum apostolis beata Virgo, ac se potuerint ? Ut ergo breviter quod sentio expri-
muheres jaoidicteeacceperunt ? Et aliorumquidem mam, accepisse eamdiePentecostes gratiam illam
niiraculorumpotenham discipuliChristi, etanteip- linguarum omnium, nec affirmo, uec nego. Non
sius passionem susceperuat, priEcipiente ipso, in- afhrmo, quia uullamnecessariam vel probabilem
firmos curale, mortuos susciiale, leprosos mu)i- causam, qua graliam illam accipere debuerit, in-
date, dxmones ejicite {Matth. \); etpost resurrec- ^. venio. Non nego, quia fortasse ahus invenire po
tionem insuper, quando tam de ipsis quam de cre terit, ad quod ego nondum sufiicio. Hoc tantum

dituris dictum est Signa auteni eos qui credide-

; conslanter astruo, quod tamen supra jam dixi,
rint, hxc sequenlur {Marc. xvij, et rehqua. Om- beatfB Vu\giui post conceplum Dei Filium, nihil de
niumvero linguarum graUam non alio die,veIaho iihs exceUentibus sancti Spiritus ahquo
donis,
loco acceperunt, sed die Pentecostes,quando simul tempore, dum
mortahs vixit, adauctum. De infe-
apostoli et mater Domini, ac saepe dicttB mulieres rioribus vero superfluum aut indecens ad-
nihil
incoenaculounanimiterin oratione perseverabant. ditum sed si quid omnipotcnUs Fihi Dei matrem
;

Apostoli ergo et ahi discipuli^ qui adfueruut, gra- detaliumnumerohaberedecuit,ab3quedepulatione

liam illam linguarum ea die acceperunt. Accepit adjunctum. Sive tamen ei de hujusmodi charisma-
igitur eam beata Virgo ? Acceperunt etsanctse mu- tibus, quae die Pentecostes data,sunt apostohs, to-
heres?Sed certaestcausa, quadiscipulis haecgra- tum autaliquiddatum sit, et majoribus, quaeprae-
tiadataest. Praedicaturi enim erant, ut supra di- dictasunt adjunctum, sivenon ; non idcirco infe-
ctum est, orbi universo Evangelium. Sed nunquid rior judicabitur apostoIis,nec ahquisipsorum pro-
291 PETRI VENERABILIS ABBATI3 CLUNIAC. IX. 292
pter hujuscemodi dona velmajor A gnosceret, quorumvita, quorumobitus ipsam nul-
qucelibet alia,
ipsa aut par ei esse censebitur. Nam uequc Eliseus
latcnuslatere posset ? Dubia sint ista^ his tamen,
Eliae prisfertur, quia duplex ineo nonvirtutumspi- quibusdubitaremore quorumdam philosophorum
ritualium, sed miraculorum extrinsecus apparen- deomnibusconceditur.SuccedattamenexempIum,
tium spiritus apparuit, nec, ut eestimo, Judas pro- post quod nec ipsis, quiomniasubutrum ponunt,
ditor aut Petro apostolo se conferet, quiaparei Remansit, inquit puer Jesus in
hajsitare liceat.
inmiraculis visus est, aut Joanni BaplistcE se isto- JerusaLem,et non cognoverunt parentesejus u^sti- .

rum signorum fastu prasferet, de quo in Evangelio mantes autem eum esse in comitatu, venerunt iter
legitur,quia</ofln?zes Baptista signumfecit nullum dieiet requirebanteuminter cognatos et notos. Et
(Joan. \). Ha-.c mihide proposita prima qusestione, noninvenientes^regressisuntinJerusalem.requii^en-
absque melioris senttintiae, ut supra dixi, prajjudi- tes ei<m(Luc. u).Quomodocerte, quomodo opinari

cio^ ad preesensvidentur. poluit bonus auimus nihii in creaturis beatam Vir-

Secundae propositionis tuee haec summa est. Qua ginein latere, cum eamlatuerit filium Jerosolymis
ratione post conceptum Dei Filium et naturee hu- remansisse, cumaestimaveriteum incomitatu esse.
manse in alvo virginalipersoualiter unitum ,
glo- cum eo inter cognatos et notos non invento, Jeru-
riosailla Maria aliquidiu creaturis ignoraverit, et g salem etvixpost biduum requirendo, iu-
redierit,

illam, in qua omnes thesauris sapientiae et scien- venerit ? Sed audiatur ipsa Virgo. et magis ipsi de
liae etiam corporaliter erant absconditi (Cotoss. u), seipsa, quamcuilibetincircumspectaeopinionicre-
aliquid in creaturis latuerit, cum scriptum sit de datur FiLi, ait, quid fecisti nobis ? ego et paler
:

quodam sancto (Gregorils, de S. Benedicto) Ani tuus dolentes quxi^ebamus te {ibid.), Et utique
mce videnti creatoremangusta est omnis creatura. eum dolensper diversa non quaesisset, si ubi esset
Etposlpaucasubjungit: Ex graliailaque superad- subtUi spiritus indagine cognovisset. Quee ergo
dita etmeritiprKrogativa, quaevirgo simuletmater ui3i tautus essetFUiusigQorabat;, quomodo omnia
Dei meruit existcre,etiamincarne posilavidetursua quae in creaturis fieri poterant cagnoscebat ?

sapientm angelorumscientiam transcendisse, sicut Sed mirum est, ut proponis, quomodo illam
etiam superumnem angelicam naturam credimus eam in creaturis aUquid latuerit, in qua erant om-
exaltalam esse. Sivero secundamdivinitatis cogni- ues thesauri sapienUffi et scientise 'etiam corpora-
tionem aUus alio fit beatior, alius alio sapientior, liter absconditi {CoLoss. u). Sedhsec sentenlia, quam
heec virgo etiamin carneomnibusangelorum ordi. ex partenescio quorum
proponis, sicutnosU, apos-
nibus longe mihi sapientior videtm\exstitisse, cui tolica est, etnon de iUa beata et semper nominan-
datum est, non solum in carne praiter carnem vi- da Virgine, sed de ejus FiUo dicta est. In illo enim
xisse, sed ipsum etiam Dei Verbum carnem factum hoc est Dei et ipsius FiUo, vere sunt omnes thesauri
genuisse. Hajc quidem sci'ipsisti, sedutde erudi- sapientiffi et scienUae ibsconditi unde nec aliquid ;

tione tua confido,nontam tua quam aliena prolu- eum sicut Deum in creaturis latere, nec quid-

listi. compendio utar, saltem me-

Quis enim: ut quam eorum quae in coeUs, quae in terris, quoe in-

diocriter eruditorum ignorat, quod gloriosa illa, ut super apudinferos aguntur, ignorarepossibile est.
scribis, et ut verum est, Maria, post conceptuuiDei Qui enim sohis Creator est omnium, solus fcst
Filium, non dico tantum aliquid vel aliqua, sed rector et cognitor universorum. Eapropter licet

eliam multaincreaturisignoraverit? Annon igno- in utero hujus Virginis ille, in quo omneshithe-
ravit multa in creaturis, quse multaetiamignoravit sauri latebant, eUam, ut dicis, corporaliter latue-

in rebus domesticis ? Au non ignoravit multa in rit, non tamen ex thesaurisUIis sapientite et scien-

aliis cui necessarium fuit ut Josepli sponsus ab aa- tias in ipso abscondiUs, omnium rerum scienUam,
gelo admoneretur, etdiceretur ei quandiu hic
: Surge et accipe sancta haec Virgo mortaliter vixit,

puerum,etfucjein yEgyptum,et estoibi usque dum suscepit. Hoc enim solius Dei est, nec alicui mor-

dicamtihi? {Matt.n.) An non potuit multaigno- talium in hac vita concessum est. Quod vero solius

rare in creaturis, cui iterum necesse fuit, ut rur- Dei est, participem habere non potest, Unde et
D ipse per prophetam loquitur Gloriam meam al-
sumangelusJoseph in M%y\>\.o appareret, et dice- :

teri non dabo{lsa. ui). Et cui per quemdam sa-

ret Surgeet accipepuerum etmatrem ejus,etvadein
:

picntem dicitur Tu soLus nosti corda filiorum ho-

terram Isacl ; defu)icti sunt enimquiqucerebunt ani-
:

mam pueri ? {Ihid.) Nam ipsa si hoc el illud prius minum {II Par. v). Siquistamenhanc apostoU de
Christo sententiam, gloris beatae Virginis voluerit
noverat, et Herodem scihcet quserere puerum ad
rursus post fugam suam iu adaptare, sic saltem hoc faciat, sicergasanctam
perdendum eum, et
i4:gypluraipsumpr8escieratantedefunctum,super- Virginemofflciosusetdevotus appareat, utregulam
f ugam, et lidei uon exccdat. Attendatet videatquam caule
fl ue et lunc hor tatus est J oseph augelus ad

Hieronymus, in tahbus de Christo ad ipsam transla-

post superfluo commonuit ad redilum. Curenim
angelus soUicitaretur, aut aliquem sollicitaret pro
tis,incedat. Ait enim in quadam re simUi In Mariam :

salvando puero, cujus mater omnia nosset, cujus vero totius gj^atix, qux in Christo est, pLenitudo

persecutores omnes cognosceret quorum ;

volunta- venit. Statimque adjungit : Quanquam aliter. To-
fraudes, subtiU Spirilus scientia di- tius enimgralix, qux in Christo cst, pLenitudo in
tes, consilia,
 : ;:

293 EPISTOLARUM. LIB. III. 294

Mariam quoniam Clirislusplenus gratiK et A mundum collectum vidisse, nonlegituromniaquo-

venit ;

verilalisin Maria conceptus, de Maria acl homines que eum, quae in creaturis tunc temporis ageban-
processit. Tamen aliter, quia non ipsa plenitudi- tur, aliquatenus agnovisse.EapropternuIIaest,vel

nem illam gratice^quo! in Christo est, quantum ad asimili,vel aminori similitudo proposita,ut quia
personam propriam spectat, suscepit. Aliud est ille totum mundum simulcollectumvidissescribi-

enwi in persona propria habuisse illam plenitudi- tur, idcirco sancla Virgomater Domini cuncta,quae

nem gralia, aliud persona^n illam, genuisse, in increaturis,dum incorporevixit, fiebant,agnovisse

qua erat illa plenitudo gratioe. credalur. Est adhuc et de hac sententia, quae forte
Sicforte, imosicplane, ut mihi vidctur, dici po- se discutiendam obtulit, quod dicatur. Nam quod
test absconditos in Maria tliesauros sapientiaj et ait ille: VidentiCreatorem anguslaest omnis crea-
scientiiie,non quia inea personaliter,hoc estquan- tura, verum cst, sed in futura vita. Quod enim
tum ad propriam ejus personam pertinet,thesauri Creator hic a mortaU videri ut est, non possit, te-

absconditi fuerint, sedquia sacra illa ipsius vi-

ilii statur illa orbi terrarum nota sententia ; Non vide-

scera Christum Dominnm, inquo verepersonaliter bit me homo, vivet{Exod. xxxni). Nectamenid-
et

erant ahscondili,portaverint.Jam sequens
tentia,qu£Equasiadroborandamopiuiomemfalsam B
proposita est, quid valeat,prudentia tua advertat.
Nam facile est videre, non tantum tibi qui longe
difRciliora citissime pervides, sed cuilibetetiaiMle-
illa sen- circo falsam hanc senlentiam dico, vel sanctum
iUum eo temporis spatio, quoassuetam hominum
visionem excessit, Creatorem vidisse,proutdatum
est,nego. Novinamqueetaliosfuisse,velessemo-
dos, vel modum videndi Deum quo et Jacob eum ;

viter attendenti, quod haec sententia jam dictai se vidisse fatetur, cum dicit ; Vidi Dominum facie
opinioni in nihilo sufTragetur. Primo, quia non ex ad quo et de Moyse legitur
faciem (Gen. xxxn) ;
:

canone tali est, cui omnimodam fidem praebere co- Loquebalur Dominus Moysi facie ad faciem, sicut
gamur. Licet enim a sancto Gregorio haec in dia- solet loqui homo ad amicum suum {Exod. xxxin)

logo prolatasententia sit,non tamen eam debemus quo ct Lxx senioribus Israel apparuit ut scriptum
fidem quibuslibet scriptis doctorum, quamnosde- est Et viderunt Dcum et comederunt, et biberunt
:

bere novimus summo sanclarum canoni Scriptu- (Exod.xxxiv) quo et Isaias: Vidi Dominum seden-
;

rarum. Nectantum deferre compellimur postVete- tem super solium excelsum, elevatum {Isa.el vi)

ris ac Novi Tesfamenti paginasalicujus quantum- quo et .Micheas : VidiDominum sedentem, et oni'

libet docti et catholici scripto, quantuju cidcm nem militiam cceliassistentemeiadexlriset sinistris

canoni divino. Unde Hieronymo Augustinus {III Jteg. xxii) multa similia. Hinc sunt et illa
; et

Absit, inquit, a sanrtitate elsapienlia tua, ut eam verba Apostoli Videmus nunc per speculum in
;

scriptis tuis velis auctoritatemdari.quoe soli digni- cenig mate,tunc autem faciead faciemU Cor.\m.Uitic
tatisanctarum Scripturarum servatur Cujuslibet ! et illa Joannis Nondum apparuil quid erimus, sed
:

enimScripturamlicetexaminare, de scriplisautem cumapparuerit,videbimu$ eumsicuti est {Joan. m).

illis nuili prorsus permittitur dubitai^e.Hoc in ep\- Cum ergo omnes isti Deum non illo futurae vitae

slola Augustini, etsinonpereadftm verba, oamdem modo,sed unicuique congruentimodoviderint,sub

prorsus continens sententiam invenies.Pra^ter hoc nuUius tamen horum conspectu, omnis creatura
eliam, si de illo divino canone sumpta esset, nec coarctata legitur. Potuitin isto Deum videnle tieri
sic quidem ad probanda praemissa valeret. Quod quod in aliis Deum videntibus factum non est. Sed
cuilibet paulo dihgenliusadvertentistatim patebit. quolibct modo vel sanctiiUi, vel sanctus iste Deum
Nam quia aitsanctus ille Videnti Creatorem an-
: viderint, eo res deducitur, quo nec iUi, nec iste ia
gustaestomnis creatura, non inde sequitur quod visionibus illis suis totum quod in creaturis gere-
nihil eum latere potueritin creatura. Subjecitenim batm',visionumsuarumtemporecognoverunt.Quod
hanc sententiam verbis illis suis, quibus a sancto si,visionibus suis multa eos
ul jam dictum est, in

Patre Benedicto totummundum velutsub uno solis non valetquod allatum fue-
in crcaturis latuerunt,
radio collectum visum esse jam dixerat. Potuit probandum, sanctam Domini matrem nihU
D ratad
vero et ille sanctus, et totum raundum simul col- in creaturis Iatuisse,nihil eorum, quae in creaturis
lectum videre, et potuerunt eum multa, qua3 in suotempore gerebantur, ignorare potuisse. Quodsi
mundo fiebant, latere. Nullaenim necessitas urget cuilibet sanctorum (quodtamen nusquam legitur)
fateri, ut quia totum mundum collectum vidit, si- datum in praesenU ad horam fuisset, non inde co-
mul etiam quae in mundo fiebant cognoverit. Ipse geremur credere, quia et hoc beataeVirginidatum
quippe etiamcommunisintuitus noster hochabet, esset. Essetenimhoc quoddam miraculi genus, non
ut de turri, vel monte, vel aliquo sublimi loco adsummaetmajorapertinenssancti SpirUusdona,
multa simul terrarum spatia videamus, cum vix quae, sicut supra preemissum est, plus omni crea-
pauca aliqua eorum quae in spatiis ilhs aguntur, di- tura beata Virgo habuit, sed ad illa media, inter
scernere valeamus. Et licet longe valentior nostro qu£e et miracula numerantur, quas beatam Virgi-
fuerit sancti illius a Deo dilatatus intuitus, in tan- nem in carne mortali positam accepisse, nemo in

tum ut, sicut dictum est, totuin simul mundum toto canone divino legisse, ut puto, se recoUt. Nec
aspicere potuerit; ubi lamen legitur eum totum idcirco tamen minor facientibus miracula ab aliquo
 PETRI VENERABILIS ABBATI3 CLUNIAC. IX. 296
295

sanuin sapiente sestimari poterit qufe quod sum-

:
A Si cnimhocconcessero,laboriretributionem,meri
to beatitudinem adj ungam, et mercedem illam, glo-
mum etmajus estaccipiens, talibus, licet Spiritus
sancti donis, non eguit. Quod si quilibet pertina- riam illam, magniticentiam illam, qua universis
sine miraculis aut minorem mi-
eam creataris post carnis mortem prselata est, eam ante
cius instans,
raculorum factoribus esse, aut videri dixerit, dicat mortem reccpisse coucedam. Hoc si concessero,
etChristumeoChristiano vel esse, vel viderimino- omni auctoritate et ralione destitutus, angeUs et
miraculaoperatus hominibus ostentui ero. Nam si dixero eam in
rem, qui majora qiiara Christus
carne mortali positam angelorum sapientiam non
fuerit.De quoipsein Evangelio Qui
credil, iuquit
:

\etmajora ho- dioo transcendisse, sed saltem sapientia sua adte

in me, opera quw facio et ipse fnciel

rumfaciet iJoan. xiv). Majora vero Cliristo mira- quasse necesse uteamadhucin terris positam,
erit

cula fecissemultosseepe Clmstianoslegimus.

Qaos omni miseria mortalitatis exuam, omni incor-
maiores eo esse disputandum non cst, quia longe ruptione, immortalitate, beatitudine induam.Nam
longius eo inferiores esse certum est. Jam quia de si in carne, ut dicitur, posita, sapientiam angelo-

verbis illis Dialogi, ne ad probanda quee proposlta rumassecutaest,etiam beatitudinem consecuta est.
fuerant valere possint salis actum
arbitror, ad se- Neque enim angelorum sapientia sine beatitudine
quentia stylus procedat. In quibus legitur videri B esse potest, qux idcirco vera sapientia est, quia
Quibusdam, quod sffipe dicta Virgo materDomiui beataesl.Beata autem,nonnisibeatitudine est.Bea-
sua sapientia angelorum titudo autem est, ut eam vel definiam vel describam,
etiam in carne posita,
scientiam transcenderit, sicut etsuper
omuem an- sine omni molestia totius boni sufficientia.
gelicam naturam exaltata esse creditur.
Et sequi- Hanc autem beatitudinem, gloriosam matrem
lurversus.5ie»im,inquit auctor, secundumdivini- Domini in hac mortaU vita assecutam non esse,
cognitionem, alius alio fit bealior, alius alio quisnesciat?Nam sihanc assecuta esset, adhuc in
talis
sapientior,hcecVirgoeliaviincarneoinnibusangelo- terris posita omni corporali molestia caruisset,

ordinibus longe miiiisapienlior videtur exsli- totiusboni adepta jucuuditate gauderet. Caruisset
rum
nonsolum in carnepratercar- profecto indigeutia, caruisset metu, caruisset do-
tisse, cui datuni est
ipsum etiam Deum carnem factum tandem omui corruplionis vel mortalitatis
lore, et
nevi vixisse,sed
genuisse. Hte.c verba, ut quodverum
est latear, ve-iacommodo. Sed ita non faisse.auctoritali evange-
mihidilectioui ture, non a te licre credentibus, vel rationem ipsam sciscitanlibus,
nerabili et charissimre
quidem,sed per te prolata, et opinionem non tuam, advertere perfacile est. Licet enim ipsa post FiUi
in tantum mihi ab- Dei conceptionem omni peccato caraerit, dum ta-
sed quorumdam proponentia,
incircum- q menin carne vixit,poena peccati non caruit. l^cena
surda videntur, et de rudi et prorsus
vero contraria est beatitudini. Si enim beaUtudo
speclo corde procedere, quod
vix admirari sufli

enimadmirari sufficiat, cum cui ista vi- est, quae omni caret molesUa, hanc ipsa in carne
cio. Quis
erat, graUam mortali assecutanonest, quse in ea multa molesta
dentur non discrevisse quod perfacile
meritum a beati- passa est. Nam si egere non est beatitudinis, si
a gratia, laborem a retribulione,
gratiam a gratia, labo- Umere non est beatitudinis,si dolere non est beati-
tudine Quid autem dixi
?'

beatitudine? tudinis, si denique mori non est beaUtudinis, tunc

rem a retributione, meritum a
ticec

ipsa in carne beata non fuit, quse in ea ista omnia

•verba non nunc primum a me
proferuntur, sed
An non quando pariens suum et
Evangelio Joannis leguntur. Nos, ait, om- toleravit. eguit,
in
plenitudine ejus accepimus, et gratiam Dei FUium,reolinavit in praescpio^ quia non erat ei
nes de
Quid est gratiam pro gratia ? locus in diversoiio? {Luc n.) An non eguit, qutB
pro gralia {Joan. i).

Accipiunt enim sancU ejus geminam ab

ipso gra- pro Ulio hostias Deo oblatura, quia agnum non po-
sequatur et alia. tuit, par turturum aut duos puUos columbarum
tiam.ita utex praicedente gratia
enim hic accipiunt gratiam operaUonis, ac obtuUt? {Ibid.) An non Umuit,quai a facie Herodis
Primo
graUam rctribuUouis. lU-imo hic ac-
alibi in /Egyptum fugit (3/a//:/t.ii.) An non dohUt, cu-
pro ipsa
ac pro ipsa alibi jusauimam morientc Salvatore l^Uio, juxta jusU
cipiunt graUam sanctiticaUonis, j^
Nec enim simul etopus bo- Simeonisverba, lUmiidoIoriisgladiuspertransivit?
eraUam glorilicationis.
An nonomuesprseter peccatum miserias
num faciunt, et boni operis mercedem accipiunt, (Luc.) ii.)

conditionis human.-jeexperlaest ? Et quid tandem ?

neque simuHnsanctilateetvirtuUbus perUciuntur,
Nonnectiuortuaest?Htecomniacertecontrariasunt
etvirtulum et sancUtate gloriam assequuntur. Hic
beaUtudini angelicte, quam eam assecutam etiam
enim operaulur.ibi remunerantur, IlicsancUtican
crgo ad morum pu- in carne mortaU uecesse crit dicere, si quis eam
tur,ibi glorificantur. Quantum
quanlum ad vitaeperfectiouem, quantum angelorum sapientiam vel transcendisse dixeritvel
ritatcm,
sanctiUcationem pertinet, tequasse. Sapicntia cnim vcl beatitudoangeIica,in
ad omnium virtutum
omncm crcatu- tantum individua, imo sic unum sunt, ut nec co-
beata Virgo etiam in carne posita,
angelicam summe transcen- rumsapientia sine beatitudine, nec beatitudosine
ram vel humanam \el
(
sapiculia cssc possit. Alioquin,quod oiunino stoli-
dit. Quantumvero ad sapienUam, qua quibusdam
videtureUamincarncposita angelorum scientiam dum ct pccuale cst senUre, esseteorumaut sapicn-
non ita esse videtur. Ua misera, aut beaUludo xnsjpiens. Quod quia im
transccndisse, mihi prorsus
 ;

297 EPISTOLARUM LIB. III.

298
possibileest, utvel sapientia quantumin ipsa est A omni auctoritali et rationi contrarium, slc est
misera, vel beatitudopossit esse insipiens necesse etiam non mediocriter stultum. Quid esset enira
est fateri angelicam sapientiam semper beatam. angelica sine beatitudine sapientia, nisi, ut sic di-
vel beatitudinem seniper esse indivisibiliter sapien- cam, daemonicaquaedam scientia? Dicuntur enim
tem. Unde, quoniam nullo pacto beatitudincm ab dffimones scientes, vel scii, quoniam plurima sciunt,
angelica sapientia quilibet secernere potest, si sa- sed quia beatitudinera nec re nec spe obtinent,
pientia angelica bealae Virgini in carnemortalida- omnino miseri et detestabiles sunt. Sapientes
tur,consequenteretbeatitudoangeiica concedetur. enim eos vocare non possura, licet multa plus-
Quae si ei in illa mortali carne conceditur, jam nec quamhomines in rerum natura comprehendant,
eguisse, imo nec hominem eam fuisse dicetur. De- quoniam nec sapientia dici potest, quce rebus di-
obiisse, imo nec hominem eam fuisse dicetur. De- vinis vel ffilernis non militat ; nec eum sapientem
turergo ei in carne mortali multa etmagna sa- qui sibi divina velfPterna congruis ofticiis vel affe-
pientia, sed non tanta, qufe vel angelorum sapien- ctibus non procurat. Inde est quod et sapientia
tiam superet, vel adoequet. Licet enim sublimis illa mundistultilia dicitur, etsapientes, mundo, noa
etsupercfelestis Virgo sapientiam Dei. quie attingit Deo servientes, slulti ,vocantur. ISon habuitergo
a hne usque ad hnem fortitcr, et disponit omnia b beata Virgo, dum moritura vixit, majorem vel
pa-
suaviter {Sap. vni), amictam carne humana in rem sanctis angehs sapientiam, qui nec habere
uteroportaverit, genuerit,iaclaverit, foverit, nutri- poterat beatitudinem, sine qua eorum sapientia
verit, nofl tamen, dum mortalis vixit, eam utan- nunquam esse potest, nec habuit dffimonum vel
geh agnovit, vel sicut illi revelat facie, et abjecto impiorum hominum sapientiara, qufe nec omnino
velamine comprehendit. Manet enim quod supra vere dici sapientia potest. Majorem vel parem san-
scriptura est :Non mevidebtt homo,et vivet {Exod. ctis angelis non habuit sapienliam, quia nec,
ut
xxxui). Videbant enim eum angeli sicuti est, vide dictum est, habere potuitbeatitudinem quam illi
bat eum mater Virgo, plusquam abaliqua mortali- obtinent re. .Malorum angelorum vel daemonum noa
ter vivente videripoterat. Videbat ipsa eum plena habuit : quia nec est sapientia, quam ad beatitu-
gratia, plena Deo, plena virtibus, plena Spiritu dinem non referunt, neque neque spe. Sed
re
sanctoetvirtute Altissimi, fide et incomparabihdi- plane habuit ingentem, et omni sanctorum mor-
vini amoris plenitudine videbant
; eum beati ilh spi-
viventium sapientiae valde praeferendaua sa-
taliter
ritus non lide, sed re, non ut homo per speculum
pientiam non eam, qus? more philosophico de
:

etin aenigmate,sed facie adfaciem. Videbanteum creaturis curiose disputat, sed eam quse Creato-
clarius in ipso gremio Virginis malris, quam ipsa
n riscongnitionemdevoteacsoliicileinvestigat. Quan-
posset videre beata Virgomater, quia ipsa laten- tumcunque enim intellectus, proliciat ad solam
tem in carne Deum inetlabiii spiritus exsultatione creaturarumveritatemperscrutandam,magisscien-
gaudens admirabatur, ipsi eum in carne, sicut et tia quam sapientia dicitur. IJle autem intellectus,
ante carnem, nuUo carnis obstaculoprajpediti cer- qui per creaturas, vel sine creaturis se in agni-
nebant, adorabant, contempIabantur,pascebantur. tionemet amorem sohus Creatoris extendit, sa-
Undehocnonvelatae, sed revelatae visionis divinfe pientia vere vocatur. Hancitaquesapientiam,quaB,
pastu satiati, et contemplatione clarissima summfe caeteris affectibus posthabitis, in sohus conditoris
sapientife plenissime sapientes effecti, beati non etomnium bonorum auctoris agnitionem et de-
esse nonpoterant, qui in eo, quem
conspiciebant, faecatissimum amorera, adjuta ipsius Conditoris
beatitudinem integram possidebant. gratia se totam difttmdit, beata Virgo et mater
Oui igitur Christum, Dei virtutem et Dei sa- Dei plus omni mortali in carne vivente obtinuit
pientiam,longe clarius, subtihus, perfectius beata et ea sapientia summe sapiens, conditorem suum
Virgine, dummortahs vixit, cernebant, nonne et omnium, omni mortah creatura excellentius
ipsa ffiternaac summaSapientia, quam conspicie-
agnovit, coluit, dilexit, et, quantum hic a vivente
bant,
-, —
longe —
„„ sapientiores beata Virgine
^-.....v.^.w^ ^^i*iu, wigiiic ciauu
erant ?{ viuen vel
videri comprenenai
vei comprehendipoterat.hcet incomprehen-
Planesapientioreserant, quinonreveIatam,uterat ^ sibilem, comprehendit
apud matrem, sed revelatam, ut est apud Pa- Hic meus de istis sensus est, charissime, quod
trem, videbant. Videbant eam certe sicuti est,
et absque pra^judicio verioris sententiae loquor, ut
inea visione singularem nullique in carne mor- puto catholicus. Sententiae vero sancti Hiero-
tahconcessam sapientiam possidebant ac beatitu- uymi, quas velut ad contirmandam jam dictam
dinem. Quam jam retinebat plus omnibus
sanctis pro ipsa opinionem in epistola tua legi, prorsus
beata Virgo per fidem, spem, et sublimissimam
pro ipsa nihil faciunt sed vel ad demonstranda
:

charitatem, qua ihi, ut dictum est, fruebantur

virtutum privilegia, quas mortaJis adhuc accepit,
facie ad faciem. Non igitur eam,
quam angeh, vel ad ostendendam sublimem et omnem creatu-
beata Virgo, dum in carne viveret, sapientiam
ob- ram superanteni ipsius gIoriam,quam post carnis
tinebat,quia nondum ut illi, quod postea fuit, mortem percepit, positae sunt. Sed distinguendse
beata esse poterat. Nam angelicam ei
omnino sa- sunt a studioso lectore, quoniam quandoque per-
pientiam sine beatitudine concedere, sicut
est mistim ponere videtur, et gratiam sanctificationis»
Patrol. CLXXXIX. 10
 300
ABBATIS CLUNIAC IX.
PETRI VENERABlLlS
290 g^^^^j. luius,
aliorum sancto-
iuius, preelerquamse
piccici4^-"- --
illa sancti
^ancUhc^^^;^^ habeant. ahquid
aliquid
qaain terris constituta benedicta,
i"i" de hujusmodi
rum re tractatus habeant,
^ ^^i.lonHnm. .ignendum,
"Iffnenaum, nmnta
^:r:~ ^ •
-nr^i^i^Jandum,
.donea facta est, etglonam
subhm.
j

novi sonare, intellectui tamen

„„iu^l «r.i-.oT omnia
catholicoper _

tanti viri iide et sano

^dLandum, et le
concordare. Et quoniam de
uusquam nostri temporis vel hngu^
furtassis
tionis qua post carnis mortem intellectu,
gioriiicata, et super omn dubitavit, utpotequem
X^honem^decorata, Ecclesia, saltem in modico
exailataest. Quan defensores, post aposto-
choros hominumetangelorum proxvmis inter preecipuos tidei suse
plunbus sibi catholicum
doqueenim in duobus vel los et marlyres babet. ad defendendum
versu utrumque usitatis verbis prolatum,
vSus. quandoque in eodem aliquando qu. teri-^
ejus sen..um,minus forte
dere debemus.
I ptrimul ponit, ita ut
h c omnem quam possumus operam
qua. c.eli sunt terra., hujusmodi verbis ejus
sLnt ccBlo, aliquando vel m Neque enim solus es, qui
ea qui beata Virgo
vel in terns ante,
moveris, cum meminerim
me ante biennmm yel
totum terra, vel to um
est
accepit, vel cum quodam et erudito, et ut creditur
cSis post, triennium,
ergo ubicunque ha.c prave interpretante, non
cS 10 Uubuere videatur. Si rdigioso, eadem verba
propriis mtellectibus egisse. Nam sumpta
dCsa simul posita
diversa siuiui ^.kj^....* sint,
,
,
^,.if npp
veldubietas, eut,nec
r
, , ,
r^ scmel tantum,
scmei sed frequenter
laiuuui, sc<a h^h"-^ -o-
nordm-inn
"
nuaedam et
qua^dam „f
ei
-i

Stafuerint,^rrornuiiusveidui^taser
fuerint, error nullus ^^ ..
^^^^^.^
,,.
.^^.^
uus
;^,,«
occasione,
ui.ou,^3iv^.x^, peregrma
r-- ^
reddita ex veriJis
aliudproalioacceptum,
aiiua>jv.cpiuLx^,
confusionemahquam e-B h^.etica magis conjicere quam
astuere vi-
a lud pro „ pene ha^retica
^ ^^tn„H TnHft
Inde est, causa, ;i
est. verbi causa U-
il -t^
._x- „;„ niio i.«.rptipis fere consonans,
antiquis ilhs heereticis
. ,
generare poterit. debatur,
,

c o^-i
.Ihus
tua de verbis sancli humanam carnem ante Viginem
lud quod in epistola am- qui Salvatorem
est bealam Vu^o^nem suspicati sunt etprofessi,
positum legi Credendum :
de coehs attuhsse, et
promeru.ssevlrtutumpnvUegia: et sensisse nefas est opmari,
llloTangetis Quod sanctumillum
crudi-
XL.^mL,n, ab angelis etlamccUUn.da^2s cum eum ab hac suspicione, et singularis
^
eorum virtus et fmnitas
Si rnirabilis est Mes
probatissima,
et
et maxime ipsa ejus
Etillud :
quam lio
^^iLis, mirabiUor tamen in Mar.a,
verba non dubia, uon obscura, sed certa et cla-
iZZavit virtus AlUss.ni,ut
ultra --- -; ^ rissimaadjuncta his,de quibus
agitur verbis, om-
mea, etadnu a sic in sermone illo,
quodfactum nino defendant. Ait enim
est
tem angelicam sU
sacramentu.uQu.parU.^^ sunt Non quod
'lcltis s.culis unde verba jam dicta excepta
:

in futura, .n '^-« Christus esset exMana,

hacvita, partim f ^^ '^fquo^J^. jam mcm\i,Jesus aut
duo versus qui sequntur, umco Filio Dei,jamunaasper^
vleta sunt. Porro ange-^
sed\niain illo
Ac per hoc et.am ^o~endaMtur:qu.oc^t^
rum primus sic incipit
:

pr^statur graUax^^o,n^ ^d.

\m^^ , Plane, ut vides negat
quod Jesus
s exinde major
.nglo^ susceptam de
Chnstus, quantum ad earnem
Tantoclariorresultat
legitur:
cundtnbi EI,
^^
a
iuteU.guntur. ^^^^
de hac, sed de futura
^^^^.^^
, Lnon ^^^^
Sed
discutiendo fiam, reliqua ^^»^
si-
^^„^,^ ,,^,,,,, >fatebilur ?
neiouo
ne B^
longus singia
^r^^in^eliigendaetdistinguenda
....„:„.„.i. .t.i,.hnrraenda ^"°^. .
y^ru^ est quidem quia hoc negat. Astruit

'constanter etpr.dicat
tempusnon pivy-
sunt. tamen
?ertia quastio ex
ejusdem doctoris de ejusdem dicasse sacramento uniti
hominis ac Dei. Est sta-
exorta est verbis qmbus inquit, ut Jam esset
imllo per
sermone beatee Virginis tim "dentius. Ita,
pr^jud.casse sacramento unU person^ ab initio sa^cuH,
qm nec^-^ a^
d cU rempus non unitatem
jam esset in dlo per umta- Acpost ahqua Idojan
:

lominis acDei, ita ut natus de Maria Virgine. Ch

necdum erat «a- qui popuUm educebat, et
Taprson^ ab .niUo s.cuU, qui Jesus erat in FiUo
Tsde Maria virgine. His verbis
et circumspecta
moveri se sa x
quod
eruditio tua ideo
fatetui,
S /»
quoniamper sacrament
eoqui tenebatur,
Titln^lneofuissenondubita^^^^
Deo assumptum, qu Scrutandw, mqmt, sunt
Scnptw a i>

eum hoc est hominem a m UIo, hoc iewo^iio '.

nealum erat natus de Maria virgine

s.^cuh
;:Ls nnUas in Christo,commendaturperson^,a.
semper dicatu
est, ab init.o ne unus .

esi a quo assumptus

Deo lon vrxjudicat tempus,
Pulsas illo ho m
fuisse affiiunat. Dicit,jam fmsse
tam per unitatem porsonce tua D Quid ad istadicetur?
est hc,
vigilanUa unitatempersonoe, eum,
Cet singulari nostro tempore
f-q-nter dcn-mUan-
est in Deo. per
necdum erat natus de Mana
id
Virgin.'
rv'elut cifcatalia studia ad e r^ nem, quid
Chnstum me
dormientem excitas et non Sc iam Jesum fuisse in filio, et
^ra imo eUam qua. le-
ad intelUgendum qlutentabatur^dicitunitatiperson.Chrislitempi
lend m tantum, sed et tractalus loco,
hoc hujus semper dicatur Q uomoi,
fero instigas. Et vere in Son prc-ej udicare, ne unus .

S^pe enim, imo pene as-

tempusnon pr^judicabit huic
diversarum natur.
« c mh nunc contigit.
domina. noslrce ofhcns £Eterno semperfuei
duT in nocturnis ipsius rumunitioni, cum divinaab
s
nec ita ut nunc
adverteram esse ccBperit ?Quomodo n
hoc ';gi audieram, humana ex Virgine
studiosi pectonstm,
emor- m pra^judicabittempus, neunus
semper dicatur,c:
Sed postquam flatus mte leclus et
Pene, quantum ad
tuum
istud pertinet, hancdiversarum naturarum,hocesthumanffi
ac subito .nd preeterilum tcmpus \\'
meUgn cu lum sufUavit, aliquanto vinae unitionem, nuUum
precedentes tenebras utcunque lemporeVirginis deipsa assumi
.

TtoHo lumme, buerit, sed ex

prout mihi videtur, verba
ugavif Vidi namque,
 ;

301 EPISTOLARUM. LIB. lll.

302
ac Filio Deiunita, unum Deum ethominem etesse A mentum nominat non quod jam ut ipse fatetur
et dici fecerit ? Non re, inquam, sed sacramento, hoc est ante Virginem, esset Jesus aut Christus
velmysterio. Ilfec etenim verba ab ipso ponun- realiter, sedquodjam inimmutabili deitatis consi-
tur, cum tempusuon praejudicasse sacramento, di- lio constabat aeternahter. Sicut cnim semper Deus
citur, cum unitatomporsouiBoccultam in mysterio Verbum apud Deum erat, sic in immutabili et
fuisse fafetur. Sed rursum qu.-Bris quod sil hoc oeterno, ut dictum est, consiho, quod nondum re
sacramentum, vel qualehic intelligatur mystcrium. subsistebaf, Verbum caro factum erat. Quid autem
Et prorsus, ut mihi videlur, tota ha3C quautacun- mirum, hoc de Chrislo et ipse seusit, et nos
si
que dif(icuilas qua^stionis in verbis istis, vtl circa seutimus, cum do quolibct hoc homine, et de ipsis
ea versatur. Cum enim ia omui sacramento duo etiam creaturis inferioribus sentiamus ? Namde ho-
semper quferi soleant, occullans et occultatum, minibus elecfis, ait Apostolus, quod et sanctus ille
signans et signatum, nam et hoo ejus vel difd- ad conhrniandumquod probare intenderat, addu-
nitio vel descriptio notat, sacramentum scilicet cit.Qui clegit nos in ipso, hoc est in Christo ante
dici cujushbet sacroe rei mundi constitutionem, ut essemus sancti etimma-
siguuin, qua^ri potest et
de isto de quo nunc agitur sacrameoto, quid in eo
culati (Ephes. i). Qui ergo elegit homines antequam
occultum, quid manifcstura, quid signans. quid 3 essent homines, et
elegit ut essentisanctiet imma-
intelligatur signatum. Nam de nomine mysterii culati, antequam esse possentsanctietimmaculali,
si quaeratur, certum est quia in hoc difTert a sa-
quid mirum si ab Hieronymo,imo ab ipso Apostolo
cramento, quod sacramentum semper aliqnid te- tunc dicitur fuisse Christus, quando nondum erat
gere dicitur, mysterium tegi, nou tegere praidi- unde dictus est Christus? Quid mirum plane, si
catur, licet aliquando alterum pro altero ponatur. hoc dicitur de rationah animante, cum legatur si-
Hoc est ergo totum quod intellectui legentis hanc milequiddictum abeodem .\postolode irrationali,
obscuritatis nebulam superducit: quodininnume- imo etiam de insensibili creatura ? Loquens enim
ris tam Veteris Testamenti quam Evangelii sacra- in Epistola ad Romauos de lide Abrah», eamque
mentis quid pateat, quid lateat statim cernitur :
magoifice commendans, introducit Deum ei di-
in isto vero, de quo sermo est, sacramento, quid
centem : Quia patrem mullarum genlium posui le
pro signo, quid pro signato accipi debeat non vi-
anle Deum
cui credidisti, qui viuiftcat rnortuos, et
detur. Quairitur enim, ut sicut verbi causa in an-
vocat eaquxnon sunt, tanquam ea qux sunt{Rom.
fiquis sacramentisduohcBc diversa apparent. mare IV). Krgo, juxta istam sententiam, vivificat Deus
Rubrum quod videbatur, et Christi baplismus qui mortuos. et vocat ea qu« non sunl tanquam ea quae
eomariprcesignabatur,agnus paschalis, quemJu- r sunt.Quodsi Deusvivihcat
mortuos.imoquodplus
COmedfihat et
dffiUS comedebaf,
dajus r.liri<stti<; quem
Pf Christus iHom Judfeus
rTiiom idem Iiirlcoiic --i j 1- „ i^ ,•
esf, secundum aliam Evangelii sententiam, omnes
occisurus, et Chrisfianus comesturus erat, taber-
ei mortui adhuc mortui vivunt {Luc. xx), non quod
naculum quod Moyses, vel fcmplum quod Salo- vere quantum ad carnem vivant, sed quod apud
mon construxit, ac nostri temporis Ecclesia, quam ejus, perquem victuri suni, immutabile consilium
utraque fabrica prassignavit sicut, inquam, inhis ;
jam quasivivunt, sinon solum morfuos, sed eham
tribus sacramentis duo haec distincta monstrantur,
qufelibetalia nondumexistenhasic vocat velutjam
sic et in isto distingni quaeruntur. Nam verbum
existerent. quia futurum esse rerum illarum apud
mysferii quod similiter ponitur, clarius elucescit,
ejus constans consihum jam exisfit, quid vel valde
praecipue cum Apostolus de re simili hoc idem
mirandum, vel diu disputandum est, si in eadem
verbum in Epistola ponaf, diceus mysterinm tem-
persona Deus homini uniendus, jam ab initio sae-
poribus sefernis tacitum (Coioss. i). Et, nediuquod
culi unitus esse dicitur, cum non re ipsa, ut dictum
aliter inveniri non potest quaerens, mihi laborem
est, sed hrmo ac constanti deitatis consilio, unitio
infructuosum, lectori prolixitatem fasdiosam im-
illa ab aeterno facta esse credatur? Nam etinde di-
portem, uihil eum aliud sacramenti vel mysferii
ctum est Qui fecit quse futura sunt. Hocconfirmat
:

nomine intellcxisse, nihil ahud disfinxisse -— ..- vel as

, .
' .^.* U.O et nia
tji subhmis, ac oroi
illa suuuLuis, terrarum jam ab antiquo
orbi lerrarum
truxisse arbitror, quam ipsum aeternum et latens D
Evangelii nota sententia Quodfactum est in ipso :

Deilatis consilium, quod penes eum «ternaliter

vita erat {Joan. i). Nequeenimangeli vel homines,
fuit, sed hominibus temporaliter apparuit. Hoc sol et luua, coelum
mare ac terra, et
et sidera,
mdicant et verba ipsius, quae disputationi profusce quae infra continentur in verbo Dei subsfanfialiter
interserit, dicens Quod si tibi novum videtur,
:
vivebant. Nam, si sic ineoviverent, eicocfiternaes-
quodpro te hominem assumpsit, noveris quodsem- sent. Sed quod factum esf, in ipso vita erat, quia
per cum eo et in ejus consilio fuit ut sic fieret in ejusnon mutanda voluntate vel consilio, quid-
et nunc quando plenitudo temporis venit id quid creandum erat existebat, imo,
fa- ut verbo evan-
ctum est, quod et in Christo semper fuit
gehco utar, in iUa immutabili voluntate vel consi-
Hoc certe totum est.quantum mihi videre datur, ho, proprium esse sine dubio sorfiturum, jam vi
quod asserit hoc totum, quo unitatem personas
; vebat. Quod si ista omnia in illo verbo Dei hoc
Christi ex Deo et homine etiam ante
Virginem fa- modo vivebant, quarenon illacarnis humanae cum
ctam docet. Hoc totum quod mysterium vel
sacra- ipso Verbo Dei unitio, qu6e suo tempore futura-
 304
CLUNIAC. IX
PETRI VENERABILIS ABBATIS
303
dicetur, \ Apostolum, venit plenitudo temporis,
eadem m
ffitevna facta non
erat hoc modo jam ab essentialiter conceptus, et de ea
natus est
cum Apo- Vir^ine
non'scribetur,non proedicabitur^maxime ipse, juxta psalmum, ante
luciferum
Qm pr.-edestinatns est FHins De> m (Gal.ix).
et sempi-
stolusdicat cix)jam dicta proe.destinatione hac
:

(Psal.
virtute,sccundnmspiritnn,sanciiricat,oms?awmA.) unilus est. Si ergo
terno consilio eidem aiternaliter
Homo enim iHe a Wio Dciassumptus, et congruo verbispropositis non
clariof vel verior scntentiade
personaliter unitus, ante omne
sa^cu-
tempore ei et si tibi, charis-
alluxerit, ista interim toneatur ;
ante omnem creaturam,
lum ante omne tempus, qui sime, cuihanc epistolam scripsi,
sic visum fuent,
«terna factus est.et
Filius Dei nra^destinatione
in Yirgme su- secure lectio sa;pe lecta legatur.
secundum Soiritum sanctificationis
postquam,]Uxta
pervenientem et ei obumbrantem,

LIBER QUARTUS.
B amici ingrediuntur. Furor me ipsum omnibus.imo
EPISTOLA PRIMA. oculi desiderata pagma
per-
fraterVET^xvshHmilis^quod et mihi, et gaudentes
Suo Trecensiepiscopo, dulcedine htterarum,
fruuntur Obstupui, fateor, et
solet.
et exstirpatione negotiorum,
qu^ vos itaore aureo
duces jam dome-
Ecce rediit rex.Marte succincti suppressistis. Yere rediit rex, siluit armorum stre-
sticoslaresrevisunt,apparatusbellicusconquievit, sed messes inhor-
qm pitus, aeris aspiravit clementia,
a^statisqu.
cogit, fervor »islat.s P
militare eogil,
nullus episcopum mililare "t';;';> ^;" ^^ ^,„1 , eas mcssores „on m-
«„eba.„r fugi, --maUemp.,es
a P^^^ Inc.ns m-
ecee luctus
sed ecce
ocuUs, sed, in-
horreisreconditse sunt,mn Zl^^^t^^^u^^
venerunt. Spes fuit in o'e^,is,
dum arridet, messes in immissa, ta-
manibus. quia tempestas a Domino
staiamindoliis fervent, nulla domus
necessitas,
nostra^vindemiavit. Mustain dohis
non
amicum impe- ciem terra?
nuUa reipublicfe cura, iter amici ad adhuc maturescere
sunt, quia vineee nostrc^ vix
quce obtendi solebant,
diunt. Exclusa sunt omnia, nostri necessitas,
coeperunt. Frequens episcopatus
non veniend. argumenta, solum
absque negotiorum involucris
involucris,
velle aut noUe,
-bsque
absque
num opercuUs, jam nuderetectum pateb
excusat
excusatio-
t.
o-
Ipse in-
m -—
cn a familiaris, prohibentne
reicura

et iboadiUum,
exeamus. Sed, si
^^

superdominusHugo,quisolusexspectabatur comes
^"f^T^TcovL^^
P"^^^^^^^^
^^
ntvideam voluntatemDo-
itineris, vel
V.zehacum,velAutisiodorum, veletiam C ^^^^^ e]us. Quintadie ante fe-
adibit et si ar te 'f^l^^^^l^;^^
Trecas, si a vobis jussum fuerit, HugonemTrecis
J^ ^^^^°^. Sgii domnum
"^'^
^
'
, ?
partibus vestris nuntins hoc dixent die ^-
pr^missus
ad vositu-
-^^J^^rcum illo, et per illum,quos vi-
subsequente
Nativitatem beatee Virginis ^^^^J^^ ^d jam tandem videre possimus,
]^a^^^^^
deie desideiamus,^ 's

rus iter arripiet, necquousque vos vestris Cluma- ^^^^

censibusreconsignet,dimittet.Etquiadesiderium ^i.^i.tnostrospecialiPatridomino papce
Summoponiificie 1
imoesuriemvosvidendisatis,utcredo,aUaihttercB ,,._.„•<. r/„„,VT^pn.«7/m
humilis Clumacensium
toties iterata le l^socEmio, frater Pf.trus
loquuntur, taceant islfB, ne forte amorem.
inspicienUbus vi abbas, obedientiam et
patio, nihil efflcit, subUlius
dum sapienter dixero, rogo ut
pietas
Si quid minus
deatur aut superUua, aut contempta. fortassis iueptum esse po-
paterna snpportet. Nam
EPISTOLA IL erga vos esse non poterit.
Pro
episcopus, ierit, sed indevotum
Suo Cluniacensi abbati, suus Trecensis domino rege Franciee (121),
magno, nobi i et spe-

idem quod sibi.

sibi hpnienitcatemaposlolicamdeprecor,
De paupere vena ingenii nostri
vestris litteris re- -^^~^
•°'ffli;^.,ottrn
non solum magniiicus
me, ne elo-
spondere parabam. Repressi tamen "^ ^^^^^^^^ ^ ^^U ^st, sed et etiam quia opus
quentiavestrapaupertatemverborummeorum se- ^ ^^^^^;^^ provexi-
^anuum ^^^^, J,^,^st,quema^
prjesens erat.Ca no^ .^^^
peliret. Abbas Clara.Vcallensrs ^^^^^^ ^^^^^.^

r:ei:;rJ^«'::"r:^in":rs roSe .i
.00— us. . .. fo.,

ANDRE^E CHESNU NOT/E.

•^ i.iniovp dicto aui lilius fiiit Ludovici VI, cogno

oculus, pes cla o dispc

etiudex viduarum, c.ecorum J^^ j
multisque ad honorem Dei
/, j^j^Yiit,
sin,HUcUuter m^^^^^^^ patre
udovicum Ulium Ludovici pr^sente
' ii

?urin sustinendispauperil.us ct eiga leli^iosos ^s^^ s,

construendis monastcnis
cus, in ^^^^^.^^^-^ ,

nuosque incomparabUis largitate » Ludovico

;„„
vii
VH,
^ domino rege Francix.
(121) Pro
305 EPISTOLARUM LTB. IV. 306

errorem sapienti<e vestrae velamine contegatis. Est A ypsiuset Domiiii Ciaievall.uisls, ciijiis cuiisu uppel-
enim patris, ut liliis, et maxime tanti, et errorem laverat, nobiscum et cum ipso pariter egit. Uedi-
emendet, et houorem conservet. Hoc pro dissidio, mus et nos operam paci ejus, ct ut ad illum cum
quod interipsum et dominum Bituricenscm archi- ipso iret, hortati sumus. Addiiliraus hoc monilis
episcopum (123) est dico. Est enim, sicut sensi, nostris, ut si qua catholicas aures oflcndentia aut
res non levis, et, ne de gravi incepto graviorem scripsisset autdixisset, hortatuejus etahorum bo-
vergat in exilum, multuracavenda. Spiritus autem norum et sapienlium, et a vcrbis suis araoveret, et
consiiii, qui spirat ubi vult, qui per vos Ecclesiie a factum est ita. Ivit, rediit,
libfis aijraderet. Et

suKpertotumorbemHitiusce assidue consulit etiam cum domino mediante Cisterciensi,

Clartevallensi,

nunc per vos regno Franclae non vili portioni Ec- sopitis prioribus querehs se pacitice convenisse,
clesiofi suas consulat, et tam de his quam de omni- reversus retuht. Interim anobis admonitus, magis
bus, unctio ejus cor vestrumedoceat. Nam nonest autem a Deo, ut credimus inspiratus, dimissis
meum ultra procedere, vel sapienliam vestram, cui scholarum et studiorura tumultibus, in Cluniaco
per Dei gratiam uhLe consiiium non deerit, quid in vestra sibi perpetuaTnmansionem elegit. Quod nos
istonegotio agendum sit, cdocere. PriBterea notum senectuti ejus, debilitati ejus, i^eligioni ejus con-
facio.Luxoviensemonasterium, cui anno prreterito b gruereputantes.etscientiam ejus vobis ex toto non
perh'atresnostrosCluniacensesprovidere voluistis, iticognitam,magna? fratrumnostrorum mullitudini
et vere, sed brevi tempore providistis, in deteriorem prolicere posse credentes, volunfati ejus assensi-
statumquampriusfueratrelapsum, omnipenemo- mus, et,si sic benignitali vestraj beneplacitumes-
nastica religione etobservantia deslitutum, parum set, benigne et cum gaudio noliiscum, vestris ut
a ScBCularibus dillerre, in tantum ul quod priscis nostis per omnia, remauere concessimus. Rogo
temporibus cunctaGalliarum raonasteria auteibat, igitur ego qualiscunque tameu vester, rogatdevo-
nunc pene universa vix a longe sequi videatur. tissiraus vobis Cluniacensis conventus, rogat ipse
Addilur ad hoc malum hebeludo, nedicam stulti- per per nos, per priesentium latores lilios ve-
se,

tia pastoris qui ita gregi proprio praeest, ut jara
fere de abbate nihil et nisi nomen supersit. Quid
plnvaidicevem^Wnnie capul languidum,etomne cor
mxrens. A plantapedis usquead verticem, non est in
eo sanitas {Isa. i). Frovideat Fater filiis.
slros,per hasquasut scriberem rogavit lilteras, ut
reliquas dies vitee et scnectutis sufie, qui fortasse
non multi sunt, in Cluniaco. vestra eum consum-
mare jubeatis, et ne a domo, quan velut passer,
ne a nido, quem velutturtur, invenisse se gaudet,

EPISTOLA IV. ahquorum instantia aut expeili aut commoveri

Patri, f/ommo q valeat, more quo omnes bonos coiitis, et etiam
Summopontifici et nostro speciali
papae Innogentio, frater Petrus, humilis CLunia istum dilexistis scuto defensiouisapostohcee prote-
censium abbas, obedientiam et amorem. gatis.

Magister Petrus sapientifB vestrae, utcredo, opti-j EPISTOLA V.

me notus, nuper aFrancia veniens,perCluniacum Stimmopontificietnostro speciali Patri domino pa-

transitum fecit. Quissivimus quo tenderet. Grava-
tum se vexationibus quorumdara, qui sibi, quod
valde abhorrebat, nomen ha?rctici imponebant,
majestatem apostolicam se appellasse, et ad eam
confugerevellerespondit.Laudavimuspropositum,
et, utad notum et commune refugium confugeret,
admonuimus. Justitiamapostolicara, quiB nulliun-
quara etiam extraneo velperegrino defuit, sibi non
defuturam diximus. .Misericordiam ipsam. ubi ra-
tiopostularet, sibi occursuram proraisimus. Yenit
px\mocv.m\oJrater?vA\\\:s,,humilisfratrumCLu-
niacensium abbas obedientiam el amorem.
Contisus de benignitatc paternasoleo tiliali praj-
sumptioneetiamremotos et ignotosmajestati apo-
stoliccecommendare. Inquibusquia mesiepeexau-
ditum persensi, de notis et proximismemagis au-
diendum esse speravi. Unde domnum Heraclium
Lugdunenseiu canonicum, nostrum carne germa-
num (124),pietatiapostolicae de ea conlixus, com-
mendo cui nulla alia urbem adeundi causa exsti-
:

interim dominus Cisterciensis abbas, et de pace tit, quamut Patrem viseret, ejusque animum mul-

andrea: chesmi not^e.

(123) Hoc pro dissidio quod inter ipsum, et d. D dicti Federici prineceptum Arbosii datum anno 1 lo7
Bituricensem archiepiscopum. Petrum de Caslra evidentissime demonstrat « In uomine sanctaj et :

sine dubio, qui nobili Castrensium in agro Bi- individucTg Trinitatis. Federicus, divina faventecle-
turicensi familia satus, ab Inuocentio II Bituri- mentia, Homanorum imperator et semper Augu-
gas missus archiepiscopus electus fuerat, et re- stus. In examine cuncta Dei prospicientis cBquale
fragante Ludovico rege, a dicto Innocentio con- meritum credimus fere dantis etcorroborantis. Cre-
secratus, ut de eo Guillelmus de Nangiaco scri- dimus etiam ad imperialem nostram majestatem
psit. perlinere,omniumsanctarumDei Ecclesiarum^prae-
(124) Heraclium Lugdunensemcaiionicum, no- cipue earum quoe specialiter suh jure ac dominio
strum carne f/ermanutn. Heraciius hic frater Petri Homani imperii consistunt, coraraoda consideriire,
venerab. quemetalii Eraclium nuncupant, ex ca- et perpetuo valitura corroborationis nostrie sufiVa-
nonicatu postea fuit evectus ad archiepiscopatum gia eis impendere, si quid est incomraodi abolere,
Lugdunensem etin eadignitate multis a Federico
; utinter Scevientis hujuspelagi procehas secure et
Romanorum imperatore prterogativis, honoiibus. intrepide Deo servire, et pro stabihlate imperii no-
ac beneficiis cumulatus ac sublimatus, ut vel hoc stri divinam misericordiam indefessis precibus
va -
 .

307 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 308

tiplicibus filioriim iitilitalibusoccupatum, sibi ar A LugdunensisEcclesisecapitulo,frater?Emvs, hU'
ctiusconciliaret. Rogoproeo, noc rogare erubesco, milis Cluniacensium abbas,salutem.
quoniam testimonium praeteritae juventutis ejus Pra^ceptum Apostoh est Pacem sequimini ciim
:

maxime inter saeculares, ut dicitur, clericos, nec omnibus et sanctimoniam, sine qua nemo videbit
in precibus confundit, nec aures vestras ab his Deiim{Hebr. Item ejusdem mandatumest :5t
xu).
exaudiendisavertit. Quaerat hoc, si placet, dihgen- fieri potest, quodex vobisest, cumomnibus homini-
tiapristina, a Lugdunensi,inquaeducalus etmagis bus pacem habentes (Rom. xn). Haec ego et similia
conversatus est, Ecclesia, quaerat et a domino Ste- sacrae legis jussa attendens, fraternae charitati et
phano archidiacono, cui si credi debeat.vos ipsum paci,sicut mihi conscientia attestatur, omnem jam
judicemfacio. Suscipiaturergo, obsecro, in affectu ab antiquo operam dare disposui. Nec istud dile-
vestro, foveatur ingremio vesiro, ut cum se agra- ctionem vestram ex toto latere arbitror, cum ex-
tia vestrasenseritnonexclusum,eainstantiusagere cepto praeteriti anni discidio, jam per viginti fer
studeat, pro quibus et Dei et vestram gratiam sibi annos nulla inter Lugdunensem et Cluniacensem,
multiplicius acquirat. Ecclesiam lis,nullumjurgium, nuUa velparvaami-
EPISTOLAVL citiaelaesio Christo corda nostra ad invicem uniente.
Bonorandiset diligendisfratribus^domnolAo-si ab- B contigerit. Hanc unitatem temporibus reverendas
bati,domnoSTnEvnkt^oarchidiacono,ettotisanctx memoriae Hubaldi, Rainaldi. Petri, archiepiscopo-
ANDRE^ C HESNII NOT^.
]eantexorare,Noverit igitur omniumChristi imperii- Caeterum utLugdunensis Ecclesiadominum suum
que nostri fidelium, tam praesens ?etas quam suc- imperatorem Romauorum i^ecognovisse se semper
cessura posteritas, quanfis honoribus progenitores exsultet et gaudeat, archiepiscopum ejus ampliori
nostri, etdiviimperatores LugdunensemEcclesiam et eminentiori praerogativadignitatis quas a nostra
sublimaverunt, quam largis beneficiis ditaverunt, imperiali excellentia esse possit, semper videlicet
etquamdigne eamnobis successoribus eorum im- sacripalatii nostri Burgundiae gloriosissimus exar-
posterumtransmiseruntimperialibusdignitaturafa- chon, etsuramusprincepsconsilii nostri, et in om-
stigiis exaitandam. Venientem itaque ad curiam nibns faciendis, agendisque nostri, praecipuus. Ut
nostram ejusdem sedis Lugdunensis (quce antiquis autem haecnostradonalio, et contirmatio perpetuae
temporibus. vita gentiUum primis flaminibus, vel firmitatis robur obtineat, praesentem indepaginara
primis legis doctoribus, caeteris civitatibus preemi- conscribi, etbullaaurea jussimus insigniri, anno-
nebat, nuncautem divinareligione etimperiaU ma- tato signi nostri charactere, etadhibitis idoneis te-
gnificeutia.latiuspreesidet, etinteromnes Ecclesias stibus, quorum nomina haec sunt Humbertus Bi- :

Galliarura prima est. et primatus dignitate praefuL suntinusarchiepiscopus.AdoabbasSancti luigendi

get) Eraclium archiepiscopum et primatem debita Heinricus curiae protonotarius, Eberhaldus archi-
honorificentiasuscepimiis,etconsuetabenevolentia diaconus Bisuntinus, Matthaeus dux Lotharingiae,
tractatum sicut nraedecessorum nostrorum pia ac Bertolphus dux de Cenuga, Leopoldus frater ducis
veneranda sanxit auctoritas, et sicut sacra eorum- Bohemiae, Udalricus coraes de Luceburg, Hugoco-
dem nosinforaiabautmonimenta, de universocor- C mes deTagesburg, Stcphanus comes.
porecivitatisLugiiunonsis, etdeomnibusregalibus, Signum dominiFederici Romanorum imperatoris
infra vel extra civitatemper totnm archiepiscopa- inviclissimi
tum constitutis, quae tam antiquo quam moderno « Ego Reinaldus cancellarius vice Stephani
tempore visa est habere Lugduuensis Ecclesia, ple- Viennensis archiepiscopi et archicancellarii, reco-
narie eum investimus. Concessimus itaquepraefato gnovi.
archiepiscopo etprimati Eraclio, etper eum omni- « Datum Arbosii xiv Kal. Decembr., indict. v,
bussuccessoribusejus in perpetuum,tolum coi-pus anno Dominicae Incarnationis millesirao centesimo
civitatis Lugdunensis, et omnia jura regalia, per qninquagcsimoseplimo,regnantedorainoFrederico
omnem archiepiscopatura ejus citraArarim, infra Romanorum imperatore gloriosissimo, anno regni
vel extra civitatem in abbatiis et earum possesso- ejus sexto, imperii vero tertio. »
ribus, monasteriis, Ecclesiis^etearum appenditiis, Fuit demum et SanctiJusti Lugd. abbas, et se-
ubicunque sint, comitatibus, foris, duellis, merca- dis etiam apostolicaeper Calliaslegatus, utipsemet
tis, monetis, naulis teloneis, pedagiis, casteilis, hoc alio piaecepto testatur « Heraclius Dei gratia
:

villis, vicis, areis, servis, ancillis, tributariis, de-
cimis forestibus silvis^ venationibus, molis, mo-
lendinis, aquis, aquaruraque decursibus, campis,
Eratis, pascuis, terris cultis et incultis, et in omni-
us aliis rebus qufe in Lugdunensi episcopatu, ad
imperium pertinent. Concedimus quoque et casa-
menta, tara comitis Savnj^ae quam alia oinnia de
antiquo ct novo jure ad Ecclesiam Lugduuensera
peitinentia, et in supradictis omnibus sive infra
episcopatum vel extra sint, generalem jm-isdictio-
nem. NuUaigitur in supradictis omnihus infeslatio
Lugdunensis archiepiscopus, apostolicee sedis le-
gatus. omuibus in periietuura. Noverintpraesentes
et posteri quod nos et Ecelesia Sancti Justi, cui
abbatis noraine Domino volente praesidemus, con-
cessiraus domui de (^hasiriaco, interventu venera-
Y) bilis fratris nnstri Tareutasiensis archiepiscopi, in
perpetiuun docimas terrarum quas in parrochia
Villarii acquisiorunt, vel acquisituri sirat,cuni eas
agricolaruui raore incoluerint, retenlo nobis ct
Ecciesiae nostrae sancti Justi annuali censu. pro
uno qunque aratro, diiobus scxtariis siligiuis, in ii

tyrannorum saeviat, nnlla potestas i])i pei* violen-
tiara irrnat, nullus comes, autjudcx in liis legem
facerepr(esumatpr<'eterarchiepiscopumctpi'imatnin
Lugdunensem. Omnis Ecelesiae possessio pro im-
munitate habeatur. Sit illa civitas Lugdunensis et
totus episcopptus liherab omni extrauea potcstate,
salvaperomniairaperiali justilia. (Juatenus ibidein
Deo famulantes et primi constructoris memoriam
digne celebrare, nosque fautores et corroboratores
possint etvelint Deosedulis precibus commondare.
Caia!iionicn<;i raonsiira. Tostes fuore Guillolmus do|
Marsiaco, riaiulemarus Brun, Artaiidus, (iirintis
Escoti, magistor IJeruo, Aymo Columbi. Et ut hoc
de cffitcro lirmum maneal, sigillonim noslrorum
nos et conventus noster auctoritate voluimus con-
firmari. »
Et luecadconimondationom gcrmaniabliatisno-
stri, licet forte prolixiora qiiain illiistratio loci re-
quirebat, aduoiata sint.
309 EPISTOLRACM LIBRI .IV. 310

rum, devote conservare studui, et ut a nostris in- A lilteraturtB non solum quia prudentia et stre
est,

tegre conservaretur,pro posse semper etreci. Ser- nuitate vobis, ut credo, non incognitus est sed quia ;

vaviigitur, etseraper,ut dictumest, servare propo- vcster specialis, filius, et Romanfe Ecclesiaj ab ipsa
sui, iniernostros et vestros pacis et concordiae bo- adolescentia familiarisalumnus est. Nam quis eum
num : nec quosdam etiam autecesisorum in sjepe Romance alumnum non agnovit, qui
Ecclesiae eum
commovendoanimosvestrossecutussum,et utvin- audivit ? Quis eum non a pueroeducatum in sinu
culum hujuscharitatisindissolubile maneret, assi- Roraanaj Ecclesiae non putavit, quicunque eum de
due facerenisussum. Admiror ergo, et adhuc fa- illa loquentemadvertit ? Quis non eum verc vestrum,

miliarera coram vobis querelam depono, quod pa-
ctum pacis, in quod pei-manussapientium et reli-
giosarum personarura nondum finito anno conveni-
mus, non quidem omnes, sedquidam vcstrum ut
quantum ad spiritum spectat, filium judicavit, qui
ej us non tantum verba audire, sed, quod nostro tem-
pore perrarumest,scripta legere potuit?QucTe, sicut
Saloraon ait non agnoscitur in bonis amicus, nec
:

mihi rclatum est,dissoIverunt, etne apud Villam- absconditur in malisinimicm {Eccli. xu), ita eum
francam domnus Lugdunensis archiepiscopus se- amicum schismatis tempore prodiderunt, ut pene
cundum placiti tenorcm, coemeterium dedicaret. superfluum sit cum nos de fidelitate et amicitia
turbinum
etiam pubhce prohibuerunt. Quod utrum fieri de- b commendare, quemtantitempestatum et

buisset, ipsi videte. Ul tamen quidquidad nosper- tumuItus,fidissimumetdevotumaIumnumnoscun-

tinet, verbo et opere impleatur, moneo reveren- turprobasse. Prosit ergo Ecclesiae, quae cum elegit,

tiam vestram et ne fastu aliquo me hoc dimittere quce illum sibi hac fiducia pastorempraefecit, quod
putetis, etiam rogo, ut morbum discordiae nuper honestatemineo, quodscientiam, quodin juvenili
sanatum nequaquam rursusserpere perraittatis, et aetate morummaturitatem, quod tandem in ejus
jam pacem, quam nos vobis non ficte servare volu- promotionevestram gratiamconcupivit. Prosit, ut
mus,vos quoque nohis ex corde servetis. El ne in ejus electioet consecratio a sede apostohca conflr-
quemlibet velparvum obicera, pes internosmutuse metur, nec contraeum non solumejus,sedettolius
pacis offendat si quid forte detenore pacti, quod
;
Ecclesife Dei, quae in partibus illis est, hostis, co-

tamen nescimus, restat implendum, parati sumus mes Andegavorum (127) aliquatenus audiatur,-
implere, et oranem.quantumin nobisest, materiam Quidquid enimdixerit.quidquid sub nomineappel-
discidiivelscandali araputare. Nonsolumenim vo- lationis a se factae praetenderit, certum est eum ap-
biscum,quos sicut viros ecclesiasticosdecet, pacera pellasse, non ut gravatum, sed ut gravare volentem';
dihgere credimus sedetiam cumhis, quioderunt
;
non ut oppressum, sed ut opprimere cupientem ;

pacem sifieriposset, pacifici semperessevellemus. nec ut justitiaprosefaceret, sed utiniquitas aequi-

EPISTOLA VII. tatem, ut falsitas veritatem vincei'et, meditantem.
Summo pontifici et nostro speciali Patri domino Ne enim episcopus Luxoviensis Ecclesiae fieret,
papcR Lnnocentio, /"m/e?" Petrus, humilis C lunia- voluit nequitiae sufe moras lucrari, ut pastore
censium abbas, obedientiam et amorem. absente, non esset qui lupo resisteret, nec esset
Verbosus saepe sum vobis.et sicut timeo,onerosus.l qui morsibus belluinis ne gregem Dei pessunda-
Consolatur hunc raeum timorem pietas paterna,quae rent, vel inmodico obviaret. Videat liaec omnia
vix filiis solet irasci : et si irascitur, cito solet placari. sapientia vestra, provideat his omnibus pietas ve-
Clerus Luxoviensis [Lexovicnsis], et populus, et stra,et, ne tyrannus,utdicitur, appellatione aposto-
tota simul, ut audivi^ Ecclesia destitutamorte epi. lica non tyrannis, sed indigentibusdebila, abuta-
scopi sui (12o), domnum
Arnulfum Sagiensemar- tur, perraittat prudentia vestra.j
chidiaconum (126), sibi in pontificem ct pastorem EPISTOIA Vlll.

elegit, et a domnoRothoraagensi,ad quemjureca- Venerabili domino, rfo?n«o Milom Mvrinorum epi-

nonico consecratio spectabat, consecrari more cc- scopo(\2S), fraterPEmvs hwnilis Cluniacensium
clesiasticofecit. Kum, inquara, elegit, euni conse- abbas, salutem.
crari fecit,non solum quia oplimi et singularis inter Quoniara charitatis laesio apud Deum tanti pen-
suostestimoniipersona est, nonsolum quianobilis D ditur, ut, sicut uovit eruditio vestra, nec munus
ANDRE !•: CHESNEI xNOT^E

(125) Lexoviensis Ecclesia destituta morte epis- Plantagenest, Fulconis regis .lerusalem filius, et
scopi sui. Joannis, qui decessitanno 1140. Henrici 11 Anglorum regis pater.
(12G) Arnulfun Sagiensem archidiaconiim. Prae- (128) MiloniMorinorumepiscopo. Primonomine,
fati.loannisnepotem, quiot epistolasplures etegrc- qui cousecratus anuo Christi 1<31 sedem tenuit
gias scripsil,quas ex Bibliothet^a Odonis Turnebi usqueadannum 11^9, raulturaque commendatur
Adriani haberaus, et post regimen annorura
filii etiam a Hoberto de Monte his verbis « Anno 139 ; 1

quadraginta tandera episcopatu cessit, ac in coe-
nobio S. Victoris Paris. ordinem canonicorum
regularium S. Augustiniprofessus est, quibus et
autea, videlicet anao 1170, ecelesiam B. Pctri de
Gaceio Lexoviensis dioecesis inelceraos^^nam con-
cesserat, ut ex ejus super ea concessio>ne litteris
palam est.
S 27) Comes Anrfeg-ayo?'^)». Gaufridus,cognomento
florebat Gallicana Ecclesia, per viros religione ac
sapientiaillustres, Milonem Morinensemepiscopum,
humilitatis virtute prsecipuura. Aluisum Atreba-
lensem liberalitate, atque consilio et facundia cla-
rum. Godefridum Lingonensem, Hugonem Antis-
siodorensem, .loslenum Suessionensem^GofTddum
Carnotensem. Albericum Bituricensem archiepisco-
pum scientia litterarum atque consiiii prudenfia
311 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 312

cum ea ad ablalum suscipiatur, nec eleemo- \ pitulopraedicare, et ad humilitatis viam, fratrum

allare .

synre suftragenUu', necmartyriumprosiLnec pec- nostrorum super])iam, iit poniificem decet, sacris
cata dimillantur, imo jam dimissa ad actorem re- persuasionibus revocare. Fuerat hoc ingerendum,
vertantur, nondebeodissimulare, uec animum ad- sine populis, auribus ipsorum, non, sine illis, auri-

versus fratrem. et maxime episcopum commovere, bus populorum, uteos exhortatio corrigeret, non
nisiforte justa fueritzelo justitiifi commotiouis ma- dcrogatio diffamaret. Non enim de tam diversis et
teries. Nam pro justitia moveri, non est charitatis remotis partibus terrarum Cluniacenses fratres au-
Isesio, sed aequitatis actio. Vellem, si Deus gratiam dire, nedum exaudire poLerant apud Tarwanam

largiretur, hunc animum erga omnes habere, vellem episcopum, de eorum superbia disputantem^ cum
hunc etiam et vobis integre conservare. Quod ut fortassis obtemperassent, si eum audissent se de

melius possim, proposui non occuttare animum talibus in capitulo suo, cui bis aut ter interfuit,

meum vobis, necin corde et corde loqui sed quod : admonentem. In illo, inquam, capitulo, cui, sicut
me adcommovendum instigat, sicutamico absque dixi, bis ant ter interfuit. et ubi superbos illos de
nllo doh velamine denudare. Relatum nobis est, si
^ amicilicE,beneficiorum,argumentorumquepromis-
tamen ita est, non a paucis, non a quibuslibet, sed sione, nonmodicum exhilaravit.Non ita episcopus

a pluribuset magnis personis vos (quod salvafra- Augustinus vera vel falsa fratrum malapopulo prte-
terna pace dico) ordine monastico derogare, dafa dicavit, velin scriptis suis prsedicari mandavit, cum

qualibet vel levioccasione frequenter lacerare, in dixit Ubi oritur peccatum, ibi moriatur, nec ad
:

publicis conventibus etiam declamare, ejus

inde plures ejuscorreclio quam notilia exlendatur. Non
bona etiam maxima extenuare, leves excessus, qui ita Patres priores et magistri Ecciesiarum Dei, non
adhuc ut hominibus, non angelisaliquando subri- ita, ut de nostri temporis singularibus viris loquar,
piunt.sermonibusrethoricisaggravare.Dictumestet domnus Guigo prior Carthusiensis, qui hoc defonte
hocinsynodovestracoramclerietpopulimultitudiue verae.nonfictaecharitatishanserat.utmalacujusque
imprecatum vos esse, ut Cluniacensium superbiam auctorisuo lantum nota faceret bona cujuslibet ;

Deus desirueret, populoquea vobisinjunctum, ut nou ipsis, sedeo absente omnibus divulgaret.Sed
hinc Dominum exoraret. Et utinam misericors Sal- unde tamen ha^c superbia? Cui episcopornm Clunia-'
vator in nobis et omnibus suis,
nostris, atque in censesfratres resistunt ?cuinon obediuut ?cuinoa
non solum superbiae, sedetomnes usque ad solum serviunt ? Cui non obedientiam justam, non obse-
Satanae parietes destruat, muros in eis Jerusalem quium pro viribus, non reverentiam prfe cunctis
spiritualis construat,indeque omnium bonorum pene aliarum cougregationem monachis impendunt?
precesexaudiat. Sed.sihoceratdicendum, nonerat Nescio, nescio Deus scit. Si scirem, non pateret
:
;

deridendum ;sieratadmonendum. non eratprsedi- si nossem,corrigerem. Video resCluniacensesvelut

candum; sierat orandum,noneratdeclamandum. totius reipublicfp. Christiauffi serarium esse de quo ;

Nam esto. Superbi sumus, rei sumus, peccatores omnes hauriunt, quod pene cxhauriunt, in quod
sumus. Sed non tamen erant peccata fratrum in- rari paucainjiciunt, dequoplures multaaccipiunt.

Ecclesia praedicauda, non eraut delicta monacho- Sed, qui per gratiam Dei universos pene Latinge
rum ia exemplum populo proferenda ne monachos ; Ecclesiae sacerdotes amicoshabemus, precamur ul
superbos,et maxime Cluniacenses,populus audiens. vosquoque reliquospropitiumhabeamus, cui
inter

ad imitandum traheretur, ne superbiam, quam in j^ etpauca illa nostra, qufe penes vos liabeamus, ex-
monachis audiebat notabilem, ideo, in se miuus posita sunt, et piurima alia per diversas muudi
damnabilemcredere doceretur. Nonsatisidoneaad partes diffusa, adobsequendumreverentifevestrai,
evitandam superbiam persuasio est, proposilum si tamen ila placuerit, parata sunt. Accedit ad hanc

exemplum superbiae, cum magis contrariishumili-
tatis et aliarum virtutum exemplis, morbus super-
biee et aliorum malorum ab humanis pectoribus so-
leat,expurgari. Oportuerat,sapientiamvestram, hoc
querelam famiiiarem, quod canonicam abbavilloe,
soecularium canonicorum quam comes de Pon-
tivo (129; Cluniacensi monasterio quantum adjus
saeculare pertinet, dedit etiam episcopus Ambia-
:

non in Tarawaaeasi populo, sed ia Cluniacensica- aensis, ad quemexecclesisasticacurapertiaet, de-

ANDRE^ CHESNll miM.

elarissimum. Sunt autem Morini extremi ho-
» Abbatisvillfe, celebris agri Pontivensis urbis, Clu-
minum Galliae populi, inquit vetus poeta, sic au- niacensi monasterio quantum adjus soeculare de-
tiqua Celtarum lingua dicti, quasi maritimi sive dit. Alter M'iUchnus comes Pontiviet Monstrollit,
maris accolae. Mare enim wor, et marltimi morin- qui, prout reperilur in Chartulario Clun., charta
wyr a Britannis Angliae, qui velerem adhuc Gal- 224 anuo 103o, « in eleemosynam pro sua anima^
lorum sermonera retinent, hodie quoque vocautur. et lirereduni suorum, convontui S. Petri Clu
Eorum civitas Tarwunanoaii^a. pridem, setl nunc per()eluo conlulit x millia helecum pariter et co
_
omnino diruta, sedseque prtesulum Holoniam, ur- cessit, iu proprios usus dicli conventusdistribuen'
bem ad Oceauum Ammiano Marceliono uolam, da,etadvicecomitatuuisuumde Al)batisvilla,quis
translata. quis illum, sive ipse, sive alius ad Hrmam a se
(129) Comes de Pontivo, Intor Ciuniaceusium teuoret,auuuatim infra feslum B. Audrcie apostoli
benefactores, comites Pontivi nonuiagno j)roximi percipienda. »
intervallo fuerunt.lllorumunushic,qui cauouicam
 !

313 EPISTOLARUM LIB. IV. 314

disset, nisi ei a vobis et dissuasum A amicus et benefactor Cluniacensis Ecclesiae est, me

a paucis aliis

fuisset. Sed quid ego hic de aliis queror? Possum ad prcBsens mediatorem et apud vosintercessorem
qiiidem de eis jure conqueri, sed de vobis magis elegit. Pro quo utexaudiri merear, quod facerem,

habeo jus querendi.Cum enim et charitas commu- si prtesens essem, nunc absens facio; et me cum

nis,et amicitia singularis,nil contraamicum facere omnibus fratribus meis^filiis vestris,qui hoc audire
suaderent, excessistis amicitiae metas, et nil vos potuerunt, ad pedes pietatis vestrae, non tantum
l£Edentem amicum laesistis. Cumque sub ditione corde, sed etiam corpore ipso prosterno. Oro, ut
vestra,secundum spem a vobis datam,incrementa quorum precestam paterne, tam benigne, totieset
multipliciasperaremus,cessitnobisspesilla incon- totiesvestrigratiaadmisistis,hacsaltemvicenequa-
trarium, ut non solum nihil infra metas episcopii quam benignitate solila repellatis. Largitas enim
vestri vestra largitas nobis conferret, sed et alio- paternaegratiae, quanospene semper audire sole-
rum donis et largitionibus contrairet. Probat hoc, lis,ubique ditrusa.ab omnibusaudita,trahit mullos
ut accepi.apudRemorum urbemnuper factus epi- ad nos,et frequentatis precibus compellit nos fati-
scoporum conventus, ubicum dominus Remensis gare vos. Sed non ego pro rege Hispano, non pro
archiepiscopus,Suessionensis,Catalaunensis, Atre- Romano.nonpro quolibet mortalium precesfunde-
batensis, et alii episcopi, utique magni, sapientes p rera, si id justitijB repugnare cognoscerem. Unde
et religiosi viri, in negotio jam dicto assens-.im da- licet earumrerum. quibus non interfui, testis esse

rent,solus inter omnes ab omnibus dissentiens ap- nonpossim,sapientumtamenmultorum,magnorum,

paruislis.Quarehoc?Sijustadecausa,bene.Sinon,
ipsevidete. Credo tamen in partibus vestris San-
ctum Bertinum (130), Abbavillam,Gastum,Romilia-
cum.etalia urbis contigua loca (i3l)hocjudicare
probatorum etiam virorum testimonio, non minus
quam oculismeis vel auribus credere compellor.
Horum itaque omnium attestalione,ex quibus multi
clerici, quidam monachi, nonnulli episcopi sunt,
:

quod fratres Cluniacenses episcopalis auctoritas tam eleclionem Domini Salamantini episcopi in archi-
facile, tam severe non debeat condemnare. Parco episcopum Sancti Jacobi, ab omni clero, ab omni
verbis.ne amicum,quem placare contendo,provo- populo, canonice, pacitice, communiter factam,
care videar. Oro igitur in tine epistolae, oro ego, praedictusimperatorper humilitatemmeam maje-
deprecantur et nostri, ut quod nobis de amicitia, stati apostolicae repraesentat. Et qui illa Ecclesia,
sicut supra dixi.promisit bcnignitas vestra, obser- ad quam electus est, tanti apostoli corpore glo-
vet veritas vestra. Absil enim ut aliter faciendo riosa(133),tot sedisapostoliceeprivilegiis sublimata
quam promittendo sit in sancto ore vestro, est, et inter omnes Hispanas Ecclesias caput extuIit,nobi-
non ; sedeademimplendoquae dicendo, sit semper lem, prudentem. honestam, probatam personam,
in illo, est prae aliis terrae illius Ecclesiis requirebat.Quam se
EPISTOLA IX. invenisse tandem dictum
in isto loetata.eum sibi,ut
Universali et nostro speciali Palri domino papce est, concorditer in pastorem elegit. Unde, si quis
Inmocentio, //•«<«/• Petkls, humilis Cluniacensium post illamcommunem etsoIemneme]ectionem,ali-
amorem.
abbas, obedient.iam el cui proprio commodo inservire volens, ab illo de-
Imperator Hispanus (132), magnus Christiani scivit.provideat soUicitudo paterna.ne illi liceat ob
populiprinceps,devotusmajestativestrielilius,hcet privatum lucrum bona publica impedire.velea de
apud pietatem vestram multumpossitet possede- causapacem tantae Ecclesiee perturbare.Astat igi-
beat, tamen,qnia intermodernos reges praecipuus tur, et ad fores vestrae misericordiae manu nostra
A.NDRE-^ CHESNII NOT^.
(130) Credo tamen in partibus vestris S. Berti- nasterii obedienfia perpetuo, et subjectione con-
num. etc. Hoc est abbatiam S. Bertini confessoris sistat.
in Audomarensi oppido, quamS. IlugoCluniacen- (132) Imperator Hispanusbenefactor Clun.Eccl.
sis abbas, cuiu pluribus aliis fiandriae monas- Adefonsus, qui prteter multas largitiones quibus
teriis religione iilustravit, ut es apud anony- Clun. coenobium ditavit, Petro etiam nostro ec-
mum ejus Vitce scriptorem, qnem Ilugoni mona- D clesiam S. Vincentii de Scalamanca per manum
chc subjecimus. Et de ea ipsa re leguntur eliam Guidonis Ecclesie cardinalis et legati, dedit, qua-
lilteraeRoberti Flandrensium comitis anno 1100 tenus canonicaleiu habitum. qui tune ibi habeba-
datiB, quas pag. 558 hujus RibliotheccBJam exscri- tur, in monachalem transverteret, utex ejus super
psimus. ea donatione prcTecepto, quod infinehujus tomi
{['i\)RQmiUacum, et alia urbis contigua loca. totum insertum est, apparet.
Rorailiacus, vel, ut etrerunt alii, Rurailiacus, (133) Et quiaiUaEcciesia tanti aposloU corpore
Clun. quoque juris membrum est, quod vulgo (jloriosa. Compostellana nempe, quae et Sancti Ja-
prioratus S. Petri de Romiliaco comite, .Morineusis cobi ajiostoli in Galhecia dicitur, et ejus in ea cor-
cetate superiori, nunc vero Holoniensis difficensis. poris praesentia multum etiam ab anliquo gloria-
At quisnara illum cffinobio Cluniacensi subjecerit tam docet Adefonsus alter ip^iusHispaniae rex,qui
nondum repeii. Quanquam et in ejus obedientia cultoribus tumuli sancti Martini Turonensis rescri-
velante Petri abbatis tempora fuisse quodamraodo bens anno 906 « De coetero, inquit, quod conquce-
:

colligi polest ex his Lucii papie III lilterarura vor- ritiscujus apostoli tumuliishicpenes nos habetur-
bis, quibus monasterium hoc cum appeudiciis certissirae pernoscite Jacobi apostoli Zebedaei, Bo,
suis specialiler munivit Locus autem ipse,
: ( nargis, qiii ab Herode decollatus est, sepulcrum
inquit, scilicetpr«di<;tum monasteriura de Ku- haberaus in archis Marmaricis, provincia GallcB-
miiliaco cura omnibus pertiuentiis suis, sicut ha- cise. »
ctenus fuisse cognoscitur, sub Cluniacensis mo-
 ;

315 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 316

puIsatimperatorHispanus, Sancti Jacobi clerus et A sublimitas A-estra, cuiomnium Ecclesiarum soUici-

populus, utelectum suum non sublimiter, non su- tudo a Deo commissa est, redire persuadeat, et,si
perbe,sed humiliter et mansuete advosvenientem, sponte noluerit, etiam invitum compellat. Elenim
suscipiatis, vinculum apostolicse severitalis, quod ut publicafama testatur, non mercenarius, quivi-
modeste pertulit, resolvatis, etjquod potestatis ve- dens lupum dimittit oves et fugit, sed pastor, qui
stroe solius est.translationem ejusdeSalamancaad pro domo Israel sibi commissa,murum se opponere
urbemSancti Jacobiapostoli concedatis.Et utapud et stare inpraelio in die Domini consuevit.Sed unde
pium Patrem legati contemplatione, ipso possit rogo, undesupplico? Supplico quasi pro reo, cui
juvari legatio, vobis cognitum et dilectum venera- aliquid indulgendum sit, cnicommissum ahquod
bilem fratrem nostrum,Natalem,nuper Resbaci ab- gravedonandumsit.Sed,siego vosunquamagnovi,
batem, paternitati vestrae direximus. Quemquiaa sidulcem affectum vestrum ergareligionis profes-
Mariae otio.quod apud nos elegit.invitum et recla- sores,et maxime conservatoresadverti,quidebono
mantem nostris viribus non potuimus, ad hoc sus- metior, de clerico monachus, qui de communi
cipiendum negotium,cui resistere non potuit, obe- schemate cleri adMartini sui nigrumhabitum con-
dientias virtute compulimus. Unde,si placel,quem versus est, non indignus ejus, et maxime prius
nos exasperavimus mittendo, vos laetificate eftec- g adepta pontificali sede, judicabitur. Redisset qui-
tum precibus annuendo. dem,si magnos etsapientes viros audire voluisset,
EPISTOLAX. non deterior, sed jam melior factus adsedem pro-
Summo pontifici etnostro speciali Patri domino priam; sed sapientihumilitateexspectare inde ma-
papoe Inngcentio^ frater Peirvs, hu77iilis Clania- luit sententiam apostolicam. Non obsit ergo ei vel
censiu7n abbas ,obedientia7n,et se totu7n ado77inia. Ecclesiae suEe (quod tamen superflueloquor) quod se
Dominus Hugo Turonensis archiepiscopus (134) totum dispositioni apostolicsB proprio consilio.non
festinans adire majestatis vestrae prfesentiam, in alieno submisit quod Martini,ut dictum est,habi-
;

ipsodevotionissuae itinereapud Charitatem morbo tum induit quod tandem vester, et, ut sicdicam,
;

correptus est. Quo ingravescente.cum jam de vita magis proprievester Cluniacensismonachusfactus

desperare cogeretur,monachium ibidem indumen- est. quibusdam aliis,
Placuit sanctilati vestrae in
tum suscepit,et per manum prioris noslri de Cha- quosnominarepossem,episcopis,quoddecommuni
ritate.religionis habitu suscepto, Cluniacensis mo- clericor um vestitu,ad canonicalem habitum transie-
nachus effectus est. Quod Turonensis
Ecclesia au- runt placeat, et placebit, ut credo, quod magnus
:

diens,etne hac occasionepastoralem curamrelin- Turonensisarchiepiscopusadhurailemmonachorum

quere velletformidanSjdomnumP.archidiaconem, p habitum se convertit, et si babitum et vitam in
domnumque Hugonem Nuceriensem abbatem cum melius commutando, pontificali dignitati nihil me-
ahis ad eum direxit, et ut ad ovile suum pastor lior factus detraxit.
rediret, omni studio, tota diligentia, summis pre- KPISTOLA XL
cibus rogare curavit. Noluitille, nec multorum et Vene^mbili Deique sace)'doti A. Narbo7ie7isi archi-
magnorum virorumprecibus reditumpersuadenti- episcopo. fraterPETnvs, humilis Clwiiacensiu7n
bus,acquievit. lnstantibusillis,nec a coeplis preci- abbas, salutem.
bus ullo modo desistere volentibus, ethoc tantum Audiens a pluribus dignationem vestram propter
respondit nihil se horumpriusfacturum.quamres exile servifium a uostratibus Remensis concihi
vobisinnotesceret,eta paternitate vestraquod sibi temporevobisimpensum.suprameritumgratiosam
faciendum esset audiret. Supplicat ergo, quantum nobis existere,ad referendas benevolentiae vestrae
potest, nobilis illa et magna Turonensis Ecclesia ;
gratias per vos abHispanis primo 1'edire disposui.
supplicamus et nos.Rogat (quod longepraestantius Sed quia multiplex curarumdistractio^propositum
est)ipsa,utnobis videtur,justitia,quatenus Patrem immutavit, per vos, ut proposueram, redire non
ad filios.pastorem ad oves.prcP.latum ab subditos. potui. Quia ergo dilecto mihi prossenlare non pos-

ANDRE^ CHES.MI NOT^.

(134) Dominiis FIugoTuroncnsis archiepiscopus.
Hujus nominis secundus.Hildeherti successor,ma-
gnusqne etiam,uth;ec epistola festatur.Cluniacnn-
siumamicus.Undeet R.Norlhmannurumducisotco-
mitisAndegavorumdiplomati,terra!centummarca-
rum in Angliaconfirmatoriosubscripissereperitur.
Quod qiiidemdiploma, licet mulilum, quia tamen
Petro nosti'0 CAun. abbati dirigi vidclur, liic inse-
rere non al)sonum Kst igitur hujusiuodi:
fuorit.
« Reverendissimo !'atri Dei gralia Clun.abhatiP.et
sanctissimo cunvenlo Clun. R. cadem gratia dux
Nortlimannopum.ot conics Andegavoriim (Rtornam
D centum marcis est terra praedictis fratribus, « etc,
ut in Stephani regis littoris, qua> pag. f 398 haben-
tur. « lllamergo lerramClun.Ecclesiae et fratribus
ibidem Deosorvientibusjureperpetuopossidendam
conoedimiis.Donalionem qiioque de terra priedicta
ab imporatrice factam iaiidamiis et conlirmamus.
Testessunt Hiigo archiepiscopusTuronensis.Paga-
nus (ie Claravalle, Giiido de Sabolio. » Verum qua-
litcr liaec inter se pro lemporis ratione convenire
])0SKint, aliorum erit judiciiiiu. Porro menlio fit et
hujus Hugonis archiopisoopi Turonensis in Historia
vcteri (lominoruin .\ml>azionsium,lii3 verbis Cof- : <(

in Doraino salutem. Feiicis memoriie prjedecessor fridiisconsul Andcgavensis, cui magno nihil orat
noster Henricus rex Anglorum contum marcasar- magnum.ciimexercitusuo Laudiacho venit.ibiqnc
gentisingulisannisCluniaoensihusfratribusinelon- moflianto IIiigonearchic])iscopo pax utrinqucneinpo
mosyna dabat. Ko etiam decedcntc pro praidictis ciim Siipplicio Ambasia; domino) cflicitur. »
 317 EPISTOLARUM LIB. IV. 3i8

sum personam meam, dirigo epistolam meam: in
qiia raepraesentem sentiat, et quod a me audiret,
ab ipsaaudiat. Relatum mihi est ab amicis commu-
nibus, reverentiam vestram episcopalibus negotiis
jam usque ad seniumdetritam, magis magisquein
diesatleri; et molestiiscurarumirruentiumoppres-
sam, solito vehementius fatigari. Cumque in Vita
magni Martini scriptum legatur Optala est seni :
missio post laborem, doleo laborare emeritum, qui
justis sudoribus missionem promeruit, et, ut mihi
dictum,estdeMarth8e laboribus ad Marifequiescen-
tistransire otium concupiscit. Si tamen (quodsalvo
amiciticejureloqaor),essetanimusvictor annorum,
A preemisi ;nunc quae ordinesequi debent, suppono.
Ago quas possum gratias, quia non imparem in
mutui amoris constantiavos inveni, quem de amici
ad remotas Hispaniarum partes, et velut ad pere-
grina, tendentis, mandatis precibus tam devotum
conservatorum habui. Commendavi ei monasteria
nostra, abbatias, prioratus et cellas : et ecce non
ejustantum.sedetomniumnostrumvoceattestante,
fidissimum etiam in hoc commisso reperi. Redire
perprovinciamvestrampriusquidemdisposueram;
sed fortuitus rerum eventus, imo (quod veriiis est)
Dei dispositio permutavit. Eapropter necpraesentia
vestra mihi, ut nostis, charissima frui licitum fuit,

et cedere nescius senectuti^ vererer pontifica- nec de propositis Angeliacensis Ecclesiae, et allis
lem sublimilatem a summis ad ima retrahere, negotiis vobiscum loqui, vel conferre facultas fuit.
et,ut de pontiticatu admonasticum ordinem trans- B Scripsi tamen inde domino papae, et omnia eiper
itum faceret, invitare. Sed, quoniam locus humi- proprios nuntios notificans, ipsi sanctitatisvestrae
lior tutior esse solet, altior vero ruinam semper litteras destinavi. Oportet autem, sicut novit sa-

formidat, fugiendus est, ut mihi videtur, mons pientia vestra, et, ut inter nos tunc condictum fuit,
patens universis aurarum turbinibus, amplectenda rein secretam esse, ne dum corpus peccati in Ec-
est vallis,nullis aerum subjecta proventibus. Vallis clesia sancti Joannis destruere quaerimus, re non
haec Cluniacus vobis esse poterit, non solum humi- suo tempore patefacta (quod Deus avertal) augea-
litate. sed ct situ ipso eamdem significante : quae mus. Flsse nostrum, super quo certificari vultsin-
multos non tantum inferioris, sed etiam vestri ordi- cera, humilis et siiblimis benignitas et dignitas
nis viros,pro Christo humiliatos suscepit, eosquo vestra,taleessecognoscite.Illudquidempraeteritum
suo tempore ad coelestem sublimitatem provexit. iter nostrura plus houoris quam personam, non
Non igitur timeat humiliari in terris, a Deo super dico Ecclesiam decet, habuit, quia,etsinon decuit
coelos extollenda anima nec pudeot enm se sub-
;
personam, decuit Ecclesiam profectus vero tem-
;

mittere hominibus, eum qui tali humiliatione con- poralis, non quantum cupiditas voluit, sed plus
ferri se non dubiat beatis spiritibus. tamen quam meritum exegit. Quod vero ad perso-
P nam spectat,
EPISTOLA XII. utinam sospitatem corporis incolu-
Yenerabilietprcvcordialiamiconostro domno Gau- mitas spiritus aemularetur ? Quod autem ad Eccle-
FRiDo Durdegaleiisi archiepiscopo (135), frater siam respicit, pace sur omnia et mutua et gene-
Petrijs, humilis C Utniacemium abbas, salutem rali fruitur, Christoque Domino suo itautnunquam,

et sinccrum a/fectum. prout videtur, melius humiliter et devote deservit,

Inter varias pectcrismei curas, ingessit se ali- et pro suo domino et Patre Burdegalensi archiepi-

quando cogitatio deamicitia.et quem cui amicura scopo, a nobis saepius, ut dignum est, admonita,
velprseponerevel supponeredeberom, sollicita per- clementis Domini misericordiam deprecatur. Con-
quisivit.Cumqueuniversasanim.Blatebrasperscru- stantinum, superquo scripsistis, si hoc utilejudi-
tans, abditauniversa omni discusso nubilo pene- calis, ad quartam leugara revocate, et de universis

trasset.invenitin amicitianulli supponendum.pene Cluniacensibusnegotiis, non solum ut legatus,sed

omnibusprceferendura,quaatum ad se.illum,illum ut ipse Cluniacensis abbas secure disponite. Nec
certemeum Burdegalensem archiepiscopum,quem enim absentem puto ubi vos estis, neque ubi ego
non dignitas pontiticalis,non sublimitas temporalis, sum, vosabsens essepotestis. Infine, nontantum,
mihi in spirituali et vero amico associavit ; sed pro me et vestra Cluniacensi Ecclesia vos Deum
animus terrenaspernens,coelestibusinhians,mores soUicite exorarerogo sed et ; bonos illos partium
D
compti, prudentia singularis, amicitia constans, et vestrarum quos ad Christi militiam et servi-
viros,

vere Christus ipse ad universa mutui amoris pri- tutem seniper accingitis et fovetis, quatenus ut id-
mordia se medium exhibens, indivisihiliter con- ipsum faciant deprecemini, magis cordequam ver-
junxit. Hoc semper, ex quo Carthnsiense iter san- bis imploro.
ctitatem vestram mihi notam fecit, tirmissime
EPISTOLA XIII.
cordi meo inhfesit, inhaeret, etperDci gratiamper-
petuo inhferebit. Hjec quia pra?mitlenda erant. Nostro Wintoniensi episcopo,frater VETnvs,suus Cln-

ANDRE/E CHESNH NOTyE.

(135) Gavfrido Burdegalensi archiepiscopo. Cele-
bresfuerunt hiijusnominisduoBurdigalae archiepi-
scopi tempore Petri Venerabilis. Unus qui privile-
gium a Ludovico Grosso Francorum rege lam pro
se quam pro sutlraganeis impetravit anno 1137
;
alter, qui concilio Balgenciacensi pro dissolutione
matrimonii Ludovici Junioris et AlienorfB pi^aesedit
anno IISO. Utri horum, qui Bluniacensium ambo
benefactoreset amici, scribat, non omuino certum,
nisi forte sequentium epistolarum ad Luciura et
Eugcnium pontitices, qui ante annum lloO sede-
runt, de primo rem esse quoqammodo declarent,
319 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 320

niacensium abbas,salutem et totum cordis sui af- A molare proposuistis, venite, venite, inquam, ad
fectum. nos, ut videamus quem diu videre oplavimus, et

Pro Cluniaco rogare solco, nunc pro Marciniaco fruamur etiamhic quo eliam alibi per-
in Christo,

rogo. Maleria, ut nostis, estmulta rogandi. Singu- petuo frui desideramus. Hoc per eum, qui dilexit
laris domus excellens religio, non tanlum mors, nos, et qui vobis inspiravit diligere nos, non tan-

sed perpetua sepultux-a sororum sanctarum quge :

tum rogamusjsed etiam obsecramus,ut,autequam
pro Christo suo ante mortem moriuntur, ante se- proxima eestas flniatur, Cluniacus vestra vos vi-
pulcrum sepeliuntur. Prreter hsec multarum paren- deat, et prasentia vestri diu exoptata exhilaretur

tum et prfficipue matris meee, insuper et vestree et gaudeat.

cffilestis in loco illo conversatio, felix excessus, EPISTOLA XV.
beata sepulcra. Ista mead orandum, vos ad exau- Dilecto et per omnia diligendo ac vencrendo amico
diendum compellunt, ut locum illum semper prae nost}'o, domno Sugerio, abbali Sancti Dionysii

occulishabeatis,sempervenereraini,sempercolatis. {[31},frater Petuus, humilisCluniacensium ab-

Hac spe fratrem prassentium latorem, ab illis Dei bas, salutem.
ancilUs ad vos et ad partes vestras directum, oro infeUx sorshominum, et, sidici fas esset,for-
ut morevestrobenigne suscipiatis,audiatis etexau- 3 tuna miseranda! Video sagpe invitis oculis quos vi-
diatis. Omnipotens et niisericors Salvator noster, dere noUem. Videre non possum saltem per multa
cui jugiter, ut possumus, pro vobis assistimus, sta- sfecula semel.quosassidue cernere exoptarem. Ad
tuat procellam vestram in auram, sileant fluctus quidistud? Instant et astant milii saepe saeculares
ejus. et duri rerunisaecularium exactores, quos, si pos-
EPISTOLA XIV. sem, ut dixi, summo studio evitarem. Dilectum
yenerahili et prcecordiali amico, domno Guarino vero meum illum, illum, inquam,meum etiamanle-
Ambianensi episcopo {136) frater Petrus, humi- quam meum dilectum abbatem SanctiDionysii,et
lis Cluniacensium abbas, salutem quem stbi. ante utriusque abbatiam mihi charum, et post de
Quid dicam ?quid loquar ?quas tam sincero ami- charo charissimumfactum,nec post longa tempora
co gratias agam? Divisit et vere divisit spiens di- videre possum. Retinet eum Francia, nostraeiiue
lectio vestra inter amicos et amicos, iuter veros et ^semper iUumBurgundiaeinvidet,utnunquam iUum
falsos,tiner dantes verba etexhibentes opera. Pi'o- !apud Cluniacum, nisi semel, videre potuerim. De
mittuntalii magna magnis meritis amicorum,et ni- hoc igitur famiiiarem querelam depono,' graUas
hil solvunt.Nihil promisistis,et uullis erga vos me- quas possumagens, quodlicet seipsum nobissnb-
ritis nostris, multa et magna solvistis. Hfec est traxerit, beneficia tamen multimoda exhibere non
P
causa, hsec summamateria, hoc indissolubile vin- desinit. Atlestanturhocfratres nostri investrispar-
culum quo vobis astriugimur, quo vobis colliga- tibus commorantes, dicentes in causis etnecessita-
mur, quo hcet absenti integra amoris et af- totius tibus suis non niodo Patrem monasterii Sancti Dio-
fectus nostri viscera vobis refundimus. Nec mirum. nysii, sed et suum
Cluniacenses in vobis invenisse
Quis enim non summopere trahatur, quis non aUi- abbatem. Doleo inde tamen, non quia vos semper
ciatur, tantis ex parte vestra impensis nuUis, ut ; nobis gratis gratus,sedquianosnilinvenientesquid
dictum est, ex nostra repensis beneficiis ? Sed, si respouderepossimus, vestrisbeueliciissempervide-
plenum sacrificium, si integrum holocaustum of- mur mgrati. Interim rogo, quantum possum, et

ferre Deo disponitis, si caput et caudam simulim- supplico ut, vel Dei, vel amicitiie, vel regni veslri.

ANDRE^ CHESiMI NOT^.

{lZ6)Domno Guarino Ambianensi episcopo. Qui
etipsede prajcipuisCluniacensium fratrum beueta-
ctoribus non postremus, ut vel ejusde coucessione
Ecclesifje dorani Petricumaltaribus in Ambiancnsi
dioecesi litterte, pag. 1403 jam dcscript.-s, docent, D lica decreta in manu fucrat laica cum peste Simo-
vel etiam ex aliis multis in Cliartulario SanctiMar-
tini de Campis, nobilisCluniacensis ccenobii mem-
bri, existentibus coUigi polest. Intcr has liabctur
una de Waneio, in qua se Galrinum Albiancnsis
Ecciesix ministrum huniilUmum nuncuput, aitque
« se precibusreverendissiiniepisco{)iSucssiouensis
Goislani etprioris Sancti Marlini de (^ampis confir-
mare Sancto Martino ecciesiam in honore egregii
confessoris pretiosissimi ponlificis Chrisli .Mar-
et
Wangneii sitam, altare de Houaio,
tiniin territori(j
ntallare de(;urcellis. » Anno II 27. Suut ct aliqufe
quibus Hiodo Guarinus, motlo Warinus et aliqufe
ut eis beneficia nostra conferamus, quorum preci-
bus pax nobis et securUas concedatur. Idcirco ego
Gaurinus IDei gratia .\mbianensis episcopus eccle-
siam S. Gcrvasu de Encra, quce diu contra aposto-
nica, monachis 8. Martini de Campis libere et ab-
solutedo iueleemosynamcumomnibusappendiciis
suis, in prifisentia domini .Vlberici Hostiensis cpi-
scopiet apostolicajsedislegati, et domini (jausleni
Suessioncnsis episcopi, et domini Gaufredi Calha-
launensis episcopi, teste domno Gauriuo Ambia-
nensis EccJesiie thesaurario, et magistro Raiuerio
Cathalaunensiurchidiacono. Actumestanno incar-
uati Verbi 1138. »
(137) Doinino SuQcrio abbati S. Dionijsii. Cui
scribit et inlra lil). 'vi, episl. 20, et ipse Sugerius
;
illi vicissim epist. prfycedente : cui tamen et alias

clemum,quihus CaurinusAinbianensisepiscopnsin- pluresnuncprimumadjiccrcdeditcodex ms.episto-

esthiec deecclesia Saucti C.ervasii
scriijilur, qiialis
apud Encram « In noinincsancta; etiuilividuieTri-
:
lurum ejusdcm, qiias vir doctissimus Carolus La
J)ceus c Hibliolhecii uunquam satis laudati pra^siilis
I
nUalis. Quia in corporcCiiristi, r|nod est l']ccicsia, A. Tluiaui, maguo, sicut speratur, omniumbouo,
I.

prajlaUslanquamocuiismajorvigilauticCcurasuper propcdiem oditurus est.

fideles,etmaxime religiosos imponitur, diguumest
 ,

321 EPISTOLARUM LIB. IV, 522

in ciijus ultimis parlibus constituti sumus, occa- A bitus, conticui. Imperavi mihiplane silentium cui
sione,inCluniaco vestraanleproxime futuramhie- resistere non poteram, durissimus imperator et
mem vos videamus. Credo et si venerifis, quia, curamultiplex mfinitarumcausarum, nonuno tan-
juxta prophetiam, non tantum in futura vita, de tum,sed multisme diebussilere coegit.Transibant
qua hoc dictum est, sed etiam in prfesenti gaudium quandoquequindecimdies,quandoqueintegermen-
etltetitiam videbitis, et gaudebitis et loetaiiitur cor ?is, quandoque continui menses, quibus scribere

vestrum(/sa. lx), semper nitebar, nec imperatore jam dicto per-

EPISTOLA XVI.
Reoerendo Palriet domino Petho, Deigratia Clu-
niacensiimiabbati,fraterBKKy\nnvs,Clar3evaUis
vocatus abbas, seipsum quantulus est.
Itanejocari libet? Dignantersaneatque amicabi-
liter, etc. Videinter epistolas S. Bernardi,Patrolo-
gix t. CLXXXII, col. 396.
EPISTOLA XVII.
S ingulariveneratione colendo totis charitatis
, bra- ^(urbe Romavobis scripseram, etnec tunc quidem vel
chiis amplectendo, individuo cordismeihospiti,
domino BEKNAnDo ClarxvaLlis abbali, frater
TRis, humilis Cluniacensium abbas, salutem,
quam suspirat xlernam.
Quoniam tam dulcibusetjucundisamici
quibus etipse jucundus et citus occurrere debuis-
sem, tardus rescriploroccurro, mirabitur fortassis
solers sanctitasvestra, et segnitiei velcontemptui,
mittebar. Rupi tandem importunum vinculum,
et, licet fegre, jugum oneris et sceptrum ex-
actoris furtim scriptitando superavi. Ac ne super-
fluus videar, tantopere excusans tarditatem rescri-
bendi, ipse excusare coegistis, dum dixistis : Non
multum tempo)is est, ex quo scribens ad vos, co-
ronam vestramdebita veneratione salutavi, etnon
responditis mihiverhum ;necmulto ante rursum ex
\cnum iotarecepi. Modo miramini quodrevertenti
Pe- nuper de Hispaniis nugasmeus denuo vobis inyerere
nd non prxsumpsi ? Quod si culpa est quacunque ex
causa non i>C7'ipsisse, sine culpa profecto non erit
litteris, noluisse, nedicam contempsisse, rescribere. Hoc qui-
dem vos. Sed quid ego?lstud plane. Negare, in-
quara,culparaquamimponitisnuilomodopossem,
si tanto amico primo scribenti rescribere contem-

ut limeo, deputabit. Sed absit utrumque, nec ab- psissera. Fateor eniraquod primura scribenti vere
sit tantuni, sed prorsus utrumque abest, cum fere rescribere debuissera sed, prout recolere possum,
,

nihil unquam, quantum ad dum

inorbe moraremini, scripsi ego prior, rescri-
litteras pertinet, velli-

bentius susceperim, vel studiosius legerim. Tardi-j psistisposteriorvos.Nonergoadmepertinuitrescri-

l
tatis causa ex parte exstitit lator earum, qui Clu- bere, qui prior scripseram sed vestrum fuitrescri- ;

niacum veniens, nec me ibi inveniens, cum ipse bere, quia prior scripseram. Et potuissem quidera
uon valderemotus, hoc est Marcianiessem,litteras q rescribere etiara rescribenti, sed plena scriptoque
quas ferebat mihi nec detulitit, nec misit, sed Clu-i meo adunguem satisfaciens responsio vestra silen-
niaci dimisit. Et ne velut accusare bonum virum tium mihi iraposuit respondendi. Quod si ita est,
videar, credo eum aut quibuslibet negotiis retra- culpamihiimpositamedeserens, vos incipit intueri
ctum, aut acerrim*, qua? tunc incuml)ebat,hiemis quia inculpabilem culpare, et sarcina aliena, ne di-
austeritate, neme conaretur adire, deterritum. Mo- cam vestra, aggravare humeros fratris innocentis
ratus sumego ibidera, tam nivibus quam nego-
et voluistis. Quod vero vice alia idem a me factum
tiis detentus per mensem, et vix in initio Quadra dicitis, quia rei meraoria mentinon inest, respon-
gesimse domumredii. Suscepi tandcmasubpriore, sio deest. Quae si forte adesse potuerit, aut proba-
cuitraditcEfuerant, tlilterasillasvestras. Tractusest bilis excusatio, aut humilis satisfactio deesse noa

statim animus, et cum in aflectumvestri multum poterit. Sed addidistis En in\quo pro me faceret
:

ante caleret, longe ampjius per easdera litteras justitia. Et ego :Interim juxta causas pnemissas
llatu pectoris vestri succensus, nihil ultra frigidum pro me facit justitia, quia apud me non invenitur
repidurave sibi inesse permisit. Tractus, inquam, culpa. Jam non, si non parcerem, et laesura, quod
sicque tractus est, ut quod nunquam, nisi sacro- de vobis dixistis, amicum me vocare potuissem et
rum reverentia librorum me memini, per-
fecisse
D
Isesionis vel injuriarum poenara merito exigerem,
lectam epistolam mox exosculatus sim. Et, uteos Sed parco more meo, sed cuncta etiam non rogatus
quos poteram, quia tunc nou omnes poteram, in remitto. Nullarura, ut dixistis, memor suminjuria-
vestrae charitatis aiTectum, more mihi solito exci- rum. Namet hocad sequentem materiampertinet,
tarem, circumpositis quibusque, quodmihi solile- ut qui notas simultates de multorum cordibus non
geram eosque ergavos inmajorem dilectio-
relegi, ludo, sedserio excludere satago, et ad excludendura
nis atfectum pro viribus commovi. Recondi statim vos inci tare intendo, prior ipse omnibus indulgeam
eas, et argenteis sive aureis, quos pro more mihi a et quod utaliifaciantlaboro, ante ipse faciam, Sed
patribus relicto, ad opus eleemosynce mecum ferre rursumfortedicetis Itanejocari libet ? Libel equi-
:

soleo, adjunxi. Nec incongrue. Nam super omne dem, sedvobiscum, Vobiscum certe, sed non ita
aurum et argenlum vestra mihi gratia bona, vestra cnm aliis, Nam, cura quibusdam aliis gravitatem
charitas est pretiosa. Rescribere quod animo inse- excedere,vanitatemincurrereformidarem.Atvobis-
derat sequenti die statim volui ; sed a quotidiano, cum vanitatemnonvereor, charitatem, nelabatur,
imo pene continuo exactore alia repocente prohi- perscquor. Unde dulce mihi est semper vobiscura
 :

324
323 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.

loqui, et melleam inter nos charitatis

dulcedmem A qua morte manet qui odit ? Si in morte n)anet qui
euim, non diligit, in qua morte manet qui detrahit? Ad
jucundis sermonibus conservare. Caveo
quid dico?Cerno aliquos, tam ne nostris ovili-
quantumpossum de illorum fratram numero esse,
nec poterant ei bus quam de vestris, adversum se invicem jurata
qui oderant Joseph in corde suo,
beUa suscepisse, et eos, qui in Domini habitare
quidquam pacifice loqui {Gen. xxi). Utinam et
sic

vestrique unanimes debuerant, aciiaritate mutila descivisse.

(quod non glorians dico) omnes nostri
qua sola post Video eos de ejusdem Domini esse famiha, de
fratres facerent, et hnea charitatis,
fidem,etbaptismatissacramentumfratresdicuntur, ejusdem Regisessemilitia,eodemnomine Christia-

non nos, eodem et monachos nuncupari. Intueor non

etquaspeciah consanguinitatesibijunguntur,
Apostolus, solumcoramunisfideivinculo.sedinsuperejusdem
degenerarent, metuereatque, quod ait
monasticae regulse jugo submissos Dominicum
Periculum in falsis fratribus {II Cor. xi). UUnam
:

doloso, agrum multis, sed diversis sudoribus excolere. Et

plane hocomnes facerent, et cor a cogilatu
a verbo cum eos, ut dixi, Christianum nomen conjungat,
hnguam juxta psalmumquem frequentant,
quee cum monastica professio uniat sola eos mentium
;

aspero custodirent {Psal. xc). Videntur ista

peragenda nescio quai nefanda varietas separat, et
occulta, et
preemisi magna promittere, etvelutad
maxima sepreeparare. Sed ne de his iUud usitatum b ab illa sincera cordium unitate, in quam videntur
congi-egati, disgregat.Et, oresplenalamentis, nec
dicatur
hic promissor hialul ulUs laorymarum fontibus digne deflendal superbum
QuuUanto dignum feret
archangelum de cceUs projectum rursum caelestia
(HoRAT., Deart. poet., vers. 138.)
occupasse, etqui in aquilone sedem suam stabihre
fateormenontanium maximam, sednecmagnam,
earum non potuit, in meridiana, hoc est in splendidiore
nec modicam habere causam vobis scribendi :

maximus sasculares ccbU parte, eam firmasse. Vere ita plane, ita^se fe-
tamen rerum, quas magnas vel
maximos cisse gloriatur, quando, expulso eo qui habitat in
Eestimant, et de quibus se inagnos vel
coelis, et cujus locus non in mutuo rancore, sed in
fieri posse filii ssecuh sperant.
tantum causas omnes fraternapacefactusest, mentibushomiuum profes-
Est tamen magna, et in
sionecoelestium, exemplosplendentium.juretyran-
praecellens,ut exceUentioromnibus ab Apostolo
di-
ab nico principatur. Cumque fortem iUum, alrium
catur cor. xui). Et si ejus nomen
(/
quajritur,
etsolacausa suum diuturnapacecustodientem, fortior superve-
eo charitas nominatur.Heecmihitota,
integram niens vicerit, cum mundi principem foras ejecerit
scribendi fuit, quam me personae vestrse
sibi cum sohum ejus, qui rex est filiorum superbiae,
servare confido, quamque nostros vestrosque
quibus putas
in laicis Christianis everteril,
adinvicem melius solito servaturos, vestro maxime , etiam
planctibus eritdolendum, sieversum inahisnequi-
studionon despero. Nam, quantum ad eam charita-
tifE sufe thronum Satan in monachorum cordibus
tem spcetat, quam vobis in abdito cordis mei jam
erexerU ? Absit, absit ut iUe qui sic a Salvatore
ab antiquo reservo, videtur mihi quod aquae multae,
enervatus dicitur, ut ipsius etiam anciUisligetur, ut
utscriptumest, non poterunt eamexstinguere,nec
ipsi aservisejusvelut aviiUudatur, in tantum ipse
fiumina obruere {Cant. yiu). Hoc in quibusdam ca-
servis ejus et ancilUs iUudat, eisque ut vUibus man-
sibusmihisBepecxpertus videor, quodaquae multae
cipus dominetur. Sedcursibiadversantur ? cursibi
non poterunteam extinguere, nec flumina obruere.
detrahunt ? cur ab invicem consumuntur ? Veniat,
Quando enim exstingui vel obrui poterit sincerus
rogo, veniat materies htis in medium et si quid
erga vos etignitusmei pectoris afl^ectus quibuslibet
;

justae querelae adversum se invicem afTerre potue-

sinistri rumoris rivuhs, cumnec aqua
multae deci-
rint, aequis decernentibusarbitris terminetur. Quid
marum potuerint eum exstinguere, nec impetus
exigis, quaeso, frater a fratre ? et, ut in duobus no-
Lingonensium flumin um obr uere ? Nostis quod dico,
minatis omnium dissidentium varietas comprehen-
nec ob aliud dico, nisi ut constantis in amoris pro-
datur, quid exigis, inquam, frater Cluniacensis, a
posito ergavos animi mei insigniarecolens, stabi-
caiterome essepu;>&epiuucuua vuoua pia;.-
esseposseprudentia vestraprap. fratre Cisterciensi, veleconverso ?Siurbes sunt, si
x.^..
de caeierome
lem cie
sumat. Prajsumo et ego hoc idem de vobis, nec a
^ castra, si viUae, si fundus, si possessio aliqua ter-
rena vel parva, vel magna, si denique aurum, si
cordis vestri penetralibus ;me cujuslibet impulsu
argentum, si quaelibet quantitas velqualitas pecu-
posse excludi confido. Sed, cum uterque nostrum
niae, dic, age, propone. Adsunt judices non iniquita-
pastordicalur, cum ovilia nostra non parvaovium
tis, sed aequilatis, omneshujusmodihtes statim di-
Christi multitudine sintrefcrta, cum utrique proeci-
rimere praeparati. Faciie pax reformabitur, laisa
piatur Diligenter agnosce vultum pecoris tui
:

charitas curabitur, pos tquam pro talibus vel simih-

(Prov. xxvii),videndum est si pecus noslrum nobis
bus ortum f uisse tantum cordium discidium cogno-
nolum est, si valel, si languet, si debUe, si robu-
certevel vivum. Nam, cumdile- scetur. Sed video utrumque vestrum omnia ista
stum, si mortuum
abjecisse, nihU vobis in terris residui fecisse, pau-
ctusille discipulusdicat Qui non diliyit, manet in
:

perem Christum beata paupertate ditatos vos sequi

morte (/ Joan. ni), quid ego de languore pecudis
proposuisse. Non est ergo hic materies quam qu»-
meee solUcitor, cum eam jam mortuam essc cogno-
enim mortc manctqui non dUigit,in rebam. Scd non desistam, uon faHgabor, non
scam ? Si iu
 :

325 EPISTOLARUM LIBRI IV. 326

quiescam, donec ad fundum inquisitee veritatis A voluisse offerre, sed ab Ambrosio prohibitam
perveniam. fuisse.
Est fortasse inter vos litishujus causadiversa Sed quid laboro? Frusta rem patentem
in istis
consue tudo, varia monastici oi'dinis observatio. Sed multiplicibus testimoniis velexempUs cingerem,
sihajc, charissimi, tanti mali causaest, valdeirra- maxime cum nec apud autiquos ipsius Paschahs
tionabilis.et (quod salva utriusquo vestrum gratia temporis dissonantia, nec apud mordernos ipsius
loquor) valde puerilis et stultaest. An non videtur sacrilicii Christiani inter Grsecos et Latinos nota
vobis irrationabilis, puerilis,et stulta,quam omnis varietas, charitatem laedere, vel schisma ahquod
ratio destituit, et cuiomnis sanum sapienscontra- unitatis gignerepotuerit. Testes sunt praecedentis
dicit? Nam,sivaria consuetudo, simultiplex rerum eteorum, quos Ecclesiae relique-
rei Patres sancti,
intinitarumvarietas, Christi servos a mutua chari- runt, approbati libri, quod alio tempore Oriens,
tate divellere debet, quid jam pacis, quid concor- aho Occidens,alio in eademBritanniaeinsuIa Angh,
dicE, quidunitatis, quid tandem de lege Christi non alio Scoti Ghristiani, scihcet antiquiores, Pascha
solum monachis, sed et omnibus Christianis resi- B Domini celebrabaut (138). Testes sumus et nos
duum erit, de qua a magno Apostolo dictum est temporis nostri.qui Homanam Ecclesiam, et tolam
A Iterallerius onerdportale,€tsic adimpLebitis legem Latinam linguani ollerre Deo salutare sacrilicium
Chrisli ? {Gal. vi,) Si, inquam, Icx Chrisli, id est azymi panis videmus, cum Graeca Ecclesia, et
charitas, abomnibus diversos usus sequentibus maxima Orientis pars ac Barbara*, sed Ghristianae
relinquenda est, Jnusquam plane ultra quaerenda gentes,sacrificare de fernientato dicantur.Gumhoc
est. Nusquamenim inveniri poterit, postquam ab itasit.nec antiqui, nec moderni propter tam cele-
omnibus morem diversum sequentibusexclusafue- bres et famosas usuum dissonantias a charitate
rit. Nonne, charissimi, totus orbis terrarum Christi mutua desciverunt, quia nihil quod hdem vel cha-
Ecclesiis jam abantiquo refertus est?Cumqueom- ritatemhBderel,inhisomnibusinvenerunt :Adquid
nem pene numerum excedat multiplicitas Eccle- istud? Ut si propter varios usus vestri, o fratres,
siarum sub una fide,et eadem charitate Deo famu- animi variati sunf,si propter diversitatem consue-
lantium, tanta pene apud eas inveuitur varietas tudinum diversificati sunt, si propter ahum, et
usuum, quanta intinitas estlocorum. Hoc incanti- ahum morem ab Ecclesiarum institutoribus vobis
bus, hoc in lectionibus, hoc inomnibusecclesiasti- traditum, a pacis vel unitatis charitatelanguerunt,
cis ofticiis, hoc in vestituvario, lioc preeter authen- tantor um Patrum tam venerandis exemplis in unum
tica, quae mutari non possunt, jejunia, iu jejuniis redeant, etmore sanctorum, qui convaluerunt de
diversis. Hoc in universis similibus, qua? pro tem- infirmitate, fortes facti sunt m bello, a charitatis
porum, Iocorum,gentium, regionum varietatibus, super omnem morbum formidandolanguore,con-
apraelatis Ecclesiarum,quibus, secundum Aposto- valescaut.
lum, quantum ad talia pertinet, in suo sensu licet Sed dicetis: Ahter usuumvarietas accipienda est
abundare(/JoHi.xiv),institutasunt.Relinquentergo in diversis Ecclesiis,aliter in ejusdem ordinis viris,
omnes istai Ecclesia? charitatem, quia mutaverunt Si Ecclesiarum multarum usus.salva fide et chari-
consuetudinem ?Gessabunt ess6 Christiani, quia tate, variantur, mirum non est sed, si ejusdem ;

videntur in diversis usibus varii ? Peribit ab his propositi etprofessionis homines non eumdem insti-
omnibus summumpacishonum,quia unusquisque tutionum morem servaverint, mirum est. Estne,
D
modo vario operatur bonum ? iSon ita sensit vila inquam, hoc totum quod vos. charissimi, ab invi-
et verbo doctor Ecclesiai Ambrosius, qui de jejunio cem dividit ? Es hoc totum quod charitatem in vobis
t

Sabbati loquens, quod Romae servari viderat, et Iaedit?Esl hoc totumquod filios pacis intersepaci-
Mediolani episcopus factus servari non invenerat, homo cumhisquiode-
ficos essenonsinit ?Si laicus
ait: Quando Romse sum,jejunium a Romana Ec- rautpacem paciflcuserat,monachushomo cummo-
clesia servatum custodio. Quando Mediolani, mo- nacho homine nefando duello cer tabit ? Filius lucis fi-
rem ejiisdem Ecclesise sequens non jejuno. Hinc et hostenebrarum,nepacisbonumturbetur,diligit ;£-
Pater Augustinus bonae matris suas devotionem lius lucis, filium Iucis,(quod a propositum non ad
describens, narrat, cam, juxta morem quem apud monachumrefero)impugnabit?Sihfficcerte totaest
Africanas Ecclesias teneri viderat, oblationes suas animorum vestrorum indignatio,si haec tota charita-
contra Ecclesiarum Italiae observantiam Mediolani tis Iaesio,faciIe curabitur,sed,siabfuerit obstinalio,

ANDRE^ GHESNII NOTyE.

(138) Ai«o Anglialio Scoti Pasc.haDomini celehra- tificum aliud Pascha celebrarent. » Et cap.So, lib,
bant. Beda, lib u Hist. Eccl. Angl., cap. 19 « Mi-
; ui « His temporibusquaestio facta est frequens et
:

sit,inquit. papa Honorius htteras genti Scotorum, magna de observatione Paschae,confirmantibuseis

quod in observatione sancti Paschffi errare compe-
rerat, solerter exhortans ne paucitatem, suam, in
extremisterraefinibusconstitutam,sapientioreman-
tiquis sive modernis, quae per orbem terras erant,
Christi Ecclesiis sestimarent, neve contra paschales
camputos et decreta synodahum totius orbis pon-
qui de Gantia vel de Galliis advenerant quod Scoti
Dominicum Paschae diem contra universahs Eccle;
sicB morem celebrarent. " Qui autem essent hi Scoti
qui Angli.et undeprimum iu insulam Britannicam
advecti, jam non post Guillelmum Cambdenum>
in Historia Anghae et Scotice docuimus.
 PETHI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX. 328
327

Attendite ergo ne lucem sensuum vestrorum pro- A proemittendaestauctoritatempraemisi, preemittatur

asse- et inhac serie ipsa, nec ratio modicosaltem inter-
priEB sententifeamor obnubilet,quia unitatem
vallo disjungatur ab ipsa. Sed quidobjicis, frater ?
qui non mereturquisquis nonipsam,sed quod vult
rogo ut, absque studio parlium et Dico ejusdem regulee professos, ejusdem reguh-B
ipse tuetur.Unde
propria3 sententiffi deiensand8e,utrumhcnecjusta di-
mandatanon similiter observare. Verum est, in-
scidiicausa sit discutiatis, et, cum injustam esse
quam, quoddicis, ejusdemrcgulsemandatain qui-
cognoveritis,discissosanimos uniatis.Nam ecce sub busdam capitulis ab ejusdem regulse professis dis-
eademregulauterquevestrum militat,qua speciali simililer observari. Sed, ne hujusmodi monachos

militia salutem aeternam se quisquevestrum posse

propter ista reos existimes, ne hac de causa prae-
varicationis arguere audeas, audi coelestem, imo
consequi sperat. Quod si neuter vestrum spe sua
frustratur, nescio quis locus discordise, quis disci-
Regis coelorum auctoritatem 5i oculus tuusfuerit :

dio.quis oblocutioni superessejam possit. Dixistis simplex, totumcorpus tuumlucidum erit {Luc.xn).

enim mirum esse si ejusdem propositi et profes- Audi etApostolura Omniavestra in charitate fiant :

sionis homines non eumdem institulionum serva-

{ICor. xvi). Audietpatrem Augustinum -.Habe ha-

verintmorem. Ad quod ego Si ejusdem propositi :

ritatem, et fac quidquidvis. Audi etipsum regula?

et professionis homines,non eumdem institutionum b

scriptorem, imo ipsius regultie dictatoremspiritura

morem servaverint, et tamen observationibus di. sanctum Sic, inquit, abbas omnia temperet atque :

disjionat,utanimasalventur;etquo(lfaciuntfratres
versis ad eamdem salutem et asternam vitam per-
venerint.quid refert ? Quidplane refert,qaid obest, absque murynurationefaciant. Et quid clarius, quid
apertius, quidlucidius ? Nouneipsaverborumsere-
si vario tramite adeamdemregionem,simuUiplici

via ad eamdem vitam, si malliplici itinere ad eam- nitas absque omniprorsusnubilo se esseostendit,

dem, quae sursum est, Jerusalem pervenitur, quee et clarissimam veritatislucem,reraotoomniumnu-

est mater nostra? Si enim tu, o Cluniacensis, Ci- biiim velamiue mortalibus manifestat ? Ecce ma-
sterciensem,aut tu, Cistercien>is, Cluniacensem in gister ccfilestis totum corpus tuum, o frater, sim-
plicitate oculi, hoc opera tua, puritatis
est universa
assumpto proposito errare cognosceres, et juxta
Scripturam,per viam,qu8e videturhominibus recta, intentione, lucida esse docet. Eccepost ipsum sum-

ad interitum tendere provideres,justa, fateor, tibi mus omnia tua m charitate fieri
Ecclesiee doctor
prajcipit, ecce maximus post apostolos Ecclesiarum
esset causa fratremcorrigendi, revocandi, aut, si
instructor,iomnem tibi quse volueris faciendi pote-
audire te noUet, objurgandi et detestandi. Tunc
certe si obloquereris, si contradiceres, si et odires, statem, charitate manente concedit. Ecce ipse, cui

tejuste judicare, te recte agere confiterer,maxime ^ inniteris, Benedictus Pater, abbatem sic omnia tem-

cumdetalibusaudiaramagnumProphetam Deo di- perare jubet,ut animeesalventur^et murmur absil;

centem:A^on?ie quioderunt te, Domine, oderayn,et et saluti sub cadem Regula diversa sequentium

super inimicos tuos tabescebaml Perfecto odio ode~ metuis ? Nonne cernis tutissimos ab omnipericulo,
quorum et quod majus a qualibet
est proecepta
ram illos, inimicifacti sunt mihi iPsal. cxxxvni).
Gratularer insuper non surdum essc auditorem
te varietatis mobihtate vel culpa, intentio salvandi

Scriptura3dicentis Discurm, festina, suscita ami-

:
animas juxta ipsam Regulara, excusat ? Sed jam,
ut et ipsa ratio auctoritatibus pra^missis in omni-
cum iuum; ne des somnumaculistuis, nec dormi-
Maledictus qui busfamulariintelligatur, eiqueindivisibihter cohie-
tent palpebrcn tuoe {Prov.w) et ilUus :

rere, subjunganturaliquadeinstantiqusestioneca-
frohibet gladiumsuum a sanguine{Jer.xhyni).TnnG
pitula,inquibussimplici;oculo,sinceracharitate,saI-
justasplaneodiorum tibicausas esse faterer, et ad
vandarum animarum intentione, queedam mutata
debellandos hostes Dei, et eos qui,secundum Apo-
stolum.in hypocrisifaciunt mendacium {ITim.w), monstrentur. Nam hisdemonstratis, nihil,utarbi-
tror, quantura ad [prsesens negotium
pertinet, tibi
gressustuos.et ego accinctus zeligladio comes in-
qua^rendum relinquam. Simplici namque oculo tu
dividuus comitarer. At nunc cum sub eadem [regula]
variis,sedsacris,institulis utrumque vestrumde ter- uleris, qui non annum novitio aditum
nisi post
D claustri aperis,quia,juxta Apostolum etregulte ver-
risad cselostendere videam,et per diversas semitas
ad idem bravium tendentes sic currereut compre- ba, Spiritura noviter venientis, utrura ex Deo sit,

hendalis, non superest tibi,ut mihi vidctur, causa per totius anni spatiura pcrscrularis. Simplici oculo
aliqua indignandi, non odiendi,non obloqucndi. ettu uteris, qui advenientem infra ejusdem anni
Sed exigis adhuc ut quod dixi probem, et quo- metam suscipis, quia eum per tantum temporis
modo sub eadcm regula vel ejusdcm regula? pro- dilatum, ad pristinas fcEces, et ad priorisviliB de-
fessionc,per diversos tramites tuto raonachusince- testandd mala redire formidas. Simplici oculo tu
dorc possit, ostendam. Ad quod nhhi perfacilis uteris, qui duabus tunicis, et duabus cucullis, vel

patet responsio, et auctorilas juncta rationi non cjusdem generispaucis additis vestibus contentus
es, quia,et sinonprajceptum. consilium
tamen vel
deest-, posse et te Cluniacensem tuo usu et te Ci-
per viaui manda- exislimationera scriptorisregultBscqui, quam alte-
sterciensem tuo more,ct felicitcr
rius gencris vestes addere vel assumere maluisti.
torura Dei currere, et felicius ad linem cursui de-
Siraplici oculo et tu uteris, qui usum mediocrium
bitum pervenire.Etquiacam,quui scmpcrintalibus
 EPI3T0LARUM LIB, IV. 330
pelliciarum admisisti,quiadebiiibus,qLiia iafii-mis, A non anteomnes hospites prosterneris,qui non om
quia delicatis, quia omnibus, quantum ad frigidio nibuspedes abluis, quia impossibile omnio tibi
ros terrarum partes pertinet, ne murmurarent, ne esset ante tantam hospitum multitudinem assidue
languerent, ne, rationabili necessitate subtracta,et advenientem semper in terram prosterni, omnibus
aliqui a proposito recederent, providisti. Simplici pedes abluere, in tantum utsi ad ista continue va-
oculo tu uteris, qui non nisi tertio fugitivos rever- care velles, cunctis aliis ordinis tuiexerciliis omis-
tentes recipis, quia et ipsa Regulae verba conser- sis, nec istud solum explere valeres. Et quia quod
vare. et a frequenti fuga stultos velinstabiles mo- impossibile tibi esseperspicis omittis, quodhospi-
nachos studes,negato demumreversionis adilude- tum susceplioni necessarium est pro viribus ex-
terrere. Siraplici oculo et tu uteris, qui plusquam hibes, eosque quo potes honore prosequeris a jam
tertio monaclium redeuntem
recipis, quia times ne dictis,quceexplere nonvales, simplicitateocculi ex-
veniadenegata,expositushostibus pereat, et ovem cusaris. Simplici oculo tu uteris, qui mensam ab-
vagabundaralupus.quiet clausasrapere acdisper- batiscum hospitibus etperegrinis semper esse vis,
gere solet, interimat. Simplici oculo lu uteris, qui quiaet Regulae obedire ethospitibustibihumanius
absque exceptione aliqua regularia jejunia tam deservire videris. Simplici oculo el tu uteris, qui
tatis quam
hiemis observes, quia et, prout ea g mensam abbatis non semper cum hospitibus, sed
Uaditasunt, vis couservare etprolixiorisabstinen- semper cumfratribusessedecernis,quiamuItorum
lix cumulatiorem fructum recipere. abbatum, ut mitius loquar, profusioni, qui hospi-
Sed quod puro charitatis animo Ioquor,octo die- tum occasione sibi propitii, suis impii esse solebanl.
bus Natalis Domini, Epiphania, Purilicatione, qui eum ad mensam communem revocando mederis.
vere per omnia dies Dominici sunf.jejunia a qui- Simplici oculo tu uteris, qui velut Esdras legem,
buslibet observari non salis approbo. Simplici oculo quivelut Machabcei ruinas templi Dei, sic tu mo-
et tu uteris, qui et hos dies, quos proedixi, et om-
nastici ordinis plurima defrimenta multasque ia
nem authenticam duodecim lectionum solemnilatem multis multorum monasteriorum morumque ruinas
abhacregulariumjejunioremconsuetudineexcipis, repararc laboras,etdeIicatismagis quam necessa-
quia ipsum Dominum, quia apostolos, quia quos- riiscondescensionibus explosis, ad antiqui etprimi
dam ahos sanctorum, et sic honorare conaris, et fervorismorem, nostrorumtemporum teporem re-
omnium pcne religiosorum sic jejunantiummorem Yocarecontendis. Simplici oculo et fuuteris,quiita
imitariproponis.Simphci oculo tn uteris, qui opus et Reguloe et ordinis mandata moderaris,utsecun-
manuum,secundum Regulse praceptum, observas. dum ejusdem Regulae vei'ba sit, et quod fortes cu-
quia et ReguIcR obedire, et otiositafem inimicam piant et infirmi non non
animae.
animse, secundum ejusdem
eiusdpm Riionino Hi/^ta
Regulae dicta, tnlihno
tahbus potest, ^^
^^t^.-t i^«f„ <.^if^.«
ne ,.:»
lacte saltem i.,» „i„..._
vitam perdat,alatur —
refugiant, ut qui pane
-» _.
et qui
.

;
-

exercifiis, tam sacris non solum monachicis,sedet

anhehscursibus propositum bravium comprehen-
apostolicis institutionibus viscavere,et in quantum dere non valet, lento saJtem pede ad illud perfin-
facultas datur, juxta Pafresantiquos,et vitie neces- gere doceatur, quia non minus patriae inhabifator
CSiniQ r\Hi-\TTirl/\1>rt C >-> rvl y^i ^A..!^ «1 i.._ -.1
saria 1_ ^
providere. SimpHci oculoet tu uteris.qui hoc
i : _•
_ , .

dicitur,
. . .

qui ad
.,

eam post annum, quam qui post

opus manimm exparte postposuisti, quia non in mensem revertitur.
nec in desertis^ sed in medio urbium et ca-
silvis,
Quod tamen salvo itineranUum diverso labore
stronim constitutus. et undique populis circum- dico, quiajuxta apostolicam vocem Unusquisque ;

septus,nec toties et tof ies ire ac redire horum causa propriam mercedem accipiet,secundumsuum labo-
operum,perpromiscuamufriusque sexus multitu- rem (/ Cor. iii). Habes tu hujus propositi tui Bene-
dinem absque aliquo vel plurimo periculo potes dicfum aucforem, cujus licetscripta, ubi charitas
;

nec insuper opportuna loca, ubi falibus exerceri jubef,ipso teste minime sequi cogaris sequi tamen ;

operibus possis plerumque possides. Sed ne ini- quia tanto virocongrua visasunt, devoUonelauda-
mica religiosis otiositas te vacante locum tibi no- Habes,
bili delectaris. insUtutionum tuarum
et tu
cendi inveniat, aut ubi et quando potes manibus eumdem Benedicfum auctorem,qui ad finem chari-
operaris.aut ubi non potes, opus hoc manuum ope-
tatis universa scripta sua redigi praecipit, et ani-
ribusdivinis per vices variando compensas, sicque
marum saluU quoquo modo,isto vel iUo ordinein-
nedomum pectoris fuivacantem nequam spiritus servire. Habes et Maurum praecipuum infer ejus
sibi vindicet,quibus poles sacrisstudiistotum vitfe discipulosdiscipuIum,qui,ab eo missus ad GaUias,
tempus occupas. Simphci oculo tu uteris, qui
tuae
ahqua vel mulla de ejus regula, eo, quem supra-
in omnlbus advenientibus vel discentibus hospi- scripsi, oculo legitur immutasse.Habes et plurimos
tibus, inchnato capitevelprostrafo omni
corpore in post ipsuin monasteriorum Patres, quos Spiritu
^erram Christum adoras, eisque universis pedes Dei pro temporibus, pro locis, pro personis, ad
ibluis, quia preecipuum hospitaUtatis bonum, se- moderanda sajpedicfae Regulie scripta actos esse,
:undum Evangehi Regulae decrefa, summo exco-
et et vita praecellens, et innumera tam in vita, quam
,ere studio, utdecet,satagis, et tam sancts
huma- post mortem a Deo per ipsos facta miracuia, luce
aitatis exhibiUone condignam mercedem tibi vin- clarius manifestant. Et quid ultra dicam ? Simili
licare contendis. Simplici oculo et
tu uteris, qui ratione per rehqua omnia, quae videntur diversa

I
Patrol. CLXXXIX 11
 CLUNIAC. IX.
PETRI VENERABILIS ABBATIS
suffragio clarius
,
oculum, .^ nlins
q^^^m aUus A mm
^i indicare
tur nolebant, gestum
capitula currente, simplicem mutam, membra
^^^^^^
,
^^^^^^.^^ et
loquacia, ^^
animarum mten- inclamasse vocem
mclamasse vo ;

charitatem, alius salvandarum

,
clamosos, homi-
et hoc modo
perverso natur»ordine,Iapidibus
nuncupat, nbique reperies, sum seepe
tionem
charitatem ues hominibus taciturnos. Recordatus
nihil diversum,nihildissonum,quiaper taUa videns, illius Saiomonici verbi,
quo de simili
videntur
fiunt unumin his quae varie servan
omnia Uominum genere fatetur Annuit oculis,teritpede,
:

invenies. ., ... _:L,ii digitoloquitur,pravocordemachinaturmalum,etm

(quod tamen omnibus
Istis adjicio
Regulaprc^ceptum, «edcum cond^
pene talium in pio-
et abbatis temperamento
tionis additamenlo,
imperative dictum fuisset,
latum Quod etiam si
Patet) nih 1 pessi-
omnitemporejurgia concitat{Prov.\y). Et,o
projecU pravum.et perUnax con-
mi angeli et a Deo
silium, qui nolens se solum eeternse paci perusse,
socios sibi suee perdionisundecumque acquirit et ;

nequaquam oculo, id est charitati evange-

simplici cedros vel abietes pa-
ut gloriosiore palma leetetur,
TaUa enim, utnosti,de
pr^ejudicare potuisset. exstitit, violen-
licffi
radisi Dei, cujus ipse olim colonus
sunt, et quando
numero preeceptorum mobilium to nequitifB su» impulsu subruere conatur !
Dolet
aliquo transgressiomMi-
charitas imperat, absque Uaeresum palmam, qua priscis tempo-
sibi periisse
sunt. Nec suspecta esse
debethoc
more movenda ribusEccIesiamDeiscindereconsueverat ;etvidens
Regulae pr«varicatio R
respectu Regula professis posse, Spiritu Dei
se fidem nuUo jam pacto leedere
Patris,ex illa subUmi,et
auiaRegula illa illius sancti orbem terrarum, ad cUaritatis
generali charitaUs Regula
pendet,ex qua et m
qua, eadem fide replente
converUt. Nam
pro-
etp^ o mutuae Iresionem totum conatum
universa lex pendet
umversa et
hominibus ChrisUanis jam
iuxta Veritatis verba,
juxta
universa lex. tunc e
phet^ {Matth. XXII). Quod si ^^ ^^ ^^^^ conamine, ne se invi-
lllus Regul. lex.
MonacUus ergo Jam Arii, jam SabeIIii,jam
^^f^^^^^^l
vere ^^jvat quando Lm
cem diUgant,
g
ela^l.orat.
BenedicU profitens, tunc eam ^^^^^^^ .^^ ^^^.^^.^^,^^
,

inservatis vel mutaUs

^-^b^^^^^t^ xsecrandiManicU^i.sectaperiU, jam innu-
conservat. j^X ^J:
Quid igitur . M Lrum
iiuium .,...,„, fi^oi nh
charitatis legem ubique _J.__* .r^4..nniif<ciriiccirill merabiUum bfereticorum nebulae lucem fidei, ob-
1
causa dissidii,
fratres, tota mutui erat et
hcEC certe, o umbrantes, Dei flante spUitu evanuerunt,
exclusa videtur ? Nonne
nonne iam vobis prorsus meram nobis diem omni remota caligme
relique-
monachorum,
iamfraternapaceuniri decet corda
sim- runt. ...
propter quee discissa fuerant,
.

cum variaiUa, omnia subito

Sed his succedens Africus turbo,
tilex fecerit charitas
unum ? Nonne multa unumfa- prffivaluisse cogno-
turbare contendit,et quia fldem
subunomonasticiordinis,veIuniusReguIce
cit quae
scit,tesione charUaUsprisUnadamnarecompensa-
proposito,diversa,sedbonasequentes,adunumsum- p ^ omissa.ad ea qu®
debitum tinemperducit? re moUtur. Sed ut deploratione
vUee monacUe,
miboni vel sempiternce coeperamstyIumreducam,cur tibi,oalbe
Fiater^opax,oJerusalem,invirtutetua,utsequatur menUs,sedvestis,exsecran-
Sed ne nigredo fraUis tuinon
abundanUa in turribus tuis {Psal. cxxi). monache,albedo fra-
et
dicunf.Pax pax, da videtur ? Cur tibi, o niger
inveniamurdeUUs esse qui admiranda creditur?
forte non mentis,sed vestis
scrutemur si qua adhuc tris tui,
et non est pax iJer. vi) ;

Nonne uterque vestrum de ovibus

pastoris lUius est,
forte nobis dormientibus
divortU causa supersit, ne qui dicit Oves mex vocem
meam audiunt, et ego
caverna sua anguis exsi-
:

ao securis repentinus de me;etego wtam

vel vestris incauUus Dominus agnosco eas, etseguuntur
hat et aliquem ex
nostris in (Eternum neque
Fortassis enim vestes ist«
^ternam do eis, et non peribunt
quiescentem mordeat. manu mea {Joan. x) hi
discordife praestant, et rapiet eas quisquam de
coloris diversi incenUvum dicam Deus, sed vel Uo-
quis unquam pastor, non
multiformisvarietasvestiumvarietatemquoquepa- ^^^^XTbusoviumsuarumdiscoIoribusdispu^
rit et mentium.
Nam. ut pene assidue ce^^no,et om- -^;^;;^^^^^^^^ ^^^^^t,, est ? Quisunquamma-
intuentibus adver- tavit rqms unq
nibus ipsis quoque negligenter j^i^rasquamalbas suasesse
monachus gis
perfacile est. niger, ut sic dicam, utrum nigra. vel
fere ^^«^f.^ ^^^^^^TqX^^
ovesjudcav^^^^^^^^^
arumfortuituoccmrentemobUquosidererespicit ^^^^ ^^ ^^^^^ ^^^
quando se albce, sed utrum nig^ ,._,„._ .t n _
albusnigrumvix media ocuU parte, et o malitia hominum et o
Et,
,

Rrege essent attendit ?

!

ingerit, contuetur.
Vidi plurimos, nec recordor constans in sua origine.
quem- innocentia pecudum !

auoties, de nigrorum numero, occurrentem animaUbus substanUa 1 o perversa

ridentes, et velut si creatain brutis
piam album quasi monstrum in raUonali animante
natura Quis unquam albus !

chimfeAvelcentaurus,velportentumaliquodpere- ?Qu»unquam ovis ni-

vel gestu corporis
ariesnigrum dedignatus est
Krinum oculis ingereretur, voce cra albain detestata est Nonne commumter, non-?
sestuperesignantes.Vidieconversoloquacespnus, tranquille, sine omm
ne pacilice, nonne omnino
et multa passim
occurrentia ad invicem conferentes absque omni inquie-
mulliplicis coloris qutestione,
albos,nigroquoUbetadveniente,subitoobmutuisse, ? Et quidem
ali-
tudine caulas pastorales replent
et, vclut ab
hostibus hosflum secreta rimanUbus, ovis ovem
quando aries arietem cornibus impetit,
silentii sibi remedio prcecavisse.Intuitus sum utrius- has non varie-
tacentes,oculos,ma- pulsibus tundit sed hos vel
crebris ;

que generis hominum linguas ad pugnam excitat, sed innata cunctis

proderen- tas coloris
nuspedesque loquentes,elquod voce,ne
333 EPISTOLARUM LIB. IV. ^34
animalibus ac modo qiiolibet ira escita provocat- A perire valebo ? Ille, inquara, ille magnus Martinus
A.t nunc, ut video, stolidior pecude homo, in hq- monachus et episcopus^nigrarumcoiorera vestium
Qore posilus non intelligit et, quod magis deflen"
;
suis vfistibus dcdicavit. Dequa re sic inejus Vita
dum est, monachus homoa charitatis unitate vario Quera cum nigro ac pendulopallio circum-
legitur.
variatus colore sese disjungit. Noli, noli, oro te, tectumcontiguade laterejuraentavidissent, paulu-
frater, si ovis Christi esse cupis, vario de vellere lumin partera alteram pavefacta cesserunt, Quod
pausari, quia nullum dc ovilisuo pastor iile pro- vero monachus fuerit, monastcrium quod non lon-
jicit, nisi quem non coloris varietas, sed fidei vel ge aboppidoPictavensi,raonasteriuraquod Medio-
iiarilalis laesio abovium suarum grege secernit. laui, monasteriuraquod sibi Turonis construxit te-
\on, inquam, secernitquempiam ab ovilisuo pro- slantur. Ecce raonachus Marfinus, ecce nigris ve-
itcr colorem, qui detam semotis regionibus, de stibus contectus Martinus. Sedqui et de bis Hiero-
aru diversis uno
regionibus, in Christian.Te fidei UA^raus in Epistola ad Nepotianum raissa scribit ?
)vili Judajum congregavit pariter et gentilem.Hoc Vestes. ait, pullasxque ut candidas devita. Monens
brtassis docuit, etpatientiaillius sancti patriarchos eura scilicet, ut fastum vel jactantiara caveret, non
lacob, qiii decies a Laban immutatam mercedem solura in candidis vestibus, quibus tunc magis sae-
'equo animo tulit, et nihil differre inter album et B culares utebantur, sed etiam in puliis, quibus ii-
ligrum vel variumpecus,eodem boni pastoris ani- lius temporis religionis professores uti consue-
no, el cura mullicolorem gregem pascendo mon- verant.
itravit. Et cum dicat Aposlolus In Christo Jesu
: Dc his admirandus ille Nolanus episcopus Pauli-
xcque circumcisio aliquid valel, neque prx}mtium, nus, jam dicti Martini, Ambrosii, Augustini, Hie-
cd nova creatura [Gal. v). Et aUo loco Ubi non ronyrai, conteraporaneus ac familiaris, multisqiie
;

'st qentilis el Judwus, circumcisio ei prgeputium,
mrbarus etScytha,se7'Vus et liber, sed omni et in
wDitbus Christus [Coloss. ni),quispuerilis animus
n tantum desipere potuit, ut vel variarum vestium
;olorem, veldiversum consuetudinum raorem, ser-
swpe abipsis, sedel a magnopapaGregorio iaudi-
buspraedicatus, iter cujusdam nobilissimre sed ad
religionis monasficae propositura nuper conversae
feminae describens, sic in epistola Sulpicio Severo
direcfa loquitur Vidimus gloriam Dominiin illo :

'ata nova creatura in Christo, aliquid,quantumad
alutem, differre putaret ? Quod si quantura ad
alutem nil refert, cur varius vestiumcolor mona-
iios separat ?cur schisma generat, curanimosdi-
idit ? cur charitatemlsedit ?>ionest, noncstcausa
matris et fiiiorum itinere. In eoqwdem, sed lonqe
dispari cultu. Macro illam et viliore asellis burico
sedentem, tota hujus sascuti pompa,qua honarati et
opulenti\poterantcircumflu\senatoresprosequeban-
tur carrucis nutantibus. phaleralis equis ; auratis
:

liqua, non ralio uUa, noa dico odiendi, non dico pilenlis, et carpentis pluribus gemenle Appia atque

lividendi, sednecgrunniendi inistis. Habes ut ido- fulgente .Sed splendoribusvanitatisprxlucebatChri-

leum defensoremalbedinis tuae, simplicem, ut su-
)ra dixi, oculum conscientiae tuae, quo, ne longo
emporis usu nigerinductus.putaret, non nisi sub
•tro colore suo monachum esseposse^ albam cu-
ullam et tunicam induisti, et quia sub nigrorum
ahitu innumerabiles hujus ordinis tepefactos a
roposito cernebas, ad raajorem et novum mona-
stianx humilitatis gratia.Admiralmntur divites pau-
periem sanctam, at illos nostra pauperies ridebal.
Vidimusdignam Deo hujusmundi confusionem.pur-
puream, sericam,auratamque suppellectilem, pan-
nis veteribus et nigris servientem.BenediximusDomi-
num.qui huiyiilesexcelsos facit,csti7'ientes implet,bo-
nis, etdivites dimittit manes. Eccenon solura virian-

tJcfE religionis fervorem, hoc hactenus inusitato tiquae religionis,sedeUam mulieres,sanctitatis propo-

estiura candore excitare arte laudabiU voluisti. situm assuraentes, vestibus nigris usae scribuntur.
labes, et tu non dissimiliter probabilem auctorem Nam, ut quod sentio fatear, visum est, ut mihi vi-

ipredinis tuae, longissimum a patribus traditura detur, magnis Palribus illis nigrum hunc, de quo
onsuetudinis morem : quo tutior tibi videris se- agitur, colorem raagis humilitati, magis poeniten-
juendo velera, quam ad inveniendo nova. Habes tiae, magis luctui convenire. Quibus studiis quia
iterque utriusque coloris tui inexpugnabilem pro-
D totam raonachi vitammaxime invigilare oportet,
uignatricemipsius communis Regulse vocem.quae decreverunt utcolormoribus,vestesvirtutibus,qua
•reecipitutdevestium colore aut grossitudinenon possent cognalione j ungerentur. Vestes enim candi-
lausentur monachi, sed illius coloris aut qualitatis das raagis gloriamquamabjectionem, magis gau-
restibus utantur, quae est in provincia, qua habi- dium quara mcerorem antiquilus designasse, ma-
ant, vel facilius inveniri, vel levius comparari po- gis etiara Ecclesiae, u tomnibus notum est, sic in-
uerint. Tutalur ergo albedinem tuam ratio supra- terpretanUbus, et angelus resurgentis, et angeli
ilicta, velfortasse major, quam nondumnovi, ali- ascendentis Doraini praecones indicarunt ipseque :

lua. Tuetur et nigredinem tuam paterna auctori- Salvator in transformaUonissuaegloria vestibus

illa

jas, quse omni rationi fequipoUet, et quam inferio- niveis praeclarus apparens,osfendit. inde bonus et
em sanum sapiente non decet.
judicari ab aliquo doctus vir Sidonius Arvernus episcopus, quorum-
'A cujus Patris exemplum ad hoc afferendum af- dam vitia mordaci reprehensione irridens, inter
lerrepotero ?et quem raajorem magno Martino re- alia quibus in eos invehitur : P7'ocedunt, inquit.
 i*-
335 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 336

abbali ad exseqiiias, puUati ad nuptius, ostendens A pax reverteretur? SaUstacite, igiturpaci, filii pacis,
eosin tantum moribusetacluconfusos, utappara- etcumca perpetuum fcedus inite, ne fortc, si aliter
tum funereum nuptiali, nuptialem funereo, per- tiat, proferatur, quandoque eUamcontravos diris-

verso ordine permutarent. Nam qui morem commu- sima iUa prophetae sentenUa Non est pax, dicit
:

nem temporis illius servabant, non albati ad exse-
quias, pullati ad nuptias, sed albati ad nuptias,
puUati ad exsequias procedebant, utalbatinupiali
gaudio, puUati luctui funereo concordarent. Vidi
nuper ipse in Hispaniis constitutus, et admiratus
Deus meus, impiis (/sa.xLvin). Et jam Deo gratias,
sestimome quorumdamnoslriordinis virorum,an-
tiquas odiorum causas etlatebraspenetrasse, [nec
jam ad quferendumeUam soUicito cogitatui aliquid
superesse. Quod si res ita se habet, neque, tu albe,

sum, antiquum hunc morem ab Hispanis adhuc nigrum, neque, tu niger monache, album, si prte-

omnibus observari. Mortua quippe uxoremaritus, scriptaservarc volueriUs,infestabis,nequeadversus

mortuo marito conjux, mortuis filiis patres, mor- fratrempro diverso consuetudinum more, vel pro
vario tam sfepe nominato colore, a statu altissimaj
tuis patribus filii, defunctis quibuslibet cognatis co-
guati, exstinctisquolibet casu amicis amici, statim charitaUs moveberis. Sed quid dixi ? Quomodo
arma deponunt, sericas vestes, peregrinarum pel- mente excessi ? Ubi intellectusanimi? Unde acies
iium tegmina abjiciunt, totum^ue penitusmultico- B obscurata videndi ? Putabam meomnem scaudalo-
lorem acpretiosumhabitumabdicHntes,nigristan- rummateriam invenisse,arbitrabarmeomnesodio-
tum viUbusque indumentis se contegunt. Sic crinibus rumlatebras detexisse. Suspicabar, ut dixi, solam
propriis, sic jumentorum suorum caudis decurta- diversitatem consuetudinum,solam varietatem co-
tis, seque et ipsa atro prorsus colore denigrant. iorum, qualitatem, aut quanUtalem vestium, aut
Talibus luctus dolorisve insignibus, subtractos escarum, charitatem inter monachos vulnerasse,
charissimos deflent, et integri ad minus spatium et tanU mali istam tantummodo causam exislere
anni, in taU moerore publica lege consummant. Cernebam festucam in oculo fratris, sed trabem
Hac tanta auctoritate vel ratione tibi colorique permaximam, quercum praevaUdam in meo vel
et

tuo, nigermonache, satisfacio, nec tamenideo alb' ipsius oculo videre non poteram. At nunc clarifi-
albedinem condemno. Laudaris tu, quia Patrum cato oculo, serenata die, et sole meridiano jam nil
tuorumsanctumnonvisexcedere morem ;laudatur laterepermittente,video,video^inquam,quodUceat,
et ille, quia, vesUum in solito candore, sui magis mihi dicere pace omnium, unde tamen certus
ac magis animi in sancto proposito excitat etiam sum, quod licebit mihi omnium pace bonorum.
hoc modo fervorem. Distinguit se quodammodo Nam quiindignabitur, de se, ut ait Hieronj^mus,
taUcolore, non a communi (quod nefas esset) cha- dictum fatebitur. Non refugit manum medcnUs pars
ritate, sed amuUorumhujus ordinis notaomnibus ^ sospes corporis. sed quae se palpantis digitis tre-

tepiditate. Cumsis igitur sub unopastore JesuChri-
sto,cucnhabites inuno oviU Ecclesiag, cum ex una
vivas aeternorum fide et spe, tam tu,albe,quam tu
niger monache,quiddevarus velleribus, ut parum
austeriusloquar,stultissim8eoves causamini? Quid
mens subducit, pestem sine dubio intrinsecus la-
tore ostendit.
Quid est ergo quod exciderat ? Dic,dic,inquam, tu,
ut mei propositi prius hominem aUoquar, dic, o ni-
ger monache, da gloriam Deo et quod in imis ;

tam nuUa, imo tam stulta de causa, contravos ad- cordis tui contra fratrem adhuclatet, denuda. Quis,
invicem movemini Cur tam puerUUoccasione pri-
? inquis, pati potest novos homines veteribus ante-
mamillam stolamcharitatis scinditis ?Curipsaha- ferri, eorum studia,no5trorum actibuspraeponi,no-

bitacula separaUs ? Cur vos ipsos non jam ovmo,
sedlupino dente mordeUs ? CurdelrahiUs ? Curla-
ceratis ? Videte,cavete, ne hoc nomen innocenUae,
quo ovesnuncupamini, non de iUis vos faciat.quas
positurus est summus Pastor a doxtris, et de qui-
bus ipse ait Oi;es
: mece vocem meamaudiunt ,et ego
Dominus agnosco eas,et sequunturme,et ego vitam
aeternam do eis, et non peribit in xternum {Joan. x).
stros viliores, illos chariores videri? Quis aequo ocu-
lo aspicerepotest, mundum explurimasuiparle a
nostroveteri ordine averti, adipsorum novumpro-
positum converti,relinqui Iritas a seeculis vias, con-
cursus fieri ad ignotashactenus semitas ? Quis pa-
tiatur novos veteribus, junioressenioribus, albos
D nigris monachis anteferri ? Hoc, tu, inquam, niger,
dicis. Sed tu, albe, quid proponis ? FeUces nos, in-

Sed (quod absit !)inter iUas vos consUtuat,de qui- quis, quos longe probabilior insUtuUo commendat,
bus legitur elcantatur Sicutoves ininferno positi
: quos beatiores aliis monachis mundus praedicat
sunt, mors depascet eos {Psal. xliii) CerniUs adhuc quorum opinio. aliorum exisUmationem, quorum
stultam esse causam, de colore disputare ? Dam- dies, aliorumlucernam, quorum sol, aliorum sidus

nabilem, fratrem pro colore odire pessimam,

;
fra- obscurat. Nos reUgionis perditae restauratores, nos
tri pro colore detrahere. Sic tota haec mutui causa emortui ordinis resuscitatores, nos languenUum,
eratdiscidii,sicsolatanUmateriadivortii,si,inquam tepenUumjSordentiummonachorumjuslissimicon-
schismaUs monastici ha3C sola et tota erat occasio demnatores. Nos moribus,nos acUbus, nos usibus,
nonnc hactam mulUs raUonibus explosa, cordium nos vestibus a caeterisdivisi, et, veterum teporem
veslrorum janrvetus scissuraunielur ?Nonne laesa ostentuifecimus,etnovumnostrorumfervoremprae-
charitas curabitur?Nonneadpacis Ulios evangelica cellere approbamus. Ecce, ecce, vera iUaoccultior
 ;: :

337 EPISTOLARUM LIB. IV. 333

sed longe aliis charitati infestior causa, quaj men- A modopermanere.Propterista.unde abest charitas,
tium vestrarumunitatem, scindebat.quae ipsas do- abesthumilitas ; et unde abest humilitas, abestet
mos abinvicem secernebat, quoe ad verbadetracto- charitas. Hoc docet clare et Apostolus, cum dicit

ria vel maledica linguas vestras persoepe, j uxta Pro- Charitasnon semulatur, non agit jperperam, non est
phetam, ut gladium acuebat. Sed retundatur letha- ambitiosa {I Cor.wn). Et quianec etiam aUenarum
Ms gladius gladio verbi divini, et nelevi inanis glo- rerum cupida, subdit Non[qu3erit quae sua sunt
:

riae vento tantis sudoribus fruges collectae disper- {ibid.).

gantur, si sapientes estis satagite. Et, o infelix nl- Inflationem ergo omnem, ambitionem omnem,
miumque deflenda jactura ! si longissimi £Evi tui cupiditatem omnem, avaritiam omnem excludit
mundissimam continentiao}, si invincibilcm obe- charitas ;imopercharitatem, juxta sequenUa Apo-
dienliam, si jejunia iufracta, si perpetuas vigilias, stoli, expeUitur tota simul iniquitas. Jam si hanc
sitamgrave jugumdisciplinfe,si tot palmaspatien- charitatem, quam legem ChrisU idem Apostolus
ti8e, si, ut breviter multa concludam, tantos tam- vocat, vis frater Cluniacensis frater Cisterciensis,
que innumeros non jam terrencE, sed coelestis vitcB integram conservare, si per ipsam maximos tibi

labores,pertantatempora adstipendium aeternita- thesauros in caelo recondere, si reconditos conser-

tis, a teper Dei gratiam congregatos, unusnequam 3 vare, da totam quam potueris operam, et causas
serpentis sibilus disperserit, et te solo flatu eva- non dico eam fugantes, non dico eam perimentes,
cuans, inanem in conspectu summi judicis draco sed vel parum eam laedentes a te abige si expulsae ;

veternus quod Salvator hoc

effecerit. Et ubi est redire voluerint, firmipectoris redeuntibus osUum
morbo adhucIaborantibusdiscipuHs ait Videbam : claude, et cohabitatricem sempiternam, totis sanctae
Salanamquasi fulgur de cxlo cadentem7{Luc. x). animae tuae ampIexibusreUne. Sublevabit te charitas
ft Ubi est, quod, facta huic simiU contentione inter ipsafirmiter retenta ad regna caelorum, quae nimia
eos. quis eorum videretur esse major, alibi dicit ac dulci vi sua inclinavit usque ad terras Regem
Vos autem non sic ; sedquimajor est in vobis fiat caelorum. Fidelis inde testis est Apostolus, dicens
sicutjtinior; et quiprcecessor est, sicut minisiralorl quod propter nimiam charitatem FUium suum
absconditumab oculis memo-
{Luc. xxii). Ubilatet miseritOeus in simUitudinem carnis peccati {Rom.
riae, quod excelsus ille et magnus, cujus, juxta vui). Gaudebis perenniter coram Deo charitate, et
'psalmum, maqnitudinisnon est finis{PsaL r.xLiv) gaudium tuum {Joan. xvi), sicutipse promisit, ne-
et quiyiaxta Apnslolum, est super omnia Deus bene- mo tollet a te, quando erit Deusomnia in omnibus
dictus in sxcula {Rom. ix), servis suis non se prse- (/. Cor. XV). Uuando saUaberis a longinqua esurie

ferens vel conferens, sed submittens, sequituret di- tua ? Cum manifestafueritgloriaejus.Quandocum
cit : Ego autem in medio vestrum suin, sicutguimi- apparueris simiUs ei eris et per hanc charitatem
nistrat ? {Luc. xxii). Corripitur apostolus, ne se ei sempiterne unitus. videbiseum sicutiest(/./oau.
praeferat apostolo etnon corripieturmonachus, ne iii).

se pi-cBferat monacho
Supponitur a Christo ma-
? Jam tandem ad vos, mi charissime, cui prsesens
gistro, minori discipulo major, infei'iori superior, epistola mittitur, stylus recurrat, ut a quo sumpsit
et super Cisterciensem ego Cluniacensis elevari co- iniUum,inipsosuam fortassis importunam prolixi-
nabor ? Submittitsesuisdiscipulis ipse Christus, et tatem finiat. Causa mihi scribendi,ut superius pro-
super fratrem longe forsitan meliorem tumentem fessus sum, teste conscientia, solavere charitas fuit,
superbiaIevabitcervicemChristianus,etmonachus? ut,quantumadutrumquenostrumattinet, flatu col-
Dejicit se majestas, et jactat se infirmitas ? Humi- locutionis eam recalescere, et inmutuiaffectusso-
hat se celsitudo, et extolhtur putredo ? Servit Deus, litasvelmajores flammas erumpere cogerem. Restat
et imperare nititur limus. Et quomodo cecidisti, ut vosquem lacteam fortemque columnam, cui in-
frater, de gradu regulae tuae, quo te conscendisse nititur,monasUciordinisaediticiosumma providen-
gloriabaris, ut monachusomnibus se inferiorem,et tia praeparavit, et velut rutilum sidus exemplover-
viliorem non solum sua lingua pronuntiet, sed et boque noc solummonachis, sedet toti LaUnae Ec-
intimo cordis credat aftectu ? Et quid ultra laboro ?
^ clesiaenostro tempore insigniter lucem donavit,
Non est necesse rehgiosis, sapientibus, htteratis restat,inquam, ut totam quam potueriUs huic di-
acrius instare,nec, utvulgo dicitur, Minervam do- vino operi detis operam, et unius nominis et ordi-
cere.vellignaad silvam,velaquam ad flumina sive nismaximas congregationesnequaquamultra dissi-
mare deferre. InteUigit, agnoscit utriusque vestr um dere patiamini. Studui ego semper, ut sanctos iUos
sapientiasicutsinefide, sicet sine charitate impos- congregationis vestrae monachos nostris fratribus
sibile Deo placere necaliquem,humilitate abjecta,
; commendarem, unione chari-
etip.sosiUis perfectae
posse eamdem charitatem nisu quolibet retinere. taUs, si fieri posset, etiam inviscerarem. Hoc pu-
Unde enim humUitas recedit, ibi necessario super- blice, hocprivaUm, hoc inmagnis nostrorum con-
bia succedit. Ubisuperbia succedit, ibi statimetin- ventibus facere non neglexi, et utrubiginem iUam
vidia accedit.Ubi invidiaoritur,confestim charitas livoris et zeU contrarii, quae interiora viscerumla-
moritur. Nam nequeeum, cui invidet invidus, po- tenter rodere solet, eraderem modis quibus potui
test dihgere, nec in non dUigente charitas aUquo laboravi. Instate et vos pro magna iUa graUa a Deo
339 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 340

vobis coUata, agro communi, ut sicut nullus post A xerunt, facere voliu, ut sicutlethali ejus peste di-
vos nostris diebus plurautilia in illo plantasse pro- midius pene orbis infectus agnoscitur, ita quam sit
batur, italaudabili studio et iodustria, omne satis exsecrandus conculcandus, detecta ejus stultitia
et
utilibuscontrariura avellatur. Expellite sulilimi illo et turpitudine, a nescientibns agnoscatur. Agnosce-
et ex Spiritu Dei flaramante eloquio ab eorum cor- tis ipse legendo, et, sicut arbitror, ut dignum est
dibus, ut mitius loquar, puerilem illam renmlatio- detlebitis,pertam nefariasetabjectissimas sordes,
nem, a lingua susurrationem, et loco istorum, ve- tantamhumanigeneris,partemdeceptam, et aCon-
lint nolint, fraternam iiigerite dilectionem. Non se- ditore suo per spurcissimi hominis sectam, etiam
gregetultragreges vestros anostris gregibus usuum post Redemptoris gratiamtamleviteraversam. Nec
diversitas, colorum varietas ; sedasumma unitate ignoroequidem quoniamscripturaista, quae perdi-
derivata, corruta reparans, discissa redintegrans, tis illis in propria lingua prodesse non potuit, in
divisa unificans universauniatcharitas. Sic plane, Latinamversaminusproderit. Sed proderit fortas-
sic decet, utquibus est unus Dominus, una fides, sis ahquibus Latinis, quos et de ignotis instruet,
unum baptisma quos continet unaEccIesia, quos
: et quam damnabilis sit haeresis quae ad aures eorum
,

manet una perennisetbeatavita, eis quoque juxta pervenerat,impugnando et expugnando ostendet.Et

Scripturam, sit cor unum et anima una {Act. iv). b utnihiIdamnabilissectaenostroslateret,totamiIlam
Misi gemmeo amico salis gemmam, cujus corpora- ilIorumIegem,quam inproprialingua Alcoram vel
lem usura vobis utilem olim audivi, et cujus spe- Alcyrenvocant, exintegro etperordinemfecitrans-
cialem intehectum suprascriptis necessarium esse ferri. Interpretatur autem Alcoran vel Alcyren, si

pulavi. Nam quamlibet multos et pretiosos appara- e verbo verbi expressa translatio fiat, collectaneus
tus virtutum suarum feterni regis mensre, si sine praeceptorum, quae, sibi per partes de caelo missa
fraterniamorissaleintulerint, ut insulsi rejicientur, nequam illeconfinxit. Feci insuperet quasdam ejus
si hoc sale eos condierint, epulae jam placentes cum fabulas cum quodam Abdia Judaeo et aliis Judaeis
olferentibus admittentur. Nam qui in lege sua nul- habitas transferri, quae inauditis deliramentis, et
lum sacrificium sine sale suscipit, nuhius munus velut somniorum phantasus super universa ipsius
virtutis sine tali condimento sibi placere osten- scripta nefandasectam etiam pecoribus ostentui fa-
dit. ciunt. Sed quia res difFusa est, et propter linguae
Misi et novam translationem noslram contra barbariem ex magna sui parte ad intelligendum
pessimum nequam Mahumet(139) haeresim dispu- difficilis, breviter dico quis iste fuerit, et quid do-

tantem quae dum nuper in Hispaniis morarer meo cuerit. Putant enim quidam hunc Nicolaum illum
studio delingua Arabica versaest in Latinam. Feci
,
unum ex septemprimisdiaconibusfuisse, et Nico-
autemeamtransferri aperitoutriusquelinguae viro, laitarumab eo dictorum sectam,quaeetiam in Apo-
magistro Petro Toletano. Sed quia lingua Latina calypsi nominatur, hanc modernorum Sarraceuo-
non adeoeifamiliaris vel notaerat utArabica, dedi rum legem existere. Somniant et alii ahos, et sicut
ei coadjutorem doctum virum dilectum filium,et lectionis incuriosi et rerum gestarum ignari, sicut
fratrem Petrum notarium nostrum, reverentiae ve- ct in aliis casibus, falsa quaelibet opinantur.
strae, ut aestimo, bone cognitum. Qui verba Latina Fuit autem iste tempore imperatoris Heraclii,
impolite vel confuse plerumque ab eo prolata po- pauloposttemporamagnietprimi Gregorii Romani
liens et ordinans, epistolam imo libellum, multis, pontificis, ante annos ferme quingentos quinqua-
ut credq, propter iguotarum rerum notitiam peru- ginta^Arabsnatione, vilis genere, anliquae idolola-
tilem futurum perfecit. Fuit autem in transferendo triae cijltor, ineruditus, nuUarum pene litterarum,
^«c mea intentio, ut morem illum Patrum seque- strenuus in saecularibus, et calliditate multa, de
rer, quo nullani unquam suorum temporum vel ignobili etegenoin divitem et famosum provectus.
levissimum, ut sic dicam, haeresira silendo prte- Hic paulalim crescendo, et contiguos quosque, et
terirent quin ei totis fidei viribus resisterent, ei
: maximc sanguinis proximos insidiis, rapinis, in-
scriptisacdisputationibusessedetestandamacdam- cursionibus frequenter infestando quos poterat :

nabilem demonstrarent. Hocego de hoc praecipuo D furtim, quos poterat publice occidendo, terrorem
erroreorrorum, dehacfaeccuniversarura hffiresum, sui auxit:et siepe in congressionibus factus supe-
in quam omnium diabolicarum sectarura, quae ab rior, ad regnumsuaegentisaspirarecoepit. Cumque
ipso Salvatoris adventu ortae sunt, reliquiae conflu- universis pari modo resistentibus^ et ejus ignobili-

ANDRE^ CHESNH NOT^'].

(J.19) Misi novam transiationem nostramrontrn niacensis. Verum quialibros hos, quaralibet adhi-
pp.ssnnam 7ier/uam Mahumet hxresim. Trauslatiouis bueriiuiisdiligontiara.nancisci nondum liciiit, illo-
hujusmcminit etifi Summulasectae Saraccuornm, rumsaltcm, qiii per capita distribut simt, arguti-
quam oxAlcorano nuncprimumedilioni huic adjo- menta, qua; paucis abhinc diehus ad notitiamno-
cimus, iilu ct rationoui rcddit qiiaro tlc .\rabioo iii slrampervouerunt,ex alio itidomCluniaccnsiChro-
Latiniim sectam illara transrorrc ciiravcrit. et eara nico daro ])erop)>ortunum hic videtur. {Opusculi
etiam scriptorofoliore, si magna! sua',occupationos udvcrsus scclam Saracenmnim duospriorcs libeLlos
ponnillorent, adjiivante Peo promiltit. Quod et edidit domnus Martenius, pra^fixis qiialuor libro-
quinquc Iii)ris|ecisse lestatur auctor Chrqnici Clu- rum capilulis. Vide inira.
 341 EPISTOLARUM LIB. IV. 342

tatem contemnentibus,videret sehacvianonposse A magnum pseudoprophetam decuit, describit.Para-

consequi quod sperabat,quia vi gladii non potuit, disumnonsocietatis angelicae.nec visionis divinfe,
rehgionis velamine et divini prophelee nomine rex nec summi illius boni, quod nec occulus vidit,nec
fieri attentavit.Et quia inter barbaros barbarus, in- auris audivit, nec in cor hominis ascendit (/ Cor.
ter idololatras et ipse idololatra habitabat, et inter n),sed vere talem, qualem caro et sanguis,imo fajx
illos, quos, utpote prae cunctis gentibus, tam di- carnis et sanguinis concupiscebat, qualemque
vinae quam humanaelegis exsortes,etignaros,faci- Ibicarnium, et omni-
sibi parari optabat,depinxit.

les ad se ducendum esse noverat,conceptae iniqui- genorum fructuum esum, ibi lactis, et moUis rivu-
tati dare operam ccspit. Et quiaprophetas Dei ma- los.etaquarumsplendentium ;ibi pulcherrimarum
gnos homines audierat, prophetam se ejus
fuisse mulierum. et virginum amplexus et luxus, in qui-
esse,pr8edicarejam omnibus coepit.lnterim judicio bus tota ejus paradisus fmitur, sectatoribus suis
qui terribilis in consiJiis dicitur super filios
illius promitlit. Interista.omnium pene antiquarum hae-

hominum, etqui miseretur cui vult, et quem vult resum faeces,quas diabolo imbuente sorbuerat,re
indurat, dedit Satan successum errori, et Sergium vomens,cum SabeUio Trinitatem abnegat.cum suo
monachumhffireticiNestoriisectatorem,expulsum Nestorio Christi deitatem abjicit, cum Manichaeo
regressum ejus noa
ab Ecclesia ad partes illas Arabiae transmisit, et b mortem Domini diifitetur,Iicet

monachum haereticum pseudoprophetae conjunxit. neget ad coelos.

Ita Sergius conjunctus Mahumet, quod et deerat Hiset simiUbus nonacquisitionis.sed perditionis
supplevit , et Scripturas sacras, tam Veteris Testa- populum imluiens,a Deo plenissime avertit ; et ne
menti quam Novi, secundum magistri sui Nestorii evangeUcus sermo ultraineis possethabere locum
intellectum, qui Salvatorem nostrum Deum esse velut omnia quffi sunt Evangelii et Chrisli scienti-i
negabat, partim, prout sibi visum est, exposuit,et bus,cordiumeorum aditumferreoimpietatis obice
eum ab idololatria avertens, Christianum Nestoria- obturavit.Circumcisionem insupervelutablsmaele
num effecit. Et ut tota iuiquitatis plenitudo in Ma- genUs UUus patre sumptam, tcnendam esse decre-
humet conflueret, et nihil ei ad perditionem sui vel vit et super hffic omnia, quo magis sibi allicere
;

aliorum deesset, adjuncli sunt .Tudeei haeretico; et
ne verus Christianus fieret dolose praecaventes.ho-
mini novis rebus mhianti non Scripturarum san-
ctarum veritatem, sed fabulas suas, quibus nunc
usque abundant, Mahumet Judaei insibilant.Sic ab
optimisdoctoribus Judaeis et hajreticisMahumet in-
stitulus, Alcoran suum condidit, et tam ex fabulis
Judaicis quam ex heereticorum nffiniis confectum
nefariam scripturam barbaro illo suo modo conte-
xuit. Quod paulatim per tomos a Gabriele, cujus
jam nomen ex sacra Scripturat cognoverat.sibi al-
latum mentitus, gentem Deum ignorantem lethaU
haustu infecit, et more talium oram calicis melle
liniens, subsequente mortifero veneno, animas et
corpora gentis miserffi, proh dolor interemit. Sic
I prffidicavit.hominibusagrestibus etimperitis inau-
plane impius ille fecit.quando etlegem Judaicam,
et Christianam coUaudans, nec tamen esse tenen-
dam confirmans, probandoreprobusreprobavit.
Inde est quod Moysen optimum prophetam fuisse
Christum Domiuum majorem omnibus exstitisse
confirmat, natum de Virgine prffidicat, nuntium
Dei, Verbum Dei, Spiritum Dei fatetur,nec nun-
tium, Verbum, et Spiritum, ut nos, aut intelligit,
aut confitetur. FiUum Dei dici, aut credi, prorsus
deridet. Et de humanffi generationis simiUtudine
vaccinus homo FiUi Dei ffiternam nativitatem me-
tiens, vel gignere, vel generari Deum potuisse,
quanto potest nisu denegat et subsannat. Resurre-
ctionem carnis sape replicando astruit, judicium
commune in fine sfficuli non a Christo, sed a Deo
exercendum esse non negat. Illi tamen judicio
Christum, ut omnium Dominum, ac seipsum ad
genUs suffi prffisidium adfuturum Vffisanit. Inferni
tormenta quaUa sibi libuit, et qualia adinvenire
carnales mentes hominum posset, gulffi ac Ubidini
frena laxavit, et ipse decem et octo simul uiores
habens.atque multorum aliorumvelut exresponso
divino conjuges adulterans, majorem sibi velut
exemploprophetico numerumperditorum adjunxit
Et ne ex toto inhonestus proderetur, studium elee-
mosynarum,et quffidam opera misericordiffi com-
mendat, oraUones collaudat, et sic undique mon-
humanocapiU equinam cervi-
struosus, ut iUeait,
cem, et plumas avium copulat (Horatils, De arte
poet.). Quiquoniam suadente jam dicto monacho
ac prffifatis Judffiis, idololatriam et reliquit, et re-
Unquendam quibus potuit persuasit, atque unum
Deum,deorum mulUplicitate reUcta,colendum esse
dita dicere visus est; et quia raUoni eorum hffio
prffidicatio concordat, propheta Dei primo ab eis
creditur, dehinc processu temporis et erroris, in
regem ab eis, quod concupierat,sublimatus est. Sic
bona maUs permiscens, vera falsi confudens,
erroris semina sffivit,et suoparUmtempore,partim
^ et maxime post suum tempus, segetem nefariam
igne ffiterno concremandam produxit. Nam statim
Romano languescente^ imo pene deficiente imperio
permiUenteeoper quem regesregnant,Arabum vel
Sarracenorum hac peste infectorum surrexit prin-
cipatus,atque vi armata maximas Asiffi partes cum
tota Africa ac parte Hispaniffi paulatim occupans,
in subjectos sicut imperium, errorem trans-
sic et
fudit. Hos Ucet heereUcos nominem, quia aliqua
nobiscum credunt,inpluribus a nobis dissentiunt,
fortassis rectius paganos autethnicos (quod plus
est) nominarem,quia quamvis de Domino veraali-
qua dicant, plura tamen falsa prffidicant, nec ba-
343 PETRI VMERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 344

ptismati, sacrificio, poenitentise, vel alicui Chris- A haereticorum provincialium quaedam capitula ante
tianosacramento (quodnunquam ulluspreeter hos quatuor vel quinque annos scripsi, si ad manum
haereticus fecit) communicant. hanchabuissem,ut hanc legeretis ; et si quid sup-
Quam brevius potui vitamhominissummamque plendum esset, aliquo vestro tractatu vel epistola
nefanda? legis notavi. IIoc ea de causa feci, ut et suppleretis. Sed a quodam nuper in
fratre nostro
rem vobisnotam facerem,etab scribendum contra Arverniam delata, et ante annum
volumine in alio
tamperniciosumerrorem animarem. Nam licet,ut contraipsos hoereticos ame in Provinciam missa,
supra hoc perditis illis, ut eestimo prodesse
dixi, mitti vobis non potuit. Mittetur autem, postquam
non possit reponsionem tamen condignam, sicut eam ex aliquo exemplari rescripsero. Super his
contra alias,itaetcontrahanc hffiresim Christianum omnibus quid vobis videatur, rescribite. Et licet
armariumhabere deceret.Quae si supertlua quilibet ego impedimentis pluribuspraepeditus distulerim,
causatus fuerit, quoniam quibus resistere debeant vos, si facultas est, diu differre nolite
talibus armis muniti non adsunt, noverit in repu- EPISTOLA XVIII.
blica magni regisqusedam fieri ad tutelam,qu8edam Universali pontifici, etspeciali Cluniacensis Eccle-
fieriaddecorem,qu8edam etiamad utrumque.Nam sice Patri, dornino papce Coelestino (140), frater

ad tutelam facta sunt a Salomone pacifico arma, B
licet tempore suo minus necessaria prseparati sunt
;
aDavid sumptus,parataetornamenta,templidivini
constructioni,et ornatui deputata.Sed nec illa ejus verbi sui, in quo nobis spem dedit, more suo nul-
temporealicui usui profecerunt,sed inusus divinos
post ejus tempora transierunt. Manserunt itaque
istaaliquanto tempore otiosa, sed incumbente ne-
Petrus humilis C luniacensitm abbas, sincerum
amorem, et plenam obedientiam.
Benedictus Dominus Deus nosler, qui memor
latenus se oblitum verborum suorum etiam hoc tem-
pore monstravit, quibus suos ab ipsis recedens
consolari dignatusest,dicens Ecce ego vobiscum
:

cessitale,aperuerunt qufe diu vacaverantfructuosa. suni omnibus diebus usque ad consummationem sce-
Nec tamen, ut mihi videtur, opus istud etiam hoc culi {Matth. xxvm). Apparet hoc in innumeris ip-
tempore otiosum vocare debeo, quoniam, juxla sius gratias donis,apparethocnuncspecialiter et in
Apostolura, vestrum est,et omnium doctorum vi- vobis, quemhisnostrisdiebussummum pontificem
rorum.omnem scientiam extollentem se adversus animarum nostrarum custodem, totius Ecclesiae
altitudinem Dei, omni studio, verbo et scripto im- suae adhuc in terris peregrinantis, hoc est unicae
pugnare,destruere,concuIcare (//Co?'. x), Quod si columbae inter corvosgementispraesulem, propitia
hinc errantes converti non possint,saltem infirmis mortaUbus benignitas divina concessil.Non hoc,ut
Ecclesi8e,qui scandalizarivel occultemoveri levibus Q jam nobis relatum est, humanus fastus, non sibi
etiam ex causis solent, consulere et providere do- providens humana cupiditas,non Romanus turbo
ctus vel doctor, zelum habet justitiae, non debet
si ssepe auditus, orbemque terrarum suo impulsu
neghgere. Propono inde vobis Patresomnes,etpr8e- concutere sohtus, effecit ; sed adversa pacificans,
cipue Patrem Augustinum,qui,hcet Juhanum Pela- diversauniens, discissa redintegrans, spiritus ille,
gianum,licet Faustum Manichaeum, et verbis et la- qui ubi vult spirat, velut in sibilo aurae tenuis,
bore suo ad tidem rectam convertere nequiverit^non juxta verbum Domini factum ad Eliam {III Reg.
tamen de eorum errore magna condere contra eos XIX), leniter adimplevit. Gavisi sumus audientes
voluminaomisit.Sicdereliquis sui temporis, et non ista, etin immensumcor nostrum exhilaratum est;
sui temporis haereticis.sicde Judffiis.sic de paganis agnoscentes non armis, non turribus, non mina-
faciens, non solum contra eos sui temporis homi- cibus agminibus,rem divinam tutavi sedsolami- ;

nesarmavit ;sedetiamadnos,et adposteros omnes Domini manu, et suavi protectione ad

maximae eedificationis et instructionis charisma
transmisit. Si igitur reverentiae vestrae in his labo-
randi Deo aspirantevoluntasadfuerit (nam facultas
per ejus gratiam deesse non poterit) rescribite, et
mittemushbrumquemnondum misimus.ut peros
vestrum ipsius laude repletum, spiritui nequitiae
sericordis
pacem compositam esse. Agnovimus vere quod
agnoscendum erat, imperasse Christum ventis et
mari,et factam esse insolitam tranquillitatem ; sta-
tuisse procellam maris inauram,etsiluisse fluctus
ejus. Ethoc quis non miretur ? Quis, inquam,hoc
non miretur a tempore Alexandri secundi papae,
:

spiritus benignus respondeat, et thesauros Ecole- per Gregorium, Urbanum, Paschalem, Gelasium,
siae suae gazis vestrae sapientia^ suppleat. Mittite,si Calixtum, Honorium,Innocentium, summos Eccle-
placet, per praesentium latorem vel per alium, epi- siaeDeiac praeclaros pontifices,quantum adeorum
stolam illam vestram quibusdam Carnotensibus promotionem pertinet, ecclesiasticam pacem per-
monachis, ut mihividetur, missam,respondentem transisse, sedinnullo eorumpraeter vosquivisse ?
de Regulae praeceptis.et de diversis monastici ordi- Necadeo lapideisumusut nonsenliamus,nec adeo
nis usibus,quam Cluniacisemel legi,sed nunquam bruti ut non intelligamus eum, sine cujus nutu ut
posteaadrelegendum haberepotui.Misissem et ego legitui", nec passerad terram, nec folium cadit ar-
nostram eruditae dilectioni vestrae, quam contra boris, non sine causa, non sine certo (inexhaustoe

ANDRE.E CIIESNII NOTM.

(liO) Domino papce CcBlestino. Secundo nomine, quicreatus anno 1144.
345 EPISTOLARUM LIB. IV. 346

sapientife consilio, hanc pacem eorum primoi'diis A quam extra.tam per me quam per nuntios, fratri-

subtraxisse, vestris contulisse : quam esse illam busnostrisimposui.Qu8eipsi,auditislitterisvestris,

puto,et hanc vobiscum semper durare confido.de cognito tam ex eisdem litteris, quam ex relatione
qua Deo in psalmis Propheta Seciindum muUitu-
: mea, sociorum, multo erga se vestro affectu
et

dinem, inc[n\[,dolorum meorum in corde meo,con- libentissime susceperunt, ac devotissime peragunt.

solationesluce lcetificaverunt animam meam {Psal. Astant ergo.et astabunt Deo semper pro vobis,nec
xcm). Credo enim, et spero in Deo salutari meo, tantum Patrem, tam benignum, tam sibi clemen-
quod qui dedittamamabilem pa-
principiis vestris tem,summo omnium Patri Deo, amodo pro viribus
cem,dabitetfinisuo tempore commendabilem lau- commendarecessabunt. Nam,et hoc ego, quantum
dem.L8etabitursubumbra,aIarumejusvobisamodo potui, impressi cordibus ipsorum, utpote qui licet
subditus orbis terrarum, et se tantos fidei suae absentis Patris in me expertoe benignitatis et ultra
Patres, apostoiicos viros, confessores dico, et(quod personamvelmeritum meumraihiimpensi honoris,
majus est) martyres, vel (quod excellentius est), oblivisci non poteram. Ut enim coram duobus,
ipsos apostolorum suramos Petrum et Paulum,imo quos nemo fallere potest, testibus loquar, Deo sci-
ipsum Christum in vobis solo se habere gloriabitur. licet et propria conscientia, prsecellit vere.et longe
Gaudebit,etjam ineftabiliter gaudef, licet non nu- g ,quem vobis in intimis anirai meireces-
praecellit
mero, tamen virtutibus pusillus grex vester Clunia- sibus servo sinceri amorisaffcctus.omnium preede-
censis qui obedientiam,
;
qui subjectionem^ qui cessorum vestrornm,quosergaipsosgerebam,afre-
(quod majus est) dilectionem,quia per seipsum non ctibus. Hoc quidem,ut dixi,benignitas,et beneficia
potcst, oremeo per has lilteras vobis ingerit, et se vestra nobis impensa fecerunt sed magis multus, ;

totum licet absens.sanctitatis vestrse pedibus sub- quemin sancto peclore veslro latere adverti, erga
jicit. Certitudinem electionis vestrffi,etcollali a Deo divinae religionis affectus. Sed ne adulari videar^
apostolatus sero accepi et idcirco tarde rescripsi- his intermissis ad sequentia veniam. Misi praesen-
Nam diu variante fama vix in vigilia .S. Andreae tium latorem cum litleris istis, ut et nota facerem
epistolam vestram mihi et conventui missam su- reverentiae vestrae quae dixi et de statu sublimitatis
scepi, atque die ipsa publice in capitulo lectam, vestrae, maxime de pace regis Siculi, litteras vestris

tam litteratis quam illitteratis,quos conversos voca- certificari mererer. Nam, non parum mihi credite,

mus exposui. Audita est vere, et suscepta ab om- propacevestra, utmultumeamexoptanssoUicitor.

nibus filiah aftectu quod vobis melius ore proprio,
;
De pace enim vestra, omniumnostrumpax pendet;
vel nuntiorum, proxime perDeigratiam indicabo. inrequie vestra,nos specialiter vestri Cluniacenses
Habeo enim omnimodam voluntatem veniendi ad C requiescimus, in dolorenon ficte.sedveraciter con-
vos, et novum quidem Patrem,sed antiqimm ami- dolemus, quia membra, quae capitis dolori non
cum amore, el honore debito visitandi faciam hoc cojupatiuntur, non solum morbida, sed et mortua
si congrue poluero. Si non, pernostros,quampro- judicantur. Rescribite ergo nobis, si placet, super
xime vacaveritjChristijuvantegraliavisitabo. Com- illa, ut, si est, prout decet congaudeamus si non- ;

mendo interim paternitati vestrae negotium fratris dum est, pro scientia, pro viribus, vobis et apud
pr<;esentiumlatoris, ut illud benigne, et ad comno- Deum et apud homines collaboremus. De caetero
dum Ecclesife ejus,quantum justitia permiseritau- precor, ut quia Cluniacensia negotia tanta sunt,ut
diatis, et diffiniatis. In fine, quas possum gratias pene assidue pro diversis oporteat nos paternitati
ago, quod, sicut mihi relatum esf, et in lilteris vestrae scriberecausis,non hoc moleste feratis.sed,
vestris legi, qaasdem alias causasbeatae memoriae ut specialem et benignum Patrera decet, ea quando
proedecessori vestro directas benigne accepistis, mandaturaudiatisetexaudiatis. Hoc autemavobis
sicque detinistis, utinsententia successoris nonsit mandari postulo.utrum prout mihi Romae a maje-
nobis lugenda sancti mors praedecessoris. state vestra injunctum est, duodecim fratres cum
EPISTOLA XIX. terlio decimo,qui eis in abbatem praeficiendus sit,

Universalipapx. etnostroproprio Patridominopa- usque ad feslum sancti Andrae Romam mittere

D
pcE Lvcio (lil^./^ro/e^^PETRLS humilis Cluniacen- debeam. Nam hoc vestroiterumsuscepto mandato,
siumabbas,cum debita obedientia sincerissimum statim eos ad iter parabo.
inDomino amoris affectum. EPISTOLA XX.
Postquam a charissima mihi vestra paternitate Lucius episcopus, servus servorumDei., dileciofilio
recessi,quae injuncta a Patre fuerant.qua^. mandata Petuo Cluniacensi abbati,&alutem et apostolicam
filiis, et servis vestris Cluniacensibus, quseque benedictionem.
alia a vobis mihiprsecepta.nonindevotus filius sol- Dilectionis tuae litteras, etc. Vide inler epistolas
licite.utdecebat.acstudiose cuncta implevi. Sacri- etprivilegia Lucii pape II.
ficiafrequentia,orationespene continuas, eleemo- EPISTOLA XXL
synarum multiformes erogationes, tam Cluniaci plurimum dilectce sorori
Venerabili, et in Christo

ANDRE^ CHESNII NOT/E

t'
(141) Domino papce Lucio. Coelestini successoii, qui et ipse nomine secundus eodem] anno Cathedram
S. Petri conscendit.
 '

347 PETRI mNERABILIS ABBATIS CLUNIAG. IX. 348

Eloys.e (142) abbatissse, fratcr Petous humilis A Evangelium, pro physica apostolum, pro Platone
Cluniacensium abbas, salutem quam promisit Christum.pro academiaclaustrum, totajamet vere
Deus diligentibus se. philosophica mulier, elegisti. Eripuisti victis spolia
" Aeceptis liiteris charitatis tuae, quas mihi nuper hostibus, et thesauris ^gyptiacis per hujus pere-
per filium meumTlieobaldeni misisti,gavisus sum, grinationis desertumtransiens,pretiosum in corde
et eas mittenlis gratia amicabiliter amplexus sum. tuotabernaculum Deo erexistis,Cantasticum Maria,
Volui statim rescribere quod animo insederat sed ; demerso Pharaone,canticum laudis [Exod. xv);et
impedientibus importunis curarum exactionibus, beatae mortificationis tympanum, ut olim illa prae
quibus plerumque, imo pene semper,cedere com- manibus gerens,novi modulaminis melos usque ad
pellor, non potui. Vix tamen a tumultibus tandem ipsas deitatis aures docta tympanistria transmisisti.
interpolata die, quod coneeperam attentavi. Visum Conculcasti jamincipiendo, quod per omnipotentis
est, utafFectui tuo ergame,quem et tunc ex litteris, gratiambeneperseverandoconteres,vetustianguis,
et prius ex mihi missis xeniis cognoveram, saltem ac semper mulieribus insidiantis caput, atque ita
verborumvicemrependere festinarem, etquantum ehdes, ut nunquam ulterius contra te sibilare au-
in corde meo locum tibi dilectionis in Domino ser- deat, Ostentui facis, et facies superbum principem
varem,ostenderem.Reveraenimnonnuncprimum g mundi,et illum, qui divina voce vocatur rexfilio
diligereinoipio,quam ex multo tempore me dilexisse rum superbiae {Job. xli), juxta ipsius Dei ad beatum,
reminiscor. Necdum plene metas adolescentiaeex- Job verba, tibi ac tecum cohabitantibus ancillis Dei
cesseram, necdum in juveniles annos evaseram, ahigatum {Job xl) ingemiscere coges. Et vere sin-
quando nomen non quidem adhuc Ireligionis tuse, gulare miraculum,ac superomnia mirandaopera
sed honestorum tamen et laudabilium studiorum extollendum,eum,quo, j uxta prophetam, cedri non
tuorum, mihi fama innotuit. Audiebam tunc tem- fuerunt altiores in pai'adiso Dei, et cujus summita-
poris, mulierem, licet necdum sBecuU nexibus ex- tem frondium abietes non adaequaverunt (Ezech.
peditam, htteratoriae scientiae, quodperrarum est, xxxi), a fragili sexu vinci, et fortissimum archan-
et studio,licet saecularis,sapientiae summam operam gelum a muliere infirmissima superari. Gignitur
dare,necmundivoluntatibus,nugis, veldeliciis ab- tali duello maxima gloria Conditori,infertur e con-
hoc utili discendarum artium proposito retrahi verso summa ignominia deceptori. Exprobratur ei
posse. Cumqueab his exercitiisdete?tandadesidia hoc certamine, non solum stultum, sed et super
totus pene torpeat mundus, et ubi subsistere possit omnia ridiculum fuisse, illum aspirasse ad aequa-
pes sapientiae, non dicam apud sexum femineum, litatem sublimissimae majestatis, qui nec breve lu-
a quo ex toto explosus est, sed vix apudipsos viriles ctamen ferre praevalet feminae debilitatis. Sustinet
animosinvenire valeat, tu illo efferendo studio tuo, caputcujuslibetvictricisillius,meritotalisvictoriae.
etmulieresomnes pene viros universos
evicisti, et gemmeam a rege coelorum coronam, ut quanto in
superasti. Mox vero, justa verba Apostoli, ut com- transacta pugna carne infirmior, tanto in remune-
placuit ei, qui te segregavit ab utero metris tuae ratione sempiterna appareat gloriosior.
vocaretepergratiamsuam(Ga/. i),longe inmelius Hasc,charissima in Domino soror, vere non adu-
disciphnarum studia commutasti, et pro logica lando, sed exhortando dico, ut magnum, in quo
ANDRE.E CHESNII NOT^.
[MI^DilectcB sororiEloisce. Quaenam et qualis oratorio,quod in Trecensi pago paulo ante constru-
haec Eloisa, vel ut alii scribunt, Heloyssafuerit, do- xerat,ac Paracleto consecratam ejus etiam nomine
cet Petrus Abselardus in lib. Calamitatum suarum, vocari voluerat, « illuc eam cum quibusdam ahis
his verbis « Erat in ipsa civitate Parisiensi ado-
: de eadem congregatione ipsi adhaerentibus,invitavit
lescenlula quaedam.nomine Heloyssa, neptis cano- eoqueillis adductis ipsum oratoriumcumomnibus
;iiciejusdem, qui Fulbertus vocabatur, qui eam eipertinentibusconcessitetdonavit,ipsamquepost-
quanto amplius diligebat, tanto diligentius in om- D modum donationem suam assensu atque interventu
nem quam potuerat scientiam litterarum promo- episcopi terrfB Ilatonis papa Innocientus II ipsis et
veri studuerat. Qua^ cum per faciem non etiam in- earum sequacibus per privilegium in perpetuum
firma.per abundantiamlitlerarum erat suprema. » roboravit » Ejus igitur oratorii abbatissa, sive ut
Hanc Abaelardus ipse, licet clericus el canonicus, idem Innocentiiis vocat in privilegio suo.quodinter
deperivit, corruptit, et etiamuxoremduxit. Verum Antiquitatum Tricassinarum pretiosa monumenta
postea dolore reatus sui tactus,transmisit eam « ad locum possidet, priorissa erat Heloisa, cum iUi Pe-
abbatiamquamdam sanctimonialiumprope Paris. trus noster scripsit,in eoque etiam post obitum se-
quae Argentolium appellatur, ubi ipsa olim puella pulta tah decorata fuit epitaphio :

educata fuerat atque erudita, vestesqne ei religio-

nis,qu<EconversationimonasticaRConvenirentaptari
fecit, » acipsequoque sacrumliabitum in abbatia
S. Dion3'sii su^cepit. Derauuialiquanto post acci-
dit, ut abbas S. Dionysii Sugerius, praedictam Ar-
gentolii abbatiam,tanquam ad jus monasiorii siii
antiquituspertinenteiii.qiiocnnquemoiloacquirerct,
Hoc tumulo abhatissa jacetprudens Heloissa,
ParacLetum statuit, cum Paracleto requiescit.
<< Gaudia saiictoru^n sua suntsuper altapoLorum
Nos meritis precibusquc suis cxaltet ab imis.
Obiit autem 6 Maii,ut ex codice oi)ituum coenobii
1

etconventum saiictimonialium, uiji iliacoines sua,
jamque in Christosororpotiusquam uxor Heloyssa
prioralum habebat, violenter expclleret. Quse cuin
diversis locis exsules dispergerentur,oblatam Abfe-
lardus intelhgens occasionem, quo suo consuleret
Paracletici patet, in quo et clogium hoc ad illam
diem habet:«Matcrnostra3 rcligionis Heloisaprima
abbatissadocumentis et religione clarissima spem
bonam ejus nobis vita donante fcliciter migravitad
Dominum. »
S49 EPISTOLARUM LIB. IV. 350

aliquandiu perstitisti, bonum attendens, ad caute A tempore, teipsam sacrarum litterarum secrcta
et

illudconservandum animosiorreddaris, et sanctas dulcedine, et beatas sorores aperta praedicatione,

quae tecum Domino serviunt secundum gra-
illas, quousque.juxta voeempropheticam In illa, quse :

tiam a Deo tibicollatam, utin eodemsolliciteagone pennittitur die, distillent motites xternam dulcedi-
pontendant, vorbis pariter et exemplis accendas.Es nem, et colles fluant lac etmelJoel ni)- Hoc enim,
enim unum de animalibus illis, quae Ezechiel pro" licet de hoc tempore gratiae dicatur,nil obstat, imo
pheta \idil{Ezeck. i), licet sis mulier,qucie non tan" et est, ut de tempore gloriae accipiatur.
dulcius
tum utcarbo ardere,sedutlampasarderedebespa- Dulce mihi esset diu tecum de hujusmodi protra-
riter et lucere. Es quidem discipula veritatis, sed es here sermonem.quiaet famosaeruditione tua dele-
etiam ipso;officio, quantum adtibi commissas per- ctor, et proedicatamihi amultisreligione tualonge
tinet, magistra humilitatis. Humilitatis plane, et magis alhcior. Ltinam te Cluniacusnostra habuis"
Deo magisterium
totius coelestis disciplin^B tibi a set utinam te jucundus Marciniaci carcer, cum
!

impositumest. Undenonsolumtui, sedetcommissi cceteris Christi ancillis libertatem inde coelestem

gregis curam hal)ere, et pro universis majorem exspectantibus inclusisset ! PraetuJissem opes reli-

universis debesmercedem recipere.Manettibicerte gionis ac scienlite maximis quorumhbet regum

palma pro omnibus, quia,utoptimenosti,quotquot g thesauris et illarum sororum illud prcBclarum col-
ducatu tuo mundum mundique principem vicerint, legium.cohabitationetuaclariusrutilaregauderem.
tot tibi triumphos, totgloriosatrophsea, apudaeter- Retulisses et ipsa ab ipsis non modicum qusestum.
num regem,et,)udicempraeparabunt. Sednecom- etsummammundinobilitatem, acsuperbiam, pedi-
nino apud mortaies insolitum est, feminus feminis bus substratam mirareris.Cernercsomnigcnos sae-
principari, necex toto inusitatum etiam prfeliari, cuh luxus, miranda parcitate mutatos, et sordida
ipsosinsuper viros ad praelia comitari. Nara si veruni quondam vasadiaboli inmundissima Spiritussan-
estquod dicitur Fas est, et abhostedoceri. Et apud
: cti templa conversa. Videres puellas Dei Satanae,

genliles, Amazonum regina Penthesilea cum suis vel mundo, velutfurtosubtractas,superinnocenti8e

Amazonibus,nonviris, sedmuheribus,TrojanibelIi fundamentum altos virtutumerigere parietes, et
tempore seepe pugnasse scribitur,, et in populo usque ad ipsa coeli fastigia felicisfabricae cacumen
etiam Dei, prophetissa Delbora liarach 'judicem producere. Laetareris angehca virginitate florentes;
Israel contra ethnicosanimasse legitur {iudic. w). castissimisviduisjunctas.etuniversaspariterbeatae
Cur ergo non hceatfeminas virtutis contra fortem illius et magnffiresurrectionisgloriam sustinentes,
armatum ad praelia procedentes,ductrices fieri exer- infra arcta domorum, etiam corporahter
septa
citus Domini, cum et illa(quod quidem indecens Q beatoe spei velut sepulcro jam conditas.
videbatur) manu tamen propria coutra hostes pu- Quae, licet omnia et fortassis majora, cum tibi
gnaverit ; et haecnostra Debora viros ipsos ad bella datis a Deo collegis habeas, licet forte nihil ad sacra-
divina commoverit, armaverit, accenderit? Victo rum rerum studium pertinens tibi addi possit[posset |,

dehinc Jabin rege, occiso Sisara duce, deleto pro- augereturtamen augmento gratiarum tuarum,non
fano exercitu, ceciuil statim canticum illa, illudque parvis,utarbitror,commodis,res publicanostra. Sed
Dei laudibus devota dicavit. Erit Dei gratia hoc quamvis a dispensatricc omnium rer um providentia
faciente postdatam tibituisque de longe fortioribus hoc nobis de tenegatum sit,concessum tamen
Dei,
hostibusvictoriam,longetuum glorlosiuscanticum, est illo tuo, de illo, inquam, saepe ac sempercum
de
quod sic leeta cantabis, utnunquampostea iaetari, honorenominando,servo ac vere Christiphilosopho
nunquamcantare desistas. Interimeris ancillisDei, magistro Petro, quem in^ultimis vitae suae annis,
hoc est, coelesti exercitui, quod illa suo Judaico eademdivinadispositioCluniacumtransmisit(l43);
populo Debora nec a tam lucroso certamine, ali-
; eteam in ipso etdeipso,superomne aurum ettopa-
quo tempoie, quolibetcasu,nisivincendo cessabis. zion munere cariore, ditavit. Cujus sanctae, humili
Et quia hoc nomem Debora, ut tua novit eruditio, ac devotae internos convcrsationi, quod quanturave
hngua Hebraicaa/^ewdesignat, eris etiam in hoc et D Cluniacustestimoniumferat, brevis sermo non ex-
tu Debora, idest apis. Mellificabis enim tu, sed non plicat. Nisi enim fallor, non recolo vidisse me illi

soli tibi,quia quidquid boni per diversos, et a di- in humihtatis habitu et gestu similem, in |tantum
versis collegisti, cxemplo, verbo, modisque quibus ut necGermanusabjectior, necipse Martinus bene
poteris, domesticis sororibus, seu quibuslibet aliis discernenti pauperior appareret. Cumque in magno
totum refundes. Satiabis hoc exiguo vitae mortalis illo fratrumnostrorum grege, me compellente gra-

ANDRE.€ CHESNII iNOT.E.

(143) Magistro Petro, quem in uUimisvitx suae Abaelardum dictum, quiprofanoe sensuum novita-
annisdivinadispositio CLuniacum transmisit. supra tis, aS.Bernardo, Sugerio, et aliis Ecclesioe Galli-
epist. 4 « Magister Petrus, inquit.ad Inuocentium
: cana? prfelatis coram Ludovico rege Senonis accu-
papamscribens.sapientiae, vestrcie.ut credo optirae satus fuerat, tandem de suis erroribus austeram
notus per Cluniacum transitum fecil. » Et paulo egissepoenitentiamCluniaci rquoet uonnulliBeren-
post « Dimissis scholarum etstudiorum tumulti-
: garium Andegavensis Ecclesiae diaconum eodem
bus, in Cluniacovestra sibiperpetuam mansionem fere tempore accessisse dicunt, ut ibi monachus
elegit. » Quae verba et locum launc illustrant et si- efiectusdesua etiam haeresi pceniteret.
mul cum eo testantur magistrum illum Petrum,
 «

35f PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 352

dum superiorem teneret, ultimus omnium vestitu A semper aut oraret, aut legeret, aut scriberet, aut
incultissimo videbatur. Mirabar saepe, et in proces- dictaret. In his sacrorum operum exercitiis, eum
sionibus eo mecum reliquispro more prsecedente, adventus illius evangelici visitatoris reperit, nec
penestupebam, tanti tamquefamosi nominishomi- eum, ut multos, dormientem, sed vigilantem inve-
nem, sic seipsum contemnere,sic seabjicereposse. nit. Inveniteum vere vigilantem, et ad aeternitatis
Et quia sunt quidam religionisprofessores, qui ip- nuptias, non ut fatuam, sed ut sapientem virginem
sum quem gerunt habitum religiosum,nimisesse evoeavit. Attuhtenimille secumlampadem plenam
cupiunt sumptuosum, erat ille prorsus parcusin oleo, hoc conscientiam refertam sanctae vitee
est,
istis, et cujusque generis simpHci veste contentus, testimonio. Nam ad solvendum commune morta-
nil ullra quaerebat. Hoc et in cibo, hoc et in potu, hum debitum,morbo correptus,eoque ingravescen-
hoc et inomni curacorporis sui servabat, et non te, in brevi ad extrema perductus cst. Tunc vero

dico superflua,sedetcuncta, nisivalde necessaria, quam sancte, quamdevote, quam catholice, primo
tam in se quam in omnibus, verbopariteret vita fidei, dehinc peccatorum confessionem fecerit,
damnabat. Leclioeratcicontinua, oratio frequeus, quanto inhiantis cordis affectu,viaticumperegrina-
silentium juge, nisi eum aut fratrum familiaris
tionis. ac vitse cTternfe pignus, corpus scilicet Re-
coUatio, aut adipsos in conventu de divinispubli- B demptoris Domini acceperit, quam fideliter corpus
cus sermo eum loqui urgebant. Sacramenta coele- suum et animam hic et in aeternum ipsi commen-
stia, imraortalis Agni sacrificium Deo offereudo, daverit, testes sunt religiosi fratres, et totus illius
prout poterat, frequentabat imopostquamlitteris
; monasterii, in quo corpus S. martyris Warcelli ja-
et labore meo apostolicaBgraliee redditus est, pene cet, conventus. Hoc magister Petrus fine dies suos
continuabat-Etquidmulta?Mens ejus,lingua ejus, consummavit^ etqui singulari scientiae magesterio,
opus ejus, semper divina, semper philosopbica, totipene orbi terrarum notus, et ubique famosus
semper eruditoria meditabatur, docebat, fatebatur. erat, in ilhus discipulatu qui dixit Discite a me, :

Tali nobiscum vir simplexet rectus, timens Deum, quia mitis siim et humilis corde{Matth. xi), mitis et
et recedens a malo tali, inquam, per aUquantum humilis perseverans, ad ipsum ut dignum est cre-
temporis conversatione, ultimos vitas suae dies con- dere, sic transivit. Huncergo, venerabilis et cha-
secrans Deo, pausandi gratia (nam plus solito, sca- rissima in Domino soror, cui post carnalem copu-
bie et quibusdam corporis incommoditatibus grava- lam, tanto validiore, quantomeliore divinae chari-
tur), ame Cabilonem missus est (144). Nam pro- tatisvinculo adhaesisti, cumquo, et sub quo diu
pler illius soli amcEnitatem, qua cunctis pene Bur- Domino deservisti, hunc, inquam, loco tui, vel ut
gundiae nostrce partibus preeminet, locum ei habi- C te alteram in gremio suo confovet, et in adventu
lem, prope urbem quidem, sed tamen Arari inter- Domini, in voce archangeli, et in tuba Dei descen-
fluente provideram. Ibi juxta quod incommoditas dentis de ccelo, tibi per ipsius gratiam restituen-
permittebat, antiqua sua renovans studia, libris dum reservat. Esto ergo in domino memor ipsius ;
semper incumbebat, nec sicut de magno Gregorio esto etiam, si placet, et mei, et sanctis sororibus
legitur, momentumaliquod preeterire sinebat, quin tecum Dominofamulantibus fratres congregationis

ANDRE.E CHESNII NOT.E.

(144) A meCabilonem missusest, in monasterium suorum errore desolatae tutiorem ct salubriorem

videlicet S. Marcelli, quodetipsum juris Clunia-
censis est, et ubi paulo post optimofinedies suos
consummavit. Unde Chronicon archiepiscoporum
Senonensium. Anno Domini 1140
« Senonis
sente Ludovico rege episcoporum et abbatum reli-
giosorum fit conventus contra Petrum Abaelardum,
arbitror, quam eum qui vere Paracleto, id est Con-
salatori proprie consecratus est, et de ejus nomine
proprieinsignitus. » Quod autem praescriptum hoc,
prae- sive mandatum ab Heloisa completum exstiterit,
docetet Chronici Sancti Petri Vivi scriptor, cum
dicit Anno 1142 M. Petrus Abaylart canonicus
: '^

qui quadam pi'ofana verborum vel sensuum novi-
tate Ecclesiam scandalizabat. Qui ab eis interpelia-
tus ut responderet, de justitia veritus, audieutiam
postolicae sedisappellavit^etsicevadensnon multo
post Cabiloni ad Sanctum Marcellumobiit. » Post
primo majoris Ecclesiae Senonensis obiit, qui mo-
nasteria sanctimonialium fundavit speciahter ab-
batiam de Paracleto, in qua sepelitur cum uxore.
Canonicus fuit,et post uxoratus. «Quare et ibidem
aliud ilh positum fuit epitaphiumhis vcrsibus :

obitum Petrus abbasClun. epitaphium illi scripsit, D Pelrusin hacurna latitat ,quemmundus Homerum
quod et inter alios ase compositos versus exstat.
Nec tamen propterea corpus ejus aut Cabiloni, aut
Cluniaci sepultum, sed in Paracleticum coeuobium
Heloisa curante delatum fuit, juxta quod ipsemet
eidem longe anto prasscripserat his verbis « Quod
si me Dominusinmanus iuimicorumtradiderit,sci-
licetut ipsipraevalentesmeinterliciant, autquocun-
que casu viam universm carnis alisentibus vobis
ingrediar, cadavcr,obsecro,nostrum ubicunque vel
sepultum, vel expositum jacuerit, ad coemetcrium
veslrum deferri faciatis, ubi lili<e nostrae,
Christosororessepulcrum nosirumsaepiusvidentes,
adpreces prome fundcndass.epius invitcntur. Nul-
lum quippe locum animtiedolenti,etde peccatorum
Clamabat, sedjam sidera sidus habent,
Sed erat hicGaUis, sed eumjamfata tulerunt.
Ergo caret regio GalUca sole suo.
ILlesciens quidquid fuituLLi scibile, vicit
:
Artifices,art('S ahsque docente docens.
Undecimx Maii Petrunwapuere Kalendx
Privnnles Logices atriarege suo.
Esl salisin lumuLo, Pelrus hicjacet Abailardus,
Hic soLi patuil scibile quidquid erit.
imo in Et in Necrologio Paracleti de eo quoquc leguntur
htBC « 21 Aprilis, anniversarium
: magistri Petri
Abelardi, looi hujusfundatoris, nustroeque rehgio-
nisinslitutoris.
353 EPISTOLARUM LIB. IV. 354

iiostr8e,ac borores, qufc ubiqueterrarum pro posse A EPISTOLA XXllI.

suo eidera, cui et tu, Domino famulaatur, soliicite Raimundo monacAo Tolosano, frater^zj?^\:s humilis
commenda. Cluniacensium abbas,salutem.
Cum caput albescat, tua musa senescere nescit
EPISTOLA XXII.
Nec quia tu canes, hinc minus illa canit.
Universali ponlifici, etnoslroproprio Patri domino Albus es, et cantas, albos imitaris olores,
papoeL\:cio, fraterPEinvs humilis Cluniacensium Quorumjunctamagis, voxque nitorque placent
abbas, fidelem cnm sincero amore obedientiam. Hinc color obtusus, sonus hinc demulcetet aures.
Sjepe supplicavi, etadhucsupplico, neoccupatce Sic nihil in tota non placet amnis ave.

in multis reverentice vestrce gravia videantur tam Non norat volucres nutrire Garonna coronas,
frequentiascriptamea. Multaenim saepeemergunt, Littora nunc cujus cantibus implet olor.

quae me etiam nolentem, hoc fugere conantem,

et Fleverat antiquis viduata Tolosa poetis.
importunumessecompellunt.iNamquandoquepro- Gaudeat en studium te reparare suum.
pria, quae mulla sunt quandoque
;
magnorum ami- Scribis Romanas te cernere velleruinas,
corumnegotia,qua3 negligenda nonsunt, importu- Si tentare mihi tale placeret iter.
nitatis hujus causa existunt. Inquietudo quorum- Dum lego forte tui mirandos pectoris ausus.
dam Aureliancnsium clericorum, qu.t; Kcclesiam ° Obstupui fateor, conticuique diu.
suam pene destruxit, necdum requiescere didicit, Non aliter quam si vires humerosque Tiphonis,
Non enim zelo justitiae, non utilitate aliqua reipu- Spondeat in lecto febre solutus homo.
blicsesuae, canonici noncanonici, fingentessequse- Nec secus Hispana quam si teliure creato
rere quae Dei sunt, sed (quod omnibus clarum est), Sese testudo cursibus*quet equo.
priBtextu illo quaerentes quce sua sunt, sicutsuam Nam quis tanta tufe taceat miracula laudis
matrem Ecclesiam lelhaliter pcenoe laeserunt, sic Quod juvenum tentas fortia facta senex?
contrasuumPatremetepiscopumcalcaneumerexe- Alpibus horrendis invicta senecta nequivit
runt. Novit vero sapientia vestra quid Deus ipse de Cedere, vel caeptum jam revocare gradum.
talibussentiat. Qui,'mqm\.,maledixerit patrisuovel Aeriae rupes, quae vincere dura solebant
matri, morte moriatur (Exod. xxi Lev. xx). Quod ; Pectora, virtuti succubuere tuae.
si hoc de maledicto dictum est, quanto magis de ja- Militis emeriti, te missio justa decebat,
ctura ? Sihocde maledictodictumest, quanto ma- Et pro praeteritis actibus alta quies.
gis de laesura ? Si dictum est hoc de his quimale- Sed virtus animi nec cano parcere novit,

dicunl, quanto magis de his, qui quantum ad se
pertinet, perimunt ? Tales, tales sunt, inquam,
vere tales sunt quidamiUius Ecclesiae, in quantum
fama testatur, non religiosi, sedirreligio, si non
majoribus, sedde inferioribus, non multi, sed pau-
Et te plus requie bella cruenta juvant.
et ^ Ergo veni Romam, non differo, nolo moreris.
Pugnaces animos regna Latina vocant.
de Roma sata est bellis.Iitasanguine, claratriumphis,
Qute sibi per lales subdere cuncta solet

ci. Hi de inseclatione Patris sui negotiari volcntes, Si terobustum splendenti cinxerit ense.

indequelucrumquodlibet se consequiposse putan- Et te pugnantum fecerit esse ducem.

tes, dum ipse cum his qui oderuntpacem sit paci- Victrici gladio mox publicus hostis obibit,
ficus.velloquentem, veltacentemgratisimpugnant Et sibi totus adhuc subditus orbis erit.
(PsaZ. cxix). Non erubescunt videri paucissimi inter Lusimus, et cantus tecum deduximus aequos,
multos, etsoliseptem vel octo inter millia tamcleri Necygnus cunctas rideat orbis aves.
quam populi eis contraria praedicantis mendaces et , Jam decetut nostris succendant serialudis
garruli apparere. Incitat me ad ista sic scribenda, Et monachi comptus sit gravitate jocus.
magnorum, multorum, ac reiigiosorum testimo- Si vires, si posse tibi natura ministrat
nium, quorum quidam nostri sunt, longe autem Nil iter impediet te comitante meum.
plures extranei. Praevaleat ergo, si placet, et prae- Non eris ingratus, quem novit reddere charum
ponderet tantorum apud vos testimonium, et epi- d Fama frequens, studium, vita, senile caput.
scopumvestrum contrararosetmalinominis viros, Ornabis totam nota probitate cohortem,
qui magis, ut mihi videtur, cornibus ventilandi, Virtumque viris signifer unus eris.
quam auribus audiendi sunt, sapiens justitia vestra Pulchrior in silvis nusquam frondescit oliva,
defendat. Sutfragetur ei et boni, religiosi, ac singu- Dum candore suo deprimit omne virens.
laris inter suos viri, diutina jamcohabitatio quem Si piate socium mereatur habere juventus,
:

mandato domini papae Caelestini, non quidem ex Ut laudent Dominumjunior atque senex.
nomine designatum, sed a nobis proinsigni religione Nuper me Robertus ad haec dictamina traxit,
electum, ei in socium dedimus. Ipse ergosi sicju- Per quem misisti carmina multa mihi.
stum sapientias vestrae videtur, super ipso convenia- Velle quidem mecum te Romampergere dicens,
tur,ipserequiratur ipsi quianullatenuseummen-
; Ut respenderem versibus, admonuit.
tiri velle testificor, magis quam uebulonibus illis Ad quae respondi, tamen ista prioribus addo,
credatur. Yaleat sanctitasvestra semper in Christo. NuIIam me certam proposuisse viam.
 ;

355 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 356

Si tamen, ut dixi, sors quod puto fecerit esse, A fructuosum, simul manere. His dictis adjungo, et
Perpetuus fies ad peregrina comes. tamexme, quam vice universorum fratrum nostro-
Sed non incuses, si quid fortuna sinistri rum suppUco, ne labor noster, quem causa Dei,
Intulerit, cunctos qufe facit esse pares. vestroque prajcepto in jam dicti monasterii ordina-
Regibus etservis quod vult jubet illa potestas, tionem assumpsimus, vestrae CluniacensiEcclesiee
llli subduntur dives inopsque simul. in damnum quohbet tempore convertatur. Hoc
Cantavi mouitus, si vis cantabis et ipse, autem preecavere etproviderepoteritmagnitudinis
Praeter avis morem, fuscus et albus olor vestrse prudentia, sidonum inde a vobis pubhce
EPISTOLA XXIV. factum,moreCluniacensiapostohcoprivilegiocon-
Uiiiversalipontificietnostroproprio Patri domino firmetur.
\j:c\opap3e, fralerVY.iv.\is humilis Cluniacensium EPISTOLA XXV.
abbas, fidelem obedientiam. Summo domino papx Euge-
Ecclesiae Dei rectori,
Juxta velle ac mandatum sublimitatis vestrfe, Nio (145),Pa<n nostro,frater PEmvs humilis Clu-
dirigimus desinu Cluniacensisclaustri hos dilectos niacensium abbas diligentem cum dilectione obe-
fratres et filios nostros Patri communi, imo nostro dientiam.
et ipsorumspeciali. Commendamus eos apostolicfe Ex multa dilectionis fiducia, quam semper ha-
pietati, commendamus, inquam, qui valde commen- B bere consuevimus ad apostolicam sedem, soliti
dandi sunt. Causa enim Dei, virtute obedientias, sunt plerique amicorum nostrorum ad nos recur-
violenter se sibimetipsis subigunt, patrium solum rere, etpreces suas apostolicsemansuetudininobis
deserunt, peregrina adeunt, nec mortem ipsam, mediantibus offerre. Unde hoc tam antiquo usu,
quam Romanusaernostratibus ceieriter inferre so- quam jam experta erganos in expulsione fratrum
let, refugiunt ; et, ut sic dicam, quantum ad banc nostrorum de sancto Saba (146) pastorali dilectione
Gallorum nostrorum formidinem, velut agni ad vi- ac studio vestro quos ejectos suscepistis, desolatos
:

ctimam vadunt.Respiciatergo super eospio intuitu aluisUs, verberatos confovisUs, confidenter reve-
paternus oculus, et exsules suosbenignis seepe ad- rentiampaternamadimus,elprodomiuo Bisuntino
monitionibus ct congruis auxiliis consoletur. Con- archiepiscopo, bono Cluniacensis Ecclesiee amico,
stituantur, siplacet, in uno ex duobus mihiRomaB magnitudinem vestram oramus. Accusatur enim,
a vobis nominatis monasteriis, veteresque ab illo ut nobis relatum est, a paucis et vilibus Ecclesias

Nam, etjuxta Apo-

coloni alibi collandi pellantur. suae personis ; excusatur et commendatur a pluri-
stoli vocem, Modicum fermentum totam massam bus et fide dignis viris, et maxime arcUoris religio-
cor7'umpit {I Cor. \), et nisetordinis professoribus. Qui, utbene credimus,
ut vestra sapienlia novit,
diversi moribus, usibus, aflectibus, G nullas pro eo preces funderent, in nullo pro ipso
Non bene conveniunt, nec in una sede morantur. supplicarent, si eisdem precibussuis velcommen-
Et quia, juxtaMagnum Gregorium, durum videtur dationi, justitiamin aliquo obviare sentirent, Exau-
inpectore veteri nova meditari, resque pene despe- diatergo, siplacet, diligens discretio vestra ipsos,
rata est, monachum a pravo usu ad meliora instituta exaudiat etnos supphcantes pro ipso cum ipsis ne
posse converti, cavendum est ne qui corrigi non facilis et irreverens tribuantur accessus improbis

possuntcorrumpant. Quodsifortequispiamahquos contra probos, vilibus contra opUmos, infamibus

exhis, quos misi, ab invicem secernere, et ad alia
loca transferre nisusfuerit, orone permittatis, quia
per partes divisi, et nihil proficerent, et fructum
quemsimulpositiferrepossunt, perderent. Si enim
omnes bini vel terni ad diversa mittendi essent,
contra viros mulUs etmagnisbonorum testimoniis
fultos. In fine rogamus ut eum nobis in corde ve-
stro locum graUae conservetis, quem velut haere-
ditario jure, apud sanctos praedecessores vestros
possedimus ut qui eis omnipotentis Domini dispo-
;

aUos et aliter elegissem. Sed quoniam a vobis sic sitione apostoheae dignitatis successisUs officio, eis
dispositum est, ut ad unius tantum claustri ordi- quoque erganoset Cluniacum vestram amore suc-
nationem, congruos tredecim fratres mitterem, ma- cedatis et beneflcio.
jorem ex ipsis partem ad tenendum solummodo EPISTOLA XXVI.
claustrum, utilem elegi quosdam vero
;
in ScBcula- ^ Venerabiliet in Christoplurimoamplectendodomno
ribus astutiores, ut aliis provideant, disposui, et Rki?iXRDO Ciste7-ciensiabbali, frater Petrus humi-
jam dictis tredecim, duo qui genere Romani sunt, lis Cluniacensium abbas,salutem et plenu7n chari-

pro supplemento adjunxi. Hac de causa, prout mihi tatis affectum.

videtur, damnosum est eos ab invicem recedere Grex Domini, oves pascuae ejus, destitutae pa-

ANDRE^ CHESNH mjJE.

(145) Dommo papxEugenio. Tertio nomine, qui num abundante nequiUa, religio demum elapsa f uis-
creatus estanno 114;). set,Lucius papa U iUud cum omnibus pertinenUis
(140) Fral7mm nost7'07'mn de S. Saba. S. Sabae ad reformandum, meliorandum et disponendum
monasterium, atemporibussanctissimi papie Gre- Pelro nostro abbati Cluniacensi, ejusque successo-
gorii in religione et honestatefundatum, atquema- ribus inperpetuumcommisitanno 1144utexipsius
gnis etamplissimis possessionibus ditatum fuerat. Lucii diplomate constat.
Sed cum peccaUs exigenUbus, et pravorum homi-
357 EPISTOLARUM LIB. IV.
sm
store,per alta montium, pcr devexa vallium, per B vitate condire,non solumbonum,secl et jucundum
aspera viaram,muito sudorepastorem requirenles, eiBcitur; non tantum ut salubre, sedet ut delecta-
in solemni sancti Spiritus die nuper ad nos Cla- bile sumitur: et nihilin illo.quodpungatvel mor-
niacumvenerunt.Compassi sumus,ut justum erat deat, ijam timetur. Loetificat, juxta Scripturam,
religiosae peregrinatioui ; etmultofatigatos ilinere, 6tiam adlitteram cor hominis {Psal. cni);etla-
triduo apud nos hospitari coegimus. Vide eos boriosum cursum vil£emorlalis,indita sibiarerum
(quod paucorum est monastici ordinis virorum) Conditore dulcedine consolatur. Sic plane, charis-
non equis, non mulabus, non ipsis saltem asinis sime, sic prorsus in te hoc Salomonicum verbum
vectosjsed pedites et peregrinos summa animi de- impleri cognosco. Dum novus amicus fuisti, saepe
votione, pro dando, imo, si iieri potest, pro, resti- quidem profuisti;sed nunquam.sicutnuncquando
tuendo sibi amisso pastore, ad vos tendere, eaque jam senex es, delectasti,Consenuit tecum non
decausa nulJum laborem refugere, nulla pericula defectu, non eetate, sed sola velut temporis anti-
devitare. Non sullecit eis, unum vel duos de suis quitate amicitia ; quam secundum prcemissam si-
hoc animovestrcereverentiaB mitlere sed cum,qui; militudinem, habilius suscipiaris, suavius bibaris
contemni non possit, apostolicum numerum jucundius hauriaris. Austeritate recentis, vel ami-
prae-
ferentes, nihil negari maxime cum non justa
B citice, vel aelatis,ne te haurire, ne tein corpus Clu
nisi
postulent,credunt. Suscipiendi ergo sunt,si placet, niacense transfundere possem, diu multum obsti-
benigne a vobis,et prout mihi videtur, audiendi,el tisti, resilisti, refugisti. Sed spero, et
de illius spi-
exaudiendisunt,quiajuxlaDominiverba : Aiienurn ritus, qui, ubi vultspirat, gratiaconfido.quia
quod
pastorem non sequttn(ur,sed fug iunt ab eo, quiane- non dedit amicitiae juventus, conferet saltem se-
sciunt vocemalienorem (Joan. x). Ago quidem ego nectus.Noviquiddictumsit Apostolo ^eivo: Surge,
etintercedo proreis.tractus eorum sancto studio ;
Petre, occide monduca {Act. x). Quod si ego
et
sed ad hoc me compellit singularis,
spociaUter apostoIu3nonsura,Petrustamen sum. Unde,juxta
quam habeo erga ipsos et locum in quo morantur hoc divinum verbura, non solum te bibere, sed
dilectio. Nam fratres, nepotes, et pene tota con- etiam occidere.et manducare concupivi.Veniergo
sanguinitatis mae linea.locum illum a primo fun- veni, nec ultra gladium meum,
licet occidendus
dationislapide,multo altectu coluerunt ; nonniUla expavescas ;necdentes meosquamvis abhisatten-
etiam de suis, ne dicam multa, vestri ordinis ac dendus [atterendusj, et mandendus, reformides.
religionisintuitucontulerunt.Prosequorergoeorum Sed ne forte verearis, et tanlas minas audiens,
devotionem,et sinon beneficiis,tamen sincerfe di- venire non audeas, noveris me non te, sed in
te
lectionisafTectu.Fueritin removendo abbate ipso- C velle mundum occidere, monachumsuscitare,con-
rum, severa et cfeteris terrorem incutiens.austeri- sumere peritura, reformare permansura. Et ne
tafisvestrae sententia; sit: sigrave non est,inresti- praesumptorjudicet quod humihs sublimi, quod
tuendo,discreta providentia.Nam neccapitale,nec iuferior majori, quodabbas episcopo taUascribam
peremptorium fuil, unde accusatus est, nec tot in taha suggeram.dedisU ipsi mihi, ubi nosti, et sicut
ipso,qu8eex parte benenovi bona (quod amicabi- nostiloquendi materiam, preebuisU audaciam.Non
liter suggero)condemnanda sunt.ResUtuatur ergo, ergo vereor de his tecum agere, dequibus tu prior
si placetjbonis ovibus,bonus pastor, et quia justi- egisti ; de his tecumconferre,adquae me primitus
tiee satisfactum est,misericordife quoque satisfiat, incitasti. Jam quoniam frequentibus ad amicum
ut quae multocum laboreet humililate vos adeunt, epistolis paginas olim multas implevi, cessent
multo cum gaudio, atque in Paracleti soleranibus verba ut tandem succedant opcra, nevidear, aut
diebus.ad ovile proprium plena cum consolatione sira semper sicut ses sonans, aut cymbalum tin-
redeant. niens.
EPISTOLA XXVII. EPISTOLA XXVIII.
Intimo ac jam vetusto cordis mei inhabitatori, do- Universali sed speciali Patri,domino papce Eugenio
mino ac venerabili Ato^i Dei gratia Trecensium D frater Petrds humilis Cluniacensium abbas, de-
episcopo,frater Petrus humilis Cluniacensium bitam obedientiam obsequium.
et fidele

abbas, salutem quam sibi. Sicutinter universos suos, olim .lacob pa-
filios

Legitur in Salomone :Vinum nomm,amicus no- triarcha Joseph, singulari ac velut unico amore
vus vetei'ascat\et cum suavitate bibes illud [Ecclv dilexit, coluil, fovit, sicfeUcis memoriae beati prffi-
IX). Quid esthoc? Attende, charissime, Hocdicit, decessores vestri, vestram Cluniacensem Eccle-
quod cernitur.Vinumenim.dum recens est,abjecta siam, sicut beaUtudini vestrae non ignotiun esse
jam inutili musti dulcedine, bibentem quidem sui arbitror, prae cuncUs pene subdiUs, ac com-
sibi
novitate allicit sedvelutimmatura juventutis vio-
; missis Ecclesiis,atfectuosius dilexerunt,famiharius
lentia, sorbentis gustum compungit, Delectat et coluerunt, tenerius confoverunt. Quibus quouiam
exasperat, ac salubre simul et mordax, interna omnipotentis Dei dispositione, in sede apostoUca
haustu reficit; sed minus dum haurilur,jucundat. successitis, oraraus.et Ucet absentes, ipso quoque
At ubi velut juvenili fervore sedato, veterascere corpore supplicamus,ut quibus successistis officio
iacipit,et leoi se sapore quasi miti senectutis sua- succedatis, si placet, amore, succedaUs et benefi-
 :

359 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 360

cio. Nam, ut voce Israelis quondam populi Dei A Pater, Valeant coeremitee vestri, et socii omnes
utaii\sicut obedioimus Moysi, sic obediemus el tibi; domini mei, qui vobiscum silvas incolunt.
tantu7n sitDominus tecurn, sicut fuit cum Moyse EPISTOLA XXX.
{Jos.\) Hoc enim ad augmentum gratiarum ajam Honorando et in CkristofUio PETROj/^raie^^PEXRus
dictis Patribus nostris,viris vere vita et officio apo- humilis abbos CLuniencensium,saluteni.
stolicis, licet immeriti, noQ tantum
meruimus ut Scribentio omnino mutus esse non debeo.Silvas
pro propriis, et sed pro aliorum, ac quandoque incolimus, portsesi urbium, rura amamus. Et ut
valde remotorum negotiis audiremur, et fere per- aliquid poeticum addam.
petuo benignissime exaudiremur. Hoc filiali prae- Jam non mihi turbida regiaRoma.
sumptione exigimus a Patre nostro, cui obedire, Sed vacuumTibur placet,ac imbelle Tarenlum.
quem diligere, cui obsequi voluimus, illo tam an- (HoR. Ep. 1. 1, ep. 7, vers. 44, 43.)
tiquo ettoti orbi cognito more nostro. Venerabilis Emeriti jam sumus, et juvenibus, tibi tuisque si-
vir et sacerdos Dei.dominus Aurelianensis episco- milibus bella reliquimus. Armare igitur, et quia
pus (147), paternitati vestree devotus filius, a filiis per Dei gratiam, ut scripsisti, pes tuus convaluit,
Belial multa perpessus, et cum his qui oderuut ad prselia procede, pugua virihter, viribus hostes
pacem, ut ovis mitissima semper pacificus,ad vos g subige et quia jam totus mundus in arma con- ;

ut adpacatum portum,etad tutum pietatis asylum jurat, tu quoque armatorum numero adjungere.
et nuper confugit, et rursum recurrit, ut virtus ac Namea de causa, coeremita noster fieri noluisti.
mansuetudo apostolica, sit ei turris forlitudinis a Ego tamen quod imputas otium, non prorsus olio-
facie inimici. Scribit et obsecrat pro eo tota pene sum esse volui. Et, ut iterum verbis illius cujus
Gailicana Ecclesia, et ne pontificalis sublimitas ab supra utar
infamibus et vilissimis personis mendacibus cou- Me doctai^m hederce praemia frontium
tumeliis appetita, dehonestaripermittatur,supplex Diis miscent superis. Me gelidum nemus,
implorat. Addimus et nos, si tamen alicujus mo- Tace reliqua,
menti esse possunt, aliorum precibus preces no- Secernunt populo.
stras, ut quia non solum episcopali gradu subli- (HoR. Od.l.i, od. i, vers. 29-32.)
matur, sed et monachi honestate et habitu insi- Nosti quantum me pigeant falsa in Ecclesia Dei
gnitur, utrumque pro eo ordinem Pater exaudiat, canfica, quantumque nugae canorce mihi odibiles.
utrumque in oleo lastificet, utrumque honoret, et inter quas (nam plurimas sunt),cum nuper in festo
tottantisque molestiisinnocentiamdiuabimprobis magnipatris Benedicti,hymrium praeter sententias
fatigatam,cum plenitudine apostoHcae benedictio- metricamlegemseriemqaeverborumperoptimum,
p
nis et gratiae, ad sua suosque remittat. et canlari audirem et cantare cogerer: nimium,

EPISTOLA XXIX. sed non tunc primum aegre tuli, et tanti viri veras
Domino et Patri dulcissimo, Petrus servus exi- laudes mendaciter proferri erubui. Nam praeter
guus et indignus. apUtudinem sententiarum,quae nullaest,ad minus
A die gloriosi apostolorum protomatyris, per viginti quatuor mendacia, canticum illnd citato

Dei misericordiam vestrasque orationes aliquantu- percurens animo, in ipso reperi. Non igitur, ut
lumme sentiens relevatum,nonpossum tamprope prcesumptor,sed uthorum quae Dei sunt, inhacli-
vos esse,et nihil vobis dicere.Prudentium vestrum cet minima parte zelator,sumpta ex magni Grego-
cum Christi adjutorio paratus sum incipere, si rii verbis materia,inlaude omnipotentisDei,ipsius-
domno priori claustri mandetis, ut pergamenum quejam ejusdem metri hymnum
dicti patris,

praebeat, et Bonito ut parare studeat. Gratulor au- composui, tibique,cui mea quaUacunque sint,fre-
tem non modice, id mihi ex insperato prseceptum quenteringero, transmisi.Accipeigituretsidignum
esse a vobis, quod auxiliante Domino et facere videtur,cfeteris,qu{e transcribere soles, adjunge.
potero, ex obedientia facere cupio, ut scilicet
et Nam guod tacere nolo, cum anUquus ille hymnus
propter obedientiam me aliquid fecisse, deinceps de tot tantisque sancU viri miraculis vix unum at-
apud vos gloriari possim. IUud quod silere nulla- ^ Ungat, hic prseter spirituales ejus virtutes,duode-
tenus debeo quia ex ea hora, quam in festo piis- cimipsiusmiraculabreviterexplicat. Etquia semel
simi apostoli Jacobi,dummajoris missfe solemnia ca^peramde translaUonc simul,alque illationeejus
agerentur, frater noster Theobaudus saiutationem alterius metri secundum, propter tsedium cantan-
vestram mihi indigno protulit, ita pes meus me- tium altero breviorem edidi. Quem et mitto. Vale
liorari ceepit, ut sicutac ipsius apostoli gratia ve- in aeternum.
straque ctiam oratione confido, a vobis salutari EPISTOLA XXXI.
idem mihi fueril, quod salvari. Incolumen vos Charissimo seni,socielatis nost7'(ep)iori,PEmo Pic-
proxime videaraus,dominepie ac desiderautissime laviensi frater Arnulahus, eremila novitius, co-

ANDRE^ CHESNII NOT;E.

(147) Domtnus Au7'clianensis episcopus. Fortassis Helias, de quo jam supra. Seditenim usque ad an*
num 1140.
 361 EPISTOLARUM
i:<noiuij.Anu;vi LIB. IV.
uiD. oco
eremilarum suorumminmus, salulem menlis et A stris altiore inentis intuitu notaverunt, quod non
corporis tantumaures demuicebat auscuitantium, sed ora
Salutatio vestra,quam Patri novorum incolarum quoquemovebat.et mitigabat animos omnium no-
eremi, domno
abbati uobis exhibendam misistis, strum. Et hoc quid erat, vel quid esse poterat ?
mihi sociorum ultino novissime pene innotuit, et lllud,iaquam,ad quod cantantvelclamantsubsellia
sicut unguentumacapite usque in oram vestimen- in theatro. De fine litterularum veslrarum
loquor,
ti, gratiosa descendit. Gratias vobis, quod amore quas domno direxistis quarum cum principium ac
:

nostri tractus.tam sublimia de nobisexistimetis, ut medium multa laude plena fuissent, jocundiore ta-
eremitarumnosvocabulodignemini;etquodstudio men artificio lautiorique maturitate finem conclu-
tuend£B ulcunque sospitatis timidi assumpsimus, sistis. Dixistis enim : Valeat domnus,sociique ejus
rehgioni imputetis. Nos enim tanquamrudes ere- et coeremitae, qui cum eo silvas incolunt. Itaque
mit6e,adhuc de crastino cogitamus,uec parum nos domnuin eremitam esse insinuastis. Socios autem
religiososcredimus,si de periculo instantis tempo- ejus coeremitas designastis. Pro arido incolatu
risvivi evadimus.Vos vero magis philosophantem eremi, humidas et algidas silvas
grege magi- cum
eremitam dixerim, qui metu mortis intrepidus, strum delectare non tacuistis. Et haec unde tibi, o
juxtamorientes securusvivitis,et ab adventantium B venerande senex unde haec
tibi,oministre Christi
I

turbido incursu segregatus,in vestro sursum ccena- o angele Dei, nisi quod augelus senescere, cane-
culo solus positus, vobiscum habitatis. At vero scere nescit, nec claudicare ? Et o, inquam, unde
quantam nobis vestra eremus, vel potius solitudo haec tibi,uttam allo pectore vel novo forsitan
pro-
invidiam suscitet, scribere utcunque tentaveram phetiaj spiritu, praesignares quod necdum scitur,
;

sed epistola domni(l48),qua vos beatumdixerim, praecantares quodnecdum inchoatur.preemonstra-

subito inter scribendum superveniens, et suo iilo resquod sinete fieri vel amari,nemini eorum quos
moreverbis philosophicis sublimius intonans,mu- eremodonasti,consuUtur? Igiturcum adnos vene-
tum me et elinguem ellectum obruit, et tardiorem ris, nec eremum, nec eremitas inveneris.
Triceps
quam si vobiscum claudicarem efTecit.Obmutui igi- namque Parnassus noster, non
jam biceps, sicut
tur. Unum tamen quod mente conceperam, velut ohm locuti sunt poetae priores.Hinc Faunos bicor-
alter Heliu comprimere non potui et, licet oppres-
;
nes.inde Satyros saltantes,circumquaque verostre-
sus, stylo rustico rudis expressi, Quid illud? Siad
pitusferrarum.suavesque garritus avium habens,
nos cum Augustino vestro de acedimicis venire nil tale insinuat. Tantum hic sursum cucullatos
dignaremini, otia cuncta ditTugerent, et novam poetas quaere, coloratos nigro monachos mirare,
strueremusacadcmiam.Quisharumfinisnugarum?
G religionis, orationis,Iectionis, amatores fratres de-
Ut verum fatear, magis interim veslrum ad nos sidera. Nihil fucatum penes hos existimes, nihil
desideramus.adventum, quam nostrum ad vos re- admistum vitio formides. Custos etenim virtutum
ditum. Quae sententia tamcommunis est omnium, justitia,nihiinuctuare sinit in monte nostro chari-
ut eliam vetus bos noster non recalcitret qui cap- :
tate magistra.Et Iioc de iUis qui montem medium
tus amoena jucunditate eremi, jejunus fpque ut
incolunt. Qui vero reliqua duo Parnassi capita oc-
statur, indefesse ruminat.
cupant,in ipsius famiha censentur, quae perpetuo
EPISTOLA XXXII. silentio damnat
vocis articulat* primifias ; etquae
eousque religiosa manet,quod nunquam nisi vocata
Venerando fratri et charissimo socjo Petro, (ra-
vel excita,respondet. Quodsi religiosus es, appro-
ter RoBERTLs, quod sequitur.
ba simihtudinem sicreditus,solitudinem si gram-
; ;

Prseleritaenuper Dominicas vespertino crepuscu- maficus et leclionis

lo, cum post eos, qui digni habiti sunt primovi-
dere quse mittuntur, primo audire quae in aurera
dicuntur, primum mihi contingeret legere litteras
vestras, quas antea non audieram, gavisus sum.
Erat enim in eis, sicut hoc ipsam quidam ex no-
amator,convictus conditionem
Haec, frater cfaarissime, penes nos habentur.
EPISTOLA XXXIH.
Venerando etcharissimo Patri,domino Petro Sancti
Joannis, frater GisLEBERTus,saZz<<m.
Post illas dominorum meorum, quos, si dici li-

A.NDREiE CHESNII NOT^.

(148) Sed epistola domni, Id est abbatis sive
praepositi. S.Benedictus cap. 63 Regulae: « Abbas
autem, quia vices Christi agere creditur, domnus
et abbas vocetur. i Et beatus Odilo in vita
S. Ma-
joh,(( etabomnibusdomnusetabba honorantur. »
item postea « Domnus videhcet et abba Willel-
:
miis. » Appellabatur et senior ut passim
ex Vita
ipsius Odilonis a Jotsaldo descripta liquet.
Priores
vero wonri^dicebantur, ut docet idem S. Benedi-
ctus loco citato, cum ait « Priores
: juniores suos
fratresnomment; juniores autem priores suos non-
nosvocent, quod intelligitur paterna reverentia. >.
U synodus Aquisgranensis anno 816: « Ul qui
pr3eponuntur,nonni vocentur. hoc est paterna re-
verenfia. » Verum estposteafratresipsi Clwn.domni
yocari coeperunt, vulgorfo/n. Sicenim Cassinenses
in suo declaratorio < Et nostra, inquiunt,antiqua
:
consuetudine,ad differentiam mendicatium mona-
chos nostros appellamus domnos, sed affectu fra-
tres. » Et sanctimoniales etiam quaeque nonnoe,
GaUice nonnnins, dictae sunt. S. Hieronymus ad
Eustochium « Etquiamaritorum expertae*domina-
:
tum,viduitatisprapferunt libertatem. castae vocan-
tur etnounae. » Et Capitul. lib. v, cap. li « Simi- :
liter etnonnte velatae eadem poenitentia conUnean-
tur. » Unde et XiphiUnus in DomiUano virgines

Patrol. CLXXXIX. i2
 563 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 364

ceat, fratres et socios habere merui, uitore prseful- A claudicationem incurrit, ut avero devians, diceret
gentis eloquii splendissimas epistolas, reverentiae quod non debuit ? Enimvero qui lingua labitur, gra-
et nos hanc nostram liuguae
vestree transmissas ;
vius claudicat,quam qui pede tumido terram timi-
- pauperrimcepauperculam chartulam,soliustantum de calcat. Esto tamen et veri simus eremitffi, et
salutationisvestrfedivitembajulammittimus.Spero veraciter eremitarum nomine nuncupemur.Tu igi-
quodsatis facile prccsumptuosee rusticitatistyhma- tur bellator fortissime, miles accerrime,jpraeliator

le labricati, parumque hmati veniam dabitis. Hoc victoriose,qui tam longo tempore,
fraterna ex acie
unde magis timeo, tutum esse rogo, ne videhcet contra rugientis hoshs saevitiam fortiter pugnare
ista htterarum tarditas, de tarditate seu tepiditate doctus,tot palmarum insigniris gIoria,quot adver-

minus in me ferventis dilectionis, quin potius ex sus ipsum suscipis beUa, cur decastris non egre-
supposita causa, descendisse credatur. Nostis ipse deris?cur iUo spirituah gladio tuo non accingeris?
quod cum sim inter omnes socios meos eetate ju- cur tandem nobis solitariis non adjungeris^ut con-
nior, scientia inferior, merito impar, magis eos trapublicumhostem ineasnobiscum singularecer-
subsequi quam preecedere debeo.ltaque cessi ma- tamen?Ecceteomnes spectamus,omnes adventum
joribus,honoremdedisenibus,noc ante quidquam tuum desideramus, et si veneris, nos jam novos
scriberepraesumpsidonec omnes scripsisse cogno- B eremitas,tesocios habere probabis.
vi. Preeterea est et aha causa, quia, ut verum fa- EPISTOLA XXXIV.
tear, non tam prudenter quam naturaliter mibi Serenissimo Patri etdomino, Petrus licet inutilis,
semper inhsesit, ut etsi non multum velox ad au- devotus tamen servus et filtus.
diendum,sim tamen multumtardus ad loquendum Quoniam, prout video, sUvae vestree non solum,
Ecce,non quia minus dihigo,sed propter ista quae ut dixeram, eremitas verum etiam phUosophos et
dixi, tardius scribo.Praecedant me socii in loquen- poetas, copiose redolent, et ego hujusmodi studia
do,praecedant in scribendo^nunquam tamen patiar quamvis non assecutus, sequitamen ahquando de-
ut praecedant in diligendo.Haec praemittere neces- sideravi.jam valde trahor, et si corpore adhuc de-
sarium duxi, quo et moradirectae paginae excuse- bilinequeo, animo tamen, et eo, quo utcunque
tur, et ea quee sequntur, cum majori benevolentia possum,confabulationis genere eosdem vobiscum
audiantur. Igitur post iUa quae Patri communi sin- sylvas incolere, Unde et aliquid metricum, quod

gulariter in epistolavestra mandastis.Patris filios, maxime silviset montibus,mihique ohm famUiare

fratres utique vestros et socios saJutastis, magno- fuit, mittere proposueram sed cum divinus iUe ;

que cremitarum
illo nomine subhmiter honorastis philosophus dicat Musica in luctuimportuna nar~:

Agnosco me praefati Patris filium, agnosco me p 7'atio [Eccli. xxii), nosque pene quotidie charissi-
etiam fratris, quamvis senioris, et cujuspotius vi- morum funera tractemus,cantare destiti, quiinter
dear esse filius,fratrem adolescentulum, unde nec tam inscrutabiha Dei judiciavix audeo loqui. Hac
difBteor socium :etideo inter salutatosagnoscome etenimcausapr£ecipuetandiu sUui,necdulcibus ac
utique salutatum. Sed nunquid sic dicere possum. jocundissimis tam vestris quam sociorum venerabi-
quod eteremitam me forecognoscam? Revera,sic- hum epistolis, quae animam meam laehficare non
utscribitis,silvas incohmus,et saepe plus sunt no- cessant, pro tempore aliquid respondi. Nam pro
bis familiaria frondea tectaarborum,quamlapidea elegantiae dignitate, ut ne aliorum litterassimis et
seu lateritia domorum. Nondum tamen hlo modo pulchre ludibundislitteris taceam,soliepistoloe ve-
eremitico facti sumus sicut passer solitarius in te- strae respondere quis poterit ? Vere dulcis et pie jo-

cto.IIlum etenim,non tantum circumf usa
opaca densitas,quantum ipsa longe remotamorta-
lium socielas, sohtarium faciunt. Nos autem quo-
modo solitarii sumus, qui postquam hujus eremi
vastam sohdudinem intravimus, tantam post nos
hominum frequentiam traximus, ut magis urbem
quam eremum struxissevideamur ? Nam ut iUam
turbam tumultuosam taceam,quoe de totacircum-
posita regione pro httibus suis, aut fine concordi
dirimendis, aut sententia judiciaria limitandis,ca-
tervanhm confluit,tantam nobistum transmarinus
Oriens, tum transalpinus Occidens legatorum co-
piam magni regis amplis-
miltit, ut vel cujuslU^el
sima cura vix responsa dare sufficiat. Unde igitur
nemorum cosa epistola, in qua sic vestram de sUvestri vel
eremiticovocabuloinjuriamvindicatiSjUt valde sic
me peccasse delectet,qui pro verberibus laudes ac
cipio.De hymno autem maximi Patris eremi quid
dicam^qui hucusque hyminumnon habuerat,con-
venientemque suis merifishabere dignatusnon est,
donec ei a suis ordinali principali magistro,in Clu-
niacensi eremo factus est? Mihi plane videtur, etsi
hoc forte non cogitastis, ut fratribus iUis, qui cor-
pus ejus observant, hymni isti mittantur. Credo
enimeoshbentercantaturos,propriilocitamfloride
descripta miracula, ne solum super aquas curren-
tem Maurum, assidue cantitando, inepto iUo et
falso,quo jam pertoBsi esse possunt,cai'mine,iUte-

eremitarum nomen nobis imponitur ?Anforte dum rius De talibus quam dulce mihi sit
crucientur.
pes vester rectiusire inciperet, graviorum lingua semper vobiscum loqui, non ignoratis. Hinc est

ANDHE.E CHESNII NOT^

vovvo? apellavit, quas et a reliquo mulierum dis- nap E-TOl£(, XKC ETTIV OTS XKl VOVVK; XKt yUVCXCXKJ
tiiisit liis verbis ; 7;6)>).wcs §i x«i tou? uyumq vvx- <7UV£C«).6,
 ^^^ i366
EPISTOLARUM. LIB. IV.
quodetmodo, etquotiescunquenonadestis, ^lJiSTOLAX.XXVI.
solus A ^' domino LiDOMco
sum. multa adsint, et totus orbis
!• t si ^'incipi, glo-
obstrepat, lUuslriacmagnificop,
sme vobis in veritate solum esse me senlio. -nter Petrls; humilis Clu-
Sciatis rioso regiFrancorum,^)
etiam Cluniacum urbem vestram ^c regnare.Regemque . '

clarissimam, to- niacensium abbas,fcLiciteriu

tam unanimiter imperialem ac piissiraum '^ere,
vuUum regum in regno ac decore suo vu
-vestrum quotidie desiderare, nosque «^r te regem
omnes monti Licet regis ceterni mihtiam,
et silva^ illi multum
invidere, qucB cum assidue vi- quam p. ^are dis-
terrenum, contra inimicos crucis
ileamus,iliisobstantibus cJesideriumnostrum sufe arm "'la»
videre posuit, ad peregrina
non possumus. Sed rursus dum causam, euntem comitari non vale
qua ibi dcvotione tamen, oratione, consilio
estis, subtilius attendimus, absentiam vestramet et au.xilio quah
si quautove potero, prosequi concupisco.
moleste, tamen ffiquanimilertoleraraus.
Sanum et Nec rai-
rum. Quis enim, vel ultimus
incolumem vos in proximo videamus, et in cKternum Christiano nomine
jn^iigmtus, ad tantam tamque
habeamus, domine Pater sancte. Valcant etiam ite- stupendam exercitus
Uoraim Saijaotli commotionem
rum et vigeant semper vobiscum charissimi socji non raoveatur'' Quis
adjuvandampro modulo suo, totis animi conati-
et oomphilosophi vestri, si tamen vel
hoc saltem bus, cceiestem
nomine censeri dignentur qui tantopere eremita- expediUonem "'"
non accragatur'/
accingatur'' Re-
:
o no knUir am nosi.n
rum vocabulum, quo eos veneran studueram, ^ '"''^^"^ ^*^"'^' ''
'^'''"

spuerunt, v.t non impune tulerim, quod non

re- m d^eJ^^^s hL ^
^ ""'"'*' P°P"'' "^'^^«"^^
pot us eoa ant P ^^"^'
illosI^aunos Satyrosque vocavi. Tot
habeo, tolque dictis urbanis et ab
enim char a
Sca
ZT .

)
"'

''"
"^"^P'" ^''°>'^«^'
'"'^^'^"^ P^^^"''^ ^«'«-^-
^'«ees-

s ra i
ZooTT r"' '^hanan.eorura cum
phcitate remotissimis obrutus sum,
7ls^ab tZ^^lZrrV'^'''
eremitarumcriminepurgaresenonpotuerint ouam T
^"'^'''''' P^ostrava, terramque
quod tot bene paratas peiles invenire,
invenire tautisque
tanU o
unummiserum etciaudum senem clogiis lacessere
"
u
uiMsit^ Ct/T"" f
n r"'
^"'" "^' P^^"'^ -^'^
{i\um. xxi, etc. Josue vi, etc).
ab uliimis occidu» plagae
Egrediens
;

fortes et juvenes studucrunt. Valeant finibus,imoabipso sohs

omnes qui occasu, rex Christianus Orienti
vobiscumsuntinDomino posthaicquibusauxiam minatur,et nefan-
:
dam Arabuiu, vei Persarum gentem, sanctam
vilam utcunquerelevamusludicra,etiam serio ter-
me- ram rursum sibi
mores invicem nostri, in oralionibus sanctis. [gno- subJLigareconantem,cruce Chri-
stiarmalus aggreditur. Magm quidem,
scitepauperi chartffi et viii scripturc-e, quoniam et et vitcfi
sancUtate modernos principes
propter absentiam vestram, el funera frequentia, superantes enitue-
runt illi principes Judfeorum, non
pedisque meialiquantLdamadhucdebiiitatem, tamen modo
vix
^
quodam potiores,imo fortassis inferiores videbitur
aliquid facere libet. Rogo eliam ut hiec
chartula hocrege Christianorum, Delent ilii, jussu
mea,etahaminor,qua3tauti solatii nobis materiam Uei, vi
beihca profanos popuios, terrasque eorum
praebuit.mihiservetur. Nam etegoepistoiasvestras vindi-
caut Deo ac sibi. Delebit et iste nutu,
diligentissime amplector et servo. jussuque
ejusdem Dei, hostes verse tidei Sarracenos, terras-
EPISTOLA XXXV. que eorum subjugare laborabit Deo, uon sibi. Im-
Venerabili et charissi^no fratriet filio VE.t\io, plent iUi praecepta divina, speque terreute
fra- merce-
tev Petuus, humilis Cluniacensium abbas,
salu- dis ex quadam parte militaribus rebus insudant.
tem, graliam et benediclionem Exponit iste,et immolat Deo regnum, opes, vitam-
Quocunque meum tendat iter, tu tamen sem- que ipsara, non ut aliquid terreni rex
magnus in
per mecum.MiracuIum hoc. Homo clausus ubique mundo lucretur, sed ut post mortalis regni defe-
discurrentes comitatur, nec ab eis vel puncto tem- ctum a Regum honore et gloria coronetur.
poris abest. Fit hoc mente, non corpore affectu, ISon destituet ergo certa subhmisque victoria
;
re-
non eflectu charitate, non societate. Es quidem gem, mcagis
; coeiestibus qam terrenis armis mu-'
otiosus, et nos negotiosi; sed tamen otium
tuum nitum, nec exercitui Dei viventis, quantalibet
, . .
•— x^"-^. v"i<^4iMu
non omnino otiosum esse volumus. Quidquid uc
de Orientalis
^juicuiauo barbaries
ijttiuaiica resistere
lesisiere praevaiemt.
praevalebit. Quis
cnarionbusnobiscumnon serimus,tibi relinquere ^ enim eis resistere possit, qui
honores aui divi^ •

soUti sumus. Libri, et maxime Augustiniani, ut
nosti, apud nos auro pretiosiores sunt. Quos
vero
viles edidi, forte nec minus chari. Inde
ergo otium
tuuminterpolamus, nec omnino feriatum esse vo-
lumus, etaliquem nobisde Augustinianislaboriosi
itineris nostri consoiatorem dirigas,
et epistolas
nostras, ac vitam domni Mattheei episcopi
(149),
quialiber contra haereticos (150) editus deest,
ve-
lut proprii cordis
conceptus et partus.
tias, qui voiuptates, qui ipsam cura parentibus
patriametsioranino relinquentes, Christum suum
sequi, ipsi iaborare, ipsi pugnare, ipsi mori,
ipsi vivere elegerunt ? Quis, inquam, potest ilUus
exercitui obsistere in terra, (jui dixit de seipso :
Data est mihi omnis potestas in cwlo et in terra?
{Matth. xxvm.) Quam potestam, licet in homine,
quem causa hominum suscepit, a Deo acceperit,
hanc tamen ab aeterno ut verus Deus habuit. Sed

AiNDRE.E CHESMI iNOT.E.

c^ownjifa/</t«ie?)is<?ojoi. Albanensis, (150) Liber contra hsereticos. Petrobrusianos sci-

m!i*?if7rK^
quae loia lU>rg u Miracuiorum habetur.
licet et Heinricianos, de quibus infra.
 ,

368
qc'* PETRI
» „
VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC.
.
IX.

et utili omcio horrea sua

frugibus,
Chnstiao* spei, eus A libet honesto
«,-tori«
ex li^°^^^
•

m
•

quid proderit inimicos 1^^^^ ^^^^^^.^ ^_^^^^^,^^ ,,,,, ,^,, ,,,,

aut remotis fmibus insequi ^^; P^^^!^;\;^!^^^^^^^ ,,gento cumulant. quantum de his, quc^, ut dixi,
longeque Sa^i-racen . deteuo es S
quam, blasphem., qu^ fur-
,,btrahunt, de his quse
dolose subtrahunt,
Cliristicohs ^^^^^^
Judcei, non longe a nobis,
sed in medio nostn, res charissimas
tim a furibus empta, vih pretio
cunctaquc
tam libere, tam audacter, Christum comparant. Si fur nocturnus Christi
Ecclesiam
impune blaspheraaYerint,
Christiana sacramenta ausu candelabra, urceos,
conculcaverint, deturpaverinf?
Quomodo zelus Dei fregerit, si sacrilego vel conce-
evasennt, Ihuribula, ipsas etiam sacras cruces,
sic prorsus intacti
comedetfihos Dei. si Christianos fu-
cratos calices asportaverit, cum
Christianorum inimici Judsei /
Christi ac
summi adJudaeos confugit, et apud vos damnabih
Christianorum, quod giat,
An excidit a mente regis securitate securus, non solum latibula
fovet, sed
Judeeorum .'

ohm dictum est aqiiodamsanctorege etquEe sacris ecclesiis furatus fuerit.

SatancB sy-
Nonne, ait, qui oderunt te,
Domme, oderam et :
sangui-
nagogis vendit. Distrahit vasa corporis ac
Perfecto odio ode-
super inimicos tuos tabescebam ? nis°Christi occisoribus corporis, et effusonbus
detestandi sunt Sar-
ramillos (Psal. cxxxvin). Si sanguinis Christi, qui tunc eum inter morta-
Christum de Virgme ut nus
raceni. quia quamvis Chnstum
raceni,
nos m et
,^, potuerunt contumeUis
^^^^^^^^^^^^^^
multaque deipso nobu>cum sen B divi-
natum fateantur,
^ affecerunt, ctnunc in majestate
tiant, tamen Deum Deique F^l';;'^ (^I^^^J^' ^Uatis ^terna. sedentem, quantis audent
verbo-
resurrectionem.
est) negant, mortemque ipsms ac ^^^ j^iasphemiis lacessere non desistunt. Nec sa-
inquibus tota summa «^l^/^^J."^^^^^^^^ crailla vasa, qu^ penes ipsos, sicut olim penes
quantum exsecrandi «t «dio liabendi sun ^^^,^,^ tenetur,
tentur, ^^^^ p^^^-.i
^el fide Chri
Jud.ei. qui nihil prorsus de Chnsto i^sensibiha, injuriarum expertia sunt.
stiana sentientes, ipsum vu'gmeum partum, cun .. .. :.: .„.„„
sentiunt sibi sacra-
Sentit plane in his quce non
sacramenta abji-
ctaque redemptionis human^B tis vasis, Judaicas adhuc
contumehas Christus,
? Nec ad hoc ista
ciunt, blasphemant, subsannant quia, ut Scepe a veracibus viris
audivi, eis usi-
gladinm mnecem
dico, ut regalem vel Christianum bus coelestia illa vasa ad ejusdem Christi
nostrum-
nefandorum iUorum exacuam.quio scnptum de
m Spi- que dedecus nefandi Uli applicant quod horren- :

eis in Psalmo divino

recolo, loquente sic
mihi dum est cogitare, el detestandum dicere. Insu-
Dei Propheta Deus, inquit, ostendit com-
per. ut tam nefarium furtum, Judffiorumque
:
ritu
eus[PsaL LVui).Non
super inimicos meos,ne occidas mercium tutius esset, lex jam vetusta, sed vere
occidi, non omnmo ex-
vult enim Deus prorsus diabohca,ab ipsis Christianis principibus proces-
majoremig-
stingui, sed ad majus tormentum et
sit, ut si res ecclesiastica,
vel (quod deterius) aU-
vita morte de-
nominiam. ut fratricidam Cain, quod sacrum vas, apud JudcTeorum repertum fue-
Nam cum Cain, post fraterni san- possessam reddere,
teriore servari. rit, nec rem sacrilego furto
diceret Omms qui mvenerd
guinisefrusionem,Deo nec nequam furem Judaeus prodere compehatur.
:

dictum est ei Non, inqm

me, occidet me (Gen. iv) : :

Manet multum scelus detestabile in Judaeo,

quod
morieris,sed gemens et
Deus, uteestimas, morte horrenda morte suspendh punitur in Christiano.
aperuit os suum,
profugus erissuper terram, quw Pinguescit, inde et deliciis aflluit Judeeus, unde
et suscepit sanguinem
fratris sui de manu tua Auferatur ergo,
laqueo suspenditur Christianus.
Ibid.) ^ ^ ^ . , .
vel ex maxima parte imminuatur
Judaicarum divi-
damnandisque Judeeis, ab ipso
Sic de damnatis tiarum male parta pinguedo, et ChrisUanus ex-
tempore.justissima Dei
passionis mortisque Christi ercitus, qui ut Sarracenos expugnet.
pecuniis vel
ipsius mundi termi-
severitas facit, et neque ad Domini sui amore non propriis, ChrisU
sangumem, terris
num facturaest. Qui quoniam Christi pessime acqui-
fuderunt, servi, parcit, Judeeorum tliesauris tam
utique juxta carnem fratris sui, Reservetur eis vita, auferatur
sitis non parcat.
timidi, gementes,ac profugi sunt super
adjutas
pecunia, ut per dextras ChrisUanorum,
miseri,
rnise^^^ntr'
miser(^gentis
terram, quousque juxta prophetam, d reeunhs' blasphemanUum
pecunu Jud^orum, expugnetur
reiiqu.c. (Isa. jam vocatagenUum plem udme,
x), sarracenorum. Serviant po. po.
Aposlo J^^^^_^ Sarracenorum.
infidelium audcicia
convertantur ad Deum, et sic secundum eliam ipsis inviUs, divitiae Ju-
{Rom. xi). Non, in- puhs ChrisUanis,
lum- Omnis Israelsalvus fiat dffiorum.sicut olim cum Deo placerent patres eo-
ut congruente
quam. utoccidantur admoneo, sed rum, Deo jubente, sunt eis ad serviendum tradit»
nequitiffi suse modo puniantur, exhortor. Et quis
congruenlior ad pumendos "«= ""? "^ ' "
ci--™- - e ad
"""l"
uvatar 8- r^e., ."^i^si ^more
^,^ ^^,^P^^. Cbristi, tuique atque ex-
,uam iUe quo et ^^ ^^^^^^^ ^^^^^_ ^^^ ^^
cbaritas ; Q-^ ,'««1^""«^ fensa, ut arbitror, divina careret, si sacr»
expe-
'"^''"XuTnlur tnodum mpen-
bucus- dilioni, cui juxta cougruentem
^'T nf^tTm but "
ut fui ibus, e Wuod p'ejus
"1"°'}^
est)
furaU sunt, jendae sunt res Cbristianorum, multo amplius non
'
, j
pecum. proranorum.
ror— : ti:°estrrInrde "^plici
non de legali miUtia, non de quo-
.erv.ent

agri cultura,
 ;

369 EPISTOLARUM LIB. IV. 370

EPISTOLA XXXVIl, A liora,agnoscensmeistaqucr>dixi multosqueraecum

Glorioso acmagvifico principi Rotgerio SicilicBre- sentire. Nam. ut saepe majestati vestiae mandavi, et

gi, frater Fetrus, humilis Cluniacensium abbas, verum est, his de causis aute vigiuti aunos, super
bonorum regum digniiatem et gloriam. omnes reges et principes temporis nostri, uno ex-
Gratias omnipotenti Regi regum, qui sublimita- cepto, qui mortuus est, ut pacis amatorem et sce-

tem vestram inter universos Christiani orbis reges lerum vindicem, sinceriter dilexi et hujusmodi ;

ac principes, quadam specialis magnificentiaglo- ailectum vobis usque ad ultimum diem servare pro-
riae insignivit, quadam gloriosi nominis fama sin- posui. Hac de causa in conspectu Romanorum
gulariter exaltavit in tantum, ut cum pluresregii pontificum,regum, principum, majorum sive mino-
nominis habeatis consortes, magnanimitate, pru- rum, hfec atque similia vestra bona semper extuli
dentia, probitate, nullos aut pene nullos hal^ere et personam vestram.regnumque omnipotenti Deo,

inveniamini pares. Indicat hoc Sicilia, Calabria, religiosisque tam nostris quara aliis congrega-
Apulia, ex non modica sui parte, in quibusdam tionibus, studiosissime commendavi. Sed de eis
aliis regionibus, subjecta vobis Italia : quae cum hactenus. ^
ante vestra tempora, vel receptacula essent Sa- Nunc autem notum fieri volo magnitudini vestrse
racenorum, vel foveae prtedonum^ vel spelunc.ie B me venisse Romam, aliquantis hebdomadibus ibi

latronum, nunc gratia misericordis Uei incitante
studia vestra, juvante iabores vestros, factae sunt
pacis domicihum, tranquiilitatis hospitium, et ve-
lut alterius pacifici Salomonis pacificum ac ju-
cundissimum regnum. Utinam, quod secretorum om-
nium cognitore Deo teste,non adulans dico, utinam,
inquam, miserabilis atque infelicis Tusciai
felici vestro imperio cum
adjacentibus provinciis
mansisse, finitisque innumeris pene Cluniacensisi
Ecclesise negotiis,ad vos usque transitum facere
decrevisse. Sed siout praeteritis annis idem facere
frustra conatus sum^sic et modo id incassum vo-
lui, quia multiplici cura jam dictae Ecclesiae revo-
cante, non potui. Causa mihi veniendi ad vos du-
partes plex erat, ut et personam vestram mihi prae caete-
ris, ut prc-efatus sum,regibus charam, sicut millies

adjungerentur, et res perditissimae pacitico regni optaveram viderem, et necessitates vestri Clunia-
vestri corpori unirentur Vere non tunc, sicut nunc
! censis monasterii vobis incognitas regi specialiter,
resdivinee atquehumanaenullo servato ordine con- ut credimus, nos amanti notas facerem. Hoc quia,
funderentur nonurbes.non castra.non burgi, non
; ut dictum est, per meipsum implere non valui,loco
villee, non stratae publicae, non ipsae Deo conse- mei probum et sapientem virum, venerabilem fra-
cratae ecclesiae homicidis, sacrilegis, raptoribus trem nostrum A. Cluniacensem sacristam, nobilis-
exponerentur. Non poenitentes,non peregrini, non simaeliberalitativestraetransmisi, utquod dicerem
clerici.non monachi,non abbates, non prebsyteri, dicat, et sivobis non displicet, etiam quod audirem
non ipsi supremi ordinis sacerdotes, episcopi, ar- audiat. Clamat ad vos, et pulsat ad ostium amici,
chiepiscopi, primates, vel patriarchae in manus vestraCIuniacensisEcclesia, ut sicut benignitatem
taUum traderentur,spoliarentur, distraherentur : et vestramadse diligendumcommovit, ita munificen-
quid dicam ? verberarentur, occiderentur. Haec fiam vestram ad sibi benefaciendum commoveat.
plane universa multaque his similia.tam nefanda, Urgethoc ipsa necessilas, estinflnitae iLlius magni
tam exsecranda.justitiae regi* gladio succisacessa- acfamosi monasterii,ut notum est cunctis, expen-
rent, ursorum, pardorum, luporum ungulee rapa- sae, quod aprimofundationis suaelapide ab omni-

ces languerent, et, ut de beato ac magno viro Job
dictum esV.Omnes bestics ag7'i,qu3e nunc in prcedam
insaniunt, pacificoe vobis essent {Job v). Sed luit
adhuc scelerum poenas, et gemit misera terra sub
flagello divino, quia in his omnibus nondum est
aversus furor Dei, sed adhuc manus ejus extenta
(Tsa. V, IX, x). Spem tamen maximam gero, et
D
in Jesu salutarimeo omniumque suorum confido
bus solet colligere ,quod possit universis elTundere.
Factum est a sui principio,non solum externorum
hospitium,non tantumconfugentium asylum, sed
ut sicIoquar,publicumreipublicaeChristianae aera-
rium. Agit parcius in proprios, profusius in alie-
nos, nec attendit quid possit,sed quid superveniens
velit.Ea de causa, nec sua ei,nec aliena sufficiunt,
quia longe major est quantitas erogatorum quam
:

quod multorum id desiderantium pauperum deside- liberahtasIargitorum.AdditurnecessitatiquodsoIiti

rium exaudiet Dominus, et praeparationem cordis
eorum audiet auris ejus. Sedneforte quorumdam
hominum, et ex semetipsis alios metientium cor-
ruptacorda,mein cordeet corde loqui, autvendi-
torem olei suspicentur, reprimendus est sermo, ne
si casuadaliquemtalium epistola vobis missa per"
venit, meditentur inania et suspicentur.falsa.Novit
enim tesfis et conscius meus in excelsis,me neque
aIiterloquiquamsentio,nequeob aliud,ut etnotum
vobis sit, id me sentire quod sentio, et ut regalis
nobilitas vestra magis ac magis animetur ad me-
beneficiorum proventus,deficientibus bonis regibus
et principibus, defecerunt, quoniam modernis ad-
jacentium terrarum potentibus, etsi benefaciendi
nobis adsitvoluntas, deest facultas, Inde estquod
Cluniacus debitores multos, benefactores habet
paucos. Amat, et,ut credimus,multum amat Theu-
tonicus rex, amat Hispanus, amat AngUcus, amat
et alius nobis propinquior,rex Francorum Clunia-
cum, etcum horum et simihum erga nos sit amor
magnus, est pene amoris eflfectus nuUus. Pares
suntpraedecessoribus suis in amando, sed dispares
 e

CLL'MAC 37t
37i' PETRl VENERABILIS ABBATIS IX.

in largiendo. Diligunt. juxta .loannem apostolum A libet alium,fidum tamen,vadimonialibrorumquos

(quodnon detrahens dico), verbo vel lingua, non misi, non quod indemajor conservandieossecuri-
tas detur, sed ut jussio sancti Patris nostri
Hu-
opere vel veritate (I Joan. in). Et quid multa ? Ut
gonis de talibus facta servetur. Valete, memore?.
verbis Psalmistne Deo loquentis vobiscum loquens
nostri semper in Domino.
utar Tibi derelictus est pauper,pupiUo tu e)^is ad-
:

jutor(Psal. ix). Dereliquerunt enim vohis, et velut

EPISTOLA XXXIX.
prisci?adjutorihusdestitutam,dimiseruntjara dicti Venerabilibus et dilectissimis dominis et fratribus

reges vobis Cluniacensem Ecclesiam. ut quia ipsi

apud Cluniacum omnipotenti Domino servienti-
bus /"m/erPETuus, humiUs eorum non tam abbas
nobis largi esse volunt, sed, ut dicunt, non pos-
quam servus, totius salutis et benedictionis a
sunt, vos quia per gratiam summi Regis potestis,
oramus ut etiamet velitis, Thesaurizate ergo vobis, Domino pleniludinem.
secundum verba Domini, thesauros in ccbIo, ubi Audivi, charissimi, et hoc, antequa^ nuper a

nequecerugo, neque tineademolitur.etubifures non
effodiuntnecfurantur(Matth. vi). Implete, si pla-
cet, effectu aliorum nudum affectum, ut sicut
pene omnesnostri seeculi reges etprincipes, mul-
Yobis reeederem, ex parte videram, quod manus
Domini tetigitvos, quod flagellum mundans per
vostransitumhabuit,quod plurima et pretiosa cor-
B poris nostri membra, peccatis nostris hoc prome-

tis, ut supra dictum est, probitatihus vincitis, sic rentibus, judicii divini gladius amputavit., Conci-

et in isto tam divino.tam fructuoso opere supe- dunt velut ex magna arbore, vehementi vento im-
retis. Si quid minus dictum est, a jam dicto prae- pulsi, maturi pariter et immaturi fructus jamque ;

sentium latore, viro prudente. quffirere et audire pene totam subjectam terram lapsu contmuo ope-
pQjgj.itjg
ruerunt. Ruunt super mortuos vivi,et supra sepul-
EPISTOLA XXXVIII. tumsepultoripseprocumbit.NuUainqualibet aetate
Venerandisetcharhsimisnostris4omnoprioriCar- vitae tiducia, misti senibusjuvenes, decrepitis ado-

ccetens, frater Petrus, Iescentes,corruunt,ipsique pene pueri centenanos

thusiw(\M\ etfratribus
humilis Cluniacensium abbas, eamdem quam sibi moriendo prseveniunt. Dies Dommi vere,sicut rps
ait, ut f ur in nocte veniens iMatth. xxw ; I Thess^
saiutem
w;IIPet. quosque et improvidos..
sollicitos
Agnoscoquidvobisdebeam. agnosco quod pr» in),

simul furatur, vixque moriens se mori advertit

cunctis mortalibus relidoni deditis, nec Ecclesi»
nostrfe voto professionis vos semper in
astrictis. quia prius amorte quisque rapitur,quam plene ad
Domino charius dilexi, colui, veneratus sum. Feci seipsum morientis animus convertatur. Minuifur
hoc usque.facio adhuc,faciam quandiu faerit spiri- q quotidie magnus iUe ac celebris, vereque coelestis
ovium Christi numerus, et utdignum est credere,
tus in naribus meis. Causa huias mei erga vos
amoris, Christas est : quem quia in ipso personali- sumno Pastori suo in pascuis sempiterne vernaa-
hcek
fibus aggregatur. Patimur nos qui vivim^s.et
ter non possum. in vasis ejus, hoc est in vobis, in
ignoremus quandiu, adhuc tamen residm sumus
quibus habitat, ipsum diligo, amplector, honoro.
patimur,inquaai,dolenda,totisquelacrymarumfon.
Scripsitmihi reverendacharitas vestra utquosdam
tibusdeflendadamna:quodtantorum.tamutihum,
Ambrosianos libros vobis mitterem. Duice fuit
quod mandastis, homini exspectanti sfepe a vobis tam sanctorum fratrum, apud nos diversisque in
velnuntiis visitari. Concupiscitquidem hoe
jilteris
locis decedenlium, corporah ad prfesens societate
semper,sed raroquod desiderat assequitur facio :
ac consuefo adjuforio caremus.Dolendum quidem
qnodscripsistis, raiftoquod mandatis. Sed quihus? omnibusde his est, sed super omnia mihi.Quomo-
Litterffi quas misistis, lihros tanlum sonahant, sed
doenim nonplus omnibus doleam.ad quem magis-
qnibus mifterentnr facebant. Non sic, uf aliquid ex officio, ad quem magis ex debito pertinet ut
qiierelffi familiaris apud familiares deponam, non doleam ? de officio loquar, quis Pafer tam
Nam iit

sic pio? sancfiT^que memorim domnus Guigo prior ferreus, quis tam lapideus unquam esse potuit,

scribebat,sedepistolarimore.saIutationepra?missa. ^utmerientosnon dico tot, non dico tam electos,

^ «ed saltem unum et abjectum filium mori sine acri
affeclum boni-ni cordis congruenter verhis subse-
dolore multisque lacrymis videat ? Et, (ut quod est
quentibus indicabat. Sed fortassis verbosi apud nos
esse timuisfis, vel ne ipsi verbosi, essemus, brevi-
exdebitosubjungam) quisunquampater adeofilus
monuislis. Cogitasfis forfe.etsi non dixi- 'lebifor esse potuit, ut ego vobis ? Qms emm un-
tate tanta
Verbosi amici quam pater in fihis carnahbustantamobedientiam,
stis, quod sancfus .lob araicis suis :

mei,adDeumstillatoculus meus [Jobxvi). Sed ut quis tam sincerum amorem, quis tanta tamque
aliquid vel figurate vel in voritate loquar,ad utrum- prompta ergase obsequia reperit, ut ego in vobis ?
quo respondeo, qaia quantum ad anirai mei afle- Qais unquara ipsa frequenler docenfe experientia,
cfum attinet, si semper loqueremini, tacifurni osse tam duleia de quoUbet charissimo seatire pofuit,ut
videremini: si semper vobis loquerer, mufus mihi , ego de vohis ? Si Alpes Itahcas vel Hispanas trans-
viderer. Mittite per prfesentium latorem,vel quem- zivi,mecum affectu ac menfe transistis. Si Romam
ANDHE.E CHESMI NOT/E.
Cuigonis successori, cui scrihit et infra lib. vi; epist. 40.
(151) Domnopriori Carthusiw. Basilio,
 :

373 EPISTOLARUM LIB. IV. 374

(qiiod ssepe contigit adivi, indivisibile s mihi socii A nus Deus nonest mortuorum, sedvivorum. Omnes
:

adhaesistis. Simaria transfretavi, mecum animo) enimvivunt ei{Luc.) xx). Nihil sane, ut novit reve-
mecumdevotione,mecumorationibusnavigastis.S rentia vestra, in rebus humanis casu fit nullas ;

infirmari vel leviter coepi.meciim compassionne e^ mortes vel vitas hominum fortuna confundit. Li-
multo dolore animi aegrotastis.Sine vobis laborare brantur omniajustopondere;et, hcetabyssus judi-
nunquam potui, sine vobis pericula nulla subire ciorum Deinobisoccultasit,non dubitamus tamen
praevalui. Quomodo ergo absquemaximo et intimo quin peromniajustasit. NuUuspasserumin terram
cordis dolore tam frequenti et pene subita morte sine Patre coelesti cadit Luc. xii), et alic[iiis servo-

rapi de latere meo tot tamque charissimos cernere rumDei, absque eodem Patrecaelestivitammorta-
potero visceramea abrumpi ab intimis
? Qualiter lem finit ? CapilU capitis nostri omnes numerati
meis absque gemitu videbo ? Quomodo tanta non sunt (Matth. x), ethiquorumsuntipsicapilli, apud
auri vel argenti, sed quod longe omni thesauro seternam sapientiam sine numero sunt ? Gressus

charius ac pretiosius est.tantorum fratrum dispen- nostros ipsa dinumerat (Job xxi), et vitam mor-

diaaequo animo tolerare vaIebo?Renovata sunt
priora saecula et ea jam non legimus, sed experi-
;
mnr. Videtur angelus Domini extendisse manum
temquenostram eadem non dispensat ? Cum haec»
ut dicta sunt, apud vos constent, charissimi, non
B modum dolore animusvester,
est afficiendus ultra

super nostram Hierusalem, sed in omnipotentis Dei sed ad Deum tota mens, tota intentio, tota devotio

misericordia confido, non ut disperdat, sed ut cor- attollenda. Est quidem apse mortificans et vivifi-

rigat eam. Utinam in hoc casu, imo aeterna Dei cans, deducens ad inferos etreducens. Sed absit
dispositione, utinam, inquam essemDavid, utvel ut suspicemini quod qui perseipsum homo factus,

in aiiquo tantae cladi occurrere possem, ut ira Do- morte sua mortuos vivificare venit, vos ad ipsum,
mini in misericordiam conversa, diceretur percu- qui vera est vita, per pcenitentiae fructum conver-
tienti angelo: Sufficit, jam contine manum tuam f sos mortificare disponat. Non hoc ea de causa ut
{fj Reg. XXIV.) Hoc tamen absque nota mendacii fides mea est.facit, sedut etviventes.defunctorum

cum David dicere possum Ego sum qui peccavi, fratrum mortibus terrens, ad poenitentiam vehe-
:

ego qui inique egi {ibid.). Fortassis et illud Isti mentius accendat, et mortuos, ut splendida horti
;

qui ovessunt, quid fecerunf^ Avertatur, obsecro, sui liha, colligat. Lilia plane candenUa castitate,

furor tuus a populo tuo (ibid.). odorifera virtutum exemplis et suavitate. Non vult
Sedquidfacio? Qui consolari vos proposueram, vos per hujusmodi mortes a se omputare, sed more
desolari videor qui minueredoloremvestrumde-
;
studiosi agricolae vineam colentis putare, quiaut in
bueram, talibus verbis fortassisexaggero. Non est q Canticis legitur, tempus putationis advenit {Cant.
planein hislamentationibus diutius immorandum, II). Advenit tempus, quo servo dicenti Domine, :

ne dolori vestro dolorem.ne lacrymis lacrymas su- factum est ut imperasli, et adhuc locus est {Luc.
peraddere arguar. Prohibet hoc orbi terrarum nota XIV) respondeat Exi in vias et sepes, et compelle
:

vox apostolicajqure pro simih charorum morte con-
tristatosadmonet: Noncontristeminisicut etcxteri
qui spem non habent {I Thess. iv). Et qaamvis ut
liber Sapientife praecipit Super mortuo produ-
:
intrare,utimpleatur domus mea[ibid.). quot no-
lentes, ut dorausejus impleretur, intrare corapulsi
sunt IQuis enim unquam morivoluit ? Nec ipse
Petrns,cuidictumest Cumsenuerisextendesmanus :

cendse sint lacrymae {Eccli. xxxviti), sunt tamen,ne tuas,et aliustecinget, etducetquo tunonvis{ioan.
congruumexcedant,rationemedia temperanda^.In- xxi), Si noiebat mori, resistente quadam humana
hibeo quidem ego vosa lacrymis.quas tamen dum formidine, Petrus,quidmirumsieodem timore non
hfec scriberem inhibere non potui. Temperemus vult raori Petri discipulus? Si nolebat mori Paulus
tamen metas proprias excedentem|doIorem, et hinc qui dicebat : Nolumus spoliari, sed supervestiri,ut

animo viriH infortunia tanta ferantur hinc in abs-

:
absorbeaturquodmortaleesta vita{lICor. v),quid
condito, coram Deo tam pro nobis quam pro ipsis mirum si natura et consuetudine tracti formidatis
fratribus nostris.animas nostras precibus et lacry- excederedeprsesentivita?Contradicentetamencar-
y^
mis etfundamus. Ploremuspro defunctorumrequie, nah aftectu,etPetrusIibenter proDomino suomor-
ploremus et pro nostra, quiquandoque et fortassis tem crucis amplexus est et Paulus qui dixerat
;

etiam in proximo eos subsecuturi sumus, salute. Mihi vivere Christus est,etmorilucrum{Philipp.\).
Non potest quisquam nostrum dicere Quid est : gladio sibicaput desecari jocundissime passus est.
anima mea, in tam magna creatura ? Non curat Undejuxta quidam volentes, campulsi suntPetrua
Altissimus de nobis nec quando vivimus,nec quando
; et Paulus mori, compellentur ad idem ab eodem

morimur attendit. Huic detestandae opinioni, nou Patrefamihas noslri, ut impleatm' domus Dei.
per involucra, sed aperteobviatApostoIus, etdicit: Suscipienda est ergo cum jocunditate benigna
Sive vivimns, Domino vivimus ; sive morimur,Do- Patris vocatio, quia etsi dura videtur via mortis
mino morimur. Sive enim vivimus, sive morimur, quatransitur,jocundissimaest vita,etperpetua quo
Domini, sumus {Rom. xiv). Et in aho loco In hoc :
pervenitur. Et o tu, Jesu Christe creator omnium,
enim Christusmortuus est, etresurrexit,utetvivo- etredemptortuorum, qui dixisti : Quicredit inme,
rum et mortuorum dominetur (ibid.). Et ipseDomi- etiamsi mortuusfuerit,vivet {Joan. xi) ; et rursum;
 : ;

375 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 376

Non veni idjudicem munchm,sedut salvum faciam A verids in terris, einmt ligataetincoiHs et quse sol- ;

mundum {Joan. nij, etiterum: Oves meae vocem me- verilis in terra, erunt soluta et in ccelis Matth.

am audiunl, et ego Dominus agnosco eas, et se- xviu). Yalete, visceramea.et, cumapud Deum me-
quunturme;et egovitamxlernam doeis,etnonperi- mores fueritis vestri, rego ut non obliviscamini,
bunt in [eternum,nequerapieteas quisquam demanu si placet, et nostri.

mea {Joan. x), Tu, inquam. o Jesu Christe, auctor EPISTOLA XL. .

vitienostree transitoriaeet aeternae^liasoves de grege

credenles,mortuasvelmorituras, in «ter- 'Venerabili et charissimo fratri et amico nostro,
tuo in te

num vivere fac. Suscipe eas^ benignissime Pastor» domno Theobaldo Dei gratia Farisiorum episco-
^90(152) fraler PEThvSfhumilis Ciuniacensium ab-
nec a lupis eas devorari permittas, neque tradas
bestiis animasconfitentes til)i. Adesto ettu,beatis- has, salulem et sincerum in Domino dilectionis

sima Virgo, Mater ejusdem Salvatoris etRedempto- affec.tum.

prseomnibuspostipsum in te specialius
ris nostrij PIacuit,charissime mihi,reverentiae vestrae, super
confidentes ab exspectatione sua nullatenus con- multa etmagna inmortibusfratrumnostrorumde-
fundi permittas. Sed et vos, summi apostoli Dei, solatione nostra, nos consolari, et ut ait Job.com-
orbis terree prsecipui principes, omnium quidem B patiendo moverecaputvestrumsuper nos(Jo6xvi).
Christianorumuniversales, sednostrispeciales Pa- Rescripsissum tunc,quando allatee sunt mihi litterae,
tres,quibuspene continuasemper obsequiaimpen- idem quod nunc, e amicabili consolationi quas pos-
t

derunt quibus specialiter a Deo commissi sunt, sem gratias egissem. Sed hocquia tunc nonlicuit,
nonne deficieniibus succurretis ? Nonne morientibus non feci et quia etiam nunc vix licet, vix facio,
;

aderitis ?Nonneabincursunequam hostium defen- Prout licet tamen, sollicite de nobis dignationi vestree
detis ? Recordamini principatus vestri, nec de nu- gratias ago, quia non cura multiplex, non fastus
mero commissorumvobis,aliquemaprincipe tene- honoris, non pontificalis apex, vos a Cluniacensi
brarum rapi patiamini. Sentiant quia jam tempus corpore alienavit.' quem, juxta Apostolum,servan-
est, quod semper de vobis speraverunt et cum tem unitatem Spiritus in vinculo pacis (Ephes.Yi),
:

claves regni coelorum in manibus vestris sint, hu-
milietdevoto corde cum eis supplicamus, ut ad-
missis aliis, istos nullo modo ab eodem regno ex-
cludi sinatis.
Accendite igitur, charissimi, quibus hanc episto-
lam scribo,igne divino,ut Aaron vei fihiLevi,men-
tiumvestrarumthuribula, et orationurasanctarum
velut aromatum fumumincoeluniemittite,etstantes
inter mortuos et viventes misericordem omnipo-
tentis Dominimajestatem,ipsicorde contritoet hu-
miliato ei facti sacrificium, toto animorum nisu
placate.Rediissem ipse ad vos, etquod scribo ore
proprio dicere maluissem, et ut sanctus vir ait
Consolarer vos sermonibus,et moverem caput meum
cernogaudere cumgaudentibus,flerecum flentibus
(iiom.xu). Etjuste. Commune enim damnum com-
munem luctum exigit^ ut chai'orum mortes, quas
antiqui multis mensibus^nos saltempaucis deflea-
mus diebus. Flebant illi mortuos suos, nec afletu
multo tempore elapso revocari poterant homines
c
fidesergavivos amicos, pii ergadefunctos. Facie-
bant hoc aliquando piiergapios, afficiebanturhoc
amoris intuitu, etiam quandoque impii erga impios,
et, licet diverso respectu, eodem tamen universi
erga mortuos suos detinebantur affectu.Qui ergo
pioset impiosinexemplumdeplorationis habemus,
nonne inhumanum vel bestiale est, si tot,sitantos,
si tam ufiles, si tam necessarios mortuos nostros

super vos (Job xvi). nisi coeptum iter versus domi- non deploremus?Faciendumesthocquidemcoram
nun papam,adquemcertisde causis valde festino, hominibus sedtemperanter :faciendumcoram Deo,
impediret.Si Deo propitio sospesinde rediero,non sed perseveranter. Convertendus est infructuosus
praeteribo donec videam quos diligit anima mea. dolor adfructuosas lacrymas, ut quae jam charo-
Interim quod praesens non possum, absensfacio ; rum corpora nobis non possunt reddere, animas
et pro officio ex parte omnipotentis Dei, auctoris et Deo,quantum poterunt.studeantcommendare.Fa-
conditoris omnium, et beatissimae Marife semper cimushocnosaliquando,faciunt hoc nostri saepius
^
Virginis, genitricisDei et Domini nostri Jesu Chri- facite idem et vos, si placet, cujus illi mortui ve-

sti, et summorum apostolorum Petri et Pauli, om- races amici erant,quemsinceriterdiligebant,quem

niumque apostolorum, etsancti Benedicti Patris et
et omnium sanctorura, quantum
magistri nostri,
possumus,quantum novimus, corde etore absolvi-
mus universitatemvestram,sanctumque collegium
vestrum Ciuniacivelextramanentium, ab omnibus
omninopeccatis, confisi inabundantiagratiaeillius,
qui in discipuUssuis etiam nobis dixit Quse liga-:
toto aflectu colebant.Facite hocnon solum utmo-
nachus, sed quod multo majus est, ut episcopus,
id est ut non solum eospropiisprecibus adjuvetis,
sed insuper subditorum vestrorumoraUonibuseos
Omnipotentis misericordiae commendetis. I)e reliquo
quidmihidicendumrestat,nisiquodJobamissasub-
staiitia,filiisetfiliabusdixit?-DoHunusrferfi7,Z)o?«mMS

ANDREJi: CHESNIINOTiE.

(154) TheobaldoParisiorumepiscopo. Fuerat hic Ecclesiam rexit usqucadannum Hol etpqstobi- :

Theobaldus prior S. Martini de Campis ordinis Clun, tum tandem in monasterio suosepehri voluit.
Ex priore factus episcopus Parisiensi anno 1140.
377 EPISTOLARUM LIB. IV. 378

abstulitsicul Domino placuit.ila factum

; est : sit A sed in memoria aeterna erunt, et ab auditione
nomen Domini benediclvm [Job i). mala per Dei gratiam non timebunt. Unde cessent
EPISTOLA XLI. jam lacrymae inanes, et inconsiderato dolore ex-
Venerandis et charissimis fratri et filiis nosfris, torteecoramhominibus, et succedant gemitus pro
domno Odo.m priori (153), et casteris apud San' salute istorum effusi coram Deo cum precibus. Va-
ctum Martinum de Campis omnipotenti Domino leat sanctum coUegium vestrum, Deo acceptum,
se)'vientibus,fraterPETRVS,humilis Cluniacensium nobis jocundum, etDeo propitio, dcbono semper
abbas salutem, et ab auctore bonorum omnium in mehus provehendum.
totius gratise et benedictionis plenitndinem. EPISTOLA XLII
Quid dicam, qiiid loquar I Putabam in asperis Venerabili et charissimo meo, domno de Rlpibus
casibus, et maxime in morte charissimi fratris et frater Petrus humilis Cluniacensium abbas, sa-
filii nostri Hugonis, me
vos preevenire posse scri- lutem, qux est in Christo Jesu.
bendo,posse praevenire conquerendo,posse prcBve- Licet serus rei sequentis scriptor videar, meque
nire iacrymando. Sed,ut video.et scriptis me prfE- ipsum ipse tarditatis accusem, excusat me tamen
venistis, et querelis praeoccupastis ; sed lacrymis ex plurima parte, multiplicium causarum, quae
tamen non anlicipastis. Deflestis funus ejus post B quandoque, ut fluctus marini, acritcr in nos ir-
mortem ejus, sed ego adhuc viventis, quia moritu- ruunt, inundatio, quibus hoc Paschali tempore
rum nondubitabam^defleviante ipsiusobitummor* plus solito pressus, plus solito sumfatigatus.Nunc
tem ejus. Vicistis me scribendo, sed non vicistis tandem aliquantum a curis respirans, dico quae
lamentando.Lacrymatus sum ego prior, quiaprius tacenda non sunt.scribo quae charitati vestrae noti-
deficientem vidi, sed prior scribere non potui, quia ficanda sunt. Quam opportunitatem siprius inve-
ab assiduis negoliis, hoc est importunis vita? meae nissem, nullum me in hac ad vos relatione priorem
tortoribus,permi.ssusnon fui. Scribo nunc tandem existere, nuUum me praecedere
permisissem. Bonus
aliquando permissus, et communis fratris, filii, et juvenis, dignusamore, dignus memoria, frater
amici defectum vobiscum pariter,licet absens, de- nostcr, fihus noster Joannes, quem mihi beni-
ploro. Habeo materiam deplorationis, quanfam gna dilectio vestra commiserat, quemque diu ut
vix camelusscriptam sublimibus et fortibus hume- optaveram servare non licuit, nuper, hoc est Idus
ris portare posset habetis vos tantam, quantam
; Maii, rebus humanis exemptus, vitam praesentem,
etipsi nostis, et ego ex parte forsitan non ignoro. ut coufido in Domino, meliore mutavit. Novi quia
Ut enimprimo depropriisloquar,quisjamaviginti doletis, noviquiahoc aegre fertis. Nec mirum. Op-
et eo amplius annis, de universis, qui sub ccvlo p tastis enim eieade causa vitam proIixiorem,ut eam
sunt, hominibus tam hdeliter, tam constanter sibi multisque gauderetis postmodum utiliorem.Sed
tam perseveranter, onera mea a me sibi imposita si dolctis, siaegre fertis, consolamini, quia in his

et devote causa Dei et mei suscepta, tulit, tolera- solus non estis. Non estis plane solus in bis, quia
vit, quantascunque habere potuit vires, ea tole- ut quod verum est amico fatear, vix aliquem a
rando, et mihi collaborando, consumpsit ? Et (ut multo jam tempore inter fratres nostros recolo
quee sunt vestra subjungam), quis illo ampliusvel
conversatum, cujusconversatio, Joannis conversa-
adeo rempublicam vestram dilexit ? quis ita coluit ? tione et moribus magis chara, cujus mors magis
quis tam me quam omnes nostros ad eam dihgen- omnibus fuerit amara.Testatur hoc doloromnium,
dam.protegendam, confovendam, ad defendendam testantur et lacrymae pene universorum, quas eo
animavit?Haecomniabreviterdicta,qu8esidilhisius languente fuderunt. et quas eo moriente multo ma-
dicerentur, alio tempore et otio indigenter admo- gis profuderunt. Vixcredere potuissem, nisi ocuhs
nent nos, hortantur nos ut tam dilecti, tam chari, conspexissem,quod tantumsuiaftectum nostrornm
tain unici fratris, filii,et amici,etiam post mortem cordibus imprimere potuisset multorum successu
non obliviscamur sed, si veriamici fuimus, vel
; annorum, quem impressit et meruit spatio pauco-
sumus, magisnunc mortuo quam si viveret osten- rum dierum. Sperabant de illo ut de bona arbore
D
damus. Deploremus pia compassione funus ejus, fructus optimos opportuno tempore carpere, quo-
prosequamur magis occultis lacrymis et precibus rumoptimamspemlloribusbenignaeconversationis,
animam ejus, ut cui jam atfectum noslrum osteu- et dulcium morumprae cuuctisfere claustri nostri
dere non possumus, conridendo vel collcetando juvenibus praetendebat. Sed, proh dolor aruit !

ostendamus,oraudo,sacrificando,ac piepro anima fenum,et cecidit flos, quia spiritus Domini sufflavit
ejus coram Deo collacrymando. Eiat hoc apud vos in illo [Isa. xl). Raptus est, ut aestimo,ne fortepro-
specialiter pro ipso liatct pro priore nostro,riat,
; cessu temporis, a bono quod coeperat, malitia
si placet,et pro multis, sanctisreligiosis et magnis mutaret iuteliectum illius aut ne fictio,quaequan-
;

coram Deo hominibus nuper apud nos defunctis, doque etiam profunde religiosos depravat,deciperet
quorummemoria, sicut benenovi, inbeuedictione animam illius iSap. vi). Non est oblitus juvenis
est, quorum recordatio coram Deo non delebitur. noster pro carnisincommodo salutissuae, nec mo-

ANDREvE CHESNH NOTtE.

(153) Odoni priori. Sancti Martini nempe, post Theobaldum.

3T9 PETRI VENERABILTS ABBATIS CLUNIAC. IX. 38a

lestia corporis cum ab A totum studium vestrum et amorem erga defunc-

animee sua cura avertere
potuit. Nam stalim ut sensit gravari uitra quam tum convertite,ut sicut nos nostrique fere, quan-
sperabatmorbo concepto, totumcor, totam operam tum possumusjtranslatum ad aeternacum auxilus
ad ea quse post mortem sequuntur convertit. £tli- spirituaUbusquibuspossumus juvamus,ita et vos,
cet, nondum desperaret de vita, adhuc integro sen- imo plusquam nos, quia plus potesUs, quantum
su vigente, et ratione animi in nullo diminuta, an- poteriUs adjuveUs. Optaveram eum mihi a vobis
tiquis et probatis in religione senibus nostris cun- bonum commendatum, meliorem remittere sed, ;

cta, ut postipse mihiretulit, quae de praBterita vita ut credo, melius etmihi, etvobis,ipsique contigit,

sua occurrere potueruut;, meracissime confessus quiaquem vobis resUtuere nonpotui, Deo, a quo
est. Nec his contentus, cum ei illa sufficere potuis- eum maxime susceperam, reconsignavi.
sent, mittit ad me nuntios, orat ut venirem, pre- EPISTOLA XLIII.
catur ut eura pro officio absolverem. Eram et ego Eonorabili et magno sacerdoti Dei, nobisquevalde
tunc temporis teger, necsegros pro more nostrofa- charissimo, domino Gaufredo sanctae Cdrnotensis
cile visitarevalebam. Coegittandem meipsum, et, Ecclcsisefamoso episcopo (154), frater PetruSjAu-
licet non adeo, seger tamen ad aegrum accessi. Ur- miiis Cluniacensium abbas, salutem, et totius in
gebatur ille graviore solito morbi molestia, sensu B Domino amoris affeclum.
tamen integer perdurabat. Quid multa ? Velut ab Ut antequam gratiasagam, querelas preemittam,
initio cuncta demum replicat, nec ipsa quotidiana amicabiliter conqueror, quod tantus, tam charus,
et pueriliaintermittit. FlebatUta de levibus ac si de tam antiquus amicus, utnonvisum,utignotum, ut
gravissimispeccatis, et,quantum poterat, sinceris- non probatum amicum me deseruistis, sprevistis,
sima ac luctuosa confessione animam corpusque abjecistis. Hoc non paucis diebus, sed multis jam

suum benigno Salvatori affectuosissime commen- annis fecisse videmini. Nam a concilio Pisano,tem-
dabat. Quodque nullomodo tacendum est, cum in pore papae Innocentn celebrato,cui et vos interfuis-
confessione illa gloriosce matris Domini occurrisset itis et egonon defui,necvestrosapiceslegi,nec nun-
casu aUquo memoria, jam singultus singultibus, tios vidi, nec aliquid eorum quae a partibus amici
fletus fletibus jungebantur, et confessionis conti- amicus sperare solet, accepit.Vidi quidem litteras,

nuatio ad illius nomen, cujus se maxime auxilio audivi et quosdam nunUos, sed qui negoUa com-
salvari sperabat, lacrymosae devotionis augmento munia afferrent, non qui aliquid de vero amici af-

interrumpebatur.ltem cum morbi importunitascum fectu referrent. Idcirco nihU me ex parte vestra vi-
confitentem aliquando vehementius aggravaret, dissedico, nihUme audisse profiteor. Nonne ergo
Sancte Spiritus, \nqm{,auxiliaremihi,et si quid de q merito queor ? nonne juste irascor ? Dilexit vos, et
cohfessione obLitus sum,mihi admemoriaynrevoca, adhuc diligit animamea. Et quare? Quia semper
Hoc non semel, necbis tantum, imo saepe dicens, in vobis Deum reveritus sum, quiaeum semper in
docebat me quantacura quis deberetconUteri ma- vobis colui,quia pro inhabitante habitaculum ada-
jora,cum ipse tanto studio confiteretur eUam mi- mavi. Cum enim omnibus pene Latinis episcopis,
nora. Deinde a me absolutus, poenitenUa indicta, aliqua necessitudine,aliqua de causa plus minusve
confessione fidei, et Dominica oraUone me jubente astrictus tenear, vobistamen, licet forte hoc igno-
praemissa, biduo supervixit. Quo toto biduo, omni retis, singularem jamabantiquo inter plura cordis
corporis curaabjecta, ad divinam tantum clemen- mei receptacula mansionem paravi, etadhuccon-
tiaminvocandamtotum animum,etquidquid virium servo. Hoc ideo, ut dixi,quiaDeum in vobis vene-
habere poterat contulit, atqueinhac mentis inten- ror, quia verum atque sincerum vos semper divina-

Uone,diem vitee ultimumclausit. Moneo igitur vos-
utcharissimum fratrem nostrum, et ut intimum
amicum amicus exhortor, ne communem defe-
ctum humanae naturae vobis tantnm velut peregri-
num ac solitarium ascribaUs, et cum vos ipsum
quandoque mori necesse sit, pro fralris bono, et
vere Christiano transitu,vos sicut et caeteri, juxta
Apostolumqui spem non habent, plus nimio affli-
gatis (/ Thess. iv.) Non decet religiosum ut ea iUi
rum rerum cultorem expertus sum. Qitando enim
labores vestros, quando cursus, quando recursus
proEcclesia Dei,sponsaChristi,enumerarepotero ?
Quando religionisamorem, et ejusexquisitum ubi-
que augmentum enarrare valebo ? Quando et ipsas
sacrorum locorum frequentes visitationes descri-
bere praevalebo ? Sed haec, mi charissime, suppri-
menda sunt, nec inistis maxime plus justo stylum
effluere decet. Credo enim, et etiam novi non prae-

displiceant quse Deo placent, quia is, sine cujus stolari vos de piis operibus vestris mortalium favo-

nutu nulhis passerum cadit in terram, non potuit rem, sed aeternam raercedem. Haec tamen ea de
faUi.ut, absque cjus jussione vel perraissu, frater causa breviter teUgi, ut scrirelis, et recordaremini
Joannes morluus caderct in terram, et per sepul- quia et vos diligo, et qua de causa, et dilexi, et
turae officium occultaretur in terra. Ad hoc autem diUgo..Iam ad graUas religiosae reverentiae vestrae

ANDRE^: CHESNII NOT^.

Gaufredo, Carnolensis Ecclesix episcopo.

(14o) tnm in Aquitaniam docent Gillelmus abbas libro
Secundo nominc, cui scrihit ct sanctus Hcrnardus H Vitie ejusdem sanctiBernardi, cap. 0, et alii.
epist. yJ),:iG, et '61 fuisseque scdis apostolicae lega-
381 EPISTOLARUM LIB. V. 382
agendas non sufficio, quia eas merita nostra su- A nec cgo jam juvenis. Quid ergo nobis restat,nisi ut
perassecognosco.Quidenimdignumreferrepossim ad summum pontificem et episcopum animarum.
liis,qu8e per prioremdeNogento coguovi? Quimihi nostrarum Jesum totus sermo noster recurrat,lotus
scripsit,quantum amoris aftectumerga Cluniacen- animus suspiret, totus homo noster interior
et ex-

sem Ecclesiam seque specialifcrac suosagnoverit, terior auhelet ? Jam pene, juxta verba ipsius, fur
quanlumquelioc non aflfectu tantum.sed et effectu nocturnus perfodere domum nostri corporis prope-
probaverit Dixit enim ecclesiam Castriduni (155),
"? rat.JamDominusdomusvenirefestinat.Jam clamor
quam Cluniacusolimpossedisse dicebatur,acano- media nocte faclusljacentes in lectis excitat,et dicit:
nicisejusdcm Ecclesiae.abadvocato Ecclesiie vice- Ecce sponsusvenit,exileobviam ei{Matt/i.\\\).()uid
comite,ab omnibus tandem qui aliquid juris in ea ergoultrajamproderitepiscopari? quid, iit sic lo-
se habere dicebant, tam precibus quam vi juslitiae quar abbaliari ? Quid sub praetextu rerum coelestium
extorsisse, et vestrie Cluniacensi Ecclesiee, cujus terrena dihgere ? Quid sub umbra aeternorum pe-
juris fuerat, reddidisse. Super his quidem gratias ritura, imo pereuntia amare? Sed insipiens facfus
ago, sed longe majores, quia in hoc opere quanto snm. Videor, ut dicitur, Minervam docere, videor
aflectu vestramj quod iterum dico, Cluniacensem ligna ad silvamconvehere,videorflumen maximum
Ecclesiam diligalis, agnosco. Agnovissetis olim.ct B 'agena aqufe infundere. Sed vere non hoc docens
agnosceretis adlmc, si experiri placeret,si, ut dixi, dico,sed hac.licetparva, occasione suscepta,mise-
vos diligo,si dilectionem hanc vere in corde con- riam meam defleo et quia quo post mortem (quse
;

servo.Etquidhis plura dicerem ? Verbosus forsitan fortenonlonge abest) rapiendus sim ignoro, tre-
viderideberem, si non tam diuturno terapore ta- mesco. Valete in Jesu salutari nostro, domine epi-
cuissem.Sed ad tam longi temporis silentium,quod scopeetamice charissime el quiaper gratiamOei
;

potest videri verbum prolixum ? Ergo bone. lon- vos vobis credo sufticere. mei, qui mihi
in nullo
gaeve, et probate senex, et pontifex Dei, memento sutficio, apud Dominum meraentote.Si quid boni
(quod tamen semper tibi cordi inesse credo) quod spintualis vel corporahs in Ecclesia nostra est,ves-
nec tua, nec mea diuturna esse poteat ulterius in trum est.
hac vifa misera mora. Es quidem tusenior, sed

LIBER QUINTUS.
EPISTOLA PRIMA G afTcctum animi vestri conspexi. Adverti(quod fa-
Dilecto ac venerabili fralri Petho ahbati Snncti cile fuit) falsum in parte esse vulgare proverbium,

Augustini Lemovicensis (io6) suburbii, frater quo dicitur, honoribus moi-es mutari. Neque enim
Petri;s, Cluniacensium hu?nilis abbas salulemet honorassumptus ab amore nosfro,semel olim con-
sinceri amoris plenitudinem. cepto, vos in aliquo permutavit, nec in aliud, et
Vidi iitteras vestras, et in eis magnum erga nos aliud.quam quod ante fuerat, derivavit. Non estis

ANDRE.E CHESNIl NOT^.

(lo3) Ecclesiam Castriduni. Hoc et ecclesiam
Sancti Sepulcri,quam Caufridus Castriduni viceco-
mesprimusejusfundafor.monachis basilicaeSancti
Dionj-^siiNogentijCujuset ipsumpriraa fundamenta
jecisse diximusalibi cum omnibus appendiciis suis
deservire per testamentum praecepit.Unde etOau-
fredus Carnotensis episcopus illam canonicis, ad-
vocatoipsius Ecclesicie,vicecomifi. et omnibus aliis
quidaliquid juris inea se haberedicebant,tam pre-
cibus quara vi justifice extorsif, et Cluniacensi ec-
clesia^,, cujus juris erat reddidit, ut hic Petrus no-
sterosfendit.Sed necpropterea confroversia omnis
infer monachos et vicecomitem quievil. Tempore
eniin Slephani I Chm.abbatis.rursus inter Yvonera
Nogento,et Hugonemvicecomitem Castriduni super
assuetudinibus burgi Sancti Sepulcri,qui in burgo
eorum quasdam sibiconsuetudines vindicabat.ad
preces Stephani,venerabilis abbatis Cluniacensis,et
prfcfati vicecomifispostulationem.qui seratumha-
bituros quod inde statueremus concesserunt, in
praesentia nostra sic terminata est, » etc.
(11)6) Velro abbnti S.AugustiniLemovicensis.Wic
D Petrus postea fuit abbas Sancti Martialis, Petrique
prioris Cluniacensis successor, anno 1154, ut ex
Chronologia abbatum S. Martialis discitur. Mona-
sferium vero Sancti Augustini Roricius I episcopus
Lemovicensis fundavit, utiGestapontificum Lemo-
vicensiun testantur his verbis « Ille Horicius dici-
:

Nogenti p!iorem,et Hngonem Castriduni vicecorai-
temrecruduit, qnamquam etipsa statim per Gnil-
lelmura Carnotensem episcopum, a pr;ierato (iau-
fredo quartum, terminata fuit, ut ex his notitiaepa-
cificationis vcrbis apparet « Guillelmus Dei gratia
: e>:istentes funditus evertisset,tandera Turpio, sive
Ecclesiae Carnotensis electus.etc.Necprocessu tem-
poris, aut pravorura astutia controversia inter Ec-
clesiam Sancti Sepulcri, et vicecoraitem Castriduni
adunilatispacem,ettranquillitati3 coucordiam (lili-
gentiae nosfrae studioreforraata.futuris temporibus
pertubari valeat, praesentis paginte decreto man-
dare curavimus.Notumsit igituromnibus quod con-
troversia,qu8e versabatur inter Ivonem priorem de
tur primo fundasse monasterium Beati Augustini
F.emovicis in honore ejusdem sancti.atque canoni-
cos reguJaresilDidem instituissc. » Sed cum Pipinus
rex urbem Leraovicam et ecclesias omnes ibidem
Tnrpinus, Lemovicensis et ipse episcopus, praedi-
ctum mqnasteriurareaediflcavit,ac ineo monachos
pro canonicis esse consfifuit, quos et amplissimis
possessionibus ac redditibus''dotavit, ut vel ex hoc
ejus supereadotalione testamento, quod viricuta
pietate tum doctrina clari Joannis Cordesii benigm-
tati lubens acceptum refcrri cupio, palam est. «
Jn
nomine sanctae Trinitatis et individuae Unitatis,
m
383 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC.
secutus quosdam nostri tempcris homines.qni de
congregatione nostra, aut in abbatis assumpti,
aut episcopatibus decorati, ut corpore, sic et
mente a nobis diffugiunt.ab amoresuornm statum
resiliunt, et velnl abjecto gravi quantum ad ipsos
monastici ordinis jugo, exsultant. Ostendunt quo
animo.dum humiles viderentur.Deo servierint,qui
dataoccasioneecclesiasticiregiminiSjtotos se quan-
tum audent Deo subtrahunt, mundo dedicant, et
non sicut servi Dei, sed quasi velamen habentes
maliticE Jibertatem.effrenes et praecipites.velut jam
adeptiquod diu optaverant, ubique discurmnt.
Suos postponunt^ ahenos sectantur, nec jam vel
quo primum venerint,vel ubi manserint. vel unde
exierint, recordantur. Non sic tu, ut apud Sanctum Rufum,nunc apud quasdam eccle-
audio,charis-
sime,non sic plane tu facis,quinostra tuisnegotia B sias ei subjectas, nunc in quibusdam locis mihi
semper anteponis, qui pro causis Cluniacensibus
terminandum huc illucque discurris, et ad nutum
nostrum vel nostrorum, reipublicfe nostrae impu-
gnatoribus te ubique audacter opponis.Unde gra-
tias tibi multas agentes,pro certo noveris quodple-
nam vicem dilectionis tibi rependimus, et locum
tibi in recessibus animi nostri optimum conserva-
mus. Valeas semper in Domino et sic impositum
ANDREiE CHESNII NOTiE.
quo omnia facere jubemur.Mundo jam senescente,
religio defectumincurrit,et ita irreligiositas seu in-
justitia abundant, ut ipsi nos, qui prae caeteris Do-
mino adli9ereredebueramus,in cujus sorteesse no-
scimur,simusaUis,juxta pi'ophetam,laqueus ruinfe
{Ose. ]x), et qui dobueramus, esse paslores, simus
lupi vespertini.completurve in nobis quotidie vati-
cinium Malachiae dicentis: Vos recessistis de via,et
scandalizastis plurimoslMalach. u).Et post pauca:
Idcirco ego dedi vos contemptibiles esse (ibid.). Et
Job ex voce dolentis Ecclesiae Adnihilum redacti
: se mansos continereprobatur,et unummansumin
sunt omnes artus mei (Job xvi). Jeremias quoque
plangit, dicens Quomodoobscuratum est auruml
:
Mutatusestcolor optimus, dispersi sunl lapidessan-
ctuarii in capite omnium platearum (Thren. iv).
Quisquis vero modo non dolet, lumen corpis ami-
sisse convincitur. Dominus enim immutabilis est,
juxta quod ipse per prsefatum prophetamloquitur
dicens: Ego Dominus, etnon mulor (Malach.m).
Lumen vero cordis amisisse probatur quisquis ille
sit qui audit quod immutabilis Deus angelo pec-
canti, primoque homini, et qui adhuc novellus et
rudis erat, non pepercit, et sibi credit parci, si in
peccatis perseverare voluerit,et surgere per poeni-
tentiam noluerit.Quamobrem ergoTurpio Lemovi-
cum omniumepiscoporum extimus.de sede,quam
mihi Dominus regendam tuendamque immerito
committere dignatus est,rcligionem auferri conspi-
ciens,valdepertimui.lnmemetautem reversus diu-
tius precibus a Domino auxiiium petens implora-
bam, nt, ipsojuvantc,sanctareligio,qua5 usqiie ad
nos illibata pervenerat,nostris lomporibus non de-
periret, sed successoribus iuviolata succederet.ln-
cidit deinde mihi Deo opitulante consilium bonum
ut credoct conlileor,quatenns claustrum conslrue-
rem,et ibi fratres boni testimonii aggregarem,qui
in commune sine aliqua proprietate degentes.abs-
que ullo strepitu saeculari divinae servituti incum-
berent. Hoc vero quod nos, utpote turbis Sceculari-
bus admisti explere nequimus,saitem hi qui intra
claustrummorarenlur, strenue et absque impedi-
mentocarnaliperagerent,scriptum estcnim, et
k\>o^\.o\\x?>\Qf{yxi\.vis\Siprimitixsanctoeetmassa.Rom)
IX. 384
A pcr Dei gratiam officinm exerce, ut sis, et vita
tibi
carbo ardens, et exemplo lucerna relucens.
EPISTOLA II.
Reverendo et charisshno amico domno Steph.vno,
frater Petrus, humilis Cluniacenstumabbas, sa-
tutem et sincerum in Domino amoris affectum.
Quoda tempore discessionis vestrae ab urbe,eta
sede Viennensi, nihil dilectioni vestrae mandavi,ni-
hil scripsi, neque in illo vel post illud infortunium
vestrum vos consolatus sum, noveritis quod non
fecit hoc mutuae, quam ad vos semper habui,dile-
ctionis obhvio,sed ve.stra ad partes,quas non satis
noveram, remotio. Fama enim frequens,et varia
de statu vestro a diversis ad nos relata, nunc vos
ignotis vos commoraridicebat,Adhaec, quotidiana
imo continua Cluniacensium negotiorum importu-
nitas,qu8e me quandoque etiam meiipsiusoblivisci
cogunt, vestri mihi intercludebat memoriam,et ne
amicum in sua tribulatione consolarer, non qui-
dem auferebat, sed differebat. Tandem hcet forte
sero ad cor rediens, amico scribo, et ut his de,
causis super tarditate mea me excusaium habeat
xi),quod etfeci,consentientibus tam nostris consaii-
guineis seu optimatibus Lemovicensipago degenti-
bus domno scilicet Aimerico abbate, Aymono abbate
Petro praeposito, Bosone arclnclavo, Arnuifo archi-
diacono,Armoneportario dclaicisautemHildega-
;
riovicecoraite, Rainaldo vicecomite, Arcambaldo,
Ademaro,Voloautem atque inhianter cupiout abs-
que inopia, et sine aliqua perturbatione Deo ser-
vire studeant. Quod ut decentius fieri possit, do
illis villam quas vocatur Baccalaria quee decem in
Curte Witeziaco in viUa quae dicitur Parciacus,
Juxta ipsum autemmansumcedoilUsaliamvineam
sex in searpcntos continentem,quae quondamfuit
Frotario.Demea vero vinea indominicata cedo illis
decimum.de illa scilicet vinea, quae estsita in pro-
spectu ^Vlteciacensis ecclesiae, omnia praedicta,su-
periusque memorata mobilia etimmobilia de meo
jure in illorum potestate transfundo. Oratorium
prceterea in quo Deo miUtant, ipsis committo, ut
ipsi prajvideantquaUter horajoperis Deisignilicen-
tur, nemoque eos contristet in domo Dei. Ministe-
rium etiamcantorum, necne lectorum,librorurave,
j-^
sive omniumqucBadsacrummysteriura pertinent,
velibidem Ueo offeruntur,ipsis commitUmus,clau-
strum etomuia interioraejus ipsiprc-evideant et do-
minentur. In hoc autem quod ego iliis do,velcom-
mitto,sive etiamdeincepsdaturusvel commissurus
sum,nullus Uabeat potestatemnec licenUam domi-
nandi, nisi eis quem sibi, propter Deum et secun-
dum vitaemeritum,pars humiliorpra^esse poposcc-
rint, posttamenproprium episcopum.Obsecrovos,
o successores mei, in Deo et propter Deum, ut hoc
testamentum parvitatis meae, quod pro remedio
aniracc mete, antecessorumque, vel successorum
conscribi jnssi, nuUus vestrum violari praesumat,
Sin autera aliter (quodabsit)aUquisegerit.ante con-
spectumdivin.iemajestatis noncumbonis pastori-
busappareat, sed cum lupo rapace, id est diabolo,
in inferno sine Une ardeat, sic liat in eo. Scriptum
quippe est Non iransgrediaris terminos antiquos
:
hoc quos posuerunt patres lui {P7'0v. xxu). »>
385 EPISTOLARUM LIB. V. 386

rogo. Non enim de illorum amicorum numero esse A de die in diem differatisquia juxta Scripturam di-
quandiu accipiunt, qui
volo, qui tandiu diligunt yma.m,nescitis quid supowenturapariat dies (Prov.
tandiu amantquandiusperant.Xolode illorumnu- xxvn). Relinquite terrena.antequam vos ipsa relin-
mero esse qui dicuntur socii mens£e,quia secundum quant, etsi primas partes hosli;e, hoc et vitse ve-

ejus qui hoc dixit sapientis verba Omni tempore : Deo noluistis offerre, saltem caudam, id est
sli'cB,

diligit qui amicus est(Prov. xvu) etjuxta eum- ;

dem Non agnoscilurin bonis amicus, nec abscondi-
:
lurin malis inimicus (Eccl. xn), hortor, ergo, volo
et moneout, quandoquidem hoc de vobis coutigit
unde dDlemus, ad nos et ad vestram Cluniacensem
iinem dierum vestrorum, ipsi devote offerte. Si hoc
citoa vobis factum fuerit, aderit paterfamilias,
qui diu otioso operario suo hoc est vobis ad un-
decimam venienti, parem nummum vitae teternae,
etsi non ejusdem retributionis, ut primis operariis,

Ecclesiam veniatis, et utrum quod dico verum, sit sero conferat. Nostis quid sancto Hugoni, quid no-
non per nuntium,sed per vos ipsum experiamini. bis promiseritis, quam spem de salute et conver-
Tali autem modo vos venire rogo, ut mora vestra sione vestra, tam pervos quam per nuntios vestros
nobiscum non sithoraria,sed perpetua.Decetenim mihi Scepius dederitis.Nec illud ignoratis quid Pa-
hoc personam vestram,ut nuilatenus deinceps locis tresvesti'i fecerint,et quo sc post habitum seecuJa-

loca mutetis, neque ad quaslibet alias Kcclesias, g rem converterint.Parati fuimussemper congruead
sed ad aliumqu;e et magna, et vestraest,vobisque servitium vestrum,paratisumus multo magis etad
servire, ac per omnia pro possc suo providere, istud,fquod vobis utilius esse videmus et quod si :

magno atfectu parata est, veniatis, et totum vos distulerilis,pericuIosum senectuti vestree fore time-
ei,qu<esetotamvobisotfert, conferatis. Hoc autem, mus.Unctio Spiritus sanctidoceat cor vestrum. Fe-
si sic placuerit, et facultas fuerit, usque ad Domini- cimus quod nostrumest,etmoremamicogessimus.
camQuinquagesimceadimplete. Nam exinde opor- Sed vide, ne frustra.
tebit me versus concilium iter aggredi. EPISTOLA IV.
EPISTOLA III. Summopontifici, et speciali Patri nostro, domino
Nobili viro amico noslro, domino Stephano de
et papx EuGKMO, fralcr Pethus, humiUs Clunia-
Gastello frciter Petrus, humilis CLuniacensium censium abbas, cum sincero amore debitam obe-
abbas, salutem et dilectionem. dientiam.
Cum celeri volatufugiantomnia.et mundus ma- Quando quiaauresve-
paternitati vestrcie scribo,
gnis passibus incessanteradinteritum tendat, non stras toti mundo expositas novi.juxta quod mate-
satisde vobis mirari sufficio, quod tam sapiens ries assumpta permittit, prolixitatem vitare soleo.
homo, et tam hactenus providus iu perituris, Quod si modo hoc non potuero, precor ne paterna
quasi nuUam curam de oeternis habere videmini. pietas id aegre ferat. Scripsit sublimitas vestraar-
Cumque, ut salva gratia vestra dicam, cietas ipsa chiepiscopo Arelatensi, et episcopo Vivariensi ut
longam vivendi spem vobis amodo interdicat.vos e iitem, buee pro monasterio Sancti Baudilii (lo7),
conversoquasinunquammoriturus,radicem cordis inter Nemausensem episcopum (158), et Casc-e Dei
in hac misera et fcillaci vita a quibusdam fixisse abbatem (159) surrexerat, loco congruo.et die utra-
aestimamini. Unde hortor vosutcharissimum ami- que parte advocata, diligenter audirent, et pneter
cum, et quod praesens si possem facerem,absens, diffinitivam sententiam,quamvobis resarvariman-
quantum possum,admoneo ne salutem animee ve- dastis, cuncta sollicite examinarent,et examinata
strse ulterius in dubio pendere sinatis,sed antequam ad vosnuntio vel litteris referrent.Sed quia, Pater,
nunquam reversura recedat, eam totis animi cona- nequaquam omnia, maxime illa quce remotiora

tibus jam cibsque mora aliqua rapiatis. Invitent vos sunt,nisi ab his, quibus ea nota sunt, certificemini,
ad istud non solum antiqua antiquorum, sed quoe scrire potestis,notum facio quod a multis religiosis

magis invitaresolentprcesentiamodernorum exem- sapientibus et fide dignis clericis et monachis,pro

pla, qui velut ab ipsis Satanae faucibus pene jam certo comperi, adeo alteri parti hos suspectos esse
absorptifugientes,veI Hierosolymitanoitinere, vel examinatores, ut pene idem sit hoc imponi Arela-
D
varia,etsubitaad Deum conversione,rcgno c(e1o- ten3i,quod esset,si imponeretur, episcopo Nemau-
rum vim inferre, et quasi violenter rapiunt illud. sensi. Et ut mevel ipsos verum dicere sapientia
Rapite illud et vos, nec ultra ut hactenus fecistis, vestra cosnoscat, noverit Arelatensem natum in

ANDRE^ CHESNII NOT^

(157) Pro monas\.erio S. Baudilii. Baudilius sub-
diaconus et martyr apud Nemausum sub Gothis
passus est, corpusqueejus a fidehbus in ipsaurbe
tumulatum, et ecclesia desuper aedificata, quae
nomen ejus etiam postea retinuit. Unde et Grego-
rius Turon.lib i Miraculorum, cap.78 « Est, inquit,
apud Nemausensis urbis oppiduiu Baudilii beati
njartyris gloriosum sepulcrum, de quo siepius
virtutes multee manifestantur. » sis abbate loquens
Narbonensi prima nonnullis.
(lo9) Et Casx-Dei abbalem. Casa-Dei, celeberri-
mum m Arvernia coenobium, quod sanctus Rober-
tus Arvernensis etipse indigena construxit versus
annum lOoO. ejusque primus abbas exstitit, ut
: ejus Vitfe scriptor pluribus exponit ; et Gaufridus
etiam monachus in Vita sancti Bernardi Pontivensis
testatur,ubi de Renaudo,sancti Cypriani Pictavien-
« Hic, inquit, sancti Roberti
:

(lliS) InterNemausensem episcopum. Ncmausus, fundatoris illius monasterii,quod Casa-Dei dicilur,

A.recomicorum Galliie civitas, Meloe et ahis vete- discipulus fuerat. »
ribus, vulgo Nimes in Vennensi secunda, qute et
387 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 388

dioecesiNemausensi, oblatuma patre dumpueres- A legis peritum, nullum advocatum, nisi penepror-
set, Ecclesiae Nemausensi.nulritum a puero usque sus inutilem, de partibus illis provinciae, timore
adjuvenilema^tatem in Ecclesia Nemausensi,cauo- supradictorum hostium velprece, vel pretio habere
nicum fuisse Ecclesiee Nemausensis. Et postquam prcevalens, cum paucis in Burgundia emendicatis
episcopus Agathensis (100) factus esf,et postquam patronis, diei constitutte interfuit et, licet sub
;

in Arelatensem archiepiscopum promotus est,sem- hostibus agens.mandato tamen vestro in omnibus

per defendisse negotia Ecclesiae Nemauseasis,sem-
per contra adversarios pugnasse Ecclesiae Nemau-
sensis. De Vivariensi vero quid dicam ? Licet
quantum ad propositum rehgiouis spectat, Clu-
niacensis monachus sit, et causa Dei ac nostri,
in Gasae-Dei justitia claudicare non debuerit,vide-
tur tamen mihi,videtuv et omnibus quirem sciunt,
et hoc attendunt; quod quantum ad hanc causam
pertinet, magis in eo pra^ponderat aifectus carna-
lis, quam ille qui eum magis nobis ac nostris con-
cihare debuerat, spiritualis. Fuit enim diu Nemau-
sensibus, et ante,et nunc loco proximus, et nunc^
et adhuc famiUaritate, affinitate et ipsi Nemau-
sensi episcopo etiam consanguinitate conjunctus.
His additur quod hanc de se opinionem, hoc
quod vel judices, vel examinatores hujus causse
paruit. Questus est coram jam dictis de loco, que-
stus est de tempore, rationem cur querereturpro-
posuit, sed nihil conquerendo profecit. Data est ei
ad agendum altera,nec minus iniqua dies.prcnefixus
est ei,et idem, de quo toties questus fuerat, locus.
Unde quia se videt, non jam latenter, sed aperte
gravari, ad justitiae sedem recurrit, ad patrem ab
hostibus fugit, apud vos qui Petri, imo qui illus
vices in terris geritis, qui facit judicium injuriam
B patientibus, querelam tantam deponit. Orat ipse,
precatur et universa Casse-Dei, sicut ipse nostis,
nou contemnenda congregatio : precor, et ego de
sfepe experta majestatis vestrce contidens gratia, ut
examinatores hos, vel judicestam aperte,tam sine
est nube suspectos,abhac causa removeatis,et vobis,
si placet,eam examinandam actei'minaudam assu-

suspecti sint, ipsi propria confessione non oris, matis.Licet enim sititer apartibus nostris ad vos
sedquod majus est,operis nuper testah sunt. xNam usque longinquius, licet sit laboriosius, licet mor-
cum discretio justitiae vestree caute preeceperit, ut bis Itahcis peremptorium, nihil tamen fratres illos
congruo loco, ettempore, utramque partem ante gravare poterit, si\mde certi sunt.rem de qua agi-
praesentiam suam evocarent, ipsi non ex parte, sed tur,autjure relinuerint,aut jure amiserint. Sperant
ex toto fines apostolici mandati transgressi sunt tamen, e tvalde praesumunt, monasterium, quod
cum non solum de vestro, quod summum est, sed tam diutina, tamque quietapossessione ut dicunt,
etiam de quolibet rationabih mandato, lex vestra possederunt, quod de paupere, quod de vili, quod
Romana, et authentica dicat, quod mandatarius ^ deirre]igiosaEcclesioIa,comparatione praecedenlis
non debet excedere fines mandati. Ex toto plane egestatisjin divitem, in nobilem, in religiosam Ec-
mandatum apostolicum transgressi sunt quia non clesiam, imo (quod majus est), monasterium mul-
congruum tempus, et incongruum locum, vel con- tislaboribus, multis expensis, provexerunt spe- :

gruum locum, et incongruum tempus, sed utrum- rant, inquam, et confidunt, quod justitiae vestrae
que pariter,hoc est,et locum, et tempus non dico : judicio repulsis adversariorum calumoiis, sempi-
tantum incongruum,sed,si dici posset, incongruis- terne eis possidendum concedatur.
simum, abbati et monachis praefixerunt. Locum,
EPISTOLA V.
quiain urbe, in Ecclesia, inipsa domo adversarii,
subpotestate,sub armis, sub minis,sub terroribus Summo pontifici,et nostro speciali Patri domino
amicorum,affinitum,consanguineorumipsius, cau- papse EvGE\io,fraterVETms humilis Cluniacen-
sam tempus, quia oceupa-
tractari decreverunt; sium abbas, cum debita obedientia filiam af-
tiore totiusanni tempore,quando metendis, colli- fectum.
gendis, vel congregandis novis frugibus, omnis Quidam probi canonici Engohsmensis Ec-
viri,
maxime hi qui pauperiores sunt,oc-
paterfamilias, clesiae (161),nuper
adierunt me, rogantes, ut apud
cupantur. Dequorum numero,hcet magni nominis majestatem vestrampro ipsisintercederem, et ne-
^
sit,ex plurima parte abbas Casoe-Dei excipi non gotium, quod coram vobis exposituri sunt,vestr£e
potest.Hoc, inquam,tale tempus ad examinandum clementiae commendarem. Quod ego,timensmaxi-
tantaereinegotium,examinatoresseujudicesjustis- misoccupationibus vestris taedio esse ahquandiu
simi elegerunt. Mandato tamen vestro,sicut in om- recusavi, sed tandem instantibus assensi. Di-
eis
nibus semper facere paratus est,abbas obediens, cunt, sicut ab ipsis, ut sestimo, auditura est di-
tam incongruo tempore adtam incongruumlocum, gnatio vestra, defuncto episcopo suo (162) se ele-
non ut voluit,sed ut potuit, venit. Nam nullum gisse, nullo de clero Ecclesiae prosus excepto ab
ANDRE^ 'CHESNII NOT^.
(160) Episcopus Agathensis. Agathae meminit lisma.quametAusonius /n/yw/ismam, et Greeorius
Gregonus Turon. m
Uistor. Franc et hb. i Mi- Turon. Eccolismam appehant, Aquitanice secund*
racuL, cap. /9 ;
estque civitas Viennensis se- civitas in raonte sita, cujus radices Carantonus
cundae, ^emausus.concUio Alarici, Visi-
sicut et fluvius subluit.
gothorumregis,tempore ibihabito gloriosa. Gahice (162) Defuncto episcopo suo. Lamberto qui fatis

^^ff- ^^ .., ,. •
z. , . ^ cessitannoll38,etinecclesia Coronensismona-
(lei) Canomci hngolismensis Ecclesix. Engo- steru a se fuadati sepeliri voluit.
389 EPISTOLARUM LIB. V. 390
nauimi canones praecipiunt
electione, assensu ut A yEduensi archdiacono, frater Petrus, humilis
honoratoruin,et lotius populi,idoneam omnino ad Ctuniacensium abbas, salutem ab eo qui mandat
oificium episcopaleper3onam,prfecentorem ipsius salutes Jacob.
Ecclesise. (163). Electionem, juxtaquod ab eis ac- Loetutussum in his quce dicta sunt mihi [Psal.
cepi, tam communem, tam concordem, Burdega- cxxi), quia inspiratus ab eo qui spirat ubi vult,
lensi metropolitano (164) dicunt se canonice obtu- jam cum quibusdam aliis cantare incipis : In do-
lisse,ab eo canonice confirmatam esse diem conse- ;
mum Domlniibimus. liepletum est (jaudioos menm,
crandi abipso datam,seaddiem constitutam cum et lingua mea
exsultatione (ibid.) quouiam cum ;

electo suo, et metropolitanus promiserat, eonse- mundaniscommodis undique circumfluxus florere

crando venisse, sed consecratorem non invenisse. videaris,jam quasi aridummundumcumflorecon-
Quibusdecausis prcEsentiam suam subtraxerit;,cur temnere incipis. Ago inde gratias Deo, age et tu.
promissa nonimpleverit, nec ab eo acceperunt, et sine quo nec istud, nec aiiquid boni agere prieva-
mihi se adhuc ignorare dixerunt. Provideat ergo, les, quia 07nne datum optimum, et omne donum
si placet, quod et absqus meislitteris faceret, apo- perfectum est,descendens a Patre luminum (Jac.i),
stolica vestra sublimitas laboranti hac occasione etc, ut Joannes Baptista ait uYon potcst homo ha-
Ecclesiae, ut sicut vices illius geritis, qui apostolus B bere quidquam,nisisitei datum de cuelo [ioan. ni),
gentiiim a Deo factus est, et cui sollicitudo om- utque Dominus ipse Nemo potest venire ad me
:

nium Ecclesiarum imposita est, ita huic Ecclesife nisi Pater, qui misit me, traxerit eum (ioan. vi).
solhcitudo vestra non desit, utsi bene acta electio Felix ergo tu, si tamen perstiteris,quem Pater tra-
est, a vobis confirmetur, et Ecclesia illa quee de hit, quem Filius suscipit, cui hanc, de
qua gau-
membris unicee columbtB^ hoc est, universalis Ec- deo, volunlatem Spiritus Dei inspirat. Festina
clesiae est, de qua dicitur Vna est columba mea
: igitur,charissime, veni ad invitantem te, Salvato-
una est perfecta mea [Cant. vi), data sibi a Deo,et torem tuum ; audi salvatricem vocem ejus quatibi
avobis pace loetetur. Haec sub conditione protuli, cunctisque loquitur : Venite ad me, omnes qui la-
quia nec deelecto, nec de eleclione testis essepo- boralis.et onernti cstis{Matth. i). Audi et illam
tui. Unum tamen absque onmi pene condilione quffisequitur: Totlitejugum meumsuper vos{ibid).
profcro, non videri mihi Burdegalensis metropoli- Recordare et matris sapienti8e,materna voce fihum
taoi in hac Engolismensi electione gressus rectos, admonentis Fili,ne tai-des converti ad Dominum,
:

oculum simplicem, sed magis in ea quoerere quae et ne differas de die in diem {Eccli. v). Time et quod
suntmercenariiquam pastoris,qu8esua sunt quam subditnr:Nescisquidsuperventurapariatdies{Prov.
quse Jesu Ghristi. Et, ut filiali praesumptione lo- C 27). Furare diabolo thesaurum sancti desiderii tui,

quar, et quae ab universis pene partium iliarum et ne forte (quod absit) tibi contingat quod ait Veri-
nostrarum dicuntur, vobis ut Patri nota faciam, tasde quibusdam Deinde venit diabolus,et tollit
:

vull, aiunt, Burdegalensis ita sibi subdere Eugo- verbum decorde eonm,necredentes salvifiant{Luc.
lismam, Kantonas (16o), ut in Eccle-
sicut subdidit vni). NihiIenimtantumDeoplacet,nihiltantumdia-
tamhabeat episcoposquam ministros,
siis illis,non bolo displicetquam bona voluntas imo, ut verius :

non tampraesulesquam sibi inomnibus obsequen.
tes. Hoc est aiunt, ejus proposilum, haecintentio,
haec in istis religio, ut expensis propriis parcat, et
suffraganeis episcopis, ut capellanis
suum,sedeorum penus exhauriat.H8ec,Pater,vobis
Ioquar,nihiI Deo placet, nihildiabolo disphcet, nisi
bona voluntas. l>x qua inter aha, quae ab ea diri-
vantur bona, procedit contemptus temporahum,
utens, nou' amor aeternorum. Ea de causa non est tuta dilatio
tibi, ne forte, si nimium procrastinaveris, invidus

breviter intimavi, ne possent vos in hac parte fal-
lere animi sub vulpe latentes, quia, et virum Dei,
qui venerat de Juda, falsus propheta fefehit (///
Jteg. xui), et ipso magno prophetee, et regi David
Siba serrus Miphiboseth filii Jonathae mentiendo
subrepsit (// Reg. xvi). Et hcet ego non satis, ut
nostis diligam hominem iUum, absit, tamen, absit
inquam, ut in conspectu Dei, et vestro, contra ve-
ritatem conscientiae meae, culpem vel prsedicem
hominem uUum ! pauperem Christum pauper secutus est, et in san-
EPISTOLA VI
Venerabili, et dilecto nostro domino
Satanas sancto ad Deum itineri tuo impedimenti
ahcujus obicem ponat,et gressus tuos, ne implere
possis bonum quod inchoasti, retardet. Fecit hoc
de multis, quos nominare, si litterarum brevitas
rj pateretur, possem. Addat tibi stimulos veniendi
venerabihs ille, et cum honore nominandus, dom-
nus Stephanus, .Eduensis episcopus,avunculus, ut
audio, tuus. qui spretis parenUbus, nobihtate, fa-
stu,divitiis ipsis etiam episcopalibus inf ulis abjecUs,
cta devotione toto menUs affectu perdurans, atque
Humberto inter manus meas extremum Deo spiritum reddens,

ANDRE^ CHESNII NOTiE.

(163) Se elegisse prcecentorem ipsius Ecclesiae. forte, cui successit Gaufridus anno 1150.
Hugonem hujus nominis secundum, qui rexit Ec- (iQo) Sicut subdidit Xantonas. Apud Gaesarem
clesiam Engohsmensem ab anno 1149 usque ad 5aw^ones dicuntur, vulgo 5am^es, Aquitauiae etipsa
annum 1158. secunda civitas,ad Carantonum sita.
(164) Burdegalensi metropolitano. Bertrando
391 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 392

cum veneratione tanto sacerdoti congrua, tani a A teris illis distinctam agnovi. Primo enim rogasti,
me quam afratribusCluniaciconditus est.Sequere ut fratres de Charitate, qui tecum erant, quique
igitur ejus vestigia, qui cum,ut nosti,praedicabilis veram philosophiam,hoc est, Cluniacensem disci-
homo sapientiae esset,nequaquamsibiacsalutisuae plinam,sic enim philosophiam intepretatus (es),

pra3 caeteris monasteriis Cluniacum elegisset, nisi tiliis tuis tradiderant, in monasterio tuo esse, et
magis sibi expedire vidisset. Veni imple locum
et vices tuas illicexsequi concederem.Secundoquae-
defuncti,quia paratus sum non minore te aflectu sisti cur unctio infirmorum sola,
et hoc apud CIu-

quam ipsum non minus tibi et saluti

suscipere, niacum solummodo,reiteretur,etqualiter somnium
tuae in omnibus providere. Nec solum te, sed insu- Joseph, quo se a sole, et luna et stellis undecim
per quotquot tecum spiritu Dei tractos adducere adorari [Gen. xxxvii), hoc est a patre, et matre, et
votueris, suscipere, dilegere, amplecti, fovere. De- undecim fratribus somniaverat,verum sit,cum mater
cet teadhoc summo conamine niti,ut nonsolus,si jamante principatum ejus defuncta.eum cum fra-
potueris^ sedcum aUorum lucro ad Deum venias, tribus non adoraverit,Tertio postulasti ut consolato-
nec in conspectu Domini Dei tui vacuus appareas, ria verba in epistola a me tibi mittenda, vel adde-
quatenus et pro his, quos adduxeris, multiplicius rem vel iniersererem,ac talia, quae inter tot Hiero-
coroneris, quia oportet, sicut Joannes in Apocaly- g solymitani itineris, quod jam Deo vovisti, discri-
T^?,\%\ididi\\., ut qui audit dirat Veni (Apoc xxn).
: mina de proximoimpendentia,ferrent fortepraesi-
EPISTOLA VII. dium, ac interamaros casus dulce tei'ra inarique
Honorando,et diligendo in Christo Domino Theo- solatium.Etego quidem non sum tanti^utad tanta
BALDO abbati monaste^^ii sanctoe ColumbcB{i6Q), sufficere, ac de tantis tibi me posse congrua satis-
in suburbio Senonensi, fi^ater Petrus, humilis facere credam.Quia tamenlaudabili ac devoto stu-
Cluniacensium abbas, salutem et sincerum di- maxime vero religiosa vita, et fama tua,
dio tuo,
lectionis affectum. non nunc primum valde delector, facio hoc, ut
" Legi nuper litteras tuas, charissime frater, in possum, quia ut postulasti non possum. Et primo
quibus advertimagnuminterte, aliosquepeneom- plane capitulo precum tuarutn, jam plus factis
nes tui ordinis chaos esse firmatum,Ionge teab il- quam verhis respondi,quia,cuncta quae de mona-
lorum studjis esse divisum. Nam cum, ut dictum chis supra scriptis rogaveras, concessi. Esset ergo
est, illorum fere omnium coi'da, omnium verba, superfluum^re jam concessa verbis diutius immo-
omnium scripta, ea quae mundi sunt, sapiant, cor rari.
tuum, lingua tua, litterae tuae longe diversa sapere, Unde ad unctionis propositaequaestionem sermo
etsentire videntur. Indicanthoc illae, quas, utprae-
P
procedat, et cur apud Cluniacum plusquam semel
fatus sum, mihi pridem quod ve-
misisti, quae (ut sacroinfirmioleoinunganturfl67)ostendat.Arbitror
rum est fatear) nil mortale sonabant, nil eorum autem quod qui unctionem intirmorum iterandam
quee in frequentissimis aliorum litteris legere soleo non esse, aut cogitat, aut dicit, causam hanc sibi
praetendebant. Non erat in is quaestio de queslu, ipsi objicit, cum unctio baplismatis, cum unctio
non mentio de causis,non de damnis deploratio, non confirmationis,cum unctio sacerdotalis,cumunctio
de lucris exsultatio. Quidquidinillisaprimoapice pontificalis, cum unctio ecclesiarum, cum unctio
usque ad ultimum legere potui totum aut tibi com- ecclesiasticorum vasorum, simplex sit,cum nullo
missorum paternam curam, aut quaestiones de deinceps tempore iteretur, qua ratione sola infir-
scripturis^aut de bonis ad meliora, gratia divini morum unctio, non solum apud quosdam gemi-
spiritus tibi collatum proficiendi appetitum sona- natur, sed insuper quibusdam infirmisfrequenter
bant. Hanc quippe sententiarum petitionem in lit- per diversatemporainmorbum recidentibus nuUo

ANDRE^ CHESNII NOT^.

(166) Theobaldo abbati monasterii S. Columboe. D non mediocriter errant, quod unctionem infirmo-
Subscripsit hic Hattonis Trecensis episcopi,
litteris rum, cum a saucta catholica et apostolica sede
quas supra jam integras retulimus, cum de prie- sacramentumvocetur,etcum nullumsacrameiatum
benda Cluniacensium in ecclesia Sancti Petri Tre- iterari debeat,iterandum putant. » Yvo vero epi-
censis ageremus. Est autem S. Columbae monaste- stola sequenti : « Ilnctionem, inquit, infirmorum
rium in urbeSenonensi, cujus ecclesiam Gerardus non aestimo repetendam, quia, sicut ipse asseruisti,
et ipse ejusdemloci abbas,ac forte Theobaldiistius secundum institulum apostolicse sedis, genus est
successor immediatus postmodum a fundamentis sacramenti. Qui autem sacramenta Christi et Ec-
renovavit, et ab Alexandro papa III dedicari clesiae repetit, injuriamipsis sacramentis ingerit. »

magna cum celebritate procuravit anno H63, uti Sed cum ex Theologi.T, pIaoitis,ut ibi uotat vir doc-
refert autor Chronici Sancti Petri Vivi Seno- tiss. Jacobus Sirmundus, ea soiuiu sacramenta re-

nensis. f>eti nequeant, quae characterem imprimunt, vide-

(167) Cur apudCluniacumplus quamsemel
infirnnoleo inunf/anlur. In ea fuerunt sentoutia
Gollridusabbas Vindocinensis, ct VvoCarnotensis
episcopus, ut non modo iufirmorum unctiouem
sed nec aliud Ecclesiae sacramentum iterari posse
existimarint. Gofiridi verba sunt epist. 11), lib.ii:
« Et ut caetera taceamus, in hoc ut nobis videtur,
saci^o icct, baptismus, confirmatio et ordo, iiinc fit ut
exti'cu)am unctionem, quia cx eo numero non est,
iterare liceat, nou tantum Cluniaci, sicut hic Petrus
iioster defendit,sed et ubique tam in diversis mor-
bis, quani etiam in uno eodem, quandocunque
morbus ex intervallo sicrccrudescit,utnovum vitae
discrimen minetur.
 393 EPlSTOLAFiUM LIB. V.
394
servato numero datur ? Qui hoc cogilat, vel qui A Nam si ager post semel redditam
sanitatem nun
hoc objicit.allendat non solum unctionum iUarum qtiam deiuceps in morbum incideref, m nunmiam
simplicitatem, sed (quodraajus est) ipsius simpli- post primara unctionem in peccata corrueret
fa
citahs scrutetur et mtelligat rationem. Utquid
teorquodnunquamdeinccpsunctionem jamdiclam
emm jam baptizatus inungitur,nisi ut jam collata, fasesset.Quod sirursum infirmatus fuerit si
iterari
non conferendabaptizatoper Spiritum Dei pecca-
rursumpeccaverit,qua^ratioutrurs!imeiaIleviatur
torum rem.ssio demonstretur ? Hoc, quia semel utrursumei peccatadimittantur,dcnuoeum inungi
factumsufficit.qmasemelremissapeccalasimplex prohibebil?.\onneetApostolushocseindicatvelIe ut
sacri clHMsmatis uncto ostendit, iterandum esse, quotics quis infirmalus fuerit,totie3inungatur'Nlm
nulla ratio persuadet. Sed cur et iUa, qixcB ab epi- quid aliud sonantyevb^iUaiiniis-.hifirmaturouisin
scopis ht, confirmationis unctio non iteratur ? Non vobis ? niducat presbyteros Ecclesioe. Non
enim ait
iteralurplane, hac ratione.quia semel Christianus, infirmatur quis in vobis semel,aut inhrmatur
quis
post baptismum armis Spiritus Dei per illam un- in vobis inducat presbyteros Ecclesiae
semel sed ;
ctionem advocati contra Satanaj mundique bella nulla mentione unius, binffi, vel ternae
unctionis
munitus, alio rursum spiritu, vel aliis armis iUa facta,jubet nuUo praefixo numero,induci
ad a?grum
simphciuncione muniri non posse monstratur. presbyteros
b EcclesicB,fidei orationem fieri.ad alle-
Etpotestquidem segniliepropria, abhostc his ar- valionem et peccatorum remissionem eum oleosa-
mis depositis vinci,polest et eisdem resumptis itc- cro inungi. Non igitur mihi videtur dicendum
esse
rum hostem vincerc, nec tamen ea de causa iinica quod Apostolusnon dixit
addendum essequod ipse
uiictio iteranda est,quia quotiescumque hostem su- non scripsit, sentiendum quod ipse, ut verba ejus
perat, non per alium, et alium spiritum, sed per indicant, non sensit. Non videlur plane in illis
suis
eumdem Spiritum sanctum hoc heri, siniplicitate verbis Apostolum.vel sensisse.
velfieri proecepisse
sua unctio sacra designat. Sed cur non iteratur ct
simplicemunctionem,cumsciretnon tantum semel
illa,qua sacerdoti coelestia sacrificia sacraturo et in varios morbo3hominesinciderc,sed et frcquen
tractaturo manusmunguntur,illaque qua pontihcis ter in eosdem, vel diversos post adeptam sosoila
caputdumordinatur,largioreclirismatisinundatione temrecidere,cumnosset,prioribusdimissispeccatis,
perfunditur?Sednullaestcausahocrursumagendi, iterumetiterum,acmuItoties,miserosmortalespec-
nulla ratio sacerdoti vel pontifici, iterum manus care. Xam ejusdem, de quo loquor, apostoh,id
est
velcaput ungendi. Sacramentum enim,quod semel •Jacobi.verba sunt. In mullis offenciimus omnes {Jac.
aSpiritu Dei accipiunt, etiam judicio EcclesicE ab iiO.Qui ergoprioribusmorbisacpeccatismedicina-
ofticio suspensi vel depositi, nullo pacto
perdere, ^ lemunctionemprovidit, nunquideam scquentibus
nullaratione amittere possunt. Indicat hoc ipse
moibisacpeccatisnegavit?Nonestplanehfficaposto-
communis etpublicus Ecclesise usus,quae nec pre- lica fides,non cst h.-ec apostohca prfedicatio ut
vel
sbyterospostquantumlibetprolixumdegradationis ffigro congrua miseratiovel poeniten ti peccatorum ne-
tempus offlcio restituens, iterum consecrat, nec in
gcturabsoIutio.IlaecveroabsoIutio,quamvisscTepissi-
episcopis de primis sedibus ad alias quandoque
niesinecujusIibetunctionissacramento,tamincegris
translalis unctionis sacramenta iterat. Eadem
fere, quam in sanis ecclesiaslico ministerio fiat, non
et de ipsarum rerum insensibilium unctione
ratio debet tamen c-egris cum
absolutione unctio sacra
redditur,quia nec corporalis Ecclesiarum fabrica, subtrahi, quibus juxtaiutellectum supra scriptum,
nec sacrorum vasorum prcEparatio,bina vel terna quotiescunque infirmantur,eam jam dictus aposto-
unctione indiget quae semel pontificali ofticioSpi-
; lus jubet impendi.Nam et haec sola in toto Novi
ritus Dei benediclione congrua,ac semper dum
illa Testamenti canone invenitur, non more aharum
manscrint mansura,replet. llis de causis, in Dei unctionum a Veteri Testamento mutuata, sed jam
Ecclesia nulla jam dictarum unctionum unctio ite- intempore gratiae, apostolica suasione et imperio
ratur.Atdeinfirmis, alia lex, alia de iJlorum fre instituta. Unde, quianon in umbra veteris, sed in
quenti unchone rafo demonstratur. Iterari enim,
veritate novi Evangeiii, hac institutio facta est
prout mihi videtur,necesse est inHrmnrmn unctio-
videtur.necesse estinhrmorum nnotir.. ^ non oi;^ «f .,1; a^ .„. x-.-j_ _,
r.r.r.
alio etalio modo •

interpretanda, sed sicut tra-

nem.quia iterari necessarium est peccatorum,pro- dita.nuUis involucris tecta, nullis allegoricissignis
pterquamilla fitunctio, remissionem. Istud iudi. velata, a fidehbus intefiigenda et observanda est.
cant etipsa verbahoc praecipientis Apostoli
In- : Jam ad somnium Joseph,quod proposuisti, sty-
firmatur,3Li[,quis in vobis^iinducatpresbyterosEccle-
lusaccedat, superquo mirarite dicis, quod non sic
sice, et orent super eum, ungenles eum oleo in no- adlitteramsitimpletum, quomodoapatre estinter-
mine Domini (Jac. Ac sequitur -.Et oratio fidei
v). pretatum. Nam cum Joseph in somnis viderit sea
salvabitinfirmum,etallevabit eum Dominus, et siin sole,etlunaet stellis undecim adorari, acpatcrre-
peccatis sit,dimitlentur[remittentur\ ei
{ibid.). ferentem increpansdixerit se soIe,matrem luna, un-
Cum igitur certum sit causam unclionis hanc decim fratres undecim stellis signari, adoratus sit
esse ut oratiofidei salvet infirmum,ut
allevet eum quidem Joseph"ab undecim fratribus, non tamen.
JJominus ut si in peccatis sit, dimittantur
ei cur quia jam ante principatum ejus defuncta fuerat,
non Uerabitur unctio^praecedente unctionis
causa ? eliam a matre. Ad quod ego cito respondeo, quia

Patrol. GLXXXIX. 13
395 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 396

nec a patre.Nusquam enim hoc legituv. Sed nec A vicibus iuis {I Gen. xxvu). Hoc tunc impletumesse

benignum, et in sacris litteris laudatum virum de- hberMalachim indicat. cum dicit In diebus illis
:

cebat, ut a tanto tamque semper sibi dulcissimo recessit Edom,ne esset sub Juda {IV Mcg, vm). Si-

patre se adorari permitteret, cum magis pater a cut ergo Esau fratri suo Jacob, non in persona

filio,juredivino atque liumano honorandus esset. propria, sed in successione generis sui servivit, si-

Necideo tamen dici potest, vel somnium falsum cut non personam propriam,sed genus proprium ;

fuisse,velfalsoJacob illud interpretatum esse. Li- non ante Jacob, sed ante Judaeos ejus posteros in-
cet enim eum non adoravit pater, paterna hoc curvavit sic non in persona propria, sed in pro-
;

dignitate prohibente licet non adoraverit mater,

;
genie sua, Jacob pater, et Rachel mater Joseph
morte intercedente ; Iicet,inquam,non adoraverint filium adoravit. Possem similia huic exemplo exem-
pla alia proponere, si non crederem istud, unum
eum personaliter,adoraverunttamen, uta Patribus
dictum est, integra domo vel progenie sua, quae posse sufficere. Sed quia, ut credo, istud, unum
illum tota adoravituniversaliter. Etne tahs propo- plene iliud ad quod firmandumassumptum fuerat,

sitae quaestionis solulio vim inferrehtterae videatur, roborat,ad ea quae restant, sermo procedat.
producatur de eodem in quo haec scripta sunt Ge" Quodigituraliquid velinterseri.vel addi epistolae
voluisti, unde robustior, et ad tolerandos terra
nesi libro clarissimum absque aliquo obscuritalis g
nubilo exemplum.Nonne haec verba sunt patriarchse marique Hierosolymitanae vitae labores promptior
esses, nescio quid aliud congrueatius proponere,
Isaac,Ioquentis Jacobfilio suo Esto ait, domirius ;

nescio quidvehementiusadvires animireparaudas

fratrumtuorum,et incurventur ante te filti i7iatris
iuae. Dominum tuum illum constitid :et omncsfra-
suggererepossim,quampropriae testimonium con-
scientiae. Haec enim semper consolatur sanctos in
tres ejus servituti illius subjugavi{Gen.x^-vu).Nun-
quid aliquando personaliter Jacob Esau dominatus omni Iribulatione sua, haec reddit eos constantes
est?NunquidaliquandopersonaUterEsaufratriJacob in omnibus laboribus suis, haec reddit eos victores
in universis congressibus suis. Recolunt enim Chri-
subjectusest?Nunquid aliquando personaliter ante
stum suum dixisse, et certissimam humanisoperi-
eum incurvatusest?Relegesacrumillud volumen,et
busregulam praefixisse.cumper P^vangelium suum
nusquam hoc contigisse,nusquam ab Esau persona-
locutusest: Sioculus tuus fuerit siniplex tolumcor-
literJacob adoratuminvenies.lmo econverso tibi le-

gentioccurretJacobrevertentideMesopotamiacum pnstuum lucidumeril{Luc.n). Unde si oculustuus,

charissime, in hoc negotio simplex est, si intentio
uxoribu^etfiliisetgregibusEsauoccurrisse,ipsum-
tua in hoc ilinere pura et sincera est, Veritate, ut
queEsauJacobsuppliciteradorasse. Sicenim scrip-
audisti, hoc affirmante, totum corpus tuum,hoc est
tumest^^^Z/Jse, idest Jacob, progrcdiens, adoravit G
pronusinterramseptieSydonecappropinquaretfra- omnia opera, omnes labores, omnes in hoc itinere
<e?-ejMS(Gen.xxxni).Quoraodoergomanebitprophe- sudores tui lucidi,non tenebrosi erunt. Credo au-
tem, et ex praeteritae vitae tuae optima faraa conjicio,
tiajamdicta: BominumtuumilLumconstitui ? Quo-
isto oculo te tam laboriosum iter agressum, ut
modomanebit Et omnesfratresejus servituti illius
:

quia Salvatoris tui in hac adhucvitacorporaliprae-

subjugavi Quomodomanebit Et incurventuranle ;

ru«?Nonenimahquando,utpraemisi, sentia cares, eum saltem in sacris illis locis, in

te filii ?nfl^ris
suo Esau dominatus est, vel ahquando quibus natus, conversatus, passus, mortuus ac se-
•Tacob fratri
pultus est: de quibus resurrexit, de quibusincoelo
Esau ante eum incurvatus est^sed e contrario quan-
ascendit,sanctis animi afTectibus contempleris. Ar-
doidemJacob pronus in terram sepUes adoravit,
bitror plane hac de causa de ultimis Occidentis no-
utique coram fratre suo incurvatus est. Non enim
tri partibus, ignotas tibi adhuc Orientis plagas in-
nisi incurvatuSjinterram septies prosterni,non pla-
nenisiincurvatus, adorare fratrem potuisset.Quid trepide te adire, corpus laboribus, vitara periculis

ergo?Falsane tanti patriarchae prophetia credetur? cunctis exposuisse, ut in Nazareth Christi conce-
ptum,inBethlehem ortum, in sepulcro triduanam
Videsne quam caute incedendum sit per totangu-
sepulturam,insingulisredemptionishumanaelocis, |
stas semitas eloquiorum Dei ? Similia quippe huic
^ ipsumRedemptorembeatiSjUtdictumcst, fideiocu-
obscuritatisaepecontingunt,quae,nisilectorpruden-
lis intuearis. Adorabis inloco, ubi etiam corporali-
ter caverit,offenso ad lapidem pede saepe procum-
tcr juxta prophetiam steterunt pedes ejus {Psal.
bet. Sic et de arcto propositee quaestionis loco, non
erit qua exeas, nisi te non ad ipsum Esau, sed ad
cxxxi), nec dissimih affectu, imo certiore fidc, ut

progeniem ejus convertas. Non enim per seipsum evangehcae muliercs, Domini dilectrices, Salvato-
fratri Jacob servivit, non per seipsum ante eum
remaeternaPatris majestatiin coelis assidentemin
incurvatus est sed vere in posterissuis, hoc est,
;
ejus sepulcro, pio affectuscrutaberis. Non minoris,

ingente Idumaeorum, posteritati Jacob, hoc est, utaestimo,prefiiapud benignnm cordiuminspecto-

Judffiis.aliquando tempore subjectus est. .Subjectos rem, etjustum sanctornm afTecfuum judiccm, ad
veroveros aliquando fuisse Iduraaeos Judfeisdocet tam remotas mundi partes eril tua percgrinatio,
ipsa cxcussio servitutis. Quam excussionemetiam quam jam dictarum mulierum vel discipulorum,ad
jam dictus Isaac flenti Esau praedixerat Tempus, :
ChrisU sepulcrum de proximo venientium, visi-
aH,veniet,ut excutias etsolvas jugum ejus de cer^ tatio. Currebant illi de proximis laUbulis ad quae ,
 397 EPISTOLARUM. LIB. V. 393
confugerant, ad salutarem nuper sepulli Domini A tis,Deitantumcausa,hoctam sanctumiter arripuis-
speeum curris tu per terrai marisque discrimiua
: secoufido. Nam valde absurdum est,vel suspicari,
adidem ad quod illi speteum. Puto quod cursus uttu.quijama multotemporesacris jejuniis,multis
prolixior, via laboriosor, aifectus nou inferior, etsi vigiliis.variis carnis cruciatibus te ipsumtorquens,
non majorom,saltem parem salvo aposlolicoprivi- Ueo cum Propheta dicere potes ProplQv le morle
:

legio promcrebitur mercedem. Quod ut contingere afficimur lota die {Psal. xliv), tantos tantoque tem-
possit, oculus ille, dc quo praefatus sum, quo cun- pore partoslabores.vilissimo vauitatis commercio,
mor talium vel lucida vel tenebrosa sunt,
cta opera stullissime perire permittas.Sed quia ipsehoc vo-
summopero tibi pnrgaudusest.ne Ievitas,instabili- hoc ipse rogasti.ad memoriam charissi-
luisli.quia
tas,curiosilasqu;efrcqucntersehujusmodidiscursi- mi mei.quie tam fructuoso itineripossent prodesse
busimmergLmt,nisi quolibct iUum obscurare.illum vel obesse, monstravi. Sit igitur hic finis epistolse
obnubilare pra3valeant.Gavendum est ne de spoliis ut tu tibi ipsi labores tuos sapienter couserves, et
lorte vmcendorum hostium spes lucri subintrcl.et me, qui bonorum virorum adjutoriis non parum
servum IJci, postposita, commissarum animarum egeo, bonis tuis, sudoribus tuis, sanrtis maxime
cura huc illucque non jamdevotio,sed avaritia va- ad sepulchrum Domini orationibus tuis studiose
'
gari compellal.Videndum eslne vanoe laudis amor
B quod valde precor etpostulo, adjuves.
pra3cordialaugat,ctmiIitaremseacbellicosum,con- EPISTOLA VH.
tra propositum et ordinem, monachus et
abbas Cum honore rcrolendo ac nominando venerabih
ostentet.Ab his et simihbusoculus mentis purgan- fratri Domini Bek.nardo Clarcval ahbati, frater
dus est ne forte,dumea qufe facimus,quade causa Petrus humilis Cluniacensium abbas, salulem
hant subtihter discutere neghgimus oculus noster et sincerce charitatis afjectum.
nobis pro lucc tencbras ingerat, et totum corpus Placuit sanctitati vestraj humilitatemmeam con-
nostrumtenebrosumfiat.Timendumestnelampas sulere quid mihi super electione fratris Ileinrici
nostra,dumpIena oieo aeslimatur.veniente Sponso hhi vestri videretur (108), utrum eidem assensum
vacua appareat,et nos a nuplns felicibus et aeter- prfebere deberetis, an non. At vos quidem plenus
ms excludat. Stultus est, et vere fatua virgo, qui spiritu consilii ettimoris
Dei, meo superhoc con-
quod cedihcat deslruit,qui fructus quos collegerat siiio non egetis, nec necesse vobis
est ab aliquo
spargit,qui fruges,qmbusaeterna,nedehciat,pasci- taliura quahs cgo sum mutuare, quod
ex collata
tur vita.jam in arca congregatas, ventis
furentibus vobis a Deo gratia,aliis afiluenter et nostris soletis
etundiqueirruentibusprodit.Hocfaciuntsuperbiae, acoommodare. Quitamen quid inde sentiam au-
hoc vaneEgloriae,hocavariticesectatores,quibusde
c dire vultis,breviter flico.Si vitce meritum quteritur.
coiIectisvilaenecessarhs,uihilimposterumresidui magnum est. Quomodo enim non magnum est
esse potest,dum aut ea ventus van^ gloriaeper aera cum de tanto tantiUum se fecerit. cum regu san-
«"iq^am pro-
"''^ .^il^i ^-«I guinis, ut sic loquar, superbiam, tam robustee
hu-
dl«rn ^"\^^'^""^'f
mihtatispedecalcaveril.cum Iuxus,et pleno cornu
t uUatTpH r^^^H r''"^
""^"^^^ ^""'^^ ^''''^'^' *°^°^entis innumeris et
sfme snw r''"''''''""'"^''^''"'"
sime, suspicer,quem neclucrinecgloi>iae,nec
levila- mille morlibus commutaverit, cum lundique
arri-
ANDREyE CHESiNII NOT/E.

fiul '^^H^^^et^''n^U^J:f:^ ^TT ^°"^'^"^'^' ''' ^^ ""° ^•"t^ absolvam, abbatiarum

Hicn- episcopi, de vineis

vUiam •
abhal^m m,^m,i „ I "^D ='?"''
^"««''nensi
canoniconim Sancti Viclori- in
dicecesi, «5°
Sm"ensU, ez snbscribitur. /•A,i,>;„°
chffodonkDriorifs"at
^i^i^S^^B^^^^ s^pe^naU^lifaTXL-ol^ro-prt-j^c^^!

^'^^'''^ delicet Sancta^ Mari« de Stampis,Sanct* Mariae de

S. Exuperii canLcis lanM
tirmaT '"^ Corbolio, sanctae Mari£E de"^ Medunta, Sanct*
rbbatPm Hpn?2n2 « °'V'/^
duntrSant^Ma^ia^XlJ^if^^^^
,^--d« P--co, Sanctis Mellonis de Pontisara,
 »

400
399 PETRI VENEHABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.

A et consilio vestro.cui nimium creditum est.exposi-

dentem mundura irriserit, cum abnegans semeti-
tus sum, et repositus in terribile curarum pelagus
psumettoUens crucem suam, Christum morien-
ut me iterum honoris altitudo resorbeat. Nescivi,
tem seculus fuerit? Si concors electio, de
clero
dissentire dicitur. anima meaconturbavitme,propterquadrigas Ami-
Tel populo Belvacensi nec unus
coepiscoporum assensus.eliam nadab,quas suscepiregendas,regi,non regereopus
Si metropolitani, et
habens. Manus meas miserunt ad fortia opus es- :

universorum preces vobis, ut comperi, pro confir-

set fortitudine. Speculator domui Israel factus
mando tam sacro opere,frequenteroblatcnB sunt. Si
sum opus esset prudentia. Sapientibus et insi-
insuper domini papee voluntas, quantura hoc
ei :

domino Remensi, pientibus debitor factus sum: opus esset justitia.

placuit [placeatl, ipsius epistola
preedicator populo Dei datus sum opus esset tem- :

utaudivi, directa, testatur. Quid ergo restat, vir

perantia, neforte cumaliis prsedicavero, reprobus
venerande, nisi ut voluntati Dei, quae tot indiciis
(quod absit inveniar. Sed quae sunt ista, et quis
se declarare videtur, vestram subjiciatis, nec
ultra !)

sumego? Vel ubi ista, et ubi ego ? Domine Pater,

Ecclesiam il[amlaborare,aut in eundo vel redeundo.
imperfectum meum viderunt
et Deus vitse u:eae,
sua frustraexpenderepermittatis?Quodsic]escien-
ocuUtui. Domine, vim passus sum, respoiide pro
potens est
tia vsluli minus talia experti diffiditis,
obedientia coegit me,sine qua, juxta I
Deus,quieijam deditmagna,etiampr8estaremajora g me,quia sola
Unde inquantum cernere datur, non est ultra pro- virum sanctum (Gre^or.) infidelisquisqueesse con-
vincitur,etiam si fideUs essevideatur.Etquianemo
crastinandum, non est ultra differendum; sed cum
majori fiducia utitur, quam qui ex affectu diUgit, A
ad vos magna? parlium vestrarum personce, qure,
ut mihi relatum est,hac de causa in proximo ven-
nunc vos quasi portionem animee mae convenio,
benigne deponens apud vos famUiarem,etdolentem quere-
turae sunt, venerit, eos alacriter suscipite,
lam.Quid vobis visum est, ad do-
ut lilteris vestris
audite, et tam diuturnum desiderium eorum,toties
repetitam postulationem ipsorum, causa
et toties
minum abbatem missis, faceretis stultiUammeam
elevari super candelabrum?CredidisUquidem,Do-
ejusqui in bonis desiderium suorum, cceleriter,
justum adimplete. mine, propter quod locutus es, nec fallere, nec
quia sic est,
falU voluisti, sed non evasisU secundum.
Verumta-
EPISTOLAIX.
Inter Patres reverentissimo, et inter amicos cha-
men quoquo modo factum sit, et quaquaversum
Dominus Deus noster, ego vester
vertat exitum rei
rissimo,domino PEino abbatt Cluniacensium,fra-
sum,et ad vestrum servitium,si dignamini,pra?pa-
ter Utmicvs, sive jubente, sive permittente Deo,
ratus. Me accipite inservum,in amicum,in
filium,
Belvacensis eleclus,seipsum^ etsi quod amplius
et iUi sanctai muIUtudini, cui Deo
auctore prae-
jiotest. Q
estis, specialem et uterinum
monachumjUe dicam
Parcat vobisomnipotens Deus Quidest quod fe- !

cislis? SepuUum hominem revocastis ad homines,

episcopum, sempiterno foedere sociate.

LIBER SEXTUS.
re-
venisse vos ad objecta responsum. Quae
si est,
EPISTOLA PRIMA.
stabat unum, hoc reatum. Inde sal-
est, confiteri
Venerabili,diiecto et diiigendo domno Ademaro
ab-
vestralo-
humiiis Ciu- tem rescribendi maleria esset,inde mihi
bati Figiacensi (169), frater Pethvs poslulo ve-
lxsum,tamen qui epistola posset. Lonfiteo culpam,
niacensium abbas, salutem ,et licet
est nf
niam. Et ut jam serio aUquid agam,bonum
sincerum amorem .
v
ultra venire ad nos, libenter paratos
Scn rem^r - psi secundo semel scr.benU, difieraUs
dere vos. Nec obstet Uinen vestro
querela mea
nihil a vobis
secunl noTsc ibenti. Miratus sum Salomon est
epistol., mihil secund.. d quia. ut ait ^"^8^^^;^? ^^;^'
e cdptum meo^ pr.mo. /^^^"
Exspectabo ego, aut Cluniac, aut circa, ve in Na-
Cau Im cogitantUuUapra^terunam occurrerepo- adventum ve-
tale Domini, aut in ejus Ep.phama,
tuTsl quSus quam .esUmem,respondeo non
in-

ANDRE^ CHESNIl NOT^.

aedificayimus:
Figiace^m. I-igia- vel cffitera aedificia a fundamentis
(169) Do77ino Ademaho abbali quodpr;esentedomino SlephanopapamirabiUter a
monastenum,
cum, sive Fiacum, Calurcini pagi Deo consecratum prospeximus, ubi monachorum
auod 1'ipinus Aquilanorumrex afundamenUs con-
turmam sub divma miseranle cie-
cultu religionis
Stephanopapaprtesente mu-abUiler con-
struxit,ct menUacongregavimus,cuiauctoreDeovenerabUem
labuUs
secratum fuit. Sic enini ipse Pipmus in virum Anastasium abbatem ordinavimus.
Unde >>

fundaUonis Notum,inquit,
*< essc volumus cunctis
Adifacatum
in Chronicis
:

cttuluris, et Bernariius Guidonis : «

Christum colenUbus,pr<E.senUbus scUicet est a Pipinio Figiacense coenobmm,

quod tunc di-
aualiterlocum in convalle LunanUs ohm
a prcede-
cujus orato-
pagoCaturcino consUtutum.et cebatur Fiacum in territorio Caturc. I

cessonbusnosUis in praesenUbus esl

Nos pro- riumipsis Stephano papa et rege
ab aquis irruentibus jam pene dissipatum. consecratum, prout gesUs m anUqms ipsius mo-
cui Ha-
xima silva m
eodem pago, habUioriloco,
monastenum nasterii plenius conUnetur.
cum nomen imposuimus, mutaates
401 EPISTOLARUM LIB. VI. 402

strum, facturus quae dixeritis ad votum vestrum. A
EPISTOLA II,
Reverentissimo Patnet amico charissimo Petro Dei
gratia Cluniacensi abbati,frater Bernardls Cla-
revallis vocatus nbbas,in vero salutari salutem.
Utinamsicutpraesentemepistolam.itavobismen-j
tem meam mittere possem Sine dubio tunc cla-
! quornm,
rissime legeritis quidin corde meode amore vestro
digitus Dei scripserit,quid mcis impresserit medul-
tate.quae ex Christo in te defluxit,diio praecedentia
nescio, tertium agnosco.Nam reverentissimum me
esse ignoro, Patj;emquantum ad te me esse nego,
amicum et charissimum tuum me non solum ore
profiteor, sed et corde agnosco. Ut enim de reve-
rentissimi et aniici charissirai nominilias taceam,
ut dixi,alterum nescio, alterum agnosco,
de Patris interim nomine hoc tibi.reverende fratcr,
scribo quod singularis suo tempore. et prc?claris-
:

lis. Quid ergo? Incipio me

iterum apud vos com-
mendare? Absit! Jam pridem conglutinata est
anima mea animae vestrre.et de personis imparibus
pares aniraos Quid enim
fecit parilitas charilatis.
mere humilitali cum vestra sublirailate, si nonin-
clinassetdignatio dignitatem? Ex tunc factum cst
ututrinque permiscerentur, et mea humilitas, et
sublimitas vestra, ut nec ego sine vobis humilis,
simus religionis flos, domnus Guidoprior Carthu-
siensis, mihi quondam scripsiF. Scribebam ei rrc-
quenter,et soepe cum eo,vel verbis ad invicem col-
latis.vel litteris familiaribus delectabar, et eum in
meis Patrem nominabam. Toleravit hoc
epislolis
primum, putansme finem facturum scribendi, At
B postquam me persistere vidit,et frequentibus;Iitte-
ris Patris nomen iterare, in haec verba sanctus ille

nec vos sine me sublimis esse possetis. IhBC dico, tandcm prorumpit. Scripsit namque mihi epislo-
quia Nicolaus meus,'imo et vesler, in spiritu vehe- lam, in quam inter caeterahocinseruit : Undepeti-
menti commotus,commovit me,asserens se vidisse musper eam, qua itinos indignos vestraservent vis-
epistolam nostram directam ad vos, in qua voces cera,dilectionem,ut quando nostrx exiguitali vestra
amaritudinis claudebantur. Credite amanti, quia scribcre dignaturserenitaf>,ita dc propria CQgilelis
nec in corde meo ortum est,nec ab ore meo extor- cedificatione,ut infirmitatem nostrnmperic ulosanon
tum estquodauresvestrffibeatitudinis exasperaret, inflelis elatione. ki statim inquit, prm
: et illud,
Multitudo negotiorum in culpa est.quia, dum Sj?ri- omnibus ac super omnia quce sumus, et defixis in
ptoresnostri bene retinent sensum nostrum, ultra terram genibus obsecramus, ne utiWatem nostrayn
modum acuunt stylum suum, nec videre possunt Patris nomine dignam ulterius (estimelis. Satis et
quae scribi praecepi. Parcile hac vice, quia quiquid super satis est.si fraler, si amicus,si filius appelle-
de aliis sit,vestras videbo.et non credam nisi ocu- tur quinec servinomine dignus habetur.Scvipsithoc
lis et auribus meis. Caetera vobis communis iste ille mihi, scribo et ego hoc idem tibi. Sufficit, et

filius planius et plenius viva referet voce, Ipsum (

multum sufficit, si fratris, si amici, si chari, vel
tanquam me audietis.qui vos diligit non verbo,ne- charissimi nomine de te, vel apud te glorier, vel si

que lingua, sed opere et veritate. Salutate nobis quid tale autte docet mittere, aut me decet susci-
sanclam illam multitudinem vestram, et orate ut pere.IIoc de praemissa salutatione.Sedquidde se-
orent pro puero suo. quentibus? Utinam, inquis, sicutpriesenlemepisto-
EPISTOLA III.
lam, ita vobismentem meam mittere ;oossew. Etsta-
tim Sinedubiotunc clarissime legereti s,quidin cor-
:

Venerabili prseclaro in rnembris Ch^^isti viro, do-

demeodeamore vestro digitus Dei scripserit, quid
mino Bernardo Clarevallensiabbati/rater Petrus
meis impresserit meduUis. \erehascverha. salvo ma-
humilis Cluniacensium abbas, post Deum et in
joris mysterii sacramento, sicut unguentum in ca-
Deo quod est.
quod descenditdebarba.Aaronin oram vesti-
pite,
Qud idicam ? Loqui soleo sed nunc mutus factus
:
|
menti ejus {Psal. cxxxu). Vere ista sicut ros Her-
sum. Unde hoc? Quia litterae vestrae.quae me elo- mon, qui descendit in montem Sion (ibid.). Vere
quentem faceredebuerant,mutumfecerunt, Quare ? etiamsic stillantmontes dulcedinem,etcolIesfluunt
Tanta in illis licet brevibuslegi,ut si ad responden- lac et mel[Joel. ui). Nec mireris quia tam soUicite
dum me effundere conarer,magis taciturnusquam j)
attendo,et teneo verbatua. Nonenim a qualicun-
loquax viderer. Sed gravi homini,sed religioso lo- que orepi'olata scio, sed ab illius, qui loqui non
quor, Agendum est ergo, prout gravitas postulat, novit, nisi de cordepuro et conscientia bona, et
prout religio, etsi non mea, tamen vestra efrtagi- amore non ficto. Novi hoc, inquam, ego, novit et
tat.Quid enim? Nonne verum est quod dico? Bre-, mecum orbis non esse te de illorum numero, qui
vis espislola sed multa respondendi materia,]
; juxta Psalmum, Vflr?ja locuti ad proximum suum
Fer,rogo,insuIsum,si quid secusdixeroquamopor- {Psal. XI) : Non esse te de illis,quorumIabiadoIosa
teat.Verae enim amicitiae est,non solumfalsa amici in corde etcorde Iocutisunt(«6/f/.j.Idcircoquoties-
suscipere, sed et insulsa aut condire, aut tolerare. cunqueplacet sanctitati vestrse scribere mihi, non
Accepi, ut dixi, ex parte tua litteras, litteras sin- negligenter, nontransilorie,sedstudiose, aflfectuose
gulares, litterasamorem dulcissimun et honorera,' scripta tua suscipio, Iego,ampIector.Qui enim non
plusquam mihi debitum, praetendentes. Reveren-; sollicite legeret, non multo cum affectu amplecte-
tissimum me dicis,Patrem nominas, amicum cha-' retur etea quae praemisi, et illa quae sequunlur ?
rissimum appellas. Gaudeo ad ista, sed salva veri- Jampridem ait: Conglutinataest animamea anima
403 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 404

vestrce (I de personis imparihus pa-

Reg. xvin), et A gum, ut nesciam quod per posterius testamentum,
res animosfecit parilitas charilatis.Quidenim mece etlegatum, et fidei commissum.causa mortis rala
militati cum vestrasublimitate, non inclinasset
si sunt. Sed lego tamen ahbi Nihiltamjurinaturali
:

dignatio dignitateml Ex tunc factum est ui utrin- conveniens est, quam voluntatem domini, volentis
que peiiniscerentur,et 7nea hnmilitas et sublimitas rem suam in alium transfej^reratam haberi. Wocidco
vestra, ut nec ego sine vobis humilis, nec vos sine dico, quia sicut tesses prpemissi fatentur, qnidquid
me sublimis essepossetis. Ciuniaci deposuerat, totum Cluniaco dederat, nisi
Hujusmodi ergo verba negligenlerlegenda sunt? forte eum recipere contingeret, antequam preesea-
Nunquidnondebentoculoslegentisfixos lenere,cor tem vitam finiret. Nolui tamen hoc uti privilegio,
rapere,animo3 unire ? Videre, mi charissime, qui sed quodjuxta illorum teslimonium, meum esse
scripsisti, quid de his sentias. Ego de his aliud credeham, vobis veslrisque concessi. Deelectione
6entirenonpossum,quamquod httera sonat.quam Gratianopolitana,contraquamnostriCarthusienses
quod a tanto, a tam veraci, a tam sancto homine agunt,quid sentiam, in ore charissimi mei, vestri-
dictum teneo. Nec, ut ipse dixisti, incipio me ite- '
que fidelis Nicolai vobis retegendum dihgenter re-
rum apud te commendare.Adhuc juA^enesamare in posui. Ipsum audite, etquod ab ore meo vobis
Christonoscoepimusetjam senes autferedeamore B retulerit, absque hresitatione vel minima, verum I
tam sacro tam diuturno dubitabimus? Absit Credite ! esse credite. Si queie mandanda mente exciderunt,
amanti.utverbis vestris utar,quia nec in corde meo cum memor fuero, charissimo
mihi in Christo
ortum est, nec ab ore meo exortum est, ut de ver- mandabo. In finerogo.quantum possum,et suppli-
bis vestris quolibet modo, si tamen serio exprom co,quod jamper quasdam vestri ordinispersonas
ptis,aliquando dubitaverim.Undequod in his, de mandavi, ut in hoc tanto sanctorum virorum, qui
quibus agitur, Utteris scripsisti, amplector, servo, Cistercii convenerunt.conventu, mei, utique vestri,

custodio. Facilius mihi possent auri mille talenta memoriam faciatis, meque totumque Cluniacensis
subripi,quam heec quolibet casu a corde avelli.Sed congregatiouis corpus eorum intente orationibus
dehis satis.De reliquo unde me motum prudentia commendetis.
vestraputavit, hoc fuit. Pro negotio, quod vobis EPISTOLA IV.
i
bene notum est,cujusdam Anghci abbatis,contine- Singulari honore recolendo,charissimo nostro do-
bant litteree vestrae. Quasi, 'mqm.\\.n\,subversum sit mino Bernardo Clai^evallis abbati,frater Petrus
judicium, et de orbe perierit justitia, etnonsitqui humilis Cluniacensium abbas, salutem quarri re-
eripiat inopem demanu fortiorum ejus,egenum et promisit Deus diligentibus se.
pauperem a diripienlibus eum {Psal. xxxn). Sed si (^
Breves dies hominis sunt. Fugiunt, nec redeunt.
mihicreditis,sciatis,prorsusindemeitamotumesse Vestigia eorum nulla retrorsum. Labitur miser
sicut de se dicit Propheta, licet ego propheta non homo, more fluenhs aquce, cum ipsis, et prteci-
sim Ego autem tanquam surdus non audiebam.
: piti cursu, ad tinem quem nescit, excurril. Eapro-
et sicut mutus non aperiens os suum {Psal xxxvni). pter non estdissimulandum, sed festinandum,non
Et rursum. Factus sum sicut homo nonaudiens. et est periculosa procrastinatio sustinenda, non est

non habens in ore suo redargutiones {ibid.). Ego qui- mora libera nobis, quia iiescit homo, ut Scriptura
dem in istis offensus non sum. Sed et si offensus clamat.^u/rf supei^venturapariat dies {Prov. x.\y\i).
essem, multum satisfactum est, quando dixisti: Obtemperandum est eietalibidicenti^^worfcwn^we
Multitudonegotioruminculpaestquiadumscripto- potest manus tua facere, instanteroperare[Eccle.
res nostri non bene retinent sensum nostrum, ul- ix). Ad quid istud ? Non hoc, venerande et charis-

tramodumacuuntstylum suum, necviderepossum sime frater dico, ul te, cujus multiplicia et sancta
qucescribereprsecepiParcite hac vice,quia quidquid opera mihi ac mundo nota sunt, velut otiosum ad
de aliis sit,vestrasvidebo, etnoncredam nisi oculis operandum provocem, vel tarditatis alicujus, ad
et auribusmeis. Parco igitur.et de facili veniamtri- coelestia et a?terna multis sudoribus festinanti no-
buo. Non est apud me, quod humiliter dico,etiam tam imponam. Stultum est enim currentibus in
D stadio dicere: Currite. Sednonest stultum dicere:
in offensis gravibus, labor gravis, ut ignoscam
eranti,dem veniam postulanti.Quod si in gravibus Sic curriie, ut comprehendatis {I Cor. ix). Cucur-
ignoscere labor non est, quanto minor in levibus risti hactenus multum, juvante Domino gressus
aut nullis est? De testamento domni Baronis Ro- tuos:sed non est cessandum, quousque secura
mani subdiaconi, quod vestrse Clarevallensi et Ci- mentedicere audeas, cursum consummavi, fidem
sterciensi Ecclesiae^ex his qufis apud nos deposuerat uservavi {II Tim. iv). Videor, ut dicitur, docere
moriens fecTsse dicitur,factum est,quod a quibus- ^Minervam. Verum ego Minervam non doceo; sed
dam personis, qui sibi hoc ab eo injunctum csse ut his, quae auimo insederunt, perficiendis totam,
dicebant,mihi scriptum est. Volo tamen vosscirc, quam poteris, operamimpendas, toto nisu admo-
quia sicut quidam,ut puto.testes veridici astruunt, nere satago. Et ne diu rem protraham, teque plus
plusvobis inhis contulit gratiaCluniacensis abba- nimio suspensum teneam, audi quid intendam.
tis, quam testamentum Haronis. Scio quidem, nec Doleo, imojam ab antiquo dolui, et miseris qui-
adeo cxpers sum divinarum vel humanarum le- busdam(quodsaIvabonorum gratia dico)condoIui,
 105 EPISTOLARUM LIB. V. 406

quod spectaculiim facti mundo, et angelis, et ho- A ut mini videtur, inferioribus eisquo juxta illum
minibus, quod stulti propter Christum, quod in- qui ait Omnibus omnia factus sum, itt omnes lU'
:

tirmi, quod ignobiles, qui usque in haiic horam et crifacevem (I Cor.i\), juxta eorum morem, mos
esuriunt, ctsitiunt, et nudisunt. et operantar ma- est dispensative gerendus, Non dico ut color unia-
nibus suis, et pene magnum PauUmi ex toto se- tur, hoc est ut de albo niger, vel de nigro albus

quuntur, quse gravia sunt, faciunt, quae levia, fa- fiat. Non dico ut vel anliqui usus in novos, vel
cere nolunt. Audivimus, ait ille quem diligebat novi transferantur in antiquos. Nihil horum dico,
Jcsusmandata ipsius. Et mnndalaejus gravia non licet hoc ex parte jure dicere possem. Vereor ne
sunt (I Joan. v). Servas quicunque talis es, gravia si quod inde sentio dicerem, forte, altera parte
Chrisli mandata, cum jejunas, cum vigilas, cum offensa, et verba in irritum funderem, et quos in
fatigaris, cum laboras, et non vis levia servare, ut invicem placeri desidero, verbis non placentibus
diligas. Propter verba labiorum ejus, oustodis vias irritarem. Utatur unusquisquecolore, quemelegit;
duras, per eas fortiler gradiendo, etpropter verba teneat usus, quibus se salva fide et charitate de-
eorumdem labiorum ejus, non vis custodire viam vovit. Uniantur saltem habitacula, sit indifferens
mollem. per eam leniter et placide incedendo Ca- .diversorum colorum et usuum cohabitatio, nutria-
stigas corpus tuum, et in servitutem redigis, ne g tur et provehatur in servis Dei tali arte charitas,
forte reprobus inveniaris, et dulci charitalis lacte perturbetur et expellatur contraria charitati ini-
vel melle, teipsum refoverenolendo, reprobusfieri quitas. Fiethocvel ex toto, vel ex plurima parte,
non perhorrescis ? Quid prodest tormentis teipsum ut arbitror, si quando antiqui ordinis monachi ad
absumere, et ad nullum tormentorum profectum novorum fratrum monasteria velhabitacula vene-
absenle charilate proficere ? Huic tanto fratrum rint ab ecclesia, a claustro, a dormitorio, a refe-
;

periculo tu subvenire, huic tam noxio animarum ctorio, seu ab officiuisreliquis exclusi non fuerint
morbo, ut charissime, mederi poteris, si gregera Auferetur ab advenientis fratris corde scandalum ;

congregationis tu». imo oves pascuae Christi. qufe ori, ne detrahat, imponetur silentium, quando et
te post ipsum prae cuntis mortalibus suspiciunt. suscepti et suscipientis commune fuerit habitacu-
quae tibi raaxime innituntur, corpori societatis lum, vel hospitium. Recedent vetera de ore ejus
nostrae laudabili arte unieris. Mirabere fortassis, quee dicere, quae frequentare consueverat,Nunquid
quia dixi arte. .Sed noli mirari. Profero quod usi- ego Judaeus sum? Christianum me esse putabam,
tatum est Ars esi arlium regimen animaruni
: et pro ethnico reputor. Monachum me credebam,
(Gregor.). Ars, inquam, tibi necessaria est, si hoc et ut publicanus abjicior. Concivem me aestimabam —
opus tam laudabile, tam salutiferum, tam Deo et ut Samaritanus expellor. Vere nunc agnovi, quia
gratum implere volueris. Sed intorrogas. Quse ? non coutuntur Judaei Samaritanis. Et quis potest
Novit sapienfia tua, stultorumesse infinitum nu- cuncta simiiia istis,quae hac de causa prolata sunt,
merum sapientum, finitum et parvum. Nec igno- maledica verba referre ? Obstruatur igitur tali
;

ras ahum esse spiritualium oculum, alium carna- charitatis obice os loquentium talia, ne dicam ini-
lium. Recordaris scriptum esse Ammalis homo
: qua consulaturinfirmis,quorumsemedicumChri-
;

non percipil ea quce sunt spiritiis Dei (I Cor. u). Ut- stus dixit (Matth.w). Caveatur pusillorum scanda-
quid hBec dico ? Color varius, habitaculadiversa, lum, tiraeatur mola asinaria, qnae non caventes
mergit in profnndum maris {Matth. xviii). Non
usus dissimiles obviant dilectioni, contraria sunt
unitati. Aspicit albus nigrum, et miratur quasi- timeatur illud, quod nuper apud Giaramvallem a
n
monstrum. Intuetur niger album, et miratur velut quibusdam fratribus mecum inde conferentibus
\

informe prodigium. Exasperant mentem aliis as-- audivi, timere se, ne si advenientes monachi ho-
suetam usibus nova instituta, nec facile potest ei spites intra claustra sua suscepti fuerint, tam au-
placere, quod non consuevit videre, Hoc tamen steritate consuetudinum, quam insohta ciborum
apud eos, qui vident in facie, et non attendunt asperitate deterriti, inusitata hospitia perhorre-
quid versetur in mente. Non illa sic intuentur oculi scant : ac malint deinceps in talia claustra non
rationabiles, non
siccontemplantur oculi spi-
illa *-*
ingredi, quam morem tam asperum tolerare. Ad
rituales. Vident, intelligunt, agnoscunt nihil in istud ego, quod tunc respondi, adhuc respondeo.
servis Dei difierre colorem varium. nihil usum ToIIatur tantum non ingrediendi scandalum, sit
diversum, nihil divisa habitacula, cum juxta Apo- pro more apud vestros constituto hospitium. Sit
stolum neque circumcisio valeat aliquid, neque commune utrisque habitaculum, sit quale aliis
prceputium, sed nova creatura {Gal. vi), et rursus
: apud vos impendi solet obsequium. Sint contenti,
juxta eumdem Quianon est Judceus vel GrcBcus,
: qui ingredi voluerint, consuetudine loci quamin-
non masculus nequc femina, non barbarus et
e?t venerint. Sequantar in hoc morem apostolicum,
Scytha, non servus et liber,sed omnia et in omnibus sequantur morem discipulorum Christi, quibus ab
Chrislus [Coloss. iii). apud illos
ipso praecipitur, edentes et bibentes qusc
Hoc plaue tales vident, intelhgunt, agnoscunt, sunt (Luc.x). Hoc si pati non crit
recusaverint,
Sed quia non omnes tales sunt, et raro inveniuntur jam quid objiciant, non restabit quid dicant. Non
quibus hoc cernere detur, condescendendum esl, poterunt ultra conqueri, extrudi monachos a mo-
407 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 408

nachorum claustris ; non poterum laesam deflere A riatur, prsecipiam. Instruatur utraque species fra-

charitatem, vel schisma fratrum claustris apertis, trum, si non possunt sermone, saltem paulatim
frequenti cohabitatione nihil discernendum vario
etprseparatis ad suscipieudum habilaculis, deplo-
hoc dicam, licet claustra vestra in- colore, nihil distinguendum diversis usibus, hos
rare. Et licet
inter et illos monachos, quos eadem fides el cha-
gredientos.contentos, juxta Regulam,consuetudine
loci esse debere astruam, sum tamen immemor. ritas vere facere debet germanos. Scripsi hoc tibi,

nec esse te immemorem, vir venerande, credo, mi dilectissime, festinanter, ut festinantius miitere

quodin capitulo sucipiendorum hospitum de ta- possem, antequam ad diem indictam, quae, sicut
libus Regula dicat. Nam post adorationem, post audivi, in festo Omnium Sanctorum futura est,

orationem, post lectionem, de susceptis hospitibus

quidam abbatum vestri ordinis tecum conveniant,
subdit: Post hcBC, omnis ei exliibeatur humanitas. et cum iliis inter caetera de hoc meo capilulo tra-
ctans, eos inhauc sententiam, quce, sicut aestimo,
Credo quod haec verba magis aliquid humanitatis
exhiberipraecipiunthospitiquamcivi,advenaequam non solum mea, sed et tua est, adducas, et ut a
indigenae,peregrinoquamcolono. Non dixittamen cunctis vestris ordinis fratribus amodo teneatur,

exhibeatur humani- "bique teneatur, ubique promulges. Propone eis

Re-ula quod dico, aliquid ei

exhibeatur humanitas. Omnem B ^'«rba Dominidicenlis: Qucecunquevultis utfaciant

tatis, sed omnis ei
vobis homines, et vos eademfacite illis [Matth. vu).
vero intelligo, non superfluam, sed necessariam ;

Si volunt ingredi claustra noslra, non prohibeat.

non iilam quJB quotidiano more inpenditur propriis
Si servitutisdebitumex charitatis mandato ab illis
sed illam quae praeter solitum major jure hospitii
exigunt, reddant vicem illius exemplo, qui dicit
impenditur alienis, Unde mihi videtur quod non
:

solum extra manentibus clericis vel laicis, sed et Non veni miiiisti^ari, sed ministrare (Matlh. x).
monachis, modo om- Si sibi serviri volunt, ipsi quoque fratribus, id
ipsis claustra ingredientibus
humanitas est exhibenda. Sed estChristi membris, deserviant, ut impleant quod
nis, quo intellexi,

quid dixi, non solum claricis et laicis, sed et ipsis dicitup : Ex charitate servite invicem (Gal. v).

monachis ? Imo salvo monachi proposito, plusquam Sint omnibus omniacommunia, non tantum sub-
stantia, sed et ipsa habitacula. Unientur pau-
clericis, vel laicis, est exibenda monachis, Si
enim jure praeceptum est, oTperemur bonum ad om- latim hoc remediocorda discissa, et dum nil inter
se discretum viderint, de diversis, ne dicam ad-
nesj maxime autem ad domesticos fidei (Gal. vi)
operandum est bonum ad omnes clericos vel laicos versis, inspiranteeo, qui ubi vult spirat, unum esse
addiscent.
maxime autem adejusdem monastici ordinis do-
mesticos. Praetulit tunc in illis verbis suis Apostolus q
EPISTOLA V
Judaeis et ethnicis fidei domesticos, id est Christia-
Charissimo fratrictfilio Nicolao, frater humilis
(nosti cujus hoc coynomen sit), salutatem et sin
nos, praefero ego a quodam simili, ipsis etiam aliis
monachos. ceriim amorem.
Christianis ;

Nonestigitur deteriusprovidendumamonachis Quoniam te non ficla charitate diligo, diu tui

juxta congruam proposito humanitatem, hospiti
immemoressenonpossum.Dilexi tequandiunoster
monacho in claustro, quam hospiti clerico vellaico colore fuisti sed et nunc quantum ad me, colore,
;

in exteriorehospitio. Sed non his diu immoror utputo, non corde mutato, non minus te diligo.
Habeanttantum monachi quandiu hospites fuerint Maluissem te meum quam alterius, sed quia ubi-
monachorum claustra communia ;
sint contenti, si que Deies,meumquoqueteubique reputo. Redde
sic vestris placuerit, vestro quotidiano cibo, or-
ergovicem, utvere te diligentem diligas, quianec
Ferant, ut dictum est, si ingredi ipse fotus cum totis suis viribus mundus ab boc
dine, institutis.
ad vosvoluerinl, qucc apud vos apud vos
sunt, quae me proposito avocare potest, nec fe quidquam a
fiunt quia si ingredi noluerint, murmurare ces- simili proposito avocet. Nosti quod nihil tempo-

sabunt. Si non cessaverunt, ratio eos destituet, ralis commodi quod nulla
praestoler a te, nosti

charitasprovobis aget. Praeveniego, quodnonme alia causa me moverit ad araandum te, nisi ea
.^
quae sola diligeuda erat in Sed interrogas. te.
eficrens dico, verba mea operibus, et prius verba
QuiR ? Quia te litteratum, slrenuum, quiaquia
coepi facere quam docere. Admisi ante quindecim
annos universos vestri ordinis fratres, et recipi (quod plus est) religiosum, licet ex tempore non
praecepi, praeter Cluniacense claustrum, in omnia ab neterno esse aut cognovi, aut oestimavi. Sed de
claustranostra, nec de albo vei nigro colorc siinul his satis. Sequantur reliqua. Scribo epistolam

in locis nostris aduiisto curavi,nec curantes, cum domino Clarevallensi, quam per te illi praesentari

multi mihi ne id fieret instarent, audivi. Securus volo. Lege illi eam intente ac sfudiose, et, quan-
crgo ut faciafis moneo, quod jam fcci ut sicut :
tum poteris, exhortare ut quod sola charilatis gra-
praeter unura, quod praemissura cst, loca omnia tia scripsi, ad eflectum perducatur. Insta ci quia
nostra patent vestris, sic omnia vestra absque di- propler brevitatem temporis instandum est, ut in
scretioncpateant nostris. Si hoc factum fuerit.illud hoc proximo Omnium Sanclorum fcsto fiat quod
raajus claustrum, quod exccptum fuerat, c.T.tcris opto, et si quos forte obviantes invenerit, in meam
addam, ct ut ipsum quoquc vcstris omnil)us ape- qua) utputo cl sua est, senlcntiam transire com-

I
 409 EPISTOLARUM LIB. VI. 4i0
pellat. Fratrem regis (170), quem sincere diligo, A EPISTOLA X.
Philippum Leodiensem (171), Galcherium cellara- Summo nostro speciali Patri domino
pontifici et
rium (172), Garnerium nostrum, Fromundum hos- papse EuGENio, fraler Petrus humilisfratrum Clu-
pitum custodem, et reliquos, quos melius me niacensium abbas, siuceram cumdevota obedien-
nosli, fratres, ex parte nostra affectuose saluta. tia voluntatem.
Non possum quantum volo gratias agere, quod
EPISTOI.A VI.
non solum per nuntios saepe a me reverentiae ves-
Charisstmo Patri et domino Petro Dei gratia Clu- tr£e transmissos, sed etiam peralios pro suis ne-
niaccnsium abbnti fraler Ber.nardls Clarevallis gotiis majestatem apostolicamadeuntes, quiderga
vocatus abbas, salutein et oraliones. me vel vestram. Cluniacen. Ecclesiam animi gera-

Vidi litteras, elc. Vide inter epislolas S. Bernar- tis, ostenderenon cessatis. Indemultaexemplaha-
diPatrologiaetom. CLXXXII, col. 59o. beo, quoe nunc proferre supersedeo. Unum tamen
profero, de quo sicut multum amoris vobis debeo,
. EPISTOLA VII.
itavos ej us causa, quo filiali praesumptione loquor,
Patn suo domino Cluniacen. Frater Nicolaus. conlra illud vel simiha cautum esse exopto. Novit
In brevi sicut puto visurus faciem vestram, mit- B sapientia vestra, et ex Scriptura sancta frequenter
]
recitat, homines in corde et corde loquentes Qui
'
to vobis epislolas vestras. Librum quoque domni :

abbatis Clarevaliis ad dominum Papam, episto- exacuerunt ut gladium linguas suas (Psal. lxiii) ;

las etiam duas quas eidem domno abbati et mihi etut rursus idera qui haec protulit ait Acuerunt :

misistis hoc anno. Illud autem nonlateat sublimi- linguas suas sicut serpentis, veiienum aspidum sub
tatem vestram, quia litternR vestrae mullum addi- labiis eorum {Psal. cxx\i,\). Hos plane, hos tales,

derunt promotioni fratris Heinrici, et libentissime magnis hominibus, in magnis occupatis saepe
auditfe sunt ab archiepiscopis et episcopis Fran- subripere solere, et pro veris falsa.pro antidoto ve-
ciae, et serenitati vestrae mulfae gratiae redditae nenum frequenter ingerere. De talium numero illi
sunt, sicut ego melius et fidelius viva referam fuerunt, qui mentiri non metuentes, auribus sanc-
voce. titatis vestrae tantum mendacii prodigium infude-
runt, ut dicerenf, et frequentes ad vos querimo-
EPISTOLA Vllf.
quod dominus Viennensis archi-
nias deferrent ;

EuGEMus episcopus.servus servo7'um Dei, venerabili

episcopusCluniacensesmonachosnequaquampro-
fratri IIugoni Viennensi ai-chiepiscopo (113), sa- tegeret, sed impugnaret et unde memorabili et :

lulem et apostolicam benedictionem. amplecfendo verbo vestro longe positi supplica-

P
Quanto persona tua, etc. Vide in Eugenio III mus,quospropensius diligere deberet,nihilominu3
papaad. an. 1153. inquietaret. De his ergo ista vobis suggerentibus
quid dicam?Quid dicam, nisiquod Psalmus,cujus
EPISTOLA IX.
sentenlias supra tetigi, dicit Vana locuti sunt, :

Venerabili domino et in Chj-isto dilecto Petro Dei unusquisque ad proximum suum, labia dolosa in
gratia Cluniacensium abbati, Hugo Viennensis corde et cordc locuti sunt {Psal. xi). Quid dicam,
dictus archiepiscopus, salutem et dilectionem. nisiquod et alihi idemhorumprolator ait :i/en/j7a
Quanto propensiore studio vos et vestra diligi- est iniquitas sibiiPial. xwi). Novit Pater, ut cre-
mus, quantoque de dilectione vestra contidimus, do, filii cor ; novit si recordafus, quae ei Antissio-
tantoamplius miramur,imo satismirari nequimus, dori, velapud Barum secreto suggessi, quod pene
si a vobis, vel a vestris frequentes adversus nos -. idem essef, quantum in libro conscientiae meae
querimoniee ad aures domini papae sicut litterae i
legere poferam, vobis mentiri quod mori. Unde
ejus indicant, prius quam ad nos pervenerint. Si sciatis me vera dicere, et vobis sicut coram Deo
enim majestatem vestram nos ofiendisse
in aliquo in Christo loqui quod manus domini Viennensis,i
:

praesensissemus, novit Dominus, et ante clamorem in quantum recolere possum, mundae sunt a san-<
et post, nos iude satisfacere paratos. Quod si, ut guine omnium CJuniacensium et juxta quod sen- ;

credimus, et opfamus, nou a vobis, sed aliunde, tio, nisi forte quod uon pulo fallar, innocens est

falsa suggestione domino papae hujusmodi sunt
intimata, dilectionem vestram quanta possumus
precum instantiarogamus, quafenus eafalsaesse,
et nos vobis benevolos et propitios, non iufestos,
ei denuntiare non differatis.
ab omni Cluniacensi noxa, ex quo Viennensis pa-
triarcha factus est, non solum opere, sed etiam
verbo. Si quis ergo ei derogare voluerit, et aliquid
de apostolici amorisgratiadiminuere, quaerat alios,
quorum praetextu vel occasione hoc faciat, quam

ANDRE.^ CHESNII NOTiE.

Fratrem regis. Henrioum de quo supra.

(170) (173) HuGONi Viennensi archiepiscopo. Successit
(171) Philippuni Leodienscm. Qui poslea fuit hic Ilumberto primo, piivilegiumque a Frederico
prior Claraevallis, ut episf. Ti infra scrihitur. Romanorum impt*ratore nro Ecclesia Viennens
(172) Galcherium cellararium. Cui scribitur et impetravit anno 1153, quod exstat in Bibliotheca
infra epist. 38. Floriacensi.
 :

411 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 412

nos ;
quoerat alios quani CUiniacenses vestros, ne- A his, qui ea quee non Jesu Christi, sed quse sua
que velamine falsitatis iniquitatem suam palliare sunt quterunt, decipi. Hoc ne fieri possit, oportet
eontendat. Nam ut ista, de quibus, ut credo, sa- utfidelis, si quis fuerit, filius, quaesibi nota, vobis
tegi,dimittam, oro, Pater, ut tanto homini, tam forte ignota sunt, Palri fideliter pandat, et, ne hi
probato, tmice vitae^ tanti propositi, qui omnes de quibus legitur : Yenenum aspidum sub labiis
pene dies suos a puero usque ad senium immolavit eorum vestram toxicosuo
[Psal. xui), sinceritatem
Deo, sicut omniJ^us bonis facitis, dcferatis, et nul- inflcere valeant^ modo quo potest prfemuniat.Nam
lum contra ipsum, nisi de re comperta et proba- non est parvum Dei munus a talibus liberari, ma-
tissima audiatis. xime cum Psalmus solemnis dicat Domine, libera :

EPISTOLA XI. animam meam a labiis iniquis, et a lingua dolo-

Summo pontifici et nostro speciali Patri domino sa {Psal. cxix). Sed quid ? Forte rursum nimis ef-
papse EuGENio, frater Petrus humilis fratrum fluo, quod excusaveram adhuc incurro. Reprimo
Cluniacensium abbas, cum filiali amore debitam ergo stjdum, et unde multa dicere voluissem, et,
obedientiam. ut aestimo, debuissem, breviter dico ad quid ista
Prsesumens de pietate paterna, soleo vos ssepe, praemisi. Una quidem causa est, sola tamen non
Pater, rogare pro aliis ; sed nuncproillo^ qui mihi
B est. Hanc ad praesens dicam, rehquas suo tempori
prae cunctis aliis cordi est, velut pro me altero, reservabo. Carthusiensis ordinis et propositi insti-
majestati apostolicae supplico. Est aufem his do- tuta quantum dilexerim, quantum dihgam, quan-
minus JqrdanuSj^Cas£e-Dei abbas. Commendarem tum veneratus sim, quantum amplectar, noverunt
eum securius apud vos, quia commendabilis est, multi ego vero magis, Deus autem maxime.
:

nisi notari timerem, quia frater est. Hoc tamen Nam si mens mea me non faflit, si conscientia
breviter etveraciter dico non eum egere commen- mea mihi quod verum est attestatur, si tandem
datione mea apud vos, si moresejus, si scientiam vera est sententia divina, quae dicit : Nemo nouit
ejus, si famam ejus, vestra sapientia agnosceret, quse sunt hominis, nisi spiritus hominis quiin ipso
sicut agnoscimus nos. Adit prsesentiam vestram, est (/ agnosco me Carthusiensium a tri-
Cor. ii),

nullo, ut abipso accepi, negotio tractus, nisi sola ginta jam fereannis, hoc est etiam antequam prae-
causa videndi et visitandi vos. Suscipiat eum be- esse inciperem,prae cunctis pene mortahbusamasse
nigne, si placet, benignitas vesfra, mihi non se- religionem, coluisse sinceritatem, amplexum esse
mel tantum experta suscipiat et ego in ipso, si
; me falliputavi, cunctorum
veritatem.Intellexi, nec
quem apud vos, quod non diffido, locum gratife Latinorum institutis, eorum propositum praeferen-
habeo. Deleatur, si placet, si quid unquam nubi- „ dum, nec esse eos de illis, qui liquant culicem, et
lum fuit adversus eum in mente vestra et redcat camelum glutiunt [Matth. xxm) hoc est qui irri-
; :

ad eum illa, pro qua solausque ad vos peregrina- tum faciunt mandatum Deiproptertradiflones ho-
tur, gratia vestra. Quia pro ipso paucis supplico, minum, et decimantes menthamet anethum,et cy-
credo quod non miramini. Caro enim et frater mmvim (ibid.), et, juxtaunumEvangehstam, omne
nosler est. olus {Luc. XI ), dimittunt quae sunt graviora legis,
EPISTOLA XII. judicium et misericordiam, et fldem. Non enim
Summo pontifici domino
et nostro speciali Patri, praecipue in cibis, in potibus, in vestibus, in labori-
papx EuGENio, fraler Petrus humilis fratrum busvel simihbusregnum Deiconsistere putant,licet
Cluniacensium abbas, cum sincero a/fectu devo- haec discretivefactamultum eidemregno Dei mili-
tam obedientiam. tent, sed in pietate illa de qua ait Apostolus Cor- :

Importunus quidem sspe vobis scribendo sum, admodicum utilis est, pietas ad
poralis exercitatio
sed et ipsam importunitatem frequenter excusan- omnia utilisest,promissionem habens vitaequaenunc
do, magis importimus esseformido. Quid igiturfa- est, et futurce [I Tim. iv). Epulantur vere sancti
ciam ? Si tacuero, mihi multisque nocebo. Si locu- illi mensa sapientiae, deliciantur in ferculo veri
in
tus fuero, fastidiosus, ut dixi, videbor. Sed de his Salomonis, non in superstitionibus, non in hj^po-
duobus, alterum eligo. Malo vobis salva pietate '-*
crisi, non in vanitatibus, non in fermenlo malitiae
paterna loquax vel nimius apparere, quam pluri- et nequitiae, sedin azymis sinceritatis et veritatis
ma vobis non celanda tacere. Non pertinet qui- [I Cor. v). Magni ergo sunt amandi sunt, ample-
,

dem quod dicturus sum, ad proprium negotium.
Sed quomodo alienum est, quod vestrum quoli-
bet modo est ? Est autem vestrum, tofius Eccle.
siae Dci in liac valle lacrymarum peregrinantis
causas audire, auditas discutcre, discussas judicio
aposloHco diftinere. Et licet persona vestra consli-
tuta sit super gontes et rcgna, ut evellat ct dc-
struat, et disperdat et dissipct, et ajdilicet et plan-
tamen quia nec Deus, nec Jeremias propheta,
tet,
cuihoc dictum esl, estis, potestis falli, potcstis ab
ctendi sunt. Et quid dicam ? Invitus profero quod
sentio, rationc coactus dico quod nolo. Videor tan-
gere arcam Dei, et eam manu praesumptuosa, ut
quondam Oza bobus lascivientibus (// Reg. vi),
sublevare. Sed non sum praesumptor, non sum,
quantum ad hunc casuin pertinet,dignus morte ut
ille,quia sccuium mc faciunt verba illius quidixit
Si oculus luus fuerit siinplex ftoiumcorpus tuum lu-
cidum erit (/.ne.xi).Dicamergo,nec jam ultramora-
bor. AudiatPatcraequoanimo verbafllii,necinillis
 :

413 EPISTOLARUM LIB. VI. 4i4

aliquid vafrum vel subdolum latere existimet. Ut A saeculumredeamus. Quodsinondecetutillucetiam

enim aliis litteris sublimitati vestros nuper mandasse
memini, idem esset mihi vobis mentiri quod mori.
In causa, de qua adhuc agitur, Gratianopolitanoe
~
electionis,videtnr mihi, quod Carthusiensis ordinis
tracti redeamus, decet ut sponte, cunctis nolentibus
et reclamantibus.judicum nos tribunalibus ingera-
mus ? Haec est causa non quidem litis apertfe, sed
simultatis occultae sanctorum hominum quae ex- :

serenam diem inopinus turbo infecerit, et splendo- pressius nota Palri fieret, si majestati vestrae non
rem hactenus crystallinum nubecula nescio unde soIoscripto,sed etverbomihiloquiliceret. Nam sunt
exorta fuscaverit. Divisa est interse, etquse usque quaedam, quae litteris tradere nolo : ea tamen quiai
ad hfec tempora specialius aliis unum in Christo scribere non fuit consilii, in ore dilecti fratris no-'
fuerat, hac de causain invicem congregatiosancta stri et filii vestri Arnaldi vobis iuitimanda repo-

compugnat. Hinc Carthusia (174), Excubit-e, Dur- sui.

bonum (173), hinc Portae (176), Majorevum (177), EPISTOLA XHI.
Silva (l78),Alverium (179), et si qua sunt alia ad Venerandis et dilectu fratinbus nostris apud Lemo-
sacrum illum ordinem pertinentia loca,veIut diver- vicas Deo et sanclo Marliali ejv.s et suo apostolo-
sos parietesstatuunt, ettamhi quam illi se, juxta servientibus (180), frater?Eiw% hu7nilisfratrum
prophetam,prodomoIsraeIascendereex adverso et g Cluniacensium abbas,salulis, gratiaeet benedic-
stare in prrelio in die Doraini profttentur {Ezech. tionis a Deo pleniludinem.
xin). Dicunt hi,non debere electum episcopari, et Exsultavit cor meum in Domino, non quidem nunc
causas qnasdam, quas non est nunc meum dicere, videns.sed audiens conversationem vestram, et fa-
praetendunt. K converso alii Quid. inquiunt, ad
: mam ordinis Deo et hominibus claram. Audivi hoc
vosista? Carthusiensis ordinis institutio est,raala, non modo tantum.sedet frequenter, ab his quibus
si qua noverint,his, ad quos spectat, nota faccre, non credi nefas esset, quia veraces sunt et quos :

non autem et litigare. Eorum est, simpliciterquod vestri actussiveboni,sive mali, latere nonpos«ent,
sentiunt dicere, non autem palatia ad causandum quia proximisunt. Gaudeo quidemetde omnibus,
intrare. Non est ereminostrffijudiciis astare non ; de quibus similia audio, sed de vobis ex parte ma-
esteorura,qui mortui mundo videntur, in publicis gis, quia roagis debeo. Sed dicet vestrum quislibet
negotiis actores vel defensores existere. Mhil sim- Cur magis de nobis quam de aliis ? Idcirco.charis-
plicitati nostrae cum astutiaseeculari nec decetut
; simi.magisde vobisquamdequibusdamaIiis,quia,
qui in seeculo eremum elegimus, nunc de eremo ad juxta verba Pelriapostoli Positi in medio nationis
:

ANDRE.E CHESMI NOT/E

(174) Hinc Carthusia. Major nempe, sita in ^ centum libras Turon. persolvere solitum fuisse,
monte Delphinatus prope Gratianopolim. Quem quemadmodum Petrus tit. S. Marcelli presbyter
locum domante S. Hugone Gratianopolitano epis- cardinalisab Innocentio IV, delegatus pro contro-
copo, incolere cuipit S. Bruno cum sodalibus suis versia Clun. abbatis cum abbate et conveiitu S.
anno Christi 10S4, ut in Ilistoria Vifo^ ejus legitur Martialiscomponendajudicavitanno 1246:« .\bbas
apud Surium, die vi Octobr. Hujus loci prior enimetconventusCIuniac.dicebant(utestin ipsius
totius ordinis Carthusiani princops est,ibique etiam Petri cardinalis litteris) monasterium Sancti Mar-
generales ordinis conventus quotannis celebrari tialis, et ecclesias sibi subjectas esse sui ordinis,
solent. et ad suum monasterium nullo medio pertinere.et
(173) Durbonum. Domus Durbonis, sive ut alii superinslitutione et destilutione prioris faciendiin
scribunt D'C7?'6on/s, est in provinciacomitatusPro- ipso monasterio Sancti Martialis Lemovic. per ip-
vinciae, in tractuMassiliensi. sum abbatem Clun. et centum et quinquaginta li-
(17()) Port(B. Portarum Domus in provincia bris Turon. quas dicti abbas et conventus Clun. a
Burgundiae fundata fuit temporibus S. Bernardi praediclis abbate et conventu Santi Marlialis Le-
Clarevall. abbatis, ut ex Petro Sutorio hb. u de movic. et ab eorum monasteriispro annuo redditu
vita Carthus., tract. iii, cap. 3, et ex Chronico in perpetuumpetebantannuatim ad hocabbate et
;

Carthus. Dorlandi lib. iv, caput 9, constat.
(177) Majorevum. Monasterium Majorevi in ea-
dem exstat provincia, unumque est antiquissi-
mis ordinis Carthus. coenobiis.
(178) Sylva. Domus ejusdem eliam provinciae,
vulgo Sylva Benedicta.
(179) Alverium. Quod et Arverine in plurali nu-
mero, in eadem quoque Burgundiae Provincia.
(180) Fratribus nostris, etc. Num
B. Martialis
primus Lemovicensium episcopus apostolus \)vo-
nuntiandus esset, late tractatum in concilio Le-
movicensi sub Aymone Bituricensi archiepiscopo,
tempore RobertiFrancorum regis.Sed Latiusadhuc
ac diiigentius excutere promittit vir eruditionis
eximiae Joannes Cordesius. Quare nunc in ea con-
troversia ventilanda diutius non immorabimur.
Addemus tantum, hujus S. Martialis coenobium,
quodestapudLemovicas, in iisetiam hoc tempore
censitum, quae a Cluniacensibus abbatibus rege-
bantur, illisque etiam nomine census quotannis
conventu Sancti Martialis in contrarium asserenti-
bus non teneri, etc. Nos autem, inquit Petrus, af-
fectantes bonumpacis, et altercationum materiam
^ amputare volentes, ut a Hte et controversiis peni-
tus discedatiir, ita pronuntiamus, judicando. arbi-
trando difftniendo, statuendo, et amicabilitercom-
ponendo inter partes, monasterio Cluniacensi cen-
tum libr. Tur. annui redditus in perpetuum in
monasterio sancti .Martialis Lemovic. assignamus,
ad hoc sentenlialiter condemnantesquod reddat et
persolvat dictas centum libras Turon. Parisius in
monasterio Sancti .Martini de CampisClun. ordinis
in perpeluum annis siuguiis, iu crastino Purif. B.
Marias Virg. priori Sancli Marftni de Campis Paris.
noraine abbatis Ckm. vel alii, qui mandatum ab-
batis Clun. super hoc ostenderit speciale, qui lit-
teras solutionis factae dabit postquam dicta pecunia
integraliter fuerit persoluta, etc. Actum anno Do-
mini 1246, indict. v, xii Kal. Decembr, pontificatus
Innocentii papae IV anno IV. »
 :

415 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 416

pravos lucetis bono exem- A

et perversce {Philipp. ii),
plo vestro sicut luminaria inmundo, incolitis ter-
ram Hus, nec sectamini terr?e vitia. Nam.ut opinio
mea fert, a Quniaco nostra usque adPyrenfeos il-
los, qui Gallos ab Iberis dividunt, nuUum Cluniacen-
sis vel cujuslibetantiquiordinis monasteriumnovi^
ubi tam iirmiter, tam constanter, tam inconcusse,
EPISTOLA XIV.
Dilecto germano.imo fiiio Eustao.hio, fvater PExnus
humilis Cluniacensium abbas, salutem prxsen-
tem et asternam, quam mihi.
Gaudeo, nec gaudium meum ore explico quod
cum te unicum, quantum ad saeculum pertinet,car-
nis nieag fratrem habeam, Deum te timere, Deum

traditus a Patribus ordo hucusque viguerit, et inter revereri, Deum te diligere agnosco. Et quod majus

frementes Lemovicini earuraque

territorii bestias esse posset gaudium animee meae ? Video undique
feroces rictus indefesse instituta servaverit. Ea de mundum furentem, video Satanam mundi princi-
causa, ut dixi, de bono nomine vestro,magis quam pem, de mortalibus sicut de avibus ludentem.video
de quorumdam aliorum gaudeo. Ut enira doctor eum quotidie, imo assidue, miserrimas animas et
ille, quem nostis, Ecclesiae dioit : Magnum est essc flamnis ultricibus in aeternura pabulum datas ad
bonuminler lonos sed longe majus
: est esse bonum inferosrapientem. Cerno eum etjuxta te, el longe
inter malos.PriBler hajc,utnobis sfeve referunt qui a te, vel gladio, vel peste, vel subita morte, vel
hocexperiuntur, monslralisnonverbistantum, sed B quolibet diabolicilaquei dolo tot sibi humanarum
rebus, non affeclibus solum,sedeffectibus,nonesse animarum millia vindicare, utdeillis ChristusSal-
vosoblitos Cluniacensis lactis,quo in Dei timore et vator et Deusnoster dicat Multi vocati,pauciele- :

servitio educati estis,quando fratres nostros ac ve- cti {Matth. xxii) et in simili causa Amen dico; :

stros ad vos pene assidue venientes, tam devote vobis,nemo virorum,illorum qui vocati sunt. gusta-
suscipitis, quando eis tam affectuose servitis. A bit cxnammeam (Luc. xvi). At cum ista a Domino
mullis hsecaudivimus, sed nunc specialius a dilecto meo audiam,et te tot tantisque malis undique cir-
filio Rannulfo priore vestro, qui et plus
nostro cumseptum agnoscam,non debeo loetari si tetimor
quam nunc dicere velimus boni, nobis vestrisque Deiet studium salvandae aniraae tuae a perditis et
de vobis retulit, et se causa Dei nostrique multum perdendis hominibus secernit, et salvatis vel salvan-
a vobisdiligi affirmavit. Quem, si in Deo diligentes dis suorum militum castris adjungit ? Quod si te ad
diligendi sunt, non vos pceniteat dilexisse, qui dile- ista congerentvelreifarailiaris defectus,vel hostium
ctionem suam erga vos, quandonobiscumest,non contra te pugnantium profectus, vel fortunae ut sic
cessat quibus potest modis ostendere. Dc caetero, loquar, prosperilati tuae invidentis temeritas,gau-
charissimi, sinceroaffectu precor ac moneo vosin derem quidem essete de illorum numero, de qui-
Domino, ut bona, quse devobis dicuntur, meliori- q bus jam dictus Salvator sub similitudine dicit Vade
bus incrementis adaugere curetis, quia nunquam in vias etsepes,etcompelleintrare,utimpleatur do-
servis Dei deessedebet affectus proficiendi, quos mus mea{ibid.). Nunc vero cum te mundanis bo-
semper sollicitos in Dei opere reddere debet timor nis, etcunctis, quae pleno copia cornu plerisque
deficiendi. Nam, ut magnus Leo papa ait,humanus mortalium infundere solet, circumflui videam, et
animus sicut semper potest habere quo recidat, ita nihil pene de concupitis deesse, longe magis ex-
potest habere quo crescat. Pudeat vos vestrique or- sulto, longe amplius gaudeo, quod animum tuum
dinis omnes, in religionis monasticae observantia ad res divinastrahit non temporalium rerum defe-
quibuslibet novis inferiores videri, ne, contra Do- ctus, sed aeternarum a Deo conceptus affectus.
mini verba.sit (quod absit !) discipulus super ma- Fuisti quidem, sed auxiliomisericordiae Dei jam in
gistrum (Matth. x) ne de fonte vestro aliis hau-
: laboribus hominum non es, neque cumimpiisfla-
rientibus,vos sitiatis, ne, de mensa vestra aliis sa- gellaris, nec tamen ideo tenuit te superbia, nec
turis, vos jejuni permaneatis. Noslis enim quod opertus esiniquitate etimpietate tua. Unde, utjam
fere quidquidreligiosi propositi nostri saeculi novi dixi, nimium nimiumque laetor quod prosperitatis
homines habere videntur,avobi3 principiumsum- laqueus, qui fortes atque constantes in salulis pro-
psit, a vobismateriam formamquesuscepit. Currite posito mentes frequenterirretire solet, nodos suos,
D
ipitur non segnius quibuslibet viam mandalorum ne te caperet, ex parte explicuit et quod istud non ;

Dei. Nerao vos in currendo praeveniat nemo bra- ex parte, sed ex toto (quandoque fieri possit, si
;

vium bene currentibus propositum vobis subripiat Deus juverit), spem mihituisquecertissimamdedit.
hocque tam instanter, utait Apostolus Siccurrite, Sed ut adrem, proqua scribere coepi,veniam,pla-
:

ut comprehendatis {I Cor. ix). Paci prcecipue et
obedientiae opera date, ut.tam in his quam in aliis
sacrarum virtutum exercitiis, vobis desudantibus,
videant seeculares opera vestra, et glorilicent Pa-
trem qui in coelis est [Matth. v). Orantem pro me
etpro tota Cluuiacensi Lcclesia vel congregalione,
cet mihi, et hoc multum, quod clerici, de quo
scripsisti, soranium ne spreveris, et quod te ad Dei
timorem, haec quantalibet praestita occasione, exa-
cueris. Namlicet somnia saepe vana sint, ita ut de
eisScriptara Chrisliana dicat: Non augurabimini,
nec observabitis somnia {Levit. xix) et rursus alia: :

charitatem vestramomnipotensSalvator exaudiat, Multas cu7'as sequuntur somnia. {Eccle.v) itemquc ;

etactus vestros, raoreset vitaminbeneplacito suo, illa Sapientis Somnianecures{Jer. xxiv), non ta-
:

quod cst salus, componat. men idcirco universa somnia contemnenda sunt.
417 fiPISTOLARUM LIB. VI. 418

quoniamex eorumsignificatis etfectibus vera ssepe A relatores olimmentitisunt. Contraquos^Deus : Va»

fuisse probata sunt. HabeatEcclesia Deiin libris di- hisquisprophetantdecordesuo! {Ezech. xni.) Etrur-
vinisseptem crassas boves Pharaonis septemque sum alio in loco : Si quisnon dederit in manibuseo-

macras, seplem epicas uberes septemque steriles rum quid, sanctificant super eum bellum {Mich.
praesignasse seplem annos ^gyptiaca? fertilitatis m). Quorum relationibus modo quo dixi usus
septemque sterilitatis {Gen. x\i). Habet et subcine- fueris, prodesse tibi multum poterunt, obesse ni-
ricium panem visum in somno Gedeoni, hoc est, hil.Age ergo jam, unica spes et pene solageneris
eumdem Gedeonem devolutum in maxima castra nostri, utsicut strenuus etprudens in sfficulodice-
Madian, ea Deivirtute cum solis trecentismilitibus ris, sic tandem non inferioris strenuitatis, non mi-
occupasse,ipsaque usqae ad extremadelesse07uc/. noris potenti8B,inDeodicaris. Diflusius loquerer,
vii). Habet et longe ante in eodem eptatico, in et multa, quae penetralibus cordis retineOjin aures
somnis Joseph apparuisse, velut messis tempore tuas infunderem, nisi me tibi ore ad os in proximo
manipulos fratrem adorare manipulura ejus, rur- loquijhoc est ante Dorainicum Pascha, sperarem.

sumquc solem et lunam, ac undecim stellas, ado- Hoc quia spero.finem nunc loquendi facio. Domi-
rareseipsum(GeM. xxxvii). Idem in Daniele, tam de nus tecum.
ipsiusDanielis quam de regis iNabuchodonosor so- b EPISTOLA XV.
mniisquod futura pronuntiarcnt, ostenclit (Z)an. u Venerandts et dilectis fratribus nostns, tam Priori'
et vu). Sed et in Evangelio,de jiisto Joseph sponso bus quam Custodibus Ordinis, ubicunque consti-
sanctae Virginis matris Domini.quod ei angelus Do- tutis, frater Petrus humilis Cluniacensis ubbas,

mini cogitanli dimittere eamdem matrem Domini in saluiem, et ab auctore gratiarum gratiam et be-

somnisapparuerit, quod ne dimitteret prohibuerit nediclionem.

(Mattli. ]),qu()din.Egytumcam cumfilioduciacre- Loquar,an sileam ?Aperiara labia, an claudam?
duci [Matth. ii\ in somnis praeceperit,magnitica illa Si de illis esse voluero, de quibus dicitur Popule :

et coelestis Scripturatestatur.Adquidisla,charis3i- meus,qui lebeatum dicunt,ipsi tedecipiunt,et viam

me? Ut intelligas, nec seraper esse sequenda sora- gressuum tuorum dissipant {fsa. w), et de quibus
nia,nec semperspernenda. Undeest,et brevequod irrisorie Scriptura sancta voce stulli popuU loqui-
moneOjUt sive vera sunt qure a somnii auctore fe- IVLT.Loquiininiiiobis placentia, videtenobis visiones
runtur,sive falsa,sive portendant aliquid,sive non, {Isa. xxx) ; vel de his de quibusrursum ait : Canes
ularis vel veritate, vel falsitale relatoris sapienter, muti, non valentes latrare {Isa. lvi), aut adulabor
hoc est ut et de prseterilis olTensis digne Deo pro vobis, aut tacebo. Si adulatus fuero, vae illud pro-
posse satisfacia?, et ne satisfactionem tuam mala pheticum incurram, quod in Isaia legitur : Voe his
C
quaelibet, maxime crimina impedianf, sludio toto qui dicunt bonum malum malum bonum,dicentes
et

prsecaveas. Non autem hsec dico,quod aliquem tua- tenebras lucemetlucemtenebras, verHentes amarum
rum partium nobilem, quantum ad horainem ad- in dulce et dulce in amaimm I {Isa. v.) Si tacuero,
huc vinclis seeculi retentum perlinere potest, in formido etillud : Si non annuntiaveritisiniquo ini-
bonis studiis (ut a multis accepi) pneponam ; sed quitatemsuam, ipse quidemininiquitate sua morie-
quia novi quod quando fueris cautior, tanlo eris tur sanguinemautem ejus de manu tua requiram
melior. Nam si visio, quam priori fratri tuo scri- {Ezech. in). Etillud : Voe mihi quia tacui ! {Isa. iv.)

psisti, vera est, et aliquidsignificans,autforte vera Necadulariergovobis, nectaceredisposui. Utrum-

etnihilpraesignans,non invenieris apud Deura con-
teraptor verorum,sicut inventus estrex Sedechias,
qui libro misso sibiaJereraia propheta, in quo
multie minae adversus eum continebantur, non so-
lumterritus non nec mandatis Dei per prophe-
est,
tam sibi missis paruit, sed librum eumdem scal-
pello scribae, quod casu occurrit, discidit, et in
arula prunis plena projectum incendit(7cr. xxxvi).
Undeea de causa brevi tempore post ab hostibus
caplus est ct avulsis oculis in Babylonem ductus,
sub dira captivitate tandem mortuus est. Si vero
relatorjamdictisomnii, qualibetinlentione menti-
tus est (pravum enim,ut Scriptura aif, cor ho-
est
minis et inscrutabile [7^?'. xvii)],si,
inquam,menti-
tus est el ut olira falsi prophetae, quos Deus voce
eorum deridendo assumpta, dicit Somniavi,som-:
niavi{Jer. xxiii), falsa confinxit, etiara de falsitate
ipsa proficies, quando in cunctis aclibus tuis hac
occasione, ut dixi. cautior fies. Multi enim revera
tales pseudoprophetae, vel mendaces somniorum
que enira, quantura ad id quod dicere intendo,
aequepericulosum est.Reslatigitur deduobus,quae
praemisi,alterum, hoc est, non ut sileam,sed ut lo-
quar. Et quid dico quia restat ut loquar ? Imo, ut
et loquar, et clamem: Clama, inqmi, ne cesses\quasi
tuba exalta vocem tuatn {Isa. Lviii),'et reliqua quae
nostis. Loquor ergo et clamo,et ut ipsi, qui prae-
^ eslis aliis, haec loquamini, et inclametis.admoneo.
Nam nec inmodico minus vobis quam mihi, sita-
cueritis,formidandum est,cum sciatis vos vocatos,
etsi non in plenitudinem potestatis, taraen in par-
tem sollicitudiuis. Et ne ullra quae dicenda sunt
differam,relatum est mihi,et hoc nonavilibus vel
levibus personis (quod non absque intimo cordis
moerore dico) nullam j am distan tiam esse, quantum
adesum carnium pertinet, interfratresnoslros et
laicos, inter saeculares et religiosos, irao, ut ex-
pressius loquar. inter scurras et monachos. Dixi
nuUam distantiam esse inter hos et illos ; sed mul-
ta,heu perverso ordine est. Abstinent causa Dei
I
419 PETRI VE^-ERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 420

ipsi mimi a cai'aibus omiii SabJiato absti- A amittant interim carnes porcinas, non vacciuas,
vellixae
iienl insuper plerique laicorum omni quarta.absti- non quaslibet alias, ipsa sextaferia vel Quadrage-
nent quidam ex ipsis etiam omni secunda feria.At sima. Totus, utjam dixi, etinteger annus in gau-
fratres uostri, sancti ordinis, coelestis propositi, dio et epuUscontinuetur, ut moeror et tormenta his
monachi, et lioc Cluniacenses, spreto Deo, abjecto epulonibus per StBculaperpetuentur. Non sufUciunt
pudore, totum, ut dicitur, annum, nulla prreter jam,ut a quibusdam nostris el Ude dignis accepi,
sextam excepta feria, in absumendis carnibus con- priiedia Cluuiacensia mensis et conviviis prodigo-

linuant, nec hoc saltem occulte, sed palam et pu- rum nostrorum, in tantum, ut si carnibus et votis
blice facieutes, peccatum suum, juxta prophetam, eorum devotus minister volueritsatisfacere, terras
quasi Sodoma prtedicant {Isa. in). Discurrunt de ipsas etpraedia necessesitvendere.Et, o quicunque
locis ad loca,et ut milvi aut vultures,ubi vel fu- es taUum conviviorum carnifex, hoccine est, quod
mum coquinarum viderint, vel nidorem assae vel monachum proUtens, Deo vovisU ? Hoccine est,
ustfe carnis naribus hauserint, celeriter adolvant. quodcoramabbate tuoet fralribuspromisisti?Hfec-
Et quia ab ista videntibus pravo eorum exemplo cine est Regula, secundum quam te vivere spo-
sacerordoblasphematur, oreillorum nomen Domi- pondisti ? Videamus, videamus, ipsa Regulain me-
ni ipsi blasphemant. Vce ait Scriptura sancta, his B dium adducatur, et utrum proUtensquod de carni-
per quos nomen Domini blasphematw ! (Isa. m.) bus profitetur teneat, agnoscatur. Carnium,\nqmt,
Deridetur jam a talibus, si quis timore Dei ductus, quadrupedumonmijwabomnibus abstineatur comes-
a taU esu abstinere voIuerit,et hypocrita, simula- tio,prceter omnino dehiles et cegrotos. Et in aUo lo-
tor, ac profanus vocatur. Reputatur ab eis sicut co:Carnium esus,infirmis quoties expedit offeratur.
ethnicus et publicanus ; cavendum esse ab illo,sic- At ubimelioratifuerini,a carnibusmoresolito om-
ut ab hoste pubUco,praedicant. Faba, caseus, ova, nes abstineant. Quiddicis? Monachus sum. Eto uti-
ipsi etiam pisces, jam in nauseam versi sunt. Solee nam Si ergo monachus es, ubi est hoc quod pro-
!

ollae yEgyptiorum placent. Assus aut elixus porcus, fessus es?Professuses certe obedientiam secundum
juvenca pinguis^ ciro grilius et lepus, anser ex an- Regulam sancUBenedicti. Haec sunt autem dehoc
serumgrege eIectus,galIin(E,et prorsus omne qua- capitulo verbaRegulaequceaudisti. Quidigitur prae-
drupes, aut voIaUle domesUcum,sanctorum mona- QuidDeo mentiris ? Quidteipsum faUis ?
varicaris ?
chorum mensasoperiunt.Sed viluerunt jametista. Verba tuate condemnant,de ore tuo ut servum ne-
Assiduitatis multa fastidium ingessit.Adregales et quam tejudicant {Luc. xix). CUirographum quod
peregrinas delicias transitus factus est saturmo- scripsisU homines servant, angeli retineut, propo-
:

nachus.jam non nisi caprea, cervo, apro, vel urso Q nendum Ubi in die magni judicU Dei ante tribunal
agresti vesci potest. Lustranda sunt nemora,vena- summi et veri judicis Jesu Christi:proponendum,
toribusopus est. Aucupum arte phasiani, perdices, inquam,et Iegendum,sive ad vitam, sive ad mor-
turtures capiendi sunt, ne servus Dei fame pereat, tem.Etne tibi recurrereliceat ad id quod soles, ut
Providendum soUicite ut,quiaaliter vivere non po- dicas hoc capitulum, sicut et alia quaedam, a
test, ejus omnino desideriis satisfiat. sancUs quibusdam Patribus certa ratione muta-
Quid ergo restat, quando quidem non nisi sexta tum, respondeo Aliter est. Si enim de novitUs
:

feria per omnem hebdomadam ab his epulis exci- suscipiendis, sideopere manuum,side vesUbus et
pitur, addatur etipsa,necilla Christianorum Qua- quibusdam similihus, a bonis Patribus post san-
dragesima convivia continuata interpolet? Absce- ctum Benedictum, mutatum est, non dubia, sed
dant ne medio veris, EBstatis, autumni et hiemis certa et rationabUi causa factum est. Et causa vel
jejunia. Totus et integer annus epulis et gaudiis raUo, quia bis a me in duabus epistolis, olim Do-
continuetur, ne forte talium hominum Deus offen- mino abbaU Clarevallensi directis, studiose descri-
datur,de quo et de quibus Apostolus ait Quorum pta est, hic iterare superfluum judico. Siadeo stu-
:

Deus venterest, ct gloria in confusionem ipsorum diosus fueris,ibi plene reperies. At hujus capituli
(Philipp. in). Ctquid enim hujusmodi monachiabs- praevaricatio, qua ratioue excusabitur ?Qua causa
que fructu fatigantur? Utquid absque spe merce- D sospes et integris viribus monachus carnibusulens,
dis, sexta feria, Quadragesima, vel reUquis jam reus nonessemonstrabitur?Dic siquidhabes,et ali-
dictis diebus,acarnibus abstinent ? Quae enim eis qua veravelverisimiiis raUoest, carnes tibi.sipotes,
mercedis spes superesse potest, qui non sponte,sed vindica. Nonhabes, nonhabes,inquam,uttesUmo.
inviU, non voluntarii,sed coacli sanctisiUisdiebus quid dicas. Nonhabesplane,unde perjuriinaevum,
a carnibus abstinere videntur ?NulIus enim,nullus, ne dicam noxam,expurges. ObviatReguIa,contra-
inquam, mihi persuadet, tales illis diebus, si im- dicit justitia.Kt quid dico ? Sileat interim Regula.
pune Iiceret,veUe acarnibus abstinere. Relinquant Veniat post magnum Benedictum et ejus disci-
ergo quod inviti faciunt, et sicut a pane illo alieni. pulum Maurum summusordinismonasUci injGaUis
de quoin KvangelioIegitur:5ea/MS(7Mt manducabit reparator, praecipuusReguUe reformator Odo:0do,
panem inregnoDci{Luc.xi\), et sicuta mensailla inquam, primus Cluniacensis ordinis Pater, qui
extorreSjde qua Christus : Ul cdatis et bibatis su- emortuum jam et peneubique sepultum monastici
per mensam meam in regno meo {Luc. xxu), non propositi fervorem resuscitare summo conamine
421 EPISTOLARUM LIB. VI. 422
aggressus est.Dcfecerat suotemporesanclus, dimi- A Etquiddico,simonachusetsanuses?PIu3aIiquiddi-
nutae erant veritates a filiis hominum: in cunclis cam:Videquantumcondemnaridebeatesus carnium
pene Europae noslra? finibus, de monacho prceter in monachis,cumseverissime a Deo condemnatus
tonsuram et habitumnihil. Institit ille divino operi fuerit, eliam in Judaeis. Dicebant illi :Quis dabit
pene tunc solus et Cluniaci prima jaciens funda- nobis ad vescendumcarnns ? Anima noslra arida
menta,post huc illucque religionis semina,quandiu esi.Nihil aliiid respiciunt oculi nostri, nisi Man
advixit, sererenon cessavit. Ille ergo, ofrater,pri- [Num. xi). Et quid post ? Iratus est, ait Scriptura
mus tuus Pater, quid de carnium capitulo sensit? &ancla,fu}-orDominivalde.SedetMor/siintolerabilis
quid dixit? quidscripsit? Consule Hbrum ejus.re- 7'es visa est {ibid.) Quod siDeus
iratusest, si Moysi
lege verba ejus.Invenies inter alia, adterrorem ta- quiadesiderabat carnem
intolerabilis res visa est,
lium.illumscripsisse quemdam illiuscorrupti tem- .ludaeus, nunquid Deo placere potest,nunquid res

poris monachum.quadam die,mane addomum pa- tolerabilis est,quando contravotumsuum comedit

rentum suorum venisse.etut sibirefectio pararetur carnem monachus ?Sedaudiformidabile judicium

quivsisse.Cumqueparentesrespondissenthaberese Dei.LicetDeuseadecausairatusfuerit.hcetmurmur
pisces in promptu, indignatus ille ad nomen pis- illud Moysi intolerabile visum fuerit, satisfactum

cium, fuste quam forte manu tenebat, gallinam J3

estlamen .ludaicae concupiscentife, ut adepti quod
prope astantem percussit, etdixit: Cur pisces vos male cupieranlpunirentur,etimplerentur ineis tor-
habere dicitis ? Hxc plane, hxc hodie mihi piscis menta illa sententia qua dicHur : Di^nisi eos se-

enV.Erubescenles illaad verbaimpudentis horainis cundum desideriacordis sui,ibunt in adinventioni-

gallinam a monacho ad esum percussam feslinanter bus suis {Psal. Lxxx). Sic plane,sic factum Con- est:

prseparant, igni admovent, assare incipiunt. Cum- 'cupieruntconcupiscentiamindeserto,ettcntaverunt

que diutius assaretur, ille gula instigante impa- Deum inaquoso.Et dedit eispetitionem ipsorum,
in

tiens, etvelut actus furia, gallinam invadit, oftam etmisit salutariteminanimoseorum{Psal. cv).Nam
extrahit,ori injicit. Quam statim attritamduiu tra- sic eis dictum est Sanctificamini ,cras comedetis
:

jicere conatus esset, non potuit, cum rejicere, nec carnes.Ego enim, aitDeus, audivi vos dicere.Quis
illud proevaluit.Accurrunt omnes,conclamant undi- dabit nobis escas carnium fBenenobis erat inEgy-
que, frequentes ictus coUo palientis ingeminant; pto. Ut det vobis Dominus carnes, et comcdatis, non
ut morlis esca rejici posset, tolo studio et conatn unodie, nccduobus, vel quinque aut decem, nec
laborat.Sed nequidquam.Ita via gutturis obturata, viginti quidcm, sedusque ad mensem dierum,donec
spiritu vitali prcpcluso, monachus ille nec confiteri cxcat per nares vestras, et vertaturin nauseam: eo
peccata, necescam saIutarem,hocest corpus Chri- P quod repuleritis Dominum, qui in mediovestriest
^

sti, obstante mortifero cibo, sumere praevalens, in {Num. xi). Ecce impletum est quod concupierant.
momento exstinctus est. Sic tam terribili morte Comederunt, et perierunt. Audi Moysen Adhuc :

pra^ventus, horrendum esse incidere in manus Dei carnes erant in dentibuseorum,nec defecerat cibus
viventis prfesentes et posteros docuit,et esum car- hujuscemodi, et ecce furor Domini concitatusin po-
nium ad fortesei incolumes monachos non perti- puLum,percussiteumplagamagnanimis.Vocatusque
nere lucide demonstravit.Hcnec est certe,CUmiacen. cst locus ille, sepulcra concupiscentix. Ibienim se-
friiter, primi et sancti Patris tui Odonis de carni- pelierunt pvpulum.qui desideraverat ca7'nes {ibid.).
bus monachornm sententia, heec doctrina.Sed ne Audi et David: Adhucescceeorum erant inoreipso-
forte dicas, in uno tantum monacho eum hoc vi- rum,et ira Dei ascendit super eos.Etocciditpingues
tinm coaderanare, recole Vitae ipsius historiam, eorum, et electos Israel impedivit {Psal. lxxvu),
et quantostudio monachos Sancti Benedictisuper Quid evidentius ? Quid terribdius ? Audi, corvine
Ligerim sibi commispos a carnibus edendis cohi- monache nec irascarisquiate sicnomino. In quo
;

bueritad mentem revoca.Nam sic ibi legitur: His
prxterea diebus cxpit eis persuadereui ab esticai'-
nium recederent, parce viverent,nihilqueproprium
quaedam At fratres illi,id ip-
possiderent.Et post : ab horis
sum, cui abrenuntiaverant ,moliebanturmandendo
consumere,cum cceterisqua; Pater noster secum de-
tulerat,ut consumptis omnibus, saltem invitusca?'-
nem eis edendam concederet Qua de
. re indesinenter
expetebant pisces. Econtra pius Pater cuncta
impendebat competentia, ul ab uno eos cohiberet.A.
quo uno! A carne utiqueedenda. Hfec est,inquam,
ut dixi, si Cluniacensis es,doctrina Patris tui, hoc
ejus exemplum, hoc ejus praeceptum.
Aut ergo negaeum Patrem tuum,etcoraede
nes tuas, aut confitere, et abstine a carnibus non
tuis. Dico eas non tuas, si monachus et sanus es.
enim difters a corvo, in quo a vulture, in quo ab
urso, in quoa lupo ? Inhiant volucres illae aut ferae
sanguineis dapil)us ; nec dies a diebus, nec horas
D
vescendo discernunt. Sic, ut video, et
in
tu, qui, ut supra scripsi, nuUum tempus, nullam
diem, nisi quando vi cogeris, a tali esu vacarepcr-
mittis.Audi, adverle, intelligeJudaeos^in quos tam
dire ultus est Deus carnium concupiscentiam, ne-
illis quaquam prius vovisse Deo carnium abstinentiam.
Qui licetnihil Deo tale voverint, nihil promiserint,
tamen quia concupierunt, quia murmuraverunt,
quia comederunt, ira Deiascendit super eos, electi
Israel impediti sunt, innumeri interfecti sunt, in
car- sepulcris concupiscentiae^quia carnes concupierant,
sepulti sunt [Psal. lxxvh). At tu qui ob majus me-
ritum, in coelo reponendum, ne carnem sanus co-
 :

423 PETBI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAG. IX. 424

mederes Deo vovisti.cujus voxpene assidue corain A EPISTOLA XVI.
Deo Prophela resonat, eique audacter promittit Magnifico principi, domino RoTGEno 7'egi Sicilix,
Reddam tibi votamea, qux distinxerunt labiamea frater Petrus humilis Cluniacensium abbas, sa-
(Psal. Lxv), cum pene quotidie initum cum Deo lutcm prxsentemet rcgnum sempiternum.
pactum irritum facias, impunitusevades ? Vis,imo Quantum sublimitalem vestram diligamus,quan-
exigis tibireddi, quod tibi promittitura prosimo, tum actusvestros prosperari, etin Domino, el in
et putas a Deo non exigi quod promittitur Deo ? ScECulo velimus, novit iile qui novit omnia. Audien-
Tacet quidem nunc, sed, ut ipseloquitur, nunquid tes obitum filiorum vestrorum valde doluimus, et
semper tacebit ? Plane quandoque sicut parturiens tam pro sospitatevestra, quam proanimabus illo-
loquetur, plane, ut sehabent verba ejus, yocj/em- rum, missas celebrari, oraliones ad Deum fundi,
bitur, et clamabit, etsuperinimicossuos conforta- eleemosynas fieri, in conventu nostro praBcepimus,
bitur (Isa. xui). Exiget quia prcTevaricatus es, exi- Non solum autem nunc, sed et sa^pe diebus solem-
get (fuia mentitus es, nec dimittet aliquid usque nibus, et majoribus capitulis noslris, inter alios
ad ullimum quadrantem. reges.amicos et benefactoresnostros,veslrimemo-
Terreant ergo te tot ista, et si nondum a facie riam frequentamus. De caetero notum facimus re-
Dei projectus es, time quod audis, nec vana vel
g gicne magnitudini vestrac. nos multum dolere de
hidicraputes^quiaquodnullus unquam mortalium inimicitiis,quae inter vos et dominum regemTheu-
potuit, uec tu, utcredo, poteris effugere judicium tonicorum,seuimperatoremRomanorumversanlur.
Dei [Hom. n). Hasc verba non sunl mea, sed Apo- Multura enim,tam egoquam mulli aIii,discordiam
stoli, imo ipsius, qui in Apostolo loquitur, Christi. illam sentimus obesse regnis Latinis et Christianae
Slatue, ut ait Salomon, quando admensamaccedis, fidei propagationi. Nam cura mulla, sicut frequen-
statue,inquam,cui<77/m in gutturetuo {Prov.ww), ter audivimus, augmenta Ecclesiae Dei, bellica vir-
confige timore Dei carnes tuas, coge illas abstinere tute vestra de terris inimicorum Dei, hoc est, Sa-
a carnibus non tuis. Pomo (quod minus estj, non racenorum, proveniant, longe, ut credimus,majora
carne, periit etperdiditorbem parenscarnishuma- provenirent, si firma pax et concordia vos et re-
nee. Quae culpa quanta fuerit, etiam parum adver- gem supradictum unirent. Est et aliud quod longe
tens agnoscit. Nam nisi primus in esu illo reatus magis accendit animos nostros, et animos pene
fuissel,non tanta Dei Filiusadillumexpiandumin omnium Gallorum nostrorum, ad amandam et
assumpta carne tulisset. Sed quid exemplisimmo- quaerendam pacem veslram, illa scihcet pessima,
ror ? Innumera sunt Scripturie sancta? lestimonia, inauditaetIamentabiIisGraecorum,et nequamregis
quae gulae intemperiem damnant, quas quanlainde eorum de peregrinis nostris, hoc est exercitu Dcj
Q
malasequanturdemonstrant:qufequibuslibet Chri- viventis, facta proditio. Ut enim juxta quod in
stianis,ne dicam monachis, omninocavendam esse mente mea video Ioquar,si necesse esset, quamtum
preedicant. Unde qui supra Apostolus :Non in co- ad monachum perlinere potest,non recusarem mori,
messationibus, ebrietatibus {Ro7n.xu]).Qm et osten- si mortem tanlorum,tam nobilium.imo pene totius
dens,quid iude sequatur, subdit :Non in cubilibus Galliae et Germaniae miserabili fraude exstinctum
et iinpudicitiis{ibid.).Sed forteopponesmihi haedos
florem, juslitia Dei per aliquem suorum dignaretur
Isaac, quibus saturatus benedixit filio (Gen.xxvii). ulcisci. Neminem vero sub coelo principum Chri-
Objicies forsitan et corvos Eliae, de quibus legitur stianorum video,per quem tam bene,tam congrue,
quia deferebant ei panes et carnes mane, et panes tam efficaciter.sicut per vos,opus hoc tam sacrum,
et carnes vespere {11 f Reg. xvu). Ast ego, licet tu
tam coelo et terrae optabile, posset impleri. Nam
patriarcha non sis,hbens tibi concedo haedos patri- per gratiam Dei,quod nonadulansdico.juxtaquod
archae, lamen jamsatus, benedictiones, quasille
si
ex praeteritis operibus vcstris, et ex verbis multo-
filio, tu mihi quoque dederis. Nec carnes Eliae rum conjicio,adtantumbonumistudperficiendum,
abnuam, si vel tu prophetafueris, vel acorvis alla- aliis principibus, et animo sagacior, et opibus di-^
tas carnes susceperis. Sed ne nimius in loquendo
tior, virtute exercitatior, et ipso insuper loco pro-
videar, ja;n verba finio. Ad quid enim ea ultra D pinquior esUs. Exsurge igitur, bone princeps quod :

producerem ? Si te ista non terrent, nec plura, ut voce quidem mea, sed tam meis quam omnium
puto, terrerent. Si te ista non corrigunt, nec, ut votis dico.Exsurge inadjutoriumpopulo Dei,zelare
aestimo, majora corrigerent. Det ergo Deus ut tibi sicut Macliabaeilegem Dei, ulcisceretot opprobria,
quae dicta sunt prosint Quod si tibi non profue- lot injurias,lot luorles, tantum tam impie effusura
rint, mihi saltem proderunt. Dicam enim Deo,
sanguinem exercitus Dei. Paralussum egopro jam
quod Paler Benedictus contemptos a subditis dicta pacis causa, mox ut se opportunitas praebue-
magistros dicturos perhibet. Justitiam tuam non rit, imperatorem supradiclum adire, et adhibitis
abscondi in corde meo, veritatem tuam, et salu- mecum quospotero. totis viribus, omni studio,de
tare tuum dixi. Ipsi autem contemnentes, spreve-
pace tam Deo amabili, inter vos et ipsum refor-
runt me. manda cl confirmanda tractare. Rescribam Deo
volenle vobis statira posljcolloquiura quod invene-
ro, el cuQcta vobis htteris patefaciam.
 425 EPISTOLARUiVI LIB. VI.
426
EPISTOLA XVII. A verum esse quod dioo, quod cum in ultimo occidente,
A.manthsimo Patri,{^)iT\\Q DcigmtiaoenerabiliClu- iiuo in ipso pene occidui oceani iittorepositnssitis'
niacensi abbati, frater Bernaudus de Claravai- tot interjectis terrarum spatiis, laboranti in
Oriente
le,salutem, et quas potest orationes in Domino. Christianonomini, summo quautoquepoteslis stu-
Gravcm niinis ac miserabilem Oiientalis Eccle- dio succurrcrefestiuatis.lndeest quod apudCarno-
sicegemitum, Videinter epistolas
etc. S. Bernardi, tum cum doininorege, Patribus Ecclesia?, ac
ct aliis
Patrologix. tom. CLXXXII.
regni majoribus, die indicta convenire decrevistis,
,. , .
KPISTOLA XVIIL meque sajro illi conveului interesse rogaslis. Fa-
Venerabtli,et prcerlaroi Ecclesix Dei luccrna;,
tolis- teor, quod verum est, quia et excusarc adventum
que charitatis brachiis amplectendo,domno IJeu-
NARDo abbati ClaroevalUs, frater Petrus, humilis
meum erubesco, ot tamen omnino venire non pos-
sum. enim qucBobslant.in quibus estab
Infer alia
Cluniacensis abbas, salulcm ac se totum.
ipso Natali Domini fere continuum corporis mei
Litteraj, qiias mibi sanctitas vestra in,
misif, licet
earum materiam priusex partcnoii ignorarem, mo-
commodum, inevitabili de causa antequam aliquid
de istis scirem in initio pene Quadragcsim.e, eadcm
vernnt me, et rcultum^ ut dignum crat, moverunt.
Quemenim Christianum, in Christo suo alinuam diequaconventusindictusestapudCarnolummul-
^'^^"'^^""^'^ ^"^'^'^>^ estapudLarnolummul-
'^^'^

'" ^os ex pnonbus nostns nuntio. et

spem habentem. fama tara
spemhabentem, tam iamentabilis nnfmove- ^
iamentahili non
lilteris vemro
prceceperam Cluniacum. Causam, ex parte, adven-
ret, qua, ut ex htteris etiam
domini abl)atis S. Uio- tus eorum dixi secrclo venerando viro, domino
nysii comperi, jam pene ubique divulgatum est fra- abbati de Fontanel, qui mihi litteras vestras
tres Templi,
regem Jerosolymitanum, ipsam insu- attule-
rat quam abipso, si placuerit, audirc poteriUs.Ro-
per Dominicam acsalvatricem crucem, in urbe \
An- go ergo, et iterum ilerumrjue rogo,"ne hoc segre fe-
tiochena cum aliis multis obsessos, ac, nisi manus
Domini in brachio extento cito succurrat,
me in corde etcorde loqui :quod
ratis vel cogitctis
omnes in noc solum loquens vobis caveo, sed etiam sempcr
brevicaptivandos?Quemnonmoveat,neforteterra
cavere soleo. Non enim tantum usque Carnotum,
illa sancta, a jugo impiorum
tantis Patrum labori-
hac tanta de causavenirem, sed nec usquead ip-
bus, tanto Christicolarum sanguine,
anle non mul- sam, de qua agitur, Jeriisalem, si necessitates
tum temporis erula, rursumimpiis et blnsphemis
commissce mihi Ecclesiaj paterentur, ire ullo modo
subdatur? Quem non moveat, sitam salubrispec-
dubitarem. Si tamen contingeret aiio lempore con-
catorum pasnitentium via, qua3, ut dignum est
cre- ventum alium vel in vestris vel in nostrispartibus
dere, innumera peregrinantium miilia, aquinqua-
celebrari, nisi rursura inevitabilis causa obstare,
gmtajamannis, inferis abstulil, coelo restituit, ne-
quam Sarracenorum obicc obstante claudatur? Ab- ^ sciat reverentia vestra me libeutissimo iturum, cl
sit, absit, inquam,
cum convenlu, et sineconvcutulantce rei auxiiiura
quod adeo in Christianos suos
pro viribus prajbiturum.
lapopulumaoquisitionis, crelcstisira desoeviat, ut
noviter inflicto, et adhuc calenti KPISTOLA XIX.
vulneri, tam acre
Amanlissimo domino,et Patrivenerabdi, Dei gratia
denuo vuhuisaddatur, quod sui magnitudine jam,
CLuniacensium abbati Petro, Sugerius Beati Dio-
nonvidealm- esse purgatorium, sed peremptorium
7iysiiabbas, devotasinChristo orationes, amoris
Non esset vere reputandus inter raembra corporis
et servitii plenitudinem.
Christi, queni ex intimis prajcordiorum
visceribus OrientaUs Ecolesiaj calamitatem,
non moveret tantum periculum, imo tantaclades etc. Vide in Su-
gerio, PatroLogice tom, GLXXXVI.
popuh Christiani. Nondico quem non moveret ad
EPISTOLA .XX.
compaliendumtantumquodomnibusleveestsedad
Venerando, et prxcordiali amico nostro domno Su-
subveniendumpro viribus, et ad subeundumetiam
GEUo S. Dionysii abbati, fraler Petrus, humitis
quidquid gra ve est. Si enim in corpore humano ma-
CLuniacensium abbas, saLutis et proisentis et
nusmanui.pes pedi, membrumquodlibetmembro
ceternce plenitudinem.
cuilibet, siliBsum fuerit subvenire noa dissimiilat,
ejusquetesionemnon alienam, sedpropriamrepu-
Doleo, et supra quam dicere possumdoleo, quia
D
tat, quanto magis in sacro
sacro conventui vestro, quem apud Carnotum do-
corpore Christi, quod est
minusrex consilio sapienlic-e vestroe et aliorum sa-
ejus Ecclesia, toto nisu, tota virtute, frater fratri,
pientum indixit, interessc non valeo. CrediteinUmo
proximus proxirao raaxime in raajoribus periculis,
amico, credite vera dicenU, quia vere volo, sed non
occurrere et succurrere debet? Facit hoc in
carne valeo et quianon valeo, doleo. Quis euim nondo-
humana unusuniversa membra viviticans spiritus, ;

leat se noninteresse tam sancto coliegio, ubi nul-

facit hoc idem in corpore Ecclesia
unus, qui ejus- lus proprium lucrum,ubi nuUus quiie sua sunt quoe-
iiniversamembravivificat,Spiritussanctus.i\onergo
ret, sed quag Jesu Christi ? Non enim res quyelibet
vegetaturspirituChristi,quinon sentit vulnera cor-
pons Christi. Monstratiir igitur aperte esse tam
agilur, sedde iila qua major nulla imo
traotatur,
vos omnium ma.Muia.
miam/TM/^-^.^ i , .
quseest
4ucc csi uiiiuiuiu i>ouuc maxima
raaxima. ^'oune omuium
maximaomnium
'' '''''^P''''''''^"'''^'^'^^^ «^' providere, satagore, ne sanctum detur cauibus
ciDuTsrl? «J»^q"°^^deomovet,quos
°'^'''''
adeor.in ^e looa, in quibus steterunt pedes operanUs salu-
aaeo angUhesio corpons ej us. Apparet inde maxime
tem in medio terree, rursura pedibus iniquorum pro-

Patrol. GLXXXIX a
 » .

428
427 PETRI VENERABILISABBATISCLUiNIAC. IX.

prophclis, ab apo- A vilcgium donastis, tricenanum scihcet quod mihi

terantur ne regia Jerusalem a
dedicata, ne no- defuncta. conventus Clun.acen. persolveret. Ind.xi-
stolis ai ipso omnium Salvatore
iterum stis etiam. qaod donum .llud sig.llatis conarmaretis
bL totius Syria? metropolis
illa
Antiochia
apicibus. Quod itaque sorori, imo ancjlh^ conces-
subjiciantur, ne
blasphemis etnefandis hominibns
imo dom.nus impleat.s. Placeat etiam
nt dicitur. ob- sistis, f.'ater,
fnsa salXds crux iam ab impiis,
sessa t im a Cosrohe [CosdroeJ capiatnr, ne ip-
juxta pro-
vobis aliud m.hi sig.Uum m.ttere, in quo mag.stri
absolut.o httens apert.s cont,neatnr(i82), ut se-
Jum ^epnlcrum Domini. quod haclenns,
{Isa. xi), for- pulcro ejus suspendatur. Memmerilis, et amore Dei
nhTtam cloriosum toto in orbe fuerat al.quam ei vel a
aveliatur? Huic nostri Astralabii (183) et vestn, ut
Lss s ntlHiminari solent, radicitus
necessario tractatui, ad l>ar.siensi,vel abalioquohbet episcopoprsebendam
errtam sancto, tamque
inv.tare acqniratis. Vale. Dom.nus voscu stod.at et pr^,sen-
anmn hnmilitatem meam. venerande vir,

interfuissem, si uUo tiam vestram quandoqne nob.s exibeat.

"oluisti, libentissime, ut dixi,
modo potuissem. Quse iter hoc meum impediunt,
muItasunt,Sedinteralia,speciaIiaduosunt:unum,
muhiplex incommodum corporis mei quod a Na-
EPiSTOLA XXH.
Vencrabiliet charissimwsororinostrce,Deique an-
ciUa'nELOiSM.,ancillarnmDeiductriciacmagistr(B
:

f7'ater Petkvs humilisClutiiacensiumabbas,salu-

tahDominiusqueadhoctempus, pene assiduepas- b
quos. tis a Deo, amoris a nobis in Chrislo plenitudinem
sus sum aliud, conventusmagnuspriorum,
;

Gavisussuin, ethocnon parum.Iegens sanctita-

antequam de istis qua? mandatis ahquid scircm, in ad ventum meum
consilio inevita- tis vestrte litteras,in quibus agnovit
ipsofere initio Quadragesima?, pro
ad vos non fuisse transitorium : exquibus adverti,
bilis rei, Clnniacum ea die
qua conventus vesler
indictus est, venire prseceperam. non solum me apud vos fuisse, sed et a vobis nun-
apud Carnotum
animo unanimis, et
placet, aequo
quampostmodura recessisse. Non fuit,ut video, il-
Suscipiat ergo, si
ludhospitiummeum, velutmemoria hospitisunius
charissima mihi reverentia vestra, non ficta.n,
sed
apud noctis pra5tereuntis, nec factus sum advena, et pere-
veracem excusalionem meam et apud ;
se et
grinus apud vos, sed civis sanctarum, et domesti-
alios, excusatam habeat absentiam meam.
EPISTOLA XXI. cus,utinam Dei Sic sacrse menti vestrfe cuncta in-
!

hffiserunt,sicbenignospirituivestroomniaimpressa
PETnoreverendisiinodomino et Patri. ac venerabili
Deiet cjus sunt, quffi in fugaci seu volatico adventu meo
illo
abbati Cluniacensium, Heloisa humilis studiose a me
dixi, quse feci, ut nondicamea qufe
ancilla, spiritum gratise salutaris.
vestrae tunc dicta sunt, sed nec verbum forte negligenter
Visitantenos Deimisericodia, dignationis
nosvisitavu^idua ^ tpnad memorise denvalae
nostram .„._;h.,i^
magnitudo ,,.ct.n
vestra tenaci memori» ex sinceritatis affectu
et quod ad Parvitatem
commendashs, quasimagna, quasicoelestia, quasi
descendent gloriamur. Est si quidem vestra
visita-
sacrosancta, quasi ipsiusverba vel operaJesu Chri-
liomagnamagnis quibushbet gloriatio. Norunt alii ad illa sic retinenda, verba
sti. Forte moverunt vos
quantum eis utihtatis vestrfe conlulerit prresentia communisregul£e,hocesttamnostrffiquamvestra},
enarrare dictu,
subhmitatis. Ego certe non dicam eis adore-
cogitatu quam quae de hospitibus praecipit, Christus in
sed nec ipso valeo comprehendere Forsitan et illa de praepositis,
vester mihi fuerit adven- tur, qui et sucipitur.
utilis, quam jucundus sim Qui vos audit,
noster, apud nos lice'tego piiepositus vobis non :

tus (181). Abbas noster, dominus

annopraeteritoxvi Kal. Decembris,missam
celebra- me audit [Luc.x). Utinam haec mihi simper gratia
detur apud vos, ut mei memor esse
dignemini, ut
stis,in qua Spiritui sancto
nos commendastis. In
pro me omnipotentis misericordiam,
cum sacro gre-
cibastis. Cor-
capitulo, divini nos sermonis eulogio deprecemini! Rependo
gisvobiscommissicollegio,
pusmagistri nobis dedistis, ac beneficium Clunia- quam po.-^sum, quia et
et ego in hoc vobis vicem
censeconcessistis.Mihiquoque, quam nec ancillee, maxime ex quo ve-
looge antequam vos viderem et
nomined.gnamsuDi.misnumuu.= v..ua, tam
nominedignamsublimishumilitasvestra, .a^ ...
scri

vocare nonded.gnata e.t VJrnotiliam habui, singularem vobis in intimis

plo qnam verbo, sororem ^^ ^^^ meaeiecessmus fict^ charitatis lo.
quoddam velut amons et sincentatis pn- menU^
Jj^^^^^.,^,'^^
singulare
ANDRE^ CHESNII NOT^E.
I / •/.- «)^,iA,i 1 pptro nostro Cluniacensium abbatePara
(".')e.™-.J'';*.«-'",ff""fj"Lt«;i,,"f
fueritadventus. Fueratet utihsanteajucundusque
Sn^d HeloisiP postulationem missum
cletum ad Helois"rpos,ula,ionem
hisin codice
missn,n enistoh
obituum
epistola
prcefatiPa-
sequens testatur, -|
abbatis, de quoPe-
sancti Bornardi Clarffivallensis conceptum repentur. « Ego Petrus .

Cum nuper, mquit, racleti verbis

trus Abffilardus illi scribens « :

CIuniacencis,qui Pelrum Abailardum

inmonachum
Paracletumvenissem,quiljusdain compulsus nego- Cluniacensemsuscepi,etcorpusejus furtim delatum
ibi pcragendis, fiiia vestra in
Chnsto, et soror Pai-aclefi concessi,
Heloisffi abbatiss.T et moniahbus
tiis
nosti-a quseilliuslociabbatissadicitur,
cum summa omnium sanctorum
desideratum aucloi-itateomnipotenUsDeict
exsultatione mihi retulit,vos illuc diu omnibus peccatis sius. ))

non lanquam absolvo eum prooUicio ab

causasanctffivisitationisadvenisse,et amore Dei noslriAstralabu.
(183) Memineritis el
hominem, scd quasi angelum tameam quam soro-
Is erat iilius prrelati Petriet Helois»,
utexepistola,
rcssuas sacrisexhortationibus corroborasse. inquocalam.tatesetm.se-
ifl82) IHaceat vobisaliudsigiliummitlere,
quo m sive libroeiusdcmPet.i,
etantenosanno-
Sigillum hoc, absolu- rias suas describit,aperteconstat,
manislriabsolutio continealur. Faber.
contmens, lavit vir clariss. Nicolaus
tionem magistri Petri Cabiloni defuncti
429 EPISTOLARUM LIB. VI.
430
cumservavi,donumquod de tricenario vobisprae- A convenior.Audioquodsiessemabbasalterquilibet
sens leci, al)sens ut voiu.stis,scriptumetsigillatum et non tam
oelebris atque famosus, aperta fronte de
transmitto, Mitto etiam, sicut mandastis, magistri »i his digna qua3rei'etur satisfaclio. Sed ago gratias
Petriabsolutionem, in charta similiter scriptam et \
Deo, quia non sum abbas quilibet, sed tam celebris
sigillatam.Aslralabiovestro, vestriquecausanostro, atque famosus, ut nemo vestrum audeatme aggredi,
mox ut facultas data fuerit in aliqua nobilium Ec- uec aperta fronte de fracto foedere, et frustrata
clesiarum prrebendam libens acquirere laborabo. promissione quasrere satislactionem. Si enim non
Res tamen dfficilis est, quia, ut seepe probavi, ad tantus, sed alter quilibet abbas essem,
cerlum est
dandas in Ecclesiis suis praebendas, variis objectis quia impune non evasissem. Quis enim aJiter
ore.
occasionibus valde se ditliciles praebere episcopi dat ? i\am a tam veracibus non aliter
res quam
solent. Faciain tamen causa vestri quod potero, sermo procederet. Sed tamenut amicis, ethoc
in-
mox ut potero. timis satisfaciam, libens majoris
nominis fastum
KPISTOLA X.XIIL depono et me abbatibus, licet inferioribus, si ta-
Petho venerabiltethonnrandoDeig7'aliuClu7)tacen- men inferiores
sunt,compono. Lligite quem vultis
siumabbalifraler Petiwh, kumiLis pauperuiuMa de toto orbeminorem,
-
" "v^.vvxj, ti
et <ac me ui
de uLie de mo,
ut ue illo, si reus
jorejnpriorvocatus,cumeisdempaupenbusx(er- ^j esset, fracti fcKdens pamassumite.
Parcius tamen
ndni a Domino salutem ut vel parum pro partemea agam,
poena sumenda
Noverit vestrfH paternitatis dulcedo, domnum e.st, quia maia iide fractum fuedus non est. Obsti-
Pelium Vivianum duos de libris nostris habere, terunt multa, qme foedus inilum, et visitandi pro-
Glosulas videlicet continuas super Matthaeum, ct missionem servari non permiserunt, negotia infi-
beati Joannis Evangelium Glosulatiim. Etquia sa- nita, hiems supra solitum horrida, corporis
multi-
tis cos retinuit, per annos scilicet viginti circiter,
plexincommodum, quo plusquam per dimidium
obsecramus humiliter vestram charitalem, ut di- annum natura laborat, nec adhuc plene hostem
gnetiir ei praecipere, quatenus sine dilatione illos tandiu sibi infestum vincere potest. Ea de
causa
nobis procurel reddere. Memorem nostri paterui- milius, ut mihi videtur, puniendus est
qui quod
tatem vestram,divina gratia incolumem diucusto- quod
dicit, quod maxime vult, implere
promittit,
diat.Sciatis denique quia si essetis abbas alter qui- non potest. Habeo inde de re simili mecum, etpro-
libet , et non tam celebris atque famosus, fracti me agentemmagnumApostolum. Voluit ille venire
quam do visita-
faederis ac fruslratae promissiouis,
ad Corinthios, ut secundam gratiam haberent vo- ;
tione nostra vestra dignatio mulloties fecit, aperta
per eos transire in Macedoniam, voluil et
luit et
fronte queereremus satisfactionem.
Q iteruma Macedonia venire ad eos etabeisdeduci ,

EPISTOLA XXiV. inJudceam. Voluit hoc, sed ut voluit non potuit

Charissimis et magnifice honorandis servis Dei, l-:xcusat ipse seipsum, et excusando non
tantum
apud Majorevum ineremum Christo servientibus, se, sed et me etiam contra vos secum
excusat.
fralerFEmvs, humilis Cluniacensium abbas sa- iNunquid, ait levitate usus sum, aut quse cogito,
,

lulem, cui se totos devovcrunt. oeternam.

secundnm carnem cogito, ut sit apud me, est et
Cantat Deo Propheta in psalmis Quam dulcia :
non ? Quisloquitur ? Magnusapostolus. Si interro-
faucibusmeis eloquia tua, super mel ori meo! {Psal. ges,qui3 magnus ? Respondeo Non estinterrogan- :

cxvni).Possum et ego non mentiens scribere vobis

dum. Uliiapostolo magnus additur, Paulus intelli-
'

quod longe duiciora sunt melle verba vellitterce gitur. Hic ergo apostolus, et magnus,
astruit se
vestrapmihi.Nam semper supremam arcem pectoris non esselevitate usum, si aliquando dixit, est;ali-
mei vobis vestrique ordinis viris servavi, instituta
quando dixit, non. Intellexit enim semper quidem
Carthusiensia universarum religionum institutio-
servandam esse veritatem verborum sed non id-
nibus praetuli, a primis pene adolescentiae annis
oirco minus esse verba veracia, siea
sinceroaflectu sacrumreligionis vestrtepropositum
mutari coge-
ret multiplex varietas diversarum
causarum. Quod
Unde quando
colui. ^ .—.V. t^v^vux»,
vacare potuit, 4uccuam
quaedam duii-
anti- et maicani
indicant verDa
. ei verba sequentia Fidel
Fidelis autem Deus, •
:

qmora vestri ordinis loca adire frequenter non pi- D ^^ia sermo
noster qui fit apud vos, non est in
gntavi inaccessib.Ies pene n.vibus, iUo
et a glacie al- est, et non; sed est in illo, est (I
Cor i) Quod
issimasrupesnonabhorrui,fratresinterilIasmon- nullatenus veritate salva dicere posset' si
tmm etrupium angushas omnipotentiDominoser- verba
simphci ex corde prolata, absque falsiiatis
vientes. videre, v.sitare, atque cum eisin nota
Domino rerum necessitate cogente. mutiri non pos e
^ide:
'''"• "P°""" -^"^' ^"^" reLVerumestergo quoddixit; Veniam a'd vos sed
idhZ t";
ad^uc testa'"^r "T
rudisessem, imbutus sum, diu et per certa et rationabihs causa meimpedivit,
ut noi^ v^
gratiam Dei etiam hucusque servavi, non quidem
nirem ad vos. Hac ergo de causa non f uinn ort
vosvidendo, quod ut volui hactenus non potui,
sed meo, est, et non; sed fuit in illo, est. Excusatum
vosvestraque omniacharitate non ficta dihgendo.
ergo me esse arbitror, et nimio duri
nisi plus
colendo, venerando. Sed de fracto
foedere, ac fru- exactores esse velitis, satisfecisse me cestimo. De
stratapromissione, qua vos visitare multoUes, \
ut libris a fratre Petro Viviano diu, et pr«ter volun-
dicitis, promiseram, arguor,
et a tantis amicis dure tatem vestram, ut in litteris vestris legimus, reten-
 432
431
PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.

Deus permiserit, hominem A non accepta implere non potui. Idem, et de Lemo-
re=:cribo auod si
vicens.i episcopo non quidem scio, sed scire me
lis
postulat, ut
com-eniam et prout officii mei ratio
eestimo. Quemergoh^c culpa respiciat quaclarum
Z2m fuekt, vestravobis reslitui faciam. Dere-
diceremeum non est. Dicam tamen sequenha,
iauo vos Deo cui servitis ; me autem nostrosque est,
qua^.idcirco tacendanonsunt,quianonum,duobus
Dsivobisauecommendo. Quodtardiusvobisscri-
-> p' roSmpurneghgenti. oae.., quae in casu aut tnbus, sed mult.s popuhs noxia sun A™-
importunitati niam olim tam spaho lerravum, quammultitudine
fstonon est sed imputate inhnit^
populorum, teste C^sare, et quibusdam ahis histo-
rausarmn qu» fere simper mihi molesta est. Itec quanti-
nedicammomento, ricis, regnumjuxta regnorum antiquorum
Stembrevitemporis spatio,
tatem fuisse, muUis, etsi non omnibus, notum est.
me mihi vacare permisisset, jamoculusvesterante
Hujus tota pene cura deficienUbus regibus, comi-
duos auttresmenses epistolam meam vidisset.
EPISTOLA XXV. hbus, magis Clirishanum populum infestantibus

pontifici, et nostro speciali Patri,

domino
Summo
papa? Elgenio, fratcr Pi-irws, humiUsCiuniaccns.
amore.
abbas, devotam obedientiam, cutn filiali
Quouiamapostohcamandatanegligentersuscipere B
dequibus-
vel exsequi penecrimenjudico,idcirco
dam jamaltero utcomparianno, mihi apaternitate
vesTra sciptis, et injunchs, qma necdum ea
exse-
quam defendenhbus, ad justum et lene regimen
Huic
Ecclesise, jam a longo tempore conversa est.
soli dcficientibus, ut dixi, princibus vel infeshs.
bucusque innixa est sub hac se tutam ac securam
mansissegavisa est.Episcopi emm, qmanteistum
quod
terr* ilh jare ecclesiastico principaU sunt, et
sibidatamgratiam zmpleverunt et
suum erat juxta

apud Patrem excusare quodregumvelprinc.pumfueratin defendendo Ec-

cu us sum m^hac epistola
vestra, tandiu me clesiam, juxta quod supp everunt. At nunc
licuU,
suscepi. N^c miretur sapientia
I

per viginU fere annos populus ihe Dei tantus tam

vobis inde scribere distuhsse, quia pene simul.
'
et

ad scribendum numerosus, juxta ScriptureesanctcX verbumde Ju-

rei co-nilionem accepi, et stvlum
ohm dictum, mansit sine rege, sine prmc.pe
aptavhQuamsipriusagnoscerehcuisset, quodnunc dn^is
et (quod solum e. supererat) sme
lege (quod pe us
facere ccepit manus, exsequi non distulisset. Scri-
est), et sacerdote. Quomodo enuB
sacerdos dici
psit ante annum reverentia vestra domno Lemovi-
potest qui exceptis sacramentis ponUficahbus, de
censi episcopo, et mihi, ut in exemplari
littera-
ponhficis officio, ex quo episcopari coepit, pene
nih.l
rum apostohcarum a quibusdam Brivatensibus cle- gregem comm.ssum
mihi oblatolegi, quatenus Claromonten- implevit ? Ubi enim ejus e.-ga
ricis (184)
cum socio jam d.cto, die lo- vigilcustodia ?Ubi pastorahs sohic.tudo? Ubi per-
sem episcopum (185),
conveni.-em, et utmili-
C eunlium el quotidie ad .nleros sub ejus conspectu
coque congruo evocatum
te.nquemdam,quempeneperbiennium captumte- descendenUum miseraUo? .mpugnat assidue alter
alterum, acuuntpene universi in mutuam
ceedem
nuerat, redderet, prajciperem, et qucestionem qufe
gladios,conspirat fraterinfratris interitum caslro-
de casteho Alsone inter quosdam nobiles versaba-
;

burgenses,
terminarem. Addita ru.n Domini, inferiorisnominis mihtes,
tur vesti-a fultus auctoritate
rustici populi.laicorum omne genus de illo clamant
suntqufedamaliadeepiscopo,qua5nobisaudienda,
non difhnienda commissa sunt. Litteras iUas clerici quod propheta Dei ohm pessimo regi Israellocutus

est Vidi universum dispersum in monUbus,

Isi-ael
ab urbe detulerunt,necmihi, sedeidem Claromon-
:

quasioves nonhabeniespastorem. Si ab eo de ma
tensi episcoporeddiderunt. Ut autem ipsi mihi te-
lefactor.bus just.tiaeccles.asUcaex.g.tur aiU
nega-
stati sunt, hoc ea necessitate fecerunt, quia capti-
tur,aut venditur. Sed hoc pnmo tempm^-^^^
vum suum, qui frater unius ex ipsis e.-at, ahter ab
episcopo recJpere nequiverunt. Qui statim ut eas
enim nonnegatur,
^^^^^^^^^/^f^^^^^^/-^"^;^^."^"^^^^^^
acta
habuit! nobis usque ad hanc diem invisibilesfecit. posse iuhom.nemmehus, subditis desperat o
est, ut cum innumeris
a.rumn.s umversilaboient
Eacausaest,quiaa me apostolicapr^ceptaimpleta D
mahs mflmUs exubeiet, non
non sunt. Non enim accepta implere neglexi, sed totaque dicBcesis ejus

ANDRE^ CHESNII NOT^.

Anglis appellantur.
(i84) A nuibusdam Brivatensibus clericis. Apud M'<^' ^b ^„. ^^„,,,„ p„:

]saram,qu8eet Zinua fsaroe,ct Po7itisara nuncupix- tempore Eiige-

ribus, nullus reperiatur ejus nominis
tur, vulgo Pontoise. Nomina omuia a prisca Gallo- scribit, verissi-
nii 111, papce cui Petrus noster hic
rum voce Briva, qua? secundum nonnullos traje- opinor quod vir docUss. Joannes Savaro prce-
ctum vel vadum, secundum ahos aufom, et forte mum civitaUs
pontem significabat. Unde et Briva Odera ses Arvernorum inOriginibus Claromontis
rectius rem qui Mer-
adnotavit de Stepliano nempe esse,
quoque, ubi Oderam, t\.Samarobriva,nh'\ Somam
,

colius sivc de Me.-colio cognominabatur hocque :

Uuvjuiu olim vel vado, vel ponte potius ti'ajece.;ant.

El iu lhitanuiamajo.'e, cujushabilatoi-cs primi ve-
ipsum Mercoliicognomen in margine codicis scri-
tercm Galliarum, c quibus orli fuerant, linguam
ptum,ansam piaibuissescriptori,quifortassis iHud
loquebantur, Durobriva, id est flumims U-ajectus non intelligebat, Nicolaum episcopum. pro MercoUo
perpontem, elDurocobriva, id estaquae rubrae tra- episcopo substituendi.
jectus, qu€enunc Oorn/brrf juxta Caslerton et Hert-
 ;

433 EPISTOLARUM LIB. VI. 434

sitjam fere qui de tantorum hominum numero ejus A EPISTOLA XXVI

curiam adeat, suas apud eum querelas deponat,
consilium quffirat. judicium vel justitiam exigat:
quorum omnium nihil penes ipsum invenire se
posse non dubitat. Manet otiosus inter negotia in-
tinita, vidensque non lupum tantum, sed lupos innu-
Venerando viro, mihiquevalde chanssimo domino
EBRAnoo magistro Templi Dei (180), quod in
Jerosolymis est fralerPEmi:s, humilis Cltmtacen-
sium abbas, salutis, et dilectionis quidquid po-
test.

meros in sibi commissas oves irruentes, fugit, ut
magnusGregoriusait, nonmutandolocum.sedsub-
trahendo solatium. Fugit, et eo fugiente lupi ra-
piunt. et dispurgunt oves. Sed fortassis laicos ne-
gligit, et utretnotiores ab ordinevel proposilo suo,
contemnit. Kortasse illis contentis monachorum vel
clericorum curam, quibus professionc propinquior
est, sibi assumpsit. Sed, o utinam quantum ad
ipsum, clerici vel monachi laicis pares essent! Sed
Quod personam veslram, et sacram sacri Templi
vobis a Deo commissara mihtiam, inter omnes re-
ligionis professores, quodam proprio ac singulari
aflectu semper dilexerim, semper vcneratus sim,
novi ego, novit testis, et conscius meus in excelso,
noverunt multi vestrorura, nostis ut credo, nec
dubito quod nostis et ipse. Fecit hoc a primordio
institutionis vestroe. qufe cum meo tempore exorta
fuerit, vekUrutilura novi sideris jubar mundo illu-

prorsus non sunt. Nam cum effcctum auxiUum uni- B xisse,ctmiratuspariter, etlsetatus sum. Necmirura
versisaequaliterneget, afrectumtamen,quantumex hoc. Quisenimaliquamspemseternfesalutishaben-
his quae in illo videnlur aut ab eo audiuntur, longe tium non laetetur ? quis non totis animi prsecordiis
majoremlaicisquam clericisaut monachis exhibet. Cxsultet in Deo salutari suo, militiam regis feterni,
Redeunt illi ab eo contenti ad seipsos,et quia gladium exercitum Domini Sabaoth, ad debeliandum princi-
spiritus, quod est verbum Dei, in ipso alligatum pemmundi.adexpugnandosinimicoscrucisChristi.
cernunt, convertuntur ad gladios proprios et quod exdiversisorbispartibuscongregatum.adnovaproe-
;

illesermonepacareposset.himultoeffusosanguine liavelut e castris cnelestibus processisse? Quisnon

pacarc nonpossunt. Habent tamen aliquid consilii, laetetur, quis non exsultet processise vos non ad

quando, ut dixi, deserti a suo episcopo seipsos vi
armata ipsi tuentur. Sed quid clericis consiUi ? Quid
monachis remedii ? Carent vere sub tali episcopo,
non tantumdivino, sed et huraanoauxiHo divino,
simplicera, scd ad duphcem conflictum, in quo et
contraspirituaIesnequilias,juxtaApostolum,animi
virtutibus, et contra corporales hostes, corporis
virihus dimicatis?lnquorum unoquidquidsancto-
:

quia spirituali gladio non defenduntur humano, ; rum monachorum veleremitarum est assumpsistis
quia saecularis gladius, quo ipsi uti non possunt, in altero, omnium religiosorum propositumexces-
eos defendere nequit, nec quisquam principum eum P sistis. Militant quidem licet castigando
illi Deo, et
ad ipsos defensandos sibi assumit. Mutata est jam corpus suum et in servitutem redigendo laborent,
ex parte alongo tempore, sed nunc nostrisdiebus taraen corporca mundi tempestatibus.etmaximea
ex toto, apostolica sententia, quam de rege vel bellorum tumultibus requiescunt. At vos, ut dictum
principe Paulus profert, Xon enim sitie causa gla- est, etfortem armalum eisdem eorum artibus su-
dium portat[Rom. xni). Quid ergo faciet clericalis peratis, et contra illa ejus, quae aperte adversus
vel monasticus ordo, maxime in terra iila, quan- Christum producit, infernaliacastra, Sarracenorum
tum ad hoc misera, ubi nec ecclesiastica censura dico agemina, pugnando assiduenoncessatis. Estis
protegitur, nec saeculari gladio defensatur ? Taceo monachi virtutibus, milites actibus : illud spiritua-
graviora, taceo peremptoria, quse a multis, ut mihi literimplendo, istud corporaliter exercendo. Expo-
videtur, fide dignis ante multos annos audio, et fre- suistis pro fratribus animas vitae, corpora morli,
quenter a rcferentibus audire non cesso. Quorum fudistisjamsanguinemnecdumeftusum,quemquo-
quia teslis esse nequeo, relator esse nolo. Audiet, tidie in bellis Deo oflertis fundendum. Estis vere
ut credo, ilia suo tempore vestra sublimitas, ab illis participes illius summae et praecipuae charitatis, de
qui ca nobisreferunt, et qui coram vobis testificari qua Salvator Majorem hacdilectionem nemo habet,
:

poterunt. De cffitero, si placet, excellentiiB vestrfe

P^
quam ut animam suatn ponat quis pro amicis suis
prfesentium latorem commendamus, clericum no- (Joan. XV). Haec est causa, qua semper, ut supra
bilem, el in quantum scire possumus, honestum. vos dilexi, qua colui, qua vene-
scripsi, singulariter
Habet enimcausam adversuseumdemepiscopum. ratus sum. Feci hoc hactenus, et faciam per Dei
Quse sijusta fuerit,licet nonsit necessaria depreca- gratiam, quandiu fuerit spiritus in naribus raeis.
tio nostra,rogamus tamon ut ei subveniat clemen- Hacfiducia, qua semper diligens ab eo quem diligit
tia vestra. dihgi se sperat, spero et ego a vobis me diligi, et,

ANDRE^ CHESMl iNOT^.

(186) Domino Ebrardo magistro Templi. Militia dilatatus est, et institutioac regula eham a
eorum
Templariorum, vel ordo Militum Terapli caepit in papa Honorio patriarcha Jerosol. Stephano
II et
teraplo Jerusalem anno 19, aut ciroiter sub viro
1 1 approbata. Sed,aIiisposteacausis sedem apostoli-
yerierabili et magnanimo Hugone prirao raagistro cammoventibus.inVieninensitandemconciliosup-
ipsius ordinis, citoqueper universam Christianita- pressicondemnatique sunt. et eorum possessiones
tem quantum ad domos et possessiones mirabihter ac domus Hospitalariis S. Joannis assignatae.
435 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 436
siquid suggessero, amicabiliteraudiri, Nobilis vir, A fitens et factis contf-a eum dimicans
Christianus?
domnus Humbertus de Bello-Joco (187), nuper a Quis magis persequendus est,ignorans et blasphe-
partibus transmarinis veniens, ad partes nostras mans,an agnoscens et impugnans? An non Deum
rediit, et cura immt^nsa exsultatione ab omni illa impugnant, an non persequuntur qui Ecclesiam
terra susceptus est. Aberam ego quidem tunc, tra- ejus, qui populum emptum sanguine ejus absque
ctus negotiis ad alias partes; sed rediens, tantum ulla,ubipossuntveIaudent,personariira,graduum,
ubique jubilum de ejus adventu reperi, quantum, dignitatum exceptione, depreedantur, caedunt, ver-
nisividissera, vix unquam festimare valerem. Gau- berant,quandoque etiam (quod saepe contingit,peri
debant clerioi, gratulabantur monachi, plaudebant munt? Non est, non est vere minus defendendus
rustici, totusque adjacentium nobis Ecclesiarum consiliis, imo gladiis vestris, Christianus vim in-
chorus velut quoddam novum canticum resonabat. juste patiens aChribtiano, quam esset defendendiis
Econverso, raptores dolebant, Ecclesiarum perva- eamdem vim patiens a pagano. Acquiescite ergo,
sores, monachorum, pauperum, viduarum, orpha- si placet consihis et precibus meis, et virum, in
norum, atque ignobilis, nec se suis viribus defen- quo pene solo tota spes pacis nostrae consistil, no-
derepreevalentisvulgi deprfedatores, imo oppres- bis modo quo dixi dimittite. Experimini utrum utile
soresgemebant,suffiquenequitiaobjectumobicem g sit tam ipsi quam vobis consilium meum : quod
etsi non aperte verbis, cordibus tfimen infandissi nnllo modo
dicerem, si esse quolibet modointelli-
mis murmurabant. Talisest enim,utnossevos cre- gerem contra Deum. Credo insuper, et hoc valde
dimus, Cluniaco adjacens terra vestra, ut, quia opto, quod vobiscum antequam a partibus Gallia-
sine rege, sine duce, sine principe est, valde gau- rum recedatis loquar , et tunc melius verbo quam
deat, quandoaliquampaeis materiam invenisse se nunc scripto, quae de hac i'e dicenda fuerint, sup-
sperat. Hanc, quia in isto et per istum ex plurima plebo.
parte se invenisse confidit gaudet, ut dixi, et spei EPISTOLA XXVH.
suae gaudium dissimulare non potest. Ostendit jam Summo ponlifici, et nostro speciali PatH, domino
dictus Humbertus ex quo venit, non fustra id de papce EuGENio, fraler Petrus, humilis Cluniacen- I
sesperari,'cum et vicecomitemMatiscensem,terr8e sium abbas, cum devota obedientia fiiialem amo-
nostraB matutinum, vespertinum atque nocturnum rem.
lupum itasubegit, ut jure, quatum ad hoc perti- Precor in exordio, ut placide verba mea auris
net, cum justo Job dicere possit Conterebam molas
: paterna accipiat, et, si quid forte ex ignorantiase-
iniqui, etdedentibusilliusauferebam prsedam {Job cus dixero quam oportet, benignitas vestra, quaa
xxix). Hoc et de multis aliis et cis Ligerim, et ultra
P sapientibus et insipientibus debitrix est, anim
Ligerim positis, parvissimo, hocest ex quo rediit, aequo supportet. Nobilis vir,domnus Humbertus d
tempore fecit. Sperat hoc idem de eo vestra Clunia- Hello-Joco nuper a partibus transmarinis rediens,
cus,quae pluscunctispartium nostrarum monaste- tantacumexsultationeab universa nobisadjacent
riis, vel Ecclesiis, ejus consilio et auxilio eget. Oro terra susceptusest, ut vix hoccrederepossem, nisij
ergo, et sicut intimus vester ut nostis,"amicus con- postaquodam itinere regressus (nam tunc fort
sulo, ut si quam adversus eumde reditu suo ad absens eram) ipse vidissem. Gaudebant clerici, lce
nos querelam habetis, interim seponatis, et quia tabantur monachi, exultabant burgenses, ipsiqu
sapiens etdiscretusvir est, ipsum sibi succque con- qui praeda raptorum, imo qui cibus luporum ess
scientiae judicio rehnquatis. Credo enim quiamagis solebant, rustici, agricolae, pauperes,viduae, orpha
eum tolerando quam querimoniis irritando, apud ni, omneque vulgi genus, ita ut vix se caperent,
eumproficere poteritis. Novi enim, ut puto, ani- gratuIabantur.Econversopauperumdepraedatores,
mum ejus, et ex ipsius familiari collocutione ad- ecclesiarum destructores, clericorum ac monacho
verti, quod Deum timeat, etquod totum, si lucrari rum oppi'essores, et si non palam, quia non aude
posset, mundum animae suae saluti postponat. Re- bant apud seipsos gemebant, fortemque obicem
linquiteeum interimmiseraeterrae, et eam ejusope nequitiae suieoppositum, plusquam dicere possira,
ac defensione, quibus ultraquam dicere possim eget, dolebant. Est enim miserailla terra nostra, ut no-
aliquanto saltem tempore gaudere permittile. Et hoc vit sapientia vestra,cunctis pene terrarum partibus
militaris officii vestri proprium, atque ad hoc arma in hac parte miserior : quod sine rege, sine duce,
sumpsistis, ut Ecclesiam Dei ab infestantibus de- sine principe, vel defcnsore existens, exposila est
fendatis,et, juxtaprophetam, etiam ad litteram ex ferarum dentibus, et, utscriptum est, quod ad iit-
adverso ascendentes, murum vos pro domo Israej teram nuuc accipio, omnes bestice agri luduntibi
opponatis (Ezcch. xiii). Sed forte dicitis Contra: (Jobx^.). Nam quiineanomenducum,comitum,
si

paganos, non contra Christianos armasumpsimus vel principura occiipant, ita sc habcnt, ac si non ad
Sed quismagis a vobis velavestris impugnandus defensandum, sed ad devorandum populum Dci
est, Deum nesciens paganus, aut ipsum verbis con- principarcnLur. Qui quanto suut majores tanto pe

ANDRE^ CHESNII NOT.E.

(187) Nobilis vir, Dominus Ilumbertus de Dellojoco. Guichardi pater de quo et epist. sequente, etl
iib. iMiracuL, cap. 28.
/.37 EPISTOLARUM LIB. VI 438

jores qnanto fortiores, tanto ferociores impoten-

;
A una vivatcaste, altera impudice una non junga-
;

tumetpaiiperuraoppressores.Eaproptergen-savida tur, nisi uni el soU Deo, altera per innumera stu-
pacis, et ad eam tolis animi votis auhelans, adven- pra et adulteria, uni et soli integre et perfecte pro-
tum jam dicti Humberti, non aliter quam sibihac stituatur diabolo.
de causa a Deo directi amplexi sunt. Kt ne in fru- Inde est quod nec nudis, ut audivi, verbis, mu-
stra sperasseviderentur, ex phu-imahoc jam parlc lier, qu.-B ei juncta fuerat, abaliquo auditaest casli-

cxperti sunt. iNam, ut quod verum novi doraino el tatcm vovisse,quam elsisolis verbis vovisset.votum
adventu suo alleratus apparuit,
Patri fatear, ita in talequid esset? Si planc luijusraodi vota, aut cx
et in tantum mutatus ab illo quem noveram, ut odio aut ex levilate, aut ex inlentione liberius pec-
quantum ad verbaejus vel facla pertinet (iiam cor- candi facta, viris Christianis, et eorum uxoribus
dium scrutator non sum), vere cum antiquo illo passim indulta fuerint, videat Pater Ecclesioe quara
dicere posset : Non sum qui fueram,
et nos de ipso late pateat perditionis campus, quotque militiavi-

illud divinum, hoc Mutatio dexterae Excelsi

est : rorum ac mulierum avidis faucibus absorpturus
{Psal. Lxxvi) Ita in brevi quidquid guerrarum in sit hac occasione infernus. Unde, licet ut minus

circuitu nostro fremebat compescuit, ita mihtum sapiens loquar, dando ei consilium, a quo accipere
castrensium discordias solo verbo sedavit, ut ejus 3 debeo,videretur mihijustum,videreturcanonicum,
maxime timore, et inter illos pax reformaretur, et ut aut si vota horum conjugum, rei veritate dili-
Ecclesiisvelpauperibus.eorum tyrrannidemformi- genter perspccta, irrita esse debent, rursum in in
dantibus, securitas red(leretur..Iam niliil mercato- vicem redire cogerentur, uterque Deo
aiit si stare,

res in stratis publicis, nihil agricolae in agris hostilc sub certo religionis proposito servire compelleretur.
metuebant, tota jam pene terra illa, inter Asarira Alioquin salvato isto, perditoillo, imo (quod verius
et I.igerim novo quodam pacis iumine per.
posita est) alterius causa condemnato, illo in seec.iIo per-

fusa, gaudebat. His tam bonis ei principiis illecta,
longe majoraet meliora sperabat. Cum in his oin-
nes la^tarentur, etprsecipue Cluniacus vestra, cujus
se defensioni totam devoverat, tam pro his quae vi-
debat, pro hisqufe sperabat, non minimum
quam
eunte, altero nec in religioso proposito se salvare
valeutc, quid proderit unius conversio, ubi utrius-
que certa sequetur perditio? Quando enim honora-
bile connubium etthorus, juxta Apostolum {Hebr.
xiii), immaculatus servari potcrit, ubi unus casti-

exsultaret, ecce subito tristis faraa gaudia nostra tali, alter libidini; unus sanclitati, alter impuritati;

turbavit, dicens eum non cum plena gratia a vobis unus munditiae, alter nequilise operam dabit?
recessisse, atquehabitum religiosum absquevestra Quando et illud servabitiir, quod idem Apostolus
hcentia in snecularem mutasse. Multorimi quippe dicit His autem. qui matrimonio juncti sunt,prX'
:

relatione persuasum nobisfuerat, hoc tam assensu i:ipio non erjo, sed Dominus, uxorcm a viro non re-

vestroquam judicio sedis apostolicie factum. Quod cedere ? Quod si recesserit, manere innuptam, aut
postquam non sic esse didicimus.noluimus impedi- viro suo reconciliari, et vir uxorem ne dimitlat.
tum pacis bonum, et servavimus erga ipsum eum (I Cor. vn.) Quid dicis, Apostole ? Quid dicis, pnE-
quem debuimiis modum. Sed attende, Pater, at- cipio non ego, sed Dominusl Nonne quodtu pra^ci-

tende et vide si quomodo salva justitia, homo tam Dominus ? Nonne

pis, prfecipit tu ipse dixisti : An
utilis, et, quantum ad opera
principe digna, in experimentum quwritis ejus, qui in mc loquitur
partibus nostris pene solus, nobiset pacicommuni Christus! (// Cor. xni.) Cum ergo in te loqnatur
restitui possit. Ut enim quod multi nostrorum sen- Ghristus:nonnequodpr<Tecipi3, pr.necipitet Christus?

tiunt dicam, si de canonicali, si de monastioo, si de Verum est, inquit, verum est. Quod Christus dicit,
eremitico, de quolibet antiquitus instituto ordine
si dico et ego : quod ego dico, dicit et Christus. Sed
recessisset, jure illum, ad illicite dimissa, censura ne mei temporisrudibus adhucin fide
forte homi-
ecclesiastica redire compelleret. At cum non nisi nibus, minoris pretii mca viderentur verba quam
demilitiaadmilitiamtransierit, cumgladium, quem Christi proposui ab ipso verba ejns, quibns magis
:

contraSarracenos assumpserat, contra falsos Chri- auctoritatemajorisnominisacquiescerecogerentur,

stianos Sarracenis deteriores transtulerit, cum ab
D boni, sed novi auditores ejus. Est et aliud, unde
uxore sua (quod majus est), ut a pluribus et fide non tamenrudibus,seduniversishaecdicensconsu-
dignisaccepi,non legitimereoesseril; videatsapien- lere volui: ut inteUigercntrem, dequaagitur,non a
tia vestra utrum cogeudus sit an tolerandus.quous- meprovelledispensandam, sedutaDomino tradita
que rei veritas lucide declaretur, et tanta de tanto est, conservandam. Sunt enim quaedispensare pro
viro questio judicio apostolico terminetur. Videat velle, juxta sunt et alia, qufe
rationem possumus :

certe et recogitet toti Ecclesios Dei prtelata pruden- non ut statuta sunt, dispensatione mutare nec pos-
tia, et discretio vestra ulrum personfe, quae, juxta sumus nec debemus De his quae mutare possumus,
.

Scripturam, remoto aUiore sacramento, etiam ad sunt quae subjeci. Caeteris egodico, nonDominus:
Iitteram de duabus una caro factae fuerant, ita ab Siquisfrateruxorem habet infidelem, elhxc consen-
invicem secerni possint vel debeant, ut una videa- tithabitareeumeo,nondimittatiUam.Etsiquamu-
tur servire Deo sub religioso habitu, aha serviat lier virum habetinfidelem, hicconsentit habitare
et
mundo sub saeculari vestUu, imo,ut clarius loquar, cum iUa:nondimittatvi}-um{ibid.).Et paucisverbis
439 PETRI VEXERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 440

interpositis.Quodsi infidelis discsdit, discedat. Non A Brivatensis Ecclesia juri apostolico, nullo alio epi-
est enim sevvituti subjectus frater aut soroi^iti ejus- scopo mediante, subjecta, juxta propriee institutio-
modi{l Co;'.vii).Quod si inhujusmodi non estservi- nismorem, magnaetnobilisdiupermansit; sed ab
tuli subjectus frater aut soror, liberum est Chri- aliquanto tempore, ab antiquo et bono proposito
stiano paganamuxorem, aut ChristianaB uxori paga- degenerans, dictura etiam sibi a propheta fatetur:
nura virum dimitterc. Liberum est planfe his et co- Argentum tuum versum cst in scoriam vinumtuum ;

habitare,si voluerinf, ct ab inviccm recedere si vo- misium est aqua (Isa. i). Plurima sunt qufifi osten-
luerint. Idcirco quia ista dispensari possunt, hfec derent verum esse quod dico, nisi plus nimio vobis
ego dico, non Dorainus. Sed Dominus, non ego, lougus esse timerem. Hoc tamen breviter dico nefa-
pr8ecipit,ubiuterquetidelis, scilicetChristianus est: rium opus, quod nuper in illa Ecclesia contigit, vix
uxorem a viro non discedcre, nec virum uxorem nisi merito malorum praecedentium accidere po-
dimittere. Hic plane,hic, inquit, Apostolus, dispen- tuisse, ut, juxtaJoannis apostoli revelationem,qui
satio admittenda non est. Nimium preesumpsi, et in sordibus est, sordescat. {Apoc. xxii). Sed jam
profusius quam debui loquendo, et velut Patrem rem ipsamPater audiat.AureumecclesiaHphylacte-
ac magistrum docendo. Sed non doceo Patrem ti- rium (i88),fur,nescitur quis, nuper furatus est.Au-
lius, non doceo magistrum discipulus. Absit ame
g ditura est a clericis.Cumque olim civilas plena in-
lanta praesumptio Non doceo doctorem, non in-
! dicii, ordine judiciario et canonico rem inquirere,
struo magistrum : sed oro, precor, supplico, ut examinare, ac censm^a ecclesiastica terminare de-
vestra apostolica, quse omnibus invigilat, soliici- buisset^ posthabito Deo, abjecta fide, spreta non
tudo, nobilisviri saUiti, quem valde prfemissis de solum canonicali, quod nomen eis tantum super-
causis periclitari timeo, provideat ; et si, ut supra- est, verum etiam Christiana religione, ac si non
dixi, salva justitia fieri potest, terrae nostrc-e, cui esset Deus in Israel,miserunt ad consulendum Beel-
longe magis quam transmarinjTe necessarius est zebub, Deum Accaron {IV Reg. i). Qui qualiter
benigne illum dimittat. Ibi enira pro uno et solo, ab eis consultus sit, qualiter ei responderit a prae-
apudnos autem pro decem millibus computabitur. sentium latore,vel ab ejus sociis plenius audietis.
EPISTOLA XXVIII. Nec enim, ut ex auditis coUegi, minus fuit ma-
Summoponti/lciet nostrospecialiPatri, Dominopa- gum quo ea se audisse dixerunt, consu-
illum, a
pcBEvGmio.fraterPETnvs.hmnilisClnniacensium lere, quamMolochMoabitarum daemonisacrificare.
abbas, debitam cinn fiHali amorc obedip.nliam. A quo responsoaccepto, imposuerunt praesentium
Multa ScBpeaudit a raultis praelala orbi terrarum latori commissum sacrilegium.Negavit ille ; nec
vestra apostolica sollicitudo:quaequandoque bona p scelusadmisisse, vel in aliquo esse conscium,con-
sunt, quandoquemala.quandoqueoptima.quando- stanter, et, ut credo, veraciter protestatus est. Ad-
quepessima. Sednunc in parlibusnostris talequid diditparatum se esse, die ab eis constituta eccle-
contigit, de quo vere illud Scripturffi dicere possu- siasticum judicium (189) subire, et quiquid inde
mus. Nunquam sic apparuit in Israel {Judic. xix). discernerent exsequi.Et ne dehisquae se facturum
ANDRE.E CHESNII NOTiC.
(188) Aureumecclesixpkiilactermm. Hyeronimus docinensis comitis pro lerra Montis-Hidulfii « Qui :

in Watthaeum cap. 23. « Pictaciola illa Decalogi, mox,nimiriim Gaufredus comes .\ndegav. audita
inquit, phylacleria vocabant, quod quicunquc ha- causa.Fulconiresponditprobaturumsecidemetiam
buisset ea.quasi ob cuslodiam etmunimentum sui jurejurando,si vellet,quod terramillam tota nobis
haberet. » Et capitul. lib. \i, cap. 72 i Ut nec a
: integritate et ipse reddidisset. » Et in notitia Cca-
clerico phylaclcria, nec ab ullo liant Christiano.» lumniiBsuper Hildradum servum,et filios ejus. « Et
Phylacteria, id est cingula vel fasciolae, sicut iuter- cum Guillelmus Hildradi filius, contenderet
ille,
pretatur S. Augustinus sermone De martyrib. et lllum,patrem snum,fuissc colil)ertum,guadiavit ei
phylacteriis et sic etiam Addit. II, cap.'l8, ac-
; domnus Ascelinus, monachus Majoris Monasterii,
cipi videtur. jurare quod servus fuerit,non colibeitus. Quod
ille
(189) Ecclesiasticumjudicium. Idestpurgationem jusjurandum fecitei lieri pcr unumhomiuem ejus-
siveprobationem vulgarem,qucenon una, scil inul- dem farailiae.nomineAJcheriumdevilla-Heblaapud
tiplex. Aut eniui per jusjurandum, aut pcr aquam D Rupes-Episcopi. » De aqua fervente, sive frigida,
ferventem vel frigidam, aut per forrum candens seu Hincmarus adversus Hincraaruni Laudun. « Prae- :

vomercs ignitos, aut pcr pyram vel ignem ;icceu-
sum, aut denique per bellum sive duclium fiebat.
Et hanc quidem utramlibct subire paratus, omni
lege legali se probaluriim innocentiam objectaB
rci proiitebatur, ut ex his Hilgodi cum Dadone
placiti verbis in Cartulario Majoris Monasterii,
((uod est rerum Vindocinensium, cxislcntis, appa-
ret. « Convenerunt itaque ipso Hilgodus, et dom-
nus Sevcrtusmonachusnoster, ct prauJictus caliim-
niator, Dado scilicet, apud castriim Itainaldi antc
fati homines, quia non lihercTS condilionis sunt aut
cumaqua frigida,autcum aquacalida inde ad judi-
ciura Dciexirent. » llera Yvo Carnotensis episl.74,
ubi miilta virdoctus Juretusin eamrem,et Pithoeus
etiamviralter undecunquedoctissimus in Glossario.
Deforro candenli,sive iguito, Hildebertus Cenoma-
nensis epist 17 et praefatus Yvoepist. 20o. Quorum
tcstiraoniisaccedet et hocex Chaifulario jara supra
raeraorato.charta 122.« Hujusraodi aufcm infra se
ohtinet rivilofj^iuui. scilicef alodiiim de Hegniaco,
[

multosbarones, et ihi paratus fiiit Ilily;o(ius pioha-
re omni legc legali, nec Dadoni, iiec alii cuiquaui
se dedisse vel vendidisse tcrram illani,nisi S. Mar-
tino et monachis (jus. » Dc jiirejurando chartiila-
riura idem in Nolitia auctoramenli Fulconis Vin-
ut si forte iucolarum cjusaliquis in aliquo excedit,
unde aut bollum faciondum.aut solituin candentis
ferri judicium sit dcportauilum, vcl alio quolibet
modo qiio pcccaripotcst dclinquitur.non ad alium
quemlibct perlineat judicare dchis, scd qui domi-
441 EPISTOLARUM LIB. VL 442

spondebat.vel inraodicodubitare posset, seipsum A ejus, et, ac si re justissime judicata, reoque clare
usqucquo cuncfaperiiceret, eisinol)sidatum dedit, convicto, nihii ei prorsus de rebus quas ipsis, ut
pecuniam suara resque omnes sacraraenlo eis ob- supradictura est,obligaverat,derelinquunt.Quid fa-

ligavit, salisfactionesetiara,tam parentiim suorum ceret tot, tantis, tam inauditis violentiis oppressus
quam multorura amicorum, supradictis adjunxit. horao?.Nihil illi jara reliqui erat. Unum quod ha-
Indicta estcausae agendae vicesima dies. PrfEceptum buit, unum quod potuit, fecit. Ad unum prae-
illud

est ut ad diem illara sic prneparatus veniret, quate- cipuum et singulareoppressorum prresidium confu-
nus ignis prrejudicio, non judicio, se, si posset ab git : illud unum et ultimuni raiscrorum asvlum.
objecto crimine expurgarct. Atljunctum est ab eis- apostolicum dico auxilium, tabernaculum
elegit,

dem scire se quidem quod imperabant, non esse scilicet, quod est in umbraculumdieiabaestu,etin

canonicum sed cauonicorum convcntum nulloei

;
securifatera, et in absconsionem a turbineet a plu-
modo alio crediturum. Ventum est ad diem. Hogus via (Isa. iv). Ista, Pater, in vobis, et de vobis spe-
maximus exstructus est (190), percujus medium rans-, ubi proisensit ad rapinara bonorura suorum

pcdes transiret, probaturus suam super objecto cri- falsos, irao nullos judices inhiare terrainura vel
mine innocentiara, si taraen obicem apostolicfeappellationis interposuif, quam.
intactiis evaderet.
Corapulsus ille tam veheraenti perversorum,ne di- b "' putabat, non liceret eis transgredi. Sperabat
cam irapiorura, horainum violenlia, quodcogebant enim cos non ausuros quod ausi sunt, non dictu-
concessit, atque se perignemtransiturumjconstan- ros quod dixerunt, nonfacfuros quod fecerunt.Sed
tiaresumptapromisit. Rogavithocsolura, utvirtus frusfra hoc speravit, quia spes ejus frustrata est
ef justitia omnipotentis Dei, exorcismi more, super eum. Quos enim mitiorcs futuros indesperaverat,
pyram(l91)illam narameam invocaretur, etutali- longe ferociores invenif. Nam post factam appella-
quando factura audierat, in noraine ipsius benedi- tionem, tota illa rerum ipsius rapina ab eis facta
ceretur. Quod optirai et pii judices prorsus nega- est, quae supra a rae conscripta est. Addita est in-

runt. Perslat adhuc ille, et efiam per non benedi- super verborum contumelia.quoeapudiraperatores
ctum ignera, conscienlife, ut arbitror, tesliraonio saeculi reos majestatis faceret, etpoena ad rainus
confisus, transiturura se spondet. Quod verentes capitali puniret. Sed quaravis Ecclesia non habeat
illi, ne opere quod dicebat irapleret, missis
forte iraperatorisgladium, habet tamen superquoslibet
ministris ignera jara paratura destruunf,ac,nequi- rainores, sed et super ipsos imperafores imperiura.
tia inaudifa, ncc raodo quera ipsi propoauerant, Unde ei sub figuraprophetici nominisdicitur :Co/i-
euui purgari permittunt. Invadunt statira orania stilui te super gentes, el regna, xU evellas et cle-

ANDRE^ CHESNII NOT/E

nus ct possessor est alodii, estet pcr ipsura distri- C sermo, raulfi probandae innocentim causareperiun-
ctor et judex forisfacti, cujuscunquc generis sit, et tur ingressi, nerape Petrus Massiliensis suspectus
legis eraendationera exigit, ita utsijudiciura illud de haeresi apud Paul. yErailiura. lib. iv Histor.
apud S. Araandi ecclesiam fuerit deportatum, non Franc. Poppo Danus presbyter in lidei Chrisfianae
tamen pro hoc de eo aliquid ad aliura perfineat nisi probafionem, apud Crantzium, lib. iii .Mefropol.
ad ipsuin. 37 qupc est de piscatoria
» Et oharta cap. 43, et Saxonera lib. x Histor. Danorura, et
Aquae Glandessfe. Nosse debetis Hainaldura de
<< aliiquoquedequibusMarlinus Delriolib. iv Disqui-
Castro-fiuntherii eo tempore quo tenebat in Turo- sit. raagic, cap. 4, quaest. 4, sect 3. Sed quiE Hla-
nia castriun-Rainaldi, calumniatura nobis fuisse sius Melanesius de Pefro Florenfino archiepiscopo
piscariara Aqure Glandessae. De qua reportafo ca- narrat in Vita Joannis Gualberli praefereunda non
hdi ferri judicioper hominem
nostrura Haimonera sunf, quia locum hunc Petri nostri iuculenter illu-
de Rooleto, probatum esf contra illurn consuotudi- sfranf. « Prfefigitur, inquit, locuset dies, quo isfud
nera esse antiquara omnium iucolenlimu terrara fieri debebat, ut si qui veliut possint coram intueri.
illam, in aquaillapiscari quandocumqiie velint. » Loeus praefixusesfiu monasterio Sepfimi. Dies fuit
quartaferiaprima^hebdoinadcEQuadragesirafe.Mo-
I)e bello sive duello dicemus ad librura iMiraculo-
rum.DepyradeniquesiveigncaccenbOposfmoiIura. dus probationis fuit ejusraodi, ut in loco publico
Addamus tantum hic, ex praecedenfibus omnibus du<E lignorum strues juxtase lierenf, quae obfine-
rent iu longum decem pedes, in lafum quinque, in
aucforifatibiis elici quodararaodo posse, non alios
fere quam servilis conditionishominesoirerri soli sublirae quatuor et dimidiura inter utrasque vero ;

tosejusraodiprobationibus,qufcderauractipsfeper D strues semita intercsse, longitudine brachiiprunis

summos pontilices Stephanum V, Innocentiura IM, ardentibus constrata, per quam unus ex monachis
Honorium III et alios, ut animabus pcriculosfE trausiref. »
multumque damnosae prohibitfE sunt. (191) Justitia Dei exorcismi more super pyram.
(190) Rogusmaxunusexstructusesi^percujunTne- Exorcismus hic qualis esset, idem Blasius docere
dium pedes transiret. Purgatio per ignem triplex : videtur ubi supra cura ait « Itaque sunt litanife et
:

pcr rogum seu pyrara.per prunas, per ferrum can-
dens, vomeres, aut quid siraile. De ferro jam di-
ctum est m
praecedenfi nota. De prunis exempluin
exstat apud GregoriumTuron. qui Briccium Sancti
Martini Turonensis in sede successorem, illarum
judiciumpro removendastupricaluraniasubivisse
refert el aliud ferc siraile lepitur in Vifa sancfi
; tus imasinem crucifixi. Invocatura cunctis Domi-
Guillelmi abbatis, de Dacia vulgo d'cti, qui confra
calumniafores quosdam verum sauclae GenoveffE
virginis caput in capsa sua reclusum assevcrans, id
ipsura se per ardentis clibani judiciura probaturura
publice protestatus est. Rogum denique cujus hic
aIi;Epreces araonacliisdicfae, sacrificium solemni-
ter celebratur ab abbate illius institufi, clericis et
monachis adjuvaotibus. Ubi ventum est ad Agnus
Dei, unus ex raonachis fert aquam sacrafam ad
aspergendum, alius thuribulum thuris incendendi
causa, tertius faculas adligna inflammanda,quar-
nus JesusChristus, et saucfissima Materejus pleno
ore, ut veritas declaretur. » Referunt et formulas
exorcisanda) aqua3 calidfeJurefus, Pithoeus, etDel-
rio locis jam citatis.
 ? .

443 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 444

struas, et disperdas et dissipes, et cedifices
{Jer. Qua de re si non potest occidere, potest
i).
evellere. Si non potest occidere, potest destruere.
jDixit plane, utaudivi, Brivatensis abbas,appellanti
et plantes A timum spiritum tecum hic esse, daretur fortassis
post hac, ubi et esses, etiam perpetuo esee. Quo
enim currerem nisi post te, tractus odore unguen-
torura tuorum a te ? Quod quia semper non datur,

; clerico, quid appellas ? Quid nobis papam opponis utinam vel sa^pe daretur Et quia nec illud est,uti-
!

i
Tanlis papa iruplicitus est, tantis involutus negotiis nam saltem frequenter videam missos a te Ethoc !

UransRhodanum, quod nunquam cogemurrespon- quia raro contingit, volo, utvelin proximo sancti-
;dere ei cis Rhodanum. Heec, Pater, omnia, ut scri- tas tua amantem se per suum Nicolaum usque ad
psi, accepi a talibus tamen,quorum religioni,raa-
; octavas Domini mecura mansurum visitet, in quo
turitati, veritati credere compulsus sum. Fortassis vester, ut mihi videtur, ex parte, et meus ex toto
et vos, si illos audiretis, et agnosceretis, crodere- spirilus requiescit.Videbo te, sancte frater, in illo,
tis quod credidi, diceretis quod dixi. Ut ergo jam audiam teper illum etquaedam, quaesecretonota
;

etmeis verbis, et vestris auribus, ut dignura est, fieri volo sapientiae tuae, mandabo per ipsum.
parcam, oro, obsecro, supplico, utcausam paupe- Sanctae animae tuae, sanclisque sub regimine tuo
ris, sed prudentis et in pluribusutilis, utmeagno- omnipotenti Domino servientibus, me nostrosque
visse existimo, clerici, vobis assumatis, et contra B quantis possum viribus,quanta possum devotione,
potentes etviolentos adversarios defendatis. Nostis commendo.
enim, quod sedes vestra sedes est illius cui dici- EPISTOLA XXX.
tur : Justitiaet judidiumprseparatio sedis tux{Psat. NicoLAo suo, frater Petrus, humilis Cluniacensum
Lxxxvni) ;etcuirursura : Justitiaplena estdcxtera abbas, salutem et se.
tua(Psal. xLvu) ; etde quo iterum : Qui facit judi- Si meus es, utdico, siopinio mea non me fallit,
cium injuriam patientibus {Psal. cxlv). Quod si al- iicethorao sub potestate mando tamen, etom-
sis,

teri quam vobis loquerer, adderem illud Isaiae : nino volo utvenias. Distuli diumandare hoc, cum
Quaeritejudicium, subvenite oppresso, judicatepu. id tamenlrTanimofixumhaberem, non quiadissi-
pillo, defendile viduam ; et venite, et arguite me,di- muIabam,sedquiatempuscongruumexspectabam.
cit Dominus Qufe universa congruo etfe-
{Isa. i). Sum enim semper, ut nosti, instabilis etiam insta-
ctui rehgio et sapientia vestra mancipabit, si prae- tu, ignorans quandiu quolibet in loco mansurus,
posito, qui majoris in Ecclesia illa nominis est, si quandovelquoindesimrecessurus. Unde quiasal-
abbati, Odiloni de Magone, si Joanni de Cornone, tem nunc quodam corporisinfortunio, Cluniacius-
si tandem et illis, qui tanti sacrilegii, imo idolola- que ad Christum natum manere cogor, veni, nec
P dissimules, quia fortasse si differres, me ibidem
triae participes fuerant, auctoritas vestrapraecepe-
rit, ut clerico ablata omnia in integrum restituant, usque ad terminumnescio quem invenire non pos-
et post restitutionem, super tam nefanda, quae eis ses. Qua de causa tantura instem, cumvenerisex-
objiciuntnr, die data, quod justura fuerit facturi ponam. Domino abbati tuo aliis litteris, ut te mihi
et exsecuturi, praisentiam suam vobis exhibeant. dirigat, nil rogans, velutproimperio mandavi. Hi-
Hoc enim super omnia et clericus rogat, et nos storiam magni Alexandri A ugustinura noslrum con-
precamur, ne alicui praeter vos judici causam is- tra Julianura, si tamen jam vester ex illo correctus
tam terminandara coraraittatis. Quod cum factum est, et si qua alia bona habueris, tecum defer.
•""
fuerit, cum ressub judiciomajestatis vestrae consti- EPISTOLA XXXL '

terit, reeordaminiquid Helias profano regi daemo- Domino Patri dulcissimo Petro, Dei gratia Clu-
et
nem Quia hoc fe-
consulenti et aegrotanti dixerit : niacensium abbati, frater Bernardus Clarxval-
cisti,de lectulo,super quem ascendisti,non descen- lis vocatus abbas, salutem ab eo qui mandat sa-

des, sedmorte morieris {IV Reg. i). Quare hoc ul- lutes Jacob.
timum adjunxerim, intelligit sapienlia vestra. Quid facis, o bone vir, etc. Vide inter epistolas
EPISTOLA XXIX. S. Bernardi, Patrologise tom. CLXXXII.
Fortiac splendidx monastici ordinis^Tno tolius Ec- EPISTOLA XXXII.
D
clesise Dei columnse ,domino^m-sk^v>o Clarsevallis Magno sacerdoti Dei egregio archipraesuli Rotho-
abbali, frater?ETv,\-?, humilis Cluniacensium ab- magensis EcclesiaelivGoji\, frater Petrus, hvmilis
bas,salutem quam repromisit Deus diligetitibus se. Cluniacensium abbas, stola jucunditalis indui,
Si liceret, si Dei dispositio nonobstaret, si in ho- et corona "pulchritudinis adornari
minis potestate esset via ejus, maluissem, charis- Soleopleruraqueplurima,qu8emirandavidentur,
sime, beatitudini tu£E nexu indissolubili adhaerc- mirari, et ea scripto saepe, prout vidotur con-
re, quam vei principari intermortales alicubi, vel gruum, comraendare. At nunc non quaslibet alia,
regnarc, Quidenim? Nonneregnis omnibus terre- sed meipsum (quod magismirum est) miror.Miror
nis praeferri a me deberet grata non soliim homi- plane me tandiu vobis permansisse mutum, cum
nibus, sed et angeiis ipsis cohabitatio tua?Conci- praeter vos fere oranes alii rae sibi hactcnus non
vem te illorum si dixero, licetnondum spesin rem senseriut taciturnum. Scripsi et scribo frequenter
transierit, per misericordis Dei gratiam mendax aliis, quibus nec ita ut vobis mente adhaereo, nec
non ero. Si plane mihi datum fuisset, usque ad ul- eis illum, quem vobis in intimis animi recessibus
 :

445 EPISTOLARUM LIB. VI. 446

tam dulcem. tam sincerum, tam sublimem veri A dinis, quam econverso, respondeo Justum est, :

amoris locum reservo. Debuissem plane, quod me dignum est. Sed nonpossetsequi abbatem ille,cu-
neglexisse non parum pcjRnitet,qualescunquelibros jus causa maxime hsec dicta sunt,totus grex suus,
meos epistolis vobis missis implesse, et recriptis et poterit absque grege suo longe facilius visitare

avobis velul gemmeisfloribus adjjrnasse.Exunda- abbatem episcopus solus.Valeat sancta et tota jam
batdives materia scribendi, nec rerum verarum coelestis, frater charissime,beatitudo tua. Airaldum

iuopia falsavel adulatoria fingi cogebat.Quid
magis vel rapere cormeumad amandum,vel mo-
vere manum ad scribcndum poterat, quam
sancta,tam benigna,tamlong8eva in sancto propo-
sito a primis fere adolescentife annis usque
nilemmagislabore divinoquam annorum numero
enim clericum. natura nostratem, beneficio vestratem,
ex parte mea monete, ut quod mihi promisit, nil
tam ultra moratus persolvat. Quod promisit, hoc est
cantus prosffi a me in laude Matris Domini anno
ad se- altero facta3,et cantus responsorii, de eadem mate-
ria a me similiter compositi, quod sic incipit

fractam c-Btalem perseverantia vestra ?Quid magis Ch?nsteDeisplendo7',quisplendidacunctacreasti.

movere poterat, quid magis movere debeat,quam
illa jam antiqua, cujus vos non immemore.m esse
credo,mihi et vobis paucispaucisque aliis notare- B ut impleat quod promisit,ne forte Arverni hominis
rum Cluniacensiumrecordatio?Non excidit mente,
qualiter primo juventutis vestrae tempore,inter an-
tiquos illos reipublicae nostrae senalores, vos in-
signem viderim. Non excidit quanfum eruditio et
rehgio vestra sacrumillum ac magnum Cluniacen-
sium ovium gregem decoraverit, quam splendide
prae cunctispene ahis in ordiniscommissi custodia
effulserit. Taceo, nec vivens oblivisci potero, quod
a coepto sanctae religionis proposito,in diversis ec-
clesiasticorumhonorumgradibus.vultus vestrinon
sunt in diversa mutali, sed tam apud nos quam
semotus a nobis, prior,"abbas,summusque tandem
Hos cantus, quando Cluniaci fuit, se in brevi pro-
misit missurum,necdum misit. Monete, aut cogite
mendacium. Arvernis innocentibus, quod meesse
negare non valeo, iraputetur.
EPISTOLA .\XXI1I.
Patri suo domino Cluniacensi/rater Nicolaus.
Indica mihi quem diligit anima.Quando veniam
etapparebo ante faciem tuam, quando videbo te,
quando consolaberis me ? Consolaberis, inquam.
quia consolatio abscondita est ab oculis meis,do-
nec videam et desideratam et desiderandam prae-
sentiam tuam,ettristis estanima mea usqueadte.
Minime quidem deserit me quocunque iero dul-
cissima tui memoria sed quanto memoriadulcior,
;

pontifex Dei, merito virlutis ac scientiaj bonus tanto absentia raolestior est. Absit aulem ut me
semper. juxta Apostolum, odor Christi in omni consoletur illa verisimilis, sed non vera sententia I

loco fuistis (//" Cor. n). Non estisreveritusin causa C Prffisentiores,inquit sunt qui se animis, quam qui
Dei polentes lyrannos, nec ipsos magnos magni- oculisintuentur, et plus est corde connecti quam
que nomiois reges;'^sed quanlum in vobis fuit,Ec- corpore.Quasi vero conspectus et conversatio non
clesiam Dei super gentes et regna ab eo constitu- habeantaliquid vivee voluptatis, quae non potest
tam, cuilibet mortalium indecenter anciilari,aBquo absentibus provenire. Sed haec, sicut arbitror, ex
animo nunquam tulistis.Prfeterhaec teueo et illud, ratione, nonex alYectione locutus est ille Romanae
quod nuUa cura, nuUa magnarum rerum quanta- eloquenti* splendor,cum quo eloquentia nata est,
cunquedistensio,memoriam nostri.amorem vestrae et educta in lucem.TuUius hic est,de quo et dictum
Cluniacensis Ecclesiae,aliquo tempore, qualibet oc- est, quia quae studio informaverat, actu urgebat,
casione, a corde vestro avellere potuit. His de arte jexsequebatur, pectus in linguam facillima
causis, si fieri posset, et hoc dispositio divina per- transferens facultate. Quid facio ? Evagatus sum a
mallem vestra quam mortalis cujuslibet
mittcret, negotio meo, nec disgressio, sed transgressio est
non solum frequenter,sed et continue uti praesen- quodfeci. Quis mihi recompensabit.quodnon vidi
tia, ut vobis colloqui.vobiscura in Domino jucun- pariter duo illa magna luminaria, et in firma-
dari. imo quod super omnia optarem, quodque mento coeli,videIicet loco illo quem elegit Dominus
utriusque nostrum professio exigit, cogitando de c ex omnibus iocis terrarum, ut esset nomen suum
ipso, loquendo de ipso, disputando de ipso, in ibi ? Irascor occupationibus meis quibus factum ,

mensa sapientiae, quae vobis non est ignota, assi- est, non ut non vellem, sed ut non possem, et
due deliciari. Hoc quia non semper nec siepe da- eliam ut nescirem. In causa fuit causa fratris tui,
tur, ulinam vel raro daretur Quod saltem ulti-
! domini mei Vizeliacensis abbatis,adquamex prze-
nuim,quiade duobus primis despero, ut a vobis cepto tuo oportuit me pugnare ad bestias, ut non
impleatur, summopere postulo. Postulo, inquam, praevaleret homo. Additus est, juxta prophetam,
ut desiderabili praesentia vestra, meo vestrorum- annusad annum.evolutae sunt solemnitates (Isa.i),
queliliorumCluniacensiumdesiderioinbrevi satis- et dies pro anno datus est mihi, ex quo non vidi,
fiat, quia justum est ut satisfaciatis in hac parte non dicam dominum, sed dilectura. Cedit quippe
desiderio, ut dixi, filiorum vestrorum, gratia illius fastus, cumaccedit affectus,etpersonaMs reveren-
qui implet in bonis desiderium suorum. Etneforte lia deperit, cum coeperit famiharis amicitia per-
dicatvel cogitet quisquam justius est ire abbatem orare. Honoret sane qui horret,qui stupet,qui me-
inferioris ordinis ad archiepiscopum superioris or- tuit, qui miratur ; vacanthaec omnia penes aman-
 :

447 PETRI YENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 448

tem. Dete autemjara mihi pridem persuasum est A w?tnoBERNAnDO de Clarcevallisabbati fraterVY.-
hoc.cujus altitudo ad.-Hquata est,ciiJLis singularitas 7n\:s, humilis fratrum Cluniacensium abbas,salu-

associata est, ita ut exemplo esse possit et his qui tem quam repromisit Deus diligenlibus se.
fuerant in exemplo.Cujus autem culpa est, quod Si de amico, et tanto licet conqueri, ^queror, et
landiu fraudatus sum desiderio meo ? Mea non est, ei quod aquibusdam cuidam dictum est,dico. Pa-

tam propterinlirmifalem,quampropter occupalio- ter, et si rem grandem dixisset tibi amicus, certo
nem, quae mihi a te fuit injuncla. Nunquid tua? facere debueras. Quanto magis quia nunc scripto,
Absit Duplici enim epistola et provocasli me et
! nunc ausuque familiari prae-
verbo,dixit, rogavit,
evocasti. scribens Patri meo in hfec verba Milte : cepit: Mitte Cluniacum Nicolaum tuum^ Nec ego
mihi Nicolaiim tuum, in quo tuus,ut mihi videtur tamen rera grandem.sed iter grande non est. Quid
'

ex parte,etmeus ex tolospiritus requiescit vocem

. si tu tanlura serael mihi scripsisses, mitte ad me

amoris, vocem, cui vicem ego rcpendere non pos- hunc vel illura,aut plures?Quid ego ?quid ego, in-
sum omnibus diebus vilae mese. Si inveni gratiam quam, facerem,nisiquod soleo? Soleo quippe non
in Gculis tuis,sit te tangit ahqua recordalioNicolai solum roganti cedere,sedetimperanti obedire. Sed
lui, scribe Patri meo per nuntium tuum, ct priori qua?ris causara. Nunquid non illa sufficit, videre
nostro.et Gaucheriotuo (horum enim omnium ne-
B dilectum? Tuus quidem est, sed dilectus mihi est
gotiis intricatus et implicatus sum) ut in sancto An nonplacet tibi, si diligo quae tua sunt ? An non
Pascha miltant me ad te, ila ut noverim virtutem placettibi,uteura,quem tu,utarbitror,muI(i3 tuorum
de stylojmo st}']um de virtute exisse,quia deside- tenerius diligis,ipse affecluosius'diIigam? Et quae
riodesideravihocPaschamanducare tecum, nman- major probatio verae araicitiae, quara araare quod
tissirae Pater. Ila autem fiat, ut aliquot diebusli- amicus amat? Diligo eumcausa lui,diligo etcausa
ceat mihi commorari tecum, el si non saliari, sal- sui: causa tui,quia tibiobsequitur; causa sui,quia
tem refociliaripraesentia tua. Confiteor enim, et si a tempore doraini Trecentis episcopi, multis hoc
necesse est,profiteor, quia pene nihil aliquid hbet, meritis promeretur. Nihil hactenus pro illis omni-
dum non pragsto est quod mullum libet. Rescri- bus ei retribui, nisi quia semper in Doraino eura
ptum autem litterarumillarum, quas mittes, mitte sincere dilexi.Cumque alii obsequia obsequiis, be-
mihi secrelo et tunc si polero perferam ad te
; neficia beneticiis soleaut rependere, nonne ultra
Alexandrum magnum.referam Augustinum tuum, omneraraodumingratusviderer,si absque sumpli"
et quaecunque bona manus mea poterit invenire. bus, si absque expensis, solam saltem gratiara
Nunc appareat tolum illud gratipe, quod habeo iii araantinegarera ? Hanc utsaltera verborum signis
oculis tuis. Sanctissimae animsB tuse commendomo
P non ex tota erga
illum evanuisse probem, rairum
quia tuus fui, tuus sum, luus ero quandiu fuero, est, si saltemserael in anno, hunc videre, huic lo-
in visceribus Jesu Christi. Per proesentium latoroin qui,cura hoc de Scripturis autsanctis aut philoso"
communica mihi de verbis illis coelestibuset dulci- phicis, quibus usque ad sumraum rcfertus est, in
bus, ut interim speculum videam, donec videam Dominodeliciari quaero? Side Deo,side divinis,de
vultum. Si in Pascha non potest evenire quod summe utilibus animae causisloqui, non conferre
mando, saltera postPascha. Scio ego quod dominus otiosum est Nicolai adnos otiosus adventus est. Si
;

abbas dixit tibi nemandares me sine necessitate, amorem personte tuae cordibus nostrorum inse-
sicutetmihi dixit sed necessilas est, et summa
; rere, si quae vestri ordinis sunt omnibus comraen-
necessitas te videre, quaravis in raultis occupatus dare,si tandem universitatem vestram corporicon-
sim. Quid plura ? Praecipe ut veniara. gregationis noslrae charitatis glutino unire otio-
EPISTOLA XXXIV. sum est Nicolai ad nos otiosus adventus est
;

Eructat cor ejus seraper nobis de vobis vestrique

Suo charissimo, Nicolao, fratcr Petrus, kumilis
verbura bonum, quaerit bona genti sufe, rogat ca
Cluniacensium abbas, salutem.
quae ad pacem sunt Jerusalem. Haec sunt ludicra
Legi melleas litleras a le raihi, charissime, rais-
otiosa, vel vana Nicolai apud nos. Cur ergo, mi
sas, quibus feslinantervel negligenterrespondere, D
charissime,unus saltemmihi per mensemnoncon-
impium et amorirautuoinimicum putavi.Timui ne
ceditur, cum ego Petrura, cura Robertuni tibi san-
alienus et festinans ad reditum cursor, non plene,
guine proximos, cum Garnerium, cum quosdam
nec ut veliem, jussa exsequeretur. Unde hunc sta-
fractus amore tui tibi non mense uno, sed
alios
tim fere ut litteras illas accepi, cum
brevibus istis
perpetuo concesserim? Quotegoabbates.quot mo-
remisi. Mittam evestigio propriiira, qui nil negli-
nachos, aliis, ne dicam alienis Ecclesiis, litteris
gere de unjunctis audeat,teque ac doranura Clarae-
tuis vel consiliis victus concessi ? Nec me poenitet
vallcnsem.quocunque pesvesterierit,prosequatur.
araico cessisse, cui et adhuc in pluribus paratus
Dabo operara ne vel frustra scripseris, vel ipse
sura cedere.Sedjustura est utetipse vicem reddat,
domno abbali rursum ut nuper contigit,de tuo ad
justura, ut semper sibi cedonti, et ipse aliquando
nos tandiuoptato adventu, incassum rescribam.
cedat.Est istudmagislucrosum vestrisquamnobis,
EPISTOIA XXXV. quia nullopostte, venerande vir, nullo, inquam,
Venerabilietcum honore debito nominando do- interprete elficacius ad persuadendura apud nos per-
449 EPI3T0LARUM LIB. VL 450

orare poterunt, nec copiosius hamo aliquo in mari A Si coelo quandoque oculum libuit, statim
defigere
velflumineCiuniacensipiscari.Sedrecoloquidmihi illum ad ferram temporalium cura retraxit. Quor-
nuper sanctilas tua Ckmiaci constilutadixcrit. Adj sumista ? Quia sic de te, sicde te, inquam, charis-
quid vultis Nicolaum? Rcspondi Non est tale quid,
: I' sime, hactenus mihi contigit. Volui, imo tofo corde
non est magnum. Sed fateor, mi charissime, da ve- optavi, te semper mecum esse, nec datum est. Volui
niam, si excessi magis indignanlis quam (quod ve-
; saitem saepe, nec concessum est. Manet adhue perli-
rum est) confitentis verba fuerunt. Duplex vere tunc nax in hoc odioso statu forfuna, et quee variare vi-
fui, nescio quo casu, quod esse sajpe non soleo, du- ces non cessat, contra morem suum invariabiHs per-
plex plane tunc fui in verbo. AHud tunc corde ser- severat. Sed credo Deo, quia rumpetur male fixa
vatum est^ aliud hngua deprompfum est. Ita certe sfabilifas, et qui meam
de le esuriem satiare ne-
mens lacita suggessit. Quid quod vis tofies profite- queo, salfem hancbrevi tempore jucundo ac dulci
reris ? Fortassis ut jam bis, ita et nunc tertio petitis tuo colloquio relevabo. Vere jucundo, vere dulci.
frustrareris. Rogasti, nec auditus es. Quid iterum Nam si talis animus tuus ?
est stylus tuus, qualis est
preces funderes ? Respondere volui quod ca^cus ab Si falis Htfera tua, qualis Hngua fua ? Non es enim,
ufero Pharisffiis Dixi vobis et audislis. Quid iterum
: non es taHs, quales quidam loquaces stylo, muti
vultis aiidire ? (Joan. ix.) Respondere hoc volui, sed 3 cloquio,vel e converso profusi loquenfes,muti scri-
nolui. Vxce confifeor. Prosif quod confessus sum. bentes. Etsiconferreminoremmajoribuslicet, non
Prosit quia veritatem falsitafis tegminenon velavi. solum tuum sequeris Tuliium Tullianus, scripsisti,
Prosil uf quia, sicut dicifur, inter amicos omnia quod pecf us in linguam facillima fransferebat facili-
nuda, dohim nubilo pecforis fectum coram amico tafe, sed quo est dignius, imifaris Aposfolum apo-

nudavi. Dico, prosit. Sed ad quid ? Ut horreis tuis stolicus. Dicebat ille dici de se Epistolx graves
:

aliquid mei cansa demas ? Ut cellariis aliquid sub- sunt el fortes, proesentia corporisinfirma, etsermo
Irahas ? Ut de argenti aurique thesauris, efiam si contemptibilis (H Cor. \). Dicebat hoc, sed alifer
adessenf,quidquam imminuas?Quidergo?UtNico- se facfurum promiftebaf. Quales, inqnW, sumus ab-
laum miffas. Nec nunc tantum, sed et quando post sentes, tales eriinus et prxsentes (ibid.). Utrumque
haeo petiero. Nam cavebo, si pofero, ne quid postu- igifur fuit in Apostolo, et vivax spiritus in Epistola,
lem quodjure negandum sit, vel quod fibi, nedi- et vivificans sermo Utrumque hoc et in te
in lingua.
cam mihi, in aHquo obsif. Fiatergo mihi, fiat quod aequa lance naf ura utrumque ct superaddita
polivit,
volo, ut hoc Pascha proximum Nicolaus apud nos gratia condivit, ita ut prc-etcr vim quamdam vivo
faciat, et morc suo cor vestrum nobis, vobisque innatam sermoni, nil ulfra cifraque nil plus minus-
nostrum rediens a nobis refundat. ve,ipse acer eteemulus scrutator inveniat. Utquid
et isfa? Quiafraxit, fateor, quia non parum traxit,
EPISTOLA XX.WI.
imorapuifcorir.eumepistoIatua,iIIapIaneepistola,
Stio charissi^no ^iicoL.Ko^fralerPErnvs, htmiilisCln-
quse ex a])undantia cordis locufa est, quae de
niacensium abbas, salutcm quam sibi.
mulfo adipe, pinguedine amoris processil. Quam
ef
Quid dicam ? Tapdet animam meam vitae mese, cum scriberes, ut de illo fibi noto dictum est, non
Quare?Quianonquod volo.hocago, sed quod odi, quidem calamum, sed pennulam in menfe finxisti.
illud facio. Datum cst mihi hoc, et nescio si desu- Stillabat, dum
legeretur mihi, iila dulcedinem, et
per, ac velut inseparabile accidens fere a puero cordi meo
infundebat per verba singula lac et mel.
mihi inhKsit, ut pene semper impellar ad ha?c quae Cogitabam ea similitudine,quam verum esset,quod
nolo, et repellar ab his quce volo. Et licet haec di- a David Deodictum est: Quam du/ciafaucibusmeis
cam, non sum tamen de illis qui non simt confenti eloquia tua,super mel et favumorimeo![PsaLcx\n\.)
sorfe sua, qui propria fastidiunt, aliena ambiunt. Siadeo dulce eloquiumhominum^quanfomagisdi-
Non sum de illis de quibus quidam satis notus. vinum
? Si adeo dulcis ferrena guftula, quam dul-

felices [fortunati] mercatores ! gravis annis cior coelesfis imber? Si adeo mentem lenit ros hu-

Miles ait • , mani sermonis quanto magis delinit torrens volu-

(HoRAT. Sat. hb. i, sat. 1, vers 4, 5}. ^ Platis ? Multa similia ex his conjiciebam, et totum,
Et iterum :
quod scripsisti, ad divinaet aeterna transferebam.
Sed quid his plura ? Taceant inferim litterae, sed
mercator navem jactantibus auslris,
ipse statim pro litteris veni. Credo quod jam non
Militia esl potior.
teneb6ris, nec, ultra iter tuum ad nos, Palris tui cha-
{Ibid., vers 6, 7). rissimi mei senlenfia remorabitur. Scripsi eide te OLlitH'
Non,inquam, sumdehis, vel similibus,quisemper quod ipse videbis. Scripsi priori, scripsi Galcherio, '

anxiaj mentis, aut dubice, universos in requie, se
solos inlaboreversari causantur. Quodsiforte ani-
mus noxiis inhiaret, agerem gratias sepienfi vias
meas spinis, obstruenfi maceria.Atsibona,siufilia
optantur, quare non dantur ? Si volui silere, opor-
tuit me loqui. Si volui vacare, oportuit laborare.
Ante Pascha preestolor te, ut in Pascha habeam te.
Est, est nobis ccenaculum grande stratum^ ubi Je-
sus, utjamprsemandavit, comedef Pascha cum di-
scipuHs suis, ad quod ego invito te.
EPISTOLA XXXVil.
Eonorandoetdileclo fratr i domno Paihifpo Clarx-
 ;

PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUMAC. IX. 452

valUsprio7i, frater Petrus, humilis Cluniacen- A pagine mea, si de sanguine meo, sublimes ille toto-

sium abbas. saUdem et amorem. que orbe celebres virgines, Agatha, Agnes, Fides,
Ait Salomon : Vinumnovum,amicusnovus. Vele- ac reliquae, ipsaque (quod longe dignius est) Virgo
rascal.et cum suavitatebibes illud{Eccli. ix). Sictu virginum, vos pedissequas quandoque habuerint,
mihi frater esse videris. Ago gratias Deo, quod no- ego quidem, utdixi, si illae vos famulas, ne dicam
vus amicus es. Spero in ipso, quia veterasces in socias, haberedignataefuerintjgaudensgaudebo in
amicitia et qui adhucnovus places, multo magis
;
Domino, etexultabo in Jesu salutari meo. At vos,
veterascens placebis. Nam quanlo sincerus amor o meae, ut sic dicam, virgines, o ancillae, imo regis
proiixior, tanto suavior esse solet. Placuit semper aeterni sponsfe, si tamen non de fatuis, sed de pru-
mihi, ex quo te vidi^ esse tuum et mores placidi
; dentibus virginibus fueritis, oum talium vos socias
et benigni ut te multum diligerem suaserunt. Jube essecontigerit,quanto gaudiotripudiabitis, quanta
igitur amodo quod volueris, obedire parato. Sed et laetitia exultabitis ! Quae jucunditas illa, miseris
tu jure amicitiae, imperantiobedi. Rogo dominum mortalibus ignota, qua torrente voluptatis ipsius
abbatem, ut mihi ante festum Nicolaum suum ac ab illo, apud quem est
polatae insatiabili satietate
tuum mittat. Facapud ipsum ut quodpostulo fiat. fonsvitae,posthastamdensas,tam odibiles y€)gypti
EPISTOLAXXXVllI. B tenebras, inlumineejus videbilisIumen^Quid erit
Charissimo fratri et filio Galchekio, frater Pktrus, tunc, quid fiet tunc apud vos, quandopost Marci-
humilis Cluniacensium abbas, plenam a Saloa- niaccnsem carcerem,in liberum purieetheris fiilgo-
tore salutem. rem evaseritis, et in illa quse sursum est Jerusalem,
Quia jam non novus, sed multorum annorum quce est, juxta Aposlolum, mater nostra{Gal. iv)
amicus es, non laboro apud te in loqiiendo nec ad ;
carne vestra, et corde exultante in Deum vivum,
id,quod intendo, longa insinuatione utor. Nam gui dixeritis,cantaveritis : Sicut audivimus,sic vidimus
amicus est, non exspectat preces, sed velleamici. in civitate Doynini virtutum,in civitate Deinostri ?
Quod ut agnoscit, statim implere laborat. Velle {Psal. xcvni.) Quid erit, quando coelorum rex Jesus,
meum Nicolausnobiscum Paschafa-
est, ut frater pro brevi continentia et sanctitate, clementi dextera
ciat. Jam quod volo agnoscis. Tuum estamodo, ut alluserit puellis suis, ancillis suis, virginibus suis ?
non frustra velim, neque frustrascripserim. Rogavi Quanta illa, quamque incogitabilis fehcitas, ut alios
inde dominum abbatem si necesse fuerit, roga
; taceam, ipsis summis apostolis in vita illa, quam
et tu. promisit non mendax Deus, non ubique Christum
EPISTOLA XXVIX. sequentibus, et vos cum utriusque sexus choro
Neptibus charissimis etfiUabus dulcissimis, Marga P virgineo, Agnum Virginis fihum virginali fiducia
RiTfi et PoNTLE./"ra<er Petrus humilis Cluniacen- sequi quocunque ierit ? Fulgebunt quidem illi, ut
sium abbas, quidquid est salutis et gratiae. sol in regno Patris sui, et sicut stellae lucentes in
Legi litteras a vobis scriptas mihi, in quibus in- perpetuam aeternitatem, longe majorem, longe cel-
commodo meo compatimini, et non spirituali suf- siorem pro meritis sui generis gloriam obtinebunt.
fragio tantum, sed et arte physica mihi mederi co- Non poterunt tamen adaequari vobis in hac parte,
namini. Ago gratias soUicitudini piae, et affectum nec illud privilegium, quod sola felix virgiuitas pro-
filialem ea, qua decet, benigna dulcique mente meretur, licet inaestimabiliter rutilans sanctorum
. complector. Sed miror unde Jesu Christi scholasticee innumerabilium legio possidebit. Hinc Augustinus
'
Hippocratis scholas redolent, unde merces Babylo- noster {De virg., 1. 1, c. 27-30) Pergite itaque, san- :

nicas Jerusalem fiJiae mercatae sint, Non contemno cti Dei, pueriac pueUae, mares ac feminx, cxUbes
quidem adjumenta medicinalia, corruptae plerum- etinnuptx, pergite perseveranter in finem,laudate
que naturse medentia, maxime cum legam medici- Dominum dulcius, quem cogitatis uberius. Sperate
nam ab Altissimo creatam {EccU. xxxvin), Chri- felicius,cui servitisinstantius. Amateardentius,cui
stumque dicentem audiam:A^on egentquisanisunt •placetisattentius.LumbisaccinctisetLucernisarden-
medico, sedquimale habent{Luc.y). Accusotamen tibus, exspectate Dominum quando veniat a nuptiis.
- hostes D
naturae, interfectrices carnis propriee, cruci- Vosaffertis ad nuptias Aynicanticum novum, quod
fixas cum crucifixo, rursumde vita, rursum dere- cantabitis in citharis vestris. Non ulique tale,quale
mediis rursum de statu corporum cogitare. An
vilas, cantatuniversa terra, cui dicitur « CantateDomino
:

mente excidit verbum solemne Agatha^ virginis Me- : canticumnovum,cantateDomino,omnisterra{PsaL

dicinqmcarnalem corpori meo nunquamexhibui ? xcv).» Sedtalenemopoteritdicerenisivos. Sicenim
An illa tantum ancilla Christi ? un illa tantum vos viditin Apocalypsi quidam ,pr3e cceteris dileclus
sponsa Christi ? Nonne et vos ancillae ? nonne et vos ab Agno, quidiscumbere super pectus ejus soUtus
sponsse ?EtmartyriIIaquidem et virgo, longe vobis erat,et bibebat,et eructabat mirabiUa superccelestia
preestantius, longe vobis sublimius. Sed non ab- Verbum Deum.Ipsevos vidit duodecies duodenamil-
horret ab ipsa vestrum propositum, quando et sui Uasanctorumcitharwdorum,illibatwvirginitatisin
generis martyrio Deo servitis, et virgineo flore coe- corpore,inviolat(p veritatis in corde. Et quia sequimini
lestium camporum speciem decoratis. Laetor plane, Agnumquocunqueierit,sc7'ipsitiUedevobis{Ap.\iv).
leelabor non parum, mihi credite, filiae : si de pro QuoireputamushuncAgnum,quonemoeumsequi,vel
 ;:

453 EPISTOLARUM LIB. VL 454

audeat, vel valeai, nisivos'! Quoputamus eumire? A bitur si perstiterit Margarita mea : quod non me-
in quos saltus et pratat Ubicredo, sunt graminea retur Magdalena Maria. Quare hoc ? quia non pa-
gaiidia, non gaudia hujus sitcuii vana, et insanix tientia, non liumilitas, necipsa ciiarilas,non qua?-

mendaces, nec gaudia, qualia in ipsoregno Dei cx- libet alia virtus soror dicitur angdorum sed virgi-
teris non virginibus, sed gaudia a cselerorum om_ nitas. Hmc beatus Hieronymus Bene angelus ad
: «

niumgaudiorumsortedistincta.Gaudiapropriavir. Virginem mittitur, quia semper cognata

est angelis

ginum nonsunt eadem non virginumquam-

Chiisti, virginitas. Profecto in carne praeter carnem vivere,
vis Christi. Namsunt quidem aliis alia, sed nullis non terrena vita est, sed coelestis. Unde in carne
talia. Gaudiapropriavirgmum Christi dc Christo, angelicam gloriam acquirere, majus est merilum,
in Christo,cum Christo, post C hristum per C hri-
,
quam habere. Esse enim angelum feiicitatis est,
stum, propter Christum. Ite, in hoBc sequimini esse vero virginem virtutis dum hoc obtinei"e vi-
:

Agnum, quia et Agnicaro utique virgo Hoc enim se .

ribus nititur cum gratid, quod habet angelus ex na-
retinuit auctus, qnodmatrinon abstulil conceptus, tura. » Hinc rursum Augustinus(Z)et'?V^. 1. 1, c.53,54,
et natus. Meritosequiminivirginitalecordis et car- 06) : Eccejam tales estis, quia et tales esse debelis,

nis quocunque ierit. Quid est cnim sequi,nisi imi- HxcadilHa viryinitati, Angeiicam vitamhominibus,
tari!i< Quia Christuspronobispassusest,vobis relin- etccelimoresexhibentterris.Siergonuptiasconlem-
B psistis filiorum hominum totocorde amate specio-
quensexemplum,t sicutaitapostolus Petrus,t utsC' :

quamini vestigia ejus{IPelr.\\).i> Huncineoquisque sum forma praefiliis hominum. Vacat

vobis, iiberum
sequitur,in quo imitatur,non m quantumilieFilius est cora conjugatihus vincuiis. Inspicitepulchritudi-
Dei est, unus per quem facta simt omnia, sed in nemamatoris vestri, cogitate xquaiem Patri.subdi-
quantum filiis hominum, qux oportebat,in scprcc- tum etiam et maLri,in ccvlis dominantem,et in terris
buitimilanda. Etmulta in illo ad imitandum omni- servientem,creantem omnia, creatum inter omnia.
busproponuntur; virginil'is autem carnis non omni- ILlud ipsum quod in eo derident superbi, inspicite
bus. Non enim habenl quidfaciant,ut virgincssint, quam puLchrum sit ,internis luminibusinspicitevul-
in quibus jam factum est, ut virgines non sint.Se- nera pendentis, cicatrices resurgentis, sanguinem
quantur ilaque Agnum cxleri fideles,quivirginita. morientis,prelium credentis,commercium redimen-
tem corporisamiserunt^non qmcunqueiile ierit,sed tis.Hxcquantivaleant,cogitate: hxc instateracha-
quousque illipotuerint. Possunt autem ubique ,prx- ritatisappendile, et quidquid moris in nuptias ves-
ter quam cum in decore virginilatis incedit. Sed ecce iras impendendum habebatis,iliis impendite. Bene
ilLe Agnus graditur itinere virginaii .Quomodo post quodinterioremvestrampulchritudinemquxrit,ubi
eum ibunt qui hoc amiserunt quod nutlatenus reci- Non quxrit a
vobis dedit potestatem filias Deifieri.
piunf! Vos ergo,vos itepost eum, vii^gines ejus ;vos ^ vobis pulchramcarnem. Non est qui de vobis quis-
ilLuc ite posteum,quxpropter hoc unum quocunque quatn mentiatur, et faciat sxvire zeLantem. Videte
ierit sequimini eum.Ad quodiibet enimaliud sancti- cum quanta securitate ametis, cuidisplicere falsis
tutis,quo eum sequantur .hortaripossumus conjuga- opinionibus non timetis. Vir et uxor amant se, quo-
tos,prxter hoc quod ii^reparabiLiter amiserunt. Vos niam vident se;et quodnon videntjimentin se.Nec
itaqueeum sequimini, tenendo perseveranter quod certi gaudent ex eo quod in manifesto est, dum in
vovislis ardenler. Facite cum potestis, nevirginita- oecuLto suspicantur plerumque quod non est. Vos
tis bonum a vobis pereat, cui facerenihiLpotestis,ut in isto quem oculis non videtis, et fide conspicitis,
redeat. Videbit vos cxteramultitudo fideLium, quce nec liabetis quod reprehendatis nec eum metuitis, :

Agnum ad hoc sequinonpotest.Videbit.nec invide- nefaiso forsitan offendaHs. Si ergo magnum amo-
bit ; et coLlxlandovobis, quodin se non habet, ha- rem conjugibus deberetis, eum propter quetn con-
bebit in vobis. Nam
canticum novum pro-
et iLLud juges habere noluistis, quantum amare debetis ?
prie vestrumdicei'e nonpoterit. Audire autem pole- Voto vobis figatur in corde, qui pro vobis fixus est
rU,et delectari tam exceLLentibono. Sedvos quxet in cruce. Totum tencat in animo vestro, quidquid
dicetis et audietis, qua quod dicetis, avobis audie- noLuistis occupari connubio. Parum vos amare non
tis.FeLiciusexsuLtabitis,jucundiusqueregnabitis.De D licet,propterquemnonamasttset quod liceret. Sic
majore tamen vestro gaudio nuLLus moej^or erit. amantibus mitem et humilem corde, nullam vobis
Agnus quippe ilLequem vos,quocunque ierit,sequi- superbiam pertimesco.
mini,neceos deserit, quieum quovos non vaLent se- Inde et sanctus Ambrosius {De virg., 1, i, c. 8)
qui et vobis prxibit, et ab eis non abibit, cum erit
; Vobisautem,virginessanctx,speciaLeprxsidiumest,
Deus omnia in omnibus. Et qui minus habebunt, quodpudore intemeratosacrum Dominiservatis cu-
a vobis non abhorrebunt. Ubienim nulla est invi- biLe.Neque mirum,si p7'o vobis angeLi milLitanl, qux
dia, concors est differentia. Prcesumite ilaque,fidi- angelorum moribus militatis. Meretur eorumprxsi-
te,roboramini, permanete qnx vovetis et reddi-
: dium castitas virginaLis, quorum vitam imitatur. Et
tisDomino Deo vestro vota {PsaL. lxxv) perpetux quid pluribusexsequar Laudemcastitatis ? Castitas
continentix, non propter prxsens sxcuLum, sed etiamangcLum fecit. Qui eam servavit,angeLus est
propter regnum coelorum. quiperdidit, diabolus.Hinc etiam nomen acccpit.
Quanta, filiee, quanta virgintiatis est lausl Mere- Yirgo est, qux Domino nubit ; mereti'ix, qux deos
 —

455 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 456

facit. Nam
de reswreclionequid dicam, cnjusprae- A Ait enim. (Dehabit. virg.): Nu7ic nobis advi7'gines
miajam tenelis ? « In resurrectioneautem neque nu- ser7/ioe'<t,qua7'U7nquosubti77iiorgtoria,majoretcura
bunt, neque ducunt uxores sed erunt sicut angeli est. FLos est iLLe eccLesiastici ge7'minis :decus, at-
:

Dei in ccelo (Matth. xxiil » Quodnobis promiltitur, que 07'na7ne7itu)n gratix spii'iluaLis.LoD(a i7idoles
vobis prxsto est, votorumque nostrorum usus apud Laudis e( honoris,opusin(eg7'U7n atque inco7'ruptu7n
vos est.De liocmundoestis,etnonestisinhocmun- Dei imago respo7idens ad sanctimoniam Do77iini, :

do. Sxculum vos habereme7'uit, tenerenonpotuit. iiiust7'ior po7'tiog7'egis Ciwisti. Gaudet perilLas,at-

Quam prxclarum est autem,angelos propterintem- que in iLiis Largiter florensEcclesice matrisglo7'iosa
perantiain suamin sKculum cecidisse de coelo : virgi- fecunditas,qua7iloquepLus copiosa vi7'ginilas 7iimie7'0
nes vero propter caslimoniam in cadum transisse de suo addit, gaudiu)7i matris augescit. Ad has loqui-
sseculolBealxvirgines,quasnonillecebrasollicilat mur,hashorta77iur:affectio7iepotius quam potesta-
corporum,no7icolluviopr3ecipitatvoluptatum.Cibus te..^quaLese7iinisu7it angelis Dei, cu77isintfiLix7'e-
p7'acimonia;, potus abstinen(i3e,docent vitia nescii^c, su7'rec(ionis.Quod futu7'i sumus.jam vosesse ccepi-
qiddoce7itcausas7iesci7'evitiorum.lleiaidem Ambvo- stis. Vos resu7'rectio7iis gLoria^n m isto sxcuLojam
sius (De virg., l.i,c.8). « Hortus co7icliisus, so7'or 7nea te7ietis .Per sxcuLu7n si7ie saecuLi contagio7ie transitis,

sponsa.,hortusconcLusus.fonssignatus(Ca7it.i\}, T>eo g cu77icastiepe7'seve7'alis,etvirgi7ies,a7igcLisDeicequa-

quodin hortis hujusn^odii77ipressasig7iaculis imagi- les esds. Tantum77ianeat et duret soLida et ilicesa
7ie Dei,sinceri fo7itis unda resplendeo(,ne volutabj-is virgi7iitas,et ut cccpit fordter, etjugi(erpei'severet.
spi7'itualiumbestia7'U77ispa7'sacoenotu7'be7itur.Hinc Quo7nodo portavimus imagine/n ejus, qui de Li/no
ille 7nu7'ali septus spiritu pudor clauditur,nepa(eat est :portemus et i7nagine77i ejus, qui cLe ccelo est.
adrapi7iam.ltaque sicut horius furibus inaccessus, Hanciinaginem virginitasportat,po7'tat integritas,
vite7n7'edolet,ftagratoleam,7'osamre7iidet,sieinvite sanctitas portat, et veritas.Portant discipLinoi Dei
religio,in oleo pax, in 7'osapudor sacratx virgi7iita- 7nemores justitia^ncum religio7ie 7'etine7ites, stabiLes

tis inolescant. Hic est odor, quod Jacobpat7'iarcha in fidc,hu77iiies iii (i^nore. Ad omnem lolerantia^n
ftagravit, quando me7'uit audi7'e: « Ecce odor filii fortes, adsustinenda^n inju7'iam7nites adfaciendam
mei,sicut odor agri pleni (Gen. xxvii). » Na77i licet 7nisericordia77i faciles : frater^ia pace unanimes, at-
plenuso7nnibusferef7'uctibusfueritagerpatriarchge queconco7'des.Qusevossi7igula, obonoevirgi7ies, ob-
sancli : ille tamen frugesmajore virtutis labore ge^'- serva7'e, diLige7'e,impLere debetis : quxDeoet Chri-
i7ii7i.avit, hic ftores. Accingere itaque virgo, et sijus sto vaca7ites, ad Do77iinu7n, cui vos dicastis, et i7ia-

hujusce^nodi tibi, 7it liortus aspiret, p7'ophe(iciseum jo)'e,et77ieLio7'eparteprxceditis.P7'ovecta; a7i7iis.ju'

claudeprcecepds Pone custodia77i 07'i tuo, el ostiu7n
; 7iio7-ibus facite 7nagis(eriu)n.Mi7io7'es 7iatu,prxbete
ci7'cuitus labiis tuis (Psal. cxL);utetiam tu possis comparibus i)icita7ne)itU)n..Horta7ne7itisvos 77iutuis
dicere « Sicut malum inter lig^ia silvarum, sic
: excitate,x)nulisvirtute docu)7ie7itis adgLo7'ia7np7'0-
dilectus 7neus inter filios. Sub U7nb7'a itlius, que^n vocate. Dura(e fo7'titer, spirituaLiter pe7'gite, pe7'-
desiderabam, sedi : frurtus ejus dulcis gutturi
ct ve7iile feliciter : tantu77i 7nementote tu)ic nostri,
meo (Ca7it. ii). <!. Inveni quem diiigit anitna mea: cu7n i)icipict in vobis virgi7iitas ho7iora7'i.
tenui eum, nec dimittam (Ca^it.m). » Isti, charissirae, de quorum libris velut de pratis
Post ita lam sublimia, ac dulcia sanclorura ver- llorentissimis hosamoenos flores excerpsi, de sum-
ha, audite. mihi charissimge, excelsi uominis ac fa- mis sacerdotibus Dei sunt, doctores Latiuie Eccle-
mae Hilarium, ipsam carnalem filiam suam ad vir- sia3,imonisi multiplex diversarum iinguarum bar-
ginitatem, tam corporis quam animse conscrvan- baries obstaret, totius Ghristiani orbis existunt.
dam, proposila quadam veste divina, ac marga- Horum vobis margaritas ostendi, horum ex aliqua
rita coelesti, toto conamine invitautem, atque ex- parte super aurum et topazion pretiosos et concu-
hortantem : piscibiles thesauros coram vobis eirudi. Superest,
Anno primo, aitsanctus Hilarius (Epist. ad fi- ut quod gratis offertur, ardenti animo suscipiatis,
liam), vestem vidi. Vidi, ftlia, vidi, quod eloqui non summo studio et cautela servetis, mcque de salute
possum. Nunquid 7i07i ait se}'icum secundum subti- D vestra plus cunctis mortalibus sollicitum, cum an-
litatemejusspartum erat ? Nunquidca7ido7'iejus ni- gehca virginitate, allissiraa huinilitate, sublimissi-
ves comparatse non nigrescunt'^ Nu7iquid auru7njux- ma charitate Jesu Ghristo, ut anciiloe, imo ut ejus
ta fulgore77iejusnon lividalur? Ipsi enlmiTiulti coLo- sponsre amabiles factce fueritis, vobiscum gaudere
resejus,amoenacunctavi7icebant:e(7iihilp7'orsuspo- faciatis.Recordamini beata; matris mefe, sanctae
terat eicomparatum aequari. Post qux vidi maga7'i- ; aviae vestra3,recordamini, inquam, quanla fide,
tam.Qua visa,s(a(imconcidi. No7i e/ii^n poiueru7it quam ignoto ac de supernis concepto charitatis
oculi mei sus(ine7'e ta7itu7n ejus colo7'em. Nam nec fervore, vos adhuc puellulas, nec inter dexteram
coeli, nec lucis,7iec 7naris, nec te7'rx species, pulchri- vel sinistram discernere valentes, mundo furata
tudini ejus pote7'at comparari .Uiiic qmdemllildvius fuerit,diabolo subtraxerit, Dco obtulcrit, sanctis
iiliae.Sed adhuc in fine omnium veniat magnus sororibus acijunxerit. iMeluebat illa, sicut ab ore
Cyprianus Carthaginensis. cunctis praecedentibus ej us soepe apud Marciniacum audivi ne lortc ab hac ,

aequaJis officio, par magisterio, major martyrio. misera valle lacrymarum, nutu vocantis Domini
457 EPISTOLARUM LIB. VL 458
ante raperelur,qaam vosdeiaqueovenaatiumere- A quamvisilaveram. Non fueram.necsumimmeraor
ptas videret-.antequam in schola viiUutum numcro quautomesemperadectucolueris.quamde devoto
,

sauctarum adjunctas superstites sibi reliuqueret ac sincero animo ab ipsis adolescentiae tuoe annis,
Hespexit J)cnignusSaIvator ex alto humilitatem e{ ad divina anhelavcris, quam frequcnlcr eo spiritu
preces aucilUe suai, etille qui rcplet iu bonis desi- Cluuiacumtuam. et vcre tuam visitaveris, quauto
derium suorum, ct qui voluntatcm limentium sc insuper temporc ia ipso claustro fratribus nostris
facit, ejus desiderium tandem implcvit. Sociavit tuisquc adjunclus Deo miiitaveris. Placuit dehinc
vos choro virginco, corpore. Videle, videte ut et spiritui illi, qui ubi vult spirat, ut te de virtute ad
sociaverit mcnte. Non sunt quidem omnes vobis virtutem proveheret, ct asceasioaes in cordc tuo
cohabitantes virginescarne sunttamen, utait Va-
;
disponens, de boais ad meiiora, de altis ad aUiora
terAugustinus virginesfide. Dc quibus solemni die traasferrct. Statuit, et per gratiam suam perseve-
Natalis Domini solemniler clamat Ubijam non : ranter statuet supra petram pedes tuos, et diriget
polcst essea concubilucai'oinle(jva,sU in fidevirgo viam mandatorum suorum gressus tuos. Con-
in
conscienlia,secuniium(iuamvir(joeslomnisEcclesia. gradu illo vitiB, quo altior aliquis, aut
stituit te in
Juxta quem sensum, tam de virginibus quam de vix, aut nusquam apparet. Ea de causa
le iavisere,
cootiaeuter saactequc viventibus apostoiica tuba B ct profectui tuo, quo violenter regnum
Dei raperc
frequentcr inlouat Dc^pondi vos uni viro virfjincm
: contcndis, proposueram congaudere. Decreveram
castam exkibere Chrislo (f[ Cor xi). In hoc choro rcnovare tecuni antiquas illas et sanctas felicis me-
virgineo feliciori sorte constituta?, hoc es(, non so- morioe domai Guidonis priedecessoris tui mecum
lum spiritu, sed ct corpore illibala?, juxtamonita soepehabitas ooUatiooes, quibus velut sciotillis ab
eorum, quos prciemisi, sanclorum, vitam veslram cjus ore prodeualibus acceodcbar, et omaium
disponitc, mores componitc, bonum ccrtamen cer- peac humauarum rcrumoblivisci cogebar. Contu-
tatc cursum a leacris aaois inclioatum, instanter li<sem tecum et de quibusdam hoc in tempore
currendo, feliciler consummate. Imitaminisorores necessariis, qujB nec chartis committere, uec
vestras et matres, cum quibus Dco scrvitis. Specia- multorum auribus credere volebam. Hfec quia,
liter vero quam commemoravi felicem aviam ve- charissime. ad pricsens non dantur, precare instan-
slram, qu;e vos ad Deum pr«cessit, et qu.-v ut cam tor Omnipotcnlismisericorliam, utsaltem inposte-
sequamini, non solum dum viveret, sed et nunc rumcoocedantur. iter meum sociosque itineris, utl
etiam mortua invitat. Date mihi, obsecro, vocem speciali et iatimo amico commendo: quod tanto '

magni Apostoli, utpossim unicuique vestrum se- majoribus auxiliis eget,quauto majoribushochie- \

curusdiccre quodille Timotheo discipulo scripsit. mali tempore periculis formidabilc est. Fratrem '
^

Gaudio impleor.recordationem accipiens ejusfidei, C ^ Petrum deWapingo olim in Christi mililia, ut ipse
qux est in te non ficta, quce et habilavit primum vidi, tiroaem, uuuc veteraoum, fratremquc Gaufri -

non quidem, utilleait innvia luaLoide,et ynatrelua dum, qui tanto tcmpore bonum certanem certavit,
Eunice sed in avia tua Raingarde, ct in palre jamque pcne cursum consummavit. cx parfc mea
tuo Hugone, certus sum autem, quod et in te {11 oro ut aftectuose salutcs, me que nostrosque ipso
tim I) rum sanctae vitfe, ac precibus iateote commendes.
EPISTOLA XL. Nescio enira, quisalter primiillius mci temporis
si
Charissimo mcoet unice amplectendo,domno Basilio milesadhuc superstes sit. Similiter et illum uobi-
servorum Dei chartusige priori, frater PExaus lem carne ctspirituOtmarum coaversum de Valbo-
humilis Cluniacensium abbas, salutem, cui se omnesque
neis, pariter quando simul conveaerint,
devovit, oelernam. saluta.
Nuper in procinctu Romani
itineris consUtutus EPLSTOLA XLI.
scripsi vobisacfralribusab Hcrbins monasteriolo Domno venerabili, sincera quoque affcdione reve-
nostro, quod ad vos jam perlatum credo, et tam rcndopatri Pf.tuo sancta^ Cluniacensis EccLesiw
propositum adeundi vos, quam causam, quje ad bcniqnissimo abbali, fraler B.a,sihls, et qui cum
remaaeodum compuli t uos, Utteris indicavi. Scripsi D eo sunt fratres Chartusice, salutem ct pacem a
tunc gencralitcr, scribo nunc singulariter. Scribo
Domino sempilernam
ab ipsis Alpium faucibus, et excuso, quod in littc- Vere hicest atTectus anUquas et lirmitcr plautatce
ris ilUs nominis vestri, vel ofticii mentioaem solito euim expeditiores. propter/
dilectionis vestrae. Qui
more oonfeci, oblivio sola in causa fuit. Hanc ut nivisimpedimentum ad nos transire vix possunt. ^
mihi ingessit iUneris fesUnaatia, et navis
arbitror,
At effectuosam erga nos devoUonem vestram, nec
ad transferendum nosultra Isarara llumen
parala. pcrsouae dignitas, nec longi iUneris onerosa reUnet
Volo tamen te, charissime, scire,
affectum illum gravitas. Pro incffipto labore gratias agimus, pro
meum, quo moatauavestra adire decreveram, ma-
nonsubeundopreceseirundimus.Novimusetlectum
gis causa te visitaudi, quam
locum Ucet saactum novimuscouatum.Mancatqui solet amor, quando-
videndi fuisse. lllum enim ac fratres alios, et a mul- quidcm gratissima visitationis vestrae frustramur
jam annis saepe videram te vero ex quo
tis
; istud laetiUa. Quam et si ad praesens non habemus, de fu-
arduum et cceleste propositum assumpsisti,
nun- turoperDei graUam non desperamus. Praestabit id
Patrol. CLXXXIX. 15
 459 PETR[ VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 460

Quam A ritautemsancUtasvestraquod,exceptis paucissimis

qui abstulit, opportuno tempore Deus. licet

multum Domini et fratresmei desiderent, egote ex magisexmonachis,quam monachis omnesei quos-

Nonne enim sum ego ille, cunqueinpartibusilUsaudire potui,laudabiIe testi-
debito avidius esurio.
inopem non spernebatis sed moniumferunt, dicenteseumreligiosuminspiritua-
quem pauperem et ;

libus,prudentemintemporalibas. Providcteergo ei,

; amabalis, fovebatis, et ad opus suave religionis
Cluniacens. ordo, Clunia- si placef.ut Ulio vestro,et abbati vestro,ne quod plan-
(piis studiisinstruebatis ?
'

honorabi- tavit manusvestra,inimicushomo eradicet, ne glo-

cens. disciplina, Cluniacens. amabilis et
ad meliora rietur impia pars, et dicat Prxvalui adversus eum
lis conventus, ut verefatear.mesemper
:

{Psal. xii)
et arctiora provocavit, pro certo eliam et adh\ic
provocat. Quid enira? Potestavelli ab homine,cu- EPISTOLA XLIII.
jus anima Deo subjecta est, chori, claustri, dor-
Smnmo pontifici, et nostro speciali Patri domino
mitorii, refectorii Cluniacensis, cffilerarumque no-
papse EvGEMO,frater Petrus humilis Cluniacen-
bilium officinarumomnihomini aemulandadiscipU-
sium abbas, filialem amorem et debitam obedien-
na ? Sed non omnesvidentquodvidiego. Nonom- tiam.
nibusnotum, qaod mihi patuit. Gratias Deo. Quid
ero in ffiternum, quia B Importunitatem, qua frequentibus litteris, pa-
plura ? Vester sum, fui, et
trem faUgo, saepius excusavi. Excusavi plane
vere etvosChristiDominiestis. Servate oralionibus
;

sed urgentibus causis importunus essenon cesso.

quodsacrisfedificastis exempUs. Domum Charlusiye
sit,san- Indulge, Pater, si placet. Vides quia tam in his
et omnepropositumnostrumqualecunque
intercessionibus vestris commendamus, beni- quam pene in homnibus aliis nou quod volo, hoc
ctis
ago; sed quod odi, illud facio. Memorem esse
gnissime Pater.
credo paternitatem vestram quod de nobili viro,
EPISTOLA XLII.
domno sciUcet Guidone de Domna, vobis Signise
Summo pontifici et nostro speciali Patri domino verbum fecerira, et ut causa pro qua interdicU
papx EuGEiMo, fraler Petrus humilis Cluniacen- sentenUee se subjectum esse dolebaf, in parfibus
sium abbas, devotam cumfiliali amore obedien- nostris justeexaminanda, diffinienda, mandatove-
tiam. stropersonnEGiilone{ecommitteretur,rogavcrim.Re-
sponsum mihicst a benignitale vestra Viennensem
Relatum est mihi, Pater, quod quidam mona-
melfopolitanum, qui auctor illius negoUi fueraf,
chorum Bremensium adeant majeslatem vestrani,
causa insimulandi abbatem suum apud vos. Quid
mandatum a vobis in proximo venturum, a vobis
super his conveniendum, audito eo congruum iUi
dicturi sunt, nescio. Unum me scire confido, quod P
unde pater- quiiestioni vosfinem imposifurum. Rediens ergo a
nihil poteruul rationabile prsetendere,
;vobis, ef perltaliam jamproximus Alpibus iter fa-
namcommolionemmercaturincurrerc. Vidistisipse
audivieum fesUnato ad vos tendere, etjam
iciens,
nupcr hominem, sed,utputo,mihiplcnius ejusesse
quem pene puerum sus- urbiproximum esse posse. UndeetegofesUnanter
notum est, utpotc illias
cujusconversationembonam, cursorempost ipsnm ad vos cumlitteris prsesenU-
cepi, quemeducavi,
cujus famam integram, tam in CUmiaco qaam ex-
bus mi^, oraus ut, si potcst Ueri, aut antequam
tra, multis jam annis probavi. His de causis,
hoc a vobis recedat, causam jam dicU nobiUs viri sa-
pientia vestra more, quo solet, diffiniat; aut sicut
merito, ego quidem eum aliquantis et magnis prio-
prffisens rogavi, in provincia Vicnnensi, vel Lugdu-
rafibus prajtuU, vosveroutaccepi, simili fama eum
nensi, si cui placucrif, terminandam commitfat.
^vobis commendante, magnse abbatioe prajfulistis.
Et neforfe miretur sagax prudenUa vestra
me ve-
Magna^ dico.possessionibus, sedparvffi, miserpe, et
lut remaUenammihisuperfluo
assumpsisse,nove-
ruinosoe, habitatorum, ut mitius loquar, erroribus.
rit non esse hanc remaUenam,
sed propriam, quia
Vidi ipse hoc ex parte, in procinctu veniendi ad vos
sed nosfer est. No-
constitutus,quando ab eodem invitatus abbate, p illc cujus esf, non alicnus,

ster esl amore, noster ct genere, noster et benefl-

Natalem Doraini hoc anno in eadem abbafia cele-
bravi.Vidimonasteriumpenetugurium,vidilocum cio Amore quantum ad sc, genere quantum ad
:

suos beneficio quantum ad utrosque. Quantum ad

parum a soUtudine distantem, vidi omnia velut ab
se, quia nos nosfraque proe
cuncfis mundi mona-
iniUo, non solum innovanda, sed a primo etiam
steriis diligit quantum ad suos, quia patres, avi,
lapide fundanda. Monachos nobis qaidem devotos, ;

et atavi ejus, idem fecerunt

quantum ad utros-
sed velut novitios de novoinstruendos. Facile mihi
;

que, quia tam ipse quam monasteria, ab eis-

illi
fuit ex fructu arborem cognoscere, de
habitaculis

habitatores judicare. Hi nondum exuti veteri ho-

mine, nequeinduU novo, quoniam a vestro abbate
coguntur in pectore veteri nova mcdifari malnnt
dem fundafa et Cluniaco tradita, multis et magnis
possessionibus atquc reddUibus ditaverunt. Ilis de
reputo,sed do-
causis, negotia ejus non peregrina
:

requiescerc infiecibus raesUca non aliena, sedpropria. Ef quoniamisdei

esse oves absquc pastore, ct
;

suis quam contraire voluptaUbus aul voluntatibus so- quo vos soUicito, et super quo majcstaUapostoIicfE
militaris^
preces effundo, absens est, nec facile
UUs. Haec estcausa,qua id quoddixiaggressi
sunt,
sfcculo innumcris curarum catenis astri-i
Nove- homo, et
ut percusso pastorc dispergantur ovesgregis.
461 EPISTOLARUM LIB. Vl. 162
ctus, vos adlre potest, verba ejus mediantibus A EPISTOLA XLIV.
litteris istis breviter prolata.siplacet, audite. Dicit- Summopontifici, Patri nostro, domino
et speciali
credere uxorera, super qua arguitur, sibilegi-l
se, papx Eugemo, /"ra^cr Petrus humilis, Clunia-
time ac juste nupsisse. Vivil quidem altera, cui censiumabbas,filialisamoris,etobedientia; quid-
primo corijugali f(Hdere viuctus dicilur, sed illam quid polest. \\:,^i > > ,
=•

nuuquam suam fuisscconjugem astruit. Gausam, Placentinus clerus, consules et populus, quia
imo causas, quibusconjux ejus necfuerit, necsit, bcnignpe paternitali vestrre ad proBsens displicet,
nec ossepossit, tales proponit Primam,quia con- : multum et raultum dolons, placerel super orania,
tradicoutesuoGratianopolieplscopo^illam acccpit I quai in terris sunt, volens, elegit me sicut advo-
secundara, quia infra annos nubilcs existenti^ nec catura sibi, sperans, quod raediante mc preces suae
assensum canonicum praistare valonti, adhcesit; ^pud Patremfacilius admittantur, etfortassisetiam
tertiam quiaconsanguinilatis linea eiproxime jun- exaudiantur. Facithocexgralia, quam creditraihi
ctus est ;quartam, quiaremconjugii nullo unquam servari penes vos, festimans nou ex toto frustrari
tempore velmomento cum quamvis multum ipsa, ^ola sua, adjuncta suisprecibus deprecatione mea.
voliierit, ullo modo liabere valuit quintam, quod Quod utrura ita sit, utinara sic experiar nunc in
:

sicut bancprimamcontradicenteomninoutdictum B assumptacausa, sicut vestri gratia sccpe

expertus
est, episcopo suo accepit ;
sic istam, volcntc con- sumtam in propria quam in aliena ! Sura eis debi-
cedentc, imperante, imo penc compellente eodcra tor, tara charitate quam dilectione sin-
coramuni
pontifice admisit; scxtara, qiiod in reditu vcstro a gulari. Novit hoc, ut arbitror, sapientia vestra
et
Galliis ad Italiara, in monlanis Jurensibus inter ad aurcsraajestatis vestroB, ut puto, pervenitquod
pontera Arleium et Villara .Funiara ei pra^ccpistis, ante quinquennium, quando videndi et vi^itandi
ut scepe norainato domno
Vicnnensi archiepiscopo vos gratia Roraara pergebara. super injuria mihi,
in oranibus obcdiret, indequc saltitera suara non imo et vobis a marchione Opizone illata fecorint,
dubiam, sed certam sperarct septimam, quod ; quanlum inde doluerint, quanta vi fugitantcm et
priusquamha3Coraniadiscuterentur,postquaratara latibula quaerentem bestiam de fovea .sua ad
pu-
per se quam pcr aliosrcligiosos vel sreculares viros, bhcum protraxerint, quidquid sorbuerat totum us-
paratum se esse subire, non sc-
judiciumjustiti.e qne ad obolum rovomerc corapulerint, salisfacere
meltantum,uonbi3 tantum, cpiscoposuo, etdixit, jam ipsura quara scoleris sooios, pro arbitrio
etraandavit abipsointerdiotiscntcntiffisubmissus
:
mco vellent nollcut, coegerint. Fecerunt hoc, ut
est. /Eslimat vir jara satis dictus, quodhbet ex his dixi,non
mihi, quia quod factum est liho, soli
capituhsunura.etscmotis aliis.solumaddivorlium actum cst
et Patri. Ea de causa de ingraliludinc
q
intcr scel illara primam mulicremnon conjugcra, mcrilo condemnarer, si pro ipsis ubi causa ratio.
faciendum, plene sufficere posse. Quanto magis nabilis exigit, qualiscunque prchi prcces raeas
omnia siraul? Videathtec omnia, etdiscutiat Pater 'ndignationipaternoeopponcreforraidarera.Dicunt,
universalis et qui curara paternam universis Ec-
: dicunt isti, quorum causam assumpsi, et hoc, ut
clesi.-B fihis debet, animffi, nec de iuferioribus, al> eis accepi, sacramento probare parali sunt, se
nec de vilioribus sibi commissce provideat, ct aut nihil eorum, super quibus arguuntur, ad iujuriam
coram se, ut jam dixi, si fieri potest, rem ipsam majestatis vestrcne fecisse, nihil in feternum facere
difrmiat, aut probis partium nostrarum viris, si proposuisse. Sed dicitur eis episcopum a suoRa-
placet, diftiuiendam commiltat. Uolet enira mul- vennate metropohtano doraini papffi insuper pree-
tura homo, et quod vix, aut nunquara cuilibel an- ceptoconsecratum et suscipere noluistis quod-
;
;
tecessorumsuoruracontigii, interdicti ecclesiaslici que est deterius, nunquam vos euminperpetuum
[sententiam] seincurrisse, vcre ut Christianus ultra suscepturos juramento firmastis. Ad heec ilh 3Ie- :

quamde laico sit credibile, deflet. Vidi ipse, et' i^'opoli(anusnoster,}ionl{avennas,nonAquileiensis

verax apud Patrem testimoniura fero, quia dum ^on quilibet alter, sed Romamis pontifexest. Pt^o-
die quadam castrum de Visilia, et castrum'
inter bamus hoc innumeris tesfibus, probamusPiacenti-
de Domna, mecura iter faciens de his ageret, su- num electum a multis retro sa;culis, a summo et
bitoin tara amaros fletus et singultus erupit, ut ^^^iversalipr(Bsule,non ab alioconsecratum. Pro-
etiamnos, et quosdam nobiscum, qui proxirai equi- ducimus inde pro exemplo,proeter antiquiores, Ur-
tabant, in fletus etlacryraas coramoveret.Moveant banum secundum, Calixtum secundum, quielectis
ergo viscera paterna absentis et nobilis filii lacry- nostrisconsecrationismanum imposuerunt,ct exem-
raffi, qui, et sicut fidelis Christianus dolet plosuo, quidposteris servandum esset, lucide
sibi ec- osten
clesiasticcBcoraraunionis gratiam subtrahi, et de derunl.Servetur urbinoslr(£ concessa atantis pon.
uxore dimittenda vel retinenda, re ad
examen pro- tificibus dignitas, ctparati sumus facere vel stibire
cedenle, paratus est praecepto quidquil apostolica siforte in his deliquimus, im-
apostolico et eccle-
siastico obedire.
peraverit tnajcstas. Rsec, Pater ilh. Ego vero his
subjungo Miserere, Pater, miserere tantaB urbis
:

nuUi fere m Italia secundse. Miserere tanfi populi,'

qui si aliter egit quam debuit, paratus est juxta
 464
463 PETHl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.
servare. A non alteri Romanae Ecclesiae, non Ravennati, vel
praemissa obedii-e, et cuucta imperata
;

illo more tuo, cuUibet alii conserveUs.

Attende, attende, inquam, discreto
quod mullitudo de- EPISTOLAXLV.
quia, etsi deliquerunt, tamea
Summo pontifici, ei noslro speciali Patri domino
linquit, impunitum esse solet. Considera,licet ut
doctorem, papce EuGENio, frater Petrus humilis Cluniacen-
minus sapiens loquar, velut docendo
geris, sium abbas, devotam obedientiam cum filiali
quod bonus ille Pastor, cujus vices ia terra
nostras, et se umore.
vulneratus est propter infirmitates
Si DeidisposiUopaternitaU vestraeme proximum
vicariis ab imitandum proponens, ait Non
suis :

sed qui male habent loco fecisset, optassem et omnia a rae facla vobis
egent, qui sani sunt, medico,
periculo, et peri- de faciendis vobiscum consiUum inire.
referre, et
(Luc. V), Vide quodproximi sunt
condescendis, si rigo- Nunc remotus opto spepe facere quod semper nou
culo mortis tEternce, si non
possum. Unde notum facio benignitati vestriE,
rem tuum scrvarevolueris, si dixeris Non
placa-
:

episcopum a Ravennale sacratum susce- quid post regressum meum avobisfactum sit de
bor nisi
sacramenta sua irrita castro, quod super ipsnra, ut ita dicam, Cluniaci
perint, non quiescam nisi
ne severitate hac caput, Rugo Discalceatus aidiUcabat (192), conti-
fecerint. Timeo, limeo, doraine,
ne rigor p gerit, Questus fueram inde, ut nosUs, apud vos et
magis Ecclesia deficiat quam proticiat,
:

iste magis appareat ruinosus,

quam fructuosus. vestra providenUaduro anathematiillud submise-,
republica rat. Rediens igitur, iuveui non tautum inchoatum,
Formido nc de Placentia civitafe in hac
sed et fortibus jam muris cinctum, et excepta la-
nostraChristianadicatur, quod olim de tribuBen-
est: pidea turri, cujus jam materiam pene totam jai '_

jamintempore Judicum apud Judffiosdictum

xxi). Si dictus Hugo congregaverat, lignea interim jam
Ablala est una Iribus de Israel {Judic.
quot et quantee erecta, consummatum. Inveni et
fere ex integro
recensuerit, recolet sapientia vestra
ipaganorum, hffi- nostros villam quamdamjuris nostri.quaeClarum-
a sede apostohca dispensationes,
tempore manedicitur, castro iUi valde proximam fossatis,
relicorum, ipsorumetiam cathohcorum
nisi quia magni, et et munitionibus ambisse,etproutbrevitastemporis
factffi fuerint, nec ob aliud,
spiritu consihi, et hmoris
Dei permiserat, communitara, castro Hugonis pro
discreli Patres,
castro opposuisse. Inveni universos adjacentes no-
iUustrati, videbant se magis Ecclesiffi Dei salva
utiliter condescen- bis, mihtes, casteUanos, ipsos insuper comites et
lide, et charitate posse prohcere
Exten- duces BurgundifB nostrae, velut aureee, utdicitur
dendo quam inutiliter austerioraservando.
exempla vellem fortunae inhiare, et quasi argentei fumi nidore
deretur epistola in immensum, si
neces- Q attractos, ad arma sumenda nostros undique con-
proponere quse occurrunt. Sed quia non est
citare. Dicebant multa, amicoruracondolentium,
sarium lalia cunctascienti, ipsum ad
se remitto,
suse haic relegat, vei consultantium specie quae ego audita, in quam
et ut inlibro singularismemoriee
;

magni Patris, et partemvergerent, advertens, aurem eis paciUcam,

exoro Verbum tamen memorabile
doctorisAu- velut bene consulenUbus exhibebam. Instabantet
summi Ecclesiee Dei post apostolos
revoco. Dico mulU ex nostris, sed quo spirUu, ipsi viderint,
gusUni ad mentem, si forte excidit,
Insertionis, m- asserentes credendum esse prudenUbus viris, qui
;

sententiam, non verba ex ordine.

possit inseri ramus cum amici essent, et in re militari assueU, non
quit, tale genus est. ut non
quantulumcunque hortarentur ad inulilia, nec suaderent dissuadenda,
ahunde allatus arbori, nisi Uat
vel suis, vel alie- Aderante converso longe plures his, afUrmantes
vulnus in arbore. Sic quandoque
condcscendendo IfRditur, nilUlunquamlucrataraesse, Cluniacum militaribus
nis Ecclesia ex charitate
fuerat, inseratur. Sed armis, aut vecordem, aut hostem esse, qui mona-
ut qui alienatus vel alienus gladio pra-
Uducia, ex pa-
hoc chis pugnare suadeat, qui cucuUatum
nimium forte processi. Fecit
habendumprodigio, si tale
cingat, pro admirabili
ergo jam Unis Uat,
terna benignitatc concepta. Ut
imo ipso corpore, monstrum ad bella procedat. Ridendos esse, et
oro, rogo, supplico et corde, D subsannandos esse ab orbe terrarum, hujusmodi
licetabsens proster-
ante pedes sanctilaUs vestraj,
vobis toto conatu pia- mihtesvel atlUetas nec jamiUuc velle vcnire sae-
nor, ut PlacenUnis vestris,
et errorem eo- culares ad suscipiendumreligionishabitum, quem
cere quaerentibus, condescendatis,
corrigaUs, tantumutcos, ab ipsisrehgiosisjam viderent depositum. Praeter
rum modoquoplacuerit cumbrevi
hajc damna innumera inde posse oriri,
ut Ecclesiam suam, ut episcopum suum, vobis.

de Etremissio pcenitentix unius anniillis

Ouidfactumsit decastro, quodHugoDiscal-
tei^ra.
(19^) (jui servaverint ipsam pacem.
cfl;«s iVfcakf L Chronicon
Cluniacense paciUcaUo- .

refcrtinannum H;'3, bi «Alexander episcopus servus servorum Dei diie-

nerahujus contentionis filus
cognominat Etde ctis UliisnobiUbusviris.HugonideRellojocoet
et Uunonemhunc deScalciaco cius, comiti Forcnsi, vicecomiU MaUsconcnsj. Jo.
rescn-
eaetiam, aut simUitaleponlilicisAlcxaudn (irosso, Hugoni de Herz, Ihigoni
dcScaiceo,et cas-
Dtun legitur in chartulario Cluniaccnsi, quo.l ct conserva-
teris, qui Clun.Ecclesitepacerajuratam
rpsum Hugonem de Scalcea nuncupat, vulgo de la etapostolicara benedictionem. »
verint, salutem
Et prwsenti.f vitx commodum, eic. Videm Ale-
AlexandripapwconfirmatiodePacejuraiam^^^^^^^
Forensem, et Bai ones xaudro IH ad au. H81.
Clun. Ecclesiam, et comitem
 :

465 EPI3T0LARUM LIB. VL 466

tempore etiamlonge majores quam A ipse, qui, ut postreditum nostrum accepi. nostree
bellica clades,
Ecclesia illa habeat redditus, possit assumere, et sc GallicTe, hibernis mensibus importunioremsolito i

consumendo paulatim in se ipsadeficere. Ad ulti- nimiis imbribus praebuit quinque solis diebus ex- :

mum homines aliis assuetos studiis, beilicarum ceptis, toto, quoin Italiademoratus sum, tempore,
arlium prorsus ignaros, hostibus callidis, et in his tam terreno itincre quam fluviali (nam aliquantis
a lacte educatis, non nisi proedam vel escam exi- diebus ac noctibus Padus nos navigantes detinuit)
stere. Haec ut sanioris consilii esse claruerunt, jucundum se semper ac serenum exhibuit. Lutosas
mediante Hugone de Berziaco, et quibusdam aliis vias, quibus maxime angi, imo cunctis id minanti-
miiitibus, ex parte autein noslra, fratre Enguizone bus infigi verebamur, fere lapideas siccitale inve-
prfRcipue,ctquibusdam aliisinstantibus,concordia nimus. Fratres quosdam itineris socios, purai ac
hujusmodi facta est. Dejicitipse castriconstructor, simplicis vitee viros fluctibus mersos, etjam jam- !

et diruit ab ipsis fundamentis, suis vel suorum que exstiuguendos, ab ipsis ut sic loquar, mortis
manibuscastrum, sequenunquamdeincepsaliquid faucibus, vivos recepimus. Ipseplus solito audax,
ibidem ffidificii dura pontem quemdam, quiapeditem ire pigebat.
facturura juramentoconfirmat. Dat
insuper et montem ipsum Ecclesice. Addit ot jura- conscendere eques conarer, ultimos mulae meee
mento, se a castro Buxeria? usque Cluniacum, in 3 pedes tenacissimo retrahente luto, in subjacentem
aliquoprorsusloco, munitionemaliquamnunquam eidem ponii quamdam abyssum pene prolapsus
ultcrius essc facturum. Interdicit et hoc cunctis sum. Sed Dei virtutc muloe vires addento, subilo
hfpredibus suis, etinstrumentum, istud continens, me cum eadera super pontem inveni, sicque prae-
auctoritate et testimonio Lugdunen. Archiepiscopi tertimorem, nihil Iristepassus, evasi. Ouid muUa?
el coepiscoporum ejus, r.uillelmi comitis, et alio Talis non in cundo, talisinredeundo, non fortuna,
rum terrne illius nobilium, sese facturum spopondit. sed gratia assidue comitata esl. ut nihilraihi.niiiil
.Nos autem his de causis, dedimus ei ducenlas et nostris prffiter votura conligerit, excepto defectu,
viginti libras. Heec pra^cipue ea de causa facla vel morlG bestiarum, de quibus Deo curanon est.
noverit sublimitas vestra, quia memores oonsilii Lseta plane in via cuncta reperi, sed laetiora apud
quod nobis dedistis, maluimus in pacis conditioni- Patrem inveni. Bonum illum habui in principio,
bus expendcre multa quam sul) dubia belli forte meliorem in processu, optimum in fine, imo (ut
consumere intinita. quod verius ex corde.haurio fatear) optimum sem-
per. Cumque vultus ille illius, in quo vcre aposto-
EPISTOLA XLVI.
hcus vigor et forma relucet, pro varietate causa-
Insigni et singulari noslri temporis viro, domno rum, personarum, et eventuura mutaretur, et aliis
Beknaruo Clarevallis abbati, frater Petuls hu- ^
atquealiis nunc jucuudura, nunc nubiluui discre-
milis Cluniacensiam abbas satutem xternam. tissime sese prjebet, mihi tamen nunquam in di-
Quoniam sanclitati vestrae, mihi tam dulcilci-, versa mutatus est. 0"ialem veniens reperi, talem
tam beuignescribenti, totdiebusrescrftere distuh, recedensreliqui. Notabam, scepe austeriorein vel
nolite mirari. Irrueratforte tunc tantus negotiorum mcEstiorem, quam frequenter induere aliis de cau-
turbo, tantaque causarum congeries me undique sis cogebatur, spcciem ipsum aut privatim, aut ;

sutTocabat, ut non dicam scribere, sed vix mihi publice me alloquente, de judicis forma in patris
vivere tunc liceret. Exundabat, disrupto obice, gratiam commutare. Praeferebar omnibus etiam
immensa vis aquarum : quas, Romajium iter, me majoribus gradu, nec patriarchalis dignitas, cum
absente paulatim congregans, stagni more ali- etiam Bavenuas adesset, praeire meipsum plerum-
quaudiu continuerat, in praesentem largissime pro- que impellente sinebatur. Senatui Romanorum,
fundebat. Exclamare tunc merito po[eva.m •.Salvum episcoporum, vel cardinalium, non tantum adjun-
me fac Deus, tiuoniam intraverimt aqux usque ad gebar, sed quandoque adjungi cogebar. Exclu-
ct

animam meam {ysal. iaviu). Hiiec fuit causa qua debantur universi non Romani a Romanis consihis
illi, cui me totum debeo, debitum respondendi, solus aut pene solus ad mysteria jurata vocabar.
paucis licet diebus, subtraxi. iNunc! tandem respi- D Ista in publico. Jam secretiora, et remota ab aliis
rans,occurro, utpossum verbis, tanto tanti amici colloquia, quis explicet? Dico, dico quod verum
attectui, post verba iu proximo, per Dei gratiam est. Nemo me putet aliter loqui quam sentio. L't

occursurus et ipse. Magnificavit vere Dominus fa-
cere nobiscum, et ut verba illa vestra, humanum
pene os excedentia sonant, prosperum fecit iter
nostrum, et gratia sua, studio vestro, precibus
vestrorum,duxitet reduxit iucoliimes tribuitnobis
fecundum cor nostrum, et implevit petitiones no-
stras. Facta sunt nobis etiam ad litteram prava
in directa, et aspera in vias plauas. Alpes ips<E
aliquid arrogantius dicam, hoc apud me fas non
est. Nunquara amicum tideliorem, nunquam fra-
trem sincerioreui, nunquam Patrem puriorem
in hujusmodi coUoquiis expertus sum. Auris pa-
; tiens ad audieudum, lingua prompta et efficax ad
respondendum, non ut major minori, sed ut aut
parpari, autquandoque utinferiorsuperiori. iNihil
fastus, nihildorainium, nihilmajestas sed totuni ;

gelidpe, et perpetuis nivi])us condemnati scopuli, sibi hominem <:equitas, totuin humihtas, totum
ilUus sui antiqui horroris pene obliti sunt. Aer ratio vendicabant. Si quid ibi vel ahbi petii, aut
 467 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 468

indultiim est, aut rationabiliter, ita ut qucri non A gladium habet virgam pastoris. De qua
regis, sed
possem,negatuin. Apostolus Quid vultis ?in vircjaveniam advos,an
:

Ilaec dicens non glorior, sed veslra vota in me in spiritu mansueludinis ? {/ Cor. vi.) Etquid dico,
per ipsum inipleta dcclaro. l'^t novum quidem uon hal)et virgam ? imo habet et gladium, secundum
est, Cluniacensc monastcrium in qualicunquc pa- cumdem El galeam salutis assumite, et gladium
:

store suo a summo pontifice lionorati; sednovum
estnihil sinistiiiu ejus actu, nihil in verbis, nihil
inipso gestuerga ipsum potuisse notari. Yideram
eumprimo anno apostolatus ipsms Romffi, post vi-
I
deram Cluniaci, videram Antissiodori, videram Ca-
talauni, videram Remis, videram alibi sed talis
nunc apparuit, quasi nunquam vidissem. Qualem
deinde totius Romanffi curiae erga me ac nostra sta-
spiritus, quod est verbum Dei{Ephes. vi). Hic gla-
dius si quieverit, si semper latuerit, si nunquam
excrtus, nulli uuffuam tcrrori fuerit, quid erit ?
i
Multiplicabuntur fortc, juxta Salomonem, contra
i remissammanum besti^agri, nec juxta cujusdam
: .
amici Job verba, pacificae erunt illi. Et quid faciet
pravorum perversitas, quosin maiissuis deteriores
reddet impunitas ?

tum invenerim, succincte refero, aut amicorum Transeo Phineem, praetereo Peham, taceo Macha-
fideUum, ut dulcissimorum fratrum, ut ex mero, e* quos diros scelerum ultores legit et cantat
baeos,
sincerocorde,quantumagnoscipotuit,faminariam. C Ecclesia, Virum illum, mitissimum super omnes
Vestri omnes, maxime singularis ille vir doaiinus homines, quimorabauturin terra, propono. Nomen
Hostiensis, non minus, non inferius mihi astitir, ejus quis nesciat Is cuni tantusvirtutemansuetu- !

quam vobis si praesens essetis astaret. Ad illum ex- dinis fuerit, Dei suasque injurias ulcisci, horribili
pIicandum,qniabrevissermononsufficit, parcolit- mortis exemplo non timuit. Res notissimadiu pro-
teris, sed per Dei gratiam cum pra^sens fuero, non trahendanon cst. Quid loquerer Samuelem pro ini-
parcam verbis. Ilortatur dehinc textus epistoke micisorantem?quid Davidtoties, et totieshoslibus
dulcisot sanctee, tempus et opus esse, ne reddom nequissimis parcentem? Et ille tamen manu non
retribuentibus mihi mala monet ut nunc illi qui
; aliena, sed propria, pinguissimum regem Amale-
voluerunt, sednon potuerunt aliud agere, cxperian- chitarum in frusta concidit, et iste non in solo
tur clementiam nostram, et affectus Patris filios mysterio dixit Persequar inimicos nieos, et com- :

recedentes resignet visceribus suis. Instatutsen- prehendam iltos, el non convertar \donec deficiant
tiantnos in gremio sedis apostolicas plus Patris {Psal. Persecutusestenim hostes,saspe etiam
xvii).

quam judicis invenisse, et gladium jam adpercu- realiter, et comprehendit, nec ccnversus est donec
tiendum exertum, in vaginam pietatis esse reposi- deficerent. Quid ipse Salvator,quidpIane ipse pius
tum,et reliquain hunc modum. Ad hajc ego: Non Q Jesus egil! Flagella quidem pertulit, sed et ilagella
est, non est hic labor difficilis, aut insuetus apud intulit. Mercatores in loco mercationi incongruo
me. Natura ipsa satis ad indulgendum meprovo- illicite mercantes, de templo Dei nonperministros,
cat,usus ipse indulgendi instigat. Assuetus sum pa- sed per seipsum verberando ejecit, quando disci-
ti, assuetus et indulgere. Declarat hoc, quod ta- puli de ipsodictum inpsalmorecordatisunt Zelus :

men non superbe jactito,de Pontiano schismate, in domus luoe comedit me(Psal. lxviu). Quorsum ista ?
quodcum innumeri declinaverint, acnefanda, etin ; videor, ut dicitur, Minervam docere, guttulis Rho-
ordine monasticoinaudita fecerint; nunquam gla- 'danuminfandere, adnemuslignaconvehere. Atni-
dium meum, nunquam mucronem, nunquam fra- hil horum ego facio. Quid ergo ? unumestquodin-

meam experti sunt, vix unquam asperum ab ore tondo, unum quod speciaUssimo et sanctissimo
meo verbum audierunt. Feci hoc tunc, feciet postea amicosuggero. Credit forte vel existimat, dum haec
ssepe, etsi nondetamgravibus, tamendegravibus, legit, beatitudo, taa, mesuperhujusmodi homines
et juste forsan nisi tolerantia intcrcessisset, gravi- insanire, et velle tormentiseorum vel suppliciissa-
terpuniendisexcessibus. Facioet adhucfrequenter, turari. Non fui, non sum, nec csse possum tortor
nec, ut sic dicam, facere hoc assidue cesso. Sed eorum qui, licetfralribussuismalignedetrahendo,
quid? Nuuquid ita semper? Nunquid semper misc- y. susurrando, obloquendo, multum dehquerint, licet

ricordiam Deo canlabo, et nunquam judicium^
Nunquid universae viae Domini, misericordia tan-
tum ?jNonnc et veritas ? Nunquid semper prohibebi t
quilibet miles Dei gladium suum a sanguine? Si
hoc, non tantum rex, sed et miles ejusfrustra gla'
diiun portat. Frustra ct leguntur vcrba illa, orl)-
Christiano nota : Vis non limerepoteslalem
faCfCl habebis laudem ex iila {liom.\\\\).^\ autem
male feceris, time. Scd dicet quispiam: Kcclcsia
nonhabet gladium, Christus illum abstulit, cum
Petro dixit: Converle yladium in vaginam. Omnis
carnes eorum dente canino laniaverint, ipsa sua
visccra uuguibus propriis discerpserinl, corpus
Ecclesioesuieinquibusdamcjusmembris^nequiter,
ut ego novi, laccraverint, habeant, si sic vobis
utile videtur, veniam, ne moroantur praemium.
Horum uno si beneficio abuti noluerint, provocari
? Bonum polcrunt ad melius, altero deierreri potcrunt. ne
cadant in dctcrius, Sed dicetur: Non erit plcna
charitas si non, nocucrit, scd ea crit integra, si
profuerit. Eia, Velim noliin, perfectus cssc com-
])ellar. Ero (quod non putaveram),perfectus, sicut

qui acceperil glailium, gladio pcribil {Joan. xvur) Patcr meus co^lestis perfectus est. Non ulciscar in
Verum est, inquam, verum cst. Nonhabet Ecclcsia hostcs, imo benefaciam hostibus. Praeferanlur,
 EPISTOT.ARUM LIB. Vf. 470
i69

principentur, resnent, sed sine me. Sine mc quo- A quemin fortissimamquercumevasissecredideram

modo ? Habeant dignitate.s. Habeanllionores, si dici vix. invimen tenerrimumcoaIuisseagnoscam?An»
iorte pulasti, cum mutatis regionibus mutasse me
dehftt,monasticos a me, sed non circa me.Ha-
animum, infoctum percgrini aeris tactu, ut
et
beantextrapositi, et res meas, et etiam, si meren- el

meum. aliquidfabulosumintcrseram,Circemedicaminibus
tur, cor meum ; non ambiant latus Nulla,

utnostis, ct ut ait iile quem nostis, ad nocendum de homine bestiam factum, in monstrum aliquod
efficacior pestis quara familiaris inimicus. Prover
erupisse? cum dicat qucm nosti
CidumnonanimummiUant,quiLrnmmarecurrunt
hium est, etiam vulgatum Pnmo /-a/^t incommo^l
:

dum est, secundo stultum, lertio turpe. VA ut ali (HoRAT. lib. 1. cpist.ll, v. 27.)

quid divinum subinferam Amici, ait Solomon,

:
Nonadeo, non adeo in meprtevaluit Romanum
sinttibi viulti, consitiainusunus de miUe{Eccli. vi.) vel Campanum littus, ut quod cram roe oblivisci

Videor ex parte loqui ut filius sseculi, cum, nonteste cogeret, et commu- in melius, sed in delerius
taret. Mirum esset, si longo tempore hoc magis
Deo, nonmultamihisit curadesfficulo. Esset vcro ;

fortassis, vel parva, vel nulla, si permittercnt lilii autem mirum, si in tam brevi efticere potuisset.

sfficuli. Sed quia ipsi prudenliores suut liliis lucis Sed non est ita. Non sum quidem qui fueram, sed
in gcnoratione sua, utinam mihi daretur simpli- b corporis,
quod momcntis singulis in omnibus fit,
citas columbae ad illorum vilandam nequitiam, et alteratione, non animi mulatione. Quod si forte,

serpenli.sprudentia ad precavendam malitiam ! I)e quia mulatus esse credor, credatur idem, et
silvi,

his ita ad prc-Bsens. quandoloquor, quianon scmper loquor: credatur

reliquisqutchanc materiam sequuntur, sacri
1)0 et quando dormio, quia non semper dormio, et sic

oris vestri verbis, quid dicam ? Non iuvenio, non de reliquiscorpori vel animo accidentibus. Sednon
sufficio. Suflicio tamen non quidcm ad respondcn- fuitcausasilendi, imrainutio dihgendi. Quod silui,

dum, scdad rcpendendum tanto amori totum, et quod per tam longum iter de tam longoitinere nihil
integrum mei animi vel cordis afl"ectum. Occurram, tibi, charissime, tamen hoc te esse adhuc non
si

occurram certe, ubi vobisvel vestris visumfuerit: dubitas, scripsi, factum est, non quia nolui, sed
occurraminquam servomeo, ut avobis habeo, vel quia non potui. Quid poteram positus in itiuerc
apud Uivioncm, vcl apud ipsain Claramvallcm. scribere, qui vix poleram vivere ? Vivere diGO,noa

Agnoscoenim, et vere agnosco quod di.\istis,quia quod, Deo gralias, amicis, fratribus ac filiis tam
quantum popercero vobis, parcam etmihi. Munus orantibus quam studentibus, aliquid mihi praeter

quod pro magno vos habiturum scripsistis, vobis votum conligerit, sedquia integrapenesemperdie
conccssi, donec oplabili colloquio pcrfrui merear. equitanti.medianocte edenti,valde manesurgenti,
De Germano quod magis innuistis quam dixistis^ in agone continuo desudanti, quis animus ad me-

facio quantum valeo. Cietera diei exspectatie re- ditandum, quas lingua ad dictandum, qu» manus
servo. Ue subpriore ea, quse subjunxlstis, ut legi, ad scribendum parare se poterat? Hdec pra^ter aliu
non modice miratus siun. Conveni statim hominera, multaqun3Commemorarelongumest,impedimcnta,
el cuncta fere qute do eo vobis suggcsta fuerant, et Trausalpinura et Cisalpinum mihi silentium indi-
abipsofalsissimaesse audivi. Veritussurameorum xerit. Fuit et quod domno abbati actuum
ilhid,

sibilos serpentium, ne similia his, qu£B hocanno meorum vel evcntuum primam notitiam, ut par
profudcrunt, vestris auribus insibilassent. Et vere erat, ante omnes alios reservabam. Jam etsipost

major pars matcriei, quam epistolavestracontinet, reditumaliquandiusilui, mirum non est, sed quia
ab ipsis infusa videtur. Hi licet paucissimi, et ut adhuc loquipotui, valde mirandum est. Quomodo
putant, secretissimi, odiunt quod diligo, diligunt istud? Lffitaquidem, jucunda, et arridentia cuncta
quod odio. Sed hoc quidem gratis, ut psalmus ait reperi, et pr^ter devotum clericorum, et laicorum

{Psal. LXYni);et Salvator meminit. Diligo ego ho occursum fratrum quod mihi magis cordi erat,
minem illum, quia longoplusquam appareat pru tam vocis canticum quam cordis jubilum inveni.
dens esi,
aeus est, necessarius
uiuis esi,
est, utilis est, Jiueub
ueousbcirius esi, est. Hoc
lidelis esi. iiug Lietabarineis,
jjcciciuu,i i.l±^l-^, »^» —— Domino glo-
^w... -" -me, sed in
etnonin , o--

forte ultiraum, et solum inipsooderunt.Scripturus

^ riabar, quodpiumet valde ducem animorum suo-
est ipsevobis, excusaturus quodnon fecit, nec ne rum attectum erga me qualemcunque pastorem
gaturusquod fecit ; satisfacturus peromnia siquid suum oves non meae, sed Christi, non solum can-
vel in modicovos oUendit. Credite viro, qui, sicut tibus, sed et lacrymis ostendebant. Mirabar vix
novi, fide dignus est. Valete. quinquemensiumabsentiammeamintantamamo-
EPISTOLA XLVil. risflammam exoccultissubito prodiisse ut mirum ,

Fratriyicoh.Ko, frater \'ethv?~ humilis quod solet. videri posset, si quinquennii moratantam parere
Utabsque prooeraio loqua r quid plane quid est? quatriduimc-
potuisset. In his constitutus, vixque
Ettuillees, cui dicatur : Modicce fidei, quaredu- tas excedens, statim post lilia gaudiorum, spinas
bitastH {Malth. xiv.) Sed nec ego Ghristus sum, intravi negotiorum, Inundaverunt aqum super ca-
nec tu Petrus An. bone vir, ut cura stomacho
es. put meum. et penc dixiperii.Invocavi moxnomen
loquar, rae putasti alium esse factum ?Ergone tam Domini, unde necdum submersus sum ;meumerit
firmas radicesfixeratopinio mei amoris erga te, ut amodotuumqueacmeorum, nesubmergat. Aquce
 ;

471 AD LIBROS VI EPIST. PETRI VENERABILIS 472

isUBpopiilifuerunt,etgentes,abItalia(l93),Gerina- A guineo meo, abbate Miratorii niirando, etadmira-

ma,Hispaniis, Anglia,abipsa nostra GalliaClunia- bili, quid dicam non invenio. Invenirem vero for-

curadirivatiieibiquesimulperlotamillamabsentiam tassis.nisi brevitatis studium finire me epistolam

meaminimmensoscausarumcumuloscongregatffi. cogeret. Prffiter hoc tempus breve, Pentecoste ur-
Hoec ut me prtcsentem senseruut, ac si in caput gens, cursor festinans, cursum verbi impediunl, et
meum conjurassent, qufecunque diu continuerant animum maximostumultus suos exprimeregestien-
profuderunt. Feci quod potui, et evasi ut potiii temreprimunt. .Nec illamMiratorii materiam, etiam
lisec qui non advertit, qui non recogitavit, qui non sitotaei dicaretur, brevis epistola expleret, cui vix
consideravit, qaidmeruit.^Sedindulgebo, dabo ve- liber integer suflicere posset. Da operam, qua3so,ut
niam, prosequar morem meum. Nolo in uno reo dies colloquiiinter me, etdominum Clarevallensem,
mansuetudinem meam perdere, quam in multis tertia post Pentecosten Dominico apud Divionem,
millibus soleo conservare. .lamvero in itincremeo si iieri potest, habeatur, Dominum abbatem, ut te
super quo certilicari rogasti, quidegerim, quiddi- nobis citissimo mittat, rogavi. Tu vero nullo modo
xerim, quid invenerim, ad litteras,quas domino citius venire graveris. Es enimmihi, etpropter ista,
Clarevallensi facio, per eas de his omnibus instruen- et alia, multum necessarius. Cur-
propter quaedam
dum te mitlo. Ibi cuncta leges, ibi cuncta repe- g quod tandiu
sori, moratus est, noli imputare, sed

ries. Scripsi ci, ut ostendat eas tibi. De consan- mihi excusaque; eum apud creteros. Vale (19i).

(193) Genies ab Ilalia, etc. Sic et anon.ymus qui
vitam S. Morandi Cluniacensis monachi scripsit.
« Ad Cluniacuni, inquit, tunc tanquam ad commune
pietatisasjdum confugiebat quasiuniversus orbis
pro suoruioi spiritali instauratione locorum. Ilinc
eifusa spiritualiumvirtutumnardo impleta est tota
mundi domus ex odore unguenti,dum religionis
monasticaj fervor, qui illo tempore pene refrigue-
rat, illorum virorum exemplo studioque recaluit.
Gallia, Gerraania, transmarina quoque Britannia
hoc testatur. Hispania, Italia, totaque Europa fate-
tur, pleua monasteriis abeis aut noviter fundatis,
aul ab antiquo senio reparatis, » etc.
(194) Ad explendum epistolarum hujus Iibri sexti
numerum,qune l computantur in Chronic.Cluniac.
Desiderari videnlur liic adhuc tres, nisi forle quis
illas tres, ad Petrum de S. Joanne, et adversus Pe-
trobrusianos, qu;e tractatus potiusquam epistoloe
censentur a pluribus, et quas se jungendas nos
docuit idem Chronicon, eis adnumerandas existi-
met.

B LIBROS m EPlSTOMRil PETill VEIRHBILIS

SUPPLEMENTUM.

PETR! VEN. ET VARIORIIM AD IPSUM

EPISTOL/E. {
NUNC PRIMUM IN UNUM COLLECT.^E.

1. C ipsa nocte quidam Philippus juvenis, quem a Ca-

Epislola ll.abbulis Vezeliacensisad Petuum fl66a- stello Canino nuper illuc misisti, desperatione

lem CLuiiiacensem.—Misericordiam ab co fLagilat cujusdam poenitentiae sibi per epistolam vestram

pro Pkilippo fjuodai/i monacho irrcUgioso. injunclaj ductus, tiu'rem ecclcsice ascendit, et sc
(Circa au. 1 I2i).) quoerentcs fratrcs iapidibus ohruere voluil. Tan-
[.Martene, Thesaur. AnecdoL, l, 300, ex atitogra- dem nos ad ecclesiam ivimus, et iu tide eum vo-
pho in archivis S. Mansueti.] cavimus aliter enim descendere nolebat,
: ot

Reverendissimo Domino P. Climiaccnsi nbljali quare hoc fecisset inquisivimus. llle autemdixit
fraler (195) U. Vizeliacensis abbas salutem et bc- se a domno Udino priore Castelli Cauini de confes-
nedictionem. sionc sua dctectum, et pannos suos, quos ei di-
Cum apud Luperciacum hospitali fuissemus, in misit patruus suus proeiiecessor ejusdcm lldini,
(191)) Is est Raynaldus iiatcr Vcivi \enerabilis qui poslmodum ex abbate Vizeliacensi faclus est
Lugdnnensis archiepiscopus.
473 SUPPLEMENTUM. 574

in morte sua sibi ablatos ab 'lldino conquestus A miseratorperimmensam misericordiam suamejus

est, cum sui panni satis tenues et vetusli ante nos misercatur, et a sorte impiorum ereplum, eum
allati fnerint pro quil)us misericordiaiu veslram
: numero suorum associet, et felicis ac sempi-
flagitamus, utetipsum fratremPhilippamal)onere terute vitae parlicipem facere dignetur. Amen,
quod portare nescit in tam parvo conventu alle- amen.
III.
vietis, scilicetcustodia et ab abstinentia vini
a
et generalis, et ut pannossuos sibi dimissos recu-
Epistola Petriahbatis Cluniacensis ad Dielhelmum

peret obsecramus.
presbyterum. —
Monasterium de Thierbach dice-
II.
cesis Basileensis ordini Cluniaccnsi aggregat,

Petrus VenembiUs abbas Cluniacensis pro Rodulfo (Anno 1142.)

de Vei^rona benefactore ordinat viissas ac pre- [Martene Thes. Anecdot., I, 395.]

Veuerabili presbytero domno Diethelmo, et om-
ces tum Cluniaci ium in toto ordine celebran-
das.
nibusin parochia de Sultza commorantibus, frater
iCirca an. lliO.)
Petrus Cluniacensis abbas, salutem.
[Spicii. edit in 4°, tom. XI, p. 332.]
Quando primo novam plantationem de Thier-
Ego frater Petrus humilis Ciuniacensis abbas b ^^"^^ inchoastis, et in subjectionem
esse Cluniaci
destiiiaslis, vos ipsos omniiun fratrum Cluniacen-
nota facio legentibus ea quae sequuntur. Comes Ro-
siumorationibus incorporastis. Quocirca nos eum-
dulfusdePerrona,fiIias Hugonis Magni, fratris Phi-
Jippi regis Francorum, magnus amicus et bene- dem locum ullerius permanere in domino Clu-
factor exstitit hujus in qaa omnipotenti Deo ser- niaci preedicti privilegio stabilimus, et nulli alteri

vire optamus sanctse Ecclesite. Hic

Cluniacensis ecclesiae subjacere, nec aliud contra privilegium

post reliqua bona opera sua, quibus Deum sib^ valerc priecipiinus. Omncs ergo eodem loco bona
propitiare dum incolumis viveret, laborabat, jam facientes, nos parlicipes omnium bonorum om-
infirmus et morti proximusprfecedentibus aliquid nium fratrum Cluniacensiiim constituimus, et con-
majus adjunxit. Nam monasterio de Crespeio,quod fratres nostros facimus, et in morte et in vita pro
antiquitus in eodcm Crespeii castro conslructum eis orare deceruimus, ut Deus eos ab omnibuspec-

fuerat, et Cluniacensi Ecclesice subditum eraf, tam catis aljsolvat. Amen.

in terris quamterrarum redtlitibus, tanta lar-
in Datum Cluniaci anno millesimo centesimo qua-

gitus estj anuui terrarum illarum,

ut redditus dragesimo secundo tertio Nonas Martii.
IV.
mille solidorum quantitatem excederent. Prffiler
haec et multa alia quae diversis ad Cluniacum EpistolaPetrivenerabilis ad Odonem Belvacensem
q episcopum—Petrus monachus Cluniacensis fit
pertinentibusmonasteriisdelegavit, etiam ipsi CUr
abbas S. Luciani.
niacensi monasterio quingentas argenti marcas
fAnno 1147.)
jure testamentario donavit. Qace ipso jam vita
[Gall. Christ. nov., t. X, col. 2b6.]
exemptopaucispost diebusCIuniacum allat;Tesunt,
0[doni Dei gratia Relvacensis Ecclesiaj venerabili
1

et Cluniacensi conventui publice in capitulo prai-

episcopo et ejusdemEccIesiiiecanonicis, et conven-
sentat.ie.
tui 1). I.uciani, fraler P[etrus] abbasCluniacensis,
Nolentes ergo, imo vitantes tantis bcneficiis ex
salutcm el dileclionem.
tolo apparerc ingrati, communi consilio et preci-
Quamvis grave sit nobis fratres nostros aliis con-
bas pra^cipimus ei duo tricenaria fieri, tres mis-
cedcre monasterii^, pelitioni tamen vestrfe, intuitu
sas ab unoquoque sacerdolum eantari, ter septem
charitatis assensumnouncgavimus,ct fratrem Pc-
psalmos a cunctis aliis non sacer-
p(Enitentiales
tram,qaandiuabbas faerit ecciesiie B. Luciani, li-
dolibus dici per universa monasteria ad Clunia-
bcrum et absolutum concedimus. Valele.
;

cum pertinentia, ubi ordo tenetur, tricenaria cele-

V-VII.
brari, abaliissacerdotibus tricenaria non facienti-
Pelri Venerabilis ab Suyerium abbatem epistolx
bus duas missas absque exceptione aliqua cele- .,
tres
brari. Super ha3C orania, quod raro cuilibet con-
Exstant inter epistolas Sugerii numm. 31, 1-2G,
ceditur, datum est ei et anniversarium solemne,
t27. Vide Patrologiaitom. CLXXXVI.)
sicut uni post imperatores et reges dc luajoriinis Vlll.
amicis et benefactoribus uostris. Utaulem sciatur ad Petrum
Epistola Sugerii abbalis S. Dionysii
cujusmoili sit hoc anniversarium, die qua iilud Venerabilem
celf-brandum csf, liet pro eo generale ofRcium in (Vide ibid., sub num. 164.)
conventu cum missa simiUter publica : fratres uni- IX-XI.
versi sacerdotalis ordinis Cluniaci morantes, ea- S. Dernardi adPetruni Venerabilem epistoLoe
tres.

dem die missam pro ipsius salute celebrabunt, (Vidc S. Ceruardi epistolas 148, 149,267 Patrolo-
a\n psa[mi\m Miserere mei Deus dicent, ct ttede- giaetom.CLXXXll.)
cim pauperes relicienlur. Annuale iusupcr missa- Xll.

rum, hoc est anno intcgro quotidiaua missa pr.i Epistola Pelri Cellcnsis ad Peirum Vencrnbilem.
Cellensis, epist. 1.)
eo celebrabilur. Facta sunt isla ut omnipotens (Exstat lib. u epist. Pelri
475 AD LIBROS VI EPIST. PETRI VENERABILIS 476

XIII. A Actum est hoc anno ab Incarnatione Domini

Epistola Petri Vcncrabilis adHugonem abbatcm de
TribusFontibus. —
Ad petitionem S. Bernardido-
nalionem facitmonaslerio Trium Fontium flOC).
(Anno lloO.)
[MAnTENE Anecdot. 1. 1, coL 407, exchartario Clun.]
Dilecto et vcnerabili fmtri IIugoni abbati de Tri-
bus Fonlibus ej usque successoribus regulariter sub-
slituendis frater P. humilis Cluniacensis abbas in
perpetuum.
Nihil magis convenit et personae et Ecclesife no-
strae, quam pacem sunt, et sub cha-
queerere quaead
ritatisconcordia, reliquos ordinesquiubique terra-
rum nobis etnostris jungimtur, dulciter confovere.
Pragcipue autem illos qui de Cisterciensi ordine
exierint, specialiter domum CIarevallensem,singu-
B
lariter ejusdem lociabbatemcharissimumnostrum,
et quae ad ipsum pertinent volumus omnimodis con-
servare.IndeestquodecclesiamdeTribus Fontibus
primogenitam filiam Clarevallensis monasterii ad-
versus filios nostros monaohos Sauct.fi Margaritae et
iii;o.
XIV.
EpistolaPetri Venerabilis ad R. prioremS. Benedi-
cti. —
Permittitelectionemabbatis
(Circa annum lloO.)
[Marte^e, ibid., col. 40S.]
Venerandis et dilectis fratribus nostris R. priori
ct ahis apudS. (i97)Benedictum Deo servientibus,
fraterP. humilisCluniacensis abbas, salutem, eta
Domiuo benediclionem.
Vidimus litteras dilectionis vestrae, et nuntios au-
divimus,deaunt:anlesnobisobitumdomniWilleImi
abbatis vestri, in quibus et illud legimus quod vi-
delicet licentiam, gratiam, et benedictionem, ad
eligendum abbatom, expetitis a nobis, qui mona-
steriumvestrum inhonestateatquerehgione regere
valeat, et in temporalibus atque spiritualibus, opi-
tulante Domino, ad mehora provehere. Ad quod
roscribimus, quod veueruat cum domno Houesto
abbafe, et ejus socio, quos nobis misistis quorum- :

illosde Baudo Villari, ne ahquaquerelaampliusde damRomanorumpontiflcumprivilegiaostendimus.

vicinitate terraruminter eos oriatur, proesentis pri- eaque coram ipsis expartelegimus, scilicet Grcgo-
vilegii paginacommuuimus.Donamusenimpraedi- rii papa3 VTI, lU"bani II, Paschalis II, Gelasiill, Ca-
cto monasterio de Tribus Fontibus ad petitionem Honorii II, Lucii II, in quibus aperte couti-
lixti II,

charissiminostriCIarevallensisabbatis,etconfirma- neturmodus,quoobeunteabbatevestro,ad abbatis

mus quidquid habebamus a parte Trium Fontium alterius electionem procedere debeatis quem si in
usque ad fontem qui dicitur Derar Sarcum ita ut : vestra electione;, ut decet, servaveritis,no3 idsicuti
a prasdicto fonte sit meta etliaea viaRoberti Hispa- etjustum est, libenti auimo vobis concedimus. Et
nia?, usque ad Caladiam de Rocheriis, quae est via ut adhujusmodielectionom faciendam;,in nomine
ultra veterem eapellam, et ultra viam Salmariam; Dominiprocedatis, non solum volumus, sed etiam
et inde usque ad territorium de Clanseniaco itaut ^ prorsus hortamur. Quodsi forte, juxtaquod ajam
:

praefati monasterii deTribus Fontibus sit quidqaid dictis legatis vestris accepimus, reverendi patris
est infra terminos istos sine omni costumia, ad an- nostri domni Eugenii papae mandatum, vel decre-
nuum censum decem solidorum Pruvinensis mo- tum aliud continens, quod nos tamen nunquam vi-
netee, qui reddentur singulis amiis in die Ascensio- dimus, velaccepimus, habetis; nos voluntati ejus,
nis Domini domui de Baudo Viilari. In hac autem mandato, vel decreto, in nuUo contraimus, neque
terra monachi de Tribus Foulibus iu plurimis locis vos ab implendo ejus pr.ccepto.veljussione, in ali-
habebant tertiam partem, qui et dederunt nobis quo impedimus. Spiritus consilii ettimoris Domini
quamdam partem quam habebant estra fontem Be- sit et nunc et sempor vobiscum. Amen.
rar Sarci, videlicetquidquid ibi habebant :ita ta- XV. .

nen factum csthoc, quod monachi nostri de Baudo Epistola Petri abbatis Cluniacensis ad R. abbatem i

Villari excollent ibi terram quam excolere solebant, Moisiaci. —

Mandat ut frati^es beatce Marise De-
vallem illam quae est inter veterem capellam et pra- auratx justitiam faciant canonicis S. Stephani A
tum, et in longum usque ad Caladiamviamquam Tolosani.
supradiximus, et nihil amplius. Quod si terram il- (Circa annum 1130.)
lam dimiserint monachi, non poterunt eam dare, D [Mautene, ibid., col. 409, exchartario S. Stephaui
nisi monasterio de Tribus Fontibus. Habebunt etiam Tolosani.]
ibiusuarium nemorisinomnibus ad proprictatem Venerabili et dilecto fratri domno R. abbati
domus suae, et communem pasturam iu omuibus Moisiacensi, frater P. abbas Cluniacensis salutem
finibus Trium-Fontium, ad omnia pecora sua et ct dilectionem.
;

monachi dc Tribus-Fontibus similiter, in omnibus Praepositus S. Sfephani Tolosanaesedis, de fratri-

finibus eorum et ad omnia pecora sua. Ne aulcm bus S. Mariae Deauratae querimoniam in concilio
hocaliquatemporumvetiistate velalicujusliouiinis fecisset,sinon illum compescuissemus,promitten- .

perversitate autmutaretur aut dcporiret sigilli no- tcs eidem justitiam de praidicti loci fratribus. Man- |

stri impressione firmavimus. damusitaque vobis,utfratresipsos cum canonicis

(190) Trium-Fontiuminsigne mona^slorium ordi- (197) In monasterio sciHcet S. Benedicti ad Pa- i

nis Cisterciensis in dioecesi Catalaunensi auuo 1 1 17 dum, quod Cluniaco subjectuin conlirmavit Hono-
fundatum. rius papa II in epistola ad Cluniacenses,
477 SUPPLEMENTUM. 478

judiciumjiistiliiB faciatis subire, el quod aequitas A tens Deus vos benedicat, et ad vitam perducat
judicii dictaverit, ila teneri ac prosequi, ut non sit aeternam.
undc raeriloqucrimoniamdebeautfacere sicenim ;
XVIII.

illis promisimus, et sic fleri volumus ac prsoci- Ejusdcm Petri abbalis Cluniacensis Epistola ad
piraus. Carlhusienses. —
Ejusdem argumenti.
XVI (Anno incerto.)
[Mabill Analect., ibid.]
Lilterx Petriabbatis Cluniacensis, desocietate inita
Ego frater Pktrus, humilis Cluniacensium ab-
inter Cluniacenses et Resbacenses monachos.
bas,nota facio cunctis ista lecturis quae sequun-
(Anno incerto.)
tur.
[Marte.ne ubi supra, ex ms. Resbacensi.]
Fratres Carthusienses quam signatae et famosce
Universis sanctce Cluniacensis Ecclesice fralribus
innumeris per orbemdif-
religionis fuerint simper,
ubique terrarum PETRisClunia-
constitutis, frater
fusis miracuUs clarum Ea de causa a primis
est.
censisabbas, salutem, gratiam, etbenedictionem.
promotionis nostrae adhoc officium annis, et etiam
Pia et cognita opinio probatae rcligionis domni
antea, adha3sitanima meaillis,etsuper omnes reli-
Natalis Resbacencis abbatis nobis persuasis, quate-
giosa? professionis congregationes, exceptis com-
nuseumejusquecongregationem nostr{e,ide3t Clu- 3
missisnobis sempereosetdilexit et veneratussum.
niacensi congrogationi, nostramque Resbacensi,
Non minorem autem ipsijam anteannos xxxdile-
quodam familiariumorationumvinculo visceribus
ctioncm, et ubi eis possibilefuit, operis vicemno-
Christiincorporaremus. Noveritis ergo nos ei ejus-
bis rependerunt. Unde a nobis assensu fratrum in
que fratribusper omnia loca nostraconcessisse ca-
capitulo Cluniacensi constitutum est, ut obeunte
pitulum.et cum brevis alicujus defuncli Resbacen-
pro ipso apud
fratre Carthusiensis ordinis, fiat
siumfratrumadnos venerit, generalem missam in
Cluniacium officium et missa inconvcntu singuli :

conventuetofflcumihabebit. Ipsc vero domnusNa-

autem sacerdotes unam missam, alii vu psalmos
tahs,ejusque sucessoresin locis nostris capitulum
vel septiesil/iserere?rtet Z)eMs, dicant: incffiteris vero
tenebit,inrefectorioad scillamsedebit^post obitum
prioratibus Cluniacensis congregationis officium
suum in Cluniacotricenarium habebit. lloc ita ob-
publicum cum missa persolvatur. Statutum est
servandum statuimus.
eUam, ut nomina corum, postquam defuncU fuerint
XVII
post frates nostros defunctos in memoriali defun-
Petriabbatis Claniacemis Epistolaad Venetosse- ctorum scribantur, tam in Cluniaco quam in crete-
natores. — Adineundam suffragiorum societalem ris locis nostris.
(Anno incerto.) XiX
[Mabill. Analcct. ed. id fol., p. IbO.] Carthusiensium epistola ad Cluniacenses.
Dilectissimisnobisqueplurimumdevotisdominis (Anno incerto.)
L. V. D. B. Petro L. afque Basiliis germanis fra- [Mabill. Analect. ibid.]
tribus Fr. P. C. F. S. indignus cum omni congre- Nos indigni et humiles pauperes Christi qui in
gatione Cluniacensi totius salutis, totius bonitaUs, eremo Carthusiaj propter amorem nominis Jesu
totius benedicUonis plenitudinem. consislimus, et caeteri praepositi nostri priores cum
Bonorumomuium inspiratoricunctorumque om- fratribus suis, nota facimus posteris ista quse sc-
nipotenti largitori Deo, qui vestris cordibus lam quuntur.
arcientissimae charitatisinspiravit fervorem, grates Domnus Petrus Cluniacensis Eoclesiae abbas, a
immensas reddimus.Etenim. curaaoud Veneliam. primispromoUouissuaeannisqnantum nos dilexe-
oratiouis bcaU Marci et visitationis fratrum gratia rit, quanta charitate nobis astrictus fuerit, et nos

essemus, non valemus vestrae devotionis vestrique
obsequiilargitatem cxprimere. Sed quoniamvalde
inhumanum est tantibeneflcii esseimmemores, ut
cffitera omiltamus, iflud diccre et memoriae man-
dare volumus, qualiter vestrffi dilectioni
et conflrmare placuit, ut vos annuatim centum
bras candidi incensi Deo et beatis ejus Petro et
Paulo atque eorum Cluniacensi Ecclesiaj ob ve-
strorum detis remissionem peccatorum. Quamob-
rem nos consUtuimus propter vestrorum qui de-
cesserunt, tam marium, quam feminarum paren-
tum indulgentiam pcccatorum, ut omni anno in-
crastinumtransitus sancti Benedicti flat generale
officium cum missa, atque ab omnibus sacerdo-
tibus missa cantetur, et a cfeteris psalmi secun-
dum morem nostri ordinis. De caetero
experti sumus, et multis manifestum est. Fratres
quoque ejusdem sanctie congregationis, tam an-
tiquiores, quam moderni,ex quo domus Carthusiae
sumpsit exordium, seraper nos dilexerunt, et ia
statuere Christo Jesu multum venerati sunt, pluribusque
li- beneficiis nostram paupertatcm sustenlaverunt. Un-
deneingratisimustantaedilectioni, promodulo no-
enim numero sumus) ut aliquid lamen
stro (pauci
secundum possibilitatem nostram et morem no-
strum otTeramus, congregatis nostris quibuscun-
que prtEposiUs prioribus, et recitaUs litlcris quas
praefatus abbas nuper detulerat, cx vohmtate et
animo, et sentcnUaipsorum in communi capitulo
consUtutum et conflrmatum est hoc quod sequi-
tur. Prodomno Petro abbate Cluniacensi, quaudo
omnipo- eum obire contigerit, in cuncUs nostri ordinia

479 AD LIBROS
domibus: excepto anniversario, quod in nostro
Martjrologioscribitur, idem et par officium fial,
quod pro priore vel professo fieri consuevit. Pro
cffiteris vero totius ordinis Cluuiacensis defunctis»
preeter privalas semel in anno gene-
orationes
rale officium, tam de missa, quam de agenda in
conventu celebrabitur a singulis quoque sacer-
: parvo perseveravit. Adeo autem tam constantem
dotibus proeisdemdefunctis singulaemissfe, anon
sacerdotibus pro eisdem defunctis unum psalte-
rium, a laicis trecentae orationes Dominicoe per-
solventur(198).
XX.
Petri Venerabilis proeceptio seu constitutio deBal-
mensi monasterio.
(AnnoHol.)
[Mabill., Annal. BenecL, t. VI, p. 560.]
Ego frater Petrus, humilis fratrum Cluniacen-
(198j 1 . Varias spiritualis societatis
huc retuli, tum quia plerfeque illustrium virorum
sunt.tumut sumptoindeargumento, ejusmodi so-
cietatum originem, progressum, ritusqueillustra-
rem, Etsi enim rem attigeriut nonnulli auctores,
qucedam tamen observatuhaud indigna prfetermi-
sisse mihi videntur, de quibus hic agere ahquod
opera? pretium duxi. Fluxit vero mos isle ex per-
suasione ecclesiasticae eommuninionis, et ex usu
diptyclaorum, quee ohm in sacris obtinebant, ut
symbohim communionis. Duplexin eis ordo
istius
erat, vivorum et mortuorum, quorum nomina inter
sacra recensebantur. Diptychorum exemplo inven-
tum est apudmouachos necrologium seu liber de
mortuis, iu quo ascripta sunt nominafratrum, be-
nefactorum,eteorum qui ex condictoin societatem
admissierant. Hi ex nomine, quo quisqiie mensis G
die obierant recitabantur post Martyrologii et Re-
gulaelectionem ad Primam. Dicebantur conscri-
pti in Reguia, seu in Martyrologio, aut in libro
vit(£. Hinc dicti Fratres conscripti apud Sanctum
Gahum.
2. Rilus iste invaluit apud nostrosjam inde ab
ineunte saiculo sexto. Testehttera? Theodilanajseu
Theodetrudis matronae, quaj ob donationes Diony-
siano coenobiofactaspostulavit, ut nomen suum in
librovttce conscriberetur, a.nno xuu Chlotariiregis.
Idem eodem tempore postulat Bertchramnus epi
scopus Cenomannensisin suo testamento. Insignis
hac dere locus eodem sevo exstat apud Bedam in
epistola ad Eadfridum episcopum et adcongrega-
tionem Lindisfarnensium monochorum, prosaicae
S. Cutbberti Vit® prcelixa, in qua prffimioli vice
sibiviventiorationes deposcit, insuperhtec addit:
Sed et me defuncto pro redemptione ani^noe mea',
quasi pro famiiiaris et vernaculi vcstri, orare, et
missa facere, et nomen rneum inier vestrascribere
dignemini. Natn et tu, sanctissime antisles, hoc te
miliipromisissejam relines-.incujus etium testi?no-
nium futurw conscriptionis, religioso fralri nostro
Gudfridomansionarioprcecepisti, ut inalbo vestra;
sanctce congregationis meum nunc c/uoque nomen
flp/)r>ne;-eMtarogatuCaroliM.Alcuinusabepiscopis
synodi Francofurtensis in communionem sullra-
giorura admissusest.
3. Hoe singulorum Jiominiun societates erant
sed quando primum congregationes scu monasteria
cuni aliis perpetuas ejiismodi socictatcs iuicriiit,
non adeo liqiiet. Mihi vero uihil super his occurrit
anliquius, quam epistola 24 S. Bonifacii ad Aldlie-
riumabbatem, iu qua potit aurari;»-o dormicntium
fratrum aniviabus, quorum nominaqerulusharum
inqiul tilterarum demonstrabil. Uum sunt
demargumentiepistolaiinterlionifacianas.quarum
a
VI EPIST. PETRI VENERABILIS 480
A sium abbas, notum facio tam eisdem fratribus,
quam cunclislegentibus eaquae sequuntur.
Balmense monasterium, a sancto, utfamaest,
Columbano fundatum, diu non sub ipso, tantum
sed et postipsum diutius in sanctce religionis pro-
posito a sancto fundatore suscepto tempore nou
sui perseverantiam in his sacris studhs exhibuit,
ut tam apud Luxovium et Lirinum praecipua prius
monasteria,quametiamin tota pene Gallia reli-
gionemonasUca languescente, in sola Balmensiec-
clesia fugacesejusreliqui£elongo post temporeve-
lut ex propriis sedibus expulsre recedisse videren-
horum quae dico, cum multo amore
tur, Testis et
ethonore nominandus sanctus Paler noster Odo,
B qui ab ultimis pene occidentis finibus causa ex-
plorandae religionis egressus, cum multamonaste-
formulas unaCineheardi episcopi ad LuUum, numero 74,
alleraestDodonisabbatis Hornbacensisadeumdem
LullumseuLullonem Moguntinum antistitcm, quae
epistola inter Bonifacianas est ordine 84, in qua
DodocumsuaS.Petri congregatione monachorum
italoquitur: Igiturcum salutationisofficiis liumili
precedeposcimus,ut istamfamiliam Cliristiet sa7i-
ctiPctri inveslracommemoralione semper habeatis
el ipsipro hominibusamicis vestris, tam episcopiset
cornmclero.quamabbatibaseteorummonachis, seu
abbatissis el Deo dicatis, in ista congregatione S.
Petri oratores vestros, tam vivos. quam defunctos
investra mercede commemorare faciatis ,ut in sacris
oraiionibus illorumeam assidue memorare debeant
quatenus per illorunsuffragia oliuioptatamadire
mereumur patriam paradisi. Similiter vos depreca-
mur ut om^iiumamicorumvestrorum nomina tam
vivorum.quamdefunctorum.perprcesentemfratrem
nostrum Saganaidum,per breve adnosdirigere fa-
ciatis, ut ipsos, siciil de aliis fratribus nostrisfaci-
mus, ita in noslrisassiduis oralionibus ipsos memo-
rare debeamus. Hisce lilterisinslitutaestspirilualis
orationum societascum ecclesia Moguntina, etcum
iis omnibus, quos ipsa in suam communionem
cooptaverat.et quidem non modo in gratiam mor-
tuorum, sed etiam vivorum.
4. Brevia seu breves ihi, de quibus agit epistola
rotuli erant, in quibus sociorum nomina ultro
citroque per gerulos mittebantur. Ilorum brevium
exempla suppeditat Haeftenus in Disquisilionum
monaslicarum tom. II, pag. 793. Geuerales unius
anni breves illi erant, id est unius anni mortuos
continentes : sed quando itineris difficultas non
obstabat, singulares pro unoquoque mittebantur
Moris veroerat, ut ex iis, ad qute ejusmodi sche-
dulffj mittebantur, monasteriis remitteretur versus
D
lugubres in funus personarum maxime insignium
qui versus Tituli appellabantur, ut Titulus S. Re-
migii, etc.
5. Itaque a saeculomaxime octavo vulgata est in
ecclesiis ac monasteriis ejusmodi orationum com-
munio, quahs est una in Spicilegii tomo IV, inter
monachos Diouysianos ac Remigianos anno xxv
Ludovicii Pii eo pactoinita uitatis inter eos fervor
charitatis et tanta vis dilectionis maneret, ac si in.
: tino{si fieri possit) conversarentur loco. Dcinde ut
quando atiquis c.v i psis corporisnexibus absolutus
swculo 77iigrassct,unusquisque co7'iu)iinfra iriginta
diesjisalleriumptt'7iiierco)npleret,acsacc7'dolesmis-
sas eidem psatterio congrue7ites p7'oeo cetebra7'e stu-
derent,et t7'esingilias,idestpri)no et scpti7)io atque
tricesimodic, C07n7nuniter pro eope)'agerent St vere
.
aliii! ejus- quidam exeis, inquiunlla/^^^Ma corporis i)ico)nmodi-
tateoccupatusfuerit,moxut nobis nuntialumfuerit
481 SUPPLEMENTUM. 482
nos A Balmense mcnasterium, quo casunescio, paulatim
riapei' diversascoustituta regiones circuisset,
invenit ubi requiesceret pes ejus, nisi apud Ral- concidit, et a summis ad ima defluxit.
mam ubi congriium votis suis ac sanctis deside-
; Pr;etereo casum, qui nostri temporis hominibus
riis locum inveniens, exuit ibi veterem hominem nimium notus est, et qui indignitate sui scripto ad
cum aclibus suis, et induit novum qui secundum posteros transmiitendusnon est. Etutadrem, pro-
Ueum creatus est. pter quam breviter ista proemisimus, cito acceda-
Processu dehinc temporis a Willelmo magno et mus; temporibus meis destitutum omni pene mo-
nobiliAquitanorum duce ad fundandum novum locum saepe nominalum,
nastici fervoris proposito
monasterium in Matiscensi episcopatii, valle quae Balmense dico monasterium, pater noster domnus
Cluniaca dicebatur electa, eaque cura BernoniBal- Eugenius papa III mihi exinsperato commisit et ;

mensi abbati ab eo impo5ita,provectusest de mo- ut curam quam possem ad istud in melius refor-
uacho in Ckiniacensem abbatem jam dictuspater mandum adhiberem, litteris suis rogavit, pariter et
Odo qui de Balma Cluniacuni translatus, Clunia-
;
praecepit. Praecepit etiamet insuper privilegio apo-
prima fundamenta jecit: eaque non
censis ordinis quatenus idem locus Balmensis, non
stolico sanxit,
super arenam, sed superpelram constituens, tam abbatiae, sed prioratus
nomiue, Cluniacensisemper
per se quam pei' sibi succedentes sanctos ordinis g monasterio subesset. Fecit autem hoc ea de causa,
nostri patres coeptum sanctitalis rediticium, ut nunc ut labornoster vel sollicitudo iUilocoadhibita cer-
datur cernere, per omnipotenti$ Dei gratiamusque tius [al., citiusj ac liberius in fructum optatum

ad ipsa pene fastigia coeli provexit. Sed ut inter
innumeradetalibusexemplasuperbientibusmorta-
Hbus ostenderetur uon solum liominem^ sed nec
ahquidinmundohumanum esse possediuturnum,
verumqueessequoddeipsohomineverax scriptura
loquitur, nunquamin eodem statu permanet; et il-
lud, sumiuisque negatum est stare diu, a longo
benc diu servatae religionis proposilo jam dictum
prorumperet, et ad finem congruum remotis omni-
bus obstaculis facilius pcrveniret. Coufirmavit hoc
idem Chrysopolitanus, qui et alio nominc Bizunti-
nus vocatur, archiepiscopusdomnusHumbertus,in
cujus dioecesi locus ipse continetur, laudante hoc et
confirmante in mea praesentia universo capitulo suo,
et hoc ipsum attestante charta, quie in Cluniaco
continetur signata sigillo suo. Non defuit huic ne-

omni die, quousque convalescal, aut ah hac luce nonparvotux ipsius utilitatis amore ducti, in albo
discedat, unusquisque quinquepsalmospro eo soUi- benefactorum nostrorum te recenseri
felicis ordinis :

citecompleat. Denique utnomina defunciorum Ulo- utcumpro illis, tumetiamprotejufjeDominosacrifi-

rum intcrnomina nostrorum de/unctorum inseran- cium ojferentes, ac humanitalis tux beneficia coram
tur, ut sicut pro nostris ita etiam pro illis quotidie iLio recitantes, dignum te libro quoque vitae cceles-
Deo sacrificium offeratur. Prfeter hcTC littera^ so- C tis inseiiprcedicemus. SedTpvx caeterisinsigne ex-
cietatis, inter Gallenses et Augienses monachos emplum est in actis Aldrici episcopi Cenomanen-
Caroli Magni initee addunt semel in anno comme- sis, qui in synodo anni 840 orationes pro seinsti-
morationem omnium defunctorum pro annuali tuit, ejusque exemplo qui synodo aderant, /)?'osj<iS
singulorum, et quidem wmKalend. Decemb. quo confratribus in anno duodecim cantare missas cum
die etiam nunc a nobis celebratur, praeter solem- oblationibus et reliquis orationibus singuli pro-
nem omnium defunctorum memoriam, qua? S. miserunt et quandocunque, inquiunt nostrum
: :

Odiloni originem suam refert acceptam. unusquisque decesserit, decanus nomina de suis
G. In suporioribus foimulis haec fere pro uno- junioribus conscripta in nostra per singuLa tempora
quoque mortuo persolvuntur missse, vigilise seu
: synodo deferat, et unusquisque nost7'um pro iilis
aqendce, uiortuorum,psalmorumaliquotper certos missascompLeatduodecimcumoblationibus, et reli-
dies recilatio, vel oiationis IJominiccB ;prajbendee quis, oratio7iibus, et vigiliam cum nove^n psalmis
seu annonae in pauperes erogatio, sivc per totum et totidem lectionibuset respo^isoriis, U7iacu7n ?«a-
aunum iu dies, sivc per continuas Iriginta dics. tuti7iaii synaxi {Laudes \ociimus) fideliter p?'o de-
Nihil de oratione seu salutatione angelica,nihil de functis f7'atribuspe7'agat. Haecin tomoIIIMiscella-
communionc sacra. Quippc necdum ita trituserat neorum Baluziano, pag. 148. Deinde subsequun-
salutationis angelicie usus,necprorsus couimunio- tur raisscH tam pro vivis, quam pro defunctis: ubi
nis in gratiam multorum, quie his temporibus in secretis orationibus mentio lit de dyptychis vi-
ubique recepta cst. Quidni vero id iieri possit, voriim ac mortuorum.
quando operum mcrita inaiium conferri possunt? D 8. Denique pra^termittendum non est id quod
Unde Gregorius Nazianzenus cum Eulalio scripta legere memini in litteris societatis, anno 927 initaa
schedula paciscitur, ut Eulahus secum jejunii, inter canonicos ecciesiae Laudunensis et Sancti Re-
Gregorius cum Eulalio silentii meritum coiumuni- migii monachos, eo videiicet rationis tenore ut cu77i
caret. .\eque porro quisquam inticias ire debct, quilibet utriusque C07igregati07iis divi^ia vocatio7ie
uberiorem meriti portionem refundi in eum, qui h077U7ie7nexuerit,07nnes hoc audito 7nox ad tactum
excondictosufTragiorunicommunionemobtinuerit, sig7ioru7n ecclesia77iadea7it, co77i77iunHerque exitu77i
quam in alium, quipro generali ratioue ecclesia- pro illo deca7itent, acveluti ibide^n prxse^xs frater
sticse coiumunionis eademparticipat. Sicut oratio- obierit, anima^n ipsius Deoprecibus commendent,
nis, quamquilibet ab alio impetraverit, virtutem Posteave7'oquaiuorvigiLiasejusdemquenumeri7nis-
peculiarius meretur, quam qui pro unitale corporis sas, pri77ii scilicet te7-tii, septimi, ac ti'igesi7ni diei,
,

mystici ejusdem orationis fit particeps. decantent,om7iesquesimulhitegru7ncanendopsalte-

7. In cathedralibus ecclesiis ejusmodi societates
etiam iuusuerant. Moguntinae ecclesias exemplum
superius retulimus. Fulbertus Carnutensis episco-
pus aliud de suaEccIesia addit in epistola 110 ad
Lexoviensempontificem, exquaeumad relaxandas
circadashortaturhis verbis Optamusetenimpotius,
:
7'ium.No7)ien quoque frat7'is in catalogo defuncto-
ru7n an7iotetur, sacroaLlarilempo7'esacrificiisupe7'-
pone7idum. Haec erant dyptycha, quas ob oculos
sacerdotis tempore sacrilicii ob memoriam pone-
bantur.
483 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 484

gotio voluntas et assensus comitis Burgundife Wil- A rnensis Maii, indictionesecunda. Quonianiqui ali-

leloii ipsius mona^terii advocati, cujus non solum cui sedi praesidet, sibi et suis subditis diligenter

assensu,sed etinstinctuomniagestasunt. Ostendit praevidere oportet. Infirmantibus enim membris,

hfRC cbarla, quamarmarium Cluniacense continet, nonconvalescitcapuf. Ideoque ego Petrus Dei gra-
sigilli ejus impressione signata. Hocmonasterium
tia sanctae Cluniacensis Ecclesiae, communicato con-
ego frater Petrus, humilis fratrum Cluniacensium silio, cunctis Ecclesiis nostrae ditioni subditis per

abbas, jam dicli domni Eugenii papa^ ill imperio, universam Ifaliamconstitutisremittinuis atque pcr-
archiepiscopi ecclcsife Bizuntinae assensu, domni donando statuimus quafenus nec nobis nec alicui
Willelmi comitis rogatu, ut jam dixi, regendum nostro successori neque aUcui nostrascougregatio-
suscipiens, muitum multa, ut tam
in eo laboravi ;
nis personaeab hinc usque ab duodecim annos ci-

in spiritualibus quam in temporalibus provehere- ream vel ahquid exactionis in praedictis Ecclesiis
tur, expendi et tandem brevi tempore matrem in-
:
facere liceat praeter nostram nostrorumque nun-
veteratamin juvenem et formosam Cluniaci filiam, tiorum procurafionem et annualemcensum,quem
magis magisque in dies de-
gratia Spiritus sancii, nobis debenf colligere prior Pontidensis et prior
corandamconverti. Unde quiadicentedominojuxta Cremonensis, Quod efiam ideo disponimus, quia
unum evangelistarum, dignus est operarius cibo B prfefatae Ecclesiae frecenlas libras denariorum Me.
suo; etjusta alium, dignus estmercede sua vel- dioIanen3iumveterum,quatuorclecimlibras,efquin-
;

lem, si omnipotenti Domino placeret, aliquem hu- que solidos minuspersolverunt, quos in Longobar-
jus laboris mei fructum, non hic, sed alibi perci- dife partibus debebamus.Si quisautemnosfrae con-

pere, et horarum laborem mercede perpetua com- gregationis confrahocnostri stafutipraeceptum in-
pensare. Praecipio itaque, et constituo, ut die, qua surgere vel infringere praesumpserit, nullo modo
viamuniversae carnismeingredi Domino placuerit. prasnominatae Ecclesiae eum recipiant, neque ilh

et commune mortis debitum solventem quo jusse- aliquid impendant. Quoduf veriuscredalur et dili-

rit evocare a priore Balmensi, quicumqucille fue-

;
genter ab omnibus observetur atquc in Deinomine
rit, refectio fratribus, tam in convenla, quam in proniorem obtineat vigorem^ manupropriasubter
infirmaria, more majorum et solemniam procura- firmavimus et sigilli nostri impressionc insigniri
tionum, de bono paue et fabis, vino bono, optimis afque a quibusdam de majoribusconfratribus sub-
et magnispiscibus ;veI,sicongruum tjiupus fuerit, scribi praecipimus.
quantum ad inflrmos splendide de carii ibus magni- Actum in Ticinensi civitate in Dei nomine fe-

fice exhibeatur. Preeter hoc, conslituo, ut eadem liciter. Amen.

die centum pauperesdepane, vinoet carnibus;vel
publicae abstinentipe diebus, de cibis temporicom-
peteutibus plenissimi reficiantur. Hoc per Dei gra-
tiam post obitummeum annuatim semper quan-
diu autem vixero, exhibeatur jam dicta refectio
absquealiquoimminutione fratribus etpauperibus
IX Kal. Novembris, hoc est in vigilia dedicationis
majoris et novae ecclesiae, quam felicis memoriae
domnus Innocentius papall nostro tempore, postu-
Ego Petrus Cluniaceusis abbas subscripsi.
Ego Arnaldus Aureliacensis abbas subscripsi.
Ego Pefrus olim prior Silviniacensis subscripsi.
: Ego Eravizus camerarius domni abbatis sub-
scripsi.
Ego Balchius prior Gaiae subscripsi.
Inferfuerunt Simeon Sagunem, Rufinus fihus
Georgii Sartoris, Laprandus de Rubonibus, Gui-
lielmus Januensis, Jacobus Castaneus, Frasso, te-

latione et studio dedicavit. Quid pro anima mea vel stes.

viventis, velmortui ea dic fiat, non est meum prse- Ego Mignonus notarius sacri palatii inferfui, et
cipere, et nihilinde instituo : qaia hoc solhciludini rogatus a praedicto domno Petro abbate hoc statu-
etcharitati fratrum nostrorum relinquo. tum scripsi.
Actum esthoc anno ab incarnatione Domini 1 iol XXII
die CircumcisioDis Domini, lectumque est incapi- Epistola prioris Argonensis ad Petrum abbalem
tulo Cluniacensi audienfibus universis fratribus, Cluniacensem.
D
idemque approbantibus eisdemconfirmalum (199). {Anno codem.)
XXI [Baluz., ilf/sce/Z, ibid.]

Sancfissimo Patri domnoP.venerabili abbatiO.

Indulgentia data Ecclesiis Cluniacensibus Jtalice a
Argonensis crenobii prior simul cum omnibus suis
Petro abbate Cluniacensi.
fratribushumilhmam in Christo obedientiam.
(Anno Ho4.) Quia divina opitulante clementia, Pater egregie,
[Baluz., MiscelL, ed. in-foI.,t. IV, p. 18.] sanctarum cogitafionum immissionibus fovemini,
In nomine sanctae et individu® ]Trinitatis. Anno cx alfluent i sinu vestrae misericordiBe ac pietatis quo-
ab Incarnatione Domiui nostri Jesu Chrisli millesi- Udic, non solum spiritaliter, sedefiamcorporaliter
mo centesimo quinquagesimo quarto, tertio die educariflagilamus, De domo ifaque Quintianensis

(199)Ilanc Petri Vcnerabilis constitufioncm Fre- quorum in fitteris monasteria et ccclesiae quas a
dericus imperatorposfduos annos lifterissuis con- Balmensi mousisterio pendebant exprimuntur.
firmaviKvjrfe/ri/^ra^jetposteum Adrianus papa IV,
485 DIPLOMATA. 486
coenobii veslrae jocunditati notificarequod verum A hac re cum priore Sancti Gabnelis absque licentia
estjsuccincte tamcn, non incongruum duximus. Ob- Cremonam ivit ; a qua cito reversus, regulariter
temperando utique caritativte doctrinffi incxordio susoeptus est. l£xvestro autempra^ceptoPontiden-
fratrem nostrum Gisilliertum tibidireximus qui, : sis prior in arcfam custodiam suscepit ad ferendam
Deo favente, licet cum multo sudore, quasi ex ni- lanternani. Igitur, misericordissime Pater, ego et
bilo in tautum laboravitutapud Cluniacum hone- omnes fratres nostri, quia dimittendo seeculum
stus famulatus potesthaberi. Quique ibi Deoetvo- apud nos monasticum habitum suscepit, ad pedes
bis obedieudoaquodamlaico apud domnum Ro- suppHcando vestram clementiam
vestros prostrati,
landum inmultis accusatus est, ex quibus ahquid postulamusquatenus,eumabsolvendo,adnostrum
veritatis nihil adhucexperti sumus, quemdomnus redire faciatis claustrum. In quoPontidensis prior
Rolandus apud coeuobio Sancti Pauli prfecepit mo- minime gravatur. Valete.
rari. Sed ille frater sub occasionc consiliandi dc

PETRI VENERABILIS
DIPLOMATA.
(Bibliothecd Cluniacensis, p. t39u scq.)

i B stiraonio et scriptonitn pfivilegio roboretur,

quod
Charta Ambroniacensis. mcmorice tenacius commendetur- Cujus constitu-
Ego frater Petrus luimilis Cluniacensis abbas tionis doctrinam divinitus editam, ego Frater Pe-
cunctis istudlegentii)us notamficri pcnnutationcm Tiu.s abbas Cluniacensis subsequens, acfionem il-
volo, quffi facta cst inter nos, et domuumabl)atem lamsalutifcramintcr piissimum regem Francorum
et fratresAmbroniacenscs. Placuitenim etslatutum Ludovicum, et ejus uxorcm Adeltiidam reginam,
est ab utraque parte, ad utilitatem, ut credimuset eorumquetilios, acprioremSanctiiMartinide Cam-
illorum et nostram, ut Ambroniaccnses dcinceps pis domnum Theobaldum,etconventumsolemniter
perpetuojurepossideantquod habcre solebamusin peractam,de Ecclesia videlicet Monlis Martyrum,
capellade Chalomontc, scihcet tertiam partem,et et dc ecclesia Sancti Dionysii de Carcerc, approbo
vineam unam Amberiaci, et alias duas Saisiriaci, et concedo, utque nostristemporibus et futuris fir-
et alias quasdam terrne particulas ibidem constitu- miorhabeatur, invioiabiliter teneatur, rata conser-
tas. Ipsi vero nobis eodem modo conceduntquid- vetur, indissolubili scripto preeseuticonfirmo.
quid jurishabercsolebaut,ad Patris scilicet capel- Suut autemluec quie ego et convcntus concessi-
lain,ettotum jus parochiale,sepulturas,oblationes, mus, ecclesia videlicet libera, eo duntaxat modo
decimas, et vii sexatria annonae, quoe solebant ac- C quo monachi nostri tenuerant, et decima ad eam-
cipere in area nostra. Omnia quoque quoe jusiis dcm ecclesiampertinens.cumvineiset terraarabih
permutationibus csse noscuntui',mutua vicissitu- cuiu uno hospite apud Darentiacum, caiterisque
dinenosipsis,ipsique nobis, abomni calumuiavel appenditiisquc^ibidemDeoservientespossederant.
contradiclione salva conservabunt. Quod ut perpe- Addimus praeterea ecclesiam de Sancto Martyro
tuo ratum permaneat, sigillo nostro pariter, et cum vineisAdam, et Morelli gculturam, culturam
domniabbatis Ambroniacensisconfirmari decrevi- etiam quam domnus Matthc-eus prior comparavit a
mus, et apud nos etipsos scinpta conservari. Warnerio de Portu.
li. Actum Parisiis apud Sanctum Martinum de Cam-
ChartaPetridicti Yenerabilis abb. Clun. ix super pis,anno ab Incarnatione Dominill33, indictione
Ecclesia Sancti DionysiideCarcere. xiv, residente inapostohca sede papa Innocentio,
(Anno 1133.) Ludovico rege Francorum, et domni Petri Clunia-
In nomine sanctee et individuae Trinitatis. Dili- censis abbatis anno duodecimo.
gens prajcedentiumPatrumprovidentiaet studiosa III
nihilominus sagacis providentiie eorum solerfia, Charta "Petri abbatis Cluniacensis ecclesia de
alumnapacis,amica concordiee, prc-esentium futu- Morsalimis.
£)
rorumque consulensutihtati,hocinstituit, hocprse- Venerabili domino et charissimo Richardo Con-
vidit, hoc inspirante Deo decrevit, ut quoties ah- stanliensi episcopo frater Petrus humihs Clunia-
quid prsecipuum agitur, vel Deo servientibus rne- censis abbas salutem et orationes.
moria dignum confertur beneficium, htterarum le- Concordiam quse inter abbafiam et monachos
487 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 488
Montisburgi, et filios nostros W. priorem.etniona- A bati Montisburgi,omnique conventui, frater P. hu-
chos S. Cosmffide EcclesiaMorsalinaruui faclaest, milis Ciun. abbas salutem et orationes.
fraternilalem nostram noveritisconiirmasse, vide- Litteras dilecti filii nostri Willelmi prioris S.
monachi Montisburgi duas parles decim*
licet ut Cosmae vidimus audivimus. Concordiam vero
et
frugum de omni terra quam habent monachi S. qufe intcrabbaiiam vestram et ecclesiam S. CosmaB
Cosmge in Morsalinis habeant, ctteneant, et in re- de ecciesia Morsalinarum facta est, fraternitatem
cognitionem x solidos Andegavcnses velRolhoma- nostram novcritis confirmasse, videlicet ut duas
genses priori etmonacliisS. Cosmajannuatim red- partes decima? friigumde omniterraquam habent
dant. Ipsa vero ecclesia, et impositio sacerdotis, et monachi S. Cosmai in Morsali in perpetuum habea-
ea qufe ad altare etcoemeterium pertinent, priori tis^ et teneatis, et in rccognitionem x solid. Ande-
et monachis S. Cosmaj libere et quiete remanebunt. gav. vei Rothomag. priori ejusdemloci reddatis.
Ut autem haec convcnlio inter ipsos rata et incon- Ipsa veroecclesia, impositio sacerdotis, et ea quae
cussa maneat in ajternum, sublimitatem vestram ad altare etccemeteriumpertinent, prioriS.
Cosma?
deprecamur, ut charlam vestram eis inde faciatis, etmonachis libere et quiete remanebunt. Ut au-
et eorum concordiam auctoritate vestra confirme- tem haec conventio rata et inconcussa raaneat in
tis. Valeat paternitas vestra.
B seternum, praesentes htteras sigilli nostri auctori-
IV tate raunitas vobis dcstinare curavimus. Valete.
Alia charla ejusdem Petri abb. super eadem
ecclesia.
Venerabili et diiecto nos/ro (/ow«oWiLLELMoab-

PETRI ¥ENERikBILIS
ABBATIS CLUNIACENSI3 NONI

EPISTOLA AD PETRUM DE .lOANNE

Con(i'a eos qui dicimt Christum numquam se in Evangeliis apcrte Deum dixisse

Bono et pacifico seni, fratri etfilioPEiRo, frater C exercitatos video, religiosos agnosco. Unde absit a
PETRUs, humilisCluniacensiumabbas, salutem. me ut aliquid sinistri, maxime iu taHbus de ipsis
Paucis admodum transactis diebus, dum tecum suspicer, quos et cruditio doctos, et gratia,quoe in
more meo, de quibusdam non ex toto superlluis ipsis hactenus vacua non fuit, ut seepe expertus
conferrem, nescio unde occasione sumpta, sermo sum, tam in fidequam in vita, solet semper reddere
incidit de Salvatoris deitate. Quem dumad alia, et cautos. Sed quia semel sermoortusestde re super
ipsa utilia tendens, cito iinire proponerem, audivi omnia saluti nostrte necessaria, justum est, prout
ate, quasi transeunter, quod non Iranseunter ac- raihi videtur, exsequi quodinde sentio, ne forte si
cepi. Dixisfi te a quibusdam fratribus, et,uttunc neglectura fuerit quodauditum estdubietas aliqua
mihi visumest, ab ipsis sociislateri raeoadhaeren- in aliquorum cordibus, utsoletin talibuscontinge-
tibus audisse Salvaloremnusquam in Kvangeliis se re,oriatur. Utiliusquc fuisset rem silontiosuppres-
aperte, hoc estsine involucris, Deum vocasse. Ad- sam fuisse quam deductam in medio indiscussam
didistietiam eos, non ncghgenter, sedintcnteac di- rcliquisse.Notum est, neoaliquem in talibus exer-
ligenter totius evangclici textus seriem, hacde causa citatum latet, comraunem et publicum hostem Sa-
scrutatos fuisse, necalicid)i hoc sc legere potuisse. tanam, ne a mortalibus vera deitas, aut agnosci,
Et quamvis fratresillos, aquibusista au(]ieras,ncc ]) aut coh possct,summoscmper nisu, tofocouamine
tu mihi nominaveris, necegoquiessent, qLuerendo laborasse, etnon sokun tcmporegratife, non solum
persfiterira,qiiiatamen, etsi inutilis opilio, vultum femporelegisMosaicfe, sedet abipsopriraorum ho-
pecoris mei non ex toto ignoro, credo eos qui hoc minum exortu, adevellendam dehumanis cordibus
dicunt, non trahiinfirmitate fidei, sed amore ac stu- fidei sinccritatora, scmpcr acerrimcinslitisse. Inde
dio hactenus ignorata sciendi. Nam quoscunqiic est quod antc famosumdiluviura, illo, qui primus
apud me recolo, qui de his vel similibus tractarc, ccepit invocarc noraenDomini [Gen. iv), cum pau-
discutere, vel sol vere aliquid possint, li tleratos scio, cis ex eademslirpe scquentibus excepto,etpost us-
 489 EPIST. AD PETRUM DE S. JOANNE. 49:
que ad Moysi tempora, praeter quosdamraagnoset A tichrislum, adversabitur
et extolletur supra omno
notospatnai-chasjamexstinctaapud miscvosmor- quod dicitur Deus, aut quodcolitur, ila utintem-
tales summi ac ved Deinolitia, tctris raultiplicium plo Dci sedeat ostendens se tanquam sit Deus
[11
orrorum tenebris obvolutus totus orbis horrebat. Tliess. i,). lofelix vere, et jeternaliter
projectus a fa-
Succeden te dehmc tempore, miserta majestas sum- cie Dei, qui longissimce nequitite merito
indurabitur
mapereuntiscreaturaJargiorem quidemsohtobe- sicut lapis, et striugetur quasi malleatoris
incus
nignitatem, dando legem Judteis, ostendit. Sed, sola [Job xu) in tantum insanus et cjecus, ut
quistatim
illagente adverceDeitatiscuUum vocata, alias uni ut faclus est, dixit: Ero simUis AKissimo (fsa.xiy),
vcrsas in erroris jam anliqui foece reliquit. Tan- mox in immane
chaosinfernalisputei submergen-
dera nonultrain ira sua conlinens misericordias dus dicat Ero major Altissimo. Quorum hfiec ?
:
Ct
suas(Psfl/. Lxxvi), misit Filium suum, elTudifSpi- advertat leclor eo certius intelligendara,eo firmius
ritum suum, et non jam parlim aliquas, sed quid- retinendam veram Christi in Christo deitatem, quo
quid usquam gentium est, ad unius Dei universo- magis eam hostis veretur, quo magis persequitur,
rum aucloris et rectoris agnitionemlargissimami quo magis eam Christi tidehbus et servis semper
serat.onc vocavit. Ilunc veritatis splendorem, quia auferre molitur. Non ignorat planeille
nusquam
nec primo, nec medio, nec ultimo tcraporc obscu- B nisiin Christo hominis
constare salutem. Inejus
rare ex toto nequam ille potuir, quantura a modc uliquedcitate a qua salvatur, et ejus humanitale
ratrice omnium Deitatc permissusest, impugnare per quara salvatur. Undenon curat, utdictum est,
non cessavit.CIaret hoc ante Salvatoris adventum, quantumcunque sublimia de Christo homines sen-
in prophetarum infestationibus, quos ipse magnus tianl,tantum verum Dei Filium et Deum non cre-
Apostolus ludibria, verbera, vincula, et carcercs dant. Nam remota ab illo divinitate, quid plus sa-
expertos, lapidatos, sectos, tentatos, egentes, an- lufispossethominiconferre Fihus hominis, quam
gustiatos, afflictos, in occisione gladii mortuos non quilibetalter fdius hominis ? Jam absque dubio non
tacet (Hebr. xi), Apparet ct indc maxime quod religiosum, imo sacrilegum esset, quemquam in illo
Christianre gratiai diebus, quamvis fortis victus a ponere spem salutis,qui,deitate semota,nec Salvator
fortiore, arma sua aufcrri, et spolia distribui
quia dici posset,necquemIibetsaIvarcvaIeret. i1/a/«/«c/«s
a victorc cernebat, orbem ferc totum contra veree enim, ut aitScriptura, homo qui con/idil in homine,
Deitatisagnilorescommovit. Inde est quod non so- et ponit carncm brachium suum (Jer. xvii). Hoc ve-
lum multorum millium, sedetinnumcrabihumle- neno corruptor humana^ natur;p, illos, quos supra-
gionum Christianorum sacro cruore lotius terrte scripsi moderni te/nporis Saracenos, et imbuif, et
superhciempessimusef pertinaxpersecutorresper- C infecit, dumeos Christum,
etnatum dc Virgine.et
sit. Quonecsic proevalentc, imo
multo magis tot missum a Deo, et Verbum Dei, et Spiritum Dei,
mortibusveroefideiagnifionecrescence,quodmanu jnxta suuminteIIeotum,praedicare docuit.sedillum
hostili non potuit, fraterno
explere schismate at necDeum esse,ncc mortuumpersuasit.Advertebat
Excreverunt ea de causa ab iilo suseitati
tentavit.
enim impius, alia universa frustra credi, frustra
diversorumnominum, etsectarumerrores, unicam pi-c-edicari, fide deitatis ac mortis Christi in cordibus
spem humanee salutisauferreconantes. Incedebant humanis nihilquejam salutis superesse
exsfincta,
quidera vario ac devio tramite, sed ad eumdera mortalibus, quos nec deitas Christi salvaret, nec
finera conversaepenetendebant, etautcura
phanta- mediafio carnis assumptcB redimeret,
stico, utManichcei,autcumvero,ut Ariani,Christi Jam, utad idredeampropterquodistaprsemisi,
corpore, veram Christideitatem negabant. Noncu- respondeat auctoritas vel dubitanti, vel qu;erenti
rabat Satanas quidquid quolibet tempore deDeo utrum Christus absque invulucris, aut aliquo te-
horaines opinarentur,taiitum una vera, etsolasal- gmine se Deum nominef, etubi hoc in Evangehis
vansdeitas negaretur. IIoc sesolummodo qucerere scriptumlegatur. Videntur enim mihi indemaxime
ad hoc se tantum niti luce clarius demonstrabat, moveri ista quaerentes, quod ita perspicue, itaso-
quoniam etanfe Christumetpost, pro multorumet lemniter Christum, vel discipuhs, vel Judccis lo-
laisorum deorumdearumque cultu conlrauniuset D quentemse
Deum vocare inEvangeliisnonleeunt
veriDeicuIlorestamacriteretconstanterpugnabat. sicutin Heptatico frequenter audiunt, ut et iUudin
in iUis enimhumanam
pcrniciemamplectebatur, in Genesi, loquente Deo pafriarchcTe Jacob Ego sum :

hochumanamsahitempersequebatur. Ufituradhuc Domitms Deus Abraham patris tui, et Deus Isaac.

eodem astu ;et cum penemediam orbis partem Sa- Terram,in quadormis,libi dabo, et seminituo [Gen.
racenis mediantibus occupaverit, docet
eos Chri- xxviii). Et rursumidemalibi Egosumfortissimus
:

stum sicprcTedicare omnium meliorem et maximum,

uttamemprorsusdenegent Deum. Ilancfalsamdeo-
rura pluralilatem contra veram unius deitatem,
sicutab ipsa paradisoincipiensinduxit, primisho-
iBinibus dicendo Erilis sicut dii
: (Gen. ni) sic in
tiue perticere
moUtur, quando per vas illud perdi-
Deuspatris tu i,nolitimere,et descende in ^gyptum,
quia in gentem magnam faciam te ibi (Gen. xlvi).
E\.iQ.Exodo -.Locutus est, inquit,
Deus cunclos ser-
mones hos :Egosum Dominus Deus tuus,qui eduxi
: te de terra ^gypti, de domoservitutis [Exod. xx).
Et paucis interpositis Ego swn Dominus Deus
:

tum, quod singulariter possessurus est,

hoc est An- tuus, fortis, zelotes, visitans iniquitatem patrum in
Patrol. CLXXXLX:. 16
 :

592
491 PETRl VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAG. IX.

A insperato, eis latentis in homine verae suae deitatis

Filiisin terliam etquartam generationem ExocUx et
notiUam quia Sol erat, et vera illalux,
infudit. Et
multa in libris illis similiain hunc modum.
Et qui-
Chnsti quu^ illuminat onnem hominem venieniem in hunc
dem exempla et testimonia, quibus de vera
deitate Ubri tam Veteris Testamenti quam Novi re- mundum (Joan. i), noluithiminisimmensifulgore
spersisunt.inmediuraproduceresuperfluumjudico ccgros mortaliumoculos subitus apparens obtunde-
assueto loquor. re, sed nube carnis opposita, sobrietate verborum
quia fideh, quia docto, quia his
inapostohcis pniitenta, ad speculandura, et suo temporepervi-
Plurima indetarainpropheticisquam
insuper tamGrscorura dendamhactenusignoratara mortalibusdeitaUslu-
litteris leguntur, iunumera
aharumque gentium volumina cem, spiritualcmeorum intuitum confovere. Eade
quam Latinorum,
verfeChristideitativeraxtestimonium fereutiarepe causa, non ut primo tempore fecerat, sestaUmut
proposi- prajdicare coepit, solemniillo more Deum vocabat,
riuntur.Sed proliibet illa producere causa
Deus sed aegris medicus pro tempore se conformans, ac
ta. Quia non quaeritur nunc utrum Christus
dixerit. Nam sihoc in velut inductionibus, vel insinuationibus utens, a
sit, sed utrum se ipse Deum
pateretnobis multi- minoribus ad raajora eos gradaUra erudiens pro-
quffistione, ut oHm,versaretur,
movebat. Formabat ita verba, ut inquantum non
pliciumresponsionumcampusimmensusetpelagus
testimoniis exun- B soluraveracera, sed etipsam veritatem deccbat,et
Scriptuarum vere deitatis Christi
deesse non scandala infideliumteraperaret, et fideUbus atque
dans, levi negotio nobis per Dei gratiam
etiarasiad hnec intelligere valenUbus, non minus quara tempore
posset. Nec mihi multus super his,
legis Mosaicae se Deum claraaret. Hinc est quod,
idoneusessera,laborinstaret,quoniamlectoremnon
ad juxtaMatth8eum,congregaUsPhariseeisinterrogavit
ad mea superhis scriptalegendainvitarem, sed
dcistisadejs cosquid videreturde Christo, cujusfiliusesset.
eis
magnaPatrum volumina quondam
quoniam ad lllisque respondentibus David, staUm subjunxit
condita, statira transmitterem. Istud,
;

QuomodoergoDavid in splrituvocateumDominum
remdequaagitur.omninonon spectat. ad idsermo
quos prsemisi, vi. dicens : DixitDominus Dominomeo Sede a dextris
:

redeat, cur Salvator, sicut his,

Deumnomi- Siergo Davidinspiritu vocat eum Dominum,
7neis ?
detur, nonse more illo in Evangeliis
lilteris vo- quomodo filius ejus esfi Matlh. xxn.) SedquidiUi
nat,quo in veteribus.utprfemissura est,
hoc ad ista? Evangelistanon tacet: Nemo, ait,poterat
cat. Etne diu suspensum lectorem teneam,
sententise respondere ei verbum [ibid.].
absque praejudicio verioris ac clarioris
prophetica? voces, Vides, lector, quiire non polerant respondere ei
dico: Deum quidem Dei Filium
acdesa- verbum ? Hic plane, hic claret sole clarius quodprae-
de Jud£eorura stirpe carnem surapturum,
praeordinato, na- P raisi. Nonne ccruis aperte quod Messiam, id est
cra Virgine,temporeante sascula
et ea quae Christura promissum sibinunquam gens iUa,prffiter|
sciturum frequentissirae prtedixerunt,
Non quosdam magnos etpaucos, Deum animadverUt,
praedixerant scribendo posteris reliquerunt.
tanti sacramenti, Deum sensit, Deum esse credidit ? Non poterant
potuit taraen Judaicus animus
existere, nec summan Pharisaeijamdicli, licetlegis doctores,respondere
tam singularis rei capax
quandoque ad interrogala verbum, quia Christum nec sense-
majestatem adhaecinfirmaet mortaha
Metiti rant, nec intelUgebant Deum.Hoc enim solorespe-j
humihari, aut velle, aut posse senserunt.
majestatisaltitudinem ctu,hoc certe et non alio, poterat dominariDavidj
[mensi] suntimmensaiiUius
inexhaustae Christus filius, non quia erat homo sicutille, sedj
ex proprii cordis superbia, iilumque
insilahumanispectoribusnon quia erat Deu3,quod non Ule.Cesserathuicpraero-
bonitatis fontera, ex
duritui. Hoc gaUvc-e huraanus usus, et paterna dignitas in hool
tamnaturah quam corruptae naturfe
superbis com- uno, et solo Dei FUio defecerat, quia non soluml
plane, hoc tam Judeeis quam cunctis
David juxta carnem, sed etiam Dei secundura deita-j
munefuit,hocadcredendamsusceptai a Deo carnis

obstitit, quia nec hurailiari

usque tem erat FUius, utique etipse Deus. Hoc Pharis«i,f
dispensationem
licet in lege saepe legerent, sed non inteUigerent,
adhumanainsesuscipiendaaliquandoDeumposse
velsentire, ut non poterantpropositcequfesUonisnodum solvere,
suspicati sunt: imo hoc vel fateri, D non poteranl verbura quodlibet rationabUe respon-
nefasmaximum refugerunt.Senserunt Christum a
prophetispraedictum,nonquideraDeum,sedregera dere. Ea de causa sUeutiumelegerunt, eade causa
gentisregibus raulto majo- responderenon potuerunt.Nonneergo tibividetur,
magnum,aIiisJudaicfe
sapientiorem, longe absque tegmine,absque involucris, sicutpraemise-
rem longepotentiorem.longc
praecedentibus re- ras, Christura se in hoc loco confessum Deura ?
justiorem futurum, latius cunctis
scilhu.na- ConCessus cst plaue sc Deum, sed ita ut, sicut
gibus imperaturum.ctraorcnondivino,
elterra, ut imi- (lictiuu cst, et scanilalum inUrmorum nondum tam
no in lerra tantum, nou in C(ulo
suldimiacapienliumvitaret, nec mtelli«ere valenti-
versornm \) iuMm regnnturum. llanc eorimi m-
gentis illius opinionem bus quoa Deus esset cielaret. Inauditum enim hoc
tellectam, liauc pene totius
indutanon nesciens, con- cratapud liomines.ct ab iutelleclucommuni adhuo
Sapientia Dei, jam carno
ct sicut lacte carnis omninoabhorrebat aliquem mortahum, velscntire,
descendit meiitibus infirmis,
eos laclare vel credere Deum. Ostendilhoc et ipse publicua er-
susceptaj, antesohdumdeilaliscibum
ror, quo largissimo tempore orbis pene totus, et
voiuit, sicpaulalim, non subito, nec velut ex
 :

EPIST. AD PETRUM DE S. JOANISE. 494

brutus, etoppressus est. Nam
quosdara ho- A Deus. Christus cnim non Judaico sensu homo
licet
du
ainum, unias et veri Dei apud homines intellectu rus, sed vero et Christiano mtellectu, homo
simul
ultuque amisso.errorjara dictus post mortera dei- erat Dei Filius etDeus. Nam a prophelis tahs
prie-
casset, eosque deos fuisse,et credere,etcredi vo- dictus est, ab apostohs talispraedicatus cst. Talem
lissct, nullura tamen corura, dura viveret, aut se et ipse in his propositis verbis ostendit,
talem
eumcrcdidit, aut credi voluit. Nara nec Saturnus absqucdubio declaravit. Apparethoc, etperspicuc
upitcr, Mcrcurius, aut Mars vel Juno, Vcnus aut appro])atur quod se Christum confessus fuerit,
anerva, etmnumeriahi ahiuque, dii vel dCcE dum quando jam dictis Jud(Eisdicentibus:5e/aesCA;-i
ivorent, crediti sunt sed eis jara o vifa casu di
;
stuSfdic nobis palam, respondit .•
Loquor vobis, et
ei'sosul)traclis,divinushonorab horainibus ionge non creditis. Tuncplane,licethoG nomen,quod est
facie Dci projectis cxhibitus est. Causit', quibus
Christus, tacuerit, Cbristinn se intelligi dedit,
atii)nabiles hominum raontes tam irrationabili quando, utdixi.interroganUbusrespondit Lofjuor :

lultilia falli vcl fallcrc potuerunt, ut tara leviter vobis, et non credilis. iNam quid est aliud loquor
tabsurde dcos ex hominibus fajtos crederent, vobis, et non creditis, nisiloquor meChristum, et
tudiosislectoribus inpromptusunt. Quod, quiaad noncreditis ? Quod
vcro ct Dei Filius esset, verba
^raproposi taranonpcrtract, transco. Nam constat q subjuncta probant. Opera inquit, qua^ ego facio in
uodvivcntibus jam dictisnon diis, sed pestibus nominc Patris mei (ibid). Nec cmm t^atrem suum
umanis, nuUus eis ab hominibus divinitalis cultus Dcura diceret, nisi et ipse Dci
Fihus esset. Quod
npensus est. Legitur solus Alcxander, Persis jam vcro clDeum
se probaverit, indicant et illa opera,
it Medis atque ipsis Indis cura ultimo Griente su- de quibus operibus tcstatus est Opera quw ego :

lactis, intamvanam et insanam
iiam.utdivinos sibi honoresexhibcri partirasuade-
et, partiiu cogeret et quosdam non acquicscen-
;
3s,sedirrideutes,utCahsthenera philosophum
[uibusdamahis, etiamprius tortosnecaret. Abhor-
ebatenim, ut jam dixi, et seraper hoc abhorruit
umanus animus, noii ferens dici deos,
aines cernebat, necaltitudinemdivinam humilitati
umanffi possecongruereffistimabat.
prosiliisse super- facio lestiinonium perhiOcnt de ?«e,Nouenim eraut
opera iha huraana, seddivina. Imo, ut clarius di-
catur, noneraat, velesse poteranttantura hominis
cum sed Dei siraul et hommis, et quia Dei, idcirco ho-
minis. Non erat plane ipse Christus, ut ilh de qui-
bus legitur .Nolitelangerechristos meosiPsal. civ
quos ho- sed erat Christus unctus, juxta hominem, a Deo,
oleo cxultationis pra^ consortibus suis^Psa^ xliv)
Quam deita- Non crat Dei Filius. ut illi de quibus scribitur :

|3m, hcet, ut dictum est, post eorum mortera eis Fiiiosgenui ct exailavi (lisal \). nec ut ulh dequi-
lesse credidissent,niihatenustamen,dum viverent
bus apostolus Joannes Charissimi,filii Deisumus
;

tcum conversarentur, hoc sentire velcrcdere

eis
et nondum apparuit quid erimus (IJoan. m). Non
'Otuerunt.Uoc vero fortassis,quia quodamhuraano
erat, inquam, Dei Filius, utilli per gratiam, sed
crrore magisafhci solet plerumque ani-
laore, licet
erat Dei Filius per
naturam, teste ipso l^atrc, et de
bus moveri ad admn-andum, authonorandum
et
ccehs clamante Hicest Filius meus dilectus (Matth.
:

(bsentes quam pro^sentes, mortuos quam viventcs:

xvn). Et quia per naturara erat Dei Fihus, utique,
[uia apud hujusraodi raentes vilescere solent praj ccrta ratione cogente, erat eUam Deus. Non enim
enUa, et magis optari et amari absenha. Ilic poterate.v essenUaPatrisgigni, aut procederc, nisi
aos et apud paganos legis divinae expertes erat quoderat ipse.Etideoex Deo genitus erat, veritate
ec Judaeis eadem
sacra lege instructis deerat. indubia cogente, et Deus. Huic ejus deitaU opera,
Hujus Salvator conscius, eoloquendi generc ver-
quoefaciebat,veraxtestimoniuraferebanl.Narauon
a Deitatemipsiushumanisintellectibus commen-
erant ejus opera sirailia operibus hominum, non
antiatemperabat, utsicutdixitmoresapientis ma-
erautejusmiraculapariapropheUcismiraculis.Non
fistrimentibus,aut nulhus,autpusillae fidei eorum
erant certe paria, quia longe excehentius eraut
^uantum decebat, fugiendoscandalura.consuleret
majora. Miranda quidem opera, etmiraculaquam
claris intehecUbus, nihil de sua^ deitatis veritate
••-.'-"-'--"-"-
ft
,-' "--^"'^ plurima
piunmiiieceranupsi,seautnommes,quoddatum
fecerantipsi, sed ut hommes, quod datum
ubt.ahere Hocind.cantlucideet verba illa ipsius D fuerat,
.
erogabant,mhilex se faciendo. sed qu^B fa-
uibus in festo Encaeniorum, id est DedicaUonis
ciebant a Deo precibus impetrando. At ejusopera
3mpli, ambulans in porticu Salomonis Judteosal-
non exaliena, sed ex propriaprocedebant virtute,
)cutusest. Namtunc eum ipsi circumdantes dice,
utpote, qui nihil precibus, ut alterius egens auxi-
ant ei: Si tu es Christus, dic nobis palam
{Jonn. lio, operabatur, sed totiim quod aut in spiritualibus,
'• Qulbus ille non statim respondit Christusego
aut iu corporaiibusrcuicdiis mortahbus impende-
:

,uiii, sed dixit Loquorvobis, et non creditis. Oi.era

:
bat, majestatis polentia largieJsatur. Hoc modo
,ucBego facio testvmonmm perhibent de me (ibid) opera sua, velmiracula ab aUorum hominura ope-
^uol tesUmonmm ? Testimonium quod Christus ribus, vel miraculis secernebat,nonsolumipse fa-
sset,testimonmm quod Dei Fihus esset, tesUmo- ciens, ut Deus, qu£e voluit, scd eUam aliis eadem
iium quod Deus esset. Nuhum enim
horum ab al- faciendi potestatem iargieus, prout voluit.Perhibe-
j^ro separari poterat. Nam si Christus erat neces- bant ergo tah modo opera ejus tesUmonium de
jario et Dei Fihus. Si Dei Filius, necessario et ipso, quod Christus, quod Dei Fihus, quod Deus
 :
:

u niji-j.wx^ CLllNlAC
VhlM-.nADH.io ABBATIS
PETRl VENERABIUS v.^...-... IX. m
obscuriusAdiscrelivemedens.alteriquodahfetemoproviderat
scur
ta en e non o
hoc et.am ipso t...ntP
•

^^^,^,^^^^^^ hfec
^^^^
essol: et
quoquc et tempori, ct ^^ modo
^^^^^^^. se
^^ alteri ^^^^ passioais
^^^^^^^.^ servavit,
Judceis, gentibus, ccelo
quam loquente, vcrbis qutedixerat addens Nonne scriptum est in :

tcrrceclamabant.
lege vcslra Ego dixi, dii estis ? Si iUos dixit deos
etsirailibusvcrbis, ut supra
dictum est, et :

llis Dei fctctus cst et non pofesl solvi

intelligerc valentibus clans-
ad quos senno :

deitatis sua3 veritatem

mhrmos Scriptura; quem Pater snnctificavit, et misit m
.L commendabat,etnc subitus fulgor
illiustomporishominnm.ntollec ua- mundum, vos dicitis: Quia blasphemas quia dixi,
adhuc illorum Filius Dcisum?md.) Quid agis, lector?
Nonne vides
obscurarctquam.lUistraret,eadem
quod jam s.-Bpedixi^Opposuit nnbem non
lesoculosmagi.= valen-
congrucntibus temperabat. IIoc
sua vcrba modis tibus tantum ferc splendorem.Compescuit interim
seqnentiumvcrborum textus nadicat
idem ct totus pra:fe-
qina non cos, et eornm insanum tumorem sedavit,
talis est Scch.os, mquHno^icrcdiUs,
aui :
rendoquodagnosccbant,multos in sacraScriptural
cx ovibus meis. Ovesmecc
vocem meamaudiunt
cstis
pcr gratiam vocari iilios Dei, ct hoc velamine pro
me; et ego vilam
etcqo rognosco eas, ct scciuunlur quam
temporc texit, quo suo tompore tam ipsis
wternam do eis^elnonperibuntincr.lermim^clnon mundodctcxit, non adoptivum, sed naturalem
sc
Cujus
ramet easnuisquam de manu mea{Joanx).
cnim voces i^lre esse possun ni i e b
. j .
vwitale oroDriie
quod de vcritatepropriie supra professus
Deitatis si.pra protessus
illin=,quipcr prophetara
antiquum dixorat bcce .

Nam sequi-
etvisitabo illas sicut fuerat.repetit et afiirmat quoddi.vcrat.
eno ipse requiramovesmeas, tur Si 7ion facio opera Patris
mei, nolite credcre
xxxiv) Cujus
visitatpastorcjregem suum ? Ezech
:

vultis credere
Ego vitam cPternam clo mihi. Si autem facio, et si mihi non
vox esse poterat, nisi Dei, operibus credite, ut cognoscatis el
crcdatis qma
Cujusvoxessepotcrat,nisiDei: Nonpenbunt
iUis'^
:Aon in ctecjo in Patrc («7nrf.).Eccerursuni
me estPater
aternum^ Cujusvox csse poteratnisi Dei Eccerur-
in
mm? Quis enim vitam opera tam Patrisquam sna commendat.
mpieteasquisquem demanu
nisi Deus? Quis ne pe-
sum eos ad vim eorum attendendam transmitlit.
a3ternam dare potest suis, Monetintente, ut ex operibus
agnoscantauctorem,
? Quis tamfor-
reant in .Bternum,salvare,nisiDeus quia ea nuUius esse poterant, nisi Dei, Dcum
eas eriperc de manu ejus,
nisi et,
tis utnemo possit Nondecet autcm
sub ovmmnomme esse quitalia operalur,advertant.
Deus'' Vides, lector, quamclarc hujus, imo
suis daf, te, qui hoclegis, oblivisci propositi
se iUumfatetur, qui vitamffiternam
Deum proposuisse me ex ipsms
oportct ut hrmiter teneas
salvat, de cujus mann,
aui ne infeternum pereant Salvatoris verbis, ejus ostendere
deitatem, causa
cstde
hoc cst
nuUum suorum possc
potcstate, nuilum
de cujus potcstatc, ^'^^J^^J^^l' ^^^,^,,„1 ,.^1 dicere possent
nusquam ^^^ .

.ap.nullumahen<.umpossc rapercaffirm^t^S^d , mvolncns

involncns
meus quod dedil eum in Evangeliis se ,3,^,,,
,,, tegmine,
^; sine ,.,e
sine
^^^^^^^^^
procede, et lege reliqua Pater :

nego quidem eum ahqnando Deumvocasse. Non

potest rapere de
mihi majus omnibus est, ncmo verba sua vera? dcitati suee attestantia ralionabih
Ego el Pcder
manuPatris mei{Joan.^).Ei statim: legmine, causis quas preemisi,
velassc. Sed dico
(i6/rf).Quidclariusdicere potuit,unde iUa sua
unum smm/s eum tegmen illud, quo quandoque verba
se verum Deum probaret? Si quod Pater ei ded.t Christianornm si bene
non lar- velare videtur, non oculis ,

majusomnibusest, quod ulique dedit fidelium, sed inti-

attendunt sedJudfEorum non
gignendo, quid sublimius dici potmt
;

giendo, sed
sm,et idcirco delium visibus prfetendisse.
Sinemo poteslraperede manuPatris Uti-oqueergo modo, id est autquando
eadispcn-^
nec de ipsius, quia ipse el
Paterunum sunt hocest
sine tegmine profcrt.j
quahter se sativc tegit aut quando ea
uniusetparisdeitatis. Quomodo vel
credendum est, intelligendum et universorum
pro-,
poterat?Senseranthoc Judfe.,
aperliusDeum fateri est, providendo m
professi sunt. vidisse saluh. Illis, ut dictum
etq.'0din vcrbis mius senserant,
ienebrosi liercnt istif
blasphemum sustulerunt dc intempestiva luce magis :

Nam primoquasicontra senti.-e debercnt

vero Jesu apcrte monstrando quid de eo
apide3,ut lapidarent eum.Respondente partes C.Tesare«
Inde est et iUud, quod veniens in
1

Multabo7iaoperaostendivobisaPatremeo,propter ^ suos dicens Quen

Philippi interrogabat discipulos
:

opus me lapidatis{ibi) Responderunt

quod eorum dicunt homines esse Filium
hominis ? {Matth.wi
sed de blasphe-
De bono opcrc non lapiclamus te, interrogationem discipuh aln re-
Ad quam cjus
facis teipsum Deum
mia quia lu homo cum sis,
opinarentur. Ips»
sponderunt, quidde eohomines
: et
intelliget fidelis Christianus,
quod
libid). Nonergo opinionem,sedeoruii
Lapidamus vero instante,etnonaliorum
intelligerepotuitblasphemus Judajus ?
Petrusquodorb
confessionem cxigente,respondit
iaqmnnite,quiatuhomocumsis,facisleipsumDcum.
terrarumnotissimumest. Te, ait juxtaunumevan
Noncredebantquidcmilli,imocredereabhorrebant Dci {Luc. ix) juxl
gclistarum, dicimus Christum
advertebant et senlie-
ipsum esse Deum, tamen :

aUum iu es Christus Filius Dei vivi

{Matth.xiit
quamvis tam
bantquod ipse se diceret Deum. Et quid responderit,
Cuj us tali professioni
quanta iidi^
clare se professus csset
Deum, ut increduh ilh laudeprosecutusest, q'
niamacverbaiidei illius
vcrbis iUis irritati ad
eumlapidandum lapides sus-
illorum saluU, quos ignorat Non dixi tamen Verum est quod creo
? :

tulissent, providens tamen ut dn

eoiumque scandaio verum est quod confiteris, quiacgovere,
exipsis salvandos prcesciebat,
97 EPIST. AD PETKCM DE S. JO.\NNE. 498

'ilius .Nunquid crgo miiius aliquid

Dei vivi sum. A clare, absque involucris, absque volamine. Ha^cille

ixit, nunquid aliquo hic verborum tegmine usus antecaecus,tunc videns agnovit, etpost lumen cor-
st, quando subjunxit: Bealuses, Simon Barjona, porisaddito luminemenlis.respondit Credo, Do- :

uiacaroet sanguis non revelavit libi, sed Pater
leus qui est in ccelis{ibid). Quis hebes aut obtusi
nimi homo dicerc potest minus aliquid dixisse
;hristum,quandoconfessorem illumejusdem con-
jssioniscausa beatumdixit,
ccepisse a carne et sanguine sed a Patre coclesti affu"-
quandoistudeumnon
mine.Etprocidcns adoravit eum {ibiil.).Qvn-i ergo
non videatquodcaicusjam videns vidit ? Quis non
agnoscatquodagnovit?AgnovitDeiFilium,agnovit
et Deum. Nam nec aliler in eum crederet, nisi Deum
sentiret;necquodsolummodoinsignedivini cultua
est, eum procidens adorarct. Nec illud mente exci-

iavit,quarasidixisset:Egosum Christu'; KiliusDei dat, quod dicente alibi ipso Patermeus usque modo :

ivi?Ouidetdeverbissequentibus?Nonneetquando opcratur,etefjo operor(Joan.\); subdit evangeli-

ddidit? Tu esPetrus,elsuper hancpetram cedijicabo sta : Propterea, inquit, magis qucerebant Judoei eum
'cclesiam meam; et portx inferinon prcevalcbunt interficere,quianonsolum,solvebatSabbatum,sedet
Qf/.'ers;<sea?«(i6iV/)quandotantoprceconioprofessio" palrem suum dicebat Deum,xquaLem sefaciens Deo
em iliam extulit, quando super hanc adificatu- {ibid.). Uiac Pater Augustinus (2V'flc/. 16 m Joan.

im seEccIesiam suam praedixit, nonne verce dei- c.o): Ecce intelLigunt Judxiquod non intelLigunt

itisuae idem testimonium tulit quale ferret, si Ariani. Ariani quippe inxqualem PatriFiliumdi-
ixisset:Sam vere Christus Fihus Deivivi ? Non cunl,elinde hxresis puisade EccLesia. Ecceipsi
[•godicaturobscurumquod absque involucris aut cicci, ipsiinlerfectores ChristiinleLlexerunt tamen

igmine, etiam tardissimis menlibus perspicuum vcrba Christi. Non eum intellexerunt Christum, nec
st.Confessusest enimethic apcrte se Dei Filium. eum intelLcxenint l^iLnim Dei, sed tamen inlellexe-
tquiaDei Filium, cogente auctorilate ac i^ation.-^ runl in iLlis verbis quia talis commendaretur Filius

r*missa,etiam Deum. Necenim poterat illc, qui Dei, qui oequaLisess&t Deo.licce, juxta verba Hvan-
on ex gratia, sed ex ipsa deitatis substantia, ut gelii,ecccjuxtaverba.\ugustini,ipsis etiam Judaeis
im dixi, erat Filius Dei, esse aliud quam Dous. adverteutibus, et propter hoc interficere eum quiie-
Jam, utad alia istis similia celer transitus liat, rentibus, Palrem suum dicebat Deum, Christus
eniat Samaritana mulier, et quid inter verba aequalcm se faciens Deo. Non altcr hoc dicebat dc
Lnta,tamque mystica, quoefatigatuscx itinere, et ipso sed ipse hoc atTjrmabat de seipso, Quid ? ;

jdenssuperfontem, cum ca contulit, de se pro- Quod Patrem Deum haberet, quod aequahs esset
sssus fuerit, subdatur Hinc enim omnis nebu-: Deo. Hisquiddam simile, et inalioloco. Nam di-
»sa caligo recedit hisabsquetegmine quiddese
:
ccnleipsoJudaeis: Si non credideritis quiaego sum,
intiat, aut nos sentire doceat, protert. Nam di- ^ moriemini in peccalis vestris {Joan.\m) illisque ;

mtcmuliere -.Scioquia Messiasvenit, quidicitur respondentibus 7'« quis

es ? (ibid.) ait
: Princi- :

hristus, et cum venerit, ille annuntiabit omnia piurn,qui et Loquor vobis (<6iV/.).Etqua2dam sequen-
^oan. iv) : subjunxit ille E'jo sum, qui loqnor
: tia. Quibus verbis addit evangelista verba sua Et :

'cum (ibid). Quid ultra, inquam, quoererclur ? non cognoverunt, iaquit, quia Palrcni eis dicebat
ixerat illa : Messias venit, qui dicitur Christus, Deum (ibid.). Inde consequenter et se Dei Fi-

latim ille : Ego sum, qui loquor tecum, Chri- liura, ct, juxta supra scriptas rationes, cliam
;um igitur se esse Christus confessus esl. l't quia Deum.
hristum, plane,juxta prflemissa, et Dei Filium et Accedant istis ceqnc grandia, aut forte raajora.
eum. Accedatetille famosuscaecus, et a nativi- Ait quodam in loco, disputans cum Judffiis : Si ego
ite caecus. Redditi sunt et dati a Ghri- imo magis glorificomeipsum, gloriameaniliil cst. Est Pater
ooculi.quosnaturanegaverat, illoomnibus modo meus qui glorificatme,quem vosdicitis: Quia Deus
olo. Hic post datum lumen corporeum, adaucta noslerest: el non cognovistis eum. Ego autem 7iovi
ratia etiamconfessor factus, ut sacra hisloria lo" eum (Joan.yiu). Ecce hic nou solum Palrera suum
uitur.projectusestforas. Et sequiturEvangehum: \)e\im esse dicit ; sed ehamquis Deussit, ostendit.
udivit iesus quia cjecerunt eumforas, et cum in- j3 Sunt enim, sicut ait magnus Apostolus, vel falsos
enisset eum, dixitei: Tu credis in Fiiium Dci? doos geatium,vel magnosetsancloshomines intel-
Aoan.is.)At ille more suo cautus, et ratione du- ligentes,aututrumque siraul proferens, dii multi
enteprovidus, ilh, cum qua loquebatur, aeterufe et domini multi(/;Cor. vuij, dc quibus et Psal-
apientiaenon insipienter respondit: QjtJS est, Do- mus Deus deorum Dominus locutus est {I^saL.
:

line, utcredam in Qui mox audire

eum ? {Ibid.) xu\);e\. Deus steLit in synagoga deorum (Psal.
:

leruit VAvidii-ti eum,etquiloquitur iecum, ipse

: i.x\\i);elQuoniamDominus, excelsus, terribiLis,rex
st {Ibid.) Ecce plane responsio absque velamine
: magnus super 07nnes deos {PsaL.xL\i). etmulta in
tui hoc velatum credit, quid relatumputabit ?C>i«' Scripturis similia.A quorum numero Deum illum,
jquitur,\nc[mi,tecumipseest {ibid.) Quis est ? : quem Patrem suum nominat, excipit, quando Ju-
ftiquc Filius Dei, de quo illum inlerrogaverat, dajis de illodicit: Quem vosdicitis :Quia Deus 7io-
[uando dixit:rwc?'erfis in Filium Dei1 Ecce ite- ster est.\ieu5 emm Judaeorum, ab omnibus qui
um se Christus Filium Dei professus est nude, tunc erant vel sicubiadhnc esse possunt, excipitur
 : :

499 PETRI VENERABILIS ABBATI3 CLUNIAC. IX. 500

diis gentium, velterrarum. Omnes, enim inquitJu- A rum hommum, qui post Abrahamnati sunt, anto
dffius ProTpheia, diigentiH7nclcemo7iia :Do7ni7iusaii- Abraham essepotuit? Utique nuhus.Nam ncccor-
tem ccelosfccit{Psal. xcv). Et in aliio psalmo pora humana, qufB post Abraham nata sunt, ante
Deus nostc7\ Deus salvos faciendi, et Do7nini. Do- Abraham fuere, nec animDe corporibusmislte,quc'e
mini exitus iiwrtis (fsa.Lxvii). Et 7i7inc, Do77iine, post Abraham creatfe sunt, ante Abraham esse ra-
plastes 7ioste7' es tu nos vero lutim ; et fictor noster, ei
,
tionc aliquapotuerunt. Sednec caroipsius Christi,

ope7'anianuu7ntnaru7no7nnesnas(Jria.hxiv).FA versu nec anima illa carni admista ante Abraham esse

interposilo Ecce respice, populus tuus 07n7ies 7ios

:
neccorpus, vel auima cujuslibct
potuit. Siigilur,

(ibid.). EtEhas Domine, ait, Deus Ahraha^n, et

: hominis post Abraham oxorti, nec caro vel anima
Isaac el Is7'aeL Ego scrvus tuus, et juxta prcecep- ipsius Christi post Abraham nati, ante Abraham
tum tuwn feci omniavcrba hwc {lll Reg. xviii). Et esse potuit, quomodo verum esse censebitur quod
idem idololatrre regi: Quia 7nisisti7mntiosad con. Veriias tam robusto pronuutiandi modo afhrmat:
sulendum Beelzebub deu77i Accaro7i,quasinon esset A77ien,a7nen,di.covobis, antequa^n Abraham fieret,

Densin Ts7'ael,a quo posscsinte7Toga7'e se7'monem, sum ?Unde, quia noa Judeeis, ut ipsetunc,sed
ego
idci7'Co de leclo,superque7nascendisti, no7i descc7i Cliristianis nuuc loquor, luce clarius est quod neo

des, sed 77iorte morie^is {IV Reg.i). Et Jeremias B carne, nec anima Christusante
Abraham fuit, sed
Dominodicenti: Pro]j/ie<a?/« ingenlibusdedi te, ail: deitate: qua sola vere non solum ante Abraham,

A, a, a, Do7ni7%e Deus, ecce nescio loqui,quia puer sed etante omnemcreaturam est. lUa est enim illa
ego sum [Jer. i). Istis et ahis innumeris Scriptura- Dei Sapientia qu.-e loquitur Ab xte7'no 07'di7iata :

Judfeo- ex antiquis, antequa^n terra fieret {Prov,

rum testimoniis, ostenditurqnod solus ille su)7i, et

rum Deusverus,etsoiusDeus sit, de quo Christus, vui).

ut dictum est, Judans loquitur : Que^n vosdiatis, Dico autem hoc, salvointellectu illo, quo juxla
Quia Deus noster esMUumplane, qui tunc diceba- Hieronymum, tempusnon prajjudicavitsacramento
tur Deus Judseorum, qui et tunc et nunc dicitur, unitihominis acDei, ita ut jam esset in illo per
et est Deus universorum ; Christus Patrem suum unitatem personee ab initiosaecuh,quinecdum na-
hic nominat, seque sic loquendo ejus Filium de- tus erat deMariavirgine. Non tamen antequamna-
aut conciperetur in
clarat. Sed tene, lector, constanti memoria, qnod sceretur de Maria virgine,

saepe jam quia quoties Salvator se in

prffimisi, Maria virgine, Dei Filius substanlialiter homo
Evangeliis Christum vocat, aut confitentium sen- erat, sed quadam ineffabili sacramenti unitate,
tentias laudat, toties se Dei FUium et Dcum clamal. etiam ab oeterno Deus simul, et homo erat.

Sic et quotics se Dei Filium dicit, toties nos, G Quod quibusdam verbis de eademre interpositis,

quod Christus et Deus sit, instruit. Christus enim idem doctor aftirmat. Non quodjam, ait, essetJe-

necessaria ralione Dei Filius est, quia ab illo Dei sus, aut Christus natus ex sed quia in Maria,
Filio humana caro suscepta est : et rursum Dei illo unico Filio Dei, jam unitas personse com-

Filius Deus est, quia, ut dixi, ex Patre, qui Deus mendabatur, quaj occulta erat iu mysterio. Ergc
erat, natus est. Qua veritatis copula id te sentire juxtaprsecedentia, noQ tibi videtur idem dixisse
volo, toties se Christum ProfessumesseDeum,quo- Christum,quandodixil: An/e<7MamA^m^a?n fic7'et
ties se professus est aut Christum,aut FiliumDei. ego sum, quoddiceret, si dixisset.Deus ego sum?^
Hoc modo, hac de causa, eum sic se nominasse, Plane nihil aliud, prorsus nihil aliud. Nam si, u
Deum intellige,quando,ut prasmissum est, Judaeis longe ante prsemisi, hocita nude dixisset, sicu
dixit :Esl Pater meus qui glo7'ificatme, que77i vos olimantehominemsusceptum Moysi et quibusdau
diciiis Quia Deus noster est. Vigilo enim conlra
:
Deus haac
aVns dixii-.Ego sum Deus Ab7'ahain,
si hoc, inquam, absqu
illos qui dicunt velsentiunt Christum quidem esse et Deus Jacob{Exod. ui) ;

Deum, sed nusquam in Evangeliis se clare profes- aliquo verborura temperameuto dixisset, quis illo
sum Deura. Jamilludquodpaulopostsubdit, quia D rum hominum ferre potuisset ? Longe emm tun
non disimile est, advertendum est. Nescioenim si patientius ferre poterant invisibilem, aut dc su
clarius alicubi veritatemdeitalis sufe Christus com- pernis, aut de quibuslibct aliislocis mirabiliterin
mendaverit, quamcum; altercantibus contra eum tonantem Ego sum Deus, aut patrum vestrorum :

Judaeis, postea quae prnemissa sunt, paucis verbis aut coeh etterrae, autsimiUum,quam hominem vi

intersertis, adj unxit A braha^n pater vester exsulta-

:
sibUemhumiliter, inter supcrboshomines commc
vit, ut 7nderet diern 7neum : et vidit, et gavisns est ranlem, si raore illo se Doum diceret, si motlo iU
(Joan.vm). Commolis vero ad ista Jud<Eis, et di- deitatemsuam, homiuibusidcaperenonvalentibu:
centibus :Qui>iquaginta annos nondum habes, et al>squecongruoverborum tegmine declararel, im
Ab7'aham iMisti 1 {ibid.) nil moratus adjunxit ut congruenUus dicam, fasUdientibus cibum vit

A7nen, a7nendicovobis,anlequa7nAbraham fieret, iugcrcret. Etsiergo verbacongrucntcr temperavi

ego sum {ibid.). Quid verius, qui clarius, quid ad nunquid idcirco se Denm minus dixit, qui an
probandamveramcjusdivinitatcmapertius ? Quin- Abraham se esse asseruit ? Scrutenturergo qui t

quagintaannos,imonecquadragintaafIhuchabel>at, hisdubitant, scrutcntur, inquam,studiosius Sotj

pturas, et tam in his. quc-e posui (luam in plefi
et ante Abraham se diccbat. Quis autem universo-
 :

EOl EPIST. KB PETRUM DE S. 30ANNE 502

que, quae conticui, invenient Salvatorem froquenter A post hominem susceptumglorificaretur etexaltare-
se Ciiristum dixisse, Dei Filiumpronuntiasse; et tur illa clarificatione de qua Apostolus loquitur
unde omniaista orta sunt, se modis, quos prsefa- Dedit Deus nomen, quod est super omnenomen,
ilii

tus sura, Dcumlucide priedicasse. Nonne se lucide ui in nomine Jesu omne genu ftectatur, ccelestium
Deum pronuntiavit, quando Lazarum resuscitatu- terreftrium, et infernorum {Philipp. u). Quro licet
rus. MarthiB dissuadenti ne lapis a sepulcro tolle- in fempore facfa fuerit, taraen propter prtedestina-
retur, dixit: Nonne dixi tibi quia si credideris, tionem, qua necesse erat illud contiugere, quod
videbis fjloriam Dei? (Joan. n.) Nonne et prius sc praidestinatumerat, priusquara mundustieret, cla-
clare Deum pronuntiaverat, quando sororibus ip- ritatem iilam, quae nondum erat, sed futura erat,
sius Lazari per nuntios dicentibus: Domine, haliuisse dicilur, habuisse scribitur. Sednonprop-
ecceqtiem amas infirmatur, rcspondil : In/irmilas ter hunc intellectum sensus prior excluderetur
hoec non est ad inortem, sed pro gloria Dei, ut quia Cln'istus, priusquara raundus esset, et apud
glorificelur Filius Dei per eaml (Ibid.) Nonne se Patrem erat. Nonne ista sufficiunt,
erat, et Deus
clare Deum pronuntiavit, quando sublevatisoculis quEB dicta sunt Nonne et clare et frequenter se
?

in coelura: Pater, dixit, sicut dedistiei, loquens de Deum pronuntiat ? Nonne et clare et frequenter,
seipso, polestalem ojnnis carnis, ut omne quod de- sicut hominera et adhuc raortalcm inter mortales
B
disti ei, det eis vitam xternum [Joan. xvii). Nam constitutum decuit, veritatem deitatis propriee, et

nec potestas oranis carnis, nisi ad Deum pertinet, singulis, et pluribus, et omnibus, et discipulis, et
nec ad quemlibet dare vitam aeteruam, nisi ad turbis, et ipsis preecipue invidis, et semper sibi
Deum pertinet. Quje polestas sitei dataa Patre, aut detralienfibus Pharisaeis fatetur? Hcec universa,
secundum deitatemgignendo, autjuxtahumanita- non propheta, non Apostolus, non quilibet alius de
tem, quam assumpserat, couferendo, non potest ipso, sed ipse; hoc est ipsum Verbum Dei, ipse
esse; nisi Deus, qui potestatem hanc obtinet, non Christus, ipse Dei Filius, ipse Deus de seipso dicit.
potest esse nisi Deus, qui eis, qui sibi dati sunt, de seipso pronuntiat, de seipso affirraat. Evigilent
vitam largitur feternam. Quid et de sequentibus ergo, et ciarius sohtoinluceminvisibilem defigant
verbis dicam? Hcec est, inquit, vita xterna, ut oculos, qui forte minus dihgenter attendentes,
cognoscant te solum verum Deum, et quem misist^ minusque evangelica secreta rimantes, nusquam
Jesum Christum. Ut cognoscant, ait, te, et quem Christumaperteetahsque involucris se Deum pro-
misisti Jesum Christum, solum verum Deum [ibid). nuntiasse dicebant. Quibus ad probandum quodnoa
Quid clarius Joannes ejus apostolus iu Epistola P ifa est, forte quae dicta sunt, sufficiunt. Sed au-
sua scribit de ipso, quam hic ipse loquitur de diant adhuc ipsum loquentem, et discipulis in
seipso? Scimus, ait, quoniam Filius Dei venit, et coena jam dicta dicentem Non turbetur cor ve- :

dedit nobis sensum, ut cognoscamus Deum vcrum, strum. Creditis in Deuml et in me credite [Jcan.
el simus in vcro Filio ejus. Hic est verus Deus, et xiv). Audiant hinc, non jam meam sententiam, sed
vita xterna {l Joan. v). sensum, imo verba ipsius beaii Patris Augustini
Quid ultra quserctur ? Cur jam verbis istis au- {Tract. 68 inJoan., c. 14): Ne mortem, ait ille,
ditis disputabitur ? Se ac l*atrem solum Ycruni tanquamhominestimerent,ctideoturbarentur,con-
Deuradicit, sc ac l^atremsolum verum Deum esse solatur eos, et Deum se esse contestans. « Creditis,
affirmat, seac Patrem solum verura Deum, non inquit, in Deum et in me credite. » Consequens est
silentio, non in aurem, sed corara universis, qui enim ut, si in Deum creditis, et in me crederc debea-
sacrse et ultimpe, quandiu raorlalis fuit, coencE in- tis. Quod non esset consequens, si Christus non esset

tererant, pronuntiat. Quid et dc versupropeposilo
dicetur. El nunc clainfica me, tuPater, apud temel-
ipsum ctaritalequam habuipriusquammundus esset
apud apud Pa-
te'l{Joan. xvu.) Claritatera autera
Deus. Credite inDeum,et in eum credite, cui natura
est, non rapina, esse oequalem Deo Philipp. u).
Quod, hoc est,ufrum et Deus esset etoequalis Deo,
doceat rursus et ipse in ipsa jam positus passione :

trem, priusquam raundus esset, habere non posset

D
juxla quod homo est. Nara priusquam mundus es-
set homo uon erat, nonergojuxta hominem, qui
non erat, claritatera apud Patrera habere poterat.
Arf;«ro f<!!,aitprincepssacerdotura,pe;'Z)eM?« vivum
ut dicas nobis si tu es Christus FdiusDei. Respondit
enira,juxtaMatth8eum: Tu dixisti {Matth. u) ; inxin
Lucam Si vobis dixero. non credetis mihi. Si au-
:

Restat igitur, ut juxta quod Deus erat, claritatem temet interrogavero, nonrespondebitismihi,neque
illam habuerit, quia, ut dictura est, juxta horainera dimittetis (Luc. xxuj. Juxta Marcum vero, quem
habere nonpotuit. Quidergo heecverba, An^e^wa?» idcirco ultimum posui, quiaclarius ejusresponsio-
mundus esset,&nm esseindicant ? UtiqueDeum cla- nem exprimit, respondit Ego sum {Marc. xv). Et
:

mant. Agnosce ergo ct hinc eara esse Deura, de sequitur, juxta Matthfeura : Verumtamen dico vo-
quo constatquod priusquam raundus esset, erat bis : Amodo Filium hominis sedentem a
videbitis
apud Deum. Nec resilire ab hoc sensu illo alioin- dextris virtutis,etvenientemin nubibus ccbH; juxta
quo legitur clarificatum Fihum a
telleclu coneris, Marcum, nulla etiam dictione mutata, ita Vide' :

Patre priusquammundusesset, hoc estprseordina- bitis Filium hominissedentem a dextris v iriutisDe

tum et prsedestinatum, utsuo tempore, hoc est, et venientem in nubibus coeli j uxta Lucam vero, ila
;
 ; :

ro3 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 504

jX hoc erit Filius hominis sedensa dextris virtutis A magna majestate {Matth. xxiv) cujus est, nisi
et :

nei. Cum ergo audias quod interrogatione pontifi- Dei ? Deus ergo est qui sedet a dextris virtutis,
ris per Deum
adjuratus ut diceret si ipse esset Deus venturus est in nubibus coeU cum vir-
est qui

*:hristus Filius Dei, juxta duos evangelistas non tute magna et majestate. De qua virtute ac majes-

iiegaverit, juxta tertium aperte se Christum et tate, in qua venturus estjudicare vivos et mortuos,

ilium Dei responderit, dicens : Ego sum, quid Neque enim Paterjudicat quem-
dicit et ipse alibi :

vlices? Nonne ct si omniaalia, quaj preemisi, testi-

quam ; sed jndicium omne dedit Filio {ioan. v).
inonia vel exempla, quibus ipse et Christum, et Quibus dictis subdit causam dati sibi judicii
Jei Filium, et Deum se esse professus est, dees- Vt omnes, ait, honorificent Filium, sicut honorifi-

nonue, inquam.istudsufticeret ? nonne plene cant Palrem (ibid.). Honorificandus est enim Dei
-ent,
'.am tibi qiiam quibushbet aliis inde forte dubitan. Filius, sicut Pater honorificatur, quia prgeter hu-

tibus satisfaceret ? Nam hoc, ut nosti, quaerebas, manam substantiam. quahomo est, idem est quod
hoc exigebas, ubi se in Evangeliis Cliristum dice- Deus est. Pater enim Deus est, unde et Dei FiUus
ret, ubi se Dei Filium, et maxime Deum nomina- Deus est, Ergo omnes honorificent
quod Pater est.

ret. Ecce audis eum principi sacerdotum, si ipse Filium, sicut honorificant Patrem, id est credant,

esset Christus Dei FiUus interroganti, non per in- B inteUigant, et fateantur eum Deum sicut etPaU^em.

volucra, sed aperte et sine tegmine respondentem: Ha5c universa, quibus verum Deum se csse profes-
Ego sum. Qui ergo se Christum et Dei Filium esse sus est, dicit Christus de seipso, non quUibetaUer
respondit, utique simul et Deum se professus est. de ipso. Post ista omnia,quaj dumadhucmorlalis
Nam, sicut saepe supra dixi, quod idcirco toties esset,de seipso prolulit, et quibus se vere Deum
itero,ne longa disputatione mentem fugiat, non esse docuit, succedant et|alia, quibus, jam victa

potuit se confiteri Christum aut Dei Filium, quin morte factus immortalis, eadem quam prius, et
confileretur et Deum. Qua ratione istud supra dic" sicut prius suam deitatem commendat, seque ve-

tum est. Jam postquam dixit Ego sum, quibus : rum Deum esse confirmat. Intrans enim ipsa suaj

statim verbis se Deum esse confirmet, attende. resurrectiouis die ad discipulos januis clausis, post

\idebitis, ait, Filiumhominis u dextris sedentem geminampacisanuuntiationem,quabiseisdixerat:

virtntis, et venienfem in nubibus cceli. Pax vobis {Joan. xx), insuftlavit, et dixit eis :

Accipite Spi^itum sanclum {ibid.). Accipere autem

Quid evidenUus maximi apostoli, Petrus et Pau-
deitatem ejus praedicantes, scribunt inEpisto- Spiritum sanctum iUi ab eo da-
nonpoterant, nisi
lus,
lis suis de ipso, quam ipsehicloquiturde seipso? retur. Dedit autem quando dixU, Accipile. Dare

Quorumprior Perresurrectionem, aU, Jesu Chrisii

:
vere ille non posset nisi Deus esset. Spiritus enim
qui est dexlera Dei {I Pet. i)
in et sequens ; sanctus Deus est, nec dari nisi a Deo potest. Unde
Christus Jesus qui mortuus est, imo qui resurrexit sequitur, quia ille a quo dari potuH, Deus est,

qui est in dextera Dei{Rom. viii). Idem et Marcus: Deuni ergo se esse docuit, quando ut dictum est,
El Dominus.\nq\i\t, Jesusposlquam locutus est eis, discipulis dixit: Accipile Spiritum sanclum. Quem,
sicut ipsa, ut dixi, resurrectionis suce die, adhuc
assumptus esl in ccelum, et sedei a dextris Dei
{Marc. Nonne
xvi). isti in his verbis idem dixerunt inter eos positus dedit, ita die Pentecostes, hoc est

quodipse, quando ait : Yidebitis FiUum hominis quinquagesimo a resurreetione, jam in ipso altis-
sedentem a dexlris virtutis, et videbilis in nubibus simo deitaUssoho consUtutus, longe solemnius et

cceli^l Ecce quod soepe, ut dixi, certis de causis profusius, ut promiserat, misit. Promiserat autem
antevitaverat.jam scandalum Juda^orumnon vitat quando in serraone sacraecoenae^de quo qua^dam
sed magis, ut de passione ejus impleant, quod supra excerpsi,eisdom discipulis ait: Cum venerit

ante conceperant, verae deitali suae verax testimo- Faraclelus,qucmegomiUamvobisaPatre Spiritum

niumferens, quodammodoinstigat. Jam enimhora verilatis {Joan. xv), et sequenUa.
iUa veneratde qua, priusquamcaperetur et ligare- Quandoergo eum se missurum promisit, quia

tur, dixerat:FflPc esf hora vestra, et potestas tene- nil Yeritas fallaciter promittere potuit, Deum se
D esse. qui Deum se mittere perhibebat, professus est.
brarum{Luc. xxu). Undejam nihil dissimulandum
censebat, nil veritatis occuUandum judicabat qui :
Et quando eum in lerris dedit,ct quandode ccelis,

post noctem iUam die sequenti crucifigendus et utdixcrat, misit, Deumsetestatusesl.Quandovero

moriturus, rem propter quam in mundum venerat,
,
et iliad adjunxit: Quorum remise^itis peccata, re-

instanter adimplere satagebat. De qua eadem dic miltentur eis {Joan. w), quomodo se aperlius

judiei Pilato assistens, ait : Egoin hoc natus sum> Deum prolitori potuit ? Namremittere peccata, vel
etad hocveniinmundum,ui testimoniutnperhibeam darepotestatemquibuslibetremittendipeccata,non
veritati {Joan. xviii). VeritaU ergo testimonium nisisolius Dei essc, non sokim Christianus fatetur

Videbi- sed et olim infidelis Judoeus tcstalus est. Oicentc

perhibuit, quando, quod dictum est, dixit.

tisFilium hominissedcntcm a dextris virtutis, el ve- enim Christo muUeri pcccatrici Hemillunlur libi :

nientem in nubibus cieli. A dextris autem virtutis peccala {Luc. vu), coeperunt quidam ex simul ac-
cumbentibus, sicutcvangeUstatestis csl, dicere in-
sedere, cujusest, nisi Dei ? Venire in nubibus coeli,
mundi fine, sicutalibi legitur, cum virlute ter se. Quis est hic, qui eliam peccata dimiltU ?
et lioc in
 :

505 EPIST. AD PETRUM S. JOANNE. 506

(Luc. Etalioloco, cumpavalyticodicerel:Fj7«, A deitati testimonium daret, unde se Deum esse pro-
y\i.)

remittuntur libi peccata [Marc. ii), dicebant qui- baret? Data est mi/ii, ait, omnis potestas in ccelo et
dani Ilicblasphemat. Quispotestpeccatadiittittere,
:
in terra. Cujus vos hffic esse potest, nisi illius do
nisi solus Deusl (Ibid.) Vere enira ab illo solo pec- quo legitur: Omnia qucecunque voluit fecit Domi-
catarcmittuntur, contra quemsolum peccatacom- nus in coelo et in terra(Psal. cxmv). Quis enim

miltuntur. Nam quomodocunque deliquero, iu ip- potestatem habere potest in ccbIo et in terra, nisi

sum pecco qui peccarc prohibuit ; in ipsum de- Deus? Quis qua^cunque facere voUiit facere potuit
linquo, qui ne delinquerem, praecepit. Inde sunt in coelo et in terrra,nisi Deus? Quod si te forte

et verba magni quidemjusti, sed etmagni ali-

illa movet, quod dicit sibi datam esse hanc potestatem,
quando peccatoris. Nam post quredam gravia pec- quoaso, non moveat, quia certa est causa qua to
cata, qiioe commiserat,poenitens sic Deo loquitur: istud movere non debet. Si enira hoc, juxta quod
Tibi solipeccavi.et malum coram tefeci (Psal. l). Deiis est, sentire volueris, potestas haec ei data est,
Sicutergo ad solum Deum pcrtinet peccata quoe quandoa Patre Deo aeternaliter genitus est. Sivero
inhibuit punire, sic ad ipsum solum spectat, tam hoc, juxta quod homo est, hic accipere malueris,
peccataquampoenampeccatorumremittere.Quando quod forte hic propensius sentiendum est, intellige

crgo ait pejcatrici, Remittunlur

aul paralytico :
13 hancpotestatemliominidatamcausainefTabilisuni-
tibipeccata, se vere Deum esseperhibuit.Quando tionis illius, qua deitate simul et huraanitate ia

etiam (quod majus est), eamdera reraittendi pec- unara Christi personam conveniente, sicut anima
cata potentiam hominibus contulit, multo magis rationalis et caro unus est liomo ita Deus et homo
se Deura esse docuit. Idem quoque eadera die unus estClu-istus. Dequapotestatehoraini illi data,
Paschae, qua resurrexerat, post illa qute dicta habes Patris verbain psalmo loquentis ad filium :

juxtaLucte Evangeliura, eisdem discipulis dixit Postula a me et dabo libi et gentes /ixreditatem
Quoniam sic scriptum est,etsic oportebat C/iristum tuam.etpossessionem tiiam terminos lerrx (Psal.u).
pati,et resurgerea mortuisdietertia, etpredicariin jiixta hoc donum a Dco homini datum dicere Chri

nomine ejus pcenitcntiam, et remissionem peccato- stus potuit : Data est 7yii/iiomnis polestas in coelo el

rum in omnes gentes, incipientibus ab Jerosolyma in terra. Elige ergo quod mavis.Nihil enim eligere
(Luc. xxiv) enim et remissio peccato-
Poenitentia poteris,quod idem non sonet. Nam aut secundum
rum veraciter in nomine ejus praedicari non pos- deitatem aeternaliter, aut sccundura humanitatem
set, nisi ille, in cujus nomine praedicabatur, Deus temporaliterdata estChristoomnis potestas in coelo
esset, quia non nisi in noraine Dei peccatorum re- et in lerra. Quolibet ergo ex his modo sibi potesta-
missio conferri peccatoribus potuisset. temincceloetin terradatamdicat, Deumse fatetur,
P
Quid dicam etdeverbis solemnibus,tam
illistara Deum se praedicat. Et quid sequitur ? Euntes docete
prEeclareilliusdeilatemcomniendantibus.inquibus omnes gentcs, baptizantes eos in nomine Patris et
Matthaeus suum linit Evangelium, et in quibus ego Filii et Spiritus sancti{Matt/i.xx\u\), Hoc splen-
proposui finire sermonemistum? Undecim, ait,rf2- dore quid clarius ?
scipuliabierunl in Galileam, in montem ubi cotisti- Miror ego et saepe, multumque rairatus sum an-
tueral illisJesus, et videnteseum adoraverunt. Qui- tiquos haereticos Arianos hoc non scnsisse, hunc
dam auiemdubitaverunt (Matt/i.x\\).lliGc emmipsius tara clarum veritatis splendorem cernere non po-
post resurrectionem revelatio, singiilari quadara tuisse. Hoc enim solum si spiritu Dei adjuti videre
gloria interahas splendidius fulget, quianiillaalia- proevaluissent.oranesillastamletri erroris tenebras
runi, ut ista, ab ipso pra^dicta legitur. Dixeratqui- a suis oinnino m(>ntibus expulissent. Neque enim
demipseadhucpassuriis, discipuhs Vado, etvenio : gradus illi,quo3 in Trinitatis unitatecceci illi horai-
advos(Joan.xiv).Elvviv^um: Ilerum autem videbo nes faciebant, locum in cordibus eorum habere po-
vos (Joan. xvi). Sed nullara illarum visionum, prfe- tuissent, si verba haec sapienteradvertissent. Nam
ter istam.singulariter pr.iedixcrat, nuUam speciali- curadicerentverbura et sumraum Deura solum esse
terdesignaverat. Dehac vero in ipsajam pcne pas- Patrera, minorera Patre Filium, minorem Filio Spi-
D
sione constitutus, Zachariaeprophetye usustestimo- ritum sanctum, imo creaturas Filiura et Spiritum
nio (Zac/i. xii), ait Percutiam pastorem, et disper-
: sanctum, non hoccrederent, non hocdicerent, siin
genturovesgregis.Postquam autem resurrexero, prae nomine cujuslibet creaturae salutis humanas sum-
cedam vos in Galila^am {Marc. \iv). Uocidem ange- mara constarenon posseadverterent.Quando enim
lus cum maximo motu de coelo descendens,
terrcie creatura creaturarasalvat?quandoa morteeripit ?

mulieribus quee adsepulcrum venerant dixit: Cito quandovitae, maximae aeternee, restituit? In Deo
euntes dicitediscipuhs cjus quia surrexit, et ecce enim, ait David, faciemusvirtutem (/^sal.Lix) et: ;

prsecedit vos in Galdxam. Ibi eum videbitis, sicut Nonne Deo subjeclaerit animameal (Psa\. Lxi)et:
dixit vobis [Matt/i. xxviii). lu hac crgo singidari Deus noster, Deus salvos faciendi (Psal. lwu). Non
visione ilhsundecim discipulis in monte apparens, advertebantiiiiseriidolalatrassefactos,quando,jux-
ita locutus est: Data est mi/ii omnis potestcis, in ta se, nominacreaturarum divino nominiadjunge-
ctvlo et in terra (ibid.). Audis? Quid clarius raihi, bant, et post Dei nomen in rerura croatarum nomi-
^uid tibi,quid mundo dicere potuit,unde verte su&3 nibushominesbaptiaabant. Uocfaciebant, praveia-
507 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAG. IX. 508

teiligendo quod dictum est: A quod homo est, esse non potuit, juxta quod Deus
Docete omnes gentes,
baptizantes eos in nominePatris, et est cum discipuhs suis usque ad consummationem
Filti, et Spiri-
tussancti. Sed quia in creaturcne nomine nefas esL sceculi fuerit? Verum ergo Deum, sicut ante adhuc

baptizare, restat ut Filius, sicuLel Pater, Deussen- passurus, sic jam ultra non moriturus se preedica-
tiatur; restat utet Spiritus sanctus, sicut et quandodiscipuhs dixit Ecce egovobiscumsum
Pater vit, :

et Filius,Deus absque dulnoadvertatur.Tunc ergo usque ad consumrnationem sxculi.Niinc,chavissime,

Christus vel DeiFilius se vere Deum confessus est, ct cui jam a longo tempore adhassi, unanimis fra-

quando sicutin nomine Patris, itaet Filii, hoc est ter, epistolam hanc, quam tibi quidem, sed ahorum

sui ipsius, ac Spiritus sancti, omnes gentes bapti- gratiamisi, suo tempore fratribus,quos de his, quae
zaripraecepit, dicendo: Euntes doceteomnes gentes, prciemissa sunt, dubitare audieras, ede, et quod
baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus Christus non solum verus Deus sit, quod ilhs cla-
sancti. Jam illud, quod in ultimo additur Ecce rum est, sedet quodverum se Deum saepius pro-
:

ego vobiscum sum nsque ad consummationem sse- fessus fuerit, opportunesuade. iifcecenimsolamihi
culi [Matth. xxvnij non minus prsecedentibus
; fuit causa istud scribendi, non ut illos instruerem

sententiis Deum ipsum declarat.Quomodo enim esse Christum verum Deumesse, quod necessenon ha-
posset cum suis usque ad consummatiou soeculi, g bent; sedut illisostenderemse frequenterin Evan-
postquam ad ccelos ascendil,postquam humanam geho multis modis, diversis locis et temporibus se
substantiam usque ad paternum soUum provexit, vere Deum professum, undeeosdixisse audieram,
nisi Deusesset?Non enim exquoascendit, corpore quodnusquam hoc absqueinvolucrisettegmine le-
cum discipuhs fuit, quia carnis illa substantia ex gerepotuissent.Legantergoetintehigant, scrutentur
sui naturaeodemtempore diversisinlocisessenon etvideantJesumDominummodisilhs,quospra)misi,
potuit. Quidergo aliud restat,ut Yeritatis verba ve- frequentersedixisseChristum,frequentersevocasse
racia esse probentur, nisi lioc, ut quia secundum Dei Fihum, frequenter se pronuntiasse et Deum.

PETRZ VENERABILIS
ABBATIS CLUNIACENSIS NONI

TRACTATUS

ADVERSUS JUD/EOMM INVETERATAM DIIRITIEM.

PROLOGUS. C ingrediente vobiscum, semper eontentiose egistis con-

Vos ego, ^vos, inquam, ego convento, o Judwi, qui tra Dominum. Quanto magis cum mortuus fuero I »

usque in hodternum diem, negatis Filium Dei. Quous- {Deut. XXXI.) Legit et singularis excellentiw Isaiam
que, miseri, veritati non crcdilis ? Quousque Deo re- prophelam, cui Deus de vobis : « Excceca, inquit, cor
pugtiatis? Quousque corda ferreanon emollitis? Ecce populi Itujus, et aures ejus aggrava, et oculos ejus
toto peyie orhe jam ab antiquo Gliristum agnoscente, claude, ne forte videal oculis, et auribus audiat, ct
vos soli non agnoscitis, cunctis gentibus ei obtempe- corde intclligat, et et sanem eum {Isa.
convertatur,
rantibus, soli eum non audilis, omni lingua eum con- vi). » Legit ei audii Stephanum suum, quem vcstri,
fitente, soli eum negatis, aliis eum videnlibus, audien- saxea gens, lapides primum post Christum testcm
tibus, intelligeutibus, vos soli cwci, surdi, lupidei Christi fecerunl {Act. vu). Legit cerle, ei audit eum
permanetis, Cceci planc oculis, surdi auribus, lapidei plenum Spiritu sancio, obstinntionis nequissimw in
cordibus. Nec novum istud apud vos est. Legit hoc vobis spiritum increpantem: « Vos incircumcisi cor-
ubique mundus, et frequenti lectione recitai Deum ; dibus et auribus, vos prodifores ct homicidw, vos
Moysi de vobis dicentem « Cerno quod populus iste : semper Spiriiui sancto restilisiis, sicut ct patrcs t>e-

dura; cervicis sit. Dimitle me ui irascatur furor vieus slri (ibid.). r, Sed nunqnid hoc semperl Nunquid
contra eos ; et deleam eos {Exod. xxxu). » Idemque D semper, hoc tanioe duriiiw merito, universo orbi tcr-

vobis : « Populus durw ccrcicis es. Scmel dcscendam rarum obstentui vos facietisl Iicsij)iscite,resipiscite
in medio tui ; et delebo ie {Exod. x.vxui). » Legit rur- nunc, landetn redite, ul aii allcr propheia vobis, o
sum Moysen vestrnm, imo nostrum, sic vos arguen- prwvaricalores, ad cor Rediie ad cor.
{Isai. xlvi).
tem : » Novi, ait ille vobis, contenlionem lunm, et nunc sallem, quatido juslo Aliissimi judicio, nou so-
cervicem luam durissimam. Adhuc vivenle we, el lum a cwlesli, sed eiium a terrena, quain solam sem-
 :

509 TRAGTATU55 CONTRA JUD.EOS. 310

per amaslis gloria excidistis. Advertile vobia rebiis A denti, rursum sua verba propone. Dic quid Deus
tpsis impletum quod Christus, quem negads, patyibus do Filii sui cBterna generatione dixerit: Ntinqnid
vestris dixit, et de vobis, nisi resipiscatis, prwdixil ego, qui alios parerefacio, ipse non pariam ? dicit
« Avferetur a vobis regnum Dei,et dahilur genti fn- Dominiis.Nimquid ego, qui generotionemaliistri'-
cienti fructiis ejus {Matth. xxi). » Ablato ergo ca;- buo, sterilis ero'7 ait Dominus {Tsa. lxti). Quid
lesti, ablato jam a diuttirno tempore, ipso regno ter- clarius, o Judaei, adprobandamgenerationem Filii
restri, agnoscite cujtis impietatis merito hoc vobis Dei ? Si enim Dcus genuit, quantum ad illum quem
contigerit. Agnoscite tam dirw damnntionis vestrre genuit, necessario Pater cst ; et Filius Dei, quan-
causam hanc esse quod Chrislum, quem tanto ante tum ad illum qui genuit, necessario Filius est.Sed
iempore ventunm cantastis, legislis, prwdicastis, nolo vos, non credo vos, tara stulte, tam insensate
venientem non agnovistis, non stisceptstis, non colui- desipere, ut fElernam Deitatis generationem carnali
slis, imo iUo detestahili more vestro, sprevistis, sub' generatioDi,aliquaveltenuisimiiitudinecomparare
sannastis, occidistis. Sed quid? Si converti disponitis, nitamini. Absit a vobis, absit ab omni intellectu
non terreamini, qtiia occidistis. Non est ille avidus tam asininus animus, ut oetorna, ut inetfabilis, ut
ulciscendm mortis stia;, si sectila (uertt correctio con- incogitabilis omnipotentis Patris generatio, omni-
versionis vestrw. Oravit Hle quondam juxta hominem B potentis Filii nativilas alicui terrenie vel usitatae
quem assumpsil pendens in crucc pro ipsis crticifiyo- generationi, seu nativitati, modoquolibet compa-
ribus stiis {Luc. xxui), et non sohnn dutn patcretur retiir ! Siquid tameu prtetercorporaliumgeneratio-
oravit, sed et postquam a morte surrexit, eisdetn jam num similitudines, de tam inefrabili re, ab aliquo
poenitentibus et conversis, indidsit. Non fuit imme- simili Irabipotest, sic Dei Filius de Deo dicitur ge-
mor morlem sc perttdisse pro vita hotninum, ct qtios nitus, sicut lumen de lumine, radius asole, splen-
derisores et occisorcs habuit, eos conversos prompla dor ab igne. Hoc breviter dixerim, o Judaei, ne vel
etvere largisstma, et qtta: super otnnetn homitiem est, vos intelligatis, vel nos intelligereputetis insulse

divina miseratione suscepit. Non deerii eadem infi- vel bestialiter, nativitatem Filii Dei. Unde hoc pro-
nita Inrgitas vobis, nec ea,qun; tinicersum pene mtm- pheticum testimonium cogit vos, non juxta quod
dutn collegit, paucitatetn vestram, si eam non repelli- homo est, sed juxta quod Deusest, intelligere et

tis, a numero salvattdortim repellet. Christum esse Filium Dei. INuIli enim hoc
Credile legi ve- confiteri
strcE, non alietta; crcdite prophciis, nott alietiis, sed
; homini,nuIlihocangelo,nuUi hoc prorsuscreaturoa
vestris crediie Scripttiris tion alienis, sed jtropriis.
: congruit, ut vel genitusa Deo, vel Dei Filius.quan-
Cur saltetn hoc non iiiovct ? Cur non tnovct hoc, quod tum ad deitatis naturam pertinet, sentiatur. Quod
tolum robur fidci ChristiaiKP, quod totn spes salutis q si hoc nuUi creaturoe in quantumcreaturaest,con-
tiumanai ex vestris litteris originetn habet ? Cur noti gruit, soli hoc Chnsto, qui in quantum Deus est,
movet, quod patriarchas, quod prophetas prcenun- de Deo natus est, convenit.
tiatores, quod aposlolos prwdicntorcs, quod stmmnm Sed succedantprolatotestimoniolucidioraexem-
ac supercoeleslem Virginem mnlretn Citrisli, quod pla, et Christum Deiesse Filium, sole clariusmani-
Christutn ipsiim atictoretn salutis nostra', qui et ex- festetur. Dic, oDavid propheta Dei, rexpopulitunc
spectatto gentium a propheta vestro dictns est {Gen. Dei, pater secundum carnem Filii Dci: dic siChri-
XLix), non de barbaris genlibus, non de quibitslibet stum sentis esse Filium Dei Ego, inquit, constitu-
:

nationibus, sed dc genere vestro, de stirpe magni tus sum rex ab eo super Sion montem sanctum ejus
Abrahte descendeides, suscepimus^f Remitlo ergo vos {Psal.n). Dic et quod sequitur Dominus dixit ad :

ad vestri generis homines, remitto ad proprias, quns me Fdius meus es tu, ego hodie genui te {ibid.).
:

a Dco accepistis, Scriptitras, et ex his ieslimonia Quid ad ista, Judaei ? Fcce ex persona Christi lo-
profero, quibtis ccdere, qunntalibet lis Jiidaica com- quens, dum ipsum regema Deo conslitutumdicit,
peUalur. Non ignoro autetn cjuod ex aliqua parte no- Christumfatetur,unctum pr<pdical, liominem aflir-
biscum sentitis, ex plurima vero pertinaciter dissen- d mSit. DnmDeumei dixhsesuhdit: Filiusmeusesiu,
titis. Scntitis nobiscutn qiiod Christum a prophc- ego hodiegenuite, deilatemipsius, qua naturaliter
tis mtdtifarie muliisque modis praniuntiatum asse- est Dei Filius, indicat. Sed negatis, subsannatis.
ritis. Dissetditis quod eittn Dei FUium non creditis, Dicitis verba illa non ad Christum,non adquemli-
quod Deum ncgatis, quod aUortim regum more, lcm- bet alium, sed ad ipsum tantummodoDavidperti-
poraliter regnaturum, qtiod non jam venisse, sed ven- nere, qui super Sion olim vestram, super Jeroso-
turum affirniatis. Eo igilur ordine quo proposila stmt lymitanum montem, olim sanctum, aDeorexcon-
a tiobis contra vos, capitida jatn dicta exsequenda stitutus sit. Dicitis eumdem David a Deo vocari
sunt, filium,vocari genitum,nonquia vereDei FiUus, vel
CAPUT PRIMUM. a Deo genitus fuerit, sed quia sancUs moribus,
Quod Chtnsfus Filius Dei sit. multis ei placens virtulibus, nomine hoc honorari
Auditc ergo, Judeei, et ex Scripturis vestris Chri- meruerit. Sed nonfugitnos, oJud;ei, non fugitnos
stum, vel juxta vos Messiam,esseagnoscite Filiiim sensus iste, intellectus iste, quo etsi nonhic, tamen
Dei. Veniergoimprimis, eximic prophetarum Isaia, aUbi SiBpe homines a Deo vocari filios legimus. Sci-
et genti nec tuo tempore nec nostro, veritati cre- mus hoc dictum Pharaoni de patribus^vestris Fi- :
 : :

51 i PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 512

liusmeus primogenilus Israel. Dimitte fxliummeum A stituendo. Sicut igitur in hoc uno generationis no-
ut sacrificet mihi{Exod. i).Et juxtaquemdaiupro- niine, tamvaria et discreta signari, jam utffistimo,

plietarum: Et puer est Israel, el dilexieum, et ex vides sicineodemnomine, abstersa veteri ab ocu-
:

magis lis tuis caligine, aliud quiddamlonge sublimiusin-

^Egypto vocavifilium meum {Ose. x). Hoclicet
de Domiao nostro voce prophetica dictum sit, qui tuerc. Intuere, inquam, et quod non nisi Deo de-
HerodemsecundumhominemiQyEgyplumfugiens, monstrante potes, respice etin verbis illis,qua? ;

indecongruo lempore a PatreDeo vocatus est.ac- legis Dominus dixit ad me Filius meus es tu, ego :

oipitur tamen hoc etde illo a quo carnis propagi- hodie gcnui te, nec hanc nec illam, quae prsemissa
nem populo. Qui quondam in .€g5'pto de
trahitis est.generationem, sednaturalemdeessentiaPafris,
paucis patribusinmagnumpopulum a(lauctus,diu FiliiDeinaUvitatemintellige.Nam sicutomnipolens
moratus, valde oppressus,adDeum clamans exau- Creator pater dicitur pluvice, genuisse dicitursUl-
ditus, indeque vocatus, filiinomine a Deohonora- las, glaciem etgelu produeendo, sicut pater dici-

tus est. Ac juxta Isaiam, congruenter de vobis tur Israel, sicut genuisse dicitur filios confovendo ;

Filios genui, et exaltavi ; ipsiautem spreverunt me sic Pater scribitur unigeniti Uilii sui, sic eum ge-
{Isa.i). Non fugit nos, non fugitnos etiamintelle- nuisse prosdicatur, nonaliunde, non ex nihilo, sed
ctus ille, non solum homines gratia aliqua, merito B ex propria substanUa proferendo. Ad hoc creden-
aliquo, vel Dei fihos, vel a Deo genitosdici; sedin- dum, Judaei, licet vos non nisi ejusdem Patris et
super ipsaquoqueinsensibilia, hujusmodi nomini- Filii spiritus trahere possit, si tamen Scripturissa-
bus signari. Unde est illud : Quis est pluvice pater, cris, ut decet, deferUs, si eis si more
pertinaciter,
vel quis genuit stillas7'oris ? Uob xxxvni.) llem -.De vestro Judaico non repugnaUs, rationi saltem se-
cujus ulero egressa est glacies, et gelu de ccelo quis quenU Quid enim sequitur ? Postala a me
cedelis.

gcnuit ? {Ibid). ei dabo tibigentes ha'reditatem tuamct possessionem

Nolite ergo, nolile putare, o .ludcei, ista tam lu- tuum lerminos terrce (Psa/. u).Ecce hoc,sipotesfis.
cidavidere non potuisse Ecclesiam Dei. Videt hoc, DavidilliolimsuperJudaeosregnantiadaptate.Injun-
discernit hoc. Discernit similia nomina in rebus ctum estei, ut postularetdari sibigentesin hajredi-
dissimilibus dissimiliter intelligenda esse, necuno tatem, et terminos possessionem. Etquia
terras in

tantum vel eodem modo, licetidemsonantia, sera- injunctum est, euin non obedisse p\itandum non
per intelligi oportere. HabeUs hoc in innumeris est. Poslulavjt ergo, et, ut prasmissumfuerat, datffi

Scripluram vestrarum exemplis, habetis eadem sunt ei gentes in haeredifatem, et termini terrae in
nomina nonidem sempersignantia.Etquandopos- possessionem.Sedquaegentes? Fortassesecundum
sent haec sigillatim proferri? Sed verbi causa, po-
^ vos, Philisthasi de quibusscriptumest r?<//i David :

nanturaUqua, ut ex hispaucisfacilepossint colligi frenum tributidemanu Philisthinorum{U Reg .\in).

plura. Certe caput, oculus, auris, manus, bra- Forfasse etopinio vestraessepotest, SyriaDaraasco
chium, pes nomina sunf, aliquas corporis partes adjacens, de qua legitur Et erat Syria Damasci, :

proprie significantia,, quae tamen et ipsa ad alia David serviens sub tributo {idicL). Fortassis, juxta
saepe trahuntur diversa. Sfare, sederc, jacere, dor- torluosam interpretationera vestram, filii Ammon,
mire, vigilare, ambulare, volare verba sunt, acci- vel qu«dara circumpositae gentes, quas bello do-
densaliquod propriedesignantia quaetamenetipsa muisse scribitur {U Reg. x). Sed relegite, scruta-

ad alia diversa ducuntur signanda. Ef quiaetiam minisolliciteMalachimvestrum.etinvenietisrepres-

mediocriter doctis ista clara sunt, exemphs non sisse quidem DavidPhilislhoeos, scd non subju
cgent. Hoc ergo modo, nomen generaUonis cum iu gasse servisse illi ad terapus Syriam Damascenam
:

Deo accipitur, non semper idem, sed quandoque {U Reg. XXI et xxui), sed non raulto elapso tcmporc
longe diversa dcsignat. Monstrant hoc lucide tesU- rcbellasse, ac statira in ipsa Damasco regcssuper-
monia prophetica quai praemisi, quibus generatio D bos ac potentissimos successisse filios vero Am- ;

longc diversa signilicare docetur. An non tibi, o mou, seu reliquos quos separaverat, statim respi-
Judtee, vidctur diUcrre generatioilla, de qua scribi- rasse (//i Reg. xx): et toto temporc, quo gcns Ju-
tur Fiiios genui, et cxaltavi; ipsi autem spreoernnt
: daica reges habuit,proprios regesusquc adipsam
me, ab illa, de qua dicitur . Quisest pluvice paler;vel patrum vestrorum fransmigrationem Babylonicam
quis geniiit stillasrorisl xcl ab illa,undelegitur: De habuisse {IV lieg. \\\).
cujus utero egressacst glacies,et gelude cccloquis Non crgo ad DavidillumillaDeiverbafacfa sunf,
non ita obsurduisse, non itadesi-
(jenuitl Puto te quia nec istae, nec illiie prfefer Juda^os gentesci in
puisse, utquod cunctis clarum est, tibisoliobscu- haereditatera datiesunt. Sed quid adhujus divini
rumsit, quod cunctis luxesf,tibi soli tenebr;e sint. versus ulUina verbadicetis? Postquaraenim dixit
Nampatetunivcrsismagnaiu.non [)arvam, certam, Dabo tibi gentcs htereditatem tuam : sla.\[m snbjc-
non ambiguam,in hoc quod dictum est,generationis cit: etpossessionem tiiainterminosterroe.Tevininoi
nominc, diversitatcm iuesso. Dicitur cnim Dcus gc- inquit, terrtii. Qui sunt termini terrae ? uonnc ubi
ncrare liomines diligcndo, fovendo, proveiiendo, terra torraiuatur, ibi inhabitaUo huraaua liuitur?
salvando; dicitur generare pluviam, stillas roris, Dali sunt crgo illi Davidhi terraiui ferra-! iu posses-
glaciem, gelu, voleiido, creaudo, producendo, con- sionem.Si isti termini terraeDavid inposscssioncm
 : :

513 TRAGTATUS CONTRA JUD^OS. 514

datisiint, et totns orbis possessionem

terrarum ei in A minusnuncupatur.Sednequeangeloscxutero Deus
datuscst. Hoc si ila est, Indi, Persfo, Galli, Germa- genuit, sedeos. sicut et alias creaturas, omnipotenti
ni, ScylliEe, Afri, et tandemquidquid gcntiumorbis voluntate creavit. ilunc vero, cui loquitur, non se
continet, ei in possessionem datum est. Videtis creasse^sedexuteroasseritgenuisse.Undequiaprfe-
adhuc tam notum et absurdum ipsisefiam pecori- terDeum, necin angelicis spiritibus,necin humana
bus inconvenicns ? Gur non sentitis, miseri, juxta propagine, hic Dominus David inveniri potest, vel
verba Apostoli nostri, litteram vos occidentem? psalraumvestrumdivinumessenegate, vel aliquem
(// Cor. Tu). Gur pene soli in orbe non sequimini qucmDominumDavidcredereratione compellamur
spirilum vivificantem ? (/6«rf.)Nunquid orbi terra- proferte. Ante luciferum, inquit, genui te. En rur-
rum David ille dominatus est, cujus regnum satis sumvobisangustiae,en rursumlaqueiis,en rursum
brevi Syriajparticulacoarctatumest? Quperite ergo fovea, in quam insana vestra ceecitascorruat,pr3e-
qufBrile alium.ad quem ista Dei verba faeta sint, parata. Hinc planenullus vobis patetegressus, nisi
et cuigentes in hi^creditatem termini terrae in pos- ab eo eJucamini qui educit vinctum de domo car-
sessionemdati sint. Etquem allium invenire potc- ceris, qui aperit ctnemo claudit, claudit ct uemo
ritis, nisiGhristum? Quem
aliuin,quam illum,quem aperit {Apoc. i), .Inte luciferum genui te. Quis est
hucusque negasti?, Dei Filium ? Illum plane, illum g hic lucifer ? Si dixeritis sidus illud esse quod, quia
Christum, illum Dei Filium, illum Jesum, incujus aliis sideribus prteter principalia clarius rutilat,
nomine vclitis nolitis, flectitur omne genu, coeles- atque indc velut majorem ferens lucem, lucifer
tium, terrestrium ct infernorum {Philipp. u), illuni dicitur, rcspondeo Ante hiciferum illum nullus
:

qui dicit : Dala est mihi onmispotestas in cwlo etin iiominum creatuscst: Nostiseniiu.Moyse indicantc
terra {Mallh. xxvni) ad quem vox Patris facla est quodquartodiecumstellis aliissidus iiludcreatum
I^iliusmeus estu,ego hodie genuile (Psal. n). est {Gen. \). Homo vero post, hoc est sexta die,
Sed procociatsermo ad alia etiam his clariora,et factus est. Nulli ergo hominum a Doo dictum est
ipse Davidquid adhuc dc ipso Dei fdiosentiat, au- Antc Lucxfcrum genui te. Sednecalicui angelorum
diatur. Introducit enim Dominum cuidam Domino hocdictumest,quoniampr<nemis3aratione cogente,
suo loquentem, etinter alia dicenlcm [n splenclori-
: hocnon nisi Domiuo Daviddictum est. NuUus vero
bus sanctorum ex utero ante luciferum genui le [Psal. angelorum,juxtaeamdem rationcm,David Dominus
cix). Quis est istc Dominus, quem alter Dominus est. Gonstat igitur, quianec alicui angelorum di-
ante luciferum genuit? Gurritc, o Juda^i, cogitate, est Ante luciferum (jenui te. Quod si I.ucifc-
ctum :

satagite, desudate, corrodite ungiies, pervertiteet rum apostatam archangelum esse dixeritis, cui
hanc, si potestis, sententiam, ettam divinum et ad- sumpta ab hac steha similitudine, sub i^abylonici
mirabile verbum morevestro inaliud etaliudderi- C regis nomine Propheta Isaias loquitur, Quomodo
vate. Hic plane vos figerc pedem, hic nobiscum cecidisli, Lucifer,dec(clo, quimaneoriebarisl {Isa.
manum conserere,hic vel aliquid rationabile respon- xiv.) Respondeo Ante Luciferum illumnon solum :

dere, vel, sicut oUm Patres vestri, Ghristo psalmi nuUusliominum faclusest, sed necullusangelorum
hujus principium eis proponente, obmutuerunt, conditusest. Sicenimse habentdeilloverba divina
obmutescere vos necesse est. lUi quidem, ut dixi, atl Job Ise est principium viarum Dei {Job xi.).
:

primo psalmi versu sibi proposito conticuerunt, Quod si principium viarum, hoc est, operum Dei
vos fortasse patribus sapientores, huic, si valetis, est, nullum opus Dei ante ipsum creatum est. Si

noistro versui respondere -.Exutero anle luciferum vero nihiloperum Dei ante ipsum creatum est, nec
genui te. Quis est istc Dominus David, qui ab alio alicui hominum,nec alicui augelorun dictum est a
ejus Dominoanteluciferum g.mitus est? Ostendite, Deo, Anle Luciferum genuite. Nam nonputo adeo
ostenditemihiDominum David ab alio, ut dictum vos esseamentes utde ipso Babylonico rege, voca-
est, Domino genitum, ethocante luciferum. Osteu- bulo Luciferi designato, dictum a Deo suspice-
diteeo tempore,quoha3overbaprolatasunt, prfcter mini, Ante Luciferum genui te. Nec enim aliquid
Deum,tantiregis dominum regenaaliquem,prophe- magui sermo divinus diceret, si quod omnibus
tamaliquem,magnumaliqaem,et uti)revi sermone D notum erat, David ante Babylonicum regem geni-
multos concludam, aprimo Adam usquead uovissi- tum narraret. •

mum, qui in fine sfeculi nasciturus est, tiliorum Nunquid ergo, o miserrimum genus hominura
Adam. Invesiigate, sivullis, etipsa coelestia, et de tam perspicuanoncernitis, tam clara nonvidetis?
diversis sanctorum spirituumordinibus,quiusitato Aperite tandem oculos, reseratc aures, et soU Cieci
nomineaugeh vocantur, David mihi Dominum in- inmundoapparerfi,solisurdi inter mortalesrema-
venite. Nam licet quidam Patrum priorum, appa- nere erubescite. Nolite tandiu ostentui fieri orbi
rentes sibiangelos dominos vocaverint, non sunt terrarum, nolitetam diuturnis sjiecuhsvos fabulam
tamen angeh hominum domini, nec subjiciuntur exhibere. Advertite DominumDavid nonnisiDeum
quantumad natureedignitatem, dominatui ipso- essc poluisse, agnoscite ipsum David Dominum
rum, qui ad oequalitatem creati sunt angelorum, smimnou nisi Deumvocasse, et quia primo Domi-
Quod si hoc modo nullus angehis ahcui hominum num dixit, et statim alium Dominum nominavit,
dominatur ,claret quod nullus angelorum a David do- inteUigite non posse esse aUum et aUum, nisi Pa-
 :

515 PETRI VENERABILIS ABBATI3 CLUNIAC. IX. 516

trein et Filium. Hunc ergo Dominum Patrem in A {Gen. xxu). Magnum vere, et non simplex tantum
psalmijam dicti principio introducit loquentem sedmultiplexapud Deummeritum Abrahee magna
DominoFilio, quandodicit Dixit Do^iutius bomino
: imo et omnibus donis ei a Deo collatis major illa
;>ieo.Nam juxia praecedentia, quia nuUus in crea- singularis gratiaeexcellentia, quaeipromissumest:
turis David invenitur Dominus,ut non nisi creator hi se7nine tuo benedicentur 07nnesgentes {ibid.).Sed
ejus dicatur Dominus. Et quia nomen Creatoris, nunquid tanta, ut eia Deo injunctum sit, Sede a
nomenDei, idemsignificant, Dominus DavidCrea- dextris 77ieis ? Nunquid tanta, ut, sicut ante non
tor est, Dominus DavidDeus est. HuicergoDomino multa dictumest, quoilDeiestsingulare,fiei'et Deo,
David, huic Creatori, liuic Deo alius Dominus^ hominiquecommune ?Homini dico tantum, quod
utique et ipse Creator, utique Deus dicit. Quid Abraham fuisse scimus, non homine simul et Deo,
dicii^iSede a dextris ineis. Et cui hoc a Deo dici ut Christum esse novimus. Nunquid ergo huic,qui
potuit, nisi Deo? Cui, inquam, a Deo dici potuit, nihil plus homine erat, a Deo dictum est Sede a
:

Sede a dextris meis ? nisi illi qui tantae digni- Lbi estilludquodsoium, nein Chris-
dextris77ieis'1

tatis exstitit, ut ei possit a Deo dici Sede a
dexlris meis. Et ubi tanta dignitas inveniri
terit, concessu Deitatis digna esse possit ?
quse
Quse plane natura tantce erit dignitatis, ut mereri
valeat solium deitatis ? Nulla cerle, o Judaei, uisi
divina, et quee propter divinam hocmeruit in solo
Christo humana. Quod si quemlibet alium in sede
Deipraeter Deum,electio vestrasive de ccelestibus,
sine de terrestribus creaturis collocare potest, iu-
dicet, proferat, demonstret. Sed non poterit, non
praevelabit, quia nullum recipit parem deitas, nisi
: stum Judeeus credat, Judaicura cor retrahit, con-
po- templatio humilitatis humanae, indigna, utdicitis,
consortio majestatis divinae ? Ubi est zelus illeDei
quidem, ut Apostolus noster ait, sed non secundum
scientiaml {llom. x.) Nonnepropterhtecverbaquae
Abrahae ascribitis, Stephanum primum martyrem
nostrum continentes aures vestras velut ad blasphe-
miam, et stridentes dentibus velut in vindictam,
homines sacri semper sanguinis avidi lapidastis ?
Quid dixitStephanusdeChristo? Videocadosaper-
tos, et Jesum stantetn a dext7'is Dci{Act. vii).Quid

Deum;nullumthronus deitalis suscipit, nisi Deum; dicit Judaeus de Abraham ? Dixit Dominus, id est

nullusPatriDeo adaequatur, nisi, Dei Filius, etipse Deus, domi7io i7ieo, Abrahae, sede adextris tneis.

cum eo Deus. Et quidem par est Patri quod pati non potuistis, tunc saltem semel
et Filio utri- Quid est
usque Spiritus sed non dirigitur vox ista Patris ad
; audire Jesum stantem a dextris virtutis Dei et ;

ipsum, quia non est a Patregenitus. Huic vero, cui nunc quotidie pati aequanimiter potestis audire
dictumest: Sedeadexlris meis etistud adjunctum
: Abraham sedentem a dextris Dei ? Nolite, nolite,
est Ex utero ante luciferum genui te. Ex ulero
: quaeso, consortem Deo dare, nisi Deum, nolite in
inquit, ut eum non ex ahena, sed ex propria Dei C sede divina aiiquem constituere, nisi Deum. Hocsi
essentia natum agnoscas. Ante luciferum, utejus conceditis, quod nequaquamhactenus negarecon-
etiam nativitatem, ante omuemcreaturamessead suestis, falsasuntverba in persona Eliezer prolata,

vertas. Genui te, ut uon ex aliqua materia factum
non ex nihilo creatum, sed a Patre ceternaliter ge-
uitum intelligas. Ecce qui in prima quadriformis
partitionis parLe, non aliud Christum probare pro-
posueram nisi Dei Filium, nunc, o Judaei, divini
hujus psalmi virtuteprobavi et Deum. Sed dicetis
Dixit Do77iinus, id esl Deus, do^nitio tneo, Abrahae,
sede a dext7'ismeis.NeG solumfalsa esse quae dicta
sunt ostendunt, sed et cuncta psalmi sequentialu-
cideidem declarant. Dequibusestproximesequens
vev6Us:Donecponamini7nicostuosscabeUu7npedu7n
tuorum {Psal. cix), Sede, inquit Deus, secundum
:

Psalmus, quem contra nos protulistit, et quemad \os,o \.hi'<i.heim,adext7'ismeis,donecponaminimicos

probandam Domini tui deitatem, in medium ad- tuos scabellutn pedumtuoru77i,hoc e&t, donec subji-
pro parte tua,nil juvat propositio-
duxisti, nil agit cianturtibiinimici tui.Etquos hostes, dum vivcret,
ncmtuam. Non enimprolatusest in persona David habuit Abraham? Scrutare, Judaee, totum textum
sed expersona Eliezer servi Abraha? scriptus est sacri Canonis tui, et, non dico plures,
nisi fallor,

David. Cujuspsalmi^hic sensus est. Dixit Dominus sed nec unum invenire poteris hostem Abrahoe.
idest Deus, rfommo 7neo, Abrahae Sede a dextris : D Homo enim justus, licetinterra gentiliumcommo-
meis. Magnum, o Judaei, utet ipsi fatemur, apud rai'etur,religione tamen sua, sobrietatesuasapien-

Deummeritum Abrahae, magnaet multiplex apud tia sua sic inter malos bonus, sic ctintereos qui

ipsumprcerogativaAbrahae.Magnummerilum,quia oderant pacem erat pacificus {Psal. c.xix). Inde est

credidit Abraliam Deo (Gen. xv) magna gratia, quod in CanoneHebraico, inimicum eialiquem ex-

qmai 7'eputatimi est eiadjustitiam (iOid.). Alagnum stitisse, nec Christianus legerc potuit vel poterit,

meritum.quia pra?cipicntc Deo oxtendit manum el
arripuit gladium, utimmolaret lihum; magua gra-
tia, quando ei inhibito ne fihum occideret, dicluiu
cst Per 7nemetipsu7nju7'avi,dicitdo7ninus, quia
:
fecisti m/i hanc, et nonpepercisti fdio tuo unigetiito
proplerme, benedicamlibi, etmultiplicabo te sicut
slellas coeli, el sicutarenamqua; est in litt07'e maris
nccJudaeus. Quod si dixeritis pugnasse cum cum
cccxviu clientibus contra reges, qui Sodomaeos vi-
cerant, et Lol filium fratris sui captivaverant
cumquc raptoresvicisse, Lotliberasse, spolianjulta
ab hostibus revexisse (Gcn xiv), respondeo: Neo
reges ad prcelium causa Abrahae processerunt, neq
causa Abrahee Lot fratris ejus fiUum cepenml.
 :

517 TRACTATUS CONTRA JUD.EOS. 418

Causam qua reges adversumreges,quatuor scilicet A libethomini.sed JesuChrisloDeo simulethomini

adversusquinqueinbellumcoacitatisunt, Scriptura Deo, inquam, et homini. Et ut magis ac magis, si
rcfert. Hoc quia quinque reges quatuor regibus
est, non ad credendum, saltem ad irascendum Juda^um
aUquandiuservierant ettunc servilutis legem pro-
;
commoveam, quod audire ref ugit ssepe dicendo, non
solum horaini et Deo, sed, sicut s.iepe dictum est,
brosam reputantes, servire nolebant. Haec causa
hominietDeo,simulqueDei Filio. Etquidtantopere
fuit,quainter victosinventusLot, a victoribus ca-
ptus est; ipseque Lot causa exstitit, qua cum jam nomen Filii Deirefugit Juda^us, cum hoclibere ac

dictisraptoribus Abrahamcongrcsusest. Claret ergo constanterconliteaturpaganus?Nonneenimpaganus

quianec istomodoinvenirepoterit Judoeusinimicos Nabuchodonosor ? Et quid iste ad ostium fornacis
Abrahre, de quibus fingerc possitdictum ei a Deo ;
suaeaccedensdicit?iVonne,inquit,<mi;tVosmmm?/s
medium Ecce, inquit, species
ignis compeditos
Donecponaminimicos (uos scabellumpedum luorum. in ?

Quod inimicos Abrahoe invenire non potuerit,

si
qucrlisimilis Filio Dei {Dan. in). En FihumDei rex

nec terlium psalmi versum super eo exponere po- ethnicuspraidicat, et Judffius negat. Confitetur rex

terit. Hocest: Virgam virtutis tuse emittet

dominus sine lege Dei t^ilium Dei, et homo educatus et doctus
Deo: Dominare sinelege Dei difliteturet abjicit Filium Dei. Sed ille
ex Sion (PsaL cix); eiquedictum a
in medio inimicorumtuorum(ibid.).Nam qulai hi- ^ Dei Fihus qui ab illaBabylonica salvavit confes-

dfeis loquens, medullam sacri psalmi, quam fasti- sores'pueros, fornacc sinedubioinfernali negalores
sui torquebit sine fine Judaeos. Auctoritatibusergo
diunt, tangcre prohibeo et circa inutilem litterai
corticem, quem solum pecudum more rodcre solent, prcTemissis, vel negante vel coniitente Judoeo, Chri-
morari compellor. Dicite juxtabrulum intcllcctum stusDeusest, Christus Dei Filius est.

Sed audite adhuc unum, postillaquaj praemissa

vestrum, dicite quarationehominibenigno horaini
SalomonisdeDei Filio teslimonium. Ait
pacilico, qui semper fermc inermis legitur, a Deo sunt,vestri

dictum sit: VirgamvirtutistuxemittetDominusex enim in Proverbiis: Quis ascenditin ccclum, atque

Sion. QuomodoemissaestaDominovirgamvirtutis descendit ? Quis conlinuit spirituminmanibussuisl

Abraha3, qua; ei ad pugnandum necessaria non erat. Quis coUigavit aquas quasi in vestimento? Quis
omnes terminos terrxt (Prov. xxx.)
Quomodo dictum est ei a Domino Dominare in :
suscitavil

medioinimicorumtuorum,(\mnu\\ierdinllSed{raus De quo verba ista, o nisi de

Judaei, Deo
accipi possunt? ct quidcm ascenderc in coelum
eo etad quartum: Tecum principium. Quod est
islud principium cum Abraham? An principium
atque descendere, vel angelis sanctis, vel qui-
busdambeatissanctorumspiritibuscongruereposse
coeli et terrae cum Abraham? An aliquarum creatu-
angelis non de sanctorum spi
rarum principium cum Ahraham? In die virtutis „ videtur. Scdnon de
_ i_ j.-... -.:_....;_
. • *u,.„a,.., ^...v, «o+ *^ vijihnc hrpf^ vp.rh.1 sequentia piobant.
ritibus haec dicta verba .senucntia
rWoin Diobant. PrO'
Pro-
tuse. Quae est ista dies virtutis Abrahai, qua3 est
istadies,inquaprincipiumjungalurvirtutiAbrahoe? bant, inquam, verba sequentia, non hocdictum de

In splendoribus sanctorum ex utero antc luciferum quolibet spiritu, non dictum de quahbet creatura

genui te. Qui sunt hi, Judtee, splendores sanctorum, sed de ipso omnium spirituum, imo ommum rerum
inquibusanteluciferumgcnitusestAbraham?Sed cve3.[oveDeo,cnm?,u\^di[uv: Quiscontinuitspiritum

non his pene ineffabilibus immoror, quia non a in manibus suis ? Quis enim, spiritum m manibus
Christiano de Christo, sed a Judaio de Abraham, si suis, hoc est, in potestate sua contmet, msi ille de

potuerit, exponenda sunt. Et quid sequitur, Juravit quo ait Job Quem docere voluisti ? nonne eum qui
:

Dominus, et non pamitebiteum [ibid.). Quidcstquod fecit spiramcntum^i [Job xxvi.) Cui certe adaptan

juravit Dominus ? Quid est quod jurasse non posni- poterit : Quis colligavit aquas quasi vestimento, m
tebit eum? Tu es, inquit, sacerdos in setcrnum, se- nisi ille dequo in eodcm Job hbro legitur Flante :

cundum Nunquid
ordinem Melchisedech [ibid.). Deo concrescitgelu,etrursum latissimce funduntur
Abrahamsacerdos?NunquidAbrahamsacerdos,et «^"ce? (</o6 xxxvu.) Dequodici potmt Qulssusci' :

tavit om^iesterminos terrx, nisideiWode quo psal-

inffiternum? Nunquid.et sacerdos, et in ffitcrnum,
etsecundumordinemMclchisedech?Nam si Abra- muscanit: Tufecistl omnes terminos terras, (ssta-
Non
ham sacerdos secundum ordinem Melchisedech, ^ icm et ver ;
tu plasmasti ea'! [Psal. ixxin.)

quare cum esset uterque paris officii, paris ordinis, igitur Salomon vester de quolibet ista, non de Deo

ab ipso pertuht? quare

paris dignitatis, benedici se sensit, non de quolibet, nisi de Deo protuht. Audite

panem etvinum obtulit? quare decimas ei ex om- ergo sequcntia: Quod nomen est ejus, aut quod
nomen Fdii ejus, si nostil{Prov. xxx.) Quidagitis,
nibusquae ceperat dedit ? (Gen. xiv.) Haec universa,
Judaee, super Abraham, si potes, expone. Sed credo, Judrei? Ecce exquirit Salomon nomen Dei, ex-
imo scio, imo affirmo quodnec tu, nec tota pariter quirit velut inefTabilc nomenFihi Dei. Nequaquam

congregatasynagoga SatauiE, verba istatam sacra, plane sapiens ille nomen Dei Fihum habentis ex-
tamdivina, tam omncmhominem excedentia, ncc quireret, si eum Patrem esse non crederet. Nequa-
quam nomen ejus inrestigaret, si Dei Filium
dehomineAbraham,necdequolibettantum homino Filii

exponere poterit. Falsaestigiturexpositio Judaica, esse aliquem non sentiret. Sensit ergo Salomon
mentiens hcEC a Deo dicta Abrahae, et veraest expo- quod hucusque non sensistis confessus est, quod
;

hucusque negastis, et Deum Patremesse quem

H-
sitio Christiaua, affirmanshsecdictaessea Deo cui-
 :

519 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 520

lium habere testatur, et Filiura ejusesse quem sub A ter vos, non sufTiceret, ad Christi deitatera com-
nominis invesligatione Dei Filium c^se fatotur. probandam, tamlucidura divini psalmi, quod prae-
Quid verbis istis clarius ?quid luce liac splendidius ? raissum est, testimonium, Dixit Dominus Domino
Nonne hoc solo Salomouis testimonio, o Judcei, meo, sede a dcxlris meis, etrcliqua? Gui praeter vos
etiam remolis aiiis vos iirgentibus Scripturanun non sufficeret, adChristideitatemcomprobandam,
testimouiis, necesse cst vos confiteri Filium Dei ? tam splendida Salomonis sententia, qua nomen
Nam nec inde quilibel insidiandi vobis angulus us- Filii Dei, sicut ipsius Dei exquirens, ostendit, non

piam patet, unde hoc singulare nomen Filii Dei solum Christumesse Dei Filiura, sed eUamDeum?
conemini pervertere, pluralinuncupationefiliorum Cui, praster vos,non sufficeret sola ipsa ratio, qua
Dei. Eaenim, quam prstendere Scriptura videtur, quia Christus auctoritatibus sacris Filius Dei esse
inquisitio nominis Dei, et inquisilio nominis Filii ostensus est, eadem quoque Deus esse probatus
Dei, excludit plurahtatem filiorumDei. Nam neque est? Et hoc qno modo? Audite. Si enim Dei Fhius
sancti angeli, neque justi homines, quos, utsupra est. aut naturahter, aut tantum vocaliter Dei Filius
dictum est,aUqua excellenti gratia Dei filios Scri- est. Sed, utsupra posui, vocaliter tantum,non na-
ptura sancta nominat propriis, ubi necessarlum turaliter gratia ahqua, vel merito aliquo, dicU sunt
fuit, nominibus caruerunt, vel jam iraposita adco B quidam angelorura, dicti sunt quidam horainum,

tecta fuerunt, ut ea lantopcreSalomon admiretnr, filii Dei: Quidam angelorum, ulra libro Job Qua- :

etadmn-ando tanta diligentia investigare credatur, dam die cum venissent Filii Dei, ut assisterent co-
ut dicat Quod nomen est ejus, aut quod nomen
:
ram Domino {Job
i) quidam hominum, ut per
:

Sednec aliqua ratio patitur, ut

Filiicjus, si nosti7 Ezeeluelcm loquitur Ueus Habui eas, et pepere-
:

post illud quod de co tam solemniter protulit, runt mihifilioset filias (Ezech. xxiv). Christus vero
quando dixit Quod nomen est ejus, de aliquo ho-
:
quia anteomnemcreaturamex ipsa Patris essentia
minum sive aUquo angelorum dictum sentiatur, genitus esse supra probatus est, naturaliter Dei Fi-
quod sequitur Vel quodnomen Filiicj us, sinosti ?
:
lius est. Quod si naturaliter Dei Filius est, utique
Jam quippe nomen angehcum vcl umanum, di- non aliud quamPater est. Pater autem Deus est.
vino nomini adiequari videretur jam nomen crea-
; Non igitnr aliud Filius quara Deiis csse potest.
turce par Creatori fieri diceretur. Est autera Nain, ut de ipsa carnali generatione, hcet longe
nonn.en Dei super omne nomen, utnoslis, nec mi-
ahquod tamenexemplumtrahalur, sicut ge-
iinpar,
uusineffabile, necminusincomprehensibile, quam
homine homo est, sicut genita deave avis
nitus de
ipse Deus. Nec enim aliud est Deus, ahud nomen
non nisi avis est,sicut accensura de lumine lumen
ejus; sed tam ipsequamnomen ejus, hoc cst idem
Q non nisilumen est, sic natusdeDeo Deus,non nisi
simplex et summus Deus prrefertur omnibus ope- Deus est. An non sufhcithaec solaratio vobis? Suc
ribus ejus. Hincestquod Scrijitura hfEc,qua3dicit cedant ergorationi etaUa Scripturarum vestrarnm
Quod nomen Filii ejus, si nosti? non solum Dei Fi- exempla, etadprobandaraChristi veramdeitatem,
lium praedicat, sedetiam eumdem Deum esse de- de ipso legislatore vestro Moyse evidens testimo-
monstrat. Nulla namque ratione nomen Filii Dei nium proferatur.
pari dihgenUa ut nomen Dei exquireretur, nisi et Accede ergo, sancte Moyses, tu, inquam, singu-
ipse quoque Dei Filius Deus esse monstraretur. laris amice Dei, tu quem ipse Deus exnomine se
Nomen ergo Patris, et nomen Fihi, quod pari su- nosse dicit, tu qui in velamen Judaeisdatus es, sed
blimitate exquiritur, pari quoqne deitate prasditum nobis revelatus es accede nonjam ad populum
:

esse docetur. Aut ergoprofcrtemihi aliquemahum, Dei, sed conlra hostes Dei, etexpone tam nobis
Judaei, qnera certa auctoritate vel raUone com- quam ipsis, deitatem Filii Dei. Pluit, inquit, Do-
peharcredereetconfiteri,non exphiralifiliorum Dei 7ninus super Sodomam et Gomorrham sulphur et
numero, sed unicumesseFilium Dci ant suscipite : ignem a Domino de ccelo [Gen xiv). Quis est iste
Christum nostrum, qui tot aucloritatibus, tot ra- Dominus, o Juda^i, qui ab alio Domino pluit sul-
tionibus, probatus estet Deus, et Fihus Dei.
Q phur et ignem de ccelo ? AudisUs jam diccntem Da-
CAPUT II. vid Dixit Dominus Domino, audife Moysen di-
:

QuodChristus specialitcr Deussit. ccntem Pluit Dominus a Domino Noliteconfugium

: .

Sed postquam Christus litterarum vestrarnm, o
Judaei, auctoritate, Dei csse Filius ac Deus pro-
batusest, fortassis adhuc sohta improbitate insta-
bitis, ctaliis divinitatcmejus cxcraphs vobis nion-
strari clarius exigetis. Et quid, inquam, chirius
ostendi potest? Quid in rebus mundanis hice cla-
facere ad angelos qui praecesserant, quiseroSo-
domam vencrant, qui mane Lot cum uxore et
filiabus de Sodomis abduxerant. Jam abierant, jam
recesserant, jam ad quod missi fuerant impleve-
rant. Nulhis corura Dominusdici polest, quia uter-
queangelus,utcrque nuntius dicitur quiaulerque :

rius? quid solefulgentius? Csecis tamen et luxnox
est, ct sol lenebraB sunt. Sic vobis, sic plane vobis,
Scripturarum sacrarum claritas splcndet, ut qu;e
alios illuminant, vobis lucere non possint qua;
non Dominus, scd minister vocatur. Missisuntilli
in ministerium, ut Lot justum educerent, ut eum
abimpiissecernerent,nonut{quod suum non erat),
dcitaUs seu dominalionis nomen assumerent. Nec
;

ahis fuigent, vobis obtenebrescant. Cui enim, prte- movetnosquod eos Lot Dominosvocat, quod ado-
521 TRACTATUS CONTRA JUD^OS.
rat, quod precatur.Mos est iste humanus, ut quan- A
doque a paribus pares, quandoque a minoribus ma-
jores, Domini honoris causa vocentur, Mos fuit
antiquus modernus, ut preeterillum siugularem
et
adorationis cultura, quo Deilashonoratur, invicem
se homincs quodam vencrationis generc^ vel ex
partesupphccs, veltoto corporc prostrali, adorent.
Mos est communisneminem latens.quo ct mutuas
preces pro quibushbet causis homines sfepe fre-
quentant, etsibimutuo, quqe rogantur indulgent.
Legitur stepe hoc sanctos homines fecisse,
hbus obscquiis, vel apparentes angelos, vel se in-
vicem honorasse. Hoc modo, non ilio, quo Divinitas
adoratur hoc, inquam, usitato humana^ venera-
:
tionis obsequio, Lot illosangelos adoravit, dominos
vocavit ac deprecatus est. Nam quod angeh fuerint g temque fumanlcm {Exod. xx). ,\dvertite igilur, o
non Ueus, non domini, sed ministri, declarant ip-
sonim verbDi ad l.ol Delebitnus, inquiunt, locnm
:
istum, eo quod increverit clamor eorum coram Do-
mino, quimisit nos ut perdamus illos {Gcn. xix). Qui
ergo missi sunt ut perderent locum, utique non
domini, sed ministri mittentis Domini sunt, hcct
nonsolumper bonos,sedetiam perangelos malos,
Ifesiones vel plaga? diversa^ hominibus inferri le-
ganlur. Probatur hoc de ipso Job probatur et de
;
ihis de quibus scribitur Misil in eos irani indi-
:
fjnationis sux indignationem, et iram, et tribulatio-
:
nem, immissiones per angelos malos [Psal, lxxyii).
Sednecilludmovet quod unus exiilisqui apparuc"
'Cdin\.dLnge.\isa.\i:Ecccetiaminhocsuscepipreccstuas'
ut non subvertam urbem,pro qua locutuses{ibid.),
Hic enim velut angeli metas cxcedens, Dei perso-
^
nam sibi assumere videtur, utille, quem Abrah^e
ioquentem eadem Genesis Scripturaintroducit, di-
cens Ecce angelus Dominidc c(eIo clamavit :Abra-
:
ham, Abraharn (Gen.xxu). Et versu interposito
Nunc cognovi quia timesDeumet nonpepercisti fi-
liotuounigenitopropter me (jfterf.). Sedtamcn Abra-
ham,nonpropterangelum,sedpropter Deum lilio
suononpepercerat. Videtur ergoin hisverbis per-
sonam Dei eumdem sibi angelumassumpsisse, vel
Deumin angelo locutum fuisse. Sic fortassis ethic,
Sedsive hoc sit, sive nou, angeli apparentes Lot
angeh,nondictumest, fuerunl, non Deus ministri,
non domini servientes, non imperantes obse-
; dictumest, Salomoni tilio suo David, vel alicui cx
quentes, non dominantes. Kx his apparet quod de
nullo eorum dictum est :Pluit Dotninus a Domino. ^ cuU. Et certe prcEcedentia vcl subsequentia psalini
Nam angeli non dicuntur domini administratorii verba pervertere, et more vestro, in ahos vel alios
;
spiritus nou dicuntur domini ; sed ille tantum, ihe
vere, ihe summe dicitur Dominus, quipatribus ve-
stris, Judfei,perMoysen locutus est Audi, Israel, :
Dominus Deus tuus Deus unus est {Deut. vi). IHe
certe est Deus unus, ihe est Dominus unus, de quo
Apostolus noster, quamvis vos ei non credatis, lo-
quitur C7nus Z)e»s Pater, exquo omnia; et uuus
: diceUs Moysi locutus est Deus: CotistUui tedcum
Dominus Jesus Christiis,perquem omnia {I Cor. vni)-
De hoc Patre Domino, de hoc Filio Domino, hrec
vestra Scripturaloquitur, cum dicit: Pluit Dominus
a Domino. Pluit plane Dominus a Domino, Filius a
Patrol. CLXXXIX.
522
Patre, Deus a Deo, quisicuthabet, uta Deo Deus
sit, sicut habet ut a Domino Dominus sit, sic ab
ipso essentialiter habet,ut remuneret justos,puniat
peccatorcs, glorihcet bonos. condemnet profanos.
Quod et tuncfecit, quandopluitsuper Sodomamet
Gomorrham sulphur et ignera a Doininode coelo.
Nara nec verba ista, pluere, ningerc, lonare, et si-
milia, alicuicreaturrBcongruunt,sedadsoIumcrea-
turae auclorem spectant, qui facit islaquando vult,
prout vult, et producit. Hoc sonant et verba libri
ct ta- Hegum Dedit Domimis voces et pluvias in dicilla
:
In Psalmis etiam ad litteram legitur:
I Reg. xii).
Inionuit de ccelo Dominns,et AUissimusdedif vocem
suam {Psal. xvii). Et in Exodo Cunctus populus :
audiebat coces et lampades, el sonitum buccinse mon
Judcei, Christiimin Scripturis vcslris Dominuin ac
Deumvocari. Nolite ipsumnegarcDominum, nolite
negare et Dcum, ne forte ut super illos impios sic
et super vos blasphemos pluat sulphur et ignem a
Domino de coelo,etimpleatur in vobis quod legitur
in psalmo PUict super peccatores laqueos ignis, ct
:
sulphiir, et spiritus proceUarum,pars caUciseorum
Psal. X). Sed forte dicetis Christum quidem vocari
Dominum, prout hbi videtur ex Scripturis afhrmas, ;
atque ut indc illum etiam Deum fateamur, cogere
vis. Sed intermisso ahquandiu hoc Domini nomine,
ex eisdem Scripturis eliam Deum aperte vocari
ostende. Et faciam hoc plane, si vos audilores, imo
si, quoJ totum est, intellectores habuero.
Audite ergo rursum saepe nominatum, ac siepe
nominandum David vestrum,imomuItomagis no-
strum. Sedes, ait, tua, Deus, in swcuUtm swculi,
virgadirectionis,uirgaregnitui.Dilexistijustitiam,
et odistiiniquitatem :proptereaunxit leDeus, Deus
tuus oleo lcBtitiop proe consortibus tuis (Psal. xuv).
:
Quis loquitur ? Secundum nos Deus Paler, secun-
dum vos ipse David. Cui loquitur ? Secundum nos
Deus Pater Filio suo, secundum vosipseDavid regi
filio suo. Sed intermisso ad praesens nostro intel-
lectu, juxta hunc vestrum psalmus exponatur. Vi-
deatur si verba ista regi Salomoni, vel alicui ex
posteris ejus, sive cuihbet, praeter Christum, alteri
congruere possunt. Loquitur, inquam, juxta vos, ut
;
;
consequenlibus Sedes tua, Deus, in scecuUim sce- :
intellectus fortassis intorquerepotestis. Sed dcvor-
bis istis quid? Quo sensu, quo astu, qua nimium
nimiumque desudata interpretatione, sacra h(cc
verba cuihbet mortalium, prseter Christum, ada-
ptare valebitis ? Sedes, inquit, tua, Deus. Qua ra-
tione,quoausuaprophetahomo vocatur Deus? Sed
:
Pharaonis {Exod. vii). Et addetis Scriptum in Psal- :
m\s : Deus synagoga deorum ; et inmedio
stetit in
omitfetis:
deos dijudicat {Psal. lxxxi). Nec illud
Diiestis («6irf.).Etnos,oJudaei,
novimus
Eqo dixi :
17
 524
52^ PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.

A lium. Patrem, qui, sicut probatum est, in aliis Scri-

ista. Clarasunt, apertasunt.Iaterenosnon potue-
aliqua deitas in pturse locis loquitur Filio Ego hodic genui te. Fi-
runt. Vocantur illi dii, non quod
:

aliquo, digmtateali- lium, qui eumdem Patrem invocat, sicut ipse Pater
eis fuerit, sed quiaprincipatu
aliis a deo prajlati de eodem Fiho alibiait: Ipse invocavit me, Palcr
qua, vel sanctitate quibusdam
quia non quod du meus es tu (Psal. lxxxvui). Ab hoc Deo Patre un-
fuerint. Nostis hoc et ipsi
sunt, sed quomam ctus est Deus Filius, unctus est Christus,non in
erant dii a Deo vocafi
prfelati sunt. Sednon quantum Deus est, sed in quantum homo est. Quan-
excelleuti gratia a Deo aliis
loquitur, Deus ab ipso tum enim ad Dei naturam perlinet, nihil Filio Deo
isto sensu iste, cui David
Indicat lioc quod sequitur: In sxculnm potest addi a Patrc Deo. Cui quantum ad eamdcm
vocatur.
sxculi.Sedes^VLiUtHa^DeusJns.-eculumsaecnli.^nl- divinam essentiam spectat, nihil Deus Pater potuit
conferre donando, qui simul omnia contulit, eum
lius enim rcgis, nullius terreni principis sedes ma-
si potestis, et aiternaliter etineffabiliter generando. Sedvere con-
net in saeculum sajculi. Contradicite,
manere possein tulit multa, vere dedit multa humanoe naturfe su-
ostendite sedemalicujus mortalis
resistit natura, sceptfe a Filio suo, quamediante projectus a facie
sfficulum sajculi. Sed non potestis,
Necesse Dei, ejectus de paradiso Dei, factus de servo pessi-
reclamat mundus, denegat omnis homo.
hanc non cujuslibet B mus hostis Dci, Deo rursum redditus et conjunctus
est ergo ut fateamini sedem
Dei hunc au- est homo. Unctus est igitur a Deo Patre Deus Chri-
regis, esse posse, sed ipsius tantum ;

de quo in quantum homo est, oleo, non illo quo

tem Deum non aUum esse quam ipsum,
stus,
sequentia versus apud vos olim reges ungebantur, sed oleo Isetitife,
agitur, Christum. Nam et hoc
persona, oleograti;e,quaethomoilleaDeoassumptus,eadem
hujus declarant. Nulla namque mutata
virga regni assumptione deificatus est, et mundustotus Deo re-
eidem Deo loquitur \irga directionis
:

Sic ergo,
odisti iniqni- conciliatus, glorificatus et salvatus est.
tui.Kc statim Dilexisttjuslitiam, et
:

Deus tuusoleo Ix- sic, non Judaico errore, sed Christiano more legite,
tatem ,propterea unxit te Deus,
Christus inteUigite, exponite: Sedes tiia, Deus, in sxcnlum
titix.Sievgo unctus iste Deus est, utique
sxculi, et: UnxitteDeus, Deus tuus oleo Ixtitise.
Deus est. Quem enimnos unctum, quemvos Mes-
Christideitatem bru-
huncplanetamnosquamvos Christum dici- Ei licet ista ad probandam
siam,
tisetiam pectoribussufficiant, veniattamenvelpro-
mus, Christum prajdicamus. Lingufe tantum
diver-
Sonusduplex pheta vel propheticus homo in medium, Jeremiee
s£e sunt, sensus linguarumidemest.
Chri- prophetfe notarius, seu collega Baruch. Veniat, et
est,intellectus unus est. Deus ergo iste unclus
est. Unxit quamvis de alterius, tamen de prophetico Jeremife
stus est, et unctus. Id est Christus Deus
hauriens, quid de Christi deitate
te, inquit, Deus, Deus tuus.
Attendile, Judaei. Non r corde, spiritum
Deum illum prius sentiat, velutprophetfeconsecretaUs, nonperinvo-
semel tantum illum vocat Deum. po^
secles tua, Dcus. Nuuc lucra, sednude ac lucide aperiat. Hic certe
vocaverat, quando dixit,
Hic,
multa, qufe de Deo praemiserat, subdit :
ait,
rursumvocatillum Deum, cumdicit, itnxitteDens, ad ipsum.
Deus noster est, etnon sestimabitur alter
Quod enim sequitur, Deus tuus, jam alius casus est.
Hic invenitomnem vitam disciplinx, et dedit eam
Nam quod primo dicit, Deus, vocalivus est quod ;

Jacob puero suo, el Israel dilecto suo. Post hxc

in
Deus,
secundo, nominativus est. Ac si diceret:
terris visns e.st, et cum hominibiis conversatus est
unxit te Deus. Videtis adhuc, non semel tantum,
{Baruch m). Quid clarius? quid apertius ? Deum
.sed bis, duobus conlinuis versibus, a tanto pro-
in
vocat. Quem ? qui invenit omnem viam disciplinfe,
pheta Christum tam lucide, tam praeclare vocari
Deum? Confitemini ergo, confitemini licet sero, Quam viam ? lUam scilicet, quam dedit Jacob puero
suo, et Israel dilecto sibi. Etquamviam disciplinae
Christum Deum, quem summus prophetarum ve-
deditDeusJacobvellsraeLnisiprfeceptaqufeprimis
strorum tam splendide prfedicat Deum. Nec qua-
patribus vestris tradidit,nisi legem quam per Moysen
lemcunque, sed talem, cujus sedes, juxla eumdem
dedit?Hicplane Deus, quiomnem viam disciplinae
prophetam,permanetinsaecuIum saeculi. Sed quis
inveuit, qui eam per Patres, qui maxime perMoy-
estet ille Dcus, a quo unctus estisteDeus? Sic D
Deus, unxit te Deus tuus. Agnovistis sen lsva.e\idcdi[ In terris visus est,etcum homini- :

enim lego :
hoc, exponite alio, si
bus conversolus est. Solvite
unctum Deum, agnoscite ungentemDcum. Vide-
et
vobis, quod hactenus vi. potestis, modo, quaUter Deus, qui legem per Moy-
te, si tamen dalum fuerit
senlsraelidedit, in terris visus est; exponite qua-
derenonpotuistis.Advertite nunctandem necessa-
cum hominibus conversatus est. Sed forte
alterum oportere csse qui ungit, alterum qui
liter
rio
respondebiUs: Visus est Deus Jacob, conversatus
ungitur. Alter tamen iste, ct alter illc, Deus a
pro-
Ueusdi- estcum Jacob. quando, ut Scriptura loquitur, vir
pheta vestro vocatur. Nam et qui ungitur.
Quid laboratis quidam luctfdiatur cum eo usque mane, et de quo
cilur ; et qui ungit, Deus vocatur.
ipse Jacob dixit Vidi Dominumfaciead faciem,et
Nusquam patet fuga. Scriptura vestra est qnne recita-
:

imoDei sunt snlva facta cstanima mea (Gen. xxxu). DiceUs for-
tur propheta vester esi qui loquitur,
sitan hoc modo in terris visum Deum a
:
pluribu8.|
verbaqu.-Bloqiiilur.Obmutescitcigitur.etdivinavir-
Addetis, ut puto, quod tunc Deus ab hominibusj
tuteundiqueangustatiintelligitc,nuncsaltem,Deum
aliuni, nisi Patrem etFi- visus est, et cumhouunibusconversatusest,quaa-i
etDeumesse non posse
 ;

525 TRACTATUS CONTRA JUDJEOS. 265

do Moyses in niontemascendit,etquadraginta die- A yester,Deus universorum sit? An vuUis adluic et
bus cura Deo fiiit, quando Deus de monte Sinai, aiiaproferritestimonia?Intinitaequidem sunt illa,
populo in inferioribus constitulo, corporali vel au- necbrevi opere explicari possent,qufemagis mul-
dibili voce insonuit {Exod.xx et xxiv).Sed, utbre- lis voluminibus egerent. Scd quantum proposita
viter objectadestruam^ncc Jaoob, ncc Moyse3,nec brcvitaspatitur,audilepostaliosquosaudistis, non
populus, nec aliquis, ipsoDeo testc, Deum vidcre solumvirumprophoticum,sed prophelarum maxi-
potiiit. Recolite sic Deum locutum Moysi Non vi- : mum Isaiam. Rcdiergo adnosmagne Isaia, et qui
dcbitme homo, ct vivel (Exod, xxxui). Si ergo isti, Chrislum ab leterno Dei esse Filium prodideras,
iu carnc vivebant, Deumvidercnon potuerunt.Sed etiam in terrisde virginenatum Dcum csse Judaus
credo quodconccditiseos, de quibus scrmo, est, in dcclara. Judoei quidemsuut, etlapidei sunt ;el.sic-
carnevixisse.Necesseest ergo vos concederequod ut ipse expertus es, non auditores prophelarum, sed
nullus eorum Dciun vidcrc potuit. Sed vere quas- proditores et interfectores sunt; dic tamcn, loqucre,
damimaginesDci personam pr.nefercntcs viderunt; facquodtnumcsf, ut velcredanttibi Jud;ei, etcon-
quasdamvocessonnmquecorporeum,noncxesscn- vcrtantur; velsicrederc noluerint, juxta psalmum
tia, sed praecepto Dei prolatum, audicrunt. Nam suum avertantur retrorsum, etconfundantur {Psal.
qnod ipsumDeum non viderint, quodvocemilhus q xxxi^. Non poterit optimo successu carere divina
divinae etincircum scripta^ ossentiai non audierint, secreta reserans sermo tuus,quemsi sprevcrit Ju-
nonsolummodoprobathocquod prffimissi rA^ontv- danis audietChristianus ; si abjecerit paucitas in-
debit mekomo,et vivet, sed etilludquodde populo credulorum, suscipiet etvenerabiturinhnitasorbis
IsracUegiturin Kxodo Descevde, aitMoysi, etcon-
: terrarum. Parvulus,dcit, natusestnobis,fiilius datus
te$tarepopulo,nefortevelinttrayiscendere tenninos Quid post? iloc commune est.
est nubis{rsa.i\).
ad videndum Dominum, et pereat ex cis plurima Multienim parvuli nascunturhominibus, multifilii
multitudo (Exod. \\\\, Et post aliqua : Sacerdotes a Deo dantur hominibus./''ac^wses/ principatussu-
autem ei populus,netranseanlterminos,nec ascen- per humerum ejus. Et hoc multorum esse potest.
dant ad Dominum, ne forte interficiat ilLos [ibid.]. Multi enimin terriset principati sunt, et principan-
Quomodoergo dicere poteris,o Judtec tunc Deum tur.Et vocabitur nomen ejus admirabilis. Hic jam
iii terris visum, et ciim hominibus
conversatum, parvulus, quem dixeras^hliusqueni nominaveras,
quando sic prohibeat non transcendi terminos ad acommunialiorum principatusecernitur. Consilia-
videndum se, quando interitum transgressoribus r<us. Ethic,magnumquiddam ct singulareinnuitur.
minabatur,quando non solum depopulo, sed et de Sed prosequere, Dcus. Audistis, Judasi? Parvulus
ipsis sacerdotibusdicebat:iVort transeant terminos, iste natus, riliusistedatus, super cujiis humcrum
necascendantad Dominum,neforte interficiat illos. principatus factus esse dicitur, qui et admirabilis
Non ergo illo tempore in tcrris visus est, et cum scribitur, qui consiliarius nominatur, etiam Deus
hominibus conversatus est. Quo igitur tempore? a propheta vocatur. Quid ultra qucBritis? Quid vel
Quo,nisi illo, quando, juxta Evangehum nostrum, mussitare poteritis? Erubescife, miseri, erubescite
Verbumcaro factum eU, et habitavit in nobis{Joan. et veritati tam Iucid?e, tam splendida^, qua saltem
i) et, juxta verba
Sapientise, quee Salomon vester vosrepugnarenonpossecernitis, acquiescite. Isaias
scvipsit^dicewtis: Delicia^ mece esse cum filiishomi- magnushomo,magnus propheta,plenus Deo, ami-
num?{Prov. vui.)SapientiaDei,carne induta. con- cus Dei, notus vobis, notus mundo, hocdicif Vo- :

versata est cum filiis hominum ? Tunc ergo vere, cabitur nomen parvuli admirahilis, consiliarius,
tunc, non ante, nec post, Deus ille vester, qui in- Deus. Sed attendife et sequentia : Fortis. Jam hoc
venifomnem viamdisciphnae, etquidederat eam omnibus clarum quia qui Deus est, et forlis,et
est,
Jacob puero suo,et per Moysen Israel dilectosuo, auctor fortitudinis, Dominus virtutum est. Sed
et
in terris visus est et cum hominibus
conversatus quid post? Paterfuturisxculi. Quis loquitur?Pro-
est. Manettamensententia
suprascripta Non vide- :
pheta. Ubi loquitur ? Utique in hac vita, utique in
bit me homo, Non enim mortalibus invisi-
et vivet.
hoc s£ecuIo. Quid est ergo quoddicit,Pa^e;- futuri
bilis Deus,qui juxtaApostolumnostrum,Z)ews(?raf D sceculi ? Plane non hujus, in quovivebat, in quo
i^^Christomundumreconcilianssibi{nCor.v),intev loquebatur. Nam illud saeculam prsesens erat.Ergo
iris visusesf ;sedsecundumhominem
quem indue- de alio, non de prsesenti saeculo dicit Pater futuri :

rat, quo immensam

majestatem suam texerat, vere saeculi. Et quod illud saeculum ? Certe mortalibus
et absque dubioin terris
visus est, et cum homini- invisibile, certe sempiternum. Et iihus sasculi quis
!busconversatusest.HuncpIaneabhominibusvisum, Pater esse potest, nisi Deus? Cum enim nec hujus
mterhominesconversatum,voeathomopropheticus visibilis et transituri sosculi aliquis recte dici pos-
iDeum.non Deumalienum, sedsuum, sed
vestrum, sit Pater, nisi Deus, longe minus ihius invisibihs
|sedomnium Judseorumcum dicit Hic
Deus noster
:
quisquam dici Pater potest, nisi tantum
et seterni
et non mlimabitur alter
ad ipsum {Barruch ni). Deus. Necesse est igitur ut qui Pater futuri sfccuh
Quid amplius?Nonne jam plenissime
vobis satis- dicifur,Deus quoque esse credatur. Quod si forte
pacmnt tot divina testimonia, quod
Christus, quem Judaica versutia, parvulum iUum, illius ssecuhdi-
colimus, quem preedicamus, Deus noster, Deus ctum Patrem dixeritis, ui quo,qniaregnaturuserat,
 5281
CLUNIAG. IX.
PETRI YENERABILIS ABBATIS
^"
„ti A rite
riie,
numerateuniversosregesdestirpeDavid.ab
nuiiitjiaic uiin^i-ov^^ »"o .
Qnod quia nondam emt
, *
uti- ,
ad ultimos
Pater ejus dictasest. ipso ^^^.^^.^^s^i^^,,,,efilioejususque
DavidvelSalomonefilioejususquead
sic slare
ciue falurum erat
noc sic valebit, nec
:
prohsDavidica^reges-.JoachimdicovelSedechiam,
oeitJudaicussensas.lntellectumenimhuncprje- quoramprimusrognodeposito,spoaleseBabylonus
Hoc qnomodo ? qn a vi beUica ab eis ca-
cedentia prorsus destruunt. tradidit {IVReg.xxiv). Alter
autem terrenum regem, n u
-
duc U5
Deus vocatur. Nullam aisse vel ptus, erutis ocuhs, in Babylonem captivus
po
un temporalemprincipomDeamesse intellectum ahcui ex lUii
juxta cst (IVReg.x^v). Videte, iitrum
Unde etiam utcernitis,u
BoTse et^.si fatemini. Scripturahc-Ecconveniat. Non utique
quod qui Deus dictus est, rex congrmt. Nec ips
vestium, sequitur perspicuum est, alicui ex ipsis
hujas s.cuU a propheta ex vestris ut ohn
cmporalis ^^1 pvinceps bono regi Josi^, cui quidam
li^.us non est. Hoc si
verum est, Pater laluri s^- qute pra^missa sunt,som
est.Prm- audivi, sacraistaverba,
snp.culo dictum non Sed nunqmd Josia
culi, de hoc inslanti niantes applicare contendunt.
de Deo acc.pi potest.
ceps pacis. Nec istud nisi ? Nunqmd princeps
pacis ? Nonne pacem re
pacis, h- Dcus
Nam amatorpacis,amicuspacis, sectator Nonne et ips
secutus est ?
quiiibet dici potest. gni ejus, ciUssimus Unis
homo Magedo
tempore regnans, in campo
similia,
lius pacis, et his brevissimos
pacis, auctor pacis, non
vero pacis,pater pacis
.^
PnncV
l>rinceps
- B -«e^A..,p^^
Revo WUe pagin ^.^^ pa
nisi Deus accipi Potest, cum
^^^^ ^.^^ ejus
vita et
-^^^^^ ^^
xxa,.)Nonneeo interfecto,
^^^^^_^^^^^^
nisi Deonomina ha^.c
adaptaii
non paucis, annis elapsn
imperii ejus tinita est ? Nam
et si nonfallor,
non nisi Deus apro-
videbitis. Hoc quia verum est,
secutaesturbis vestrcevastitas,
temph Dei exustu
est.Ilie plane,ille certe transmign
pheta princepspacis dictus Judeeorum captivitas,et inBabylonem
priucepspacisdictusest,qaisicpaciprincipabalur, pr(
tio. Ealsissimum est
ergo et stohdissimum hcec
dicerct, ut
propriam suis
iUam velut pro
nt cam suam
do- pheticaverbasuperJosiaexponi. Ridiculum
discipulis, jam jamque passurus ac monturus, susest,nec humanis auribus
tolerandum vel c
do vobis,pacemmeam
naret dicens Pacemmeam
:
Josia,vel de quolibet
Judc^orum ^el aliquaru
inquam, verc prin-
relinquovobis {Joan. xiv). Hic, genUumregcistaquae non nisi Deo et Deo Chi
a mortmsre-
cepspacis est, quietiam postquam senUre. SupersoUum,
inqu
sto adaptari possunt,
surrexit, discipulisapparens, hoc eodem pacis no- Quid ad nUimum
Pax David et super regnum ejus.
dicens judicio etjustU
mine prima voce solemniterususest,
:

vos forte iguo- confirmetiUudet corroboret in

nos (quod Et ^^t^, cu>, n
vobis {Joan.xx). Nec latet amodo et usque in sempiternum.
Interpretes, quos vester Jose-
ratis) septuaginta congruunt? Quis cei
cui, inquam, nisi Deo
Deo .-;
nhus
phus cfe,.t, pontifice
refert, a ponliflce Elcazaio
Eleazaro ad transferendas
transferencias -° -^Ys^liam eonflrmare, quis
:

corrobora
.cnptu,.. ac a^ C
Se lingua Hel».aioa iu Gr.ca,„ '^^^^^ ;»,,,,„ etjust.t.a usque in
potest in judicioetjustitiausque
sempiternuD
sen,pitcrnu.
yEgyptiorum directos, sex ista tam c^ternus n^
Ptolemceo regi
ct pro lUis Lnquid homo ? Sed nunquidiUequi
subUmianaU parvuii nomina reticuisse,
est re-ni sui soliam
conHrmare in sempiternu
angelum trcinstulisse. Sed lecerun
magniconsiUi
potest'? Nonne clarum,
nonne perspicuum et.a
referunt
iUihoc, ntauctorestamvestriquamnostri in sempiternum con
Lcis est non posse aliquid
scandalum face-
neregijamunumDeum colenti sempiterno ? Quia ergo
cultum idolorum abje- mari ab aliquo, nisi a
rent neve Ulumqui noviter
obviarinonpotest^quiatamluci^venUU.^
deitate dum
deitate.dum
cerat, rursum objecta hominisChristi o^^^J^ZZnec
juaaeus, uuc
Satan quUibet conlra
CIUU1V.C.O,
tanti rnysterii^altitadinem peneuare non
perturbarent. Sed
po s^,
hoc,
^^
pra^valet, ^^-^^^
certum
m
est ^,,, ^,,,,1,^
^^, quia
.
t^t di
parvulus tot ^iivinis'
divinis;

non tam erudirent quam cibus designatus Deus, non alius quam
Chi sl
vos ? Si
sive alio animo, hoc illi fecerint, quid ad quod Chnstus veru
nosterest Undeconstat
non habent nominaiUa Gr*ci Ubri,habent Hebrai- dabis mihi ah>
Rele- sempiternusDeus est.Aut enim
ci. Si non habet ea
Gra^cus, habet Hebra^us. de quo h«.c om
verba ista, et non verbis parvulum, dabis alium fiUum,
c^ite Isaiam, scrutamini nonpotes,quod vere non
Ubris alienis, ac ipipos int.aut, si
meis,sed litteris vestris credite non ;
islum, fihum istum,
super quo
tes parvuUuB
sed propriis acquiescite. "" scribuntur,nullumaliumnecessario sen
adsequenlia MuiUpLi- divina
His praemissis, procedite
:

quam Christum Dominum nostrum

cogeris,
ix). Cujus imperium? morenascendi
cabilur ejus imperium {Isa. more human* .-Btatisparvuhis,
Parvulisupradicti. Quidsequitur ?7t;<?)aas nonerit Virginis fihus secund
Quod est hoc hoc admirabili et unico,
/2,us. Ethicfigite gressum, Jud^i.
deitatis
naturam,assumptffihumanitati perpe
multiplicandum scribitur, ut est Deus;
imperium, quod ita
quis unitam,admirabilisest, consUianus
non sit Unis? Quisestparvulus iste,
pacis est, pater futun
s«
pacis ejus forUs est, pnnceps
UUasiste,cujusimperiumnonsolam prol.xum, universarum gent.
est
estGujus imperium, infinito
nonsolumdiuturnumdicitur,sedinsuper«termim paxE
nodum so vi te
_^^___„„._
numero assiduemuUipUcatur,cujus.
regni
,

esse pr^dicatur? Hunc,

si potesUs, «"^^^^^,^, ^^-^, soUumnon mulUs solum a,
ur
hujusqu«stionisvinculumexpedile.il/u a;,/.caj. ^^^^^^^^^^^^^^,,^, ^ed utRegis ieterni, in s

ejus imper^um, el pac.s

non erU fin^s.VA qaod est, ^^^^^^^^ ac roboratur. Sed novi,
vel cujus est tanti imperii
solium ? Super solmm
ejus {tbul.). Percur-
^"^^1
dffie, qu.a tanUsque auctoritaUbus
pres

r^qmi David, elsuper regnum

 :

29 TRACTATUS CONTRA JUD.EOS .530

nnci potes, obrui potes, credere adliuc forlasse
lon potes. Quare hoc ? Quia hominem Deum credere
jonfunderis, hominem Deum confiteri erubescis.
(^ilescit conditiohumanae nature, indi-
in corde tuo
;nam eam aestimas nomine velhonore majestatis
iivinae. Contemplaris hujus humilitatem, intueris
ilus sublimitatem. Videntur tibi non posse con-
jruere tam alta tam humilibus, tam sublimia tara
ibjectis, hoc est, humana divinis. Haec ceite tota
A Dei adeo alienum fuit a Deo, qaautum illud, quo
personaliterhomojunctus est Deo ? Nam quod coe-
lum, terra, mare, etquae infra continentur,creata
sunt ab ipso, noQ fuit alienum opus a Deo. Quod
miracula minora vel maxima, quoUbet tempore
facta sunt, ab ipso, non fuit filienum opus ab eo.
Quia vero homo infimus sumrao junctus est Deo,
tunc vere, tunc soUim opus illud aUenum fuit ab
eo. IIoc et illud opus, de quo Jeremias Quous- :

lausa est, qua increduluspermanes. qua Deo re- que deliciis dissolueris, filia vaga"} Faciet Dominus
;istis, qua nec ipsis Scripturis tuis, Christum esse novu msupe rterram{Jer. xxxi).Quod aovum?Qiiid
)eumtotieset toties profitentibus, credis. Et pu- enim novum supcr terram?Ait enim Salomon
as, oinsipicns, quod cogitaliosul^limitatisdivinfe Nihil novum super terratn, nec valet quisquam di-
ithumilitatishumana? Christianam sapientiamfu- ccre: Ecce hoc recens est [Eccle. i). Quodergo est

jerit? Vere, inquam, ad tam sublime et inefTabile hoc novum ? Mulier, ait, circumdabit virum {Jer.

)ei opus, Ghristianus obstupescit, nec tam singu- B xxxi). Hoc si potes, Judaee, Judaice expone. Quo
ai'edeitatis miraculum admirari sufficit. Sedaliud enim modo potest mulier circumdare virum, iit
!st mirari et credere aliud est mirari etcontem-
;
novum sit? Si enim mauibus vel bracUiis, Uoc no-
lere. Miratur Christianus, et illuminatur; miratur vum non est. Si infantem, quem gestat uiero, cir-
udceus, et exccecatur. Miratur Christianus, et de cumdare dicitur corpore materno, nec Uoc novum
.olitariomiraculo ;Deumsingulariterlaudat ; mira- est. Quolibet modo circumdare posse dicatur fc-

ur Judfeus, et blasphemat. Non sequitur in admi-
atione tanta? rei prophetarum suorum cautelam,
{ui et futura scientes et prsedicenles, non ea sper-
lebant ;sedadmirandoetprcEdicando, etiam adilla
lavebant. Cujusdam ex ipsis verba sunt hsec Do-
nine, audivi auditum tuum, el timui: consideravi
mina virum, prorsus novum non est. Necesse est
tamen, ut vides, si verba propUeticaconservantur,
aliquamfeminam sic virum circumdare, ut novum
esse possit. Quod quia in usu Uumano invenire
: nonpraevales.addivina teoportetconfugere. Opor-
tet te, inquam, ad divina confugore, et eum quem

)pera tua, et expavi (Habac.ui). Quid timuit?qui(l Virgo de solo Spiritu Dei concipiens Emmaniiel,
ixpavit? Audi Domine, opus tuuni [ibid.). Quod
; quem Latinus Nobiscum Deus vocat, id est Deum
)pus? Fortassis fabricam mundi. Sed huic opinio- factum Uominem, virgineo utero circumdanspor-
\\ contradicunt verbasequentia In merfto, inquit,
: tavit, mecum pariter confiteri. Adquid ista ? Ut vi-
P
mnorum vioifieailLud [ibid.). Et certe coelietterr» dens CUristianos, cernens ipsos proUetas Dei, Uoc
)pus, sive illorum qufe infra sunt, jam ab antiquo singulare opus Dei, quo Deus propter Uomiues
iacta fuerant, jam juxtapartium congruentem dif- homofieri dignatusest^obsuicelsitudinem timere,
erentiam viviticata erant. admirari, venerari, desinas esse incredulus, cesses
Est igitur aliud opus,quod hic timet, quod ex- esse blasphemus. Nec retrahat te a Ude, nec revo-
)avescit, quod inmedio annorum viviticari rogat. cet a spe salutis tuie quod res magna est, quod
ijec solura vivificari rogat, sed etiamnotificandum supra te est, quod incffabilis et incogitabilis est.
5sse praedicit, cum subdit : In medio annorum no- Namsicuta propUelis tuis audis, alienum quidem
um facies {ibid.). Qufere, Judcnee, qaod possit esse fuit opus a Deo.quantum ad diversitatem natura-
quodHabacuc prophelamiratur, etquod
Liocopus, rum pertinet, Deum Uorainem fieri sed non fuit alie-
;

;empore impleri precatur. Certe universa apud uum raisereri. Quod enim Deus Uominem in se
mdaeos olim facta miracuia vel miranda opera pro- suscipicndo,Uominis misererideberet, addit verbis
bhetam istumpraecesserant. Necaliquaex illisquae suprascriptis jara dictus propUeta, dicens enira :

In Canonc vestro legentesadmirari soletis, residua Inmedioannorumnotumfacies{IIabac.ni),ad']unxh

'^rant. Aut igitur opus aliud tam mirabile, pro quo Cum i)'atus fueris,mtsericordioe recordaberis{bul.).
D
ideoprophetasollicitaridebuerit, impletum vel im- Curergo tibiusque adincredulitatem mirumest,
plendum ostende aut si non vales, opus tam
; si Deusper Uominem, quem suscepit, Uominis mi-
timendum, tam optabile, in Dei Filio, quando pro sertus est? Vide ac recogita quod hocopusDei,
salutehominum hominisnaturam assumpsit, con- tara alienum, tara peregrinum, ab eo non retraxit
summatum agnosce. Hocopus, quia cunctis operi- raagnos iilos Uoraines Dei a fide, non coegit ad
bus Dei escellentius esse vidit, et admiratus est, blaspUemiara; sed sustulitinadmiratione, corarao-
et extimuit. Et ne putaretur nolendo vel refugiendo vitad devotionera. Sentiebant illi de majoregratia
kimuisse, etiamimplerirogavit.Hoc estplane opus, magisDeumdiligendum, magisglorificandum. No-
Iquod et alienum esse a Deo, ettamen Deum ipsum verantnonindeUomines scandalizari debere, unde
opus operaturum, secretorumDeifrequentiorrese- magis obnoxii sunt non inde fid injurias debere
;

non tacet. Utfaciat opus suum, inquh,

rator Isaias prorumpere,underaagis debitoressunt. Quidenim
alienum opus ejus (Isa. xvm). Ut operetur opus deeratlaudi divinaj, nisi assuraptio Uumilitatishu-
suum, peregrinum est opus ab eo. Nam quod opus mana;? Quodenim celsus, quod maximus, quod
 PETRI VENERABILIS ABBAT13 GLUNIAC. IX. 532
531

omnipotcns esset, certiim erat quod humilis homo A esurisse, si siUsse,si flevissc, si tandem passum, si

ficd dignavctur : nemo pnctcr magnosillos crcde- ffiortuum,sisepuItumfuisse scnseris, sicredideris,

si professus fuens.Sed, slultus est hic timor luus.
bat. Quis cnimhoccogitarc, quis suspicari posset,
quod quod maximus parvum,
tantus tantiUum, inanisprorsusest hasc formidovelsuspiciotua. Non
ita, non ita, Jiidcee, ctecus est ChrisUanus oculus,
quodffiternus mortalem, quod majestas immensa
vermen, ut sic loquar, humanum iu seipso susci- non sic desipit ChrisUana sapientia, ut vel carnis
peret, et inDeumproveheret? Hoc opus ejus, quia humante sordibus,velaaimfE humanBe sceleribus,
est supor omnia opera ejus, non ad irritaudum, incontaminabilem credat inquinari, impassibilem
non ad blasphemandum, sed ad ipsum inde subU- pati, immortalem mori vel communi universorum

mius admirandum, laudandum, glorilicandum, le more, eum omuiumestmorluorum resurrectio,

qui
debuittrahere praecunctis operibus ejus. Hoc plane juxla quod KsUmas, sepeliri. Novit, et communi
opus ejus, ut dictum est, Judaee, licet inter omnia ChrisUanorum suorum ore fatetur, Deum, quan-
opera ejiis excellens et praecipuum sit, mirum est tumad divinam majestatem spectat, nec carnis fse-
quod ad tam obstinatam increduhtatemcommo-
le cibus inquinari, nec humanis peccaUs poUui.nec
vil. Cur eaim ad scandalum commovet hominem pa?nis vel miseriis condemnatae naturae posse af-
visibilibus si-
quia Deus hominibus loqui voIuUper homincm? B fligi. Et ut hoc tibi aliqua ex rebus
Relege Exodum, et de rubo vel flamma rubi inve- militudine tracta clarius ostendam, nunquid lux
nics Deus Moysi coUocutum (Exod. ni). Revolve ipsa siderum, vel diurna soUs, vel nocturnalunae,
et consequentes libros, ac de aureo propitiatorio, aut nubibus oppositis adumbrata, autliberisra-
quoderatinterduo cherubim, reperies ipsumcon- diis serenata, cum quffiUbet eUam valde sordida

sulentibus sfepe responsa reddentem. Nec mente vel sordentia loca iUustrat, inquinari potest? Nun-

excidat quod per aeria angelorum corpor a, frequen- quid si miUies, gladiis vel securibus vehemenU
ter Deus patribus apparuerit, frequenter etiam lo- adnisu per inane acUs, feriri vel sciendi videatur,
cutussit. Sednec rubus, necflammaejus, nec au- Iffidiaut vulaerari potest ? Nunquidvel attactu rei
rea illa ad
propiUatorii tabula nec corpus aerium, sordidae sordere, vel qualibetferri sectione dolere
momentumabangeUssumptum,homiaipariasunt. potest? Tali modo DeitaUs essenUam nunquam
et nusquam inquinari, nusquamvul-
nunquam
ExceUit homo, ut nosU,tam his quam cuncUs ter-
et

restribus creaturis ; nec ille cujus causa Ula facta nerari, nunquam etnusquam quidpiam tormenU

sunt, et cui a Deo omnia subjecta sunt, inferior vel doloris posse paU, ChrisUanus et corde credit

vel par ipsis modo quoUbet lieri potest. Quodsi
C ladeestquodDeiFiUumhumanamcarnemadjuncta
minor, nec par est, uUque major est. Credis ergo
de minorivelper minoremcreaturam, Deumhomi-
nibus loqui potuisse, et non credis per majorem
eisdem hominibus loqui voluisse ? Si de rubo, si
de propitiatorio, si de aere insensibili, mortalibus
responsa dedisse creditur, cur per assumptam ra-
adjusUtiam, et oreconfitetur ad salutem {Rom.\).
anima, ex virgineo utero assumentem, ac postmo-
dumin ipsa humana substanliainterhomines con-
versantem, nonsolum quibuslibet carnis velspiri-
tus sordibus, non potuisse poUui praedicat, sed
et
ipsamquamassumpsit naturam, et eam de quail-

tionabilera animam et carnem sensibilem mortali- lam assumpsit Yirginem, ab omni prorsus ftece
bus locutus fuisse negatur ? Et quamvis corpora peccati emundasse confirmat. Inde est quod nec

illa, de Muibus per qufe locutus est, non eo

vel cum esuriente carne Deum esurisse, nec cum si-
modo ut assumpserit, non sibi ut natu-
hominem tiente nec cum flente flevissse, nec cum pa-
,

ram humanam in seternum unierit, non ea ut ho-
minem assumptum deiUcarit, tamen qui de rubo
""
vel propiUatorio auditus est,quiperaerium corpus
locutus est.ipse perterrenum, sensibOe, et anima-
tumcorpushominibusapparuit, hominibus corpo-
Uente passum, nec cum moviente mortuum. nec
cum sepulta sepuUum, nonquantum ad uniusper-
son^eex diversis sub>tanUis unitatem.sedquantum
aduniuscujusque substantieeproprietatemperUnet,
stultitiaj
iuteUigit et fatetur.Remove ergo, Judse.e,

rali ct aiuliI)iU voceinsonuit. Esto ergo.jam, Judfee, D scandalumde

corde tuo, separa bcsUalem inteUe-
Judaeus, non perUda obstinatioue,sed veraci confes- ctum a monte tua, quia non obsistit verae Christi
sionp, ul qui fateris Deum de inferioribus, aut per in- deitaU veracarnishamanae suscepUo, quia non in-
feriores creaturastuislocutum patribus.conUtearis quiaatur, nonpatitur,nonhumiUaUu- Deus propter
eumdemporassumplammajoremhocesthumanam assumptamhominem,sedmuudalur,gloriUcatur,et
naturam, et apparuisse et locutnm essc homiuibus. cxaltatur homo propter se assumealem, imodoiU-
cantcmDeum. Etquidem ista, quoeprfemissasunt,
Sedfoi-tassisadhucscandaIumpateris,etneDeum
sordibus humanicorporis involvivel poUui scnUre quod Christus verus Deus sit omni homini, pra^ter

cogaris, inoarnatum, scu do virgine natum, conU- saxeum, sufficere possunt.

tcri refugis. confessus fueris incarna-
Vereris, ne si
AUamcMi,utplurimosentenUarum aggere nefan-
tiim, conUtcri quoque compellaris suscepta carnc dum serpenlis capul non solura conteratur, sed
poliutum, ctvcl corporalibus, ut dictum est, vei cUam scpeliatur, accedat ct Michmas, et quid de

spiritualibus peccati sordibus inquinalum. Timcs Cin-istidcil;\lcsenliat. dicat. Non timuit illc impiuin

insuper Ijlasphcnuis vidcri, si Dcum laborassc, si regcm Achal), ncG limorcejus vcl graUa veritatcm
533 TRACTATUS CONTRA JUD^OS. 534

reticuif. Faciatnuncidipsumcontra impios Judisos, A defecisse agnoscitis ? Aperite, aperiteoculos, et, ut

neclapidesillos,qiiibus lapidei homines [)ioplielas dixi, aspicite -lolemincfelo.recolite Salomonempo-
Dei soleut obrueie, reforaiidet. Ettu, inquil, Betk- situm ia sepulcro. Quomodo igitur Salomon per-
leUem Ephrala, yiuiu paruulaesinmillibus Judal mansit, vel permanere potuit cum sole ? Attendite,

Ex tc inilii eyredielur, qui nit Dominator in Israel etanle lunam Ethoc nonnelonge absurdius ? Nonne
.

{Mich. v). Ecce, sancte proplieta, dicis ex IJelhle- luna non tantum ante Salomonem, sed et anteom-
hem egressurum, hoc est, in Bethlehem nascitu- nemhominemcreata est?i\onne illeSalamon hhus
rum, alqueindeprocessurum Dominalorem Israel. David, non solum post pairem, sed et post multas
Sed dominatores Israelmulli fuerunt, nmlti et ad- mortalium gonerationes natus est? Quomodoergo
huc esse possunt. Exprime hoc apertius, etdistiu- perinansit vei permanet cuiu sole, quomodoper-
guehunc Uominatorem Israelacaeterisdominatori- mansit vel permanet ante lunam, in generationes
bus Israel. Et egressus, iuquit, ab initio, a diebus generationum? Sole, utdictum est, adhuc perraa-
ooternitatis {ibid.).(imd agitis, Judtei?Ouemexom- nente, ante plurima tempora mortuus esf, etluna
nibus regibus vestris, quemexuniversisdominato- jam existentc, post multa sjecula natns est. Sed tam
ribus Israel invenire poteritis, cujusegressus esse claris diu iminorandum non est. Percurrite psal-
potuerit ab initio, aiiiebusaeternitatis ?Cujus enim g mum, et versu interposito legite: Orieturindiebus
egressus dici potest ab Dei? cujus dies
initio, nisi ejus justitia,et abundantia pacis {ibid.). Sed hoc
aeternitatisdici possunt, nisi Uei? Illius absqiicdu- utcunque juxta vos stare potest. Sed quomodo sta-

bio egressus ab initio, illius processus a diei)us h\lquod6cqmim',iloneca>ifer(jturlunn ?(/6<V/.)Non-

aeternilatis est, cujusnativitatis et in Bethlehem de
matre Virgine temporalis,et de PatreDeo anteom-
nem creaturam exortiis exstitit scmpiternus. illius
plane egressus.a diebiis iBternilalis est,qui subno-
ncadhuc luna permanet, et abundantia, quaetem-
pore Salomonis in regno tanto Judaiorum fuerat, eo
mortuo cum eo exslincta est ? Quod utriiin verum
sit, audite audite Scripturam vestram, in medio
:

mine Sapientiae loquitur in libro Sapientiae
(Eterno ordinatasum, etex antiquo, antequam terra
fieret. Nondum erant abijssi, et e(jo jam conccpta
eram. Necdumfontes aquarum eruperanl, necdum
montes gravimolc constiterant. Antecoliese^jopur-
turiebar. Adhuc terram non fccerat, et ftumina,et
cardines orbis lerrx [Prou. vui). Hujus ergo Sa-
pientia3, hujus l'ihi Dei, qui secundum carniim in
C
Bethlehem natus est, secundmn deitatcm egrcssio a
patre ab initio, adiebus aeternitatis est. Quod si
quemlibet, o Judaei, alium,de quoista dici possint,
habelis, proferle.Sed nonhabelis. Ergo si proplietie
vestro credilis, istum vos necesse est suscipere.
Poslillumille qui adtempusvisusfueratrecessisse
manu fortisDavid 1'edeat, etcuinunquam ullus iui- merus, in Judseam superveniente, exstinctam, eo
micorum resistere potuit, jaiu sibi inimicos faclos
Ju<l;eos debellet. Cessit et periit lapidc ejus ictus
1'hilisthaeuscedatetpereatjactusacrorumverborum
ejus, pejorPhihsthteo hostis Judteus. Z)e«s,inquit,
judiciumtuum regida, et juslitiam tuam
{Psal. Lx\xi), Quis loquitur, Judoei? Hespondetis:
David. Cuiloquitur ? Deo. Dequo loquitur? Derege
ac filio regis. Et quis est iste qui et rex est,etfilius
regis ? Respondetis Salonion. Et addilis Hoc in-
:
dicat psalmi, quem proponis, titulus, qui
Psalmus David inSalomonem. Ergo secundum vos,
: Ab Hcgumlibi-oloqaentem. In quinto, inquit, an?io re-
gniRoboam, ascendit Sesac rex yEgyptiin Jerusa-
lcm, et tuUt thesauros domus Domini, et thesauros
regios.etunioersadiripuit.Scuta quoqueaureaqua:
fecerat^alomon,proquibusfecit rex Roboamscuta
(vrea [IH Reg. xiv). Et ne unum tantum lestem de
Canone vestro super hoc produxisse videar, relegito
Dabrehiamim vcstrum,et si quid dissimilehis, quae
proposui,in eoiemulus oculus vesterlegerit, raen-
dacii me arguite. Uefertjam nominatus uterqueli-
ber, inanuoquinto regniRoboamabundantiamSa-
lomonicae pacis exstinctam. Exstinctam, inquam,
rege vEgypli Sesaccum milleducentis curribus et
L\ millibus equitum, ac vulgo, cujusnoneratnu-
cum Libyco exercitu Trogoditis et.'Ethiopibuscivi-
tates munitissimasin Juda capiente, exstinctam,
vel, ut mitiusloquar, interruptam, illosublalisthe-
sauris domus Domini et domus regis, cunctisque
suprascriptiscumopimapraedainregnumproprium
filioreijis
concedentel/n^a?'. xu). Quodsi quintoannoregni
Roboam hlii Salomonis ista facta sunt, falsumest
quod de psalmis veridicis Solomoni adaptarevo-
D:luistis. Orietur in diebusejus justitia, et abundan-
talis esl: tiapacis,donec auferaturluna. Namjustitia etante
ipsum ex parte, et post ipsum maximeorta est, et

deSalomone lilio suoloquiturDavidinhoc psalmo. pacis abundantia, quae diebus ipsiusblandius Ju-
Videamus igitur si omnia psalmi huj us Salomoni daeosdemulserat, quintoannoRoboamfilii ejusex-
congruunt. Et ut intermiltam aliqua, qnaj Judaica stinctaest {lUReg. xn). Taceodiscessionemdecem
interpretatione Salomoni aliquo modo coaptari tribuumaRoboam taceobelia pene continuainter
;

posse videntur, respondete Et permanebitcumsole

: utrumque regnum, quod promc-
peccatis Judaicis
ante lunam in generationes generationum (ibid.). rentibus de simplici duplex factum fuerat, hoc est.
Salomouiquosensuadaptabitis ?Quomodoperma- Judae et Israel. Continua vero vel penecontinua ab
nere potuit cum sole, qui non nisi quadragintaan- ipso videlicetRoboamrege Juda, usque ad Salma-
nis regnavit? Nonnequotidie solem in coclo cerni- nasar regem Assyriorum. Sub quo nelis tam diu-
tis?- Nonne Salomonem ante duo miUia annorum turna prohxius extenderetur, ipso decemtribus de
 ;

535 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 536

duodecimHebrcffistirpistribubuscaptivantefactuin A dicat quod sequitur: Ante solem permanet nomen

est. Hoec vera sunt (quae vera non esse nulla,
si
ejus. Hoc est, ^it nomen ejus benedictum in saecula,

quantalibetillafuerit.Judaicaperversitasnegarepo- quodest, Antesolempermanet nomen ejus.^nnquld

test), claret videntibus.perspicuumest etcaecisnon
Salomonis nomen ante solem permansit? Nunquid
esse dictum a spiritu proplietico de illo vestro Salo- Salomon solem praecessit? nunquid ante ipsum
creatus est ? nunquid ante ipsum, nominatus est ?
mone Orietur indiebus ejus justitia,etahundantia
;

Salomoni congruere non Videtis adhuc non solum impium, sed et blasphe-
pacis. Et istud quia illi

posse perspicuumest,]egiteversum sequentem:^^ mum esse,quemlibet ista de Salomonesentire?Nec

dominahitur amariusque admare, ct aftumineus- vos praetereatsequens versiculus, Et benedicentur
in ipso omnes trihus terrce {ibid.). XnqnorXn Salo-
que ad terminos orbis terraimmiPsal.hwx). Etquis
noa videathocad Salomonem pertinerenonposse? mone ? Non decet nos manifestissimis immorari,
A auomari usque adquodmaredominatusest,cu- quod me,quod omni disputatore tacente, falsissi-
jus regnum brevibus Syria^ terminis coarctatum mum essefacillimum est comprobari. Quid post?
est? Qiiod sidixeritis, alacuAsphaltico, quodjuxta Omnesgentesmagnificabunteum{ibid.). Quem ? Sa-
idiomalingufevestrae.marevocatur, ad quodquan- lomonem? Nec hic tempusoccupandumest, quod
tum adsitum Palaestinaeoccidentale dicitur, et a no- g nec esse, nec fuisse, universis notum est.
bis Tyrrhenum velMedilerraneum vocatur, ilhim Quaerite ergo,o Judnsi.quaerite alium, dequo ista

regnasse, breviore quam fuerit spatioregnumejus omuia possint intelligi, de quo divinum psalmum
arctabitis. Locus etenim ilie in medio Calilaeae est scriptum esse possit aperte probari. Et quem inve-
et ipse Salomon a rivo ^gypti, qui ullra lacum il- nire poteritis? Nullumcerte,nullum plane, nullum,

lumaliquo dierum spatio interjacentefluit, usque etiam si pennis adastravolare possetis,quamChri-

ad maris Mediterranei proximaloca.regnassedici-
tur, Non igitur terminus regni ejus fuit a marius-
quead mare. Sednec allumineusquead terminos
orbis terrarum. Dicuntur enim termini orbis terra-
rum, ubifinitur orbis terrarum. Sed universisgen-
tibus notum est Salomonem illum, nonsolumdo-
stum Dominum nostrum, Deum nostrum,velilis
nolitis, etiam Dominum vestrum, Deum vestrum.
De ipso ista scribuntur, ista sentiuntur, ista praedi-
canlur. IIoc quomodo ? QuianuUi possunt aptari, ni-
si homini Deo. Non soli homini, nec soli Deo, sed,
ut dictum est, non separatim, sed simul homini

miuatum non usque ad terminos orbis ter-

fuisse Deo. NuIIus autem nisi Christus inveniri potest si-

rarum, sed longe infra brevius terrae spatium re- mul Deus et homo, Sed psalmi verba suprascripta

gnasse, quam multos reges orbis terrarum. Innu- nullicongruere possunt, nisi homini Deo. Non igi-
merabilesenim olim reges fuerunt, qui cam non re- „ turde quolibet alioprolata sunt, nisi deChristo.Et

gnarentsuperuniversumorbcmterrarum,angustias hocAemonstvdindnm&st-.deus, \n(\mt,judiciumtuum

ilUus Salomonici regni vicerunt multaamplitudine regida,etjustitiam tuam filio regis{ibid.). Qni evgo
regnorum suorum. Clarum est ergo cunctis quia filius regisest, vobisetiamhocconfitentibus, utique

nonest dominatus Salomon ille a mari usque ad homo est. Et nostri quidem, per regem et filium
mare, neque a flumine usquead terminosorbis ter- regis,Christumnostrumintelligunt, quiin quantum
ra?. Procedite Iiinc, et duobus tantum versibus in- Filius dicitur, Dei Patris unicus est; in quantum

termissis, tertium legite: Et adorahunt eumomnes judiciumet justitiam a Deo accepit,hominis Filius
reges, omnes gentes servient ei [ibid.). Nunquid illi est. Sed cedo ad praesens intellectui vestro.etde fi-

Salomoni? Non, non, non, clamatorbis terrarum. lio David hocscriptum esse concedo. Namsidefilio

Nam nindico pauci, sed nulii uspiam regumSalo- David hoc dictum est, utiquede hominehocdictum
raonem adorasse leguntur. Quod omnes gentes ei est. Sed quod nec de Salomone,necde aliquofilio-

servierint, nec resistendum est, quia quodnon ser- rum David, qui ei in regno temporaliter successe-
vierint sole clarius est. Percurrite psalmum, etvel runt, sequentia psalmi, quce praemissa sunt, intelli-

legite, vel audito, quod post paucos vcrsus sequi- gipossint, jam probatum est. Ilnde necesseestali-
tur: Sit nomen ejus henedictum in scecula {ibid.). quem inveniri.qui juxtahun<;vestrum intellectum,
D quo psalmi hujus primum versum exponitis, Da-
Cujusnomen PJuxtavos, Salomonis. Relcgite om-
nemScripturarumsacrarumseriem,et vix autnus- vid filius sit, etde quo non pars psalmi.sed inte-
quam de alicujus hominis nomine hoc vfel similc ger psalmus possit exponi. Sed nolite laborare, no-
quid dici Sit nomen ejus benedictum in swcula
:
litc frustracor vestrum diverticula falsa quajrendo

(/6jrf.),invenietis.De solo enimDco.de solonomine
Dei hoc Scriptura dicerc consucvit, utest illud
Benedictum nomen majestatis ejus m lelernum (ihid.)
el Nos qui vivimus, benedicimus Domino{ibid.) ;ct
:
Bcnedictus Dominus Deus Israel, quifacitmirabilia
angere. Est Christus noster, est, inquam, solus Chri-
:
stus noster secundumcarnemfilius Uavid,hocest,
de sUrpc David. Sic enim et vosvocatis filios, non
solum eos qui a patribus suis geniti sunt, sed et
illos qui post plurimas suocessiones de ipsorum

solus{ihi'l.). Et his multa similia. Undo hoc quod progenic cxorli sunf. Hoc ergo modo Christus
dicitur, SU nomen ejus henedictum ins.xcuta, now David, sive hominis filius est, et de ipso sucun-
Saloraone, tantura hominc, sed de aliquo
(le illo (liun horainem jara diotus versiculus scriptus est.

plusqnam homineaccipi necesseest Hoclucide in- Sunt et alid quiedam, quiH juxla hoc quod bomoest.
537 TRACTATUS CONTRA JUDyEOS. 538

in ejusdem psalmi.serie scriptasunt.Quaeguoniam A aliquando hngua gentiU prophetica vel

Saiomoni, ut supradixi, adaptare conamini, ex-
cludunt vos, repellunt vos ab hoc sensu testimonia
jam prolata. Ea, quia de quolibet tantum homine
accipi nequeunt, deChristo homineac Deo ista vos
accipere cogimt. Nam vere in quantum Deus
permanet cumsole, qm:x nullus ei tinis est; perma-
net e^ anle lunam, quia etomnem creaturamprae-
facere, et
divina proferre. Fecit hoc per Job justum,
non
Judseum, sedldumaeum. Fecit et per impium r?a-
laam, qui inter aha, qufe prfedixit futura, etiam.
solemnemetnolamde Christo protulitprophetiam.
est, Videbo eum, inquit, sed nonmodo; intuebor illum
sed non prope. Orietur stellaex Jacob, et exsurget
virgadelsraeWSum. xxiv). Et post quajdam Ileu' :

cedit. et niliil eo prius est. Orla estin diebus ejus quis victurus est, quando ista faciet Deus? (Ibid.)
justitia, qu(B omnes in se credentes justificat ; el Quid ergode Christo dixit Sibylla ? Quale Christi
abimdantia pacis, quoe pacis filios futurfe paci so- deitatitestimonium preebuit ? Audite, et mulieri
ciat; et hoc donec auferalur luna, id est donec li- falsorum deorum nomina exsecranti, Christique
niatur humanamutabilitas, et succedat bealfe pacis deitatem tam constanter etaperte fatenti, credite,
jBternitas. Dominatur a mariusque ad mare, quia De Christi enim passione inter plurima, quoe pro-
infra orbem oceani, quo tota terra cingitur, non Inmanusinflde-
phelice dixerat, loquens, haec ait :

solum per deitatis pofentiam, sed et per fidem B liumpostea veniet. Dabuntautem Beo alapasmani-
Christianam,autex toto, autex parte, in omnibus busincestis,eti7nparalooreexspuentvenenatasputa
linguisetgentibusdominatur. Hoc ipsi cernilis.hoc Dabit vero ad verberasimpliciter sanctum dorstim,
ipsis oculis et auribus comprol)atis, et a flumine, et colaphosaccipienstacebit, ne quis agnoscatqund

utiquealionulloquam Jordanis, aquo suum baptis- yerbum,velundevenit,utinferisloquatur,ctcorona

mum inchoans, etin universas gentes ditlundensr spineacoronetur. Ad cibum autem/el, et ad sitim
pervenit dominando, usque ad ultimos terminos acetumdederunt.Inhospitalitatishanc7nonstral>unt
orbis ievYie.Adoranteumomncs reges terrx{ibid.), mensam, Ipsaenim insipiens, Deum tuum non intel-
quiautex maxima parte, synecdochice omnes in- lexisti, ludentcm mortalium mentibus ; sed spinis
telligentur, aut quia eliam ipsi elhnicorum reges, coronasli, et horridum fel miscuisti. Templi vero
eum ut omnium,postDeum,maxiraum venerantur. velumscindetur,et medio die nox erit tenebrosa ni-
Omnes gentes serviunt ei (ibid.),q\x'\o. prteter vos, mis in tribus horis ; et morte morietur. Tribus die-
qui ab hoc nomine gentium a Proplieta exclusi buS somno suscepto, ettiinc abinferis 7'egressus, ad
estis, omnesgentes aut universaliter, aut particu- lucem veniet pri^yius. resur7^ectio)iis priticipio revo-
lariter in ipsum creduul, ipsi serviunt, ipsi obse- calisostenso. Haec Sibylla dixit de Christo, multo
quuntur, Et nomen ejus benedictum in sxcula, ut terapore. Cujus verba suscipienda
q ante Christum
Dei, utRedemptoris, ut Salvatoris quod etipsiab
: non esse dicere non poteritis, quia, licet carnis pro-
omni hngua quotidie frequentari, continue bene- paginem uon traxerit a populo Dei, eadem taraen
dici, assiduecelebrariauditis. Antesolem permanet sensit et professa est, qufB continet et fatetur lex
nomenejuSj quia.omne creatumabsqueaiiquoprin- Dei.Audebiliscrgo,gens misera,deincepsChristum
cipio antecedit nomen deitatis et majestatis ejus. negareDeum,cumaudiatisetper prophetasvestros.
Benedicentur in ipso omnes tribus terr.v, quia qute ctper gentilium ora, non idola, sed unura Deum
usquead ipsum Chrislum primi parentis maleflicto colentium, tam aperte, tam lucide, tam praeclare,
subjacebant, per ipsum benedici et salvari merue- nec semel tantum, sed millies vocari Deum ? Jam
runt. Omnes gentesmaonificant eum, omnes utique, natum et ccelo ac terrae imperantem negabitis
omues pro certo,magnificanteum,oranes omnino, Deum,cumnecdumnatum,cumantemulta sfecula,
proeter Judfeum. Qui quoniam de numero istarum totveraces testes, toties et toties fateantur Deum?
gentium non est, et a benedictione oranium tri- Negabilis Deum, quem et inEvangelio Christiauo-
buum terrffi exclusus est, et ne cum omnibus rum,etin tcmplisprofanis paganorum, ipsiquoque
gentibusipsummagnificaremereatur, repulsusest. dfemones, quibus jam deteriores facli estis, vi di-
Quia igitur haec aliter accipi nequeunt, quiave- vina fatebantur Deum?
rax Scriptura non nisi hoc sensu starepotest: ne- CAPUT III.

cesse est vos, o Judtei, linguam blasphemam mu- Quod Christus non sicut Judxi putant, temporalis
tare, necesse est tot tantisque auctoritalibus pres- rex, sed xternus sit et ccelestis
non solum hominem, sed ct Deum
sos Christum Sed quia jam <ie his satis esse potest, tertio su-
verum amodo confiteri. An non sufficiunt tot tan- prafatfB divisionis loco, adversus alium stultissimi
taque, ut Christura nostrum confiteamini Dei Fi- errorisvestri spiritumjsapienliaedivinae sermopro-
lium, confitearaiai etDeum? Superfluum jara vi. cedat, el quantuminhacpartedesipiati5,ostendat.
deri posset plurima qu;e restant, de lege autpro- EtenimquiaChrislum aprophetis regem vocariau-
phetis,adhucexempla proferre. Quod si vcstra vel ditis,quia regnum ejusin Scripturislegitis,putatis
vobis vihieruntvel magis alicna testimonia placent, eum temporalem regem futurum, et more David,
auditeetdemediogentiumprophetantera Sibyllam, Salomonis, seualiorum regum, in Jerusalem, Ju-
ut etiamperos gentilis feminfe spiritus Dei conte- d£ea,veI,GaIila3atemporaliterregnaturum.Somnia-
rat inimicos Dei. Solet hic idem spiritus Dei lioc tis eum super terrenum solium David
sessurum.
^39 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 540
gentibusomaibus,autpeneomnibusimperaturLiin, A rimus disputator, procede, exere vires, ct Deo lo-
Judoeos a tanta tamque diutina captivitate liberatu- quenti, si potes, repugna. Vis certeChristum car-
rum, de universis eoslocis aut nalionibus revoca" nalemrcgem,Christi regnum prajstolaris terrenum,
turum et undique congrcgutos, ad iliam vostram,
; Responde ergo Dco, per prophetam loqucnli: Di-
cuis^oli semper brutihomiues suspiralis, antiquie citefilix Sion Ecce rex tuus venit tibi mansuetus
:

i*epromissionisterram reducturum. Pi^oponilis inde (Zach. ix).Quis est rex iste ? Forte David, forte
vobis ianumera Scripturaramexempla,etquidquid Salomon,forteahquispraeteritorumregumJudavel
in eis de talibus longe alio intellectu dictum est, Israel. Sed non potes, o Judoee, hoc dicere. Quare?
depravato seusu ac terrenarum rerum amore se- Quia hoo prohibettempusprophetae. Et quisesthic
pulto, ad id quod solum desiderare consuestis, be- propheta ? Zacharias.Etquo temporefuithicZacha-
stiaiiter retorquetis. Pascitis, infelices, animas rias?PostomnesregesJuda,postuniversospraeteriti
vestrasinanispe,et,dumpertinaciter terrenis bonis temporis reges Israel. Nam tempore Darii factum
et pereuntibus inliiatis, coelestia, quai incessanter est ad ipsum verbum Domini, sicut narrat series
cunctis praeter vos gentibus a Ciiristoassidue et prophetife ipsius. Darius vero hic, Chaldaici regni
promittuntur et dantur, abjicitis. Rapiunt alii quo- cum Cyro subversor, et captivitatis Judaicae, quae
tidie regnum coelorum, vos fceces solummodo B perNal) ichodonosor facta fuerat, dimissor exstitit.
car-
nales, semper amare, irustra
eruditi prasstolamini Oainesautem reges IsraelvelJuda, anteillamBaby-
regnum terrarum. Inde est quod ea qua^deagteruo lonicam captivitatem regnaverunt. Gonstat igitur
Christi regno prophelicis vocibus pr.edicta sunt, quia de nullo eorum, quia jam et processerant, et
buic vanae spei vestrae coaptare conamini, utiilud defecerant, dictum est: Ecce rex tuusvenit tibi
iei'emi(e:Eccediesveniunt,dicit Dominus, et susci- mansuelus.
tabo David germenjustum, et regnabit rex, et sa- Quod si mihi Aristobulum quemdamopposueris,
piens erit, et faciet judiciuin etjustitiam in terra quilongo postZachariamprophetam tempore,dia-
{Jer. xxni). Et dereducendacaptivitate vestra, post dema Judaici regni sibi imposuit, respondeo non
pauca: Et non dicenl uilra: Vivit Dominus qui hoe de illo sensisse prophetam, qui, contrafas Dci-
eduxitfilios Israelde terra .Egypti; sed Vivit Do-
: quepraeceptum, cumsacerdolio etregnum invasit.
niinus qui eduxit etadduxit senien domus Israelde Quod quiaeoindignus erat, vix anno uno obtinuit.
terraaquilonis,etde cunctis locisin quibus dispersi Nec enim p.oteratdiu principari,qui a Deo protam
erant,etliabitabuntinterrasua (ibid.). Iloec quidem illicita re meruitreprobari.Sivero Herodem propo-
de Jeremiaproponitis. Sed et simile quiddam de nas, nec de iilo hoc diclum esse mauifestum est.
Ezechiele "propoaevepoles^h :Ecceego, dicitDomi- Q Prophetaenimsic loquitur Ecce rex tuus venit tibi :

nus, assumam fiiios Israel de medio nationum ad mansuetus. Sed IIerodem,nouJudaeum, sed alieni-
quasabierunl; etcongregabo eos undique, etaddu- genam fuisse, nonmansuetum, sed immitem,fero-
cani eos ad humum suam.Etfaciameos in gentem cem, crudelem, uxoris, (iliorum insuperoccisorem
unam in terra, in montibus Israel, et rex unus erit exstitisse, historico ipsorum Judeeorum Josepho
omnibus imperans [Ezecli. xxxvn). Kt 'mh-n.:EtMl scribeate, certum est. Si vero allos ejus filios, Ar-
vos eos faciam de universis sordibus suis in qui- chelaum, Herodem vel caeteros patrii regni tetrar-
bus peccaverunt et mundabo eos. Et erunt miki chas objicias, notum est, jam dicto historico refe-
populus, et ego ero iUis Deus, et servus rneus Da- rente, Archclaum stultum regem regno pulsum ab
vid rex super eos, et pasior erit unus omnium Augusto, apud Yiennam consenuisse Herodem vero ;

eorumiibid.). Sunt ct alia plura suniiia istis, quae cum Ilerodiade sua, a Caio Augusli tertio succes-
sicut splendore suo vos illustrare potuerunt, sic sore exsiliodamnatum.in Ilispaniae partibus infeli-
culpis vestris hoc promerentibus, carnales oculos cem vitam miscrabili morte finisse. Notum est et
vestros lumen spirituale non ferentes excaecave- caeteros, qui non toti Judaeorum regno, sed certis
runt. partibus principati sunt, vix usque ad excidium Je-
QuancUu igitur, o Judaei, hic bovinus intellectus rusalem, et totius Hierosolymitani regni perdurasse,
j-)

cordibus vestris inscderit, nec Scripturas Dci vi- et tandem Vespasiano et Tito totam illam terram
dere,necChristumagnoscerc,neca falsitate averti, vastautibus, vario exilu iatenisse. Sed forte, ut
nec ad veritatem converti, conatu aliquo poteritis eliam novum risum de te toti mundo exhibcas
!

Abjicite ergo, si niilu credilis, sensum, cum quo ilio nostri temporis asinino rege prophetiam hanc,

semper non sensati, sed insensati apparcbitis, et completam dices, qui ia Africae parhbus, contra
sumite mtelleclum, quo veritalem agaoscere, quo, novi aominis regcm, videlicetde Mcrroch, insurre-
Christumsusciperc,quoregem etregnum, nonqua- xit. Qui causanefandce,hoc est Mahumeticoe secloe,
lcsentitis,sedqualesentiunt Scripturae, mereamini illius perdilae gentisialiailaaimultitudiacmsibi ad-
adipisci.Hoc si non vultis, sed in insania solita jungcas, cum aatc plebeius csset, paulatiui in ma-
pcrmanere decernilis, et magis Scripturas seasui jiis pessimo profcclu profecit, ac sa^pe cumjaiu di-
vcstro applicare,q!iam sensumvestr.im Scripturis ctorege dimicans, frequenter superiorin prteliisfa-
inclinarc disponilis, auditceas vobis resistentes, et ctusest. Etquoniam primis provectus sui diebus,
pcrverso intcUectui vestio coalraria propoaentcs. ulfaciliussibistullum populum simulatahumilitate
Acprimum quicunque es inter proianos hos acer- couciliarel, asiao iusidcre solilus eral, asinorum
 : :

S41 TRACTATUS CONTRA JUD.EOS. 54^

rexvulgo vocatusest. Talem hujus famam cumJii- A Jerusalem, et dissipabiiur arcus belli (ibid.). Quis
dfei accepissent, statim iu spem animos erexcrunt, est rex tam pauper, ut paupertate raulta co-
iste

et plures ex ipsis regem illum suum, qucm supcr gatur ascendere supor asinam et pullum asinae ?
asiaumascensurumjprophetajamdictuspraedixerat, tam adventu suo disperdat quadri-
pacificus, ut in
venissedixerunt. Quidagis, o- Judsee? Nonneeru- gam ex Ephraim, et equum de Jerusalem, et dissi-
bescis nonne confunderis hoec dicta a tuis ?TaHs est
? pet arcum belli ? Quem regem adeo in regno suo
spes tuorum, tam vana, tam stulta, tamridiculosa fIorentem,et securum invenire poteris, ut multa
exspectatio Judeeorum. Quis digne poterit tantam pacis securitate quadrigas ct equos abjiciat et ar-
perditorum hominum insaniam deridere? Exse- cum belli, hoc est, omnia beUica instrumentacon-
crandi erroris hominem, dolosum;, crudelem, non temnat ? Non est haec, non est hnec pax ahcujus
aliquorumhomiuumtantumsed multorumpopulo- regis, vcl regni terreni. Relege ipsius Salomonis
rum occisorem, regem mansuetum, regem mitem, tempora, et invenies eum non solum quadrigas»
regem benignum, Judeei iuterpretati sunt. Gursal- equos, armabellica, quee reperit, de Jerusalem vel
tem non attenderunt, quod necde terra, necdere- Israel nonabjecisse, sed polius inimmensum mo-
gno quod quondamfucrat Juda'.orum, nec de ipsa dum auxisse. Quodergoatam pacificorege^intam
saltem ultima stirpeprocesserat Judoeovum ?Vides B pacato regni ejustemporefactumnonest.aliquan-
certequamlongeprojecti sunt hujusmodi homines doabaliquoregeterrenopossefiericredendumest?
afacieDei,quinullocujuslibetlabore,quaeverasunt, Sed prosequere Et loquelur paccm gentibus, po-
:

quitamlevitersequunturquaefalsasunt.Etquoniam testasejusamariusqueadmare; a fluminibus us-

ea solum decausa^utprodigiososhominesostentui que ad fmes terrce iibid.). Quid et hicdices? Com-
facerem, hocinserui,succedantsequentia.Nam,his pararursum jamdicti regis paupertatem, et hanc
omnibus exclusis, constatde nullo horumaDeoper quam
legis ipsius potestatem. Pauper, ait,iste do-
prophetamdictumfilise Sion.hoc est,Jud8eis ^Ecce minabilur a mari usqne ad mare, et a fluminibus
rex tuusvenit tibimnnsue tus,sedenssuper asinam. usque ad fines terra. Et qucE est tam monstruosa
Quem vero regem hic promissum accipis,velac- paupertas, quodiste pauperdicitur, qui dominatur
cipere potes, nisi Christum ?Nam jam, dictis regi- a mari usque ad mare ? Qute ista tam prodigiosa
bus exclusis, nuUus alter rex superest, de quo potestas, ut dominans a mari usque ad mare adeo
ista prophctam dixissepossit probari,nisiChristus. paupersit, ut cogatur ascendere super asinam, et
Unde necesse estinvictae veritati te cedere,et non puUum hlium asiufe ? Sed quid totiesreplico quee
de quohbet alio rege, sed de Christo, liliee Siondi- clarissima sunt? Non est mirum. Judfieo loquor,
otumesse Eccerex tuusvenit tibimanseutus sed, Q surdo loquor, saxeo loquor. Aul igitur, Judaee, in-
: :

ut supraprsemissumest, regemvis Cliristumcarna- veni mihi regem pauperem invenimihi dominan-

lem, temporalem, more magnorum regum in su- tem a mariusqueadmare, etegostate nimiaascen-
blimi solio residentem, purpura, gemmis auroque dentem superasinamet pullum filium asinae :quod
renitentem, divitiis exuberantem, hostes sibiarmis non potes aut suscipe Christum nostrum regem,
;

et viribus subjicientem, latius cunctis Judaeorum, et dominantema mari usque ad mare, quia Deus
vel gentium gentibus imperantem. Sed non talis omnipotens est pauperem et ascendentem super
:

rex Christus.non tale a propheta dicitur regnum asinara et puUum asina?, quia verus homo est
Christi.Hocquomodo? Audi.Moxeuim, ut propb.e- quod solura potes. QuicumessetDeus, non tantum
\d.\>viBm\?M:Eccerextuus venil tibiynansuetus^addi- homo propler homines, sed pi'opter eosdem, pau-
dit Ipse pauper-., el as,cendens superasinam.etsu-
: perhomo factus est. Hoc, quomodo asinam ascen-
perpullumfiliwnasinoe(Zac\\. ix). Atteade, Judaee, derit, quomodosedens super eam vel puUumejus,
expergiscere, intelligeprophetam tuum.Quiddicit? ad filiam Sion, hoc est vestramtunc Jurusalem, in
lpsepauper;et ascendens super asinam, et super proximopassurusvenerit,legeEvangehumnostrum
pullum filium asinse. Quis est iste, etrex, etpau- et per illud absque involucns probare poterisveri-
per?Quis est iste, et rex, et ascendcns super asi- £) dicum fuisse prophetam tuum.
nam ? Quis est iste, et rex, et ascendens super Sed forte more tuo lucem fugiens, tenebras quoe-
pulhim asinte? Quid regi et paupertati ? Quid re- rens, veritatem explicari ab errore nolens, falsitate
gi et asinfe? Expone, qnomodo rex secimdum te imphcaridfemonico,quo ageris, instinctu eligens,
ditissimus, paupor a propheta dicatur ? quomodo dices Quid me super rege et asina urgere vis ?
:

non super superbumet spumeumequum,sedsuper Quid raihi regem et pullum asinae objicis ? Nonne
asinumetpuUumtiliumasinaiascensurusscribatur. multi potentes, nonne multi divites, asinis velasi-
Nam equis, vel saltem mulabus, vel burdonibus ve- nabus,asiuorumvelasinarurapullisvectileguntur?
hi,regum ac potentiumcst asinis vel asinabus,
; Nonne liber Judicum refert JahirGallaaditem, qui
pauperum etegenlium est. Dic ergo, loquerejun- judicavit Israel viginti et duos annos, hab lissetri-
gejuxta intellectum tuum, regem et pau^riem, gintafiliossedentcssupertrigintapuUos asinarum ?

abundantiam et penuriam, sublimitatem et vilita- (Judiih X.) Nonne ex eorumdem Judicum numero
tem.Sednonpotes.Procedeergo, etlege sequentia legitur Abdon filius .illel Pharatonites, habuisse
Disperdam quadrigam ex Ephraim, el equum de quadraginta filios^et triginta ex eis nepotes,ascen-
543 PATRI LENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX
dentes super septuaginta pullos asinarum? Nec A quihbet antiquorum, vel modernorum rexsimul et
potes negare nepoles tantorum judicum,
filios vel pauper, cogente, utdictum est, paupertate, talibus
qui de toto Israelis populo judicabant, eique ante vehiculis usus intelligi possit. Quocunque ergo te
reges regnum vice principabantur, divites fuisse, converteris, non patet exitus. Aut enim fateberis
nec, inopiacompellente, aditer agendum asinarum regem, etremovebis pauperem aut si pauperem
;

pullis usos fuisse. Hocsi verum est, non valet ob- dixeris, regem nominarenon poteris, Quodutrum-
jectio tua, qua contra nos nonposseexverbis
agis, que, ut veraciturfateripossis, ac crelestis Scriptu-
propheticis quemlibet terrenum accipi regem, ac rae sensui consonare,abjice Judaicum animum ob-

simul super pulkimasince ascendentem. Ad quod strue os blasphemum, et assumpto Christiano intel-
ego Noio, inquam, conqueri, te super his a me
: Icctu, Christum regem aeternum ex deitate, paupe-
urgeri. Urgeo, nrgeoplane,imo et perurgeo, ut ad- remhominemexassumpta prohominibushumani-
vertas procul esse a sensu prophetico intellectum tate,et corde credeadjustitiam, et ore confiteread
tuum, quo et regem temporalem queeris, et eum salutem (Hom. x).
super asinamvelpuUumejus ascensurum,nondif- Sed fiat hinc rursum transitus ad Isaiam. Audi
fiferis. Nec tibi suffragari poterunt centum, quos quid simile elipse diea.i.Ecce,inquit,intetligetser-
enumerasti, filii vel nepotes judicum Israel,quos B vusmeus, et exaltabitur, et elevabitur,etsublimis
ad hoc adduxisti, ut et divites fuisseostenderes, et eritvalde (Isa. lh). Quis loquitur per prophetam ?
quia pullis asinorum quo libuit devecti sunt, non utique Deus. Ecce, ait, intelliget servus meus. Sed
esse veruffi, quod de rege nostro probare intendi- multi sunt servi ejus. Ab illis tamen hunc distin-
mus, comprobares, Et noviequidem, necadeoim- guit, cum dicit. Exaltabitur, eLeuahitur, et subli-

memor sum sacrae Scripturae, vel usus liumani, mis eritvalde. Sed multi a Deo exaltati sunt et ele-
multos potentes acdivites vectos esse, velvehi po- vati, et sublimes facti_. quomodo ergo a multisistis

tuisse asinabus, vel pullis earum. Recordor certe servus iste Dei secernetur ? Procede Sicut obstu- :

magni patristui Abrahae, qui et dives fuisse legitur, puerunt super te mulli,sicinglorius erit intcrvires
etasinum sibi stravisse. Quod dives fuerit, habe- aspectus ejus, et for^ma ejus inter filios hominum
mus testemDamascumservum ejus, cujuseratco- {ibid.). Qmd tanto prophet<^e respondebis, Judaee?
gnomen Eliezer, Verbaejus suntloquenlis ad La- Mendacem eum nec audes cogitare. Verum ester-
ban, etad reliquosconsanguineosgeneris Abrahae. go quod dicit. Respondes Verum plane. Quis est :

Servus, iuquit, Abroham sum, et Dominus bene- igilur servus iste Dei, exaltatus, elevatusetsubli-
dixit domino meo valde.Magnificatusque est,et dedit mis valde. Cujusecontrario aspeotus intervirosin-
eioveset boves, argentumetaurum,servosetancil' Q glorius est? cujus formasine gloria inter filiosho-
las, camelos et asinos (Gen. xxiv). Haec, inquam, minum est? Quaere, labora, dic siquidpotes. Lege
quae prolata sunt, ostendunt quod dives fuerit. tamen adhuc Iste asperget gentes multas. Super
:

Quod vero asinum sibi straverit, audi et de eo- ipsum continebunt reges ossuum (ibid.). Quis est
dem, de quo ista sunt^ Genesis libro. Nam quando hic rursum,quidicitur aspergere gentes multas, et
a Deo immolatione filii fides ejus tentata est, super quem dicuntur reges continere os suum ?
legitur Igitur Abraham denocte consurgens, stra-
: Certeille idem, quidictus est exaltatus, et elevatus,
vit asinum suum, ducens secum duos juvenes, et et sublimis factus. Et quis istetantus, tam potens,

Isaac filium suum{Gen. xxn). Noveram haecante-
quam de his tecum, Judaee, agerem. Noveram, et ipsumcontineant regesossuum? Planenon solum
Axamfiliam Caleph divitis hominis, asinoinsiden-
temsuspirasse.ac dixissepatri: Terram australem
et arentem dedistimihi, junge et irriguam{ludith\)
.Sed nec illa, quae ate objecta sunt, nec illa quae
objectioni tuae a me adjuncta sunt, in aliquo, sal- Q
tem in modico tibi sutiragantur. Objicis filios ju-
dicum divitesfuisse, ct tamen asinabus insedisse.
Addoet egovelutpro parte tua agens Abrahamdi-
vitem asinum sibi stravisse, divitis hominis filium
super asinum resedisse,nectamen ex propositiste
tam magnus,ut etgentesmulfas aspergat, etsuper
magnus, sedmaximus,non solum potens, sed po-
tentissimus, cujus magnitudinem reges pavente«,
cujus potentiam admirantes, contiuent ora, loqui
non audent.exspecfantvelutmajoris nutura, susti-
nent velut dominantis imperium. Hic tamen ille
est cujus aspectus inter virosinglorius dicitur, cu-
jus forma inter tilios homiuum abjectapraedicatur.
Quaeris fortasse quid respondeas, etqualitermon-
tiri, ef oracukim in perversum interpre-
coeleste
tari possis, laboras. Sednusquampatettibi adifus

aliquid sensui tuo consonans ellecisse. De nuUo angustias evadendi, neque lux ccelestis yEgyptio-
enim horum legitur, denulloscribiturquodrex fue- rumtenebrisofiundivel fuscari potesf.Dequo enim
rit, quod pauper exsliterit, quod paupertale multa regum, dc quo principum haec tam diversa, fain
super asinam vel puUum ejus ascendere ad iter contraria interprelari poteris?Quis es'texomnil)us
agendum compulsus fuerit. Aliud est, aliud plane quos fingere vales, exaltatus et inglorius, elevatus
esi, si antiquorum divitumqiiisquam, velusutem- et inglorius, sublimis valde, etinglorius ?Quis est
poris, vel fortiiito motu animi, qui velut ex adipe hic tantus, famque Iremendus, ut coram ipso re-
divitiarum prodiens.familiaris esse divitibus solct, ges loqui non audeant, cujus tamen formam filii
asino interdum, autsapevehi voluit. Aliud, utrum hominum contemnant?Etquianovi te nihil super
545 TRACTATUS CONTRA JUD^OS. 546

his sacris verbis, quo sensum istum rationabiliter A pessimus servus Dei, nonquia bonus fuit, sedquia
pervertere vaicas, inventurum, compelleris vi ra- voluntali Dei, licetnon laudanda voluntate, contra
tionis ad nos redire, etquis iste sit, de quo tam genlesimpias dimicans,, deservivit Sed .Manassen,
contraria scribuntur, inquirere. Merito, sicut et in- licetpoenituerit, servum DeiScriptura Dei non no-
ter hoec prophetica verba scribitur, multi super minat, necquod aliquid miiilarisexercitiiDeoim-
hunc, dequotam varia dicuntur, obstupuerunt; penderit, narrat.Non igitur Manasses servus Dei
sed non omnes, sicut tu, increduli permanserunt. dictusest.Inde apparetquod Scripturaheecdeipso
Obslupuerunt quidein miraculum singulare, sed prolatanon Sednec nonipsi,necJosice, necreli-
est.

ipso stupore suo, non omnes quidem, sed multi quis verba tam sublimia,tam solemniterprolata,
conversi sunt ad Chrislum Dei suumque saiutare. totiesque repetita congruunt, utexaltati, ut elevati,
Hunc quippc, non alium, hunc plane Christumno- utvalde sublimes dicantur. Nam licetreges fuerint,
strum,nonallerum,intelIexerunt exaltatum, eleva- superant tamen verba propheticaeorum magnitudi
tum,et sublimem valdefactum et rursum aspe- ; nem,superantsublimitatem. Nec illud etiamalicui
clum ejus inter viros inglorium, et formam ejus eorum convenitquodsequitur Sicut obstupuerunt
:

contcmptibilem interfilios hominum exaltafum, ; super te multi {Isa. lu). Quis enim obstupesceret,
elevatum,sublimemvaldefactum, quia, utaitApo- B rege quolibet exaltato, ac post humiliato, elevalo,
stolusnoster /JeMsinhomine quem assumpserat,
: etdejecto, sublimato, et de sublimitate dcposito ?
eum cxultavil,et dedit illi nomen quodest super omnc Hoc enim usitatum est, hoc de regibus et potenti-
mnncn utin nomine Jesu omnegcnu/lcctatur, cce-
: bus consuetum. Non autem de re solita obstupere
lestium, terrestrium, et infcrnorum {Philipp. n). homines solent. Rem igitur illam, superquam ob-
Aspectum ejus ingIorium,et formam contemptibi- stupuisse multi a propheta dicuntur, singularem,
lem interfilios hominum : idem
quia, ut praeraisit, mirabilem, inusitatam essenecesse est. Hoc sive-
factus estobediensusque admortem, mortcmautcm rum est, nec de captivatis, nec de occisis, nec de
crucis{ibid.). Superipsumcontinent reges os suum, quolibet infortunioaffectis regibus, vcl cujuslibet
quia summi rcges vel principes orhis,oraad silendum dignitatis hominibus, hoc dictum est. Sed etilla
claudentes,auresadaudiendumaperientes,audiunt quis non videat, neci3tis,necaliquibus Judaeorum
eum ut principem principum,obtemperant ei ut Regi regibus convenire Iste asperget gentesmiUtas,et
:

regum, obsequuntur ei ut Domino dominorum. super ipsum continebunt regcs ossuum ? (/6trf.)Et
Unde quia dc nullo mortalium ista dici, quiain ne illa, quae clara sunt, frequenti replicatione ob-
nuUo hominum tam contraria reperiri possunt, sciirentur, breviter.dico. Si de nullo regum Israel,
Christumnostruminverbis istis necesse esttesen- r, vel Juda, si denullo prorsus Judoeorum, qui usque
tire,agnoscere, suscipere. Nec illud quod fortasse ad hoec nostra tempora fuerunt, Scriptura haec in-
objicere posses, pneterire non potuit, mul tos regum telligi potest, luncde nullo alio, nisi de Christo a

velprincipum prius maguos et sublimes fuisse,ac prophetis praedicto, accipi potesl.

postmodumaprincipatuspotentia, vel regni gloria,
diversiscasibusexcidisse.Sedrecordarequiasermo
de Christo est, quem tu nunquam miserum, sed
felicem, nunquamsubditum,seddominantem,nun-
quam inglorium, sed gloriosum futurum esse con-
tendis. Quod utexcludatur,ut in Christo nontem-
porale reguum, sed celernum uitelligatur, ut non
humana, sed divina gloria in eo advertatur, ista
propositasunt.Namcredo tenon adeo insanire, ut
haec propheticaverba, abipsiusprophetse tempore,
superaliquo regum Juda, vel cujuslibet gentisrege
coneris exponere. Sed fortassis heec vel regi Ma-
nasse, filio Ezechise captivato, ac postmodum
regnum restituto,vel Josiaeab ^gyptiis interfecto,
vel Joachin, sive Sedechiee in Rabylonem ductis,
Judaica versutia coaptare conaberis. Hi enim soli
de regibus Juda, post tempore haec prasdicentis
prophetse, a regni gloria videntur excidisse. Sed
frustraidconaberis. Nunquid enim Manasses rex
impius, servus Dei dicitur ?i\am hoc prcemissum
esi: Ecceintelligetservus mews. Nunquididololotra,
nunquid profanus, nunquid ille qui, ut legitur
multo nimis sanguine innoxio implevit Hierusalem
usque ad os {IV Reg. xxi), servus Dei dicitur ? El
vocatur quidem alio in loco Nabuchodonosor rex
Restat igitur ut propheticae voces de Chri-
hae
sto tantum accipiantur. Nec tamen de Ghristo
a vobis fallaciter exposito, sed de Christo a no-
bis veraciter intellecto. Non de Christo tempo-
raliterdominante, seddeChristo «ternaliter impe-
rante. Non de Christo regnante more regum in
terris, sed de Christo more Dei praesidente uni-
versis quaein terris sunt, et in cceUs. Qui et ser-
vus Dei a propheta scribitur, quiaexinanivit se-
metipsum, forman servi accipiens (Philipp.u), et
sublimis valde, omni
creaturae praesidens, et in-
glorius, ignominiosae passioni se sponte submit-
D
in tens. Qui aspergit gentes multas, quas ubique bapti-
zarisacra baptismatisunda praecipit. Super ipsum
continentregesossuum,quiaubique einon tantum
aliorum, sedetipsorura regum tumor obedit.
Adverte ergo, Judaee, quod dicitur, intellige
Scripturam quae loquitur, crede Christo qui prae-
dicatur, erubesce tuam incredulitatem, imitare
gentium fidem, de quibusidem propheta statim
subdit. Quia quibus non est naiTatum de eo, vide-
bunt, etqui non audierunt, contcmplati sunl {Isa.
Lu). Hinc ad ea quae sequntur fesfina, et hcet
id plene ostenderit quae premissasunt, Christire-
gnum carnale, vel temporale, nec fuisse, nec fu-
547 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 548

turum rursum exsequentibus agnosce.Et ut A dicentem prophetam quod iniquitatem non fecerit,
esse,
quantum materies assumpta pcrmittit,
proiixitatis, nec dolus fuerit in ore ejus ? An recordaris ver-
tcedium fugiam, quidquidin Isaia legitur, versu borum illorum Non est mundus super terram :

illo,cujus initium est: Quis crcdidit auditui no- a peccato, necinfans unius diel ? Qui ergo iniqui-
stro (Isa. Lui), usque ad illum cujus est princi- tatem non ^ecit, in cujus ore dolus non fuit, non
plum Loetare, sterdis, qux nnn paris (Isa. u\),
: Ubi videtur hominen excessisse, non tibi vidntur
totum propouo.Credo quoddenuUoalio multa
tibi supra hominem esse? Attende et iWnd. : Justifi-
illa prolata sentis, nisi de Christo. Cui enim con- cabit ipse servus meus miiltos, et iniquitates eorum
gruere potest quod propheta ait Brachium Do-
: ipse portabit. Qui ergo jastus dicitur, qui justi-
mini cuirevelatumest, nisiChristo ? Cui congruere Ucare multosscribitur, qui iniquitates eorum por-
T^oieii, Ge.nerationem ejusquisenarrabit, nisi Chri- quod solius Dei est, vide si so-
tare prjedicatur;
sto ? Cui convenire potest, quod iniquitatem nonlummodo homo, etnon plus homine, juste intel-
fecerit, nec dolus fuerit in ore ejus, nisi Christo ?
ligi, credi, vel accipi potest. Hoc cui obscurum

Cui adaptari potest, Justificabit ipse justus servos est, absque alicujus sapientis contradictione, non
meos multos, etiniquitateseorumipse portabit, nisi homo, sed pecus est. Illud quoque quod legis,
Christo ? De quo credi potest Oblatus esf, quia g Oblatus est,quia ipse voU(it,nonnecomm\inem ho-
:

ipse voluit, et non aperuit os suum, nisi de Chri-
sto ? Hunc enim tantum, de quo tanta dicuntur,
non de communi quorumlibet hominum nuurero,
sed supra omnemhominemesse, quisnon videat?
Da enim mihi, si potes, praeter Christum, aliquem
quibrachium Domini, hoc est virtus Domini, dici
debeat. Daquemlibet, cujus generatio non enar-
rari possit da hominem qui iniquitatem nonfe-
; lus autem hominum pra^ter Christum, supra ho-
cerit, nec dolus fuerit in ore ejus da quempiam
qui ipsejustus exitens, alios multos justificet, et
iniquitatem eorum portet. Da si quem habes, qui
oblatus sit, quia voluerit, et non aperuerit os
suum. Nam quamvis tu Christum tuum non in-
telhgas, nisihominem, sunt tamen ex parte ista,
quoe dicuntur, supra hominem. Vide enim, etnon
JudaicejSedjusteiJudica, utrumbrachium Domiui,
hoc est, virtus Domini homo, et tantum homo ac-
cipi possit. Deus enim virtus hominis, non homo
mimum numerura excedis? Quis enim hominum
sponte moritur?quis volens occiditur ? Hfec id-
circo prasmisi, ut quidquid propheta in seriejara
dicta loquitur, non nisi de Christo accipi posse
credatur. Constat enim quia heec de homine di-
cuntur. Sed quiahominem illum, supra hominem
esse necesse si(, ex jam dictis colligitar. Nul-
; minem invenitur. Et quoniam tu, Judaee, nuUum
Christo majorem esse posse conflrmas, quia unum
hominem majorem aUis,te tuus propheta cogitfa-
teri, necesse est ut hunc, qui major cunctis dicitur.
non nisi Christum sentias. De Christo igitur hsec
universa dicuntur. Et quia heec universa de Chri-
^; sto
dicuntur, restat probare quod propositumfue-
rat, utrum regnum Christi terrenum et temporale
esse, ut tu, Judaee, arbitraris, existimandum sit.
Percurre ergo prophetam Non est species ei, :

virtus Dei dicitur. Haec plane vox^ hominis ad neque decor. Et vidimus eum, et non erat aspe-
Deum est Domine, in virtute tua lcetabitur rex ctiis. Et desideravimus eum despectum, et novissi-
(Psal.x\). Quod si rexqui ahos potentia et digni- mum virorum,virumdi)lorum, et scienteminfirmi-
tate praecelUt, virtus Deinon estjimo spein virtule talem. Et quasi abscondilus wultus ejus, et despe-
Domini quod is brachium Domini
loetatur, claret ctus. Unde nec reputavimus eum Quid (Isa. ui ).

dicitur, non solum inferioribus sed et ipsisregi-

; hic regium sonat? Quid hic regale videtur? Ubi
bus principatur. Cum vero audis Generationem aurum ? ubi purpura ubi gemmea corona ? Ubi
ejus quis enarrabit'^ nonneinteUigisquod ejus ge- argenteum solium? ubi potentia et fastus im-
nerationem ab humana et communi secernit ? Et perantis ? Non non est decor, non
est ei species,
quidem solius Dei est nosse,
qualiter corpus hu. est aspectus. Desideratur tamen despectus, novis
manum ex suscepta materia compingitur in utero simus est virorum, vir est dolorum, vultus ejus
matris sed tamen patet omnibus quo usugene- „ absconditus est, nec ipse reparatus est. Prose-
;

ratio carnaUs procedat. Quod igitur omnibus no- quere, et noncuncta, sed quasdam.brevitatis gra-
tum est, quod neminem latere potesL singulare et Uaexcerpe.£/ nospulavimus eum quasileprosum,
velut inenarrabile facit propheta. Non ergo Ubi vi- et percussum aDeo, et humiliatum. Ipse autem vul'
detur quod ille, cujus generatio in tantum ab hu- neratus est propter iniquitates nostras, attritus est
mana seoernitur,ut eUam inenarrabUis dicatur.non propler scclera nostra. VX post aliqua: Sicut ovis
solum homo, sed et supra hominem est ? Si vero ad occisionem ducetur. Et paucis verbis interposi-
verbum propheUcum, cUam de illa sublimiore, iis :Quis abscisus est de terra viventium. Et tan-
et aeterna Dei Patre generatione accipiatur, muUo dem : Tradidit in mortem animam suam et cum
magis inde Christus, non solum homo, sed et sceleratis reputatus est. Quiddicis, Judaee? Nonne
supra hominem esse probabitur. Nam illa de Pa- obstupescis ? Coaclus es jam de vi rationis ista
tre generaUo multo plus admirabiUs, longe am- tempo-
Christo scntire. Ubi ergo in his universis,
pliusinenarrabiUs, quam iUa de Virgine est. Quid rale rcgnumcjus invenis? Ubi gloriam regnanUs
inde conjicis, quid ceslimas, cum audis de eodem adverUs 1 Nunquid languores ferre, dolores por-
549 TRACTATUS CONTRA JUD^OS. 550
tare regnare est? Nunquid putavi leprosum, putari A appaream. Reducam enim vos de omnibus genti-
a Deopercussum, putari humiliatnm,regnare cst? bus, congregabode univcrsis terris, et adducam
Nunquid vulnfrari, occidi, tradi iu mortcm, cum vos in terraua vestram. Tunc implebitur in vcstra
sceleratis rcputari regnare est? Taceo reliqua. Jerusalem quod scribit Isaias Paupercnla tem-
Quid agis ? Nondum Chrisli regnum, terrenum, pestate convulsa, absque ulla consolatione. Ecce
vel temporale esse non possc, cognoscis ? Cogno- ego sternam per ordinem lapides tuos, et fundabo
scis plane, si homo es. Et quia hoc clarum est, te in sapphiris. Et ponam jaspidem,propugnacula

claris diu immorandumnon est. Audi ergo ipsum tua (Isa. Lix). En sapphirus, in quo fundanda cst
in his opprobriis constitutum, ad hsec vulnera, Jerusalem, en jaspis, de quo vestrfe civitalis sunt
ad hanc occisionem ductum, in mortem a seipso propugnacuia consfruenda. consolatio o spcs !

traditum: Regnum, inquit, meion nnn cst dc hoc ampiectenda o felicitas, absque scrupulo cxspe-
!

mundo. Si ex hoc mundo esset rcgyium meum, mi- ctanda! humanigencris foeces talia vos Icniunt, !

nistri mei utique decertarent, ut non traderer Ji<- talia mulcenf, talia pro Christo Antichristum vobis

dxis (ioan. xvin). Desine ergo jam Christum tem- praestolari suadent? Vere Satanas de vobis, ut
poralem regem, regnum ejus tcrrenum pufare. homines desimiis, ludit vcre ut jumentum vilis- ;

Nam non conveniunt, nec simul csse qucunt, su- B simum, camo stulfiti;e quo vult, trahit; vcre ut
blimilaset abjeclio, gloria et ignominia, poten- pater mendacii, raulta vobis promitfit, utcuncta
tia et imbecillitas, regnum et interitus. Intelhge subtrahat; somnia dat, ut res auferat fabulispa- ;

Christum non hoc usitato regum more regnare, scit, quos Chrisfo pane angelorum hominumque

sed ccelo, et lerra?, ac toti crealura!, non solum defraudat. Et quid dicam ? Dcficiunt verba ad tam
ut regcm, sed ut Deum ac Dominum iraperare. profundara stolidorura hominum stultitiamconfu-
Agnosce regnum ejus, non paucorum annorum tandam. Ecce caninumChristumnobis profcrtis,et
quantitate, sed omnium Sc-Eculorum beata infini- qui a Judaeis occisum erubescifis, canibus hoc im-
tate gaudere, a quo semper cxchiditur negator Ju- ponilis. Ncc istud non diffitcraur. Vere a canibus,
dfeus, ad quod semper admittitur Christum con- vere ab iramundis, vere aboblatrantibus corrosus,
fitens Chrislianus. Necignoro equidem quid in sy- ut dicifis, et, ut nos fafemur, occisus est Christus.
nagogis Satana? auribus perclitorum serpens ve- Audiatur ipse Christus in psalmo .Circumdederunt
tustus insibilet, non me latet qufe tam luoidfe ve- mecanesmulti,concilium malignantium obsedit me-
ritatis angustiis coarctati ncquam magistri audi- Foderunt manus mcas, et pedes meos (Psat. \xi).
toribus venena infundant. Dicunt enim, prout a Nonne canes fuistis, quando canum more sangui-
quibusdam audivi, circaVespasianitempora, suum r nem sitistis, acniraiarabiepenelinxistis, diccentes:
Christum natum, etRomam nescio qua arte trans- Sanguis eiussupernos, et super filiosnostros(Psal-
latum. Ibi eumacanibus dilaceratum et corro- xxvii). Nonne latrastis, quando judici scelus ve-
sum, specubus subterraneis latere,
in cryptis vel strum oxseeranti, et declinarc conanti toties et toties
et corrosionis illius dolores ac vulnera pro pec- inclamastis : Crucifige, crucifige eum ? (Joan. xix.)
catis vel iniquitafibus Judaicis tolerare, indeque Sed ut de his canibus, a quibus rabieivestrfesimi-
diclum est: Vulneratus est propteriniquilatesno- Htudo tracta cst loquar, nunquid a canibus ad mor-
stras, attritus et propter scelera nostra. Victurum tem quilibet duci potest? Nam loquitur deChristo
autem,et hos dolores in illis terroe visceribus to- Isaias Sicut ovis ad occisionem ducetur. Duoere
:

leraturum, donec disposito a Deo tempore inde enim hominumest, non oanum ducere hominera ;

exeat, et Juda?os de universis gentibus congre- est, non bestiarum; ducere rationalium est, non
gans, ad primum sure reproraissionis terr.T. lo- irrationalium crealurarum. Pater ergo quianonab
cum reducat tunc impleri omnia
; quEe de Judseo- hujusmodicanibus,sedaJudfeisIongchisdeteriori-
rum futura felicitate a prophetis praedicta sunt ;
bus, Christus ad occisionem ducendus a propheta
tunc iilum suum Christum raultis genlibus irape- prfedictusest. Et quoniam fere idem est, veladver-
raturum, tunc pacem absque alicujus inquietudi- sus nugacissimas fabulas, etprimo auditu contem-
D
nis tiraore futuram, tunc eos in summis deliciis ptibiIesscquemquamdisputandoeffundere,veIina-
et gloria victuros affirmant. nem aerem^crebris ac validisictibus feriendo vires
Hunc olim cuidam ex ipsis, magno suorum do- sufficiatquod dictum est. Ad illud redeat
Iassai'e,
ctori, in habitu mendici et miseri apparuisse te- sermo, propter quod de Judaicis fabulis, quibus
stantur. Cumque is, tantam ap-
cui apparuerat, plus cunctiserroneishominibusabundantjistudas-
parentis vilitatem ac deformitatem abhorreret, sumptum Estautem illud quodprobaresermo
est.
mutatum subito in speciosi hominis formam, ve- intenderat, imo quod jam tam auctoritate quam
stesque vilissimas in pretiosa indumenta conver- rationeprobaverat Christum temporalem regem in-
sas. Jactant insuper una manu eum mox prseten- telligi non debere, Christi regnum terrenum, et fi-
disse lapidem sapphirum, altera jaspidem,etei, niendum accipi non oportere.
cuiapparebat, dixisse Quid miraris?En ego, en
: Sufficere quidem possunt omnihomini ad hujus
ego, ille vester Christus tam diu a vobis cxspe- reicertitudinem qufeprfemissa sunt. Sed quiacum
ctatus, in proximo est ut veniam, prope est ut Judteo, quianescioutrumhomo sit, mihi sermo est,
 :

551 PETRI VENERABILIS ABBATIS. IX 552

adhucaliquaaddenda Nescioplaneutrum Ju- A diclum est, patres tui inaniter somniaverunt, et

sunt.
daeus homo sit, qui nec rationihumanae cedit, ncc quemderidendatua,tuorumqueexspectatio,frustra,
auctoritatibus divinis et propriis acquiescit.Nescio praestolatur. De hoc igitur Christo dictum est Po-
inquam, utrum homo sit, de cujus carne nondura testas ejus, potcstas seterna, quoe non aufei^etur ; et
cor lapideum abiatum est, cui non datum est cor regnum ejus,quod non covrumpetur. Sed potestas
carneum, in cujus medionondum positus estdivi- aeterna, regnum incorruptum in terris esse non po-
nus Spiritus, sine quoad Ghristum nunquamcon- test. Audi psalmum tuum Deo loquentem Initio :

verti potest Judaeus. Rediergo ad cerfamen, Judaee, tu, Domine, terram fnndasti, et opera manuumtua-
et quod Christus rex temporalis, quod Christi re- rum sitnt cceLi. Ipsi pernbunt {PsaL. ci). Si coelum
gnum terrenum., vel transilorium esse non possit, perit, si terra perit, ubi Christus rex temporalis et
aucloritatibuspropriis,nonalienisadverte.Po;es<fls terrenus regnabit? Siterradeficit, regis terreni po-
ejus, ait, Daniel^ poteslas ielerna,qu(B non auferelur testas, quomodo aeterna esse poterit ? Si terra, in
el regnum ejus, quodnon <:orrumpelur{Dan. vu). qua,juxla intellectumtuum,regnaturusest, finitur,
Cujus ejus ? iNonne Christi? Si dubitas, attende quomodoregnumejus non corrumpetur ? Aut ergo
Tpr(!eceder\lla..Aspiciebamdonecth7'onipositi sunt, el fac ne terra pereat, ut regnum Christi tui in ea
Antiquus dierum sedit.yestimentum ejusquasiiiix g semper subsistat aut, si cum pereunte terra et re-
;

candidum, et capillicapitisejus, quasilanamundo gnum ejus perit, scito te longe esse ab intellectu
Thronus ejus, flammceig^iis, Rotne ejus,ignisaccen- prophetae, qui de Christo dicit Potestas ejus, po- :

sus. FLuvius igneusrapidusquecgrediebatur a facie tcstas (sterna, quce non aufereiur;etregnum ejus,
ejus. MHliamilLiumministrabayit ei (ibid.). Etpau- quod non corrumpetur.
cis verbis interpositis Asptciebatn ego in visione AuscultarursumetEzechielem,similequiddicen-
noctis,eteccecumnubibuscceLi,quasiFiLiushominisi tem -.Habitabunt, d\\,su])erterram,quamdedise7'vo
veniebat .Et usque ad A ntiquum dierum pe7'venit, et meo Jacob, inqua habitave7'untpatresvestri.Et ha-
inconspectuejusobtuLerunteum.Eldedit eipotesta- hitabunt supeream ipsi et filii eorumusque in se^n-
tem, et honorem,etregmim'.ei omnespopuLi,tribus piternu7n, et David servus meus princepseorumin
ac Linguce ipsiservient {ibid.). Et statimquod prae- perpetuum. Etpe7'cutiam illisfcedus pacis,pactum
misi, subj unctum est, Potestasejus, potestas ceterna, sempite7'nu77i e7'iteis (^'secA. xxxvn).Quidetadista
et reliqua. Quis esthic Antiquus dierum? Quisest dices.^ Expone mihi David, expone et perpetuum
hic qui quasi Filiushominis in nubibus coeli venie- principatum David. Nonne ante quingentos fere
bat? Quis est quiusque ad Antiquum dierumper- quam ista dicerentur annos,Davidmortuumlegis?
P Quomodo ergo ille, cujusregnumjam
venit, et in conspectu ejus oblatus est, cui jam praecesserat,
dicta omnia data sunt ? Dic, Judaee, si quid habes. quiilludmortefinieratjprincipaturus, quomodo re-
An poteris per Antiquum dierum quemquam fingere gnaturusdicitur?Nam etineademverborum serie,
nisiDeum?An quemlibel dare poteris, cuimilha ab eodem propheta, qui nuncprinceps dicitur,rex
milliuinministrentjcuideuies milliescentenamillia quoque paulo antevocatur: Eterunt, ait, mihipo-
assistant,nisi Deum?Rursumquemintelliges quasi puLus, et ego e?'o eisDeus, et servusmeus, David rex
Filium hominis, venientem cum nubibuscoeli,nisi super eos, et pastor unus e7'it omniU7neorum. Quis
Christum ? Quem ad Antiquumdierumpervenisse, est, quis est iste David, qui a propheta isto post
etin conspectu ejusoblatumjnisiChristum?Cuida- multosmortisDavidannosnato.et princeps, etrex,
tampotestatem,honorem, etregnum etcunctaquce et pastor unus regni Judaici futurus dicitur? Sed
sequuntur, nisi Christo ? Scrutare per singalos ho- novi quia denullohoc, nisideChristo, quantalibet
mines infinitam humani generis massam, et vide Judaica perversitas interpretari potest. Quia enim
quis ex univcrsisfiliis:hominum possitintelligitan- Christus de stirpe, imo de ipsa domo etfamilia
tus, tam sublimis Filius hominis. Cumque de ali- David nasciturus erat, quia moreDavid,licetplu9-
quo hoc necesse accipere filiohominisj attende
sit quam David, et aliter quam David, in judicio et
si praeter Christum, tahs tantusque quisquam dici justitia, omnique aequitate, super populum suum^
possitFihus hominis. Memento simul, etillorum quem a peccatis et hostibus cunctis salvat^ rc-
qu0B supra ooncessisti, nullum de filiis hominum gnaturus erat, David dicitur et populo suo princi-
esse possse Christomajorem.Attende etilludquod paturus scribitur. Unde Jeremias Nondominabun-
si haec verba prophetica de alio quam de Christo tur ei a77iplius alieni, sed servient Domino Deo suo
senseris,jam alium Christo majorem fateberis. Nam el David regi suo, quem suscitabo eis (Jer. xxx).
necesse est ut homo cui tanlus honor a Deo con- Quomodo inperpetuum?Quomodoinsempiternum
fertur, major omni homine esse credalur.Hociu- Ita enim, ut dixi, ibi scriptum est: David servus
conveniens sifugerevis, urgeris, ut, exclusisaliis, meus, p7'inceps eo7'um i^iperpetuum. Et continuo.
de solo hsec dicta confitearis. Probatum est ergo, Percutia77i iLlis fcedus pacis, pactuyn sempite7'num.
ut mihi videtur, huncFilium hominis nullumalium Si carnale regnum intelligis, siterrenum principa-
aquolibetsentiri debere quam Christum. Christum tum exspectas, dic qualiter in terra non aeterna,
autem secundum nos Hedemptoremet Salvatorem in mundo finiendo, David iste regnare poterit.
nostrum Jesnm secundum te, illumquem, ut jam
; Quod cum preesentia ista tinienda sint, quod '
 :

TRACTATUS COiNTRA JUD^OS. 554

Kternaesse nonpoisiiit uudietaljum prophetam A minibusdefectumnegarenon potes, nobiscum noa
:

Non e)'unt,inqiul,in memnriapriora, ueque ascen- in terris, scd alibi<eternum Christi rcgnum intelli-
dentsupevcor{[sa.i.xy). Quod si non erunt in nie- ges. Nec ad ea, quaecarnisresurrecfionem sequun-
moriapriora, si nonascendcnt super cor, utique tur, confugere te permittam, ut vel in illis
Christi
regna tcrrena. iitique principatus morlaliura, non tuiregnumfuturumsomniareaudeas.Quandiuenim
solumnonpcrmanebunt,nonsolum nonsubsislcnt, carnaleejus regnum intellexeris, tandiu Scripturio
sedneceruntinmemoria, nec ascendent supercor. sancftne auctoritate, a regno tam instanli quam fu-
lloc quoniam irrcfragabile est, quoniam his con- turo pariterexcluderis. Quod enim tam stolidum
tradici invictavcritatisratione obviantenon potesl, pecus,prseterJudcTeum, inveniripoterit, quod post
miror amoclo tcmporalis regni cogitatio, si dein-
si Ctirnis
resurrectionem, carnalem vitam, carnalem
cepsterreniprincipatus,quantum adt^hristum spe- regem, carnale regnum sentiat? Hoc dicens, hu-
ctaf,exspectatioin cor tuum ascendcrit, site prae- mantecarnisveramessenfiamnonexcludo.sedsta-
pedireabintelligendo vcro.et aiterno Christiregno tum carnis longc alium futurum essc demonstro.
potuerit. lit ut multiplici rationc victum Judiicum lloc si tu in fa^cecarnis ct sanguinis cduclus, qui
cor dcsipcre jamsapcrc incipiat, dic
ccsset, cl carnemposuistibrachiumtuum,capcrc non potcs,
^ quid ad me ? Audi Scripturara, et non meam, sed
utrumresurrectionemhuman;ecarniscredas,utruin
contitearis.Scdnovii|uiacrcdis; novifiuiaconliteris. (jus sequcre scutentiam. Audi.et nevcl post ipsam
Hoc enira, ct a tiiis taui anti(iuis quam modcrnis uuivcrjaIcmhnmau;i'i:ai-nisrc.-,lauraliouem,Chrisli
doctoribus habcs, cthoc te credcrc, apcrla ct mul- rcguum.qualcaliurumrcguumsolctessc, suspiccrc
tiplex divinte Scripturic auctoritas cogit. I mleha- ;uIvertc:iVw;{ crit, iuquit Isaias, tibi soL ad lucen-
bes in Psahnis : Caro mearcquiescet in spe {Psal. dum perdiem, nec splendor iunoeiiluminabUte. Sed
XV). Ouodsiin spe, ccrteautaha, aut resurrcctio- erit tibi Dominus Deustuus, in lucem scmpiternam
nis. Sed inquaaliaspe carorequiescerepotcsl, nisi {lsa.\.\);tl i\\\h'\ Oculus non vidit, Deus, absque
:

resmTectionis? Quid cnim aliud caro mortua spe- te,qux prxparasli diligcntibus te {Isa. xxw). Et
rare potest, quamvivificationcm ? Quid exanimis, Ztacharias Veniet Dominus Deus meus, omnesque
:

nisi animationcm? Quid ea, qua^ jam cccidit, nisi sancti cum eo ; et erit in die illa non erit lux, sedfri-
:

resurrectionem ? Requiescit igitur humana caro gus et gclu. Et crit diesuna,quxnota cst Domino;
in spe resurrectionis. Ilabesetin Isaia: Veniet om- nondies, ueque nox(Zac/t. xiv).Quid adista diccs?
nis caro, utadovet coramfaciemea, dicil Dominus Fingc, si quid potes. Ostende terrente Jerusalem
{!sa. i.xvi). Legc illam, in qua hoc scriptum est rcgnum,Chrisli tuicarnalc imperium, absquesole
prophetife partem, et inveuies prophelam ibi scn- vcl luna, absquedievelnoctc. Dic utrum de regno
sisse, etiam carnis resurrectionem. Uudc etdc im- ^ illo sic intellecto sentire
valea.s quod dictum cst.:
piis post pauca verba subdit: .E< entnt usque ad Oculusnon vidit. Deus,absque te, qux prxparasti
salictatem visionis, o^nni carni. Quid imi^ii usque ad diligentibus te[hisquidi(iguntte]. Sinulhus oculus
satietatem visionis omni carni csse non possunt, pra^tcr divinum, vidcre potuit ea qua2 prtneparata
nisi omnes caro tunc viveret, nisi omnis caro ani-
suntdiligentibusDeum,nunquidtuus?nunquidaIi-
raata esset, nisividendi tormentamalorum, etiam cujus? Videsergoquambrevifer.quam lucide, om-
pcr carnis oculos potcstatemhaberet. Habes, et in ncmcarnahsregis.imperiiferreni.gloritTemundanae
Ezechiele Ecce ego aperiam twnulos vestros, et edu-
:
cogitatumcondemnatliNamin liis tam paucis ver-
cam vos desepulcrisvestris, populusmeus, etindu- bisnonsoIumJcrusalemtcrrcna.non soluin Judfea
cam vosin terram Israel{Ezec/ix\x\n). Etin Job : hi vel Calikea, non solum.quod plus esl, Syria tola,
novissimo, ait, die de lerra surrccturus sum et ; in in cujus parte Judaicum regnum olim viguif, sed
carnemea vidcbo Dcnm(Job\\\). Ilinc scio quod et ipse totus orbis terrarum excluditur, ct ne in
resurrectioni carnis contradicere nequeas. Sed illam toto ipso Christiregnum, velsanctorum ejus glori-
resurrectionem casus prfecedit, illam viviticalio-ficatio sentirivaleat, proedicatur. Quod si nec
in
nemmorsproevenil, illam corporum aniraationem hac finienda vita, nec -"in ....V., hanc act£uiiui
quoe xit«uiy
illa, vjuui^ sequitur, 7

exammatio prfeit. Quod quia negarc non prtcva- D ietcrna, Christiregnum, quale sentire
consuesti.in
les, maxime cum hoc quotidie ccrnas, dic quibus
venireprtTevales,emolliinveteratamduritiem,abjice
Christus carnalis rex tuus, cunctis jam mortuis corlapidcum,assumecorcarneum, etChristum no-
imperaturus,dicquomodoetipsemortuusjammor- strumin hocmundoper deilatis invisibilem poten-
tuis dominaturus est. Dic super quos regnaturus, tiam, per fidem etgratiam, infutura vita regnare
ipsoetomnibus in fine mundi exstinctis, dic, in- cognoscepermanifestaragloriam.Certesicumhomi.
quam,quibustuncprincipaturusest. Nam regnum ne, noncumpecude,mihisermoest,inspicediIigen-
ejus perpetuum.principatumejusjsicuta propheta ter;et,siDeigratiajuverit, adverfeslegis, prophcta-
audisti, necesse est esse eeternum. Has angustias rum.totiusqueCanonistui finalem causam nullam
evade, sipotcs, dehoc haquco educpedera,siprfE- quambeatam,qure sanctis promillitur,
taliam essc
vales. Aut enim in terreno Christi tui regno, ;ctcr- Quidenim .^Totfantaque, tarainsolifa,
ceternitatem.
nitatem absqueullainterpolatione o.stendcs, autsi tam miranda.tamprcedicanda opera. sohimmodo
finemmundi, et rerum corporalium cum ipsis ho- probrevi, promisera,pro mortibus innumerissub-
Patrol. CLXXXIX. 18
 !

555 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 556

iectavita,aDeofactaesse(Estimas?Nunquid decem A xxxin). Et pnucis verbis interpositis: De vertice

antiquorwn monliam, de pomis coUium ceterno-
famosis plagis.^-gyptus percussa, Pharao cumsuis
r/^wt (i6/rf. Quisuut hi collesaeterni? Nam a^ternos
submersus,quotidianaperquadragintaanaosmau
nc-E pluvia,columnauubispcrdiem,et
ignisperno- coUes, vel eeternos montes, nostra basc terra non
de cautibus, habet. Si enim ipsa, ut supra scripta ratio compre-
ctem. carneuscoturnicumimber, latex
Jordanisdivisioacrefluxus, obedientia solis,
mor- hendit,perituraest,quomodocollesejus0eterniesse
oraculis poterunt?Si ipsa tota perierit, quomodo pars ejus
tuorumresuscitatio, tam solemnia juncta
prophetarummiracula,multaquesimilia,nunquid, subsistet? Pereunteergo terra, perituri suntetcol-
tam nuUa les. lade est quod colles ejus seterni dici non pos-
inquara, istaomnia,protantillo,imopro
Nunquid ut tu sunt. Qui sunt igitur colles aeterni?Quandiu terre-
carnali ac misera vita facta sunt?
carnibus nusfueris.quandiu in lerra aeternoscoUes quaesie-
tantum, Judse, ventrem escis variis
et

ut tu lantumia- ris, noninvenies. Attolle animos,quaere super coe-

farcires, istafacta sunt?Nunquid
istafacta sunt? los. ll)i nonsolum coUesaeternos, sed etiam perpe-
ebriareris, et inebriatus sterteres,
tuos montesinvenies. De quibus psalmus: Illumi'
Nunquid ut tu tantum voluptatibus operam
dares,

libidinibus difflueres, ista facta sunt ?

Nunquid ut nans tu mirabililera mo7xtibus setemis (Psal.wv).

tu tantum divitiis abundares,

auro, argento, g Quisunthi, non est meum docere. Contra hostem
do- ago, nondissipuluminstruo. Si credideris, intelli-
multisque thesauris arcas impleres, superbo
extoUeres, ista ges. Si non, nec ista, nec alia Dei sacramenta co-
minantis fastu super subjectos te
humanis gnosces. Recordare quiditemDaviddehac aeterni-
omnia facta sunt? Absit, absit hoc ab
tate loquatur Cogilavi dies antiquos,et annos
mentibus longe sit ab animis rationis capa-
!
:

cibus! procul recedat a cunctis

Deum scien- Kternos in mente habui {Psal. glxwi). Sedsicut de
coUibusdixi, annosaeternosfiniendo in tempore re-
tibus .

Nonsuscipit hoc ratio, contradicit et ipsa

justi-
irrationalibus creaturis
tia, ut homo, qui cunctis
quibusdam hoc
a Creatore prfelatus est, licet de
perire non potcris. Quod enim tempus finiendum,
quod anni hominum defecturi sint, et ipse alio lo-
co, Deo loquens, indical Tu autem idem ipse cs,
:

sui comparetur et anni tui non deficient (Psa/. ci),Quod non dice-
contiugat, in universis generis
ret, non hoc quasi aliquod singulare proponeret,
jumentis, et similis fiat iUis. Nam si
ita esset, si

solummodo Deus homini con- si annoshumanosnon deficeresciret. Hoc indicant

hffic bona carnalia
asino, quid quolibet etpraecedentiaverba,quibusreshumanas perituras
ferret, quidplus bove, quid
Ab esse monstraverat,quibusresdivinas semper man-J
verme vilissimo,homo miserrimus possideret ?
creatus,quamvis culpae suras subjunxit. De hac aeternitate, non infrahof
aeterno enim ad ffiternitatem
amiseril, spem tamen coelumct hancterrara futura, audietlsaiam Sicui
suee merito ad tempus eam
:

Ilinc est quod lactansle coeli novi, et ierranova, qux ego facio stare coram
recuperandi nonperdidit.
velut puerumDeus,et
carnalibus beneflciis ad spi. me, clicitDomimis Sic stabit semen vestrum, et no\
:

ritualia, temporalibus
paulatim nutriens ad c-eter- men vestrun {Isa. ixxvi). Quae verba, et hoc coe^
primo tempore contuht, tum, et hancterramtransituradocent, et novi coeli"
na, bona tibi transitoria
disceres, et mde acnovaeterrae nomine, novum futuri saeculi statura
uthis inductus, legem Deiservare
amanda coelestia designant. Quae Deus facit stare coram se, quia
proficiens, ad speranda atque
eeternitas, illorum tam qualem statum post flnem mundi cuncta sortitura
et seterna transires. Haec
utpopulus sunt, non ut prius jam amittent, sed eum perse-
sublimium miraculorumcausaexstitit,
ille rudis, hinc
beneficiis iUectus, inde mirandis veranter ac siacfine retinebunt. Percurre universos
operibusprovocatus,Conditori obedire consuesce- prophetas, ethancaeternitaterafrcquenterpraedieari
adbeatamfeternitatem, a qua contumax ex- soleraniter commendari invenies.
ret et
ciderat,obediendorediret. Et quianovishominibus AAerteigituraniraumatranseunlibus, separa cor
exortis, et divinarumre- a perituris, et hujus felicis aeternitatis Christum
in ipsiusmundi novitate
omnino ignaris, simul omnia profundenda nostrura auctorera et regera credere, etin hoc ejua
rum D regno
erant:rarius£Eternitas hcBC in Pentateucho vel aeterno, flde Christiana^ et operibus fidei
non
Heptaiicolegitur.frequentibusaprophetiscommen- ascribi labora. Talera enim regem Christum Chri-
Evc^n- stianiintefligimus, intalemcredimus, talemadora*
datur frequentissimcimoassidueperChristi
que Evangelio cacquies- mus, et ad ejus regnum, pro gratia et viribus
tale
gelium praedicatur.Sed quous
lCvangelio contra te ra- pcrtingerefestinamus. Ad hoc regnum nos quidem
cas non est rationabile de
Sed audi tuos, quos non audire Judaeos tali pacto invitamus. Sed ipsiquantum ia
tioriem proferre.
non ipsum Jacob magnum
potes. Audi
Patrera,et eisest,nos,oranesquede gentibus ortos repellunt.

patriarcham tuum, audi

cumbenedicentem Joseph
patris lui confortatw
ait,
suo: lienedicliones,
Dicunt enimsibitanturaDeura locutura, sibi legem
datam, ad se missos prophetas Christum insuper
;

filio
suntbenediclionibuspatrumejus,donec veniret de- post oranes mittendura, ojusque regnura non nisi
{Gen. xnx). Audi et ad Judaeos pertinere, afTnrnant. Sed sicut stultura
siderium collium xternorum
ipsumMoysen,quidsirailedicat, benedicens tribui fuit putare, pro rebus solummodo praesentibus et

De benedcilione Domini,lcrrx ejus

{Deut periUiris, Deum tanta taraque miranda opera fe-
:iose^h
557 TRACTATUS CONTRA JUD.^OS.
558
cisse, sic non minus stolidum et pecuale est, sen- A pradicentisprophetffinonfuisseprobatur
hocistis
tire, universitatis auctorem gentibus postpositis, Christianae fidei diebus impletmn agnoscitur. Ma-
de Judaeis tantum curasse, nullique praeter ipsos gnum est plane nunc, magnum est vere nomcn Dei,
spem ad vitam respiraudi dedisse. Non ita sensit, et Christi ejusin gentibus, et ab ortu solis usque
cui de omuibuscuraest, Ueus,nectam arclis limi-
adoccasum,omnisbnguaconfitetur,quiaDominus
tibus suam miscricordiam clausit, ut pauxillum Jesus Christus in gloria est Dei Patris
{Pkilip. u).
tumuituosee,ac sibiingraice_gentis eligens, gentium Sed etdehocquodsubditur, in omnilocosacnfica-
intinitalem abjiceret,etvelutad se
non pertinentes, turet offertur nomini meo oblatio
mnnda, quid di-
pererroriim devia ad perditionis profundaperpe: cam ? Quid dicam et inde, munusnon suscipiam
de
:uo dclabipermitteret. Decebateum qui omnemor- manibus vestris? Nonne templum vestrum
jamab
;aluimgenuscondiderat,omniumcongruo tempore antiquo subversum est ? nonne altare
sufTossum
nisereri, et Judaeis nequitia propria urgente repul- nonne sacrificia subtracta ? nonne holocausta
sub-
iis, plenitudinem gentium ad salutem larga beni- lata.?Hic certe lisJudaicadeficit,
hicprorsuscervi-
^nitate vocare. Quod more
tuo, Judfee, etiam
si cositas induratasuccumbit. Vides,
Judc-ee, quod ne-
ontra ista garrire proBsumis, et peculiareni te a
garenonpotes, videsquod more
tuoaliter,ctaliter
)eovocaripopulumjactas,audirursumScripturam b mterpretari non prajvales
Vidc ergoetiJIud auo
uam,ef nonte solumaDeo electum, velvocatum modoin omnilocoofTerturDeo oblatiomunda
Vidc
.gnosce. Relegcversum psalmi tui, Deo loquentem- exstructas per uni versum orbem
Christi ecclesias
)mnesgentes,quascuaquefecisti,vcnient, etadora- altaria in omni loco sacrata, Agnum Dci auem in
unt coram te Domine {Psal. lxxxv). Munquid de- cruce peremisti, in eisdem ecclesiis
super cadem
^cepsdetesolum Deum curare jactabis? Prc^dicit
altariaomnipotcntiPatriincessanter promundi.r
cntes adoraturas Deum. Nec solum hoc, sed et lute offerri. Cernis in his
omnibushcec prophetica
mnes gcntes. El ut nulla gens ab hoc intellectu vcrba completa, hoc est, Munus non
xcipi possit, quamvis sufficeret quod dictum est:
suscipiam dc
manibusvestris ; etillud In omni
'mnes gentes, addidit, quascunque fecisti. Certum
locoofferturno' :

mini meo oblatio munda. Cessa igitur

;t autem omnes gentes factas a
amodo tam
Deo,necahquam insulse desipere, ut spretis ahis te
solum electum
Dsse reperiri non factam ab
ergogente ipso. NuIIa dicas, abjectisahis te solum
assumptum restimes
:cepta,omnesgentesventura^,omnesgentesDeum
ioraturae scribuntur. Unde habes, et in psalmo
hniniscenturetconvertenturadDominumuniversi
ysterr..Etadorab^Uinconspectu ejus univcrs.
pitlix gentmm [Psal.
'lilix gentium Psal. xii .Nounehocsolum nsal- ^ no,>nn».o
xii).NounehocsoIumpsaI-
testimonium, etiam sineahis, ad genliumvoca-
i
.i.;;'
negantes abjice, „... /...
:

, 5am. aut Scripturas ^mpTa ''.^""^"

7hr
cumediversoaudiaseum,
terepulso, alios advocasse;
psisse. Ut igitur et

re^numah
aut, si non audes, regnum
Christi
_.-
te

te abjecto. alios assum-

hoc capitulum suofine conclu-
t
~
spreto, alioselegissei

nostri sempiternum suscipe

)nem demonstrandam sufficit? Audietintermul-
similia Deum per Isaiam Qusesierunt mequian-
CAP. IV.
:

Quod Christus, non, sicut Judxi desipiunt,

2noninterrogabant; invenerunt qui non qucesie- adhuc
i'enturussit;sedjamcertoetprxordinatotemmre,
ntme,etdixi:Ecceego,ecceego,adgentemquxnon ad mundi solutem venerit.
ocabat nomen meum {Isa. lxiv). Quid dices? Vi- Quartum jam et pene ultimumcontra te. Judeee,
s Deum festinantem, ut ad gentem se non invo- mihibellum restat; de quomihi qui priorcs
ntem contu-
transeat? Properantis enim, et valde festi- ht, facilem, ut aestimo, palmam dabit. Non deerit
ntis verbasunt: Ecce ego, ecce ego. Etvere jam mihi, utspero, ad teperimendum, sivivere nolue-
factum est, vere jamsicimpletumest.Invocans ris, gladius Gohce, quo te prostrato, in pleuam tui
avoce Deum, Judfeus reprobatus cst, gentium perniciem utar, ut blasphemum caput
[puIusDeum nesciens electusest. Attendeutrum- mucrone,
quo contra Deum accinctus processeras,
e, attende, inquam, utrumque, et
resecem!
audi apertis- Hac enim, qucTs sola pene restatpugna
finita, ultra
5,aeperMalachiam,,et Judaeos reprobari, et gentes spirare cessabis hoc
consummato, nun-
prc-elio
Egi :
Non
mihi voluntas in vobls, ait Dominus
est D quam et nusquam ;

mutire audebis. Est au tem causa

^^^•cituum,etmunusnonsuscipiamdemanuvestra. uudehic prffisensconflictusagendusest,
hjec. Dico
'' ortu enim solis usque ad
occasuin magnum est ego Christum a prophetis prfedictum
men meum jam venisse:
' in gentibus : et in omni loco sacrifica- negas tu, et dicis Non sed esse venturum.
:

('et Dico
;

offerturnom inimeo oblatio munda [Malach. i). ego: Venit ;dicis tu Veniet. Incumbit
'i hoc tempore MalachitB non
:
ergo mihi
erat. Nam totus ut quod proposui probem. Et ne
diu diff-eram, ne
'
10 orbis, preeter
paucos Judaeos, non Creatori, diu tesuspensumteneam,audi:
audi. inqucam,non
i-eaturoe non Deo,sedidoUs sacrifi-
serviebat; quemlibetprophetam,sed ipsummagnum prophe-
: Quodergo tempore illofactum non est, tem- tarum Patrem, magnum prophetam, imomagnum
rc aliquo implendum
[ fuit. Praesens quidem tem- patriarcham Jacob. Audi illum, de cujus
s in prophefia legitur sed
progenie
[
futurum intelfigitur. ac nomine gloriaris, a quo Israel diceris, a quo, ufi-
nc vel siparumdoctuses, Scripturarum
i

tuarum nam sicut nomine, sic et re vir Deum videns voce-

Bic morem agnosces.
Quod igitur illo tempore ris ! Si ergo vir videns es, vide, intellige, adverte
 IX 560
^^g PKTHI VliNEKABlLlS ABBATIS. GLUISIAC.
proposita revertere et qui Christum uondum ve-
q^oddmi.
ii.it
1
• sceotnunde Juda,eldux A
Nnnaufevclur sccpu
Nonaufeiciu,
;

c . ,
nisse asseri?, juxta palriarchcnetui sententiam, sce-
ejus, aonec
femonbus eus,
de femoribus vcmac Q^[[^niUcnau.cj^i,
donec veniat ''"7-"
/^;" ^:^; i.^^de Juda,J vel ducemde fpmnrihns ejusosten
L..n,rlP. femoribus P.in.osten-
ElipsecrUexspectaUogcntnunG^.^^
quid ultra quaerenturambages
quidultraq. - ^^1^^^^^;^^
,.,]•, .^ ? "
L Ad hoc quippe te cogit prophetica vox. Aut
c

dictum .nin, „f dictum

enim,ut .li est, Christum venisse,nobiscum
Nam si hoc de Chnsto
Son est qua evadas.
fateberis autsi venissenegas, regem vel principem
de Juda, sive de Ju- ;

est aut sceptrum mihi regale detribu Juda demonstrare cogoris. Nam, ut nosti,
aut Christum jam
d*'femoribus ducem ostendes, per sceptrum, qiio regum solummodo insigniriso-
venissc concedes. Sed
quod de Christo dictum sit,
lel destera, rex per ducisnomen, inferiorisdigni-
conlradicit. Conluh ah- ;

uuUus, utiBstimo, Judffius tatis princepsper femur Juda^, posteritas cjus

quibusdam JudcBis
^^^«"^^ cum
quando de hoc sermone
;

nuandodehoc ^"",^^|- signalur. Pi^duc igUur mihi de propagine Juda^

\; ,^l,tum se
qui hunc non de re^em, ant, si hoc non potes, saltem ostende du-
J^^^^^-^^^^^.^^^^^^J^rs jud" os
sentire, atqne m hanc
^^^^^'^'^^^iXperfidoru^ cem. Sed non ego. ut aliquid ndendum ponam,
convenired.xern^^^^^^^^
,,g,^,l,.,,,,,°^-,,,,,^,l q,,,,,,,,,,,,p,a
numero,tantc^piopheiia seimo
d^K^bb^^^^^^
Narbonam Gahiceurbem^aliiapudRothomagum sc
sistere posse desperais ^^^ inquam. queml.bct iu
Galha, que.hbet in Germama, quemhbet in .taha
Srrjutemm;^^^^^^^^^^^
liciet. Dequo ^"^'"^11^..^,
seu m
remotis Orientis, Alricee, aut Aquiloms pai-
^^
na,tamsolemma^erbaampipos=unt.^^^ .uopro-
^^^ ^^^^.^^^ ^^^^.^^^^^^ ^^^_^^^_ ^^.^ ^_^^^
phetarum ^'^''' Judc^orumsuscipia.n.Non suscipiam Jud^um pro-
^^^ "^^^^^^^^

^>- -ge Jud.orum, msi habitantem regnantcm in et

"^^^^^Zmm^^^^^^^^^'
De quo miem^i
est ?
^
l» '
i.etee regnoJud.eorum. JudajorumantiquumreguumiUud
e^se n„„ ,,..>.. ub. Oavi.. ub, Sa,o.o„, „bi .0.
rD::T:rrs?i!luirerUrs:eT;r:Lya,ita.
miltendusest, msiLhu liqui Judaeorum reges ohm regnaverunt ad quod :

dictum est, d07iecveniatqui tuinveteratojamgemitususpiras, etaquote exsu-

palriareha hoc mis-
stus?Noverat certe sanctus
lem, nunquamfiniendislamentationibus deploras.
commune esse omnium prophe-
nomen
sionis
Nolo mihi nomen regis inane praetendas nolo etiam :

side ipsa tribu Juda ortus sit, quemlibet mihi de

^^^Qi^dergocommuneessesciebat.hocde uno spe-
objicias.NoIo solonoinine regem, nolo necde
Cujus missio, nisi major pro-
tuis
cialiter proferebat.
harem ipsa stirpe, sine regni potenUa, regem. Et, o cini-
missionibus esset, non eam ut singu
pheticis
P ..._!• „„4.
.. A„o.-n miia sincuariter
mgulantei piotuussei. v
.

^_,..^ n..;.,.pm ^ rebusnonpossunt, nomimbus glo

rP.h.isnonDossunt. de rerum vanis nominibus glo-
mSuruml^quemmittendumessedixit^majorem
Majorem riantur. Sequunturumbras corporum,nihiIsolidum
ommbus misl vel mittendis ostendit
tu, Judc^e, prffi manibus habentes et dum more canum flu-
verocunctismortaUbusChristum, etiam
;

Ulo, qui major vialesimaginescaptant,escam, quam, jam deutibus

igitur quia quod de
fateris. Constat poterant, oris incon-
quem pressam [prensaai] mandere
est Lnibus,
dictnm est, nonn.si .^eChnsto
acc.piendum est. Quis sultohiatu amittunt. Nunquidpro felice miserum.
profiteris majorem,
ct ipse
Ghristum,dicipoluitexspectaUo gen- nunquid pro indigena captivuLU, nunquid pro rege
vero pi^ter susciperedebeoservum? Namnondicoregem.non
profertur, non est par-
lium'?Nonestparvum quod
profertur. Magnu.n, cun-
dicoducem, saltem vel unum in toto orbemihiabs- \

vus de quo res tanta que servitutis probro ostende Judaeum. Quse enim
esse necesse est, qui a
majorem hunc
clisque
qui futurus exspe- gentes Judaeis non imperant?QuibuspopulisJudKi
Hi^us exspectari d.citur,
preedicatur. Non est plane
de non serviunt?Quod genushominumnon eosutvi-
ctato gentium lissima mancipiaconculcaut? Vere sicutolimeisin
non est de communi hominum numero,
vulc.0 Deuteronomio iuterminatusestDeus, cumquantum
Judaicus principatus defectum, etgen-
inquo et
ad religionem, cunctorum populorum caput cxsh-
exspectatio sumit exordnun.
tium salvandarum ^ terint, nunc m
caudam oiunium gentium conversi
idem sit, qui a patriarcha
Vide Jud^e, ne forte sunt [Deut. xxvui). Qui nihil sibi tutum alicubi ar-
exspectatio gentium, et a propheta stare ad
dicitur bitrantes etiam non metuenda limentes, atque
scribitur
insignumpopulorum. Ih.c qu.ppe verba Caiu,
msi- omnes rerum evenlus suspensi, ulfratricida
die rad>x Danul, qm sta
,unt Isaiee. In lUa vagi et profugi sunt super terram. Peudet assiduc,
gentes deprecxbuntur[ha.
nnum populorwn, ipsim ut injam nominatolibro scriplumcst,
vita eorum
Qu^^mergoJacobagentibus dixil exspectan-
xO
gentibus dixU adoran- ante ipsorum oculos, et multaviformidinis treme-
dum hunclsaiasabeisdcm divin.e Scr.plura. e facti, non credunt vitae sute [ibid.).
tolum textum
dum Scrutare
genhum regc, de quoh b^ Dabis ergomihi, Judree, de tahum numero re
udc^orum vel
de quolibet J gem ? Dabis pro rege exsulem? Produces pro regi
gentium principe,tal.a vel s.m.ha
judlrum vel
servuin? Propones pro diice mancipiuin? Dices ii
ostende. Sed scio quia dei.c.es, nov.
d^ta esse tahbus adhuc manerepropheUam: Non auferelw
pr-Bter Christum, nuUum, cu. .sta congru^e quo
quia
perspicuum est, ad sceptrwn deJuda, et dux defemoribus ejus ? Et
Et quia hoc
possint, invemes.
 ;

nci TRACTATUS CONTRA JUD.^iOS. n-62

niam clarumcstquod, absqueregiadignifate. vano A diclimi esf. a Zorobabel usque ad Herodem,nunc

regis nomine gioriari puerilcac stultnm esf, si fa- ducura, nunc regum, nuncpontificum nomine Ju-
teriuonvisCliristumjara venisse,cumregio nomine djpis, ex tribu Judagenus trahentesprincipes pra;-

regalis quoque potentiae regem ostende. Si non po- fuerunt.Quilicetillicite pontiticalura, quodscilicet
tueris, saltem ducem, JudtPorumexhii^e. Sed quo. Levi filiis lege debebatur, ambitiosc invaderent
niam,Ciiristoadveniente, etregnigloria.ct ducatus Judaeis tanien toto illo fempore, hoc vel ilio digni-
potentiaprorsusapud Judt^Bos periit, intellige Chri- tatisnomine principati sunt. Nam quando
Persis

slumvenissequemJacobmittenduraquemanlemul- velMacedonibus,quorum imperio subjacebant,pro-

tumjamtcniporisaDeocredimusetdicimusmissum hibentibus.nomine velfastu regio uti non poterant,
Elinissumquifleinjamdocui,quoverotemporeclocui, vel simplici ducatu, vel sacerdotii honore, Jud.-wis
jiondumprobavi.Se(iliochicideprophetiaprcemissa praesidebant. Horum si vis etiara noraina nosse,
demon^trat.EoquippetemporeChristumdixitmitten- audi. Zorobabel principi Jud{B,Joachimfilius Je»u
dumquosul)!atisregibusveIducibusprincipatuses- sacerdotis magni, qui in Aggfeo propheta legitur,
set Judaicus auferendus.Rimareergomecum gene- pontificii honore successit.HuicEliasu, EliasuJoia-
rationisJudaescriera,etquandoregnumvelducatera da, Joiadae Joannas, Joanni Judas, Judoe Onias,
tribus Judae cessasse cognoveris, tunc Christum g Oniae Eleazarus Eleazaro alter Onias^OniaiSimon,
venisseagnosce, tuncadora,tuncsuscipe. Quamvis Siraoni tertius Onias, Onise in principatuabsque
autemipsumJudam,dum viveret, dignioremfratri- sacerdotio, Judas MachabtT3us,Judfe,etin ducatuet
bus exstitisse, quamvis tribum ipsius insigniorern in sacerdotio ejus frater Jonathas.Jonatha in utro-
cteteris fuisse quibusdara privilegiisScriptura non queSimonfraterutriusque.Simoni Joanncs, Joanni
taceat, regnurataraenejus, velprincipatus,aDavid AristobuIus.Hic primus post Sedeciam diadema
raaxiraecfepit, et ad Christi iisquetemporaperdu- regiumassiimens, ethonorem sibipontiticalem re-
ravit. A David ergoprimo regetribus Jud« numc- tinens, uno tantura, ut supra diotum est, anno,
rare incipc, et quod exinde sceptrum de Juda, et populo prfefuit. Aristobulo Alexander, ut ille rex
dux defemoreejusnon defecerit, agnosce. Discurre pariter et sacerdos, successit. Postquem etiaraAle-
per singulos, Et Salomone, Roboam, Abia. Asa, nu- xandra uxor ejus principata est. Dehincduo jam

meratis, per subsequentes usque ad Joachim.vel dicfiAlexandri et Alexandra^ tilii, in pontificolu

Sedeciara,ullimum antecaptivitatem liabylonicam Hircanus, iu regno Aristobulussuccesserunt. .\ris-
tribus Judifiregem, perveni. Indc per Salathiel, et tobulo a Porapeio Romanoconsulevictoacvincto,
ejus filium Zorobabel, templi Deireparatorera.pri- Homamquetransmisso, HerodesaJudfevel Judaeo-
mumque post regiamdignitafemde tribu Judadu- rum genere prorsus aUenus. interfecto jam fralre

cera, acper eos, quos Judaicce antiquitatisrelator Aristobuli Hircano, jussu Romani senatus, reguura
Josephus et ipse Juda^us describit, usque ad Hero- Judneorum obtinuit, Crede tuo Josepho, qui ipsum
dera cursum continua. Curaque universos duces Herodem, ex patre Idumaeo, quiAntipater diceba-
illos, qui populo Judaico, toto illo terapore princi- tur, matre Arabica, quse Cypris vocabatur, proge-
patisunl de tribu Jiida propaginera traxisse cogno-
, nitura scribit. Quo Herode regnum Judaicumobti-
vcris, videquod in jam dicto Herode, non tantum nenle, Christura natum non solum vox evangelica
rcgnum, sed et ducatusde eadem tribu defecerit. prsedicat, sed jam dicli Josephi historia, acmulto-
St legisli. recole si non legisti, lege et disce, toto
; rum tam Christianorura quam paganorura relatio
illo tempore, quod a Zorobabel usque ad Herodem certa declarat. Ab illo ergo Herodis temporc usque
incdium exstifit, nunc ducum. nunc regum,fre- ad hunc, in quo ista conscripsi, millesimura cente-
quentiusveropontiiicum nomine, deprcedictatribu simura quadragesimumquarturaannum, adhibifo
Juda3 descendentes, principafum Judaicum obti' omni conafu tuo. saltem ducem unum, ne dicam
nuisse. regem,veldeJuda,veldequalibet Judaeorum tribu
Quod si dixeris eos quiprincipati sunt a Zoroba- sipotes, ostende.Nonneidemtuusrefert Josephus,
belusqueadHerodem,nonposseexhistoriis hquido quod defuncto Herodi primo, Archelaus ejus filius
comprobarioriginem detribuJudatraxisse,respon- D intotiusJudaiciregniprincipatum,Romani Cfesaris
deo Etsi hoc ex historiis aperte non colhgitur,
: prtecepto, successit ? Nonne illo amoto, alii ipsius
tamen ex jam dicta prophetia, quae cunctis iiujus- Herodisfilii.velsanguinisproximi, in idem regnum
modi historiis praecellit, lucidecomprobatur. Licet per tetrarchias,veldivisione3 raultiplicessuccesse-
cnim Josephi vel aliorum historise, de quaJudoeo- runt? Nonne ethi omues,anativitate Christiusque
rum tribu preedicti principes genus traxerint. nomi- ad vaslumet ultimum Hierosolymitanae urbis to-
natim nou expresserint,tamenqaodnonaflirmant, tiusqueJudaicircgniexcidium, vixannis sexaginta
nullatenus negant. Supplet ergo plenissime quod principati sunt? Exinde postquamterrailla, olima
deest historiisprophetia, quia longe majorifidedi- Deo daia JudcBis, Judeeos universos velut inutiliu
gnus esf Spiritus Dei m prophetia loquens, quam pectoris purgaraenta exspuit. eosque per universum
scriptor quilibet. more humano qutE sibi videlur orbemterrarumdisseminans pedibusonmiumgen-
describens.Qiiod ergo scriptorhistorias tacuit. Spi- tium conculcandos exposuit. Nosti quodnonsolum
ritus dixit quod illi defuit, Deus supplevit. Ut ergo
; ad regnum vel principatum aliquera aspirare, sed
563 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAG IX. 564

necetiam abignominiosa servitute respirave modo A et intemplo erit abominatio desolationis.Et usque ad
quollbet potuerunt. Quid igitur restat ? Hocplane. consummationem et finemperseverabit desolatio {Dan.
Autenim, utsuprajamdictumest, sceptrum regium ix).Quidagitis,Jud9ei?Eccenonsolumannumadven-
vel ducatus honorem, ex Judaeprogeuie adhucper- tus Christi, sed et passionis ac mortis ejus tempus ve-
maneremonstrabis ;auljamablato sceptro deJuda sterprophetadescribit.Necistudtantum,sedetquid-
acduce deipsiusfemore, Christumjamvenissefate- quidvobis exillotemporecontigit.Quodcivitati ve-
beris. Nec id solum. Nam necesse est te, aut cuncta straequodsanctuarioquodtoti Judaicee stirpi usque
qu» divinis libris vel veracibus historiis protuli, in hodiernum accidit?pr8edicerevel describere non
rationabihter improbare, aut, si hoc nonpotueris, omisit. Redite ergo ad annorum numerum, et ab
Christum sub Herode regenatumfuisse fateri. Sed hac Danielisvisioneusque ad Christum, non solum
vere, et, ut etiam lippientibus et ceecis oculis cla- tempus, etipsum, inquonatusest, accipite annum.
rum est, nuUaJudaica perversitas,nulla cujuslibet Sed ne forte moderni relatoris verba vobis vilescant,
erroris insania tamrobustfeveritati resistere potest accipile eumdum numerumnon amoderno, sed ab
Concidat igitur rigida cervix, obmutescat Imgua antiquo, etdoelissimo viro Tertulliano. Cui, licet
blasphema, et mundi Salvatorem Christum, non de nostris fuerit, non credere non poteritis, cum
quasi eum, quinondumvenif,venturumexspectet, B ex principum tempore, et veracium historiarum
sed sicut eum, qui jam claro adventus suilumine fide, ab eo veritati cedere coacti fueritis. Audite
mundum irradiando perfudit, adoret. Quid de his ergo ipsum Unde, inquit (Lib. cont. Jud., c. 8),
:

omnibus tibi videtur, Judaee ? An tanto divinarum ostendimus quia Christus venit intra septuaginta\
seutentiarum aggere, Judaicum in te cor
obrutum est ? An quidquam damnandae periidiee ad-
huc superest? Sum fortasse aliis nimius. dum tuam
suspectam habens duritiemplusforte justovideor,
in loquendo profusus.Tendatergoadfinemoralio,
et in ultimo prophetarum rem diu productam con-
cludat. Veni ergo post alios, et tu nuUi praeceden-
tium prophetarum inferiorDaniel, et quidde Chri-
nondum duas hebdomadas ? Numera a primo anno Darit,\
quoniam ipso temporeostenditur Danieli visio ipsa.
Dicit enimei: K-Intelligeet conjice a pi'ophetatione\
sermonis respo7idere metibihcec* Uiide a primo\
anno Darii debemus computare, quando hanc vidit\
visionem Daniel. Videamus anniquomodo implean-
turusqueadadvenlumChristi.Darius7'egnavitannis\
novem; Artaxerxes, quadrayintaunum ,']
decem et

sti adventu tibia Deoper Gabrielemrevelatumsit, Ochus, quiet Cyrus, annis vigintiquatuor ; Argusl
prome. Explica cunctainvoIucra,declaraobscura, anno uno ; alius Dainus, qui et Medus nominatus]
reseraclausa, Coge Judseos confiteri quod negatur, est, annis x}M:AlexanderAIacedo,annis xu.Dein-

et non eis solummodo Christum venturum, sed et Q de post Alexandrum,quielMedisetPersisregnave-

ipsum quo venturus erat tempus enarra. Et ne 7'at, quos devicerat, etin Alexand7'ia regnumsuum\

ipsorum obstinatae tergiversationi aliquod diffu- firmave7'at, quando et nomine suo eam appellavitA
gium pateat, vel locus uspiam causandi supersit, post eu7n regnavit illic in Alexand7'ia Soter annis\
ipsos eis a temporetibi ostensae visionis, usque ad xx\y; cui successit Philadelphus, regnans annis\
Christum enumera. Auditeergo, Judaei, prophetam xxxYUi. Post hunc Evergetes 7'egnavit annis xxv,*j
Dei, et cum lapillis vel ipsis manuum vestrarum deinde Philopator, annis xvu ; post hunc Epipha-l
digitis, a DanieleusqueadChristumannosprophe- nes, annis xxiv ; item alius Evergetes, annis xxvj
ticos computate. Nolitejamultracitraque Christum Soter, annis xxxvni Ptolemoius, annis xxxvni ;

quaerere, certissimum adventus ipsius annum te-
nete.
Audite igiturGabrielem, Danieli loquentem : Z)fl-
niel, animadverte sermonem, et intellige vlsionem-
Septuaginta hebdomades abbreviatae sunt superpopu-
lum tuum, et super urbem sanctam tuam,ut consum-
meturpravaricatio, et finem acclpiat peccatum, ei
l-.
Cleopat7'a, a^inisxx mensibus v.Jtem Cleopat7'al
conregnavit Avgusto a^inis xui. Post Cleopat7'am,\
Augustus aliisannisxiuimpe7'avit. Nam om7ies an-^
ni Augustifuertmtnu7ne7'OLvi. Vide^nusautemquo'
niamin quad7-agesi7no etprimo a7ino ??«pm7 Au-^
gusti,quiposlniortemCleopatr(eimperavit,nascitur
Ch7'istus. hisuper vixitidem Augustus, exquonalus

(leleaturiniquitas,eladducaturjustitiasempilerna, est Ch7'istus,an7iisxv.Et e7'unt reliqua tempora a7i-

et implealur visio et prophetia, et ungatur san- 7ioru7nindie7iaiivitatisCh)'istiina7inumAugusti\ii
ctus sanctorum. Scilo ergo, et animadverte ab exilu post mor(e7nCleopatroea7i7iicGc.c\\x\n,et7ne7ises\.
sermonis, ut iterum sedificetur Hierusalem, usque Undeadimplenturhebdomades etdii7iidiaqucB effi-
ad Chrislum ducem, hebdomades septem, et heb. chmt an7ios ccccxxxvii, 7nensessexi7i die^iativitatis
domadessexagintadux erunt. Et rursus wdifica' Christi.Elmanifestataest justitiacete7'na,etunclus
bituv plateaetmuri, in anyustia temporum. Et post cst Sanctus sanct orui7i idestChristus,et signalaest
,

hebdomades sexagintaduas occidetur Christus et non visio et prophelia, et dimissasu7itpeccala,qu(fper

erit ejuspopulusquieumnegalurus est. Etcivitatem fulem no77ii7iis Ch7'isti 07nnibns in eu7ncredcntibus
etsanctuariumdissipabitpopuluscum duceventuro- tribuuntur. Quid cst (lulem signn7'i visionemetp)'o-
finis ejus vastitas. Etpostfinem belli,statutadesoLa- pheliam '!
Quoniain oi7mesp7'ophetx nuntiabant de
Ho confirmabit autempactum m ultis hebdomada una ipso quodesscl ve7iturus,et patihaberet. Igilurquo'
etin dimidio hebdomadis deficiet hostia et sacrificiwn niamadi7npletaestp}'ophetiaperadventumejus,p7'o-
565
pterea sirjnari visionemelprophctiamdicebat, quo-
niamipseeslsi(jnaculuinproj)helaru7nonnium adim-
plensomniaquic retro prophetoe nuntiarunt. Posi
adrenlum enim etpassionem ejus, Jam non visio,ne-
quep?'opheta est,qui Chiistum nuntiet esse venturum
Etpostpaululum Videamus \ni[\xi\.{ibid.),quod alioe
yne( dimidicB hebdomades,qu(e sunt subdivisas inab-
scissione priorum hebdomadarum,in quoactusint
impletce. Post .iugustum enim, quisupervixitpost
nativitatem Christtannix\, efficiunlur Cui succedit
Tiberius Ccesar,et imperiumhabuit annisxwimen-
sibusvu, diebus xxvui. IIujus nonodecimoimpera-
annopatitur Chrisius, annos habens quasi xxxui,
cumpateretur. Item, Caius Caesar, qui et Caligula,
annis iribus, mensibusseptem,diebus\ui. Tiberius
Claudius annis xiii, mensibus vii, diebus xx. Nero, B Quando vero finem accepisse peccatum, quando
anfiis octo, mensibus ix, diebus xiii.
hus Yii, rfie6MS xxYiii. Otho,mensibus
Vitellius,mensibus viii, diebus xviii
anno imperii sui debellavit Judceos, et fiunt anni
i zandorum peccata laxata sunt vel quando ab eo disci-
numero quinquagintaduo menses sex. Nam impera-
vit annis x. Atque ita indicm suw expugnationis^
Judceiimpleverunt hebdomades septua(jintaproedica-
tas a Daniele.
Quid jam, o Judaei,errorivestro, quid obstinatio-
ninefandae, imo quid insanise condemnandce reli-
qui est? Ecce numerum annorum exponente acdi-
stinguente veraci et docto viro, cernitis ab auuo,
quo liaec visio prophetae revelata est, usque adulti-
mam civitatis ac regni vestri eversionem, infrase-
ptuaginta hebdomades, hoc est r.cccxc annoscon- r ris?Audis angelum loquentem, vides prophetam
summatam pra^varicationem finem accepisse pecca- scribentem Post hebdomades lxii occidetur Chri-
tum, deletam iniquitatem, adductam justitiam sem-
piternam, impletam visionem etproplietiam, etun-
ctumSanctum sanctorura.Hocquomodo ? Proferte,
si quid habetis, et ostenditc quando, aut qualiter,
vel per quem, infra hoc prrescriptum tempus, haec
tanta, tam admiranda,tamamplectenda completa
sint. Dicite quo modo consumraata prcEvaricatio
sit, quomodo peccatum linem acceperit, quomodo
infra eumdem terininura adductasit justitiasempi-
terna, quomodo impleta visio etprophetia, ettan-
dem quis fuerit, qui eo tempore proedicatur un- coraputum, ipsa nativitatis Christi die completa
ctus, Sanctus sanctorura. Etquidera diebus, sicut
supra alterius sententicB causa dictumest, fuerunt
quidam, qui cum diaderaate, quod assumpserunf,
fortassis etiamregiamsibi unctionera adhibuerunt.
Primus Aristobulus, deliinc ejus successor Alexan-
der. IHursum alter Aristobulus, ac postiuodum
Herodesvel Archelaus. Sed nunquid Aristobulus,
Sanctus sanctorum? Nunquid Alexander, Sanctus
sanctorura? Nunquid Archelaus, Sanclus saucto-
vum?i\onne, ulrefertsaepedictusJosepluis, horum
omniutn scelerata exordia, deterior processus, ac
pessimus exitus secutus est? Nemo ergo ex istis
Sanctus sanctorum. De nuUo crgo istorura, pro-
phetae ab angelo dictura est quod ungendus est
Sanctus sanctorum. Necesse est ergo vos iufra
has Lxx hebdoraades alium quaerere, de quo di-
TRAGTATUS COiNTRA JUDyEOS. 566
A cliim possH a.co\pi,ungat ur Sanctus sanclorum.^Se-
cesse est insuper vos, aut ostendere qualiter eo-
dem temporepeccatumfinemacceperit, qualiterju-
stitia sempiternaadducta,qualitervisioetprophetia
irapleta sit aut, si hoc nonpotestis, ab ahis quae-
;
rere quoraodofactum sit. Nihil igitur restat, nisi
ul unctum Sanctum sanctorum, Christum Domi-
num nostrum intelligatis, qui uncfus secundum
hominem ab omnipotente Patre est oleo exsulta-
tionis, et Sauctus sanctorum est, quia prae con-
sortibus suis. Nec enim illi sicut aliis sanctis ad
mensuram est datus Spiritus {Joan. i), ut San-
sanctorum esset. Nec id tantum, Sanctus
ctus
sanctorum esset, sed utinsupersanctificandosom-
nes eodem suoquoinfususest spiritusanctificaret.
Galba, mensi' deletain iniquitatem infra hebdomadas saepedictas
iii, diebus v. accipere poteritis, nisi vel quandoab ipso per ba-
Vespasianus, ptismum suum oiunium baptizatorum, vel bapti-
ynlisdiciumesl: AccipiteSpiritum sanctum;quorum
rcmiserilis peccata, rcmittentur eis {Joan. xx.)
Quid de tam lucida passionis ac mortis Christi
et
praenuntiatione dicetis ?Inquoenimclariorapparet
mortem Christi evangelistareferensquamprophe-
ta prsedicens ? Post hebdomades, inquit, lxii occi-
deturChristus. miseranda perfidorum surditasl
o detestanda impiorum caecitas Cur ad tantum
!
propheticaevocis tonitruum nonexpergisceris ? Cur
ad tantum angelici solis fulgorsm oculosnon ape-
:
stus. Quid agitis? Quid dicitis? Eccene per lxx
annorum hebdomades, id est per quadringentos
nonaginta annos, liber vobis daretur vagandi ex-
cursus; post lxii occidendumChristum et angelus
dicit, etprophetascribit. Sexagintaergo ac duabus
praemissis, quid de lxx hebdomadibussuperest?
Octo utique. Urget igitur vox prophetica, ut infra
illas octo hebdomades, Christum passum, Chri-
stum confiteamini occisum. Sed de illis octo, di-
midia hebdomada, juxta jam nominati auctoris
est. Restant igitur septem, et dimidia. In quarum
enuntialione sumpto ab eadem Christi nativitate
principio, coinpIenturhebdomadesquatuor,additis
D quintas hebdomadis annis quinque, et dimidio, id
est aetatis Christi usque ad ipsiu3passionem,annis
triginta tribus et dimidio. Superest ergo de hac
quinta hebdomude annus et dimidius, transacta
Christi passione. Quo anno et dimidio adjunctis
daabus,qu8e deseptem suprascriptis supersunthe-
bdomadibus, fiunt anni xv et dimidius. Quibus xv
annis et dimidio, addita media illa, quae post vii
supererat, hebdomade, continente tres annos et
dimidium, fiunt anni xiv, Unde perspicuum est
haruravu hebdoraadarumac dimidiaenumerumsic
completum, etChristurainfraeasdemhebdomades,
XIX annis ejus passionera subsequentibus passum*
567 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. )68

Si ergo adnuiuerentiir hfe vii hebdoiuades et di- A principali Tertulliani libro exceptum, annos Clau
inidia, infraquas Chri-tura passum probavimus, dii CcBsaris in annis Coersarum, ut quondamlcgi,
quas etiam exordiuni haborc ab ipsa nativitaUs reticeat ipse tamen auctoris liber, ubi nullusCaesa-
Christi die diximus si, inquam, Iipb vii hebdoma-
: rumab Augusto usque ad Vespasianum et Titum
des et dimidia, cum aliis i.\ duabus etdimidia, intermissus est, sicutnuilumeorum, ut sibi invicem
quffi Christi nativitatcm pr.iecesserunt, annuine- successerunt, numerandoexcipit, sic integrum qui-

rentur, septuapinta hebdomadarumab angelo Ga- bus imperio praefuerunt annorum numerum caute des-
briele, vel propheta Daniele prfedictarum, summa Undequiasemperpuriorestaquafontis quam
scribit.

implebitur, infra quas, secundumprfemissam tem- rivi, magis credendum est sollicitoad veritatemin-

porum distinctionem, consummata est pra?varica- vcstigandam auctoriquam negligenturahenatran-

tio, finem accepit peccatum, deleta iniquitas, ad- scribenti cuilibet exccptori. Ut igitur, o .Tudfei, ad
ducta jusfitia sempiterna, impleta visio, etprophe- debitum positarum sententiarum finemcitiusacce-
tia, et unctus Sanctus sanctorum. Infraquas insu- dara, oportet vos, necesse est vos, aut alium un-
per, et ille Sanctus sanctorum, qui unctus, hoc ctum, alium Sanctuni sanctorura, alium plane
est Christus dicitur, occisus est, et Judaicus po- Christum, eo jam dictarum hebdomadarum tempo-
pulus, qui cum ore blasphemo negavit, ab eore- r re. eo earumdem hebdomadarum anno occisum
probatus est. Hoc si tibi obscurum videtur, audi ostendere, autnostrumunctum, noslrura Sanctum
idem apertius. sanctorum, nostrum Christum, rederaptorem et
Impletis^ ut jam dictum est, ab anno hujus Salvatorem suorum, non a quibuslibet, sedapa-
propheticiB visionis, usque ad Christi nativitatem tribus vestris eisdem diebus crucifixum, et ipso
Lx duabus hebdomadibus et dimidia, nonne de sc- tormento crucis occisum, nobiscnra suscipere. Et
ptuagenariohcbdomadarumnumeroseptem hebdo- quia probatum estpost quinqiiaginta duashebdo-
raades et dimidia supersunt? Xegare non potes. mades, infra septuagesimam Chrisfum occisnm,
Et quol anni in septem hebdomadibus et dimidia quia et ipsa hebdoinada, qua occisns scribitur,
numerantur? Utique ui et dimidius. Nam certum ostensa est, et ipse, quo o^cisus est, annus decla-
est quod sicut semper hebdomades dierum, sic in ratus est, nolite, nolite, si sanum sapitis, alinm
hac propheticavisione, per septenarium nuraerum ulterius Christum quaerere ; noJite alium exspe-
liebdomadescomputanturannorum. Summa igitur ctare.
septem hebdomadarumetdimidia?, complet annos Adverfite et illud quod sequitur in prophetia,
quinquaginta duos et dimidium. Hi ergo quinqua- et inea quidem prajdictum, sed clarius in vobis
ginta duos et dimidius, a die nativitatis Christi, ,-, iinpletum legite Noti erit ejus populus, qui eurn
:

usque ad integram septuaginta hebdomadarum com- negalurus esl {Dan.ix). Verc jaranon estis ejus,
pletionem supersunt. Numeraigitur, JudcTee, quam vere quandiu inveferafa insania in vobismanserit,
subtilius poteris, et invenies infra lios ui annos non eriUsejus.Noneritisejus,noneritis,utolimpro-
etdimidium, Irigintajam, et tribus annis elapsis^ prii ; sed sicutdevobis inpsal-
estis eteritisalieni,
et dimidio, Chrisluni passum : irao, ut propheta moDeus loqnitur Fil iiaUenimentiti suntmihi. filii
:

tuus loquitur, occisum. Triginta ergo tribus aunis alieniinveteralisunlet claudicaverunt n scmiiissnis
et dimidio, subtractis de quinquaginfa duobus et {Psal. xviiEt impletumest in vobis, quod talibusin
dimidio, remanentanni dccemet novem. Uis dc- nostro etiara Evangelio ipse minatur Qui negaverit :

cem et novem annis post Christi passioneni sen me coram homini/jus vegraboeinncoram angelis Dci
,

mortemcompletis,integersepfuagratahelidomada- {Matlh. x). Negastis eum quando occidistis, nega-

rum a Daniele prtedictarum nuraerus invenitur, stis eiim quando lapidem, qui jani factus est in ca-

et infrahas unctus Sanctus sanctorura: infrahas pul anguli [Psat. cxvii), reprobaslis, negastis eum
idem unctus, id est Chrislus occisus, infra has quandojudicidicenti negemvestrumcrucifigani ? :

deleta miquitas, manifestata justitia sempiterna,
impleta visio,et prophetia solefulgentius declara-
D
lur. Quod si adeohistoriarum peritus cs, ut obji-
cias TertuIUanum anno? Claudii Cresaris oranino
reticuisse, et in annorum illius teraporis numeroa
quibusdaraaliishistoricis (liversuiii esse, respon-
deo. Nihilhoc ad propositam rem. Dissideant a
passione Domini in annorum numero, prout libet
historici cum constet iucide prohatuin juxta sa^-
pc dictam Danielis prophctiam, infra septuaginta
he})domadcs Christumnatum. Christum passum,
deletamesseiniquitatera.apparuissejustitiamsem
pitornain; ef ])rorsus universa salulis huinanae
sacraraenla'in ipsoct juir ipsinu cora])lcta. Scd
[Joan. Mx) respondistis: Non habemns regem nisi
Ccesarem [ibid.) Hinc agno3citepi\Tedictuinde vobis
ab angelo, dictuma propheta. A^on m7 p/ms popu-
lusqui eumncgaturus est. Nec prpetereat vos illud
quod statim suhdif:^< civitatem et sanctuarium
dissipnhit populus cinn ducc venliiro, et finis ejits
vastitas. Et post fincm belli, statuta desolatio.
Nonne hioc omnia patres vcstri experti sunt?
Nonne hfpcorauiapropriisoculis conteinplati sunl ?
Nonne statiui liisscptuagintahclxloraadibus finitis,
veniens ilomanuspopulus ciim duce Vespasiano,
ojusque filio Tito, regnum .Indaicum destruxit ?
Nonuenrbes nniversas eveilit? Nonne ipsamregni
li- vestii capul Jcrusalciu, et ejus sanotiiariuin dissi-

cet hoc dicam, licet quoddain falsnin exeinplar de pavil? noniie succendit?nonno ad soiumusquedi-
569 TRACTAirS CONTRA JUD^fiOS. 570

riiit?Nonne uuiversiim JudiHoruui populuui vario A credite. NoUte jarn extollere in altiim cornuve-
diversaruua iniscriarumcxitucondemnavit? Nonnc sirum,nolite loquiadcersus Deum iniquitatem {Psal.
praeter innumeros, alios, in ipsa veslra principali Lxxiv). Nolite de miraculis legis veslrfe tempore
urbe Jerusalem temporeobsidionisinventostricies factis gloriari, nccea velaliqua dccausaEvangelio
centena raillia, aut occidit, aut captivavit^Hnecva- Chrisfi priTeponere. Magna quidem, et multa fue-
stitas finis fuitcivitafis vestras, finis fuit sanctuarii runt Judaic.-E legis miracula, sed longc majora et
vestri. Hunc finem, juxta proplieticadicta, statuta incomparabiliter plura miranda Chrisliann? fidei

desolatio secuta est. Sedfortasse desolatio brevis, opera. Narautdemiraculisipsis,quiB numero com-
desolatio paucorum annorura. Non, noii. Et quid prehendi non possunt, taceam, ipsosmiraculorum
dico,non?Auditeprophetamipsum,auditeangeium factores a principio Christianre gratiae usque ad
prophetoe loquentem Usque ad consummalioncm
: nostra toraporaquis cxplicel? Quisexplicettottan-
et finem perseverabit desolatio. Non erit, inquit, tosque, abipsis UominiChristidiebusper totumor-
brevis, non erit parvi temporis, non erit aliarum bem diffusos, qui divinis ac stupendis operibus su-
desolationum similis. Non erit similis oppressioni perbam mundi cervicem calcarunt, eamquehumi-
^gryptiacee, noneritsimilis,captivitatiBahylonicfe,litafi Christiance fidei subdiderunt?

non Assyriorum, vel Macedonum, sive p

erit similis Confer Moysen tuum, Jud.iee, non dico Christo,
quarumlibetgentiumsubjugationi.Namomnesillas sedsaltem, si audes,ejus apostolo Petro, et videbis
aliqua post nonmultumteraporissecuta est releva- quis cui in talibus pr.-eponi debeat, quis quem po-
tio. Hanc veronovissimam desolafionem, permille tentibusmiraculis exsuperet. Diviserit ille, Deo ju-
jam ac centum annos, nulla sallem parva secuta bente, Rubrum raarc, pluerit manna de nubibus,
est consolatio. Etquiddico, non est secuta? Dico produxerit aquam derupe,etqn£edam simi!ia,ma-
quodplusest.imo nullo unquam deinceps tempore gna quidem, sed pauca. Sed quid ista ad Petrum?
sequetur. .\udile intente prophetam Usque adcon- Taceoquoddfemonibusimperaverit,
:
quodraorfuos
S2i7nmalioncmetfinemperseverabitdesolatio. Isque suscitaverit, quod universa morborum genera, non
adquamconsummationem? llsqueadquemfinera? solura jussu, sed et sola corporis sui umbra ssepe
Utique usque ad consummationem rerum. usque ad curaverit. quod rairanda oraniaqu.npcunquevoluit,
finem mundi. Qnid igitur adhuc Clu-isfura plianta- et prout voluit, fecerif. Ea fanfum quoe por innu-

sticum somnialis? Quid adhuc Christum falsum, meros discipuios ad diversas mundi parfes causa
imo nullum speratis ? Qnid libertatem terrenam, ferendfe fidei directos operatus est qua? memoria
adhuc vobis roddendam suspicamini ? Quid ad re- recolligere, qufE linguapoteriteffari ?Namnondico
promissioni^ antiquae veteremterram redifumprae- ^ paucos, non dico mulfos, sed dicopopulos ipsosa
sfolamini ? Audite, capife, advertite Gabrielem lo- pesfibus variis ereptos, a morbis diversis curatos,
quentem,Danielem scribenfem Usque ad consum- : mortuosnon solum friduanos vel quafriduanos sed
mationem et finem persevcrabil desolatio. quadragenarios.discipulorumPetri virtute suscifa-
Probalum est igifur, o JndiEi, ut arbitror, qua- tos, solom fixum, monfes franslatos, mariascissa,

drifaria divisione, Chrisfnm a prophefismulliplici- calcatas undas, eiementa vicfa, quando enarrare
for pra?dictum,aut praHlicatum, Deil'ilium inlelligi sufficiam ?Sedfortassis solum Petruminler aposto-
oportere, nec Dei Filium more quorumdam homi- los signisfalibus emicuisse putabis. Non hoc Pefro
nura, qui propter aliquara a Deo sibi datam gra- soli dicfum est,ipsis omnibus duodecim ejus co-a-
filii Dei dicfi sunf, sed proptoripsara nafura-
fiaui, postolis a Christo injunctum ost. [nfirmos, aif, cu-
leraexessenliaPatrisgenerationcmossoDei Filium. ratc, mortuossuscitate, leprososmundate. dcemones
Probatura cstipsumDei Filium esse efiam Deura- ejicite(Matth.x). Ktitera: Eccededit vobis potesta-
Nec de numero illorura deorum.de quibus legifur •
temcalcandisupcrserpentes.et scorpiones. etsupra
Dcus deorum, Dominuslocutusest [Psal. xi.ix) sed ; omnem virtutem inimici iLuc. x). Ac supra: yiolite
vere sieut lumen exlumine sicDeumverumdoDeo gaudere.quia .^piritus vobis subjiciuntur (ibid.). Et
vero. Probafumest eumdemChristr.ra nullo modo alibi : Si habueritis fidem sicut granum sinapis, et
terrenum vel carnalera regem sentiendum. noc '^ dixeritismonti Transiin mare, transibit{Matth.
:

regnumejus temporalecredendnra. Namoslonsum xvn) Nec sublimis ista fantaque miraculorum po-
ost non conginiore terronura principatura Deo, non fesfas duodecim soHs aposfolis, vcl his quiei mor-
convenirc perifura .'eterno. Probatum est Chrisfum talitor incarne adhceserunt data est. Autliquidde
jam venisse, neo eum qui jam venitquasi qui non universis vere credenfibus a Chrisfo jam passo,
venerit^aJud.neis velquibuslibet aliis exspoctandum mortuo, ac suscifatodicalur: Signa autem eos qui
esse. Cum ista omnia, o Jud.-Ei, et aucforitafibus crediderinthxcsequentur: Innomimemeodxmonia
sacris, et rationibus inviclis probafa sint,quid sus- eiicient,linguisloquenlurnovis,serpentestollent. Et
tinctis?Si Scripfuris vestris lidera datis, auctori- simortiferum quid biberint non eis nocebit. Super
tatibus cedite. Si rationales aut rationabilos cstis. segrosmanusimponent.etbeuehabebunt (Marc. xvi.)
rationi acquiescite. Qnod si efiam curiosi, quia, Non esf, Judoee, numerusChrisfianorum signorura,
juxta Apostolum nostrum, Judxi signa pelunt nonest.numerusmirandorum Christian.Tefidei ope-
Cor infinitus
(/ \), miraculis h.Tc universa confirmantibus rum. Infinitusplaneestnumerusoperum,
571 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 572

numerus operantium. Praeter Moysen, Josue, Ge- A Nonne nova, ct de quibus prorsus ante siluerat'
deonem, Samsonem, Samuelem, Isaiam, Eliam, praecepit, quando Abrahae patri nostro secundum

Eliseum, Jonam, miris operibus insignitos, paucos lidem injunxit, dicens Hoc estpactum quod serva- :

habetlex tua,innumerabiles miraculorumexhibito, bitur inter me et vos, el semen tuum post te. Cir-
Quid igitur
res fides habet et habuit Christiana. cumcidetur exvobis omnemasculinum,etcircumci'
ultra susurras? Quid mussitas? Ua tandem, da detiscarnemprceputiivestri,utsitinsignumf3ederis
manus Christo, quem Dei Filium, quem Deum, intermeel vos {Gen. xyii), et caetera quae sequun-
quem regem aeternum, quem jam certo, et longe tur ?Nonne nova, et ((uae per tot saecula celaverat
ante pri-edicto tempore venisae, lot auctoritatibus mandavit, quando Sabbatum, quando iniUa men-
sacris, tot rationibus indubiis, tot tantisque prodi- sium,quando solemnitatesmultiplices,quando sa-
giorum signis probasti. Noli ultra conqueri legem crihcia multiformia, et, ut breviter multa conclu-
Mosaicama Christo mutatam, quia sicut Deus est, dam, quando totum corpus legis, de qua magis su-
quiillam dedil, ita Deus est qui hanc evangelicam perbire quam tediflcari soletis, verbo scriptoque
teneri mandavit, Non alter, et alter Deus, alter il- per Moysen patribus vestris dedit? Et quis facile
lam, alter istam ; sed idem ipse Deus Christus, cuncta enumeret quae divinitas saluti hominum
qui priorem illam antequam per carnem homini- B consulens, non simul, sed paulatim vel universali-
bus appareret, Judaeis tradidit; ipse jam factus ter vel particulariter, per multos non eodem, sed
homo, ut hanc secundam novam et ultimam ob- diversis temporibus, servari mandavit?
servarent, universis tam Judffiis quam gentibus Si ergo totis Deus ante hominem Christumho-
imperavit. Qui si Deus est, utique quod minibus nova ac diversa mandavit, quid mirum si
preecipit
tenendum est. Sedaucloritalibus.rationibusacmi- idem Christus in eadem persona homo simul et
raculis Deus esse probatus est. Sequitur ergo, ut Deus, quaemagisdiebusistis congruere mortalibus
quod dixit ratumhabeatur quod pr£ecepit,ut Dei
;
vidit,praecepit? Sed fortasse dices; Nova quidem
preeceptum, servetur. saepe Deum praecepisse probasti. Sed legem ad ulti-
Si igitur Deo contraire refugis, necesse est te raum per Moysen datam, mutandam et finiendam
Christi Dei mandata suscipere, necesse est te ejus esse nec probasti, nec probare potes. Probo, in-
suavi, ut ipse loquitur, jugo., colla diu multumque quam,acprimumIsaiampropono Quo miki mul- :

ohmsuperbasubmittere(i¥af<A. xi). Non erit tibi, si titudinem victimarum vestrarum, dicit Dominusl
Christum Deum agnoscis, ultra nobiscum invete- Plenus sum. Holocausta arietum, et adipem pin-
rata quaestio, non vetusta velut spretae legis tuae guium,etsanguinemvitulcrum,etagnorum,etkirco-
querela, quod circumcisionemChristianus abjiciat,
^ rum nolui {Isa. i).Et infra Incensum abominatio :

quod Sabbatumcontemnat, quod legalibus sacrili- est miki. Neomeniam, et Sabbatum, et festivitates

ciis non inserviat. Videbis et intelligesHcuisse Deo aliasnonferatn. Iniqui sunt ccetus vestri. Kalendas
congruentia siugulis temporibus dispensare, et vestras et solemnitates vestras odivit anima mea
nunc ista, nunc iha, aliis et ahis nunc singuhs,
;
{ibicL). Sed forte irati atque indignantis Dei verba

nunc pluribus, nunc omnibus pro sibi soli ad inte haec esse dices, nec universa ista eum reprobare,
grum notaratione personarum. causarum, tempo- nisi causa peccatoris tunc populi contendes. Sed

rum dispensare. Advertes, si bene perspexeris, audi eumnuUapraemissa irarum causa, loquentem
Deum non solo Christianse gratiae tempore nova in psalmo Non accipiam dedomo tua vitulos, ne-
:

mandasse, cum aguoveris eum ab ipso humanee quc de gregibus tiiis kircos [Psal. xux). Et post
creaturee principio, Scripturis tuis attestantibus qu.x.dam :Nunquid7nanducabucarnestauro}nim,aut
similia saepe fecisse. Nonne nova, et quse ante non sanguine-n kircorum potabo1{Ibid.)Q\\\hn% sacrili-
dixerat, dixit, quando peccantis hominis reatum ciis reprobatis, quid raalit, vel quid eis praeferat,

puniens, a.[t :Maledicla terra in opere tuo, in labo- D subdit: Immola Deo sacrificium laudis {ibicL), et
ribuscomedesearncunclisdiebusvilce tuai^Gen.in). sequentia. Audi et Malachiae testimonium, quod
etrcliqua? Nonne nova, et quae ante non legitur superiusalia de causa proposui: Non est miki vo-
quandopostdeletum diluvio
perraisisse, concessit, luntas in vobis, dicit Dominus exercituum, et munus
raundum, Noe locutus esl:Omnes pisces marisma- nrm suscipiam de manu vcsira [Malack. \). Audi ct
nuiveslrie tradili sunt, et omne quod mouelur cl illuil, cui refragari non poteris, et, quo probato,

vobisincibum {Gen. ix). Et statim Quasi

vivil erit
olera virentia tradidivobis omnia, et exceplo quod
carnem cum sanquine non cnmedetis?{lbid.)Qm et
novam legcm, dequa usque ad lcinpus illud reti-
cuerat, promulgans, adjunxit: Sanguinem enim
animarumvestrarumrequiramdemanucunclarum
bestiarum, et demanu komini"<. De mannvivi ,el fra-
Iris ejus, requiram anima^n kominis.Quicunquc.fu-
pdritkumanumsanguinem,fandetur samjuisillius.
Ad imaginem quippe Dci factus esl komo {ibid.)
: obmutescerc compclleris. Audi certe Deum polli-
centem se nova prcecepta daturum, et testamen-
tum votus, tcstaraentum Mosaicura novo et oeterno
Chrislilestamcutoimiuutaturum.-Geccrf/esyeH«/<«<,
dicil Dominus, el disponam testamentum domus
Juda, non secundum lestamentum quod dedi patri-
bus corum^ijuando a])}irekcndi manum eorum,ut edu-
ceremosde tcrra ^Eggpti;sed testamenlum novum
disponameis, dando leges mcas in mentibus eorum,
el in cordibus eorum scribameas{Jer.x\xi).Qmei
573 TRACTATUS CONTHA JUD/ES. 574
superbiam vestram de lalibus gloriantem liumi- A simile ad legis nostrse fetemitatem pertinens sub-
lians,et confundens per EzecUielem loquitur; Ego j\mxit: Die Sabbati offeretis duos agnos anniculos
dedi eis prxcepta non bona, el judicia in quibus immaculatos, et duas decimas similse oleo conspersse
non vivent;etpoliui eosin muneribus meis, cumof- insacrificio, ei liba quse ritefundunturpersingula
ferrentomne, quodaperit vulvam.propterpeccatasua sabbatain holocacstumsempiternumiNum. xxxvui)
(Ezech.xx). Quidigitur ? Nonne omni die clarius Nec multis interpositis, de sacrifi<!iis primai die
probatum estquod novamandata frequenter mundo mensis septimi agens, ait: Offeretis et hircumpro
Deus Iradidit, et ipsam Moysi legem mutandam peccato,qui off ertur in expiatione populi,pr3Pter ho-
esseprtBdixit? Hoc agnosce, Jud.^BC, faclumperfi- locaustum Kalendarum cumsacrificiissuis. Etholo-
dem Cluustianam, impletum per legem i>angeli- caustumsempiternumcumlibationibussolitis,eisdem
cam, et tandiu viguisse testameutum vetus trans- cxremoniis offeretis in odorem suavissimum incen^
itorium, quousque perveniretur ad novum et sum Domino {Num.xxiK). Cnm ergo toties.ettotiesle-
eeternum gis nostree aeternitas commendetur, quid mutalam
Sed ut acutiore, prout tilii videtur, sagilta Ju- esseasseris, quid prfediclum fuisse quod mutare-
daicapliaretra extiauriatur, produc jam illani, et tur aflirmas ? Scd audiadhuc expressius de libro
quantis poteris viribus, innostram, ut summeex-
Deuteronomii testimonium, etexillo saltem, nullo
optas,necem emitte.Etquidest, inquis illud, quod ° eamtemporemutaridebuisseveldebere, cognosce,
tam frequenterin legenobis dataDeus iterat,quod Loquens enim Moyses in jam dicto libro patribus
tam saspe replicat, legem ipsam nullo unquam tem- nosins, h(BC aii: Ponite hsec verbamea in cordibus
pore finiendam, quod praecipit sacriticiis,cultibus et in animisvestris,etsuspenditeeaprosigno inma-

diversisomnique rituibi descripto anobis perpe- 7iibus, el interoculosvestroscollocate.Docetefilios

tuandam?Quidestcerte,quodde aguiimmolatione vestros, ut iiLamcditentur {Deut.w) Etquibusdam .

prcecipientis Dei verba legimtur inExodo Uabcbi- intermissis Ut muitiplicentur, inquit, dies lui, et
: :

tis hancdiem inmonumentum,et celebrabiteam so- fdiorum tuorum,in terra quamjuravit Dominus pa-
lemncn Domino ingenerationibus vesliis cuitu sem- tribustuis, ut dai-eleisquandiu cceLum imminet ter-
piterno? {Exod.xn.) Quid estetillud, quod de ea- rse {ibid.). Quid his evidenlius ad legis nostreeper-

dem re in eodem libro proxime scribitur Custodi : petuitatem demonstrandam dici potuit? Audi et de
verbumistud legitinnon tibi, ct filiis luis usquein eodem Deuteronomii libro mandata legislatoris no-
xlernum ? {Ibid.) Nonne et liber Leviticus idem stri, et ex his utrum saltem in aliquo lex nostra

astruit? Referens enim, etdistincte proferens mul- mutanda sit, adverte. Nonaddetis, ait,flrf verbum
tiplicia de diverso sacriliciorum gencre mandata quod vobis loquor, neque auferelis exeo {Deut. iv).
Deijinlerserit hcec: Tolletsacerdospugiliuin similx C Et illud alibi in eodemlibro, post 'nultiplices quae
qu(Bconspersaestoleo,ettotumthus quodsupcr simi- praeceduntmaledictiones,velut in clausula earum-
lam positum est,adolebitque ilLudin altari in mo- dem maledictionum subjunctum Maledictus qui :

numenlum odoris suavissimi Domino{Levit.\\). Et non permanet in sennonibus Legis hujus, nec eos opere
quibusdam interpositis subdit: Legitimum sempi- perficit. Et dicitomnis popuLus Amen {Deut.xx\u).:

ternum est ingenerationibus veslris, de sacrificiis Verum est, Judifie,verum est plane, utvideo, quod
Domini (ibid.). Rursus post aiiquanta: Vinu7n, et de te tuisque ait Apo3tolasnoster:0ufl«rf/u Legitur
omne quodinebriare potest, non bibelis, tuet filii Moyses, veLamen estposilum super cor eoinim {II
tui,quandointratistabernaculumtcstimonii,nemo- Cor. ni). Verum quod C hristus non ve-
est et illud
riamini, quiaprxceptum est sempiternum in genera- sler, sednoster, postlumen caeco nato donatum,

tiones vestras {Levit.x). Item cum de primitiis se- ait: In judiciumego in liuncmundum veni, ittqui

getum Deo offerendis idem non videntvideant, et quivident coeci fiant {Joan.
liber Leveticus ageret,
addit^^^orfem dic, quo manipulusconsecratur, cce- ix).Nam ecce oculi vestri Deum olim [videntes
deturagnusimmaculatusanniculusinholocaustum excaecali sunt gentium oculi usque ad Chrtsti
;

Domini. Et libamentaoffcrentur cum eo, duaedeci- tempora clausi, ab eo aperti sunt. Tenentes, in-
msesimilce conspersse oleo in incensum Domini, odo- Q qn\[, omnes Legem nescierunt me{Jer.u]. Tenet
remquesuavissimum. Liba quoqueoini quartapars certe legcm Judaeus, et Deum ignorat: legit

hin{Levit.\\\n). Ac versu iutermisso Prcecepium: eamdem Christianus, et ex ea Deum agnoscens

est, inquit, sempilernum in generationibus, cunctis- adorat.
que habitaculis vestris {ibid.). Et postpauca -.Fck- Sed rediadproposita, Judaee. Objecisti quidquid
cietis,SL\t, et hircum p7'o peccato,duosque agnos an- forlius objicerepotuisti, unde legem Mosaicam per-
niculosinhosiiaspacificorum.Cumqueelevaveriteos petuam debere esse ostenderes et untio quod de
sacerdos cum panibus primitiarum coramDomino, mutatioue ejus dictum fuerat velut invincibili ra-
cedentin usumejus {ibid.).A.c statim: Etvocabitis tione quassares. At egointerrogo Sententiae, quas
:

hunc diem celeberrimum atciue sanct issimum Omne . ad legis tucE aeternitatem comprobandam ex Pen-
opusserviie nonfacietisineo. Legitimum sempiter- tateuchoobjecisti,a Deo perMoysen prolatoe sunt?
num erit in cunctis habitaculiset generationibusve- utique respondes, a Deo. Indeprosequor Senien- ;

stris {ibid.). Hunc sequens liberNumeri, quiddam tia3 quasadlegis tuae immutationem demonstran-
575 PETRI VENERABIUS ABBATl^ CLUNIAC. IX. 576

dam ex prophetisprotuli,aDeo per ipsos prolatae A 9e'e'nis? quomodo data est. nonsolum paulatira
sunt ? Nec imo, ut optime
istud. uttestimo. morituris. sed quandoque omuinodefecturis ? Nara
iiovi,

negas. Hocsiita quantaia verbis divinis, juxta

est, sit.utlongesupra simili de causa priiemisi, ca-hmi
tuumintellectum, appareatdissonantia, manifestum et terra,juxtapsalmituiverba,peritura sunt(Psa/.
est. Et utclaviuseluceat quod dico, de objeclisa ci), cui non pateat, quod nec sacriticia Judaicauen

te sacroeScripturfetestimoniis^unumproomnibus, ritus raultiplices, nec universa tandem in legeilla

hoc est.omnium vice assumam. Habebitis, inquit jussa vel descripta supcresse potuerunt? Sedforte
Deus, de immolatione agni paschalis agens, hanc de verbocausaberis, forte tuomoresono littera^ad-
diem in monimentum, ei celebrabitis eam solemnem hffrebis, Contendes pertinaciter vocaii in Scriptura
Domino ingenerationibus vestris cultu sempiterno illa Iegemperpetuam,vocari legem reternam. Sed

(E:rorf.\ui), Assumo etdehis quteame ex adverso recordare, si audisti; disce, si non didicisti, aetcr-
proposita sunt, vice universorum, unum de Jere- num non semper intelligi absque terraino, perpe-
mia testimonium Ecce dies veniunt, dicit Domi-
: tuum non semper accipiabsquefine. Habes hocin
nus, etdisponam testamentuni domui Juda non se- libro Regumsecundo. Factum est, inquit,m nocte
cundum testamentum quod dedi patribus corum illa, et ecce sermo DominiadNaihan dicens Vade :

quandoapprehendimanumeorum,ut educerem eos g ei loqueread servummeum David •.HxcdicitDomi-

deterrayEgypti.Sedtestamentumnovum disponam nus:Nunquidtu sedificabis mihidomum ad habitan-
cis, dando legesmeas inmentibus eorum et in cordi-
, dum ? (// Beg.vn.) Et aliquantis versibus interpo-
bus eorum scribam ens (Jer. xxxi). Audisti, Judaee. sitis Suscitabo, inquit, semen tuum posf te, quod
:

Vide, attende, verteomnereteinfacies. et contrahe
quidquidsive animis sive arte vales. Negare non
potes, imo hoc ut et ego fateris illudaDeo per
Moysen, istud ab eodem per Jeremiam prolatum.
egredietnr de utero tuo, et firmabo regnum ejus.Ipse
(edificabit domum nomini meo. Et stabilinm thro-
numregni ejususquein sempiternum (ibid.). Et pos-
qufedam Fidelis eritdomus tua, et regnum tuum
:

Fac ergo, fac, inquam, si vales, ne ille, quem fide- usqueimeter^ium. ante faciemmeam el ttironus tuus ,

lem legis in verbis suis Psal.cnux), de quo fre-
quenter etlegis ef cantas, quod perdat omnes qui
loquuntur mendacium (Psa^.v); neplane etipse in
verbis suismendaxappareat.ne mendacibus, quos
ipse perdere scribitur, associetur. Hanc enim rem
tamnefariam, tam blasphemam, de illo etsi non
adverlis, sentire videris. Et quid dico :sentirevi- (] tium regum. Videsadhuc hoc sempiternum anto
deris?Imohocaperteprofiteris, quandohinc Deum
legem perpetuam dedisse, hinc eumdem quod fi-
nienda esset, pr^dixisse fateris. EHge certe, elige
deduobusquod volueris alterum. Nam si verum
est quod delegis,juxtaJudaicumintellectum, «ter-
nitate per Moysen dixit, falsum esl quod de ejus
immutationeper Jeremiam praedixit. Si verum est
quodjuxta Jeremiam mutanda fuerit, falsum est
quod juxta Moyseneam Deus perpetuam esse prse-
ceperit.Quod quiade Deosentire irapium. utnosti,
ac detestabileest, aut dissolve, si potes, objectum
nodum sensuJudaico ;aut, si nonpotes (quod vere
non potes), acquiece sano ac veraci intellectui
Christiano.
Audiergojam,necdoceri erubescas, quia super
omnia stultum est raalle errare quam dis ^ere, malle
propriistenebrisobfundiquamlumine, licet alieno,
profundi. Adverte non potuisse Deum verba sibi
contraria veliniuvicem adversa proferre, ut hinc
legem, quam tradebat, juxta tuum intellectum,
fBternam esse diceret inde rursum finiendam esse
:
prfBrlicerct.Non [)lane uta^ternam. sed plane utfi-
niendamlegemtiljitiiisquelradidit.Quomodocerle,
quomodo legera Iraderetnonfiniendara iumundo,
cum suis oiunibns vcl Juda^is vel gentibus suoet
certo, quod Deus novit, temporefiniendo? Quomo-
do, inqiiam, lex data est absque fine, in orlie
non caretline ? Qnomoilo lex a;ternadata est
erit firmusjugiteriibid.). Quidadhoec dicis? Nonne
jaminvenistiserapiternumcumtermino ?nonne in-
venisti aeternum c\xm'im&'^ Stabilio, inquit,;/i?'ont/?n
regni ejus usque in sempiienium. Cuj us ej us ? Plane,
juxta Judaicum, hoc est, carnalem intellectum
tuum, Salomonis, veleiinregno Judaico succeden-
ScECula multa hQitura ? Finitum verc est, ipso ad-
ventu Chrisli Domini nostri, exquo et a quo tem-
poralis thronus filiorum David subvcrsus est, nec
ultra in serapiternura restaurandus est. Quid et de
sequenti, quod propositura est, testimonio diccs?
Deillo.inquam, tcslimouio^FirfeZis^erj^ domus tua
etregnum iuum usquein xiernum. isnnqmd domus,
David,id estpotestasDavid,fidelis Deo mansit posl
ipsum, et hoc in feternum ? Nonne adhuc vigento
regnoDavidicfestirpis in Juda, adeo quorumdam
regum infidelitas vol perversitas notatur, ut de
quibusdam eorum verax Scriptura testetur : Tot
annis ille velilleregnavit,fecitquequod malum est
iuconspectuDomini ? Nunquidhdelis Deo Joram?
ry nnnquid fidelis Acar? nunqiiid fidelis Sedecias ?
Nitnquid inManassefilioI-^zechiffiidololatraprofano
detestando, domus David velregnum ejus Deo fidele
permansit? Et ubiest jam iilud tuum, contra quod
ago,a^tcrnum?Namsia',ternura,quoraodo nondico
quandoque, sed quo;nodotam cito finitum?Quid
ultrajamexiges?Audisstabiliendum thronuni Da-
vid usque in sempiternura, cura ante raille annos
cessaverit. Audis fidelerafuturam domum ejus us-
q '.e infieternum, cum, utmemoratosprivteream, in
ipso Salomonc ejus filioidola colente lidelitas illa
quiP, vocatur feteriiadefecerit. Et ut, mulliplici au-
qiii clorilate, iftcrnitatem sifipe pro flnito lerapore ox
non libris non alienis, sed luis, poni convincam, audi
 :

577 TRAGTATUS COXTHA JUD/E06. 518

de eadem re Ueo decantet ipse Uavid
qiiul simile .\ Quid estquod dixi? .Mirum certe videlur, sed ve-
Introducens enim Ucum de se loqiientem,sic ait : rum est. Nam qufe ciinctis, aliis patent, tibi soli

Ponam in sxculum sceculi semcn ejus, ct Ikronum clausa sunt, quae cunctis aliis clarent, tibi soli

ejus sicutdiescceli (Psal. Lxxxviii).Etinfrapost ali- obscura sunt. Claret enim cunctis, notumest uni-
quot Semeljuravi in sanclomeo, si Da-
vei'sus : versisservum Hebroeuua ncc aure perforata, nec
vidmeyitiar -.semen ejus inteternummanebit (ibid). aure illcBsa domino suo servire in (Blernum, nec
Kt statim El thi^onusejus sicut soL in conspectu
:
sacerdotem electum a Deo, vel fihos ejus Ueo mi«
meo, ct sicut luna perfecla inxternum (ibid). Et nistrare potuisse in sempiternum. Nam et servo
quid uecesse est etiam isla sigillalim notare ? Ger- moriente^ necesse fuit ei, ut sic loquar, moi'i,

tum cnira est, palens eit,negari non polest, verbis servitium ; et deficiente sacerdote, vel filiis cjus
illis, quae leguatur Ponam in siuculum sceculi se-
: porum necessario oportuit deficere ministeriiim.
men ejus vel ; illis -.Semen ejiis in ceteraum mane- Kx verba
his universis conjice, adverte, intellige

bit aut illis

:
Thronus ejus sicut sol in conspectu
: heec,(eternum.perpetuum,.sempiternumnonsempeY
nico, ct sicutlunaperfcctain a?/<?rn«?/j,ne.piaquam poni ad designandura aliquod inlinitum, sed ali-
tetornitalem signari in(initatn,quam et ex parlc vi- (luuudo ad deraonstrandum tcuiporale aliquod et
denius finitain, etex toto novimus liniendam. Ex B finitura. InJc est et illud, cui vel rcsistcre, vel in
partevidcmus finitaui, quiaregnum ct teinporalcin conlrarium perverteresipotueris, vere cunctasane
tlironum filiorum David, a longo, utjam tiictum intclleclu iusanc interpretari poleris. Audi ergo

est, lempore subversum cernimus et ipsiim somen canticum

: ipsius Moysi, .\aron, .Mariie totiusquc
hoc cst, successionem Uavid, saltcm cum ipso gentis tuiK,qua3 Israel vocabatur, notum estcanti-
munditerminofiniri,nemo quidubitet. EtliiEcq\ii cum,non tantum iibi tuisque, sedetiam orbi ter-

demexemp]a,quiead probandamceternitatem lini- rarum. Transmisso enim jam Rubro mari. Pha-
lam, de Megum libro et psalmisprotuli, de seminc raonc submerso, .Egyptiis cxstinctis, ,laudibus
Uavid, de regnoseraiuisUav!d,Ghristiano sensude divinis hoc a cantautibus additum est Dominus :

Ghristo accipimus, eoque intellcctu siciit thronum ipquiunt, regnabitin ceternum et ultra(Exod.x\).
id est regnuni ejus terrenuin negamus : sic uon Nunquid hoc aeternum pro inlinito accipitur ? Si
lemporalcsetiabsqueuhofine fnternuin omnimode pro inlinito accipitur, ut quid ei ultra additur ?
anirmamus. Scdquia tecum ago, qui ab intellectu Infinitte enim {eternitali quid atldipotest? Quid

istolonge es, tuote sensuconvenio, et ajternitalem plane, quid ultra illam est?aut igitur reraove hoc
infinitam in verbis illis accipi non posse ostendo. ultra, etintellige hic aeternitatem infinitam, aut si
i4iternum enim, hoc est infinitum non potest dici
P
illud ultra removere nolueris, accipc illud quod
regnum, quodjara periit ;semenUavid, id estsuc- ibi legitur ceternum, licet valde prolixuiu, taraen
cessio regnantium post Uavid perpetua dici non pro finitopositura. Quia ergoaliter hinc exire non
potest, qute non subsistit. potes, quia ahter pedem de hoc laqueo cducere
Vis adhuc, Judeee, pluraliis tcstimonia, quibus nou prcTevales, agnosce hoc, de quo agitur, a^ter-
ceternitas non, utsicdicam, semper demonstretur num, pro immensalicet finitatemporis quantitale
OBterna ? Audi post illa qiue audisti, quid Moy- soiptuui ; sed cum ilh additur ultra, oporterc in-

ses tuus, imo magis noster, de vcnuito in scr- telligiabsque ullo fine vel termino sempiternum
vum llebrfeo prrecipiat. Nam prcemissis quibus- Praeter hassacras ac supra positas auctoritates, est
dam, quie, quia ad reiu de qua agitur non perti- non solum divinus, sed ctiam huraanus et com-
nent, pr«termitto, subdit Sin auiem dixerit
: : munis raos istc loquendi, quo non infinitas, sed
Nolo egredi, eo quod diligat te, et domum tuam, quaedam major minorve temporis prolixitas desi-
et benesibi apudte esse sentiat; assumes subulam et gnatur. Hunc raodum ab universis pene assidue
perforabisaurcmejus injanua domus tusa,etserviet frequentari,etiamsinegligenter aurem loquentibus
tibi usquein xternum[Deul. xv) Audit et aliud de admoverisadvertes.Quisenimloquentiumin verbis
eodem libro Deuteronomii, de quo et istud prace- frequenter hocnon iterat: Sempertedilexi,seraper
P^
dens assumptum est. Scribens enim Moyses judi- tediligam;semperilluraauclivi,semperaudiam,sem-
cium sacerdotum, a populo, et abhis quiofferunt per hic paupererit, seraper othicdives,semperi]le
victiraas, adjuugit istud : Ipsum enlm, ait, elegit mentitur, semper !iic loquitur, semper luc tacet
Dominus Deus tuus de cunctis tribubus tuis, utstct et miUe similia? (^umque in propria sua significa-
etministretnominiDominiipse,etfiliiejus usque in tione, hoc, de quo loqiior, acceptum, nil minus
sempiternum (Deut. xviii). Simile huic et in Pa- significet quam aeternum infinitum, qui tamen
ralipomenon primo rcperies Separatus est inquH, : , jUud proferunt, nuUam in eo inteUigunt infinita-
Aaron, utministraret insancta sanctorum, ipse et teni, sed, ut supradixi, longam plus minusve, sed
filii ejus in sempiternum,ut adoleret incensum Do- tamen finitam, temporis quantitatem, Hinc est
mino, secundum ritumsuum, ac benediceret nomini Ulud Latini nostri
ejus m perpetuum (I Paral. xxiii). Sed nunquid
semper necesse mihi erit toties et toties vel rese- Serviet xternum, qui parvo nesciet uti.

rare quae apertasunt, vel illustrare quae clarasunt? (HoRAi. Epist., libr. i, epist, x, v, 4 1 .)
 :

579 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 580

Hinc et illius: A contraria sunt. Quod enim una ex his duabus sen-
. . . .Sedet, aeternumque sedebit tentiis affirmat, altera negat. Affirmaf Moysesaeter-
Infelix Theseus. nam, hoc est juxta te nunquam finiendam legem.
(ViRG. ^neid., lib. vi, vers. 618). Affirmat Jeremias mutaudam, hoc aliam nonest,

Quo versus fine sequentisque principio, licet ejas juxtamodum vel ritum priorisdandam. Vides ad-
quaedam mala a^terna, lioc est sine fermino, pro- huc alterum ex his duobus starenon posse ? Vides
quod tamen aeternum, hoc est
lator intellexerit: nisi aliter Moysen fallacem, aut Je-
senseris, aut
absque fine sessurus esset, omnino non sensit. remiam ? Unde ne tam solemnes et famosi veritatis
Inde magnus iile apud Latinos : ministri mendaces appareant, necesse estautJe-
remiam sic e.xponi. ut legis juxta fuam senfen-
Vix e conspectu Siculce telluris m altum, tiam infinitas monstretur, autMoysi verba sic ac-
Vela dabant lceti, et spumas salis xre ruebant,
Cum Juno ceternum servans inpectore vulnus, cipijUtquod de mutatione legis Jeremias protuht,
HcBC secum Mene inccepto desistere \ictam !
:
A^erum esse probetur. Sed in Jeremife verbis quis
(Ibid., lib., 1, vers. 34-37).
Judaicus, quis Chrisfianus etiam valde perspicax,
Item, idem ac lynceus, ut dicitur, oculus, aliudquam dictum
Tanton' potuit compellere motu r, est rimaripoterit ?Quid aliud sentire quam quod
Jupiter oeterna gentes in pace fuluras ? absquenubilo, absque tegmine, absque figurarum
{Ibid., lib. xu, vers. b03, 504). involucris produnt ? Produnt ufique hoc, mani-
Sed prolator Iiorum vei^suum, nec vulnus in pe feste denunfiant hoc, quod non juxta fesfamentum
ctore Junonis contra Trojanos iratae, teternum apafribusdatumdispositurus essetDeus aliud tes-
absque termino sensit, nec gentes futuras in ieter- tamentum. Quod plane novum vocat, quia vetus
na, lioc est, infinita pace mansuras, quod fierinon pra^cesserat. Quidergo aliud, quid cerle aliud in
poterat,intelIexit. Suntadhuc plura de Iiis exem- testamento veteri accipere poteris nisi Judaicam
pla, sed, ut sestimo, sufficiunt ista. His omnibus, legcm quip prcecesserat, et in testamento novo
Judaee, probatum est, ad legis tuae infinitatem pro- Christianam, quaj secutura erat? Cum hocitasit,
bandam^ frustra te tot aeternitatis ctum in his Jeremias verbisnihil aliud quamquod
nomina pro-
duxisse, cum constet et auctoritatibus sacris et dictum est intelligi possit, necin aliam quamhbet
humani usus exemplis, a^ternitatis nomine non partem quolibet astu judaico retorqueri, cogeris
semper res infinitas, sed quandoque, etiamfinitas Judaee, ad Moysi transire sententias, et ilia ceter-
signari. Sed forte tuadhaec /Eternitatis quidem nitatis vel perpetuitatis nomina, quae prasmissa
:

nomen, quandoque pro finito tempore accipi, ex sunt, non pro infinitate, sed pro finito tempore
praecedentibus probas sed quod aliquaudo etiam ^ esse posita mecum sentire. Hoc modo accipe di-
;

pro infinitate accipiatur, non negas. Non nego,
inquam, sed prorsus confirmo.Ergo inquis,utrum-
que coucedis, hoc est, quod cPternitatis nomen
quandoque profinito accipiatur tempore quando-
cumiUud quod de agno paschaliproposuisti, hoc
modode multiplici sacrificiorum varietate, hoc
modo de Sabbati cultu, hoc modo de ipsa, quae
ut noster Dominusdicit, non a Moyse esf, sedex
:

que efiam pro infinitate. Verum est, inquam. Si patribus circumcisione. Hocmodo, inquam intel-
igitur, inquis, verumest, quod pro utraque signi- lige, hoc modo expone, ubicunquein consimihbus
ficatione, hoc est finita vel infinila, aeternitatis legis tuse locis aeternitatis nomen scriptum inve-
nomen stepe ponatur unde cogis, unde probas
; neris. Cumque ibid asternum pro finito fempore
quod ad legis Judaicae infinitatem ostendendam a intellexeris, nec Mo3'sen Jeremia?, nec Jeremiam
me prolata testimonia magis finita esse debeant Moysi contrarium invenies, et legeni, quam finien*
quam infinita ? Probo, inquam, et ad istud conce- dam, esse Jeremias pr;edixit. finitam agnosces.
dendumnecessarioargumentoimpello.Quodutbre- Finitam dico^ ut quidam magnus ex noslris ait,
viusfiafet clarius, redeantrursum ad medium illa non quantum ad modum agendse vitae, sed quan-
duo quiB superius posita sunt, unum a me, aliud a te. tumad modum significandae vitee. Nam quantum
A me verbaJeremiae, ateverbaMoj-^si.Jeremijeillud D admodum agendae vitae pertinet, quod lexvetusta
cstiEcce dies veniunt, dicit Dominus et disponam Judaeis, hocet Evangelium ChrisUanis imperat, et
testamentum domui Juda, nonsecundmn testamen- imusquisquenostrum prografia et viribus servare
tum quod dedipatribus eorum, quando apprehendi contendif.Nam Diliges Dominum Deum tuum ex :

inanumeorum, uteducerem eosterra ^gypti, Sed toto corde tuo, et proximu^n tuum sicut teipsum
testamentumnovumdisponameis,dando leges meas {Levit. xix) et Non habebis deos alienos coram
; :

inmentibuseorum ,et in cordibus eorum,scribam eas me ; e\,\ Ilonora patrem tuumet 7natrem\Bl: Non
(./e?'.xxxi)..MoysiiIIudest://a6e6u?5,inquitDeusde occides,Nonmoechaberis,Non faciesfu?-tum,Non lo-
immolatione agni paschalis agens. hatic diem in queriscontraproximumtuum falsum testimonium ;

monumentum.etcelebrabilis eam solemnem Domino et Non concupisces domum proximi tui, nec desi-
:

in generationibus vcstris cultusempiterno (Exod, derabis uxorem ejus, non servv.m, non ancillam, non
xui). Haec
duo, ut supradixi, ex adverso sibi invi- bovem, non asininn, ncc omnia quos illius sunt
cemopposita, et, juxta inlellectum luumj omnino {Exod. xx), et similia rectu3 iidei, honestis mori'
581 TRACTATUS CONTRA JUD^OS. 582

bus, ac sanctae vitee congriientia, sicut Judaeoprse- A Christi salvatoris mundi,

cepta sunt, sic et Christiano pra^cipiuntur. Unde
quantum ad hunc modumagendae vitae, lexdequa
agitur finita non est. Quantum rero ad modum
significandae vitae, prorsus fiaitaest. Xam circum-
condemnatoris sui, et
nequissimi crucifixores fuerunt, a Deo projecti, et
tam ab illa terra, quam ab omni prosperitate mun-
dana et fehcitate ceterna exciusi sunt. Nam iUud
quod addidisti praecepisseMoysen Nonaddelisad :

cisio carnalis quae spiritualem praesignabat, Sab- verbum quod vobis loquor, neque auferetis ex eo
bati requies, quae ahud innuebat, sacrificia qua- (Deut. iv), nonne mirum et mirum valde est,quod
drupedum, volucrum, similsR, vini, olei, etsimilia, hoc quasi per te faciens opponis? Quis enim no-
quae unicum et supremum Christianorum sacriii- strorum aliquid unquam addidi ad verbum legis
eium praemonstrabant, sicutumbra corpori, sicut tufe ? quis aliquid dempsit ? Imo servamus libros
signans signato, cesserunt. Unde quantum, ut di- intactos, servamus incorruptos, etsicutperMoysen
ctum est, ad illa omnia colliim genlisduraecervicis scripti, et per fidos interpretes ad universarum

pormentia, ab illo, qui dixit: Jurjum meun suave gentium linguasde Hebraicatranslatipervenerunt,
et onus meum leve est{Malth. xi), populolibertatis ita ut dictum est, conservantur. Nihil eis additur,

induha sunt, et ne jugo jam inutili gravaretur,
omnino finita. Quod si tantopere hoc, de quo b cus, Iiabet barbarus de libris illis quidquid, tu,
sermo est, aeternitalisverbo oblectaris, eteolegem
tuam absque fineadhucprobare couaris,mula in-
tellectum, et absque fine invenies aeternum tuum.
Muta, inquam, intellectum, et quod ego fateorde
testamento novo, fatere et ut de veteri. Dicoego
testamentum aChristo datum, et novum esse et
aeternum. Novum, quia tuum antiquius est. ^Eter-
num, quomodo? Nunquid bapfismus a Christo
conslitutus aelernus est? Nunquid sacrificium ab
ipso suis traditum a^ternum est Nunquid et alia
sacramenta Christianis tradita aeterna sunt ? Nun-
nihil imminuitur. Habet ergo Latinus, habet Grae-
Judaee, habes. Scribimus quod scribis, legimus
quod legis, sed scripta vel lecta non ex toto intel-
ligiraus, ut inteUigis, non ex toto accipimus ut
accipis. Sequeris tu quandoque in illis htteram
mortificantem. sequor ego semper in iliis spiritum
vivificanlem. Uodis tu corticem, edo ego medul-
lam. Nec littera> tegmen ubi est abjicio, neclittera
tectum salutis mysterio cotemno. Hoc modo lit-
teram accipiens, auctorem litterae spiritum magis
sequens, nihil, utdixi, advcrbum legistuaeadjicio,
nihil demo sed magis JudaBum nec legis sute lit-
:

quid et multa alia Evangelii mandata aeternaesse teram sequentem, nec spiritum divinum inlittera
possunt? Non sunt aeterna, quia sicut de tuis dixi, agnoscentem arguo, corripio, ac veritati acquies-
cum mundo finienda sunt; et tamen sunt;pterna, ccrc iiolenlcm condemno.
quia aeternorum praeparativa sunt. Finiuntur illa, Post haec duo sic absoluta, de tertio et in tribus
sed vita, ad quam ducunt, non finitur aeterna. '
ultimo nobis minaris.et uisiJudaei efficiamur,di-
Dic ergo, sed dic ex fide, crede ad justitiam, con- vino maledicto nos esse subjectos ostendere cona-
fitere adsalutem tuam taliter posse accipi legem vis. Maledictus,inqm[, qui non pcrmanct in sermo-
esseaeternam, quiahujusChristianeegratiae praevia nibuslegisliiijus, nec eos opereperficit, etdicet om-
et prtemonstratrix exstitit, quae sola vere per nispopulus: Amen {Deut. xxvn). Hoc maledictum,
Christum ad vitam beatam et seternam perducit, oJudaei, non super Christianos
est, sed super vos
Hoc solo sensu ffiternum legis tu;r, de quo egisti, etsuper filios vestros.Neque enim, non Christiani,
potest intelligi absque fine, nullo autem alio, nisi ex gentibus de Judceis fuimus, nec jugumlegis Ju-
cum fine. daicae nobisimpositum cst. Subjecta fueruntcoUa
Sed ne quid objectorum a te indiscussum vel popuhdurae cervicis, qui aliterdomari ad servien-
indifflnitum remaneat, accipe et contra illa ultima dum Deo non poterat, praeceptis legis Mosaicae ;

tua responsum nostrum. Opposuisti nobis Moysen erecta est in libertatem tempori congruam per
loquentem inter ceetera patribus tuis Ut multipli-
:
Christum nostrum cervix fidei Christianae. Ea de
centur, inquit, dies tui,etfiliorum tuorum in terra causa nihil ad se pertinere Judaicum maledictum
quamjurainl patribus tuis,utdaret eis, quandiu ^ Christianus intelhgit, quia sicut mutata tempora,
ccelum imminet terrce {Deut, xi). Ad quod ego sicetmutatapraeceptacognoscit. Sed quia modo,
Quandiucnelum imminet terrae, promissaest, juxta quo superius dictum est, aut agendae scilicetvitce,
intellectum tuum, stirpi Judaicfe possessio terrje autsigniticandce.Iegemvestramnostramcrcdimus,
UUus, quae partira per Moysen, partim per Josue, nostram dicimus, necesse est nos ej us maledictiones
primis iUis Judaeis distributa est. Sed adhuc tamen cavere et benedictiones optare. Cavemus autem.
coelumimminet terrai,et Judaeisjam a multotem- imo omnino vitamus ejus maledictiones^ si juxta
pore terra Ula ablata est. Sed dices: Hoc idcirco, ejus decretavitam agimus, hoc est, non concupi-
quia mandata sibi a Deo tradita neglexerunt. Et scendo, non occidendo, non furtum faciendo, non
quid hoc, inciuam, ad me? Vere fateor, quodquia falsum testimonium perhibendo, et reliqua similia
mandata Dei neglexerunt, imoquia semper Deo observando, quce et vetus scriptura servari praece-
rebelles et contrarii exstiterunt, quia idololatraej pit, et novae gratiae Evangelium teneri multo ma-
quia profani, quia prophetarumoccisores, quiaad gis imperavit. Vitamus ejus maledictiones, si non
implendam mensuram patrum suorum, ipsius significans, sed significatum, hocest si noncarna-
 583 PETHI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 584

leiu ciicumcisionem, si non carnale Sabbatum, si c\ fornicatione. A quibuscusiodientes, vos, beneagetis

non carnaliasacrilicia,sed spirilualesvirtutes,quae {ibid.). Quando pauca servari mandavit, de
haec
illis carnalibus sacramenlis designatee sunt, obser- multiplicitate legalium praBceptorum multa immi-

vamus. nuit. Mutavit autem, quando prc circumcisione

Hoc igitur utroque modo vel agendo qu.-B aperle
pra3ceptasunf,vel implendo quae sub sacramenlo-
rumvelamine sunt, non subjacet legis malediclo
Christianus, falsoque se impetitumaJudoeodemon-
strat, dumbismodis in sermonibuslegisse perma-
baptismum, proSabbati olio requiem a peccatis,
promnumeris panum,similfe,vini, quadrupedum,
volucrum sacrificiissolumpurum, innoGentem,im-
maculatum agnum Dei, hoc est seipsum omni[o-
tenli Patri pro universorum salute quotidie offerri

neredeclarat. Non ergo tangit illum vel inmodico couslituit. Jussit ista, et quia Deus esse probatus
malediclio illi a te objecta, Judeee ; sed te potius cst, auclorilate divina quiB voluit imperavit, et
respicit, tibisetotamingerit,, qui nec spiritu liber- qucestiones infidclium dc mandatis suis dubitan-
tatis, ut Christiani,in sermonibuslegistUiL' perma- tium amputavit. IIoc cnim inlcr alia Judasis mi-
nes, necipsa serviliet carnali conditione, ut primi rautibus,et stullissiincconquerentibus,quod verbo
Judtei.eosopereexmaximaparte adimples.Adverlo curandomultorumincommoditatesSabbatisopera-
igiturnon Christianum, ut jam dictum est, sed tc, retur, respondil Filius lio)ninisDominas esi, etiam:

B
illi maledicto quod ci ob)ecisti subjcctiun, de quo Sabbati{Luc. vj). Qui vero Sai)bati Dommus est
Moyscs ;Malediclus omnis qainon pennanet inser- utique Deus cst. Non euiin uisiDeus, DominusSab-
monibus legis hujus, 7iec eos opere perficil el diccl bati esse polest. Undeconstatquodqui Dominusct
,

omnis populus :Amen. Ilis universiseo res pervenit, Deus Sabbaticst, Dominus et Deus circumcisionis
ne ultraaudeas legemper Moysen datam, juxtain- cst, Dominus et Deus sacrificiorum, imoommium

tellectum quemhaclenus habuisti, credere perpe- rerumcst. Sicut ergo licuitomnium rerumDomino
tuam, necaudeas profiteri ceternam. Agnoscehoc, ctDeo, quandovoluitnonexistentiacreare, quando
inquam, factum per Christum^ ([ui auctor Novi et voluitjamcrealainaliasetahasspeciescommutare,
ffiterni Testamenti, multa ineo prfeterquam seusus sic ei licuitarcanis, sibique soli notis justitiee cau-

aotiquus habuerat, auxit, minuit, ac niutavit. sis, leges nondum datashominibus, quibusvoluit,

Aux'\\,qimndodixi( :Nisiabundaveriljustilia veslra el tempore quo voluit proponere,etrur3um quibus

plusquarnScribarumetPharis(jeorum,noninlrabitis voluitet quando voluit, easdem augerc, minuere
inregnum c(Eloram{Matth.y). VA Q.dd[d\\.: A^idistis vel mutare.
quia dictum est antiquis: Non occides. Qui autem Quiesceigitur, JudtBC, dc mutalis per Christum
occiderit, i'eus erit judicio. Ego autem dico vobis, quiaidem Deus(fuiper
Mo\-silegibus scandalizari,
quia omnis qui irascitur fralrisuo, reus criljudicio ^ hominemChristumhorainibusapparuif,quandovo-
{ibid. ), etsequentia. Rursum Audistis quia dictum
: luit pneceptalegaliaprius nonexistentiapromulga-
est unliquis: Non mcechaberis. Ego autem dico vii, quando voluit eademjamtradita comrautavit.

vobis, quia omnis qni vide^Ht mulierem ad concupi- Necdeinceps per illamtantummodo veterem eljam
scendum eam,jam mocchatus est eam in corde suo finifamlegemjustilicariqueralibetpotuisseasseras,
(ibid.) Acdeinde: Audistisquia diclum estantiquis: cum et ante illam, etejus temporepriEtcrillam, et
Non perjurabis. Ego autern dico vobis, non jurare etiam post illam, justos vocari mulfos invenias.
omnino{ibid.). Ac postmodum Audistis quia di- :
Nonne, ut adpriorasiECularedeam, nbsque circum-
ctumest, ocuiumprooculo,etdentemprodente.Ego cisione, absque Sabljati cultu, absque aUquolegis
aulem dico vobis, no7i resistere malo. Sedsiquis te vesfrae sibi imposito ritu, Abcl cordisinnocenfia et
licrcusserit in dexi.erammaxillamtaam,pr(ebe illi simplicis sacrihcii puritate Deo placuit ?(Ge». iv.)
e< a/<cram{z6jrf. ),etreliqua,quceleclioEvangeIii no- Nonne absquecircumcisioue, absqueSabbaticultu,
stri indiedX : Audistis quia dictum est : Diligespro- absque multiplici legis nostroe onere, ambulavit
ximum iuum, et Ego
odio htbebis inimicum tuum. Enochcum Deo, et non apparuit, quia tulit eura
aulem dico vobis DiligHeinimicosvestros.benefa-
:
Deus? [Gen. v.) Nonne absque circumcisione,
cite hisquiodei^unt vos, etorale pro persequentibus ^ absqueSabbaticuItu,absquemultipIicilegisJudai-
ei calumnianlibusvos[ibid.), et reliquu, quas caele- cce onere, de magno viro Noe scriptumest: Noe
stis illa Scriptura recitat. Quando hoec Christus virjustaseiperfecius in generatione suafuit, eicum
preecepit, utique supra legis antiqu.e prsecepta, Deo arnbulavit^ Gen. vi.) Nonne et ipsi Deus lo-
plurimaauxit. Minuit vero, quando per apostolos quitur Tc vidi jusiumcorannneingeneraiionehacl
:

suos in quibus loqucbatur, ea quai subscriptasunt {Gen. vn.) Quid dicam ctdcipso de quo prajcipue
constituit. Nam sic se habet eorum Epistola: Apo- gloriari soletis, patrc Abraham ? Nonne et de ipso
sloli et seniores fraires, hisqui suni Antiochice, el absque oranibus iliisprcemissis,Sabbatolegalibus
Syrice,ei Citicice fratribus ex uentibus,salutem {Acl
, prcBcepfis^ante ipsam quoque circumcisionera, di-
xv). Et versu inlerposilo; Visum est, inquiunl, ctum cst: Credidit Abraham Deo, et reputatarnest
Spiriiaisancloei nobisy r.ihlluilra vobis imponere ei ad justiiiam! (Gen.w.) Quid ct dc posteris ejus
oncris,quam hoic necessaria, ui absiineaiis vosab Isaac, sive Jacob, et reliquis usque adMoysen?
immolaiissimulacrorum,el sang uine,etsuffocato, ei Noune et ipsisolacircumcisionis, sedmaximejusti-
585 TRACTATUS CONTRA JUDyEOS. 586

tiaeobservanlia, absque reliquis omnibuslegispost A scriplaepropheticnevocescongruerepossint, produ-

dataj decretis, Deo placuere, et ipsi duo cum ante- ccre valeo, quameturationeChristum tuumpotius,

cedente seAbraham, singulare ac gloriosum pa- quaiu quemlibet aliumin iliis prophelicis vocibus
triarcharum nomen meruere? Hocquidem ante le- cogi3?Magna utique, magna, inquam,
intelligere

gem. Jam vero lege data \elproximedanda,video rationeadhocsentiendum teegocompello.Sed an-

Job non Judfeum, sed a JudaBorum genere pene
alienum, absque circumcisione, absque Sabbati
cultu,absqueomnilegaliinstituto, voce divinasim-
plicem, rectum, limenlem Deum, recedentem a
malo vocari. Balaam, absque circumci-
Cerno et
siono, absque luultiplicibus Moysi prci^,ccplis, Deo
colloqui, Deo obedire, Dei afflatu mulla saluli hu-
tcquam ratioiUa ponatur, auctoritas praecedat. In-
torrogascur magisdeChristonostro quam de quo-
hbetalio cuncta illasupradictaacoipiam, et cur (e
adea suscipienda corapellam. Idcirco plane Chri-
stum nostrum.nonalium.inomnibusiliis prophe-
ticis vocibus intelligo, et inteliigcndum suadeo,
(juia de ipso,nondealioverba illaprolata aguosco,

man^o faraulaturapraedicere(iYM?n.xxiv). Quilicet vel ut verbi causa, aliquade innumeris ad ipsum

ceciderit, iicetcasum suum et proeviderit et praedi- pertineutibus excerpam. de nullo alio, nisideillo
xerit, ex eotamen quocasum suum memorat, ante intelligi potest, qiiod prof)heta tuus dicit, et quod

eumdem casum sestetisse declarat. Undc licet in B EcclesianostrafrequenlatiE^cce virgo cor.cipiet, el

justitianonpermanserit,auditor tamen sermonum pa/'iet fUium, et vocabitur 7iomen ejus E/nmanuel

Domini non nisi exaliquo justitiae merito esseme- {fsa.u). iNuUa enim virgo vel concepit, vel conce-

ruit. Conspicio et regum plurimos, intucor alieni- ptura est, velpeperit, vel paritura cst filium, nisi
genarum gentium non paucos, ipso legis temporc super cfeleslis etperpetua virgoMaria Jesum Chri-
absquecircumcisione, absqueSabbaticuItu.absque stum Dominum nostrum. Denullo alio nisi de illo
Moysiacisinstitutis, Deum colere, justitiam sectari, accipi potest :Orietur stella ex Jacob, ctco7isurget
absqueeademjustitifeconservationejusliticari. Qui virgadc IsraeL (Nu77i.\\i\). Non enim comeles,
quamvisincanoneJudaiconon legantur.ex veraci- quiregnamutaredicitur,velquodlibetprfefulgidum
bus tamen historiis tales fuisse probantur. Sed sidus, (>hristo nostro secundum carnem de Israel
quorsum ista ? Ut cernens ante legem atque sub exsurgente ortum est, sed stella sideribus cunctis
lege, sine legisoperibusmultosDeo placuisse, glo- splendidior, ipsiusque solaris fulgoris aemula non
riari vciut de legis tuae singularitate desinas, ct ve- cujuslibet, sed ipsius tanlum nativitatem praesagans
tustum, quod inde assumpsisti, jactantiae superci- eluxit. De nullo alio hominum nisi de illo accipi
lium deponas. .Necpropterhocsolum, sed ut insu- poiesl-.E/fu^idamsupervosaqua^nmu/idamfet mun-
per advertas, quod sicut et antelegem et sub lcge, dabimini ab 077i7iibus i7iquinamcn(isvest7-is{Ezech.
sine legahbus observantiis lilulojustilitBplurimos xxxvi).IpsecnimnonaIiusaquam niundam, etom-
conspicis honorari, sic et post legem non solum nia inquinamenla peccatorum muudantem super
plurimos, sedetuniversossola Christiani Evangelii omnese(Tudit,quando discipulis praecepit bocete :

gratia, posse intelligas justilicari. Hoc quippe
novum illud testamentum,de quo jam supra audi-
sti Deum et prophetam loquentem Ecce dies ve-
niunt, dicit Do7ninus,eldispona7n testai^xentum do-
muiJuda, non secu7idum testa)7ientu7n quoddedi pa-
ttibus eo7'um, quando eduxi eos de ter7'a ^gypti
{Jer. \xxi). Aut igitur ostende aliud testamentum
datum aDeo, non sccundum illud vestrum testa-
mentumquod datum cst ab eo, aul suscipe hoc
nostri Evangeliitestamentum.quodvere datum esl
ab ipso.Quod nonestsecundumiUud,quiaestplus-
quamillud;non estsecundumilludquia illud terre-
numest,istudcoele3te;nonestsecundumillud, quia
illud temporale istud vero est absque dubio sempi-
; lus
ternum. Non quod Scriptura illa Evangelii data a
Christo, vel qucn in eo praecipiuntur,
beantin aeternum, sedquod gloria.qua; a Chrislo
est 077mes gentes, baptizantcseos innomine Pal7-is, et
Filii. et Spij'itus sancti (Matth. xxviui.
De nuUo
: alio nisideilhus tempore accipi potest. Tunc ape-
rienturocuUca;coru7n,etau7'exsu7'dorum patebunl;
tu7ic saliet sicut ce7'vus claudus, et aperta erit lingua
juutoruin (Isa.ww). Ejus enim tempore, ejusvir-
tute.ejus prseceptotam per ipsum qiiam per innu-
meros aliosidemdonum ab ipso accipientes Ccecis
visus,surdisauditu3, claudisgressus, multislingua
reddita est, et infinita omniumgencrum vel specie-
rum miraculafactasunt. De nuUo alio,nisi de illo
accipipolest: vulnc7'atmestp7'opler iniquitatcs
//?S(?
D
7iosl7'as, et livore ejus sonati su)7ius {fsa. liu). Nul-
cnimprfeteripsum vulneratusinveniturpropter
iniquitales hominum,nullius livore nisi ipsius,sa-
manere de- nitas restituta est liominibus. Nullus pra?ter ipsum
oblatus est, quia voluit nuUus praeter ipsum sicu^
;

promiltitur servantibusEvaagelium, nullo rationa- ovisadoccisionem ductu3est,quia voluit. De nuUo

biliter obviante, maneatin aiternum. Simih argu- alio nisi dc illo accipi potest: Non dabis sanclu7n
mento, et cuncta, quae supra de Christo dilfusius tuu7n videre coi-ruptione/n (Psal.w). Ut enim ait
sunt dicta, concludo. Aut enim alium, de quo uni- Petrusapostolusnoster, loquens sicutetegoJud.-eis
versa ilia veraciter accipi possint, necesse est te (Ac^u) ; nec David qui hic loquitur, nec aliquis
producere, automniadeChristo nostro esscdicla, hominum vel sanctorum sepultus, praeter eunidem
nobiscum sentire. Christumnostrum. carnisevadcre potuit corruptio-
Sedforteobjicis ego nuUum,
: Etsi cui supra- nem. De nuUo alio nisi de illo accipi potest Vivi- :

Patrol. CLXX.XIX. 19
587 PETRI VENERABILIS ABBATIS
ficabit nos post duos dies, die tertia suscitabii
(Ose.vi) . Nam nullus mortuus prseter ipsum triduana
sepultura quiescens.ipsa die tertiacumcarnispro-
prisa resurrectione, tunc plurimos sanctorum
et
suscitavit, et in fine saeculi omnes pariter, tam bo-
nos quammalos,vel advitam, velad mortem per-
petuam Sed nec de quolibet alio idem
suscitabit.
propheta subj un\it Quasidiluculum prxparatus cst
.•
egressusejus(ibid.). Egressus quippe ejus de sepul-
cro ad immortalem vitam, quasi diluculum fuit;
quia ipsi ante solem primo lucis initio resurrexif,
sicut et Evangeliumnostrum.et ipse in psalmolo-
quitnT:Exsurgamdiluculo{PsaLt\i).^eG hoc so-
lum^quiatransiturgeresurrectionis suee luci sempi-
ternamadjunxit, et eavetustasmortaliumtenebras
illustravit. DenuUo alio niside ipso accipi
Ascendens in altum captivam duxil captivitatem,
dedit dona hominibus [Psal. lxvh). Nec enim sola
divinitas proprie in altum ascendere dici potest.
quae semper tam in alto quam in imo, et ubique
est. Sed et de ilIo,juxla verba Apostoli, nostri
ctum Ascendit, quiaprimo descendit in infe-
est :
riores partesterr8e,indeque humana carne assum-
pta, Idemqui descendit,ipse etascenditsuperomnes
co£los,utadimpleretomnia{Ephes.\\). Denullo alio
niside illo dictum est: Erit radixJesse, et qui ex-
surgetregeregentes,ineumgentessperabunt{Isa.\\)
Quod magis videndo propriis oculis quam aures
praebendo scriptis propheticis advertere
ipsumenim Christum uostrum, quide stirpe Jesse
ortus est, sicut tibi totus terrarum orbis
genteSjSperantipsumdeprecantur, ipsum adorant.
De nullo alio nisi de ipso dictum est Scio quod :
Redemptor meus vivil, et in^iovissimodie de terra
surrecturussum,et incarne meavidebo Deum{Job
xix). Redemptor enim non potest dici,nisi
dimit.Jobveronullus redemerat,nullus redemptu-
rus erat, nisi hic Dei Filius, hic de quo sermo est
Christus. pro redcmptione sui ac mundi pre-
Quem
tiumcorporis et sanguinis suidaturura praesciens,
Redemptoremsuum vocat,Deumnominat,
in sua carne jamresuscitala in die novissimo se
virsurum affirmat.
Haec universaetmultasimilia, quia de nullo alio
niside Christo accipi possunt, de ipso dicto credi-
mus, in ipso atque per ipsum excepto hoc uno et
ultimo, quod in uiundi defectu implendum
impleta novimus,et ut eademcredant ac senliant,
Judaeis incredulis suademus. Audisli, Judaee,
auctoritate,imoquil)usanctoritalibus, cuncla
quae praeuiissa sunt, de nuUo alio nisi de Christo di-
cta credat et intelligat Christianus, audi et qua ra-
tione cui vel libens vel invitus cedere cogatnr Ju-
daeus. Et quia major ratione hoc tibi persuaderi
poterit, quam divmis illis immensis etinfinitis rai-
raculis ? Quis enim hiimano mtellectu vigens non
videat quod tottantaque aChristo, et per Christia-
nos facta miracula, fieri nuUomodo possent, nisi
virtute divina?et illequidem se DeiFiUum, se Deum,
CLliiNIAC. IX 588
nos A se regemaeternum.seChvistum a prop hetis praedi-
ctum esse fatebatur. Quae si falsaessent, non so-
lum nulla eum signa prosequerentur, nuUa eum
miraculorumeflBcaciacomitaretur,sedpotius(quod
vel cogitare scelusest),ut mendax, blasphemuset
impius damnaretur. Ac cum ista omnia de se prae-
dicaverit, cumistade se credentes velut omnipoten-
tes miraculorum operatores effecerit, sicut et ipse
loquitur. omnia possibilia credentur {Marc. ix),
clarum est, perspicuum est quod quidquid de se
credidocuit, absquesaltemminimadubitatione cre-
dendumest ;quidquidpr£Bcepitfieri, absque refra-
gatione aliqua servandum est. Sed ut quidquid pos-
ses objicere, ipsemihi objiciam, dices fortassis mi-
racula illa aut nulla fuisse, aut magica. Si dixeris
potest: B nullafuisse, sidixeris eafictaanostris, cito respon-
deo, tuoquetesermoneconvenio: Simiracula, quse
a Christo vel per Christianos facta dicuntur, quia
non vidimus, nulla vel ficta esse asseris, et nos
quoque ea quae per Moysen, Josue, vel reliquos Ju-
di- dffiosfacta leguntur, quianonvidisti,nulla vel ficta
esse asserimus.Nullum enim tu majorem afferre
potescertitudinemde Judaicismiraculis, quamnos
de Christianis. Nam sicut tu libros habes Judaicos,
in quibus illa inscripta sunt, sic et nos libros ha-
bemus christianos, in quibus ista relata sunt. Hac
ergo ratione aut nega Christiana miracula, etnos
negabimusJudaica aut confitereChristiana mira-
;
potes. In cula, et nos fatebimur Judaica.Sed quia tu signis
illis, Ucet nonvisis.sola librorum a patribus tradi-
indicat,
C
torum lectionefidem accommodas, cogeris utetnos
Ubrisa majoribus nostris nobis traditisfidemprae-
bere concedas et insuper quia nos tuis assenUmus,
;
ut quoque nostris assentias. Credimusnosprophe-
tis tuis, crede et tu apostoUs nostris. Crede autem
quire- hac ratione, quod quidquid iUi de Christo et ad
Christum pertinentibus rebus futurum esse dixe-
runt, hoc tolum isti mundo irapletum, absque dimi-
nuUone aliqua ostenderunt. Non igitur hoc modoj
ChristimiraculanuUaesse, nonhoc modo (ictaessej
et eum anostris, probare poteris. Sed rursum nuUa esse
vel ficta, quoaliomodo probare valebis, cum non
partes orbis quaslibet, sedipsum pene orbem uni-
versumlegibusChristianissubjectum esse videas ?
Jacet jam substrata Christo mundi superbia, et to-
tus mundanaegloriae fastus, damnaUab hominibus
D ignominijB servit. Adorat crucem ejus,
restat, et crucifixi
quam prius videre horrebat et quo ante stultum
;
qua putaverat,nuncomni sua sapientia longesapienUus
illa,
csscnondubitat.Polentiaraillamsuam, qua cuncta
terrena domare consueverat, Christo. qui Dei cst
virtus, agnito, infirmam cognoscit, et ex ipso qui
Dei sapientia est, suara metiens, eam ut slultam
contcmnit. Quomodo igitur ChrisUanae, ut sic lo-
quar.insipienUfB sapienUamsuam, infirmitati for
titudinemsuam,ignobUitaUnobiUtatem suam,igno
mini^e gloriam suam sponte subj ecisset, nisi nUran
dis, stupendis, et ante inusitatis operibus hoc ei
I
persuasum esset ? Constat ergo falsum esse quod
589 TRACTATUS CONTRA JUDA^OS. 590
objectum est, Christiana miraoula nulla esse vel A in tenebnsluceat,ettenebrteeamnon;comprehen-
ficta. d'dnt{Joan. i),et si non sunt uniformia, sunt tamen
Sed forte adhuc Judaica subterfugia quaerens, contigua.Partesergoahquas, ut dictum est mundi,
oppones. Quid vis cogere, mundum non nisi mira- error aliquis inficere potest, totum mundum non
cuhs in Christum credere potuisse, cum ante Chris- potest. Potuit ergo, sicut et ahi multi errores, ali-
stum pene totus, imoaliquotempore totus idolola- quas mundi partesinficere:totum non potuitoccu-
triae servierit; uec ad illam idololatriam signisah- pare. Fides vero Christiana, non more errorum.
quibus, sed errore proprio couversus fuerit ? Con- particulas vel partesmundisibisubdidil,sed, utve-
cedo, iuquam, sine signis, praeterquaedam vana ac ntas a summa veritate, quaeChristusest, derivata,
daemonica,quibus quandoque,licet raro, conceptus totumsibi orbem subjecit. Totum vero orbem dixi,
error, in stultorum hominum cordibus fovebatur, quia licet gentiles, vel Saraceni super ahquas ejus
mundum aUquando succubuisse,sed eo tempore de- partes dominatum exerceant.licetJudaeiinter Chri-
testando, cullui manus
dare cepisse, quo noviter a stianos et ethnicos lateant, non est tamen ahqua
Deo in pareutibus primis, de paradiso ejeclus, in vel modica pars terrae, non Tliyrreni maris, nec
hanc erroris ac caecitatis vaUem exsul a facie Uei ipsius Oceani remotissimae iusulaj, quae vel domi-
projectusest. Ubi merito iniquitatis suaepaulatim g nantibus vel subjechs Christianis non incolantur
auctorissui oblitus, vi tameninnata> rationis, divi- ut verum esse appareat quod Scriptura de Christo
nitatem alicubi essenon incertus.sedubiessetquee- ait DominabUuramariusqueadmare, :
etaflumine
rendaignarus, eam velin laudatishominibus, vel usqne ad terminos terrx (Psal. lhxu). Vel illud
in eorumimaginibus, vel in pulchris acsuis usibus a-postolinostri Utinnomine Jesu omne genu /lecta- :

commodis creaturis quaesivit, etsicproCreatore ea tur (Philipp. ii). Si igitur Mahumeticus error ah-
quii! ille creaverat divinitaUs cultu colere assuevit. quam terrarum partem post legemaChristodatam
In honore enimhumanaenaturaecumesset,non in- corrupit, quid adproposita? Multce enim hcereses
tellexit, sed tam in divina cognitione, quam inpro- post legemMoysi surrexeruntinpopuloJudaeorum,
pria conversatione, comparatus est jumentis insi- multap. post Chrish Evangehum ortae sunt in orbe
pientibus, et similis factus est illis {Psal XLvni). ChrisUanorum. LicetigUur tempora, in quibus hje-
NosU ipse,si tamenScripturariuutuarum soUicitus resis haec consurrexit, erudita fuerintnon tamenin
inspector fuisti, verum esse quod dico, nec aliam toto orbe, sed in aliqua ejus parte, pestis iUa con-
causam tanti erroris fuisse nisi quod sopita in eo valuit, et mare, ut jam dixi, aliarum hteresum,
ratione, ac nuUa, quae rationem ejus suscitare pos- magni corporismembrum aliquodcoirupto
velut
set,adhucdatalege,dixitutinsipiensin corde suo :
Q humore infecit. Unde nulla est comparatio hujus
Non est Deus (Psal. xui). Unde mirum non fuit, si diabolic* falsilatisaddivinam Evangehiveritatem,
parsmundi, auttotus munduseotemporefacile de- quoniam illa quosdam,quamvis muItos,Im:cautem
cipi potuit. At e converso Christi vel ChrisUanorum modo quodictum est, obtinuit universos. Sed tu
jamerudiUstemporibuSjIege Judaica anteduomil- his Chrislianis temporibus decepUs iUos nequam
hafereannorum data, philosophicis schohs, et tam deceptori sine miracuhs credidisse opponis, et hoc
divinarumquam humanarum rerumstudiisubique ad nostra evacuanda miracula afTers.Inducis asi-
ferventibus, actamnaturahlegequamscriptislegi- mili, sic isUserudiUstemporibus sine miracuhspo-
bus vigorehumani ingenii vel scientiae reflorente, tuisse decipi ChrisUanos.sicuteisdem crudiliscon-
impossibile homines, et ita universaliler
fuit falli Ugittam miserrime falh absque miracuhs Sai-ace-
Christianae fidei se submittere et fidem, mores, ac nos. Sed non valet inductio, enervis prorsus est
vitamad uniushominis imperium, absqueimmen- haec simihtudo.Nam probo, eisdemerudiUstempo-
sis prodigiiset signis, in ahud etcontrarium com- ribus et Saracenos sinemiraculis errori ccssisse, et
mutare.Nonigitur valet quam proposuisti objecUo. ChrisUanos Christo absque miraculis necessaria non
Sed vercorattritaefronUs notamcunctisduritiem, credidisse. Impossibile enim fuit, vel hos de quibus
ne solita impudentia rursus procedat, et dicat Si :
sermo est, vel quoslibet ahos, docUs illis tempori-
Christiana tempora jam erudita nec falli, nec sine busabsque aliqua certa causa velihiciente, vel
miraculiscredere potuerunt,quidquod, post Chri- compeUente, ab inveterato vel innato usu potuisse
stumquingenUsanniselapsis, Mahumetica haeresis averU, et ad insohta etnova converU. Causa autem
consurrexit,ettam nefariasecta, nulhs parta mira- ad nova illa vel ilhciensvel compellens, nisifallor,
cuhs, tantas orbis partes infecit ? Nonne illa tem- alia nuUa exsUtit, nisi aut auctoritas, aut raUo, aut
pora, eruditione obstante, tanto errori cesserunt ? miracula, aut vis, aut voluptas, vel simulomnia,
Ad hoc primum respondeoahudesse partes orbis, velhorum aliqua. Sed quodsupramiraculaprora-
laliud totumorbemcuihbet errori cedere : et idcirco Uone pono, nunc raUonem a miraculis disjungo,
laliter de particulari errore, ahter de universalisen- nemo miretur. Ibi enim idcirco dixi vim raUonis
tiri debere. NuIIum enim, praeter
humani generis miracula obtinere, quoniam sicut raUo ad aliquid
principiaquaesupratetigi.tempusfuit, autfuturum credentemmentemrationabilemtrahit, sicmiracula
cst, quo tenebrae luci, quo non sit admista
veritas ad idquodpersuadereintendunt, vice rationis com-
errori; et quamvis juxta Evangehum nostrum, lux peUunt. Hic autem ea ad invicem separo, unicuique
 :

I
592
PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.
A sit filum album a mgro. Item: Sint tibi uxores ad
auod .uum est reddo, ut et nomine rationis, intel
minusquatuor.Coucubinarumvero,quantumcunque
lectus ratioiiabilis, vel mente tacitus, vel verbisex-
potueris, vel milletalia.
pressus sentiatur, et miraculorum vocabulo, mi-
Profitentibus ergo libris et actibus ipsorum, au-
randorum operum insignis potentia exprimitur.
ctoritate, vi et voluptate ad suscipiendam
exse-
et jam dictis tribus
Hffic igitur duo sic accepta,
crandi nominis sectam, aut illecti, aut compulsi
adjuncta sunt,ut pr8emissumest,quinque,auctori- Judeee,
vis et voluptas. Harumcausa- sunt, ratione vel miraculis non sunt. Vides,
tas, ratio, miracula, de causis gens illa se-
ad suscipiendum novum quod erudito tempore aliis
rura, quffi perditos illos illud, propter
vel compellere, per- (lucta est miraculis non est? Vides
errorem, vel illicerepotuerunt, induxeras quod Christia-
(juod istud velut a simili
scrutare. Remove igitur prius quse erroris illorum con-
nus orbis absque signis immensis ad Christum
causa ipsis testibus non fuerunt. Nam
quod ratio
testiseterroris versus nonest. Hoc enim similiter, nonsolumpro-
eosnulla illexerit, testes sunt ipsi, ostendam. Pro-
nomi- babili, sed necessario argumento
ipsius magister. Ait enim in libro suo nec
Siqws ponoergo tibieasdem,quas jamproposui,causas,
nando. Deum sibi introducens loquentem :

Re-
tuam ejusque et ex eisnecessarioChristianamiracuIa probo.
tecum disceptare voluerit, dic tefaciem
~:j=;^.:;;o.».«<<«
gumscientesquamillitteratibonamlegemsequentur
«» r ^ cula, vis i:;^^,i^T:r:s"r;e
-r.f voluptas. Harum vel omnes velaliqua?,
et

ad suscipiendam fidem Christianam, orbem

terra-
solum-
Sin autem,tuum est^meapraeceptagentibus
rum aut illuxerunt, aut compulerunt. Sed sicut su-
modoputefacere. Item Si quistecumdelegecerta-
:
mun-
periusfactum est, removeantur illa, quibus
meninirevoluerit,diceianathema, et iramDei tah- nec ille-]
dus ad nomen Christianum suscipiendum
solummodo comminare.SG\ ilevum: Nolite
dis-
bus illectus non
ctus nec compulsus est: Auctoritate
putare cum legem habentibus. Melior est emmcw- propheticam auctorita-
nec est, quia licet Moysacam vel
des quam lis et plura hujusmodi. Quod vero
:
tamen
sic iterum tem, sicutveredivinam nuncveneretur,non
miraculis ahquibus eos provocaverit,
nequaquam antequamin Christum crederet, eamvenerabatur.
quasiDei vocesibiloquitur Tuquidem
:
Christianam
Agnovit quidem, postquamadfidem
ad eos cumDeimiraculismanifestisvenies,quoniam vel ejus Ec-,
contraria rejiciunt. Item : conversus est, cuncta quce in Christo
ea velut odiosa ac sibi illarum au-
clesia complela cernit, Scripturarum
Nisi sciremus eostibinon credituros, sicut nec alns

—r —=^ .=,
ctoritate pr^dicta; sed, antequam converteretur
crediderunt,daremustibisi9naetprodigia:veU^Ve
idemrepetit. Heecduoidcirconecessario

hcT.resis eorum auctor

removeu

fatetur. Remanent igitur

causa;, quibus probanturdecepti,

auctoritas, vis,et
c
igQorabat ea spiritu prophetico

,=-±s^^ r
Judeeorum legem aliquid ad
prsenuntiata. Noci

se

Non igitur litterar um illarum auctoritate ante

=^
pertmere putabat
fact ua

non eam quae di- Christum crederet, sed quia prius in Chri
est ut in
voluptas. Auctoritatem nomino, auctorita
quam divinam esse, stum credidit, earumdem Scripturarum
vina essc potuerit, sed eam traditionibus, ne
quamabau- tem suscepit. Sed nec ex paternis
mendax el fallens auctor coufinxit, et suorum auctoritate ad fidem hanc con
seductus ab ex majorum
et fallente, pro divina,
mendaci
ctore
Vim dico, de qua m verti potuit, a qua sempertoto nisu, hbris, mmis
eo populus stultus suscepit. est, eura error ant:
loquitur: Non ac poenis, quandiu concessum
iam diclo libro idem praesumptor quod nulla ci
Item ad suos quus retraxil. Hinc manifestum est
sum nisi in virtute gladii.
missus, Christi cor
juslibet aucloritate mundus ad fidem
Ouousquepotentiores omnibus efficiamini,prwdato-
versus Sed nec ratione, quia, ut ipsa doctrm
expugnalores estote. Et nisi me
prophetam a est.
res el
diripiam omnem sub- Christiana loquitur, cum apud eam magnum s

Deo missumconfessusfuerit, meritumfidei. nonhabetea fides

meritum.cmhi
uxorem,etfiliostuos,acfUiascapti-
stantiam tuam., quidemqua
multam mana ratio praebetexperimentum. Et
subjiciam, etteipsuminterficiam.Ei
vitati
ineahumanam sequirationemvidentur.jux-.
hunc modum. Hoc namque
tam ipse, dum vixit,
^ dam Paratiomniposcenli v,
quamait suis apostolus:
quam principatus ejus sucessoresfecisseleguntur, reddere rationem de ea
quse in vobis esl ^}
mandatoinjunctumser-
etvelut hoc sibi ex divino sunt longe plura, quee nullo me
violenter armis et viribus, se- ([ Petr. III) sed ;

vantes quos potuer unt comprehendi, nulla humanorum iug

subjecerunt. Voluptatem dico, cui ma tis intuitu
""^ nelaria^
clae
^i;;;;; vivaci,a.e valeaat
penetrari. Sc™ta.i su
t^aTaral::!" trenTl
ximenequaradecepior ireua la a;^ P^c^ue
___j^^^^i^_^^^
siBCuIaris philosophioemagistri,
„, •H,„T,«mcuIaris Dhilosophioemagistri, p,
p
.

miserandamservit.
^
Le magni quidam
sicutonmibusnotumest.gens invisibilia Dei, et pcne cunc
conscripta, in quibus sunt et ea qu<E facta sunt,
gentur inde multa ab eo Christianus praBdicat, c^
Deus,iQqnii,levitervobiscumagit,quoniam in quifi de divina majestate
isla- riosusphilosophusinvestigat. Indeest quodutqi:
fideSaraceMrumnihilestaliudquamtranquillitaset
a vobis quod difficile est, damnostrumait:/n principio erat \erbum,
requics et non vult Deus apud Deum, et Deus erat erbi \
et bibes, et Verbum erat
sed quod facile. Item: Tunc comedes,
^joan. ,>, «t ,u.dan„ se<,ue„.ia, sicut evaug.
::ir:^r;;r(o;rnoc,:::::;r;«o*s«^^^
 . :,

393 THAGTATUS CONTRA JLD.-EOS. 594

sta sic et philosophus (200) sed Verbum A tualivult carnalis homoel inimicumulcisci,resistit
scribit,
caro factum mentis
cst{ibid), nullo acumine com- Christus et dicit Ego autem dico vobis non resi- :

prehendit. Nam altissimam humilitatem,qua Ver- stere malo {Matlh. v). Voluplate habendi tractus,
bum Dei dignatum est caro fieri, superbus animus vult carnalishomoavare congregare pecunias, ter-
comprehenderenescit.Solailhidhumiliumdevotio, ret Christus, et dicit Non potesiis Dco servire et :

spiritus, Dei gratia duccnte intelhgit. Unde et Sal- mamtnonce {Matth. vi), et rursnm Nolite thesau- :

vatorisnostri verba sunt Patri Deo loquentis Abs- rizarevobisthesaurosm terra{ibid); et alio inloco
:

condisti hcec a sapientibus etprudentibus, et rcve- Quinon renuntiaveritomnibus qux possidet, non
lastiea parvulis {Matth.xi). Suntinde et illa magni potcst meus esse discipulus {Luc. xiv). Voluptale
Apostoli nostri verba, qui reprobalos .ludoeos, qui gloriandi vult carnalis homo superbe aliis seipsum
electas a Christo gentes cernens, et causam intelh- praeferre, monet Christus et dicit Qui major estin :

gere valens, nec volens exclamat : altitudo di- vobis, fiat sicut minor, et qui prcecessor est, sicut

vitiarum sapientice et scientise Dei ! quam incom- mimstratur {Luc. xxn), etitemcomminans : Omms
prehensibilia sunt judicia ejus, ct investigabiles quiseexaltat humiliabitur ,(Luc. xiv) ;et: Videbam
viae ejus ?(/iom.xi). Satanam, sicut fuLgur de ccelo cadentem {Luc. x).
Constat igitur, Judaee, ipso Christo et apostohs B Vivendiappetitu vel timore pcenarum inconsulto,
ejusconfitentibus,orbem terrarum ad fidem Ghri- vult homo carnalis Knedendo justitiam, mortem fu-
stianam.humana non esse rationeconversum. Sed gere. tormenta vitare, hortatur Ghristus, et ait
nunquid vi, uteamdemChristi lidem susciperet, ab Beati estis cum maledixerint vobis, et persecuti vos
aliquo compulsus est ? Hic plane diu immorandum fuerint,et dixerintomne malum adversum vosmen-
est. Non est, inquam hic immorandum, ut osten- tientesMatth. v). et de re simili : Nolite timere eos
daturhominesadsuscipiendam Christianamlegem quioccidu)itcorpus,etposl hocnon habent aiuplius
anullofuissecompulsos.NulIatenus enim compulsi quidfaciant (Matth. x). Clarct igitur quod nuUa
sunt ut susciperent, qui mille modis coacti fuisse morlahsvilae, vel rerura voluptate, ad credendum
probantur, ne susciperent. Inde terrores, inde tor- Christo, mundus me-
iUectus est. Restantergoquae
menta, inde carceres, inde ignes,indegladJospassi dio supradictarnm causarum loco posita sunt mira-
suntnec tamenuaiversa mortiumgeneraperpetien cula. Si enim verumestquod nuUa gensadtenenda
tes,abilla deterreri,autretrahipotueruut.Te3tis est nova et iusolita, nisi aut aucloritatc, aut ralione,
infidelismundus. totas mahtifesuae viresdiucontra autmiracnlis aut vi, aut voluptate possit illici vel
eos frustra insumens, testisetipsatellusChriatiano compelli, certumestquiaChristianus orbis, ad te-
sanguineubique infecta,et marlyrum Q nendamnovanisibiet insolitam Christi legemabs-
Christi sa-
criscorporibusadoperta. Nouestigitur mundus vi que aliqua harum causarum non potuit illici vel
ahqua ad fidem Christi compulsus. Sed nunquid conipelii. Sed verum est quod nuUa gens, absque
voluptateiUectusest?Etquidvoluptuosum, Judciee, aliqua ex istis, ad novasuscipienda potuitillicivel
inlege Christi? Nonne ipse suisdixit: /n mundo compelli.Constat ergo quod orbisChrislianus,abs-
pressuram habebitis ? {Joan xvi) Nonne Apostolus que harum aliqua, ut in Christum crederef, nec
ejusait: Omnes quivoluntpievivereinChristo Jesu, illectus est, nec compulsus. Sedrursus probatum
pei'secu(ionempatienturJ{lI Tim. m). Nonne quid- est qnod nec auctoritate, nec ratione, nec vi, nec
quid uspiam voluptatis esse potest gladius Ghristia- voluptate ad Christum conversus est. Claret igitur
nuspreecidit^Afifluunthicquamplurimaevangelica} quod solis ad suscipiendam GhrisU fidem miraculis
legisexempla, quae.ne teedium legentibus impor- sola gratia spiritus provocatus est.
tem, praetereo ettantum de multitudine illa, qufe-
; Sed ne reponsiones meae tuis objectionibusnon
dam brevitatis causa excerpo. Voluptuoseet super- suo ordine obviare putentnr, breviter rephco quod
fiue vult homo carnalis epulari, voluptuose et su- objecisU. Dixisti enim Miracula, quibusmundnm
;

perflue bibere, inebriari,ContradicitChristus. etdi- ad lidem Chrisli conversum dicis, aut nuUa sunt,
cit: Videte ne graventur corda vestra mcrapulaet aut magica. Sed quodfalsum silnuUa fuisse, imo
ebrietate{Luc.\x\) ; et apostolus ejus : Non in co- quodverumsit multa et magna exstitisse, jam ple-
messationibus et ebrietatxbus(Rom. xii). Voluptuose ne, ut aestimo, probatum est. Quod vero magica
etlibidinose vult homocarnalis vivere, non solum non fuerint adhuc probandum est ChrisU enim :

actui, sed et cogitatui voluptuoso Christus obviat, veldiscipulorumejus miracula, ut ex subjectis pa-
dicens Qui viderit mulierem ad conscupiscendum
:
tebit,magica nuUomodo essepotnerunt.Instasigi-
eam,jam mcechatus esl eam in corde suo{Motth.\), tnr mihi, Judfee, ut et hoc ostendam.Ostendo, in-
etin alio loco Sunt eunuchi qui seipsos castrave-
:
quam, magica esse nonpotuisse, sed fuisse divina.
runt propterregnumccelorum {Matth. xix). Et ad- Nam magicamnuUusdiscere vel tradere consuevit,
monendoalibi Sint lumbi vestriprxcincli{Luc .x\\)
:
nisilitteratnsetdoctus. .\postoli vero et primi disci-
EtAposiolus -.Nonin cubilibus et impudicitiis{Rom. puli Christi, qnantum ad artesvel disciplinas libe-
xni). et itemideni Fornicatio omnis immundilia
: et rales velmagicas attinet.omninoiUitterati et indo-
non nomineturinvobis{Ephes. v). Voluptatespiri- ctifuerunt. Sic enimde ipsis majoribus discipulis
(200)Platoscilic,et,utdicitAugust.,lib.vn^oH/ess.
595 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 596

apudvoslegitur : VidentesJudseiPetri constantiam A praestant, fallunt sensus humanos, et dffimonico

et Joannis.comperto quod homines essentsine litte- quod non est, videri quod
ministerio fingunt esse

ris el idiotce, cognoscebanteos, quia cum Jesufue- non videtur, audiri quod non auditur. Imitantur
rant {Act. iv). Hoc quidem et eorum officium, quo auctorem suum, ut sicut ipse mendax est et pater
pauperem vitam transigebant, demonstrat. Nam ejus(/oa7?.vui), sicab eo progenita magicaproles,

quatuor exipsis aposlolis, id estjam
ditis Andrea Jacobo, piscatores, telonearius al-
et
ter;reliqui exaliis vilibusofficiis, Chrislo ignobiUa
mundiutsuperbadestruereteligente,assumptifue-
dicti duo.ad- nihilverum. sed falsa cunctapraetendat. Hinc non
homines, sedfalsas imagines hominum: hinc non
quadrupedes velvolucres, sedfalsasimagines qua-
drupedum vel volucrum hinc non repentia, sed
;

runt. Patet ergoquiamagica, quae sine litteris, aut falsas imagines repentium,humanos sensus occultis
non, autvixdisci vel tradipotest,nec ab ipsis,nec praestigiisfallensexhibet. Hincfontium, hinctkimi-
a Christo accepta, nec aUis peripsos tradita est. num,hinc arborum, hinc rerum omnium phanta-
Sed ne forte illiteratos nostri temporis histriones smata, magica potentiahumanis visibus repraesen-
vel mimos, qui quibusdam praestigiis oculos intuen- tat.^-Emulaturinhis Satanasmore suo superba in-
tiumfallereconsueverunt,mihi opponas.addoquod vidia, auctorem naturas, ut sicut ille et nova quae vult
magica, aut cum litteris, aut sine htteris tradita, B creat, etjam creatain alias quas vult substantias.
non breve, sed longum ad discendum lempus re- vel species commutat, sicistefallendi^artifex, quia
quirit. Exigit plane, non solum dierum vel men- veraciter crearenonpotest, saltem creatarum falsa
sium, sed multaetiamannorumplerumquepropter simulacraadstultoshominesdecipiendosconfingat.
sui difticultatemspatia,quibusrudisdiscipulus Sa- Proditvanitatemtahum praestigiorum, inconstantia
tanae disciphnis paulatim imbui possit, et ex pes- phantasmatum confictorum quse statim ut appa-
:

simo profectutandem doctus evadere.Hoc prolixum rent, more nebulae, vel fumi, recessu fugaci pro-

ac nefariffi arti necessarium tempus, apud Christi tinus evanescunt, et quam nihil etiam dum vide-
discipulos, quando, Judaee, reperire valebis ? Nou renturessent, oculis subito subtracta demonstrant.
enim multorum quantitate annor um non mensium , Ate converso Christi miracula, hujus diabolicse
nec saltemdierum, eos ad mira opera facienda, a falsitatis prorsus ignara divina se esse, non inania
Christo erudiri necessarium fuit, quos Verbi, quod et falsaconfingendo, sedsolidaetvera exhibendo,
ostendunt.Nonenimphantasficum,sedverummare
ipse erat, aeterni virtute, utea pro velle facere pos-
sent, subito et velutin momento instruxit. Hincin Christuspedibus absqiie cujusUbetnavis medio in-
Evangelio nostro, licet tu ei non aquiescas, scri- strumento calcavit (il/ai^A. xiv; non inphantasti-
ptumest ConvocatisJesus duodecim discipulisefus „ cum, sedinverum et bonum^ vinum aquas muta-
:

dedit eispotestatem spi7ituum immundorum, tdeji' Yit(Joan. n) non phantasticos, sed veros oculos
;

cerenteos,etcurarentomnem.languorem et infirmi- caecis autrestituit aut donavit; non auditumsimu-

tatem {Matth. x). Et idem eisdem Infirmos, ait, latorium.sednaturalem

: surdis non simulatoriam, ;

curate, mortuos suscitate, leprosos mundate,d3emo- sed veram multis loquelam concessit non fallaci- ;

7ies ejicite {ibid). Et quee mandata his breviora.'' ter, sed veraciter leprosos curavit; non fallaciter,

Quambreve,in quo tam pauca verba prolatasunt sedveraciter daemonia de humanis corporibus ex-
tempus 'Nonne hoc non solum, utdictum est, an- pulit, non fallaciter, sed veraciter universos homi-

nos.non solummenses, sednec hebdomadam,nec num languores curavit, mortuos quoslibet susci-
diem, nechoram ipsam integram occupat? Constat tavit; ettandem non ut propheta quilibet. non ut

igiturquod magica ars, tam operosa, tanti studii, magnus aliquis, sed ut Deus et Dominus totius crea-
tam prolixi laboris, hoc tantiilo tempore, nectradi turae, cuncta quae voluit fecit in coelo et in terra,
a Christo, nec disci potuit a discipuhs. Quod si inmariet in omnibus abyssis (Psai cxxxiv). Nec

forte et istud, quia in Evangelio legitur, non ve- soluraeafecit, sed insuper eamdem miraculorum
rum, sed fictum esse contendis, vide,conjice, ad- potentiam cunctisin se vere credentibus, quod non
verte, quia si aut scriptis autverborum prseceptis nisi Deus potest, concessit. Nam quicunque vcl

tradita a Chrislo Christianis ars ^ ante ipsum velpostmirandaquaelibetfecisse legun-

magica faisset,

nullomodo totiusorbis Christianorum multitudi- tur,credunturaffirmantur. non propria. sed aliena

nem hoclaterepotuisset. Non posset tanto univer- virfute ad ea facienda usi sunt ;non humana, sed
sorum consensudiu arsnefandacelari.nectam di- divina potentia operati sunt. Indc est quod ea fa-
versarum gentium vel linguarum, magni eruditi cturi, preces semper ad Deum praemittebant.eteis-

religiosi, Deumque timentes Christiani homines, dem precibus impetrata, illa quibus famosi facti
falli se tamdiuturno tempore diabolicaarte,ipsis- sunt, miracula faciebant. Ilnde legis de Moyse,
que elhnicis exsecranda, sivissent. quamvistacente, antequam Rubrummare divide-
His proecedentibusduo adhucsubjungo, quibus ret. antequam Pharaonem submergeret, dictuma

Ghrislianamiraculanonsolumprobabilius, sed et Uco Quid clamas ad mel {Exod xiv) Legis et

:

necessario raagica non fuisse ostendo.Ac primum Kliara anlequam vel mortuum suscitaret, veligne

illud propono, quod magica prodigia scmper falsa ccHlestisacrificiaDeo oblataconsumeret, vel trien-

5untacfulleuUa.Nilulvcrumexhibent,nihilsolidum nemsiccitatempluviisirrigaret,orasse,genufiexisse
597 TRAGTATUS CONTRA JUD^OS. 598

nihllque horiim, prmmissa oratione fecisse A modisago, nec lucrahujusmodi, interhumanae sa-
nisi

(/// Reg. xvn et xviii). Sicet de cseteris. NuUus lutis proesenlia saltem commoda numero. Sunt
enim eorum aliquid tahum operumex se facere po- quippe ista magis nocentia quam proficientia, magis
tuit; sedquandofecit, ea aDeo ut herentimpetra- perdentia quam salvan tia. Non ngo, inquam, de tur-
vit. Qiiod si ex se nihil facere potuit, utique nec pibus ac nefandis magorum aut mimorum vel eis
aliis hoc proestare prcevaluit. Si vero objeceritis di- assentanUumvanisartibus comparatis commodis,
xisse Eliseum Eliae Obsecro ut fiat spiritus tuus
:
sed de illis miraculisquae a\U aeternae animarum
duplex in me {IV Reg. n), recole quid ei Ehas re- saluti famulantur,autquorum saltemremeduscor-
spondit, et agnosces quod nihil ex se praestarepo- pora humana curantur. Quis enim aeger istisSata-
tuit. Nam quando dixit Si videris quando tollar a
:

naefallaciisfallentibusquefigmentisunquam cura-
te, erit quod petisti si aulem non videris, non ent
;
tus est? Cui misero talibus remediis subventum
(iWrf.), ostendit ahenum esse, non proprium; Dei
est? Cui nisipopulari risui taha apta sunt?Quid
essenon suum, velmiraculafacere, vel potestatem nisi stultorum oculos pascunt?
hujusmodioperum cuilibetdare. AtChristusnonut
Sed proferes mihimagos.€^gyptios,eosquesigna
Moyses, non ut Ehas, nonutquilibetprophetarum
signissimilia Moysi, coram Pharaone fecisse pro-
miracula, velut non suavirtutepraeraissisprecibus g
pones. Sed recordare Moysi miracula veracia non
fecit,sed utDeus, quamvis et homo, et eaquando
magorum, fuisse; memento populi
phantastica, ut
voluit propria divinitatis potenha operatus est; et
DeiuUhtaU, qua prorsus caruerefigmentamagica,
quibus voluit, largitate divina, ul idemfacerepos-
inservisse. Moyses signa, intulit jussu Dei
Fecit
sent, largitus est.
plagas /Egypths, ut et rebeUis Deo populus cum
Ex his universis, .ludaee, apparet non magica, non
phantaslica, non falsa vel inania esse miracula rege perfidojustc puniretur, et gens tunc a Deo
Christi, quibusadfidem Christianammundus con- electamisericorditer salvaretur. Sednoneadem vel

versus est, sed divina, veracia, solida, uUlia. Quod similis causa portentorum, nulla profectuum hu-
autem dixi utilia, iterum diligenter attende. Est manorumintentioin ipsis, quiaea non pro salute
quippe illud ultimum de duobus illis, qui« supra vel cujuslibet utilitate facta sunt, sed pro sacronim
jam proposueram, et ex quibns Christi miracula pro ostentanda arUs de-
;emulatione signorum, et

non magica esse velfalsa.seddivina acveraciarae testandae periUaconfictasunt. Caruere magicaprae-

probare, non probabih lantum, sed et necessario stigia divinorum signorum utilitate, semota sunt
argumento promiseram. Sola enim vere utihtas omnino divina miracula a damnabili curiosorum
miraculorum Christi, etsi cuncta supradicta dees- q hominumvenitaie. Videsadhuc, Judeee, distantiam
sent, ad idem probandum sufflceret. Nam clara, inter signa et signa, miracula et miracula, prodi-
certa, indubia mirandorum operum probatio est gia et prodigia ? Discerne amodo (quod fortasse hac-
ipsa eorum uhlitas, et utrum ex Deo sintannon, tenusnesciebas), et quae ab humana salute vacare
etnegligenlerattendentibus manifestant. Quidquid cognoveris, intellige falsa; quaeeidemfamulari di-
enim a Deo in terris de talibusfit, salutihominum agnosce divina. Nonne adverUsneccaecum
diceris,
mihtat, quidquid a Satana de similibus fit, curiosae unum, nec surdum nec mutum, nec languidum ali-
,

vanitati inseruit. Discernit et dividit prorsusadia- quem a mago quohbetetperitissimounquamcura-

bohcis figmentis divina miracula, utilitashumana,
qua semper vacua sunt prodigia diaboli, cui soli
semper inserviunt miracula Christi. Quidenim pro-
dest, mortalium, non dico seternis, sed saltem prse-
senhbus commodis,aeriusmagorum voIatus,phan-
tasticusfluminumcursus,risusimaginum,figmenta
setatum, umbrarura prseha, momento temporis
constructa moenia, altissimse turres erectae, urbes
maximaevelutinsomniorumphantasiisconstructae,
et prorsus his similia, universaSatanaefallaciafal-
lentiaquefigmenta?Quodverodiximagicafigmenta
nec praesentibus hominum commodis prodesse, sic-
ut intelligo, sic a lectoribus mtelligi volo.
enim magos vel daemonicorumprodigiorum quos-
libet vanissimos sectatores, dum velocculta, quae
daemonibus ex naturae subtiUtate, aut longissimo
usu notasunt curiosis vel cupidis hominibus refe-
rant, vel visuseorum inanibus etfumeissimulacris
pascunt, multa quandoque lucrari^ etvel siln, vel
hisaquibusad haec agenda insUgantur plurima
saepe commodacomparare. Non de his ego com-
tum,nedicammortuumsuscitatum?Defecitcircaista
omninodaemonicapotenUapariteretvoIuntas, quia
nec veUe eis unquamadfuitmortalibusconsulendi,
nec potestas aliqua fractareparandi, vel corrupta
medendi. At Christus, et per eum mundo tradita
Christiana fides, isUs et aliis infiniUs et mirandis
operibus nihil, nihilaliud prorsus intendit, adnihii
ahud operamtotamimpendit, nisi utethiccorpora
D
curarentur,. animae justificarentur, et post praeordi-
nato ab ipso anteomnemcreaturamtempore, totus
et integer homo ab omni morte, coiTupUone, vel
miseria ereptus,beatitudiniperpetuoangelicae jun-
Novi undique coarctatus,
geretur. Et quia hoc, veritate
negare, Judaee, non potes, quia plane miracula
Christiananon nisi soli humanae saluti famulari pro-
batum est, constat ea non esse fallacia, sed vera-
cia ; non esse magica, sed divina. .\gnosce igitur
geminae, quamsupraposuisU, objectioni tuae plene
responsum. Quod enim nulla essevel ficta Christi
miracula dixeras, constatfalsum esse,quiaproba-
tum est multafuisse. Quod dixeras magica, claruit
599 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 600
verumnone3se,quiaprobatumestdivinaomnimo- A usque ad inlimas faciei radices ab illo pestifero
de exstitisse. igne pereso, visione nocturna eo ad integrum recu-
Sed quid ego te ex proeteritis Christi miraculis. perato gaudentem. Vidi et alios qui multorum ve-
Redemptorem nostrum, vere Chiuslum et Deum esse racium testimonio. diu vel semper caeci fuerant.
conviaco, cum ex mei temporismiris operibus fa- virtute divina iumine restaurato, videntes. Vidi et
ciiius vel negantemconvincere, vel confitentemva- alia. Sed quanta sunt illa ad illorum comparatio-

leam confu-mare? PraetermittopermiUenariuman-
norum^ numeium, primo Christi,dehinc apostolo-
rum vel aliorum discipulorum, qui ei mortaliter
adhuc viventi adhaerebant, innumera ac praecelsa
miracula: sepono infinitas per universum orbem
martyrum ChristiIegiones,agmina confessorum,et
nem, quae a veracibus et fide dignis viris accepi,
vel ab eis qui viderunt, velab his qui a videntibus
acceperunt? Inter quae et apostoli Jacobi peregri-
nusjfraude daemonica a semetipso occisus, ab eo-
dem apostolo aliquantis post mortem interpositis
diebus suscitatus et quid exutus corpore vidisset,
;

utriusqueordinissacerdotum,gregesmonachorum, et quod sancti ilUus meritis ad corpus redisset

phalangaseremitarum, quorum non modica pars narravit. Fugiunl mentem multipIiciaChristimira-
coelestibus signis, dum m-
viverent, effulsit. Hoc, cula, moderno temporefacta, tantaque, utsi etan-
quam, omnes preetereo, et quidquid mirandorum ,, tiqua deessent, ad integrum Christianaefideirobur
operum mortaliter viventes gesseruntintermitto. sufficere possent.
Ad eorum bustavel sepulcravenio, et quid beatitu- Sed dices fortassis Christianorum de Christo
dinis ve) gloriae apud omnipotentem et benignum testimonium te admittere nolle. Queero causara.
auctorem suum spirituseoruminlerim possideant, Respondes unamquamque sectam sibi favere, et
ex ipsorum sacris cineribus ostendo. Revolve, Ju- de talibus vel simiJibus falli vel fallere posse. His
daee, et intente relege omnes tibiolim traditosve- ego subjungo Si quis tammalusestutaliosfallat,
:

teris et sacri Canonis libros, et praeler Ehsei, ac nunquid tam nequam esse potest ut seipsum fal-
cujusdam prophetae alterius ossa, usque adChristi lere veht? illi vero seipsos failerent qui de mira-
passionemet mortem, per aliquem Jucaicae
nostri culis Christi, dicentes se vidissequodnon viderunt,
legismortuum^ quantumlibetsanctum, mira aliqua audisse quae non audierunt, satagerentaut se inde
facta demonstra. Hocquianonvales,converteocu- in fide Christiana confirmare, aut ad idem alios
los a legalibus, utsicloquar, defunctis,ad evange- prodigioso mendaoio provocare. Quod genus fal-
licos mortuos, quanta Christus, per Chrislianorum lendi, universis iJ mecum conclamantibus, nec
suorum cadavera,veljam pene nulloscineres, ope- esse unquam potuit, nec esse unquam poterit. Pu-
ratus fuerit intuere. Aspicepopulosorbis terrarum G to autem, quod nec Satanas seipsum fallere velit
adcujusUbet olimcontemptibilis Christiani concur- cumtamen auctor falsitatiset patersit (Joan. viii).
rentes sepulcrum et ab illis saepe, qui quondam
; Quodsi paterfalsitatis etmendacii, quamvis fallere
atrocibustormentisperempti fuerant, periculorum semper cupiat, falli non vult, longe minus proles
auxilia, omniumque incommodorum remediapo- ipsius, nec ab aliquo, nec aseipsafallivult.Praeter
stulantes. Adverte eos, citius quamquiiibet posset haec, quicunque vel mentitur, vel fallit, aut timore
a juventute audiri, frequenter amortuis exaudiri, amittendi quod habet et amat, aut speadipiscendi
etatempIisChristi, ipsorumque recptaculis,optata quod non habet et amat, mentituret fallit. Sed qui
beneficia reportare. Nolo multum labores. Aperi miracula Christi nostro tempore facta, se vidisse
tantum oculos, et vide illos,qui caeci ad sacra in- vel audisse dixerunt, nequaquam vel si non dicerent
gressifuerant, videntesexire, surdos auditu, clau- aliquid amittere timuerunt, vel quia dixerunt,
dos gressu, mutos sermone restitutoregredi, et tan- luctufu inde ahquod speraverunt. Claret igitur
dem aegros universos, deposito apud eos moleslo quod nou nisi vera dixerunt. Sed quid ego admi-
languore, laetari. Cerne ipsam, quam semper exo- randa opera (^hrisli, per diversas muudi partes
samspeciali odio liabuisti, super coelesteuj, ipso- facta, sigillatim Judaeo explicare laboro, cum in-
que sole splendidioremaeternam Virginemmatrem ]j nuraeraquidem, sedlonge pauciora pluribus mihi
Christi conspice, quamvisliventi oculo,salutarem,
; nota sint ? Longe certe plura sunt notis ignorata
quam hucusque raaxime exsecratus es, crucem miracula ea tamen qucn indubia ccrtiludine te-
:

Christi. Agnosce apud loca in memoria ipsorum neo,qu;ehbri quantitas,quoe voluminismagnitudo

vel honore familiariusdcdicata, frequentiusac os- capere posset? Sed seponantur ista,etsuo lempori
lemnius ista vel majora fieri, ut unde magis scan- vel voluminireserventur. Lnumsolummodoinfiue
dalizaris, inde maxime confundaris, et ut ca quae operis cceleste ac publicum Christi opus tibi, Ju-
apud temajortvilescuulignorainia, mdjoreprajcie- daee, propouo : quodnegarenoupoteris,quodorbe
tcris decorcntur gloria. Concurrunt ad cadem loca toto conclamanto, ne lua te taciturnitas addicat,
iuter innumeros diversis raiseriis atfectos, horrendo coniiteri cogeris. Audisti rairacula discipulorum
ac telro igne adusli, et sui mullitudinc Ecclcsias Christi, andisti miracula matris Cln-isti, audisti
illas impicntes, infra brevc spalium, non solum mu'aciila crucis, Chrisli audi et sublirac miracu-
taulum bini vel (piaterni, sedsa;poet qiiinquagcni, lum sepulcri Christi, Non poteris de isto dicere
velcenlenicin'antur,Vidiipsequamdara, nasopriu.s liocconfinxisse Christianos,cumhabeat tcstesipsos
601 TRACTATUS CONTRA JUD^OS. 602

etethninos et Safacenos. NuUusenim fere uspiam A ctandum, sed sicuteum, qui jam praescripto tem-
est in toto orbe lerrarum Christianus, nulhis eth- porc venit, suscipiendum etadorandum.
nicus, nulluspaganus.quem istudlateat, qui istud CAPUT V.

ignorare, aUqualocorum remotiono, quamvis lon- De ridiculis alquestuUlssimis fabulis Judseorum.

gissima, possit. Visitatmisso de co^lis annuo lii- Videor mihi, Judc-ee, totauctoritalibus, tantis ra-
mine Christus sepulcrum suum, et non qualibet tionibus satisfecisse rae ut arbitror super his, quc^
alia, sed ea qua in ipso jacuit die, superno illud in questionepropositafuerant, omnihomini. Quod
fulgore illustrat. Ostendit de morte sua vilam, de si omni homini, tunc et libi, si tamen homo es.

tenebris spelaei suilumen mundo infulsisse ceter- Hominem enim te profUeri, ue forle menliar, non
num, mortem perfidus confun-
ut spernens ejus audeo. quia in te exstiactam, imo sepultam, quoe
datur Judaeus, et fideJis salvetur in eadem tolam horainem a animalibus vel bestiis separat,
caeteris

spem suam constituens Christianus. Occupabant rationem, agnosco. At testatur mihi de his et
ante hos quinquaginta annos, hostes Christi cum psalmustuus, ubi hominem inbrutumanimal ver-
ipsa divina et regia Jerusalem, templum et sepul- sum deplorat Homo, ait cum in honore esset non
:

crum dominaban-
Christi, et ei principatu nefario intellexii; comparatusestjumentisinsipientibus, et
tur.Excubabant eidem sepulcro Domini pauci orien- b similis factus est illis {Psal. xlvui). Hoc licet de
talium gentium Christiani, et raris occidenta- universali homine, hoc est, de genere humano di-
libus admistis, amore Salvatoris, impiorum duris- ctum, juxta quemdam intellectum, accipi possit, de
simum jugum patienter ferentes, salutari specui te tamen hoc specialiter, de te hoc singulariter, in
serviebant. Instabat sacratissimo loco, Saraceno- quoomnis ratio obruta est, dictum essenegarenon
rum illorum violenta custodia, et non solum ab potes. Curenim non dicaris animal brutum? cur
obsequentibus, sedet abadvenientibus, multo cum non beslia, cur non jumentum ? Adhibe tecura bo-
labore peregrinis,acferventiad sepulcrum Redem- vem, vel. si mavis, asinum, quo nihilinpecoribus
ptoris sui desiderio tractis perfidorum immanitas stolidius est ; etsimulcum eoqusecumquedicipos-
tormentis, ac verberibus quod poterat emungebat. sunt ausculta. Quid referef, quid distabit inter au-
Non cessabat et tunc lux coelcstis in tenebris im- ditumtuum et asini ? Audiet. necintelligetasinus ;

piorum lucere, et de supernis et igne visibili re- audiet, nec intelliget Judseus. ego hoc primus.-\n

fulgente in terris, Sabbato sancto Paschalem re- dico? .Nonne hoc idem ante multa saecula dictum
surrectionis Dominicam praecedente, Salvatoris ir- est?Nonnehoc idem sublimisprophelatuus testa-
radiabatsepuIcrum.Tenebant Persicos arcus .-Egy- tur? Aure inquit, audietis, et non inteiligetis; et
ptii, et vel hido, vei serio angeium, ut dicebant,
q videntes videbitis, et )W)i perspicietis [percipietis]
divini ignis bajulum jactis ^tliiopes sagittis trans- fsa. vi). Unde quamvis tejumenlum vel bestiam
figere minabantur. In tantum certe incredulorum esse his sacris auctorilatibus plene probatum sit,
animostantaevidentiatamsublimis miracuU evin- quamvis hoc in prc^ecedentibus qualuorcapitulis,
cebat, ut quod negare non polerant, Ucet nefandis et si tu his motus non es, et a 'me suflicienter os-
ausibus, conUrmarent. Si negaveris ergo Judcee, tensum sit, addatur taraen et quintum capitulum,
quod de hoc tauto miraculo fatentur Christiani, quo in iucem producto, non soium Chrislianis,
nunquid negare poleris quod inde conhrmant totius sed et toti terrarum orbi pateliaf, te vere jumentum
orientis vel meridiei etlmici, ac Sarraceni? Inflam- esse, nec. me,dum istud aflirmo, veritatis, limitem
mavil olim Deus super munera justi Abel, super in aliqiio excessisse. Produco igitur portentuosam
hostiamvero impiiCainnon inttammavit (Geji. iv). bestiam de cubili suo, et eam iu theatro totiu^
Misit ignem de coelis super holocaustum magni nHindi, inconspecluomniumpopulorum ridendam
Elise, non misit super sacrificia Baal doemoniprcti- propono. Profero tibi coram universis. o JuJaee,
parata {IVBeg. xviii). Sic piane.sic, o Judfee, lioc besfia, librumtuum. illura, inquara. librura tuura,
nostro tempore idem Deus inter Judaeorum vota illum Talmulth tuum, illara egregiam doctrinam
et Christianorum sacrificia discernit/reprobat ho-
q tuam, propheticis libris et cunctis sententiis au-
stias vestras.quasjamperlongissimum tempus nec tlienticis prfeferondam. Sed miraris, cum Judseus
esse permisit suscipit holocaustum Christianum,
; non sim, undehoc mihinomeninnotuit,undeauri-
quando locum illum, in quo quondam mortuus bus meis insonuit? Quismihi socreta Judaicapro-
jacuit Agnusilleqiii semetipsumobtulitimmacula- didit? quis intima vestra et occulfissima denuda-
tum Deo, tantisignis divini rairaculis, annuo re- vit. Ille, tinquam. ille, ille Christus, quem negas,

cursu honorat. Ut igitur breviter, o Jud.oe, ditYu- illaverifasdenudavitfalsitatem,luam, discooperuit

sius dictarecolligam, lam multiplici Scriptiuviriim iguominiam tuara, qu.p loquitur Nihil opertum :

quara evidenti miruculorura ratione

auctoritcate, quod non reveletur, ct occuUum quod non scialur
agnosce probatumesse, tene certum esseChristura [Matth. x). lllo certe libro tuo monstrabitur. illo

Dominumnostrum,nonciiloptivura,sedessenliaIera lucide ostendetur quara justo Dei judicio dalus sis

esse Dei Filium, non nuncupativum, scd vcrura inrcprobuni sensiun, cum nullo hiiraanorum stu-
esse Deum;non temporalem, sedregemesse cfiter- diorum iabore assentire vclis clarissim<B veritati,
num non quasi eum, qui nondumvenerit, exspe-
;
et tara facile acquieveris tenebrosissimaj falsitati.
603 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 604
impleta sunt in te, tuosque similes verba Apostoli A ex lectione aliquem instruat, vel oblectet, vel ar-
nostri, qui dicit Mittet illis Deus operalionem er-
:
guat, et si qua sunt alia, ad lectionis proprietatem
roris, ut credantmendacio,utjudicenturomnesqui pertinentia.
non crediderunt veritati, sedconsenserunt iniquitati Sed utquod primum posui proponam, nunquid
pene incredibiliter
{11 Thess.u). fiivum plane, et Deus utdiscat legit? Anei aliquid scientiae vel sa-
mirum non credere homines, ut dictum est, credi- pientiee deest? Nonne de ejus non solum magnitu-
bili et apertissimas veritati, et credere incredibili dine, sed et sapientia legitur : Magnus Dominus
Sed e converso mirum non est, si rece"
falsitati, noster, et magna virtus ejus, et sapientise ejus non
denti omniprorsus lucis vestigio, densse olim Mgy est numerusl Psal. Nonne et in eisdem
cxlvi.)
ptiorum tenebraeab .Egypto fugatae Judaica corda psalmis ei a Propheta dicitur: Omnia in sapientia
occupant, quia, juxta veracem Scripturam, tion est fecistil{Psal. cvui.) Nonne rursumeidem Deo idem
convenlio Ch?'istiadBelial, nec aliqua societas luci propheta Ecce, Domine, tu cognovisti omnia no-
:

cum tenebris (II Cor, vi). Sed jam tenebras ipsae vissima et antiqual (PsaL cxxxvui.) Quia siomnia
nudandffi sunt, et electa Scriptura tna Talmuth in novissima et antiqua, hoc est omnia ultima et
medium proferenda. Qucesecundum te tuosque si- prima cognoscit, utique quae media sunt non igno-
miles tanta est, tanta?quecelsitudinisacdignitatis, g rat. Nam et de Imperfectum meum
illis sequitur :

ut Deus nihil aliud faciat in coelo, quam legereas viderunt oculi tui, et in librotuo omnes scribentur
sidue Scripturam illam, et de illa cum sapientibus (ibid.). Sed ne putes hunc Dei librum Talmuth
Judaeis qui eam composuerunt
conferre. Sed quid tuum esse dic, si potes, utrum omnes homines
;

faciam? Si huic insanise, vel caeteris similibus vel qui fuerunt, vel qui sunt, vel qui futuri sunt,
respondere coepero, pene et ipse insanus videbor. in libro tuo illo scripti sint. Hsec sunt enim verba
An non judicaretur insanus, qui homini vel insa- psalmi: In libro tuo omnes scribentur. Sed certum
niam patienti.velimpulsu dfemonisfurioso,quando est quianulla arte, nullo conamine, hoc ostendere
aliena vel absurdissima loquitur, responderet? An praevales, quodin illo tuo, de quo agiturhbro, om
non furiosus videretur, qui cum hujusmodi homine, nes scripti sint. Nonigitur Talmuth Judaicum esse
inquo tota ratio sepulta est, nihilque nisi inania et potest liber ille, de quo dicitur : In libro tuo omnes
stolida rproferenfe, velut rationabiliter disputare scrtbentur. Audi et bonam mulierem Susannam,
conaretur r Sic plane, sic de me credi posset, nisi quae, Hcetnon sit de Canone tuo, fuit tamende po-
me ab hac stultitiacerta ratio excusaret. llla certa pulo tuo. Audi eam, utrum Deus aliquid ignorare
ratio, qua non omnibusJudeeishacmeadispu-
etsi possit, in oratione propria profltentem. Domine,
tatione prodesse, tamen fortassis aliquibus proficere p ait qut nosti omnia antequam fiant {Dan. xiu). Qui
potero. Licet enim a Deoad praesens meiito iniqui- si omnia antequam flant novit, utique eapostquam
latis suae projecti sunt, necrevocandi, nisi quando facta sunt non ignorat. Non igitur ut aliquiddiscat
juxtaprophetiam, prfemissa gentium multitudine, Deus, legit Talmuth. Sed nec ut aliquorura recor-
reliquiae Israel salvffi fient {Isa. x), colhgit tamen detur, legit Talmuth. Audiprophetam tuum: Nun-
interim aliquando superna miseratio, et a massa quid, ait Dominus,jDo<esf mulier oblivisci filii uteri
perdita segregat quosdam, licet raros, apud quos suil et siilla oblita fuerit, ego tamen non oblivi-
haec mearesponsio vel disputatio utilitatis efltectu scar tui {Isa. xlix). Recordare et versus illius,
forsitan non carebit. Qui faecibus jam dictis longo cujusoblitus esse videris. Sioblitus fuero tui, Jeru-
tempore apud Judaeos infecti, ad Christi Eccle- salem, oblivioni detur dexteramea (Psal. cxxxvi).
siam transeuntes, tali antidoto plenius defaecari Sed Hoc Deus multo quo erga
fortassis objicies :

poterunt, et hac lectione, peste, qua imbuti fue- patres nostros movebatur allectu dixit. Nec ego
rant, expurgari. Audi ergo, Judaee, tuam tuorum- hoc, Judaee, nego. Sed .sidilectio antiquorum Ju-
que insaniam, et quoddeterius est, blasphemiam. dfT-orum fecit, ut hoc diceret, non tamen fecit,
Nam quamsupratetigi fiunosoruminsaniam,poena teetiam concedente, ut hoc mentiens dicerct. Ve-
peccati est, sed peccatum non est. Blasphemia rum est ergo quod patrum vestrorum oblivisci
vero, non solum intolerabile peccatum est, sed '-'
non poterat ; verum est quod civitatis vestrae Je-
et quantum ad hanc tuam pertinet, paecedentium rnsalem oblivisci non poterat. Sed nunquid, pras-
peccatorum pfEua est. Neque enim tam pessime ter JudcBos, quorumlibet aliorumoblivisci poterat?
desipuisses, nisituis tuorumqne Patrum praeceden- Nonne Job, qui de Canone tuo Deo loquitur, est,
tibus peccatis vel criminibus i)oc meruisses. Deus, dicens Licet hcec celes in corde tuo, tamen scio
:

inquis, niliilaliudfacit incfjelo

quamlegereassidue
scripturam Talmiitli, et deillacum sapientibus Ju-
daeis, qui eaincomposuerunt, conferre. Acprimum
interrogo. Ut quid legit Deus in coelo? Ut doctior
fiat, utdiscatquod antc ignorabat, vcl ut recorde-
tur eorum quiH oblitus fueral?' Omni^ cnim icctor
hisde causislegil, ut veldiscat quod ante ignora-
bat, vel recordetur eorum quoe oblitus fuerat, vel
quia universorum meminerisl {Job x.) Qui ergo
universorum memoriam in corde suo celat, utique
nulloruin obliviscitur, utique omnium assidue re-
cordatur. Nam si aliquo niomento temporis uni-
versorum memoria apud ipsum periret, non eam
in corde suo eo quo periret temporis intervallo
celaret. Nemo enim celare dicitur quod non esf.
sed quod est. Clarum est igitur intellectui non
605 TRACTATUS CONTRA JUD^EOS. 606

aliquorum, sed omnium, nullo pacto nuUorum A tiusitinerismensuram et quantitatem per invia et
hominum, nullarum rerum, Deum, immemorem deserta absque errore continuedemonstravit?Non
esse posse. potest ergo dici vel ad modicum eorum oblitus,
Sedopponis quod in Genesi scriptum est: Re- quorum se memorem assidue fuisse, non interpo-
cordatusest ergo Deus Noe, etcunctorum qui erant latis, sed signis (quodmajus est) continuis osten-

cum 60 in arca, etadduxitspiritum super lerram, debat. Non igitur, ut aliqua eorum, qufe oblilus
et imminutce sunt aquce {Gen. vm). Opponis et fuerat, ad memoriam reduceret, tuum Talmuth
illud Recordatus est quia caro siint, spiritus va-
: Deus in caelis, o Judaee, vel legebat, vel legit. Unde
dens et non rediens {Psal. Lxxvn).: et subjungis: lucidumest quod neque utdiscat, neque utrecor-
Quid ergo sibi vulf quod dicit Recordatus est
: detur Deus, vel illiusvelalicujuslectionis eget. Sed
Deus Noe; et Recordatus est quia caro sunt,
: necutinstruat sicut magister discipulos, nec ut,
si Deus nuUarumrerum obliviscitur, nullarum re- oblectet sicut tragcedi et comoedi populos, nec ut
cordatur ? Interrogo etego: Nunquid Deus oblitus arguat sicut satirici reprehensores profanos. Sed
fuerat Noe, oblilus fuerat et omnium qui erant quid de istis loquor? Ridiculasunthffic, nec auditu
cumeo in arca, antequam adduceret spiritum, et ferenda.nisi tu invitum me loqui, quod vel cogi-
imminuerenturaquaesuperterram?i\unquidoblitus tare exhorreo, profunda stultitia tua, Judaee, ur-
B
fuerat ejus, cujus arcaminter universos turbines, geres. Succedantcrgo reliqua.
inter ventorum furentium flabra, inter elementa Legit, inquit, Deus in ca;Us librum Talmuth.
rupta lcge naturse in invicem acerrime compu- Sed cujusmodi librum?Si talem quales quotidie
gnantia,subimbribus inordinate profluentibus,su- in usulegendihabemus,utiqueexpellibus arietum
per immensum abyssipelagus, inter ista, inquam, hircorum, vel vitulorum, sive ex biblis vel juncis
omnia, absque rectore, absque velis, absque guber- oriantaUum paludum^ autexrasuris veterum pan-
naculis,absque omni prorsushumanfe artisadmi- norum, seu ex qualibet alia forte] viliore materia
niculo, per integrum fere annum gubernavit ? Vide- compactos, et pennis avium vel calamis palustrium

tur mihi. Judaee, imo quod majus est, apud me
omnino constat, constat et apud omnes quiJudaei
non sunt, quod nullo modo potuit Deus oblivisci
eorum.quorum se oblitum non esse, tam mani-
festis indiciisdeclaravit. Vide et tu, vide acjudica
sedjuste, utrum inter tot tantaque navigationis
usibusrepugnantia, arca Noe perunum totiusor-
bis pelagus, absqucdivina manusine artehuraana
enatare potuit, cum nec arctum fluviolum brevis
carinaabsque multo laborenautarum enavigare vel
transmeare possit. Hoc si tibi clarum est (quod
locorum. qualibet tinctura infeetisdescriptos.Et,o
miser, tantae necessitati Omnipotentis sapicntiam
addixisti, ut necessesit ei ad discendavel ad recor-
danda quaelibet, schedas vilissimas consulere, eta
pelhbus,vel biblis inteUigentiam mendicare ? Quo-
modo a Judaeorum libris aliquid discere potuit, qui
Judaeis legem digito, hocest Spiritu suo in tabulis
^ lapideis scriptam dedit?Quid potuit discere ab ali-
quo Ubro Judaeorum,cumipse sitauctor etlcgisla-
tor eorum? Sedrursum fastidiotam abjecUssimis
n.-vniis respondere, sedquiatutam sapienshiscre-

nulli praeter te obscurum est), cogerisconfiterinon dis, non possum tacere. Nihil, inquis, aliud facit
ideo dixisse Scripturam Deum recordatum fuisse Deusin C(jpIo, nisi legere seripturam Tamulth. IIoc
Noe, quodejusvel adpunctum obhtus fuerit, sed jam discussum est. Etquid sequitur?Et de ea cum
quod humanum ,loquendi morem sacra servans sapientibus Judaeis, qui eam composuerunt, con-
Scriptura, post aliqua, quse praemisso Noenomine ferre. .Magna plane Judaeorum dignilas, multa ex-
de qualitate diiuvii subjunxerat, qualiter de tantis cellentia, quodseripturam a suiscompositam Deus
pericuhs a Deo erutus sit, congruenter meminit. in eoelisdignaturlegere, etdc ea cum sapientibus
Confitere ergoratione cogente,nullo temporeDeum Judaeis eonferre. Sed quare confert Deus de scrip-
Noe, vel eorum qui eum arca eranl, obli-
ipso in tura iUa cum sapientibus Judaeis Ul doceat, aut
tumfuisse. quia eum dicitur
Confitere ct illud, : ut discat? CoUationis quippe human?e mos est, ut

Recordatusestquiacarosiint.spiritus vadensetnon qui de re aUqua cum aUquo eonfert, aut doceat aut
rediens, non Deum obUvionis,sedcommen- D doceatur, aut ut exercitatior, promptior, aut se-
notari
dari miserationis. Quomodo enim credi potest obli- gniorad aliquidagendum reddatur. Conferens ergo
tus fuisse gentis illius, quos preeter sublimia ac cum Judoeis Deus de libro jam dicto, fit eoUalione
frequentia miracula,et continuis siguis ac beoe- sua doctior, fit exercitatior, fit promptior, fit se-
ficiis Taceo quod Rubrum mare eis di-
illustrabat? gnior ? Respondequod mavis.Si fit coUatione sua
viserit, quodaquam de rupe produxerit, quodqui- doctior, si exercitatior, si promptior, contradicis
busdam ahissignis semel tantum factiseosclarifi- prophetae tuo, qui dieit: Quis coQnovit scnsum Do-
caverit. Nunquid non ab exitu Israel de .•Egypto, mini, aut quis consiliariusejus fuit ? (/sa.xL), Con-
domus Jacobde populo barbaro, usque ad divisum tradiciset illi qvi\dL\\.:Quem docerevoluisti?Nonne
Jordanem per annos quadraginta ccelesti manna eum qui fecU spiramentum ? (Jo6 xxvn). Vide ergo
quoUdie prseter Sabbatumde supernis fluente eos cousidera, attende quia frustracoUatio iUain coelis
pavit?columnanubisperdiem,ignisquepernoctem, a Deo cum ;imo quodnunquam fit, cum
Judaeis fit

quando tabernacula figerent,quandoerigerent, to- DeusconcUiarium,cumdoctoremhaberenonpossit.

 :

607 PETRI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IK 608

Qnandoenim die[nmes\,quisconsiliaiHusejusfidt'} A kpra sicut dixisti, sed munda infirmitas. Tunc Dcus

non est quaesitum nt ostenderetur quis esset, sed, aliquanlulum eruhescens,' et contra testimonium tanti
oslensum quod non esset. Sic et qaando dictum viri nihtl dicere audens, sic Judseis secum disputan-
est, que77idocere voluisti, 7ionne euin quifecilspi- tibus alludendo respondit, naza. nuMi benai, hoc est

ra7)ie7itum ? monstratum estadrairando,nuIlo modo Vice7'unt mefiliimei.

Deum ab aliquoposse aeoiperedocumentum, cum Jamegotecum.Judaee, uonago. Non sufticio,non

ipse cunctornm viventium creaverit spiramentum. prievaleo; non invenio verba congrua ad tantam
Quomodo enim quisDeum poterit docere,sinequo insaniamconfatandam.Succedatlocomei,propheta
necpotestspirarc ?Quomodo Deumdocebitsapien- tuus, imo jam non tuus, sed noster Isaias: Quid
tiam, sine quo nec ipsam potuisset habere vitam ? diciscontraJud6eos,maximeprophetarum?ilwc/2Ye,
Quod si absque Deo non potuisset habere vitam inquit, coelim et au7'ibus percipe, tei'ra, quoniam
quomodo Deo conferet sapientiam? Falsum est igi- Dominus locutus est. Filios genui et exaltdvi ; ipsi
tur, toto mundo judice, Deum in coelis assidue le- aute7nsp)'everuntme.Cognovitbospossesso7'e7nsuum,
gere scripturamTalmuth, et deeacumsapientibus et asinus praesepe domini sui. Is7'ael autem me )ion
Judaeis conferre. Sedjam Scriptura admirabilis, a cognovit, et populus meus non intellexit. Yae genti
sapientibus Judaeis composita,inmedium profera- B peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam,
tur, et quantum sapientiam illius universi ipseque sceleratis ! De7'eliquerunt Dominum, blasphe
filiis

Deusvereadmirari debeant, videatur. )naverunt sanctum Israel,abalienatisunt 7'etro7'sum

Aliquando, inquit Talmuth, confe7'entibus Judoeis {Isa.i). Cum tanla dicas ex persona Dei contra tui

cu7)i Deo de eade7)i scriptura, incidit quwstio de di- temporis Judseos, a propheta, cum tam acriter in-
versogeTiere lepraru77i,qua; in libro Moysi conliiientur veharis, cum tam sublimiter in impios declames,
et de alopecia, et de quibusdam aliis infi7')7iitatibus quando adhuc ex parte Judsei in Deum recta fide
Ubi CU771 Deus diceret alopecia^n lepram esse, illi au- credebant, quando eum confitebantur, quando assi-
tem econtra nega7'ent, et fortiter disputando ei duas hostias immolabant, quidde istis diceres, si
co7itradicerent, nec posse7it nllo modo conco7'dare, ista audires? Quid diceres,si audires affirmare Ju-
post lo7igas contentio7ies et jurgia gravissima, in hoc daeosDeum in coelis cummorluis Judaeis velut cum
conve7ierunt, ut quidquid inde 7-ahbi J^ehoniax paribus disputare ?Quid diceres, si audiresde ge-
dice7'et, hoc p7'o vero habo-etur. E7'at autem rabhi neribus Ieprae,aliam Dei, aliam Judaeorum fuisse
Nehemias adhuc vivens in sceculo, quon scilicet Ju- sententiam, Deum assererealopeciamlepramesse,
dcci magnum et sanctissiiiium super 077mes 7)iagistros Judeeos econtranegare, disputando fortiter Deo
et
suos fuisse asserunt. Praecepit ergo Deus a)igelo pe7-- p contradicere? Quid diceres.siaudires hac decausa
cutioiti ut cito a7iimai7i ejus ejiciois cwlum per i7i in coelis post longas Judaeorum cum Deo conten-
duceret. Qui veniens i^ivenit eum legente77i Talmuth tiones, etjurgiagravissima, utriusquepartisassensu
supradictain scilicet scriptu7'am, quam Judaei adeo ad litem hanc dirimendam, electum judicem rabbi
sanctam dicwit, ut )ie7)io, du7n ea))i lege7'it, mo)'i Nehemiam, qui super hacquaestioneinter Deum et
possit. Mox ergo ut rabhi Nehemias a)igelu)n niortis Judaeosdecisoriam sententiam promulgaret ? Quid
vidit, ad quid venisse, interrogat. Dixit se pro ejus diceres. si audirespraecepisse Deum angelo, ut ani-
a)iima ve)ilsse. Ille vero exho)'rescens, niam adhuc in carne viventis Nehemias sibi adhoc
et ))iO)'i ti77ie7xs,

adju)'avit eu)n te)'ribUiter per judicium faciendum afferret, illumque ne ad mo-

ipsum Deum, et per
sanctain scriplwa^n Tahiuth qua)n legebat )ie in riendum ab angelo cogi posset, assidua lectione
eum mitte)'et nia^xim, quia )iullo pacto adhuc mori Talmuth seipsum defendisse? Quid diceres, si au-
vellet. Angelo autem dicente quia )7ielius erat illi diresextortamtandemab eodivinafraude animam,
esse cwn Deo in coelo, et cu)n sa)ictis Judceis, ct de- et in coelos evectam, cum Deum in throno seden-
leclari in coelestibus, et ut perniitteret ani)na)n sua)n tem, et adhuc cum Juda^is de jam dicta quaestione
educi, nidlatenus acquievit, legens assidue Tal)7iuth, disputantem olfendisset, statim clamare coepisse
ne posset i^iterfici. lievosus itaque a7igelus, hoec Deo Deum in propositione sua mentitum, et a Judaeis
D
7iiiri-acil, dicens rabbi Neheniiam nidlo )nodo mo/'i superatum? Quid diceres, si audires victumNehe-
velle, et assidue Tahnulh legoi-e, unde nihil ei faccre miae sententia Deum erubuisse, si audires contra
posset. Ego, i)iquit Deus, dabo iihi co)isdiu)n : Rcdi jiidicium tanti judicis nihil ausum dicere tuisse, si

cito ad eim et fac supcr caput ejus in aere tu7'binem audires eliam Judaicam victoriam ore proprio con-
7nagnu)n, ct quasi co)n)notionem grandinis et Inpidwn. fessum fuisse, dicendo Vicerunt me filii mei?
:

ut, du)n l7'e)nefactus oculos a lectione Talmuth uce)-- Credo quoJ non posses patienter audireUeum vo-
terit, sic aniniam cjus rape7'c possis, et huc adduce)'e. cari insipientem, vocari mendacem. doceri ab ho-
Hediit a)igelus, et itu feeit ut Deus p)-oeceperat. Mox minibus,hoininum judiciis subdi, fraudehumanas
(nile)n ul ani))ia rahhi Nehemice in cadinn cvectu, auimas a corporii)us evellere, et tot non solum
Deim in Ihrono sedentem, et cum Judwis de privdirla Deo, si',(l ot cuilibet sapionti vol bono viro incon-
qmeslione dixpnlanlrm vidit, niagna voce clamare grua, etindignado Dco profoni. Audisenim cum
ccppit : Munda esl, munda est. IIoc cst, riclus vs, o aJudff!is insipientem vocari, quando dicunt do-
Deus, in quwstione a Jiukvis. quia idopecia 7io)i est fuisse illi scientiam discernendiintervarietateshu-
 ;

609 TRACTATUS CONTRA JUD^OS. 410

manorum morborum idque eos negare oranipo-

:
tentiDeoquod concedunt cuiiibet medico. Insipien
tem plane vocant in ea parte, qua eiscientiamsub-
trahunt. Quid ergo inde tu dicis
A medUabiturgutturmeum,et labiameadetestabuntw
impium [Prov. vm). Justi sunt omnes mei, non est
ia eis pravum quid iieque perversum. Recti sunt
? Audio te certe intelhgentibus, et fequi invenientibus sapientiam.

huic .Jud;«orum sententiae more tuo liberavocere- Et quae est haec sapientia, quae loquitur per Salo-
cum dicis Beus sempiternus Dominus, monem Nonne ? ipse Deus ? Plane ipse Deus. Non
sistentem, :

enim ahud erat Salomou,

sicut et aliud sapientia
quicreavitterminosterra>,nondeficietnequeLabora-
bit, nec est investigatio sapientioeejus (Isa. xl).Au- ejus : aUud est Deus, ahud sapientia ejus. Nam
sic

Nudusest inferuscoramilLo,etnullum etsi absque sapientia esset Salomon, esset tamen

dio et Job :

est operimentum perditionl {Sob xxvii), Nam si Salomon. Non autem Deus absque sapientia esse
tanta est sapientia Dei, ut dicis, ut non sit ejus in- potest, quia non est ahud ipse, aUud sapienlia

vestigatio, hoc est, ut a nemine investigari possit, ejus sed quod est Deus, hoc est et sapientia ejus.
;

certum est quia nil eum latet. Quod si nil eum la- Unde vel si dicatur Deus, vel si nominetur sapienlia
tet, nec cujusUbet morbi species eum latet. Sed, ejus, idem est, quia et Deus sapientia, et sapientia

juxta tuam sententiam, cui Deusest.Deusergoloquitur: Veritatem meditabitur

non credere nefasest.
et Labia mea delestabuntur impium
nil eumlatet. Mentitur ergo Judaeus qui dicit jam B gutturmeum,
dictam morbi speciem utrum lepra esset an non Veritatemergo,nonmendacium,meditabiturguttur
Deum latuisse. Rursum si nudusest inferus coram Dei, detestantur impium, non justum, labiaDei;
Deo, si nuUum est operimcntum perdiUoni coram sed nuUum rectius quam vos, o mendaces Judaei,
illo, potuithoc eum latere quod dioit Judaeus
non qui mendacemconamini asserere sapientiam Dei,

eum latuisse. Si enim inferus, hoc est omnia quae Et quia etiam justus, et verax homo plerumque et

apud inferos sunt vel fiunt, nuda sunt

conspectu in si non ex injusUUa, tamen ex inscienUa fallitur,
ejus, nunquid aliqua eorum, queeinterris suntvel quandoque insuper ex subripiente injusUtia menti-
fiunt, operta esse possunt oculis ejus ? An daemo- tur, subdit Scriptura Jusli suni omnes sermones
:

nicos spiritus el humanas animas, quae apud infe- mei, non est in eis pravum quid neque perversum
ros detinentur, et quae circa eas aguntur, videt (ibid.). Si ergo non aliqui, sed omnes sermones
homines autem adhucin incarne
terris positos, et Dei justi sunt, si non est in eis pravum aliquid, si

vivenles, et quae in ipsis vel erga ipsos geruntur, non est perversum aliquid, falsumest, o propheta,
ignorat? Uoc quia fieri non potest, quia plane fieri quod Judaeus dixit, quando Deum mendacem voca-
Eisequiiur: RectisuntinteLLigentibus, ct tcqui
nonpotest, ut aUquid Greatoremincreaturislateat, vit.

ignorare non potest, iterum invenientibus scientiam (ibid.). Non est igilur mi-
quia quod fecit faclor
^;

dico, teidem mecum pariter affirmanfe ; Mentitur rum, si non sunt recU omnes sermones Dei Judaeis,
Judaeus, qui ausus est dicere Deumaliquid igno- quia non sunt recU non intelUgentibus nec est ;

rasse. mirura, si non sunt aequi eisdem Judaeis, quia non

Et quid dicam ?Cum Judaeo prius agebam, sed sunt cequi non invenienUbus scientiam. Unde quia
nunc ad te, sancte propheta,verba converti. Quare? nonintelUgunt.quianoninveniuntscientiamJudaei,
Quia confundor loqui surdo,Ioquiinsano,Ioquiju- non possunt eisrecU videri oranes sermoncs Dci.
mento.Sedtecum, sinondedignaris,de iis me juvat Perdes, ait Psalmus Deo, omnes qui loquunlur men-
agere; quem novi de similibus, elnon adeo insa- dacium (Psal. v). Videte, miseri, quoniam a Pro-
phelae coUoquio ad vos redire compellor. Videte,
nis, dum viveres, semper egisse. Plenus tu spiritu
Dei, eorum amentiam detestabaris. Zelo aliquo inquam, miseri, in quantum vosipsos barathrum
Dei, licet longe post gradiens, detestabiliorem projecisUs, quandoper scripturam nefandam, cui
quam tuo tempore fuerat, eorum perfidiam, crediUs, Deuramendacem, vocastis. Sienimperdit
verbis quibus possum exsecror. An non est ul- Deus omnes qui loquuntur mendacium, et ipse
tra omnem raodum exsecrabilequod prfemisi ? q Deusloqoiturmendacium.utiqueperditDeusetiam
Nec minus exsecranda, omni exsecralione digni seipsum. Hoc quis ferat quis toleret quis paUa- 'r
":'

subjungunt. Non sufticit eis simplex blasphe- tur Etquoniam si manifesUssimisdiu immoratus 'r

mia,volumina maxima inUnitis in Deura blasphe- fuero,aeremfrustraverberarevidebor,procedamad

miis impleverunt. Congregaverunt ab aliquantis sequenUa. Nonne haecjam dictafabulatua, o Ju-
millibusannorura, in condemnatispeccatoribus va- dcee, postquam insipienUae, postquara raendacii no-
stum impietatura pelagus et ab ore venenati scr-
:
taraDeoiraposuit,eUameuradiscipulatuihominum
penUs nofanda per tantura teraporis venenacolli- subdidit r Nonne discipulatui hominum subdidit,

gentes,quantura possunt, quanturaaudent^eaquo- quando didicisse eum a Nehemia quod ante nescie-

tidie in Deura profundunt. Dixerant Deum insi- bat dixit Portentuosa sunt haec, et ultra oranes
?

pientem, dicunt et mendaeem Nonne mendacem di- .

larvales Uguras stupenda. Miror, admirans haereo,
cunt,quando fatentur eumdelanguore suprascri- mirari non sufficio qualiter hoc humanus animus
ptodixisse quod non est, et negassequodest?Sed fiugere, quahter humana manus scribere. quaUter
destruit hoc ratio, destruit auctorilas, destruit et humanum os potuit, velausum est proferre. Timeo
sapienUa, quaeloquiturperSalomonem: Veritatem ipse taUaloqui, etiam conUradicens, et
tu non Umes
 :

611 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 612

talia loqui, etiain affirmans ? Vereor ego ista pro- A tero ad eam [ibid.) Vide, o Judaee, cum tantusvir,
ferre etiam ad instructionem, et tu non vereris ista tantus rex, tantuspropheta, scientiamDeimirabi-
meditari, scribere, dicere, ad tuam, tuorumque lem supra cumconfortatam esseaf-
se esse dicat,

perditionem? firmet, cum se non posse ad iUam pertingere as-

Exseqiiatur tamen sermo quod coepit. Dicis, ut truat, Nehemise tui scientia non solum scientiam

dixi, doceri Deum ab hominibus , feternum mutuare

David transcendet, sed et ipsius Dei scientiam su-
sapienliam amortalibus, coelestem a terrenis, sum- perabit ? Credo quia non audebis Nehemiam illam
mam sapientiam ad insipientibus. Audi num re- regi David conferre, ne dicam praeferre.Quod si

sistant aut cedant tam perversse opinioni omnes non audes eum conferre regi tuo, quomodo eum
scripturee tufe, non profanaj, sed sacrae. Contra pro- proeferes Deotuo?Cessaergo desipere, etridendam
fanas enim ex sacris ago, impiis lilteris ex divinis vesaniam a corde tuo projice. An non erubescis,
resisto. Audisti superius dere simili, justiviri Job quod de nefandis argueris? Non erubescis, quod
testimonium, quo Deum contra nefandam hanc sen- jamdictum Nehemiam efiam judicemDeodederis ?
tentiam tuam defendit, cumdicit Quem docere :vo- Non erubescis, quod eum qui justus Judex a Pro-
luisti ? Nonne eum qui fecit spiramentum ? {Job pheta dicitur (Psal. vn), qui juxtaeumdem,judicat
XXVI.) Audi et simile de psalmis exemplum, quo B orbem terrse iuciequitate etpopulos in veritate sua
spiritus Dei contra te tuosque invehitur, quo in- (Psal.) Lxvi), judiciis humanis submiseris? Si hu-

auditam hanc de Deo opinionem detestatur. Intelli- manos oculos habes, non corporis, sed animi, re-
gite, ait, insipientes in populo, et, stulti, aliquando spice, intuere, adverte, quia si veraest sententia

sapite (Psal. xciu). Quibus verbis vehementius in- prophetica, qua dixit Deum judicaturum orbem
dicare posset commoti et indignantis affectum ? In- terraeetpopulos ejus in aequitateet veritate, fal-
sipientes, mquit, intelligite, stulti ahquando sapite. sum est quod hominis judicium imploraverit, fal-
Quidpost ? Quiplantavitaurem, non audiet, aut qui sum est quod se ei subdiderit. Sed forte objicies
finxitoculum,non consideratl [Ibid .) Quiddeinde? Judicabit, dixit Propheta, non judicat: futurum
Qui corripit gentes. non arguet, aut qui docet homi- tempus posuit non prsesens. Unde quia adhucju-
nem scientiam^^ilbid.) Hoc est Qui corripit
: gentes dicium illud futurum erat,quandoiiluddictum est

non arguet ; aut qui docet hominem scientiam, non a Propheta, potuit interim judicari ab homine. Sed
arguet (Ibid.) Audisixs
'f istudultimum, Judaei ?Do- si hoc dixeris, si nominefuturi temporiste ab hoc

cet, juxta psalmum vestrum, Deus hominem scien- impedimendoexpedirevoIueris,audiDeumjudicem

tiam,non docet homoDeum scientiam. lltaretego etiampraesentistemporis, audipr8eteriti,audisimul
verbis divinis contra vos : Insipientes, intelligite, et futuri.DescendenteDeoadperdendosSodomitas
stulti, aliquandosapite. Quid volovos intelligere?
^ et Gomorrhseos, occurrensei Abraham, ait: Nun-
Quid volo vos sapere ? Rursum dico quod non docet quid perdes justum cum impio? Absit ateutrem
homo Deum scientiam, sed docet Deus hominem hanc facias, et occidas justum \cum impio, fiatque
scientiam. Hoc si verum est, non docuit Nehemias justus sicut impius 1 Non esthoc tuum. Quijudicas
vester, quem hominem fatemini, Deum scientiam. omnemterram, nequaquam facies judicium (Gen.

Non sufficithoc solum propheticum verbum, Judaee, xvin). Recognoscis, Judsee, nomen Abrahee ? Scio
sepositis aliis infinilis idem sonantibus testimoniis, quia recognoscis, et super omnia, ut arbitror, ho-
ad probandum quod non possit ab homine Deus do- minumnomina, tenacius mente retines. Praeferes
ceri ? Novi quia sufficit. Sedaudi adhuc :Omms, ergo tuum Talmuth verbis Abrahae ? Quid dixit
ait qusedam Scripturatua, sa/)ienita aDominoDeo Abraham ? Qui judicas omnem terram, nequaquam
esl,et cum illo fuitsemper,et est antecevum (Eccle. i). facies judicium. Ecce prgesens tempus ponit Abra-
Quod si omnis sapienUa a Domino Deo est, sa- hamj cumdicit. Qui judicas omnem terram. Istud
pientiavel scientiaJudffiorum,qua noverant alope- tamen preesens, et praeteritum intellectu continet,et
ciam lepramnonesse, abipsoerat. Quodsi abipso futurum. Hoe enim sensit Abraham cumdixit, qui
erat, utique ejus erat. Qufe si ejus erat, quod illi judicasomnem terram, quod omni tcmpore Deus
sciebant, ignorare non poterat. Sed hocitaest,ne- D judicaret omnem terram. Talis sensus est et in
gare non potes.FaIsumestergoquodputasti,fabu- psalmis Quisedessuper cherubim (Psal. Lxxix)
: ; et:

losum quod credidisti. Et ne forte objicias (sita- Qui facis angelos tuos spiritus (Psal. ciii); et : Qui
men hoc objicere nosti) non esse jam dictam sen- regis Israel, intende(Psol. lxxix) ;Dominus re-
et

tcntiam de summoJudaicarumlitterarum Canonc, git me(Psal. xxii), et in multis similibus. Neque

redi ad psalmos, et vide quid alibi de resimihsen- enim tunc sohim quando hoc dictum est, sedebat
tiant. Mirabilis, ait Prophcta ille, facta est scientia Deus super cherubim,vel spiritussuos faciebatan-
tua exme (Psal. cxxxviu). Exme inquit, juxla gelos, vel regebat Israel, vel regebat David,ctnon

idioma Hebraicum ;swpmme, juxtaintellectum La- ante, nec post, imo et tunc, et ante, et post. Hoc

tinum, hoc est, plusquam possim intelligere, plus- sensit David, quandoistaprotulit: hocsensilAbra-

quam possim capere, facla est mirabilis scientia ham quando dixit: Qui judicas omnem terram. Est
tua. Et quid amplius ? Et quod dixerat exponit, et igitur verbum hoc de quo agitur, in hoc loco in

quod non dixcrat addit: Confortala est,et non po^ 8ono pjsesens, in intelleclu preeteritum, preesenset
613 TRACTUS CONTRA JUD^OS. 614
fulurum. Si ergo verum est quod Abraham dixit, A inevitabiles humani corporisnecessitates, quibusa
Deumomnemterramomnitemporejudicare.falsum lectioneTalmuthretrabicogereturexspectare,quam
est quod fabula finxit eum aliquo tempore terreni ad derisoriosdolos confugere ? Nam quantumlibet
hominis judicium subiisse.Sed credo quod Abrabam pertinax inlectione esse disponeret, etsi non alia,
mendacem dicere formidabis. Quod si hoc formida- comedendi tamen vel saltem dormiendi necessitas,
veris, si eum mendacem dicere nolueris, utique post biduum triduumve, etiam omnino mutum a
Deumhumanisjudiciisaddictumnegabis.VisarJhuc lectione averteret. In quo temporis spatio angelus
praecedentibus addi ahquid ?Fiat si vis, hcet ex su- adeumoccidendummissus,non dicounam tantum
perfluo. Esto, magnus fuerit Nehemias ille tuus, ejus animam rapere, et quo vellet deferre, sed
sapiens, doctus, imo, ut asseris, legis doctor. Nun- etiam mille vel plures hominum animasab eorum
quid major illo de quo ait alia scriptura Canonis corporibus eruere posset. Fecit hoc olim angelus
im-.EcceDeusexcelsuain fortitudine sua, et nullus Dei, /Egyptios percutiens, et sub una fere noctis
eisimilisin legislatoribus ? {Job xxvi.)Quae et pau- hora, innumera primogenitorum millia occidens
cisversibusinterpositis subdit Ecce Deus magnus,
: {Exod. xi). Fecitet simile quid sub rege Assyrio,
vincensscientiam nostrarn, numerus annorum ejus quando incastris ejusdemcentum octoginta quin-
ina^stimabilisiibid. ).\ideeTgoquod,]icei magnus, g que milha, brevi nocturni temporis momento dor-
secundum te, legis doctor Nehemias, non tamen mientes vigilantesve peremit (/V Reg. xix). Facere
major Deo, vel par ei, quia nuUussimiUs estei in potuisset hocidem, quando Nehemias ne morere-
legislatoribus.Videsetillud, qua, quamvissapiens tur, lectione jam dicta contra Deum pugnabat.Con-

juxta quod asseris fuerit Nehemias, non tamen in gruentius plane fuisset comedenti vel dormienti
scientia majorDeo, vel par illi.quia, utveraxScri- animam eripere, quam grandinis vel lapidum tur-
ptura loquitur, Deus vincit scientiam nostram, hoc bine, a lectione tam sancta, et sacratissima lecto-
est, omnem humanam sapientiam. Jamilhidquod rem pertinacissimum absterrere. Sed forte non po-
ausa est commentari nefaria scriptura, Deum dolis, terat pati moras Deus, et litem gravissimam quae-
quiaaliternonpoterat, obsistente lectione Talmuth, stionispropositae,citatasapientishominissententia,
Nehemiae animam extorsisse, et sic ad faciendum finire properabat.Magnaverenecessitas jurgiacce-
inter se Judaeosque judicium, ad coelos per ange- lestia pacificandi,ne forte diu protracta, majora pro-
lum evexisse, quis ferat ? Ac primum, quis praeter cessu temporis fierent, et Deo in ipsis coelestibus
Satan docere,quis prmter Judseum audire,nedicam hostes publicos excitarent. Hoc necontingeretpro-
credere tam absurda potuit, quod lectio Talmuth visum est, ut Nehemias qualibet
arte festinanter
Dei potentisepraejudicare,quod fabulosainfernalis „ accersiretur, etperipsuminter Deum atque Judaeos
libri recitatio voluntati vel mandato Dei obsistere pax perdilareformaretur. Non arbitror tamen Deum
posset?Nunquid enim sanctior, o Judsee, hber ille de terris talem ad coelos judicem evocaturum fuisse,
tuus quinque hbrisMoysi ?Nunquid sanctiorUbris sipraescissetejus judicio se inferiorem. Judaeosque
prophetarum ? nunquid melior r nunquid dignior ? in lite diu protracta futuros esse superiores. Nam
Et Moyses tamen legislator et lector mortuus est, non pepercitei Nehemias, non adulatus est sed ;

et prophetjelibrorum suorum scriptores etlectores statimutraptusacorporecoelosascendit, Deumque

mortui sunt. Non potuit tutari a morte aliquem ex inthrono sedentem conspexit, plane ut constans et
ipsis librorum tam sacrorum lectio, et potuit lectio veritatisamator,nuhiusque personani injudicioac-
Tamulth, ne moreretur Nehemias, Dei obviare ju- cipiens, condemnatricem Dei sententiam protuht,
dicio ? Vere prse maxima hbri potentia, qua? a com- dicens de specie morbi, quam Deus iepram putave-
muni universorum sorte, qua in unohomineomni rat, dixerat, contenderat, munda est, munda est.
homini dictuni est Terraes, etin terram ibis (Gcn.
: Cujus verbi repetitio hoc in sensu habet. Certum
n\), quoshbet se legentes potens est excipere. Sed est, fixum est, in propositione tua victum te a Ju-

quia hoc nugacissimum esse constat, ad dolos di- daeis Deus, quia eos vera dixisse, te constat menti-
vinos venio. tum fuisse. Quid igiturrestat, Judaee ? Quandoqui-
Recleunte angelo aci Deum, et dicente Nehemiam dem hominem sapientioremDeo invenisti,quando-
nullomodo de causa assidue Tal-
velle mori, et ea quidem judicem Judici universorum dedisti de- :

muth legere,undenihileifacere posset, ego, inquit
Deus, dabo tibiconsilium. Redi cito ad eum, ei fac
super caputejusinaere turbinem magnum.et quasi
commotionem grandinis et lapidum, utdum treme-
Talmuth averterit, sic ani-
factus oculos a lectione
mamejusraperepossis,et hucadducere.Rcdiitange-
lus,etHafecitut Deusprxceperat. consilium di-
vinum ! o consiIium,quod egens consiliorum Deitas
nullum melius invenire potuit Nonne, ut ahquid!
scendat Deus de sede, cedat meliori, cedat sapien-
tiori. Hoc, inquam, necesse
est. Si enim quisquam
sapientior Deo inventus est, utique qui Deus pu-
tabatur, Deus nec eratnec est.
Sed non sufficit Deum condemnatum judioioNe-
hemiae, nisi comdemnetur et propria confessione.
Lata,inqmt,sententia,erubuiiDeus,nihilquecontra
tanti viritestimonium dicereausus,ludendorespon-
dit: Naza huni benai, hoc est vicerunt me filii mei.
:

ludicri subjungam. Deoque mehus quam ipse sibi Quid restat ? Hominis judicio victus, rubore indice
consuluerit consulam,nonne certe aptius fuisset. victus, professione propria victus, quid moras facit
6io PETRI VENEKABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 616

ia solio omnipotentiae Deus Depositus est a Judaeis

? A inquit, hsec qui oblivisciminiDeum. Quid verius ?
Deus, projectus est a Judgeis, uecomnipotens, nec Nunquidnon obiiti fuistis Deum,quando tam indi-
omniasciens probatur a majoribus, eoque sapien- gna de Deo sensistis ? Idcirco vobis dicitur intelli-
tioribus Judaeis. Et novi quidem quia plusquam fu- gite hoc quiobliviscimini Z)eM?n.Sedquid voshor-
riosa,veld8emonicaverbaistanonessentauctoritate tatur intelligere ? Nequando rapiat, et non sit qui
vel ratione refellenda, sedcondigna, si possetfieri, eripiat. Nolite, inquit, falli, nolite seduci, nolite pu-

subsannatione et exsecratione conspuenda. Sed tare Nehemiam vel aliquem cum animas rapere
quia ista a vobis, o gens perdita et perdenda, cre- disposuerit, ei posse obsistere. Confirmat hoc alio
duntur, dicuntur, scribuntur, quis taceat ? Quis Ubi cumdixisset Vovete et
alterius psalmi versu. :

manus nedumverbacontineat ? Cum cnimjamper redditeDominoDeovestro munera{Psal. lvm), ad-

mille et centum annos sub pedibus ingemiscatis, junxit, cuiDeo Terribili{ibib.], inquit. Acstatim
: :

quossuperomnia oditis Christianorum, ludibrium Eteiquiaufertspiritumprincipum{ibid.).SedioHe

facti nonsolum eorum,sed et ipsorum Sarraceno- spiritumprincipum tantummodoaufert, non autem
rum,omniumque simulgentium ac daemonum,quis ahorum. Auditenonsolumde principibus, sed etde
conlinet manus nostrorum a sanguine vestro^ nisi universis Job Deo loquentem Scias quianihilim- :

prceceptum illius, qui vosabjecit, et noselegit,Dei, B pium fecerim,cum sil nemoqui demanu tuapossit
dicentis per Prophetam vestrum Ne occidas eos ?: eruere {Job x). Non istevelille de manutuapotest
[Psal. Lvui.) Vult enim servarj vos non ad honorem, eruere, sed nemo prorsus de manu tua potest
sed ad opprobrium nonad
: vestrum commodum, eruere.
sed ad mundi spectacuhun. Vult servari vos, ut Ciaret ergo saepe dictumdoctorem vestrumani-
fratricidamCain, quicumDeo increpanti eum post mam suam de manu Dei arte qualibet nunquam
effusum frateruumsanguinem, diceret Omnisqui cruere potuisse.Sed utsupra posui^quando, Deum
:

invenerit me,occidet me {Gen. iv), audivit .iVe^ua- Judree, erubuisse dicis, vel reatum, vel errorem,
quamfietita. Sed maledictus eris super terram, el vel excessum eum incurrisse fateris, A quibus si

vagus, et profugus eris super eam (ibid.). Sic vos eumaucloritatibusvelrationibusdefenderevoluero

maledicti, sic vagi, sic instabiles estis super terram, superfluus velnimius forsitanapparebo. Quis enim
post eftusum avobis sanguinem Christi, quantum reatum, errorem, excessum, Deumposseincurrere
ad carnem fratris vestri, quantum ad deitatem Do- sentief, nisi forte insipiens, qui dixit incorde suo.

mini vestri, utquod morli deterius est, inpreesenti Non est Deusl (Psa^. LU.)Timeo etillud mihi dici
longo opprobrio hominibus, in futuro sempiterno quod Job responditamico: C«y«sarf;t</o/^ est '7Nun-
sitisludibrio daemonibus. Haec certeuniversamere n quidimbecillis ? etsustentasbrachiumejus,quinon
tur nequam cor vestrum, meretur blasphemum os est fortisf Job xxvn.) Nam pene idem est iu tam
vestrum, quodnonsolum continue inhominesma- claris laborare, quod solem, serenadie orbem ful-
lediclaevomit, sedetin ipsum Deum impiaacne- gentibus radiis illustrantem,clarisocuhsetvigilan-
fanda profundit. Quid enim adeoimpium, quid ita tibus digito demonstrare. Idcirco quaeomnino pei-
nefandum, ut illud quod a vobis dicitur Mendax spicua sunt, etiam siea Judaeus objiciaf, brcvi vel
:

est Deus, victus est Deus, eruljuit Deus professus
estsevictumOeus? Sed quod mendax non sit supra
probatum est. Quod vero ecubescere non possit, cui
praeter vos obscurum est ? Reatum cnim aliquem,
errorem aliquem, excessum aliquem fateri videtur
nuUa responsione praetercunda sunt. Dc talium nu-
mero sunt, et illa, quse finis fabulae continet, cum
Deum victum asserit, cum ipsum victum fuisse
ore proprio confessum esse fingit, quando eum
dixisse mentitur Viceruntmefilii mei. Quis enim :

quicunqueerubescit.Namnisihas,vel similes causae praeter Judfeum ncsciat hoc nulla egere contradi-
prcjecesscrintjimpossibile est quempiam erubescere. ctione ? Nuila sane eget contradictione, quod falsum
Vides adhuc, athleta meus, quid dixeris, quam su- essenotum est omnibus perspicua veritale, Cui
perbe, quamnequiter, quam stolide in coelum os enimobscurum esse potest virtutc velsapientianon
tuumposueris ? Realum, excessum, errorem Deo posse Deum cum fotus orbis eum
vinci ab aliquo,
ascriberc,quid est aliud quam furere ? Existimasti ab antiquoaudieritdicentem Cuiassimilastis me, :

inique,aii\. Deus, quodero tuisiniilisl Arguam te, et et ada'quastisme, et comparastis me,et fecistis simi-

statuam contra faciem tuam {Psal. xlix). Qui ne lem ? (Isa XLvi).Etpost pauca
Rccordamini prioris
:

uni tantum ludaeo loqui vidorctur, omnes simulre- sicchli, quoniarn ego sum Deus, et non cst ullra
probos Judaeos arguit, cum subdit InteLligitehwc, : Deus; necest sii/titis mei annunlians ab exordio no-
quiobliviscimini Deum,nequando rapiat, et nonsit vissima,etab initio quae necdum factasunt, dicetis :

qui eripiat{ibid.). In quo versu, jam dictam Nehe- Consiiium meum stabit, et oinnisvolunlas mea fiet
mice vestri fabulam perculit, imo (quod majus est) [ibid). Et quamvis, dictum esf. Deum ab his
ut
destruit. Dixistis enim Deum NehemiiB animam superfluum videatur,
derisoriis inepliis defendere
angelico minislerio i"apere voluisse, sed ei Nehe- ne quis tamen Judajos semel fantum errasse, vel
miam ipsum lectione Talmuth, ne illam rapere blasphemasse (quod tolerabilius esset) existiraet,
possetrestitisse. Inde sicvos increpat,sic fabulam causa estut alios eorum de re simili errores ad
vestram falsissimam esse demonslrat. Intelligite, pubhcum sermo producat. Nam facile ia his tam
61- TRACTATUS CONTHA JLD^OS. 618
mvltiplicibus blasphcmiis lectoradverlere poterit, A ait Deo:[psi, hoc esi cceVi ei [evra, peribunt, tu
q.-;f.m longc projecti sint a facie Dei qni tof, tam autem permanes (Psal.ci). Et post pauoa veiba :

indigna, tam absurda sentire vel credere potuerint Mutabis eos etmutabuntur ; tu autemidem ipse est
.isubhmissimaetincomprehensibilimajestateDei. (ibid.). Si ergo Deus permanet, si non mutalur,

Nam preeter iUa, qute prfemissa sunt, dinmf, et in utique nec essentia, nec afFectu mutatur. Possetis
suis, imo Satan.-e synagogis docent quod, quando enim forsan objicere non mutari Deum essentia
Deus firmamcntumhocquodoculis nostris conspi- sed mulari afFectu nonmutarinaturahter, sedmu-
;

cuum est fecit, non illud ex integro perfecit, sed tari accidenlaliter.Quodutrumqueremovet utrum-
cujusdammagniforaminisspatiuminseptentrionah que exchidit.etsi milhes id negetis, Scriplura, cum
cjus parte iraperfeclum rchquit. Causam autem cur dicit Tu autem permanes ; et cumdicit Tu autem
:
:

hocfecerit,valdecongruametrationabilemred'lunl: idem ipse es. Won igilur morc nostro Deus nunc
Affirmant cnim hac providentia istud eum fecisse, irascitur, nunc pacatur.
ulsiquandoprocedenteteraporeal'quis cxsurgens, Addilissuprailla qu?e jam dictasunt, eumprima
Deuraseesse,. Deoque requalem diceret, Deus iili dici hora irasci causamque irre redditis talem
;

jam dictam firmamenti imperfectionem objicerct quod in illa hora, hoc est prima, reges iniquilatis
dicens SiDcuses, utego. facsaltcrn ex partequod w exsurgentes, diademata sibi imponunt, et solem
:

feci ct ego. Feciego majores firmnmenti partes, fnc adorant. Adjungitisquod ipsius horre, qua irascitur
ct tusipoles hnnc,qunm imperfeclam e;io reliquipar- punctiimuerao noverit unquam, nisi fialaamfihus
tem. Beor. Additis,et congruura eiinhacscieutia socium
Quid ullra queror, o JudfRi, vos spiriluati oculo datis, galluin scilicet, quem affirmatis solum
cum
non agno>:cere siprituaiia, cura neo ipso corporali Balaamjara dictae horie punctum agnoscere. Quid
agnoscalis corporalia ? Certc corporale est firraa- loquar? Ut suprafassussum, nescio quid satiussit
mentum, corporales ot ipsi vesticB carnis oculi. respouderctamineptissimisnceniis, an tacere. Nam
Quid ergo causae est, uthoc clausum sit solis Ju- responderesuperlluum,tacerevidetur incongruum:
daicis,cum patcat prjBter vos tolius orbis oculis ? Supcrnuum,quiares proposita sluitam se ab.sque
Videt planepricter vestrum oranis oculus, nec in tegmine proditiucongruum, qnia tacere, cumad
:

aquilonali,necinmeridiana, nec in aliquasui parte respoudendum ea proposita sit, non cxpedit. Et ut

imperfectum, sed omnibus suis partibus inlegrum
lirmamentum. Redarguit ipse aquiloualis semper
superterrara rutilans axis, tantuui vestricomraen-
tum mendacii,qui axi meridianonunquara visibus p Quis enim autheuticis legislator hoc dixit ? quis
humanisapparenlioppositus, nihil inilla cfpliplaga
imperfectum, universorum, utdictumest, oculis,
exceptis Judaicis manifestat.Hoc quia orbe judice
nolissiraum est, ad longedeteriora blasphemiarum
ludibria transitus tiat. Asseritis enim Deum semel
omni die irasci, et hoc robusto, ut putalis, psalmi
primopositissermoprimusoccurrat.quneauctoritas
docuil, qiifB ratio persuasit ut crederetis Deum et
irasci, et qiiotidie irasci,
etprimadici hora irasci?
propheta scripsit ? quis eorum, qui in foto divino
Canone veslroleguntur, hocdocuit ? Proponitc ali-
quera deuniversa illa raultitudine vcteriira sancto-
rum,quihocvelscripserit, veldocuerif, vel saltem
senserit, et concedo. Quod si auctoritas vos desti-
tuit, necejus robore, quaedicta sunt avobismunire

testimonio, afUrmare conamini.D-j^s judex juslus, potestis,veIralionealiquatamprodigiosamfabuIam

fortisetpaticns,nunquidirascetur persuigulosdies! defendite. Qiiod si nec istud habetis, quid reslat?
(Psal. vii.) Et, obesli.e, jam nec lilteram scriptu- Quid rcstaf, iuquam, nisi ut stultissimi homines
rarum vestrarum, quam solam sequi videbamini, cum derisoriisfabulissuis, caelo ac terrie, angehs
assequentes,nunquidhocaffirmativevelenuntialive cthomiuibusostentuifiant ?Quis enira non videaf,
diclum est, et non potius modo interrogativo ne- rcmotacausa,effectumconstarcnon pos.«e? Sed in-
gando prolatum ? Nam sic dictum est JVunqmd : cumbi ut dicara quid nominera causam,quid vocem
t

irasceturper singulosdies ? tanquam dictum esset, effectum. Nam,sicausamremoverepotuero, etelfe-

non irascelur per singulos dies. Kclegitc vestrum ctum pariter removebo. Causam, o JudiBi, eam,
Hebraicum idioma, et ita se habere scnsum littertB D quaiu ipsi proponitis, quod scilicet priraa dieihora
illius, si ciecitas Judaicanon obstiterit, agnoscetis. regcs iniquifatisexsurgentes, diademata sibiimpo-
Licet enim simus Latini, nihil tamen nos veracium nunt, etsolem adorant ^efFectum, quodislavidens
Scripturarumvestrarumlatere potuit, quos multo- Deus prima diei horafieri, eadem primadieihora
rum in utraque liugua peritorum eruditio copiosa irascilur, et quia quotidie istud hora eadem videt
instruxit. Taceo quod tam iusulse. hoc est humano fieri, quotidie irascitur. Qui sunt reges istiiniqui-

more, Deum irasci putatis. Quodsi hoc sentitis, tatis, qui nunquam tertia hora diei, nunquam
utique mutabilem aftirmatis. Si enim usitato homi- quarta,nunquamquinta,nunquamsexta,nunquam
num modo nunc nunc pacalur, nunc
irascitur, aliaaliqua,sed semperprima dieihora diademafa
gaudet, nunc tristatur. uunc obliviscitur, nunc sibi imponunt, et solera adorant ? Vcre studiosis-
recordatur. etreliquasimilianostro more aut faoif, simi ac pr?ecipui cultores iniquifatis. qiii nuilis
aut patitur, propheta vester menlitur, qui de muta- rcgnorum suorum negotiis, uullisimpedimenfis
bilitate coeli ac terree, Deique stabilitate disputans, retrahi possunt : quin et quotidic, ct eadem hora
Patrol. CLXXXIX. 20
 619 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 620
etdiademata sibiimponant, etsolem adoreut. Paci- A Balaam et gallus meruerint, et Judsei, prae caeteris
ficiomnino reges,regnaquepacatissima, quae nihil hominibus etavibus Dei, miroret interrogo, Inter-
adversitimentia.nullis domesticis aut civilibus vel rogo, inquam, cur tantade vobis meruerint, ut, his
extraneis tumullibus pulsata, quietissimoolio per- tautum duobus, nuUisque aliis proeler hos duos,
fruuntur, et cultui profano irrequieti insistunt. irfe divinoecoguitionem, ipsiusque horee, quaDeum
Plane, ut olim dictum est, aurea ssecula, quse tam irasci dicitis, notitiam tribuere voluistis. Magna
concupiscibile acprolixumotium regibus suispriie- planc prff!roga(iva, maximum privilegium Balaam
stant, ut^ positis arrais, sepositis curis, religioni ct galli, quo etilleonines homines, et iste superat
propriae intantum devoti deserviant, ut inter tam omnes aves. Mirum certe nobis, mirum est et uni-
diuturna temporumspatia, nec unam diem, nec versisproetervos, qui quoniam cuncta miranda di-
eamdemdieihoramprffitereant.Etquidemquosdam citis, nihil jam mirari potestis, si Balaam Moysi si

Orientis reges olim solem adorasse audivi sed ; Davidi, Salomoni, si Isaise, si cunctis prophetis,
si

quod quotidie, quodsemper prima dieihora. igno- sitandemcunctis sapientibus etdivinis hominibus
ro. Sed rectius possem dicere quia scio, quod nec in sa^pedictse horae cognitione prcetertur. Nonne
quotidie, nec semper prima hora diei. Bellicosi mirum si Balaam ei praefertur, de quo Deus ad
enim fuerunt^ et pene semper in armis unde nec q : Aaron et Mariam Si qnisfuerit inter vos prophela
:

sacris exsecrandis quotidie inservire, nec eamdem Doinini,inmsione apparebo ei,velper somniionlo-
diei horam semper servare, ipsa ratione docente quarad illum at non talis servus meus Moyses,
;

valerent. Sed quid de antiquis regum erroribus et ore enim ad os loquar ei, el palam, non per ceni-
cultibus loqnor, cum hoc non de praeterito tantum gmataet figuras Dominumvidet ? {Num.xu.). Nonne
tempore, sedmagisdepreesenti et continuo Judaica mirum si et illi prrefertur, qui Deo loquitur Incer- :

fabuladicat? Non enim de transactis saeculis^ sed ta et occulta sapientiBS tux manifestati mihi ?
de instantitemporefabula loquitur, dicensquotidie {Psal. L.) Nonne mirum si et illi praefertur, ad
prima diei hora reges iniquitatis exsurgere, diade- quem Deus : Dedilibi, inquit,cor sapiens et intelli-

mata sibi imponere, et solem adorare. IIoc de his gens in tantum, iit nullus ante te similis tui fuerit
nostris diebus sentire quam incircumspectum, di- necpositesurrectwus sitf (UI lieg.ui.) Nonnemi-
cere quam mendosumsit,Ieviter attendens adver- rum si, et illi in cognoscendis secretis Dei Balaam

tet. Non est enim jam rexin Oriente, non est iu
Occidente, non inMeridie, nonin Aquilone, quibus
quatuor plagis totus orbis describitur, qui non
dico prima, vel sexta, sed vel qualibetdiei autno-
ctishora, solemadoret, non est qui creaturee Crea-
toriscultumexhibeat, Nam de regibus Christiano-
rum, de regibus Saracenoi"um, qui vel Christiani
vel Saraceni, toti pene mundo imperant, de his,
inquam, quod solem non adorent, certum est, de
quibusdam aliis, licet paucissimis, qui adhuc qui-
busdam paganis gentibus principantur,
auditum est. Unde jam satis pi'obatum constat,
quod nuUus regum nostri temporis solem adorat.
Hocquiaverum est, mentitur Judaica fabula, qiiae
dixerat solem quotidie prima diei hora, a quibus-
daminiquitatis regibusadorari. Si enim jam nullus
regumaliquo tempore solem adorat, certum est
quia nec quotidie, nec prima diei hora adorat.
Quodsi nulla die, nulla hora, aliquis regiim solem
adorat,faIsumestetillud,quod Judteussubjunxerat
punctumprimai hora;,qua Deus irasciconsueverat,
Halaamsivegallum agnoscere. Nequeenim Ralaam
praefertur, qui etDominum sedentem super solium
excelsura el elevatum, et seraphim stantia super
templum^ et alis suis Dei faciem ac pedes velantia
cernere, et sanctus, sanctus, sanctus clamantia au-
dire potuit ? (Isa. omnibus
vi.) Sed forte idcirco
his vobis praeferendus videtur. quia et ahqua vera
praedixit, etcum asellasuaconfabulatus est (Num
xxii). Sed nunquid celsiora, nunquid diviniora.
nunquidplura praedixit,quam prophetoe?Nunquid
quia semel cum homine verbis humanis asinalo-
nunquam cutaest, praefertur tantis tamque mirandis signis,
quae Moyses operatus est ? Sed ut in aliquo vobis
satisfaciam, ne forte mesemper hostem esse cau-
semini, concedo quod etiam inferioris meriti vel
propheta,veI divinus, vel ariolus Balaam aliquid,
singularis gralite prae caeteris, licet majoris mcriti
viris, meruerit. llabuitergohanc gratiam,ut horam
velpunctumiraedivinaecognosceret, Hanc gratiam
habuit, sed quandiu Deo placuit. Sed nunquid
^ postquamdisplicuit,?Nunquidhabuithancgratiam,
postquam Deo displicuit ?postquara dictumest ei
ab angelo Dei Perversa est via tua, mihique con-
:

sive gallus scirepossunt punctura hora? illius quoe
non subsistit, neque hora diei illius dici potest,
quai in nuUo cursu temporis est.
Exclusaigitur causa, excluditur etetlectus, quia
non habetjam Deus unde irascatur, eumnullus
regum in orbe terrarum cultor solis inveniatur.
Falsa sunt ergo omnia qua^ ab advorsa parte i)ro-
posita fuerant, velquod Deus quotidie irasceretur,
traria'! (Nt<m.xxi.) Postquam rediens adpopulum
suum Dci contra populum Dei perversum consi-
liumpostquam a patribus vestris, o Judffii, non ut
prophetaDei honoratusest, sedut in Deumimpius,
ct ut hostis publicus interfectus est ? Credo, quod
non hic adeo desipitis, non adco ratione humana
carolis, ut impios horaines maxime post mortem
Dei socretis vel consiliis inleresse credatis. IIoc si

vel quodreges iniquitatis sibi diademata impone- verum est, quod Balaam irae divinaj horam vcl
rent, et solem adorarent. Jam cur tanta de vobis punctum quotidie possit agnoscere, falsum est. Jam

i:
621 TRACTATUS CONTHA JUDJIOS. 622
quod gallumconsiliisdivinis admiscetis, quod se- A volucrem, autquadrupedemultra aliquid in divi
cretorum Dei conscium dicitis, videat mundus, nis mysteriis lateat, postquam aliquid cujuslibet
judicet orbis lcrrarum. Videat etjudieet, si ad se- intelhgentic-e proprium jurenatura^ sibi prae cseteris
creta vel acta divinaagnoscenda gallus admitten- vindicarepotuerit. Sed credo nullumesseratiouale
dus est, ad quem vix aliquis hominum unquam ad- animal, non solum in ccslis, non solum in terris, sed
niissus est. Sed quia mos Judaicus est abuti sem- nec apudinferos, quihunc Judaicum sensumnon
pcr Scripturis, sicut ad quotidianani iram Dei os- expuat, non derideat, non exsecretur. Sulliciant
tendendamiilosupradictopsalmi versuabusiestis: ergo isfa de
istis, et ut propheta vesterait, adver-
Deusjudexjustus,fortiselpalicns,nunquidirascUur borumabominationesetblasphemiaslongemajores
per singulos dies^ (Psal. vn.) Fortassis et ad gaJU his videndas (Ezech. viu), quia tot nefandis diu
vestrisingularemsapientiamdcinonstrandamjvcrsu immorari teedct, celer transitus hat.
illo libri Job abutimini, quo dicitur Quis posuit Dicitis et in coelesli illaet
;
vcracissima scriptura
in visceribus hominis sapientiam, atit quis dedit vestra Talmuth legitis Deum quotidie semel in dic
gallo inteltigentiam {Job xxxvui.) Ilic forle robur
? pIorare,etabejusocuIis duas prodeunteslacrymas
vestruni conliluistis. hanc vehit fortissimam Ju- inmagnum mare deciderc, et hasilhim aftirmatis
caici sensus turrim, expugnari non posse prsesu- B essefulgorem, quilempore nocturno cadere vide-
mitis, hincgalli pnecehentem intelligentiaui, intel- tur de stellis. Fletus quoque ipsius, quem Deo
lectibus cunctorum hominum antefertis. Sed si ascribitis, causam Judteorum captivitatem esse
indepneferendusestgalluscunctis avium, pecorum dicitis. Quin etiam propter dolorem, eum ter in
et horainum intellectibus, quia de eo legitur: die, ut leouem rugire, et ea de causa cuelum pul-
Quis dedit galio intelligentiam f Quid sentietur de sarc pedibus more calcantium in torculari asserilis,
sensu bovis, quid de intellectu asini, de quibus pro- Moreinsupercolumbae, quemdamsusurrii sooilum
phcta scribit: Cofy/iov/^ bos possessorem suum, et dare, et quaque vice caput movere, et dolentis
avniis pr.vsepe domini sui ? ilxn. i.) Quid dicetur de (licere voce. Ueu mihi ! heu tnihi! Ut quid domum
miranda quarumdam avium solertia, de quibus al- meam in dcsertum redegi, et templum meum crema-
ter propheta ait: Turturet hirundo, et ciconiacu- vi,etfiliosmeosingentes transtuU? Heu patri,qui
stodierunt tempus adventus sui (Jer. vui.) Quid ut de
't
tramluLit filiossuos et heu filiis,qui translati sunt
!

majorum animalium divcrsis ac miris intellecli- de mcnsa patris suil Dicitis etiam quod quidam
bu3 taccam, quid, inquam.de apicula, tam sagaci doctorum vestrorum hanc audierint vocem in quo-
labore etindustria mella conliciente ? Quid de ipsa dam ruinoso loco, proptereaquodtanquam pru-
nullius pene corporis formica sentietis, dicetis, rientes invicem collidat pedes, et more dolentis
q
quam Salomon vester adeo proedicat, ut ad ejus manibus plaudat; et quia quotidie orat, ut mise-
discendam sapientiam etiam homines mittat r Quid ricordia ejussit super iramejus, et ut eatinpopuio
certe de illa scribit? Vade ad formicam, o piger, suo in misericordia. Quid exspectas, lector ? quid
etconsideraviasejus, etdiscesaptentiam (Prov. vi.) praestolaris ? Putas me de
istis acturum contra Ju-
et reliqua. Sedquaeesthaec galli vestri intelligentia? deeos Absit ut de
? contra illos agam Absitut
istis !

Ut prsetermittam spiritualem intellectum, qui ad canibus impudentissimis et porcis spurcissimis>

vos non perlinet, quibus non est datum nosse velut rationis capacibus respondeam, et eos super
mysterium regni Dei. Haecplanegalh,de quo Scri- liis aliqua cujushbetresponsionedignososieudam.
ptura loquitur, intelligentia est quod omnes cerni- An responsione mea, vel cujushbet digni santqui
mus,quod assidue videmus, ut cantibus suis vel velut tantummodo adblasphemandumDeumnati.
diuintermissis, vel frequentius iteratis, in noctur- in pabulo igni ffiterno dati sunt. Qui, etsieos canes
narum profundis tenebrarum, proximum lucisad- vel porcos vocavi, in nuho excessi. Nam licet per
ventum se quadam naturali et insita intellectus haec animaliainsacris Scripturis carnalis immun-
vivacitate senlire denuntiet. Nunquid quia hoc po- ditia soleat designari.qu.e tamen malacarnalia
nou
test, quia hocintelligit, statim ad consilia ag
Dei "s
° ' "
P^
ou^ciai, lama
superat, tanta tamque
idujque loucs
toties repeuta blasphemia
repetita Diaspnemial 1

noscenda; stahm ad ignotam cunctis mortalibus ^ Nolo ergo contemptor esse verborum Domini mei,
irffi divinae horam eum admittetis ? statim galli ut margaritas divinas tahbus bestus conculcandas
intelligentiam cunctorum, non solum hominum, exponam (Matth. vii). Quod licet in superioribus,
sed et ipsorum angelorum sapientite praeferetis ? fecisse videor, fuit tamen causa.quam etipse
prse-
Praeferantur ergo simihter istis omnibus volucres, fatus sum, ut etsi non omnibus, etsi non mullis,
quas supra exempli causa commemoravi, turtur, saltem paucis, quos aiiquando ad Deum converti
hirundo, et ciconia ;
praeferantur bos et asinus: videmus, Judaeis, qui hac peste autimbuhfuerunt,
prteferantuv apes et formicae, et quaecunque ani- aut imbui potuerunt,meahffic scripturaprodesset.
maUa aliquid prae caeteris ad quamlibet intelligen- At quoniam inaudilis intoleranda succedunt, non
tiam pertinens spirituale, naturaj propriai inditum est dignum ut sic agatur
cumistadicentibus.quasi
habere videntur. Admittantur statun et usque ad cum hominibus ratione utentibus. Sunt equidem
tertium coelum, quo Apostolus noster, non
etsi eorum infinitffi fabulae, a lege Dei
et traditiones
creditis, raptus est (// Cor. vn), rapiantur, nec prorsus alienae, de quibus in Kvangelio Dominus
 ! ?

624
623 PETRl VKNERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX

Pharisieis BeUquistis, mqmt,mandataDetpropier A retnaturamincorpoream, simplicem,mcircumscri-

(Matth. vn, 5). Longe tamen ptam, ab omni corporaliumelementorumcomple-
iraditiones vestras 5

multaabsurdadi- xione,velcompositionelongissimesegregatam, cui

tolerabiliores sunt iilfe.quae ctsi
de humanis rebus, res ta- nec capitis, nec corporis, nec quorumlibet huma-
cunt dc hominibus, aut
mendivinasillibatasservantesnontangunt.Sedpror- norum membrorumuUa simihtudo vel dislinctio est,
ab hisomnibus qufe illi detestandus Judaicus error
susiIlffiexsecrandje,ilIa3nuIIomodosunttoIerandae,
qu«intantamprorumpunt insaniam, utea deDeo importat, esseimmunem.Namquis flet sine ocuhs
audacterpr.-i^dicent^quieaureshumansevixtolerant. Q uis rugit, sinc voce ? Quis manus pedesque coUidit,
quod si non habeat? Quis tandem absque quorumlibet
De quarum traditionum numero
el istudest,

recilatumest. Quis ergo hfpxdicentibus

vel respon- membrorum instrumentisofficia membrorum exer-
respondere dignetur cet.Taceo furorem irascentis, tristititam dolenlis.
dere debeat, vel dignetur ? Quis
etimpiffi voci,
stultee, chlu^.l.^ quse Deum dicit
,^^., -i-^ miseriam clamantis Heu mihi! heu rnihi I Taceo
:

blasphem^. suuicc,
Diaspnemffi, r .. .

auotidie semelin dieplorare,

duasejuslacrymasin quod Judaicasapientiaomnipotentemfeceritimpo-
tentem, quod solvere volens dmtmam Judeeorum
ma-nummare decidere, ter in die, ut leonem, ru-
captivitatem non possit, quod idcu-co fleat,idcu-co
^ire utiratum imopenefurentem,pedibuscoelum
idcirco mugiat, idcirco gemat, kIcu-co
ictibus pulsare, ut columbam
gemere, ut j. rugiat,
crebris
anxium doleat, manus pedesque collidat. Nam,
idcirco
indi-nantem caput movere, ut acriter
ut misere do heu mihi dicere Deum, quis unquam excogilare,
invicem manus pedesque colhdere Lego
quis asserere ausus est, preeter Juda^um ?
lentem dicere Heu mihi ! heu mihi
:

Heu! conso-
om- quidem eumdicentemperprophetam :

Responderem tamen, ut superius feci, si in

intellectushaberent,
nibus his vel parumquidsani
vel gemitum, vel dolo-
si Ycl fletum, vel rugitum,
sonum horrenda Deo
labor super hostibus meis,ei vindicabor de inimicis
meis {Isa. i). Sed illud heu, licet prolatum a Deo,
bla- non est Dei, sed hominum non est Dei, sed ejus
;

rem, quse juxta littera?

sphemiaascribunt,si,inquam,ahquidhorumjuxta inimicorum.
Namlicetfle- VideantergoinimiciDei, quam absurdaimputent
Scripturce sacra sensum exponerent.
majestali Dei. Nam heu mihi dicere, non est
niei
ad Deum,
tum divinum, columbinum, quantum nonestnisi propriam mi-
me legisse miseri; heu mihidicere,
gemitum nusquam in veteri Scriptura
lego dolentem, seriam deflere. Judieus igitur cum heu mihi dicere
recorder, lego tamen rugientem,
magis rairum esset, si Deum dicit, utique Deum raiserum esse dicit. Mise-
lego vociferantem et quod
:

legostn- rum autem Deum, non solum vocare sed praeter ;

«anus intellectus deesset,legosibilantem,

_.- ? Et vere mi-
^„. cogitare
dentem. Ruf^ientem
Hpntpm Rugientem, \x[
ZTeuferZumdaUtvocen,
rugiti,ci. uc ^i^f t^<'^
Dominus ae
Amos uoymnus
ut in Avaos: :
de ^wn
Sion
.uam (A,„o.,)
Judaium, ^^io
juu<*iuiu, non exhorreat
quis ^....^^
C ser„mge„ushomi.mn,x-.regeasdecap,
:

;„ „„„/q.,,v. /^mn
„„

Deum. quantum
,im o-Antiiim.nui Deum, auantum
ec™
Clamaverunt filn in caudam omnium gentium, qui
dolentem, utin hbro Judicum :

hominem fingunt,
quidoluitsupermiseriiseorum ad deitatis essentiam, sibi velut
Israel ad Dominum,
iu Isaia Voctfera- qui eum per humanorum membrorum divisionem
{Judic. X). Yociferantem, ut
:

distinguunt,quiipsisquasihumanismembrisofficia
bitur, el clamabit. et super
immico^ suos confor-
utin eodem: Sibi- humanadistribuunt; qui non solumhumanos, sed
tabitur (Isa. xui); sibilantem,
est inextremofluminum
eliam belluinos geslus,rugitusetgemitusDeoascri-
labit Dominus muscae qux
Assur {Isa. yii) bunt. Non hocsensitdeDeolMoyseseorum,nonhoc
JEgypii, el api quae est in terra
;

dicit,nonhocinultimoPentateuchisuihbroscriptum
stridentem, ut in Amos Ecee : ego stridebo subter
reliquit iVony irf«s<is,aitilleJudaeis,
aliquam simili-
vos,sicutstridetplaustrum onustumfeno{Amos.
:
ii).

simihum(nammulta similia tudinem in die qua locutuseslvobis DeusinHorebde

Si in aliquo horum vel
dicta inveraunturi si plane
medio ignis, ne fortedeceptifaciatisvobissculptam
in sacris Litteris de Deo
sensus Christiano, vel si simiWudinem omnium jumenlorum qux sunlsuper
in aliquo horum Judaicus
re-
terram,velaviumsubcwlovolaiitium,alqttereptilium
hocabhorrent, rationabih intellectuconsonaret,
leo Judaeis, nec cumqux moventur in terra,sive piscium qui sub terra
sponderem adhuc ut pr
adhuc, ui u. leci
prius ---;;;-
busdedignaicrS^d cumncc ^ l,oventurinaquis,neforte, oculiselevatisadc.lum,
ipsisloq^^detal omniaastra et er-
cr-
videas solem ^^ omnia
lunam, et
et astra cceli,
ca'li, el
tdtphoram, nec allegoriam, nec ahquem
dc usiiaus
creavitDomi-
perquosomniaistadigne rore deceptus adoreseaetcolas,qux
etmultisloquendi modis, cunciis gentibus, qux
velint, sed solam nus Deus tuus in ministerio
Deo adaptantur, Jud«i suscipere apertius
inleUigant, quid loquc- sub ccelo sunt {Deut. iv). Et quid potuit
in his litteram occidentem cogitandum
abinsano rugi- dicere stuItopopulo,et adomnenefas
rer ?Quid Deum astultofletu,quid potuilhomiues
credendumsempcrparato?Lnde
tu, quidamiserogemitu.quidareliquis monstruo- ct
apertius moiiere, ne idololatrse lierent neali-
illos
sis et furiosis illi objectis
moribus inaniter excusa-
vel saltem quam in Dei natura imaginem, aut simililudinenQ
rem ? Quis enim nesciat sanum sapiens,
masculi vel femina?, jumentorum velavium,
repti-
geraitum
nonex toto desipiens, tletum, rugitum, astrorum crede
jam dictasunt, portentuosissima, in Uum vel piscium, solis, luna?, vel
et reliqua qute prorsus inlel-
rent ? Negavit plane iu his verbis, nec
Deum cadere non posse, divinamque naturam
pror-
permisit Deum masculum esse vel femiQam:i
3US abistisomnibus existere
alienam? Quis igno- ligi
ps TRACTATUS CONTiU JLD.EOS. 626

'jumentum vel avem, reptile vel piscem. soIem,lu- A gis hnmeros insedit qm facto mole eadem super
:

vel astra. Non autemMovses proiiibuisset ejus humeros insidenle,e(rerjis capiiesupra molem
nara
Judfeos facerc liorum sculptam simililudinem aut eminenle,ue eamuUrapossetdeponere,subilo adau
clidentes longissimiprohibmrunt. Quod Mogses in-
imaginem, si talem divinae natura? cognosceret ve-
tuens,cujuscorpusdecem ruhilorum fuit,el iotidem
ritatem. Quod quia prohibuit, nullisliorumaniraa-
liumvelanimanlium, solis. lunoe. vel aslrorumna- virgce smv longitudo habuit, erexilseinmorem sa-

iutellcxit.Quae ergo au- lientisdecemcubitissuperterram,ut eum virga per-

turis, Dei naturam simdem
clorilas,autralioconstatJudaeo,utDeumquanium cuteret in aliquo loco corporis. Qui, cum in tantum

(utjamdictum cst.ad Dei naturam spectat)homi- saltuelevatus essetaterra, virgoe tamen summitas,
merabra ascribat, uthu- quaeum intendebatpercutere, nequaquam ultra at-
nom iingat, nt luiraana ei

manos, sivebelliiinos,gcstu3velanectus ei assignet tingerepotuit : quamad eum nodum,quo onispedi

vulgo cavilla vocatur. In quo cum
ut eum sicut leonera rugire, sicut coiumbam gemere jangitur, et

Og regem Moyses percussisset, continuocadensex-

dicat? Recordenturmiseri, eade causaDeumprae-
cepisse.nealiquamquorumlibet animalium simili- spiravit. Hoec est certe nobilis fabula vestra. Sed

tudinem artiiices tabernaculi suh Moyso, artiiiccs videtequanlumstultiores, velsapieuUoressitisom-

templi sub Salomone, vel in tabernaculo texerent- j nibusgentibus.Finxeruntquidemmultiantiquorum
vclintemplosimulauttabernaculosculperent, fun- gentilium, multas et varias de diversis rebusfabu-

derenf, pingerentfabricarent, exceptisduobus se- ias, sicut.t:sopus apudGraecos, Nasoapud LaUnos,

raphin qu<B in similitudine quidem ex parte facta
sunthominum, sed ad raemoriam et reverentiam
angelorum.uthocsaltemaspectu commoniti.intel-
iit,'erentduriJud8ei Deum prfeferenduni essc, non
soium terrenis hominibus, sed coeleslibus etiam
virtutibus. Recolant et ipsum feneum serpentem
;;il)iicatumjussuDeia Moyse(£J.rorf.xxi),longoque
postmodura tompore reservatum, fractum a bono
Kzechia [IV Reg. xvui), ne Ju<Uei qui nulla
''
,,, vora credebant, cuncta pene falsa veraesse
,10
pulabant, Deum quandoque serpentem cssecrede-
rout, cuijamipsiabaliquanto teraporeut Deo cre-
liiilorant, eique ut Deo hostias iraraolaverant. Ex-
C
clusoigitura Deoomnicorpore, omnique corporea-
rumrerurasimiUtudinecredopropositamJudaicam
fabulam jara ex integro interisse.Naturaenim,cui
ciim rebus corporeis nihil commune est, cuiira-
notenlia, dolor, miseria,ascribi non potest.abom-
Finxerunt vere rauita et ridenda, sed ea nec ipsi
auctores fabularura, juxtaid quod scripsere, sen-
scrunt; sedvel rebus physicis,vel moribus huma-
nisea adaplari voluerunt. Indeestquod Alhlantem
coglum susUnere, Typhoeum gigantem etcentima-
nura, hoc est centum manus habenlem, montes
monUbus imposuisse, ac de surarao eorum contra
coelum Jovcmquc piignasse dixerunt. Quem post
diuUnam contraccelestes deos pugnam,fulminibus
Cyclopum a Jovejactis depositum, acprostralura,
non tameninteremplum,magnam Sicilia? insulam,
nedenuo ad conserenda cum diispraelia resurgere
posset.eiimpositam.indequcfrequentemterraemo-
tum insulip a-ccidere, eo quod rursus resurgere et
contra Deos pugnare, nitatur, asseruerunt. Sic et
OrpheummiriscanUbusetinauditacitharaemelodia
quod post se silvas currere mobiles amnes stare
coegerit Ilerculera adversus hydram multorura
:

nil)us etiam reliquis reruui corporaliura atlectioni- capitum pugnasse, sed pro uno capite ab eo pra;-
lusliberaesf. Falsumestigitur,quidquidde talibus ciso, centum subito capita orta esse, ac tandera
i l)laspheraisJudeeissuprapropositumest. Sed jam (Irfeco, igne iramisso, monslrum illud cum Lerna

:i coUoquio adJudaeumredeo,ut quideob-

loctoris palude, in qua morabatur, cremasse scripserunt.
)totis Deo blasphemiis, quia indignum videbatur lUnc ettUium Soli^ Phaetontem,malecurruspater-
'
uin 60 agere nolui,de magnis quidem, non tamen nos regentem,pene orbem succendisse,hliamejus-
i'\ Deinaturam pertinenfibus orroribus, moresoli- dem Solis Circem in lupos. leones, et Ugrides, di-
I.) ciim eo agara. Dic ergo Judoee,illud quod de Og versique generis bestias, herbis, etcarminibus so-
iet,'e BasanTatrauth tuumrefert, verumesseputas? cios Ulyssismutasse; draconem pervigilera, veUus
Sovi quia nonsolumputas, sedetplusquamlegaha aureum arietis asservantem, horainesin deos, fe-
elpropheUcaverba, veruraessecredis. Veniatergo D minasin stellas, vulpes, gallos, lepores, anseres,
... .1 .• ._ !• ____.i- ...,s.1n*..n.-iKii i-oi^Vti d rt \n _
besUas vel aves, humanisverbisinvi-
»\r\ i: -*-» i c« 1

lliid qualecunquesit in medium,etclarissima, ve reliquasque

ritate praefulgeat, vidatur. cem loqiientes, multaque in hunc modumridenda
Og rex Basan, ait Talmuth, videns ingentem exer- litteristradiderunt. Sed, licethsecdixerint^licethaec
qualuor millia, ei
\citwn Israel, sexcenta scilicct et scripserint, longe tamenaliter, ut dictumest, itaet
\quingenlos viros a triginia annis et supra exceptis s^nserunf, et ab senUri et intelligi voluerunf.
aliis

mulieribus et parvulis, qui supputari non poterant Horaines enim orant, et rationabiles, et, liceta
\molem inauditoe magnitudinis capiti suo imposuit, cultu divinoremoli.quoenondummunduscompre-
\et cum ea expedilionem totam prosternere voLuit. hendere poterat, sapientes. Quemeoriim intalibus
JIoc eo meditante upupa avis minima moli ipsi su- fabulis iutellectum. clare per singula exponerem,
[persedil, el tandiu rostro suo eam contudit, donec nisi plusjusto opus hoc protrahere, et
adrerapro-
Unde valde
'
foramine magnojuxta quaniitaiem capilis ejusdem positam hoc non perUnere viderera.
regis facio, ^noles caput transiliens, superipsius re- mirum non sietvos judsei fabulas haberetis
esset,
627 PETRI VENERABILI3 ABBATIS CLUNIAC. IX 628

et earum intellectum in aliqnam reui veracem et Ecce vere tempus illud, in quo hancAapotoli sen-
utilem converleretis, Nam habet hoc ipsa pagina tentiam completamcernimus. Ecce tempus, in quo
veraxetsancta, qnfeqaandoquealiquanarrat, quo- sanam doctrinam vos non sustinere videmus. An
textus juxta litteram falsus sed dicetis vos sustinere sanam doctrinam, qui lege
rum quiJem est,

eorum verax et necessarius est. Inde in

intellectus Dei et prophetis adjectis, peregrinas naenias caele-

librovestro, quiJudicumdicitur, legitis quod ierint stibus verbis praeferlis ? Sed hoc facit pruritus au-

ligna,ulungerent super se regera, etquod locuta rium vestrarum.quo fastidientes usitata, inaudita
fuerint ad olivam, et ficum, et vitem, et ad rham- amatis, et antiquorum pertaesi, novos vobis magi-
num {Jiidic. ix). Quod juxta litteram verum non stroscoacervastis. Vere coacervastis, vere magnum
esse quicunque ligna loquinon posse novit, agno- acervum magistrorum fecistis, ita utpenenuUus
scit. Quod tamenjuxta reveritatem, quaeab insen- numerus veterumad comparationem ma-
videatur
sibilibusfructetis aquodam simili tracta est, qui- gistrorum novorum. Sed quorum magistrorum?
cunque talem iisum locutionis in omni Scriptura Non ulique salutis. Sed perditionis, non veritatis,
frequentari non dubitat, advertit. Hinc doctus in sed falsitatis. Unde et sequitur Apostolus E/flye- :

his intelligitpervitem, et olivam, et ficum, fructuo- ritale quidem auditum avertent, adfabulasaulem

sa arbusta, filios Gedeonis per rhamnum infru- B convertentur Nonne sic? Vere sic. A veritatc. toto
;
.

ctuosumetasperum,Abimelechfratricidamsignari. mundo teste, auditumavertistis, ad fabulas autem

Hic sensus, et in aIiisdiviniCanonis'vestriparabo- ut dixeram, conversi estis. Dequibus est etilla,

lis saepeinvenitur,ut est illaquam post commissum

a David inuxore UriaBadulteriumNathanpropheta
ei proposuit. Non enim verum fuerat adlitteram,
quod ei ipse dixerat, veldediviteetcentumovibus
ejus, vel de paupere et una ove ipsius, vel quod
quam tractandam praemiseram, Og scillicet regis
Basan. Quid enim magis fabulosum, mendosum,
derisorium dici potest, quam quod solius ejus pe-
dis solam altitudinem triginta cubitorum fuisse et
legitis et creditis? Hoc quomodo ? Quia longitudi-

dives centum ovibus suis pepercisset,, et de una pau- nem corporis Moysi decem cubitorum longitudi-
peris ove violenter sublata, hospiti suo cnenam pa- nem quoque virgae ejus decem cubitorum, ipsum
rasset {IIReg.xu). Verum tamenfuit, quod prophe- Moysem, quando summitate virgse gigantem in
ta in verbis illis senserat, David divitem, Uriam junctura cruris, ac pedis percussit, a terra de-
comparatione regis pauperem, unam illius ovem cem cubitis saltu elevatum fuisse asseritis. Ea de
ejus uxorem, peregrinum hospitem regis concu- causa decem cubiti corporis Moysi, decem cubiti
piscentiam, deove hospiti csenaparatam mulierem virgae Morsi, decem cubiti saltus Moysi, siraul,

illicitae concupiscentiae prostitutam.Multasimilia in juncti triginta cubitos faciunt, excepta ea longitu-

hunc modum. Q dine extensi brachii, quae inter |caput ejusdem, et

Si sic, o .Tudaei,fabulas vestras interpretare- inferioremvirgaesummitatem,quam manu tenebat
raini, si sic eas sapienter inteUigeretis, si sic eas denotari potest. Hoc si verum est, secundum hu-
utiliterexponeretis,etsinon laudarem. nonmirarer mani corporis nsitatam mensuram, solnm crus
Nonlaudarem,quiaextrasacrumCanonemvestrum ejus a pede usque ad surae principium, ulminus
quidquam vospro authenticosuscepisse, vel susci- dicam, centum et quinquagintacubitorumexstilit.
pere non approbo non mirarer, si aliquapreeter
;
Undenecdubium est quod eadem sura,quaecrure
legem, prreter prophetas, sive aliosvobis antiquitus longiorest a genu usque ad femoris juncturam,
traditos divinos libros, ad quamlibetutilem instru- juxta naturalem, ut dixi, corporis dimensionem,
ctionem, etiam fabulosovelaminetecta vos appro- ad minus ducentorum clibitorumfuerit.lnde, siju-
bare viderem. At cum his omnibus careant fabulae sta dimensiousque adsummitatemspinae, quaecol-
vestroe, cum nihil prorsus in eis utile lateat, sed loadhffiret, procedat,plusquam ducentosettriginta

totum stultum,totum impium,totum blasphemum invenies;ethocpraetercollietcapitismagnitudinem,

appareat, non est in quo vobis parceredebeat sty- in quibusnon minus octoginta reperies, qui siuiul

lus meus, quia nec parcit et ipse Deus. Superant iunctiseptingentoscubitos,decemminus,pcrficiuut.

enim .Tudaicae fabulae omnes fabulas sa^culorum. D Videtis igitur, Judaei, quod, juxta Jianc non no-
auditum non fuerat, hoc Tal- stram, sed vestram dimensionem Og regis Basan
quia quod a s.eculis
muth Judaicarum fabularum sacer textus enarrat. statura, usque ad sexcentos nonaginta cubitos in

Et, o stupcnda Judaicae gentls a Deo aversio qui ea
sub cultu divino, cui sc deservire putant, de Creatore
ejusque natura sentiunt, quae nec ipsi idololatrae
unquam credere velfiogerepotuerunt. Completum
estinvobisetdevobis,operditagens ?quod Aposto-
lus natura vester, doctrina noster.de talibusdicit:
Eril teinpuscumsanamdoclrinam nonsusiinebunl
! longum processerit. j uxtaquam etiam latitudo cj us-
dem usque ad centum viginti pervenit. Quis ergo
praetervostalemonstrum unquam invenire potuit?
Quis, inquam, prieter vos commontaripotuit, ho-
minoiulongiimsexcentisnonagintacubilis.ctlatum
centumviginli cubilis? Coutraquam vestram insa-
niamquianon estdiu disputandum,sedridendum,

sed ad sua desideria coacervabunt sibi magislros cum tamclara sit, utnec ceecos lateat ; illud unum
prurientes auribus. Et a verilalequidi'in auditmn tantiimpropono. Croditis Moysi ? Novi quiacrcdi-
avertent,adfabulasautemconvertentur{riTim. iii). tis. Quandoquidem ergo Moysi creditis, quarc tam
 629 TRACTATUS CONTRA JUD.E03. 630
absurdamremcontraverbaMoysierederepotuistis? A insedit. In rebus ineffabiliter mirandis, quid magis
Scribit qiiippe ipsein libro Deuleroiiomii, quomli- mirer, non invenio. Quid eiiim plus autminusmi-
brum, si Judfei estis, nescire non potestis. Solus, rari debeo upupamavem parvulam, rostrominore
inquit, Og rex Basan restiterat de stirpegKjantum. tantam molem adperforendum aggressam, tandiu
Monstratu.r leclusejus ferreus, qui estinRnbbathfi- eam tiitudisse, donec foramea in ea giganlei capitis
liorumAmnion,novemcubitoshabenslon(jitudinis,et capax faceret, an hominis illius patientiam vel vir-
quatuorlaliludinis,admensuramcubilivirillsnianus tutem, qui tantam molem suo capiti insidentem,
{Deut. iii). Soiet aulem semper lectus longitudine tandiusupportarit, doneo avismodicabrevi rostro,
ac latitudine major esse jacente. Qui ergo lectum paulatim invalidis ictibus, tam enormis corporis,
gigautis illius novem cubitis longum, 'et qua- tam spissamduritiem penetraret?Ethocadeo, do-
tuor latum esse dixit, utique aliquid eum minus nec juxtaquanlitatem regii capitis, facto foramine,
lecto in longitudineetlatitudine habuisse ostendit. molesjamsuper caput consisterenon valens.natu-
Patet ergo quod rex ille nec integris novem cubitis rali pondere lapsa, miseri hominis diffusioribus
longiis,nec intogrisquatuorcubitis latusexstiterit. humeris, quos, quantum ad eorumdem,latitudinem
Sedconcedoquodnihd ei delongitudiue novem cu- angustiore foramine transire non poterat, ne infra
bitorum,nequedelatitudinequatuor cubitorumde- b laberetur, retentaest? Etquid sequitur?Quofacto,
fuerit. Nunquid longior, aut latior lecto proprio mole eadem super cjus humerosinsidente, et regis
fuit?Credo quod hicUs .ludaica conquiescit. Falsum capite supra molememinente, ne eam ultra posset
est igitur, quod tantaj proceritatis homiuem illum deponere, subito adaucti dentes longissimiprohi-
fuisse dixislis. Nec minus illud falsum est quod buerunt. Et lego quidem non Judaicam^ sed paga-
Moysenipsum]decemcubitislongum fuisse dixistis. nam fabulam, quaedentes draconissatos, et de his
Non enim velut pro monstro inusitato scripsisset, Thebseos populos, noninermes, sed armatos, cum
quod lectus Og gigantis novem cubitorum fuisset. galeis, loricis, clypeis, et ensibus, et omni militari
Nam si ipse decem cubitorum fuit, quaratione le- armatura ornatosesseconfinxit. Sed, utsupra dixi,
ctum hominis novem cubitorum mirari videtur ? inhiset similibuspaganifabulas, nonresgestas se
Magis enim jure mirari deberc videretur, seipsum scripsisse non dubitabant, nec eas veras esse, sed
hominem decem cubitorum, quam lectum alterius aliqua rerumjam gestarumeas significare crede-
hominis novemcubitorum. Veriim, neistud diutius bant pariter et docebant. Nam, quod de draconis
quam protraham, sic finio. Si Moysi, le-
oportet, dentibusgentemjam diclamexortam essedixerunl,
ctum Og regis Rasan novcm tantum cubitoshabuis- venenosiet furentisanimanlissimilitudine. pertina-
se, dicenti creditis credo quod non eum lecto suo cemet infractuminmalitiapopulumintelligivolue-
P
majorem esse potuisse dicetis. Sed, ut jam dixi, runt. Quod armatum ex terra processise, bellico-
novi vos in hac partecredere .Moysi. Certum ergo sum et in armis semper futurum esse signarunt.
vobis amodo esse debet, non sexcentorumoctogin- Si talequiddentes gigantisvestripost lapsamsuper

ta, sed novem ad pluscubitorum swpenominati gi- ejus humeros molem, o Judaei, signassent, sicut
gantis staturam fuisse. Et ut sequenlia fabuloe atte- supra praemisi, ferendum utcunque esset. At,cum
xam, quomodo majoriscorporis,quam
potuit, licet nil mysticum in divinis, cum nil significativum in
nostrasint,homo, tam insohlae et invisae magnitudi- rebus humanis, sicut nec aliae fabulae vestrue, haec
nis molem capitisuo imponere, ut jactu ejus sex- fabula, vel in cortice, velinmedullacontineat,quid
eenta et quatuor millia armatorum, el quingentos dicam? Quid dicam videns hominem, quem vere
vu'Os Judaici exercitus, exceptisinnumeris mulieri- somno profundae stultitiae sepulti somniastis, mo-
bus et parvulis, se prosternere posse putaret ? Ad lem, imo regionem maximam super humeros feren-
hoc enim explendum, utaliquidipse fabidis vestris tem, de capite supra eminente, immensaemagnitu-
similedicam, aut Olympus inaerasublevandus,
ei dinis plusquam apri more dentes protendentem,
aut noster mons quantum ad iJlum
Jovis, licet nec humeris infra prohibentibus, nec dentibus su-
transmarinus, ejus capiti imponendus, velTaurus praobviantibus, eam deponere valentem ?Sedcur
Ciliciae, vel aliquis montium Armenise. quce ipsi ^ tanta juxta vosmiraculatacuit Moyses ? Cur tacuit
magis proxima erat, esset sine dubio radicitus tanta, qui licet multa et magna scripserit, tamen
eruendus. Quiet si spemvictoriaein mole illaposue- multa minora scripsit? Cur tacuit upupam par-
rat, frustratantum exercitum contra Moysen elpo- vam, fragih rostro saepe fatam molem, tam spis-
pulumDei pugnaturus produxerat. Dequo exercilu sam, tam duram penetrasse ? Cur tacuit adauctos
ait ipse Moyses Occurrit eis Og rex Basan, c«m
: gigantis dcntes ? Cur tacuitquod eum solus aggres-
omni populo suo, pugnaturus in Edrai {Num. xxi). sus fuerit, quodstupendosalluaterra elevatus fue-
Sed eccemoles tanla, eccetam maximaregiocapiti rit, et eum levi tactu virgae ad terram dejecerit,

imposita.Quidpost? QuiddicitpostoptimaScriptu- prostraverit, exstinxerit?.\Iirumquod illequieam-

ra? Upupa, inqmt, avisjninima, moliipsiinseditet dem virgamcoram Pharaone, virtutedivinain dra-
tandiurostro suo eumcontudit, donec foramincma- conem mutavit^Ejrorf. vn), qui eademaquas JE^s^j-
gno, juxtaquanfitatem capitisejusdem regisfacto, ptias in sanguinem vertit Exod. xiv), maredivisit,
moles caput Iransiliens, superipsius regis humeros aquam de rupe produxerit^Exorf. xvu) hoc tam in-
 :

631 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 632

signe miraculum relicuit. Non hoc certe reticuit, A Talmiith. Causam dainnationis cceterarum gentuim,
quasi nolens scriberc quodfactumest sedreticuit, ; vel regum, longum est enarrare : sed tantum hoec est
sicut nolens scribere quod nunquam factum est. causa, quia non credunt Talmuth, vel quia oppugna-
Non reticuit vitando scribere quod verum est, sed verant filios Israel. Erat autem Pharao prustratus
nolendo scribere quod falsum est. Et quid dicono- jacens in inferno ; caput subter [super] limen portw
lendo?imoquod nunquamfuerat, quod inauditum inferni lenens, ciijus portw cardo fiebat ipsius oculus.
erat, scribcre uon valendo. Et quia per singuladigne Porta autcin ad introituin animarum circumquaque
hoc essecrari nulla lingua suflicit, festinet sermo vertebatur super ociilum ipsius. Interrogacit vero
ad similia, Audiant nostri, o Juda'.i, sacramenta Josue, cur tantain paterctur pcenam. Ad quem ange-
vestra, penetrentprofundo mj^steriavestra, utreve- his: Quia affixit filios Israel in terra ^Egypti, et

letur cunctis sapientia vestra. Audiant sequentia post aflUctioncm perseculus est usque ad inare. Visis
pretiosi libri Talmulh omnibus tormenlis, quw in inferno fiebant : Duc, in~
Fuit apud Judwos vir quidain, qui apud ipsos iiun quit, me ad paradisiun. Fertur autem paradisus un-
cupatur.Jozah Ben Lcin, quod nos dicimiis Josue filius dique muro vaUala. Ad qnain cum eum deduxisset,
Levi, vir, ut aiunt, religiosus ac timcns Deuin, libro tali loco posuit, ut vix videre paradisuni posset. Duc
huic ab infantia sua, usque ad decrepitain (clatem, g me, iiiquit Josue, ultiiis. Oculi eaiin mei obccecati,
vacans, ut sic morleni posset effugere. Quod, cum vide- ct sensiis liabetati sunt cx fuino inferni. Duxit euin
ret Dominus, volens animam ejus auferre, ut cuin superius aUquantuhm. Ad quem Josue : Nisi ine su-

Judceis amicis Doinini omnt vita sua Talmuth stu- per murum posueris, ita ut loca delectabiUa et ani-
dentibus congratularelur, angelo percutienii prwcepit mas sancias vidcre veleain, scias quod non petitionem
ut illuc iret, et iUius animain aufcrret. Stntim ange- meam compleveris. Posuitque eum siiper murum. Qut
lus gaudens jussioni Domini paret. Venit, ac supra intro prospiciens, phirimas vidit sanctoruin animas,
tectum domus iUius non longe ab eo stetit. Elevatis patriorcharum, prophctarum ct alioruin, quorum fa-
autem Josue oculis cuin euin videret, quod pro anima cta Deoin viia sua placuerani. Quornin inter coeteros

iUius venerit, statim cognovit. Et ait : Quid quwris"! fiUam Pharaonis exccUentissimo throno rcsidentein
Pro antina, inquit, lua me misit Doininus. At vidit, Interrogavit ergo Josiic quo opere, quo servitio
iUe ait : Frustra te misit Doininus, cuin ego Tal- tantum proemium meruisset. Dixitque angelus: Eo
muth revolvam, et legam. Sed conjuro te per li- quod Moysen a morte sercnvit, et nutrivit, et eum sa-

bnm istum, utnon potestatem habeas toUendi ani- pientia lEgyptiorum docuit {E.vod. ii). Postca, cum
mam meam. Reversus aniein angelus, nuniiavit hwc plurimos vidisset alios, qui proe cceteris honoraban-
Domino. Revertere, inquit ad eum Dominus, et dic tur, iiiterrogavit qiiare tantain gloriam meruissent
nt veniat, gaudeat. epuJetur rtobiscum ; et sibi huc C Respondit quia isti sunt viri, qui cx corde suo inve-
melius fore quain iUuc cognoscat. Reversus angelus, nerunt et composuerunt Talinuth, et successores eo-
fjuid Dominus prcvciperct, muntiat. Nuntianti autein rum, qui studuerunt Talinuth. Dixitque angelus ut
Josue respondit se nuUomodo jussioni Doinini parere, de muro descendercl. Respondit Adliuc magis videre :

nisi sibi petitionein qnam ab eo postnlasset, concederc volo. Quod cum dixtsset, per murum se infra cum
veUet sub fwdere. Quod cum Domiiio retulisset quod gladio projecit. Clamavit auiein angelus ad cuin : De-
vcterei, quamvis invitus, concessil. Angelus autcm cepisii me. Rcspondit: Sis decepliis, an non, non
quodDominus concessisset, cito nuntial. Quod audiens curo. Dixit, ut quam citius exiret. lUe vero,cum ju-
Josue, dixit se claustra infcrni ct ].aradisi in vitu ramento se non inde amodo exiturum respondit. Qiiem
sna veUe inviserc. Ascende, iiiquit nngehis, super me, cnm vidissent qui paradisuin incolebant, mirati sunt
et ducam te quocunque vohieris. Non ascendain, iii- hoininem vestituin, vivum, sic paradisu7n introisse
quit Josue, neque vadam tecinn, nisi mihi gladiuin cum gladio. Qiio cum scdem 7ion i-eperisset, stetit, et

dederis ; timeo enimneme in viainterficias. Dedit au- ad filiam Phnrnonis accessit. Surge, inquil, vade
tem statim gladinm. Et curn ascendissct dixit : Quo ccce pater tuus ad portamcsi. Surrcxit velociter, et

vis ducam teJ Respondit : Ad claustru inferni, u{ ad poriam properavit. Josue vcro sedem illius .tiatim
postea delecter in visionc paradisi. Quo deducius, jj arripnil. Cumqnc illa pairein suum iion tnvenisset,

phirimas vidit gentes, ex omni natione qua' sub cwlo reversi esi, el Josiic ail: Cur mihi mentitus esJ Non
est, Christianos, Amorrhwos, Jebuswos, Ilevu-os, el inquit, menlitiis sum ; pater cnim tuus ad porlam in-
HethcBOS, et Pherezwos, Moabitos, Aminonilas, Arabes, ferni est. Cur,inquil, mihi locinn meum .<!ubripuisti'f

ac Philisth.vos. Re.ges quoqiie Charaonein, Seon, Og, Ait:[Quia sieul mihi Ihniiinus cancessit, cl meus
et omnes aUos qui interfecti sunt a Josue, Jabiin, et aiiiodo crit. fnierea nngelus, ad Dcum reversus, quod
ducem ejuf Si.sara; Eglon, qui interfectns cst ab acriderni niinliavit. Dominus aulem ut cilo exiret
Aioth: Nahuchodonosor, ct llolnphernem diicein ejus. privcepit. Et rum hor ei angelus ex parte Dei impe-
Quoriim damnationis causa ciim ab eo sigiUaiim quw- rassct, aii Pcr ipsuin Deum, et per snnctum 2\il-
:

rerelur, dixit Josue: Cnr Christiani damnati sunl ? mnlh, quiahinc ulterius non exibo. Ciimque hoc eju-
Ait: tu ne.<icis2 respondit: Scio, sed a te audiri' desi- januiieiituiii aniielus retiilisset, revolvntar, inquit
dero. Ait : Ouia credunt in filiuin Mariii', cl non ob- l)';us, tiiln bihliuthcca, el .s* unqiinin ]>ejernsse reperlus

servant leqem Mnysi, et, maxiine, quia noii credinii fiierit, oporLI ul exeat.Sinaulein, concedcndum est
 ,

433 TRACTATUS CONTRA JUD^OS. 634

ci Ht maneat, rel propter ejus reiigionem. vel quia A Deurn aviclum mortissuce, timensque nequandof/ue
xemper stuluit Tahnuth. Remluta cst bibhotkeca, etipsum quolibet ingenio,sicut Nekemiam fefellerat
eumrpte mentilum fuisse rel pejerasne non est inien- faUeretdstutissime Deo invito, dolosque non prseca-
tum. Unde dominus, ut inde ulterius non exiret con- venle, paradisi sibi habitalionem providit. Exorta
cessit, Accessit aufem ad Josue anrjehis, et (jladtum namquea D30conditionetaU,quod nullo modoei in
ab eo qurvsicit, quo homines, nbirunque eos invenisscl moriendo pareret, nisi sibi petitionem, quam ab eo

occidere consueverat. Ixespondilque Josue non se ilh postularevellet.concederet, dixit se clauslrainferni

gladimi redditurum, nisi sibi jurassel ut sic homines etparadisi antequam moreretur velle inviser e.Woc
non interficeret amodo. Reoersus auyehis ad Domi- quale sit qualiter infinilam Dei sapientiam huma-
num, quid Josue diceret, nuntiavit. .4t dominus ejus nis dolis evincere potiierit, videant lectores. Nam
petitionem fieri,et siinvitus vohnt. Reddidil({ue Josue ego niliilinde agam. Frustraenimet supertluo hoc
angelo tali conditione gladium. facere, utputo, viderer, si Deum Josue potentio-
Longa labula lecta esl, el quae vel per oculos le- rem, si sapientiorem, meliorem,ostendere labo-
si

gentium. per aures audienlium, eorum ora risu. rarem. Xamnon aestimoadeo inertes esse, et stul-
eorum corda subsannatione replorc potait. Quis tos lectores, qui de his sermonem meum exigant,
enim risum continere, quis subsannatiooem repri- qui me tahbus nfeniisrespondere debuissedicanl.
merepotest, audiens ab horainibus, qufe nec ab ^ Sed accedo ad id quod sequitur :

ipsis audire posset daemonibus? Cuienimunquam
mortalium. quod in hac vita posset non mori, ah-
quis persuasit, vel persuaderc conatus est?r.ui di-
xit: Lege ahquid, dicahquid, fac ahquid, et non
morieris ?H(ec vos, o Judaei, hominibus conamini
persuadere, et supra nominata nefanda scriptura,
Ascende, inquit angelus,super me, ct ducam te
quocumquevolueris.Nonascendam,inquitJosue,ne-
quev(idamtecum,nisimihi gladiumquem portas de-
deris. Timeo enimne me in via interficias, Deditau-
tem statim gladium.Et cum ascendisset ille superan-
gelnm.dixit angelus Quo vis ducam telQuiait :
:

jam veslris persuasistis? Affirraalis enim nullum Ad claustra inferni, ut posteadelecter in visionepa-
morti posse subjici, quihlteram hbri Talmullime- radisi.FAde istis quid dicam? Ubi sunt humeri,
ditetur, autlegat. De quorum numero istum, de ubi dorsum, ubi corpus angehcum, super quod
quo fabula texitur, creditis fuisse. Josue scihcet homo iile ascendit: quo, vehiti jumenlo ad inferni
(iiium Levi. Sed quidego tolam fabulam per sin- horrenda, el paradisi amoena videnda subvectus
gulapersequens, lectori forte prohxitate supertlua est? Ubisunt et ipsm angehcie alae, sine quibus,
taedium imporlarem?Non igitur cuncla prosequar quia nunquam eos pictos cernitis, idcirco his eos
sed ahqua ex hac spinosa congerie decerpens. nunquamcarere putalis ? Nunquidabomni hi, qui
in aeternam flammam cum suis auctoribus merito (> eiementoruni natura, quantumadpropriam essen-
concremanda projiciam. Unde principium hujus liam attinet, sejuncti sunt, qui omni corporum
fabulae intermiftendum censeo, quia quod hic de complexioneet forma carent, corpora corporibus
hocJosue fdio Levi legitur, idempene dc rabbi Ne- ferrenorumanimahumsimiha, velpartes corporum
hemia, in hujus quinti contra vos, o Judcei, capituli babere credendi sunt?Non utiquehoc credent ho-
fabula prima narratur. Non est igitur responsio mines, eliara si hocputaverint bestic-e. Sed, etsi an-
itcranda, qufecontra similes nugas fortassisad un- gelus paratus obedire Deo, corpusquale eum ha-
guem superiusest descripta.Namquod uterque ne bere putafis, o Judsei, aptare voluit ad Josue snb^
morcretur, lectione Talmutli Deo ejusque angelo vehendum, non tamen ihe incautus exstitit ad
restiterit,similis fabulaest, in hoc tamen dissimilis ascendendum. Noluitplane super angelnm ascen-
quod ad illum occidendum Deus fraude pra^vaUiit dere, nisi gladium, quera ferebat, redderet : ne
hunc autem veUit astutiorem, multis hcet ex- cum in via forteinlerhceret. Cautissimus nimium
quisitis dohs, decipere non potuit. UUim. ut supra uldixi, ad cavendos dolos angehcos sa'
homo. et

scriptumest, terrore aerii turbinis a leclione Tal- gacissimus, qui metuens ne forte contra pactum
muth 3emovit,sicque iniho intervaUo ejus animam quod cum eo Deus fecerat, aliquid insidiarum per
rapuit.Istum in lecUone pertinacem, et coutradi- D suum augelumadversus eum moliretur, non ei se
vinas etangeUcasinsidiascircumspectum, i^umui- credidit, donec gladium ab eo suscepit. Quo acce-
hilei assidueTalmuth legenti facerei^osset, vivere pto, velut, securus, quod jam ab eo non possel
invitus permisit. Unde ille vehit securus angelo inferfici,supernobih,pUisquamhominemdeceat,ju-
percutienti, atque dicenti Pro anima lua toUenda
: menlum ascendit. Haec si ita se possinthabere, di-
misit me Dominus, respondil Frust7-a te misit Do-: cant legentes, judicent audientes.Sed procedo :

minus cumego Tahnuth revolvamet leqam. Unde AnqeUcovehiculo duclus est ad inferna, ductus est
conjuroteperlibrumislum.utnonhabeaspotestatem ad cernenda paraiUsi amcena Kt quid post hsec ?
.

toUendi animam meam. Et quamvis Deusper eum-
demangeUun remandaverit. ut veniret, gauderet,
epularelur cum eo, quia meUusessetei apud ipsum
quaminmundo; nonpotnit lamen faUi homosapiens
nec fraudibus divinis in aliquo cessit. Sciens autem
Quo,\d est prius adinfernura deductus, pUirimas
vicUtgenlesexomninalione, quae subccelo est, Chri-
stianos, Amorrhceos, Jebusceos, Hevceos, Hethrvos,
et Pheresoeos,Mohabitas.Ammonilas,Arabes,etPhi-
Usthceos. Reges quoque Pharaonem, Seon, Og, et
 ; : :

C35 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 636

omnes alios qui inlerfecli sunt a Josue. Jabin et A Erat autem Pharao prostratus, jacens in infemo'
ducem ejus Sisara Eglon qui in terfectus est ab A iolk
; caputsublus limenportcEinfernitenens cujusportce
Nabuchodonosor, et Ilolofernemducemejus Sedhic cardofiebatipsiusoculus.Porti£aulemadintroitum
vos, Judaei, interrogo, qui hos reges et lias gen- animarumcircumquaquc vertebantur super oculum
tesilliolim terrse vestrae inimicas et contiguas in ipsius. Et, o miserihomines! nam, quia mira sem-
inferno vidit, Gallos. Iberos, Afros, (Jermanos, Da- per audio, exclamare, veldeclamare soepe compel-
cos, Noricos, Scylhas, et ut nec orieutales prseter- lor: miseri, inquam, homines, nihil ne unquam,
eam, Persas, Indos, et reliquas orbis gentes cur nisibestiale sentietis? Nihil unquam, nisi quee in
prjEtermisit? Nunquid eorum ingentcm multitudi- terris diiicistis, apud superos velinferosesseposse
nem in inferno non conspexit ? Nonne de taUbus credeUs? Curnon capitis, quia sicut longe distata
Ezechiel prophetavesterdixit: 76/ elam, ibiAssur, corporibus natura spirituum, sic et longe refert a
et omnis multitudo ejus,in circuituillius sepulcra statu corporaliuiu, esse spiritualium rerum ? Ne-
ejus {Ezech xxxn), et multa similia ? Sed fortenon que enim talis ibi lux qualis hic tales ibitenebrae ;

habuit tam perspicacem oculum, ut propheta, ut quales hic talis ibi requies qualis hic
; tales ibi ;

possetcunctacorporahbusocuHscernere,quaB vidit popnie quales hic tales ibi domus, tales ibi portae
;

spiriluali intellectu propheta. A qua opinione nec

g quales hic et prorsus cuncta^ excepta substantia-
;

egodissentio. Sed qui potuit multos externosibi rum veritate, alterius generis, alterius quaUtatis
videre, curnon potuit et multosdomesticosibidem quam hic. Et ut reliqua taceam, quae ad praesens
agnoscere? Qui (Ihristianos, quos imprimis nomi- negotium nonspecidint sicutalius est carcer ille in-
nat, illic conspexit, quare Dathan et Abiron.rebel- fernalis quam iste, ita et longe aliud quam iste.
lem Core, et omnem congregationem ejus, quos Namcarcerhumanus, autex lapidibus construitur
terra absorbuit^ducentosviros, quosignis coelestis autexlignis, aut ex qualibet terrena materia.Fiunt
in deserto exussit, innumera millia Judfeorum' in eoportcB firmissimae, utadituspateat intrandi, et
quos diverso tempore velproidololatria vel pro di- clausis faculta?.nonpateat exeundi.^nnqmd hoc de
versis criminibus ira supernaconsumpsit :hos, in- infernali carcere Deus timet, ne fortealiquis clau-
quam, omnes gentis suoe homines, vel saltem ali- sorum absque ejus voluntateexeat, ut haeccaulela
quoshorum, summus ille paradisi atque inferni aditum ejusportis obstruxerit? An animae,anan-
scrutator cur in inferno non recognovit ? Et certe geU; vel boai vel mali, ilUus essentiae sunt, ut per
ilU absque ahqua quaestione in inferuo erant, de corporanon nisi remoUs corporibus transire non
quibus Scriptura sacra in libro Numeri loquitur possint ? An nisi portailla, de quaagitis,infernalis
Et descenderunt viventes in inferno operti humo aperiatur, non potest animabus vel daemonibus li-
^
{Num xvi). Quid plane causae fuit, quod proprios bar adilla loca esseintroitus vel exitus? Vere pau-
indigenos ibi videre nonpotuit, etChristianos alie- perrimi inteUectu, qui ratione consulta advertere
nigenas tam clarecognovit ? Sed cur, o Judsei, a non potesUs^ quod valde alterius qualitatissintin-
vestris doctoribus confictum sit,nonindiget expo- corporea quamcorporea, quod nihil corporale spi-
sitore. Sed pree.tereunda causa tantee damnationis riUbus obstarepossit: quod etiam quando undique
non est Cur, inquil Josue ad angelum,Christiani
: clausis ostiis, in domojacemus, per ostiorum, fe-
damnati sunt ? Ait angelus Quia crcduntinfilium
: nestrarum.ipsorumquemurorumcorpora.spiritibus
Marix, et non observant legem Moysi et maxime quia sicut per ipsum aera, iter ad nos pervium sit. Hoc
noncredunt Talmuth. Possem et ego abaliquo in- c im verum sit,cum niliil corporeum obstare spi-
terrogatus, cur Judaeiomnes a temporibus Chrisli ritibus possit, cum de Deo dicatur: Non estquide
nostri, exceptis illis, qui in eum crediderunt, in manu ejus possitcruere {Job x), removeatur ab in-
infernosint veraciusrespondere Quianoncredunt
: troitu infernivestranonnecessaria porta, surgat et
in filium Mariae, et
non servant ejus Evangelium, Pharao de sub limine, et qui per tot saecula, tam
etmaximequia assidue blasphemant ipsum. Nec gravis port;e cardinem. tormento tam horribili,
mihi multus Jaboressetdicereveradicenti;nec tibi, oculo solo sustinuit, nostra misericordia liberetur.
Judaee, multus labor est ea dicere falsa fingenli. ^ Sed audiamus causam tanti torraenti
F^acile dicoergo istud, facile dicis et tu illud. Sed Qnia inquitangelus, afftixit fiiios Istrael in terra
cujusnostrum sententia verior sit, hic non ago, A\(jypli, elpost affiiclionem persecutus et eos nsque
quiasuperius egi. Egi hoc in prtecedentibus qua- ad mare. Exliinc parum videmini sorutati esse
tuor capitulis, quibus Clu'istiuu noslrum, et Dei scripturam illam nam non solus ille Pharao, qui
;

FiUum,et Deum, et regem non temporalem, sed in mari pcriit, afflixit filios Israel in terra yEgypti;
oeternum, ct non, ut putatis, venlurum, sed jam nam et alter Pharaoeosdemante atllixerat, de quo
venisse auctoritalibus innumeris etrationibuspro- ait verax illa Scriptura Post multum temporis,
:

bavi. Easi, utame expressa sunt, vera sunt, imo mortuus est rcx yEfiypti. Et ingemiscentes ftlii Is-

quiasunt, falsum est quod dixistis, Josuevestrum rael propter opera vociferati sunt {Exod w). Sed
vidisseChristianos in inferno,quiacre(luntinfiHum forte in hoc ab illo, (juia dixit
distinguitis istum
non obscrvant legcm .Moysi, et quia non
Mariae, et cosusquead niare. Verum
angolus,(.'^ prrsecutusest
creduntTalmuth. Procedo ad sequentia visionis nunc tandcm exeamus de iuferno vcslro, ctvenia-
 :

(>^1 TRACTATUS CONTBA JUD.^OS. 638

mus ad paradisura nostrum. Fertur, inquit Tal- A do ? Volente Deo:'' imo nolente, imo contradicente.
Tavi\h,paradisus undique mitro vaUata.Y.t bene vi- Sed forte assentiente angelo, imodolente,imo re-
dcndum est enim incolis paradisi, ne sicut gena cIamante,imonetieretquantispoteratvocibuspro-
super gentem,etregnum contraregnum s.ippe con- hibente. Talis ergo homo, invito Deo, invitisange-
surgere solel, gens aliqua adversus ipsam forte hs, invitis hominibus, paradisum possidet. Hoc
consurgat. Quod si conligerit, armisprimo longe, quale sit, dicant ahi. Nam egoadreliquapropero
deinde si adeo prcevaiere potuerit, ne usque ad Hoc tamen unum dico, mirum non esse, si coloni
ipsum paradisum accedat, muro repellenda est. paradisi hominemvestitum,vivum, gladiumquete-
Removeatur ergo cherubim et llammeus gladius, nentera, paradisum introisse mirati sunt. Ex quo
quem ad custodiam paradisi, ejecto Adam posue- enim Adam inde ejectus est, nullum in carne vi-
rat Deus (Gen. ni). Quid enim ibi faciat cum ad ventem, nullum nec ipsura antequara ejiceretur
muniendum paradisummurus ille sufficial?Quisi Adam, vestitum humanisvestibus,nullum cumgla-
forte etiam cum muro necessariusest, maneat;et dio iucolam ejus essepossededicerant.Sedsequan-
saltem muri adjutorio sanctos paradisi incolas tur alia
hostili metu liberet. Kt nos quidem CluMsti raorte Homo paradiswn occupans, cum sedem ibi,
sic

eum remotum credimus, etflammeum gladium n aitTalmuth, nonreperisset, stetit.etad fdiam Pha-
jam sanguine ipsius exstinctum. Scd quid in- raonis accessit. Qutn sedem excelsam in paradiso
de? Revertaturad custodiam,ulejus circuitusancli meruerat,quia Moysenamorleservaverat,quia nu-
illicquiescentessecurioresreddantur.Succedatjam trierat, quiaomni sapientia yfJgyptiorumdoceri fe-
fraus extollenda, ethominem invito Deo paradisum cerai. Adhanc ille accessit, ct dixit :Surge, vade;
incolentem totus mundus admiretur. Bajulus lio- eccepater tuus adporlam esl.Surrexit velociter iUa,
minis angelus, coactus ex pacto,quod ille cum Deo et ad porfam properavit. Josvevero sedemiUius sla-

fecerat,eumadparadisumdeduxit;etprimolongius, tim arripuil. Cumque iUa patrem suum non invenis-

deindepropius,tandemsuperipsumparadisimuvnm, set, veversa est. etJosue ait Cur mihi mentitus es ?
:

dolos callidi hominis prwcaverc nescius deposuit. No7i, inquit, menlilus sum, quia paler luus ad por-
Cumque multas quastiones de hisquipa7'adisum in- tam inferni est. Curmihi, inquit,locum meumsub-
colebant quosquejam proximus videbat, supermurum ripuisti ? Ait Quia sic mihi Dominus concessitet
:

constitulus angelo facerct,iUequeei de singulis con- meus amodo erit. Hunc dolum quis dolebit? Non
gruerespoiideret,angelumverbismutuisamentesua ego certedolcbo. Doleat si vulttiliaPharaonis. Do-
avocatum fefellit, seque ilio ejus custodiam negli- leat sefuissetam stultam, tamimprovidara, ut cura
gente,cumgladiomortis,quem eian-jelus crediderai doceri fecerit Moysenorani sapientia /Egyptiorum,
subitode muroparadisiinparadisum dejecit .0 stul- C ipsa tamen ad inferioris sapientise homine quam
tum angelum o sapientem hominem Angeli in sa-
! ! fuerit Moyses, si tamen hoc vos, o Judfei, conce-
pientia superarehomines solebant nunc homines
; ditis. setam facile deludi permisit,et sedemsuara,

angelos superant. Cur homini, quem semel ac bis
dolosum esse expertusfuerat,rursumcredidit?cur
ne se deciperet, nede se risum populis preeberet.
stultissimus omnium angelorum angelus nonprae-
cavit ? Ecce toties deceptus angelus, ecce totiesde-
qufe in paradiso sibidata fuerat, tam levipersua-
sione amisit.Prosequor quse sequuntur: Interea an-
gelus ad Dominum reversus,quidaccideratnuntia-
vit.Dominusaulem utcitoexiret,proecepit. Adquem
angelus Per lemeiipsum et Talmuthse non inde exi-
:

XwAen?, KTiQQXwmhiimo. Doluiltandemangelusvixad turum juravit. Revolvatur, inquit Dominus [vitae

correversussese delusum, et hominijum paradisum
eo invito possidenti.non levi voce, sed sicut valde
commotussolet,vociferansdixit Decepistime.A quo
: concedendum est ei ut maneat ,velpropter ipsius reU-
congruum audivit re;ponsum : Sis deceptus,an non,
noncuro.Atangelusprcecipiendo subjunxit.ut quam
ctttusexiret.JuravitiUe,sequeperidc)njuramentum
tnde deinceps non exiturum respondit. Quem cum
vidissent qui paradisum tncolebant,miratisunt ho-
minem veslitum,vivum,sicparadisum introisse cum
gladto. Et quid dicam? Dicat quisquequod potest.
Ego jam me nil dignum de his dicere posse proli-
teor. Lego quidem in Evangelio Christiano, cui
vos, o miseri.non creditis, quod regnum cadorum
vim patitur, et vrolenti rapiunt iUud {Matth. xi).
Sed nunquid armis?Nunquidfraudibus? Nunqnid
mendaciis ? Non. Quomodoergo? pcenitentia, hu-
mihtate, continentia, veritate. A quibus virtutibus
longe istealienus, tamenin paradisum labitur, pa-
radisum possidet, paradisumrelinet. Hoc, quomo-
i\lms],bibi.iotheca.Quodsiunquamvelperjurium vel
mendacium incwrit, exire eum oportet. Sin autem,
gionem, velquiasemper sluduil Talmulh. Revoluta
estbibUotheca,et eum mentitum fuissevel pejerasse
non est invenlum. Unde Domi7ius ut inde uUerius
non exiretconcessit. QniaitaimkequenteviromaslO'
cutionis raodum itero. forte ahquilectorum. quiin
talibusdoctisunf,admirabuntur.Mirabuntur etiara
forlassis,quia non omnibusnugis istis per singula
velutexratione respondeo. Etquid aliud agere pos-
sura?QuidaIiudfaceredebeo? Respondiquibusdam
superioribus fabulis, et easpartimauotoritate.par-
tim ratione confutavi. Ilocautemidcirco, nesisem-
per hoc modo^, quo uunc frequenter utor, uterer,
aliquis simplicium lectorum me nihil aliud in his
contraJudaeoshaberequiddicerem,ffistimaret.Nam,
nisi hcecratiocoegisset, nunquamauctoritatemali-
quam contra eosinhacdisputatione produxissem,
639 PETHI VENERABILIS ABBATIS CLLWIAC. IX 640
Oslendissemtaatummodoquodixieisrcspondendo A est, ut ait Dominus angelo, quod dicis. Non potest
non esse eos dignos rationabili responsione, scd hoiuoille exire de paradiso,etiam me praecipiente.
.«o'a etsumma praecunctis fabulosis hominibus de- nisiTalmuthpermittat, nisi et postjussionemmeam
risione. Hcecest ratio, qua frequentiusquamusita- eum exire concedat.
tum est, non velut ex ratione, sed quia boc prae Sed, quoniam aliudconsiliuinnon esUevolvntur
cunclis mortalibus meruere, ironice eis respon- vitce illius bibliolheca.ln qua si inventum fucrit tjuod
deo. tinquampejeraveril,velmentitusfuerit,cxireeumde
De illo autem genere fabularum, quibus sic re- paradiso oportebit. Sin autem,concedenduniest ei
spondendum videtur, et istaest, quae prfe manibus ut maneat, velpropter ipsius religionem, vel quia
est.Quid enimaliud quam risus et derisiobancfa- semper studuit TaLmuth. llis respondebo. Dignus
bulam angelum a sapiente
decet.quae dicit stultum est, utsupradixi, Judaeus, tampessimushostisDei
hominedelusum.postquamsedeceptumvidit, cum et meus,mearesponsione?Dixit ille prius infatua-
homoille jam invito Deo paradisum possideret tam DA sapientiam, dicit nunc enervatam Dei po-
ad Deum
reversum.nuntiasse quid accidisset? Ne- tentiam.Quidest ergo quoddicit Scripturasancta;
scius plaue rerum gestarum Deus ignorabat quid Dominabi tur a mari usque admare ,et a /lumine usque
accidisset. Necessariumergo fuit utaugelusadipse adterminos orbisterrae ? {Psal. lxxi.) Sed forte a
B
missus, ad ipsum reverteretur, ut quod acciderat mariusque admare, hoc est, in hac terra nostra
nuntiaret. Nam forte tunc Deus oblitus erat sapien- dominaturpotestas ejus ; sednon pervenit usquead
tife suae. qua novit omnia etiam ante quam liant. nobisincognitumparadisumejus. Verum, siinde
Quod si antequam tiant,nonne et quando fiunt? Per- quaestio oritur, inde solvi potest.si paradisus in terra
ieratetiilasapientia,dequascriptum est: Omniain esse probatur. Sed in terra esse probatur, dicente
sapientiafecisti(Psal.c\ii).Pevieva.lei eadem.de qua Scriptura: PLantavit Dominus Deus paradisumvo-
dictumest .Sapienliam Dei comprehendentem omnia Luptalis a principioKGen. n). Et apertius deinde
quisinvestigabitl Arenammavis,etpLuvice gnttas,et quod in terra, imo terra fuerit Produxit Deus de :

diessceculiquis dinumerafl [EccLi.i.) Nunquiddo-
losejusquiparadisum suum dolosefuratusfuerat,
ignorare poterat ? Ad quid ergo angelus eiquod
jam gestum fuerat nuntiavit ? Sed quiaaudivimus
quomodo desipiat Dei sapientia, videamuset quo-
modo langueatpotentia.Do/?n'/n<s aulem, inquit, u<
cito exiret.prcecepit. Fraude,ait, ubique te delusit.
Fraude omnia quae locutus est dixil, fraude se in
P cit Omniaquxcunquevoluit Dominus fecit in
paradisum meum dejecit. Sed nihil ei prosit quod
fecit, nihil apud nos fraude lucretur, exeat, rece-
dat.paradisumnostrumnobishomo dolosusdimit-
lai. Adquem angeLus. Per temetipsum, inquit, et
Tal7nutksenonindeexiturum)U7'avit.Yiocest.Quid
est,Domine,quod loqueris ? Praecipis ut de paradiso
liomoille egrediatur. Sed hoc impossibile est. Im-
possible estut verbum tuum ejus verbo praevaleat
ut sententia ejus tuo imperio commutetur. Homo
tanlfe virtutis est, ut ei te credere oporteat
veritatis, ut ejus veritas tuae veritatijure
leat. Nam
per temetipsum et Talmuth se non inde
exiturum juravit. Xecesse est ergo ut quia per te-
raelipsumjuravit,contratemetipsumfacias,etverbo
tuo sermonem ejus praeponas. Adlmc amplius
humo, inquit, omne LignumpuLchrum visu et ad ve-
scdndumsuave, Lignumetiam vitae iri medio paradisi
(ibid.). Quod sidehumoligna illa produxit, utiquc
d:} terra produxit. Nam humus, licot aliud nomen
liabeat, nonnisi terra est. Terra autem de quapro-
ductasunt lignailla, paradisusest. Igitur paradisus
et terra. et in terra est. De terra vero Psalmusdi-
: cceLo
et in terra (PsaL.. cxxxiv). Si ergo paradisus est
terra, et Deus facit omnem voluntatem suam in
coelo etin terra, utique et inparadiso faeit volunta-
tom suam, quia est terra. l-'alsum est ergo qiiod
J udeeus dicit hominem illum non obedisse voluntati
et praecepto Dei, volentis etpriiecipientisutde para-
diso exiret. Falsum est quod nominis divini inter-
positioneet libriTalmuthadditamento se. neegredi
compelleretur,defendisset. Sedforteverumestquod
; tantcB scquitur,Deumpra3cepisseut bibliotheca vitaeillius
prteva- revolveretur, ut, si in ea nunquam perjurium, aut
mendaciumincurrisset, diligens lectorperscrutare-
tur. Sipejerasse velmentitusfuisseex scriptura illa
convinceretur, deparadisoexpelleretur. Sin autem,
maneret, nec ab aliquo deinceps se de paradiso
:

D
Nam juravit et perTalmuth. Si temetipsum despi- expelli posse metueret. Revolula est bibliotheca,
cis.Talinulli tibi servandus est.Si contemnere quod eumque a perjurio et mendacio excusavit. l"'.o me-
juravit pertemetipsum,non potescontemnere quod lito, paradisi colonus Deo concedente reniansit.

juravitper Talmuth.Major est enim Talmutli quam NonpoteratDeusrerumgestariim recordari absque

lu. In tantiiraenini major est '1'alinutli quaiu tu, ut libro, noc fugax cjusmemoria absquc sutlVagiobi-
cliam si prfecipias mori liomines, Talrauth lesi- blorum velpellium revocari. Ideo processitedictum
stat si mitlas angelostuos adrapiendas liominum
; ul. vitae liominisilliusbibliothcca revolveretur. Sed

animas,Taln)iitli resistat si accersitur aliquis ate-

; si in gestis hominis unius Dei memoria languit,

perquoslibet nuntio5,Talmuth resistat, neque euni quomodo ingesiiscunctorum mortaliiimretincndis

vf.niro perinittat. Istis de cau.sis major estTahnutli vigcre poterit ? Quae pelles sullicicut? Qua; sajcula
quam tu. IJnde huicfrustrapi.iscipisut dc paradiso non delicient et scio quidem, et hoc ex libro Ju-
exeat, ouiTalmuthpnecipit ut non recedat. Verum daico habeoSalomonemdixisse : CunclaqwBfiunt
641 TRACTATUS CONTHA JLDiEOS. 642

adducet Deus injudicium pro omni eiralo, sivebo A potuerit. Illectus optimo rerumgestarumsuccessu»
nurn, sive malum sit Eccle. xi). Sednunquid ex li- cliam aliosomnesimmortalesfacereconatur.Nam,
bris? Nunquid cuncta illahominuuifacla in lil.n-is rcpetente augelo quem commendaverat gladium,
releget, aut ex libris proferet? Itane periit, vel pe- quo homines ubicunque eos iuvenisset, ut ait
ribit Dei memoria? Et quis estqui inquodam libro urbana scriptura illa, sive in via, sive in macello,
vestroper quemdarcsapieiitem loquitur Memoria : occidere consueverat, respondil. Quid? Respondit
meain generationessseculorum'^ [Eccli. wiv.) Nonne plane Josue non'redditurum, nisi ei
se ijladiuin ei

Deus? utique Deus. Nec innumeras, et similes re- juraret quod homines eo uUerius non occideret.
volvo sentenlias, «ternai Dei memoriee teslimonium Pius vere homo, et mortalibus assidue morien-
dantes, quia heec sola, etsi non .JudiBO, cui nihil tibus compatiens, eisque ne ultra mori possent,

sufticit, tamen omni homini prfeter Judteum suf- benigne prospiciens. Idcirco gladium mortis in-
flcit. strumentum rcddere noluit, nec angelo mortis hu-
Quid de reliquis sequentibus ? Revolutaestbiblio. manaj avido in repetitione illicita cessit. Delusus
theca, et quiarelectumesl, eum nec pcjerasse, nec toties angelus ad Deum rediit, quid lespondisset

mentitum fuisse, liomiui adhuc in carne morlali Josue. nunliavit.

vivenli neultra morerctur, indultum est, et ue un- 1.5 At Dominus ejus petitionem fieri,etsi invitus,con-

quam deinceps de paradiso egredi compelleretur, Reddiditque Josue tali conditione angelogla-
lessit.

concessumest. Magnum mcritum hominis, univer dium. Hic inter multa quai quaerenda sunt, hoc
sis absque dubio vestris patriarchis et prophetis unum requiro. Cum angelus adeostultus fuerif, ut
prieferendi, cui hoc datum est, quod noii poluit dolum hominis caUidegladiummortis ab eo extor-
mereri David de quoin Melachimveslro scriptum
;
quentis cavere non potuerit, cur ab eoiilum ultra
est Dormivit David cum patribus suis(lIlJtieg.i\),
:
repeliitNunquid gladio illo jam ila perdilo, alte-
*

quod non potuit mereri Moyses de quoin Deutero-
nomio dictum est; Morluus est Moysessercus Domi-
ui,etsepeUviteumDoninus{Deut, \xxiv),quod non
poluitmereri ipse Abraham,de quoGenesis Mor-
luus estAbraham senex,et plenus dierum (Gen.xxx\).
Non hoc senseruntautiqui Judaei, iiequeipsiimpie-
latis vestrie prteseminatores. Nam
tore nostro Judajis patribus vestris:
dico vobis, si quis sermonem meum servaverit,mor-
C
tem,nonvidebit in a?<miHm(./oan.viii,)longetamen
alio quam iliorum vel vestro intellectu respon-
derunt Nunc cognovimus quia diemonium habes.
:
Abraham mortuus est et prophetae, et tu dicis
rum fabricare non poterat ? .Xunquirl divina po-
tentiaadeo eget, ut si ahquid stultitia fatui nuntii
perditum fuerit, nihil ultra simile recuperari pos-
: sit? quce necessitas compulit, ut a doloso hominc
fraudesublatumgladiumemendicaret, cummultos,
ut puto, gladios fabricarepotuisset? Nunquid uno
dicentc Salva- semper et ferreo gladio, boni vel mali angeli, praj-
Amen, amenjhominum occisores, semper uti con-
cepto divino
sueverunt? Lego angelum tot.^ilgyptiorum primo-
genita una nocte percutientem, ut in tola et ma-
xima ^-Egyplo, nou esset domus, ubi nou esset
mortuus Exod. xi.) Lego et de exercitu regis Assy-
riorum centum octoginta millia, sed brevi spatio,
:

Si quis sermonem meum servaverit, mortem non
videbit in xternum ? Nunquid tu major es patre
tiostro Abraham, qui mortuus est 1 Et prophetx
mortui sunt{ibid.). In tantum cerle homiues, illi,
licet impii, exsecrati sunt hunc intellectum ve.
strum, quo dicitis hominemillum fraudibus a Deo
extorsisse, ne moreretur, fraudibusexlorsisse, ut,
eliam iavito Deo, ipsi in carne mortah viventi ha-
bilatio in paradiso perpetua concederelur. Poeni-
teat ergo vos, quod tamen rrustradico,hoc credi-
vei momenlo, jussu divino esse exstincta (/V /le//.
xix). Lego, et quaedam alia islis similia. Nunquid
hi omnes, uno tantum et solo Dei gladio iuterfecli
sunt ? Et quid facerent illi angeli, qui tunc tauta
homiuum millia peremerunt,si jam gladium occi-
sorium perdidissent ? Unde vel quo instrumento
perimere tot populos, gladio perdito, potuissent ?
Satisbene prfficautumest eis, neprius Josue divini
gladii priereptor nasceretur, quam onnes priescri-
pti eodem gladio perimerenlur. Nam, si ante priB-

disse, hoc dixisse, cum audiatis, videatis, patres reptusessef, iraplereDeiimperium angelus mortis
vestros Deo et Redemptori nostro, in re, quam ille ^ minister, gladio sublato,non posset. Quo tamen
tamen aliter sentiebat,tam aspera respondisse. His gladio a temporibus Josue, postmodum tam innu-
licetvalde mirandispraemissis, plusadhucmiranda mera homimim miUia jussu Dei perempta sunt?
succedunt. Homo ille, tali jam fraude Doo, ut jam Quo, inquam, gladio, priore perdito ca^sa sunt ?
dictum paradisum possidens, quia ma-
est, invito, Hic respondete, JudcBi. Hic arctant vos, sed non
gna sibi bene processerant, majora molitur. Non nunc primum, a quibus nunquam eruendi estis,
sutlecit ei nobiliore se vehiculo, quam Elias in angustiee. Aut reddite Deo gladium, quem male
ccelum raptus fuerat (IV Reg.n), in paradisum Josue vester subripuit, ut homines pro velle suo
subvectum esse, cum ille curru igneo in C(jelum, more solitoocciderepossit; aut si iioc non facitis,
hic coelesti angelo inparadisum deiatus sit, non de mortalibus immortales facite et ne ultra mor-
suffecil quod, Deo victo, ejus paradisum victor tem timeant universos monete. Sed, ne forte nobis
incoleret non sufTecit quod hoc privilegium me-
; mirum, vel falsum videatur, homiuem tah. ut
•
uerat, ut solus inter mortales mortem effugere dictum est, modo immortalem factum, paradisum
 !

643 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 644

incolere, vultis consolari nos, et ad credendum A JsceHt??s/i in alimi. Quis ascendit? Moijses, ut dt'
noliili et veraci exemplo provocaro. Dicitis crcdi citis. Asccndit in ccv.lum ex jiissione Dei. Videntes
debere quod sic Josue paradisum obtineat, cum eum nngeli, volucrunt interficen. Moyses tremcfa-
Eliezer quoque servus Abraham, similiter morti ctus clamavitad Dominum. Quod audiens Dominus,
subtractus.etiamcffilum.quodmajusest, possideat. comminatus est angelis. Ut quid, ait Dominus, ser-
Hoc qualiter contigerit, sic libroscepenominato do- vum vieum vtiltis occidere? Seditionem contra me
cente narratis: facitis. Eruhuerunl angeli, et dixerunt : Kon sedi-
Post vici'idicm Isaac ad meditandum egressus tn tionem facimus, scd dolemus quod homo terrenus et
camputn obvium habuit servum Eltezer, de Mesopo- pollutus cadum Non, inquit Dominus, im-
ascendil.
tamia, cjuo cum Abraham nnserat, cum Rebecca, rc- mundus et pollutus est, quia antcfiuam cadum ascen-
versum. Cumque intcrrogasscl Rebecca servum, quis deret, ct ab immunditia eum sanctificaviinus. Con-

esscl est. inquit dominus

qui obviavcrat, hic meus qucrunlur adhuc non solum de hoc sancti angcli,
Isaac.Quo audito Rebeeca, juxta veracem Scriptu- vcrum ctiam quia legcm sanctam et imniaculatam
ram nostram operuit se liuteo, ac de camelo celer- prius dcdit Deus hominibus pollutis, quam sibi,
rime dcscendit {Gen. xxiv) juxta falsam vero ve-
; quibus deberet primum dari. At Dominus: Vos con-
stram in descensu illo signa virginitatis amisit. tra praecepta mca stulte agitis. Hic namque nulla
Ventum cst ad copuhim. Non agnitis vir signis vir- B perpetrantur vitia, nuUa flagitia. Non ergo hic lex
ginitatis in conjuge, aggressus est culpare servum est necessaria, sed hominibus, ([ui homicidia cL.
quod uxorem suam, ut proditor corruperit JIoc illo adiilteria, ct csetera mala agunt. Tunc angeli pa-
cum juramento negantc, ait Isaac Ulinam : sic cadi ccm cum Moijse statucrunt, et ei de sapientia sua
visione fruereris, prout verum est qaod fatcris ! Hoc dimidiam partem ad majus dederunt, « Cepisti ca-
ut dixit Isaac, statim Eliezer in ccelum sublatu.s ptivitatem, » id est sapientia amjelos exspoliasti, et
est. Quis ergo ultra audebit negarc verum esse cwlim: « dedisti dona homintbus, » td est, sapien-
quod de Josuedicitis, quandotantumquid de servo iiam i/lam dedisti filiis Israel ad terram descen-
Abrahfe profertis ? Quiaabsque dubio coDStat quod dens. Etenim non crcdentcs inhabitare Domriium
Eliezer immortalis ccelum obtineat, quis vobis ob- Deum (ibid.), id cst, gentiles et Christiani non cre-
viare, o Judaei, audebit, quod Josue vester paradi- dunt Dominum habitare in Motjse. Quid deriderem
sum incolat? Absque aliquaprorsus deinceps quc-p- ista ? Quid detestarer ? Quid conculcarem ? Statim,
stione credatur, quod tam valido et indissolubili imo plenissime, ipsa ex se ipsis quam deridenda,
exemplo probatur. Credatur et illud quod creditis, quam detestanda, quam conculcanda sint, decla-
collectis jam ab universis mundi partibus, et in rant. Declarant et illud, quomodo talibus doctori-
vestra vestrte repromissionis terra, congregatis a bus, tam subtiliter, tamveraciter Scripturas sacras
vestro Messia Juda^is, impleri illud, quod oUm Ab- exponentibus credendum sit.
rahae Deus promiserat: Multiplicaho scmen tuum Quid dicam de clavibus Core?Quas tanU numeri
sicut stelhts cceli, et velut arenam, cjucb est in littore dicitis fuisse, ut trecentos camelos illis ciavibus
maris {Gen. Hoc autem, ita ut unaqufeque
xxii). oneratos, vixqueimmensumillarumonus ferentes,
mulier unoquoque die unum fdium pariat, et sic in deserto, ubi Moyses ductor Hebraeorum erat,
perunius tantum annispatium trecentossexaginta habuerit ;
qua?, ut levius ferri possent, non ex
et sextiUos generet. Magna fecunditas, et cita mul- ferri, vel ex ligni, seu alia qualibet materie, sed
tiplicatio seminis Abrahte. Non tamen tanta, etsi de vaccarum siccis coriis factae fuerant. Quae cla-
omnis muliera primaEvausque adultimam, quae ves solos thesauros praedicti Core, in specubus
in fine mundi futura est, omni s;«culi hujus die vel antris diversis repositos asservabant. Ditissi-
unum infantem pareref, quanta est vel stellarum nius omnium hominum homo, cujuspecunia toli
coeli,vel arenaemaris. Infelices veremulieres, qiiae, generi humano per infmita saecula sufficere posset
sinialedictiodivinain feminas prolata permanserit Sed lugenda perditio tantorum thesaurorum, quo-
sicutquotidie parient, sic acerrimo illoparientium niam cum Dathan et Abiron, et aliis rebeUibus,
dolorc quotidie torquebuntur. Puto quia mallent ipse etiam Core cum fiUis et filiabus, cum ipsis
quam cum tam D
nunquam concipere, acribus ac tabernaculis, omnique substantia nutudivino ab-
frequentibus doloribus parturire,vel parere. Quid sorptus est.

tamen tiet de capitulo illo legis, quo prnecipitur ut Quid dicam etinde,undesimilis fabulaproemissa
mulier masculum pariens quadraginta, feminam est ? Quod scilicet cum filii Jacob patrem suum
octoginta diebus a copula viri abstineat ? {Levit. mortuum ad sepulcrum deferrcnt, filii Esau simi-
xit.) Sed transeo. Talibus enim non semperimmo- liter patrem suum defunctum ad idem sepuicrum

randum est. Nec illud tamen ex toto prseterire de- deferentes, cum magno
comitatu eis occurrerunt,
crevi, inquo sapienter et cauteScripturas sanclas et lites maximas pro vindicandosibisepulcro hinc
vobis interpretaridatum est. Volo enira a vobis inde conserucrunt. Quidet indc. quod Dan filius
audire, quomodo illum psalmi vestri versum ex- Jacob montem ascenderit, quod tantae magnitudi-
ponatis, quo dicitur Ascendisti in altum, cepistt
: nis lapidem, quantae erat totus exercitus Esau, de
captivitatem, dedisti dona hominibus {Psal, lxvu). monle preeciderit, quod ipsumcapiUsuo imposue-
 645 TRACTATUS CONTRA JUD/EOS. 646
ritutuno lapidis jactu totum illum prosterneret? A ,,

Ouid et inde, quod rcdicns, cum jam utrumque ''^' '^""'" ''^'' °^""'"'' '^'"'''^' '^"'^"" "^ ''' ''
exercitum concordcm invenisset, ingcntem illam
m aquam, ut illi spenna effudit
actus assensU, et in
Cumque diu illud iu aqua mansissct. accessit
molem in mare projecerit, cujus raagnitudine re- fiha
Jeremix, qux lavacris tUis forte intererat, et casu
pulsum mare terrainos suos excesserit, duasque
spermali obcians, muliebri rcceptaculo illud excepit,
excessu suo civitates subverterit, Phitom et Ra-
statimque gravida facta est. Venit tcmpus pariendi,
messes? Quas post quodringenlos fere eversionis
et peperit, el vocavit nomen ejus Bencera. Hic mox,
annos, utaliquid simile veri dicere videamini, Pha-
ut natus est, panem calidum et car-
loqui exorsus,
rao, ut dicitis refiedificavit, et in earum raedifica-
nem pinguissimnm, butijrum et mel petiit. Quod cum
tionem, patresvestrosdurishiti, et latcrisoperibus
mater miraretur : Cur, inquit, talia petis, cum lac
atnixit (Exod. i) infinita sunt hfec, nec longissimo
deberes accipere? Magis, inquit, tules cibi
tempore expUcanda, si velim similes .ludaeorum inihi pla-
ccnt, quani lac tuum. Hoc sapientissimis hominibus
nfenias pcrsequi, et ad unguem universa referre.
cum matcr ejus ostenderet, et ad puerum videndum
Quis enim tantis voluminibus niigarum, quibus
vocarel plurimos conllictus disputationis inter
armariasua jampenc aduobus millibus annonim se ha-
*^"'^*^ '""'"'''^ puer.
Quod mater ejus ma-
dc^i^^^^ebat
perditihominesimpleverunt,rcspondere,etsingula3
^" stupens, nit: Quid quod agisl Unde tibi
est, fili,
veliit ex rationeposset refellere?Etpossetauidem
posset refellere ? Et posset quid
fantasapicntia? Undetibilot modi disputationis,
quantumadrationempertinet,responderehisetiam cum
lilteras non didiceris^ Filius sum, inquit,
quilibet valde brutus, nec in inveniendo, parvo Jeremise.
Quod qualiler acciderit, narravil. Quid dicam,lector?
saltem opus esset labore sed vix tempus sufficc-
:

.Nunquid de istiset conlra ista,meahquidloqui,

ret, nec omnino rationabileesset. Quse enim ratio vel
os aperire necesse eri t ?Audio a Juda^o quod
permittit ultra modum protrahi de talibussermo- nec a dia-
nem,qu8e omni disputatore tacente, omnishuma- boloaudirepossem.Superatillemendaciissuismen-
dacii principem, eteum, qui non solum mendax
nus animusintelligit falsa,sentil ridenda, agnoscit
sed et pater et magister mendacii est, penefilium
exsecranda? Festinet ergo stylus ad finem, nec
ac discipulum facil. Et quidem ille ut ait noster
ultradiu differat.
Unde immensa congerie similium fabulorum, Apocalypsis,accusatorfratrum noslrorum accusans
eos ante conspectum Dei nostri die acnocte
velut multo pnlverisaggere vcnlis tradita, unam (Apoc.
xii). Accusat cos aliquando veraciter,
tantum de filia Jeremifp, et ejus filio, fabula re- accusat eos
aliquando mendaciter. Sed nunquid tam mendax
plicabo ; opus Judaicum,imo contraJudseos
et sic
est in accusationibus fratrumSatanas,
Christianum, per Christi gratiam consummabo.Sed ut Jeremiam
dc fornicatione antc conspecfum Dei
quomodo loquar?Quibus verbis utar? Indicit pu- C accusef, ut
dorsilentium, etne inhonesta proferens, minusin
eum velut fornicatorem arguere coram summo
Ju-
diceauderet? Sednunquidcoramhominibus? Nec
verbis honestus videar, pertimescit. Confunditiir
turpia ingerere auribus pudicorum, audire sancta
illud puto. Quomodo enimhocauderet ? Quomodo
plane auderet illum vocare fornicatorem, dicere
el coelestiaassuetis infunderc tam nefandaverctur.
Sed quid? Deponat inconsultumruborem Christia- immundum, de cujus munditia ct sanctitate audit
nus etsobrius sermo, et impios inhonBstos redar- Dominum loquentem ad ipsum Priusquam te for-
:

guens, saltem in his erubescere cogat. Faci t hoc marem in utero novi te ; et antequam cxires de vulva
srepe Deus in lege prima, et in secundci-id ipsum s«Hf/i/icai7i^?(/er.i.)AudithocplancdiaboIus,quam-
vis non audiatJudaeus. Scit pro certo,
non tacet. Et quia homines a mahs vix nominandis quamvisnon
desit ei voluntas fallendi,
si de his mentiri vellet,
corrigere cupit, ipsa etiam magis ignominiosapro-
hibendo proponit. Facit hoc et Apostolus noster, neminem
sibicontradivina oracula crediturum e't :

ut notum est orbi terrarum, vixque de his qute in idcirco ne impudenter mendax appareat, minusque

mortalibus corrigenda cernebat, aliquid licet tur- inde homines fallere possil, malitice siue, non
qui-
pissimum intactum reliquit. Unde nec ego islud dem sapienter, sed dolose providet.At non ita Ju-
C doeus, qui ut in nuUo sibi aUquis acquiescat,
intentatum relinquam, ut magis ac magis inimici totum
Christiani nominis confundantur, et quam exse- seplusquamdiaboHcismendaciisconsecravit. iMhil
crandi sint, qui tam exsecrandis credunt, etiam plane jam reliqui sibi fecit, ut ei prseter authentica
post prsemissasole clarius videatur. verba, etiam si qua vera quandoque proferret, ali-
quis credat. Nec hoc mirum de tanto mendace.
Quodam temporc, inquiunt, cum juvenes, ut as-
solct mtstim balneis
Nam, quod longe minus est, semel in judichs falsa
fleri, uterentur, libidinose se
ipsos attrectantes, sperma allegans.velsemelfalsusfestisinventus, etabacfio-
virile in aquani funde-
nibus repeUifur, et a testimoniis removetur. Quod
bant. Quo cum necessitate itineris tractus, propheta
Jeremias venisset, ergo fit de semel menUente, non debet iieri de sem-
illosque talia operanles videret,
indoluit,
per mentiente pariter etfallente? Mentitur etenim
et eos quod scehts nefarium
increpans,
operarentur, clamabat. Ilh Imc audientes, ut idem Jud£Eus, quando quod falsum est astruit; faUit,

quod ipsi faceret, et verbis hortabantur, et vi com- quando mendaciis suis, licet hoc raro contin-
alios

pellebant. Qum ille primo renueret, et se ante mori gat, seducit. Sed credo quod nuUum Judasus nisi
 647 PETHI VENERABILIS ABBATIS GLUNIAC IX 648

Judoeuminhocdequoagitursermone fallere possit, A posset et generare. Cui vestro turpissimomiraculo,

nec ipsum, quem similibus fabularum somnis im- quod scilicetsemen effusum in aquamnecelementi
buit, suum olim discipulum Machumeth. Nullum liquiditate dissolvipotuerit, necgenerativam virtu-
verofallere poterit,ut Yelcredat,veltenuitersuspi- tem amittere, non disputandorespondeo, sedcon-
cetur, tantum virum, tantum prophetam Dei usque spuendo. Jam reIiquis[relictis]propheta3pueri mi-
ad sanguinem, usque ad mortem, pro veritate, pro raculis, quod natus slatim loqui cceperit, panem
juslitia, contra mendaces, contra impios, nonalios calidum, carnem pinguissimam, butyriuu et mel
quam Judteos certantem, tam immanescelus incur- petierif, quod comederit, quod sapientes homines

risse.veladilludperpetrandum, terrore aliquo,vio- disputando vicerit, imo quod nihil horum fererit,
leatia aliqua, compelli potuisse. Maluisset prius jam absque excusatione stolidum esset velle pro-
.^gyptios lapides Judaicis manibus jactos perpeti, bare. Quid enim probaret aliquis eum ista nec di-
nec quod postea pro veritate passus est,. ne immun- xisse,necfeci5se, quemcertum estnunquamfuisse?
dis j uvenibus assensu ahquo sociaretur. pati differro. Quod ut certum habeatur, adhuc istud unum ad
Non adeo excors factus fuerat. ut qui a puero Uei eamdem fabulam pertinensadjungo Audiens Na- :

confabulationedignusapparuit.jamjuvenisvclroa- bucliodonoso)' liujtts pnedicti pueri tantum. famam,

turus tantam graliam negligeret, etcriminisaliqua )nisit ad eum mille viros armatos quorum unusquis-
sorde, seipsum diviuae familiaritatis praerogativa que militem unum defcrebat supcr unguem digiti sui
fraudaret. volens cognoscere ulrum verum esset qtiod de eo fere-
Non quamlibet fttatuin differentiam mundam- bafur, utad se venirct mandavil. Qui venire renuit,
ct

que abomni crimineinnocentiam aliquo tali UlBvo scd leporem ad cum misit,et qua'cunque ab co quoerere
fcedavit, cui dicenti : Eccc nescio loqui, quia puer volebat, vel interrogare, in fronle leporis scripsit

ego sum, a Deo rcsponsum cst : Xoli dicere quia Quod videns Nabuchodonosor, hunc esse omnibus sa-

puer sum, quoniam ad omuia qax mittam te ibis ; et non de Tal-

pientiorem cognovit. Uasc fabula licet
uniuersa qux mandarero tibi loqueris (ibid.). Ac muth, non tamen de minoris auctoritalis libro,
deinde ; Ecce conslitui te hodie snper gcntes et regna, quamest Talmuth apud Judeeos, excerpta est.
lU ecellas, et destruas, et disperdas, et dissipes, et Hiec sunt mysteria vestra, o Judtei, haec intima
xdifices et plantes (ibid.). Nunquid iste a Deo, etiam sacramenta, hcec sapienlia, omni sapientia? etiam
adhuc puer, mitteretur ? nunquid universa qute sibi divin^E prcBferenda. Verenuncapparet invobisim-
mandandaerantlocuturuspronuntiareturPnunquid pletum quod stepe supra nominatus Isaias jam non
genhbus et regnis ad evellendum etdestrnendum, vester sed noster propheta, inter multa simiha dc
etrursus ad plantandum et aiditicandum prseficere- vobis aitOca aspidum ruperunt, et telas araneo'
:

C
tur, sitalisa Deofuturus, qualemcum, o Judoei, fa. tcxuercnt. Qui comederitdc ocis eorum morietur, et

citis, praevideretur ? Sed ubi cthoc legilis eum ha- quod confotum est, erumpet in regulum. Et tcloe co-
buisse filiam ? Aut ergo proferte non ex nugis soli- rum non erunt in vestimentim neque operientur
fis, sed ex Scripturis sanctis eum habuissc filiam, operibus suis {Isa. Lix). Non sunt ova quae fovetis

aut ego ex eisdem divinis scriptis proferam eum ovis gallinarum similia, ut vel per se sint utilia ad
nec fihamhabuisse, necfilium. Sed ut pestimo, de- escam, velinde aliquodvolalilehumaniscommodis
At egonon deficiam. Aitnamque Dominus
ficietis. aptumprocedat:sed suntovaaspidum, qaaeavobis
ad Jeremiam Et tu non accipies uxorem, nec gcnc-
: rupta, et mortifero vos impietafis veneuo inficiant
rabis fHios et filias {Jer. xvi). Relegite librum ipsius ettandem, quod juxta steculi linem futurum esf,

prophctee. Ubipostquamhoclegeritis,aut si nescie- omnium impiorumregem Autichristum, velutom-

balis discite, aul si obliti eratis recolite Jeremiam nium venenalorum animantium priucipem regulum
prophetam non habuisse uxorem, nec generasse fi- diu avobismalefotaproducant. Ad talem fructum
lios vel lihas. Non potuit enim tantus vir, tam stu- pessimo talium doctrinarum tempore diu morlife-
diosus divinorum pneceptorum servalor divinum ruin ovum fovistis, ut et vos ruptum perimat,etad
mandatum negligcre, et post interdictum vel uxo- ultimum, ut dictum est, supremum inde malitias
rem accipere, vel filios et filias generare. Nam de D germeu toli noxiummundoerumpat. Nonsunt telae

alia muliere quam de uxore eum filium vel filiam vestrae.in quibus longo tempore laborastis, lehs
generasse quis asscrere audebit, nisi qui eum in- textricum vel textenlium similes, ut inde vestis ali-

continentem et turpem probarc coutenderit ? Et puto,
quia nemo praeter Judaeum audebit. Quod
uxori, nec cuilibetmulieri, Jeremias quolibet un-
quam tempore mistusest, ulique sicut ncc filium,
ita nec filiam generavit. Itecedat ergo filia hccc,
quam.oJudtoi, Jeremisededistis,demedio,et alium
sibi patrem requirat. Sedforte non fuit ei ad gene-
rand um necessaria sexu uir conj unctio, cuj us semi-
nisjuxta vos, tanta via e::stitit, ut etiam eo longc
qua, vel operimentumquodlibet fieri possit. Non
si nec sunt plane,inxlaipvophe[aLm,invesliinentu7n, neque
operiemini ex eis.Quare ?Quia in cunctis operibus
vcstris, in universislaboribus vestris, inomnicon-
textuimpiarumdoclrinarum,nihiImortalibus ulile
perfecistis, quia lelas arauen; texuislis.Vere irritus,
verecassuslabor tantorumsaeculorum, in quibus a
prophetarum tempore, id est, ex quo prophela in
jsrael nonapparuit, nihil aliudtexuistis,nihil ahud

remoto, sicul hic contigisss dicitis, et gravidare operati estis, uuUa aliadoctrinalibros Judaicosmi-
649 EPIST. DE TRANSLAT. ALCORANI. 6S0
plestis, nisi l)lasphcmia, sacrilega, ridiculosa, et A dentia replico. Libris flivinis prius, postmodum
falsa. Pugnastistantotcmpore conlra divinoslibros fabulosis, contra nos agerenisi estis. Librisdivinis
diabolicis libris, ct coelestcm doctrinam infernalis vos vicimus. FabulososnuUiusmomenliesseosten-
putei fumo suflundere et offuscare laborastis. Ni-si dimus. Quid igitur reslat ? Hoc, scilicetut, fabulo-
estis irretiti telarum veslrarum retibus, animalia divinos sic intelhgalis, ut in eis et ex
sis abjectis,

stulta et aves incircumspeclas dolosis laqueis aucu- cisOhristum, hoc est, juxtavos, Messiam,non fal-
pare conati eslis. Sed non est tale, non est tale lacem, sed veracem non venturum nisi ad judi-
;

vestrum commentum, non cstillus arlis vel virtutis cium, sed eum qui jam venit, qui jam de Virgine
Judaica textura, ut quadrupedum vel avem saltem nativitate sua, absque ahquo peccato in mundo
ultimam illaquearevaleat.Non viriles velmuliebres conversationesua,coele5tipr£Edicalionesua, divinis
telas ordili cstis, non viriles vel muliebres perfeci- miraculis suis, non vili, ut putatis, sed pretiosu
stis, sed juxta veridicum prophelam, in jam dictis morte, resurrectione, ascensione sua mundum ad
et similibusfabulosisuaeniis, aranearumsohimmo- feternam vitam praedestinalum redemit, salvavit,
do telastexuistis. Quasmulto longoque labore com- glorhicavit, credatis, adoretis, glorificetis. Credo
pactae,nimia fragilitate sui, nuUum proeter Judeeum euim jam vos tantis testibus, tantis rationibus ita
velut muscam vilissimam fallere vel capere potue- 13 obrutos confutatosque esse ipsa veritate, ut nihil
runt. Ut ergo huic jam quinto contra vos capilulo ultra repugnare, nihil quoerere debeatis.
tandem finis congruus imponatur, breviter preece-

PETRI VENERABILIS
ABBATIS CLUNIACENSIS NONI

EPISTOLA DE TRANSLATIONE SUA

Qua fecit Iransferri ex Arabico in Latinumseclam, siue hosresim Saracenorum, anno H43

Singulari veneratione colendo, totis charitatis C Anglia, qui nuncPapilonensis Ecclesioe archidia-
brachiis amplectendo, individuo cordis nostri ho- conus est, Hermano quoque Dalmata, acutissimi et
spiti dommo Bernardo Claraevallis abbati, frater litterati Quos in Hispania circa
ingenii scholastico.
Petrus humihs Cluniacensis abbas, salutem, ad Iberum astrologicae arti studentesinveni,eosque ad
quam suspirat, reternam. haec faciendum multopretioconduxi. Fuitautem in
(201) Mitto vobis, charissime, novam translatio- hoc opere intentio mea, ut morem iUum Patrum se-
nem nostram,contrapessimam nequam Machumet querer, quo nuUam unquam suorum temporum vel
haeresim disputantem. Quae nuper, dum in Hispaniis levissimam, utsic dicam, haeresim, silendo praeter-
morarer,meo studio de Arabica versa cst in Lati- ierunt, quin ei totis fidei viribus rosisterent,et scri-
nam. Feciautemeam transferri a perito utriusque ptisatque disputationibus esse detestandam ac dam*
linguse viro magistro Petro Toletano. Sed quia lin- nabilem demonstrarent. Ilaec ego de hoc praecipuo
gua Latina non adeo familiaris, vel nota erat,ut
ei erroreerrorum,de hac face imiversarumhaeresum,
Arabica.dedieicoadjutoremdoctumvirumdilectum inquam, omnium diabolicarum seclarum, quaeab
filium et fratrem Petrum notarium nostrum, reve- ipso Salvatoris adventu ortse sunt.reliquieB conflu-
rentiaevestrce, ut aestimo, bene cognitum. Quiverba xerunt, facere volui ut sicut ejus lethah peste di- :

Latina impolite vel confuse plerumque ab eo pro- Q midius pene orbis infectus agnoscitur, ita quam ex-
lata poliens et ordinans, epistolam, imo libeUum secrandus et conculcandus detecta ejus stultitia et
multis, utcredo,propter ignotarum rerura notitiam turpitudine a nescientibus agnoscatur, Agnoscetis
perutUem futurum perfecit. Sed et tolam impiam ipsi legendo, et sicut arbitror, ut dignum est,defle-
sectam vitamque nefarii hominis, ac legem,quam bitis, per tam nefarias et abjectissimas sordes tan-
Alcoran, id estcoUectaneura praeceptorum, appella- tamhumanigenerispartemdeceptam,etaGonditore
vit, sibiqueabangelo Gabrielede coelocoUatam mi- suoperspurcissimihominissectam,nefariam,etiam
serrirais hominibus persuasit, nihilominus ex Ara- post Redemptoris gratiara, tam leviter aversam.
bicoadLatinitatem perduxi, inlerpretantibus sUicet Specialiteraulem vobis ista omnia notiticavi, ut et
viris utriusque linguee peritis, RobertoRetenensi de tantoamicostudianostracommunicarem,etadscri-

(201) Huic fere similis est pars epistolce 17 libri iv.

Patrol. CLXXXIX. 21
 661 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 652

bendum contra tamperniciosumerroremillain ve- A
stram, quam nostris diebus vobis Deus singulariter
contulit, doctrinffi magnificentiam.animarem. Nam
licet hoc perditis ut eestimo, prodesse non posset,
responsionem tamen condignam, sicutcontra alias
haereses, itaet contrahancpestemChristianum ar-
marium habere deceret. Quam si superfluam esse
quibusdam visumfuerit, quoniam qaibusresistere
scripto impugnare, destruere, conculcare {11. Cor.
x).Quod si hinc errantes converti non possunt,
saltem infirmis Ecclesiae, qui scandalizari et occulte
moveri levibus etiam ex causis solent, consulere
etprovideredoctus, veldoctior, sizelum habet ju-
stitiee,non debetneghgere.ProponoindevobisPa-
tres omnes, etpreeoipue Patrem Augustinum. Qui
licet Juhanum Pelagianum, licet Faustum Mani-

debeant, tahbus armis immuniti non adsunt, nosci- cheeum verbis etlabore suo ad fidemrectam con-
turinrepubhca magni regis qusedamfieri adtute- verlere nequiverit, non tamen quin de eorum er-
lam, queedam fieri ad decorem, quaedamadutrum- rore magna contra eos vohimina conderet omi-
que.Namadtutelam factasunt aSalomonepacifico sit. Sic de reliquis sui temporis, et non sui tem-

arma,hcet tempore suo minus necessaria. Pra^pa- poris, hsereticis, sic de Judaeis, sic de paganis fa-
rati sunt a David sumptus, parata et ornamenta ciens, non solum contraeos sui temporis homi-
templi divini constructioni et ornatui deputata. Sed nes armavit, sed etiam ad nos, et ad posteros om-
nec illa ejus tempore ahcuiusui profecerunt, sed B nes maximse aedificationis et instructionis charis-
inusus divinospost ejus temporatransierunt. Man- ma transmisit. Siigiturreverentife vestrae in his la-
serunt itaque isla aliquanto tempore otiosa sedin-
; borandi Deo aspirante voluntas fuerit (nam facul-
cumbentenecessitate apparuerunt,qufediu vacave- tas per ejus gratiam deesse non poterit), rescri-
runt, fructuosa. Nec tamen, ut mihi videtur, opus bite, et mittemus hbrum, quemadmodum misi-
istud etiam hoc tempore otiosum vocare debco, mus...., ut per os vestrum ipsius laude repletum,
quia. juxta Apostolam, vestrum est et omniumdo- spiritui nequitiee spiritus benignus respondeat, et
ctorum virorum, omnemscientiam extullentem se Ecclesiae suae thesauros gazis vestrae sapientiae sup-
adversus altitudinem Dei, omni studio, verbo et pleat.

SUMMULA QU^DAM BREVIS

Contra hcereses et seciam diabolicse fraudis Saracenorum, sive Ismaelitarum.

Summatotius haeresis, acdiabolicre fraudis sectae C ascendisse ad astra; ibique nunc in carne vivere in
Saracenorum, seu Ismaelitaruna, hpec est. In pri- praesentia Creatoris, usque ad adventum Antichri-
mis primus, et maximusipsorum exsecrandus 6st sti. Quem, dum venerit, Christus idem gladio suae

error, quod Trinitatem in unitate deitatis negant. virtutis interficiet, et Judaeos residuos ad legem
Sicque cium in una divinitatis essentia triiim perso- suamconvertet; Christianos autem, qui jamalongo
narum numerumnon credunt, in unitate numerum temporelegemejusatqueEvangeliumperdiderunt,
evitantes, dum ternarium numerum, inquam, om- tumpropterejusdemdiscessum, tum etiam propter
nmmformarum principium atqueflncm,sicquere- apostolorum atque discipulorum mortem, legem
rum formatarum causam et originem atque termi- suam perfecte docebit. In qua omnes Christiani, sic-
num non recipiunt, Deum licet ore confitentes, ip- utetilli primi discipuli, salvabuntur. Cum quibus
sumpenitus nesciunt. Ipsiautem devii, ipsivaria- simul et omnibus creaturis, seraphim, quem ipsi
biles, principium varietatis, etalteratis [alteritatisj dicuntarchangelumunum, sonante buccina.morie-
omnis, videlicet binarium solum in unitate confi- tur et ipse Christus, postea resurrecturus cumcae-
tentur, scilicet ipsam divinam essentiam et ejus teris, etadjudicium suosducturus, cisque auxilia-
animam. Unde Deum phu ahter loquentem introdu- turus, sednequaquam judicaturus. Deus enim solus
cit suum Alcoran, quo nomine legem suam nuncu- judicabit prophetae vero et legati singuH cumsuis,
;

D
pant. Etinterpretatur Alcoranex Arabico, Collectio
praeceptorum. Uli autem caeci Deum Creatorem l^a-
trem esse negant, quia secundum eos nullus fit
pater sine coilu, Christum itaque, licet ex divino
et pro suis, intercessores aderunt et auxiliatores.
Sic enim docuit eos miserrimus atque impiissimus
Machutnel, qui omnia sacramenta Christianae pie-
tatis, quibus maximehominessalvantur, abnegans,

Spirituconcepfum,Dei Filiumessenoncredunt, nec jam pcne tertiam humani generis partem,inescimus

etiamDeum,sedprophetambonum,veracissimum, quo Dei judicio, inauditis fabularum dcliramentis
omnis mendacii atque peccali immunem, Mariie diabolo et morti uetern;e conlradidit. De quo, quis
fihum, sine palre genitum, nunquam mortuum, fuerit, et quid docuerit, propler eos qui librum
quia morte non est dignus. Imo cum illum Judaei istum lecluri sunt, ut scilicetquod legerint, me-
inlerficere velleut, de manibus eorum elapsum, lius intelligant, ct quam detcstabilis tam vita quam
663 EPIST. DE TRANSLAT. ALCORANI. 654
doctriaaipsius exstiterlnt, sciant, dicendum vide- A abundat Machumet, Judaei insibilant. Sic ab opti-
tur. misdoctoribus Judaeis et hsereticis Machumet in-
Putantetiam quidamhunciNicolaum illuin.unum slructus, Alcoran suum condidit, et tam ex fabuUs
ex septem diaconibus primis exstitisse, et Nicolai- Judaicisquam ex hsereticorum naenUs confectam
tarumab eo dictorum sectara, quee et in Apocalypsi nefariam Scripturam barbaro illo suo modo con-
Joannis arguitur (Apoc. ii), hanc modernorum Sa- texuit.
racenorum legeui existere. Somniant et alii alios, Quod paulatim per tomos a Gabriele, cujus jam
et sicut lectionis incuriosi, et rerum gestarum nomen ex sacra Scriptura cognoverat, sibi alla-
ignari, sicut et in aliis casibus falsa quseUbet opi- tum mentitus, gentem Deum ignorantem lethali
nantuc. Fuit autem iste, sicut etiam Chronicaab haustu infecit, et more taUum, oram calicis meUe
Anastasio Komanae Ecclesiee bibliothecario de Graeco Uniens, subsequente morUfero veueno, animas et
in Latinum Iranslala apertisfime narrat, tempore corpora gentis miseroe, proh dolor interemit. Sic !

impcratoris Heraclii, paulo post tempora magni et plane ille impius fecit, quando et ChrisUanam et
primi Gregorii Romani pontificis, ante annos quin- Judaicam legem collaudans, neulram tamen tenen-
gentos fere et quinquaginta, Arabs natione, vihs dam esse conUrmans, propriando [probando], et
genere.antiqure primum idololatriee cultor, sicutet repropriavit [reprobus reprobavit]. inde est quod
aUi Arabestunc adhuc erant, ineruditusnuUarum ^ Moysen optimum prophetam fuisse, Christum
pene litterarum. Strenuus in singularibus et calli- Deum majorem omnibus exstiUsse confirmat, na-
ditate multa, de ignobili ct cgeno in divitem et fa- tum de Virgine prjedicat, nuntium Dei, Verbum,
mosum provectus. Hic paulaUm crescendo, ef con- Dei, Spiritum Dei fatetur nec nuntium, Verbum ;

tiguos quosque ac maxime sanguinis propiuquos aut Spiritum, ut nos, aut intelUgit, aut fatetur.
insidiis, rapinis,
incursionibus frequenler insisten- FiUum Dei dici, aut credi, prorsus deridet. Et de
do, quos poteratfurtim, quos poterat pubUce occi- humanae generaUonis similitudine vaccinus homo
dendo, terrorem sui auxit. Et stepe in congressio- Filii Dei a^ternam nativitatem meUens,veI gignere,
nibus factus superior ad regnum sua? genUs aspi- vel generari Deum quanto potesf nisu
potuisse
rare coepit. Cumque, universis pari modo resisten- denegat etsubsannat. Resurrectionem carnis sfepe
tibu«, ejusque ignobUitatem contemnentibus,vide- replicando astruit. Judicium esse in fine saeculi
ret se hac via non posse consequi quod sperabat, non a sed a Deo exercendum esse non
CUrisfo,
quia non potuit, reUgionis velamine et di-
vi gladii negat. tamen judicio Christum, ut omnium
llli

vini prophetae nomine rex Ueri attenlavit. Et quia post Deum maximum ac seipsum ac gentis sucE
inter barbaros barbarus, inter idololafras et ipse praesidium adfuturum, vesanit. Inferni tormenta,
idololatrahabitabat, atque inter illos quos, utpote C qualia sibi libuit, et qualia adinvenire magnum
pree cuncUs genUbus, tam diviuie quam humanse pseudoprophetam decuit, describit.Paradisum non
legis expertesetignaros, faciles ad seduccndum esse societatis angelicos, nec visionis divinae, nec summi
noverat, conceptee iniquitati dare operam coepit. Et iUius boni, quodnecoculus vidit, nec aurisaudivit,
quoniam prophetas Dei magnosfuisse homines au- nec in corhominis ascendit (/'Cor. ii) ;sed vere talem,
dierat {Rom. u), prophetam ejus se esse dicens.ut
quaIemcaroetsanguis,imo faex carnisetsanguinis
aliquid boni simularet, ex parte iUos ab idololatria, concupiscebat, qualemque sibi parari optabat de-
non tamen ad Deum unum, sed ad suce, quam par- pinxit. Ibi carnium et omnigenorum fructuum
lurire jam
cceperat, heeresis fallaciam traducere co- esum,ibi lacUsetmellisrivuIos, etaquarum splen-
nabatur. Cum interim, judicio iUus qui terribilis denUum, ibi pulcherrimarum virginum et mulie.
in consiUis dicitur super Ulios hominum, et qui mi- rum amplexus, et luxus, in quibus tota ejus pa-
seretur cuivult, et quemvult indurat, dedit Satan radisus finitur, sectaforibus suis promitUt. Inter
successum Sergium monachum,hgereUci
errori, et ista omnes pene antiquarum haeresum faeces, quas
Nestorii sectatorem, ab Ecclesiaexpulsum, ad par-
diabolo imbuente sorbuerat, revomens, cum Sa-
tes iUas Arabise transmisit,et monachum ha^reticura belUo Trinitatem abnegaf, cum suo Nestorio Chri-
pseudoprophetoe conjunxit. Itaque Sergiusconjun- sU divinUatem abjicit, cum Manichaeo mortem Do-
D
ctusMachumet quod eideerat supplevit, et Scriptu- mini Ucet regressum ejus
diftitetur, non neget ad
ras sacras tam Veteris TestamenU quam Novi, se-
coelos.
cundum magistri sui NestorU inteUectum, qui Sal- His et similibus non acquisiUonis, sed perdi-
vatorem nosfrum Deum esse negabat, parUm,prout tionis populum imbuens,a Deo plenissime avertit.
sibi visum est, ei exponens, simulque apocrypho-
Et ne evangeUcus sermo ultra in eis possit ha-
rum fabulis eum plenissime imbuens, Christianum bere locum, velut omnia quae sunt Evangelii et
Nestorianum effecit. Et ut tota iniquitaUs plenitudo Christi scienfibus, cordis eorum adifum ferreo
in Machumet conflueret et nihil ei
ad perditionem impiefatis obice obturavit. Circumcisionem insu-
suivelaliorumdeesset, adjuncUsunt Judceiheereti- per velut ab Ismaele gentis illius primo sum-
co. Et ne verus Chrisfianus fieret, dolose preecaven-
ptam, tenendam esse docuit. Et super haec omnia,
tes homini novis rebus inhianU, non Scripturarum
quo magis sibi allicere carnales mentes liominum
veritatem, sed fabulas suas, quibus nunc usque posset, gulee ac libidini frena laxavit, et ipse simul
655 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX 656

decemet octo uxoreshabenS;,atquemultoriiinalio- A gratia operante, illuc, unde nos dejecisse gloriaba-

rum uxores, velut ex responsodivino, adulterans, tur, ad visionem scilicet regis et patriae nostrae,

majorem sibi,velutexemplo prophetico.numerum ipso rege et conditore nostro Deo ad nostrum exsi-
perditorum adjunxit. Et ut nonex toto inbonestus lium descendente, nosque ad se meritum revo-
proderetur, studium eleemosynarura, et qujEdam cante, iterum redire speramus. Hanc pietatis et
misericordiffi opera commendat, orationes coUau- divinae dispensationis finem pariter et amorem,
dat. Et sic undique monstruosus, nt ille ait (Ilo- simpHciter ab initio in cordibus hominum mohtur
RAT.,Z)e art. poet.), humano capiti cervicem equi- exstinguere. Hanc etiam in principio adhuc na-
nam et plumas avium copulat. Qui, quoniamsua- scentis tunc permittetur, subtilitate
Ecclesiae, si

dente jam dicto monacho ac praefatis Judaeis, ido- versutissima, et pene hoc eodem modo quo postea
lolatriam ex toto et reliquit, et relinquendam qui- gentem istam iofelicissimam seducere permissus
bus potuit persuasit, atque unum Deum, deorum est, eradicare tentavit. Dicit etiam beatus Augu-
multiplicitate relicta, colendum esseprasdicavit, Porphyrium philosophum, postquam a Chri-
stinus
hominibus agrestibus et imperitis inaudita dicere stianitate miserabiliter apostatavit, hoc in libris
visus est. Et quia rationi eorum haec prfedicatio suis quos adversus Christianos edidit retulisse,
concordabat, propheta Dei primo ab eis creditur. B quod scilicet oracula Deorum consuluerit, et de
Dehinc processu temporis et erroris in regem ab Christo, quidesset, interrogaverit. Responsumvero
eis, quod concupierat, sublimatus est. Sic bona a daemonibus fuisse, quod Christus quidem bonus
malis permiscens, vera falsis confundens, erroris vir fuerit, sed discipulos ejus graviter peccasse,
semina sevit, et suo partim tempore, partim et qui ei divinitalem ascribentes, rem, quam ipse de
maxime post suum tempus segetem nefariam igne se non dixerat, conflnxissent. Qaae. sententia pene
feternoconcremandam produxit. Nam statim Ro- iisdem verbis in istis fabulis invenitur saepissime.
Quanta autem haec diaboli subtihtas exstitit, ut
mano languescente, imo pene deficiente imperio,
permittente eo per quem reges regnant, Arabum de Christo aliquid boni diceret ? de quo si ex toto

vel Saracenorum hac peste infectorum surrexit male dixisset, nuUatenus jam sibi credi sciebat,

principalus. Atque vi armata, maximas Asiae par- noncuransquid([uid Christus putaretur, dummodo
tes, cum tota Africa, acpartem Hispaniae paulatim divinitas, quee maxime salvat homines, in illo non

occupans, in subjectos sicut imperium, sicet er- crederetur. Si quis plenius vult intelligere, legat
rorem transfudit. Hos Ucet haereticos nominem, xvm librum ejusdem Patris Augustini, et xix De
quia aliqua nobiscum credunt, in pluribus a no- civitate Dei, et i De consensu evangelistarum. Ibi
est, conjiciet pro
bisdissentiunt, fortassis rectius paganos aut eth- C enim, si boni ac studiosi ingenii
certo et quid diabolus tunc machinatus sit facere
nicos, quia plus est, nominarem. Qaia quamvis
de Domino vera aliqua dicant, plura tamen falsa sednonpermissus; etquid tandem, occulto judicio
praedicant, nec baptismati, sacrificio poenitentiee, permittente, in hac sola miserrima gente leceril,
vel alicui Christiano sacramento, quod nunquam relaxatus. NuUo enim modo tales fabulas, quales

ullus, praeter hos haereticos fecit, communicant.
Summa verohujus haeresis intentio est, ut Chri-
slus Dominus, neque Deus, neque Dei Filius esse
credatur sed licetmagnus Deoque dilectus, homo
;
tamen purus, et vir quidem sapiens et propheta
hic scriptae sequuntur, aliquis mortaUum, nisi dia-
bolo praesenUaliter cooperante fingere potuisset.
Per quas post multa ridicula, et insanissima deli-
ramenta, hic praecipue omni modo Satanas inten-
dit perficere, ne Christus Dominus Dei fiUus, et ve-

maximus. Quae quidem olimdiaboli machinatione rus Deus humani generis esse Conditor et Redem-
concepta, primo per Arium seminata deinde per ptor credatur. Et hic est vere, quod per Porphy-
istum Satanam, scilicet Machumet, provecta, per rium tunc persuadere voluit, sed per Dei miseri-
Antichristum vero ex toto secundum diabolicam Q cordiam ab Ecclesia eo adhuc tempore Spiritus
intentionem complebitur. Cum etiam dical beatus sancti fervente primiUis exsufflatus, tandem mi-
Hilarius Anlichristi originem in Ario exstitisse, serrimo homine isto Machumel, et, ut fertur,

dicit quodillc ccepit, unum [verum, vel Verbum] a raultis, arreptiUo cadente, quasi inslrumcnto
et

Filium Dei Christum esse negando, et creaturam et organo sibi apUssimo usus, proh dolor gentem !

esse dicendo, Antichristus tandemnullo modo il- maximara, et quae jara pene dimidia pars mundi
lum Deum, vel Dei Filium, sed nec etiara bonum reputari potest, secum in aeternam perditionem
hominem fuisse asserendo consummaturus cst. diraersit. Quod quare isU perraissum sit, ille so-
Merito impiissimus Machumet,interutrumqae me- lus novit, cui nemo potest dicere Cur ita facis ?
:

dius, a diabolo provisus ac praeparatus esse vide et qui de muUis vocatis paucos electos esse dixit.

tur, qui et Arii quodammodo supplementum, et Unde ego raagis eligeremcontremiscere quam dis-
Antichristi pejora dicturi apud infidelinra mentes putare. Ista breviter praenotavi. ut qui legerit,
intelligat. Et est, qui contra totam hae-
maximum tieretnutrimentum.Niliilquippe ilacon- si talis

trarium humani generis raimico, sicut fidesincar- resim istam scribere et velit et possit, cum quaU
nati Dei, per quera praecipue ad pictatera excitaraur hoste pugnaturussit agnoscat. Eritfortasse adhuc,
ex sacramentis coelestibus renovati, Spiritus sancti cujua spiritum Dorainus suscitabit, ut Ecclesiam
 ;

657 EPIST. DE TRANSLAT. ALCORANI. 658

Dei a magna, quam inde patitur, ignominia libe- A num transferri, ac denudatam ad nostrorum no-
ret. Quia scilicet cum omnes sive antiquas, sive titiam venire feci, ut quam suspecta et frivola ha;-
modernas hsereses usque ad nostra temporares- resis esset, sciretur, ct aliquis Dei sorvus ad eam
pondendo confutaverit, liuic soli, quse super omnes scripto refellendam sancto inflammante Spiritu in-
alias tam in corporibus quam in animabus infini- citaretur. Quod quia, proh dolor! jam pene hu-
tam humani generis ruinam dedit, non soliim jusmodi studiorum sanctorum ubique in Ecclesia
nihil respondit,sed nec quid tanta pestis esset. tepefacto fervore non est qui faciat (exspectavi
aut unde processerit, inquirere saltem vel tenui- enim diu, et non fuit qui aperiret os, et zelo san-
terstuduit. Nam et haec tota causa fuit, qua ego ctse Christianitatis moveret pennam et ganniret)

Petrus sanctae Cluniacensis Ecclesiae minimus ab- ego ipse, saltem si magnee occupationes meae per-
bas, cum in Hispaniis pro visitatione locorum no- miserint, quandoque id aggredi, Domino adju-
strorum, quse ibi sunt, demorarer, magno studio vante, proposui. Simpliciter tamen, a quocunque
etimpensis totamimpiara sectam, ejusquepessimi „ altero mehus quam a me deterius, hfEc fieri gra-
inventoris exsecrabilem vitam de Arabicoin Lati- tum habercm.

ROBERTI RETENErVSIS
PR^FATIO
IN LIBIIO LEGIS SARAGENORUM, QUAM ALCORAN VOCANT, A SE TRANSLATO.

Ad domnum Petrum abbatem Cluniacensem.

Domino suo Petro divino instinclu Cluniacensi C semel non oblique tuus perspicax intuitus, quaeso
abbaU, Robertus Retenensis suorum minimus, in dignetur aspicere. Quanquam enim in eflVagili ful-
Deo perfecte gaudere. cifum ingeniolo plura praecesserunt incommoda,
Ubi saepius atque serio [sero] pevcepti, qualiter tum hinc eloquii penuria, illinc scientioe tenuitas,
quantumve tuus animus solius et totius boni stu- tum id quod ad nil agendum est efficacius, socor-
diosus sitivit sterilem paludem Saracenae sectae dite videlicet negligentiaeque mater desperatio.mul-
nondum visae ferUlem efficere, suuraque puteura tiplex ob translationis nostroe vilem et dissolubilem
exhaurire, propugnaculaque prorsus diruere, ego ac incompaginatam materiam, prosuimodo pror-
peditis tantum officio praevii functus, vias et adi- sus, Arabico tautum semoto vdamine, tuae maje-
tus diligcntissime palefeci. Quisenim gressum di- stati praebendam, non minus tamen obnixe tuum
latabit? Quis non citissime curret, ut hostis erro- obsequium aggressus sum, confisus nil etlectu
rem, ipsumque victum, semetipsum autem lenere quassari, quo tuum votum igne divino plenum
sententiam ubique firraam atque victricem agno- aspirat. Lapides igitur el ligna, ut tuum deinde
scat? Latinitas tamen omnis huc usque, non di- pulcherrimum, etcommodissimumaedificium coa-
cam perniciosis incommodis ignorantia negligen- gmentatum et indissolubile surgat, nil excerpens,
tiave pressa. suorura hostiumcausam et ignorare d nil sensibiliter, nisi propter intelligentiam tantum,
et non depellere passa est. Tua vero pervigil pro- alterans, attuli, Machumetique fumum, ad ipsius
videntia, sanctissimos et praeelectos Ecclesiae do- tuis foUibus exstinctum, et puteumad illius ex-
ctores semper aspiciens, hoc nullatenus noluit. haustum tuo vase, iguisque vestri tuo ventilabro
Cum illum itaque Patrematque doctorem, cuju^ fomentum atquefervorem,nostrique fontiseductu
omnis haereditas omni pro sua facultate venalis tuodiscursum, patefeci.Jusigiturexigituthostium
statuitur, ut discipulus atque filius imiteris, nus castrum, imo caveam delendo, puteum exsiccando,
quam alias reflexus, speravi me, licetomuium tuo- cum tu sis dextra mundi pars optima, cos rehgio-
rum minimum, tuam gratiam promereri posse, si nis acutissima, charitatis manus largitlua, tuorum
mundani somnii militiaeque voto poslposito, tuis munimen corrobores, tela diligenter acuas, fon-
studiose nutibus invigiiarem. Unde quauquam te temque suum fortius emanare, suieque charitatis
velut alumnum, et haeredem sapientiai cohors sa- vallum protensius atque capacius eflficias. Si quis
pienlium circumflua constipet, suas manus tuis nu- me utilitatis etincompositionis rerumatqueverbo-
tibus benigneconferens, quorumconventu me mi- rum arguat, licet juste forsan, obsecro tamen, ut
nime dignum adhuc sentio, veslrum tameu mu- cesset.sciens meum nunquam hic fuisse propositum
nusculum, puteum praesiguatum pandens^ saltem floribus venenum tegere, remque vilem et abiicien"
 j

659 PETHI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 660

damdeanrare. Qiiod et animitui lux admirabilis, A prooemium fastidium generet ipsi finem impono'
mira fecundia pollens, manu fortissima vigens, tibique coelesti, coelum omne penetranti, cceleste
mihi inde saepius et studiose deliberanti, summa- munus voveo, quod integritatem in se scientise com-
timque dicere voleuti clariiicavit. Lex tamen ista, plectitur. Quae secundum numerum, et proportio-

licet iethifera multis iu locis, ma.vimum testimo- nem atque mensuram coelestes circulos omnes et
nium, argumentumque firmissimum sanctitatis et eorum quantitates et ordines et habitudines, de-
excellentire nostrc-elegis, videntibus et electis prae- mum stellarum motus omnimodos, et earumdem
bet. Istud quidem tuam minime latuit sapientiam, effectus atque naturas, ethujusmodi caetera dili-
qu£E me compulit interim astronomiae geometriaeque gentissime diligentibus aperit, nunc probabiUbus,
studium meum principale praetermittere. Sed ne nonnunquam necessariis argumentis innitens.

TotamipsamAlcoranitrdnslatioyiemhic atlexere super/luum. Confutaviteam etipsePetrus Venerabilis

libris sequentibus.

PETRI VENERABILIS
ABBATIS CLUNIACENSIS NONI

ADVERSCS NEFANDAM SECTAM SARACEIVORUM

LIBRI DUO.
(EdiditD. Martene, Ampl. Collect. t. IX. col. 1119, ex manuscripto codice Aquicinctensi, auctoris cevo

conscripto.)

OBSERVATIO PRtEVIA

Ea est celeberrimiCluniacensismonasteriiprserogativa, utprimosomnesabbateset scientiaet sanctitatel

illustreshabuerit, quorum exemplo,non minus quaminduslriaet zelo.perducentos circiter annosintegrcil
in eoillibataque viguit 7'egularisdisciplinse observatio. Primusabeadeflexit qui S Hugonisuccesserat Pon-\
.

tius abbas: at qui ipsi suffectus est Petrus Mauritius,vulgo Venerabilis dictus, vir yiatalium. splendore,
doctrina et pietatevix cxteris impar, inflictas ab eoruinas slatim reparare curavit.Necsolam ordiiiis mo-
nastici, sedipsas etiamEcclesicemaculasdeleresollicitus, praecipuos ejushostes eruditis scriptis strenuisA
s{7neimpugnavit.NametJudxossingutarilibroconfutavit,astatis suxhasreticosprostravit sc^ipto aduersus^
Pet7'obrusianosegregiot7'actatu.Sednecinfe}isissimosChristia7iinominisadve7'sa7'ios,Mahumetanosdictos,
7'etiquit iiitactos. Eap7'opteranno 1 14 1 profectus in Hispaiiiam, om7iemadhibuitcuram,utlex ipso7m>n{Al-\
chorannm vulgo appellaiit), Latinam converteretur in li^iguam, adoocatis ad hocnegoiium tribus ArabicaeX
lijiguce peritissitnis viris. Boberto Kecenensi,A)'manno Dabnata et Petro Toletano, quihus, ut versio ipsaX
omnibus essel 7iunierisabsoluta,quartu7n addidilSaracenum,Mahu7net no7nine, utpole patrise linguxmagisl
g7ia7'U7n,nullisom7iinopecuniarumexpensisparce7is.Etquia7mnusfamiliariseratitlislinguaLatina,dedit\
etiam eis adjutorem doctum virum, dilectumfiliumetfratremPetrumnotarium.9«Mm,(?«<e?«trfem esseexi'
stimo cum Pet^^o Pictaviyio, cujus hic m limi^ie quatuor lib/^orum habes capituta.
Ileverso inGalliasvenerahiliabbatiprxcipuafuitsniliciiudoprocuralnmasetranslationem adsumynum
amicumsuumS Berna7'dumt7'a7ismittendi,utad scribendum contra taraperniciosum errorera collata77i <?t1
.

r^tymi7Msdoctrin;emagnificentiaman«naref, Petriepistota77i, anno i ii3 data^n, habes in Bibliotheca Clu-\

niacensi, pag. 1109; Iie7ma7'diadeam7'esponsum hacteyius deside7'avimus. Sedneque atiquid unquam, eod6
argumento, ab itio tractatum fuisse apparet, relicta abbati Cluniacensi hacp7'ovincia. Igitur morem illuml
Patrum secutus, quo nullam unquam suorum temporum vel levissimainhaeresimsilendopriEtericrunt,!
quin ei totis fidei viribus resisterent, et scriptis ac d isputationibus esse delestandam ac damnabilemdemon-
strarent, cgreqiumopusaggressusest,cujuscapitula librorumqualuoripsi prxstituerat Petrus PictavinusA
tametsiiis seminime passus est asti^ingi.Totam l^etri Venerabilis tucub)'atio7ie/n tibris qui)iquedlstinctam\
fuisseasserit A7idreasQuercetanus,eosque])lurimu)naseperquisitosnequaquanreperiripotuissedolet.Noi
eo pauto feticiores adeodeside)'ali operis duos prio)'es libros olfoidiuius inpervetustocodice Aquicinctoisi
auctoris xooeteganter exarato,ubi exstnnt adcatce)7i epistoiaru7n ejus quos inte)'i7n, dum reliqui possini
:

reperii'i, e)'uditis lecto7'ibus hic exhibemus.

m CONTRA SECTAM SARACENORUM. 662

CAPITULA PETRI PICTAVENSIS

AD DOMNUM PTRUM ABBATEM

Unico et singulari Patri et domno suo, domno A boli extollcntem seadversusaltitudinem Dei. Sahis
abbali Cluniacensi Petro, filioruni ejus exiguus etprosperitasetomne bonum vobisinprimissociis,
Petrus, gaudere semperin Gliristo. quoque vestris et nostris domno Hugoni Anglico,
Dum semper omnia more vestro philosophice et Joanni qui perdidit capitula, Bartholomffio no-
agitis, satis competenter milii etpatienti, etmultis stro, domno Constabulo, Godefrido, Girardo, Ale-
passionibus digno, passionera legendam misislis. manno, si tamenvobiscumest, et caeteris omnibus.
Gratias dulcedini vestrae, quodhac saltem occasio- Ignoscite, quaeso, tarditati et infirmitati meae, quia
ne epistolam vestram et salutationis palernoB gra- novit Dominus, cum multum voluissem, gravi totius
tiam teneo, quibus interim absentioe vestrae, qyite corporis et maxime solita pedum debilitate con-
mihi semper gravissima est, molestiam multo le- strictus, non anle potui vobis htec mittere. Scripsi
vius fero. Verumtamen postquam intellexi vos ha- enim hfec omnia etiam in majore libro, timens ne
bere in propositoadAngliam(20l*),ducente Domi- et ipsa perdantur in via, sicut perdita sunt capitula ;

no, transfretare, valde sollicitior factus sum pro quod valde laboriosum fuit.

vobis et pro sociis et pro toto itinere vestro, ac Explicit epislola.

prospero ad nos reditu, omnipotenti Deo, prout
ipse largitur, preces et vota supplicationis oCferre. B CAPITULA LIBRI PRIMI DOMNI PETRI
Sed et illos quos dcvotiores et in sanctis orationi- ABBATIS CLUNIACENCIS,
bus novi studiosiorcs, ut idem faciant deprecari Contra sectam nefandam Saracenorum.
studeo, et magis alque magis Cliristo donante stu- I. Prxlocutio ad Saracenos admonens et excitam
debo. Spiritus sanctus dirigatitervestrum, et con- eos, itt patienter audiunt, et ralionabiUtcr intelli^
siHum vestrum, et de reditu vestro ad nos plenum gant qux sequuntur.
II. Quarn slulte acridiculosedicunt Judxos legem
faciat gaudium nostrum. Mitto vobis capitulaqu.H
suam perdidisse, et modo nonnisifalsatamet mendo-
Joannemperdidissemandastis.etcredo quodmulto sam habere.
distinctius ordinata sint quam ante. Siquidem ita III. Qua ralione haec illo}'um opiniostulta etvana

modo praenotata sunt, sicut agere coepistis, vei si

tamen vobis videtur deinceps acturus estis contra
illos vere inimicos crucis Cliristi. Ex mulla vero
fiduoiaquaingenium vostrum novi, si quid addere
vel mutare preesumpsi, et hoc vobis ita placuerit,
maneat sinautem, vestrumest corrigere quod or-
;
esse probatur.
IS.Quod quiasimiliter Chistianos Evangeliumet
scriptaapostolicape7'didisseasserunt,quomodofacil-
lime refelli possit monslratur.
V. Quod non potuisset Chiistianos latere falsitas
Evangeliorum, maxime cum per universum orbem
di/fusi, multaquc linguarum varietate divisi, idem
prorsut E iiangeliumomnes habeant nec ab illa unius

raverimus. Capitukun etiam quodestibi de uxori-

G et ejusdem Evangelii veritate aliqui hoc tempore
bus turpiter abutendis, non vos ullo modo soanda- Clirisliaiii dissentiant.

lizet, quia vere ita est in Alchorano, et sieut ego

in Hispania pro certo, et a Petro Toletano, cujus in
transferendo socius cram, et a Roberto Pampilo-
nensi nunc archidiacono audivi, omnos Saraceni
hoclicenter, quasi ex prfecepto Mahumeth faciunt.
Volo autem quodsi cisti confundantur a vobis, sic
ut confusi Judaei et provinciales Iioeretici. Solus
enim vos estisnostristemporibus, qui.tres
sanctte Cliristianitatis hostes, Judgeos dico et hfere-
ticos ac Saracenos divini verbi gladio trucidastis,
et matrem Ecclesiam, nonita orbatam veldesola-
tam bonis filiis ostendistis, quin adhuc, Christo
VI. Quod si faisatum esset Evangelium, nec tot
linguarumac gentium homines .tamque studiosos ac
sapientes hoc latere /lotuisset, necseipsos ipsimet nu-
(latomendaciofallipermisissent,7iecrelictaveritate,
faLsa pro ceris, incerta pro certis tenuissent.
VI QuodexparleillaquaEvangelium suscipiunt,
necessario eos illud etiam ex toto susciperedebere pro-
batur.
CAPITULA LIBRl SECUNDI
maximos
l.QuodMahumeth dici vel credipropheta nonde-
beat his de causis,
II. Quod raptor fuerit, istudque ex sequentibus
comprobatur.
III. Quodhomicidainsuperet parrictda multorum

fecit.
propitio, tales habeat, qui possent omni posceuti
IV.Quodproditor fuerit, incautoset dornuentes
rationem redderede eaquae in nobis est spe et fide, r) swpe jugulans.
etlmmiliare omnemarrogantiam et superbiam dia- \.QuodaduUernefandusexstiterit,adulteriaper-
pelraresibiaDeoconcessuminAlchoranosuodicens.
201') Duplicis in Angliam profectionis merainit
Petrus Veuerabilis in lib. u Miraculorum, cap. 32, epistola' ad Henricum Wintoniensem episcopum,
atque inunasallem diu moratum fuisse testaru in qui fuerat monachus Cluniacensis.Iib. n, epist. 13.
 .

663 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 664

Quod insuper rem Sodomicam atque turphsi- A

VI. CAPITULA LIBRI QUARTI.
mam docuerit,prsecipiens inAlchoranosuo, etvelut I. Quod verba Do7nini dicentis Evangelio. m
ex persona Dei sic loquens « viri, mulieres vo-
:
« Lexet p7'ophet3SusqueadJoannem{Lucx\i), t7i07i
bis subjectas ex quacunque parte vobisplacuerit pa- de omnibus prophetis dicta sunt, seddeiUisianium
rate. » qui universalem i7iundi,salutem,qudeperCh7'istu7n
VII. Quod saepissimei7iAlchoranosuosibimetcon- facta est, ante Christum p7'cedixerunt.
ira7Hus sit,modonegans, 77wdo afft}'mansiUudidem II. Quod
et post Joa7i7iem vel Christum aliipi'0-
quod anle negavit. phetxfuerunt,veLfortefutu7'isu7%t, quinon illama-
VIII. Quod legislafionemejus7iulla)7ii7'aculacom- gnaet singula7'itersalutem humana77i ope7'anlia,sed
tnendaverunt, cum Moyses antiqtias legis lator, et qucedamadquasdampropriasgentes, te7'7'as,velpei'-
ChristusNovi Testa77ienti conditor 7nullis et7nagnis sonas pertinentia.p7'ophetico spii'itu prasdixeruiit,
miraculis legesquas dederunt,divi7iasetsanctasesse velfortassisprsedictU7'isunt;quoru7n exemplamul-
fir77iaveri7it. ta tenemus.
CAPITULA LIBRI TERTII. III. Quod nec de istis, nec de illis Mahumeth fue-
rit, qui7iecsaluiem quseper Christu7nfactaest, cum
I. Quod Mahumeth mi7'aculaface7'e7ionpotuerit longepost Christumfue7'it, prsedixit, nec aliqua sal-
ex supradicta ejus 7iefanda vita probatur. tem minima adprophetiam perti^ientiadixit.
II. Quod ipsein Alchorano suofateatur sig7ia sibi IV. Quod istudex Alchorano ejus ostenditur, in
a Deodata 7ion esse. quonihil prorsus propheticum scripsit, cwn 7iulia
III. Quam i^noquatn nullasit 7'atio,qua77i
f7'ivola, B hochabeat7'atio,eumsciiicetalicubipropheticedixis-
ibi p7'oetendit, quarescilicetmi7'aculanonfaciat, in- se.Ethocin illasua,justa illum,sublimi etsola scri-
troducens Deu7nsic sibi loquentem :« Nisisci7'emus ptura tacuisse, ubicum seprophelam dicat, nulla ta-
eos tibi non ci'editu7'os, darerrMs tibi signa et pro- men p7'ophetica na7'rat.
digia. > V. Quod tota sceriptura Mahumeth nikilaliud sit
IV. Quod i7ide etia^n sibi cont7'arius sit, quando quai7i fseces ho7'7'idse, et reliquicB fcetidse hse7'esum
et prophetam nominat, et tamen signa sibi data
se antequingentos quamipsenasceretur annos,ab uni-
nonesseaffi)'mat, cu7n prophetia maximum signum versali sarrosancta totius orbis Ecclesia damnata-
sit. ruin atque sepuliarum, maxime autem Manichseo-
V. Quod necessesit eum inaltero horum duo7'um rum et apoc7'ijphorum scriptorum, prsecipueque
mentiri, quia sipropheta fuit, signapropheticaac- Thalmuth exsecrandilibri Judseo7'um quas sciticet
cepit; si signa non accepit, prophela nonfuit. Sai'acenihsereses,quiaveraces hist07'ias et gestaec-
VI. Quodlux,ut fabula ge7iiturce et nut7'itu)'se ip- clesiaslica nonlegunt,7iec legere sciunt, nec ipsa te^n-
siushabet,i7iclusacostisAdoe, indequecoslisNoe, et pora,nec ipsas hseresesfuisse aliquando audierunt ;

sic per successio77es usque ad ipsum nulla U7iquam et ideo istum Satanam quasimira et nova dicentem
fue7'it, sedest omnium 7'isu dignissi^na. ani^nales et miseri susceperunt.
VII. Quod eum prsedixisse dicunt sucessu7'os sibi VI. Exhortaiio et admonitio, utsaliem hcc ultimo
in regno, p7'i7no Abubarcharum, secundo Ao77iar, tempore, quando jam finis sseculi prope est, adve-
tertio Odmen, quarto Hali, et qusedam aliafal- ram et sanctam Christianitatem veniant, diabolifa-
sum esse monstretur etipsius historiciqui hoc refe7't C bulas et deliramenia 7'espuentes, atque in crucem «

relatione. Christi et mortem, m

qua sola vera e.l tota homi- |
VIII. Quod 7'ursus prophetam eu7?i esse nonpo- numsalusest, per sacri baptismatis ablutionem cre-
tuisse, ex Evangelio Ch7'isti, uti ex aliquapa7'tecre- dentes.
dunt, co7nprobetur. Expliciunt capitula libri quarti.

INCIPIT PROLOGUS DOMNI PETRI

ABBATIS CLUNIACENSIS

IN LIBRO CONTRA SECTAM SIVE H.^iRESIM SARAGENORUM.

Contra sectam nefariam nefandi Mahumeth q eni7n Spiritus sapientise [ibid.], imo (quod plus esse
1.

acturus, in primis omnipotentem Spiritum Dei in- non dubito) quia de Ecclesia illa sum cui Salvator
voco, ut qui nulii unquam adversus hostes suos et promisit Rogaho Patrem, etalium Paracletum da-
:

Ecclesiee suae agenti defuit, mihi quoque contra bit vobis. ut maneat vobiscum in xternum {Joa7i.

pessimos utriusque adversarios agere disponenli xiv). Sed causaforte scribendi quaeritur, quae ne

non desit. Locutus est ille per prophetas, inflam- supertluus scriplor videar, proponenda est.
mavit apostolos, perfudit exundanti chrismate or- 2. Causa scribendi hujus operis. Antiqui scri- —
bem terrarum, et sicut ungnentum incapile usque ptoresadversus hserelicos. —
Causaplane scribendi
ad ipsamoram vestimentidefluxit, adsit, oro, tanta hfficmihi fuil, qufe multis et magnis Patribus ex-
ejus largitas mihi ultimo suorum, ctqui continens stitit.Non potueruntillipati quamlibet vel parvam

omnia scientiam habetvocis (Sap.i), ad opus quod jacturam nec adversus sanam do-
fidei Christianoe,

aggredior exsequendum, cor scicnlia, os

utililer ctrinam insanientem multiformium haereticorum
voce verboque congruoreplcat. Speroautem quod vesaniam toleraverunt. Caverunt esse muti, ubi
nvocanti se aderit, quia benignusest. Benlgnus est loquendum eral, advcrteutes, imo plenissime scien-
665 CONTRA SECTAM SARACENORUM. 666

(es non minus se addicendos in subtili apud Deum A sub persecutionc persecutoribus traditis sumpta oc
staturajudicii de infructuoso, vel(qaod majusest) casione, astruebant, exploso toto orbe a salute,
de damnososilentio, quam de verbo otioso vel no- non Ecclesiam esse posse, contra
nisi in Africa
xio. Ideo epistolis, ideo libri3,ideo diversisac ro- Christumdicentem: Oportebat ChriUum patietre-
bustistractatibusobstruxeruntosloquentiuminiqua surgere a mortuis die tertia, etpraedicari innomine
{Psal. Lxn), et omnem, juxta Apostolum, Satanae ejHs poenilentiametremissionempeccatorum in om-
altitudinem extollentem seadverius scientiam Dei nes gentes, incipientibus ab Jerusalem(Luc. xxiv).
{IlCor. loquente per eos Spiritu Dei, prostrave-
X), 7. De Pelagianis. — Pelagiani gratiae Dei, qua
verunt,calcaverunt,dGstruxerunt. Transeo anliquos sola salvamur, superbi etpessimi inimici, subtilius
ipsa antiquitate minus famosos haereticos, Basili- ahis haeresibusacuebant linguas suassicutserpen-
dem, Appellem, Marcionem, Hermogenem, Cata- tes {Psal. cxxxix) et veneno aspidum latente sub
phrigas, Eucratitas, Montanum cumPrisca et Ma- labiiseorum {Psal. xiii), inter multiciplices de hac
ximilla feminis insanis, Novatianum, Eunomium, materiablasphemias, substanliam quidem huma-
multaque alia Christiani nominis monstra. Ilorum nam a Deo, bona autemhumana libriarbitriicausa
vesaniaj obviirestiteruntillorum teraporummagni ab ipsis hominibus esse dicebant.
doctiquehominesAgrippa, Justinusphilosophus et B 8. De Nestorianis. — Nestoriani, horum penul-
martyr, Theophilus Antiochenusepiscopus, Apolli- Deo et homine removebant,
timi, deilatem a Christo
naris Gerapolitanus episcopus, Philippus Cretensis neganles esse Deum, profitcnteshominem purum^
episcopus, Musanus, Modestus,Ireneusno3trfB Lug- 9. Te Eutychianis. — Eutychiani ultimi in supra

dunensis Gallioe famosus episcopus et raartyr, Ro- scriptis, cum sint Nestorianis contrarii, non tamen
don Asiaous, Milciades, Apollonius, Serapion, Hip- minus impii, in sententia dispares, in perfidia
polytus, Victorinus, Rethicius yEduorumepiscopus, pares, sicut illi Christum verum Deum, sic et isti
pluresque alii nobis ignoti. Et hos preetereo. Ad negabant verum hominem. Dicit Nestorius: Homo
praecipuas diabolicae pravitatis pestes, quibus ma- tantum est Christus. Dicit Eutyches Deus tantum :

xime Satanas Ecclesiam Dei inficere et velut robu- est Christus.

stioribus machinis subvertere conatus est, venio:
Dico autem Manichaeos, Arianos, Macedonianos,
Sabellianos, Donatistas, Pelagianos,
ultimos Nestorianos et Eutichianos.
Manichaei universa Testamenli Veteris volumina
abjicientes, prophetas respuentes,
liumexparte suscipientes, ex parte
duo boni raalique principia constituebant. Deum
cum gente tfinebrarum pugnasse, ne vinceretur,
partem sui frugibus, carnibus, herbis arboribus
cunctisquehujusmodimiscuisse,liberandampaula-
tim post esum tahum ructibus bumanis, mortem
Dominiphantasticam,resurrectionem falsam, mul-
taque talia magis reticenda quam dicenda, prodi-
giosi et per inanissimas fabulas aberranleshomines
delirabant.
3. De Arianis. — Ariani, fertilior aliis
boh, ponentes in coelum os suum, hnguaque eorum
10. Adversus istos hxreticos qui scripserinl
auctores. — Et ut eo ordine quo haeresespropositae
omniumque sunt, destructores quoque hosresum proponantur,
Horum primi contra Manichaeos primus aut pene primus, libro
disputationis edito, egit Archelaus Mesopotamiae
ipsum Evange- Q episcopus. Post cum Serapion et ipse episcopus
contemnentes, egregium librum composuitet edidit. His terapore
junior, sed longe sensibus et eloquio major, ma-
gnus Augustinus succedens hbris potentibus, tam
contra Faustum quam contra Fortunatum Mani-
chaeorumprincipes editis, nefandamhceresimexpu-
gnavit. Contra Arianos, quantum ad scripta perti-
net primura lego ad praelia processisse armatum fide
et eloquio Eustachium Antiochenum episcopum,
qui postquara contra Arianura dogma multa com-
posuit, exsul Constantii imperatoris praecepto a
seges dia- sede et patria factus, proprium exsilium gloriosa
el constanti confessione moriens decoravit. Post

transeunte interra (Psa/. lxxu), uniusveriacsum- hunclego .Marcellum Ancyranumepiscopum, multa

mi Dei Patris, Filii, ac Spiritus sandi divinitate proadversus eosdem scripsisse volumina. Lego et Ale-
velle abutentes, Patri tantum deitatem asserebant, xandrinum Athanasium non solumlaboribus, non
Filium ac Spiritum creaturis connumerabant. Di-
D solum veibis, sed etscript's
Arianos urgentem, et
cebant Filium maximum esse creaturaium. Spiri- contra Valentem et Ursacium Arianorura patronos
tum sanctum Filio inferiorem, sed aUis creaturis integrum Jibrum scribentem. Hilariumvero Aqui-
majorem. tanum episcopura vere sanctum et omni scientia
4. DeMace lonianis. —
Macedoniani etipsi insani doctum virum, quis nesciat duodecim adversus
cum Arianis hairesim dividebant, Filium verum Arianos confecisse libros? Quemlateat unus ejus
Deum Patrique coessentialem fatentes. Spiritum libellusad Constantium imperatorem Arianum,
sanctum ab utriusque deitate separantes. quem viventi obtulit, et alius in eumdem, quem
5. De Sabellianis. — Sabelliani, omni se velut post mortem ejus scripsit? Est et alter quem adver-
nimis molesta Trinitatis quaestione exuentes, unam sus jam dictos Valentem et Ursacium edidit. Scri-
tantum in deitate personam sub tribus nomiuibus famosus, coutra Ariano-
psit et Victorinas rhetor
intelligendam esseputabant. rummagisTrum Ariumlibros more dialectico. Egit
6. De Donatistis, — Donatistae, ex sacris libris et de eodemcontra eosdemlibrisduobusDidymus
667 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAG. IX 668
Alexandrinus. Obtulit et apud Mediolanum Gra- A clesia Dei, et vepres spinasve satis Dominicis ini -
tiano principiMaximus philosophus et episcopus, micas studiosa ruricolarum suorum manu exstir-
insignem de fide adversus Arianos librum. Contra pat; non cessit quolibet tempore hostilibus jaculis
Macedonianos supra scripti quidem libri adversus indefessum robur sanctorum sed vires virtute, ;

Arianos editi sufficiunt. Nam sicut Patris et FiHi, astutiam sapientia superans, etscutofidei suosab
ita et Spiritus sancti deitatem tam in substantia hostium furore protexit, et ui eorum perniciem
quam in majestate, quam Macedoniani diffiteban- fulminantia spicula vehementi nisu intorsit. Non
tur^commendant. Sed ut etiam libris adversus potuit pati venenosi sibilos serpentis coelestibus
eorum errorem specialiter dedicatis confutarentur, oracalispraevalere, nec rectae fidei viam adbeatam
scripsitjam dictus Didymus de Spiritu sancto li- aeternitatem ducentem, pravis errorum semitis ad
brumunum.Composuitet^asihus Caesareae Cappa- inferos retorqueri. Haec, inquam, haec plane tota ac
dociae episcopus deeodem Spiritusanctovolumen, sola sanctis illis causa scribendi, pro qua in
fuit
Ediditet Gregorius Nazianzenus de eadem materia hostes Christianae salufis non solum verbis libris-
librum alterum. Sed et Ephrem Edessenae Ecclesioe que invecU sunt; sed nec suis nec sibi, nec ipsi
diaconus edidit de eodem Spiritu sancto Syra lingua tandem vitoe propriae pepercerunt. Haec eadem est
volumen. Contra Sabellium licet specialia opera q et mihi. Nec debeo, licet longe illis inferior et im-
non invenerim, quicunque tamenresistunt Arianis, par, minus zelari pro Ecclesia Dei,sponsa Christi,
quicunque repugnant Macedonianis, universipari- quam ipsi, cum tam mihi quam iUis una fueritvel
tercontradicuntetSabellianis, Dico (quodplusest); sit fides, unum baptisma, unus Deus, una, quam

Non solum contra ipsos agunt Catholici sed ipsis : iUi jam obtinent, et ad quam nos suspiramus, vita
quoque Sabellianis resistunt haeretici. Dicit Sabel- aeterna. Sed forte quibusdam erroribus obviandum
lius unam esse personam Trinitatis, negat hoc Ca- etdequibusdam sUendum.. Non haec opinio apud
tholicus, negat Arius, negat Macedonius. Sufficit patres, Ostendit hoc Hippolytus, inter multa alia
ergoadcondemnationem Sabellianorum Catholico- opera sua, scribens de Paschaadversusomnes hae-
rum consensus atque haereticorum. Contra Dona- reses. Monstrat hoc et Barthesanes clarus ohm
tistas universus quidem orbis, cujus hostes sunt, scriptis variis in Mesopotamia apud suos, qui, ar-
conclamat; sed speciales adversus eos sex libros dens iugenio et in disputatione vehemens, scripsit
conscripsit OptatusAferepiscopusMilevitanus. Su- infinita adversus omnes pene haereticos, qui aetate
premo certamine eos verbis scriptisque debellavit ejus puUulaverant. In quibus teste Hieronymo cla-
noster etverenosterHipponensis Augustinus. Con- rissimus ille est et fortissimus liber, quem Marco
tra Pelagianos, eorumque auctores Pelagium, Coe- „ Antonino tradidit. Affirmat idemetVictorinus, non
lestium et Juhanum Campanum ultimos fere vitae ille quem praemisi, sed Pitabionensis episcopus et
suae annos scribendo libris insignibus dedicavit martyr, qui Graeca Latinaque lingua instructus,
idem quisupramaximus etsummusLatinorum do- adversus omnes praecedentium vel suorumtempo-
ctor Augustinus. Contra Nestorianos et eorum au- rum haereses scripsit, nuUamque conlra universas
ctorem Nestorium secunda sj^nodus Ephesina con- scribensneghgendamessemonstravit. Quem utrum
gregata est, in qua et Nestoriaua haeresis condem- in scribendo imitari posteri debeant, non solura
nata, et Nestorius auctor hsereticus adjudicatus, et doctrina, sed et martyrio^ quem ad extremum pro
a Constantinopolitanoepiscopatuexpulsusest. Con- fide quam defenderat passus est, lector advertat,
traEutjchem etabeodictamEutychianamhasresim Astruit hoc_Epi£hanius sanctus et famosus Sala-
nobiles tam sensibus quam stylo dignas memoiia minae, quaeinGyproThiuIaest,episcopus,scribens
epistolas scribit sanctus et primus hujus nominis nihilominus adversusomneshcBresesIibros, eosque
papa Leo, vir magnusfide, scientia, eloquio^IIujus legendos totius orbis Ecclesiis tradens, Nulla est
pastorali studio sexcenti fere apud Chalcedonem jgitur his sanctorum exemplis docentibus haeresis
episcopicongregati,Nestoriumcumsuis,Eutychem
q negligenda,nuUaesttantis magistris instruentibus
cum suis a Christi corpore, hoc est ejus Ecclesia silentio praetereunda. i^oufutandusestomnis error,
praeciderunt, et nisi qui supererant resipiscerent, omnis pravus et fidei adversus iuteliectus eorri-
perpetuo anathemati tradiderunt. Contra Jovinia- piendus, et, si potest ficri, corrigendus, Exhibenda
num nuptiasvirginitatiaequantem,contraElvidium est Christo ab his quibus ab ipso commissa est Ec-
perpetuam matris Domini virginitatem negantem, clesia absque macula et ruga, ut possit audire ab
conlra Vigilantiumsanctorum mortuorum corpora illo: Tota pulchra es, amica mea, et maculanon est
velrcliquias contemncntcm, consummatae scientios in te{Cant. iv).
presbylcr Hieronymusinsignia morc suo splendenti 12. Sedmaxime adversusMakumeticumquivalde
sermone volumina edidit, et quantum detestandi dilatalus cst —
Siergo nuUa haeresis quohbet tera-
essent ostendit. Hiquidem Nestorium leinporcproe- pore orta immunis agladio spiritus, quod est ver-
cesserunt, sed sectam sui nominis nullamfacere bum Dei (Ep/tes.vi), esse potuit, nunquid lutus ab
potuerunt. illo Mahumcticus error eri-t? An forte ut nuUum

{{. Nullumesse erroremadversus quetn nonde- aut parvum ChristianaIinguatransibit?Anforteut

beant scripta fieri. — Fecit hoc semper et facit Ec- innoxio vel minus noxio parcet?Et quae unquam,
 ;

m CONTRA SECTAM SARACENORUM. 670

lector, hairesisadeo Ecclesiae Dei nocuit ? Qais A hoeresis dici debeat,et ejus sectatores haeretici, vel
unquam error adeo republicam Christianam ve- ethnici vocari, non satis discerno, Vvdeo enim eos
xavit ? Quis in tantum terminos ejusrescidit ? Quis hinc haereticorum more de fide Christiana quaedam
tanta massa perditorum numerum infernalem ad- suscipere,quaedam abjicere hincritupagano.quod ;

auxit?OccupavitArianapestis,maximapraedictarum nulla unquam hferesis fecisse scribitur, facere pa-

heeresum, quasdam aliquandiu partes terrarum, riter et docere. Nam cum quibusdam haereticis,

easque lethali haustu Satana propinante infecit.
Adjunxil uequitiae suae quosdam reges Gothorum,
duosque (quod majus est) Romani principes orbis,
Constantium et Valentem corrupit. Transiitde solo
barbaricoin Pannoniam, indeque ad Italiamtrans-
migravit, unde pulsa meridianam partem Galliae,
Aquitaniam dico, invasit sed, rege Francorum
; exponunt. Christi passionem aut mortem non so-
Clodoveo fugante, tandem in Hispaniis vi bellica
subactis resedit. Ibi vix centum annis exactis, ac
rege Gothorum ({ui genti haereticae imperabat, ad 3
Catholicam fidemspiritu Dei agente converso defe-
cit. At Mahumeticus furor ab Ismaehtis Arabibus
sumensexordium, Persas, l\ledos,Syros, Armenos,
/Ethiopes, Indos, etrehqua Orientis regna, ipsam-
que in tribus orbis partibus maximam Asiam pene
totam corrupit, et vela Christianismo avertens, vel
scribente sic in Alchorano suo impio Mahumeth,
Christum quidem de Virgine natum praedicant,ma-
jorem omnihomineipsoque Mahumelh dicunt.sine
peccato vixisse, verapraedicasse, mirafecisseaffir-
mant. Spiritum Dei, verbum, fuisse fatentur, sed nec
spiritum Dei aut verbum.ut nos aut intelligunt aut
lum, ut Manichcti,phantasticam, sed nuUam pror-
susexstitisse vesaniunl. Haecquidem etsimiliacum
haereticis sentiun, cum paganis autem baptisma
abjiciunt, sacrificium Christianum respuunt,poeni-
tenliam cunctaque reliqua Ecclesiae sacramentade-
rident.
14. Sive hwreses sive paganorum deliramenta
sint, debent impugnari. — Elige igitur quod malue-
aut voca hrereticos propter haereticum sensum
rjs,

a quibushbel antiquis erroribus, ad perditi homi- quo partim cum Ecclesia senliunt, partim dissen-
nis sectamconvertens, subtraxitChristo, substravit tiunt ; autdic paganos, propter excedentem impie-
diabolo. Hinc non miti ratione, sed violenta incur- tatem, qua omnem haeresim erroris professione
sione, toto fere, utdictum est, armis Oriente sub- impia vincunt. Si ha^reticos dixeris probalum est
acto, itlgyptum, Lybiam, Africamque universam supra omnibus haereticis vel hasresibus obviandum
profanae religioni subjecit. Et sic duabus mundi sipaganos vocaveris, probo idque Patrum aucto-
partibus occupatis, nec tertiam quae Europa voca- ostendo, non minus et illis resistendum. Ad
ritate
tur, Hispania pervasa, Christo vel Christianis suis hoc affirmandum redeat ad medium supra nomi-
integram derehquit. Et quid dicam ultra ? Nec si « natus Justinus philosophus et martyr. Hic pro de-
universas a Christi tempore per mille et centum fendenda Christi religione plurimum laboravit, in
annos diabohco spiritu suscitatas haereses nume- tantum ut Antonino quoque principi et iiliis ejus
raveris, simulque collectas velut in statera appen- et senatui librum contra gentes scriptum daret,
deris, adaequari huic poterunt. nec pariter omnes ignominiamque crucis nou erubesceret, et alium
tantam ffiternis ignibus materiem injecisse inve- librum successoribus ejusdem Antonini Marco An-
nies. tonino Vero et Lucio Aurelio Commodo. Est et
ii.Errores Mahometi anhaereses dicidebeant. — ejus ahud volumen contra gentes, ubi etiam de
Quae ergo nuliam vel parvam hajresim intactam daemonum natura disputat. Item est et quartum
proeteriit,nunquidhuncomniumerrorummaximum adversus gentes, cui titulum praenotavit Elegeos.
errorem torpensvel muItaChristianalinguatransi- Est etdialogus contra Judaeos, quem habuit ad-
bit ? Sed forte dicet vel cogitabit quisquam Iliis : versus Tryphonem principem Judaeorum. Sequatur
olim haeresibus respondit Ecclesia, quae, ut Joannes hunc ad hoc astruendum ApoUinaris urbis Hiera-
apostolus ait Ex nobis exierunt, sed non erant ex
: polis, qute est in Asia, episcopus, qui non solum
nnbis {/ Joan. 11) at error iste necnobis exiit, nec
; imperatori Marco Antonino Vero insigne volumen
ex nobis fuit. Christianis enim de Ecclesia, hoc est pro fide Christiana dedit, sed et alios quinque ad-
Christi corpore, quolibet errore tractis vel rece-
^ versus gentes libros conscripsit. Edidit et Lugdu-
dentibus, Patres suprascripti responderunt,alienos nensis Irenaeus contra gentes volumen. Scripsit et
et extraEcclesiam vagantes errores silendo con- Miliciades contra gentes Judaeosque libros alios,
tempserunt. Quibus et hic error oonnumerari po- composuit et Apollonius Romanae urbis senator sub
test,qui nec, ut dictum est, de Ecclesia exit, ne se Commodoprincipe ac Severo,insigne contrapaga-
de Ecclesia exiisse, ut ahaehaereses erroris non hae- nos volumen, quod, rationem tidei suee reddens, in
resisnomine satis ostendit. Non enim haeresisdici- senatu legit, ac post lectionem ejusdem senatus
exiens de Ecclesia et agens contra Eccle-
tur, nisi sententia pro Christo capite truncatus est. Succes-
siam. Ad haec ego fateor, hoc, iuquam, et ipse, sit his Arnobius rhetor sub Diocletiano principe,
Christianos pertinaciter contra quamhbet rectae scripsitque adversus gentes, quae illis temporibus
tidei,partemagentes.jam ab antiquousitato nomine pubhce legebantur. Confecit et Methodius Tyrius
dici hoereticos, eo quod prave sentiunt vel fatentur episcopuslibros contra Porphyrium paganum phi-
vocari haeresim. Sed utrum Mahumeiicus error losophum, contra eumdem, et Leodicenus episco-
 ;

671 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 672

pus Apollinaris stylum exacuit, et triginta libros A Arabs Latinum, Romanum, ^thiops vel
Persa
condidit. Non defuit assertioni huic supra nomina- .fEgyptius Gallum ? Videndum est ne frustra labor
tusacsaepe nominandus Athanasius Alexandrinus insumatur, cavendum ne utili opere reUcto, super-
episcopus, hic non solum contra Arianos speciales fluo tempus teratur. Adquod ego Poterit, inquam, :

hostes suos scripsit, sed et adversus gentes duos quod scriptum fuerit in eorum linguam transferri,
libros edidit. Sequatur hunc et EusebiusEmisenus poterit Christiana veritas in litteras Arabicas vel
episcopus, elegantis et rethorici ingenii homo, hic quaslibet aliascommutari sic potuit nefandus
;

innumerabiles,ut legitur, librosconfecit, ex quibus
praecipui sunt adversus Judaeos et gentes. His uni-
versis nulli supradictorum doctrina inferior, imo
forte superior Augustinus succedat,
simis viginti duobus De civitate Dei editis, non
error ad Latinorum notitiam meo studio transmi-
grare. Sic Latinum opusj in peregrinam linguam
translatum,proderit forsitan aliquibus, quos du-
et libris notis- ctrix ad vitam gratia Deo lucrari voluerit. Sic ex
litteris Hebraicis Vetus Testamentum, sic praeter

tantum contra haereticos, qui de Ecclesia exeunt, Evangelium Matthfei, es Grasco Novum in univer-
sed et contra paganos ac Judaeos, qui in Ecclesia sas tolius orbis linguas iransfusum, mundum Deo
nunquam omnes omnino erro-
fuerunt, contraque subjecit, et per Christianam fidem ab inferis revo-
res congruo tempore verbo scriptoque agendum g cans, coelo restituit. Sic plurima alia Patram opera
esse doceat. et Latinus a Graeco mutuavit, et Graecus a Latino
i^.Ut adversus Mahumelanam legem scribiposset, accepit. Nec defuit inter alias muUipIices orbis
Petrus abbas Alchoranum ex Arabico in Latinum linguas nobis ignotas haec sermonum ad invicem
cu7'avit converti. — Sive ergo Mahumeticus error commutatio, de quibus fere, ut de apostolis, dici
haereticonomine deturpetur, sive gentiliaut pagano possit Nonsunt loquelw, neque sermones,quorum
:

infametur, agendum contra eum est, scribendum
est. Sed quia Latini et maxime moderni, antiquo
studio pereunte, juxta Judasorum vocem, varias
linguas apostolorum olim mirantium, non nisiiin-
guam suam noverunt, in qua nati sunt, cujusmodi
non audiantur voces eorum {Psai. xvai). Quod si
forte haec de qua agitur Scriptura aut interpretes
non habuerit, aut translata non profuerit, habebit
saltem Christianum armarium etiam adversus hos
hostes arma, quibus aut se muniat, aut quibus, si

tantus error esset, agnoscere nec dicam tanto er- forte ad certamen ventum fuerit, inimicos confo-
rori obviare non poterant. Unde concaluit cor diat. Occurret fortasse volumen editum cogitatio-
meum intra me, et in meditatione mea exarsit nibus occuItisnostrorum,quibus scandalizari pos-
ignis, indignatus sum causam tantae perditionis sunt, aliquam apud impios illos esse putantes
Latinos ignorare, et ipsa ignorantia nullum ad re- P pietatem, et apud mendacii ministros ahquam

sistendum posse animari ; nam non erat qui re- credentes essse veritatem. Jungitur huic rationi
sponderet, quia non erat qui agnosceret. Contuli auctoritas non parva^ quae etsijure in tahbusprce-
ergo me ad peritos linguae Arabicas, ex qua proce- ire debeat, nil tamen obstat, si in re proposita
dens mortifcrum virus orbem plusquam dimidium rationem sequatur.
infecit, eis ad transferendum de hngua Arabicain 17. Scripserunt quoscunque praemisi et plures
Latinam perditi hominis originem, vitam, doctri- quos retiiJui contra haereticos,Judaeos vel ethnicos
nam, legemque ipsam quae Alclioran vocatur,tam diversamagna, et miraopera, nectamen scribentes
prece quam pretio, persuasi. Et ut translationi quibus prodesse possent aut elegerimt aut prae-
fides plenissima non deesset, necquidquam fraude scierunt. Cumque nec elegissent nequepraescissent
aliqua nostrorum notitiae subtrahi posset,Christia- quorum saluti labores proprii inservire deberent
nis interpretibus etiam Sarracenum adjunxi. Chri- non tamenidcirco vel animuma studendo, vellin.
stianorum interpretum nomina Robertus Kece-
: guam a dictando, vel manum a scribcndo vacare
nensis, Armannus Dalmata, Petrus Toletanus Sa- ;
permiserunt. Non attendit Graecus scriptor Latino
raceniMahumelhnomenerat. Qui intimaipsa bar- non posse prodesse Graecitatem, non cogitavit La-
barae gentis armaria perscrutantes, voluraen non tinus Graeco frustra legi Latinitatem, non medita-
D
parvum ex praedicta materia Latinis lectoribus tus est quilibet qiiantumlibet barbarus sed Catho-
ediderunt. Hoc anno ilio factum estquo Hispanias licus adversus quoslibet errores agens frustra se
adii, et cum domno Aldefouso, victorioso Ilispa- scribendilaborem assumere, quia non possetopus
niarum imperatore, colloquium habui, qui annus suum, nisi in varias linguas transIatum,hominibus
fuit ab Incarnatione Domini H4i. peregrini sermonis prodesse. Noverant, certi erant
16. Susceptus labor quid prodesse possit. — Sed quod Spiritus sanctus ubi vult spirat {Joa7i iii)
forte adhuc aliquis : Quid proderit fastidicntibus sed scire uon poteraut quos,quando, vel quantum
cibos ingerere quid confert aspidi surda3 et oblu-
? inspirat.SciebautnonessealiquidncquequipIantat,
ranti aures suas disputatione multiplici insonare? neque qui rigat sed qui incrementum dat Deus (/
;

Nam homines contra quos agere disponis, alieni Co?Mii).Eapropterrigando, plantandoutboniservi

sunt, barbari sunt, non solum moribus, sed et quod suum erat implebant quod Dei erat Domino
;

lingua ipsa, nil sibi Latinisque commune esse fa- dimittebant. llos qui sequi voluerit, (estimo, imo
tentur. Quomodo igitur audiet, ne dicam exaudict affirmo, quia nou errabit. Quod si et ipse fecero,
 ;

673 CONTRA SECTAM SARACFiNORUM. — LIB. I. 674

certussumquianonerrabo.Non erraboplanesisim- A nomiae Domini Jesu dilati operis exordium. In

plici oculo fecero quod meum est, et Deo, ut dixi, line addo, quia novi et oertus sum insolita in ta-
servavero quod suum est. Non poterit certe, non libus prolixitate me consuetas prologi metas ali-
poterit omnino labor causa Dei assumptus evadere quantulum excessisse,sed ut excusatum me lector
absque fructu si autera conversis profuerit, aut
; habeat, sciat hoc importunis objectionibus dispu-
hoslibus obstiterit, aut domesticos munierit, aut tantium contigisse, quibus ne brevis viderer, forte
saltemhorum scviptori paxbonce voluntatis homi- justoprohxior ahis exstiti.
nibus rcpromissa non defuerit, Sequatur ergo in

INCIPIT LIBER PRIMUS DOMNI PETRI

ABDATIS CLUNIACENSIS

ADVF.RSUS NEFANDAM H^RESIM SIVE SECTAM SARACENORUM.

Petrus Veyiembilis ex amore Mahometanorum B aut semper aut saepe ab illis, quas a se natura di-
hunc librum aggreditur. —
In nomine Patris et Fihi screvit, abhorrent easque quas similes sibi aut
;

et Spiritus sancli, unius omnipotentis et veri Dei, conformes sentiunt, consectantur. Quae si, ut asso-
PETKiis quidara, Gallus natione, Christianus fide, let fieri, contra se invicem qualibet de causa felle

abbas ofhcio eorum qui monachi dicuntur, Arabi- moto concertant,redeunt tamen cito, sedato motu,
bus Ismaelis filiis, legem illius qui Mahumeth ad pacem,nec oblivisci quod factre sunt prolixiore
dicitur servantibus. tempore possuut. Cumquc inter infinitas, quse, ut
i. Mirum videtur,et fortassis etiam est, quod dictum est, sub animali continentur, species.etiam
homo a vobis loco reraotissimus, lingua diversus, homo sit, et quod nulla alia animalium species
professione sejunctas, moribus vitaque alienus, ab habet, etiam rationc praeditus sit, longe araphus
ultimis Occidentis,hominibus in Orientis vel meri- cogitur diligere similem sibi, ratione suadente,
quos nunquam vidi,
diei parlibus posilis scribo,et quam ille natura trahente.
quos nunquam forte visurus sum, loquendo aggre- 2. Mahumetanos ad salutem invitat auctor. —
dior. Aggredior, inquam,vos, non, ut nostri seepe Hee suntcausfe quibusvos Christianusdiligere, qui-
faciunt,armis,sed verbis,non vi, sed ratione, non bus vobis salutem debet optare harum altera di- ;

odio,sed amore; amore taraen tah, qualis inter vina, altera huraana est. In illa prcecepto divino
Chi*isticolas et a Christo aversos esse debet tali C obedit, in
; hac naturfe propriee salisfacit. Hoc
qualis inter apostolos nostros et illius temporis modo ego de innumeris et inter innumeros servos
gentiles, quos ad Chrish legeminvitabant.exstiUt minimus, vos dihgo, dihgens vobis scribo,
Christi
tali qualis inter ipsum Creatorem et rectorera om- scribens ad salutem invito. Non ad salutem filio-
niura Deum,etiUos quos, dura adhuc creaturee non rum homiaum,in quibus,juxta verbum David, »on
Creatori servirent,a cultu simulacrorum veldsemo- est salus{Psal,c\L\), quiajuxtaeuradem, vanaest
num per suos avertit. Amavit plane ipse illos, an- salus hominis {Psal. ux), sed ad iham de qua
tequam ipsi illum amarent agnovit, antequam
: idem Salus autem juslorum a .Domino,et protector
:

agnoscerent vocavit, dum adhuc contemoerent.

; eorum est in tempore tribulationis {Psal. xxxvi),
Contulit bona facientibus mala, misertus est per- Quie psalmorum verba ea vobis de causa propono,
euntibus sola gratia, eosque sic eripuit a miseria quia psalmos a Deo David fuisse datos, a vestro
sempitevna.Habethoc ab ipso Ecclesia Christiano- Mahumeth audio. Loquens enim Abdiae Judaeo,
rum, ut sicut ille, ut ait Christus noster Solem sic ait
: Unum quidem Deus.duo vero Adam et Eva,
:

sunm oriri farit super bonos et malos, etpluit super tria vero Gabriel, Michael, Seraphiel; quator lex
justos et injustos {Matth. v), sic illa et in ipso Moysi,psalmi David, Evangeiium, et Alfurchan.
amicos etpropter ipsuradihgat inimicos. Succedit D Itera Nec enim simul descendit super me verbum
:

huic Christianoe auctovitati ratio evidens, qua Dei,quemadmodum simuldata est lexMoysi,psalmi
omne animal,ut aitquidam, dihgitsimile sibi. Pro- David, et Evangelium Christo. Invito vos ad salu-
batur hoc inde, quod cum sub hoc genere, quod tera.non quae transit,sed quae permanet; non qu6e
est animal,univers8e quadrupedum, volucrum, vel finilur cum vita brevi,sed quae permanet in vitam
quorumlibet talium species contineantur, faraiha- aeternam. Hanc consequi, hac tempore a Deoprae-
rius sibi est uuumquoque animal in propria spe- stituto frui mortalibus quidem datumest; sednon
cie, quam in univevsali genere. Apparet hoc in do- nisi illis, qui de Deo quod est, noa quod non est,
mesticis, claret et in ipsis agresUbus bestiis,qu8e sentiunt qui eum non juxta cordis sui phanta-
;
 !

675 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 676

smata, sed sicut ipse secoliet vultet prfecipit, co- A sapientice studium, cui percipiendae cum lii qui
lunt. Graece, philosophi, Latine, amatores sapientiae vo-
3. Illorum legem impugnare volentesaudire no- cantur, summoconamine inliiarent, acpro ingenio-
lunt.Innatumesthomininollefallietinquirereveri- rum de ipsa diverse sentirent laxabant
varietate,
—
<a/m AdistavosrAbsitutahter sentiatintellectus hbera frena sermonibus, et pro majori minorive
noster absit ut aliter se habeatprofessio nostra
!
! acuminerationis, in medium quae senserant profe-
Nos nihil de eo somniavimus, nihil prorsus con- rentes, innumeris disputationum modis ad verita-
finximus, sentimus de ipso, fatemur de ipso, non tem earum rerum quc.e in propositis quaestionibus
juxta iigmenta corporis nostri, sed juxta quod tra- versabantur, pertingere laborabant. Non obstrue-
diditnobis missusab ipso propheta noster. IUe bant oraeoramquosstuuiosos inquirendae veritatis
cum sitordine ultimusinproplietis, et velutsigna- credebant, imo magisdeoppositisdisputando, cer-
culum omnium prophetarum, et legis divinae non tatimse alios^ueomniloquendigenereadlaudabile
auctor, sed lator, non Deus, sed nuntius;mandata studium accendebant. Hic Graecorum, hic Latino-
coelestia a Deo per Gabrielem sibi missa, nihil plus rum, hic Persarum, hic Indorum aliarumque gen-
minusve continentia accepit, accepta patribus no- tium sapientibus mos hoc propositumsemper fuit,
stris nobisque servanda tradidit. Haec servamus, g ut etipsi scrutandae rerum veritati semper insiste-
haec custodimus, his animas, his corpora,his vitam rent, et adideminquirendum, examinandum, deti-
mortemque nostram dicavimus. Et, o homines, niendum frequentibus studiosos collationibus ani-
hominesinquam, non solumnaturarationales, sed marent. Quis jam eorum ingentem multitudinem,
et ingenio et arte rationabiles, utinam mihi hic qui inter reliquos in investiganda rerum veritate
intellectuales vestrorum cordium aures praebeatis maximefloruerunt, enumeret? Famosaetsolemnis
Utinam superstitionis obstinatione remota, quae est eorum notitia apud nostros, qui rerum creata-
subinferre praeparo, audiatis. Audiatis ideo dico. rum veritatem ac virtutem nontacendo, nec ad ta-
quia quod valde mirum est, si tamen verum est, cendum ora hominum obstruendo, sed loquendo ac
nullum contramoremvobisassuetum, nuliumcon- disputando de naturae occultis eruerunt; et quae
tra patrias vestras leges agere volentem, nullum absque dubio certa ac vera esse repererant, tam
contra ritus ac ipso quem supra nominavi vestro sui temporis hominibus quam posteris tradide-
proplieta vobis traditos dispulare quaerentem, vos runt.
velle audire audivi. Et non solum vos hoc a nullo 4. Non ergo negligenda inquisitio veritatis, sed

velle audire accepi, sed utipsa loquendi primordia
lapidibus autgladiis^velquolibetalio mortisgenere p ab proinde falsa lex Mahumetana.
obstruatis, vobis lege praeceptum ab Orientevestro omnisrationabilis mensrerumcreatarum veritatem
ad Occidentem nostrum fama diffusa fatetur. Vi-
dete igitur, viri, juxta scientiam saecularem pru-
dentes videte, inquam, etremoto obstinatae volun-
tatis obice, subtiliter considerate utrum mos iste
probabilis sit, utrum ratione ahqua subnixus esse
possit. Non aliquishominum, qui nontantum
vult
natura rationahs, sed et vivaci mentis acumine
rationabilis est, non vultplane in rebus temporali-
bus falh, non vult certa pro incertis accipere, ut
delususcujuslibetastuvelimprudentia.quodverum
est falsum putet, quod falsum est verum existimet.
Non cedit in hac parte ouilibet necessitudini nec
ahcui super his charissimo acquiescit, nonamicis,
non sanguinis aftinitate conjunctis, nec ab ipsis
quibusarctiori amoris vinculojungiturconjugibus,
se scienter decipi aequanimiter patipotest. Cumque
multoties multa et maxima carni ac spiritui mo-
lesta, araicorum causa ab amicis patienter feran-
tur, istud tamen homini natura indidit, ne se faUi
ab aliquo, quantumlibet proximo aut amico, pacto
quolibet patiatur.Scrutamini universaofficia mor-
talium et artes ipsasque liberales sed et ipsas
; vivere praestet
quae serviles dicuntur attendite, utrum aliquisstu-
diosorum saecularem scientiam amantium, deipsis
vel in ipsis se falli velit, et non magis earura vera-
cem accertam notitiam ab eruditoribus sivemagi-
strisaccipere.Hocindicato,praecipueipsiusterrenae
maxime circa divina. Sola falsitas quxrit tenebras,
Cum igitur —
agnoscere cupiat, illiusque veritatisagnitionem ad
commoda sua convertere optet, et quod tacendo
consequinon valet, quaerendo ac disputandoasse-
qui velit, nunquam increatae rei verax cognitio ne-
ghgenda est. Nunquid quousquequieamnoncapit
intelligat,inquirendum, disputandum, examinan-
dum non est ? nonne longe acrioribus stimuhs in-
geri mens humana debetad agnoscendam increa-
tam essentiam, quam ad investigandam creatam
naturam ? Videatur quid de his duobus alleri prae-
ponderet,quidmagiscommodishumanisinserviat;
hoc inquam videatur, ettunc cujus raagis cogni-
tioni animus humanus insistere debeat asnoscetur.
r.. Volo plane rerum ad praesens visibilium vira sive
virtutem agnoscere, ut in aliquo mihi, dum hic
mortaliter vivo ut ahquod huic meae transitorife
peregrinationiauxilium vel commodum ferant. Ad
quid autem rem increatam et super omnia crean-
tem, cunctaque creata regentemagnoscerequaero,
nisi ut et hic viventi congrua vita? huic subsidia
donet, et post mortemhanc aiternaliter ac feliciter
? Qu;b vero estnatura haec, quae sub-
stantia vel essentia?nonne illaquee communi uni-
versarum gentium more, juxta proprielatemunius-
cujusquc linguue, Deus creditur, Deusdicitur? Est
igitur illa natura Deus, illeque solus increatus est
qui solus Creator est, qui solus rector omnium,
 ,;

677 CONTRA SECTAM SAHACENORUM. — LIB. L. 6%

qui solus praesentiuro et seternorum bonorum au- A quid timet ad lucem venire, ut mani-
veritatis est,

ctoret largitor est. Videte igitur, vos, videte, m- festum fiat quia in Deo vel a Deo sunt facta? Sed
quam, vos quibus scribo, et juxtapsalmum David, quid frustra longos circuitus dere cunctisnotafa-
cui, ut credo, non discreditis : Juste judicate, fHii cerem? Idcirco plane absque dubio mos ille, lex
hominum utrum de creatura disputan-
{Psal. lvii) ilIatotiesnominataoditIucem,diligit tenebras, non
dum sit, de creatore tacendum, utrum libera lo- fertarguentem, non patitur contradictorem near-
quendi facultas dari debeat quoerenti de infimis et guatur falsitas ejus, ne nota fiat orbi terrarum do-
fugitivis bonis, et obstrui debeat os qugerentis et loso silentiotectanequitiaejus.
agentis de summo et eeterno bono. Liber ad cuncta Sj. Proinde ridicula est lex Mahumetana. — At-
mihipoteritesse discursu3,loqui volenti deuniver- tenditejam etsuperhis, etrecoliteverbailliusvestri
sis creatis, et stalim ut de ipsorum Creatore agere ut putatis,prophetae, quam frivola sint,quam enervia
voluero, lex Mahumetica os obturabit, aut si quid quantumomnirobore veritatisacrationis carentia:
forte contra eam dixero, vix primis verbis elapsis Siquis, aitille, Deum sibiintroducens loquentem,
caput secabit. Estne hoclegisalicujns prfeterquam tecum disputarevoluerit ,dic tefaciem tuamejusque
vestrae ? vere nuUius, plane nuUius. Dirigite oculos ad Deum convertisse. Quod agendo
faciei sequaces
huc illucque ab ortu solis usque ab occasum, ab tam leguin scientes, quam illitterati, bonam legem se-
B
austro usque ad aquilonem, universarum gentium quentur;sin auiem,tuumestmeaprsecepta gentibus
leges, ritus ac mores scrutamini, etsicubi similo solummodo patefacere. Item Si quis tecum delege :

quid cautum vel traditum reperire potueritis, co- certameninirevoluerit, diceianathema, ctiramDei
ram producite. Non sic, non sic, ut interirade aliis talibus solummodo comminare. Et iterum: Nolite
taceara, lex Christiana, non sic quidamde magnis disputare cum legem habentibus melior est enim :

Christi apostolis jubet, Parati, ait estote omni po-
scenti vos rationem de ea qvx in vobisest fideet spe
{I Petr. m). Quid certe, quid portendit mos hujus-
modi ? quid sibi vultlex tahs, qujEprohibet audiri
ccedes quam lis. Quae sun t, quaeso, huj usmodi verba ?
Ergonerationalis animus in tantum asininastoli-
ditate sepelitur, ut more brulianimalisillius,qu£e-
quantahbet onera sibi imposita patienter
libet vel

contra vos disputantem ? quae pati non potest ra- non audeaf,inquirere utrum
ferat,disceptare dehis
tione praevia contra vestros, ut creditur, errores bona an mala, utrum utilia an noxia sint non prcE-
agentera ? iNonne videtur vobis boc omni plcnura sumat?Si hoc concessero necessejamerit circum-
pudore ? non cernitis hoc omnimodo refertum ferri mc omni vento doctrinoe, ac more arundinis
dedecore ? Liberara semper frontem virtus ha- flatu quolibet agitatse, hac illacqueinflecti, cedere
bet, non quferit angulos, veJari dedignatur, omni errori, acquiescere cuilibet falsitati, nihil

obscura fugit, clara cunctisque patentia qu«rit. certi tenere,bona mahs, vera falsis indiscrete con-
Sola falsitas agnosci timet, discuti veretur, la- fundere. Quidplanehocconcesso distabit interho-
tibulis gaudet, produci in publicum utmortem minem et pecus ? Quid interhumanum animum et
formidat. Quare hoc? quare, inquam, veritas lu- belluinum spiritum ? plane nihil quantum ad stul-
men, falsitas appetil tenebras? haec plane cau- tam obedientiam sed rursus multura quantumad
;

sa est, et nulla alia prorsus, nisi ea quam (]hri- diversam naturam. Non emira jam homo jumentis
stus nosterinEvangelio suo, quod ei datum Mahu- comparabitur,sed j ure pecude stoUdior j udicabitur
meth vester et dixit et scripsit, de bene agentibus et non contradicit cujusHbet imperiopecus, qui caret
mala facientibusprotert: Omnis,
ait, quimale agit, rationabili animo, et acquiescit rationahs animus
odit lucem non venit ad lucem, ne arguantur
; ct contradicente rationis judicio;quia non est datum
operaejus. Qui autem facit veritatem, venit ad lu- judicium pecori, indiscrete cunctis imperantibus
cem, utmanifestentxtroperaejus quia in Deo sunt cedit, cui inter bonum et malum, inter verum ac
facta (Joan. ui) Ccrte verba hoec verba veritatis falsum discernere naturale est, his etiam quae
sunt, verba sunt plane illius quemMahumeth vester, damnanda judicat, vihor pecude factus, obedit. Mi-
de quopauloante scripsi,immensislaudibuseilert. quomodo hoc a peritis et
ror nec mirari sufficio,
quem in diversis sui Alchoran locisnuntiura Dei, D doclis hominibus extorqueri cujuslibetastu potuit,
Verbum Dei, Spiritum Dei fatetur, quem sine pec- ut crederent verba qufe prsemisi a Deo esse prolata,
cato vixisse, quem majorem omni homine, etiam cum nihil prorsus in eis nisi stultum, nisi crudele,
seipso, non negat. Qui si absque peccato, juxta nisi insanum invenire vel negligens vel studiosus
illum, in terris conversatus est, mendax pro certo lector praevaleat.
non est; nam si notam mendaciinon cavisset, uti- D, Nara quid est hoc: Si quis tecum disceptare

que non parvus, sed magnus peccatorfuisset, Ejus voluerit,dictefaciam tuam ejusquoquefacieisequaces
verba suntillaquae prrEmisi: Omnis qui male agit ad Deum convertisse^. Si ergo, ut teipsum alloquar,
odit lucem, etquifacitveritatemvenit ad lucem.kd Mahumeth, sicertemihitecumdelege tua,utrum
quidistud? contramoremreprobum, contfalegem justa an injusta sit disceptare volenti, nihil aliud
iuauditam, quae non hcet vult quod omnibus licet, responderis, nisi te faciem tuam ejusque faciei se-

quee agere contra seexratione volentibusauditum quaces ad Deum credam te vera di-
convertisse,
et aditura intercludit. Nam si mos ilie, si lex iUa xisse? credam te verum propetamDei fuisse ? cre-
 ;

679 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 680

dam legem quam gentituaetradidistiaDeo tibi tra- A legemhabentes, quandohaec abillo dictasunt, vel
ditam esse ? Vere me plusquam asinum, si assen- tunc fuisse, vel adhuc esse video quam illos quos
sero vere plusquam pecudem, si acquievero. In
; praemisi, Judaeos sciUicetautChristianos. Hi plane,
quo enim mihi te veraciter aliquid dixisse vcl in mo- non alii, legem prius acceperant acceplam juxta
;

dico fidem facis, si te faciem fuam ad Deum con- SU03 habitus vel intellectus tenebant. Judaeilegem
vertisse, vel a Deo avertisse asscris ? Sed ctquod, dafam per Moysen, ChrisUani legem datam per
obsecro, monstrum est, quod tibi dixisse Deum ad- Christum. Nara pagani, vel vestrae sUrpis Saraceni,
jungis Quod agcndo (am legum scienles quam illit-
: qui vestrum Mahumeth praecesserant, legemprius
terali bonam legem seqventuv? quid agendo? Si accepisse dicendi non sunt.NuUa enim vel paganis
dixeris faciem tuam te ad Deum convertisse, pro- al) aliquo lex data fuerat, quos solus error falsis,

pter hoc igitur tam legum scientes quam illiterati nec nunc dicendis hominum opinionibus infecerat
legem tuam quam bonam dicis sequentur. Sed quid nec Saracenis, quia uecdum legis vestrae lator, ne
remaperteridiculosampersequor?Huncpra3ceden- dicamauctor s.uprascriptus advenerat. Quodsiquis
tem sequatur et alius versus. Scribis enim Deum ad- forte opposueritquasdamlegum sanctionesGrsecis,
jecisse Sin aulem, tuumest meaprceceptagentibus
: aut Latinis, vel quibuslibet aUis genUbus traditas,
solummodo patefacere. Quid est hoc ? Dixeras Deura B sicutolim Solonis leges Graecis, sicut quorumdam
dixisse quod si eaquse praemissasuntdiceres, tam LaUnorum sapienUum Romanis respondeo legibus :

legum scientes quam illitterati bonam legem seque- illis non esse cautum veltraditum quiddeDcocre-

rentur. Quid est ergo quod addidisti Sin autem, derent, quo rituvelmodo eum colere deberent ;sed
:

tuum est mea prseceptagentibus solummodopatefa- tantumnon mandatodivino, sed hominumconsiJio

ceref Pacis primo Deum loqui modo enuntiantis, provisum qualiter suam rempublicam unaquaeque
et nunc subiufers verba dubitantis enuntiantis gens regeret, quoordinepacis vel belU tempore vi-
:

enim modo locutus est, quando dixit: legetii tam transigeret, ne si absque aUcujus certae legis
scientes vel stne litteris bonam legem secuturos; limite bestiali more vivere conarentur, malabonis,
dubitantis vero, quando dixit Sin autem. Quod si: justamjustispassimpermiscendo,confunderent, ne
enuntiative locutus est, omnes tam scientes
cur ipsi vel eorum respublicain rerum perturba-
tanta
quam illiteratituam legemnon sequuntur? Quodsi tionediu persistere possent. De divinis vero nuUus
dubitabat fibi credituros, quare dixitomnes legem apud eos sermo, risi qui omni auctoritate et ra-
tuamsecuturos? tione desUtutus, et autex ridiculosis fabuhs,auxex
7. Ted sequitur et ahud quod prassimi capitu- stulUs hominum deliramenUs, aut frauduIenUs dae-
lum: Si quis tecumdelege certamem inirc voluerit. Q monum oraculis originem trahens, non ad veram
dic eianathema,etiram Dei talibus solummodo com- deitatis cognitionem vel cultum homines duceret,
minare. Et hoc cui nonliceat?cuiplanehominum sed idolis, vel quibuslibet rebus creaUs pro Crea-
hoc non facilUmum sit ? Quod prseceperis dicere tore ad colendum propositis, ab ipsaplenissimeet
mihi, hoc idem non prohibeor et ego dicere tibi. omnino miserrime averteret. Ea de causa hnjus-
Sicut tibi leve est, ut mihi tecum de lege tua cer- modi homines legem habentes dicendi non sunt,
tamen inire volenti dicas anathema, ita mihi perfa- quam a Deo non acceperunt, sed ipsi sibiritumvi-
cile est ut, te mecum
de lege mea agente, si acquie- vendi, vel Deum colendi,prout]ibuit, contixerunt,
scere nolueris, dicam
tibi anathema. Si leve tibiest Soli ergo Judaei vel ChrisUani ante Mahumeth, vel
iram Dei mihi, nisi tibi credidero, comminari, ita et ejus tempore, legera habentes dicendi sunt, quam
mihi vel cuilibet facile est eamdem iram Dei, nisi non a se inventam, sed a Deo traditamacceperunt
mihi acquieveris, comminari pariter et imprecari. De his igiturmihivideturdictum ab eo Nolitedis- :

Estne igitur justum, estne rationabile ut, nulla putare cum legem hahentibus. Cur hoc ab isto di-
mihi auctoritate proposita, nuUa ratione praeosten- ctum ? curnecumlegem habenUbusdisputarentab
sa, crcdam acquiescam legi tuae, sinihilmihi
tibi, eopraeceptum est? Si deveritatelegis suaeconUde-
aUud, nisi anathema dixeris, si nihil aliud quam y. bat, quare suos disputare prohibuit ? Si diffidebat,
iram Dei comminatus fueris? Sed, quia cujus pon- cur ea quae sui nou possent defenderescripsit ?Sed
deris haec tua verba sint bruUs etiam pectoribus noverat aut ipse, aut (quodpacevestra dictura sit,)
patet, procedo. qui per eum loquebatur Satanas, legis Judaicae vel
8. Soli Judxi et Christiani legem proprie a Deo ChrisUana? tantum essc robur, tam stabile funda-
aeceplam habuerunt. Cur Mahomel suos noluerit mentum,utnon dicam humanisverbis,vel rationi-
disputarecum legcm habentibus. Nolite, inquit, — bus obrui,sednec vibellica,necarmorumfremitu,
disputarecum legemhabentibus ,melior estenim cae- nec tormcntis dirissimis,seu mortibus quibuslibet
des quam lis. Et hos infernale consilium quis non impulsu vel in modico possemufari. Expertus fue-
videat? Nolite, inquit, disputare cumlegemhaben- ratillius primae legisterapore Judaeorum inMacha-
tibus. Qui suntlegem habcntes? Prout obscura il- baeisconstantiam, evangelicaegratiaediebus inmar-
liushominis inteUigere possumus, legem habentes tyribus tolerantiam, non posse praevalere aeternaa
nuUi sunt alii quam Judaei ve.' Chrisliani. Nam ocu- sapienUae humauas rationes, invictae virtuti non
lorumacie huc iUucque diducta, nuUos alios in orbe posse resistere mortalium languidos et enerves co-
681 CONTRA SECTAM SARACENORUM. - LIB. I. 682

natus. Hlapropter qui mimdanam sapientiam, qui A salulis salvaripoterat, tali arte auditu subtracto, in

humanam virtutemlegibusdivinis jam subractam reternum periret.

cernebat, quoraodo sibi lite proposila de victoria 10. Lites et ccedes damnat Ecclesia, sed magis
sufe partis blandiri poterat, vel saltem primos dispu- ccedes. — Propler boec omnia prolatum est abillo

tationum ictusperferre ?Destitutus itaqueomui re- vcstrototiesnominato verbumtarasolemniterexse-

sistendi prresidio, confugitad fugam, ct qui nihil
crabile : Meliorest ccedes quam lis. Etlites quidem
rationabilevelponerevelobjicerepoterat, elegit si- etiamChristianalex improbat,juxta quod praemis-
sus noster Apostolus docet : Servum, ai(, Dei 7ion
Icnlium.
9.N0H ratione, sedgladioagivoluit. — Sed ne ex oportetlitigarc {F['rimi^)]d3imnai[enim\a.]ium\Hium
animosas contentionos, quje tiunt non causa veri-
toto adversae parti cedere videretur, pro ratione
tatisinveniendce,sedprocacistudiopropri£esenten-
arma assurap.sil,et, furiosorum more, nulli dans
tiredefensandffi.ImprobatpIanejUtdixi, Christiana
inlcrroganti responsum, ad lapides, fustes, vel gla-
sobrietas superbas acfuriosas docens dicipu-
liles,
dios sc convertit. His armatus agentem contra
lum sapienter et modestc velquceproponendasunt
sc impetit, imo priusquam agit, pene priusquam
proponere, vel qucie objicienda sunt objicere. Non
agere incipiat, velut eximproviso irruens fera cru
^ approbattamon,utiile vesterpropheta, cades, nec
delisextinguit. Talem tamjustum, tam ralionalem dicit Melior est cxdes quam lis. Utrumque enim
:

disputationibus finem vester propheta Mahumeth, o malum esse docct, utrumque damnabileesse non
Agareni, imponit, tam aequa sententiainter partes tacct. Sed cura utruraque ipsius judicio improbe-
sibi adversas discernit; talejudiciumusque adsua tur, magis tamcnhorum alterum damnat. Nondi-
velvestratempora sseculisinauditum laudabilisar- cit: Melior est caedes quam lis, vel, melior est Hs
Nam, ut prcBmisi, hyec ejus verba
biter profert. quamccTedcs.quianon recipitcomparationem, quod
sunt : postquam enim dixit : Noiite disputare cum
omuinomaluraest adjuncturareiquaeomninobona
legem habentibus,subdi\. Melior est enim cxdesquam
est, vel e converso. *l)e duobus enim bonis vel de

lis. Et quiddicam ? Deficiunt verba ad tantam ab- duobusmalis coraparatiofieripolest,non dealtero

surditatem.tambestialem crudelitatem, taranefan- bonoct altero malo, vcl de altero malo ct altero
dam nequitiam confutandam. Vere avida humani bono. Non igitur, ut dictum est, Apostolus noster
sanguinis ])estia Satanashocinvenit, per hunc, ve- dicit quod Mahumeth vester astruit, meliorem esse

lut per organum sibi congruum, hoc efflavit, cujus esedem quam litem, vel lilem quam caedem, sed
lingua velut penna vel calamo usus, tara inhuma- ccedem longepejorem.Et quae mens parum, nedi-
num etimmane facinuset dixit etscripsit. Sciebat q cam multum rationabilis, hoc verum esse non vi-
fabulosum et nugacissimam, ut insuoloco proba- edat? disquirite universarum gentium judicia, et
bitur, sectam aliter diu stare uon posse non igno- quidquid uspiam terrarum sol videt scrulamini
;

rabalerroneum dogma velut aranearum telam levi utrura leges humanee, in aliis multis diversae, in
negotio dissolvendum, silibra contra illud agere hoc uno non conveniant, quo longe majori poena
voIentibusviapateret,sipraedicatoribusverbi divini plectitur injustcne caedisreatus, quam injuriosaelitis

more antiquo adversus eam disputare liceret. Non
eratimmemorolimin omnem terrameorumsonum
exisse, et in fines orbis terrae eorum processisse
verba, qui missi a Christo, verbum aeternae vitoe
ubique disseminaverant, ettotum fere munduraad
agnitionem verilatis perduxerant. Intelhgebatnul-
lum corum, qui per eos crediderant, crederepo-
excessus.Mirumsietleges vestrae, quas prudentes
secundumcarnem nonignoramus, in hac tamjus-
tissima causa non concordant, quod natura ipsa
etiaraverbistacentibuspr3edicat,majoreminjuriam
majoripoenapuniendam,majoremjacturammajori
ultionedamnandam. Quod siita est, melioremesse
coedem quam litera falsum est sed litem malam ;

tuisse, nisiprius audiret quodcredere deberet, nec cfedem longepejorem verum est. Quodsi forte in-
audirehocposse, si praedicatorecareref, Nam sicut tellectus illius in eo quod dixit Nolite disputare :

ati quidam magnus Apostolusnoster Fides ex au-

: cum legem habentibus, nec anliquos paganos rerum
D quarumlibetiuventoresexcepit, longedeformius
ditu, auditus autem per verbum Christi(Rom.x; et
non potuisset fides Christiana in hominum mentibus ditRdentius hoc ab illoscriptumest, quando etiam
oriri, non audita praedicatione necaudiripraedi-
: cumillis, quorumlegesnulla divinitatis auctoritate,
catio potuissetabsque praedicatore.Etquiasubtihs nulla veritatis virtutesubnixa3,coramprocesserant.
adfalendumetperdendumperditusangelusmaximo disputare ausus non est. Quid igitur restat ?Depo-
se fraudandumlucro noverat sicutolim se frauda- nite tantum dedecus ,neque vos tam turpi nota
tum dolebat, siaditus audiendi sermonisDei dare- deinceps inuri patiamini, qua putatur in tantum
tur, nec dubitabat seacordibusdeceptorum expel- vos diffidere depropriasecta, intantum eamomni
lendum, si ille admitteretur, interposuit ferreum, rationis roboredestitutam,utnedicam sponte, sed
quem deprofundonequitiae consiliohauserat, obi- nec provocati in publicum prodire audeatis, aut
cem quem nuUus transgredi posset. Fecit hoc ut cum quolibetvelminimo contradictore disputatio-
atriumsuum,proh dolor ! jam magnum,
pace in num manum conserere.
custodiens, securiuspossideret,utqui audito verbo ii.Ex charitate loquens hortaturut saltem au'
Patrol. CLXXXIX. 22
683 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 684

diatur.— Ei qualiternobis vel orbi, partis vestrae, A versarumquae subcoelo sunt gentium genus affir-
si posset, justitia vel veritas inuotescet ?
qua esse mat. Justum igitur est ut quos blasphemos credi-
tis, interim occidere differatis, quousque indubio
qualiter vobis et vestrislux fidei Christianae infiil-
gebit, sinecvosvestra qualiacunque sint proponi- veritatisexaminecognoscaturprophetamvestruma
tis, necnostra a nostris auditis ? Et licet non igno- Deo missum, legem vestram a Deo datam fuisse,
remusquodvestravobis sufficere videantur, quod sicutillequiblasphemos praecipitoccidi, verusDeus
plenam vos deitatis notitiam habere credatis,quod probatur existere. Tali modo, tali consideratione,
tamnosquam omnes aJios aUarum velalienarum nonfnriosased sollicita, nonpraecipitised modesta,
legum sectatores praster vos errare arbitremini, universoe gentes totius orbis, reges ac prin-
auditetamenquaeproponenda sunt, cum pace, nec cipes Christiuuntios susceperunt, susceptosaudie-

in hocab universarum gentium vel legum more runt, et licet diu muHumque conati resistere, tan-
soli dissentiatis, maxime cum liberum vobis sit, dem rationi, tandem perspicuse veritati, imo spiri-

disputationibus cunctis et allegationibus finitis, tuiOei illustranti cesserunt. Interquos, ne nimius

quEecunquedictafuerintautprobareautimprobare,
aut suscipere aut respuere. Et quia causa salutis
vestrse me ad haec scribenda impulit, nec quia B
ignotissimi et remotissimi eratis, cliaritas quam,
non ut erga Christianos, sed ut erga ethnicos ha-
beo, silere mepermisit, debetis etvoshanc saltem
fiam,innumerabiles dimittens, regnum quoddam
inultimis Occidentis partibus, acpene exlraorbem
constitutum,vobisproponoac regem ipsius, Ethel-
bertum nomine, qui pene vestro Mahumeth con-
temporaneus exstitit, in 'exemplum produco.
13. Quomodd Angli /idem susceperunt.— Bnian-

huic charitati meae vicem, ut si his quae dicenda nia priusab antiquis Britonibusregnum illud dice-
sunt nolueritis acquiescere, saltem non recusetis batur, sed ab Anglorum gente nomine derivato,
audire. Non deserat et illud tenax vestrorum ista nunc Angliavocatur. Gens illaantequingentos an-
IegentiumveIaudientiummemoria,utquiainrebus nos departibus Saxonise egressa, magnasiUiusin-
dubiis non potest agnosci quod verum est, nisi sulae partes (nam insula est magno mari Oceano

priusdestruaturquod falsumest, inecesse mihi erit circumsepta) in bellica obtinuit, atque in ea sibi
et contra vestrum IegisIatorem,et contra ipsius le- regnumconstituit.ErathascgensantiquisidoloIatriae
gislationem verbis materiei congruentibus agere, erroribus adhuc irretita, et cultum Creatoris crea-
quia non parva veritati injuria fieret, sivel in sen. turaeimpendens. longe ab ipso sejuncta. Misertus
tentiis vel in sermonibus contra justitiam relator est tandem benignus Conditor erroneas gentis, et
parceret faisitati. persummumChristianorummagistrum.Romanum
{I.ChristianorumexemplurriquiJudwosetiamcon- ^ dico pontificem, qui Gregorius dicebatur, a morte
trariafrcedicantesaudiunt.Hacrationeregesetprin- eam eripuit, et sempiternfB vitee adjunxit. Is enim
cipesChristianseveritatiadhceserunt.— Non igitur divino tactus spiritu, adevangelizandum illi genti
statim moveamini, nonstatim, ut sic loquar, insa- Christi Evangelium, electos misit discipulos, in
niatis,etad Iapides,ut supra dixi, autgladios con- quibusprimus erat vir quidam sanctus, nomine
curratis. Imitemini saltem in hoc nostros, qui cum Augustinus, per quorum verba et insignia opera
frequentemcumJudfeis,quoruminteripsosplurima rex cum inlegragente ad fidem Christi conversus,
multitudosubjectamoratur, sermonem conserant, etChristianorum numero fideliter adjunctus est,
etmultaacpene universa fidei Christianae contraria Sed quomodo nuntios sibi missos susceperit, quid
ab ipsis audiant, nonin furiam commoventur, nec postcausamadventussuiredditameis responderit,
velutcontrablasphemosineorumneceminsurgunt, quidegerit, qualiter se erga eos habuerit, quia ad
sedaudiuntpatienter,respondentsapienter: neque causamdequaagiturmi;Uum,imo extotopertinet,
hosuthostessalutissucEstaUm perimunt, sedaequa- audite verba vero ipsa ex anUqua Auglorum his-
;

nimiter,siforlealiquandoconvertantur,exspectant. toria excerptahaec sunt: Eo temporerex Elhelber-

Hunc modum et erga innumeros ipsius vestri ge- tus inCantiapotentissimuserat, qui ad confinium
neris ac vestraelegis captivos, quosin praeliis saepe „ usqueHumbriftuminis,quomeridianiet septemptria-
capere solent, conservant, et sola ad proprium les populi Anglorum dirimuntur fines, imperium

solumredeundifacultatesubtracta, linguae liberta- protenderat. Est autem adorientalem Cantix pia-

temnon adimumt.Et ut ipsi nobis aliquid velutex gam Thanetos insula 7xon modica, id est magni-
vestraparteopponamus,quod quia forteignoratis, tudinis, juxta consuetudinem xstimationis An-

ipsi opponere non possetis, legiturin lege Juda;o- glorum,milliariumsexcentQrum,quama contincnti

rum quae et Christianorum a nobis in-
est, sed sic terra secernit/luvius Wantsumii, quiest laliludinis

tellecta utintelligenda est, Deumpraeccpisseoccidi circitertrium stadiorum et duobus tantum in locis

blasphemos,quialiquidad Deum pertinens verbis esll.ransmeabilis,utrumqueenim caputprotendit in
vel facUs impiis teraerareaudcrent.
Sednon juvat mare. Inhacergo applicuit servus Doi/iini Augusli-
in hoc vel in modico partem vestram, quia lcgis nus et socii ejus viri, tit ferunt, fcre quadraginta.
illius auctorem, praeter
paucos paganos, verura AcceperuntautemprcecipientepapaGregoriodegente
Deum essenuUusjam in orbe dubitat ;
quod vero Francoruminlerprctescentum^tnandaveruntquere-
sectavestraex Deo non sit, omne prailer vos ui- gisevenisse deRomaac nunliumferreoptimum,qui
 : :

685 CONTRA SECTAM SARACENORUM. — LIB. I. 686

sibi obtempernntihus aetema in ccelis gaudia et re- A Si acquieseit Judaicis vel Christianis scriptis ex
(jnum sine fine cum Deo vivo etvero sineulladubie- parte, cur non acquiescit ex toto ? Cur monstruo-
tale promitteret .Quihcec audiens,manere eosinilla sum se exhibetrecipiendoexScripturisnostrisquod
quam andierant insula,et eisnecessaria ministrari, vult, et rejiciendo quod non vuit? Nam lego eum
donec videret quid eis faceret,jussit. Post diesergo introducentem in illo suo hbro nomina vel gesta
venitadinsulamrex, et residens subdivo. jussil Au- illorum, quos litterae Hebraicae sonant cerno eura ;

gustinum cumsociis ad suum ibidemadvenire collo- nominantem quos Scripturas Christianae memorant
quium.Caverat enim ne in aliquam domum adsein- Deillls quasi excerptos video, Noe, Abraham, Lot,
troirent, veterl usus augurio, ne supervenlu suo si Jacob, Joseph,Moysen, Pharaonem, David etquos-
quidmaleficce artis habuissent,eumdecipicndosupe- dam alios ; de
Zachariam, EUsabeth, Joannem
istis

rarent.At illi nondcenonica,seddivina virtuteproe- Zachariae fllium, Mariam, Jesum vel Christum Ma-
dtti crucvmpro vexillo portantesargen-
veniebanl, rise filium, Gabrielem Zachariae, vel Maria>. loquen-

team, imaginem Domini Salvatoris in tabula

et tem, Joannis exortum, Chrisli nativitatem exVir-
depictam,litaniasque canentes ,pro suasimulet eorum gine, et qufedam alia. Cumigitur,ut quaedam
dixi,
propter quos venerantsalute cRterno Dominosuppli- ex jam dictis Scripturis excerpserit, curnon aut
cahant.Cumqueadjussionemregisresidentes,verhum B Judaeus factus est cunota Judaica suscipiendo; aut
ei vit3CU7iacumomnibus qui aderant ejuscomitibus Christianus,Christiana ex integro vohimina appro-
pr3eclicarent,respondit xlledicens Pulchrasuntqui-
: bando?Cur bonara dixit legem Judaicara, quam
dem verbaet promissaquce a(fertis;sed quianova non sequitur ?cur ChristianumEvangelium praedi-
sunt et incerta, non
possum assensum tribuere,
his cat, quod vituperat? aut enirapravoe sunlhaeScri-
rQlictiseisqucc tanto tempore cum omni Anglorum pturaeelabjiciendaesunt,autvcracesetpraedicand8B
genteservavi. Verum quiade lotigehuc peregrijii veni- sunt. Nam longe alia lex est divinorum verborura
stis, et ut ego mihi videor perspexisse, ea quoe vos quam humanorum alia longe ratio legis divinae
;

veraet optima credebatis,nobisquoquecommunicare quam traditionis humanae. Nam si in quarumhbet

desiderastis,nolumusmolestiesse vobis: quinpotius
hospitiovosbenignerecipere,etqucevictuivestrosunt
necessaria ministrare curabimus. Nec prohibemus
quin omnes quos potcstis fidei vestrce religionis^rx-
dicanclo societis. Dedit ergo eis mansionem in ci-
vitateDorobernetisi, quceimperii suitotius erat me-
tropolis,eisque,ut promiserat, cum administratione
victustemporalii,licentiamqucequeproedicandinon
abstulil. Sicrex iste, sicinnumeri aliialiarumgen-
tium reges nunlios Christi suscipiebant, susceptos
gentium legibus quaedam juste decreta sunt, saepe
tamen contigit quod contra regulam asquitatis ali-
qua vel forte plurima sancitasunt. At non itapror-
sus, non ita in lege coelesti, nec sic in supernis
oracuhs, quohbet tempore, quibushbet datis. Etsi
enim ab huraanis ingeniis rationabihter ratione
ulentibus vera ahqua proferuntur, potest fieri ut,
iquia homines sunt, quaudoque raro, quandoque
saepe faUantur. Undein Psalrais, quosjam dictus
propheta vester David traditos asserit, legitur :

omni humanitate et honore colebant. Decet vos Omnis homomendaxiPsal. cxv). lUa autem aeterna
hoc idemfacere aut si non extoto illos imitari dis-
;
majestas quae Deusest, a quo oranis veritas, imo
ponitis, saltem si quid comraodi vel salulisvobis qui etiam esscntiaUter verifas est, sicut Ujxin te-
afferunt, audire pariter et probare. nebras non potest mutari, sic vel sono audibili vel
ii.Cummulta ex JudaicisetChristianorumscri- inspiratione inteUigibiU creaturisrationabihbuslo-
ptisacceperitMahumet,miratur,curnonomnia.Lex quens nescit mentiri. Inde constat quod cuncta
Judaica et evangelica cum ex Deo sit, tota sanctd est mortaUbus ab ipso tradita et per eos scripturae
et tenenda. —
Jam ad pvoposita sermo festinet, et mandata, vera sint, certa sint, indubiasint. Exhis
primocontrapessimurahostem Dei adjutus spiritu coUigitur quod si Utterae Judaicas vel Christianae,
Dei ad prsehum accingatur. Sed priusquam comi- imo, ut verius dicam, sensus earum a Deo ad
nus manus conserere assucta ralio prfRliandi sua- homines processit, et ab iUo ipsis traditus est, ut
deat, praemitto quod praemittendum est, quaero veraces, et velut rivus a fonle veritaUs derivatus,
quod quaerendura est. Ex quo ab ahquot annis lex D non ex parte ut vester propheta facit, sed ex toto
Mahumetica de lingua Arabica in patriam, id est suscipiendae sunt, honorandae sunt. Curergolegis-
Latinam, meo studio translata est, mirari non lator vester partim has Scripturas approbat, partim
desino, ncc satis mirari sufflcio,
qua ratione pro- reprobat, partim suscipit, partim abjicit ? Nam,
pheta vestersuo Alchorara qusedam de Hebrai-
ille sicut dictum est, si divinae sunt, non ex parte, sed
ca.queedam insuper deChristianalegeexcerptaad- ex toto suscipiendse sunt si divinae non sunt, non
;

miscuit, et cum magnum se pro viribus utrique ex parte, sed ex toto reprobandae sunt. Aut ergo
genti hostem exhibeat, velut Judaeus aut Christia- suscipiat has scripturas sicut divinas, aut servet
nus, plurima quae scribit legis eorum auctoritate Alchoran suum, aut si divinas esse negaverit, au-
conflrmat. Si enim his quae nostra sunt credit,
uti- ferat ea qu» inde assumpsit de Alchoran suo
que in quantum credit, nullo rationabiiiter resi- imo justiore assumpto consilio, auferendo falsa
stente,nobi3cum sentit. Quod si ex parte nobiscum quaedefalsisscripturis assumpserat,falsificet simul
sentit, curnon omnibua quee nostra sunt assentit? etauferateorumcauaaipsumtotumAIchoransuum.
 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 688
687
tempore scripturas
1 5. Veterem ac novam Scripturam corriiplam fuisse A corruptas aquibushbetquolibet
contendmt Mahwneti sectatores. —
Ad haecaliquis jam dictas significans nobis proponita. Sed non
suraus adeo ignari aut expertes litterarum vestra-
vestrum Libros Judaicos vel Christianos divinos
:

aucloribus rum, nec lingua Arabica adeo se subdere potuit

fuisse non nego ; scd sicut a prirais
cognitioni Latinae, ut aliquid earumrerum quoe ad
conscripti sunt. Sed novi processu temporis diver-
siscasibus illaprima voluminaperisse, acpostmo-
causam assumptam pertinent, nos laterepotuerit,
et utrumlitterce vestrae in aliqua parte sui nostras
dum a quibusdam Judaeis Judaicos, aquibusdara
falsatas esse contineant, uobis licuerit ignorare.
Christianis Christianos reparatos fuisse, qui pri-
velut origiualem veritatem igno- Habet gens nostra plurimos in utraque lingua pe-
morum hbrorum
ritos, qui non tantura ea quae ad rehgionem vel
rantes, tam ex variis praecedentium relationibus
quam ex proprii cordis conjectura libros qui nunc ritum vcstrum pertincnt, ex vestris litteris sollicitc
eruerunt sed etiam quantumad liberalia vel pby-
a JudcBis vcl Christianis habeatur, prout libuit, ;

condiderunt,acvera falsis falsa\erispermiscentes, sica studia spectat, armariorum vestrorum intima

omnem eis verilatis constantiam abstulerunt. Ilac tam ex translatis litteris

penetrarunt. Ea de causa

de causa libris hujusmodi, quibus utraque gens

jamque Latinis, quam
ex ipsis Arabicis cognosci-

iQstantc tempore utitur, fidem
de causa falsatos velcorruptosaffirmo. Electasunt
tamen a Deo el tradita prophetiB nostro qucc vera
esse constabat, atqueabilloscripturajlegis nostree
admista. Ista perihura legislatorcm nostrum Deus
inter verum falsumquc discrevit, mittendo ei per
tomos ea quoe ex ipsis scripturis veraessenoverat,
non miltendo quaefalsa essesciebat.
16, Refelluntur. — Et, o prodentes juxta carnem
non adhibeo, hac mus, necAIchoranvestrum.ncc librum AbdicB Ju-
B dfei,nec genealogiamMahumeth,nec qucelibetalia
legem vellegislatoremvestrumsonantia volumina,
scripturas Hebraicas vel Chrislianas quohbet tem-
pore aliquo casu falsatas esse, vel in modico me-
morare. Cum haecita se habeant cum litteras no-
stras vel Jud8eorum,ut saepe diclum est,aliquando
falsatas esse libri vestri in nulla sui parte conti-
neant, unde unde fama haec ?
haec opinio| vobis ?

viri unde islud probatur? undeprobatis,inquam,

!
quo aucloretraditio tam falsa, imo tam nulla pro-
cessit ? Mirum enim et supra quam dicere possim
quod proponitis, unde ostenditis libros prius vera-
ces a sequentibus vel Judaeis vel Christianis cor- mirum est, homines, ut supra jam scripsi, quan-
ruptos ? El quidem Deo, quod aliquando
gralias tum ad temporalia et humana prudentes,quantum
ad oeterna et divina lam hebetes, ut cernere non
veracesfuisse asseritis inhacenimpartenobiscum
;

hac parte Judceis concordalis. Sed ad possint non esse cuilibet traditioni credendum
sentitis, in
probandum, ut dictum est, quod falsali fuerint, absque examine, non esse acquiescendum famse
quamauctoritatem, quamrationem, quibus cedere vulgari absque ccrto et fide digno auctore. Et

compellamur, affertis ? Et certe juxta legem divi- prorsusquidem stolidumest dubio auctori cedere;
namet secundum illam,quaeuniversarum gentium sed super omnia brutum est absque uUo aucto-
legesautjurascriptasuperat,Romanam,dico,agenli ris nomiue inani tantum stultarum plebium fama

probalio semper incumbit. Creditis et proponitis vulgata tenere. HcBC enim jamsola superesse vide-
libros divinos Judaicos a Judaeis, Christianos a tur, qua oranino insulse, imo inprudenter, opina-
Christianis processu temporis casibus variis esse minidivinoslibrosprius casuperditos, postmodum
falsitale veritati admista, prout novis scriptoribus
corruptos sed quia ut absentes scribenti respon-
;

reparatos.
dere non potestis,proponam ipsemihi,nec segnius libuit,

quam vos, vestra quibus innitimini volumina per-
scrutabor. NuUo vestrum, ut arbitror, resistenle,
universis scripturis vestris juxta vos sublimius et
velut vertex omnium supra memoratum Alchoran
vestrum existere preedicatur. Iliud enim est quod
17.Sed jam veniat traditio famosa in medium
et quibus casibus libri toties nominati perierint in-
dubia veritate ostendat. Ac pi'imum qualiter Judsei
legem a Deo sibi datam cum propheticis et aliis
cohaerentibus libris amiserint, ordine congruo ser-

de ccelis a Deo missum, etnon simul, sed paula vatodcclaret. Namnotum estorbiJudaicavolumina
D multo tempore Christiana pnecessisse cvangelica
tim ac per partes mense qui apud vos Ramazan ;

vero sive apostolica longe post ab evangehstis et

dicitur, prophetae vestro a Gabriele traditum aftir-
matis.Ipsum igitur abillo suo principio, quodest: apostohs descripta. Unde justum est ut eo ordine
In nomine Domini pii et misericordis, le sanctiii- quo perierunt, perisse eo ordine quo falsata di-
;

candoomniumgentiumDominum,omniumregcm, cuntur, falsata esse probentur.

omnium Deum jugiter atque suppliciter exoro, \ S.Quibus ineptiisprobent Mahumetani legemJu-

ipsum, inquam, summaj legis vestra; ex integro daicam fuisse corruptam. — Dirnissi, aiunt, regis
Pe)'sarumindulgentiaacaptivilateBabylontcaJudxi,
Hbrum revolvite, et si aliquid de falsatis libris Ju-
daicis aut Christianis vel a Deo vela vestro pro- atque adPalwslinam suam rcdire permissi, libros
coramproferle. divinos, quos secum dum captivi lenerentur habue-
pheta dictum eruereinde poteritis,
crutamini etalios, licet longe inferioris auctori- runt,asino imposueruni-.etsic cum promiscua mul-

tatis, qui apud vos legunfur aut habentur libros,

liludine iter aggressisunt. Etquia, ut mos est mul-
lHudinis iter agentis, quidam velocius,quidam tar-
et aut breveaIiquodverbum,autsallem iolaunum,
689 CGNTRA SECTAM SARACENORUM. — LIB. 1. 690

diusincedebant diversisqueitineris necessilalibus ad

;
A arege Chald8eorum,qui Nabuchodonosor dicebatur,
plurimadist7'acti,nunc his,nuncillisoccupabantur, de Judocis facta est, caplivifatem, a rogibus Assj'-
asinum divinx legislatorem incautius observaverunt. riorum decem stirpis Judaaeica; tribus iu Medos et

Cumque. primiab ultimis longovioi spatio discreti Persas aliasque orienlis gentes tran»lali.e sunt.
negligenter incederent, brulumillud animal rectore Nunquid tanta gens, imo tot populi, quibus lex illa
jam carens,utquehuiusmodianimaliasolent, lasci- Dei communis erat, nulioslcgis tam famosaj libros
viens, relicto itinere, devia secutumest quodpau- ;
secum, dumlransferrentur, tulerunt? Et quae gens
latim procedens,et nuncperplanacursitando, nunc qualibetlege scripta vivens, uno et solo volumine
montanaconscendendo.asuissegregalum,cumnemo contenla est ? Quomodo innumeris gentibus per
sequerelur, disparuit, talique casu cum tege Dei mulliplices urbes, per vicos, per castra, per villas
quam fcrcbat, periit. diUuse manentibus, multamque terrarum partem
19. Refelluntur. — Haeccine est, o viri, fama? occupanlibus, unum tantum legis suae volumen suf-
h-eccine csttraditio qua constat apud vos legeai Ju- IJcere posset ? An nonomnesubiquegentesnonso-
daicaua perditam, libros propheticos amissos? Et lum in singulis civitatibus, sed pene in singulis et
qualiter, quaUter.inquam.persuaderi potuitcircum- modicis villis, legis cui se devoverunt, singula aut
spectis hominibus Judaeos a captivitate jam dicta B forteplurima volumina relinent? Nonne ipsi de
redeuntes, tam incuriosos, tam desides,tam inde- quorum lege agitur Judaei, per totam Europamac
votos crga sacra sua, quae sola, amissis aUis omni- per alias mundi parles sub Christianis manentes,
bus, cis supererant, existere potuisse? Jam enim nou solum milleni aut centeni, sed etiamsexageni
ante septuaginta annosdum captivarentur, eversa aut quinquageni uno in loco simul habitantes, le-
urbe, succenso templo, arca Uei perdita, aurcis, gem integram, prophetasomues, aho?que Hebraicaj
argenteis ac aereis mulli ponderis vasis, qucne Deo linguae libros nobis nostrisque in Synagogis suis
sacrata fuerant, cum captivato populo in Babylo- quolidieostendunt, commodant,ofFerunt?Vi.\pIane
nemtranslatis,uihil sacrorumsuorumredeuntibus, apud nos viginli simul niorantes absque libris hu-
prseter legem et vasa regali dono sibi restituta su- jusmodi inveniuntur Judc-ei. Nonne simili modo et
pererat. Quomodo igitur aut verum aut verisimile apud vos ? Scrutamini in partibus illis, in quibus
videri potcst, homines ardenlissimis animis ad pa- eos vestro dominio subjecistis, et me non falsa
triam festinantes, et erga religionem traditam toto loqui, ut arbitror, agnoscetis.
nisu flagrantes, legem Dei, dequa tota spes eorum Sacra voluminainomnibus urbibus conserva-
21.
pendebat, et de qua sola apud ahos vel proximos
bantur. —
Fuerat et iste mos eorum, dum antc-
vel vemotos mundi populos gloriabantur, sic ne- c quamadiversisgentiumregibuscaptivarentur, ad-
glexisse, sic animali vilissimo imposuisse, sic nec huc quasdam partes Syriae sibiad Deo concessas cum
uno de tot millibus saltem sequente incustoditam sua illa metropoli Jerusalem incolerenf, ut non
dimisisse ? et ubi erant vel quo dechnaverant mi- tantum in urbe illa, in qua sola eis Deo sacrificare
nistri ? ubi Levitae ? ubi qui de captivitate redierant licebat; sed etiam iu cunctis aliis urbibus suis, et
sacerdotes? et sinobilium vel vulgariummultitudo fere inuniversis ditionissuae castellis etburgistam
mistim vel sparsim incedens, cui servandce Jegis legisquamaliorumhbrorumvoluminaconservarent.
eura imposita non fuerat, legiferum asinum, non Nam nec aliter, ut ratio consulta declarat, tam
attendens quo diverteret, subsecuta est, aut prce- profusa". legis doctrinam discere vel memoriae tra-
cessit videtur esse consequen?, ut ad id electi
; dere, maxirae tanti numeri populi possent, nisiin
universi pariter alias,diverterent, necsaltemunum multis ac diversis locis manentihus et multitudo
de multo custodum nuraero ad servandamlegem, librorum adesset, ctmultorum magistrorum soler-
imo, ut sic dicam, totam spem suam reliquerint? tia non deesset. Non enira heri poterat, ut tertan-
Quis enim facile equum vel jumentum quodhbet tura in anno totus ille populus, Dei praecepto ad
suum sic absque omni custodiae cura negligit ? principalera urbera ad orandum et sacrificandum
20. Plurafuisse apud Judseos legis exemplaria. — rv conveniens, paucissimis diebus, quibus ibi mora-
Sed esto (sit quod non fuit) aberraverit asinus, et bafur, legeDeiinstrui, etquantalibetdoctorumin-
in via sequens disparuerit, amiseritstultusetiners stantia, angustia temporis prohibente, plane posset
populus asinino errore legem, perdiderit tali casu, doceri. Habebantigiturplurimaloca, habebantplu-
imo tanto infortuuio sacra illa, quae jam dictum rimi in locis diversis manentes, integrum legis di-
animal tunc ferebat volumina; nunquid nusquara vinae et aliorum voluminum corpus ;sicque tara in
in totoorbe aliudejusderalegis volumen, velpenes illis Syrias partibus,|quara in aliis per orbem diffu-

Judaeos, vel penes alios aliquos remanserat? An
inter tot milhia judcBorum, vel qui de Chaldaea ad
Syriam redibant, qui per plures ad diversas
orbis partes vel captivati vel fugati fuerant, nullus
erat qui eamdem legem in alio Iranscriptam volu-
minehaberet? Et certe si aut divinisautahisvera-
cibus historiis crederenonrefugitis, anteillamquae
sis regionibus,lexDeiabinnumeris conservata per-
ire non poterat.
I^.Sdraceni ipsiplura etiam sui Alchorani exem-
plariahabent.Librumlegisperditumnonfuissepro-
batur ex Esdra. —
Sed quid loquor de Ilebraeis?
quid dico de aliis gentibus? quod leges quibus vi-
vuut, sive a Deo traditas, sive ab ipsis inventas,
 691 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAG. IX. 692

non uno in loco contineant, sed per loca aut qui- A suspicionem, ab aliquibus falsariis falsatos, con-
bus dominantur,^ aut in quibus morantur, diffun- staret absque veritatis examineaborbe susceptos?
dant?Vos,vos,inqiiam,convenio,Alchoranvestrum Itane allquando humanus obrutus? sic
sensus
traditum, ut dicitis, a Deo Mahumeth vestro, sola ratio sepulta fuit, non discernerel quod
ut
Meccha ubi jacet continet? Nulla hoc Arabire alia suseiperet ? imo (quod longe ampUus rairan-
^gypti, nulla Africae, nulla orienta-
civitas, nulla dum est !) tantte falsitati in universis praeter vos
lium civitatum vobis subditarum, nullum earum linguis et gentibus assentiret? Qualiter per mille
castrum, nuUus vicus,prceter Meccham, Alchoran fere annos, dum adhuc lex illa Dei, ut cre-
illud habet? Credo,nisimonstruosepertinacesesse ditis,incorrupta maneret, a nuIUs pra?ter Ju-
veHtis, et veritati notissimee repugnare, tam vestro daeos suscepta est et falsata, usque ad ultimos
quam universarum gentium exemplo, concedelis mundi terminos peruniversospopulos diffusa est?
Judaeos nullo tempore fuisse contentos simplici Sed quae in voluminibus ilUs falsitasnotaripotuit?
Scripturarum suarum volumine, nec pro fabuloso quibus suis partibus ? inquibusversibus primus
in
et mendoso, imo nuUo bruti animahs errore, legem legis illius Uber qui Genesis vocatur, veritate mu-
Dei in illo Judeeorum a Babylone reditu potuisse tata, falsitateadmista corruptusapparet?inquibus

perire. Aflluebat enim ex diversis partibus orbis, b Exodus? iu quibus Leviticus ? in quibus libcr Nu-
unde resumi non deerat facultas, unde rescribi ex meri ? in quibus Deuteronomium ? nam in his quin-
innumerisexemplaribusposset. Quodquia rationa- que summa Judaicaelegis consisUt. In quibusfal-
biUter negari non sermo ad se-
potest, procedat sati apparentJesuNave,Judicumet Ruthlibri, qui

quentia, etJudseospostillumsuum aBabylonered-
itum Ubris legis divinee caruisse demonstret. Sic
enim in libro Esdrse, qui de numero Judaicorum
voluminum est, legitur Congregattisest omnis po-
:
pulus, quasivirunus,adplateam, quceestante por^
tamAquarmn, etdixerunt Esdrae Sc^ibae, utafferret
librum legis Aloysi, quam prgscepil Dominus Israeli.
Attulit ergo Esd^^assacerdos legem coram omni mul-
titudine virorum et mulierum, cunctisque qui pote-
rantintelligere,in dieprimamensis septimi: et legit
in eoin platea, quse erat ante portam Aquarum, a
mane usque admedium diem,in conspectu virorum ac
m.ulierumetsapientium;etauresomnispopulierant
prioribus quinque adj uncti, Graeco sermone Heptati-
cus vocantur? An forte inhistoricareIatione?anin
legislatione? Si de historia, hoc est de rebus gestis
ab ipsa coeli et terrae creatione usque ad eorumdem
librorum fmem quaestio est, uonne pene omnia, ut
tibi leguntur,Mahumeth in Alchorano suo Deum
sibi fingensloquentem fatetur ? Hoc de coeli etterrae
creaUone, hoc de Adam et Eva, de paradiso, de
nemore paradisi,dearboreprohibitaetserpente, de
expulsione a paradiso Adam et Evoe, de Cain et
Abel, de Noe et arca, de diluvio, de Abraham et
Jacob^de Joseph, deMoyse etAaron, de Pharaone
et yEgyptiis, de Israel et maris Rubri transitu, de

intentse ad librum {II Esdr. vni). Et versu interpo- prolixa iUius populiper deserta peregrinatione, de
sito EtaperuitEsdras librum coram omni popuLo,
:
terra Chanaan Israeli promissa et tradita, ac utdi-
et benedixit Esdras Domino Deo voce magna. Etre- ctum est, pene de omnibus quae libri illi referunt,
spondit omnis populus Amen [ibid.). Nunquid
: licet multis sublractis, multis mulatis, multo insu-

Esdras qui de illorum numero captivorum erat, per aggere mendaciorum admisto, illo suo barba-
quorum, ut dictum est, incuria lex Dei, juxta rico etprodigioso loquendi more plurima narrat,
vestrorum opinionem, perierat, legem falsam tam si de legislatione per Moysen, et inde similiter
subito condiderat? cumque et ipse vir justuset sa- multa subtrahens quaedam memorat. Cumque ex
piens ineodem volumine praedicetur, nullaquevel plurima parte Hebraicorumvoluminum veriLati at-
ipsi velpopulo spes nisiin Domino tuncfuerit, quis testelur, nec, utsupradixi, vel inmodica sui parle
sani capitis vel suspicari audeat ab eo legem Dei falsata dicat, undevobis haecinnascipotuitopinio,
corruptam, et in totius populi conspectuadlegen- quam non accepistis a magistro ? longe rectiu3,longe
dum productam ? Sed quia apertissime falsis diu rationabilius haec cogitare potuistis, haicloqui de-
immorandum non est, actu producantur certa indi- buisUs. Etsi nobis notte sunt Hebaicae vcl Christia-
cia, quibus legis di vinae liber vel ab Esdra, vel a quo- ^ ncE Sci'iptupa!, tauien ex lioc coujicimus veraces
libet aUo falsatus probetur, aut ridicula et insulsa esse, quia plurima, utibi scriptasunt, inlegenobis
a patre mendacii procedens opinio reprobetur. tradita propheta vesterapprobat, nullavero vel ibi
23. St lex falsata fuisset , impossibile esset eamab vel alibi iiuprobat cx his omnibus quae siipra scri-
omnibus et semper recipi, nuLlo advertente. — Sed psi; nec perditos, nec falsatos Hcbraicos libros
ilerura et iterum ad mirandum commoveor, nec fuisse,autnecessarioautprobabili argumeuto con-
satis tam prodigiosa admirari sufUcio, quo Satanfe cludo. Si quaedam, ut apud Judaeos scripta sunt,
astu hominibusratione utentibus persuaderi potiiit velut divino ad se facto responso, suiB vestiveque
ut aut crederent, aut pularent libros, tanto tanto- Icgi Mahumeth nec roliqua vel perdita vel
iuserit,

rum saeculorum testimonio veraces, tamque a plus falsata astruit, nec vestrum aliquis quodde perdi-
quam duobus millibus annorum ubiqueper orbem tis vel falsatis eisderaScripturisvelsuspicaminivel

difrusos.cujuslibetfalsatorisartepoiuissecorrumpi. proponitis, probare potest:constat easabsquequo-

Quid enim?nunquid etsi constaret, juxtavcstram libct vcl ininimomendaciinajvo, sicuta primissuis

i
m CONTRA SEGTAM SARACENORUM. — LIB. I. 694

auctoribus editae snnt, firmissimam summamque, A edictispuhlicisexuriuhiquejusserunt,tamEvangeUa

ut divinas veritates, arcem lenere, Sed nec in Al- quam apostolorumActusvelEpistoloeperierunt.Re-
choran vestrOj nec inaliisquibuslibet sectfB vestree scripti vero postmodum sunt ac reparati, ut Chi-i-
quidquamde hislegitur ;nihil ahundeavobisunde stianis libuit, qui longa annorum serie tnterposita
probari possit Judaicos libros aut perditos aut fal- illis succedenles, nec a primis librorum auctorihus
satos affertur. utique quidquam acceperant,nec librosabipsiscon-
24. Si lex falsa est, Alchoranum re]icere necesse ditos, utpote prius, sicut dictum, succensos, vide-
est, plura ex lege continentem. —
Clarum estergo, rant.
falsis objectionibusac suspicionibuslongerejectis, 27. Refutantur, acprimo non perditos fuisse de-
ssepe dictas Scripturas non partim,sed ex totoesse monstratur. — Ethoc esttotum?hocest, inquam.
veraces. Certum est, nullojamresisterepraevalente^ totum quod praetenditis, hoc est totum ac solum
essedivinas.lis ita se habentibus, addo quod supra undeevangehca velapostolica scriptaperisse,unde
jam tetigi, necessario vosaut Scripturas Hebraicas falsata esse asseritis? sihoc est totum, eadem qua
ex integro suscipere, aut Alchoran abjicere. Cum supra contra vos via incedo, eodem respondendi
enim, ut jam dixi, multa in illo volumine sicut in modo quse proponitis nullarum virium, imo pror-
Judaicis libris habeantur, si falsati dicuntur, quae B sus enervia esse ostendo. FateorquidemRomanos
aut inde surapta, aut sicut ibi posita sunt, falsa principes^qui totiEuropfe, qui totiAfricse,quimaxi-
omnino vel dubia esseprobantur. Quod si falsavel misAsiae partibuscumadjacentibus, vel in Oceano
dubia in illa vestra lege scripta sunt, cudcta pror- vel Tyrrheno mari insulis dominabantur,
in
sus quse liberilIecontinet,autfaIsa aut dubiasunt; trecentis annis pene continue Christianos ubique
nam nec ex falsatis libris aliquid potuit sumi nisi jam diffusosnunc acrius nunc remissius persecu-
falsum et dubium nec sicut ibi ahquid poni nisi
; tos esse. Fateor quemdam ex ultimis persecutori-
falsum aut dubium. Sed constat, ut ssepe dictum bus, qui et Diocletianus vocabatur, qui etferocius
est, plurima aut inde sumpta, autquantumad sen- et diuturnius ahis eos aggressus est, publico san-
sum pertinet, sicut ibi leguntur, in Alchorano po- xisse edicto ut per universas sibi subditasregiones
sita. Constat igilur hac ratione legemillam, illam, ipsa paschali sacratissimadieChristianorum eccle-
inquam,legem vestram,quamde coehsmissamglo- siae subverterentur, librique incenderentur. Hoc
riari soletis, non solum exparte, sedtotamexinte- pro parte vestra favens fateor.
certe, ut dixi, velut
gro falsamvel dubiam.Quod sifalsum veldubium Sed in quo istud pro vobis ? Et si edictum hoc ab
Alchoran vestrum vel dicere vel credere refugitis, illo prinoipeper imperiiRomani amplitudinempro-

urgente vosundiquecertaquaenec fallit nec fallitur Q mulgatumestjSiex parte vel fortassis ex toto.quan-
veritate, fatericogemini libros illos, unde a Mahu- tum ad ecclesiarum eversiones spectat;, impletum
meth vestro plurimavel sumpta, vel quantum ad sit, ethi qui inventisunt libricombusti sunt, nun-

sententiam, sicut ibi leguntur, legi vestrye inserta quidunoillocasuChristianorumuniversavolumina

sunt,nonexparte,3edextotoveraces nonexparte, ;
perierunt? An nemo in tot tantisque populis per
sed ex toto divinos. maximum illud imperium difFusis exstitit, qui au-
23. Christianorumlibrietiam suntadmittemli. —
dito regio edicto, ahquos ex tam innumeris libris
Hocconcesso, nonsolum Judaica voluminaabsque absconderet, nemo qui igni subduceret, nemoqui
ulla mendacii nota ut divina suscipietis, sedhac ea- servaret ? Et certe,quod probariexhistorus veraci-
dem per omnia ratione etiam Christianos libros bus potest, vix in tam famoso et diffuso regno, vix
pariter admittetis nam et de illis, ut supra memo-
; erat civitas, vix municipium, vix villae aliquae, quae
ravi, plurima eidem legi vestras a jam dicto vestro non haberent Christiauorum multitudinem admis-
legifero admista sunt, et penetoti iUius voluminis tampaganis.Inter quosperurbes singulas episcopi,
corpori ipsius inserta quae si, ut ex falsatis libris
; presbjteri, diaconi,cleriquenonimmodicusnume-
assumpta, reprobanda sunt cum eis modo quo su- rus Christianispopuhspraesidebant, et sacrosChri-
pra, et omnia illa, quibus adjuncta fuerant, con- ^ stianae legis libroscumaliis sibi creditis coelestibus
demnanJasunt.Qaod si et istud vitatis, simili imo sacris ac sacramentis summa etsingulari curaser-
eadem qua prius rationis connectione libris Chri- vabant. Itane ergoomnepropositumChristianaere,
stianis eamdem quam Judaicis auctoritatem con- ligionis in eis perierat ? Itane amor divinorum sa-
fertis. Et licet hoc negari non possit, licet brevi crorum in eis defecerat, ut cum corpora sua igni-
compendio Christiauos libros veraces et divinos bus, gladiis, omnisque generis mortibus pro ser-
esse claruerit, veniat tamen et inmedium procedat vanda lege Dei exponerent, ipsamlegem Dei pro
opinio, qua etipsi perditi, qua falsati a vestris aut qua mori non differebant, sic universahler negli-
omnibus, aut quibusdam traduntur. gerent Etquid dePersis acMedis? quid de ^thio-
?
l^.Mahumetanorumdeliramentadeperditisetfal- pibuset Indis ?quidde ipsa vestraArabia?quidde
satisChristianorum libris. —
Romanorum,inqman\, ahisregnisquaesibiRomana [respublica] subjugare
principumtempore,quiacriter Christianos exsiliis, nonpotuit diciUs? namcuminomnem jamterram,
prosciiptionibusdiversisquemortiumgeneribus diu- discipuhs Christi ubique clamanUbus, sonus evan-
tissime persecutisunt ; quiet ipsa eorum volumina gehcae praedicationis exisset, nuUumque pene orbis
695 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 696

angaluui Chnslianis pcr omnes gentium linguas A quidrestat? quid restatplane nisihoc? necessees
dillusis laleret, perierunt vel perdita sunt eliam eos qui exvestriscredunt vel opinantur libros Chri-
apudillosChristianavoluraina? periUEvangelium ? stiano3perisse,autcertarationeostendere perditos,
perieruntapostolica scripta?nullu»ne populus,nul- autcedentespraemissistaraprobabilibuscausisjateri
lae linguae, nulla Christianorum regio Christianos a Christianis esse servatos. Jam si constat quod non
libros sicut a primis suis prajdicatoribus accepe- perierint,constat quodnecfalsatifuerint.Cum enim
rat,ne possent perire, servavit? Sed servatum est, sicutispofrequenterquotidianousuexperimur,etiain
servatum est plane ab innumerisgentibus Christianis apauciscondictum secreti cujuslibetmysterium^le-
ut abevangelististraditumest Evangelium, servala vitate humana impellente, diu tectum manere ne-
per snccessiones certissimas apostolica scripta, et queat, verumque sit proverbium Gallorum nostro-
usque adtemporanostratransmissa. Etutderemo- Yum:Quodsc/untduo,sciuntomnes,q\ia.aiVle,qu.omo-
tioribus minusquc nobis cognitis mundi partibus do libriper orbem diffusi, tantaque tantorum,utdi-
taceam,habetLatinaEcclesiaa Pelro, habet Graeca ctum est, solertiaconservati ,falsari potuerunt?An
aPaulo, habet Europa tota ab utroque sibi tra- totus simulChristianus orbis tamprofanaefalsifica-
dita Evangelia, sibi coramissa apostolica scripta. tioniasiensit ?An corrumpisic universaliter libros
Hi cum summi et praecipui,in discipulis Christifue- B suos Christianaubique sapientia passa est ?nullus-
rintj alter edoctus ab illo corporaliter, alter invisi- ne extantis Christicolarum populis, primis libro-
biliter, incipientes a Jerosolymis usque ad ultimos rum suorum corruptoribus restitit ?Sienim cor-
Occidentis terminos, aliquando simul, aliquando se- rupti sunt, primo ab uno, sive a paucis,veIforte a
paratim, nunc per se, nunc per suos Evangelium multis sibi invicem coasentientibus corrupti sunt.
Christio verbo praedicaverunt,
scriptumque posteris Nam quomodo id aliter fieri potuisset nisi corru-
tradiderunt. Petrus Evangelium Marci quod ipse ptiohaec a paucis ccepisset ? Coepit ergo corruptio
probaverat PaulusEvangehumLucse, quod illein
; haicapaucis, quianec aliter, ut dixi, subriperepo-
partibus Graeciae scripserat. Necdefuit Joannes, al- tuisset, vel fortassis a pluribus, sed nunquid a to-
ter ex discipuhs Chrisli, abeo dumadhuc cumho- tius orbis populis? Nunquid simul universi, autli-
minibus moraretur electus et doctus, suum quod bros quos acceperunt corruperunt, aut corruptori-
scripserat Evangehum minoris Asias Christianis po- bus primis cesserunt? Itane omnes aut per se fal-
pulis tradens. Sed nec Matthaei quod prior scripse- sando, aut falsatoribus subito vel paulatim ceden-
rat Evangeliumcismarinispartibus ef populis ajam do, aeternam salutemsuam, quam soh illi libri pra;-
dictis apostolis traditum perirepotuit ;quodfesti- dicant,prodiderunt ? Aupossetfama tamgeneralis
nanterubiquetranscriptumatque difTusum, multo- C falsitatis occultari,cum, ut prffimissum est, vixali-

rum populorum solertia conservavit. Htec sibi ab qua secreta etiam a paucis, interpositis ipsis lidei
apostohs jam dictis niox et sicut scripta fuerant sacramentis, possintcelari ? An forte et totus mun-
tradita, prseter innumeras alias, omnium mundi Ec- dus tunc falsitati assensit, et totus nunc nec tenuem
clesiarum Romana Ecclesia caput per succedentes famam tam universalis falsificationis accepit?Om-
nobisque ex scriptis notissimosapostolicospontifi- nia plane monstra, cuncta portenta exsuperat or-
ces, aPetroincipiens usqueadhiec nostra tempora, bem terrarum libros suos corrupisse, et corruptos
custodivit, falsumque prorsus et inane esse quod nescisse. Sed forte hoc ad solos Saracenos perve-
perissea vestris autcreduntur aut dicuntur, osten- nit, et ad solos Christianos pervenire non potuit.
dit. Sic et de apostolicis scriptis a Luca jam dicto
: Fortassis alienorum librorum vel perdilio vcl cor-
apostolorum Actus, a Petro Epistolae duae, a Joan- ruptioeispatuit, quaslautistemporibus Christianos
ne tres cum Apocalypsi sua, aPaulo partim de latuit. Aliena Saraccnis nota sunt, propria Chri-
Itaha, partim Graecia scribente, Ecclesiisque per Sed quid ultra ? quid ullra vel
stianis ignota sunt.
diversasurbes mittenteEpistoIae quatuordecim,pri- inanissimis nugisvelnugacibushominibus respon-
mis inChristum credenlibus traditae sunt,ettamin dendum est ? Quodsinetegminefrivolum et falsum
Romana quam in caeteris urbibus per sibi succe- cernitur,quidtantoperestyluspersequitur ?Claudat
D
dentes fidelium generationes usque ad nos summo modo quo supra ea quae praemissa sunt ratio, nec
utdictum est, studio conservatae. Restant de novo enervia velut fortia diutius insectetur. Aut proba
Christianorum canone duorum aposlolorum Jacobi quicunque hoc adstruis vel opinaris, certis rationi-
et Judae Epistolae duae, hoc est una Jacobi et alia buslibros Christianos falsatos,aut si non habes quid
Judae.Haec licet in Asiamajore scriptie,cum oricnte c converso afferas, credo veraces, crededivinos ;

vestro nostrum quoque occidentem eodem pene
tempore penetrarunt, aliisque statim adjunctac ab
cisdera quos nominavi, coquo cmtcra studio sunt
conservatje, Indeadmanus nostras cunctorumque
fidelium nunc viventium devenerunt, servandfe a
nobis ac posteris nostris, quandiu coelum imminct
lerrae.
28. Sed neque corruplos. —
Ilis ita praemissis,
nam nec universaliler potuere falsari, Christiano-
rum nemine reclamantc, ucc si falsati essent, la-
tere potuisset Chrisliauos omncs in orbe, quod,
quantum ad infinitos Christiauinominis populos,
factum esset ab orbe.
29. Saraceni nonpossunt Evangeliumfahificare,
uisi falsificent et Alchoranum. llis quae de He- —
braicis libris jam dixi, adjungo non posse vos fal-
697 CONTRA SECTAM SARACENORUM. — LIB. II. 698
sare Evangeliumnostrum.nisipariter falsificetis et A ex concessis fieri ratio disputandi suadet, falsita-

Alchoranvestrum. Nam si falsum est Evangelium, tem, qua, exceptis Judaeis, prae cunctis mortalibus
illaquseut inEvangelio leguntur, ?i in Alchorano irretiti et obruti estis, ut potero, impugnabo, et

habentur, falsaveldubiasunt. Quod siilla falsavel scuto veritatis protectus, Deo juvante, pro viribus
dubiasunt, eltotus libercuiillaadmiscentur falsus expugnabo. Sedquia evangelica et apostohca scri-
vel dubiusest, clarumest enim quia de libro fal- pla nostra dixi, Judaeorum vero volumina nostra
sato nihil assumi potuit, nisi falsum aut dubium. essenonscripsi, nemo vestrum festimct Hebraicos
Quod legem illam vestram falsam aut dubiam
si librosChristianos non esse, quia non minus susci-
credere vcl dicere nefas putatis, Evangelium vel pit Chiistianus legem Moysi vel prophetas, quam
evangehcas Scripturas veraces esse et divinas, ra- Evangelium aut apostolorum Gesta vel Epistolas
tione cogente, inviti sive spontauei aflirmatis. Af- Ab eodem enim Deo, cunctarum rerum visibilium
lirmatis vero, si admista vestro Alchorano evan- etinvisibiliumconditore, utriusque gentis canoni-
gelicas scntentias vera esse dicitis. Nam, ut siBpc cas Scripturas, di versis temporibus utrisque populis
jam dictum est, aut reprobatis ipsis, Uber cui in- traditas, Christianus et corde credit adjustitiam,
sertfe sunt reprobatur ; aut approbatis, pariter ap- et ore confitetur ad saUitera. Et licet hi inter se
probatur. Hacratione cogimureos etcredere et fa- 3 valde dissideant,suscipittamenChristiana univer-
teri llebraicos, ul preemissum est, libros cum no- sitas intellectu quo debet Judaica scripta, etea, ut
stris,id est Christianis, esse veraces pariter et di- maximum roburac fidei nostraefundamentum,ho-
vinos rveraces.quiajam claret eosna^vomendacii, norat, Hsec interim diclasint,adprobandum,o Sa-
expurgatos; divinos, quia, teste legislatorevestro, raceni, ex ipsalege vestra cui crcditis,Litteras He-
et lexHebraicaMoysi dataest, et EvangeliumChri- braicasaut Christianas veracesesse ac diviuas, nec
stoa Deo traditum est. Hac consequeniia necesse earumveritatiobviarepossehumanafigmenta.quas
est vos, quantum ad divinum canonem spectat, uon solum veritas invicta commendat, sed et ipse
prorsus utHebreeos, Hebraicos hbros suscipere.et qualiscunque legislator vester sacras esse modo
ut Christianosevangelica sive apostoUca volumina quemprffimisiconlirmat.Quodautem seepedictalex
probare.Eade causavosprccmonitosetpraemunitos vestra omni prorsus veritate destituatur, ipseque
esse denuntio, quod ubi inprocessu proposili ope- ille, plane ille nec propheta fuerit, nec Dei nun-
ris et sermonis opportunum fuerit, ex his quae jam tius, sed seductor et profanus sequenlia declara-
necessario ut divina tenetis vos aggi^ediar, et sicut bunt.

INCIPIT LIBER SECUNDUS.

hmealitas hortatur ad audiendum quae diclu- G supercarbonesejuspanes coxi carneset comedi, et

1. :

rusest. —
Jam qaia, o Ismaelitfe, prfemissis qua3 de reliquo ejus idolumfaciam f Ante truncum ligni
praemittenda erant, contra summumreligionis ve- procidam'^. Parsejuscinisest. Cor insipieus adora-
stra) roburagendum est, continete, ut praemonui, vitiUud,etnonliberaoitanimamsuam, nequedixil:
gladios, seponite lapides, aperite aures et si quid Forte mendacium dextramea. Memento ho-
est in
prudentife saltem humanfie in vobis est, deposito rnm, Jacob et quoniam servus meus es tu
Israel,
pertinaci ac puerdi vincendi studio,intenlisanimis {fsa. XLiv). Fotest hoc idem et vobis contigisse.
quoe sequunturaudite.Utile poterit hoc esse vobis, Idololalroe quidem, ut audivi, non estis, nec ligna,
etsi gratiaDei vestri misereri voluerit, summe ne- vel lapides, authujusmodi taliaadoratis, sed quid?
cessarium ut intente scrutemini, solhcife perqui- quid,inquam?quid?Quidprodestvobis creaturam
perquirendo advertatis, cui vos ipsos, cui
ratis, pro Creatorenon suscipere, si non datur Deum, ut
saluteoi vestram, nou dico tantum hanc fugacem se coli et vult et prajcipit, colere ? Scrutamini ergo,
et transitoriam, sedillamquae huic succeditoeter- nec longoevo jam errore imbuti scrutari dedigne-
nam cui, inquam, corpora et animas vestrascre-
; mini, utrum quod hactenus credidistis falsuin sit.
dideritis, nisi forte, juxta famosum prophetam quod hucusque falsumputastis verum sit.Sapien-
Isaiam, sit mendacium in manu vestra, ne forte D tum est, etiam si pudeat, emendare errata ; stulto-
pro vcritate faIsitatem,projustitia iniquitatem, pro rum est fatuo pudore non corrigere etiam ab orbe
cultu divino diabolicum sacrilegium teaeatis. Dicit damnata, et ut pertinacem et perdentem vos vere-
ille loqaens de idololalris Nescierunt, nequeintel-
:
cundiam, si datum fuerit, erroneae saltem multitu-
lexerunt. Oblili suntenim,ne videant oculi eorum dinisconlemplatione, a vestiiscordibusabigatis, ne
et neinteUiganlcordesuo. Noiwecogiiant inmente solos vos errasse susiDicemini, propono tam de alie-
sua, neque cognoscunt\neque sentiunt, ut dicant Me- : nisquam denostris exempla, qui multiplicibus er-
dietatem ejtis, hoc est arboris, combussiigni, et coxi rorum monstris, ut a via veritatis recederent, ab
699 PETRI VENEftABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 700

hoste pulsati non cesserunt, imo innuineris perde- A mundi finem facturi sunt, Antichristum pro Chri-
via errantibusetpereuntibus, soli a praeostenso re- ne ultra res ditieratur, jam non
sto suscipere. Et
ctae fidei tramite non recesserunt. eminus jacula emittenda, sed cominus manus
2. Multis exemplis oslcndit. eos potuisse falli. — conserendEesunt, cum pace tamen ut supra dixi,
Videte, disquiritesollicitepreeteritasaecula, et quot, non cum furore ; cum ratione non cum insa-
quantis, quam multiplicibus errorum laqueis ab nia ; cum aequitate, noncum iniquitate, ne forte
ipso primo mortalium parente, angelo apostata, nonvideamur veritatisamoreinvestigarequod ve-
qui Satanas dicitur, instigante, usque ad hsec ve- rum est, sedstudiopartium defensarequodfalsum
stra tempora genus humanum imphcitum fueril, si est.
sapitis attendite. Ultus est Deus in sceleratos, qui 5. Illorum somnia de modo acceptas a Deo suse
temporepatriarchaeNoe fuerant, ut etiam Alchoran legis. — Dixi superiori et proximo libro : Invito
vestrum fatetur, et totam illam progeniem, quae a vos ad salutemnonquae transit,sedquae permanet;
cultu divino recesserat, terramque universam uon non quffifiniturcumvitabrevi, sed quae permanet
tolerandam iniquitate repleverat, ultricibus undis in vitam aeternam, Hanc consequi, hac tempore a
exstinxit.Successit dehinc, exsiccatis terris dono- Deo praestituto frui mortalibus quidem datum est,
que divino securitatereddita, soboles priorumne- B sed non nisi illis qui de Deo quod est, non quod
quiliapraecedentibus noninferior et cultu divino
; non est sentiunt qui eum, non juxta cordis sui
;

abjecto,imo ut verius loquar, nec cognito, Creato- phantasmata, sed sicut ipse se coU et vult et prae-
rishonoremcreaturascontulit, indeque ad idolola- cipit, colunt. Ad ista vos respondistis Absit ut :

triam progressa, tam religione profana quamvita aliter sentiat intellectus noster Absit ut aliter se !

nefanda,miquitatum cumulis terree superficiem uni- habeatprofessio nostra Nosnihilde Deosomnia- !

versam respersit. Excepti sunt paucissimi justi,
sola Dei gratia ab universah perditorum massa dis-
creti, et sic rara luce in densis et ubique diffusis
impiorum tenebris lucente, princeps tenebrarum
orbem totum juxta Evangelium, quod Christo no-
stro datum Mahumeth vester scripsit, heu usque
vimus, nihilprorsuscontinximus, sentimusde ipso
fatemurdeipso, nonjuxta figmenta cordjs nostri,
sed juxta quod tradidit nobis missus ab ipso pro-
pheta noslra. Ihe cum sit ordine ultimus in pro-
phetis et velut signaculum omnium prophetarum,
et legisdivinaenon auctor, sed lator, non Dominus,
!

ad Moysi tempora, ut atrium suum diuturna et sednuntius, mandatacoelestia,aDeoper Gabrielem

mortifera pace possedit. Ulustrata est dehinc lege
divina per jam dictum prophetam Moysen, una et
sola de cunctis gentibus a Deo electa gens, etom-
P
nibusaUisin erroris jamantiqui tenebris relictis,
praeceptis a Deo datis et psr ipsum proniulgatis,
subjecta est et ab impiorum communi perditione
sibi missa,nihil plus minusve continentia accepit,
accepta patribus nostris nobisque servanda tra-
didit; haecservamus,'haec custodimus, hisanimas,
his corpora, his vitam mortemque nostramdicavi-
inus.
k. Mahumet 7ionposse diciprophetam. Prophetia

sejuncta. Non destitit tamen profanus et pertinax quidsit; Moysen vere fuisse prophetam. Audite —
hostis, etiam post legem datam gentem illam a ergo, quia jam tempusest, cuianimas vestras, cui
cuitu divinoavertere, etdamnatae ac relictae idolo- corpora, cui mortemque vestram dicastis atten- ;

latricenequitiisque nefandis et actibus exsccrandis dite, si tuto in loco spem vestram constituistis, si
gentilium artibus dolosis tentando, illiciendo, se- doctriuae salubri, vero proplietee Dei et nuntio
si

ducendorursum adjungere. Miserta est tandem per- credidisUs. Prophetam eum vocaUs, nuntium Dei
euntis hominis benigna deitas, et ad auxilium mi- dicitis. Concedimus quod vero Dei prophetae cre-
serorum Veritas orta de terra^ hoc est Chrisius de deudum esl, quod vero Dei nuntio acquiescendum
Virgine nalus, processit, et coelesti luraine suote- est sedvideatur, utdixi, utrum vere Deipropheta
;

nebris paulatim discussis,orbem perf undens. Evan-
geliumregni cujus ipse, utsuo loco proba-
aeterni,
bitur, rexerat, ubique difiudit. Cernitis in gentes
D
universasdiffusum Evaugelium ejus, et fidem Chri-
sti in cordibus universorum, Judaeisextotoetvobis
ex parte exceptis, fervere. Non defuerunt tamen
nomini Chrisliano raultiplices exorli in cordil)us
Christianorum errores, quos verax et verilatis sc-
quax Ecclesia Uei stalim ut sensit repulit, slatim
ut advertit damnavit. Ad quid istud in hoc hujus
libri principio ? ut'sicut dicere cceperam, cogitclis
etrecogitolisnonsolum illos, quos prnRmisi,i)aga-
fuerit, utrum vei'e nuntius Dei sit. Ad quod adver-
tendum, quid prophetia sit, quid dicatur videte.
Aitprimusetsumrausiuapostolis ChrisUapostoIus
Petrus, cujus nomen cum toti orbi notum sit, vos
ignorare non credimus, cujus exparte vitam, cujus
mortem, cujus in orbis capite quas Romavocatur
sepulcrum, ut arbitror, non ignoratis. Non volun-
tateinquH^ humanaaUata est aliquando prophetia
sed Spiritu sancto inspirati loculi sunt sancli Dei
homines {II Petr. i) Ex his illius apostoli verbis
sic rccle vel describerc vel definire prophetiam
possumus Prophctia cst rerum ignotarum autde
:

nos, non solum Juilieos, non soium Claistianos pneteritis autdeprasentibus aut dc fulurisnonhu-
luereticos, sed etiam vos potuisse falli, potuisse mana inventione,sed divnia inspirationc faclapro-
decipi, potuisse lcncijras pro luce, falsum pro lalio. Sed nominis ctymologia magis ad futurare-

vero, seductorempro prophela, ct, ul Judaeicirca spicit, quamadpneteritavelprajsenUa :quiatamcn

161 CONTRA SfiCTAM SARACfiNdftuM. — LlS. ll. 702

eadem virtute divina (^ua revelanlur futura, nota A horribiles et palpabiles, nunc per mortes primoge-
quandoque fiunt et prfeterita et praesentia ,horum nitorum, quando in tota terra ^gypti non erat
etiam duorum temporum revelatio vocantur pro- domus, in qua non esset mortuus. Secuta est
phetia. Ex prophetife definitione et prophetam maxima etultima,danscunctis plagis praecedenti-
possumus diffinire •.Prophetaestquiresignotas aut busfiuem, plaga, hoc est Phuraonisipsiusin mare
prxteriti tempori^aut prxsentis velfuluri,non hu- submersio, et totius exercitus ejus, nullo evadente,
matiacognittone edoctus, sedspiritu Deiinspiratus, perditio. Praescivit etprfcdixit jam dictorum rebel-
mortalibus manifeslat. Prophetiam prseteriti tem- lium terribilem interitum, pra^scivit ct praedixit
poris rete\uit Moyses, quando dixit in principio prophetam a Deo in Israel suscitandum, quem qui
creasse Deum coelum et terram, creasse lumen, non audiret exterminaretur de populo suo prsesci- ;

fecisse coelum firmamentum, et illud medium po- vit et praedixit quamplurima alia per totum Penta-

suisse inter aquas superiores et inferiores, pro- teuchum suum, hoc est per quinque quos supra
duxisse ex terra herbam virentem, et proferentem nominavi libros suis inlocis digesta. Haecuniversa
semen, et hgnum pomiferum faciens fructum singillatim antequam fierent prophetico spiritu
;

fecisse solem, lunam ac reliquaastra,tam ex aquis plenus Moyses jamdictus praedixit, seque vere pro-
pisces et volatilia quam ex terra quadrupedia et g phetamDeiesse ipsis verborumefFectibus declara-
reptilia produxisse creasse tandem hominem ad
;
vit. Hoc iJem ante ipsum quidam, ut Enoch, Noe,

imaginemetsimilitudinemsuam,acdedisseeicom- Jacob et Joseph post ipsum plurimi, ut Samuel,

:

paremsimilem. Haec verbapropheticafuerunt,non David, Isaias, Elias, Eliseus, Jeremias, multique

de prsesenti vel futuro tempore, sed de prteterito, alii orbi notissimi.

quae propter hoc maxime se probant esse prophetica,
quia, ut quidam magnus de nostris ait: De illo
tempore locutus est homo, quando non erat homo.
Probaturidemex prsesentistemporis prophetia esse
propheta, sicut legitur in uno ex quinque libris
Moysi qui Numeri dicitur. Absorptis enim ultione
5. Mahumetum non posse dici prophetam. At —
Mahumeth vester, o Agareni,undeprophetaavobi3
probabituf ? An quiaquaeerantpriusignotamorta-
libus revelavit praeterita? An quia quae alios late-
bant indicavitpraesentia^Anquiaquamlibet parva
et vilia praesentit et praedixit futura? Unde hoc

divina maximo hiatu terrae rebellibus Moysi, Core, inquam, ei ut propheta dicalur? An quia ipse ssepe

Dathan et Abiron, cum tabernaculis suis et uni- in Alchorano suo se prophetam nominat? Sipro-
versa substantia, eaque de causa murmurantibus phetam se nominat, ostendat quid propheticum
contraipsum Judaei?, eumqueoccideremolientibus dixerit, quid propheticum fecerit. Ostenditeet voa
fugitille ad tabernaculum Domini. Cumquejaceret q ipsi mihi, qui eum prophetam creditis, qui eum
coram Deo prostratus in terra, dixit ad Aaron fra- prophelam dicitis, unde propheta praeteritorum,
trem suum, summum tunc Dei pontificem Tolte unde propheta praeseutiura, unde propheta rerum
:

lhurihulum,et hausto ignede altari, mitte incensum futurarum appareat. Revolvite siepe nominatum
desuper, pergens cilo ad populum, ut rogespvoeis. Alchoran vestrum, scrutamini totum textum iUius
Jam enim egressa est ira a Domino et plaga dessevit vestrae coelestis, ut putatis, scripturae. Relegite ac
{Num. xvi). Prcesentisergotemporisprophetia tunc recensete ab illius libri prima Azoara, hoc est
ejus spiritus illustratus est, quando in tabernaculo oraculo,quod intitulatur De bove, octoginta quinque
Dei prostratus jacens, quid in remota et difYusa verborum, ac trausitum facientes per Azoaram De
multitudine ageretur agnovit. StaUmque sequitur genteJoachim, ducentorum verborum, acperalias
eadem Bcriptura: Quod cum fecisset Aaron, et pertotumnefandiillius operiscorpusdiffusasusque
cucurrisset ad mediam multitudinem, quam jam ad Azoaram ceutesimam vigesimam tertiam, quae
vastabat incendium,obtulit thymiama,etstansinter in ultimo posita Mbro, illi finem imponit, cursum
mortuos ac vivenles, pro populo deprecatus est, et celerem continuate; probate, exjamdictailla vestra
plaga cessavit ; fuerunt autem qui percussi sunt sublimi scriptura, eum saltem unumet solum ver-
quatuordecimmiUia hominum et septingenti absque bum propheticum protulisse. Et ubi magis, si pro-
D pheta fuit,
his qui perierayit inseditione Core [ibid. ).\{oc'\dQm eum se ostendere prophetam decuit,
ut dixi, de praesenti lempore est prophetia. De quam inhbro coelitus, ut scribit, per tomos allato,
futuro autem tempore quisexfacili ejus prophetica sibique a Deo per Gabrielem transmisso ? Ubi se
verba enumeret ? Praescivit et prffidixit, indicante magis ostendere prophetam debuit, quam iu libro
sibi Deo, decem famosis plagis ^Egyptum percu- cui super omnia mhaereUs, cui totam fidei vestrfe
tiendam, non simul, sed separatim; non una die, summam credidistis, cui salutem vestram, cui, ut
sed pluribus et diversis diebus; nunc per aquas supra scripsi, corpora vestra etanimasdevovisUs?
versas in sanguinem, nunc per ranas implentes Quae causa esse potest, ut Deus eum prophetam
omnia,nuncpersciniphes, nunc per muscasdiversi nominet, et a Deo, ut dicit, prophetavocatus, nulla
generis, nuncpergravissimam animaliumpestem, propheUca praedicet?Quis unquam praecedentium
nuncperpulverem.Egyptumoperientem, nunc per prophetarum a Deo propheta dictusest, ipsetamen
grandinemigni mistam, nunc per locustam ope- nulla prophetica locutus est? Non sic Moyses, ut
rienlem superficiem terros, nunc per tenebras supra dixi, noster?non sic Isaias, cujuspenetotus
 .

703 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 704

liber nil nisi propheticusn sonat, nil nisi aut de A ab eo expressus nonest ;
quemquiaa
solo Jeremia
proximo, aut de longinquo ventura prsenuntiat. expressum, ac post mortemejus impletum, et le-
6. Tsaias vere prophetafuit.—De proximo, sicut gimus et scimus, propheticocumhocspirituprffidi-
illud quod regi Judaeorum Ezecliiae eegrotanti, ac xisse, indeque vere eum prophetam Dei fuisse cla-

jam de vita desperanti ait: Exc, inquit, dicit Do- rum est. Sic et quando ab Isaia preedictam illam

minus: Ecce ego adjiciam snper dies ixiosquindecim Babylonicam desolationem etiamipsepraedixit, sic
annos, et demanuregisAssyriorumeruam teetcivi- et quando de Christo et ejus genitrice praelocutus

talem istam, et protegam eam {Tsa. xxxvm). Quod esl: FacietDominus novumsuper terram:Femina

et factumest, nam et sospitatiredditus, annispost- circumdabit virum {Jer. xxxi): et multa in hunc
ea quindecim supervixit.etdemanu regisAssyrio- modum. Ante mortem, cum regemChaldaeorum ad
rum erutus est, tam ipse quam regia civifas ejus Syriam venturum, cuin per principes suos Jerusa-
Jerusalem, interiiciente Deo sub unius nocturnae lem obsessurum, ac post annos paucissimos eam
horfB spatio de regis blasphemi exercitu centum capturum, et Judaicum populum legis divinae con-
octoginta quinque millia, et a Deo protectus est, temptorem captivaturum etpra^conatusest, utprae-
nullo regum.nulla gentiumadversuseumtotovit£e dixerat, impleta contemplatus est. De quibus pro-

ipsiustempore preevalente. Sic et pro quibusdam B pheticis verbis et aliud fuit: nam universa recolli-
aliis ab eo praedictis et proxime expletis, Dei pro- gere et ad medium reducere refugio, ne forte ista
pheta fuisse probatus est. De longinquo sicut lecturisplus nimio prolixus videar. lllud, inquam,
Babjlonis a Persis et Medis facta et ab ipso prre- de sirailibus exstitit, quod regi Sedeciae ab ipso ad
dicta vastatio, sicut soluta a rege facta ante annos secretura colloquium evocatus atqucinterrogatus:
septuaginta aregeChaldaeocaptivatas: cujusetiam Estneverbum a Dominol respondit^^^sf; m mayiu
Cyri nomen subtili prophetiee oculo ante annos regis Babylonis traderis (Jer. xxxvn). Cumque
fere trecentos et praescivit et praedixit, sicut post ille subjunxissset: Judseos qui transfugerunt ad
multa tempora jam dictasBabylonis omnimodam, Chaldaeos, ne forte tradar in manibus, eorum et
utnunc cernitur, destructionem, quam et in soHlu- illudant mihi, respondit ille jam secundo pro re
dinem redigendam, et pro hominibus monstruoso- siraili Non
evocatus: te tradent. Audi, quaeso,

rum animalium et venenatorum serpentium habi- vocem Domini, quam ego loquor ad te, et bene
taculum futuram nontacuit.Rursumde longinquo tibi nrit, el vivet anima lua. Quod si nolueris, iste
Christi nativitatem, cum
Ecce Virgo conci
dixit :
est sermoquem ostenditmihi Dominus. Ecce omnes

piet et pariet filium [Isa. vii), quod verum esse
ipsiquoqueaffirmatis. Baptismumsalutare quod ab
ipso traditum est Judaeis et gentibus, cum Deum
iatroducens loquentem ait: Effundam super vos
aquammundam,et mundabimini ab omnibus inqui-
mulieres, quce remanserunt in domo regis Judas,
C educentur ad principes regis Babylonis, et omnes
uxores tuae, et filii tut educentur ad Chaldxos, et
non effugiesmanus eorum, sed manu regis Baby-
lo7iis capieris,et civitatem hanccomburet igni {Jer.)

namentisvestris, et ab universisidolis vestris mun- xxxviii). Noluit rex vel tirauit consilio prophe-
dabo vos [Ezcch. xxxvi); Christi miracula cum ait: ticoacquiescere,et expertus est quidquid proedixe-
Tunc aperientur oculi csecorum, et aures surdorum rat illi propheta.

patebunt, tunc salietsicut servus claudus, et aperta S.DeEzechiele. SicEzechiel,utmultoset multa —

eritlingua mutorum {Isa. xxxv). Christi passionem prffiteream de eadam Sedeciae captivitate, licet
ubi dicit :Sicut ovis ad occisionem ductus est, et longe positus in Chaldaea, quae in Judaea futura
tradidit inmortem animam suam; et cum sceleratis erant, et quae jam pene fiebant, absens corpore,
reputatus est{Iso. liii). Htquidhis plura de tanto praesens spiritu praedicensail Nunquidquidissol- :

prophetaeloquar PQuaecunque deChristo, quaeeua- vit pactume/fugiet? Vivo ego,dicit Dominus Deus,

quc de Christianorum sacramentis, quaecunque de quo7iiaminlocoregisquiconstituiteumregem,cujus

Judaeorum reprobatione et gentiumvocatione, quae fecit i7Tilur)iju7'atne7itum, et solvit pactu7n quod
cunque de statu post ipsum praesentis Ecclesias et D habehat cumeo,i7imedio Bobiilo7iis77i07'ietur {Ezech
lide fuluri provenisse cernitur tam clare spiritu xvii). Et in sequenti prophelias serie: Et otnnes,
Dei iliustratus praedixit, ut, juslacujusdam sapien- inquit, profugiejus cum unive7'so agminegladioca-
tis olim verba, magis videatur proeterita texere quam dent, residui auteminomnem ventum dispergeritur,
futura pr(Rdicerc. ct scielts quia ego Dominus loculussutn {ibid.). Haic,

De Jeremia.
7. —
Sicpost Isaiain et Jeremias, ut prophetaillepr;efatuse3t, sicomniacontigerunt,
cui postquam a Deo dictumest P?'o/?Ae<am ingen- : rege Sedecia ab hostibus capto et captiviUo, ac
tibus dedi te (Jer. i), prophetam Dei sc vere esse deinde in Babylone mortuo, cunctisquo profugis
multis non tantura post mortem, sed ctiam dum ejus cum universo agminc gladio cadentibus, resi-
adhuc viverel, indiciis declaravit. Post mortem cx duisquo in oranem ventum dispersis,
septuaginta annorum numero, quo loto tcmpore, 9.De Danieie. —
Sic et Daueil ex toto libri sui
utjamdictum est, Judoei Bal)ylonica captivitatc textu tam de proximo quara de longinquo futura
delenti sunt, cujus captivitatis relaxatio, ut supra praedicens, se clare Deiprophotaraindicat, de quo
scripsi,ablsaiapraedictaest, sednumcrusannorum ipsius prolixovolumine hsecpaucaexcerpsi. Ait illc
 ;

705 CONTRA SECTAM SARACENORUM. - LIB. II. 706

cuidam regi Chaldeeo quiNabuchodonosor dice- A sensusmeus reversus estadme, et ad honoremregni

batur, et sub cujusipsedegebatimperio, somnium mei decoremque perveni,et figura mea reversa est ad
sibi propouonti, et interpretationem postulanti : me, et optimatesmeietmagistratusmeirequisierunt
Domine mi,somnium hisqui le oderunt,et inlerpre- me, et in regnomeorestitutus sum,et magnificentia
tatio ejus Iwslibus tuis sit : Arborem quam vidisti amplior addita est mihi. ^unc igitur ego Nabucho-
sublimematque7'obustam,cujusaUitudopertingitad donosor laudo, et magnifico, et glorificoRegem cceli,
cwlum, el aspecius illius inomnem terram,et rami quia omnia opera ejus vera, et vioe ejusjudicia, et
ejus pulchcrrimi,el fructusejus nimius,ttescaom- gradientes insuperbiapotest hu7niliare[ibid.).S\c et
nium in ea, subter eam habitantesbesticc agri, et in regi Balthasar jam dicti regis successori, cum ab
ramisejus commorantes avescceli; tu es rex, qui eo de scriptura parietis consultus essel, respondit
magnificalus es, etinvaluisti, etmagnitudo tuacre- quoddeinstanti,hocesteademqualoquebaturnocte
vit, et pervenit usque ad coelam, et potestas tuain futurum erat. Sic multamaximaetmira.tam de pro-
tenninosuniversce terrce. Quodautemvidit rex vigi- ximo quamde longiuquo,utdixi,tempore prophela
lem et sanctumdescenderedecoelo,et dicere Succi- \ illc praedicens, severe Dei nuntium,severeDei pro-

dite arboremetdissipate illam : attamengermenra- phetam rerum prsedictarum effectibus declaravit.

dicum ejus m terradimittite,et vinciatur ferro et cere g 10. Sic et tempore Roboam lilii Salomonis re-

in herbis foris, etrorecali conspergatur,et
sitpabulumejus ,donec seplem temporacommutentur
super eum.Hceceslintcrpretaliosententioe AUissimi,
qucEsuTpcrvenitsuperdominummeumregem:Ejicient
te ab hominibus.elcumbestiis et feriserit habitatio
cum feris gnantis superduas tribus Judaici populi, veniens
quidam vir vere propheta, ciijus nomcn reticetur,
ad quemdam ahum regem idoiolatram, decem
ejusdem geutis tribubus imperantem, dum eum
super altare sacriticantem idolis invenisset, ait :

tua,etfenumut bos comedes,etrore cceli iufunderis: Altare, altare, hxc dicit Duminus :Ecce filius na-
septem quoque temporamutabuntur super te,donec scetur domui David, Josias nomine,etimmolabit
scias quod dominetur Excelsus super regnuyn homi- super le sacerdotes excelsorum, quinunc in te thura
num, et cuicunque voiuerit,det illud.Quod autem succendunt, ossa hominum incendet super te- De-
et

prcecepit ut relinqueretur germen radicum ejus, id est dilquc in die illa signum dicens Hoc erit signum :

arboris,regnum tuum tibimanebit ^postquajucogno- quodlocutus est Dominus -.Eccealtare scindetur,et

verispotestatem esse ccelestem. Quamobrem, rex, effunietur cinis qui in eo Cumque audisset rex
est.

consiiium meum placeat tibi, et peccata tua cleemo- scrmonei7i Dei que^n inclamaverat cont7'a
ho)7ii7iis

sijnisrediine, et iniquilates tuas misericordiispau- altare inDethel,e.v(enditma7iU7nsuam de altari di-

perum, forsitan ignoscet delictis tuis {Dan iv).(]um cens Apprehendite eu7n Et exaruil manusejusquam
: .

h8ec univcrsa prophetico illustratus spiritu praidi- exte7ideratco7itraeum,necvaluit7'exeamret7'ahei'e

xisset, postuniustantumaunispatiumimpietaesse ad se. Aitare quoque scissum est,et effususcsl ciiiis
non i<\.c&LOnnia,mc[\x\\.,hxc evenerunt super Nabu- de altari, juxta signu7n quod prcedixerat vir Deiin
chodonosorregem.Post finem mensium duodecimin sermone Do7ni7ii,etait rex ad viru7n Dei Depi-ecare :

aularegis Baby lonis deambulabatrex,et ait :Nonne facie^n DominiDei tui, et 07'a pro 7ne,ut7'estiluatur
hxc est Babylonmugnaquamego indificavi indo- manus mea mihi. Oi'avit vir Dei faciem Domini et
mum regni, in robore fortitudinis mece,et in gloria reversa estmanusregis ad eum,et factaestsicut prius
decorismei ? Cumadhuc sermo essetin ore regis,vox fuerat {III Reg. xiii). Ecce quam magna propheta

de ccelo ruit : Tibi dicitur, Nabuchodonosor rex : hic, etde longepostfuturo, tempore, etdeinstanti
Regnum transiit a te, et ab hominibusteejicient,et prsedixit. De longe post futuro, cum postducentos
cum besliis et feris erit habitatio tua.Fenumquasi ad minus annos nasciturum regem etiam nominat
bos comedes, etseptemtemporamutabuntur super te, dicens Ecce filius nascetur, do7nui Bavid, Josias
:

donec scias quod dominetur Excelsus in regno ho- nomine {ibid.).De instanti cum dicit Hoc erit sig- :

minum, et cuicunquevoluerit det illud. Eadem hora
sermocompletnsestsuperNabuchodonosor,exhomi-
nibus abjectus est, etfenum ut bos comedit,et rore
D cnim
ccelicorpus ejus infectum est, donec capilli ejusin
similitudinem aquilarum crescerent, et ungues ejus
quasi avium. Igitur post finem dierum ego Nabu-
chodonosor oculos meos ad coelum ievavi,etsensus
meus redditusest mihi, et Altissimobenedixi,et vi-
ventem insempiternem laudavi ei glorificavi,quia
potestas ejus potestas sempiterna,etregnum ejus in
generatione et generationem, et omnes habitatores
terrceapud eum in nihilumreputati sunt.Juxta VO'
num quod locutus est Dominus :Ecce alta7'e scinde^
tur, et effundetur cinis qui in eo est {ibid.) ; altare
stalim utloqui cessavit, scissum est, et effu-
sus est cinis ejus.
ii.De Eliaet ELiseo. —
Sic Ehas, sic Eliseus, sio
innumeri alii, quos pree multitudine piget referre,
plurimaetmagnapraedixerunt, quorum veracemin
omnibus prophetiam res absque diminutione, ut
praedictiim fuerat, impleredocuerunt. Et ut ahqua
etiam dc his quos nominavi prophetica proferam,
impletum est quod Elias idololatroe populo com-
minans praedixerat Vivit Domi^ius, si m/,hocest
:

luntatemenimsuamfacit,taminvirtutihuscceliquam non erit, 7'os autpluvia, nisijuxta oris 7nei verbu7n

in habitatoribus terrie,et nonest qui resistat manui namtriennio et sexmensibus, omni roreimbreque
ejus, et dicat ei: Quare fecistit In ipso tempore suspenso, tandem ad preces ejus et ccelum dedit
707 PETHI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX, ?os

pluviam, fructum suum. Impletum A est, vile vel modicum proheticepr8ediiis3e,ex li-
et terra dedit

est et illud quod cuidam regi Juda^orum prophe-
tice preedixerat Quia, inquil,misisti ad consulen-
:
dumBeehebubDeuniAccaron, quasi non essetDeus
bro quem suis reUquit ostendat. Sed redeat adhuc
EUseus -.Rex Syrioe, aitqusedam Hebraica et Chri-
stiana Scriptura, pugnabat contra Israel, consilivm-

in Israel, a quo posses interrogare sermonem id- que iniit cum servis suis dicens In loco illo ponamus :

circo de lectulo superquem ascendisti,non descen- insidias. Misititaquevir Dei Eliseus ad regemlsrael

des, sed morte morieris {IV Reg. i). Impletum est dicens: Cave ne transeas per locumillum,quiaibi

et aliud quod quidem non ipse, sed filii propheta- Syri in insidiissunt. Misit itaque rexlsrael ad lo-
rum de ipso non semel tantum, sed bis de Eliseo cum quem dixeratei vir Bei,etprcBoccupavit eum, et
ejusdiscipulo dixerunt Nunquid nosti quiahodie
: observavit seibinon semelneque bis. Conturbatumque
cor regis Syricepro hac convocalis sej^vis
Dominus tollet dominum tuum a tel {IV Heg. ii). est re, et

Quibus^ ilie bis interrogatus, respondit Et ego : suisait Quare nonindicatis quis proditor mei sit
:

apud regem Israel. Dixitque unus servorum ejus :Ne-

novi, silete (ibid.), quod implctum esse et currus
igneuset equi igneimagistrumet discipulumdivi- quaquam,dominemirex,sedEliseus propheta qni
dentes, ipsequeEliasper turbinem raptusincoelura est in Israel, indicat regi Israel omnia verba qutecun-

ostenderunt.Quid et de Eliseo ? duplicem insespi-
ritum Elisefieri poposcerat, sedlicet
eodem propheta, ad impetrandum esset difficilis,
quod postulaverat impetravit. Sed quando ejus
propheticus spintus et mens rerum, tam prfesen-
tium quam futurarum, soUicita indagatrix et vera-
cissima pronuntiatrix explicabitur ? Spoponderat
B que loculus fueris inconclavi tuo{IVReg. vi). Au-
illa res, teste disUs? praisciebat etprfedicebatspirilu prophelico
plenus propheta regi Israel Syrorum insidias, nec
uspiam oculum illum invisibUem aliquo aslu ho-
stium acieseflugere poterat. PenetrabatsubtUisille
et perspicax propheta intuitus reraota terrarum,
profundavaUiura, abdita silvarum intererat secre- ;

ille leproso regis Syriae principi purgationem a le-

Us propheticus auditus consiUis claustris vel por-
;

tarum repagulis repelli non poterat, cubicuUs re-

pra; cumqueut curari posset Jordanicis fluentis
gaUbus nondeerat,cuncta queehostiUter et caUide
intingui mandaverat, obedieratille, licet prius de
mandatis indignans, consilio servorum, et obe- longeposiU adversariimacUinabantur regisuopro-
dientia mandato prophetali exhibita, sahitem pheta, nuntiis semper intercurrenUbus, indicabat.

concupitam meruerat. Tactus est pestifera et mi- 13. Nihilunquam prcedixit. —

Quare ergo pro-

seris mortahbus nimium assueta cupiditate Giezi

pheta,juxtavos,tam famosus,aliqua saltem modi-
puer ejus, et quod gratis a Deo per prophetam da- ca prophetiae scintiUaintam frequentibussuis con-
tum fuerat multo argenti ac veslium pretio ve- tra hostes expediUonibus, sibi nedicam alteri non
^ consuluU ?Quare cum ssepe victus depreeliis fuge-
nundare visus, lepram principis jam curari simul
prsescivit? quare
cum opibusilliciteconcupitis, leprosus ipse subito rU, sevincendumabhostibus non
factus, sibi protinus vindicavit. Non latuit hoc non prsevidit et prsecavit in quodam suo procinctu

hcet absentem prophetam, nec se hoclatuisse re- cui ipse interfuit, unum sibide inferioribus denti-

versoad sepueroindicavit.Aitenim ilh: Unde ve- bus dentem excutiendum, labrum praecidendum.
nis, Giezi ? qiiirespondit -.Nonivitservustuusquo- vulnera fronU et faciei suae abhostibus inferenda?
quam. Et ille ait Nonne, cor meum in prcesenti
: Sed quidexspecto, o Ismaelitffi, aut a vobis aut ab
erat, quando reversus est homo de curru suo in occur- ipso proferriex jamdicto Alchoran, hoc estlege ve-
sum tuiWuncigitur.accepistiargentum, et accepisti stra,ahquidprophelam vestrum propheticae praedi-
vestes utemas oliveta,etvineta, etoves, et boves, et xisse,ne dicamaliqua ex pra;dictis, ut ab eo prae-
servos, et ancillas ;sed etlepraNaamanadhoerebit dictasuntcontigisse. Quidenim ex pnudictis ab eo
tibi et semini tuo in sempiternum {IVReg. v). Sub- provenire potuU, de quo claiumestquodnihilpra)-
ditque Scriptura Lgressusest ab eoleprosusquasi
: dixerit? Sed forte opponet vestrum aUquis, etpro-
nix (ibid.). Ecce non fallax, sed verax propheta ducet ad medium, velut magnum quiddam, scriptu-
non falsus, sed verus nuntius Dei, curandum le- ram aUam genealogiamejus, actus quosdam ipsius,
prosum et praesciit et factum est
prfedixit, et
^ et praihacontinentem;in qualegitureuiu prajdixis-
avarum servum iepra curati hominis resper- seduodecimdegentepropriavel famUia, quaj Cho
gendum et prfesciit et praedixit, et factum raisdicebatur, singillatimsibi invicemsuccedentes,
se mortuo principaturos, cx quibus tres
primos
est.
nominasse scribilur, Eubecaram, Aornar, et Od-
12. longe ab hisfuit absimilis Mahumetes.
Quam
— Quidsimile, o Agareui, tot tantisque tam maxi- men ; sed nec sic, nec sic prodesse poterit parti

mis prophelis vester ille, ille plane illo vester pro-
pheta, saltem dercqualibet vih et modica aut
autprcEdixit?ProponaturUberejus, revolvatur
sciit
Alchoran ejus, subiimis iliaet cajlestis, juxtavos,
ut dixi, scriptura,nulla Azoara excepta, per verba
singula replicetur, procedat illeadpubhcum tanto-
rum propheta populorum, et se aliquid, ul dictum
su8e dabohca fraus, nec pro splendore tenebraa,
prae- pro lucisangeloSatanamfuhginoumingerere prtB-
valebit. Et quis nobis, o Agareni, qoos causa
as-
sumptacogcnletoliesnomino, ad probandumhuac
de quo agitur prophetam Dei nou fuisse. Quis, ia-
quam, apUor ad hoc prabandum iuveniri poterit,
quam ipse queiuUei prophetam diciUs V Si plane
 : '

^09 CONTLA 6ECTAM SAPU.CENORUM. - LIB. IL 71^

ipse seDegaveritprophetam.nunquidipsoresisten-
A turos, cum sine miraculis, signis, et prodi-iisnu
te eum dicetis prophetam ? hoc quomodo? audite. gacissimis fabulis tuis popuh multi
crediderint
Et si ahquis
vobisrationabihs intellectus super-
in
sectfB nefarife acquieverint, infernali doctrinaj
tuce
est, Et ne diutius vos protrahens plus
advertite.
seipsos nil morati subdiderint ?Etcuihoc
nimio suspensos teneam, audite ipsum loquentem
commen-
tum tuum, cui plane non appareat enerve,fragile,
in Alchorau vestro :cui scripturfeabaliquocontra-
testeum? Elige certe,elige deduobusquod malue-
dici nefas putatis. Quidquid, ait, invenentis
pro me ris, aut dic Deum in prfescientia sua errasse, dic
scriptum, conferte illud cum Alchoran,etsi einon mentitum esse, quod tibi non crediluros homines
concordaverit,scHolcquiainnocenssum ab illa scri- etiam cumsigniset prodigiis dixerit, cum tibi
ptura,et «on esiwea.Conferaturergo scripturajam Ara-
bes, Pers.ne, Syri, /Egypti, multaque pars
dicta cum isto Alchoran, etvideatur utrumconcors
Afrorum
etiam sinemiraculiscrediderit autsifateri vereris
cum illa aut discors ab ipsa sit. Dicit iiJa, ut jam Deum
;

errasse, Deum mentitum esse, aufer falsa,

dictum est, eum prredixisseduodecimviros de stir-
aufer blasphema de libro tuo, imo, quod sanioris
pe vel gentesua,quaeChoraisvocabatur, principa-
consiliiest, damna ut erroribus, ut mendaciis, ut
tui suo post se singillalira principaturos,
quorum blaspheniiis respersumtotum Alchoran tuum.
primos tres, ut prffimissum est, nominat. Hocqui-
b 15. Signis etmiraculiscredideruntaDeoinspirdti
dem scriptura illa, abalioquamabipso edita ;ipse homines.
verononaliusecontra Quuiquid inveneritispro me
Sed quid est et illud quod postquam —
:
Deum inducis tibi loquentem, quod preemisi -.Nisi
scriptum, conferte illudcum Alchoran,
etsieinon sciremus eos tibi non crediluros, addis sicut
nec :

concordaverii,scitotequiainnocenssumabillascri- aliiscrediderunt ? qui sunt istiquibus hominesnon

ptura, et non est mea. Non concordat autem
cum crediderunt? An forte Moyses ?An forte ipse
Alchoran, quoniam totus ipsiiis libri fextus, Chri-
nihil stus / non occurrunt alii, non occurrunt
ab eo prophelice diclum souat, plane alii,
de futuris eum
nihil de quibus hoc te sensisse,de quibus hoc
praedixisse scribit. Nulli tedixisse
ergo magis, ut judicia, conjicere possim. Sicut hi
sumni etsoh legislatores
tam ecclesiastica quam Romana, imo tam divina in orbe,
Moyses Judaeorura, Christus universarum
quam humana fatentur, et ratio ipsa docet ; nulli, gentium. Moyses venit cum signis et prodigiis,
inquam magis quam de se confesso credendum,est
,
Christus multo magis cumsigniset prodigiis.
Postponantur igitur ex tantaedignitatis, Cre-
quantum didit Moysi visis signis et prodigiis
Judffiorum po-
advos, hbro, undecunque occurrentiascriptasup-
pulus. Credidit Christo ejusque apostolis
ponantur, quia testo Mahumeth vestro, si visis ma-
qua scri- ximis et innumeris miracuhs mundus. Qui
ptura, ut ejus utarverbis, non sunt
coucordaverit Al- ergo de quihiisdixish-.Stcutneealiiscredideruntf
choran suo, innocens ab illa, etnon
estejus.Nonne Istis enim miracula facientibuscrediderunt
ista, viri, sufficiuntad a Deo
comprobandum eumnon inspirati homines, tibi sine signis vana et
esseprophetam?Sed succedanthisalia,et impium, falsa lo-

imo perditissimum hominem ab omni quenti,atedecepticrediderunthomine3.FaIsumest

prophetica ergo oraculum tuum, quod tibia Deo dictum
gratia,etiam ipso fatente, procul fin-
exclusum decla- xisti, nec ilhs credidisse, nectibi
rent. Indroducens enim velut credituros homi-
poeticofigmento ne- nes.
quam et mendax homo Deum sibi loquentem, sic ^^•Mahumetitestimonioprobateumnonfuissepro-
m Alchoran ait
phetam. —
Sed redeo adillud, quod probare pro-
ALchorancontinetfalsa.-~Tuquidemnequa-
14.
posui, tuo tetestimonioprophetaranonesse.Quan-
qitam ad eos cum Deimiraculis
manifestis venies do enim signa tibi a Deo data non esse aftirmas,
quomam eavelutodiosaatquecontrariarejiciunt et utique te prophetam negas. Quid enim
ventatiad eosvenienticontradixerunt. insignius
Etrursum- prophetia?quidsignummajusprophetia?quidenim
Nisi sciremuseos tibinon credituros,
daremus tibi signum, quid prodigium, quid miraculum
rectius
signa et prodigia. Quid dicam ?
quis digne mirari '^
vocatur quam aut prfeterita, quantum ad
quiseffanfquis congruisverbisirridere homines,
.
tantamho-
^^?'-^"". ^"'^"''"'^^'^''iiiiamno- ignorata referre,autpraesentia
reterre,autpraesentia reserare,ai
reserare,aut futura
minisst.ilfitinm
de quoagitur,verba convertam ^Jse a Deo
:Hfeccinetotcausa dantur signis prophetia sit, cum tibi signa a
est, o Mahumeth, quia
sinemiracuhs
Deo
missusaDeo data non esse praedicas, prophetam uhque te
ad homines venisti,quoniamet esse
velut odiosaatque negas. Aut igitur profitere signa tibi a Deo
contranarejecturi erant, etveritati data
adeos venienti esse, etpropheta permane aut si tibi signa data
:
contradicturi ? Hceccine, inquam,
causa est, qua non sunt, propheta esse desine. Urget enim undi-
signaetprodigia tibi data non sunt,
quia pr^scie- que te coarctans ratio, ut si, sicut dictum est, si-
bat Deus eos t.bi non
credituros, sicut nec aliis
gna tibi data esse negaveris, prophetam tepariter
crediderunt?SihoctibiaDeo, utdicis, dictura diffitearis ; si datatibi dixeris, necesse estut Deum
^^^^^^^'^bsque dubio pr^scien- mendacu arguas
«a Dei.
De 0.? T' necesse est ut quod mendaciter
tia Quomodo enim, juxta hfec qufe
;

proponis scripsisti corrigas, Et quia monstruosa verba tua

'^*""'"^
^bi
tibi etfam
etiam T
cum sigms
'^^'
et prodigiis
^^ P--iuntVmme;
misso non credi-
et hactenusinaud?tapeneobstupescereme cogunt,
quis, miser, ex univesorum coUegio prepheta-
 :;

PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 712

7H
rum sic se dixit prophetam, utlu? sic se voluit A aut hoc non potueris, desine te, o damnate at-
si

credi prophetam, ut tu ? Vitabant illi ut veri et que damnande, vocare prophetam. Et licet quee
humiles servi Dei gloriam magoi nominis, et cum prffimisistifflcere,possintaddemonstrandumlonge
vere Deiprophetieessent, prophelasse dicere.salva te esse a prophetica gratia ;aggrediar tamenvelu

quanlum poterant veritate, se dicere refugiebant. ab altero exordio ista legentibus ostendere tenon

Unde quidam ex ipsis quiAmos vocabatur,diccn- esse prophetam-

tibus sibi : Noli prophelare inBethel,nequestilles 18. Prophetarumaliiboni,aliimalidicuntur.Qui
snper clomum /rfo^i (A7?2osvin),respondit : Noe SH7n boni,— Prophetarum vel qui fueruntvel qui di-
propheta, et non sum, fdius prophetce, sedjnier ar- cuntur,ahiboni,alii mali.Bonorum alii preedicentes

mentarius ego sum, vellicans sycomoros {ibid.). Et universaha.ahi particularia. Malorum ahi fallaces,
Joannes, quem propheta vester Baptistam nomi- ahi veraces.Suntprceter hosquinon propheta3,sed

nare refugit, sedZachari.e. fiHum, dicit multa qufe vulgari nomine divini dicuntur, utaugures, arioli,
lam ipsum, quam parentes ejus in Alchoran suo aruspices, magi, sortilegi. Prosequatur ergostylus
laude extolht, dicentibussibiinvidisJudseorum sa- eo ordiue singulorum distinctiones, ut proposilfe
cerdotibus et Levitis Propheta es lu ? respondit
: sunt. Boni sunt, quorum vita laudabilis, quorum

Non sum {Joan..) qui tamen vere prophetfe Dei b prophetia vel preedieatioverax, dequorum nume-
:

erant sed prophetas se non esse, alio qui ad vos

:
ro sunt, quos supra scripsi, Moyses, Isaias, Jere-
nuncnon pertinet, quandiu infidelesestis, intelle- mias, Ezechiel, Daniel, multique ahi. De his et
ctu, salva veritatis suse professione, dicebant. Re- ipse Christus, qui quamvis cunctorum propheta-
liquerunt tamen in hbris suis, de quibus dubitari rum Dommus ubi Deus sit, tamen quia multa
non posset, signa prophelica, utquasprcedicebant, prophetica propheta vocatus est. Testatur
dixit,

aut impleta ipso suo tempore demonstrabant, aut hoc Evangelium, quod ei datum, o Saraceni, fate-
implenda, ut apud posteros postmodum claruit, mini, sicutibi de iUo a turbis dictumlegitur: Pro-
declarabant. At vester ille,et quod sahsadmirando phetamagnus swTexitin 7iobis {Luc.yu);etsicu\.ipse
frequentare non possum, ille prophetara se dicit, de ipso Non capitperirepi^ophelamexiraurbem.
:

Deum vocantem prophetam in-

in scriptis suis se Quitamvitas quam prsedicationi su£b verax, ut de-
troducit, et cum pene usque ad nauseam se Dei cebat, testimonium ferens, in eodem Evangelio
prophetamdicat, affirmet et replicet, nihil de fu- Judaeis secum altercantibus ait Quis ex vobis ar- :

turis loquitur, nihil propheticum sonat, nihil a se guet me de peccato ^{Joan. viu.) Nuhusenim eum
non solum prredictum vel impletum ostendit, sed de peccato arguere poterat, qui sine peccato erat.
nec implendum prsedicit. Taceo illa quas de para- q Istud quidem de vita ^sedetdeprffidicationequid?
diso voluptuosa, velde inferno phantastica pro Si veritalem dico, quare vosnoncreditismihiylbid.)
mittit,inquibus ante nonpotestapparere propheta, Nam nibil nisi quod verum erat, Verilas proferre

quam ab iUis qui in paradiso vei in inferno fue- poterat. Est igitur ipse cum aliis bonis prophetis,

rint probentur impleta, Nonfuit ipsi,nec esset mihi etetiamsuperalios bonus propheta.
si vellem,difficUe,me vocare prophetam ;nonesset
19. Qui mali prophctce. Sed mali prophetce —
difficile scribere et scripto inducere Deum me voca- qui sunt ? quorum vita reproba, quorum prophe-
prsedicatio falsa. Tales eraut tempore Eliae
re prophetam non esset diffiche prsedicare me
;
tia vel
qui in libro Regnum Israel et Juda leguntur
hominibus Dei prophetam. Possem fingere quae illi,

vellem de his quae postfinem mundi,etpostrerum
occasum, aut futura sunt aut non ; nec possem de
mendacio argui in hac vita, prsedicendo ea quae
futura sunt, aut non post hanc vitam.
17. Sileat ego commentum
quadringenti quinquaginta prophetae Caal,et item
quadringentilucorum, quos idem EUas oblatum
Deo sacrificiumignique ccelesU absumptum, suo
jussuapopulo comprehensos, adtorrentem Cison
multo zeli divini ignitus fervore perlrahi fecit, ut
diabolicum, et, sicut

supra dixi, fragile, enerve, ac testeum, quia pro- pessimos idololatras interfecit.
creui non
pheta credi nou potest
poiesi prsedicendo post
ea qua; ^»^=1
piceuiueuuu ea, 20.
i.u. Bonorum aLiiuniversaliaprcedicunt.
-^.
jji//tc// i»..ci*.,.. >-...>.>,,
— HonO'-
rum prophetarum, ut dixi, qui universaha, hoc
mundihuius finemfuturasunt, nisiseprobetpro-^
est ad universos perlinenUa prc-edixerunt, hi sunt
phetam in hisctexhis quae ante mundi finem
sunt. Assumat, si vult propheta credi, tesles pro- ex parte, quos supra nominavi, cum cunctis pene
quiboniprophela^ dicuntur, quorum, ut pree-
pheliee suoe, non ex mortuis, sed ex viventibus
aliis
;

misi,vitalaudabUis est etpra^dicaUoverax. Aduni-

non ex his quae post mortem implcnda promittat,
versos enim perUnct, quodab illis de Christ<-> prse-
sed exhisqu«antemortemimpleta ostendal. lloc
dictum est,qui,ut ait in Evangcliomagnus quidam
modo, hoc tah tamque cvidenti argumento,credit
justus Posilus esl in ruinam etin resurrectionem
Christianus popuhs suis, non quia tantum prophe-
:

multorum {Luc. n);c\i]\is vita, cujus prsedicaUo,

tas se dixerunt, sed quia prophetas se esse
sigois, claris miraculis, ipsisque cujus mors, cujus rcsurrectio, cujus a ca;Ii egres-
evidentibus
sio,etadipsosregressio, credentibusad vitam,incre-
ab rerum praidictarum etrectibus, absque ali-
eis
ad mortcm facta sunt. Ipsius tandem in fine sjb-
quo dubietatis vesligio comprobarunt. Aut ergota-
dulis
cuU universalectuUimumjudicium,perpetuas sede
Ubus indiciis tc, oMahumeth, ostende prophetam
 713 CONTRA SECTAM SARACENORUM. - LIB, 11.
714
totimortaliummassa?, ante cremendam majesla- A dicebalur, frequentes de rege Syriie triumnhos
tem ejus vi divina collectae, distribuet pro meritis prfedixit, quod et sic contigit, et quaedam simiha
singulorum, unumquemque aut igni perpeluo tra- ab ipsisquibusdam prcedicta, et, ut dictum fuerat
dens, autvitc-e
secum sempitern<B restituens. Hoc adimpleta.
modoctcimctareliqua qute in verbisiilis vellibris 22 Post Chrislum non fuere universalesprophetx
propheticis legunlur, ad omnes non ad quosdam
perlinentia, sive in bono sive in maio accepta.illos
Plures fuere particulares —
Sunt igitur hi quos
.

multiquequos reticui, de illorum nume-

prcTemisi,
respiciunl, quos universales prophetas nomino.
ro,quos quia non ea qucT3 ad omnes, sed qua^ ad
2 y.Aliiparlicularia. —
Particulares illos dico, qui quosdamspectant,prophetico praedixerunt spiritu
nonillaquieaduniversospertinentproedixerunt,sed particuiaresdicoprophetas. Seddistinguendumest
qui ea quas ad quosdam populos vel ad qua?
quasdam interhos ct illos, ct cauteac solhcite advertendum
nominalimexpressasper3onaspertinebant,propheti- universales.hoc est ad universos pertinentia pra^di-
cospirituproilocutisunt. De quibusetJonas,
quiad centes, jam a Qiristi tcmpore nec potuisse nec
gcntilcmiantumNinivitarumpopuhuualJeomissus deinceps usque ad mundi finem esse posse prophe-
est,HcetilIaejusmissiouniversarumgentiumvocatio tas. Nam quidquid ad commune
mortalium vel
nemprc-esignavent.hcetquod mer3usinmare,quod B ipsiusmundi
statumaut defeclum, quidquidadre
voratus apisce, quodin ejus ventre manens iilce-
Jigionemveracemautfallacem, quidquidad debitos
sus, quod incolumiset a bellua et a mari
evadens actu etuniversales,bonorumautmalorum iines spectat.
nonverbosalvalricemChristimortcra,eiqueamorte
(otumajamdictis,quiuniversalesdicunlurprophe-
cuncUs miracula perferendam resurrectionempro-
Iffi, prcedictum est, clab
ipsisad doctrinam et me-
phctaverit. Deistisest etSamuel.qui non universa-
moriam postcrorum litteris traditum est. Quod
lia,sedquaedamadquosdamspecialiter pertinentia
exmaximajamparte impletum, ex toto in sceculi
prcedixit, ul Helisacerdoti de his qufe
pertinentia fine implendum Unde cessantibus, et in
scrvatur.
erant posteris domus ejus, ut Sauli primo regi Joanne, quem nos naplistam, vos filium Zacha-
Hebraeorum, prius de asinabus Cis palris sui per-
rice dicitis, nec nos ejusfilium esse negamus, om-
ditis et inventis,
post de regnoejus ad proximum
nimo,inquam,apud;gentemJudaicamdeficientibus
ct Kuiulinu transferendo, ac de
quibusdam aliis, prophelis, qufe sola usque ad Christum divincB le-
vel cidsolamgentem Judaicam, vel ad quasdam cer- gis cultrixexstiterat, illud tantum prophetiic ge-
tas personas pertmentibus causis. De
his et illc nus cessavit, quod ad statum universalem perti-
ejusdem temporis propheta, qui ejus a Scriplura
nebat, quiauniversis adidspectantibus pleneprce-
sacianonexpressoproprionommcvocaturvirDei,
^ missis necessarium jam non erat. Non xuu
«i. i,uii i^ui
fuit i^iiui
Dostmn ta qucTs
etaui postmulta
etqui nm dicto ventura prre ^,Mahumeth vester,;utdicitis,signaculum
-^ •*
mu-P jam Hcli ,„.r..„„„
di^^r. H,.ii

dixerat, id eliam addidit «oc, inquit,m7

propheta-
: </6/s/Vn?/m rum, hoc est ultimus in prophetis sed
quod venturumest duobus filiis tuis Ophni ei ; Joannes
Phi~ Baptista, de quo Christus in Evangelio, juxta vos,
nee indie una mortentur ambo (I Rcg.
;
u) quod :
sibidato ait Le.v et prophetge usque ad Joannem
;
et factum est. De his est et ille quem
eadem Scri- [Luc. XVI). Prophetas plane illi qui ad omnes perti-
ptura tacitonomine prophetam nominaf,
et quem nentia praedicerent, non illi qui aliqua personalia
cuidam regi Israel de rege Syrife victoriam
conse- prophetarent. Hlos enim
qu ipersonarum aut tem-
cuto inducitloquentem Vade etconfortare, et scito
:
porumvarioseventuspostJoannem Baptistampro-
et vide quid facias
; sequentienim anno rexSyrice phetico spivitu prajdixerunt, in diversis temporibus
ascendct contra te {III Reg. xx). Rursus
eidem regi ac diversis mundi partibus, frequenter habuit et
alter sine nomine prophela Hwc, ait, dicit Do- :
experta est Ecclesia Christi, sicut Paulum aposto-
minus, quiadixerunt Syri Beus montium
estDo-
-.

lum, quid multa de futuris et impletaet implenda

minusetnon Deus vaUium,dabo omnem multiludi-
praedixit. ImpIeta,utinnobis etinJudaeis, quando
nemgrandemhanc in manu tua\etscietis quia ego sum
dixit '.Erittempus cumsanam doctrinam non susti-
Dominus [ibid.) quod, et sicut prcedictum fuerat,
:

j^
nebunt {II Tim. iv) ; et in eodem versu A : veritate
sepfimastatim die impletum est. Nam, inito
He- auditum avertent, ad fabulas autem convertentur
brfei contra Syros prcelio, percusserunt
de ipsis {ibid). Nam claret orbi praeter
vos et ipsos, quod
centum millia peditum in die una, fugeruntque
tam vos quam suo loco probabitur, a veri-
ipsi, ut
qui reliqui erant in civitatem,
ceciditmurus super tate auditum averhstis, et ab fabulashunc conver-
vigintiquinque miUia hominum qui remanserant.
tistis, a veritate Christiana vos ab
Haecajam dictis prophetis prcTedicta, non fuerunt fabulas Mahu-
meth, Judaei ad fabulas Talmuth. Implenda vero
universaha, sed aut de singulisgentibus.
autde cer- praedixit, quando revelandum hominem peccati :
tis personis, et de propriis ipsarum proventibus Filiusperditionis qui adversatur et extollitursupra
praeostensa. De his est etmagnus Ehas, de his omne quod dicitur Deusaut quodcolitur {II Thess.
ipso, quantum ad miracula spectat, non inferior
ii), eumque in tempIoDei sessurum, quem nos An-
Ehseus, quorum alter, ut supra
dixi, regi Ocho- tichristum dicimus^ scripsit. Sic et alios exaposlo-
siee mortem minatus
est, iUeque, ut prc^dictum lis, sic plurimos ex aliis eorum discipulis, qui et
fuerat, mortuus est alter alteri
; regi, qui Joas prophetae dicti sunt, et prophetas se esse rerum
Patrol. CLXXXIX.
23
 PETHI VENERABILIS CLUNIAC. ABBATIS IX 716
715

prcediclarum effeclibus ostenderunt. De talibus et A gentium, uteaquse

ille fuit qui Agabus vocabatur, qui zona
Pauli Je-
rusalem euntis, suos pedes alligaus, ait Virum
ut ea qufe contra PaUestinos,
contra, Moab, ut eaquaBcontrafilios Ammon, utea
qucE contra regna.Azor, utea quae contra Elam, ut
:

eaquaiconlra Babylouemprophetico plenusspiritu

cujus hcec zonaest,sic alligabunt inJerumlem{Acl.
prophetavit,personalia, sicut quanc^oregem Sede-
xxi). Qui brevi tempore elapso, cum urbem illam
chiam a Chaldc^is capiendum etcapfivandumpiae-
adisset, captus a Judajis. alligatus atribuno,flagel-
dixit, sicut quando Ananite cuidam falso prophefse
latusaRomanis,veridicum fuisse prophetamillum
ostendit.Etquishujusmodiprophetarumnumerum, sic minatusest Non, inquit, 7nisit te Domimis: Et
:

tuconfidere fecistipopulum istum in mendacio. Id-

qui postChristum inter Christianos tam vita quam
circo hcec dicit Dominus Ecce mittam ie a facie
:

prophetia splenduerunt, explicet ?

terroe,hoc.annomorieris; advevsus Dominum enim
23. Quidamuniversaiesetparticularesfuere vro-
— Si locutus es (ier. xxvm). Sic et quando quibusdam
phetce loqaerer fidelibus et Christo credenti-
duobus ait H(ec dicit Dominus exercituum, Deus
bus, paterefcampusimmensus. Quandoenimvela
:

Irsacl.,adAhab filium Culice,etadSedechiam filium

me vel a quolibet explicari posset tanta propheta-
Amasia^,quipropkctantvobisinnominemeomenda-
rum, non universalia, ut preemisi, sed singularia,
ut dixi, a Christo usque ad nostra tempora
praedi- B ciler-.EcceecjotradameosinmanuNabuchodonosor
regis Babylonis, percutiet eos in oculis vestris
centium numerositas? Si eorumsingillalim nomina et

partehnjuspropheticfe graliae [Jer. xxvn).

velnumerum,qui in
claruerunt,ex veracibusgestiscoUectaretexere vel-
26. Da7iiel. — De his universalibus simul et per-
refugeretis sonalibus est Daniel, qui, utlongesupra praemisi,
lem, fidem dictis, ut arbitror, adhibere
utroque charismate plenus, et qua? ad omnes et
Quomodo enim prophetis Uei credere possetis,qui
quae ad quosdam solummodo pertinebant, seepe
necdum Deoipsicreditis ?Sed3cio hunc esse intel-
pra?fatus est. Ad omnes, ut quando somniumregis
lectum vestrum,hancesseprofessionem vestram ;

cujusidemreximmemor factus fueratre-

vosvero Deoetinverum Deumcredere. Sedutrum
Chaldaei^
citaus, quid prajsignaret praedixit. Viderat ille sta-
hoc verum sit, subsequens et vos per Dei spiritum
devincensratiodeclarabit. luteiim rempropositam
tuam cujus caput aureum, cujus pectus etbrachia
argentea, cujus venteret femora eerea, cujuscrura
sermo rationi famulans prosequatur. Erat autem
ferrea, cujus pedes partim ferrei partim fictiles,
sermo ille, erat ratio illa, qua de universalis pro-
distinctione proemissa, de sequenti,
preesignabant maxima mundi rcgna sibi invicem
phetiffi modo,
modo successura, varios habitura processus pariter et
hoc est singulari vel personali prophetiae
proveutus, quseper mutuas successiones in tantum
juxta propositampartitionem agebatur. De iilo, in- P
suidiuturnitatem portenderent; douecpercussala-
quam, plane prophetiaj modo, quo siugularia, ut
pide absciso de monte sine manibus, deficiente
dixi,pr6edicuntur, non quouidversaUa prophetan-
prophetice mundo, ttnirentur et ipsa. Rursus ea quae ad om-
tur. Nam ille, ut sic loquar, universalis
utultima pars prophetife ejus indicat ; quse si
modusab ipsa peneprimi homiuiscreatione exor- nes,
quis vestrum legerit inveniet. Qute vero ad quos-
tus est; sed in Joannc, ut dixi, consummatus
est.

Particularis vero aut personalis et ante Joannem

dam, ut ea qua; ab ipso praedicta sunt regi Nabu-
chodonosor, ut etilla qucB regiBalthasar. Est igitur
etpostmultis datus est et adhuc fortassis pluribiis
;

Daniel, ut duo supramemorati, uonuniversalis tan-

dandus. Hac gemina discretione propheticce gra-
simul etparticulares tum vel personalis, sedsimul universalis et perso-
tiae descripta, ad universales
nalispropheta.
prophelas sermo redeat, et qui sint ex scriptisde-
21 Bebrseo7'um p7'ophetas aucUi-e debent Is7naeli-
claret.
Ut Isaias.
24. —
De istorum numero rursus tcc. — Sed, quiaHebroeosprophetas vobissicut Ju-
deeis propono, mirabitur forsitan ahquis vestrum.
Isaiam produco, qui sicut universaUa prsedixisse
prceostensusest,sicquod etiamsingularia adquas- Sed,utdesinat mirari, iiudiat sequentia. Hcbraeci
quidemjam dicti prophetae sunt, sed, licet HcbrcTi
dam gentes, vel pcrsonalia ad quasdam personas °
pertinentiaprajdixeritprobandum cst: ad quasdam sinf, etiamvestrisunt. Sed,dicetis: Nostri quorao-

gentes, utilludquod contra Babyloncm, quodcon-

do ? Quid enim Arabs ad Hebraeum ?QuidIsmae-
traMoab,quod contraDamascum, quodcontra M- ntaadjudceum ?Et midtum plane; primoquodls-
macl et Isaacfratres fuere, licet ille de Agar an-
gyptum, quod confra Idurafeos, quod contraAra-
cilla, istede libera Sara secundo, quod praeter
biam, quod contra Tyrum, ullectio libri ejusindi-
;

consanguinitafis lineam et Mnguam tam in notis

cat, ad quasdam personas, ut illud
prophetavit ;

lilterarum quam in eloquio pene comraunem, etiam

quod de rcge Assyriorum Sennaclierib, qiiod dc
singulari ct antiquo circumcisionis signo velut ab
rege Jud^orum Ezcchia, quod de qiubusdam aliis, vosipsosab
utriusque gcnlis palre Abram derivcato
sicut ibidiffusius legitur, prophctavit.
universarumgentiumaut innatis usibus, auttradi-
2;;. Jeremias. — Scquitur huuc et suprascriplus
multa ad univer- tislcgibus secrevistis, tertio, quod Ilcbraeos aut
Jeremias, qui modo codem sicut
divino
Clu'isfianos dc (piibus agifur, prophotas, ut
sospertincntiaprfedixif, itaet singularia vel pcrso-
Spiritu inspiratos, ct prophetica gratia
plenos, a
naha pleraque non tacuit ; singularia quarumdam
 717 CONTRA SEGTAM SARACFNORUM. - LIB. II.
718
vobissuscipi debere evideatibus et invictis in su- A illi admista, falsum est et ipsum Alchoran
tuu m,
prascriptolibrorationibu3monsti'atumest,quasad nec m parte tantum sedin toto falsum nam,
etsi
integrura reconsignare,et velutde novo litteristra- ;

forte aliquaibivera sunt, falsorum admistione cor-

dere, si prcecedentibus aurem sollicilam adhibui-
rupta sunt, nec jamfide digna sunt.
superlluum est.Quodsi forte aut utrerum de
stis,
Nunquidnon
itasehabentuniversarumgentiumjudicia? ubique
quibusagitur instanlium contemptores negligenter
perorbem lex isla viget, si vel in verbo uno falsus
audistis,autcommuni quaepene omnes preeter stu-
testi3inventusfuero,nec in veris audiar, nec in
diosos occupat desidia,lecta velauditaoblivioni le- ve-
risfidem merebor. Hac justitia reprobo
thargicfe tradidistis.replico brevilerquce supra ditfu- Alchoran
tuum,hocaequitatisjudicionon ejusaliquas partes,
sius dicta, si tanta vobis salutis vestrte cura cst,re-
sed ex integro condemno totum
colbgere poteritis. Ex quibus prophetas Judaicos Alchoran tuum
Eligefibi,utIongesupraposui,de duobus allerum.
aut Christiano3,de quibuslongus sermo praecessit,
Aut propter falsa quae es libris, ut dicis, falsis
vestros eliam esse, vosque eisdem ut vestris credere as-
sumpta et libro tuo insertasunt, Alchoranabjice;
debere, si remota, ut suprascripsi, perspicuneveri-
aut si nolueris, Hebraicos et Christianos
tati renitensobstinalio fuerit, omnifugata hbros ex
nubium quibusilla sumptasuntveraces fatere. Et
quianon
raUi? imo jam
rer, et
-
his qui a
declaravit.etnisUaMcl.busloqac-
^
Deo prorsus alieni sunt, stepe-
"
s creao
pubsib, C T
ed" le magis ehgere nostros TT,2XZ
^ "'vf
hbros
veraces, ne quoe hactenus lege paterna
?"'"
fateri
servasli,
"
dicla iterare refugerem. Sed ferat stylus omnia
cum ipso ipsiuslegis auctore simul universa exspi-
patienler, et hsereticis aut ethnicis homini- rent. Quod sihanc partem
elegeris, hbris Sc-epejam
bus, salva fidei el veritatis constantia, morem nominatis, hoc est
Hebraicis et .Chrisliauis, ut
gerat.
Scripulrispropriis lidem dabis. His de causis
He-
28. Aut ex
eisnihil debent inserere Alchovano bra^os tibi prophetas proposui et proponam,
sicut
SHo. — Quid exigis a me, IsmaeUta ? unde pro- Hebra?o Christum, et Christi discipulos ut Chrislia-
phetas meos.tuos esse comprobemf undecx verbis no uude, cum probare ahquid intendo, sicut
;
ex
ipsorum velut a te concessis contra te pugnem? concessis, sicut ex quibus jam acquiescis,
ut
habeo plane, habeo multa. Quce?audi. Curaccipis ratio docet, exempla produco
ahqmd de libris meis, qui longe tuis antiquiores
^O.Muhmnelhnequeuniversaiem^iequepersonalem
sunt cum ego Chnstianus, tu hcereticus, ut dixi,
fuisseprophelam. Etquoniam jam communes -
aut ethmcus sis. Quid mdi, et tibi ?NihiI ego assu-
nobis vobisque, o Agareni, libri jam dicti
facti
mo de hbns tuis, quare tu furaris aliquid de libris suut, ad coepta
^ sermo recurrat, et quade causatot
meis ? an cemulans mea ? an forte Chrislianus vis
prophetarum exempla coram produxerit, indicet.
heri ? et o uUnam o utinam plaae utinamrelicto
!
; Mahumeth legislotorem vestrum prophetam vel
errore stulto, mortifero, carenle omni ratione,
de- Dei nuntium non fuisse ex superioribus plene qui-
sUtuto omm
ventate.evanescenteperinaniaphan- dem probatum est, sed adhuc obmajoremeviden-
tasmatum et inauditanugarum, ad Deum verum tiam ista lecturis conferendam juxta pr^emissas
convertaris, Chnstum Uei vn-tutem et sapientiam divisiones probandum est; nam, ut supra scripsi
agnoscas,et a nefandiet turpissimihominis laqueis
prophetarum vel qui fuerunt vel qui dicti sunt,
erutus, po.ssis cantare cumDavidrege et propheta,
alii boni, ahi mali : bonorum alh praedicentes uni-
cui psalmos a Deo datos nequaai ille scripsit
La- versalia, alii particularia ; alii de eisdem simul
queusconti'ttiis,estetnosUberatisumus[Psal.cxxm). universalia et particulariaveIpersonaha,quos
Hoc si dissimulas, dimitte mea, serva tibi tua.Nihil no-
minatim ad medium deduxi et qucTe de tripertita
meis libris intersero
de Alchoran tuo, nihil scriptis prophelicae grahae distributjoue gratia quemque
tuis admisceas de Evangelio meo. Rehnque
mihi contigerit, sigillatimexpressi. Hoc ea de
Moysen meum, dimitte prophetas meos, noli mistu- causa,ut
tuquicunqueMahumethprophetam nominas, q'ui-
ram prodigiosam et a nullo ralionabdi animo feren-
dam conficere, ^ cunque eum prophetam aftirmas, ostendas et aut
ut vel infernalibus scriptis co^lestis auctoritateaut ratione probes eum, aut de
oracuh verba interseras, vel ea nefandarum admi- univer-
sahbus esse prophetis universale aliquid, aut
stione fabularum, et undique circumposita de
aggere particularibusparticulare aliquid, autde persona-
mendaciorum deturpes et qua ratione, imo qua
;
libus personale aliquid pnedicendo fuisse
insania, de falsis, ut credis et prsedicas,
prophe-
Hebraicis tam. Sed quid frustra laborem insumerem ?quid
aut Ghristianishbrisqufedam ilhtuo, ut existimas,
in vanum certarem ? Invitati et invito,
de coehsmisso Alchoran miscuisti provocavi
? qua mente Ju- et provoco, ut respondeas qua vi,
qua ratione,
daica, ut putas, vel Christiania mendacia veraci quofigmento, veraci vel fahaci hominem hunc,o
scripturse tuae inseruisti nam, si iibri nostri men-
I
tu Arabs, prophetam esse credis, prophetam
esse
daces sunt, quae inde excerpta sunt falsa sunt
et dicis. Praedixitne ahqua, unde particularis, non
;
ad
quod si excerpta falsa sunt, et scripla quibus in quosdam non ad omnes pertinentia praedicens,pQs-
serta sunt talsa sunt. Sed verumestquia inserta sit dici propheta ? Prjedixit aliqua
unde non ad
sunt Alchoraa tuo. Certum est igitur quia, falsitate quosdam piuraUter, sed ad quosdam pesonaliter,
 »

PETRI VENERABILIS ABBATIS C UNIAC. IX 720

yjg

vera aliqua priusquam fierent prophetizans

possit A est, trina distinctione totius propheticffi gratiae

probari propheta ? Sed qui errori tuo pertmacius summa consistit. Nam quajcunque propheticeprae-
salutissunt dicuutur, aut sunt, ut dictumest, de prseteritis,aut
militans, et saluti tiiai contrarius, qufe
dic, jam si de prte.sentibus, aut de faturis ; sive sint iUa qure
refugis, 'qux pernitiosa sequeris ? Dic.
dicunlur universaUa, particularia, vel personalia,
quid habes, ostende Mahumeth tuum ex
aliqua
prophetamesse vel de instanti tempore, vel prope vel longe post
prffidictarinn divisionum parte aut
universalemautparticularem, autsimnl utrumque, futuro praedicta. In quibus ergo proplieticae gratiee
divisionibus tam subtiiiter et diUgenter exqmsiUs
aut persoualem, hoc est non ad universos, vel ad
muUos,sedadquosdamperUnentiaprophetanlem. prophetam tuum, o Arabs, contraquem ago, in-
venire poteris ? Sed refugio objicere quee jam ob-
Sed quid agis qui me suspensum tenes ? dic si
!

nec universalem, nec parUcularem ncc

nam
quid habes, ut jusliUceris. Haec quidem verba Dci jeci,

sunt,sedetpostipsumetcumipso etiam measunt; personalemeum esse prophetam probavi, nec de

modicum aUqua revelasse, nec de prtesentibus
si quid magnum, si quid saUem vile vel
praeteritis

prophetico spiritu dictum vel scriptum ex Alcoran aliqua demonsfrasse, nec de futuris aliqua prophe-
tasse ostendi. Si hrec ita sehabent, non est hic
tuo toties et usque ad taedium nominato proferre
potes, profer, enarra. Invenisne, utsuprajam B tuusvel aUcujus, utdicebas propheta, sed, ut ex
di-

ctumest, in toto iUo libro tuo juxta te sacro, juxta praemissis coUigitur, nihil prorsus propheUcum di-

nos exsecrando, aliquid ab iUo tuo prophetapro- xisse vel scripisse legitur, non est igilur pro-
aUquid de preesenti-
phetice diclum de praeteriUs, pheta.

bus, aliquid defuturis? Naminhac, utpraemissum

{Desunt duo libri quos invenire non potui.)

PETRE VENERABILIS
CLUNIACENSIS ABBATIS NONI

EPISTOLA SIVE TRACTATUS

ADVERSUS

PETROBRUSIANOS HyERETlCOS ^'''^

PRyEFATIO.

Dominis et Patribus, magistris Ecclcsiae Dei, C haeresesPetri de Bruis(203) disputantem,'sedinnu-

Arelatensi, Ebredunensi archiepiscopis, Diensi et merisetmagnis negoUis adictandoanimum,ascri-
Wapicensi episcopis, frater Petrus humiUs Clu- bando stylumretardanUbus, huc usque mitteredi-
niacensium abbas, salutem et obsequium. stuU. Mitto nunc tandem eam prudentite vestrffi, ut
Scripsinuperepistolam reverentifevestrae contra pervos haereticis, contra quos scriptaest, et etiam

ANDRE^ CHESNII NOTyE. I

(202)Tractatumhunc epistolaravocat.ipse Petrus apud Ulorum temporum historicos, nec apud illos

Ven. ep 17 Ubri iv; sedet librum eUam nuncupat
acostenditseparalimabaliisepistolaruraUhriscdi-
tumep. 3b,adPetrum, notarinm sumn, lusveri)is:
«Dirigas epistolas nostras ac Vitam D. Matthaei
episcopi quia libcr contra hiereticos cditus deest.
Bisautera solummodo qiiod sciam Ubcr hic ante
nostrarahanccdilionemexcususest, Parisiissemel
anno 1525 cum reliquis epislolis, et semel Ingol-
stadiiseorsim anno i:;4G.
m'.i]Contrahxrcses petri de Bruis, Petri hujus
qui Petrobrusianis hffirelicis nomen dedit, nequo
eUam qui tunc, autpaulo post haeresum et haere-
siarcharnmjudicestexuerunt,uUa mentioreperitur
Alfonsus aCastro primus,ut opmor,post auctorem
nostrum.ejusmeminitUb.ui, v,bapUsma,haeres.v;
scribitque Gallum ex provmcia Narbonensi fuisse.
QuanquaraetRenardus GuidomsasserjtCaUxturall
papaiu auno 1120, vmld. Junu celebravisseconci-
liuin Tolosv ciwicardijialib. archiepisropis, et epi-
scopis et abbatibus provinchv Golhtix, Gasromx,
UispanixclciteriorisBritanniae. In quoconcilioin-
lerc(jeteraquxgestasunt,ineodemfueruntdamnatt
721 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 722

Catholicis, quibus forsitan prodesse poteril, inno- ista scribendo facere nisus sum, ut quod scripsi,
tescat. Vobis eam mitto, quoniam in parfibus ve- haereticis.si tieri posset,prodesset; Cafholicos, in
stris,aut circa easdem, stulta .iila et impia haeresis quorum manusincideret, contra nefandum dogma
more pestis vahdce multos interfecit, plures infe- vel similia, cautiores redderet. Et quia primaerro-
cit ; sed gratia Dei concitante
et adjuvante studia nei dogmatis semina a Petro de Bruis perviginti
vestra, avestris regionibussesepaululumremovit. ferc annos sata et aucta, quinque praecipue et ve-
Migravit tamen, sicit audivi, ad loca satis vobis nenata virgulta produxerunt, contra illa maxime,
contigua, et a Septimania vestra (204), vobis per- ut pofui, egi, ut circa ea se animus et verba infen-
sequentibus, expulsa, in provincia Novempopulana tius occuparent, in quibusmajor fidei laesio.majus

(20o), quae vulgo Gasconia vocatur, et in partibus monstrabant esse periculum. Unde, quoniam opus
ei adjacentibus, sibi foveas praeparavit. In quibus ipsum difTusius est, necvobis circa plurima Eccle-
nunc se timore occultans, nunc de ipsis audacia siaenegotiaoccupatis,Iongum fortelegendispatium
assumpta prodiens, quos potestdecipit^quospotest datur ; breviter capitula illa replico, et contra quos
corrumpit, et nunc istis, nunc illis lethalia venena errores longa illa illius epistolae senes agat,
propinat. Vestrum est igitur ad quos prflecipuetara ostendo.
ex officio, quam ex singulari scientia in partibus B Primum h.iereficorumcapituhim negat parvulos,
illiscura Ecclesiae Dei spectat, et quibus ipsa velut infra infelligibilem aetatem consfitutos, Christi ba-
fortibus columnis maxime innititur, vestrumest, ptismate posse salvari, necalienam Hdemposseil-
inquam, et a locis illis, in quibus se latibula inve- lis prodesse, qui sua utinon possunt, quoniam.

nisse gaudet, et prredicalione, et etiam,si necesse juxta eos, non aliena fides, sed propria cum
ba-
fuerit, vi armata per laicos exturbare. Sed, quia ptismate salvat, Dominodicente : Quicredident et
majorem operam eos convertendi quam extermi- baplizatus fuerit, salviis erit. Qui vero non credide-
nandi, adhibereChristianam charitafem decet,pro- rit, condemnabitur [Mai^c. xvi).
feratur eis auctoritas, adhibeatur et ralio, ut si
Secundum capitulum dicit templorum veleccle-
Christiani permanere volunf, auctoiitati ; si homi- siarum fabricam fieri non debere, factas insuper
nes, rationi cedere compellantur. Proderit eis for-
subiui oporlere, nec esse necessaria Christianis
tassis ad ista, si attendere voluerint, ea,quam vo-
sacraloca adorandum, quoniam'aeque in taberna
bis confra ipsorum errores scripsi epistola ; et si
templo, anfe altare vel
et in ecclesia, in foro et in
contentiosi et pertinaces esse nolunf, fortassis ea
anfe stabuium invocatus Deus audit, et eos qui
studiose perlecta, licet valde desipuerint, a fanfi
merenfur exaudit.
erroris stultitia resipiscere poterunt. Quod si in
C Terfium capitulum cruces sacras confringi pr<B-
reprobum sensum magis desipere
dafi fuerint, et
cipit etsuccendi, quia species illa vel instrumen-
quam sapere, perire quam salvari, mori quam
tum, quo Christus tam dire tortus, tam crudeliter
vivere elegerint, satisfaciet forsitan lecta epistola
occisus est, non adoratione, non veneratione, vel
occultis aliquorum Catholicorum cogitatibus, et
aliqua supplicatione digna est sed ad ullionem
;

mentes eorum aut ab ignofo hominibus fidei lan-

formenforum et mortisejus, omni dedecore deho-
guore sanare, aut contra eos, quorum lingua a
nestanda, gladiis concidenda,ignibus succendenda
Propheta gladius acutus dicitur (Psal. Lvi),prcTemu-
est.
nire poterit. Hoc enim quod in ultimo posui, ma-
jor mihi fuit causa scribendi, ut et si lifereticis Quartum capilulum non solum veritatem corpo-
scriptura illa prodessenon posset, Ecclesiojtamen ris sanguinis Domini quofidie et continue per
et

Dei aliquibusutilitatibus inserviret. Nam istud,sic- sacramentum in Ecclesia oblatum negat, sed om-
ut sapientiii'. vestres notum
per retroacta sse-
est, nino illud nihil esse, neque Deo offerri debere de-
cula semper facere consuevit, ut de tof tantisque cernit.

h.Teresum varietatibus, quoe ejus sinceritatem fre- Quinfum capifulumsacrificia, orationes,eIeemo-

quenfer fermentare conafas sunt, nullam unquam synas, et reliqua bona pro defuncfis fidelibusa vi-
silenfio praeferiret, sed ad caufelam sui, et adper- ^ visfidelibus facfa, deridet,necea aliquem mortuo-
petuam omnium instructionem auctoritafibus sa- rum vel in modico posse juvare affirmat.His quini
cris et etiam rafionibus, omniumhaereticorum bla- que capifulis, prout Deus dedif, in illa sanctitati
sphemias expurgaret. Quod ego, licet de minimis vestree a rae missa epistola respondi ; et quahter
corporis Christi, hoc est ejus Ecclesiae membris. pertidorum impietas, aut converteretur, aut con-

ANDRE^ CHESNII NOT^.

hoBreliciet depulsi ab Ecclesia omnes qui,religionis (204) Et a Septimania vestra, id est Gothia, sive
speciem simulantes, Dominici corporiset sanquinis Linguadocia, sicufijam alibi expUcavimus.
sacramentum,baplismaparvulorum,sacerdoiium,et {10'6)In-provinciaNovempopuiana.Qn^ed.\%odiOVO
omnes ecdesiasticos ordines,et ie.gilimarumdamna- Aquifania tertia nominatur, a novem popuhs sive
dicf a.
bant foidera nuptiarum. Quas quidem oranes hae- ci vif af ibus Auscensi archiepiscopo subditis sic
reses uf a Petro deBruis inventas et disseminatas, Vulgo nunc Vasconia, sive ut idem Petrus vocat
et per Henricum ejus successorempropagatasinse- Gasconia, Gascogne.
ctatur hoc Tractatu Petrus noster.
 723 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 724

funderetur, et etiam piorum credulitatis firmare- A Quod si forte inde per cautae inquisitionis vestree
tur, utcunque sategi. sapieutiam certificari mererer.darem quam possem
Sed post rogum Pelri de Bruis, quo apud San- operam,ut mortis caUx,quem miserrimi hominum
ctum /Egidium zeius fidelium flammas Dominicae consimilibus miseris propinant, qui jam es aliqua
crucis ab eo succensas, eum concremando ultus parte exhaustus est, per innovatas responsiones
est, postquam plane impiusillede igne adignem, omnino residuis feecibus eshauriretur. Interini, si
de transeunte ad aeternum transitum fecit, haeres placet epistolam ad utilitatem legentibus editam,
nequitiae ejus Heinricus (206) cum nescio quibus et per vos his quibus necesse fuerit tradenJam,
aliis doctrinam diabolicamnonquidememendavit, sicut tempus et locus se obtulerit notam facere,ut,
sed immutavit, et sicut nuper in tomo, qui ab sicut dixi, aut aliquos haereticoriim, contra quos,
ore ejus exceptus dicebatur, scriptum vidi, non scripta est, corrigere^ aut catholicos, pro quibus
quinque tantum, sed plura capitula edidit. Contra scripta est, in his et similibus, cautiores reddere
quae animus accenditur rursus agere, et verbis dae- valeat. Si cui vero eam transcribere placuerit,hanc
monicis divinis sermonibus obviare. Sed,quiaeum etiamminorem epistolam loco praefationisantepo-
ita sentire vel praedicare nondum mihi plene fides nerenon omittat, quia in hac tofius illius magni
facta est,differo responsionem,quousque et horum operis et causa et materia breviter indicantur.
quae dicuntur, indubiam habeam certitudinem.

INCIPIT EPISTOLA.

Praeclaris et in Christi corpore plurimum hono- B bilis praesagari, Quod in talibus exercitatis animis
randis Dei sacei-dotibus, GfiLLELMoEbredunensi, vestris non est aliquatenus contemnendum, quia
Uldrico Diensi, Wapincensi, frater
Glilli-lmo multo rebus pessimis quam optimis incre-
citius
Petuus humiUs Cluniacensium abbas, salutem. menta succedunt, longe faciUus et feracius zi-
Quoniam inter omnes tofius provinciae Septima- zaniadiaboli quam triticum Dei in ejus agro sese
niae^seu Alpium, maritimarum episcopos.religione, dilatat. Necquia semeldevictus creditur, veiut nil
scientia, eruditione ac pastoralisollicitudinedivina ultra ausurus hostis perUnax contemnatur, quo-
dispositio specialiler per vos pontificale cacumen niam secundum poetam,
exornat, insedit animo reverentiam vestram et Viclorem avicto superari soepe videmus ;

singulari prae caeteris seraper affectu excolere, et et febrem diuturno medicorum labore ab ipsis
motus animi mei vobis familiarius aperire. Moveri medullis exclusam, acrius irrepsisse, et plerum-
menullo teraporalium rerum commodo, nullo ad queanimam extorsisse, parva languentis seu me-
praesens incommodo suspicemini, sedillammotus dentis incuria, saepius experti sumus. Oportet
hujus totam causamesse sciatis, quae et vossaepe- quidem (quod non docens, sed consulens dico),
numero movit, et propter quam vestra pasloralis adversusmultiformes iuporum insidias pastoralem
sollicitudo non parum hactenus laboravit. Unde C oculum vigilare, et ne in aliquogrex Dominicus
gratias Deo, qui laborem vestrum non omnino ir- Iffidatur, irrequieto studio satagere. Sed longe stu-
ritumfecit, sed sicut ipsa rerura experientiadocet, diosius morsus ille ab ovili Christi est repellendus
inimicos fidei Christianae, et idcirco hostes saUitis multo vehementius dens ille belluinus pastorali
humanae, vestris sudoribus pene delevit. Pene, in- baculo conterendus, qui oves ejus non quaerit la-
quam,de!evit,quoniamnuper per diceceses vestras niare, sed jugulare, non crus rangere, sed stran-
explurimaparte erroneum dogma
iter facienSjSicut gulare. Haec est illanon qualiscunque laesura, sed
cum suisauctoribus a provinciis illis expulsumre- ipsius totius salutis jactura, quam illi pree aliis
peri, iianonnullas ejus reliquis, iu multis, sed incurrunt, qui ab itinere recta^ fidei aberrantes,
occuUis, non tam defensoribus quam susurratori- per dcvia errorum in barathrum profund;e perdi-
bus inveni. Invenicontritum colubricaput, victrice tionisnumt. Si res agitur ile adulterio, si de furito,
rursum calcaneo insidiari, et nefandum guttur in si de perjurio, si de fraude, si de homicidio, si

necem hominum rcparata venena frequentibus si-

ANDRE/E CHESNII NOTyE.

(206) TTceres nequitio' ejus TTeinricus. De quo ct
S. Bornardus epist. 2'fO ad II defonsum S. .Ugidii
comitem, etMaUhfeus ctiara Paris, liistoriograpluis
Anglicus, ad annum CUristi 10.51 his verbis: Circa
dies islQS, puUulanleperversa doctrina TTenrici cu-
jusdam hirretici,etmaxime \Vrisconia,suscitavit TJo-
minus spiritum puella; juniorisin illaprovincia ad
illam hceresim confutandam/juamcontra articulos
fidcipvKdicabnl. Jacehnf enimpucllnin unnqunqnc
septimnna per triduum absque voce, scnsn atqne
fiatu ; etpostmndum ad se revcrsa, dircbnt Ti. Ma-
riam ornre pro populo Christiano, et li. Petrumdo-
cuisse se fidcm orthodoxam. Etsicde fvle Cathotica
snpientcrdispulnbnt, elprwcipue hiercsim TTcnrici
convincens, plures nbco seductos ad sinum snnctce
rnatris Ecclesia: revocavit.
 ;::
:

725 TRAGTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 726

certii exorta fuerit,lide A devicisse regna, operatos justiliaiu, adeptos repro-

de qiiolibet alio crimine lii?

integra pernianente, ad vitani aditus per cam pa- missiones, copiosissime narrat? {Beb. xi.)Quosdam
tebit. Nam si, secundum Scripfuram, justus ex (ide vero ex ipsis fidc obturas?eoraleonum,esstinxisse
vivit{Habac. ii I{om. i), peccator ad vitam per
;
impelumignis, effugasse aciem gladii, convaluisse
fidem redibit. Ncc obesse iili poterunt quantalibet de inlirmitate, foi'tes fac'03 in bello, aliosludibria
suscepta vulnera, cui vilatidei, qure per dilectio- et verbera, vincula et carceresexpertos,Iapidatos,
nem operatur, fuerit reservata. lode vulneralus a sectos, lentatos, in occisione gladii mortuos, alios
latronibus curari potuit {Luc. x), quia non ex toto circuisse in melotis, iu pellibus caprinis, egentes,
mortuus, sed post vulnera pcccatorum, fidei vita angustiatosalIlictos,etroliqua(/6/rf.)Post qute om-
vivus remansit. Qui si et fidein cum opcribusper- nia ita laudem lidoi conckuiit. El hi, ait, omnes
didisset, curattonis spes ulterius nullafuisset. Novi testimoniofideiprobalinonacceperunt repromissio-
equidem quod et infidelis etiam post apostasiam nes, Deo pro nobis aliquid melius providente ne sine
saepe fidem resumit, sed, dum infidelis permanef, nobis consummarentur {ibid.) Et post quredam :

quo post pericula recurrat. non babet. Curramus, inquit, proposilum iler, aspicientes in
Hinc filii IvJom Jerusalem pcrsequentes dicunt auctoremfideietconsummatoremJesum {Hebr. xn).
Exinanite.. exinaniteusquead fundamentum in ea g Haec breviler, venerandi Patres et sacerdotes Do-
{Psal. cxxxvi), Exinanitur enim vas quolibet li- mini, de sacrae fidei laude atque profectu, non tam
quoresuo.sednonusquead fundanientum,quando explicavi quam commemoravi, ut ex paucis istis
peccator quilibet, etsi, malis supervenientibus. plurimadoctis mentibiis vestrisoccurrant, etquan-
bonis prioribus diminuitur, usque ad fnndamen- tum malum tanto bono neglecto sequatur, adver-
tum tamen fidei non vacuatur. Quod si et illud tant. Quodvosjam plusnimio expertos esse, nul-
exhauriturvotisjamhoslilibus adimpletis, iramun- lum fere occidui orbis angulum latet, quando ad
dis spiritibus Deo prorsus Jerusalem vacuata re- injuriam Divinitatis et contemptum sacrae legis,
pletur, Liberet in laude fidei diulius immorari, ut novo et apud Christicolas inaudito scelere, in par-
et maxima ejus utilitas, et pessima ei detrahen- tibus vestrispopuli rebaptizati, ecclesiae profanatae,
tium impietas clarius eluceret, ut qiianto ea lau- altaria sulTossa, cruces succensae, die ipso Passio-
dabiiior, tanto ei contradicens haereticusdamna- nis Dominicae pubhce carnes comestae, sacerdotes
bilior appareret. Sed quia Scripturarum campi flagellati, monachi incarcerati, et ad ducendas
ejus ubiqueJloribus respersi sunt, reprimendusest uxores terroribus sunt ac tor^nentis compulsi. Et
stylus, ne si moratus fuerit, ad ne-
in superfluis harumquidem pestiura capita, tam divino auxilio
cessaria tardus Superfluam vero idcirco
veniat. quam Catholicorumprincipum adjutorio a vestris
dixide laude fidei disputationem quiaquod omni- regionibus exturbastis: sed supersunt, utjamdixi,
bus pene fidelibus notum est, velut de re ignota membra, lethifero adhuc, sicut ipse nuper sensi,
diutius tractare superfluum est. Quis enim tam veneno ad quae curanda Dei est misericor-
infecta,
surdus ut non audierit? quis tam lethargicus ut dia invocanda, et vestra medicinalis diligentia
ncnmeminerit, Christiim in Evangeliofrequentibus adhibenda. Quod fortassis fieri poterit, si post
fidem laudibus extoUentem, etpene assidue, infir- alia sapientiae vestrae concilia, inquantumlicuerit,
mispeccatoribus, ac siugulisdicentem Fidestuate : auctoritas religionis, ratio curiosis nondefuerit.
salvum feclt? (Luc .ym.) e{(\\%Q.\'gi\.\\\i?, Si habueritis
: Ilis enim duobus omnis tam divinarum quam hu-

fidem, dicetis monli: Transi, et transiret {Matth.
xvii); et iteram Uabcte fidem (Marc. xi), dicitur
: homo, sed bestia dici possit, quisquis auctoritati
et Pelro , Modicx fidei,quaredubitasti'l {Mdtth.xxy
et: Qui non credit,jamjudicatus est {Joan. m) et
Qui credit in me, opera qux egofacio et ipse faciet,
el majora horum ipse faciet {Joan. xix). Quis litte-
ratus non a puero audivit Apostoium clamantem
Sine fide impossibile est placei^e Deo (Heb. xi). Et
Psalraistam Omniaoperaejusinfide {Psal. xxxn).
: calumniis respondere, ne, sinerao responderit, ja-
Etlsaiara: Si non crediderHis, non permanebitis.
{Isa. Quis tonitrua Aposloli ad Hcbraeos obtu-
I.)
rataaure transire poluit; quibus fide testiraonium
consecutos fiiisse senes, ftde aptata esse
verboDci,fidep!urissimamhosfiam AbelquamCain
obtulisse, fide Enoch translatum ne videret mor-
tem, fide Nre responso accepto de his quae adhuc
non vi lebantur,aptasse arcam in salutem doraus
suas, fide et Isaacobtulisse, cum
Abrahamobedisse
tentaretur, etuniversosquicunque fueruntab initio
saeculiusque ad tempus gratiae sanctos, perfidem
manarum reruin quaestio solvitur, ut jam non
vel rationi non cedit.
; Eapropter.quoniamveritatisdiscipuHsapostolica
voce praecipitur, ut parati sint reddere rationem
omni poscenti de ea quse in nobis est, spe ct fide
(/ Petr. ni), visum est mihi ratione, et maxime
D auctoritate, cui praecipue fides innititur, hasreticis
ctent velaesliment erronei homines, non consilio,
sed respondenti inopia Catholicos siluisse. Et qui-
dem doctis jam eteruditis infideChristiananostris
saecula temporibus, magis comtemplui habenda, quamre-
sponsione digna, haeresis nefanda videretur, nisi
et publicapericula etanimarumdamna, etpertinax
erroris ipsius jam per vigintiannos perseverantia,
non difS mulandara, sedincrepandam, convincen-
dam acdetestandamadmonerent. Incitatmagis ad
dorso stimulis acrius instigat
hcec, et velut adjectis
fama nuper relata, quod scilicet anguis lubricus
727 PETRI VENERAB1LI3 ABBATIS CLUNIAG. IX 728

de regionibus vestris elapsus, imo vobis prose- A secuudum Judam apostolum errantia {Jud. xui),
quentibus expulsus, ad Narboneusem provuiciam per errorum passun mania raptamioi. Si mortis
sese contulerit, et quod apud vos in desertis et periculum et ultima necessitas vos urgeret; si cru-
vilulis timore sibilabat, nunc in magnis con-
cum entus persecutor ignibus, gladiis, et tormentis ut
ventibus et populosis urbibus audacfer praedicat. olim, excogitatis instaret ; si ipse, cujusest adven-
Putabam Alpes gelidas, et perpetuis nivibus oper- tus in ouinivirtute, signiset prodigiis mendacibus
tos scopulos incolis vestris barbariem invexisse, (// Tliess. u), qui aureis aggeribus sanctorum
et dissimilem omnibus terram dissimilera
terris pauperlatem, qui seculi luxibus frugahtatem, qui
caeteris omnibus populum creavisse. Itaque agre- tormentis constantiam, qui miraculisfidem, ionge
sfibus etindoctis hominum moribus, peregrinum aliis ferocius persecuturus est, urgeret, quid vos?

dogma facilius irrepsisse. Sed lianc opinionem Quid vos, inquam, quid vos tunc ad illa ? Qui ad
meam ultima rapidi Rhodani litlora, et circum- levis aurae spiritum arundinea fragilitate move-

jacens Tolosaj planities, ipsaque urbs vicinis po- mini, quando tantosturbiues, annosas etiam quer-
pulosior expurgat (207), quee adversus falsum do- cus, et clatas in ccelura abietesavellentes, immoti
gma tanto cautior esse debuit, quanto assiduitate pateremini? Quaudo vos pro Cluusto vestro sa-
frequentantium populorum, et experientia multi- b picutibus Griecis, potentibus Romanis, crudehbus
plicium doctrinarum doctior esse potuit. Suscepit Persis,prodigiosis Anticliristi temporibus resiste-

enim, quod non improperans, sed condolens uon retis, qui non mullis gentibus, sed duobus tantum

bonis detrahens, sed malos a malis suis extrahere homuncionibus Pctro de Bruis, et Heiurico ejus
cupiens dico ;suscepit,inquam, nobilisexse, igno- pseudoapostolo tam facile cessistis? Quorum nulla
ex errore civitas, contra Christum Antichristi
bilis vos sapientia convicit, nuUapotentia subegit, nuUa
prcEambuIos, et oblita divini lactis, quo imbuta, tormenta terruerunt, nullavel magica tormenta de-
quo enutrita, quo in robur virile provccta est, ceperunt. Sed facti estis yclal columba seducla non
aquas furtivas dulciores, et panem nbsconditum habens cor (Ose. vii), et velut bos ductus ad victi-
suaviorem judicavit. Non est recoj'dala, juxtapro- mamfP?'oy. vu), quijamjamqueimmolandusbruto
phetam, dierum adolescentix suce [Thren. \], nec pectore ad mortem velut adpascua pinguia currit.
tantorum testium Christi se fusis cruoribus fidei Verum, quia zelus domus Dei, et tam leviter de-
Christianfe testificantibus acquievil, sed facta est sertus aChristianis Cliristus me paululumdigredi,
quasi tuulier fastidio augens pretiura, qu?e super etaliquantum extra metascurrum agere coegit, ad
virum suum inducit ahenos. propositum stylus recurrat, etquod diu parturivit.

Et, o oves Christi, hfeccine de vobis meruit q nunc tandem pariat. Vos igitur, vos, quos supra
Pastor vester, qui posuitaniraam suara pro vobis? nominavi, magistri errorum, et coeci duces cteco-
Hfficcine de vobis raeruit, qui relictis nonaginta rum, fajces hreresum, reliquiiB schismaticorura,
novem ovibus in deserto, venit quaerere etsalvum vos ego, inquam, seductorum seduciores convento,
facere quod perierat ? {Luc. xv,) Ista de vobis san- et ut de latibulis vestris ad publicum nostrum

guine suo lucratus cst. ut dimisso bono Pastore, prodeatis invifo. Non habet, ut vulgo dicitur, veri-
lupis rapaciter vos dissipantibus adhffireafis ? Sed tas angulos, ncc luraen sub modio vult lafere, dcc

quid ergo vos oves nomino, nisi forte ut ilios, de ea qua^, Catholica dicitur, araat fieri singularis,
quibus dicitur: Sicut ovcs in inferno positi sunt quia qua^ per totura munduin Christi pnecepfo
mors depasceteos ? {Psal. xlvfu.) Nam, si vere sim- diffusa esf, raundi partibus contcufa non esf. Ve-

plicitas et obedienfia oviura Christi in vobis perse- nite a marifirais SLpfimania^ ad voccm vos vocanlis

verasset. a lupis rcfugerctis, ad Pastorem confu- Ecclesiae, et si quid, ut ipsi dicitis, pro ea, vel, ut

gereti?, impleretur in vobis vox ipsius Pastoris nos credimus, contra eam aflertis, edicife. Agam
dicentis Oves mess vorem meam audiunt, et cgo
:
et ego econtra, non ut aliis sapientior, sed forte

Domitiusaonoscoeas, et sequunturmc, et egovitam uf efTrenatior, parafuspromodulo meo verifatiquse

xternam doeis, et non peribuntin Kternum, etnon q innotucrit cedere, falsitati obviare
rapiet eas quisquam de manu mea {Joan. \). Qui Prima propositio novorutn hsereticorum.
et de lupis vel mercenariis: Alienum autem non Mitfens, iuquiunt, Christiis discipulos siios ad

ser/uuntw, serl fugiunt ab eo, neque audiuntvocem priBdicandiiin, ait in Evangelio: Itein orbem uni-

alienorum {ibid). Et, o iniseri quicunque eslis ho- vevsum, prxdicate Evanqelium omni creaturse. Qui
mines, qui orani veritafc et gravitate vacuati, va- crediderit, et baptizalus fueril, salvus crit. Quivero

nitate et levitate oranem paleam et sfipulam su- non crcdiderit, condeinnabilur {Marc. xvi). Ex his
pergressi, circuraforimini omni vento docfrina; Doinini vcrbis apcrtc raonstratiir nullum, nisi cre-
(Eplies. iv),etad singula novaniiuspiraracntaaura- didcrit ct bapfizatiis fiicrit, hoc cst, nisi Christia-

rum, nil solidum vel stabile habcnfcs, ut sidera. nam fidcm habuerif, et baptismum perceperit, posse

ANDIHE^ CIli-SNII NOT^.

(207) Hane opinionem meam Tolosx planities resi Tolosam docet ctsanctus Bernardus epist. 24!

expurgat. Expurgatam ab hac Heinricianorum haj- multis verbis.

729 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 730

salvari. Nam non alterum horum, utrumque A perant vitam in mortem subito ruent perpetuam
pariter salvat. Unde infantes, licet a vobis bapti- Dios festi nostri convertentur in hictum, Sabbata
zentui*, quia tamen credere obstante aetate non inopprobrium,honoresin nihilum. Quisistaferat?
possunt,nequaquam salventur. Otiosum igitur et quis audiat? quis non aut aures obturet, autinno-
vanum est, quando eo temporehomine aqua per- vo? hosresiarchas cum toto quem damnare laborent,
funditis, quo carnem quidem corum a sordibus mundo insurgat ?

humano promoreabluere, sed animam a peccatis Sed venite, venite, inquam, ad me vos, cum qui-

minime mundare potestis. Nos vero tempus con- bus mihi sermoest, veniteetresipisciteatantopro-
gruum fidei exspectamus,'et hominem postquam digio.magisqueeligite abEcclesiae Deidiscere vei'a
Deum suum agnoscere, et ineum credere paratus quampererroris spiritumdocere falsa. Discitepar-

est, non, ut nobis imponitis, rebaptizamus, sed vulis nostrisnullatenus fidem, qua salventur, de-
baptizamus, qui nunquam baplizatus dioendus est esse, quia non possunt pro qui-
dici fihi infideles,

baptismo, quo peccata iavantur, lotus non est. busintervenit matris Ecclesise fides. Sed scio quia
Responsio contra idquoddicunt hxreliciparvulos hoc deridetis, et aliena fide ahum posse salvari,
non posse baptizari. cum multa inter rusticos et imperitorum greges
Et, homines, insipientbius et indoclis B subsannatione negatis.Adquamvestrambrutam et
dicli
nunctandem quodintelligere hactenus non potue- impiamh?eresimrefeIlendam,innumeramihidoctO'
rant exponenles, itanedesipuere pra?terita s<TBCula, rum ecclesiasticorum testimonia suffragantur, sed
ut totmillibusparvulorum per millcet eo ampiius vestra auctoritas et sapientia tanta, est ut eos co-
annos illusoriumbaptisma Iribuerent, eta Christi ram producerenonprsesumam, maxime cumdidi-
temporibus' usque ad vos, non veros et christianos, cerim Hilarium, Ambrosium,'Augustinum, Hiero-
sed pliantas tiscos crearenl? Siccine cajcatus est orbis nymum,Leonem, Gregoriumetcaeterosjudicio, ma-
terrarum, tantaque hucusque cahgine involutus, jestatis vestrae essedamnatos. Cumque Latinos om-

ut adaperiendosoculossuos, et ad tam diuturnam nes et a cathedra doctorum, et a regno caelorum

noctem iUustrandam, post tot I^afres, martyres, excIuseritis,nescio si Graecis vel alteriuslinguae ho-
universarum Ecclesiarum principes,
pontifices, et minibusperpeceritis.Quod siforte;veliIli sobrietate
vos landiuexspectarit, ct ad corrigendumlongum veslri examinis peremptoriam sententiamevadere
errorem soum, Petrum de Hruis et Hcinricum ejus potuerunt, mihi quid ? Quantum ad prffisensnego-
asseclam, veIutapostoIosnovissimoseIegerit?Itane tiumspectat, aut parumaut nihil prodest.cumho-
usque ad novos Sceculi repaiatores mundus periit, mo tantum Laf inus,peregrinae Iinguae,quam ignoro,
et apud filios lucis et omnia in tenebris q testimoniis, quibus vos aut convertere possim aut
veritatis
et falsitate gestasunt, ut cumpene omnes nostrce convincere, uti nonvaleam. Viderint Catholici hu-
oBtatis vel memoriae in infantia baptizati sunt, et jus operis lectores, quid pro solo isto, quod nunc
Christianum nomen assumpserint, ac congruo tem- commemoravi capitulo, mereamini, qui Ecclesiam
pore in diversis gradibus Ecclesiae prfelati sint, Dei armis suis spoliare, et inter hostes inermem
nullus episcoporum episcopus, nullus presbyter, constituere decrevistis, imo quantum ad vos, jam
nullus diaconus nullus clericus.nuUusmonachus, telis et gladiis hostilibus exposuistis. Sed, quoniam

nulhis, ut sicloquar, ex taminnumerabili numero noninvehendi, sed disputandi ad praesens contra

saltem Christianus fuerit ? Nara qui Christi bapli- vestros eriwes officium suscepi, reprimendus est
smate baptizatus non fuit, Christianus non fuit. Si sermo, et vobiscum auctorilate pariter et ratione

Christianus non fuit, nec de clero, nec de populo,
nec de Ecclesia essepotuit. Quod si ita est, quanta
absurditassequaturmanifestumest. Cum enimtota
fiallia,Hispauia, Germania, Italia, ac universaEu-
ropa a tracentis vel quingentis fere annis nuUum
nisi in infantiabaptizatum habuerit, nullum Chri-
q
stianum habuit. Si' nullum Christianumhabuit, nec
Ecclesiam habuit. Si Ecclesiam non habuit, nec
Christum habuit. Si Christum non habuit, cer-
tum est quia periit. Periere igitur patres nostri,
agendum. Unde, quia sanctis Ecclesiae doctoribus
fidempraebere dedignamini, ad purissimum rivu-
lorum omniumfontem mihi est revertendum,etde
evangelicis, apostolicis, seu propheiicis diclis, te-
stimonia, si tamen vel illa suscipitis, sunt profe-
renda. Videndum est, utrum hi, qui tantis orbis
terrarum magistrisnoncedunt, saltem Christopro-
phetis, vel apostolis acquiescant. Hoc ideo dico^,
quouiamnecipsiChrislo.velprophetis, autaposto-
lis, vos ex toto credere fama vulgavit, ipsiquema-

quia in infantia non potuerunt Christi baplismate
baptizari. Peribimus et nos, qui vivimus, qui rcsi-
dui sumus, nisi post Cliristi, etiam Heinrici hapti-
smatebaptizemur.Detrahenturdesupernisccelorum
usquead imainfernoruminOumerabilessancliquos
ininfantia baptizatos, etvita sanctitate, et mundus
testimonio, et divinitas miraculis commendarat. Ef-
ficienlur collegae deemonum.quierant
jestatiVeterisac novi testamenti, quae jam ab an-
tiquo totum liorbem subdidit, vos detrahere,si ta-
menverumest,indicavit. Sed, quiafallaci rumorum
monstro non facile assensum piaebere debeo,ma-
ximecum quidam vos totum divinum Canonem
abjecisse afiirment, alii quaedam ex ipso vos susce-
pisse contendant, culpare vos de incertis nolo, sed
socii angelo- necessariototumCanonem,quiab Ecclesia suscipi-

rum, et qui jam propiislaboribus ceternamperce- tur,vos susoipere debere certis auctoritatibus probo.
731 PETRI VENERABILIS ABSATIS CLUNIAC. IX. 732

Probatio totius Novi testamenti ex Evangelio. A in Evangelio, in hoc suo secundo et ultimo ser-
Si enim, quod omnes afflrmant, Evangeliiim mone perfectissime supplet. Nampaululum retro
etiam tantum suscipitis, necessario, utdictum cst, rediens, et aChrisli resurrectione incipiens,etquae
et reliqua omnia suscipietis. Nec enim potcslis dixerat, iterat, et qufe non dixerat addit. Sedmirari
Evangeliocredere,et dehis, quaeidem Evangelium non sufficio, unde dubietas hrec quibuslibet Chri-
suscipit, dubitare. Et,; quoniam totus textus cfele- stianis animis, et saltem mcdiocriterdoclis innasci

stis oraculi, quo Deus autperse, antperalios ho- potuit, cum liber iste, sicut omnibus eum legen-
minibus locutus est, in Veteri et Novo Testamento tibuspatet, licet non nominetur Evangelium, ejus
consi stit, veniat primo ad medium Novum Testameu- tamenomnia evangelica sint. Nam post expositos
tum non quiaprius est.sedquia dignius est. Quod in Evangelio actus, et verba Jesu Christi et ejus
idcirco Testamentum dicitur, quia, sicut Vetus vi- multa in Evangelio promissa, hic completa esse
tuli morte et sanguine dedicatum est, ila Novum ostendit, et inde ad narrandos actus et sermones
morteet aspersione sanguinis Jesu Cliristi conse- apostolicos transit. Quodsi aliquis tamstultus, aut
cratum est. Ejus principium sanctum est Evange- infidelis, vel pertinax non dico
est, ut verbis ejus
lium, cui, sicut Catholici, sic et vos, ut fama con- qualemcunque, sedintegrametrobustamfidemad-
sonans probat, integram iidem, et debitam rcve- hiberedetrectet, ostendat, ut primo de prima ipsius
rentiam exhibetis. Eapropter eo tam apud vos, ^ libri serieloquar, ubi vel quando adventus Spirltus

quam apud'nos in sua divina et stabili dignitate sancti super apostolos promissus a Christo impletus
manente,adEvangelicosetapostoUcoslibrossermo sit, ubi eum in igne descendisse, ubi universarum

transeat, eosque ex ipso Evangelio evangelicos ut
dixiet authenticos comprobet.
Horum primus liber Actuum apostolorum est,
quem vere totumevangelicum, etpost Evangelium
prfficipufe auctoritatis esse, multa undique con-
sonent, hic in primis et maximeostenditur, quod
nonaliumquemlibet, sed ipsumevangelistam scri-
ptorem habuisse probatur. Nam ille cceteris studio-
sior humanitatis Christi relator Lucas eum con-
scripsit. Fatetur hoc ipse in ipsius libri exordio,
cum scribens Theophilo, ad quem et Evangelium xv) Ubi est quod in eodem Evangelio de eodem
antescripserat, ait: Primum quidem sermoncmfeci
linguarum eis gratiam contulisse, ubi tam solem-
nem non solam a tota totius mundi Ecclesia, sed et
abipsis apostoliscelebratamdiem Pentecosten ce-
lebrari deberelegerit, cumuisilibro huicauctoritas
tribuatur, non dico Judaica veteris legis, sed Chri-
stiana novselegis Pentecostesperierit.Et ubi erunl
verba veritatis tam frequenter prcedicentis discipu-
YiSQi^^vomi^iQnih-.CumveneritParacletus^quemego
mittam vobis nPatre Spiritum veritatis,quia Patre
procedit,illetestimoniumperhibebitde me ? (Joan.
Spiritu dicit Paracletus autem Spiritus sayictus,
:

de omnibus,o Tlieophile, qiix ccepit Jesus.facere el
docere,usque indiem, qua prcecipiens apostolisper
Spiritum sanctum.quos elegd ,assumptus est [Act .\).
cujus primi sermonis, hocestEvaugelii exordiura,
taleest: Quoniam quidem multi conati sunt oi-di-
C quem miltet Pater in nomine meo, ille vos docebit
omnia ? (Joan.xiy.) Ubiest quod eosconsolans ait;
Si non abiero, Paracletus non veniet advos ; siau-
tem nbiero, mUlnmeumndvost {Joan. ivx.)Ubiest
quod item ait Ego rogaboPatrem, et alium Para-
:

narenarrationemrerumquoeinnobiscompletip.sunt cletumdabilvoins,ulmaneatvobiscum in (eternum

sicut tradiderunt nobis, quiab initio ipsi vide7'unt,
etministrifuerunt sermonis, visum estetmi/itasse-
cuto aprincipioomniadiligenterex ordine tibiscri-
bere,optime Theophile utcognoscas corum verborum
dequibus eruditus es, veritatem [Luc. i). IIoc, ut
dixi primi sermonis ejus exordium est. Finis vero
talis, qualein eumin secundo scrmone sc dixit fe-
cisse :Usque in diem, inquit, qua prcRcipiens apo-
stolis perSpiritum sanctum quos elcgit, assumptus
est. —Eduxil ,inqmt, eos forasin Dethaniam.et ele- D tita promissio impleta sit, demonstrare. Nccesse
vatis mavibussuis bcnedixit eis. Et factumesl dum
benediceret iilis, recessit,ab eis,cl fercbatur incoe-
lum, el ipsi adorantes reversi sunt in Ilierusalem
cum (jaudio mngno, et erant semper in templo lau-
dantes et benedicenles Deum(fAic .ww) Ecce etsty-
.
iusidemutriusqiie lii)n quo scrihit,et perosna ca-
dem cuiutrumque librumscribit, eteademmateria et uniustanlum, hoc est, llebralcfe linguie homi-
dequautrumque scribit, luce clarius demonslrant
qiuiliter eadem sit porsonaqu.R utrumqucconscri-
bit. Eamdem vero dixi maleriain, quoniam, sicut
Christum in ctBlura assiimptum in flne Evangelii
sui narrat,sicdeeademAssumplione quajomisorat
Spiritum veritatis ? {Joan. xiv.)Ubi quod per ahum
evangelistameosdemdiscipulosadmonet? Vos nu-
temsedeteincivitatequoadusqueinduamini virtute
ex alto (Luc. xxiv).
Si, inquam.sicutdixi, liberiste abjicitur, et haec
universa promissa Christi irrita videbuntur, opor-
tebit ergo aut veritatem fallacem fateri, quod vel
cogitare, nedum dicere.nefasest; aut ubi velquan-
do, tanta, tam solemnis tamque frequenter repe-
erit ot illiid probare qiialiter apostoH et c»teri di-
scipuli Christi pra^ccplum ejus illud ultimum, et
generaleimplere valuerunt, quo eis jussum est:
Ite in orbem universum, prwdicantes Evangeiium
omni crealuroe{Marc. xvi). Ncccsse erit, iuqiiam,
probare, qualiter simplices idiota^ absque lilteris,
nes, et in ipsa pene eiingues, tam multis, tam di-
vcrsis,tam harl^aris universi orbis lin;?uis injun-
ctuiu aChrislo regni ;eterni l^vangelium i)r<Bdicarc
potuerint. Quibussignis scnsa sua alienis sensibus
communicare valuerint, si linguurum gratia eis a

J
733 TRAGTATUS CONTHA PETROBRUSIANOS, 784

Spirilu sancto ooUata negatur, si nobile illud Novi A tur, Matbiae, de quo agitur, apostolo proraissae duo-
Testauienti miraculum contemnitur, si libro, ubl deoimse sedi imposito, non inferiorem maximo apo-
heec scriptaleguntur, noncreditur?Negaturplano stolorum Paulo praeparatam, super quam in Christi
hfficcolIataapostolisgrali;j,quandoS:ripturce,qua3 judioio sedeat; et nullo inferior mundum cum
sola illud continet, ronuntiatur. Cliristo judicet. Necesse enim ut, si plusquam duo-
Nam, quilibro illi

absque excoptione se non credere decim judices ad judicandum venturi suut, etiam
dicit, et cuuctis
quoe liber continet contradicit. Quod cum ita sit, plusquam duodecim sedes multiplicatis judicibus
dicantnegatoresScripturarum,utrumsilentiomun- pneparandce sint. Oportebit ergo vos aut Mathiam
dus ad fidem conversus sit. iNam quibus gentiuni apostolum negare, aut librum,inquo solo aposto-
linguas auferunt, eisutiquene gentibuspraedicent, latum meruisselegitur, suscipere. Veniat et primus
silentiumimponunt. FrustraigiturChristus adprtB- Novi Testamenti martyr Stephanus, quem in sum-
dicandum Evangelium diversis linguis et populis mapost apostolos auctoritatis arce, ut praecipuum
discipulos misit, si eos ut praedictum est, elingues testem Christi, ab ipso tempore(]hristiejus Eccle-
transmisit. Et quid est quod ait Psalmus: In ovi- sia constituit, ciijus vitam, doctrinam, exempla,
nem ten^amexivU sonus eorum,etinfmesorbisterrx miracula, passionem, cumnuUa praeter hanc Scri-
verba eornmf (Psal. xvui.)Quidestquodipse Chri- B pturam historia referat, aut negate illum saltera
susait: ^Morfrf^fo vobisintenebris, dicilein luminel fuisse, aut Scripturara hanc ut divinam suscipite.
(Mattli. X.) Quid est quod alibi idem ait: Oporlet Sedquo ausu negabitis, cum videatis nomen, fa-
Evangelium prxdicari in toto mundo, etsic veniet mamque martyris terra mariquediilusam.nullum-
consummativ ? (Matth. xxiv). Autigitur negate Pen- que in toto orbe angelum, nec inter ipsos infideles
tQCOSten Christianorum, negate Spiritum sanctum remansisse,ubi non nomcn protomartyris Stephandi
ea dieapostolisinfusum, negatelinguarumgratiam resonet, aut cum veneratione apud Christicolas,
ab eodem Spiritueademdie ipsis coUatam: aut, si aut cum admiratione apud ethnicos?Hoc Grfecus,
hoc refugitis, Scripturam ista referentemsuscipite, hoc Latines, hoc barbarus, hoc Oriens, hoc Occi-
et Kcclesife Dei, a qua hactenus descivistis, amodo dens conhtetur. Occidens dico, cujus ex maxima
concordate. parte principales Ecclesiae cujus martyris nomine.
Et licet haec, quae dicta sunt, ad vos converten- et moderno, et ab ipso pene apostolorum tempore,
dos aut conteranendos sufficiant, redeat tamen pa- imo, ut fertur, ab ipsis apostohs consecratae, salis,
rum stylus retrorsum, et de eodem libro Mathiam supraque satis indicant non contemnendam, non
locum proditoris apostolicaeleclionecomplesse, et falsam, non apocrypham esse illam Sciipturam,
duodenarium numerum a Christo institutum, im- Q cujus relatione sola, tantamdignitatis eminentiam
plesse demonslret. Quod ubi alibi factum essele- apud universos martyripse obtinuit. Qu.ne, sinega-
gatnr, ubi duodecimus iste apostolus sovte divina tur, honor, fama, simulque nomen tanti tamque
undecim apostolis annumeratus, proeter hunc li- famosi martyrisannullatur.
brum inveniatur, si potestis, dicite si non pote- ; Necesse est igitur, ut priefatus sum, aut toti mun-
stis, quod credimus credite. NuUatenus enim au- do marljrem suscipienti contradicere, aut Scriptu-
ctoritas vel ratio patitur, ut apostolicus a Ghristo ram, per quam solamnomenmeritumquemartyris
eleclus, ut dixi, numo.rus mutilatus vel imminutus eidem mundo iunotuit, susciperc. Po;t hos ad ro-
permanserit, maxime cum ipse apostolis dixerit: boraudam magis magisque libri evangelici dignita-
Sedebiiis super sedes duodecim (Matth. xix). Qui, tem, veniat apostolorum novissimus, sed omnium
cum super duodecimam sedem sacrilegum Judam postPetrum apostolorum maximus 1'aulus, et ma-
sessurum non esse praeviderel, utique non ei suces- gis ostentui habendosquamsaltemaudieuflos, tam
surum, nisi Mathiam praBdicebat, eique apostoli- divinae historiae contradictores ostcndat. Cujus no-
cum solium prseparabat.Quod si forte opponitis mea famaque cum coelura pariter ac terramimple-
thronum illum duodecimum, ad quem electus pro- verit, cura ejus maxime laboribus et doctrina, ma-
ditor Judas fuerat, Paulo apostolo collatum, ne j^
gnum illud ac toti orbi dominans Roraanum irape-
tantus apostolusapostolico throno carere videatur, rium Christo subjectum sil, cum universura mun-

respondete Paulo in duodecinia sede collocato,

: dura ejus excellentior, cl:irior, ac sublimior praedi-
oum non nisi duodecim sedes a Cliristo promissne cationis tuba,ad ipsum a quo aversus faerat,mundi
videantur, quis Barnabae, Tiraotheo, Silae, multis- dominura converterit, cumejus noraennon magis
que aliis prioris Ecclesiae apostoHs sedes fabricare apudhoraines faraosum, quaraapud daeraones for-
poterit? Non est in tantum omnipotens
artiticii sui midolosum sit, teste illo qui exorcistis dicebat:
artifex oblitus, ut prteter illas duodecim sedes mille Jesum novi, et Paulum scio: vos autem qui estis^l
etiam, si necesse fuerit, non valeat praeparare. (Act. XIX.) Dicite, vos dicite, inquara, hujus, quod
Nam, neque soli illi, qui dicuntur apostoli, cum ssepe nominavi, voluminis negatores unde hunc
mundum judicaturi sunt, dum quicunque
Christo tantum tamque sublimem Apostolum habetis, qui
mundum vere contempserit, ad munduai, quem librum,aquo pene solo ejus notiham mundus ha-
conternpsit, cum Christo et apostohs judicandum bet, negatis. Ubi enim, vel in quo aliolibrotextum
veniat. Unde coUigitur, et indubia ratione proba- ejus conversionis, persecutiouis, praedicationis, le-
735 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 736

gistis, vel legere potestis? ubi eiim caecatum illu- A Hinc ad ejusdem apostoli Pauli, Jacobi, Petri,
minatum, baptizatum, totius mundi apostolum con- Joannis,Jud^ apostolorum Epistolas vel libros, in
stitutum, regibus.regionibus, Judaeislegatum dire- quibus scriptura Novi Testamenti tinitur, sermo
ctum, dicente Domino ad Ananiam ^Yaselectionis transitum faciat, et eas evangelicee ac canonicse di-
mihiest iste, utportetnomenmeum coram regibus et gnitatis congruis auctoritatibus vel rationibus pro-

gentibus, et filiis Israel? {Act, ix.) Ubi plane ista bet. Et quia Pauli Epistolae non solum majoris vo-
omnia praeter hunc librum legistis, audistis, inve- luminis, sed et sublimioris doctrinse sunt, licet non
nistis? Ubiejusvincula, flagella, naufragia, discur- sic ordinentur in Canone, in hac tamen nostradis-
sus, discrimina, pericula, fructusmaximos pericu- putatione eas cteteris anteponat. Quod ex praece-

lorum, gentes innumeras ad Christum per ipsum denti iibroprimum probetur, ut quia ipsejam cano-
conversas, nisi aut in hoc libro reperistis, aut de nicus factus est, eas canonicas faciat; et non infe-
ipso adaliis audistis? Sed quid de illa illius cum riorem, sedeamdemprorsus, quam obtinuit aucto-

Judaeis et gentibus apud Hierosolymam, quantum ritatem eis conferat. Sed hoc fortasse clarius osten-
ad hunc hbrum spectat, ultima pugna, ubi inipso ditur si hujus et illarum verba non dissimilia^sibi-
templo comprehensus, verberatus, alUgatus, cum queinvicem attestantia, proferantur. Nam,quodin
ipsisvinculis ab urberacaputorbis,cujusapostolus B illo suo libro Lucas de Paulo refert, hoc Paulus in
erat, atribuno ad prsesidem, a praeside ad Caesarem Epistolis suis, diversis Ecclesus et populis scribens,
missus est? Namaequumerat ut maximfe urbi ma- confirmat. Scribit Lucas, ut supra dixi,PauIi per-
ximus apostolus mitteretur, cujusmiraculis el do- secutiones,conversionem,pr8edicationem,miracula,
ctrina ex non minima parte in ipsa urbe Roma passiones. Fatetureadem de se et Paulus, et pene
Romanis conversis,praedicatiuneexpIeta, passione quidquiddeeoevangelicihominis volumen replicat,
impleta, ab ipsa Urbe velut in orbis vertice ejus idem totum apostolica Scriptura narraf. Et, ut ali-
corpus perpetuo servaretur, et haeretica perfidia qua ad reliquarum rerum evidentiam testimon'a
apostolumvelapostolononcredentiumtaminsigni proferantur, quod Lucas de persecutione ab eo fa-
testimonio convinceretur. Ecce universa haec co- ctaait: Saulus adhuc spirans minarum el csedis in
gunt, ac violenter compellunt, quamhbet obstina- discipulos Domi?ii{Act. ix), et reliqua hoc Paulus : :

tam perfidiam vestram aut contra tanta divina et Qui prius, inquit, fui biasphemus et perseciUor, et
humanatestimoniatantum apostolumabjicere, aut contumeliosus{I Tim. i) et item Non sum dignus
; :

eum apostolum historiam veracem confi-

et ejus vocariapostolus, quia per&ecutus sum Ecclesiam Dei
teri. Nec illud omnino transeundum vel negligenler {II Cor. xv). Quod Lucasde ejus conversione Do- :

prretereundum est quod Petrus. Jacobus, Joannes, q mine, quid me vis facere? {Act. ix.) et Dominus ad
ac ceeteri apostoli persecutiones in Evangelio a eum: Surge et ingredere civitatem, etdicetur tibi
Christo promissas, hic singulariter experti esse le- quid te oporteat facere ; hoc Paulus: Cum autem
gentur, dum dicit de eis iha Scriplura: Ibant gau- C07nplacuitei,quimesegregavitexuteromatrisme3e
dentes a conspeclu concilii,quoniam digni habitis unt etvocavitpergraliamsuam,utrevelaretinme^ilium
pro nomine Jesu contumeliam pati {Act. u). Hic suumin gentibus {Gal.\), et reliqua. Quod Lucas de
etiam, quod nusquam alibi legitur, circumcisioni ejus praedicalioue Ingressus Paulus in synagogas
:

servandffi, Sabbato colendo, sacrificiisetobservan- prcedicabat Jesum [Act. ix); ctitem: Loquebatur
tiis veteribus Spiritus sancti auctoritate finem im- quoque gentibus et disputabat cum Groecis^tbid.), et
posuerunt. Visum est, inquiunt, Spiritui sancto et mille talia; hocPauIus: AbHierusalem usquein II-

nobis, nihil ultra vobis onerisimponere;qua>a hasc lyricumrepleviomnia Evangelio Christi{Rom. xv).
necessaria, ut abstineatis ab immolatis simulacro- Quod Lucas de ejus miraculis: Tacuit autem om-
rum, etasanguineetsuffocatoetfornicattoneaqui- nis multitudo et audiebant Barnabam et Paulum
bus custodientes vos beneagetis {Act. xy). Eccc non narrantes, quantafecisset Deus signa etprodigia in
solura gentiles, sed et ipsos ad tidem Christianam gentibus per eos {Act. xv); hoc Paulus :Non enim
conversos Judaeos, acarnali observantialegaliura
prfficeptorum exoneranf,etqua auctoritate Judaeos
'
-' audeo, inqmt, aliquidloqui eorum qux
efficit Christus,inobedientiamgentium,verboetfa-
permenon

si ad Christum conversi fuerint, Ecclesia non cir- ctis, in virtute signorum etprodigiorum, in virtute
cumcidat, ostendunt. Cum
ergo auctoritas hfec, Spiritus sancti {Rom. xv). Item in alia Epistola:
nusquam nisi hic praeter Apostoli Epistolas quibus Tametsinihilsum, signa tamen apostolatus meifacta
forte non creditis, inveniatur necesse jam vobis orit, sunt super vos, in omni patientia, signis, et prodi-
aut Judaeos conversos circumcisioni et caeteris legis giis, et virlutibus {IlCor.xw.) Quod Lucas de ejus

decretis subdere, aut libro, cujus lectio hoc prohi- laboribus, carceribus, lapidalionibus, plagis nau-
bet,canonicamauctoritatemannuere. Hisuniversis fragiis, vinculis, insidiis, et raultiiuodis raortium
auctoritalibus,velrationibusostendimus,imo com. generibus ; hoc Paulus: Ptus ego in laboribus plu-

pcilimus, s.opefato Actuura apostolorum libro, vos rimis, in carccribus abundantius, in plagis supra
dignilatem authcnticam araodo exhibere, neque modum, in mortibus frequenter{II Ccr. xi),etreh-
ultra Ecclesiffi Dei de eo non suscipiendo, vel in qua, qufe serics Epistolae enumerat. Qu» et ipse

modicocontraire. enumerarem, nisi frequenti Ecclesite lectione, pene

737 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANGS. 738

omnibus nota crederem. Haec pauca de multis. A quid ? Quid inquam ? Nonnea vobis, hocprobato
Cum ergotanla evidentiaevangelistoe et,apostoli suscipiendiB erunt ? Suscipiendse plane.
verba conveniant, ut quod ille historico, hoc isle Sed ubi invenietur, cni, sicut ipsis apostohs, cre-
epistolaristylogestum referat, et uterque tam con- deredobeamus?Invenieturplane.Et, ncvos suspen-
cors sibi invicem veritatis testimoniuni perhibeat, dam, Ecclesiam dico, cui sicut ipsis apostolis, vos
quid uitraquairitis? Nonne sufticientem auctorita- prorsus credere dcbereaCQrrQO. Item fortasse dici-
tem evangelicus liber apostolicis htteris conferre tis Et quae est ista,quam dicis, Ecclesia? Quid
:

videtur ? Sed quid desingularifama, et celebri ea- vos, inquam, ignorare hoc nomen dicitis, cum id
rumdemEpislolarumauctoritatedicetur?iNonnesua vobis olim nimium nimiumqae notum fucrit, cum
coelesli, et quce super hominem est, doctrina, ad ejuscorporalemfabricam dcstrueretis ? Tunc enim
eum verticem dignitatis illa EpistolarumScriptura vos dicebatis, idcirco Ecclesiarumfedificia destrue-
provecta est, utpostEvangeUum, caeteris Veteribus re,quodnomenEcclesife nonstructuramparietum,
ac Novis Scripturis clarius per totum mundum re- sedcongregationem fldeiiumsignaret. Quodsiaut
sonet, firmius crodatur, solemnius recitetur, devo- obliti estis, aut scire vos dissimuiatis, breviterex-
tius audiatur ? Nonne apud ipsos preedecessores ponam. I)iciturEcclesia,ut ipsi dixistis, congrega-
vestros, anliquos dico haereticos, tauti habita est, g tio, sed non avium, nou pecorum, sed hominum.
ut ex tam multiplicibus prieteritorum sieculorum Necomniumhominum, sed iidelium, bonorum, ju-
hseresibus, nulla unquam hccresis hanc temerare storum. Quoil sialiqui inter bonosillos mali, inter
ausa fuerit ? Hoc non Apelles, non Cerinthus, non justos injusti, aut latent, aut patent, non idcirco
Montanusantiquiores, hocnonArius,non Novatus, minus Ecclesia dicitur. Haec est illa quae, innume-
uonSabellius receutiores hairetici, nec ipseceeteris rabili multitudineper totum orbemChristi Doniini
detestabilior .Manichaeus, qui cum inanissimis fa- sui praecepto ditfusa, usque ad nos pervenit, nec
buhs intentus, incogitationibus suis evanuisset,et minus quam olimtotum mundum, ut cernitis, re-
cumtotoVeteriTestamentoipsum ex maximaparte plet. Huic, sicutdixi, vere, ut ipsis apostohs, cre-
Evangelium abjecisset, apostolo tamen Paulo, et dere debetis : cuiChristus ipse, quantum ad hoc
scriptis ejusse credere non negabat, ejusque Epi- spectat, non minorem
Nec contulit auctoritalem.
stolascum honore suscipiebat. Sedquid dehaereti- satam et auctam Eccle-
dico, ut apostolico labore
cis loquor? Nonne etipsos paganos, imoet eosqui siam apostolisaequem,secl dico, quodejus testimo-
interillosmagis studere sapientiae videbantur phi- niis sicut apostolicis absque ulla contradictionc
losophos, haecapostolicarum Epistolarum, ut legi- acquiescendum est. Quod si et hinc avangelicam
tur, iectio percellebat ? Nonne ipsi Paulo famosus p auctoritatem vultis. audite Christum dicentem
illephilosophus Seneca dixit nullasse credere suffc- Ecce ego vobiscum suin omnibus diebus, usque ad
cturasaetates ad litterarum illarum altitudinem ca- consummalionemsoeculi (Matth. xxvn). !Sed usque
piendam ? Nonne et illa crudelis bestia Nero, his adconsummationem saeculi aposloli in saeculonon
eodem philosopho recitante auditis, mirari se di- manserunt. De EccIesiaergointeUigendum est, quae
xit,undehomini, ut dicebat, indocto, tantascientia usqueadconsummationem saeculi insaeculo futura
inesse potuit?Hoccerte, hoc solum vestra menda- est. Item Ego rogabo Patrem, et alium paracle-
:

cia veritati subjicit, hoc vires; omnes haeretici cor- tum dabit vobis, ut maneat vobiscum in oeternum
porisenerval,ut in quo tota totiusmundi Ecclesia, (Joan. xix), non utique cum solis apostolis, sed
et ipsorum etiam qui extra Ecclesiam sunt, pars cum Ecclesia ventura, cui rogatu FUii Dei aPatre
consentit, abillopaucorumet pene nullorum homi- Deo datus est Spiritus Dei, ut maneat cum ea in
num aUqua dissenUre non audeat. Si
temeritas aeternum, in hac vitaconsolando, in futura glorifi-
autem quod tantis auctoritatibus munitum est, cando.Sed.nefortedicatishancmeamexpositionem
eUam Evange-
ratione roborari quaeritis, audite : non Christi inteliectiimesse, audite eum in alio evan-
lium, ut supradixi, vos suscipere, fama consonans gelista : iVon])?'0 /i?s, inquit, rogotantum, sedetpro
est;aIiasCanonisdiviniScripturasvos aut renuere, eisquicrediturisuntper verbumeoruminme, utom-
autdubias dicere certum Sed interrogo vos
est. :
D nesunum sint, sicuttu Pater inme,etegointe;ulet
Epistolas apostoli Pauli et aUorum apostolorum, ut ipsiinnobisiiniim sint, mundus credatquia tume
et
interim dealiis divinislibris taceam, cur non susci- misisti. Etego claritalem quam dedistimihi, dedi
pitis ? Respondetis Quia non adeo certa nobis ea-
: eis, ut sint unum, sicut et 7ios unum sumus (Joan.
rum est auctoritas, ut fidem eis dare veUmus. Et xvu). Videtis DeitiIium';non pro apostolis tantum-
non videturvobiscertaearum auctoritas, cum apo modo Patrem rogare, sed et pro eis quid adhuc
stolic* dicantur, et ab eis scriptae credantur ? et quando haec loquebatur, credituri erant per verbum
hic Jdicitis : Si constaret certa auctoritate, velra- apostolorum ineum ? Et qui sunt iUi ? Nonne htec,
tione eas apostoUcas esse, nobis suscipere esset de qua loquimur, EccIesia?Quienim alii in Chri-
necesse. Sed, sidicunturvel creduntur apostolicae stum credunt et credituri sunt,nisi ha3c quae voca-
esse et nonsunt, a nobis suscipiendae non sunt. tur Ecclesia ? hoc estin Christum credentium con-
Quod si a taUbus dicuntur, et creduntur esse apo- gregatio ?Quos omnes non propter varia tempora
stolicai, quibus sicut ipsis apostoUs credi debeat, dividit, nonpropter diversa loca separat ; sedom-
739 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 740
ues, preeeedentes scilicet et sequentes, unuui esse A estis. Si enim hoc verum est quod attulistis, non
vult ; nec sed tam solemniter sicut pater in
aliter, tantum quos nos defendimus, sed et ipsum
libros,
ipso, et ipse ia Patre est. Quos non paucos, sed in- Evangelium,quodsuscipitisperdidishs. Nam,sinon
numerabiles esseostendit, quando subdit: Ut mun- nisi visis et auditis assentiendum est, non solum
diis credat quia tu me misisti. Nondebet ergo credi libris aliis sed nec ipsi Evangelio credendum est.
testimoniis Ecclesiae,cui indivisibiliter Christus co- Diciteenim vosprimi,etproEvaugelioquodtantum
habitatusquead consummatiouemsseculi ?Nonde- superest vobis agite utrum aliqiia quse in Evan-
bet credi teslimoniis Ecclesiie, cum qua Spiritus gelioIegitis,aut de Evangehocreditis,oculis videri-
sanctus inseperabiliter permanet, non hic tantum, tis, auribus audieritis ? Ut enim, innumeris orais-
sediu feternum ?Non debetcreditestimoniisEccle- sis, hoecbreviterobjiciam, inquibus tota Evangelii
siee, quse unum cum Patre et Filio est, sicut summa consistit, audistisvel vidistis archangelum
Pater in Filio, et Filius in Patre, cui eam clari- Gabrielem, Filii Dei conceptum, Spiritus saucti
tatem Fihus Dei dedit, quam accepit a Patre, adventum, matri Virgini nuutiantem ? Vidistis vel
Non debet credi testunoniis Ecclesiae, ,de qua, audistis Christumnatum, pastores invisentes, Ma-
hoc est de electis et pr<Bdestinatis, dicitur ; gos adorantes ?Vidistisvelaudistis Christumbapti-
Pater, quos dedistimihi, volo, utubi sum ego et ilU g zatum, prsedicantem, solemnia iila rairacula facien-
sintmccum, ut videant claritalem meam quamde- tem, eamdem prsedicalionemdiscipulis injungen-
disti mihi, quia dilexisti meaconstitulione mundi\i tera,eamdera miraudor ura oper ura potentiara eisdeui
ioan xvn.) Quomodo ergo potuit. non dico tanto, conferentem ? Et quid multa? Vidislis vel audistis
sedsaitemparvotempore,quomodo,inquam, potuit passum,crucifixum,mortuum,sepuItum, resurgen-
tantumerroremtanto tempore,soquiquomodo, po- tem, ascendentem? Vidistisvelaudistis, quod non-
tuit plusquam per mille annos etfalii etfallereEc- dura factum est, sed futurum est, et licet in Evan-
clesia, cumquaverax Pater, cum quaVeritas, Fi- gelio cui creditis, nescio taraen si creditis, .oranes
lius, cum qua Veritatis spiritus perpetuo mansit ? mundimortuos resurgentes, Christum judicantem,
Sedcumhocomniuoimpossibile sit,colligitur quod infernum hiantem, coelum reseratum, impics in
ejus traditionibus omuibus, sicut apostolicis, om- combustionemseternam, pios invitam seternamin-
nimodaabomnibusfidelibus fides exhiberi debeat. trantes?Et ubiestquod tenebatis?EvangeIiumha-
Si enim doctrinavel traditio Ecclesise ab apostolis bebatis, sed, eojam perdito, Christura amisistis.
suscepta est, si eadem a Christo inapostolos deri- Nam, siEvangehum non habetis,necChristumha-
vataest, constat quia verax et SiChristumnonhabetis,Christiani non estis,
a veritatis tiliis su- betis.
scipienda est. Sed quod hanc apostoli a Christo
q Ecce fovea, eccevincula,eccelaqueus,quse vos ad
susceperint,nullidubium est. Quodautem Ecclesia vestramperniciemjam prseparasse dixeram, Hoc
ab apostolis, auctoritate pariter et ratione proba- modoEvangelio cum Christo sublato, etiamomnes
tum est. prophetse, omnos.apostoli demediofacti sunt, eo-
Sequitur ergo quiadoctrina veltraditio Ecclesioe rumque universa opera, universaScriptura cum
abomnibus suscipienda est. Debetisigitur credere ipsis pariter deleta sunt. Nscesse igitur jam vobis
testimoniisEccIesisej sinon vultis permanei^ehostes erit,authbris,quosproponimu3, abjectis, Evange-
Christi et Ecclesise. Haec autem Ecclesia atlestatur lium, utdixi, Christum, Christianam fidem, spem
Epistolas, de qiubus agitur, apostohcas esse, idque salutis etvitse Beternse abjicere ; aut, libris nostris
sibi a prsecedentibus Patribus, et ipsis virJs apo- susceptis,Evangelium etChristum, atque enume-
stolicis traditum se fixe et immobihter retinere. rataomnia conservare. Cum enim nonex visis.ne-
Sed respondetis ;Testimonus quidem evangelicis re- que auditis, sed ex Ecclesise et Patrum Iraditione,
sisterenon possumus, sed Iioc nos dubios reddit, hsec universa mundus credat, speret, diligat, nec
quod nuhum, nec in tota, de qua sermo est, Ec- vos ex visis vel auditis, sed ex ejusdem Ecclesice,
clesia, more testium testimonium afferentium in- et eorumdem Patrum traditione, Evangelium te-
venire valemus testibus enim, non testimoniis
: neatis,quod nullomodonegare potestis,invicta ra-
j.
credendum esse, lex ipsa sajcuh jubet. Testium tione cogente, aut quod simul absque aliqua exce-
verooiliciumest, audita vel visa, nonabaliis sibi ptioneab eaderaEcclesianobis pariter et vobis tra-
narrata, lestihcari testimoniorum autem mos est
; ditum est, suscipietis,etEvangeIium cum Epistolis
ab alus sibi narratareferre. Ecclesia vero cuiinui- apostolorumellibris omuibus, quos negabatis, re-
teris, etad cujus dignitatis eminentiam compro- tincbitis aut^nostris libris abjectis, Evangelium
;

bandam, tot et tanta testiraonia ahers, nou vice quod solum vobis remanserat, amittetis.
pariter,
testium, sed testimoniorum ulitur, quia non ^visa Quo amisso, non jam nobis utChristiaui hteretici,
vel audita, sed ab aliis sibi tradita narrat, et li- sed sicut ethnici et publicani eritis. llao raUone
bris, de quibusagitur, non quod sciat, sed quia Pauli, Jacobi, Petri, Joannis, Juda^, cum ultima
credit, canonicam auctoritatem dat. Ecce, ecce, ejusdem Joannis Apocalypsi, in Novi Testamenti
uunc tandem fovoam vobis fodistis, in quara statira Canouesusceptis, imo cadem Nova ac Vetori Scri-
priecipitandi estis. Vincula fabricashs, quibus aUi- ptura eadem ratione firmissime roborata, ad Vete-
gandiestis.Laqucum letendistis, quopiimi capiendi ria Testameuti libros, sigdlalim diaculiendos et
741 TRACTATLS CONTHA PETROBRUSIANOS. 742
Evangelicaatqiie apostolica auctoritatefirmandos, A dehinc et ad Leviticum et audietis Christum le-
transitns flat. proso, quemmandavit,dicentem Yade,ostende te :

Probatio toiius Veteris Testamenti exEvangelio. sacerdoti, et o/fer munus quod prcecepit Moyses in
Evangelium enim loti Veteri Instrumento testi- testimonium illis {Levit. xiv ; Luc. y). Inde ad li-

moniumdat,et ejus insuperauctoritalibus eaipsa, brum Numeri gressum extendite, et audietis Chri-
qufe prfedicat, confirmat. Nonne Christus inEvan- stum Passioois su3e deeo testimonium et similitu-
gelio auctoritatem Veteris Testamcnti sua auctori- dinem assumentem Sicut, ait, Moyses exaltavit
:

tate iirmavit, quando postresurrectionem discipu- serpentemindeserto.ita exaltari oportet Filiumho-

lisomnibusapparensdixit Oportebatimpleri omnia
: minis [Num xxi Joim. m). Et Apostolus Nequc :

quie scriptasuntin lege Moijsi,et prophetis et psalmis inquit, tentemus Christmn ,sicut quidam eorumten-
c/e we?
(Lwc. XXIV. J Nonne eauidem indissolubih taverunt,et a serpentibus perierunt.Nequemurmu-
vinculo confirmavit, quando eisdemdiscipulissuis raveritis,sicut quidam eorum murmuraverunt,et per-
aperuit sensura, ut inteHigerentScripturas ? iNouue ierunt ab exterminatore {Num. xxi ; / Cor. x). Ac-
eamdemconfirmatvit, quandoduobus discipidis in cedite et ad ultimum Pentateuchi, hoc est legis Mo-
Emmaus eunlibus dixit : stultiet tardi cordead saicae librum, qui Deuteronomium,id est secunda
credendum in ommbus quie locuti sunt prophetw B lex, dicitur, et audietis de ipso plurima Christum
(ibid.) Et quid ullra cxigetis ? Annonsufficitvobis in Evangelio testimonia producentem. De quibus
tanta tamque clara auctoritas qua Ghristus legi illa sunt,qu8e diabolo tentanti respondit Scriptum :

Moysi^ qua prophetis,quapsalmis,non confuse.sed est: Nonin solo pane vivithomo,scdin omnivei'bo
distinctetestiraonium perhibuit, quaudo primo le- Dei {Deut, viu Matth. iv). Et item Scnptumest:
; :

gis, deinde prophetarum, ad ultimum psalmorum Non tentabis Dominum Deum tuum.Xc deinde:Va-
scripta de se, et in se impleri oportuisse docuit?Sed de,Satana:criptum estenim : Dominum Deum tuum
quodprfemisi, ad Veteris Scripturfe auctori-
licet, adorabis, et illi soli servies {ibid,). Etillud Domus :

tatemconfirmandara plene sufficiat, profero tamen mea domus orationis vocabitur {Matth. xxi ; Luc.
de eodem, cui creditis, Evangelio, quamvis ex su- adhuc non esse repudiandos libros,
xix). Videtis
perabundanti sigillatim teslimoniadivinislibrisat- quos sio('hristusapprobat non essemendaces vel ;

testantia, quibus audilisnon solum eos divinoscre- apocryphos, de quibus Verilas testimonium pro-
datis, sed insuper vos de ipsis vel ia aliquo dubi- fert non esse abjiciendos, de quibus verba sua ip-
;

tasse erubescatis. sum Verbum aeternum, ipsa Dei Sapientia commu-

uta capite eorumdem sacrorum^Iibrorumin-.
Et, nit? Sequantur post hos et alii divini et propheUci
cipiam, recolite si non meministis, libro Geneseos C libri, quorum primus est ille qui dicitur Jesu Nave,

Ghristum testimonium dantem, et adconfirmanda eui auctoritatem dat ipsum et proximum quod ab
verba sua, de eo tcstimoniaplurima proferentem, Evangelio auctoritatem meruit,Deuteroaomium.Ia
Sicut, inquit, fuit in diebusNoe, ita erit advenlus eoeuimscriptumest ^rxcepit Dominus Josue filio :

Filii homi)iis.Edebant,et bibebant,UToresducebanl: Nun,etait: Confortare,etestorobtistus.Tuenim in-

etdabantur ad nuptias,usque in diemqua intravit troducesfilios Israel in terram quain pollicitussum,
Noeinarcam, et venit diluvium, etperdiditomnes et egoero tecum {Josue. Dant ei auctoritatem eti).

{Luc. xxuj. Item: Sicut factum est in diebus Lot, psalmi, qui, sicut supra dixi, de Ghristo, eodem
emebant etvendebant, pLantabant, oed^ficabant.Qua Christo teste, scripti sunt, et ei veritate prophefica
dieaulem exiit Lot a Sodomis, pluit ignem et sul- testimonium ferunt. Nam in eis scriptum est ^f :

phur de cvelo, et omnes perdidit {ibid.J. Hoc et ini- ejecit afacie eorumgentes,et sortedivisiteis terram
tium Evangehi secundum Matthaeum affirmat, et in funiculo distributionis {Psal. lxxvu). Itemiaeis-
eidem libro testimonium dat, quando librum ge- dem psalmis Mare vidit et fugit, Jordanis con-
:

nerationis Jesu Ghristi per Abraham, Isaac, et Ja- ve7'sus est retrorsum {PsaL Gxiii).Et versu iaterpo-
cob, Judam et Phares, qui omnes ex eodem Gene- sito : Quidest tibi mare, quod fugisti ? et tuJorda-
sislibro sumptisunt, cougrua uarratioae contexit. D nis, quiaconversusesret7'orsu>n'} {ibid.)F\igil enim
Accediteinde ad Exodum,et audite Christumcon- mare virtute Dei per Moysea {Exod. xni) Jordaais ;

tra Sadducaeos eodem libro testimoniusnassumen- conversus est retrorsum, eodem Deo operaate,per
tem Quia, inquit, resurgant mortui Moyses osten-
: Josue {Josue. ni). Quod ausquam, aisi ia ipso, de
dit secus rubum, cum dicit Dominum Deum Abra- quo agitur, Jesu Nave libro, legitur. Sed etalibi in
ham etDeum Isaac, et Deum Jacoh (Luc.wJ. Item jam dictis psafmis, licet in figura, dictum legitur.
deeodem Palresvcstrimanducaveruntin deserto
: Memor ero Raab,et Babylonis,scientium me {PsaL
manna, et mortui sunt {Joan. vi). Nam liber ille LXXxvi).Quod ifjsum Evaogehum aoafigurate,sed
ante omnes alios narrat, Deum xl aunis pluisse historice confirmat : Naasson, inquit, genuit Sal-
manna Hebraeis {Exod. xvi.) Rursus in ipso ; Os mon jSalmonautemtjenuit Booz de Raab (Malth.i).
non comminuetis ex eo {Exod. xu Joan. xix). Et ; Quse Raab in solo isto fibro Iegitur,nuatios Josue,
item 3i\>on{o\\is:Nequeidololatr3eefficia7nini, quem- exploratores scillicet terrae Chaaaam,abscoodisse,
admodum scriptum est. Sedit populus manducare et astu seu coasilio suo, ad eum (lui miserat, sal-
et bibere, et surrexei^unt ludere\Exod,xx}iu).y eni\.Q vos remisisse ; et ob hQcsalutemcumdQinQifltegra
 : : V

743 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 744

et consortium populi meruisse {Josucn}, A Non, inquara, ad plenissimam librorum iUorum

Israelitici

Sequitur hunc Judicum liber, quem canonicum fa- auctoritatem sufticit, quod de tanto viro tam sub-
cit proximus, et prfecedens eum, de quo egimus,li- limi rege, tam divino propheta tota pene series
ber, qui supra scriptis testimoniis jam de Canone eorum respersaest, velquodtotagenealogia Salva-
esse probatus est. Sic enim in eo scriptum est toris abipso DavidsicutinEvangelio,sic in eisdem
ServivU Israel Domino cunctis diebus Josue et se- Jibris us([uead Babylonis transmigrationemdescri-

niorum,qui longo post eumvixerunl tempore,elqui ptaestyAn necesse erit ipsa verba Salvatoris in
noverant omnia opera Dominiquce fecerat in Israel medium producere,et deipsis auctoritatemillorum
{Judic.u). Utique principes efjudices, qui post firmare Sed quid fatigatnosimpudensautirapru-
?

eum Israel principati sunt, designans. Iluic Judi- deas temerilas ? Ad eam igitur magis magisque
cum libro et seepe nominati psalmi auctoritatis te- confundendam et confutandam, veniant, veniant,
stimonium dant.cum judicum
alienigenas et inillo inquara, salvalricis Veritatis verba, et perdendis,
tempore oppressores populi Dei ex parte enume- mendacibus de libris veracibus
nisi resipneriut,

rant.Nam,sic in eislegitur Simuladversuste tesla

: Nonne quando pueri in tem-
lestimonia proferant.
mentum disposuerantAabernacula Idumoeorum et plo clamabantLTosanna fiiio David {Matth. xxi);
Ismaelitce, Moab et Agarem, Gebal, et Ammon, et g et PharisceiChristo dicebant Audis quid isti dicunt
:

Amalec,alienigence cum habitantibits Tyrum,Etenim ibid.) ipsequeeisrespondebat:iVim^mrf Zeg-is/js ?

;

Assur venit cumillis.facti sunt in adjutorium fiLiis Ex infantium et lactentium perfecisli laudem
07'e

Lot.Fac illis sicut Madian et Sisarae^sicutJabin in {Psal. m; 27)<rf.),et puerorum verbaconfirmabat,et

torrente Cisson.Disperieru7itinEndor,facti sunt ut seDavid iilium esse docebat,et DavidextoUebat,et

stercus terrce. Pone principes eorum sicut Oreb, et librisjqui ge3taejuscontinent,auctoritateracanoni-

Zeb, et Zebeeet Salmana {Psal. lxxxu). camconferebal?Auditetameneumetiamtestimonia

Quod si et Apostolus consulalur, cujus ver- deeisdemlibris'proferentem,etindemagismagisque
bis omnibus vos fidem integrara dare, sicut eorumauctoritatemcommendantera.Xandiscipulis
supra probatum est, necessitas ipsa compel- ejus euntibus Sabbato per sata,'ac vellentibus spi-

lit, audietis eum in Epistola ad Hebrffios inter cas, et manducantibus, PhariscTisque dicentibus :

alios Patres, fidem Judicum istorum prfedican- Ecce discipuli tui faciuntquod non licet eisfacere
tem,et eidem canonicam dantem,
libro auctoritatem Sabbatis {Marc. ii Luc. vi), respondit: Nonne le-
;

cum dicit Et quid adhuc dicaml Defciet enimme

:
gistisquidfeceritDavid quandoesuriit et quicumeo
lempus enarrantem de Gedeon, Barach, Sanson, erant,quomodointravit in domum Dei,etpanes pro-
Jephte,quicerte, antcquam regesJudaeis prseessent, „ positionis comedit, quos non licebat edere nisi solis

eisdem Juda;isnonregum,sed judicum nomineprx- sacerdotibus ? {Ibid.) Item in aiio locoeisdemPha-

fuerunt {Hebr. ii). Dehinc parvus, sed ab ipso
Evangelio confirmatus liber Rulh sequitur,sicut in
genealogia legitur Salvatoris. 5oozinquit, genuit
Obeth exButh {Matth. i). Quee cum aUenigena es-
risaeis Dico vobis,multoe viduoi erant in diebus ELioe
in Israel, cum facta esset fames magna iii lerra,
quando clausum est c(slumannis tribus,etmensibus
sex et adnuLlam illarum unssus est Elias,nisi in
;

set, qualiter viro Judaeo juncta sit, liber lantum Sarephta Sidonice admulierem viduam {Lucw). Et
ille exponit, qui, sicut dictum est, canonicam au- multi Leprosierant sub ELiseo propheta inlsrael,et
ctoritatem ab Evangelio meruit. Hinc ad Samuelis nemo eorum mundatus est, nisi Naaman Syrus {I
et Regum libros stylus festinet, et credentibus pa- Beg. IX ^Luc.iv).
riter atque increduUs, eos non tantum prophetica, Ecce istaomnia delibrisRegum veritas protulit,
sed et evangelica auctoritate llrmissime subnixos et idcirco eos veraces esse ostendit. Currat inde

esse demonstret. Nonne solo principio Evangelii sermo ad prophetas,ac primo evangelico prophetaj
quantalibet vel quantumlibet munita resistentium Isaiaeipsum Evangeliumtestimoniuraferat Venit, :

hostium machina evertitur, cum per totum orbem Nazareth ubi erat nutritus,et intravit
inquit, Jesus
evangeIicaaccoeIestivocelegitur:Li//e?-5(ene?'a^2on«s t~> secundum consueludinem suam dieSabbati i« syn-
Jesu Christi filii Davidl {ibid.) Nam, cum Filius agogam. Etsurrexitlegere, et t)'aditus est ilLiLiber

Dei lilius Davidesse praedicatur,quid sublimiusvel Isaifeprophet3e.Et,utrevoLvitlibrum,invenitlocum,

ipsura David extollit,veI de eo scriptam historiam ubiscriptumerat Spiritus Dominisuperme.propter
:

commendat ?Sed raagnura sitadcomraendan-

licet quodunxitme, evangeLizare pauperibus misit ?ne,
dara personam, et de eo scriptam historiam quod sanarecontritosco7'de,etprxdicarecaptivisremissio-
evangeUsta Jesum Chrislum David fjliura esse nar- nemet csecis visum, dimittereconfraclos in remissio-
rat, majus taraen, imo maximum est, quod idem nem, prxdicare annum Domini acceptum, et diem
DeiFiliusejus se filium confirraat. Nam interro- retributionis.Et cumplicuisset Librum, reddidit mi-

gans Pharisffios, cujus Christura filium diccrent, nistro, et sedit.Et omnium in synagoga ocuLi erant

respondentibusiUis Uavid, proposuit de divinitate intendentesineum.Ccepit autemdicere adeos :Quia

Christi eenigma: quod, quia iUi non intelUgentes hodie impLeta est hcec scriptura in auribus vestris
solvere non potucrunt, ut Evangeliura loquitur : {Isa. Lxi Luc. iv). Item de eodem libro aUus evan-
;

Nemo 'poterat respondere ei verbum {Matth. xxn). gelista : Jesus, 'mquHj sciens recessil inde, et secuti i
 :: ;

745 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 746

sunt eitmmulti,etcuraviteosomnes. Etprcecepiteis A nem desolationis quue dicta est a Danlele propheta
ne manifestum eum facerent, utadimplereturquod stanlem in loco sancto, quilegit,inteUigat, (Dan. ix
(liclum est perlsaiam prophetam dicentem Ecce :
Matth. XXIV).
puermeusquemelegi, inquo bene complacuitanimce Post hos magnosetvelut principales prophetas.
meoe. Ponamsuper eum spiritum meum etjndicium procedamus simul et ad xii qui minores diountur,
gentibusnuntiabit. Noncontendet, neque clamabit, non inferiori auctoritate, sed librorum quantitale,
nequeaudietaiiquisinplateis vocemejus. Arundi- el universos non simul, neque confuse, sed sigilla-

nem quassatam non confringet, et lignum fumigans tini et distincte canonicos esse probemus. Et ut
nonexstinguet, donecejiciatad victoriam judicium, eo ordine quo a Patribus ordinatisunt, et qiio ab
etinnomineejusgentessperabunl (/sa.xLn Matlh. ; Ecelesia recitantur singuli proferantur,
proferat
xii). Ilem alius evangelisla Cum autem tanta : misericors Salvator in Evangelio contra immites
sigjia fecisset coram eis, no7i credebant in eum, ut Pharisaeos de Osee propheta misericordiae teslimo-
sermo Isaicepropketa; impleretur, quem dixit Do- : nium, Euntes, aif, dicite quid est : Misericordiam
mine quis credidit auditui nostro, et brachium Do- volo, ct non sacrificium [Mafth. ix, ct xii.) Quod

mini cui revelatum Joan. xu) Et item

est {Isa. uii
? : prophetaiIlaitaintulit:^Mia w?5e?-ico;'rf/aw volui et
Proptereanon poterant credere, quia iterumdixit g non sacrificium, etscientiamDei plusquam holocau-
Isaias Exccecavit oculos eorum. et indurauit cor
: sta (Ose,\-i Malth.\x). Etapostolus de eodem: ;

eorum, ut nonvideantoculis, etintelligant corde,e'. Vocabo non plebcmmeam,-j)Lebem meam, elnonmi-

convertantur, et sanem eos. Hcecdixit Isaias, quando sericordiam consecutam misericordiam consecutam.
vidit gloriamejus,et locutus etdeeo(Isa. vi;'Joan. Et erit loco ubi dictum est eis Non plebs mea
iii :

xu). Nonne putatis istum suscipi debere, quem vos ; vocabuntur filii Dei(Ose. n ;/?om.ix) Sed
ibi

Christusita suscipit,cujusiibrum iegit, cujiisverba etde Joel, qui hunc sequitur post effusionem Spi-
propheticaia seimpletaesse ostendil, cujus evan- ritus sancti a Christo in Evangelio discipulis pro-
gehst<e]tam frequentibus et muIti|)Ucibus testimoniis missam, et dic Pentecostes exhibitara, ait Judaeis
utuntur, cujus verbis proplieticis sua evangelica Petrus apostolus in Actibus apostolorum ; Hoc est
tantopere atfirmant ? quoddictum est per prophetam Joel Erit in novis-
:

SequiturJeremias,quemvere prophetametcujus Dominus Effundam de spiritu

simis diebus, dicit :

verba ut prophetica suscipienda esse Evangelium meosuper omnemcarnem,et prophetabunt filiivestri

non tacet. Nam interrogante discipulos Domino et fiticevestrar. Juvenesvestrivisiones videbuntetse-
quem dicerent homines esse Filium hominis, res- nes vestri somnia somninbunt (Joel ii ; Act. ii), et
ponderunt .Hii ioannem Baptistam, alii Eliam, „ reliqua quoe prolixitatis causa non scribo. Amos
:

alii Jeremiam,aut uniim ex prophetis(Matth. xvi).
Rursum de proditoris Jutia? projecto argento, et
inde agrofiguh insepulturam peregrinorum asa-
ccrdotibus empto, aitevangelista Tunc impletum
prophetae qui huic jungitur, liber ille Regum srepe
dictus, et evangelica auctorilale firmatus, testimo-
nium dat. Nam quod in hoc propheta factum, in
libro illo legitur prcedictum. Sic cnim aitiste Su-
:
:

est quod dictum est per Jeremiam. prophetamdicen- per tribus sceleribus Damasci, et superquatuornon
tem :Et acceperuntxx^ argenteos pretium appretiati convertam eu7Ji,eo quod triluraverit inplausliHs fer-
quod appretiaverunt a filiis Isracl, et dederunt eos reisGalaad ^et mittam ignem in domum Azakel, et
inagrumfiguli,sicutconstituitmiki Dominus{Zach, devorabit domos Henadab, et conteram vectem Da-
XI ; Matth. xxvu). Cui testimonio simile quiddam masci(Amos.\).\)e\i\%'\n libro Regum sic loquitur
et in Zachariainvenitur. Et de interfectione inno- ipsi Azaheli Eliseus
prophela Scio, inquit, quce :

centium puerorum ait idem evaagelista Tunc im- facturus esfiliis Israelmaia. Civitates eorum muni-
:

pletumest quod dictum estper Jeremiam prophetam tas ignesuccendes,et juveneseorum inte7'ficiesgladio,
Vox inramaaudita est, ploratusetululatus multus. etparvulos eortnn elides,etp}'cegnanlesdivides (IV
Rachelplorans filios suos, etnoluit consolori, quia Reg.wn). DeBenadabquoqueet Damasco, etmalis
nonsunt (Jer. xxxi Matth. n). Ezechieiem etiam
; Azahelis,quibus pene attrivit Israel, plene ibidem
canonicum apostohca Pauliverba faciunt, qui in ^ legitur. DeAbdiaetiamaitidomApostoiusin Epi- I

Epistolasecundaad Corinthios ex eodem propheta stolaad Covinlhios :Pe7'damsapientiam[sapientiu7n,

introducit Deum loquentem Quoniam inhabitabo
: et p}'udentiam prudentium 7'eprobabo (Abd. i / ;

in illis, et inambulabo, et eroillorum Deus,et ipsi Co?M). DeJona vero quis non audivit, quis non
erunt mihi populus (Ezech. xi; Cor. vi). Et in Epi- imopectorerecondidit. quod Salvator in Evangelio
stolaad Romanos usus verbis ejusdem prophelae mortem etresurrectionemsuam naufragio, et eva-
quasi suis idem Apostolusait Nomen Dei per vos sioni ejus comparans, ait Judaeis Signum 7ionda-
:
:

blaspkematur inter gentes, sicut scriptum est (Rom bitur vobis nisisignu7n Jona:p7'ophetce. Sicutenim
ii,subaudi in eodem propheta (Ezech. xxxvij. fuit Jonas in ventre ceti tribus diebus et tribus nocti-
Danielem quoque inter prophelas vos suscipere, bus, ita e}'it Filiuslmni^iis in corde te7'rai, tribus die-
ejusquescriptaesse prophetica negare, eademvos bus et t}'ibus noctibus (Jonas u ; Matth. xii). Et
et seepenominataevangehcaauctoritas cogit: Cwm, rursum Viri Ninivitce surgent in judicio cum ge-
:

inquit Christus in Evangelio, videritis abominatio- neraiione ista, etconde7nnabuntea7n,quia pce^uten-

Patrol. CLXXXIX. 24
741 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLONIAC. IX. 748

tiame§eh'untinpra.'dtcatio)ieJonce. Etecceplusquam A cwyique, etegocominovekocwlumettoi-am^etmare,

et aridam, et movebo omnes gentes, el veniet Deside-
/onas AjV (Jonos m :Mallh. \u). Qute autem iater
ratus cunctis gcntibus {Agg. w Hebr. \\\). Huic
omaes de Christoprophetias, Micbfeajpropheliain ;

ejus socium Zachariam ordo ipse librorum et

Evangelio clarius resoaat, quam nato Christo
in
populi temporisconjnogaf^cujusteslimonium EvangeUum
Bethlehem, priacipes sacerdotuni et Scriba?
Herodeioterrogante, protulerunt Et lu,Bethlehem, ;
solemniter proferens ait: Exsulta satLs filia, Sion,
nequaquam yninima es in principibus Jerusalem. Ecce Rex tuus venit tibi
jtibila, filia
terra Juda,
Extemihi egredietur quisit Dominator in justus et Salvator. Ipse pauper etascendens super
hida.
egressus ejus ab inilio a diebus cBtermtatis asinam, et puUum fdium asina? {Zach. ix; Matth.
Jsrael, ei
EtDominus eodem Evan-
(Mich.v; Maith. n). Veniat post hos et Nahum XXI ;Joan. xii). ipse in

propheta, cujustestimonioApostohis inEpistoIa ad geho proximus passioni, ejusdem prophetoe verba

Romanos utitur ; Quam sjoec/osj, inquit, pedes assumens, ait discipulis: 5m>a<?n es< Pertu^wn :

evangelizantiumpacem, evanqelizanlium bona-?(Rom pastorem, et dispergentur oves (Zach. xni Matth. :

dicat Ecce xxvi). Itera de eodem propheta Evangelium Vi-

X.) Licet paucis mutatis verbis, iste
: :

super motites pedes annuntiantis et evangelizantis debuntinquemtransftxerunf {Zach.xn Joan.wx). ;

pacem [Nahum.i], Quod testimonium Isaias pene B Ultimusin ordineduodecim prophetarum sed au-
ctoritate non inferior, Malachias sequilur. Cujus
^

eisdemj verbis, sed tamen unoeodemque versu pro-

ui),quianon multiplex vel diversus, sed prophetas pene prima verba Apostolus in Epistola
tulit (/sa.

idem Spiritus est, qui per Isaiam et ad Romanos fcstive commemorat dicens : Jacob
unus et
^"aum, et per omnes locutus est prophetas. Unde dilexi, Esauautem odio habui {Malac. i; Rom. \\).
Et Salvator ipse, in Evangeho de Joanne Baptista
quia per eumdemSpiritum idem uterque locutus
loquens, turbis et discipuhsait Hic est de quo
est,hocdeutroque testiaionium ab Apostolo sum-
:

scriptum est Ecce mittoangelum

: meum, quiproe-
ptum est.
prophetfe auctori- parabitviamanlefacietnmeamiMolac ni Matth.
Cui vero io toto orbe Habacuc
;

xi|. Quo testimonio Salvator usus ostendit non

tas non innotuit, cum et freqnenter legatur,
et

libenler audiatur translatus ab angelo per cincin- esse repudiandum quem ipse non in occulto, sed

in publico judicaverit suscipiendum.

num capitis de Judaea in Babylooem
inIaculeonumclauso,prandium quod messoribus
paraverat exhibuisse ? Quodsi istudjuxta beatum
, ibique Danieli
HincadJob mirabilem. et licet non Judfeum, sed
gentilem ore lamen Dei excellenter laudatum sermo
,

decurrat et post prophetas viro prophetico. vox

Hieronymum, quia m
nieruuvmuLu, 111 »ioi^i"iv.i^ libris non legitur,
Hebraicis «'»»•""-" —o ' • :

. » . r^- • . »1
more suo Apostolus, q apostoIicatestimomumferat.Dicens enimApostolus:
insufficiens videtur, veoiat
o .^,,*.-^
mundi
>.»..c. o.w>v>/Vi eftillHin est
oit ntiiirt Deum
apud T)pi/n7
veracem non pseudoprophe-
1
Sapientia hujus
1 - 7,
stullilia
eumque divinum et
[I Cor.m). subjunxit. Scriptum cst enim Com-
tamesse, sumpto de eotestimoniocomprobet, sicut
:

in Epistola ad Romanos et illa ad Hebra?os dicit : prehendam sapientes in astutia eorum {Job. v ; ifnd.).

inqml scriplum est, utiqueapudhunc Pro-

Sicut,
Quodcertenon dealiaScripturaquam de hbro Job
protulit. Ezechiel quoque, quem jam authenticum
phetam Justus autem ex fide vivit {Hnbac. Rom.
;
i ;

de Sophonia, qui posthunc esseprobavimus, Job mentionem faciens,

juslitife
I ; Hehr.r.). Sed et tam
ejus libro attestatur, ex persona Domini loquens
venit, quam de Isaia, Apostolus in Epistola ad
:

ReUquioe, inquit. filiorum Israel salvw Si pestilentiam immisero super terram, et effudero
Romanos :

Sophoaias autem sic eamdem sen- indignationemmeomsuper eaminsanquinem,ut au-

fient{Rom. ix).
Sperabunt, ait, in feram ex ea hominem et jumentum ; etNoe.Daniel,
tentiam suis verbis exphcans :

dtJob fuerintinmedio ejus, vivo ego,dicilDominus

nomine Domini reliqnice Israel. Isaias autem sic :

Deus, quia fdium et filiam non liberabunt, sedipsi

In veritate reliquice convertentur (Sophon. iii), re-
justitia sua liberabunt animas suas {Ezech. xiv).
liquice, inquam, Jacob, ad Deum fortem {Isa. \
JamveroAggcBoprophet», ipsa evangeUca veritas Jam vero psalmorum auctoritatem, licet supenus
quia tamensenes divmorum li-
testimoniumdat, cum ait Post transmigrationem ^ plene ostenderim,
:

obtuht, addantur adhucex

Babylonis,JechoniasgenuitSalatldel.Salathielau-
tem gcnuit ZorobabeliUallh.i). Adquem Zorobabel
missus aDeo iste propheta, ait: Confortare, Zoro-
babel,dicd Domiuus.etcovfnrlaret Jesufdi Josedech,
sacerdos magnc, el confortare, omnis popule terra>,
dicit Dominus exercituum, et facde,
quoniam ego
vobiscum sum ,dicit Dominus exercituum(Agg.'\\)
«^rnrum hoc in loco eos obtuHt,
brorum
Evangeliotestimoniamajestatieorummagismagis-
que attestantia. His Salvator saepe utitur, et cum
ad crcdiditatem vorborum suorum nulhustestimo-
nio egeat, ea tamcn de psalmis, ut supra dictum
est, fgepeconfirmat. Hinc estillud,quod,
sicut prae-
dixi, PhariscTBis objecit Bominus Dominomeo: Dixit
:

Se.deadextris meis.donec pohannnimicos tuossca'

Nam raittebatur propheta Domini, ut conforfaret
principem et populum, ad construcndam, quam beltum pedum tuorum (Psal. c\\ Matth. xxii). Sed ;

et illud indeest,quod post parabolam

vineeeet has-
ChaldHii destruxcrant, domum Dei. Sed et
Aposto-
contirmandam;igna redisintt'rfecti,clhomicidarum perdilionis, eisdem
lus in Epistolaad HebrjEOs, ad
Pharisfeis dicentil)us Malos male pcrdet {Matth.
quaedam, dequibustractab.it, nobilc de textu ejus
:

Nunquam legistis Lapidemquem

testimonium profert. Adhuc, inquit, unum modi-
xxi),re3pondit: :
7i9 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 750

reprobavervnt sedip.rnntes, hic factus est in caput A phctarum Isaias, cauonicum comprobat, cum ca.

anguli. A Domino faclum est islud,et est mirabile qua? ipse anle multa seecula prc-edixit, hic facta esse
De his et Evan-
in oculis nostris{PsaL cxvit; ibid.) ostendit. Ait enim Isaias, Deum introducens loquen -

gelista teslimoninm assumens, dignilalem eorum tem Qui dico Cyro Pastor meus es,etomnem vo-
: :

corroborat, cum dicit: Hxc omnia locutus est Je- iuniatemmeamcompiebis. Qui dico Jerusaiem :/Edi-
sus ad turbas in parabolis ; et sine parabolis non ficaberis et templo Fundaberis(Isa. xlit). Etsub-
; :

loquebatar eis,ut implerclur quod dictum est per sequenter: Esec dicit Dominus christo meo Cyro
Prophetam Apcriam iii pdrabolisos meum eructabo
: , {Isa. XLv). Etquibusdam de ipso Cyro inlerpositis,
abscondita a conslilullone mundi [Psal. lxwu; ad ipsum Cj^rumDeusverbaconvertit, eiqueloqui-
Maith. xni).Etquiapsalmorumauctoritas, tamhis tur: Ego antete ibo, et gioriosos terrse humiiiabo.
quam muumeris aliis testibus et teslimoniis, velut Portasxreasconteram,elvectesferreosconfringam.
a summo C(«licardinefulget,post Davidet psalmos FA dabo tihithesauros abscondiios, et arcana secrctch
ejus ad Salomoncm et libros ejus stylus festinet, rnm iibid.). Subditque causam, cur tantam ei po-
ejusquc Sapientiae Christum iuEvangelio attestin- tentiam conferat Ut scias, ait, quia ego Dominus, :

{Qmosimddii: Regina,'\nc\i\iX,auslrisurget injudicio qui voco nomen tuum Deus Israel, propter servum
cum generationeista,et condemtiabit eam, quiavenit B meumJacob et Israeielectum meum {ibid.). Ulscili-
afinibusterrxaudiresapientiamSalomonis. Etecce cet scptuagenariam Babylonii-e captivitalem absol-
plusquam Salomon hic (III Reg. \; Luc. xvii). Li- vat,et populo Israel ab eo ad patriam remisso,urbem
bris quoqueejus idem Salvatortestimoniumreddi- Jerusalem, et templuma Chaldaeisdeslruolum, rur-
dit, cum in die magno festivitalis stans in templo sus sedificari et fundari faciat, sicutprfemissum te-
clamabaf, diccns: Si qnis sitil, veniatadme, et bi- stimoniuin confirmat, quo ail Deus Quidico Jerusa- :

bal [Joan. vu). Et de libris Salomonis sumpto te- lein ^dificaberis et tempio Fundaberis. Haicomnia
: ; :

stimonio Qui credit in me, iuquit, s«c«f dicit Scri-

: sic impleta,hber Esdrtij seriatim exponit, totumque
ptura,/lumina de ventre ejus /luetit aquae vivae {ibid.). inde historire suae textum contexit. Quam civitalis
Et Apostolusin Epistolaad Hebrdeos, de Provorbiis ct templi renedificationem post lxx captivitatis an-
quajdamassumcns, ait Filimi,noli7iegligeredisci-
: nos, etJeremiasproedixerat, sicutlegentibus clarum
plinam patris iui, neque faligens dum ab eo argue- est.Prophetiam igitur Isaise et Jeremiae Esdras suo
ris. Quem enimdiligit I)eus,castigal. Flagellat au- tempore completam narrat, quodin solo ejusdem
tem omnemfxlium quem recipit (Prov. iii Ilebr. xi). ; libri principio satis apparet. /nanno, inquit, /jrmio
Itemque idem de cisdem Salomonis libris, in Epi- Cyri regis Persarum, ut complerctur verbum Do-
stolaadRomauos Mihi vindictam,et egoretribuam
: mini ex ore ievein'\ee,suscitavit Deus spiritum Cijri
P
{Eccli. XXVIII /iowj.xi)).Sedet Regum liber, quem,
; regis Persarum, et transduxit vocem in universo
sicut superius ostendi, in arce canonica Christus regno suo, etiam per Scripturam dicens Hxc di- :

conslituit, eidem Salomonis singularisapicntiae ac cit Cyrus rex Pcrsarum Omma regna terrx dedit :

ssepedictisejus libfistestimoniumreddit Salomoni mihi Dominus Deus cceli, etipse prxcepit mihi, ut
ut est illud: Dedit Deus sapientiam et prudentiam sedificarem ei domum in Jerusaiem, quseest in Ju-
Salomonimulta^nnimis, et latitudinemcordis qunsi dsca. Quis est in vobis de universo populo eJustSit
arenam, qusc est in littoremaris. El prxcedebat sa- Dominus Deusiiiius cum ipso. Ascendal Jerusalem,
pientiaSalomonis sapienliam omnium Orientalium, qux est in Judxa, et xdificet domum Domini Dei
etyEgyi)tiorum,et crat sapientior cuiictis hominibus. Israei. Ipse est enim Deus, qui est in Jerusaiem. Et
Sapientior EthanEzhraita, etEman, etChalcal, et omnes reliqui in cunctis locis ubicunque habitant,
Dordan, filiisMaol {III Reg. iv). Libris vero ejus, adjuvent eum viri de loco suo,
argento, et auro, et
hoc est Proverbiis, Ecclesiasti, Carminibus, id est substantia,etpecoribus,excepto quodvoiuniarie offe-
Canticis canticorum, et rehquis, tale testimonium runt tempio Dei, quod est in Jerusaiem {I Esdr. \),
ddX: Locutus est,dX{, Salomon tria milliaparabolas, Ultimus in agiographis, hoc est sanctae Scripturae
etfueruntcarmina eiusquinque miilia et disputavit ; sequitur liber Esther, cuiauctoritatem alio-
libris,
superlignis, acedroquseestinLibam, usqueadhyS'
D rum agiographorum
auctoritas confert. Si enim ilH
sopum quse egreditur de pariele. EtdisseruitdejU' ab Hebraica veritate originem trahentes hunc so-
mentis,etreptilibus,etvolucribus etpiscibus (ibid.). cium, et paris auctoritatis in eodem Hebraico Ca-
Libro quoque illi, qui Hebraice Dabrehaiamin, none habuerunt, sequitur, quia nuUo eorum libro-
Graece Paralipomenon, Latine Verba dierum dici- rum excepto, omnes pari modo suscipi debuerunt.
tur, saepe nominatus Regum liber attestatur eique Sed non solum Christianis, sed etipsis Judaicisht-
parem sibi auctoritatem tribuit, dum ad eum se le- terisattestantibus,omnesjuxtasuprascriptumordi-
gentesfrequentertransmittit. Tractans enim elnar- nem libri, a libro Job usque ad hunc, de quo agi-
rans acta regum Juda et Israel, fere de omnibus tur, hbrum Esthei';, eo scilicet non excluso, sed ad-
suhdil Reiiqua vero
: sejmonum iilius, vel iliiusre- dito, paris auctoritatissunt.
gis,nonne haecscriptasuntinlibro Verborwndiejnim Igitur absque distinctione aliqua, omnes aequali-
regum Juda,\e\ in libro Verborum dierum Israei1{II ter suscipi debuerunt. Quod quia itaest, cumChri-
Paral. xxv.) Esdrseetiam volumen, maximuspro- stus, apostoli et prophetee auctoritatem praeceden-
 751 PETRI VENEKABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 752

tibus, ethuic libro paribus libris suis lestiinoniis
dederlnt, indubia ratione cogente, huic quoque li-
bro dignitatem similem contulerunt. Restant post
hos autheulicos sanctce Scripturae libros, ses non
reticendi libri Sapientiffi, Jesu fllii Sirach, Tobiae,
A sifide.quod negatis, alterius, alter salvatus est.
Regulus in EvangeUo pro sanitate filii rogans,audi-
vit aDomino: Yade,fiUus fuus vioit. Credidit homo
sermoni quem dixit ci Jesus, et ibat(Joan. iv) Et quid
sequitur ? Jam OM/m eo descendente servi occur-

Juditb, etuterque Machabceorumliber. Qui etsi ad rerunt nuntiaverunt dicenles: Quia heri hora
ei, et

illam sublimem praecedentium dignitatem pervenire septima reliquit eimi febris [ibid.). Quid deinde?
non potuerunt.propterlaudabilem tamen etperne- Cognovit ergo, inquit, homo, quia illa hora erat, in
cessariam doctrinam, ab Ecclesia siiscipi meriie- quadixiteiJesus: Filius tuus vivit {ibid.). Centu-
runt. Super quibus vobis commendandis, me lajjo- rioni pro puero paralytico deprecanti, post lauda-

rare opus non est. Nam si Ecclesia alicujus pretii tam egregie fidem ipsius, aitidemSalvator: Vade,

apud vos esl, ejus auctoritate aliquid, saltem pa- et sicut credidisti, fiat tibi [Matth. vui). Et mox sub-
rum quid, avobis suscipieudum est. Quodsi (sicut ditur: Ef sanatus estpuerin illa hora. Archisyna-
JudjEis de Moyse Ghristus dixit) ejus EcclesiiE non gogo, profiiia morti proximacieprecanti,ail: Crede
creditis,quomodo verbis meis credelis'^. fJoan. \.) ta7itum,etsaloaeHt.AdquampostpaululumingreS'
Ecce qui non nisi Evangelio vos credere dice- 3 sus, et jam mortuoi manum tenens, dixit: Puella,
soli

batis, jam rogo ut non nisi soU EvangeUo credalis, surgc. Et surrexit, et jussit illi dari manducare

Nam sicut in primis dixi Si soli EvangeUo credi-

:
(Marc. v; Luc. viu). Alteri pro daemoniaco fiUo
tis, necessario toti huic quod auditis, Veteri Instru- exoranU, ait: Si potes credere, omnia possibilia sunt
mento credeUs. Fert enim Evaugelium omnibus, credenti{Marc. ix). Et Ule Credo, Domine, adjuva :

quos supradixi, testimonium, eisque aucloritatem incredulitatemmeam [tbid.). Dequatriduano Lazaro

canonicamdat, cumsermonessuoseorum sermoni- Marthae dicenti : Domine,jam fxtel; quatriduanus
bus confirmat. Sed forte dicetis non de omnibus enim esl (Joan. v), inqml: Nonne dixi tibi, quia si

prsecedentibus librissumptaab Evangelio testimo- credideris, vidsbis gloriamDei2 (Ibid.) MulieriCha-

nia. Sednunquidnonab Evangeliosumuntur, quse nanaeae, pro filia exoranU, ait: mulier, magna

ab hislibris, aquibusidemEvangeUum testimonia est fides tua: fiat tibi sicut vis {Matth. xv). Et se-
producit, trahuntur? Nunquid non verax etcano- quitur Evangelium ; Et sanata est filia illius ex illa

nicus liber iUe judicabitur, qui ab eo cui veritas /lom (t6trf.). Sed forte diceUs: Cum de animabus
testimoniumperhibet,veritatisIaudem meretur? Si, baptizatorumparvulorum sermo sit, utrum per ba-
inquam, prophetaeet psalmi non tantum aseipsis, ptisraum a peccaUs mundentur, quid nobis corpo-
sedeUamab Evangeliocanonicamauctoritatem ob- rumsanitates opponis?Juste,inquam, quoniam qui
tinent, cur non et eis librisquibus testimonium aliena fide aliorumcorpora curata demonstro, ab
ferunt, eamdem tribuere valent? An forte Evange- eodemanimarum et corporum Conditore, aliorum
UumprophetisvelpsalmistesUmoniumferendonon fide,aliorum animas purgari ostendo. Nefas est
falUtur, et prophetae vel psalmi aUis testimonium enim credere ut, relicUs animabus, corpora Salva-
ferendo mentiuntur? Nonne et ipsa sfecularia tesU- torsalvaverit,cum et maximc animarum Salvator,

moniahochabent, utquilaudabilis probatus fuerit, dicatur, et graUa animarum oranis ab iUo inter ho-

eUam aUos laudabiles esse suo probare testimonio mines celebrata f uerit curatio corporum. Tamen nec
possit? Hac ratione libros ex Ubris, praecedentes istud mihi Deo donante deerit.ut sicut carnem, sic

ex sequentibus, sequentes ex praecedentibus, divi- et spiritum humanum ab ipso, probem fuisse salva-
nos, canonicos, aulhenticos esseprobamus; et eo- tum. Quoddoctorum sanctorumverbisostenderem,
rum auctoritate, juxta Apostolum, omnem scien- nisiaccepto a vobis libeUorepudii.demedioreces-
Uamextolientem seadversus altitudinemDei abjici- sissent. Docebataliquando turbasChristusindomo,

mus, destruimus, conculcamus ([ Cor. xj. Hoc et Verbum Dei ipsum verbum Dei mortalibus prae-

modocumomnibushis,dequibusegimus,Iibriscre- dicabat. Veneruntquidara, altulerunthominem pa-

dideritis, soU, ut dixisUs,Evangelio credeUs. Pro- ralyUcura inlecto jacentem. Cumque, ul aitEvange-
D iium, nonpossent illum inferreprx multitudine ho-
batis igitur ex Exangelio, cui soli credebaUs, reli-
quis libris Novi Testamenli, et ex ipso Novo Te- minum,ascenderunt super lectum,elper tegrdassub-
stamento,omnibusIibrisVeterisTestamentiauthen- miserunt ewn in medium anteJesum. Quorum fidcm
tica auctoritate attributa, jam in unde vobiscura ut, vidit, dixit Remittuntur libipeccata(Matth.\x
: ;

ccEperam, spiritu Dei prsevio exscquendum
Sequiturinordineprobatioprsemissiprimicapituli.
quiaex quinquc propositis capitulis, iUud pri-
Et
mum erat, quod de parvulorum baplisrao disputat,
ad idem sermo redeat, ut tam islo quam
evangelica, apostolica alque prophetica auctoritate,
quia jam his non valeUs resislere, coulirraalis, er-
est. Marc.n; Luc. v). Cumque superhocverboquidaoi
scandalizarentur, dixit : Utsciatisquia Filius homi-
nishabet potestniem in terrn dimittendipeccata, ail
paralytico:Surge,toilelectumtuum.etvadeindomum
tnam. Et surrexil,etabiit indoinum suatn (ibid.).
oaiteris Quid vos ad ista? Ecce hoc non de AugusUno,
sed de Evaugelio protuli. Cui cum maxime voscrc
dere dicaUs, aut aUorum fide alios tandem posse sal-

ror haereticus conquiescal. lloc certc videndumest, vari concedite, aut de Evangelio esse quae posui,
 :

753 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 754

si potestis,negate.Ecce reguli fides noa pro se, sed A m lectulis et grabbaiis, ut, veniente Petro, saltem
pro filio rogans auditur. Centurionis fides non pro umbra illius obumbrarel quemquarn illorum,et libe-
se,sed pro puero humiliter inlerveniens.non tan- rarentur ab infirmitatibus suis (Act.y). Et subdit
tum auditur, sed etsingulari laude effertur. Archi- Concurrebat autem et multitudo vicinarum civitatum
synagogii filia,non sua.sed patris fideresurgit.Dae- Jerusalem, afferentes oegros et vexatos a spiritibm
moniacus non sua, sedpatris fidecnratur. Marlha immundis,qui curabantur omnes(ibib. ),no\\ utique
quia credit, Dei gloriam resurgente Lazaro videt- tantum propria, quantum afferenUum fide populo-
Chananaea non pro se,sed pro fiUa male a daemonio riim. Salvatur,a.H Apostolus, virinfidelisper mulie-
vexataorans,audit : Fiat tibisiriUvis.¥'\dQ'\\\ov\xm rem fidelem,et salvaturmulier infidelis pervirum fi-
qui attulerant Christusparalyticumnon tantumcu- deiem (l Cor.viij.Quod si viri fide infidelismulier,
rat, sed efiarapeccataeiremittit ;plenaquemiseri- et mulieris fide, infidelis vir salvatur, curviri pari-
cordia Salvator nondimidium,sedtotumhominem ter et muheris fide,utriusque filius nonsalvabitur ?
salvat. Unius, inquam.fidehsfide, tanta aliis Chri- Si illi gemina constricticatena, mutuafide solvun-
stus impartit, et totius Ecclesiag fides bapUzatis tur, curoriginali soluui nexu compeditus, quan-
parvuUs nihUvalebit? Et quidestquodsupra scri- tum ac se innocens parvulus,ufriusque parenUs et
psi dixisse Dominum Omnia possibilia
: credenlt^ B toUuSjUt dixi, Ecclesiae fide non solvitur ? Alioquin,
Quid quod ahbi ait Si quis non hse-
est et illud : secundum hunc etiam intellectum,filii eorum im-
sltaverit in corde suo, quodcunque dixerit, fiat, mundi essent (l Cor. viij. Nunc aufem sanctisunf.
fie' eif(Matth.x\.) Quid et ilUid Amendico vobisy
: Immundi enimessenf.si nuUum parenfem.velpro
quia quidquid orantes petitis,credite quia accipietis, parenfe haberenf, quomediatoresacramentisfidei
et fiet vobis ? (Malth). xvii.) Quid et iUud notissi- imbui,et abimmunditiapeccatorum expurgariva-
mum: Si habueritis fidem sicut granumsinapis,di- lerent. Si vero ad Vetus Testamentum accedam,
cetismonti: Transi in mave,et transibit ? (Ibid.) Si ostendam unius Abrahae fide gentem maximam a
omnia certe uni credenU possibilia sunt, universo Deo electam, assumpfam, salvafam unius Moysi ;

orbi,pro parvuhs baptizaUs credenti et oranU, im- fide et precibus, eamdem saepe a morte ereptam ;

possibiUa esse non possunt. Credit regukis, et sal- unius David fide et devotione, tribum et genus ip-
vatur fiUus ejus. Credit Martha,et suscitatur Laza- sius aliis tribubus et toti genU praelafam Samue- ;

rus, Credit mundus, et salvatur parvulus. Credit lem, Isaiam, Jeremiam, Danielem. et caeteros fide
pater, et surgit fiUa. Credit Chanan<ea,et a conversaUone sua,infidelis populi incredulitatem
dajmo- et
nio purgatur fiha. Credit Ecclesia, et pravifatem supportantes: Job sanctum profiliis
a peccatis el
mundatur anima. Credit centurio, et non sohim fide et quotidianis hosUis Deo supplicanfem Ma- ;

C
puer ejus curatur,sed et fldes ejus IsraeU praepo-
nitur. Credunt paralytici delatores posse a Christo
ejus curari corpus.et curatur ejus et anima etcor-
pus. Credunt quotidie parvulorum delatores pro
eiset dum perfunditur visibiU bapUsmate corpus,
mundantur apeccatisanimaeinvisibiU virtute spiri-
tus.Et quispotest universahis similiade Evangelio
chaba^os pro populo Dei lidelifer praeliantes, et
omnes omnino utriusque Testamenti Patres hoc
studuisse, ut perfecUone fidei el charitatissu8e,im-
perfectiones imperfectorum perficerent, et quod
aUis deerat, ipsi supplerenf.
Jam ipsam vestram proposiUonem ratio
igitur
perscrutetur. Dixistis Nec baptismus sine propna
:

coiUgere? Orat astanliumfides pro febricitante so- fide, nec propria fides sine boptismo aliquid potuit.
cru Petri Dominum, qui stans super iUam imperat Neutrum enim sine altero salvat .kdquod ego Quod :

febri et dimitUt eam. Et quid sequitur? Cum sol
autem occidisset,omnes qui kabebant infirmos variis
languoribus, ducebant illos ad eum,et curabantur
(Marc. 1). Nequehic in tanta infirmorum multitu-
dine, ahquorum propria fides manifeste monstra-
tur.sed eos ad saluUs largitorem adducentiura cre-
dulitas aperte commendatur.VideUsigiturnontan-
D lavacrum salutare, ferventi fide morti pro Christo
tumpaucos.quos supramemoravi^diversotempore
infirmos,sed eUam muUosmomentotemporisaliena
flde a Christo sanatos [salvatos]. Jam si post Evan-
geha ad apostolorum Actussermonemconvertam^
occurrit primus apostolorum Petrus, quirogatu di-
scipuloi'um, fide ac precibus viduarum, Tabitham
mortuam suscitavit (Aci. xi), et ipsepost modum
baptismus aliquando sine propria fide salvare pos-
sit.sapientibus arbitror persuasum.Quod veropro-
pria fides aUquando sine baptismate salvet,aucto-
ritate vel raUone exisUmopersuadendum.Legimus
marfyresplurimospassionis,infervenfupr£eoccupa-
tos, ad baptismum pervenire non potuisse, et ante
animas exponentes, de vita excessisse. Quid ergo
vos,doctores egregii^qui evangelicorum verborum
veneratores ad istadiceUs ?Nunquid cum omni fe-
merifatevestraeUammarfyressanctoscondemnare
audebiUs? Nunquid prceclaros coeli incolasde su-
pernis descendere, et apud inferos exsultarecoge-
Us ? Parcite, inquam, parcite, saltem istis nec ;

de Herodis custodiaet catenis, Ecclesiae fide et ora- Christum Belial, nec lucem tenebris, nec sanctos
tioneexivit(Acf. xii). Quantum plane fides aliena impiis commiscere velitis.Hoc sinon placef,audite
aliis prodesse valeat,Jerusalem platecB indioant,ia Christum dicenfem Quicunqueconfessus fuerit me
:

quas, ut Scriptura illa ait: Multitudo credentium coram hominibusconfitebor et ego eumcoram Patre
virorum acmulierum ejiciebantinfirmos, etponebant meoiMarc. \\u;Luc, \i\J; ei:Qui odil animam
 ;

755 PETRI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX. 756

suamin hoc mimdojn vitam ceternam cmtodit eam A sensibili. Preedicandum est ccelo et terrj-e, soli et

(Joan.xii) ; et Beati eritiscum vosoderint homines,

:
et persecuti vos fuenntfMatth. v) et: Gdudete in
illa die, et exsultate ecce enimmercesvestra multa
;
est in ccelo (Luc. vi). Et unum de senioribus, in
Apocalypsi Joannis apostoli, loquentem Hi sunt
quiveneruntdetribulationemagna,etlaveruntstolas
suas,et dealbaverunteasmsanguine Agni.Ideosunt
lun», mari et aeri, avibus et pecoribus,herbis et
; arboribus, lignis et lapidibus. Prcnedicandura est
absque uUa discretione omni omnino muudanje
creaturae^ ne Christo non obediatur, qui prsecepit
: praedicari Evangelium omni creaturae.Quid hoc in-
sanius? Neque enim^ ut aestimo.ita sensum perdi-
distis, ut aliis quam hominibusChristum Evange-

ante thronum Dei,et serviunt eidieac nocte in tem- lium praedicasse vel praedicari voluisse credatis.
ploejus(Apoc.\n), et reliqua. Cum enim inomni- Quod si ita est, jam sonus litteroe sequendus non
bus sententiis istis nihil Christus de baptismatelo- est, sed sane atque catholice suscipiendus etexpo-
quatur, necesse estut sola fideli passione, quiba- nendus est.Aut enim secundum doctores Ecclesiae,
ptizarinon quidem contempserunt,sed nonoccur- quos, utdixi, nefando ausu abjecistis,quia omnis
rerunt, salventur. Nam nec illos, quos se hic con- creaturae aliquid habet homo^omniscraeaturae no-
mine signatur homo; auteo locutionisnotissimoet
flteutescoram Patre suo Christus confitetur,autqui
odientes animam suam, id est contemnentes mor- B usitatomodo,quo totum pro parte accipitur,et quo
talem vitam^invitamaeternameam custodiunt,hoc pene assidueipsumvulgusutitur,tota massatotius
est seternaliter vivunt, vel beatos illos,quos odiunt creaturae,solusquiEvangeliosalvandus erat.decla-
homines et persequuntur, sive quorum in coelo ratusest homo.Namquis inloquendohunc modum
multa mercesesse dicitur, vel qui sunt ante thro- non quotidie frequentat,imo continuat; totumper-
num Dei,et serviunt ei die ac nocte in temploejus, didisti, totum confudisti, totum reparasti, totum
qualibet audacia a regno ccelorum,ut credo,exclu- salvasti, omne bonum facis, omne bonum fecisti,
dere prffisumetis. Quodsiforte ad istud, quoniam omnes te requirunt, oranes te amant, cum ille qui
cuncta de vobisblasphema suspicari cogimur, te- hoc dicit, et ille qui dicitur, simul intelligant, hoc
meritate sohta proruperitis, ut Christi etEvangelii non universaliter,sed particulariter dici? Scit plane
ejus negatores, non jam nobis sicuthaeretici, sed, et loquens et audiens, nec totum quidquid estab
ut supra dictum est, sicut ethnici et publicani eri- uno homine perditum, nec totum confusum, nec
tis. Si vero istud vitatis, necesse est vos Christo et totum reparatum, nec totumsalvatum, nec omne
ejusEvangeliocredere.etsineeorporalibaptisraate, bonum ab iUo uno factum, nec ab omnibus illum
sola fide ac martyrio martyres, eo quo dixi modo, unum requiri, nec ab omnibusamari sed nomine ;

salvari valere.Neque enim stolas immundashabere

q universitatis quamdam intelligit excellentiam par-
potuerunt.quieas in sanguine Agni,et ab immun- tis. Hincsimileslocutionum modos ab humana
et
ditia laverunt, et a peccatorum nigredine dealba- consuetudine tractos, 6t saeculi sapientes, poeiae et
verunt. Jam si hoc conceditis, propria fide absque philosophi.etdivini scriptores,propheta3 etapostoli,
baptismate aliquos posse salvari diceUs. Quod si conservaverunt. Isto Christus usus est,quando di-
propria fide absque baptismate aliquos possesal- xit:Prwdicale Eoangelium omni creaturce. 3a.m si
vari dixeritis^ cur non baptismate absque propria quod non concedere nisi negato
istud conceditis,
fide aliquospossesalvaricredetis ? Si martyres fide Evangelio nou potestis, soli homini praedicandum
propria absquebaptismo salvantur,curparvuliba- esse Evangelium necessario concedetis. Hoc con-
ptismo,absque propria, ut dixi,fide nonsalvabun- cesso, a littera occidente ad spiritum vivificantem
tur ? Aut enim secundumnovam haeresim vestram, transibitis, et non semper sonum litteraB,sedmagis
sine propria fide et baptismate nuUus salvabitur quandoquesensum litterse sequendum esseadveiv
autsi propria fide, absque baptismatealiquis sal- tetis.

vatur, consequenter baptismate,absque propria Ad quidista? quoniam si istud attendere,si sen-

fide, aliqnis salvabitur.Pariaquippe sunt,necpr?o- sum veslrum Scripturis,non sensui vostro Scriptii-
ponderare sibi invicem possunt, quoniam etcon- ras inclinare si cum timore, non cum tumore,ad
;
^
juncta eadem operantur, etdisjuncta non dissimi- eas intelligendas accederemaluissetis (ncque enim
liter proedicantur. Si ergo secundum ea quae pro- parvum quid vel,communenegoliumesteasintelli-
posita sunt, allerum sine altero salvat, quassatur gere, cum resurgens Christus a mortuis, non qui-
vestra propositio, qua dixistis : Neutrum enim sine buslibet, sed apostolis aperuerit sensum ut intelli-
altero salvat. gerent Scripturas (Lnc. xxiv): si istud, inquam,
Quod Judaico more omnino litterre adha^rere
si aspernati non fuisselis, non novam hreresim con-»
decrevistis, quae, nisi caute accipiatur, etiam in dere, nec vos ipsos famosos htcresiarchas consti-
Evangelio occidit, exponite hujus saltem capitiili tuere, vobis aliquatenus libuisset. Sed nec illam,
quod proposuistisprajcedentia. Sic enim se habet quam saepe iteravi, Evangelii sententiara, de qua
littera Tle in orbem universum.proedicate Evange-
: hsec vestrahaeresis orta est, errori vestroancillari,
lium omnicreaturre {Marc .xy\). Eia praedicandum ! humanae perditioni servirecogeretis.Sicut enim
et

est igitur orani creaturai, juxta sonum litterae, tam corpus Domini indipne sumentibus,sic verbum Do-
rationaliquam irrationali.tam sensibih quam ia- mini pravejntelligenlibus mortem operatur ater''
757 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 758

nam. Quam et avobis seducti, A suscepta sacramentaintellectuseorum*Qu«ediviiia

vos seductores, el

nisi resipiscatis, pariter incurristis.quando contra cognitio ? Quae oris professio ? Ubi eslis qui parvu-
unicum licclesifB baplisma, homunciones miserri- los Christianos damnatis ? Salvantur parvuli Ju-

mos rebaptizastis. Ad tam immane quippe scelns, dcBorum sacramento circumcisioDi3,et non salva-
quid vos aliud quam perverse accepta Evangelica buntur parvuli Christianorum sacramcuto baptis-
sententia impulit: Qui non credidcrit,condemnabi- matis ? Credit JudfBus, et a peccato mundatur filius
turf(Marc. enimteneri parvulosisto
xvi.) Putastis ejus; crgdit Christianus, et a simili rcatu non sol-
vinculo, ut quia credere, non valebant, nec eisali- velur ftlius ejus? NuUa est fides in parvulis Chri-

quid baptizari valeret. Sed non itaest. Ostendunt stianorum, sed nec est aliqua fidesinparvulis Ju-
hoc ipsa sacra verba; ostendunt non caeois, sed daeorum.Salvantur tamenalienaflde cum suscepta
videntibiis ostendunthumilibus,non superbis. I(e,
; circumcisione ; salvantur et isli ahena fide cum
ait Dominus, inorbem iiniversum,priedicate Evan- suscepto baptismate.Quaeergo vobis ultravoxessft
gelium omnis crcaturx.Qui crediderit et baplizatus poterit ? Nunquid tantoeauctoritatis mole oppressa
fuerit,salvus erit.Qui vero non credidcrit,condem- unquam deinceps mussitare audebit? Si homines
nabitur (tbid. ).Terrent verba ista contumaces,non estis, rationi cedite , si (^hristiani, auctoritati ac-
condemnant innocentes. Feriunt iniquitatem,bru- g quiescite; si videntes, lumen agnoscite si caeci, ;

tam non accusant aelatem. Perimunt contemptores etiam in tenebrispalpate.Tamevidens sane estve-
gratiae, non condemnantsimplicitatem natura?.Hoc ritas vos convincens, ut nontantum probari;sed,

indicat verbum quod dicitur, praedicatc. Quomodo si velitis, etiam possit palpari. Vicem baptismicir-

enim parvulis prsedicandum est Evangelium, quod cumcisionem tenuisse omnibus notum est. Quod
non intelligunt, nuntiandumquod nou percipiunt, enimbaptismus in Evangelio, hoc in VeteriTesta-

intimandum quod non advertunt ? Quomodo,\\t ait mento circumcisio conferebat nisi, quod regnum ;

Apostolus demajorisaetatis hominibus.inyocaftMM? coelorum non statim circumcisisaperiebat. Serva-

in quem non crediderunt ? Aut quomodo credent ei, batur hoc illi.qui educil vinctum de domo carce-
quemnon audieruntt(l\om. x.) Si utique credere ris, qui aperit et nemo claudif, claudit et nemo
non possuntquinon habent prcedicatorem,neccre- aperit {Apoc. in) ;
qui solus erat Exspectatio geu-
dere possun qui non habent credendi ajtatem .Q uod
t tium, qui rex erat regni ccelorum (Gen. xlix).
et

a culpa perfidiae excvisantur, propter prsedi-

si iUi Mutatumest, Christo adveniente.sacramentum sa
catorisabsentiam.excusantur et isti, propter minus cramento, ab auctore gratiae jugum legis levia-
et
accommodam praedicationi infantiam.Namsi fides tum.ut sicut carnispoena carnis culpam expiabat,
exauditu,auditusautemperverbumDei (ibid.), non p sicabsque carnis vulncre,levis aquae aspersio pec-
' "'
potuit esse fides, ubi ' non "
fuit '
auditus,nec
'"
auditus cata purgaret. Adauctum est supernalargitate col-
non sonuit verbum Christi.lmpedit
esse potuitjUbi latum beneficium, ut sicut circuracisione totuspo-
quidem asalutenon baptizatos parvulos peccatum pulus Jud.corum, ita Christi baptismate totus sal-
originale, propellit multo magis ab ea, superaddi- vetur orbis terrarum. Unde quia non potuit umbra
tum actuale,sedspret»fidei reatus,quam quia non corpore, figura veritate, aliquo pacto excellentior
audierunt,neque spernere potuerunt, neutros proe, apparere, necessario vosoporlet confiteri.Christia-
valet condemnare. Justus est enim Dominus,et ju- norum pai*vulos salvari baptisraate^cum fateamini
stitias dilexit (Psal. x),quinunquam abaliquo exi- judaeorum parvulossalvaricircumcisione. Etquia,
git quod non commisit,nec compeUit aliquem iQ- eecundum Apostolura, sinefide, velin circumci-
debita solvere.qui saepesolet maximaetiam debita sione,vel in haiT^tismaiie,impossibileeslplace7-e Deo
indulgere. (Ilebr. XI) quouiam, juxta psalmum ti*icesimum
Temperate igitur nimiam, quam assumpsistis, primum, ownw opera ejusin fide, qnia. parvulus Ju-
severitatem,neque justioresiUo viderivelitis, cujus daeorum nonpotuitsalvarifide propria.salvatusest
omnes vise misericordia et veritas (Psal. xxiv), ne- aliena et quia parvulusChristianorum nonpotuit
;

que parvulos exclu iatis aregno coelorum, de qui salvari fide propria, salvatur quotidie aliena. Sa-
bus ipse dicit Talium est enim regnum caloi iim D cramento igitur circumcisionjs, et aliena fide saJ-
:

(Matth. XIX). Valde enimindecenset impiumestut vabatur Judaeus, sacramento baptismi, et aUena
hoc negemus parvulis Christianorum,quod conce- fide salvatur perChristi gratiam Christianus. Fal-
dimus parvulis Jndaeorum. Scelestumplaneestnon sum est ergo quodproposuistisAVc baptismus sine
tribuere hoc tempori gratiae quod datum est adhuc propria f}de,necp7'opria fides sine baptismate salvat.
filiis irae; perversum estea privilegia dare populo Et ut multo aggere sententiarum nefanda sen-
servitutis quas negantur filiislibertatis.Nequeenim tentia obruatur, audite adhuc apostolicam tubam,
lex Evangelio,vel MoysesChristopraiponderarepo- tanto sonitu inclamantem, ut cum in omnem ter-
tuit, cum ille ut fidelis servus, hiCj juxta Aposto- ram sonus ejus exierit, valde sit mirum si aures
lum, ut unicus fuerit filius in dorao (Hebr. i\\), veslras prffiterire potuit. bisputans enim de reatu
Circumcidebantur prascepto divino octava dieHe- primi Adae mundum condemnante, et de justitia
braeorum parvuli (Levit. xii), et purgabantur pec- secundi Adae mundum salvantCj ait inter csetera in
cato originali. Quae ibi fides puerorum ? Quis erga Epistola ad Romanos Si enim unius deliGto mors :
759 PETRI VEiNERABlLIS ABBATIS CLUNIAC. IX 760

regnavit per Hnum,mullo ma^fis abutidaritiam gralioi A damnatione suaremanent, nonsubvenienteChristi

et donalionis, et justiiioi accipienies in vitarcgna- justilia et in morte, non eos resuscitante Christi
;

bunt per unum Jesum Christum (Rom. \). Igitur vita.Quod aperte moustrat quando dicit,per unius
sicut per unius delictum in omnes homines in justitiam omnes justificari, et apertius quando
condemnationem, sic et per unius justitiam in om- dicit in Christo omnes vivificari. Cum enimomnes
nes homines in justificationem vitfe. Etiu Epistola parvuli in Adam coudemnentur, nisi in Christo
ad Corinthios prima:P^?' hominem mors, ctper justificentur, pereunt. Et cum in Adam moriantur,
hominem resurreclio morluorum (I Cor. xv) et : uisi in Christo vivifioentur, nullo modo a morte
Sicut in Adam omnes moriuntur, ita et in Christo resurgunt. Non habent crgo justitiam parvuli,nisi
omnes vivificabuntur (Ibid.). Quid nunc?nonne in Christo justificentur,nequevitam,nisi in Christo
jamobstructum est os loquentiuminiqua? An hoc vivificentur. Sedsisacramentis a Christo institulis
uno et solo apostolico telo canium guttur confos- eis subventum fuerit, injusti non remanent, quia
sum,unquamdeinceps latrare audebit? Mortem di- secuudum prasraissas auctoritates.per unum Chri-
cit regnasse per unum, accipientes vero abundan- stumomnes homines justificantnr neque mortui ;

tiam gratiae in vita regnare per unum Jesum Chri- perseverant, quia in Christo omnes vivificantur.
stum; perunius hominisdelictum,omneshomines 3 Aut ergonegatehanecondemnationemet justifica-
condemnatos perunius justitiam,omneshomines
, Uonem, mortem et resurrectionem omniumhomi-
juslificatos; in Adam omnes
mortuos, in Christo num esse, ct excludeUs parvulos ; aut si omnium
omnes vivificatos. Attendlte.et perdentem vos per- esse concediUs, inter omnes necessario admiltetis
tinaciam deponile. Omues dicit, nullum excipit. et parvulos. AdmitteUs,inquam, parvulos, quos.ut
UniversaUter loquitur, non particulariter. Non est ipse beatus Apostolus inter salvandos admitteret,
hic figurade qua superius egi,qua totum pro parte inter damnandos primoconsUtuit. Sic enim dece-
accipitur. Quam ut hinc excluderet, similitudinem bat, utpropheticum Apostolum, eUam post tanta
dedit: 5tc«^ait,m omnes homines in condemnatio- tempora, nascitura hairesis non lateret, eamque
nem, sic inomnes homines in justificalionem vitoe. non tantum communibus jacuhs, sed et singulari
Et sicutomnesmoriuntur, ilaomnes vivificabuntur spiculo terebraret. Nam sic ait '.Regnavit mors ab
{Rom. V.) Unde, juxta verbum et intelleclum Apo- Adam usque ad Moysem, etiam in eos qui non pec-
stolijSicutomnes condemnari.sicomnesjustificari; caverunt in simiiiludinem prcevaricationis Adce
et sicut omnes mori,ita omnes necesse est vivifi- [Rom. v). Qui sunt qui non peccaverunt ? Nonne
cari. Cogit enim simiUtudo, ut quod de damnatis de ipsis parvulis ait sermo divinus No7i est super ;

accipitur, hocdejustiticaUs accipiatur; etquodde tein^am sine peccalo,nec infansuniusdiei ?(i/o6 xiv,
mortuis creditur, hoc nihilomiims de vivificatis IV,juxta LXX.) Nonue et abore magni illiushomi-
credalur. Sed nec vos prfecedentemparticulam ne- nis in ora omniura Christianorum derivatum est.
gaUs, omnes sciUcet homines absque ulla excep- Ecceenimininiquitatibus conceptus sum, etinpec-
tione in Adam mori, omnes condemnari. Quod si, caiis concepit me matermea ? {Psal. i.)
et secundum vos, et secundum Apsotolum, omnes Et quid necesse estrempatentem mulUslesUmo-
n Adam oondemnautur, omnes moriuntur,secun- niis cingere. Utique nuUus absque peccato,si nec
dum eumdem Apostolum, omues in Christo jusU- iufans uniusdiei absquepeccato.necin ipsomatris
ficantur, omnes vivificantur. Nam verumest quod utero conceptus infans absque peccato. Nam cum
dixit, sicut pcr unius delictum in omnes homines dicil,in iniquitatibus conceptussum, non solum ini-

iu condemnationem, sic et per unius justitiam in quitatem parentum concipientium notaf, sed et
omnes homines in jusUficaUonem vilae et verum ; conceptipeccatumaparentibustractum pcenitendo
est quod dixit Sicut in Adam omnes moriuntur,
: commemoi'at. Nec enim inde sibi misereri Deum
ita et in Christo omnes vivificabuntur. rogaret, ubi peccaU miseriam non recognosceret.
Quod si ita est, sicut per unius delictum omnes Ergo cura nullus absque peccato esse possit, ac-
hominescondemnaU, ita et parvuli homines con- tuale autem peccatum in parvuhs inveniri nonpos-
D sit,quoniam omnis quicumque peccat,aut origina-
demnati. Et sicutper unius justiUam omnes ho-
mines jusliticaU, ita et parvuli homines justiticaU. lilcraut actualiter peccat, parvuli qui actuahter
Et sicut in Adam omnes moriuntur,itaparvu]i om- peccare non potuerunt, uliquc originaliter pecca-
nes moriuntur.Et sicut in Christo omnes vivilican- verunt. Ue iUisergo dictum est Regnavit mors ah
:

tur, itaet parvuli omnes viviticantur.Haereticumest Adam usquead Moyscm, etiam in eosquinon pec
ergo et impiutn excluderebapliazatosparvulos nu- caverunt, hoc estqui non peccaveruut peccatoac-
merosalvandorum ihiereticum,quiacontrarectam
: tuaU, seil peccaveruut peccalo originali. Hancori-
lidem;iii)puHii,quiacontrapielatem.l';tncvelparvus ginem a primo hominc tractam, et in omnes ho-
insidiisveslrisangulusreliiiquatur,dictumestoinnes mincslransfusamdocet.cumsuddit Insimiiitudi- ,

quidem parvulos in Adam mori,nullos nisi iu Christo nem pra'varicationis .4(/am.Non enim propriaproe-
vivificari. Nequeenim parvuli Judteorum clhnico- varicatio parvulos reos facit,sicut ipsum pia^vari-
rum,vcl eorum qui Chrislianffidispeusationistidcm catorcm Adam,sedsinUUtudoprcevaricalionisAda3.
vcl saoramenta coutemnunt, salvantur, quia in Quia igiturregnatmors eUam inparvulosquinon
761 TRA.CTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 762
peccaverunt,dic, sancte Apostole, utrumhiparvuli A tende exemplo utrura parvuli non propria fide ad te
in regno morlis sintperpetuopermansuri, aniude venientes, sed aliena tibi oblati, a te sint susci-
aliquoalicujus sutiragio eruendi ?Nam cum loque- piendi, ut Ecclesia tuadocet, an repellendi, ut no-
rerisde damuatione omnium hominum, non sine vorum hominum temeritas jubet. Discipuli certe
causa addidisli etiam daranationem parvulorum tui, ut Evangelium tuum loquitur, comminabantur
hominum. ^^gfO^inquitApostoluSjirfcjrfO taiii mag- ofrereutibus:sedtucomminantesqaomodo accepis-
nosquam parvos hominesostendoin AdaiJi im\nQS,ut ti ? Quod cum videret, inquit, Jesus indigne tulit
inChristo oslendam justificatos {Rom. v). Ostendo (ibid.). Quia ergo discipuh tui comminabantur

in Adam damnatos, utin Christo ostendam salva-
tos. Ostendo in Adam mortuos, ut in Christo os-
tendam vivificalos. Ostendo damna pristina per
Christura non solum reparata, sed et superabun-
dantegratia, etiam beneficiaadaucta. Non enim si-
cut delictwn ita et donum. Si enim unius delicto
mullimortuisunt,muUomagisgratia etdonum Dei
in graliaunius hominisJesu Christi, in plures abun- B parvulorum expulsores dicetis ?Ecce quia a se re-
davit. htnonsicutperunumpeccatum, itaetdonum.
Nam judicium ex uno in condemnationem gratia tur parvuli veniread se, et non prohiberentur, prae-
autem e.vynultis deltctis injustificationem(lbid.).
Et ne sigiiiatim haec apostolica verba discutiens,
legentibus plusjustoprohxus essevidear, breviter
dico hancsummara apostolicorumesse verborum,
magis scilicetabundasse Christigratiam adsalvan-
dum, quam peccatum Adae abundaverit ad dam-
nandum. Illiusenim culpa totam stirpis sua) pro-
pagioem in ipsa radice corrupit, et universam si-
mulhuraanigeuerismassamoriginali.tantummodo
vulnere stravit. Christi autem justitia, donum et
gratia, non solum ab illa originali, quae sic voca-
tur, peste, qua ille mundum infecerat, sed et ab
parvulos oflerentibus, indigne tuhsti ; sed quid
comminatoribus illisdixisti ?5mi7eparyM/os venire
ad me, et ne prohibueritis eos. Talium est enim
regnum cceLorum (ibid.). Hoc quidem dixisti, sed
quid fecisti ? Complexans, inquit Evangelium eos,
id est parvulos, et imponens manus super illos,
benedicebat eos (ibid.). Quid vos ad ista crudeles
pellebantur parvuli, indigne tuht Jesus, ut sineren-
cepit Jesus, talium esse regnum coelorum dixit
Jesus. Complexabat eos Jesus, imponebat manus
suas super eos Jesus, benedicebat eos Jesus. Nun-
quid ultra innocentiam puerilem, non virili con-
stantia, sed pertinaci malitia a Christo repeUere
audebitis ? Nunquid ab amplexante parvulos
Christo, ab imponentesuper parvulos manus Chri-
sto, a beoedicente parvulis Christo, invito ipso
Chrislo, parvulos avelletis ? Videat. Ecclesia, judicet
orbis terrarum, quibus magis obserandum sit re-
gnumcoelorura,vobis,qui contradicihsjverbis regis
coelorum, an parvulis. de quibus ipse rex ait :

omnibus peccatisactuahbusquae mundus addiderat Talium cst enim regnum calorum.

q
salvavit.
Contra reliquacapitula Petrobrustanorum.
Eade causa Apostolusparvulorum, qui nonpec-
caverunt, mentionemfacit, eteos masseepeccatrici Si dehissatisest, ad sequentianefandi Evange-
admiscet, ut qui inter damnatos per Adam nume- hi.secundura vos, jam veniatur, et qualiter opUmi
rantur, inter salvatosquoque per Christumpariter Christiani Christi sui Ecclesiam cedificare studeant
reputentur. Eteum superabundans salvatrixgratia videatur. Vos euim non tanlum tidem Ecclesiae
non solum originaha mundi mala remiserit, sed illaesam esse non sinitis, sed ipsa quoque aedificia
etiamactualia,indulserit, quisquisApostolumlegit, suffodere laboraUs. Et cum Christus dicat : Super
intelligat parvulos, simplici vinculo astrictos, in- petram cedificabo Ecclesiam meam (Matth. xvi) ;
[et

solubilesnon manere, cum duphcis culpoe catena Petrus : Et vos tanquam lapides vivi superoedifica-
caeterosnon potuerit retinere. Hoc mundus discat, mini(I Petr. u); et Paulus Stcut sapiens archite-
;

hochaereticussapiat, hoc catholicus recognoscat, a clusfunda^neiitumposut (I Cor.u\);etQa.\id:Funda-

Salvatorispopulo.qui salvat populum suum apec- mcnta ejus in motibus sanctis (Psal. lxxxvi); et
catis eorum (Matth. i), ipsa ratione cogente, par- mille taha, vos et tantorum opiflcum spiritualia
vulospeccatoresnonposse excludi, cum, infra am- opera, ipsorum latomorum sudore elaboratos
et
^
plissimum ejus misericordiae sinum, meruerint parietes, pari ruina, unoque virtutis vestrae im-
etiammagni peccatores adraitti. Et, oquanta di- pulsu simul subruere conamini. Nam nec fidem
versitas inter benignitatem et maliliam, inter pie- Ecclesiae, ut dixi, ihaesam, nec muros integros diu
tatem irapietatem, inter Christum benigne par-
et tolerare potesUs. Praedicatis enim templa superfluo
vulos suscipientem, et lia^reticos impie parvulos fabricari, cum Ecclesia Deinonconstet multitudine
i'epellentes. Fecerunt olim non quidem tale quid, sibi cohaerentium lapidura, sed unitate congregato-
sed simile quid, parvulos a Christo repellendo, rura fidelium. DiciUs crucem Domini honorandam
Christi discipuli sed nefacerent, sunt a raagistro
: vel adorandam non esse, quoniam species, quae
correpti. Offerebant, aitEvangelium, quidam illi, Dominicorum cruciatuumet morUs instrumentum
hoc est Chrisio, parvulos,ut tangeretiUos. Disci- fuit, abjicienda, non veneranda ignibus concre-
;

puiiautem comminabantur offerentihus(Matth.\\\\ manda.nonstultissupphcalionibus res insensibilis

Marc.x). Nunc jam, Domine Jesu, nunc jam bone invocanda est. AsseriUs corpus Domini .n sacra-
magister, doce verbo : imo, ut plus audeam os- mento altaris Ecciesiam non habere, et quidquid
 ;

763 PETRI VENERABILI3 ABBATIS CLUNIAC. IX 764

in eo a sacerdotibus fit, inane pvorsus et absque a dietur de utero tuo, ille cedificabit mihi domum
aliquo veritatis effectu, quoniam Christus non {IIlReg. vui). Bene, ait, fecisti, hoc ipsum mente
futurisChristianissemper, sedpraesentibus tantum portractans. Quid ipsum ? Deo scilicet sedificare
discipulis illud semel dederit. Afflrmatis vanum templum. Quod si bene fecit David eiiam tantum
esse orare velquidquam bonifacere pro defunctis, cogitando aedificaretemplum Deo, male fecistisvos
quia eos vivorum bonajuvare non possunt, qui etiam tantum cogitando destruere templum Dei.
totum meritumsuum, cui niladdipossit, secundum Si, inquam, bene fecit ille, optando templi Dei

quando hinc transiere, tulerunt. Additis irrideri constructionem, malefacitisvos incorde versando
Deum cantibus ecclesiasticis, quoniam qui solis sacrorum templorum eversionem. Quod si malum
sanctisafiectibus deiectatur, nec altis vocibus advo- est, saltem hoccogitare quantomagispraedicare ?
:

cari, nec musicis modulis potest mulceri. Currat Si malumest cogitare, quanto magis cogitataim-

ergo juvanteDeo stylusper singula, eteo quopro- plere ? Si malum est mente de ruina ecclesiarum
posita sunt ordine sigillatim cuncta discutiat. tractare, quantomagis diruere ?Simala estdestru-
Agnoscetis vos ostensis auctoritatibus, si quidem clionis cogitatio, quanto pejor ipsa destructio ? Quod
resipiscere potueritis, aut nimium caecos qui tan- Christo Judaei pro crimine objeeerunt, hoc Chri-
tam lucem videre, aut nimium stultos qui tam g stiani Judasis pejores novo sacrilegio commiserunt.
aperta intelligere, aut nimium pertinaces fuisse, Accusabant ilUfalso dixisse Dominum Ego de-:

qui tantis testibus credere non potuistis.
Contra id quod dicunt basilicas vel allaria
fieri non debere,
Ecclesiam Dei unitate fldelium congregatorum
constare, et vos, ut audio, dicitis, et omnibus
ciarum est. Locorum autem sacrorum sedificia
fieri non debere, et facta subrui oportere, vos
quidem afflrmatis sed nos, toto mundo nobis
; destruendo commisistis, cum ab ejusconstructione
adjuncto, contradicimus. Et ne putetis terrore ma-
gni nominis veritati, si qua apud vos cst, me
vim inferre conari, audite, cui maxime Christiana
struamtemplum hocmanufactum {Marc xiY),accu-
samusnos veraciter vos non solum dixisse, sedet
scelestis manibus templa Domini destruxisse. Non
fuitleve, etiamapudiniquos, quemlibet templo Dei
ruinam minari, quam nostd temporis et nominis
homines ecclesiis ejus non timuerunt inferre.
Videte, videte templi Domini destructores, quid
inhibitum magnum regem et prophetamDavidvi-
deatis ? Ule, ille certe inhibitus est, de quo divina
voce dictum est Inveni David virum secundum cor
:

subdi colla oportet, auctoritatem. Ut igitur eaqua meum {Act. xiii) et,qui dicerepotuit: A6 omnivia
;

sacra Scriptura edita est serie testimonia profe- malaprohibuipedes meos, et omnemviam iniquam
rantur, Noe post diluvium aedificasse altare Do- odio habui, et clilexi mandata tua super aurum et
^
mino, ac super illud obtulisse sacrificium, Deum- topazion{Psal. cxvui). Quod sitanti viri manus ad
que odoratum odorem suavitatis {Gen. vni) ;
cons truendum templum Dei admitti non meruerunt,
AbrahamquandoprfiecipienteDeo Isaacfiliumsuum nunquid vestrae manus ad destruendum impune
immolare voluit, altare pdus construxisse, ac de- parare se potuerunt ? Sublevare voluitinclinatam
superlignacomposuisse (Ge».xxu) Jacob erexisse
; arcam Dei Oza, et periit {11 Reg. vi) et vos toto;

lapidem in tilulum, et fudisse oleum desuper, ac
dixisse: Veve Dominus est mloco isto, et non est
hic aliud nisi domus Dei etporta cceli (Gen. xxviii)
Genesis in divinarum litterarum primordio narrat.
Exodus quoque ne exercitui Dei sacer locus ad
orandumvelsacrificandumdeesset^ quod solum in
procinctuconstitutiscongruere poterat, tabernacu-
lum portatile exraultisspeciebusdivino praieeptoa
Moyse compositum. et aDeo etiam visibiliter ^con-
secratummemorat(j^a:od. xl). Postquamveroterra
Chanaan et aliarum gentium hostibus exstinctis, ^
ab Hebraeis possessa est, cum innumeris abunda-
rent civitatibus et castellis, non nisi primum in
Silo, ad ultimum in Jerusalem, ad orandum vei
sacrificandum Dei prfBcepto convenirepoterant.In
conatuEcclesiam Dei Israel subvertere quseritis, et
salvi eritis ?iSi occisus estqui sustentabat, nunquid
vivetqui praecipitat ?Advertite studiosi templorum
subversores, quam contrarius vos Deo spiritus agat,
q\u opus ejus evertere, qui fabricam jussu ejus erec-
tam conamini destruere. Jussu autem ejuserectam
prioris tempH fabricam, et supra audistis, et adhuc
recolite. Non lu, ait Deus ad David wdificabis mihi
domtim, sed filius tuus quetn.dabo protesupersolium
tuum, ipse cedificabit domum nominimeo.
Et ne putetis solius constructionis Deum ifuisse
auctoreiu, videte sanclificatorem. Perfecto enim
templo cum multiformi ornatu a Salomone, et in-
ducta arca Dei a sacerdotibus in locum suum, ait
eademverax Scriptura Factum est, cum exissent
:

quibus tantum locis, tesf ante Scriptura^ tabcrnacu- sacerdotes de sanctuario, nebula implevit domum,
lum pelliumet corlinarum mansit, quousque tem- Domini. Et nonpoterant sacerdotes stat^e, etmini-
plumlapideura ci succesait, Quod cum a^dificarn strarc jiroptarnehuhim. Jmpleverat cnimgloria Domini
David rex cogitasset, contrahunc vestrura nostris dotnumDnmini. Tunc ait Salomon .Dominusdixit.ut
diebusexortumerrorem ante tot sa^cula dispulans habituret in nebula (III Heg. xiu). Ktut sanctificati
Deus ^Mja Aoc, inquit, eodiiasti, benefecisli, hoc,
: a Deo templi ipso tcste utamini, audite euin apparen-
ipsummentepertractans.Sednon tuwdijicabismihi temSalomoni,et dicentem Exaudiviorationem et
:

domum,quia vir sanguinum es ;sed filius qui egre- deprecationemluam, qua deprcecatuses coramme-
 ;

765 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 766

Sancllficavi domum hancquam sedificasti, ul pone- A aliam partem pertinacia qua coepistis, etiam istud
rem nomen meuni ibi in sempiternum : et erunt oculi interpretari velitis, legite Evangelium, et videte
mei, et cor meum ibi cunctis diebus (III Reg. ix). quoties in Pascba. ia Scenopegia,in Encaeniorum
credendum sit,
Judicate ergo, cui magis Deo templi solemnitate, Hierosolymam veniens in templum
sui constructionem praecipienti, aa vobis destru- ascenderit, qualiteribiverbum vit£e,quodipseerat,
ctionem suadentibus; Deo consecranti, an vobis populis palam prredicaverit, sedens juxta gazophy-
profanantibus Deocongruum locum ad preces et
; lacium oOerentes Deo munera, et maxime viduam
sacrificia designanti, an vobis absque templis et laudaverit [Marc. xn; Luc. xxi), offerri munus
sacrificiis Chrstianos essejubentibus, Vereantiqui quod praeceperat Moyses curato a se leproso praer
erroris novi reparatores, qui Deum non in templo ceperit (Matth, vm), accedentes ad se in templo
suo, sed Baal in omni colle excelso, et sub omni caecos ct claudos, locum divinis miraculis hono-
hgno frondoso colipraecipilis, cum agrosetnemora rando, curaverit. Recolite et illud, quo solo velut
ab eo locis praeponitis. Qui quantum
sanctificatis dogmatis veslrimachina subver-
ariete tota insani
hocei contrarium esset ostendens, nonnisi inloco titur. lllud, inquam, recolite, quid jam proximus

quem se adhoc elegisse dixit, sacrificia otTerri vo- passioni fecerit, quando facto fiagello de funiculis,
hiit. In quoterinanno totiusgentis conventus fieri b vendentes et ementes de templo ejecit, cathedras

mandavit, ubi et Deum adorarent, et vota solve- vendentium columbas evertit et Deuteronomii as-
rent, et quw de lege dicenda erant audircnt. Et sumjito testimonio increpans dixit Scriptum est Do- : :

quamvis secundum Salomonis orationem, Deus musmea,domus orationisesl. Vos autemfecistisillavi

domo non egeat, quem coelum et coeli coelorum speluncamlatronum(Matth.x\\\ Marc.i\\Luc.\vt).
capere non possunt (/// Beg. vur, et juxta Psal- Ad quid tot ista? Ut tandem pudeam vos stultis-
mum David dicentis: In onini loco dominationis simi erroris, quem nec Judaeus, nec paganus, nec
ejus benedic, animamea, Domino{Psal.c\\),\ih\q}.\Q Christianus alter, praeter vos, invenire potuit. Vult
adorandus sit, in tantum tamen singulare voluit enim omnis religio locum, ubisacra sua venerari,
habere privilegium domumsibi singiilariter dedica- et ubi familiarius institutis suis valeat deservire
tam, ut ibi precantibus populis gratiam majorem [inservire]. Hinc Juda^iin templo Dei, hinc pagani
infunderet, et preces efBcacius exaudiret. Unde ad in fanis, licet profanis, tantum hostias immolabant.
commendandam gratiam et dignitatem novi Chri- Hinc Christiani usque ad vestra tempora, a Deo
slianorum sacrificii, quod dum animales etsuperbi iustitutas, quas subvertere qua;ritis ecclesias habe-
fueritis non capietis ;non nisi in loco illo ad hoc. bant. Quocirca dum in his permanseritis, merito
ut dixi, electo sacrificia fieri permisit, in tantiuu, extra numerum omnium hominum eritis, qui in
utpromagnodelicto imputetScripturaetiambonis jjis^ legibus omnium repugnatisetexpulsia fideli-

et laudatis regibus Judoe quod ,

cum idola et eorum bus, nec apudintideleslatibuIuminvenietis.Redite
cultum omnino in regno proprio annulassent, in ergo, praevaricatores ad cor (Isa. xlvi), et qui diu
excelsis tamen, in ahis scilicet locis quam templo desipuisfis, jam tandem sapere incipite. Videte
subjectum populum, non quidem idolis, sed Deo Deum templi sui fabricam erigentem, erectam san-
ipsi sacrificare permisissent. Inde culpans unum- ctificantem; prophetas dirutarestaurantes, restau-
quemque eorum Scriptura, dicit: Verumtamen rata consecrantes; Christum ipsum templi Domi-
excelsdnonabstulit. Adhuc populus sacrificahat, et num,tempIumcoelestiverboetsublimibusmiracuhs
adolebat incensum in excelsis [IV Reg. xu). Sic honorantem, negotiatores de illo verbis et verbe-
non cultum, sed locum culturae culpando ostendit ribuseliminantem, domumDei, dpmum Patris sui,
Scriptura, noluisse Deum passim ubique sacra illius domum orationis esse dicentem. Nolite ultra de-
temporiscelebrari, quibuset certosministros depu- struere quod Deum aedificare cernitis, nolite profa-
tare, et certum locum voluit dedicare. Ad hunc nare quod eumdedicare videtis ;nolitecontemnere
Judaei omnes multique gentilium, ad hunc magni quod eum honorare conspicitis. Intelligite Deum
reges et prophet» vel jussas hostias, vel vota Deo Christianorum Deum fuisse Judaeorum qui sicut
propria oblaturi veniebant. Ad quem utrum rex D tunc sine templo esse noluit, ita nunc sine Eccle-
Ezechias, post aegritudinem esset ascensurus, invi- siis esse non vult. Quod si quaeritis quare tunc noo
samsaeculisomnibussolisretrocessionema Deo per nisi unum a Judaeis, nunc vero multa sibi a Chri-
prophetam Isaiam in signum accepit. (IV Reg. xx stianis tieri templa velit : patet raUo, quia uni et
Isa. xxxvui). Hunc arege Chaldaeorum destructum circumpositae genti templum unum de proximo
principes Zorobabel et Salathiel, sacerdotes Esdras sufficiebat et ne daemonum sacrificiis, quae ubique
et Jesus, prophetaeAggaeusetZacharias repararunt tiebant,paulatim illectus jungeretur prono ad ido-
(f Esdr. 1), rursumque ab Autiocho profanatum. lolatriam populo prospiciebat. Est et illud subh-
Machabaei sanctificarunt (// Mach. x). In hoc tinis mius, si tamen judaizando tiguras non abjicilis,
legis et inifium Evangehi Christus, puer adhuc a quod illo uno templo, una Ecclesia, illius unius
parenfibus oblatus, ritum omnemimplevit, etquid templi sacriticiis, unicumEcclesiaesacrificiumdesi-
reverentiaesacrislocisdebeatur, priustacensexem- gnabatur. Quod cum sit, remota veteri multiphci-
plo, quam docens verbo clamavit (Luc. u). Etnein tate, unum non nisi in una Christi Ecclesia fieri
767 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 768

potest, quoniam locus veri sacrificii extra Catholi- A ministerium sanctificantur loca ac de communibus
,

cam Ecclesiam non quia unus Dominus, una

est, fiuntdivina;etinvocatonomineDomini,ejussolum
fides, unum baptisma (Ephes. iv), una Ecclesia, ibi habitatio praeparatur, cujus singularis essentia
una hostia. consortem habere non patitur.
Hae sunt causee queead praesens occurrerepotue- Mundantur ergo prius loca, et sic in mundatis
runt, cur uno tantum templo a Judaeis colebatur locis offertur nomini ejus oblalio munda. Sic in
quia Christianis nunc innumeris.quantum adsedi- hoc tempore Christianae gratiae, secundum hanc
ficia perlinet, ecclesiis honoratur. Quae si sufficiunt, propheticamvocem,et inomnilocoofferturnomini
bene.Si non, aperiatvobis sensumintelligendiScri- ejus oblatio munda; et non nisi in certis sanctifi-
pturas, ut agnoscatis secundum Apostolum, om- catisque locis offertur illa oblatio. Cum enim de
nia ilhs in figura contigisse, et scripta esse ad cor- utriusque Testamentisacrificio agens Apostolus di-

rectionem nostram (/ Co7\ x) quae sicut multos : cat : Necesse est, exempla7'ia quidem verorum his
a suis erroribus correxerunt, utinam et vos a ve- mundari ipsa ve7'0 coelestia melioribus hostiis quam
stris corrigere possint! Cur vero postillam Judaici istis (Hebr. ii). Quis sani capitis vel suspicari pos-
tempH unitatem, haecj Christianarum ecclesiarum sit interiores hosUas, quibus exemplaria verorum
multipUcitas orta sit, ex supradictis lucide de' g mundantur, non nisi in sacris locis ;meliores,vero
monstratur. Unum enim templum, quod uni po- hosfias quibusipsa caelestia mundantur, passim in
pulo sufficiebat, universo, jam mundo sufflcere non non sacris licere offerri 1 Ibi bos non nisi in sacro
potest. Impletum namque est, quod Ecclesiae per templo mactatur, et hic Agnus Dei in nemore vel
Isaiam dictum est: iVe parcas, longosfac funiculos agro, domo vel foro, stabulo vel taberna immola-
tuos, et clavostuosconsolida,Dilatalocuin tentorii bitur?Ibi ad pecudumcruoremeffundendum tanta
tui (Isa). Dilataberis ad orientem et occidentem, cura tabernaculum vel templum jussuDeiconstrui-
ad aquilonem ad austrum. Inde etMalachias:
et tur, ornatur, consecratur; et sanguisJesu Christi,
Non est mihi, Dominus, voliintas in vobis,
ait qui, ut ait Joannes apostolus, dilexit nos, et lavit
neque accipiain sacrificium de manibus vestris. Ab nos a peccatis nostris in sanguine suo (Apoc. i),
ortu enim solis usque ad occasum, magnum est no- nec apud redemptos locum merebitur ? Praeparat
men meum in gentibus, et in omni loco offerturno- ingenti curaservilibussacrificiis templum Judaeus,
mini meooblatiomunda (Malach. i). Quamprophe- etnon parabitliberatrici hostiae Ecclesiam Christia-
tue sententiam ad unguem exsequens Dominus, ait nus?Damnatur ibi, qui extra designatum locum
Samaritanae in Evangelio Mulier, venithora quan-
: vel Deo obtulerit sacrificium, et impunitus esse
do neque inmonte hoc, neque inJerosolymis adorabi- n poterit, qui in loco alieno finemomnium sacrificio-
tis Patrem (Joan. iv), Et postqusjdam Venit hora rumimmolaverit Christum? Sedscio, ut supra di-
:

quando veriadoratoresadorabuni Patreminspiritu xi, quia et hoc nostrum sacrificium contemnitis,

et ve7'itate (ibid.). Quid clarius, quid manifestius, etprorsus nunc in Ecclesia esse negatis. Contra
quidapertius requiritis? Ecce in Judaeorum repro- quam hasresim me superius agere promisi, et suo
batione et gentilium eleclionesacrorum,dequibus loco, Deo adjuvante, promissa exsequar- Interim
agitup, locorum quaestiosolvitur; et quod uni sa- etsi non ad sacrificandum, ad orandum tamen
crificiorumtemplomultaoblationumlocasuccedere templa vel ecclesias fieri debere negare non po-
debeant, evideuter monstratur. Et o in diversis testis, cum et in Pentateucho et in Evangelio, hoc

temporibus mirabiliter consonans prophetae Christi- est, in Veteri Testamento et Novo, audiatis Domi-

que praesagium! Quod enim ille ait: Non acci- num dicentem Domus mea, domus orationis est :

piam sacrificium demanibus vestris, hoc iste, venil
hora quando neque in montehoc neque in Jerosoly-
mis adorabitis Patrem. Et quod ille: In omni loco
offerturnominimcooblatio munda; hoc iste: Ve7'i
adoratores ado7-abunt Pati'eminspirituet ve7'itate.
Ecce hora, de qua Dominus dixerat Venit hora,
quando, sicut oculiscernimus.nequeJudaeiJeroso-
lymis, neque Samaritae inmonte suo: quse tantum
locasacraputabant, rituantiquoadorant, quia non
{Isa. Lvi; Matth. xxi: Luc. xix). In qua domo con-
stitutus matri, se quaerenti et conquerenti, respon-
dit: Nesciebatis quia in his quce Patris mei sunt,
oportet me esse'l {Luc. ii.) Qui et duos homines
ascendisse in templum ut orarent, et unum exau-
D
: ditum, alterum reprobatum, narrat (Lwc. xvin). Et
LucasEvangelistaAnnamusque ad annosoctoginta
quatuor viduam, in templo jejuniis et orationibus
nocte ac die servisse commemorat {Luc
Agno- ii).

accipitur a Deo sacrificium umbratile, succedente sciloergosaltemdomuinorationum,utposteacogno-

veritate, nec necessarius, est agnus, aries, aut vi- scatiset sacrificiorum.
lulus, cum pro omnibus unus sufficiat immolatus Quod si de etiam apostolicum testimonium
his
Christus.Hoc certe est tempus, qiiandoveri adora- quaeritis, audite Joannem scribentem septem Ec-
tores adorant Patremin spiritu etveritate, qiiando clesiis qufe sunt in Asia {Apoc. i) ; et Lucam in
non in iino tanlum sed in omni loco olfeitur no- Aclibus apostolorum, sicut incrementa Ecclesijie,
mini ejus oblatio munda. Quae quia munda est, sic et noiuen Ecclesiae celei)ranlem. Qui etiam in
oportet et loca, in quibus ollertiir, mundari. Quod Evangelio teslaturapostolos post ascensionem Do-
tunc fit, cum spiritu sanctificationisper humanum mini in templo semper fuisse laudanteset benedi-
 : ;

769 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 770

centes Deutn (jLmc. xxiv). Pefrum quoque et Joaa- A cere licebat, semper Christianis talia provi-
et
nem in Actibus apostolorum ad horam orationis denda, in quibus solum orationis negotium fiat,et
nonam,non forum petentes,sed in templum asccn- in quibus Dominicam tantum ccenam manducare
dentes(Ac/. ni). Recolite etiam Epistolas apostolo- liceat.
rum, et ipsius Pauii, diversis Ecclesiis missas. Si Jam si cum Christianis mihi sermo est, Christo
vero appcllatione Ecclesiarum spiritualem magis et ejus Apostolo vos credereoportebit.et sacrorum
iidehuiu congregationemquamcorporalemstructu- sedificiorum non jam ruinam, sed aedificationem ;

ram signiticari dixeritis, videtequid Paulus Corin- non detrimenta,sedincrementa quserere auctoritas
Ihios coriipiens, dicat : Convenientibus, inquit, invicta compellet. Insulsa sane etbestialis haeresis
vobis in eccLesia, audio scissuras unde exoriripotuerit, nonsatis mirari sufticio. Ita
esse, et ex parte
credo {l Cor. xi). Et post pauca Nunquid domos enim omni auctoritate vel ratione destituitur, ut
:

non habetisadmanducandumet bibendum,aut Ec- nisi simplicium animarumpericulum cogeret.con-

clesiam Dei contemnitis'? {ibid. )QnidoLmemm Corin- Ira tam viles naenias vel osaperire animus nausea-
thiorura escas suas, quibus domi vesci potuissent, ret. Quid enim?Nunquid per viginti quinque an-

ad Ecclesiam deferebant, et ubi Dominicam tantum nos, quibus Romee Petrus apostolus sedit, absque
coenam comedere deberent, domesticos cibos ede- g templo vel ecclesia, id est orationis domo,veI par-
bant et ditiores qui sibi parare poterant.pauperi-
; vo saltem oratorio fuit? Nonne ut gestorum vera-
bus quinonpoterant, pudorem inferebant.Et rur- cium series narrat, si tamen praeter divinumCano-
sum Apostolus Convenientibus, inquit, vobis in nem geslis aliquibus assensum datis,primus ipse
:

anumyjamnon est Dominicam C(£nam manducare. princeps apostolorum Petrus, in urbe orbis capite
Unusquique enim suam coenam pro^suyiiit ad mandu- templum Christo ioter innumera gentilium templa
candum. Et aliusquidem esurit,aliusautemebrius construxit et juxta quod beatus et magnus papa :

est {ibid.). Ecce non tantum conventus Ecclesiae, Leo nobili sermone pronuntiat, trophaeum crucis
sed et structura ecclesise hisverbisapertemonstra- Christi Romanis arcibus invexit?Nonne et nosipsi
tur. Locus plane ad conveniendum certus, et sa- RomcE positi frequentervidiraus incryptisantiquis-
cratus monstratur, inquo Dominicam solummodo simis oratoria et altaria, qualieo temporefieri po-
coenam licere manducare Apostolus dicit,et a quo terant ; quae ab eodem apostolo constructa et san-
Corinthiorum coenas sive convivia duris increpatio- ctificata, sicut persuccessionem famaconsentiens.

nibus repellit. Inde illos de schismate arguit, inde ac celeberrima protestatur, in monumentum tantae
Ecclesiae Dei contemptores.inde praesumptores vo- sanctitatisfidelibusostenduntur,etabeisdemfideIi-
cat. Unde epulones illos ad domosproprias re- p
et bus duicissimeacdevotissimedeosculantur?Nun
__-^.-. XT 1- . ....
mittit, cumdicit: Nunquid domos non habetis ad
.,^ . . _..;j j ...-1-1 j r\«; *:
quid apud AreIatem,quamnecdumperDeigratiam
manducandum et bibendum ? utscilicetin suis do- vester sordidus error infecit, Pauli apostoli disci-
mibus illis cibis utantur, quibus absque reatu in piUus Trophimus, de cujus fonte.ut papa Zosimus
domo Dei uti non poterant. Docet summus post scribit, omnes Galliae fidei rivulos acceperunt,

ChristumEccIesiaemagister domorum,etdomorum semper in campoautinforo praedicavit.baptizavit,

distantiam etquid domui divinae, quid humanac
;
oravit, et nunquamdomum orationisvel ipse ha-
conveniat more suo lucide manifestat.Non patitur buit, vel alioshabere instituit ? Et unde tot sancti
crimina carnis in domo Spiritus celebrari,sed vult successores ejus hoc praesumere ausi sunt, quod
Christianosindomibussuiscommunes cibosedere, ille non docuit, a quo fidei rivulos acceperunt ?

indomoautem Domini Dominicam tantum coenam Sed ut deprimis Galliae nostrse apostolis, quos ve-
manducare. Instruit eos ut, siculin illis victum stra impia fatuitas, et fatua impietas,hactenusscire
corporis,sic in ista victum animae queerere discant non meruit, aliquid plenius dicam,sicutipsatesta-
et sicut vitam mortalem, sicin ista vitam
ille tur antiquitas, a sanctis viris nobis relictae tradunt
sibiprovideantsempiternam.Imitatusestmagistrum historiae. non solum nos, verum etiam omnes Chri- :

discipulus Christum, in quo loquebatur Christus. stiani populi, pusilli cum majoribus, senes cum
Et sicut in illistemplumDei noluitesse domumne- " junioribus, vestram insaniam irridentes, certissi-
gotiationis, sic iste ecclesiam Dei non est passus me tenent quod Ireneus Lugduni, Crescens Vien- :

fieri domum comestionis. Sic ille negotiatores,hic nae, Ursinus Biturigis, Paulus Narbonae,Saturninus
repellens comestores, docent et sacra fuisse loca Tolosse (208), Austremonius Arvernis, Martialis
illa, in quibus nec vitae humancB necessaria exer- Lcmovicis, Burdegalae, et Pictavis, Fronto Petra-
ANDRE^ CHESNII NOTyE
(208) Saturninus Tolosoe, Parisiis Dionysius, etc. tione retinetur primum ac summum Tholosana civitas
Quo tempore pontifices hi
Gratiano.Martiale,cum sanctumSaturninum habere cBeperatsacerdotem.Hi
Stremonio, Paulo et Trophimo missi fuerint in ergo, \v\(\\i\i,missisunt, Tu7'onicis Gratianusepisco'
Gallias, etiam nunc a multis controvertitur, licet pus,Arelatensibus Trophimusepiscopus, Tolosx Sa-
Gregorius et ipse pontifex Turonensis, antiquissi- turninus episcopus, Arvernis Stremonius episcopus
mus historise Francicae scriptor, Decio et Grato Lemovicinis Martialis est destinalus episcopus.Et de
Coss. hoc est anno Philippi imper, vimissos aper- Saturnino quidem in simili quoque sententia est
tissime testatur ex hisVitaesancti Saturnini verbis vetus auctor, qui librum primum Vitae sancti Ge-
Sub Decioet Grato consulibus sicutfideli recorda- nulphi scripsit. Nam ejusdem libri cap, 9: His,
771 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 772

fforis,Eutropius Xanctonis, Garianus Turonis, Ju-
lianus Cenomannis,Parisii Dionysius, Senonis Po-
tenlianus et Savinianus, Belvaci Lucianus, ^duae
Andochius, Lingonis Benignus etquis omnesglo-
:
riosissimos fidei nostrae Patres.et apostolos enu-
merare sufficiat? Isti certe, isti, ubicunquenomen
A tum vos ipsos sacriricium non Deo,seddiaholoob-
tulistis, et sicut de praevaricatore populo Moyses
dicit : Incmssatus estdilectus, et reccdcitravit\in-
crassatus,ir>ipinguatus, dilatatus, dereliquit Deum
faclorem suum,et recessit a Deo salutari suo(Deut.
xxxu). Recessistis plane et vos, si acquiescere

Domini annuntiaverunt statim idolorum delubra, non vultis, crucem negando, a Deo salutarivestro,
prout fas fuil, evertentes, aut novas ecclesias fun- aquonullo pacto salutem consequi potcrit quis-
daverunt.autipsatempla inecclesias converterunt, quis crucem, in qua maxime salus est constituta,

adeo uthodieque in plerisquelocis, sicut ipsi no- Credo astu haeretico hoc vos cojisi-
coijtempserit.
Jium invenisse, imo nequitiae principem per pro-
stris oculis inspeximus, ecclesise vel basilicae ab eis
constructae, altaria manibus eorumfundataet con- prios vernulas fallaciae suae optime providisse, ut

secrata.in memoriam antiquitatis et sanctitatis eo- hoc uno jaculo,si vulnus incautis infligere posset,
rum a fidelibus populis reservata monstrentur, levinegotio, non tantum sospitatem, sed etvitam
quamqueridendiet detestandi sitisomnibushomi- auferre valeret. Nam sublato de medio crucis no-

nibus, quadam vivavoceloquantur.Et utadorien- B miae, ubi crucifixi

mentio remanebit?Sabtracto
tem etcoeterasmundipartestransitum faciam.quis crucifixi vocabulo. ubi mortis vel passionis recor

lllyricum, Graeciam, Scythiam, nisi Paulus et An- daUo permanebit? Ablata morUs vel passionis me-
dreas ? quis Asiaj maximas partes nisi Joannes et moria,quae redemptisspessaluUs,evacuato redem-
Philippus ? quis Persica regna cum proximis gen- ptionis pretio, supererit ? Sednovi dolere vos vices

tibus, nisi Simon et Judas ? quis indicas partes, et sociorum ethomines haereUcos,daemonum injurias
solis ortuicontiguas terras, nisi Thomas et Bar- velle uIcisci.Fugantur apostatae spiritusapparente

tholomasus ? quis totam iEthiopiam,nisi Matthaeus, crucis signo, et superbi angeli, qui contra ipsam

primi et novissimi apostoli Christi, vetustae super- invictam majestatem caput erigere nisi sunt: isto,
stitionis templa destruenles, novae gratiae eeclesiis quod sic contemnitis, adjectionis indicio.ut nebu-
impleverunt ?Ita universi veteris etnovae legis au- lamatutini sohs radiis discussa, vanescunt. Hac
ctoresunanimistudio vobis adversantur,ut necesse vos permotiinjuria, juratacontra crucem Domini
vobis aut tantis testibus acquiescere, aut sine
sit, bellasuscepistis,et homines nequioresdaemonibus
Christo, prophetis et apostoUs, Christianos fallaci- eorum paU dedecoranonpotesUs.Non potesUscer-

ter permanere. te quododiuntdihgere,quibusetinhac vita morcs,

Contraidquoddicunt,crucemDomininecadoran- et in futura ignes, nihU adversum, nihil diversum

dam, nec venerandam,sed magis confringendam g,^c..x.. Moribus ergo modernis.et ignibus
esse designant
et conculcandam esse. aeternis concors parilitas, nU nos mirari faciunt,
Hinc ad defendendamcrucem Domini contrase- si et quod volunt vultis, et quod nolunt respuitis.

cures vestras etgladios sermo festinet, licetjam Sed quos minamur ignes forsitan vos non terrent,
nou nisi tardus accedere possit.Praevenistis scele- quoniam, juxta Isaiam, pepigisUs foedus cum mor-
sUs operibusceleritatem verborum, et profundisin te, et cum inferno fecistis pactum (Isa. xxviu). At

rehgionem odiis.quod vel cogitare scelus fuerat, secundum eumdem,foedusvestrum cummortedis-

insigne nostrae fidei tollere attentastis. Quod tunc sipabitur, et pactumvestrum cum inferno nonsta-
factum est,quandoadinauditam divinitatiscontu- bit. Nam, utpoetaille ait:

meUam,magno de crucibus aggere instructo, ignem Nulla fides regni sociis,

immisisUs, pyram fecistis, earnes coxistis,ei ipso et ut Christus in EvangeUo Omne regnum in se-
:

passionis Dominicae die Paschalem Dominica proc ipsumdivisum, desolabitur (Matth. xu;Ltic.n).
cedente, invitaUs publice ad talem esumpopulis, Unde quoniamcommune cum daemonibusregnum
comedisUs. Sic sacris lignis sacrilegos ignes alen- delegisUs,soIvetur citomaleparta concordia,etim-
tes, credo juxta prophetam lsaiam,cum idololatris piorum pax diuturna esse non poterit,quia nonest
D XLVin).Fietigi-
dixisUs Vah\calefactus sum,vidifocum{Isa,xuv).
: pax, dicit Deus mcus, impiis (Isa.

Ita ignibus calefactijcarnibus impinguaU.meduIIa- tur hgnum vitae vobishgnum mortis,utquossemcl

ANDRE.E CHESNII NOT^
inqmt,Decii lemporibus alii etiam a sedeapostolica-
ceque Gallias directitraduntur.Ex quibus prasstan-
tissimusalquesanctissimusSat^irninusurbis Tolosoe
primus episcopus fuU Quod autem ad sanctum Dio-
nysium perUnet, Hilduinus abbas sancU Dionysii,
longe postea, nimirum regnante Ludovico 1'ioira-
peratore et rege Francorum, priums Areopagitam
illum sancU Pauli discipulum fuisse rationibus et
argumentis multis probare nisusest, uU refert Pe-
trus Abaelardus in historia Calamit,suarum. Quem
imitatusHugo SancUMarUalisLemovicensisabbas.
sanctum et ipse MarUalem uaum ex apostolorum
discipuUs exsUtisse contestari voluit,et ut loquitur
Ademarus in Commemor. abbatum Lemovic. m
Francia collalionemfecit cumregeRoberto,etarchi-
episcopo BituncensiGauslcno,et cum multisepisco-
pis et sapientibus Francia; de ejusapostolatu.Sed ut
in sancto Dionysio gradum sistamus, rem omnem
paucis ternUuat Martyrologium vetus Romanum,
quod Hoswcldus vir in antiquitate peri-
lleribertus
Ussimus nuper emulgavit.Areopagitam enimAthe-
nis, Parisiensem vero LuteUai diversis el tempori-
bus et diebus passos enarrat. Quod tamen et eru-
diUssimum SauronemdifTusius adhuc ampliusque
disquisiturum quia speramus, ideo plura dicere
nunc supersedemus.
 773 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 774
deejusdem sacrilignifrustissucccndistis focos, vo- A atferens, honorare vel adorare vos illa moneret»
Lis perpetui perseverent; et siculipsisvos immor- nonnein monitorem,si facultas daretur, toto motu
tales, sic illi vobis inexstinguibiles permanebunt. animi insurgeretis ? nonne oblata aut flammis absu-
Sed ne moram faciam, spiret jamserpenssibilasua» mcrelis.autquofieri posset modo,pessumdaretis?
etquibus diu tumet venena profundat. Stullum est Ista cum in Capitolio senatorum, quales vos aggre-
inquit, et profanum adorare vel venerari crucem, gare soletis, de consulari vel regio tribunalidecla-
quia lignum quod Christimembratorsit, magis est, matorio ore gestuque terribili vobis proferre moris
conterendunvelcomburendiuii,quam venerandum sit, adductostatim in sententiam vestram eruditis-

vel adorandum. Opraeclarasapienlialo ratiodein- simorum illorumconventu, invict» orationi subito

timis eruta pliilosophise Non digno supphcio cru-
! acclaraatur,altisomnesvocibuscognit8etandemper
ciatus Dorainicos vindicatis, nectantum scelus ron- vos veritati adgaudent, conflanturiramensa incru-
gruaultione damnatis. MorsDoraini nonest horario cem odia, ad vindicanda crucifixilormenta contra
expianda torraento, injuria Conditoris non nisi crucemgladiis etignibusuniversiarmanlur. Etquis
pcenaperpetua estpunienda. Non est necesse repe- unquam
praetervos, o asinina stoliditas paternam !

titis necemvel fraternum sanguinema laqueisvel gla-

iclibus retundi securcs veslras, nec feriendo
membra lassare. Kxstinguite ignes succensos, con- g diis, et non magis asuspensoribus velnecatoribus
gestumaggeremcruciumdissipate est quiulcisca- : [interfectoribusj excgit?Quis unquam praeter vos
tur injurias suas. Creator ipse qui passus est, im- in vindictam sanguinis laqueos combussit, gladios
piam criicem se torquentem torquebit; et cum He- confregit ? QuLs unquam praeter vos, peremptoriis
rode ac Pilato,Juda velCaipha.earaingehenna re- instruraentis.etnon potius perimentibusimpiis ira-
trudet. Krit eis commune supplicium, quibus fiiit tus est ?»Qiiis unquam proeter vos, adversus arma
par reatus et quia Deosimul tormenta intulerunt,
: et non magisadversusarmatosarmatdsest ?Otem-
pariter in inferno ardebunt. Sic plane, sic justum pora ! o raores, qui talia vel audire potestis ! Indi-
estut, qui de morte Dei coeli arguitur, non minore gnabor prostrato exercitu contra tela iniraicorum,
quam inferni supplicio puniatur. Ha^ justiciaquid_ ctperemptopatre.adversus gladiosbellasuscipiam
quid contumeliie vel indignitatis Deohomini mate- Irascar, occiso fratre, t^^Io periraenti, et, suspenso
ria fuit, condemnandura est. Indeloca ipsapassio- amico, in laqueum stomachumcommovebo.Luent
nisexsecranda,civitasevertenda.sepulcruraeruen- factainlmicorumresinnocuae, et pro sceleribus im-
dum, in quo licel quieverit. Deo tamen sepeliri in- piorum innocens creatura damnabitur. Inferetur
juriaexstitit: mors ejus insuperdetestanda.passio
pfenanonsentienti, et brutee rei contumelia irroga-
conculcanda, et, multa dicam,totasal-
ut breviter bitur. Dessecabitur [dissecabitur] illa gladiis, nec
vatricis humilitatis dispensatio contemnenda. U^ dolebit comburetur ignibus, nec curabit deforma-
; :

quidsic loquor ? iit, tanta vobis absurditate objecta hitur ludibriis, nec erubescet, Pascetur his tormen-
erubescatis, etnulla poena vel contumelia dignam tis inimicus animus, et egregia vindicta satiatus, a

esserem,in quaculpanonpotestcadere, cognosca- furore concepto paulatim detumescet. Exardescet

tis. Inesse enim culpa non potest, ubi ratio non odiumnostrum contra gladioshostium, et, adepta
est. Ratio vero non nisi in animali est. Sed crux victoria, sicut hostes perirai, sic istos necesse erit
animalnon est, undein earatio non est. Etquia in confringi. Non sic, ut aliquid auotorifatis addam,
ea rationon est, necque culpa, ut dixi, est. Quod si non sic famosus ille pugnator David fecit.Non, in
culpa nulla in ea est, nec reatus mortis Christi ei quam exsecratus est vel confregit Goliae gentilis gla-
,

imputandus est. Hoc si verumest,non erat ei velut diura,qiiemadversumse illeproduxerat,quo elatus,

pro poena culpce inferenda coutumelia non erat agmiuibus Israel exprobaverat, acies Dei viventis
;

csedenda securibus, non ignibus concremanda. In blasphemaverat sed eo armatus et tunc caput inimi-:

cruciatibus enim vel morte Salvatoris, prava tan- cum abstulit {tieg. xvu), et post, eumdem de san-
tum Yoluntas pravorum hominum condemnatur, ctuario a sacerdote accepit (/i?e(7. xxi). Qui necin-
quia solus creaturae rationalis atfectus, Creatoris ter sacrareponeretur, nec a propheta inusumbel-
gratia adjutus vel desertus, semper autremuneratur ^ landi acciperetur, si, juxta vestram sapientiam ex-
aut condemnatur. Excusatur ergo hac gemina ra- secrandus vel confringendus judicaretur, necdice-
tione crux a reatucruciatuum,quiaubisensusnon retur de illo Du mihi illum non enim est hic
:
;

fuit, nec assensus criminis esse potuit; et quia re- aliussimilis illi{ibid).
liquapassionis locaob saiutariumpasnarumquam Sed et de Juda Machabaeo optimo Hebraeorum
contrahere non potuerunt, cuipam, nec vos ipsi, ut duce, verax Scriptura commemorat quod deleto pa-
eestimo, necquilibet judicat exsecranda. Maleigi- gano exercitu, gladium Apollonii ducis a se inter-
tur factum est, quando innoxium lignum quasi ne- fectiabstulit,et eratpugnans ineo omnibus diebus
fandi sceleris obnoxium, praesumptuosis manibus (/ Mach Sic certe Christus, o haeretici, sic
lu).
vestris confractum male quando injustis igni-
est plane Christus, cruce suacontra mundi principem
bus combustum est. Sed vos adhuc : usus est. Produxit ille procedens ad singulare cer-
Si quis, oviri, laqueum quo patris guttur fregis- tamen contra Christum crucem Christi, qua eum
set gladium quo amicumvel fratrem necasset vobis occideret sed diaholico astu divina sapientia per
;
775 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 776

mutato, cruce, qua eum appetiit, eadem excruciatus A tumentesundarummolesdisparliensjsuperbiamflu.

est; etmorte, qua eum exstinxit, eademipse occi- minis superbus imminuit, et per plures tramites
sus est. Tunc impletum est quod ia psalmo quon- uniusmagnitudinemderivans,navaIemvixpompam
dam presbyteri saepe cantastis : Converlelnr dolor dignantem, siccis,utdixerat, pedibusfluviummea-
ejus in capul ejus, et in verlicem ipsius iniquitas bilem fecit. Sedille, licet inzano zelo, mortem mi-
ejus descendet (Psal.xm) litis sui vindicare voiuerit, tamen ne et alii simili
Sed liceat et mihi in convenlum vestrum illum casu morerentur providit. At vos econtra,
affecti

intrare, etplebeculee a vobis deceptse, juxta dece- Quicumcertum teneatis in morte Christi, qnae per
ptorium idiomalocutionis pauca proponere.
vestrse, crucem actaest, vitam universorum consistere^dum
Si quis, o viri, gladiumprfe mauibus
laqueum vel cruccm de medio auferre vultis, vitae omnium invi-
habens vobis diceret: Ecce laqueus quo suspensor detis.Cernilisadhuc ^olemneet pecoribusipsis tam
patrisvestri suspensusest cccegladius, quoneca- ; notuminconvenieus^Videtisnonmereiri paenam res
torfratris vestri vel amici charissimi necatus est : sineculpa, tormenta insensibiUbusnon inferenda?
confringite, comburite, dissipate. Quid vos? Nun- Videtisquia et injuste poena innocenU, et stulte
quidistasuadenticrederetis?nonne hujusmodi ho- lormenta irrogantur non senitenti ?
minemaut insanire, aut inimico animo agi judica- g Quaecum ita sint, si libet vobistantopereRedem-
retis, qui vos et insensibilia torquere, et res vio- ptoris vindicare tormenta, quaeritereuin qui mcreri,
latae pietatis vindices exardescere admoneret?Sic et sensibilem qui possit illitam pcenam sentire.
isti non veritatis, sed erroris ; non saUitis, sed per- Cumque in tota visibilicreatura solussimul, etreus
ditionis vestrse magistrifaciunt,qui crucemDomini et sentiens apparuerit homo, agnoscelis tandem vos
perquam ille, qui, secundum Evangelium cui se more, elapso
bestialiter desipuisse, etapri vel ursi
credere dicunt, homicida erat ab initio (Joan. viii). venatore in venabuluminaniter morsibus etungui-
peremptus est, vos confringere, comburere et per- bus desoevisse. Agnoscetis certe innocuas creaturas
dere persuadent. Sic vere isti faciunt, qai Patrum injuste ct ridicule belluino dente veslro vexatas,
vestrorum, qui vestri, quiipsius Christi, quantum cum nec poenamsentirepotuerit nisi sensibUis,nec
ad corpus, interfectorem diabolum ulcisci cupiunt damnari debuerit nisijculpabilis. Apparebit vobis,
utipsi fatentur,dumcrucem,perquammaxime ille utdixi, solus reatui, et ideojure tormentis subditus
periit, tantopere perire concupiscunt, cum instrii- Uomo, quem solumet juste pro commissis arguere,
mentum, quo adsalutem vestram Salvator usus est ei a quo solo debitam vindictam merito reposcere

ipsa cogente ratioue, magis suscipiendum quam possiUs. Quo facto, nec universitas creaturae insen-
coDfringendum,venerandumquamcomburendum, P sibilis velirrationabilisindigQaUonemvestram pro-
exterminare contendunt. Et, o justitia, rem, ut quibuslibet hominum molestiis incurret, crux et
dixi,absque reatudamnare oullio, reminsensibi- ! Domini ignes vestros et gladios, sub quibus treme-
lemtormentis subjicere effunderc furorem in trim-
! bat, hac ratione compellente, evadet. Evadet, in-
cum aridum, et inlignumnilsentiens nefandaodia quam, ut innocens culpam, evadet ut insensibilis
exhaurire.lsta ratione uimium Christo fidelesGhri- poenam, etdemorte Christijamnon ut readamna-
stiani contra crucesPetri et Andre zeli gladio ac- bitur, vel ut seusibilis punietur ; sed suas lineas
cingentur ; craticula Laurentii, licet ferrea, suis repetentejustitia, et quidelinquerepotuitinvesUga-
ignibus comburetur lapides Stephani in calcemcon-
; bitur, at non nisi qui deliquit condemnabitur. Ea
vertentur; aequulci,laminae,ungulae,flagella, calenae sequitate, cum, sicut praemisi, solus inter mundanas
viQcula,carceres,compedesmartyrum,nequodfece- creaturasinventusfuerit delinquere potuisse Uomo,
runt abistis paliantur, fiigaceleri evanescent. Hac ille tantum damnabitur qui Uujus tanU criminis

lege quaecunque molestasunt humano corpori,hu-
manis odiis digna erunt, infestas inimicorum ma-
nus ubi occurerint non evadent. Tali modo adver-
sus ignem urentem, aerem corrumpentem, aquam
D
suffocantem, terram coUidentem, nostra indignatio
succendetur, solem aestate ferventem, gelu hieme
torquens abominabitur. Et quia nihil corporeum
reus apparuerit Uomo. Sicplane, sicexigitlimave-
ritaUs, ut sicut omnem non reumsalvat justitia, sic
omnem injustum damnct injusUUa. Inde cum non
omnem Uominem, sed quosdam hominum, reatus
suppliciorum seu mortis Dominicae reosostenderit
alUs indemnatis ipsi damnabuntur, aliis impunitis,
illi tantummodo, quos prava voluntas reddidit no-

est, quod non misero homini realu suo quolibet xios punientur. Nec ipsi etiam omues punientiir,
modo vertatur in poenam, totus homo contra lotum quia mutatisquidemeffectibusad CUristum conver-
mundum omni adnisu consurgel, et totis viribus, si, jusUtia ejus a culpa mundati, et morte ejus,
ubi facultas data fuerit,habitaculumsuumipse ha- quam ipsi iniulerant, sunt amorle erepti. Ad quid
bitator destruet. Sedforte vos animosam Cyri regis istud ? ut videntes vere reos Uominicorum crucia-
arrogantiam aemuiali, imitari proposuistis, qui ab- tuummortemetdignasupplicia.poenitentiaeremedio
sorptummaximofluinine, quiGanges dicifur, dile- evasisse, videntes, inquam, aliqiiando etiam rcos
ctumequitem ulcisci cupiens, exarsit in flumeii, et homines salvari, nunquam ream crucem Domini
pcrvium scpeditibus facturum comminans, imple- erubescatis damnarc. Qiue cum itasint. non valet
vitpromissa. In trecentos enim eteoamplius alveos parabola vestra, quamad condemuaudam crucem
777 THACTATUS CONTRA PETROBRUSrANOS. 778

Domini, riisticissioiis el iinperitissiniis hominum A nonesse ^gyptios in ostiorum postibus legeret, et

quisquiliis proponerc solelis. Namsecundum ea hosa damnatis impiis secernendos frons signala
quteproposita sunl, neclaqueuspro fracto gutture docerel ? Etquid est quod ibi tinctura sanguinis
patris succendendus, ncc gladius pro peremplo cunctis^gypliorumcoloribus antefertur, cumsan-
amico fuerat confringendus. Unde si ista
fratre vel guinislitura vix admomentum, aut colorem con-
prouUionepa{ris,amicivelfratris nonfueraut pes- servare, aut quid infecerit valeat demonstrare ?
sundanda, uec crux Salvalovis velul pro vindicta Quid est quod non solum superliminare, nec soli
sanguinis ac mortis ejusconlringenda fuerat, vel postes, sed et superliminare, et postes signantur?
comburenda.Quoniam.utsiEpejam dictum cst.nec Quid est quod et sanguine, ut dixi, signantur, et
delinquerepotuerunt, quiaerantirrationabilia, ncc non uisi sanguine agni signanlur quia su- ? Hsec
rursum delinquere vel sentire, qiiia erant in?ensi- perlluo jussa vel facta, nec Christianus audet di-
bilia. cere, nec Judieus, aliquid, prpeter quod lunc vide-
Stultissime igitur et prave factum cst, quando batur, ca prietendereuec Christianusnegabit, ut ar-
cruxUomini, qu.ie nil deliquerat, nil sentiebat, tor- bilror, nec Judaeas. Et quia oum Chrislianis, licet
menlis subactaest. Ha3c invicta ratio salutari ligno malis, nunc mihi sermo est, et cum iis qui se ma-
injuste quidem a vobis factam contumeliam osten- sime Evangeliocredere dicunt, nil credo congruca-
l^.

dit ; sed nondum honorc.quod illiidcolimus dignum tiusadhoctenigma dissolvendum ailerre poterunt,
probavit. Veniatergo auctoritas, succedat ct ratio. quamagnuin illum esse,dequo Joanues Haptistain
et cvucis lignumnon jam conptemptibile, sed glo- Evangelio •.£€€€ agnus Dei{Joan. i) et propheta ; :

riosum, Catholicispariter et hiiereticis declaret. Ve- Sicuta()nu5,coramtondai(eseobmutescet,elnonape-

niat igitur primus in Canonc, primus ct in nostra riet ossHurn {Isa. i.iu)- Immolatum agnum ad ves-

oratione Moyses, signot agni sanguinc in modum pevam, occisum Christum in hne s^fficuli. Unde
crucis Hebrceorum ostia, et superliminare domus, Apostolus Pasclia nostruni immolatus esl Christus
:

etutroquepostelinito.ingressum, Angchpercutien- {I Cor. v), et undo Uavid ELevatio manum mearum

:

tis prohibeat {Exod.wx). Mittat deindc in deserto sacrificiumvespertinum{Psal.cxL).Sang\nncmagm

lignum hujus iigniprccmonslrativum in aquam, et de quo Apostolus: Sisanguis hircorumel laurorum
eam deamaradulcem, de inutili potabilem faciat inquinatossanriificatquanloinagissanguisC/iristt'2
{Exod. xv). Rursus percutiat virga bis silicem {Hebr. ix.) Qui quoniam in ligno fusus est, ligni

{Exod. xvii), Judeeo bis inclamaute, Crucifige postes eo liti sunt. Etquiain cruce dexlra ac si-

{Joan. xix), et exeant de percussa silice hoc cst, nistra, superiorquc pars intincla est.

crucihxoRedemptore,aqiKeIargissima3,qutetotum Sed nec inferior adpcrlectum modum crucis ex-

mundum baptismate et doctrina abluant, et popu- primendum defuisset, nisi nonconculcandumsan-
lum ac juinenta, salutaris scilicet verbi longa siti guine Testamenti eeterni, Spiritus Uei, qui loque-
deficienles, astutos pariler acstultosreticiant. Col- batur hoc, silentio declarasset. Cur etiam littera
iigat et vidiia de Sarepta duo ligna, et aptet ea in- illa pra3 Cceteris litteris vel uotis omniuiu gentium,

crucem, qua per ignem passionis panem vit» de- ad signaudas frontes gementium et dolentium electa
coquat, cui etoleum sancti Spiritus addat, quibus est ? Dicat Judeeus, dicat hasreticus, si quid potest,
tandiu sustentetur, donec famelico praesenlis vittB Cumquc vel commentis suis uterqae
tacuerint vel in
tempori saturitas ajterna succedat(n/ Reg. wii). defecerint, dicat Cathohcus prophetam volentem
Uehinc in Ezechicle propheta frontibus virorum praedicerc salvandos a communiinteritu Chnstia-
gementium etdolenlium super iniquitatibus, Thau nos, signandos esse signo crucis, non potuisse
littera imprimatar( Ezech. ix), ut eo sigiio ab ahis apertius exprimere, quam ipso signo crucis. Hoc
discreti, mortem evadero possint. Intelligatur hoc non in qualibet corporis parte, sed in ipsa fronte
elementum pi'<B omnibus Hebroeis litteris non fru- depinxit, ut nequedeopprobrio Chrislicum Judoeis
straadsignandasfrontesassumptum, cumlalinota erubescamus, neque cum haerelicis crucem ejus
cruxnonjam pra^monstretur, sed exhibeatur, qua nou jamcontumeliae^sedhonorisinsigne, abjicien-
quicuuque insignitifaerint, a mundi interitu soli '-^
damvelconcremandamjudicemus. Namcthijecht-
eruantur. Qaibasjam communis interitus obesse tera,qua3Thaudicitur,formam crucis babens, non
non poterit, quos et damnata fletibus iniquitas, ct lantum apud llebraeos, sed eliam apud Griecos, et
divinaper crucem subveniens pietas, ab aliorum uomen retinet etfiguram conservat. Et apud He-
mortesecernit. Istasi vos de heeresi ad Judaismum braeos quidem,quod ab initio habuerat,nec nomen
transitum facientes, in aliosintellectusdistorquere, nec figuram mutavit. Apud HebriBOs vero hcet for-
distortissensibusvolaeritis,respondete quae neces- mammutaverit, vocabulum tamen hucusque ser-
sitas siguaripostesdomorumagnisanguine, notari vavit. Si causa mutafielementi quaeritur, in libris
frontes hominum notajam dicta coegerit. An non ecclesiasticis el Hebraicis invenietur. Ascendit, ait
possent aliter vel illi angelum percussorem, vel isti Scriptura, Esdras de Babylone,et ipse scriba veiox
gladiumultoremevadere?Errarct forsitan coelestis in legeMoysi{J.Esd. vii). Velox non sensus vel no-
vindicta, nec inter Hebreeos et Egyptios, inter ju- minaHebraicarumIitterarummutando,sedaptiores
stos et peccatores discernere posset, nisi et illos et ad scribendum habiliores characteres inveniendo^
Patrol. GLXXXIX. 25
779 PETRI VENERAB1LI3 ABBATIS CLUNIAG. IX 780

Servabalur, teste beato Hieronymo harum lingua-
rum doctissimo, formahujuslitlerae apud Samari-
tanos adhuc suo tempore, et forte adhuc vel apud
ipsos vel apudquoslibetconservatur. Nam mutau-
tibusJudcEis htteras suas, gens illaelementa, quae a
Judeeis acceperat, mutarevoluit, sed sicut eiprimo
fradita fuerant, litterarum signa et nomina
A videat non solum non esse contemnendam, imo
maxime honorandam crucem Domini, cum ipse
Spiritus Domini, qui locutus est per prophetas,
tanto eam honore dignam judicaverit ? Judicavit
plane muUo eam dignam honore, quando tanto ante
crucem lempore, nec Hebrseos ab angelo interfe-
iUibata ctore, necflentesjustos ab impiorum interitu, abs-

servavit. Yerbavero sanctiHieronymi, si tamen ea que ejassigno salvavit. Judicavit multo eam di-
suscipere dignamini, in commentario super pro- gnam honore, cum ejus signum non in abscondito
phetam Ezechielemitasehabent Av tiquis, aii, He-
: vel obscuro, sed in aperto et in lumine posuit,

hraoriim litleris,quibus usqiie hod ie utuntur Sama- quandoeo et ostia, ut dixi, domorum, et frontes

rifnni, extrema Thau littera crucis habet similitu- hominum, quae magis se intuentium conspectibus
dinem, quse in Christionorumfrontibus pingitur, et offerunt, insignivit. Judicavitper cruces osUorum,
freqiienti manusimpressione signoMr. Hoc beatus totam sibi per crucem mundi domum cessuram.
Hieronymus.Militat ergo fidei nostrse, et non parum Ostenditper cruces frontium, totum sibi hominem
crucisgloriamhocpropheticumelementumextolht B per crucemvindicaturum, Cumistaad gloriamcru-
quod nonab Esdralicet magno homine, vel ab alio cis magnasint, accedant adhuc majora, etdeNovi

quohbet, sed ab ipsoet maximo legislatore et scri- TestamenU corpore exempla vel tesUmonia crucis
ptoreMoyseinventumetlraditumest. Namde Chri- gloriae famulentur. Ad quam absque reclamatione

sto, teste ipso Christo, Moyses scripsit (Joan. v). approbandammoresuo Apostolusveniat, et garru-
UndequiajuxtabeatumApostohuUjOWi^rmm/ig-wm lis stultis, solo adventussuiterroresUenUum impo-

contingebant illis (1 Cor. x), sicut totum corpus nat.Auditesaltemeumvos, quinos audire dedigna-
legisChristum sonabat, sicetistud elementumlegis mini, et contra tubam ccelestem, si audetis,, rauco
Christi crucem prsedicabat. Nec tantum praedicabat vestro murmure mussitate. Audite amicum crucis,
sed et ipsa forma visibih legentium oculis ingerebat. inimici crucis, et quid de vobis sentiat dUigenter
Ingerebat, inquam, httera heec forma sua legentium adverUte Multi ait, ambulant, quos ssepe dicebam
:

oculis Christi crucem, praedicabat et nomine suo vobis,nuncautemetftensdico,inimicos crucis Chri-

Chrisli in cruce passionem. Nam cum Thau hngua sti, quorumfinis interitvs,quorumDeus venter est,
Latina conswmJHaf iodicatur,nonnejamhocnomine et gloria in confusione ipsorum {Philipp.iu).

suo Christi vocem ultimam in cruce sonabat, qua Quid ad haec, miserrimi hominum, diciUs ? Flet
dixit Consummatum est ? (Joa»2. xix.) Nonne uni- Q Apostolus ante tot saecula interitum vestrum. Flel
:

versade Christo antepraedicta, per Christi crucem nondumnatosinimicos crucisChrisU. Flet gloriam
implenda et consummanda esse, hoc suo nomine vestram versam in confusionem. Flet, et vos ride-
testificata est ? Nonne, juxta Apostokim, quae in tis :plorat, et vosgaudeUs dolet, et vos laetamini. :

coeUs et in terra sunt, pacificandaesse per sangui- Quarehoc? quiajuxta flenUs Dominivocemtn hac
nem FUii Dei (/ Col.x), qui in cruce fusus est, hoc die vestra, quoeadpacem vobis;nuncautemabscon-
suo nomine apertissime demonstrabat ? dila sunt ob oculis vestris (Luc. xix). Sed patent

lUud quoque huic inlellectui servit, quod haec lit- oculisapostoIicis,etquis finisinimicos crucis Chri-
tera necprima nec media, nec quolibet modo in- sUsequatur, denuntiat •.Quorum,^\X,finisinteritus
terposita, sed uUimo loco in litterarum Hebraicarum Infelix sors vestra.Habent alii, secundum eiimdem

ordine scribitur, ut formam crucis habens Uttera,
dum finem praecedentibus litteris ponit, Christum
sacramcnto mortis suse, quamin cruce passus est,
prioribus sacramentis finem perficientem per cru-
cem imposuisse declaret. Sic httera prophetica et
cruci Christi ejusque passioni famulans, cum vel
U
forma vcl nomine Hebroeos, Graecos, LaUnosquc
occupaverit, quidaliudquam per tres principales
linguas omnibus linguis et genUbus Christura per
Apostolum, fructum suum in sanctificaUonem,
finem vero vitam aeternam (Rom. vi). HabeUs vos
gloriaminconl'usioncm,finem vero interitum sem-
piternum. Quod si tanta meruerunt, qui non, ut
vos, cruciChrisUinimicabantur, sedquia quaedam
cruci, id estmortificationi spirituali contrariaetfa-
ciebant et dicebant, inimici crucisdicuntur, quid
vosmereri potestiSj qui non tantumsacris virtuti-
bus, quae per crucem signantur, adversamini, sed

crucem principaturum signavit ? Signavit plane etipsum crucis nomen crucifixi cultoribus auferre
Christumper crucem dominaturum orbi terrarum, conamini ? Sublataenim, utsupradixi, cruce, ubi
sicut et Apostolus ipse conUrmat, dicens Christus :
eritcrucifixus? Crucifixorecedente, quiserit vester

faclusest pro nobis obediensusqueadmortem,mor- Deus?ille certe, de quo subdit: Quorum Deus ven-

tem autcm crucis Propter

. quod ct Deus exallavit ter. CredoApostoluminspiritu praevidisse ventres

illum, et deditillinomenquod estsuperomne nomen vestroscarnibus igne crucium cocUs distentos, ct

ut in nomme Jesu omnegenu flectatur cceleslium, idcirco opUmum vobis Deum ventrem insUtuisse,

terrestrium elinfernorum, et omnis lingua confitea- ul qui crucem incendendo crucifixum abnegasUs,
tur, quiaDominus JcsusChrislus in gloria est Dei ventrem pro ipso Deum jam saturi haberetis. Hinc

Patris (Philipp. u). Quae cum ita sint, quis non laudescrucisquicoepitperficiat,etpost deploratam
 !

TaACTATUS CONTKA t^ETROBRUSIANOS. 782

njuriaaidoctorsummusEcclftsife gloriamejus ape- A verso positum, in quo Dominicae manus fixse fue-
riat. Absit. inquit, mihi gloriari, nisi in cruce Do- runt longitudineraiIIud,quod ab ipso protenditur
;

mini mei Jcsu Chrisli{Gal. vi). Puto quod non con-
tumeliis vel incendiis dignam judicat,quam sic glo-
riosam pragdicat, ut alibi quam in ipsa gloriari,
alibiquam inipsa gloriam suam conslituere, nefas
usque ad terram,inquo pedes ipsius confixi sunt;
sublimitatem illam ligni partem, quoe supra caput
ejus eminens, titulum causam ejus continentem
inscriptum habuit profundum quod in imis occul-
;

ducat.Absit.inquit ! non contingal ! nunquamsit tatum,oculispenelrari non poterat. Hae suntcrucis

longe fiat a me haec meditatio, haec voluntas,hcec partes, quas describit. His illa crux Dominica con-
cogitatio ! Quse ut intentionis meee fiuem, laborum sfans, has magnis sacramentisditatas [a/. plenasj
meorum requiem, passionem mercedera, totam il- affirmat. Indegenua flectit, inde ut hsec illipossint
lam, quam e.xspecto gloriam, alibi quam in cruce apprehendere supplicat, inde, ut dixi,latitudinem,
Domini ponere,aiiunde quam acruco Dominireci- longitudinem, sublimitatem et profundum crucis
pere velim. Non quodcruci, quantum ad crucem non odiosa hominibus,sedpretiosaesse deberede-
pertinet, aliud quam
cruciatum inesse intelligam; claral. Quod si partes crucis apostolico testimonio
sedquia cruciatu crucis mihi salutem, ignominia laudabiles sunt, credo quod ipsa tota crux,quffi ei
crucis gloriam, morte crucis vitam mihi a Christo
g illis partibus consfat, non contemnenda, sed lau-
datam agnosco. Inde est quod et glorior in in- danda et honoranda est. Hoc si ita est.nonsolum a
firmitatibus meis, non propter intirmitates ipsas, contumeliis vestriscrux Domini libera debereesse
sed ut habitef iu me virtus Chrisli (// Cor. xu). monstratur, sed et laudibus, dignaesse
et gloria
Hunc apostolicum intellectum et beatitudines probatur. Quod si quid latitudo ab
forte quserifis,
evangelic» probant.cum beati paupercs,el boali qui Apostoloproposita,quidlongitudo,quidsublimitas,
lugent, et beati qui esuriunt.etbeati pacifici.etqui quid profundum, mysterii contineant, nonesthoc
persecutionem sustinent, appellantur {Malth.. v), hujus loci exponere, quianon docentis supra vos,
nou quod pauperios, aut luctus, aut csuries, aut sed disputanfis contra vos officium assumpsi. Sed
patientiabeatos faclanf,sedquia regnum coelorum si dc impietate ad pietatem mutatis in melius stu-

pauperibus.consolatiolugentibusjsaturitasesurien- diis, converti volueritis, poteritis et vos hoc com-

libus, Dei filialio pacificis datur. Sic et de prehendere cum omnibus
cfeteris, sanctis, ut non blasphe-
Unde sicut virtufes htequae.licet torqueant,
tamen mando, sed humiliter modeste petendo accipia-
et
glorificant, non sunt confemptibiles, sed gloriosce, tis, quierendo inveniatis, ac pulsando aperiatur
ita crux Domini, quamviseum torserit, quiatamen vobis.
lorqucndo gIoriampeperit,gIoriosaesse promeruit. Post Apostolumveniat etDominus apostolorum*
^.
Idcirco gloriatur in cruce Apostolus, et nonin ipsa et quid erga crucem suam animi gerat, exspectan*
gloriantes.de quibus et vos estis, invehendonotaf. tibus nobis aperiat.Non puto cruciatibus crucis ali-
Gloriatur, inquam, in crucc,et eam gloria dignam quem eo magis debere irasci, cum ipse tantum his
praedicat, dum rursus in Epistola ad Ephesios, non alius tortus fuerit, et cum poenas vel praemia
Christum 1'econciliasse ambos, hoc est^Jud.-Bum, et dispensare, non alterius, sed ipsius proprium sit,
gentilem in uno suo corpore, Deo per crucem, et Audite ergo post alia de cruce etiam crucifixi sen-
interfecisse inimicitias in semetipso asserit {Ephes tentiam, et ejus saltem judicio.vel honore velcon-
u). Gloriaturin cruce.eteam gloria dignamprcBdi-
tumcha dignam credite.Venturum se in finesaeculi
cat,quando in subsequentibus flecfere se genuaad ad discutienda vel judicanda mortalium facta, in
Deum Patrem dicit, ut inter aha, quje eis dari po- Evangeho denuntians, yiW?<^es,inquit, ccelorum
stulat.deteis comprehenderecumomnibus sanctis, movebuntur, ettunc apparebi t signum Filii hominis
quse sitcrucis ejusdem Iatititudo,lougitudo, subli- in ccelo {Matth. xxiv). Quid, rogo, hic dictum
mitas et profundum {Ephesi m). Videtis Apostolum signum Filii hominis putahs ? Nunquid ipsum Filium
summum postChristumChristianorummagistrum, hominis ? Sed signum non est res eadem, cujus est
tot tantisque testimoniis suis omnino et per omnia signum. Aliud est enim signum, aliud illud cujus
sensui vestro contraria sapere.praedicatioui vestrje ^ est signum. Unde
non potuit esse signum Filii ho-
dissona prfedicare ? Cernitis eum non tantum cru- minis, quod estipse Fihushominis.Quid ergoerit?
cifixum.sedetcrucemejusmaximissalufishumance Cogitate, quaerite, vestigate. Quod erit tantipretii,
mysteriis tantopere adaptare ? Advertitis formam tantae gloriae, tantce subhmitatis
signum, ut tunc
ejus, quee adeo vobis contemnenda videbafur
ut appareat in ccelo, quando ipse Fihushominis cum
flammis digna judicaretur, quandoille coelestium virtute multa et majestatedescendet de ccelo? Sed
arcanorumscrutatorhonore dignam existimaverit, quidlaboratis?Nohte levitatem ventorum, vanita-
dixerit,scripserit ? Non ille aut partem ejus ali- tem umbrarum,phantasmata somniorum, distortas
quam, aut totam simul, sed sigillatim ac studiose persequi semitas errorum. Abjicite mendacia, in
partes universas crucis enumerat, el non
minus quibus nihil stabile, assumite veritatem, in qua
mysticis sacramentis, quam ipso Christo cruciflxi nihil est mobile. IUud. illud est signum Fihihomi-
corpore gravidam velut multiplici fructu nis.quod eummagis declarat esse filium hominis,
vit6e,ar-
borem signat. Vocat latitudinem lignum in trans- Quidvero eum adeodeclaravitesse fihumhominis
 ABBATIS CLUNIAG. IX /84
/»0
78 .1^1.11 VENERABILIS
PETHI .*^..^i..v.

A admirationem felix,quia felicitatem nobiiis.quia

quaiB mors, quam nullus unquam evaditfiliusho-
; ;

no]3iUtatem beata,quia beatitudinem gloriosa,

minis?Quamquiainliac, de qua sermo est, cruce, ; ;

quia gloriam praestat aeternam. Qui ergo crucem

Christus pati volnit, licct esse Filius Dei, fiUum
hominis, per crucem moriendo si- odiunt, quia Dominum torsit, diligant eam, quia
tamen se esse
peperit. Pepe-
gnavit. Signando verum Filium hominis dicitur
nou solumnobis, sedetipsi gloriam
riteigloriam,dequaait Apostolus Nidimus Jesutn :

crux vere signum filii hominis.

propterpasionemmortisgloriaethonorecoronalum
Huic verbo evangelico et evangelicus propheta
congruit, cum dicit Et levabit Bominus [Heb. h). 1'eperit, inquam, gloriam crux Crueifixo,
Isaias :

quodidempro- sicutetalibi idera ApostoUis ait: factus cst obe-

signum innationibus (/sa.v).Sed et
diensusqueadmortem, morlem autem crucis, Pro-
pheta subjungit: Etcongregabitprofiigoslsrael,ei
pter quod et Deus exaltavit illum {Philipp. n) et ;

dispersos Judacolligeta qualuor veniis (Jso.xO-Vi-

reliqua, sicut superiusinalioloco posuimus. Hanc
detequam aptehuic evangeUcocapituloconveniat,
quia gloriam hujusmondiiUi a Deo assumpto pepe-
Nam cum dixisset Dominus Et lunc apperabit :

con-
rit,et nobis insuper vitam et gloriam geternam
signum Filiishominis incalo, unoversuinterposito
tuUt,gloriosa esse pomeruit.
ail: El mittet Filins hominis angelos suos cum tuba
et vocemagna, etcongregabit electos ejus a
quatuor b Cumergo irrefragabili auctoritate et invicta ra-
tione honoranda, coUaudanda, glorificanda crux
ventis, asummiscwlorum usque ad terminos eorum
Christi a Christianis esse probetur.quod et
adorari
(Matth. xxiv).Sic certe, sic non solum in senten-
debeat, sicut a quibusdam hfRreUcis negatur, sic
tia, sed et in verbis propheta et evangelista
conve-
utrum fieri debeat,a quibusdam Catholicis quseri-
niunt,Quod enim ille, Levabit Dominus signum in
tur.Hocautempro intellectu quem nobis Dominus
nationes hoc \^iQ,Apparebit signumFilii hominis
;

dare dignatur,pro facuUalequam ipse largitur, vi-

in cffiio.Quod ille Congregabit profugos Israel, et
dispersos Juda colliget a quatuor ventis iioc iste, dendum atque discuUenduni cst. Kst honor, qui
;

creaturce impenditur et est honor, qui tantum

Mitfct angelos suoscum tuba etvoce magna etcon-
;

Creatoridebetur. De honore, quem sibi invicem

gregabit eleclos ejusaquatuorventisMsiquodpvo-
rationalis creatura exhibere debet, scriplum est:
pheta magis de primo Christi adventu hoc dicere
videtur Evangelista vero de secundo hoc apertis-
;
Honora patrem tuum et matrem tuam {Exod. xx;
Matth. v) et Honore invincem prxvenientes
sime dicit.Sed sive in primo,sive in secundo, si-
; :

{nom.xi\);e[:negemhonorificate([Petr.\i);etPres-
gnumlevatum innationes cruxest,et apparens si-
byterimaximequiinverbolaboranl,duplici honore
gnum Filiihominis in coelo crux est. Quaj, quia et
suni{ITini. \^\);eV. Honorabrle connubmn in
hicin sigaum a Christo levata, nationes orbis ad ^ digni
? .. . . ,• .._.„„,«,;.. TuiV ct
,e/'F//.A,. xm),
omnibusiHebr. Pt millc taUa,quae secundum
mictalia.auae
fidem salutis ceternfB a quatuor ventis congregat et ;

personarum,graduum, officiorura diversitatem, vel

in uUimoChrisUjudicio ad eamdem a^ternam salu-
magisvelminusobserv.arijubentur. De honore.qui
tcm et gloriam a quatuor ventis, hoc est de toto
mundo,electos in coelo apparens convocat, summo Deotantum exhibeiidus est,ait Scnpinva .Dominu7n
DeHmtuumadorabis,et iilisoli servies,etnon erunt
ab eis honore colenda creditur, dicitur, prredicatur
praeter me et non facietis vobis
An dignum estutquam ad salutis humanre causam tibidiialieni [alii]
ignem ut
sculplile atque conflatiie;nequeponetis in
commendandam coelum cxhibet terrarespuat? An
adorctisea{ExQd. xx DfiM^vi);: Honora Domi-
dignum est uteam homines abjiciant quam angeli ;

honorant? Annon honorant,quando,conimoUs ad numde tuasubstanlia{Prov. ni);et Gloriam meam :

judiciumcoeli viertutibus, ipsa mundo judicando alteri non dabo,neque laudem meam sculptilibus
{Isa. xLii),et alia sexcenta, in
quibus juxta quod
secum pariter repraesentant?Nam qui dixit Virtu- :

dicilurinlibro Sapientia?, incommunicabilc nomen

tes C3elorum,movebuntur,ipse subdidit,ef tunc appa-
et solitarifedeitati singulariter
servitus exhibenda
rebitsignum Filii hominis in coelo. Cumque, utdi-
aperte monstratur. Quai secundumbeatum
Patrcm
ctum est, hoc signuin crux ChrisU sit, cuin virtu-
-, ut significanUus exprimatur,
Groece
tescoelorum, hoc
lescoeiorum, est, uruu
uoc esi, luiu.-» uusiusuuui
ordo totus AugusUnum,
coelesUum spiri
.xun^....
r>^jiii -
.Ji „
^ latria dicitur, ctLatineDei cultusvocatur. Ad hanc
tuum desuper veniensapparuerit,tuncelipsapari- pcrtmcnt
ler in coelo fulgebit. Fulgebit in ccelo, ut discant divinam servitutem,ad hunc Dci cultum
patriarchis facta
non posse sibi conscensum esse ad ccelos et sacrificia, qua? ante legem a
terrigenee
sunt,qua? in lege a Moyse insUtuta sunt, qute in
nisi per ipsam et agnoscant filii hominum, non
nisi per ipsamse posse fieri socios angelorum.Non
tempore gratiai a Chrislo priEcepta, et a ChrisUanis
est igitur honoranda ab liorainibus,qua; angelicum
usque ad iinem saeculi ohservari ab ipso jussa sunt.
eishonorempraeparat? Non estglorificanda a mor- Ad Uunc Dei cultum pertinct et verbum hoc adora-
Non tionis, de quoagitur; sed tunc proprie,
quando
taUbus,quai immortalem eis gloriampraistal?
est ut vitalis et saluUfera, adoranda, qua^ vitam adorans Deum tantum auctorem etrectorem suum
esscintelligit, quando eum ut Dcum agnoscens
si-
mortuisbeatam,qu<BsalutemperdiUsconferet aeter-
cut Deum glorificat, et gratias agit, quando totam
nam? Et plane, velint nolint hairetici, vitalis, quia
spein suam eo consUtucns, necessaria universa
in
vitam; saluUfera, quia salutem honorabiUs, quia ;

se ab ipso solo accipere credit, quando

auxilium
honorem; amabiUs, quiaamorem;admirabilis,quia
 ;

785 TRACTATUS COiNTRA PETROBRISIANOS. 786

suum non a montium.hoc est, sanctorum A esse auctoritas praecipit, ratio docet, ex Christo et
quolibet
vei quorumlibet aliorum, sed a Domino qui feeit in Christoipsam.imo magis Christum inipsa vene-
coelum et terram, esse, omni remota ambii,'uitatc randum et adorandum esse, Deo prorsus subditus
contidit. Hanc servitutem, liunc cultum sibi debi- et devotusChrislicolarumaflectusinvenif, servavit,
tura, hoc, ut dixi, incommunicabiie nomen, nec instituit. Ctcnim cum dico mortem Domini. resur-

coelestibus spuMtibus, nec terronis hominibus, uec rectioncmDomini,ascensionemDommi adoro, non

alicuijcreaturae, nec ipsiomnium creaturarumbea- aliud quam mortuum Dominum, resurgentem Do-
tissimse malri suae ac virgini, Creator largitus est, minum.ascendentcm Domiuum,imoDominum qui
quia sicut ordine ipso creationis, Creatorcreaturee, mortuus est, Dominum qui resurrcxit, Dominum
quamcreavit, merito justeque prfefertur, sicdece- qui ascendit, adoraremeproliteor, Simdi iutellectu
Jiat ut prcnelalio ipsa aliquo signo congruo sigare- cum ante crucemhumiliatusprosternor, eumqui in
tur. Signatur igitur prtielata creaturis deitas sacrili- ipsa olim prorequic nostra tortus, pro vita nostra
cioiimi, signo signatur isfo, signatur multiplici, mortuus est, ut Deum ct IJominum, cui lioc soli do-
quod nunc agilur, Cliristiani populi sacramcuto. bclur, adoro. Idcirco autem hoc privilegium cruci
Hoc quicunque sibi arrogare concupivit, ct illud DominiciB datumest, utiacrealurissolapostlilium
quod habebat amisit. Hiuc primus archangelus, ^ hominis, qui et FiliusDei est,adoraudaes3e creda-
quia similis Deo esse conatus est, sicut fulgur de tur, qualenus in morteDomini, quam in crucc pas-

coeio cecidit. Hinc .\dam iUum per damnatorem sus est,haem summamquesalutis huinan;e cousti-
sobohs su«, quia deceptoeconjugiacquievit, Deitas lutam essesciamus, etnequaquam more intidehum
respuens socium, de paradiso ejecit.Hinc etillos, de cruce, ac morte ejus non erubescere, certis ac
qui lalriam, quam cultum diximus, idolis exhibe- praicipuishumilitatisindiciisdoceamus.Quiacnim,
bant, Scriptura Christiana idololatras vocat, et sicut a bono viro dicitur, nihil nobis nasci profuit,
sicutdi\'iiiilionorisetordinisperversorescondemnat. nisi redimi profuisset, uccconhtenles confessores,

Hujusmodideitalis honoremnecipseliomo a Dco nec testiticantes martyres, ncc nuntiantes apostolos,

assumptus habuisset, nisi cum eo uua eademque aec pra3uuatiaates prophetas,nec minislrantes ange-
persona fuisset. Sed quia ipse dicit Cielum milii
: los, oec ipsam, summi regis reclinatorium, summi

sedes, terra autem scabellnm pcdum mcorum [Isa. Dei sacrarium, matrem ejus scilicet ac virginem
Lxvi); et Psalmus preecipit: Adorate scabellum pe- adoramus quoniam elsi pcr omaes illos salus jam
dum ejus, quoniam sanclum est (Psal. xcvni). Ter- dicta suis modis administrata est, per nullum tamen
ram corporis nostri in Dei Fihoadoramus,nequeut corum nisi per crucem consummata est.
aliquid ab ipsoremotum, sed ipsi ila uuitum, ut In cruce ergo et per crucem cousummata est, in
p
salva naturarum proprielate, idem quod ipse sit, quaiucliuatoinmortemcapiteaChrislo dictumest:
honoreDeodebito veneramur. Adoramus igitur hac Consu7nmulum est{Joan.xix). Adoramusigituream
adoratione Christum, non tanlum Dei, sedet homi- prtw cccterispropter salutem, quieprte cieleris electa
nis hhum ;adoramus et crucem, imo in cruce est ad salutcm. Adoramuseam, ut dixi, priiecipuo
ipsum, qui Deus et homo est, crucihxum. Neque humihtatis indicio, ne cumJudaeis, quibus scanda-
quantuminipsoest, autliguumcohmus,autlignum lum U Cor. i); ne cum genlibus, quibus stultitia
adoramus, quia manet seutentia: Domitium Deum {ibid.); ne cum hjsreticis, quibus insania videtur,
adorabis, et iUi soLi servies [Matth. iv). Sed dum saperc videamur.Hoc prcccipuo humililatisindicio,
crucemmeadoraredico^crucifixumDoniinumDeum mundi pritcipuam salvatriccmChristi humilitatem
meum esse, mequeilli soli serviredebereprotiteor. commendamus, quamnemo principum hujussie-
Huic intellectui elillud attestatur, quodnon solum culi novit(/ Co?*.u),e5tquoeabscondita et asapien-
crucem Domini, sedet passionem ejus, mortem et tibus et prudentibus, et revelata tantum parvulis
resurrectionem et his similia Catholica Ecclesia {Malth. xi). Commendamuseam quando maxime
laudabdi devotione se adorare pronuntiat. Sed iudignitati,quicrudelitormento,publicaeiguomiuiae
morlem Domini,passionem,resurrectionem, atque collasubmiltimus,et mundum elatihominissuper-
ascensionem ejus csse prceterila, nec jam existeii- D bia condemnatum, haohumiliati Deihumilitatesal-
tia, omnibus certum cst. Fuerunt enim illa tem- vatum,crucem ejus hnimliati adorautes, pra^dica-
poraliter Deo hujusmodi accidentia, quae sicut mus. Sed estet alius adorationis modus, qui.licet
iUi cumprius non inessent, cum tempore advcne. eodem nomine quo et ille divinum cultum signifi-
runt, sic et cum tempore abscesserunt. Nam certo cans vocetur, nou l.amen eo nisi humana, et ut su-
et tinito temporis spatio moriens, certo et finito re- pradictum est, hominibusimpendenda reverentia
surgens, cerio ettinito ascendens, docuit illa priB- siguatur. Hic magnusille patriarcha A braham ado-
terisse, se autem in perpetuum pcrmanere. Unde ravitpopulumterr8e,fiIio3videlicetIIelh(Ge«.xxiii).
illa sicut jam non existentia, adorari ut dictum Hoc Lot lestimonio quoque Petri apostoli justus
est, non possunt. Sicutigiturillanonadorari,certa subversoresSodoraorumangelos adoravit(G('«.xix
nulhus substanlice vel subsistentite ralio prohibet, / Petr. u). Hoc fratres Joscph eum prostratiiu ter-
quod tamen rationabilis ex devotione usus exigit, ram(Ge«. l). Hoc Josue principem militiaj Domini
sic crucem Domiai, quam ex se non adorandam angelum {Josue v). Hocpropheta Nathan Davidre-
787 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX ?88

gem{IIIReg. i). Hoc fortassis etsi malus Nabucho- ^ Audite quicunque auresad audiendum habetis,
donosor prophetam Danielem adoravit {Dan- u) audite doctrinaminvincibili rationesubnixam. Au-
Neque enim credendum est sanctos homiues vel dieram novorum apostolorum sententiam, et quia
sanctos angelos cullumDeotantumdebitumautho- tam nova est,uthosprimospraedicatores habuerit,
minibus impendisse, aut sibiimpendiaeqiianimiter exspectabam eammagnisauctoritatibusmuniri,va-
lolerasse. Unde clarum est modum hunc non esse lidis rationibus roborari. Sed ecce portentuosus

adorationis divinae, sed venerationis humanae; nec sermo, et humanas non tam penetransquamtere-
esse singulare illud insigne deitatis, sedofficiosam brans aures, sic audacter et nudus omni ratione,
et communem exhibitionem honoris. Sed speciale destitutusomni virtute, se nobis uon occulte, sed
illud omnem creaturam refugit generaleistud tam
; palam ingessit, ut vel Delphicus ApoUo paganis,
Creatori quam creturae rationah inservit. Nam ir- velMoysesJudaeis, velChristusChiistianis,responsa
ralionaIihonoremvelmodicumexhibere,etauctori- dare videantur. Quorum verba, quia apudcultores
tas prohibet,et ratio dissuadet. Cumtamen vel sanc- suos divina creditasunt, autcreduntur, rationenon
torumpignoribus, velsacris Iocis,vestibus vel vasis, egent, quoniam auctoritate plenissima vigent. Ubi
seu quibuslibet talibus rebus honor defertur, non enim deitas creditur, ratio non quaeritur. Sufficit
quia suntinsensibiUapuIchra, suavia, pretiosa, vel p ipsa sibi, nec rationem deoperibussuis seuverbis.
quolibetmodocorporaliter hominibusaccommoda, reddere compeUitur, quamnihilinjuste agere.nihil
fieri creditur sed quia Deo vel sanctis ej us perpetuo
; absque ratione posse praecipere, certiim tenelur.
cumeo victuris, in his honor congruus exhibetur. Sic doctores isti, ^ic in quam audacissimi hostes
Si igitur et Iioc modo crux Domini adoranda, id Christi, veneniferum dogma orbi Christiano propi»
est honoranda suscipitur, necimpium estnecerro- nant, et absque compage auctoritatum, absque
neum, sed piumetsalutiferum:pium,quia a rectae nervisrationum, nugas suas, nugaces homines ve-
fidei ti"amite non discordat salutiferum, quiasalu-
: slrisj o auditores, sensibus infuderunt, ac si eis

tem piis adoratoribus, seuveneratoribus comparat. fidemdare,veIutsacrisoracuUs,cogeremiQi.Quodsi

Licet ergo isto vel illo modo crucem Domini ado-
rare, ut in illo non tam ipsa quam Deus adoretur,
in isto non tam ipsa quam Deus honoretur. Uloco-
latur in cruce crucifixus, isto A^eneretur in ligno
auctorejus. Illo cultus divinus ipsi Deo percrucem
nuUius divinitatis sibi conscii haec et ita protule-
runt, patet quiahaec et itaprofereulas, sine sensu
daemoniconon fuerunt.Sedjamad ipsos verba ver-
tantur, et non divino spirituadmonitis,sed dasmo-
nico instigatis imo ipsi per eos loquenti maliguo
;

exhibeatur, isto communis multorum honor, per spiritui, beniguus sapieutiae spiritu respoudeat, et

eamdem crucem eidemDeo, cui, ilebeturomnisho- non liberet maledictum a labiis suis. Venite ergo,
nor et gloria, impendatur. venile, vos, cum quibus mihi communis campus
est, pugiles mei; et post ictus, quosintulistis, eam
Contra id quod dicunt, missam nihil esse, nec
quam potero vicem referte. Adenmt testes pugntE
celebraridebere.
nostrae, ipsi qui circumsteterint pugnatores aderi^
,

Post baptismum negatum, post cruces exustas
post templa destructa, ut nihil sacriim punienda
vestra temeritas intemeratumrelinquat, quartojam
loco ad ipsum crucifixum, ettemplorumDominum
et baptismi largitorem;, se extendit, et non tantum
quae ejus sunt, sedetipsum Ecclesiae suae auferre
et supernus inspector, qui non vires, sed causas
puguantium examinans, moresuonoauisijustitife
palmam dabit. Si haeresishaecvestraBerengarianis
limitibuscontentaesset,qu8e veritatem quidemcor-
poris Christi, sed non sacramentum velspeciemaut
guram negaba t, facile me huj us capituli labore ex-
fi

molitur. Negat corpus Christi etsanguinem divini pedirem, etnon dico ad Ambrosium, Augustinum.
Verbi virtute vel sacerdotum ministerio confici; Gregorium, antiquos et sanctos Ecclesiae doctores,
totumque inane ac supervacuum esse quidquid in quos abjeciotis, sed ad moderni teuiporisdoctos et
altaris sacramento altaris minislri agere videntur, Catholicos viros, Laufrancum, Guilmundum, Alge-
affirmat. Sed quia vestrorumnolorelatoresse ver- rum vosmilterem, si saltem vel hos non pro raa-
borum, ipsi vestra proponite, quodque de his se. D jori aiictoritate, sed pro temporis vicinitate et do-
diicto a vobis populo praedicare soletis, lectoribus mestica cognilione, dignaremiuilegere, velpatere-
nostris et auditoribus aperite. Verba vestra, qnae mini audire. Quorum alter archiepiscopus Cantua-
ad nos pervenire potuerunt, istasunt: Nolite,opo- riensis, alter episcopus Aversanus, tertius ante ca-
puli, episcopis, presbyteris, seu clero vos seducenti nonicns et magister Loodionsis, dehinc nostro tem-
credere qni sicutininullis,sicetinaltarisoflicio vos pore monachuset presbytcr in monasterio Clunia-
decipiunt,ubi corpus, Chrisliseconftcere, et vobisnd censi, ubi etiam libcr ejus habetur, purae acdevotaa
vestrarumanimarumsaLutemsetraderemenliuntur. conversationis exsUtit. liorum primus de veritate
Menliunturplane. Corpus enim Christisemel tanfU7n corporis ol sanguiiiis Christi, quae sacrainentorimi
ab ipso Christo in ccBnaantepassionemfactumcst; volauuue lcgitur, bcne, plene, pcrfccto seciuens
;

etsemel, hoc esl lunc tanlum, discipuiis datum cst. melius,ploiuus, pcrfectius; ultimus optime,plenis-
Exinde neque confectttmab aliquo.neque alicui da^ sime, perfcctissjme disseruit, adeo ut nihil etiam
lumest, scriipulosigfiiwo lectoriquaBrendumreliquerit. Istot
 '90
789 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS.
rum libri si a vobis legerentur.el lccti intelligeren- A altaris sacrificium annullaretis ? An quia alter ve-
lur, vos vere a stulta pertinacia resipiscere coge- strum de Ecclesia, quam tenebat, scit ipse quare
rent,utpotequimultoserrantes revocaverunt, mul" ejectus, alter monachumdeserens apostata factus

tos dubios instruxerunt, raultos etiam ftdeles m est, injurias illatas ulcisci cupientes, ut Porphyrius

rectae fidei regulaconftrmaverunt. Isti, inquam.li- philosophus a Christianis caesus, in Christum bla-
bri vos et corrigcre, ad recipiscendum cogere
et sphemi, in Christianos seductores et impii esse
possent, si ut supra dictum est, nihil deterius Be- proposuislis?An([uiatenebraivosignobilitatistege-
rengarianis haereticis sentiretis. Sed quia, ut dixi, banf, ut antiquus illetempli Dianae succensor, de
erroremerrore.hferesimhaeresijnequltiamnequitia obscuris clari, de ignotlsnoti, de contemptibilibus
supcrastis, non tantumveritatenicarnis et sangui- famosi, astu non sensu, audacia non virtute, ini-
nisChristi, sed et sacramentum, speciem ac ftgu- quitate non probitate,fteridelegistis?Sedretineatur
ram negatis ; et sic absquesummi etveriDeisacri- impetus indignantis animi, neillo nimium eflluente
flcio, ejus populum esse censetis .
proposita differantur.
Eapropter sicnt novus languor nova medela cu- Dicite, quaeso, cur sacriftcia Christiana vobis

randus, sic novus error novo opere confutandus est Christianis, tamen hoc estis, non placent, ciim
si

ut quod a magnisviris fueratpraeteritum,quianec r signo sacrificiorum semper suos Deus ab alienis

auditum, quianunc priraum sonuit, nequaquam secrcverit, cum divinam servitutem ab humanis
remaneatindiscussum.Respondelergovobis, oho- obsequiis hoc signo discreverit, cum honorem
stes Dei, Ecclesia Dei se nequc absque sacrificio Creatori singulariter debitum ab eohonore quo se
esse, nec illo suosacriftcio aliquid aliud quara cor- invicem rationalis creatura praevenire, juxta Apo-
pus et sanguinem sui Redemptoris offerre. Offert stolum, debet (/?om.xn),hocmaxime signo distin-
quidemilla Domino Deo suo sacrificium spiritus xerit. Recolileantiqua saecula, generationem san-
contribulati, de quo Propheta Sac/7/icj«m Deospi-
: ctorum ab Adam usque ad Christum discutite, in"
ritus conbHbulatus (Psai. t). Offert sacrificium ju- venietis aut nuUos aut rarosabsqueritu sacrificio-
stiUffi, de quo idem Tunc acccptabis sacrifictum
: rum Deum coluisse, quia quicunque justitia Deo
justiticc (i6«d.) Offertet sacrificium laudis,de quo placebant, stalim eum sacrificiorum veneratione
qui supra, immola Deo sacrificium laudis {Psal. colebant. Videbifts certe primum illum etjustum
xLix). Sed longe acceptabihus offert sacrificium, Abel Deomuneraofrerentem,Deum superejusmu-
eum scilicet qui juxta Apostolum per Spiritum nerainflammantera {Gen. iv) Noe post diluvium, ;

sanctumsemetipsum obtulit immaculatum Deo, ut novisaeculi primordiasacrificiis dedicantem {Gen.

eraundaretconscientiam nostramaboperibusmor- q vm) Abrahampostvaccamtriennem, capramtri-
;

tuis, adserviendum Deo vivenli (Hebr. ix). Offert mam, et arietera trium annorura, turturem quoque
Agnum Dei qui tollit peccata mundi {Joan.\), qui et columbam, quae Deo obtuht {Gen. xv) ; etiam
nec immolatus moritur, nec divisus minuitur. nec fihum coUigatum in altari super struem lignorum ad
comestus consumitur. Offert ipsum proseipsa, qui immolandum collocasse, sednevota compleret, ab
se obtulitpro ipsa, et quod ille fecit semelmorien- ipso,quihocpraeceperat, prohibitum fuisse (Gen.
do, hoc iUa facit semper otferendo. Sedquia novi xxH). Post Abraham offerentem et Isaac oblatum
haec magis dicenda esse ftdelibus venerantibus,quain videbitis et Jacobmotum visione Dei et angelorum
inftdelibus irridenUbus, recondantur interim mar- in divinitatis,quam viderat, honorem, erexisselapi-
garitae, ne a porcis conculcentur (Matth. vii), et dem, et fudisse oleum desuper, ac dixisse Vere :

cur sacrificare Deo coeli terrigenas prohibeaUs, Dominus est in loco isto, et hoec domus Dei est, et

quanto nisu potesUs, astruite. Cumquehoc sitcul- porta coeli {Gen. xxviii). Cognoscetis et in terra
tus divini et subditi Deo animi praecipuum, et ab Hus, hoc est inter gentiles, cui non erat simihs suo
ipso DeoconsUtutum indicium, afferte, si qua pro tempore super terram, simplicem et rectum Job
vobis sunt, quae nulla, ut credo, sunt, cur servos pro singulis fthis holo-
diluculo consurgentem, 'et

Doraino, homines Deo,Conditori condita, Redem- causta ofterentem, dicentemque Nefortepeccave- :

ptori redempta, famulari non vulUs, eique soli de- ^ rint filii mei (Job. i).Procedetisinde usquead ma-
bitum et ab istis exhibendum venerationis genus
reddi, quantis potesUs nequitiae viribus, non sina-
tis. Anforte,quiaparumemoIumenU presbyterium
vestrum, dum ut presbyteri ministraretis, vobis af-
ferebat,profanare,pessundare,etdistrahere cuncta
ecclesiastica mysteria, etministeriadeliberastis?Ut
quiapueros bapUzarepigebat, eornrabapUsmane-
gareUs, quialaboriosum erat cruces dolare, cruci-
lixos pingere velsculpere idcirco eos iui^enderetis
quia sumptuosum erat ecclesias fubricare, eas de,
struereUs, quia non ad votum parochiani vestri
gni Moysitempora, et totam Hebraeorum stirpem,
de qua Salvator, cuirepugnatis, secundum carnem
nasciturus erat, invenietis a Deo per Moysen sacri-
ftciorum diversis ritibus et innumeris substratam
etpropeccato, et pro delicto, pro purgatione, pro
eraundatione, boum, vituIorum,agnorura, ovium,
arietura, hircorura, turturum, columbarum, diver-
sorum quadrupedum et volucrum, hostiaspeneas-
sidue offerentem, in tantum ut, juxtaquod aposto-
lus ait, sine sacriftciis et sanguinis effusione non
fieret remissio peccatorum (ffebr. ix). Legite Levi.

jjummis velcerois mauusvobis et sinus farciebant, ticum, si tamen vel ejus nomen vobi» noturo est.
791 PETRI VENERABIUS ABBATIS CLUNIAC. IX 792

iino legile totumPentateuchuru, quilexpropriedi-
citur, totanique Veteris Testamenti seriem recen-
sete . quaedocebitquod ignoratis, sanctis regibus
ducilius, prophelis, sacerdotibus, Deum
licia frequentia responsadedisse, eique hostias eo-
rum gratas acceptasque fuisse, aut fumo quo ad-
umbrabat, autnebulaquategebat.autigne quo ab-
sumebat, aliisqueindiciis declarasse.IIinc in Salo-
monis dedicationeetsacrificio, quandoovium ceu-
tum millia, boumviginti milUa oblatasunt, perue-
bulam gloria Domini implevil domum Domini(/'//
Reg. vui IlPar. v, vii). Hinc super ElitB holo-
; sciebant etiam minaciter abipso Deo prohibitum,
caustum coelestis flamma descendens, non sokim
bovem oblatura, sedet ligna altaris et lapides us-
queadciuerem consumpsit, taUquesignoacceptum
A (Psal. lxxxui). Idcirco nulli creaturee, non dicoin-
animatiB,nondicoinsensibiIi,nonciicoirrationah,sed
necipsiralionahetbeatffi^sacrificiishonorariconces-
per sacri- sum est. Non angelo, nonhomini, nec ipsi altissimo
ordini seraphimhoc datum est,quia signum quod in-
termortalesConditorema conditis secernil, merito
semper incommunicatum permansit.Noveranthoc
beati apostohBarnabas et Paulu^,quiYolentes sibi
sacriticareLycaonios cum dctestatione prohibue-
runt ;quia
ethostias jara paraveranl, vestimenta
sciderunt (Ae/.xiv). Sciebanthoc nulh concessum,
quam de his
qui tam de his qui non Deo sacrificant,
quibus sacrificant.per Scripturam suam ait:Sa-
crificansdiiseradicabitur, nisi Dominosoli e[:In ;

Deo Ehae sacrificium monstravit [Hl Reg xvm). B diis ^gypii fnciam ultionem.'^\K\(:.\x[v\?,qn& -.Simi-
Hinc in jconsecratione eremitici tabemacuh, legi- lesillisfMnt qui faciunt ea, el omnes qui confidunt
tur Postquam omnia perfcctasunt, opcruit,nubes
: in eis {Psal. cxui). Nam superbi et arieorefugaespi-
tabernaculum testimonii, etgloria Dominiimplevit ritusdivinitatein Deo invidcntes, sibi usurpantes,
illud ;necpoteratMoyses ingredi leclum fcederis, ut cfficos homines, etlongo exsilii sui lempore Dei
nubeoperienle omnia ,etmajeslale Dominicoruscan- factos immemores, plene a Deo averterent, quod
te,quia cuncta nubes operuerat {Exod. xl). Quod sohus Creatoris, ut dictum est, erat, creaturce ex-
profecto tabernaculum, non nisi ad adorandum hiberi persuaserunt, et tamsibi quam mortuisho-
Deum, etsacrificandum eiabipsoDeo !per Moysen minibussacrificiapublicainstituerunt.Et ut majo-
constructum,erectumet sanctificatumfuerat. Hinc ribus conlumeliis imaginem Dei ad ejus dedecus
Isaias in visione, quamvis deludendo subjicerent, etiam creaturis irralionali-
spiriluali, solii excelsiet
elevati,posta]ata seraphimetclamanlia: Sanctus, busmiseros homines servire coegerunt. Itaque in
sanctus, sanctus, commota sunt, inquit; superlimi- ralionah animanterationem sopierunt, ut canibus,
naria cardinumavoce clatnantis. etdomus impleta volucribus,l)estiisrepentibus servientes, et quibus
estfumo(Isa.\i). pra^lati fuerant, se spontesubdentes, nec homiues
Habetis, si advertitis, aniiquorum sacrificia iu q se esse recordarentur. Unde Apostolus Mtitave- :

tantum Deo placuisse, ut non solum ipsa^ sed et runt, inquit, gloriam incorruptibiUs Deiin similitu-
loca in quibus fiebant construeret benediceret, dinem corruptibilis hominis et volucrum, et quadru- ,

consecraret etconstructa, benedicla, consccrata,

; pedum et serpentium (Rom. i). Nec liis contenti, ad
fumo, nebula, igne, aliisque, ut dixi.indiciis giori- ignobiliora costraxeruat, et servos eosetiaminsen-
ficaret. Neque enim sacrificiapropter lemplum vel sibilium eflecerunt. Inde liber Sapientiie: Etenim,
altare celebranlur, sed templum et altare propter ait, in erroris via diiUius erraverunl, deos cestiman-
sacrificiacouslruuntur,consecrantur,ornantur,glo- tes hcec quce inanimalibnssunt supervacuajnfaniimn
rificantur.Ipsaverosacrificia adillum tantummodo
insensatorum more viventes.Proptcr hoc tanquam
referuntur, cui soliabsque alio comparticipe exhi- puerisinsensatis,judicium in derisum dedisti{Sap.
benlur. Hgecenim sacrificiorum servitus, hic soli xii).Etitem: De his quie videntur bona,nonpolue-
deitatideferendushonor,hicdivino tantnmnomini runtintelligereeum quiest, neque operibus atten-
exhibendus cultus, omnem pro Creatorc respuit dentes ,agnovcrunt quis essct arlifex\scd aut ignem,
crealuram,quia sicut incommuuicabilis est maje- aut spiritum, aut citalum uerem,aut gyrumstclla-
stascui offertur,sicomnem respuitcommunionem rum,aut nimiam aquam, aut solem, aut lunam, rec-
etiam quod ofl^ertur.Signaturhacscrvitutis proprie- tores orbis terrarum deos putavcrunt {Sap.xni).
n
late soli Deo subditus horao, utnihilsupra seju\fa His omnibus decepli hominesDei gloriam Iribue-
originis suae conditionem nisi Deum iutucatur, a bant, eaque cultu diviuoac sacrificiis honorabant,
quo solo initium, etin quo indeficientemiinem se contraeumquidixit: Gloriammeam alterinon dabo
haberc cognoscens, ut auctori, rectori, remunera- neque laudem menm sculptilibus {Isa. xlu). Quor-
torisubdatur, obediat. Signatur hocextcriori obse- sum ista ? ut videnlos patres anliquos ct omnes
quio interior animi aUectus, qui nullatenus ugno priorum tcniporum justos, Deo per jiislitiam et sa-
scerelur, nisisignis extrinsecis indicarctur. Signa- crificia placnisse, ut attcndenles Deum sibi soli ea
tur hoc oflicio utraquehominissub.-.tantia subjecla (ieri piviecipisse, ut audientes eum diis alienis sa-
Deo, utcum illadevotione Deum nmplrcliliir, isla crilicanle? oradicasse, aguoscentcs, inquam, per
opcralione Deo famulatur, totus homo ei subjectus sacrificia maxiine, Dco dcitalishonorem a sanclis
esse monslrctur : et ut veraciter dicere possil :
omnibus, siecuhs omnibus exhibitum, concedatis
Nonne Dcosubjecta erit anma mea ? [Psal.\.\\.] Et quodhaclenusprohibuistis, et debitum Deo sacrifi-
Cormeumet caromeaexsultaverunlin Dcum vivum ciorum muuus offerre uostri soeculi homines per-
793 THACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 794

mittatis. Ut quid enim prohibentur filii sequi pa- A
tres suos ? Cur quos fiile iraitautur, prjecipuo fidei
signo imitari non sinuntur ? Anforte Judaeorum sa-
crificia Deus approbat,et Cliristianorum reprobat?
Nonne magis circaeorumsacranauseat, dicens per
Isaiam: Ple^ius sum,holocausla arwlian adipem et
pinguiuvi, et sanguinem vitulorutn,et agnorum, et
Idrcorum nolui?{Isa. i.) Nonne et per alium Pro-
phefam ait Nonaccipiam dedomo tua vtlulos,ne-
: redicunt,cuitainen,utdixi,nullossacrificiorumritus
que de gregibus tuis hircos'7 {Psal. xi.ix.) Nonne et
per Malachiam loqiiitur No7i eslmihi voluntas in
: ti,cuminaquilonisextremisfinibus,atquesubge]ido-
\obis, et munns non suscipiam de manu veslva ?
{Mal. I,) Quod dicens, non sacrificia illi tenipori
data respuit, sed pravam vitam ea offerenlium ar-
guit. Unde et per Isaiam subdit: Manus enim ve-
strx sanguine plence sunt{ha.\). Mirum valde si B
prc^Bcipuus, ut jam dictum cst, deitafis cultus Deo
nostro tcmpoi'e non dcfertur,qiii omni antenostra
tempora tempore, summo sfudio,sollicita dcvolione
frequentabatur. Mirum si Christiani a sacrificiis
uni Deo offerendis arcentur, cum patriarchaj, pro-
phelffi, Judaji, gcntiies, fidcles abipso Deo ipsiDeo
pene Ori^nlalis et Africana regio ab illo nequam
Maluimet decepla, per quingentos etfere quinqua-
ginta annos inserviaf, et Christam Deum flatu, ut
aiunt, divino, natiim de Virgine, sancte vixisse,
vera docuisse, mira fecisse fateantur de sacrificiis
apiid nos nec prfficeptaahqua habenlur, nec aliqua li-
cetparva abeisprosacrificioofferuntur.Omnipoten-
tem tamen Deum rerumomnium conditorem seadora-
exhibent.Paganijlicel i)aucietorbi terrarumincogni-
axe lateant, etloca, ut fertur, Maeotidispaludibus
vicinainhabitenl,quoniamignorantipso3 idolorum
errores, et nomina, ritus, sacrificia incognita ha-
bent, equos, asinos, porcos, gallosvel quodcunque
mane de lectulo sui-genti occurrerit, totoillodiepro
Deo adoranl, sicque uon perpeluos, nec salfeman-
nuos, sed, utita dicain, deos diarios vel horarios
colunt. Etcum flcndihomines ignominiosius aliis
a diabolo his et multis modis nobis ignotis delu-
dantur, sacrificia tamen nec Creatorineccreaturffi
exhibent sed quod innatus error docuit, absque
;

sacrificare cogantur. Mirum nunc primum de mun- omnium sacrificiorumnotitiacustodiunt. Cumergo

do divina auferri sacrificia, cumnunquam mundus necapud Judaeos, nec apud Saracenos, nec apud
in retroactis gcnerationibus suis absque sacrificio- paganos sacrificia observentur, si
nec Christianis
rum sacris fuerit. Nam neciuprofundis ignorantite conceduntur, signum illud singulare deitatis, quo
fct nequilice sua3 teuebris ita a Dco peiiit, ut non ab iuitio, ut jam dixi, divina servitus ab humana
haberet aliquos, etsi paucos, qui et per justitiam secernilur, periit; cum in nulla gente, innuUa
Deum colerent, et persacrificia eum se colere dc- jam possif. Sed forsi-
parte orbis terrarum inveniri
monstrarent. At nunosinovam vcstram doctrinam tanminusDeoobnoxiasuntmodernatemporaquam
mundus exaudiat, facict quod nunquam fecerat, el piiora,uthonorem, quemantiqua sfficula Deo ex-
L.
more captivali illius populi, sedebit absque lege, hibuerunt, solvere isli contemnanl. Et juste. Juste,
dbsque regc, absque sacerdotio, absque ephod, cL iuquam, juste, quae majora acceperunt, minora
thcraphiu. Cumque Deo sacrificare cessaverit. cl redderedebent;qucBnumerosiore summadebiti con-
ipse Dci esse cessabit. Erit his temporibus gratia^ stringuntur, minimam quantitatem solvere com-
quod nunquam fuitnectemporeirai, ut, Christianis peliunlur, et contra Jesu Christi vocem quae dicit:
Deo sacrificare cessanlibus, cultus qui semper in Cui minus dimitlitur, 7ninus diligit (Luc. vii), et
inuudo fuerat, omnino dc muudo pereat, et qui contra opinionem Simonis PhariscTsi dicenlis; quia
Dcum ritu suo colens, Deoesse subditusprobatur, is donatorem debiti plus diligit cui plus donavit:
cultum cjusabjiciens, absque aliquo Deo prorsus uude dictum est: liectejudicasti{ibid.). Contrahas
esse vidcatur. Nam cum siutin nostris diebus qua- Domiui et Pharisaei sententias, minus Deo debet
tuor in mundo prfecipuffidiversitates sectarum,hoc Christianus quamJudasus, minus tempus aposfoli-
est (.hristianorum, Judaeorum, Saracenorum et cum quam prophelicum, minus totus orbis sub-
paganorum, siCljristianinonsacrificantJamnullus stratus voci evangelicce quam unus populus sub-
in mundo sacrificat. Judaeieuim, moresuo bovinis jectus legi Mosaicae. Et ubi est Salvator genlium
oculis omnia intuentes et more asinino Icgis Dei illis promissus, nobis exhibitus; illis oblatus, no-

oucra fcrentes, non fructam capientes, nusquam

D bis natus iUis
ablatus, nobis datus? Ubi est san-
;

sacrificant, quia Jerosolymis tantum dicunt esse guis Tcstamenti oeterni, quiabillis cad nos defluxit,
locum, ubi per sacrificiaDeumhonorareet adorare qui pei" illorumfistulam ad nos decucurrit, qui li-
oportet. Quam quia cis contrario per mille et cen- mosam,per quamcurrebat, derelinquenscanalem,
tum annos, inhabitare prohibiii sunt, sacrificare nos de limo faclos et canali supposilos, ab omni
desierunt. Saraceni, ab omnium seductorum subli- hmo et sorde purgavit? Ubi est, secundum Aposto-
missimo seductore seducti, et inter Judaicam et h\m, mysteyium quod absconditumfuita sseculis et
Christianam legem submergendi fluctuantes, cir- ge7ierationibus; nunc autemmanifestumest sa^ictis
cumcisioiiemsuscipiunt,lavacrisfrcquenlibusulun. ejus, quibusvoLuit Deus notas facere divitius glorix
tur, certis horis die, cerlis noctc, orationi maxime sacrumenli hujus ingentibus, quodestChristus spes
post cibum et polum, utfertur, incumbunt luxui glorix {Colossx). Ubi est, juxlaeumdera, virtus sa-
omnino frena relaxant. cramentiDei temporibuscieternistacitif^^^/jAw.ui.)
Cumque his et innumeris superstitionibus tota Ubi velum templi scissum, et quae diu velatafuerat
795 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 796

? Ubi regnum coelorum, de quo rex coelo-

revelata
rum Pcenitentiam, inquit, agite, appropinquabit
: alio quidem modo, sed non alii Deo sacrificia cele-
enimregnum ccelorum"^ (Mattk. iii.) Nunquid hcec
tam felicia tempora,et, ut verbo poetico utar, au-
rea seecula, quibus Pater mundi misertus, quibus
Filius promundo oblatus, quibus Spiritus Altissimi
mundo infusus, quibus mors exstincta, quibusvita
reddita, quibusjustitiareparata.quibus resurrectio
prasparata, minus aliquidprioribussaeculisDeo de.
bent ? Non plane, nou loto mundo conclamante, non
A rebus fiunt sacrificia, sunt tamen sacrificia, quia
brantur, sacerdotia ordinantur, sacriflcia exhiben-
tur. Cessate ergo, cessate jam insanire, quia nulla
auctorilas^ nulla ratio patitur, ut minus Deo hono-
ris deferant Christiana tempora quam Judaica ,quo-
niam quae plus munerum acceperunt, non minus>
sed magis obsequi debent eorumdem munerum
largitori. Unde, veredignum'et justum est ut qui
ei boc gratife tempore aliis,sednon inferioribus ri-

minus ei debent, cui non solum ex conditioue,sed, tibus famulantur. eum hocsupremo etdivinosacri-
quod charius est, ex redemptione, else etquoejure ficiorum cultu devotius venerentur. Jam quia per
possunt omnia debent. Quod si omnia, tunc et sa- Dci gratiam constat Christiana sacrificia non tol-
crificia. Jenda, utrum talia esse debeant qualia offeruntur
Ratione igitur necessaria cogente, qure aufcrre nihilominus est videndum. Sacrificium Christiani
3 orbis non multiplex est, sed simplex non plura,
Catholicis volebatis, necessario, o hseretici, sacriti- ;

cia reddetis. Reddetisearatione, reddetis ea, quod
apud nostros robustius est, aucloritate non ficta,
sed veraci; non terrena,sedcoelesti; non humana,
sed divina. Irritatus Deus diuturnis malis Judaici
populi, quibus et in Deum impii et in homines
erant iniqui, necferensultra promissiones spintua-
les ac coelestes a terrenis et carnalibus conculcari-
elegit eis successores, quod illi respuebant
qui
susciperent qui quod nolebant vellent, qui vineee
fructum redderent temporibus suis. Elegit pro uno
populo omnes gentes, pro particula Syriae univer-
sed unum, quia sicut in toto mundo unus tantum
estpopulus Christianus qui illud offert, et unus
Deus cui offert, et una fides per quam offert, ita et
ipsum nnum est, quod offert. Cessit pluralitas Ju-
daicarum hostiarum uni tati victimae Christiana3,qu8e
quia non poterat perfectum facere servientem mul-
tiplicitate sua, provisa est a Deo hostia, quae oflfe-
rentes mundaret, sanctificaret, perfectos faceret
simplicitate sua. Bos, vitulus, aries agnus, capra,
hircus carnibus et cruore implent altaria Judaeo-
rum solus .\gnus Dei, qui tollit peccatamundi, al-
;

sum orbem terrarum,atque perFiliumsuum,hujus tari superponitur Christianorum,

magni consilii Angelum, legem suam, cultum Audite non me, sed Apostolum Dei Pascha, in- :

suum, sacrificiaei tradidit et eo mediante mundum

; quit, nostrum immolatus est Christus (1 Cor. v).
amorte eripiens, immortali vitae restituit, Hffic ut P Hoc est, Pascha Judaeorum est immolatus agnus.
absque scrupulo aliquo vera esse crederentur, et Pascha vero nostrum, hoc est Christianorum, est
suo tempore susciperentup,pernuntios suos multi- immolatus Christus, Hoc ergo unicum Christiano-
farie multisque modis prcedixit Et quis univerea rum sacrificium, Chrislus est. Hoc sacrificium
enumeret? Sed quod ad cultum, de quo agitur, Chiistiano tempori servabatur. Hoc inquam, ser-
pertinet, audite David in spiritu Dei loquentem : vabatur tempori gratiae, quod congruum non fuerat,
Omnes,aiit,gentes quascunquefecisli, venientet ado- dari in tempore iracundiae. Habuit bovem Judaeus,
rabunt coram te, Domine [Psal. lxxxv); et: Ado- habctChristumChristianus;cujus sacrificiumtanto
rabunt eum omnes reges, omnes gentes servient ei Judaicis vicfimis excellentius est, quanto Christus j

{Psal. hxxi); et Ommes gentes plaudite manibus

: bove major est. Congrua tunc fuit servilis hostia \
{Psalt, xLvi et Regnabi.Deus super ijentes (ibid.)
; :
;
servis; servataestnostris diebus liberatrix victima
J
et: Dicite in nalionibus: Quia Dominus regnavit- jam filiis quibus in Evangeho dicitur:
et amicis,
(Psal. xcxv), et centum similia- Sed hoc de ado- Filioli, adhuc modicum vobiscum stim (Joan. xui)
rando Deo. Item de saci-ificando A/ferte Domino
: et: Jam non dicam vosservos,sedamicos(Joan.w).
patriaegentium, affertc Domino gloriam et honorem Respersus est textus divinae legis innumeris testi-
afferte Domino gioriam nomini ejus. Tollite hostias moniis, quod multiplicitas antiquarum hostiarum
P^
etint7-oiteinalriaejus(Psal.\xvui);el\sa\a.s:Veniet hanc unam Evangelii hostiam designabat. Et quia
omniscaro utadoret coram facie mea, dicit Domi- impossibile erat sanguine agnorum ct hircorum
nus (Isa. Lxvi); et Malachias: Ab ortu solis usque auferri peccata (//^6;-. x), ipsa lex, quoe multa illa
ad occasum, magnumest nomen meiim in gcntibus; mandavcrat, ommesadhanc unamvictimamtrans-
et, in omni locoofferturnoniiriimeoobtatiomunda, mitlobat. De hac David Elevatio manuum mea-
:

quia magnum nomenmeum in genlihus, dicit Domi- 7'um, sacrificium vesperlinum (Psal.cxi.) etlsaias: ;

nus exercituum (Mal. i). Et quid tdtra vobis, o Oblatus esl, quisa ipse voluit (Isa. LUi);et Petrus:
bruii homincs, restat qurerendum ? Nonne videlis Non auro vel argento redempti eslis, scd pretioso
sicut Icgcm, sic sacra, sic saorificia, sic cultum sangui77equai,agniincnnlammalietimmaculatiJesu
omneni divinum, a Judous ad gentcs (ranslalum? Chrisli(l Petr. i) ; ct Paulus: Uoc fecitsemelseof-
Etsi non eodem ritu celebrantur apud nos sacra, fcrerido Dominus Jcsus Chrislus (Hebr. vii). Sed
sunt tamen sacra; sinoneodomordinooonstantsa- scio nomine oblationis, sacrificii, victimae, holo-
cerflolift, lunt lamen sncerdoija; si non de eisdem causti et sitniilun) passionew ao mortom Domipi
 ;.

J97 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 798

designari, nec vos hoc unquam negasse audivi. Et A sunt (Psai. ixxxivj.Sic juxtaJoannem Baptistam :

ideo his nominibus morsejus signatur, quia sicut Agnus Dei tulit peccata mundi {Joan i). Sic juxta
morte animalium oblatorum peccata purgaridice- Petrum Apostolum: Peccata nostraipsepcnuUt in
bantur, sic morte ipsius totius mundipeccata tol- corporesuo superlignum, ut peccatismortui, jusii-
luntur. Et quiadicit Apostolus Semelipsum obtu-
: tios vivamus, cujus, juxtaprophetam Isaiam, livore

litimmaculatum Deoillebr. ix).Dicituripseofterre sanati sumus {I Petr.n Isa. lui). Hocestnostrum

;

seipsum, quoniam non coactus, sed sponte tradidit
in mortem animam suam. Deo vero seipsum hoc
modo obtulit, quia mors teterna hominis non nisi
temporali morte Dei et hominis dissolv? poterat.
sacrificium, hoc legis evangelicae, hoc NoviTesta-
menti, hoc novi populi holocaustum ; quod tunc
semel in cruce a Dei et hominis Filio Deo oblatum
est etqnodseraperinaltariabipsius populo offe-
:

Benignus enioi Deus, cujus universae vioe miseri- rendum, abeodem prsceptum et institutum est.

cordia et veritas (Psal. xxivy, sic existens justus
ut non desinat esse misericors, sic misericors ut
justus semper permaneat, in rebus, quas creavit,
nec etiam mala, quaenon[creavit, inordinata esse
permisit. Unde peccatum hominis, quod velut
ahunde in regnum ejus se nonjuste immiserat,
juste ordinans, peccatorem damnavit. ac sempi-
Nonenim aliud tuncobJatumest, aliud nunc offer-
tur, sed quod dictum est, semel Christus obtulit
{Hebr. vn, ix), hoc semper Ecclesiae suae offeren-
dum reliquit.Et quia jamexpeditiorvia se preebuit,
per quam liberior sermo ad ostendendum et con-
fulandumstultissimumerrorem decurrat.auditenon
me, sed Dominura non Christianum, sed Christum
;

ternse feiicitatis profugum,miseri8e,acmorti8elernce non hominem tantura, sed Deum. Audite eum ;

contradidit. In tantum quippe reus factus fuerat, quem qui non audierit, exterminabitur de populo
ut oranino culpa ejus in regno ejus ordinatissimo suo. Dic, Domine Jesu. Deus noster. Salvator no-
inordinata remaneret,si minorequam seterno sup- ster,Sacerdos noster. Hostia nostra. Dic,responde
plicio Dei justitia peccalorem puniret. Nec jam ju- adversariis testamenti tui, qui volunt rescindere
stitia dicijposset,quaemeritis condigna non redde- quod statuisti, eradicarequod plantasli, destruere
ret. Ea de causapropago humani generis inradice quodconstituisti. Dic, forsitanacquiescent tibi qui
corrupta, sicut vitium.sicetejus damnationem, ab Ecclesiretuaeresistunt, verebunturfaciem tuamqui
origine traxit, et tota simul per longa sseculalege tuis irreverenter obviant.et sioves tuae sunt, vocem
morti aelernae subjacuit. Misertus tandera
jusfitiee tuamaudient ? (Voon.x. )Ignosce et mihi praesum-
Deus essentiahbonitate suaperditohomini,et eum ptuose inlerroganti, sedtamenpro Ecclesia tua, co-
salvare volens, sed nisi juste nec volens nec valens, lumbatua, sponsa tua,quam istiviolare conantur,
dum in aeterno consilio suo qurereret qualiter mi- Plane istiRedemptoremte negant, qui pre-
zelanti.
sero salva justitia, misereri valeret, hoc potissimum ^ tium redemptionis humanae, quod nobis dedisti,
occurrit, quod et j ustitia servaretur, et homo libera- corpus dico tuum, redemptis auferre contendunt.
retur, et gratia augeretur, et Deus glorificare- Volunt rursum vincire a te ohm solutum nodum
tur. captivitatis, dum largitoremrespuuntlibertatis.
Misit itaque Deum adfiHos hominum.ut
Filiura Dic ergo, Domine, testator novi et aeterni testa-
humanam naturam induens, ethumanis vitiisme- menti,utrum testamentum hocunius diei, sicutisti
dens, incarne assumpta, nonpeccatum, sed poe- dicunt, esse volueris, an potius aeternum esse de-
nam peccati, mortem corporalem suscipe-
scilicet creveris. Audiantisti non me. sedte,ut convertan-
ret : et ita simplici suaduplam. horaria sua
illias tur non ad me, sedad te. Quidergo ? In ccena ul-
illius sempiternam excluderet. In qua dispensa- tiraa, quam cum discipuli» tuis vetus Pascha novo
tione, misericordia miseretur, justitiae nil detra- comrautans celebrasti, accepisti panem, gratias
heretur, dumpro aeterno supplicio hominis tempo- egisti, fregisti, dedisti discipulis tuis. Sed quid
rale supplicium Dei et hominis, pro aeterna morte dx^nsix'! Accipite hoc est corpus meum,quod pro
\

hominis temporalis raors Dei et hominis ei offerre- vobis tradetur {Luc. xxn). Etquid addidisti ? Eoc
tur. Quae tanti ponderisin ipsa ipsiusjustitiaelance meam commemorationem (ibid.). SimiUter
facile in
essecognoscitur, utadjusteordinandamundi pec- D calicempostquam ccEnasti,'dicens
et Bic est san- :

catalonge magis praeponderetmors transitoria filii guis meus Novi Testamenti, qui pro vobis et pro
Dei,quamagternafiiiorumhominum.Plu5pIanered- multis effundetur in remissionem peccatonm {ibid .)

ditum est justitiae quando Christus mortuus est, Audistis?Nolitefieri simulacra, quaeoculushabent,
quam sitrecompensatumquando homodamnatus et non vident, aures habent et non audiunt (PsaZ.
est. Habetergo justitia quidquid suum est, quia cxiii cxxxiv*. Auditis hoc non a quolibet doctore,
;

Dei Filius pro peccatis hominum mortuus est. Ita sed ab illo, de quo Pater clamans pra^cepit Ipsum :

justitia quae diu saluti humanae obstiterat, tandem audite {Mntth. xvii Marc. \x; Luc. ix). Audistis ;

misericordiffi cessit.et quae^per aliquot miilia anno- eum dantem corpus. Sed quod corpus ? Sunt enim
rumdiversoitinere incesserant, misericordia et ve- corpora coelestia et corpora terrestria ; et quidquid
ritas in via (quae Christus est) obviaverunt sibi ; et visui, auditui, olfactui. gustui, tactui hic subjacet,
quae velut, sibi adversae fuerant homine condem- corpus est. Unde ne quis putaret animalis cujus-
nato, eojarasalvato, juatitia et pax se osculatffl libet, authorainis oujuilibet hoo eBse oorpu», ^4
799 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 800

excludendum omne aliud sensibile, velinsensibile A possit? Quid dicelur surdis, et audire nolentibus,
corpus, postqaam dixit: Accipite, hoc est corpus prophetam clamantem Quis cognovit sensum Do- :

adjunxit, meum. Suum ergo, non alterius corpus mini, aut quis consiliariusejus fuitJ {Isa.\L.) et in
discipulis dedit. Rursusnefortealicui cogitatiooc- alio loco: Qmr; est via sapientia:, aut quis locusin-
culta subreperet[subriperet]potuisse creareinma- abscondila estaboculis omnium vicen-
telligentice'^.

nibus suis corpus, quod suum quidem esset, sed tium (Jobxxvm). Etalius Quis transfretavit mare
:

tamen quod ipseerat, non esset, addidit^^^uoofT^ro- et adduxit eam, el attulitsuper auruni electum ? {Ba-

vobistradelur. Ac sidiceret : Nolite dubitare, nolite ruc. ui.) mari usque ad mare, el ab ortu
A^^onne a
Iioc velillud vobis fingere, nolitealiud etaliud co- solis usque ad occasum, totus mundus insonat ;

gilare, quia hoc estcorpus, non alterum, ant alte- Oninia qucecunque voluit Dominus fecit in coelo et in
i'ius, sedmeum; nonpermutatumvelnoviter crea- terra, inmari, et inomnibusabyssisl {Psal. c\xxiv.)
tum ; sed quodpro vobis tradetur, provobis cruci- Et quis universa enumeret ? Secl aspice teipsum
figetur, pro vobis morietur. Sic
de calicc Hic
et : quicunque supernis miracuhsnoncredis, ohomo ;

es^, aitstr/?^U2S. Nonbovis aut arietis,non aguiaut
cujuslibet hominis, sed meus, non alius, vel noi^a
creatione productus, sed qui pro vobis fundetur, b
flagellis provocatus, clavis extortus, lancca excus-
sus. Quidaddemonstrandamverilatemcorporis et
sanguinis Dominidici potuit clarius, lucidius ma-
nifestius? Nonne etlongeante passionemcommen-
dacs magnificum etsalutare sacramentum, disci-
pulis et Judseissaepcdicebat Nisi manducaverHis:
carnem Filii ho7ninis, et biberitis ejus sanguinem,
non habebitis vitam in vobis (Joan. v\) ? et Panis
quem ego dabo, caro mea est ? (ibid.) et : Caromea
vereestcibuset sanguis meusvereest potus
attende prius sapientiam et virtutem tuam, et de-
mumincipe pensare divinam. Certegradus faciens
iii creaturis suisDeus, et alias aliis praeferens^alias
aliissubdens.omnem tibicorpoream creaturamsub-
didit, et ratione quod nulli corporcffi substantife
pr.vsiiterat insignivit. Uude virtute plurimas, sa-
pienlia. universasexsuperas. Quantisenimrepenti-
bu^.volucribus, quadrupedibus, potentia superior
sis, agnoscis. Quod terrenis omnibus scientia an-
tecellas,nondubitas. Prselatus es ergo mundo,sed
: praelatus, esttibi Conditormundi. Prffilatus esttibi
sapientia prtelatusesttibi potenlia: Sapientia, quia
? (ibid,) tua maximis angusliis coarctatur;illius vero atti^i-

Hoc quare?utsi nomine corporiscircadiversacor- gita fine usque adfinem fortiter.et disponit omnia
pora cogitando vagaris, audito carnis nomine, ab suaviter {Sap. ixj;poteutia, quia tua quotidie et
innumera corporum multiplicitate revoceris. Rur- multiformiter succunibit ;illius,ut dictum e5l,quce-
sus audito nomine Filii houiinis, non allerius ali- cunquevoluitfecit.Esto ergo Deo tuo, quod est ju-
cujus carnem existimcs, nisi iilius, qui cum csset q mentum tuum tibi. Non nititur illud perscrutari
Dei Filius, singulari gratia, sohtaria operatione secreta tua, non coneris lemerare arcana Dei tui.
factus est hominis filius. Unde quiatenacissimere- Nescitilludquomododisponas iter,qualiter ordines
colendum, quia uniceampleclendum est, tantum bellum, quos primos, quos medios, quos ultimos
tanta3 misericordiin opus, tacito siepe nomine Filii certamine conslituas, quo consilio post multum
Dei quodper se est, nomen fihi hominis frequcn- sanguinem paci acquiescas, quomodo rei familiaii
tatquod pro nobis est. Idcirco vocal carnem^ ne domui, conjugi, nafis, farailife, ne egeant provi-
quodlibet corpus putetur idcirco filiihominis, ne
; deas. Et ut majora, quia sic res postulat, aggre-
alteriusquam sua tesUmetur. Sedforte impossibile diar, ignoratciuod tempore seminaseri,quosataet
putatur ut vel panis in carnem, vel vinum com- aucta meti debeant, quo vitesplautari, quo putari
mutetur in sanguineni. Forta.ssis et hoc cogilatur, et purgari oporteat, quid ver,fEstas, autumnus, et
illius uniuscorporis Ghristi finitam satisque modi- hiemsinvicem commune,quid propriuuihabeant.
cam quantitatem morsibus totius mundi pcrtanta Non advertit qualitermentis vivacitatc non lantum
sfficulanon posse sufficere. Hoc enim est, quod tcrrena sedet coelestia compreheudas Lunce, So- ;

quondam Berengarium dixisse audivi. Nam lorte lis, Mercurii, Veneris, Martis, .lovis Saturui, quae
Andegavis constitutus, el de hoc corporis ChrisLi sunt antiquie superslitionis vocabula, aliorumque
sacramento cum quibusdam agens Si, inquit, D biderum cursus. loca, tempora distiuguas
: anno- :

corpus Christi tantce fuisset magniludinis, quanlie
turris hcec quce in conspectu nostro immensa mole
attollitur, a tot totius orbispoputis comestum,ante
multajam annorumspatiadcfecisset. Quantum per-
versus, tantum pcrversa locutus ! nas, ratiouis subtilitatedisccrnas. Non disputat de
Sed qui rcspondendum est eisquinihil volunt
Deum posse nisi quod possurit, nihil scire nisi
quod sciunt, nilagerenisi quod agunl? Quid res-
pondebilur cis,quiuiternie sapienliie altiludinem,
quidivinae virtulis omnipotcutiam siccoarctarc ui-
luntur, utsieis assensus praebeatur, sapientiaDei
et omnipotentia pereunte, Deus jam Deus esse non
rum, mcnsium, dierum, horarum, particularum,
punctorum quantitateset spatia dijudices; qualiter
calore, frigore, humore, siccitate, vel dilatent,vel
contrabant, velluuneclcnl, veldcsiccent reshuma-
cogitationibus tuis, nonde verbis luis.non deope-
ribustuis.Judicat nonintellectu,sed natura aliquid
tibiconcessumesse,quodipsi penelrare non liccat.
El idcirco quamvis nihil horum intclligat,non mur-
murat, nou recalcitrat, non sibi uuiversa p-andi
ratione expostulat ;doniino obediensim-
sed tibi
perauti,absque quaestioQe his quaejubentur ob-
 :

801 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 802

temperat. l)ocel,utde vilioribus animalibusloquar, aquas .(Egyptiacas rautatas in sanguinem : et si

asinus tuus,quid tevelit facereDominus Deustuus, agnoveris diversas substantias virgae et serpentis,

cujus sisecreta penetrarevolueris, cjus jumentum aquarum sanguinis, ab opinione male concepta
et

esse non de quo psalmus, ut jumenlum

poteris, resipisce. Nec poteris dicere magica illa fuisse fig-
fnclua swnapudte{PsaL lxxii). ServaergoDeo tuo menta, quia nec Deus erat,ut magister magicarum
quod tibi vis servari ab asino tuo, neque altiora te artiumSatanas, nec Moyses ut Jamnes et Mambres.
quaesieris, vel fortiora te perscrutalus fueris, sed Licet enimilii draconesfecerint, aquas mutaverint,
eacogita Remperquae Deus praecipit, et in multis muscas majores produxerint, ad minores tamen
operibus ejus ne fueris curiosus {Eccli. ni). Et muscas, hoc et ciniphes, deficientes dixerunt
sicutitem Saloraon ait: Comede mel quod sufficit, Digitus Dei est hic {Exod. vm). Non enim qu« fa-
ne fortesalialusevomas illud {Prov. xxv), quia se- ciebant, vera erant, sed phantastica,quia non res-
cundura eumdem: Quiscrutaloreslmajestatis,op- veras, sed earumimagines humanis oculis potentia
prtmel ur a gloria{i(}id.)\lemqne Averte oculos tuos : raagica ingerentes, hominibus imperitis etinfideli-
a me. quia ipsi me avolare fecerunt {Cant v); et bus illudebant. Quee veroperMoysen aDeo fiebant,
juxta David -.Acccdet homoad cor oltum.et e.ralta- non falsa erant,sed vera; non iraaginaria, sed rea-
bitur Deus {sal. lxui.) Hsec omnia majestati Dei 3 jia, quoniam el ab auctore veritatis veracia, et a
superbiara tuam, sapientiae Dei stutitiam tuam, patre mendaciimendacia signafieri oportebat. Id-
virtuti Dei infirmitatem tuam ut dignum est subji- circo el falsus anguis magorum fuit ; et verus ser-
ciunt, neque aliquid conlra ipsum stulttun loqui, pens, et verus cruor a Moysc de virga et flumine
vel non audendum audere permillunt. mutatus exstitit. Recole et Salvatoris illud primum
Sed licet auctoritatibusetrationeobstructumjara et singulare totique mundo notissiraum miraculum,
debeat esse os loquenlium iniqua, neinsipiontiam quo aquas in vinum non phantasticum sed verum
vel imbecillitatem creaturae Creatorissapientiae, vel et bonum mutavit, teste architriclino, qui dixit
virtuti audeant comparare, subjiciantur tamen sponso: Servasti vinum bonum usqueadhuc{Joan.\\)
exempla, quibus, si omnino bestife aut impii non Hujus generis miraculis, Veteris acNoviTesta-
sunt, eorum nou solum auribus. sed et oculis sa- menti inilia, Omnipotentis providentia ideo insigni-
tisfiat. Vido igitur, quisqais insacramentoEcclesioe vit; ut contra utriusque legis majestatem se agere

panem in Christi carnem, vinum, in ejus mulari cognosceret, quisquisres in res,hoc est substantias
sanguinem, aut non credis, aut dubilas, quia vel in substantias, virtutedivina posse mutari negaret.
de voluntate ejus, vel de potentia, vel de utroque Post Moysi et Christi tam solemniaet nota miracula,
diffidis. Nulla enim rcs alia te vel ad non creden- -. perhibeat mundus etad
ipse testimoniura veritati,
dum, vel dubitandum impellit. Aut enim voluit et hocostendendumnivesetgrandines,nubeseleIemen.
non potuit, aut potuit et non voluit, aut neque vo- taproducat. ArguatincreduIos,et jam eos nonauri-
luit, neque potuit. Sed quod voluerit, si Evangclio bus credere,sedocuIis cernere dubitatacompellat.
credis, dubitare non potes. Nam in sui meraoriam Ostendat alia atque alia ex aliis atque aliis multi-
lioc iieri non prceciperet, si hoc fieri nohiisset. modeet multiformiterassiduecreariimo ex creatis
Quod vero potuerit, si prophetae credis, certum te- in alias, etahas creaturas mutari. Dcceat aeriam
nebis. Namsi omniaqutEcunquevoluitfccit, ulique puritatem quohdie in nubium crassitudinem den-
et hoc, quia vohut, fecit. Voluit ergo et potuit, sari, nubes ipsas pene assidue defluere in imbres,
carnem suam, et vinum convertatur in
ut panis in mollescerein nives, durari in grandines, flammari
sanguinem suum. Etquiavoluit elpotuit,idcircoet in ignes et in his oranibus diversas ex substantiis
fecit. Sienim Deus omnipotens est.etChristusDeus substantias, varias ex speciebus species, non tan-
est, sequiturquiaadconvertendumpanemincorpus tura videntibus ad ("ernendum, sed etiam caecis ad
suura, et viuumin sanguineui suum, omnimode palpandum creari. Descendat hinc de ccelis ad ter-
sicut et ad universa potensest.Et quamvis omni- ram curiosus oculus, et miracula quotidiana, quae
potentia Dei cuncta hostilia munimenta dissolvat, non miratur, obstupescat. Videat quam sit stulta
sequantur tamen, ut dictum est, exerapla, quibus D incredulitas, quam casca dubitatio vel noncredere,
etiam brutJE pecudcs acquiescere coganlur. Quid, vel dubitare panem Christi carnem, vinum mu- m
in((uam, dicis, quiveritatitam hicidae contradicis? tari in ejus sanguinem, virtute divina, cum per
Non credo, ait ille; dubito, dicit iste quod panis eamdemmultasaepecommutenturinaliud,inrerum
aUaris incarnem,vinumconvertatur inChristi san- natura. Nonne coraUius lapisde ignefit lapis, cum
guinem quia alterius generis substantiam in alte- diversa sit substantiaigniset lapidis? Nonnereguli
rius substantiffi genus converti, mihinovum atque pulvere aes in aurum mutatur, quae duolicetin me-
insohtum est: novum, quia nunquam factum est; talh nomiue conveniant in natura tamen valde
iusoUlum, quia nunquam visura est. Si recolere, dispariasunt ? Nonne phoenix quingentorum anno-
inquam vohieris praecedentia tempora, quod dixist i
, rum, ut dicitur, avis, iuter aromata succensa mo-
novum, vetus esse reperies quod dixisti insoU-
;
riens, de solo pulverereviviscit, cumaliapulveris,
tum, usitatum esse cognosces. Relege, ut ait Am- alia jam sitsubstanha avis? Et ne forteista inusi-
brosiuSjVirgamMoysi mutatam in serpentem, recole tata vel incognila sibi esse causetur, attendat usi
 803 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 804

tatissima etquotidiana : etiam si negligenter

et sic,
attenderit, dubitare cessabit. Et ut melius suis ma-
nibusquam alienisoperibus acquiescat, de feno vel
silice notissima arte diversissimee naturae vitrum
conficiat; sicque, ut sic dicam, nondivina, sed sua
miracula admiretur. Cernat liquidissimum et flui-
dum aqu6e elementum, brumali apud nos; omni
autem tempore apud Noricos et Scythas, iu glacia-
lem tam tenacissime congelari, in Alpibus etiam
et multisterrarum partibus usque adeo obdurari
ut de aqua lapis fiat, et crystallus dicatur, quae est
glacies multos durata per annos. Consideretde eo-
dem crystallo vel vase vitreo et perspicuo aqua
A vel leviterrerum humanarum scienliam attigerant
defiecatiorem,ac puriorem suscepti cibi, vel potus
partemafaeculenfasegregansjsinguliscorporismem-
brisadnutriendam,confovendam,adaugendam car-
nis et sanguinis substantiam impertit, ignobilio-
rem, nec corpori necessariam parlem, per egestio-
uem ordinatamrespuit. Fit igitur hoc modo omni-
bus notissimo de pane caro, de vino sanguis, et hoc
non in imo homine,sedinomnihomine: necinuno
tempore^sed in omni tempore. Quare ergo non
creditur,quaredubitafur Deumhoc posse per virtu-
tem, quod polest natura per digestionem? An po-
tuit illud Deus dare humanffi origini, el non potuit

repleto, cum solis radio opponitur, contra com- restaurationi? Anpotuitillud constituerecreans ho-
plexioneselementorum,ignemexire,cumcrystallus minem,etnonpotuithocfacereredimenshominem?
frigidus et siccus, aqua, quod plus est, frigida et g AndebuitilludfiericumhomoaDeopIasmatusest,et
humida, ignis calidus et siccus esse probetur. In- non debuit cum homo a Deo susceptus est? Cesset ergo
tueatur ipsum simul orbem terrarum, qualiter de infidelitas,saneturdubietas,quiaomnipotensvcrbum
hoc informi et infirmo terraeelemento tam diversa Dei,perquod omniafacta sunt, sicut quotidie facit
in substantiis, varia in qualitatibus, in coloribus ut,percomestionem et digestionem humanam,panis
multiformia, in virtutibus multiplicia,jussuGondi- in carnem et vinum vertatur in sanguinem multorum
toris assidueprocreentur quae siper singula con-
: filiorumhominum, sicquotidie facit ut, per conse-
siderentur, victus rerum infinitate ante considera- cralionemetvirtutemdivinam.paniset vinum com-
torquam considerandadeficiet. mutetur in carnem ct sanguinem suum, hoc est
Sed quid ad probandam veritatem de pane unius FiliiDeiet hominis, non multorum filiorum
mutatae carnis, etdevino mutati sanguinisChristi, hominum.Qui enimdixit et facta sunt, mandavit et
exemplis immoror, cum quodidie ipsum, de quo creata sunt (Psal. xxxii), qua potentia facil hoc
agitur, paneminhumanamcarnemconverti,vinum eadempotentia facithoc sin-
universaliter in aliis,
in humanum sanguinemmutarivideara,itaquehoc gulariter in seipso, utmutatio substantiarum, quae
manifestum sit ut ad hoc asserendum non fidem hominibus solebat conferre mortalemvitam, nunc
consulere, sed oculos aperire necesse sit ? Testis eisdem hominibus, sed fidelius conferat sempiter-
estmundus, testis est omnis homo, maxime cum '
nam. Sed quid mirantur homines Deum facere
sine hac mutationepanis incarnem, et vini in san- aliquidde aliquo,cumin principiocreaverit cuncta
guinem nec unuspossit subsistere homo. Sunt qui- de uihilo? Nam longe majus est, ut dicunt sancti
dem multi qui absquepane, sunt item plures qui Patres Ecclesiae non subsistentia creare quam es
absque vino vitam mortalemtransigunt sed longe ; subsistentibus alia et alia formare.
pauciores illis, qui semper pane interdum vero et Sed fortealiquis econtra: Non potest quidem ne-
vino utuntur. Idcircopropter majorem partem totum gariresinres multis modis converti, sed in his
significarivolui, cum dixi absque mutatione panis quando substantio in substantiasmutantur, species
in carnem^ et vini in sanguinem, nec unum posse quoque pariter convertuntur. In hoc autem sacra-
subsistere hominem. Reenimvera majorpars hu- mento, etiam si substantia mutatur, forma tamen
mani generis pane principaliter vivit, vinosolem- non mutatur. Etpossem quidem dicere fastidiosis-
niusuiitur :quod et omnes homines facerent, nisi sime ita requiri, cum totam omnipotenfiam sibi vin-

quibusdam inregionibusfrigidis vites, in frigidiori- dicare velit impotentissimus Iiomo, et totam sa-
bus fruges,terrarumsterilitasademisset.Hoc tamen pieutiam insipientissimushomo, maxime cum certa
certum est,omnes homines nisi infra annos sint, ratio sit, et pene omnibus manifesta, cur mutata
aut valitudineteneantur^aut uti, aut posse utipane D substantia, non mutetur pariter el forma. Sed quia
et vino. Sed qui infra annos sunt aut contraria necesse est talia cuncta pati, ut hominibus tertii
valitudine detinentur,non possunt quidem por im- coeli arcana rimantibus salisfiat dentur et inde
;

becilUtatem, sed possunt tamen per naturam. Hoc exempla ut sicut ostensum est mutari in rerum
igitur aut illo modo, pane et vino utitur oranis natura species cum substantia, sic etiam ostanda-
homo. Unde inomnihomine naturaoperatur.quod tur mutari aliquando substanfias non rautata pri-
desolo Christo horaine, aut scrupulosi dubitant, stina forma. Et ne sit necesse ad inquirenda pere-
aut inHdeles non credunt. In omniplane homine per grina exempla qualescunque vires anirai fatigare
digestionem congruam natura operatur, quod de de quibusdam suprascriptis,etad praecedenliapro-
Christo solo homine per consecrationcra divinam banda prolalis, cxempla trahantur. Ex quibus in
fieri dubitatur. Operatur sane natura per digcstio- visibilium fidcs rerum visibilium exemplis, vera
nem incorporehumano,ut panis incarnem,vinum esse,ut creditur,ipsis corporis sensibus demon-
convertatur in sanguinem,dura (sicut sciunthiqui slretur. Consule ergo ipsos carnales oculos tuos
805 TRACTATUS COiNTRA PETR0BRUSIAN03. 806

quicnnque carnem Christi sub sacramento panis, A tcmporispluvialiinundationefossaruraillavacuitas

quicunque sanguinem Christi sub sacramento vini repletur, ac repleta post paululum in naluram il-
latentem miraris, et non mutata panis ac vini spe- lius, cui admiscetur, lapidis commutatur. Tali re-

cie ipsarum rerummutatam inaliud naturamstu- compensationeoffossusmonspeneannuatimdamna

pescis consulc, inquam, oculos tuos, et, Ucet in-
: illatarestaurat^et quidquid de iapide amisit, aqua
dignum sil, eorum judicio juxta ipsa visibilia veri- in lapidem conversa compensat. Fit ergo cselestis
tati invisibilium acquiesce. Aspice aquam in glaciem aqua lapisterrenus, quas licet naturalemmollitiem
commutatam, glaciem in crystallum alteratam, et in lapidcam duritiam commutans.inalienam sub-
cernes in his aperte substantias permutari, formas stantiam transeat, formam tamen priorem et spe-
substantiarum seu species reservari. Annon vides ciem, sicutde crystallo supra dixi, conservat. Sed
glaciem ex aquoe frigore obduratam, glaciem ipsam sicut de omni glacie, nec de omni crystallo, hcBC
in crystaUinum lapidem eodem diutius continuato (lixi sic nec dc omni montisilliuslapide hocdico,
:

rigore permulatam, substantiam in aliud, quam sed de illo qui non de cuenosa, sed de limpidissima
fuerat translata,formam pristinam conservare? An concretus aqua, originis suae claritatem etiam in
non cernis preeter glacialem duritiam,pr<Teter lapi- aliud mutatus non mutat.
deam firmitatem, quantum ad speciemvel perspi- I^ Addaturet aliud non contcmptibile, imo rei, de
cuitatem jam dicti elementipertinet, nihil ulique quaagitur, satis congruens de aceto exemplum,ut
substantise detractum ? non videshic in testam vel quod in sacramento passionis Christi, utpote ad
lapidem commutalam priorem substantiam, illic aliquid necessarium, non defuit, in sacramento
formee vel specici prioris claritudinera conservatam? quoqiie corporis Christi, do quo sermo est, utique
Quod si curiosus quod dioo, cognoscere Hbuerit, ad aliquid utile non desit. Apparet enim in illo
admove manus, acue oculos, simul coram positis quaedara, etsi non substantialis, tamen accidenlalis
aqua, glacie, vel crystallo quae tamen non dc li-
: mutatio, quia dura ex naturali vel dulci mero, in-
mosaveilutea, seddelucida etdeffecata aquarum naturali acredine assumpta acescit, non subslan-
concreta fiierint,cuma'que perspicua cuncta
stilla tiam,ut dixi,sed qualitatemcorarautans, accidentia
perspexeris, agnosces tactu mutatamesse subslan- solapermutat,speciem priorein reservat.Namquod
tiam agnoscesvisu reservatam esse pristinam for- erat prius calidum et siccum, una quahtatc mutata,
raam. Quod si haec tria seorsum posita, ad probanda, iit frigidum et siccum. Unde si visus judicio ac-
quse dico, non tibi integre satisfecerint, jam ea quiescatur, non nisi vinum naturale credetur. Si
seorsum noU ponere, sed ipsam glaciem vel crystal- gustusaccedat, acetum innaturale probabitur.Quae
lumfluidcE aquaruui puritati, vel integra,velfracta C ergo causa vel non credendi, vel dubitandi libi,o
commisce; etcum eamdem claritatem lucido lapi- coelestiumarcanorum scrutator, jamremanet, cum
di, quam fluiclo elementoinesse perspexeris, sub- quod de altaris sacramento credendum fidesinterior
stantiam mutatam iiitellige, originalem formam imperabat, exemplis indubitatis sensus exterior
agnosce. Hinc Hieronymus noster, quem ne vester non jam crederc, sed dubitata cernere compellat ?
esset, o haerplici, respuistis, in libro xv super Fit de aqua glacies, de glacie lapis fit rursus de;

Isaiam, cap. liv : Porla' autem istius civitatis, de eadem aqua salitus vel salsus, ut supra dictura est
lapide sunt crystallo, qui sculpitur variis modiis lapis, in his omnibus substanlia mutala, specie
quo lapide nikit pnrius est. Denique vehementissi- rcservata. Fit de vino acetum qualitate, ut dictum
mis Alpium frigoribus, et inaccessis soU speluncis est, mutata, specie reservata, voluntatis divinae
concrescere aqux dicuntur in crystallum, et tactu jussu sic operante:et non poterit depanecaro, de
quidem lapidem, visu aquas esse. vmo sanguis Christi fieri substantia, ut inilhsper-
Simile quoddam in Orientalibus Hispaniae parli- mutata, specie reservata, omnipotentis Verbi Dei,
bus rerum naturaprofert cxemplum, imo quantum per quoJ omnia facfa sunt, voluntatesicet imperio
ad remotiorem hominum cognitioncm proponit mi, ordinante?Anoranipotensadillapotenscreditur,etad
raculum, quod priusaudiens vix credidi sed post, D istaimpotensjudicabitur?Annaturanaturacauctore
;

quod audieram videns, dubitarenon potui. Exstant potentior ad illarumrerumsubstantiam permutan-

in regionibus iliis sahta, ut ita dicam, vel salsa dam, et speciem reservandam censebitur etipsius ;

montana, quae pro saxis vel rupibuslapideum sal naturaeConditoradsubstantiampanisetviniinahud

continent, sicque perlucidum, ut quia gemmeam
pretiosorum lapidum claritatem eemulatur, salis
gemma vocetur. Quodtamperspicuitatequam uti- hocsacrum et salutare sacramentum aliud esse vi-
litate, omniquesaUs praepositum,
mai'ino, puteali,
de montanis illismultolabore ab incohs eruitur, et
remotis quibusque pro magno munere datur, aut
pro magno lucro venditur. De quibus montibus
cumdiutinusrusticorumIaborlucriavidus,muItam
lucidi illius lapidis quantitatemeruerit,et
fossas mullas eo sale inanes reliquerit, processu
quam fueratpermutandam etspciem quemhabue-
rantreservandam, infirmior aestimabitur ? Et quia
detur, et ahud est, per virlutem Verbi divini sub-
stantia, ut jam saepe dictum est, mutata, specie re-
servata. De mutatione, quae proposita sunt exem-
pla, sufiiciant. Sed de his adhucaliqua proponan-
tur, quse in rerum natura ahud esse videntur, et
eruendo aliud sunt. Nonne cum vino perfunderis, vel illud
gustuhauris, tactusrenuntiat, gustus affirmat esse
 80-y PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 808

illud frigiduin el huaiidum,cumiasuicomplexione A indeficien?,cujuspraeceptummiseratio, cujus opus

vel natura,nulloexperto contradicente^siccalidum raisericordia est.Sed quiade his jamsatis essepo-
et siccum?Monnecum remum, virgam, vel bacu- test, adea,quorum causa ista tetigimus, reverta-
lum, vel qufelibet similia aqufe immitis, eam, qua3 mur.
infra aquamest, partem, visus fracUim esserenun- Agite ergo, o socii certaminis, quod caeperatis,
tiat; natara taraen quee fracta esse videntur, inte- et,ne raente exciderent, quoe dicta fuerant iterate.
gra, velinfractaconservat ? Nonne cumvultumpro- Et qnia de veritate sacrilicii Christiani sufficientia,
prium vel alienum,cum solemvel lunam, coelum ut credo, dicta sunt,dicile cur idem sacrificium,
vel sidera, picturam velcorpus aliquod speculolu- hoc est,ut jam dixi,corpus et sanguinem Redem-
cido velaquee quietoe opponis, cuncla opposita in ptoriscfeterisinvidcntes, discipulis qui coenae Do-
his tibi videre videris, cum nihil in his, quantum mini illi famosae et ultimae ante passionem ioterfue-
ad rerum veritatem pertinet, uisi speculi vcl ele- runt, tantum et nunquara postea nisi lunc datura
menti corpora videas ?Quod si si ditfertis, sicut nunc usque dis-
licitum est.deillici- concedalis.Quod
tis artibus ahquaad sacra caelestia probanda pro- probonec illis tantum, nec nunc tantum
tulistis,

ferre, nonne mechanica vel magica ars, quadam
indulta a Deo potentia, humanos ocidos prtestrm-
B
gens, quod non est esse mentitur, et qnod ost non
esse fatetur? Nonne etiam ipsa somnia sopilis ex-
hoc datum, sed fidelibus cunctis largum munus
alargitoreomniummunerum. usqueadconsumma-
tionem sceculi preeparatum.Sed inefTabililer admi-
ror, et admirans obstupesco, unde opinio haec in-

terioribussensibushumanasanimasassiduefallunt, nascihominibusEvangelioDei, utdicunt, credenti-

dum pene incessabiliter intinitasimagines, ct phan- bus potuit, cum Christi verba huic novoe haeresi
tastica ludibria eis ingerentes,velant dormicntibus confraria sic ibi posita sint, ut si ea dubia vel ob-
eaqu<Bsunt, et prastenduntea qufe nonsunt ? Qaio. scura putanlur, nuUa ejus eloquia, vel pra3cepta

igitur vinum aliud esse videtur, et aliudest (nara certa, vel perspicua esse videantur.Quid enim cer-

cum tangitur, vel guslatur, videtur esse frigidura tius, quid clarius dici potuit contra eos qui corpus

et humidum, quod non est ; et nonsentiturcalidum Christi et sanguinempersacraraentum tunc tantum

etsiccum, quod est) ;quia ramus aquie immersus facta tuno tantura data astruunt, quam quod ipse
fractus videtur esse quod non est, et inleger non Christus discipulissuis pveecepil, dicens : Hocfacite
videturesse quodest ;quiacorpus speculo vel aquoe vimeamcommemorationem 'l{Luc x\nj. Nam post-

oppositum corpusesse videturquodnon esl, ct non quara dixit, Accipite et comedite ; hoc est co}'pus
videturquodest;quiamagicavis,occultaar!ephaa- meum ; et : Accipile et bibite; liic est samjnuis^neus

tasticam diversarum imaginum intinitalem ocu- quod dixi, adjimxit i/oc facile in
(ibid) : statim :

lis ingeritquae non est, etrerum veritatem talibus < meamcommemorutionem "IQv.omodoeYgopoieildici
tegumentis celat quae est; quia somniorum visio semel tantumfactum, etsemel praesentibus dalum
non sensibus corporis, sed ipsianiraoomnecorpus sacramentum^cumnuUumapostolorumexcludens
per n;ultiphcem visionem reprcesentat quod uon nuUum terapus excipiens, Christus di.verit Hoc :

est,etlalibus involucris tegit iUud quod est, quid facile in meam commemorationem'1 Qnomodo igi-
mirum omnipotentis misericordia Dei, misereri
si tur audet haereticus dicere hoc facere cum : Nolite

miseri hominis et hoc modo disponens, in altaris non

Christus imperet,dicens Hocfacite'1 lloc plane :

sacramentopaniselvini speciemhumanissensibus aliud, hoc idem quod accipitis ad comedendum,

reservat, utappareatin ipso sacramento panis et quodsumitisadbibendum, corpus sciUcetmeum et

vinum quod non est, et lateat oculos carni caro sanguinem. Hoc, inquam, facite in meam comme-
et sanguisquodest? morationem. Quidultra ?quidultra certequaeretis?
Possent dari de his et alia innumera exempla; Eccehocsolum ct brcvissimum verbum, multa et
sed quia longus esse refugio, nec ad assumptura prolixissiraa erroris verba deslruit, ut nisi ex super-

propositum hoc pertinet, sufficiant quae dicta sunt abundanU non sit ulterius uecesse quaerere, undc
Quaasicuiuon sufficiunt, consulat et perlegat de D nequaui hosUs debeatinterire.Non cnim solummo-
hoc saoramento magnorum volurainum condilores do dis.H,: Accipiieet comedite ;\el Acciuife et bibi- :
_
Quod si forte necipsi curioso animo satisfecerint, lc, sed addidit: Quod accipitis et comediUs, quod

nescioquid aliud persuadere possim quara

utilius ,
accipiUs et bibitis, hoc facilc. Si hoc ila cst, fal-

ut, siChristianusest, Christian;e fideicollasubmit- sum e.st quod avobis, o hieietici, dictura est, tunc
tal, el, si intelUgerc non potcsl,secundum sacra.» tantum hoc sacramcntum a Christo datura, tunc
Scripturae praeceptum, credatut intclligat(/sa. vii). tantum ab Apostoiis susceptura, quia quod focit
Qiiia in his crassis tenebris ignorauli* hnman.e cos facere pr.Tecepit; quod eis dislribuit, lioc eos

non lides intelligenitae fruclus,sed mtcUectus fru- aliis dislribuerc voluit. Scc forlasse his qui prae-

ctus de est;soIvat fidei oranes dubietalis nodos,dc sentcs tunc crant, ct a Christo ista audiebant, non
rpia superius egi, potenUa l^^ei. Quia incredulitali aliis h;cc hujus sacraracnti conlicienii ct dispon-

ijiUilreliqui esse potest, ubi Omnipolens mortali- sandi potestas data est. Quod si vorum,est aposlo-
bus consulens, sic voluit, sic potuit, sic praecepit, lis tantum, et hisqui a Salvatore audieruut, prae-

sicfecit.cujus volunlas ratio, cujus omnipotenlia ceptum csl Ite in orbem iiniuersum, prxdicale
:
 809 TRACTATUS CO;\TRA PETROBRUSIANOS.
g^j
Evangeliiim otnnicreatum(Marc. xvi),;necdocere A
^poslolovum,cumco)ive)iissemusadfrangendumpa-
omnes gentes, nec baptizare alicui post apostolos non, et Paulus dispuiabat cu>n eis p)'ofecturus
in
liciiit. Sicut cnimdictumest://e, rfoce/e,
baptizate, c)^asli)iu)n (Act. xx).Kt quibusdam iterpositis :As-
prcedicale; sic dictumest: Hoc facile. Unde qui- ccndois, inquit, Paulus.frangoisque panon
et gu-
cunque post apostolos prfedicavit, docuit, baptiza- sta)is, satisque aUocutus usqueoAlucon,
in o-nsti-
vit, quia nulli alii quam prnesentibus
fantum a nion prof€ctusest(ibid. ).!>,edsi\-(ihoc,(niod\il[imum
Cliristo jussum fuerat, male
quia nec ejus
fecit, posui, decoelesti, sivcdecommunipanedictumsit,
doctrina Cliristi fuit, nec ejus baptismus Clirisli videte, utdixi, Aposfolum, videte Corinlhios, qui
fuit. Nam quod a Christo praiceptum, aut suasum
ccenaj de quaagiraus, non inferfuerunt, et ta-
illi,
non est, constatquia Christi non est. Sicut enim men corpus etsanguinemDominiacceperunt.guod
dicit Apostolus Quomodo praidicabunt nisi mil'
;
non tanfum de Apostolo et Corinthiis, sed de
si
tantur i{l{.om. x) sic etiam quomodo baptizabunt
universis auctorifatemapostohcam vos convincen-
nisiinjungatur? tem audire vultis, auscultatc: QuicunqueaiUman-
Uuia ergonihii inprfeceptis istis, vcl similibus a ducavo-it pa)iem vcl biboitcaiicon
Do)niniindigne,
Christo discretum est, aut date omnia hjBc solis reuserit co)-po)'is et sanguinis Doniini
tuncproesenlibus, etauferetissequenlibuscurabap-
Cor.\). ¥A U
b con-sequenter Probetaule.m,inciu\[,seipsum homo,
:

tismo.etaltaris sacramonlo totumHvangelium, aut

si baplismum etKvangeliumsequentibus
concesse-
ritis, necessario et altaris sacramentum
concedetis.
Si enim, utdictumest, nulla discretio in
pra^ceptis
istis facta est, aut simul omniaprffisentibns
tantum
ju3sasunt,etsequentesexclusi sunt, autsisequen-
tibusaliquid horumpr<ieceptumest, constatquiaet
et sic depane ilio edat, et de calice
bibat{ibid.).Quid
vos ad ista? Quicunque, inquifi manducaverit,
qui-
cunque biberit. Nonhic vclillc, sed quicuuque. Et
probet seipsum homo, nou tantum Corinthius
ho-
mo, non Homanus homo, non GrcEcus homo,
non
Latinushomo, sed homo.Et quid aliud qiiam om-
nis homo Nam quod indehnite posuit, quidaliud
:'

totum injunctum est. Aut igitur dabitis solis iilis

quaminfinitumhominem,ostendit?Ostendit igitur
altarissacramentum, etauferetis baptismum aut ; nonunum hominem, sedomnemhominem, quiain
si istis dederitis l)aptismum, velilis
nolitis, dabilis singulan hominis numero,pluralitatemmteIIigi
vo-
et alfarissacramentum. Sedquidoperosredispufa-
luit omuium hommum. QuoJ siitaesl, imoquia ita
tionioperamimpeudo, cum tantadc facili suffra- error impius
cst, non taufura mortuus, sed etiam
getur auctoritas,ut, ea apparente, statimvana lo-
sepultus est. Si enim constat hoc non de quolibet
quens conlicescat impietas ?Quid cuim ? Nimquid
homine, sed deomni homineab Aposfolo dictum,
aposlolus Paulus coena^illi I)omiaica3,dequaloqui-
falsum est quod a vobis diclum esf, de histantum
mur, interfuit ? Nunquidquaudo discipulis dictum ^ quicoen.-e Domiui iuterfucrunt hoc dictum.
esl Accipiteet comeditejiocest corpus 7neum;ct
Sed ve-
:

rumest,auctoritateapo3toIicaIiocdocente,nonhos
:

AccipUectbibite;hicestsanguis mcus; et Hoc

fa- .•

fantum,dequibusconoeditis, sed qucECunque, hoc

cile ini)iea)ncommemorationem,
imBsenscLdhii^^Qiiid est, omnemhominem possemanducarepanem
tamen Do-
in Epistola prima ad Corinthios dicit ?
Au- miui, etbibcrc cahcemDomini, hoc est secundum
dite Calix, inquit, be)iedictio)iis, cui benedicimus
:
eumdemApostoIum,corpuset sanguinem Domini.
)io)meco)nmunicutiosan(juiiiis Christiest ?Et panis
Igitur falsum cstquoddixistis, illostantumquicce-
quem frangi))ius,)io)ineparticipalio corporis Do))i.i- nae paschali interfuerunt, potuisse accipere corpus
n2esr?(/Cor.n.)NunquidefipsiCorinthiicflence illi, et sanguiuem Domini.
jam dicla; intorfueruut ? His tamen ait ipsc apo- Et hcetin hoc quod probatum est deomnihomi-
stolus: Non potestis caliconDomini bibe)-e,et cali- ne, probafumsitetdeomaitempore, audife,tamen
con da')no)iiorum. Non poiestis )nonsceDo)ni}iipar- utrum hujus sacramenti conficiendiet sumendi po-
iicipes esse, etmoisce doemo)iiorum{lCor. xj.Vide- tesfas illi tantum teiupori, quo coenaillacelebrata
tis Apostolum post ascensionem Domini ad lidem est, data sit. Loquensenim idem Apostolus dehoc
conversum, calici beaedictionis benedicere, eum- sacramento, et inde fidem pariter et mores in-
demque calicem communicationem sanguinis Chri- D struens introdacit Christum discipulis dicenfem :

sti vocare ? Cernilis eumdem

panem fiangere, et Hocfacitequotiescunquesu7nitis,tn?nea)nco)7imemo
ipsum panem participationem corporis Christidi- ratio)ion (ibid.).FAsuhimigH Apostolus verba sua,
cere ? Auditi^ Goraithiosposscquidem etdicit his quibusloquebafur Quotiescu)iqueenim
calicemDo- :

mini bibere, sed uon cum calice manducabitispnnemhunc,etcalicembibetis,)norte)n

d«moniorum ?
Posse mensie Domini participes esse. Do7nini annuntiabilis do)iec ve^iiat (ibid.). Qui dicc-
sednoncum tis cad htec, qui dicitissemelfantum hoc
mensa dcemoniorum? Nec apostolus tamen factum et
Paulus datum sacramentum ? Dicifis vos semel tantum,dicit
consecrans corpusetsanguiaemDomini,coencT3
Do- Christuset Aposlolus ejus,oon semel, nonbis, non
miniiuterfuit nequeCorinthiiidemcorpuseteum-
;
ter,autquater,noncenfies,autmillies tantum, sed
demsanguinemdemensaDominiaccipientes,eidem
quotiescunque. Multadiversifasinter semel et quo-
ccense mterfuerunt. Sed parum
est audire de fra- tiescuaque. Hic numeri principium,
cUone cceleslis panis loquentem, nisi ibi numerus
videatis et omnem superansnumerum. Hic singularitas, ibi
frangentem. Una die, ait beatus Lucasin
AcHbus multiplex infinitas. Sed, ut dixi, vos dicitis semel,
Patrol. CLXXX.1X.
2G
gjj PETRI VENERABILIS ABBATIS CLDNIAC IX. 812

Unde vi- A rat, quid facturus erat propter hominem noverat

Christus et Apostolus ejus quotiescunque,
;

cai melius singulare opus quod gesserat mduendo hommem,

dendum, necmulto conamine opus est,
an Deo noverat stupendum quod gesturus erat monendo
credendum sit vobis an Christo hominibus
quid multa ? Audistis Iioc propter homiuem. Sciebat hoc se opere sal vatur um
veritati an mekdacio ? sed
hommem,sed absquehujus operis dilcc lonenuUam
rnrnoris et san-uinis Christi
sacramentum omni fi-
salvari posse hominem. Sciebat qma humanitat.s
dehhmninidatum,audislis absquenumero datum
:

et mortis suce opus, sicut super omn.a opera sua

auditeetomniiprc^sentitemporidatum. Ouoiiescun-
hunc, et ca- summc celebratum sic mor talibus pro qu.bus fie-
Ipostolus, manducabitispanem
,

o^rait bat,summeeratcommendandum.Commendandum
annuntiabitisAonec
Urembibelis mortemDomini torquebatur, cujus
erat, utpote cujus caro pro
1 !^ Suffecerat, Apostole Dei,
ad confudcndam
anima novissune mors
pro ipsistristabatur, cujus
illis

destruendam novam hc^resim, quod

dixeras

•"'—
et
rhris umdiMsse- Hocfacitequotiescunqmsumetis,
iHorum vit.B ministrabatur, Hoc certe solemni er
commendauduuaerat,utCh.stusd.bgeretur,dde-

C nurverbasequendo.exponendosubjuuxeras
oZ^si^Zem^^^^^^^
ctus habei;^ ur
^^' '^^' ""'''''''
habi tus nunquam
abho.B.nibusservannonpo
perderelm-. Sed
erat,

an forte mors valebat, msi signo congrao apparente. Ne .gitur a

Cec.enm^Quis
fu/xtuT uonetvuu
^xx\x%\5Xri w veuiat ?
.,„„,,Hssimc nc^as corde fugeretquodmaxime cordi messeoportebat,
Domini Non. Nam hoc et tu
?
:
^f''^l'^'
cum dicis Chr.tusresurgense^^^
^t' signo rei congruente vehiti fune insolubih colhgata
^^^^^^.^ ,
^^^.^,^^, ^,^^^^^^^^ ,^,^p,,.
^^^ ^^^,^^
moritur {Rom. yi), Quis °
^^^^^^^ redemptusredemptionispret.um cogitaret, indeque
«^f ^^^^^^^J^f
Dominus,quem nommaveras,cum d x.st
i)omm.-annun^i«^..m.Sedquandoven
M^tcm^ .

at?(^^^^^^^^^^
J
^^^P agens,gratias,fxdequ^ per dilectionem
^^^^^^ «^^ ^^ ,^ tant. gratic.
etmorluo
nisi quando venturusestjud.care vivo /^^^^^^^^^J^^^ possetquidem mentibushumanis
sicut ipse pr^dixit, et Ecc esia
«J^^^/^^f;^^
^f ^^f Uujus rei utcunque absque signo visibih inesse me-
hoc quando Quandojuxta quod et ^P^^ d.cit, ^ e-
?
^t o"^"^^ ^^"
^^
^^.
^^l^,^^ ,erum tamdivinarum quam
s^culun majestate sua
nerit in fine i,^,^anarum recordatio, fama. lectione doctrina,in
geli cum eo (MaHh. xxv).
Donec ergo veniat mfine
^^'^^-^" conservatur ; sed quia, j uxta
Lculi,dedithocsacramentumcorponsetsanguims '

4"t.m
'^J' .

suifidelibusperomnetempushujus stecuh^idest
.

^ .

Segnius rrntant anmos demissaperaurem,

usaueadconsummationem s^cuh. Obmutescater-
hoc esse tantum in ^ Quamquce sunt ocuhs subjecta fidehbus
go ha^resis qua. dicebat datum
(Hobat., De art. poet., vers. 180, 181)
cLTDomini. Si enim usque ad consummalionem
s8ecuh,non tantum in coena Domini,
sed cogentibus et res tanta erat,ut ad eam cogitandam, amandam,
est usque ad con- ampleetendam,nonsegnitcr,sed insigniter humani
prsedictis auctoritatibus datura
summationem saculi. Non igitur tantum in coena animi movendi essent dignura et justum fuit ut ;

humanitatis et mortis Chrisfi memoria ;non tantum

j^Q^j^j
quod non modo ab increduhs opponi audh-etur per aures,sed et etiam visu per oculos ju-
Jam illud
varetur. Ea de cfiusa sigua hoc a Christo proposi-
tur sedetafidelibusquffiritur,curhocsacrificium
totiesiteratur cum Christus semel in crucc obla- tum esl quod ita signum est, ut si tamen idem
:

tusad tollendatotiusmundipeccatasufriciat,ma- quod signat. Hoc autera contra veteris sacrihcu

multiplicitatem,quae [quod] in nuUo erat idem quod
xime cum non hic aliud, et ibi ahud, sed hic et ibi
signabat, praiter hoc quodillud sacrificium erat, et
idem prorsus sacrificium, hoc est, idera Christus
istud sacrificiura est ilhid Deo offerebatur, ct
offeratur videndum est.Si enira iUud incruce
suf- ;

istudeidemDeootrertur.Signabatverohocnosti-ura
fecit superfluum,hocin altarividetur. Sed nonest,
superttuum,quia certa decausa a Dei Filio, qui est nostris temporissacrificium, sednon erathocquod
istud, quia illud umbra, hoc corpus ; iUud
figui>a
iuxta Apostolum, Dei sapienUa (/ Cor. i), factum q
summe ratio- hoc veritas iUud de cadaveribus et cruore an.ma-
et traditum est.Qu£P sapientia, quia
;

nabilis imo tolius raUonisfons etperfectio est,ni-

lium, hoc decoi-pore etsanguiucdehhi De.. Idcirco

agere nihil jubere irrationabiliter potuit. Unde non idem quod signabat.Sed istud nostri sa-
erat
hil
crificU signum non aliud, sed ipsum est, quod si-
cum hocdixit, cumhocsacramentumsuistradidit,
ab«que certa ratione, ut certum est, fecit. gnat. Ita vero est idem quodsignat,ut quantumad
non
corpus, id est ad vcritatem carnis et sanguinis Cliri-
Oufe sola ratio omnibus satisfacit, quicunquc Chri-
stipertinet, sit idcm quodsignat. Neque emmibi
stum huiussacramentiauctorem, Deumet Deiesse
Christus, ut olim, <lolores aut mortem pahlur, cum
sapienliam crcdunt. Placuit tamen largitori tanti
muneris causam reddere tanta. largiUonis. Quam
tamen immolari dicatur. Dicitur aulc.n immolari.
c.im licet inviolabiliter in altari frangitur, d.vidi-
causam, dandoipsum sacraraentum aperuit. Nara
lur, comedilur, cura his et quibusdara ali.s signis,
postauam dixit //oc-/-aa76',slatiraaddidit,m,neam
:

in quantum iieri potest, mors Domin. njax.me

re-
commemorationem. Hax est ergo causa sacramenU,
prajsentatur.Unde sicutd.x..quantum ad veritatem
commemoralio Christi. Noverat Salvalor qui fece-
 ; :

813 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 814

corporis et sanguinis Chrisli pertinet, est idem A inter homines conversatur quando dicitur: OUm ;

quod signat, quod tamen maxime signat. Maxime in cruce pependit an quando dicitur. Nunc in
;

autem dixit, quia hoc apertissime Apostolus dicitin altari offertur: utrum, inquam, te magis moveat,
versu.quem sapracommemoravit Quoties,!iiUnan- :
etadadmirandumet amandum,accendat ejusprae-
ducabilispanem hunc,et calicem bibetis,mortem Do- dicataabsentia quam demonstrata praesentia^Sed
miniannuntiabitis.Qadve hoc? quarenon similiter, scio quia nondiffiteris quod verum est, magis hu-
ApostoleDei, dixisti, incarnationem Domini,na- manacordamoveri prcesentibus quam absentibus
tivitatem Domini, circuinsisionem Domini, bapti- rebus,quia plerumque non creditur, de ilHs
istis
smum
Domini,vel quod majus videretur, resurre- vel in modico dubitare animus non sinitur. Move-
ctionem Domini,ascensionemDomini,quando dixi- tur igitur magis ad praesentemquam ad absentem,
stis mortem Domini ? Quare illa, quae gloriosa vi- movetur magis ad visum quam ad auditum Chri-
dentur, dimisisti, et quod erat ignominiosus ele- stum, moveturad admirandum,movetur ad aman-
gisti? Ut, inquit,ostenderem in morte Domini sin- dum:quo amore, amanti generatur remissiopec-
gulariter constare salutem mundi, ut ostenderem catorum. Cui quantus erga Christum amor est,
istud opus ejus prseponderare omnibus operibus tanta est et indulgentia, ipso Domino attestante,
ejus, utostenderem tormonto illo requiem, igno- quia de peccatrice Maria sic ait
g Dimxssa sunt ei :

miniailla gloriam, morteilla mortuisredditam vi- peccata multa, quoniam dilexxtlmuUum (Luc. vii).
tam. Ita plane, ita juxta apostohim, quando man- Et cum rursus scriptum sit Charitas operit mul- :

ducalur panis Domini, id est corpus Domiui quan-
do bibitur caHx Domini. id est sanguis Domini.an-
nuntiatur, hoc est repraesentatur mors Doiuini
quam passa estin cruce, non alia, sed eademquie Non est ergo, ut dictum est, superfluum Christi
prsesens est caro Domini, qua fusus est non aHus,
sed idem qui sumitur sanguis Domini. Quodcum
fit, ad hoc utique fit, ut raens longe vehementius
excitatacorporis Dorainisusceptione,
excitari verbiDomine admonitione, inamoremejus
quem non tantiimaudit,sedetiam videt etsuscipit,
inardescat et videns Verbum, carnem factum. ut
:
habitarct in nobis, liabitans etiam corporaliter et
titudinetnpeccatorum {Prov.x; I Petr. iv), quan-
tam multitudinem peccatorum operit charitasin
Christura, si tantam operit charitas inproximum?
corporis et sanguinis sacramentum, quo vivacior
memoriam excitatur, quo ferventior dilectio pro-
vocatur, quopleniumpeocatorumremissio compa-
quam posset ralur. Non est superfluum, quia non tantum per
id quod Deus est.sed etiam per id quod homo est,
nobiscum est usque ad consummationem scccuh.
Non est superfluum, quiaqui per corpus suum re-
derait nos, per idem corpus suum reficit nos ut ;

inse.obhviscijam nullatenus possit, quem tide cre- redempti per corpus ejus et refecti corpore ejus,
dit,amore amplectitur, manu contrectat,ore susci- nulriamur etpascamurhumanitate ejus, donec sa-
mit.Quem quondam pro se mortuum ipsa susce- tiemur deitate et gioria ejus.Inde est quod in spe-
Iptione recolens, et morte illa vitam sibi paratam ciebus humanovictui et vitai magis congruentibus,
agnoscens,a mortis operibus abstineat, et sic ei- hoc sacramentum constituit, ut agnoscerent ad-
lem Christo Doraino suo immortaliter jam viventi vertentes, per speciem quidem panis terreni, sed
n sempiternum convivat. per veritatem panis coilestis, non mortalem quam
sacramentum, quoniam
lloc igitur Ecclesife sic solet ille.sed vitam datam liominibus immortaiem.
^idua sui repreesentatione memoriam innovat,
L
Unde solitario et stupendo miraculo, latet in
'idcm auget, spem roborat, charitatem confirmat illo sacramento quod est, et patet quod non est
aonsuperfluum.sed valde [aLsummeJ necessarium necruda carne, ne viv a et maxime humana vesci
ost. Eapropter. ul dictum est, Dominus hocinsui
homo contra usum et naturam refugiat : quod
1onimemorationefieri jussit. Ea de causa mortem olim quidam etiam ex discipulis exsecrantes, nec
1'ominiistosacramentodenuntiariApostolus docuit quod inde a Domino dictum fuerat capientes, di-
j|ut Christi ac mortis ejus memoria avelh de
cordi- xerunt Durus est in sermo, et quis potest eum
:

bus humanis, nulla mundi inquietudine, nuUa audire ? {Joan. vi.J Sed non est durus, imo lenis et
temporum prolixitate valeret. Quaememoria amo- ^ suavis sermo, quia
etsi hominis Ghristi caro comedi-
rem excitans, de animi recessibus maia omnia ef- tur,nontamenlaesiautdetruncati, non imminutiaut
Fugaret, virtutibus universa repleret, sicquequoti- mutilati^non nolentis neque dolentis, sed volentis
die perhocsacramentuminnovens redemptionem,
et consulentis caro comeditur, et sanguis bibitur,
quotidianam poenitentibus peccatorum gigneref re- ipso, juxta beati apostoli Andrae verba, in suo re-
missionem. Solvitquidem etplene toUit peccata
gno, integro, intacto, inviolato, immortali, incor-
mundi Agnus Dei in cruce immolatus nec tamen ruplibih.imo
;
specioso, glorioso, adorando per-
idcirco, ut dixi, superfluus est in altari oblatus.
Et manente, et mortales per jam immortale corpug
ut in teipsos hoc dicas, adverte quicunque
hsec suum ad eamdem immortalitatem perducente.Non
legis, teque ipsum interroga quando magis mo- estergo durum, crudele, sed pium, et amabile,
vearis, si tamen quod profiteris firmiter credis quia non nolens, neque coactus sed volens et ;

utrumquandodicitur: Christus olim inter homi-

spontaneus hominibus carnem suam ad mandu
nes apparuit; an quando dicitur
Christus nunc :
candum, sanguinem ad bibendum dedit, Nec ir
 816
815 PETRl VENEBABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX
plusquam de
ratioiiabile, quiaunde peccaloiibus venia unde A tum ad hoc sacrameutum spectat,
Manet alio homine sentire potestis et ideo carnaliter :

largitori tanta? gratiee debetur et gloria.

sapienles, velutper frustraconcisam carnem meam
tamen tecta veritas et carnis et sanguinis lionesla
panis et vini specie, ut et usui humano conde- me vobis velle dare creditis. Sed postquam incce-
scendatur,et tides exerceatur, et meritum augea- lum ascendero, postquam hanc carnem, de qua
tur.Inde est quod sacramentum, mysterium, spe- agitur, adhuc mortalem, in Deum glorificavero,
quia spiritus est qui vivificat, hoc
cies et figiu-a vocatur.quia intrahoc quod exterioi tunc intelligetis

verba mea spiritualiter ac(;epta Yiviticant caro

forma nuntiat, virtus divina verum corpus et san- est ;

,. ^,l«-.f«t»i^.^»ir» miin noiinnlltm» 111-

autem non prodest quidquam,quia carnaiiter in-
. 1 ww-»

guinem Redemptoris occultat

Sedadhuccarnalisanimus, et nondum plene ab tellecta, morlificant. Dabo enim carnem meam

humana consuetudine defcieeatus, objicit et dicit : horainibus, non more cadaverum detruncandam,
Verumquidemcorpus et sanguinem Redemptoris minuendam, consumendam, quiasic accepta caro
sub panis ac vini specie in altaris sacramento meanon prodesset quidquam sed dabo eam abs- ;

dari fidelibus scio, sed cur ad manducandum vel quedolore dividendam, absque imminutioue par-
bibeudumdetur, sit liceat quterere, qucero. Nam si tiendam,absque consumptione comedendani, quia
sic mtellecta et
ad honorandum,si ad adorandum tantummodo b spiritus est qui vivificat:et quia
daretur. qusestio non est. Sed quia etiam ad accepta caro mea vitam non mortalem, sed aeter-
urges et
manducandum datur, animum nondum perfecte nam percipientibus donat. Sed adhuc
dicis. Et si data est caro Chrisli hominibus im-
sublimia sapientem movet. Quem enim non mo-
veat, sicut quondam illos Chrisfi discipulos movit, mortaliter et inviolabiliter ad honorandum, ad

contra humanum morem, contra pietalera, car- adorandum, quare ad comedendum?Quod enim
fidehbus omnibus
nem Christi vel sanguinem, imo Deum et homi- honorari,quod adoraridebeat,
quia comestio-
nem ab hominibus, magistrum a discipulis, do- certum est quod autem et comedi, ;

minum a servis,Christum a Christianis, manibus nis rationon videtur, profecto admirabile et super

frangi, dentibus atteri, et velut escarum more

omniastupendum est. Fateor plane et ego, fate-
communiuai devorari ? Hoec, inquam,qui objicis tur et omnis sanum sapiens hoc super omnia mi-

sicut ipse fateris, a primis Christi discipulis Chri-

raculasliipeudum et admirabile esse. Sed nuuquid
stoobjecta sunt, quandoab eisdictumest, Durus tu, qui rationem tanU sacramenti exigis, cuncta
:

esthicsermo.Et quispolest eum audirel Haec a Ju- reliqua sacramenta Dei ratione comprehendis?

da;is increduhs,etde hac relitigantibus.dictasunt;

Nonne sola voluntas Dei omni humana rationera-
voluntalem
Quomodopoleslhicnobiscarnemsuamdareadman- r tionabihor est ?An non mtelligis hoc
, - ,. .o /T/-.j\ II /,„„(„ ^. ,.«„*;,. „r.r. ^r^.r^
{Ibid.) Heec certe qutestio non nova,
Hpi Pcsp quod
Deiesse ^3^0^^^. cum
11110^ rationem, oumis
omnis voIuntasDci
voluntas Dei
ducanduml
non recens, sed vetutissima est sit ratio,et omnis ratio sit ejus voluntas ? Nam
sed antiqua ;
:

qufe sicut in ipsis Christiauce fidei fundamentis sicut ejus voluntas non potest esse irrationabiUs,
et ita et ratio non potest non esse illius voluntatis
exorta est, sic non ac quolibet doctore, sed ab ipso
Cum haec ita sint, omni rationi et rationabiU menti
Salvatore, sanctum EvangeUum loquitur ex-
ut
tincta est. Cumque simulacpene eodem momento sufficit voluntas ejus etiara non exposita ratione
etortum habuerit et ocoasum,nimium rudis Chri- voluutatis ejus. Unde inhoc sacramento sicut et
sufticit voluntas et prtBceptum ejus,
stianus videtur quitalibusquaestionibus ante mille in Cceteris,

annos sepultis movetur. Quia tamennihil contem- cum conf tet nec summam
sapienliam errare, nec

nendum est; quod vel fidem Isedere, vel ad scau- summam rationem aliquid irrationabiiiter agere
dalum quorumhbet possit corda movere, ferat hoc omnino abundanter sufficit
posse. Sufficit ergo, et

eiiam «quanimiter qme omnia sutlert, charitas, adralionem Christum Dominum hominibuscarnem
ut membrorum Chrisli per ejus patientiam sane- suam ad manducandum et sanguiuem suum ad
iNam et hoc salvator ipse, medicus bibendum dedisse. Sed licet, ut dictum est, sit
tur infirmitas.
videlicet cfjelestis, de talibus infirmis faciendum Gontrarationem, Dei cognita voluntate, cjus quui-
D rere raUonem, ne tamen hic Cathohcis deesse,vel
vel
essc docuit, quando rudibus adhuc discipulis et
propterhujusmodi verbascandalizatis, non aspere eos latere putetur, quod de tanU ScacramenU ra
corripicns, sed beuigne admodens, dixit. lloc vos tioneinsUtutor Deus aperit, aperiatur.
scandalizal 'fSienjo viderilis Filium hominis ascen- Dat plane carnem suam, dat sanguinem suu
denlem ubieral prius ? spiritus esl, qui vivificat, uonsolum ad honorandum, non solum ad adora
caronon prodeit quidquam (Joan. vi). Quibus bre- dum, sed eliam ad manducandum et bibeudum
vibus verbis totum hoc tenigma, si atteudas. sole Chrislus hominibus, ut sicut absque carnali cibo

clarius sapientia Dei dissolvil, quia spirituaU lu- ctpotu nuUum mortaUum mortalem et miseram
mine carnalium cogitationum nebulas cirugavit. vitam posse transigere cernitur, sic absque ista
^'tjinquil, Fiiium hominis ascendentem
viderilis spirituaU esca et potu neminem immortalem et

ubi eral prius'^ spiritus esl, qui vivifical, caro beatam assequi posse credatur. Quomodo enim
non prodesl quidquam. lloc est,quia me hominem melius, quomodo apertius commendare potuit

uter homines videtis, uihil dc mc adhuc, quau- muuclo se esse vitam homiuum, quam exemplo il-
817 TRACTAUS COiNTRA PETROBRCSIANOS. 818

larum rerum in quibus et vita homiaum ? iu cibo A panis vivus in feternum victui a-; animas reficit
enim et potu, vita est omnium hominum. atque Christianorura. Quod autem effeclus ipsc vivendi,
jnter mulUformesescas et pocula, quibus vitasus- quem panis vivus priestat, in prtesenli non con-
tentatur hominum, principalem locum obtinent fertur, sed in futuro differtur, hrec est causa, quia

panis et vinum quibus salabrius et solemnius

: sacramentum quidem corporale est, quia verum
vita quoliciie recreatur, ct reformatur hominum. corpus et vcrus Christi sanguis est, sed res sacra-
Unde hassolemnes et ad vitamtemporalemhomi- menti, id estsalutis, quaesequitureffeclus spiritua-
num conservandam principalcs substantias^an vi- Us est. Ideo ipsum sacramentum, hoc est esca

tara scmpiternamhominibus restaurandam^Deisa- corporis Christi, el potus sanguinis Cliristi, licet

pientia fortiter suaviterque disponens omn\a.(Sap. sint corporaiia,hoc estvere corpora, dicuntur ta-

assumcre voluit, eaque de causa in illarum

vni), mcn spiritualia. hoc est, spiritualiter elfectum sa-
speciecarnemsuamad manducandara, sanguinem lutis oparantia, sicut docet .Vpostolus de Patribus
suumad bibendumhominibusdaredecrevit. Osten- loquens Omneseamdempscam spiritnalem mandu-
:

ilit in istis, et longe clarius hoc sacramento quam cavenint,et omnes eumdem potum spivilualeni bi-
verbis edocuit, non esse aliam vitam aelcrnam ho- bemnt. Quodquia neque de manna Ju-
(I Cor. x).

rainum, nisi seipsum, dum. similitudine eorum p daico, nequa de aqua ex petra producta senserit,
escfE carnalis, ad escara eorum et potum spiritua- sed deChristo, hoc est ejus corpore et sangume,
lem niliil aliud dare voluit quam seipsura. Nara doquo etMo\-ses scripsit, scripscril,clarissime de-
dicil : Eijo sum via, veritas et vita {Joan. xiv) ; item- monstrat, cumaddit: Bibchant autem de spirituali
que cum ait Hcec est vita ceterna, ut cognoscant
: sequente petra:petra atitem eratChrislus (ibid).De
te verum Deum, et quem tnisisfi Jesum Christum petra ergo, quoe eos secuturaerat, id est dc Christo
[Joan. \\n) : vitam eum esse leternam discunt qui post eos venturus crat, hoc dixit. Qui spiritua-
liomines audiendo. Sed cura dicit Nisimandu- : lem escam et spiritualem polum, hoc est corpus
caveritiscamem Fiiii homims, etbiberitis ejussan- suum etsanguinem vitam iHternamhominibus spi-
guinem ,non habehitisvitam invohis {Joan. vi), Ilem- rituaUterconferentem,insacramentosaepenominato
que cum ait Panis quem cgo dedero. caro mea
: douavit. Quod tant;B virlutis fuit, ut non solum
est p7'o mundi vita (ibid.) : vitam eura esse ho- CUristum sequentes, seil etiam ab initio naundi
minum scmpiternam discunt homines comedendo ipsumpriecedentesfideles.nonquidemcorporaliter
Comedendo ergo melius quam audiendo discunt Ficut post illum universi, sed tamen spiritualiler
eum homines suam esse vilam immortalem, sicut sicut universi .Omnes eamdem escam spiritualem
escis corporaUbus suam enutriunt vitam mortalem. manducaverunt, et omnes eumdem potum spiritua-
Ut ergo non tantum verbis discerent, scd etiam fa- lem biberunt, hoc est eumdem salutis eirectum,
miliarius factis sentirent homines, se mori perpe- quem post Christum Christiani, eumdem et omnes
tuo sejunctosa Christo, se non posse semper vi- illidc Christicorporeet sanguine reportarent.
vere nisi conjunctos et unitos Christo, ad simiUUr Idcirco, ut jam dictum est. omnes, tam primi
dinem esc.ie et vitfe carnalis accipiunt corpus Ghri- quam ultimi, ad corpus Chrisli etad salulis ieterna?
sti,bibunt sanguinem Christi: non ab aiio data, mysterium perlinentes, omnes omnino earadem
noii ab alio suscepta quam ab ipso Chrislo, qui escamspiritualemmanducaverunt^etomneseumdern
eorum post hanc vitam futurus est esca, hoc esl potum spirilualem biberunt.Ut igitur vita feterna
vita et beatitudo feterna. Iloc ut ostenderet, ut pro- spiritualiter et invisibiUter mundo iuprossenli col-
pterlioccarnemsuamadmanciucandum,sanguinera lata.corporaliter etvisibUilerin futuro conferenda
suum ad bibendum omnibus se dare vellesignaret, signaretur, data est caro Christi sub specie panis
ductaab ereraitico manna simililadine,ait in Evan- ad comedendura, datusest sanguisChrisli sub vini
gelioJudneis se de suo mannajactantibus Non forma horainibus ad bibendura, iit sicut pane et
:

Moijses dedit vobis panem de ccelo sed Pater meus vino ad vitam mortalem principahter homines
;

dat vobispanemde cceloverwn.Panis enim Dei est.
qnidescendit de ca>lo, et dat vitam mundo (ibid).
Panisenim illenon coelesUsfuerat.sed aerius,hoc
est de aere, Deo ibi eum creante, delapsus, licet
aer impropriecoelumdicatur,acpropterhocmanua
indedelapsum, panis coelestis vocetur. Sed non
fuit tamen illud manna panis coelestis, sed est Dei
utunlur, sic ad vilam iramortalem, qua? est ipse
^ Christus, corpore Christi et sanguine hic spiritua
Iitcr,posmodum vero tam spirituaiiter cjuam cor-
poraliter infeternum pascantur. Claret igitur ratio
non solum in futuro, quandointrandumestinsan-
ctuarium Dei.et intelligendum in novissimis eorum
(Psfl/. Lxxuj.sed eUam in prfesenti, quando adhuc

Filius de coelo descendens, ut ipse fatetur, pauis sub nubilo cuncta fiunt clarel, inquam, cur non ;

coelestis, qui etiamantequam de coelodescenderet. tantum ad honorandum, non tantura ad adorandum

panis, hoc est vita erat angelorum, et postquam de
coelo uescendil,panis, hoc est vita factus est ho-
minum. Unde se non mortuum, sicut manna fuit,
sed vivum panem vocat, quia illud mortuum reti-
ciebat moritura corpora Judaeorum iste autem
sed insuper ad manducandumcarnemsuam etbi-
bendumsanguinem suum Christus Christianis,Do-
minus servis.Deus hominibus dare voluit. Nemo
ergoopponat impietatem velutltesi velcomesiDo-
minijUemocrudelitatem velut truncati veldoleulis
;
819 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 820
corporis nemo stultitiam velut homines humanam A synas,continua sacrificia, irrequietas orationes, et
carnem absque ratione edentes, quianon est im- his simiha, quae et vivis comparant meritum, et
pium ubi omnis pietas, non est crudele ubi nuUa defunctis requiem, consilio infernali auferret? Sed
passio, non est irrationabile ubi summa sapientia spiritus consiliiejusdolos retegens etvultum falla-
qufB descctione sua nullum dolorem, departicipa- ciae nubilo opertum denudabit, et Ecclesiae su«

tione suanullamimminutionem, decomestione sua magis lucrosam quam damnosam ejus exstitisse
nullampatiturconsumptionem :imo comedentibus tentationem monstrabit. Nam quod magnus Apo-
feternam inde providet et praeparat reparationem, stolus ante multa sfecula ait, oportet hwreses esse,
qualenus et in hoc saeculo etin futuro panis et vita ul quiprobati sunt manifesli fiant (I Cor. x), hoc
sit liominum,qui semper beatorum panis est et non solum Patrum temporibus, sed etiam nostris
angelorum.
refectio diebus experimur, quia sicut semper extrinsecus
Contra id quod dicunt, vivorum beneficia nihil hostium persecutionibus dilatatur, sic iutestinis
prodesse defunctis. falsorara fratrum tentationibus magis magisque
Quintodehinc etultimocapitulo, jaculum adver- purgatur.Dilatabitur ergo, non angustabitur pur- ;

sariorum amento haeretico intortum, quod in per- gabitur non inficietur auxilio divini Spiritus Ec.
niciemEcclesiaejamadvolat,scutoveritatis falsitati B clesia, cum illud quod ab adversa parte opponitur
opposito repellendum est. De quo Propheta •.Scuto studiosuis discutietur, subtilius investigabitur.per-
circumdabit te veritas ejus, non timebis a timore feclius invenietur, robustius defensabitur.
nocturno, a sagitta volante (PsaL lxxu). Excrevit Et ne diu difteram.quid est, o haeretice, quod
euimmalitiaperfidorum, etquasi ex adipeiniquitas proponis? Non,inquit, prodesse possunt bona vi-
eorum prodiit, cum non solum vivorum saluti, sed vorum mortuis, quia translatis e vita ntc augeri
etiam mortuorum spei invident, et universorum queunt merita,nec minui, quia extra vitam hanc
communes et publici hostes etfecti, non tantum non potest jam locus esse meritorum, sed retribu-
vivos occidere, sed et ipso mortuos, si possibile tionum; nec ab aliquo potest sperare mortuus,
esset,rursus exstinguere moliuntur. mor-
lustant quod dum in sseculo esset, uon obtinuit vivus. Id-
talibus.ut cito moriantur ; mortuis ne ad vitam circo inania dicoquaecunque a vivis pro mortuis
respirare audeant, aditum intercludunt. Non par- fiunt,quia dum mortales per niortem universae
cuntmiserandae hominum sorti.etpostaerumnosam carnis viam ad statum futuri saeculi transeunt, se-
vitam denuo sub divinojudicio laborantibus hu- cumtotum meritumsuum, cui nihil possit adjici,
manis speciebus, velut nuuquammoriturimisereri ferunt.Novif,inquam universa Ecclesia Dei, et ego
nesciunt, etvere impii, quia absquepielate Chri- p qualiscunque ejus alumnu? non ignoro sapientiam
stum pietatem benigne commaudantem, ut surdi Dei per Salomenem dixisse Cuncta quse fiunt ad-
:

audiunt Beati rnisericordes, quoniam ipsi miseri-

: ducet Deus injudicium pro omnierrnto sive bonum
cordiam consequentur {Matth. v). Quam quia aliis sive malum sit (Eccles. \n). et Apostolum Unus- :

nec afTectu retinent nec etfectu exhibent, non ut quisque onus suumportabit(Gal.\i)cl:Opportet nos
beati, sedut miseri, nunquam eam consequenlur. stareantetribunal Christi, ut referat unusquisque
Liberalescertehomines.etdesuoderaunificentissimi proutgessitin corpore, sive bonumsive malum {II
judieandi,quinecde alienodapsilitatemtieri, ajqiiis (Cor.v}\el David Duo hivc andivi: Quia potestas
;

intueri oculis, vel tolerare aliquatenus possunt, et Dai est et tibi Domine mJsericordia. quia tu reddes
divitias bonitatis Dei ac patientiae ignorantes, qui unicuiquejuxta opera sua {Psal. lxi) et Christum ;

secundum Apostolum, divesest in omnes quiinvo- Dominum Filius hominis venturus estin gloriam
;

cant eum(Bom.x) ;et, juxtaalium, rfa< omnibusaf- Patris sui cum angelis suis, et tunc rcddet uni-
fluenter,etnon improperai [Jac. i),legesdivina}lar- cuique secundum opus eJ;<s(il/fl///i.xvi);Novi plane
gitatipraescribunt,etne mortuis liber intermortuos ista, et adhuc plura, nec quam dixi Ecclesiam fal-
misereatur, coelestis censurae judices interdicunt. lere potuerunt lantatamque clara lestimonia, nec
Hoc faciunt quando altaris sacrificia, oblationes, tam cfficus esse potuittotus mundus, ut uon posset
1)
orationes,eleemosynas,vel reliqua bonorum bona cerncre quod potuit videre rarus hc.t;reticus,uuum-
vivor um bonis mortuisse prodesse non posse conten- quemqiie seillioet exsuis operibus aut justiticari,
dunt, et tam celebrem, tam anti-
i"]cclesiie Christi autcondemnari. Viditcerte ista, noc ad videndum
quum ab ipso Christo imo ante Christum ab ejus multo conamineopus fuit. Vidit quidquid tu videre
cultoribus observatum morem, universo orbe re- potuisti. sed qnidqiiid ipse vidit, tu hieretice, non
clamante contemnunl. Unde quam non contemuen- vidisti. Vidit liucs heatitudinis ac miseri<e sempi-
dus, imo quanto studio hic error refellendus sit, ternae ex vita mortalium pendere, unde pro ejus
etiam negligenter attendentes advertere possunt. qualitateaguovit omnipotentismisericordiam, alio-
Quis enim, o Catholici lectores, non advertat Sa- riuu piisopcribus,etiampo.stmoriem moruiis sub-
tanam, cujus cogitationes juxta supradictum Apo- venirc.Naiu ct si alicua videntur viventium opera
stolum, non ignoramus (11 Cor. ii), hoc cogitasse, utlamen morluis prodesse valerent, mortuorum,
ut tot bonaa tantis bonis ssidueper orbem pro dum viverent, sunt meritis comparata. Idcirco nec
mortuis facta,hoc astu averteret, etjuges eleemo- aliena esse judicanda sunt, quae mortuorum pra)-
 822
821 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS.
cum decem leprosissimul
facta sunt. Orat ea de A ejus (Matth. vm)
: aliis
cedentibus meritis propria
occurrentibus praeciperet /<(?, ostendite vossacer-
causa Ecclesia pro requie vel gloria membroi-um
:

dotibns.Et dum ireni mundatisuni (Lj<c.xxu) ;dum

suorum ad statum vitse alterius translatorum, e*'
cfeconatojuberet VadeadnatatoriaSiloe,etlava:
quosfideac charitate ad membra Domini suiper-
:

et ille abiit, et lavit, et vidit

{Joan. ix) ; alii cum
tinere cognoscit,a fructu suorum bonorum operum
CcTCO diceret : Respice, fides tua te saloumfecit, et
non excludit. Nonexcluditeos, imo, ut dignumest,
plenissime admittit, ut sicut abjectos a facie Dei confestim vidit{Luc. \\'m);qumdoaccesseruntad
concordansjustititeDeia memoria sua abjicit,sicut eum multi caeci et claudi in templo, et curavit eos
perfectos coram facie Dei, certa de misericordia omnes {Matth. xxi) quando sole occidente omnes
;

Deiauxiliosuonon indigere cognoscit siclaboran- :

qui habebant intirmos variislanguoribus.ducebant
tes sub judicioDei, confisa de divitiis bonitatis eos ad ipsum et curabantur (Marc. i; Luc. iv) ;
Dei, quibus potest modis juvare contendit. Habet quando prfecepto ejus exibant daemonia a multis
claraantia, et dicenlia Quia tu esFilius Dci {Luc.
inde auctoritatem ex verbis Domini Dei
:
sui, a qiio

per Evangelium auditremitti peccatanon solumin IV), et milIesimiUa,tam per sequamperdiscipulos

hoc ScBCuIo, sed etiam in futuro. Quando enim de facta. Hoc ergo modo bona viventis Domini vivis
blasphemiaSpiritusloquensait QaidixeHtverbum profuissc monstravi. Bona autem raortui Domini
:

B mortuis profuisse quia dubitat,quicunque insym-

contraSpiritumsanctum,nonre>nittetuv einequein
hocsceculo, neque infuturo (Matth. xu Luc. xn), bolo Christiano credit et contitetur passum sub
;

ostendit veniam quidem peccatorumiQlioc sfeculo Pontio Pilato, crucifixum, mortuum, sepultum,
semper dignis concedi, remissionem tamenpoena- descendisse ad inferna. De quibus innumerabiles
sanctorum aniraas eruens, et beatitudini aeternaB
rum quas peccata exigunt, in futuro sfeculo ali-

quando ditrerri.Qua) secundumnobis occultasdis- quod solemnis prophetia prae-

restituens, iraplevit

pensationesjustitiae et misericordiae Dei piis ope- dixeviit De manumortisUberabo eos,de morte re-
:

ribus bonorum vivorum, aut temporebreviantur, dimam eos. Ero mors tua,o mors,morsustuusero,
remedium bonorum,
aut qualitate mitiganlur, ad inferne(Ose. xiu);et quod ahus Deus ultionumy :

sed imperfectorum mortuorum. Quos bonorum, Dominus Deusuitionum, libere egit (Psa. xciu) ;

quia non excidunt a salute imperfectos^quiaindi-

;
quodque Apos{o\us,quiconstitulus est,'mq}xit,a Deo
gentpurgatione.Qufe purgatio ab aeterna damna- judex vivorum et mortuorum{Act. x).
tione secernens, autperoccultumDei judiciumreis Sed quid mirabile, si mortuus Dominus morte
illis pro qualitate reatuum exhibetur, aut per in- sua mortuis fidelibus subvenerit,cum exinde mor-
exhaustam ejus bonitatem Ecclesiae sacrificiis.ora- tuis seu morituris usque ad consummationem
prccordinaUs
tionibus, eleemosynis et his similibus recompen- ^ sfficuU Chrsitianis omnibus,ac vitam
satur, quiamanet verax veritatis sententia remitti (quodest mirabUius) eadem morte quotidie sub-
peccata, hocestpfenam peccatorum, aliquando in veniat ? Bona ergo mortui Domini mortuishomini-
hoc siBculo, aliquando in futuro. bushoc modo et profuisse et prodesse monstravi,
Sed jam latissimis Scripturarum exemplis uta- VivenUs aulem Domini bona mortuis profuisse,
mur.quibus sole clarius eIucescat,non damnosam undeclarius quam ex ipsa mortuorum resurrec-
sed lucrosam nobishaereticam propositionem fuisse tione probatur ?Nonnahoc illa trina etnoUssima
probando quodnonsolum bona vivorum mortuis. mortuorum resurrectioattestatur, puellee in domo
sedetiambona mortuorum vivis etbona vivoruai ; (Matth. ix), adolescentis in porta(Lue. vu), Lazari
vivis, et bona mortuorum mortuis
olim pro- et de sepulcro ? {Joan. xi.jNonne et iUud jamviventis
fuerint etquotidieprodessevel proticerepossint.Ad quia a morteresurgentis,taminsoIitum,tamnobiIe,
quod asserendum ipse inprimis auctor etsalvator tam famosum miraculura idem conUrmat,quando
horainum.Iesus Dominus veniat, cujus adhuc inter eo; ut dixi, resurgente, et imraortaliter jam viven-
hominesviventis bona vivis, mortui mortuis, vivi te, multa corpora sanctorum qui dormierant, sur-
mortuis, mortui vivis profuisse nulli dubium vel rexerunt ? {Matth. xxvii.) Nec mirum hoc eUam si
obscurum, sed certura et perspicuum est. Quando D vivenUs virtute mortuorum corpora surrexerunt,-
enimejus bonanuraerari poterunt,qu(fi.cumadhuc quando ejusdem vivenlis dicta orania, facta omnia
mortalis intermortales viveret,eisdera mortalibus adresurrecUonemnontantum corporum,sedetiam
nontantum spiritualiter, sed etiam corporaliter (quod primum est)animarumomnium fideUumho-
profuerunt ? Spiritualiter autem dixi, cum mnlieri minum profecerunt. Ostensum est igitur vivenUs
peccatricidiceret : Fidestuaie salvam fecit,vadein nomini bona raortuis profuisse. Sed ad supple-
paceiLuc. vn) ; cum paralytico remittuntur
: Fili, mentum omuium demonstretur mortui insuper bona
tibipeccataiMatth.ix) ; cum de Zacheeo Hodiesa- : viventibus potuisse prodesse. Ad quod non exspe-
tus domui huicfactaest {Luc.xix);c[[ia.ndo conver- ctata responsione mea.totus orbis terrarum concla-
sus respexit Petrum{Luc.\\u) ; quaudo latroniait : mat, vociferans se bono mortis Domini a morte
Hodiemecum eris inparadiso [Luc.xwn); et alia aeterna ereptum, saluU redditum, vitae perpetuae
quingenta Corporaliter vero dixit, cum leproso di- restitutum.HocduodecimapostoIi,hocseptuagmta
ceret : Volo,mundare,elstatimmundataest lepra- duodiscipuU, hocquingenU fratres, quibus simul
23 PETRI VENEHABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 824
resurgens apparuit, hoc iunumera juultitudo cre- A avertisse. l^raeter hos innumerabi/es alios, quos
dentiiim vel non crcdentium, qul^ dum ipse tem- brevitatisstudiointermitto, possem producere, qui
poralitei" carne mortuus esset, ipsieliam tempora- virtute sua infirraitatem,quijusfilia sua iniquitatem
literincarne vivebant. Hoc, inquam, omnes isti quibonis suismalapriorum temporum supporta-
attestantur quos, utdixi, in corpore mortali
: vi- bant, et Deum iniquitates hominum ferire dispo-
ventes,in corpore mortali eodem temporemortuus nentem, quasiviminferentes, supplicationibus re-
salvavit, et ipsis viventibusLona mortis su£e pro- trahebant.
fuisse monstravit. Quseoum ita sint, nullo sani ca- His ergodimissis, adnostra evangelica tempora
pitis, ut eestimo,reclamante^bona viventis Doraini veniendum quibus maximum in apostolis,
est, in

vivis, raortui mortuis, vivi mortuis, mortuis, vivis ut saepe dictum est,PauIum sermo producat, et ex
profuisse probatum est. eomaxime viventium bona viventibusprodesseos-
Sed quoniam, ut dignum erat, hoc Domino
in tendat. Ait enim in Epistola sua Romanis Tcslis :

Salvatore, velut in capite corporis sui, quod est mihiestDeus, cuiservio in spiritumeoinEvangeliQ
Ecclesia, ostensum esl, subsequenter in eodem Filii ejus, quocl sine intennis&ione memoriam vestri
corpore ej facio semper in orationibus meis (Rom. x). Item
us,Iioc estfidelibus ejus,prout ipse dederit
ostendendum enim Salvatore.ad quem B Ephesiis Flecto genua meaad Patrem Dornini mei
est.De ipso :

singulariter pertinebat ut ejus vita vel mors saluti JesuCkristi, ex quo omnis paternitas in conlocl in
viventium et mortuorum impenderetur, nullus terra noininalur, ut de'. vobis secundum divitias
fidelium dubitare permittitur. De reliquis vero, gralice suos virlutem corrobo7'nri per spiritum ejus
quod scilicet bona vivorum mortuis prodesse va- (Ephes. in),et rehqua. Item Colossensibus Ora- :

leant, et hi hoeretici negaut, et quidam etiam Ca- iioniinstate, vigilantes in eain gratiarum actione,
tholici dubitare videntur.Propterquos maximehoc orantessimul el pro nobis, ut Deus aperiat nobis os-
demonstrandum est, ut hteretieuSj si heri potest, tium sermonis, adloquendum mysteriumChristi,ut
fidem quam abjecitresumat, et Catholicus in fide manifestem illudita ut oportet me loqui (Coloss. lu)
quam contiteturnequaquamultralanguescat. Et ut Rursusinjamdicta Epistola Romanis Obsecro vos :

eo ordine quode Dominoillasuperiusostensasunt, fratres, per Dominum noslruin Jesum Chrislum, et

eodem quoque de servis fidelibus os-
ista inferius per charitatem Spiritus sancli, ut adjuvells me in
tendantur,probandum estbona vivorum vivis,bona orationlbus ad Deum, ut liberer ab infidclibus qui
mortuorum vivis et profuisse in praeteritis saeculis, sunt in Judxa,et obsequii mei oblatio accepta fiat
mortuorum mortuis, bona vivorum mortuis, bona in llierosolgma sanctis (Rom. xv).Item ad Timo-
et posse prodesse usque ad cousommationem sa^- Q theum: Obsecroprimumomniumfieriobsecrationes.
culi, etiara in futuris.Quando autem dies sufficere orationes,postulationes,graliarumactionespro om-
poterit, siundique occurentia et certatim se inge- nibus hominibus, proregibus omnibusquiin sub-
et
rentia exempla profunderc voluero,demonslrando limitate sunt, utquietamel tranquilLamvitamaga-
bona vivorum vivis profuisse.et invicem se bonos mus, in omni pietateet castitate. Hocenim bonum
omnes rautuis beneficiis adjuvisse ante Iegem,sub est, et acceptumcoram Salvatore nostro Deo (I Tim.

lege, sub grafia, in Heptatico, in prophetis,in- u). Hinc Jacobus postquam dixit Confitemint al- :

psalmisin Evangeliis. iu Apostolorum Actibus et terutrum peccata vestra (Jac.\), addidit Et orate :

Epistolis, in omni ad ultimum lege divina, tam ea proinvicem, ut salvemini{ibid.). Quod fieri debere
quae diciturvetus, quam ea qu^ dicitur nova? Sed prophetico testimoniocoraprobat,cumEliamintro-
quia non est necesse cuncta hujusmodi de Scrip- ducitorasse ut non pluerct super terram, et non
turis erutain unum colligere, qu.e sutficiantpropo- pluisse annostres ot meusessex : etrursum orasse
nantur.quibusquffipropositasunlrobuslissimede- et crelum dedisse pluviam. et terrain dedisse fru-
fendantur.Proposita aulem sunt.quod bona viven- ctura suum {IIl Reg. xvu). Quid ultra ? quid ultra
tium vivis prodessepossint.Et possem quidem di- cerle, autme loquendo,aut te, o lector, fatigerem
cere adremotiora seocdens, Abraliam pro Ismaele p. legendo Ecce his paucis plenissirae, his brevibus
?
(Gen. xvu), Jsaao pro sterilitate Ixebeccfe (Gen. exeraplislargissime raonstratum est,bonavivorum
xxyj, Jacob pro nepofibus (Geu. xlvui), Moysen vivis,juxta quod gratia cliviua dispensat et utrius-
pro Judaus (Exod. v), eumdem contra Amalec que partis meritum postulat, et olim profuisse,et,
(Exod. xvii),conlra Dathau ot Abii-on,contra phi- ut dictum est.sempcr, dumhic vivitur^ posse pro-
res rebellesetseditiosos (iY»?«. xvi) : hos, inquam, dessc. Duni cnira Paulus Roraanoruui in suis ora-
inagnos palriarchas vel pro aliis vcl conlra idios tionibus meuioriara faoit : duui pro Ephesiis adj
deprecantes et exauditos fuisse,David precii)us suis Deum geiuia fleclit, ihira rursum Roraanos perj
a morte populi angelumavcrlentem (/// Jieg.-^xw) Jesuiu ('hfistum pcr charitatem Spiritus sancli.j
ot
Samuelcm paulosuperiorcm eideui .ludaico populo obsecrat ut adjuvc.utijo in orationibus ad Deum
dicentcm Absila mepeccatnm hoc u( cessem orare
: dum Golosscnses raonet utoratioui instcnt, orent|
pro vobis (IReg.wx) ; Isaiam el Jcreraiam prophetas, etiam simul et proipso dum Timolheo loquilurj
;

tam precibus quam meritis, Ezechiam et Josiam obsecrare se utfiant obsecrationes.orationes, pos-
reges, ab eadem gente saepe iram commoti Domini tulationes, gratiarumaclionesproregibus et omnij
 :

825 TRAGTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 826

i»us qui in sublimitate sunt; nec tanfum pro illis, A Petro, ut de oarcere erueretur, et misso angelo
sed sicut pncmittit, pro omnibushominibus dum ; ereptus est(.4cf. xti) : orabit jam conjuncta Eccle-
Jacobus hortatur duodecimtribusqua? sunt in dis- sia Deo, utpro aliquibus obtinendis audiatur, et
persione, et in illis totius mundi fideles, ut orent non exaudietur? Et certe rationi huic auctorifate
pro se invicem, subditquc causam, ut salventur ;
sua eadem Ecclesia attestatur, morluis videhcet
dum Eliam etiam pro impiis orasse et exauditum aliorum mortuorum bonaposse prodesse,dum quo-
^uisse memorat: quid, inquam.inhisomnibus tan- tidie per universum mundum cum signo fidei

js lamquc solemnibus sacras legis testimoniis ! exeunles de corpore el somno pacis dormientes
quid certe aliuddocctur quam omnia Chrisli mem- mortuos suos, perfectioribus mortuis, hocesf,
bra, omnc sibimctipsis auxiliiim sanctis martyribus aliisque summe justis com-
invicem ferre
pro invicem orare , et ut lex Christi, mendat.quos scilicet jam mortuos mortuis aliis
qufB charitas
est, impleri valeat,alterum alterius ouera {Gal. vi), non commendaret, nisi mortaorum in bonis per-
vel spirilualla vel corporalia,spiritualibus aut cor" fectorum bona bonis mortuis, sed imperfectis
poralibus subsidiis portaredebere ?.Fam sequentis possc prodesse consideret. De qua ecclesiastica
particuljie probatio,unde melius quam ex priece- consuefudine, nec Catholicus dubitasse,nec haere-
dentis probatione probatur ? Sacris enim auctori- b ticus inventusestilli aliquando restitisse. Adjuvat
tatibus multipliciter probatum est, viventium bona ista et libriMachaba>orum lectio, quae sicutin se-
viventibus, si digni sunt. posse prodesse. quenfibus loco proprioclarius exponetur.summum
Inde ergo colligitur mortuorum hominum bona sacerdotem Oniaui, magoumque prophetam Jere-
mortuis hominibus, si et ipsidignisunt, adsalutem miam jam mortuos orasse et exauditos esse pro
seu ad malorum levamen posse proticere. Ciim vivenfibusintroduci('//3/ac/i. vvj. Cura igitur et vi-
enim bonorum viveutium oratio viventibus profue- veutes pro viventibus orare pr.npcipianfur^et mortui
rit, eorumdem velsimilium mortuorum ilepre-
cur pro viventibus exauditi esse legantur, cur morlui
calio mortuis prodesse non polerit ? An apud piis- mortiiis posse prodesse sanctls supplicationibus
^imam majestatem plus possunt viventes jusli, dubitantur ?

minusmortui justi ? An majoris apud Deum pretii
suntpreccs bonorum viventium quam bonorum
supplicationes mortuonim ? Nunquid excellentio-
ris meriti sunt apud Dominum suum sanctiin cor-
pore conslituli, etinferioris niortalitateexuti?Nim-
quid majorisgradusvel graliffi suntadhuc incarne
^ meritorum, ibi retribulionum,sed sicut,
positi, ctminorisjam Dco conjuncti? Xon hoc, non
hoc,inquam,fatio vel justitia patitur ut, quando
debent esse robustiores, fiant infirmiores; quando
debent esse polentiores, siut impotenliores quan-
Quodsi quis forte opposuerit bona mortuorum
idcirco mortuis prodesse non posse, quoniam in
statu illo futuri saeculinon est locus bonorum vel
malorum merltorum, sed bonarum vel malarum
retribuiionum. Rospondeo esse quidem hic locum
malorum
et mrdorura varietalera dlsfingul, sic bonorum et
bouorum diversitatemoporferediscerni. Sicutenim
divcrsorespectuvoco raalum quod est peccatum,
etraalum quod est poena peccatl de quo prirao
;
:

do debent esse perfectiores, sint maloait Propheta Peccalum meum coram meest
imperfectiores ;
:

quando solet talibus adaugerigloria,minuatur gra- semper.Tibi soli peccavi et malum coram tefeci
tia; quaudo supernfe largitatis erga tales dona so- {Psal.h) de sequenll vero Deus ipse: Ego Do-
;

lent inetfabiliter accumulari, qune prius collecta minus fnciens pacem ct creans malum {Isa. xi.v).
fucrant, videantur auferri. t^otuit certo Paulus \\.Qmq}.\c Siest malum in civitaie quod Dominus
:

orare pro Romanis, geuua flectere pro Ephesiis, non feceret {Amosm), slc diverso intuitu voco bo-
(ium inmisera carne viveret et, ut par est crederc
: num opus ejus, voco bonum raercedera ejus. De
exauditiis est. et nimc omni miseria exutus beati- qiio primo bono prcecipit homini Scriptura sacra
ludini sempiterna3 conjuuctus, pro cisdem vel qui- Fac bonum (Psal. xxxvi) de scquenti vero dicit ;

i)usiibet digne deprecabitur, et non exaudietur ?
Oravif, ut dictum est, Elias pro pluvia toUenda,
D
oravit et proeadem reddenda in corpore maoens
Credo viderebona Domini (Psal. xxvi). Primum
egobonum merifura est, secundum bonum mer-
ces meriti est.Primum bonum laboriosum est se-
;
:

nec precum elfectu vel iu modico frustratus est, quens bouum delectabileest. Primum bonuraama-
dum exutiis corpore fuerit (nam adhuc in cor- ritudinis est, sequens bonum dulcedinis est Pri- :

porc vivit) ;pro quibuslibet dignis tamen orabit, mum bonuui cum miseria temporali est, sequens
nec quod oraverit obtinebit? Rogant apostoli Do- bonum cum felicitate eeterna est. Primura ergo
minum pro Cliauanffia dicentes DuniHe ecnn Do- bonura in prKsenti tantum vitaexercetur, sequens
:

rnine quia clanuit post rios: et audiuatur {Matlh. bonura in fiitura perpetuo retinetur. lllud igifur
VI). Orant Martha et Maria ut resurgat frater bonura meritura comparans, quod laboris, amari-
earuui Lazarus ; etChristoeas exaudiente resurgit tudinis et miseriajesse dixi, a sanctisvel jam bea-
{Joan. xi). Hoc. inquam, sancffe mulieres sancti- tis oranino removoo ills vero quod delectabile,
que adhuc miseri obfinueruut, si quid
discipuli quod dulcedinis, quod felicifatis aeternae bonum
dignum petierint,jam beati non obtinebunt ? Facta vocavi.eos tantummodo frui affirmo. Nec enim
est oratio ab Ecclesia adhncperegrina ad Deum pro- ultra beatos illos esse pauperes oportebit, nequa-
827 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 829

quarn esurire corporaliter vel sitire, nequaquam A rum mortuis prodesse valeant ostenderunt. Quidam
flere vel gemere, nequaquam persecutionem pro enim, ait Scriptura illa, sepelientes kominem, vide-
justitia pati eis ultra necesse erit, et his similia runtlatrunculos, et projece^^unt cadaver in sepul.

bonum, utdixi,meritum coraparantia sedtantum : crumElisgei.Quodut tetigit ossa Elisei,revixit homo

excellentius bonum,quodmercedem pra^cedentium et stetitsupmpedes suos {IV Reg xni). Quid mirabi-

bonorum vocavi, eis deesse non poterit, quod hus, quid clarius ad rem, de qua agitur, aftirman-
beatus quicunque fuerit coelicola, feternaliter
ille dam,preesciacunctorumDivinitasostenderepotuit ?
obtinebit.Hoc est bonumillud quod beatitudo vo- Unde lucidius mortuorum bona mortuis posse pro-
catur, cujus beatitudinis vel prfecipua, vel tota desse,cunctaprovidens aeternasapientia monstrare
causa est, Conditoris conlemplatio, amor, dele- valuit?Quis inquamnobile hoc miraculum consi-
ctatio.Quae contemplatio amori, ut dixi, Creatoris derans, quod mortuorum bona mortuis prodesse
adjuncta,toiamillamrationalem et beatam creatu- valeant,nondico contradicere,nondico mussitare,
ram implebit, eamque ex integro sibi vindicans, sed vel in modico dubitare poterit? Idcirco autem
ad infaligabilem laudem Creatoris aeternaliter ani- haecaperta miracula alterius temporis hominibus
mabit. Inter quae bona sua, quandiu necesse fue a Deo demonstrata sunt, ut omnium temporum
•

rit.etiam hoc bonum habebit, ut in miseria tem- Q homines instruerentur, et quid credere,quid agere
porali adhuc laborantibus conservis benigne sub- deberent.non tantum verbis divinis, sed etiam
veniat.et meritis felicibus,non miseris lamentatio- rebusmirabilibus admonerentur. Hoc autem cor-
nibus eos ad sutie beatitudinis consortium per- porale beneficium, amortuo propheta mortuo ho-
trahat. Eapropter affectus pro mortui pro mor- mini collalum,docetDeumnon solumcorporaUbus
tuis Deo supplicant, non de miseria est, sed de mortuorum hominum beneficiis quae ipse contuht
beatitudine, non de laboriosis supplicationibus mortuisahis succurerre, sed et spiritualibus bonis
hujus vitai, sed de rivo in eis derivato charitatis et eorumdem mortuorum mortuis aliis,sicut adjuncta
beatitudinis sempiternee. justitiaemisericordiapostuIat,spiritualitersubvenire
Hocigitur modo mortui perfectiores proimper- Cum haec itaque tam magnis auctorilatibus, tantis
fectioribussupplicant, quando Deum non sicut in rationibus, tam firmiter innitantur, proculexplosa
hac vita miseris gemitibus, sed sanctis affectibus, omnidubietate, mortuorumbona mortuis prodesse
sicutvitam illam decet, quo dignis exorant. Non posse luce lucidius demonstratur.
enim eos inprecibus necesse estlaborare, quorum Hinc ad tertiam divisionis nostrae particulam
sancta merita vel affectus non posset seterna sa- defendendam, quam solam haeretici nostri impu-
pientia, qute illa contulit, ignorare, non potest gnant dequa solaliocnostrumquintum capitulum
G
summa benignitas non exaudire. Nee enim ipse exortum est, Spirilu Dei causam suam defendente,
Dominus tales illis affectus conferret, si eos exau- procedendum est. Est autem haec, qua Dei Ecclesia
diturus non esset. Uoc igitur modo bona mortuo- bona vivorum mortuis posse prodesse, et verbis
rum mortuis posse prodesse, et auctoritas docet, docet, et quotidianis, quai mortuis exhibet, miseri-
ct ratio persuaiet. Ista, inquam, bona sanctorum cordiae operibusconfirmat. Quam ejusconsuetudi-
nonminuent beatitudinem, sed aliorum, ut dictum nem nobis ab eadem Ecclesia tradilum morem,
et
estjuvabunt imperfectionem. iNec vocabitur bo- vos o haeretici, cum quibus praecipue de hac re
num adaugens meritum, sed dicctur bonumremu- mihi sermo est, nulla ratione temerare potestis,
nerans meritum. Jam si hino auctoritas Scripturee quia ralioni longe suprascripta;, et argumento
vel a credentibus vel adubitantibus qua^ritur, ju- invincibihresistere non valetis. Quaevero sit illa
vanteeo qui adjulor est in opportunitatibus {Psal ratio, quodve illud argumentum, ne mente exci-
ix), deesse non polerit. Deesse certe non potcrit^ derit, brevitcr replicabo. Superius cnim dixistis
ut, non solum ratione supra scripta, non tanlum nuUos vos libros, nuUas traditiones Ecclesiae ab
institutioneecclesiastica, sed etiam auctoritato (li- Ecclesiapraeter Evangehumsuscipere, sed iUi tan-
vinaundiquenostravallata assertio,nullum casum tum, hoc est Evangelio, fidem vos firmissimam
trepidans, immota consislat. Adducatur authen- ^ conservare.Ad quodego respondi Si indiflerenter :

ticus et evangelicis tcslimoniis roboralus liber,
qui diciturRegum,in medium, et mortuorumbona
mortuis, ut sfepe dictum est, posse prodesse mi-
rando acjucundoexcmploconfirmet. Vcniatadlioc
astruendum magnoruin ct mirandorum operum
patrator magnus ille et nominatus Eliseus pro-
pheta,supcr qucm ElifB spirilus requievit, ([ui
ejusdem eumilein tauti ])roplict;c spiritinn, co ad
sublimia curru etcquis igneis rapto. (liipliccin ac- geliiiin rcjicicndum cssc non conc(>dilis, quidquid
ciperemeruit (IV Reg.w). Hujus cerleE.i>ii noii
viventis, sedjam morlui et sepulli ossa mox ul
mortuum alium contigerunt, ulrum bona morluo-
ab Ecclesia taiii Evangelium quam alios libros,
quoscanonicos dicimus, cum aliis authenticis tra-
ditionibus susccpistis, indifferenter aut omnia su-
scipere.aut omnia rcspucre debetis. Quod enim
indiirerentcr ab Ecclesia tam nobis quam vobis
traditum est, aut indifferenter totum suscipicnduin,
aut totum rejiciendum cst. Sed Evangolium reji-
ciendum esso vos n(Ui conceditis. Qiiia ergo Evan-
cum Jwaugelio ab eademEcclesia,qua3 Evangelium
tiadidif,traditum est, invicta ratione cogente a
vobis suscipiendum ost. Tradilum uutem ab ea>
229 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 830

qiiam dixi, Ecclesia.in Ecclesiainvenistis, ut divi- A tiam qui cum pietate dormitionem acceperant Ju-
nis sacrificiis, sacris orationibiis aliisque pietatis deei : male et irrehgiose cogitant qui considerant
operibus,fideles in carne viYentes, alios cum signo quod eamdem etmeliorem habeant|repositam gra-
fidei et spei Ghristianae carne exutos, juvarestu- tiam hi qui cum pietate dormiunt ChrisUani? Non
deant, ut quod bon^e quidem eorum vitce, sed im- prorsus, non quia, ut bona illa Scriptura subsequi-
perfectae defuit, de superelUueute Coaditoi'is pie- tur, sancta et salubris est cogttatio pro defunctis
tate pie praesumentes, supplere contcndant. Quod exorare, ut a peccatis solvantur (tbid).
quia sic vobis ab Ecclesia jam dicta sicut Evange- Adjungatur huic Machabaerum exemplo totus
lium traditum est, prorsus tam a vobis quam ab divinus et Evangelicus propheta Isaias, cujus ve-
universis sicutevangelium suscipiendumest. ritatem vel dignitatem superfluum est efferre,cum
Succedat tamen sacrorum librorum auctoritas, apostoli, cum Evangelistee, cum Salvator ipse eum
et tamCanonis diviniquam aliorumvoluminum ei inveniantur frequentissime legere, prfedicare, et
cohaerentium etab Ecclesia traditorum clarifluus verba sua ejus serraonibus roborare. Loquens
sonus,et erroris tenebras luce sua discutiat, et quippe judaico populo, adquemmissus erat, eos-
surdishominibus aureshactenusobturatas aperiat. que corripiens et instruens Cum dixerint, inquit :

AcprimoomniumMachabfeorum liber secundus in ad vos: Qucerite a pythonibus et a divinis quistri-

B dunt in iucantationibussuis:
medium adducatur,ex quo famosissimam lectio- Nunquid nonpopulus
nem et in sacrificiis divinis, quiB assidue per a Deosuo rcquirit pro vivis ac mortuis ? ilsa. vui)
totum mundum pro mortuis offeruntur, quolidie velut si diceret Cum dixerint ad vos deceptores
:

frequentatam, contradictorhaereticus audiat.elau- ut eaquae tantum a Deo requirenda sunt, quseran-

diens pietatis verba pie per orbem terrarum ubi- tnr contra Deum a pythonibus et a divinis, qui
que resonanlia, inter innumerabiles pios pielali moretaliumincantandostriduntetsibilant.respon-
diviufe pro mortuis supphcantes, pene solus ira- dete Nunquid non populus ? hoc est. Nunquid
:

pius esse erubescat. Audiat a fortissimo Juda fa- non est hic raos omnium pof5uIorum, ut a Deo suo
ciam collationem duodecim millium drachmarum, quem coht, requirat ea quaj quajrenda sunl, sive
missasque Hierosolymam ut ibi offerentur pro pro vivis, sive pro mortuis ? Eapropter non ut vos
peccatis quorumdam in beUo paulo ante acto mor- dicitis, quffircmus ista a pythonibus et a divinis,

tuorum quorura peccatum tam grave describitur,

: sedmore omnium populorum, qui a Deo suo re-
ut vix venia dignum inveniatur. Sequenti die, ait quirunt tam pro vivis, quam pro mortuis quse re-
Scriptura illa, venit cian suisJudas ut corpora pro- quirenda sunt, et nos similiter faciemus, a Deo
strarum tolleret,et cumparentibusponeretinsepul- nostro requirendo, si quaqua^rendasunt, pro vivis
crispaternis. Invenerunt autemsub tunicis interfe- C vel, si qua quaerenda sunt, pro mortuis. Nonne
ctorum de donariis idolorum quce apud Jammam. vides, quicunque haec legis, prophetam. Isaiam
fuerant,aquibuslexprohibetJudseos. Omnibusergo apertissime pra^dicare Deum a populo suo requi-
manifestumfactum est ob hanc causam eos corruisse. rendum,id est esse tam pro vivis
consulendum
Omnes itaque benedixerunt justum judicium Do- quam Quod
consulendus, si oran-
pro raortuis ? si

mini, qui occuUafecerat manifesta ; atque ita ad dus est Deus, tam pro vivis quam pro mortuis,
preces conversi rogaverunt, ul id quod factum erat quid respondent qui dicuntnon esse orandumpro
delictum oblivioni traderelur {11 Mach. \\\). Tam mortuis ? Ad illud concessum fuit uni populo Ju-
grave,inquara, eratdelictum, ut donaria idolorum deeorum, et nunc negatur Christiano orbi terra-
invenirentursub tunicis interfectorum.De hoc tam rum? Docetur populus ille, ut respondeat seduc-
gravidelicto Judaeifideles ad precesconversi, roga- toribusinquirendum vel deprecandum Deum pro
verunt utique Deum, ut id quod factum erat deli- vivis ac pro mortuis, et non docebitur populus
clum oblivioni Rogant ergo fideles
traderetur. Christianus conculeandos esse hfereticos, qui ne-
Judaei Deum pro tem gravibus defunclo-
delictis gant Deum orandum pro raortuis? Quod si dixe-
rura, ut quod fecerant oblivioni traderetur ;et non rint in ahquibus exemplaribus non haberi, nun-
rogabunt fideles Chrisliani pro defunctis in spe D quidnon populus a Deo suo requirit pro vivis ac
bonafidelibuseurademUeum, uteis nondumplene mortuis, sed pro vioisa mGrtuis, hoo est pro vivis
laxata peccata remittantur ? Rogaverunt hoc illi hominibus a mortuis simidacris ? Respondeo di-
adhuc in terapore irae, et non rogabunt hoc isti in ctura quidem et illud, si tamen ita est, ad expro-
tempore grati* ObtulitJudas,quia ad ofFerendum
! brandum idololatris, qui quod pro salute vivorum
misit duodecim mihia drachraas argentipro pecca- sive defunctorum ab unoet vero Deo tanturaqufe-
tis mortuorum Judacorum: et non otTeret noster rendura erat, a falsis et innumeris, secundum
Judas, id est pietatera tenens et confitens Christia- ipsos, diis quferebant, secundum quodOchozioe
nus, super aurum et argentum iucomparabiliter regi dicilnr : Quasition esset Deus in Israel misisti
pretiosum Christicorpus etsanguinem propeccatis adconsulendum Beelzpbub dcum Accaron idcirco :

Chrislianorum mortuorum ? Beneille et religiose de lectttlo superquem ascendistinon descendes,sed

de resmTectione cogitabat, bene et religiose consi- morte morieris [IVReg.i). Dico, inquam, ad deri-
derabal quod hi optimam haberent repositam gra- dendos idololatras hoc dictum fuisse, sed quod a
831 PETRI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX. 832

Deo vero populus ejus salutem vivorum seu mor A resurrectionis reservatur carni humanae et hoc ;

tuorum quaerere debeat, phophetam sensisse. Hoc
qui studiose legeritintelliget, et erroneis homini-
bus ista negantibus contradicet. Nara et quod se-
quitur, ad legem magis etad testimonium, osten-
dit de his et similibas legemdivinam ejusque te-
stiraoniacousulenda, hisque magis quam pythoni-
bus vel divinis esse credendum. Sed et illud quod
additur: Sino7i dixerintjuxta verbum.hocnoncrit
eis matutina ^Ma?(/sa Yni),oomminatiir negantibus
velcontradicentibushaerelicis,sinondixerintjuxta
verbum hoc, hoc est consulendum vel orandum
esse Deum pro salute vivorum ae defunctorum,
non esse eis matutinam lucem, hoc est nunquam
eos perventuros ad mane aiternum de quo post-
perspicuum est, quod bonum orationis, quo a vi-
ventibus Deo pro mortuis supplicatur, animfe nihi-
lominusreservatur humanae.Quiahocconstatquod
corporalis substantia aut de cadavere, aut de pul-
vere, aut de nihiioreparabitur ;etillud certum est,
quod interim spiritualis substantia bonisvivorum
operibus adjuvabitur. Sienimomnino absque spe
reparationis humana naturadeficeret,sicutnon es-
set unde repararetur, ita non esset unde adjuvare-
tur. Sed quoniam per resurrectionem constat eam
in melius relormandam, non quidem per bapti-
sinum,sed peralia bona viventiam opera. si proea
facta fuerint, eam certum est adjuvandam. Hic
plane liic sensus, hic intellectus et apostolicus ;

quam propheta dixit Ad vesperum demorabitur .^ cui qui concordat, Catholicus qui ab hoc discor-
:
;

/letus (Psfl^. xxix), subdidit, et ad matutinum lceli- dat, haereticus esse probatur. Hinc enim est sequi-
tia (ibidj. tur .Utquid ct nos periclitamur nmni hora? Quoti-
Sed transeal a Propheta sermo ad Apostohim,ut die morior pn' vestram gtoriam, fratres (ibid.)
quid dehissentiatsummuspostChristum magister Vides leotor, Apostolum periculis suis quoti-
Ecclesiae, more suo non tantum discipulis, sed et dianae morti sufe paria fecisse baptismata eorum
dyscohs istis aperiat. Tractans quippe in Epistola quibaptizabantur promortuis, hocest, bona qua^
ad Corinthios prima de mortuorum resurrectione faciebant vivi pro mortuis non qaidem quantum :

et eam multipliciterastruens: Alioqui,aH,quid fa- ad dignitatem, qua incomparabilitcr opera sua il-
ciuntqui bapiizanturpromortuis'? Si omnlno mo7'- lorumoperibusprfEcellebant,suaoperaeorum ope-
tui non resnrgunt, utquidet haplizantur pro illis'? ribus paria fecit sed quantum ad argumentum
;

[I Cor. xv). Baptizabanturenim tunc temporisqui- probandfB mortuorum resurrectionis spectabat,

dambona,sednon sana voluntate pro mortuisnon facta sua et illorum aequavit. Dixit enim inaniter
baptizatis, a3stimantesbaptismum,quod,dumvive- baptizari vivos pro mortuis, si morfui non resur-
rent, uon perceperant, si pro ipsis vivi baptizaren- gerent dixitinaniter se periclitari omni liora, si
;

tur,mortui3posseprodesse. Quod Apostolus sic de c mortui nonresurgerent; inaniter quotidie se mori,

hoc eorum opereloquens temperat, ut baptismum si mortui nonx'esurgerent inaniter se ad beslias ;

tale nonapprobet, et baptizatorumvokintatem col- pugnasse Ephesi, si mortui non resurgerent et ;

Idudet. Mon approbat sane alleriusbaptismum al- frustra hcec omnia vel similia facta fuisse vel tieri,
teri vivenli vel mortuo quantum ad baptismum spe- si mortui non resurgerent. Quod si mortui resur-
ctat posse
prodesse,sed plane intentionem illorum gerent,neque se .ista omnia frustra pati aut fa-
baptizatorum approbat et confirmat, qui bonis ope •
cere neque vivos qui pro mortuis baptizabautur,
ribus vivorum, mortuos posse juvari, hujusmodi quantum ad intenlionem, ut supra dictum est,
opere, hoc est, tah baptismate, videbantur seutire pertinet, frustra pro mortuis baptizatos esse, quia
quod abjiciendum esse.
Abjicit igitur Apostolus etilla sua opera non tantuin viventibus, sed ct
suscipitquodsuscipiendum essecognoscit, ut non mortuis proderant. etaliorum viventiumbona, qnte
quidem baptismatis opere quod unicum est, sed pro mortiiis pie liebant. absque dubio mortuorum
omui alio bono opere quodmuUiplcx est, mortuos saluti proiiciebant. Iluic argentea^ columnce, hoc
aviventibus posse juvari admoneat, Hinc sentcn- est splendidfe et forti apostolicre sententine, operis
tiam quamprfemisi, tam constanterin resurrectio- hujus aedittcio lirmiter innixo, et quod vivorum
nisassertione pronuntiat, otut molius commcndet ,-. bona, si mortuis prodesse valeant,
dignifiierint,
iterat,cumdicit : Aiioquiquidfaciunl quibaptizan- inde probato, ad Actus ipsius apostoli et aliorum
tur pro mortuis ?etstatim •.Siomnino rnortui non apostolorum sermo transilial, et, adjuvante eo cu-
resurgunt,utquidet baptizantur pro illis? quasi jus causaagitur, de libroillonon Evangelio, sed
diceret: Sinon prodestbonum
est resurrectio,qiiid evangelico, quod ex aliis aslruit,verum csseosten-
opus,vel Ijona pro mortuis vivoruni intentio ?Quid dat. Vivebanl certe in carne dtio magni etsummi
prodest pro mortuis bona voluntas vivorum, si apostoli Petrus et 1'aulus. Quorum primus, utbre-
mortem carnis non sequitur resurreclio mortuo- viter dicam, viduarum precibus et lamentis Tabi-
rum?Quid prodest pro mortuisbonum viveutium tham mortuam (.'lcL IX), alter lapsum de fenestra
opus,si ad vitamsempiternampost communemca- Kutychum lylf^.xx), miseratus casumstudiosi crga
sum, humanum non cieditur possc rcsurgerc cor- vorl)um Dei adolescentis, suscitavit. Vivcbat, in-
pus?Sed quia hoc patet, quod mortui resurgunt ;
quam, in carne Petrus mortua erat quantum ad
;

neque hoc latet.quod mortuis bona viventium pro- carnem Thabitha. IIoc ne quis dubitet, sancta illa
desse possunt. Qiiia hoc clarum est, quod bonum Scriptura testatur./^acra/n es^inquit, in diebusil-
 833 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS. 834

lis, utinfirmata, scilicet Tabilha, moreretur. Quam A cisse cognoscatis, bona viventiura mortuis posse
cum lavissent,posueruntincienaculo.Qa\dde Petro prodesse nequaquam aut vos, haeretici, negabitis,
Petrus, ait, ponens genua, 07'avit. Et post pauca: aut vosultra, Catholici, dubitatis.
Cum vocasset, inquit, sanclos ac viduas, assignavil Quod si opponitis in veteri Scripturade Elia et
eamvivam{Act. xi). Quidam, in-
Quid de Paulo ? Eliseo, in librisnovae gratiae de Petro et Paula tan-
q\ili,ai{olescetis nomineEutychus,ducttis somno occi- tummodo quod mortuos suscilaverintinveniri, re-
dit de tertto csenaculo deorsum,et sublatusest mor- spondeo in Canonequidem plura his exempla non
tuus. Adquemcum descendissel Paulus, incubuit legi, sed verba velprfecepta Domini, qua? praemisi,

super eum,etcomplexus ait Nolite turbari.Anima

: sufficientissime pro exemplis debere haberi. Quid
enim ipsius in eoest.Etvevsu interposito Adduxe- enim
: ?nunquidquandolegitur Christus imperasse
runt auiem puerum vivetitem, et consolatisunt non discipulis Mortuos suscitate quando legitur de om-
:
;

minime{Act. xx). Kcce vivens Petrus, ecce absque nibus credentibus dixisse Quicreditln me, opera :

dubio mortua mulier. Ecce vivens Paulus, ecce qu(p egofacio et ipse faciet, non creditur resurrectio-
absquo dubio mortuus adolescens.Quia tamen Pe- nem multorum mortuorum per discipulos praedi-
trusponensgenua oravit.resurrexit mortua mulier. xisse ? Nam si abeis mortui suscitatinonsunt, aut
Kt quia snper ImncPaulus incubuit. euraquecom- B quod praecepit Christus discipuli neglexerunt, aut
plexus est, resurrexit mortuus adolescens. Quid quod pr.necepitnonimpIeverunt.Sed ut ad unguem
ultra quaeritur ? Quid negatur vel dubitatur viven- proseqiiar tergiversantes,concedo eosmortuos non
tium l)ona defunctis posse prodesse, cumtam su- suscitasse,sedaf!irmoquodvos,heeretici,negarenon
blimibus exomplis doceatur lantorum apostolorum polestis.suscitandorummortuorumpotestatemple-
precibus preescriptos morluos surrexisse ?Quis jam nissimam accepisse. Quod si acceperunt, revera
vel mussitare audebit frustra Ecclesiam pro mor- aututi, aut non uti potuerunt. Qui si ea usi sunt,
tuisorare, cum videat summos magistros ejus, et mortuos suscitaverunt, Si ea usi non sunt, non
animasmortuorum ab occultisjudiciorum Deisedi- quidem suscilerunt. sed suscitare raortuos potug-
businvisibiliter revocare, et ipsa eorum corporavi- runt. llorum quodlibet concedatis, quod affirma-
sibiliter suscilare ? Sufficit, sufticit plane, et hae. mus negare non potestis.Nam si mortuos suscita-
reticis neganlibus, et Catholicis dubitantibus, hoc verunt, utique prfecepta, Dominiet bonis suispre-
etiam si aliud non esset exemplum, juste et Eccle- cibus suscitaverunt. Si non suscitaverunf, eodem
siam orare pro mortuis et si hoc prcecedens vita
; ejusdemDominijpriecepto,et eisdembonis suispre-
raortuorum exigit, ejus pias preces veloperaposse cibus suscitarepotueruut. Hoc quia constat, sicut
prodesse mortuis. C si mortuos suscitassent, bona eorum mortuispro-
Sed ne hfec gratia iUis tanlum raagnis apostolis fuissent ; ita et si non suscitavcrunt, bona taraen
collafa videatur, acccdant etinferiores, eteis sirai- eorum si voluissent, raortuis prodessc potuerunt.
lium operum potestatem a Christo concessara- Islis omnibus eo res pervcnit.ut in accepta potesfate

ipsura Kvangelium jam loquatur. Accedant non tan- suscitandorum mortuorum.sive suscitaverint mor-
tum certe duocedim apostoli, sed et lxxu disci- tuos, sive nonsuscilaverint, hocostendatur prfeci-
puh : etintercaetera quaeproecepta sunt, audiant a puis sancti Evangelii testimoniis, bonaquselibet vi-

Chrislo: MortuossuscilateiMatth.\).Et ne hisetiam veniiumposse prodessemortuis. Sed falsum estta-

solistam miraudorum operum potentiadata videa- mentalemmortuorumresurrectionem Christum et
tur, attendanthi cum quil)us raihi sermo est, non praecepisse et priedixisse, et praecepta et praedicta
specialem aliquorura, sed generalera uuiversorum implectanon esse.MuItienim et innumerabiles Chri-
super his sententiara Domini Qui credit, iaqaii, in sti discipuli exstiterunt, qui per universum orbem

me, opera quse ego facio et ipse faciet, et majoraho- terrarum, inter alia infinitaet stupendaopera sua,
rum faciet {Joan. xix).Ad quidistud? Utostendara ea que aChristo de suscitandis mortuis jussa sunt
I mortuorumresuscitandorum potestatemnonsolum servaverunt, quae praedicla fuerant impleverunt,
duodecim apostolis.non solumseptuagintaet duo- Quibus coelestibus et miraudis operibus,sapientiam
D
bus discipuhs, non solum aliis fidelibus qui Chri- mundi stultam facientes, potentiam mundi' Deo
stum in carne viderunt, sed et omuibusvere cre- subjicientes,a mortefeterna homines eruerunt,vitse
dentibus,quandocertasalutishuraanfecausaexige- sempiternae, quam amiserant, restituerunt. Et quis
ret, esse concessam. Ad quid etistud ? Ut in mor- eosenumerat "! Dinumeraboeos.,diiii\\e,\etsuper are-
tuorum resurrectione viventibus a Deo concessa nam 7nultiplicabuntur (Psal. cxxxin), qaia. a nullo
gralia cognoscatur,et,per orbemterrarumvivorum mortalium numerabuntur. Opera, inquit, Christus
precibusresurgentibus mortuis,quod boua vivorum quoe ego facio, qui credit inme, faciet, ut inter alia
mortuisprodessevaleantnequaquam ulterius a vi- mirabilia, qui ego suscito mortuos et ipse susci-
ventibus dubitetur. Curaplaneapostolos,cum anti- Etmajora, inquit, horum faciet.
tet. excellens
quos prophetas, cum innumerabiles sub tempore gratia o superabundansbenignitas
!
Majora Chrislo !

gratige sanctos, tam frequenter mortuos suscitasse Christianusfaciet,majora Salvatore salvatus opera-
audiatis, cum non malis suis, sed bonis suis,cum bitur maioraDeohomo implebit. Quare hoc Quia
nou suis maleficiis, sed Dei beneticiis, eos hoc fe- ego adPatrem mdo (Joan,xi\), quia a mundo cor-
 83o PETRl VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX 836

poralitei'recedo,quiamortalibusoculisprt^seatiam A deant, et tam in sacrificiis Deo pro mortuis otle-

meam subtralio, ne putet mundus quod cum i»rce- i'eudis,quamia eleemosyniserogandis, etincaeteris
seutiamea subtrahatur ei etgratiamea,ne;iestimet pietatis operibus moreecclesiastico exercendis, aut

me sui oblitum, quia se videt corporaliter dere-
lictum, ne arbitretur me ex toto hinc abiisse quia
videthumanamformamin crelumsecessisseridcirco
majorem gratiam terris infundo, idcirco alium Pa-
racletum meis raitto, qui maneat cum eis in eeter-
num {ibid.), qui eosdoceatomnemveritatem
svi). Idcirco majorem plenitudinem spirituaUum
munerum.idcircomajoremefiioaciam mirandorum
operum eis largior, ut et de mea visibili absentia
consolentur, et ad avdenter exoptandam seternam
meam ipi'eesentiam multipliciter animentur. Ideo
quicredit in me, nousolum opera quceegofacio ct
ipsefaciet, sed et majora horum faciet.Nixm, ut de g l»ditur, aut charitatis uaitas periclitatur, si occulte
caeterisadmiraadis homiuibus et mirabilibus eor um
operibus taceam, aunquidaonEucharius, ab apo-
stoloPetro ad prcedicandam Germaniam directus.
majore miraculo quam Christusmortuum suscita-
vit ? Suscitavit Christus quatriduanumLazarum,
suscitavit Eucharius a Petro directus quadragena-
rium mortuum. Jacuerat exanimis Lazarus in se-
pulcro quatuor diebus fuerat et his mortuus in
",•
sepultura xl diebus.Majora igiturfecit Eucharius
quam Christus,sed quia hoc voluerat et dixerat
ipse Christus. Quod quidem et de multis aliis di-
cere possem, sicutverbi gratia de sancto Frontone
Petrogorensi et Maurilio Andegavensi episcopis.
Quorumprimuscumetipse abeodemsaepedicendo
Petro apostolo ad partes Aquitanicas milteretur,
C
Georgium sociumjamultra decemdies in viamor-
tuum, per ipsius apostoli baculum de morte rece-
pit. Alter vero longe post apostolorum tempora,
puerum quem propter hoc etiam postea Renatum
deficiant, aut languescant. Istosnec haereticos vo-
;
care debeo,quia iahis nec publice, nec pertinaciter
Ecclesia3 resistunt. Sola enim pertinacia, Ecclesiae
doctrinae resistens hfereticumfacit ; nec securefi-
deles uomiuare audeo, quiaerga statuta ecclesia-
{.loan. sticalauguere veltepere conspicio. Sunt equidem
iaaumerabiles et diversissimae diversarum Ecclesia-
rum ad uuam catholicam pertineutium consuetu-
dines, ut pene tauta si varietas usuum, quanta
multiplicitas Ecclesiarum.Sed non damaat aUquem
diversaiastitutio,qu3eet ver«tidei inservit,et cha-
ritatiscompaginemaoadissolvit. Ubi veroauttides
fit, damaabile est ; sipublice, damaabile, simulet
hfereticumest. Istudad hoc iatuli,utqui boaa vi-
vorum mortuis, qui digai sunt. prodesse denegat,
non adeaui, quainprccmisi, bonorum usuum varie-
tatem. sed ad communis fidei laesionem pertinere
cognoscat. Et quia hoc Isesionem fidei pertiuet,
sicut publica pestis haerelica expelleada.sic occulta
laaguentium passio, si potcrit fieri,remediis medi-
ciualibus et curanda, Medicinalia autem remedia,
Patrum cathohcorum exempla et mouita dico, ut
qucB haereticis prodesse non possunt, a quibus oon
audiuntur, prosiut vel isUs a quibus suscipiuntur.
Nam non parvum vel iu regno coelorum vel in Ec-
clesia Deilocum doctores teaent Ecclesiae Dei, cum
vel de regnocoelorum, vel de Ecclesia Dei dicat
ipse Dens:Quifeccritetdocueint,inagnusvocabilur
inregnocoelorum{Matth.\); etApostolusinEpistola
ad Corinthios, iu bublimihoc est, tertio post apo-
stolosetprophetaSgradu,eos constituit, cumdicit :

vocavit, septem annos integros jam in monu- Quosdam quidemposuit Deus in Ecclesia, primum
mentohabentem, excelleatissimo miraculo susci- apostolos,secuncloprophetas, tertio doctores deinde ,

tavit. virtutes, exinde gratia curationum, opitulationes,

Quid hoc ad proposita ? Ut ostendatur Christuiu guhernationcs ,generalinguarum,interpretationes ,ser-
hoc praecepisse, ut pervivos mortuiresurgereat, et monum {I Cor. xii). Audite igitur quicuaque talium
inde doceaturbona vivorummortuos proculdubio aliquid auimo versatis, audite magnos sauctos, et
juvare posse. Haec de sacroCanone,praeter idquud post apostolos et prophetas priecipuos doctores Ec-
rle Euchario, Frontone, sive Manrilio, propter ce- clesiae ; et sifilii eorumestis,patribus ; si discipuli,
lebremeorumdemsanctorumfamamjposui.maxime magistris acquiescite.Nec quamhbet acutos,quam-
contra haareticos, qui non nisi Caaoni se dicuat libet subtiles intellectus veslros pra3postero ordine
credere, dicta sufficiaat. Nam projjter Cathohcos, eorumvelitisseasibusanteferre, quia,ut Veritasait,
qui sanctos Patres et Ecclesiaj Deidoctores debita perfectus omnis erit, si sitsicutmagister ejus (Luc
reverentia suscipiunt, ponendo mihi videntur ex eo- vi). Nos tamen quoniam, prout res ipsa pafitur,
rumdictis et factis aliquaexemplaettestimonia, ut brevitati operam damus. nequaquam de omnibus
qui fortasse hactenus eos minus studiose legerunt qui ia Ecclesia celebre nomea doctorum obtmeat,
amodo studiosius legant,eosque contra hanc etiam et quos vel.Graecos, vel Latinos testes habere pos-
haeresim, ante muUa saecula vigilasse cognoscant. semus,exemplaposuimus.Sufficerenaiaquedebere
Proptcr autem dixi, quia in qui-
Catholicos judicavimus, si illorumtantum qui in arce Latini-
busdam regionibus, otsi non multi, aliqui ta- tatis, cujus linguu; homines sumus, auctoritate et
men esse dicuntur, qui etsi huic praemiss.ne veri- scientia caeteris eminent,itcstimonia producamus.
tati aperte, ut haeretici, non contracUcunt, cx his Beatus ergo Ambrosius Mediolaneasisepiscopus,
tamen qu» cum aUis conferunt de ea dubitare <7Mem,sicut de ipso antiquitusdictum legitur,nem^-
se probant. Quorum ad lioc dubitaUo dicitur pro- micus quidcm unquani aususest reprehendere, in
cesisse, ut consulU de his ab aUis tepide respon- sermone quom dc obitu magni Theodosii impera-
837 TRACTATUS CONTRA PETRABRUSIANOS. 838

torisad populura habuit : virum qui A mortuorelinques, siportioejusnon ad liixum prx-

Dilexi, iDqnit,
me insupremissuisullimospiriturequirebat.Dilexi sentium proficiat,sed ad pretiu7ti futurorum. Kcce
et prxsumo de Domiyio quodsuscipiat vocem oratio- magQus etpertotumorbemChristianum nominatus
nis me(e,quaprosequor animam piam. Et post ali- Ambrosius, non solum orareet eleemosynasfacere
qua: Conteror corde,qiua ereptus est vir,quem vix pro defunctis fidelibus docet.sed etiam ipse orat,
possumusinvenire.Sedtamentusolus.Domine,invo- sacriUcia otTert, lacrymas fundit, et, ut idem hic
candus es, ut eum infiliis repra^senles. Da 7'equiem faletur, anniversaria celebrat quatenustantasacer-
Doininc,perfectamservo tuo Theodosio,requiem illam dotis Dei tuba haeretica impietas increpata ulterius
quamprceparastisanctistuis.lLloconvertaturanima mutire non audeat.
ejus unde descendit.ubi mortis aculeumsentire non Gloriosus vero, ac post Paulumapostolum singu-
possit,uhi cognoscatmorlem hancnoti nalurcefinem larismagister Ecclesice Augustinus, cum Paulini
e!ise,sed culpse. hem post modicum; Dilexi, iaquit, quaeslionibus de qua pro mortuis agenda respon-
et ideoprosequor eum usquead regionem vivorum; deret, inter alia multa, quae ibi ad hujusreiasser-
necdeseram,donec ftetu acprecibus inducam virum tionem valde probabiliadiserta atque fortissima scri-
quorsua merita vocant, inmontem Dominisanctum. psit: Gcnerc ,\\\qKi\i,viLv ,quod (jessitquisque per corpus,
Inlibro aiitem^ quem De consolationeVaientiniani f^
efficitur ut prusinl relnoa prosintqiuiecunqueproillopie
et Gratianiimperatorum scripsit, oraus pro ipso fiunt, cum reliqueritcorpus. Ita fit ut neque inaniter
Yalentiniano in bona fide dcfuncto Ne.quaeso, ait, : Ecclesia, rel suurum cura, pro defunctis quod potue-
Domine,a fralre sejunqas ,nec j ugum hoc pia; g erma- rit reliijionis impendat et tamen ferat
; unusquisque
nitarisabrumpe.Donapatrifilium,frutrigerma.num secu)idum ea quw per corpus gessit. Dehinc post
suum,quorum utrumque imitatusesi: alterum fide, pauca : Cum itaque, mqxxit, recolitanimus, ubisepulr
alterum devotione pariter atquepietate. Et post ali- tum sit charissimt corpus, et occurrit locus, nomine
qua: Et huic,\nquil,adhHC intercessionem adscisco, martijris venerabilis, eidem martyri animam dilectam
cui remunerationem praesumo ? Date manibus sancta cummcndat rccordanlis ct precantis effectus. Qui vide-
mysteriapio requiem ejus poscamus affectu. Date licet affectus, cum defunctis a fidelibus eharissimis
sacramenta coelestia. Animampiam nostris oblatio- exhibelur, eum prode.sse non dubium est his quif cum
nibusprosequamur.Extollite,popuLi.mecummanus in corpore viverenl, talia sibi post hanc vilamprodesse
insancla.uteo suLlem munere, vicem ejus meritisre- mcruerunt. Nec sunt prcetermitlcnda; supplicationes
pendanius Non egofloribus l umuLum ejus aspergam
. pro spiritibus mortuorum, quas faciendas pro omnibus
{Cant. n),sed spiritum ejus Christi odore perfundam in Christiana et cat/iolica societate defunctis, etiani

Spargant alii plenis Lilta calathis, nobis C/iri.^itusest tacttis uominibus eorum suscepit Ecclcsia, iit qutbus
Lilium : lioc rcLiquias ejus sacrabojioc ejus commendo ad ista desunl parentcs aut filii, aut quicunque co-
gratiarn.Nunquamegopiorumfratrumseparabono- ijiiali cel amici, ab una cis exhibcatur pia malre com-
mina, vel merita discernam. Scio quod Dominum muni. Et si non possit religiosus animus, ubi eligil

commemoratio ista conciLiet, et copula ista deiectet. humare quem diligit, nullo modo tamen debet a suppli-
Dehinc post plurima ^eaii, inquit, estis am/jo, si
: catiunibus necessariis in ejus commendationc ccs.sare.

quid mece orationesvalebunt.NuLladies vos siientio Nec a^stimemus ad mortuos, pro quibus curam geri-

praeteribit,nuLLainhonoratosvosmeatransibitoratio mus,pervenire, nisi quod pro eis sive altaris, sice

NuLLanoxnon precum mearum con-

cLonatos aLiqua oralionum, sive elcemosijnarum sacrificiis solemniter
texione transcurret.Omnibus vos oblationibus fre- supplicamus. Qiiamvis non pro quibus fiunt omnibus
quentabo. Idem in libi-o primo De excessu fratris prosint, scd eis tantum, a quibus, dum vivunt, com-
sui Satyri FLeveruntoXi, pauperes, et, quod muLto
: parantur ne prosiiit. Sed quia 7ion discernimus qui
pretiosius est muLtoque uberius Lacrymis suis ejus sint, oportet ea pro
regeneratis omnibus facere, ut
delicta Laverunt.ILLa sunt lacrymoeredemplrices,iLli nulLus corum prwtermittaticr, ad quos hcec beneficia
gemitus qui doLorem morlis abscondunt. Ilte dolor, possint vel debeant pervenirc. Inlibro quoque Enchi-
quiperpetuce ubertate L3eliti(S,veterissensumdoLoris ridion, quem ad Laurentium scripsit : Nec^ue ne-
obducat. Itemin fine libri ejusdem : Tibi,diit,nunc, ijandwn est, inquit, defunctorum animas pietate suo-
omnipotens Deus,innoxiam animam commendo, tibi rum cicenlium releveri, cuin pro illis .sacrificium Me-
hostiam meamoffero capepropitiusac serenusfra-
: diatoris offertur, vel cleeinosijnoi quce in Ecclesia
lernum munus,sacrificium sacerdotis. In secundo fiunt. Sed cis hcec prosunt qui, cum vicerunt, hwc sibi
autem Ubro:iVos quoque ipsi, inquit, natales dies ut postea possent prodesse, mernerunt. Estenimqui-
defunctorum obLiviscimur, et eum quod obierint dam tam bonus ut non requirat
vivendi modas, nce
diem ceLebri soLemnitate renovamus. Et in eodem ista post mortem, nec tam malus ut ei non prosint
post aliqua parentesad eleemosynas pro defunctis ista post mortem. Estet talis inbono ut litec non re-
filiis faciendas e-shovta.n?,\Nectu,iaq\\it,perdidisti (juirat. Et est rursus talis in malo, ut nec his valeat
hxredem, quem adjuvas coheredem. Habes qui tibi adjuravi. Quocirca hic omne meritum comparatur,
repraesentet /iceredem.Da pauperi quodebe'ur hoe- quo possit post hanc vitam relevari quispiam vel gra-
redi,utnon solummaternae aut pat7'ice senectulis,sed vari....Noc igitur ista, quce pro defunctis commen-
etiamvitxproprixsitsuperstes.PLus successori tuo dandis frequentat Ecclesia, illi apostolicw smt ad
 839 PETHI VENERABILIS ABBATIS GLUNiAC. IX. 840
versa sententiiv, qna diclum cst Omnes enim- A tenere debeat, tam futurisqiiatti praesentibus Chri-
astabimus ante tribunal Cliristi, ut referat tmusquis- stianis, auctoritate clarissinia elucescat.
que prout tjessit in corpore, sice bonum. sice malum Aitigitur antiquus et nobilis Paulinus, in epistola
(Rom XIV ; // Cor. v). » quia etiam hoc meritum ad Dclpliinum Burdigalensem episcopum,snum sci-
sibi quisque, dum viceret, comparacit, ut ci possint licetspiritualeminbaptismatepatrem, rogans eum
ista prodesse, cum ergo sacrificia, sive altaris, sivc orare pro qnodamfratrc suo carnalidefuncto, qui
quarujucunque eleemosynarum, pro baptix-alis dcfun- moriens minus provide, quantum ad animam.res
ctis omnibus offeruntur, pro valdc bonis gratiarum suas disposnerat. Breces, inquit, sanctw affectionts
actiones sunt, ^pro non vahle malis propitiationes tuoe litteras, magno ajfcctu nobis copiosas, in toto
sunt ;
pro calde malis. etiam si nulla sunt adju- qtio desideravimus corde suscepimus. Scd quia omni
menta murtuorun. qualescunque tamen vivorum con- rei lempus cst, nunc in iemporc contrislationis, tem-
solationes sunt. Quibus autcm prosunt, aut ad hoc pus etiam brcviandi sermonis esse visum est. Contri-
prosunt utsit plene remissio, aut certe ut tolerabilior statos aiilcm nos cehementer fatemv.r, non tam de
fiat ipsa damnatio. Sed et in libris Confessionum obitii corporali fratris nostri, qnantiim de ncgligcntia
quid de liac re tantusliomo Dei senserit, cuin vi- ejus spiritnali, qiia rclinquendarum istic potius cu-
tam et obitum beatcB malris suoe narraret, licidis- g rcrwm quam providcndoviim illic remediorum mc-
sime expressit, inter alia sic referens : Cum cccc, mor, posthabenda prwposuit, et praiponenda postha-
ait, corpus elalum est, imus redimus sine lacnjmis. buit : quem oportuerat et illa potiora pro se cu-
Nam ncque in eis precibus quas fudimus cum ojferre- rare. ct ha'c tcmporalia pro filiis non privter mit'
tur pro ea sacrificiim prctii nostri, jam. juxla sepul- terc. Unii pctimns ut paterna affectione huic no-
crum cadavere posito, flevi. Deinde in fine orationis stro dolori compaliens meminisse digneris, ct

quam pro eademmalre defunctaineodemlibro af- dlum qiiondam spiritualcm tibi filiinn graiia Dei
fectuosissime fundit : Inspirat.incim\,Dom\nc meus, fuissc progcniium, ct ideo iua' specialiter curo: hanc
Deus meus, inspira scrvis tuis, fratribus mcis. fUiis csse causam, ne pietatcm tuam quoe nobis filiis glo-
tuis, dominis meis, quibus ct vocc, ct corde, et litteris riabuntur, dilapidata hoercditaricv portionis substantia
servto, ut quotquot luvclegcrint, meminerint ad altare confundamus, sed polius ul orationibus tuis condonc-
tuum Monica' famuUv tuiv, cum Patricio quondam lur tibi, ut ct illius animam vel de minimo sanctita-
ejus conjuge, per quorum carnem introduxisli me in iis iua' digito distillans refrigcrii gutta rcspergat, et

hanc vitum. Meminerint cum affectu pio parentum nobis dum teinpus c^t, rec.urrentibus ad te, dicina
meorum in liac luce transitoria, ct fratrum mcoriim miseratio ie interveniente succurat. Idem in epi-
sub ie patre in matre catholica, civium meoruin in p stolaad Amandum cpiscopuin, dc eadera, et pro
ceterna Jcrusalem, cui suspirat pcrcgrinaiio populi eadem re : Scrmo, ait, vester dulcedinem simul ac vi-

tui ab exitu usque ad reditum ; ut quod illa a mc po- gorcm cerbii civlcsiis tenel, ct nobis ministriit, ut nos
poscit extremum, uberius ei privstetur in miiltorum ctiam vestra' prudentiie sale condiamw\ Et ideo nos
orationibus, tam per confessiones quam per orationes quoqiie imitabimur in hac epistola parcimonium ser-
meas, monis vcstri, ct si plciiitudiucm sensus non valcmiis
Quidautembeatus et magnus papa Gregoriusde imitari, hoc tantum respondentes, quod pra'cipua
hoc vel scripserit, veldixerif, vel ipse in suo mona- cum hcec scriberemus cura nobis erat, ex recenti do-
sterioRom£efecerit,quoniamet Vitaejus, et Homi- lorc fratcrna' diculsionis : qiirm clsi temporaliter ab
liae, et Dialogus ejus, abinnumerabilius minusque hoc sieciilo sciamus assnmpiiim, iiimcn ea v crius can
etiam eruditis ac simplicibus fratribus, quotidieac sa obisse lugemus, quia cx his quiv gesta ab ipso in
pene sine intermissioneet recitantur et audiuntur, finein vel ordinata sunt, peccatis magis nostris quam
non nobis videtur ne-
et leguntur, et intelliguntur, vohis congrua cgisse perspeximus, iit mallet ad Do-
cessarium persingulaenarrare. Verumtamen Pau- iiiinum debiior transire quam liber. Ob hoc impcnse
linum beatissimum Nolanum episcopum, quemet rogamus, ui qiiasi fratres juvans, et hanc meritis
ipsemagnusGregorius Patremantiquum nominat, dlgn:iris, unanimcs fraircs juvans, et hanc meritis
et dequoremmirabilem acsingularem insuo Dia- ^ fidei tua' mercedem acrumulcs ; ut pro eo rnfirmitati
logo refert, qui etiam supradictorum pafrum Am- nostriv compatiaris, el oraiidi labore conspires : ut

brosii et Augustini contemporuneus, notusque ac miscralor ct miscricors Dominus, qui facit omnia
familiaris exstitit, nuilalcnusintcrmittam ; et quid qiicevult inccelo, ct in terra, el in mari, ct in abijs-

in suis epistolis, quas

testepnemisso papa
ul vir, sis {Psal. oxxxiv), refrigcret animam ejus stillicidii^
Gregorio, exterioribus quoque studiis cruditus ad misericordioi suw per orationes vestras. Qiiia siciit

diversos scripsit, de beneiiciis qufB pro dcfunctis ignis accciisus ab eo ardcbii usqtie ad inferos deor-
fidelibus inl'^cclebiaiiuntscnsei'il, vcrbaipsiiis po- sum (Deui. xxxn), iia procul dubio ctiain ros in-

nendo edisscram, ut videli.cet tantorum quatuor diilgentice ejus infcrna pcnetrabit, ut roscido pietatis
sanctorumetepiscoporun:, id estAmbrosii, Augu- cjus lumine in tcnebris ardentibus (vstuantes refrigeren-
stini, Gregorii, i*auiini lestiit.cnio, vice quatuor tur. Ora et pro nobis,ncin peccalis nostris moriamur.
evangelislarum, qualemub auticuo sentenliamdc In epistola vero qimn ad Pamachium
Romse urbis
liQc unde ugimus, universiilis Ecclcsia tcueul, vel senatorcm, supcr uxoris obilu consolutonam scri-
841 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIAAOS 842
psit, proedicans ac summis laudibus etferens quam A ultorius cogitareveldisputareaudeat, neet aliorum
inpauperes pro requie deiunctae conjugis eleemo- erga deiunctos fratres misericordiam, sua nimis re-
synaui proediclus senator erogare studuerat Ve : stricta justitia impodiat, etcum ipseforto indigue-
niam, inquit, ad pnvdicationem openim luorum, rit, a misericordia. quam aliis interdixit, alienus
et ad pios actus cle lacrymarum sanctitale [sicci- enim, sicut longe superius a Domino
existat. Beati
tate] transibo. Sua enim cuique parti dehita persol- dictum commemoravimus, inisericordes, quoniam
visti, lacry mas corpori fundens eleemosynam ani- , ipsi misericordiumcotisequentur {Matth. v).
mce infundcns. Vere consciusveritatis,et fiiius Lucis. Hmc adpartitionis nostrse uitimam particuiam sty-
Ubimortem sciebas esse, /levisti, ubxvitam credis, bona vivorum mortuis posse
lus festinet, et sicut
operatus es vacuis inania, vivis viva dependens.
;
prodesseostendit, sic mortuorumbona viventibus
Oehinc post multa talia ethis simiUa,epistolam in prolicere posse, demoustret. Refert praemissus se-
laude pii operis ciaudens Ilabes, inquit, jatn in
: cuudus Macbaliteorum liber. bellicosum illum
Christo tnagnum tui pignus, et ambiliosum su/fra- Deoque lidelem, Judam .Machabaeum, cum Nica-
gium conjugem scilicet, quoe tibi tantum gratice nore pagano principe dimicaturum, oratione di-
in cailestibus parat, quantuin tu illi in terris opu. viua etconstanti ad pugnam exhortatum esse so-
lentiie suggeris. Non lUam, ul dixi, cassis luctibus
j^
cios ;
etinter Cceterasomuio dieiul)elli prjecedente
honorans, sed vivis muneribus accumulans, quibus viso, ad spem victorice multo magis animasse.
illanunc gaudet. Jamque illi hujusoperis tui usus Eratautem, utScripturaloquitur, /iMy«s//iorft visus:
infructu est, eujus adhuc tibi munus in semine. Oniam, quifuerat summussacerdos,virumbonum,
Jam honoratur tuisiUa meritis, jam pascitur tuis et benignum, verecundum visu, modestummoribus

panibuset af/luit tuisopibus. Noneget aUence ma- eteloquiodecoratum.etquiapueroinvirtutibusexer-

nusdigitorefrigeraripropriisipsadigitorumsuorum citatus sit, videbat manusprotendentemorare pro
7'oribus, id est dextrse tuxoperibus infusa. Non oeque omni populo JudiBorum. Post hwc apparuisse et
ampladote nubentem locupletaveras, ul nuncditifi- alium viruin cetate et gloria mirabilem, et magni
casquiescentem. Quanlam tunc purtem tuorum ?nu- decoris habitudinem circa illutn. Respondentem vero
nerum cepit, cum eosoto quodpoieratinduerefrue- Oniam, et dixisse Hic est fraruni amator, et
:

7'etur Nunc quant umcunque conluleris ,totum simul

'1
omnium sensuum voUiptate divesanima possidebit.
Beala cui tam numerosa apud Ciiristum su/fragia
sunt,el cujuscaput tammuUiplex ambitiUustrium
popuU IsraeL. Hicest quimuUumorat pro populo et
universa sancta civitate,Jeremias propheta Dei.Ex-
tendisseautemJeremiam dexteram,et dedisse Judce
gladium aureum, dicentem .Accipe sanctum gta- :

corona gemmarum,non aUenisintexta floribus,
doinesticis corusca luminihus
Nec certe sanctum presbyterum Hieronymum no-
bis nullo mododeessepatiemur.utscilicetsingularii
eloquenticBSpiculo.sicut olimantiquorum,sic etiam
nostriteniporishaereticorumpectoravHnenatatrans-
fodiat. Oui cum ad eumdemsupra nominatum
niachiumsenatorem,eodem tempore et super eadem
causa, consolatoriam cpistolam scriheret, eleemo-
synam pro defuncta conJLigofactam
splendoremultipliciterextollens.intercaetcrasicait:
Cwterimaritisupertumulosconjugumsparguntvio-
sed „ dium, munusa Deo, in quo dejiciesadversarios po-
!
puU mei Israel{ll Mach. xv). Quo ergo exemplo,
quodbonamortuorum viventibusprodessevdleant,
clarius elucere potuit ?Nonne tihi videtur quicun-
que haec legis, visionem hanc bono viro illi Judae
Machabaeo idcirco ostensam, ut more consueto per
Pa- tempora Judaica docerentur tempora Christiana ?
Nunquidnonadvertisdivinamarcemsapienter suis
omni tempore nrovidentem, eavisione et suis Ju-
solilo eloquii daeis eo tempore victoriam de hostibus contulisse,
et suis Christianis nostro tempore triumphum de
resistentibusprovidisse Ecce orat justus, et jam
?

tas, rosas, lUia,floresque purpureos,etdolorem pe- pro justitia Jerosolymis occisus sacerdos Onias ;
ctoris his of/iciis consolantur. Pamachius nostersan- ecce orat sanctus et pro veritate in ^gypto lapi-
clamfaviUamossaquevenerandaeleemosyyicebalsa- datus propheta Jeremias. Orant certe justi isti jam
mis rigat.His piqmentis atque odonbus fovct cineres mortui Deum pro Judeeis adhuc viventibus, et non
quiescentes, sciens scriptuin: Sicut aquaexstinguit
D credeudum preces sanctorummortuorumposse
est
ignem,siceleemosynaexstiuguitpeccatam{EccU.n\). prodesse viventibus ? Necesse estergo ut aut cedatur
Hsec igitur, et his similia sancti doctores Eccle- libroqui divinus esse creditur,et ineo suscipiantur
siae dicentes, quid aliud quam bona vivorum mor- ista ; aut si Ecclesiae sumpta auctoritate isti rejici-

tuis prodesse, luce clarius ostendunt, et impiam tur.in illo rejiciantur etista. Sed si Ecclesiae aucto-
haeresim divini verbi gladio trucidantes, etiam no- rilatiistum suscipienti defertur, necessario a fide-
strorum quorumdam, quos supra tetigimus, circa hbus suscipietur. Quodsi admissus fuerit, in illo
pietatemlanguentiumsomuolentiam reprehendunt etiam dicta visio admiltetur.
Caveat ergo quisquis est ne nimium sibi ipsi ju- Sed forte aliquishoc somniumfuisse, etut vana
stus, contra hauc pietatis et misericordiae doctri- somnia contemnendum esse causabitur. Non nego
nam.non sine Spiritussanctiauctoritatetantisante plane, sicut saspe vana somnia, sic saepe esse
nostra tempora saeculis ac universa Ecclesia una- etiam contemnenda. Nec immemor sum Sapientife
nimiter susceplam, etpia consuetudine roboratam, qua^dicit Multas curas sequuntursomnia(EccU.\).
:

Patrol. CLXXXIX. 27
 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 844
843

Nec mente Deuteronomii praeceptum, quo

excidit A mitteret Lazarum in domum patris sui, ut testare-
vemrent in locum il-
tur fratribus suis, ne et ipsi
dicitur Non augurabimini, nec,observabilis som-
:

nia {Levit. xix). Sed sicut non semper vera, ita

lum tormenlorum, subjunxit Habenl Moysem et :

prophetas audiant ilLos {Luc. xvi). Ac si diceret

non semper falsa;sicut non semper approbanda
:

conlirmo. Si Moysem et prophetas audiunt, non venient inlo-

ita non semper reprobanda somnia esse
cum hunc toimentorum. Cumque ilie repeteret
Quod profecto nemo sanae mentis negabit, qui-
:

Non, Pater, sed si quis ex morluis ierit ad eos,

cunque Pharaonis {Gen. xu) et Nabuchodonosoris
regum, quicunque Joseph de Genesi poenitentiam agent (ibid,) ; rursus eum ratione re-
{Dan. u, it)
pellens Abraham,ait Si Moysemetprophetas non
{Gen. xxxvu) et Joseph de Evangelio [Matth. i).
:

Scrutetur insuper omnem histo- audiunt, neque si quis ex mortuis reswrexit, cre-
recordatus fuerit.

riam veteriset nov» legis, et si vel unum m ea dent{ibid.).

somnium vanum esse invenerit, cuncta absque Non exaudivit ergo Abraham divitem deprecan-
exceptione somnia vana esse dijudicet. Sed forte tem, quiaexaudiendusnon erat, sedquia hunc ra-
tione, non imperio repuht,quod aliquando pro vi-
effectus victoriae non est subsecutus, ideoque visio
veniibus exaudiri possent mortui indicavit. Scio
contemnanda. Non ita est. Victus est enim in
equidem, nec adeo brutus sum, ut tam aperta
crastino a populo Dei paganus exercitus, et aureo g
gladio praeclarum victorife triumphum signante,
nou videam, tam clara non intelligam alio modo
hic posilos, alio hinc trauslatos sanctos Ueum pro
dux ipse prostratus.caput ejus truncatum dextera
aliis (ieprecari.qiiia hic in orantibus pro salute alio-
superba preecisa, hngua blasphema evulsa, etfru
proposiaira rum sanctis, est pi^tas junctamiseriae, ibi miseri-
statim in pastum avibus data. Et licet
cordia nihildetrahens gloriae. Communicat justus
exemplum ad o^^tendendumquod mortuorum bona
viventibus possint prodesse,plene suCTiciat, accedat
hicquodammodoahorum miseriis,quando miseri-
corditer orat pro uiiseris sed postquam miseria
tamen etapostolicaerevelationis,qu8eGraece Apoca- ;

lypsisdicitur,digniustestimonium,etindemortuo- coramutaturin gloriam.nonpotestfundimiseranda

oratio, quam comitatur incommutabilisbeatitudo.
rumquerelasde viventibusfactas, eta Deo in ffiter-
numviventeexauditas,vefiHicarelationeflemonstret Non esligitur necesseeos genuaflectere, nonlacry-
mas funder*', non fundendo verba multiplicia labo-
Cum aperuisset,'\nq<nl,AgnussigiUum quinium,vidi
rare, qui in civilate illa, quae propter singularem
subaltareDeiammasinterfectorum,propterverbuin
pretiositatem anromundo, quai propter lucifluam
Dei, et propter testimonium quod habebant, et cla-
mabant voce magna duentes usquequo, Domine,:
perspicuitatem vitro mundo comparatur (Apoc.xxi),
sicut pii affectus Deo noti sunt, sic eos Deo exau-
sanctuset verus, nonjudicas, et vindicas sanguinis
diente, sola sui repraesentatione quibuslibetdignis
nostrum de hisqui habitant interra 'liApoc. w.) Et
subvenmnt. Qui quoniam jam nihil volle possunt,
quid sequitur ? Datcs sunt illis singulis stolce al-
quod a eorum
Dei discordet justitia.statim pro aliis
boe {ibid.)Sed quid responsum est ? Ditumestillis,
exauditur misericordia. Hoc igitur modo non mise-
utrequiescerent tempus a ihuc modicum, donec im-
ro, sed beato, ibi sancti orant pro aliis, ubi eorum
pleantur conservieorum, etfratres eorumquiinter-
Cemh, lector, di- oratio sanctum est desiderium, ubi precum exau-
ficiendi suntsicutetilli{ibid).
aDeo querelas marty- ditioest indultum benehcium. Hincillacoelestis,et
latasquidem, sed exauditas
qui quere- beata a spiritu Deiin Ecclesiam derivataest con-
rum sanctorum ?MortuitamenerantiUi
suetudo, ut quos vere sanctos et Deo conjunctos
bantur, vivebant de quibus querebantur. Unde ut
animae interfectorum cla- aestimat, adhucin praesenti agone desudans Eccle-
illi mortui ostendantur,

masse dicuntur. Et utisti viventes probentur, ha- sia,ut sibi subveniant, interpellet. Inde assiduae
bitantesinterravocantur.Mortuiergoqui de viven- preces.inde frequentes htaniae.inde continuata sup-
tibusconqueripotuerunt,proviventibus sivoluerint plicatio iquibusoranibusnonsolum Deumrepropi-
tiarisil)i supphcat,sedet sanclos, ut impetrarehoc
rogare nonpotuerunt ? Licebiteis conqueri, et non
eis mediautibus possit,exorat. Hac sua auctoritate
erit licitum deprecari ? Vindictam sanguinis pote-
D etsanctaconsuetudine, cuiab antiquoorbisuniver-
runt exigere, et pro mitiganda scelerum vindicta
susnuliocontradicentecessit,liocadmonet,nocpr<fi-
non poterunt exorare ? An eam libertatem orandi
cipit, hoc suadet credere, bona scihcet mortuorum
quod justum fuerit amittent sancti in coelo, quara
necperditusdivesperdidit in inferno ? Ardebatilie viventibusposse prodesse.dumse suosqueincarne
viventes beatis raortuis assidue non desinit com-
in tlammis infernalibus et proparentibus, qui ad-
huc mundovivebant,orabat achcetdignus non
in ;
mendare. Intelligit Christo suo docente instructa.
tamen pro eorum sakite Abra- morluosillos quibus supplicat, Deo vivere, cum
fuerit exaudiri,potuit
deprecari. Indicat hoc responsio Abraham ad audit eum sumptode Exodo testimonio in Evangeho
ham
fuerit utiUe au- diceutem Deus non est mortuorum, sed vivorum:
ipsum, quod,quamvisjustumnon
;

diretur ;nontamen esset conlra justitiam et pro omnes enim vivunt ei {Exod. Luc. xxu). Re- m ;

viventibusjustusquilibetprecarelur.Nonenimdixit cordatur et sanctos antiquos, mortuorum

meritis

ei Tace,orareuon debes,nones exaudiendus,nec Deum viventibus repropitiari postulasse, sicut in

sedrationemreddenspetentiut eodem pro idololatra populo DeumdeprecansMoy-
etiam audiendus ;
845 TRACTATUS CONTRA PETROBRUSIANOS 846
ses dicit ;
Quiescat ira tua, Domine, et esto placa- vivorum possepericula mitigare:tamfide sua quam
bilis super nequitia populi tui.Recordare Abraham, meritis sanctorum mortuorum, quos invocaverant,
Isaac etlsraeL seruorum tuorum {Exod.xx\ii). Ecce cum vestibus intactis abignibuseri-
et illos illaesos
Moyses bonis meritis Abrahatu, Isaac et Israel puit, et quid de mortuorum meritis vivi sentire de-
mortuorum Deum populorepropitiare contenditet berent, monstravit. Idem et boni qui tunc temporis
obtinet etquodbonamortuorumaliquandoviven-
: in Judaea erant Judeei, fratribus suis per^gyptum
libus possint prodesse, docet. Accedat huc etipsa constitutis, inexordio suprascripti Machahffiorum
vox Domini, dicatqueSalomoni peccanti C"Ja A«- : hbri,sic maudant.fiene faciat, inquiunt, vobisDeus
buisii hoc apud te, el non custodisti paclum meum, et meminerit testamenti sui, quod locutus est ad
meu qucemandavitibi,disrumpens scin-
et prcEcepta Abraham,fsaac,et Jacobservorum suorum fidelium
damregnnm tuum, et dubo illud servo tuo. Verum- {II Mach. i). Ac si diceret Ut vobis viventibus
:

tamen in diebus tuisnon faciam,p7'opter Davidpa- Deus bene faciat, meminerit bonorum illorummor-
tremluum. Demanu filii tui scindam illud. Nec tuorum, Abraham, Isaac, et Jacob, et tam pacto
totum regnum auferam,sed tribum unam dabofiLio testamenti suiquam meritis ipsorum, det vobis cor
tuo,propter Davidservum meum,et Jerusalemquam ut colaiis eum, et faciatis ejus voluntatem corde
Itemque par Ahiam Siloniten
eleyi (III Reg. ii).
B magno,et animo volenti. Adaperiat cor vestrum in
prophetam iVon auferam regnum demanu
; ejus, Lege sua,et in prxcepLis suis,etfaciat pacem.Exau-
sed ducemponameum cunctis diebus vitoesu(B,pro- diat orationes vestras,et reconcilietur vobis,nec vos
pter David servum meum quem
qui custodivi
elegi, deserat intempore 7«ato.Istacerte omnia bonavobis
mandata mea, et proecepln mea{ibid.). Et versu in- viventibusillorum mortuorum bonis meritis faciat,
\e.vm\%?:0: FiLioautem ejus dabo Lribum unam,ut et quod bonamortuorumsoepeviventibus prodesse
remaneat lucerna David servo meo cunclis diebus possint, ostendat. Habentur his quae posui exem-
coram me, in Jerusalem civitatequam elegi,ut esset plis, in sacris Litteris multa similia ; sedquiahaec
nomen meum ibi (ibid.). Et quis tam lucidee veritati legentibus plene sufficere posse putavi, ne insuper
recalcitrare audebit? Ecce peccanti, imoquodom- plus nimio multiplicata taedium generent.eaponere
nibus peccatis deterius est, idololalrffi Salomoni recusavi. Auctoritate igitur, quae maxime in di-
juslitia patris mortui regnum reservat, et ne cun- vinis praecelht et ratione, quae tam in divinis
ctis diebus vitse ejus saltem imminuatur, excusat. quam inhumanis bonumamalo.justumabinjusto,
FiIiumquoq'ie ejus, totamque in aeternam proge- verum a falso discernit, sufficienter probatum, et
niem, ne ex toto a regno decidat, defendit eique ; tam haireticis quam Cathohcis persuasum esse ar-
regiam et perennem potestatem, praecelsis meritis bitror quod sicut partitionis praemissaemembrase
:

taam delinquenti conservat. Et quae sunt merita habent, bona vivorum vivis,bonamortuorummor-
WXn.'^ propter David, ait Ueus, servum meum quem tui3,bona vivorum mortuis,bona mortuorum vivis
elegi, quicustodivit mandata meaetpraeceptamea. aliquando possint prodesse, nec juste velrationa-
Eccequia custodivit David mandata Dei,etproecepta bihterhoc aliquem posse negare.
Dei, non solum sibi profuit, sed etfiliis et haeredi- Quae cumita sint,etego, teste conscientiameaad
bus suis regalem, ut dixi, potentiam apud Deum, ulihtatem Ecclesiae Dei, cui quod possum debeoi
etiam peccantibusipse mortuus couciliavit.ExcIusa hoc scribere decreverim, utpotein cujus gremioab
est ergo dubietas, etsacris oraculisintidelitasom- utero educatum me esse scio, et sub cujus fidei et
nis explosa, ut si patriarchis, si prophetis, si Deo charitatis alis me salvandum, et ad ea quae spero
ipsi creditur, quod mortuorum bona viventibus quandoque sublevandum esse confido, rogo lecto-
prodesse valeant, a nuUo ulterius dubitetur. rem, moneo auditorem, ut quod pro utihtate, ut
Veniat tamen iu tribus iUis nominatis pueris He- dixi, Ecclesiae scribere volui, utiliter legant, salu-
braeis medius Azarias; et quid in fornace Babylo- briter audiant. Ad quid hoc dixi ? quia ut ipse ex-
nica constitutus,eamquepotentivirtuteexsuperans pertus sum,sicut sunt quidam nimium diffidentes,
de his senserit, attestetur. Ne quaesumus, inquit, ita sunt quidam nimium confidentes ita utet illi ;

Domine, tradas nos in perpetuum propter nomen D desperatione sua, et isti nimia, ut sic dicatur, spe
tuum, et ne dissipes testamentum tuum,neque aufe- sua, vel perichtari, vel prorsus a salute excidere
ras miseHcordiam tuam a nobis, propter Abraham videantur. Nam sicut illi contra quos egi, haeretici
diLectum tuum,et Isaac servum tuum,etlsraelsan- bona vivoruin mortuis nullo modo prodesse astruunt
clumtuum{Dan. ni). Ecce hi in tanto periculo po- sic istiquos noto,nimium, si dici potest, Catholici,
siti, igneis globis et flammarum votumine circum- de bonis, quae ab Ecclesia viventium pro mortuis
septi, horrendam mortem suam non de proximo fiunt, inordinatepraesumunt. Adeo autem quidam
exspectantes, sed prsesentem intuentes,nullum sibi talium inordinate praesumunt, ut confidentes inhis
tutius refugium, quam sanctorum mortuorum me- vel precibus pus, vel operibus bonis quae a viven-
rita credunt, eisque non tantum ab ignibus
sibi tibus pro morluis fiunt, ipsi a precum et operum
ereptionem, sed et sibi, et toti generi suo ab in- bonorum fervore tepescant ; et quod ad universo-
slanticaptivitateelmiseriisimploranthberationem. rum salutem institutumest, suamdecepti perni.
in
Etut ostenderet Deus honorummortuorum merita. ciem vertant. Hi plane de antidoto venenum, de sa-
 848
PETRI VENEKABILIS ABBATIS GLUNIAC.
IX.

cio a DiisatfectibusdelectaUir.necaltisvocibusadvocari,
A pns an
,
mortem,stulto sibi comme
n^ciKi pm-,i,Timvin
,^_
lute exitiuffl.de v.ta
nec musicis modulis potest mulceri, ad
tales, in-
Apostolusdicat Exspertantesbea
emunl, et cum :

quam,n£Euiasrespoudereanimusnausc.at^quiaquod
sumns {liom.
tam spem [Tit.u) et Spe salvl facti
: :

uec brutis hominibusnegantibus,sentirebrutumet

contra spem spe
vm). cum spe salvari debuerint, stolidum est;liocvelle velut exrationerefellere,peae
debeant, non atten-
pereunt, quia qualiter uli spe indissimiliter stultum est. Unde quia
sapientiapriie-
non alienis boms.
dunt Non attendunt sane.quod cipit:xVe respondeas stultojuxta
stultUiamsuam,ne
operibus.prc-pcedente etcomitantegra-
sed propriis efficiaris eisimilis {Prov. xxvi), ex parte lingiia ta-
acquiritur ^terna. Prmcipa-
tia vita principaliter
viventis propria ceat; et quia rursus imperat: nespondestuitojuxta
dixi, quoniam tanta
autem {ibid.),
slultitiam ejus, nesibi sapiens essevideatur
liter
ut ei jam mortuo pro-
saltem debent esse merita, quaereticeudanonsunt.brevitereloquatur.Sednun-
vero non poterunt,
desse debeantaliena. Prodesse dicitis, non
bona, ut eis tam juste quid. o stultissimi hominum, quiheec
nisi lanla fuerint viventis profusee disputa-
Namsi erubescitis, quod ab exordio lam
quam misericorditer vita debeatur aiterna
subsequentibus tionis nostree usque ad instantem iinem, quidquid
Dei, et
ad vitam ffiternam gratia ab ore,vestro exivit.et auctoritate vacuum
etomni
utiqueinlibrovitajascri
meritis prasdestinatus est.
ptu, est. Quod s, '°. ''^™ '' funditis, sic in ventos et nubila
vei-),ajacta-
Salvatoris verba, Fihus Dei, et
*^f;"^f; ;^;,^";1^'^
tilms lesuuecuo ve,*a ...
obtinet,iide, quje tis, ut more demenhum, os ad verba aperire tota
nisest {Luc. xx). Hoc quicuuque aerem percussisse. Nunquid,
obtmet.Fide sit utihtas, ratio tota
v),hoc
per dilectionem operatur {Gai. quando hoc cogitare ccepistis, vel di-
obrutissimi,
ergo et dilectione hoc cum
dum vivit, oportet ago- exinnume-
pertineat vitae aeter- cere inchoastis, nulla meutibus veslris
re?ut ad filios Dci et hferedes Cur saltem psalmi,
ris auctoritas divina occurrit ?
postquam habuerit, si in hoc statu exhac
Hoc
nte.
qui ab omni clero Ecclesise Dei, et maxime a pre-
ahamejus im-
luce migraverit, poteruntquamlibet quod ipsi fuistis, frequentantur, quando
sbyteris,
perfectionemmultimoda viventium bonaperhcere, non
purgare, et ad ex- hoc cogitastis, dixistis, praedicastis,iaUquando
ea quffi purganda remanserant occurrerunt f Nonne in eisdem saepe aut pene
assi-
purgationis poenas,
piandas,vel leviandas gravioris remota altioris mysterU majestate,
reliquorum peccatorum due legitis, et
et ad eradendam omnem
etiam ad Utteram dictum advertiUs, si sapiUs,
si

rubigiuem adjuvare. Nam preces

vivorum omni-
senUUs Cantate Domino canticum novum.cantate
modeperditammortuorum substantiam restaurare
:

benedicite
decorem, Domino omnis terra.Cantate Domino,et
non possunt; deformatum vero speciei ejus (Pso/.xcv) Etiterum Canlate Domino
^ nomini
:

possunt.
integra permanente substantia,reformare fecit {Psal. xcvii).
canticum novum,quia mirabilia
Perditam autem substanliam,mortuorum,perditos Omnes gentes,plauditemanibus,jubilate
deformatam vero Et rursus :

pro suis criminibus homines

Deo invoce exsultationis {Psal. xlvi). Et ineodem
;

speciemvocavi.imperfectos peccatis levioribusho- regi nostro,

non posse resti- Psallite Deo nostio, psaUite-.psallite
mines. Dixi substantiam perditam Deus.PsaUite sa-
nullo viventium l)saUite:quoniam rexomyiis terrse
est damnatos homines,
hoc
tui,
pienter, bene psalliteei in vociferalione {Psal.
et
bono deformatum speciei decorem
salvari. Dixi
XKxu), et mille talia ? Hoc quidem de cantu
vocis
posse reformari, hoc estreos non de
criminalibus
humanffi.Quid de instrumentisvariis etdiversamo-
viventium
sed de venialibus peccatis mortuos,per
dulatione ? Quarequae totiorbi noUssima sunt,vo-
bona velocius salutiposserestitui. Sciatergo mor-
bis solis occurrere non potuerunl ? Namde iustru
sibi viventium bona posse prodesse,
si
tuus, tunc psal
mentis musicis et corporaUbus ait in eisdem
ex vita praeterita merueritparticepsesse
vitaeeeter-
mis vox divina PsaUite Domino :
innlhara, in ci-
nse.Tunc enim quajcunque iUumadeamadipiscen-
tuba
thara etvocepsalmi,intubisductilibus,et vocse
dam adhuc impediunt,et orationibus et piis operi- cornese {Psal. xcvu). Et iterum Laudate eum ir,
:

bus vivorum removeri per largam Dei misericor- cUhara.Latt

sono lubae, laudatc eum inpsaUerio et
diam poterunl. Quod si, dum hinc exivit, ad eos D date eum in tympano et choro,laudate eum inchor
qui heereditalem capiunt salutis pertinere non
me-
dis et organo.Laudate eum incymbaUs
benesonan
ruit, jam de viventiumbonis sibiblandiri nonpote-
tibus,laudateeumin cymbaUsjubilationis {Psal.zh)
rit :'qui, dum viveret,
infra prsedestinatorum nu-
et miUe simiUa. Nunquid
qui haec dixit, qui scrip
merum computarinonstuduit, Neigitur x.aledifti- sil,qui h«c instrumenta prajcipue composuit ;qu
conlidat, dum vivitet
dat vel insuper etiam pejus
sonuit, qui cantavit, dicendo,scribendo, sonando
laboret, ut si hinc imperfectus
licet, hoc promereri
operibus adiuvari, imo cantando Deumirridere voluit ? Nonne ipse prime
transierit, mereatur alienis
legislator Moyses, tubas argenteas ad bellandum
(quod melius est) ca vivus agere studea:, ut mor-
ad quiescendum, ad castra levanda, ponenda, a^
tuus vivenUumbonis non egeat.
nsonandum coram arca Domini, in deserto, in ty
Contraid qaoddicunt Deo nonesse canCandum. bernaculo, in jubileo, Ueri mundavit ? (Num. x
addunt haeretici, irrideri Nonne tam ipse quam sacerdos Aaron, nonne jai
.lam vero ad ilhid quod
dictusrexacprophetaDavid,nonncSaloir.on,,nonn
scilicet Deum cantibus ccclesiasticis.quiaquisolis
8/i9 TRACTATUS COXTRA PETROBRUSIANOS 850

Esdras, nonae raulti sauctoruui regum ac propho- A ut tamhfFreticis quam Catholicis pro quibus scri-
tarum musica instruinenta iV;cerunt, milliacanto- psi, studiose hoc notum raciatis,exoro. Vere enim,
rum instituerunt, ipsimet ea sonuerunt, cantave- vere zelus domus Dei, et tantarura animarumper-
runt, sallaverunt ? Nunquid autem haec omaia ad ditio, me ad hrec scribenda impulit. ut sicut in
irridendum,contemnendura,subsannandum Deum exordio epistoUe proemisi, more Ecclesise Dei, quae.

fecerunl? Non, inquam, stulti, nou ad ista; sed ad
laudandum.adorandum, honorandum, glorifican-
dum. Quod si tahum canfantium. psailentium, or-
ganizantiura,etiamapudhomiues manifestamutih-
tatem quferitis, audite quod, ut puto, nescitis, in
sacra Scriptura tahbus modis dsemones eflugari-
raorbos mitigari, Deum advocari ; et per heec
consullis horainum respondere, et postulata prse-
stare. Ait enim supra nominata Regum Scriptura:
semper hfereticas calumnias hoc maxime modore-
pressit auctoritas religiosis, ratio non deesset
exigentibus curiosis. Quod vero post htereficos,
etiam terrae vestrte Catholicis scripturam hauc per
vos manifesfari rogavi, haec causa esf, quoniam
nuper in partibus ilhs, et per dicecesesvestras iter
eum faciens, haereticos quidem publicos, vobis maxime
expellentibns, ad alia hcet proxima sola demi-
grasse sed famen in eisdem vesfris regionibus non
;

Igitur quandocunqiiespiritus Dei malus arripiehat parva semina reliquisse cognovi, quae si ueglecfa
Saul, toUebat David citharam. etpercutiebat manu B fuerint, in frugem inimicam exsurgere, et sicut
sna;refocillabatur Saul ,et levius habebal.Recedebat prius fecerunt Dominicam segefem zizaniorum ,

enimab eo spiritusmalusil Reg. xvi). Audisli Da- more non parumliBderepoterunf. I]stef illud.quod
vi(f cum cithara psallentem,audite coram EHseo psal- hoc remedio occulti etiam bonorum Catholicorum
teracanenfem.iVMnc, aitEhseus,arfrfj<c//e7nzA?/)sa/- cogitatus, si potest fieri, purgandi sunt qui etsi :

tem.Cumque caneret psaltes, facta est super eum hcereticiscalumniisnon acquiescunt, scandalizari
manusDominietait Ilxcdicit Dominus :Facite per
: tamen inauditis qucestionibus possunt. Ne igitur
alveum torrentis hujus.fossas etfossas.Htec enimdi- aut ora luBrelicoium blasphemiis, aut corda Ca-
citDominus: Non videbilisventum.nequepluviam, fholicorura facile talibus scandalis pateant, ut et
et alveus istereplebituraquis: et bibetis vos.ei fa- illafahobice obturentur. et isla tali medela, si

miiiae vestrae,etjumenta vestra. Parumque hoc est fieri potest, sanentur, scripturam hanc, velut par-

in conspectu Domini. Insuper tradet etiamMoab in vum fidei meae pro tide muuusculum, Jesu Christo
manu veslra, et percutielis omnemcivitatem muni- Domino meo obtulit, et per vos ecclesiae ejus infi-
tam,et omnem electam,et universum Lignumfructi- mandam fransmisi. .Necenimperaliquos rectius.ju-
ferum succidetis, cunctosque fontes aquarum obtu- stiusvc hoc fieri debere putavi, quam uf per dis-
rabitis, et omnem agrum egregium operietis lapidi- Q pcnsatores tritici, hoc est verbi divini, quod ipsi
bus {IV Reg. n\). Dum igitur coram Saul cithari- estis, haec qualiscunquc sacri verbi mensura, fa-

zabat David, recedebat ab eo spiritus malus. Dum railifH vobis a summo Paterfamilias coramissae ero-

coram Eliseocanit,spaltes,advocatur Spiritus san- getur.et pro tempore singulis vel omnibus iraper-
clus.Illeenim tunc per Eliseum responsa dabat, tiatur.Dccetenimapostolicosvirosapostolicam prfe
qui per omnes prophetas loqui consueverat.Cantu caeteris doctrinamfueri, utqui coelesti gratia dis-
ergo musico fugatur spiritus malus, canfu musico pensante. apostolis officio successistis, tidem apo-
advocatur Spiritus sanctus. Et poterat quidem stolicampra?cipuo studiodefendatis. Namilleidem
Deus absque cantu luijusmodi sonoque musici iii- Christus. qui per apostolos,dum viverent peregri-
strumenti, et morbo regis mederiet dareresponsa nanti Ecclesiaesu« providit, vos ipsorum loco ad
prophetfB, sed quia voces pie cantantium, et sonos ei providendum vestro tempore praepai-avit. Unde

religioseorganizantiumbeniguesusciperet, etinter quoniam non solum comrauni charitate quod ad

aliadivinaobsequia hii^cquoquedevofeexhibitaap- oraues. sed etiam singulari officio, quod ad solos
probaret, tantorum prophetarum tam sublimibus episcopos pertinet, Ecclesia Dei vobiscommissa si
hujusmodi cantuum
exeraplis voluit indicare.Et uf Ianguet,curanda ; sircvocanda
erraf, ; si tepef.ac-
religiosorum servitutem, non solum in legepriori, cendenda si ; nutaf, contirmanda
cadit, rele-
si ;
D
sed et in sequenti Kvangelio sibi placere monstra- vanda si dubitat, instruenda si aliquid necessa-
; ;

ret: canfanfibus in tomplo pueris, Hosanna filio rium ignorat, a vobis edocenda est. Idcirco vos
David(Math. xxi),et inde Pharisaeisindignantibus, singulariter ad hanc Scripturam Ecclesiae Dei com-
eique dicentibus, audisqutdisti dicuntJ (tbid). re- luendandam elegi, quos officio ad hoc constitu-
prehendens cemulantium Pharisceorum indignatio- tos, quos sapientia adhocidoneos, quos labore ad
nem, laudans puerorum cantantium devotionem, hocexercitos essc cognovi, ut terram quam ab
etiamex Scripfurarespondit; A^«n77U«'rfnon/(?^/s/2s: hfpresi nequissima spiritu Dei vestrisquesudoribus
Ex ore infantium,et lactentiumperfecisti laudem ? expurgastis, ne adversus eam putridae [pufidae] re-
{Ibid. et Psal. vui). Quia ergo ultimae et insulsa? Iiquia?reviviscere queant, summo studio defenda-
hasreticorum objecfiotii, et breviter. ut restimo. et tis. Erit hoc apud benignum bonorum omnium
plene responsnm est. atque, ut credo, totius prip- remuneraforem episcopatus vestri insigne, cum
scripti errorismachinainvicta Dei virtute subversa adversus oves boui Pastoris vobis ab ipso com-
esf, ad vos, o sancfi episcopi etsacerdotes Domini, missas luporem rabies vestra iostantia non po-
quibus hanc epistolam scripsi, verba converto et : tuerit praevalere.
851 PETRI VENERABILIS ABBATTIS GLUNIAC. IX 852

PETRI VENERABILIS
CLUNIAGENSIS ABBATIS NONI

DE MIRACULIS LIBRI DIO

INCIPIT LIBER PRIMUS

PROLOGUS A fuerat quod corpore Domini ore retento api-

si

bus in vase constitutis insufflaret nulla deinceps

Cum inter Spiritus sancti charismata graiia miracu-
moreretur, nulla recederet, nulla deperiret sed ;

lorum non parvam obtineat dignitatem, utpote quce

omnibus integre conservatis,de augmento fructus
tdntam in se continet utilitatem, ut maxime per tllam
raulto amplius quam ante gauderet. Fecitigiturut
et mundus ab infidelitatis tenebris Hberatus, et oeterno
dictum est,et ore applicito flatum ad interiora toto
lumine veritatis donatus sit ; et adhuc in multorum
conatu mittebat. Cumque avidus lucri anhelitum
fidelium cordibus, quibus aliquando hoc videre da-
protrahens vehementer, sufflaret, ipso hnguae et
tur, per eam fides augeatur spes crescat, veritas
aeris impulsu jactumDominicum corpus juxta vas
confirmetur, indignari scepe soleo, cur ea quce no-
illud ad terram corruit. Cum ecce omnis illaapum
stris temporibus proveniunt, cnm nonsit qui ad illa
multitudo de intimis egressa, ad corpus Domini sui
scribenda animum applicet, quw prodesse legentibus
reverenter accurrit. atquein morem rationabilium
manifestata poterant infructuoso silentio tecta disper-
creaturarum de terra sublevatura, habiticulis suis
eant. Unde quoniam millum ad hcec nisi me cogere
poteram, malui quolibet stylo ea aggredi, non pavens
cum multa veneratione, homine illo conspiciente,
induxit. Quod cernens homo, aut negligens aut
de prcestimptione tantce rei judicari et, ut ante a
;

parvipendens quod acciderat, ad alia agenda, ad

quodamdictim est, ad tam utilem rem explicandam ^
me magis esse volui quem neminem. Et ne diu su^- queedomestica
pensum lectorem teneam, a digniori parte incipiens,
quce de corpore Domini moderno tempore facta
mtracula ad me pervenire potuerunt. narrare inci-
ptam :
CAPUT PRIMUM
De Miraculo quod in Arvernico territorio contigit-
Erat in Arvernico territorio rusticus
bens alvearia, in quibus examina apum melleam
favorum dulcedioem oonficere solent. Quasjam
dictus rusticus aut evolare, aut emori, aut aliquo
casu sibi deperirc pertimescens usus pravo sorti-
legorum consiiio, qui diabolica operatione, etiam
de beneficiis Dei maleficia facere consueverunt, et q culum, ut dignum erat, stupefactus intremuit; sec
(quod est dictu intolerabile) ipsis quoque divinis
sacramentis per arles magicas,abutuntur, accessit
ad ftcclesiam et sumptoa sacerdole (ut mos est
curaeum vocabat, gressum conver-
tit. Sed dum iter ageret repentino, et ut ipse post
,
narrabat, intolerabih timore turbatus, se nequiter
egissetandemmeute sanior cogitare coepit. Unde
compunctus, imo vi interna compulsus, mox retro
pedera tulit, atque in vindictam sceleris sui apes,
quarum vitam opere nefario conservare volue-
rat,snperinjectamulta aquse violentia, enecavit,
quidam ha- Quibusexstinctis, dum intima favorum. quos sibi
recondere etconservare volebat, rimaretur, ecce,
(mirabile dictu !) conspicit corpus Dominicum,
quod ex ejus informam specio-
orelapsum fuerat,
sissimi pueri, veluti cum recens nascitur, immuta-
tum, inter favos et mella jacere. Ad quod mira*
quid inde agere deberet aliquandiu haesitans, hc
apud seinvenitconsiliura, ut eumin nianibus ac
cipiens,adecclesiam deferret etquia sibiexaniml :

Cbristianorum) corpore Dominico, illudque ort! vidobatur, nullo sciente, solus Deum puerulu^
retinens, nec glutire volens, utjam doctus fuerat tumularet. Quod dum aggressus esset, cumqi
ad untim dejamdictis alvearibu3,inquo apescon- in manibussumens ad ecclesiara, quasi secre^
tinebantur, accessit, atque foramini, quod in eo tumuiandum, portaret, subito ab indigna ferent
erat ore adaptato, sutllare coepit.Namdictum sibi manibus iQvisibihter ereptus, disp,ijLru|t, Qui« ni
-IfC / >ffpf(
 853 DE MIRACULIS. — LIB. I. 854

per gesta, ipse quidem per ordinem proprio

ita
presbytero, presbyter autem suo Claromonlensi
episcopo, ille vero mihi, ego qiioque omnibus
istud legentibus scribendo intimare curavi.
vero tanti piaculi ex toto in posterum dilata
sed in brevi locus ante nopulosus, vario
ultio fuit,
casu habitatorepereunte, in solitudinem redactus
est.
CAPUT II.
De quodampresbytero divina mysteria indigne
ctante.
Item in Teutonicis partibus presbyter quidam,
dumreligiosam agerevitam videretur, etpene quo-
tidie sacra missarum solemnia celebraret,dumque
sibi minus cauteprovideret, hostis antiqui insidias
B
incurrit, et inturpem.sedoccultam peocati foveam
carnisdelectationera delapsusest. Sanctimonialem
namque quamdamdum imprimisgratiavisitationis
adiret, ad postremum assiduitate coiliquii et in
cauta familiaritate allectus, miserabili casu in ii-
\ Domini incurrisse absque ulla dubitatione cogno-
scens, cor mutavit, et qualiter evadere a tanto pe-
riculo posset, sollicitus cogitare coepit. Ultimum
Nec ergopeccantibusremediumpcEnitentiamesse sciens
ad eamtotocordeconfugit,et proprium episcopum
adiens, ei cunctaquae fecerat, quaique contigerant
cummultislacrymis patefecit, impositumque sibi
ab eo laborem poenitendi,toto animi nisu tam de-
votequam constanter exercuit. Jejuniis namque et
vigiliis, verberibus etiam et variis cruciatibus, ju-
tra-
mentumIasciviens,hocestcorpussuum.secundum
Apostolum, castigans, qui concupiscentias suas
sequendo reprobus factus fuerat, eas in seipso,
damnando, electorum numero adjungi laborabat.
In qua corporis ac cordis contritione multo tem-
poreemenso, cum ejus mentem de venia prsesu-
mere securiorjam conscientiasuaderet, adiit epi-
scopum.et quid egeritindicans,utrum ut ante con-
sueveratad sacra accedere auderet, consuluit. Qui
nondum plene Deo reconciliatum metuens, ut ad-
huc poenitentiflB insisteret, admonuit,quatenusdi-

lam incurrit. Qui cum post lapsum ad cor redire, gnis poenitentiae fructibus Deo exhibitis, purgatior
et quam cifo resurgere debuisset, propriis fa?cibus et securior, congruo tempore altario sacramenta
deleclatus, diu converti distulit, et peccatum pec- non ad judicium, sed ad salutem percipere posset
cato adjungens,usum peccandi fecit.sicquelongum reternam.Acquievit ille salubri admonitioni, et ad
funem, quo arctius stringei'etur, assidue peccando propositum pcenitentinB reversus, tota carnis ac
contexuit. Ciunque iu luto scelerum volutareturi spiritus virtute.ad fores divinae pietatis pulsabat,
non verebatur tamenad altare Dominiirreverenter et spiritu coutribulato facrymisque indeficientibus
accedere,et sacramenta redemptionis nostree mis- iram Domini in misericordiam converti cogebat.
sam frequentius celebrando, temerare. Quod cnm Quid multa? Longo rursus temporis spatio in hac
longo tempore abjecto Dei timore agerenon formi- pcenitudinetransacto, ad episcopum rediit, eique
daret, iram pariter et misericordiam Domini, u^ ut patrisecretocunctapandens, ut sacramentorum
subjecta declarant, erga se mirabiliter persensit. esse particeps mereretur, humiliter deprecatusest.
Nam cum etscelus non desereret, et sacra divina Cujus conversionem jam Deo acceptam tam exhis
impuris manibus, ut saepe dictum est, attrectaret, quae ab eoaudierat quamex hisquae in eo videbat
contigitquadam die dum
usque ad perceptionem contidens, ut sacerdotale oflBcium aggrederetur,
sacri corporis Christi, totam de more missam ex- assensit. Quodille de Domioi bonitate et conscien-
plicasset, jamque se ad sacramenta ipsa sumenda tiee teslimonio confisus, non jam praesumption6,
pararet, repeate caro Christi cum sanguine, tam sed devotione implerecuravit. Accedens itaque ad
immundum non ferenshabitaculum.abipsius
ultra altare totumque, se lacrymis et contritioni cordis
jam pene manibus evanuit. Admirans ille
tenentis immolans Deo,usquead perceptionem sacramento-
et obstupescens, ab altari citissime missa finita rum universa rite peragens, pervenit.Et ecce novo
recessit. Cumque indit^nationem Domini. tam evi- et inaudito nostrisduntaxatsaeculismiraculo trium
dentis signi ostensione, circa se commotam agno- ante dictarum missarumpaues, quiindigne sumere
sceret, volens tamen hoc certius comprobare, se- volenti sublati fuerant, caehtus allati sunt, eoque
cundo missam aggressus est.Cui universaut prius jamdivino judicio ad haec sumenda digno facto,
peragenti. cum ad sumenda sacramenta ventum D ante eumsuper altare positi apparuerunt. Cumque
esset,simul omnia ut prius subtract;i sunt. Jam etiamoculosin calicemadmovisset, conspexit pene
vero ut diguum erat in metum, et trepidationem usqueadsummitatemsanguinerepletum,etillaruin
non modicam perductus, ut de toties repetito mi- missarum detrimentaad istius provenisse augmen-
raculo jara absque ul!a hfesilatione certissimus ta. Admirans igitur et toto hominis interioris ju-
reddererur,tertio quoque quod jam his contigerat, bilo Deo gratias agens, suamque pcenitentiam su-
attentare veritus aon est. Sed cum omnibus ut sceptam, ac Domini majestatem placatam agno-
ante peractis, jam soUicitior quse apposita erant scens, certus factus est de Domini misericordia et
oculis observaret, et manibus contreotaret, osque qui unum apposuerat quatuor panes, imo unum
ad sumendum manibus, et
aptaret, subito oculis, Christi corpus et sanguinem cummaltaut dignum
ori, tertio invisibiliter Tan-
sublata dispariierunt. erat, exsultatione percepit. Hoc quoque praefatus
dem igiiurtam evidenti miraculotremefactus pres- Claromontensis episcopus mihi retuht, inpraesenfia
byter, se pessime egisse, seque terribilem iram plurimorum.
855 PKTRI VEXERABUJS ABBATIS CF.Ui\L\C. IX 856

CAPrTlU A him .supcrvivens, iu pace quievit. Hoc noa a duo-

hus tantum ant tiibi:« ^"'tibus didici,sed a pviore
De illo qui Domwicinv rorpu^ rellnere nnn potmt
jam dicti loci, honesto et fide disno viro et frairi-
{209\n.isi ptiiis fac.ta cnnfessione.
bus ejusdem monasterii, ac mnlfis aliis quorum
Sed et illud qiiod apiid eniiKieinlnciim [Karum- quidam sehocvidisse, alii a presbyfero se audisse
locumj de re simiiicontigit, silendum nonest. Erat quia de confessione sermo incidit,
testati sunt. Et
ibi juvenis mundanfe vanitati deditus, el, ut in illa quantain easitanimarumuliIilas,alio adhucexem-
aetatehominessolent, voluptatifrenarelaxans.Cui plo monstrare curabo.
cum diu de.serviret, contigit eum super quadam CAPUT IV.
mirata muliere infamiae nota nduri. Cumque per
aliquantum temporis hac suspicione apud vicinos De obitufratris cujusdam , et ad iiUimum facta con-
quosque teneretur, fessione (209).
accidit utincurreret tantam
ee^ritudinem qufe de vita ejus homines cogeretde- Ad monasterium Sancti Joannis Angeliacensis,
sperare.Qiii cum lecto decumberet, et jamjamque quodiu Xantonensi pago sitiira est, presbyter qui-
morti proximus fieret, invifatusest ad eum more dam, Gifbertus (Cerbertus) nomine, ad conversio-
ecclesiastico presbyter,ut ejus confessionem susci- B nera venit, atque ibi per aiiqiiantum temporis
peret, etei morienti viaticum salutishumanaeprfe- quoad vixit, devote conversatus est. Configit autem,
beret. Cum vero venisset hortarieuracoepit etcom- non mulfo teraporis elanso, eum ex infirraitate
monere instanter, ut peccata sua confiteri noneru- quam incurrerat adexfrema venire. Cnmquesicut,
besceret, crimenque illud unde specialiter infama- mos Christianorum est. et maxime monachorum,
tus fuerat, salubri confessione manifestaret. Ac- in substrafocilicio et cinere a fratribus compositus
quievit ille, et confiteri scelera sua studiose ag- jaceret, atque horam vocationis suae exspectaret,
gressus est. Quoddum explesset, et rursus super fratres monasteriiut ejus exifiim orationibus com-
prajfato crimine apreshytero interrogaretur.men- mendarent veneruut, et eura imiiqiiepsallendocir-
titus est, dicens se
inde nuliatenusreumesse.Cum- curasteterunt. Qui cum ut defungeretur exspecta-
que presbjner diutina hominis infamia,suspicione rent, eccesubito resumpto spiritu et apertis oculis.
actus ab inquisitione non desisteret, ait ille. Sic, acclamare coepit professionera fidei quae quotidie
inquit, hocDominicorpus qtincl attulisti adsalutem decantatur, hoc est : Quicunque vutt salvusesse,et
suscipere merear,sicut hujus reiqwfmihiohjicitur csetera.Ef cum prius idiota et imperitus htterarum
aliquando culpam non incurtn. Hac presbyter re- fuisse ab omnibus agnosceretur, ita distincte et
sponsionecreduIusredditus.Dominicameicommu-
q aperte singula proferebat. utanescientibus,si forte
nionem jam securustradidit. Qua oresuscepta glu- adessent peritissirnus in talibus extitisse credere-
tiendi virtus ffgro protinus ablata est. Nam cum tur. Qua de causa omnes qui astabant stupefacti
paulo antequibuslibet efiam grossioribus cibis fa- eventum rei adrairabantur. Quicum diu admiran-
cilis esset ad ima descensus,hoc parvissimum cor- teshaesissent, tandem prior, Gregorius nomine,cui
poris Christifragmen, non dicam stomachum, sed prrecoeteris hoc incumbebat, vir bonaereligionis,
necetiam guttnrvel paululum attingerepotuit.Hoc intelligens eum aliquid in occulto vidisse, ad eum
sentiens ille, niti quantum potuit coepit, ut illud se inclinavit, et quae causa clamoris esset, vel si
glutire valeret. Quod dum multoties conaretur, et quidquamquod eos lateretvidisset, interrogavit.
frustrari semper suos conatus cerneret, coactus Ad quod ille Vidi, : aif, personam revcrendos for-
ipsa glutiendi impotentia, juxta lectum quo decum- m,v candidi habitus et venerandce canitiei, paulo
bebatillud exspuendo projecit. Cujus rei eventu ante vos cum aqua afferre, mihique dicere Nove- :

valde territus, presbyterum qui discesserat ad se ris causam adventusmei ad le hnnc c.sse, nt pedcs
revocarirogavit.Rediit ergo presbyter,et infirmum tuosquiinquinali sunl abluam eteis ablutis totum
revisens, cur se revocasset quoesivit. At ilie spiritu te mundatum reddam Cumque admirari me super
.

Dei agente compunctus, confessus est se male his quce dicebat cerneret, adjecit Non nosli, ait. :

egisse. se Deo mentitum fuisse. verumque quod

D
adjiurgaiionemtuihancaquamessenecessarium^qui
ante negaverat,esse.Quem quo multogemitu poe- tale quod ipsenosti crimen commisisti, quod dein-
nitentem et satisfacientem.is qui advenerat pres- dustriacclans. nulli actenusrevelarevnluisli'! IJnde
byterintuens, compassus conficienti et mcerore scias te nullatetiusposse salvat-i, nisi qund perni-
confecto, eum ut moris est, absolvit, atque rursus ciospcelaveras, salubritersfudeas confitendo mani-
Dominico corpore refecit. Quo suscepto, cumtanfa festare.Deusvero multasuamisericordia,neque pro
illud libertatc glufivit, ut vere tunc ap))arerel, non lantn etiam reatu tc perire pnrmillens, ad sensus
casn, sed viiiufe divina, neimteliocsuscipere pos_ corporeos te redire permiliit, nt de tanlo crimine
sef, prohibitum fuisse. Post hancigitur reatuscon. conjitendo pcenitere el pfenilendn salulem consequ'
fpssionem, et corporisChristi perceptionem paulu merearis. Ilacigitur de causaet avobis abfui, etad

AMDRIi./E (;MF<]SN1I 1\0T./E

(209) In ms. S. V. nequodam infirmn qui corpus (209) Al. De quodam fratre, qui peccata sua stu-
Domini non poluil qlutire. diose cetavit.
857 DE MIRACULIS. — LIB. I. 858

vos redire permissus sum. His itadictis aliis remotis A etiam cibos alios absque ullo impedimento susce.
priorem advocans.peccatum illud ei confessusest- pit. Sic igitur confessione,absolutione, sacramenti
A quo h'jjus et omnium peccatonim suorum abso' susceptionefraterille in Domino conforlatus.tribus
lutione suscepta, sequenti die, prima horadiei,as- postea tantum diebus supervixit, et sic defunctus
tantibiis etorantibus fratribus, Ifeto viillu, bono est- Hoc ab eodem Radulpho abbate cognoscens,

finequievit Hoc non ab alio, sed a monachoejus- cunctis legentibusvelaudientibus communicarecu-

dem monasterii, Lecto nomine, qui haecomnia vi-
derat et audierat, agnovi. Hic enim postea Clunia-
cum gratia devotionis veniens,scriptor nosteretfi-
lius in Christo charissimus fuit.
CAPUTV.
De aiferiuscujusdam ficta ronfessione.
Erat (2(0) pene eodem tempore frater qiiidam in
monasterio quod in Francia apud Turrim super
Maternam (211) sub jure nosfro est, cui cura ejus- g i^^^^ Romam adii. Rediens inde, Romanas febres
demloci commissa fuerat. Qui diuturnae {egriludi-
nis necessilate coactus, Radulfum tunc abbatem
ravi.
CAPUT VI.
De illo quiper veram confessionem liberatusesta
diabolo.
Addendumjamvidetur,illud noncontemnendum
miraculum quod ipse cum pluribus, ut sequentia
docebuut,conspexi. Causa fuit satis omnibusillius
temporis hominibusnota:quacumpluribusnostro-
satis acerbas meciim retuli. Pro quibus curandis
fuit consilium, ut patrium solumet nativumrepe-

monasteriiCatalaunensisproptermedelamtamani- terem aerem. Eade causa Celsinanias nobile Clu-

ma?quam corporis.quarum illererumnon ignarus niacense monasterium petii, atquetibi totam qua-
erat, ad se venire rogavit. Ad quem ille charitate dragesimam,longe molestioremfebrium ardoribus.
provocatus venire non distulit et veniens mox
: qiiam jejuniorum laboribus transegi. Interea dum
aegrum visitare curavit. Cuinque non mediocriter insequestratadomo,totoillotemporedecumberem,
eum gravari infirmitate cerneret, hortari eum ad ecce cujusdam fratrisinfirmiininferiori etproxima
confitendumcoepit. Quod ille se libenteragerepro- domo jacentis clamoribuspene continuis excipior,
fessus, confiteri peccata sua, sed non in simplici- et de die in diem magis magisque molestor. Vocife-
tate spiritus,aggressus est. Namgraviora etmorti- rabatur,sanein primis qu«cunquc turbatomorbis
fera stulto pudore reticens, quotidiana tanlum et animo confuse occurrere poterant. Ad postremum
quae levia videbantur.timore Dei postposito fateba- vero hoc unum semper etsolum.absquenliquain-
tur. Qua palliata confessione corapleta.corpus Do- terpolatione.toto adnisu inolamabat: Et ofralres,
mi nicum sibi alTerri deprecatus est. Quo allato, et q quarenonsuccurritis? Cnr nonmtsereminifcurnon
praiisumptuoso ore suscepto, cum diu multumque removetis a me maximumel terribilem,ul verboip-
illud trajicere conaretur nec valeret,cum vinoquod sius utar. runcinum istum,qui ])osterioribuspedibus
susoeperat frustra omnia oomminutioorporisC-hri- contra mc versis, calcibus caput meum conquassat,
stiin vas, quod ori ejus suppositum fuerat, refun- faciem dissipat dentes ronterit'1 lietnovete
, domim
dere coactusest. Hoc casu, imo divino judicio ab- removete eum,rogo vos per Dominum ,removete eum.
bas qui advenerat permotus, et aegrum non plene Et conversa voce ad eum,quem informaequicon-
confessione purgatum ratus.rursus eum admonere spiciebat, daemonem cunctis audienfibus loqueba-
coepit, ut si aliqiiod facinus retiouisset, vera sibi Verba autem ejus quantum imitari valeo, di-
tiir.

confessionerevelarenonerubesoeret. Quiet hortatu cturussum Per Dominam meam sanctam Mariarn

:

ejus et divino instinctu couipunctus, ad cor rever-
sus est, et quidquid pestis intus latebat evomens,
crimina qure ante lethali pudore celaverat. vitaliet
vera confessione,non jam fiotc. sed veraoitercorde
contrito et humiliato patefecit. Cumque omni ffeoe
iniquitatis perantidotumpoenitentifepurgatusfuis-
D
'^
set, et vera confessione por abbatem prcedictum
absolufionera meruisset, eucharistiara quam prius
matrem Domi7ii,et per sanctos apostolos adjurote,
ne me torqueas,sed me in pace dimittas. Fuerat au-
fem iderafrateranteconversionemmiles secundum
saeculum strenuus, mihique in moaaslico ordine
per miiltum tempiris satis notus bonae vir lidei,et
in quantum hominibusnotus esse poterat honesfse
oonversationis. Pertuli utcunque voces has per fo-
*am fere quadragesimam quo loto tempore, nec :

rejicere compulsus fuerat allatam devote suscepit, ipse a claraorecessavit, nec mihipropter infirmita-
utabsque ulladifficultateut sanctissimus aliquis de- tis incomn:odifafem,eum adire faculfas fuif.Inhu-

glutivit. Et ut de miraculo omnis dubitatio tollere- j us aufein clamoris continuatione,Paschalis ad venit

tur,qui particiilam corporisChristiquani deglutire solemnitas. Qua transacta, cura jam aliquanfulum
non potuit rejicere per frusfa compulsus fuerat, convaluissem,adhuctamena?geradaegrum accessi,
post confessionem non solum corpus Domini, sed et quidsibi in tara diuturnavociferatione vel!et,ret

ANDREiE CHESNII^^OT.E.

(210) Al. Erat bene eodem tempore in monasterio nempe Cluniacensis juris in honoreS.Genesii con-
quod apud Tutrimsuper Materna est, quidnm fra- secratum quod quibus acceptum referre tenantur
:

ter, cui cura ejusdem monasterii a Clnniacens, ab- Cluniacenses. docent archiepiscop.Remens.charta?
bate, cujus juri subditum est, comtnissa fuerat. pag. 1.389 et 1390 hujus Bibliothecae jam exscri-
(2H ) Apud twriin superMaternam Monasterium. ptae.
859 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 860
quisivi. Ad quodille respondit RuncinusiUe, ille
: A quaererem quid iile incompositusgestussibivellet,
certe,ille miht intolerabiliter molestus est. Vultum ecce, ait, domine,ille quisemper mihi ades runci-
meum assiduis iclibus conierit, et interhiBC osten- nus solito acrius instat, et toto nisu calcibus dentes,
debat quasi digito locuDi, luui-am scilicet cui ipse ac lotum caput meum conterit. At ego : Instaergo
adhaerebat. luterea videntibus quam plurimis qui et tu,frater: malignus spiritus est, impedire festi-
mecum astabant, coppit caput hucillucque conver- nans salutemtuam, quem,siperstiteris, ymces. Mox
tere, et quasi a ferientis ictibus subducens, niteba- ille ad propositum confessionis reversus, devotius

tur iliud in pulvinari vel desubtus, abscondere.Mi- quam coeperat confitebatur, nihil quod occurrere
serabamur hominis angustiis, nihil aliud praestare posset, lam de saeculari quam de monastica vita
valentes. praeteriens. Cum ecce subito in ipso narrationis
Afferriitaque benedictam aquam prgecepi, infir- progressus, nova quaerela exoritur, et vox infirmi
mum ipsum, et locum quem ostendebat eadem raecum ioquentis ad nescio quera alterum dirigi-
aspersi, post aspersionem vero, utrum daemonem tur. Quid, inquit, me impedis ? Quidverba meain-
illum adhuc videret, quaesivi. Qui se illum et vi- terdicis ? Aut dic quod dicere volo, aut me dicere
dere, et solita ab eo pati denuntiavit. Sed nemire- sine. Cumvero interrogarem cui vel quare istalo-
tur aliquis benedictee aquae aspersione daemonem B queretur,respondit As/a< capillmeo virprorsusin'
:

non fugatum, agnoscat, tabe interius latente, un- cog nitus ,aquo omnia quoecunquemate gessi,narrari
guenta exterius adhibita nihil proficere posse. Ta- audio; sic tamen iUamemorat,ut me illa proferre
bem aiitem vocolethaiepeccatum,quodquandiuin non sinat : vera quidem dicit, sed me ea volentem
interioribus cujuslibet latuerit, nullius exteviussa- toqui itnpedit.
cramenti perceplio prodesse poterit. Quod in
ei Ego et hunc daemonera esse dicens, ne a propo-
praecipuis Ecclesiae sacramentis, videlicet baptis- sito desisteret, exhortabar. Ille autera denuo ad
mate et corpore Doraini, aperte ostenditur.Sienira priora rediens,ad finem cceplaperducere nitebatur.
malitia interiore manente salvare ista possent,nec Sed mirum erat spectaculum cernere quoties ille
Judas postacceptum cum aliis discipulis corporis verba mutare coactus,nunc mihi peccata sua con-
Christi sacramentum laqueo se suspenderet, ncc fitens loquebatur, nunc de daemonibus aliquando
Simoni Magojam baptizatoPetrus diceret: Nonest verbis, aliquandoverberibus os ejusobturarelabo-
tihi pars neque sors in sermone isto. In felie enim raulibus, conquerebatur. Quandoque naraquerun-
ameritudinisetobIigationepeccati,videoteesse{Act. cinum sibi calcibusos contundei*e,quandoque assi-
vru). Sicut enim sacramenta fidei, itaetoperafidei dentem capiti suo daemonem verba intercidere,
servari Christus praecepit, ut in hoc eodem baptis- gemitu et suspiiuis fatebatur.Fereenira,
P raulto cuin
matis sacramento aguoscere datur, quodinstitutor nisi fallor, quadragies haec confessionisinterruptio
ejusdem sacramenti declarat. Qui enim d\xii :Ite, a daeraonibus facta est. In tantura pertinax hostis
docete omnes gentes,baptizantes eos innomine Pa- et more sibi solito humanae perditionis avidus me-
tris, et Filti, et Spiritus sancti {Matth. xxvni);ipse cum pariter et cum Productum est
illo certabat.
snhiu.nxh: Docenteseosserva7'eomniaqucecu7iqueman- hoc nostrum praelium,ab hora diei primausque ad
davivobis {ibid.) .Utvamqne ergo ma.nda.\[i,a[vumq[ie horam tertiam. Tunc plane hora illa qua maxime
servari voluit, neutrum sine altero adsalutem suf- sehorainibus infundere Spiritus Dei solet,ejusdem
ficere posse monstravit.Sic aeger isteet aqua salu- Spiritus auxilio viciraus. Vicimus nos inquam, sed
tari potuit aspergi, et tamen propter occultam, ut rectius ille quo malus spiritus
vicesse dicitur, sine
post apparuit,peccatilabem,non potuit a daemone nunquam vincitur. Vicit certe nequam hostem di-
liberari. Quod statim ut adverti, eum ut studiose vina miseratio,etegregiara praeteritfe vitae suae me-
praeteritam vitani suam perscrutaretur, etsi quid moriam atque aniraositatem proferendi, fratri in
noxium maxime de gravioribus in ea recognosce- extremisjam agenti concedens, perfectara ei pur-
ret, confiteretur,hortatus sum. Hocpostquam con- gatioiiera per plenam confessionis satisfactionem
cessit, remotis aliis et duobus tantum mihi adhibi- largitus est. Et rairanda, sed raulto magis vene-
tis, ante illura consedi, et cruciculam ligueamcuui D randa atque diligenda supernae pietatis ergaraise-
imagine Domini, utmagrsad confitcndumanima- ros affluentia, quee ante fratrem isfuiu mundo ex-
retur, donec omnia consummata sont maniitenui. cedere non perraisit,donec quod vere obstare eiad
Confiteri ergo coepil : et confitendo aliquandiu pro- salutein .ctcrnam possot, per pomitentiae et confes-
cessit. Et quia multa intirmitas oi'dinem verborum sionis r(;raedia iudulsit. Quantae vero raemoriae in
ejus aliquando perturbabat, juvabara eum inter- confessione fuerit^ibidein etiara tuacprobavi.Dixit
dum, reducendo ei admentem quae^jue auiraooc- enira se anle plures annos altare benedictum cui-
currere poterant.At dle mo iico rneo adjutorio con- daiu fratri coniraisisse. IJiide hac occasioue utruin
feslinj resuinplo oidiue, quod ooiperat.exsequoba- bene racraoria urgeret, cerliticari cupiens, altare
tur. Cumque pluriraa expjicuisset, et jara ad alia illud a fratre (juera noiuiuaverat perquirifeci.Quod
explicanda pergeret,ecce rursus avertere faciemet post iiHiuisitionem,abeodem, cui commissumfue-
hucillucquo convertere, atque, utjaindixi, sub rat, mihi allatum est. Confessione ergo completa,
pulvinari aliquando nitebatur abscondere.Cumque fratres advccans, aegrura, ut moris est, absolvi.
 :

861 DE MIRACULIS. — LIB. I. 862

poenitentiamqnepro eo fratribus, si ille defungere- A per aliquotdiesinter vitae morfisque confinia labo-
tur, indixi. Quam absolutionem multa cum devo- rabaf. Nocte ifaque obitussui diem praecedenle.in
tione fraterille suscipiens, crucemsibi a me obla- lecto jacebat, et velut mortejam proximus a duo-

tam supplex adoravit, atquesalutiferaepassioniDo- busfamulis per vices]sibi succedentibus cusfodieba-

mini animam corpusque suum intentissime com- tur. Ktquoniam subsequens narrandi ratio eorum
mendavit. His omnibus expletis ; coram cunctis nomina proferri cogit, unus ex his Stephanus, alter
tam monachis, quam laicisqui astabant, interrogo Olivus dicebatur. Illa igitur noctis vigilia qua jam
quid de runcino illo sfepe nominato, de quo toties a nominafo Stephano asservabatur, eumdem sibi
questus fuerat diceret ; velsi eumadhuc, ut prius, invigilanfem famulum aeger ille vocavit. Qui cum
videret. At ille, quasi cum multo timore elevans ei astans quid sibi vellet quaesisset Quisujit, in- :

caput, et oculos velut jamjamqueferiendus ad lo- quit, rustici isli deformes et rostrati, quos huc con-
cum solutumdirigens indeque adaliavicina loca
;
fluereet paulatim totamlianc domum imptere video ?

circumducens, subito gaudioobortis lacrymis ait: Ad quod cum famulus respondisset neminem in
Per animam Patris mei non comparet. Cumque et de domo illa haberi, se tantum cum socio ei excuba-
iJlo pessimo consiliaro, qui capiti ejus tandiu ad- re, admirans ille adjecit Non cemis, ait, tetros
:

haeseraf, requirerem, etiam 'ad eumdem locum ibi g homtnes omne jam hujus domus spatium complevisse
ante illum conspexerat, intuitum reflectens:E^ iste, quorum horrenda species et rostris longissimis facies
ait, abscessit. Gratias omnestotocordeegimusDeo, exacutw, terrorem mihi non parvum important ? Tunc
qui salvat sperantes in se. Exinde vero studiosus demum famulus infellexif.utsaepeposfmodum ipse
eumobservari,propriis deputatis custodibns, man- mihi narravif ,non liominum,sed malignortim spiri-
davi. Nec fuit qui postea eum saltem in modico tuum hancesse freciuenliam.Undealtavocesocium
clamantem audiret.cum antea illadomo fratres in Olivum,utsurgeret inclamans,vas quod forte cum
non va-
jacentes, ejus fatigati clamoribus quiescere aquabenedicfain proximodependebaf,fide plenus
lerent.Interrogatusfrequenter afratribuset etiam arripit, et sanctificatum elementum huc illuc-
a famnlis,utrum aliquid illorum videret qua? prius queconfidenler aspergens, omnia illius babitaculi
viderat, nihil triste se videre, nihil prorsus mole- loca infundit. Hoc dum faceret, clamare ille forti-
stiap. pati affirmabat. A meipso de istis postea inter- ter coepif : Eia, inquit, eia! fac quod facis : insta,
rogafiis, omnia sibi l;iefa et pro voluntate esse re- perurgp adversarios, quoniam ecce velut a facie gla-
spondit. Toto illo die cum subspquenti nocte postea dii fu-fientes summa cum celeritate exire contendunt
supervixit. sequenti circasexlim in pacevifam fi- et quia moras patiuntur. tn alter utrum impingentes.
nivit, bonam spera salutis suee et exemplum veree p primos hi qui sequuntir, violenler impellunt. Quo
poenitentiffi nobis derelinquens. ille audito, instare acriter,et aqua benedicfionis,ti-
CAPUT VII. lios maledicfionis a domo excludere contendebat.
Quibus penifus.aegro qui hoc solus cernebat festi-
Quomodo dcemones aqua benedicta fugati sint.
ticante, exclusis, et ille a daemonum infestafione
Quia vero [al. et qiia] in serie hujus miraculi liberatusest.et quantum ad similiavaleat salutaris
narravi,aquae more ecclesiastico benedicta? asper- aqufe cum fide aspersio. demonstratum est. Die
sione,da2mones causa latenfis peccati minime effu- vero subsecuta, fratribus hujus visionis relatione
gatos[fugatosl, ad rem perfinere videfur, quid de 8etificatis,inbonaconfessione novus monachus ille

eadem re in eodem Celsiniensi monasterio contige- obiit,et inilladaemonum fugasusceptama Deocon-

rit, in medium proferre. Venerat ad eumdero lo- versionis suae devotionem omnibus persuasif.
cum infirmitate carnis urgenfe laicus quidara, et CAPUT vm.
ut fieri solet monachicohabituafratribus indutus,
De Gerardo purge et simplicis vitce monacho.
saeculo renunfiaverat. Faciunt hoc mulfi etiam in
extremis constituti, qui, licef eorum quos nulla Jam incidenfer, sed necessario his inferpositis,
corporis molestia ad hoc impellit
laudem minime ad proposita me reverti assumpta [principaliter
D
consequi videantur, numero famen monachorum, materies cogit. Unde illa quae de magnifico et su-
siex corde convertanfur.anfeaeferni judicisoculos per coelesfi Christi corporis sacramento miracula
nulloraodoexcludimfur.Ef quamvis majoribus me- adhucdicenda sunt, ultradifferendanon sunf. Fra-
majus debeatur
ritis et praemium. nummum certe ter quidam cum honore nominandus,cum dulcedine
quem a prima hora diei in vinea Domini laboran- recolendusGerardus nomine, magniillius Clunia-
tes meruerunt, ad undecimam quoque venientes censis monasterii magnusefipsevifaemerifomona-
acceperunf. Nec enimprjBJudicat modus conversio chusfuit. Hic a pueritia inclericali habitu ad pe-
nis devotioni coidis, nec quaerifur apud Deum qua des memorandisancti Patris Hugoniseducatus,vir-
excausa quisque conversus. sed postconversionem tutum ejus imaginem roultaex parte in ipso exprps-
qualiter fuerit conversatas Sed nec quantifas diu sam ostendit.Nam, quod nonparumdifficile est,in
turni vel parvi temporis atfenditur, ubi solus finis medio saeculi constitufus, ef in i?ne non adustus
operum remuneratur. Suscepfus ergo hoc modo juveniles annos absque castitatis naufragio evasit
jam dictus vir, et ad domum infirmorum delatus, [al. exegit]. Coaetaneorumquippelasciviam innato
863 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX
pudore abhorrens, maturis clericis sive monachis A nobis, nondum plene sex viae, ut arbitror, millari-
adhaerebat.Quorum cohabitationeadpotiorem ho- bus expletis, insidiantesincurrit, Aquibuscompre-
nestatis amorem informatus ad ecclesiastica quo- hensus.rebusomnibus ablatis ad deserta etpraeru-
que officia frequentandaet amaudapaulatim insti- pta montium violenter adductus est. Ubi in altissi-
tuebatur. Unde contigit ut. optimo usu cum eetate ma turri conclusus, multaque incommodaperpes-
sensim convalescente,tantum erga divina amorem sus, postquam pericula careeris evasit, si aliquid
conciperet. ut pr£E caeteris virtutibus. hic arctius propter obedientiam passum fuisse, gavisus est.

ejus semperanimum possideret. Inhiset hujusce- Superomnia vero salutarium altaris sacramento-
modistudiis totopene adolescentisetemporedecur- rum amorem.corporivirtutemsuarum velut quem-
so, a jam dicto beatoPatre Hugone in mouachum dam verticem imposuerat quo vehementi cordis
:

susceptus est. Quihabitureligionis iudutus, saecut adnisu in alta sublato, ipsa quoque coeli intima
lum se exuisse,bonis et propemodum perfectis acti- penetrabat. Quis enim facile referre valeat quam
bus daemonstravit. Puree et sijuplicis monachus claro ille lidei oculoJesumDominum subvelamine
vitSB,vere, secundum Domini dictum, Ismehta sacramentorum non velatum admirabatur,sedreve-
in qm doliis non est {Joan. i), injuriarum imme- latum contemplabatur? Nullamintellectuiejusspe-
mor patientiam conservabat quera : si irasci contin- p cies exteriorcaligineminferebatsedvelut cum apo-
geret, paulo post iratumfuisse graviter pcBuitebat, stolis iu terra gradientem, cum beata Virgine in
Nilsimulare noverat sed qualis interiusexistebat,
; cruce pendentem, cumMaria Magdalene a mortuis
talemse e.xteriusdemonstrabat. Ad eosejus siacce- resurgentem, intuitu spirituali cernebat. Contule-
deres, statim quae dico vera esse comprobares. rat ad lioc sacri corporis et sanguinis Christi my-
Divinarumrerumsaporemquemapuero imbiberat, steriura totam spem suam.el quotidiana pene obla-
sic tenaciter conser vabat, ut ej us pene universa verba tione pro suis ac totius mundi peccatis filium pa-
vel factadiligenterconsiderantibus. nilaliudquam tri sequoque ipsum multacordis devo-
sacriticans,
coelestem fragrantiam redolerent.Ecclesiasticisof- tioue et lacrymarum profuisione pariter immolabat.
devotus insistebat, ut nec labor diurnus.
flciis ita Videres eum assistentem altari, profuudo plerum-
nec requies nocturna eum in his aliquado reddere que fletu totum concuti, verba singultibus inter-
segnem valerent. Grave rumpi, gravibus pectus suspinis urgeri cerneres,
se incurisse reputaret
delictum, si vel somno coactus, vel cogitationibus ut intelligidaretur prorsusab humanisalieuatum,
advocatus. de proUxa Cluniacensium psalmodia ad divina sublevatum, nou tantum mentesedipso
mium saltem versum intermitteret. Cumque nihil pene corpore sic in coelestibus conversari, ut de
psalmorum, nihil reiiquorum officiorum os ejus Q illo etiam a Dominodictum videretur Qiii mandu- ; J
prff teriret,intellectum quoque quem poterat dictis cat carnem meam et bibit meum sanguinem, in me
adhibebat.etDeo jugiter immolanssacrificium lau- manet et cgo in illo. Et qui manducat me, et ipse %
dis, juxta Apostolum, spiritu et mente psallebat vivit propler me (Joan. vi). Et alibi Panis qiiem : 1
(/ Cor. xiv). Religiosa etiam in exterioribus stre- ego dabo, caro mea est pro mundi vita (ibid.). Quam
nuitate eleganter pollebat cujus rei gratia in
; vitam ne quis putaret tcmporalem, rursum ait Si :

multorum prioratuum administratione et subditis quis manducaverit cx hoc pane, vivet in n^ternuin
utilis et omnibusquibusinuotescere poteratcharus (ibid.).

erat. Obedientiae singularis conservator tantoeam His Domini nostri promissionibus, vitam in his
affectu colebat, ut nefas duceret si vel in modico se sumerecertus aeternam,insatiabili, utsic dicam
nutum jubentis excederet. aviditate, pane coelesti noster hicGerardus inhia-
Expertus sum ipse magnam in hac virtute ejus bat, et beatam animae suae esuriem pastu quoti-
constantiara : cui cum s;e{)e gravia, et quse aliis diano recreabat. Istis bonorumoperum exercitiis
vixinjungereauderem, facillime imponerem, ala- a prima juventute ad ultimamusque fere senectu-
criterinjunctasuscipiebat.et alacrius adiuiplebat. tem perductis, landem dignus habitus est. cui ali-
Romam quodam tempore pergens, illo illisqueiter quid secretorum suorum Domiuus revelaret. Quod
meum comitantibus.Senam qusedeproecipuis Thu- D in his corporis et sanguiuissui mysteriis ideosin-
'

sciaeurbibus est hospitandi causa diverti. Die se-
quenti maturius hospitari cupiens, ante lucis ex-
ortumiter arripui. Cumque jam duo fere milliaria
ex urbe progressus per(!gissem,subitopost nos vo-
cemcurrenlis equitis velut a longeaudivi :eaque
audita substiti.Quicum ad nos se suslinentesper-
venisset,insidias nobis in viaaduco Conrado quo-
rumdam instinctu pararinarravit, caquo de causa
gulariter agere voluit, ut et eorumdom sacramen-
torum veritatem ostenderet, et hunc de quo lo-
quimur, non frustra in his spem suam posuisse
moustraret.Undeeianimiejusairectionemsibibene
acceptam fuisseoslendit.quando eum^congruente,
ejus devotioni miraculo, tammagniflce decoravit.
Testis hujustara adrairandi miracidi ipse est, cui
utrum credi debeat vita pr;Bcedens et llnis subse- ,

reditumpersuasif.Quo impetrato, ego quidemcum quensdeclarat. Non tamen horum spontaneusre- f

sociis retro redii, Cicrardum vero (qiioniam prom- sod a rae secreto adjuratus, quod
lator e.\stitit :

ptior eo ad obediendum nou aderat) ad dominum prius quasisubalterius nominedixerat, sibi revela-
papamexigentc nocessilalc dircxi. Recedens illc a tum fuisscindicavit.Ktnealiquisiu corde raeoscru-
865 DE MIRACULIS. — LIB. I. 866

pulus remaneret, de verbis ejns simpliciter A catum fuerit gaudium, quaUter cor ejus, et caro
licet

prolatisin nullo (iubitarem, quod de visione ape- ejus exsulaverunt in Deum vivum, nec ego scri-
ruit. nominis Dei et Christian;c spei interposita bere, uecille mihi potuit referre. Additur adhuc
teslilicatione confirmavit. Extorsit tamen a me inauditomiraculo testimonium angelicum, et eum
prius secreti lidem ut quoad ipse viveret, alto
; quemaltarividebatassistentem, auditsibiangelum
illud silentio conservarem. Sed eo jam a vitaprfe- dicentem. Verba ipsa tnihiab eo saepe relata.nihil
senli iiiorle cainis exempto, oportet ea propalari plus minu?ve continentia. dicturus sum Quid, :

ad Dei gloriam qu.ne ille dum vixit, ad sui voluit
celari cautelam (212).
Habeturin Cahiloncnsicpiscopatu villa quae Bel-
lus mons dicitur, ad jus Cluniacensis monasterii
spectaus,ubi in honore beatfe Dei genilricis et Vir-
ginis est ecclesia, ob ejusdem singularem memo-
riam, singularem ut a multis comperi.orandi dans
gratiam.Sunt ibidem et domus parvae paucis ad
B
manendum monachis satis congruye. Erat tunc ibi donatam ilie Dei presbyterconsummavit (212'). Et
circanatalem Domini jam dictus venerabilis Gerar-
dus, et studiis suprascriptis infatigatus instabat.
Advenerat Circumcisionis Dominicoe sacratus dies
et ille nocturnis vigiliis devote expletis, ad diurna
se officiadevotius implendaparabat. Ventum est ad
missam.etmore suo vestibus sacris exlerius para-
tus, interiiis spiritu et tide ad altare ac-
repletus,
inquit, angelus, miVoris ? hic puer quem conspicis,
coslum gubernai et terram. Hi.s dictis, coelestis visio
abscessit.fosthoc dum rursumoculos adsalutaria
sacramenta reduxisset, infantem jam videre non
potuit. Sed panis speciem ut prius fuerat, altari
superimpositam vidit. Hoc tanto miraculo dignus
habitus, et eodem Christi corpore quod conspexe-
rat satiatus, missam supernse gratise muneribus
nc forte venerandus vir tantavisioneminusdignus
ab aliquo fuisseputetur quidamnon quidemhuic
miraculo simile, sed tamen non vile per hunc ge-
stum, referendum esse videtur.
Regebat aliquando, quod Nivernis habemus,
Sancti Salvatoris monasterium sibi a sanclo Patre
Hugone commissum. Orta est lis inter eum et

cessit. Cumque expletisad Canoneni pcr-

caeteris quemdam suum praepositum, pro qua, die agendi
venisset, etverba divina panis et vini substantiam constituta, ad causam uterque convenit. Atiuit
in Christi carnem et sanguinem commutantia con- multitudo nobiliura, clericorum et monachorum
summasset, paululum ante Dominicam oralionem non parvus numerus,vulgarium vero constipatio
forleoculos ad sacra ipsa convertit. Et ecce stu- universa replebat. Assedit prior Gerardus inter
peoreferens,formamquideiiipanisquemaltariirapo" medios, reliqui eum undique ambierunt. Venit et

sueratnon vidit, parvum vero puerulum manibus cum suis prfepositus, contra illum causam acturus
etbrachiis moreinfanticEgestientem pro eo conspe- C Aderantelectijudices,qui utriusqueactioneaudita,
xit. Haesit itaquc couspiciens debito timore turbatus litem judiciario ordine dirimerent. Rem de qua
et nesciens quid ageret, ad inusitatum et coelesle agebatur nuUa nominare necessitas cogit, erat ta-
spectaculum tremens admirabatur.Legi olimquid- raen ecclesiastica, multumque usibus monasterii
dam his quee refero simile, sed dignatio aliquid necessaria. Hanc ille, quem dixi prrepositus, quo-
nostro miraculo voluitaddere,propterquodnullum niam valde lucrosa videbatur, summo studio sibi
huic inveniretur. eequale.NuUa enim setas prseterita vindicare conabatur. E regione Gerardus non ac-
hoc conspicere meruit,quod nostris diebusauctor quiescebat, quoniamad jussibicommissummona-
liorum sacramentorum DeusGerardonostro viden- sterii hauc pertinere sciebat. Data est Gerardo
dum concessit. Nam dum hoc stupidus miraretur. loquendicopia, et coram cunctis qui aderant, ut
convertens oculos ad latus altaris, conspicit mulie- religiosum decebat, causam suam aperuit. Qui
remhonestissimaeform e. et ut intellectu concepe_ postquam finem dicendi fecit, is qui ei adversabatur
rat, beatam seraper virginem ejusdem Dei pueruli falsa esse qu£E ab eo dicta fueraut, exclamavit.
matrera, diligenti eum et velut materna custodia Jussus posthoec a judicibusvenireetea quee dixe-
multa cam reverentia observantem. Juxta quani ratcomprobare, propriusaccessit, et iterans quae
cernit angelioi decoris virum, imo, ut vere erat, a J3
dixerat, coepta, temeritate severa dicere confirma-
Deo missum angelum.coelestibus sacramentis pari- bat. instaret, rursum ei judices praecepe-
Cumque
ter cum illa astantem. Quantum iu corde ista cer- runt,utsecundum morem regionis illud quod ipsi
nentis tunc laetus accreverit timor, quam multipli- vocant gadium (vadium)(2i.'^),rei videlicet ab eo

ANDREJi CHESNII NOTiE.

(212*) Inms. S. V. aliud hic incipit cap.cum hoc nis aut etiam futuri duelli. Narratio translationis
titulo Narratioprimi miracnli eidemostensi.
: corporisS. Germani, quo die Pipinus rex fiscum
(212) Ahud item cap. hic incip. in ms. S. V. sub Palatiolum cum appendiciis suis omnibus abbatite
hoc titulo Item miraculum de eodemmonacho.
: S. Vicentii Paris.dedit, Et ponens,aH wadiumsuum
(213) ILLud quod ipsi vocant guadium. Optimus super tumuLum Accipe inquit, o beatissime Gei'-
:

hicipse sibi noster Auctor interpres cum subjunsit,
rei videlicet ab eoprobandoB argumentummanu pro-
priaejusdem Ge7^ardipriorismanuponeret. Gudidmm
enim sive wadium, quod et iude nos adhuc verna-
cule gage dicimus, erat arrha vel arrhabo donatio-
mane, villam nostram Palalioiumcum omnibus ap-
pendiciis suis, tibi famiLiaeque tuae haclemus inimi-
cam,amodo autem et deinreps perpetuo profuturam
Unde etverhumg uadiare factum est, id esl guadmm
sive wadium dare, sicut ex his calumniae super
 8&7 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 868

probandaeargumentum, manu propria ejusdem A centem terram transcendit.Est enim mons altissi-
in
Gerardi prioris manu bona mus elevatus in vertice montium ipsas ssepe nu-
poneret. Qui velut ex ,

conscieatia audacter gadium in manu ejus ponens bium globositates,quando humida quaUtate gravata
ait Hujus, ut dixi, 7'ei ego testis sum aliis quoque
: ad aUiora conscendere nequeunt,sub se conspiciens.
testibus vel duello in ipsum p7'obatu)'us ('2[3'). Sed unde et ItaUae Alpes videri et maxima pars subjectae
quia, ut scriptum est, falsus testis non erit impu- GalUte possit ostendi. Elatus ergo multo in aera
nitus,, postquam hcec verba protulit, cunctisqui ad spatio mons. et silvarum densitate circumseptus,
audiendam causam illam con venerant cerneutibus, ventis inclementioribus continue patens, nivibus
resupinus ruit etillico expiravit. Tremefacti omnes diuturnisexpositus, ascensu et descensu difficilis,
surreserunt, etrema Deojudicatam videntes, nihil popularem habitationem a se longe removit, et
ultra judicareprfesumpserunt. Namquidamex ilUs remotiora quaerentibusnil ultra se quaerere suiso-
priusetiam miserumilium pro certo mentiri nove- Utudine persuasit. Unde et monachos tantum ad
rant, plurimi suspicabantur, nec vero universi pa- manendum suscepit, quos nec multos esse sui
ritercognoveruntDeo hunc mentitum fuisse,quem ariditate permisit. Hunclocum Gerardus per diver-
ejus judicio post prolatummendacium tam subito sas niundi partes obedientia compellente diu fati-
contigit interisse. In hoc miraculo iicet ultrix men- gatuSjCirca tinem vitcesuae velutemeritus missione
daciidivinaveritasmagnificeclaruerit, c-ujus tamen a me impetrata,suscepit, Inquo cumpaucisfratri-
meriti Gerardus videri posset, injuriam ejus vidi- bus et ipsis Deum timentibus, divinis operibus so-
cando monstravit (214). lito,studiosiusoccupatus,orationiinsistebat,lectioni
Mauebat alio temporein loco Cluniace proximo, vacabat,frequentisacrorumverborum coUationead
qui Altumjugum vocatur. Sumpsit autem idem divinum amorem vehementius se accendebat. So-
locus nomen ab altitudine, qua omnem circumja- brio victu contentus, si quid forte inhis aUquando

ANDRE^ CHEvSNII NOT^.

Hildradum servum in Chartulario Majoris-Mona-
steriiverbis palam est Et cian ille osthideret illum
:
tmssecolibertum, gmdiavit ei domntis Ascelinus ju-
rare quod ille sercusfuerit, non coUbertus.
(2i;j-) Duello id ipsum probaturus. DueUi, quod
et ipsumbellumdicebatur,exemplavaria reperiun-
tur apud antiquos, etetiam novaqutedam vulgavit
vireruditionis eximidg JacobusSirmundus in notis
suis ad Gaufredum Vmdoonencem abb.Sedquia de
due]lomonachorumcumsaecularibushicagitur,nos ante negaverat
judicem aut curiamseniorisadjudicato, pugnaturi
conveniebant in campum.ubi etsaeperegionispro-
ceres assistereconsueti. QuoddocetHerveusMalse-
tus in charta de Verrenarum Ecclesia, quae specta-
bat ad monachos Sancti Dionysii de Nogento Re-
trodi his verbis Adjndicalum
: est Lancelino reddere
equum nionachis cum lege sua auditis rationibus ex
utraque parte, et tanien teslantibus comite et proceri-
bus veritatem quam audierant, semper negavit sicut
unde adjudicatum duellum inter :

adnucnihilomuiusaliaqueedam,et ipsaforte nova C monachus et Lancelinum. Quidam enim famulus mo-

de thesauris veteribusad locum illustrandum pro- "
nachorum, nomine Ingelricus,
"

filius Ragenaudi Jocu-

feremus. Et primo Robertus rex in preecepto de larii appellavit Hugonem filium Ausgerii ex parte
Vicaria Autoniaci : ILle vero, inquit nempe Pipi- Lancelini, quod audierat hoc quod Lancelinus nega-
neUus Guariui militis vicarius, ad judicium veniens bat, et ipsenegavit. Sed quia ipse debilis erat corpore,
nullo modo resistere valuitpropter rationabilem con-
sicut dixerunt qui euni cognoscebant, quidam nepos
tradictionem servorum S. Vincentii et S. Germani. ejus nomine GuitccUnus, dedit vadimonium dueUiju-
qui legaliconflictu duelli erant resistere parati. Itera venerunt campum ad
diciocuriwpro eo, et in jacten-
LudovicusVllinprivilegioquodcauonicis. S. Geno- dumdueUlum. Cum venissent usque ad sacramentum
vefae super serviiute homiuum de Rodoniaco
con- proceres qui ibi aderant, Robertus sciUcet dapifer eo-
cessit: Nos autem secundum consuetudinem
regni 7nitis, et cognatus ejus, et Robertus de Bellomonte
Francorum judicacimus, et quia homines hospicetum et Haymericus de Villereio nepos domni Hugonis, et
et colonatumEcclesiw cognoscebant, et liberos se alii proceresqui ibi aderant, quamvis scirent veram
dicenles servilutem negabant, in curiam abbatis,
cu- esse causam monachorum, laudaverunt priori et mo-
jus erant hospites, irent. et ibi Ecclesia si
eos habere bellum.
, ... , - -r,——
w»e^, -per duellum servos essc suos approbaret.
auei contlictu calumniam propulsare, vel jus
Hoc
.. wv^w
nachis qui ibi
etc.Unde patet
aderant, ne
et
consentircnt fieri
sacramentum a pugnaturis aute
1

quoa aetendere parati, guadium dabant adversae

aU- d congressionem prfetari solitum fuisse. Sed et qui-
psi plerumque, quoscampiones acampo
bus armis ipsi acam
parti quod et ipsum guadiare, et arrhamire
bellum nominabant, veruacule champions, u.erentur, ape-
sivedueUumdicebatur, id est arrham sivcsponsio- riunt rursus monachi Saint Martini in notitia de
nemdarec, coramjudice vel incuriapromiltere sive Molendino Fulberti cum aiiint Fulbertus de La
cavere de die pugnae vel confliclus. Sicenim mona- varzino, qui censutn iUum motatici dum esset in
chi S. Martmi, Charta ix Pro his rehts. inquiunt
:
SiBculo annis multis reddiderat et nunc noster mona-
ncquielandis, arrhamicimus bellum iu curia Vindo- chus factus erat. defendi fcrit contra illuni, nempe
cinensi, causa nostrn; fidentes, et ad hoc prorocali.
Constantium de Radenaco, per quemdam nostrum
Verum cum incnndw pugme dies statutus ndesset, ab hominem, sculo et cum campione ipsius Con-
baculo
amicis noslris qui tunr aderani submoniti sunius, ut stantii decertantem, pro palo iUo censtim nec se vn-
pace potius tantre discordioe finem imponeremus Kt .
(juam redidtsse, nec e.^ise jure redilendwn. Quod et
Chane rx-.x Stephanus Cambacanis dc Ferraria ab-
: tlle vellet nollel quandoque rccognovil, et omnem in
negavitse esse servum S. Martini, et de hor arrhaini- prrpetuum reclamationem iUius palatici. superato in
vit beUum contra nos. Intra lcrminum autem quo ipsa decertatione suo campione, guerpivit, bellumque
beUnmfieri dehebat, recognovit se male egisse, renit iijnste assumptum prout placuissct Alberico de Mon-
tnroiiifulum MnJDriMonaslrrii, ct dedit recognitio- teaureo, sub cujus hwc acta sunt judicio, legaUter
nem suam, scilicet secundum consuetudinem imposuit emandaturum sc spopondit.
suvcr caput suum quatuor denarios, el per illos tra' idem ms,
(214) Item de eodem monacho,
didtt se sancto Marttno. Die sic data^ duelloque per
869 DE MIRACULIS. - LIB. I. 870

deliquerat, parcitate praesenti expiabat. Curis om- A et/Ethiopem illum manibus comprehensum ad
nibus mundi hujus exutus,tanto spiritualibusdesi- terram elisit, ac guttur nefandum viriliter pede
deriis Deo fiebat propinquior, quanto ab humanis compressit. Qui dum fortitercaptivumhostem pre-
actionibus factus erat remolior. Ecclesiasticis offi- raeret, ille velut ex violenta compressione, nec no-
ciis semper quidem. utsupradixi, devotns exstite- minandum caput ad instar magni cacabi inflans,
rat ; sed tunc eis maxime totis mentis aflectibus et lingua flammigera,quasi aratro terramproscinde-
corporis viribus devotissimus insistebat. Altaris ret, circumposifa comburebat. Cujus spectaculi

sacris pene jugiter assistens, illud suum totius horrore jam pene extra se factum, praedictura fra-

mundi singulare praesidium, corpus scilicet et san- trem Gerardus alloquitur Fis, inquit, adcemone
:

guinem Redemptoris,inenarrabili mentis devotione, h,ocliberarif Xdqviod cum frater vellejse omnnibus
etquotidiana missae celebratione superomnia per modis respondisset, adjecit ille : Si, inquit, vis

colebat.Diurno tempore sic consummato,nocturnas liberari, perge ad abbatem, et ut quemdam fra-

quoque vigiiias observabat, et trem cui fabrile officium est ad se accersiat, et
ne intempestive
fratressurgerent.soliicitusprovidebat.Quassemper exmea parte
dicito, a quo solliciteinquirat utrum.

aut siepe ipse praeveniens multam noctis partem aliqnando de ventate corpons et sanguinis Domim
lacrymis et orationibus exigebat.Quo tempore fre-
g dubitaveril,et quid ei ad tollendam eamdem dubita-
quenter in eadem Ecclesia voces cujusdam coelesfis tionem oste^isum fuerit,et qualiterfides ejus illa re-
melodiae se audisse et mihi retulit, et quibusdam velationeconfirmatasit.Quce postquam cognoverit,
aliisqui postea id mihi dixerunt, narravit. Nec litteris mandare studeat, quoniam sicut fratriilli
mirum. Illorum enim est audire coelestia, quorum profuit hoc vidisse, ita multis prudcrit audivisse.
auresdedignanturaudireterrena.Tantoenim magis Placet enim Deo conversatio fratris illius.necpati
sensushumaniquaesuprasesuntpercipiunt.quanto voluithujusmodi tentatione laboresillius deperire.
minus hisquae infra sunt dediti fiunt. Tali Gerar- n<ec si abbatite dicturum promiseris, continuoab
dus cerlamine certans. tali vitae suae cursui inde- hoc rfcp»?one/i6era6e?v's.Quorursumspondente,Ge-
fessusin!-istens,tandempalmamvictoribusdebitam rardusdoeraonein fugamcompulso.fratremabejus
bravium perseverautcr currentibus promissum infestatione eripuit. Qui a somnio consurgens,
adeplus, beato in eodem loco fiue quievit. Qiii a postquam ad serediit, tandemsevere mortemeva-
vita piaesenti subfractus, vifae se jam aeternaepar- hoc fransie-
sisse testatusest [laetatusj. l'auci post
ticipem, non multo post mortem suam elapso tem- rant dies, et frater cui fuerat ad me
hocostensum
pore, aperte monstravit, et veram esse Apostoli veniens, cunctaquaesupra retulinarravit. At ego
sententiam qua dicit : Quw enim seminaverit homo, nullamadhucfidemsomnio praebens, de fratris 11-
hcec et melit (Gal. vi), in seipso comprobavit. Mam lius qui indicatus fuerattotus relatione pendebam.
quia, ut saepe jam dixi, totam spem suam in cor- Quem ad me nomine, sed artis ac vitae indicio
poris et sanguinis Ghristi sacraraento, cum bonae manifestalum accersiens, utrum aliquid dignum
conscientiae testimonio coUocaverat, ostensum est memoria de corpore Domini vidissse, secreto quae-
per eum jamdefunctum aliud de saepe nominando sivi. Qui cumaliquandiu velut peregrinatione (215)
sacramento miraculum, quo et spes ejus non attonitus siluisset, me in virtute obedientiae ne sibi
irrita fuisse probaretur et fides audientium firma- ostensum verbumahsconderetpraecipiente.tandem
retur. universaaperuit. Longo, ait, tempore super hujus-
('2l4*)Nondum post obitum ipsius dimidius fluxerat modi re anliquus hostis fidemmeam tenlandovehe-
annus,cumfratricuidam,quemquiaadhucsuperest menter ag7'essus est, et peneab statusuo,nisi graiia
nominarenolo.visiomemoranda apparuit.Videbat, Dei juvisset, concussit.Quam tentationem multum
et ecce daemon, parvi et nigerrimi iCthiopis specie etsupra quamdicere possimmihi molestam cum diu
assumpta, lecto ejus astabat. Qui portentuosa de- tolerarem, eteade causa quantumlibet in religione
forraitate terrorem conspicienti intentans,manuum laboremmeum me amisisse putarem,cumquejam in

formam per aurium foramina emittebat, igneam,
linguamdebarathroputidioris ejectam,in immen-
sum protendebat, qua totum corpus fratres illius
liugendo, se carncs ejus prorsus consumpturum
esse dicebat. Treraens ille ad aspectum daeraonis,
nil aliudquam mortem jam jaraque absuraendus
prsestolabatur.Curaqueintolerabihhorrendae visio-
nis terrore turbatus nihil ultra remedii se habitu-
desperationem labi mepusiUanimitas cogeret,adbea-
D tam Dei Genitricem uttimam spem contuli, etuta
tanto malo miseram animam meam enperet, totis
animinisibus rogarecwpi. Necdum abinccpptispre-
cihus quinderim exactifuerant dies,et ego ante ma-
jus altaremajorisEcclesioe mihiastare videbar. sw-
per quod velut unius anni pueruius residens,meai
accedere proecipiebat. Cumque illi /ippropinqtiassem,
se

rum speraret, ecce Gerardus constanti animo et utpanemsanctum,quemmanupr(Btenebat,ore susci-

splendido, ut frater ille asserebat, vultu et astitit, perem,admonebat. Quodutexplevi,adjecit: Accipe,

ANDRE^ GHESNII NOT^

{Hk*) Quomodo isdem monachus post obitum cui~ (215) A.\.,inter7'ogatione.^.Fal)eT, peregrina ora-
dam apparuit,^ idem ms. tione.
871 PETRl VENKRABILIS ABBATTIS CLUNIAC. IX 872
ait,me,etin brachiistuispercujusEcclesice spatium A circo ea quae in Cluniacensi monasterio vel circa
defer.ffocegolicetcum multo titnore agressus,eum in primo ad medium deduca-
contigisse audivimus,
maiiibus suscepi,etab ipso altariusque adextremum mus. Est autem Cluniacense monasterium, reli-
chori exitum,multa cum reucrentiaporlavi. Abillo giooe, disciplioa, severitate,fratrum numerositato,
die itacor meumomniqua vexabatur tcntatione va- ouiuique mouasticiordiaisobservatiooe,toto peoe
cualum esl, utnecvestigium in eoprceteritae contu)-- orbe aotissimum(21b*),siogulare accommunepec-
bationis remaneret, fidemque salutaris sac7'amento catorum refugium ;
per quod multa inferis damna
inconcussastabililate 7'etineret. His a fratre illo aii- illata et regnis coelestibus quamplurima lucra col-
ditis, ultra tie visioae dubitare non potuit ;
quando innumerae hominum multitudines,
lata sunt. Ibi
sic in omaibus concordes utriusque revelationis gravesmundisarcinas abhumeris suis adjicientes.
relatores inveai. Nani quidquid ille prior de fratre suavi Christi jugo colla submiserunt. Ibi omnium
altero a Gerardo audierat, hic totum ultimus suo professionum, dignitatum et ordinum persouce fa-
ipsius teslimonio coufirmabat.Cumque preecedens, stum luxumque sajcularem, in humilem et paupe-
nihilde sequentis cogitationibus sciret, ac subse- rom monachorum vitam commutaverunt. Ibi ipsa-
quensprioris visiones penitus ignoraret.alter alte- rum Ecclesiarum venerabilespatres,etiam ecclesia-
rius revelatione penitus fidem fecit, quiaelille hu- B sticorum negotiorum onerafugientes, tutius quie-
jus tentationes aperait,etiste illum vera vidisse ex tiusque vi vere magisque subesse quam praeesse ele-
sua confessione omnibus patefecit. gerunt. Ibi contraspirituales nequitias indefessum
CAPUT IX. luctamenet implacabile(a/. impacabile, vel impii-
De his qu33 in Cluniaco, el circa contigerijit. cabile) quotidianas victoriarum palmas Christi mili-
lllisquaeadreverentiam divinorum sacrameato- tibus praestat. Hujus loci habitatoribus, conlinua
rum.et ad coafessioaisver^usiaceritatempertiaeat, concertatioue carnem spiritui subjicientibus, vere,
prselibatis,adreliqua,quantum ad morum cedifica- secundum Apostolum, Christus vivereest, et mori
tionem spectat noa miaus ulilia, adjuvaute nos Zac?"M/n(PAt/i/)/>.i).Hiocefrusaspiritualiumvirtutum
Domino transeamus.In primis vero visionibussive oardo, impleta est totamuadidomus ex odore uu-
revelationibus defunclum.qUiE a diversis cogaosce- gueoti (Joan. xn), dum religionis uionaslicae fer-
repotui,utpotero,explicabo. Hjec enim noslrisma- vor, qui illo tempore peoe refriguerat, illorum vi-
ximetemporibusfrequeaterproveniredicuntur.Nam rorum exemplo studioque recaluit. Galiia, Germa-
etdefunctorumefBgiesvivisai)parere,eisquepersa3pe aia. traosmariaa quoque Britaooia hoc testatur,
multaveraatqueprobatanuatiare,aquam plurimis Hispaaia, Italia, totaque Europafatetur, pleoamo-
et fide dignis viris
afiirmantur.Talium autem reruni Q uasteriis ab eis aut noviter fundatis, aut ab anti-
narrationem non ingratam fore legentibus existi- quo senio reparatis. Ibi monachorum coUegia, in
mo, praecipue illis quifuturae vitae amore praesen- morem coelestium agmioum per ordioes suos Deo
tem fastidiunt, et ad illam recta fide ac piis operi- assisteotia.cum ahis saoctarum virtutum exercitiis,
bus pervenirecontendunt. Horumaaaiquemultaest diviais laudibus die uocteque ita iosistuot, ut de
recreatio.etia preeseatibus miseriis, ia quibusquo- eis quoque a propheta dictumpossit intelligi:5ert/i
tidie iogemiscunt, maxima consolatio, quando dc qui habilant in domotua,Domine,ins(eculasoeculorum
patria a qua in hac peregrinatione exsuiant, et ad laudabunt ««(PsaZ. Lxxxni).Sed quidaliquasmuodi
quam inhianter suspirant, aliquid quod eorum ti- partes aumeio, cum de aostro ultimo Occideote
dem ac spem magis ac magis excilet, audiuat.Au- usque ad ipsum Orieatemfamahaecperveaerit,nec
dividetalibusmultaa multis, iaquorumaarratione aliquem Christiani orbis angulum latuerit ? Haec
nuUum temporis ordinem servo, quia nec illum ex- namque estvinea, hi sunt palmites, qui vcrae viti

aarrantium verbis apertecolligere potui, necsipo- Christo inhaereotes, et a palre agricola purgali.se-
tuissem servare curavi. Quae namque utilitas estin cundumevangelicam sententiam multum fructum
hujusmodi re nosse,quid prius quidve posterius ge- afferunt(Joa/z. xv). De hac vioea in Psalmis legi-
stum sit.dum vere constet quodfuerit ?,multoenim Q tnr: bxtenditpalmilessuosusqueadmai'e,el usguead'.
magis,gestatemporumquamtemporagestorumin- flumen propaqinesejus (Psal. lxxix). Quod licetdej
quireada fecit. Videtur vero aiihi coagruum ut de Judaeorum Syoagogaex.^gypto trDsIata,et maxime I

proximo incipientesad remortiora pergamus.et id- de praisenti Ecclesia dictum sil, nihil tamen ob-|

ANDRE^ CHESNII NOTiE

(215*) Cluniacense monasterium rcligione, disci- auctor Vitae S. Majoli, nobile, amicum salut.iSy et
plina, servitate totopene orbe notissimum. Mulli- amicum monaslicoi religionis; GotFridiis Vindoci-
plices, sunt laudes quas Cluoiacensum c(Koobio uensis,sccundumparadisu7n Pelrus Ccllensis, ho7-
;

pootilices ct reges in charlis, et anti(}ui quoque tum Z)ei,llildebcrtus iu Vita S. Hugoois, lavacru/n
scriptoresin libris suis tribuuat. Appellat eoim ip- ani/naruin ;Petrus r)amiaauscpist ad euuideui llu-
snm Paschalis W.retigionismonasticuisuis tempori- gonem et n\ona.cho?>C[iia.Spiritualemca//tpum ubi
busspeculumin Gailia,documentum; Ludovicus VII: cwlu/n el ter/'a co>ig/-eiiilur,ac velnt n/-ena/n certi/ni-
NobiUus membrum regnisui Rioquiousepiscopus
; nis, ubi spiritualis mo7'e palxstrce c.a/-o fragilis ad-
Tulleosis, sum/ni Patrisfamilias universalem do- versus poteslates ae7'eas colluclatur ;Trithemius de-
mum,etcuriaminquaDeosacraresultantprceconia; ine[iq,Motiasteriu7n toto orbc famosutti.
 ,

873 DK MIRACULIS. - LIB. L b7l

staf, ut et cle hao Cluaiacensi Ecclesia quK uYms A me qHibHS polerunl modisatanlismaliseriperesat-
iiniversalis non inferiusmeuibrumest,iatelligatur. agant. Cumquefrater respondisset se quidemquod
Liberet hic diutius immorari, sed, qnoniam adpro- ipse rogabatfacturum, nullum tamen suoe re-
[illej

positnm opus hoc non pertinet, et tanta materies latioui credilurum, is qui loqucbatur dcfunctu?,

hrevi alque ad alia feslinanti non potest explicari adjecit Vt nemo d^; his quse a le referenda suntin
:

sermone, necesse est nt, istisad pr<nesens interrais- aliquo dHbilarepossil,novcris le infra hos oclo dies
sis, ad ea qu<e de raortuorum revelalionibus sunt de hac vilamigraturum. Quodposlquam eisprxdi-
exsequenda, ut proraisimus, accedamus. xeris.subsequentis reieffectuste vera dixissedemon-

CAPUT.X. statimab oculis ojus evanuit.

strabit. Di.\it hoc, ct

DeSlephani,qui Blancus dicebalur, apparitione
7mrabilH2i6).
Qui vero [nunc] in primis dicturus sum, ab il-
lis mihi personis relatum est, quorum testimonio
non miuus quam milii ipsi crederc compellcbar.
At vero frater ille a dormitorio ad ecclesiam re-
diens. multumquemortis denuntialionenon immc-
rito sollicitatus, noctcm in hujusmodi mcditatione
[ransegit. Facto mane,priori primitus.deinde vene-
rabili acsancto l'atri llugoni, ad ultimum maguo

Vita enim eorum hoc e.\ig'}bat, ut

vel conversatio ac rcverendofratrum convenlui qudi sibi injuncla
non magis propriis oculis quam corum relationi, B fueraut patefecil.Ouodpostquamadomnium aures
absquc dubitatione aliqua, hdem accommodarem. pervenit, sicut humauorum ingeuiorum usus est.
lli ergo mihihocretuleruntfuissc apud Cluniacum de eadcm re fere semper diversa sapore, alii qui-
quemdamfratrem, qui Bernardus Savinellus dice- dem credebant.quamplureslictaesse aflirmabant:
batur. l)e quo rcferebant quotl, licet aliquando iu uuiversi lamen mortisillius quamfratcr deuunlia-
(luibusdam leviterse haberet, correptus tamen,ut verat indicium per illud ab omni dubitatione pur-
regularis di.-cipliuae moi'is est, multaquc tam ver- gandi, exspectabant. Lt ecce sequenti die relator
borum quam verberum opprobria passus, patien- visionis morbo corripitur, seusimque deficiens ad
tissime tolerabat, seque mitem post flagella vultus extrema pervenit. Qui usquc ad ultimum spiritum
et operis alacritatee.\hibebat.ls noctequadamdum coostanter quie dixerat aftirmans, infra diessupra-
fratres in ecclesianoclurnas Deo laudes dccanta- diclos bono hne quievif, sicque morte sua veritas
rent, de choro ubi cum aliis psaliebat cgressus nuutium se fuisse comprobavit.Fratrura crgocon-
dormitorium petiit. Cujus gradus dum conscende- gregalio, posl obitum relatoris de visionc certifi-
ret, repente Stcphauum, qui vulgo Blancus voca- cata, tara pro abbatedefuncto quam pro ejus nun-
batur, olimmouasterii Sancli^gidiiabbatem(2ir)), tio muitiraodas iucnarrabili raisoricordiie Dei sup-

qm autc paucos dies de vila excesserat, obvium q plicationem hostias obtulerunt, et sacris oratioui-
habuit. Quem cum primo aspectu non cognoscens bus, clecmosynarum largitiouibus, maximeautem
queralibet aliura esse crederet, quo proposuerat salutaris sacrihcii oblationibus pro aterua requie
festinabat. At imago defuncli,qU(ie apparuerat,
illa tolis viribus insliterunt.
prior in verba prorumpeus:^wo pergisTniqmi. Sta CAPUT XL
et quce dicturussnm audi. Fraler vero miratus et De si7niliappaji'itioneBernardi{2i~),quiGrossus
indignans, quod quasi contra regulam nocturnis dicebatur.
horis et loco nonoongruenti talia monachus loque- imo pene idem de Rernardo co-
Consirailc huic,
retur, ejus voces nulibus quibus poterat, compri- gnoraento Grosso(2l8^ miraculura,ab eisdemquos
raebat. Sed, cum abbas iile defunctus, qui non ut supra raemoravi relatoribus accepi. Hic namque
taceret, sed ut loqueretur, advenerat, magis ac nobilitate et potentia saeculari illuslris, munitiones
magis iustaret, corapulsus ejus iraportunitate fra- quasdam Clnniacensi monasterio proximas possi-
quid sibi vellet quce-
ter subslilit, et quis esset vcl debat, multaque mala cisdem loco atque aliis cir-
sivit. Ftille: Sum,
Stephanus dictus Sanctf
inquit, cumpositis ecclesiis inferebat. Qui tandem rautato
yEgidii abbas,qui inmultiset anie abbatiam etpost- spiritu, malis suis finem impouere deliberans, ab
modum deiiqui.pro quibus modo poenasacerbaspa q supradictum venerabilem Palrem Hugonem venit,
tior,ab illis per ineffabilem Dei misericordiam, si atque propeccatis suis orationis causa Romam se
mihi subventum fuerit, quam citius eruendus.Oro velle pergcre indicavit.Unde.si reditus perrailtere-
ergo te ut Dominum abbatem,et omnes fratres mea tur, sceculo se rcnuntiaturum, ac raouachum Clu-
functuslegationedepreceris.quatenusapudomnipo- niaci futurum essespopondit. Perrexit itaque Ro-
tentemDeum pro mealiheralionepreceseffundant,et mam,ubiqueapudsummorumapostolorumacplu-
ANDRE.E CHESNII NOT.E.
(216) Al. Qualiler Slephanus quondam abbas S. beatus'1
^gidii cuidam fratripnstmorlein apparuerit. (2i7)Al.De Bernardi cognomento Grossi mirabili
(216) Monasterii S.^Eg idii abbatetn.Monasievmm post mortem apparitioyie.
hocunum ex plurirais qii;e S. Hugo Chm. abbas [HS) De Bertiardo cognomento Grosso. Grosso-
reformayit, et in Cluniaoeusiura etiam familium rura,qui et Branceduni domini,mentio multa rcpe-
cooptavit.Sic enira anonyraus qui Vitara ejusscri- ritur iu Chartis Cluniacensium quarum ol aliqnas
;

psit Quis, inqmi, beatorum confessorum MartiaUs

:
jam in hac IJibliotheca descripsimus.
et JEgidii ecclesiasreligionerestauravit.nisi istevir

Patrol. CLXXXIX. 28
 876
87c PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX.

gloriosa corT.ora, orationibus A

sacrorum operum exercitiis se adjuvari petisset,si
rimorummarlyrum
atqueeleemosrnisvacaas.satisfaclionequapoterat ea sibi prodesse mmine agnovisset Qu, quoniam
vero tali taUbus sibi auxiUis subvenirirogavit,etiUaadsub
prslerit» vitse crimina expiabat. Exacto
veniendum efUcacia, et se illorum subvenUone di-
terinurbe quadragenariodieium numero,quipro
gnum autem illi cui haec
esse monstravit. llomini
priead agendam poenitentiam indici i^eecatoribus
regrediens, visio apparuerat, supradictus abbas sanctus.mor-
solet.Roma egressusest, et ad patriam
qua civitate,quge satis tem proximam esse praedixit. Cum enim hujus-
Sutram usque pervenit. In
modidefunctorum manifestationes, nostris saepe
urbi proximaest,dum morarelur,tinemvil8emorbo
temporibus proveuerint. vixaliquis mortuo coUo-
dudum concepto ingravescente suscepit. Ibi a so-
potuit,!ioneste cutus, mortem longiore terapore distulisse narra-
ciis, prout in peregrino solo licere
Non multi postmodum tur. Unde iste et visionis horrore, etsancU admo-
curatus actumulatus est.
nitione provocatus, statim saeculo renuutiavit, et
fluxerant anni, et cujusdam villae quae CUiniacensi
quaj castello factus monachus, intrapaucos dies terminum vitae
juri subdita est, preepositus.per silvam
media die iter agebat. Hoc suscepit.
de Usella proxima est,
CAPUT XII.
autem castelhim ipse Bernardus noviler construxe-
rat, unde saepe raptores erumpentes,
quaecunque B Quanta semperinvidiadiaboLus adversus Clunia-
poteratundequaque depr^dabantur. Dum ergo,ut cum fremuerit.
dictum est,iterageret,repente eiimdem Bevnardum LicetinprfecedenUdereveUitionibusdefunctorum
'um mulo insiilentem. ac
obviam habuit. Quem qiia; in Ciunia<'o vel cir.-a contigeruut, me dictu-
iudutum recor-
riim promisprim, tampnquia plura alia nonminus
pellibus vulpiuis et novis vidisset,

datus deftinctum extimuit compre

: so tampu ti
di^n.i mpinoiwi in liln famoso monasterio noslra
moie ulrum es-et qui videbatur, vel ciir vpuisset, eetaie [(i-ovpnis-f dicnntur: uon incongruum arbi-
qucesivil. A quo tale n s))()nsum accppit Me,
nit, :
tror. si ef illa ui>su-o sermone ad uliHtatem legen-
noveris eiine Lierunidum, qwmdam
hujus regionis tium i.rolPiaiitiir. Ut .nim siipra tetigi, antiquus
dominum. Mulla cerle.ut oiunibus hic inanenUbus liosUs iiou par m illius coenobii disciplinam ac di-
notumesl, in scpculo }>os>lus malaegi, pro quibus vinoium opernm studium semper aemulatus est,

modoniulta i,alior.<ed prw omnibus torquctmeca- miiliisqiie iii'licii- invi.iiam suam evga loci ipsius

steLli iLLius juxla posiii ifdificatio

quod sicut ipse habitatores fei vpre moustravit. Quae si persingula
nosti a me nuper cedifiralum est. Qum tamen circa
ut ad me perveiiirc potuerunt euarrare tentarem,et
/inemvitoe niecemaLnrumyneorumme/Ksnituil.aeler- magiio voliimiiip Ipgentibiis forte vel audientibus
nani qxddem efluqidainnniionem. sed viuLlo adhuc C Ifednim iiHMilPipm. et ipse lonsea propoMto devia-
adjulorio egeo ad plenariani Liberalionem. Ea de rem. Qui- eiiim pxplicare vaU^at quanta \'' probi-
causaob impLorandam misericardiam ad abbalem tate coelestia ill i castra semper vel saepe invaserit,
Cluniacensem,venirepermissussum. Cujus comili- quam infestiis semper Christi militibus sibi repu-
tumdiuprosecutus,quoniampr(Bcedenlifiebdo7nada gnautibus fuerit.qiiam frequentes impetus violente
apud Ansam hospilatus est,noctein(er obsequentes irrumpere voleus dederit ? More quippe suointerio-
et famuLos mansl. Unde rogo ul
eum adeas, alque rem civem, id est spiritum extinguere queerens,
utmeimiserealursoLlicitedepreceris.Cumquehon\o quas poterat tentamentorum machinas exteriusad-
illi cui loquebatur
requireret, cur vulpina veste movebat,et ab intimis se repulsum dolens quanta
amictus esset, respondil Eanc vcsiem milii olim
:
valebat extra proeliacommovebat.Uude propriofu-
recentem emi, et eadem die qua ea primum indu- rorecaicatus, cum semper invisibiliteromnibus iu-
lus sum, cuidam illam pauperi dedi.
Quai sicut staret.aliquandoquibusdam eUam visibUiter appa-
permanel, aique
novadataest, ila semper nova rebat. Et nesciens quid boni de malo suo Deus fa-
in poinis inenarrabile mihirefrigerium
prxbet.Vo^i
cere decrevisset, unde gregem Domiui destrueve
haec verba, ille quidem qui apparunrat dispa-
quairebat, iude iuvitus eum multoUcs ffidiUcabal.
accele-
ruit,alter ea quae injunctafuerant implere q C.\PUT XIII.
ravit. Nam ad beatum virum ad quem
missus fue-
De fratrequetnsubabbalis specie decipere voluit.
rat veniens, el per ordineui cuncla narravit. Qui
quodcumaJiquaiidofraterquidam,
Hincfuitilliid
benigne defuuctimandata suscipiens.plenuschari-
multa divino- Joannes nomiuo, natione Italicus, regularis disci-
tatis^spiritu multa eleemosynaram,
plinm severitalom fastidipns,eUam fugere de mona-
rum sacrificiorum auxilia laijoranti sub ffiterno ju- diabolus abbatisspecie as-
diguum estcre- sterio cogitaret ipse ei
dicio animaeimpendit. Per qua?,ut
:

fidelinm re- sumptaseobtulit.Namduobusdaimonibusinspecie

dere, et a suppUciis ille liberatus, et
promodosupern.e disposilionis adjunctus
monachorum se comitanUbus, fratriinquodamse-
quiei,
spiritus ille in ab- orcto monasterii loco soli residenti,multaque secum
est. Neque enim ratiopaUtur, ut
volventi, opportunum fallendi tempus invenisse se
diUssimis judiciorum Dei reconditus, ad houiines
permissus et nulla credens apparuit,eiqiie assidens dixit Ego.frater, :

ob sui liberationem redire sit,

modo huc hapilandicausa diverti, sedcasute con-

reditum ejus tiUlitas subsecuta sit. Frustra quippe
iciens agnovi multatcsollicitudinc Labore, mul-
omissus videretur. Sed ueque sacramentis, neque
 .:

877 DE MIRACULIS. — LIB. I.

878
/ squein corde tuo cogilationum cBstusoersare. Quo- A Quid,\ncin\nni,hic agis ? Potesne hic aLiquid opc-
iuin causa licet quibusdam referentibus mihi ex par- rari ? —NihiL, ait, possum,quoniam et crucis pro^
/' iiotasit,si Inmen eam plenius indicavej is, polero tectione, et aquoi
aspersione,etPsalmorum insusur-
/ irsitanutiletil>idareco7isilium.Under/uissisetqua' ratione ab omnibus repelLor. Totaquippe hic nocte
/<: incoslus sis,amicoquiercntiexpone.Zuvaqnefea.tev Laboravi.frustraque vires meas insumpsi.Unde ni-
ilii" ignoto. ul putabat, homini secreta curdis sui hiL agere prcevalens, huc fatigatus deveni. Sed vos
a[)erire formidaret.et se tantummodo natione Ita- iter veslrum mihinarrate,etsi quid vobis prosperum
liLiun esse respondisset,d«mou,qui monachus vi- cessit, intimate. — .Yos,aiunt, de Cabiionevenimus
(lcl)atur,adjunxit : Etegoipsius regionisabbas sum, ubim/Litem quemdam Gaufredi de Donziaco cum uxo-
t ibi benem omnibus auxiliari possum. Nooienim, re hospitissui inadulteinuniLahi compulimus. Item
licet tu reticeasquod ubbasmonastevii fvjus, et cce- per quoddam monastei^ium transeuntes, magistrum
I ' I i rnale te tractant nequeut dignuyn esset\h.onorant schoiw cum unopuerorumfornicarifecimus. Sedtu
nper multis scepe injurusetcontameiiis vexant. iners quidagis? Surge, et hujus sattem monachi, qui
I iide admoneo uttibi consulas, et locum hunc omni- nos aspicit,pedem,quem inordinateexti'aLecturn te-
iii()disperniciosumderelinquens,mecumrecedas.Pa- tendit,abscinde.Qiiod ubi dixerunt.ille dolabro ipsius
sum enim te ab his malts eripere, etadabba- B fratris quodsub lectolatebat arrepto, in ictum totis
us
tiuinmeam,qucB CriptaFerraladtcitur,perductum viribus insurrexit. Sed dum fiaterelevatum super
omm te ibi honore sublimare Ad heec frater respon- se vidissetsecurim,timore actuspedem retraxit, et
.

dit Ego hinc exire nullo viodo possum. quia et sic d«monis ictus efTectu frustratus, in
:
ultimamle-
clausura monasleni prohibet,et /ralrum me mulli- cti partem delapsus est. Quo facto statim
maligni
tudo circumdat. Tunc diabolus Xec eyo, inquit, spintus disparuerunt.Frater vero qui htec viderat,
:

quandiu hicfueris, te in aliquo juvare potero. Sed saepe dicto Patri Hugoni mane festinusuniversare-
facqualibetarte.utseptamonasteriitransgrediaris. tuIit.Quidadrei certitudinem explorandam Cabilo-
Quodpostquam feceris, ego stalim odero, teque ad ncm atque Trinorchium misit (219), et sublihter
Locum meum, ut dixi, perducam. Sed misericors quie adcemonibusdicta fuerantinvestigans,veridi-
Deus,quinonpermittit,nosleatarisupraquamferre cos fuisse mendacii ministros invenit.Sed dicetali-
possumus {/ Cor. x), non ultra pa>sas et hostem quis:CummahgnispiritusmaIitiae sublilitate longe
procedere, sed sicut scriptum est, qui fecit illum humanae astutite calhditatem superent, utpote quos
applicavitgladiumejus. Quaudo namque hoc age- uaturae levitas nuUacorporis mole depressa, ad om-
batur.fratrum conveutus iurefectorio ex consuetu nia expeditos.longaque rerum experieatia sagacio-
liiiehora c<Bnandi residebat.Qua expleta, a priore res reddit.quomodonequitia? suiB consilia seu
c ope
secuiidummoreni uno ictu scillapercussaest.Quod ra.audientibus hominibus,produnt ? .\n non per-
soQoaudito,mox diBmonqui abbatem se fingebat, pendunt, patefactis insidiis suis a quanlis eorum
actusdivina virtute, a fratre cui loquebatur se ab- laqueis stepe homines smt eruti. etquoties ipsi ea-
ripuit,et praecipiti cursu ae maximo impetu ad la- rumdem sint insidiarum effectu frustrati? Q uomodo
trinas quae proxime erant teudens, vidente fratre ergo, audiente fratre supradicto, et ea mala qutB
jamdicto inearum se inferiorademersit.Siueplane facerant aparuerunt, et cur alia, quae optabant, fa-
misericordia. Dei, et fratrem a nequissimi hostis cere non posse dixerunt ?.\d quod respondendum
teutatione eripuit, et imrauudum spiritum per con- quia,Iicetmulta eis insit nocendifacditas,et prom-
diguum ejus immuuditia', locum a domo sua ex- pta ad fallendum voluntas.occulta tamen Dei dispo-
pulit. sitione ita miris etincomprehensibihbus modis in
CAPUT XIV. ipsa sua falsitateplerumque falluntur, et humanae
Dc illo quidaemones audivit flagitia suajactantes. saluti, cui sponte semper infesti sunt, uthumanai
Aho quoque tempore aller quidam fraterhgno- que deservire cogantur. Corrfprehendit quippe, ut
rum artifex nocturnis horis, in loco aliquaululum scriptum est,verasapientiafaLsossapientes in astu-
ab sequestrato jacebat.Quem locumut iu mo-
aliis
Q tia eorum (Job v) ut unde fallere volunt, inde fal-
;

nachorum dormitoriis moris esf, lampas accensa
illustrabat. Dum ergo ille in lecto nondum sopora-
tusjaceret,conspexitimmanem vulturem, immensi
corporis onus vis alis pedibusque ferentem, velut
ex laboreauhelum occurrere.et contra lectum ejus
aslare. Quemdumfrater admirans intuei'etur,ecce
duo alii iu hominumspecie daemonesadvenerunt,
et vulturem illum, imo dcemonem ita affati sunt
(219) Trinorchium misit. Opp\dnm
quod olim in tres partes videbatur,
Iantur,et unde perimere cupiunt, ipsi potius peri-
mantur. Utitur eis sane more prudentis patrisfami-
liasutmalis servis,qui,cum nuUo ad serviendum
amore moveantur, servili tantum terrore dominicis
imperiis obsequuntur.
Unde, aliquando scientes, aliquando nescientes,
semper autem nolentes,eaquaead hominum perti-
nant salutem operantur. Quodautem semper no-
ANDRE^ CHESNII NOT/E.
ad Sagonam, Tinurtiu7n,cujns meminit SpartianusinSevero his
sillcet in verbis MuLtisinteri^n va7'ie gestis in GaUta p7'i7no
:

Trenorchiumcastru)n.Tornu7itiumviLiam,elceUam apud Tiuurtium[Tritiurtium] contra Albinu7nfeli-

S.Valeriani. GaUice, roM;-nu.s.Estque ipsum credo cissimepugnavit S€ve7'us.
 880
g.g PETRI VliNEHABlLIS ABBATIS CLUNIAC. IK
malisbeneutitur, et de ipsorum
lentesopt-rentur.omnibus certiim est. Quod vero A sui gloriam etiana
_ i:.,.^ i,,^n5tn,> iihi ait
aliquando scicutes Evangclium loquitur, ubi
• . .:. nit malitia. multam erga
malitia,
! benisnitatem operatur,
ersra suos benignitatem

Exibant antem doomoma a mullis, clamanUa

et dl- Quomodo enimhumana infirmilas tanto hosti resi-
cenlia Qida tu es FilhisDei (Luc iv).
:
Nam crc- stcre posset.de qao dicitur Non est potestas super
:

terram qum comparetur ei {Job xli), nisi se contra

dcre Cbristumesse FiliumDei ad salutemhommum
pertlnere.diT^monesistaclamantesnonignorabant. tamrobustum adversarium.ille qui Dei virtus di-
pro- citur, pronobis opponeret "?Quomodo depressa in
Sed,quia hauc confessionem non fidei devolio
cxtorquehat, imis humanffi menlisstoliditas, tot dolositatis eju^
ferebal, sed tormeutorum acerbitas
versulias cavere valeret,nisi ilie qui Dei Sapientia
ipsiindicantdumsubjungunt: Venistiante tempus
vocatur eas nobis detegeret ? Quos ejus dolos seu
torquerenos {Matth. vm). Nolentes ergo paritcr^et
scientessalutishumanaeprcTBCones fiebanf. In acli- conatus, quibus sancto Cluniacensi coenobio sa?pe
busquoqueapostolorumquandoperenergumenum irrequietus instilisse^aliquautis revelationibus ma-
nifestatus cst, dignum videtur, ut cceperam ex-
deemon clamabat: Jesum noviet Paulum scio{Act.
sequi.
xix),utique nolens et veritati atte3tabatur,etquod
audientibus piuuussc
aufUemiUUb iiAi,---*jiit>ji. Rursus
puiciai fatebatur.
prodesse poterat —
i«>'^-"" in C.\PUT XV.
Evaugeho,rogantelegionedaemonum,etdicente ad B Quid beatus Hugonarraveritincapitulovigiliana
r^ rtnQ nnrrn-
nypripm porco
c; /,,•;/>,(. »o/-if t-nitto nosingrer/em tatlS Domini.
talis DomitU.
Dominum Siejicisnos,mitte
: .
:
-it-i

rum (Marc.v) et propriamimpotentiamtestaban

;
tur.qui nee porcisnisipermissi dominaripoteraut,
et homines asepessimis videlicet hostibus salutis
suaefugere,alqueadSalvatorem suum confugere,
tahbus verbis inviti scientesque monebant. Quod
vero aiiquando nescientes ea qua? hominibus pro-
sunt operentur, innumera quidem sunt exempla
sanctarumScripturarum,sedtamenhoc specialiter,
Mos est.ejusdem monasterii Nativitatem Salvato-
risceeteris solemnitatibus siugiUari affectudevotius
agere, et cantuum melodiis, lcctionum prolixitati-
bu3,cereorum multiplicium accensionibuset(quod
longe pra3stantius csl), speciah devotione, multaj
que lacrymarura profusione cum angclicis spiritij
bus alacriter solemnizare. Qua temporis revolaJ
tioneredeunte,fratres more soiito se suaque omnia

beati .lob tentatio et Domini passio manifestant.

paraverunt.et ecclesiasornandaaliaquemonasterii
Nam neque Job Satanas tentasset,sieju3se vincen- loca aptius componendo.inlus et extrafestivi appa-
rere, satagebant. Supererat adhuc beatus ille ac
dum patientiapraescisset,nec Judgeos iit Dou>inum
crucifigerentinstigasset.simorteiliiussemulto ma- veneralMlis Pater Hugo, ultimo senio morli qui-
gisdamnandum,mundumquesalvandumprfevidis-
gisdamnandum.munaumquesaivanaumprceviuis- dem i-,uip>Jic<r,
ueui corpore.c, ^^^ et viUe
sed ^^ ^...^^,^^. mortem a^ternte
post >«.-

set Nam et Apostolus divin(«Iucarnationis ctpas- C vicinus.Qui jam instante ipsa solemnitate,capitu-
sionismysteriumabsconditumdicita s.-ecuhs. quod lum ubi fratres convenerant ingressus,hsec ad om-
r\esproi\i\iixevhdi:Noveritis.fratres,Jesumbenignim
nemoprincipum hujus saeculi cognovit (/ Cor.w
Ita ergo, ut dictum est, aliquando
scientes, ali- Salvatorem nostrum sucenativitatis vestrKque libe-

quandonescientes,sempertamen nolentcsnequam rationis solemaiis interesse disposuisse,vestrcequ(:

spiritus supernfB sapientiae actidispositionibus,aut

loquentesaliquidauloperantesjsiveslatenteshuma-
nos oculos sive coram apparentes, utilitatibus hu-
raanisinserviunt.Unde quando Dei ordinatione ali-
deuotionis obsequium multo cum gaudio prastolari.
Atcontrasciatis nequam hostem,vestra'felicitatiin-
vulentem,lahorarequatenusaiiquastenehrarumsua-
rum nebuias,tanto,sipossit splendori inlermisceat,

quibusapparentes vel faciuntaliqua vel loquuntur, tantxque feslivitatis gloriam saltem quantulum-
cunqueimminuat.Fraterenim,a.\t,quidam{^e utique s

manet quidemin eis avida nocendi voluntas, sed

cam legibus suis subactam, refrenat quee cuncta dans inlelligi)/iac ipsa nocte vidit ipsiusmisericordm
7natrem,perpetuam[?i\.perpetue] Virginem.Filium,
moderatiir potestas.Quidquid enim furiant cuncta
subvertere quaerentes aeriae potestates, sapientia quem prvesenlinoctegenuit,clulcissimogremioconti-
ad /i-
afine usque au
allingens ajine nere,eiquesanctorumangelorummullitudinem,cum
uci t:,ciijucou,,v,.,,u, ^u.^..^^
lamen vincit matitiam
tamenvincit maiitiam aiiingens fi-
immenso lumineastare.LaHabaiurautemidcniDeM
nem fortiter, etdisponensomniasuaviter{Sap.yni) ^
i_j namque
Indc „ sapienlia
oor.innii., fortiter r^o..»in(rp,'P
f.^,.iifo,. pertingere a finp
a line puer,ctimmenso gaudio exsultabat,atquecordis Ise
niipr.etimmensoaaudioexsultabat,atquecordistx-
titiam gestu g Loriosi corporis et ipsarum plausn
ma'
usque adfinein dicitur, quia sapienUa (eterna ho-
stiumvcrsutiassapientercapit,et virtus invicta eo- nuum demonslrabat.Etconversus ad matrem, aiehat

rum fortitudinem subigit. Certura est igitur quod, ad illam Cernis, mater,noctem quwinminetjneaB
:

Nalivitatis gaudiis illustrandamjnqua etprophela-

quando supradicto fratri apparentes, ea qucB jam
rumoracuLaetangeloruniprxconiarenovabuntur,et
memorata sunt rctulerunt. aut cierunl quid boni
indefuturum esset, aut nescierunt. Divinai tamen meo de teexortu umniasimulcoeiestia atqueterreslria
voluntati.et aliquorum saluti nolentes inservierunt. Ixtabuntur'} Ubiest nunchostis damtiatiper/idia,ubi
ejuspotestas,quaante hoc singulare gaudium mwido
Hoc ad ea qucedeinsinuaUonedtemonum dictavel
dominabatur Quotlleimpudensaudito.de latibulo
fortcdicenda sunt intcrscrui,ut ncmo consilia seu ?

opera siia eos quasi sponteprodere mirctur.. quo- suoegressusa longe sepraesentabat, et ignominiose
niam non ipsorum hocopus.sed divinee dispensa- detwpatus,cum muLto pLanctuatque ejulatu ut ad
milltei^eturorabat. Quodeovoto dicebat, ut tantm
fionis est consiUum, quee ad ampliorem nominis
 .

881 DE MIRACULIS. — LIB. L 882

clarilatis gaudia quibus invidebat, suo more vel in k lit, vidisse se innumerabilem doemonum turbam,
aliquo ojfuscare valeret.Et si,ait,innuUa ecclesix per domum illam qute Cella noviliorum dicitur,
parteadmtltor,inaliquosaltenircliquarumofflcina- transcuntem. Jacebat autem nocte quadam anle
rum loco suscipiur .Vade, ait Filius Yirginis.furci- malutinas [a/.malutinoj in le<;to,et nescio quid de
fer,et ne mea poteritiaprxjudicatum lamenteris:
te Psalmis secummeditabatur.Gum ecce, dormienti-
tenta quod poleris. At ille solutus, arcum capitu/t buscunctis^conspicit nefandum illud collegium in
petiit,etingrediconatus nonpotuit. Intanlurn nam- monachorum speciem commulatum,ab ostio quod
(jueetsetumidum,clcapituliintroitumantjustum in- capiti suo imminebatprocedercUui capitiis[capu-
venit,ut nuLlatenus intrare valeret. Verevetustasu- tiisj schema simulantes,seriatim
induti,reliogionis
perbiae peste inftatns,perhumilem aditum transire et quasi cum multa gravitate incedebant. At illo
non polerat,quia non tdem aditus superhum ereclum ({uid esset intelligens,atqueut in talibus tieri sohH
etliumilem capitincUnatum. Inde ad frairum dor- non parum perterritus rnam semper malignorum
milorium gressum convertit, ct p/i/tntasiis soLitiseos spirituum visionem terror comitatur) quantum po-
se posse inquielare confidensdntroire tcntavit. Sed tuit.sub 60 quo tegebatur operculo caput abscon-
eadem grossitudine sua ab osUo rcpulsus recessit. dit sed ad cxitum rei pervidendum, parum quiil
;

Postremum [postramam] ad refectorium nocendi B spatiioculis derelinquit.Quosdiligenterquidessent

spem contuiil,ibipropteraLiquantam corporum cu- facturiobservans, conspexit omnem illum Satanie
ram, majorem suspicatus mentium mcuriam. Ibi exercitum.per domum illam rratrumquiescentium
etiam lot obices divinorum ex tectioneverborum ,tot transeuntera,nihil suum in ea operari potuisse,sic-
trabesex devotiouibusauditornni, lot repaguLaof- qucpcrdomumlatrinarum,proximamsibiquesatis
feyidit ex cliaritafe sibi servientium.ut nulLo modo corapetentem. exitum habuisse.
uLtra in'ocedereprxvalens,retro cogeretur redire. CAPUT .WiL
Sicquofjueabomnibusmonasteriiofficinisrejectus,a De Alyerosene religioso
conspectu piissimi Redemptoriset gLoriosx Virginis Frator quoque alius. noraine.Vlgerus, verc utde
matris, cum ea qua dignus est coiifusione, pestifer jjeato .lobdicitur,simpIex et rectus, timeus Deura,
ilLe recessit. Cautiigiturestote, et immensas gratias etrecedens a malo {Job. i;, sfepe multumque sibi
omnipotenti ac tnisericojrlissiino Salvatoriagite,qui da^mones mihi frequenler conquestus est.
institisse
et nequissimum fiostem avolns cxpulit.el ipse nobis- i:ienim plura [plurimaj de his qute mihi relulit
cum [al. vobiscum] festuiu suum celebraturus re- pr;eteream, relerebat se alitiuando in jam dicla
mansil. novitiorum domo multis aliis circumjacentd)us
Haec a sancto virofratribus dicta, fnreatidm ad-
Q dormire. Visum est vero ei quod signum in ecclc-
versuslocumipsuin inalignoram spiritaum osten- sia raore solito ad nocturnas laudes fraU^es ex-
duntnequitiam.ac Uominieumdemprotegentiscle- citans pulsaretur. Surrexit ergo, et campanam,
mcnliam. Qui nequam liostes, quamvis universis ut videbatur, fortiterresonantem audiens.adecclc-
generaliter insidiarentur, novitertamen conversis siam festinabat. Cumque per eamdem domum in
amplius infestiinstabant. Dolebant quidem vetera- qua jacebat transiret, leclos fratrum uudiquc cir-

noriHu profectibus invidentes, sod tironum super- cumspiciebat, et alios jam surrexisse. alios sc ad
additaconversione,quasirecenli suscepto vulnere, surgcndum parare videbat. Sed cum domo trans-
acrius indignabantur. Etvelutlongi tcmporis de- missa inclaustrum proximum devenissct.signi so-
speratione,prioris prfedfo spoiiapostponentes,con- nitus qui ex vicinitate multo magisaudiri debuis-
tra ea quae ab oculis rapiebantur. longe vehemen- set,omnino defecisse visus est. Suspicatus autem
lius accendebantur. Hinc advorsus novitios bella tarditatesua signumsonare desiisse, omnesque se
valida commovebant.liinclentamentorum diversis ad ecclesiam anticipasse,festinantius gradiebatur.
telis armati, totis eis conatibus insistebant. «kira vero in majus claustrum pervenisset,pro lu-
CAPUTXVI. minarium claritate. qu« ex consuetudine hora
De fratre qui dxinones vidit quasi reLigiose surgendiomnia illustrant,tenebras oifeudit.Sed et
D
mcedenles. cum ad ecclesiam apropinquasset.portas quaspa-
Et ut de iilis aliquid dicam,quae nostro tempore tentes invenire solebat, clausas reperit. Ibi quoque
contigerunt, vidi ego quam
plurimos varias mihi admota aure si forte psallentium voces audiret,
erga sedoemonuminsidiasexponentes.Nec eadico summum nbique silentiumadvertil. Admiransita-
qu;e spirituali l^ello exvitiorum suggestionibusge- que et quia ecclesiam ingredi nonpoterat, ad dor-
rebantur, sed quee quasi in aperto certaminibus mitorium suum rcgressus, quos prius surexisse
campo, non parvo utrorumque sudore liebant.Ex- conspexeral,omnesjacente3 etdormientes invenit.
superans quippe abundantia malitias hostis, cum Inseergo reversus.daemoniacam fuisse illusionem
nihil intus tentandoproiicere valcret,in iram vehe- agnovit, qui nullum tempus a malitia sua vacare
mentius exardescebat. Et invisibiliter seviclum patientes,cumdivina dispositioueamajori nocendi
dolensjsi saltem visibilitercum miiitilius Christum possibihtate arceutur, in minoribus quibuslibet
congrediens,in aliquo posset es3esuperior,attenta- exercentur. Nam toto nisunatura? humante inimi-
bat. Unde fuit illud..quod frater quidam mihi retu- cantes, cum animabus nocere nequeunt, ipsisal-
883 PETRI VENERABILIS ABBATIS. CLUNIAC. IX
tem corporibus, prout possunt, molesti existunt, A loquicoRpit.Cumqueeuminterrogaremutrum sciret
Undeplerumqueitamonachos insomnisinquietant quidpassusesset.velquaecausa tanti,ettam incom-
ut horis somnocongruentibusamissis,cum vigilare positiclamoris fuisset. respon(lit:so;?7/s omtionibus
debent dormiant, et sic sanctarumlucra vigilarum fatigatus. cum. me in lectum collocassem, et levi
amittant.Haruminquieturlinummultorummultoties somno solulus essem,ursum tam terribilem mihi in
querelas accepi, quorum aHi opertoria sua nocti- cubarepersensi, uf omnemhumanum terrorem ejus
bus, dum dormirent subrepta sibi atque longius incomparabililer tremendce visionis horrorexederet.
projectaa dasmonibus dicebant, alii subripere vo. Jam autem eadem formidine a somnoexcitus^quasi
lentibus violenter eadem tegmina se extortisse, somnium quod videram contemnere incipiebnm.Sed
nonnullidum in remotioribus naturee satisfacerent, rursusquem dormiens videram. integre vigilans su-
eos sibi derisorie
astitisse affirmabant. Prfeterea prameursumconspexi,tanto inaerespatio suhleva-
quosdamnocturnishoris,aliis quiescentibus sancta tumutmanu si vcllemeumcontingerepossem.Tunc
orationum furta quferentes, eteadem causa (;lau- vei^oeamqupe.apparebatspe.ciem,quisenarraresuffi-
strum etecclesias peragrantes. multis aliqnando cial'^ Ricfusnef andi ovis Hltraomnem.modumhorren-
terroribusappetebant.ita ut ia eorum aliquos visi- di:utdeeoscriptu7nest:« Pergyrufndentiurnejusfor-
ad terram verberaudo proster- B niido(Job xiv). « Ungues longissime recurvi, ef se-
biliter irruercnt.et
nerent. ad rapiendum avidissime exerentes; tota hirsuti cor-
CAPUT XVIII. poris habitudo,quasiinprxdamjamjamqucrapien-
De Armanno novitio, quem diakolus in specie dnm durissime infremebat .Ego quid aliud ,quam me
ursi perferruif. continuo in frusta discerpendum,pj devorandum su-
Vidi ipse quemdam fratrem.Armanura nomine, spicarer ? Hocmediu terrore diaboius fntigatum,a
quidum esset nobilis et dives miles in sfeculo, ta- mente mpaexcedere,sicut vidistis, coegit. Jam mise-
i
ctus divino spiritu, ac mundo renuntiare dispo- ricoj^dia Domini Liberatus, et quid, vel a quo ista
nens, priusequos acvestes multi pretii, magnum- passus sim agnosco, et tiberatori meo quas possum
queargenti pondus,et omnia pene sua Cluniacum gratias ago. Haec frater ille mihi et omnibus qui
direxit. etsic pauper atque peregrinus Hierosoly- astabant, ut dicta suntt narravit, Et quia multam
mam petiit. Ibi Domini adoratosepulcro.et sanctis ex terrore illo contraxerat debilitatem, conventui
simornm locorum visione aliquanto tempore re- per triduum iuteresse non potuit, sed, eo peracto
creatus,cum vitae terminum.quem ibi summopere ad priora (?ontra raalignos spiritus certamina ex de-
adipisci, ut ipse mihi post retulit, desiderabat dif- bilitate valentior insurrexit.
ferri [al. deferri] vidcet, rediit, atque Cluniaco ^ CAPUTXIX.
habitura religionis induit. Cnmquo et animnm ita Quodangelus Domini locum ubi frafres defungun-
ab omni mundano affectu mutavit,ut nec commu- tur, cruce Christi signaverit
nia bona, nec privata diversarum exercitationum Quam [Quoniam] antiqui hostis aperta contrj
lucra spirituali cordis ejus ardori satisfacere pos- Christi railites prgelia, in iile meraorabiji loco exa-
sent. Non ei dies ad orationem,non nox sufficere cta, etabeis subtacta narravi, dignum est,utipsa-
poterat ; vix cibo autsomno, eostudio indulgebat. rura victoriarum palmas quibusdam etiam aperl(
Admonitus a me saepe.utparcius in talibus se ha- coUatas ostendam.ut quemadmodum adversus bea-
beret, quoniam modura excedere videretur, nimio tos homines malignorum spirituum monstravi invi-
animi fervore nonacquiescebat.Contigit igitur [al. diam.ita deipsis soUicitam sanctorum angeloru
ergo]postDominiNatalem,noctequaBdiempr.Tecedit demonstrem custodiam.Namquos ab illisteutatosj
beati Joannis Evangelistae, ut in supra memorata ab istis saBpejussu Deicompertum est glorificatos,
cella novitiorum, cumaliisnovitiis ipse adhuc no- lgitur,sicut de innumeris hostium congressionibus
vitius j clamare terribiliter coepit,
iceret. Et ecce quemilamretuli, sicde multis cfpjestium visionum
sicqueperseveranter.utomnesde lectissuis surge- miraculis pauca narrabo. Teutonicus quidam,Eppo
re, et ad se undique concurrerecogeret. Venerunt noraine,a saepe dicto J)eato Patre Hugone in mona-
P^
ergo et eum aliena loquentera invenerunt. Indead chum susceptus,totoquopostmodum vixitteuipore.
me, ubi jacebam.multorum fitconcursus.Quiquo- religiose conversatus est. Qtii appropinqtiante hora
niam propter regiilare noctis silentium loqui non vocationis suae, iufirmitateoorreptus,in doraura in-
poterant,nutibu« nescioquid mirura contigisse os- firmorum secnndum raorem delatus est.Erant ibi et
tendebant. Surrexi et ad fratrem patientem cum alii fratres, morbis et ipsi diversis laborantes. Quo-

ipsis perveni . Quera turbatnm et vociferantem.et rura quidamcseterismorti proximiores,uUimum pe-

velut maniacum furentera inveni.Perseveravi cum ne spiritum natura succuuibente traiiebant.Interea
fratribusanteillum usquead exortum diei, in qno fratcrjaradictus.valetudineiugravescenteetipsead
spatio aliqui pro eo Domino supplicabant. omnes extremaperductus.inter vitfE mortisquediscrimina
autera non miniraum pro ejus passione dolebant. agonizibat. Adliuc tamcn sensu et verbo interea
.)am veroaurora instante.paulatimclamarecessavit ger.eonspexitinfandam diemonum turbam cmn ti
et ita demum astantibus fratribus obdormivit. Post tionihiis igne fumigantibus irruentera.per doraum
paululum autcm cxpergefactus.jam mecum modeste illaminfirmorumfuriosoubiqueimpetu discurrere.
 885 DE MIRACULIS. — LIB. I. 886

Qui Riim itabacchantes huo illucque verterentur, A explicabitur ? quando ejus charitas/qua frater
ecce beati apostoli decoelestibus advenientes, per- omnesita amplectebatur,ut non sibi,sed omnibus
torritos fratres ne tinierent blatide horlati suut, et pro mediocritate officii vivere videretur, alicujus
mox gloriosasui adventu-; prfesentia, latrunculos sernione declarabitur ? Qiiando ejus palieutiaexpo-
illos eifugivenuit. Verba vero loquenliuinsancto- netur, qua singulariter praedilus esse videbatur:
rum ab astanlibus audiebantur, sed persou® mi- .Namque propter excellentem justitiiB zelum, quo
nime cernebantur Sic dotuo Dei apostolica pr«sen-
.
ciun cffiteris bonis siiis contra negligentiumfratrum
tia ab iinmimdis spiritibus einundata, cteleslisvi- delictaaccendebatur.deillorum numero erat.quos
siouis gloriaaugmenlalur, et beatis apostolis san- propter majorem disciplinai cautelam, circuitores
cti augeli conjunguntur. Habetur autem in domo monasterii beatus Benedictusesseprsecepit.In quo
media locus,unius corporis capax,ad hoc aptatus ministerio cum nulli parceret,si majores minoribus
ut fratres ibidem in cinere et ciliciocompositi.ex- quantum ad vitiorum reprehensionem spectat,ab-
tremum Deo inde spirituin reddant. Huiic locuin sque ulla personarum discretione aequaret,multas
fraterhujusvisionisconspector.quodam inconside- a quibusdam, quia inferre verbera non audebant
rato timore ita abhorrebat,ut nullatenus ei se ap- verborum injurias toIerabat.Recordor ego saepius
propinquarcpaterelur.Diimergoeaquae dicta sunt B falsis autquasi nullis accusationibus in communi
o.omtemplaretur,respexit vidilque angelnm Domini fratrura conventu a talibus impetitum,innumeris
manum insublimeporrigentem, signosanctae cru- vicibus quasireus existeret in terramprostratum.
cis locum eumdem signasse. Quo facto, visio ab cum nihil prorsus deliqulsset, culpabilem se tan-
ociilis ejus subtracta est. Jam omni a corde ejus tummodo respondisse.Hunc enim morem habebat,
stulto timore sublato, postpaululum se in locoeo- ut quandocunque culparetur.nunquam fere culpam
dem reponi fecit.sicque animam suam sauctis qui diffiteretur.Silebat perpetuo, nisi cum eiim certa et
apparuerant, alacriter tradidit. gravis causaloqui cogebat.Verbaejus brevissima,
CAPUT X.\. a nugis,jocisatque omni prorsusotiositate aliena,
Le fratre, nomine Benedicto, qui moriens mul- Si quando vero de spirilualibus sermo erat, nun-
litudinem aibatonim vidit. quam is sine suspiriis.nunquamsine lacrymisfie-
Fiiit ct alius.ut de magnoBenedicto legitur.gra- bat. Psalmodia indeticiens, Scripturarum sancta-
tia Benedictus nomine, cuiparem id sacris stu-
et rum nocte dieque meditatio, propter quod et psal-
diis nescio si unquam viderim. Hic priusquam ad terium glossatum sempercircumferebat, quoniam
monasterialem ordinem venisset, religiosus valde psahnos non perfuuctorie^ut quibusdam moris est,
presbyter exstitit, in tantum ut vixei aliquid ante c sed summa cum attentione atque devotione can-
monachum de monacho deesset.Sed, sicut sancto- tabat.Ubi,si quid quodnonintelligeret offendisset,
rum vivorum mos est, ut bona qune faciunt pro a I glossasstatim oculum convertebat. Diemtotam
nihiloducentes.ad majora toto desiderio conscen- psallendo, meditando,noctem vigilandoet orando
dere semper intendant, mutato apud Cluniacum peragebat. iNam vix brevissimo spatio, etiam hie-
habitu, versus factus estmonachus.Jam.siejusper inalium noctium prolixitatibus,iniecto quiescebat.
singula vitam tlescribere conarer.non transeunter Quando enim ad altaria occulte confugere poterat,
de illo comraemoranrkim, sed diutius esset immc- quiescendinessitate vix aliquando lecto retineba-
randuin.Nec capitulum breve illum explicaret,cu- tur. Quandoveropropler communisobservantiam
jussanctae conversationi vix libsr integer sufficere ordinis lecto deesse non audebat, magis eo ad se-
valeret. Quod.quia susceptioperis necessitas prohi- dendum quam ad jacendum utebatur. Sed erat
bet, sit hoc leve saltembeati viri monimentum, ne etiam ipsa sessio nou otiosa, quando raro oculi a
tam veri tamque perfecli monachi nostris tempo- lacrymis,nunquam verolingua a psalmodia cessa-
rihiis exemplum ex toto cum eo videatur esse se- bat, Innumeris confectum suppliciis corpus, toto
pultum. Nam quis istis pessimis temnoribus, D pene vitae suae temporecihciis asperrimis exaspe-
qiiando, juxta PsalmUlam, defecit sanctus,ct dimi- rare consueverat.Habebat idem beatus vir pro cella
nutsesunt veritates a filiis /iominum{PsaLn),C(£\e- dotnura orationis in turri altissima atque remotis-
stibus adeo studiis iiitentus extitit ? Qiiis tam plene sima,in honorera sancti Michaelis archangeli con-
mundum,omniaqueniundanacalcavit?Quisitage- secratam, qui devotioniejus praecunctis monaste-
neraliter uni versaa se senimina vitiorum exslirpans rii locis specialius famiilabatur.In hac divinae the-

agruramentissuaeoraniuin virtutumsuavibusatque oriee totus nocle dieque intentus, mente cuncta

odoriferis graminibiis servit ? Nara qitia,ut Aposto-
lus ait, coram Deo in Christo loquimur (// Co?\xu),
ipsum ante. quem loquimur tesfem adhibeo, me
Don aliter loqui quam sentio, viro viilelicft isti
nullarum prop'^modum virtufum perfectioneni de-
Quando enim humilitas ejus, qua se uni-
fuisse.
versis submittebat et quia se
secundum regulae prae-
ceptum omnibus inferiorem et viliorem credebat,
mortahatranscendebat.et cumbeatissimis angelis
internae Conditoris visioni pene jugiter assistebat.
Haec indeticientium orationum, haec assidue inun-
dantium Iacrymarum,haec 'lurissimornin flagello-
rum^haecqiiotidi.-tnorumsacrificioriimjsolaquidem
tunc aftuit;sed ea tamen nobis prorsus celare
testis
non potuit. Nam sancti inter abdita latibulorum
operasuasempercelareIaborant,sedea,sihomines
887 PETRI VENERABILIS ABBATIS GLUNIAC. IX. 888

taceant, lapidcs clainanl. Jum siad babitum cor- A per menle cum eis conversatus fuerat in terris. ut
poris ejus slykis convertatur.sclusipse suffitnentia per ipsatn spiritus >iii prsesentiam.eis ^^erapiterne
loqiiijudicabitur.Corpus quippeattenuatum.facies cohabitarol in coelis ; el (jiii per speculum et in
maeilenta, capilli incompti ipsaque canitie vene- aenigmate [I Cor. xni), secundum Apostolum, hic
randi vultus demissus,oculi vix unquam patentes, Dei desiderabilem veliementer esurierat speciem,
os sine requie sacra verba ruminans,non in terra, manifestataipsius doria satiatus,videret eumfacie
sed in coelo positum hominem indinabant. Huic ad faeiem [ibid). Parum intervalli successerat, et
plane non surdo auditori Apostolus loquel^atur : servus Domini ab iiiis quos viilerat albatis et glo-
Quvsur&umsuntquxriteMhiChnstus estin dextf^ra riosis spiritibus accitii^i obiit,l)eatamque aniraam
Deisedens: quw sursum sunt sapite,non qu% super eis tradens.ad regna coeiesiia,uf dignumestcredere,
terram (Coloss. ni). Poterat etipse cum eo dicere : cum temere mehocaf-
ipsis pervenit.Sed, ue quis
Nostra aulcm conversatto in ca'lis est Philipp. u). {irinare suspicetur.quod quasi
absque purgatoriis
Sed,quia ut supradixi.propositum meum fuit.non poenis ejus atjimam ad coelos evectam dixerim,in-
omnia.quod mihi impossibile fuisset.sed qusedam teIligatnulIaeospurgationeindigere,in quibus ni-
de ipsius sancta conversatione nnrrare.ne omnino hil purgandiun constat rpmanere.Quod quia nemo

beati viri memoria sopiretur, his breviter prff-.mis- B negare potest utrum iste sicpurgatus fuerit, for-
sis, ad gloriosum finem ejus sermo convertatur. tassis iiiquirerc festiuahit.Ego vero, quanfum ho-
Isigiturin omni virtutum exercitatione vitcesuce minibuscognosceredatur,dicoistumsicin hacvita
cursu peracto, corporis incommoditate,brevi ad pergratiam Deianimum suum diversis sancforum
extrema deductus est.Fuit aufeui tempus illud Pa- operum exercitiis emundasse, ntnihilin eo mun-
schale, quo, transacta jejuniorum quadragesima, dandum crediderim remansisse. Nam si hoc de
purgatiorem gregem suum et velut maturiorem mulfis etiam sinemartyrio conceditur,quare non et
segefem Christus inveniens, multos ex hac lace dc islo concedatur? Cujus enim crimina nuUa,
subtraxif et sicut electa grana horreis ctelestibus
,
cujus veniales efiam culpae vix aliquando depre-
recondidif. Mulfi namque illo tempore levi morbo hendi poferant, tot cruciatibus corporis sui., fanta
pulsati,quasi nutum vocantis Domini illico seque- sacrorum studiorum instantia, ne ignibus futuri
bantur.lnter quos isfe vir Domini, ut dictum est, s£eculitorqueretur,expiari non potuit? Potuitplane.
aegritudine decumbens.postquam et sacri olei un- Nequaquam enim ultrices scelerum flammas expe-
ctione, et salutari Christi corporis perceptione, riri debuit, qui in se omnium concupiscentiarum
afque communi frafrum absolutione,ad ifer coeleste fervoremcompescuit.iNec poenalis in eo ignis,quod
scandendumidoneusfacfusest,advenitdieslaboris G decoqueret invenit, quemignis divinus ad purum,
ultima, mercedis prima. Jacebat vero in lecto, et usque purgavit.
lampademplenamoleo,idestconscientiam plenam CAPUT X.Xl.

virtutumfestimoniishabens,Sponsum exspectabat, De Turquillo, (220) priore Marciniacen-

et,utarbitror.cum Aposfolo dicebaf: Gloria nostra siutn sororum.
habere testimonium conscienliae nostrse {IlCor. i). Alteretiam frater, Turquillus nomine,vir nihilo-
Respiciensergo,Yidit infinitam midtifudinem alba- minus in omni virtutum sinceritate ct verifate
torum advenire cf paulatimomnedomusillius spa- probafus, abadolescentia usqiie ad ultimam sene-
tiumcomplere.Cnmquedomumpra^clarissimisiilis, cfutem jugum monastici ordinis mansuetissime
spirifibus repletam vidisset, fratrum conventum portans, ipsa miti et humili corporis of vulfus sui
esse suspicatus, cusiodem infirmorum bon.^e reli- specie.quiddam ccelesfe praefendens, curam soro-
gionis virum, Otgerium nomine, vocavif, eique rum Marciniacensium a me sibi injimctam agebat.
dixi : F7'ater OtQeri, hiccine nrdo noster at, titcon- Quam.cum per aliquanfiimtemporisrcliiiiosissime
ventus albisindutus,in infirmariam venial? Crede- administrassct, carnis inu:ruente incommodo, ad
mihi,hodJevideoquodnunquam retro conligisse au- solvendumcommunemortisdebitumappropinqua-
rf?t'f.Vere,licet corpus beati viri suis viribus desti- o i"^ coepif.rumqiic illura in cinere efcilicio positum,
tutum fuisset, mcntis tamenvigor, et zelus domus fratres undique circumstarent, repenteab eis spi-
Dei, sicut semper fuerat, adhuc in eo vigebat. Sed, ritu raptus obmutuit. Qua de causa fraterquidam
cum frater ille nullum albatoriim in infirraariailla ex his qui astabant, Unfredusnomino, honestifi vir
esseafBrmaref,adhucin eadomopinionepersistens, conversationis,;iusu familiaritafis ffua pr;e caeteris
adjecif Miror valde quomodo hocdicere potes, cum
: ei scinper adhieserat, ad eiuu se inelinavit, ct si

non parsdomus.sed iotaeisdem albatis virts plena aliquid spiritualium rerum vidisset, qucnesivit. Ad
sit. el te ipsum. iibi nunc loqueris, ex omni parle quem illc his verbi.-; : Viili, aii, Dnniivum.et dulce
iideiii rircunidenf. Tiinc famicm infellixit cui hoc cnnsorliuin cjus. Iloi> cmhi iioii viiltrai-il)us,sedita,

dicebal, non hominum illiimconvcntiim,sed bea- ut cxpressi, verbis Latinis dixisscf, parvo interve-
lorumesse angelorum.Qui ad hoc absquedubiode niente temporis spatio. defuncfus est. Et quia dc
supernisdescenderanladconcivemsunra,qui sem- Marciniaco mentionem feci, miraculum quod ibi di-

ANDRE^i: CHESNII NOT.-I":

(220) In ms, S. V. De quonam, qui raptus e corpore gloriam Dei vidit.

880 DE MIRACULIS. — LIB. I. 890

vina virtute aliqnando contigit,nullo modo tacen- A rebantur sublime globi flammarum, et exustis
in
diim est. circutnquaque omnibus [domibus], sanctarumilla-
CAPUT XXll. rum habitaculis appropinquabant. ToUitur in al-
Miraculum (221) quod in eodem Marciniacensi tum clamor popuii, ne sacrcu domus combureren-
monasterio contigit. tur,magis quam de propriis damnis solliciti. Fit
Est idem locus inter alia sanctimonialium sancla concursus omnium ad muri eas ambientispropu-
loca singiilarem gratiamobtinensetvelut interful- gnacula, et superdomorum tecta conscendentes,
gentiacoeli sideraquodam suoproprio fulgoreprce- totis viribus obviam ire ignibus parant. Arentem

fiilgens. Ibi nobilium mulierum multitudo.et qufe materiam quam super inveniunt longe projiciunt,
de ipsius resii sanguinis sublimitate descendunt, convectam certatim aquam tlamuiis injiciunt.nihil
spernuiitdivitias,honores conlemuiint, calcant su- quod ad igneam vim repellendam possit valere,
perbiam.luxuriam subigunt, Christique sequentes inlentatumdimittunt. Sed nequidquam. Aer enim
pauperiem, proprio mundum cum principe vin- vento commotus,multiplicatas viresignibusdabat,
cunt de quarum numero plnrimai virorum
; morto et fumum flammeo vapori admistum, vultibusat-
destitutue secundas iterarenuptias rofugerunt.alue que ocuiis defensantium, inferens, ne defenderent
iucolumes maritos deseruerunt, qutedamab orani B proliibebat. Cumque aliqiiandiu restitissent, victi
carnis corruptione immunes,angelicum virginitatis tandem violento elementorum confliclu, tecta re-
honorem carnalibus voluplatibus proetulerunt, linquiint, et se passira ad terram pr.T^cipitanles,
Omnes tamen in commune, viri constantia femi- nou jara domos, sed propria corpora salvare con-
neam moUiticm supergressie.nonsoium mundana tendunt. .\t ignis obstaculo remoto libere omnia
onmia,sedetseipsassibisubjugant,opere manuum pervagatur,et partem fedificiorum sibi propinquio-
psaimodia, oratione assidua fletuque indeficiente reminvadens,horrisonoslrepitu,raaximaslignorum
autprceterita^vitaenmvosabluunt.autmeritoriinicu- moles consumit. Cura ['^^Mumj vero luctuosauni-
mulos augere contendunt, cunctaque prorsusvisi- vsrsorum vox coufusoclaiiioreoinniareplet,ettotius
biliacontemnentes,adamoreminvisibiliumcertatim ignari consilii, nil nisi extremum anciliarum Dei
semetipsas accendunt.Inter qure universa bona sua. exitium pra3stolantur. Erat tunc fortc in loco Lu-
singiilari pene et ante inauditagratia, perpetuo se gdunensis Ecclcsioe archiepiscopus venerabilis Hu-
carcere damnaut, ita ut, postquam semel factase- go(22;i), multa morum probitate etreligiosa conver-

cundum regulam professione, corpori monasterii satione a domino papa Urbano cunctarum ferme
sociataefuerint.nunquam qualil)et necessitate non Galliarum constitutus legatus. Adquemvelut ad
dico septa murorum,sed necipsasin quibus com- patrem omnes confugiunt.et. ul in perturbatis re-
morantur regulares domos.transgrediantur Ilanc bus fieri solet, anxie ab eo consilium exposcunt.
ipste sibi iilcirco more aliaruiu sanctimoniaiium Precantur prfecipue, ut inclusis sanctis mulieribus
equitandi vel deambulandi licentiam praecepto ab- exitum persuadeat, neque tantum ovium Christi
batis sui interdi,xerunt, ne aliqua occasione vel gregem iguibus pastorperire permittat. 3Iotus ar-
mundus in eis videat quod concupiscat. vel ipsas chiepiscopus,cursim claustrumingreditur, omnes-
aliqui'1 noxium saltem in excursii videre seu audi- que sub celeritate congregans,summa instantia ut
re compellat.Nam eum quem
mentis suae intuitu
a pericnlo cedant, hortatur.Cumque iila:; omninore-
prorsus abegerunt,ipsis quoque corporalibusocu- nuerent, et prius se posse mori quumpropositum
lis videre contemnunt (222). Sic cnim juxta Apo- infringere cousfantes affirmarent, aitepiscopus :

stolum, muudus ois mortuus est, et ipscE mundo Auctoritate beati Petri et domini papx, cujus vice
[Gal. VI) quod nuuquam qualibet occasione abali- fungorMqueexabbalisnostri [veslri]obedientiavo-
qiio videri possunt, quia ab ipso ingressuquo ad bispraecipio ut ad praesens hinc exeatis neque vos
religionem siiscipinniur,velo quod eis ex more im- cum kabitaculis vestris hic incendio concremari
habent velatos,et facies circumtec-
ponitiir oculos sinatis. Ad hajc quffidam maxime [magnfel nobi-
tas,ipsum velum quasi pro sudario usque ad diem d litalis et singularis conversationis soror, Gisla no-
obitns in memoriam et praeparationem exitus sui mine, quam et ipse multoties vidi, spiritu et tide
circuraferentes. l^apropter claustro salulari con- succensa, respondit : Nos, Pater, timor Deiet prx-
clusee, et, ut sic dicara,vitaliobrutae sepnltura,pro ceptum abbatis ignem a;ternum evadere
nostri. ut
prassenti coarctatione, sempilernam lalitiidinem, possernus infra hosquo<! cernis limites usque ad
pro sepukTO, beatam resurrectionem exspectant. ynortem permansuras inclusit. Unde nullo pacto
Unde priiis mori quam egredi, ante occumbere fieripotest utaliqua necessitafe prxfixos nobis pne-
qiiam limen designati ostii transgredi elegerunt. nitenlite terminos saltcm pedis passu transgredia-
Quod tunc apparuit,quandoin circumpositis villEe mur,nisi abilloquiin nomine Doniiniin hocnosin-
domibus, casu,quodam tempore ignis exarsit.Fe- clusitlocosolvamur.Noliergo,clomine,siplacet,hoc

ANDRE.E CHESNII NGTyE

(221) \n eodemins. Quomodo ignis divina virtute. (223) Lugd. Eccl.archiepiscopus Hugo.De quq et
extinclus sH m Marcinaico cxnobio. Yvoepist. 18 el S. Anselmus ep. 11 lib. i), et epist.
(222) Hanc integram clausulam exms.addidimus 24 et 123 hb. m.
 ;

892
891 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX

est,et juxta quamdam

injungere,qmd nobis agere non liceLsed sicut nos A inierpositisdiehus defunctus
Cluniace7isis juris ecclesiam, Mantulam nomine
ignem prsecipis fugere,itamagis igni ut anobis fu
{2T6),tunndatus.Contigit post hac non muito tempore
giat virtute Christi Dnmini nostri armatus injunye.
Adquam mulieris tidem stupefactus archiepisco- elapsojuxtasilvam,quxsupradicto caslro deMoras
pus, ac subito et ipse tide repletus, foras exiit, et adjacet, meridianis horis meiter agere, cum ecce

coram cunctis qui aderantflammas intuens, acla- subito quasi immensi exercitus strepitum post
tergameaandio.Cnjustimoreperterritus,contiguam
crymis ora perfusus.ait In nomini Dom.ini,et per
:

virtulem fidei hujus,qux nunc Locuta est,mulieris, silvam occultandus ingredior.Cumque incondensa
recede,ignispeslifer,ab ancillarum Deihabitaculix,
immergens,tali,ut putabam,in locorese-
illius rue

nec damnaaUqua ultra inferreprxsumas.tih a pon- dissem,undevidere transeuntes,necvideria trans-

tifice verbis prolatis, sicut mihi testificati sunt qui runtibus possem,mullo armatorum agmine prceter-
viderunt,repente immensitas flammarum invisibili eunte,astiiitrepentecoram me milcs quem suprade-

virtute repressa, velut ferreo muro obstante ultra functum commemoraviequo insidens,scuto,pectori
procedere non potuit,et absque uUo humano sub- anteposito, hastse militari innixus. Quem ut vidi

sidio,absque aliqua pluvicB gutta incredibili celeri- primo, exhorrui. At illane perterritum intuens :

tate semetipsam exstinxit. Sic magnifico atque in- B Noli, ait,metuere,quia non ad incutiendumtibi ti-

sperato miraculo,sanctarum propositum mulierum morem, sed ad rogandam niisericordiamhuc veni.

sibibeneacceptum esse,divinapietas comprobavit Pro peccatis meis dira tormenta pat.ior,et maxime

etverae fidei merito. omnia posibilia credenti sic- pro duobus qux ,dum caetera confiierer,oblitus mm.
Horum iinum hoc quod olim cum quibusdam
cst,
ut in Evangelio premiserat, demonstravit.
CAPLT XXllI. aliis miiUibusccemeterium quoddam., in quo quam-

Dedefunctomilite, qui ter apparuit cuidani pre- plurimi vnlgarium ob majorem securitatem se ac
sbytero. suacontuierant,infregi,acbovem unumrustico cui-
dnm violenterabsluli.Ilem,terr3e quae meijuris non
Memini superius promisisse quod visiones
me
sive revelationes defunctorum, quas in Cluniaco erat,injustas exactiones imposui,quas ab inhabitan-

vel circa contigisse audieram, primo ad medium tibusmuUo tempore mihi reddi coegi.Rogo ergout
deferrem ;et sic iliis,quae de proximo cognoveram fratrem meumAnselmum adeas,eumqueex me de-
prapmissis,pedetentim adremortiora stylum trans- preceris quatenus ablala vicemea reslituat, eisque

ferrem. Quod quidem ut iustitueram agere ccepi, quibus injurias intuii pro me satisfaciat. Quod si
sedaliisdeeodemloco narrandis miraculis invita- fecerit,apcenisquaspatiorabsque dubio liberabor.
tibiista refe
tus,ahquanonminoris,utcredoutilitatisinterserere q Sednoviego fratris duritiam.etquod
'
, ^n^,,,'ofjiof <m o,'nn
;;„<„„,,« acquiescet.Sit
»••
ergo quod dicturus
niinrl flirfur)J.
renti nuiiatenus
_

volui. Quibus explicitis, jam ad ea quae proposue

sum tam tibiquamiiii insignum, ut de 7'ei certitu-
rat stylus ordinate recurrat. Snperest adhuc in
di7ienuili vestruni liceaf,dubita7-e. Scis ipsepecu-
Viennensi pago presbyter, Stephanus nomine vir
jnter multos sui ordinis viros honestatis et religio-
niam,qua7n in a^rai-epositam habebas,et quaadSanc-
tumJacobu77iiredisponebas,hnnccumdo777um7'edie-
nis famapraecellansquimihiea quae dicturus sum
ris,invenie<ifurto subintam.. Apparui insuper ante-
vera esse fideinterpositacorammultis, quimecum
qun7nadteveni)'em,Guiiielmonototibi miiiti de cas-
erant fralribus, retulit. Quai quia se vidisse dice-
telio Mo7'as in ipsa domo sua,a quo univei-sa
qux
bat, ipsum introduco loquentem, ut non ad me, sed
quasi ab ipse qui mihi primo retulit, audiatur. Mi- tibinunc ame dictasunt,postquam requisie7'is,au-

dies.
les, ait, quidam de castelto Morax,Guido720mine,in
Dixit hfpc, et statim ab oculis meis evanuit. At
prcelio vulneratus, indeque domu7n reportatus, ad
extrema pervenit.Adquem cum lecto decu7nberet, ogo timore cumulatus, et quia cum mortuo verba
p7'opi'iusejus episcopus, Vieiinensisscilicet archie- contuleram de vita diffidens, indequam citiuspo-
piscopus Guido,quipost77iodum Romame sedi /iras- tui,recessi.Domum ut veni,arcam meam fractam,
et pecuniam, quam sublatam inveni. Mi-
dixerat,
fuit gratia vcnit,atque pastoralisol-
{2i't), visitandi
D
litem cui se locutum indicaverat adii, et ab
eo
licitudine, ut peccata sua confderetur, admo7iuit.
Ade7'a7netego,adque u cura iiiius post archiespis- cuncta quffi dicta fuerant, vera esse coguovi. Fra-
trein autem defuncti adire facultas
non fuit, quia
copum et quem secum ad illam confes-
spectabat,
sionem audiendam retimierat .(lonfp.ssusost <rgerfi- perdies aliqunt absens cx>litit. Interea dum, qua-
deliter peccnta sua, quantu/n eiadco7ifilcndum me- damdie re fainiliari urgenle, iter agerem, diverli
in amoenum locurasecus viam.ubi salicum
magaa
rnoria suffraga^-iputuit, ntqne n domino archiepis-
multitudoquasi cujusdara silvae secretura eemula-
copo sole7n7iiter absoivi meruit. Quipaucis.

ANDRE.E CHESNII NOTyt.

Vienn.nrchiep.Guido,quipostniodu7n Hom. In Viennensi 6\i'fce.9.\,(\\vAvnoXpriin'ntumS.Pet7'ide
(224)
sedi prxfuit, Sub nomine nimirum Calixti II, Menthnin vncatCatalogus beueficionuu Clun.ordi-
anno H 18. nis, vulgo Mc7ilhe.
(225) Quamdam Clun.jtiris ecclesinm Mnnlulam
 893 DE MIRACULIS. — LIB. L 894
balur. Ibi ergopaululumrequiescere volens, con- A ordinis viros, ut pro eo Domino supplicarent
sedi. Necmoreconspicio jamdictum railitem arma oravi.
'

solita praeforentem, mihiastare. Cumque ego du- C.UIUT XXIV.

plicatotimore turbatus.in verba prosilire tentarem, I)eGuidone[Vvidone\ Gebennensi episcopo (220),
prior ille Ha ! inquit, rfowme Stephane, quam bo-
:
Post liancquam prjEfatus sum visionera, Geben-
num nuntium quem pro salute meafratri dirigere- nensis episcopus Guido in medium adducatur. et
vos clegi !Putabam equidemvosjnihicompati, sed quid huic miraculo simile de eo contigerit, expona-
ut video, quomodoUhet me habeam vos non curatis. tur. Fuit hic magnae secundum s.TcuIum nobilita-
At ego. multo magis adaucto timore, ut potui re- tis, et ideo multo plus quam episcopum decuisset.
spondit Non,inqua.m,dissimulandoqux rogaveras
: vitae dissolutioris. .\am, cum esset fraier Aimonis
distuli, sed quiafratrem cui me direxeras non in- ejusdem urbis coraitis, tara saeculari generositate
veni.Jamvero,ut discesseris ahsquemnra aUquaad quam ecclesiastica dignitafe contisus, potenlia at-
eumibo, et quce primorogaverasindicaho. Obsecro quc divitiisundique circumfluus,plus modo quam
tantum, ut celeriter discedas, quia valde cormeum Dpo. magis carnalibus quam spiritualibus actioni-
tui visione turbatur,nequemc tecum diutius confa- bus inserviebat. Cumque multa agenda negligeret,
bulan patitur. Nihil, uit, tibi fnrmida^idum. est, b nec facienda faceret.misericordice tamen
"' " aperibus
quia, utjam .
di.ri,non ut ego tibi noceam, sed ut tu tolo adnisu instabat elecmosj-nam largiter egcn-
•
-

meimiserearisadtevenire per m i ssus sum. Wi?. di-
ctis, disparuit. Ego autem multa formidine com-
pulsus,et nequaquam ultra legationem injunctam
difFerre audens, ad sajpe nominatum fratrem de-
functi cura milite, cui se revelaverat accessi, ei-
que cuncta per ordinem quae frater mandaverat nar-
ravi. Ille vero ut homo, totus raimdo deditus, aiit
non credens aiit parvipeniiens qu.ea me audiehat.
respondit Quid ad me de animafralris mei ha-
:
buit ille suaquandiuvixit.Quare nonpro se hisqui-
bus injnrias intulerit, satisfecit ? Videat sibi. Ego
peccaloruine}uspofnite>itin>nagerenolo.lioc'dh'iUo
tibus dislribuens, esurientes reficiens, nudos ve-
stiens, querelas alflictorum patienter audiens, ei
multis, pro posse, benigne subveniens. Ecclesiasti-
cas personas.et maxime qiios reli^iosiores esse aa-
diebat, magnifice honorabat, monachis prfecipue
totum cordissui affectum impendebat.Quibus non
solum venerationis obsequium, sed multa etdere-
bus propriis conferebat.Inler quos singiilari amore
^! fratres Cluniacenses amplecfebatur. et eis ob spem
aeternse mercedis plurimalargiebatar. Nam, ut re-
liqua taceam.quae eis vir nobilis liberallter contu-
lit, sexaginta et eo amplius ecclesiarum redditus,

accepto responso, discessimus.Pauci dies transie- diversisad Cluniacum pertinentibus monasteriisin

rant et ego in domo raea solus residens, ea qune
^ perpetuum dedit. Hoo modo temporalis vitre cursu
viderammecummente versabam, cum ecce subito transacto, in bona confessione. cum peccatorum
sfppe nomiuatus defunctus non jam in equo. sed po'nitiuIiue ac cordis contritione, sicut mihi testati
pedes, non armatus, sedinermis mihi assisterevi- sunt quiadfiierunt, ab hac luce recessit. Huncpost
sus est. Atego niraio terrorefere in amentiam ver- mortein diverso modo plurimis apparuisse qiiidam
sus, inhfpcverba prorupi Ex parleomnipotentis referunt. Quarum visionum quia certum auctorem
:

D?iet omnium sanctorum ejus .adj uro te, quicunque invenire non valui idcircodubia scribere recusavi.
es spiritus, ut discedas, ne.que tantis terroribus
exa- Unam omnibus elegi, qiiam propter rei
tantiim de
gitare desistas. Etille Quin, inquit, taliter de ad-
: probatiH iem, dignam hic inseri judicavi.
fi

ventu meo turbaris, scito qtiiame ulterius in hocsx- Successor ipsius episcopus s^modura Gebennis
culo non videbis. Adhuc taynen tertio me tibi Deus vixanno post ejusdecessum exactocelebrabat.Ve-
apparere voluit, ut quod per fratrem nequeo.per niebantad eamdemsynodurapresbyterimoreeccle-
te conseqnimcrear. Debes et tu, st bene perpendas, siastico,inter qiios quidam boni testimoniipresby-
plusfratremeimisereri. flle enim frater caimaUs, tu ter properabat. Hic in itinere
casu,imo divina vo-
Pater in Deo fuisti spiritualis. Et ego Faciam,\n- : luntate asociisaliquandospatio separatus.obviura
qiiam, et ipsepro te quod potero,festinato tantum. habuit jara nominatum defunctum episcopum. Oui
oro,discede.Vosl quae verba.statim ab aspectu meo cum insolito occursu turbatus aliquandiu haesisset,
subractus est. Mox ego inde discedens, ad rusti tandemutrum esset qui videreturdefunctusepisco-
cum.cujiis se bovem abstulisse dixerat, ivi,
eique pus,ab eo quaesivit.Quo se vere esse respondente,
bovisipsiuspretiurareddidi. Nam,etquis esset di- presbyter adjecit Et quid est, ait.domine, velquie
:

xerat, et nbimaneret indicaverat. De sequenti au- causa tc mihi cum sis mortuus visibiiem fecit ? Ad
tem negotio, quoniam meas excedebat, nihil
vires quem episcopus : Clemenfia, inquit, divina.utmeoe
agerepraevalui.Collecta tamenpresbyterorum mul- necessitatisubvenias.metihiapparerepermisit.Novi
titudine, in dicta die. solerania Dei offerri sacrifi- enim te nd si/nodum properare.Oroergoutsacrum
ciafeci.eleemosynasque pauperibus pro posse di- conventum adeas.eorumque me orationibus studios
stribui, multosquetam clericahs quammonastici, commendes. Laboravi enim,etmulta a temporemor
AXDRE^ CHE3NII NOT/E.
(226) Ms. add. gMomorfo post obitum suum apparuerit
 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 896
895

tismece tormenta sustinui.A quibus inproximoerui A horam compunguntur, familiaritatem quorumdam

bonorum vivorum expetiit, et alDbati Bonae Vallis
potero, si eorum orationibus merear adjuvari. Bic
ergo epiccopoet cum eo conyregatis,ut omnidie con- ac fratribus ejusdemmouasterii sein amicitiaspe-
ciliipsalmum,(( Miserere mei Deus, » mihi simul cie teuuscopulavit.Qui longotempore eumdevitre

omnesdecantent, et communiabsolutione tiniversi emendalionecommonentes,etuts<Eculorenuntiaret

animam meam. Deo commendent. Sacrificiis insu- assidue exhortantes, nihil ab eo impetrare praster
per salutaribus atque eleemosijnis, divinam [maje- inanem spem aUquando potuerunt. Nam hhenter
semper eos de
statem pro requie mea propiliare contendant. No- quae dicebant audire se fingens, et
verintautemmeadageyidampoenitenliamCluniacum conversione suspendens, desocielate sanctorumil-
itvrmi.etlndeadeademperagendamHierosolymam lorum gloriabatur, nec admonitione vel exemphs
transiturum.IIwcomnia cum eis dixeris,nomenian- eorum a mahs retrahebatur.In his itaqueaUisper-

tum meum ullimo die synodi dicendum reservabis. ditae atque perdendte vitai suae acUbus perdurans,
impia iram sibi in dieircelhesauri-
Qufe postquamdisit,ab ocuUs coUoquentisevanuit. et o])stinatione

Presbyter vero cui hsc commissafuerantgressum zans, in morbum incidit, quo post aUquot dies in-
accelerans.ad synodum venit, et univcrsa episcopo gravescente, ad extremapervenit. Adierat eum vi-
fideliter eoram omnibus exposuit. Cumquemultos B sitaUonis gratia prior jam diei
monasterii, atquc
cum eo per aUquantum diei spatium, ipso quoque
credere, quosdam autem dubitare videret,Evange-
Uicodicero afferri rogavit, cnnctistidemface
et ut rogante permanserat. Et ecce nocte superveniente,
ret,jurejiirandoqu{Bdixerat conUmaturus, manum cumcunctisdiscedentibussoluslectoejusassideret,
constanter super sacrum volumen extendit. Quem clamare terribiUter ffiger ilie ad priorem coepU :

omnes ad ea prolDanda absque dubio paratum Succurre, ait, succurre. Ecce duo supra omnem
videntes, eum ne juraret compescuerant, et quian- feritatemexpavescendileonesinmeimpetumfaciunl
tea dubitaveraut, omnem a-corde suo dubietatis hianti ore ac riciu ferociper fruslradiscerpturi,mc
scrupulum adjecerunt. Sed et aUer exinsperatote- tolumconsumerevolunt.DeprecarecitoDominumut
qui hsec eadem
stis surrexit, omnia a defunctoepi- ab his eripiar, anlequammorsibuseorum consumar.
scoposibidictauniversisadmirantibusconfirmavit. Dicebat Uic et tremebat, ac velut devoraturos
Unde et bonae oves mandata olim pastorissui be- fugien?, timore defecto corpori vires addente.
nigne suscipientes,cuncta qufe mandaveratdevote retro cedebat. Prior vero vocis ilUus ac gestus
impleverunt, et plurima ex abundante cordis sui terrore lurbatus, non sine muUo et ipse timore
Ad tamen ipsa necessitale imiicl-
charitate, spontanei addiderunt. Hoc ab illis mihi erat. preces
personis dictum est qui omnidigni synodo q lente conversus, pro misero illo, ut poterat, Do-
iide
"
memoratee iuterfuerunt, et ea qaaj dixi, referenti- minum exorabat. Quo orante mutata voce ajger:
bus eisdem relatoribus audierunt. Bene, inquit, bene. Recesserunl crudeles bestias, et
C.\PUTXXV. per oraliones tuas jam ultra nusquam opparent.
Etquiausque ad ulUmum sempercompos
spiriliuu
Dequodam presbytero ter7-ibititer mortuo (227).
Jam nunc sulijungenda est, non ante mortui,sed nec ut
sui exstiiit, quidaui morienUum solentvel in
morienUs presbyteri terribilis et multis nota visio, modicosensuimminutusfuit.conversusadpriorem.
quae audientium mentes digno timore concutiat,et loquicuraeo dequibuslibetvelutisauissimusccepit
ad cavenda reternee mortis mala, vehit vehemenU Cumque tam de his quam dc aliis muUa inter se
sollicitudines igne accendat.Apud castrum Lizinia- verba conferrent, horcB fere unius spatio clapso,
cum, quod in l^ictavensi pago silum est, nuper rursum inclamare longe terribilius quam primo
quidam presbyter eral. qui sacerdotalisordinissu- exorsus est En, iuquit, en ignis de coelo uttorrens
:

percoelestem dignitatem, miserrimce vitie conver- inundans descendit,et super hunc lectum mcum vc-
satione deturpans,non ad animaram quU)us prfee- niens,jam jamque mein favillam usque comburet.
rat curam, sed ad carnis sute voluptatem explen- Festina. adjuva, ova, siforteet ab hac morteeripi

dam, sacro ministerio utebatur. Qui, juxta pro- q valeam

Ktliaec dicens, manibus el brachiis opertoriasub-
pUetam, lac gregis sui comedens, et ejus se lanis

operiens {Ezech. xxxiv), absque uUa spe felerno- levai)at,eaque velutaliquidjuvare possent, invisi-
rum.mcrcedibus mercenariiavidissimepascebatur. bilibus ignibus turbatus opponebal. Sed nequid-

Mundissimam atque omnia mundantem Cliristicar-
nem et sanguinem inaltarissacramentofrequenter
officionon devoUone sumel)at, nec ab inuuundis
lamen carnis operibus sese cohibebat. Cumquc ut
quam. Non enim corporalia tegmina a spirituali-
busincendiistegcrepoteraut,quemcoelestisvindicta^
impiaopera oxponebant. Prioradaucto timore,de-
nuo ad oratiouem couvertitur,et quantum in tali ca-

supossibileerat,l)omini misericordiam deprccatur.

sus immunda nujlto tempore iu crenoluxunai ver-
saretur, etsui ipsiusfcjeloribus delectarelur, terri- lUo ut supraoratioui iuslante, post paululum.pa-
mali ad tiens gralulationis vocibuspreces ejus iuterrupitdi-
tus conscientiffi maio, sicut aliquando et

ANDREit: CHIiS.N 1\0T/E

(228) Al.in mH.quipeccala sua celans terribililer mortuus est.

 :

897 DE MIRACULIS. — LIB. I.

898
cp.ns:Oitiesr;e.jamahitfnetnl.i(S snm.Namdumsuper A tos lifec tam terribilis fama pervenisset, rei veri-
me, ut dixi, cnm impetu descenderet, interpositns tatem probare volentes, tumuium aperuerunt. at-
est linleus, mqne ad quem ignis pervenit, sed eum que fossam illam quam in manu adhuc viventis
transire,non potuit.Jam etabislo periculocreptus, presbyteri gutta praenuntia damnationisfacerat,in
ero neame discedas quousqne quis islornm pnisfn- mortui cadavere invenerunt. Qiuie omnia, secun-
tnrus sit agnosras.Tnnc priorqui tamlimorequam dum quod beatus Giegoruis dicit, nuUomodo pro-
hospilandi necessitate recedcre volebat, sul)stitit, pterse infeli.v presbyter vidit, cui nihil visio ipsa
ct ab oratione surgens, rursum ei assedit. Cum- profecit sed quanta cautela sacerdotale officium
;

que eum taulis terroribus anxium consolaretur, administrandura,quam reverenterdivina mysteria

etuterque adinvicom utprius colloquerelur,subito tractanda superna per eum dispositio demonstra-
«egrotusad invisibilia raptus obrautuit. Prior eum vit. Qiiisenim ad ista non obstupescat? quis tam

raptumabhumanisiDtelligens^reiexitumpraestola- metuendamdivinaeanimadversionissententiamnon
batur, cum ecce post multum noctis spatium.liomo contren:iscat ? Quis jam in istis non fidem invisi-
ad se rediit, et miscrabiliter ingemiscens, ait bilium concepisse,
sed ipsa invisibilia corporis
Ha I ha adjudicinm aternum raptus sum.ct Iteu
! sensibus cx multa parte subjecta esse non cogno-
m iserloeterna morte damnatus sum.
g scat ? Facithoc pia Conditoris miseratio, qui cer-
r?'arf<7«s

sum horrendis tortoribus igne inextinguibiii cum

nens corporalium rerum objeclu, interiorem men-
diabolo et angelis ejus perpetuo cruciandus. Eccc^ tis human<e oculuru exc.necatum, qufedam de spi-

ecce, ignita sartago pLena bnllienti adipe, qnam ritualibusrebus etiam per carnem quibusdam in-
coram me tormentorum minislri detnlerunt,eamqne notescere prfestat, ut ad amanda sive timendain-
ad me frigendnm nndiqne snccenderunt. Et cum visibiha hoc saltem remedio vel admoneaf, vel
prior orationi sicut jauibis fecerat, tertio quoque compellat. Quid enim aperlius ad lidem fidelium
incubuisset, ille ait: Cessa, cessapro meorare, nec instruendam, quam horainem in carnc viventem,
proHLoultrafatigeris,proquo nnlLatenns exaudie- et hic integra mente colloqui cum hominibus, et
ris. Priore vero dicente : Fratcr, redi ad cor, et mi- ibi spirilualia cernere cum spiritibus ? Quid sane
sericordiam, dnm adhuc
Deo require, illevivis a leones tremendi,quid tlammeus torrens,quidignita
adjecit Pntas, ait,me ntinsannm loqui'^ Non insa-
: sartago aliud quam de verilate rerum invisibilium
niOySedsana mente qnx dixi co«^?'»(!0. Et cucuUam nullatenus dubitare, ethorrendum esse in manus
prioris manu tenens, eum interrogavit Nonne Dei viventis, iticidere, male securos admonebant?
:

hoc qnod mann teneo cncuLLatua estl Quorespou- .Xeque enim credendumest alibi quam in praesenli
dente :Est, ixdlnnxW. Sirut h,vc veslis c</f«Z^fl p s;pculo quarumlibet ferarum gcnera comniorari.
:

est, etsicut hoc quod substratum mihi esl paLea aut, ubi nulla melallorum materia est, ferreas
est, sic et hoc quod coram cerno ignita sartago est. sartagines fabricari. Sed,quia terror supplioiifutu-
VA dum hcBC loqueretur, gutta invisibilis ignis de ri, non nisiper verba usifata vel per expertarum

illa quam dicebat sartagine exiens,in manumejus rorum imagines,hominibusadhucin carne viventi-
priore vidente cecidif, ct (mirabile diclu !) cutem bus potest ostendi.placuil, Deo per fales corporura
et carnem usque ad intima ossis consumpsit.Tunc .'^imilitudines osfendere quid exutne corporibus ani-
ille acri cum gemitu : En, inquit, indubia rei m<e, pravis exigenfibus meritis, cogantur tolerare.
probatio. Nam sicut ista quam vidcs de sartagine Qua^licetantiquioribus miraculis Patrum tempori-
proLapsagutta, ccmiis pariem consumpsit, sic con- bus demonstrala sinf, voluit tamenetiam nunc di-
festimtotnm mc ignea vorago consuniel. Priore ad vina raiseratio nobis revelafionibus priora confir-
ista stupente, iferum dixit ^^Jicre sar/a<^?Hm ipsam mare, et eos qui vetera dispiciunt, velut negligen-
mimstriinfernalespropriusafferunt,etntmeiniliam tite somno torpenfes, recenfibus impulsionibusex-
injiciant,jamjamqnemanus adaptanl. Elpost modi- citare. Cujus supernae admonifionis confempfores,
cnm:Ecce Linteum in quojcceo undique concurrenles tanto semajorc in Dei judicio cumulodamnationis
accipiunt,et me in ignitamsartaginem,oeternumfri- operiunt,quaudograviorereatunonsolum anfiqua.
D
xuram projiciunt. sed et ante oculosposita confemnunt. Et, quia ad
Hoc velut ultimum vale, mox ut priori atque his iidei et morum sedificafionem, varia adiversis au-
qui ad hoc horrendum specfaculum convenerant, dita et probata nostrorum maxime temporum mi-
dixif,subtracta voce ac reflexa cervice, puaiendum racula scribere cordi insedif, nolui aliquanegligere
spiritum condemnatis spirilibus tradidit.Tantusve- qusecunqueauditoribusraeojudicioposse videban-
ro terror omnes invasif, utillico universi aufuge- tur prodesse.
rent,nequealiqui iadomoubi cadaver mortis [mor- CAPLT XXVI.
tui] remanserat, remanere auderent. Facto mane De Gaufredo Sinemurensi domino (228).
miserum cadaver sepuIturcB mandatum est. Post Gaufredus virnobilis,dominus caslriquod Sine-
aliquot aulem dies, cum ad universos circa posi- murumvocatur,postquam permultum tempusma-
ANDRE.F: CHESNII NOT.E.
(228) A].De apparitione nobiLis viri Gaufredide sium sororum.quodpost Qbitumsuumcnidam.forori
Sinemwo.Et in ms. S. N.Depriore Marciniacen- apparuerit.
899 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 900

gaitice insseculo conversatus est, tactusdivino Spi-
ritu, mundo renuntiavit, atque cum filio el
filiabusapud Cluniacum habitum religionisiuduit.
Ubi sancteac sinequereJa diu conversatus, merito
religionis atque prudentiae Marciniacensium, qua-
rum superius mentionem feci, prior elfectus est.
Quarum curam dum per aUquot annos humiliter et
benigne administrasset, more mortalium molestia
corporis tactus, defunctus est. Cujus simplicis et
beatte conversationisdulcemretinentes memoriam
sorores multis lacrymis ejus funusprosecutae sunt,
eumqueinecclesia sepelientes.longe meliusincor-
dium suorum abditis condiderunt. Qui non post
multos obitussuidieSjCuidamsororum multse mor-
titicationis,quae Albereadicebatur,in somnis appa-
ruit, eique dixit Agnoscis me ? Quae cum trepida g
: CAPUTXXVn.
voce,ut post ipsa referebat,respondisset,dominum
Gaufredum priorem suum sibi videri,adjunxitille
Suni equidem quem dicis,el ut ea quaccircamesunt
tibi notajaciam, ad ledirectus sum. In horaexilus
mei,maligni spiritus cum horrifico sonilu irrucrunt
A dem mihi fuitcausa istud scribendi, ut licet inter
tribus miracula solas vigilantium revelationes scribere
proposuerim, illas tantum dormientium visiones
stylus iste non abhorreat.quas circumstantiumre-
rum ratio certa confirmat. Rogavit certe, et ex de-
functi patris mandato filium admonuit,utnocivum
exactionis usum removeret, et ne sibi quoque in
peccatum reputaretur sollicitus provideret. Quod
utrum feceiit, non satis mihi cognitum fuit. Quid
vero illis qui dormieutium visiones despiciunt, re-
spondendum sit, non mullo labore opus est.Facile
enim occurrit unde et risus illudentium reprima-
tur, et non omniuo hujusmodi revelationes con-
temnendas esse tardis etiam iutellectibus ape-
riatur.
De milite mortuo qui apparuit Humberlo Belio-
: censi (229).
Adjungatur supradictis visionibus recentior, et
pene sub ipsis oculis nostris facta revelatio,de qua
si quis dubitaverit.nescio cuijam miraculocredere

et me velut agmine facto undique circumdederunt possit. In tanta enim claritate acta est, tamsolem-
Cumquead eorum aspectum territus.jamjamqueme niter a fidissimis testibus propalata, ut qui hoc ob-
abeis rapiendumsuspicarer.subitobeatusPetrus a\i- scurum putaverit,nihil de reliquo clarum reperire
paruit, etiLlud diemonum collegium prcesentia sua in consimilibus valeat.Anno quo in Hispaniampro-
proturbans,ait:Quid huc ad istum,nequarn spiritus, fectus sum res contigerat, quam tanta celeritate
advenistis ? —
Noster esl, inquiunt et nostra dum stylus prosecutus est, ut cum ipsa in Lugdunensi
in saeculo vixit,opera fecit. —Sed pro Itis, inquit, dioecesi post Natalem Domini provenerit,ego hanc
omnibus ex corde pcenituit ,et quodmajusest soicuto eodem anno in Hispaniis ante Pentecosten memo-
renuntiavit. Et dum pLunma hostis scribendo mandaverim. Hoc eadem causaprte-
apponeref, et riae
apostolusuniversaqucedicebanturverarationepur- ^ misi,ne vestustate temporis corruptarei fama pute-
garet, ad hoc tandem victus inimicus prorupit tur, cujus certitudinem Cluniaci suscipiens, quia
:

Dnum, ait, superest quodnuLLo cassari

argumento ante uon potuit, in Hispaniis,^ut dictum est,scriptu-
potest. Vestibus ac teLis, quce undecunque abLuendx rae mandavi. Est in Matisconensi episcopatu ca-
ad castrumde Sinemuro deferuntur ,7iovas exacliones strum quod Beliocus dicitur quod tam sui nobi-
:

imposuit,quasnec ipse nec aiiquis post eumremovit. lilate quam dominorum strenuitate,pene
prudenti
Manente ergo peccato, necesse estmanereetpcenam omnia adjacentia castra praecellit.Hujus dominium
peccali.Ac quod apostoLus: Nihil, inquit,excipicns, Guicardus haereditario jure suscipiens, eos quibus
proornnibus peccatissuis monachus jactus est, et id- successerat patres, licet strenuos viros, saeculari
circo absque dubio inpartem saLutis vocandusest. poteutia famaque excessit. Quamagis ad muuda-
Hoc dicto, hostibus infugam coactis, me abeorum uum fastum quam addiviuum obsequium utens,
tcrroribus Libevavit. Superest utfdio rneo Gaufredo, ut detalibus saepe videmus, dies vitie suae ex ma-
qui mihi in sceculari hcereditate successit,ha'cnota xima parte vanitati et muudanae superbiae impen-
facias,etut pruvam exactionem adprioremreducat dendo, multoque labore velut aranearum telas te-
consuetudinem,ei exmea parte rf/cas. Hisdictisabs- xendo, consumpsit. Tandem, diuturno morbo a
cessit. At nomiuata soror, dominam Adelam regis Deocorreptusipsaquediuturnitatede vita diffidens,
Anglici sororem,prius Blesenscm comitissam.nunc D Cluniaci uieo teuipore monachus factus est. Ubi
humilem Christi ancillam adiens, ei universa nar- corde humiliato, pa^uitentia et confessione Chris-
ravit. Quae jam dictum Gaufredum accersiens, stiana, quantum datum fuerat, Deo salisfaciens,
utrum aliquid novae consuetudinistelis ac vestibus orationibus se sanctorum fratrum commilteus,
quaesub castro abluebantur pater ejus imposuerit, paucis diebus advixit.atque ad ultimuni peregrini
requisivit. Quod eum vere,ut defunctusdixerat, ab ifineris viatico, hoc esl sacro Christi corpore su-
co cognovisset, non illusoriam, sed veram fuisse scepto, diem vitaj uUimum clausit.Huic in paterna
visionem agnovit quam a veraci et hic ante ne- haereditate filius ejus Humbertus succedens,adole-
scienterelatrice audivit, et quam subscqucntis,qui scentia et divitiis velut fortibus catenis muudo
remnoverat, testimonium confirmavit. Et h.ec ea- aslrictus, spatiosas sa^culi vias damnosa libertate

ANDREA' CHESNII NOT.-K.

C229) k\.De Gaufredomilite occiso quinobiliviro Humberlo dc DelLo-loco non dorfnienfi, scd vigxlanti
post mortem visibiLUer apparuit.
 :

901 DE MIRACULIS."— LIB. I. 902

aliquaadiu enrenisincessit. Quem corrigere, atque A cesse jam mihi erit per memetipsum eum adire, atque
ad rectum salutis iter bonitas divina reducere vo- ei ut haec adimpleat intare. Scias autem multum
lens, ostendit ei uiide et ipse salvati, atque a
alii jam mihi profuisse. factam nuper Lugduni in sym-
consimilibus possent actibus deterreri. Nam quo- dali conventu publicam absolutionem, unde taliuni
dam tempore contra quosdam qui in Forensi pa- 2t consimilium tam ardenter deprecor subventio-
go (230) et adversabantur armis commotis, cum nem.
exercilu contra eos processit, atque in conflictu Uixithaeo, et statim a conspectuejus evanuit. At
constitutus, unum ex strenuis militibus suis Gau- miles sollicitus de injunctis, ac veritus ne, si dis-
fredumde lden,ictulanceaeconfossumamisit. Prae- siraularet, aliquid infortunii eum consequeretar,
lio dirempto, ad sua quisque velfugiens vel perse- Humbertum adit, etquaeaudierat cuncta referens,
quens, recessit. Necdum pleneduo menses transie- nihildemandatisabscondit. Humbertusvero.tantae
rant, et ecce jam diclus miles, quem interfectum tamque apertag visionis legatione audito. condigno
retuli, cuidam de Ansa, qui Milo voca-
alteri militi timore perterritus, et adaudita pavebat, nec tamen
batur, per silvameidem castro contiguamsinesocio auditiscongruamdiligentiamadhibebat.Verebatur
equilanti. seobviumobtulit. Ad cujus subitum con- magis more hujusmodi hominum promissum de-
spectumdum milesobstupuisset, ettimore non mo- B functi adventum, minorem de salute ejus animo
dico lurbatus, utrum fugere an subsistere sibi sa- gestabat affectum. Unde solus noctibus jacere for-
tius esset, meditarelur. mortuus qui apparuerat, midans, fauiiliares ne se casu aliquosolum relin-
prior in verba prorupit querent, admonebat. Etecce parvo tempore emen-
Noli, ait, timere, neqne effugere medileris, quia so, jam di<;tus defunctus. quem tormenta invisibilia
non ut ego tibi noceam, sed iit tu mihi prodesse stu- compellebant, nutudivinocommunicareverbamor-
deas. ad te venire permissus sum. Ad te enim prw talibus permissus, ei mane jam clara die in lecto
omnibus veniendi licenliam acccpi, quoniam tnm nmo- jacenti, ac vigilanti,sese visibilemdemonstrat.Nam
re quam fideliter miht nuper in scpculo nstrictus. in- lecto ejus assidens, et formam quam habuerat, vesti-
juncta tibi a me nlits fidelius exsecuturus videris. tum quousasfuerat, lethalevuluusquoddiemortis
Rogo igitur ut legationem meam Humberto de Beltoco susceperat,velutadhucrecenspectoreacdorsoprfe-
deferas, atque vice mea, quce tibi dixero ei denunties. teodes, mirantem ac paventem Humbertum sicest
JMortalem ego vitam leritate ejus incitatus. gladio ut allocutus Quia, iDqnW, nuntiuma me tihi missumau-
:

nosti amtst, et ne ad beutam vitam Iransire merear, dire noluisti, ad le ipsc Dei permittente misericordia
negligentia ejus etiam ntinc promerenle retardor. veni. Cumenim te mihimaximum debitorem vila mea
Nam ad pralium ttbi vicendi finem feci, non satis q tibi impensa fecerit. ac benignum in malis maximis
justa de causa cttm eo veneram, nec a diris crucia- subventorem misericordia facere debuerit, tu nec mihi
tibus quos pro peccato illo et aliis innumens malis subvenis, ne saltem parvo spiritualis beneficit adju-
vieis patior, aliquod beneficiorum spiritualium leva- mento, crudelia quw patior tormenta mitiyare con-
men accipio. Sed quid mirum st obsequiis meis et tendis. Super hsec, et patrem tuum miserandis pcenis
viorti meoe sibi impensw ingratus apparet, cum nec atque ineffabili miseria; subjectum, post tergum pro-
de requie pntris sui qui suam wternam pro ejus lem- jecisti, el cum ille maxime tui causa torqueatur,
porali qiiodammodo neglexit salutem. setnel vel in nullis ei pietatis visceribus condescendis ? Ingemiscit
modico curare demonstret? Nam, cum ille pro multis ille in tormentis crudelibus, nec curas : torquetur,
qu(E ei injuste acquisivit, pro innumens malis qua; et exultas ;
pntttur, et loetaris. Displicent ista beni-
diversis ecclesiis et maxime Clunincensi intulit, spe- gno Dco, et pene jam in necem
tuam sententiam di-
cialiter vero pro castello et terra de Aia, crudelia ctavit, ubi, quia his quibus maxime debitor es mise-
patidtur tormenta. ipse absque aliqua poenarum ejus rcri dissimulns. qualiter misereri debueris, patiendo
contemplalione Iwtalur, et his pro quibus ille nunc similia experieris. Sed distulit solita bonitate jusli-
miserrime ingemisctt. ipse quotidie splendide epula- p ttam, et ne expeditioni comitis Amedei, ad quam ire
tur. Misereatur ergo mei, misercatur et patris, ne festinas intersis, me tibi denttntiare permisit. Nam,
modo nobis miseris misereri noiuerit, misero-
forte, si si illuc abieris, possessa pariter et vitam amiltes.
rtm etipse numero ccelerius adjungatur. Nam, si mis- Consule ergo tibi, miserere et nostrt, nec ultra spiri-
sarum celebratione, eleemosynarum largitione, bono- tualium bonorum levamen nobis impendere differas :

rum virorum apud Deum intercessionc nos juvare ubi et tibi salutem et nobis requiem. Conditoris cle-
sluduerit, et celeriorem nobis salutem parabit, et se- meniia mediante provideas.
ipsum debito quo nobis astringitur liberabit. Quod si Dum ergojta mortuus milesHumbertumalloque-
tibi aut non crcdiderit, aut non obtetnperaverit, ne- retur, etille longaconfabulationejamsecuriorred-

ANDRE^ CHCSNII NOT^.

(230) Intorensi pago. Forenses olim Segusiani NUMINl ALG.
erant, quos et Formates aliqui dicere malunf, a DEO SILVANO.
Foro nimirum Segusianorum oppido, cujus et in- FABRl TIGNUAR.
scriplio vetus in muro templi juxta viam publicam QLI FORO SEGUS.
posita meminit hoc modo ; CONSISTU.NT
D. S. P. P.
 : :

903 PETRI VEiNEHABlLIS ABBATIS CLUNIAC. IX

ditus,adrespondendumveladinteiToganduQiverba A superat, ut cestimo, non incongrue SteUa vocatur
pararet, ejus consiliarius Wichardus de Mar2iaco, In hoc castello quidam Burgensis fuit, qui Petrus
strenuusin s«cularibus miles,abecclesiamatutino Engelberfi vocabatur. Hic strenuitate famosus, et
tempore rediens, supervenii.Qui mox ut liinendo- ScTecularibusrcbusabundauSjtotam usqueadsenium
mus ubi vivo juorluus coUoquebatur attigit. mor- fere vitam in sfpculo duxit. Tandem tactus ab iiio,

tuus quiapparueratstatimdisparuit.AtHumbertus (jui spirat ubi vult, sa^culo renuntiavit, atque in

condigno pavefactus timore.mortui miiitis petitioni monasterio quod apud Nazarum [Nazaram] (2o2).
ei aliquateuus subveniendo ex parle satislecit, se- sub Cluniacensijure etregulaconstructum est, ha-
que pcenitentia? causa Hierosolymamiter agressu- bitum monasticcP professionis suscepit. Quo. cum
rum, et sepulcrum Domini visitaturum professus ego post duosannosconversionis cjus pervenissem,
est. Hfec adcedificationem fideietmorumscribens, audivi eum memorandam visionem narrasse,cujus
quibusdam haereticis vel erroneis nostri temporis quidem fama adnosanteperveuerat, sedquis esset
hominibus, beueficiaecclesiastica mortuis fidelibus ejus relator non dixerat. IIoc cumaccepissera, ubi
posse prodessevelnegantibus veldubitantibus, ad esset tantaj visionis relator soUicitus inquisivi,
viam veritatis et Ecclesiae doctrinam reditum per- atque eum in quadam cella Nazarensi monasterio
suadere volui neque tamen spetalium subsidio- B subdita satisque contigua, commorari audivi. Ad
:

rum vitam mortalem sub negligentia transigen- quem locura cum me ilineris necessitas perduxis-
dam talibus tamque
. lucidis exemphs admonere de- set, vidihominem,cui et;ptatismaturitas,etmorum

crevi. Ecce enim superna pietas quaj miserum in gravitas, et cunctorum attestatio, ipsaque nivea
inferno sepultum audire noluit, pro fratribus ro- canities, fldemintegramconstanterpricbere suade-
gantem, si quis cx mortuis ierit ad eos pceniten- bant. Omnem tamen cUibietatis scrupulum tam a
tiam agent, sed raentis eorum duritiam prsenosceus cordemeoquam a cordibus omnium excludere vo-
respondit Si Moysenetprophetas nonaudiunt,rie-
: lens coram venerandis episcopis, Olorensi et Oxi-
c/ue si quis ex mortuis resurrexerit credent [Luc mensi, coram sociis nostris, mullse rehgionis et
xvi) eadem, inquam, divina bonitas nostris die-
: scientiffi personis, acquibusdamahis eumconvenit,

bus, noa quidem corpus mortuum suscitavit, sed ct (]uodveritasperdatomnesc£ui loquuntur raenda-

mortui corporis spiritum vel imaginem viventibus cium [Psal. \) osteudes, multacpie similiaad eum
apparere, eosque ad pcenitentiam et ad sibi subve- nc mentiretur deterrendcum adjuugens, ut quod
niendum admouere et deprecari permisit. Cesset certum devisione illa sciebat narraret, nonsolum
igitur jam noxius error, spiritus fidehum precibus admonui, sed etiara in virtute obedieudje, quam
et bonis Ecclesiag juvari non credens. Excitetur Q mihi utmonachusabbati subditusdebebat,iujiinxi.
quoque ignava segnities, aliorum post mortem bo- Ad quodille quod adhucprorsusnos omneslatebat
nis dormitandosalvariconfidens, sciatqueprocerto adjiciens Ego, ait, istud quod amequcKritisah alio
:

(|uianisicjuem operacondignasaluti prcecesserint, non accepi, sed ipse propriis omnia oculis vidi. Quo
eumposttransitumaliorumsubsequentiaboua sal- audito, multo magis exhilaritisumus habentes jara
vare non poterunt. Sed, si talia ejus opera iuerint non alienorum verborum relatorem, sed reiipsius
ut gratia Dei comitante damnationem aeternam me- certissimuminspectorem.Unde magismasisque ad
rito evadere debeat, si quidde rehquoimperfectio- quaerendum instigati, etadaudiendumintenti, mo-
nisremanserit, tara sanctorum mortuorum meritis ram pati ultra non potuimus, sed ut cfuod viderat
quam viventium fidelium beneficiis expiari po- enarrarel,euraoranescorapellerecoepiraus;voloaii-
terit. tera eum lo(|aentera iutroducere, ut quicunqiie
CAPUT XXVIII hoc legitis, vel auditis, non solum censum ver-
Item dealteriusappariiione in lLispania{i'.i\). borura, sed et ipsa verba ab ejus ore vos putetis
Et quia semel Hispanis ingressi sumus, qiiod in audire
eisdem parti]>us de re similicontigisse ibidem con- Tempore, inqnh,quorexAragonensis Alfonsus,
sUtuti audivimus, pnKtereundum non est. Est in „ regnumviajoris ALfonsi Ilispaniarum regis jam
Hispanicis partibus nobile et famosum caslelliim, mortui obtinebat, contigit ut conlraquosdam qui in
quod et propter congruum situm, et fertilitatem regione, qux Castella dicitur,et repugnabanl e.rer-
adjacentium tcrrarum. etmultiludinem inhabitan- citum commoveret. et ut de singulis regni sui do-
tiumincolarura,quibus rebus,proximacastellaex- mibus, singuliillucpedites vel equiterdirigerentur
ANDRE/li; CHE
lESNII NOTyE.

(231) Al. De apparilione cujusdam defuncH
TJispania.
(2.'12j ApudNazarumsubClun.jy.re. Monasterium
liocquinamEccIesiie Cluniacensi donaverit, Alde-
I'onsusHisi)aniarumrex,quietipsedonationeracon-
firmavit anno Il77aperte deraonstrat his verbis
<iEgoAldefonsus,l)cigratiareT.riJf,panice,proaeleri)a
rotributioneetsaiiiteanima: racc'^ *i:.ecnoii ct
lisnostri illustrissimi regis Jancii; et inatris meae
reginoe Blanchee, et omnium parentum meorum
in requie, concedoet conlirrao Deo, etbeatisapostolis
Petro et Paulo, et Ecclesia^ Cluniaccnsi, aicjiie oui-
nibus abbatibus et monachis, ibi Deo sub Regula
beatiMenedictiinporpetuuraservientibus,ecclesiam
Beata; Marioe de Nazara, quara pncdecessores moi
reges, scilicet Aldefonsus felicis memorife rex, atqiie
avusmeusimperaiorbonnirecorclationisAldefonsus
paren- et pater racus rex Sancius vobis dederunt, et pcr-
petuo jure atque regali sanctione duntaxat Eccle-
sife Cluniensi donaverunlet confirmaverunt.
 905
edictosanciret. Eo prceceptocoactus,
ccnariismercede mi/u servientibus, Sancium nomi
ne, adexercitum destinavi. Paucis post diebus
de-
cursis,omnibusquequiexpedUioniiUiinlerfuerant,
adpropria redcuntibus, ipse quoque domnm reversus
est. Non lonfjo deinceps
tempore elapso,worehuma-
nomorbocorreptus,7iec diucummorbo iuclatusde-
ftmclus esf. Inde posl qualuor feremcnses ex quo e
avud Sfellam in clomo yyiea hiemali
vita recessit,dum
tempore juxta iqnemvi lecfo jacerem, subito jam
dictus Sanciuscirca media^n noctem mihi adhuc vi-
gitanti apparuit.Qui igniassidens et carbones quasi
ad calefaciendum velad clnrificandumkuc illucque
reversans,multomngissemihicognoscibilemdemon-
strabat. Eratautcm etabsquc omni vesfitu,
nud-i.s
exceptoparvo vilique tegumento, quo velul inhone-
g quid nosti ? Novi, inquit, ubi fuerit, sed ubi modo
stioracorporisobvelabat. Quemcum vulissem Quis,
inquam, es tu ? .it illehumiiivoce Ego sum,inquil, :
Sancim famulus fuus. Quid, inr,uam,hic agis ?
Vado,inquit, Caslellam,itcrque meummuUus exer-
citus comitatur,uf ubi deliquimus,ibi et delicfispre-
nas debifas exsolvamus. Et cur, inquam, huc di-
vertisti '?Esf, inquil, mihispesveniv, et simisereri
volueris,celeriorem mihi /•equiem compararepoferis
Quo, inquaml Quando, inquit, yiuper expeditioni,
quam noiti,interfui hostiliinuitatus ticentia, eccle-
siamquamdam cumquibusdamsociis invasi.qua: in-
tusinventasuntdiripui,vestimenfainsupersacerdo-
taliamecumrediensasportaui.Proquospecialiterdi-
rispoenis subactus af/ligor,et rcmediuma
Dominomeo,quantispossumprecibus,imploro.Nam
poterismihisubvenire, si beneficiis spirtuatibus me ^
studueris adjuvare. Rogo insuper dominain meam
uxorem tuam ex mea parte meafunctus vicedeprece-
ris,nec oclosolidos,quospro serviuo meo, mercena-
riojure mihi debebat,reddere jam moretur,ct quod
necessitatibus camis .siadviverem, reddidisset,ani-
mce meoe longe amplius liis egenti erogando eos pau-
pertbus largiatur. Jam ego tali
multo magis animatus Qutd, inquam, de concive
:
nostroPetro de Jaca nuper defuncto aclum cst? Bogo
ut, si quid de illo nosli, aperias. ILlum, ait. opera
misericordi(e,frequenterquidem,sedmaximeprceter-
it(e famis tcmpore pauneribus impensa,
beaiorum
requici adjunxerunt, et viKe xfernce parficipeme/) e-
cerunt. Cumqueeum fam prompie
,
spondere audissem, adjeci:Et de Bernerio alio con-
cive nostro,anteparvum tempus similitcr ut nosti de-
functo, aliquid tibi7iotum esfi Illum, inquif, in-
fernus possidet,quia ad dirimendas lifes et Judicio
terminandas huic viUoe pra;iatus,muUasa;pe.mune-
ribusautgratiaillec.tusinjustejudicavit,et quia qui
dampauperividuoe quodam femporebaconem unum
qualecunquevUae ejus subsidium crudeUter auferre
nontimuit.Tunc longeamplius ad majora quxrenda
animi fervore succensus, adjmxxi De rege nostro :
Alfunso antepaucos annos defuncto,tibi aliquid
no-
tum esse potuU ? Ad hxc quidam aiius in fenesfra
capiti meoproxime superposita residens
PATHOL. CLXXXIX.
DE MIRAGCLIS. - LIB. I.
906
unum ex mer- A hoc ab isto quserere
quod ignoral, quomam recens
ad partes nostras adventus hoc ei notum fieri
ejus
nondum permisit. Mi/ii vero, cui a die obitus mei
qainquennaliscum/iujusmodispirifibusmora,plura
quam isti noviter nota fecit, quod de rege quxris,
ignotum esse non At ego rursus novx vocis
potuit.
auditu attonifus, ae videre cupiens vocisauctorem
converli oculos ad fenestram, adjutusque Lunx
splendore, qux lumine suo omne func domus spa-
tium clare illustrabat, conspicio hominem ininfe-
riori fenestrx mnrgine residentnm. Quem in eodem
habilu, quo aiinm videram, cernens: Et fu, inquam
quis es ? Ego, iiiqait, hujus quem aspicis socius
sum
et Castellam cum isto etmultis aliis proficiscor.
Ef tu, inquam, de rege Alfonso, ut dicebas, ali-
sil nescio. Nam aliquandiu lormentis
:
acribus inler
reose.vcruciatuspostmodumaCluniaccn.sibusmona-
—
chisindesublatusest.Exinde vero quid de eofactum
sit, prorsus ignoro. Ilis dicfis ad
socium qui itjni
assidebat verbo convcrtens ait : Suryc,ef jam iter
incxptumperagereincipiamus Ecceetiimjamomnes
vias,quce intus vel cxtra casteUum sunf, subsequcns
nos exercitussociorum implevU,et jam muUis velo-
cissimepra'ter(jressis,ubifestinantereossequidebea-
mus, urgemur.Ad hanc vocem Sancius surrexit, et
flebili voce quodprius regaverat vujeminans Pogo :
inqait, domine, ne mei obliviscaris, et utdominam
meam conjugem tunm.quatenus quodcorpori debe-
fesicut a animx mex restUmU, oro soUicitus ex-
bal miser(e
/lorteris.
His diclis. statimuterque disparuit. At ego mox
conjugem juxta me in lecto dorraientem.citatavoce
cxsuscitaas.priusquam ei quod videram vel audie-
ram narrarem, interrogavi utrum aliquid Sancio
communi nostro merceuario pro mercede deberet.
Qua respondentequod egonondam ab aliquonisi a
mortuo audicram.so videliceteidem Saiicio adhuc
ejus collocutione octo solidosdebere.nequaquam ultra dubitare po-
tuijCui fidem oranimodam et mortuirelatio.et mu-
lieris conlirmatio conferebant. Faclo mane. octo
illos soiidos aconjuge accipiens, et de meo quod
congruumvisura est addens.proejusqui apparue-
ratsalute.pauperibusdistribui.et sacrarum missa-
ruraadjutoria.eiasacerdotibus meaprece et studio
et faeilemihire- irapensa.ad pleniorem peccatorum ejus remissio-
D neraadauxi.lianc tam clarara etcommendabilemvi-
sionem.velut verbum e verbo expriraen3,ad fedifica-
tionemfideiet morumtam modernis quamposteris
fideli scripto transmisi. et
quanta cautela mortali-
bus necessariaraortuorura ipsorum testimonio de-
claravi. Non parura autera. irao maxirae veritati
bujus visionisaltestatur, quod amortuo dictum est
Alfonsumregema Cluniacensibus monachis subla-
tum.et atormentisconsirailium reorum ereptum.
Namquodomnibus pene Hispanis et Gallis populis
notum est, idem rex Cluniacensis Ecclesife magnus
amicus et benefactor exstitit. Ut enim innumera
: NoU, ait, alia pietatisopera eidcm mouasterio ab eoimpensa
2'J
 968
907 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX
taceam, magaificenUssimusetfamosusrexcensua-
A gis^terni pr^ceptofaciens sibiamicosdemammo
na viiUca-
iniquilatis, a quibus amicis finita regni
lemsereguumquesuumChristipauperibusejusdem
suo tione, secundum jam tenorem, et a
dictae visionis
Christi amore fecerat, et tam a se quam apatre
censum.ducentasquadra- poenis ereptus.et in aeterna labernacula susceptus
Fredelanno constitutum
est {Luc. xvi). Quid enim magis ilU misericordi
gintascilicet vini[aL iwvl sed melius, aurij uncias
persolve- justitiae congruere potuit, quae reddit unicuique
(233) singulis annis Cluniacensi Ecclesife
bat. Prseter haecduo monasteria in Hispaniis ex juxtaoperasua, quam ut abhis eripi videreturqui-
proprio construxit (234), alia a quibusdam aliis bus subvenerat,ab Ulis ei misericordia impendere-
personis construi permisit, et ubi construerentur tur quibus misertus fuerat, ab his bealae vitae resti-

adjuvit: inquibusCluniacensesmonachosponens, tueretur quorum inmiseriispraesentibus vitam lar-

etundeomnipotenU Deo regulariter servire poss(^nt, gis subsidiis sustentaverat ? Verenon fallax voxde
regia liberalitate afltuenter largiens. Et pene mor- coelisaJoanneaudita :Oioera morluorum sequuntur
illos {Apoc. xiv), quod in isto non rege
apparuit,
tuum monasticae religionis fervorem ex parte in
regnum
Hispaniis reparavit, et sibi hoc studio post quem per opera misericordiaevelut per eos quibus
temporale,regnum etiam sempiternum uU dignum impensa est,a tormenUseripuU,etrequieibeatorum
est credere,comparavit.Obtemperavitbenignus Re- spirituum sociavit.

ANRE/E CHESXII NOT^.

C233) A vatre suo Fredelanno ducentus quadra- B reperitur in Chartulario Cluniacensi praeceptum
A. .•,.„„,... u,,;/, 1,^«^ i.ir^oni nfTorf « Fredelannus gratia Hispanorum
npi ffratia
i^i<pHplannn« Dei Hisnanorum rex,dilecto
rex,ailec1
scilicet auri uncias. Huic loco lucem atTert
' •f.-^.. .,
ginta
nildebertus in Vita sancti Hugonis ubi ait « HU- :
consilio civitatis Roderici, salutem et phirimam di-
defonsus Hispaniarum rex a Sancio fratre suo lecUonem. Noscat dilectio vestra quod ecclesiam
captus in vincuUs tenebatur.Quo auditoabbas ora- Sanclce Asathaedodietconcedomonaslerio dc Clu-
tioui prorege praecepit instare, nemor dilectionis niaco,etisU monacho ejusdem monasterii.nomine
ejus patris Fredeleidi, qui Cluniacense monaste- Ato, utde monasterio et pro monasterio Clun. eam
riuminvito sibi astrinxeratbeneficio,)) Etpost pauca: obUneat, et ilU monasterio et non aUi de illa obe-
f Sic Hildefonsus in regno restitutus, ne interces-
diat et obedienUam faciat. Volo et mando etenim
annuaUm procensu tribuatocto morabitmos mo-
soribus suisingratus aliquando videretur,duplicato
censu paterno, ducentas auri uncias Cluniacensi nastcrio Clun. et totum terminum suumcum aldea
coenobio quotannis disposuit assignari. Sancti Felicis cumtoto suo termino prRedicta eccle-
(234) Duo monasteria in Hispaniisex proprio con- sia SanctiB Agathee habeat in pace, et sine omni
struxit, in quibus Clun. monachos posuit. Horum adversatione. Val. »
monasteriorum unum Sancta Agatha, de qua tale
I

LIBER SECONDUS.
PROLOGUS, C « Confiteantur tibi,Domine,omnia operatua {Psal.
mores insfruen- cxLiv) » hocest laudare de omnibus operibus tuis,
Quoniam ad rohorandam fidem et ;

dosmiracula nostro temporegesta,quorum indubia
cognitio datur, scribereproposui, post ea quce prw-
missa sunt,aliaquoque legentibus,vel audientibusnon
minus, ut credo,utilia, adjungendasunl.In quibus
ut suprajam dixi,nuUum temporis ordinem
quomodo de xllis operibus Deus laudabitur qusene-
sciuntur ? Quomodoab his,qui eanon viderunt.scien-
tur,nisi dirantur ? Quomodo in memoria receden-
tiumetsnccedentiumtemporumpermanerepoterunt,
servo, nisi scribantur ? et cum omnia sivebona,sivemala,

nullius generismiraculavito,sed sicut ea, vel olim quae velvolente velpermittente Deoinmundo fiutit,
didici, vel quotidie a diversiset fide dignis discere ipsiusglorificationi,etEcclesia(edificationiinservire

possum, scripturoe commendo.Doleo enrm,etsupra debeant,siea hominesLatuerunt,quomodo de hisaut

quammultisfortecredibilesit,torporimultorumiras- Deus glorificabitur, aut Ecclesia xdificabitur. Ad
cor quicum scientia, lilteris, atque eloquio abun- tantumautemjaminfructuosahujussiLentiisegnities
;

dent,miranda omnipotentis Dei opera, quxsxpein pervenit,ut quaecunque inEcclesia Dci,sive inregnis
a qundragentis, veL quingentis ferme
diversis terrarumpartihus ad instruclionem Ecclesice Ciiristiatiis,

fiunt,memorixposterorwnmandarescrihendopigri- annis facta sunt, universa pene vobis et otnnibus

tantur.Etcum antiquus mos fuerit,non solumapud q ignotasunt. Tanta enim apparet distantia nostrorum
primosChrislianaifideiPatres,sedetiamapudgenti- temporumetprtorum,utqu3eantequingentos,etmiLle
les,ut quxquedigna memoria litteris traderent, isti annosqestasunt 7iobisnotissima,qnx ve7'oexi7ide ip-
nec Christianorum^necpaganorum studiamitantes sis quoque diebus 7iostris acta su7it, p7-orsus igyiota

universasuistemporibusacctdeyitia,quaBsuccedenti- sint.lnde estquod hist07nis antiquis, eccLesiasticis

bus nonparum possentesseutilia,languentesanimo gestis,Lih7is77iultipLicisdoct7'in(ePatrumi7istructio-

pe7-irepermittunt.CumquedicatDeodivinuspsabnus nes et exempLa continentibus, abundamus; eoru/n au-

 '(I'J
DE MIRACULIS. — LIB. II.
910
i'mqu3etemporlbusnobiscontxguiscontiyerunl,ne- kmevemi soiitudinem rcdegit. Ita se totum snh
> siyd unum habemus.Scrulabuntur prtores iUi
trahens,mundodedicans,gehennae et tremendorum
/ /7im uliiium cliiigentissimi, etiam
apud remolas Deijudiciorumobhtus, ut evangehcus illejudex,
{jcntes et icjnolas
Linguas.siquid indedujnumel hu- nec Deum timebat, nec hominem verebatur
manis commodis inseruiens, possint eruere. Unde (Luc.
.wui). Cumqiie diu concessa potestatoabusus.quo-
- ''fiyptii Grxcorum,Gr3eci Latinorum,Latini Grae- tidie seipso deterior fieret,
nuHaque jam spes cor-
forumetllebraeoramsivealiarumgentiuiiilinguaset rectionis ejus e.xisteret,iram adversumseomnipo-
iniliam sludioseindagantes, iiwicemsibi, queene-
tentis Dei jam nonrevocandam oommovit,atquein
aaria cugnoscebant, variis scriplis diversisque se dirissime expertus es l Scripturae sacraj
sententiaiu
(''inslalionibuscom:muHicabaiit.Ateconverso,Latini diceniis Ilorrendum est incidere in manus Dei vi-
:

iri non solumnultaperegrinariinantur,sed nec ventis{Hehr. x). Et quia nequitia ejusnonocculta,

>L nproxima cognoscerevel aliisea scriplo velverbo
<
sedpubhca.noncumtimore.sedcumaudaciaDeum'
'imendaredignanlur.Sed redeat sermoadpropo-
provocaverat,non latenter.sed pubIice;nontantum
.ct secundum vires a Deo datas,si quid
dignum invisibiliter, sed etiam visibihter,
terribihterfactus
ulile invenire potuerit,ad Dei laudemveiprofe'
est tyrannisprincipibus in
Liuin legentium modernis vel posteris
exemplum..\amcumso-
manifestet. lemni die Matisconi in proprio palatio resedisset,
3
PRI.MUM. CAPUT
/i oppressore ecciesiarum, qui
eumquemuUitudotammilitumquamdiversiordinis
visibiLiter raptus a
•

circumstaret, repente ignotushomo equo insidens

diabolo et per aera subvectusesf,stupenlibusqui
perostiumpalatii ingressus, omnibus conspicien-
cderant universis.
tibus et admiranhbus, usque ad ipsum
l';imumigitur ad terrorem equitando
correctionem malo-
et pervenit. Cumque ei astaret, se ei velle
tum principum, quod colloqui
Malisconi gestum est profe- dicens, ut surgeret ac se sequeretur,
rutur. Insolita qiuppe res, el praiter quam tunc
nontammo-
nuit quam imperavit. At ille invisibili potentia
omnibus, ut puto, sieculis inaudita, ibidem conli- con-
strictus,nec jam resistere valens, surrexit atque
gisse,omnium pene indigenarum celebri,etpublica
usque ad ostium domus processit.Ubi equum
rclationenarralur. Est para-
autemeadem Matiscus infi- tum inveniens, eumque ab eo conscendere jussus,
niimsregni Francorum, quod a Teulonicorum
vel ascendit.Gujusstatim habenas ille arripiens;staUm
Komanorumimperio Arar lluvius a Lotharingiasu- cum velocissimo cursuper aera ferri, cunctiscon-
mcns initium.Rhodanusque in mare .Mediterraneum
iiahens profluxum disterminat. Quce
spicientibus,coepit. Cumque immenso ejus clamore
~ Matiscus a ac miserabiliejulatutota
tjujuiu luia civitas
. "" ""^«-ioi^iii - uiviias commota au
ad tam
u.busdam oppidum vocata, a qmbusdam urbis
, ,

invisum spectaculum concurrisset, tandm eum

per
lomine honorata, in primatu m
pnmatu Lugdunensi,qiiintffi
Lugdunensi.nuintffi ^ aera currentem
cnrr.nt.n, attoniti .............?
.tinniH conspexerunt,
'.!"^ P^'
quandiu na-
5edisobtinetIocum.Ha;c,quantumadjusecclesiasti- turah oculorum acie eum subsequipotuerunt.
Qui
3um,Lugdunensiprimati,quantumadjussieculare, cum eum diu Succurrite, cives,succurrite, vocife. :

Francorum regi subditur. Hujus urbis principatum

rantem audirent, nec juvare valerent, siibtractus
luodam tempore subnomine comitis (23oj quidam
tandem visibushominum,ceternus (quodmeruerat)
)btinens super personas et res ecciesiasticas
exse- factus est socius deemonum. Ab hoc tam
srandam tyrannidem exercebat. Longeenimexsu- horrendo
spectaculo universi ad propria recedentes, sicut
)eransaliorumpraBdonumnequitiam,non solum ex supra dixi, horrendum esse incidere in manusDei
)arleecclesiarumsubstantias diripiebat,sedreddi-
vivenlis, exemplo inaudito et mirabili didicerunt.
us earum omnes cum suis possessiouibus
sibi ty- Hoc ita fuissepost communem, ut dixi, omnium
•annica violentia subjugabat.Nam cauouicos de ec- famam, quiddam non quidem tam miserabili, sed
ilesiis, ipsos etiam monachos de monasteriis suis tamen mirum nostris diebus accidens attestatur.Nam
ijiciens,terrasomnes,redditusomneselqu£ecunque ille, de quo supra scripsi, traditus
sis ad hujus vitae subsidium
diabolo comes,
a majorij)us data fue- dum cum
socio maligno de palatio,utidictum
est,'
ant, immisericorditer abstuht, jurique
^ proprio
j^^.^^^ egrederetur, posl
^''"F''" ^ «=Dit:u«ieiur, ostium mun
posiosuum muri paiatio
palatio il
illi nrovimi
proximi
,
.
,
Dancipavit. Ostenduntur adhucab incohsantiqua- D
transUum habuit. Quod ostium cives^ ob tan^
hum ecclesiarum ruinaB, ex quibus ipse sacr^B reli-
horrorem et memoriam posteris commendandam
Jioms cultores ejiciens, venerabilia loca, omnipo-
lapidibus obturaverunt. Quod nuper
Ot-erius Wi'
enti Deo rehgiose servientium multitudine referta. lelmi comitis prcepositus, renovare cupiens,et
pro-
ANDRE.E CHASNII NOT/E.
(-38) Euius urbts principaliim quidam obtinens Grossi temporej
ub nomme comitis. Guillelmus scilicet Bugnonius et Paradinus arbitrati
Matisco- sunt, attamen et ahquid non absimile
iensisc<)mes,.\lamandusaquibusdcamcognomina- iam antea
contigisse GuiUemo vel alteri vel eidem.
us dequo
narrat hic Petrus Venerabilis iham tra- nensi comiti, narrat Ademarusin Chronic
Matisco-
5cediam,quodadcemone fuerit in eetherasublatus, \guita-
norumhisverbis :«\vmelmus coguomento tiucca-
lecunquam postea comparuerit,eoquodecclesia- uncta comes Masticonensis, quoniam monachos
iticorum,et maxime Cluniacensium,
bonisinfestus Cluniacensis coenobu vexabat, censura ab abbate
ssset. Et hoc quidem,Iicet
fabulam ab ipsis Clunia- percussus, gressum movere cum ambulare veUet
sensibus monachis actam contictamque
Ludovici non potuit. x»
 912
9H PETR[ YENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.
quc^publico, vel privato nsnineces-
A pmpinquantium rusticusinclnsus audisset,quantis
pter atiffidam
potuit nisibus vociferari coepit. Cujus illivocemau-
saria videbantur,pervium facerevolens.condnotis
dientes, utpote artis isperiti.homiuissubter-
quodam die operariis, obicem lapidnm abostiore-
et, illi

acer ranei esse cognoscentes, sese invicem cohortati

movebat. Erat autem et ipse. pro posse suo,
sunt, et ad eum tandem post multum fossionis la-
ecclesiarum persecutor,et,nbi parvaoccasiooccur-
.—
diversis vexabat.
nisibus ^l,^^^^^ Dnui borempervenerunt.Quemaccensisluminaribuscu-
rebat, res earum luaiuuo
reoai, ^
.,,
nose cu-cumspicientes, illum esse quem anno jam
.

iffitur hic operi jam dicto instaret.ecce invisibiliter

praeterito ibidem obrutum esse sciebant, agnove-
adiabolo raptus, ac videntibus qui aderantmulto
dimissus, runt. Admirati. et pene dignum erat) tantae rei
(ut
in aera spatiosublevatus, sed confestim
brachium novitate stupefacti, quomodo illic tantnm vivere
corruit ejusque corpore graviter colliso,
potiiisset instantissime inquiiebant. At ille respon-
quoque ilUus subita illa ruina confregit. Quod vi-
dit Islo qucm non removlstis terrae obice foramini
dentes rursus foramen ostii,quod aperire coe-
socii, :

perant lapidibus obturaverunt, et ad perennem
utriusqne prodigii memoriam clausura perpetua
damnaverunt
perquodintrauera7nobjecto,cumhoccarcerequem
videtisretentusfuissem,atquealiquantisdtebussine
lumine permansissem,subilo mihijam pene
'^^*" ^^

deficienti cum panesimul et lnmine quidom astitif,

^ qui me confortans, et ad cibum capiendum admo
De illo qui terra obrutus,per sacrificiaet orationes nens,tetras tenebras illascandela quamferebatcla
Ecclesix ab angelo pascebatur. rissime illustraint. Eo paneperspatium septemaut

salvatrici hostis, hoc est sa- octo,ut mihividebatvr,dierum refectus,totidem die

Illud quo(iue qnod
corporis et sanguinis Christi sacm- busea candelaiLlustratus, etfamis pencidumeva
crosancti
mento,nonparvumnostrisdiebustestimoniumdat, debam,et hujusfossx tenebras evitabam.Postseptem\
vero vel octodies,rursus ilLequi priuscum 7^ecenti\
prtecedentibus adjungendum est. Est in Gratiano-
pane et 7'enovata Luinine adveniebat. eaquemihidi-
politano episcopatu locus in venis subterraneis
mitte7is,co7ifestim 7'ecedebat.Hoc per unius,ut7nihi\
plurimum habens, quod multo incolarum et
ferri
videbatur,an7iiexcursum,3squopenetemporisinter'\
ruslicorum sudore assidue eruitur, ac fornacibus
vallo nunquamface7-edeslitit,excep(ounius hebdo-
coctumet expurgatum, per circumjacentes terras
venditur. quomihi praesentiam suam munusqueS
7nadee spatio,
fabris ferrariis, vel quibuslibet pro lucro
solitum, nescioquade causa, subtraxit. Quo tempo-
Inde et villa, quam iidem homines incolunt,Ferra-
hujusmodi homines, 7'efa7ne, ctte^iebrisvaldeexcj-uciatussum, quonsque
ria nuncupatur.Solent autem
...». mex
ilLe vitx
be7iignus ...o
ru7'su7n uc/*^y/<«o co7ise7'vator
,.^.^ ^^.-^^. 7'ediit,et
dum terr» addita fodiendo perscrutantur,spe majo- ^ "' *"'" >^y ,
'

subterraneosspe- similisuhve7itionevitam 7neam.jammortiproximam\

ris lucrilongius procedere,et per
7'eparavit. HociUiab eo audientes, et quidproillo^
cus pertinaciter majorem ferri materiam perscrutari.
uxor ejus per totum ilium annum facerat ad men-
Huic operi dum quodam tempore quidam rusticus
tem revocantes, cuncta ei protinas exposuernnt.
indefessus instaret, et intima teriVT viscera fodien-
Deinde hominemdecavernis illis subterraneisedu-
do acriter rimaretur, repente maxima moles terrae
delapsa,aditumperquemingressusfuerat,obturavit. centes, uxori propriifi, vicinis omnibus et populo
adtantumspectaculumundiqueconcurrenU(mirum
Quia tamen fodiendo longius processerat,et mul-
dictul)postannuamsepulturamincolumemreddidc.
tum post se spatii exhausta terra inane reliquerat,
runt. Qui simul congregati, et quod iUe de se nar-
mortem evasit, et velut in domo clausa ac vaUdis
munitionibusundiquecircumsepta,egrediquidem rabat. subtiliusexammantes,eisdemdiebuspanem,
quo reticiebatur, candelam qua iUustrabatur,ei m
non potuit, incolumis tamen permansit. Sed tene-
omni
carceris c.rcumseptus spe Ulo specu oblata luisse mvenenml, quibus mulier
bris tam tenebrosi
amplo sepulcro sepul- pro ejus requie et missam celebrari faciebat,et sa-
evadendi sublata,acvelut in
cerdoti missam celebrant., panem simul et cande-
tus, mortem ipsam adhuc vivens jam se cernere
ssUmabat.Quem jamperaUquotdies nonapparen- lam otferebat. Gloriticantes ergo Dominum et non
tem, uxor suamortuum credens, ad animam ejus D minus quam pro mortuo suscitato,et veredignnm
erat, graUas agentes,quantum recta
Udes Deo pla-
spirilualibus beneUciis adjnvandam conversa est,
ceat,quantum UdeUum oblationes,vel sibi,vel alus
Unde per annumintegrumomnihebdomada unam
prosint, quantam snper omnia salutem
salntaris
ei missam celebrari a sacerdotibus faciens.
et pro

oUerens^salntari sacramen- hostia Deooblatadignisoperetur, hice clarius agno

eo panem et candelam
verunt.
to,ut mos cst Ecclesife,anim<e,ut pntabat, defuncU
CAPIJT \\\.
mariti subvenire satagebat. Una tamen in anno
Excusatioquaresc7'iptorkoru7ninnar7-atione7'e7'um
hebdomada exstitit, qua mulier aliis intentanego-
providere ne- gestarum nonpotuerittempuset ordinem obse7'vare.
tiis, missam ut proposuerat, marito

glexit. Et ecce totius anni pene emenso tempore, Quod stepe supra fassus sum me inrelatione ho-
rursum fossores metaUi officio assueto irrequieti rum miraculorum nuUum temporis ordinem ser-
vare, nullius generis miracula vitare, Uxum ac
sfa-
instantes, ad locum, in quo jam dictns rnsticus
bile apud lectorum memoriam csse
desidero.Tuno
adhucvivenslatebat,panlaUmfodiendoperveniunt.
aanucviveusidieijai,uauiaiiLuiwvA.v.w^^v^ f^.^»
i»..^..-.... -r „, ^„_
con
.

jam ap- eni.u nuUa temporum, qua^ forte videnposset

Quorum dum voces et malleorum sonitus
 913 DE MIRACULIS LIB. II. 914
quando A giosus ac prudens juvenis prosequens aliquandiu
fusione, vel permistione turhaii poterunt,
me non temporum seriem,sedrerum quolibet tem- sud ipso Remensis jam Ecclesias canonicus perseve-
porc gestarum veritalem observare cognoverint. ravit.Gaudebat ejus societatereligiosusepisoopus,
Servassem tamen temporaipsa cumrebusgcstis,si nec iuferiorem ei amoris vicom rependebat.Cerne-
eo ordine, utrumque simul a relatoribns accepis- bat in eoquod insecognosccbat,et volutimaginem
sem. Sedquia quandoque qute prius lactafuerant, virtutum suarum in ipso amplectebatur. Ut enim
ultima didici, qum posterius acta.in primis accepi, quidam sapiens ail Simililudomorumconcordiam
:

necessitas mihi facta est, non eo tempore quo res efficit a««mo7'«7n.Et vere,nunquamenim dissimiUa
gestee sunt, sed eo tempore eas scribere quorelatte sibi convenire potuerunt, nec in una sede diversa
sunt.Inde est quod superius quorumdambonorum moravi. Nam dissimilitudine discoheerentia.si quis
monachorum bonos actus describens, cujusdam sine aliquosimiJi adjungere tentat, frustralaborem
boni et magniticee vitee monachi gesta praeterii.Nam insumit. Statim enim ab invicemresiUunt, necnisi
post aggressum ill ud opus,a]iquantis jam transactis per aliquod simile ac medium, ut clictum est, con-
annis, ea cx parte a quibusdara dignis lideaudivi, jungi possunt. Hoc enim in elementis, hoc in cor-
et qu£e deillo per meipsum ipse agnoveram,illum poribus, hoc in moribus, hoc prorsus inrebusom-
ejus hnemexspeclans,quiaadhucincarnevivebat, g nibus constat,et luc£e clariusest.Sic bonoepiscopo
in quoomnis laus secure canitur, scribere distuli. bonus canonicus,bonorum morum vitiTeque honestae
Jam vero iilo feliciter humanis rebus exemjito, et congruentia conjunotus, paulatim per quoUdiana
Deo, cui semper devotus adhff!serat,(ut dignumest incrementa, ad majorem religionis ac sanctae con-
credere) conjuncto,tempusestaliqua deeoscriben- versationis amorem promovebatur.
di,et posterissanctambenedicti hominismemoriam CAPU T VL
commendandi. Quomodo ad monasticam vitam aspirans,ecclesiasti-
CAPUT JV CGs honores dimiserit.
Deorlu el adolescentiabonadomniMallseiepiscopi Inde actum estut divinus ignis, pectoris ejus de
Albanensis (236). scinlillaexortus, in flammas prorumperegestiret,
P^uit autemnon obscuri secundum carnem
hic et non jam imo pene saeculari
sub.illo cononicali,
generis, ortus ex Remensi provincia, utroque pa- ac fallaci tegmine, sed sub vero ac sincero mona-
renteet nobilitate, ut dictum est, insignito,et mun- chorum ordine Deo serviie proponeret. Videbat
danis opibuslocuplete.Hic in pueritia litteristradi- institutis ilhs clericorum nihilpropereligionisines-
tus est,et postquam Laudunensi Eccle-
adolevit, in se, multa ibi simulari, pauca in veritate geri, am-

adeptus fuit.Hic statim a pri-

sia clericale ofticium bitione, cupiditate,3emulationecuncta interturbari,
misanniscontramultorum clericorum depravatum C et sub tonsura vel habitu clericali, recUus mer-
morem,cum aetate coepit,et honestate invalescere, cenarios quam canonicos posse vocari. HcBC et his
et levitatem vel lasciviam consodalium fugiens et simiUa mortis genera in eis abhorrens, et velut de
exsecrans, quod perrarum est in hujusmodi homi- medionabylonis,juxtavocemprophetoe (/sa xlviii),
num genere,famosis honestate ac religioneclericis fugere queerens adit episcopum, et famUiare sibi
adhaerebat. coUoquium ab eo indulgeri rogat. Quo impetrato
CAPUT V. denudat quidem ex parte animi secreta, sed ex
Qualiter oenerabili Radulpho Remorum postea majore sub silentio tecta reservat. Timebat enim
archiepiscopo adhceserit. ne si cuncta episcopo se diligenU proderet, dile-
Inler quos, quemdam probatioris vitae clericum, cUone qua ei tenebatur obstrictus, ejus conutibus
RemensisEcclesiae tunc thesaurarium eligens, qui idem episcopus contrairet. Et noverat quidem epi-
Radulphus nomine.Viridis cognominedicebatur,ei scopumomnino virtutum suarum desiderare profe-
se specialius religiosafamiliaritatae devovit.Dehinc ctum, sed velut membri alicujus a eorpore divul-
raptoeodem Radulpho, et in Remensem archiepi- sionem, ejus a se timere discessum. Hac ergo de
scopum assumpto (237), non deseruit quem elege- causaquidquiddesaeculiabrenuntiaUoneproposue,
ratjsed probatum vitaac prudentia hominem,reU- D rat reUciens,reliqua pandit,et se canonicales reddi-

Ai\DRE.4i CHESTII NOT/E.

(236) Ms. add. monachi Cluniacensis.
(237) Radulphoin Remense.m archiep. assumpto.
Robertus de Monte in Chronic. adannum ll 14: « In
Remensi,inquit,metropolipostMauassemillustrem
virum, exturbato Gerursio Radulphus successit,
qui Viridis cognomen habuit.» Et Yvoepist. 190,ad
Paschalem ll,papam: « Notumesse volumusexcel-
Ienliaevestrae,quiaego et domnusTheobaldusBeati
Marlini monasterii Paris. prior,audientesmiserabi-
lem et mirabilem Remensis Ecclesise desolalionem
tueret, et domnum Radulphum ejusdem Ecclesiae
metropolitanum in graUam suam receptum eidem
Ecclesiae praeesse concederet. » Sugerius in Vita
Ludovici Grossi, et Aymoini continuator Iib.v,c. oO,
Rodulphumappellanti,adduntquegravissimascum
Ludovico rege inimicilias incurrisse. quod absque
ejus assensu electus et intronisatus fuerat in sede
Remensi. Lisiardus quoque cap. 36 Vitae sancU
ArnuIU meminit ejusdem sub nomine Radulphi
Viridis quo nomme scribitur adhuc et a Nicolao
:

ausu famiUaritatis opportune et importune regem monacho ia vita Godefridi Suessionensis episcopi
Francorum interpellavimus, quatenus praedictae lib. ui, cap. 24.
Ecclesiee expulso invasore Gervasio pacem resti-
915 PETRI VENERAB1LI3 ABBATIS CLUNIAC. IX 916
tus minus canonice accepissoconfirmat.Timerese A querat.Hujusergocredulusverbis. religionis,quam
ne a patre divite.et saiculari homine, pretio vel prece eum maxime approbare audierat.se consociarede-
indicenti. redditus ecclesiastici. qui gratis dari et Sed quid faceret, inquam, fervens et devota
crevit.
accipi debent.sibi provisi fuerint, atque cumsubsi- anima, qure adeo divino igne incanduerat, utcon-
dio corporali a^ternus interitus comparatus. Et ne- ceptam rem diu differe, mortem putaret? urgebat
scisseqiiidem se tales contractus, neque accersi- eum ut celeriter vota compleret spiritus, sed longe
tum adhujus modi commercia.Formidarese
fuisse aberat Cluniacus, longe aberat, longum iter inter-
tamen sola fama ad se perlata, ne solo nomine erat. Timebatne tanto temporis spatio tentatori in-
Christianus dicatur, et rerum veritate Simonis di- dulto, a neqnam hoste vinceretur, et conceptus
scipulus approbetur.Debere Patrem saluti filiipro- spiritus casualiquoesstingueretur. Unde quia vel
videre,et necasu aliquo ovis denumero gregis sibi ideotimebat,vel quia secundum quemdam cupienti
crediti pereat.satagere.£J/ ?/^inquit, finem dicendi animo festinatur.Cluniacum quidem ma-
nihil satis
faciam, et quod hucusque
in corde meo latuit,rcje- trem, quia remotior erat, tunc non adiit.ad Clunia-
gam,pr3ebendas omnes,reditus ecclesiosticos omncs censem tamen filiam, qu<B propior erat, hoc est,
quocunque modo mihi datos in manumvestramre- Sanctum Martinum de Campis (238), gressum con-
fundo, et omnibus prorsusecclesiasticis, non spiri- B vertit. Et congrue, est enim idem S. Martinimona-
tualibus, sed corporalibus,mihi huscusque collatis sterium, suo Cluniacensi monasterio in ordinis,
beneficiis, abrenuntio. Haec
episcopus a juvene au- religionis ac fervoris proposito, pro modo sua ita
diens,et innumeros senesacdecrepitosmulta animi consimile ct intotum conforme, ut velut simula-
devotione eum
exsuperasse gaudens, in lacrymas crum cerae impressum, multis aiiis ad Cluniacum
estresolutus, eumque ne id faceret, etnepro culpa pertinentibus monasteriis, originalis sigilli imagi-
incerta ecclesiasticis beneficiis renuntiaret, horta- nem familiarius repraesentet, et exceptis locorum
tus est. Non acquievit ille, sed in incoepto proposi- simul esse non possunt,non diversa,
distantiis, quae
to constanterperseverans, quod coeperat, perfecit. sed prorsus unum sint. Ad hoc ergo Cluniacense
Renuntiansergo tali occasione ecclesiasticis nego- monasterium MattIi8eus,non quidem de telonio,sed
tiis, imocunctis saecularibus causis,ab episcopo ei de gradu, imo casu canonice a Christo vocatus ve-
valedicente, eumque adalia sua negotia mittente, nit,et se a domino Theobaldo priore(239) in mo-
recessit. Nec diu moratus est, sed quod de sua nachum Gavisus est prior, el, ut
suscipi rogavit.
aelerna salute conceperat, adimplere celeriter prope- rebus fieri.prse gaudio serio eum
solet in desperatis
ravit. hoc dicerenon credebat.Persuasittandem ei utcre-
CAPUT VII. deret se adhoc venisse, et ut cito suscipereturcce-
QuodproptercelebremreWjionisfamamCluniacum ^ pit instare. Hora eratsecundum ordinem Clunia-
eiigens,apudSanctum Martinum de Campis mo- censem incompetens, nec in illa aliquem pro mo-
na.chi habitum suscepit. nacho venientem suscipi fas erat. Monuit priop|
Cogitans vero quo diverteret, velubi conceptum Theobaldus Matthaeum ut sustineret, et horam con-
religiosevivendipropositumadimpleret.Cluniacum gruam, qua id pro more in crastiuo tieri posset.j
elegit. Audierat namque, ab illo suo Remensi ar- prseslolaretur.Responditille se"patinonposse dila-
chiepiscopo, et ante episcopatus officium et post, tionem, habere se socios, quibus si res quoquomo-
Cluniacensismonastcrium praedicari. Audierateum do innotesceret, jam deincepsquodvolebat effectuil
Cluniacensis ordinis modum et morem multis lau- manciparenon posset. Victusprior ratione, victusj
dibusextollentem adverterateumCluniacensesin-
: juvenis devolione, victus maxirae tanti lucri, si ei^

stitutiones multisac diversis religiosorum inslitu- non cederet, amissione,libens cessit quodrogaba-
tionibus praeferontem. Conjeceratnonleviterin his tur. Ingressus capitulum convocat omnes, reserat
posse fallihominemdoctum indivinis, expertumin causam. Lastantur universi, rogantid cito fieri.Fe-
humanis,qui penenihildivinorum longo ususubtili stinanter adducitur,conspectibus omnium praesen-
medilatione ignorare poterat, qui pene nihilmun- tatur.Voto et petiUone propria, exuitur veteri ho-
danae scientiae^nedicam sapientiae intentatum reli- D mine, induitur novo, reguloe monasticae subditurt.

ANDRE;4i CHESNII NOT^.

(238) Ad Clunlacensiim ftiiam,. S. Mnrtinum de . stituit,sanclo Hugone praefatura monasterium.Clu-
Campis. Monastcrium hoc ab Henrico primoP^rau- niacensiR videlicet. regente. >• Unde el Joaunes
corum rege conditum, Philippus et ipse primus Parisiensis ad annum 1507 « Circa hoc tempus,
:

ejus filius HugoniCluniacensiuui abbati concessit inquit, fundatus est Parisius prioratus Sancti Mar-
ad relormandum. O'iod et focit, et pro canonicis tini de Campis ab Ilugone Cluniaconsi abt)ate,
monachos instiliitionis ac ordinis Clun. in eo po- quom lox Philippus, et post eum Ludovicus Gros-
siiit, uti post rogaI(>s etiam chartas in hac IJiblio- sus principes Franciie multis et
lilius ojus, et alii
theca jam transoriptasadnotat Aymoini conlinua- magiiis possessionibus ditaverunt. » Et Historicus
tor, lib. V. Histor. cap, iS, his verbis : « Illo in altor anonymus.qui Philippo LudovioiPii filio rege
tempore rex iMiilippus, adnionitus divina ins[)ira- vixit :Isie Philippiis rex aheoclesia San<!ti Martini
<<

tione ab ecclesia Beati Martini de Campis clericos de Campis clericos removit, et CUmiacenses mona-
IJeo et altari minus honeste ibi servientcs removit, chos ibi ad Deo sorviendum instiluit. »
et eum<iem locum jurisdictioni mnnastorii Sancti (•i:Vd)AdDommoThcobaldopriore.^nmQnovam&^
Petri Cluniacensis tribuens, ibidem monachos in- dc quo Yvoefust. 190,
 —
DE MIRACULIS. - LIB. II. 918
917
vel \ niim prope modum transitum facere
^ satagebat.Sa
fi^r nntiiit
.

tunc fio»;
,

corpori monasteru.
««— quanlum
rj^ P^ •
\j\Jl L#V^», •MV.'
«J ^J^
temporisspatio emenso,
„,n..iLLr ccBlesUbus
divmis et sacris coelestibus
ciificiis super omnia divinis
debuit, associatur. Parvo non frequenter soIum,sed
professione scnpta totus iatentus erat qu;e :

Cluniacum venit, quod ei de quotidie Deo offerens, omnes quidem dignos, sed
vel de monachi usitata
benedictioue defuerat,a Clu-
suppletur.etjam, congregationis propriee fratres specialiter,sibi vero
niacensi abbate eoibi benedictio
vita monachus, sibi commissos speciaUus, illo salutariet ineffabiU sa-
inleger corde, ore, habitu ac com-
jam pene de monachonihil deesse.in
Dommo glo- cramento. divinae clementife perdies singulos
mendabat. Imitabatursicut in quibusdam aliis,MC
riatur.
etinhas divini sacrificii quotidiana oblatione jus-
C.VPUTVIII.
Dominum [Deum] tum Job. De quo, cum dictum esset Consurgens :

Qualem se in prloratu erga

diluculo offerebat holocausta per singulos (Job i),
exhibuit.
subauditur filios, post modicum addilur Hoc fa- :

Remissus preeceplo abbatis sui ad monasterium ccEleste

ciebat Job cunctis diebus {ibid.). Sic iste
S. Martini cum per
annosseptem claustri ordinem hoc mane
abbatis sacrificium, et ea hora qua Job, est
ferveatissime tenuisset. jussione ejusdem
jam defunclo,et quando polerat, et quotidie sicut Job, pro se, pro
successi, m
in prioratum.priore suo
pro universis ad Christ. corpus pertinen-
^^^^'^'^^'^^ZZ^^^^^
sicul de bono viro spes cer.a
suadet creto ^^ B subdit.s P
tibus, ethoc remedio indigentibus offerebat.
Quis
quantum-
statumtranslato.Ubi qualem
beatifi vitfB
etquibusque proximis ac re- jam explicet bonam illam animam omnium atfe-
que se Deo, subditis
quando ctuum terrenorumoblitam, carnem ipsam fere ex-
motisexhibuerit, vix a me explicatur. Ut
exse- cedentem, ad coelos multa inspccie raptam?quis
[tamen] h«c iria quse proposui, sigillalum
vera cordis suspiria?quis gemitus? quis non lacrymos,sedla-
quar. exhibebat se Deo ac substernebat
acluum vel crymarum imbres usque ad imum quidem terrae
ac corporis contritione, prffiteritorum
descendentes,sed usque ad summum DeitaUs fasti-
negligentiarum poenitudine,mundicontemptu,ple-
mona- gium conscendentes ? qui plane animam iUam
nis^simo ac penesingulari,inter multamiUia aprimadiemonacha-
Morabatur in Esther vocare beatam, cujus
chorum.in Deum devoUonis affectu.
exitum crimina nuUa,
plurimos tus usque adultimum vitae
claustro assidue cum fratribus,et post
bona multipliciaet continua,oblatio Agniimmacu-
mundi discursus. peneveluteacuiadheerebatclau- fere annos
laU, qui toUit peccata mundi,perviginU
stri columna, sacrfelectionisintentusstudioimmo-
quotidiana ? Talem quidem se Deo e.x.hibebat.Sed
bilis perdurabat. Vix poterat
eum commissi prio-
fratrumcoUegiose- qualem subdiUs ?
ralus cura, saltem ad horam a CAPUT IX.
gregare. vel ab intentione semel in Deum
detixa.
q Qualis erga subdiios fuit.
quolibet mundus occupationis sufe unco
retrahere.
Talcm se plane subditis exhibuit, talem usque ad
Cumque sub ducatu ejus fere trecenti fratres, tam quantum
vitJB terminum concervavU.ut non solum
intra quam extra monasterium
DominomiUtarent,
adDominum, sed etiamquantumad se, misericor-
per se,
eisque corporaUa subsidia providere, vel cantaret. Ut
Marthaequi- diamet judicium eidem Deo secure
vel peralios ex officii dehito cogeretur
non enitn mihi boni, et veraces fratrestestati sunt, qui
dem imporlunas exactiones ex toto effugere
ei multotempore convixerunt, et ipse
ex plurima
valebat, sed tamen totoanimi desiderioMariffi oUo
parte expertus sum, et misericors in subditos et
inhiabal {Luc. commune claustrum ut di-
\). llinc
justussuperomnespene suitemporis Cluniacensis
ctum est commune oratoruim, communes fratrum
congregationis priores exstiUt, et hujus'misericor-
domos elegerat inquibus velut Moyses in taberna-
mundi tu- dise vel jusUtiai multa diebus suis, et post exempla
culo aJudaeorum lapidibus,sic ipse a
Et quia reliquit. .Misericors in eos erat, necessaria eis pro
multibus, tutior permaneret {Exod. xxxiii).

Domino petierat, ut viribus praiparando,et unicumque secundum apo-

cura Proplieta hanc unam a
stolicam et Patris BenedicU Regulam, prout opus
in terris habitaret
non tantum in ccelis, sed etiam
vitfe suce [Psal. erat, ^
muUa labore queesUa
n largiendo.
-^
Paupererat -
indomo Donum
Domini omnibus dieDus
diebus viice suffi \,i-^ui. .

D domussibi commissarebus licet veremultisd.ves

XXVI) quiamalueratahjectusessemeademdomo
i.wi;, 4uiaLLiciic c
virtutibus.Quae nonoc* f.Te miiM saepe
.1
^.,.,„» „;„,.. f:K„o n,,ai necessitas.quia
esset eraviter
sffine graviter
Dei quam habitare in tabernacuUs peccatorum
instabat,et cor ejusangore et corpus multosemper
{Psal. Lxxxui), Ubens morabatur in iUa. Ibi fre-
labore fatigabat: hacde causaaliquando pro.ximos,
quenU lectione, assidua meditaUone fervenUssima
aliquando remotos reges et principes adibat, et
oratione Deo se commendansetuniens,si qiiifue-
eorura donis et munerUjus,servorum Dei frequen-
rant, prfeteritae vitae neevos, fortasse non multos,
ter indigenUam recreabat. Mos ei
erat quandiu
expiabat, et priorum studiorum in coeUs thesauros
quotidianis virtutum incrementis in diesreconde- domi morabatur, ex prsecepto quidemregulae, sed
bat. Nonrelinquebatpartem aliquam theoriseinta- maxime ex domo Dei derivatus, infirmorum,pau-
ctam. sed jejuniis.vigiUis ciUciisque asperis corpus perum, hospitum, inquantum prioratus offlcium
paUebatur, per seipsum potiorem curam
gerere.
edomans, silentio,psalmodia et his qune dicta sunt
novum hominem totus mutari, Cumque eum recedere instans aliquod negoUum
studiis, de veteri in convocans,
urgeret.fratres vel in capitulo vel extra
et sic a vetustate mundi in novitatem Christi ple-
 ;

^IO PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 920

prfemissa iiide multaexhortatione.hanceis curam, A religionis statum perduceret, et multa circumpo.

hoc velutpropriumofficiumcuriosissime commen- sita monasteria, vel abbatas, quae a totius mona-
dabat. Necsolumcircah«c tria hominum genera stici ordinis fervore laaguerant, adjutus quorum-

misericors ejus animus occupatur.lncolumcs ipsi.
et hi maxime qai labori conventus devote insta-
bant, misericordis pastoris,curamfrequenter expe-
riebantur. Nihil eis fere deerat ad victum, nihil
fatigatisadrequiem. nihil pusillaniraitate succuni-
darabonorura virorura auxilioin optiraum religio-
sae conversationis propositum reformaret. Talem
se, utdictum est, Matthaeus habuit ad subjectos.
Sed qualem se exhibuit ad alios proximos velre-
motos ?

bentibus ad consolatiooem. Omnibus etabsqueex- G.\PUT X.

ceptione, et cum congruenlidiscretione pater erat. Qualis ergaomnes proximos vel remotos exsliterit.
Jam vero discreto rigori justitise ejus, et multi ahi, Exhibebat omnibus couimunera tam cordequam
etnos cum illisvidimus, verax testimo-
qui h.nec verbis dilectionis affectum, et, in quantum salva
nium ferimus. In tantum enim negligentibus de propositi gravitate poteratjucundum se ethilarem
maxime damnabiliter peccanti])usindignabatur,ut quibusque alloquentibus offerebat. Ad omnesqui-
corde, verbis et vultu interiore zeli Dei dem. juxta Patris Augustini verba,congruum cha-
flamma ur-
gente inflammatus_, in eorum prorsus interitumsi B ritas habebat affectum. ad eos vero quos poterat
nesciretur,insurgere credepelur.Si attenderes.uihil ejasiiera aflectum. Fecerat ea charitatis virtute
Phineesinsolitovulnerelibidinosospercellens,nihil monasterium suum, prae cunctis totius Francise
Elias igne coelesti idololatras consumens irreve- monasteriis. comraune universorum hospitium^ et
renter peccantibus plus eo irasci viderentur. Undo velut generale,absquealicujus personfeexceptione.
et delinquentes, Cluniacensi more, prout justum cunctorura asylum. Episcoporum, abbatam,nobi-
videbatur, sanguinolentis verberibus castigabat, lium etiam laicorum quotidiauusconcursus,mona-
ferro, compedibus, etdiversi generis vinculiscoer- chorum et clcricorum agmina, pauperumquae nun-
cebat. tenebroso plerosque carceri mancipabat : quamdeesse poterat turba, domos universas.hos-
fame validaet sili carnisacspiritussuperljiamcon- pitiacuncta assiduepene replebat. Suscipiebantur
terebat aliquando quoque, quod semel tantum,
:
alacriter.nec iu suscipienlcbonivultus hilaritalem,
quia sicoportuit,fecisse dicitur.sepulturaperpetua tanta advenientium imporhmitas turbare poterat
cohibebat. Hoctuncfuit, quando cuidam spiritua- cujus cor virtus illa, quae nescit quaerere qufe sua
liter mortuo,caveam^subterraneam velutsepulcrum sunt, seJ qua? aliorum.plenariepossidebat.Expen-
paravit. In quo eum concludens, saa,qua debat in his pietatissumplibus, non solum°omnia
arte illa
fratrem viventem spe vita? immortalis quasi mor. P sua.sedetqufe mutuo accipere poterat,multosa5pe
tuum sepelierat, ad hoc pervenit, ut qui super ter- cum foenore aliena. Nam ut omnibus admonaste-
ram vivere non potuerat.jamsepultusvivere disce- rium confluentibus obsequi, utoranes procurare,
ret. IIoc factum est^ quando frater ille velut sepul- ut omnibus satisfacereposset, extendebatsesupra
tus ad vitam rediit, ipsa sepulcri sui corporalis se necvires propriasvelquantitatemfacultatisat-
:

imaginepavefactuSj ad vitam spiritualem et ffiter- tendens,pene ad impossibilia semetipsum cogebat.

nam, a quapeccando alienus factus fuerat, pceni- Cumque plerique abbatum vel episcoporam.quo-
tendo rediit. Namlieet obstinatus valde ante fuis- rum egononnuUos agnosco.marsupiis plenis,imo,
set, frequenti tamen patris et fratrum admonitionc, ut sic dicam, exunduntibus gazophv-laciis, vix vel
ac sui simul sepulcri cohortatione, ut dictum esl, buccellam pauperi prfebeant, vcl raro hospiti
malis omnibus, et maxime illis pro quibus inclu- ostium aperiant, hic e converso juxta Apostolum
sionera meruerat, ex corde renuntiavit. et in huaii- velut nihil habens et oraaia possidens {II Cor.w),
litate ac contritionespiritusperscverans,diem uiti- negare cuilibet, etiamqu.T deerant, nesciebat.lnde
raum clausit.Tale fratris spiritualiter mortui et re- attenuatadomo, exhaustis omnibas,ipsis etiam,ut
suscitati sepulcrum,a sepulcro Lazari corporaliter hospitibus satisfleret,stepe monachis esurientibus,
resuscitati, fortassis, imo prorsus non dissentif, multo animi angore soUicitabatur. Sed rursus re-
quia Lazarus hunc de quo sermo est designans, colens illud propheticum
'-^
Inquirentes Dominwn :

vocatus de sepulcro suo,vitana rursus moritiu"am; non deficient omni 6orto(Psa^.xxxui),etiam de sub-
iste de suoabeoDominoper Matthoeumsuscitatus, sidiis corporalibus dictum et illud Domini; Nolite
vitam meruit sempiternam. Hoc justitife zelo fer- solliciti esse, diccntes Quid manducabimus aut :

vens, et totus, ut sic dicam. ignitus faraamhujus quid bibemus (Maltk.w) ? et aliud Iloecomnia ad- :

sui fervoris ubique sparscrat, et negligentes vel jicienturvobis{ibid.),vGiovmi\hdi.\im\n\\\m adspem,

fluxos non solum subditos, sed etiam quoslibet et totuui in Doraino jactans cogitatara,velut plenis
alios proximos vel remotos solo Matlhaei nomine horreis vel celariis exsultabat. Nec frustrabatur
dcterrebat. Kxertum semper, ut olira chcrul)im diu spe su;i, necillc qui volalilibus ca^li, quainec
{Gen. III), in necem scelerura flainmcura gladiura serunt, ncc raetirat(/6/(/.), providct scrvorura,suo-
prffiferebat, eum
a scelcratorum sanguinc ali-
nec rura obUviscebatur. Providebateissaspc invisibilis
quando prohibebat.ln liac virtute ita praecelluit.ul provisor, per reges ac principes niinislros suos,at-
etdomumsibi commissamad longemajorem solitm quc rerum suarum.nondominos, sedhorariosdis-
921 DE MIRACULIS. - LIB. H. 922

pensatores ;
providebat,inqiiam,eissoepe necessa- A adjuloriumaiagaumhuncetvineae Chrisli non se-
ria,et multa frequenter mittebat. Aderat plerum- gnem operarium, ut jam dixi,accersens, insignem
que pauperie validaangustatis,acmiilto aerealieno vere eum adjutorem expertus sum.Nam noxia vel
oppressis.eximprovisoemergensplenocopiacornu superflua quaeque in cibis, in potibus, in moribus
etmoeroremingaudium^egestateminabundantiam quam maximopersequens.licet ea de causamulta
subito transferebat. Sic, sic magnificus retributor nuncreticendapassusfuerit,eatamcnadcongruum
facere consuevit, ut qua? talibus ofliciis expendun- finem, etsi non statim, Ueo pnecipue. meque cum
tur,velutsibicreditaplusquam fidelisin coramisso, quibusdam aliispro viribus juvante,perduxit. Nec
eadem non tantum duplicata, sed etiam lentupli- idcirco tamencurammonasteriijamdicti deposuit,

cata quandoquerestituat. Hinc erat quod inter cfR- quoniam a me, quia sic res exigebat, et Cluniaci
teros principes, qui eum liarum et similium virtu- ordinem tenere.et domuijam dictte providere co-
tum fama de suismulta
exciti diligebant.quiquc illi actus, non obedire non potuit. Erat quippe talis,
largiebantur, Ludovicus re.x Francorum, rexque qui non unius tantum virtule dexter<ie, sedet i|»sa
Anglorum Ilenricus^singulari ipsum amore ample- sinistra,sicutde quibusdam Scriptura'sacra refert,
3tebantur. Adeuntem se gaudentcr suscipiebant, pro dextera uti nosset {Judlc. xx). Et recte justi :

multosusceptum honore colebant.ac discedentem B enim hominis est, nunquam sinistram habere,sed
nunquam vacuum remittebant. Hoc maxime
fere sempereaquffisinistra.hoc estadversrepartis sunt,
jam nominatus magnus ille rexHenricus faciebat; in dexteram, hoc est rectam convertere. Sic exper-
quisicut universo pene orbi terrarum notum est, tam liominis virtutem, non unitantum.sedgemino
cunctos sui tempori Christianos principes pruden- oneri portando sufficientem,utrumque ejushume-
tia transcendit, operibus evicil.largitate superavit. rum supposui, atque ut secundum eam quam in
Hujus Matthfeus gratiam, gratia virtutum suarum ipso cognoscebam gratiam, fratribus suisaliquan-
familiariter meruerat. Nam eum ScT|)eadiens,abeo tulumabinvicem semotis,laboresuoproficeret pro-
obsequiis honoratus, ac donis regiis oneratiis, lae- vidi. Inhoc statu, aliquanto lempore decurso.post-

tus ad fratres regrediebatur. eorumque de inopia quam cerla et utilis causa exegit, dato ei apud
patientiam, hujusmodi remediis consolabatur. Ita
bonus vir priusDeo, deindepropter Deum omnibus
complacens, omnibus gratus,et sibi omnestalibus
vitae vel virlutum studiis devinxerat,et, secundum
Apostolum, pro modo suo omnibus omnia factus
[T Cor. i\), omnibus complacebat. Sicutigitur in q
supra scripta divisione preemisi, Deo primum, de-
inde subditis, post eliam quibusque aliis proximis
vel remotis talem se Matthaeus exhibuit, tale sui
exemplum etsui temporis,et post futuris monachis
omnibus dereliquit.
CAPUT XI.
Qualiter a domno Petro abbatcCluniacum evocalus,
ordinem rigidissime relinuit.
Eo tempore contigit nescioqua Dei voluntate vel
permissione ad Cluniacensis oongregationis regi-
men, quod non dupliciter,sed simpliciter profero,
me indignissimum assumi, et tantarum numero, faclus est.Hic valde juvenis.afratribus Cluniacen-
tantarum merito ovium Cliristi curam, inutilemet
improvidum prorsus opilionem assumere. Et quia
famam hujus de quo sermo est, ante hoc officium
D
hauseram,etea de causaeum jam ex parte notum
et familiarem habebam. ad ordinis adjutorium, et
adimposita3cura5supportandamsarcinam,ipsosla-
tim^primovocationismeseannoCluniacum evocavi.
Astrinxi eum mihifortiorenecunquamdissolvendo
Cluniacum ordinis successore, ad Sancti .Martini
monasterium, ut prius regendum. eum remisi.
CAPUT XII.
De schismale Cluniasensi per Pontium qui abbas
fuerat, concilalo.
Dehinc non plenis.ut mihi videtur.duobus annis
transaclis, insurrexit nota illa contra Christi navi-
culam. hoc est Cluniacensem Ecclesiam, horrenda
tempestas,etvelut civile bellumin republica nostra
ubique terrarum cxarsit. Quodne priores carpere
videar,quantum ad prfeseutem matoriam pertinet,
succincle describo. Domnus Pontius Cluniacensis
post S. Patrem Hugonem nuilo interjecto aljbate
mo-
successor ejusdem patris ullimo tempore, de
nasterio Sancti Pontii Cluniacum veniens, nova
facta professione.more taliumde aliis, vel de alie-
nis monasteriis venientium,Cluniacensi3 monachus
sibus spe boufe indolis ejus inductis, in abbatem
electus, magno illi et famoso viro, jam dicto Palri
Hugoni successit. Qui primis assumptionis suae
annis, satis modeste ac sobrie conversatus,proce-
dente tempore moresmutavit,et multis ac diversis
casibusvei causis, fratrum pene universorum ani-
mos exasperando,eos paulatim contra se concita-
vit. Dissentientes illi ab eo, et quod multa mobili-

amoris vinculo, eique statim ordinis et claustri,
cujus, ut jam dictum est, ferventissimus erat ama-
tor,curam imposui. Suecreverant paulo ante in
magno illo et nobili monastici ordinis agro, rcse-
canda vel potiusevellenda, ulilibus satis contraria,
etquorumdamquosnominare nolo.culpa veldesi-
dia, nam ex majori parte jam vita excesserunt.
plurima exstirpanda exorta fuerant. Ad hujus rei
tate vel levitate animi, nullis bonorum consiliis ac-
quiescendo,utdicebant,resmonasteriipessundaret,
inter se nunc pauci, nunc plurimi, tandem pene
universi murmurabant. Mansit tamen res aliquan-
diu tecta inter eos, nec ad aures saeculariura per
decenniumfere pervenit.Prorupittandem qousque
hs occultata diu, ut non solum ad circumpositos,
sed insuper ad remotissimos quousque hujus dis-
923 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 92i

sensionis malum pertingeret, et ipsas summi ponti- A quabat. Dehincquibusdamfugitivorum sibiadjun

ficis,ac RomanK curiae aures impleret. His rumo» ctis.armisquevulgariumquossibi asciverat consti-
ribus domnusPontiusprovocatiis.iudigaationis im- patu3, Cluniacensibus portis improvisus advenit,

pelum, quem in alios fortassis derivare debuerat, quibus eflfractis et venerabili pene Bernardo prio-

in seipsumretorsit,et Romamvelut praecipiticursu re (240;, fratribusque aliis ubiubi dispersis, cum

adiens, ut curjepastoralis sollicitudine solveretur, promiscuaillaarmatorum multitudine,ipsis quoque
dominumpapdminstanter oravit.l'raeerat tuncRo- mulieribus irruentibus claustrum ingressus est. In-
manaj Ecclesias, regii sanguinisnobilitate insignis, gressus occupat statim omnia, et eos quos reperit
sed moribus,probitate, ac liberalis animi magnifi- minis, terroribus.ac tormentis in suae tidelitatis co-

centia longe insignior,quiprius Viennensi Ecclesise git sacramenta jurare. Nolentes aut expellit, aut

preefuerat, Calixtus papa secundus. Is in primis, duro carceri mancipat. Convertitstatim manumad
abbatis Pontii voluntati et petitioni,omnisexhorta- sacra, etaureas cruces,aureas tabulas, aurea can-
tionis nisu resistens, postquam eum non possede- delabra, aurea thuribula et quaeque alia multa et
flecti a proposito vidit,ab omni cura Cluniacensis multi ponderis vasa invasit. Rapit et ipsos calices
Ecclesia^, ut postulabat absolvit, Absolutus inde. maxime sacros, nec thecis vel scriniis aureis sive
ejusdem papa? permissione Apuliampetiit.indeque g argenteis, multorum martyrum ac sanctorum
ossa

mari transmisso Hierosolymam.semper, utpropo- coutinentibusparcit.Couflatexhis etsimilibus auri

suerat, ibidem mansurus, pervenit.Papa fratribus pondusimmensum, et eo circumpositosmilitesvel
Ouniacensibus quod factum est raandans, ut sibi quoslibet auri cupidos ad bellum raptoresinvitat.
Patrem eligerent, auctoritale apostolica praecepit. His protectus circumpositas monasterii villas et
llhpostpraeceptum.acceptoconsiliototiusreligionis castra invadit,acsibi barbarico more religiosaloca

ac religiosae opinionis, virum Marciuiacensiumso- subderemoliens,igaibus,etferroqu8e potestcuncla

rorum priorem venerabilem Ilugonem sibiparias- consumit. Abstineta nullabelloriimspecie,rapinis
sensu in abbatem eligunt. Suscepit sanctus ille, rerum, cffidibus hominum, per conductos sacro
licet valde renitens, quod imponebatur, sed vix auro milites ubique desaevit. Consumitur ab ipso
quinque elapsismensibus. exhac luce raigravit, et initio Quadragesimae usque ad Kalendas Octobris,

(siclonga ejusin sancta conversationevita raerue- tota in hujusmodi praehisaestas, ner.saltem paucis

rat, ut merito creditur,) ad meliora transivit. Fra- diebus a tanta calamitate respirat.Mane-
malorum
tresetistoita subtracto, novae electioni diem sta- bat jam dictus Bernardus prior,et nobiles religiosi
tuunt, proximi^ quibusque et remotis, ut ad diem ac magni viri extra Cluniacum, ubi poterant, et in
statutum conveniant, indicunt. Congregatur cum tantorum incursu hostium, sese
locis tutioribus, a

quibusdam episcopis et abbatibus multus monacho-

-•
pro viribus defensabant. Sicinsancta illa etfamo-
rum populus^etinoctavis Assumptionis beatfeVir- sissima Cluniacensi dorao, occulto, sed justo Del
ginis (utinara sibi meliusconsulentes !)in praesen- judicio, Satanad tempus laxatus furebat. Sed juxta

tium scriptorem conveniunt. Mandant jam dicto hbrum beati Job. qui fecit eum applicuit gladium
congruum tantis malis finem,
papae hujus suae electionis assensum, et ab eo ejus {Job. xl), et

rescriptum, hoc quod fecerant confirmans, susci- brevi imposuit.

piunt.Mansitdeinde aliquot annis res Cluniacensis C.\PUT Xlll.

in pace, et velut sepultis prioribus malis, optimo De fine scandali Cluniacensi, et sapientia domvn
bonorum proventuumsuccessu florebat.
quietisac Matthxi.
Tandem jam dictusPontiustransmarinaehabitatio- Decesseratjam e vita suprascriptus venerandus
nisperl8esus,rediensab Oriente.Occidenti tenebras papa Calixtus, nec seinferiorem papam Honorium
contra morem invexit.Qui ut Italiam atligit,diver- acceperat successorem. Hic tautae Ecclesiae tantos
tere Romam nolens, in Ravennatium partil)Us,hoc tumuUus audiens, misso de latere suo legato, do-
mino scilicet Petro cardinali, Pontium et Pontia-
estin epi>copatu Tarvisiano,sedetn sibi constituit.
H)i monasterioloconstruclo,parvoque ineotempore
D nos, qui tunc sic vocabantur, omnes, adjuncto sibi
demoratusGalliasrepetiit.Exploratademumabsen- Lugdunensi primate Hul)aldo (241), terribili ana-
tia mea.nam forte tuncin secundfB Aquilaniaepur- themate condcmnavit.Uata tamen postmodum die,
tibusCluniacensibus negotiisinsistebam,lingens se utraaique partom ad sui)eundum in praesentia sua
tanti dissidii judicium litteris apostolicis evocavit.
Cluniacum noUe venire.paulatimtamen appvopin-
ANDUE/E CIIESNII m^M.
(240) Venerabiti sene Bernardo pr/ore.Bernadus centiusll. papa, pro sanctimonialibus Marciniaci,
hic Pictavus natioue, elogans moribus, opere stre- testatur et lUas ab eo foveri et diligi. Litterarum
initium est « Innocentius servus servorum Dei,
nuus, douuiisibi commiss.H prudeulerpiovidciis, :

ut inquit idem Pcilrus nostfu- Veuerabiiis infra veuerahili Il.ljigduuensi archiepiscopo,salutem et

cap. 32, qui et ipsi post mortem cpitaphumi scri-
apostolicam (lilcctioncm. Eraternitati tu.e litteras
psit.
pro sactimouialibus de Marcigniaco a nobis trans-
missas, » etc. Et statim postea sequilur Quod >>
Lufjdnnensi prinfiate Ilnbaldo. Cozeraniu
:
(24-1)
successore, queuj aliqui Hu»jbaldum,alii Huml)er- aulem pruifatas sorores, sicut accepimus, foves et
diligis, gratum habemus, et nos quidem carura
tum, vel Umbertum a{)pcllant; eslque ille ipse
H.archiepiscopusLugdunensis, cui scribens Inno- jura ipsis volumus illibata Bervare. »
925 DE MIRAGULIS. - LIB. II. 926

Obtemperat statim pars cuncta nostrorura,et inter A teritomense Decembri^Pontinsviamuniversse carms

innumerosmon isterioinim priores causa cujushcec ingrds&us est.Qui quamvis de malis Cluniaco illalis,

interjecta sunt jamdictusvenerandus MatthfEusad- sa;pe commonituspamitentiama(jerenoLueril,nos ta-

venit. Adest et Pontius, licet invilus, cum suis. et men proreverenliaejusdem monasterii, cujusmona-
denominata die, ut judicium subeat, advocatur. c/ius fuerat, eum honeste sepcliri fecimus.DataLa-
Praecipitur tamen. ut quia excommunicatus nec tcrani.Wle. quidem morbo Romano aliquandiu fati-

agere, nec judicium canonice subire potest, prius idemmorbuset mihi,

gatus sic moritur.INon parcit
satisfaciat, et satisfaciendo, se vinculo quo jure etplusquam per dimidium annum, igne vix tole-
vinctus fuerat, solvat. Mittuntur a papa nuntii, et rando adurit. Non evasissem, ut credo. sociorum
ex parte miltentis, utde tantis malis satisfaciat, casum, nisi et fralrum oratio, et medicinfe cura a
jubent. Respiiit ille, ncc se ab aliquo viventium quodam sapiente clerico, multomihi studio, impen-
anathematis vinculo vinciri posse attirmat. Solum tandem, Deo propitio, ac per
sa, juvisset. Evasi
essePetrumin coelis, prajter quem nulli hoclicere ipsius gratiam
maxiraus ille religionis locus, a sui
fatetur. Cummoto multo masis tali ejns responso generis pessimo turbationis et schismatis morbo
dominopapa,totaqiie simul inde urbe turbata.non mira ceieritate convaluit. atque ad pristinum et
solum excommunicatum,seii et scliismaticum cvm- fortassis ex parte meliorem religionis, famee vel
B
cti proclamant. Et quia.ut dictum est, nisi solutus rerum statum pervenit.Digressus videor a proposi-
ad jiidicium admitti non poterat.a suisqui cum eo to. Sed quia rem,ut mihi videtur, non reticendam,

venerant, utrumquodille nolebat, ipsi saltem sa- et profuturorum cautela perutilem, asubsequen-
tisfacere veilent, responsum missis dominus papa tium memoria perire timebam, occasione domini
nuntiis quferit.Qui statim pro ejus imperio paratos Matthaei inventa, cujus maxime prce caeteris studio
se esse respondent.Intrant ergo paialium nudispe" tantum malum sopitumest, dicendasilendo pnister-
dibus cuncti. et reos se in conspectu universorum ire timui. Redeat ergo stylus ad ipsum, et quse de
fatentes, protinus absolvuntur. Absoluti, causam ipsorestant, utcoeperat, exsequatur.
ingrediuntur, nihil quod vel sibi, vel illi pro quo C.APIITXIV.
agebant, suffragari posset. intactum relinquunt. Quomodoin episcopum Afbanensem assumptussit,
Assumit sibi ex parte alia vocem universorum ve- et quam sancte in eo sese kabuerit.
nerandus MatthfBus, et sapienter delotacausaper- Causa jam dicta tractus ad urbem, ea sic diffi-
orat. Surgit statim auditis partibus papa, et tota nita, redire cum sociis ad propria festinabat(242).

Romana curia sibi adjuncta.ad rem examinandam Sed qui nescientem vocaverat Deus, reditum im-
in partem secedit. Moratur diu, redit cum cunctis pedivit, et quia super pauca fidelis fuerat, eum

post aliquashorasadsedem.utinventamexconsi- ^ super multa, ut e.\pertum dispensatorem promo-

lio sententiam ferat, Porluensi episcopojubet.Fert vit {Malth. xxv).lnjungit ei cum honore nominan-

ille jussus sententiam, et ut ipsa ejus verba refe- duspapa Honorius, majoris honoris et oneris pa-
ram Pontium,\n(\\i\i, invasorem, sacrilegum,schi- storalem curara, et eum labori suo socium adhi-
:

smalicum, excoinmnnicatum ab omni ecclesicistico

,
bens, in episcopum Aibanum consecrat.Provectus
honorevel officio,sancta Romana et opostolicaEc- ergo ad subliraem pontificalis ordinis gradum, et
clesiainperpetuumdeponit,etCluniacum,monaclws superEccIesiaeeandeIabrum,adIucendum omnibus
vel cunctaad idemmonasterium pertinentia, abbati qui in domo Dei erant raagnificeexaltatus,nihilde
qui imprcesentiarum est, cui injuste subtracta fue- monacho quorumdam more diraisit, sed sicut de
rant, restituit. Data sententia, uniuntur qui divisi magno Martino Icgitur, eadera in corde cjus humi-
fuerant, et velut in momento, redintegrato Clunia- litas, eadem in vestitu ejus vilitas mansit. Nihil de
censi corpore tantus tamque diutinus malorura officiis, nihil decantibus, nihil de prolixa Clunia-
turbo sedatur.Irruit post paucos dies.tam invictos censi psalmodia, quarumlibet curarum praetextu
quam in victores, Romanus ille pestifer morbus, et reliquit. Servabat, in palatio instituta claustri, et

pene omnes tam raonachos quam famulos in
prosternit. Invadit vix elapso raense et
Pontium, paucisque diebus interjectis exstinguit.
De cujus tine epistolam mihi a supradicto beatfe
memoriae papa Honoriodirectam, si forte ejus no-
tifia utilis judicatur.adjungo Honorius episcopus,
: Deoillum suumquoti-
servus servorum Dei,dilecto filio Petro Cluniacensi
abbati, saiutem et apostolicam benedictionem.Prce-
brevi niundo expositus, longo usu, velutinnato
firrao et
dominum D religionis proposito a soecularium vanitatibus se
quasi seplo firmissimo secernebat.Cohibebatsein-
tra senunquam magisnegotiosus quara cumsolus
erat. Praeferebat cunctis operibus suis omnibusque
sancfis studiis, sacrilicandi
dianum usum, a quo nec rei familiaris cura, nec
multiplex occupatio, nec ipsa continua post sum-

ANDRE.E CHESMI NGT.E.

_
Hoc capitis initium longe prolixius in ms.
(242) Urhem tractiis, et tandem pcr Dei graliam et ejtis
sic:Dehinc contigit ut quibusdam causis cont.ra Mattkcei mnximo proe cceferis stiidio, causis ad
Christinaviculam, hocest Cluniacensem EccLesiam, lionorem Dei et EcrUia Clunincensis difjinitis redire
insurgentibus jamdictusvenerandus Matth.interin- cum sociis ad propria feslinabat,
numeros monasteriorum CLuniacensium priores ad
 928
927 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX.

mumpontificem.omniumEcclesiarumsibiimposita A amorisin iatimis cordissui, Christo Domino suo

servaret, ostendit.
sollicitudo eum retraliere poterant. Conquerobatur
indesaepius papa, et aliis ad curiammaneexmore CAPUT .XVI.

convenientibus, ipsi ad tertiam vix occur-

horam De schismate Romano' Ecclesia', el qmm virUiter ca-

velut im- tholicam partem defenderit.

renti, quod plus nimio esset monaclius,
Hanc suam erga Christum et ejus Ecclesiam fi-
properabat. Nec lioc tantumRoma?, sedetiamubi-
dem, maxime iho tempore probavit, quando schi-
que terrarum studiose servabat. Utebatur soBpe
quod smaticus furor, contra unius columbae, hoc est,
aestivis diebus acriore Italici solis ardore,
ejusdem Ecclesioe unitatem altareprofanumerexit.
matutinas in his sacris studiis occupans horas ex-
Divisa erat, imo discissa, Romana prius, dehinc
trahi ab Kcclesia circa sextam quandoque horam
tota Latina Ecclesia, et primo ex magnasuiparte,
vix poterat. Et quia non solum simplex rehgiosa
vi et pecunia intrusum Leonis filium sequebatur.
innocentia, sed et prudenserat singularlsapientia,
Restititihe cum quibusdam sociis fortiter,et quod
mittebatur saepe a magistro, ad diversaspartes or-
non plantaverat Pater coelestis, eradicare totis vi-
bis terrarum, et vices apostolicas in partem ab eo
ribus contendebat. Ea de causa cum pontificesuo,
sollicitudinis prudenter
vocatus SUIUi;ilUUlUl&
VOCaUlS administrabat.Nec
111 UUCiiLCi aui-inuioiiu.ijiAi,...^v^ „. 1„„^
A f n^^ c;k; mfpvimMn
«r^nnt^. inteuoi n i"io cumcommunipapalnnocentio,urbeexpulsus,
luxta
J
modum gratiae
o a Deo sibi collatse, in B *
._.
™,.lto^i./\ justitia?
^ *
;nc?tifica />Qiica
, . .„ .^„„
mnP.
Aet Inde
r»oi>riCiccnc est. per
, .

multaque . .
causa perpessus TtP.V
hac parte erat David,de quoScripturasacra loqui
Tiberim mare ingressus, ad Gallias venit. Ubi
tur, quod ad imperium regis ingrediens et egre-
primum ab eodem domino papa InnocenUo, CIu-
diens, in toto illoregno fidelis exstiterit,cum illein
niacensi nova et majore consecrata ecclesia, ac
illo Judaico, hic in longe subhmiore Christianse
gemino concilio, aUa Claromonti, alio Remis ce-
reipublicae regno, totas animi et corporis vires con-
lebrato, totam (excepta parte Aquitaniae) Galham,
sumendo, fidelis fuerit.
Hispaniam, Angham,Germaniam,sibiimo Christo,
CAPUT XV.
studio praecipue Matthaei papa jam dictus univit.
Quod cum adhtic -prior esset, pecunias a Jidwis
prohihiiit.
miituari In quibus partibus dia Matthaeus cum ipso com-

Etquiafidelitatisvelfideiejusextollendaecausade moratus, per Alpes ad Italiam Pisas usque, ubi et

Judaico regno mentio facta est, quod mente exci- prius aUquandiu manserat, cum eodem regressus
probandum pertinens.referatur. Hoc est. Occupabat adhuc sedem apostolicam Leonis
derat ad hoc
de ipsis Judseis probari contigit. filius Petrus, et Leonini catuli contra partem ca-
enim in ipsis et
Accesserat, ut supradictum est, noviter ad Priora-
thoUcamsffiviebant. Permittebat hoc Christus, et
schismaticorum omnium caput
tusSancUMartini curam administrandam, etinter ^ qui AnUchristum,
.• i-u:x_ .„,.:; ;v.o; f„.,t,i,K,ic- in tpmnln
in templo Dei
r, sedere permissurus
Dp.i sfidftre est. et suos ex-
oermissurus est,
caetera negotia debita monasterii ipsi a fratrjbus
proponebantur. Requirens ille creditores,quosdam sulare, et sedem Petri a non suisoccuparisinebat.

ex ipsis Judaeos esse cognovit. Statimque ad fra-
tres ista sibi referentesconversus Et undc, inquit, :
hoc vobis quod Christianimonachi a Juda'is et
et
impiis mutuas accipere pecunias voluistis ? « Quce
enim conventio Christi ad Belial, aut qua; societas
luciad tenehras^i vel fidelt cuminfidcle? » {U Cor.
VI.) Ile, ait, ite, et hujus improbatida; societatis vin-
Eapropter mansit rehquo vitae suae tempore Pisis
cum hinocenUo papa Matthaeus, nec ei urbem vel
sedem propriam revisere facultas data est. Quo
tolo tempore, innuUo retrocedens, semper seipso
melior virtutum profectu fiebat, et sacris semper
studiis occupatus, quanto fini propinquior, tanto
virtuUbus exercitaUor apparebat.

culum, pecunias illas solvenles, fesUnanter dirum- CAPUT XVil.

pite, et Judceis ullertus in ratione dati et accepti,

De fine ipsius miris insignibus glorioso.
mutui vel depositi, vel cujuslihet c.ommercii commu- De quo ejus fine aliqua subdere, quia jam rei
nicare nolite vel cavete. Ad haec cam ilU responde- series vel processus admonet, differre ultra non

rent, non posse se, monasterii paupertate cogente, debeo.Possent quidem adhucplura de ipso digna
tradi, sed quia hoc occupatio pro-
a mutuandis Jud.eorum pecuniis abstinere ahsit, D memorialitteris :

inquit, ahsit, nec unquam deinceps sermo iste de ore hibet, illud saltem, in quo suis vel nostris diebus

veslroprocedat! Quo enim vultu, qua conscientia, ad parem non habuit, tacendum non est. Non ignoro
altare Salratoris Cltristi acccdere, qua fronte ad col- equidem, suis illis nostrisque diebus bon<B vitae
loquium pio' matris ipsius venirc tentaho, cum hlas- multorum bonorum finem opUmum successisse,
phemis hostihus ejus hlandilus fuero ? Quomodo sed quantum ad aures meas pervenire poluit, nul-
pessimis inimicis tpsorumnmicus af\eclus, ipsis phr hus jam (hcto tempore transitum miris insignibus
quo pecuniarum vel sic contigilclaruisse. Missus fuerat Benedictus vir
cere valehol Quomodo illo ore,

cuiuslibet rei cansa, eis hlanditus fucro, ipsos i7ivo- a domino papapro pace reformanda Mediolanum,
et maximam post Romam Ualiie urbem,
unifati
care vel deprecnri audeho ? Videte igitur ne de hts
Solvite cito quidquid eis debc- Ecclesiae, a qua per Ansnlmura schismaUcum de-
ullerius qwpstio fiat.
redderc festinabat. Uedit oito Dcus opti-
tis, et velul n-terna leije pro^fxxa, ab univcrsis eorum feceral,

commerctis deinceps uhstinete. Sic iidei zelo devotus mum successum ejus labori, et multos Liguri;e
homo repletus, et contractus iUos inhibuit,el quid populos, a pace cathohca aversos, matri Lcciesi*
929 DE MIRACULIS. — LIB. II. 930

mira celeritate restituit. Consumrnato dehinc, ut A sed etiam r[uantum in fratres et fllios haberet affe-
oUm Martinus, ecclesiasticee pacis negotio nutum ctum, ostendit.
statim in se advertit vocantis, et fluxu ventris in- CAPUT XViil.
terioribus dissolutis, viribus corporis paulatim de- De visione qtiam vidit de ipso prioy Sancti Zenonis.
stituebatur. Passus ante fuerat hujusmodi inconi- Non multos vero ante dies, prior monasterii
moditalem Cluniaciperannum,et gravidyssenteria SancU Zenonis, quod Pisis constitutum est, vide-
liquefactus, multis fratrum pro eo fusis Deo pre- ratjin somnis eum. de quo agitur habitu mona- ,

cibus, vi.\ mortem evaserat. Correptus est itaque chali indutum, eique puerum venusttB formae,qui
utdixi,eodem morbo,et tam labore itineris quam eUam regis filius dicebatur, adstare, Prfeferebat
ardore solis (nam tempus tiuic aestivum instabat) autem idem puer manibus librum, aureis litteris

eoinvalesceute, ad defectum natur<B coepit urgeri. scriptum. Quem cum aperuisset, venerabili illum
Reversus est landem Pisas, et per aUquot menses, .Matthaeo oflerens, ut legeret, suadebat. Cumque
vir animosus cum hac invaletudine luctabatur, iUe responderet quid sibi lucri de lectione illa

Nolebat, licet «grituduie valde cogeretur, lectode-

proventurum esset, adjecil puer Percipies, inquit, :

cumbere, nolebatde labore soUto quidquam inter- hnjm libri lectione, omnium linguarum notitiam,
mittere,nolebat corpori suo velin modicoparcere. B Qui poslquam legit,interrogatus a puero.Hebraica
Tolerabatconstanier apostolic.eciiricE labores, cau- lingua, Ilebraice respondit. Sciscitatus et Graeca
sis ecclesiasUcisnunquaiu decrat, fratrum se sub- raspondit eadem. Et puer : Siciit, inquit, in his
trahere utilitatibus nesciebat. Divina obsequia.qui- duabiis te peritum probasti, sic unicersarum diversi-
bus, ut supradictum est, se totum a puero dedica- tatem linguarum te iioveris assecutum. Dixit hoc,
verat, irrequietus frequentabat. His totum more ct statim regale palatium,mirabili pulcherrima-
ei

suo se impendebal, ut, quantuiu ad illa, sic feger que slructura insigne, monstravit, etut ingredere-
esse nesciretur, sospes et alacer putarclur. Oratio- tur prfecepit. Cumque
sequia imparatus esset,
ille

nes conUnufe, oculi assidue in lacrymas delluen- ingredi nonpos?crespondisset,adjecit puer Vade, :

tes, psalmodia utpote Cluniacensis, lotum pene inquit, rt ut ingredi possis, cito tc parare festina.
diei noctisque tempus occupans, cui cor, cui liu- Cessit ille in partem, et tam sacerdota-
universis
guam, cui opera, cui tandem se totura devovisset, libus quam pontificalibiis indumentis se
cito com-
id monstrabant. lUud autem, illud, inquam singu- ponens et ornans, ad puerum staUm reversus est.
lare suum refugium,quotl oiimi fere vitae sua? tem- Cum quo
et alios innumerabiles angelici decoris
pore, insatiabili desiderio perpetuaverat, pueros inveniens,a(ldesiguatumpalatium
altaris accessit,
dico sacrificium, nulla vis morbi, nuila debilitas, ^ et omnibus heta ac sublimi voce cantaaUbus Al- :

ut vel una die intermitteretur, cogere poterat.Pu
gnabatcum morbo,singuIaridevoUone perUnaciter
et, ut de jam dicto suo Mailino legitur, pro modo
vel possc suo, invictum ab oratione spiritum non
relaxabat. Productum est hoc ejus salubre certa-
men, abidibus .lulii usque ad Ivalen. Decembris
quo toto temporc, artus languore solutos, violen-
ter spiritui servire coegit,nec alicujus suasu, ab
his divinis vel similibus sacris operibus revocari
potuit. Tandem prima Adventus Domini hebdo-
leluia, Benedicamus Patrem et FUium cum sancio
Spiritu, in Ulud ingressus est.
CAPUT XIX.
De vistone alterins fratris.
Advenerat penulUma Adventus Domini hebdo-
: mada, et frater alius de alio Sancti Michaelis mo-
nasterio, quod
itidem Pisis est, conspexit simihter
in somnis venerabilis vit;e Joannem prius Camal-
dulensem priorem, deinde episcopum Ostiensem,
velut ad se venire. A quo cum qufesisset dicens :

mada,omnimodumjam natureedefectum ferre non Quo vadis. domine ? ille respondit Pisas venio, :

valens lecto decubuit. Et cum jam non valde re- ut fratrem meum Albanum episcopum assumam, et

motum mortalis vitfe suoe finem instare sensisset, numero nostrorum adjungam. Scias autem, quod
advocat fratressibiobsequentes, vocat etfamulos, octavo Kalendarum Januarii, ad nos venturus et nobis
et benigne illos alloquens et consolans, adjungit '^""\P^^P^^'^'^ mansurus est. Has visiones, imo ad
:
d
Oro,vos, inquit, fratres et filii,utquiame inproxi-
meritum hominisdeclarandum reveIationes,earum
inspectores sicut ante ejus obitum viderunt, sic et
morecessurumareb;!shuinanisintelligo,valedicatis
antequibusdamietinsuperiiliquihfec mihiretulit,
ex partemea, et a/fectuose salutetis, iti piimis do-
bono et fide digno viro retulerunt.
minum meum et patreni Cluniacensem abbatem
CAPUT XX.
priorem et subpriorem, Uugonem camerarium, et
Quomodo damones signo crucis a se fugavcrit, et de
Arbertumsacristam,totumquesimtilfratrtimnostro-
infatigabili ejus ad Deum intentione.
rum Cluniacensium conventum,abbatem Vizeliacen-
Successerat jam nox Dominicfe proxime praece-
sem Albericum,et priorem de Charitate.Specialiter
denUs nativitatem Domini,etbenedictus virmorbo
autem intimos et prcecordiales filios meos,apud San-
diutino faUgatus, quiescentibus sociis in lecto de-
ctum Martinum de CampisDeo servientes.quosego cumbebat.Et ecce subitovelut in perturbatam vo-
prout melius potui,in Deiservitio educavi.Ueec be- cem prorumpens, circumjacentes vocavit. Quibus
nedictus virdicens, non solum quantumin Deum, astantibus,horribiIemmahgnorumspirituumturbam
 :: ,

931 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 932

sibi apparuisse, seque valde teruisse,narruvit./<n, A illam. Vere beatus vir, totusque ut supra dixi,spi-
inqi\it, viihi co)ifipKm fuenint, nt niirum mihi sit, ntu et mente divinis intentus,qiiinecraptus adin-
si fos latere potuerunt. Qui signoquidem crucis a mc visibilia, et corporeis sensibus pene emorlui.s sa-
faclo, pavefacti, statim disparuerunt, pessimas tumen crarum rerum oblivisci poterat. Perlecta igitur et
intolerandi fetoris reliquias recedentes reliquerunt. illaquarta secundum Joannem Passionis Qomini
Festinanter eryo cancellarium domini papo; accersite, lectione : Retibuut, inquit, tibi omnipotens Deus.
et ut ad me venire festinet, rogate. FacUiin est : et fili, ciincta quideni a te mihi scmper impensa bene-
cancellario religioso et sapienti viropostpaululum ficia, sed svecialiter hoo in ceterna relributione servi-

venienti,ruisumquod viderat narrat. Quisapienter iium. Noveris autem pro certo me mortuum fuisse,

eura ne timeret hortatus, et communeui omaium atque ad invtsibitiia el coelcstia rapium. Esto ergo se-

etiam vaUJe boaorumde sceculo migrantium, liunc curus, me amodo hae nocle minime moriturum. Vade
esse transitum dicens, simulque rei congruentia igitur interim, et quiesce. Redibis autem mane faclo
abjungens, bonum virum benigne in Domino con- ad me, el tunc miranda quce vidi narrabo. Indicto
fortavit, et ad exspectandum bona spe exitum tempore, rediit ad eum jam dictus frater cum so-
suum, religiosis sermonibus an^mavit. llrgebatur ciis, Cumque, psalmis primaediei horee decantatis,

illemagis morbi gravedine adextremajnec,ut jam b tempusjam ioquendi adesset, ait ad socios(vcrba
dictum est suspenso prorsus in caiium corde, a autem ejus ab eo Latine prolata, nihil addens,mu-
divinis ofticiis vel operibus avocari poterat. Non tans, vel minuens dicturus sum) Ite,imiml,addo- :

Doverat, juxta Psalmum, os ejus jam loqui opera niinum cancellarium, et dicite ei, ut dicat domino
hommum(Psa/. xvi), uec aures ejus humana au- papoe quatenus huc veniat, et ejiciat nie de sepulcro
dire patiebantur. quisei sermonem de rebus
Si isto, in quojaceo. Et certe ipse libenter hoc faceret,
transitoriis asserebat, cum nullum prorsusrespon- si sciret lectulum qui mihi praparatus est. Non fuit
sum redderet, non audisse putabatur.Si veroquis enim lectulus tanta^ pulchritudinis, tam miro} suavi-
de spiritualibussermonemcoram eo proferret.sta- tatis, sicut ilte qui mihi prceparatus est. Ego autem
tim illucconvertebatauditum,et velut nihilpatiens mortuus in ista nocte fui, et fui ante Dominum meum
paratissime respondebat. Quotiesouuque ad eum Jesum Christum, vidiquc heatam Mariam matrem
episcopi, quoties monachi,quoties religiosi clerici, ejus, et ipsum, qui concessit niihi locum ad pedes
quoties ipsi socii accedebant, toties et unicuique suos, ibique sedebo. Cumque fratres, quibus ista
suum Confiteor Deo, quod in monachatu pro more narrabat, eum rogarent, utrerum quas viderat,
didicerat,proferebat. Conlitebatur sic omnibus,ab- statum,modum,veI beatitudinem indicaret.jE"/ r/ias.
solvi postulabat abomnibus,commendabat seom- C ait, /'ra^m-, hoc posset 2 quis certe posset bonum
nibus, sicque licet sancta anima.juxtaquod scrip- illud, felicitatem illam, illa ineffabilia, el mortalibus
tum est,ut sanctus sanctificetur adhuc {Apoc. xxi). incognita hona narrare ? Non est, non est plane ali-
confessione, oratione, fratrum absolutione magis quis mortalium, ,qui hoc posset, Servutur, inquam,
sanctificari contendebat.Proh'axit ista usque ad ul- inter innumera qua; ibi conspexi, disciplinm reve-
timumvitaespiritum,nec optimusdiuqueprotractus rentia singularis, cunclaque ibi ad unguem ordinata
devoti animi usus, eo vel parum spirante, deficere subsistunt. Etcumpost ita paululum conticuisset
potuit. Pcenitet, inquil, me, non quoesisse a Domino quid de
CAPUT XXI. illa sua Cluniacensi donio facere decreverit, vel quid
De mortem illi oslensis, et de ylo-
revelationtbus ante de statu illius penes Respondente vero
ipsum sit.

ria quam sibi prwparatam vidit.
Ostendit benigausSalvator antequam illeextoto
deficeret.heecejus opera,h8ec ejus studia sibi pla-
cuisse, et quo pro his post mortem demigraturus
esset, ex parte nionstravit. Jacebat ilic in leclo,
nocte jam secundamferiam prtBcedente,etnoctur-
naslaudes parumante tempus.quia sic ipse jusse-
fratre supradictoad haec nonesse curandum,silioc
tunc a mente ejus excidei4t,quia ipse IDeo astans,
pro eadem domo eumprecaturus esset,ille adjecit
El vere, inquit, ac libenter hoc facturus sum, ip-
sumque pro illa, totis animi affectibus deprecabor.
D Ecce vere mens homiuis,semper quidem,sed nunc
maxime dedita Deo, a qua post summumillum et

rat, socii decanlabant. Et ecce circumsonante un- praecipuum divinitatis affectum amorfratrum suo-
diquepsalmodia, subito ille rapitur, et a sensihus rum etcura necin ultimisexcidere poterat. Kadem
humanisaiienatusjipsavultus immutalione cogno- die ad vesperum vel vcsperam, adiit eum visita-
scitur.lnstantfratres acriusdivinis officiis,et velut tionis gratia,raagnfe et probatae religionis vir, Gui-

lunc defungi deberet, exspectant. Arripit frater lelmus Praenestinus episcopus, et moro bonorum
Pontius multaei diu propter honestosraores fami- intirmitati ejus compatiens,eum consolabatur .Cui
liaritate conjunctus; arripit, inqiiam,tvaugelium, venerabilis Matlhceus inter Cietera retulit : Venit,

et ei assidens Passioucm Domini secundum Mat- inquit, hac nocte ad me vir reverendi vultus, mulla,
tliaeum, secundum .Marcura, secundum Lucara de- ftc venusta tam capitis quam veslium albedine deco-

vote recitat. Cumque his perlectis, (iuem legendi rus. Videbalur autem mihi esse ile incolis eremi.
fecisset : Et ubi esl, iuquit, ille beatus vir, 1'assio Qui )ne de hac domo edncois, pralwn i)isigne tradu-
Domini secundum ioannem ? Si placel, fili, lege et xit, indeque ante Dominum addiuit. Vernabat aulem
 ,

933 DE MIRACULIS . — LIB. II. 934

pratuvi illud, per quod traductus sum, amoenitale A fratribus, eodem salutari Christi corpore, per car-
singulari, nec aliquid et jucuuditatis deesse videba- nem illara,quae dat vitam in aeternum.ad aeterni-
tur. Ibiarbores omnigenis fruclibus gravidce, ibi rura tatera futuram idoneus factusest. Cumque prima
gramintbus viridissimis ac floribus super omnem de- sacrae noctis vigilia advenisset,etsignatotius urbis
corem pulcherrimis depicta, ibi quidquid visu delec- ad nocturnas laude pulsaii audisset, statim tota
tabile, quidquid olfactui odoriferum, quidquid sen- mente ac voce,invocemexsultationis prorumpens,
sibus universis jucundum. De quo si quis vel jlorem qua poterat voce,quo poteratgestu \«l\iue,Christus
unum ohtinerc mereretur, omnibus eitw sue dlebus natus esr, nobis, Gloria iii excelsis Deo, sociis et om-
sanior, omntbus alacrior, omnibus felicior existent. nibus inclamabat. Angelico vero hymno, sicut ad
Recedente ergo ab ipso jam dicto episcopo, venit missas canitur, ex inlegro decantato, reliqua cir-
eadem visitanti caiisa et Joannes Cluniacensis cumstantibiisa<i quee nonsufficiebat dimisit.Animo
monachiis tuncdomini papse capellanus, post vero tamen ad illas sacras Dominici Natalis laudes sus-
Perusinus episcopus, et cum eo similiter colloqui pensus, quotics in cantibus, quoties in lectionibus,
c*pit. Cui cum diceret videri sibi quod in proximo beataj Virginis matris Domini nomen legi velcan-
moriturus esset, respondit ille : Non hac cerle, nnn tari advertebat, toties ocuhs sursum levatis, toties
hac nocte moriar. Datum cnim mihi a Domino
manibus in ccjelum extensis, ubi mens ejus conver-
est
B
tit ea die qua ipse de Virgine natus ad homines venit, saretur, quo sancta illa anima raperetur,monstra-
eadem ego ab hominibus rccedens, ad ipsum ejus proe- bat. Jamque nocturnis Iaudibusconsummatis,dum
via miscricordia pergam. Vere misericors Dominus, sacerdos astans sacro altaii, missam quae dicitur
vere servorura benignissimusconsolator,vere,juxta de Nocte cantaret, erexit se nisu quopotuit, et ju-
canticum Moysi, servorum suorun miseretur vante se quodam fratre.quia vires ad standum de-
(Deut. xxxii). Non obliviscitur consolari eorum eranl.in lectoresedit.Gonversusque ad Dorainicam
diuturnos labores, necearum obsequia sibi devote crucem quae coram erat, velut si in ipse Salvato-
impensa contemnit. Vere secundum ijuod ipseait, rera, olim crucifixum, conspiceret, ait /<'»t o
ut :

quemadmodum mater consolaturfiliossuos, sicet misericors Salvator, tempus est, ut quod promisisti
ipse non solum in futura vita,sed etiam quandoque adimpleas, et tuo instante Nalali, a vita mortali mi-
in ista consolatur, delinit, laetiticat servos suos, ut grandi, et ad te, qui vita es celerna, transmigrandi
hic gaudia sequentiapraegustantes.inefTabili dulce- Ucenlinm ronredas. Hoc ultimo verbo postquam
dine trahantur, et adhuc in corpore positi, toto cunctis sermonibussuis ttnemdedit,inlecturarecli-
illuc animi desiderio rapiantur. Noluit enim ma- natus, indeque post modicum ad ciliciura cinere
gnam iliam raultitudinem dulcedinis suee quam abs- conspersumja fratribus translatus est. Seepeautem
condere solet fimentibus se (Psal. xxx), a Matthaeo eosdem fratres ante rogaverat, ne se casu aUquo,
nondam acorpore mortis Iiberato ex toto abscon- nisi in cinere et ciUcio Christiano more mori per-
dere,neceaquae daturus erat, omnino post raortem milterent.Timebatenimnequalibetinfirmitatisejus
diflerre. Prsemisit inde signa aliqua etiam ante compassione ducti hoc prcetermitterent, vel negli-
mortem, ut ipsead easperanda velamanda,multo gerent. In quo, sicut et in aliis, Martini sui exera-
magis animaretur, et quale illius apud ipsura me- pla et verba sequi nitebatur, qui, sicut omnibus
ritum esset, ignorantibus proderetur. Mansit ergo notum est,discipulis morienspraedicabat non debere
beatusvir, tam preeclarisrevelationibus recreatus, Christianum nisi in cinere mori. Ubi et Matthaeus
alacrior usque ad extrema, etin Doraino conforta- a suis vel fratribus vel discipuIiscoIIocatus,horam
tus, suam illam horam ultimam exspectabat. vocationis suae ultimara sustinebai. Qua jam in-
CAPUT XXII. stante,dura noctis tenebra? in lucem verterentur.
Quomodo [Quam] sancte et gloriose, natalis Domini et a monachorumin eadem ccclesia constitutorum
die, prima lucescente aurora, de hoc mundo trans- conventu ad secundam missam cantaretur, Lux
ierit. fulgebit hodie snper nos, Matthaeus vere monachus
Jam veroipsH natalis Dominivigilia, transcursis et pontifex Dei^densaSit^g^-ptiorum, hoc estmundi
moresuodevote tam nocturnisquamdiurnisofficiis, D hujus, tenebras deseruit, etper mortem carnis ad
jainque vespertina hora instante, Dominicum cor- sempiternam lucem etvitam pervenit.
pus sibi rogat afferri. Quo allato, Audite. inquit CAPUT XXIII.
frditrihus, confessionem meam, et fidei mexe hic et in De sxsequiis ejus celeberrimis, et tumulatione hono-
(vternum testes adestote. Confiteor, ait, hoc sacrum rabili in basilica, S. Fragdiani \ Frigdiani].
Salvatoris mei corpus, illud vere et essentialiter esse, Fertur statim justi corpus a devotis viris inclau-
quod de sancia Virgine ab ipso sumptum est, quod strum monachorum,et Cluniacensimore psalmodia
pro mundi salute in cruce pependit, quod in sepulcro undique decantatur. Abluitur ut se habet commu-
positum est, quod tertia die a mortuis resurrexit, nis mos, et, secundum quod ipse jusserat, suoquo
quod in coelos ascendit, quod venturum est judicare nunquam a monacho caruerat cilicioprius,dehinc
vivos et mortuos et sceculum per ignem. Per ipsum monachali cuculla vestitur. Adduntur a fratribus
credo incorporari ei, et fieri ununi cum ipso, et ha- sacerdotalia et pontificalia indumenta, et his sa-
bere vitam ceternani. Hoc dicens, refectus coram cerdos et pontifex Dei,ut dignus [dignumj ornalur
635 PETRI VEiNERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 936
Accurrit accepto nuntio et ipse summus pontifex A et accepta Deo anima, fruaturque perenniter fru-
Innocentius, atque cum ipso episcoporum et cardi- ctu bonorum operum suorum, nec obliviscatur
nalium totaque Romanae Ecclesiae vel curicw pleni- apud Deum sediligentium fratrum et fihorumsuo-
tudo. Congregatur pene tota lu-bs Pisana et illud ;
rum [Amen.]
cernere, illi obsequi, omuibus suis negotiationibus CAPUT XXIV.
anteponunt. Osculantur plurimi manus vel pedes De quo malo monacho pessime mortuo.
jacentis, et se sanctificari tali contactu vel osculis Post illa miranda opera vel signa.quae adlegen-
nonirritafideconfidunt. Consueveraturbsillamulto tium vel audientium spiritualemaedificationemsu-
qucesita labore marina negotia aucupari, el a re- pra proemissa sunt, sequatur et istud, quod post
motis Africae velOrientispartibuspretiosaquaeque universa illa me comperisse contigit. jNec solum
convehere. Impleverat sinumsuumcongestisundi- me post illa hoc comperisse contigit, sed insuper
que multarum gentium mercibus, et inde cunctis post illa omnia provenisse accidit. Fuit in mona-
pene Italiffi urbibus ditior effectagaudebat.Suscipit Lehunensi Ecclesiae Cluniacensi subjecto,
sterio
tandemuniversis/Egyptiorumopibusprceferendam quidam, nomine ethabitu monachus,
(24-3), fraler

missam sibi ab ultimis Galliae finibus margaritam,
eamque se longe quam prius diliorem esse laela- g sanctitati non parum adversus.Hic strenuusetper-
tur.Ostenditin isto mortuo quantumpraeponderent
terrestribus thesauris coelestes gazcTs, quantumque
opes Christi, etiam post mortem, opes viventium
antecedant. Jacebat ille exstinctus. neque aliquid
in mundo vel possidebat, velsentiebat.Veneraban-
tur tamen eum viventes, reverebanturpotentes,ef-
ferebant laudibuslocupletes.Discernuntetiam ama-
tores mundi, et ipsis obsequiis quje sanctis impen-
dunt dijudicant,quantum subjaceant terrena coele-
stibus, humana divinis, fugitiva sempiternis. Ser-
vatum est corpus venerandi hominis toto illo die
Natalis Domini, et psaimis ac Deo fusis precibus
frequentatum. Sequenti die, hoc est in festo magni
iilius martyris Slephani, obtulit pro ejus aeterna
requiejam dictus papa Innocentius solemne Deo
P
sacrificium, et devote supernam pietatempropon-
tificis laborumsuorum comparticipisrequicimplo-
ravit. Fecerunt idem et episcopi qui forte tunc
aderant, et simul omnes fusis Deo precibus, eun-
tem ad peregrina coepiscopum deduxerunt.Tandem
circa horam diei sextam^prasmissis omnibusChri-
stianae sepulturae caeremoniiS;,astanteinsuperclcro
et populo civitatis pene universo,ine(!clesiaSancti
Frigdiani olim Lucensis episcopijqufePisi habetur,
vir vita, morte, famaque venerabilis ad sepulcrum
delatus, ac tumulatus est. Seplem deinde annis
exactis, cum ad Urbem proficiscerer, causa refor-
mandcE pacis inter Pisanos et Lucenses, specialiter
tamen ejus tractus pia recordatione, Pisasadii.Se-
cundadeliinc adventusmeiadillam urbemdie,cum
sociis ad charissimi mei sepulcrum accessi sacros
D
cineres, ut dignumerat. visitans ethonorans,salu-
tarem pro eo hostiam obtuli. Et licet ejus meritis
aiulto magis me juvari posse conlidercm,omnipo-
tenti tamen Creatori, ac benignissimo Redemptori,
unanimem mihi, dum viveret, hominem, quantis
tunc datum fuit precibus et fletibus commendavi.
Requiescatergo per immcnsam ipsius
sed vita et moribus monasficae conversationi et
spicax inhumanis, hebes et obcaecatus eratinom-
nibus fere divinis et ad monasticum propositum
pertinentibus rebus. Corripiebatur saepe a priore
suo eta religiosis fratribus in jamdictomonasterio
cnm eo simul raorantibus, et multa propterexces-
sus suos frequentertam verborum quam verberum
sponte vel invitus proba ac injurias tolerabat. Vi-
debatur aliquando ineoproficere spirilualium cura
medicorum, et specie tenus conversusapravisstu-
diis putabatur. Sed, parvo interjecto tempore, non
solum in nuUo melior, sed insuper, omni spreto
coelestismeclicinaelabore,seipsodeteriorapparebat.
Producta est haec ejus pertinacia multo tempore,
nec alicujus studio finiri potuit, quousque, eo in-
durato, ille qui attingit a fine usque ad finem for
titer (5fl;;.viii) congruum tamdiuturnismalisfinem
imposuit. Depositus erat ab exteriorum admini-
stratione merito culparum suarum, et invilus ac
murmurans regularibus claustrisepUs retinebatur.
Noa potuit tandera pati tam odibilem sibi clausu-
ram, et diabolico dolore stimulatus carceris sui
injurias in priorem vel fratres suos casu ahquo
refundere gestiebat. Erant prope ipsam ecclesiam
horrea, ad recondendas fruges monasterii praepa-
rata. Concluserant intra eadem prior ac fratres
suum pene totius anni victum, et tam ad esum
quam ad potum sibi ex ipsis frugibus necessaria
prceparaverant. Nam quia terra illa parum vini
fertilis est, non solum panem ad edendum, sed et
cervisiam ad bibendum, exipsarum frugum succo
conficere solifi erant. In hcec fratrum victualia ne"
quam ille exarsit. Etarbitratus mala quiB pro sce-
leribus suis a fratribus perpessus fuerat, damnis
eorum se eisoptimerecompensaturum, igne horrea
praedicta succendere parat.Unde claves claustri fur
nocturnus furatus, de claustro egreditur, et, uni-
versorum absentia explorata,occulle ignem horreis
Omnipotcn- injicit, sic quod ad claustrum nuUo scieute regre-

tis misericordiara in perpetua pace fidelis, devota ditur. Jam(iue^fratres, matutinis pro more finifis

ANDRE;4<: CHESMI NOTyE.

(243) /'A, juonaalerio Lehiuwtisi Ecc.les. Cluu. sith- dantur in beneficiuin.appellaturque vulgo decjauca-
jecio.Monasterium lioc, Ambianensis dinecesis, est tus Sancti 1'etride Lohunoiusanguineterso,GaIl
Gallicae
unus de tredecim decanalibus ordinis Clun. qui Lihons-oi-Santerre.
937 DE MIRACULIS. - LIB. II. 938
laudibus.ad stratapropria reversi fueraut, et ecce A narromiracula, qiiia fide dignum videtur, admisi.
immissus a monacho ii^nis paulatim succrescens, i\am, ut sanctus Pater noster Odo in Vita sancti
in manifestas subito flammas erupit.Kxclamat ille viri Geraldi scripsit, somniorum non sem-
visiones
sacrilegusprimus.et velut innocensetinscius facti, persuntinanes. Probat et ipsum, ut cunctis notum
quasi ad cxstingiiendum cura aliis accurrit.Labo- est Evangelium Auditeevgo somniam meum quod
:

ranlibus tamen cuactis,et ad flammas exstinguen- vidi {Gen. xxxvu). In primordiis pontiticatus do-
das pro posse occupatis, respicitille nec adjuvat, mini papae Eugenii,ad visitandum tam ipsum quam
etvelut ultioni congratulans, otiosus spectator as- communemraatrem RomanamEccIesiam, Romam
sistit. inlongumdivina censura,nec,
iNon tulithoc adii. IIIuc perveniens, apud cardinalatum Sanctae

ut de similibus solet, tantum ncfas in posterum quod, juxta antiquum Romuli tem-
•Mariae NovcE,
punire distulit. Mox enim eum percutienti angelo plum constrnctum est, hospitium suscepi. Ibidum
tradens, invisibili glaciio peremit, cunctisque qui nocte quadamquiescerem.eccevir venerandaevitoe
aderantvidentibus.morteprsesentipariter etiBterna dominus Guillelmus, qui nuper de vila excesse-
frustravit. Fralres tam horrenda ojus
siibita et rat, mihi dormienti visus est in somnis astare. Et
morle perterriti, elisum ad terram jaraque exani- quia frequenti uarralioni hoc necessarium est, quis
mem in manussu«cipiunt,atqueadabluendumpro b isle. vel cujus vitse fuerif, quo insuper eventu ex
more deferunt. Jamque illo ad lavandum- nudalo, hac vita migraverit, breviter inserendum est. Fuit
clavem quam paulo ante furatus fueraf, cum ne- hic juxtacarnem nobilis, juxta spiritura longe no-
fanda manuadhuc teneuteni reperiunt.Placuit ita bilior, a primis adolescentiae annis religionisama-
Deo,et adcorrigeudos pertinaces in malo homines, lor, inquam, quandiu advixit, hoc est fereusque
sic disposuit. Nam cum vitali spirilu recedente, ad senectutem,bonis meliora semper addendo.pro-
mos sit univcrsa corporis membra dissolvi.manum fecif, angelicte monachus munditice, singularis in
mortui hiijus ad retinendam clavem, quamadtan- pauperesetdesolatos misericordicE. Zelo Dei contra
tum scelus perpetrandum furata fueiat, tenacem negligentes, et maxime contra graviter delinquentes
reddidit. Fecit hoc rie vindicta lanli sceleris casui totus igneus, exoeplis nocturniset occultis vigiliis,
deputaretur ; fecit, ul virus ejus notum fleret, ut dimidiam parlem diei quotidianis orationibus et
majoremiraculo seipsam nequam iile quod vivens lacrymis pene semper occupans. Et licet haec prin-
noliieral. mortuus proderet, et ut omnes ad quos cipaliter de eo scribam, quia in his hic specialius
tam pessimi crimiuisfama pertingeret, aconsimili non tamen sola htec de ipso vel in ipso
effulsit,

opere deterreret Jam diclae igiturclaviset aliarum, commendo. Nam quantum facultatis et scientiaein
quas nunc reticeo, rerum indiciis de tanti mali n eo fuit. juxta morem et modum Cluniacensis or-
auctore ceiliflcati fratres, cadaver illiid.cujus ani- dinis ac propositi, sacrissemper etiam aliarum vir-
mam jamiuferus possidebat.utpole furis.sacrilegi, tutum exercitiis invigilavit. Hoc merito, et quia
incendiarii, excomiuuuicati aconsortio sanctorum praeter haec qute dicta sunt in eilerioribusadmini-
corporum expuleruut,et procul extra Christianum strandis multamaDeo sibi coflatam gratiam obti-
coemeterium projecerimt. nebat, multis eum et magnis mouasteriis diverso
tempore ut res exigebat, praefeci. Unde Ambertae,
CAPUTXXV.
Caroloco, Celsinaniis, Silviniaco, ipsi tandem CIu-
De visione quam ego Romae positus vidi.
niaco, a me in priorem proelatus, indeque in abba-
Licetautera propositura meum sit, ut innarran- tem Moysiacensem assumptus (24V, ubique jam
dis hujusmodi miraculis, aut nunquam aut raro dictarum virtutum signa impressa reliquit. Casu
somnia adiuittam, quia frequenter aut falsa sunt dehincintervenienlequem nominarenulla necessi-
aut dubia,quoddam lamensomniuminterhcBcquae tas cogit, dans locum irae, a loco dlo recessit, et Ciu

AiNDRE.i: CHESNII NOT^.

(244) In abbatem Moysiacensem assumptus. Moy- D Virgineum partum dabit orbi lunc venerandum,
siacum Caturcim pagi loenobium.et ipsnm quoque Hanr tibi, Christe. Deus, rex intituit Clodoveus
Cluniacensi coeuobio subjeotum a Clodoveo rege Auxit munificus posthac dominus Ludovicus.
quoudam fuudaium est, a Luuovico Pio Caroli Exstat autem et innocentii papae privilegium in
Magni fliio restHuratum, ac tan<1em, anno 1180, in Chartulario Clun.quocontiuetur ipsum abbati mo-
praeseutia potitiflcum Auscensis provinciae dedica- nasterii hujus Moysiacensis Cluniac. ordinis, Catu-
tum,ut ex his antiqui lapidis iu templo positi versi- ricensis dicoesis benehcentiee suaemanibus amplia-
bus, apparet : tis favore ordinis usum Pontilicalium concessisse.
Idibus octo7iis domus
dicata Novembris,
ista Sed ne gratia impensa subditis gravis esset eorum
Gaudet pontifices hos ronvenisse celebres, superioribus vel infesta, aut tihi per honorem eis
AuxiusOstindum, .actoroe dedit Raymundum, exhibitum superbireut contra matrem, precibus
Convena WiUeUwim, direxit AginnaWdleimum abbatis et conventus Clun. inclinatum, inhibuisse
Jussit et Eraclium non deesse Beorra benignum, quoque, quod abbates qui eidem Moysiacensi et aliis
EUoreus Stephanum concessit, et Adura Pelrum Clun. ordinis monasterns de caetero praeessent.
Te, Duranne, suum,nostrumque Tolosa patronum, donec abbaUClun. obedientiamfecissent.pontifica-
Respuitur Fulco Simonis dans jura Cadurco : libus non uterentur.
Miriadem luslrts apponens ter duodenis,
Patrol. CLXXXIX. n
 :

940
939 PETRI VENERABILIS ABBATIS GLUNIAC. IX

niacum Ubi aliquanto tempore, camerarii,

rediit.
A ac veneficiovos occidisse^. - Yerum est, mquit,ye-

hoc est fratrum procuratorio officio functus, ad rum est.

Hic dictis, et ipse disparuit, et ego evigilans

ultimumadprioratusadmiaistrationemearumloco
ea quae videram recolere et admu-ari mcipie-
remissus'est. iliicassuetisreligiouisetdiscipliaae
dum nulli prorsus in bam. iaterim dum haec agerem, et visa me-
studiis toto conatu intentus,
zelo, ut jam dixi, juslitiee totus moriae commendarem, rursum somno opprimor,
causa Dei parceret,
nequissimo, qui sibi proveaire et sicut in hiemalium nocliumprolixitatibus
:nam
i«^nitus a quodam
timebatquodde aliisdelinquentibusab eofiericer- diesAdventus Domiaituuc instabaot, iterum caput
nebat.insidias passusvenefica fraudeexstinguitur. ad dormiendum compono. Nec mora adest qui
vit« terminum sortitus bonus vir, regno supra, et seeodem modo quo prius ostendit. Oc-
Talem
ju- curro et ego ille non segnius quam ante, et visio-
coelorum dignus factusest, conjunctus illis ut
nis preemissaeomnino immemor, amplecti eum et
stum est credere, de quibus Christus veritas ait :

Beatiquipersecultonempatiunturpropterjusiitiam, osculari.ut priuscoeperam. Quid multa?NihiI plus

quoniam ipsorum est regnum coilorum [Matth. v). miuusveinaaimo meo, nihil plus vel minus in ore
Unde quianon solum propter justitiam jam perse- meo, ia hac secunda visione fuit quam in prima
supra mterrogo.eademquaesu
cutionempassus est, sed etiam (quod majus est) b fuerat. Eademquae
propter justitiam mortuus est, merito dignus
judi- pra audio, de statu suo, de visione,Dei, de certi-
tudine Christianai fiiei, demorte sua, ordinequo
catur regno coelorum.
praemisi a me interrogatus, eadem nec pauciora
Fraus ergo qua tantus vir vitae subtractus est,
quibusdam indiciis antequam Romanum iter aggre- respondit. Huic tamea secuodae visioni, io fine ali-

derer, ad me delata, in quaestionem versabatur. quid additum est. Mox eoim ut dixit se vere dolo
Sed itineris acceleratio quaestionem impediens,
ad falsorum tVatrum exstioctum.in fletus amarissimos,
finem rem perducere non permisit. Ita interim
de ut mihiinsomois videbatur, prorupi, et quiajam
tam nefanda re anxius et dubius, propositum iter defacto non dubitabamj tantum nefas, insatiabili-
mcoepi, et Romam,
inccepi, ei 00^^10.0^*1^-.^., perveni.
ui suprascripsi,
nomaijj, ut ^^^ Ibi — ^^^. —
buslacrymisdeplorabam.lofletibusistisevigilaos,
j~ r--

loco tempore modo, quo dictum est, veaerabilem oculos humectos genasque meas receotibus lacry^

Guillelmum mihi astare coaspicio quem cum

vi- : mistepeotes inveni. Utvero hujus visioms velsom-
nii indubia veritas commendaretur,
regressus ab
derem valde gavisus surrexi,et multo cum affectu Clunia-
amplecti eum et osculari ccepi. Licet autem
altus urbe, atque ad Galliam nostram redieus et

sopor exterioremsensumofflcia occupasset.vigebat cam perveniens, quae de morte saocti vin suspica-
tus fueram, ipsius aefarii parricidae
publica con-
tamen velut in vigilante memoria, meque dormire ^
fessiooe verafuisseprobavi.Quem gehennadigms-
dormiensnon ignorabam. Nec illud mente exci-
deratiUumqui videbatur in somnis videri,aeceram simum. quia giadio, laqaeis, ignibus, vel extremis
suppliciis,ecclesiasl.capietate protii-
immemoraotenon multum temporis mortuum, et nefaodorum, quod
Quodque beute, puuire nou poteram. exsilio perpetuo
dolo auem supra scripsi, exstinctum.
pene solum licuit.iufernah mproditorem damnavi.
magis mirum est, etillud nescioqua vi occultana-
tur^ stat.m menti oc.urrit,aon posse
mortuum diu Nam sacrosaoctis Evangel.is adlubitis, compulsus
praesente
est io pr.blico Guiuiaceusi capitulo lue
cum vivenie moran, nec prolixum sermooem mi-
jui-are quod, ti-ausactis t.ibus sibi a me
praefixis
Uade priusquam recedere virtute iovisibili
scere.
quibus- mensibus, nuuquam deinceps intra termiuos uai-
cogeremr, ioterrogareillum festiuauter de
tamen ut non phantastica, sed versam Galliam concludeates maneret, sed extra
dam decrevi. Quae
aptum requirerei, et io m-
auae apparejjdi
verax quae vishj videretur,
apparebat visio nequaquam
y^^^i^'-^'-, ^--^ n — illos locum saluti suae •
. .
- .
-„ ^„„„x
dormiens venlo loco Deo pro peccat.s su.s d.gne «aUsfacer
prius pr^medltatus fueram, sed tunc ea
nutu ut arbitror Dei noviter meoti occurrentia, co- H*c suprascripta visio I.cet in somms apparuer t,

idcirco mihi fide digoa videtur, quia

dormieat^ et
Quatuorergoqu^dam, qu^ ne-
gitare incipiebam.
scio unde dormienU occurebant,
interrogando ei tam iute«ra in tanus, ut d.xi, memoria, et .te.ata
proposui. Quomodo,mqu^m,vobisest domineprior,
D ac per omnia prim^e s.m.l.ssecundae y.s,on,s,p.^-
esl, form^a, at-
ter iUud quod in ulumo exceplum
vocaaseum non ex proprio nom.ne, sed ex otficio? confessio,
semperbreviloquus, que hominis publica
.psius detestand.
Adqiiod ille breviter, utfuerat
ex more verba replicans, respondit non falsam, sed veram eam, ut arbitror, omnino
ac bis vel ter
demonstraut.
MuUum, ait, 7nihi bene est, muitum mihi bene est,
subjuoxi CAAUT XXV.
Huic primae interrogaUooi secundam
:

adhuc Dominum ? Et ille Assidue video,

De visione fratris Enguizonis
Vidistis :

addo Etsne, Subjungatur et huic visioni altera,quae quamvis

assidue video. His duabus, et tertiam :

in somnis ut illa apparuerit, veram tamen

fuisse,
inquam,cer<«m quodde Deocredimus,estne absque Cluniacum
comprobavit. Venerat
dubitatione,vera fidesquum tenemus ?—
Nthil, ait. ipse rei exitiis

verum,nthU ita certum. Et quarto : Verujn est, meo temporeconve.-siooiscausanobilisvir, Engui-

ita ma-
a,io,quodfamareferl,ve7-umestquodmultiopinan- zo nomioe, et ut in pnmo.diissuiseiga divina
sua^ gis exerceri assuesceret, quiescendi ad serviendum
tur,q^Qsdam quos ipse non iynoratis fraude
 ^*1 DE MIRACULIS. - LIB. IL 942
Hcclesiae in ecclesia suscepit. Ubi dum quadam .\ apudCarumlocumpuerulusquidam monachusante
nocte dormiret, videt quemdam oiim commilito- sacros matutinos iu fratrum dormitorio et nescio
ucm suum, qui Petrus dicebatur de Rocha, quod quid meditans dormu-e non poterat. Ut ecce post
castrum m Gebennensi diojcesi
Defun- silum est. aliquantum processum noctisaspeiit etviditvene-
ctus vero fuerat jam dictus miles in Hierosolymi- rabihs vitae fratrem, .\chardum nomine, qui ejus-
tauo itinere ante nou mu,ltum tempus, sed ejus dem monasterii prior fuerat, et aute paucosaunos
ohitum supra nominatus fraier penitus ignorabat. vita excesserat,per gradus dormitorii ascendentem
Noudum enim fama mortis ejus adeum
vel tenuis sibi appropiuquare. Erat vero jam dictus puerulus
pervenerat. Visus est ergo ei, ut dixi, jara dor- fiatris ejus filius. Venit ergo, et in scamno ante
mienti in specie illa,quaeum in saeculo viderecon- lectum pueri constituto resedit. Erat cum illo et
sueverat. Gavisus est frater,et, ut optime notumac venerandus ille dominus prior Guillelmus, et ipse
familiarem, cum alloqui fauiiliariterc(jepit.C>«u/ est, simihter defunctus, quem mihi Romse in somnis
quomodo tekabes
luquit. ? — ^'^o.ait ille,m
apparuisse supra retuh. Neutrum tamen illorum,
trans-
marino itinere quod te,ut nosti,(:onscio c(jepi,defun- dum viverent, puer viderat, sed ex his quae ab
ctus sum.— Et frater Quidestergo etdesociisqui
: eis audivit absque uUa eos ac si
vidisset dubita-
iUuditertecumaygressisunl?-ini,m(nnl,etUlijam
g tione cognovit. Morati sunt et coUocuti adinvicem
de mtri excesserunt,
aP. vita illl no.^ at 411: „,IL..^ ,....
pnrrciVPrnnt illi „i:_ i;. ^ ..
vero et illi adlmc super- ahquaudiu, puero audiente, quousque domino
. .

sunt. —
Quomodo, inqiiit, tibiest in statu illiusoi- Guiholmo recedeule, solus frater Achardus ante
tce,ad quam transisli f Ad h«c ille Bene,dil, miki iUura, ut dictum est, sedens remansit.
:
Quiadpue-
est,quia misericordiam quam a Deo speraveramjam rum conversus, hortatus cst
eum ut su: geret, et ad
comecutus sum. Obest tamen adhuc multum,el ob- mira qucedam videnda,usque ad fratrum ccemete-
slat pleniludini sululis mege,quod proximo lempore rium cumeo proceJeret. Respondit iIIe,timorequi
antequam Hierusalem peryerem,sacerdulem Ecdesiae euin invaserat, patrui sui familiari collocutione
deSeconiaco, quandam a me decimam exigentem, jam ex parte sedato,non posse fieri quodmonebat
pervineam quamdamfugavi,et in exituvineaeirrece- sub custode se esse, timere ne si eum aliqui prae-
renter percussi. His fralerauditis Et quid, ait, de ler morem egredientem
:
videret, dira flagella sub-
me tibivideturlPolero consequisalutem quam spero^ iret, nec ipse inter multiphces plagas sibi adesse
— Salvaberis ,\nqaU,sed ante salutem multa et gra- valeret. Ad htec illo dicente, nihil sibi esse timen-
viapatieris. Hisdictis, is qui apparueratmilesdis- dum, credendum esse patruo, optime se ne quid
paruit. Frater a sorano evigilans, cuncta quce vi- mah ei inde contingeret provisurum, salvumetin-
derat vel qu* audierat, mihi slatim mane retuht. ,
columera ducturum ac reducturum, adductus est
Rogavit insuper, ut hceretei partes iUas de puer in sententiam.et surgens, ac se regulari more
quibus '

miles ortus fuerat, et in quibus ea de

presbytero induens praecedentem seculusest.Duxitautemeum
acta fuerant adire, et utrum vera an falsa esset vi- per claustrum maj us,in claustrum mfirmoruin,inde-
5io jam dicta probare. Nam sicut mortem militis que usque ad ccEmeterii ostium.Quo aperto.statim
aullus ei ante militem nuntiaverat,sic
necde socio- uiterius processerunt. Etecce conspicitpuer totum
•um ejus morte aut vita.sic necdefugapresbyteri,
coemeteriiambitumsedibus innumeris refertura,ac
>eu militis percussione quidquam vel modicura supra sedes iUas viros monastico schemateindutos
>riu3 audierat. Acceptaergoregularimorehcenlia, sedere.Dixerat autem illi patruus et sibiinteralias
Jebennensis territorii partes adiit, ibique a notis sedem servari.inquastatim aliorum modoveniens
veracibus personis cuncta quae a mortuoaudie-
t
resideret. Indicaverat etiam querelam in conventu
at, vera esse agnovit. iNam et quod
de presbytero illo de se futuram, propter quam necesse
esset se
.otumfuerat, tam ab ilio quam ab aliis didicit, et
exsurgere, et ad vocantisjudicium properare. Mo-
>aucos postdies.mortemmihtiseteorumquos
mor" nuerat insuper ut in ilio examinis intervallo eam-
uos ille nuntiaverat audivit. Quae postquam parenti-
dempuersedem occuparet, nihilque metuens sibi
—
»us defuncli inuotueruut,bono usi v.v,^oxixw
' quodin
"' consilio v^Liuixiu
usque auicuuum cuuscrvarei.
ua^iuc adreditum
)resbyterum ille dehquerat, ipsi pro eodigne sa- ^ Ingressus
conservaret. yuou
Quod etsiciactum
etsicfactum.
namque frater Achardus cumpuerocon
isfacientes presbytero, expiaverunt.
Et quia tam ventumiUum, mox in sede sibi parata resedit. Or-
erUsindiciisveraxfuisse priefatavisio probataest, tus est statim clamor, et a quodam circumsedente
me ut non dubia, sed utcerta, inter ctetera mi- querela deposita,
.

quod idem frater tardus Uh suo

acula conscripta est.
couventui occurrisset. Surrexit ille confestim, et
CAPUT XXV ad saUsfacieudum more monasUcoinmediumpro-
De cujusdam pueri vlgilanlts visione mirabili.
cessit. Quo facto, puer, ut monitus fuerat,surgens
Et de mortuorum quidem
aperUsmanifestationi- eadem resedit. Obtinet autem
constanter in sede
us multa superius picta sint, unum tamen
licet
medium coemeteru locum, structura quaedam lapi-
dhuc addere volo, quod nuper compertum
tacen- dea, habens in summitate sui quanUtatem umus
um non esse videtur. Nam anno, quo hoec scri-
lampadis capacem,qu8e ob reverentiam fideUum ibi
si, iUud contigerat.
Vigilia .Natahs Domini, nocle
quiescenUumtotis nocUbus fuIgoresuolocumiUum
iHicet qua Sanctificamini hodie cantatur, jacebat sacratum iUustrat. Sont et gradus per quos Uluc
 944
943 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUiNiAC. IX.

in via Dei sectatoribus consuluerunt.et vi-

ascenditur, supraque spatium aaobus vel tribas A suisque
gilanti oculo, ordinem conlra omnes pene Satanae
ad standum vel =edendum homiiiibus sufticiens.
«edem cujusdammagni et leverendijudiois.su- insidias circumspectu instituerunt. Nam ut con-
Ibi
tra superbiam, qu*, juxta Scripturam.initiumest
praaueinsum sedentempuerdnmconspiceret,vidit
omnispeccati (£;ec/<. s), et contra ejus nefandam
jam dictum fratrem Achardum ante ipsum velut
pro satisfactione prostratum. Quid dixerit, quidej sobolem, invidiam dico,ambitionem et vanamglo-
responsum fuerit, iutelligere licet multum nisus, riam, ac si qua sunt alia, ordo ab eis institutus,

non potiiit. Clare autem idcirco cuucta videre po-
terat, quiaquEedam rnaxima claritas absquesubsi
dio humanorum luminum, tolumillud iUiuscoeme
teriispatium illustrabat.Modico.emporisintervallo
transactOjSfepe nominatus frater ad locum pro-
quantum, juxtaeorum scientiam, hominieratpos-
sibile. armaretur, vestes vilissimas (246), ac super
omne religionis propositumabjectissimas.ipsoque
visuhorreudas assump^erunt.(}uantitateeuimbre-
ves et angustte, quaiitate ita ut vix aspici possint

prium rediit, et puevo sibi cedente, atque ad ejus hirsutee et sordidae,nulIum gloriandi vitumse i>osse

pedes residente, sedem suam recipit. Parum inter- admittere indicant. Et novi quidem quod etiam in
cesserat, et ecce puer couspicit totura conventum sordido habitu diabolus quod suum est qutEril, et
illum desedibus suis exsurgere, et non ad illam, b humilitatis
vestibusquandoque texturamsuperbiae
interserit. Sed tamen jam dicti jusd et Deumquee-
1••_ J^«.ll.I.intinl'r\i-i*-i-i'k'\/~rii nc» _
•. /^ •

per quara ingressus fuerat, portam, sed ad aliam

princeps
quamdam tendentem, ad exitura festinare. Ante- rentes viri, in quantum potuerunt, ne
qnamtamenegrederentur,conspexitmultiimiguem, mundi per superbiam aut superbife familiam inse
proxime ante ipsam portam accensum. Perquem, vel suis sibi locum invenire posset, summo studio

ut referebant plurimi ex illo agmine transeuntes, providerunt. Cupidilateminsuper quae radixmalo-

alii diu in illo morabantur, ahi cito transibant.Hsec
rum omnium dicitur (/ Tim. vi), velavaritiam qu<E
tandiu vidit, quousque portam illamomnes exces- idolorum servitus vocatur (£jo/ies. v), ne mihi [ni
serunt.Remansit autem post tantum spectaculum, mis] venenosa virgulta quolibet tempore proce
solus puer cum patruo. Quem patruus, ut promi- dere [producere] posset,itaradicitus avulserunt,u
serat, per viamqua venerat reduoens, cumeo fra-
trum dormitorium ascendit, eumque usque ad le-
certos terminos(247)juxta locorum suorumferlili'
tatem aut sterilitatem,in circuilu ceharum suarum'
i
ctumproprium prosecutus, statimdisparuit. majores minoresve prffitigerent, extra quos etiam
Hanc
posteaab mundus, necsaltem quantum
totus eis elferetur
visionem quia auditam prius ab aliis,et si

ipso puero fallere uescieute, fide dignam judicavi, pes humanus occupat, terraj spatum acciperent.
ad legentium utilitatem velcautelam. sicutetprae- r, Ea etiam de causa, anmiahbus vel pecoribussuis,
cedentia, ne mente exciderent, scribere volui. certum quem transgredifas non esset, termmum
CAPUT XKVlll. instituerunt, bobus scilicet, asinis, ovibus, capris,

De institutis Carthusiensium{i^'6) monachorum, vel hircis. Et ut uon esset eis quandoque necessa-

Et quia propositum meum in narrandis mira- rium, vel plus terrs, quam dictum est,possessioni

cuhs, de quo jam frequenler lectorem instruxi, sueeaddere,autnumerum jumentorum suorum vel
tale est, ut absque ahquo temporis prffijudicis pecorum augere,duodecim tantummonachos(248,
non attendens quid quando factum sit, sed quan- cum xm, priore, ac decem et octo conversis, pau-
do mihi relatum sit, ad Dei gloriam etlegentium cisque mercenariis, nuUo prorsus superaddito in
£edificationem, quee pro certo vera esse comperi suiordinis monasteriis esse perpetuodecreverunt.
PrfEter ista ad edomandumjumentum
corporissui,
describem, trado legentibus quoe ante paucos
Sed antequam ea scribere exordiar, etadsubigenddmjuxtaApostoIum,legemmembro-
dies didici.
queedam ad rem pertinentia illis propono. rumsuorum, repugnantem legi mentissuae {llom.
partibus omnes vii), duris carnem ciliciis
semper exasperant, coa-
Servatur in Burgundiae inter
linuatis peneacribus jejuniis corporaaffligunt, ex-
Europae nostrae monastici ordinisprofessiones,pro-
desiccant. Inde est quod
^ pane
r- furfureo
fessioqueedam, mums
lessioqueedam, aliis ejusaemmonasucipro-
multis aius ejusdemmonasticipro- tenuant
leuuaui et ucai^v.o.L^v.
ci .

positi sanctior et cautior, instiluta nostro tempore

^ semper
a quibusdam Patribus, magnis, doclis et sanctis,
magistro Drunone Coloniensi, magistro Landuino
Itahco, ac quibusdam aliis vere magnis, ut dixi, et
Deum liraentibus viris. Qui quorumdam antiquo-
utuntur,vino adeo adaquato,ut raentoma-
gisvillumquamvinumdicatur. Ab omni carnium
esu, tam sani quam .Egri, in
perpetuum abstiuent.
Picesnunquam eraunt, sed forte ex charitate da-
tos accipiunt. Die Dominico et quintaferiatantum,

rum monachorum tepiditate,negligentiaacdesidia caseum vel ova ad vcscendum admittunt.Tertiafe-

ria ac Sabbato, aut legumine aut olere cocto
utua|
prfftdocti.seeculo abrenunUare volentes,cautiussibi
AiNDRE^ CHESNII NOTA:.
plte etmundissimffi sunt.
l
(245) inslitulis Carthusiensium. Qaasseqnyin-
De
(2i8) Ul certos terminos. Possessiones plurima,
tur notulae descript<fi sunl ex impressoCodiceV. (i.
Nic. Fabri, ciijus in obitu htterati oranes sum- et longt; latequc <iiirus<TG.
Dnodecini lanhim monnchos. El fratrum.
mam sejucturam passos in [)eipetuiim teslabimlur. (2 '18)

246) Vestes viUssimas.AluxiaG Carlhusiams um- uumerosa turba, mgeiisque familia.

945 DE MIRACULIS. — LIB. II. 940

tnr. Omni secunda, quartaet sextaferia, pane solo A CAPUT XXIX.

etaqua contenli sunt, Semel in die semper come- Dequodam fralre Carthusiensi, qui mira viguans
duntexceplisocto diebus Natalisdomini, octo die- vidit

bus PaschfE, octo diebus Pentecostes, Epiphania Multaquidem in sacro ordine miracula contigisse,
Domini, repraesentatione ejus, hocestPurilicatione a pluribus accepi. Sed quia ipsius humilitatis vir-

sanctee Mariae, Annuntatione Domini, quando Pa- tute,quasemperserviDeimirandaoperasua quanto

schali tempore provenit, Ascensione Dommi, As- possuntnisuoccultant, vix aliquid ex his prodere
sumplione ac Nativitale jam dictee sacroe Virginis aliquivoluerunt, rara, imo rarissima, quibus omni-
matris ejus, et exceptis festis duodecim apostolo- modafides accommodanda esset.adme miracula
rum, sancti Joannis Baptistae, sancti Michaelis, pervenerunt.Quae tamenabsquedubiocertacompe-
sancti Martini, et illo quod in Kalen. Novembris ri.tacere nec velo, necproposui. Fuit ex eorum du-
celebratur, feslo omnium Sanctorum. Super haec mero,non quidem monachorum, sedconversorum
omnia more antiquo yEgyptiorum monachorura, conversus quidam, humilis genere,juvenis aetate,
singulares cellas perpetuo inhabitant. Ubi silentio. sedmoribus generosus etvitne sanctitateprovectus.
lectioni, orationi, atque operi manuum, maxime in Hictotostudio,obedientife,humilitati,mortiticationi,
scribendis libris irrequietiinsistunt. In eisdemcel- b omnem quam poteratoperam adhibens, mundum
lis debitumregularium Horarum, hoc est Primam. sibi, seque mundo non solum crucifixerat, sed
Tertiam, Se.\tam,Nonam, Completorium, signo Ec- etiam sepelierat. Amoridivino, et specialiter me-
clesiae commoniti, Deo persolvunt. Ad Vesperaset moriae Matris Domini, ita se totum devoverat uta
Matutinas inecclesiacuncticonveniunt. Ibique non bonis virisipsumvitamqueejus cognoscentibus,ni-
perfunctorie, ut quidam, sed intentissiraeoculis in hil scire judiceretur, nisi Christum Jesum et hunc

terram demissis,corfUbus coelo iufixis, Ueo preces
Deo gratiarumactionespersolvunt. totumquesuum
tam interioremquamexteriorem horainem,habitu,
voce, vultu, rebus visibilia excedentibus, spretis
cunctis aliisintentum, imo aflixum esse ostendunt.
Ab boc moreexipiunl illos festivos dies qui supra lacymarumvalle,de virtute in virtutem proficiendo
scripti surit, in quibus bis comedunt, et in quibus
more monachorumnon percellas, sed simul habi-
tantiumnonsolum omnesregulareslloras in eccle-
sia decantant, sed et in refectorio tam postSextam q culte, sedpalam, quantum perditusille perditionis
quam postVesperas,nuIlo sospiteexcepto,commu
niter edunt. Quibustantumdiebusantiquorum ere-
mitarum, aemuIatione(249)ne abaliissacris operi-
bus, licetdigmtate inferioribus, impediantur, salu-
tare omnipotenti Deoprosalute suaacmundisacri-
ficium offerunt, quod ex usu jam veteri tracto no-
mine, quia Deo mittitur, Missa vocatur. His sacris
diebus, qui singulari privilegio a Dominovel ejus
Resurrectione Dominici dicuntur, ac saepe dictis
ipsius vel sanctorum ejus solemnitatibus missas
celebrant. Diebus quibus eis legumiue uU licet
illud ipsi admansuramacceptum.sibiaptant et co-
crucifixum (/ Cor. i\', sacramque ipsius crucifixi
matrem, ac perpetuam Virginem, humanae salutis
singularem post Domini amatricem, Mariam. His
studiis a conversionis suse prmcipio coeptis,magis
ac magis insistens,et inhac nostra, juxta Psalmum
{Psnl. Lxxxni), ascensiones in corde suodisponens
(i6/rf.),antiqui etcommunis hostis invidiam contra
sevelutnovam ac specialemconcitavit rnecjamoc-
humanae sit avidus, exseipsos monstravit. Jacebat
quadam nocte in cella, sibi ut talium mos est, ad
laboris solamenetorationis secretum designata.Et
eccein multo jamprocessusnoctisipsi, adhuc vigi-
lanti etcoelestiameditanti, daemonum turba in spe-
cie porcorumaggresfiumapparuit.Furebantubique
per tolam cellam, et discursu insano. rictu hor-
rondo.dentibus longissimis ac velut in necem ejus
exacutis, pavefactum ac trementem hominem cir-
cumstabant. Sudabat ille, utmihi relalum est, pra?
timore,et quasijam jaroque abestiis discerpendus,
nil nisi mortem ultimam praestolabatur. Talia eo

quunt. Hoc verotunc, quando non communiter in patiente adauctus est metus, et quemdam enormis
refectorio, sed quando eos in cellis suis solos co- magnitudinis homuiem,utex cordis suijudiciosibi
medere eremitica institutio praecipit. Vinum nuUo ^.
videbatur, daemonumprincipem,ceIlamillaminqua
tempore, ante mensam vel postea sumunt. Sed si ista fiebant, conspicit intrantem. Qui primo ingressu
quistunc sitim passus fuerit, aqua ei, non vino,uti suo conversus ad porcos Quid, ait, seynes facitis ?
:

lioet. His, ne tam sanctam institutionem omnino Cur jam hunc non rapuistis ? Cur noti discerpsi-
muti proeteriisse videremur, breviter praemissis, ad stis ? —
Quoddicis, inquiunt porci, magno cognatu
miracula per quos lam ex ipsis nostro tempore fa- facere nisi sumus, sedcunctaientantes,n\l facere
Oia, proce lendum est. Haec enim in toto isto opere potuimus. —
Egoiacniil ille, jam faciatn, quod vos
prmcipalis, utsaepe jam dixi, fuit miiii causa scri- desides facere non potuistis. Quoddico uncumfer-
bendi, hoc est, miracula ubilibet vel quoUbet tem- reum longis ac recurvisungulis terribilem, minaci
pore facta ad prae -entium vel posteror im memoriam manu protendens, atque ad virum Deirapiendum
transmittendi. imoaddiscerpendumadaptans, eum nimioterrore
ANDRE/E CHESNII NOT^.
Quibus tantum diebus antiq, eremitarum
(249; ruut, et Horas Canonicas es in commune con-
amuLalione. Ad nunc quotidie et sacrificium offe- venieQter decantant.
947 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 948

pene mentc excedere cocgit.Sed Deus. cui bonus A sed semper quoad vixit servavit. Sed pla-
ille ait,

vir ille ssepe supplicando dicebat: Nei2os hiducas cuit Deo, ne puer tam bene educatus, tam sancte
edoctus, diu particeps mortalium fieret.vel aliquem
in tentationem, sed libera nos a malo, tentationera
tam duram non est passus ultra procedere, sed de ipsorum diuturno consortio nnevum contrahe-
multamisericordia, qua semper suisprovidet,edu- rent. Raplus est ne mnlitia mutaret intelle-
igitur,

xit eura a tentafione, et liberavit a malo. Mox

clum,autnefiCtio, quae quibusdam etiam religiosis

enim ut nequamille manum, ut dictum est adeum quandoque familiaris esse solet, deciperet animam
rapiendum, et uncum videbatur, ferreum ad ipsius(Sap. iv).

eum discerpendum extendit, statim omnipotentis Prapveniens ergo in moriendo discipulus raagi-
Filii Dei Mater, Mater vere, ut dicimus, raisericor- strum bonam qnidem spem salutis sufe, sed cum
dife.inqua ille, sicutdictumest, totam spem suam eadem spe magnum illi ac pene intolerabilem de

postDeum posuerat, visibiliteradfuit, acvirgalegi morte suadolorem reliquit. Acceperat quippe illura

manu praetensa Quomodo, inquit, htic deteslandi

:
apriore suo.ut jam dictum est, ad edncandum,
venire ausi fuistis ? Non est hic vester ; necjam sed ejus bonos mores sanctamqueintentionem in-
contra eum in aliquo praevalere poteritis. tuens, admirans et amplectens, eum non solum ut
Dixit,ac dicto velocius. totum illud infandum b commendatum, sed ut filiumunicediligebat,atque
collegium ut fumus evanuit. Perstitit illa post dae- idcirco ejus tara celerera, imo quasi furtivura de

monum fugam ciim homine adhuc tremente eum- mimdorecessum, pene assiduedolendo dellebat.Eo
quehis verbis consolata est Placet, inquit,
: quod tractusaffectuorabat continueproipso.psalmorum

facis, twque animidevotionem Deo mihique qratam quidquid noverat Deo quotidie prof undebat, nec sa-
esse noveris. Fac ergo quod facis, etdehis ad me- orando,psalmendo,raoerendo,pro ipsius anima
tiari

liora perseveranter proficere s'ude. Et ut tibi ali- poterat. Cumque lisec tam devoti animi sui tam pia

quid singularein mandatis tradam, stude vilibus studia, nuUo fere tempore intermitteret, nec ab his

escis,compl°xtereubjectas vestes,operi manuum de- quantum facultas d ibatur, cessaret, volens Deus
votus insiste. His animatum hominem virgo relin- hominem suum aut a tam duro labore relevare, aut
quens, coelosrepetiit.Istud de hoc bonoviro mira- cujus meriti velipse,vel puer illius esset ostendere
culum, aliud isto non inferius sequitur. Rusticus dignum fecit eura visione coelesti, qua et ipsecon-
quidam pauper, sed paupertate devotionem fidei solaretur, et quid de ipso, vel puero senliendum
ejus non impediente, se bonis illis viris, de quibus esset, legontibus, sive audientibusproderetur. Per-
sermo prsemissus est, amicitia junxerat, eisque noctabat aliquando subdivo bouus vir, ut ssepe fa-
non minimum farailiaris erat. Diligebant enimilli C cere consueverat, ac spiritum coelo iutpntum ab
in ipso, non solam, qucBquantum ad animae salu- orationis labore vel studio, utde magno Martino le-
tem spectat nihil prodest, rerum pauperiem, sed gitur, non relaxabat. Curaque defixis non solut

beatam spiritus paupertatem, de qua Dominus : mentis, sed corporis oculis in coelum, Deum ut

Deatipauperesspiritu,quoniam ipsorum estregnum hominieratpossibile supersethera, quae visui cori

cielorum (Matth. v). Ea de causa eumquanto erga
Deum devotionem sentiebant, tanto ut magis fami-
liarem sibiassociabant. Inde contigit ut duosejus
filiosetparvulos susciperent, et iu religionesancta
patris postDeummaxime causa educarent. Horum
unus, non multo post tempore elapso defunctus
porali obstabant contemplaretur, ecce subito pei
medium, velutper medium discissi aeris lux longe
omni corporea luce clarior ei de supernis infulsit,
eumque ac loca sibi circumposila splendore im-
menso perfudit, Et ut servi sui votis, ille qui volun-
tatem timentium se facit, satisfaceret, conspicit et

alterumsuperstitem dereliquit,querareligiose edu- dilectum puerum,irao in Deo Filinm siium, de coe-

care et instituere volentes, supradicto bono viro, lis cum eadem luce dcscendere, atque usque ad se

cuimira qum pra?scripsi ostensa fuerant, ejus cu- lcBtum et radiantem venire, et in insueta visione
vam coramittunt. Nec segnisillemandatorum exse- gaudio simul ettimore turbatus,haerebat.Adquem
cutor, puerum commendatum suscipit, enutrit, ac is qui apparueratpuer Quid inquit, turbaris ?An
:

D non agnoscis filium luum f }\edind nnimum,etme-

sacro religionis lacte, quo ipse educatus in viriles
annosevaserat.cum imbuens,nilreruraterrestrium
sapere, nihil eorum qufe in terris sunt diHgere.
breviedocuit. Cceiummenteconspicere, coelestibus
inhiare, ad Christumcneli ac tevroe Deum ac Domi-
cum ut snlitus eris loquere. Sed ut ea quie circa me
agunturtibiaperiam,noverismultumprofuissemihi,
quodme tamtcnere Deicausadilexisli, quod mnrti
7ncce tam benignecompnssus es.quodpro me tnm sol-

num, tofisanimi viribusanhelare, qut sursum sunt licitas et cnntinuas Deooral'ones fudisti. Amodo per

quffirere, nonqufesuper terram, ubi Christusest in Dei gratiamnoveris me ad illuni statim pervenisse ut
dextera Dei sedens (Co/os.s.ni)juvenem sibi credi- sicut ut hactenusmihi profuisti, sic egotibi amodo

tum bonus doctor edocuit. Edoctus iile ab eo, in apud ipsum prodesse valeam. Dixil hoc, et statim
vanura laliorasse doctorom sinira, ut qiiidara indi- unde vcueraf paulatim eoconspiciente regredi coe-
sciplinati faciunt, ostendit sed ut aquodamsatis
,
pit. Hcl'erel)at autem illi hujus visionis inspeclor,

Doto dictum est, recens testa semel coeiestis sapore quodduma se discederet, coelumque conscenderet
imbuta, odorem inde contractum non diu tantura ut non avcrsa facie, vel huc illucque conversa,ut vaJo
945 DE MIRACULIS. — LIB. IL 950

facientes solent, recessit, sed sicutei coUocutus fa- A deimminutione primiponderis staterarenunliet.Et
converso ecce(mirabiledictu),nihil minusquantum ad pon-
cie ad faciera fuerat, sic seraper ad se
vultu ad superna tendens,taadiu permansit.quous-
dus pertinet, post tam prolixam cerei sui eiustio-
que ut de MaHino jam dicto, legitur, patente coelo nem, soUicitus ille appensor, et specfator invenit,
receptus,videriuUranon Quae visio,in hoc
potuit. sed quasi nihil consumptum sit. totum quod Deo et
praeponderat, quod Severus Sulpi- ejus Virgini matri devotus incenderat, se accepisse
forte visioni illi

miralur. Hoc tam nobile elante nusquam auditum

tius illam sicut ipse perhibef, licet raatutinishoris
leviter dormiens, tamen dormiens vidit, hanc au-
tem iste non dormiens, sed vigi'ans, sub divo po-
situs atque orationi toto corde iitentus, conspexit.
CAPUT XXX.
De miraculo cereorum Romanorum
Matris Domini.
miraculum.adcommendandammortalibusgloriam
Matris Domini, non in quolibet iijnoto vel humili
loco, non in quahbet, vel quantalibet civitate, sed
inipsaurbe orbiscapite, non semel tantum, ut
dixi, sed assidue recursu annuo, divina pietas
et
in ecclesia
potentia operatur. Facit hoc ut et frequentia mira-
culi augeat admiralionem, aedificetfidem.accendat

lUud quoque nobile et jucundum miraculum, locustam celebris nuUi patiatur esse
charitatem ; et

auod ante pluresanuoscorapertumjam pene cum o occultum, quod coelestis providentia, tam famos
loci occasione pluribus, nedicamomnibus.fieri
vo-
tempore menfe elapsum fuerat, memoriae sequen
tium mandare,uUra non differam. Habelur Romae luil manifesfatum. Magnum quidem fuil propheti-

patriarchalis ecclesia in honore perpetusp Virginis cis teraporibus quod ad viduam Deo mittente Eliam

malris Domini consecrata, quae vulgari sermone hydria farinae non defecit, et lecjthus olei non est
Sancta Maria Major vocatur. Major aufem idcirco, iraminutus,juxta verbum Domini quod locutus fue-
quia post Laferanensem Sancti Salvaforis eccle- ratin manu Flije. Magnum fuit quodElias magnus
siam. major dignifate non solura Romanis, sed et propheta Dei pastus est cibo Dei, corvis ministran-
tolius orbisEcclesiis est. Uluc pontifex apostolicus tibus sibi jussu Dei panes et carnes mane, etpanes
in prsecipuisac summefestivis diebus,id estNatali et carnes vespere. Magnafuerunt illa tempore irae,
Domini, Pascha atque Assumptione jam dictae glo- non sunt minora ista tempore gratiae. Magna fue-

riosae Virginis, cum celebri processione more re- runtillatemporachristianaeetevangelicaelegis.Non

manocoronatus pergit. ibi stationem facit, ibi to- ista, tempore christianae et evangelicae
legis. Non

tius urbis clero ac populo assistente, solemne Deo defuerunt prophetse panes et carnes ministratae a
sacrificium offert, et sacros dies quanfo polest co- corvis mane et sero, non defecit eidem pauxillum
lifhonore. Ibi praeter ipsum et ooadjufores ejus farinae et olei per tres tantumannos et dimidium
septemepiscopos, ac cardinales presbyteros nuUi non nec deficit in magno festo Matris Do-
defecit,
missam celebrare fas est. Ibiquara inauditum mi- mini post tam diulinam die noctisque, ut dictum
raculum non solum semelcontigerit,'sed etiam jam est, consumptionem, oblata Deo cereorum
quanti-
a multo tempore annualim in festo supra nominato tas, non solum per tres annos et dimidium, sed
Assuraptionis proveniat, dicendumest. Mos estRo- jam per centum et eo amplius annos, usque ad
manorum festum illud Assumptionis Matris Domi- hancnostram aetatem, et quantum deinceps Deo
ni inter universas anni festivitafes praecipuo liono- placuerit.
re colere, speciaU devofione venerari. Unde est CAPUT XXXI.
quod, infer plura devotianimi sui erga praecelsam In Sylviniaco persanctum Majolumpuermorluus
Virginem signa, cereos uiaximos faciunt, et eos restituitur vitali alimento.

ante paratosvigiUafestivitafis adnominatam eccle- Addatur illud,quod fere cuncfis miraculis prae-
et

siara.deferunl, atque vespertina hora, vel circa ac- ferri solef cujusdam Sylviniacensis pueri a morte

cendunt. Pondus tamen eorura aequa lance pensa- persancfum Majolum Christi virtute injam dicto
tum domi retinent, ut sequenti die solemii missa loco facta resuscifaUo. Is etenim sanctus, sicut

peraota, eos rur.sum pensantesquantum de quan
titateeorum ignis absumpserit, judicante statera
cognoscere valeant. Manent ergo Romanorum ce
rei, a vesperlinis, ut dixi, horis,usque ad sequen-
sextam velnonam horam in ecclesia Matris
tis diei
Domini, ad honorem utriusque acccnsi, et festivae
missae solemniis consumraafis, siriguli a propriis
dominis ab ecclesia roportantur. Referens qui^que
cereum suum, mox ut domum pervenit,
lances praeparat, imponit uni cereura, alteri pon-
dus hesternum. Aftendit diligens inspector, quan-
tumde cerei prius appensa quantitatepossitdeesse
et vespertinas, nocturnas, diurnasque horas]quibus
ConUnuecereusarsit,numeraasexspectat quid sibi
pene cunctis Galliarum populis notum est, ut ma-
gnus vita, sicmiraculiset dum mortalis viveret, et
postmortem maximeinsignisexstiUt.Hac miraculo-
rum graUa, in tantum jam per centum quadraginta
et duos annos. hoc est atempore mortis suae cla-
ruit,ut post sancfam Dei Genitricem,nullum sancto-
rum in totaEuropa noninhujusmodioperibus pa-
rem habeat. Testantur hoc innumeri diversis mor-
geminas borum generibus praessi,qui ad sepulcrum ejus di-
vinam clementiam ipsius meriUs sibi miseri pre"
cantes, exauditi sunt. Inter quoset mulier parvum
habens filium, infra hos septem annos, simUem,
imomajorem per ipsum Deimisericordiamexperta
est. Nam cum jam puer iUe plus quam triennis es-
951 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 952

set, contigit eum morbo correptum extiugui.Indo- A quas longe supra narravi, quia multo post
ter illas
luit acritermulieraftectu tacta materno, ec doloris tempore accidit, non praeteiibo. Eoeuim anno quo
nimii stimnlis agitata, totam vim animi non tam ad de Anglia secundo redii, illud me audisse contigit
fletum muliebriter,quam ad fidem constanter con- Quod ne menti excideret, eo lem anno litteris tra-
vertit.Excitata namque mirandis operibus.qua^ non didi. Hegressus a jam dictee Angliae partibus dum
solum frequenter adsepiilcrumsanctissimiconfes- Cluniacum tendens per Franciam iter agerem, ad
soris facta audierat, sed etiam plerumque viderat, quoddam monasterium Cluniacensis ordinisquod
in spem animum erexit, et sibi abeo posse reddi Radoliumvocatur,etad Charitatem pertinet, hospi-
filium, non irritafide praesumpsit. Unde statimsur- tandi causa diverti. Praesidebat tunc eidem loco
gens,nonad praeparandam funeri sepulturam festi- more prioris frater quidam.Bernardusnomine.Pi-
nat.sed mortuo puero inter brachiasumpto ad ec- ctavus natione, juvenis aetate, elegans moribus,
clesiam properat. Quo cum citatis gressibus velut opere strenuus, domui sibi comraissae prudenter
morseimpatienspergeret, interrogataaniultisquid providens. Detinebatur tunc valida febri, tamque
ferret, etquid sibi vellet, hoc unum omnibus, re- gravi, ut lecto assidue decumbere cogeretur. Veni
sponsum dabat Filius,mqmi, meus est, quejn mor-
: ergo, et tali morbo eum gravatum inveni. Accessi
tuum sancto Majolo defero, ut illum mihirestituat. b statim facta regulari oratione ad ipsum, etqualiter
Mirabantur audientes de tam insolita re tam cou- se haberet sollicite perquisivi. Respondit ille, quod
stans mulieris responsum, et eventum rei jam sol- clarum erat, nec aliquem cernentemlaterepoterat,
licitipraestoIabantur.Venit tandemmulier ad sancti muItumseincommodojamdictogravari.Monui pro
sepulcrum cum parvulo, et eum ante altare fide officio, ut quandiucompos sui erat, conscientiam
plena deposuit. Mira astantiumexspectatio. Nove- scrutaretur, peccata contiteretur,necaIiquid ad sa-
rant quidem, ut dictum est, quandoque viderant, lutem animas pertinens intermitteret, sed confes-
multos ibi sancti virtute curatos.sed a morte redi- sione, devotione, oratione, ad iter peregrinum se-
vivumnec ipsi viderant, cure explendum,se totoquopossetconamine para.
nec apatribusacceperant.
Attenti ergo tam monachi quam ad tantum
laiciret. Acquievit monitis libens. et semotis aliis me

spectaculum, nutum. Omnipotentis, ejusque bene tantumcorameoresidente, contiteri devote aggres-

placitum sustinebant. Mansit puer exanimis ab ho- susest. ExpIeta,prout tunc datum fuit, confessio-
ra diei prima (dies enim tunc astivi erant; usque ne. feci quod meum erat, aegrum confitentem
ad horam nonam. Tunctandemoculosaperuit, ac Christiano more absolvi. Injunctavero ei congrua,
matrem, quae proximo loco ei assederat, eumque j uxta quod ab ipso audieram et mihi visum est.poeni-

materna custodia asservabat,tenui utpuer voce vo- n tentia,die sequenti ad ipsum rediturusrecessi.Facto
cavit. Surrexit mater attonita, et non sola in eum mane,ut proposueram,redii,et remotis astantibus,
accessit. Hunc viventem et loquentem quem mor- secreto eumdesimilibus,ut priusfeceram,admone-
tuum deposuerat, cum multis qui aderantcernens, bam.At ille.ut potuitcorpore.totus autemmentead
spe sua.pietate sancti se frustratam non esse agno- me conxersns. Heccavi ait, domine,el valde peccavi
vit. Fit statim laetus clamor in populo, et voces al- quodde hesterna confesswne,quam pure faccre de-
tisssimaead Dei Iaudem,etS. Majolipraeconiumre- buissem,de industjiaqusedamsubtraxi.Eadecuusa
sonant. Accurrunt fratresmeridianishoris regula- adj udicium hac 710CI e vocatus ,mira et tremenda vide
ri more inlectis quiescentes, totaque Sylviniacus, recoactussum.AstabatquodaminlocomuLtitudoho-
nullapene licet villa sit Galliarum urbe plebium nu- minum tetricoloris^horrendse formse .quorum defor-
merositate inferior, audito tam fehci nuntio,inmo- rmtatemvix visushumaniis tolerare poterat .Allntse
mento advolat. Repletur tam clamosisquam devo- sioit ab eis lance^ geminse in qunrum una animam ,

tis laetantium vocibus ecclesia, et cernentes viven- meam,in aliaopera mea cernebi m. Accusabantme
tem, quem mortuum i-eliquerant, vix se ipsos proe undiqueet quandoqueveraquandoque falsaplurima
gaudiocapiebant.ObtuIitdehinc devotamulier pue- more suo proferebant yE^^l naham constitutnsinar- .

rum sancto, el quia sicut ab utroque parente pri- cto,nectot,\ut videbatur. mU ib'is hominuminnume- I

D
mam, ut sicloquar, vitam acceperat, sic a sancto
Majolo tam insigni miraculo secundam resumpserat
auctoritatematerna sancti Majoli filium decrevit
perpetuo nuncupari. Ne vero legenti, vel audienti
ra objicientibu.^, prse fimore respondere poteram.
Cumquediu hujusmodi Litibus el accusalionibus me
ad omnia suspensumac trementem vexa^sent,occur-
rit tandcm formosus, ut videhatur, vir,et inmedio

superessealiqua de tanto miraculo dubietas possit, astans, turbis insanientibu simo ut animo concepe-
noverint me antequam haec scriberem, bis Sylvi- ram dsetnonihus : Quid, inquil, quseritis f Non est

niacum venisse, et tam a matrequam a pluribuset iste plane, nonestiste de vestris. Eripuit, eripuit
fide dignis testibus, dum id solhcite inquierem.ea eum certedemanihus vestns, ea quam hesterno die
accepisse. abbati suo fecit confessio. — No7i sic est, inquiunt,
CAPIJT XXXII. non sic est, ut dicis. Novnnusenim,el bene conscii
De confessione cujusdam fratrin Cluniacensis tan- sumus quid dixerit et quid retinnerit. Tacuit pro
dem facta domino abbali veraci el devoto. cerlo quaedam, quorwn sibi ipse conscius est, non
Jam aliamdeutililate confessionisvisioneui.prae- oblivione inductus, seddeLiberationeseductus. Cum
953 SERMONES. 934

igitur boDusille defensor a A quid exhauriendum reliquerattotum per Dei gar-

meus prolatam licet

mendacibus veritatem negare non posset, nec ta- tiam exhausit. Expleta veraci et devota confes-
menme deserere vellet.consumpsi in immenso la- sione, absolvi pro officio fratrem et oleo sacro
bore ac formidine totam hanc noctem. Qua trans- inunctum, Chrisli corpore ad feternam vitam ob-
acta, aurora, ut credo, dante diei principium, ex- tinendam refectum, Deo et fratrum precibus in-
pergefactus ad me redii. Nunc quiaplene inteUigo tente commendavi, sicque valefaciens ei, cum so-
multam raihi a Deo hac visione impensam miseri- ciis recessi. Dehinc ut Gluniacum veni, paucis in-

cordiam, ut fateri me veUt, quod tacere decreve- terjectis diebus, ejus decessum audiens, et sibi

ram,detegam Deo cuncta ex integro,tibique,Pater, debita quae ad animam pertinent beneticia afratri-
nec ultra meam animam
parata salute fraudabo. bus solhcile reddi rogavi, et plurasupra debitum
His dictis ad contitendum rursus conversus,quid- addidi.

PETRI VENERABILIS
ABBATIS CLUNIACENSIS NONI

SERVIONES.

SERMO PRIMUS. B vocemnos audivimus,cum essemus cum illo inmonte

DE' TRANSFIGUBATIO.VE DOMINI. sancto {II Pet. i). Quse utrum videriat, utrura au-
{UihLlotheca Cluniacemis. p. 1231.) dierint,etiam sanctievangelistae iMatthaeus,Marcus,
Hodie, dileotissimi, solito serenior nobis dies il- et Lucas testantur Assumpsit, inquiunt,t/e5us Pe.
:

luxil,quando coelesle lumen in terris emicuit, trum,et Jacobum,et Joannem.et duxit ilLosin mon-
quando vera lux mortalium tenebras illustravit, tem e.vceLsum seorsum,ei t7'ansfiguratus estanteeos
quando divinus fulgor humanis soeculis se visibi- {Matlh. XVII Marc.ix ; Luc ix). Terlius enim tantee
;

lem etiam corporalilerdemonstravit.Hodife «ternus visioni tesiis Jaoobus additur, quia secundem ejus-
pauUihim remota caligine,
Sol.carneae iuftrmitaiis dem Domini sententiam: In ore duo)'um autfrium
per mortale adhuc corpus novo et stupendo mira- tes(iu77i stabit 07nneverbum (Matth. \\m\ Tantum

culo mirabiliter radiando eflulsit. Hodie Verbum igitur verbuin. tanta visio, tam excellens negotium
caro faclum, carnis ejusdem sibi unitOB deittcatio- triura et sararaorura apostolorum conQrmandum
nem,viiltus et vesiium clarificatione ostendit. Hodie erat testiraonio. Bene ergo Salvator tres assumit
vidimusgloriamejus.gloriamquasiUnigenitiaPatre discipulos, ut deitatis Trinitas quae apparebat, ter-
{Joan.i)vocedelapsaadeumhujuscemodia7nagnifica nario discipulorura numero signaretur. Apparuit
gloria. Hicest FiLius meus diLectus in quo mihicom- quippe ibi Pater in voce, Filiusin glorilicata carne,
(;
placui,ipsum audUe(Il Pelr. i). Hascest gloriallni- Spiritus sanctus in lucida nube : Ecce, ait, nubes
geniti a Patre, cum Pater Unigenilum recognovit lucida Qbu77ib7'avit eos {Matth. xvn). Vere nubes
cuir eum ignoraotibus revelavit, cum eum divinis Spriritus sanctus Nubes, quia ab aestu carnalium
:

operibus suum esse Fiiium demonstravit,cum sin- voluptatum menles quas obumbratrefrigerat.quia
gulariter liodie clariticavit, cum ab adoptiviseum imbre superno quas aridas invenifecundat lucida ;

discernens suumproprie esse tilium, de cfBlis cla- quia suo fulgore obscura tenebrarum illustrat. De
mavit, dicens: Uic est FiLiusmeus diLeclus (Matth. cujus nubis obumbratione etVirgini matridicitur;
jn). Hic est, iuquit, Filius meus. Suntquidem inihi Spiritussanctussuperveniet in te.et /nrtusALtissitni

etalii multi tilii pergratiara, sed raeus iste Filius obumb7'abit tibi {Luc. u). Videte, fratres, gloriam
est per naturam. Sunt ex lerapore, est iste ante solemuitatis, videteopus Trinitatis, videte rayste-
tempora. Sunt alii facti, est istegenitus. Qui sic est riura resurrectionis. Et quare dixi, resurrectionis ?
geuitus, utsit et unigenitus. Et idcirco unigenitus, Claraat Pater, radiat Filius, oburabrat Spiritus
quia de mea substantia, et non plures ; sed ipse sanctus. Vident hoc apostoli, sed non nisi post
unus est genitus. Hanc gloriam quasi Unigenitia octo fere dies. Sic namque, ait Lucas evangelista.
Patre Joannes vidit,cum ex Deo Deum cognovit, ^ Post hcEC verba fe7'e dies octo, et assumpsit Jesus
cum Irausformatura conspexit,
et ipsura io gloria Pet7'um, et Jacobu7n, et Joan/ie/n {L/ic, ix). Nosfis,
etPatrerade Filio horaines instruentera audivit. qui Scripturis sacris animura applicastis,quod se-
Ideo ait Vidimus gloriam ejus,gLoriamquasi Uni-
: narius nuraerus raalorura praesenlium passionem,
genitia Patre. Vidit ipse, viderunt et alii. Audivit septenarius aniraarura requiem, octonarius carnis
ipse, audierunt etalii. Nam el Petrus dixit : Eanc designat resurreectionem, Nam et sexta die homo
955 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 956
conditus ad laborem nascitnr, et Christus probra,
A Si Domini transfiguratio sanctorum est futura re-
tlagella,crucem el mortem pafitur, et sepdinaala- surrectio, quid mons excelsus, nisi, superna ha-
boribus vacare Deus pra?cepit, ipseque in assumpta bitatio?Quid quod seorsum ducuntur, nisiillorum
carne liber a passiouibus m
sepuicro quiescit;et est ad ipsam conscensio? De quo monte,et dequa
octavaresurgens spem nobis resurrectionis etim- ascensio Propheta in Psalmis:jDomme, quis
ait
mortalis vitae contulit. habitabit in tabernaculotuo, autquis requiescetin
Hinc igiturnonplene postoctodies,sed ferepost monte sancto tuo? Psal. xiv.) Item in aliopsalmo :

octo dies, id estnondum Iransaetooctavodie, sed Quis ascendet in montem Domini, aut quisstabit in
adhuc existente, ccielestem Magistri visionem disci-
locosancto ejus (Psal. xxiii.) Recte ergo a Christo
pulis manifestat ;
ad spem resurrectionis ajterna? in montem discipuli ducuntur,quia post resumpta
informat, sperare de se quod in ipso vident exem- jam immortalia corpora, ab imis ad sublimia,
plis melius quam verbis suadet. Propter hocfacies ab humilibus ad excelsa, a terrenis ad coele-
refulsit ut sol, etvestimenta ejus facta sunt alba stia sancti ab ipso sublevantur, et ei nunquam
sicut nix. Matthaeus et Marcus
ita scripserunt Et : ab eo dissociandi in .Elernum sociantur. Tunc vere
post dies sexassumpsit Jesus Petmm,etJacobum,et
ducentur seorsum, quia coramistatritiooultraziza-
Joannem (Matth.xxn; Marc ix) Quare Lucas post g nia non latebunt, sed ab angelis messoribiis ad
octo fere dies, isti post sex dies transfiguratum comburendum in fasciculos alligabuntur;triticum
Dominum dixerunt ? Sicut jam dictum, creationi autera Domini jussu seorsum inejus horreum re-
mundanae sex dies in initio deputati sunt, unde condetur. Tunc vere ducentur seorsum,quandose-
omne tempus praesenti vita? operationi aptum de- cundum sirailitudinera sagenae missaeiumare.etex
signant. Nam tantum sex diebus Deus
sicut illis omni genere piscium congregantis, eligentur in
omnia operatus est, et sic ab omnibus requievit, consumraatione boni pisccs in vasa, mali
saeculi
itaistis sex aetatibus quae a mundi initio usque in autera foras mittentur. Tunc vere ducentur seor-
finem extenduntur, hoc est toto quo hic vivitur sum, quando in illa resurrectione, in illo ultimo
tempore, quasi una die, operibus quibiis aeterna discrimioe, Filius hominis, cui omne judiciura de-
acquiritur requies, insistenduro est. De quo dieait dit Pater, separabit bonos a malis, sicut segregat
ipse Dominus : De oportet operari opera ejus qui pastor oves ab haedis.
misit me, donec dies est. Venitnox in qua nemopo- Sed qui sunt, fratres, qui in montem excelsum
test operari [Joan. ix), Post sex igitur dies discipuli seorsum dicuntur, Petrus, Jacobus, et Joannes?
Domini gloriam ejus contemplantur, quia ilii aeter- Nullus ergo ducitur, nisi Petrus, Jacobus et Joan-
na tantum Dei visione digni erunt qui istis sex die- Nomina ipsa perquirite,et causa pro-
P nes. Quare?
busilludSabbatumprsecedentibus non neglexerint, tinus apparebit. Petrus eoim agnoscens, Jacobus
qui operibus divinis insliterint, qui hancdiem sibi supplantator, Joannes Dei gratia interpretatur.
ad operandum datam vocaudoin noctem obscurari Congruunt autem nomina auctoribus. Quis nara-
non sinerint. Oportetergo illos sex dies laborando que melius Christum agnovit quara Petrus ? Qui
integros transire, et Deum deorum in Sion, et Re- ipsi interroganti quem discipuli sui eiim esse dice-
gem indecore suo videre. Undebene duo evange- rent, respondit : Tu es Christus Filius Dei vivi
listae posl sex dies dixerunt. Lucas vero post octo (Matth xvi). Et alio in loco: Domine, ad quem ibi-
feredies dixit, quia sicut piaemissum est, pratce. mus ? Verbavitse seterncehabes,etnoscredidimuset
denlo sex dierum in hac vita labore, subsequente cognovimus, quia tu es Christus Filius Dei [Joan.
in Sabbato sanctarum aniinarum requie, venicnte xi).Agnovit ergo Petrus Dominum,unde agnoscens
in octava carnis resurreotione, rapieutur sanoti in jure vocatiir. Quis vero sapientibus mundum sup-
nubibus obviam Christo sempercum
plantavitquam Jacobus,qui mundano quaestui cum
in aera,etsic
Domino erunl (Tiiess. iv). Non igitur post octo.sed
palre et fratre piscando intentus, raox ut a Christo
fere post ,octo dioit. Qiii ergo fere post octo dies de navi vocatus est,corporalem inspiritalem.trans-
dixit,nondum finitumoctavum diem dicil.Nundum itorium in aeternum.mundanum in divinum quae-
igitur finito, sed adhuc existente octavo, seipsum D stum mutavit, et de piscatore piscium piscatorho-
glorificatiim' Doininus discipulis ostendit. A die ninum fieri ineruit. Mundi ergo siipplantator non
namqiiepromissionis, Sunt quidam dn
""quia dixit : immerito Jacobiis dicitur. Qiiis aiitem rectius Dei
hic sta7i(ibux,qui non gustahunt mortem, donervi- gratia vocabitiir.quam Joannes,qiii in tantura ejus
deant Filium hominis venientemin7'egnosuo(Luc. gratia donatus est, ut inter alia ipsius gratifB insi-
ix), usque ad diem redditionis quod proraissum guia, Virginis matris filius el minister ipsius com-
fuerat, annumeratio primo illo promissionis et ul- mendatione fieri meretur, qui supra pectus ejus
timo redditionis, oclo dies cognoscuntur. Duobiis recumbere, qui deitatis arcana, quantum homini
autera illisremotis sex tantum exstitisse proban- licerc poluit, mundo revelare : a
qiii prae caeteris
lur. Nihil ergo dissonum evangelistfB, sed omnia Magistro diligi, quiquasiproprioquodam vocabulo
consona,omnia convenientia horiimdicriimtam in discipiilus qiiem diligebat Jesus vocari dignusfuit.
historiaqiiam significatione Assumpsit (iixeriint. Apparet ergoquod qui tam excellenter Deigratiam
eos,\nq\iH,etduxit in monlem seorsum (Malth.ww). consecutus est,Dei gratiaconsequenler vocatus est,
951 SERM0NE8 958

Unde quoniam dona in eis sin^ularitrr effiil- A asens, nullo alio admisso divinae gratise secreta
ista
serunt, sppcialiter ad videndam Dei gloriam in soli conlernplari merentur. Hi tantum ad aeternae

montem assumi meruerunt, neque alios, nisi qui resurrectionis gloriam pervenire, hiin montem ex-
tales fuerint, ad talem gloriam contemplandam in celsum conscendere,hitransfiguratum in majestate
futura resurrectione assumendos esse docuerunt. Christum viderepoterunt. quoniam reformabit cor-
Nullus namque assumetur nisi Petrus, Jacobns et pushumilUalhnoslrseconfiguralumcorpoHclarita-
Joannes, hoc est nisi afrnoscens, supplantator, e^ tis suBE (Philipp- in). quandooccnrremus omnesin
Dei gratia. Qui vult ergo tunc assumi, fiat Petrus, unitatem fidei, el virum per-
agnitiunis Filii Dei in
agnoscat necesse est Dominum suum,agnoscatne" feclum in mensuram getatis plenitudinis Christi
cesse est seipsum asnoscat eum Creatorem,agno-
;
[Ephes. iv). Tunc multo melior atqne perfectior Pe-
scat se creaturam agnoscat opificem, agnoscat «e
; tro aderit cognitio veritatis, quia sicut Deus per
opus agnoscat Dominum, agnoscat se servum
; ;
prophetamait -.Nondocebit vir fratremsuum,etvir
agnoscat justum, agnoscat se iniquum agnoscat ;
proximum sttum, dicens: CoQnosce Dominvm\om-
sanctificatorem. agnoscatse peccatorem agnoscat ; nes enim cognosceni me a minimo xisque ad mnxi-
Redemptorem, agnoscat se redempfura.Nedicat ut mum {./er. xxxi). Tunc Jacobus supplantator, et
Pharao iVetr/o Dominum (E.vod. \\ ne forte e* r
; victor vilioriira gloriosior apparebit, quia nequa-
sibi cum aliis in fine dicatur: Amen dico vobis quam ullra terra corporis nostri spinas, et tribulos
nescio vosOfatth. x\v). Sed totis viribus annifa_ carnaliumvoliiptatum germinabit;qu<HabsqueuIIo
tur hfEC omnia
agnoscere.quia sine pdeimpos.
fide inrBternumbpIIipericuIoasanctispossidebitur,sicut
sibile e^^tplacere Dco{Hebr.x\) et qiuajustus ex ; d\e'\i\\r:Bealimite.'!,quoniam ipsipossidebunt terram
fidevivit (Hebr.x), ut sit deovibus boni pastoris» (^falth.y). Tunc enim fiet sermo qui scriptus estrA 6_
de quibus ipse ait Ovesmesevocemmeam nudiitnt.
: sorpta estmors.in victoria. Ubi estmors ,victona tun'(
et ego Dominus agnnsco eas(Joan. x). Et dequibns Ubiest,mors,stimu[ustuusf(ICnr.\v.)T\inc Dei gra-
Etcognoscomeas.etcngnoscuntmemrxdbid.).
a.\ih\: tiamlongeexcellentiusJoannes obtinebit, quiasicut
Et de quibus Apostolus Cognosrentes Deum, imo : ipse scripsit De plenitudine ejus nos omne accepi-
:

cogniti a Deo{Gal.\v). Etquoniamnon sufficitfides tnus, et gratiam pro gratia{Joan.\)y pro gratia ac-
agnitionis, absaue opere dilectionis. nam otiosa tionis, gratiim retributionis pro gratiaoperatio- ;

est fides, nisi adsit talis fides quae per dilectionem nis, gratiam glorificationis. Sed et illud ab hac
operatur (Gal. v), sit Jacobus ut supplanfet sup- intelligentia non quod princepsaposlolo-
dissentit,
pIantarevolentem,decipiat,deciperecupientem,dia- rum, quod pastor singularis ovium Christi, quod
bolum, mundum. peccatum. Diabolns qnipiieten- C summus post Christum magister Ecdesife Petrus,
tat. mundus illicet, peccatum occidit. Unde quia quod Boanerges, id est filii tonitrui, Jacobus et
delectando vult tallere, fallendo necare, cauti dnlo- Joannes, ut hsec viderint electi sunt, utet Petri
sum discamus deprehensa prudenter
vitare, ut aucforitas ad hoc testificandum dignior tide videre-
blandi hostis nequitia, cum
Apostolo possimusdi- tur, et tota Ecclesia in summo Pastore suo, ad vi-

cere Non enim ignoramus cogilationes ejus {II

: dendum Deum sublevanda signarefur et intonan-
Cor. 11). Quibus agnitis etDei virtufe devictis, mi- tem de coplis Patrem audientes Jacobus etJoannes
les Dei de hoste pessimo gloriosesupplanfanseum congruenter filii tonitrui vocarentur.
triumphabit, et cum Propheta cantabif; In te ini- Propter omniaista assumpsit solummodo Jesus
micos nostros venlilabimus corrtu, et in nomine Petrum et Jacobum
Joannem. et duxit eos in
et
tuo spernemus insurgentes in no6(s (Psa/.xLin) Istis montem excelsum seorsum et transfiquratu9> esl ante
duobus adjungendus est et tertius Joannes, ut ri- eos. Et resplenduit facies ejus sicut sol;vestimenta
mator coelestium visionum advertat nihil se po- autem ejus facla sunt alba sicul nix(Matth. xvii).
tuisse aut posse, nihil se digne credere aut operari Quid fu ad isfa, o homo? An surdis hsec auribus
absque Dei gratia, sicut ipse Deus fatetur inEvan- audis? An tanta tui Condiloris beneficia ingratus
D
gelio loquens discipulis : Sine me nihil potestis fa- prospectas ? An non ita erga tesollicifam Divinita-
Quod apostolus Pauluscontirmat
cere{Joan. xv). : tem stupendo miraris ?Te, cum nonesses,gratuita
Gratia Deisum id quod sum, et gratia ejus in me bonitate. ut sempiteroe illi adheerendo beatus esse
vacua non Psalmista
fuit (I Cor. Deus xv). Et : posses, creavit ; tibi coelum, terram, mare ; fibi

meus,mise.ricordiaejusprcevenietme,etmisericordia omnia quae in eis sunt, tibi universam molem

tua subsequeturme{PsaLL\\\}). Quod si misericor- mundi fecit atque subjecit : tibi,quod his omnibus
dia Dei universa bona homiuis prtevenit et subse- longeexcellentius fuit, aefernae morfi siibditoet in-

quitur, nullura bonum hominis absque grafia ejns ter mundi mala innumera deficienti, nafus in tua
esse posse cognoscifur. Sic Petrusfide Deum agno- carne, passus et mortuus est. Et ut salutaribus Do-
scens, sic Jacobus sancfis eum operibus deluso mini et Dei tui monitis credere non differres, mi-
mundo glorificans, sic Joannes, quod infide etope. randis operibus sibi a te dari tinem coegit.Inde est
ribus habet, non a ab alio, sed ejusgratia,a
se, vel quod cspcos illuminavif, quod leprosos mnndavit,
quo est omne datum optimum, et omne donumper- quod omnes hominum morbos curavit, quodipsos
fectum {Jac. i), se accepisse cognoscens, etgratias quoque mortuos suscitavit, quod super tumentes
959 PETRI VENERABILISA BBATIS CLUNIAC. IX 960

marinarumundaruiiimolesillapsogressu deambu- A irradiaberis, feliciter illuminaberis, excellentis-

lavit, quod elementis imperavit, quodque hanc sime illustraberis. Tunc ita vulfu Domini super
eamdem miraculorum potentiam omnibus iu se te respiendente implebitur quod oplaverat ante
vere credentibusconcessit. Hinc est quod hodie, ut Propheta,dicens;//ZMm2He< vultum suum super nos
dixi,incarne corruptibile transformatus,tuumquo- (Psal. Lxvi).
que corruptibile incorruptionem, tuum mortaleim- Sed quomodo vultusejus illuminabitur.quinun-
mortahtatem induere posse monstravit. Nam sicut quam lumine caruit, qui ipsum lumen est, quod
ipsefacie refulsit ut sol, ifate posse fulgerc osteu- illuminat omnem hominem.^ Non, inquam, illumi-
dit, ubi ait: Tunc justifulgebunt sicut solin regno nabitur vultus Doi in se,sed illuminabitur superte,
Patris sui (Matth. xm), Si igitur justus fueris, ful- super te illuminabitur, quia tibi lucebif, tibifulge-
gere et tusicut ipse poteris. Facta est facies ejus bit. tibi splendebit. Propterea disliucte protulit hoc
sicut sol. Quid mirum si facta estfacies ejus sicut Propheta, dicens : Iliuminet super nos. De hoc lu-
sol, cum ipse sit sol ? Qui mirum si SoHs facies mine et alibi ait : Domine, inlumine vultus tui am-
facta estut sol? Sol erat, sedsub nube latens, et bulabunt (Psal. lxxxvim).
tunc nube remota ad modicum refulg^ns.Quidest Hic ergo vultus est facies Domini, quae utsol in
nube remota ? Non carne, sed carnis iofirmitate ad B monte resplenduit, quae ut sol in coelo fulgebit,
momentum sublata.Haecest nubes,de qua propheta Incujus verae agnitionis luraine perpetuo ut di-
ait: Ecce Dominus ascende/supernubeinlevem{[sa. ctum est exsultabis. In cujus lumine infatigabili-
XIX). Nubes caro tegens divinitatem ;levis, nullam ter ambulabis. In cujus lumine 'perpetuum lumen
ferens iniquitatem.Nubes,celans divinum fulgorem, videbis. Propter hoc ait Evangehum Facta est :

levis,in eeternumet ipsalevata splendorem.Nubes, facies ejus ut sol,et vestimenta ejus factasuntalba
quia ut in fanticis legitur: Sub umbra ejus quem sicut nix (Matth. Qui Christi vestimentis nisi
lu).

desideraveram sedi (Cant. u) levis, quia caro est

; proxime illi fideet moribusadhaerenfessignantur?
Agni qui tollit peccatamundi.Quibus sublatis leva- Qui licetnon sint quod ipse, sunt tamen ubi et
tur mundusinaltacoelorum.nullojampressuspon- ipse. Unde et alibi Patri ait : Pater, volo ut ubi
dere peccatorum. Hac carnis nube tectus Sol, non ego sum, etilli sint mecum [Joan. \\u). Sunt au-
iste sol qui oritur super bonos et malos, sed tem alba ipsa veslimenta sicut nix.Non enimtanta
Sol justitiae qui oritur tantum timentibus Deum. faciei claritas aliquid circa se obscurum recipit.
Hac certe carnis nuba? adoperta lux, quae illumi- Fulget facies, nifeut vestimenta. Quo nitore?Tanto
nat omnem hominem, hodie resplenduit, hodie fulgori congruo. Et quis nitor tanto fulgori con-
ipsam carnem gloriticans, et deificatam ostendens P gruif ? Quis niveus? Quid namque sole fuf-
nisi
apostolis per seipsum, et per apostolos mundo gentius, quid nive candidius? Hoc candore niteant
revelavit. Hujus solis contemplatione, et tu beata necesse est vestimenta sed candor vestibus mulfo
;

Civitas,in aeternum perfrueris,quando descendens studio et labore acquiritur. Non possunt planeve-
de coelo a Deo parata, sicut sponsa viroornaberis. stes ad candorem congruum pervenire, nisi igne
Iste Sol ultra tibi non occidet, sed idem semper coquantur, aqua abluantur, herbarum succo infi-
manensperpefuum mane serenat.lste Sol jam nuUa cianfur. Haec tria sicut sunt necessaria carnis in-
nube mdefesse rutilansassidua teluce
tegitur, sed dumenfo, ita sunt adhibenda Christi vestimento.
jucundat. Iste Sol non jam tuosoculos reverberat, Dixi vestem Christi esse fideles Chrisfi. Quis est
sed ad sevidendumconfortans,divinoriilgore dele- ergo huic vesti necessarius ignis, quae est aqua,
ctaf. Iste Sol nuUam eclipsim patitur, quia fulgor qu.H sunt herbae ? Iguis est ille comburens noxia,
ejus nullo tuo dolore interrumpitur. Nam non erit illuminans tenebrosa. Quis De quo Joannes
ille ? :

ultra,neque mors,nequeluctus, neque dulor,neque Ego baptizo vos aqua, ille autem baptizabit vos
clamor, quae obscurare possint a Deo tibi datum Spiritu sancto et igni {Joan. i), Quis vero isfe sit
splendorem, quia sicut Joanni de coelo dictum est: ignis ascensurus in coelum Dominus discipnlis in-
Hcecprima abierunt (Apoc.xw). Iste est Sol,dequo „ dicat, dicens Quia Joannes quidem baptnavit :

perprophetam dicitur: Non erit tibi sol ad Lucen- aqua, vos autem baptizabimini Spiriiusancto {Act.
dumper diem,necsplendorlunce iUuminabitte; sed i). Iste igitur ignis est Spirifus sanctus. Quce
Dominus Deus tuus erit tibi in lucem sempiternam aqua f Baptismatis et lacrymarum. De bapfisma-
(Isa.hx). Haecest (ibi lux sempiternii, quae de Do- tisaqua Domiuus in Evangelio, Nisi quis renatus
mini facie refulget. Audis Domini vocem, audis ut fueritex aqua et Spiritu sancto, efc. Joan. iii).
solfulgentem Domini faciem in facie per quam ; De lacrymarum aqua Psalmista Lavabo pcr sin- :

quisque cognoscitur, ejus agnitionein, in fulgore
agnoscenfium infeliigite illuminationem. Hic enim
fide a te creditur, ibi ipsa cognoscelur. Hic intelle-
ctu capitur, ibi couiprehendetiu'. Hic videsperspe-
culiim el in seniginate, ibi aufem videbis facie ad
faciem (ICor. xiii). Tunc cum vere sicufi est ag-
noscens aeterno hujus solis splendore sempiterne
gulas noctes lectum meum, (acrymis meis stratum
meumrigabo (Psal. vi). De utraque aliusprophefa:
E/fundamsuper oos aquam mundam, et mundabi-
miniabomnibus inquinnmenlisvestris{Ezeck.\x\T\).
Igne ergo spiritus accenduntur corda, fervesciint
in Deuiu desideria, currilur priinoail baptismum,
fervel aqua ad vestem mundandam ignis ardore ;
961 SERMONES 962

sanctificatur etista ad animam purgandam spiri- A lia fuUo super tevram non potest candida facere
tus virlute. Abluitur aqua illa quidquid sordium (Marc. ix). Super terram quippe haec gloria ac

animjfi adhoeserat, reiditur homonovus, albis no- quiritur, sed non super terram redditur. In coelo
visque induitur vestibus, ut et ipse in spiritu can- igitur, non in terra, exspectanda sunt ista, in re-

diiiatus, et renovatus, aptus appareat in Chrisli surrectione, non m mortalitate accipienda sunt ista,
corporis vestimento. Hcec vestis sic mundata, si quando qui premeruerunt. erunt sicut angeli Dei
postmoduminqumetur.nonaqua baptismatis, quee in coelo, quando suos sibi ut vestimentum apla-

nonnovit semel mundare, sedsecundolacry-

ntsi bit Christus ad gloriam et decorem, quando im-

marum fonte pur^anda est, qua et Petrus nega- plebitur quol per Prophetam dictum est Hia :

tionis maculas abluit, et .Maria Uomini pedes ri- omnibusvelutornamentoveslieris([sa. xLix). Huic
gando, vitioruin tlainmas exstinxit ; et Dominus tamen Christi indumento, unde candor accidit vi-
ipse sororum lacryrais Lazarum ipsarum fratrem dete. Qualia, inquit, fuUo non potest facere. No-
mortuum suscitavit. Sed sicut primus fons sine stis frequenti fuUonis percussione, assidua con-
spiritu niiiil potest operari, ita nec secundus sine culcatione vestibus addi candorem. FuIIonis ergo
illo quidquain valet impetrare. Quod enim sine conculcatio est superborum qua sanctos contem-
spiritu niiiil sit illud, innuit Dominus, qui eum |j nunt despectio, de qua Propheta in Psalmo Mul- :

dixisset Nisi quis renatus ex aqua et spiritu (Joan.

: lumreplela est anima nostra,opprobrium abundan-
lii): Postmodum uullam aquaefaciens mentionem. tibns, et despectio superbis (Psal. cxxii^. Ejusergo
adjunxit : Quod naluvi estex spiritu, spiritus est continuata percussio iniquorum, qua eos quo-
et

[ibiil), auctorem illius regenerationis ostendens spi- tidie atterunt, persecutio. Sed hac compressione,
ritum. et sine spiritu nihil esse aquam nisi fri- hac perseculione, licet multum in praesenti affli-
gidum et humidum elementum. Quod vero poeni- gantur, ad Domini tamen ornamentum eisdem suis
tenliielacrymBe non nisi ex eodem spiritu fundi prohcientes, candehcantur, et ut in regni manife-
possunt demonstrat Apostolus dicens Ipse spiri- : stationc Regi suo, ut regia byssus adhaereant,
tus pro nobis postulat gemitibus innenarabilibus adaptantur. Lnde et de iis dicitur Beati quiper- :

(Rom. VII). secutionem patiuntur propter justitiam, quoniam

Agnovimus ignem, agnovimus aquam, vestem ipsorum est regnum cvelorum (Matth.\).
Christi puriticantem, et rursus inquinatam mun- Et ecce apparuerant Mnyses et Elias cum eo lo-
dantem. Perquiramus et herbam huicoperi neces- quentes (Matlli. iii). Apparent Moyses et Ehas cum
sariam. Quae ergo esse poterit, nisiilla de qua ait Christo, juguntur lex et prophetae Evangelio.
?\'o-^hc{di:Aspergesmekyssopo,etmundabor?(Psal. q Alloquuntur praesentem quem ante preedixeranl
1.) Et quare illampraecceteris elegiti^Quia estherba absentem Et narrabant, ait, evaogehsta, exces-
:

humilis, non petit alta, fastidit celsitudinem, am- sum quem habiiurus erat in Jerusalem (Luc.
ejus
plectitur humiliationem. Quod igitur habet illa ex ix). Agnosce quod non idcirco excessum suum

natura, hoc mundandum oportet habere ex gra- Domino narrabant, ut eum docerent quod ignora-
tia. Sicut enim nuUum per aquam mundat Spiri- bat, qui nihil ignorare poterat, sed ut illos esse
tus, nisi poeniteat, sic nullus poenitet nisi qui se adverteres, de quibus ipse Dominus post exces-
humiliat.Est ergo herba humilitas, qua per aquam sum et resurrectionem suam discipulis dixit :

et spiritum oiunis deletur iniquitas. Istis luundari Oportebat implcri omnia qucc scripta sunt in Lege
necesse est vestem Christi ; purgari expedit
istis etprophelis dc me Luc. xxiv). Quod enim Moyses
indumentum Doiuiui. Istis candidari oportet ve- de eo sripserit, testatur ipse loquens ad Judaeos :

lamentum illud, quo Dei Filius in claritatis divinae Si crederitis Moysi, crederetisforsitan et mihi;de
majestatem transforraatus ornandus est. Et tu nieenim iUe scripsit (Joan. v>. Quod vero EUas
igitur, qui Cbristoadjungi exoptas, labora, exerce primum ejus adventum sublimiter prophetando
teipsum, castiga corpus tuum et servituti subjice ; cucurrerit, certum
Sed quod secundum sub-
est.
abIuequidquidfoedum,quidquidiramundum,quid- limius praecursurus vox Dei per prophetam
sil,

quid tegumeuto corpoiis Christi indignum est, et loquens indicat Ecce ego mtttam vobis Eliam
:

remotis vitiorum omnibus informitatibus niveum prophetam, antequamveniat dies Domini magnus
tibi virtntum adhibeto candorem dicens Deo cum et horribilis (Malac. iv). Et Dominusad discipulos :

Propheta La^mbis me, et super nivem dealbabor

: EUas venturus est, et ipse restituet omnia (Matth.
(ibid.). Nec mireris, si nondum gloria hujus beati xvii).

candoris in te manifestatur. Quoniam per fidem Apparent, inquit,

et Moyses et Elias cum eo. At-
ambulamus, non per speciem, etc. (II Cor. v. tendite, fratres.magnum sacramentum. Attendite,
Scimus quia nondum apparuit quid erimus sed ; et admiramini novum miraculum. Videte cur prae
cum apparuerit, similes eierimus, quoniam videbi- caeteris Patribus et prophetis, in hac coelesti vi-
mus eum siruti est (I Joan. iii) ; et : Cum Chri- sione hi specialiter Domino adjungantur. Scri-
stusapparuerit oiia nostra, tunc et nos apparabi- ptum est de MoyseErat Moyses vir milissimus
:

7nus cum tpso in gloria (I Coloss. ui). Hoc innuens tnter omnes qui morabantur in terra (Num. xn).
Marcus ait : facia sunt vestimenta ejus alba qua" Cujuscidmu'abiiii>iQaasuetudiQis quis melior quam
963 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 964

ille Judaicus populus erit assector ? Quem cutii A loco iadigaautibus quod eum quidam hospitio susci-
ipse jussu Dei per terrifica sigua de .-Egypto edu- pere aoiuisset.et dicentibus ei : Vis dicamus ut ignis

ctum pedeslri itiaere per mare trauduxisset, cum descendens de cxlo consumal eos {Luc. ix).Sicut Elias
super littus maris divina virtute exstiuctos inimi- fecit? Respoadit :Aesci7jscM;«s spiritus estts.Filius
cos ostendisset, cum eum per tantum temporis ho7ninisnon venit animasperdere,sedsali)are[ibid.).
in deserto manna coelesti pavisset, aqua saepe de ElZachcfio intercaetera Venit enim Filius hominis
:

petra producta potasset, cainibus veuto famulante quxrere el salvum facere quod perierat [Liic. xix).
allatis saginasset, pro eis innumeris se mortibus Cujus salutiscum se auctorem divinisoperibus de-
objecisset ;
post ista, inquam, omnia, quid ab aliis, monstraret, cum omniumlanguores curaret, mor-
gratice meruerit audistis. Congregati pariter in tuos suscitaret, quamplurima alia infideli populo
eum irruerunt, coutumeliis plurimis eum affece- etiani temporaliter bjua coaferret,et (quod nuu-
runt, lapidibus impetierunt, confugere ad taber- quam Moysespotuit)teternapromitteret,etinse cre-
naculum Domini compulerunt. Qui nisi potenter dentibusdaret, ab ingratis et perditis nefando ausu
a Deo ereptus fuisset, absque dubio ab impiis alienigeaa, dtemooium habens, homo vorax, pota-
peremptus interiisset. Cumque frequenter ab illis tor vini, ainicus publicanorum et peccatorum vo-
simiiia pateretur, Deus interitum
et peryerste Q catusjlapidibus saepe ut .\Ioyses impetitus, ad ulti-
gentis pro his et innumeris malis suis minaretur mum crucifixus, pro crucifixoribus oraas Patrem
pro eis ultioni se oppon.bat, et ne hi qui eum d'uieh3.[ Paterig7iosceitlis,quia}iesciunt quid fa~
:

perdere quaerebant perirent, quantum poterat, sa- cu<n/(L«<c.xxiii).EcceMoysemuostrummaasuetum,

tagebat. Namdicente Deo Dimilte me,ut irusca-
: ecce mitem, ecce misericordem, ecceomuibus ia-
tur furor meus contra eos, et deleam eos, faciam- dulgentem.
que te in gentem magnam {Exod. xxxu), respon- Videte nunc Eliain, aspicite juslum, intuemiui
dit: Si dimittis eis peccatam, dimHte, sin autem, terribilem, tormentapeccatoribus inferentem.Per-
deleme delibro quem scripsisti (ibid.). Audistis timescite ignem, non centum solummodo homi-
Moysi maasuetudiuem, audite et Eliae severitatem: nes, sicut tunc, sed totum mundum comburen-
Regis idololatrae et populi nimiis impietatibus pro- tem. Hunchomo Dei Ehas, hocestFilius hominis,
vocatum coelo aquas religavit, et ne reproba tellus Jesus, in majestate sua de caelisadjudicandum ve-
fecuadaretur, tribus anais et dimidio pluviam
nieus, si super impios deponet, quando Z)ews ma-
verbo suspeadit, diceas Vivit Dominus, si erit
: nifesteve7iiet,Deusnoster,el 71071 siLebit(Psal. xlix);
ros, aut pluvia nisi juxta oris mei verbum {III quando ig7iis in conspectu ejus exardescet,et in cir-
Reg. xvii). Quadringentos prophetas Baal cum P
cuitueJustempestasvatida{ibid.y,quaLadoadvocabit
trerentis aHis ad flumen deductos interfecit. Quin- cxium desursum ,et te7'ra7n discernerepoputuin suuiii
quagenarios duos cum quinquagiata suis igae coe- {ibid.) quando in furtitudine ve7iiet,et brachium
;

lesti consumpsit, ad utrosque dicens Si homo ejus do7ninabitur {Isa. xl)

: quando vociferabiiur ;

Beisum, descendat ignis de ewlo, et clevoret te, et etclamabit,etmperimmicos suos co7ifortabitur {Isa
quinquaginta tuos {IV Reg. xi). Multum ergo iUe xLii). De quo suo adventu ipse in Evangelio Tu7ic ;

mansuetus, multum iste severus. Deo ergo isli siquis vobisdixerit .Ecce hic est Chrisius, aut ecce
Patres, alter mitissimus, alter immitissimus ap- illic, noiitc credere : sicut enim fulgur exit ab

parent cum Domino. Quare ? quia, misericors et oiHente et paret usquc m occide/ite^n : ila e^Htadven-
miserator Dominus {Psat. cu )
q\x\di,justus Domi- tusFitiihominis (iVa/^A. xxiv).Etposi pauca: Et lunc
nus, et justitias dilexit {Psat. x) ;
quia universa; apparebit signum Filiihonmiis in ca;lo,et tu7icpia7i-
viceDomini misericordia et veritas (Psa/, j.xxiv) : gent oi/mes tribus terrce ,et videbutit FiiiU7n homjinis
quia misericordiam et judicium cantat Domiao venienle7n in^iubibusccelicum virttitei/iag^ia etma-
Propheta {Psal. quid misericordia, quae Chri-
c) ;
jestate (ibid.). Et Joannesin Apocalypsi Et videbit :

stus est, et veritas obviaverunt sibi ;justitia et pax eur/i omnisocutus,etquieu/npupugerunt et plangeiit

osculatx sunt {Psal. lxxxiv). Misericors ergo mi- se super eum omnes tribus terrx {Apoc.\). Qui igitur,
sericordem, justus justum desigaat. Unde et coa- ^ ut dictum est,ia primo fuit mitis Moyses.ia secundo
grue Scriptura noa prius Eiiam, et postea Moy- apparebit Eiias qui in primo humilis, in secundo
;

sen, sed antea Moysea, et postmodum Eiiam po- sublimis quiinprimodespectus, in secundo tre-
;

nit, non tantum attendeas ordiuem temporis quo mendus ;

qui m primo occultus, in secuado maui-
alter alterum prfficessit aasceado, quantum mo- festus;
qui ia primo maasuetus ia secuado seve-
dura rationis, quo ille istum praevemt stgnifi- rus quiiuprimo judicatus, ia secundo judex; qui
;

cando, Moysesenim priraum, Elias secundum Do- in primo Salvator,m secundo non soluiii Salvator,

mini signat adventum. Veuit qiiippe primo cum scd etiam condemuator. Kedditumest nunc Moysi
inisericordia,veuit cum maasueludme, qiiia venit quod ei longe ante fuerat promissum, Qui cum fla-
Salvator, venit Kedemptor, veait Liberator, sicut grabatspiritudicens .Siinvenigraiiaininconspeclu
ipse Nicodemo ait : Nun einin 7nisit Deus Filium tuo, oslcnde •uihi faciem tuam, audivit Invenisti :

suuminmundnm ,ul j udicet 111 undurn ,sed ut saivetur gratia/zi in conspectu 7/ieo,el teipsum novi e.i /loinine;

wjMnrfMs/^ertjDSMmiJoan.iiij.Hiacetdiscipulisalioia sed no7i poteris vidcre fuciein meam, Non enim vi-
965 SERMONES. 966
debit homo, et vivet;sed dum transiero, videbis k Visisunt,\nquitLucsis Moyses etEliasinmajeslate
posteriovamea {Exod. xxxni) {Luc.ix). la majestate taua Christi quam
sua visi
Qu8esuDt,fratres,Dei posteriora?Videtequae sunt sunt Quia cum glorificalo et ipsi glorificati sunt :

anleriora.et sic videbitisposterioraquae sunt. Quid iile ut Deus, isti ut IxomiQes; ille ut Dominus, isti
enim Dei anteriusest, nisi iliud,quoomaequod est ut servi ; ille ut unicus,isti ut adoptati. Sed quid
poslerius est ?Quid namqueest anterius ipsoDeo? adbuc Moyses cum Christo apparentes si-
et Elias
quid non posterius illa substantia cui dicitur; £"0? De Moyse namque sicut de aliis
gnificent, videte.
utero ante luciferum genui te (Psal. cix) et quae Scriptura loquitur quod mortuus sit. Morluus est,
loqminv.Antecoliesegoparluriebar: Adhucterram inquii, Mo]}ses servus Dotnini, sepelivil eum Domi-
nonfecerat.et flumina.et cardines orbisterrcB{Prov. nus{Deut.xxxiv). De Elia veroquodnon mortuus,
vui). Etqueeitaeratiaprincipio apud Deum, utom- sed equis igneis raptus sit (/V /fe^. u), et quod

nia per ipsum facta sint, et sine ipso factum est adhuc vivat, etsuo tempore moriturus sit testatur.
nihil? Quibus utique rebus a se factis ipsam {Malach. iv). Qui vero per mortuum Moysem nisi
anteriorem, ipsas necesse est esse posteriores, mortui; etquipervivumEliam, nisi vivisignantur?
Creatorenim creaturaauterior creatura Creatore
;
Videntiir ergo hi duo in hgura resurrectionis cum
semperestposterior. Anteriorergoestcreatrix sub- 3 Domino, ostendant vivos et mortuos in ipsa re-
ut
stantia.posteriorcreatanatura.NunquidMoysiquae- surrectioae judicandos a Deo. Quod .\postolus con-
rentividereCreatorem,locomagnimuaerisproCrea- lirmat in Epistola diceos Doininus injussu et in :

tore moles totius creaturae iaditrereater vi venda pro- vocearchangeli et in tuba Deidescendet, etmortui
missaest? Absit Non enim omnis, sed quaedam
I qui in Chnsto sunt resurgent primi. Deinde nos qui
creatura ei pro maguo vivenda promissa est. Haec vivimus, quirelinquimur, rapiemur simul cumillis
est, inquam, illa siogularis creatura.Hsec est io- in nubibusobviamChristomaera, etsicsemper cum
quam, illa siogularis humaoitas, quae ia utero Vir- Dommo erimus {I Iheas. iv). Quod quamvis de ele-
giois, absqueuUa peccati corruptiooe.ab ipso Deo ctis tautum vivis etelectis mortuis dicere videatur
suscepta, et Verbo Dei unitanon jam creatura.sed alibi tameo tam de electis quam reprobis, vivis et
Creatorprouniuscum ipsounitiooe personae voca- morluis, hoc aperte denunliat dicens Inhocenim :

tur. Quae quia secuodum modum Creatoris, et se- Christu.'i moriuus est et resurrexit, ut vivorum
et
cundum ordinem temporis,quo,juxfa .\postolum, mortuorum dominetur (llom. xiv. Meritoergode vi-
in consummatione saeculorum, ad destructionem vis et mortuis Judicat. quia mortuus est propter
peccati apparuit. Deoposterior est, posteriora Dei peccata uostra, et resurrexit propterjustificationem
Moysi ante piomissa hodie ostensa sunt. Nam sic- nostram (/?07n. iv). Respondens aufem Petrus dixit
ut prob.itum coostat, Dei aoteriora ante omnia iesu Domine, bonum est nos hic esse, si vis facia-
:

existous et divioitas, Dei posterioraposfmodumas- mus hic tria labemacula, tibi unum, Moysiunum
sumpta huraaoitas. Hujus humanitatis hodiernam ut Etixunum {Matth. xvu).
gloriflcationem Moyses iuluens, quod promissum Quid est, Petie, quod loqueris? Ulquid terrenum
redditum gavisus est, nec immerito.
fuerat, sibi tabernaculum quaeris? Quid hic eum remanereexo-
Agnoscebaturenimquodantepraedixerat,etse mun- plas.cum migiaturusadveneril? Quid ilh quiha-
dumquesalvandiimejusdemhumanitatishumilifafe bitat in coelis habitaculum temporale procuras ? Non
gaudebat.Unde et sibi olimdictum recolebat: Cum ad hoc veoit ut domum in terra susciperet, quia
pertransiero videbis poster lora mea. Cum pertransie- habereooluit ubi caput reclioaret. Non ad hocve-
ro,iuquit.Quid namquefunc aUudCbristus inmuo- nit ut tu ei io terris habitaculum coastrueres, sed
do,nisi quemdam transilum faciebat? .Non eoim ut ut ipse tibi io coelis looumprsepararet. Non ad hoc
hic maneretjsed uthinc transiret, advenerat.Trans- veoitut a te constructam hic domuminhabitaret,
ibatquippede mortead vitam, transibat de corrup- sed ut te post se ad praeparatam quae sursum est
tione ad incorruptionem.f ransibat de humilitafe ad sublevaret. De quaipse di.-.cipuhs dixit Et si abie-
:

glorificationem, transibat de mundo ad Pafrem sio- proeparavero vobis

ro, et loeum, iterum ventam et
ut evdogelista ait Sciens Jesus quia venit ejus
D accipiam vos ad
: meipsum, ut ubi sum ego, et vos
hora ut Iransiret ex hoc mundoad Pat7'em,cum di- sitis {Joan xiv). Ubinam ipse est, te oporfet esse,

lexisset suos,qui erant inmundo.in finemdilexit non ubi tu vis, eum decet remanere. Bonum est
pauca Exivi a Patre, et
eos (Joan.-s.ni). .Et post : ait, nos hic esse : mors ? Ubi passio ?
ubi, quaeso,
veni in mundum; iterumrelinquo,mundum, et vado Ubi mundi redemplio Ubi resurrectio? Ubi in
?
ad Patrem {Joan.xv\). EtioPsalmis: Singulariter coelos ascensio?UbiestquodaitPropheta: A summo
sum ego donec transeam (Psal. cxl). Io hoc traos- coeli egressio ejus; et occursus ejus usque adsummum
ituMoyses Jesum vidif, quia adhuc secuodumcar- ejus ?(Psa^. enim tecum, ut tu optas, re-
xviii.). Si

nem mortali adhuc corruptibili, licet ad tempus manserit, necisla omniapropterquaeimplenda ve-
tum gloriticato, cum eo in mente apparuit.Ei quid nerat adimplebit, nec illuc, unde venerat, redibit
miraris quodMoyses Jesumin carne deificatum vi- Bonum est nos hic esse. Si bonum est, Pefre, di-
dit, cum prioi- Moyse Abraham et exultavit ut
: cis, hic esse,longemelius est quo frueris in patria.
videret diem ejus, viditet gavisus estl {Joan. vui) Si bona est momentanea jucunditas, multo melior
 ;

967 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 968

eeterna felicitas. Si te delectat Christi ad tempus A sponsam, spotisus est (Joan. iu),et Medius vestrum
gloriticala humanitas iDcompavabiliterexcellentius stetit, quem vos nescitis, cujus non sumdignus sol-
delectabit ejus aeternaliterconspecta divinitas. Illa vere corrigiamcaLceamenti [Joan j); et : Quiincre-
inquamdjvinitasjinquam desiderant angehconspi- duLusest FiLio, non habebit vitam, sed ira Dei ma-
cere {I Petr. i),aqua nunquam intuitum patiuntur net super eum (Joan. iii);et EceeAgnus Dei, qui
:

avertere, quae mundis corde promittitur, et eis in toLlit peccata mundi (Joan i) ; Ego vidi, et tesli-

tine quandoque reddetur. Hac et tu perfrueris, sed monium perhihui Hoc est, inquam, testimo-
(ibid.)

sicutpro te Christus, itaetproChristo ante patieris. nium magni Joannis, quoraajus, utdictum est in
Oportet enimte primumejusfieri socium passionis hominibus inveniri nonpotest.
ut sicpostmodum ejus possis et cousolatiouis. Jbi Habet tamen Christus, ut ait ipse Christus, tes-
ipse te suosquc ia seterna tabernacula suscipiet. limonium majus Joanne (Joan v). Et quia majus
Ibi vere non ut hic, tria tabernacula, Christo. Joanne, non jam humanum, sed diviuum; non ab
Moysi, et Eliae, sed unum tabernaculum Palri, et homine sed a Deo non de terris, sed de coehs.
;

Filio, et Spiritui teipsum prceparabis,

sancto, Hoc est illud quodhodie de nube insonuit :Hic est
quando erit Deus omnia in omnibus (ICor xv) ;
Filius meus diLectus. Et quid ullra c.xigetis ? Ecce
quando, secundumApocalj-psin, tabernaculum Dei B patriarchae,|ecce prophetae, ecce apostoli, ecce vi-
eritcum hominibus.et habitavit cum iUis{Apoc. xxi i; ventes, eccedefuncli, eocemundus et inferus, ecce
quando ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum qui super omoia est, ipse Deus,ipse auctor lumi-
eis erit eorum Deus {ibid.). nis,ipsefons deitatis, ipse glorificati Filii Pater de
Adhuc eo loquente, ecce nubes lucida obumbravit coelis clamat Hic est Filius meus Audistisde illo
:

eos, et ecce vox de nubedicens: Hic est Filius meus testimonium pro[)hetarum, audistisdeillo lestimo-
diLeclusin quomihi complacui ipsum audile Matth.
: nium apostolorum, audistis de illo testimonium
xvii). Huc venite, gentes, huc occurrite, populi Joannis: audite et meum de illo testimonium Hic :

huc accedite, universi; huc properate, infideles,et est tiLius meus. Si credidistis hominibus, multo
convertimini, hic adestote, fideles, et eriidimini. magis credendum est vobis Deo diceuti: Hic estPi-
Voluistis certificari deDei FiUo, jam non duhiletis lius meus. Si credidislis aliis de Filio meo, multo

tanto acceplo testimonio. Prsemissi sunt ad hoc magis mihi ejus Patri credere debetis, a quo au-
testificandum patriarchoB, subjecti sunt prophetee, distis: Hic est Filiusmeus. Novi euim quem genui
quihuncper Spiritumventurum viderunt, et ante- quia. nemonovit FiLiumnisiPater[Matth. xi), uovi
quam nascereturmundo annuntiaverunt, viderunt quem geueravi. noviquem de meipso protuli.novi
et apostoli, nonjam ut ilh tantum per spiritum,
Q quem non de nihilo, quem noc aliunde. sed ilemea
sed per carnemviderunt, in qua non jam nascitu- substautia produxi DeusDeura, Creator Creatnrem,
rum, sed natumviderunt; nonpraedicaturum, sed omnipotens omnipotentem, iuvisibilis iuvisibilem,
praedicantem viderunt; divina operafacturum.sed incomprehensibilis incomprehensil»i[era,immort i-
facientem et universa quae de eo dicta fueraut, el lis immortalem,8eternusaeternum,omniasciensom-

propter quae venerat,adimplentem. De quibus, ut nia scientem,omniacontinens omuia conlinenlem.

dictum est, Petrus etJacobus ab eo in moulem ad
hoc videndum ducti fuerunt. Sed et Joannes, qui
Verbum, quodabinitiufuit, se non soium vidisse,
sed et manibus contrectasse fatetur dicens Quod
Neque enim aliud esse potuit a me genitus, quam
ego sum, aquoest genilus, etideo: Hic est Filius
7neus.Nou me faliit caro suscepta, sicut falluutur
qui non vident nisi exti'a. Non me fallit quam
:

fuit ab initio,quod audivimus, quod vidituus oculis
nostris, et manus nostrae coritrectaverunt de Verbo
vitat ([ Joan.i). Adfuitet Moysesab mferi>, advenit
et Elias a superis, ut cognosceretis Christo Dei
Filio in Eha coelestia, in apostolis terrestria, in
Moyse inferna testimonium dare, ipsumque esse
quemin assumptacarne Deus exaltavil, et cui de- D ptum a Deo assumptioneipsadeificatumostendens,
dit nomen.quod est super omne nomen, ut in nomine
Jesu omne genu/lectatur, coelestium, terrestrium, et
infernorum (Phitipp. u), neque esse aliud nomen
subcoelodatum inquonosoporteat saLvos fieri [Act.
iv). Audistis horum teslimonium, audile et illius,
cujus in creaturis majus inveniri non potest. Ma-
cernitis humanitas,quam creavit mea, quae om-
nia creat, divinitas, quam suscepit hujus Fiiii
mei obedienshamilitas, qua redditur ujortalibus
olim amissa aeternitas. Hanc feci, non genui. Quia
tamen illi sempiterne unita est quera g-^nui, nihil
dividens, nihii discernens, sed hominem assum-
indilferenler dico, quod hic est Fiiius meus. Non
Moyses Filitis meus, non Elias Filius meus, non
Petrus, Jacobus, aut Joannes Filius meus, sed hic
est Filius meus. Et ut sciatis quod uon iili, sediste
est Filius meus, hanc voccm Petrus et Jacobus et
Joannesaudientes concidunt Moyses et Eiias absce- ;

jus, inquam, illius testlmouio, nuUius homiius in-
veniri testimonium potest, quia nec illo major in
omnibushominibusinvenu'i potest Joannisdicoqui
missus est a Deo in testimonium.ut testimomum per-
htberet de lumine, ut omnes crederent per ULum
(Joan.i). IUius certe testimoaium est Qui habet
dunt, quia hanc vocem ad se non pertinere cogno.
scunt.Jesus solus nec concidit, necabscedit, quia
Filium meum se solum verum esse ostendit.Nolile/
inquam in aliquo de illorum testimonio qui hunc
praecesserunt,ct hunc Filium meum esse dixerunt,
dubitare, quia ecce ego illis attestor, quod hic est
:
969 SERMONES. 970

Filiusmeus.Credite de se testimoniuin danti

et ipsi A oranium Adam, quem optimum creaveram;quem
et dicenti Si ego testimonium
: perhibeo de meipso, quia in illo mihi noncomplacui, deparadiso ejeci
verum est testimoniummeum, quia scioundevenio, {(len. \\\). Non inillis, sicut naturam, ita et vitium
el quo vadoUoan. vui).Creditc et Spiritui sancto, deeo contrahentibus,dequibiis quiamihiineisnon
de quo et ipse Filius discipulis ait Cum venerit com'gi\diQ.\\\,d'\\\: Pcenitetme fecissehominem.Deleho
Paracletus,quem ego mitlam vobisa Patre,Spiritum hominem quemcreavi afacieterr(B{Gen.y\).\nm\\\o
veritatis,ille testimoniunperhibebit de meJoan xv), certe eor um mihi complacui,et ideo universos diluvio
ut in nostra Trinitate nihil diversum,uihil sentiatur delevi. Sed
nec in aliquo subsequentium mihicompla-
esse discretum sed quodunius personoe facit sin-
: cui,quiaomnesbeneplactomeoresistentesininferna
gula proprietas, in hoc tota coiumuniter cooperari demersi.Quod si quilibet inter eos mefideagnovit,
inteliigatur Trinitas, Propter ista omnia, scitote operibus coluit.in illo quidem mihi complacui,sed
quia hic est Filius nieus. Et si forte ahquos huic non adeo utinislobene mihi complacui.Namsicut
veritati contradicere audieritis,ne scandahzcmini, fuit in illo quolibet justo, in quo mihi complacui,
ne moveamini.ue quolibet falssedoctrina; vento cir- ita fuitinquonon coraplacui. Quia etsiviam justi-
cumferamini, quia ut vos probemini, illi excitan- tioepro posse servavit, abipsa tamen in aliquo de--
tur, utvospurgemini,illi accenduntur. Sed vobis g viavit. Inquo etsimea raultum vivitgratia, subre-
purgatis illiexslinguuntur, vobis splendentibusilli psit taraen ei aliquid ex corrupta natura. Atinisto
obscurantur, vobis vivificatis illi moriuntur, vobis quiorania mandata servavit, qui in nuUoajustitia
coronatis illi perpetuo puniuntur. Nolite ergo illis deviavit, qui, ut ipse dixit, ea quoe mihi placita
credere, nolite falsitati acquiescere; sed mepe in- sunt, semper facit, non tantum complacui, sed et
coramutabili veritati crcdite, et absquedubio agno- bene complacui. In iJlisquippe, quoe semper con-
scite quod hic est Fiiius meus. Neget infidelis et traria justiti.Teoperalisunt, in nullo unquam mihi
dicat Non est Filius Dei. Kgo Deus Pater ejus
; complacui : in illis vero quie et maxima parte ser-»
dico : bic meus.
est Filius vaverunt, sed tamen in aliquo limitem ejus exces-
Merito igitur negantes falsitatem, confitentes ve- serunt.nonbenequidem propternegligentiam, sed
ritatem, audietis et credetis quod hic est FHius tamen inillis coraplacui propter servatamjustiliam;
meus. Et addidit, dilectus. Dilectus est mihi, quia inisto autem et complacui, et benecoraplacui,pro-
dilectum genui, quianec gignere potui. nisi dile- pter integreservataminnocentiam, et propter sum-'
ctum, nec sic aliquid diligere sicut gcnitum. Nam rae conservatam justitiam. Iste namqueest, dequo
sicutnobis est natura singularis, sic est ejusdem ante per prophetam dixi : Eccepuerquem elegi,ele-
naturse singularitasdilectionis.Sicut est Filiimeide p ctus meus, complacuit sibi in illo anima mea {Isa>
me singularis generatio,itaestetmea adipsurasin xui). Undelicel beneplacitum sit Deo,supertimen-
gularis dilectio. Et idcirco licet suo modo diligam teseum, taraen iste est in quo sibi complacuitani-
quod creavi, tamenhunc superomniadiligo.quera raaraea,praeomnibus timentibusDeum.Cognoscite
genui. I'nde hic est Filius meus dilecfus, est adhuc ergo quia hic est Filius meus dilectus, in quo mihi
propter hoc specialiter dilectus, quia per ipsum bene complacui, ipsum audite. Quoniara hic est Fi-
erga miseros mortales mea ira compescitur, mea lius meus.non adoptivus,sed proprius;nontempo-
indignntio sedatur,mea illosconderananssententia ralis, sed fBternus non inferior, sed fequalis non
; ;

commutatur. Et ideo eorura in nos,quffi friguerat, aliunde, sedconsiibstantialis. Quoniam hic est di-
dilectio reacccnditur, araor excitatur, affecluspro- loctus cBternaliter, quia raihi dilectusunicussingu-
vocatur, ita ut eos pudeat vitae veteris, et conver- lariter,quia mihi multos filios congregat dilectus
tantur a via erroris, ct per viara homincm Filiura gencraliter, quia hic est mihi in quobene compla-
meum perveniantadvitara,hoc estad ipsumDeura, cuiin innocentia, bene complacui justitia, bene
Filiumraeum. Et quoniam sic adversos homines a complacuisuperabundanti gratia. Idcirco,o homi-
dilectione mundi trahitpost se, addilectionem raei nes, quoshucusque propter malavestra contempsi,
sinequa nunquaraest Filiusraeus'necesseunquam quos propter sceleranimia exosos habui, quosita
potest servus meus. Ideo est Filius meus dilectus
D
ut nunc,meo coUoquio huc usque dignatusnonfui,
ideo impletur illud quod ipse rae Patrem orans ipsura audite, ipsi credite, ipsi in cunctis quee
dixit Ut dilectio qua dile.tisfi me in ipsissit,etego
: vobis dixerit, acquiescite. Gratias tibi,summaTri-
tu ipsis {Joan. xvii). Sic plane dilectio,qua Filium nitas, gratias tibi, vera unitas, gratias tibi, sola
dilexit, in hominibus fuit, quia ad hoceura dilexi, bonitas, gratias tibi benigna deitas, gratias tibi
ut alios vocaret. Ad hoc eum dilexi, ut vocatos agit homo humilis factura tua, sublimis imago
justiticaret. Ad hoc eum dilexi, ut justificatos raa- tua, gratias tibi agit, quod eum perire non pate-
gnifaceret Et quia taliter hac dilectione peripsum ris, quod eum de massa perditionis eripis, quod
et aliisalvantur, quoniam prior eos diligens, ipse visceramisericordias U\ep. super eum largiter fun-
qnoque ab Est hic Filius meus dile-
eis diligitur. dis. Immolat tibi pro posse suo hostiam laudis,
clus,in quo mihi bene complacui.Qaod de isto nunc ofTert incensum devotionis, libat holocausta jubi-
dico, de nullo dicere potui, quoniam in nuUo pree- lationis .Mittis, tu Pater, Filium ; venis, tu Fih, per
ter istum mihi bene complacui. Non illo patre carnem in mundum ; ades et tu, sancteSpiritus, in
Patrol. CLXXXIX. •
31
 .

971 PETRI VENERABILTS ABBATIS CLUNIAC. IX 572

concipiente Virgine,ades per columbamin Jordane, A caelis Ipsum audife. Audite, inquit, eum
ciamavit ;

ades ia nube in monte. Cooperaris tota Trinitas, ut Filium meum, audite cumut vere Deum, audite
Deus indivisibiliter, salutem humanam.ut homose ut summum doctorem, audite eum ut vita largito-
salvatum agnoscat per \irtutem divinam. Idcirco rem. Audistis olim serpentem, et amisistis para-
confitetur tibi, o summe Pater, homo salvatus,eta disum audite nunc Salvatorera,etpossidetecoelum,
;

te per Filium liberatus. Confitetur tibi, quod illum, Audistis hostem, et incurristis mortem audite ;

quem signaculum tuse similitudinis feceras, justus vitam, et redite ad vitam. Est enim vera vita iste
perire pateris, et sibipereunlimisericorscorapate- Filius meus, quia est ut ergo et ipse verus Deus.
ris. Nam vides eum ut fulgur cum sociis de ccelo Credidistis tuncilli falsampromittenti divinitatem ,

cadentem, nec curas ; vides hominem deparadiso credite nunc isti veram danti felicitatem. Audistis
ejectum, et revocas. Dicunt ilii Filio truo : Venisti callidum deceptorem.audite benignum praecepto-
ante tempus torquere nos (Matlh. deho- vni); dicil rem. Audistis pessimum proditorem. auditepiissi-
mine idem FiUustuus: Venit Filius hommisquoerere mumRedemptorem.Audistisnequam peremptorem
et salvum facere quod perierat(Luc.xix).lovq}\en- audite aeternum Salvatorem. Obturastistuncaurem
tur coelestes angeli, et taces ne cum eis torquean-
; veritati, et reserastis falsitati. Occlusistis eam sum-
tur homines de coelo clamas Hic est Filius meus g mfe benignitati, et aperuistis impiae malignitati.
:

in quo mihi bene complacui ; ipsum audite. Iterum Datur vobis adhuc locus resipiscendi, proponitur
atque iterum gratias tibi, quod ad nosdilectum Fi- adhuc via obediendi, ut per eam pateat aditus ad
lium tuum misisti,et eum nobis magistrum dedi- vitam revertendi. Interdicta vobis est in paradiso
sti. Hodie, inquam, nobis eum perfecisti, hodie arbor scientiae boni et mali, sed non acquievistis,
eum gloria et honore coronasti, hodie eum super eteffecti estis debonismali. Voluistiscerte experiri
operamanuumtuarumconstituisti,hodieomniasub quid esset malum. Ecce experti estis quantum sit
pedibus ejus subjecisti (Psai. vui). Nam per oves, et malum non obedire. Melius, inquam,fueratsolum
boves, et pecora campi, terram et quse in ea sunt, nosse bonum, ut non essetquod timeretur malum.
per pisces maris,mare et quae in eo sunt, omnia sci- At quia quid sit malum sentiendo experti estis,
licelcorporeaetincorporeaei subditaostendisti.Vel agnoscite saitem infelici experientia quantum sit

per pecora, terrenos terrenis inhiantes;perpisces, malum inobedientia,quam juste sequatur tanta mi-
nunc summapetentes, nuncad imacorruentes; per seria. Miseria cerle aniissae incorruptionis, araissae
volubres,incoelestibusconversantessiguasti.Gaude, immortalitatis, amissae seternitatis. Quam si vultis
pretiosa porliocreaturae quia non vi-
'^oeii, laetare, vitare, tanta bona si vultis recuperare, huic, quem
luistiinconspectu ei.quoniamtibidatusestmagister Q hodie vobis Magistrum constituo, obedire curate.
FiUus Dei. Noli ultra sequi viam erroris, a qua te Huic absque contradictione acquiescite, hunc in
revocat preeceptum doctoris. Esto docilis auditor, omnibus, ut Filium meum dilectum, audite. Hunc
quia perfectus est tibi datus praeceptor. Ne con- audite, quia qui non audierit illum, ut ait Moyses,
temnas tantum doctorem, ne experiaris sui con- exterminabitur de populo suo {Deut. xvin). Qui
temptus ultorem. Acquiesce in terra docenti, ul vero, ut ait David, obauditu aurisobaudieritei, m
conregnarepossis sedenti.Nequeenimalter
in coelo memoria ceterna erit, et ab auditione mala non ti-

ibi Regis obtinere poteris gloriam, nisi hic audias mebit {Psal. quando eis dicetur Ite, male-
cxi), :

Magistri doctrinam. Nam qui ibi Rex apparebitex- dicti, in ignem wternum [Matth, xxvj. Sed potius
celsus, hic primum apparuit Magister benignus. cum sanctus laetus audiet : Venite, benedicti Patris
Magister apparuit, sicut ipse coelestis magister di- mei,percipiteregnum (ibid,),itiquo suo Dominoin
scipuhs ait Non vocemini maqistri, quia magister
: aeternum conjunctus exsultabit et gloriabitur, per
vester unus est Christus (Matth. xxni). Hunclibi omnia saecula saeculorum. Amen.
hodierna die Magistrum dedit Pater, quando de

ADMONITIO IN SERMONES TRES SEQUENTES.

(Martkve, Anecdot. tom. V, col. t417.)

De Petro Mauritii nono Cluniacensiabbate, vulgo Venerabili appellato,deque ejus scriptis pluribus agit
Andreas Duchesne in Bibliotheca Ciuniacensi,inqua opera illius omnia qua;cunquercperirepotuit,typis
mandari curavit.Zontexensautemope?'umiUius catalogum, atque inler alia recensens ejus sermones,hac
habel llem scripsit idem Petrus sermones qualuor valde utiles et elegantissuuos, quorum primus de
:

Transfiguratione Domini e<i; secundus sermo De laude sepulcri Domini est;tertius sermo de
S. Marcello papa et martyre est quartus est inscriptus ; In Veneratione quarumlibet reliquiarum:

Ex quatuor hi.sce sermonibus unicumDe Iransfiyuratione Domini liabes inbibiiotheca Cluniacensi,aliisab

AndreaDuchesnefruslraquoisitis^reiiquostre^ipubLicaiucehaudquaquamindignosreperinLUsinter schedas
MabiLlonii; tertium vero et quantumin vetericodiceCLuniacemiauctoriscetaleexarato,in quo Lectiones ad
noclurnasvigiiias recilandx continentur. Hinc coLLigimus sermones iLLos oLim CLuniaciin divinis officiis
decantatos futsse^
 973 SERMONES. 974
SERMO II A libereomniaagere. Deus enim ultionum Dominus
IN LAUDEM 6EPULCRI nOMlM. Deus uUionum libereegit {Psal. \auj. Haicestenim
Conceptum, ait Scriptura divina,sermonemtene- hcecestsummacausa,o homo,quain Christosalu-
re quis possit ? Non parvum enim, fratres charissi- tari tuo exsultare, qua sepulcrum in quo pro vita
mi tempus eniiixit. ex quo in laudem divini sepul- tua ipse mortuus requievit, prtecipuo affectu exce-
cri se eftundere animus studeat, et salutarem
iocum lere,singularireverentia prae cunctis orbis totius lo-
in quo Salvatoris caro quievit, devotispro posse cis venerari debes.Nam beniguus Salvator ad te
prceconiis attollere concupiscit. Hoc quia commis- qui ab ipso perierasinvestigandum, desupernisad
simunusoflicii haclenus impedivit, adjuvanta eo ima descendens non solum te in terris errantem,
cujuscausa agitur, ad solvendura tandemdiuturni sed etiam in sepulcris sub terra latentem in ipsis
atfectus debitum, ut poterit accingatur. Attollant quoque inferis, debitas diviai contemptus poenas
aUicelsispyramidibusbustamajorumetsplendenti luentemqusesivit. Quaesivit, inquam, et invenit, et
marmore, operosisque saxis mortuorum suorum ci de hoc sepulcro mortuorum omnium sepulcra con-
neres exornari contendant, nos antrum incorruptio- cutiens, ad iramortalem vitam. a qua exciderant,
nis,et speluncam de cujus septisinfernusexpugna- percorpus suumcorpora mortuorumreparavit, et
usquo adcoeli fastigia, de terris elevatum
tus esf,
g suorum auimas a tenebrarum locis per beatam
fidelibus obsequiis
honoremus. Ostendant ilh erga animam suam summaeque majestatispotentiamad
mortuossuos sculpturislapidum etpicturisparielum lucem liberam revocavit. Sic te in se de sepulcro
animorum suorum aflectus,nos ergamorfuum no- resuscitans decinere redintegrans,de corruptione
strum qualem in intimis animae nostrae geramus amo- restaurans, ettanfi benehcu largitione sepultum ad
remipsamanimametlaudibusetlacrymiseflunden- crucem et fanti benefactoris reclinatorium sepul-
do monstremus. Spargant iUi sepulcra corruptione crum ceelesti houoredignum esse probavif.
horrentia diversorumgenerum flore,nos sepulcrum Honoramus quidem, ut justum est, praesepe in
dequoincorruptioex vitaexorta est castitatis liliis quo Deimater et Virgonatum Deum puerum recli-
humilitatis violis, rosispassionum, devolionumpi- navit,sed excelienfiori gioria veneramur sepulcrum
gmentis, orationumaromatibus aspergamus..Mere- in quomulfis magnisque laboribus perpes.^^is post
tur hoc anobis, etplus quam etiam possumus, locus crucemet mortem pansavit. Involvitpannismater-
ille beatus meretur, quia qni
granum frumenti ia nus afTectussuum et DeiFilium, dum eum in prae-
terracadensac mortuum pr«cunctisterrHrumlocis sepe reclinaret, involvit eumdem cum aromatibus
susdpere meruit. panem nobis vitae sempiternae in sindone munda sanctorum Joseph et Nicodemi
eo de se resurgente providit. devotio, dum eum de cruce deposifum in monu-
Noverat terra peccante homine aDeoinprimor- mentoexcisco in lapide sepehret. Magnoquidem ille
diis saeculi maledicta, noverat plane post latam lucus dignus est honore, qui coelestem Regem ad
mortis sententiam, quaedictum homini est Ten'a : hostium praeliadesupernisdescendentem suscepit
es, et in lcn^am ibis (Gen m), ad mortem, ad cor- sed majore gloria sublimandus est ille qui eum jam
ruptionem homines suscipere.noveratsubstantiam de hoslibus triumphantem excepit. Maguo dignus
hominis suscipere, noverat substantiam ex se ad im- est honore, qui Salvatori mundum salvaturo gre-
mortahtatem etincorruptionemcreatam et adsuara miumsuumaperuit; sed majore dignus esl prae-
originemproprieeculpaemerito redeuntem, a stafu conio, qui eidem sinum suum ad quiescendum,
pristino annullare. Aperiebat ex se ortis et ad se mundo jam ab eo salvato, expandit.
per mor;em revertentibus sinumsuumad corrum- Et novi equidem res insensibiles laudes ex se
pendura,nusquamadconservaadum. Aperiebat si- non mereri, quia solaratio creaturae Creatori vo-
num suum,utadcognatara terram tf^rrenus homo sponteobtemperans laudis gloriam prome-
luntati
videret nec quidquam in iho de membrorumlinea- retur. Inde velsoii sancti angeli vel sancti homines
mentisa Deo creatis vel inmodico remaneret. Ape- a couditis laudem, a Condifore merentur gratiam,
riebat,inquam,sinum suumomni carni, non.sicut quamliberumvoluntatisarbitrium,quo aDeo averti
dictum est, ut conservaret, sed ut putrefaceret, ut ^ poterant, abipso inspirati, adejus obsequiumcon
carnium mollitiem, utossium duritiem ut humoris verterunt sed hoc modo, hoc est suo merito, lau-
:

temperiem, uttotius demum humanicorporiscom- damus sepulcrumDomini,sed quia electumadsus-

paginemresoIveret,etadinformemexquasumptum cipienduni corpusDomini, suscipiens ab ipso san-
fuerat materiamredirecompelleret. At nunc primo cfihcatum est corpore Domini non solum enim ;

de numero fdiorum. Adam unum et solum inter angelos velhomines Deoplacentessanctosdicimus

mortuos universos mortuum suscepit, in quo jus sedefiamloca a Deo sanctificafa sancta vocamus.
geaerahs corruptionis periisse.et legem omnibus Hiac templum Domiai saactum, hiac temph saa-
mortuis impositam evanuisse mirataest.Mirata est ctiora vocata suat Saactasanctorum. Hiac de ipsa
certe terraser vare se illaesam a corruptionis miseria urbe Jerusalemdictum est Tunc assumpsit eum,
:

unius tantum hominis corpus miratus estinfernus id est Christum, diabolus in sanctam civitatem
hberum inter mortuorumspintus spiritum noaso- [Matth. IV, to). Hiuc ahbi ia saacto Evaagelio scri-
lum nihil timere, sed ia ipsis et de ipsis spiritibus ptum est Mu Ita corpora sanctorum qui dormieranty
:
 ABBATIS CLUNIAC. IX 976 \
975
PETRI VENERABILIS
arc«,non solum praesepi Dominico sepulcrum
swrexeriint, Pf
^. rpnemnt in sanrtam dy/;a<em A lum
. _„..,„.>,
qmbus Palres antiqui Deo
i,.p«antifTniDeo Domini prtieponitur, verum etiam absque ulla
Dominl
(Matlh.x^^-n). Hinc vasa
genens sacrihcia exceptione sacrisomnibus locis antefertur.
ministrabanl,in quibus diversi
Hinc ipsc;e vesteslevi- Sed quid locorum salutarium, quem ob Salvato-
offerebant sancta dicla sunt.
ris meruerunt gloriam, honorem discernens
prte
tic^et sacerdotes, sed
maxime pont.ficales san-
Domini sepulcrum Domini praefero ? Ahius
Domino, ad Moysen :Faaes
vocata3, loquente
sepi
aliquid aggrediendum est,ut secundum quamdam
ctffi
vestemsanclamAaronetrdiisejus,utoffiaofHngan-
super omnia hfec similitudinem matris Domini sublimior gloria ap-
turmihi {Exod.xxvnV Hinc
- ...^„._.^- ---
pareat sepulcri Domini.Prfeparatus
paL.a. .,.t,^....^^^..^.. estillevirgina-
^
moQstrata bum,
sancta esse monsiraia
ejus sanctaesse
sunt
altare Dei et arcaeius
arca
quidem Deo, sed lisuterusperSpiritum Dei ad suscipiendum adven
futDse
" Oz'as ad sacrificandum sanct
= P'A?T„.r
illiciteadaltare
ZLn. factus
accedens, statim lenrosus
leprosus tumnascituriFiliiDei.Prgeparataestejusdem sancti
tumnascituriFihiDei.PreBparataestejusdem
vo- Spiritusprovidentia salutaris specus. ad conferen-
sit,et Ozias etiam pro
officio arcam sustentare
omnium mterfectus dum passione laceratum corpus resurrecturi Fihi
lens, mox a Deo in conspectu ejus
Dei. De illa superccelesti Virgine matre, et
sit. Inde est quod in
hoc tempore, o Christiane.
quod solum in mundo erat, sponso justo Joseph scriptum est: Antequam con-
non uni templo
_
Dei,
. . \- i^*.,^-v-» i-vwKm-»-^ niTTn-
^ quianullus ad i„„u, dei.atis pala-
:"™^me Ve™^'; srcnradem .ev«.e„.,a do (Maan. ,).

=rd:re,.tu.,u,aide.Oeu,qun,iudu^
'Z^-ZXir^^^t^Z"^
Z^.nn....:ln„.ononUu„,uis„siu.sf.e.
'™';'TuW:LTrer:.:°e^re nc.mcave™;
geniti sufficiens, etc, ^'^«^^'^'
J
. ,..
-i, ,.^^ /^^^. xsni), quia nullius mortui corpons cor-
ipsemultamiUatemplorum n^^^^^^^^^^
up telafcBdave^al DeiUo ad mortalemvitam mor-
libuspopulorum.etqufemhiscontne^^^^^^^
taliadhucmorteamictustanquamdethalamospon-
git et sanctihcat ^^^/
-^lfm:
f^^^^^fdenS silTi su Salvator egrediens orientaUs port. virginalia
ipsorum locorum, sed causa ^^ "^^"^ ^.^^^ ^libata servavU. de ista corrupUone jam ia
que obsequentmm populo um
^^^f^o^ o ^^
"nde
h^^^ incorrnptionem transfusa, morte in victoriam ab-
divinacolentes,sedmsuper loca ub^
vina cokmtur et sacramenta
n - C^im sorpta, corpus suum sepulcro clauso et signato
pr^sepisDo-
^^^^^^^^^^^^^.
^^^^^ J^d^o con 'J^^^[ IsUs raUonibus magna gloria
cduxit^i
eessariadantur, et suo tempore apud ,
i,,roominiipsi glori^ con-
secravit, etnostro ^e-PO-
usqu d imem .cuh ^^ '

unde sicut el ipse cr^^^

-^^^./.^^^^- ^e
p.obatur et hoc insuper;

consecrare non
l^uuseoiait^ ij.vrii desinit
v^v^-^' : —
-. .

evangelicis tesUmoniis et miraculis declaratur.i

merito, sed quia in ejus
Domini non aliquo suo Dignum enim erat utnon salum regahs aula vir- I
corpore dedicata est, sancta dicitur, ita et sepul-
quee prima venienti ad homines Deo
aliquo suo merito, sed qma
ab ginalis uteri,
giuaiis UH./11, vjvAi^ j^. .

crum Domininon congruum domicilium praeparavit, et qu» gratia

in eo requievit,conse-
eodem corpore ChrisU,quod superna ac merito singulari ei complacuit, coele-
Si igitur templum
cratum est sanctum vocatur. sUbus rairacuhs illustraret, sed etiam rationiset
sanctum
DeiadprecesDeo fundendas constructum Filium
se conUnens tem- sensus expertialoca ad suscipiendum Dei
dictum est, nonne sepulcrum in humana carne amictum prfeparata, subUmibusmi-
Deus erat mun-
plumDei.idest Christum, in quo sacra esse monstrarentur. Video namque
dum reconcihans
reconcUians qm
qui ^e seipso m
de s^^osibi.
sibi,
Solmte
u o.
dicit
^
: - racuUs
^^
.^^^^ ^^ ^^^.^ ^ ^^^ ^.^^^^ ilU
u^su die ^^S
templum hoc, et in tribus colloquentem, cam
coUoquentem, eam inaudito prius
sanctum est?f^^^ bsetee Virgini p
Si altare
(Joan. lO, multo magis veneraUonisgenere salutantem, adventum Spiritus
Dei, cadavera animalium
Deo oblata suscipiens,
sancti,conceptum Filii Dei coelesti praeconio nun-
Domini, in quo cor-
sanctum est nonne sepulcrum tiantem, etquanto dignus essethonoreille
ccelestis
mundi,Deo obla-
pus Agnus Dei,qui tollit peccata regis thalamus indicantem.Video
deinde fesUvum
est ? Si arca
tumrequievit, multo magis sanctum
-^ „„„„ „„ tprrihilpm ancclum cum turbine maximo de-
Dei et virga
lcx «ei
erat lex -'S» manna ^
Aaron et
.

inqua
Dei
De,,
^-^^.^l^^; ^endenl rsupe'mvolutuman,onumentoDon,ioi
Do D scen
de ccelo, sancta d,cta est, "onue sepuk, nm p^ ^^^^^^^^ _^^^^ ^^^ ^^. ^^
mini continens in sc corpus Dom,n,, ,n quo vcr v
percellentem, sanctis mulieribus
,,.0 pan,s vU«
l>um Dei, in quo virRa .equitatis,in
sanctum est? Qu a
-^"2%ommo
^'» " '*?"
obsequi cupientibus, enn, a
<eternai latcbat, mullo mag,s nuntiantem.
ergo sepulcrumistud Domini,
a ba "on-l— -°"-^-;™„'tJ^
j^^ p,.„dixerat,
„t^jP
j, „!,,,„„ duos an-
sancta loca, sed ctiam
plusquam tl.a s^"*™ ^'' ^^["° °
extra, scd intra septa venerandi »e-
.

idcirco -ajorcmomnibus ill,sabumvers,s^laudem «^^;^"-.'-, ^^^ ^^. ^^^,,^^ J,,, ,„,p„,jesu.

mcretur, ut non tantum locus, J'™ 'P'
1""^ flca- ,„iueoret MagdalenamMariamimpatientiChristum
sanctifieansomninmlocorumsanctorumsanc inspicicnlem,
^^J^;»/^^ jf^„,„„_ ^ecundo intus
Dous, a nobis et ab omnibus
Slo""»"'^'
lor .

^ ^3 a„die„iem Mulier.guidplorasl
:

'^-P;;
causa
:';7j 1"
igitnr es, .ri.Audiorursumaugelosnoutautumadglo-
'-'''«'f
^"^ (tln
kmnat,Uoo,ini,seactiamaddecusseptdtiDom.-
?etui:Domi:r:::d:;tn:.ur:;;.o;'rnso-
977 SERMONES. 978

nipastoribus loquentes: Uoc vobis signum: inve- A serant, sicutDominum resurgentem.sicutomnipo-

nietisinfantem pannis involutum et positum mpiw-
sepio {Luc. u^. Audio nondissimiliternonsolumad
laudem sepultiDomini,sed etiamaddecussepulcri
Domini, angelum beatis feminis dicentem Jesum
quaeretis Nazarenum crucifixum ; surrexit,non est
hic{Marc. xvi). Etstatim Eccelocusubiposuerunt
:
eum {ibid.). Videtis, fratres,
tentem de sepulcro, eoclauso et signato.exeuntem
aut confitentes sals^arentur, aut negantes puniren-
tur. i\on enim, sicut de Jona dictum est, signum
: fuit, quia Christus mortuus est, sed quia in ejus
morte morsomniumexstinctaest.Nonfuitsignum,
quia sepultus est, sed quia claustris sepulcri non-
nascituri Domini ha- nisi triduo retentus est. Non fuit signum, quia se-

bitaculum Virginem, natiDomini diversorium pree-
sepe, sepulti Domini reciinatorium, sepulcrum
angelicispraeconiis, ccElestibus honoribus msigniri,
et hospitis honore quantumipsahospitia humanis
hospitiis honorari debeant angelicis officiis indi-
cari. Magnus quidem et in creaturis excellens
pulcrum carne mortuus intravit, sed quia de se-
pulcro ad immortalen vitam carnem propriam re-
paravit. Non fuit signum, quod more omnium mor-
talium mori se ac sepeliri permisit, sed quia
contramorem omnium corpus suum, ut dictum
ho- est, ad aelernam vitam reformans, suos omnes

nor est Matris Domini, et tamen etsi non compo- etiam qui futuri erant, in sede sepulcris propriis
nitur,tamen proxime adjungitnr honor sepulcri 3 eduxit, et ad beatamvitam quam amiserantrefor-
Domini sed, sicut supra dictum est, licet magnus
; mavit. Itavitali sepulcro suo mortuorum omnium
esse debeat honorpr8esepisDomini,ratione tamen sepulcra viviiicans, ea non tantum corruptionis
et miraculis indicantibus, longe excellentior est conservatoria, quantum incorruptionis praesemi-
gloria sepulcri Domini. naria essevoluit, quia, juxta Apostolum, seminalur
Hujus dictum est, cumangeliattesten-
glorine, ut corpusanimale, surget ccrpus spirituale ^seminatur
tur, Dominus quoque angelorum adveniat, et ad in corruptione,surget in incorruptione; seminatur
gloriam sepulcri sui prophetarum suorum testimo- in infii^mitate, surget in virtute (7 Cor. xv).
nia et exempla perducat. Judfeis enim tentantibus Sic erit, ait Christus, FUius hominis in corde ter-
et curiosa malignitate signa qua^rentibus, quid re- rse : erit, inquit.in cordeterrfe. Convertite animos ad
sponderit audistis : Generatio, inquii, mala et adul- cognoscendum cor terrse, quicunquecorda, adintel-
tera, signum quserit, et signum non dabiturei, nisi hgendumhabetis,convertite,inquam,corda, ad cor,
signum Jon3e prophetce Sicut enim Jonas fuit in
. et videte subhme latens in isto corde terrae myste-
ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus, sic erit rium. Videte aeternam Dei sapientiam non solum
Fitius hominisin corde terrx tribus diebus ettribus fortiter, sed etiam suaviter omniadisponentem, non
noctibus (Matt, xii). Non dabitur, inquit, eis, nisi p personas solum humanae incarnationi ministras,
signum, Jonx{ibib.). Quod signura? Non enim fuit non modumtantumeidem restaurationicongruum
signum,quiaabsorptumconsumere nonpotuit ;non elegisse sed etiam loca humani generis saluli ;

fuit signum, quia in ventre ejus prsedaquam sor- aptiora ante saecula providisse. Poterat quidem
buerat descendit ; sed fuit signum, quia in intesti- omnipotensauctor salutis hujusadoperandumhoc
nis innumeris belluse constitutum virtus superna a opus suum ultimos recessus indicere, extremos
corruptione servavit. Non fuit signum si a vasto fines Gallice, meridiei torrida, aquilonis gelida, vel
piscis corpore minoris corporis propheta absorptus qucElibet alia spatiosi orbis loca eligere, sed quia
est, sed signum, quia nec absorptus mortuus
fuit fructus salutis huj us ad omnes aequaliter pertinebat,
est, nec sepultus corruptus est. Hoc ergo signum nec salvare mundi partem, sed totum simul mun-
Jonae Judaeis datum est, quando Christus ab eis dum disposuerat, maluit non in angulo orbis, sed
impie occisus, a piis hominibus piavoluntate ei in medio orbis non in parte terrarum, sed in ;

obsequentibus in sepulcro positus est. Datum tum niedioterrarumtBquisvelutspatiiscontiguoredem-

hoc est et concessum fuit impiisJudaeis, utad im-
plendam mensuram patrum suorum, exigente hoc
iniquitate eorum, post prophetas quos ilU occide-
D
runf, isti Christum post servos quos illi pereme-
runt, isti Dominum post sanctos homines quos illi
exstinxerunt, isti Sanctum sanctorum, imo ipsum
ptionis operaexercere.Communeenim opus.com-
munem locum exigebat, ne, si in remota aliqua
terrarumparte fieret, tardius ad salutem suam qui
esset remotior perveniret. tardius eliam ipsa ad
longe positos se diffunderet, nec tam facile sonus
ejus in omnem terram exiret sed electus est ;

in humana carni apparentem Dominum occide-
rent, et quia erat mortuus, et egere sepultura vide-
batur, non obsequendo, sed persequendo sepeli-
rent. Dandum erat hoc signumde terra signa de
coelo quaerentibus, quia coelestes homines signis
coelestibus decorandi terreni ac terrena sapientes
pro impietatibus suis terrenis erant miraculis ar-
guendi. Arguendi, inquam, erantsublimissimosed
de terra facto miraculo, ul Christo quem veluthomi-
nemocciderant, velut impotentem insepulcro clau-
medius et conimunis locus in orbe terrarum ad
diffundendam communiter et festinanter salutem
orbi terrarum, et ut nemo sibi vindicaret, ut pro-
prium,quoderatabsqueulIa exceptione generaliter
universorum. Hic estplane mediusille orbis locus,
quem Salvator cor terrae nominat, et in quo se
requieturum ad instar Jonae prophetae requie tri-
duanadeclarat. lllud certe,ilIudRedemptoris sepul-
crum proprie corterrae, id estmedius mundi locus
vocatur. licet et ipsa urbs Jerusalem, imo tota illa
979 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 980

queepromissionisterradicebatur,iDtelligicongruen- A de qua sermo est terram, in medio, ut dictum est,

ter jsto cordisnomine possit. Nam sicutcor huma- terrarumomniumconstitutam,ipsam,inqiiam,non

num vel cujuslibet animalis medium corporis aliam incoluerunt. Oportebatenim ut per quimjue
cui in terra qua Patres antiqui fidei Chri-
illa, in millia annorum mundo in raalignoposito, atque a

stianae conversati sunt, in medio circumposita principe tenebrarum occupato, terra iila in quaDei
mundi loco constituta videtur. Unde universahter Filius nasciturus pro salule saeculi erat, non ab

tota illa terra patrum sanctorum, specialiter ipsa impiis Dominum contemnentibus, sed a piiscolen-
urbs Jerosolyma, in qua sunt Sancta sanctorum, tjbus incoleretur, et sic cultu divino sanctificata,
specialiter vero sepulcrum Domini, cordis terrae justitiaeoperibus ab injustorum actibus segregata,
nomine designatur, in quo requievit Sanctus san- Itaque abimmundorum sordibusemundata Condi-
ctorum. Quia vero ab ipsa urbe Jerusalem dissemi- ac Reparatoris adventui idonea exhiberetur.
toris

nandum erat in omnes gentes Evangelium regni Unde eam, ut dictum est, abinitio usque ad Chri-
ccelorum, etille adfuit qui ait: DeSion exibit lexet stum,justipeneomnesincoluerunt, et quod aliquid
verbum Domini de Jerusalem [ha. ii), et ipse in factum et raagnum, singulare et insolitum rector
Evangelio post resurrectionem suam indicat Rex saeculorum de ipsa vel in ipsa quandoque vellet
coelorum Quoniam, inquit, sic sanptum est, et sic B
:
facere, continua sui in habitatione innuerunt. Inde
oportebat Christum pati et resurgere a mortuis die ipsius primi parentis omnium Adae de paradiso
etprsedicarein nomine ejus poenitentiam et
tertia, expulsi, ubi per tanta quibus vixit tempora, con-
remisswnem peccatorum in omnes gentes incipien- versatio fueritin canone non legitur, sepultura
tibus ab Jerosolyma{Luc. xxiv). tamen mortui urbifueritnontacetur. Loquens vero
Sed unde probatur Jerosolymam vel Jerusalem Scriptura de civitate Hebron, quae prius Arbedice-
mediumobtinere locum inuniversoorbe terrarum? batur, nunc autem alio vocabulo nuncupatur, ait-
Posset equidem suffragarinobisin hacparte, etiam Ibi Adam. maximus inter Enacim situs est {Josue
ea quae vocatur philosophicaratio, sednonindiget XIV), forsitan erubescis?
fulciri ratione humana ea assertio quae roboratur Si vis ergo aliquid retribuere sepulfo Domino,
aucf oritate divina, quae ut absque nubilo cognosca- quia pro te jacuit mortuus in sepulcro, esto et tu
tur,adveniat clarum prophetae Ezechielis testimo- sepulcrum ejus, ut etin te non faqtum triduo, sed
nium, "quo Spiritus Dei de jam dicla Jerusalem perpetuo maneat et vigeat memoria ejus. Abscon-
loquens, vera esse quae dicimus approbavit. Ista ditus apud teinfide firma, charitateperfecta,Iateat
Jetmsalem, in medio gentium posui eam et
est, ait, Jesus Christus, qui, licet sicut tune in sepulcro
in circuitu ejus terras {Ezech. v), de quomedioef P positus, nonappareatconspectibus humanis, patea|[
maxime in prophetiis David nihil sacramentorum tamen manens apud fe conspecfibus divinis. Sit
salutarium more sno intemperatum relinquere vo- vitatua, juxta Apostolum, abscondita cum ipso
lens, Deus, ait,rex noster ante sxcula, operatus est Christo in Deo, ut cum ipse vita tua apparuerit,
salutem inmedio terrae (Psal.hiis.m). Non,inquit, tunc et tu appareas cum ipso in gloria {Coloss. m).
in angulo orbis, nonin qualibetparte terrarum, sed Assumat anima tuapersonam, speciem et amorem
in medio terrae Deus noster et rex operatusestsalu- sponsae illius formosae, quae in cantico amoris vul-
tem. Et quidem in omni parte tam proxima quam neratae charitatis verba deprimens, loquitur: Dile-
remota operatur Deus noster et rex saeculorum ctus meus mihi et ego illi, qui pascitur inter lilia

salutes, quia in omni loco et in omni tempore, {Cant. ii). Dileclus, inquit, meus mihi et alteris,
secundum decreta aeterni consilii sui, homines el j
u- quia Dei Filiusnon coelo et terrae, non soU et lunae,
mentasalvat secl temporeantestecula adhocpraeor- non angelis ipsis, nec cuilibet creafurae, sed mihi
dinato in hoc de quo medio agitur terrae operatus homo factus, mihi passus, mihi mortuus, mihi
est, non particularem, sed universalem salutem ille sepultus est, mihi resurrexit, mihi ascendit, mihi
qui mandatsalutes Jocob. De Jacobenim aitvero, in hoc saeculo passionem in imitatione, in alio
nonper philosophiam, licetfallere volentisBalaam, vitam in resurrectione, ascensum ad coelos in sua
erit qui damnabitur. Videte ergo, charissimi vos
D ascensione, regnum in suo regno praeparavit. ^'f^o
inquam, sacrarum rerum studiosi, vos qui medita- autem illi, id est in illum solum, non inaliumspe-
tioni divinae intenditis, vos qui verbo Dei assiduam rando illum, non alium vel aliud amando, ejus in
operam datis, quorum cibus et victus, non adeo est omnibusmandatisobediendo,totammeamsubstan-
panis terrenus, quantum ille de quo Scriptura pro- tiam quam creavit cjusobsequiis impendendo, pro
phetica Panem angclorum manducavil homo (Psal.
: illo, etiamsi causa vel lempus se obtulermt, mo-
Lxxv), etde quoSalvatoripse: Ego sumpanis vivus ricndo. Qui pascitw inler lilia, quia dilectus meus

qui de ccp.lo d(iScendi[Joan. vi). cuicunctabonaplacent, inter universaqu.Eplacent,

Videle et scrutemini Scripturas, in quibus non s-ingulariter delectatur pudicitia, delectalur purifi-

sicut Judaei maligni putatis, sed sicutbenigni Chri- cata conscentia, delectatur sequestrata a sordibus
stiani pro certo agnoscitis vos vitara aeternam ha- immundorum acfuum vita. Filius enim Virginis et
bere. Videle qualiter pene omnes justi, quibus Agnus sine macula est, et idcirco non potesthabi-
paginae sacra^ justitiae testimonium reddunt, hanc tare in corpore subdito peccatis, quia, ut de Spi-
 Q8i SERMONES. 983

viluejuslegitur, effu,git ficlum et aufert $e acogita- A rectionis temporis in integrum reparabitur. Non
iiombus, quae sunt sine intellectu, et corripitur a enim propter aliquam utilitatem ejus Creator om-
superveniente iniquitate [Sap- i). Loquere et cum nium et Salvator suorum in saxo insensibili per
eadem sponsa in eodem Cantico Fasciculusmyr- :
carnem pausare disposuit, sed propter aeternam
rhcs diiectusmeus miki (Cant. i). Licetenimdulcis sahitem tuam ineo ad tempusrequiescere voluit.
sit, etomnemdulcedinem superans dilectusmeus, Cujus requietionis ea sola et tota causa fuit, ut
licet abscondat magnam muUitudinem dulcedinis sicut ipse post innumeras passiones et crucis mor-
suae timentibus se {Psal. \\x), tamen ne sjbcuIo tem jam non patitur. jam non moritur, necpassio,
oblecter, ne voluptateliiijus vitie pertrahar, ne forte necmorsei unquamdeinceps dominabitur, ita et
peccata peccatis addeudo, ne eis putrescam, ne tu, postquamejusvitale sepulcrum fueris, et eum
malae insuperopinionisfetorem multiplicatis malis modo quo dictum est, dum vivis, continueris,mi-
inproximosvelremotosdiirLindam,eritmihimyrrha sera hac vita exacta, jam non patiaris, jam non
amaritudiuisdilectus meus, ultimoris ejus et amo- moriaris, nec in sepulcrum illudlapideum in frusta
ris malorum putredineincorruptum
recordatione a vel nihilum redigaris, sed de putredine, vel de
conservet. ut delectalionem noxiam vi sua remo- cinere, vel de nihilo rcparatus. adaelernam resur-
veat, et ab omni inordinato amore carnem, ab B rectionem immortalis jam et beatus cum Christo
omnisuperfluoatfectu animam illibatam custodiat. reformeris.
Ktquia,secundumdivinamsententiam, non parva, Sedquidnobissalvatriois speluncae arcana admi-
sed magna est huraanamaiitia {Gen. vi), et, juxta rantibus,etdeevangelicisapostolicisetiamprophe-
apostolicum verbum, ubi abundat iniquitas, refri- ticislibris adejus gloriam tcstimoniaproferentibus
gescet charilas (liom. v), non parva quantitas myr- tumaximeprophetarumtandiu,Isaia,taces?dio,noa
rhee, se<ifasciculus7ny>-rhsedileclusmeusmihiiaiCias ultrareticeas,sedsicutSalvatorisglori8einomnibus
est [Cant. quia multa gratia ejusconlramultam
i), famularis, ita sacri sepulcri ejus gloriam, siculspi-
mahtiam, multa timoris ejus amaritudo, contra ntusejus te docuit manifesta : sicut enim nos de
multamcarnisetsanguinisintemperiem,multaejus virga et tlore, de Virgine et ejuspartu, de Christo
virtus contra tanta vitia mihi necessaria est, qui et ejus passione, de Judaeorum reprobatione etgen-
inter ubera mea commorabitur quia a me-
(ibid.), tium vocatione, sicut, inquam, nos de istis et om-
moria pectoris vel cordis mei, quod inter ubera nibus fideinostrce mysteriis docuisti, sicde magni-
etiam in corpore meo medium sibilocum vindicat, Domini quid sentire debeamus insi-
licentia sepulcri
nullo unquam tempore separabitur. Imitabor et in nua. In illadie iaqnH Isaias, 7'adix Jesse, qui stat
hoc sepulcrumejusquod velutin medio terrai posi- c in signumpopuloruM,et ipsum gentes deprecabun-
tum continuit corpusejus, relinendoin corde meo, tur,et erit sepulcrumejus gloriosum (f«a.u). Audite,
quod quasi inter ubera mea medium est, perpe- populi universi,audite, gentes diflusae inorbe ter-
tuam memoriam ejus. Sic a me spiritualiter et tir- rarum,attendite,linguaeetnatioaesdiversae,qucevos
miter semper retentus et velut in sepulcro sepultus posthabitas putalis, quae contemptu huc usque di-
interjUbera commorabitur mea.mecum semperver- gnas existimastis, attendite et gaudete nonoblitum
sabitur, nuUo unquam a me, uldixi, tempore sepa- vestri veslrumCreatorem, in ira sua misericordias
rabitur. Vere non separabitur uUo tempore, quia, nequaquam ultra continere volentem, et non solum
spretis lebus omuibus aliis et abjeclis, Jesus mihi illis parvi num^^ri Judaeos, sed etvestree multitudi-
vita, Jesus mihi victus, Jesus mihi requies, Jesus nisintinitatemsalvaremisericorditerjamvoleutem.
mihi gaudium,Jesus mihi patria,Jesus mihi gloria Auditediviuumprophetam,imo priccipuuminpro-
Jesus mihi omnia erit, quantum potero. hic per phetis, ad vosante multasaecula propheticum ocu-
spirilum el amorem, quousque possira, illic ubi lum convertentem. Videte Spirilum Dei quiubi vult
promittilur, eum contemplaii facie ad faciem, hoc spirat (Joan. m), eum inspirantem, et vestram sa-
modo, si in te ipsum susceperis, si ei talem in iutem per Salvatorem implendam ante non pauca
morte tua quietem paraveris, nou morlale sed r^ ut dixi, tempora praedict^utem In illa, ait, diera-
:

vitale, id est vitara continens, ejus sepulcrum effi- dix Jesse, quistat in signum populorum,et quidem
cieris. radix Jesse. Antequam haec prophetia proferretur
Hoc exemplum sepulcri Domini sano in intel- fuit David, fuit Salomon, fuitRoboam, fuit Abia, et
lectu refundens, feliciuseo lapide Christo requiem reliqui. Postquam autem prolata est, fuit Josias,
praeparabisjfeliciorem etiam suscepti Christi exitum fuitJoachim, fuitZorobabel, fuitSalathiel, etusque
proraerebis.iXam lapis ille in quo Salvator corpore ad Christum plurimi ;nullus tamen eorum in si-
requievit, nullamaliquandomercedem accipiet.Te gnum populorum positus est, donec oriretur ille
aulera, si raodo quo dixi in te Chrisiumsepelieris, deeademradiceJessequi in signum omnium po-
paradisusexcipiet;nonille sratiam.quianon habet pulorura positus est. Hunc enira, sicutipse loqui-
meritum,tu gratia et raerito obcinere poteris regn um tnr, Pater signavit Deus (Joan.\i) ; signavit utique
coelorum. Substantia illius lapidis in nihilum ut esset in signum. Sed ad quod signum signavit
quaudoque redigetur,substantia corporis tui etsi ad eum"?ut scilicet in altissimum crucis signum more
tempus annulari vldeatur, communis tamen resur- .scrpentis eenei elevatus in medio castrorum noa
983 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC, IX 984
Judaici tanlum populi, sed totius mundi sublimiter A perbiaponere consuetis. Videte omnem hanc glo-
exaltatus, omnium oculos ad se converteret, om- riam vestram adsepulcrum hominis mortuitrans-
nium animos ad se traheretin morte suA. quam in ferri, et illud omni humanaevoluntativel jactantiae
cruce pertuht, totam omnes spem suam ponere anteferri.Sic enim Christus Dominus perversitatem
admoneret, et sanando omnes infirmitates eo- mundiregula justitiae castigavit, utquod ipsi pro
rum, remittendo omniapeccata eorum, aperiendo magnohabebant, ipsevileet abjectum contemnen-
etiam universis diu clausa regna coelorum, secun- do monstraret et qu» ipsi ut viUa conculcabant,
;

dum prophetiam magni patriarchse Jacob se esse uthorrendafugiebant,ipse ea patiendo perferenda

eum qui mittendus erat, se esse eum qui exspecla- ac praeferenda his esse omnibus judicaret.Ideo su-
tiogentiumdictus fuerat, demonstrarel. Hoc enim perbiam, ideo divitias, ideo reliqua omnia quae in
signum levavit ipse innationes, ut congregaretpro- mundo amanturcontempsit. Ideo vitamipsam car-
fugos Israel, et dispersos Juda colligeret a quatuor nalem pro quaconservandaomnesinquantumpos-
ventis. Ipsum,ai[, genles depi^ecahuntur (Isa. xi). sunt laborant, neglexit.ldeomortemsuam ilhprae-
Quidhoc verbo ?quidhoc sermone lucidius?
clarius posuit,ideo ia sepulcro,quod omnes proutpossunt
qui hac prophetia manifestius ? quid exspectatis fugiunt, voluntarius requievit. Unde et de eo glo-
eam, o gentes, utobscuram exponi, cum nec ab g riosa opera tam in caelis quam in inferno faciendo
ipsis caesis ubilibet per totum orbem constitutis gloriosum esse debere ostendit. Gloriosum de eo
nonpossitnon videri ? Nonne vosipsi, qui ab om- iuferos spoliando, gloriosum de eo caelestia rese-
nibus Veteris Testamenti prophetis gcntes vocatae rando.gloriosumde eo mortem destruendo,glorio-
estis, Jesum Christum radicem Jesseinsignum su- sum deeo immortaliterresurgendo, gloriosum de
blime vobis positum assidue deprecamini? quamvis eoadvitam immortalem per suam resurrectionem
enim vobis a Deoelectispaucitas Judaeorumnimiis mortales homines reformando, gloriosum insuper
impietatibus et exosa facta repulsa sit, quamvis ad ipsum sepulcrumsuumorbisterrarum populos
aliqua pars vestri, quia gratiam Dei quam susce- convocando, convocatos suscipiendo, susceptosju-
perant abjecerunt a nequam Mahumet seduci per- stificando,justificatos salvando,etin salutemeorum
missa reprobata sit, vos tamen, vos aut in liber- quos ad mortem peccatorum et inferi liberat, quos
tate, aut sub corporali infidelium servitute, quod adjustitiae et felicitatis aeternae, vitam resuscitat,
nihil vestr£e saluti aeternae obest, per universum se mortis ac vitae Dominum comprobando.
orbem diffusi, redemptorem vestrumubique insi- Quid enim aliud, o gentes, ad sepulcrum ejus
gnum salutis levatum attendente3,deprecamini,et venienles^speratis ?Quid aliud ab ejus sepulcrore-
impletam in vobis magni prophetai Isaiae prophe- ferre optalis ? Quid aliudlaborispraemium? Quam
tiam laetaminij; laetamini,inquam, tam fehcis prae- aliampericulorummercedem diversarum morfium
conu in vobis prophetiam impletam, Exsultate et quas ad iUud euntes assidue patimini, cursusque
magnum;David;regem etprophelam suoiilum testi- vestri quod aliudquamistud bravium exspectatis?
moniocontirmantem,atquespiritu Deo loquentem. Quid plane vos aliud ab ignotis Orienfisfinibus, a
Omnes,ait,gentes quascunque fecistivenientet ado- remotis Occidentis partibus,ab ultimis Austri Aqui-
rabunt coram te, Domine (Psal.hxxxy), sed quas- lonisquerecessibus ad sepulcrum quoudam homi-
cunquefecisti. Sed quaredixitquascunque fecisti? nismortui congregat.ettamdiversarumlerrarum et
Nonne omnes terrarum populos velgentes ipsefe- linguarum tantospopulosaduniuslapideae spelun-
cit ? Nonne dicit alio inloco Scriptu-i-a sancta Tu cfe angustum receptaculum coadunat?Quid vos.o
;

enimfecisti coelum etterram, etquidquidcoeli am- Galii Germanique populi, quid aliud vos Daci et
bitucontinetur ? (Isa. xxxvi.) Sicut enim nullus Norici barbarie virluteque feroces.quorum aliiter-
aliusCreator omnium gentium est, sic nuUus alins reno. aliimarino itinere sacrum locum bellicis su-
Salvator omnium gentium esse potest. Inomnibus doribus, fuso cruore, sed prfficlara victoria a jugo
ergogentibus, quas illefeeit, vosestis. Idcirco eum Persarum etArabum eruistis? Quid aliud,inquam,
deprecamini, idcirco innomine ejus genuflectitis, mer(!edis pro tantislaboribus sustinuistis ? Quosre-
idcirco eum non solum oratis, sedeliamut Deum,
D batissepulcrum, sed nou in eo, sicut olim bonce
ut auctorem nalurae reparatorem salutis
vestrae et mulieres vel apostoli. qu;p.rebatis sepultum. Nove-
vestrae adoratis,et eum heecfaciendonomine etre, ratis mortuum illura, qui olim in co quieveral, in

Jesum, id est Solvatorem vestrum et omnium esse noveratiseum jarauou deillosepul-

coelis residerc,

probatis. cro,sed de sede raajestatis divinfc angelis ethomi-

Et erit sepulcrumejusgloriosum. hlins qui radix nibus imperare. Noveratis nonjam mortuum, sed
Jessc dicitur, istius qui in signum populorum po- viventem, nonjam Judaeis vel Romanissubjectum,
nitur, islius quem gentes deprecaturaj scribuntur. sedsibiomniadeilatispotentiasubjicienfem. Nove-
Istius, inquit, sepulcrum erit gloriosuni. Auditc, ratis non jam sepulcro vel inferno leneri, sed delo-

amatores glorifemundance, audite, qui in umbris cis ctflcslibus toli terrie,ipsi(iuc inferno dominari.
fugacibus, infloribus marcentibus, in ventis ina- Quoniam vos non latere polerat in nomine Jesu
nibus gloriari soletis. Audile qui gloriam vestram omnc genu flccti, cnelestium, lerrestrium et infer-
in fragiii potentia, in labili pecunia, in caduca su- norum.oranemque linguain debere confiteri quia
985 SEKMONES. 986

Dominus Jesus Christus iu gloria est Dei Patris A non de terris, sed coelis est. Majus omni homine
Philipp. ii), necesse aliudnomen sub ccelo datum testimonium est,quod non ab homiDe, sedasolo
hominibus,in quooporteateos salvos fieri (Act.iw) Deoest.Majus omnihominetestimonium est, quod
Isla omnia scientes ad sepulcrum Dei et Doraini non de imis locis natum est, sed de supernis locis
nostri et Creatoris et Redemptoris vestri, non ut exortum est. Accedite huc,cumquibus mihi sermo
hostes, sed ut crealura, ut servi, ut redempti ve- est, omnes populi tcrrarum.et ad gloriam sepulcri

nistis, piis gladiis ab impiorum sordibus coelestis
munditife locum et habitaculum expurgastis, et ne
nequam servi dilectis filiis veniendi ad Patris
ultra
tumulum aditum possent inlerchidere providistis.
Sic faciendo.sit sepulcro Salvatoris nostri,o salva-
tee animas vestras, animas efferendo, ves-
gentes,
tra corporaimmolando,nullatenusquidem aliquid
dignum pro tantis ab eo vobis impensis bcneficiis
retribuistis,sed tamen si facultas data esset, vos
velleretribuere designastis,impletamin vobis istis
operibus solemnem prophetae Isaiae prophetiam
Domini,singuIareeta prima sa^culi origine inaudi-
tum et invisum videte.et obstupescite fieri miracu-
lum in orbe terrarum.Audistis miracula propheta-
ruui.audistismiracula apostolorum.audistis ipsms
Salvatoris adhuc interhomines vivenlis miracula,
innumerabiliumejus discipulorum infinita
audistis
etmiranda opera, quibus et Dei cognitiomortahbus
se effioacius infundit, etbonorum hominummerita
divina bonilas aliquando patefecit. Sed jamnon
b dicam audite,sed dicam attendite,videte, accedite
et oonsiderate,qui signum hoc admirabile ad glo*

monstrastis, qua ante multasfiecula de vobis solli- riara sepulcri sui in tempore isto uon auribus ve-
citus Deus, et salutisvestrae^quam ipsiapudse ab stris oblulit,sed oculis vestris ingessil; ingessit,

oeterno absconderat pr8escius,per jam dictumpro-
phetam ait: Etponam m eis signum,et miltam ex
eis quisalvati fuerint ad gcntes in mare, in Afn-
cam,in LycUam tendentes sagitlasjtaliam et Gro!-
ciam,ad insulas longe,ad eos qui non audierunt de
me, etnon viderunt gloriammeam,et annuntiabunt
gloriam meam gentibus, et adducent omnes fratres
meosde cunctis gentibus donum Domino, in equiset
in quadrigis et in lecticis,et in multis et in carrucis,
admontem sanctum Jerusalem, dicitDominus (fsa.
Lxvi). Quod licet in fide Christiana a vobis et pa-
tribus veslris per apostolicum ministerium susce-
ptum impletum sit, tamen multo magis impletum
est,quandoamoreChristi Domini et Deivestri glo-
riosum ejus sepulcrumpervos aperfidorum domi-
nioliberatumest.inquovestrfedevotionisfrucluoso
affectu,quia sepulcrum Doraiui vitae vestrffi prcEpo-
suistis,quia pro eo infortuniis universis vosexpo-
nuUa pro eo pericula expavistis, quia
suistis.quia
imo ingerit oculis vestris ignem (2oO) coelestem,
eoque sepulcrum suum non semel, sed annua-
timhonorat.lnnuit.imoaperte clamat quantoillud
homineshonorecollere debeant,cum tam prfeclara
et C(elosproebereobsequio videant. Mittitura Patre
luminum de ccelis lumen ad terras, et a sepulcro
Domini corporales tenebras fugans, lumon quod
illuminat omnem hominem ibi quondam latuisse
indequondam surrexisseclariusomni luce demon-
strat,fortius omni argumento confirmat, fugat de
tenebrishominum,quostamen ductrix omnium ad
vitam gratia irradiat, omnes dubietalis tenebras,
nec fidem quae in Christo est vel in modico vacil-
larepermittit, dum tantae novitaUs signum nonnisi
a Deo posse fieri cernitur, nec nisi veritati veritas,
quce Deus est,testimonium posse ferre cognoscitur,
Supplet plenissime nobile miraculum antiquorum
miraculorum locum.nec istud attente considerans,
ea postistud sibi necessaria ad roborandam fidei

proeo horrenda supplicia, ipsamquemortem cou-
stautissime contempsistis, quia omnem vestram
mundique gloriam ejus glorice subjecistis. In his
sane omnibus, secundum prcemissteprophetise te-
norem, qufe dixerat: Erit sepulcrum ejus, id est
Christi, gloriosum (Isa. xi), gloriosum iUud esse
superomniaterrenee habitationis loca declarastis.
Sed quid ego quasi solam hominis gioriam ad
D
glorifir:andumsepulcriDominilocumpropono,cum
siculSalvatorde seipso diciV.Ego habeotestitnoniutn
majus Joanne, nos de gloria sepulcri Domini
haberepossimustestimoniummajusomniiiomine?
Majus plane omni homine testimonium est, quod
graliam judicabit. Quid enim si tu cui ad roboran-
damfidem tna signa requirisaprophetis Christum
prc-edicentibus.abapostolisChristumpraedicantibus
abinnumerisquoquealiis ejusdiscipuHscaecos illu-
minari, surdis auditum restitui, mutos loqui, le-
prosos curari,dcemonesexpelli,morbos omnes au-
ferri,mortuos suscitari, montes transferri, atque
alia diversi generis omnem numerum excedentia
signa fierinonvidisti^Nunquid non alienis,sed tuis
oculis signum hoc admirabile, et pene omnibus
prceferendum ab codem signorum auctore, adejus
sepulcrum fierinonvidisti ? Quod si forte quianon
aderas uon vidisti, nunquid abinnumeris qui vide.

ANDRE^ CHESNII NOT.E.

(250) Insigue hic designatmiraculum, quod olim exaratum:Rodulphus Glaber, I. iv. Hist., c. 6;Leo
singulis aunis conlingebat iusepulcro Domini, ubi Ostiensis. Chronici Casinensis, lib. lu. c, 3 Hugo
;

in vigilita Paschatis ignia divinus de coelo descen-
densomnibusvidentibus ecclesiee lampades accen-
debat :cujusquidem miraculitestessunt Bernardus
nionachus, qui anno870 Hierosolymam profectus
Flaviniacensis in Chronico Virdunensis, auctor His-
torieebelli sacri, tom. I: Musei llalici M-abillonii. n.
102; Guillelmus Malmesburiensis, lib. ivDeregibus
Analorura Chaonicon Andrens. Spicil. tom. IX
;
;

illud a se visumrefert in suo Itinerario,vetus Pon- et Chron. Fontanense, ibid., tom. X.

tjficale EcclesieePictaviensis ante annos 800 manu
987 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX
rant hominummillihusilludreferentibus non audi-
sti ? nam adeo frequenter nostris his diebus
licet
miraculajam dictanon tiant, quiaoec jam mundo
scientia Domini repleto sicut primis temporibus
necessaria sunt, nec qui fidem, quam patres
illi
eorum tenuere, abjecerunt, etiam digni sunl ; li-
cet, inquam.non adeo ut prius tam frequentia mi-
racula fiant, dalum est tamen hoc nostris saeculis
miraculum, quod, sicutdictum est, plene supplere
valeat illorum omniumlocum miraculorum.
Nonne enim ut de digniori inter miracula mira-
culo loquamur, aut majus aut saltem aequum est
iguem de coelo deponere et animam ab inferis re-
vocare ?nonne «que mortalibus et impossibile et
stupendum videtur et spiritum de imis redire, et
ignem de supernisvenire ?nonne aequaliter pugillo g suorum solemnia condecorat, Magnum quidem et
divinae potentiae concluduntur et spiritus mortuo-
rumet ipsa corporalis et ignea vis coelorum ? non
est hoc miraculumsicutportenta magorum, inane
aut phantasticum,sed verum,corporaIe ,ad solidum
quia iguis corporeus ad gloriam sepulcri Domini
de ccfilis a Deo missus corporahbus papyri vel stu-
pae spiciebus adjungitur,et corpore olei ceraeque
depascitur. Apparet visibili hominum splendore,
indicat tactibushominum calore ignemse essecor-
poreum, implens imposita sibi annuae servitutis
oflBcia.ad honorem corporis Domini olim in illo
corporaU sepulcro conditi, corporali et publico
officiodeservit.Quidigitur quaeris videre mortuum
de terra surgentem, cum videas e terris ignem e
caelo fulgentem ? de ccelo plane tibidatum est hoc P ut et vicem praecedentium signorum compleret, et
signum,sicut Judaeisdatumfueratde terra signum
illis sicut infidelibus et terrenis datum est signum
de terra, tibi sicut fideli et coelesti datum est si-
gnum de coelo. lIUs datum est signum de terra quare, inquam.ioca vel dies conceptionis,nativita-
Christusin cordeterrae, id estin hoc saeculo sepul-
tus, ut morte ejus quam ipsi intulerant aut aversi
damnarentur, aut conversisalvarentur ;tibi datum
estsignum decoelo, primoChristusresurgens et in
coelosascendens,deinde ignis abipso de coelo mis-
sus, ut luraine coplesti magisspiritualiter iUumine-
ris, ut calore ejus magis spiritualiter accendaris,
et sic illuminatus agnitione divina, accensus clari-
tate superna suo tempore ad coelestia proveharis.
Est ergo ut dictum est, de ccelo ignis coelesUs,
D
quo hominesillustraU et accensi ad amanda coele
stia animentur et a Jesu Christo Domino suo hu-
jus tanti miraculi auctore, ad ea ante sepulcrnm
animabus, post sepulcrum corporibus subleven-
tur.
Advertendumest ethoc adaugmentuiu miraculi,
quod non Nazareth, ubi Christus conceftus, non
Bethlehem ubi natus, non Capharnaum, ubi nutri-
tus, non alia Ju(ine.TeveIGaIiIaeae loca, inquibus in-
fans, puer, adolescens, juvenis ediicatus, (iemora-
tus,conversatus est,lumon illud cfeleste illurainat,
s6flsolum sepulcrura Domini et venerabilitermful-
gendo honorat. Addendum est et ho; ad insignis
signi alUtudinem commendandam, quod non die
m
A Conceptionis Dominl, non die NatalisDomini. non
die Apparitionis Domini, non die Repraesentationis
Domini,sed die Passionis uno die sepulturae Domini
ignis iste coelestis in terris apparet, nec de tribus
diebus ac noctibus quibus Salvator jacuit in sepul-
cro,, aliam quam SabbaU, id est requiei, diem ad
demonstrandum eligere solet,et cum annuorecursu
passionis velsepulturae Domini memoria non desi-
gnata, una eademqiie die, sed secundum Patrum
regulas maturius vel serius celebratur, non fallitur
mutati miraculi cerUtudo, sed coelestisbenignitas
devotionem prosequensEccIesiae suae die quo Chri-
stus in sepulcro carne quiescens recolitur et ado-
ratur, coeli subUmia humiiitaU terrenae adjungit
et tam nobiU et jucundo miraculo ChrisUanorum
admirandum fuisset, si tantum semel patrumvel
nostris temporibus signum hoc mortalibus appa-
ruisset, sed nunc longe majus et mirabilius esse
quis non videat, cum ante multorum annorumspa-
tia nuUum neque patrum neque nostris diebus ab
hoc miraculo annum, fideiet saluU hominumcon-
sulenssuperna pietas excipiat, continuata est jam
isto miraculo tanta series saeculorum, ut nuUus nec
in decrepitis senibus reperiatur, quiabaUquoprae-
cedentium hujus tanti signi exor(Jium se audiisse
aliquando fateatur. itaomnipotensdispensator, qui
unicuique temporaprovidet etdispensat,rarescen-
Ubus prioribus miraculis, istud eis jam ex longo
tempore succedere voluit.tantumque essedecrevit,
se muudo et Christianae fidei non solum per gra-
:
tiam,sed nec eUam per miranda opera, ubi neces-
saria sunt,posse deesse monstraret. Quare hoc ?
Us, apparitionis, repraesentaUonis, ipsius quoque
resurrectionis vel ascensionis, loco vel dici sepul-
turae coelesU judicio.coelestibus dignitaUbus indi-
cantibus superponuntur. Patet, patet ratio, totis
ulnis affectuum amplectenda. Conceptione enim
Christi vel nativitate vel apparitione vel repraesen-
tatione et sirailibus opus nostro? salutis inceptum
est, sed sola morte ejus perfectum est, unde et in
cruce, in qua mortem passus est, ut hoc ita esse
ostenderetur, ab eodictumest. Consummalum est
{Joan. xix). More ergo omnium utilium opsruin
dignior est etiam hujus operis divini perfecUo
quam inceptio, consummatio quam inchoatio.finis
quamprincipium.Nihil enim nobisChristumnascij
nihil oiicura.ndi,nihiI baptiz iri vel baptizare, nihil
priedicare, nihil divina et miranda opera facere
profuisset.nisi mors ejus pro vita morluorum ju-
slitiae Dei oblata fuisset ;sed postquam mortecor-
poris justitiaH Dei .^^atisfactum est. succedente ejus
mi-;ericor(lia, mortuus homo vittB reiidifus est. Fuit
ergo perfecUoomniura ejus operummors suscepta
pro vita omnmm hominum, Unde quia ipse hac
gratiapro raortuis morluos lociim hunc sepulcri,
in quo quiescere elegit, omnibus illud sacrislocis
 SERMONES. 990

hac electione praefecit ; nam sicutmors ejus pr8e- .\ commendandaerat a te naturalis majestas, quan-
fertur omnibus opeiibusejus, ita locus mortisejus tum assumpta mortalitas;nonadeoinnatapotestas
merilo praeferturlocisomnibusmirabiliumoperum quantum mutuat? debilitas non adeo propria celsi-
;

ejus. Quod vero diem resurreclionis, quod diem tudo, quantum aliena, sed in te suscepta abjeotio.
etiam etlocumascensionis diei vel loco Dominicae Idcirco magissepulcrumejusquam alia locahuma-
sepulturee vel mortis supposui, non dignitatisprae- nitatis ejus,tuqui facis ministros tuosignemuren-
latione, sed velut causee et eflectus distinctione tem, igne misso de coehs, honoras, utquaeobtantae
monstravit. Sicut enim hominis peccatum mortis humilitatis abjectionem humiliora videri poterant,
causa fuit, ita resurrectionis et ascensionis causa tam subliraibus miraculis gloriosiora esse clare-
eadem Christi mors exstitit. Nam neque Christus gratam
libi in hoc et Chrisli tuihumilitatem
scant,
mor«retur, nisi peccalum pro quo raortuus est Christianorum tuorum esseindicasdevotionem,
et
praecessisset, dum signo illoquoantiquorum sanctorumaffectus
nec a mortuis resurgerel, nisi mor-
tuus ante fuisset. Et sicut eflectus causae quaepec- tibi placere monstrabas, eodem etiam obsequia

catum dicitur, morsChristi fuit, ila etfectuscausae, tibi complacere demonstras.

quae mors Christi vocatur, resurrectio et ascensio Discrevistiolim inter numera AbeletCain signo
exstitit. Quia enim praecessit peccatum, resurre- B isto.hoc est igne coelesti, et quid tibiin uno acce-

ctio el ascensio consecuta esl. Non ergo, ut dixi, ptum,quid in alleroessetingratum.perScripturam

quant'im ad dignitatem, mortem Domini resurrc- tuam nos docuisti dicentcm: fn/lammavit Dominus
Ctioni vel ascensioni praefero.sed unde illa originem supermunera Abel, supermuneravero Cainnon in-
trahant ostendo. Mors enim Christi resurrectionis flammavit. Dedisti idem signum per magnum pro-
et ascensionis causa est, resurrectio vel ascensio phetamEliam a le aversis Judaeis,etquantuminfer
ipsius causae etlectus est. Mors Christi praelii victo- cultum Creatoris et creaturce distaret eodem ignis
ria est, resurrectio etascensio triumphus victoriae signo monstrasti,dicentepraedicto servo tuo Eliaad
est. Mors Christi pretium est, resurrectio et ascen- populumUsquequo claudicatis in duaspartesl Si
;

sio pixemium est.Sicut igitur in humanis commer- Dominusest Deus,sequimini eum: siautem Baal,se-
ciis non potestsequipremium emptionis, nisi prae- quimini tUum {III Reg. xvm). Et rursum desacer-
cedat pretium venditionis, nec potest sequi prae- dotibusidolorum Denturvobisduoboves,eliUieli-
:

mium remuaerandi, nisi precedat prcBtium obse- gant bovem unum,et infrustraccpdentesponantsu-
quendi : hoc divino commercio non pos-
sic in perUgna,ignemaulemnonsupponant;etegofaciam
set sequi praemium resurreclionis, nisiprecessisset bovem alterum, et imponam super Ugna,ignemque
pretiuraredemptionis ;quiaergoperredemptione;Q Q non supponam. Invocater.ominadeorumvestrorum,
ipse est ad retributionem ; idcirco dies redemptio- et ego invocabo nomen Domini,el Deus qui exaudie-
nis praefertur diei resurrectionis : et hoc eodem rit per ignem, ipse sit Deus{ibid.) Claraavit ergo
merito idem dies et locus redemptionis diei et loco servus tuus Elias, et quod solus universorum sis
praeponitur ascensionis. Claret ergo hac ratione Deus, missode coelis igni, holooaustum ejusabsu"
non incongrue hoc in loco pretiura praemio anteponi, mente, docuisti. Sic plane, o Domine, sic Creator
quia, ut dictum est, non esset iter ad praemium, omnipotens, sic inter nos etinter Judaeos velethni-
nisi praecederet pretium. Ea causadiesresurrectio- cos hoc tempore facis, sic eorum vota, preces et
nis cum die et loco ascensionis diei et loco sepul- munera abjicis, sic tibi odiosum esse ostendis. Sic
turae Domini postponitur. Et hcet infirmitalis sit eis reprobatis, nostraapprobas, sic tuorumsacrifi-
mori, virtutis resurgere, ignominiae descendere, cia Christianorum preces et vola tibi placere pro-
gloriae ascendere,tamen quia per infirmitatem ad nuntias, dum ad Filii tui sepulcrum, quod soli isti
virtutem.per ignominiam ad gloriam pervenitur,infir- honorant, ut reveletur eumdem ignem desupernis
mitasvirtuti,ignominiahoclocogloriae antefertur. dirigis, dum eorum cordain amoremtuum eodem
De mortalium dubitaret, ne ficta
his ne quilibet igne accendis, dum eos ejus splendore hic et in
magisquam vera {)utaret, tu Pateromnipotens,hu- aeternum illustras. Et quia perfidihostesChristi tui
manae mentis obscuris involucris occurristi, et lu- magis ejus mortem, quam aliqua ejus humilitatis
mine coelesti ad sepulcrum Filii tuidimisso,omnes opera contemnunt,tutanli luminismiraculo locum
hujusobscuritatistenebraseffugasti. Fugasti certe mortis ejus decorando.quantisstultitiae tenebriste-
humanastenebraslucesuperna, etsepulcrum illud neantur ostendis. Conternnunt ipsi praecipue mor-
ubi lumen de tuo lumine natum, et per susceptae tuum, honoras tu praecipue mortui sepulcrum, et
carnis mortem, quasi obscuratumdelituit, terrenis quod ipsi putant ignominiosius,tu signo tammira-
omnibuslocis esse praeferendum monstrasti,com- bili esse indicas gloriosius. Reprobas Jadaeos sicut

mendasti in gloria sepulcri ejus magnifice comple- invidum Cain,reprobasgentilessicut cultoresBaal,

ctendam esse humihtatem sublimemejus,quiahu-
miUlas humihor esse non potuit, quam quando se
idem Filius tuus de altissima sede majestatis tuae
non solunCi usque ad terram vivus,sed etiam usque
adsepulcrum mortuus inclinavit.iNequeenimadeo
etsupersacrificiaeoruminflammas:eligisChristiani
populihostias sicut munera Abel, approbas ejus
sacrificiumsicutholocaustum Eliae,dumsepulcrum
in quo Filius tuus pro nobis factus hostia requievit,
igne de supernis transmissoirradias. Latebatolinj
 :

991 PETRI VENEHABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 992

inparva Bethlehem, parvulo loco, parvulus juxta A tantum fortiter,seci pulchre suaviterque disponens
carnem, idemFilius tuus, ex hominibusignoranti- omnia ? (Sap. vni) quid, inquam,aliud, utdictum
bus eum mirabiliter stellaindiceprodidisti.adnunc est, in horto captus, in horto crucifixus, in horto

mirabilius locum sepulcriejuscoelestiluceiilustras, mortuus, in horto sepultus, de horto resuscitatus,

eteumnonuthominemmortuuminsepulcrolatere, quam hominis per ista omnia adhortum.idest ad
sed ut Dominum de coelestibus locis vivis ac mor- paradisum reditum designasti"? expiasti in horto
tuis imperare designas. Currunt eo miraculo, sed quod commissum fuerat inhorto, et ut culpam in
maxime tua gratia tractae ad sepuIcrumtuum,Jesu horto perpetratam dilueres, poenam culpam illam
Christi, filiAllissimi, gentesunivers8e,etnonsoIum expungentem in horto subiisti intulerat homini ;

te Deum et Dominum suum,sed et mediatorem,re- horli culpa aeternam mortem, restituit homini
demptoremetsalvatorem fatentur. Offeruntseipsos horti poena seternam vitam. Sic misericorditer et
tibi, qui teipsum pro eis hostiamobtuUsti,necutte eleganter opiis tuum,o Salvator,redintegrans,quod
in tuo sepulcro adire possint, terree marisque peri- perierat restaurans, per mortem tuam hominis tui
cula ulla verentur. Sciunt quidemjam inillo tese- mortem destruxisti.per sepulcrituiquietemanima-
pulcro non jacere utmortuum, sedincoelis regnare bus tuorum quietem providisti, perresurrectionem
ut Deum vivum,sedtamenquemadteafrectumha- „ carnis tuae sepulcro carni humanfe resurrectionis
~'- " " -. j--
beant, lapidem inquojacuisti, imo peripsumtein gloriam prfeparasti.Adbibe igitur pias auresadse-
"'
• •

lapidevenerantesostendunt.Osculanturpiismenti- pulcrum tuum venientium precibus,inclina etiam

bus peccatorespoenitentes lapidem tuum, et quia eas remotorum sepulcro tuo venerantium affe-
te in

sicut peccatrix, sed poenitens illa Maria pedes tuos ctibus, quia obesse non potest illa benignitas et
super angelorum verticem constitutos oscularinon communispietatis hisquosetbonaconjungitvolun-
possunt, ostendunt ibi lacr^^mando vulnerasua,ne tas. Pacem enim quam per coelestis exercitus sa-
sesuper eoscontinere valeant super miserossem- cram mihtiam bonae voluntatis hominibus natus
per misericordiastihantia viscera sua.Nonignorant nuntiasti.de sepulcro resurgens et pax vobisdicens
te a tempore passionis,mortis et sepulturae tuae ma- per teipsum eisdemhominibus bouae voluntatis ex-
jore super eos quam ante pietate moveri, quia eos hibnisti. Unde quia tu aetei*nus es, pacem nomi-
non facile mori permittis. Noverunt non posse te nando,eamnon transitoriam^sedeeternamdesigna-
pati eequanimiter irritum fieri tantipretii pretium, sti, hanc a te et sepulcro tuo proximi ab eo etiam

quod pro mortahum vitadedisti,nec ferre patienter,
ut post mortem tuam hiproquibus mortuusesmo-
riantur; regno enim mortisquousqueadteproten-
sum fuerat succedere vitse regnum fecisti, et tam
diram ac longissimamservitutem tantaac perpetua
libertatis gratia mutasti.
Ostendisti per ipsum diem in quo mortuus
per ipsum locum in quo sepultus es.pro quibus et
corpore remoti implorant. Suscipe ergo, tu qui in
sepulero mortuus jacuisti, qui de sepulcro a mor-
tuisresurrexisti.preces etfletus et affectus tuorum,
et a tuonomineChristianosvocatos'tuaecrucischa-
ractere insignitos eo signo Israelitarum more ab
./Egytiis,hoc est ab omni infidehum numerodistin-
es ctos baplismate tuo,et peccatis omnibusIotos,cor-
pore sanguine tuo ad vitam aeternum refectos,
et

quare mori et sepeliri voluisti, et hoe meliusrebus spiritali effectu mortuos et sepultos. Hos,'inquam,

quam verbis ignorantes homines docuisti. Non sexta omnes, tu,qui resurgens a mortuis jamnonmore-
die creasti hominem,quia sexta horaillud quodde- ris (Rom. vi), tecum resuscita, vacua tuo sepulcro

liqueratper lignum expiando ad paradisum revo- sepulcra eorum,destrue morte tua mortem eorum,
casti hominem. Post meridiem ad auram in para- repara tua vita vitam eorum, para ascensu tuo
disodeambulans, peccatorem increpando dixisti ascensionem eorum, et, ut debito fine concludas
Adamubies? Gen. m). Post meridiem hora nona omnia quae pro eis fecisti,da eisdemregnumcoelo-
emitlensspiritumpeccatoremadparadisumreduxi- rum, tu qui Rex es et Dominus regni coelorum,
sti,cui dixeYas-.Hodtemecumeinsinparadiso (Luc. prajsta ne a diabolo, peccatis aut mundo impediti
xxu). Ad quem paradisum, utomnibus post latro- confundantur ab exspectatione sua, sedperte,qui
nempermortem etsepulturamtuamaditumpatefa- D exspectatio gentium dictuses(Ccn. xLi\),beataeo-
ctum monstraresjin paradiso,hoc est inhortopati, rum spes in adventu tuo commutetur gloria ef feli-
in paradiso crucifigi, in paradiso mori,inparadiso citate aeterna. Apparebit tunc longe amplior gloria
sepeliri, de paradiso etiam resurgere voluisti. Sic sepulcri tui, quando hi qui te in humilitate sepultum
enim loquitur dileclus discipulus tuus, aposlolus devotis sunt obsequiis prosecuti, non solumin ani-
tuus, evangelista tuus. Sic certe de locoin quo ca- mabus, sed etiam in corporibus perpetuam de se-
ptus pati coepisti.ait : Egressusest Jesus cumdisci- pulcro rcsurrectionem, immortalitas gIoi'iafuerint
pulis suis trans torrentem Cedron, ubi erat hor- sublimali.Nam qui iu hac peregrinationeeisadpa-
tus (Joan. xvin). Sif Petrus aliaetiam de loco mor- triam tendentibus per susceptae carnis humilitaiem
tis et sepultur» tu;e testatur : Ernt. inqnit, in loco factus es via, apparebis eis per divinae potentiae
ubi crucifixus est liortus,et in horto monumentum majestatem voritas et vita sempiterna, qui vi-
novum (Joan. xix.).Ergo quid aIiud,oDomine,oPa. vis et regnas Deus per omnia saecula saeculorum,
tris oeterni invicta Virtus, o summaSapientia, non Amen.
 :

993 SERMONES. 994

SERMO III. A tanas molitus fuerat, multas a Neronianis tempo*

De sancto marcello papa et martyre. ribus incipiens tempestates excitaverat; sed nihil

Natalem,fratres,gloriosi martyris et summi pon- cognoscens, hujus beati viri diebus

se proficere
tjficis Dei Marcelli hodie cum honore et gaudioce- totam vim furoris efFudit, et de lumente utero
lebrandum suscepistis. Et merito cum honore et omnem venenifercE pestis plenitudinem evomens,
gaudio, ut eum ad summum bonorem et sempiter- regna universa contra eam Romanos
movit, et
numgaudiumhocsuonatalipervenisse significetis. principes qui fere omnibus dominabantur.ad eam
Et undc hocprobamus ?Unde, inquam,probamus? sifieriposseteradicandamacriusinstigavit. Namut
Uudeostendimus diem mortis natalem ejusesse, et muhiphcia mortium genera seponantur, ut innu-
eum hoc natali ad summum honorem et sempiter- mera occisorumilhspersequentibus Christianorum
num gaudium pervenisse ?iNataiis,charissimi, sive agmina supprimantur, soh triginta dies, decem et
generationis in Scripturis divinis ille dies dicitur, septem milUa in Christi confessione suo sanguine
quo sicut de utero, sic de morte ad vitam perveni- purpuratos ccelestium camporum floribus addide-
tur unde Dominus inEvangeliospiritaliter docens
: runt.
omnemhominemadvitamdebererenasci,>iicodemo Tunc et beatus Marcelhnus summus apostolicfie
ait Nisi qtits naltis fuerit denuo, non potest videre g Sedis episcopus, et prfecipuusoviumChristipastor,
:

regnttm Dei (Joan. ui). Rursum iilam, qufe in con- eisdem ovibus sibi creditis per martyrii coronam
summatione seeculi futuraest, etiam corporum re- adjunctus est. Hujus tempore beatus Marcellus,
surrectionem generationem vocans ait discipulis cujus passionehodieruusdiesihustris est, presby-
In regeneralione cttm sederit Filius hominisin sede terii honorc insignitus, et post ipsum atque cum

majestatis sux, sedebitis ei vos super sedes duode- ipso principalem Ecclesiee Dei soUicitudinem ge-
cim {Matt. xix). Sicut igitur per aquam et spiri- rens nihil remissum esse patiebatur ; sed quanto
tum de peccati morie ad vitam justitiaehomines re- majus videbat instare periculum, tanto ad omnia
novati renasci dicuntur, et sicut de sepulcris ad vi- tolerenda majorem parabat etanimum.
tam immortalem resurgentia corpora regenerari Duciturintereapontifex Marcellinusad victimam,
perhibentur, sic sancti Dei de corpore mortis hujus sequitur et presbyter MarceUus ad coronam, optat
gratia Deiliberati, et ad vitam quae post mortem cum magistro discipulus, sed difi"ertur ad pu-
pati
eis datur translati, merito nati referuntiir. Hinc et gnandum diutius. Non permittitureum comitariad
dies quo de miseriaadbeatitudinem.quo de te-
ille requiem, quia ad majorem reservatur laborem.
nebris ad lucem, quode morte ad vitamtransferun- Pergit cum eo quasipariter moriturus, sedDeopro-
tur, non ut dies funeris cum moestitia, sed ut dies vidente non moritur episcopo successurus. Preepa-
^

natahs cumleetitia celebratur. Ista enim sanctorum
nativitas longe verior, quamilla carnis est, in qua
non dematrum uteris ad vitam miseram et cito ti-
niendam exeunt. sed de mundi angustis tenebris ad
liberam lucem etoeternam vitam conscendunt, de
qua Dominus : Ego sum, inqml, reswTectio et vita ;
qui credit in me, etiamsimortuttsftierit, vivet [Joan.
Ti). Tali ergo modo felix beati Marcehi de
C(jelos transitusejus dies natalitiusvocatur. quahter
vero hoc suo natali ad summum honorem et sem-
piternum gaudiumperveneril aDominoaudiamus:
Si qtiis, ait, mihi ministraverit, honorificabii eum
Pater meus qui in calis cst {Joan. xu). Videndum
est quomodo Christo beatus Marcellus ministrave-
rit, et quahter bene ministrans, a Patre honorifi-
cari meruerit. Ministravitille Christo in omni
ministerio, ministravit inpontiticatusotficio, mini-
rat Ecclesise suce Christus idoneum rectorem. Pro-
videt navi suae multa vi flucluumlaboranU doctis-
simum gubernatorem. Conservat in acriori certa-
mine fortissimum prseliatorem. Abscondit in pha-
retra sagittam, qua postmodum durum transverbe-
rethostem.
Adjurat ergo antequam pateretur beatus papa
terris ad presbyterum, ne in aliquo consentiat impiis pree-
ceptis imperatorum. Forte martyr sanctus, spiritu
admonente, didiscerat eum pro seChristi Ecclesiae
preeponendum, quem tamsoUicitein ipsa jampene
sui sanguinis elfusioneputavitadmonendum.Pree-
dixit inhoc verbo gravi verbere flageUandumDo-
mini gregem, cujus tam intente ne deficiat horta-
tur pastorem. Sic et Christus, summus Pastor,
cleri ^ passioneimminente, degregequemquasirelinque-
bat soUicitus, ait PetroSimun, ecce Satanas ex-
:

stravitiumultiplicimartyrio, nequeeniminpace ei pelivitvos,utcribraretsicuttritictim. hgo autemro.

licuit ministrare, sed imposita est necessitas etiam gavipro te, titnon deficiat fides tua et lu aliquando
;

mUitare. Nec tantum rei familiari providere ut sa- conversus, confirma frat7'es tuos [Luc- xxi). Ita bea-
pienset fidelisdispensatorjussusest, sed utproba- tus MarceUinus locum habens, et eum beato
Petri
tus mUes et peritus bellorum dux coelestis militias MarceUo relinquens, ne deficeret admonuit, etad
inmagnisprfeliorurapericuhsfactusest.Probathoc mala quse sequebantursequanimiter tolerendo ani-
atrocior solito suo tempore emergenspersecutorum mavit. Nec putet quispiam tantum eum beato viro
immanitas Probat largiter ubique profluens marty-
. in multis jam probato timuisse, quantum alios qui-
rum sanguis. Probat orbis totis adversus Christum bus timendumerat, inipsoquasieorum personam
viribusdimicans. gerebat, talibus sermonibus intruxisse ; etsi enim
Multa quidem ante adversus Ecclesiam Dei Sa- a Christi martyre forti viro non erat formidandum.
 995 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 996

erant lameninfirmi quibuseratutiquemetuendum, Assumitur deinde aliquantulum sedato persecu-

de quibus paterna cura soUicitus successuro pa- tionis fervore in summum pontificem. Gratulatur
slori eos commendabat attentius. Ecclesiamagnum se nunc tandem habere pastorem,
Consummatur igitur sanctus pontifex glorioso probatum etiam adversum cuncta certanima ac
martyrio, remanet Marcellus in majori quam
et fortissimum propugnatorem. Haec duo in illo spe-
fuerat ante periculo. Incumbit ei cogitare de grege cialiter effulsisse ut scilicet et commissis sollicite

quem cernit proprioviduatum pastore. Videte, fra- provideret, ethostibus fortiter resisteret^susceptum
tres, quanti fueritapud Deum martyr noster.cujus multo magis probavit officium.Namquod sollicitus
bodie festa solemnizatis. Videte, iuquam, quid; et pervigii in Ecciesiee administratione sive ordi-
eo judicium cffileste decreverit, et sic videbitis natione fuerit, declarant plurima ab eo, prout tem-
quantus fuerit. De virtute militis consulite senlen- poris ratio permittebat, salubriter disposita atque
tiam imperatoris. Consurgitvehemens contra Chri- ordinata. Sic quippe de eo inter caetera in gestis
sti militiam persecutionis pressura. Conjurat mun- ?,cnhHu.v:Hi(:fecitc3emeteriur)iviaSalaria,etviginti
dus in arma, fremunt gentes, et populi meditan- quinque tituLosin urbe Roma. Constituit et diceceses
tur inania astant reges terrae et principes conve-
; propter baptismum et pcenitentiam mullorum, qui
niunt in unum adversus Dominum et adversus g converiebanturexpaganis, et propter sepulcramar-
Christum ejus exerunt gladios, posternunt exer-
: tyrum.Uic ordinavit viginii quinquepresbyterosin
citum, mterimunt ipsum ducem, reliquos fugantes urbe Roma, et diaconos duos per mensem decem-
ubi ubi dispergunt.At milesnosterfugatosrevocat, brium. Vere magnus dispositor, vere providus or-
revocatos congregat, instaurat aciem, hortaturad dinator familiae Christi, qui non cogitabat exertos
bellum, aggrediturhostes, pugnatacriter, victoriam super cerviceminimicorum gladios, nec periculum
obtinet, victor exsullat. Sic, sic beatusMarcellus in imminens attendebat, sed velut tranquilla pace
spirituali agens praelio, virtute animi in Christi perfruens universa procurandononcessabat^suam-
militia insiguis effulsit. Undique enim gladio sae- que mortem vice omnium impendebat.
viente, ubique persecutore instante. Diocletiano Propterea rursus beati s martyr a tyranno com-
et Maximiano ferociter urgentibus, tot sanctorum prehenditur, ecclesiain stabulumredigitur, anima-
millibus inieremptis, ad hoc ille, ut diximus, sin- lia publica in ea congregautur, sub arcta custo-
gulariter ad tempus servatus est, ut Eeclesiam per dia papa stabularius esse cogitur. Desudat per
multum temporis pastore destitutam atque trepi- multum tempus in tam laborioso et tam injurioso
dantemmeritisdefenderet, consilio muniret, labore officio, deservit cum multa patientia animalibus,

sustentaret. Q nudus amictus cilicio. Non ille gladio peremptus,

Attendite, fralres, et considerate quantus tribu- non igne consumptus, non aquis immersus, noa
latiouis ignis tempore exurendo
Ecclesiam Dei illo praecipitio collisus est, ne compendio linitus labo-
probavit, quando per septem annos et sex
(2oi) rem requie, dolores gaudiis commutaret. Sed tali
menses ac diebus viginti quinque quod nunquam ;
estministeriodeputatus,cujus ignominia plusquam
ante nec post contigisse legitur, nec Romana sedes ignibus concremaretur, corpus nimia fatigatione
episcopum, nec universalis Ecclesia apostolicum attereretur nec adhuc multo transacto tempore
;

super caeteros potuerit habere pontiticem persecu- finiretur, horresceret aspectus sordes, odoratus
tionis turbine prohibente, cleio et populo qui su- non ferret fetores, carnem durus atque assiduus
pererat nec convenieudi possibilitas, nec eligendi labor consumeret, fames hinc acriter instans urge-
potuitesse facultas. Tolohoc tempore beatus Mar- ret, illmcnuditas miseriascumularet, etintermul-
cellus ante pastoralem curampastoraiegerens ofTi- timoda angustiarum genera nequaquam moriens,
cium, vices summi pontiticis indoctos instruendo, morte miserius semper deticeret. Ita martyr egre-
trepidosconfortando.Christisacramenta tribuendo, gius nontam animahbusquam Christo ministrans^
omniain tantomortis limoreprovidendo indesinen- ad illum quem in initio sermonis diximus, mini-
ter agebat. Mortuos pro confessione fidei, quorum strantium honorem pervenit, dequo ipse Dominus
pene quotidie acervi tiebant, sollicite disquirens et Christus ait Ubi sum ego, illic etminister meus erit
:

colligens sepeUebat. Unde et beati Marcellini papae
ac sanctorum martyrum Claudii et Sirini corpora
quae per triginta scx dies jussu Diocletiani ad ter
rorem Christianorum in platea jacuerant, noctu
venieus cum presbyteris et diaconibus^ rapuit, et
{Joan. XII). Ad tantum ergo honorem bene mini-
strando beatus vir provectus est, ut illuc conscen-
deret ubi Dei Filius est. Quale vero pro tol an-
gustiisgaudiumobtinuerit, et ipse Dominus indicat
loquens discipulis Et vos iyilur nunc quidem tri-
:

sepelivit in crypta clara via Salaria cum Dei lau- stitiam habetis : fterumautemvidebovos,etgaude-
dibus. bil cor vestrum ; et gaudium vestrum nemo toUet a

ANDE/E CHESNII NOT/E.

(2ol) Id desumpsit Petrus Venerabilis ex libro De imperatoris tempora Marceilus vero postquam
;

Romams pontilicibus Damasoailnbulo, quod certe qumque anniset aliqiiot meusibus sedisset, obierit
staie uori polesi uam cuiu Alarcelliuus martyi io
: auuo saliom 310, sedes vacare uon potuit per sep-
coruuatus mi annu 3U4 circa exlrema Diouielidui luieaniios, sed aiiquibus taulum mensibus.
997 SERiMONES. 998

vobis (Joan. xvi). Habent vere nnnc sancti tristi- A est proximus Christi, proxlmus est tempore, quia

tiam, non quiamala mundi inviti sustineant, sed nec remotus est similitudine,locus enim illiusnati-
qiiia illa sensus naturaliter molesta fuj?ientescon- vitalis loco non est dissimiiis istius passionis. In

turbant. Hanc conturbationem sive tristitiam in tah namque loco .Marceilus mortuus, est, in quali
se ipse Dorainus suscipere dignatus, sicinEvange- Christus natusest. Habuit itji Christus temporale

lio ait Nunc anima mea turbata est {Joan. xu), et

: principium, ubi surapsit Marcellus non finiendae
iterum Tristis est anima mea usque ad mortem
:
vitae initium. Inde et ibi ei fuit aeternus natalis,
(Matth. xxxvi). Hanc saucli ?viri ex carnalibus, ut ubi fuit Christo exortus temporalis ; suscepit prx-
dictum est sensibus contrahentes patiuntur, sicut sepe infantem nascentem, accipit stabulum mar-
in psalrao legitur: Eunlesibantet flebantmittentes tyrem patientem. Patitur summa raajestas vile re-
semina sua (Psal. cxxv). Hanc apostohis Petrus clinatorium, toleratsummuspontifex sordidum ha-
passus est, cuidiclum est Extendes manus tuas, : bitaculum.lnvolviturviiibuspannisdivinainfantia,
et alius te cinget ct diicet qno non vis (Joan. xx\). tegitur asperrimis ciiiciis damnata innocentia. Fil
Volebat, sane Petrus pro Christo pati, qui, natus Christus animalibus qufe forsitan aderaut
si nol-
let, nec pateretur. Pati, inquam, pro Cbristo vole-
speclaculum, fit .Marcellus animalibus serviens lu-
bat, sed voluntati spiritus carnis infirraitasresiste- B dibriura. Nato in prresepiDeo puero angehcuscho-
bat, de quo Dominus Spiritns quidem promptus
; rus gloriam in excelsis cariit, morluus in stabulo
est,caro autem inftrma (Matth. xxvi). Hujusmodi martyr ad angelorum gloriam hodie pervenit.Per-
tristitiam beatus Marcellus, bcatiapostoh Petrisuc- venit ad gloriam conjunctus supernis civibus,sed
cessor, cum ipso ac cseteris Christi discipulis lia- relinquit et ipse post se tunc quoque ab angehs
buit propter quamgaudio succedentegauderepro- nuntiatara pacem hominibus. In eo namque qnasi
meruit. defatigatus furor hostiumconquievit, et fervor ca-
Videbo, inquit, vos, et gaudebit cor vestrum mini, Ecclesia jam purgata, refriguit. Fuit enimin
(Joan. xvi) videbovospiis cleraentiaemefe oculis,
; aposlolicis pontificibus solus qui in paganorum
videbo vos, non ultra avertens faciem meara a principum persecutionibus martyrii confessione
vobis vidcbo vos, ut domesticos recognoscendo;
; meruit coionam extremus. Primns inillis raartyrii
videbo vos, labores prteteritos remunerando,etin certaiuenPetrus inivit, ultiraus in eis illud fortiter

sinu raeo utproprios filios confovendo. Gaudebit dimicans Marcellus finivit, ethoc fine ad principium
cor vestrum nihil in se retinens tristitiee ;
gaudebit quod est sine fine pervenit Dominum nostrum Je-
cor veslrum, non diraidiura, sed totum ;
gaudebit sura Christura qui cura Patre et Spiritu saucto vi-
cor, hoc est totiis homo vester interior ; gaudebit r vit et regna Deus per omnia saecula eajeulorum.
cor, quod solura gandere potest gaudebit cor ve- ;
Amen.
strum omni exutum infelicitate, omni repletum SERMO IV.
beatitiidine Elgaudium vestrumnemo tollet avo-
: l.N VE\ERATIONE QLARLMLIBET RELIQUIARLM (2o2).
bis (ibid.), corde vestro mecum gaudente quod me- Solemni, fratres charissimi, et singulari hac die

cumcontristatum fuerat, gaudium vestrum nemo exsultate laetitia, quia singularis vobis per eam
tollet a vobis. Nolite timere ne gaudiiira, quo ve- datur exsultandi materia. Est quidem sanctorum
strum cor replebitur, aliquando a vobis toliatur. omniura raemoria cunctorum fidelium veneratione
Nolite timerene magnura,quodiiabo,gaudiura pos- comraunis sed his quorum sacrispignoribusprae- ;

sit quandoque de termino esse supectum. Non sens Ecclesia ditatur, merito ab ea impenditur de-
hoc sic incipiet, ut ahquando terminetur non sic votiospecialis. Magnum, inquam, estet magnifice
;

inchoabitur, ut vel post multa soecula finialur.Non praedicandum supernae munificentiae donum, quo
recedetcum tempore quoddatur ab illo qui est sine magni et praeclari martyris corpore omni argento
tempore. Non potest finirigau>iium,quod in senec praeclarius, omni aurofulgentius, omni margarita
inifium habet, nec terraiuum. Ipsum gaudium ve- pretiosius voluit decorare boc templum. Jure ia
strum egosum. 'qui in rae id sum sempor quod D hujus beati corporis excepfione olim prfesentem
sum. Hoc gaudium postquam adepti fueritis,nemo Ecclesiam contigit gavisam fuisse, in cujus beataj
tollet avobis, a quia me nullus poteritseparare a animae susceptione certum est eam quaj sursum
vobis. Ad hoc gaudium post passionum tristitiam est Jerusalem exsultasse. Merito etiam hodie ei

hodierna die Marcellus beatns perducitur, et in congratulamur in terris, cui omne supernum col-
conspectu regis wterui milesbellicosuspostmultas legium sempiterne collaetatur in cffilis.
victoriarum palmas praesentatur. Nam moritur in Fulget jam, secundum Salvatoris promissum,
egregia confessione martyr etpontifex Dei,et tran- sicut sol in regno Patris sui (Matth. xni), ilhus
sitde stabulo ad regnum Dei,iraitatus in morte sua justi spiritus, cujus heec corporalis fabrica beatos
nativitatera Filii Dei. continet artus. Divisit velut aequis partibus divina
Merito, fratres, natahs beati Marcelli nativitati dignatio martyremsuum, ut ejussibi animaminler
ANDFvE.4: CHESNII NOT^.
(2D2)ln apographo nobis a Cluniaco transmisso hic sermo notatur pronunUatus in rcceptione /"«U-
quiarum S. Marcellis martyris.
 ,

999 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. 1000

beatorum spirituumagminaretineret, et sacricor- A quodeorura corpora, qui in hac vitajustitiam co-

porisvenerandasreliquiaslidelibus adliucin carne luerunt,non utexanimataabjicimus, non ut insen-
viventibus mirabili largitate donaret. Sed dicet ali- sata contemniraus, nonut brutorum animaliumca-
quis Quidprodest exanimata corpora honorare?
: davera conculcamus, sed ut templa Domini vene-
quid confertossa sensu carentia hj^mniset laudibus ramur, ut palatia Divinitatis excoUmus, ut marga-
frequentare ? absit, absit a cordibus fidelium, fra- coronae adaptandas recondiraus,
ritas aeterni regis
tres, hujusmodi cogitatus, recedat a sanctis ser- utresurrectionis vasabeatisanimabus iterum con-
vorum Dei meditationibus, longe flat ab animis jungenda devotione qua possumus conservamus,
Deoappropinquare quserentibus ! Fuere quondam non quo ad ea reparanda nostro Deus indigeat ad-
impii qui ista meditati sunt et a Christi corpore, jutorio. sed quo solito benignitatis suas more sa-
hoc estejus Ecclesia,impietati3suaemerito ulmen- lutis nostrae avidius nostro erga sanctos suos de-
bra inutilia preecisi sunt. Unde ut noverit Spiritui lectetur obsequio.
sancto prsesenti solemnitate unita congregatioves- Duplexin tali exhibendo sanctis corporibus ho-
tra quam digne ac salubriter sanctorum corpora nore ratio est, quoniam et per justitiam olira Deo
seurehquiaeafidehbushonorentur, Scripturae sanc- famulanlia membra servorum Dei in hac vita fa-
tse auctoritas in raedium adducatur. B mulatu digna esse judicantur, et ad seternam bea-
Creator quippe spiritualium et corporalium re- titudinem resurrectura a fidelibus minime dubi-
rum Deus, cum spiritus angelicos et hanc corpo- tantur. Ea spe etiam sancti antiqui corporasua vel
reammundimolemomnipotentidextera creavisset, suorum minirae contemnenda putarunt. Hac fida-
ad ostendendamineffabilis artificii saigloriam, hu- cia magni patriarchce Abraham, Isaac et Jacobspe-
manam creaturam condidit, eteam excellenti ope- luncamduplicem elegerunt.HociutuituJosephossa
ratione ex spiritu rationali et carne compegit, in ejus mandato ad iEgypto referentes in repromis-
quatantomirabihorejusdemonstrata estsapientia, sionis terra posteri sepelierunt. Nam licetnihil ob-
quanto potentius ex diversis subslantiis ima ho- staret inter meritis impares tamen
sepeliri, placuit
minis est conjuncta persona, quam mirandcecon. a sejunclisfide, a disgregatismoribusipso quoque
junclionis unitatem propria et unicuique naturae corporeseparari, inqua discretione corporum varia
congruenti felicitatemagnificans, et animae justi-
docebant esse intelligenda pro meritis discrimina
tiam et corpori contulit incorruptionem. Quod ul-
animarum. Ostendit et ipse Deus magni apud se
timura exprimopendere decrevit, utiibero vigente pretii esse servorum suorum corpora, quando Ve-
arbitrio, quaudiu a spiritu servarctur justitia, leris Testamenti legislatorem Moyseu nequaquam
auUa carnem premeret corruptela. At ubi justitiam P per hominura raanus more consueto passus est in
ille desereret, statimistacorruplionis legibus sub- sepuloro reponi, sed per semetipsumeum dignatus
jaceret. Abjecit deinde infelix homo lianc quam est sepelire Mo7'tuus est, ait Scriptura, Moijsesser-
:

dixi sibi impositam legem justitiae. et mox subje- vusDomini, et sepeliviteum Dominus (Deut. xxxiv).
ctus etdurissimae quam nostis corruptionis mise- In quo facto hcet, ut quidam sentiunt, idololatricc
riae, et qui a benigno Conditore factus fuerat ad occasionempopuloadmalaprochviabstulerit.quod
sempiternam gloriam, ad debitam prolapsus est tamen in conspectu suo cadaver justi mortui mi-
impietatis pffinam. nime viluisset monstravit.
Venit demum tempore ante saecula praeordinato Salvator etiam ipse,quemidcircohuraanisobse-
ethumanae reparationi congruo Dei Filius, et nec quiis sepeliri oportebat, utcura eum propriis oculis
desertus deserens, nec comptemptus contemnens, vere mortuum et sepultum homines cernerent,vere
bonitatequacreaveratiiominem, recreavit,etanimae quoque a mortuis resuscitatura minime dubitarent,
justitiam, corpori incorruptionem restituit. Sed quid passioniproximusin Belhaniadixerit, quidde
qui, ut prius instituerat, ordo hic erat, ut spiritus reverentiae obsequiosanctis corporibusimpenden-
justitia praeiret, et carnis per spiritum justificatae do senserit, sui exemplo edocuit. Venit mulier
incorruptio snccederct, staluit totius hominis ju- nardo preliosa, pedes super angelorum verticem
D
stificationem in hac vita praecodere, et in futura constitutos perunxit; et sic demum ad sacrum caput
carnis incorruptionem seuimmorlalitatem differre. se erigens, fracto alabastro quo conlinebatur, in
Quod etadlidcimeritumconservandumfieri voluit, Christi corpus totam summain charissimi liquoris
quod nullum tunc esset, si quod in futuro nobis efludit quo effuso, odore unguenti domus implela
:

Christus promisit, in praesenti confcrret, nec jam est, et proditorisadhuc occulta impietas palam os-

sperareraus in supernis promissionera regni cado- (ensa esl: Ul quid, aHperditio hxc? {Marc. xiv.)
rum, qui jam eam nobis collatam crederemus in Kt secundum Joannera Quarc lioc unguentum non
:

partibus imis terrarura. In aeterna igitur quara pcr dalum est egenis'? Jonn.
veniil trecentis dcnariis et
tidemexspectamus vita, quara proraisit illequicst xu). Ad quera Dominus: Sitie illam, ut indiesepul-
fidelis in verbis suis spirilus justorum, beate inte- turxmexscrvet ilLnd {ibid.). ExjuxtaMatfhaeum sub
rim vivere novimus, et in eorura corporibus resur- plurali discipulorum numero Quid molesti estis
:

reclionera cum immorlalitate et omnimoda incor- huic mulieri'! opusbonum operata est in me; nam
ruptione futuramexspectamus. Inde ea causa est, semper imuperes habctts vobiscum, 7ne aulem no7i
1001 SERMONES. 1002

semper habebitis ; miltens enim unguentum hoc in A bra sed membrorum esse tegmina veneranda
et

corpus meum, ad sepelienclum me fecit (Mallk. sacrorum, utsciatis quam pretiosa sintin conspe-
xxvi), ctu Domini etiam post mortem justorum corpora,
Ecce audislis, fratres, beatam mulierem sancta quando virtus divina ipsa eorum honoranda esse
Doiuinumdevotioneungentem,avarumproditorem iadicat indumenta. Testisest horum quae dicuntur
bonoejusoperidetrahentem,benigaumSalvaloi'em ip-^iu? Domini vestis, cujusfimbrifecontactua san-

bonum opus magnifice proedicantem: Bonum, in- guinis fluxu mulier sanata est, etper quam divini
quit, opus operata est inyne. Quis ultra sentire au- corporis virtusoccultapalamomnibus demonstrata
deat bonuin opus uon esse beatorum mortnorum est : de qua virtute ait ipse Dommus: Ego sensi
corpora houorare,cum audiat Dorainumnon mor- virlutem de me exisse (Luc. vui). Veniat et aposto-
tuijsed post paululummorituri corporissuiunctio- lus Paulus ad hoc astruendum.a cujus corporede-
nishonorem magnificis laudibuscommandare?/lrf ferebantur super languidos sudaria vel semicinctia,
sepeliendum,\xi(\n\i, me fecit, unguentam quodcor- etrccedebant, ut Scriptura loquitur, ab eis lan-
pori meo infaditnon viventi,sed jamjamquemori- guores, etspiritusnequamegrediebantur(Ae^ ix).
turo, et sepeliendo impendit, exhibuil ante sepul- Quod si etde veteri Scriptura aUquid assumamus.
crumhonorem sepulturae, et quod tuncrebus per- g videbilis Eliseum pallium rapuisse Elioe, quod ei,
turbatis non poterit, moras pati nesciente pielate, dum in sublime ferretur, ceciderat, secum feren-
praevenit. Timuit ne persecutores mei facultatem tera. ct Jordane eadem veste ter percusso dicen-
perungendi corporisadimant, eteademinvidiaqua tem : Ubi est Deus EUse etiam nuncl (IV Reg. u.)
viventem occisuri sunt, morluo quoquehumanita- qua percussione Jordane diviso, et siccum iter

tis et reverentiae debilum tollant. Et idcirco quod
sibi tempore illo non licere timuit, nunc laudanda
per orbem devotione, ut potuit, fecit.Ideosequilur:
Amendico vobis, ubicunque prcedicatum fuerit hoc
Evangclium in tolo mundo,dicelur et quod hsec fecit
in memoriamejus {ibid.). yLnxxdus, ait, totus hoc
bonum opus mulierishujusandienscollaudabit,et
quia hoc in mei memoriam et houorem fecit, per-
petua etipsaad suiaedificationem tam beatum opus
memoria retinebit. Hffic dicens Salvator insipien-
tium ora obstruxit, cogitatus noxios longe etiam ^ gens, charitate quod credit acsperatex parte jam
postfuluros abstulit,reverentiam sacriscorporibus
exhibendam sui corporis exemplo monstravit,
quando reverentes tam egregie coUaudavit.
Quid miruravero.si carospintuiinhaerens.unam,
ut supra dictum est,unitate sua hominis personam
perticiens Creatori pariter deserviens, post abces-
sum etiam animae honoranda dicilur, cum carnis
ipsius teguraenta merito venerandacredantur?Sic-
ut enim subjectum Deo, mediante spiritu, corpus
ejusdemljeataesubjectiouiscausanonsolumvivens,
sedet mortuum veneramur sicquaelibet exlrinse-
cus eidem corpori adhaerentia, et ipso attactu vel-
ut a sancto sanctiticata debito cum honore susci-
pimus. Consuevit et hoc agere pio aff^ectuEcclesia,
prophetffi inter fluenta patuit, et sancli illius egre-
gium meritum nobili per veslem ejus miraculo
divina potentia declaravit. Sunt igitur vestes vel
similia qu«que sanctorum non propter se, sedpro-
pter sanctorum ipsorum honorem venerabilesj
sicut etipsi non ex se, sed ex ejus cui obsecuti
sunt dono facti sunt in ccelo pariter et in terra
insignes.
Exinde namque, juxta Scripturam, in praesenti
justus vivens in spe, ad coelestia obtinenda se eri-
retinens, facit quod hic fieri potesf, et quem non-
dum inseipso contemplari potest, eum in sanctis
suis conspiciat, quosque nec viventes diu retinere
praevaluit, eisdem mortuis per eorum quamlibet
parvas reliquias vivorum reverentiam irapendat.
Vivorum, inquam, eis honorem impendat, quos
apud Deum sempiterne viverenovit, sicut Salvator
in Evangelio ait: Deus non cst mortuorum, sed vi-
vorum, omnes enim vivunt ei(Luc. xx). Vivunt qui-
dem mali per propriam quam nunquam perdunl
essentiam; sed singulariter Deo vivunt boni per
beatam. qua in ipso nunquam carere poterunt vi-
tam.Hanc quandiu incarnevivunt nonconsequun-
tur recondunturin sinucoelestium atrioruma Deo
;

et quae aliquando sanctorum corporum rehquias 7) jara glorificati spiritus, quousque in communi car-

habere non valet, devotiouem suaui de quantula- nis resurrectione, unusquisque proprium ad glo^
cunque sacrarum vestium portione exercet.Conso- riam recipiat corpus. Quae corporum gloria qua-
latur taliremediodesideriumsuum, ut quaeaeternae lisaut quanta futura sit.abipsoDomino audiamus.
sanctorum societati toto anirai fervore inhiat, esu- Nam, cum dc justorum resurrectione tractaret, in-
riem interim suum eorum vestibus sivexeniis pas- terctetera ait :/« resurrectione neque nubent,neque
cat. Refertur hoc totum ad gloriam Dei,cujusjudi- nubentur,sed erunl sicut angeliDeiin ccelo {Matth.
cio in omnibus coucordans Ecolesia ejus,multipli- xxii et idem yEquatessunt angelis Dei{Luc.xx),et
; :

citer studet honorare in terrisquos ineffabihter ab filii Dei sunt, cum sint filii resurrectionis.

illo credit glorihcari in ccelis. Et, ut totumquoddi- Eorum quorum corpora, fratres, veneramini,
citur coelestis oraculi robore confirmetur, audite, quorum cineribus exsultatis, quorum beatis ossi-
charissimi, etiam de his quae neminem fallit san- bus aurea sepulcra paratis^ sunt Dei, aequales
filii

ctam Scripturam, consulite insuper virtutem di- sunt angelis, fihi sunt resurrectionis. Inde eos ut
"vinam, agnoscetis absque dubio non solum mem- filios Dei reverenter suscipilis, et angelis aequales
Patrol. CLXXXIX. 32
 1(^)4
CLUNIAC. IX.
PETRI YENEKABILIS ABBATIS
f^—^^-^o^ ^
paH.. >auaibu, e.oUi.U. u.
iQ carne propria resurrecturos
speratis. Hac spe T^ n^^Z^^^CZt^^^ZSZ^-
quod donec
operajustitiffi reparavit,
Christoad ju-
auditepretiosum
dicandum veniente fial, laetantes
omQihumanarecertioresetlecti^preesentismainyns
corporis membrum, vocem quondara
capilis sibx
coQtemnitis, sed quasitutu-
ossa QOQ velut arentia assumentem, et dicentem In paceinidipsum
:
dor-
florentiahonoratis.ipsumque
ra incorruptione jam in pace, quam
auditis:£f refloruit ca- mit martvr et requiescit (Psal. iv) ;

voce propheta. exsultantem spiritus obtinetetincarQe sustinet;

in idipsum,
xxvu),eteumdem prophetamaho lo- jam
ro mca {Psal. separat Ghristum. Dormit ex-
a quo nec mortuus
co dicentem Renovabitur ut aquUwjuventus tua evigilaturus.requiescit ad
:

pleto mortahtatis sumno

ariditate carnem, juven-
(Psal cu). Floridam ab laboribus
martyre requiem sempiternam de prcesentibus
tutema senio reparatam, etsinondumin transiturus.Undeetsequitur Quoniam tu Domine,
:

vestroconspicitis,histamen sacris auctontatibus {ibid.),quom^m

unde vobis, ut di- singulariter inspe constituisti me
nullo modo futuram desperalis, amplius, nec
alieninoQ traQsibuut per Jerusalem
ctum est, per fidem, Qondum per speciem
adhuc et faciens
corporahbusvestnsocuhsvita intrabit in illam omne coinquinaJum
abominationem in speresurrectionis, quam
ambulaotibus, licet secun-
pateat, eam tamen
sauctorum corporum minime
sanctorum mendax Dominus.
consoQaQsutnusqueTestameQtiauc orUa.luc B ^
'^^"''^^P^^^f ^^^^,;;" a^ „ dum Apostolum promisit non

rius maQifestat, qu« apud tideles meQtes taQtam qui et in Evangeho ait^J^^^^Z m quaomnes,
Vemtkora, in
Venithora, guaomnes.
vocem ejus. Et
:

iQdigeatcarQis lului- qia in monumentis sunt, audient

vimobtioere coQsuevit,ut uon vita>,
conflrmare. procedent.quibona fecerintdnresurrectionem
lu ceruere, quod ipsam audiunt {Joan.
qui malafecerint,in
resurrectionemjudicti
vetens legis
Habentes igitur,charissimi.auctorem suo
prius perantiquos v) hac spe constitutus martyr singulanter,
m
ac novse gratise Jesum Christum decorporesuo
tempore in carne gloriticaQdus, et
sanctos, etpostmodum per ipsum resurrectiooem corponbus ve-
substantiie glorificationem hoc sentire docuil, et quid de ipsis
carms ettotius humauae ad quam spem per
stris sperare debeatis ostendit;
servis suis promittentem, et
eam in suo corpore
corpus,hcet fidei patieQtiamQutriendam, et apostolus Jacobus
pr8emonstrantem,hujus beati martyris
vos hortatur dicens : Patientes estote usque ad ad-
ut resurrecturum et
ut mortuum teneamus, tameQ {Jac. v).Et similitudine subjuQcta,
honore debitoperco- ventum Domini
immortah gloria vestiendum tem-
cui vitamuior- ait Ecce agricolaexportatpretiosumfructum
•

lamus. Credamus eum Deo vivere, temporaneum

pore,patienter ferens donec accipiat
temquesuamvoluit inservire vivere,inquam, Deo
QuiexpoQens quod dixeratad-
;

mortui quaque prophetceElisei et serotinum {ibid.)

saQctorum corpora
]QCx\.;Patientesestoteetvos,elconfirmatcordavestra,
fuerit conse-
corpus mdicat, quod eum exanimum ^
quoniam adventus Uomini appropinquabit
{ibid)).
pultocadaveriattactuvitah vitamquam amiserat corporibus ve-
iUa Deo innumera ubique locorum Hunc adventum Domini etipsi in
reddidit.Vivere si cordibus
exspectabitis,
experti stris glorificandi securi
miracula probaut, quse illi frequentissima affectu confirmatis, sic-
sepulcra devotis vestris in superni desiderii
sunt, qui ad eorum veneraQda exempla tenetis.Delectabi-
Apostolus ut martyns corpus, sic
mentibus accesserunt. Vivere illa Deo et cum viderit non deviare
dormienlibus pro- tur tunc vestroobsequio,
docet, qui fideles contristari de Christus fuit, perquem
vos ab itinere suo. Iterejus
hibet,dormientes ille noQ mortuosvocat, quos vel- pervenit;ad ipsum,
Uwc vo- constanler gradiens, ad ipsum
ut asommo evigilaturos coQtirmatdiceQs :
laboribus
quivivimus, inquam,humilitatead ejus celsitudinem,
bisdicimus in verbo Domini,quia nos gIoriam,mortedemigra-
rapiemur cum iilisobviam ad requiem, ignominia ad
qui relinquimur,simul vitam et vos martyrem ve-
Dominoerimus (/ vit ad vitam. Ad hanc
Chrislo in aera, etsicsempercum pervenietis, quem et
Corruplibile hoc induet incor- strum sequendo ad Christum
Thess. iv). Et alibi :
praesuhum
immortalilatem QUQC magQum refugieQs et singulare
ruptionem mortale hoc induet
;
(/
habetis.Amplectitur plenus ea quajain
cjermina- apud ipsum
Cor. xv). Et Isaias Ossa veatra ut herba
:
amons vestriobseqmum, cui
Iruitur charilate Deo,

ri^.^:tr.^e==o=—
bunt {Isa. Lxvi). Quia ergo praeseQtis

nabuQt, quia corruplibile hoc iaduet

martyris

incorruptio- absil') ^^
amoripse defecerit. Recogitate ergasepulti
mulieruoi
Domiui corpus irrequietum sanctarum
nem,et'mortale hoc immortahtatem,quiahoc.)usU
cum amorem,quia quaemortuo instauterobsecutiBsunt,
corpus raptum obviam Chnsto semper
ipso
resurgentes gloriam
primocerneremerueruQt:Qon
ducat
permaQebit.quis noQ toloaffectu iQhac vita qoq praesidis potestas,
terruit eas Judaica feritas,
honorandumquod in futura credit tanti houons metuendam sae-
Salvator verborum QOQ custodum immanitas,sed per
gloria sublimandum?NoneQim vitiampersecutorumadDominiintrepideperveuere
ministermeus
suorum obhtus: Ubi sumeyo,iUic et ex resurre-
illud Patri dictum sepulcrum, quibus et visio angelica
erit {Joan. xu), non
frustra et
estmagnificenlia, ut m-
sint mecurn, ut ctionis Dominicifi ostensa
Volo ut ubisum ego, et iUi
•
bealitu-
est
hilominusperfectam segaudeant recepisse
vid'eantclarilatemmeam(Joan.^\u).Adea.mqi^ippe totocordisaffecta
est, ab ini- dinis mercedem, qnst perfectam
videndam, hominem, ut supradictum perlectasHn-
cxbibuerant servitutem.Hiecestenim
Ho ad quam coaspicicudam martyrem no-
creavit,
 : : :

1005
CARMINA.
d006
ctorumremuaeratio.quaQdomundiscordesancto.
rum angelorum societas Anemperducerestuduenti, Xnn erU.•mfenor
pemucerestuduentis. Non .
rumangelorum sociefas redditur,
rAHrlitnr .t ;..;.,. n.„,:„.-
etipsius Domini .. vestri
obsequuremuneratio, si in consimili servituteob-
plena eeterua societatispraesentia
exhibetur. Ilanc, sequentmm fuent nonimpardevotio.
vos charissimi, sanctarum muJierum Conferetbeati
exempJo pro- corporis beata servitus
mereri poteritis, si sanctis corporibus, angelorum consortium, et
qua a Ueo perducetobsequentes ad asternam visionem
vobiscommissa sunt, devote servientes.fehcis regis
ser- coelorum, qui cum Patre et
vitutis vestrfpperseverantiam Spiritu sancto vivit et
ad debitumusque fi- regnat Deus per omnia saecuia
saeculorum. Amen.

PETRI VENERABIUS
ABBATIS CLUNIACENSIS NONI

RHYTHMI, PROS^, VERSUS ET HYMNI.

Advertuscalumniatores caiTninum sui PetriPicta- B
Hic et de vestro co;?itat
viensis defensio, exifio
cujus argumentum est Vos etenim I^edit, qui laedere
Bgrcgius pro vate suo dux ipseperorans non timet iUum
Hisjaculis rabidam confodit invidiam. Quem vobis socium Calliopea dedit.
Hunc inter retiquos aequali
Audio, livor edax, sacrum rodere carmen,
te sorte locavit,
Impatiens ut sit cuilibet inferior
Verbaque divino carpere scripta stylo.
Huic sacerille chorus
Sed scelerata licet tibi sit nequamqiie concessit sponte cathedram
voluntas, Subiimen, medio dans residere
Commoda cunctorum quam tua damnaputas; loco
Nec me mireris primis asquare
Vix tamen id de te quisquam sequentes,
mihi credere suadet^
Nec quemquam fantum credo putare
Nil tempus meritis demerejure
potest
nefas Nec senibus juvenes
Ut vitreum rivum puro de fonte sibi displicet aequiparari
manantem Gloria namque
Tentaris coeno turbificare tuo. patris filius est sapiens
Sed quid erit? cogor veraci credere Hunc igitur juvenem senioribus
famje, aequiparamus.
CerUs indiciis quae sua dicta
Hunc quem musa facit patribus
esse
probat.
Ha scelus, et stygiomens submergenda Nam nil splendoris, nil ponderis, aut parem.
I
rationis
profundo, Praefert plus isto lingua
Quae vomit ex antro dira venena vetusta Patrum
suo. Lux micat in verbis, gravis est
Manes tartarei talem compescite C sententia rebus
linguam, Nec se dissociant aut decor, aut
Quae demens potuit verba gravitas
nefanda loqui.
Oris de barathro tractam Laudibus extoUit tollenda,
per frusta secate, premifquepremenda '
De qua mox faciat flamma vorax Nec reticenda loquens, nec
recitanda tacens.
cinerem. Flet cum fleredecet, gaudet
Infandae vocis fauces arctate
meatus,
cum prospera poscmit
Et tumeat guttur, ne sonet
Keddens officio congrua quaeque
illicita. suo.
Scribere sic didicit, ut pingere
Audiri timeas, o vox indigna, cuncta putetur
sonare,
Consulo, deficias, teque silendo
Non ars ulla sibi, non color uiJus abest
premas. Verba quidem resonant,sed
Humanas strepitus ne talis poUuat aures, resmagisessevideQtur
Pulchra velut vivum fingit imago
Communes usus spiritus ipse nega. virum
Sed nunquid Auribus h«c ocuh rapiunt, audita
fieri tanti queo criminis ultor,
videntur
Cum mage Nec nisi mirari quisque legendo
districto j udice res egeat ? potest
Aut Pennula multicolor varios miscendo
calamo crimen tantabo piare,
fi-agiU colores
Ungula quod ferri radere vix ?'
^quor adumbratum mox rufilare
facit
poterit Omnia conveniunt assumptae materiei,
Nec mihi communis nocet
h*c injuria tanlum,
Sed magis egregios respicit Necquisquam mefius dicta loqui
illa viros.
^ potuit,
Felix materies tanto sublimis
Vos, o praecipui cultores honore,
phiIosopki«
Quos eadem propriis educat Quam dignata fuit musa superna loqui
in laribus
Ejus vos, inquam, Vilis eras, tenuis, languens, et tota jacebas
pasti, poUque papilla
Quos proprio Sed quod laudis habes aurea hngua
studiis
imbuit ore sacris •
dedit,
Naso, Fiacce, Maro, Nec tibi cujusquam lyra se praeponeie
Stati, Lucane, Boeti, tentet:
tt quicunque tuum carmine
Nam nunquam cecinit dulcius ulla melos.
comis opus. Et quia nil mehus in carmine
Hujus hvons vos cernitur ullo.
tangere mucro minalur, Hoc qui non reoipit, cuncta simul perimit.
 :

1008
CLUNIAC. IX
1007 PETRI VENERAB1LI3 ABBATIS
poetse, Quos pro lege sequi lex jubet Ecclesiae
Quod vobis tutiim remancbit in ovbe llle siiam Paulam quantis ad
sidera toUat
ille loco?
Si tam mnnito pellituv Laudibus, egregio claret ineloquio.
fortuna diiorum,
Nec volo blaniliri, par est Cujus virtutes sic effert lingua diserta,
repvobando malum.
Sive piobando bonum, vel de meritis verba perire sinant.
uterque Ut nil
bene disistis, pariter dixistis ;
sepulcvum
Si
stringit utrumqu6 reum. Hinc non posl dirum laudes cantare
Si male, culpa simui
Sat fuit, et laeto solvere vota
pio.
poetas,
An sentire licet tantos errasse
amor sequitur l Incolumem missis recreavit saepe libellis,
Quos mundi venerans multus
sunterrasse putandi, Non dubitans ipsam prodere laude sibi
Sed non sunt isti, non nata secuta,
nimis. In sanctis studiis est matvem
Quod quicunque putat, desipit ille Consimiles animos a genitrice trahens.
putare,
At si fas non est tales errar-se nube latere
quls poterit ? Hanc quoque non tetva passus sub
His evrare parem dicere
sub pectore servas, Curavit scripiis clarificave suis
Sed video virus, quod adliuc inviolati
Eustochium dico, quae covporis
Quod tibijamdudum livide corda premit. hospiUura.
gravamen, Christo virgineum prsebuit
Unde cave dirum tacilus tolerare frequenter,
B Jam juvat Ecclesiam Paulam recitare
Ne tua rumpatur peste tumente
culis.
celerevome pestem, Necmiuus Eustochiumlectio saepe sonat.
Dic, rogo, dic,etquapremeris
allevians. Harum se laudes jurat non posse tacere,
Sic secreta tui pectoris meo
Nec timet inde cani diplicuisse
:

forte pudore teneris,

Dic, dic, quid retices ? an scripsit utrique,
nefanda loqui ? QuEe quia viventi preeconia
Et metuis rursus verba esse reum.
quisque timori :
Livor eum mecum judicat
Juste si metuis, favet isti magna,reatus
ore tuo. Sed certe talis laus est mihi
Sitne tamen verum queerit ab quiacumsocio censeor esse reum.
carmina noster Hoc
Mira refers, juvenis compegit viritim
Jam si laudatos placeatmemorare
Plausibus immensis dignasui merito, innumerus.
Non duo, sed populus contluet
^mula nullius quae possentesse nitoris, qui nosse cupit non ad mea
carmma currat,
ea. Quos
Turpis adulandi ni notafuscet bibat.
placet vitiosum, Sed de fonte sacrolarga fluenta
Sed nihil in rerum ratione armaria consulat iUa
Haec studiosus amans,
Hincvitiosamihicarmina nulla placent. habere smum
QufE gravidumlibris constat
:

evomuisti
Has revocasordes, quas sordibus
:
volumma lecto,
sera. Hieronymoque dehinc per multa
Neve fluant, forti guttura claude
fetore fugabis, Omnis lecta mihi pagina testis erit.
Si secus, aut nimio cunctas
Posthuncindomitus accedat beUigerator,
Aut coges nares claudere quemque
'
suaa.
Cujussola terit millia multamanus
:

queraris,
Sed ne te verbis urgeri forte Quivincinunquam, quiisemper vincere
suetus
Accipe quod cupio dicere pace
tua.
clariusexprime, quaeso,
Telarepugnantes abdere cogit humo.
Quid vitium dicas mihi Augustinushicest, quem nobis Africa
misit
placere nequit.
Quo vitiosa tibi musa Tertia pars orbis, re major,
hmc potior.
iste reatus
quia laudavit, o quot tenet
!

Si minor spatiis est terra duabus,

catena ligat ? Pavtibusista
Quot, quantosque viros ista utramque suo
Ast Augustino vincit
:

Cum quibus hac merear felici sorte Ugari, Quo nihil uberius Libycis increvit
aristis,

Qua mihi nuUa dies gratior esse potest. famem.

sapientes, sive poetas.
Qua valeas anima? fruge fugare
Si memorem mundi nos sole serenat
Clarior inde polus gemino
Quiplenos laudum composuere libros, antiquo clarius iste micat.
Sed novus
Oppones forsan reprobam mihi rehgionem, de mentibus effugat umbras,
Sic etenim tetras
Qua sola docti desipuere viri. corporeas irradiat tenebras.
dispHcuere Hic modo
Ast ergo perfidiam reprobo, qua ;

dum viveret iste dicavit,

quod sapuere probo. Ambrosio laudes
Nec minus idcirco D Quasstuduitpopulis ederevoce, stylo.
Namqueperita manus sic uvam carpere novit verbis
Hieronymomultis blanditur epistola
Ut pariter spinam caute cavere
sciat.
scribit uterque sibi.
murmura cuncta, ipsius, utquePatri
Nunc tamen his tacitis,taceant ut nilque reliqmt
detraxit,
dinumerare placet. Nil laudum titulis
Christicolas tantum lausque viro.
Quod foret egregio gloria,
Quosmagnosmeritum.quosclarosfamaperorbem ejus penna jugales
coelos vita beata tuht.
Quid modo, si pariles notet
Fecit, et ad suam
Paulinum sanctum, Therasiamque
.'

Hic nihil invenies, furor

impie,quod reprehendas, murum
dente queas. Nonne tuum feriet saxosa turbine
Nil quod mordaci rodere cuncta ruent,
jEmule, quo tuamox moenia
Horum te virtus, aut gratis cedere cogit, eminus hostem,
De quibusut tutus prospectas
Autsi nolueris, tunc mage victus
eris.
jacit ille mmas ?
veniant in fronte columnsB Et rides hilaris quas
Nunc igitur geminne Christodeseruisse,
aula Dei. Hos natalesolum pro
quibus, casum non timet
Fulta probat.
Augustiausque beati. Hos coelumterrffi prseposuisse
Hi sunt Hieronymus,
 : :
1009 CAHMINA.
Laudateos,et opes, et fastum nobilitatis,
Vinclaque conjugii post posuisseDeo.
Narrat abocciduo venientes cardine solis
Hactenus ignotas arripuisse vias,
Et sedes meruisse pias oriente propinquo,
Pfoximus utfieret transitus ad requiem,
Auribus ipsorum laudes commisit eorum,
Non sibi, non ipsis hinc aliquid metuens.
Jam mea, sl reliquos conetur pennanotare,
Quos nimium propriis extulit ille libris,
Deliciet cum mente dies, cum lempore verba,
Mole gravi pre»sum concidet ingenium.
Jam nobisveniatcum annumerandus
Alpibus Ambrosius celsior Italicis.
Non magis Kridanus terras vicinusinundat,
Quando tumens pluviis unda superba furit, B
Quam Patris Ambrosiicoelestibus imbril)usauctum
Eloquii ilumen arida corda rigat.
Dequo condignam si quis vult scribere laudem
Sumatopus multijure laborisegens.
At mihi sufficiet.laudaudi fasce relicta,
Totius mecum laudishabere virum.
Quem paict Augustislaudes misisse duobus,
Regales animos alliciendo Deo.
Utrigidas mentes melius mulcendo doceret,
Dura levi Christi subdere collajugo,
Mentibus ingenuis ferlur natura dedisse
Ut cupidfe laudum,quasmerueresemel,
Addere laudatis semper laudanda labores,
Quo sibi perpetuus concilietur honos.
Noverat hoec Cicero, nobis quoque scripta reliquit, C
Cui multam debetlinguaLatina fidem.
Cujus pauperiemsicditat divita lingua,
Utjam sit nullum ditius eloquium.
Publica res.inquit, proprio stat principe stante,
Cujus et in casu labituripsa simul.
Convenit idcirco causas removere ruinjB
Et stanti vires addere conlinuas.
Utstomacho mentis impensa lauderefecto
Principis esuriem gloria submoveat,
Sicque fit utnullum timeat respublicacasum,
Dum semper vires principis ipsa novat.
Laudibus ergo piis reges vir sanctus alebat,
Posset ut ipsorum pellerelaude famem,
Quo saturi pastu, mentisque vigore resumpto
Jus regerent magnifortius imperii. D Ultimus adveniat, sedfortiusomnibus hostem
Nunc, Cypriane, sequi proprios dignare sequaces,
Tempore seumerilises quibus anterior.
Horura coelestes illustrant lilia campos,
Sed tua purpureis sunt sociata rosis.
Jungeris his verbo, praecellis sanguine sacro,
Quo melius solito Punica terra rubet.
Quam tua multorum rubricavit lingua cruore,
Quos monuit vitam perdere morte pia.
Te duce bellatrix rursum Carthago superblt,
Rursus et in Latium concutit arma solum.
Nec velut Annibahs formidat tempore vinci,
Sed secura manet principe fisa suo
Cum quo Romuleas sternens sine csede oatervas
1010
A Caesa triumphavit, Romaque succubuit.
Queemulto mehus moriendo subjugat hostes,
Dum vivit moriens, et moritur perimens.
Hunc tua, Corneli,pr<£Conia,papa beate,
Non piguit scriptis nobihtare suis.
Hic studuitmultos scribendo reddere claros,
Quos fecil celebres gloria martyrii.
Jam decus Arvernum, quam tot virtutibus ornas,
Nobis Sidoni.sancte vocate, veni,
Et referens laudes quas sanctis exhibuisti,
More libi sohto perfida corda feri,
Quaenobis laudes audent grunnire negandas
Quando virtulisexigit has meritum.
Ergo Viennensem jam nunc modulare Mamertum.
Quove docente pius servet ovilelupus.
Pr£EsuI Lugdunum paliens qui rexit aquosam,
Quantisit meriti te referente patet.
Scd neque i-^austus abest abbas.eremita, sacerdos
Quem tua nequaquam lingua latere sinit.
Necte praeteream primis aequande poetis
Fortunate, tuum quod probat ingenium.
Gallorum populis te tellus Ilalia misit,
Ut veterum caneres gesta poeta novus.
Post veteres etiam libuit cantare modernos,
Quorum de meritis tu tibi testis eras.
Gregorium laudas Arverno germine clarum,
Cui datMartini celsa cathedra locura.
Necnon Panthonici mores et templa Leontis,
Quaeduo construxit compta decore pari.
Nec numerare vacat tot quot tua pagina praefert.
Nam tempus prohibet, materiesque premit.
Hos tibi nosse sat est, qui carmen legeris istud,
Quod laudarebonos optime cuique licet.
Nam si sunt digni, nec vivi laude carebunt,
Ne dicam laudes nil nisi mortis opus.
Unde nihil trepides vitam laudare bonorum
Qui bonus est, fiet laude tua melior,
Hujus te culpae merces, non poena sequetur,
Ornabitque tuum digna corona caput.
Nunc qui stelligero nutudominaris Qlympo,
Et mundi moles quem venerando colit,
tu post Christum majorum maxime Petre,
Te si dignaris nunc mea musa vocat,
Te Pauli laudes viventis non tacuisse
Innumeri tesles, et tua scripta probant.
Paulus apostolico conterat imperio.
NuIIuseo mehor, nec maximusille Joannes,
Quemgaudet meritis Petrus habere parem.
Hic totisolus indicit praelia mundo,
Et contra populos dimicat unushomo.
Nonmetus hoshlis, non vis, nonvulnera niille,
Nec cruor effusus hunc superare queunt.
Sed victor proprio vincens cum principe mundum
Invicti regis se docel esse ducem.
Hac virtute meos hostesproturbat, etipsos
Ejus jacta manu spicula confodiunt.
Nam quoties laudesipsiusepistola mittit,
Ipsorum toties pectora dura ferit.
 ! :
:

iOH PETRT VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. dOl2

Romani, simul Ephesus atque Coi-iuthus, A

Galatff-, Ut lateant aciemsidera clara tuam,
Laudis apostolicae promeruere decus. nube queas omaiao videre remota,
Hfp.c ut

Sed reliquos populos, quos laudibus extulit ille, Tollivelamea quod legit illa sine.
Commemorare,aimis carminalonga vetant, Mos mundanus habet cunctis utlitibus ille
Qua? loquor intenta meus audiataemulus aure, Sit finis, quem fors judiciidederit,
Nec rae tDt frustra fundere verba putet. Hinc simul ad justum properemus utrumque tri-

Siquia laudavit, reus est meus iste poeta, [buaal,

Omnemqui laudat per quoque culpa ligat. Nam aullus juri subdere coUa pudor.
Quodquia nemo potest ulla ratione negare, Tuacibi aoa poteritcujusquam causa perire,
Praemissos sanctos hincpatetesse reos. Sed sua cuique dabitjudicialis apex.
Quod sitotsanctos involverit iste reatus, Quod sijudicio compellar dicta probare,
Nullum credo latet quanta vorago patet. Testibus iadubiisassolet ut fieri,

Nam, siquis justos turbae miscere reorum Moxme milleaos videas producere testes,
Teatarit,fiet maximusipse reus. Hsec qui certatim vera fuisse probeut.
Hoc vitare chaos si nostervis reprehensor, Quod uos acri melius certare duello
si

Quaeprohibere soles illa licere dabis. Judicibus libeat, ratio sat resonat
B
Nec jam sensebisalaudibus esse silendum, Mox per plaaaferum ceroes fervescere Martem
Cum videas tantos non siluisseviros. Ipso sub pedibusjam trepidaotesoio.
Sed forsan dices Voluit laudando placere,
: Hiac aut terribiles surgeat ad bella quirites,
Hincsaltem reus esl, hincreprobandus erit. Aut duros campus proferethic pugiles.
scelus, et vere nimium damnabile crimen Utraque mox acies miscebit bellica tela,
Cui precor ut libeat jungere me sceleri. Uaius ut jaculis hauriatuaauecem.
Tali si tenear justo sub judice culpa, Utooster sociam miles demittat Averno,
Praemia non poenascognita causa dabit, Aut cedat pugilis reddita clava tui.
Nam quis me damnet majorum scita sequeatem, Ultimus iste solet causarum terminus esse,
Quae si aon sequerer, carcere dignus eram? Ettua sicfinem jurgia percipiant.
Paulus se dicitcunctis per cuncta placere, Esto quod quaedam fuerint in carmine falsa ;

Utque placerequeat, quemquestudere monet. Nontamenhaec scribeos carraioa falsus erit.

At aunc adverso contendere tramite cogor, Nam potuit falli quae scripsitvera putaodo,
Etreprobor sinon deviaquaeque sequor. Falliturut veri aescia mens homioum.
Sed mihi fas aon estantiquo calle relicto In laude Salvatoris i'hythmus.
^
Errorum sectas, et nova quaeque sequi.
Sunt igitur veteris Pauli mandatasequeada, A Deusde Virgioe
Patremittitur, io terris nascitur,

Cumque aovis pariter suat reprobaada aova. Humaoapatitur, docetetmoriturlibeospro homioe

Istis coacessis, quae aonsuat jure aegaada. Per ligoum vetitum sumpsit interitum oostra mor-
[talitas.
Claruit esse boaumvelle placere boais.
Restat adhuc aliquid quod possisdicere contra, Ligui patibulo redditursaeculo amissa dignitas.
Lividasignities ? exprime, si quid habes. Fructus comeditur, quo vita perditur, de mortis
[arbore,
Nil habeo, fateor, postquam duo solveris iila,

meum. Sanguis effunditur, qui fide sumitur, de Christi

QusB certaatanimum sollicitando
[corpore.
Falsa tuum carmen multi cecinisse queruntur,
Dum aimium laudes vult celebrare tuas : Draco perimitur, muodus redimitur, saaguiois
[pretio.
Ut aoa servatis moduUs fit musica discors
Dum studet excelsa taugere vere [voce] polos. Huic mortem iotulit. sed vitam coatulit oobis haec
[potio.
Hiac,precor, osteade mihi carminis utilitatem,
Quasine nuliius carmina sunt pretii. Exsulapropria projectus patria.muodura iocoluit
Nam quid pulohra valet foliis et floribus arbor, D Qui turoeos impia Deo superbia subesse noluit.
Ni mihi fecundostipitepoma ferat? Cujus periculis clemeos a saeculis Deus coadoluit,
Audivifortem moveantquae flamina turrim, Propterquera Filium mortis supplicium subirevo-
•

[iuit.
Et quantum robur concutiantvideo.
! quam firmis haeret radicibus ilex
o ! At ille proprio missus a solio, mox caroem ioduit
qua dum ceditur et crucifigitur, uil Deo miuuit,
Et quam structa manet firmiter illa domus, lo

Quam aoa evellit Boreas, aoa destruit Eurus !

Necdiudistulit,sedstatim cootulitvitam de fuaere.
Haac tamea una velaas vertere musca polest. Opus mirabile, cui oihil simvle divino munere !

Utdicis, dubitas mea carmiaavera fuisse : Adam ejicitur, latro reducitur, mira mutatio.
Accipe, uec posthBBC ulterius dubites. Tuoc priraum claruit quid muodo profuit auctoriS
[passio.
Multa tamea aostram versat dubitatio meotem,
Quo tibi nuac pacto quod petis iasinuem. Cruce depoailur, sepulcro coaditur sumpta morta-
llitas.
Nam taatis teaebrig, taataest caligiae pressus.
 :;

1013 CARMINA. 1014

Inferoi torrida fortis et splendida subdit divinilas. A Fertur ad aethera, transcendit sidera, nostrumque
^ternas tenebras, et caecas latebras fulgens irra [hoiuinem
[diat. Super angelicum,et totum caeUcum provexit ordi-
Sanctorum hominumcognoscensDorainum chorus [nem.
[tripudiat. Tunc molesgraviorestfactalevior,cum caro terrea
Remugit inferus,tremiscit cerberusauctornequiiiae nunc est superior vi facta ignea.
l'rius inferior,

Atris in sedibus fulgere stupidussolem justiliae. Gaude mortalitas, reditaeternitas, qua reparaberis.
Dira repagula,vecteset pessula potenter conterit. Quidquid de funeresoles metuere, jam netimueris
Ingenti gloria,summavictoriam superbumproterit. Datcertitudinem vitaper hominem et Deumreddita
Tunc draco ferreum sensit aculeum, quem caro Quam in se pertulit, ac tibi contulit morte deposita
[texerat. nova dignitas dat locum deitashumano pulveri
!

Tunc primum doluit, tunc primum gemuit, quia NuUum se praeferet opus vel conferet huic tanto operi
[voraverat. Limus calcabilis, nunc adorabilis super coelestia
Nil Deo fortius,nil sapientius, nunc tandemdidicit, Summis virtutibus contremiscentibus gubernat
Dum vires viribus, et artes artibus devictas per- [omnia.
[spicit. g Quod in principio pravo consillio perverse voluit,
Hic cito labitur.dum praeceps graditur insana cae- Nuncperjustitiam, non per superbiam, Adamob-
[citas. [tinuit.
Sic C8ecumcurrere,currentemruereperraisit deitas. Deus,dum non pofuit,quod concupierat.
timuit,esse
Quem lapsum ignea retrusit cavea quose demer- Factus est humilis,fit Deo similis et coelis imperat.
[serat, Hic umbris horrida, hic flammis torrida sedes
Nec mora miseros soluit innumeros, quos ille ce- [quem habuit,
[perat. Per Dei Filium paternum solium tenere meruit.
Potenti dextera disrupit visceravetusti carceris. Hortorne lugeas, homo, scd gaudeas quem coelis
Multorum timuerant,qu8Bmassamceperant huraani [intulit
[generis. Quem mirabilins, quemque sublimius in Deum
Scrutaturomnia regisvictoria mortis latibula, [extulit,
Dissoluit fortiaforli potentia reorum vincula. Antiqui gemitus, cessate funditus, non est miseriae
Haec Christus spoliavictor post praelia vexit ab in- Jam locus penitus ; nam tempus ccehtus advenit
[feris. gratise.
Haec adgaudentibussupernis civibus invexit superisEt vos,o superi, jam vestri numeri damna ne plangite
P
Peracto triduo vitam inmortuo reformans corpore Sednovis sociis, expulsis impiis, gaudere discite.
Surgit continuo,nullo jam denuo passurus tem- .Magnum miraculum, magnum spiraculum tunc
[pore. [vobis praebuit
Jonam glutiverat, sed] non consumpserat marina Deus, cum tegmine carnis pro homine tectus ap-
[bellua [paruit
Quem ut trajiciens, ita rejiciens remansit vacua. Hunc novum ordinem, praelatum hominem sum-
Sic Christus gentibus emergens fluctibus salutera [mis spiritibus
[praedicat. Digne miramini, nec dedignamini benignis men-
Tunc mundus timuit,timens pnenituit, et culpas [tibus.
[abdicat. Huic tamen canitis, huic genu flectitis vos in coe-
Hincformidantibus et desperantibus suis apparuit, [lestibus
Atque visibilemet contrectabilem illis se praebuit. Qui carnem luteam, ut vestem trabeam, fert de
Sedadmirantibusetnoncredentibusillispraegauclio, [terrestribus
Se vere vivere.se carnem gerere monstratconvivio Hinc requirentibus, cur tinctis vestibus de Bosra
Agnoscunt protinusquodessetDominus quiresur- [venerit,
[rexerat D Sermo propheticus semper veridicus, narrat quid
Nec tardant credere quem cernunt vivere, sicut [dixerit,
[praedixerat. Uva dum premitur, vinura objicitur, et praeli pondere
Postquam sat luminis Creator hominis terris infude Caro dum patilur, sanguis efFunditur sub crucis
[rat, [onere.
Parat ascendere.secumque vehere quod inde sum- Calcantis tingitur vestis dum tingiturvinirubedine
[pserat. Quo Deus tegitur corpus inticitur, effuso sanguine.
Sed coram testibusista fldelibus disponens agere, Hic rubor vestium signat supplicium quod sponte
Sumit famiUam, ducit Bethaniam heecilli pandere [pertulit,
Utperdiscipulos virtus per populos tanti miraculi Quod tamen gloriam atque victoriam devincens
Vere claresceret, et sibi subderetturaorem saeculi. [retulit.
Ascendens igitur,in altum tollitursuis videntibus : Quid ultrareferam ? Patris ad dexteram jam Chri-
Nubesuscipitur.nec ultracernitur ab assistentibus; [stus residet.
 : ;:

1015 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 1016

Unde coeligenis atque terriginis ut Deus prfesidet. A Et quidquid gesserat quisque dum vixerat, modo
Quiddediscipulus?AssistuntoculisaUarimaatii)us [recipile.

Et adinsolitumstupent intuitum, suspensis men- Hoc ab allissimo die novissimo vox ut sonuerit,
[tibus NuUum comprimere quohbet aggere terra jam po-
Sublatum visibus,susceptumnubibus ducunt afife- [terit.

[ctibus Quod ante latuit nunc tandem patuit, cum terrae

Spiritualibus, ipsis corporibus pene sequentibus. [viscera,

Tunc viri splendidi, vesteque candidi missi ab Qu(e diu texerant atque celaverant, redduntcada-
[aethere. [vera,
Hffic contemplantibus et admirantibus coeperunt Quodcanis rosceral, iera contriverat, vermis de-
[dicere [paverat.
quid suspicitis ? iste quem cernitis coelos trans- Ignis assumpserat, aqua diluerat, aer disperserat
[cendere, Ad statum pristinum redit per Dominum ;
qui si-

Descendet iterum cunctorum operum causas dis- [cut facere.

[cernere, Scivit per gratiam, sic per potentian novit reficere
Sicut ascensiofiet regressio, quandojudicium, B Quaeris cum pereat, unde post redeat carnis sub-
Commotisomnibus coeli virtutibus erit mortalium [stantia ?
lUum, cumveniet,nubessuscipiet, sicut susceperat Est totaratio coelestisjussio sivepotentia.
QuandovidentibusetobstupentibusYobisascenderat Vide quidfuerit antequam fecerit coelum et terrea,
Istud judicium per Dei Filium tunc adimplebitur Unde undeprocesserit moles corporea,
substiterit,
Cum a fidelibus et infidelibus judex videbitur. Cum non existeret, unde quid faceret. creavit omnia
Hicprimumhumilisetcontemptibilisvobisapparuit NuUa consilium, nuUa subsidium dante materia
CumsubvelaminecarnisdeVirginesusceptolatuit. Qui sicut potuit, statim ut voluit hoc in principio
Sed tunc quae fuerit et quae latuerit omnipotentia, Mox ut voluerit confestim poterit hoc in judicio:
Monstrabunt judicis nutum ac vindicis cuncta tre- Tunc carnes ossibus et cutis carnibus superinduitur,
[mentia. Tuncquantitatibusetqualitafibus corpus induitur,
Tunc terror pessimus et horror maximus orbem Et illa corporaper longa tempora quae prius fe-
[concutiet. [cerat,
Tuncquidquidfirmius atque stabilius eritdiffugiet. Dicto velocius,quo nilcelerius.ut surnant imperat.
Coelum plicabitur, mare siccabitur, terra deficiet. Momento temporis humanicorporis fit resurrectio.
Jamnihil seminis,nihilquegraminisultra parturiet. In ictuoculi novi miracuh fit exhibitio,
C
Ut unda labilis, nutat instabilis longaeva firmitas. Tunc Deo proxime supernis animae relictis sedibus
Ut cera solvitur, ignae dissolvitur terrae soliditas. Ubi sublimius, ubi splendidius nitent sideribus,
Tunc latex fontibus, cursus fluminibus prorsus Incorrupfibile nec ultra fragili carnis huic vasculo.
[negabitur, Tunc Satanteritus emittit spiritus de cascis caveis,
Et via navibus, volatus avibus tunc prohibebitur, Quos prius ceperat.quos aligaverat catenis igneis,
Tunc decus nemorum. tunc fructus arborum, Non infecUium solvens suppUcium, sed acta nequi-
[quaeque virentia [ter,

Adusfis floribus delectabilibus marcent arenfia. Ut cum corporibus et cum spiritibus luant du-
Non aquapiscibus.non aer avibus tunc famulabitur. pliciter,

Sed nec mortalibus calcari pedibus tellus digna- Sic et aethereis, sic et tartareis exhauslis domibus,
[bitur. Sola mirabilur quandoreplebiturtellus hominibus
Fragrabunt aethera, nigrescent sidera fugatolumine Nam e.v innumeris quos matrum uteris paulatim
Tunc nox perpetua, noxlucis vacua, diracahgine, [fuderat,
VenUset turbine multo jamordinemundumoperiet Omnes insolito quoniam subito partu regenerat.
Tunc hians puteus ille sulphureus os adaperiet, quam terribilis et formidabilis haec dies irruet !

Et de flammigero profundens utero flammarum D Heu!heu!quam luridumiiieu! heu! quam turbi-

[maria, [dum tunc vultum induet l

Imacum superis, summacuminferis exuret spalia Haec luctum regibus,hoec planctum gentibus di-
Ulud incendium sicut diluvium replebit omnia. [rum incuUet,
Mundus damnabitur, Noe salvabitur tota famiha. Cuni prae doloribus menlis angoribus quisque de-
Tunc tuba coelica, vox archangelica superne reso- [ficiet.

[nans, €oelisardentibus,terrislrcmentibus Judexadveniet

Et cum clamoribus diris fragoribus horrendum Quem admirabilem alque terribilem orbis conspiciet
[pertonans, Tunc crucepraevia, mortis insigniade coelis afferet.

Clamabit populis qui sunt in tumulis : Omnes Ea volentibus atquenolentibus terrenis inferet.
[consurgite, Videbitpopulus et omnis oculushunc admirabitur
Junctis spirifibus suis corporibus vitam resumite. Et qui crediderat, et qui deriserat hunc contem-
EtChrisU soliojustus cum impio simul assisUte, [plabitur.
 :

1017 CARMINA. lOiS

Judaee^ respice, en. Jesus, despicequemolimspi-e- A Auctor rerum creaturam miseratus perituram,af-
[veras. [fuit,

Eq tibi cognitus,et quondam subditushomo.quem Atque dextram libertatis jam ab hoste captivatis
[videras, [prffibuit,

Ea cuncta temperal, en coelis imperat quem blas- Coelum terrae fundit rorem, terra gignit Salvato-
[phemaveras. [rem.
Cunctorum pariter nunc sedet arbiter.quem cruci- Choruscantat angelorum, cum sit infans rex eo-
[fixeras. [rum.
Venter ille virginalis.Dei cella specialisfecundatur
Regem ccelestium atque terrestrium Jesum consi-
[spiritu.
[dcra.
Cujusimperium,cujns judicinm tremiscunt njthera, Et ut virga parit florem,sic et virgo Redemptorem
[carnis tectum habitu.
Credisadhuc Deum, cum sicjamper eum traden-
[dus inferis Aliturmatris puer Deus sacroIacte,res stu-
intactffi
[penda sfficulis.
A quo jam flammeaclauderiscaveaconjunctusmi-
[seris ?
Esca vivit ahena, per quem cuncta manent plena
Christe Deus meus, ad te clamo reus.quem spero B [nullis par miracuhs.

[judicam : Pastu carnis enutritur, vitam carni qui largitur.

Ut tunc clementiam, non iram sentiano malorum .Matris habet gremium quem et Patris solium

[vindicem. Virgo natum consolatur, et ut Deum veneratur

Tunc cum in solio tanto judicio paralo sed^ris. Nobiscum Emmanuel, salutare IsraeJ,
Oves ad dexteram, hffidos ad alteram parlem po- Mens, et vox, etoculi, Christiani populi
[sueris : Te, Maler, suscipiunt, per tenalum siliunt
Tunc ovi ultimae, tu pastor oplime, locum ne de- Habere propitium, et tutum coufugium.
[neges, Ergo.mundi Domina,pia flecle lumina,dissolvendo
Neque a gregibus iilisfelicibus me.quffiso segreges. [crimina.
Cluniacensium sis memor ovium in tanto tiirbine, Fugetur nequitia, redeat justitia, Jesu Christi gra-
Et ad perpetua duo eas pascua, benigne Domine. [tia.

Tua vox ullima mergit in inlima flammantis putei Item alia prosa-
.Salan cum perditis, in pastum traditis ignis sul- Coelum,gaude,terra,plaude, nemomutussit laude.
[phurei. Ad antiquam originem redit homo per Virginem,
Post hffic a patrium regressus solium decorem in- Virgo Deum unde veiusperit rixa
est enixa, .

G Perit
^ vetusdiscordia, succedit pax etgloria.
[dues,
AtqueChristicoIas terrarumincolas coelis restitues. Tuuc de coeno surgit reus, cum in fenojacet Deus.
Hoc quod promiseras, et diutexeras tunc revelabi- Tunc vile celat stabulum ccelestisesse pabulum.
[tur. NutritVirgo Crealorem, ex se factum Redempto-
Quando sine finesummus ab homineDeus videbi- [rem.

[lur, Amen. Latel in pueritia divina sapientia.

Lac stillant matris ubera, lac fundunt nati viscera,
De Resurrectione Domini rhythmus. Dum gratiffidulcedinem perassumptum dathomi-
Mortis portis fortis vim intulit,
[nem.
Crucem ducem iliius perculit Ergo dulci melodia personemus, o Maria,
Lumen clarura tenebrarum sedibus resplenduit, Religiosis vocibus et clamosis affectibus.

Dum salvare, recreare quod creavil voluit. Salve, Virgobeuedicta, quae fugasti maledicta.
Hinc Crealor, ne peccator moreretur, moritur, Agni sponsa mitissimi.
Salve, mater Altissimi,

Cujus morte nova sorte vita nobis orilur. Tu serpentemevicisti, cujuscaput contrivisti,
Inde Satan victus gemit, unde victor nos redemit. Cum Deus ex te genitus ejus fuit inleritus.
Illud illi fit letliale, quod est hominivitale. D Tu coelorum imperatrix, tu terrarum reparatrix.
Qui dum captat, capitur et dum mactat, moritur,
;
Ad quam suspirant homines, quam ne((uam Ire-
Captis inferni carcere, soletqui nulli parcere. [munt dtemones.
Sicdecenter, sic potenter rex devincens inferos Tu fenestra, porta, vellus, aula, domus, templum,
Linquens ima die prima ad superos,
i*ediit [tellus,

Resurrexit, et revexit secum Deus homiuem, Virginilatislilium, etrosa per martyrium:

Reparando quam creando dederat originem. Hortus clausus, fons hortorum, sordes lavans pec-
Per auctoris passionem ad amissam regionem [catorum,
Primus redit nunc colonus,undeIaetusfithicsonus Inquinatos purificans, et mortuos vivificant
In honore Matris Domini prosa. Dominatrix angelorum, spes post Deum sfficulo-

Voce jucunditatis alleluia, Veritas de lerra [rum,

Ortaest, cumChristus de carne natus est. Regis reclinatorium, et Deitatis soUum.
Nova sit in coeUs gloria, nova sint in terra gaudia. Stella fulgens orientis, umbras fugans occidentis,
 ! :

^^20
i019 PETRI VENERABIUS ABBATIS CLUNIAC. IX
A Ad manus terrum redit e profundo
Aurora solis praevia, et dies noctis nescia.
Praecipis rupi,vomit illa rivos
Parens nostri tu Parentis, et genetrix nos gigentis.
Arvarigantes.
Pise matris fiducia, natos Patri concilia.
Alesagrestis sibijussa complet,
Ora, Mater, Deumnatum,nostrumsolvatutreatum,
gloriam. Lora constrictipievisa solvis :
Et post concessamveniam,detgratiamet
Conspicis mundum radio sub uno,
Amen.
Raptus ad astra.
In honore sanctx Marise Magdalenx hxjmnus.
Mortuum vitae revocas preecando,
MagdalenfeMariae meritis magnadies micat etcele-
[bris. Corda multorum penetras propheta
Dominum angelicus chorusac Cernis ad ccelos animas levari
Laudet in hacMariae
[hominum. Clarificatus.
Laudet exsultans Deitas creatrix,
Carcereliberacorporeo, splendido lumine sidereo
atquedomos aditjethereas. Te chori nostri jubilus perennis :

Deserit exsilii tenebras,

Christus eam sibi consociat, et Genitoris in arce Quem poli jungas superis choreis,
[locat. Quaesumus omnes. Amen.
Spem miseris tribuens veniae dum miserans dateam B De translatione simuL et illalione ejusdem Patins
[Marise. alius hymnus.

Namque pedes Domini lacrymislaverathaeclacry- Claris conjubila, Gallia, cantibus,

[mando nimis :
Laeteris Benedicti Patris ossibus :

His sua crimina cuncta lavans, vanaque gaudia Felix quae gremio condita proprio
[flendo pians, Servas membra celebria.
Tergere crinibus hos meruit, nec minus ungere di- Miris Italise fulserat actibus,
[gna fuit. Gallos irradiatcorpore mortuus :
Oscula dat Domini pedibus, atque sibi veniam Do- Signis ad tumulum crebrius emicat,
[minus. lllustrans patriamnovam.
Ergo Maria peccare Deum nostra precata ferens ad Hinc vatum veterum facta resuscitat.
[eum, Mortiquodhbuit mortuus imperat.
Pondere quo scelerum gravidos exoneranslevet ad Exstinctum propriis ossibus excitat.
[superos,
quam mira potentia
Annuat et precibus popuh, ohsequii memor ipse
Navis per tluviumnat sine remige,
[tui:
Q Mirando glaciemdesecatimpetu,
Gaudia cum superis tribuens,dansque bonumsine Sancti membra ferens obvia flumini,
manens.
[tine
Undas retro reverberat.
Gloria. pie Christe, tibi spirituique Deoque Patri, Eductum fluvio sensit ut arida,
Quisuperastralevans Mariam,coeligenis fecis hanc Non curans gelidi frigora temporis,
[sociam. Vestit cuncta novis illico ftoribus

De sancto Patre Benedicto hymnus. Mutata facie soli.

Jam coelo residens, o Pater optime,

Inter aeternas superum coronas, Divinis famulosimbueregulis:
Quas sacro partas retinent agone. Augustum per iter scanderelargiens,
Emicas celsis meritis coruscus, Dona regna perennia.
Benedicte. Cunctorum dominans omnipotentia,
Sancta tecompsitpuerum senectus, Quae de sede poli conspicis omnia :

Nil sibi de te rapuit voluptas :

Psallentum placide suscipe cantica,
Aruit mundi tibi flos ad alta Votis, voce precantia. Amen.
Menle levato.
De sancto Hugone, abbate Cluniacensi, rhythmus.
Hinc fuga lapsus, patriam, parentes j)

Deseris, fervens eremi colonus :

Hugo, pius Pater, clarus prosapia,
Edomas carnem, subigisque Christo, Exstat prajclarior virtutum gratia.

Torlor acerbus. Claususadhuc latet matris in utero,

Ne diu tutus latebras loveres, Immolat hostiam sacer pro puero
Signa te produnl operum piorum. Index in cahce magni miraculi
Spargitur fehx celeri per orbem Imago cernitur ipsius parvuli.

Fama volatu. Si qumrat aliquis, quid inde sentiam,

Kracta restauras prece pr.epotenti, PriFsiguat hostia futura hostiam.

Hinc puer nascitur, et natus alitur,
Kraugis oblatum cruce mortis huustum :

Currit ignarus monachus per undas, yl^ltalis ordine vires assequitur,

Patre jubente. Oorporis viribus sat juvenilibus.
Verberas fratrem, fugithoslis atrox. Ardenti studio studet virtutibus:

Contemnit saeculum, et ejus gaudia
Cognoscens oamia cito labentia.
Mundo renuntiat, se Deo sociat.
Sic terram fugiens coelis appropiat.
Divino postmodum afflatus Spiritu,
Mulatopectore mutatur habitu
Intra Dominica manetovilia
Christi cum ovibus ovis egregia.
Postoris nutibus obedit sedula,
Nil horiim praeterit qute jubet regula.
Forti conamine calcat superbiam,
In sapientia vincens malitiam.
Tuht justitiaesanctam esuriem,
Beatam sequitur Christi pauperiem.
Processu temporis crescens virtutibus
Ipsis apparuit mirandussenibus.
Mundo jam mortuus, Christo se vivere
Sancto raortalibus demonstrat opere.
Hinc pastor moritur, ovis praeficitur.
Pastoris strenue vices exsequitur.
Edocet subditosverbis et actibus,
Se donans specimen bonorum omnibus.
Dirus ad scelera misericorditer
Utrumquetemperans, fit aequus arbiter.
Ut prudens raedicus perungit languida,
Quae saJus abjicit, praeciditputrida.
Non illum extulit sedes superior,
Qui mente permanet cunctis
humihum,
Magister mitium, pater
Locat hunc humilem loco subhmium.
Ex dono Spiritus augetur sanctitas,
non deest charitas.
Legis perfectio,
Aluntur pauperes mente promptissima,
Quae dentur dat Deus manu
Vestitur nuditas Christi, velpauperum,
Accrescit cumulus bonorum operum.
Hic venerabile Cluniacensium
Plus priscis Patribus ditat coenobium.
lUius studio crevit religio,
Crevit et numerus fratrum coUegio.
Hanc domum Dorainus rebus ampHficat.
Sic quantum diligat Hugonem indicat,
Beata servitus totparansredditus
Dum servit, imperat vir Deo subditus.
Non tantum studio contentus practico,
Intendit otio vitae theoricse
Marthae sollicitus implet officicium,
Audit cum Maria Christi coUoquium.
Cum filios Deo multipUcat,
Lia
Quos Dei cultibus devotus appUcat.
Cum Rachel sterili, sed pulchrafacie.
Subtih coelica rimatur acie.
Jugi silentiojungiturlectio.
Nec deest lacrymis fervens
Sacrant frequentia hunc sacrificia,
Qua^, dum sacrificat, ipse fit
Quae addam ampUus ejus
Cum haec plus niteant cunctis sideribus
,
CARMINA. iQQ2
A Nam ejus opera sunt velut sidera,
Quae propter numerum manent innumera.
In epitaphio Eustachii comitis versus.
Principis Eustachii, quo Gallia floruit olim,
:
Exuviis praesens nobilitatur humus.
Istius arma viri tremuerunt Persica regna,
Et Babylon timuit, quae timor orbis erat.
..tthiopum proprio rubuit nigredo cruore.
Quem fudit Christo dexterasacra ducis.
PaUet adhuc Oriens stupefactus caede suorum,
Dum pavet occiduo rursus ab boste premi.
Regia Hierusalem Christi veneranda trophaeis,
Hoc duce captivum tollit ad astra caput.
Spem, Cluniace, suae tibi credidisti iste salutis,
g Ut sibi placaret te mediante Deum.
Hac spe longinquis veniens peregrinus ab oris,
Hic jacet et pro se supplicat ecce fibi.
Aurea crux, geminac cellae, piscesque marini
Clamant, quod nihilhuic jure negare potes.
Hujus membris sicut tua claustra parasti,
Sic prece spiritui regna superna para.
Htec quoque feUci quas contegis ossa sepulcro,
Post hoc hospitium redde suae patriae.
In epitapkio Bemardi prioris versus.
Egregius senior, cui nil juvenile cohaesit,
Bernardus prior, pausat humatus humo.
inferior. Hicpost miUtiam coeloslia castra subintrans,
Consenuit certans hoc in agone diu.
Iste sibi pro te nuuquam, Cluniace, pepercit,
^^ Hinc sibinulla dies absque labore fuit.
Sic beue totius pondus tolerando diei,
Nummum promeritum sero reportat ovans.
largissima. Hujus, vos fratres, raemores estote sepulti,
Nec cadat ex animo quae tegat ossa solum.
Inepitaphio RainaLdi archiepisc Lugdun. versus.
Gloria pontificumjacet hic praesul Rainaldus,
Magnus in exiguo conditus hospitio.
Vizeliacensis prius abbas, post patriarcha
Lugduni fulsit, factus honoris honor.
Praedia, thesauri, fastigia celsa loquuntur,
Quo studio piimo praefuit iUe loco.
Lugdunensis apex junxisset cornua coelo,
Ni celer occasus subripuisset
eum.
Cujuserat monachus, prope cujus ob uberenatus,
Y)
:
Accubat in gremio nunc, Cluniace, tuo :
Quem tibi commissum numero comniitte piorum
Cumque tuis precibus fac penetrare polum.
Inepitaphio Petri Aboelardivei^sus.
GaUorum Socrates, Plato maximus Hesperiarum
Noster Aristoteles, logicis quicunque fuerunt,
Aut par, aut roelior ; studiorum cognitus orbi
oratio. Princeps, ingenio varius subtUis et acer,
Omnia superans rationis, et arte loquendi,
vi
hostia. Abaelardus erat. Sed tunc magis omnia vicit,
operibus, Cum Cluniacensem monachum, moremque profes
? [sus.
 IX 1024
,0J3 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC.
se con„u,nera,,d^
Ad Chrlsti veram Iraasivit philosophiam, A Philosophis quandoque ^onis
dedit, undeuas Ma,o reuovante
Kaleuda,.
In qua longKva^ complcns ultima vita,, Spem

FETRI VENERABILIS
ABBATIS CLUNIACENSIS NONI

STATDTA CONGREGATIONIS CLUNIACENSIS.

Vindelicorum 1739, fol.)
(Luc. HoLslEN,i.s Codex Regulamm edit. R. P. Mariaui Brockie, Augustaj

OBSERVATIO CRITIGA

lelmo. yEquilanicBet Golhiae seu

Septmamwcluce.agrosetredddusmnm^^

(^oj^9\^9anonis cj *c
quam septemdecim monastenasub Uuniacensis
^j
ut anno iam 937, p/ws

Calmetias in suo Catalogo rel:posoru,n ordmu,,,. propri-

'^'['^'""'JZZZmI'^^^^
Z^ri-T^o^lZ.'^^^^^^^^^

sacraillaRegulaabomnibmarctisstmeobmnmr^^^^^^^^^
tionem monasleriorum Benedictmoram per ^^'^'''^'''''^^^fPJ/''^^^^^^ prlebenteS. Udatrico,
communicationemabipstsClumacensibusrogamt,qHc^elsu^^^^^^^^^ S icilegio,
nobiUBavaro, sed apud ClumacummonachoBenedictoicm^^^^^^
tom.lnovceedn.,qidh^cstatidaappellatant>quioresco^^^^^^^^^^^
J f^

lixitalem,hicreferresupersedemus.Qusequideniconsueludim^^^^ ^^^^, ,•,,

locorum ettemporum circumstantms, mulattombus
''\^{^'l%f.^^^^^^^
Pr(efationeadrenovatasuastatutaClumacensiaiyrsenolarevoluit,qu(£proiniiicexnwenu<^,
MagnaSS. Patrum, edit. Lugd., tom XXI desmnpta. militia^n
nalus, *?'"; «^,,ijjuvcmlibusan7iis
Eratautem Petrus Mauritius exnobdistemmateapudAvemos ^ "^^^^^^^^

induil monachum, alQnepxetateetdociu^^^^^^

secuus tandem sceculorenuntians, apudCluniacum
'pXliens, anno 123, abbas ix imufceleberrima^ 'Tr^^nZM^sS^^^^^^^^^^
1

gravitateacleosuavitergxtbernavit,utadhucintermoMe^^^^^^^^
translatus fastis sanctorum mscriptusetuleosanctus ^l^J.\' '^^^^^^^ pro quibus-
venerabitisabbasadhibuittotiuscapaultClumacensis^^^^^^^
dam7nutatisconsuetudi7i\busanttqmoribusprwnntterevouit,i7nofuitwetsim^^^
j
Zidendisubjecil.Quxomniasanctissi,niaObcitisprucie7itia77i,pietatemethumiiUaleramaniies[a7U,aiqi^
sequentia statuta piorum virorum lectionem me7-entur.
 102i STATUTA COiNGREG. CLUNIAG. 1026

APOLOGETIA, HOC EST SATISFACTIONALIS PR.EFATIO DOMINI PETRI

CLUNIACENSIS ABBATIS DE QUIBUSDAM SUO TEMPORE
MUTATIS CONSUETUDINIBUS.

et maxime religiosas, memo A Utatis causa monenle, mutavi, et idcirco, non ut

Quoniaiu res gestas,
ricB commendarc sempcr utilecst, visiim est mihi, quidam olim in angulis, ad corrodendas carnes fra-
ut ea, quse in Cluniacensibus institulis a viginti ternas, semotis locis insusurrabant, me, ista facien-
quatuor, annishocestexquo oflBciumpastorale in- do, eis imo hac sanctorum Patrummufa-
prffituli :

dignus suscepi, mulata, aucta, et dempta sunt, tioneab eorum tramite non deviavi. Feci tamen hoc
scripturamediante, ad modernorumet posterorum non solo arbitrio, sed, juxta Regtdce praeceptum
notitiam traasmillam. Hoc eo modo faceredecrevi, quorumdam Deum timentium ac sapientium fra-
ut non solum ea qufe, ut dictum est, mutata, aucta trum consUio. Feci hoc fandem capituli universalis
vel demptasunt,ponam, sed et qua rationevariata assensu. Et, quia quod praetermittendum erat brevi-
sint sut)jungam. Horum duorum alterum cogni- ter est, ad ipsa quorum gratiahaec
proetermissum
tioni rerum inserviet, alterum scandalo eorum qui, praecesserunt jamstylusaccedat. Verum, quoniam
causam mutationum ignorantcs, et moti fuerant, operi Deinihil prcneponendum esse Regula praecipit,
vel moveri poterant, fortasse sufBciet. Nulli cnim nec ego ei aUquid in scribendo prseferam ;sedab
sapientium nova, iuusitata, et mira videri debet ipsoopere divino, hoc est ecclesiastico oflficio, ex-
usuum ecclesiasticorum, si necessariafuerit, et fre- ordium sumam.
quens mutatio, quoniam aliud est, quod a Domino B I. Statutumest utomnesversus Regulariumhora-

cTeterualege immobiliterteueudum preecipitur, alte- rum, exceptis hymnis, subuna et mediocri repau-
rum quod ab hominibus utililatis cujushbet causa satione decantentur, ifa ut universorum voces si-
ad tempus non iu perpetuura imperatur. Et illud mulcessuram versus flniaut. et postmediocrem, ut
primum quideiniclcirco mutandum nonest, quiasi dixi,repausationem: simulquoquealium incipiant.
non scrvatur, nec saUis aeternaullomodo conserva- Mediocrem vocavi, ad distinctionem iUius quam
tur. Hoc vero secundum ideo quandoque mulatur, quidamfacere solent, in cujusintervalio orationem
quiaquod aliquando utile fuerat.aliquando noxium Dominicam, hoc eslPaternoster saepe bis, quando-
comprobatur. Et, utclarius eloquar, quee veraevir- queter, olim ipse consummavi. Unde tantam esse
sunt,nunquam mutandasunt; quae vei*oadju-
tutis oportet, utpleneab omnibus .semper resumatur,et
menta virtutum, pro congruenlia rerum, persona- mora ipsa labor cantantium allevietur. Ab hac
rum et temporum utiliter dispensanda sunt. iNec inslitutione Cluniacensis tantum conventus exce-
enim prc-eceptum fidei, spei, vel charitatis, et quae ptus est, ubi hoc servari non potest, quia ad istud
subipsa charitate continentur, castitatis, humiiita- nec diurnae horae, nec nocturnee visoe sunt posse
tis, veritatis, et sinceritatis mandata mutari, quo- suflUecre.
libet dispensante, vel quaUbet dispeusatione pos- Causa instituti hujus fuit, ut confusa distinctio
p
opus mauuuui,corpo-
sunt. Jejunia tamen, vigiliee. cantantium, quam aUi prius, alii posterius et inci-
rahs exercitatio quye juxta Apostolum, utilis qui- piebant, et tiniebant, uniretur, et inteUectus ipse,
dem sed ad modicum est (/ Tim. iv), et simiha velut quodam communi silenUo, simul pausando
istis. qu8e enumerare prohxitas prohibet, nunc mi- reformaretur, et par diurnarum, sive nocturnarum
nui, nuncaugeri, nuuc omnino subtrahi certae ne- horarum, in supertluis etminus utilibusrebusprius
causa praepositorum magi-
cessitatisvel charitatis expensa, intam utili et coelesti divinoopere expen-
slerio debent. Hanc regulam apostoli ipsi secuti deretur.
sunt, hanc eorum successores apostoU ponlifices n. Stalutum estne,propter uUamduodecimlectio-
hanc sancU monachorum seu eremitarum Patres, num festivitatem, Dominicale officium intermitta-
hanc et praecedentes Cluniacensisordinismagniet tur, illis feslivitatibus exceplis, quae ex more in
egregiifundatores.Hossinominaresigillatimneces- cappis, velalbis Uunt, etquae proprietatem nocturni
sitas imperaret,ostanderem aprimosaucto Odone cantus habent, hoc est integra responsoria, et exce-
usque aduUimum sanctitatis titulo insignitum Hu- ptis octavis apostolorum Petri et PauU, et Assum-
gonem sanctum Patrem, uuiversos de institutis con- ptionis sancta3 Mariae. Praeter ista, quae excepta sunt,
suetudinibus plurima suis temporibus, urgente ta- siduodecimlecUonum fesUvitas die Dominica oc-
D
men necessitate, uUU semper causa mutasse.Multa currerit, octoprimas lecUones cum responsoriis
enim priores utiUter institueruut, qua? sequentes suisdies Dominica obtinebit. ReUquasquatuor cum
certa interveniente causa utiUter mutaverunt. Hos matutinis, Laudibus et Missa tantum matuUnaU
«rga secutus qusedam iu pristijQiisusibus, certseuti- sibi saucti illius commemoratio vendicabit.
1027 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC.
Causa hujus fuit, quia frequeates, acdi-
instituti
versisoccasiouibusantiquis festisnovse superaddi-
ta3 3oIeaiQitates, iminensamillaui Dominicee resur-
rectionis gloriam, nostraeque per ipsam, et futurae
resurreclionisbeatam spem, quaeduo omnis Domi-
nica dies commendat, pene assidue interpolabant
et lectionesatque cantus proprios ad Dominicam
pertinentes,quandoque per quadriennium etquin-
quennium auferebant. Eapropter, ut sacrosanctee
Dominicee diei reverentia, quantum rationabiliter
fleri poterat, reformaretur, etaures Ecclesiae nostrae
evangelicis seu apostolicis, Veteris quoque Testa-
menti lectionibus, sive Dominicae diei deputatis,
non defraudarentur, hoc praeceptum est.
III. Statutum est ut nulla prorsussoIemnitas,die
Dominica proveniens, commemorationem Domini- g Michaelis archangeli,niore anniversariorum solem-
coe dieiad matutinoset ad vesperas impediat.
Causainstitutihujus fuit, quae supra, hoc est Do-
minicae diei reverentia.
IV. Statutumest ut in die Dominica neraoinora-
tionegenuaflectat,exceptisgenuflexionibusillisqu8e
a sacerdote ante et post missam fiunt, et illa,quai
ex longo jam usu pene ab omni Ecclesia observa-
tur. quandoinprofessione fideiad missam cantatur
Et AoOTo/ae^us esMlIaetiam.quamcommunicanles
ante perceptionem corporis Domini observare so-
lent. Sed et illa^ quae fieri solet ab iis, qui portanti
Eucharistiam, quolibet in loco occrurunt, atque
illis metanoeis, quae quotidiano usu in capitulo
fiunt, et vulgo veniae nominantur.
Causa instituti hujus fuit jam dicta reverentia
^ Marcum, quodsic incipit Initium
Dominicae diei, et universalis Ecclesiae in canonibus
decreta observatio.
omnia monasteria et ec-
V. Statutum est ut per
quaead Cluniacum pertinent, Transfigurafio
cle^ias
Domini eo more quo Purificatio sanctae Mariae, ex-
cepta processione, cum lectionibus, responsoriiset
ad diem pertinentibus, celebretur.
officiis
Causa instituti hujus fuit ipsa admirabilis post
nativitatera velresurrectionem Christi, transfigura-
tionis ejus, nulli alii diei solemnitati inferior,
modernus multarum per
gnitas, et antiquus atque
orbem Ecclesiarum usus, quae non minore quam
Epiphaniam et Ascensionem Domini honore jamdi-
ctae transfigurationis memoriam recolunt.
VI. Statutum est ut, dum major missa in conventu
cantatur, nuUusalicubi in totomonasterio missara
cantet, quiaoccasioneillarummissarum in tantum
raajor et principalis missa negligebatur, ut vix
quarta pars, cum eadem celebraretur, adesset.
Causa inslituti hujus fuit, quod jara praemissum
est, ne secretarum missarum occasione ea negli-
gerentur, in qua solemne sacrificium oranipotenti
Deonon soluma sacerdote, sed etab universaproR-
sentialitercongregationeiisexceptis,quinullomodo
interesse possent^offerri a Patribus institutumest.
VII. Statutiim est ut, paiilo antequamjam dicta
missaincipiatur, ad invitandum eos, qui extraec-
clesiam per loca diversa hora illa dispersi sunt,
IX. 1028
A privatisdiebusaliquantodiutiusduosignapulsentur
Causa institnti hujus fuit quia, ut praefatussum,
horis missam praecedentibus, per obedentias et
per opera diversa dispersi fratres, tempore, quo
missa cantabatur, ignorabant, et soepejam eacon-
summata, necdumcoepitam esse putabant. Undene
vel ipsitam lucrosamanimaehoram hacignorantia
amitferent, et laici extra manentes, aut peregrini
undecunque convenientes, tempus ilUus solemnis
missae ignorare possent,decretum est ut tali signo
universi studiosi pariter ac desides ad convenien-
dum admonerentur.
VIII. Statutum est ut omnium monachorum Clu-
niacensium defunctorum anniversaria dies ab uni-
versiscongregationis nostrae fratribusvigiha sancti
nium fiat, et vigilia Conversionis sancti Pauh aliud
eodem modo anniversarium, pro omnibus utrius-
que sexusparentibus universorum fratrum congre-
gationis nostrae.
Causa instifuti hujusfuitut licet quidquidabEc-
clesia Dei adhuc in terris posita pro defuncfisfide
libus fit, nullo excepto, cunctis jam defunctis fide-
libus, istoque adjiitorio indigentibus prosit ta- ;
men justumesse visum est ut super solita plusali-
quidmagisdomeslicisadderetur, quodipsisspecia-
liter, et cunctis, ut dictum est, hac cura indigenti-
bus, universaliter subveniret.
IX. Statutum est ut prima Dominica Adventus
Domini legatiir principium Evangelii secundum
Evangelii Jesu
:
CkrisliFilii Dei, sicut scriptum est in Isaia prophe-
ta, et rel'qua.
Causa hujus instituti fuit quod ignotum ex quo
tempore, etcujus instituto legebatur prius evange-
lium, etparum velnihil ad diem.\dventusDomini,
quo per nativitatem suam mundo primo apparuit,
pertinens, et magispassionisipsius,quam incarna-
tionis, vel nativitatis praecursioni congruens, hoc
es^ : Cum appropinquasset Hierosolymis et venisset
di- Betphage ad monteni {Maltk. xxi).
X. Statutum est ut universi fratres Cluniacenses,
omni sextaferia, praeter Nativitatem Domini, si ea-
dem die occurrerit, ab adipe abstineant.
Causainstitutihujusfuit, inconveniens non par-
vura,quod non solum clerici, non solum laici,sed
D pueri et infirmi totius Latinae Ecclesiae ab-
el ipsi
omni esu carnis, et solidae vel attritae et liquefactae
pro raore jamantiquo ea die, ab reverentiam pas-
sionis Dominicoe, abstinebant, soli raonachi jam
dicta adipe et legumina suaintundebant,et eofrixa
diversa ferculaassumebant.Insuper aufem taraab-
surdura hoc omnibus praeter monachos videbatur,
ut nec ipsi pauperes datas sibi talium ciborum re-
liquias comederent, sed aut in posterum diem re-
servarent, aut statim indignantes projicernet.Unde,
ut tam indecens nota ab ordine nostro tolleretur,
et Dominicae passionis abstinentiae publicae reve-
rentia, ab iis qui crucem Domini toliere magis;
 ;
1029 STATLTA CONGREG. CLUNIAC.
quam euin sequi videnlur, uoq infringeretur, hoc A
praeceplum est.
XI. Statutum estut ab omai mellis ac speoierum
cum vino confeclione. quod vulgari nomine pi-
graentum vocatur, ccena Domini tantum excepta,
qua die mel absque speciebus vino mistum anli-
quitaspermisit, omnes Cluniacensisordinis fratres
abstineant.
Causainstitutihujusfuitaliquod,licetparvum ab-
stinentiaBincrementum.Ktnonsolumhoc,sedet vera
PalrismagniBenedicti,demensura potus monacho-
rum, ut notumest,loquentis. Licet ,inqu\i,legamus
vinum omninomonachorumnon esse,etreUqua..Qnod
si j uxta heec verba vinum omnino monachorum non
esl,quiatamen,fragilioresprimismonachisposterio-
res fuerunt, vix indultum est, qua auctoritate, quave
ratione transmarina vel Orientalis species magno la-
bore quaesita, multo pretio empta, viuo pauperum
et abstinentiura monachorum postmodum admista
est? Cumque velut ex magna condescensione in-
firmo discipulo Apostolus praecipiat, dicens Mo- : test.
dico vino utere,propterstomachum tuum,etfrequen-
tes tuas tnfi.rmitates {I Tim. v), quid dicent mona-
chi non aegri, sed sani non inhrmi, sed robusti
; lecUonum fesUs
non parvo, sed multo nec solum multo, scd et
; neant et nec in eisdem festis, quod simiiiter anti-
mellito ; nec solummellito, sedet regiis speciebus
vinocoufecto utentes ? Et cum jam dictus ipsis et
laicis praecipiat Apostolus Nolilo inebriari vino,in
: Causa msUtuU hujus fuit ipsorum dierum ab
quo est Luxuria {Ephes. v), quidfietde monachis
non. Solum ebrietatem non praecavenlibus, sed ut
magis eam provocenl,peregrinis saporibus gulam
irritantibus.
XII. Statutum estut,exceptis infirmis et omnino
debilibus, carnibus nulius vescatur.
Causa inslituti hujus fuit ipsa Regulifiauctoritas,
inquahoc idem praecipilur, etne sanus et integris
viribusmonachus carnemcomedat, prohibetur. In-
super etiam quia nuUa rationabilis causamutandi
hujus capituhinveniri poterat, sicutin quibusdam
aliis ejusdem Regulae olim mutatis capituhs a Pa-
tribus mventa est.
XIII. Statutum est ut, si vigiliae fesUvitatum, qu<e
publica jejania habent, die Dominicaprovenerint,
Sabbato praecedenti jejunium observetur.
Causa institutihujus imprimis quidemreve-
fuit
rentia et amor sanctorum, secundo tamen locoin-
congrua nec honesta nostraeconsuetidinis ab aha-
rum Ecclesiarum usu dissonantia, quia et Romana
Ecclesia, et aliarum Ecclesiarum universitas, no-
stris tantum exceptis, jejunia vigiharum modo su-
pra scripto servabant.
XIV. Statutum est ut jejunia regularia ab Idibus
Septembris usque ad caput Quadragesimae a no-
stris, semel m
die comedeudo, serventur, excepto
festo S. Michaelis, et Dedicationis Ecclesiae.etApo-
stolorum, extra Adventum,et Septuagesimam.pro-
venientibus festivitalibus abbatum Cluniacensium,
octo diebus Natalis Domini, Epiphania prima tan-
tum, die festo sancti MarcelU papae et saacti Vin-
1030
atque Purificationis sanctae Mariae
centii martyris,
ConversioDe vero sancti Paulijejunium non solve-
tur, quoniam de eodem apostolo ahas ahis anni
temporibus festivitates Ecclesia celebrat. Cathedra
sancti Petri eadera jejunium relaxabitur,et etiam,
quia infra Septuagesimam festivitasillasemperoc-
currit. Tunc vero post missam majorem statim
Sextacantabitur, et facto mtervallo JNona sequetur.
Causa instituti hujus fuit mulUplicitas noviter
adinventarum festivitatum, quae magis fortasse
causa quorumdam commodorum, quae proferre
nolo, quam amore sanctorum, acclamatione quo-
que velut indocti vulgi adaucta, majus jam dicti
temporis spaUumoccupabant,etex Regulainjuncta
jejunia, frequentatis bonis commestionibus, jam
l^
peneuniversa excluserant. L'nde eodem modo ser-
vata utrinque sobrietate res difiBnita est, ut in duo-
decira lectionum festivitaUbus sanctisjam insUtutis
honor non minueretnr, et ex Regula pr;eceptum
jejunium, ex quanta rationabihter parte tien po-
servaretur.
XV. Statutum est utomni die Advenlus Domini,
excepta prima Uominica. ab adipe, qui induodecim
m
usu esse solebat, omnes absti-
;
quoex moretiebat, necinipso festo saucU Thomae
apostoli bis comedant.
omni pene Ecclesia solito major ob praeparaUonem
Domini Natalis servata abstinenUa, ut sacros dies
, iUos, quos mulU alii majoribus jejuniis dedicant,
nostri saltem mediocribus dedicarent.
XVI. Statutum est ut nuUus fratrum nostrorum
pannis, qui dicuntur galabruni, vel isembruni, ve-
stialur, nec us qui vocanlur scalfarii, vel frisu,
exceptis Anglis vel Angliae afUnibus monachis, ne-
que iUis, qui appellantur agnelini, exceptis Teuto-
nicis et us adjacenUbus monachis hac tamen :
conditione, si magis religioni congruentes nigri co-
loris vestes m regionibus suis in venire non potuerint.
Causa instituti hujus fuit, supra quamdicere ve-
hm, vesUum notabiliter
sicut et ipse vidi, talium
inhonesta et turpis curiositas, qua oiim multi no-
strorum, non aliter quam saeculares homines seri-
cis variis velgrisiisvesUumgeneribus secomebant,
et electo adinUmamcordis humilitatem designan-
D dam humiliorecunctis coloribusnigro colore, ipsa
repugnante natura ornare se, velut sponsi proce-
dentes de thalamo, summo studio contendebant.
Versaresjam erat in habitum, nec in iis dehnque-
re se, caecati usu longissimo, senUebant.
XVII. Statutum estut nullus fratrum CJuniacen-
sium, caltinis, sive aliis, quibus uti solebant, pere-
grinis pehibus, induatur, nec prorsus quibuslibet
excepUs arieUnis, siveagninis, atque caprinis pel-
libus, et ad coopertoria facienda solummodo,sicut
hocmagis placuerit, putosiorum, etjuxta aliorum
linguam, vesonum pelUbus.
Causa instituU hujusfuitmulta,utsuprade pan^
d031 PETRl VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 1032

nis dictum est, cattinarutn, pellium

sive aliarum A pheta Isaias dicat : Cullus justilice silentium {Isa.
notabilis et damnabilis curiositas, qute in tantum, Quod quia Cluniaci, propterfrequentiamne-
xxxii).

utipse novi,processerat,utGallicanorum cattorum gotiorum et multitudinem supervenientiura, valde ex

pellibus contemptis, ad Iberorum vel Italorumcat- aliquanto tenipore corruptumfuerat, necessarium
tos, religiosorum hominumcuriositas transmigra- - visum est ut hic modus silentii, sicutsupra distin-
ret. iNil se habere non parva piorum, eisque adhee- ctus est, institueretur.
rentium raultitudo putabat, nisi ex pilosis illis et XX. Statutum est ut quadragesimalitempore ad-
condensisNumantinorum,hocest,juxtamodernos, ditis ad silentium tribusdiebus, hoc esttertia feriA,

Amorensium cattorum pellibus contexto multi pretii et quinta et Sabbato, quibus in claustris juxta mo-

coopertorio, lectus et muniretur pariter et ornare- rem pristinura locutio essesolebat, continuum per
tur. Quod malum paulatimsuccescens, adhocjam totam Quadragesimam |silentium teneatur.
pervenerat, ut fere centum solidis empta cooperto- Causa institutihujus fuittam sanctorum dierum
ria, addito quoque vestium non raediocri pretio, reverenfia, quia nonplene religiosum videbatur,ut
ditiores domos congesto raulto alieni eeris debito. illis summae abstinentiae, etomnium virtutum die-

non parum gravarent, pauperiores pene omnino bus, virtus silenfii colloquiis non valde necessariis
pessumdarent. D pubhceinterpolaretur.
XVIII. Statutum estut nuUus scarlatas, aut bar- XXI. Statutum estut de usitatis in claustro binis
racanos, vel pretiosos burellos, qui Ratisboni,hoc locutionibus, secunda omni totius anni tempore
est apud Rainesbors fiunt, sive picta quohbet modo subtrabatur.
straminahabeat, sedsolummodocilicium superje- Causa instituti hujusfuit nullaprorsus ejusutili-
ctis tantum duobus mediocris pretii pannis, qui tas, nuUa necessitas, a quibus aliquando horam
ex ufroque misti coloris sint; et qui
albi et nigri, et diei apud religiosos vacare, non solum otiosum,
non duplices, aut quadruplices, seu multiplices, sed etiam pernitiosum. Occupat enimillius tempo-
ut a quibusdam fieri solet, sed simplices fratribus risspatium inutilis, imo noxia loquacitas, quod
supponantur. modo sibi assumil:lecfionibus et cantibus divinis

Causa instituti hujus fuit, in aliis vestium ge- salubris taciturnatas.

neribus damnatacuriositas etiam alectis monacho- XXII. Stalutum esf ut silenfium ad raensara sic-

rum removeretur, maxime cum ante tempora S. ut in regulari refectorio ubique et ab omnibus te-

Hugonis, non nisi cilicio, superposito tantum uno neatur. Sed.siexfrarefectorium regularicomedenti
et simplici panno ahquis uteretur. quilibet superveniret, surget cumqueinvifabit,lo-
;

XIX. Statutum est ut in; infirmaria Cluniacensi, quetur, ct stando, quantum necesse fuerit, post-

quae quinque habitaculis sub uno tecto divisis di- C quam resederif, ut prius tacebit.
stinguitur, tali discretionesilentium teneatur, utin Causa instituti hujus fuit Aposfolus etiam laicis
ea parte, in qua fratres defungantur, quae media prcBcipiens: Unusquisquepanemsuumcurasilentio
est, et in illa quee superior a parte meridianaest, manducet. EtiamS.Benedictusraonachisimperans:
silentium et collocutio antiquo more servetur in ; dicens :Su7nmum fiat silentium admensam ;et\a.m a.n-
tribus vero aliis claustri regularis silentium tenea- tiquiseumodernitemporisreligiosi,quiubicunqaeco-
tur. Sic in cella novitiorum etadjacenti cJaustro medant, rigorem silentiii nullo relaxant. Nechone-
sive officinis, exceptis novitiis, et eorum magistro, stum est Cluniacensibus videri minus religiosos.per
quiubiet quandoloqui solent.loquentur exceptis ; quos in Galliis, Germania, Anglia.Hispania, Ualia,ac
etiam episcopis etabbatibus supervenientibus ma- tota fere Europa a multis annis arefacta religio

jore priore,et subprioribusordiniscustodibus,qui refloruit, ; mulforumque inveteratus tepor, divina

in partibus ilhus cellae novitiorum, et ipsi loqui praeeunte et comitante gratia, recaluit.
potuerunt, et in preesentia tantummodo eorum alii XXIII. Stafufum est ut in claustrum, vel in reli-

In operatorhs vero universiscontinuum teneatur si- quas regulares domos nullus clericorum aut laico-
lentium, exccplo uno tanlum magistro uniuscujus- rum ingrediatur, nisi autcausa operis alicujus,aut
que operatoriae domus et exceptis operariis novae D causa videndidomos, ut honestihospites faeereso-
ecclesiae et operaloriisipsorum. Teneatur, insuper lent, ant causa medendi intirmis in infirmariaja-
clauslri silentium in coemeterio, etclaustro coeme- centibus.
terii, in sacristiis omnibus, et via quae ad domos Causa instituti hujus fuit clericorum, auf laico-
superiores ducit, quoe juxta majorem ecclesiam rum, el maxirae faraulorum, adeo frequens per
sun': etin adjacentibus locis, exceptis supradictis claustrum, quibuslibet de causis, transifus ac re-
abbatibusetprioribus, quibus in partibusillisloqui gressusjitaut pene in sfraiam publicamclaustrum
supradicto modo licebit. verlisse, et ineundo ac redeundo, fere jam a mo-
Causa instituti hujus fuitsumme necessaria in nachis nihil distare viderentur.
omni rehgione silentiiulilitas, sine quo modiscon- XXIV. Slatutum esf ut iufirmis ipsis, velqnibus-
gruis observato, nec dici religio, nec esse potest. libet in infirmaria coinedentibus , nullus, ul fieri

Cujusle.v.sin Scripturis sancti tanta est, ut inter lamulorumlaicorum serviat, sed monachi
solebat,
innumcra ejusprceconia,de ilio etiam magnuspro- tantummodo, aut conversi barbari.
 1033 STATUTA CONGREG. CLUNIAC.
1034
Causa laslitutihujusfuithonestior conversorum A
Gausainstitutihujusfuitipseineptus.etomnibus
quam sfeculanum famulorum cum monachis coha- displiccns bibendi modus,
quo urgebantur fratres
bitatio, etne materiam furandi ea qua de mensa scyphis depositis, justifiis bibere, nec in ipso
mu-
in infirmaria comedentinm supererant, servientes scarum tempore, quid intus laleret discernere.
fratribus conversi haberent sicut priores famuh, XXVJII. Statutum est ne calcearios cum
corri-
queecunque palam vel furlim iratribus subripere giis, quia inutiliter iaboriosum erat, Sabbato
poterant, uxori, riiiis,ac quahcunque familioliesuie abluant.
in burgo constitutce deferre solebant. I'r«ler hoc, Causa instiluli hujus fuitquiaolim ubicunque
etiilud in causa fuit, quod
secreta monastici ordi- necessitas occurrebat, subdiooperantes, et pluviis
nis,aut discipjinasregulares, quaulpole in regula- et lutosis diebus monachi calcearios
suos, ipsa ope-
ribusofhcinis assidue commanent(!3,vel videbant, ris necessitate cogente, luto plerumqueinfectosad
velab ahis audiebant, more sfecularium soecuiari- claustrum revertentes, lavabant. Inde superstitio
bus vuigantes detegebant. descendens, cum ilhhoc ex necessitate facerent et
XXV. Statutum est ut loco famulorum, qui mane illos annum et biennium de claustro nus-
qui per
vociferando fralresin inhrmariajacentes inhoneste quam
procedentes, sua et mundissima et nova cal-
admi3samYocarosolebant,scillaadliocmsublimi b ccamenta lavare quidera, quia
necessarium non
infirmariie loco suspensa pulsetur. eraf, nou compellebat, sed duorum
tantum digito-
Causa instituti hujus fuit, quia aptius et hone- rum extrcmis summitatibus duabus aut tribus
stius visum cst ut fratres in infirmaria dormientes
aqucB gutlulis infundere imperabat.
signi ubiquc usitalisono cxitarentur,quam incon-
XXIX. Statutum cst ut fratres equitantes froc
gruo in summi silentii tcmpore verbo, ut saspe cum simul et cappam ferre non compellantur
contingit, terrerentur.
sed aut frocco simplici, aut cappa tantummodo, si
XXVI. Statutum est ut meridiance jejuniorum
voluerint, induh iter faciant.
quae in 3estatc post Scxlam fieri solent, momenta-
Causa instituli hujus fuit vestium ipsarum mun-
neae, et simuIahtioe,dimittantur,et pro spatio illius ne, ut fieri solebaf, fratrum claustra ingre-
ditia,.
temporis quod inutiliter expendebatur, fratres in dientium frocci et tunicse luto, pluviis vel lutosis
clauslro sedeaut, et legant, aut raissas cantent diebus contracto infesti ac sordidi apparerent, et,
aut aliquidnecessarii operis agant.
insuper labor itineris alleviaretur, et antiquus de
«U^ausa instituti hujus fuit ipsa, ut dictum est,
hac re utiliterinstitutus modus reformarelur.
inulihs occupatio temporis, quia promoreantiquo
,.,.... - - • i
diebus jcjunii. qu(E m ^estate proveniunt, necesse
,
XXX.
,...,». ^miunjua
Statutum v^oi
est ut
111, morem vcieieuj, uuo
iiiuiuuj veterem, quo Sine
sine
involucris crurumleuca plus una a^quitare
^ prohi-
erat missam et mensam,
eratfratribusantc
fratribusantc mensam.nnnn.frlnr. ^
non ad dor- K„K.w,...
bebalur, tenere,
:...,.. -5-^. .
si voluerint, non cogantur.
miendum,velquioscendum,sedaddormitionem et Causainstitutihujusfuif quia nullaratio appare-
quietemsimulandam,seexspoliare,discalceare,vel- bat,qua cogerentur absque necessitate quibuslibet
ul longo somno seipsos in lectis componendo, et
involucris crura involvere, et quod necessitalis
bene operiendo praeparare. Et quidem antiquus
tantum causapermissum fuerat, sine uhd necessi-
monachorum mos erat jejuniorum diebus delri- tate portare.
menta usitati somni congruenti dormitione ante
XXXI. Statutum est ul psalmi ihi, qui a, Deus
mensam compensare. Lndellieronymus: Sxpeva- auribus nostris, incipiunt, post orationem quae fit
cuo ventredormiendum es^Sed quia sequentes mo-
ante vesperas decantari solent, in omni xii lectlo-
nachiantiquis curiosiores^physicoesectalores, ven-
num festivitate intermiflantur.
trevacuo dormirc inulilc corpori judicaverunt, ad
Causa inslituli hujus fuif, laboriosa, imo pluri-
eam brevitatemmeridiauosjejuniorum somnos re- busodiosapsalmorumfamiliariumpaulatimmullis
degerunt, ut meridianai quietis nullam veritatem,
de causis adaucta multiplicitas. Quae quia multos
sed solum veritatis siraulacrum retinerent. Adde-
gravabat, multorum et totius pene conventus pos-
bant (quod salva pace eorum loquor), jam dictte
tulatiouein hac parte immutata est.
simulationi magis ridendamsuperstitionem, ut ve- D
XXXII. Sfatutum est ut defunctis fratribus no-
lut graviterdormientes prohxiore sonitu signi
exci- stris universis sciUicet professis, die anniversarh,
tarentur, el quasi longa lectorum revolutione
hi- quorecitari nomida eorum a lectore, sicuti mos est
spidi et incompti raanus abluerent, capifa
come- in capitulosolent, quinquaginta praebendae dentur,
rent, etomnem prorsus solemnitatem
longissimffi tali condilione, utsive plurasint,sive minus,
meridianae explerent. Unde judicatum estul corpo- quam
quinquaginta, ulfranumerum,jam dictum nec au-
ris tam inutili laboris inserviens,
lectionibus can- geanturpreebandiie nec minuantur.
tibus, et sacrittchs divinis seu quibuslibet
utilibus Causainstituti hujus fuitmiravirtutum discretio,
exercitiis impunderetur.
quia difficile visum est, et etiam importabilc, ut si-
XXVn. Statutum est ut non vasis illis vinanis.
multiplicitas defuuctorum usque ad octogenarium
quaejustitieevocantur. Sicutolimfacere
cogebantur etcentenarium,autforte iufinitumnumerum, assi-
sed propriis scyphis unusquisque
bibateotempore due decedentibus fratribus se extenderet, quod
uno post Nonam ad potum fratres pergere
solent pari modo preebendarum numerus. Nuhus enini
Patrol. GLXXXIX.
33
1035 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX. 1036

moQasterii substantia, si aprioribus institutus mos A taliumpersonarumjam fere major numerus habe-
servarelur, diu ad hoc sufticere posset. Raris ta- retur, etfrequentia ac nefanda raala ab eis com-

mea adhuc diebus defunctorum fratrum nomina missa, quaj quia etiam relatu inhonesta sunt reti-
usque ad quinquagcnariumnumerumperveniunt. ceo, pene assidue adiversis terrarumpartibus au-

XXXIU. Statutum est ut quidquid de mensa quo- direntur.

tidianaafratribus superest, eleemosynacommunis XXXVi. Statutum est ut nullus etiam ex conces-

accipiat. sionefuturus monachus regularibus usque ad xx
Gausa instituti hujus fuit, quia contra morem annos vestibus induatur.
pene omniumtam rehgiosorum quamssecularium Causa institutihujusfuit immaturanimisque ce-

si tantumde pane cuihbet fratri superesset, quod

ler infantium susceptio, qui antequam aliquid ra-

panis moreabsque casu inmensam subsisterepos- tionabilis inteliigentiae liabere possent, sacraereli-

set, non eleemosynae, sed custodi refectorii, ut ser- gionis vestibus induebantur, etadmisti aliis pueri-

varetur ia crastinum, reddebatur. Quidquid autem libusineptiis omnes perturbabant, et ut quaedam

vini supererat exceptis quibusdam jejuniorum die- mulla breviter colligam, el sibi nihii
taceam, et

bus, etdie, quafrater defunctus tumulabatur, cu- pene proderant, et aliorum reiigiosum propositum
stos vini in crastinum similiter reservabat. Hoc 3 nc>n parum, imo quandoque plurimum, impedie-
quiainhonestum videbatur, et utinsuper^id eJee- bant.
mosynce adderetur, omnes absque aliqua exce- XXXVIL Statutum est ut pro annua et regulari
ptione mensarum, refectorii atque infirmarise reii- probatione, saltem menstrua, hoc est, unius men-
quiae eleemosynae datae sunt. sisprobatio erga novitios observelur, antequam
XXXIV. Statutum est ut dies rasurarum aliter voto proraissae obedientiae astringantur.
ex parte, quam fieri solebat, immutarentur ita ut Causa instituli hujus fuitquiaannuaet exRegula
prima rasura fieret die prascedente vigiliam Natalis praeceptaprobatiodiscretionesuccedentiumPatrum
Domini. Secunda propter assiduam mutationem temperata ad hoc devenerat ut non dico annus,
quadragesimalis initu, juxta domini abbatis aut nondico dimidius, sed nec mensis, nec hebdo-
priorisdispositionem, mediovel congruo die inter raada, nec aliquando erga novitior um probationem
jamdictam rasuram Natalis Dominiet primamDo- dies integraservaretur. Quod quiaomnino,et con-
minicam Quadragesiraae fiel quae secunda rasura
: tra rationem contra regulae decretum erat, quae
et

nunc maturius, nunc tardius occurrit, sed quando praecipit probari spiritus, si ex Deo sunt (/ ^oan
major quinque, quandominor trium hebdomada- iv);visumest esse rationabile, ut unius saltem
rum Sabbato prsecedente eamdempri- P mensisnovitiorumprobatioobservaretur, tali modo
est; tertia,
mam Dominicam Quadragesimae quarta feria ter- ut frocco taotum induti, et ut alii regulariter rasi
;

tia hebdomadae Palmarum quinta, Sabbato Pas-

;
ac tonsi, absque vcrbivel scripti ahcujus profes-
chalis Dominicae, qua.can[ailu.v,Jubilate Deo; sexta sione, tam in cella novitiorum quam in claustro,
feria sexta ante Pentecosten et natalem apostolorum cum caeteris ex more permaneant. Si finito mense
Petri et Pauli, sed quando heec prolixitas tempo- vcl verbo corara priore ac fralribus, et scripto co-
ris exegerit; {septima deest) octava, die pra^cedente ram domino abbate stabilitatem suam firmaverit
vigiliam apostolorum Petri et Pauh nona, vigilia
; et obedientiam professus fuerit, corpori monaste-

sancti Jacobi i^posloli; decima, die praecedente juxtaverba Regulae societur. Si vero infra jam
rii,

vigiliam Assumptionis beatae Mariae {undecima ;

dictum mensem recedere voluerit, facultas ei h-
deest) duodecima, vigilia sancti MichaeUs. Tertia bera concedatur.
decima, vigilia Omnium Sanctorum. Quarta de- XXXVIII. Statutum est ut modo, quo praidixi-
cima, vigilia sancti Andreae Apostoli. mus, extra Cluniacumnovitii receptiusque ad pri-
Causa hujusinstituti fuit earumdem rasurarum secundum, aut plus tertium annum ad
mum, vel
importuna, et fratribus maxime in hieme, moles- benedicendum (^luniacum adducantur, nec inte-
ta, frequentatio. rira, sicut usus Ciuniacensis exigit, et ad ordines

XXXV. Statutum est ut nuUus monachum CIu-
niacensem recipiatur absque Cluniacensis abba-
tis praecepto et permissione, siciit mos est nisi ad
succurrendum, exceptismagnis et ulilibus perso-
nis, quae si dilferi-entur, levitale fortassis animi
retrocederent, necinincepto conversionis propo-
sitopermanerent.
Causa inslitutihujus, imo renoval<B instilulionis
fuit frequentissimainutiliumpersonnarum per cun-
cta pene Cluniacensia loca, el indiscreta susceptio.
Qua nunc rusticorum, nunc
indiscreta susceptione
^ ecclesiasticos ascendant, et missam ante ordinati
cantent, aut extra claustrum curam ahcujus obe-
dienlioe admiuistrent.
Causa instituti hujus fuit, nimis tardus ad Clu-
niacum novitiorum extra Cluniacum susceptorum
adventus. Unde lex talis data est, ut quia priores
parcentes sumplibus, per x, aut xv. sive vel xxx
quandoque annos novitios Cluniacum ducere et
mittere ditlerebant, saltem praescripta lege coacti
eos vel ad benetlicendura, vel si extra benedicti
ad obedientiam rursuminCluniaco eoram
fuerint,

infantium, nunc senura, nunc stultorum, nec ad fratribusadducant vel mitlant.

aUquod opus utilium eo jam res pervenerat, ut XXXIX. Siatutum est ut anliquum et sancluui
 1037 STATUTA CONGREG. CLUNIAC. •
1038
103)
opus manmim, vel
,
m
. ,

claustns ipsis, aut ubi ho- A totius Ecclesi*

neste remoto conspectu saecularmm tieri poterit,
gnoscat.
communione
"« aiienum se esse m
co
ex parte saltem aliqua restauretur, ita ut omni
Causainstituti hujus fuit auditaet
temporepraeterfestivos dies, quibus operari non cognita quo-
rumdam priorum temeritas, qui ahquando ita fe-
licet, quolibet seraper fratres utili opere exer-
probah sunt.
cisse
ceantur.
XLV. Statutum est ut clericorum aut
Causa mstituti hujus fuit, quia otiositas, juxta laicorum
ad nos non pertinentium homines vel servi
Patrem Menedictuminimicaanim.np, in tanlumma- domo-
rum Cluniacensium procuratos cellaru vel prse-
gnampartemnostrorum, eorum maximequi con-
positi nuilatenus tiant.
versi dicuntur, occupaverat, ut in claustris, vel
Causa insUtuti hujus
extra clauslra, praeter paucos legentes, et
fuit frequens damnorum
raros experientia, quse a talihus vel tahum
scribenles, aut adhaerentes ciaustriparietibus occasione,
dor- plerisque monasteriis Cluniacensis
mitarent, aut ab ipso, ut sic dicam, ortu solis us- ilia sunt.
XLVI. Statutum est imo renovatum,
quead ejus occasum, imo fere mediam noctem, ut nullus
priorem, de prioratu adalterum
quibus impune licebat, totam pene diem vanis, prioratum trans-
latus, famulum aliquem ad
otiosis, et (quod pejus est^ plerumque sibicommanendum de
detractoriis prioreloco adducat.
verbis consumerent. B
Causa iustiiuti hujus fuit sinistra
XL. Statutum est ut nullus priorum, nullus quarumdum
rerum, nec non dicendarum suspicio,
aliorum iter faciens, ducat secum plus quam tres imo magis
probatio, quce etsi olim m his
equitaturas, vel si prior ordinis fuerit, famulorum de locis
quatuor,
"'"'"'- '"«='' i, qiidiuui, ad loca iransiationibus
au transiationibus provenerint,
\ •

au plus qmnque et hoc tam propter honestatem

1 , provenerint hop
hoc Hpprptn
decreto.
quantum heri potmt, provisum est' ne
:

rehauo L
ecclesiastica studiosius decantanda.
XLVll. Statutum est ne
Causa sanctimonialibus aut
instituti hujus fuit, ne fastus vel curiosi- conversis muheribus juxla
tasin minislris, vel iter domusmonachorum in-
agentibus notaretur, et
fraduasleucasadminushabitahoahquateiiuscon-
monasteriorum, velquorumhbet hospitum grava-
cedatur.
men, quantum posset fleri, vitaretur. Causa inshtuti hujus fuit ne, in quibus
XLL Statutuiu est ut ubicunque facultas maxime
loci cavendum est, contraapostolorum preeceptum
permiserit, excepUs decanis, xu fralres lo-
constituan- cus diabolo daretur, sed ut
lur addito terUo priore, plerumque cum fomile iniquitatis
ordinem te- omms
neant. ejusetiamsuspiciotoiIeretur;impuhtmagis
ad hoc msUtuendum quorumdam
^,
lemeritas, qui
quia patet omnibus » .
'^
ifissis rprpa piir>i r\£>r>iir.;»^
fessisterrarumpecuniae i , . .

XLIl. Statutum est ul ubi xu fratres

graUa habitaculajuxlado^
esse oon mos pararejam coeperant.
potuerint, saltem in refeclorio et
dormitorio sem- XLVIIl. Statutum estuehi qui
per,iu claustro vero ab hora vespertina vocantur fami-
usque ad hares, hoc est necmonachinec
horam tertiam alterius diei, perfectum silentium conversi, quorum-
teneatur. Nam quod universahter
dammonasteriorumpessimidestructores.necetiam
omnibus Ec- m pro maximo lucro alicubi recipiantur.
clesus semper et ubique teueri
debeat, certum est. Causa instituU hujus fuit famiiiarium
Causa instituti hujus ut, si fratres in illorum
talibus multis nota perversitas, qui nec
locisplenum ordinem tenere aut non possent, Deo servientes,
aut uec manibus operantes, nec ahud
noUent, saltem aliquam umbram, vel uUIe domibus
vestigium, providentes, ad garriendum, ad
vel particulam ordinis retinerent, detrahendum, ad
ne integra die dissipandum, quoe poterant, in quibusdam
nugacibus verbis aut rebus vacantes, mona-
m nullo a sterhs et alebantur et vesUebantur.
saecularibus diifere viderentur.
XUX. Statutum est ne quis fratrum nostrorum.
XLIIL Statutum est ut nullus
nostrorum ad sa- m propriis saltem iocis sine lumine nocUbus dor^
m i'j+Aii;,.;«j — rt

annos.
cernam in dormitorio suo providere
Causa insUtuU hujus fuit ut, juxta non possit,
,
decreta sa- Ulam quffi m ecclesia fuerit, accipiat, et
crorum canonum, ne adolescentes, ad dormi-
!

ne iUitterati, torium transferat.

:neiIh,quinondumcaperepossunt,quantum,quam Causa insUtuti hujus
|dmnum, quam fuit ut fihi lucis semper in
excellens sit sacerdotale officmm luce etiamcorporali conversentur,
;adsacrailla coelesUa, magis quia, juxtaApo-
temeraru prjesum- stolum, de spirituali loquentem
iPtores, quamdigni adminishatores accederent Otnnes filii lucis
:

estis, et jilii diei non sumus

XLIV. Statutum est ne quis :
neque lenebra-
noctis
terras, vel thesauros rum
j

Ecclesiarum dare, vendere, {IT/iess. v). Quod hcet, utdixi,

de iila spiri-
commutare, pro vadi- tuaJi luce dicat, hoc ipsum de
momo ahcubi, vel apud aliquem sine corporah tamensi-
domni abba- mul et spirituah, ait Dominus Omnis qui male :

'''^ ^«^PigQorare agit, odit lucem, et non venit ad lucem,

andirr^n^^^^i^^^^^^^^^^P^^^^^'
audeat. Quod si fecerit. a fratrmB ut non ar-
suorum et guantur opera ^us;quiautem facit veriiatem, venit
 !

1040
PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC
IX.
1039
Petri et Pauh, et etiam nox ilia,
adlucem, ut ovemeius nuiainDeo
manifeslenlur Ope)aejUb,quiui.i ^ A noxapostolorum
r
_„„,; Petri
n^f,.; aipihii'. Rxc nmn-
Excipiun-
qnvd ad ViDcula sancti dicitur.
sunt fada [Joan. ni).
omnes qui causa orationis vel
infra octavas As- tur et peregrini
L. Statutumest ul sex diebus vo-
Domini, et eo- oblationis altare majus, aut matutiuale adire
Matris
sumplionis sancto^ Vii-ginis
et Pauli, luerint.
dcm modo infra octavas apostolorum Petri Gausa inslituti hujiis fuitut quia fratres prceter
xulecliones exEvaugelio, xii alia^ ex prophelis,
veterem ecclesiamS. nou habebantubi quse-
Petri
vel ex prophelicis hbris,
aut Actibus apostolorum,
excerplai sunt, ad dam sacra et secreliora ad rehgiosos homines per-
vel Epistohs eorum, sicut a me iham novee
tinenlia exercere valerent, jam dictam
majorem uiissam legautur. Infra octavas scihcet venedica-
ecclesice pcirtem sibi diebus et nocUbus
sanctfe Mariae sex ex Evangeho, et
iterum sex ex
rent ubi sanctaet secreta oratinnum
aromata Deo
propheticis hbris.
prophelis, sicut dictum cst, aut
;

assidueaccenderent, frequentibusmetancBisvelge-
Infra octavas vero apostolorum, sex simihter ex tribus
Epi- uuflexionibus pio Conditori supplicarent, ac
Evangeho, ex sex ex Actibus apostolorum, vel veladmeritum
ScTspc flageUis vel ob poenitentiara,
stohs eorum.
augendum corpus attererentet his ac simiUbussa-
Causa instituti hujus fuit speciahs, quem,
post
ejus, b er.s studus vehit e emo m
ab hominum remoti
Salvatorem nostrum, erga sanctam matrem
et Paulum habere
conspechbus,incessanterse suosque Dominocom-
et erga sanctos apostolos Petrum
mendarent.
debemus, amoris affectus etqmaad eorumvene-
;
matuUnahs
audien- LIV. Statutum est ut ad altare
ratioaem et amorem non adeo plerosque honorem B. Mariise,
missee quodest consecratumin
tium accendebant toto pene anno
frequentatse,
secreto de-
de eadem Matre Domini missaquotidie
quantum rarius auditee lectiones.
cantetur.
LL Statutum est (quod tamen antiquum, sedne- quotidiana ad Do-
Causa instituti Iiujus fuit, ut
glectum erat)nequis fratrum acommunirefectorii quoque Domini speciah-
minum oblatione Mater
mensa surgentium, ante a choro ecclesicne, quem adsubveniendura speciali
ter honoraretur, et ipsa
ex more omnes ingredidebent, discedat, quamsi- ani-
buspost Dominumservissuistahbusobsequiis
militer omnes pro perceptis benefichs oranium bo-
maretur.
norum benignolargitoriusque adultimum^enerfi- domuo ab-
lectore, vel LV. Statutum est ut conventus, qui,
camus, gratias agat, excepto mensc^i more non
deputatus bate in capitulum veniente, ex anUquo
ejuscustode, si custodiae idem lector
gra-
solum ei assurgere, sedet peromnes inferiores
fuerit. assurgat
dus ad terram usque descendere solebat,
Causa instituti hujus fuit quod ecclesiam pleri-
quidem reverenter,sed scamnum subpedaneum
de-
que,imo multi fratrum,post mensam cumconventu
causa scendendo non transgrediatur.
ingredientes statim a choro,leviqualibetex
Causa instituti hujus fuit quia, licet ex multo et
recedebant, uec debitas cum fratribus suis Deo
magno, quem semper Patribus suis Cluniacenses
I

grattas agebant. hocab anti-

fratres exhibent, amore etreverentia,
j

Statutum est ut magnoe illi coroncB, ex sere,

LII.
visumettamenpar-
quae quisetbonisviris decretum sit,
auro, argenteoque elegantissime compositee,
cendum esseinhoc labore multitudinimaximc-epro-
in medio chori forti catena sustentata dependet, in eo tempore
pter senes etdebiles, quorum major
accensi cerei non imponantur, nisi in quinque
prfe-
Ora- numerus ocg, vel cGcc fratribus erat, quam
cipuis festis, et festo Dedicationis ecclesiae et plus octo-
prioreiUo inter fratres sexaginta, aut ad
nium Sanctorum. In reliquis vero feslivitatibus,
ginta.
quibus accendi solebat machina iUa ferrea, quee scholares.dumcidsuf-
LVI. Statutum est utparvi
vulgo erza vocatur, pro iUa lampadibus vitreis
fragiasanctorum orationes dicuntur, neque
in re-
Ulustretur.
morem antiquum, comedentes stare
fectorio, juxla
clusaTnstituU hujus fuit, superflua^, et velut ex
compeUantur.
adipe prodeuntes, cum non nisiex macie procede- p^
red- Causa instUuU hujus fuit ne ea debilioricTetatine-
rent, expensse, et nimis frequens ac viliorem
cessitas imponatur, quee a fortiore
non exigitur,
dens dignitatem solemnitatura, cereorum iUorum
super coronam accensio, quia, juxta antiquorum
cum pius Pater Benedictus de hujusmodi dicat :

viisericordiam
dicta, nihil tam charum et preUosum Licet ipsanaturahumanatraUalurad
sapienUum
iniisxtatibus, senum videlicet et infantum, timen
est, quod assiduitate non vilescat.
auctoritas Regulxeis prospiciat.
et ipsa
LIL Statutum est ut pars iUa novi monasterii,
LVH. Statutura estutin fesUvitatibus xu aposto-
quai ad sinistram partem post chorura sinistrum
pandatur, nec quibusli- lorum, Credoin ununiDeum, ad missam majorem
est, clericis vcl laicis non
dicatur, sive ad alias quasiibet missas, quee
extra
ut fieri solebat, prfetermonachos, adearaali-
bet,
excepUs Dorainicis die- conventum cantantur. ,
quo tempore accessus sit,

et hoc CausainstituUhujusfuit aUarum Eccleslarum,cl

bus, et solemnibus Ecclesia; fesUvitatibus :

ad finem ma- pene omnium raUonabUis mos, quem ab ailtiquis;

tantum a principio horee terti* usque
Domini, et Patribus insUtutum reUnent, ul in illorum feslla!
joris missee. Excipitur nox NativitaUs
 .

1041 STATUTA CONGREG. CLUNIAC. 1042

professionem fidei Christianse decantent, super A fratrum numerosilatem, etofficiorum multiplicita-

quos et per quos principaliter post Christum fides tem, brevitate temporis prohibentecantari non po-
EcclesiiEfimdataest, scribentehocidemmagnoapo- teiant, saltemincapella ipsius apaucioribusexin-
stolo Paulo Ephesiis,cum dicit: Superxdificatisu- tegro cantarentur.
per fundamentum apostolorum et prophetarum LXI. Statutum est ut regularis Prima, et Priraa
[Ephes. n), et reliqua. S. Mari.Te diebus privatis a festo Omnium Sancto-
LYIII. Statutum utsolemni nocteNataUs Domini runiusquead Pascha, qua» e.v anliquo more post

ad missam de luce cantetur prosa, cujus initium, aUam psal-

prferaissos raatutinos, et post finilam
Caeleste organum, modiam in capella infirmorum anfe Adventum oon-
Causa instituti hujus fuif quia iilius cujus prin- ventus profunda noctedecantabantur.usqueadlu-
cipium erat, ATo/a tuba, series verborum incora- cis ortum,etsigni,quodininfirmaria pulsari mane
posita, niliilpenead Wativitatem Salvatoris perti- solet, sonifum difTeranfur.
nens,lougiie ampHus incomptiore cantu, cunctis hoc Causa institutihujusfuit.'quia et frequenter psal-
advertentibus disphcebat. modia ab infirmis nondum pro sui prolixitate ex-
LIX. Statutnm est ut quatuor"primishebdomadi- piioita, conventus superveniens eosdem infirmos.

bus Qiiadragesim.-e anfiphonce, quaein quintaferia b irao universos, quosinilla ecclesia offendisset,ex-
ad Bcnedictus, et ad Magnificaf, dici consueveranf, pellobat et quia frequenter mediafere nocte, sole
;

mutarentur, et pro illis alia? cantarentiu'. Quintafe- adhuc sub terris profundissime occultato, canta-
riaprimsehebdomadm adBenediclus •.Simanserilis bant :iam lucis orto sidere. Unde ne tantum men-
in sermonemeo;a.d. Magnificat Cofinoscite veritatem
: dacium a filiis veritatis coram Deo ulterius pro-
Quintaferia secunda? hebdomadne ad Benedictus ferretur, et ne verba Dorainumprecantiumaclau-
:

Non possum ameipso; ad Magnificat Nonquwro : dantium discordarent, institutumest. Quod si quis
voluntatemmeam. Quinfa feria tertia hebdomadse objiciat, cur non et in caeteris, in quibus consimi-
ad Benedictus Operamini non cihum quipej'et ;a.d
: lis nota mendacii invenitur, islud correctum est,

Magnificat ffoc est opus Dei. Quinta feria quarffe

: quando multaadhuc nocte canfatur Aurora lucis :

hebdomadfe, ad Benedictus Nonpotest Filiusase

: rutilat et Aurora jam spargit poUnn et Luxin-
; : ; :

facere quidquam; ad Magnificat Pater diligitFi-

: trat; Albescit polus, et multa in hunc modum, re-
lium. spondeo velle me quidemvakie, ut talia cuncfa,si
Causa instituti hujus fuif, quoniam antiphonae cum pacefieri posset, apud nostros etubique cor-
quae prius dicebantur, aliorum teraporumerant et rigerentur, sed quia, ut aestimo, hoc non potest
;

cum alio tempore cantarentur vekit mutuo acceptae C fieri, verbis i\[agni Gregorii papae utar Si non pos-
; :

rursum in Quadragesimacantaliantur, hocest, Pa- sumde agro Dominico midtos reportare manipu-
ter khraham Fili, 7'ecordare
; Exibant autemda'-
; los, saltem paucos, saltem duos, saltem unum fe-
moniaamvltis; Cumsolautemoccidisset; Prophcta ram.
magnus surrexit in nohis; Accepit omnes timor.Ei LXII, Statutumest ut quandofratresinfirmi oleo

quod magisabsurdum erat, quinta feria primae hel)- sacro ex moreecclesiasticoinunguntur, non aurea
domadaedicebanturantiphona^: 3//ss«ss2<mflrfoi'es; vel argentea crux eis ad adorandum offeratur, sed
Omtdier, magna est fidcstua. Quae antiphonaBsta- lignea, quse iraaginem Domini crucifixi pictam ha-
fim]sequente'Dominica secunda,ex Evaugelio ipsius bet, et de ipso Dominic;e crucis ligno particulara
Dominicaeiterum cantabantur. Quod sicut a qui- cura auro aptatam, et sub pedibus picti crucifixi
busdam'prioribus accepi,idcircocontigit, ([uiajam eidem cruci insertam.
dicfaeferise quinta antiquitus evangeHa propria.ex Causainstitufi hujus fuitquiarationabilius et de-
quibus excepfae antiphonae canterenturminimeha- vofius visum est, ut non de quolibet alio metallo,
bebant quae a posterioribus Patribiis, et erga di-
: aut deaiiaqualibet re, sed de eadem Hgnimateria,
vina officia studiosis de EvangeHo Joannis postmo- quo Salvator crucifixus esf, crux facta aegro pro-
dum excerpta sunt. Unde posfquam illae quintse sentaretur, et in verbis ipsis, quae dura adoratur.
feriae propria evangelia habere coeperunt, anti- ^ decanfari solent,nuilavelraodicafalsitatis notare-
phonae novae de ipsis quoque evangeliis fact;B prehenderetur. Nam non dicifur, ecce aurum cru-
sunt. cis, ecceargentumcrucis
sed Ecce lignum crucis,
:

LX. Sfatutum est ut sicut ex consuetudine, aliae inquosalusmu)7dipependit,veniteadoremus.lJl\que

horac sancfae Virginis matris Domini in ecclesia in- verura est,quianon inauro, neque argento, sedin
firmorum, quae in houore ipsius consecrata est, ligno Christus crucifixus est. Non tamen hoc di-
quotidiedecantantur, et ejusderaibi completorium cens, cruces ex auro, vel argento ad honorem Do-
cantaretur, et in omnibus horis ante psalraos prae- minicae crucis factos condemno, vel reprehendo,
mitteretur versus Memento, salutis auctor, cum
: quodorecatholicomaximeapprobanduraet laudan
Gloria sua. dumest. Sed aUudest raefallipretiosifas^quaemen-
Causa insHtnti hujus fuit honor matri Dominisu- tes simpliciura excifat ad majorem sacrae crucis
per omnem creaturam singulariter exliibendus, et venerationem ;aliudligni utilitas, quaespiritualium
ut, quia ejus horae in conventu publico propter animos commovetad vehementioremergacrucem
 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUiNIAC. IX 1044
1043

etcrucifiium devotionem. Uode ut magismeas de- A inquam, omni gente, nunquid non in omni or
in

vota iDamoremSalvatorispassionis accenderetur, dine? Si in omni ordine, nunquid non in omni

particuladeipsius primae crucisligno, ut jam dixi, gradu, iaomaiconditione, io omai aetate ?Et quia
pedibus picti crucifixi supposita est, quae statim res clara loaga probatiooe oon eget, breviter dico
post pedum osculum, oculis, animo et ori crucem omnem monasticam velecclesiasticam dignitatem,

adorantis et osculantis infirmi se offert. Hanc ta- si boni et digni fuerint, restitutam esse a nobis
men ligneamcrucem.quamegohoc, quem dixi.in- publicescholaribus, quiacujusfides, scientiaetvita
tuitu isto, quem praescripsi, modo aptari feci, noa probatur,aqualibet ecclesiasticadignitate valdein-
jam mortuis, sed morientibus ad adorandum deferri justissime reprobatur.
decretum est. Quod sicut Cluniaci a me factum est, LXVII. Statutum est ut pneuma, quod in fine

sic ubi fieri potuerit apud nostros, licet praecipere antiplionarum canitur, ubi plures antiphonae sein-
verear, opto tamen ut fiat. viceai sequentesfuerint, sicut ad vesperas et matu-
Statutum et ne staminise, quae ex more
LXIII. tinos, ulterius non cantetur, exceptis quinque prae-

antiquo, propter graviora quselibet fratribus acrius cipuis festivitatibus, hoc est Natali Domini, Pas-
flagellandis scindi solebant, et usque ad cingalum cha, Pentecoste, festo apostolorum Petri et Pauh,
Similiter et illud de-
violenter detralii, ulterius sciaderentur, sed stami- B et Assumptionis B. Virginis.
cretum est, ne ad suffragia sanctorum, excepla
niaintegra maneate, verberibus subjicieadus frater
eaex toto exueretur. oratione S. crucis et S. Mariae, et apostolorum Pe-
tri et Pauhet ultima, per Dominum
nostrum, cum
Causaiastituti hujusfuit utet frequeas damaum
scissarum staminiarum vitaretur, et plenius auda- sequentibus usque ad Amen dicatur, scillicet per
tus frater expeditius verberaretur. Christum Dominum nostrum.
LXIV, Statutum est ne finita lectione refectorii, Causa instituti hujus fuit taedium prolixitatis !

canistra, juxta morem aatiquum, ad suscipiea- multiphcium adjectionum, quae a diversis diverso
das paais reliquias per refectorium ulterius defe- tempore officiis ecclesiasticis addite^ sunt. Cujus
taedii, ut aUqua relevatiofieret, et quia hocin
nullis
rantur.
Cluniacensibusraonasteriis, praeter Ciuniacum,ser-
Causa instituti hujus fuit quoniam prius ea de
causacanistra ad suscipiendas residui panis partes vabatur, hoc institutura est.
deferebaatur, ut graaatario, oon eleemosynario.ad LXVIII. Statutura est ut hyrani proprii'de S.
expendeadum imposterum reddereatur. Sed quia Stephano prirao martyre, de S. Joanne evangeli-
nunc nihil de pane refectorii granatario, sed totum sta, de SS. Innocentibus, de sancto Laurentio, de
S. Vincentio, sumpti de Hymnario S.
Ambrosii,
eleemosynario redditur, visum est noa esse necesse
Hymnario Prudentii docti et rehgiosi viri, in
ut ulterius eadem canistra per refectorium defer- vel

rentur.
eorumderasanctorumsolemnitatibus modo a nos-

LXV. Statutum est ne ad missam matutinalem habere potuerint, ubique cantentur.

tris,qui eos

et majorem, finilo cantu offerendae usque ad prae-

Causa instituti hujus fuit amor et reverentia il-
fationem, conventus, ut olim fiebat, stare cogatur, lorumsanctorura quiacumdilectus ChristiJoannes
sed mox, ut cantus cessaverit, qui sedere volue- postPetrumet Paulura de praecipuis apostohs sit,
sedeant tamen ut, cum sacerdos conversus iliique dicti martyres, de summis et subliraioribus
rint, ;

adchorum dixerit: Orate fratres, modeste scabel- martyribus sint incongruura visum est, ut com-
;

subselliis, quae eisdem sedili- munibusaliorum apostolorum vel martyrum hym-

Us elevatis in illis

bus iahaerent, acclives ex more resideant priva- nis decantarentur, maxime cum praeter hyranos

tis diebus ; festivis autem inclinentur ante for- omnesahos cantus tam nocturnos quam diurnos

mas. proprios habeant.

Causa hujus fuit utmagnus et conlinuus
instituli LXIX. Statutum est ut duo maturi et studiosi
fratres semper diu noctuque Idormitorium
custo-
labor Cluniacensis conventus hac quatulacunque
diant, aut quando potuerint simul, aut quando non
remissione relevaretur.
LXVI. Statutum est ne parvi scholares, si boni
^ potuerint vicissim quando vero causa refectionis ;

fuerint, procedentetempore, aliquidde aliorum di- simulessenon potuerint, sicut inter secondixerint,
unus;reficiat,altercuslodiat.Quando autem alia de
gaitate amittant.
Causa iastiluti hu j us f uit quia nescio unde res orta, causa, similiter fiat.

Causainstitutihujusfuitquia frequenter propter

faraa lamen hocreferente, dicebatur morcm esse ut
nullus scholarium pueror um aliquo unquam tempo- absentiam custodum ct mullitudinera illic conve-
re aut hebdomadariusmajoris missa;,aut prior, aut nienliura multoruni quaerelae fiebant, quod vestes
custosordinis,sivecirca tieret, autquodhbetdigni- suas, vel quoelibet regularia iodumenta saepe per-

tatis moaasticae privilegium obtiaeret. Quod quao-

derent, nec perdita facile invenire possent. Unde

tum coatra commuoem justitiam et ratiooem sit, ut tam istudvitaretur, quara ut omnes. qui prove-

etiamleviter atteadeos advertit. Nam cumpriaceps nire posseat, coutrarii casus cavereotur, istud de-

apostolorum dicat In omnigente, quiliinel Deum

:
cretum est.
operaturjuslitiam accepiusest, illi {Act. \). Si, LXX. Statutum est ne vel abbas Cluoiacensis,
el
 :

(045 STATUTA CONCJREG. CLUNIAC. 4046

aut prior, aut quilibetpriorum,vel fratrutn Ckmia- A sam alicubi vel dicat vel audiat. Excepti sunt ab
ceQsiuuimCluniaco, vel extra manentium, famulis hac eonstitutione inlirmi, qui in infirmaria come-
aut servienllbnssibi cujuslibetgenerispelles praeter dunt, de quibus antiquus mos constituit, ut sicut
agninas emat, vol donet; additum est ut rubeo» sancto die illo tres miss£B in conventu cantantur,
viridi, omniqae alio vestiumcolore, remoto, autde ita eis eodem tempore tres similiter missse in ca-
burellis mediocris prelii, aut de pannis nigri colo- pelia SanctaeMariae, quae eorum ofticiis deputata
ris,hoc est vel agnelinis, aut paris pretii, aut mi- est, celebrentur.
noris, famulos secum equitanteset suo famulatui Causa instituti hujus fuit. quia solebant sacer-
deputatos vestiant. doles,nonquidemex consuetudine,sed ex quadam
Causa instituti hujus fuit primo et prtecipuere- inconsideratafestinatione, statim postevangelium
ligionis augmentum,et ipsum notumcunctisincon- cum quibusdam aliis, qui vel eos ju-
illius missfft,
venienSjUt monachis regulariter indatis obsequen- vabant.vel communicare ad eorum missas vole-
tes eis saecularibus vestibus aterentur. Nam,juxta
bant, a conventu recedere, ac sibi unusquisque
verbum Domini, qui mollibus vestiuntur, non in missamde
Puer natus est die cujus introitus est :

domibus|monachorura, sed in domibus regumesse, non solum chorus

nobis, celebrare. Ita fiebat, ut
vel habitare solent. Secindo, et multipliceset gra-
B pene vacuusremaneret. sed necquodde ipsamissa
vesexpensiE, qaai in superflais illiset noxiis vesti- post evangelium restat, audirent. Hoc jam sic in
bus male, etprodige consumebantur; in necessa- consuetudinem versum fuerat,ut in consuetudinem
riis, et utilibus rebus bene et rationabililer expen- esse putarent, et mediafere parsCluniacensis con-
dantur. ventus, aut forte plus, die Natalis Domini non au-
LXXl. Statutum ne in responsoriis vel anti-
est diendo ea, qus in missa de Luce post evangelium
phonis, quse sunt de baptismate Domini, aliquis supersant,nec ipsam missam audirent. Quam id-
Cluniacensiumdicat, velcantet Ipsumaudite,s[cut :
circonon audiebant, quoniam ejus maximam et
verbi gratia, antiquitus in responsario, quod sic meliorem partem, hoc est sacrificii divini celebra-
incipit In colujnbx specie Spirilus sanctus cisus est
:
tionem ex cujus dignitate maxime missa vocatur,
paterna vox auditaest tiic estFiliusmeus dilectus
:
perdebant. Hocne ullerius lieret, hac constitutione
in quo mihi complacui. Addi solebat: Ipsum audite provisum est.
Item sicut in antiphona, qucB talis est Vux de Statutumest ut de vasis omnibus vina-
:
LX.KIll.
coelosonuit, et cox Patris andita est Hicest Filius riis, quae in cellario fuerint ad opus fratrum, ho-
:

meus in quo mihi complacui, etin similibus, si quse spitum, vel paiiperum, hoc est de unoquoque eo-
sunt vel antiphonae, vel responsoria, interdictum n rum, vigilia NataUs Domini, frater, qui vinum ad
est, ne quis, addat Ipsum audiie. :
raissas providere solet, tantum accipiat, quantum
Causainstitutihujus fuitevidens et apertummen- ad celebrandas omnes missas iUius sacrae noctis
dacium, quoJ cantantes vellegentes inconsiderate atque diei sufficere valeat.
proferebaat, quaudo sacris illis verbis addebant Causa instituti hujus fuit res a multis. ut audivi
//>swOTau(ii7e.Testesh ijusreisuntnonquilibet, sed probata, et saepe mihi relata, quod videlicet, nun-
ipsi sanctissimi et viridici evangelistae, Matthteus, quam vinum acescere, vel in innatu-
vasis illius
Marcus, etLucas, qui pari seutentiascribentes, ap- ralem et corruptum saporem converti possit, unde
paruisse Spiritum Dei super baptizatum Christum pars quantalibet vini ad celebranda jam dicti Na-
in spocie columbfe, et vocem Patrisde coelo factam, talis Domini sacramenta assumpta fuerit.
vel : Hic est Filius meus
quo mihi complacui in ; LX-\IV.SlatutuinestutilludA'i/>7e,cujuscantusha-
vel Tu estFilius meus, intecomplacui mihi, nus-
:
bet prosaicos versus,quorum principium eiiC.emens
quam addiderunt fpsumaudile. Additasunt ha^c
:
lieclor leteme, Pater immense eleison,q\n in multis
verba,nonin Christi baptismate, sed inejus trans- monasteriisadCluniacumpertinentibususuantiquo
figuratione. In illa, inquam, transfiguratione ad- cantabatur, etiam Cluniaci in quinque praecipuis
junctum est verbis similibus Ipsum audite sed et :
fcstis cantetur. Additum est et hoc, ut in eisdem
ipsaratiohoc lucide declarat. Nam cum inChristi D solemnitatibuset inquibuslibet, proutlibuerit.ma-
haptismate vocem illam omnipotentis Patris solus joribus ad vesperas, vel ad laudescantetur: Bene-
post Christum Baptista aadierit, non diceretur dicamus Domino, juxtacantum novi quidem, sed
soh Ipsum audite, sed ipsum audi. Unde apparet
:
boni et jam publici versus illius, qui in Nativitate
quod non illi, qui solus erat, hoc in baptismate B.Matris Dominia Multis cauitur :

dictum est sed tribus apostohs, Petro, Jacobo et

: Virgo Dei genitrix virg;i est, flos filius ejus.
Joanni, etin ipsis, et per ipsos, universali Eccle- Sumptus est autem cantus non de
toto versu, sed
sice, quam praesiguabant, non singulari, sed plu- de tiae versus, hoc est, Flos filius ejus.
ralinumero Domini transfigurationepra^ceptum
in Causa instituti hajus fuit, ut et solemnioribus
est Ipsum audite.
: diebus magis congrueret solemnior cantus, et ut
LXXII. Slatutum est utin Nativitate Domini nul- ipsa caituum variatio major esset cantantium de-
lus exfratribus antefinemrais.sae illius, quae deluce votio.
dicitur, et quae de more in conventu cantatur, mis- LX XV. Statutum est ut in infesto In ventionis S.Cru-
1047 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC. IX 1048

ciset Exaltationisejusdera,adlaudesmatutinascan- A LXXVI. Statutum est utanliphona dc sacraMatre

tenturversusexcerptidehymnocujusprincipiumest, Dominifacta,cujusprincipiume.st5fl/ye,i?ejma?na-
Pange, lingun, gloriosi prrcliuin cerlfuninis, termisericordice,in festo Assumptionis ipsius.dum
quoruni primus est, Crux fidelis, secnndvis, Flecte processio fit, a conventu cantetur : et insuper in
ramos, tertius, Soladigna lu fuisti, cum Gloria se- processionis, qnve a principali ecclesia Apostolo-
quenti quae est, Glorm et honor Deo. rum.ad ejusdemmatrisVirginis ecclesiamexmore
Causainstitulihujus fuitquia devotluset elegan- liunt, exceptis sanctorum festivitatibus,inqui-
iliis

tius visum est,in jam dictis salvatricis crucis so- bus mos antiquus exigit, ad eosdem sanctosper-
lemnitatibus,laudes ipsiuseontinentes hjmnos va- tinentia decantari.
riarijucunde, quam easdem iterari fastidiose. Ca- Causa institutihujus fuitnuUa alia, quam sum-
nebatur enim priushymnus,ciijus principium est, mus et maximus amor, ad omni rationalicreatura,
VexillaRegis prodeunt, ad utriusque festi utras- quibuscunque modis rationabiliter iieri polest, ex-
que Iaudesvespertinas,et rursusiterabatur adma- hibendus post auctorem omniuni matri auctoris
tutinas. universorum.

DISPOSITIO

REI FAMILIARIS GLUNIAGENSIS

FACTA

A DOMNO PETRO ABBATE CLUNIACENSI NONO.

(xnno dl50.)

[Baluz, Miscell, edit. Luc. in-fol., tom. III, pag. 72.]

Quoniam est valde labilisest humana memoria, reus. Vinummaxime aquatum, insipidum et vere
nec morientes incessanter homines veracem sem- cum foenore mutuo
villum. Praeter alias et multo
per posterissuisrerumgestarumfamamrelinquere acceptas cxpensas, in emendo solummodoanno-
possunt, scripturce subsidium a prirais sapientibus nam et vinum plusquam viginti milliasolidos Clu-
adinventum est.Namquod scribitur varietatem su- niacensis camerarius expendebat. Has angustias ego
scipere nescit, et nisi easu vel studio corrnmpatur, videns, habito cum sapientibus fratribus qui tunc
uno eodemque modoveritatemrerura gestarum in- vivebant consilio, prout mihi ct ipsis rationabile
differenter succedentibus tradit. Feci hoc ergo in visum est, mesatiea per decanias constitui, etut
quibusdam tantum spiritalibus. Facio nunc in- conventum Cluniacensem de pane.de fabis, etea-
quibusdam ad comraodum corporale simul et rum sagimine quidamexdecanis uno mense, qui-
spirituale pertinentibus causis. dam duobus mensibus, quidam tribus hebdomadi-
Notum facioigitur ego frater Petrus humilisClu- bus, quidam quindecim, quidam octo diebus, hoc
niacensis abbas omnil)us istud legentibus quod esf, integro anno procurarent, ordinavi et ut sem- ;

quando ad hoc ofticium ante viginti sex annos as- per annuatim haec coustitutio servaretur,universo-
sumptus sum, magnamquidem Ecclesiam,reiigio- rum fralrum assensu et voluntale incapitulo prfB-
sam et famosaminveni,sedpauperrimam,raagna- Q cepi et scripto lirmavi.
rum expansarum, et comparatisredditibuscumex- Hocita ut decretum et multis postmodum annis
pensis, nullorum pene reddituum. Trecenti erant servatum est. Procedenle dehinc tcmpore visum
vel eo amplius fratres, nec centum de propriis est tam mihiquamfratribus utqutedam do prislina
sumptibus domus illaprocurare valebat.Turba ho- ordinationemutarentur,etaliqufBdecanios queeme-
spitum semper, pauperum numerusinfinitus.Con- saticafaciebantadaliosmouasleriiusus.juxtaquod
gregatade omnibus decaniis annona vix quatuor ratioexigebat deputarentur. I''ade causa decania
mensibus,aliquandonectribus,vinumundecunque quoe Masiliasdicitur, qu;e magisavenae quam fru-
«oUectum, nunquam duobus aliquando mensibus menti feraxest,ad procurandasomnium hospitum
nec uno sufficiebat Panis parvus, niger et furfu- equitaturas deputata est. Galiniaco quoedam alite
1049 DISPOSITIO Hi:i FAMILIARIS CLUNIAC. 1050

fratrum procurationes irapositiB sunt. Juliacus, A niacensem conventum, tam sanos quam fegros de
propter condaminas illius,quas in vineasverlimus, bono pane seraper produret. juxta raajus poudus
et quamdara conventus pro domno Hugone .\ntis- quod egoipse in principio mesaticorum constitui,
siodorensi episcopo annuam procurationem.arae- non vero solum conventum, hoc est eos qui vel in
satico quod ei impositum fueratexcusatusest. De- refectorio vel in infirmaria comedunt, sed oranes
cania Sancti Hippol^iis certa similiter do causa a iilos quos deeani raesatica facientes de mesaticis

mesatico excepta est. procuraresolebantprocurabit, ctquidquid inde fa-

Statutum est ergo ut, quia prima ordinatio,qufB cere solebant faciet. Fruraentum vero quantum el

per totum annum de his quaj supra scripta sunt qu.de reddere consueverantdecani. dura raesatica
conventura procurabat, sic variata vel immutala lacerentgranalario, tantumet talereddantcamera-
fuerat, nova rursus ordinatio fieret, quaj similiter rio. Simiiitcrreddant eidem et sagimen fabarum.
per totum annum fratres universos de pane.de fa- Fabas autem jamdicto decano de Lordono, quia
J)is, et earum sagiraine, ut dictura est, procurarel ipse cum decaniis suis etiam granatarius factus est.
Quaj talis decanus de Cavariaco procurabit.
est : Sicut vero supra decanis est dictum, si refectiones
totum Septcmbri^ra, decanus Cluuiacensis totum generales vel debitae vel gratuitse non fuerint, vel
Octobrera et diraidium Novembrem, decanus de B debilffi aliquo casu defecerint, more solito diebus
PerronarcliquosdiesipsiusNovembris, decanus de illis et panem dabit et fabas. Sic et camerarius
Scutiolis sexdecim primos dies Decembris,<lecanus quod dictum est. Exigent tamen postea ab his qui
de Caviniisreliquos diesipsius Decerabriscumtoto procurationes facere debuissent. Quae si ilJi redderfe
Januario, decanus de Lordono totura Februarium potuerinl, ab eis recipiant. Si noQ potuerint, jam'
cuni Martio, granatarius totum Aprilera et totura dicti solitisupplebunt.
Maiura et totura Juniura cura diraidio Julio. Cui Nec illudreticendumest qnodad rem dequaagi-
tamen granatario fabas mensis et dimidii came tur,pertinet,'morem antiquum fuisse ut diebus sin-
rarius persolveredebet decanus de Laisiaco quod
; guJis quibusnomina fratrum defunctorum congre-
reliquura de Julio ; decanus de Bersoniaco totura gationis nostrae, hoc est professorum, de libro in
Augustum, exceptis octo diebus ultimis decanus quo regula scripta est die qua obierunt pronuntian-
;

de Sancto Gengulfo illos octo dies ultimos Augusli.
Hosc mesatica ita constiluta sunt utnon tres tan-
tura neque quatuor sextariosfrumenti aut plussive
minusadopusuniuscujusquediei obedientiarii jam
dicli granatario dent, sed quantum necessarium
p
fuerit. Ipse tamen granalarius ea quae ei obedien-
tiarii reddiderint, ut tidelis dispensator, qui datin
tempore tritici mensuram, fideliter custodiat, ne
fraudemderebusmonasteriifacieus,Araaniai,et Sa-
pliircB raoriem, secundum beati Benedicti senten-
tiam, in aniraa sustineat. Quod si refectiones gene-
pane
rales vel debitee vel gratuitfe intervenientesa
dandovelfabis eos excusaverint, excusentur.Quod
tur, panis eis, vinum. et generale daretur. Sedpro
gencraJi taJis recompensatio a sancto Patre nostro
Hugone facta est ut quosdam villae Cluniacensis
furnos et eorum redditus, qui ad camram ante a
pertinebant,CJuniacensis eleemosynirius obtineret.
Prirao autem ego ipse quidquid panis et vini ia
refeclorio velin intirmaria comedenlibus superest,
quod primitus vel granatarius vel vini custos sibi
ex raore vin iicabant. eleemosynario concessi. De
pane vero sic institutura est, ut quinquaginta librae
ad pondus, non quod nunc fratribus datur, sed
quod ante tempus nostrum fratribus dari solebat,
jamdictoeleeraosynarioredderentur. utpondera
I']t

si vel gratuitse non fuerint, vel debilae aliquo casu ista ignorantibus nota fiant. noverint tria diversa
defecerint, nihilorainusdiesillos suppieant. Ab iliis fuisse, unura rainus, quod Iiospitura dicitur ; alte-
tamen qui procurationes ex debito facere de-
illas rum iJJomajus,quoderat conventus toto anni tem-
buissent postmodum annonam expensam velfabas pore,praeterquadrage3iraam,quadragesimaIe vero
exigant, exceptis refectionibus quas caraera-
pondus majus etiam iJJo erat.
illis

rius absque annuis redditibus facit. Illarum autem

Quando autem,ut supra scriptum est, mesatica
refectionum quarura causa anuuatira sufficientem priraurainstituta sunt, mutaviraus secundumiJJud
pecuniam recipit, panera et fabas quae expenderint D pondus in tertiura quod majus erat, hoc est ut eo-
ab eodem camerario requirant. dem pondere quo panis prius dabatur in sola qua-
llaec secunda ordinatio Jongo rursus tempore dragesima daretur conventui toto anno.
mansit. Sed quia.ut scriptume>t, ubi pkiriraacon- De quinquaginla verojam dictis librisquam de-
silia, plurima salus, et quantumJibet bonum sit functis fratribus anniversaria die pronuntiatis dar^
quodlibet consilium, meliore tamen supervenicnte censuiraus hoc statutura est ut non ad pondus quod
absque dubitatione rautandura est, sicut succssit olim qaadragesimatc dicebatur, et quo nunc fra-
prinije ordinationi secunda melior, ita secundte tres utuntur, sed etiJlud quod rainus est, et quod
meliori successit tertia opiima. Est autem hujus- ante hanc nostram institutionem habere sole"
modi. bant.
Gonstitutum est ut decanusde Lordono, tara ipse Ne vero aJiquis miretur hunc infinitum defuncto-
de Lordono quam de Sancto HippoJyto, cura adju- rum numerura certo hoc est quinquagenario nu-
torio octo dierum de Sancto GenguJfo, totum CIu- mero determinatum, noverit tali hoc factum esse
1051 PETRI VENERABILIS ABBATIS CLUNIAC IX. DISPOSIT. REI FAMIL. CLUNIAC. 4052
consilio,neprocessutemporiscresceatesiaimmen- A sallor.iquempostmodum talem esse decretum est
sum defuucti vivos expellereat, dum treceatos ad qualis est panis conventus vel hospitum.ad pondus
miaus vivos et quandoque defuactos
mille fortassis tamen quo j, ut supra dictum est, conventui prceter
parviEcclesiaeredditusprocurareaonpossent.iNam, Quadragesimam totoanno darimos antiquus prce-
utquidemait, quodjaminproverbium versumest: ceperat. Sunt autem librce illae praebendariorum
Est modus ia rebus, sunt ccrti denique /ines ; decem et octo, de quibus ut granatarius no-
(Hor..Sat., l.i, l,v. 106.) vem, aUas novem eleemosynarius solveret praece-
et, ut a\ter : ptum est.

Peasate [nl. versale] diuquid ferre recusont, Et quia semel dehujusmodi constitutionibuslo-
Quid valeaat humeri. qui ccepi, etiam alia his similia addam. De pane

(Hor., De arte poet, v. 39.)

quidem etlegumineconventusetdepane hospitum
Stultum enim meriti vires cum pondere
est et familiae ista sic instiluta sunt. De vino vero,

et humerisillam imponere sarcinam quam noa quia aliter fieri non poterat, nec terrarumClunia-
valeat is cui imposita fuerit ferre, imo cui co- censium redditus hoc aliter ordinari patiebantur,
gatur invitus victusque succumbere. Hac ergo ad noviter plantandas et colendas vineas consilio
considerationeharumquinquagintalibrarumnume- B fratrumstudium cyuverci, et ut jam plantatae suis
rus et pondus sicdecretus est. Si tamen procuratio temporibus congrue coli possent quosdam nolos
fratribusexdebito tiat, lUacadquale pondus datur AnglicTB redditus fratri earumcultori etcustodi an-
conventui, ad idem dabitur et hisde quibus agitur nuatim reddi decrevi. Quae constitutio, nisi forte
defunctis. Tres autempauperes quibus ex consue- aut nimia terrarumsterilitasacciderit.aut studium
tudine quotidie panis et vinum sero in eleemosyna colendi cultorum culpa neglexerit, trecentis, imo
datur, nec minorem neo altenus generis, sed qua- fere quadriogentis monachis vinum abundanter pro-
lem et quantum panem conventus accipit, talem et viderepoterit.nec solum monachis. sed et hospiti-
tantum quotidie accipient. bus ex plurimaparte sufticere valebit.
Et quia, ut jam
granarium simul cum de-
dixi, His praecedentibus et generale fratrum, quod
caniis suis decano de Lordono commissum est ad, postleguminaeisdari de quo multae frequen-
solet,

procurationem hospitum et familise faciendam terquerelae fiebant, sic ordinatum est Cluniacen-
:

quantumad panem pertinet, reddet ei camerarius siscamerarius in burgo Cluniacensi centum libras
ut aliisgranatariisreddere solitus erat quingentos etquingentos Cluniacensis solidos monetaeaccipiat,
sexaginla sextarios frumenti etquingentos de segle. atque censuPictaviensietallecibus viginti millibus,
Et ut ratio qua sunt posteris nota G quae comes Boloniensis Eustachius dedit, additis,
ista disposita
fiat, istud legentes quoniam in primis
noverint caseisquoque,velquidebentur,velqui ex nutritura
quingenti tantum frumenti sextarii a camerario quae apud Cluniacum vel apud Metgias fieri solet
granatarioreddebantur. Sed post, ut quosdamcle- proveniunt. adjuoctis, illud integre et absque omni
burgo Cluuiacensi do-
ricellos nobiles, qui tunc in prorsus querela provideat. Hoc multis jam annis
cebantur, aleret, et ad quaedam principalis mensae sic factum est.

ferculapanemjuxta vellecocorumcomminucndum Istud etiamoportetscirelegentes,quod postprae-

augeret, supradictisquingentis sextariis sexaginta
hac vero nova et ultima ordinalione
additi sunt. In
quingeatis sexagiata etiam trigiata frumeati vei
fabarum pro mesaticode Masiliis adjuacli
sextarii
sunt. lasuper et tredecim pro fabis decem et octo
praebeadariorum.
Tali modo, his oinaibas sextariis iasimul com-
putatis, fiuat tam frumenti quam fabarumsextarii
sexcenti et tres. De quibus sexcentis et tribus tre-
centos sexminusde mesatisgranarii
quos qui supersuntdefrumentoquod pr.eter mesa-
tica reddisolet, tam deducentis de Caviniis quam
de centum de Laisiaco et de centum de Perronna
ei camerarius reddel.Qufe si indereddere non po-
tuerit, de proprio reddere procurabit. Ue quingen-
cedentia institutum est utdecanusde Masiliis uni-
versorumhospitumequitaturasabuadanterde ave-
naprocuret,etsifortevadimoniasua pro avena non
superflua,sednecessariaimpigneraveriat,earedimat.
Et ante hanc quidem iustilutiouem mille et du-
centos tantumavenaesextarios v-jamerario unoquo-
queanno exprima quam feciinstitutione reddebat,
qui indiHereuter tam in hospitum quam in abbatis
prioris, cellararii,atque camerariorum equitaturis |
q
accipiet. Reli- e.xpendebantur.Sed quiaunoquoque istorum deilla
summaaveaie sibi rapiente qaoJ poterat, frequen-
tes querelae et negligentiae deequilaturis hospitum
audiebantur, statuiutaliis semotis, solis hospitibus
qiiaotumcuoquenecessehaberent.verquanturacun-
que moram facereDt,provideret,et vadimonia illo-

tis vero de segle trecentos apud montem Hertaldi, rum.utdictumesl.redimoret.Hocpraeoipuede extra-

ducentos apud Bouias accipiet. Quos, ul de fru- neis.
me.nto dictiim est, si aiiquo casu inde habere non De domesticis vero, hoc est, fratribus congrega-
potuerit acaraerario totum requiret, illeque ei ne- tiouis, prima tautuni nocte eoium efpiitaturaspro-
gare non poterit. curaret, exceptis prioribus qui iu Hispania et illis

Sed de prajbendariissupradictishocedadjioien- qui in Anglia morantur,et priore de Paredo, et de

dum, quod ante lempus nostrum panis eis quali.s Brbino, et doSilvianico, quorum equitaturas ut
nferiori familioe dari solet dabatur, hocestdevas- hospitum, quandiuCluniacimanserint, exusu an-
 4053 PRIVILEGIA CLUNIACENSIUM TEMPORE PETRI VENERABILIS. i054
tiquo camerarius procurare solebat. Hi omnes, A ei viginti marcaeargenti de censultalico. vigintide
quantumadequitaturaruro suarum procurationem censu Hispano.viginti de quodaramanerio Anglico
spectat, pares peregrinis hospitibus erunt. quod dicitur Opifortis, etquindecim marcae de
De priore Cluniacensi hoc constifutum est,utad manerio quodam Anglife quod dedit comes Eusta-
procurandas equiturassuas trecentos avenoesexta- chius, et salvo hoc Cluniacensi censu, adRumeha-
rios a decano de Scutiolis accipiat. cum monasterium,quod et ipsi CluniacensiEccle-
De camerario Cluniacensi cum omnibus sociis siae dederat. voluit pertinere. Datus est ei insuper
suis hoc decretum est, ut centum sextarios avenee et totusProvinciae census.qui adCIuniacensemca-
qui a decano de Sancto Victore debentur el alios meram pertinere solebat, a prioratu de Terniaco,
centumde obedientia Bellimontisaccipiens, addita qui est super Rhodanum, etab illo de Talviaco
avena quae a venditoribus avenae pro more in villa usque ad Alpes provinciae et usque ad mare cum
Cluniacensiexigitur,nibilultraquantumadavenam eorumdera prioratum censu. Haec priori Clunia-
spectat requirat. censi imposifa sunt.
His praemissis,quodde vestimentisfratrumordi- Trabucos vero et pedules fratrum primo cu-
natumest, ne processu temporis oblivione pereat, stodi operisnovae ecclesiieimposui,cujusredditibus
addendum Nescio enim quo casu, quando ad
est.
B quos habebatin Angliapropter novas emergentes
hoc pastorale officiumaccitus sum.nihil dehis,sic- guerras deficienfibus, camerario quo ille solitus 1

ut nec de reliquis pene omnibus exterioribus, or- erat facere injunxi.ut trabucos et pedulesfratribus
dinatura inveni. Camerarius enim, cui omniaexte- provideret de treceatis solidis gatgeriae Humberti
riora imposifa erant,tam rei familiaris inopia quam Ungri, quam nobis, dum Jerusalem iret, pro qua-
multipliciad quam non sufficiebat, occupatione tuor millibus solidorum, quos a nobis accepit, in
impeditus vestimenta fratribus aegre, confuse, in- vadimonio dedit. lllam gatgeriam ego decano de
sufficienter providebat,nec juxta apostolicam et Lordono concessi tali raodo ut oraaes fruclus et
sancti BenedictiRegulam, vestimentafratribusdis- reddilus jamdictae galgerioe acciperet.el inde praefa-
tribuebat prout cuique opus erat. tos solidos ad ea quae supra norainata sunt came-
EapropterprioriCluniacensi ex majori parteheec rario redderet. Siautem gatgeria illa redemptafue-
cura imposifa est ut tunicas, hoc est, vulgali no- rit.etcustos operis majoris Kcclesiae de centum
iuine froccos,cucullas,pel!icias,agninacaputia vel marcis de Ledecumba manerii quod rex Anglorura
capellos, staraiueas, femoralia, flumas, hoc est,
Stephanusmeo temporeCluniacensi Ecclesiaededit
opertoria pulvinariorura, universisfratribusinClu-
sexaginta saltera raarcas habere potiierit, sicut
niaco manentibus sufficienter provideat. Ut autem
Q priusfacere solebat, trabucos et pedulesuniversis
haec sibi injuncta plene facere posset,decrefaesunt
fratribus provideat.

SUMMORUM PONTIFICUM
HONORII II, JNNOCENTII II, LUCII 11, EUGENII III

PRIVILEGIA QUvEDAM
Monasterio Cluniacensi concessa tempore Pelri Venerabilis abbatis Cluuiacensis
noni.

{Biblioth. Cluniac, p. 1378).

I. D Incomprehensibilis, etc. Vide in Honorio II ad

QuodnulUus,absque consensu domini ahbatis,Clun. an.im, Patrologiae t. CLXXl.
in abbaliis eidem subjectis electio fiat. Item quod
II.
non fiat abbatia deprioratu. Monasterium Cluniacensequidie dedicationisaltaris
(Anno 1123.) rnajoris adierint,iis psenitentice susceptse dies xl
HoNORius episcopus servus servorum Dei,diIecto remittit InnocentiusII.
in Christo filio
PKiRoabbati venerabilis monasterii (Anno H32.)
Cluniaceasis,ejusquesuccessoribusregularitersub- Innoce.ntius episcopus servus servorum Dei, dis-
stituendisin perpetuum. creta filio Petro Cluniacensi abbati, ejusque suc-
mb PRIVILEGIA CLUNIAGENSIUM. 1056

cessoribus regulariter substituendisia perpetuum. A lecto filio abbati Cluniacensi, salutem et apostoli-

Liberalitatis laudabile genus esl, etc. V?rfe inler cam benedictionem.

epist. Innocentii IL PatrologicC t. CLXXIX, sub Solet annuere sedes apostolica, etc. Vide ubi
num. 89. supra.
III, VI.

Ejusdem Innocenlii II aliud diploma. Confirmatio Lucii papae de lerminis circa Clun.
iNNOCEiNTius episcopus, servus servorum Dei, ve- ut eecle&ise ,cimiteria,monachi,clerlei et laici uni-
versiinfra terminos in proteclione papoe sint.
nerabilibus fratribus archiepiscopis et episcopis,
(Anno 1144.)
ad quos litteraeistfepervenerint, salutemetaposto-
Lucius episcopus, servus servorum Dci, chavis-
licam benedictionem.
simo in Christo lilio Pktuo Cluniacensi abbati,ejus-
Liberalitatislaudabjlegenus,etc. Vide ubi supra,
quc successoribusregulariter substituendis inper'
IV.
peluum.
Depossessionibusnonalienandis,etcensibusnonml-
Rehgionis monasticae, elc. Vide in Lucio II, ad
nuendis.
an. 1143.
(Anno H36.)
YII.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, ve- B
nerabilibus fratribus, archiepiscopis et episcopis, Eugenii Papse III confirmatio, quod nullus homo
cuj uscunque conditionis acpotestatis invasionem,
in quorum parochiisproventus et obedientise Eccle- p7\vdam,autrapinatnfacere,sive homicidiumper-
siae Cluniacensis existunt, salutem et apostolicam petrare infra terminos inferius scriptos non prae-
benedictionem. sumaL
Ea quae in Ecclesiarum praejudicium, etc. Vide (.\nno 1145.)
ubi supra, ad an. 1136. EuGENius episcopus servus servorum Dei, chari
V. simo filio in Christo Petro Cluniacensi abbali
Conti'arebelles,etdeinstitutionibusobservdndisper ejusque successoribus regulariter substituendis in
abhates. perpetuum.
(Anno 1136.) Cum omnibus sanctde Ecclesi» filiis, etc. Videin
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di- Eugenio II, ad an. 1153.

SUMMORUM PONTIFICUM
REGUM, ARCHIEPISCOPORUM, EPISCOPORUM
DUGUM ET ALIORUM

DIPLOMATA ET GHART^
De quibusdam abbatiis, prioratibus. ecclesiis, etc, Cluniacensi coenobio concessis aut
confirmatis tempore Petri Venerabilis, abbatis Cluniacensis noni.

{Dibliolkcca Cluniacensis, p. 1387).

I. C marum patris et matris suae, ea idem conditione,

Charta D. Adalberonis Leodiensis episcopi de Ber- ut fratres,quos abbas Cluniacensisibi Deoservitu-
trees. ros transmiserit, ipsam.etquidquid ad eamperti-
(Anno 1124.) net, ila libere teneant,sicut lenobat ipsc Walterus,

In nominc sanclae et individuse Trinitatis. Ego et per singulos annos tantumraodo unum aureum
Adalbeiio, gratia Dei Leodiensis cpiscopus, notum denarium Leodiensis monetoeinPaschaipsifratres
facio praisentibus et iuluris fidelibus nostris quod persolvant ad altareS. Petriecclesiae Cluniacensis.
Walterusde Trudignei liber homo tradidit S. Petro Ilomines vero, qui de terra ipsius ecclesia» benefi-
et fratril)us Ciiuiiaccnsis monasterii ecclesiamde ciati sunt, et fidclitatem inde fecerunt Waltero,
Hertrees cum omnibus usibus, dccimis, ctcffiteris ipsam terram dc manu prioris ecclesioe requirat,et

appendiciis suis, in Hanua, etin Puceis, et in Tru- fidelitatem ct serviliumidem priori ipsiusecclesite
deneis et in Eurenais; pro saluteanimse sure etani- faciant. Districtio quoque villoe ad ecclesiam perti-
1057 TEMPORE PETRI VENERABILIS. 1058

nebil, ita ut Godescalcus frater ipsius Waiteri,qui
advocatus est ejiisdeai allodii, medietatem
districtionisde Ecclesia teneat, et per hoc ipsam
Ecclesiam, et quidquid ad ipsam pertinet ab omni-
bus injustitiis defendat. Restaurationem similiter
sancto Petroetipsis fratribusdedit, ita ut medieta-
tem ipsius reslaurationisEcclesia,medietatem ipse
advocatnsteneat.Medietatem etiam Chorvedae.quffi
ipsius Wallcri erat, eis concessit. Aliaeuim medie-
A quamad aliorum nsusconferantur, vel in potesta-
ipsius tem redigaulur.Hancigitureleemosynamipse Wal-
teriusS. Petro dedit, et conflrmavit, ut fratres ibi
Deoservientes.ipsum publiceet privatim quotidie
habeant in oralionibus suis, et quolidianam abso-
lutionem faciant ei. Et tam aniversarium suum
quam patris et matris suee anniversaria in vigihis,
et missis et in ceeteris beneflciis suis, devote reco-
lant. Qufe constitutio.sive traditio, utrata etincon-

tas pertinetad Ecclesiam et abbatem S. Laurenlii. vulsa permaneat, hancad posterorum memoriam
Molendinum quoque de Bavigneis cum omnii)US sineconhrmationeprsesentiscriptomandavimus.et
usuariissuiSj ct medietatem silvae de Trudineis ad in generali synodo cumconsensu sanctee Leodien-
inlegram, sicut in suos usus et in dominiumteue- sis Ecclesiee episcopali auctoritate firmavimus, et
bat, ipsis fratribus dcdit. Advocatiam deditGode- nostrosigillo corroboravimus. Testes, qui
idonei
scalco fratrisuo,ct posleris ejus, ca conditioneut sunt adhibiti,et in hac charta conscripti: .\ndroeas
ipsam advocatiam teneat ab Ecclesia Cluniacensi, B prfepositus et archidiaconus, Alexander, Henricus
et dc mauu prioris, quem abbas de Cluniaco ibi archid., Almannus archid., Stepo archid., Arnulfus
transmiserit, et ut nuUus ibi sit advocatus neque canonicusS. Lamberti, Willelmus, Henricus,Stepo
subadvocalus, prteler ipsos, et libertatem ipsius scholasticus ;
ex nobilibus atque illustribus viris,
allodiiiuviolabiliter oustodiant, et a malis homini- Godefridus comes Namurensis, Gislibertus comes de
bus defendant. Itu enim liberum erit ipsum allo- Duraschio,Lambertus comesdeMonte-Acuto, liberi
dium, et justitiam sufe libertatis rctinebit ipsa homines Godescalcus advocatus ejusdem allodii,
;

Ecclesia cum oniuibusappendioiis suis, ut praUer Adelo Namurcensis, et plures alii.

quod constitutuiuestadvocato tenere deipsa Eccle-
sia, id est medietatem districtionis villce,et medie-
tatem restaurationis, nuUumjus, nuUamqaepole-
statem, aut dominium, seu violentiam in ipsum
allodium, ct in homiaes ad ipsam Ecclesiamperti-
nentcsexerceat.Deomuiquoqueinjustitiaqusetietin
ipso allodio,de qua prior ej usdem Ecclesiie placitare
debebitcumfralribusethominibussuis,nihilad eum C
perlincbit.nisiforteadfaciendamvclretinendamju-
stitiam,quamperseillidi[finerenonpoterunt,advo-
cetur,ettuncdeipsajustitia,quamfecerit,duo3dena-
riosfratreshabebunt.ipsetertiumhabebitendariura,
Demedietateautem;-ilvo3,quamdeditidemWalterus
ipsisfratribus,si quis iujustitiamfecerit, projusli-
Actum Leodii, anno Incarn. 1124, ind. ii, re-
gnante llenrico IV, anno imperii ejus xxv, sub
Adalberone Leodiensi episcopo.
IL
Uiarta Rainaldi Remorum archiepiscopi, de quila-
tione altaris de Turre superMaterna.
(Anno 1125)
In nomine sanctae individua Trinitatis. Noverit
praeseuliumposterorumquesolertiaquodego Rainal
dus Dei graha humilis et indignus Reraor um arcliiepi-
scopus diu multumque laborans,qualiter altarede
Turre super Maternaquod manu laicali indebita usur-
pationediufueratoccupatum,adeoutquidampoten-
tes delagajotri partesoblationum, decimae redituum

tiaexigenda, duos denarios similiter fratres habe- qui ad idemaltareprovenientiummunicipibussuis

bunt. Advocatus semper ipsiussilvaj tertiumacci- manciparent,illique,quoddedecorosmsest,uxoribus
piet denarium. Quicanqueautem ad altare ecclesife suis et fihalibus inmatrimonium contraderent tan-
pertinent.etceusumibi persolvunt, aihil autem ad dem auxihante Spiritu sancto, qui spirat ubi vult,
advocatumperlinebunt;nu]lumjus nullamque po- me tali conditione ab eisdem invasoribus retraxisse.
testatemadvocatus super eos habebit, nec implici- Cumenim saepissime jam dictosdominosde Plaga-
tabit,neque violentiamde ipsis Ecclesi6efaciet,nec jotri admonerem, etmodisomnibus illispersuade-

ad exigendam deillis justitiamcumpriore sedebit, rem quod a possessione sanctuarii Dei quod diu in-
tunc, utdictum est, prcefataabipsojustitia tertium q juste posidebant secederent, ne Crucifixipatrimo-
habebit denarium. Et hoc quoque statutum est ut nium injuste et violenter usurpando,aeternam in-
prioripsius Ecclesise cum fratribus suis adnuUum currerent damnationem : demum nostra crebra ad-
ahum pertineat,vel alicui cellee, appendat, nisi ad monitione persuasione permoti, nostroque ac
et
abbalem etpriorem Cluniacensis mouasterii.Quod quiescentes consilio, supradictum altare eo tenore
siahterabbas Cluniacencis facere voluerit, scilicet resignaverunt,videlicet,utillud sanctae Cluniacensi
ut sub providentia vel potestatc alicujus cellee, vel Ecclesiae, quae est quasi quoddam magnum totius
prioris alterius hanc transponat Ecclesiam.episco- orbis luminare, hberaliterimpertirer, cum oblatio-
pus Leodiensis et advocatus prohibeat fieri, et in nibus et decimis, caeterisque ad se pertinentibus,
defensioneatque arbitriositeorum.hoc privilegium atquejam dicticoenobu venerabilibus fratribusper-
et hanc constitutionem retinere et tueri m perpe- sonahter teuendum concederem. Quorum justaeet
tuum.Bona veroquae adipsam Ecclesiam suntcol- rehgiosaepetitionipromptoet devoto annuens ani
lata,vel ahquando a fidelibus erunt confirmata,ad mo, ut omnium bonorum, quae in tenta fuerint
ususfratrum ibi DeoserYientiumproficiant,nec un" congregatione particeps esse mererer, memoratum
1059 PRIVILEGIA GLUNIACENSIUM 1060

altare ipsisjureperpetuopersonaliterpossidendum A quae in missarum ceiebrationibus ad manum ejus

ooatradici cum omnibus ad ipsum pertinentibus: venerint,medietatem accipiat reUquis diebus, si
;

hac solum interpositapactione jamdictisdominis non plus quam tresdenarios oblaUo valuerit, sibi
de Plagajotri id humiliterpostulantibus, quatenus reUneat; quidquidverohunc numerum excesserit,
presbyter loci ilhus, qui per eos tunc personatum cum monachis dividat. De eleemosynis autem el di-
parochiamque tenebat, quoad vivet, nisi fortepro- missionibus, quas obituri facient, hoc ordinepro-
priis exigentibus culpis, ea amittere contingeret, curabit.ut adhibitis sibitestibusiegitiaUs parochia-
libereetquiete possideal. Eo autem viam universai numcommoveat, primo quod monachis, ut-ipsis
carnis ingresso,sive pro qualibetrationabiii causa, pote iu capitesanctuariiconsUtuUs, proanimaesuae
a supradictis remoto, Ecclesia Cluniacensis^ quod remedio dimittat. Omnia haec, ut suprataxatum
suumest, videUcet aitare et personatum cum suis est,salvo jure privilegii saepedictaeTurrensis Ec-
pertinentiis jure perpetuo possideudum reciperet, clesiaereformanda.acperpeetusepacis graUaaprae-
Uberamdeincepshabensfacultatemsubstituendiin dicto venerabUi archiepiscopo Rainaldo decreta,
eadem Ecclesia,dum tamen idoneus sit, quem vo- chirographi descriptione, et episcopalis sigilli im-
luerit sacerdotem.Qui nobis vel successoribusno- pressione,testium quoque probabiUum, et authen-
stris persuccessionem temporis,utmorisest, prae- ticarum personarum annotatione firmata sunt.
sentatus, postquam animarum curam susceperit, B Signum ejusdem venerabilis archiepiscopi R.
tideUtatem debitam reverentiam exhi-
eis faciet, et S. Loyranni [Joyranni] abbaUs Sancti Nicolai.
bebit, salvojure suoin iis quaead feodum presby- S. UrsiabbaUs Sancti Dionysii.
terii pertinere noscuntur. Et ut haec rata et incon- S. Hugonis archidiaconi.
vulsa permaaeant,sigUIi aostri auctoritate corro- S. Leonis cantoris.
borare curivimus, S. Ambrosii magistri.
Sigaum veaeral)iUs archiepiscopi Raiaaldi, S. Joanois de Pi.
S. Joyraani abbatis Sancti Nicolai. S. Joannis de Germania.
S. Ursi abbatis Sancti Dionysii. S. Odonis decani civitatis.
S. Ilugonis archidiaconi. S. Liberti decani.
S. Leoais caotoris. Actum Remis, annoincarnati Verbi 1125, indict.
S. Alberici magistri [Ambrosii magistri]. III, regnante Ludovico rege Francorum anno xix,

S. Joannis de Pi. archiepiscopatus autem domoi Raioaldi aono

S. Joannis de Germania. primo.
S. Libertidecani. Fulcradus cancellarius scripsit et subscripsit.

S. Odonis decani civitaUs. IV

C
Actum Remis anno incarnati verbi 1125, indict. ChartaLudovici regis, de S. Petro dePitueris.
III, regnante Ludovico rege Francorum, anno (Anno H30).
xvui, archiepiscopatus autem domni Raiaaldi Innomine sanctiB et iadividuae TrinitaUs. Ego
aoao I. LuDOVicus Dei gratia rexFrancorum,omnibus tam
Fulcradus caocellarius scripsit et subscripsit. futuris, quam notum fieri volumus
praesentibus,
III. quod quidammiles,nomineGiibertus, cognomento
De Turre super Maderna {Materna'\.
presbxjterio de Strangulatus, pro remedio animae suae, ecclesiee
fAnno 1125). S. Petri Pituerensis (253), et monachis in ea Deo
In oomine sanctae et individuae TrinilaUs. Nove- famulantibus, ub adconversionem venerat, dedit
ritpreesenUura posterorumque solerUa diuturoam quamdam terram, sciiicet alodia sua de Verinis
cooteotionem ioter presbyterum Turreosis Eccle- perpetualiter obUneadam. Placuit autem postea
siae et ioter monachos Clun., quorumeisdem monachis Ecclesiae suae uUUtati providen-
est ipsius
villae parochia, a domno Ubus, ut ad terram illam excolendamet hospitan"
Rainaldo venerabili Re-
mensium archiepiscopo ita esse compositam, ut dam.nos in ea parUcipem admitterent, ita vide-
praenominatus presbyter ea omnia super quibus licet, ut de cunctis redditibus illius terrae, et de
D
querimoniam agebal, tractum videlicet decimae, omnibus exucUooibus et lalliis, ca;terisque aliis
stramen quoque et feuum, et minutam decimam coosuetudioibusmedietatem caperemus. Prseterea
abdicarit. Unde etiam pacis et concordiae gratia si per emptiooem aliquodeidem terrae adcremen-
saepefato presbyteroconcessura est ut singuUs Do- tum inposterum acquiri poterit, nos medietatem
minicis de missoe celebratiooe ex communi obla- pecuniae dabimus, monachi vero alteram dimi-
tiooe panem, vinum et donarium medietatem quo- diam persolvenl partem. De majoribus quoque
que oblaUonis parochianorum ad beneUcium pre- ac servienUbus, ita decrevimus, quod aUquis
sby teratus pertinentiu m habeat reliqua omnia sint
: major, sive proepositus in praedicta tcrra, absque
monachorucQ. Porro secundaferia exhisoranibus licenUa et assensu monachorum nuUomodo
ANDREit: GHESNII NOTiE.
(253) Cluniac, coenob. immediate dependenlis.
 :

4061 TEMPORE PETRI VENERABILIS

1062
constituetur, et eisdem monachis unusquisque A VII.
eorum suam faciant fidelitatem.etiam sta-Illud
tutum est et concessum, quod aliquis de hospiti- Charla Ambroniacensis.
bus ethominibuspraedictce terrae,pro aliquo foris-
(Anno. 1132.)
facto,nisi in ipsa terra, autin curia
monachorura,
nullomodoalibi ad justitiam vocabitur, aut incau- Veritas rerum gestarum, si memoriae causascri-
sam trahetur. Hoc auteaa ne per succedentia tem. ptis solemniter commendataservetur,nonvilis au-
porapossetobhvione ctoritasest. Hacigitur commodante.poslerisnostris
deieri. auta posteris infir-
mari, annuente Philippo filio nostro jam in scriptis notificare curavimus, quod ego Hisinio
regem
coronato,scripto commendavimus,et sigilli noslri dictus Ambroniacensis abbas, etdomnus Petrns
auctoritatenominisquecharacterefirmavimus,astan- Cluniacensis abbas inpraesentia domni papae Inno-
tibus in palatio nostro, quorum nomina subscripta
centii itaconvenimus,et paclo in manuejusfirma-
sunt, et signa. viiQus, ut controversia, quapde loco de Prius inter
S. Philippi junioris regis, nos fuerat, aibitrio etconsiho domnillionis Sancti
S. Ludovici buticularii. Justi abbatis terminaretur. Unde consilio habito,
S. Hugonis constabularii. placuitdomnollioni, etcaeterisqiiieum eoaderant,
S. ManasscB caraerarii. htera nostram concordiasic diffiniii,utlocum iJlum
Actum est hoc anno incarnati Verbi 1130, regni de Crins Ecclesia Cluniacensis jureproprietatisha-
vero nostri xxu. beret, Ecclesia vero
Ambroniacensis sepulturam,
Data per manum Simonis cancellarii. decimasatqueoblationesfundisupradicti,quantum
V. ad parochiam suam pertinet, jureparochiah obti-
Cfiarta Ludovici_ 'yegis, de pedagio neret. praeter familiae propriae sepulturam, et pro-
guod est apud
Monsteriolwn, et
superexactionibus, quas dedit
priaedomus decimas de quibus sicdiffinitum est,
:

Ecclesise Cluniacensi. ut septemasinalassegulae Ecclesiae Ambroniacensi

(Anno 1130.)
pro omnibus propnis decimis per singulos annos
Innomine sanctfe et individua? Trinitatis. Ego fratres loci illius persolverent sepulturam vero
;

LuDOvicus Dei gratia rex Francorum, omnibus proprice faraihae suae hberam haberent, nisi forte
tam
futurisquampraisentibus,notumrierivolumusquod aliquis mercenarius eis fuerit de parochianis no-
sanctffi Ciuniarensi Ecclesife, et annuente Philippo stris, qui se in parochia sua sepeliri deliberet, illius

filio uostro jam in regem coronato, et Adelaide
re-
gina, pro remedio anirafe nostrae et
antecessorum
nostrorum.in perpetuumdedimuset concessimus
utnuUus Cluniacensium fratrum tribuat amplius
pedialeapud monasteriolum, neque aliquam con-
suetudinem, quae ad regale pertineat ministeriura.
vero extremaevoluntati neraoobsistat.De parochia-
nis quoque Arabroniacenses nuJlam sepeliendi fa-
*." cultatem habeant, nisi ducente, vel consentiente
cujus erit parochianus presbytero. Salva autem
consuetamilitumlibertate, etuxorcumfiliis eorum,
et filiabus, qui ubi voluerint sepeliri possunt. Si

Praecepimus etiam ne quisregaliumministroruma aulem ex alia parochia aliquis sepeliri se in loco

quoquam praedictorum fratrum ullo modo deinceps illodisposuerit, vel aliquis de parochianis .\mbro-
hoc requiiat. Quod si quis praesumpserit, niacensis Ecclesiae, prosalute animae suce,demobi-
nonso-
lumsereumdivinaemajestatis^verum.etiamdecreti jibus, sive de immobilibus ahquid fratribus loci
nostri transgressorem cognoverit. Hoc illius oiferre voluerit, ex
terris nostris exceptis,
autem.utra-
tum sit, scripto commendavimus, et sigilli nostri conventione nostra jure concessionis obtineant.
auctoritatenominisqueclmracteraetirmavimus.astan- Hujus rei testes sunt
tibus in palatio nostro,quoi um nomina Domnus llio, per cujus manum facta est, Mat-
snbscripta
sunt etsigna. thaeus Albanensisepiscopus, StephanusdeCondia-
S. Philippi junioris regis. 00, Willelraus de Marciaco, et multi alii.

S. Ludovici buticularii. ActumestLugduDi.anno Incarnationis Dominicae

S. Hugonis constabularii. D 1132, pontificatus vero dorani Innocentii papae l(

S. Manassae camerarii. anno secuudo.

Dapifero nullo.
VIII.
Actum anoo inoarnati Verbi 1130, regni nostri
xxii. Innocentii II papx diploma, super obedientia de
Dataper manum Simonis cancellarii. Limanz.
VI.
De centum marcis (.\nno 1132.)
in Angha.)
(Anno 1131.) Infocentius episcopus, servus servorum Dei,cha-
iNNocEMius episcopus, servus servorum
Dei, di- rissimo in Christo fiJio Petro Cluniacensi abbati,
lecto fiho Petro Cluniacensi
abbati, ejusque suc- ejusque successoribus regulariter suJ>stituendis iu
cessoribus regulariter substituendis
inperpetuum. perpetuum.
Donationesetbeneficia,etc.yirfetn/nMOfm;ioi/,
ad an. 1143.
Quae ad pacem spectant Ecclesiae, etc. Vide m
Innocenilo JIp ad an.il43.
 :

1063 PRIVILEGIA CLUNIACENSIUM 1064

IX. A degav. archiepiscopis, episcopis, abbatibus, priori

Confinnatio SS. Facundi et Pri>nitia7ii [Primitivi\ bus, comitibus, baronibus, justitiariis, vicariis,
in Hispania. praepositis, ministris et omnibus baillivis, etfideli-
(Anno, 1133.) bus suis, salutem.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di. Inspeximus confirmationem H.regis avi nostriin
Jecto filio Petro Cluaiacensi abbati, ejusque suc- haec verba Henricus Dei gratiarex Anglorum,dux
:

cessoribus regulariter substituendis in perpetuura. NorthmauniaeetAquitaniae,etcomesAndegav.archi-

Ignem venit Dominus, etc. Vide ubi supra.
X.
Charta de Lcdecomba fal. Labdecomba] in Anglia.
et de centum marcis argenli.
(Anno. 1136.)
episcopis, episcopis,abbatibus,comitib.baronibus,
justitiariis,vicariisetomnibustidelibussuis,Francis
et AnglistotiusAnglise,saIutem.Sciatis quodegocon-
cedo,et confirmo Deo et Ecclesiae S.Petri Cluniacensis,
monachis ibidem Deo servientibus,maneriumde
et

Stephanus rex Anglorum, arcliiepiscopis,cpisco- Ledeoumbe in perpetuam eleemosynamprosalute

pis, abbatibus, comitibus, baronibusetomnibusfi- regis H.avi mei,etomnium antecessorummeorum,
delibus suis per Angliam constitutis, salutem. et pro propria salute mea, quod manerium rex Ste-

Sciatis quoniam veuerabilis memoriae rex Henricus g phaniis dedit et assedit eis pro centum marcis quas
avunculus meus et antecessor meuspro animapa- praediclus rex Henricus solebat dare annuatim ei-
Iris sui, avi mei, etanimabuspatrum etprfedeces- dem Ecclesiae Cluniac. Quare volo, et firmiter prae-
sorum nostrorum dedit in eleemosynam omnibus cipio quod prffidicta Ecclesia,etmonachiidemma"
annis Deo et ecclesifB Beati Petri de Cluniaco cen- nerium bene, et in pace, et libere, et quiele, et
tum marcas argenti de proprio Ihesauro suo. Ego honorifice in perpetuum teneantin omnibus perti-
verobonorum ejus actuum ex debito sicut subse- nentiissuis in boscoet plano, etpratis, etpasturis,
cutor,sic et devotus imitator,et ex gratia supernae et aquis, et molendinis, et stagnis, et hominibus,
miserationis sedulus imperator, quod proefatus et tenuris eorum et cum omnibus libertatibus
avunculus meus prtedictai Ecclesia^ in denariis con- suis, sicut unquam melius, et plenius, et liberius

tulitde thesauro suo, hoc ego eidem ecclesiae in raanu mea. Testes
tenuit iilud rex Henricus in
subscriptae terrae stabiUtis redditibusin perpetuum R
Winlon. episcopus, G. Eliens. episcopus,
assigno, et manerium meum de Ledecomba, quod Joannes Northw. episcopus, H.episcopusDunelm,
de proprio dominio meo est,pro illiscehtum marcis Willermus comesde ArundeI.,comes de Mandevilla,
argenti illi Ecclesiae in sempiternum dono et conce- Richardus de Lucy, Richardus de Camvill., Rand.
do. Quia volo et firmiter preecipio quod CkmiacUs de Glamvill., Hugo de Cressey, Thomas de Bar-
teneat manerium illud cum omnibus consuetudini- Q dum, Bertramus de Verdum, Willelmus filius Ra-
bus et appendiciis in lerris et proprio dulphi, Radulphus Briter. Apud Northampton.
:

cum omnibusquietationibuset libertatibus, et re- Nos igitur hanc conccssionera ratam et gratam
bus ilhmaneriopertinentibus, quas ipsum mane- habemus, et eam abbati Clun. et monachisibidem
riuna liberius, habuit, quando fuit in manu mea et Deo servientibus pro nobis et haeredibus nostris
antecessorummeorum-Etuthaecdonatiomearataet concedimus et confirmamus. His testibus venei'a-
inconvulsa illi sine fine ecclesiae perduret.praesentis bilibus Patribus W. Karleol. et W.Wigorn.episco-
sigiUi mei attestalione, et subscriptorum subnota- pis, Joanne comite Lincoln constabulario Cestrife,

tione confirmo et corroboro. Simone de MonteforU, Willelmo de Ralegh, Petro

Apud Wintoniam, anno Incarn. Dominicae 1139, deMalolacu, Joanne filio Galfredi, Amaurico de
regni vero mei primo. S. Amando, Galfrido dispens. Willelmo Gernumet

S. Stepliani regis. aliis.

S. Mathildis reginae. Datum.per manumvenerabilis Patris R. Cister-

S. Eustachii filii regis. ciensis episcopi, cancellarii nostri, apud West-
S. Henrici de Soilli. monasterium, xxu die Januarii, anno regni nostri
S. Henrici episcopi Wintoniensis. xxu
S. Rogeri episcopi Sarisb. D XH.
S. Alexandri episcopi Lincoln. Innocentii II, pene dtploma, super Manerio de
S. NigeUi EUensis episcopi. Latdecumba in Anglia.
S- Alani comitis Richemundiae. Innockntius episcopus^ servus servorum Dei, di-
S. Rogeri comitis Warwici. lecUo filio Petro Cluniacensi abbali ejusque fra-
S. Albertici de Ver. tribus tam praesentibus quam futuris regulariter
S. Roberti de Ver. subsUtuendis in perpetuum.
S. Aloerti de Laci. Ad hoc iu apostolicae sedis regimine.etc. Virfe in
XI. Innocenlio 11, PaWologice tomc CLXXIV
Confirmalio de Labdecombe
nEHnrcs Dei gratia rex Anglorum, dominus Hi-
bernies, duz Northmaniae et Aquitaniae, comes An-
1065 TEMPORE PETRI VENERABILIS. 1066

xin. Ardicuria, altare de Ramburellis, altare de Alenai,

Confirinatio cie Rochabovecnrt. Actum hoc anno Dominicae Incarnationis, 1138,
(Auno 1 136). indictione feliciter. Amen.
ii

Innocentius episcopus, servus servoruiu Dei, di- XVI.

leclo in Christo tilio Petro Clun. abbati, ejusque Coufirmaliodomus Monlispessulam, etS. Gervasii,
sucessoribus regulariter subslitueudis in perpe- et S. Renoherti.
tuum. (Anno 1138.)
Bonus et diligeus paterfamilias, etc. Vide ubi su- Innocentius episcopus, servus servorum Dei, di-
pra. lectolilio PETRoal)batiGluniacensiejusque succes-
XIV. soribus regulariter substituendis in perpetuum.
ConfirmalioMontis-Desidenicumperlinentiissuis. Quos oinnipotens Dominus, etc, Vide in Inno-
(Anuo 1136.) centio llPatrologia^t. CLXKIX.
IiNNocENTiiis episcopus, servus servoruin Dei, di- XVll.
lecto inChristo tilio Petro 'luniacensi abbati.ejus- Compositiointer Cluniacum, el S. Benedictum super
que successonbus regulariter subslituendis in per- Padum
petuum. (Anno ,1140.)
B
Bonus et diligens paterfaniilias, etc. Videubisu- I.NNOCENTius episcopus, servus servoruin Dei, di-
pra. lectis fUiis conventui Clun.,salutem
abbati et et apo-
XV. stolicam benedictionem.
De concessione duorum altarium in episcopalu Venientibusadapostolicdmsedem.etc. Videubisu-
Ambianensi. pra.
(Anuo 1138.) XVIII.
In nomine Patris, et Filii, ct Spirilns sancli, Donatio eccLesiarum de Barbona, et de Lintis, et

Amen. Glarinus Dei gralia Ainbianeasis huiuiiis LinieliSfUniusqueprccbendaeinecclesiaSanctiPetri

episcopus, sanclae licclesiae filiis praeseniibus etfu- Trecensis, per domnum Halonem episcopum.
turis, feliciter uiti adbravium supernse vocationis. lu noinine sanclae et individuie Trinitas, Hato
Sciat charitas etdilectio vestra, quouiam Bernar" Dei gratiaTrecensis Ecclesiaehumilis minister,omni-
dus de Ballolio iiiiles slreuuus, consiliis uivinis et bus fidelibiis in perpetuum,
hortatibus nostris, etreiigiosorum virorum supien- Summa Dei virtus sapienter cuncta gubernans,
ter acquiescens.animabus proedecessorumsuo-
et ad informalionem humanae vitae misericorditer ve-
rum, et et successorum
propriae saluti, suorum niens,prudenter hoc providit,etjustepieque ordina-
provide consulens, qufedam aitaria ad ipsum, et '^ vit, ut qiii ccclesiasticis sunt intenti servitiis,eccle-
ejusantccesssoresncere.litariojurepertinentia, qUtB siaslicis jureprosequanturl^eneficiis.Quidquidergo
licetmjusie, utpote laicus adpericulumanimaesuce adutilitatem3ervorumDeiefticereconteudimus,pro-
diu ipse tenuerit, monaslerio Ciuniacensi, Dei ta- futurum nobis ad aeternam beatitudinem promeren.
ctus aspiratione, co icessit. Huic autem conces- damcontidimus.Qiiocircanotumfierivolumus.tam
sioni fratres ejus, et uxor sua Mathiidis,et liliiejus praesentibusquamfuturisfidelibus,quod charissimi
Ingelranus, et Wido, Eustachius, et Bernardus, et nostri fratres Cluniacenses ad nos humiliter acce-
sua Hatuildis interfuerunt, et ob remedium
lilia dentes, petierunt, utproamore Dei ahquodbenefi-
animarum suarumassensumlibentissime praebue- cium illi sanclissiuice domni Cluniacensi impertiri
vunt, eademquealtuna ia mauibus nostris redden- dignaremur. Siquidem justa petentibusaures clau-
tes, libere et quiete spoutanei dimiserunt. Nos au- dere divina pietas uon permittit,proinde consideran-
teiu Cluniacensis monas terii religionem consideran- tes piam eorum csse petitionem,illorum petitionibus
tes, in prcEsentiaarhidiaconorum nostrorum, Ra- gratanter annuimus. atque Ecclesiamde Barbona,
dulphi videlicet et Balduini, etclericorum Achardi ecclesiamque de Lintis et Lintelhs perpetuo jure
et Valterisacerdotuiuuostrorum.et aliorum multo- possidendas dedimus etconcessimus, ita tamen ut
rum.tam clericorum quam laicorum, religiosorum, D Uerius presbyter, quandiuvixerit, quioque persin-
etmultorum hominum suorum, eadem altaria do- gulos [annos], solidos Cluniacensi Ecclesiae de Ec-
navimus, saivis Ecciesiiie Ambianeasis, nostrique, clesiadeBarbonapersolvat etnepos meus Wiricus ;

et successorum nostrorum, et ministroruiu, sicut decem solidos in vita sua. Post mortein vero illo-
ipsa altaria abantiquo persolverant, consuetudini- rum, illae praenominatce tres Ecclesiae in proprium
bus, etepisconali auctoritate in perpetuura confir- deveoiantmonachorum, itaut habeant liberampo-
mamus, ita scillicet ut monachi, qui in Ecclesia de testatem eligendi in eisdemEcclesiisidoneossacer-
domno Petro Deo serviient, Cluaiacensi capiiulo dotes,quosTrecensiepisooporepraesentantes,curam
marcamunam argenti singuhs annis persolvant,et aoimarumdeejus manurecipiant.Monachi vero de
sic ipsorum omnes altarium redditus in usus suae ecclesiasticis beneficiis, eisdempresbyteris mensu-
Ecclesiee, et in expensas suas, libere et quietepos- rate provideant. Dedimus etiam Ecclesiae Clunia-
sidendo retineant, Ecclesiamscilicetde domno Pe- censi,Iaudantibuset concedentibusclericis nostris,
tro, altare de Ballolio, altare de Turs, altare de petente hoc atque exigente papa Innocentio,unam
Patrol. CLXXXIX. 34
1067 PRIVILECIA CLUNIACENSIUM 1068

pr^bendam in ecclesia beati PelriTrecfinsisinper-

A prfpdic»ishabifaforibus,prohacmedielateletdarum
'ouliover-iain moverit, eiro iiifin Wili>;lmls qiie-
petiium teuendani.Uuod ue alujna teiuuoruui \ etu
rcntibus satisfaciendo monaehos Maiiziacenses in
state aut personarumvaii^tate mutaretur,velmtir-
au- paceobtinerefaciam.Deforo vero cognominalo de
maretur, jussimus hanc chartam nostri sigilli

nomina idonearum persona- Charnac.medielatemomnium annonarum,ut salis,

ctoritate roborari, et
monachis sed et censum
priori Celsiniensi.et ejus
rum, qupe interfuerunt, subtitulari. ;

Signum Oddonis archidiaconi. annualem, qui ex terra, in qua forum fit, colligi
poterit, in lerra illa tantum, quae beati Petrijuris
S. Manasses archidiaconi.
S. Fulconis archidiaconi.
est,secundum quod unicuiquehominuminstitutum
Legeri canonici. gratanter reduo, et in perpetuum
est, vel fuerit,
S.
S. Wirici nepotis episcopi.
habere concedo. Siquando (quod absit!) ego, vel
XIX. qui sub potestate mea sit, aliquara injuriam insu-
Remigii de Plnore {?laiotro], de monachis veleorum hominibus fe-
pradiclis foris
Confirmatio S.
Barbona. de Lintis,de LinteUis,et de S. Siloestro cero, vel quis fecerit, si abbas Mauziacensis. vel

in Trecensi dicecesi. prior Celsiniacensis, vel aliquis nomine eorum me

iNNOCEMius episcopus, servus servorum Dei, di- B emendaremonuerii.mfraquadragintadiespost ad-

lectis filiis Petro abbati, et monachis Cluniacensi
monitionem,eissatisfacere propria manu juro.Pra-

bus, salutem et apostoiicam benedii^.tionem.
QucT, vobis et fratribus vestris,etc. Vide inlnno-
centio 11, Patrol. t. CLXXIX.
XX.
Confirmatio dePrins, cum suis pertinentiis.
iNNOCEXTiusEpiscopus, scrvus servoTum Dei,dile-
ctis in Christo filiis Petro abbati et monachis Clu-
vas insuper consuetudines, quas infra villam, de
Charnac nomioe,letdarum per me.vel permeosin-
troduxeram, etcaeteramala, quae hominibus villae,
vel prioriejusdem loci injuriose facebam, dimitto.
Similiter de Vareris, et deBrenac, et de aliis terris,
qufE ad jus Celsiniensis, vel silvas occupando, vel
devastaodo, invasi, eos supraclicto prjori et Eccle-

niacensibus in perpetuum. habilatoribus satisfacere cogam. Ad eamdem

siae

Exapostolicae sedisadministratione,elc. Videubi quidem pacem reformandam necessario accessit,ut

supra- ego etabbas Mauziacensis,nomine Eustachius.quos
XXL meliores ejusdem villae cognovimus, astringi prae-
Lucitpapxdiploma de sancto Saba cum pertinentits cepimus sacramento, ut consuetudines, quas paci-
suis. fice pater meus ia villa Mauziacensi obtinuerat,

(Anno 1144.) / concorditerdicerent quibus essem contentus. Quod

etitafactumest.Proquibusconsuetudinibusvillam,
Lucius episcopus, servus servorum Dei, Dilecto
et villae habitatore*, sedet extraueos euntes etred-
filio Pf.tro Cluniaoensi abbati, ejusque successori-

bus regulariter substituendis in perpetuum. euntes, et res eorum in eadem villa depositas fideli-

Etsi Ecclesiarum omnium cHra, etc. VideinLu- ter defenderecurabo.Forum Mauziacense,etforum

ad an. H45. Celsiniarum,sicuti forum Riomense,et de Charnac

cio II,
XXII. fideliter defendam. Liberos etiam homincs, quiex

Eugenii Illpapx diploma, de Calderiade Ledone. villa abbafis ad meastransierunt, libere redire per-
EuGENius episcopus, servus servorum Dei. dile- mitlam. Terras, quae ad jus Mauziacense pertinent,
Petro abbati Cluniacensi, ejusque fratri-
ctis iiliis quas possidebant, si qui forte redire noluerint,ab-
bustam praesentibus quamfuturis,regularemvitam bas quibus voluerit, et quomodo voluerit, ordinet

professis, in perpetuum. etdisponat. Consuetudinarii vero ad propria rever-

QuseabEcclesiae Dei fidelibus, etc. Vide inEuge- tantur exceptouno, qui remanebit, prout statutum
est. Si quas insuper terras ego, vel mei, ad jus
nio III ad\an. 1153.
XXIII. Beati Austrcmonii pertinentes occupavimus, ego
Charta Willelmi comilis, de concordia inter ipsum dimitto, et meos dimittere faciam. Si quis vero ju-
D
et domnum Petrum abbatem Cluniacensem siiper stitiam pro aliquibus nostris facere noluerit, ad

Mauziacensi, ct Celsiniacensi monasteriis. exigendum jus ai)bati non ero [deeroj. Hanc litis

QucB pro salute geruntur maximelitteris tradere, transactionem,et pacem feci in capitulo Cluniacensi

ne tractu temporis ab hominum cadant memoria, ego Willelmus comes cum P.?tro abbate ejusdem
prudentium assuevit, discretio. Notum sit itaque, monasterii, et cum Eustachio abbate Mauziacensi,
quodego Willelmus.Arvernorum comes.rcforman- et cum Petro priore Celsiuiacensi, prfesente con-

do pacem cum domno PetroCiun. abbate.et ejus
fratribus pro injuriis, quas Mauziacensi monaste-
rio, et Celsiniacensi injuriose intulit, medietatem
omnium letdarura, qnaein villa Reomensi, quoquo
terapore acceptffi fuerint, liberepnedicto raonasle-
rio Mauziacensi, et ejus habitaloribus dono, et in
perpetuum possidere concedo. Verumtamen
venlu ejusdem mouasteni.et .vdemauro, etStepha-
no de Castello, et Stephano de Krmonense, et Ber-
trando Higaldello, elaliis multis. Hanc etiamchar-
tam tenoremhujus pacis conliuentem in aelernum
valiluram proprio sigillo uuuiiri praecipio.et ut epi-
scopus etcapitulum (;iaromonteuse,sed et domnus
siquis papa, idem faciant, rogo etexopto.
 1069 TEMPORE PETRI VENERABILIS
10/0
XXIV A XXVI
ChavlaAdpfonsi impevnloris nhpanice, de S. Vin-
Chartadomni Frederici imperatoris super
ccntiode Salamnnca. Balmcnsi monasterio
(Anno I lo3) (Anno llb3).
In nomine sanctce et individme
Cum Soripfiira nos omnibus bonnm facere mo-
Trinilatis, Frede-
ricus divina favenle clemenlia
neat I-:cclesiis et Ecclesiasticis viris. veris Uei Romanorumrex Au-
ci;I- gustus. Sireli-iosorum vota et
torihiis, esteleemosyna pr.Tecipue largiemla, juxta
pelitiouesclemen-
ter adraittiraus, et ad cultumdivinnireligionisgra-
illu-.l Apostoli Dum
lempua est, operemur bo-
:

tiosum favorem
num nd omnes, ma.cime autem nd dotnesticos fidei eisimpendimus, tam temporalis
{Gal. vi).nnjus reigratiaego Adefonsus quamc-eterna^beatitudinisprcEmiafelicicommercio
imperator nobiscontrahere non ambigiraus. Eapropter
HispanirP.una cum
uxore mea nerengaria, grato om-
nium tam priesentium quam futurorum solers
animo, voluntate spontanea, pro mea,parcntumque no-
verit industriaqualiter nos,
meoriim sahile, pro peccaloriim noslroriim remis- obreverenliam et peti-
tionera dilecti nostri Petri Venerabilis
sioue. Cluniacensi Kcclesiie in honore Ciuniacensis
])eati Petri
abbatis.statutiimdoncationis, quod Cluniacensi
fun.ialffi.et ejusdera Kcclesiff», abbatidomno Ec-
Pelro, d ciesiiede Balraensi
monachisqueomnibus Deo ibi militantibus eorum coenobiocunctisque possessio-
nibus collatum est a reverendo videlicet
suocessoribus in perpotuum, Ecclesiam S. Patre no-
Vincentii stropapa Eugenio' III, necnonab Humberto
deSalamantica.cura omnibus ejiis hcereditatibus Bisun-
tinoarchiepiscopo,seu aWillelmo Burgundiae
velame,vel ab aliisei dalis, ejusdera Eoclesire prce-
claro comite, nos quoque regia auctoritate
prioredomno Aliuco,(Iomnoque Berengario ipsius corrobo-
raraus,et conhrraamus, et pagincB prc-esentis
civitatisepiscopo suggerentibus et couoedentibus, privi-
legioin<Teternum vahturum, de nostro, ac
jure hc-ereditario dono, et haereditariam regni do-
eis inper- minio in Cluniacensis monasterii,et abbatum
petuumhabendamconcedo. ita.inquam.prcedictffi ipsius
dominiumtransaotamus,salvo tamen jure, quore-
Clun. Ecclesiae et prjiedicto abbati
domno Petro, gno ecidem Balmensis Ecclesia subjecta esse
ecclesiam S. Vinceniii prmnominntam dono, co-
quate- gnoscitur. Kegia nihilominus auctoritate
nus canoiiicalein habitum, qiii modo ibi pracipi-
habetur, uius, ut eadem Ecclesianullum
in habitiim monachalem Iransvertat.et advocatum habeat
idem eccle- nisiquem Cluniacensis abbas
si.-B ac ejus
eligere voluerit et
possesionibus, ut Pater et domnus ;

utomniatirmaetinconcussapaceretineaf^qu.-ecun-
sempprdisponat, semper provideaf. Si qua
autem que temporibus Alberici abbatis possedif, vel
ecolesiastica siecularisve pcrsona huic qu»
raoje dona- eo tempore possidebat,quo eam Cluniacensis
cibbas
tioni contrarius iu posterura
veuerit, et eam diru- C
regeudamsuscepit. Juberaus etiara, ut quicunque
perit, ab omnipotente Deo
maledictus, in inferno exjureBaimensi abbafiolim hominium faciebant,
eum.ruda proditore damnetur, nisi resipuerit
;in-
Cluniacensiabbatiabsquceullacontradictionemodo
superprotemerario ausu h;ereditate Cluu. Eccle-
similiter f.iciant. Ipsam quoque Balmensem Eccle-
siffi duplicata, regite potestati mille marcas ai-c^onti
° siam, etomniaadeamperlioentia.ob
pectet. salutemani-
miB nostiie, et omnium parentum nostrorum, in-
Facta charta Najar.e, iv Kal.
.Novembris, jera tuitionem nostram suscepimus, regia auctoritate
Mci-xxxu, prredifitoimperatore
Adefonso imperante prohibentes.nealiquamagnavel parva persona ab
in Toleto, Legione, Sarragoeia, Najara, Castella, horainibus ejiisdem ecclesia^ districtum, vel ali-
Galh'cia.
quamexactionemexigat.nec Balmenses monachos a
Ego .\defonsus imperator hanc donationem,quam
perquirendojuresuoin propriis posses.sionibus im-
in manu domni Guidonis Romanre
Eoclesi.-e cardi- pedire priEsumat. Ex quibus
nalis et legali, Clun. Ecclesiffi de quasdam propriis ne-
pnedicta eoolesia
S. \mcenhi facio, dono
cessariumduximusexprimendasYocabulis Mona- :
auctoritate confirmo et sterium videlicet S. Mari» Grandisfontis cum
tirraam ut stabilemomni terapore omni-
esse concedo. bus appendiciis suis
Ego Berengaria imperatri.x confirmo. mouasterium S. Petri Gau-
;

D dae cum omnibusappendiciissuis; mouasteriumS.

Ego Sancius iraperatoris major tilius
E-o Reimuudus Toletanus archiepiscopus. urbem Bisuntinam, quod vocatur Vis-
Mariae infra
sanum,cum omnihus appendiciis suis; monaste-
Ego Petrus Compostellanus archiepiscopus.
rium S. Eugendi Ethicffi monasierium
S. Lauren-
:

XXV. monasterium
tii; S. Desiderati,
Ledonens, cum om-
Confirmatio S. Vincentii de Salamantica
nibus appendiciis ipsorum, Musnet, Creuncet,
No-
in Hispania viacum, Buvliacu, Sabomacum, et Lafrautem.S.
Mauritius, S. Robertus monasterium S. Setphan
;
CoELESTiNLs episcopus, servus
servorum Dei di- dePonte; raonasterium S. Agnetis. Sisinciacum,
loctisfiliis Petro
Cluniacensi abbati ejusque fratri-
bus, salutem et capellaBeneventum ; raonasterium Sciense, mona-
apostolicambenedictionem sterium de Dola, monasterium Strabon. Quc-e om-
Cum ex injuncto nobis.etc.yirfe
id Coelestino
PatrologKg
II, nia, cum reliquis acquisitis, velacquirendis, Bal-
t. CLXXIX.
mensisEcclesife, et peream Clun,regia auctoritate
 1072
PRIVILEGIA CLUNIACENCIUM
TEMPORE PETRI VENERABILIS.
1074
Milleto, Unfredus de-
i
, A. coalra
.r.ntra- A tnis capellaaus, Robertus de
coati.mamus, et iu perpetuum P°^-^^deada
WillelmusMalaterra,
^^^^^^^ \y^^^,^^,,,
canus, WiHelmus de Vernone
Malaterra, WiUelmus Yeraoae
tiaai
dimus, adjicieutes, ut aulkis hujus nobtiee
Siquisautem Richardus de Waravilla.
tioaisstatutum iafiiugerc prcBsumat.
Ijaaao XXIX
ia aiiquo temere coutraire teataverit, regio
subjaceat, et mille librasauri camerne
aostrre per Alia charla super eadem Ecclesia.
hsecomnia ceteroaliter rata et iacou- adquos praesens scri-
solvat. Et ut Universis Christi fldelibus
uostri
vulsa permaueaut.prseseatem paginam sigilli ptura pervenerit magister Richardus
episcopus, et
impressioue jussimus. Testes interfue- salutemm
insigiiiri
Phiuppus archidiaconus Conslautiensis
Ar-
runt, quoium aomiua subscripta cernuatur :

Domioo. Ad oolitiamvolumus
uoiversitatis vestrae
uoldus Coloaieasis archiepiscopus, Guolerus Spi-
pervenire quod abbatem
causa quaiinler etmona-
Conradus Wormaciensis episco- mona-
reasis episcopus, chos ^'ontisbugi ex unaparte, et priorem
et
pus.AnselmusHavelburgensisepiscopus,Coaradus super Eccle-
chos S. Cosm£e ex altera vertebatur
Augustensis episcopus, Wibaldus Corbeieosis abbas sia de Morsalin, aobis a sede apostolica
commissa
atque Stabuleas,abbas. Hearicus dux SaxiooEE, fuit in haec verba Aduiaisus episcopus, servus ser-
:

dux IJertoldus dux KariuthifE, episco-

Heoricus Bavariffi,
vorum Dei, dilectis filiis magistro Richardo
TheodoriiscomesHollandiae, Heremanus palatious b po,et Philippo archidiacooo. Cooquerentibus di-
comes, Hugo coaies de Tagesburch. Sigoum primi lectis fiiliisaostrisabbate et
moaacliis Mootisburgi
domai Frederici Romaaorum regis iovictissimi. ad audientiam oostram perveait quod
WiUelmus
Ego Arooldus caocellarius recogovi. prior etmonachiS.Cosmae Coostautieasis aicecesis
DatumWormacifeaaaoDomiaicae lacaraat.llo3. jus suumin ccclesia MorsaUoaruminjuste
detinent
ind. i,in Idus Junii, regnaote domooFrederico Ro- vestr*
etreddere contradicuot.Quocircadiscretioai
maoorum rege glorioso, aooo vero regni ejus n, quatenus parti-
per apostolica scriptamandamus,
in Christo feliciter. Ameo. busio vestra coostitutis, quoe hioc inde
prffiseotia
XXVll. causam inter ipsos,
proposituri fuerint audiatis, et
Adriani IV, papoe diploma, De abbatia Balmensi termioetis, fa-
appellatione remota fine cauooico
(254) inarchiepiscopatu Bisuntinenst cum perti-
cientesquodstatueritisperceusuramecclesiasticam
nentiis suis.
tirmiter observari, etc. Lateraoi x Kal.
Datum
(Aooo. H5o),
auctontate
ADRLiNus episcopus, servus servorum Dei, dile, Mau. pontif. oostri an.iv. Hujusigitur
maodati partes ad praeseoUam oostramcoovocavi-
cto fihoin Christo Petro Cluniacensi abbati, ejus-
que successoribus canonice substitueudis in per- mus, etaudiUs hioc iode proposiUs, di^cordiam
Morsahoa-
C quce ioter ipsos pro memorata Ecclesia
peluum, concor-
rum hunc modum
fuerat, ia ad pacem et
Gloriosa et admirabilis, etc. Vicle in Andriano partes
IVad an 1159.
diam reduximus.Monachi MonUsburgi duas
decima; frugum de omoi terra quam
habeotmona-
XXVIH.
libere et
chi S.Cosmae io parrochia Morsaliaarum
Charta Richardi Constantiensis episcopi super
eccLesia de Morsalinis. quiete ioperpetuum possidebuot,etiarecogailiooe
mooachis
Ego RiCHARDUs Dei gratia coostaotieosis episco- X solidos Andeg. vel Rothom. priori et
pus,a domno Petro Veoerabili abbate Cluniaceosi S. CosmeeaoouaUmreddeot. Ecclesiaveroejusdem
villaeet imposilio clerici ad
eaquaead altareetcoe-
expetitus, chartaet sigillo mese auctoritatis,coatir-
fru-
mo coocordiamquaefactaestioter abbatem et mo- meterium pertiueal cum terUa parte decimc-e
nachos Moatisburgi, et ecclesiam et monachos S. gum priori et mooachis S. Cosmae, libere et quiete
io perpetuum remaaebuot.
Facta est autem haeo
Cosmae de Ecclesia Morsalinarum, videlicetutmo-
abbaUsetfra-
nachi Montisburgi duas partes decimae frugum de concordiaasseosu, etcooseosu Fetri
hioc mde m
omoi terra quam habeot monachi S. Cosmae io trum Cluoiaceosium, el a partibus
interposilione coohr
Morsaliois, habeaotet teaeaot,et ia recognitionem praesentia nostra sacramenU
in posterum querela deauo
X solidos Andegav. Vel Rolhoma. priori et mona- d mata. Etne super hoc
„ recidivua
-^ ^anr>nir>P fap.tum est recidivun
suscitetur, et quod canooice factum
.. _ „ •.-I....
, «.
chisS.Cosmse aaauatim reddaot. Ipsa vero Eccle
prffiseoUs scripti au
sia, et imposiUo sacerdotis, et ea quae ad altareel paUatur, eamdem concordiam
appensione robo
coemeterium perUnenlpviori etmooachis S. Cosraae ctoritate et sigiUorumoostrorum
de Pereru
libere etquieteremanebunt. Utautem hfec concor- ravimus. Test. Alveredo caotore, Rob.
caoooico CoDstaat., Petro Capellaoo,
WiUelmo d.
dia interpraedictasEcclesiasrala etinconcussama-
Ger
neatin aeternum, praesentis paginae testimonio,et Verooae,Richardode Wallivilla, Robertode S.
sigilli mei auctoritate cum litteris domni Petri ab- mauo tuocvicecomile, Robertovenatore.Richard^
Gaam
baUs Cluniacensis eamdem coocordiam confirmo. de Saucerio, Willelmo de Han, Radulpho
Hujus rei testes sunt Willelmus a'*chidiaconus, Pe- el aliismultis.

ANDRE/E CHESNII NOTA:

et CoelesUnus II
(254; Contirmaveruot hanc abbaUam Clun.
et 1187. Pontif. sui i, charla xvui
anno ii9i, ponUf. sui chartaLV.
ccenobio Urt^anus lll, |)apa. anoo Incar. ll85,poo- i,

tificatus sui i, charta lxxix. Clemens III, anno

 «

ANNO DOMINI MCLVII

ROBERTUS RETENENSIS

NOTITIA.

(Fabric, Bliblioth, med, d iuf. Lat., t. Vf, p. 107.)

Robertus Hetenensis (non Kelenensis, utquidain cocM. luss. apudMontfauconium), Anglns.peragrafa

Galiia, llalia. Dalmatia. Graecia et.Syria.demiim in Hispaiiiasedem fixit, Pampplonne archidiaconus mor-
tiius, Alcorunum in compemUum ?'edacl nm
Lntine ve)'lit,qyiOil pvodut Xorib.lo43 in .MahumeticisBiblian-
dri tomo 1; Basil. Ioi3-ib;;0. Prcefatio ejusad Alcoranum ad 1'ctrum Vcuerabiiem, abbatem Cliiniacen-
sem, exslat iii l)e hac versione non admodum benejudicat HuetiusUeclarisin-
Bibliotheca Cluniacensi.
Grstade Jerusalem eidem tribuit codex Vaticanus in Bibl. mss. Montefalconii, p. ~'i.
terpretibus, p. i^l.
de quodespiciant eruditi. Chronica Sarncenorum ipsi aserii")untur in FSibl. regis Galliae.

NOTITIA ALTERA
(ANTOiNio. Bibliotlieca Hispana vettis, t. II, p. 25.)

Petrus quidam magister Toletaaus sub idera tempus (1157), vixit, cujus oper.ne in Alcoranitranslatione
ex Arabico in Latinum facta jussu Petri Venerabilis, Cluniacensis abbatis, tunc in Hispania degentis,
extat memoria in quodam codice ms. qui apud Marsilium Ficinum fuit ex donatione duorum fratrum
gerraauorum Antonii el .Michaelis Miniatensium, auno 1459 scripto quem Martinu^ Siruela, noster in
:

paucis oHm dura viveret amicus, Hispalensis nostrfe metropolitanse Ecclesiae port;onarius,sinffularisvir
hdeiatquedoctrinaesesevidisscautsaitemaduotala exinde haijitaquaejam producimiis.nobis afiirmavit,
Contiuebatliber Aicorani Latinam versionem,etin tinehanc nolam lllustri viro Petro Cluniacensi abbaie
:

prcecipientesuus Anyligena Robertus KetenensisLibrumistumtranstulit annoCkristii ti^anyio Alexandri I

1043, a/i?io Alhiger3e'6^6, anno Persarum 511. Attamen hancconsequebatur hxcsLhcvanolaiBunclibrum

fecit dominus Pe.trus CLuciacensis abhas transferri de A rabico in Latinu7n a Petro magisiro Toletano cum
esset ipse abbas id Hispaniis constitutuscumgLoriosoAdephonso.eo anno quogloriosus imperator Coriam
civitatem fectt (1).

(1) Totidem atque ipsis fere verbis eadem haec ^752, cod. 218, pag. 77, quae describere ex asse
legas in Regiae bibliothecaeTaurinen>is codice 156, placuit, atque eodem scripturae ordine.nimirum ut
1. 1. paff. 46, col. I, atque idein in Bodleianae Joan- iino obtutu lector variantes lectiones observare.ac
nis Seldeni alio, class. vu. cod. 3419, ac demum m de vero hujus versionisauctoreapudsestatuereac
Joan. Dan. Andr. Janoski Zaluscianae Dresdensis. judicium ferre possit.
ZALUSCIANUS.
REGIUS TAURINENSIS. OBLEIANUS. Libri titulus.
Illustri viro Petro Cluniacensi ab- Gloriosissimo viro Petro
lllustri Illustrigloriosissiraoque Petro
bate praecipienti suus Ansligena Cluniacensi .\bbate praecipiente cluniacen.abbate precipiente suus
RobertusKertneasislibrumistuni suusAngligena/?o6e?V«sRetinen- angligenaRobertusRetenensis li-
transtulitanno Christi M.C.XLMI. sis librum istum transtulit A. D. brum istum transtulitanno nat.
anno .\iexandri MCCCCIll. anno H43. An. Alexandri 1403. An. Al- Xri. M.°C.»XLII1. anno Alexan-
Alligerequingentesimo trigesimo Higirae 537. An. Persarum 511. dri. 1403. anno alhigere D.
septimo..\nnoPersarumquingen- HunclibrumfecitDominus Petrus xxxvii.o anno persarum D.o XL.^
tesimoundecimo.Hunclibrumfe- CLuniacensis Abbas trausferri de Hactenus libri tituLus. In ejus
citDominus Petrus Cluuiaceusis Arabico in Latinum a petro magi- autem fine Legilur.
Abbas transferri de Arabico in stro Toletano, juvante Monacho Huuclibrumfecitdompnus Petrus
Latinum a Petro magistro Toleta- scriptore cum esset idem Domi- cluniacen. Abbas transferri de
no cumesset ipse Abbas in Hispa- nus ac Veu. .\bbas Hispaniis
in arabico in latinuma Pelro raagi-
niisconstitutusciimgloriosoAde- constitutus cum
glorioso impera- stro toletanojuvantePetro raona-
fonso eo anno quo videlicet Impe- tore Aldefonso eo an. quo idem cho scriptore. Cura esset idem
rator Goriam civitatem cepit. ImperatorChoreamcivitatemcepit dompnus ac venerabilis abbas in
et Saracenos inde fugavit. hispaniisconstitutuscumglorioso
iniperaloreAdefonso eoanno quo
idemgloriosus imperatorchoriam
civitatem cepit et Sarracenos inde
fugavit.
(1) Eaderaferehabet,eBodleianocodicemutuata, qui taraen perantiquus ab ejus bibliothecae auctore
ThomasTannerus episcopus Asaphensis Biblioth. dicitur ille autem alfer quem a Martino
: Sirueta
BritanicoHibernicain Ketenensi {Roberlo) siveRe- visum noster aftirmat. anno 1439 exaratus diceba-
tmensi, pa-. 454. E tribus autem his codicibus tur concordantque omnes. in asserendo Petrum
:

Tauriuensis recens est, saeculo xvi scriptus Bod- ; magistrum Toletanum transtulisse ALcorani librum
leiaaus epochea aoa habet, sicut nec Zaluscianus de Arabicoin Lalinum.
1075 WIBALDUS ABBAS STABULENSIS. 1076
\
Plane Robei-lum Koteuenseni Alcoiani inleipreleiu.qui hoc i-cecnlo vixit, atqne ex Oriente redeiintem,
atque iu Hi-pania Pamoiloue obtcnto sacrEe iedis archidiacouatii haerentcm.ma^no stipeudioad idopiis
conliciendum Petrus Cluuiaceusisconduxissedicitur, af,Miovcrc Nicolau><Cusauus \i\ Criljrati07ie i'}\\>dem
Alcorani,ei ex eo Joannes Pits«us Deillustribus AiKjliic scriploribus. ad anuuui t43,et Aubcrtus .Mir;eus
1

in auctario Dt? sc/'?>^o?'. ecc/es. ,cap. 373, et post alios Au{j;u.sti!s IMcitrer .Saxo iu Fasciculo disscrtalionum
philologicarum, dissertatioue 4. Qui tamen, Erpeuii lide, liuic Keteueusi comitem in ea translatione ad-
juugit Hermannum quemdam Dalmatam.
Quo motus utique laudatus Siruela noster suspicabatur fuisse olim cumversione Alcoranicompactum
ineodem codice aliquod aliud opusex Arabico idetiamid Latiuum conversuma Pelro Toietano.ejusdem
Petri Cluuiacensis jussu, ad quod referii hajc nota posterior debeat. .Sed bene potuit Cluniacensis iste
abbas binum inlerpretem appiicareoperi.quod optime couversum haberi cuperet.cum vel Ketenensisea
translatio hodie a multis culpetur tanquam parum accurata,et extra manifestas historias veram Arabismi
sententiam satis raro ficleliter exprimens,\i\. veibisloquarejusdem Krpenii (2) :?,heineptissimaestetse7i-
tenltas misere subvertens ,st7igosa ad hcec nonnumquavi et exiiisinninnainstutim vwlem absu7git,ul ncmo
inde Alcoraniintelligentiam sibi spondei'equeat\ quod in librosecundo de inlerpretalione Pettus Daniel
Huetius ait. Kt JoannesAlbertus ^Vidmestadius, jurisconsultus Germanus in Theoiogice suae Machometi et
epitomes Alcora^ii (quam NorimbergcE anno 1343editam vidit Alphonsus Ciaconius.quodin schedis docet)
praefationeadmonetKetenensislransIationemepitomentautum tantumAlcoraniesse.Pra^tercaet a Josepho
Scaligero Petrus Toletanus, ut Alcorani interpres, alicubi laudatur, quamvis inter eosqui huic studio in-
cuberunt, tam in Latii, quam in aliarum gentium idiomata id opus vertendi.Iaudatus nuper Pfeitfer, qui
eos collegit, de Petro isto sileat (3j.

(2) kdSuratam d2 Alcoi^ani quam edidit praefa-
tione ad versionem antiquam.
(3)Vidimus Martini Siruelae et nostri de vero AI-
corani libri interprete conjecturas et quibus ea
: codicesin ipso luscriptiouisseu nuucupatiouislibri
mihi maa;isarridet,quae e Joannis .\Ib. Widmansta-
dii prsfatione desceudit, nimirum. Ketene^isis
translationem epitomen lantum Alco7'a7ii esse
quibus legitur .4^co?'fl»i librumPet7'i Clu7iiace7isis
mnnituautjussu ex Arabico inLatinumab eotrans-
latuni fuisse. Quae si cum iis conferasqiufi pra^fati
limine unoquasioredeKetenensi habent.nimirum
Rohertus Ketenensislibj'U)nistuin(A.[covam{t7'a)istu-
;
seu lit postrema iiaec multo prne iis.qujB de Petro To-
:

quodeodem Ketenensem Alcoranilibrum pri-

redil,
mumin epitomeu redegisse.moxque Arabicamejus
epitomen in Latinum sermonem transtuliss^. Cou-
sonat Gesnerus in eo, inquiens Aicorani /«'iros iv
: Quibus ad(iesis Petrum Toletanum, utAlcorani in-
171 epitor/ien redactos transluUt iyi sermoiiem Lati-
nu7n et Tannerus loco citato, qui Ketenensem in
;
epito7nen 7'edegisse{sL\{)etex .\rabicoi7iLatinum Ma-
hu7neti Alcoranum.De Petro autem magisl7'o Tole-
letano in lisdem codicibus, leguulur generaliora
esse, uec Librario minus seu codicis cxscriplori,
quam interpreti accoinmodari posse deprehendes.
terpretem alicubi a Josepho Scaligero laudari, ut
Noster hoc eodem numero innuit. Annum autem
quo Coria urbs Sara(;euis er^^pta fuit quatuor me-
morati codices 1 143 a Christo ualo desitfuaut cl.;

lano sinceriid estiuteg-riAlcoranitextus iuterorete, tameii Floreziusmaguo nisu l42siveaeramMCLXxx

1

dubitare non sinunt quatuor unius labh codicesin fuisse conteudit t. .XXI, pag. 3! 4, n. 20.

ROBERTI RETENENSIS
1
PRJiFATlO
AD PETRUM VENERABlLEM
IN LIBRUM LEGIS SARACENORUM QUAM ALCOIIAN VOCANT, A SE TRANSLATUM
(Exstat supra col. 657 Pctri Yenerabilis libro contra Saracenos pra-missa.)

AN.NO DOMIM MLVIIl

WIBALDUS
ADBAS ST.4BULENS1S ET COBBEIENSIS
NOTITIA HISTOUICA
(Fauric. Bibliotheea mcdia' ri inf. Latinitatis,\. \T, p. 310.)

Wibaldiis, aliis Guibnldus Wiboldus et Cuicboliu^. claro geuere apuil Leodios natus, ex nobilibus sci-
licet (/e /•/•a/iS.Ab ip-sis jucuuabulis iu monaslcrio Slabuleusi educalus fuit.deindead Leodiensiumbrtho-
i077 NOTITfA LITTERAHIA. 4078

las perrexit, ubi adhac a. 1115 versatus est, a. 1117. vero ad Walciodoi-ease moQasterium se coatulit
Ubischolas ipsei'.ixit, l)i-.^ a. 113), Slab ile.iiiim li^bis, a. llJo. CasiQeasiu n, deaique a. 1137Cor

NOTITU LITTERARIA.
{Histoire litteraire de la France par des religieux beaedictins, tora. XII, p. 5oo.)

Ce que noussavoas de la litterature de Wibaud aecoasisle qu'eades leltres maisces lettres.qui sont ;

en graiid nombre, prouveat quil etait capable de produiredes ouvrages ea forme, m^me surles sujets
les plus releves, etqii'il ne lui a manque que le loisir pour le faire. Doa Marteane les a rassembl6es
dans le deuxieme tome de sa graadeCollection, aveccellesqui ont ete adresseesa rauteur, ouqui furent
ecrues k soa occasion ce qiii forme un reciieil de 4il letlres. Une analysede toutesces pieces repaa-
;

drail assurement de graades lumieres sur rhistoire mais comme cela nous m^nerait trop lom, il faut
;

necessairement nous borner a ceque nous rencontreronsde plus frappantetde plus propre i piquerla
curiosile des lecteurs.
Lesdeux premiere* sont ecrites du Mont-Cassin a rempereur Lothaire pour imp!orer sa protection ea
faveurde ce monastere, dont il avait oblige Wibaud t\ prendre le goiivernement.Riende plus touchaat
que la peinture qu'on y fait de la desolation ou les troupes du roi de Sicile avaieat reduit non-seulement
le Mo!it-Cassin,mais tout le piys desenvirons. « Vous aviez obteuu, seigneur, avant votre depart, dit
Tauteur, un serment riesLombarils etdes Normauds quils vous demeureraieat fldeles. Mais,helas !qu'ils
auraient bien mieux fait de ne point jurer que de commettre un pirjure Car tous ceux qui habitent ces
1

cantons, outapostasie pour se tourner vers Satan... Uepuis votre depart, trouvantle pays tranquille, ils
se repanJent de toutes partsavecles Sarrasins, devastent tout, et comptent pour rien les incendieset les
meurtres.. Combien maitenant d'ev^ques. de pretres, dediaores, dc moines, de nobles et de roturiers,
,

de luu etde Tautie sexe eL de toulage, perissent sous leferde cesbarbares Combien n'en tourmentent-!

ils pas pouravoir l'argent qui leur est propre. ou celui qui appartienl a TEgiise Et quand les tortures
!

forcent ces milheureu^ a donnerce qu'ilsont, loin d't^tre mis en liberte, ils sont eucore tourmeat6splus
cruellement, parce quon simagine quils n'ont livre qu'une partie de leur tresor, et non letout; en sorte
que plusils donnent plus on s'imagine quils en recclent Quant aux grands editices, les eglises, les
cliiteaux, les cites. rorsqu'ils ne peuvent les detruire par le feu. ils les raseut. et ne laissent pas m^me de
vestiges qui en rapellent raucienne beaute. Qnesi Tou ne veutpas m'encroire sur parole, je citerai pour
garants de ce que |'ivance,les villes de Pouz )lles, dWlipheel deTelesine,ou lon ne trouve plusque des
ruines qui prouvent qu'elles onl existe. Un grand nombre d'autres villes, jadis tlorissantes, ousonten-
lieremimt desertes, ou ne renferment que trcs peu d*habitants Telle est surlout Capoue.autrefoisla
secoude viile apres Rome, la capitale et la gloire do la Campaguie Car, non content d'en avoir chasse
presque tousles habitants. ils out mis le feu, et en ont reduit les nobles en servitude. Parlaat easuite<c

des degats quils avaieut commis au Mout-Cassia, Wibaud dit que du tempsdeTabbe Seaiorect,soade-
vaucier, lloger, apres avoir mis a contribution cette abbaye, envoya son chaaceliar pour la transformer en
forteresse, en tirei-les moines etb^s transporler eu ^>icile avec le corps (pretendu) de saint Benoit,le tre-
sor de reglise ettout lemobilier de la maison qiie les moiues s'y etant oppose3,auraient infailliblemeat
;

sucoomlie saos ua renfort de deux mille hommes que Tempereur leur eavoya.
m
Wibaud avait eu pour aitre de ses etudes a Stavelo Reinhard, moine profes d'Hehvardishusen (1),
depuis abbe de Reiaehusen en Saxe, dont il ecrivitles origiues. La reconnaissance d'une part et raflec-
tiou delautre, jomtesauae estime reciproque, formereat entre eux un commerce intime etperseverant
dont on a des preuves dans les lettres mutuelles qu'ils s'ecrivirent (Ep. 12, 34, 33, 36, 39, 119).
L'empreur Conrad, avant soa depart pour T.^sie, tit elire soa fils Heari roides Romaius r2). Mais ce
prince,araisonde satrop grande jeuuesse,ayantbesoind'an guidepour gouveruer Tempire eaTabseace
de soa pere. ou lui ionuapour regeuts rarch-^.vdqae deMayeace eirabbe Wibaud. Le prelaf. coateat de
Thonneurdecette commission.en laissa le poids a soQ collegae.Ou voit parles lettres que Wibaud ecri-
vita ceprince, et les reponses quil en recat(Kp. 73, 87, 8S, 83, 93), le zele avec lequel il s'acquittait
de ses devoirs eavers son iUusire pupille, et la deference de celui-ci pour ses conseils. Cest ce qui sa
maniieste surtout par la lettre suivaute de Heuri a notre abbe, que uous allons transcrire (ep. 89).
« Ueni-i, par la grace de Oieu. roi des Romiias, au venerable Wibaud, abbe de Corbie,doat il souhaite
posseJer ramitie<lans toute sa pleaitaie. Nousnepouvons assez vous remarcier de ce que perseverant
depuis le depart de notre seigaeur et pire dans rattachemantet la tidelite que vousaviez coutumede lui
temoigner, vous nous en faitas sentir a nous-meme les effets parle soin que vous prenez demamtemr et

(1) LeihAitz, Script, Brunsw.iM, latrod., art. 43. (2) Henri mourutTan 1130,
1079 WIBADUS ABBAS STABULENSIS. 1080

d'accroitre Ihonneur de notre rang, tant aupres des princes d'Allemagne qu'a la Cour du Pape. r/est
pourquoi noiis somoies di=;po5es a suivre en tout vos volontes. Oependant ayanf indique, pai* le conseil
des seigneurs, une diete a Franofort pour la Nativitede la Vierae, nonsvous priou'^ de vous y rendre,
afin que nous puiss^onsy prendre vosrivispour la reformation desabis et le maintien de la tranquillite
de Tempire el comme notre intention est que toutes nosaffairespubliques et privee> se reglent par vos
;

lumieres et par vos soins, nous vous mandons de venir nous joindre a Nuremberg le premier de sep-
tembre afin que, prevenu surtout ce qui nous regarde, vous soyez en etat de defendre notre personne
;

et nos interets k cette diete.>>

II ya beaucoup de lettres respectives de Wibaud et de ses religieux de Stavelo et de Corbie (ep. 44,

23, 37/38, 40, 41, 70, 7i, 76, 77, 78, 81,82, 83, 84, 8o, 8fi, 103, lOi, lOo. 106). Cest un com-
merce d'amour filial et de teudre^jse palernelle, dans lequel on voit d'une part les enfants exposera leur
pere les incouvenients, oii sesabsenses frequentes, mais forcees, les esposaient et de raulre celui-ci
;

employerles avislesplus salutaires et les moyens les plus efficaces pour les consoler.
On a deux de ses lettres a sa soeur Hawide, religieuse, commeon Ta dit, puis abbesse de Gerisheim
(ep. 79, 22(>). Dans la premiere. il s'excuse de cc qu'il lui eorit rarement, sur relendue des soins qui
loccupent durantrabsense de Tempereur Conrad. U la felicite dans la seconde snr sa promotion a la
dignite abbatiale, etlui donne de fort bonnes instructions pour en bien remplir le:; devoirs.
Le chapitre dela cathedrale de Liege avait une confianceparlicuhere dansles lumieres de notre abbe.
Ayant un dem61e avec les prevotesdes autres 6ghses delaville, qui refusaient de hii obeir, il ecrivit a
Wibaud.qui n'etaitencore qu'abbe deStavelo.pour rengagera se trouvcr c\unedeliberationqu'il devait
y avoir a ce sujet (ep. 90, 91). Notre abbe par sa reponse temoigne sa sarjjrise de ce que le chapitre
ayant fonde toutes les prev6tes de la ville pour r".!ever sa propre diguite, augmenter le nouibre de ses
membres et etendresa juridiction, lesayant dotees, et les a3'antjusqu'alors gouvernr-es avec une pleine
autorite, ceux qui lescomposent soient assez mal avises, assezingrats ol assez orgueilleux pour sesou-
lever contre des chefs dont ils dependont sous phtsieurs raj)ports. 11 parait qu'il s'afrissait surtout de la
norainationaux places deces prev6tes, 0!i collcgiales: les chanoines preteadant qu'elle leur appartenait
et les clercs de ces eglises leur contostant ce droit. Nolre auteur dit qua les eanons ontreglece qui re-
garde les electionsdesarcheveques eleveques, qnela regle desaint Benoit a determine ce qui concerne
i'6lection de Tabbe ; mais que pour les places subalternesil n'y a que Tusage qui decide. 11 teraoigne
qu'il en dirait davantage, s'il pouvait assister a ladeliberation a laquelle on i'invite; mais que ses occu-
pations ne lui permettent pas de s'y rendre.
Les chanoines de rEglise de Padorborn s'adresserent pareillement a notre abbe, l'an 1148 (ep. 97-98),
pour le prier de reprimer les vexations d'un nomme Folcuin qui ne cessait de molester leurs sujets.
Wibaud, dans sareponse, leur dit qu'ila parlepour eux a leur eveque, etleur ofFre tous les secours qui
sont en son pouvoir pour mettre fin a ces oppressions.
Parmi ces chanoines, il y avait un habile ecolatre, nomme Manegolde (ep. l^"»), autre et plus recent
que celui du m6me nom dont onadeja parle.Nous avons une lettre de lui ci notre auteur (toui. IX, p.
280-286), oii il loue avec emphase ses connaissances litteraires.
Wibaud y fit une reponse tres-modeste, dans laquelle, apres Tavoir remercie des marques daffection
que ces louanges renferment, ildit qu'occupe tout le jour, il a prisquelcf ues heures sur son sommeil pour
luirepondre ^ep.'147). II lui parle aunombre singuher cequi est, dit-il. coutre ma coulume car avec
; :

nos moines nous sommes dansrusage de parler au pluriel. Contra morem meum facio, ut singulari nu-
mero loquar, qui cummonachis piuraiiter dicere consuevimus. Maisje parle, ajoute-t-il, a un scolastique,
ci un homme qui est dans lacarriere de la philosophie.et qui a tireles eloges,dont il m'a corable,dutre-

sor de ses etudes. » Wibaud, en protestant qu'il ne merite point de tels eloges, convient neanmoinsqu'il
a pris une bonne teinture de tous les genres de litteraturo qui etaient en honneur de son temps. « J'ai
appris, dit il, sous de bons maitres les arts liberaux, et ce qui concerne la raedecine et ragriculture. Des
docteurs tres catholiques et tr^s savants m'ont enseigue la theologie. J'ai lu quantite de bons traites et
commentairessur leslivres sacres, ecclesiastiquesetprofanes :maisiu)e lecture vagueet trop varicepro-
liuit aussi peud'utilite qu'elle donnede plaisir. « L'auteur etend eette retlexion en faveur de celui auquel
il 6crjt.ll lui fait voir deplus que la science est dangereusepar renflurpqu'ellecause, lor>qu'elle est de-

pourvue ile la charite. c Ce n'est pas au reste. ajouie-t-il, que je veuille par la vous delourner de Ta-
mour que vous avez pour la lecture, la composition et la declamalion. Ce sont des exercices auxquels
moi-m6meje m'occupe, m'attachantsurtout a bien retenir ce qno j'ai hi. Qnand je suis au lit, ma coutume
est de repasser dans ma t^te, en attendant le sommeiL quelqiio queslion difticile quej'ai vu traitee dans
un Iivre,les arguments que Ton apporte pour reclaircir,la mefhode avec laqiielle ils sont disposes.et les
conclusions que Ton en tire » Manegolde avait principalement releve le talent de notre auteur pour la
parole a ce sujet Wibaud lui dit: Quand vous nie faitos honneur de quelque ^loqiumce, c'est votre
;

amilie, et non votre jugement qui vous a dicte cetelotje. Car il faut beaucoup de temps. une grande^liide
ef un lone: exercice pour parvenir k conuaitre les difforentsoaracferes des esprits ot la fagon de lesma-
nier, savoir exoiterla lonteur des uns, modcrer rimpetuo«itedes autres. et les couduirc a son greparla
force de la parole, comme avec de puissantes rc^nes. Ln efFet, quoiquela nafuro soit propre a recevoir
toiiteslesimpressionsquon veut lui donner qiioiqu'un raaitr^; habile uous apprenne avoe soiu les regles
de reloquence cependant,si roxercice delaparole uous manque,commeilmanqueordinairement dans
;

les cloitres, il arrive que les tenebres offiisqiient la lumiere, ot que la cendro etoulio le feu au lieu de le
nourrir. II faut qu'iin orateiir soit domple par rexercice potir efre en otatde dompter les aiitres. Cette
force ot cette eflicacitede reloquence est bannie de notre siecle,attendu qirelle ne peiit avoir lieu nidans
les tribunaux seculiers, ni dans les tribiinaux ecclesiastiques. Car dans le barreau ce sout dos laiques
sans lettres qui plaldent, gens^la verite quelffiiofois d'iin bou esprit naturel maisen Alloinagne rusage
;

n'est pas dedeclamer. On seconteute d'exposer T^tat de lacaiise sans auounornement. L'aiitrepartie de
la jurisprudonccqui estla canonique,s'exerce j'en conviens, par des personnes tres savantcs Mais
elles ont appris dii soiivorain Legistateiir: Que vntrc discours snit ; cela est, ou cela nest pas: ccqui est
deplus, vientdumal {Matth. v, 37). Ainsi, lorsqiie ni lo soiipcon.ni les conjeotiiros, ni auciiu aulre pr6-
texte n'obligent a s'6tendre on preiives, il ne resto qnk etablir simploinont li? point de la ooute-itation.
L'avez voiis fait? Oiii, je Tai fait; oii, non, je no Tai pas fait. Les maifres parmi les geutils ont eiix-
mf;mes 6tabli qiTil y avait une maniere de parler j^our le rlioteur et iine autre pourle censeur. » Mane-
golde avait aussi dbnne de grandeslouauges arabbaye de Corbie.Wibaudavouequ'eIle est enbon6tat,
1081 NOTITIA LITTERARIA. 1082

tant auspirituelquau temporel; mais ilsouhaiteraitquetouty fiilencoremieuxregle, Car, dit-il, aujour-

d'hui riiidocilite est si grande, et lesesprits sont si peu susceptibles de discipline.qu'iln'y aplus aucune
famille qiii veuille, je ne dis pas recevoir la correclion, mais seulement eprouver ce qui en approche. »
11 parleaussi des biltimentsdulojiisabbatial, « qui ruineux et trop etroits avant nous, dit-il, ont ete
reconstruits parnos soinsavec retendue propre irecevoir la multilude des liotes (jui nons arrivent clia-
que jour Mon nom, ajoute-il, est ecrit au-dessus de la portc dii midi, avec un chilTre qui marque
iquelnombre je suis dans le catalogue desabbes. » Manegolde avaittrouve a redire quenotreabbeem-
pIoyAt trois voyelles soparees au commencement de sonnom (qu'il ecrivait Uaibaud)ce qui etait, selon
luijcontraire a la bonne orthographe. « Vous pensez, lui repond notre auteur, que cela ne peiit sefaire
regiilierement, et vous voiidriez que le premier U, etant separe, eiit la lorce d'une voyelle, ou qu'il fut
jointau suivant pour tenir lieu dune consonno. Mais, monsieur le scolastiqiie, si on peut dansuu nom
propre ou appellatif, placer lieux consonnes avant une vo^-elle, comme gnato, gnevis, etc, pourquoi ne
pourrait-on pas mettre de suite deiix voyeUes pour en faire une consonne ? Au reste, pourmc debarras-
ser de cette question, je vous ajoulerai que les noms barbares ne s'exprimeut que difficilement par des
leltros latiues. Nous sommes r.ermaius et non habitants de la Gaule chevelue, oii ron acoutumede
mettre au commencementde somblabbles noms uu (» pour un U. »
Wibaud eut occasiond'o,oi ire plusieurs lettres aii pape Eiigene fep. 44, 112, 120, 122, 218), et il en re-
cut cles reponses trfes-satisfaisantes, ou ron remarque les traces de la haute estime que ce pontife avait
pour lui.
Alberon,archev(ique de Brenie, etnntmortran 1148, les vceux du chapitre, pour le remplacer, furent
d'abord en faveur denotre abb6 (ep. 148). Cependant il arriva par des circonstances que nous ignorons,
quau moment de lelection Harwich Temporta sur lui. Ce rival, quoique victorieux, eut peine a lui par-
donnercette premiere inclination descapitulants. commes'iI se la filtmenagee parses intrigues. Wibaud,
informe de cette indisposition duprelat, luiocrivit pour le desabuser. U lui mandeque bien loin d'avoir
cabale pour avoir sa place, 11 n'a jamais connu quc quatre personnes du chapitre de Br6me, savoir lui
Hatwicn, un autre dum6menom,le prev6tErfonet Iechanoine.\Ibert qu'il n'est entrequ uneseule fois,
;

et le soir, dans la ville, et en est parti le lendemain aii matin, que dansle tempsde Telection il etait dans
son monastere de Stavelo, distant de sept journees de Br^me, sans savoir ce qui s'y passait et quen- ;

tinil n'a fait aucune sollicitation, ni envoye personne sur les lieux pour agir en son nom. 11 parait que
Halvich revint de ses preventions ;car on voit plusieurs letlres de Wibaiid k ce prelat pour lui re-
comraander ses aflaires etcelles de ses amis.
1/an 1149 les B6nedictins dAIlemagne linrent leur premier chapilre gen6ral en Saxe (ep. 150). Wi-
baudy 6tant invite ne put s'y trouver. parce que les aftairesde Tempire Tappelaient en Lorraine. Cest
ce quil mande k Tabbe de saint Godehard. en faisant des voeux pour Theureux succes de cette assem-
blee, et promettant de donner tous ses soins pour en faire executer les decrets.
L'empereiir Conradetant deretour de TAsie, ecrivit de Ratisbone a notre abbe pour lui annoncer son
arrivee et le remercier dusoin qu'il avait pris du roi des Romains et des affaires ae Tempire durant son
absence (ep. 162).
Wibaud, dans sa reponse, temoigne une grande joie de levoirrendu k ses Etats (ep. 162). « Ce senti-
ment, dit-il, m'est commun avectousceux qui voiis sontdemeures fideles. Mais ceuxqui ont manque k
ce qu'ils vousdoivent, sontafFectesbien ditreremmentde votreretour. Usredoutentavec raison lapr^sence
de celui qui esf etablipourvengerlesrapines et les exactions de tout genrequ'iIsontcommises. » Wibaud
s'excuse en-;niteden'avoirpas eteaudevantde lui, sur ceque lesbrigandages quis'exercent joiirnellement
dans la Lorran'^ ne lui permettentpas d'en sortir. « Puisque par la bont6 divine, ajoute-t-il vous 6tes
revenu sain et saiif, tendez unemain secourableaux opprimes, soulagezles pupilles,defendez lesveuves,
protegezTKglise ce qui vous est d'autant plus facile d'executer, que le Ciel, au milieu des plus grands
;

perils et des travaux les plus incroyables, vous a accorde les triomphes les plus merveilleux et les plus
inesper6s. Nendoutez point votre courageet votrehabilete vous ont rendu terriblementredoutablecl vos
:

ennemis. Ainsi hAtoz-vous d'agir, tandis que toutest dans la frayeur protitez du moment pour courber
;

ce qiii comuience ci flechir et pour atterrer desrebelles 6pouvantes avant qu'ils aientle loisir de revenir
de leur consternation. » L'auteur finit par seplaindre de rev^que deMinden. qui refusait de mettre Tab-
baye de Corbif en possession d'un monastere querempereur lui avait reuni.
Conrad ecrivit nneseconde lettrea notreabbepour leprosser de se rondre S Iadietequ'il avait indiquee
k Francfort pour la f6te de rAssoinption (ep. 169). Henri, secretaire do oeprince. adressa peu apres a
Wibaiid une autro leltre (ep. 170), oii il lui dit qu"il a explique mot a inot i son maitre celle qu'il lui avait
envoyee pou" la lui remettre (preuve que rempereur Cunrad n'entendaitpasle latin).mais que los cir-
constanoes ne lui ont pas permis d'ai)piiyer lesraisons qu'il allesuait pour se dispenser de venirletrou-
ver quolo prince a bosoin do soncouseil, tanl surune ambassade qu'il sepropose d'envoyer au pape
;

et aux Romains, etsnr lexpedition qu'il medile enltalie, que sur le projet qu'il a forme de retablir sa
sceur, la duohesse de Pologne.
Wibaud se renditau (i6sirde rempereur et tandisqu'il etait ala cour, on vint subitement luiannoQcer
;

quele jeune roidesRomains avait gague le 8 fevrierll.SO iine bataille siir W^^lfon (3), oncle de Henri
le Lion. diicde Saxe.et Tavait fait pri^^onnieravec Gondebold, son general. Cest ainsi que cette nouvelle
est racontee dans denx lettres criie notre abbe (icrivit siir-lo-champ (ep. 184 218), Mais elle setrouva
fausse parrapport alaprise deWelfon :car rompereur Conradet le roi des Romains, ecrivant, chacun
ipart, a rempereur e! a rimperatrice de Constantinople (ep. 187, 188, 189. 190), disent Tun et rautre
que \\'eIfon dchappa a la favour de la niiit Noctis beneficio adjutus vix evnsit (ep. 183).
;

Notreabbe, dans une lettre a Herraan, eviique de Constance fep. 186), se plaint qu"on ne tira pas de
cette victoire(oiiblieepar les historiens inodornes d'AlIemaefne)toiitravantage qu'onpouvait en esperer,
Ala di6te deFuldc. qui se tint immediatement apres.un perfide conseiller. qiril ne nomme point, et qu'il
qualifiede nouvol .\chitophel, allegua, dit-il, qivau lieu depousser a bout Welfon parla voiedes armes
la saintete du caremeou ron enlrait demantiait qivon le citit pliitot en iu2:eraeut regle,et qu'on usitde
misericorde envers los nrisonniers qu"on lui avait faits.u Le ministere pacifique dont nous sommesre-
v^tus, ajoute notreabbe, ne nouspormitpas dedirenettementce que nous pensions mais, pour parler
;

3)WeIfon pretendait au duche de Bavifere, dont Tempereur avait d^pouille son frere Henri le Su-
perbe, pour le donaer au marquis d'Antriche.
i083 WIBALDUS ABBAS STABULENSIS. i084

k coeurouverta evfique et aunpere.noixsetioaspersuades qu'il 6taitexpeclientque,noaseulementua

un
homme, mais plusieurs mourussent. atinque toutelmation ne perit pas.Le discoursde ce rusevieiUard
etait un discourspopulau-e fort assorti a la negligenca. k la paresse et aianonchalaQce des hommes de
nosjours Cependantnous le refutames assez eu soutenaut que le succesalaguerre depend deiareputa-
tion des arnies que le>gi-auJes entreprisedemandnnt de la celerite queles relardements ont toujours
;
;

6teprejudiciables a cenxquietaient prelsa executer :que lavoixdeces jugements quonfaisait tant ya-
loir ue se fuisait enleudi'e que dms uu petit nombre de bourgs et de villages, au lieu qae le bruit d'ua
exploitmilitaire qui avait quelque eclat retentissait dans la plus grande partie du mondo. Maisje ne fus
point ecoute.Celui quietaitsaus armes se vit oblige deceder auxdiscours d'un homme arme, lequel tou-
tefuisavec ses armesavait empecheque le prince qu'il voulait persuader ne mit^ ses victoiresle dernier
sceau. Par la il est arrive qu'en cessant defaire la guerre et sans exercer la puissance judiciaire, nous
perdons letemps anous repaitre de vainet» esperancos. »
Ceque Wibaud avait predit arriva. M lis Welfon etaut reste quelque temps dans l'inactioa, Conrad,
tranquile sur Tetat de rAllemagne, nes'occupa qua porter la guerre en Italie. Soagrand objet etait de
conquerir la Pouille, tant pour se venger du roiRoger, qui fomentait la revolte de Welfon, que pour
faire une diversion enfaveur de son beau-frere Tempereur de Constantmople.que ce prmce desolait par
les incursionsfrequentesetlesconquetesquilfaisait dans l'empiregr«c(ep. 188). A ce dessein principal
se joignaieutdesvues secondairesde se faire couronner parle pape et deretablirrautoriteimperialedans
les vilies d'ltalie, dont la plupart, surtout cclles de Lombardie, avaient presquc entierement secoue le
joug. Tandis qu'il travaillait aux preparatifs de cette expMition il recut une lettredu senatet du peuple
romain(pp. 211), parlaquelle onrinvitait a venir reprendredans cette capitale du moude lasouveraiuete
dontlesC)nstantin etles Justinien 3' avaientjoui. Nous uous sommes empares, lui disait-on, des tours
et des chateauxde tousceux qui avaient conspire avec le pape et le Sicilieu, pour vous resister; nous
avonsdemoliquelques-unes decesplaces, etnous tenons les autresea votre nom. .\Iais pour recompense
de toul ce que nousfaisons pour votre service ie pape, les Frangipines, la famille de Pierre deLeon,les
hommeset les amis du Sicilien, a Texception de Jourdain, le chef de vos tideles. Tolomee aussi, etplu-
sieursautres nous harcileutde toutesparts pour empScherque nous ne meltionsla couronne imperiale
sur votre tete. Toutefois nous repoussons vi-jroureusement leurs atlaques, et nous en avons deja chass6
plusieurs comuie des enoemis ilangereux, tels qu'ils sont, de rempire. « llslui annoncent ensuite qu'ils
ont relevele pont iMilvuisque lespapes avaient detruit pour fermer aux empereursrentree de Rome et
qu'au moyen d'nnehaute mut-aille qu'ils ontelevee dessus.son armee pourra y passer sanscraindre les
insultes du chateau Saint-Ange, occupe par lesgens dePierre de Leon. « Nou5 avous appris, ajoutent-
ils, que le pape afait raccord suivant avec le Sicilien. Le pape liu a donne le baton, ranneau, la dalma-
tique, lamitreetles sandales, avec piomesse de nepoinlenvoyer deletjatdans ses terres qu'd ne 1 aie
demande. Deson c6te le Sijilien a donn6 au pape une grosse somme d'argeat pour s'en servir contre
vous etcontre 1'rBcpireromain (41.» Les deputescharges decettelettre etaientleseuateur Gui, Jacques, hls
du procurateur S:xte, et Nicolas. conseiller de la cour romaiue, c'est-a-iiire du senat.
Le pape, infoiine de cettedemarche, htecrire a nolre abbe par le cardinal Gai, chancelier de la cour
de Rome, pour leugaj^er a detourner Tempereur a rien entreprendre coutre les droits du saint-siege (ep.
214), Gui mourut peu apres cette lettre.
Wibaud adressa au pape lui mi^me sa reponse, par laquelleil Tassure que Lempereur n'a aucune
mauvaiseintentionni contre lui ni coutre le sanit-siege (ep. 2i8).
Welfoncependant,alasollicitation duroide Sicile. etaitpasse ea ltalie(ep. 239). Les Frangipanesl lu-
troduisirent secretemeut dans Rome: mais il en fut chasse par les senateurs. Quelques-uns de ses gens
ayant ete pris, on les trouva charges de lettres du roi de Sicile a Frederic, duc de Souabe, a Henn le
Lion, ducdeSaxe, AConrad, duc de Ceberuig, pour les en:2ai:er a declarer la guerre a rempereur sur :

quoi Jean, secretaire de la vdle, ecrivit a deux seigneurs allemands atlaches k Tempereur pourles aver-
tirde la conspiratiou.
La guerre 6tant surle point de recommencer avec Welfon, il obtiutde 1'empereur une conterence a
Cranaha pemr aviser, s'il elait possible,a des moyens d'accommodement. Surlepoiut des'y rendred'em-
pereur hesita dansla crainte de quelque surprise. Notre abbe lui ecnvit pour dissiper sesdeiiances etlui
faire sentir le mauvais etiet que son abseuce produirail dans Tesprit des seigneurs, eu leurdonuanta
penser qu'il suspectait leur fidelite (ep. 240). « Ailez,lui dit-il. icetteconference daus l'equipagequi con-
vieol a un maitre et a un empereur etsi la boune foi de quelqu'un y parait chanceler, vous gaguerez
;

certainement ce point que vos enuemis ne voudrontplus seher a celui qui u'aura pas procede sinc6re-
ment avec vous. Dureste.que ni les iusinuations. ni les flatteries. ni les meuaces de quique ce soit ne
vousfasse reuoiicer fi la lesolution courageuse que vous avez prise de faire la guerre a cet homme or-
gueilleux el de le leduire sous vos pieds.
L'histoire nenousappiendpas quel fut le resultat de cette conference. Mais si lesconjecturesobligerent
Welfon a renoncer a ses preteutioussur la Raviere, la suite des evenemeuts Hlvoir que cetle reuoncialion
ne fiit pas plus sincere quecelle qu'on avait exlorquee quelques annees auparavaut de soa iieveu Henri
le Liou.
De lemps immemorial, le mouasttire d'Hastieres (o)n'avait poiutd'autreabbequeceluide Wasor.Sous,
le gouvernement de Thieiiill. suceesseunle Widric, ies nioinesd'Hasti^resteutereut,rau Ihl. desetirer 1

de cettedependiincefui sedonnant uii abbe i^utieulier. Wibauii, profes de \Vasor,u'oublia point encette
occasion les iiiterets de sa maison. II ecrivitaux reli^neux <i'liastieres i)our leur remontrer la temeritede
leur euli-.pii^e (eu. 270). Voy uit qu'ilsne recoutaieut point, il s'aiiressA par uuelettre a Thierri, eveque
de Melz, pour reuga^er a re[)rimer par sou autorite celle revolte(ep. 27 ij. Le prelat lui envoya a lui-
imhue, par unerepouse ohligeante, lous ses pouvoirs pour reduire lesfaetieux. L'ev6quede Lii;gc,su:vant
une deuxieme letlie de \Vibaud(ep. 272j, viut aussi a Taide de labbe deWasor; et, dans unsynode, il

(4) Sur la Un de cette lettre ou voil les verssui-
vants, qui exprimeut les v(bux des R )iuaius
Ho.x oaleat,quid(fuidcufni ubtinca' si/„er hnstcs,
Jmperiunt teiieat, lionw; scdeal, rc/jat orbein
Frinceps terrarum, ceu fecit Justinianus,
Cwsaris accifjiat Coesar, qux sunt sua paesul,
: Ut C/uistus jussil, Peiru solvente tnbutum.
(n) Alors du dioeece de Liege, aujourd'hui celui
de Namur.
 ;

108o NOTITIA LITTEHARIA. 1086

suspenditlfis moiiis d'Hastieresdes fonctions elericales jusqifa ceqii'il fus^sent rentres dans le devoir de
la siibordination. Pour donner a ces nioyens plus d'efficacite, Wibaud obtint de rempeieur un dipidme
date de Tau 1 lol qui eoufirmait, d"apies lexamen des titres, la juridiction de l'abbaye de Wasor sur la
maison il^Hasticres (ep. 276).
La m^me annee on tint une diete, le H juin, a Wiizbourfr. L'expedilion d'Italie y ayant ete arretee,
Tabbede (lorbie fut nomme avec Arnoul,pievulde rEglisede Colngneetvice-chancelierdeTempire,pour
alier nolitiersur leslieux cette deliberatiou.Une tellecommissiou ne fut du poul ni de Tun ni deTaulre,
parce qu'elle devait s'cxecuter a leurs frais. Ils ecrivireut a iempereur pour en 6tredecliaiges(ep. 260-
264) ;maisce prince ayantinsisle,\Vibaud exhorla lui-memeArnoula se conformercisa volonte(ep. 263).
Conrad neanmoins peu apres changead'avis dlegarddc cesdeux ambassadeurs^et leursubstitualesevfi-
ques de Basle et de Constance (ep. 279).
Tandis que les deux prelats etaient en route, Arnoul fut promu a Tarchev^che de Cologne (ep. 315).
Oblige qifil etait d'allerse faire sacrer a Rome, on profita de celte occasion pourenvoyer en Italie iine
nouvelle ambassade, dont Wibaud et le secretaire Heuripartagerenl les fonctions avec lui.lls etaientpor-
teurs de trois Jettres de Conrad, Tune au peuple romaiu par laquelle, apresj'avoirreiuercie de son atta-
chement et de sa fidelite,on lexhortait a seconcerteravec les ambassadeurs qu'on lui envoyait(ep 322)
la scconde au pape, pour Tassurer que lexpedition d'ltalien'avalt pour but que Tavantage de lEgliseet
du saint-siege (ep.323) la troisjeme aiix Pisans.pour lesengagev h. tenir pr6tsles troupeseties vaisseaux
;

necessaires pour faire une descentc sur les c6tes dc iNaples (ep.324).
Arnoul et ses deux collegues etaieut A peiue de retour, qu'ijs virent expirer avec Conrad (6) les grands
projets qu'il avait sur ritalie. Wibaud mandant sa mort aux n-liuMeux de Corbie, leur ordonne de ce-
X
lebrer les obseques dun prince, auquel ils avaient de si grands obligations, dune maniere solennelle
et royale (ep. 340). U exhale dans cette leltre, en termes forl touchauts, la douleur que cette perte lui
causait.
Fr6deric, surnomme Barberousse, neveu de l'empereur defunt, lui avant $ucced6dix jours apres sa
mort, Wibaud informale pape Eug6ne dc oe doiibie ^vcuement (ep. 3411. « Ce que noiisapprehendions,
venerable P6re, liiidit il, est donc arrive (il parle de la inort de Conrad) et o'est oour cela. comme si
;

j'eusse ete proph6te,que je vous sollicitais et vou^ pressais,etant aiipii^s de vous,(l'accepter les proposi-
tions de paixraisonnables et solides que lesKomains pourraient voiis faire. » Apr^s avoir raconie lelec-
tion du nouvelempereur,ildit que le lendemain dt* sou sacie les prelatsqui etaient presentsrexhorterent
h. suivreleplan deson jjredecesseur pour vengerlesinjuresdiisaiut-siege. « Mais, ajoiite-l-il, lesseigneurs

laics, peut-^tre par simplicite, Ten detounierent, alleLriiant qu'il ne convenaitpas que le prince,dansle
coramencement d'uii regne.contractAt iin engagmeut de celle importance,de peiir que lesmeconteutsne
prissent occasion d'un depart si subit pour se porteraux dernieres extreniites.
Etieone,evequede Bamberg.aj-ant ete nommeamba^sadeur h Rome.notreabbe composa pourceprelat
une loiigue instruction qu'il lui fit tenir avec une lettre (ep. 346), oii il le prie d'excuserla liberte qu'il
prend en faveur de leiir ancienne amitie. « Dans notre jeunes-e, dit-il, lorsque nousentiAmes a lacour,
il y a environ trenteans nous trouvaiues dans certains persounages graves des restes de iamajesteimpe-

riale, qii'ils tenaient de retiquetle de la coiir du vieil Henii. Ils savaient par coeiir les formules des dis-
coiirs qu'on adressait au pape et a la ville.et ces formulcs dont les parolcs etaient comme pesees dansla
balance et mesurees aii compas.ils ne permettaient pasque uoiis vfi>sions aiiciin cliantrement niallera-
lion dans nos ambassades,de peiir que par la on n'avilit la majeste de rem[)ereur,et q i'on ue donnit at-
teinte ci la disciplme du palais. ><

L'empereiir Frederic.peu apres son election,ecrivit k Manuel, empereur de Constantinople, pour lui de-
mander sa fiUe en mariage (ep. 387). A lalettre de ce piince,\V,baud en joignit une desa facon,par la-
quelle il remerciait Tempereiir grec d'une piece d'etoffe de soie quil lui avait envoyee,et le priaitde se
rendre aiix vceux de son maitre (ep. 3^8.
Manuel repondit a notre abbe qiTil ne d6sirait rien plusardemraent que de cimenter la paix et Tu-
nion entre leiupire d'Orient, et celui d'Occident, qu'il n'omettait rien peur y reussir, et que ses apo-
crisiaires portaient a Frederic ses intentious au sujetdu mariage propose (ep. 407). Cette alhance n'eut
point lieu.
Wibaud, dans une nouvelle lettre a ce prince, lui promet de concourir, autant qii'il lui serapossible,
ponr ecarter tout ce qui pourrait alterer Tharmonie lics deux empires (ep. 408). 11 assure Manuel qu'il
fait, avec sa communaute, des vceux sinceres pour laprosperile de ses Elats, de sa personne etde ses
armes.
Finissons cet arUcle par la traduciion d'une lettrc de Frederic ci notre abbe (ep. 413). « Ce que la re-
nommee publie, lui dit ce prince, votre conduite le prouve. qu'entre les ditferents vertusdoot votrcctme
est ornee, la fi(ielite tientle premierraug et d"unemanicre si admirable.qa'il voiis serait aussi difficile de
voiis en departir qu'au soleilile perdre sa lumiere. Cest pourquoi Tentiere confiance quenous avons en
votre sagesse eten votre probite.noiis porte i riigler siir vos avislesaffaires lesplusimportautesdeTem-
pire et comme vous 6tes le plus distingue de nosfidiiles par votre droiturc, votie zi3le et votrecapacite,
;

nous voulons aussi que vous soyez le premier et le plus assidu h. los conseils. Qae si uous avous passe
quelques temps sans vousappeler aupres de uous,c'estqu'apresles travauxincro3'ablesqiievousavezes-
suyf^s dans Texpedition d'ltalie et dans votre ambassade de Grece. nous avons cru devoir vous douner
quelqiie repos. Une aulre raison est que nous ne nous sommes point approches de vos cantons d'assez
pres pour vousfaire venir a notrecoursans vous iucnmmoder.Mais maintenant que nousdirigeonsnolre
route vers les Pays bas, voalant traiter toutes lesaffures de cette provmce par vossages conseils, nous
vous prions de venir nous joindre le troisieuiedimancheapres l^iques a Nimegae. De plus, nous vousfai-
sons savoir qu'ayaot appris depuispeu queles Grecs etaient entierement chassesdela Pouille,nous avons
juge a propos de dispeuser les princes de rexpedition que nous avions determineea. W^irsbourg poiirce
pays-la, persuad(3s que notre atlention doit se tourner principalement sur iesot^jets oula gloire de rem-
pire estinteressee,et sur des injures quenoasne poavonsplus dissimuler sans compiomettre notrehon-
neur. Nousvoulons parler erinsolence et de la tem^irite des Milanais, laquelle, ainsi qiie vous lesavez,
est tres-funeste aux eglises et cites de Lomb.irdie.qa^ils outdetruites et deiruisent chaqaejour au mepris
et k Topprobre de notre empu^e. Certainement, si nous n'employons pointnotre puissance etn'usonsde

(6) Conrad mourut, comme on Ta deja dit, le 13 fevrier 1132, a Bamberg.

4087 WIBALDI ABBATIS STABULENSIS. 1088

nous en recommandons le succesA votre prudence.De plus,nou3 vous prions que comme vous avezfait
"•raver elegammentnotre sceau de la maniereque voas raviezvous-memeimasine, vous fassiezpareille-
meut graver celui derimperatrice,etque vous nousrapportiezbien conditionne k Aix-la-Chapelle.» Cette
lettre est de Tan 1157.
Nous qnittons avec regret ce beau recueil.que nous regardon3,enoe quiconcerncrhistoire,commeunft
mine precieuse et abondante oii lon n'a presque pas encorefouille. Les lettres de Wibaudont,sur toutes
celles qu'il renferme.cet avantage que les anecdoteshisforiques,quoiquetres-interessantes,n'enfontque
le moindre merite. Elles portentde plus, en caraclere bien graves. rempreinted'une ameforte vigou-
reuse, elevee, non raoins ferme dans radversiteque moderee dans la prosperite d'uncoeurnobleetre!i- ,

gieux': d'un sens droit et d'un discernement exquis d'un genie elendu, fecond enressourcesetproprea
;

les mettre en oeuvre d'un esprit doue d'une graude facilite naturelle et cultive par de bonnes etudt^s.
;

Quoique la plupartecrites a la hate, elles n"ont ni lasecheresseni la negligencedu style ordinairedesde-

peches. La diction en est correcte, agi"eable, fleuric, semee de sentences tant6t tirees dufondderauteur,
tant6t empruntees des hvres ou des ouvrages soit ecclesiastiqiies soit profanes de rantiquite et tou-
jours employees avec gout.

EPISTOL^ WIBALDI
STABULENSIS ET CORBEIENSIS ABBATIS, VIRI CUM SPLENDORE GENERIS TUM PIETATE AC
REBUS GESTIS PR.ESTANTISSIMI.

(Martene Amol. Collect., II, 153, ex ms. codice imperialis monasterii Stabulensis cryy/povw.

OBSERVATIONES PR^Vf^
n quibus ejus Vita ex antiquis utriusque monasterii moiumentis, aliisque probatis auctoribus describitur

Cumvetera Stabulensis raonasterii instrumenla
Wibaldi litteris prfemisimus (7), viris eruditisfeque
consulebamus, atque ipsis imperialis loci ascetis,
quibus jucundura fore videbatur. gazim oranera
suam litterariam ila coUectam et coacervatam
cognoscere. Ut enira brevitatis studio omittamus
multa instrumentis illis, eaque scitu dignissima, de
Wibaldo contineri, qufefetas deleverat, tantacerte
ipsis est cum ejus epistolisconvenientia, utpossint
epistolis eisdera instrumenta, et iustrumentis vicis-
sim episfolse illusfrari (8). Id vero si necesse erit
uno aut aiteroexeraplo confirmari,epistolam alfe-
rimus 40.ubi Henrico Leodiensi episcopo Wibaldus
dc Eustachio nobili viro conqueriliu'. Eustnchius,
\n(\\\\\,vesl er et pny^ochianusvillam Toruinesinvasit.
Ijistachium isitur illum qui volet cognoscere, in-
slrumenta siinspicietattenfius, fratrem fuissecom-
periet Alberoms Leodiensis episcopi, Godefridi co-
raitis Namurcensisconsanguineum.advocatum de-
(1) Apud nosepisfolas sequuntur. EniT.
fS)Vide infra.in Appendicead eiiistolasWibaldi,
sub num. 1.3. diploma Alberonis, datum annoll30,
ind.in.
Vide ibid.charlam Wibaldi de defeclu bova-
f9)
riorem sub num. 17, anno H40,infra, ct Ccelestini
\ nique Leodiensem, qui tempore Innocenhi secundi
ab episcopo prfedicto perculsus ecclesiastica cen-
surfe. villam eamdem Turnines oeque violenter oc-
cupatam, compulsusfuit restituere (9).
re- Ita et nomen Erheberti Wibaldi fratris.cujus ho-
norifica habetur raentio epistola79 exinstrumentis
solum duobus, quibus subscripsisse legitur, inno-
tescit. Neque eliam. opinamur, id usqnam oc-
curret, quod episfola 346, insinuat aulam se Cae-
saris in ipso fetatis flore frequentasse, atque adeo
imperatoribusquatuor operara dedisse.Atreihujus
arsuraentum est nonIeve,etdiploraailludeximium
quod nondura abbas proprio nomine potuit impe-
trareanno 1128, in plena synodo Leodiensi (10).
et qufie sequuntur Lolharii imperatoris.et Conradi
regis privilegiorum instrumonta diio. ubi ipsiiis in
regni administratione fides etsfrenuitas.quasitum
ad regni clavum sedisset, diserte prredicantur.
Jam vero cum ex singulis hisce raonumentisap-
B
IIpapfp epistolam ad archien., clerumet populum
Leodiensem, qufe diploma Wibaldi proxime se-
quitur.
no) Vide in Appendice, sub num. I, diploma
Kredirici, archiepiscopi Coloniensis.de subjectione
Malmundariensis coenobii Stabulensibus.
 ;

1089 EPISTOL^. — OBSERVATIOiNES PR/EVLyE. 1090

pareat Wibaldum, seuvivtus spectetur et acies ia- A ejusspecimen, cum ex citatis auctoribus, tum ex
genii, seu reraiu gestariiui gloria, prfetantissiuiuai mouumentis.nobiscum
antiquis Corbeite et Stabuli
sua setate fuisse,et fere aulli secuadum,euuidemque quam amicissime communicalis, aggressi sumus,
de Ecclesia et imperio difficiilimis teaiporibusop- amicissime vicissim tantillum hunc conatum cha-
time esse meritum. Mirari satis noa possumusviri rissimis utriusque loci ascetis et fralribus offe>-

memoriam ac pene oomen silentio premi. Quid rentes.

enim de eo meaioriteprodidere Germanife scripto- Florebant apud Leodios saeculo undecimo etse-
res, oum antiqui tum recentiores, etquibus prae- queniibus, viri nobiles dominide Prato, multis et
serliin id oneris iacumbebat, Olto Frisiatrensis, magnisdiguitatum litulis eminenles. Wilbaldumex
Cadewicus, aiiique cosetauei Quid Saxouiae chro-
I eogenereesseoriendum,Joannes StabuIans,S.Lau-
aograplii Prodiitquidemaoteaaaosdecemclaris-
! rentiimonachus, de fratre ejus Erleboldo agens,
simi viri D. Libnits opera Corbei* uovae breve commentariis suis inseruit.Atque huic auctori quo-
chroaicon (ll),quod satis coatiaue prcecipuos viri dam modo astipulatur poeta Ligurmus, oum \Vi-
actus exsequitur, sed opus illud miserum, tamfoe- baldum cdinW. cLarastirpe creatum(Lib. iv). Cooseo-
dis erroribus ioquioatur, ut fetumesse suspicemur tiunt etiam Stabuleosium mooumeuta, quae Leo-
mediooris cujusdaui et rcceotissimi scriptoris, qui diensem esse satis insinuant.Sedet Wibaldus ipse
oec fere Corbeiaui ooverit. Qui enim Heripotuit ul provinciam Leodiensem non semel patriam suam
Wibaldi vitam, contra fidem moaumeotorum om- appellat. Coeteruin,fratrescharissimi, inquit epist.
uium mooasterii ioclyti,ad aonum 1174produceret. W6,reditum nostrurn advos accelerareprohibet non
Is certe error, ut plures alios omitlamus, Meimbo- B soium Stabuiensis Ecctesice, veruni etiam tolius
mio,si hic qualiscuaque auctor ipsi veoit iu maous, Lotharingiceconcussio.Qux utiquenostra patriaest
occasio fuit Wibaldum SlabuIeosem,queui sciebat qiue nos genuit,educavit et provexit. Quibus adde
aliuode, vii- doctus, io Gruecia ioteriisse aooo 1138, Erebertumejusfratrem,quiuuus paternarumopum
a Corbeieasi distiogueoili, sicque abbates ex uoo ha^res fuitjdomum seu caslellum ooo loage abs
fingeodi duos. Ollo Frisingensis, ioquit, scribit uiooaslerio Stabuleosi habuisse.
Wiboldum, hunc ipse Wibalduin nominat Jussuim- Fratres ipsi fuere duo et uoa soror, Erebertus,
peratoris in Grxciam Coiistantinopoiimablegatum: Erleboldus, et Ilavidis, omoes cerle aeque praedi-
hujus legationis coUegafuit Wibaldus-Stabulensis, caodi. Pjimus eoim accepta cruce Cooradum regem
vir prudens, etpaucis ioterjectis, Guibaidus Stabu- cui erat a caucelUs, io Palestioamsecutus estaouo
lensis collega WickboLdi in legatione transmarina, Stabuleasium mooachorum perpeluus fuit
1148, et
non sine suspicione propinati veneni mortuus est defeosor, quorum etiam causa multa tulit damua
haicille. atqueipso castello suo fuitetaliquaudospoliatus uti
Neque diligentiores videntur fuisse Leodieosis Leodiensem episcopum salis constat (14).
Ecclesiae Aunalium sartores,cujus tameo Ecclesiae Erleboldus, autem S. Laurentii Leodiensis pri-
Wibaldus lumeo fuit et columen annis amplius30. mum, dein^le Stabulensis,monachus, ubisubfratre
Ex his enim unus omnino, lustratisquam diligen- Wibaldo abbate plura edidil virtutis specimina,
tissime omnibus cum urbis tum sacrarum a?dium datus est ipsi successor anno lo8, multis strenue
1

archivis, et caeteris provincife monumentis, haic actiscumadsummospontifices tumad imperatores

Sauca nonitapridem deipso quasiha^silanter scri- G legationibus(15).Postfelicem deniqueet gloriosam
ebat (12), Doctrina rerum sancliorum usu et veri- administrationem Deo soli vacaturus cessitdignitate
late celebrari ccepit, totamgue ditecesim Ulustrare anoo 1192 oec multo post feUciter obdormivit.
:

Wiboldus, e monacho WnLciodorensi (ita csenobd Tertia deuique Havidisio mooasterio Gerigesheim
habcnt archia), abbas Stabulensis, eamque sui in [/". Gerisheim!], Christo despoosata meruit ut soro-

omnem partem famam diffudit,ut Corbeiae Germa- ribus praeHceretur circa aooum lloO. Hoc quippe
nicimonachiipsumabbaiemsibiprseficiTpostuiarint. aoao Wibaldus ipsi misso aoaulo, coogralulatur,
Quo tempore ? nihii habeo, msi quod ipse scripsit epistola 220.
ad Bernardum Hildesheniiensem episcopum in hanc Horum trium, ut videtur, maximus oatu fuit
sententiam Eram in Stabuiensi monaslerio valetu-
: Wlbaldus. Is ab ipsis incuoabulis ereptus mundo
dine vix satis confirmata post febrim. quse me Vi- monachis Stabulensis traditur rudimentis im-
terbi hebdomadas quinas detinuerat ,quando adme buendus religionis. StabuLensis ecclesia, mqmi epi-
venerunt xv Kaiend.Decembris,qui meCorbeiensem stoia 78 tacteo nos pietatisaiimento nutrivit,et
abbatem tunc designatuut nuniiarent,cumsacri or- deLicta juvetitutis nostrce et ignorantias nostrasnon
dinis conventum Leodii haberel Henricus episcopus. remimscens, nossi qua in prcglatione aestimatur di'
Hsec iile, quae certe mmus explorate, dicta, neque gnitas,ad sunimum sui reijiminis gradum provexit,
sunt admodum accurata. Et alibi Ecclesiam eamdem, matrem vocat tiutri-
Paulofusiusetaccuratius Wibaldum scriptis suis cem, educairicem (ep. 41).
celebravit Petrus diacouus, Cassinensis monachus Labentibus paulatim tenellae aetaUsannis, gram-
et cofevus,ac nostra aetate iNicolaus Schatem doctus D maticaeapplicatur et rethoricjCjSub discipUna ve-
Jesuita, annalium Paderbonensiumauctor(i3).Sed nerabilis Reinardi, quitum Stabulensium scholas
quantiila hfficsunt? ea solum hic attingit, quae ve- mira sapientia regebat. Is Wibaldum juvenem ob
tera Corbeiae instrumenta produnt ille vero haec
; eximiam cum virtutis tum ingenii naturam taoto
solum exsequitur quae tum in monte Cassino acta amore prosequebatur,ut postaliquotaaooscreatus
sunt, cum Lotarii jussu raptusestad sedem Cassi- primus Reioehuseasis abbas, et deiode seoior factus
nensem,atque adeodeejusorigine.deaetatepuerili, ad tiaem usque vitae loco haberet tiUi, pateraeque
de studiis,quae solentuticerta luturorumpraesagia, aetatis privilegio uteos, admoouerit frequenUus
in praestantissimis viris annotari, uterque auctor cumad sumuios digoitatis gradus assumeretur,ae
habet nihil. sese sioeret male blaadieatissaeculi illecebris iUa-
Ex quam sit difficile, virum im-
his yidere est, queari. la videreest iu ooaoullis ejus epistoUs,quae
mortali dignum memoria, his involutum tenebris, certe pietatem spiraot ooo vulgarem. .Magaoshoc
luci debitae restituere. Attamen ut praemissis quo- magistro progressus fecit Wibaldus, et discipUois
dam modo stemus, eorum scihcet msigaiorum vi- altioribus brevi maturus, ad majores Leodieosium
rorum, quorum epistolee, hoc in opere emitterea- scboIasstaUmfuitevocatus. Tum verosummaejus
tur, actus a nobisillustratuiu iri,qualecunquevitue etingenii felicitas et judicii visenituere, ut pauco-
papae II, Pa-
.
(li)Script. Brunswic. tom. II, p. 296. (14) Videinter epistolas Coelestini
(2) Buleu. lib. x. Legiae sacrae, ad an.li4o. trologiae tomCLXXlX, sub num. 20.
(13) Chron. Cassin. 1. iv, c. 124, etc. (15) Brevis hist. ms. Stabul. abbatum.
1091 WIBALDI ABBATIS STABULENSIS.
ramannorum intervallo dialectica, rethorica, ari-
Ihmetica, geometria et astronomia imbueretur.
Eas adhucscholas frequentas^e anno Hloipse ad
Eugenium papam circa aanum loi.', scrihens his
1 Cuno Popponislegitimus successor, optimum in
verbis indicat (ep. 37) Ante annos ferme 37,
: Wibaldo udj iitorera reperiens, non,pcholas solum ei
cum essemus pueri sub scholari disciplina in prcedi-
ctacivitate {Leodiensi constituti. Sed jam mundi
pert«sussecessummeditabatur, deloco solum du-
bius hcEsitans.
InvitabantquidemveteraStabulensiummpritaad
eosutdiverteret,adsolitudinemquterebat iuae esset
ab hominumconsuetudine remotior, etfortevicini-
tatemverebatur consangiiineorum, quorum, quis-
quis sese Deo devovet, consortium fugit. (juibus
omnibus una cum Richero studiorum conscio et
propositi rite pensatis, anno 1117, vastam Valcio-
dori solitudinem selegit.
Erat tum temporis Valciodorensiura fama sub
Widricoal b ite quifisapieutes et litteratos undiqi 3
alliceret. JJndique conveniebant, iuquit antiquus B
auctor(l3), imjo le')i obedienttx colla subinittere,et
cceleslis kaustu dulcedinis carnaLis vitoe ceitumre-
fringere, ac dicerecum propheta Stitivit in teani-
: ((
ma mea: quam niultiplinier tibi caro mea {Psal. quodam raodo subjici Stahulensibu3,jiigumqueil-
!
XLi.) » Hujus gustata suavitate dulcedinis, pergit
idem auctor, vingislerWibaldus et magister Riche-
russineuUa deliberatwnismoraproefalumabbaiem
adeunt, atque illi cestus suns confilentes, consilio
ipsius veslem cum spe priorimulant, reiigionem-
que sub eoprofitentitr.
iNeque tamen Wdjaldus, quem Deus optimusad
labores magisactuosee vitae vocabat, qinm adcon-
templativseoti im.speratam Valciodori qnielem in-
venit. Widncus enim cognita ejus etprofunda eru-
ditione et morum maturitale fere prius scholis re-
geniJis eumapplicat, quam solemne religionis vota
nuncupasset. Stabulenses vero sollicitant ut adse-
se redeat, acerbiusconquerentes ereptiim sibiesse
trahunt deniqiie, secum detinent, aique elapsis C dentur[\Q).
anuis septem vfl octo abbatem sibi constituuut,
JEqae gravis prociil dubio Wibaldo ac Walciodo-
rensibusdiscessus ille fuit; his quidemqui doctnm
juxta et piiim magistrum amittebaut. iliiveroqu;e
adscopulumettranqiiillorapiebatiir.SciebatStabu-
letum frequentes esse nobilium coocursu-j, ibique
cum ipsa loci celebritate, tumob summam saucli pontihcatum poslea adepuis Lucius ll est dictus,
Reraacli veuerationem. curiasut aiunt, aliquando
suas habere imperatores. Tiiuinphabant e contra
Stabulenses hiinc sibiredditiim viriim cujusaucto-
ritate et prudentia pristmae diguitati possent resti-
tui. Ab usqueobitiienim Folmari venerabiiisabba-
tis, qui ciroaannum 1106 contisil, monasteriires-
pessum ibant. Foppo de Belloiuonleejus successor
multa praedia abalienaverat, ea in beueficium, ut
aiunt. conferens, undeetrfe/>o;)!*/a/o;' dictus esttlG)
Eodecedente, Varnerusquidam dignitate abbaliali
usurpata, quiiique annos iutrususrexerat, ac tao-
demdepositus pr«posituram exercebat. (Juantum O ariincuLus diLexit. proiegnt ab ipsoordinalusquem
haec mala detrime iti conferant disciplin<e nemini
prorsus latet. His igitur medendis Wibaldus satis
videbalur idoneus.
Sed qiio prsecise anno Stal)uletum advenerit re-
periri nu>qiiain potuit, cum tamen aliiinde constet
eum anno salutis i\'.M) creatiiin esse abbiitem,con- re et liberaliter Loquimur, sicut cuni illo, iLlo, in-
cludi necessse estet ibidtm ante Henrici Vimpera-
toris obitum degisse : nec eniin, uti jam diximus
statiin creatus eslabbas. El nooishic; Pelrus diaco-
nus chronici Cassinensis conliniiator tatnetsi mi-
nus accuratus, quodam modo consentit (17), hic,
inquit, de Wibaldoagens, nalione Lolharingus,et a
pueritiain monaslcrio SlabuUinsimonachus factus,
(15) Chronic, Vatciod. S[)icil. tom. Vil.
(16) Vide infra noliliamdepossessionihus Stabu-
lensis monasteni in Appendice ad epistolas Wibal-
di. sub num. 2.
(17; Chronic. Cassin. lib. iv, c. 124,
1092
A grammaticam,dialecticum,etc.ad plennmeruditns,
alque a quinto Henricoimperatore ejusdem ccenobii
Stabulensis abbattam i^egendain suscepit.
commisit, utitradit chronicon Walciodorense jam
citatum, sed etmonasteiiiportam.quod prajcipuum
munus, ob freqi eotes quos diximus
erat Stabuleti
principiumet imperatoris accessus. Imo de maxi-
misqiubusque negotiis cum eo conferens.ejus con-
siliisquain lubentissime utcbatur. Sic agenteWi-
baldo,dissensionesillasgravesquaeoccasioneallodii
rfeBra.5interEvrardumrfVs?e/r,ethominesmonaste-
rio subditos jam piidem exortiE erant,sopit8e sunt
aniioll24 sub certis conditionibur^.Melioratabona
qupein Calcoerant negligentiamin s rorumredacta
pene ad nihilum. Pactum estfoedus annoM27 cum
vicario Sprimontensi, qui( um multa erant ordinan-
da(i8).
At nihil magis ipsi cordi fuitquam ut Malmun-
darienses in ordinem redigeret. Nunquam illi, uti
ostendimusinprceviaobservationead Stabulensium
instruraeuta.nisi inviliadraodum ferrepotuere sese
lud ab ipso sancto Remaclo sibi impositum exuere
jam seepius tentaverant, antiquitatem suam levius
quam verius jactitantes. Et ex hoc fonfe derivata
discordia in utrumquemonasteriumex eo tempore
defluxerat, sed tuin aestuabat niagis,credentibus
forte Malmundariensibus opportunum sibi adesse
tempus, cum Stabulensium res ob malam Poppo-
nis et Vernerii adminisfrationem raiscerautur Tam .
acriter negotium illud Wibaldus est prosecutus, ut
tandem anno H28, ad felicem exitum perduxerit,
insigni impetralodiplomateabsarchiepiscopoColo-
niensi, quo detinitur ut Malmundarium eo subje
ctio7ii jure Slabulensi Ecclesise oiediat, quo iure
omnes cellasvelproeposituraesms csenobiis subjici vi-
Tantos vero tura temporis tamnobilestamneces-
sarios sibi et monasterio amicos.cum in itaha tum
in Germania conciliavit,ut suspicarilibeat,summos
Germaniae principes atque ipsum Henricum V im-
peraiorem ejus miuisterio frequentius esse usos.
Tum certe cum Gerardo cardinali, qiii summum
amiciiias junxit, uti ipse declarat Joanni cardinali
Gerardi ej usdem si ve fratris si ve sororis filio scribens
anno ciriiter 1148. Quid laboramus inquit(ep. 30,
citm propitium judicem habeamus, quem sane non
timenius,pro eo quod ex of/icio sedis sux Catholicoe
Ecclesias custodiam et canonicx litis arbftrium ha-
bet.Sedpro eo diUgimw^ quodneposest summi quon-
dam pontificispapce Lucii, qni nos ante supremum
prorectionis gradum unice dile.vit,el in aposioiatus
cuLminecon^iitutus Ecclesiam nostrametnosmaxi-
7ne hono) avit. Et pauloinfra; l^uealurnepos queni
ilLe provexit, servet presbyler cardinaiis judicium
summi pontificis,ut nuLLis concussionibus eunt fati-
gari permittat, quem ilLe hontn-e dignumpulavit.
quanla versediLectionis fiducm in ipso ineimdx fami-
Liaritalisimo nolitix primordio Ilavobiscum seru-
1
quam,avunculo veslro,sermocinariconsueveramus,
cujiis iiilima amicitix gratin viginti et eo ampLius
annis siiie offensionc usi, et ut minus usitate, sed
verius dictiim sil fruiti sumus.
Prolixus sim si caeteros omnes cum episcopos
tum cardinales hic velim enumorare.quos sic pri-
vatus sibi devinxit. Haec porro sui documentaede-
(18) Hist. ms. abbat. Stab.
(19) Vile diploma Friderici Coloniensi de sub-
jectione Malmundiarensis ccEnobii Stabulensibus,
infra inAppend. sub num. 1.
1093 EPJSTOL.*:. — OBSERVATIONES
baf, qnando fjecessit e vita dorninus Crnno, cujiis
exituin St ibiilen^es non siiic majj;navii'tutiiin cele-
biitate, ad quailuin Idus Deceinbris anni 128 con-1
sipnant (20). Neqiie vero qiiisqiium, opinamur,
subrogandus i\uic abbati reperiebatur Wibaldodi-
p:nior. At sive absens esset, reipublif^ negotiis
inlentus,seu disnitatem illam vir modestissimus a
seremoveret.quod scBpiusfecisse ostendemus suf-
fectus est Joannes Ruljand, vir quiriem pius et in-
dustrius, sed coptera minirae uotus. Biennio isprie-
fuit, ac tandem fato fuiictus, teitio Kaiendas No-
vembris, anno 1130, abbatiam Wibaldo reliquit,
qui quarlo ab eju? obitii die electus est Nec sine
Deioptimi consiliofactum est. iit eo prfiecise elige-
retur anno, qiio summiis pontifex Innocenfius se-
cundus, prfevaletite l'etro Leone, siia pulsus sede
est. Nunqiiam utiqiie le^ifiino pontificisubvenisset
Gertnania, si ejus consiiiofuissiU destituta. Paucio-
res vix effliixerant anni, ex quo tota pene confla-
PByEVI/E. 4004
A liusquovis in loco reparentur, in Stabulen«i repa-
rariferenonpoteraiit.avocantibusassidueabbafem
nejrotiis imperii. Tenebatur quaprinceps solemni-
bus reit>ublic8e comitiis frequens adesse, sequi ia
expeditionibiis imperatorera,parare copias, ipsa in
dis(!rimina venire. Atqiie his oinnibus videbatur
prse cfeteris Wibaldus fiitiirus obnoxius, eum ob
; mirain in consulendo solerfiam, tum obincredibi-
lem in exsequendo celeritatera, quresane duo ubi
primumeminerein ipsoLofhariusdepr hendit,eum
quasiadmisitinadministrationeimperiiconsortem.
Lf tidem his facif insfrumenti ejus exordium,quod
ipsi concessit idem imperalor anno 1I3H, Wirs-
biirgi (2l).iVo6'e?"e7, inqiiit, omnium lideliumnostro-
rum tamfuturx quam pr,x^entis xtutis industria,
quod nns, uenernnde abba Wibalde, fidelitatis tute
constaiitiam et taboresquosnohiscum inadministra-
tione imperii nostri perfers pensantes, Ecclesiam
t uam in omnibus defensare et privilegiis munire dccre-

grarat schismafe lucluosissimo. Fuinabant adliuc b vinius.

diversis in locis incendii hujusreli(]uiae. qute exci-
tari vellevi flafu poteranf. Lothario saepius imperii
proceres et niinisfri suggerebanl. Homanos immo-
dica avidifate jura proferendi sua ultra tines con-
Tamen cumaffenderet non principissolum vices
Stabulensera abbatera iraf)lere, verum et pastoris,
atque adeo monasteriiiion miniisquam imperiide-
mandatam ipsi esse curain sic uni perinde ac
;

stitutos, investituras eripuisse. Adjiciebant vero alferi vacabaf, nullum ut intermitteret tempus a
recuperanrli easoccasionem praebere schisma recens labore.
exortum, cum restitui sedi sufe summus pontifex Quod ad monasferium specfaf, primam refor-
absqiie subsidio imperatoris nullo modo posset raafioni disciplinai regularis operara collocavit. ut-
Aliquotjam raensesGallia.qiioeperfugiumessesolet que oiiinibus eopariter tendentibus, felicempropo-
summispontiticibus,lnnocentiumdetinel)afavidius; sili suifinem coiisequerelur,singulisquos digniores
sed etGermanis, felicifati gentis nimisiuvideiitibus sciebat. propria tribuit miinia. In his Waruerum.
paterne indulgeus, ad extreirosBelgii fines raovere et eo morfuo Robeitiim sfudiorum sub Reginardo
destiuabaf,nuntiabatui qiie Leodium brevi vcnfurus. sodalem, constifuit priorem seu dicanum.qua;Sta-
Quo audito. Lotharius e Saxonia, sub initium anni buleti proxima digniias est ab abbafe. Hic pruden-
1131, Phenum transmisif,ef nunliafo pontilicis ad- fia et viitute })rtBcellebat. atque imprimis eloquen-
ventu, ipsecum mulfis imperii proceribus obviam tia. Taceo, inqiiit prasdicfus Reginardus Mibaldo
progressus,eum l>eodio, undecirao KalendasOcfo- scribens.r/e TuLliana eloquenlia fratris Roberl i Sta-
bris per honoritice excepif. Rursus pontifex in con- bulensis decani,qui nos aliquondo nikiiitmmus ali-
ventus episcoporum XXX, et lui abbalum, regi et C quantisper audioit.quam in &isdem litterts sum ad-
consorti ejus Hichisae diadema imposuit. His veluti miratus. cui certe sti/lo paucorum vel antiquorum
comitiis dainnato Pcfro Leone. subsidium omne non dico modernorum stylus meojudicio videtur esse
proraisit Innocentio Lothariiis adversus pseudo- prssiatus.
pontificem. at de invesfituris facta mentione, non Scholis Henricum prsefecit raonachum vere pium
modicam animo ejus curam injecit, quce lamen eteruditum, cujus labores ef merita nonsemel epi-
puncto femporis disciissa est. suadenie Bernardo sfolis suis celebravit (22).
Clarffivallis abbafe, ne vefus illa quaistio tantis la- Erlebalduin deniquegermanum fralrem.qui Leo-
boribus composifa denuo agifareliir. dii apud Lauientianos vota religionis nuncuparat,
Quas tum partes Wibaldus egerit, Stabnlensium occitumad se capellamus priiis instiluit suum,de-
monumenfaprorsussilenf,sed nec usquam legimus inde ciistodem, sic porro a{;pellafur is qui com-
utrum tantae celebrifafi corarn adfuerit praisens ; missiim estinslrumentorum aiehivum. Nequevero
Adfuisse suadel dignifas nova.quic locum ip^^i inter sangiiine destinatio heecreferatur. cum jam videre-
principes imperii dabaf, ef excusationem aduutte- tur muneribus primis adolescens dignissimus.
bat nullam monasteiiiejus viciuia.Cfeterura, soluto Ilis tribus preesertim adjutoribus, fieri non pote-
Leodiensi convenfu, Lotharius et Hichiza Treviros rat quin brevi recalesceret fepidior observantia.
conien<ienles,sanctam celebrafuri Paschafis diem, Et novi utique fervoris qiuedam vesiigia epistolae
Stabuleturaappulere pridie Idus .\prilis. cum Maf- Slabulensium nonnulhe ad Wibaldum exhibenf,et
thieo Albanensilegafo,e;maguaprocearum pompa. Wibaldi vicissim ad ipsis, sed ea in primis in qua
Dominicaeraf Palmarura.qua die primapandunfur D frafrura quatuor mortem liiget. Manus Dci, in-
mysteria morienfis Christi. Die posteia basiiicain quit (ep. i36), supra monasterium nostrum est e.x-
ingressi rex et regina, prosfratidiujacuere, sacras tenta, evocando ad tuet sublrahendonobisfratres
venerantes sancti Remacli exuvias. Tum Lolharius nosiros,rebus utique divinis maximeutiies ar neces-
approbataibi Wibaldi electione, confirmatisquein- sarios.Nos Iristamur fratresatque lugemus Uios «o-
signidiplomate, quod infraedimus, monasterii pri- A^sesveademptos. quiorabantpro popuinetprocivi-
vilegiis, perrexif Treviros usque. Sequebafur infer tate noslra, intenti jugiter corde et voce ad sui Con-
principes regem Leodiensispraesul.sed raox Stabu- diloris aniorem aclaudem, sectantes humiliterobe-
letuin reversus.Wibaldum, peracto prius paschali dientiam,diLigentesveraciternostrampersonam.Sed
die, inauguravit.Tertiusjammensis et eo amplius laeiatur inaeLisC/wistus cumangeLis factoseos esse
ab ejus electione transieraf, et vix ullum ex tera- ex ip>iusgrati3e dono gloriusae civitatissuse munici-
pore colligendi sui habuerat spalium. Tum vero pes. Fratres illi quatuor primis ^olum lifteris desi-
pusiIlumnaclusquietis,onerissibi impositiimmen- gnanfur, sed quae praediciis tribiis Roberto, Hen-
sam persensif molem, vidensinde monasteriibona rico, et Erlebaldo minime conveniunt.ex quo con-
potiorem partem dispersa aut neglecfa, hincdisci- stat non paucos tum temporis Sfabuleti iloruisse
phnamin dies singulos labi. Quse duo cum ditfici- magnae pietatis viros.
(20) Hist. ms. abbat. Stab. ru7«, anno 1140, sub num. 17, et subscripfiones
(21) Vide infra Jn Appendice, sub. num. 8. diplomatis de ecclesix deComblenz decimalione,
(2?; Yide ehartam Wibaldi de dcfectu bovario etc, in Appendice, subnum. 27,
J09a WIBALDI ABBATIS 3TABULEMSIS. 1096

At vero quae pietas in moiiasterio, coafusis oni- A temporibus agressus nunquam esset, nisi in magna
nino rebus et conturbatis vigere diu potest ? nulia reruin opulentia, eaque'omnia, si non ipso quo
prorsus quanta quanla sit. Id quod attendens Wi- proposuerat, certe' anno septirao perfecit. Videre
baldus, suscepta rerum et bouorum administra- est hacde reinstrumentum ab eo confectum (anno
tione, soUicite inquisivit quid ferrent monasteiii 1138), ubisitumvici hujusantiqui et statuin, trans-
redditus, quid delractum ex iilis esset, quid dis- lationis causas, privilegia novis incolis concessa,
persum, quid usurpatum, atque utrum et quo- aliaque scitu dignissima plane suo more graphice
modo restitui absque injuria posset. Majoris sane describit.
erat molis hce<; inquisitio quam ut ipse uuus eamiNegotiis interea quaj speciali quodam modo Dei
subiret,adeoconfusa imo desperata omniainvenit. glorium, velsaucti alicujuscultum attinerent,libeu-
Diximus superius plurimos monasterii fimdos lius operamdabat. Duas olim Cuno et Johannesde-
Popponem secundum pensiouibusannuiselocasse cessores sui, ecclesias Heribrando deLongia unam,
quae tenuesadmodura erant.Locationes hnjusmodi rant jure feodi, in preediclo vico Longia uuHm,
nuucupant beneftria,et quibus Ivdbaini beneficiarios aliam in monle Sancti Rdinheri,hoc etiam iusuper
sau minisleneles, ac taudem pensiones ill« anuute coucesso, nivacantibus dlissacerdoUim morte,pro,
dicebantur census. Cum vero tenuitas ipsa cen- videretip^e[a[cAis.de7iovissacerdotibus,conducta ad
suum, utpropria usurpem verba, eo adduceretin- investituram altaris persona{ii). Non tulit virsan-
opife monasterium alias opuleutum, ut fratribus ctorum canouum minime rutiis, ecclesias a laico
paucis ea quse ad cultum el victum essent neces- dari, abusumque illum.seu volente seu nolente He-
saria vix posset suppeditare. Tanto nihilominus B ribrando, correxit (anuo 1133).
lucro beneticiarii illi non contenti. alii non sol- Viilam Bovinias extremis iu finibus Namurci si-
vebant census ahi deberi negabant quidam usur-
; tam, quae furente saivitia Norihmannorum sacris
pabant fundos elocatis illis coutiguos, infi- sancti Remaclipisnoribusperfugium deiierat,et ob
nitae excitabantur quotidiae liteset bellorum incen- id unum maguce apud Leodiensis venerationi,instau-
dia. Atque mouasterii patroni quos vocant advo- rare gestiens, sibi petiitdiim viveret Iruendam con-
catos, nominis sui immemores, horumce motuum cedi, erat namque fratrum vestiario deslinnta{2'6),
occasione captata, in ipsos monasterii ejusdem Receptam igituream.funditus eversam, desiitutam
subditos seepius grassabantur, exuentesbouis, de- incolis et colonis pnstino restituit decori. Plurima
prsedantes domos et denique comburentes. Sed aliastreuue egit W^ibaldus, quseeditis a nobis Sta-
ipsum audiamus Wibaldum, mala ha?c suo more bulensium instrumentis fusiuscontinetur, sed hsec
describentem,familiaremverosuum Henricum allo- pauca satis ostendunt, quam soUicite vices exple-
quitur (ep. 294). verit omnes abbatis.
Magna est ruina ordinis qitam in tam
nostris, Quid vero operfe negotis imperii dederit liben-
multipiici rerum necessarium defectu nos suble- tiusexsequemur,cumea potissimumvltce suae parte
vare posse non confidimus. Porro tnnta est apud conspiciendus sit.
vos rerum tenuitas, ct praebenda quotidianx defe- Vidimus siiperius Lotharium, soluto Leodiensi
ctus, ut etianm totum regnum firmissima pace conventu, ubi proposita quaestione de investituris
frueretur, vix tamenvaCeret seStabulensis Ecclesia et suppressa, suppetias tandem promiserat Inno-
sustentari. AdDocaii vestri, peccalis facientibus,non C centio, Stabuletum cum Cceteris imperii proceribus
sunt pauperumdefensores.sedcrudelissimi vuslato- appuhsse.QuisstatimprcTecipuamitiuerishujuscau-
res, et ixbertatis vestrge inimicissimi insidiatores. sam non praesenliat ?
Mimsteriales vesiri,qni maximedeberent Ecclesiam Op nantur nos voluisse regem cum Wibaldose-
sustentare.conversisunt inarcum pravum,etneque cretms conferre de suppetiis illis fereudis, Et inde
mandalis obtemperant ,neque agricuUuram,uhi ipsi coniicimus prima Stabuieti fuisse agitata con^ilia
villici sunt exercere adjuvant. Sed (quod deterius Italicae expeditionis, quaeexitushabuit tam prospe-
est),impediunt et devastant. A quibus detrimentis ros. atqueimmortatem Lolhariogloriamcompara-
nulla fere Ecclesix vestrce possessio atiena est, et vit.Id vero suadenteaqune coUoquium sunt subse-
tnaxime iliae curles vacuse et neg leclae sunl,de quibus cula. Non solum concidit quaestio odiosa de inve-
prxcipua, et prcebendse supplementa capisolebant. stituris, sed rex. coUecto statim exercitu, ad par-
Vexationibus ilhs iniquis vir constans irrilatus tes Italiae sub linem sequentis anni contendit.
magis quam depressus, animum non despondit. Tum vero quantos Wibaidus pertulit labores ?

sed disponens prudenter omnia, atque agens inde-
fesse, modo compositione, modo vi eas paulatim
repressit.
Ac primo ministeriales aggressus decreto (2H)
sanxit irritas fore atienationes, quas fratrum. con-
sensus, et h^giiima abbatis donatio cum advocnti
aslipulatione, dato testamento non confirmasset.
Quod dec.retum facilem Stabulensibus aperiebat
viam earecipiendiqua? sine hujusmodi conditioni-
bus fuissentalienata.Kthaecqiiidem muita reperie-
bantur, sed praecipue in curte Andernaci, qu<e
i"ecepla sunt anno 1 132. Tura vero eosdem urgens
instantius. MuUiplicibus, ut ipsius verbis utar et
pene ineTtricnhiUbus periculis efticit, ut medielas
eorum beneficiorum qux Poppo dederat,resignarel ur
sibi tam ab homimbus monasterii liberis,
ministeriaUbus.
Advocatosetiam ctelerosque monastcriiadversa-
rios seu poiius prtedones vi volens ropellere, con-
r>truct:on3s susccpit tolas propugnaculorum,ntque
ingenlis vici seuoppidi tianslalioiiem^ipsaesli.on-
gia, ruoe sanc princeps (luihbel ditfioillimis illis
Nondum pedem ab urbe Augusta Vendeiicorum mo-
veratrex,cum ecce tibi adest nuntius, Conradum
Sueviae duccra, qui Italicum regnum invaserat,ir-
rupisse in Germaniam, atque eumdem omnia mi-
scere, plurimis ad uarles ejus inclinantibus. Ister-
ritus expeditionis fama deviis itineribiis cum exer
D citu fugerat ab Italia res novaturus. Reprimendi
igitur Wibaldofuere uti et caeteris imperii proceri-
bus rebelliumconatus, confirmandiahi in tideCfe-
saris.providendum statim excercituidenecessariis
cavendum denique (luocuuque modo,ne malum illud
improvisumlatius seiperet. Singula ha^e, ut multa
alianonexpenduni scriptoresantiqui.ve' um constat
Wibaldum hacoccasioneinsiguia cumfidei tumvir-
tuti-, ctproecipuaa in rel)us gerendis soiertiai spe
quam a ciinina edidisse,qiine certe Lolhariiim. confectaex-
peditione, eo compulere, ut deinceps viriim illum
irequentius de preecipuis imperii negotiis appellaret
atqiie eumdem brevi in Italia videbimus ingenti
pr.efectnin classi, qua^qiie in pericuiasese inferen-
tem et adversus scliismaticos molii-ntem consilia.
Hcvcrsus est Cipsir ab Italiaanno 1113, ut- scri-

chartam Wibaldi de rebus ab co gesln

'23) Vide el manlis Haineri investitura a laicis nonaccipienda
etemendatis in curle Andernace, anno 1 I32in Ap- in Appendtce post cpistolas sub num. 5.
:

pendice sub num. 4. (2:)) Vidft ibid. charlam Stabulensium monaclio-

(24) Vide chaiVlam\\iba.\di dfiecclesiarum Longiae rum, anno 1136, sub num. '.i.
 1097 EPISTOL^.
bit auclor chronici Hildeshemiensis, cui
Corbei?e Novfe inonuineiita,atqiie adeo annus vix
unusexpedilioni siuuptus est. Hoc scilicet inler-
vallototamsubegit Ualiamcum modico exercitu,
et Innoccntium, prostralis perfidis schismaticis,
suam iu sedem collocavit.
AdduntauctorescoceviConradum, qui rebellave-
rat, statim fuisse receptum iu gratiam. agente in
primis sanctoBernardoClarfevallisabbate. Verum
non Jta lacilealienatiab invicem animi principum
conciliautiir, et sat probabile est Wibaldi consiliis
et precibuseosensimadductosfuisse; eiConradum
ut, fmitaexpeditione.veniam abs Cfesare
depreca-
retur,et Ciesarem ut Conrado veniam daret.Atque
hic fons, haecorigoestconsuetudmishujus veteris,
qufedeindeeidem principi cum Wibaldo interces-
sit, quas lanta fuit ut
post aliquot annos in regni
solium sublimatus, germanis suis ilhim, licet in
altissimo priucipatus culmine constitulis, sfepe-
numero anteponeiet (episf. 3i0).
Incipiebat veroCcTesarmultarumpalmariimnobi-
lispacis hujus suavitates dcgustare, cura deuuo
frequentibuslitterisablnnoccntioadmoneturschis-
maticos rebeiles, quos paulo antc devicerat,vires
jam recepisse novas, eos(iem omni exparteirruere
tempusdeniqueinstarepropius, ut Romani imperii
coronam ab hostium jngodefendcret, et Ecclesiam
scissatnadpacem,concordiam etunilalem... libern
ref (26).
His coramotus Caesar, perpendensque obstinato
cum hostebeliumesse gerendura,piura diversisin locantes, sibi constitueranl
iocis comitia liabuit generalia, ut)i de novaexpe-
ditioneltalica tractabatur.abjectaqucoiuuicLincta-
lione,copias uudique coiligicurat, quibus et Hen-
ricum Superbum Bavariee ducem generum siuim
preeticil, adjunctis ipsi Conrado Suevi.-B duce,
de
quo supenus egimus, et W^ibaldo ahbate. Ac tau-
demper Alpes Tndentinasingressus inltaiiam sub
initiumSeptembris anno i;f6, Ravennamcum iii- C
I
sclructissimo exercitu concessil iu hiberna expii-
gualiseversisautreceptisin.ieditionem qua^queoc-
currere casteiiis et oppidis. Havennae deliberatum
de belio per Apuliam et inferiorem italiam infe-
rendo, ac de Sicilia ipsa invadeoda, utnulhira de
caBtero perfugium ipsis relinqueretur, atque adeo
pestisilla tota planecoucideret. Expeditioni huic
maritimae, quaemaguam in duce dexteritatem exi-
gebat.Wibaldus praeficitur, ita tamen ut ne prius
discederetab iraperatore,quaraclassisquaeinslrue-
batur, aliquo tandem raoveret.Hinc Caesari Wibal-
dus fere ubique consiliis a?que ac virtute adfuit.
Kxacla hiemeimperator exercitumeducensduasin
partesdividit, missoquecu;naiteraHenrico|genere
m Campaniam, ipse cum aitera, adscito sibi Wi-
baldoUmbriam iEmiliam, Flaminiam, Picenumque
provincias RomanoregnosulDJecit f7ide iwo.inquit
Petrus diaconus (27), castra movens supra Barum,
quce totius Apulice caput est,tentoria figit, et a civi-
Inis urbis susceptus, arcem quam
Rogerius magni-
fice construxerat. oppugnare tnodis omnibus ccepit,
ac tandem tnagno labore ad soLum usque deduxit.
Interea Henricus gener, Capuano principatu,
nullo peneobsistente redacto, Beneventum, quo
Rogenustyrannus xxmiliia militum induxerat, in
deditionemaccipiens, Innocentio summo pontifici
restituit, et statim ad imperatorem cum eo rever-
titur (28), functis hoc modo viribus, brevi omnes
Apuhaeurbes Romauosubduntur imperio,ejectus-
que Rogerius Gapuanus princeps confugit in Sici-
ham. ° Namimperator.obsessaurbeSalernoetrecepta,sen-
^i'™Tib°u^*"^^ convocato apud Melphiam con-
ventu,
Wibaldum navalis expeditionis ducem Nea-
«26) Chronic Casin. I. iv, c. 97.
Casin.I. iv,
>H^ PJ^fonic-
(28)]bid.,
c. 106.
c. lOo.
(29) Ibid., 0.105.
PATaoL. GLXXXIX.
- OBSERVATIO.NES PR.EVI^.
1098
concinunt A pohm misit, ut classem miiite
et armis instrueret
(29). Ipse vero cum
exercitu Saiernum contendit
expugnata hac urbe iu Siciliam quo se hoslis
cou-
tuierat trajecturus. Verum Wibaldus
professionis
suaenon iuimemor, sacra sancti patris Benedicti
hmina, quae nou itadistabant, prius voluit visitare
vices certe depioraturus suas,
qui sic vitam fere
omnem abejusinstitutis,uti censebat,prorsus aiie-
nam tiansfigeret. Hcec et alia simihasecum in ani-
mo volutans vir pius et iaudes fastidiens bellicas
sauctum subiit montem.easdem venerabunde
vias
terens,quasoiim sancti pene innumeriad coeiestein
patriam tendentcs tenuere. Exceptus a fratribus
utidecebat, quam honori(ice,iadoluit vehementer'
quod dissidereut ab invicem, praevalerentque in
dies in ioco sanctopeiTidi schismatici.
Dissenlionis
et mali auctor unusreperiebatur
RaynaldusTuscus
qui locum tenebat abbatis. Cum enim
superiore
anno, Seniorecto abbate dei'uncto,electus
fuis^eta
D paucis, et competitoremhabuisset
Raynaidum Col-
mentanum, virum pium et prudentem, in quem
convenerant vota partissanioris, timentesquidam
lur])ulenti et audaciores monachi,
faiitores Tusci
ihius, nc respueretur omnino. tum
eo quod esset
solumraodo initiatus sacro siibdiaconatusordine
atque ab Anacleto, quem noncognoscebat
impera-
tor, tuin quod desimonia posset
convinci, eum tu-
multuarieet seditiose, ut verbis utamui- Petri Dia-
coni (30), renitentibusomnibus aliis fratribiis
ap-
prehenderant,et in sancti Pairis Benedicti cathedra
in abbatem. Ex eo igitiir
temporc intrusus ille abbaiiam tenuerat, tametsi
saepius imperatori Ravcnnae hiemanli,
conquesti
erantde eo Casineuses. Sed novissime vocatu^-
ad
conventum .Melphiae,depraedictisomnibus respon-
surus, quo tandem res cadeiet nesciebatiir,
cum
multos sibi pecunia el muneribus amicos conci-
liasset.
Ha-c et phirima alia, qiicc tumultus
hujusmodi
subsequi solent, Wibaldus graviter ferens, fratres
omnes m capituliim vocatos, amiceadmonuit (31)
Remvnsct illos debere qualiterpertotumfere orbsni
prsedicattonisfluenta,etmonachicae vitx rudimenta
ab eodem hco mana^sent, quanta et quaLia
Pater
Benedictus divina fretus potentia xbi patrasset,
qualiter sua corporaLi requie, requlceque
descri-
ptione Casinense ca^nobium, caput omnium
monas-
lermmm, perpetuo constituisset. Poslremo, cum
propter ftLium Petri Leonis ab Ecclesia disjuncti
et separati essent.oportere ilLos dare
operam ut
reformarentur, ut tanti Loci flucnta ad antiquum
cLantatis stalum redirent, et ad papam Innocen-
tium, quem totus mundus sequebatur, converteren-
^««•.Hc-eccum perorasset, Patri licncdicto se com-
mendans etfratribus, Neapolim abiit.
IntereaRaynaldus praestito pontifici fnnocentio
etCc-esari fidei sacramento in conventu .Melphiensi
'-'
atqueimpetrata amicorum interventu facultate re-
vertendi Casinum, modo utsuos adidem adigeret
sacrameatum, idquodinjunctum iuerat reversus
explevit. At non stetitdiu vir ncquam in tide
pro-
missa, accito statim Gregorio Adenuiphi de sancto
Joanne, ut Casinum, adversus iraperatorem muni-
ret, uti pauloante fecerat, cum Henricus Bajoaria!
duxirrupit in Campauiam(32).
Sperabatforteimperatorem.quemfamaferebatin
Siciliam transfretare, ob aetatem provectiorem nun-
quam esse reversurum. Sed sua eum spes fefellit.
tiens seseviribusin dies destitui, mutato consiho,
Gapuam se recepit, proponens ante hieraem mi-
grarein Germaniam. Ibi audito ex Casinensibus
(30)Chronic. Casin. 1, iv. c. f04
(31)Petrus diacon, Chron. Casin. i. iv, c. 124.
(52) Chronic. Gasin. I. iv, c 118.
35
 . ;

1099 WIBALDI ABBATIS STABULENSIS 1100

Raynaldum contra firiem promis^am defecisse ad A tus testis, loco cesserat, etNeapoli jussa prfptexens
schismaticos, iratus valde, Hrunonem m\s\tcnmm- imperatnrj*, otio«ii« prfpter morein, creari expe-
doctorem c.wn mililummaim admouasteruim. qiii cl d:)at Ga-iiui-usem alttiHtciu. sperans fore utde se,

perjurum custodirent. Nec ninlto post ipse aticivi-
tatem S. Germani accedens, pccnas ab eo petiturus
jussit in secrelaiiu
infiilelitatis, basilicte
SaLvatoris custodiri, ac tandem ad munnstcriian
inquit Petrus diaconus (33), ubiexnminandus erat
sub custodia non paroa remissus paucis diebusela-
psis, legitime exauctoralur. couspirantibus in
idipsum summo pontifice et im[)eratore qiiorum
arbitrio, causam ejus periniserant Casinenses.
Quo die debebat sententia non pauci ad-
ferri
fuere cum imperalore cardinales, arcliiepiscopi,
episcopi,abbates et procerummultitudo intiuita.In
his vero emiuebant pra3 caeteris, Aimericus car i-
nalis S. R. E. canceilarius, Gerardus cnrdinalis S.
CruciSjPeregrinus patriarcha Aquiieiensis, Rernar-
dusabbas Claraevailis, qiu siio more prolocutus,
animos omnium nou modice eo incliuavit, ut schi- B
smaticusidem et intrusus e locosaucto extiu^bare-
tiir. Ciimque hoc omnes pariter constituissent.so-
dum sic abesset, nuUus cogitaret. Nihil enim me-
tuebat magis magnus iile vir, et ad omuia summa
Dumini natus, qiiam ne sil)i imponeretur illud oniis. Iliuc
advenienti ad imperatoris nutum,cum nuntiaretur
qnamobrem esset advocatus.omnino renuit, aftir-
mans constanter nunquamse tam gravem tamque
immensam sarcinam suscepturum.Cum vero impe-
rator viri aniiuum salis nosset alieniim prorsus
esse a dignitatibiis, plures in cubicuio archiepisco-
pos, episcopos, abl)ates aliosque optimates im-
perii congregaverat, uua cum patriarcha Aqiii-
leieusi, ut undique circumventus, et precibus
omnium quasi expugnalus, obsistere desineret. Ac
primum ipse c«pit hortari, deinde admonere, tum
probare mullis argiimeRtis,quanti Ecclebiaeinteres-
set et imperii, ut ahbatiain quae sibi oflferebatur,
reciperet. Hinc Ricliiza serenissima augusta orare
instantius, indemonachi pedibus ejus obvoluticla-
raore sfepius misereretur ipsoruin sortis omnes .

luto conventu, itum est in beati Benedicti aedem. tandem suo modo vehementius instare. Immotus
Tum vero cardinaies pnedicti ciim patriaicha ille et iuvinctus perseverabat, eumdem preferens
Raynaldum evocautes,coram altaiisenleutiam tu- sermonem, nunquam se tam qravem tamqae im-
lere. Etsic jussu ilLorwn, pergit Petrus Diaconus, mensam sorcinam suscepturum.
praesente imperatore, et universis imperii magnati- Viiiens itaque imperator precibus, non procedi
busvirsam et annulum necnon et regulam supra
monachisj tradituiu jussit in capitnlum duci, nbi
corpus sanctissimi Benedicli (locum desjgnat ubi statim una omnium voce abbas Casinensis renun-
olim sacree ejus exuvise colebanturj deposuit. tiatus est. Necmora induxit eumsceptri sui tradi-
Quibus peractis, etreversis omnibus iu capitu- tione in pos<essionem Casinensis Ecclesiaf et terri-
lum, de novo abbate substituendo tractaturis, gra- t irii, dicens, iit scribit Pelrus Diaconus qui pivB-
vis in ipsoingressu cardinales inter et Casinenses sens <irieva\: Fidelitatema oobis de Cnsinensi obba-
monacbos exortacoutentiototum absumpsit diem. tia ideo non accepimus, quia dudum nobis de Stabu-
Volebat Gerardus cardmalis S. Crucis, ut ex moua- lensi ccenobio fidetitatein dedisti. Nolo ut successores
sterio fratres assumereutur duodecim, qui vice so- tui te trakant in exemplum, el dicant se successo-
lum summi pontiticis, abbatem secum nominarent ribus meis de Casinensi ccenobio ideo non facturos
Addebatque prseclare cuin ipsis agi cum suo sum- q ftdelitatcm, quia a te imperii nostri mnjeslas non
mo jiu"e uti summus pontifex posset. Ex quo enim exegit. Sed consuetudinariam fidelitateni, qunm a
sese ejusdem pontificis arbitiio permississeut in temporihus Caroli et deinceps abbates de abbatia
Raynaidi causa, devolut im ad ipsumessepro hac Casinensi fecerunt, facere studeant.
vice omnimodam electionem, timentes vero Casi- Hisperactis, imperator ad S. Germanumdescen-
nenses multisdecansis, qiias exponerehiclongum dit, abbatem novum summo ponfifici exhibitum
esset ne abbas e gremio,ut aiunt, sibipraefirelur, multis verbis commeudaturus. Et raox Aquinum
privilegia opponebaut sua cardiuah, et pio virili velus deflectens, prope civitatem fixil teutoria, Huc
contendebaut ea ne violarentur. Eo contentio exar- vero accessere statim Olto decanus Casinensis,
sit, ut cardinalis ira .succensns, nomine Ecclesiae Raynaldus Colinentanus, Petrus Diaconus, Rertul-
interdixerit ne ulla fieret eectio sed exoratus ab
; monachi CHsinensis con-
phiis aliiqiie insiffniores
imperatore summus pontitex, cardinalis hujusin- venlus unacum Wibaldoabbate acturi scilicetno-
terdictum die sequenti revocavit, anuueus mona- miue conventus imperatori gratias pro beuevolen-
cliis, ut,servata privilegiorumiategritate, abbatem lia ejussiugulari,quomdiebusomuino, octoquibus
crearent dtmi nuUi oxtraneo Casincnsis Ecclena Casini degerat, expertos esse omnes dicebant, et
submitteretur, qune liomance sedi Stephanum VIIi faustum ipsi iu Germaniam reditum apprecaturi,
Victorem III, et secundum Uelasium, apostoltcos denique ejus opem adversus Pandulfum,
Fetituri
dedisset Laudonis Aquinensis comitis filium, qui castellum
Ferebanttamen Casinensium privilegia,//e«recMm iu silvaTnllce, qu.e dilionis erat Casinensis, nullo
pium Romanopovtifirise/>timo[l. octavo] Benedicto j)
jure constr;'xeraf, uf ex eo erumpens,impune pos-
consecrationem T/ieofmldi abbatis Casinensis.queia set circumjecta monasterii prjediadepraedari. Ad-
rpse imperator ordinaverut, concessissc, et unum missos Csesar suo moreexcepitbenigne, gratesvi-
prandiumin eundn et redeundo ad Beneventumre- cissim rependens pro bona voluntafo. Et de Pan-
liqua vero lU)manoimperiortseroasse,atqueldipsum dulfo qui immerentessic vexabat nimis commotus
confirmasseConradumet IJcnricum ejus filium. Ex accitumadse Rrunonem Campidocforemextemplo
quo constabat extraneos alitiuot Casiuensi mona- cohorlc, qui ignem sp^diato caslro sub-
niisit cuiii
sterio esse ordinatos abbates,spdet nonnullos ab jiceret. Tum Raginulfum Apuliai ducem, Robertum
ipsis imperaloribus dcsiguatos, jure quodam spe- principem Capuanum. comites denique omnes (^a-
ciali, et accedente fratrum couscnsu, siimino pon- puani principatiis comites Aqiiinenses et circum-
tifici, post initam posscssionem fuisse oblatos ut jecfospassim Nortlimannos pra:cepit clientehe de-
inaugurarentiir. Jusporro illud, quod vulgodicitur bitum Wibaldo profiteri. Atque ut nullus auderet
jus investiturarum ubiqiieolimexercebant impera- deinceps Wibaldum aut ejus clientes quovismodo
tores, sed absque ullo fundameuto. .\t vero in (^a- lacessere. insignia duo confici curat diplomata
sinensi Ecclesia, qute camera crut imperialis el de quibus omiiia Casini et Stabuleti monasferioruin
jure patronatus imperii, deberi ipsis adhiic crede- f)rivil.^crn confirniarpntiir. Pe eoquidem diplomate
hatur. qiiod Casincnsibus desfinatum fuit, uon possumus
Tnm jussit imperatnr ac«^iri sibi Wiiialdum is : loqui, cum levioi ejns mentio liat in Chronico Ca-
futi/rorumprascius, inquit Petrnsdiaconus ocula- sincnsi, iiec sit uobis aliuude notum aliud verg
;

(33; (^hrouic. Casin. 1. iv, c. 113.

 1101 EPlSTOL/i:.
OBSERVATIONES PH^VI^. -
H02
quodlotumest exaraluiu aureischaracleribus, 3u- A
diebus, pacata urbe relicta Tyburim
periusjumeJiJimus, jnlor alia Stabulensium defle.vit. Ibi
in- anxius pra?ter solitum seu valetudine,
strumenta. Unde etea solum quce hujus
suntloci,
qu» senio
quolidie deperibat,seu ipsa Wibaldi
hic adnotabuiius: Persoria^n, mquit,
domniacve- absentianimis
nerabihs abbatis Wibaldi,qui eidem coutlictaretur.Petrum diaconum denuo
instituitab-
cwnobio requ- auceiesecum
iariier praeest^prsecipuo amore ac Germaniam.quasi jam e mfcmoria
in
famiLiantutano- excidissent ea quai non ita pridem
stra dujnam judicamus.Cujus lides et deiouo rirca coram omnibus
Casinensi abbau poihcitus fuerat.
stabitualem et honorem impeninostri Auhci nihilomi-
inhacllaiira nus omnes, adeo sunt hujusmodi
expedilionesatis enituit. Quipost muLios Lahores proclives ad as-
et pe- seniationem, imperatoris voluntati
ricuLa,quie pro nobiset nobiscwnm obsecuti,imo et
adminstratione plaudewtes, auctores fuere ut Casmo
nostnimperu m ApuLia fidelUer pertuLU, nobis re- acciretur, scriptaeque sunt eam
quantocius
deuntibus m monasterio Casinensi,a fratribus ejus- quenfes
in rem iitteree se-
dem univers, popuLo.violenta etadmirabiLi
Loci et
;

Lotharius Dei gratia Romanorum

prorsm ei.ectione, in abbatem raptus, et ad imperator au-
hnno- gustus, diLectissimo fideli suo
remet firmUatem nostri imperiiremanens7iostram Guibaldo Casinensi
niei arcim, et Homam
ceLsitudinempelul.utSlabuiensemonasterium ru/us imperii archicanceLLano, et
magistro capellano ac principipacis,
curatntpsenondeiJosuerat,et resad ipsum pertinen- ei. bmam voLuntatem.
gratiamsuam
tes, munire el coufirmare diynaremur, Tua>. fidelUatiper imperiaLia
elc.Subscri- sciipta mandamus ut nostrae
psere Albero Trevu-etisis, et Conradus a Deo conservandaema-
Magdebur- jesiaii t^etrum Lasmensem
gensis arcluepiscopi. Meingoldus quianostra diaconum,
Merseburgensis B
Albero Basileensis. Albero Lrodiensis, \''^f''^aUs,reaUateb,yothela,ltaLicuse.vceptor,char^
Andreas Tra- tutunuse capeLLanus imperuconstitutusest,
jeclensis, Anst-lmus llavelb. geusis, trans-
Uenricus Tul- mitterestudeasrereplurus pro sux fidetitatisservi-
leusisepiscopi,Conradusabba,Wuldensis,IIenricus
(lux bavari* et inarchio Vuscice.aliique i^o,aign!€retribntionispr(emium.lndubitaiUerenim
multionti- noventisnostram majeslaiem e.l colLateraLes
males, insignes prorsus testes, qui imperii.
omnes impe- Vroplerantiquualesetrerumgestarumrelationisem
ratoremsecuti,Wibaldumquotidie videbant etallo-
mtnime frui absentia velLe.MUteetiam
quebantur. pereumom-
nui prgecepla antecessorum nostrorum,
EaJem die qua sancti Mauritii memoriaerat qu<e ei ad
so- AquaspensilesoLim nos custodienda dedimus.
lemmor, sacra egit summus pontifex in Data
basihca apnd Suburbiurn Tgburtinum,pridie KaLendas
Sancti Petri. Quibus peractis.Wibaidum De-
imperator cembris.
et caeteros quos modo uommavimus,
Casinenses Hic obiternolaudumhisin htteris multos digai-
vooavit ad praudmm. Aderant vero,
ut quisciue iu- tatis litulos
dicare facile potest, praesules superius Wibaldoattribui,quinusqu imlegjntur
memorati easque ex Montis-Casiniarchivis Mabdionium
cum aliisoptimatibus.iVecenim.M«7«a«/ inquitPe- no-
trus diaconus, ab episcoporum slrum exscripsisse.
consorLio Lotharius Eum vero qui litterasferebant,in extrema rerum
sequeslrabatur. Verum conversus ad
quce certe magna est beuignitasm
Wibaldum angustiainveneie, paraulem acerrime behum
summoimpera- ad-
versus Rayualdum iuscum, qui sanctum
tore, cujus nutu uuiversuo pene
orbis movebatur montem
puto,m fallor,m(\m{,quia comedendi et undiquecircumsidebat.Amicumporro pertidus ille
biscum hxc
bibmdwo- etmerentem de^esic aggre liebatur.Depulsusenim
erit wi/«?M/</>«a rfies.Prjesentiebat
prmceps extremam exitus sui diem imminere nius ab abbatia et exauctoratus,uti supra exposuimus
terosdeinde monuchos Casinenses C^- summi pontificis et imperatoris nutu,cum timeret
iutuitus stu- ue exsui transterretur in Germaniam.prajposituram
diose, m his Petrum Diaconum
tcicitus destinavit
adducere secam la Germaniam,eum ^"^"^ propeurbem Eundas sita est,implo-
\ ^f^u'
U
maxime dignum qui Wibaldi locum teneret. quam
judicans rata ibaldi ope, impetraverat, ut iUic tutusesset
porro cum Rainaldo pseudoabbate
Hunc ab ira Ccesaris. Verum qui impiis facit bene, eos
ad conventum saepius facit deteriores. Cum dehuisset eo
-Melphia} vocalum saepius audierat se con-
monasterii sui ferre,arcem Castrumcoeii dictam, quam teneban-
jura strenuissimedefendentem,<?i
Logothetam,excer consanguinei ejus, subierat, jam tum de recupet
Vlorem.audUorem,chartuLariumac capeLLanum eo-
dera inconventu instituerat. Finito randa abbatia soUicitus. Sed nuntiatodiscessuim-
igitur prandio peratoris.apertius remgerens,coJlecti3 undiqueco-
seductum monmt imperator utveshgio
eodem tem- pus, vastitatem passim inferebat.
poris pararet se ad iter, imperialia
semperservitia
*^ Interea Rogerius rex torrentis instar in
peracturus. Apuliam
Quae cum audisset Wibaldus Lothario rapide irrurapens,amissas paucorum
mensiumin-
exposmt se quasi exsulem,peregrinum suppliciter tervailo urbes et provincias celerius
recuperabat
in loco re- jamque Pharum transiisse nuntiabatur,Capuanum
motissimo atque omni populariumope
Petri diaconi, cui maxime
deshtutum principatum eodem modorecepturus.Recreatusni-
fidebat, opera carere hilominus Casinensis abbas litteris imperatoris
«'"^^'«t POti"sse,abStaCasi! D sperans, dispersa rebeUionis
neni fht^iP""?
nen.
'

abbatia, ad suos reverti Stabulenses. fama, brevi futuram

Cui im- sibi ab ipso auxihum. prolixiores
perator Quia, inquit, dicts te sine iLLo litteras quarta
:

manere, hmc tuse /ideLUati summo

non velLe die rescripsit, quibus exponebat
accerbius ea qu»
studh summo jam.ex quo pedem moverat,a schismaticis
mentu amore commendo, eo tenore, fuissent
ut si qaa^Tex
diLecioms,stqua amoris in tuo corde vestigiasunt attentator,qu]dinterminatum,quidve sibi discrimi-
ms immineret. Quanta, inquit,etquaLiaperimpiiS'
"^^^'•'^ amorelodTa: simas gentes Langobardorum,NorthmannorumetSa-
^is^fl^T^^^^^^rVP''
issimi et umcifiln habe. Et
sermonem
pos ad episco- raceiwrum ego et Casinensis EccLesia pro fideLitate
et a los optimates conferens..Vr,s/n-
aDeocon- Homamimpeni et apostoUcse sedis sustineamus,sty-
Lus scnbere nonsufficit Nthil enimaLiud Caii-
nensitcetesiaenisitribuLationem inenarrabilem reLi-
necu,logothet3e,exceptorisetauditorisofficioremu-
querunt. EL ecce,proh dolor! rege Northmannorum
oius tn gente liomanainventus fiogerio cum suo exercitugratuLante,soLus fideLium
est oui mnt.-n r^r, c(£ti:s /riigna msestitudine consumitur,
Christiano-

SdXh
us
mpe^allr
tP
.1
•:!.
f
nn?"
.'^"^^- ^'^'"^ Waconum reli-
."^"^"^.eutiet cceterisfratri-
j
rum S'iiiguis effunditur ,monachi incarceris vincula
vmciuntur,devotus Deo popuLus continua straye va-
statur, etc.Et infra Ergo,prxceLLentissime Csesa-
S
:

endL
endas Octobris
?;hr.f ""'^ 'P'^ ^'^ «^astina nono Ka- * w, nisi manuvestrae dtfensionis nos adjuvetis,
movit.uno cum Innocentio snmmn
poatificecontendensRomam, et spe vivendi Christia^no^ sUbLata, aut ipsis paganis
paSlnteSs. subjiciemur,aut ab eorum muititudine victi aU
 1104
1103
WIBALDI ABBATIS STABULENSIS
quindecim marcis, meditabatur seno, quo
dispendium pereamus,\}\y^^o A cano
omneChristianitalis
aduu. ow pacto tulum inlocum evaderet. In consiln
tandem
Petmm diaconum peieiiti facerel salis,
societatem admissusest unus LandulphusdeSancto
quiatanlo imperaion pauca s"/'/*^;'""^\v:;^tnWrm- Joanne, cujus maxime opera iuaigebat, commis-
efustoLv ^
fiUinostri Pelri (ep. ),hujiis «/«; ;«'• saqua ipsiCasini detensioue, noctu, insciis omni-
nomaniimperiiperommarideUs^quemmf A^^^^^^
1

bus, eodcm adjulore evasit, quarto

Nonas Novem-
niam,Saxoniam,Daciam,Sueviam ac Loihai ingiam magnum sui desiderium Rogerio relin-
bris
millere decrevimus coijnosrcti^. quens (36). Ubi primum tutus ab ejus saeviha fuit,
data spp. je
Litteris imperator, nulla subsidu Casineuses fecit de fugce hujus instituto cerliores
posse coniprimi omnes Rogeru ot Kai^-
spondiJ vires litteris signihcaus se magis
ipsis,qui sua causa pre-
comitum Aquinensuim et pnnoipum
nal.ii «ola
ipsi paucos ante mebautu^r, consuluisse quam sibi sed nec esse
;

alionim opera,qui principesfidem amplius reversurum, cuni fuisset hactenus in Die

delecerant illi oni-
dies ultro promiserant. At vero a^ro .ubor inutilis,et ideo succidenda.
Quapropter
Sancti Germani, Casi-
nes ad ununi et cives ipsi
ioquar, niuus vacillabant, pnvcinio vobis, inquit (ep..3), m
viriute sanclxobe-
nensium excubiffi, ut ita
ut,poslpositis partiuiu studiis,remotaoinni
qui tandemaliquando posl
dederesehosliCasmum clieulia>.,
ambitione et venaiitate,absque gratia vel odio, aut
montem cumeo expuj-natnri.Hic paucis expeudere accepiione cuJHsquampersonse,secundum Regulam
libeatadmirabilem renim humanarum mconstan- etj^egularem
miperatoris m- sancti Benedicli personatnCatholicam
tiam. Quem modo Yictorem,quem congregationis, abbatem m
de corpore veslrx
victissimi familiarem etamicum, quem
prcnefectum
sine mora eiigatis Slatutum siquidcm nobis
arbitrum con- B vobis .

classi, atque Itahfe imo imperii fere

hanc formam in eligendo vobts abbate ser-
templabamur, jam detinetur captivus, et taniam est ut si
vaveritis ut nos,remissis vobis Ecviesix
veslrw msi-
IL>?c porro
fortunce varietatem pauci dies attulere.j
litteris nnibus,vos abobedienliaet subjeclione nostraomnes
miserabiliter describit, secundis Lotliaru pariterabsolvamus, et vos ad promotwnem futuri
epist. 2, queeRichisee serenissimefi au
respondens,
abbatis tiberos a nobis efficiamus.
feque ac Lolhario inscriliitur.
Insi'mia hfec quse secum detulerat,
ffustae sigilliim et
Interim ferre non valens civmm Sancti
Germani
qufe Casiueusi abbali in ipsa inau-
valdete- annulus erant
perduellionem, collectis viribus.qua? erant eurationetradebantur.Acceptis vero ilhsmandalis,
nues,Landulphum de Sancto Joanne vunim lortem
ta^ineusi paruere, certissimi Wibaldum
propositi
urbem unus e multisadyersus Ho-
misit (34). Is Tuscum, electione
sui esse tenacem, cl Rainaldum
in
eerium perseverans. Rainaldum pseudoabbatem
inlerdicta, abs Rogerio principe posse restitui ;

crebris excursionibus multos dies attnverat.plane- est legitime die duodecima ex quo Wi-
electusque
quc debellasset, si pauxilliim quid subsidu
tuiisset
erupit,ut baldusabscesseral,RainaIdusColmentanus,yirf<<i-
imperator. Certe hac vice vir illetanta vj
mcessu et
que habitu, ut Petri diaconi verbis i\ta.v,
dissipato preedich Rainaldi numeroso exercitu,tra-
intere- mortbus honestissimus,etdivina hu?nanaque scientta
ditores urbis, urbe incensa, aut ceperit aut
clarus. Ipse est quem supra, mortuo
Semorecto,
coulendisse diximus cum Rainaldo Tusco.
merit. ,
,. „ Lajtus
Sed finito vixprseho.fortunam hanc non modice promissaabdi-
Capua hocnuntio Wibaldus,msiguiacum
obscuravit diffusa constans fama Rogeruim, congratulans his verbis, quee
circumjectam regionem occupasse, bre- C catione eleclomisit,
recepta,
adfuturum. modestiam viri mire exprimunt (ep. 4) Electum :

vique Rainaldo cum ingenti exercitu communi frafrum conniventui, et in Ecciesia

Ad easeuim angustiasadducebantur Casmensmm
nos
vel dederent se Casinensi regulariter ordinatum audientes gaudio
res, ut exciusa spe omni subsidii, Eaproptervos m nomme Domim
qavisi sumus
omniaque sua in ditionem victoris, ve) se sinerent prxsmtiascriptaab obedientia quam nobispra-
per
sub Casmiruinis obrui, quod utrumque miserri- absolvimus. Etquivobis aliquandoindigni
misxstis
mu-m idemet desperatissimum Wibaldo videbatur. wwfuimus, vestri, subdUi et servi csse et dici non
Ne tamen aliquid tanto in discrimine crederetur ej«6esc?»ms.Commendatisdeindeeidemelectocha-
prfetermisisse,convocatos in capitulo monachos om- fratribus,cuiB
etprm- rissimo suo Odone decano,et cteteris
nes admonuit, Rogerium et hominem esse de Sancto Petro,qm perseveraverant lE
mitigari hominibus
cipem. Posse, uti fert hominum natura, annulum unumetst-
tide subdit: Remittimusvobis
obsequiis,proclive vero esse ad misericordiam pnn-
paulo qiiium quondam nostrum,per quae plenamrefutati(y
cipis ingenium. Casinensem ecclesiam,quam
pnvilegus nemdeabbatia Casinensifacientes,nunquam tamer
ante Lolharii adventum muneribuset
consilium et auxilium nostrumeidem Ecclesicesub<
decorasset, eumdem dihgereet veneran.Pacemde- modunj
trahemus. Odoui vero in eumdem fere
nique si supphciter deprecarentur, forte et veterem et rerum quarumdam mobihum que
scribens
amicitiam esse recuperaturos. Missi igiture fra- distractsefuerant rationem reddit (ep
Pe- suo tempore
tribus nonnuUi Capuam, et fortassis inter eos
trus diaconus, qui vulgo cum ob celebritatem
no-
parerat,ea sumusexsecut
minis,tum obmiram dicendi facultatem ejusmodi d Hic forte fusius quam gesta sunt, at nusquan
que Casini sub Wibaldo
munia obire solebat. Procedentes illi medios in patebit, virtute
vastitatem,neque fere nisi forte Corbeiae, uti infra
hostes, stupebant passim inferri eniluere,modestiam primis^prae
verebanturin eius omnes adeo
ipsis sedibus sacris abstii)eri,jamque constanUainadvet
cipua a dignitatibus aversatio,
periculum salulis venisse.lsautem legatioms exitus sibi commissas. E
Wibaldum, quem si« et pietas singularis in oves
fuit. Rogerius rabie tumens in objiciat derehctas ab eo essf
si quis erit qui hic
sciebat ab ipsobelli exordioinsui permciem incu- ejus magis indigebant, huicrt
imperatori quo tempore,opera
buisse, atque Innocentio fpque atque neminem hanc
spondemus auctorem hactenus ir
esse addictissimum, advenientes pnmum
dure ad-
dimisit,malam famiienotamipsiinussisse,nequePetrumdiaconui
orsus deinde aspernatus,inauditos
dum viro reler- ingenuum sane scriptorem, neque scnptores alic
Wibaldo crucem minans(35).0u8e pepercissent nuuquan
Casinenses, qui viro externo
rentur, secure et constanti animo perculsos
fralres
sed suis saltem scriptis ejus memoriam
lobefacta;
horlabatur, bene sperarenl se solum peti, sibi
uni,
sent. Priefuit Casinensibusdies quatuor uuperqu.
privato odio.non Gasinensibus indici i)ellum,
et ex diserte scribit auouymiis Casinensi^
religionis alque ipsorum causa draginta, uti
vitam opus sit,
Anno WTtindictioncxv... obiit Seniorectus abba,
si
ultroseesse amissurum, sin minus cumdem se
Rainaldus Tuscus fit abbas. Ramaldus hujus lo\
sibi consulere posse.Acceplisintereaab Odone do-
(36) Ibid.
(34) Chronic. Casin. lib.iv, c. 127,
(3i)) Chronic. Casin. lib. iv.
127. c
 1105 EPISTOL^. — OBSERVAT[0.\ES PR^VI/E
electus, deponitur.Guibaldus ordinatur,qui quadra
ginta quatuor dias recedit.
Probabile est autem eum deposito prfefectur.e
Casinensis onere migrasse ;ui imperatoreui,qui po-
sitns in extremis, paucis post diebus in vilissima
casa secundura Othouem rrisingcnsem,devixit die
3 Decembris,anno regni xiiijmperii v, susceptum-
queesseabsserenissimaangustauti^rincipem pacis,
qui dissensiones quae tum praevidebantur consiliis
puis removere posset. Agebatur enim de creaudo
novo regc, etduoerant contendentes lidempoten-
H06
A rcutexerceri.Senfenliamque illamConradum novo
diplomate confirmasseinalioconveutuhabitoWor-
matiae anno \ 140 (39),
Eodem anno instruraenla duo in plena synodo
Coloniensi irapetrata siint A\'ibaldi raaxima opora,
quorumalteropotestassumraadeclaraturStabulen'
sis abbatis in Malmundarieuses, et decimae
nova-
lium altero conceduntur in villa nuUinge, qu«
ditionis erat moiiasterii Malinundariensis (40).
.\cque hic stetit optimi abbatissummum infilios
studium quisquis ea instrumenta evolvet, qu.-E
;

tissimi, et rerum gloriaspectalissimi, MenricusBa- praemisiraiis,hinclitterasreperiet summorum pon

variae et Saxonine dux I.otharii gener et Conradus
Sueyiae dux Henrici V sororius. Divitiis ille et po-
teiitiaeminobat,sed fastus ct tiimore insolens,uni!e
etsuperbo nomeninditum.proreribusaequeac plebi
minus eiatac-^eptus. dic vero lenitate in primis et
tificum ab ipso impetratas, quibus omnia bonact
privilegia diserte confirmantiir, inde videbit parto-
rumbonoruminstrumentavaria.Jamveroquantas
hisgerendis cura ponebat, et solliciti:dines, quot
itinera suscepit, ut alias omittamus molitiones !

clcmentia quae praesertimdotes iurege speclantur, .Modo Conradumregem adire oporlebat, modo Co-
omnium fere animos sibi devinxerat. Electionisse- lonicnsem pr.Rsulem, modo Leodiensem. Inpleris-
riemquiquc sunl exinde seculi beilorum motnsex- B qiie comitiis imperii, in synodis episcoporum sem-
poncre hic nostrum nonest, tametsi minimc duhi- per novi aliqiiid de Stabulensi monasterio traf^ta-
tamus quin ubique cirulserit Wibaldi prudentia et batur.Improbitassolaministerialiiim. qufeomnino
aequitas. Ea sokuu afferemui quae de ipso scriptis comprimi debueratpost I.eodiense, \\'orraaciense,
traduntur. Henrico pragpositnsest Conradiis incou- etmiillaaliajudicia semper recrudesce;is,infinitas
ventucircamediamipiadragesimamiiabito inoppido ipsicuras imposuit. Legenda est praeclara illaepis-
Confluentia.studioinprimisAdalberouisTrevireusis tola.quamad episcopum Hildes-heimensem scripsit
arcliiepiscopi et Wibaldi abbatis, ThcodiiiQo epi- circaannuin 1149. VilUci, inquit, (ep. 131), vole-
scopoet cardinali sanctae Romanae Ecclesiae legato bant hiereditanc possidere sancluarium Dei,et ipsa
praesente. Qui Conradusmnx Aquas veniens a prce- vHlicationisofficiaexsucccssionepaiernaetavitaca-
dictocardinali,cooperantil)usColoniensietTrereren- pientes,dominabantur inrebus, nosiraqueetpraepo-
siarchtepiscopiscum coeterisepiscopis in regem unqi- sitorum staluta rescindentes, et colonos indebitiset
<Mr,utiscribit Otto Frisingensis.Ex quo corrigendus assuiduis cxactionibus opprimebant ,et justaspensio-
auctor annahum Paderbonensium, qui hic lapsus >ies nionasterio nequaquam inferebant rtamiserabili
.

memoria, Conradum scripsit Confluentiae esse in- et importuno clamnrepopuU,ciijus terrajamfere vas-
unctum. tataet desolata erat,nec noninediamonachni'um,ac
Eo tempore Wibaldus Stabulenses suos nirais rmnaordinis.propteraUmentorum defectum^ saepe
exspectatus invisit, sperans cum illis optato se-
et nhnis exacerbati csepimus iniquo tempore tyrannis
cessu fruiturum, et paucos qui supererant vit.e resistere,certiquantumdefuturisfieripnterat,quod
annos acturum quietius, idque unum abs rege de C aut circasaUitem noUram periclitaremur, veladsa-
quo erat optime meritus. avebat sibi concedi. Ve- lutnremeffectum causani tamnecessariamperdiieere
rum {)riusconficiendaerantquaeanteexpeditionem non possemus. Etentm(quod cum dnlore et gemitu
inchoaverat monastorii negotia, et quod valde ar- dicimus).juraomniainterieruntJegesocrubuerunt,
duum videbatur,compriraend8e ministeriahuin ccn- morumdiscipUnaexslinctaest,consuetudovetustatis
tinuae vexationes. Hinc celebrato cum fratribus aboUta est, rc nsetprmcipum virtuset potestasab-
sancto Pascha,atquehic discussisquae magis urge- olecit. Ucet uhicuiqueqaodUbet et quod statuit,vim
bant, Coloniam, ubi Conradus solemnem curiam legis obtinet.
habebat proficiscitur. Ibi primum conquestus est Coaclus fiiit tandem.ut ibidem scribit ad ipsum
in celebri procerum conventu villam Turnines, apostolicumpergere,auxilium ipsiusiraploraturus.
quaepra^cipuumeratEcclesiae stabulensispraedium Certe eo anno quo Innocentius secundus obiit,Ro-
abs comite Namurcensi injusle detineri. Petiit raae agebat. irapetravitque abejiis successore cum
deindeeas leges quaspraedictocastello et vico Lon- privilegii litteris, htteras alias ad Alberonera Leo-
gia posuerat, nuiidinas ibidem recens constitutas, diensemepiscopura, quibus hortatureum summus
etcomparata bona, cum possessionibus ahis mo- pontifex, ut Stabulensium partes suscipiens, ipsos
nasterii Stabulensis sibi confirmari. Annnit postu- in villicoset ministeriales gladio spiritali aniraad-
latis Gonradus, insigni diplomate (37), adjudicata vertat si opusent(4l). Vddit vero (quodnotandum
primum ex consilii senteniia praedicta villa Turni- est) ut Henricum de Rupe mililem. qui domum
nes. Quae taraen villa, Eustachio Leodiensi advo- ErhebertiWibaldifratvisdestruxerat, quo tempore
cato contradiceute, ante annura sequentcm recipi D minime licebat hoslilitates exercere. ad restituen
non potuit, quamvis ipse Conradus, suscepta Wi dum compelleretea, quae de bonis abbatiae abstu-
baldi causa,inconventuLeodiensieodem fere lem- lisset,ex quo constat quod initio diximu5,Erheberti
pore habito, Alberoni episcopo praeciperet vehe- domumseucastellum Stabulensibusfuissevicinum
mentius, ut vexationem illam fratris sui, erat Edita est epistola inter instrumenta, pag. 119.
quippe Eustachius.\lberonisgermanus frater.cohi- Reversus ab Itaha Wibaldus cumCcelestinilitte-
bere non differret f38). Quia vero conventus hujus rissperatamdiu quietem quasi a longe venientem
nusquam quod sciamus meraorati, raentio incidit, videbat,melioratisaliquantumStabuleusiumrebus.
adjiciemus, ct Wibaldum sentenUam ex eo tulisse atque unum aut alterum annum egit satis pla-
adversus monasterii Stabulensis villicos, qui villi- cide.
cationes sibicommissaset judiciaria munerabene- Prodentequidem virum magnasuinorainisfama,
ficii loco habere, et jure quasi haereditario tene n
excitatae viciniores ecclesiae eum in pastorem sub-
enitebantur, cum prius nonnisi abbatis nutu sole- inde votis deposcebant, petentes id sibi non deoe-
(37) Videinfra in Appendice adepistolasWibaldi num. 13.
snbnura. ii, ad an. 1138; cf. chartam Wibaldi (39) Vide Appendicera. sub nura. 14.
anni ejusdem, circa medium. ('40) Vidft ibid.,sub nura. I.t, 16.
(."iS) Vide diploma Alberonisepiscopi
Leodiensis, (11) Videin'er epistolas Coelestini II papae, sub
Depossessione Turnines,auctoritate pontificiaetre- num. 20, Patrol. t.CLXXIX.
gia Stabulensi monasterio m<?'<M^a,in Apprend.sub
 Hot WIBALDI ABBATIS STABULENSIS
gari quod Ca?inensmus moDachis. exlfrnis et
ruinimpiiotis» aliquaiidiu coiicossfrat, Veriim illud
eispropheticum responsmn dabat.^on sum medicus,
non est in domo veslimentum, nolite me consti-
tuereprincipem populi, atqneita, inquiebat,a6sgMe
avarili3emorihus,contentiquepraesentibus.eimonas-
terw cui ascripti eramus, etsi nonvivendi exem-
plOyVelfideliter administrandisLudio deserviebamus
(ep. 131), immotumque videntes amplius non ur-
gebant.
Habita fuit interim, circa finem An;?usti anno
4144, solemnis curiain percelebri Corbeiae monas-
terio, quod in extremisWestphaliaifinibus inVisur-
gis ripa situm est, ad quam Wibaldus cum aliis
abbatibus accitus est ut de Henrico loci ejusdem
abbate ferretur judicium.Isporro Henricus de mul-
tisacctisabatur.qucPfusius prosequuntur Corbeien-
ses epistola ad Bernardum Hildesheimensem, sed
prfesertim de violenta intriisione ad dif?nitatem
abbatia)em,deinobedienlia,de simonia.de pessima B
administratione. Cnmqueadessentunaaccusatores
ejus omnes, et quos sibi qua mercede qua minis
conduxerat fratres non pauci, quidam nobiles et
praesertim monasterii ministeriales. in factiones
enim quasi duas miserrime distrahpbatur nobilis
Corbeia,qusesevicissimlacerabant.Wibaldushono-
rem attendens loci,obtinuit, rege suppliciter exo-
rato,ne adversus reum lite contestata accusatorum
actio, et ordo judicii procederet {ephi. t31). Sicque
et miserum pudore ingenti exemit, et raaledicis
obstruxit os,qui lascivientes in monachos,utvulgo
fit, Corbeiensibus exprobrare potuissent, olim ali-
quemeorumprincipemsoleminiincuriadamnatum,
eumdemet ejectiim fuisse. HiijusbeneficiiHenricus
immemor prorsus fuit, neqiie Wibaldus inimiciim
expertus est unquam ullum infeusiorem. At Cor-
beienses Stabulensem abbatem primo hoc congres-
sudilexere.mirecapiebantur ejus humanitate etsin-
gulari modestia, et pretiomm iUam margaritam,
uteorum verbausurpem,Stabulensibus invidebant.
lllos cumredditibusnon admodum magnis adver-
tebant florere,magna quotidie moliri,pietateorna-
tos, et litterarum studiis ;se vero lon^e opulentio-
res omnibus destitui.et esse omnibus ludibrio.otio
torpenles, sibi invicem maledicentes: revocabant
in memoriam pristinos Corbeiae annos,qualis fuis-
set fempore Adalardi,Paschasii ; atqiie etiamante
annos quinquaginta, ex quo, ut ipsi scribunt ad
Eugenium papam (ep. l^,) resmonasterii et digni-
tas tam intus quam foris ultra quam credi posset
imminuebanlur.
Conventus alter principum habitus fiiit Corbeia^
sub finem anni sequentis. ubi adhuc magis Wibal-
dus potuit innotescere.Aderant verocum illo Theo-
duinus S. Rufinae episcopus. et Thomasprosbyter,
sanctse Romanae Ecclesiae cardinales, et sedis apo-
Bernardus Paderbornen?is episco-
stolicae legati,
pus. Rodolphus Halberstadensis. Bernardiis Hilde-
sheimensis, Philippiis Osnabrugensis, Henricus
Mindensis, Fridericiis Mairdeburgeusis. Thiemarus
Ferdensis, AnselmusHavelbergensis, HenricusOlo
mocensis episcopi et caeteri imperii optimates.Ibi
restitutura CorbeiensibusjuspiscationisapudHouc-
war, sed de Henrico abbate nihil quod sciamiis
est actum. Verum non miilto post Thomas presby-
ter cardinalis, convocatis in capitulo fratribus,
jnterrogatumconvicit de simoniain venditioneec.
clesifH de Linwert perpelrata, ac tandem Paler-
bonfle duodeoimo Kalendas Aprilis, corara mulfis
Westphaliae et Saxoniae abbatibus, deposuit anno
1146 (42).
Tum Wibaldus acceptis a rege mandatis in so-
lemni curia Aquisgrani, Romam prolicisciturnono
Kalendas Aprilis, legationem obituriis. lugressus
vero iter J-,ucii<m sumraura pontificem, quem jam
(42) Annal. Paderb. lib. vni. ad an. 1143).
im
A pridem i'npenius diligebat. accepites«e mortuum-
Et quainvis idem nuntiiis afferret Bernardum mo.
nasterii S. Auastasiiabbatem ejus aeque amicum,
suffectum esse ei, uihilominus, opinamur, conce-
ptus eo dolor una ciim itineris molestia, vix dum
soluta hienie, eum adduxere in summum mortis
discrimen. i^e6n, cerle, Homana, uti scribit ad epi-
scopum Hildenesheimensem, (ep. 131^, quinque
hebdomadibus apiid. Viterbium(leQ.u.bm\.,et vinatu-
rati, cute et omnibus pilis umissis, fauces inortis
vix evasit.
Reversus vi Nonas Augusti, vix recepfa valetu-
dine, laetus accepit novura tandem Corbeiensibus
creatum esse abbatem. Henricum monasterii prae-
positum. At gaudium iliiid quam breve fuit, et
quam cito est summos versum in luctus. Vexatus
nimis Henricus ab his fratribus, qui decessorissui
partes tuehantur, et moerore contabescens, uti
plane insinuant CorbeicB annales ms. eodem anno
consumptusestvui Idus Octobris. flic mirari subit
NicolaoSchatenAnnaliumPaderbonensiumauctori,
penes quera eiant Coibeiee monumenfa omnia,ab-
batem illura excidisse (43).
Orbata pastoreGorbeiensis Ecclesia, novis atte-
ritur calamitatibus, dum Henricus gestiens restitui,
hinc per emissarios discordias inter fratres alit,'
illinc saevit crudeliter quas in
hostili regione, mo-
nasteril praediacum fratre Siffrido comite arniatus
invadens. Cumque die electioni praeslitiita conve-
nissenf omnesin cn.'^\\.n\\im,nullainveniri poternt
ersona,qu3e sufficere possei. ad atligandasillasat-
tritiones, et ut filii Dei et Ecclesi;e, qui dispersi
frant,ay(jregarentur in iinum (ep. 15). His neces-
sitatibus coacti, undecimo Kalendas Novembris,
yinvocata Spiritus sancti gratia, et ndhibito rebgio-
^soruinet sapientium virorum comiUQ,communi om-
nium desiderio,sine vllius personse niagnoe velparvae
;
contradictione ,imof avo7'ab> li omyiium assensu ,pr(e-
C senle et consulentevenerahili BernnrdoPatherbrun-
nensi episcopo, elegere sibi in pafrem et pastnrem
antmarum sunrurn, in abbatem scilicet etdominuni
suum, Stabulensem abhalem domum Wicboldum,
cujus religione et providentia Corbeiense monasle-
rium ad pristinum dignitalis suse statumpossetre'
formari. Et ne forte difficilius abduci se sineret a
suis,auctoritafemadhibentCaesai'is,raissisconlinuo
fratribus Ilerbipolim, uti opinamur (huc enira eo
dem temporis Conradus videtiir accessisse), qui
impetratis ad electum litteris cum regis tura prin-
cipuin, quibus officiose et suppliciter ad tanta; rei
regimenmoitabatur (ep. 131), Stabuletum conten-
dunt, ferentes una electionis seriptum. Qiio die
appiilere, Wibalihis a synodo redux hiemalisacri
Leodiensis ordinis. diveVterat Malmundarium, so-
lemnein sanctorum omnium memoriatn sequenti
die celebraturus ; sed nuntiato legatorum adventu
ad eos illico properavit. Significata fuit ilaqiieipsi
pridieKalendasNovembrisCorbeiensiumunanimis
D de ejus electione conseusus, non vero xvKalendas
Decembris, uti scribit Fisenius in sua Sanctalegia
ad annum Christi 114.o. Cognita autera ex legalis
ardentissima omniiim et regis ipsius voluntate,se-
quentem in diem rcsponsuradislulit,incertusanirai
quid esset acturus, pareretne, an suo raoi'e perti-
nacius obliictaretur. llinc verebatur ne oblatura
declinans oniis vitae studio quietioris, sibi magis
consuleret quara Dei optimi voluntati, qiiaiu satis
evidenter referebat consensus ille omnium. Illinc
molesticTe Casinensis memor, imbecillitatem cau-
sabatur suam ac tenuitatera viriiim. Dum sensira
haec et alia meditaus, noctis pars elabitur, priBsti-
tutum nocturnis horis tempus venit, et excitatis
fratribus, processit in a^dera. Qiiid tura magnus
ille vir sit cxpertus, et quo tandem modo totus lu
Deura effusus definierit aliquid, pluribus verbis
(43) Annal. Paderb.lib. vm,ad an. 1146. pag.767.
 1109 EPISTOL.E.
epistola jatn citata od Bernardum nildesheimensem
expoDit, q ifp cutu primoriim Ecolesifp ttMiiDoriim
pietatem ferant, et candorem animi vel
iDeliieuus iioxam, iiisnrenda hic duximus. /n hac
itaque anticipUi imdUatione, in qua juniexarserat
ignis desiderii oolenlis qun' potiora sunt, eligere,
processimus ad ecclesiom,nliquidpsaLrnorum lingua
profercntes.cum tamen animu^ab eorum intellectu
salutarilongiusesseteuagalus.Venientesaniealtare
illud, ubi benedictiunem episcopalem in noinen et
officium at}b(Uis suscepimus, commooit nos repenle
quidain familiariset intimus amor,quem adpatro-
rtum ejusdem Inci sanctissimum Hemactum ejusdern
ccenobii fundatorem habemus, et concussit aniniae
nostrae interiora quodam a/fectunso timore, ex eo
videlicet,quod inmente nostra volvebamus, utruin
monasteriumsic reiinquere pei^geremus. Cla-
ipsiiis
mavit itaqiie anima nostra ad Denm, et ad ipsum
clamore vehementi. in verbo interiori, in veroonon
diffidentis s/jei, al/sque sono ori» rorporei « Fut,
DOMINE VOLINTAS TUA, JAM DE C^TKRO NEQUE AMI-
COIUM NOSTROHUM SEQUl CO.NSILIUM STATUIMUS, Sl-D
TUAM VOLII.NTATEM ET TE, QUI ES VIA, VERITAS, KT
VITA, IN HOC PR^SF.NTl NEGOTIO SECTARI DESIDERA-
Mus. X Sed ijualiter luam ooluntatem cognoscemus
quipraeseus es majeslale,sed nos in regionelonginqua
dissimitUudinis po7'cns pasceiUes, a te recessimus.
Temerariuin est ut certm-i roluntatem tuani super
hocvprbo. quam nobis indicare digneris, sive per
angeluin,sioeperaiiquamsubje.ctamlibicrcaturam
tuam,siveper visionem.swe per oracuLum expetere
prxsumamus. Per eos itaque, in quibus hahitas,
scrutari tux voluntatis arcanum impium etprcpsum-
tuosum non est atque ideo fratrum et filiorum no-
; quae certelegatorum dictiserant omnino contraria.
stivrum sententiam sequendam volo taLi tibi obligati
arbUramur,ut quidquid ipsidixerint tenendumsit,
quorum animas nobis servandas tradidisti, rumst-
mus ipsi nniime noslrpe maLi custodes(pp. t3I).His
ita conceptis, etperactis laudibus luatutinis.atque
hora solita vocalis ad capilulum fratiibus, allatas
epistoias cumelectionis scripto jussit legi quibus
: sibi iiiferietur.
perlectis, inhaec verba prorupit Ex quo, fratres
:
mei, divinx provutentise.quxdisponitomnia suavi-
ter, pLacuit nos omnnim vitx merito et sapientix
doctrina extremos, per unanimis consensus vestri
ministeriuin ad hujus Ecclesix regimenprooe/iere,
mei elanimi et corporisPotestas mea desiit esse, et
totum quod nobis a Deo in utriusque hominis sub-
stanlia colialum est, vestrx dUioni ac potestatt
quasiquodamjure pro n-ietariocessilet vindicatum
est. i\os re^iri sumus nec vos aut monastenum
ve-
strum dewrere voLumus.unde et vestrum consUium
tanquam divinum responsum interrogantese.rspecla-
mus.Nulla vero vos formtdo.nulLavossuspicioter-
reat.quin inspiranle Deoquodopportunumvidebitur
loquamiui.quoniam cum Deo noslro taLe voti etspon-
fxdus inivimus,tUavestri consiln verborece-
sionis
dereneqnaquamvaleamus.Nequeenimsigratanobis
esset h'ijus<lignUatisohLatio,siCorbeiensi RccLesioe
prceesse. juxta suam electionem, appeteremus, hoc
sub incerto muLtilitudinis consensu tractaremus.se-
quentes videiicet nostri desiderii propositum. Nunc
vero,Deoa'ljutore,nostricordisintentionemifafirma-
vimus, ut ea nobis consitii portio pergratasit, quie
donanteSpirUusanctonobisavestrafraternUatein-
ttoiatafuerit.Hoc taiUum vestramp udcntiamadmo-
nerenequaquam dubitamus,ut quanlu n per /)ei pro-
vuienliamcordahominum moventis.ei. in eorumcor-
d^busopei-antis,adinclinan'taseo7'umvoLuntntesquo-
cunque voLuerit, vestrx discreliom Licitum est
hoc
provideatis,liocconsuLatis, hoc suadeatis, qvndani-
mabuset corporibusnostris alquemonasterio vestro
lUtle et tutum maxime judicabUis
(ep. I3t) Atto-
nititratres rei uovitate et siispensi
le^atos, ejrrp-
diente \\ibaldo, admisere, petentes
mstantias^ele-
ctionis senem sibi denuo explicari.
His vero supra
modum efferentibus et dignitatem et divitias, coe
- OBSERVATIONES PR/EVJJE. mo
\ teraque Corbeiensis loci commoda, amor fihorum
inpatrem adeo commotus est, ut privatae rei peni-
ininimam tus obliii, fere una voce consuierent, ut ne tantis
tamqiie insperatis bonis sui cansa fiaufiaretur.ciim
praescitim finis apiid se .speratur nuilus laborum
et molestiae. Sed eoriim nonnulis metuentibus ne
forle sihi impnnerent legati,incrediliiha enim vide-
bantiir qiife afferebant. provide pra;cavere,ut prius
accuratior tieretde oranibas inquisitio. missusque
est eam in rem Corbeiam magister Henricus de-
canmi, virutique exceLtentismgenii et prudentix,ac
smgulari constantiaprxditiis. ki Corbeienses tan-
tillam hanc moram molestius ferentes optatis
suis interponi, nova abs rege raandata retulere,
quibus Wibaldo significabat, uti tandem Franco-
furti adesset, octavo Idus Decembris. Suscepturus
inquit (ep.T), demanu mea,ea qux ad donum regioe
dignitatisspecfant, ut EccLesixCorheiensi.quxgrave
damnum tui nhsentin sustinet. tanquampater spi-
3 rUualis et prudens dispensator in poslerum provi-
:
deas.
Parereigiturcoactiis. sub initiiim Decembris,va-
letudine vix recepta, itineri secommisit. .4ccedens
autem Francofurtum, v Idiis ejusdem mensis,quo
die (>oniadus I>aureshamum diverterat, monachos
Corbeiae non paucos cuin ministerialibus obviam ha-
buit, magnae prfebentes laetitiae signa, quasi jam
monasterii sui regimon lubens fiuscep;gset.Verum
ut vulffo estimprudens etfiisiorlajtitia. dissimulare
nou potueie diu ea quae Corbeiae machinabantur,
coguovitque eadem die,plurimassibi cum Henrico
fore conlentiones, eumdem RorafR restiiutum, et
triiimphantein reqrredi, ha;c quippe ferebat fama.
Ouibus cognitis, seque et suo ita deludi, magno
primum mcerore correptus, remeare Stabuletum
deliberavit.et die soquenti.soiutum sese arbilratus
fratriim votis et relicione omni, salutato nemine,
, regera convenit.qui in villa Vincheim curiam habe-
^
" bat, deprecaturus ipsuin et piiacipes.ut ne vis uiia
Quxrebamus,
inquii epistola jam cu
tata (ep. 131 1, domo
regia mtercessores, qui
in
antea promuLtis etiam damnalis sxpe intervenera-
mus.etsollicitabamusanncosnostros.quaside eoi^um
fidedubitantes,AnseLmum videlicet Havelbergensem
vener m ilem episcopum et A rnoLdum majoris EccLe-
,
six C oloniensi^ prxpositum, regixcurix cancella-
rium.quofinjuventutenostra summa diletione sumits
ampLe.Ti,diligenti studio,cum quottdiano charitatia
incrementovenerari, atque utnobis assisterent, et
animumprincipis abhac intentione revocarent.ma-
gna precum instantia rogabamus. Sed surdis, ul
vulgodicitur. cantabat, instantibus praesertim Cor-
beiensibus monachis, qui regis animuiu occupa-
verant. Confirmata igitur electione in frequenlicu-
ria,iocredibiliouinium applausu.regalibusdecora-
tnr pridie idus Decembris.
Tnm quod satis mirari non possumus.Wi-
vero.
^ baldus tanta in conspirante Dei optimi vomnta-
tem et nutum sancte ac pie veueratus, onusimpo-
situm, quod adeo perseveranter recusarat, tanta
suscepit alacritate, ut eodem temporis adversus
Henricum statiieret quodvisadire discrimen.rebel-
lesque omnes fantores ejus insectari, ne mrnimo
quidem perlurbationisaut tristiliae vestigio in vultu
ejus apparente. Atque hoc armatus proprosito,di-
missiisest.adjiinctis.absrege ad Corbeiense mona-
sterium Kemnada et Wisbecha, abbatiis duabus
virginiim.quae a multis temporibus flagiliosissime
viventes, ad meliorem frugem adduci nuUo modo
potiierant neque de caetero spem dabant ullam fe-
liciorern.
Corbeiam in?ressus est xv Kalend. Januarii,ex-
sultantibuspraegaudiofratribus,quiadventumeju9
ardentissime expetebant, nec mora recuperare sa-
tagens ea quse Henricus improbe alienaverat, Go-
slariam sub initium Januarii contendit,atque hinc
im WIBALDI ABBATIS STABULENSIS 1112

inde peregrata terra, praeter spein et nuUo repu A et nonnihil commotus. petiit exhiberi sibi (terta

gnante. omnia fere paucis diebu> recepit. In Cro-
penstedcmxxmausos.in Northlandia curtemunam
integram Loningen, integram i?iiochuru,curteui iu
curte Wisbick duos mansos, iu curte Lotenunum
mansum, et multa alia quae enumerarc longum
est. Sed et Ilenrici familiares prima viri fama
consternati. clementiae ejussese ultro commisere.
IntereaConradus exemplo motus Ludovici Fran-
corum regis, et frequenti liorlatione impulsus S.
Bernardi abbatis riarajvalUs (44), acceplo Spirae
vivificae crucis signo mense Februario, celebriorem
habuitconventumFrancofurti.ubi ordmatobelli sa-
criapparatu, bellumaliud,efflagitantibus Saxonum
proceribus, queisjam Wibaldum accensemus, iu-
dictum estadversus Lutitios et Obotritos, geutem
Sclavorum crudelem, et idolorum cullui dedilam,
quae Christianos regionis TransalpiauEe, et UanicB
miserrimevexabat. Provisum doindercipublicae.ne
absente rege turbaretur, admissus denique uuo B chis plantata fuerat. Eo enim flne belhim hoc in-
consensu Henricus filius ejusadhuc puer iu regni
solium.dato ipsi tntore Henri.^o praesule Mosuntino
cui ex antiquo sedis sua^ privilegio regni custodia
et procuratio sub principis absentia debebatur..\d-
erant porro huic conventuiinter pluiimos Ecelcsife
proceres, Albero Trevirensisarchiepiscopus. Buco-
Wormatiensis,AnseImiis Havelbergensis, Henricus
Leodiensis episcopi, Sifridus Wirzeburgcusi* ele-
ctus, Bernardus abbas Clarsevallis, el Wibaldus
noster, qui duo insignia retulit instrumenta (45),
quorumaltero monasteria duo prtedicta Kaminata
Wisbeka Corbeiaeconfirmata,de integroassertaal-
teromonasterii ejusdemprivilegia, et jus inprimis
patronatus et procurationis in mouiales Herivor-
denses. Ducum vero, comitum, marchionum, et
nobilium infinitus erat numerus,quorum pars ma-
gna militiae Christi nomen dederat.
Soluto conventu, Eugenio summo |)onlific!, qui
tum ex Itaha in GalHas excedebat, missus nbviam
WibaIdus,unacumBuconeWormatiensietAnselmo
Havelbergensi episcopis. Litteras vero ferebant re-
fis, quibus primo signiiicabatea quse in conventu
fuerant statuta. Excusabatdeinde se, quod ipsoin-
consulto crucis tesseram accepisset, et notanda
sunt regis verba. Ad querelas illas, quod dicitisM-
quit(ep. 26), nos rem tanlam, scilicet de signo vivi-
Corbeiensium testimonia (ep. 14), quibus testimo-
niis apparerel liberrimam fuisse ejus eleclionem,
ueque hauc utprius coiifiimaret, induci illo modo
potuit, quinimo litteras alias petenti pro Corbeia
(ep. 131), cum adversus Henricum. tum ad cou-
firmandas abbatias Kaminatam et Wisbekam, om-
nino renuit. Ita sanctus iile pontifex, Patris sui
Bernardi Claraevallensis .Temulus, cum depatrimo-
nio agebaturChristi,nuIlius rationem habebat, nec
amicorum.nec principum.nec ipsiusCaesaris,quos
cerlenegotium hoc promovisse salis noverat. Ve-
rumtamen iiis auditis, qure modo diximus (ep.
i;U), de bello Slavico, utque Saxones cum epi-
scopis provinciae ad illud sese accingerent, Wi-
baldo ex auctoritate a Deo sibi concessa praecepit,
uti negotio huic operam omnem navaret. Admo-
nens rem ngi suaiu, cum propaganda his in locis
esse! fldes, ubi olim a primis Corbeiae suae mona-
slituebatur, ut virtute mairis evaugelicae veritatis
qu.-.m ferri acie subigerentur barbari, et proprium
expeditioni insigne ipsi imposuit.Crux erat.aitOtto
['rismgensis (491 non qtiiikm vestibtts simpliciter
assuta qualemferebant expeditionis Orientalismi-
lites, sed a rota subter posita protendens in altum
Jussispontiflciis Wibaldus eo lubentius annuit,
quo ardentius avebat miseros ab idolorum faece
eripi. Sed et propria insuper Corbeise causa urgeba-
tur (ep. 131 ).lnsulara Rugiam,quam Lotharius impe-
rator Corbeiae concessitanno 846 (47), ob insignem
victoriam beati Viti meritisreportatamdeAbotritis,
ubi et caesus est Gestimulus eorum rex, impiissimi
barbari ex longo jam tempore invaserant, Chri-
stiano nomine penitus deleto. Spes erat, sucee-
dente expeditione, fore ut recuperari omniuo, aut
saltem fidei pristinae posset restitui. Sed virum
prudentem uua haeccogitatio morabatur, bellihu-
C jus apparatum, quod a sespectaret, nonnisi maxi-
"mis sumptibus instrui posse, quas forte expensas
prius abs se exigi quain Corbeiensis abbas confir-
maretur, minus licebat.
Attamen oum deliberandi tempusnulhundaretur,
instante Aprili, quo fere mense exercitum moveri
oportebat.profectusest una cum Guidone cardinali
et cancellario. qui regi mittebatur legatus abs

ficae crucis, de tantoe tamque longe expeditionis summo pontifice, admontis prius Corbeiae fratri-
propositc, absque vestra conscientia assumpisse,de bus (ep. t4;,iitiquam primum Eugenio atque ejus
magno veroe dilectionis affectv. processit,sed Spirius legato petita conventus testimonia intimarent. Ac
sanctus, quiubivult spirat.qui repeute venirecon- primum acccierato itinere, Herbipolim concessere
suevit,nullas in captando vestro veLaiicujusconsilio feriis paschalibus,hinc Bambergam, ubi Conradus
morasnos habere ermisit,sedmoxut
i cor nostrum sanctum Pascha celebraveratqui Guidone admisso
mirabili digito tetigit, ad sequendum se, sine ullo et expedito,Henricuiu filiumsuum, puerum regem
morseintervenientisspatio,totumanimi7iostriinten- Wibaldifidei pluribus verbis commendavit, atque
tionem impulit. Tum eisdem litteris instanter pete- hoc ullimum charissimo abbati benevolentiae pi-
bal rex abs summo pontifice, ut ad Rheni orara gnum Couradus dedit,prius quamdiscerent ab scse.
paululum deflectens, Argentinam feria sexta post ExquoaffirmarecertissimepossuniusMonguntinum
Pascha vellet accedere, ad colloquium de Eccle- D praesulem pro Ecclesiae suae jurenomen quidem tu-
siarum franquillitatehabendum. Legatos denique toris habuisse et dignitatem tutelcP onus subiisse
ipsos expressis nominibus commendat, vii'os, in- Wibaldum ; idque fateatur necesse est quisquis epi-
quit, utique prudentes et discretos, ac sanctse Ro- stolas Itgerit 30, 31, 89, aliasque passim, si sit,
manx Ecclesise regniqueamatoresacnobischarissi- aequus rerum aestimator. Tum vero progrediente
mos. Progressi Ires illi spectatissirai viri magnis rege Francofurtum, hinc iSorimbergam, inde Ra-
itineribus, Divioni m
calendas Aprilis occurrere tisbonam, uti traduntscriptores antiqiii, Corbeiam
Eugenio, qui nuntiato Wibaldi adventu mire re- Wibaldussecessit, suam in sede Corbeiensi coufir-
creatus, eos conlinuo excepil benigne. At lectisre- mationem exspectalurus. Duos enim e suis Cor-
gis litteris, cum advertisset nomen ipsi attribui l)eienses monachi deputaverant, W^allerum mona-
abbatis Corbeiae, rairalus cst virum Romano pon- sterii priorem et Reiuherum ])nfiposilum de Cres-
h\\vc\\,probalitestimoniiviros et honestsB conversa-
tifici ad illud tempus addiotissiinum, dignitatcm
hancse inconsulto acceptasse, exisUmabat quippe, tionis. qiii Eiigenium prope Parislos in monasterio

ulabbas vel qiiivis ecclesiai aliciijus rector eccle- Sancti Dionysii couvencre. sed negotiis adeo cir-
sia? pariteralterius administrationera susciperet,ac/
cumventunK ut Melilis ilecimo postdie absolvi vix
sux pertinere moderationis gubernacula (ep. 131), poluerint. Legalionis hujusseriem ingenue admo-

(44) Ottho Frising. 1. i, 40. c (47) Vide Annal. Paderborn. lib. u ad hunc
(4Jj)Vid. infraiu append. ad cpisl. Wibaldi. ann.
(46} Lib. J, c. 40.
\
1113 EPISTOLA:. — OBSERVATIONES
(lumexponit Henricus Stabulensis inonachus qul
Wibaldi jussu obmiram oris facuu(liam,terliushis
ailjuncUis fnerat. Sic enim epistola ad eumdeui
Wihakium. Tcriiaferia Penlecosles.mqmlXep. 2,i),
apud Sanctum Dionysium aftdominwn papam per-
ventmus,ubidonuno canceUario nos tanlum prxsen-
lamnius, propter tumuilum tnaximum, qui inexUu
domini regis circa dominum papam aderat. In cras-
tino aulem (intequam dominus papa, qui Meldas
transire disposuerat,egrederetur, dominopupape) -
cancellanum prxsentati sumus, et titteras qunsdc-
portaveramus dedimus. Inde Meldas in quintaferia
peroenimus.lnsfxta veroferia inprxsentia domini
papce et episcoporum etcardinalium tantumevocaii
sumus.PrmnunUi tamenadomino tlorentino,quid
loqueremu<\ cci quis loqueretur, unusscilicet Cor-
beiensis. qnorum causa acichatur. Scdcum aitcrei.
rum impeditioris linqux, ut mclius nosti;. esset,
etaltereorum satis infirmarelurcf/o qu.i Corbeiensi-
Imsjussuvcstro aderam,quasi Corbeiensis.una cuin
ipsis addominum papam accessi. Ubi cuni in
prx-
scntia omniuin illorum gui adfuere, in personam
vestramfacta, essetaqendum, ego, quimeCoibeien-
sem modo esse necessitatequam proedixi confitebar,
toiinn ordinem electionis quem iiene noveram,
do-
^ninopapsesicutoportebat enarravi.Papa itaque,au-
ddisomnibusnecessitatibusquaievoseleqcrant,rom-
pcn.isetiam utilitatihus, quas nontacueramus.qux
electwneinsubsecut3esunt,dixitsecominunicaturuin
coiisUiumcum fratnbus, e'. ex ipsorum eonsilio se
nohisresponsurum.Inhacaucemsuspensionedelenli
sumusdecemdiebus. litpaucis interpositissubdil:
Quul tandem ? Deciina d>e posl audiiam causain
electionis vestrxvocati sumus, et post multam com-
mendationem personoe vestrce, sapientix quoque et
facundicvin prxsentia episcoporumet omniumcar-
dinahum adjudicavitetconcessit ratam esseelectio-
neminvos factam. et kocmagisex dispensatione,
stcutipsetestahalur,Iioinanxkcclesix.quamaliqua
auctontate. llaec ille.
Dum
aiitem tandiu (letinebantur boni ilH fralres
m pontificis curia,
tempus expeditioni constitutum
sensmi effluxit, et vix quidquam poteral Corbeia
sumplibusetapparatuisuppcditare, attritis omnino
trequenti insectatione llenrici quondam obltatis,
monasteriiopulenti facuKatibus.Ouid tum Wibal-
dus Remcerteegregiam.et pristinis Ec(^lesia3 mo-
? tribus nostris accepimus. ita etiam postens nostris
ribus planc conpruenlem agressus est, vereque
comprobaviteo adductus angusti«,rebus adversis
animum constantem ;eque uti ac prosperis. Non-
nullam pecuniai vim C rbeiensesmonachi e quoli-
dianishdeliiur. donisjam diu coacervabant insacra
nede, cum fedis ipsius refeetioni, tura urgentibus
raonasterii negotiis pie dcstinatam. Vivis templis
illeadcultum veri Dei instaurandis, etevertendis
idohs gazam hanc, imo ipsa altaris vasa conse-
cravif, convocatisque frafrihus, atque
exposilis
quo modo retulimus expeditiouis motibus, ulque D
sibi abs Eugenioimposita crux essef, extractifi
sunt ex altaribas Sancti Stephani et Sancti Viti
marca^ auri triginta, cum calice aureo marcarum
sex,proviso nihilominussanctissimodecreto.atque
efiamomnibus sacranientoobstrictis. uf Ihesaurus
1 le quam
celerrime posset resarciretur. Decretum
ex historia Corbeiensi mauuscripfa. quaj se-
illufl
remssimi principis jussu nobiscum fuitquam hu-
manissime communicata. exhibemus hic insigni
luturuui exemplo posteritati.
Fratres Corbeienses in eodem monasterio in Do-
mino congreqatipusnli et 7nagni.unicersis adquos
tstxpervenerint pacem et dilectionem. Notum esse
votumusomnibusEcclesixnostrxfidelibus.lamprx-
senlibusquam posteris. quod de commui,i consilio
c<^.pduiinostrietlaicoruinnostroruwininisleriaaum
VHielicetCorbeiensis Ecclesi(e,ex consensu
dominiet
reverendi Patris Wicboldi Corbeiensisahbatis,qux-
aam aetliesauris sumpstmus propter quasdam publi-
PR.-EVIiE. 1114
.\ cusetcommunesutititatesmonasteninostriinquibus
eosdein thesauros expendimu.<. Hxc autemsunt qux
abstulimus, dealtar, Sancti Stephani xxiv marcas
auri,dealtariSanctiVili\\marcas auri.calicemau-
reum appendentem vi marcas auri et dimidium ple-
iiarium optimum ,quod duci Saxonix />ositum estin
pignorepro lx marcis argcnti. Et quoniam a majo-
inbus nostris piis utique religiosis viris hi thesauri in
erclesia, nostra,tamaddecorem domusDeiquam ad
sublevandas necessitates ecclesix,siquando oims es-
sel.inslrumentario repositi fuerant,et de labore Pa-
trum nostrorum, et de eleemosyna piorum ecclesiam
nostramhis thesauns ditai.aui atque ornatain ,innos-
trotemporeinveniiims.Cupientesimitareexempla an-
tecessorum nostrorum de communi consilio capii uli
noslri, atque ex conscnsu reverendidomini et patris
nostn'prxnominatiabbatis,cuin tpso Domino nostro
abbateordinavimus atque constiluimus, ut 7ios de
prxbenda nostra sive sit de vino, sive de pelliciis,
•^ sivedecharitatibusundequaquesumamus xnrnarcas
argeiiti,per singnlos annos,ad resarciendos thesau-
rosquossuinpsimusinecclesiaconferamus.Doininus
quoque abbas ad idemopns, quousque totum i-eficia-
tur, totos reddituscurtis sux Buldessen,et pi-etei-ea
tantum utxn marcceimplea^itur, annuatim sedatu-
rum promisit. Sed et laiei nostriministeriales, qui
consitiointererant,utthesaurideecclesiasumerentur
ad reficiendos eosdem thesauros bona, sua singulis
annis se datu7'os, donec opus consummai^etur devo-
verunt,atiquis dimidium talentum, aliquis qmnque
solidos, unusquisquc pro caplo suo quibus insph-et
Deus, ut reddanlqux Deo et sanctis ejus voverunt.
Nos autem cum domino abbate ad sacratissimos pa-
tronos nostros Sfephanum et Vitum, ciixa quorum
sanctasacvenerabilesi-eliquiasauruinabsumpsimus,
itanosh(ECVOtaasti'inxinius,utea>ndemquantilatem
nrgenti quam promisimus annuatimdevote persolva-
-, mus. Etsi forte sterilitas tcrrx vet, alia neressitas
talis ingruerit, utanno aut in duobus supradicta pe-
cuniaadomino abbateeta nobis persolvi non possit,
proximo sequenti anno cum persoloere poterimus,
defeetus tolus iile, tam a domino abbate, quam a
nobis cum bona voluntatesuppleatur,et hocusque ad
restaurationem thesaurorum quos suinpsimus dec-
clesiapie et fideliter per annnssingulospersolvatur.
Hoc ei-go pium ct fiiele studium nostruin,sicutapa-
volentesrelinquereinexemplum, hancipsam spon-
sionem nosti'am scripto commendavimus, et ut ha-
beat inse inviolabiiem firmitatem, sigi ilo Sancti Viti
sacratissimi patroni nostri, et pi-eterea sigillo do-
mini nostri abhrtis eam consignavimus. Acta siinl
haic annoab incarnationc Domini 1148 (leg. 1147)
indictione x, a constitutione Novx Corbeix an-
nocccxxvi, anno secundo doinini Wicboldi abbatis
in Corbeiensi Ecclesia. Hi autem sunt laici,quiau-
xiliumsuumpersingulos annos, donec opusconsum-
7naretur,promiserunt. Conradus de Fralin .singu-
. .
lis ann>s dimidium talentum, Hereboldusde et
filiiis ejus Conradus v solidos. Thiedei-icus Gi-ossus
et filius Ei-enfridusx solidos. Thiedericus comes de
Huxere v solidos, Helmewigus de Godolumen ui
solidos, Reinerus dePortav solidos, .\delhertusde-
Bodelevessen dimidium talentum, Elverinusde....Y
solidos, Thiedericusfrater ejusv solidos, (.arolusde
NovaEcclesiam solidos, Rabanus v solidosBrunov
solidos, Gosivimusde Weten v solidos, Reinmarus lu
solidos.
Sacragazaauctushoc modoWibaldus,sub finem
-Maiicum cseteris SasonicB proceribus movit, ex-
pectaf aaliquandiu summi pontificis confirmaUone,
quae ccrfe, ut vid<^tur, nimis diu pro dignitate viri
protracta fuif.Tantus vero Chrisiianorum exercitus
erat, ut transmisso Albi, tota terra a facie eorum
contremuerit.Et spe nullain ipso ingressu ducibus
affulgente Slavicae feritatis edomandae, versoinra-
biem, ut ita dicam, Nicloto fere per iii menses,
 ilil \yiBALDI ABBATI3 STABULEN3IS
nt\scr\hH.3iUciovaniiquas,omniav(ista7'uiitcivitates
etoijpidaignisuccenderunt,fanumetiamc(im idol s,
quod eraet antecicitatem Mal-lion cum ipm civitnte
concremarunt. Verum plnrima utrinqiie strage
edita, cum belli cardo in expusnatione Uimin et
Dubin munitissimarum arcium verleretur, ct jam
bipartito exercitu arcem utramqueeoJem tempore
circumventam et obsessam urgerent acrius (48)
orta interduces dissensione, grandis illa expeditio
cum modico emolumento soluta est.
Obsidioui caslri Dimin Wibaldus aderat sub
fiaem ad Bernhardum Hildeshei-
funii, uti scribit
meusem. sed ibi quid egerit neque ipse pro more
mo deslissimus, neque Hehnodus aut quivis alius
scriptor memori<e tradidit. (laeterum beUo hoc om-
niaiase inferorum monstra videtur coucitasse.
Neque enim vobis verissimile lit homines, quaa-
tumvis crudeles et iniquos, ea omnia in perniciem
insontis viii potuisse excopitare, quee adversus
eum, exquo Albim transmisit, impiefuere et indi- B adversus infideles properanti, et urgentioribusmo-
gne atteutata. Nihil prorsus seu Corbeiee seu Sla- i.asterii uegotiis destinatam fuisse, quod aeque
buleti sartum et tectum ab iaiquorum vi fuit, spo- Wibaldum ab omni criminis uotaexpurgat. Sed ne
liata prsedia, occupatfe pinguiores villee, in ipsos
denique monasterii utriusqiie fratres et subditos
indignis modis ScBvitum Hic Godefridus iNamiir-
censis coiiies, fraclis induciis, quas anno picPterito
ad Kalendas usque Octobris hujus anni,cum advo-
cato m^nasterii pepigprat, omnia igni et ferro in
tractu Leo lieasi, in Hasbania, in Condustrio de-
vastat, et deiiuo occupatur ejus consensu al)s Eu-
staciiio Leodieusi advocato villa i'urniues. Iliic
monasterium nobile manusscelesta^ Henricoduce,
invadunt.fratrum constantiam modo tentanfes mi-
nis, modo blanditiis ailicientes, ut egregium hunc
ducem, hominem certe et perfidia et iniquitate mo-
nachi, imo sacerdotis et abbatis nominj prorsus
indiguum, rejccto Wiiialdo reciperent. Stetit tum
temporis inconcussa Corbeiensium fides, et monn-
sterium omnes ad unum propngnncuHs et ai^mis
muniere, vtm vi repetlere jure genlium molientes
(ep. 131). At si libebil iu sequentes annos vel levi-
ter excurrere, ahos videbimus ejusdem loci fratres
et subilitos, tamultus inr^entore eodem Henrico,
apertamqiie rebelhonem in monasterio excitasse,
partesejiis palam sequentes, alios eosque auda-
ciores. abbali parasse lusidias.Sed (quod deterius
esl) viri integritas, omni])i!s ad hanc diem specta-
tissima, falsis laeerata criminationibus, proboruin
etiam suspieioni patuit.Nondiira pedem moverat ad
ineundam expeditionem, ciim jam ditfundebatur
ubique rumor, Cofbeieusem abbatem, imiuissis lu
sacram sapellectilem impiis mauibiis, opes divino
cultui niaucipatas, regi temere di^pertitiim esse.
Rumorem qnidein iliiim fratres duo, qiios diximus
superiusfuisse ad summum pontiticein delegalos,
aliquanlum compresserant in Romana ciiria, uti
Henricus Stabuleusis inonachus episloia il)idera
citata testatur (ep. 2.")). At di^cedenfibns eisdora.
velut erumpens e cinere fLiuima, adeo re^ruduit,
utlegatum suramus pontifex, eonsternatis Wibaldi
amicis, alq .e in pnmis Stabuleiisibiis moiiachis
Corbeiiim duxerit deslinandum mense Uecembri
ejusdem anni, qui rem liiligentiis exploraret. His
porro annoseqiienli litteras '^onsolatorias «cripsere
Corbeieiises fratres, quibus safis declaratur viii
innocenlia. (Jiianqaaiu miramiir, ul nihil dissimu-
lemus,exi)editioriis advei sus01)otriios. ciijusooca-
sione orta erat procella hfpc, npqiie hic iieque in
decreto siiperiuse lilo mpntionem ull;iin ficn. Au
divimus, inqiiiunt, contui tmi.am esseunaniniilalem
vestram deverbo quodamquod magister G prosub-
lafis in ecclesia nostra thesauris, n(>f)iscum anno
prcelerifo contuLit... venit igilur ad nos... anno
prcelerifo circa feslu-n sancfi Tlinmce ., erat tum
domi prcepositus major ecciesiie nostrae... ab ipso
(40)Uelmod.lib. I. c. 6a,0ltho Frising. Iib.i.c.44
1116
A sciscitatus est quamnbrem sanctuarium nosti'um
spoiuituin esset thcsaurissuis'!...Nonest,\aqui[,\)rce-
positiis, spoLiatum sanclu arium nostrum,quia quid-
quid inde sumptumest.in utititatemeccLesiae nostrae
e.rpensum est. Et quibusdam interpositis. Propter
communem necessitalem eccLesiae quiimdam parlem
thcsaurorum in ecclesia,ex communi consensu capi-
tuli nostri tulimus. et quosdam possessiones eccle-
siae nostrx vaLde tdilesexeis conquisivimus.Reliqua
omnia integra in ecclesia conservata sunt. Ea vero
quae nuncpropteriiccessitatem accepimus repurare
et restituere quantocius poterimus, Deo annuente,
proposuimus. H.ec lili.
Ex quibus co'ligere possumus, non semel hoc
anno e sacra flede receptam esse pecuniam,neque
eam quae expeditionis occasione recepta est, ia
sumptus solum expeilitionis ejusdem esse oinnem
impensam,uti insinuat historia Corbeiensis manu-
scripta, sed et aliquam ejus partem regi fortassis
uiterius procedamus. Reversus ab expeditioneSla-
vicasubinitiumSeptembris,monasteriumobsidione
exemit, seilalisque mirabili humauitate et clemen-
tia turbulentis motibus, quos mododiximus,adsui
contumeliam etoffeusionemesse coucitatos,Stabu-
letum altero mense vixelap3omig!'avit, opem latu-
rus gregi bellis continuis oppressojGodefridi Na-
murcensiscomitis, Vinandi deLymborg, Eustachii
Leodiensisadvocati.aliorumquenobiiium Lotharia-
giae. Et qui dum laniaretur ipse ividorum mor^i-
i
bus agui naturain induerat, tunc magis de suorum
damnissollicitus.animum indiiitleonis.ipsos etiam
in mortuossaeviens, vivis ut metumincuterel.ldque
ex eo iua.\ime iastriimento, quod iufra edimus ia-
notescet(49). Neque sic compoaendis Stabulen-
sium rebus adeodistinebatur, utipsa imperii nego-
^ tia, absente Conrado, intermitteret. Trevirensi con-
-•
oilio sub iaitium anni ll48, nomine Heurici, regis
junioris aufuit, deinde Remensi, ubi inulta propo-
suit, qiicB jam alias discussimus. Hinc vo( atus ad
comitia Wini^berga^- hfibita Kalendis Septembris,
tum Fiancoliirtum iit regi ad informandum regni
statum et pacem /irmaniiam consitio el auxiiio as-
sisterel (ep. 89). Atque iuterim Lotiiariagite
Mosellana^ patri.TB suiP, quie totafervebit bellorum
motibus. consulens indefesse, alios quidem pactis
induciiscontinuitaliosipsamin amicifiara et socie-
talein fratribus. Id quod diserte scribit Corljeite
fratribus,qui absenliamejus molestiusferebaut.t/^
autemsciat fraternitas vestra, inquit,(ep.84), tem-
pusotinsumnnl)is non pr(eleriisse.in'ei comitetn Na-
murcensem et comitemde Los.,el comitem de Dasburg
quorum discordia lotam terram iacerebat pacem Deo
auctore usque in festosancti Rcmigii fecimus,atque
intrr comitem de Rupe, qninoster advocatus est,et
comitem de Monlencuto, qui muUorum incitamentis
D rnaxima inter se heLLa mooebant, finitioam ef toti
terrx salutatem concordiam 7-eformavimus.\i\s m-
tenfuincuris Wibaldiiiuet Stabuleti ageniemredux
e Paliestiua O^uradus aiino Il49(ep. 169), con-
venlu iniiicto Francofurti ad diera festura .\ssum-
ptionis acciri pnecepit. ante alios iinperii princi-
pes, ea seorsim comrauuicataius,quHB paJara eraiit
iM conveutu e.\poneuda. Negofia duo m;ijoris mo-
raenti rex moliel);itur (ep. 149), expedition;nn Itali-
cam, et l.adislai Poloni;e diicis profiigi restifutio-
nem, qiue duo postaiuissura in Oriimfe llorentisi-
mum exfrcituiu. ieque ardiiacoiificere non potuit.
qiiamvis sajpiuslres fereaiinosquossuperstes egit,
viiriis in comiliis jiLrilalii sinf, missis non semel
legatis cura ad siiramum pontilleem tiim ad folonos
Atqiie his fcreconveiitibus invilalusabsrege \N'il)al-
dusadfuit. Ac primum Fiaucofurli hoc anno 1149
(49) Vide in Appendice sub nunj. 27.
 .

ill7 EPISTOLiE. — OBSERVATIONES PP^^VI.^. iH8

(ep- 261),. deinde narabergae (ep. 217,-, —
261), ubi A Wil al.io Romam ioRressus
ab Adriano nnntifi..
Im..;; ^' ?„..:'
, .
5^_.^"*°o
.

hebdoinadas
oinadas novem et eo anipliiis
amnlins regiis exDensis
reciis expensis xiv pontifice
XIV kal.
k';.l
Junii coronatur
delentiisfiiit.brevi mittendusRomam ciim Arnoldo imperator. Anxius qui-
dem summ.is pontifex de regis adveutu
ColoniensiprHepositoef regni canceJlario, nisi erra- hos-
usne an amiciis accederet nesciens,
vissima intervenissent reipublicae negotia. Ilinc le^atos ob-
viam piaemiserat sed pontitice prfpsente
SpircEsiibinitium Febriiarii,tum Fuldee tertioNonas Wibaldo :

ciuKi metuendum? id veio post

Aprihs (ep. 2 «8, 184), atqiie adeo regis lateri men- modum Adrianus
impense aguovit (5 J), gratusque erga abbatem
ses omnino quinqiie adhaesit, quo fere tempore, uo-
striim.obegrpjfiamoperaminplacidohoccongressu
Romanisrebellibus. qui regis Rratiam adversus imperaforis, .Stabuleti et Corbeifp
Eugeniufusummumpontificemfrequenlibushtteris monasteriorum
juraprivilegiaquenovisdiplomatibusinstauravit .\ec
aucupabantur, assidue obstitit. susceptis proviriii aum icietis^imus jlle annus exierat. cum ad impe-
ecclesiae partibus (ep. 211, 212). Ventmus, inquit
ratoremConstanlinopolitanuin7M«P«/fo/07i^»i«o/)4-
eidem pontifici seribens [Bambcrgam](ep. ^^S^arf lissimum Grx^orum, uti scribit Otto
cw-inm gforiosi fiiii vcstri Conrndi Romnnorum re- Frismgensis
[JiD. II, fi. 1-2), reqalisque
gts, in vigiUa Nativitntis Domini, et snnguims procerem,et
po-mansimus laaraitocum egregjum virum nnpern/ori
in ea continue usque ad feriam quintam hebdomadse miserat mu-
tteranon parva deferentes destinatur.
pnschatts, subea exspectatione, ut nos etcancella- Exacta vero
hac l.!gatione anno lioG, etpaucis interjecti.smen-
rium suum adoes/rx sublimilntis prcesen/iam, sicut sibus abs Friderico, qui tura in Polouos
jamdudumcondixerat,utves/i'(e quoque mngni/u- movebat,
ut Ladislaum profu2:iim ducem
dim significaverat, transmi/teret in quo nporis B
restitueret, invita-
: te tur a.i ineundam anno sequenti exneditionem in
spatiodieac nocte idefficerestudiose sa/egimus,ut
.Mediolanenses (ep. 422). Sed heu Deus oplimus
ammum ipsius nddiiectionem et reverentiam vestrx cujus nutii oraniaadminislrantur,quam
!

personx, nddefensionem sncrosnncfx matris nos/ras aliter pro-

videbit. Reversus enim Fri.iericus
Rom.ange Erclesix, et omnium Ecclesiarum forti/er e Polonia vi-
. ctor(ep. 43n, duin seoundara ad
accenderemus... sed intervenieniibus qutbusdam .ManueJera lega-
tiouem instituil. Wibaldiis denuo miltitur,
magms regni negotiis, neque persona nostra neque demum anuo rediens, Ruteiliae iu Paphlagonia qui altero
cancelLariosuo carere voluit. Attamen decreta auiio po-
tioiiatus iiti suscipioe-t, occubuil. xiv
sequenti cumRatisbonfe tum Herbipoliexpeditione Kal. A^igu
sti (.il). Quam ob oausam
Itahca, delegati uterque fuere ad summum pontifi- uti scribit ex Ra.Jewico
annaliiim Pa.lerbornensium aiictor erudit
cem.etad Romanos.eamut in Italiaconsiliis etpru- laus Schaten (52), legati Graecorum
is IVico-

dentiapromoverent(ep. .120,323, 324),sedI-gatione imperatoris,

quiauuo lloDad Fridericum missi aderant, refu-
expeditionem a-o.uua.uaprmcipum
gerecomibaprincipnmin(rare,nisipublicaprimum
FPPH.l1^''^'™'"''"°'^°"'^*^'^'f^',"*^?"^
Fredericusejiissucc(>ssor aii ahudtempus distulit.
Jam vero Wibaldi auctoritas summa et ^ratia
intrare nisu.ublicinrimum
hde priucipum data secir P.Tpnt ,1 <. i^^ k f
viri TnceSa^rm veneno mort^^^^^^
^
cum rege, u vulgo accidit, rainime disperiit. Cha- suspecti aut
rior, adhuc Irederico, qui canam ejus sapientiam
invisi habereutur m)
Atqiii hic Wibal.liabbatisfinisfuit viri .i mnPP«
^^«1"^ «Peotibuntiir.primormn Eccfe" ^^^^^
estTurato
est, Zl7nlTr
sublato e vivisConrado. consiliorum
^^".r^'^'^^"^
eius ora- sm : si ino.,nii
f.^lioitas «i nn,, .r.7io i P
nium arbiter.atque unus. ut itadicam, primis ejus
c anim -
vlx ulli s" '^ iPani^^s^^^^^nMgnio-
lo e
±!'.!!!l:''i."it'l':^^""^^"".h'«''-^a'«.i'"P'^''iifnolem rum virorum ferax fnit secinTi
prudentia sua sustentavit, idque a.ivertat necesse
A.lmort-s quod atlinet eae preserlim iu
est quisqiiisepistoks, quas ex eo tempore Wibaldo
qiio as- enitiiere virtutes qiiae suot ab aulis
sumptus in regni soeiiim est Fre.iericus aut scripsit priucipum re-
motissirafe. Spectata integritas. et can.lor
aut recepit attentius leget. Et felicem fortunatura- omnis
expers doh, charitas in omnes vere
que hunc.si talerasibi rainistrura fortunaservasset Christiana
quae nullis injuriis restingui unquam
diu !
potuit et '
raagiius sui despectus.
Annos tantumraodo quinque Wibaldus Conrado Snepe mirati sumus tot epistolis et
superstes fuit, sed qui, si expendentur acouratius monumentis
qu* hic exhibentur,ne unum quidem ipsi verbum
siiperiorem ejus aetatem videntur rerum gestarum de familia. de parentibus, de paternis facultatibu«
gloria exaequare. Et primus quidem insignis
fuit exci iisse, nisi forte epistola 79, ubi
Frederici promotione ad regnum, cui haud fratrem suiim
parum scribitesseregi a cauoellis, idque semel et sorori.
adlaborasse W
ibaldura Fredericus ipse in coraitiis Sed et de se solebat adeotenuiter et abjecte loaui.
generalibus anno M53. habitis Merseburgi diplo-
utnobilitatemgeneris oranera a se non semelre-
mate testatus est litteris aureis exarato.
movisse videatur; sic epistola 148, ubi Harvico
^"^"^isChristi 1153 quara gloriosus fuit Rremensi electo conquereuti, quod raortuo Adalbe-
Air^i'*'.^^'"^
Wibaldo mutuocum Mannele imperatore coraraer- rone sedem ambiisset Bremeasem, in ipsum
cio htterarum. queis de conniibio tractabatur enim
Fre clenvotapotiorem partem convenerant,ita modeste
S;/i~ i=!r .f),";-?IE^ii
Daldus ipse qui connubiura
tur,
illud sic
Frederico auctor fuerat, ut futurus ipse irape-
prosequeba-
^ S!:^^^«l^=s^;::5iS£,S
nremensisarcluepiscopi vacan/etunc sede ageretur,
rator, affinitate se cura imperatore conjuno^eret
innostrampersonamomnium fere votase 'inrlina-
porro testatur epistola
Id rent Nos m
talem disceptationis aleam non libenter
ad Manuelem his ver-
90, inctdimus, ubi tam de natalibus quam de
bis. Instnnter non cessavi, qua/enus moribus
incly/us a/que subtilissnne disputn/ur, e/ frequen/issime
victordnminusmeusFredencus imT)erntor,cu7n con- erraiur
atque infirmita/is nos/r.-e et humilitn/isbeneconscii'
stnntusmo vestro imperio fmdus amici/ix iniret et ad tanlam remet tam reveren/amoppor/une agen-
ae sanguvie vestro uxorem duceret, quod
eiiam ves- aarnnequaquamaccedereprxfumeremus.Elenislold
tra sapienlia complere indubitanter
maturabit. S6: binos, inquit, S/nbu/.ensis Ecclesianon
Jam de sequentibus annis quid atTereinus, ete- educns-
nim brevit.atis studio elic^endum. Expeditionem nosegenosdepulvere nonsussitnsset etde ster-
set,si
in coreerexissetpauperes,utsedeamnscumprincipibus.
italiam sub finem anni 1154 movit
winaidi nutu, atque ejus consiliis
Fridericus Jam vidimusqiiam aheno
fuerit ab omni digni-
anuo sequenti auuuo. Raptus est ad sedem Casiuensem vio-
tate
post insignes triumphos coronatur
Longobardo- lonter, eaque nonmultopost .iimissa quam hiben-
rum rex tum ulterius progrediens,
;
eodem comite tissime, et multisaliis administrationibus repudia-

inffa in Appendice sub num.

K*?) y}^^ 33. ^52) Annal. Paderb. libi vin, ad ana. 1137.
(51) Hist. mss. abbat. Stabul.
(33) Radevic. l.n, c. 22.

1H9 WIBALDl ABBATIS STABULENSIS
lis qiias non designavit, seque coactus ad Corbeien- A quibusqueimperii
sesacce5sit(ep.l3l);tuinCremense5iafnlassibiquo
dammodooblatas.deindeColonienses(fip-U8,2lO),
non quidem aperte, quod sine fastu fteri vix poteft,
et quasi aliud agens etlugit,
in-
sed dissiraulalim,
qnid adversi
dignum se honore omni reputans. Si
monacbis suis contingerct, id sibi attribuebat (ep.
utiliter ageret, to-
41 86)- si quid ipse slrenue et
qui et e.xiguo inslruraento uteretur
tum Deo, vili
(ep Hinc se omniura etiam viiissimorum me-
411.
moria indignutn fatebatur. Conscientia noslra, m-
quitad Fredericum abbatem pfimura S.Godehardi
prsedicaverat,
(ep. 1 17), qni me itaejus aliquantum
nraviter nns impugnat el accusal, neque nos, non
cujusquam quidem infimi ho-
(licam vestra,sed nec
commendatione se dignam nrbitratur.
minis
Inimicos ubique et semper expeilus e?t iniensis-
simos, nihilque in epistohs ejus occurret frequen-
querehs ad-
tius Stabulensiura seu Corbeiensiura
versushujusmodihomines,qui modopra;dis, raodo
odia suae.xercebant. Quid abs Ramaldo
incendiis,
Tusco in monasterio Casinensi non est perpessus,
quid Corbeia? ab Henrico illo flagitioso abbate, qui
auctoritate apostohca exauctoratus, eo nunquam
adduci potuit, nt decreto summi ponlilicis cbseqiie-
retur?Quid ab Harwico Bremensi archiopiscoi.o,
quid a Mindensi Henrico, quid ab Osnaburgensi
atque aliis iraperii optimatibus, quid ab Juditha
Caminatensi abbatissa, quid denique a filiis?F/e-
quenter, inquit (ep. 3to), horribiiibuspertcultsja-
ctatiswnus,et praecipue pericuiis in falsisfratribus.
Qui omnes vel solo nutu potuisset opprimere, s\b\
studebatbeneficiis demereri,RainaldoTusco tutum
abira Ctesaris effugium pra?stitit, Henncum Corb^v
iensem, ejus consanguineos,atque alios eeque per-
fidos, bonis affecit quae nec sperassent amici (ep.
131). Hos omnes uti divinae justitiae
sacra mstru-
menta,quodammodoreverebatur.0t«N0s/je?'se9ue-
justitisecultores, C Hieronymo,
bantur, inquiebat(ep. To).divin3e
sempiternum vse me-
et quamvispromala intentione
rerentur, tamenjustissimi Dei nostri virga ernnf,ct
baculus furoris ejus, ipsi auiem nescierxmt. Hinc
Frederico abbati S. Godeharili petenti emxe, ut
Henricumpoenitenterareciperet ingratiara,]us ver-
bis, quse plane essent aureis characteribus
inscul-
penda, respondet (ep. 117): Super hoc guod nobis
reconciliaridesiderat, plunma nobissolUciludoim-
minet,quis sensus quasve sententia sub verbo reconci-
liationis contineatur.Quomamtestis esl nobiscon-
scientia nostra, quod nihil ineum peccavimus. St
vero ipse in nos deliqmt, totum ei ex corde perfecto
ob divinirespctum amoris itidulgemus, et tam m
anima quam tncorporeveraeibonaprouemreexop
lamus.Necinvidemus ei.si,saivapace nostra el
nasterii cautela,fecundioreiquies aliqua conceda-
Inr, siquidem et homines sumus et cum homimbus
flagellati, et humani aliquid alienum a nobis non
sentimus.
Jam lubebit ad eas dc?cendere virtutes, quae
si
roagis ei fuerea naturaingenitai,eura utique opor-
tuit consumniata prudentia esse ornatura, qui tot
inter adversarios nullas in aula varietates annos
amplius triginla expertus sit. Anno enim 122, non-
i
diim abbas,necforte monachus Stabulensis,sed ne
vix quidem ida^.tatis qua? muneribusobeundiscen-
setur legitima, notus HoracB erat, etpreecipuis sacri
cardinalibus familiaris (ep. oO, 393, etc).
collegii
Paucis abdhinc annis Stabulensis constituitur prm-
ceps, Lotharii deinde archic.ancellarius, in expedi-
tione Italicaclassis maxima! praifcctus, et denique
abbas Casiuensis, ut reformato monasterio, Cam-
paniam omneinet schisraaticosrebelles contineret.
mortiio Lothario, co apud Coura<iiim gratia valiiit
patcrme
ct auclorilale, utscmpcr iiiipso plusqiiam
pietatis viscera persenliret (ep. :!40). Fredenco in
At({ue his imperatoribus majoris mo-
(leliciis fuit.
menti nihil inconsulto eo actura est. In maximis
1120
negotiis,in gravissimis legatio-
nibus assidue versabalur,et eam ubique dexterita-
tem adhibebat, utprincipumquibuscum tractasset
..nimos el voluntates, eo quo maxime vellet incli-
nassc videretur. Haecporro eloquentife cjiis, quam
Reinhardus abbas Reinhusensis Tullianam fuisse
dicebat (ep. 3*;, ascribantur, per nos licet. Atquod
iraperio, dum vixit, nulla cum Romana sedc fuerit
contentio, hoc magis ceusemusperitiae ejus etrerum
usuiesseattribuendum.NegotiaeniraHomanapne-
imperii administrationem Wibaldum
ter reliqiiam
constatex dictis. Hisautem
unum procurassesatis
curissi Stabuleti et Corbeia? mo^estias, si priyala
amicorum negotiaadjungamiis,deomnibusquippe
meritus est, quoad potuit, vastissimum homini in-
geniuui fuisse: nullus dubitabit, qui tot ac tantis,
tam variis, tam continuisoccupationibus sufficere
unus poluerit. Atqui nec ita distinebaturquinsub-
scisivis operis subinde indulgeret (ep. 147).
B Lilteras perpetuo coluit, et certis quotidie horis
et temporibus novi seraper aliquid addiscebat,
poetis, fatemur, cum GrfBcis, tum
Latinis philoso-
prsecipue Cicero-
phisque antiquis et oratoribus, ac
undique conquisita exscribi cura-
ni, cujus opera
videtur impendisse, nisi forte excu-
vit. pl"usa>.:pio
saudus sit iile vir. qui faiigalum gravioribuscuris
animum l)landissimisscriptorum hujusmocli amoe-
nitatibus raagisreraitteret, quamalioquovisminus
utililaxaraento.Turaetdicebatsati3apposite(t6jd.):
Transire se in castra aliena.non tanquam deserto-
remet Iransfugam, sedsicutexploratorem et spolto-
rum cupidum, si forte Madianitem rapere posset,
quam pilisernsis et unguibusdesectis legilimo vale-
copulare matrimonio. Sed procedente aetate
rel sibi
totum ad sacrarum htterarura studium convertit.
se
Et iudicium illud gravissiraumquod epistola 147,
de sumraisEcclesicB Patribus tuUt, de Cypriano, de
Lactantio, de Hilario Pictaviensi, de Arabrosio, de
de Augustino, de Leone magno, hos
demonstratfuisse sibivalde familiares etnotos.Sed
Ra-
et ficd.im, Ilaimonem, Ambrosium Atpertum,
multosqueahos,
bannmMaurum,Jo:innera Scotuin
raedice «tatis scriptores pios, legisse se testatur
eadem epistola. Tantam vero sacri juns peritiam
comparavit, ut interdum consuleretur (ep. 356).
Legenda est epistola 357, qua Arnoldo Coloniensi
archiepiscopo,a quo fuerat interrogatusutrum ve-
lariiaPentecostesanctimonialespossent.respondet.
Hinc pr-Teposito Hildesheimensi, a quo Phdippicas
el epistolas Ciceronis cum ejusdem
orationibus de
durius forte
lege Agraria postulaverat (ep. 205),
Christianum esse non
admonenti recordaretur se
Ciceronianum, ita blande suo more scribit (ep.
206) Recte mcministi, frater, quod quamvis
libros
mo- :
Ciceronis habeamus, nos tamen Christmnos esse re-
cordemur fercula Ciceronisnec interprxcipua,
necin prima mensa jam habemus : sedsi aliquando
D meiiori cibo satiatis aliquid libet, sic ea sumtmus,
etc.
sicut secundis mensis apponi solent bellaria,
Utrum tractatus aliquos emiserit incoinpertum
est co-
est; sed ainicos et fratres seu filios saepius
hortatusadscribendum. Sic Anselmuraepiscopum
Havelbergensem epistola 142, llenricura Stabulen-
monachum epistola 106,sexta veroTheodori-
sera
Et veteres Cor-
cum Walciodorensem abbatem.
beicnsis Ecclcsi.-e ritiis, qui in bibliotheca etiamnum
i-ervantur.ejusjussu csseinslauratos etordinedis-
positos ipsa suadet operis sublimitas, et codicis
characteres antiqui. Ingentissane libroruin supel-
pre-
lectilis, quain laboribus immensis collegerat,
tiosffi rcliqiii.e.
Callife nostr.e decus, liiraen
Hunc igitur virum
Romana'. difficillirais temporibus
imperii, E(«clcsia?
inC.ermania columeQ, BiitcUiie in Uanhlagonia, uli
IraiiunlbrevioresStabulensiumAnnales.Griecorum
Ossa
perlidia sustiilit xiv Kal. Augusti. anno 1158.
basilica civilatis deposita, Stabuletum
ejus ia ,
1121 EPISTOL^. M22
agente Erleboldo fraU-e et successore, bonoriticen- A taphiiimhic subjecimus, quod annales Corbeifeha-
tissime tran>lata sunt annosequenti, et celebrante bentex Chronico Huxariae, tamctsi Stabulensium
exsequias Henrico beodiensi episcopo, in mcdio- opinioest.monumeiitoejusinnisum esse nihil prae-
choriseptiuio Kalendas Augusti condila fuere.Epi- ter nomen Wibaidi et mortis diem.

WIEBALDUS DEO ET ECGLESI^

Qui vixit, dum vixit, inter mortales omnium abbatum felicissimus,
Summo (54) pontifici, imperatori, et principibus charissimus,
Exuvias corporis sui hic deposuit,
Universse posteritati ob pietatem, diligentiam et singularem zelum,
Maxime et perpetuo commendandus,
Tu qui post eum sedebis, fac idem, et vives.

Fusiushactenusresgestas Wibaldi abbatis diges- B lum monastica multis in locis elucidatur, uti jam
simus,tanti viri memoriam molestius^ferentespeni- discussimus in praefatione generali.
tusobiitterari. Paucajam ileepistolis ejussubjicere The>aurum hunc deberaus reverendissimo Patri
juvat.Exanliquo codice Stabulensi prodeuntomnes, domino priori majori imperialis ecclesife Slabu-
exceptis solum modo undecim, qua? jure anti- leiisis, qui codiccm ms. non .solum communi-
quitatis primum hic locum occupat)unt. Is aulem cavit, sedet exscriptum cuminstrumentismonaste-
codexphu'imas autographi notas habet,quasne lo- riidedit. Epistolas etiam quinque (ep. 7,8,9,10,11)
ctores ulterius moremur, expendere non libet. Sed nobistransmisitreverendissimusdominusdominus
integer non est, avulsis in ipso initio foliis qua- Anscharius de Grass, libercc et imperialis ecclesiee
tuordecim, quceprocul dubio scriptumcontinebant Corbeiensiscapitularis et prior, celsissimi ac reve-
eleclionisWibaidi in Corbeiensem abbatem,et non- rendissimi S. K. I. principis et abbatis vicarius ia
nullas Conradi imperatoris ac principum htteras, spirilualibusgeneralis,etarchidiaconus, ac tandem
quihus adtanlae reireginien invitabatur. Quueenim unam cum propcipuis monasterii siii intrumenlis
sequunturomnesexeo solumtempore scriptnssunt. deditillustrissimusdominus abbas Walcioclorensis
Unde conjicimus Wibaldi epistolas duos saltem in quas e[)istolas sexcumaliisquinque, eschedispar-
tomos fuisse distributas, quorum prior exciderit. tim Mabillonianispartim e Chronico Casinensiano-
Quantumhtecjacturalitterariiereipubhccedamnum bis excerptis, initio praemisimus.
iniportet, ex posterioriparte jiidicabitur. Haecsane Et nequidquod ad nosatlinet, de Wibaldodesi-
Conradiimperatoris, Henrici tiliiejus, Frenericique deraretur, eaiustrumenta et litteras privilegiorum,
acliis praecipui enarrantur sigillatim. Coloniensis, C quae Corbeiensisabbaset princeps confecit ipseaut
Moguntiure, Bremensis, Mindensis, atque aliarum impetravit,a(ljecHnus in fme,ad instar appendicis,
uobilium Germani* Ecclesiarumhislo.ii mire illu- tametsi haecjam in Annalibus Paderhornensibus,
stratur. Acta restituuntur nonnulla qiiir hactenus cumaliis Corbeiaemonumentisaliquaexparte evul-
exciderant conciliorum Treverensis et Remensis gata sunt.
anni 1148. Disciplina denique, cum ecclesiastica,

(54) Imopontificibus saltem quinque, et imperatoribus quatuor.

WIBALDI EPISTOL^-
EPISTOLA PRIMA.
WIBALDIABB.VTISCASINENSISAD LOTHARIUM IMPERATOREM,
A Petro Diacono composita.
Exponit\ei Casinensismonasteriicalamitatcs, aiixi-
liumque ac protectionem ejus implorat.
(Anno 1137.— Exms.CasinensieruitMabillonius.)
LoTHARio Dei gratia Romanorum invictissimo
CaesarJ, imperatori Augusto, ac triumphatori per-
petuo, WiBALDus Deigratia Casinensis coenobii mi-
nister indignus, debitae fidelitatis obsequium.
Post innumeras sollicitudines, quibus
oneraturRomanumimperatorisfasti!,dum,laudabi-
leclementiae vestrae cognoscimus, Christianissimo
imperatorac triumphator invic-te es^e propositum,
per quo submotis omnibus discordiarum acquo-
rimoniarum seminibus, quae in agroDominico hu-
D manigeneris inimicus asperserat, sanctae Catholicae
Casinensi Ecclesiae piisssimo mentis affectu consu-
lere voluistis,inquo scilicet animi voto ac deside-
rio, quantumrebushumanis, favereprovidentiadi-
vinadignetur, sollicitudo clementiae vestrae spiritu
Dei incitala demonstrat,quae more Romanoriim im-
peratorum benigna circa omnes existit, ideo et
quasi Deocontemplante.populum Domini sibicom-
missumfehci regatsemper et gubernet intuitu,nec
amplius patiatur eos aliquibus soeculi hujus procel-
nimirum lis illidi, aut malignis, perlubationibus concuti,
quatenus post hoc vitsepraesentisimperium regnum
ooeleste adipisci.et in teternum cum Domino retine-
re valeatis. Hinc ilaque protanta devotione animi-
que veslri sinceritate, quamnonsolum verbis, sed
Iucifluis,etiamoperibuscircaCasinensemEcclesiam
1129 WIBALDI ABBATIS STABULENSIS 1124

etnostramparvitatem ostendistis, obnixepetimus, A enim locustxcomedi. brucus, utait propheta(./o6i).

ut vestro potenti solatio sanctam Casinensem Ec- ;
Quid enim Northmanni faciunt, et comites Aqui-
clesiamRomani imperii specialem ac singularem i nenses pejora non faciunt ? liU terram occupant,
cameram in hoc periculoso tempore in oranibus isti nihil ex civitatibus vel ex rure dimittunt illi ;

adjuvaredefendereque non dedignetur, quatenus occidunt gladio, isti ablatis omnibus fame truci-

exhoc vestra imperiahs gloria beatissimi P. nostri dant, illi in captivitatem ducunt, isti sibiin servi-
Benedicti sutfragantibusmeritis, per cunctas orbis tutem redigunt ; et cam queritur quis adversus
Romani partes magis in dies semper accrescat,et hostes diaiicet, invenumtur nulli, cum scilicct eo-

apud omnipotentem Dominumdignam retributio- rum oppressione ad mandatum nostrum

retenti,

nem percipiat. Quanta autemet quahaper impiis- occurrere prorsus inveaiantur. Sed cum uudique
simas gentes Longobardorum,Northmannorum (oo angustiati clamamus, non est qui audiat, non est
et Saracenorum ego et Casinensis Ecclesiapro fide- qui respondeat, non est qui adjuvet, non est qui
litate Romani imperii et apostolicae sedis sustinea- saivumfaciat, non est qui protegat. Et quid dicam
mus stylus scribere non sufficit, cum omnia ligna vel quid loquar, cum pervenerit gladius usque ad
silvarum herbaeque camporum, undae maris, ac omnium interfectorum de terra
animara, etsanguis
areuce littorum, si g clamet
vertantur in linguas, enarrare ad Deum ? omnisnamque populus diversi
non valeant. Nihil enim aliud Casinensi Ecclesiae sexus et aetatis intra moenia coenobii Casinensis
nisitribulationeminenarrabilemreliquerunt^etecce congregatus consistit, et omnibus forinsecus de-
proh dolor rege Northmanorum Rogerio cum suo
!
vastatis, ac in solitudinem redactis, nihil jam res-

exercitu gratulante, solus fidelium coetus magna tat, nisi, quod Deus avertat, ipsius ecclesi.e Ca^i-

moestitudine consumitur,Christianorum sanguis ef- nensis excidium.Iliudautem quodhabsre viilemur

funditur, monachi in carceris vincula vinciuntur, solo nomine utimur, ut velad defensionem cceno-
devotus Deopopulus continua stragevastatur.Nam bii, vel ad aliquam utilitatera ejusdem Ecclesiae
qui evadit ignem vel gladium, praedaefficitur.capti- quorumlibet solatia nunquam inveniamus. Praeci-
vustrahitur, venundatur, etexsul perpetuo consti- pue autem mihi quemvestraibi praefecit majestas
tuitur. En civitates, castra, ecclesiae ac monasteria non solum nulla solatia conferunt, verum etiam
destituta habitatoribus disperierunt, et preepositi ac quidquid residuum estab hostibus imprfetermisse
monachihaciUacque dispersi, soIaillisB. Benedicti subtrahunt, et omnem nostram dispositionem in
liminadereUctasunt in refugium, cum monasteria terra R. Benedicti suis violentiis calcant adeo ut :

eorum in ferarum redacta sint cubilia, et ipsi vagi nec victualia, nec uUa quadrupedia in oranibus
et sme tectis inventi, non jam eis liceat prfcdicare ^ nostris remaneant, nec ullus qui nobis compatia
nomenOomini, sed mendicare. Ecce, imperatorin tur, vel nostros singultus, vel gemilus doleat ocu- ;

victe, pervenitgladius usque ad animam, eccedies
in qua clamaraus Beatae steriles quaj non
: genue-
runt.etbeatauberaquaBuon lactaverunt(L«c.xxui).
Ecce illa pericuiosa tempora, Pauli voce praedicta
(// Tim.w). Libet ergo cum Jeremia olamare
lus noster aspiciat. Sedquiatanto imperatori, tanto
Augusto pauca sufticiunt, ex istis jam, triumpha-
tor invicte, quae nos prae gemilu et afflictione cordis
loqui non possumus, et ex verbis tilii nostri Petri
hujus epistolae dictatoris ac Romani imperii per
:

Quisdabit capitimeo aquam et oculis meis fontem omnia fidelis, quem Alemanniam Saxoniam, m
lacrymarum{Jer .ix) utplangam tantara actantara
, Daciam, Sueviam, ac Lotharingiam raittere decre-
miseriam, tale ac tantum excidium patriae ? sed et vimus, cognoscetis. Historiam vero occidentalium
in tristitia, quinpotius in ruinaCasinensis Ecclesia imperaforum, quara eidena Petro dictare praecepis-
caput omnium monasteriorum, mater omnium coe- tis, noveritis adhuc non explesse. Variis enim tri-

nobiorum, consolatio tristium, portus perichtan- bulationibus et angustus pressus,plus ei flere quam
tium. scribere libuit.
Ecce, inquam,revera diestribulaUonis etangus- Ergo, praeceUenUssime Caesarum, jam jam no-
tiae, dies calatnitaUs etmiseri8e,dies tenebrarumet strae calamitati snccurrite, ccenobii Casinensis mi-
caliginis, dies nebulae et turbinis, dies tubae et D serias relevate, jam vestrae potenUte manum por-
clangoris. Praeterito quippeanno homines B. Bene- rigite,eteamdem ecclesiam,quae specialis ac singu-
dicti seminaverunt sed propter miUUas vestri in-
; laris Romaniimperii camera semperfuit et est, ne
victi imperii non recoUegerunt hoc vero anno : si perdita fueritet Romanura vilescat.imperium.et
quia non seminant, nec est recolUgendi fiducia. toto orbi Roraano noscatur dispendium, quia cum
Quid vero de exercitu Siciliae dicam, cum comiles juxta praecipitium consistaraus, nisi manu vestrse
Aquinenses el homines terrae B. BenedicU, et om- defensionis nos adjuvaretis, spe vivendi per Chris-
nes circumcirca manentes, contra sacramentiim tiauos sublata, aut ipsis paganis subjiciemur, aut
quod vobis et Romano imperio et Casinensi Ec- (quod avertat divina potentia ab eorum muUitu-
!)

clesiae fecerunt, nU melius operentur f Residuum dine victt, adomneChrislianitatis dispendiumcru-

(rt'6) Northmannos hic eos vocal,qui sub Guiscardoprincipe ex Neusfria venientes,ApiUiam,CaIabrlam,

ac demum SicUiam armis subjugaruut.
 1125 EPISTOL.t:.
deJinece pereamns, ac per hoc et Ghristi nomen
ingenlibiisblasphemabituretvestrfeopinionisan-
leacta studia oblivioni tradentur. Et ideo solotenus
humo prostrali vestram augustalem clementiam
poscimus, per fnturuin jiKJicium ac per omnia
et
divinaet huniana mysteria qucR in coelis et in terra
sunt adjuranius, atque cum tola Casinensi Eccle-
sia, cui me
divina dignatioprceficere voluit, vestro
M26
A r.im imperatrici, victorias certaminum,
perennis
viUe bravium, subjecliones gentium, atque
sub-
stratis hostibiis pacis ubiqiie bonum, Guibal-
Dus sancti Ca^inensis monasterii minisf^^r in-
dignus.
In variis, multiplicibus, ac diversis tribulationi-
bus constitutus, vestrum de die in dies venturum
sperabam auxilium sed, ut video, fefellit me spes
;

divinitus protectoimpeiiototis viribus suggerimus

mea. Qunntum enim relationibus vestra? piissimee
votisque supplicibus preces miilfas effundimus, ut
trauquiliitatis ad nos in Casino venientium didici-
contritae, dovastata^, desolata^, et omni humano so- mus, vos jam fere Aquilegiaepropinquasse,
etiam
]at,odest.tula.sanct*Casmens,Erclcsi*defensio.f ipsoaudilunimisnosterconstristatusacdejectusest
nem deb,famquetu,l,onemcunct,s remotisoccasio- animus, ettantojacuIomcEroriscornostruminfixit
nibus, cunctisqueomissisdilalionibus.inquantnm
ut lingu,T humana^nullussufriciatexplicaresermo.
valetis auxiln omnimodis quatenus qui
praebeatis, Quia nimirum magis nobis moestitia de vestio ab
mnumenstribulationibusquatimur, ac «stuamus, q llaha recessu nunc orta
est, quam dudum moeror
acpro monachis nob,s commissis miseriis cru- affecit. cura vestro imperiali jussu oneraCasinen-
ciamur, vestris consoialionibus rpfecti Iffitemiir, et sis ccenobii ferenda su^cepi. Ue venerandis
vero
pervos tranqiiillitate percepta, optalam libertatem sermonibus vestris, quos nobispernuntios vestros
sicutdecet, pertambcnignuinac sanctum impera-
misistis, de sacramentis Northmannorum ac Lan-
torem consequi mereamur.Namvobis quiin agone
gobai-dorum, utinam non illis imputetur Melius !

contenditis. utadbi-avium supernfp vocationis.

ut enim fuerat illis non jurare, quam jurare et pe^-ju-
ad capessendam coi-onam incorruptam pcveniatis
rium committere omnes enim qui in istis partibus
;

ab omnibus aJiis abstinendum est, et legitimepro

habitanl, aposfatantes ad .Satan conversi sunt, et
CasinensTEcclesia, quae singularis Romaniimperii
nihil vel dicunt vel faciunt, nisi quod digitus dia-
oamera es(, dcccrtandum. Quid antemmngis legi-
boli in corda eorum sciibit. .Nam quidquid neqiii-
timum, qiiam ut prae omnibus et ante omnia ca-
tiae, quidquidmalitifle.quidqiiidperversitatis,
quid-
merae vestrse curam habeatis, quae cunctorum mo-
quid tortiludinis vel dici vel cogitari potest, inope-
nasteriorum caput et mater esf,quae vesti'o in tem-
ribus ipsorum cerniraus. Quantas autem calamita-
pore, tantis aotam immanibus succumbit
sineces- tes, quantas tribulationes, velquantas persecutio-
sationepenculis? Denique si Casinens]s_Ecclesia,
^ nes ab ip.sis siistineam, per dilectissimum filium
quae cunctorum monasterioriim
monasteriorum narmt
caput Asr
est, vif»o»
viget, meum Petrum „^k:„
«la.^rr, Daf.....^ ,:ii j —
vobisnotificaredecreveram,sed quia
cffitera coenobia,qutB raembra ejiis
sunt, quaravis itinerisid longitudo ot conchisio prohibuit, paucis
lauguida.recuperandiflduciam non amittunt. Quoe aperiam. Post vestrumnamque discessura Sarape-
nimirum omni roboi-e carent. si contingat solum ni, Northmanni, atque Langobardi, invenientes
caput forte languere, quanto potius (quod
meritis quietamterram.']uaquaversumTendunt,rievastando
sanctissimi Patris Benedicti
avertat omnipotens depopulanlur, incendio afquchomicidiistotumex-
Deus!)si contingat exstingui, etiam Benedictus terminantes; sed nec arbustis fructiferis omnino
ac Maurus cum .sibi commissis ovibus merguntur. parcunt,nefortequos antei montiumaut prserupta
Erigiteergo illos a fluctibus, iinpcrator invicte, si terrarum vel seclusa quaeqiie occultant, illis pabu-
vos Pater Benediolus ab excessuum alluvionibus lis nutriantur. Et sic eadem atque iterum tali cru-
erigat, etvobis coileslis atria i-egni
intercessionum ab eorum contagione nullus Ifefus
delitati furentes,
suanim precibus reserol, ut vitae aeternffi pascua remansit, et nulluslocus ab eoruminfestatione est
invenienda interangelos archangelos sinetermi-
et rehctus immunis, praesertim in possessionibus sa-
no tribuat quod oculus non vidit, nec auris
audivit, cratissimi monasterii Casinensis, nec non etin aliis
nec in corhominis ascendit(/Cor.ii). Impei-ii
ves- ecolesiis, basilicisque sanctorum, monasteriisque
tri magnificentiam Christus
Dominus feliciler con- sceleratius saeviunt, ut majoribus incendiis domus
conservet, tueatur et defendat in annis. Bene orationis, quam urbes cnnctaqiie oppida combu-
valete.
rant. Impletumnunc in ecclesiis, quod vir
est
EPI.STGL.A IL sanctusad Dominum declamat dicens Ubi lauda- :

WIBALDI AD LOTHARIUM IMPERATORKM ET RICHIZAM verunt te patresnostri, facta est exustio [Vulg. in
EJLS CONJUGE.y. exustionem] ignis (Isa. lxiv). Nunc jam venithora,
Recemet depraedationesfactas Casinensimonasterio
ut omnes qui nostramterram depraedentur, incen-
a Samcenis, Northmannis, et
Langobardis. dunt, devastant, etruricolas,acmonachosin nervo
(Anno 1137. —
Ex ms. Casinensi eruit vinciunt,compedibusacmanicisgravant,occidunt
Mabillonius.) vendunf, cruciant et persequuntur, arbitrentur se
Domino piissimo et serenissimo imperatori
Au- obsequium praestare Deo. Ubi autem venerabilis
?usto, LoTHARio Caesari ac
triumphatori perpetuo, aulae clausas inveniunt portas, certatim retibus
yusque uxori Richiz.e, a Deo portectae
Romano- dextrahum aditus reserant, ut recte dicatur :
 WlBALDl ABBATIS STABULENSIS H28
1127
silvalignorumsecuribusexcideruntjanuas
^
A ante nos vestr^ camera regimen tenuit ab eo evo-
Ouasim iiiuaLiyn,u.
ijuubiin ... -, ai canonum Dommi
fo.peta. contra Domini
nr.nnm fdecreta,
asciadejecerunteas, in
i,.,»,,^
icatus, et ..r,ntr-n
contra r.a
ejus inidipsum, insecuriet
nostri Jesu Christi et omnium apostolorum ac Pa-
cenderuntignisancluariimtuum,intc'rrapolluerunt
Lxxni). Quanti Benedicti praiceptasacramentoconstrictus est.
tris
tabernaculum nominis lui {Psal.
presbyteri, diaconi, mona- Sed cum adhuc ista ejus in ejusdem regis animo
nunc ab eis pontifices,
non sutficerent, abstuht de monasterio aureos....
.

ignobiles, diversi sexus vel

aetat.s,
chi, nobiles,
postquam vero haec omnia pro suo velle explevit,
interficiunlur Quaoti cruciantur, ut tradant si
destinat cancellariumsuum..., quimonasterium ad
!

quid auri vel argenti

proprium vel ccclesiasliciim
urgentibus pcEUis ta- castrum exinde faciendura caperent, monachos
habeant Et dum quae habent
'

inde ejicerent,universum monaslerii thesauriim

et
oblatores
ciiius daat, iterum crudelibus tormenlis
totum cunctamque supellectilemcum corporebeadHene-
urgent, autumantes quamdam partem, non Quodmonachi
amplmsquem- dicti sibi inSiciiiamtransraitterent.
oblatum etquantoplusdant,tanto
:
magis mori, quam sau-
persentientes rebellare, et
noncon-
piamhaberecredunt. Nonintirmior sexus,
non ctum locum dare decernunt. Audiens autem quod
nobilitatis,nonreverenlia sacerdotalis
sideratio
raonasticihabilusstemmacrudelissimasmenteseo-
™onasticihabi.usstemmaoruae
quin.mo ib.
«^
«««Sc.antu ..a luro fl
vestratriumphalis clemenlia duo milUaAjemannos
An„oueabba,eccB„obiil,uaeburgiK5 adm„
rum m.tigat, „^.^ .„„,.,,„.„„.„„ transmittere
nasteriuradefendendum disposuissel
,ra„smil!e,-e disposuisset,,
dignitatis. Senihs
ris ubi honorem conspiciunt utrosque ad suam
canities, qufe cfesariem
abbatem ac fralres seducens,
maturitas atque veneranda
nuUam sibi ab lidelitatem sacramento constringit, abbatem ad
lanam candidam dealbat,
capitis ut
vindicat; parvulos etiam
evangeha,monachos autem per ordinem suum.Ab-
hostibus raisericordiam
barbarus furor m- bate igitur vita decedente, dum adhuc ejus fere-
ab uberibus malernis rapiens trum in ecclesia essct, destinati sunt a Carolino,
terram. Impletum est
sontem infantiam elidit ad qui lunc in parlibus istis Rogerii vices agebat, ut
innmcus
nuncquod olim Judeei canebant Dicit :

nuUus, eo absente, de abbatis electione tractare

meos elisurum ad
incendere meos fines, d parvulos prfEsumeret.Dilatum itaque est,et contradicentibus
autem magnarumccclesiarum,
lu »dificiis
ac moerentibus monachis, usque ad ipsum adven-
terras
destructioms
domorum, civitatum, ubi ingenium tura protelatum. Cumque illud advenisset, cum
ei
perignemfacerenonpossunt.parietessoloaequant.
«diticiorum nec ostenderentur de electione abbatis Patris Benedicti
utnuncantiqua illa speciositas
jussio, et privilegiorum ac praeceplorum
constitu-
prorsus appareat. Quod si quis
dictis
quid fuerit
rcspondit quod nil ad presens istiusmodi va-
tidem derogaverit,
lidem tcst.s est civitas
derogaver,l, testis ''^^'
'!"'
Puteolana, Ali-
"',;;;„;
tio,

o.s ensio, -sed ditferre elcctioncm usque ad

„1
al.ud n . qu.a o^m
phaua, ac Teles.oa, quee „.h, ^ ^^^.^^^^.^^^^^^
domiuiraeinotitiara ; ^j,, autem tradite
siu „„,,,„ arcem Ban-
„,,,„ ,,,„„„ .

demonslrant. Sedetalieeurbes quamplunmfe

fuere
habitatoribus incoluntur. Nam
trensem (56-57) et eligitequem vultis, ita taraen ut
aut raris aut nullis priustidehtatem domino meo faciat.Quod cum fra-
quasupersunt, subinde desolantur,sic-
et hodie, si exercitum con-
tres se non implere dixissent, ille
ut et de civitate Capuana,
qua olim post urbem
gregans universa coenobii castra ab ejus ditione
Campaniee et caput et glona exsti-
Romanam totius
subduxU. Ecce bona quse ante vestrum adveutum
hommibus dele-
Nam postquam eam
tit fecerunt. et adhuc deteriora in
Casinensi fecerunt Ecclesiee,
verunt, auro et argento spoliaverunt, ne vel ad ho- rogaraus, im-
iUam incendiocrema- dies singulos faciunt. Ob quara rera
ram locus impietati cederet, peratoriiuvicte,utvestraicamer8eafflictffi,destitut8e
verunt, et antiquam iUam ingenuam ac nobUem
acdesolatse subveniatis,nequandodicant Saraceni,
servituteraredegerunt,prgecipuosque
libertatem in
aurum, argentura Northmanni ac Langobardi, Ubi est imperator il-
in captivitatem duxerunt, ac invictos, et a
quidquid lius? Erigite igitur, erigite vestros
geramas,ac vestes,etquidquidpretiosum,
Deo conservandos lacertos, et Casiuensem
eccle-
carura invenerunt, asportarunt. matrem, de impio-
triuraphahs im- siam, cunctorum coenobiorum
Quia vero quosdam aulicos vestri Nam sicut inter omnia si-
incredibile ilhs videtur istud
quod rum manibus liberate.
nerii latet, et
perii
--^^^^^^^^.r^^^^Z ^. ^Z^Z:^:^
descnbimus, huc si placet Vyov^^nles^ayn
D ^clestibus gerere principa-
tum, ita nimirum
nimiium in mundauis potentatibus RoRo-
verumessequodscripsimus.Quantamauleraetqua- autem
raanum cuuctis prjepollet imperium. Licet
et dux illorum Casmensi
cceno-
lia intulerunt ipsi
et ante vestrum adventum, re- pcr sesUmagniiicum,patettamen,quiatuncsplen-
bio et post vestrum illustri viro regitur
det augusUus, cum a probo et
:

ne vidoaiuur hoc intantatum

ferre quis valeat ? sed Casinensi succurat Eccle-
ut et ideo vestra probitas
aliqnanla hac ex parte describam,
relinquere,
ne rutilans coeli gemma, id est Ca^inensis ;

imperiaUs clementia noscat, siffi,

linuido vestra invicla Ecclesia, de capite cunclorum
ccEnobiorura aufe-
odio Casinen-
nuantum nunc pro Romani imperii Saracenorum
tam immaniter, tam ratur^ et ad terram elisa, pedibus
sem infestent Ecclesiam, cum quiignorant Deum conculcetur. Petrusveronoster
iliam persecuti sunt.
irapiissime, tam gravissime fiUusvobisquepercunctaUdeliSjSacra^Ussimoveslro^
Capuaua Seniore_ctus, qm
Capta namque civitatc

Rocca Vantra in prospectu Casini.

(50-57 ) Nunc dicitur
 1129 EPISTOLyE. 1-130
imperio vobis se oppido coinnieaddt. beus autem A occasioQem maliaccipiat,quodquindecim tantum
omnis gratiae sic tempoi-a vestra dignetur dispone
marcasargenti ad tanti expensas
nobis do-itineris
re, utper prsesentis vitae felicitalem
ceterni regni mnus decanusetfratresnostriprcebuerunt. Coetera
sitis cohaeredes.
veroomnici, etipsi de thesauro acceperunt, et per
EPISPOL.\ III sein tam multis et magnis neeessitatibus expen-
WlBALDl ABBATIS AD MONACHOS CASINU.NSES derunt. Servate nostram, id est vestram et meam
Liberam eisnlterius abbaliseligendi facullatem tri-
in remunerandis hominibus, qui uobis servierunt,
buit,cujuselecltu sicanonica fuerit.promittiteos famam. Servate mihi Gualterium meum, qui apud
se ab obedientia sibi promissa
absoluUaum. vos inlirmusremansit. De Kainaldo^oOj invasoreet
|

(Anno 1137.) perjuro monacho, nec meutio unquam apud vos

WiBALDiis, Dei gratia sancti Casinensis c«nobi, Uat. Deus pacis et dilectionis sit semper cum om-
ministerindignus, diiectis in Christoliiiis et fratri. nibus vobis. Valete.
busin eademKcclesiaUeo militanlibus,spiritii conl KPISTOLA IV.
silii et fortitudinis abundare.
WIBALUI ABBATIS Al) H. CASINENSIS MONASTERII AB-
Hactenus in agro I)ominic£e cultur», id est in BATEM.
vestra}lraternitati3prgelatione,arborumI)ram non IJ Gratulatur ei desua eieclione, absolvit euma pro-
fructiimfaciens, terram occupavi. non sinc timore missa sibi obedienlia, annulum et siijillum suum
vocemaudiens Domini dicentis Succideeam quce in signum resignaHonis abbatiw ei remittit.
:

et ex se fructumnon reddit, et sibi

suppositamter- (Anno 1137.)
ram fructificare impedit. Quoniam Keverendo Patri R.(60)sancti Casinensis coeno-
igilur securis
ad radicem posita est, ul omnis arbor, quje fru- bii venerabili abbati, frater Wibaldcs Dei gratia
ctum non faciat, succidatur,nos consilium prophe- Stajjulensi^i^cclesice servus,benedictionemet vitam -

ticum diutms dissinmlare nonpotuinuis, sed, usque in saeculum.

quia
propter me periculosa et plena desperationis lem- Electum vos communi fratrum conniventia.ct in
pesta orta est,nautis cessantibus, ipse me Ecclesia Casinensi regulariter ordinatum audien-
iamare
mittere nonrefugi. Itaque,quia sic a vobis tes, gaudio gavisi sumus quippe qui, licet officio
recessi ;

Deoteste, nou metu mortis, sed quod mors eidem Ecclesiae administrare desierimus, aflectu
mea
nihil vobis emolumenti, quin potius tamen et solliciludine non alteratum animum geri-
multum peri-
culialTere poterat, ut ultra mus. Eapropter vos. in nomine Domini, per pr?B-
ad vos non reverli
disposuerim. oraecipio vobis,in virtute sanctc-eobe- sentiascripta ab obedicnlia quam
nobis promis-
dientiae,utpostpositispartiumstudiis.remotaomni
omnino
^'""'"° absolvimu-s,
stis,
^^'^' absolvimu,s, et qui vobis aliquando
n
ambitione et venalitate, absque gralia ^"^•'S'|e prfefmmus, vestri subditi et servi et esse
sralia vel odio
odio,
aut acceptione alicujus per.sonae, secundum et dici nou erubescimus. Commendamus autem
regu-
lam S. Beuedicti, personam catholicam et regula- chaiitati vestrae charissimum nostrum domnumde-
rem de corpore vestrac congregationis, invocata canumO. et reliquos fratres nostros et hominesde
sanch Spirilus gratia, S. Petro, qui fideliternobiscumin tribulatione no-
in abbatem vobis et pasto-
stra perseverarunt. Remittimus vobis annulum
remanimarumvestrarum, servata Casinensis coe-
nobililibertate, sine moraeligatis. unum et sigillum, quondam nostrum, per qute
Statutum siqui-
dem uobis est, ut si hanc formaminehgendovobis
plenam refutationem de abbatia Casinensi facien-
abbale servaveritis, ut nos remissisvobis Ecclesi^ tes, nunquam tamen consilium et auxilium no-

vestrse (58) insignibus, vos ab obedieutia strum eidem Ecclesice subtrahemus. Valete, et
et sub-
jectioiie nostra omnes pariter nunlium nostrum per vos transeuntem, pro no-
absolvamus, et vos
ad promotionem iuturi abbatis Iibeiosa nobiseffi- stra charitate bene habetote, et si per vos redierit,

ciamus. Uuod si (quodabsit !) apud vos litteris rerum statum vestrarum nobis significate.
diabohcfe
et contentiosae illcne conjurationes
EPISTOLA V.
conspirationes
et
in hac aliqui causa tantare WIBALDI ABBATIS AD ODO.NEM DECA.NUM CASl.NEXSEM.
et pervertere praesum-
pserint.etaliquis tah et factione sese iutrudi D Absolciteumaliosque Casinensesfratresa promissa
permi- obedientia, rationemque redditde nonnuLLisamo-
serit, sciatis nos plenam de
vobis auctoritatem et nasterio detraclis.
curam reteniuros, etin talem, tanquam in
intru- (Anno 1137.)
sum, et invasorem, et supplaulorem uos in om- Frater Wibaldus Dei gratia Stabulensis Ecclesiae
nibus consilis et cui-iis, et viva voce et scriptis servus, charissimo fratri et amico suo 0. Cajiuensi
semper acturos. De ivb.is autem mouasterii vobis decano, salutem et beaedictionem.
dicimus, ne fortealiquis ex nobis,
aut propternos Quantumvestriscalamitatibuscommovear,quan-

(38) Annulo scihcet et sigillo et fortequibusdam

electus est, cujus electionemlnnocentiuspapairri-
ahis jocahbus.
(o9j Duo tunc in Casinensi
tam declaravit.
monasterio erant (90; Raynaldo Colementano, quem sanior fra-
Rayualdi unus Colementanus, alter
Etruscus,qui trum pars post obitum Seniorech eligendum sibi
Rogerio Sicilife regi favens, perturbato
ordine a proponebat.
quibusdamfratnbus,contradicentibus ahis, abbas,
Patrol. CLXXXIX. 36
 nsi WIBALDI ABBATIS STABULENSIS 1132

tum vestris vexationibus corapatiar, novit inspe A betis, dum ea qu» in eis ipsc operatur miracula.
ad multorum notitiam et fedificationem per.lucere
etor cordium Deus. Licet enim personaliter vobis
tamen de,ideratis. Soi-ipsistis nobis per fratrem nostrum
necade^se nec pr^esse valeam. non dispari
amamus et et filuim vestrura (61) Robertum, vitamet miracula
sollicitudine Casinensem Ecclesiam et

Ver^amen, quia sic divina B. confessoris pontificis et abbatis (62) Forannani

semper amabimus.
ipsius noQ parvipendeudo studio composita,ea ut
prfeordinatiodi-^posuit, et temporisqualitasnostris
merilisconcordansexigit, ne vos sponsionis vestr»
uobis ipse retulit, intentione, ut siqua mmus vide-
rentur composita et superflua, nostra parvitas eh-
prcEvaricata obligatio, nos vero suscepti regiminis
maret autdelraheret, et totius corpusculum operis
neglecta administratio perpetuarum psenarumob-
Ec- nostra cooperatio roboraret, quodoperisi necessa-
noxios, faciat, vos et omnes fratres Casinensis
ab obedientia, quam nobis promisistis,ple- rium inspicem fore quee injunxit et vos injungitis,
clesi»
Similiter et laicos, qui nobis aggrcdi non recusarem plane. Sedquia per omnia
narie absolvimus.
suis esse conce- probatur laudabile, de caetero praeceptisvestriscu-
juraverunt, bberos a sacnmentis
dimus.Neautemultiussestimatio.nobisdetrahendo pio obtemperare, si labores nostri pro Ecclesia, si
regniquibus obligamur negotia prosperos habeant
peccare possit, sicut vobis et plerisque fratribus
exitus, et nobis aiiquot sepositis cuns ahquando
notum est cum a vobis exidmus, hfec quae sub- b
indulgeant otium. Vos interimeo quo coepistisstu
scripta sunt, distractaerant Landulfus habebat
in

calicem unum aureum, dio B. confessoris miracula amplectimini, et memo-

pignore pro lxxxv libris
riffi tradere curate, quia,sivestra
perseveret devo-
duas cruces aureas cum lapidibus, duocandelabra
tio, si studuira nou lacescat, si religio accrescat,
argentea. Apud T. Germanum candelabrum unum
me-
gloriticationera sacri corporis videre corporeis
argenteumpro tribus libris, thuribulum unum pro
rebuntur ocuhs, quibus tantum manifesta datum
XXX solidis, quse omniaper manus fratris Raynaldi
est videremiracula, cujustemporis felicitati nostra
Theod. et fratris Bertoldi suscepta et erogatasunt.
Porropueri nostri, qui nos praecesserunt, crucem utinam interesse mereatur preesentia, nostra sub-
servire parvitas, et sacroruui cinerum gloriticatio
unam parvamaureametannulumunum,eticonam
I

camisiam sit de spe resurrectiouis confirraatio,

nostrae hdei
I ligni Domini perdiderunt. Pluviale et
sit in pr«senti terapore de tribulationibus nostris
quam nobis dedislis conservavimus, exspectantes
consolatio, deexsilioad patriara,demorte advitam
secundum promissionem vestram, ut reliquum
translatio.
quod ad capellam pertinet, nobis complealis.
Sigillum el anuulum domno abbati remisimus. EPISTOLA VII.

Valete. C CONnADI REGIS AD WIBALDUM ABBATEM

EPISTOLA VI.
Mandat ut Francorfurtum accedatregalia abbalix
WIBALDI ABBATIS AD THEODERICLM ABBATEM ^VAL- Corbeiensi de manu sua recepturus.
CIODORENSBM, (Anno 1146.— Ex ras. Corbeiensi.)

Miraculasancli RomaniaRoberto monacho scriptis CoNRADus, Dei gralia Roraanorum rex, Wibaldo
consignataapprobat. Stabulensi abbati, gratiam suara cum dilectione.
(Circa 1140. — Communicavit reverendissimus Postquam Ecclesia Corbeiensis abbate suo orbata
abbas Walciodori). fuit, statiin divina inspiratione coraraonila,domi-

Frater Wibaldls, Dei gratia Stabulensis Ecclesiae num etpatremspiritualemtesibicanonicaeleclione

servus, domnoTHEOuERico venerabili Walciodoren- ascivit, postea vero tam in temporalibus quam in
sis Ecclesiaeabbatietreverendo fratrum conventui spiritualibus,propter absentiam tui turbata et de-
divinis semper invigilare studiis et provehi
muue- structa, grave damnum sustinuit. Mandando igitur

ribiis. rogodilectionem tuum quatenus in festo S.NicoIai

Gratiasagimus, dilectissimi, Conditoris omnium
insestimabili gratiae, qui universalis Ecclesiae suae
pulchritudinem certis temporibusmiro ordine.ma-
gnis auctoribus, ipse idem novus seraperque per-
fectus artifex, condecorare nondesinit, ut unaquae-
que per orbem Ecclesia quae maris undas interdum
patitur, littoris tamen firmilate aliquandogaudeat,
discipulis in navicula Christum dormientem exci-
tantibus, etChristo iluctibus imperante, Christum
utique, fratres et vos apostolico exemplo in vestra
navicula excitatis, dum vestris quibus Kcclesia ve
devotionem exhi-
slra regitur patronis honorem et
Franckenewepresentiam nostram adeas,et quaead
donuraregiae dignitatis spectant, ibidera demanu
p nostra suscipiens, Ecclesine Corbeiensis, tanquan]
pater spiritualis, et prudens dispensator imposte-
rura provideas. Valete.
apud Wirzerabiog scripta et data, et u
Haec
Kalendarum Decembrisin Stabulensiecclesiaabbat
sunt praisentata.
EPISTOLA VIII.
WIBALDI ABBATIS AD CONRADUM REGEM.
Hespondetadprxcedentem, examinandamesse Cor

me mea fallit conjictura,est Robertus, abbas primus Walciodorensis monasterii e.vstitit

(6i; Is, ni hactenus eodem in loc<
alque ibidera sepultus,
qui postTheodericumabbas fuit Walciodorensis.
Scotus, episcopus et summa cum veneralione servatur.
(62; S. Forauuanus natioac
 4133 EPlSTOLiE.
1134
beimsium de se eleclionem,excusalque se >,uodad A graviora
emerserint. piae sollicitndinisoperam stu-
ipsius cHviam non venerit
dioseimpendatis, quod si in aliquibus nostrum
(Anno 1I4'>. — E.v ms. Corbeiensi.) adjutorium vobisfiierit necessarium.sicuthactenus
Inclyto Iriumphatoriacserenissimo dominosuo semper vobis fuimus propitii,ita nunc maximenos
CoNRADo,DeigratiaRomanoruraimperaloriaugusfo, semper clemenles habebitis.
frater wiBALDusclivina raajestate Stabulensis Ix- KPISTOLA X.
clesiae servus, saliiteui in eo qui dat salutem re- COKBEIENSILM AD STABLLENSES
gibus.
Gralia agunt quod wibaldum ,sibi non inviderint
i
ietatis vestree litteras, quas nobis perBrunonem- abbatem,hortanturqueut ejus absentiam aequani-
praepositinn vestra magniticentia transmittere di-
miter feratit.
«nata est.recepimus.qufe sicut plurimum gaudiiet
(Anno 1146. — Ex ms. Corbeiensi.)
exsultationis nobis contulerunt, ex eo quod incon-
Corbeienses Stabulensibusdecano et praiposito,
spectu majestatis vestrse gratiam eximiam nos in-
caeterisquedilectissimisdominiset fratribussanctee
venisse.certise.xperimentorumindiciiscognovimus: Stabulensis Ecclesiae walterus prior. Adelbehtus
itamultiim sollicitudinis et anxietatis de caiisa,
praepositus,totusq'ue conventus Corbeiensis
Eccle-
quara conlinebat, nostrse parvitati pr«buerunt.
B siie, ofticiosum muuus fraternce
dilectionis, et si
Siquidem magnitudini vestree placuitsigniticare no- quid pr«terea valet obsequii et devotionis.
bis,quod Corbeieusis Ecciesia pastore suo viduata, Cum quidem Deus non immemor beneticiorum
nos pari desiderio, et unamini consensu in patrem suorum, quae a saeculo sunt, delegavit
Ecclesiae
sibi, ac paslorem animarum elegerii
ad quod : nostraj dominum Patrem.prius quidem vestrum,
et
onussubeundum nos hortari. et divinaevocationis nunc autem, et vestrum etnostrum, qui uniuspa-
prfficeptumsequi vestra benignitas.cum regia^jus- tris filii sumus.viuculo utique
germauce charitatis,
siouis auctoritate maturatur, verura, quoniam
de mediante Deo, jam non ignobiliter connecti incipi-
monachis, ad quos id opus sicut inchoare, ita et mus : in primis ergo vestrce dilectioni quam maxi-
consuuimare raajori ex parte pertinet, nuUus ad mas et quam
devotas gratiarum actiones nostra
nos venerat, rem totam reliiJciosorum consilio dif- exsolvit Ecclesia, quia talem ac tantfe
auctoritatis
ferendam esse credidimus, donec Corbeiensis Kc- virum,cujus industria,siciit in curia regis celebris
clesia coram majestati vestrfe prcesentia
et princi- habetur, sic in Roiiian.i Ecclesia non
ignoratur,
pum conveniat, et quid quove ordine id quod as- quiahunc, inquam, virum noslrae indigentiffi ne-
seritur feccrit, sicut canonictim et competens est. cessanum non invidit nobis vestra fraternitas,non
^"'"^ adpr^sensgratiilamur, sed herum et's«
Zrd"n!-*''''''i'"'""'''"^'''''?""""'^''''"^C
quodad
quod ad nrae.sen em ciu-iam
prae.sentem p.iinam secundum
«P^nnHi.rr. jussionis(
i.,o=,,v..^;„ „: •

pius quogratias est nobis quod factum est,

. .

estrae beneplacitum uon venimus, quoniam tanto

festo devotius vestr* benevolentiae gratulabimur
hoc :
B.iNicolai.quandoCorbeiensis Ecclesia curiam ve- quoque nou minus obnixe precamur.uthujustanti
stram adire disposuit, Ueo ducente, veniemiis.
Si patrisabsentiam aeq.ianiadter sutteratis, cumque
quid ergo apud vestram exceJlenliam nostra
valet Kcclesiae uoslia;, prout
tempus monet, prospicere
exigua sed fidelis devotio, locum nobis circa
Wer- congaudealis,siquidem et hocfuturum non despe-
zenborg in festo B. Nicolai
assignare dignemini, ramus, ut utriusque Ecclesi* nostr«e scilicet et
quo vobiscum his qui venturi sunt commode oc-
vestrfeprofectusabalterutrisaequahterdesideretur,
currere valeamus.
et quia horum duorum gregum unus et pastor,
EPISTOLA IX eo mediante, in unum
r.O.NRADI REGIS AD FK.VTRES STABULEXSES.
consocientur, et hoc modo
efficiatur unum ovile etunus pastor. Valete.
Ulos hortatur,utabsentiamabbalis suiaequanimiter
EPISrOLA XL
ferant, et degratia sua pLurimum con/idant.
STABULE>SIUXI AD CORBEIE.VSES.
Co.NRADUs, Dei gratia Romanorum rex, Ruperto Gratulantur eis de ivibaldi
Stabulensidecano, et cteteris fratribus, minisleria
eiectione, quem %LLis

libus D commendant.
quoque.ac toti famili^ejusdemEcclesi8e,gra- (Anno 1146.— E.\ ms. Corbeiensi.;
tiam suam et omne bonum.
Reverendissimi in Christo Patribus suis et do-
Sicutdivina ordiuavitprovidentia,juxtafidelium
minis, walthero Corbeiensi venerabili priori,
Wstrorum consilium, ad petitiouem Corbeiensis
Adelbeuto praeposito omuique ejusdem Ecclesiae
|EcclesicT fidelem nostrum
Wibaldum abbatem ve- sancto conventui frater R. Stabulensis
Istrum.retenla vestraprovisione et Eccleslae
cura^quampriug decanus, Simon praepositus, humihsque eodem
|habuerat, monasterio Corbeiensi in
prcefecimus, et loco grex Chiisto mihtans, totiusdevotionisetora-
quiaexhoc, ut speramus et volumus, maxima tionum promptissimum munus.
.Eccl.-si» utihtas provenire potest, universitatem Acceptis et perlectis htleris, quas parvitati no-
vestram per praesentia scripta
attente monendoro- strae per fratres nostros vestra transmisit pietas,
gamus, quatenus absentiam ejus
regno quidem spirituah gaudio admodum gavisi sumus, in hoc
laecessanamelnobisnoninutilempatienlersuppor- potissiinum, quod margarita iJla coelesti munere
telis, et jn Ecclesiae vestrae
opportunitatibus,siqua peropUma, quae de thesauris Ecclesiae nostrae ha-
 H36
WIBALDI ABBATIS STABULENSIS
1135
fueiat «.^P°; ';^; magnuses,
ctenus vix uUi negotiatori ^^ ^^^^^^ oo.nini invocato, quantoque
Pret>osis..ma ^^ .^ omnibus: no-
tandem fulgoris sui radiis p_^
^^^^^^^^^ ^^^^ ^^^.^^^^
^^^^.^.^

ruit, qui nitor illius, cujus ^^^P/^^^^^^fi^^^^t^^itet inen.inquam,Dommiinvoca,rogitans elsupplicans

etiam cond^^^^^^^^^ qu.bus tern.
et jncundi.simus,vestris ^^^^ ^^^^^^^^^ ^^^ ascribaris, de
complacuUobtutibus,siveqmaUeoodinan^^^^^ d»- a^^..ami^u.
biUter scnplum est:De,-.dsh e..
V^o?n.co.^^-^^^,^^f;^^^ Timendum libi, dilectissime,
' ' ^' ab-
videturne, quod
'
^"-
^overi, quam gen^'
.,i,..enter
a.
faotaest, quam studiose tembilem in
recipias in vita tua. Itaque
melius novit eiudi- sit : bona
haben et teneri debeat, vestra consiUis super fiUosliominum
Deumsemperatten-
vestree mansuetudme
tio,el Ucet de bonignitatis ejus consilium tibi Uat
saluUtorum, qui-
de et
non modicumconfidamus
.!t

ac suavUatis dulcedine gratiam Ubi con-

debemus, quem sincere et
tamen, qnia multum ei
quo niUil subUm.us,
pure dU^imus, per Deum.
qua nihil Uoc m mun-
per charitatem fraternam, auimar, quem aUquando
ut eum, quinostnsuti
5„eslalius,suppUcam«s,uteumqui„osmsut,. VM-«-^.-
So eslaUus, suppUcamus,
Itoram '='•
litatibus propter vos ad
-f''''^', f ^ S, ovimus quem discipulum aliquando
tmsdesudet.quovosadsustentandasmanusMoys.
buscunque studiis valeas, ipsius
ciUareiugiterintende. Sed quid
agimus, anima ?
indocto ? IIU qmdem lo-
cui loquimur ? docto an
docuimus,sedunde valde
^^^- „ ,,, eum t,os ptacessisse co
habuimus.
tamen affectus uos aUqnatenus
insi-
Vehementia
admonitiunculas velut
pientes reddidit, qui tales
plus superemus edi- i

in boc cum Ama- ad minus sapientem, quasi

humeros supposue.-itis liberius, Non sic
quod docere ve-
utique quis aestimet
utnusque dit.
superari poterunt hostes
lechite facile minus doctum sed celare
lim docUorem, quasi
;

scilicet et nostrae. Jam nunc tamen ist^a

Ecclesiffi, vestrae
EPISTOLA XII. non possum cordis affectum.
sufficiant,aonecvideamusquatenusipsapi-ofaciant;
AD
[RE.NARD1.] ABBATIS MAGISTRI (63) judicio suo quod ipse
WIBALDl nuia enim Deus omnipoteus
EUMDEM WIBALDUM. preestitU, nunc Iitteris,
novit tuam viciniam mihi
gaudiumtimorenv- tibi pla-
Gratulatuv ei de sua electwne, nunc'ipsacorporaUpr8esentia, sitamen
visitare nou pigntabor
quin
scens pro exaUatione. cuerit. seepius te
;

d.utissime fraudatas tmet

(Anno 1146.) tua jucunditate qua jam
atque lectiouis ne
nationis [meditationis] iucundabor. Vale.
suam jug.ter EPISTNLA XIII.
minus opens mstantiaperseveranUam tempestate papam iii.
frequentes iemp«..a.c
tamen mmis trequenies ^^^^^^, ,„peratoris ad .^iiGEmuM
eieicuii. Quia
Sercuit
exercuit V nnHosas et C
crebrius inter undosas ^^^^„, -, ,, renitent.seecUonem^^^^^
mentis me* naviculam
mo le. Uas (b.
..nT.smolestias
losas uiuicoiiu^ (64) jacUtabant,
\"-' j--
et desidera- fpm
tem Curbeiensem
ijuroeienstm. atque umonem
UK/Mt i».--^
monasterium
Kemmadse et^
,„>„..,
connrman
—
Yisbik^ ad Corbeiense mon<
nroceiiosas
procel j
^^^^,^^6-
LemtranquiU.tateminsiIvisvehementercon^rah^^^^
VisbikJad
[videbaturl pelit.
sicut mihi v....
bant, unus consUio, monaste-
(Anno 1146.)
mei omnes suo EuGKNiosanctoe
non nutiU, remis. fratribus omnia rec. DilecUssimo in Christo Patri
ofUciales suos ponUUci Conradls, Ue.
riireditus, ut ipsi per Romau^Ecclesieesummo
meas... tahum respic ant. ad
piant nec ad inanus gratia Romanorum rex etsemperaugustus.hUalem
redi-
tantum decem soUdos ex his Domino re-
opus vero meum debitam
et in
per omnia ailectionem
superadditis paucis in quadam
soli-
tibus excepi, verenUam.
egomet elaborare feci, malo „„r.A
quod
esse volumus
udine agns, quos Sanctitati vestr^ notum
mmminushalerepotestaUs, vel
q- videtur uti.
postdepositionem Heiniici
quondam Corbeiensu
possim tranqu.lUtatis. n.mis inutUis fuit
UtaUs.ut amplius possidere abbaUs qui eidem Ecclesiae
sld a- revertamur ad te,
considerantes mirabiUa monasterii elegerunt sibi
abba m
fra^re prldicU
operatus est circa te. Ecc esu. pr.
Domini, qu* mullipliciter
mecumrevoIvo,stu
mecumrevoIvo,stu- fem quemdam Ueinrioum eJusdem
tem qu
lacitus ea
Enimvero cum s»pe tacitus ^^^p^^^ ^^f^,^^t^
Q^o^^
tamen '^ D POsU^un^
penTgaudeo et gaudens stupeo, nec
Gralulans eqmdem pro
^cSIa Ec^^is
spi.^ituaU patre orbata
Keclesla spirUuaU
fpso gaudio Umore
careo. ItivootUnimiconsensu,^
debito super tu.., persona.
ta-mu Uiphc ,
etiastoremaaimarumWibaldumStabulensemab
amicL -

et ut verumfatear.quia
modo non abbaU sed ^\ quatenus per ipsius
industriam et nostrun
subh^ balm
loquor,nimisinopinata aliquando iUa Ecclesia, qua.
plurimum .

baldo meo ad uronum nobiUs

prfecedentium ab
maUone. sed metuo, quod ^--^;".\Xi mi sua' magniludine
per negligenUam
elatione. Sed tu,
animus nonnuUa sublevetur balumdeciderat,Deipr8eeuntemisericordia,aUqua
retribuas Dommo pro om-
docTus aPropheta, quid
erudienc
nnn temDore traditi sunt monachis
..,u
ejusdem Io(
wf 'i?.^ Pl
1 Heniicus qui decauus
Append.nstrumer
.ftd nfm" pS.'34^ etinRemehusensi.
ro.u-aei pro monasteno
^" n ;

64 Mo£tias lUas fus.us descnpsit m preedict

opusculode monasterii sm pnmordus.

moaasterii sub imUum
vu
t'rexfs'e sTabrensL
 4137 EPISTOL^. H38
tenus reformaretur. Et, quoniam praedictus fidelis A Universitatem ergo vestram monemus, ut sicut ve-
noster Stabulensis abbas.cumhaec de ipsofierent, nostram personam processit. do-
stra electio circa
nonsolum absens, sed etiam longe remotus erat, mino et quantos de fra-
papc^e veraciter intimetis ;

nos eum auctoritate regia din renitentem ac re-
clamantem invocavimus.etad petitionem totius Cor-
beiensis Eoclesiee^oiiusadquod vocabatur,omnino
invitum subire coegimus, quateinis in Corbeiensi
raonasterio etdivini cultus religioper ipsiim refor-
tribus prioribus nostris in hac subitatione rerum
apparare et expedire poteritis, ad nos Wirceburch
in octavis instantis PaschcB pervenire facietis, ibi
enimtunc nos invenietis, et cancellarium domini
papcT?, virum venerabilem uomine Guidonem, cui

metur, et debitum regni servitiura ad defensionem etiara facto vestro de nobis proprias et singuiares
sanctse Dei Ecclesiae exinde paratius etauctius ex- Htterastransmittetis. Valete, et Deus pacis sit sem-
hiheatur. Erant in propiuquo diife abbatioloefemi- per cum omnibus vobis.
narura, quoenullum regno et nobis vei in militia Si haec exspectata non fiiissenf, privilegia nostra
vel inaUo servitio praebebant supplementum. qucB de Kaminateet Visike coutlrmata essent.
adeo confuscE et inordinatae erant, utde conversa- EPISTOLA XV.
tione et moribiis habitantiura melius sit silere W. PRIORIS ETFRATRl M CORBEIENSIS MONASTERH AD
qiiara loqiii. Multiplici ergoexhortatione vestra su- b ELGENIUM PAFAM Ul.
per talibus locis corrigendis diuadmoniti, contiili- Petunt confirmari eleclionem Wibaldi abhatis el
mus ad Ecclesiam Corbeiensem jure proprietario duorumpueUarum monasteriommad Corbeiense
eadem duo loca,videlicet(6o) Keminade ot Visbike, unionem.
ut et divina religio inibi reformetur, ct Corbeiensis (Auno 1146).
abbatia intemporibushujus abbatis honoreetdivi- Reverendissimo in Christo Patri suo et domino
tlis per nos augeatur. Super quo sinceritatemve- EuGENio divina gratia summo et universali ponti-
stram, de qua plurimum confidimus, attente mo- fici, W. licet indignus Corbeiensis Ecclesiae prior,
nendo rogamusut quod eidemabbati et Corbeiensi etcaeteri fratres universi, qui in Corbeiensi mona-
monasteriode duabuspraefcitiscellis legitimadona- sterio Deorailitant, devotaraobedientiam etexiguas
tione per praeceptipaginam confirmavimus, vosve- orationes in Domino.
strii privilegiiscripto roborare non obnuatis, etab- Sanctitati vestrae suggerimus, quod post depo-
bali in suis opportunitatibus benignam exauditionis sitionem Heinrici quondaru abbatis nostri, qui a
aurem inclinetis. Dignnm siquidem est, ut quos nos venerabiii legato vestro, scilicet magistroThoma, ~

in gratia nostra clementiore vinculo recepimus pro manifestis culpis suis canonice ad totius mo-
vos propitia benevolentia dilectionis ulnis ample- r nasterii nostri salutem, quod ipse multis modis
ctamini, et quos et converso fovere et protegere vastabat, destitus est, convenimiis in personam
disponitis, nos contra omnes incursus defensare cujusdam fratris nostri Heinrici qui oflicium prae-
studeamus, et honorare condigne debeamus. positurae administrabat, et elegimuseum, quibus-
EPISTOLA XIV. dam de fratribus uostris non assentientibus, et
WlBALDl ABBATIS AD CORBEIENSES multis ex laico ordine reclamantibus, qui parti-
Ut de sua in Corbeiensem abbatemelectione summo bus depositi illius pertinacius favebant. Qui, post
pontifici testimoninm perhibeant suam promotionera paucis mensibus vivens, vita
(AnnoH46) decessit, et uos plenos racerore ac sollicitudine
Frater wibaldus, DeigratiaCorbeiensisEbclesiee non sine aliqua discordia reliquit Et quoniam
famulus. W. venerabili priori, et A. praeposito ac per abbatum noslrorum negligentiara per annos
caeteris charissimis filiis et fratribus
ejusdem mo- fere quinquaginta res raonasterii nostri et digni-
nasteriimonachis, benedictionem et vitam usque tas tam intus quam foris, ultra quam credi pos-
in saeculum saeculi. sit. imminutae essent, et nos penitus concordes non
Venientes ad dominumnostrum papara benigneA essemus, nulla tunc in Ecclesia nostra persona
et honorifice suscepti sumus, tum propter reve inveniri potuit, quae sufticere posset ad alligandas
rentiam domininostri regis, tum propter antiquae ^ contritiones nostras, prout filii Dei et Ecclesiae
notiticTB familiaritatem, qua nos hactenus fovere
nostraBqui dispersi erant,congregarenturin unum.
dignatus est. Cumque in litteris domini nostri re- His necessitatibus coacti, invocata sancti Spiritus
gis,ubi nominalegatorum(66) inscripta erantno- gratiaet adhibito relisriosorum et sapientiura vi-
strum noinen in titulo Corbeiensis EcclesicB Jetcis- rorum consilio, corarauni omnium desiderio, sine
set, quaesivit a nobis, ut super uos"tra apud vos ullius personae raagnae vel parvae contradictione ;

electione vestrum ei testimonium pnusentaremus. iinofavorabili omnium assensu, praesente et con-

(65)Keminadensis Parthenonisad Visurgim flu- rium originera suam debet Adelaidae imperatrici,
vium fundationem cab Ima comitissa etGerone co- ejusque tiliaeMathildi abbatissae, a quibus constru-
mite edidimus ia tom. I, exautographo in archivis
ctum est circa 992.
Corbeiensis monasterii a nobis reperto.Wisbikense Anselmi
(66; Bncouis scilicet Wormacipnsis,
Vero, seu ut loquitur Chronicon Saxonicum
a Haveibergensis episcoporum et Wibaldi tibbatis
nobis edendum, Wisbikense puellarum monaste- Corbeieusis. ex epistola'20.
 WIBALDI ABBATIS STABULENSIS 1140
1139
Corbeiensis
sulentenobis in idipsum venerabili filio vestre B. A tolicce cancelle.io, universi fratres

Patherbrunnensi (67)episcopo, elegimus nobis in Ecclesiae, exiguas oratioues in Domino.

capitulo nostro in patremetpastoremCorbeicB ani- Quoniam multorum religiosomm etsanctorum vi-
marum nostrarum, in abbatem scilicet et dorai- rorum indicio mirae et inaBstimabilis compassio-
domnum Wibaldum, nis circa afflictos et variis calamitatum miseriis
num Stabulensem abbatem
cujusreligione et prudentia Corbeiense monaste- oppressos vos esse comperimus, aures pietatis ve-
statum refor- strcB pro Ecclesiae nostrae diversa perturbatione
rium ad pristinum suae dignitatis
Quod cum facere, et electioni noslree litteris exiguitatis studuimus interpellare
nostrae
mari possit.
assentire multis diebus renuisset, et per noslros ut quoniam nuntios nostros ad dominum papam
consulendum nobis a suo mo-
legatos abstrahi ad pro causis Ecclesiae agendis transmisimus, vestra
nasterio nequaquam valeret, tandem auctorilate opitulatione facilius inde expediamur. Igitur, ve-

regiaad curiam est evocatus, et cogenteipsum straemagnanimitatisuggerinius,quoniam domnus

domino nostro Conrado imperatore Romanorum Heinricus, qui hujus Ecclesiae abbas exstilit, apud
nostros et laicos nostros, qui illuc domnum Thomam sedis apostolicoe legatum, cum
rege, fratres ;

frequentes convenerant, sequi et ad nos venire esset in loco nostro pro quibusdam capitulis ac-

compulsusest.EtgratiasDeoomnipotentireferimus B
msuper
(usatus, et testibus inductis indefensus,
ot suimetconfessione reusmanifestatus,digna sen-
quod non sumus fraudati a desiderio nostro,
et a spe, quem de ipso patre nostro concepera- tentia suae depositionis mulctatus est; et in lo-
mus; quoniam mirabili industria omnes dissen- cum ejusdomnusHeinricnspraepositus est assum-.
siones nostras ad pacem et concordiam revoca- ptus. Ciijus electioni cum gravis reclamatio et

vit, et possessiones non parvas, quas depositus quorumdam fratrum nostrorum etiam laico- et

ahenaverat, magna cum prudentia efficacia

ille rum nostrorum fieret, et gravi discordia Eoclesia
ad usum monasterii recoUigit. Praeterea, sunt in perturbaretur. Deus uuiversorum saluti sohta pie-
vicinianostraduo (t)S)monasteriafeminarum,qiuTe tate consulens, eum eiemit de medio. Nam, vix

suffi enormitatis pertinacia, nostros et omnium quator mensibus absumpto, do-

praefuit. Quo
religiosorum oculos et aures saspissime offende- mnus Wibaldus abbas Stabulensis unanimi con-
ruut. Ad quod eliminandum cum quidam ex no- sensu monachorumsimul et laicorum cum maj:na
concordia omnium, praesentibus B. Pathtil)ur-
strisabbatibus laborare coepissent, quatenus et
nensi episcopo, Hermano comite Ecclesiae no-
possessio Ecciesiffi nostrae conferretur, et divina
inibireligio reformaretur, obtinerenon potuerunt. strae advocato, et m laudem electionis ejus ao-
ehgitiir. Qui,
Sed domnus abbas noster Wibaldus muliis suis c clamatibus, magna cum devotione
cum de monasterio suo pro honore pr«lationi3
obsequiis inclinatum habens animum principis
adomno rege nostro impetravit eadem loca cum erui non posset, ex praecepto regis ad curiam est
omnibus suis appenditiis monasterio nostro con- evocatus, nbi quamvis primo mullum resisteret,
ferri,etper auctoritatis regiae pi-ivilegium lcgi- landem regiaj indulgentiae, omnium precibus evi-
cum nou posset, licel invilus acquie-
timam traditionem confirmari. Uiiectam itaaue clus. reniti

nobis miserioordiam veslram flexis ad vos geui- vit. Eo igitur .ad nos adventauu-, nihil, Deo pio-
bus cordis humiliter imploramus, ut quoniam pitio, iu morum honestate etin doctrinae eminen-
jam saepedictus pater noster quinque taleutaquae tia et in consulatione et provisione divinarum el
acceperat, sollicite duplicavit, Christum imitantes humanorum rerum in eos reperimus, nisi quod in
verumetbonum patremfamilias, super decem ci- spirituali Patre reperire semper optavimus. Redi-

vitates eumcoustituatis, juxtaillud Omnihabenti

: tus Ecclesiae nostrfe, quos domnus Heinricus de
dabilur. Et eum vestra benedictione apostolica positusutpote plns militaribusdeditus quam mo
nasticae institutioni intentus, iu beneticium
laicis,
munitum, ut nobis et praeesse elpi-odesse valeat,
adnos cum gaudioremittatis,etdonationemquam tradiderat,consilio sagacissimiingenii sui maxima
domnus noster rex de praedictis duabus cellis ^ c\ parte requisivit. Prceterea duas cellas saucti-
nostro monasterio fecit, vestri privilegii pagiua monialium feminarum, quae pro enormitate sui
in Saxo-
confirmare dignemini. scelf^ris omneiu canouicam institutionem
fecerant, re-
EPISTOLA XVL ia apud anrcs \a\^\ f